-ocr page 1-

-ocr page 2-

Dit boek hoort bij de Collectie Van Buchell

Huybert van Buchell (1513-1599)

Meer informatie over de collectie is beschikbaar op:

http://repertorium.librarv.uu.nl/node/2732

Wegens onderzoek aan deze collectie is bij deze boeken ook de volledige buitenkant gescand. De hierna volgende scans zijn in volgorde waarop ze getoond worden:

This book is part of the Van Buchell Collection

Huybert van Buchell (1513-1599)

More information on this collection is available at: http://repertorium.librarv.uu.nl/node/2732

Due to research concerning this collection the outside of these books has been scanned in full. The following scans are, in order of appearance:

-ocr page 3-

-ocr page 4-

-ocr page 5-

-ocr page 6-

-ocr page 7-

-ocr page 8-

/v Iw (t4li^^’ântit^' iiF bjn trtwïtf^trgufaptni l^tti fMlr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caiptw^i rcfrrr Ctrmoap

ftp mût «marljp c|b' nütr iinA Nrf mrir»^»«mntt» q(t»i trnÏtfT ^tlw üftstnr numtr^TjUW Ciuhr fhtrtn ^cr(*tir *y tórwp nmnrr tittrcr ttvTjn nwfp w4* frlwnn^pft^trö^fi^U Votw

olhinnarbrnwMrpi^^fttt ïuuib unj^ tTJ*mhswn tvjr^^rrnrlUPihf

Iplnfaiwf .^atbntiu/rvtjT«

^?nrtflt;nwîttirîüi«bpÂc w^W^bibrr wittop htfMhh 4Vnpr cmr irtr^turfiCi^bu^inwir biTonNA bettit

^4iT4nw»Mgt;ßv bault;S ijtnr aïnipp t?»r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rwtir ictth mït^

di^«uptnantanr e(ntu VciU fün ^5n4«frf cwt^ftwiit/1'twttpp cnfht? in ttr^qppÜf f cfui^* {itit‘ tpfq»Wiumtr £V4t*ttpr :p4nr^cn^npr cfîV^tttvÛ»picrt»r n fpobitHr «ui» ' trmm |4rt^ Jjmirquot; fit^r ^wdjp^njfai, in(h0ajtf^*f‘Ct itp(rinumpnpquot;ütlt;^, Ûc aplniratr aMt)ri *, rnoitr^

1 wtr |!r P? fîrTtcgniirr n»rtÂn»f«iCmpl/*UnCtv fiiflçrtnt?

pcbp lîf i«n^^ tn 4ir ptnnßr /tpu fgt;e^i

-ocr page 9-

-ocr page 10-

-ocr page 11-

Valentini Gentilis tcter-

M I tc Æ T I C I impietaium ac triflicis perfidU periurii, breuis exp Heat io 3 ex a^is publicis Senates Genetienfis optimafide defcripta.

Earundem refutationes à dodifsimis æratis noftræ Theologis feriptæ, quarum elencliuin proxima ' pagina continet.

£iuj(lcm Gentilió extrentiH perßdi£ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tußi ßtpplic^ de eo

ßmptißißoriaßeorßm eß exeuß. •

g E 2^ E V t '• Ex ojficina Francifei Femm, M. D. L X V 11.

-ocr page 12-

rum,epos in hac editione coniunximus.

Impietas Valentini Gentilis breui Icripto detefta, amp;nbsp;palam tradudaper D.Iohannem Caluinum.

Prothcfconeiufdem Gentilis refutatio breuis, fed firma amp;nbsp;folida, eodem audore.

Eiufdem refponfio nunqua antehac édita,ad quafdam quæftiones aGeor-gio Blandrata, altero in filium Dei blafphemo, propofitas.

Eiufdem duplex ad Polonos fratres admonitio.

D.IofiæSimlerijTigurinæEcclefiæ dotäorisTheologi, eruditifiima ad Polonos deiifdem controuerfiis epiftola,

D. Andres Hyperii, Marpurgenfis Ecclefix Dosäoris Theologi, theles eiufdem argument!.

Arianorym nuper in Polonia exortorum refutatio per lobannem VVi-gandum D.

AlTertio doftrinx Bcclefiae Catholics de fanda Trinitate, cum confuta-tioneerroris Val|htini Gentilis, per D.Alexandrum Alefium,Lipfiefis Ecclefis doâorem.

Geneuenfis Ecclcfis Miniftrorum epiftola eiufdem argument!.

Theodor! Bezz thefes de Deo,eftent!a vno,per{bn!s trino.

Cliri-

-ocr page 13-

3

Chriftiano amp;nbsp;Orthodoxe Leâori

Theodorus Beza gratiamamp; pacemin Domino noftro lefu Chrifto,æterno æterni Patris Filio coeßenriali.

B\is fiertpofifi credidijjet, vt in ifi ipfis qui fieprofiten-turyitbieEla omni Idololatria-, Chri^uni adorare-t com-perirentur-,qiii Deitate illumfigt;oliaret^ ^dvd-pa^ov in^7ov av^-çiceas-ov transfiormarcnt^ ^ctmceftèamentis efi hominis prorfius ctvctfiO-ïiTn Idololatram fie negare tarnen eum ^perum ac natura Yieum cfic inficiarh quem inuocandum omni-^ hufique diuinis honoribus afificiendum pra:dices- Keper tafiunt tarnen iam olim eiufimodi hominum montra -, queepropterea Antichri^os OrthodQXiyocanttVt Cherinthus amp;nbsp;Hebion^ipfisetiam Apo^iolo-rum temporibUS : quorum blaj^hemiam interpolaruntpo^ea Theo-dotus Byz^ntinus, amp;nbsp;exccrandus die Samofiatenus, eius ^cclefiilt;e conj^urcator, in quaprimi fiint Chri^iani nominati. i^isporrb de-bellatis mo^is^ecce tandem Arius-^rabida illafiuria^ ex abylfio pro' diftyminimé quidem die ChriHum 4'AoV dvamp;paas-ovfiatuens illorum exemplo: Jed qui TovÄoyov ajficreretcreatumquiddamejfie, idque in tempore-, aeproinde ilium yiera DeitatepriuareKt quum vera Deltas nullo modopoj^it inter res creatas cenfieri .,fied Diuinitas potius,id efi qualitas quadamfieupr^e^antia, ex Deitatis 'virtute nbsp;nbsp;efifica-

dapromanas-,quo modo dixitPetrus nos fiert nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;tgt;ylt;riaç ]ioivù}voliç.

Sicenim nos docet heereticorum 'vajrities Deitatem a Diuinitate di~ fiinguereficut ipjè Paulus non ditdr»T(^.Jed ^ôaïiT@-plenitudi--nem Chrifio attribuit.Sed Gra:ciipfiprophanificriptoreSi quam-uis To ^lov appellent quod Latini Numen^ tame fiuos illosfiue maio-rufiiue minor um Gentium Deos-, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;potius qua ^tvç 'vocanf. \gt;nde

Cf ifios dicuntur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, id efi ex Diuinis, qualcs eos antea ha-

hdi.

-ocr page 14-

TH. B. P R AE F A TI O.

Lch.wty Deor cffca/Jè., quot;vt Idololatriam excufare nuHo modopoßintz qîiomam {yt äduerfus illos a no^ris copioje dißutatum cß) nccre^ ligioße qutcquampraeter 'verum Dcum adorari, ncc quiequam créa-tu quot;verus Deus haberi^ßne maximoflagitio^poteß.KeEle i^iturad-uerßis Anu 'vniuerfaÏis tlla celeberrimd Sy nodus 'Nictena, quam o--mnes po^ea tum 'vaiuerfales tum prouincialesOrthodoxJtSynodi perpetuo conjenfu confirmarunf.re^ie-) inquamdlla^quum ex ipjb communifenßu^quantumuis corrupto^^’ multo magis ex mamfeßiß ßmo Dez 'verbo refelli omnem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yideret^ amp;nbsp;tarnen in feri-

pTuris Vdtrem-, Yilium-, nbsp;nbsp;Spintum fanEîum extra quos nullus e^

'vcrus Deus manifc/lèinterß diFlingui-, animaduerjo inter oCalccv^ (id eß comtnunem eßcntianißue naturam}’'j^a^ça.au'^quampoßea 'Sffóaaas-ov^id cßper/onam 'vocarunt dißrimine ; decreuitrev Xoyor eße Vilium Vatn o/aoava-iov, id eß coeßßentialem. Hocautem nomine commodißime ac plane neeeßanb ad refellendas illas blaßhemias 'vfurpatotduoßgnificauit : nempefic vnam eße Pafris amp;nbsp;Pilijeßen^ tiam ac natur ain't td eß Deitatem-, 'vtßnt etiam ’^y'srôça^t, id eß in ymicailla acßngularißima Deitateßubßidentes, diHinEli videlicet ßiis proprietatibus^no autem in duas numero eßentiasfeparati'.quo-niam'^ vnica (vt^ixi) ßmplicißima^acproinde injecabilis, ca~ demque in ipßs fingulis tota eß Deltas, in quaßibßslunt. Ipß vero Ariomamtaperuicaces, qui nbsp;nbsp;nbsp;infiovaioi diSlißint, quod rcvAÓyof

facerent natura nbsp;nbsp;eßentiadiuerfumaPatre,^ c^aKavrioi, quod il

ium OOK ovTuv creatum dicerent ■gt;poßed in duas minimumfa^io-nesdiuißfunt',nempeinöf^(uaa-inc(quaßa:quießentiales dicas) »vofMiüC^ideßdißimiles. Ncecwzzw deerantverßuti fimul^ßolidi hommes, qui, quum vmeam tantum literulam interponerent id eß o/Movatov in öfj,oiova-iov transformarentlaterepoßeßum Arianifmu ßerarcntiquum tarnen craßiiisetiamquam ipje Anus^manifePlc

tT«-

-ocr page 15-

TH. B. PRAEFATIO.'

iTtpoya-i^Jjdlluànarentur, niß 'vox ilia ôpiaiovaiH (^ßcut de Dionyßo Corinthio Baßliiii ad fratremßcribit^commoda quadam intcrpre-tationc-ifedplane-, 'vtmihi 'vidctur-, quot;violenta leniatur. Nam ccfte in quot;vna eadémquc prorßns elßentia nu llu^ efl neque cequalitati neque in~ aqiialitati loens-,'vtpote qua minimum in duobies cernantur : aepro-inde in hjipo?laßbuSy non in eßentia-, ßeSlariaqualitatc neeeße eß h'vofMiot ^erb qunnuis ipßdogmafuum quibuipoßent colonbus fucarent-, tarnen vel manife^e Je Arianos prodcbant-,vt qui Piliunt Patrißacerent dißimilem ; vel omninoßolidos ßeprabebant., quum inßmplicißima ßngulanßimanatura ■,nempe P)eitate -»maius ôquot; minus quiddam imaginarctur.Qum his igitur monslris vbi diu mul-tumque lu^lata eß Eccleßa, quidetn eo fape redaSlis rebus, quot;Vt nulla re magis quamprecibus ô' innumerabilium 'M.ariyrumlangui-ne reÏHnElum illud incendium videatur: ecce mox ex eiufdem abyßi putco cmergit t^ePlorius-fqui nouo quoda artißcio idem quod Artus moliretur.f'vt qui Pilium Mariaßcundum carnem-, negaret fecudum diuinam natur am eße Deißlium,vt vna eadémquc perßona ßt ver us Pgt;eus veri/shomo.AffirmabatenimrovÄoycvilli carni exMaria prognata-,nonniß zvipywiic^ ^apaa-lct adßuiße.quod certe nihil aliud erat^quam diuißa ChriPli MLediatorisperßona.,illkm-,exhomine Deo diuinißimum quenda hominemßatuere. Inde verd quum illud ipßm conßequatur-,quod per illos priores diuerßs cuniculis tentauit Dia-boli/s-, nernpe quot;Vt vmcum illum noPlrum Seruatorem adorantes-, Ido-lolatra deprehenderemur : quis ita cacus eß, vt hon animaduertat qua rabie Sathan aduerßus humanumgenus ßeratur^^ qua vafritie mutapisßbindc coloribus-,calgantibus noPlris ocults illudaß. Dete-Pium igitur tadem Çf profligatum Cynlhpotißimum opera ôquot; 'vir^ tuteßuitmonPlru illud in Epheßna Synodo-, noilia gt;^nlt;s-piK^ßed vera

Orthodoxa : quum illic ex verbo Dc: decretum eßet, ChriPlum Aaii. '

-ocr page 16-

« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T H. B. P R AE F A T I o.

'vnicamejjèperfonamex dndhusdiuerfiiprorfusnaturis^in'vnum tarnen ylt;tgt;tçô.f^ov incomprehenfihili quadam ratione vmris 'vna videlicet diuina aßumente, altera veto nempe hnmana aljumpta-) con-Flantcm : quod niß firmum inconcußHm mancatruereßt neceße no^r^eßalutii baßn fundamentum. Ecce verbßatim alterum huic oppoßtum mon^lrumparit Sathan nempe Eutychen ilium infelicif-ßmum hominemquißc afentiri veritati contra Ne?lorium videre-tur, vt tarnen retpfi /\.rium Neiloriumfupergrefus-,Deum Vtraque natura Jßoliatumprorfus in vanißimum phantafmatrans-formarct, in eo venßimum eße deprchenderctur, quod inquit Elaccusy nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dum vitant ßulti vitia^n contraria currunt.

Aiebat enim monachus ille dcliri/s,natura àperfona non diElin^uet, necvnionem ab vnitatCfChri^um eße fx Diuinitate humanitate permixtis coflatum.Quaßverb vel Diuina natura transformar^vel humana in diuina mutari poßit.gt;ßuefub?lantia5 ipfasßue oùatà^amp;tç illarum proprietates coßderes.ltaque quum hoc^enus vnionis., quod permixtione ßtjyoc proprium habeat, vt quod ex vtroque eß compo-ßtü., neutrumßtper fe'.ßcut videre eß in mulfo.,quod quum ex melle aqua conElet.,tamen nec aqua eß necmehßd ex vtrifque confußs vnum'.cofequebafur ChriElumßante Eutychis d(^mdte,necDeum eße nec hominem^nedum vt Deusßt Çj homo., qualem eße tarnen ne-ceßeeßpvtvereßtimmanuel. Hacporrbqut non intelliguntà qui-bus initß profePîa ßnt, nec quorfum tendant Sathana conatus, alij quidem per imperitiam, alij verb morofitate.,^ quodam non cogni-tarum controuerßarum tesdio, quidam denique audacißima temeri-täte vß, Veteres illös doElrina pietatepraElatißimos Patres quorum inexhauElis laboribus deteEias hareticorufraudes nbsp;nbsp;con-

feruatamin Eccleßaßcundum Deumveritatemdebemus^aufifunt (prohindignumfaetnusi ^quaßextra Deiverbum vagantes, amp;nbsp;ve

rum

-ocr page 17-

TH. B. P R AE F A T I O.

7

vum Qhri^lian 'ißnum partim nouit quibufdam ygt;ocabulis amp;nbsp;fortnu-listpartimljgt;inoßi nbsp;nbsp;ßipcruacancii quec^iouibm abolctcs^ accußa-

re. Nccßane exiflimo optimoi Çj- integerrimos illo! hominci durio-ra cum quoqua certaminaßi?iinuijß,qudm cum i/s qui in ipß Eccle-ßaßnu yfcrßantes, nec regere alios nor ant in i^is pra/ertim tem-pe^atibus, nec rcgißeße dperitioribuspatiebantur : qult;£ indignitas procul-dubio vocem Hiam-, qua Synodifemel omnes damnari viden-tur ^l^azianzeno extorßt. Sed de bis alias. Nunc ad rem redeo. ExercuitEcclcßam craßißimum illud Eutychisdelirium annosplus minus trecentosßbinde interpolatis nbsp;nbsp;nouo quodofuco oblitis er^

roribus renaßcens. C^idd plural toties depulßus Sathan^reßimptis viribus ^quofdam in Eeripateticorußcholaeruditosexcitât^qui óp'Oaó-triovytoties tantoque conßenßu exploßum monßru^rurßs in thcatrum orbis terrarumproducerent:ßd noua quada arte transformatum,vt ßatim d quibußuis dignoßi non poßit. ii-,quantum ex Nicephoro licet colligerct Deitatis eßentiamvpcreatas ßecies conßderantestin tria indiuiduafic illam non di^jnguebantßd dijßecabantj ßcut homo homine-, ßc Deus Deum ptopagaße diceretur. Quod quidem degma^ quanuis omnium ßt craßißimum, tarnenßuos aElipulatores inuenit^ donee iüa T ritheitarumfaEiio in totidem partes di^Eîadn quot ipß prius Deitatem lacerarant.^ßuaßonte concidit. Eoïiea extemispo-tißimum beltis^i CT fatalibus Kegnorum mutationibus, vaEtatoO-rientis nbsp;Occidentis imperioßarbariespotius maxima quam h^e-

fes Eccleßam inuaßt-, minime tarne deßnente Sathana intus illam aß-fligereßd diuerßa prorßus arte acratione.Nißum enim illi efl^omißoy quod toties maleßueeeßerat aduerßus ChriEliperßonam certamine^ controuerßapotius de Chri^i oßieio^nqua iam olimßueratd Eau-lopotißimum firofligatus -»rurßumtotßculis intermißam mouere: tuius etiam belÜßemina paulatim, nonßentientibus etiam optimls

-ocr page 18-

TH. B. PR'AEFATIO.

EpifcopUf defumpto ex Vhilofophoriifcholis avTt^acri'cf), ^cxcitato in Occidcnte Peldgioyiecerat.Multa hicvero fccleratos ipßta cona-^ tus ddiHHcrunt. Vrimum duorum Epißoporum^Con^dntmopolita-ni nimirum çy ^omdni dißidia-,non de rcgundis Chri^lidnæ rcli~ gionisfimbuißd de diutdendd ^onidni impcri/prcedd.'reliquis Epi-Jcopis plertfque pdrtim ignordntid-) pdrtim jîultitia-,pdrtim etiam ma litid fuum quibufque Tyrdnnum defendentibus.Nulla tum eratlin-guarum peritia^'vt exfontibus diiudicaripoßent cotroucrßa.Opti-' marurn artiumßudid, quauis à Cdrolo mdgno multis locis excitdta-t tarnen paulatim magis ac magis elanguefccbantygt;t drtißcioßlt;£ potiùs cuiufdam infcitiæ, qudm quot;vllius veriCfcientiafchoice extarent. Mz^~ tatis linguisynanebdtnihilominus Latine ßriptce Liturgice, nec alia qudm Vulgata illa vtriußque TeLlamenti verßo extabat. quanuis non adefjent interpreter,tarnen contra Eauli commonefaElionempe-regrinalingudi auSioritatepotißimiim KomaniEpißcopi ’Eyranni-demßuam,quoquo modo pojjèt, pabilientir, retinebatur, adeo vt ne nunc quidem ex ChriElianorum templis extrudi poßit. NineßaElum cß, vtpaulatim obßoleßeret quotidiana Diuini verbiprcedicatio'.de quo etiam Gregorius coqueriturt Çf,quum in hominum manibus nec ApoElolorum nec^Erophetarum ßeripta verßarentuts Eßeudoprophe-tis impune quiduis crededum velßaciendum obtrudere liceret. Hine neceßariofequutaeflßoedißima Sacramentorumprophanatio, quum ncmo,quid illic dgeretur,intelligeret.ltd etiam ßaEium,vtlt;totus Dei cultus in vanißimasydc tandem etiamplane blaßhemas Cieremonias ' degeneraretjdeprauatis veteribus,quce decori tantum gratia^quan-'uis interdum non ßatis prudenterßnElitutceßuerdnt,^ nouis certa-timintroduEiisritibus, quorum nullusnequenumerusneque-modus ßuit,quumnullis aquerebus aeexterno illocultußuperElitioßca-piantur, bispotißimum artibus nunquam non ebnjueuerint aN:uti

-ocr page 19-

T H. B. P R AE F A T I o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9

hypocriteßmpliciu animii infidiari Manebat tantum in quibufdam

Vcl de fuis infomnijs rabiofifime dcbaccharentur-) vcl ß cjuod 'verum dogma trailarent vanißimisplerunque acfutilißimis fuisßgt;ecula-tionibus'veraThcologiam^qualisex\erbo Dez tradita,Çf doEîifi-morum Vatrum Jcriptis explicatefucrat-, tn inanifima p,ct^ioÂoyia.r transformarent, Deniqueeb res dcuenitiXt illoperditionisßlio in templo T)ei fedente nbsp;nbsp;nbsp;regibus etiam ipßs pro fuo arbitrio domi

nante-, fuccederet-,extinElaJcientiafalutis luce.,obfurifima ignoran tia caligo : doEîrina ipfa Chri^iana-,partim Jepulta delitefceret-, partimplacitis ex diametro repugnatibus corrupta iaceref. quod ad Eccleßa?iicum ipfum ordtnem attinctymanentibus tantum inani-bus nominibus-,xgt;eluti Epifcoporum-,presbyteroru-, diaconorum-, cle-ricorum.,quaß ruder ibus quibufdam -, ab ipßs fundametis to tus conue llcretur. Quid interim mifcraDei 'E-cclefa^. nempehtec tum erat ipßus conditioyquæ olim in Ifiaele temporibus Elice, delitefcentibus inl^eluncafidelibus Dez Erophetis:^ qualis turn crat-,quum euerfo Dez templo,0quot; tugi cefante ficrificio captiua in ^abylone tenere-tur. Seruabat tarnen Dominus renafcituri fuo temporepopulißmen. Manebat faluus tn Eapatu Baptißius in Eatris, Eilq Spiritus fanEli nomen, quanuisperegrime linguce yfu multis alijs modis conßiurcatus. ManebatfruElra totiesßcuti diximus -, oppugnatum ynitatiseßentia-i^f Trinitatisperfonarumfundamentum.Manebat doElrina de duabus ChriEli naturis^ quanuis realis in Ceena Domini prafintice carnis fanguinis ChriEli dogma, ex neeeßario con-fequenti tum Marcionis tum Eutychis delirium ex inferis reuocaret. Denique nulloßculo defuerunt, qui vel in ipßs inferorum antris.,ß-fe tenebrarum regno tum voce tum feriptis opponerent: cuius rei mo-nimentaDcus opt.max,ab qs ipßs conßruari voluit, in quorumper-

-ocr page 20-

»0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T H. B. P R AE F A T 10.

nictem quotidic m Incon prodcu^t.Quid,quod piEîorcs etia qui/cri bcrenonoratitifccerunt ytparictc! ipfi(quod pradixerat Dotni^ îiHS^loquerentur, illum perditions/iliu fpecldtoribus omnibus proderent^.Ecquod emm teniplu e/î^cuiuspiciura fcripturlt;£ non fint ipßus Edpdtus opprobriis refcrtæ^. Q^adam tat uni ex infinitis comeniordboipiuv nucßorte in mente 'veniut.Extat in augußißimo patriie mecc templo,quod monaßeriußuit ip/d pene y/rbe mdius-,yi-tredßcneßrd yetußißimd-iquod ipfd etid piclurd ddmodu rudis 0* Goticisyquds vocdntditeris inßgms demoßrdt. ibi Vdriis dnßrdclt--busdepiEld eßhißorid Mondchi inddultcrio deprcbenß: obßccend quidem plusßdtis^/ed tdmcn non temerc depiEla, üquot; omnium oculis expoßtd.ln Argetordtenßs turrisprimisßercfculptis Idpidibus,lupus minißrdte vulpCißbene memini,mi/Jdm cdnit. Ibidem inßummd templi tefludine-,niß me Mdldefdllit memorid-)picluseß,qui digito CdnonicorumßbieEldßbfellid demoßrdns-, bis E/d'iie yerbis incu-ßdt-,Eopulus hic Idbiis me honordt-, cor dute eorum longe dbcß d me. TJubingte in duld Ccenobiiyquod nunc illu?brißimus ErincepsW ir-tembergeßs otioßsdßnis ddemptu, ßudioßs dlcndis bominibus con ßcrduity^ietußd extdtpitlurd pone ipßdsßoresy totü Wondcbißmum dccurdtißime ob oculos propones .Monflru eß cuculldtuniyper grd-dus yclutifefi prcccipitdSydltcro pede ceruinoßbene meminiy y^t ve loces eße illiuspedes ddmdle dgendum intelligds. Alteriuspedis vicem gerit inuerß lucernd, ygt;t Mondchißmi ortum O’ progreßum merd doElrin^e lucts eucrßone nitißcirentfpeEldtores.Mdnus hdbet dduncds O tapdces'.qudrityind impoßtum humerisßdccumretinety orphdnorum nimirit 'vidudrumfdcultdtes’.dlterd circulumgeßat ex precdtoriis illis globulis mirabiliter conßrtum: ß quidem pro mi noribusUlis-,quos Ay i maria ygt;ocdtßntdbdcitabubeorbicula-

SOpto dcnis illis maioribus, quos Paternoster appelldt boni

-ocr page 21-

T H. B. P R AE F A T I o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n

boni ifli patrci-ßvgu U funt taxillipulchrè cum tabulis illis cohœrcri-tcs.Sinum habçt oppletum luforijs chartarumfolijs ; cucitllam a ter-go-gt;plcnd illis noucm metis pyramidalibu s, ygt;nd cumglobo, quo ad il-las dci/ciendas vulgb ^tuntur^vt qua in rc vitam tlli conlumcre folc-rent longarumprccumpratextu-, domos ctiam regunt exbaurientes-, nullus ignorarct.Collum cß oblongü afimnum-, \t be^liarü more 'ventri deditos cjje nemo ncßiat. Menti 'vieem prtebet quada cyathi formafatis conueniens. Nafumfacit canis caudam attollentisßiecies-, CUIUS caput latranti fimileprte^at etiam ipfi monacho capitis yiccm-, optime fane mdnàchoru latrati/sßmul^ ingluiiiem incxplcbilcm referons. Denique à tergo deßnitdorßJfina in contortum lituum, ex quo cumfumo quoda extfufus monachus, rapacibus pedu ôquot; nianuît 'Vnguibusiad menfam quadam aßidcns., numeratapecunia tndulgcn-tias vna manu^^altera 'verd x-oßcäTiovyquod barbare cyboriü appellat^ in quo illorumfatale cru'tlutn continetur,porrigit. Sditurigibus^in ta bella quadam 'vetu^ißima, quo loco quot;vanibant indulgentiee, reqierti funt no^ra memoria multi 'vcrficuli in totam illamfeedißimam nun-dinationem fcriptidn quibus Çf t^osfuiße memini, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•gt;

Hze datur exponi Varadifus venditioni^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

nie pro mer cede Clmtlo dices .,Mihi cede. nbsp;nbsp;nbsp;-

Iw bac Geneuenfi ciuitatepiSlura inerat., in ipfopene Augu^iniano-rum ve^ibulopalam omnibus appares., addito etia lapbredi cuiufda Taurinenfispibîons nomme.»bydra fepticipitem fußgt;enß in acre tbro no inßdente référé s ßub?brata nudi Papa Komani triplici diademate exornati ßgt;ecic, ex pube infulas,peda Ejpicopalia., bullas., Eontißces deniqi ipjosßaedi ^ima fane flercora-, quibus laplus jatis exaturatum effe mundü oportuit, egerentern fubie^a fornace-,qu£e vtrinqi d de-r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;monibuseundemilium tbronum circun'^antibusaccenßa.,mijeros illos dccißentesexcipiat. Hi-tum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ax-perßdiam

Edi.

-ocr page 22-

II


TH. B. P RAEF A TI O,


howinum iu’^ispœnis \lcifceutis concionatores,doneeno?lra ntento-ria. idem pro incrcdibili fua honitate.,pojlpra:nnßos aUeinos.^ mun di ve ternum vtcunque excuterent, magnos illos heroas Spirttufan-^

'xonia D.Martinus Lutherui, excellem Dei organum : in Heluetia verd.^ D. Huldrychus 7.uingliui.tygt;terque codem tempore, idem opus fumma ygt;i moltcns : amp;nbsp;quidem, quod mir urn efl, alter alten tgnotus, Quospra:dlantißimos homines niß mundipeceata dißunxißent, aut ego 'vehementerfallor, aut tampridem Antichri^us R omanuspro-'' ßratus iacervtS^id turn igitur Sathaid. 'drimu^nfophi?larum agmt-na ex fuis lu?lris excitauit, fedfruslrd : quum illorum plerique 'vcl in otio vclin ßutilißimis tantum nugis tra^andisfeß exercuißent, ac proinde paucos admodum habcret in tato numcro,ad hoc admini-^Irandum bc llum ßitis idoneos. Placuit igitur illicum illoplumbco fophi^arumgladio, ediEla Cœfarum, ^egum,Vrincipum, Elratuum,deniqueipforum quoquepopulorum rabicm coniungcre. Sed quum neque omnesprincipesfatis ad hanc lanienamparatos in-ueniret, re ipfa expertus cfßt Martyrum fanguinc rigata Eccle-ßamßxcudiorcm reddi:placuit etiam illi vetcres Ulas artes tentare., id cß domcElicis hoßibus Eccleßam lacefßre.Hine ilia Anabaptißa-rum ér CatabaptiElarum agmina,quosßuo enthußaßmo inflatos nihil prorfus puderet. Hine quoque Schuuenchfeldius authoritatem diuini verbi pro viribus eleuans, ér Eutyehisßmul errofes pro viribus interpolans. Excitauit altera exparte Mecnonem, in quo rela-tuseß Hcbion:Dauidcm Gèorgiu,qÙimonElra ipßs \alentini AEo^ nibusportentoßora, é” ipß^ Garpocratianis obßaeniora in medium proponeret.Omitto Eo?lcllum,monElrum ex omnibus omniumßecu- . lorumhxreßbus conflatum, quo nunc etiam quantumuis recutito,

' bema Sorbona delcElatureömitto etiam Antinomos à D. Luthcro

-ocr page 23-

TH. B. P RAE F ATTO.

prccßrtim rcfutatos. Onutto (j^nocpit Vihcrtinoru. dgwinci-, quoniant infinitus eßpene i?liußnodi monÏlrorum numerus, 'b^cccnim h^ec o-mnia mihi propoßtum nunc eß recenjere : fed hoc demum agerede quo nunc proprie laboramus. Dicoigitur Sathanam^ytEcclef^ein-ßaurationem no'^rofeculo cœpta impediret.,ßipfum phaicfupcraf-fc’.ita tarnen nemo niß holens decipipotucrit.,aut nunc etiam pof~ ßt. Vrimumenim eccein'sfnicoSeructo reuocatifuntahinferts Santo fatcnus.,\riusy Eutyches. Ç^inam hoc tandem-, dieet aliquisï Attendatigitur.Negabat Samofatenusaternam rS' Aó^a hypoßa-ßn, quem duntaxat in mente dccreto Eatris ante conceptionem. carnis in ygt;tero Mariae extitißc yolebat: docebat Seruetus Eilium ex Deofuiße-^on reipfa fed ßguratiue'. quia in eo Deus futurum hominem genituriebat mutier emexpeElans -, ex quaeumgigneret. Sen-tiebat Arius tov Keyov effe creatum quiddam-, ordine tempore res cateras créât as antecedens’fentiebatSeruetus tof ^ó-yov tum ccepifß exi^ere, quum mundus creatuseß.,ac etiam ideam quandamfuijß ex tribus increatis elementis compoßtam.Negabat Eutyches Christum ex duabus diSlinSlis naturis conSlarc.,qubd dieeret tof Ao^of transformatum cfß in carnem-,quapo?leaglorificata-,in Deum con-uerfafuif.affirmabat Scruetus conceptumfuiffe Pilium in ygt;tero Virginis ex ipfa yerbi eßentia in carnem traiißunte^quapoStea in Dei-tatemfuerit abforpta.Addcre autem etiam iStis licet delirium Mdr-cionis Apollinaris infaniaproximum ,adebportentum illudfuit errorum omnium fœcundum.Aiebatenim Mardon Filium ^oiwa-fidd eß opinionc tantumnon autem reipfa earnem induiße. Apollinaris autem Diuinitatem volebatcarniaffumptaloco animafuiffe. Qwd autem Seruetus^Certe non verum fed imaginarium corpus ChriSlo tribuebat, quum illud negaretex femine Abraha ßmpliciter fuifß genitum^ßd partim etiam ex tribus Ulis elementis conßatum,

E.iii.

-ocr page 24-

J

gt;4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TH. B. P R AE F A T I O.

ßib^äntiali quadam Dcifacic qua; ab initiofanSlii Patribus ygt;ifa fuißcrammam gt;^erb Chri^ii fane re ipfa exinamebat-gt;quum illam di-ccret partim ex humano.partim ex Pyiumo JJiiritufuijfe compofitam. Uafuntigitur Serueti blafihemia^que initioa D. loä^wc OEco-lampadio, êr à D.Philippo MclanchthonepoFlcagrauißimc réfuta-tum:ac noutßime tandem a magno illo loannc Caluino quampoten-tißimegladio Dei verbipro^ratum: deniq; obtrigintaannorü bla-ßhcmiasexecrabiles amp;indomitam peruicaciam ex SenatusGene-uenfisfententia iu^ißimo fupplicio affcEîu^quis non tandem,nißpla nefuriofus amp;nbsp;excors abominetur^.Prodierunt tarnen ex illo^taquam ex ludo quopiam difcipuli nopaucifuietiam ducis infania êr im-pietatempene fuperates. Hz initio fuerunt apud nos^ Paulus quidam Alciatus Mediolaneßsihomo lam antea planephreneticus amp;nbsp;verti-gino/us: Valentinus Getilis,cuius qui mores-^qua do^mata^quis de-niq; fuerit exitus-, ex ifs fcriptis liquida cognofci potcß, in quce nunc prafamur. Isîis adiungendus efl Georgius quida Blandrata^profeß ßone medict/s, Gentili quidem indoSlior-fed multo ctia impudentior amp;nbsp;fceleratior. Puit quoq; in hac cohorte pene veteranus Gribaldus lurißdfultusthomoßne improbustVt cui nulla religio fuerit^dogma quod corde retinerct-, manife^operiurio abnegate. Pauit etiam illis-» fed nimiûßrb deteSlusßernardinus Ule Ochinus^^impurißimus hypo enta. Pauitquoq; Lt^liusSoginusSenenßs,incredibiliter adcotra-dicenduyi^ varios ncPlendos nodos coparatus., nec niß poß mortem cognitus huiußnodi pernicioßßimis hareßbus laborare. l^i igitur quu neq; Serueti blaßgt;hemias.,neq; veritatis my?leriu.tneq; adeofei-pfosnoßentprurirent aute incrvdibili nouitatisfludio^ cœperunt o* ipß in recept a T rinitatis opinionem inquirere: quibus id ßatim coti-glt^ quod ternere in mari fcopulofo nauigantibus folct^tnepe vt nauent alius ad aliumfcopulu impinge s^naufragiufaceret.Pa^i funt autem

illorum

-ocr page 25-

TH. B. PRAEFATIO. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;if

illoruntpleric/ue initio Tritheitce, de (juihitspaulo ante dixbnusinon quide vcrbo^fed reipfa^vt qui tresperfonas in totide oùa-'iccç trdsfor‘-nient'.hcccinterea cu Ario habentes comunia^quod Matrem volnt ante Filin cxtitijjè -, quod vni^ yen Dei appcllationê ad Patrem reßrin-gu7it-,quod in Deitate imparitatem imaginantur : fed in co certeipfo quoq; Ario impudentiores-tquod malcbat iße tcv Aóyov tripova-iov^tq; adeb oukov^ creatu docere^quam cè yfq; infanire.,ytßmplicißi-tnani (^ßngularißimdcßßntiam numero multipUcaret.ißi cotra^ ne yidcaturChriHu ßua dignitateßoliared^iud quam illud aßßrmarc malunt. De duarum autcm naturarü ynione^idemprorßus^quod poPl Eutyche Seruetusßublata lS'ta)ij,clTav x/nvavi’aßocent.Ochinus calli-dior dubitare de ßngulis^Acadcmieorümore^yidcturmalui/ß-fqudnt quicquam dcfimre. Lalius in Samoßatenipartes cldm tranßiit-) ycrbo Dei^ytexquoddeius ßripto nunc liquet, adeo y eter atone ôquot; plane y erf Ute deprauato^acpra^fertim primo Euagelif loanis capite^yt mihi quide yideatur omnes eius corruptores longeßuperaße. Cceterunt ex illis tribus quos primos nominaui^qutqÿ in hac Êcclefia tum yerßa-bantur^primus Valentinus Gentilis in iudiciu d Senatu Geneueß yo-catusßimulatapocnitctia^noßne inßgmperiurio proßugit. Sequutus cß Paulus Alciatus.)aut etidpra:ccßit,/olo mala: cofcienti^eyulnere adaSlus.Blddrata aliquantb pb^l^quußbi d D. CaluinoßatisfaElu diu fimulajßtytddem yanißimo timorc d fimetipßo expauefaElus-, quaßd Magißratu qucereretur^repete ipße ex yrbe in yicind ditione reßu git.^^dpluraipoß yarias deliberationcsdtafors tulit^yt Elddra-ta,qui Medicinddiu in Poloniaprimum-,dcinde iriPrdßyluania apud, Plt;eginäsßc(crat,eb reuertcretur.ybi nimium facile illi aditus ad noßros patuit^quantuuis d D.lodne Caluino diligeterprcemonitos’illu pra/ertim in illu^riß. amp;prxßdtiß.alioqui Principis cuiufddgratia infinndte Eißnanino quoda Corcjrcnß, magna tum apud Polonicas

Ediii.

-ocr page 26-

itf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T H. B. PR AE F A T 10.

omnes Eccleßas anthoritatis Viro. lîum ante forte Trancifâ Stan--cbari Mantuaniypetulantißimi hominis dwportnnitate ( vt fané fa-' taîis eße videtnrVolonis Italia^fciße erat VoîonicaEcclefite recèns admodnm ex Papßno einer gente s.qunm Hip Chri^nmeße Media-toremfecnndumhiimanamnaturanr.alii quot;vero-ipro quibus Germanide Helnetica Eccleßtc po^ea iudicarunt, Mcdiatoris ofßcium totius eße perfonce, ü“' qnidem diucrfo vtrinfqne natura: refpeîèlu-, afßrmarent.Obiiciebat autem hoc in primis Stancharus-iMediato-rem non poße did Chri^umfccundum Diuinam natur am, quin Pâtre minor cum hrianis ßatuatur. in hoc nodo explicando, quanuis nonitadifficili-,quumnutarequodammodo no^ros videret Calui-nus^non modo argumentum ipß dißoluit, 'vcrumctiamfratresßdu-lo monuit^ ne-,dum vit are ISie^iorii preecipitium volunt-, in Arii vcl Trithcitarum abyßum ruerent. Sed vana apud plerofque admoni-tiofuit,animis eorum à Blandrata, qui Gentilem etiam adfe euo-caratdta iamfaßinatis-, vtfili Deo medicabilis eßet morbus. Piinc illud incendtuni,quod iam tota va?lata Polonia-, in Tranßyluaniam quoque vna cum Blandrata, peruaßt, Gregorio quodam Paulo im-purißimis libellis fuis-,inßnitas blaßphemias fpargente-, Petro . quodam Statorio, iuuene alioqui bono ingenio nec cotemnenda do-^Irina pr(edito-,operam omnemfuamfucandisBarbarißimifcripto-ris Blandrata commentis nauate : nihil denique pratermittentibus Tritheitis-, vtpaulo ante coeptum adißcium no tantum impedirent, fed etiamprorßus euerterent. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;interea non ccßare.,zy‘ i^nm ex

B)ei verboytum experpetuo Catholica Bccleßa confenfu^^ certa apud omnes ßdeißnodis, blafphemias illas refellere : quinetiam à ca bonus illc Hoßus Cardinalis cumßuis Catholicis ? nempe ridere

-ocr page 27-

TH. B. P R AE FA T I O. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«7

fuduitcr-tÇ^ qudß î^d nihil dd ipfo^ pcrtinerct,dliud ^uiduis dgerc'. inioetidin noßros vndiqiic dd extinguendum hoe incendiunidccur-rentes prohrofis libellis Idceßcrc : nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dcniqnc Mdicßatcni de

coercendis ißis blafphemiis cogitdntcnit a rcclis coßliis pro yiiribiis duocdrc. dcnicritbquidem. (^^rßuineniinSdtdndduerßusßeipßuni. depugndret: ltdque idni illicrcsQhrißidna in extremo dißrnninc verßdri ypidchdturynifi repente Dominus remedium laborantibus dt-tulißßt.quod quidem duplex vno codemque tempore ddhibuit.Pra:-terqudmenim quod ^egia Mdießdtißuggeßit-, 'vtßlenni edi^o o~ mnes dduends regni ßui turbdtores femel proßriberet, illorum e-tidm heretic or um linguds diuißt. Stdtim ergo non tdntùm dlius dlib dijfugere ^ßd etidm nefeio quid priorißntentia yel detrdherc yiel ddiicere cœpit.Ac Gentilis quidem Deo onincm illi metem adimete, in hds regiones,id eß in ^ernenfem ditioncvdd iußum /upplicium infamise horroris plenit vitro recurrit : qui quum de Paulo Alciato ßdali ßo rogdretur,^aElus e^dnquit^Mahumetdnus-,nec mihi cum illo iampridem vllum comerciumfuit. idem de Blandrata rogatus-, Periit etidm,inquit,vt qui in Sahcllij amp;nbsp;Samoßteni delirium incide-rit. C^dcommemoremanimofiillius GregoriiPauli,infdlutatofuo gtege, fugand Ç^id ah codem excitdtd contra Pa:dobaptifnum certamina cum ipß etiam Statoriofußepta^.Qjßd Ochinifenis infe~ licifimi cum illis concertationes l QwJ obiurgatum à Blandrata Gregorium,, quod minime opportune tempore controuerfiam dc Psedobaptifmo mouerit^. Ext at enim apud me ipfius Blandrata. E-pißola,(non tarnenferipta fine Theßoß Blandratam bene nour.)in qua Gregorium ßoquodam iure non tantum de illaPt£dobdptißni controuerfid nonfatis opportune mota increpat, \crumetiam aperte ilium a Tritheïfno ad Samoßteni dogma reuocdre nititur. inci-' dit enim Elandrat a in Tranfyluaniam rediens', in quendam paulo

C. i

-ocr page 28-

î8 TH. B. P R AE F ATI O.

magis quam fupenorcs nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quü nînûùm craß-

fam eye illam Tritheitarnm blaf)hemiamfimphciter propofitam ani-madnertifct, maluit omnia inuolncre pcrmixtis ommunt pene bac in re heerefon commentis , quant fimplieiterfuam fntentiamprofiteri. Certeinillis theftbus-,qua illi^cuius nuncnomini libec parco^tribuu-tur^i auftm dicere amp;profiteri omniuheerefiôn-,quibua vnqua Chrifii perfonam Satan oppugnauit ^femina contincri : ac proinde hominem iliumtquem alioquin cxiniijsmulas dotibus ornatum effie audio j ob-te^or ego minimum in Eeclefia Deii/cd tarnen Dei caufm agens pro '»irili-.tum vta Blandrata-, fele^lo Satana organo^fibi caueatj cuiut 'venenoiam eumafflatum efenemo non iudicat aliquoin his rebut iudicio praditus: turnet aduerfus iliumambitionis fpiritumyquo prte'^antifiimi quique homines in prim is a Satana decipiuntur, no~ ^s diesdecerteti denique (quod vtinam initio feefet} nouitios i^os prophetdSy totifimel Ecclcfia: omniumfine exceptione/cculorit teÏlimonio comprobatcepalam répugnantes-,^ ipfam Chri?lianlt;efi--dei bafim conuellentes^exfruSlibusfaltcm prius dificrnat-,quam au-res Ulis vlterius prabeat. Sed quorjum h^ec ad te ? dicetaliquis : Çf qux tibi in aliénas Ecdefias au^ofita^. Nulla profieSlo^firatres.

Ji forte aliter cogitarem y omnium hominum maxime in/anirem. Sed quicunque funt Chri^ianii^f per Dez mifericordiam adveritatent illius afieredamy Çj- oppugnanda mendacid 'vocati'. minime-»nifallor, Vocdtionis fuæ fines tranfiliunt ,fi.,ftlua manente 'vnicuique fud J'iDiK»lt;ret^dlif alios folentur-,doceant.,drguant,ac etiamfijit opus-, in-trepent modoidfienter nbsp;nbsp;ritefaciant.Vos igiturTranjJyluanos^

fraterfratres compello, vos Dominiferuos ve^er nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pereius

nomen obte^lor-, cuius gloria infiruimu5-,^n quis fit Blandratd-, quos in Polonia motus excitarit., quot Ecclefias nafeentes euerterit ^quot animas pefundedcrit, quos illic inEilium Dei blafhentiasfit eiacu-latus-,

-ocr page 29-

T H. B. P R AE F A T I o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;if

J i^uîd nu^ dd Gregoriunt fuum de ceternd y Vt tpfè VaJt, rti-^^'i'^goierdtione fcripßrit ignordre pote^is^. A t cnim idicct dliquût idm dpud ws dgnouit Vnius De/ dppelldtionc P ilium quoqueßgmfi cdri. ^eSîiùi hoc quidem qudm dnted-^ypt qui Gregorium cecte-roî Tritheitds^ ne ipfe quidem inficidri poßit nihil in contraridm ßntentidm, niß ipß) duBoreßdUtore, ddiutoreßripßßc-, yel dixi/ß. Sed^obfecro^dn putdtk lubricdm dnguilldm tdmfdcile tenenldn cre-ditis dedlbdri^tdm cit^prießrtimpgt;olße AEthiope^. dnignordtis qui-bu^ olimdrtibus-,AriusyApolindriSyEunomiu^^Peldgiui,etidm con~ uiSli ddmndti-, Orthodoxie illußrint^. dn iEloe ad impediendum Opus Dci mdnifeelißime^vt tot idm ruina te^ldntur, ab ipßo Satdna fubornatoi^crederepotente alioßiritu regi^. Imoliceat etiammihi aliquid dmpliueßrdtrest bona cum quot;ve^dpace loqui. Qi^nti vobie illd blandrdta vocula co^iterit « an nondum animaduertitis^.an non-^ inquamßentitie quü hoc à gt;fobie in \eTlro cathechißno fit cxtortü-,'vt non modo fymbola reliquaprater illud quod apo^olicüygt;ocant ^fu-perudcanednifiad cotradicendum fcriberctis, fed etiaEfientiafhy^ po^d/eosthomooufif iCateraque idgenue yocabula^vt Jophi^ica re-pudiaretis ■» itd illoe ejß ya^a fimplicitate abufoi^ ygt;t vos cum tota VetereorthodoxdEccleßdydtqueadeocum omnibus Eccleßjsyqua Vnquam vera a, temporibus Apo^olorumfuerunty commßend An non Verb dum i?ld nonnulli à Vobis peterentyin mentem vobis venie-bdtdmplißimus ille Nicenay Ephefinay Chalcedonenfis Sjinodi con^ fißusyquo nihil vnquam fanElius, nihil augu^ius abApo^olorum exceßu Sol vnquam afiaxil^. non adfuit vnusfiltern ex multisy qui tam indigna décréta intercedensy maximos illos ôquot;pta^antißimos dngelos DeiySophiEldsfuifienegaret^.l^amyVtin ipfisnaui aliqui fuerint, quiputat fundamentum omnis religionis y id efi veram vert DeicognitionemiUosnontenuiffcyfinèindignusefl qui in Ecclefia

-ocr page 30-

20 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T H. B. P R AE F A T I O.

ï)ci cevIcatur.Yïoccine cß^fjuxjoygrata filtern mentoria profcqià tot ptn^ifimoruni Çj erudttißimorwn 'virorum incxhau^los pro hdc deßendetida ad nos tranßnittenda yeritatc laborcs-, vigilids-, U-chryniasgeniitnsycxilid-^nartyria^. No« pendcmits,inlt;piiMit nonnul-liydpdtribnsyßd d D»i verbo. Q^^fddw vero ctidm nonpndet t^d-, vt loquiintiir-,DidleElied-gt;potws cptdni Theologicd dfperndri. Atqui nùror dn xme^udm irli feriptd dloruni pcrlegerint quibus yt Sophi-ßis conuintidntur. Ndm ß Icgernnt -, qud fronte tdndem dudent illosopponere Dei Xfcrbo ^quoscon^dt quot;vno Dei -verbo ( ipßs etidtn Synodic omißis , qiiotics itdpo^uldrunt illdrum, ideß 'vcritatis ad-uerfdrq)nixosfuijfcl Sin vero vclnon légeruntprorß/s-iyel ofcitdn-terlegeriît'. quis hiepudor eß difdpulos ßdere juornm md^i^roru: ctidni non duditorum indices^, l^d verbputidd obieSlio, voces illds in feripturis non inueniri^ quoties obieSld-, duditd^ repulfd., ddmnatd eß omnium bonorum nbsp;nbsp;doElorum iudicio^. Certèß nullis dliß vocd-

bulis vtendumeß ^niß qux totidemliteris in fdcris'libris reperiun-tuf. 0quot; qni verbi diuini b'iavotctç explicandce grdtid-, proprids accommoddtds dliquas voces ddhibent,fophisld: cenßndißuntfin quds tdndem dngu^ias redigemur^. imb quid tdndem dgent illii-^ pß quum dd fud defendendd venerint, qui nunc verbi Dei pra-textudyocvnummoliuntur^vtvosexdfmdtosopprimdnt \ Nd«/ ego quidem ßc ßdtuo etß non pendet dliunde rerum fdcrdrum ventos-, qudm db vmco Deiverbo, nbsp;fedulb vitddd nobiseß omnis cswipav/a;

tdmen fubldto e/ßntilt;€-, h^po^dfcbndifcrimine ( qutbufeunque tdndem verbis } vtdris, abrogdto nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dc ne vix quidem

i?lorum bldßphemorum frdudcs detegi nbsp;nbsp;nbsp;err ores fdtis perßgt;icue

codrgui pojje. llt;lego quoque fubldtis vocdbulis, fidturlt;£-proprictd-' tisyhypa^atic^vnionis, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘Negorij êr 'E^uty-

chis hldßgt;hcmids commode d quoqudm refeUi : qud in re ji forte hol-j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lucinor,

-ocr page 31-

TH. B. P R AE F A T I O.


21


lucinorjjoc age nobis dcmonslret quipotefl-, nbsp;nbsp;nos ilium coronabi-

mus. lllud tarnen minime inßaor ■gt; quamßmplicißimcproponcndam eße Chri^liance rcligionis doclrinam-,in Catechißnisprafertim : vi-tandas apud populum ab^rufas controuerfias : ro Sri cxplicandum ßemper-fTo S'IST I nunquam niß.jobric prudcnteratttngendum ; dc-nique hac cetate nobis de hominibus ad emendationcm quot;vitce adducen-dispotius laborandum 'viderhqudm de difßcillimis i^is qu^e^ioni^ busßibtiliter enucleate explicandis. V{a:c^inquam,omnia minime inßcior. Sed an ßmplicitatis prcetextu damnari vt fophi^ica opor-tuiti qult;eab ipßo fanSlo Spiritu diSlatafuißepigt;eritas ipßt clamat-,^^ rerum cxitus o^endit ? an ab^lrußts controuerßas mouet-,qui rudi. ctiampopulo^ßd lam ab hareticis fafcinato enores in quibus ver-faturpateßacit,pfeudoprophetarum fraudes nbsp;nbsp;mendaciaßrmis

ßdidis rationibus ^nufquam tarnen a verbo Dei defleSiens, rcfutatï

TQ OT ißmpliciter travat Vaulus ad Galatas fcribes^.an ideßrußra tequirit in EpifcopOy^ftßt no tantum S'iSa.^luo .^fcd ctiam èxtgt;/7)iKo; ? an quia ygt;itanda efl omnis curioßtasddcirco nulla eflhalxndancceß ßtatis ratio^fli'vero qui per fumma impcritiam fomniant dialeSiica Theol(^icis opponi-, comifiratione fanepotiùs digni funt,quam yillo re/pon/ô.Erimùm enimputare pojfe quenqua abfque ratiocinado ra' tiocinarißue id ex arte-,ßue exßla naturafaciasj^ominis eßpror-fus amentis.,(^ quife homme ejfeplane ßt oblitus. Deinde yidentur ignorare, DialcSlicen non eße ex earum dißciplinarumgenere^ quce matenam ipfam-,de qua agitur,fuppeditct:fed id demum o?len-dcre^quomodo materia à quibufuisßumpta-, itaßt 'vtendum^ quot;vt quid, cuißt fonfentaneum vèl minus; quid ex quo confequatur ytel non cpfißquatur^pßea'datt iwfalßs ratiocinationibusdecepti,pro 'veri-taternendaciumßciuamur. G^od quumitafchabeatyneccjß cßpro-fe^pit islide rebus facris ycl nuUo prorfus modo y elßne vlla ra^ tipcifi^ßone^^k^ß, dcß f^p/iari ycli^p. quod ytruaqucvcl

. Aj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C.iii

-ocr page 32-

11


TH. B. P R AE F A T I O.


prorfu! abfurdum zj’ ineptum cffc conuincitur^ quod ne ipßquidem hut us diuinißimlt;e artis ho^es illam poßunt niß ratiodnando oppu-gnare. lllud autem homines imperitosfallit, quvd rationibus agere

n\

num.

humanarationeTheolcgia minimenitaturexcludt quoqueDiale-£licen arbitrantur '.quod ßgmentiirurfus nullam refutatione mere-tur.Quis enim non quot;videt aliud eße ratione-, aliud ratiocinationenf. Illam ceu materiaßia cuique ars fubminißrat’.hanc natura docet'tars expolittqua DialeSlice quot;yocata eß,quoniam homines de quouis aliu-de/ubminißrato.,apte adveritatem appoßteloqui docet.Hocdo-num^quod eßmanifeßum imaginis Dp: in hominibus Meßigium., qui aßgt;ernantur',neeeßc eß^vel damnent quod non intelligunt^quod non eß certe ßipietis:)vel ex eorumßnt genere^qui videri ygt;olut cum ra-tione injanire.'i^uncßipereß vt oblata ißa occaßoneßudiofos omnes \eritatis in re omnium longe maxima, id e^lin religione-^ retinenda cohorter-t ^it quo loco resßnt, quidßiißt muneris diligentißime drcunßiciant. Conßat de iuris no?lri tabulis. 3i de interpretatione quaeritur, liquet etiam quibus quot modis illas corrumpere ab initio conatus ßit capitalis Ule no^er ho^is : quibus ite rationibus à ßimmis ducibus mala illius artes (na de vz manißeßa nunc non ago) deteElaßuerint^ yieritas fortiter deßenfa.Hoc aute non ita fuerit difficile nuncquoque intelligere amp;nbsp;in vßumno?lrum transferred quumeofitredaSlus Satan yVt Meluti exhaußo illo mendaciorunt omniufcecundißimo peSloreplane cogatur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, ö' eter a il

ia interpolata-, ßcutpaulo ante oßcdimus-)reponere.lgt;iititur,fateord Veritas Dei verbog çy cumiudicio legedißntPatres.Sed quisnullam adhuc Ecclefiam fuiße, (ytcertê nulla fuit, fi i^iyerà dicunt) conceßcrit^. nififorte Ecclefiaefi, qua quisfit '^erus D^us ignorât: Deinde fi aliunde quoque libet quinam i^i tpfwavelTaj, fint a^imare-,-nempe ex manifeflis Dei iudicijs^^quibtts blajßbemia^ pi EiUamp;fuunt

• ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ciacur’

-ocr page 33-

T H. B. P R AE r A T I o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xj

ciaculatai in oculis omnium vindicduit-, quid eß i^o quoquc ludicio apcrtius^. Scructus yflulata blajphemd linguct eeternitatem, id efl DeitatemChrifÏincgammortuus eßdnmcdiß ignibus illas xtcr-moißammdi vclut oculis J^c^iatorum non fine magno omnium hoT-rore fubijcicns. Gribalduspcsle correptus^ßugientibus ilium omnibus ^yiix a quofepeliretur inucnit. l^ißnaninus a quo introduSius fuit Blandrata,Jcipfurn in putcum abiecit. Virillc i^orumperdito-rum hoßgt;es-,quod tandem mortisßicSlaculumprabuit^.Ochinus apo-fiataquam mißrabilitcr obierit cum fuis-, tota Polonia nouit. Ilium qui no itapridem inTranßyluania Chri^lo poîlridie malediSlurus erat,quidab extremo corporis animai exilio-,ruete repente domo, praterlongam illamDei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eripuit^. Gentilis qua tandem

morte annofuperiore infelicem y^itam fnijtï Ptß autcm i^a non funt prorfus etTToSetKliiut: tarnen quipriora cumpo?ierioribus comparant, amp;nbsp;propius omnia inßfcxeric inucnietprofeElo in i^is ta manife^a dtuim furoris teßimonia,ygt;t mihi quide-iyelfola fufficere meritbpoße yideantur, tit i^is quos adhuc expc^at Deipatientia ad metem me-liorem reuocandis, turn etiam cateris expergefacicndis,ne ygt;ltrofeß cumi^is perditos vclint. Tuum autcm eßin primis ,Augußifime Kexfortißima Polonorum Gentis ,ineo quod tam féliciter cœpi^i, con^antifimèpergere, ncquepativt qui Pilio T)ei maledicit Ç quis autem apertiùs ci maledicit, quàm quißue vnumßue verum Dei nomen, {necenim plures veri natura dij ejfepoßunt} ad Jolum Patrem rcßringunt,ygt;elillumin creaturam tansformant^.)regnum tibi aFi-lio Del commijßim eiußnodi blafphemijs reddat ira Dei omnipo-tentis obnoxium.T uum quoque eß, Serenißime T'ranßyluania Rex, quem pene inßnu imprudens foueas circunßncere ,nc ex eoregno quod tibi mirabiliter Dominus tot tarn annos conferuat, nuper etiamßbi incepit confecrare, quißiam ipß Mahumete nihilo melior-, authoritate regij tui nominis abutens, in ymiuerfum Chri^ianum

-ocr page 34-

14 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T H. B. P R AE F A TI O.

orbem-timpetum faciat, tmgis certc nociturus animis, quàfn ß^fcl MofchM velTartarui, ^clTurca wßgni aliqua viSioria potiretw. '^cquc ^fero difßale \obis.fucrit, Augußißimircges-ii^orutnmdlo-runt architeSîos dignoßere,ß in hanc rem ferib incubueritis » quum

controuerßa tamߣpetdmque multipliciter ab ipßi Apo^olo-rum teporibus agitata;, tdmqueféliciter expoßtceperpetuo doEiorü bonorumq; omnium conßnfu fuerint^yt de i^ù ne ambigere quidem nunc bona coßientia quifqua^vel mediocriter in vcrbo Dei Ç^Eccle-ßaßicis libris verfatuspojfe videatur. Vos autelllußres Ç^generof Dominitquos Dominua die Dominoru vera fui cogmtione in ytroqi illo regno dignatus cßyofculamini Eihum-, nec committite yit quiJua ilium Deitateßoliat,apud eos conßßat-,quos in primis oportet ipjius gloria ac dignitatis ^indices ^ertorcs fcpraberc. Vos verofra-tres obßruandi y quibu^pafeendosfuosgreges Egt;ominus comißttan obfecro, ve/ vnicam ouiculam patiemini yemo ßlentio ygt;obis ab im~ manibusi?lis lupiscripdTe Threci^te Laßci^ te SarniciÇquos ego in tanto doSlorum öquot; piorum numeroçvtmihi de nomme notos copello) Xfosdeniq; reliqui EcclcßarumpaElorestacdoEioresyobfecrOy^ ob-tcElorin Domino yittotis animis ißum toties viSlU', toties proßratis hoElem aggrediamini^necprius coquiefeatis-, quàm çxerto illo verbi Deigladiolt;^lt;i»^t^it!gt;freti,vcliElos nuncper ditos rurfumDomino lucrifaciatisyvelßltem ab illorum luporum incurfibus tutos ve^ros gregespra'^etis.Enautcm vobis '^uult;^r‘^’^tç-lt;i‘ifummittimus homines ex pracipuis ChrißianarumacademiarudoEloribusJcle^os-, quorü vclfolo nomine vos recreatu irißgt;cramus.Nos vero corporibus qui’-dem abßntesfpiritu verbpraßntes, vobifcu fcitote in fummi ilhus no^ri agonotheteta oculis dccertarc,cdmunis vi^oriafru-

Èium breuifauente Deo-gt;vobifcumperccpturos.

Qeneua ^onis Augutlh

.15^7-

VALEN-

-ocr page 35-

lis impietatnm triplicis perfidie ac periurih de qtiibus cognoud Senatus (qeneuenßs 3 breuis expli-catio ex aâfis publicis defcripta.

licæ ecclefiç,quæ apud nos eft,Seniores,in ter quofdä è fuo grege peruerfos fermones côtra primû fidei noftræ caput de tribus in vna Dei melius reme Âgt;:lt;:^jdium illis vifum eft, quàm édita confeflionis i^’forma.cuiomnes fublcriberent, detegere fi quod occultum virus lateret: quam hîc è verbo ad verbum Latine redditam inferuimus.

CONFESSIO FIDEI EDITA

IN ITArlCA ECCLESIA GENEVAE,

XVIII. Maii,anno M. d. lviii,

B Fortuit quidem modefhs omnibus chiilianiißtfßcereßdei con fcßioneni, Symbolo ^poilolico coml^rehetipim. tarnen nonnuUi, quos fua quisdam curioßtas apura nbsp;nbsp;-veraßde abdu-

xit,ßarßs quibußdam falßs opinionibtts çi;* erroribus,paccmac conßnßtm huius EcclcßtHperturbaruntyyißmeß nobts edere pnßntemß-dei confeßiortem de yna ßtnplice Dei eßentia, trium perßnarum di-ßincltone, tum yt occurramus omnibus ifbts Satanx yerßtqs, tum etiam yt aduerjùf iilos impoftorcs ßttis inftruBißmus, atque adeb yt demonßremus nos yno corde idemßntire nbsp;nbsp;ore loqui,paritérque reiicae ac deteilari omnes

h^reßs illipura.ßdei contrarias,quam adhuc retinuimttSy nbsp;nbsp;ad extremum yß

que Jequi decreuimuâ.

Profitemur er^o Deum Patrem ita^enuißeab utternoßum Kerbumßue S apientiam,qu£ eß ynicM ipßiis FilittStamp;* Spiritum ßnBum ab ytroque iüo-rum naproceßijßciytynicaßtacßmplex ejjentia, Patris^Filß Spiriwsßn dl. ^^od autem Pater a FiliOt^ ab ytroque SpiritttsßnClusßt diflinClu^y id fieri perßna^'um reßecdu.

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aJ,

-ocr page 36-

i- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EXPLICATIO PERFIDIAE

I raque âimnamus ac deteiTamur eorum errmem quidicunt Pcttrem pm-pliciterßi£ cpenr!£ rcïpeclu,iamp; quatenuf^-vtipß loquunrur}ßlui eß,icTgt;L‘ru,$ ■ Deiisßdiuwßuum^enuiJße.,pcriudeacßdiumamaießMyßo) !a, c/ßentia, dc-nique Tow tlla dcinti eß'erßoliui Patrrspropria, autlejîts ChrisT:^ Spirits ßtnciia ejßnrdijab ilio procedcutes, acproinde diuißt eßßet acßeparata dtuin£ ejßnti£ Driitas.

C£tertim quum ynum dunraxat Dtumproßternur a^toßcirntt^ quicquid aus deirati ,glori£ 07quot; eßenri£ attrihuitur,ram conuenire Fdio quam Spiritui ßtncioyquumßmplnitera^iturde P)eo,abßue mutua interßpeißmarum com paratione. Sinautcm perßon£ inter ße comparentur, obßruand£ßuntßngula-rumproprietates^quibui tta dißin^uantur, DtFilius nonßt Pater, nec Spiritus ßmÜM ßtFtlitts.

/^od attinetadpcrßnam DomininoFtrileß Chrißi,pr£terquam qubd ab omni £ternitate^enitiis eß a Deo Patre, eßperßona ab co dißincla, credi-mits cum in humantt quoque natura, quam noßr£ßlutis caußa induit, igt;erum ac naturalem eße Dci Filium:quoniam videlicet duos naturas ita in ynum con iunxit,vtßtynicM Mediator, Deus manifeßatus in carne,ßeruatu tarnen y-rriußue narur£proprietatibus.

Porto ita hanc Conßeßionem edimus,ytßncie teßemuracpoUiceamurper earnßdem epua Deoßumus obßricli, nos hanc docirinam obßcruaturos, in ea itaperßeucraturos,ytnunquam directe y el obliqué, conßultb quidem ac ma-Ittiosè, lÜi repu^nemus, adfouendbtrn yüam dißidijßeciem, quopoßitab ißa Concordia dißedi.Denique,yromnibus dißordß inpoßerum occurratur, pro-ßtemur nos yiuereac mon decreuißeßecundum huitts Eccleߣ docirinam, contrarß omnibusßcdis reßituros .H£c omnia coprobamus,recipimus, ac con-ßrmamus,ea conditione,ytquißcusßtxit,pro periuro acpeßdo habeatur.

Ioh.SylueßerTelius,ßupraßriptam conßeßionem approbo, amp;nbsp;quicquid ei répugnât deteßor.

Fr. Porceüinus, recipio approbo qutequid ßpraßripta conßeßio com-pleclitur.

loh.Palentinus Centilts Coßentinus,accipio ytßprd.

Hippolytus Pelerinus Carßnanus,accipio ytßpr.i.

Joli.Nicolaus Gallus,accipio ytßpra.

Ea in conuentu propofita fuit, vt liberum fingulis eflet In medium contra proferre, liquid reprelienlionc dignum cenlerenu^ Iiaque

-ocr page 37-

VALENTINI GENTIL. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J

Itaque ptoterui homines impunè tribus circiter horis linguas fuas blatcrado cxcrcuerûc; inter quos princeps Riitlolianes quida Paulus A'ciatus, homo non ftolidi tantum ac væfani ingenii, fed plane phrcncticus ad rabiem vfq;.Tantû illis licentiæ fuit conceiîiim, ne poftca obrtrcperent, fibi ius loquendi fuifle ademptum. Sedata o-mni contentione, nulli friit vel controuerfia vel mora quin omnes fubfcriberent, fex duntaxat exceptis, quorum vnus erat Valentinus: qui tarnen vocati,manu fua teftati funt confenfum. Hoc modo qui Eccleha;tranquillitati ftudebant,putarunt obuiam itum fuilîe malo,nc longius ferperet.Ecce paulô pôft V alentinus, fpreto iureiurando, fuos iùfurros in obfcuris angulis fpargere, amp;nbsp;tentarc fimplices ac imperitos, an quos irretire fins inHdiis poflet. Reper-fpeôda,Senatus cognitionem fufcepit:ac ftatim multorum teftimo-niis periuni conuiôfus, quia tergiuerfando locus non erat, caufari cœpit confcientiæ ftimulis fefuilfeimpulfum.Auditus eft in fplen didograuium ôôdodorum hominum cœtu. Quumeius obieôta refelleremus gt;vno elFugio vfus eft, fe difputandi artificium non teuere. Itarationibus eumvrgere aepremere nihil profuit. Poftea tarraginem,quam diu meditatus fuerat, feriptam obtulit Senatui: cuius exemplar fubiecimus.

CONFESSIO VALENTINI G E N-

A . TILIS ILLVSTRISSIMIS DOMIN IS GE-nebenfibus oblata.

^ttor ynicum ilium Deum lßael,quem Sacr£ liters nobii proponuntßolum ycrum Dcum-,iamp; ipuem yentoß Sop hißiH ne-^anthibci'e Fjlium ,ejßc Patrem Domini noßri leß chrißi: ipßmqucIcßum-Clmßum quem tUemißt, qüatcnw eßKcf-bum, eß'eyci-um acnatumlem Pilium illiuó yniei Dei Patrtó omnipotentis. Hamp;c eßßummaßententix. mene in articula de interna^eneratione Ftlq Der.i^ doürin^ Genebenßs Eceleßnpenituißubß ribo.

Altera confclfio eiufdem, iufl'u illuftrium Do-

........ minorum exarata.

Equidem eenßeo primamperßnam Pattn in ynica eßentiaejße Sophißi-eamyatque idcahoc ßenßu à myßerio Trinitattspenitus expun^endam.Namß

4.».

Ik

-ocr page 38-

Pdter ejjctbidiuiduum in efjintiaItniile Verbo, non dkereturyerè ncque foins Patcr^neqne mÿ^niMS^ nequeprincipium torins diuinitatls. Pr^terea auf tnodifententin Q^ternitatem j^otins quàm Trinitatcm i’idctnr confiitncr». ^^dfa( ilè fcpïoharipofetj

k nn'd tlici cffèntia abjque ylla conftderatione perfnarum eß ex ßmetqß ycruf DeiiS'.^ quitliberriitimperfonarum eß item eßentialtttr Deus.Sequi-tnrergo i^tternitits^non Trtnitai. obrem äßcro Patrem eße ipßmyni-eam eJfntMm : r eybum autemßlendorcm^lori£ Dei, amp;nbsp;expreßam marinem ßlßantix, illtns, Ktcrarione à Pntre dißinclum,qubd Pater ( ytait Chri-ßtts ) eßßluf yerm Detts, efßntiator, hoc eß inßrmator indwiduorum: Verbum yerb eßpilitts yßmulyerus Deus:neque tarnen duo di^,ßd yntts idémque Detts. H£C eß fumma fententiie ma de yero Patre, yeróque Fi-lio : nam de Spiritußneio nulla eß quießio, tarnen iudicio Eccleßarum li-bentßime ßbßribam.

Jdem Valentinns Gentilis inutilts ßrunsleßchrißi^captiuns CeneU£propter confeßionem yeri Det., Domino Copo, Eaymundo-,Hcnoco, C£teriß queßdelibns yerbi Dei dißenßtoribus ^^ratiam (ly* pacem ab illo ynico Deo iß-acl yero Patre, ab lefu Chrißoy yegt;o ac natural! eins Filioper SpiritumßnFlum, ^men.

If^ßnefuco ts dici pofum. Namquum ab extremis Italiteßnibus propter F erbum Dei in lon^inquasamp; pere^inas regiones me contulißem, nulla alia de cauß hanc yeßram Eccleßam potßimum cle^i, niß ytdßminum Calumum.,qHem antea nomine obßruabam^defacieco^noßercm aut}i) em. Poßea yeroquum apud noßros Italos qu^ßio de Trinitate a^ita-rctur^equidem meam fententiam libéré in mediumproruh\cupicns doceri de ß qUi£ tum o(currebat.)haudyul^ariailla quidem,ßde£leßipotinsßiritualique ßeculationedi^nißtma.neqnis quicqtutm meaßdeindi^num {yteßho-minum libido prona ad malum'jßßicaretur.fdifertis yerbts dt c laraub me omne pluralitatem deorum, minoritatem Ftlij totopeFlore deteßari. Sed quidam imperioß homines, quipurißimamßdem meam deni^are conatißnt, dominum Caluinum adeb in me irritauerunt ^yt iüe de me aperte male fentire non iubitarit.Tandem contetioperillußrißimum Ma^iftratum fedatafnit^e^oque

cum

-ocr page 39-

VALENTINI GENTIL. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

ttliU docfis 4C probii 'vim ßtbjcripß confeßloni domint Caluini, putansßo-ytinpoßerur» onmia. tuta (^tranquillA cernerentur.Q^m interim ecce tibi minißernoßer^neßio quo ixßmpereittis, nos omnes quißtbß'ripßramits n-pudcxterasnationcsorationepublica non foliim -igt;t Arianos amp;nbsp;Sei-uetanos notauity-vcrumetiamytGeOi-ÿanos ^autßquid peius did co^itarh'c poteß. ^wdquum c^o reßiuißem ißatim me conuertiadimicum lUum Dcum jß~ rael,quem totopeélore coloypuraßue manus in cxlurn cxtollensy ro^aui iüum ctui ßolus mnocentiam meam nouit^yt-veritatem ßuam patcfaceret^^méque ab hiße calumniis,amp;lt; impoßuns tandem{ßyellet}liberaret. ExaudiuitiUcpreces meas,^-peritatemyquani biaclenusßfbobßwam amp;nbsp;implidtam tcnebam,fu~ ^attstenebrisSole ipßßa beni^nitate clariorem oßendit. Q^am-igt;eritateni ipßemet Deus ißael, qui hanc Eccleßam ßiam ßn^ulari amore proßquitur-, ßa diuinaprouidetiafecitigt;te^o iußu illußrißimorum Dominorumfrcqui nti tribunali conßterer.Q^d qufaem{igt;tbonum acßdelem ßruum decet}ßnccrb

ßne rllo fucofici iuxta modulumßdei, qux mibii tradita eß.

Hamp;c pauca eo praßari -vißum cß, optimt ~gt;gt;iri Dei, Tf inde intelli^eretis 'Verum ilium Pattern noßrum maxime eße -veracemtneciiOopaCio iis qui toto corde lUißdunt,-vnquam defuturum.Cietcra qudt a£îaßunt^ quando longe no-tiora funt-^quàm -vti'lla indigeantnarratione, reliquum eß -vtad ßrmas ratio-cinationesßententidtmeamp;breuiterdeßcendum. Qtpodßcmefaccre Dominus ipße Spiritu ßopr^cepit,

Ftrum'vnicaeßentiaconcurratinTrinitatemnéene'. Sinon concurrit^ne-cejjàrio Trinitas eritßne Deo, imb vanadntb nulla ;ßn autem concurrit, communis opinio doidorum QMternitatcmßatuitynonTrinitatem.

Q^xritur.Vtrum ynica lUa eßentia-,quam dominus Caluinus negat concui^-rere in Trinitatem^ßtexfemetpß -verus Deusabßue yllo reßeSlu perßna-ruml Puto id eum minime negaturum. Quare quum quiclibettrium poßna-rumßtcßentialiterDeus, niicjuampotcritinßcianhacCQinmunemdoclorum-ßententiam conßituerc Q^tteriitatem,

Tria igiturconcurrunt in Trinitatem, Eßentia qu£ diciturPatei',Filius Spiritusßncius.^tque }-i£C eß yera Trinitas,qu£ eß trium ynitas,non autem quatuor-.quiequid dicatdominus Caluinus de etymo.

Q^ritur. Ttrum Eßentia, Parei-,amp;ynicusille Deuslßaelßntßnong-ma,qu£ poßint inter ß inuicemßpponi amp;‘p'gt;'£dicarii

Qt^rltur-Ttrum 2igt;eus Lc^s nbsp;nbsp;Prophetarumßt Pater Verbiß t^ßoe

negaucrit,ßiatße in Cerdonis nbsp;nbsp;vd nhonticorum do^^na incurriße. Prstterea

a, iit.

-ocr page 40-

I V 1.1 c A T I o P E R F I D I A I

plures deos PAtKsfdtextur oportcr.

ncgct dom 'mtn Calutnus, unicHm ilium Deum Ipdel e^c Pdtyem J^erbi?SidffirmdritjnuUa{ytdixi}erit inter »os cotroucrßa-.ßnautem ne^dritßc probabo.

Q_^ro db co : Vtrum Pdtridrâ'i£, nbsp;nbsp;Prophets inuocducrintynicum ilium

Deum Ißrdcb. N eque id pu to eum ne^dturum. Sed qudndofrußrd inuocdtur Deusßine MedidtorCy quxrit/frper quem Jldedidtorem inuocdrintilluml perte quiefo hicrcßiondedt: ( num ~vdnd eß illd ter^iuerfdtio y Non neceße eß illumßmpcr occumre.}tgt;oIo enimdoceriydn hdbuerint Alcdidtorcm, necnc. Per Chrißumreßondedtoportet. PerChrißumyinqudm,{eßenim ipß‘ Chri-flusiiereFilius Deiy amp;*~igt;erusDeusß’tFtliumydnyt Deum'i .^bßtittCliri-ßus juerit lUius Aledidtoryt Deus. Si i^iturJuit lUu Medidtor qudtenus Filius yßquitur er^Oyquod imicus tlle Deus jßdeleß yerus ndturdlis Pdter ChrißiyUt Verbiyßne reßectu dlicuiusper/onlt;£.

Qudreyquidßerät Chrißum eße Filium Dei reßeclu illiuspcrfonlt;£ Sophi-ßiC£ymd^ndm illt quidem iniurtdmjdeiuntytum ynieo illi Deo ißdel y tum c-tidm Chrißo eius Filio. Sic cnim djßretes,fdtenturß non minu^ i^nordre ye-rum Pdtrem qudm yerum Filiumy in quorumpurd co^niticne confißityitd dt-temdyytipß chrißus Pdtremdlloquens dit:H£ceß yitd dierndyytco^noßdt teßlum yerum Deumy quem mißßiFeßm Chrißum. Q^modo cnimß-lumyerum PDeum, Pdtrem co^noßent, quine^dtillum hdbereßnonymidm cum Eßentid, qu£ eilßolusyerus De«f? ^^omodo etidm co^ioßcentleßm ChrtslurHyqui contrd duthoritdtem Scripturdrum fdciunt eum Filium iliius'So-p]oiFHclt;£perßn£?Licet enim Sophiltic Cbirißum Filium Deiprædicenty quum tdmen ynicum ilium Deum Fterilem infoecundumßbi ßdbricdtißnt, non yerum dc ndturdlemyßed ßuppoßtitlum F ilium inteß^dnty necejße cFl. ßudß ynicus ille Deus ißdelnequieritßbi Filiü^i^ere y nißilld didbolicd peißnd ßbi illumßppoßerit. ynqudm tdlidßtndoydudieritinon yidetyopti-mi yiri De/, hoc didbolico commente totdm Trinitdtem ddulteraße Sóphill^iSf Deum illum foecundumyßcrilemfdcientes:Pdtremyptrßondm illdm Sophißi-cdm'.Terbumy Filium ciußmodiperßonji: Spiritumßdnclum quoqueproceden-tem ex dmbdbus illisperßonisßßitiu ddulterinul Q^propter hdudimpro-prie in hos torqueripoßet illud Ddnielù ydticinium-. .^tldordbunt Deum quem non cognouerunt Pdtres eorum. Qiß enim y el Pdtridrchdrumy yel Jlrophetd-rumyyel ^poßolorum co^ouitynqudm eiußmodiDeum,quißbiFilium non ^enueritlTurcarum Deusis eiiy non Chri^lidnorum.

Q^riw,

-ocr page 41-

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VALENTINI GENTIL. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7

Qu£ritur-.Dugt;n contendtmt Chrißti eJJcFilium Dei reßc^luperfottii, an intfUi^anteum ejje natura Dei Filium,necne?Siafßrmarintyßnatqudtßo tandem i’alere lUum reßecium perßnalem, amp;* libéré cum Scripturüpronuntient cum Dere !■ iliumDeißn autem ne^arintßiantyniuerßim Scripturam aducr-fumßßare. Qjuimobrem etiam atquc ctiam -vidtrint pif Ecclcßarum Paßo-res-,ne hacmparte Sopliißaru errorcmßeijuantur-, qui Patrem negant^ Verbum .ncgant entm Patrem-, dum nonipßum Ejßentiatorcm dicutßdpcrßmam in Eßentiaßn^unt : ne^ant Verbum,dumperßnlt;£ßFlitijiFilium credunt, non autem yntciact’cri Dei omnium conditoru^ dando ilki qu£ nonßnt, au-ferendo qu£ funt. eFt qui iiincit mundum ( c'amat dileclits illc ) niß qui credit quodleßneßFilius Dch Qm yero confejßts fuerit Chrißum Filium Dei, {Deiinquam,non autemperfondi} Deus in illo manet,^ ipße in Deo. Nos credtmus teßimontum Dei, quo teßatus eß de Fiho fuo : Qm Fi-lium non biabetynecyitam biabct.Non V.abetautem Filium^qui eum ne^ateß fe Filium lUius inuißbilis Vatris.,qui eß folus yerus Deus.

Qup^ritur: Rtrum ynicus ille Dc«5 jßaelfiteritfemper Pitfcr, necnel Qm ne^atilium yel tantillum temporvs Patrem nonfuiß'e : Dckw mutabilcm facit,?^ infamiliam .^dirijmi^at. Fuiti^iturf 'emper Patci'.ßdcuiusfuitPa-ter,niß V crbi?

Item qu£ritur: Vbiait.y^poßolus, Q^mautemyenitplenitudo tempo-rts.,mißtDeusFiliumßuum : Ojßßiam Deus Filiumßuum mißeriti 1 Ilene qui cß Deus Le^ts Prophetarum^an iliaperßona Sophißica?

Mitto multas alias ratiocinationcSf^ innumerasßte abßrditates, quas lo-^Çum eßetrecenßre.Pidtcpauca atti^i tantiim^yt intell{^eretts yeritatem ipßcm amp;nbsp;yniuerfam Scripturam .à me ßare.V num illud addam,optimi yiri De/, we ob nullam aliam caußam perßecutionempati, quam qubd conßanter afßrmi m Chrißum eße Filium illiusynici Dc/ Jßael, Deiinquam, .Abraha, lßaacamp; Jacob.Q^ßDOS non idem çÿ*ßentiatts^^ quotidie concionemini : imprimij-que dominus Paymundus, qui nunquam non in diuinisßts concionibus hanc jentcntiam inculcat. Sed ne quis exißimctme alicquid detrahere tetcrme maie-ßatiFilif Dei^teFtatum omnibusfacio, meillum^ exceptisproprietatibus ,ßue diJhnFiiGnibus,£qualem Vatrifacere.Pater enim eFißlusyerùs Deus : Chri-Hus autem eß Filiusßmul zß yerus Deus:ncque tarne duo dqßd ynus tde'tn-que Deus./Jabetenim chrißus yhàm eàndémque Eßentiam cum Patre.

■r\V eFbrum eßo nunc judicium, optimiyiri Dc/, an l)£cmca ßentcntia nufnßapiatyafttSeruiitUjytaduerßtiycauiilantur.Aidjf quidcj^i illicerti potttts.

«V . \

-ocr page 42-

8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I ï ni C A T J o P E R r I D I A ï

y/dentu)' vana Struetißtnnta Jeciariy quiajjemt chrißt^m cjjè tilium neß.lo cuÎMpct'fonx, phantaßic£yScriptitrti Jacris pmrßus mco^nit£.

Pr^tiTfCit biiwc mcamßntcntiam delirium appellat domirtuf Caluinus. V-tinamyetcrcs dociorcsßc dclirajßentl Nunquamenimtantas tenebrasoffu-dominum mcntihus. Scd non eß meum de me dicere. Siyeraßnt quA -pobuproponoy^oli Deo laudes debentur, non mihi, quinunquam talia odora-tut efßem,nißa Deo didicijßm. llludynum bona eumyenia yeßra ad lam, hancßlam dißm^ioncmßrts eße adprobandam yeram Trinitatem aduerfut omnes h^reticos tnßdeles. Pr£ttrca yniuer/a Scriptura eß adeo aperta, ae ybiqueßbißmilts,ytnullus fucifaciendilocush£reticu amplius rcliclusßt, QtMm quidem dißinCiionem, yttenacius ci/ciis h£reat,yifum eß hiße excrn-plu quaß quadam in tabelLt ßcclandam omnibus proponere.

Pater Verbi eß Deus ißael.

Teidjum eß Deus iß-ael.

H£ propoßtiones amb£ yer£ßnt,fed conuerßones non amb£.Si quidem, Deus ißael eß Pater V erbi, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yera eß-,

nonautem,

Deus ißael eß Terbum. nbsp;nbsp;propterea quod Terbum Filiationem

Tßentiam deß^nat-.Deus autem Eßcntiam tantum, yt Pater. Q^d iÿfioras Sabellius,confundit omnia,terram mari,maréque calu permißens.

Quamobrem optimiyiri Dei,innocentiam meam etiam atque etiam yob'is commendo. Equidem in tarn optima cauß nullum aliumiudicem qu£ro ,pr£-terquam ipßtm Trinitatem, yoßue etiam omnes. Q^modo enim qui yerba Deinitor,Älinißrorumßdelium TerbiDeiiudieium reeußtbo? Teßrum i^i~ turerit,de qu£ßione tarnßriaßententiamferre. EquidempoUiceor me{modo perfonas quas fußinetis,optimaßde referatts ) ne latum quidem yn^uem à ye^ ßra fententia dißeßurum. Talete yiri Dei omnes in Domino, ^me yeßrü precibusfeduloiuuate,ipßmque daiminumCaluinum £quiQrem,ßpote eß, mihi reddite. Datum ècarceribus.

E^o quißprdyTalentinus Gentilis,manu propria,

J^-\ Otninus Philippus JldelatKhthonyir nunquam ßtis laudatus, Locorumcommunium,d€SpiritußnlUoa^ens: Neceße eß,inquit,perß)nameßedißinldam,qu£eßaliquidDei ; qu£ deßnitto,meo quidem iudicio,ytmaximeconuenitFilio Cit' Spi-

ntuißndoyitaplurimum abhorreta Patre,PerfotM enimßue pmprietasPatris ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Koneß

-ocr page 43-

VAL ENTINI GENTIL, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y

non ejl ab'ijuii Det^ßd eß i^fê ynictn DcM^ipfamet Ejjènria'. ‘velutiquum i-pje Deus didr^ lotdi.., Effundam de Spiritu meoßpcromnemcamem. Nam ßcwpaßtmlegereeßin Scripturtsficrü, SpirtruóDei^CbrißM Dei, ytrhum DeiySermo eratapud Patremïita nußuam legirur,Pater Dei,Pater erarapud Dcum.QMïe reïde ab Jren^o enuUianoperPatremßu Patrnperßnam ybique DnicM iüe Dem atqtte Eßentia ipßt deßgnatur, ytinßquentibm ßn-tcMiif licebitanimaduerrere.

EX IRENÆO.

Ex Hbro primo,fol.47.lite. A.

Hic qui Deus eil:^brabam,Deus jßac,^Deus Iacob,ß^gt;erquemalim Deus non en:,neque initium,neque yirtus,nequepleï'oma, hic Pater Domini noßri leß Chrtßi.

Ex lib.i.Fol.^ó.lite.B.

Quoniam autem Vtic Deus eß Pater Domini noßrileß cbrifli,^ de hoc . Paulus ^poßolus dixit, i .Cor.8, Nobis tarnen ynus Deus Pater ille, ex quo omnia,^ nos in tllum.

Fol.uiS.lite.A.

Hie Deus abraham,e^Deus lßac,amp;* Deus Iacob,Deusyiuoru,qU€m Lex annuntiat,quem Prophetieprieconist^nt,quem Spiritus rtuelat,quem K^^poßolitradunt, quern Eccleßa credtdit: hie Pater Domini noßri leß chri-ßi,per V erbum ßium, qui eß Filius ci us ,per cum reuebitur nbsp;nbsp;manifeßatur

omnibus quibus reuelatur.

Ex lib.3.fol.i45.1ite.A.

Te igiturinuoco Domine Deus ^braham,Deuslfaac,Deus Iacob, {qui eß nbsp;nbsp;Ißael} Pater Domini noFhileß chriüi: Deus qui per multitudinem

mißricordiit, tusi nbsp;nbsp;beneßnßßiin nobts,i)tte cognofeamus'. quifecißicxlum

terram,e^dominarts omnium:qui esßlus ^yerus Deus,Jûper quem alius Deus non eß.

Fol.ilt;gt;lt;^.lite.B.

Sed cum omni ßdueia ludieis Grtecispriedicabaf.Iudlt;ets quidem leßm, ^uiab ipßs crucßxus eß, eße Filium Dei : ludicem yiuorum mortuotum', a Patre^accepiße Aternum regnum inlßael,quemadmodum oßendimus-.Grit-cis yero, ynum Deum, qui omnia feeir, huius Filium leßum chrißuman-nuntiantes.

l.i.

-ocr page 44-

EXPLICATIO perfidiae

Foki/j.lit.A.

Quoniamncmtnem aliumDeum inuocMerunt^yelDominumnomind» UCYia^c^ui yeritari^ fueruntpr£dic(itores,^^igt;oßolt libertatüy nißßlum -verum Deum Vattem^ei^ Verbum eins.

P0l.izj4.lit. A .lib.j.cap.(î.

Perl ilium itaque.qui eß in Putre^ nbsp;nbsp;habet in fe Patremyiis quibns eß ma-

nifeßatuSyPatre teßtmonium prdtbente Filio^^Pilio annuntiante Patrem.

Perpendenda funt hi^cyerba^Qw eßin Patre,amp;Habet in fe Pabem.

Ex lib.4,cap.8.fol.2ii.lit. A.

Etbene qui dixit, ipfum immcnßm PatreminFilio menßratum. Men-fura enim Patris Filius.,quoniam e^capiteum.

HdiC yerbaprocul dubio Pattern Ejfentiatorcm conßituunt.

Fol.iyó.lit.A.

Vnits er^ idem Deus Pater, quißantauityineam, quipopulum edu-xit,quiProphetas mißt,quiFiliumfuumpromißt, quiyineam déditaliis colo-nis,iis qui redduntfru^um in temporibus fis.

Ex lib.5.fol.3ilt;S. lit.B.

Oßendimus autem ebÿ'in tertio libro, nuüumab .y^poßolis exßiaperßnA Deum appeHari,niß eum qui yerèßt D eus Pater Domini noßri.

EX T E R T V L L I A N O ’ A D-

uerfus Praxeam.

Fol.r4(gt;.nt.C.

f^£cunque ergoßtbßantia Sermonisfuit,illam dico perßnam, nbsp;nbsp;iHi no

men F dij yindico'.e^ dum Filium agnofio,ßcundum à Patre defendo.

Ibidem,lir.G.

No» fttwe» diuißone alium Filium à Patre,fed dißinclione, quia non ßti-ÄemPata-(^ Filius y el modulo alius ab alio. Paterenimtota fubßantiaeß, Filius yerbdcriuatio totins ^portio.

Hicfubßantiampofuitpro Ejfentia.

Fol.i48.1it.C,

Conßquens erit, ytinuißbilem Pattern inteÜigamus proplenitudine maie-ßatis-.yißibilem yeropilium agnoßamuspro modulo deriuationis.

F ölet enim TertuUianusp erßnas V erbi (it* SpiritusßtnbUi dißinCfas,fed in-diuiduas ab Eßcntia, deriuationes appeäa^e, quaßportiones totius iita tarnen yt €ü totum eapiantac complccîantur.

-ocr page 45-

VAtBNTiNl OENTIt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;11

Fol.I49.1Ït.F.

Non enim deßnit eße qui habet^ilium ipß ynicui ,fuo fiilicet nomine, quudesßne Ftlio nommatur. Sine 'Çilio uutem nominutur, quumprincipuliter determinaturyt^rimapeßna, qu£unre^ilijnomencratproponenda. Pdtereinte co^noßitur, ^poß Patrem Y Hint nomindtur. lÿturynus Pater, abßue eo alius non eß,

Étiam hic^aphicèproprietatem Prffr« depin^it.

Fol.15i.lit. A.

50t ergo Sermo Y)eino eßipfe cuius eßrita nec Spiritus,ctßDeus diclus, non tarnen ipße eßcuius eßdiclus. Nulla resalicuius ipßa eßcuius eß. Plane quum quid ex ipßo eß,^ßc eius eß, dum ex ipfoßt,poteßtale quid eße, quale ipß ex quo eß,i^ cuius eß.Etideo Spiritus Dcus,amp;*Sermo Deus,quia in Deo: non tarnen ipße ex quo eß. lt;^d Deus Del tanquamßbßantiua res non eritipße Deus ,ßd haclenus Deus, quia exipßus Dei fubßantia:qux, ßbßantiua res eß,lt;i^ ytportio aliqua totius.

.EX EODEM IN LIBRO deTrinitate.

Fol.iJ4.1it.M.de Patre diflerens.

Henoc tt'anflulit,in amicitidt ßicietatem .y4braloam adle^it,lß{ac protexit, Iacob auxir, Moßen ducempopuloprsifecit, in^cmißcentesßlios ißael è iu^ ßruitutu eripuit, Legemßripßt, Patrumßbolem in terram repromtßionis in-duxit,Prophetas Spiritu inßruxit,^p€r hos omnes Filiumßum Chrißum repromißt,quando daturumß;ßopondit,mißt.

Fol.235.1it.D.

Eadem regulayeritatis docetnos crederepoß Patrem etiam inFilium Dei C^irißum leßm Dominum Deum noßrunr.ßed DeiFilium,huiusDeiqui ■vnus amp;nbsp;ßlus eß,conditorßilicetrerum omnium.

Fol.2}5.1it.B.

11 amp;c enim cotumelia hdtreticorum ad ipßm quoque Deum Pati'em redun-dabit,ß Deus Pater Filium Deumgenerare nonpotuit.

Ibidem,litcraD.

Ft enimprßcripßtipß natura, hominem crededum eße qui ex homineßn ita nbsp;nbsp;Scriptura Deum eße,qui ex Deoßt.

Fol.îî7.1it.M.

- Sermo caro fa^ushalntauitin nobis,exnobis hicChrilbts non b.ii.

-ocr page 46-

Ï1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EXPLICATIO PERFIDIAE

howo tatïigt;n,quia })oiiiin(f filins,fed etiam Deu4,^ttia Filiits Uei contprobatttr,

FoI.ijS.lit.L

Q^m rntio temperamentum Scripturarum cstlefitum Chrifittm ofien-dat cum,fid (juem FiliumX)ei,lt;amp;* affimpto à Deo etiam Filio hominis,crer }iominem.

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fol.239.1it.M.

Q^ndoquidem non tamycteris quam nouiTefiamentiScriptura diuina yb'ique ofiendat ilium ex Patregenitum,per quern faÛa funt omnia, (fPfine quo faclum efi nihil,qui obedieritfimper Patri, obediat,fimper habentem rerum omnium-potesiatem,fid quam traditam,fid quam concefiamfid quam à Patie proprièfibi indultam.

FoI.24O.lit.E.

Mifiumprêterea effi dicit,ythanc obedientiam,qua yenit Yiominus ChrA fius mijfits,non Pa ter fid Filius probetur, i^mifijfitytique,ji Paterfiuiffit. Mijfiis autem non fuit Pater, ne Pater fitbdirus alten Deo, dum mittitur, probaretur.

FoI.i4i.lit.A.

Qwmodo enim ego Paterynum fumiis,finon nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;efi ^Filiusi Qm

idcirco ynumpotcfi dicidum ex ipfo efi, amp;* dit Filius eius efi, ^dum ex ipjo. nafiitur,dum ex ipfiproceßifje reperitur,per quern Dew e/î.

Ibidem,litera B.

Dew efi ergo.Deus autem fic,yt Filius fit,non Pater.

Fol.242.1ite.C.

Imago efi enim inuifibilis Dei, ytmediocritas fragilitas conditionis hur mandtDeumPatremyiderealiquando iamtuncafiitefieretin imaÿneDe». Gradatim enim per incrementa humanafragilitas nutriri debuit per ima^ ginem adifiamgloriam, ytDeum Patrem yiderepojfitaliquando. Pericula enim funt qu£ magna fitnt,firepentinafiint.

Ibidem,lite.E

Qmmodo e)^o Dew erit,fi.Angelus fuerit,quum nonfithocnomen .Angelis ynquam conceffitm, nifi quoniam ex ytroque latere rtos yeritas in ifiam concluditfententiam,quia debeamus intelligere Dei Filiufuiffe, qui quoniam ex Deo, efi merito Deus, quia DeiFilius diclusfit', quoniamannuntiatorpate rnti yoluntatu efi,ma^ti confilq Angelus pronuntiatus efi.

Fo].24j.]ite.A.

Hie autem qui ifia promittit,Deus atque Angelus effiperhibetuas,^me'

-ocr page 47-

VALENTINI GENTIL^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I5

rltv äißindio ßt inter eum qui non De«5 ßmj^liciter, fed ^n^elus pro-nuntiatur.

Fo!.24S.lite.E.

iß ergo Dc«i Pater omnium inftitutor eiP creator^ßlus originem neßies., inuißbilu-,immenßsyimmortaltiy£ternus,ynus De«5: cuius neque ma^itudi-nt, neque maiefkiti, ne que yirtuti quicquam non dixerimpviitferri ,fed nec comparari^oteß.

Ibidem,lit.G.

Deusytique procedens ex Deoßeundam perfonam effeiens,fed non eri~ piens illud Patri,qubd ynus e^ Deus.

Ibidem,lit.I.

Nam quum idßtprincipium Cditerts,quod ingenitumß^eus folus Pater eß,, qui extra oriÿnem eß,ex quo hic eß qui^enitus eß.

Ibidem,lit.K.

Deus quidem oH^nditur Filius, cuidiuinitas tradita nbsp;nbsp;portera conßiei-

tur.Et tarnen nihilominus ~vnus De«5 PrfferproArff^r.

Sifin^ula^ fententias qu£pro mefaciunt, calamoperfequiyellem, Ingens mihi Opus firibendum ejfer. Nullus enim extat doélor, qutn aliquando hanc meam fententiam non atti^erit, etiam ipß dominus Caluinus. Sed quando I-renaus ^Tertullianus yidcnturexprofeffo illam tueri,cstt€ru relildtî,hi5 con-tentuseßeyolui. Res eß maximimomenti,optimiyiri De/, .^gtturenim de co^nittone yeri Patris, (ir“ de yera co^^itione Filij eit* Spiritus fan^i : quorum' yeram^loriameiPmaieFbatemßquiJquamalius tuendamßßeperit, yospro-bèfio yfque adßpremamguttulamJan^uints tutturum. iluamobrem,optimi: yiri Dei,yeFtrum eß,prius quam fententiam feratn,haße authoritates dili^en terdißicere, locos Scripturarum petpendereye^yellram operamynico illi. Deo bonaf deprlt;ie^itre. Sic enimfacientes ,pro certo habeo,tot monßra,qu£ tandiu Trinitateminuafcrunt, Spiritu De/ qui habitat in yobts, y os facile in-terempturos:ipfó,mqucTrinitatem,tothaclenus impetitamblaßhemits ^con^ ßurcatam, inprßinumßumnitoremaccandorem yindicaturos. i^^dßqui meam dißinüionem reijciunt, yeram ilLtm qutdem, Saci'is literts apprimè confentaneam,ipßßam in lucemproferant. Nam qu£ yanitas eß h^c, dißin-idionemaßerere,^interim nullamproferre? Expecio i^turma^nocum de~. ßderio yeßrum oraculum,imo Deiperyos. Talcte Chrißiani Hercules,ye~-rique henes^non immemores captiuitatts meiH. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E carceribus.

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;b,iii..

-ocr page 48-

H

EXPtICATiO PERFIDIAE

H A E c turn illc. Nos veto poftndic fcripto quoque rcfpondi-musjincum quifequiturniodum:

Ntchacputaulmuserrore te labi acignorantia:nucexf)ofi)-emo tuo fegt;'mone(^Jcriptodef)rehendimiaamp;‘peruerß tngenij ho-)ninetn,ç^intolcrabilts.,^ yirulentiàt deditum.,?^ mali-ßintu ifnbutunijdentque htereticumperuicacem. j^ndnon dn/wtis coHittitndi Ci(itß(,fed ythancprauitatem exuere dißas-, ad doalita-tem fle^arbi: quia inittü reßpißenti^ t({£ erit [ ft tarnen reßptßere tibidabitur) modestia ?^]iumtlitaf cumßnceropietattsßudio coniunBa. Zelum apud nos martyrïs CIjrißißußra obtendù, quem perßicimn^ mera ayro^antiafuiße ad~ dttéium,yt impinm etrorem abßrdißimutn obtruderes.

Plaufibile ttbi eßprincipiù iUud-, Deum lßael,quem Sacr£ liters aßcrtint, yerum Deum.,eßc Prfh'ew leß chrtÊTy.ip^fn yero Chrißu efße yrtici ï)ei Fi-lium. ^tqut clarè af)paret,quH Patrtm opponts Filio-, ^^yniduntaxatyeram X)eitatem tribttis,te excludere alterum,quern cum illo confers.Nos quoque ingenue fttemur.,non- alium effe Deum,quant T)eum jßaeltamp;gt; hue Deum efjè Pattern chriiti.Sedtuncno opponiwu^sinterfePatrem Fibum,acßinßolo Pâtre eßet Dei Efentia :ßd eadem ratione qua doeenius Prffrcw Chrtßi eße Deum .^Jbrah£,jßac lacobßcquitur Chrtßum eße iüuni eundemP)eum. Hic diligenter expende quoimpingas, dum in coparationeßn^t^s duo antirhe-ta. Exclames licet Chrißu à te agnoßiyerum P)eum,ßßltts eins Pater eß y-nicus Df/« Df MS ißraelynon obßute deiices eum ègradu in quo Petty cm y-num eins reße^u Iotas.Faccßatantidnßs mterPatrem amp;Ftltum.,tibt nobiß cum non male coucnief. quia quum ynaßtyrriußque Eßentia, in Patre inclu-ßues eß Filius^ybißt Deitatti mentio.

jfa.ct. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Venenu errorts quod yafiè occultoißcmcliui detegetur.Deta quiißaist ap

joä.ta. paruitfuityerus Deuslßae^i^ynicM Deu^.HuncIoannesafßrmarfuiße Jfr-Chrtßum.Deuf quipronutiatper ißiamß fore in lapidem oßendiculiludiets^ fuitynicui Jßaelts Deus : Paulus chrißufuiße docet, i^perlßiam clamaty ^Jft-i-r. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cgo,mihifleäeruromnegenu : certeßolas yertis Desusfuit. ..4tquiidem

Paulus Chrißum interpretatur. Necyero qu£récitât .^poiîoluf'tejtimoniay Heb./, nißin ynicum ißaelu Deum copetunt, Tu Deusfundaßitctram,^:^c. Hine clare colligimus,£temum Dei Sermonem iliumfuiße ißaelu Deum. Si exeb pias hoc tefateriyquid tufutiliterin ytramquepartemgarriasyno curamus'.quiit interim manet conui^a hitc impietasySolum Patrem eße Deunt yerum.

Concidit

-ocr page 49-

î5

VALENTINI GENTIL.


Concidît etiamAlter tUe nonminm deteßabtlts error-, In folo Pat^e eße Ljjèntiam.Nxm quüinlocii nuper citdttsponatnrnome Iehou£,feqMturFi-îiü Dei exßipjö ejß ,ßlius Deitdtvi reßeclu. N dm ß eßleboud, nc^dri non poteß quin tdeßtiUe Deu-f, quipcrlßtidm alibicldmdt-, E^o,e^oßm: ^prA-terme non eß Dens, ttle ctidm tibießet expendere quid illudleremidt ßbi yelit,Dij qui nonfeceruntcxlum lt;amp;*ten-dm,peredntde terrd qu£ßb caIo eß. lere-io. Jsliß enimpdldm mdledtccre yelts Filio Deißdteri neceße erit,illum ejße cuius Deitdsßepius dpudlßidprobdtur ex mundi crcdtione. j^^modo dutem Crcd-tor qui omnibus eße ddt, non eritexßipßo -tßd Eßentidm dliunde qudßprecd-rto mutudbitur? Nequeeßqubdfucum hlcfdcere tentes, de xternd Filq^ene-rdttone te nobisßbßribere.Ndm quum Eßentidtum 4 Pdtre diets,àßeipjo e[ß ne^ds. Reeldmdtex oppoßto Spiritusßtnclus, lUum Jehoud nominuns. Iumß totd Eßentid eß in ßlo Pdtre : y el tu edm partibilem nobts finies, y el eripies edmFtlio. Vtcunquenunc centies concedds eßeyerum Deum ,ßolidtus td-menßd Eß'entid,tituldrisßlitm critDeus.Hicdttenderurßus,dnnonyelEß fentidm Diuindm Ftlio delrdhdt, y el deriudtionem pdrtts d toto ßmniet, quiß quts Eßentidm in Pdtre locoperfóni£ßbtlituit. Eßentid Deißcunditm teßo-liPdtricompetit, qudtenusipßßlus eß,lt;amp;cßFilij Eßentiator. Jrbierit Egt;i-tiinitdsFilq ,ßeftdliquid db/lrdclum d Dei Eßentid? Idm de Spiritu ßdnclo quid dices? Si enimßlus Vdter Eßentidtoreß, non erit commums Pdtris Filij Spiritus. T isperßondm Spmtus nihil dliud eß, quam deriudtionem à prima Eßentid,qu£ Patri yni propria eß.Hinc tibi extorquebitura ßolo Patre eß ße Spiritum,amp;perperam .à Paulo,Rom.cap.^.yocart Spiritum Chrißt. Vtdß ne yttua deliria quaßi multipliées laquei te inuoluant ,ddeóque ßran^ulent? ^dhAcßperßnam Patris expun^is è Trinitate : in quo à Ftlio Spirttu dif-feret,niß quidßlus eFlipßc Deus? Fateris Chrißum eße Dcum ,fdteris à Pâtre dißerre : vicißim notam dliqudm dißeretionis eße oportet, ne PaterßtFibus. Tu quum in Eßentid edmponis, nónne mdnifeßein nthtlum redigis De-vam Chrißi Deitdtem,qu£ßne Eßentia eße nonpoteß,^ quidem tota?

Nißteprorßs excAcauitßperbid furor, dißce aliqudndo Pattern à Filio non dißin^ui, nißproprium altquid habeatinß, quod Filio commune nonßt. ^d iam reperies in quo Patrem à Ftlio dtßinguds? Non entcertè Eßentid. IS? amß earn communicauit cum Filio, yel in ßlidum y el ex parte comuniea-uit.Si exparte,dimidtum nobis Deum fabricas. Q^modo enimplcna coßabit Deitds,nißin tota perfeFta Eßentia? Hoc eritßeilicer,ßuum honorem da-n Filio IßijiDeumparMlemfingere, ^ddequ^ hoc modonimis ßelesFe

-ocr page 50-

E XP 11C A T I o P E R F IDI A B

ac fœdè laceraturDeiE/Jcntia. Eeßat -vtdicai Ejjentiam perfe^è amp;ßlide commtmem eße Patrts nbsp;nbsp;FilßQuodß yerum eß^iam certc guo^td ipßtm nulla

eritalteriusab altem dißretio.Sireßondeoi^Pan-em eßentiando manere lotninus ynicum Deum^penes quemßt Eßentia: Clmftus er^oß^uratiuus erit Ueus^acßecie tantum y el nom ine,non reipß:quia Deo nihil ma^is pmp-ium Sxo-3. eßquam Eße:iuxta illud.)Qw eß,mißtmeadyos.

/^od ratiocinariSjSi Pater eßet indiuiduum in Efßntia, no foreßolum Pa~ trem atquein^enitu:in eo craße hallucinarù,qu'odindiuidua tibißmnias, quorum ßn^ula partem Eßenti£ obtineant. ^tqui docemus ex ScripturuDeum Eßentialiterynum eße-.ideoque Eßentiam tarn Filij quam Spiritus eße inge~ nitam.Sed quateniM Pater ordine primus eß, atque exße genuitßtam Sapien-^ tiam:meritocenfeturprincipium lt;amp;fons totius Diuinitatu.Ita Deus indefinite eß ingenituSiamp;' Pateretiamperßna, reßeclu tngenitus. Qißd autem ex no^ ^Iraßntetia colligere teputas Q^ternitatem ,hoceß cerebri tui commentum. Gloriaris quidem cxleFti reuelatione errore tibi efife traditum ,^aß yero igno~ t£ßntnobts nstnia magiß'iyeßriGribaldi ,quas tuus condißtpulus Georgius fedulo hue illuc curauitßargendas. Nam ybipinxitfiguram, in qua Patrem facit Deificatorem Ftlq Spiritus, alteram nobu ßtlfo nbsp;nbsp;peyfide adßribit,

quaß deriuatiue fingamusprodire ex yna Eßentia tresperfonas : quum tarnen certo certius ßt,non abßrahere nosperßnas ab Eßentia : fed quanuis in ea reß-deatßiFUnfiionem interponere.Hocfenß indiuiduos Tertullianus yocatPa-trem amp;*Filiu:nonautemfrttu Fbiltè imaginarisfindiuidua,qu£ßbßecie com pr eh endantur.Tibi paralogfmus iße tuus arridet,Eßentia in fimetipß eß ye-rus Deus'. Q^libetperßna Eßentialiter eüDeus: Ergo eß Quaternitas non Trinitas. Qi^ß yerofabricemus tres Deos conflatos ex maßa Eßentia, ita yt qu£quepeifonapartemaliquamfaciat. NosyeroFilium EjfentialiterDeum quot;^nitus eß die Deus, cuius ßmp lex eß Eßentia: præterea autem reßclduperßona. à Patregenitus eß. Sißfparata, eßentab Eßntiaper-fon£,probabilts eßettua argumentatio’.fed quum in yno Deo docemus eß tres perßnas,ßquitur Patrem eße Deum, deinde Filium eße eundem Deum, PrxFbgits autem tuts Filium Deifabricas Eßentiatum,amp;ßmul tarnen abßue Eßentia,niß qubd Paterßam Diuinitatem in eU transfudit. .^tqui,ß expar-te,iam lacera eritdiuinitas,^extransfußonefequeturdiminutio.Si intotum, crgoDiutnitas qua ante fueratpenes Patrem,inFiliu conuerß,in ipß Patre e-uanuit, Qwd obßrepas in cotrariam partcm,ßfque deque nobtseß: quia a?no-feentfant omnes nbsp;nbsp;integri Le^ores^cofequentiam haccertaeße iijsrfolwm.

Eiinc

-ocr page 51-

VAtENTiNÎ 9 ! N T H. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I7

Hincßli^itur fittilifttM qu^ßio : Vtrum Efßnfia cocurratinTrinitatem, necne.Satti erum liquet^qHum tota fit inpn^lt^perfonkynoncocurrcre. inde infers Trinitatemfore fine Deo^ imo vanatn nbsp;nbsp;nullam,ex eadem inful-

fifate fnfis tui nafcitur :quia etf ntgt;n concurrit ad diß innuendos perJonas ,fed abßue dißinclioneDnica eßacßmplex, no tarnenperßrnefine ipfa igt;el extra iffam-.quia iden Pater eß Pater, quia Deus : nbsp;nbsp;Filius eß Filius, quia Deus.

Deum enim ejfe oportet Sapientiarn illam £te)7Mm,qu£ p^enita ex Deo. Dei~ tatem abßlute exßipfa quidem ejje diebnus-.ynde ^Filiurn,quatenus Deus^ fublato perfina, reßeclu, ex feipß ejßfatemu)-. quatenus yerb Filius eß,dici-mus cjfe ex Patre. Ita ejjentia eiusprincipio caret :perßn£ autem principium fßlpfi Deus. Hocytad tuam Q^ternitatentanipere deßnas, exuere dißat commentum illud,ldeßonas eJfe abßra^a qu£d.t m Deitatts. .^dde quod yete-res quicunque de Trinitate loquutißint, adperßnas tantiim retulerunt boc no^ men.Etcertè non tnodbabfu/dus eßet error, in Trinitate comple^j Ejßntiam, ßd nimis crajfa impietas.Q^gt;'um,obßcro,rerü dices eße Trinitatem^. Reßon-desiriaconcurrere,Eßntiarn,Filium,?l^Spiritum. Hincyerbplanepeißici-tur, te eßentiatn FilJ Spiritus exinanire. .^^lioquipartes interfe commix-t£ coincidcrent,yt loquuntur: quod eß in omni dißinclione yitioßm. Concur-Yuntad naturam ^^ßaru hominis anima corpus. Si anima in Corpus tranf-iret, iam ceßiret concurfus iße .Ita nifi bis c£cus cs, clare yidere potes cofufam in Deitate mixturam a teferi, non fecusatque in ele^ro, quoniam ynius Pa-tris erit Eßentia, FiliJ nbsp;nbsp;Spiritus Diuinitas, forma eritqualem tu ima^inaris,

fdes autem concipere nonpoteß. Qißd autem de yoce Trinitatis taaperte con^ uiclus,non tarnen cederc,ingt; re minimaprodis maximum impudentiam.Tts enim toto insiito mundo Trinitatem eß Trium ynitatemiquafi non idemß^ni-feet Latims, quod Gr£cis nomen nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ita de reprobis deßcratis lo~

quitur Deus,Nefciunt erubeßere.

Oßd qu£ris itrum Eßntta,Pater,^ ynicus ille Deus ißaelßntßnony-fna,qu£poßintinterß inuicemßpponi pr£dicari: iamplusßtis reßonßm eß. Si enim eßent ßnonyma, Eßentia Pater, liceret tibi pedibus calcare Chrißum, quaßymbram:quia nuUa eßet in ipß Diuinitas. H£cenim delirx tH£ßeculationtsfumma eß,Si Eßntia eß Pater,amp; Pater Eßentia: fequitur neque Eßentiam eße nifi in Patre',neque Patrem aliud eß quam Eßentiam. JtCm, Si Pater eß ynicus Deusißael, Deusynicus ißaeleß Pater: ergo Chrißus nonfuitynquam,neque eßDeus ißael.Nos autem docemus Patrem eße ynienm Deum Ißael,yt interea non excludatur Filius.

c.t\

-ocr page 52-

ï8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EXPLICATIO PERFIDIAE

JJcm LegiA Pro^})etarum fit P(itevV€iigt;i.^improhi CÏT* proterutfcum partes agis. Nee certè hïc nobù teperarepojjùmuf, quin[altem ■vno -veilo exctttiamM tibi Thrafonicum hunefajium. ^uiéfie Cerdonem no bu obticere nebulo^Dt tam claram lueem obfures,qtii£ tejubterfu^^ia omnia ea-ptantem yr^ct? 7~tißas ad Tribunal pij Ma^ißratus, reus ob execrandas bla-Jphemiits-.yt te expliccs,nos in Cerdonts partes peiïrahere eonar'tf.

Eadem etiam pctulantia erumpitin ^rchunticts: quaßin hac Ecelefa^ybi fubßecie otitsfuißi lupus yulpesßmul^udiens ^n^elosprix,diearimundi ereatores,

Eodemetiamreditproxima qu£ßio,qu£ eadem eß^^nne^etCaluinusy-nicum Deum ifacleßePatrem Kerbi. TuyerbSyeophantajatisßperquete-nes,quid tibi etiam nupernobis audictibtis dixerit.pridem yerb tenere debueras quidioram toto mundo prædicent einsßnpta, quidapudpopulum quotidie doceat.^pa^e’et^beum tuis probationibns.Sed interea,ytßiai tc hominem ef fe phrencticumpmbd^moniacumynemoria répétas quodnuperdiximns, Qtùa fnonyma non[unt Pater Chrißi^ E)cuslfael.,fententiam nonpofß eon-uerti^ytFilio exclufo deitasreßrin^aturad[olum Patrem. Necyerbts digna e[l illa eanina improbitas-,quum principium lUudfumis, Deum non pofe inuo-(arifine Mediatore.PJoc etiam^nifiplufquam turpitcr in^ratus efes, debueriis acceptum refen-c Caluino-, Deum non exaudirepreces noßrasnifiperMedia-torem.Q^dpoßubts yt tibi clarb refondeat hae de rCy quam toti mundo [more teßatM eßi Nißtepoßideret Satan, certbinißam pctulantiam non erumpe-tes. Ter^iuerftionem yocas quod ßripfrat Caluinn': dciendi tut eauJa.Si qu£-riturannon tutiorprecandiformaßt, dum inuocamits Patrem in nomine Filß refondemns yßeuttam diximus, hanc efe ordinariam amp;nbsp;ma^n familiärem, quiaaptiüreßruditatinoßri£ (ly^vtilior.S ed alias formasyqu£ etiam inyfufue-vunt^poßoltSyamp;^quas lUts Spiritusfanedns dicdauit,damnare,ftcrileg£ teme-vitatis eßet. Necyaletilla obiebÜioyFrußra Deum inuocari abfque Mediatore-. quia etfißxum eß lUudprincipiuniyNon exaudiri nos nißper^-atiam Medta-torisynon tarnenJemperinpromptu occunere necefe eß. JamprteteriitannuSy ex quofiriptum hoc cum tuts condißtpults le^ßi:amp;adhuc dißeadißudiumß-mulasyquafi diabolus in chrißißhola yelitproficere.Eî£cnobts extorßtfœtida, lilatuaeruldaito. lamtibidereßmpliciterrefondemus,Mediatorfuit Chri-ßus y.yt Deus manifeßatus in came. Neque enim homo, nißßmulDeusef fet yperduceretnos ad Deum. Fatemut quidem humane natura reßie^u Chri-ßum nobis efeMediatorem, quatenus aduocatus eß noßevy^apud Pa-

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;trem

-ocr page 53-

VALENTINI GENTIL. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IJ

trempn noia interceiif.ßd ytranque naturdm comprehendi necejß eß^ybi de Mcdiatore a^ttur.Proirtde quód infers^ ncßs eJßTgt;ocare Chrißum Media-torein firteßDeiti,prorßts eß diabobcum. Maior etiam inßlßtoi in eo quod proximefiquttur^Si Mediator fuit,quatenus Ftbni,Deum jßael efß cbuPa-tremßneperßn^ reße^du. Sed quicquid Thraßnice iacles,ex hac blaßhemia perßicimnitenunquam ßrio inttocaße Deum. Pebqua omnia qute ßbiicis^ non lon^a refutatione opus habent.Ttt qui iuras neque Theolo^um,neque pJoP loßphum te eße, magßrabßpercilio doedrinam tibi inco^nitam petinde dam n((i,acß nuper è c^lo delapßis cßes,Lucifcr,Vtde interea igt;t te imp lices, Mbo-minartsßi quis dicat C^orißum eße Mediatorem, quatenus Deus eß-, Mediato-rem -verb diets eß(;,quatenus eß Filius.Tbier^o cius deitas,ß m Aterna^cnera-tionenonreperitur? Neque hoc tibi nunc demum per inco^itantiam exciditz teßes entm fumM, pertimtciterte ne^aß Chrißum ea rattone, qua Filius eß, debere Deum cenßri-.itndeßquitur alia rattone eße Deum. Ita Trinitas tua, non eritTrium ynitas,ßd coniunciio ynius Dei cum duabus rebus creatu.Ser-mo illeChrißiad Patrem, H^ceßyita Sterna,y tcredantte yniiyerum Deu, quem mißßi leßum Chrißum, clarè ttbifuitexpoßtus. Nam illic Chrißus tn Mediatortsperßna loquens, medium ^radum tenet inter Deum nbsp;nbsp;homi

nes. N eque tarnen idebimminuitur eius Maießas.Nam etßßcipßum exinani-tiit,vlortam tarnenfuam, quamp; ahßonditafuitcoram mundo, nonperdiditapud Patrem. Stc tsfpoßolus l , ad Hebroos cap. quanquam fatetur exi^uo temporefuiß imminutum infra .^dn^elos, non tarnen dubitat ftmul aßerere, Sr-temum eße Deum quifundauttterram.Tenendum i^itur eßquoties Chrißus inperßnaMediatorsPatremcompellat,fubhoc nomine Dtuinitatem com-plecii,qute, ipßusquoque eß. Stcquum Mpoßobs dicerct, Expeditme aßen-dere ad Patrem, quia Pater maiorme eß : nonßcundam diuinitatem tarnen ßbi tributt, yt ßt quoad lt;g,tcvnam eßntiam Patre inferior ; fed quia cdtleßi ^lorta potttus, ßdeles coUt^it in partictpationem dtutnitatts, yocat Patrem matorem, quatenus dißertconßicua ßlendorts perfeédio qu£ in c^lo appa-ret, ab ea gloriamp; menßraqumconßeclafuittn ipß carne yeßtto. Eadem rationeapudPaulum dtcitur,Jleddet regnumDeo nbsp;nbsp;Patri,ytßtDeus o-

mnia in omnibus. Q^rimus abs te,an Chrtßus quem co^eris Deumfateri, eß ß deßnet. QMßperpetuiratem eius deitaticocedis,ßquiturßb Patrts nomine ynicamDei eßenttam,qu£ tarn Filüeßquam Patris,comprehendi.Etccr-tè idea ad nos défendit chrißus, y tad Patrem attoUendo ftmul etiam ad fei-pßmattqll€ret,quatenusynumeßcumPatre. Q^poßeaeuomts conuitia.

c.ii.

-ocr page 54-

10 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EXPLICATIO PEKFIDIAE

omittimMjybiFilium Dei quem fr^dicamui-^n diabolum transß^urtU-.Deum quem coltmu^fTfoctis Deum Turcurumj multâque eius^enerts.Sed yide mifeVy ne tepr^cifiîtauerittuuf furor^ytyoces emitteres quA per iu^ulum redeant.

Q^d quarts, An naturittCbrißum ejß Filium Deiputemm : faciipro tuo more -, in re exti ct controuerßampoßra, rixandi ç^rpu^nandianjam quixrens. Nattira dicimM eßfe Filtum Dei,quod tu calumniator minime i^noroißedßul-te inde infm^non libéré yerèprtedicari Dei F ilium, nißperßnali rejpeüf» quot;Valereiußb.Nam quanuii Deinomen etiamFilio communeßt,abßrdum tarnen negamus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Patri interdum adßribi:quia yt altbi dicium eßßons

acprincipium Diuinitatti.In hacdoclrina nihilSophißicumßdmera Scripture ßimplicttoi. Qujidautcm Sophißas ejje dien,qui negantDeum cJßFilii Eßentiatorem,qua arrogantia id tibißmn, ythomo nuüiuf pretq tarn imperio-fe damnare audeas, qutcunqueprodi^ioß tuo commenta noßdißribunt? Nam cx omnibus hereticn, quorum ma^nafuitcoUuuics, tu primus es inuentus qui mundo hocpo'nentum Fjßntiandi obtruderes. Odiose quidem colli^ere tibiyi-dem. Si Filius Dei eß Chrißus, non ejß Filiumperßne. Neque yesbitaßle-mus loqui. ßdpoßquam ingenue confeßißmus eße DeiFilium, explicandi caußt addimus. Non dißerpi hoc modo Dei ynicam eßentiam, neque außerri Chriß0 Deitatem :ßcd eße Filium Dei ]datm,quatenus Sermo eßabipfo ante ßculagenitus. Tu yerbquoties folum Idatremgarm eße yerum Deum, FiliQ non nßßciiti.tm Deitatem relinqun. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

i^tutd quem, An ynicus Deus ißaelfueritßemperPater, necne: querea-lios quibußum de hacre litiges.Scis enim quidferathuius EccleßedocFrina ßdes deeterna Kerbigeneratione.Inde infers, Deum igiturhdatrem eße Ver-hiiquod non inßciamur.Curaute non progreßitsfuern yltra,yidemus, Blaßhe-mix odium fugitare yoluißi, DeiPatm eßentiam Terbo no eße communem.

id^bd obiicn,Sophißicc tribui Patriptrfinam,fi yere dicit^poßolus,DeSi mißße Filium ßum:tam tibi reßonßumfuit, nonpoß Deum eße Filqßui Pa-r)'em,nißperßnereße£lu:quiaalioquiyelpartibilu eßet Dei eßentia,yelFilius ipfe Deus non eßet. Itaque Deum ipßm Jßael audirepreßatteßantent qualnßt,quam impurum canem de eius myßcyiisproterue blaterantem, Spe-cioßßnttßipretextus,te n/hil detrahere chrißimaießati, quinßtynus idem-que Deus, eiufdem eßntie. Sed quam inßris exceptio, fucos iUos facili dißutit. Exclufiuè enim Patrem yocando ßlum Deum, exclußue Eßentiam illi aßrendo,palam demonßras in Filio neque yeram eße Deitatem, neque Eßentiam,Neque yerbnos latetargutia iUajChrißum eße yerum Deum^

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quit

-ocr page 55-

V AL E NT Ini ~ G E N TIL 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zi

quid ejjentiatus ßtaP atre. Sed hoe modo yidemusfrecarjawßerieius lieitA-tem,eui datum eß eße. .y^^dde,^uod mutuo eonfliclu feße proßernunftuasom-menta. Namß nota dißcrettonts quamßatuts, yera eß, Äeßdcre inßolo Vatre Eßmtiam: quomodoßabitiUud, Eadem quoque eßentiam eße Fil^: qutx. cer^ tè nulla erirß earn yendicatßbißolus Patereius ratione à l'ilio ßo diß'or. Sicaußam tuamprobare nobti yolebof, non debuißitarn craßif mendaciu ora nobió oblinere,

Satts iam putamus dißußas eße abßrditatum nebulas quibus ßdei noßra: lucem obtenebrare fitßra tentaßi. Tabella tua ybi Verbum Dei fatem eß E)eum Jßacl, neßmpliciumoculosperßrin^at-,ynoyeibio diluipoteßhic fucus.Nam quum Patremßlumaßrens Deum ißaeliFiliumßrnper excludas^ nonrelinquis huic E)iuinitatem,n!ßßcundam creatam^tmo ima^inariam'. qutaßecundiim teeßentia caret, nißquatenuseßentiatur ayero Deo -.quem tarnenßolum ytsprstditum eße eßentia, ytFilius Spiritus titularesßntper-ßn^.Q^ntunuis ergoflexuofusßs ferpens, tuis ißis ambagibus nihilproßcies. Jtaquepropoßtio quam aßeris eße yeram,Deus jfrael eß VaterE erbiß Verbum ipßm excluditt, impia eß acßcrilega. .^^tqui nihil aliud latratu tuo con-tendis, niß-rtyera Dcitate Chrißumßolians, Patremßatuas ßolum Deum, tiamp;e tua eß innocentia,nempe ßabolica yaßities, qua conarisßlem detiahe-re e Ciamp;lo:nißquad in reprobumßenfum coniebdus, impudetia Satanamßperoi,

Supereß y f locos ex Ireniamp;o amp;*TertuUiano citatos, breuiter explicemus. N eque enimßgiUatim ßngulos excutere neeeß erit, quando yna eß omnium folutio. Hoc tantiim exlrenao adducis, P^tfrez« chrißießeßlum Deum iß rael.Q^d tibi errorts caußampr^buerityconiicere lieCt. ^^rrißt ßcilicettibi nomen Deijßael, quaßaliquodßubeßetmyßerium. .^sltquianimaduertere de-bueras finclo ytro negotium nbsp;nbsp;certamenfuiße cum phreneticis, qui Vatrem

Chrißinegahantilium eße Deum quiperMoßen Prophetas olim loquutus futraßed neßio quodßeamp;il è labe mundiprodu^um. Jtaque in hoc totus eß, ytoßendat eundem ilium Deum, qui perMoßn nbsp;nbsp;Prophetas loquutus eß,

eße chrißi Patrem, ^^perperamalium Deum excogitari. Nonmirum i-giturßtoties concludat,noaliumfuiße jßaelis Deum,quam qui Patereßle-ß chrißi.Sicetiam nunc, ybi tuu blaßhemits reßßendum eß,yer€ dicemus Deum qui olim apparuitPatribus, nonaliumfuiße quàm chnßum. Porroß quts excipiat,fuiße Patrem-.inpromptu eritreßonßo, dum pro Filij Diuinita-tepugnamus,nos Patrem minime excludere. Siad boc Irensticoßlium atten-das,ceßabitomnts dißutatio. ß^dß hsic ratio intemperiem tuam nondum

• ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CJÜ,

-ocr page 56-

EXFLICATIO PBRFIDIAE

plitcat5obitamiifttbicaputfextumhbritertij^ybimhocynuw tnßßitpius yir^qui abfolutè nbsp;nbsp;inießniteyocaturin Scriptura DcMytllum efje. ycrèynt-

cum Deumz Chrifium ycrb indefinite nbsp;nbsp;abfiolutè Deum yocari. Meminenf

hunc difieptationußatumfutfie Irena,oßcuti ex totopro^ejjùpatet, acpr£~ fertim librtfiecundi capite 46, »owTOCrfw Patrem £nio^iiiaticc amp;*pArabolicè quiyerè non fit Deus, ,yiddenonum caput libti tertÿybi coniunclim tam Ftlium quam Patre dicita Prophetis ,Apofiolupr£dicatumfuiJfie Deum. Duodecimo autcm capite Itbri tertii docet-,quomodo Chrifius, qui Dominus efi omnium-,c^ ReXf^ Deus-, amp;nbsp;Iudex,ab eo qui efi Deus omnium, acce~ péritpotefiatem,nempejubiecdionis refie^u : quia })umiliatus efi yfique ad mortem. Intereacapite decimofiexto eiufilemlibritertii palam affirmât, Fi-lium effie optficem c^li terr£,qut Legem tulitper Mofiismanum,cl^ Patri-bus apparuit.Iam yt centies blateres,fiolum Patrem efie Deum ifiael, regeri-mus tibi quod idem firiptor capite decimoociauo eiufdem libridicit, chrifium ynum eundem exifieretficuti nbsp;nbsp;icapite ad Chrifium refcrtyaticinium

Flabacuc, Deus ad.^ufiro yeniet.Eodepertinetquod legitur cap. nonoquar tilibri,IpfiigiturChrifiuscüPatreyiuoru efi I)eusficutiduodecimo eiufi dc libri interpretatur .^ibraha credidifie Deo,quiafa^orc£li amp;^terr£ fo-lus DeusfitChrifius. Nam quod expendi iubes hec yerba,Filium efi'e in Patre, cir ]riabere in fie Patrem, nefcimus quorfium. Certe fidem nofiram optime confirmant, C£teritm cddem impudentia arripis lUud, Menfiaram Patris efie Filium, quia nbsp;nbsp;capiteum-.quafi Patrem ejfintiatorem confiituant.Nos y erb

Isincfacile cognofi:imus,te nunquamgufiafic in quem finem datus nobisfue-rit Chrifius.Nam quia Dei immenfitts in Filio à nobts concipitur, ideo yoca-tusfuitmenfura. Tu autemphrenetice hoc ad originem efienti£ trahis.

De Tertullianoprimùmficaccipe ; quanuvs afperacJpinofus interdumfit eius ferma, fummam doclrin£ quam tuemur eum non ambigue traderez nem-pe quumynus fit Deus, difienfatione tumenyel oeconomia efie eius Sermo-nem : ynicum yero efie Deumperfi(bfianti£ ynitatem, nihilominus yni^ tatem myfierio dijpenfationu in Trinitate difponiz tres effie nonfiatu ,fedgra-duznecfubfiantia,fèdformaz nee potefiate ,fedJpecie. Porrb quum aduerjüs HLonaixhicos difiutat, difertepronuntiat cuertiDeimonarchiam, quum alia dominatio quafi£mulafup erinducitur. Tndeap ertè CoUigitur, ybi Deitatts, fummlque imperii, ^£tern£ effienriafitmcntio, Filium perperam opponi. Secundum à Patre ergo défendit Tertullianus, non qui alius fit nifidifiin-clione.

Secundum

-ocr page 57-

VALENTINI GENTIL.’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I3

Secundtigt;myem teßimonium quod adduc/s, nißpercoceßlonem excußari nuUo modopoterityQ^dßilicer Filius ßt totiusßhßantiix, deriuatio, f^pottio. ^tqui toto cotextu omne dubitatione exhnit -, ynica cßß ßbßantta aßerens-.prixßrtim -verb ybiaddit exßicationis caußa ■, Bene eß qubd amp;nbsp;Dominus (ilium Paracletum yoc(tns.^non diutßonemß^nißcat.,ßd dißoßtionem-. quam fententiam fußbs deinde proßquitur. ^Itoqui Dei eßentiam ßeca-ri in partes abßrdtßimumforet.Sed hinc quoque deprehendere licet quod ante admonuimuSyte ßub ßclitide, Deitatis larua impie obte^ere quod proferre nonaudes,

Tertium quoque teßimonium perucrßmutihcs. Neque enim illic deßnit Tertullianus quid ßntiatßedin ytram que partem ratiocinât ur quomodoin-uißbilisßtPater,Filiusautemyißbilis.lam tibi alßurdi obieclioßdei confeß ßoyija eß.^tquipaulöpbßtollituromnisambiguitasiFilium eße inuißibilem quatenus eß Sermo.Dißc igiturpoßhac conßideratiiis ßn^ula expendcre, ne pauca yerba excerpens,aliudßubindepro aho ßubiicias.

Q^trtum teßimonium ßcnobis ßßra^atur,ytnonaptiorqu£renda ßtpro-batio.Dicit enim Patrem determinarißaperßona.Q^d autem inßneaddity

^ß'^ Patre.,lt;amp;^ ahßue eo non eße alium-tquam inßlß forciueas,exproximo capitepatet : ybißipßm explicanSyFitium ne^ataliu ejß a Patre Deumy ideoqucnonyiolarimonarclnamypeifon£ dißinclione. Vbinuncruum illud. conuitiuniya Trinitate deberc expun^i Patns perßnam, quiaßt Sßphißicay quado eßcntiamybique tribus facit communem y tantiim yerb perßnis dißcer-nityquia PaterFiliufaCity Filiitsyicißim Patrem ; denique concludit Patrem Deum eßeßlumynempe à cxtcrisßciitiisyqui alii ßnt?

Sedapudteparum proßciemusydonecadpe-rpctuum ßriptoris conßlium attendas.Contendnenim aduerfus Praxcam, quantiis in trespeifonas dtßin- ; (lusßtynus Deus, non tarnenßeriplures DeoSyncque dißerpi ynitatem-.iamp;‘ quiaßecundiim Praxe£ commentum chrißus nonpotcratDeus efßyquin eß ßt Pateryideo tantope^'e de dtßindionc laborat. ^^^od yerb Ftlium Spiritum portionem totius yocat, ctß dura eßlocutio, blaßpbiemiam tarnen quaattin^is minime continet-.quia no adßbßantiahoc referturyßed dißoßtio-ne leconomiatantiim notatyqua ßltspeißnts conuenit: ßicuticlare ßpius teßatur.Inde etiampendetilludy i^^tpetßn£ tibi yidentur,perucrßßime Praxea, nißquotßntyocesi'KidcsytPatris no'mine noßmpliciter eßentiay ßdperßnamyehtdeß^nari.Sicetiampaulbp'oßyPtcredant Patrem amp;nbsp;Fi-IjumtnßuBquenquenominibusamp;perßonts. Pbiautem efßnii£ßt mcntiOy,

-ocr page 58-

2-4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IXPLICATIO PERFÏDIAI

Sevmonem docet nihil aliud ejjè quant Dcum. Q^tre Tertuüianum, qui to-tus noßer (ßyconjmittere nohtßcum in ccrtamamp;n yolcns, non minus tuam im-fudentiam quam inßitiamprodts.

Simßicior qutdem confeßio docendiforma nos obleciaret : fed quia ad crepandas horribiles blaßhemias te impulit Satan, nos off cif ratio ad hancßt-n£ docirin£ defenßoncm impulitaccoe^it. Dominus ambitione ^ßperbia tepur^etßbi^attuam cdtumaciam,prauam curioßtatem corri^^at:quo te man ßetum docilem yensmonitiontbus incipiasprabere;alioqui te compeßat.

Hoc refponfo accepto, etfi in eadem qua cœperat petulätia au-da£ter ad dies aliquot perrexit, ficuti cx eius conuitiis apparec : vbi tarnen fecum propius expendit, fe intemperanter furendo nihil a-liud quam ludicum animos magis exafperare, repente exterritus, depolita priorc fiducia ad preces ié conuertit, ac pœnitentiæ fimu-lationem:quemadmodum ex fubieóta narratione patet.

BREVIS S E N T E N T 1 A VALEN-

TINI GENTILIS ANTE A D MIS S AM C ON-feihonem Domini Caluini deTrinitate.

Qujdemputabamprimamperßmam Patris inynica Efßcntia eße Sophißicam,atque idiöhocßnßt excludendam à mjßerio rrinitatii. Namß Pater eßet tndiuiduum in Efßntia ßmile Eerbo,non dicereturycrè nequeßolus Pater,neque in^enitus, nequeprincipium tot im Trinitat'ts. Pr£terea eiußnodißententia Quaternita-tem potim,quam Trinitatem 'videreturconßituere.Quodßeprobaripoteßz

Tntca illa Eßentia,quum abßfue conßderatione peißonarumßt exßemet-ipßa Derus Deus-, nbsp;nbsp;fnaqu^que triumperßonarum ßteßentialiter Deus.fi-quitur ly^o Quaternitas non Tnnitas.Quamobrem exißimabam Patrem efße ipßrn ynicam Eßentiam , Kerbum autemßlendorem vloria Dei, (^7* im~ preßam imagine m ßubßßetia illius, hac ratione à Patre dißiniÜum, quod Pater ( ytait chrißm ) eßßolus yerus Deus eßentialiter, id eßinformator indiuiduorum : Terbum yero, Filiusßmul ^^erus Deus, nequo duo dif ta-menßd ynus Deus.Hac ey-atfummaßententia me£ deyero Patre,yeroque Eilio.Nam de Spiritufan^o nuUa eratqueßio,^ tarnen confeßionidomini C a lui nifubßcripß. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y aient inus Gentilis manu propria.

lllußrtßimi

-ocr page 59-

VAIÏNTINI GENTIt,


ay

Domini i Si vos le^ßis illtim meam cofeß '**fß* nttdiMjquitrttis exremplo exarauhnon dubito quin ex cafacile intellexeriM-,meJâtdifèrtis verbis oßen dißeßntentiam D. Caluini Q^temiMtemßatucrc^non Trinitatem. Qmm vet^nudiufiertitts if^ßus D. Caluiniprlt;£cipUi£partes eßent yß tarn execrabili errore expttrgareßiensß mala caufam apud hocßn^ißimum Dei Tribunalminimepoßeßßinere {vtvosprobe noßts ) ne vetbum quidem fecitßed totum tempus terens in conuitiif., neßio quibus nu^u Serueti-,arti-ficiofe quidemßdparum honeße elußt.Equidem bis cœpi remÇvtdicitur') acu. attin^ere ;ßd lUeßia mordacitate nbsp;nbsp;conuitits me ßmperdeterruit. Inßpctf

{vtvosipßaudirepotuißis^minatuseß hocincaput meùmeße vertendhtm. Qmpropterquumßtü aperte declararitß eße animo in me nimts infenß ,pc-to à vobtSjlUußrißimi dorriini-, nepotetia amp;nbsp;volubilitate lin^UiU hominis mea innocentia opprimatur,vtmihi Patronü lt;amp;.Aduocatum concedatts,qui meam optimamcatißm,vtpareß,tueatur. Nam ingenue fateor me non poßetuta conßientia Quaternitatem domini Caluiniadmittere. Exhibeatille, vttatum Dei Minißrum deeet^veram Trinitatem, nuüa erit inter nos controuerßt. Stquidem eoßm natus ingenioyVtyeritatemproptam infrotegeram.Vtenim ipßm Quaternitatempernegoßcveram Trinitatem vnitatem totopeclorc amplecdor. Pr£,terea vos oratos etiamatque etiamvelim, me,quopoßim extra carcerem meam caufam tueri,fub idonea cautione liberari. Meam enim inno-centiamintegritatemßeroadebcun^tsEcclefiu notamfacere,CiPquaft manibus traciandampra,bere ,vtipfi etiam aduerßariffateanturme boniacpij virimunerefunclumfutße.Hiecpauca vifum eß,lllußrißtmi domini,à vobts ' perquitm humt liter poßulare, certbßiens, qua eßis ßn^itateacpietateprisdi-ti,vos quod reclum eß executuros, pramp;terea nihil :pr£ßrtim qui/, me eßepere-grinum hominem, imperitum lingus, veßr£, acprorßss igaarum rcrum Curia-liuprobeintelligatts. SicvnicusillcDeusißaelverusacnaturalisPaterVer-bi,cuius caufa nunc agitur, huicfan^ißimo Tribunalißa virtuteperpetub aß ßßat,voßue omnes,amp;* hanc vrbem veßram in dies magu magifqueßis donts augeat,exornetque. Dixi.

Inutihs chrißißruus,Talentinus Gentilis Coßntinus. Llußrißimi ac clementißimi domini : Niß caufam meam vobis i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'Pß nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^fß plane inteÜigerem,pluribus e-

qftidemvobißumagerem. Sed quia rem omnem probe tenetis, paucis me expediam, Prmcipio noßis me iußu veßro confeßio-d.i.

-ocr page 60-

EXPLICATIO PERFIDIAE

nem edidiJJcJÜa AUtem edaa^metis partes ejje duxi, quicquid ad eam remper^ tineret^fmefitco Ecclefiitproponere., eâque ratione confcientiam meam omrit Jcrupulo liberare. i^od etßà me liberinsfortajje, quà/tt oportuitßacium eßz ^audeo tarnen hoc nominequod ampbßimi Confißorij confcienti^ àc tudicio mepenitusßbmiferim. Nuncvcm quum totßpientißimi'viri, quorum opera Deus manifeße ytiturincoUi^enda Eccleßajùa, luculentißimo fcripto meam opinionem yno ore erroneam teßentur^ yißm eßpottusipßyel ßomnianti-bus,quam mihiyiÿlanti credere, Itaque ytpolbcitusßum^eorum conßientist^ ac fententidt, libenter aequießo eamque {ytdebeo} totope^oreamplecdor. QMmobremßquid in ipß aclione mihi imprudenter exeiderit, quod ipjos dominos Minißros,acyos quoqueylUußrißimi domini,oß'enderityßpplexpeto, yt ftmplicitati meamp; i^noßatur. Nunc enimprimumante Tribunalßetr. atque difßcile eß in rebus nouts hominem itaß^erere yytabqua in re non labatur. Sed de hu haclcnus, omnia cnim bona de dementia yeßra nbsp;ßero mihi

polbceor. Kenio ad dominum Caluinum. ^bßityttantum Dociorem in numero Sophißarum ynquam habuerim. Ingenue fateoryimpius nedum iniquits eß'emyßde tarn incomparabib yiroy acde Eepublica Chrißiana optime merito tabaßntirem. Soleo equidem SorbonißaSy cstteroßue Jlda^ißros Papißarum Sophißas appellare. De eins dodrina nihil me taleßßicari, religio eßdicere. i^^re yos etiam atque etiam oratos yelim, ne mdni bæc nota inuratur, yt ilia mea yerba quaßin janciißimam Eccleßamyeßram dida detorqueantur. Te-ßu eß mihi DominuSyme nunquam tale quicquam cogitajßezquinpotins hanc Ceneuenßm Ecdeßam c^teris omnibus puriorem ac mundiorem ^habui ßcmper pradicaui. Faceßant igitur yanafußiciones y^nuda regnetßm-pbcitas. Si quid tarnen extat in meis ßriptu y quod dominum Caluinum yr~ geret : id non ladendi ßui caußa a me diclum efje y mihiyelim credattSyßd de-ßndendi mei. {^Mpropterß quid a me minus rcuerenterin ipßm dicium eßy non modo ab eo yeniam peto,yeriim etiam {qu£yiri eß chantas amp;nbsp;pteras^oroy i/tmetotumampleedatum^foueaty inqueeorum numero habeat,qui ßino-minu ßnt perquamßudioß.i^igidß in tot mets mißrits mihi contigerity mune-reyidebor donatus immortali. Equidem quodad meattinetydiwooperamyt: rum dtcits yeßns exequendis, tum illiuspietate colcnda me omnes ßdelem ac conßatttemprxdicenr. SiDeuSy^c.

_______j-, . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EPI-

; V

-ocr page 61-

EPISTOLA VALENTINI G E N^

TILIS AD SENATVM GENEVEN SEM SCRI' pta excarcere, in qua fuas blafphemias a-giiofcic, ÔC veniam deprecatur.

àomini yCertum efl quo tempore ex veßro mandata meam iUctm confeßionem yobu obtuli -, me tanto i^lofuiß'ef'er-citum vtfuerimparatuf quoduußtpfliciumßbire, eins defcn-dendlt;£ caufa : -verum ßmulatque perle^i nbsp;nbsp;attente expend:ß-

lidam tUam nbsp;nbsp;yeru rationibu^ßtjfultam Conßßorij reßonßonem ad omnes

meof obie^ionesy yißrn eß Patri mtßericordiarum, qut mepaßtu erat ad tempus eua^ari, ita me afßcere^ yt errorem meum cognouerim-, qui quidem tribw prtamp;cipuè fundamentsfalßßimis nitebatur. Primum igiturin eo peeeaui,quod quum afßrmafem -vntcum. iüum Deum ißaels eße Patrem leßu Chrißi, no» animaduertiFilq diuinitate excludiperillasantitheßes Vntui DeiPatrs, Chrißi. Sccundo^quum Eßentiam conßderarem extra perßonas, inde elieie-bam i^^terniiätem-.quod temerè feci-^quoniam Efßntia non eß alibi quam in ipßtrtbui Perßns eoißtderanda : quarum ynaqu£que eßintente tota illa Eß ßentia.Terttumpeccatumfuit,qubd afßrmarem perßonam Patis eße Sophißi-cam:quodipßm quoquefalßßimum eß yt eß mihi pcrßtcue demonßratum. In ßumma, putribu6 ißs ruins ßperßru£l£ ßtntmukx, falßt conßquutioneSi quoi en (dgt;ominor ^^deteßoriproßteorque me ndaliterhlt;£c inte Uitere iquàm Conßßortum in tUoßo ßcripto mini expUnauit.Itaque,Magnißcidominiypu-taui yos mihi eße precados ynà cum Minißrs-,totäque adcb E ccleßa ,ytÿauc enorme ißud facinM mihi condonetsßcuti non dubito quin Heisßle cor~ dium ßrutator^tidmihi condonarit^ytqui eßeceritytmeü ei~rorem ßmmo cum animi dolore afftoßcerem. Erßenim dum recorder quantum oßendiculum to-ti Eccleßa, obieccrim,pr£ßrtim quum eximio Dei minißro ßmmo Theo-log) loh.Caluino tarn incoßderate reßondi,idem ille E)ets,adeo grauiter con-fiientiam meam yulnerat.,yt non facile inueniat in quo acquiefcat-.conßdo tarnen fore ytmea ißa perturbatio in mcipfo gignatyerx pœnitentix. f u^itSj adeo yt futurameayitaomnem ißits oßcndiculi labern in poßcrumabßer-^at. Qwniam autem mihi conßat tantam efß herum ßndorum Minißro-rum clementiam ac bonitatem^ ytmißeram hanc pecudem, qu£ quum antea Kberrarit.,nunc inyiam redit^nonmodo intra Ecclefi£^emium ouium l^e^emßTßrecepturißed etia exultaturi de mea conueßione.nthil aliud habeo d,ii.

-ocr page 62-

18 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EXPLICATIO PERFÎDIAE

^uod dicamjpy^rer hoc igt;num.,Jl4a^ißci dom'mi ^uod à yob'u ma^operepe^ tOynempe-vfqitemadmodum Çummeim operam adhibuißif incurando animi mei morbof ita etiam nüc habeatis etM it^irotationti inopi£ rationem^tn qua nuncßtmconßitutM,ytquiabhincfeßuimenfemin'veßro carcere retrnear paupertateßmul^morboprcßus-.ytiUud ChrißimeritopoßitisißypareyNos totum hominemßruauimm.Hoc certèfaBupraterquàm quod conuenit prin~ cipibttsyerè Chrißiann.iproßn^ulari beneßcio ducam, St Deuf,^c.

Humillimus TießerßruMiTalentinus Gentdti.

ABIVRATIO VALENTINI GENTILIS

COSENTINI IPSIVS MANf SPONTE SCRI-

pta,amp;: ad Senatum Geneuenfem miflà.

BOnßteorPatrem,Filium^amp;* SpiritußnCtum, ejßynüDeum, rdeßjtrespeßnmdißinciiif imma eßentia. Paternon eßFi~ duSy necFiltus eß SpiriMsfin{duf,ßdynaquiequeillarumperson arum eß inte^a illa Fßentia. Item, Filins nbsp;nbsp;Spiritnsfin-

quan^n ad diuinam naturam^ßintynns Deus cum Patre^ cuißintcoa-quales co^terni. Hoc illud eß quod e^o fientio-, nbsp;nbsp;nbsp;corde ßmul ac ore profiteer, nbsp;nbsp;confido fore per Deigratiam ytin hac confeßione yiuam nbsp;nbsp;moriar.

Omnes autem hærejès huicfinctißima yeritatt contrarias damno nbsp;nbsp;deteßor,

quidem nominatim blaßihemias illas quas ipje mea manu defiripß : quibns Inter catcros errores Q^ternitatem afßrebam,^^ chrißumßatuebamynius jfiaelitici HeiFtltum, ita ytatema fia diuinitatefioliaretur, JDenique, qua-niam exfilfiis ißtsfundaments multa, falßßima confiquuttones oriuntur, o-mnes illas damno ^'execrory^* palam profiteer me in omnibus (ii^perontnia affinririfincllt;£ huius Ecclefia doélrina, nbsp;nbsp;quidem in prims acdifirtè in hoc

finciifiima Trinitatu articulo : in quo a^ofio me tarn ^auitertantdque cum blafihemiapeccaffie, yt hbenter yelim iam olim interitffie, ne tantum fi:elus admitterem.H oc iüud eß quod fint io in corde meo: nbsp;nbsp;infinitam Deimifiri-

cordiamprecor,ytin poßerum me afficiat tanto ißarum rcrumfinfi, ytalt-qua ex parte poßintyer£me£ pœnitentia fru(du4 ab omnibus coo-nolci, 29 ^u^ufit, M. D. LK I 11.

/oh. F'aient inus Gentils,manu propria.

Si c tumille. Etfi autem minime nos latebat, fimulacelapfus ^/Tet, fore iteru fui flmilem, ncc quicquam iynceti ab hominefàl-lacilTimo

-ocr page 63-

VALENTINI gentil. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2.9

laciffimo expeótandum elTenudicum tarnen clementiæ non inter-ceflimus, nobifque quiefcentibus lata fentcntia eft, recitata prius ex niore,aôlionis fumma.Hoc totû crailo rudique ftylo interpreta-ri maluimus,quàm vcl tantillum à verbis difcedere.

P R O C E S S V S CRIMINALIS FOR-

MATVS COPvAM MAGNIFICIS DOMINIS NOSTRIS Syndicis, inftante lurifpræfedlo, aduerfus Valcntinuni filiuin _ Francifci GentilisNeapolitaniuTi.

DduÛus in carceremjconfijßis eßße cum aliis comßicibusyul-opiniones de ßtnSia Trinitatcprorfus fulßs crroneas^ hac cauß Seniores £ccleßx Italicig, coaclos fuiße pu-ram confeßionem edere cpuamßeamplecliteßatus eß, nbsp;nbsp;ob~

ßeruaturüpromißt.iac iurauitßbpoenaperiurii. J^uodßbßripßitpropria manu.

Sponte tarnen conßef/us eß, ex quo itaße obli^auerat^reuerßumßuiße ad prißinos erroresy eos diJßemirMßßt 'vtquoßunquepoßet^ailicercf. idque ea prxtextuyquod Sophßicum commentum eßet,at[ribuere Patripropriamper-ßonamineßentia Ueitatis,

PrMerea quum in carcere admonitusßuerit tarn à Dominis noßris, quam a Verbi minißris aliißque doçïit homintbus, atque etiam abunde conuicliM Scriptur£ teßimoniis: no luit tarnen per aliquodtempus culpam a^noßere^ imo perßititta ßrmone quamßriptis obßinate z^imßdenter impietatemßam aßercreyConuitia ettam blaßloemias addendo, nosßn^ere quaternitatem^, duos Patres dcum Tuvcarum. Ira arroganter außs eß ram huic Eccleß^., quam omnibus aliispiis orthodoxis malcdicere^turbandü Eccleßie, ex-, oitandißhißmaris conßlio.

Tandem ßponte confeßus eß ße in his rebusgrauiterpeccaßct Eccleßam hieretica impietate oßendiße, acßepœnitentia tangi ,ßqueßareri ^oamp;rettcum’. necßermone moda,fid etiamßripro abiurauitßos errores, amp;nbsp;agnouit in hac Eccleßiapuram 0* orthodoxamßdem doceri.

Os Sjmdici,indices caußarum criminalium in loacirrbe, yißpro-ceßii criminali coram nobisßormato, adinßantiam projecu-! tioncm lurißrdße^i, contra te Valcntinum Gentilcm, ex quo amp;nbsp;yolutariis tuis coßeßioaibus inter manus noßrasßxpius itéra d.iii.

-ocr page 64-

ÏXPLICATIO PE R F ID I AEà

fi6,ceriDConßaramp; bauerteejj'eamp;conatumßar^ere ^j^retie^'^ ßlfim doamp;ina amp;nbsp;blafphcmiis pb nam conn-aßtcrum ruyflerium Tnnitatis-. id(jue contra datam fidem ^iußuntndumy ramybi poUicitus es tefore nobis obß;quentcm,quam -»bi cxprcße abiuraßi tuah^rcßn. [Ntbilominusfum-jna impudentia amp;nbsp;arro^atia conatus es cora nobis impu^nare re^aßdempro tt/.i ronerirate nbsp;nbsp;impietate.^tque hoc modo noßolumperiurio te im^ibcaßi^

fed te declaraßi apertum hoßem amp;nbsp;aduerfirium Dei nbsp;nbsp;Eccleßdi : quod cri

men deteßabilc,amp;^raui()œna corporab di^u pronutiamus. His iußis caufts amp;nbsp;abjs addu^ife dentes pro Tribunabyloco maiorw noftrorum,acfecundu antiquum more, participato cum ciuibM noßrb conßlio ,poß inuocatum Z)ei nome n,-vt der nobis re^è iudicare,Deum facras Scripturaspræ oculis haben-teSyCumpr^fatione confueta, In nomine Patrts, nbsp;nbsp;Ftl, i, nbsp;nbsp;Spiritusßnidi,

^men. !2^nuismabtialt;amp;prauttasqua yfu6 es,meritaßtigt;t exterminera è . numero homtnü tanquam fedu^or, hæreticus 0*ßhi/maticus : tarnen habita rationep œnireti£ amp;nbsp;conuerßonis tu£yde qua apud nosproteßatus csyßmulad mifericordta ma^is quam ad ri^orem propenfifac noßra definitiua fententia, quamexf riptorecitamusamp;‘edtmus, te Valentinü Gentilem adiudicamus huicpæn£y-igt;texutusyfqucadcam!fam,pedibusnudis,çi7^ capite dißooper-to, facem acccnfam manu tenensygenibus in terramflexisyyentam à nobis iußitia depreccris yfatendo te impie amp;nbsp;f elerateßarßjfefalßm amp;nbsp;h£reticam do^rina,^ fcripta tua in eius defenßonem dereßerisycaque propriis mantbus tuvs in i^nem hic accenfum coudas, donee in cinere redi^antuty tanquamper-nicioßsmendaciisreferta. Etquoampborßtreparatioy ytadclan^oiem tuba ducaris per omnia ÿrbb compila in hochabitUyCumprohibitione c^ediendi ex -»rbe.Siti^itur h£cpœna in exemplum aliis qui tale crimen imitari yellent.

Hæcigicuritavt iuJicatumerat, execution! funt mandata, z. Septemhris, i yy8, amp;nbsp;ille quiexemplariafuorumfcriptorum, ficu-ti iuflus erat,no fine rara pœnitctiæ fimulatione Sdüllaci detefta-tione manu fua palam cöbufTitipoftca nudus per vrbe fuit circudu-£lus,vtomnes haberet tum anteaóti fceleris,tum etiam confequu-tæ,vt omnes quidem arbitrabantur,pœnitentiæteftes. Aliquot veto poft diebus idem hune libellum Senatui obtulit.

SVPPLI-

-ocr page 65-

51

SVPPLICAT IO VALENTINI GEN-IIIIS, CLV A IMPETRAVIT A G E N E V E N S,I Se'NATV, vtabfqueincerçolît:ovade,præfl:ito tarnen iurciurando, quod poftea fefellit, e carcere dimicteretur

^^ißci domini,pauper acmiferabilis Valetinusdiumilù tc-ßerferuus ^tanto iam tempore in -veßris earceribns -vcrfattiSy ^ßpplexTießrdi ma^nißeentiicß^nißcatyquum ipßex neßro s Senat(ißonfultOyamp;- quidem addita yeßrie indi^nationts pœ-naßtinterdiciii Tirbe exire,nißimpetrata à yobis-ueniaßeparatil iiobisparèreomnibus neßris madatis alacriter obß‘qui,atque in yrbe -veßra comorari quadiu yeßrte Ma^ntßcentilt;amp; yifumfuerit.Camp;ter'um qubd à mepetiit Corn • mentarienßsyt yadenaneißererypr^ßaria me nulla rationepoteßyprisßrtim quü hic habite prorßis inopSyextraneuSyßlus,abJqiyllts conterranetSytovnaiiSy yel aliis quibußis qui yice mea comißirentur.Itaqueßpplexpero yt Ala^ni-ficentiayeßrahabeathuiusmißrits inopixmek rationemy quum tantos ßmptusfen-enonpoßim quaris hic eßopuszßd quodynisperßluamyßcut ha-£lenus fecialiqua expar[e,co^arabaliis emendicare.Denique yCupio yeßr£ Ada^ißcentilt;e torique adeb Eccleߣfattifacerey eius reipr^ßand^ratio-nemihi preberi quotidie a Domino pero. Sedytfatis noßis y nemoad idtene turquodpr£ßarenullo modopoßit.Sihocmihiconeeßeritisyfccerittsquodeß ruricofentaneum,^^ßn^ularibeneßcio meyobisobßrildumputabo. 5. Sc-ptembris 1558. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Valentinus Gentilisyyeßerß-'ruus.

Hat' accepta {upplicationc, plaçait clcmctifliino Senatui ne re-fipiiccns Valentinas teneretar vadentpræftarc. Ipfe veto prxfens cam iareiarando promiiit cx Senatafconfalti formalaje domino-raminia/Ta vrbenon exitaram.- qaoimpctraco,qaancmo ei mo-Icftiam faccret, pro folita faaperfidia clam aafagit ad hominc fai fimilcm,Matth.eam Gribaldam, tarbalenti praalqaeingenii, amp;nbsp;fatais fpecalationibas deditam: qai domo faa profagas, in qaod-damlatibalamfcabdiderat, vbipetalantias qaàm vnqaam bac-chari coepit,fed apad capras amp;nbsp;boaes,qaia locas terè defei tas erat» Inde qaomodo à D.Cayeß præfctlo in carcerem conieólas, Gma-latararfam probibate eaaferit, amp;: moxLagdanamfeproripiens» blafphernam illam adaerfas Athanaiii iymbolam libellam edi-derinpoftea qaomodo ibidem captas, odio in Calainamfaerit di-miflus, cæterâqaceiufmodi,alias dabitarnarrandilocas.

-ocr page 66-

3^

IMPIETAS VALENTINI GENTL

lis EREVI SCRIPTO DETECTA, ET PALAM

traduóta per D.Iohannem Caluinum.

ypetiis y)ominilgt;us perindeeß, modo duld nouitatis illecebra curioßs tneßando-, acumen^ quodnullum efl, fltlladße-cteoflentent : itâque quo ma^is prodi^ioß commenta illis i» mentem yencrint.)eo cupidiusarrifiantyamp;audacius inflltenCy qitajiampLiorem laudis materiam naâi. P orro tara plcroflue titillât y alarum ßeculationum cupido, rantaque leuitascircumaÿt^yt/acilefltimpofloribiiSy quanuis nec in^enio^nec doilrina^nec dexteritate poUeant,talesflbi diflipulos momento acquirere. Ita Valentinus Gentilis, bowo ndnli^fdiecm ex deliriis Serueti Itauflam propinans,inflpidts palatis perflaflt fltauem eßepotu.QMm abfurdumfltquodflbtfabricauitdogma ,fànis hominibus ex breui relatu per~ flicuum jiet.Fallt nos dicir, quodin yna Deiefl'cntia tres perfinasflatuimus. Ita enim quaternitatemflngiy acflPerflnanomenaliquidab eßentia abflra-clum notaret.Ipfle yerb nimis craße ltallucinatur,dum très in Deo proprietates non diflinguttyqusiin ipfl eflentia refldeanr,non autemab ca feparetur. Prin-ciptum tllud Sciipruræ tenemus^Vnicum eße Deum.Iam dum eadem Scriptu-rain medium nobtsprofert Patrem^ Ftlium,c^ Spiritum flmcium.) quid aliud reflat, quam in yna flmphctque Deitate tres agnofleerepcrjonas, qu£ tarnen non efjùtantplures decs,neceflcntistyniratem lacerent,autdtßipent?Vbiau-tcm quaternitas repcrietur, fl ynus Deus tres in ße proprietates contineatgt; Nunc quam ßire noflram fl^ntentiam conlgat, yidere operapretium efl. Comminifcitur eflentiam Dei in flolo Patre : itaque tllum pr^edicat flolum eßeyerum Deum. Filio deinde concedit Dei nomen, fed quaflprecarium: quia fcilicet eßentiatusfit .à Patre. Ergoperfnam Patris non aliud cß affirmât,quam eßentiam.Ftlßitroperfonam,detficationem eße blaterat. Vbiad Spirirumflnclum yenitur, omnia permißet : quia iam antea Filium eundem cum Spirituafleruir.^tquiflproprie in Patrem competiteßenria,ficutt quod ynipetfljnsi peculiare efl cum altera noncommunicatur, Filius certe Deus non ent.Qifid ergo fiet tot Scriptur£ locis, quibusdocemurCbriflum eße ilium Iel-iouam,qutperMofen dixit,Egoßm quißm^. Viditlejäias lehouant Deum exercituumfedentemin ßlio-.Iohannes interpretatur yißmiiPro-phetafuißegloriam Chrifli. Plena efl eiuflnodi teflimoniis Scriptura, qutbus noHumhoeportentum eßenriationisplus quam liquido refellitur.InprincipiQ

erat

-ocr page 67-

33

VAIENTINI GÈN.TIL.

eratSermOyiftguitlohaitei. Q^dnamintelli^itprincipimn? Haud dubiè £ter-nitatti : quia non de mundi creatione yerba facit,ßd qttaltó in fe femperfuerit Dcm , explicat. Sermo itaquefmperfuit Dem. Vndefiquiturnon eifuijjè datumytef['et.Si)niliterquumpronuntiatChrißusipf,.gt;4ntequafieret..^bra-hatn, e^o/umfibiprofefloeffentiamabjque frincfio yendicat. Si l^alentini placitoflandum effet, perperam loquutm effet Chrifm : quia ytmebrainterß quadrarent,fic loqui debuit, .^intequam .abraham fieret,e^oßm effentiatm. Lo^è autem aliud eß. Perpetuum efe,quàm pffèntiatio. ^dde,quod tempM yerbi,£temumßatum deß^nat. Sidixijßtpreterita tempore,Fui,cau}llan non deßitiJfetGenti[t6. Loquutio autem quam yßrpat, omnes ter^iuerßndi anfm pruec/dir. nbsp;nbsp;nbsp;quid eß eßentiare, nißcrearel nbsp;nbsp;clm enim effmtiandi neceß-

rioid fecum trahit,ytqui ante non erat,incœperit eJJè.Kndeßquitur,Chrißunf-non alio lureDeum cenferi,nifi qupd dono accepit quod non habebat. !\7ec ye-todißutatione optts eß in re clara : quia iam oßendtmm, niß Fi (im ßt Pater, tum diuina effentiaßoliari à l^alentinp. Pud/m loquar,ytapertim quod yolo exprimam.Peßona Patrvi eß Valent.effentia. .y^tquiperßna Patiii non con^ uenitFilio , necineum transferripoteß. Ergonulla tn eo eßdettatif eßentia, ßd tantum creata Diuinitas, qutn ab hoc nebulone yocatur eßentiatio : acßper apotheoßnChrißmin hunc honor'u^adum receptm foret. Etßne,quum Dem generaliter eßentiam inßiretomnibm creatures, lon^è cxcellenrim eß deißcari quam eßentiart. Praclarè yem?^ Itbcraliter a^itPalentinm cum Chrißo , dum briuilc^io eumdi^natur,ytfuum Eß'edonoacccperit. Necyero priuaramcaufamaÿmm,acftnosßorßmag^eßm eßet,quando totamye~ tußatem nobißum ßmul oppugnat. .^innitamelapß ßnt mille amp;* trecenti, ex quo in ßnodo Nicana damnatm fuit.^rim. Huim ßnodi authoritatem yeidio ßamplectißmulans ,.^thanaCium, quiprßuit, quibußunquepoteß conuitmßurcißime flagellât. Sophißicam yocateimßdem, qua. quartii quondam nouum deum inducaf.falßtatiupaßim eum damnare non dubitat: Sabel-Ito coniunm : exprobrat ei triperßnatum Deum : infimattanquam praßi^ia-torem tßtbinde eum ßultitia^inco^itantia inßmulat-.inuehitur ineimin-eptioi: denique orterat'crimine atrocißimo ßcrile^if, quodßluat Chrißum, Tanta yero arro^ntia faßu crepatßos latratm, yt dicas è calo tonarc. Sao equidemnoneßc^ipjumauthorem,ßdynum aliquemexFpicureorum caterua repertum eße , qui ad maledicendum eßetaliquantum dijertm. Niß forte credtbileeßeitmqui nomen ChrtflFfiribcre nonpoteß, Gracas yoculas ^fer^er^ad fucanAi^ßi^ß^;. Sed^itoniain mftlti hodie ex turbü ac diß

e,i.

-ocr page 68-

54

t M PI B T A J

fd ùy yertque doamp;/»^ labefaClatione delicitisfibi fdcinnt, nihilmrruJt Lu-^duni^arrultts quijjiiam ex Mtro yirulcnam ßtam etMmiterit.Qwnettam ex* ortuf eßpoeta qui alentini theolo^iamßn cetrminibu« ornciret.Inter alta no dubitittpr^icldrumilludaxiowa obtrudere,Numero Deus impare^audet. Quid yerbß tibi yiaßim obiiciam nugxtor, Ter tria, multiplica^quàm multos deos ßaturire neceße erifi. Nec me tatet y os deorum myriadas auda^erfate-ri.Sed quoßamputas tuo tinnitußc faßinatum iri,ytportetts tu'ts capiantur, nißtuißirteßmiles? ,^tque yt nuUa tUu religio eß ticentiuse mentiri^ inßri-bitur Valentini Confcßio ad Prufectum Gatenßem,, coram quoßeruititer ab~ iurauitquicquid tradiderat: necaliter elapßus eß, quamapertaomnium quix nunc tarn ßuperbe obn‘udit,abne^atione.Porrone quis ßrupulush£reat,petu~ lanttßimi canispetulantiampaucts dctevam,^rtum cip“ SabeÜiumplents buc-ctf damnans, ab Eccleßapridem damnatos eße adiun^it. QMd,phrenettce} Qmm Eccleßix, nome ^thanaßo eitißue coüe^u tribuas, ynde mox, nißex ore impurißimoytanta eos inßcBandi erupit audacia? Qmm tibi inßar oracu~ lißt Nicstna confeßio^cuiusfi-ont'u eß^eum à quo proficia eß^ tarn contume^ lioßeproßinderc? Certeytesomnisliberalisdo^rinst i^arus^ nunquamdi-dictßt tarn Nicanx.ßremßecies, quam ^lexandrindt ßnodoprdtßuifß thanaßum^atque eius decreto damnatosßuiße h^reticos,quorum erroribusß~ ciÜ ^ßßra^atorem teadiunßs.Qj^idhacimpudetiaßaEdiiff?'^tquehdtcymt furendi cauß^quod ^thanaßus Eiliüßacit ùvtûÛwv, Vndeperßicuumßt hue eße caußßatum,qubd cotendit Ta letmus Chrißti aliunde eße Deum, qui ab alio mutuatusßt id quod eß.Taidé enim lo^d£dalü qui eiusperßmtmßm-pßt,dele(dantiߣ yoccs^ Vnum eßeDeum Patrem,qui ^ßtmTeötoi;^^ß, lus tivrovtrietv inß habeat'.quodßrecipitur,cocident quacunque Scripture te-ßimonia in hancrem citaturab S^poßolis. ClamatGetilu,ßlius eße hoePa-tiu eIonium^nec Chrißo comune,E^oßm Deus,^prater me »o» eß alius. Paulus autem,SißemHromnesadtribunal Chrißi-.quiaßriptu eß^ Tiuo e^o, dicitDominus, mthifledeturomnegenu. Tidemusytad Chrißi perßnant accomodet quiequidapudleßaiam^loria nbsp;nbsp;imperij fthiyedicat Deus,

ma vu proprium eß Deo,quàm yiuere? aut quid aliud eß ctuTowiai Hacglo-riam Paulus Chrißo cum Patre comunemßacit. Dietturin Pßlmo^Caliperi^ biltitu autem idem esßmper Deus.Hoc Chrißo Talerinuspu^naciter eripin .^poßolus autem de eo dicfu eße intepretatur.Qwdplures locos co^vere atti-vetyquoriipaßim copia occurri^Sedyerba Cocilif NicanißonantyDeu eße de Deo. Dura loquutio, fateorßedad cuius tolledant ambt^itatem nemopoteß

-ocr page 69-

VALENTINI GENTIL. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;JJ

ejjè tna^K idoneui interpres^quàm ^ihAnaßm^qui earn dicdauit.Etcertè no ÂlitidfuitPAtfum coßlium,niß »Mncre originequam ducità PAtre Filittf^per-fin£ reßfeÜtf, nec obßAre quominui eade ßt ytriußue eßenttA deitAs: At-queitAyquoAd eßentiAniy Sermonem eßße DeuntAbßue principio : inffcrßnu autempilij habereprinciptüà PAtt'e.DeßnAt ergo latrare l^aletiniifyScriptu ram no niß yniPatri eßentialem deitate tribuere.Nam quoties yel apud Mo-ßem^yel apud Prophetas loquiturDeui,non coparatße FiliOyacß hüc ornandoy ipßm minueremMyßed idohiß ojgt;ponit:qu£ nißin nihilwn rediganturynii ob-tinetipße in ßlidum quodßuum eß.Longiuf progrediar. Si Kalctino creditury ej^ithetsn Creators inßlum Patrem copetit. Nam inter alta qu£ Dempro-nuntiatapud leßiamßbi propria eßby ßbinde repetitur, Ego ßm cuim ma-nnsfundauitterramy expaditcælos.Soins ergo Pater, Ftß Spiritui cß ßentiatory cenßbitur opifex C£li amp;nbsp;terr£. Interea Chrißitm eße Deum,yerbo nonnegat. Nuncattendamusadyerba Ieremi£y Dijqui nonfeceruntc£lum

terram, pereant è mundo. nbsp;nbsp;n Filio Dci maledixit Propheta? ^tqui dira

imprecatio interitui ad eumpertinetynißCreatorßt. Hocyno yerbo dißutiun-turomnes Valentini nebullt;e de ynim P,itrti eßentia. Cur ergo Creator dicitur Pater, nbsp;nbsp;hoc titulo fioßum ornatur? Ncmpe ratione ordinti, dum reßicitur

adpeßonas. Vndeetiam aperte conuincitur erroru Valentinus, quinonputat ßluam Patriforeßa dettatem,ß Chrißus eiußem eßenti£ßtparticeps. Nam certe y no cenßnß fatemur chrißum improprie yocari Creatorem C£liamp;* terr£, quoad perßn£ dißinütonem. Neque enim dubium eßquin Scriptura Patri nomen Creators yendtcans yperßnas dißinguat. Siyerè Creator eß chrißus, neque idperßn£ reßeclu :ßquitur necejßtrio referri boc rfd eßen^ tia»t,qua eumValentinusßoliat. Etaudetobßanus caniSy.Arif Älaho-metts nos ßacere ßctos, quia Chrißum eßntialiter Deum credimiis. Deri-det etiam argumentum quod non reßellit : Vnus eß Deus, Filius eß Deus, Spiritus ßnüus Deusßcut Pater ; ergo Pater, Filius, nbsp;nbsp;nbsp;Spiritus yßnt y-

nus Deus. Notandum eratyitium in ßllo^ißno. Nuüum dcprehendit : yult tarnen yitioßm eße. En quam imperioßßntp£dagogi in Italia ! Sed contra-riumßUogßnum opponit: Vnus eßDeus abßueyUoprincipiOy yniuerß-tatis Aud)or:Solus Pater originem neßity^ipab eoßntbmntA‘. Ergoßlus Pa-teryynus eß ille Deus.Q^ßfutilitasaßumptionts longa refutatione indigeat. Luditin yoce Origintszcuius du experëtfacitPatrem, libenteraßentiar-.quia (p*Deus eßauiprincipiu neßcityquoad eßentiamy^ origo eßacprincipiu Fi-

quoad ordinemperßona. Fitiü itaque cocedimus originem habere à Patre^ e.ti.

-ocr page 70-

IMPIE T AS

qtMtenuiFilinf eßtorigincnfveronon temporis, neque ejßntla, quorum y-trunque alßrdtßimum tßßd ordmus duntaxat. Sic omnu àacuntur ejßc è: Fa-tre,quatenti^fertperfonalfi relatio.Qun mde,nißter quater-rlt;ßntn,( olli-^etPatremßolum eßeDeum? PrxcrpuumTgt;ero telum Valentini adnos eon-fodiendos, hoceß, Fugnare inter fe, necpoßc conciliari, eundem eße Det Ft-hum, o-UTodioi/ ; nempe ,ß idem eßet perßna quod cßcntia. Namßdicof Deum inßtci eßentia eße DeiFihum,ahßrditairepu^natixmnnifeßa erit. Si autem in eßntia Dciprimum locum Patriaßi^nesßcundum Filio,rehlc con^ uenient dtqualitai Filij cum Patre^imo identita« eßentiiit generationso-rigo. plens buccs detonat Valentinis eminentiam Patr's authoritatem, quia altetum ßbi Deum adoptaucrit./^id erÿo ßbi DultiUud Pauli,Non rapi-nam arbit,atts eßet, Deo £cualtm eße^ PeßondeatValentinuf, de Patréne primario Deo.,an dejecundo nbsp;nbsp;eßentiato hoc debeat intelli^ii Certè nim 's in-

ßpidum eßet,Chrißum dicere iure ßo fußefaciurumßfeprx fe tulißet xqua-lemßbi.Nec fane dubio eß quin refetat Paulus ad Patrem,de quo etiam mox fubiicit, ideo exaltauitilium, clP*c. Porro nefucumfaciathicnebulo imperit'Sj monendi funt lcclores,-vbi Filits Dei Docatur Chrißis, non tarn ad Ftlif perßo-nam,qui£fuitante mtidicreatione, quam Mediators hocßeclare, vbiautem nobs oßsrtur M ediator C hrißts, quia mediis eß- nonpoteß, niß Deoßtin-ferior,Patriintegra daturdeitatsgloria. Necmirii-.quiaßonteadnos defcedit, vtßrßtm nos ad Dcum attclleret. lamßcuti eos repudtamts,quinims fubtili-terrapiunturadß^eculadam Chrißi deitatem ,yt in Mediatorsperßna Deum ßmphciter qu^rant : tta merito abhonemts à Valentini delirio, dum Fiß Dei nomen inßarymbr£ obtendit ad occultandam eius deitatem. C hnßts Dei Filtts eß, quatents Sermo eß Dei ante ßcula à Patregenins, fawJcw manifeßatts in earne. In Sermone aterno tantum dißinclto perßnalis no-tetur.ita relatiue Dei Filius erit, amp;ßne relationeßmul Deus.Quatenus yero formam ferutinduit,FiliuseßDei,ytPatri obediat,atque iranouaßteins conditio à priore diuerß. Hocetiammododiluirur quicquid exTertul-liano non mints ßulte (^inßlje quam impmbè Valentinus profert. Con-fcßtsßm in alis ß'ipts pium illumyirumßpe durius loqui. Sed quicquid de perßna Mediatoris dßrit, ad C'hrißi deitatem torquere, nuHa ratio pats tur. Fius teßimonio abutitur Valentinus, yt probet Filium Dei propriam eß ßntiamnonhabere. ^tquißententiamßuamTei-tullianuschrißi diidocon-ßrmat,Patermaiorme ejt-, quod nemo yerecundus audebitde fola deitateacch ' pW.Hocynum qfilflHsprudetçrobfçruabit,mirabiturf.C^ßmulfecurt can..

~ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tcmnct

-ocr page 71-

VALENTINI GENTIL.’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;“37

tewnet craflàm Välcntinthallucinationem. ßTertuHiani authorïtate pu^nandum eßprißter multos inßgnts locos ytjuihus Serueti morem y^futaui, quidhocßhi~vulr,^lium à Patte Ftliumproßteriperfonst nonJulßant!£ nomine, quia ybtque teneat igt;nam ßtbßantiam intrihus coh^erent/btisf Siex-cipiat yalenttni latua^Dnam Docarißbßantia,qu!a eßßntiatusßt Filius à Pa^ tre, niWlproficiet, quando dißerte ne^at Tertullianus differre Filtum à Patte ßubßaita.Poßetne apertiusdoc{rin£ noßr£fuffira^ari,quam fubßatiam,fd efi eßßntiamapeßontsdißin^uendo? FodeßnfupaulopoßßubiicityRationered-dtdimM,qua non duo dicantur dii,ßed qua Pater nbsp;nbsp;Filius duo: hoc non ex

ßeparationeßubßanti£, fed dißoßtione. Jraßitur Valentinus ßmulacaudit aliquam eße Filio eßentiam, maximeyeoio ynam eandemcum Patrc. Tertullianus yero non alibi quàm in dißoßtione perßn£ dißrimenßatuit, eundemßtbßantia Filium cum Patte nominans, Eodem librotelatio quam ajferimus clare tradita eß,dum itaßribit Tertullianus: Sine Fiho nominatur, quumpnncipaliter determinatur,ytprimaperfona, qu£ ante Filii nomen erat pr£ponenda:quia Pater ante co^^noßitur, amp;poß Pattem Filius nominatur. C£tcrùm ahus non efi Filius à Patte. Ex Chrißi dicJo, E^o Patcrynum fumusputat Valentinuspoße elicinon eundem eße cum Patte Deum. i^d autcmTeituUianus'i .y!ldfubßanti£, inquit,ynitatemhocp€rtinet, non ad numeri ßngularttatem. Videmus ytnumetum adperfonas teßrin^ens, eß ßnttam, epi£ yna eß, feotfu m telinquat.QMa nolo aClum a^ere, co^noßent Leclores, ß yolent -, ex refutatione Scrueti qu.^.mßolide Iten£um inßuas partes trahere coneturfœtidus hic impoßor. Eadem eß lußini ratio, quo nullus docltin£ noßrx luculentiorpattonus nobis optandus eß. .^^c mitot Serue-tißulntiam aufumfuiße imitati, qui quumßnclt Mart^ris nomine ferociter gloriaretur,prolatoyolumineobmutuit. N£niasqu£ ßub I^natii nominefe-runtut, omitto : qua tarnen in patte iterum yel necpiitia , yel inßtnia eiußiem Valentiniconuincitur, dum ma^nißce iadat J^atium loquutum eße cum Vir^ine Mana, nbsp;nbsp;eius nomine cpißolam yenditat pudendis monachorum

deliriistefertam. Plenior tarnen danda eß Filiidefinitio, qu£, omnes nodos melius expediat. Fatetur Valentinus conßbßantialem eße Pattißcundum diuinitatem , nobis ycro ßecundum humanitatem. Diceteshominem ortho-dox£ßdei loqui : nißquodtecde cxaliisßumpßt, mox ex futioßßioßnß corrumperet.lndiuiduum,inquit,non compoßtum expaitibusythomo ,ßed natutaliter re^nitum. .y^cpaulbpoß. Non reelè dicitur, Chrßum conßa-re ex nbsp;nbsp;nbsp;amp;nbsp;homine ,ßnut^Icxander confat ex cor^iore nbsp;nbsp;ammo : quia

e.iii.

-ocr page 72-

jS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;BXPIICATIO PERFIDIAE

ita per incarnationis myflerium Imnunuel efiquot;vt non muuta Dei ßtbßantia homing formaßmpjeritji/tijue ambitrü naturaru attributa nbsp;nbsp;pro-

prietatesßntproprio i^naturales DntM eiußemqucßbiecit.Tndc no minus Deißn^uinem amp;nbsp;camem,quàm diuinitMem hominis leß abfqite -vUo tro-po,proprtè dicimns nbsp;nbsp;confitemur.Niß enimßn^uis nbsp;nbsp;caro chrißi -vcrè

propriè Deißn^sis nbsp;nbsp;caro eßent^ neque hdtcverè expiatrix hoßia dicc-re-

tur^nequelUepur^aretnosàpcccatis: quemadmod»etiamnechomo leßtspo-teßarcm haberet remit[endipeccata.,nißhomo-deus eßet.Certe nunquam niß ex iierti^inoßßiritu prodirentßntentide rfJeo interßpu^nantes. Poßquam enim duas in Chrißo naturasa^nouit f-mitatispr^rextu quodßn^ulispropriU eß permißetac confundit-.vtßne ytlaß^ura Deusßtmorta(is,amp;* homo per ßßt yita.Non inßßam Scriptur£ teßimoniis ad oppu^nandum hoc commen~ tum'.qult;x,ram duntaxat qui eum non pudeat in Tertuüianum contumelioß inßr^ere, cuius -verbaßnt,Q^m du£ nature cenßantur in Chrißo, 'diuina humana-.conßetautem immortalem eße diuinam,morralem (ps£ humana ßt:apparetquatenus eum mortuum dicat Pau'us, id eß, qua camem nbsp;nbsp;hominem nbsp;nbsp;Filtum hominiSyndqua Spiritum,?^ Sermonem ^e^DeiFtlium,

Diß:anträndern leBores quam dexterßtinrerpres Tertuliant-, nbsp;nbsp;nbsp;quam bo-

nusacßdelts dißipulus.NosveroinChrißoAlediatorenonimpedirpeyßn£ ■vnit.is,quinßa ytrique natur£ dtßinäa profrietas ßtlua manear^vr Chrißus ßt Deus homo’.yelßicuti Paulus loquitur, Deus manißßatus incarne y ere ç^naturaliter Dei Filius ißd qui ex duabus naturu conßet.,quia jn homine habirauit plenitudo Diuinirarts. EtChrißus ipß clarèpronuntiat^ corpusßum eße temp Ium, quod certè minime quadraret, niß eßet Deus ipß, Etß autem Deitatis reßetiu ynum eß cum Parce ,ßcutiamßpediximus, qua tarnen Mediator eß , quoad dißpenßtionem , quodammodo ßbßdit tnf a Deum, qua ratione Patrißbiicierur yltimo die,re^numque quod acce-pit,reßicuet,ytßt Deus omnia in omnibus, QmßamDeusi St ad Patrem rtßrin^as,certe Filii deltas erit temporalis , quo nihiladfurdius. Quare alias machinas exco^itet Valentinus oportet, quibus conuellat orthodoxam fidem: qt{ando in^^nu'epr£dicamus vnicum eße Deü, a quo mißus eßchri-ßus, vnicum eße Dei Filtum,quißonteß exinaniuit, yt nos in ßcieta-temßi£^lori£aßißcret.Friuola autem calumnia eß,nos Chrißum aißerpe-re,imo in alium Chrißu qui non eß,tranßbrmare,du nuncyt Deum,nunc yt Det Ftlium,nunc yt natum ex Vir^ine conßderamus.i^Mnquaßoß ^ladio tu^ulat hicphreneticus, qui hominefa^um ex mullere, mißum inplenitudi'

netem-

-ocr page 73-

VALENTINI GENTIL.

ne tew^orum ,feorßtm conßderari nonßßinet ah xterno iÜo Sermone, cu‘ anteßculagenituifuit. Diutnam-vero ejfentiam quam reBèconßderarino-lit,iam explurihus teßimoniiipalamfecimus, ex J\4alachia dicerefrom-ptum eßf Doneeigt;eniat, tnquit,Dominatoroidtemplum fuum, Certe non a-Itù inß^ihus tna^is ^loriamßtam illußrauit Deu^:, quam le^ali cultu ,fa-crificits, templi imperio. Nhi er^opalam aßerit Propheta t chrißum qui ■venture eß,illum eße Deum qutjèmperm temploadoratu^ fuerit, omnem controueißtm ^remptam eße exßimo.Pat nunc Valentmuinelt;ret co-lendum eße Chrßum, quia Patrem nohts colendumpro^oßir.

PROTHESES VALENTINI GENTILIS,

Q_VAE MERA SOPHISMATA CONTINENT, NE VIDE-rer eumvnibra certare, anattingerem dubitaui. Quiatarnen argutulus fibivjfus eft carum author, hue Gribaldus, fiue alius quifpiam fimilis: malui aliquantulum temporis perd ere, quàni non monere fimplices quomodo libi ab infldiis caueant.

PRIMA.

Inßnitumßue interminatü eß quicquid'neeori^inem omnino habet, nee ßnem.Duo autem inßnita neque dantùr,neque eßepojßnt.

Vt hoc totum concedam, quid inde confequitur qui folum Patrem vult habere infinitum? Quafi verb Filiumdoceamus ahud efleàPâtre,.

y ' II.

Deui efl nomen increata fubßant!£ nbsp;nbsp;Deitat'uplenitudinis.

Perge verô,amp; oftende quorfum tendas. Nos veto inde colligi-mus Sermonem efle verum Deum ; quia amp;nbsp;increatus eft, amp;nbsp;poft-qua in carne manifeftacus eft, in eo refidet plénitude Diuinitatis.

III.

Vtin atemitate perßnarum daturprincipium ordintf,non temporu ;ßc in earum deitate datur^adtt!,non dtßiniÜio. Eß autem perfona, ßbßantia irt-telli^ens,indiuidar, incommunkabila.

Quænam ratioGinandifi)rma,vt fi principium ordinis fit in per-fonisjideô in deitate fit gradus? Hic vnus error.Simul obferuent le-dores,iftum,quum de æterniratc perlbnarum loquitur, Filiû feor-fiim abhumana natura confiderare: quod nuper fierinefes efiê clamabat.Secund us error, cui tertius moxaccedic,Gradum in Pa-

-ocr page 74-

40 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PROTHESES.

trisamp;:Filiideitate eflè,nondiftinótionem.Quid? An gradusdiner-ß erunt,amp;nihil düFerentiæ’Certè prodigium eft dicerc non diftin« gui quod inferius efta fuperiori.In definitione Perfonæ fuamin-icitiam turpicer prodic.Nam quum fccundum ipium eflcntiatio communis fit Filio amp;nbsp;Spiritui, fit autem efientiatio perfona, ergo Filii amp;nbsp;Spiritus perfonæ erunt communicabiles.

iiii.

Vnus .^inniitttraiMirKi non ad Jin^ularitatem ßtbßanti^, Jed tantum ad oriÿnem ßue omtouh-'iav refertur.

Inanigarritufein craifam repugnantiam impIicat.Quid enim aliud elf ewTovcniijquam eifentiæ fingularitas, vbicûquereperiaturî

V.

Vnus Deus naturalemgenerationem (irpropa^ationemadmittit: vnicus autem omninoßerilis eß,acßlttarius.

Atquijvnicum Deum non fingunt,qui in eins cflentia fatentur Patrem,amp;: Filium,amp;: Spiritum.Tibi autem naturalis generatio no-ui 00 fccundi Deijficut amp;: propagatio tertii,deificatio eft.

V I.

Pater non eßhypoflaßsyßue perßna, inyno Deoßdteße ^poßoloy eß ynusille Deus^a quo omnia.

Si Pater non eft hypoftafis,quomodo Filius charaóler erit hypo-ftafeos eins ? nam diftinftam ab ipfo eife oportet hypoftafin cuius eft cliarafter.Ac infeitè hue torquetur Apoftoli di(ftum,Vnum elle Deum à quo omnia.quia elogium hoe nihil aliud eft quam perfonæ eins proprietas. Nee verb .nos negamus, dû confertur Filius cum Pâtre,fuum cuique titulum attribui.Adde quôdChriftus illic non pro æternafuadeitate commendatur,fedtantùmlocatur in gradu dominii,quod à Pâtre acceptum,vltimo die redder.

VII.

Solus Patereßynus Deusyid eßßne ylloprincißo autori^ne inuentus.

Qmaludis in vocibusOriginis amp;nbsp;Principiijfalföamp;perperam infers vnum elfe Pattern Deum, quia origine careat.Chrifti enim origo non nifi perfonæ aptatur.

VIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Solus Pater eßMrideß,à nullo ßperiore nttmineeßentiatusßdi feipfo Deus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1

Ybi

-ocr page 75-

VAlEN.TINI iGSNT.Il.

Vbi próbauerïs eflentiacum eïTc Filium,defolo Patre extorque-bis quiequid voles. Interea fi numen Patris fuperius eft, mentitus cft ApoftolusjFilium ei æqualeni aflerens.

I X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Qui -»num Deumin tres proprietates feuperfonssdiflin^uit^vel fihi frxfii^tmfticity yel necejjàrio ynius Dei fubßantiam diuât atque dif-cerpir.

Cuius,obfecrojpudoris eft,obfcurum pædagogum verbulo vno iudicium ferre de cunótis Ecclefix fcriptoribus? Probet ergo, vel neminem fanum mouebit eius temeritas.

X.

Deus habuit ytm^enerandi aepropa^and/, quia yoluit : ideóque anteßculagenuity^ir Spiritum propa^auit.

Hac fententia minime labefaélatur noftra fides, quando ingenue tradimus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dei nomen Patri propriè alcribi.

XI.

^EternA xiyatj ßtbßantiaprincipium amp;nbsp;erinnern habet à Deo^quate^ nus^enitaac dißindaßt^no quatenusßt. Non enim eß ex nihilo creatAyaut de aliqua non extante materia fa^a, ßd de immenfaßbßantia ilhus ßm~ mi Dei o-cnita. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

«

Si diceres Filii originem efie à Pâtre,quatenus eft gcnitus,ninil eftet controuerfiæ. Eifentiam vero genitam probes, fi quem velis tuo commento acquiefeere. Interea notemus Chrifti eifentiam, quaten’eft,carereorigine.Qi^ôdfiinFilioeftæterna Pacris eflen-tia,euinco perfonam elfe communicabilé. Quqd addit de immenfa fubftantia Dei fummi eifegenita, non aliter ftabit,qiiàm fi concédât aut immenfitatem eifentiæ refidere in Chrifto, aut aliquam eins portionem.Si communis eft Filio eifentiæ immenfitas,lequc-tur elle interminatum. Quid ergo fiet primæ prothefiî Atqui fub-ftantiam Dei facere partibilem,deteftabile facrilegium eft.

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XII.

Qui Filium au’reStov eße contcndityis yel duo aßeratprincipia, yeltur-rim Babel xdßcetneeeße eß.

Tibi vero non adeô facile erit folo virulentæ tuæ linguæ flatu, totum fanftorum chorum euertere. Sed vide ne putida tua arrogant^ turris fit Babel,

I

-ocr page 76-

4^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘PROTHESES

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XIII.

Vnui Dem quieß- S}gt;iriti46 a^évvKT«« km aurefl«? abfque yßa fui climinu^ tioneantefcculit^iyovSpirititm inefàbilirer^enuiti nonauKm fophißicam co^itationem^pïoprieratewyaut: inane/fi relanonim.

Modo facelTant calumniæ, nihil in priore membro dicis,nifi ex noftris ÔcPatrum hbris fumptum.Quoîntolerabilior efttua im-probitas, dum noRram doctrinam continuo póft déformas tuis fîgmentis.

XIIII.

Qweunque ilium igt;num Deum fine ori^ne ex pro^ria ßlßantia nihil imminuM Ftlium^enuifß ne^ant^tanquam m.tnifeße lucLti^i^anies AcMa-homeü^jntesy-t C hrißianii myßerin arcendt ßnt.

Videtur fibi valde callidus,qui pulchri coloris obtentu, falfain-uidianosgrauat. Nosvero ingenue idem prædicamus, modo ne perperara reftringens ad Patrem vnius Dei nomen,Fdium à Dci-tate arceas amp;: excludas.

X V.

Dominui noßerlepn Chrißuö eß 'verus.,propriuf naturalis Filins V' nius ^Itißimiaeyiuentis Dci^neculium habetPatre, quam folum Deum^ a quo omnia,

Expofui quo fenfu Scriptura, dum Patrem Chrifto comparât, eum prædicct vnicum Deummempe quia legatione pro ipfo Chri ftus fungiEur,eiufque virtute amp;; mandato mundum gubernat: fed h.rc in perfona öt ftatu Mediatoris fubmilfio nihil detrahit ex im-menfa deitatis eins gloria. Ita dicitur Pater Filio dedifl'e vt habeac vitam in feipfo, in quo tarnen vita erat ab vltima æternitate.Deni-que Scripturæ tritum eft,in Patre,tanquam in fpeculo, nobis pro-ponere iummani deitatis gloriam; non vt quiequam Filio auferat, ied quia Chriftus ipfeinferior faftus eft Patre, vt ad Patre nos du-cendo, ad leipfum quoque nos duceret. Vnde Auguftinus non minus feite quamvere eum nommât Viamquaitur, ôôSeopum vel Metam quo tenditur.

XVI.

chrißus non ideo DeiFtlim eß^ quia Dens : fdcontra ideo eß DenSy quia Dei Filiuf.

Non fufficefet Chriftum eife Deum, niü amp;nbsp;genftus cATct a Pa-

quot; ■ nbsp;nbsp;nbsp;“ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;“ trCa

-ocr page 77-

VAlENTINI GENTÏl. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4J

treTilius tarnen cflc non potuit,nifl Deus eifet.

x.yii.

\gt;4ut xôgt;oç ille eß Spirittti ab -vno Deo in immenft ^temitatlf latituàine immediategenitufyaurßbflantiua res non eß.

Si intelligas Spiricû eiTentiatunijprobatio exigitur: nec ante H-dem tuis ambagibus faciès,donee ex bac latcbra egreflus fueris.

XVIII.

Ntßeßetßubßantial'tf inter Deumxóyov, inuißbilemPatrcmdißin-Ûio^nopoteratKâ'y»i; in Virginis ytero cbcipi^quinßmul Pater tncamaretur. Tu veto imperitia laberis, qui hypoftaiîn non intelligis vel fubftantiam vel fubfiftentiam efl’e : atquc ita Chriftum,quatenus Deus eftjinduifle carnem, amp;nbsp;tamen non nifi in fua hypoilali.

XIX.

Non cßßbßantialts dißinHio,qu£ xóytm hy^oßaßn à Dei liypoßaß non iißinguit.

Ego veto libenterailentior.Sed non animaduertis longe aliud efTe hypoftafin quàm idcóque bypoftacicc ChriftumàPatre diftingui,qui vnius eft cuni ipfo eilen tiæ.

XX.

Genitii^agenitoreßbßantiali numero dißert ynonpotcßate ^fententia, tiut diuerßtate natur£.

Hîc le prodit diabolica impietas,quôd Filiû eflentialiter aliuni à Pâtre fuifle blaterat. Quid enim aliud eft, numero eflcntiali dif-ferre,(quod per fubftantiam intelligit)quàm ell'entia duos elfe Pattern ôô Filiumî

XXI.

Vnus Deus.,amp;* xiyoç eius,du£ßnt eiujdem natur£ßbßantU intelligen-res:id eß^duo £ternißiritusconßibßantialesjCogruo ordine,gradu,amp;‘prop} ie-tate dißincii.

Si quis ad tam tétras blafphcmias nS horreat, plufqua ftupidus eft.Fatetur Filium æternum amp;s confubftantiale Patriaiempe quod Seruetus de hominis anima ac ipfo diabolo fcriplit. Quis enim eft ei congruus ordo,nifi Filium elfentiatû elfe, vtprecariô fit Deus? Præclara fcilicet eius æternitas!

XXII.

P litres Spiritus immenß, fubßantU eße non poßitnt.'

-ocr page 78-

44 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PHOT H E $ E s

Nos vcrô fpiritualem naturam agnofcinius in ipfa Dei eilen tia; tu contra, dum imaginaris Chriftum numero ahum efle Spiri-tum à Pâtre,immenlà fubftantiaeum palàm fpolias.

X X iix.

Ow»M Spiritits qui fub ajcititiam,/cu naturalem formant infhiUm caiit^ circunftipnbilisfirfubfianti£ necefe cß.

Si de Chrifto loqueris,vt eum facias circurfcriptibilê,quatcnus carne indutus eft,totus mundus,mc tacente,furorcm tuum dccc-ftetur. Nec vcrôconietturis opus eft: quia magisacmagis le précipitât, vt iequitur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i i.

xxiiri.

Soins Pater eß Spiritus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;author y immenßque

fubßa»ti£:Ptlius Derb ßiritus eßex Deo incßabilttergeneral us,pater n£ vo-lütatis exequutor,acpro^cnerationts modulo circunßriptibilis^enitus. ^m' bo tarnen fuut Dnius eiujdémquc infinit£ Dirtutis aeperfeedionts.

Pronuntiac Iohannes Chriftum efle verum Deum, amp;nbsp;vitam æ-ternam. Hic ncbulo cft'entiam tantum concedit pro modulo ge-nerationiseircûi'criptibilé. Vbi ergo plenitudo deitatis? Vbi eflen-tiæ immenlitas, quæ clai è elicitur ex Chrifti verbis, quibus tefta-tur lern linu Patris amp;c in cælo fuiire,quo tempore in terns verfatus eft’Agedum phrenetice,!! ineftabilis eft generatio, quod toties tibi eßluxit,quomodo men Iura eam includere non contcntus,igno miniofe ad modulum reftringis’

Qtßj^äyav illumiper quem facia ßtntomniafuiffe in Vir^in'ü igt;tero hj^pih ßaticb inclußrn y amp;perincarnationts myßeriumyerum hominemfatlum ne^at., « mendaces facit Domini teßes yeraces, quosproprits oculis eum yi~ diße.^c manibtis contrebHaße Sacr£ liter£ aperte teßantur.

Si qua tibi gutta eilet fanæ mentis,nobifcum facile conueniret: fed quia hypoftalin peruerlê confundis cum eftentia, amp;nbsp;Chnfti Deitatem localiter reftringis in anguftias materni vteri, atroceitt iniuriam Chrifti Apoftolis inuris,eos in erroris tui focietatem cra-hendo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;..,

I

^wcunque à Vir^nis partu £temMm gt;lt;óyov à yißbili Chrißo ßor-ßm conßderant, duvsfii filiqs necejfanb conßituunt, tnuißbdem akerunt

-ocr page 79-

VALENTINI GENTIL.’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;45

(^irnpatihilctn.QMmJêntetiam ^uus IrenMiâ merito homtcidialê^affpelLtt'.

Tantum ad portenta attrtidant Letlores : Dcum propriè tuiß'c pafllbilem amp;s morcuum,triftitiæ,dolori,tjmori,ignorantiæ quoque obnoxium.Morcuus cftChriftus:Deum vult mortuum ciï'c hic ne-bulo. Lachrymatus cft,doluit,timuit,deniquc nefciuit dicm refur-redionis: mauult Valentinus ignoratiæ Dcum fubiicere, quam di-ftingucre inter duas naturas. Quid veto impudcntius,quàm tali-bus blafpbemiis obtendere Irenæi nomcnîCSmitto quod prodigio-famvocem Homicidialis fententiæ cx fuo ccrcbro genuit.Difputat Irenæus cÓtra Demiurgi fiélorcs,quibus Spiritus lanótus cratCbri-ftus.Qiium ergo plures fabricarent,ac garrirent ctiamChriftum in fpecic columbæ defcendifle fuper Chrilhim:eos quidem Spiritum interimere, alium autem Chriftum, alium Icfum docere dicit. Totus autem mundus fatis fupcrque nouitquam rcmo.ti bmus non tantum à tali velania, fed etiam à Neftorii comento, qui Ciiri-ftum dupliccm induxit.

XX VII.

Qm contenditSpiritum ftncium,ßue tertiam TrinitatUperßnam, ram re-Jjicäiuc quam ad je, non elje -vere Jjirirualem fuhßantiam ,ßed nejcio qtiam ßciitiam pr'prierattmy a manifeße ne^at Spiritum eße Spiritum, hoc eßye-rtratem eßeycriratem.

Non dub;ü eftqiiin fibi in puerilibus iftisineptiisvaldc placue-rit Giibaldtis, cuius Valcntinus elf hiflrio. Sed quam ridicule inc-ptiar,nullo negotiooilendam. Pnmö fallitur, quod eodem vbique ïéniù accipit nomen Spiritus.Nam quum Deus ßt Spiritus, fiuftra dillinguerctur à Patre Spiritus, atqueeius Spiritus vocarctur, nifl diuerlo modo ÔLrefpcéiu.Videmus ergo vtnebulo rudimentorum expers, omnia conturbet. lam li proprietate Spiritus perfonam ab aliis duabus diftinguimusjan fiftitium quid crit,quia non capitur à ValcntinofNos vero Spiritum in tertia perfona alferimus efleDcu, quia fpiritualis eft cflentiæ, amp;nbsp;ei nihilominus fuam proprictatera feruamus.

XXVIII.

Pater amp;nbsp;T tlhu nonßnr, yt aiunt, ad a liquid nuda nomina relariua ßne yeritate^ quix, adße inßolidil acßgillatimßmtßumma illa rcsßue immenßaßub-ßantia:fedßmpHeitercirra illam fophißicam execptionem nominaßuntrerum f'lt;U

-ocr page 80-

4^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;H o T H K s î s

ßbßantlalium, quin quarra illam rem Scripturis/àcrt!prorßu mcognitam ne-que aàminuntyneque a^ofcunt.

Quod impugnac, ab vlcima vfque vetuftate docuerut orthodo-xi omnes Scripcores. Exurgit Valentinus, amp;nbsp;fuum decrecum pro-nûtiat. Nulla ratio,nullum tedimoniumdmô quod temerê reiicit, à fenfu communi dittatur.Filium negat elTe nomen ad aliquidme-gat relatiuè fumi. Pater ergo in le 60 ad fe Pater erit. Filius ite ad fe. Vnde fcquetur Pattern elfe abfque Filio,amp; Filium abfque Pâtre.

JVrß Pater, F iltM, nbsp;nbsp;nbsp;Spirits tres ejjent intelligentesßtbßantia eiußlem

natur£,falsb conßbßantiales dicerentur.

Tu verb fallaciter infidias ftruis jnvoce ambigua. Scitur quo fenfu veteres dixerint Filium Patri confubftantialem,nempe vt ef-fentiæ vnitatem exprimeret.Hic impoftor ad elfentias numero di-ftintlas crafla allutia trahit.

Q^cquidßilßantialiter alicunde eß, non eß idipßm yiuens in indiulduo ex quo eß,ßd qualts lUe eß. Vnde âô-}'Oç Dei non eß ynM lUe àvTo^toi; cuius eß xîyoç'.neque Spiritus DeießSpiritus lUe tmmenßus acßtnpiternus, cuius eß Spirituszlicet yterque hypoßatice in eo contineatur,ßtque cum tUo ynius e-iufde'mque dtutnitatt,s,plenitudmu acpcrfe^ionts.

Voluit mundum aliquem create ex duobus elemenris,igni amp;: a-qua,hoc eft: rebus pugnantilTimis. Verum vt de repugnantia tacca-mus,quo iurexo^oi' in fett non eireDcum,acfi cocelfum eilet aliunde elle Chrifti ellentiam.^ Ergo quo logins texet fuo errores,eö ma-iore labyrintho le implicabit. Immcnfum verb Spiritu negate,non minus cæci futons eft. Sed quoniam hæc monftra detexiire,viciirc cftjlätis fuerit monuilfe leclores,vt liæc fecum placide expendant.

Aogt;oç dC Spiritus ßbßantialis, ^eneratio Q^procißio Patr'ts eminentiant tuentur,Turcos,ludeos, hd(,reticos,ßphiß0ßueproßcrniint,dtque omnes erro-resob Ealeßo propellunt.

Plaulibilis colot,quia Filium Dei abnegando,nodü Gordianum abrumpere libi vidccur Valentinus, fuum errorem vcnditare, qui omnibus aliis deterior eft. Sicut phreneticus olim quidam nullum melius compendium elfe diâitabat ad collenda Sandorûpatroci-nia,

-ocr page 81-

VALENTINI GENTIL. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;47

nia, fupcrftitiofas pro mortuis preces, purgatorii fîgmentum, H-in!lia,quàm fi mortem,interitum eße ammarum credercmus. At-qui orthodoxe fides,quam tucmur,hatlenus non lolùm contra lu-dæos 60 Turcas, fed omnes inferorû munitiones præualuit: atque ira mendacio Valentini non indiget, quin potins taies quifquilias diflipabit.

XXXII.

Patrem à Filio^ SpiritumfanéJum ab ytroque liypoßatice^looc eß-, ßtbßaMialiterßißin^uine^antjinßtlß ^abfurda do^maTa incidunt-^omntó.-que d/uina myßcria nece[]ario confundunt.

Tolle iftud tnum Subllantialiter, qnod perperam enm eßentia confundis,vera erit propofitio : qnæ mine talfißima cß:,quia hypo-Ibafin bruta infeitia tantnndem valere putas atqne wlav.

XXXlll.

Confußo trium in ynum eunder» numero Sßritum, fundamentum ori^ omnium errorum impietatum fuir.

Nempe, Valetino authore, nifi Deus in tres eßentias diuiditur, concidic ac periit totareligio. Quidenim funttres Spiritus,nifi tri’ pertita eßentia?

XXXIIII.

hôyoç ^Spiritus ßneimitaab yno Deo Pab'eßilßantialiter dißincli funt,ytab eimßbßantiaßpararinonpoßint.

Pulchra veto connexio, fiFilii fubftatia cum paterna cohærcat, quia inde abftraä:a,amp;s ex traduce manauitrficuti quibufdam vifum eft animas hominum alias ex aliis originem ducere.

XXXV.

VnaDei ejßntia non eß Dem ipfe ^ßd ipßm Dei natura ,fiHe Deitatu plenitudo.

Ergo male Deus apud Mofen à fuo Eße cognofei voluit.Na cer-tè illic Elfentia ponicur tanquam Dei definitio.V erùm vt obtineat Eicphrencticus quod fumit:vel non eric in ChriftoDei natura,nec deitatis plenitudo,vel erit eßentia Dei, quæ fecundu iplum eft Pa-tris perfona.Hoc modo Patris perfonam in Filinm transfnndic.

X X X V I.

Vnwsille Ie\youanon efßntia dici debet,ßd ynu^ efentiator.

Si teniiiccr guftaftes Hebraicæ linguæ elcmcta, feires vtrunque

-ocr page 82-

PROTHESES

exprimi verbis Mofis : nempe Deum efle id quod vcrè eft, amp;nbsp;quod aliis cire dat. Cæterùm li lehoua eft eflentiator, vt tu fatcris, Chrb ftus y quem Apoftoli plus decies lehouam efle affirmant, non fuit eifentiatuSjVt tu latras.

X X X V ir.

N/JÎ Pater e/JètFilif ac Spirits ejjèntiatoyd eßjuorum attributorum per amp;tcrnamgcncrationem proceßionem natura[itercomrKftMcator.neque tres ■vnwn eßent y nequa vUa reliquarum perßnarumejjet plenns(!^perfe£itis Dcm.

Quid phrcnetice’ fi Chriftus verê amp;nbsp;propriê fit Deus,vt fert no-ftra fides, an perfelt;äus no erit? Perfeótio au tem erit maior,fi tibi de-tur fuilTe cfl'cntiatum,amp; aliunde habere vt fit Deus, amp;nbsp;deitatem e-ius ex transfufione principium haberc? Quid quod ante blaterafti, Pro modulo generationis,fimtum elle non immenfum?

Chrißus eß plenM perftclus Dciss : quia inte^am Patris eßentiamf hoc eßßeitatti plenttudinemßto modulo metitur cÿ* capit.

Eadem ratione quilibet ex Angchs perfedus erit Deus: quando omnes pro fuomodulo capiunt Deitatis plcnitudincm.En quahs fit Chrirti dcificator hicfceleratus amp;s quater pcriurus apoftata.

CalumitioÇè quidamChrßum eßeßcundumßueparuulum alium a Pâtre Deum ex noßru aßerttcmibus imperito yul^o perßtadere conatur, quum nos Ttlium eandem dettatis plcnitudinem cum Pat, e a Pâtre habere conßan-ter teßamurßrmirer credimus.,^ diferrè conßtemur.

Quod odiofum,adcóque prorfus intolcrabile efle videt,cuperet diluerc: fednupermagis fuiEdifcrtus,quàmvt leuifucoimpieta-tem fuam obtegat. Nobis veto quicquam perfuaderc neceflenon eibquia eius allcrtiones fponte impictatem fuam produnt.

X L.

Vnuâ lehoua Patergt;'ô')'0'J nbsp;nbsp;nbsp;ynus tüe Deus lßael,ßnonymaßtntpri

ma, perßna. Trinitatts.

Quum deitatis definitio,cuius author eft ipfe Deus, àeroviriar in fc contineat, Chriftus certè definct elfe Deus. Adde quôd fi lehoua vnus eft Deus, Apoftolis, qui hoc nomine Chriftum ornarunt, potiùs credendum eft,quàmcani,quieorum authoritatem fuo vonûtu

-ocr page 83-

VALENTINI GENTIL, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;49

votnitu confpurcat. Demonftraui enim Chrifti pcrfona: aptare quod dicitur apud lefäiam, Viuo cgo, dicit lehoua : lohannein ligt; militer eiufdem Proplietæ vaticinium,Vidi lehouam fedentem in folio : alium Apoftolum ex Plalmo citare,non de Patre folo, fed dc Filio pronuntiatum. Tu lehoua idem femper es. lam li Pater ftiit folus Deus Ifrael, quomodo Filius in tcmplum fuum dicitur ven-turus? Teplum enim no nifi vni Deo fuiffe dicatu probe intcUexit Malachias;quod tarnen fub Chrifti ditioneeileailcrit.Deniquc, fi non fuit Chriftus Deus Ifrael, nonadorauit Abraham cum mdi-uina eftentia,quem Angeli exhibitum adorant: licuci rurfum A-poftolus prodiiftein orbem terrarum Chriftum docet cum hoc iure imperii, Adorent eum omnes Angeli. Quid porro abfurdius, quam Deü,qui præerat veteri populo, cratque dux eins amp;nbsp;cuftos, non fLiilfeadoratumafanttisPatribus: adorarivero cœptum ab Angelis,ex quo fattus eft homo’Pofthac quidem nullus erit color, cnriecalumniis grauariqueratur : quiaexmeris eiusverbisnidi-cium de eins impietate ferri poftulo. Conuitia quibus Deum iin-petic, refellerefuperfedeo pluribus,quia fine horrors atcingi nc-queunt, acque, vt tacea, recident in eins caput. Contremifcct afi-quando ad tribunal eius Dei, cuius gloria omni probro confpuerc pro diabolica fua fuperbia,c.'Ecóquefurore non metuit:imo fen-tict quam terribili modo ftilminet contra fe-

curos nominis fui con-

temptores.

-ocr page 84-

A D Q_V ÆSTIONES G E O R G 11

,BLANDRATAE, RESPONSVM D.

Ioannis Caluini.

dicimnó nos credere inigt;nu Deun!,ßib Dei nomine tn* teliiÿmusynicam (^ßmplicem ejjcntiam, in qua comprehen-dimui trespcrßnas vel hjipoßafcts.

Er^o quoties De inomen indeßniteponiturynonminusEi-Iturn amp;nbsp;Spsritu ßancium quam Patvem deß^art credimus. bi autem adiun-giturFiliuâPatn ^tuncinmediumyenit relatio jatqucitadißin^uimus inter fetßmas.

Q^a verbprofrictates inperßnis ordinemßuumßerut, yt in Patreßtprin-cipium ori^o, quutiesßt mentio Patrts Etlijßimul y el Spiritus, nomen Dei peculiartter Patri tnbuitur.

Hoc modo rctinetur ynitas eßßenti£,^ loabetur ratio ordinis: qu£ tarnen ex. Eilij nbsp;nbsp;nbsp;Spiritus ynitate ntlnl minuit.

i^^ynicaßtPatrts amp;Filif Spiritus ejßntia, ex claris Scripturx te* ßimoniu conßat. Certè ynus eß lehouatquod nomen Filio commune eß cum Patre.

Si quts excipiat,tYasfirri elo^um hocad Clnrißum, quia ex Patre ortusßtt facile refelliturtam friuolum cautllum,quia ynus eß lehoua.

lam quum .^poßoli Filium Dei ajßratillu eße, quem Aiofes nbsp;nbsp;Piophe*

t£ teßatißnt eße I chouam,ßempcrad ynitatem ejßntia yenirc neeeße eß.

Proinde nobisßacrile^ium deteßabile cß,Filium alium Deum yocarià Patre, quiaßmplex nomen Deirelationem non adminit : necpoteß Deus adß-ipßm dici,hoc,yel illud eße.

Nomen yerbperßona dum Chrißo aßribitur,bifariam dicipoteß. Nam Sermo ex Patregenitus ante mundt creationem,peßna eß in atema eßentta Dei. Et quemadmodum ynus eß Chrißus Deus in came manifeßatus: ita dust natura.ßcynitapeßvnam ynam conßituunt. /deoque aliudeß loqui de ater^ naDei Sapientta antequam indueret carnem,yel de Mediatore ex quo in carne patefaclus eß.

Jn hanc Mediatorisperßnampi-oprie comp^'t nomen Domini ,quatenus me^um ^adumßatuitinter Deum nos. Suôpertinetillud Pauli ,Tnus Deus ex quo omnia,ynus Dominus per que omnia. Eodemßenfu lUud ac-cipitur,Pater maiorme eß: qust aha de Mediatore dicuturapudlohahem.

- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cstterinn

-ocr page 85-

AD QJT A B S T. BtAKDKATAS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fl

- ' C^erùm ybißmpliciter chrißus yoattur Deus, non opponitur nonien Patrtsßolida Deiejjentia,cotnprcheditur.Sicutiqunm dtcirur/oh.i.Sermo iüe

Deus-.tenend(t eß ejjentidyniras. Similireeybi Paulus didt, Deum eße benei^clum in fecula:non alium Deum fas efl ma^nari, quàm ilium qui Mofen aßeruirß ynicum amp;^folum eße-.fir quifgt;er leßiam iurauitße non da-turum alterifuam^loriam.ldeo loliannes non comentus Dei nominc^exfiref-fus loquirurinfinecanonic£ Efiiß. Hic eßy crus Deus ^i;*yira netcrna.

ß^odnomen/ehoua indefinite ßmptum,inChrißum compctatj^atete-tiam ex Pauli yetbis,Pro}gt;terea ter ro^aui Dominum : quiaßbiiiitpaulop^, t inhabitetin me yirtus Chrißi.

QM autem Clwißus, ybi de Patre loqu{tur,Dei nomine fißm inf^tyud mirum eß:quia expendere conuenitquamfeßonam fiußineat.ß^tenus enim Mediatoreßy officÿßireßecdu fe inferiore^adulocat, yt nospaulatimad Patrcm ducat.

Hoc autem reße^u Filius tpß ßbiicitur Patri infuturoßculoyquiaipß DiuinitattsFerfcclio tune nobts eritconßicua,qu£ nunc in imagine ^ro noßro modulo nobis relucer.

Et tame Chrißus,licetrarOyDei mentionem indefinitamfacityyelutquunt dicitloh.^y Deus Spiritus eß: quod eiusperßn£ non minus quam Patris con-uenit.Nec obßat quod mox exprimit nomen Patrts-.quia ybi doeJrinam generalem tradiditycandempro Alediatorts officio confirmât.

Hocmodo Chrißusndaliu DeummanifeßauitquamPatrem:quia ipfunt (td nos defiendere neeeßeßityytfidem noßram ad^loriam Deitatis attoUcrct. /nterea nutadum efieius diclumyCreditis in Deumgt; etiam in me crédité. ßM fi^nificatiliumfe eße Deumyinquo acquiefeere debetfidcs.

ßMim yero Le^ts fmmam colligitynomen Dei indefinite poneSyfbi nihil derogat: fed contentus eßrecepta loquendiforma.Sicuti eins interro^atio illdy ß^me yocas bonum? nus Deus bonus eß: non eb tendity ytDeitatts Mariam a feipß reitciat: quinpotiusßalio modo eß bonumjubindicatyquàm inte Ue xerat ado leßensyhuman£bonitatis elogio eum honorant.

Similiterludats exprobrans, qubd Deum ialdarenteßeßum Deum: quia tarnen eius Filium reßuebatyyanitate eorum refellity qubd Alediatorem pro-ßnquum nona^ofiant,quu fallaci Dei nomints obtentu ma^ifice tranßo-lentfupranubes.

Paulus lo.priorisadCor.tametfexprofeßo Deumynum I doits opponity Mit umers abs re Patrem nominatycx quo omnia : quia relariuè continuo pbß Fdi.

-ocr page 86-

Ji nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RESPONSVMD. roH. cal!

Jidcdiittorem itdiu^ir.Sed alibiynttm Deu ejje docen5,ficutynum Baptlßna't eerte lehouam' ejjè intelli^^tjEtquauis paulo fioß dijeite Patrem nommaty id facit,quia adc hrißuni deßendere 'volcbat : ideóquc adhibendafuittalu di-ßin^lio.Nam ynitatem DeiBaptißniconiun^ens, certè Chrißum no ex-cludit,in cuiuf nornme baptißmur.Cvueniunt i^rur opnmè interfc appellatio Delftmplexacdeßnita,^ dißinidio DeiPatmà Chrißo Mediatore.

ßtMinitto Epßolarum Patrem Deumpriore locoßarutns,deinde chri~ ßum adiun^it, ex e^tdezw ratione manap. quia deitatemßatuitin Pati ió nomine, deitide Mcdàatorem interponit, qui nos ad Deum erigat. Sed in eadem e-pißola ybi ita loquutus crat, non tarnen dubttatChrißum yocare Deum in fe-culabenediidum.

HincfequiturqUArendtiefß Deum,incMM efßntia coprehendunturti'es fcrfniiizç^ tarnen ybi in medium prodit Cljt'ißus,Deum yerè {^Ppropriè yo-cart Patrem leßi Chrißi, quia tueMediatorts^radum obtmet chrißtis,ytnos ad Deum attollat,^ ita adßipßm.

Q^d adlocum lUum attinet, ^ßendo ad Patrem meum Patrem ye~ ßrum,coßrmat nbsp;nbsp;apertdts déclarât qubd iadixi, ybi Clirißus loquitur in Me

diator!» pgt;erßna,quodammodo defeedere infra Deum,ytnobiSßtpropior. Sed liocuon obßat,quo minttóipfe quoque yeruf ftt Deus noßer. Nam quod (licit Tbgt;omas,non aliunde quam ex eins ore didicerat, Dominus meus Deus meus.

De nomme Perßnx ita breuiterreßondeo, neeeßitate eße inueÜüadde-te^endas eorum faudes,qui hocßdeiprincipiu aßute ßbuerterc moliebantur., Interea obticerefententias, ybtfe chrißus à Patre dißin^uens, hacyoce ab-ßinet,puticdi eß cauillum.Neque enim hac loquediforma in comunifermone ytimur, Perfona Patrts falutem nobts contulitper Filif peßnam :ßd ybi di-ßindionom exprimere yolumus, qua, eß interPatrem Filium.

Q^dad chrißi diclumße^ar, FJac eßyita atema, yt credantin te ye-rum Deum, C17‘c. Si eins pratextu reßrin^ debeat yera diuinitas ad ynum Patrem,mentttus eßetJohanes dicendo, Hiceßyerus Deus yita atema.

Vnicamyerb eßentiamin tribusperfonts no fuißeaChrißo patefa^am, falßßimum eß.Nam quum yoluitnos baptijari in nomine Pati ts,^Filij,(P^ Spiritus ßntli, has certèperßnas dißin^epoßit, quas extra Dei eßentiam querere ntfiis eß.

Jamybi Iohannes dicit, Sermonem ab initio fuße Dcum\ certi non laceratDei eßentiam ; fedclarè docetynum?^ eundemßiß Deum cum ~ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Patre..

-ocr page 87-

AD (^TAEST, BtANDRATAE.'

Pâtre.y hl -»ero flatim fubiicitjHi/Jc apud Deuw, -vel nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ipfts moßratsir dt-

ßin-^io. Item quum Chrißn^ ipßcpoßulat manifcßari ^loriamyquam initio hctbuitapud Pattern ante creationem mundi : ccrtè^erfonam ßbi tribuitpecu-liaremyamp;* mterea eandemfibi eßcntiacum Pâtre yendicat : quia Dei o-loria maießasfeparariab eßentia nonpotuit.

Similiter quum Petnts dicit.^nanidtyCurmentitui es Spirituifanclo? non hominihns mentitus esyßid Deo : non minus Chrißus tpfeamp; Spiritus, quam Pater c^prehenditur. Sicutiquum idem Petrus Iohannesreßondent,Deo magis qutim hominibus obediendum eße, Chrißum certè non excludunt -.fed quia nomen Deiponuntindeßntte,non minus Deum in carne manifeßatum quam Patrem deß^ant.

Quodßcuinimumoroßo dißliceat nomen Perßonx,certè .^Ipoßolus i^ad Heh.perhypoßaßnnihilaliudintellißt,quam quodnospcrfonam yocamus. ^tque ita eß relatio, de qua litigant cd tent loß hommes,acß eßethumanum commentum.

Quodadprecandiformamße3at,illa eß ordinarta qu£ nobis in Eua^elio pr£ßmitur.ßumad Patrern yerha diri^imus in Chrißi nomine.

Cgterttm ybi nulla ßtChrißi mentio, no rniniis fuh Dei nomine ad F ilium quàmad Patrem diri^itur precatio ,ßeuti dtlucidè patet ex loco illa Pauli, Propterea terro^aui Dominu-.^^reßonditmihiySufßcit tibi gratia mea\cum ßatimßbiiciat,Libcntergloriabor]uper inßrmitatibus meis,yt inhabitet in me yirtus Chrißi. rndeßequitur Chrißum eße Deum illum quem Paulus ro^auerat.

Pondyocem Domini reßrin^ere ad perßonam Mediatoris ,friuolum eß ac puerile, quum paßim .^Ipoßoli yßrpet nomen Domini pro lehoua. Et ne proculqu£rendiißtcxemplu,no àlioßnß orauit Dominii Paulus, quam quo citatur locus lohelts à Petro,Qußquu inuocaueritnomeDomini ,ßluus erit.

Similiter quu hacfirmaprecantur Difiipuli, Tu Domme qui noßi corda omnium,ndßeorßim coucrruntad chrißumßermonem, quiaßparatim ei cio-ßum nonquadraret'.ßedßdes iHorum Dei eßentiamßmpHeiter reßicit. De-nique ybi nuHa eßrelatio,nomen DeiadFiliü Spiritumßtnclti extelt;litur.

Siquaritur, an non tutiorpreeiüiformaßt,dum inuocamus Patrem in nomine Filiß Äeßondeoßcutladixi,htneeße Ordinariatmafisfamiliärem, qu£ aptior eß ruditati nofira t ytilior. Sed alias formas qu£ etiam in yßs fucrunt.ylpoßol'is, t qttas illis Spiritusßanddus diedauitdamnare ,ficrile^£ temeritatis efßet. Necyalet lüa obieddio, Frußra Deum inuocariabfque Me~

F’lii.

o

-ocr page 88-

J4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RSSPONSVM D. rOH. CAI.

d/'rffore : quia etß ßxum eß iüud prindfgt;i(tm Non exttuiirinos nißfer^-tiam MediatonSinonßcmper tarnen inpromptu occurrere neceßc eß.

J^dßio ifla.t.y4n Patrcm rogandoiYo^emus iierum Deum,ex i^norantia ' fjrincipq naßitttr. neque enim eßthet» KeriPatremaFilio dßernie.quia nomen Dei (ß'entiam illam deß^Mt, q»£ comßeciiturtresperßnas ; arque ita nuUa eßantitheßs quod attinctad -vnam deiratem.

.Ad hæc Pattem to^ado,adFilij quoque Deitatempreces diri^imM,quan-tttsmediui ipß quoque nobts occurrat. Diueßenimreße£ius nobtsnotandi ßnf.quia etß quod Patri proprium eß^reßdetin eiM perfona,ncc Filio conue-ntt y Deits tarnen inßua eßentia totus integer manet.ac pro/nde bæc inter ß; nonpuvnant.,rogariPatrem Filij reßeiluy^* Deu in folida^ytita loquar) eßentia'. non quia yllo modoßrparttbiits,ßd quia nthil abßrdi eßdum conci~ ptmu6 deitarem Patri, Filio Spiritui communem ,ßintuitns Filij mentes noßrtts reße^ditad Patrrs Perßonam.

lam etßAlediatoreßchrißui quatenm Dem eßincarne manifeßatus'. ideoqueßcüdum ytramque naturamdiumanæ tarnen natura rattone cir pro-prie tribuiturintercedendi ofßcium/idque inßubßdium noßrx, tarditatis. Vnde CÎ7* Paulus eum nobu aduocatuproponent, hominempotiùs quàm Dcum yo-cat. Ftcertèytcamem ßiam oßerens yiclimamßcerdoris ofßcio fungus eß in carne:ita interceditpro nobts.

Dum inuocatur chrißus ipß;, quod Atnaniof ab omnibuspiis faBum eße teßatur^^ Stephani exeplo rireßtn^e'queßcricoßaf. nöhominiperße defer tur hic honor ,ßue ratione humanitatts: fed £temo DeiFilio^iquiDt nobtsßt-lutemacquireretcarnemnoßram induit. Eß enimprecatioßtcrißcium,quod ßbi yni Deus yendicat.Ideóque ad nudum hominem nthtlo marts iHud tranf ferre fas eß, quàm alias diuini cultus partes. Atque ita inuocatur Chrißus yt Deus qui exßipfo author eß omnium bonorum-.?!^ Stephanus plena Dcita-ttspotentia eum ornatßiritum fuum in eius manus commendans.

i^^ßiot An leternus Sermo Dei fitaliquidßlßantiuum clff* eßentialcy ambirua eß:acproimde captiofa eßepoteß.De nomine Sulßantidt, tenedum eßnonejfeproprießbßanriam y fedhypoßaßn. Si tarnen aliter acctpereli-beatfacilè concedo.Itaque Sermo eßaliquid hypoßaticum.Sed quu Sermo i-pfe yerèßr Deus^eßentiam deßrnat.Sic tarnen habendum eßySermonem eß ßntialiter eß'e Deum y tarnen in hacyoceßmul eßeperfon£ notationem. Perfonaautemin ipfa eßentiaßbßßit.

Ex ßperioribus coUirere promptum eßy ß qutsfynccri nbsp;nbsp;abjquefitco yel

falUcU

-ocr page 89-

AD QJ A E J T. B I AND K. A T A B.

fallada credit in Deum Patreni,in Dominum leßtm Chrißum,^ in ynum Spiritum:idfufßcere.Sed inde ßmul elicere licet-ßucum facere^tiui fe inChri-ßum credcreproßtenrurycutifs sterna Deita/em abne^ant. Similiter in Spi~ ritum^ (luem nonputantDeum ejjè,fi PaterßcDeus. Talcs enim eßentiam Dei dtßerperc palam cß,necynitatem retinereyquüPatnsDiuinitattm aß'e~ rere nequeant,niß cam detrahantPilio Spiritui fancio.

ßmyeroßdemorthodoxamodiosecalumniaturhoeprsttextu, quodßccu-latio de ynica eßentia tribM peßonis inutihsßt, improbam malitiampro^ dunt-, quia nonßcculamuryltra quamßriptura nosattoUit:ßcd^eminum amp;nbsp;ßmplicem eitis ßenßm reddimus. Nemo cnim Chrißum ex ammo a^oßet Deumßuum,n!ßqui in eßentia ynitate diuerßasperfonas appréhendent,yr ca deorumpluraliras,quamßn^untnonnulli,€xccrabile ßt delirium.

Pt quibtts nimts ar^uta yidetur hac dißindio, monendißnr, yt attentius quam cxitialiißtßaß^aßmplicitas expendant. Qwaybi Chrtßumproftßi fuerint eße Deum, nunquam ex Sathana laqueis aliterß cxpedient,quàm i~ ßa dißinclione quamfu^iunt,tnterpoßta.

Hueße^iauit Nieamp;num Concilium, ybi aßeruit Chrißum ejjc Deum de Deo. Neque cnim duos fabricare yoluit Deos ,ßed, quanuu à Patre dtßin-ßtFilius,ycruntamen Deum eße eundem cum ipß,excepta peißonA notatione.

Siequum y^thanaßus reliqui yeteres dixo-unt cocßßintialcm PatriFi-lium-.non aliud ceßerunt,quam eiußdem eße eßentia,quia ynicaßt amp;nbsp;indiut-dua, trautem duos numero faciunt Deos,nunquam ex hoc abjurdo elabipo-terunr,quinpartibilemßiciant eßentiam Dci.

Fta dixerunttrescoatemos,(ß* tarnen Deumynum aternum-.quianonni-ßin yno Deo reßdetaternitas, qua tarnen tribusperßnts eß commuriis. .At~ queyt dua natura eonßituuntynum Chrißum,quia idem Deus amp;-homo dua-bus conßat naturis : ita tres perßna conßituuntynicum Deum, quia eins eß ßentla,qua yna eß ßmplex,conßat tribusperßnts.

F bi de Chrißo loqtiitur Scriptura, nunc qua propria ßint humana natura, nunc qua inßolam Deitatem compctunt,eitnbuitßepius yerbcomplcctitury-tranque naturam, Mediatorts perßnam deßribit. Jtaque prudenter conßi-derandaßnt elo^a, qua nec homini, nec Deoßorßm conueniunt-. fed Deo manifeßatoin carne.qualiafercßnt qualc^untur in Puamrilio Joh.à}. cap.yßtteadiS.

Jam quapradicantur de Chrißo,ßecialcm interdutnreßc^lumhabent

-ocr page 90-

5^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ADMONITIO D. JOH. CA1.‘

4(1 altcTA naffUfttm.Sicuti Chrißi nomen non tantum })omtni,fe3. Deo in came manifeflato couenit, ynciio tarnenpropriè ad humanitatem rcfertur. Aledia-tor Dem homo, igt;erc eß Filius Deißcundum yn-amque naturam rations ynionii,propriè tamenDiuinitatis reßeliu,quia Sermo eßanteßccula à Pâtre ^enitm.Sermo enim carofaclm dicirur, quia camem induit, ytqui Eternits e-rat Deus, idem homo quoque mortalis eßet •. necjolum yt humanitas remplum eßetdeitattsßdytnatunsduabusinynamperßnamynitis, lUeperquem ent-mus creati,idem eßet Pedemptor noßer.

Omnes loquendi formulas quibus yßßnt yeteres excutere, nimis Ionium foret. Nam cÿ* hoeineßabile myßeriu nullis humanisßrmonibusproprie lt;amp;• fro di^nitate ynquam exjplicabitur. ßum quißue loquendi modum habet, ytin oftimo cofenß a liter tarnen hicloquaturquam iüe. Pie reédè cenße-runt lußinus amp;nbsp;Tertullianus, necytriquc propoßtum fuit docere aliud quam »os fatemur. Sed quia iüe non tarn erat exeixitatus, hic yeropofterior aßero ybique amp;ßinofo loquendi modo ytitur ; non mirum eß fi loquutiones alicubi occurrant cauiUu obnoxiæ-.quarum tarnen facilu eß exct!ßtto,modofaceßat libido rixaudi calumniandi.

IBREVIS ADMONITIO IOANNIS

CALVINI AD FRATRES POLONOS, NE TRIPLICEM in Deo eflentiam pro tribus Pctfonis ünaginando , tres fibi Deos fabricenc.

.y^bulam nupcrin Polonia editam, qu£ Chrißum Spiritum ßnllum alios à Patre deos facit, nonßne acerbißimo moeivre inßexi.Pridcm me hstc cura non abs reanxium tcnuit, nefi-a-tres minus in Scriptura exercitatos abriperet Stancari importu-nitas,ytyirandlt;x, ynius abßrditatis caufa,inaliamfœdiorem laberentur..Ac-ciditer^o quod rimui,actrißiexemplopatefaclum eßquam noxiaßtpeßts contentio ,ybi ma^ispropoftum eß aduerßrium yincere quam bonam cau' ßrnßmplicitcrtueri. Craßum Stancari delirium merirb àfratribus Polonicù repudiatum eß.fed dtsmfibi ab yna diaboli aßutia cauent, obrepßt alter im-poßor Blandrata Stancaro dctcrior: amp;*hacoccaßoneabußts efi ad errorem non minus deteßabtlemßar^edumjta fei licet ab initio yerßpellisfuit Satan, nunc quoque yariè ß transformat, amp;*,quafi confli^atipfeßcum, aßute ß tnßnuat,ytmiferos illaqueet dtuerßs erroribus. Stancari delirium iam à nobis

ßlidi

-ocr page 91-

AbïRATRSSyOtO».

ßlide ac diluclde refutatumfuit.Nunc ft Atres nofroi, qui jpaucortim Jjomi-nuf» aßu decepti/uei-unt, rogabo hortabor,filtern ytcornpofta mente ad tneam admonitionem attendere non^rauenrur.Quod ft ad refpifendum do~ Ctlesfuerint, tnihiy'vtf;ero.,non eritdiffcile effccre,'vtab imftio commenta^ ^uod nimtâ leuitcr amp;nbsp;tnconfderate amplexifunt.,abi)orreant.

Falfiw princifum ef i^uod tn tabula poniturf Scripturafmper difinclè loquidePatre^Filio Sptritut c^uumexlocis com^luribm liqueatnunc comparatiuè^nuc abfue dtßinclionefcri Deimentionem. Si obtineo dufi-cem effe loquendi modum, mox euanefettota illa inanùßteculatio, V'num ejjè igt;erum Deum Pattern Domini noßri. FateoYCcrtc.,-vhifimul Patrù Filtift mentiOydißin^ui Filiü à Pâtre: yertim neßbiftlaceat tabulæ arrifex^ dtßinclionem.f'vt inf^itè ia^at,perpetuam eße ne^o.Incipiam à primo loco^ (^ue turptter cohrupir. 1 ehoua Deus tuus, Deus yniis eß. Plic quo nia nulla fr comparatio inter Perf nas, perp eram dico ad Patrem reßrin^Tnius Dei nomen.Nam flehoua, qui à fipf habet eße flus eß Pater fquetur,Filium non eße I ehouam.i^omodo enim quod de flo Patre aßeritur,ad F ilium licc-birtransferre ? Nuncindendum , sitne Chrtßus Jehoua neene. yiditjfias Deum exercituum fdentem in folio. Neÿtri non potefiquinfueritidem tile Jehouah.,quem Mofes prstdicafvnum eße Deum. J^dautem /oannes? /^u.n totf^na feeißetcoram eis Iefus.,non credideruntin eum.,Tgt;tJermoI-ft£ compleretur. Deinde recitato loco^tHitc dixit Jfias quando ~igt;idit^loriam eius.,(^ loquutus eßde eo. Futile cautllum eflexcipereyoßenfm futße Prophete Chrtßi^loriam, quta eß ima^o Patris. Neque enim nobis excutietuty ft de Chnßo loquutus eßlfias.,in tpfum competere quod dtcitde /ehoua./am Paulus., vtprober opnrtere nos omnes ßßiad chrißi tribuna f alteram Prophete fententiam adducit^ Viuo e^o y coram me fle^etur ornne genu. Certc apud Prophctam loquitur Deus ifraelu^quem imicum teßatusfucratMofs. ^tquiteße Paulo^fCompetithoc elorium inChrtßtim.lUe er^o idem eß qui '‘f-' perriiamßiam iuratf^ßoriamfuam alterinb daturum. .gt;4cßußra eßiurere tentabunt, Deuntfore tudicem in chrißiperfona, quia omn.e iudiciumdedit Filio,quandopro cfiiafcß'ofumitPatfus^rerèin chrißum. cotnpetere quodde fitipnrn^Deiimper^ioif^citurapudPs'Ophetam..$iniili rationeex.eodem ifiia ■probat Chtißum eßein lxipidem f andah Iùâei^ t; quum tarnen Propheia id non nifdeyntco DeopronuntietJamadchrißumperpeyam accommodaret quodDauid affrmat^fmmo Deo, nif fatemur ftb illa Deirate Chri- pr^t für» co,mprehe^ndi,^oquitkrD(Htid ynicum i)tum his ucibis y^fiendißi ß-, ’ ; - 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ha.

-ocr page 92-

5^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ADMONITIO D. lOH^ CAL.


£/gt;hfß inaltu.Paulu^ docctidin chrißo im^letiifuiße.^dh£C,ßquid Deipropriu eflßngtihirihui elo^iù inßgnitur in hi-$ yerbü-) Tu initiQ lehouafundafii cos^ 102 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp;*-terru.ltcmy^dorAte eum omnts-Angeli, ^tqui ^poßolm chrißo

Pfal. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;:ß(iiiirur er^o illic ßub Dci nomine totdm djuinum ejßentiam deß-

^ndri,qu£ Ch rißo nbsp;nbsp;nbsp;Spiritui communti eß eum Putre. ^eproinde quotics

Heb./ ßtAS dißinibiones mihi obtrudettabuleißilor, inpromptu erir re^erere, ybi conßertur Chrißus eum Patre y meritb dißin^ui Pcrßonus ; ybi uuternßmphei-ter nominutur Deus, minime Filium excludi.Et ccrteßfili Paty'i conuenit, eßße yitam ,ßilßm erit illud Ioannis, Hic esl yerus Deus, nbsp;nbsp;yita £tcma.


t.Ioa.


S^u^roenimanaltumyerum Deum inducat,quam quiapudMoßen ^Pro-phctas eelebratur^Mäde etia,qua^u Malaidiiaspecuiiariterde chrißo loqua-tur,ci tarnen aßribere quod trasßerrtßas non eß à yero nbsp;nbsp;ynico Deo Ißraelts,

Hacut dicatifßuit teplu in mote Sion^ui oblataßueruntßcrißctaiCertepratter yerii Den illtcnume coiereßacrile^a ßuißetproßanatio.Malatliias autem de Chrißo loquenSyTeniet,inquit,ad TempliißuÜ Dominator queyos quaeritis, Nepeqtiia IcVtOua nominaturapud Ieremia,coledusfimperßmul cum Pa-treßuit. Kam quidyaleatnomenIcloou£,diligenter pias^ue attentione ex-pendere conuenitin hac caußi. Hoc elogio Deus ißaehsnon tantiunß ab omnibus ereaturtsßparatßd oßlenditnon alibi quam inß yno qu£rendaeße: eßintia.Hoc name dumPropbeta cumClirißo comunicatßitis clarè demon--edSt.7 ßrant eu eßß qui apudMoß-nßc loquutus eß.Mlioqui no modo Strphanus, ybi chrißumprecatus eß,yiolaßet légitimaprecadißormam-.ßd tota quoque Eccleßa eiufde impietatts reaßoret.Deus /Jraelis,quem tabuUßFlor yulteße filuPatreßtcrßciis omnibuspr£ßert~tnuocationßßinomints,atqtielouncßbi ]lt;ionorem yendicattanquampr£eipuumßerißcium.^^dautem Stephanus^ precationem ßiam ad chrißum dirigit. .Ananias autem apud Lucam dicit pios omnes inuocafß chrißt nomen. i^uomodo Ji£c interß conuenient, chrißum rite inuocari,(^ tarnen non eßfe tllüm Detim,qui per Dauideillud ßcrißciii laudts exigiP.Euerßm eßigiturßgmentu'illiid,yiique Scripturam dißincde de Patre nbsp;nbsp;Filio loqui,quumßpe ynicam ytriußoue deitatem com-


Mal. 3:


lier.23


Pfui.

SO ^^1.3/


(Fen.

/ÿ.


memovetßb yno /ehoUee nemine.Vbi autem Filius Patri adiunÿtur, mirum non eßßta'm'euique Perßnam attribut. Qt^nquam dum multam eon^riem affecdattabufariusyloeos noriiiuüósmalè dètârefuit.Scio yeteres ita expoßiße ttiud MoßsyPluit Dominus à Domino : ßdeum nomen Dhouee inytroque membro expreßumßt,ßnßs nullo modo quadraret,PatremaFilio pluiß jß,. Kerum Pt Sldqßs ßormidahileni Dei yindiCldpi^wetftfsdemonßiTf, re-


-ocr page 93-

AD FRATRES POLON.


59

petit fcxun^o Dei Aterninomen' .Ita-»bi dicitur Deu4 feei^^ \)ontinem ad Qi,,,/. ima^inan Dei,ßu-lte qtiAritur dißin^io inter l'etfijMf, lt;^iod ad ßnten^ tia ex primo capiteJoannis ßmpta, dißinguitnr quidem ftliiKa Patre^quod ßteritapud Deinjed TilaadditurySermonêtllumJuiJfe Deum,dcteßabileß~ crile^ium eß, nouam out aliam deitatefingere. Melius etiam abßinuißetii loco lüo Pßlmi^ \erbo Domini caltßrmatifuntyg^c.non qwd infeciartpl* ceatßminM apte Scripturam eitet: verum neßtum acumen tanta inßlentia, nobis venditet. 1 n lüa ettam fintentia, quam profertexpriore ad Corinth. Dißributioaes minißeriorußint, ide ante Dominus: non ajßquutus eß mete Paull.ln multu locupueriliterar^utaturßdinterea venenüßum prodity Chrißus non dicit,E^o PatervnuäßmMyßd vnu:fateonquia tUicpropo ßtum nd erat vnumß cu Patre Deu vocare: vcritm captioß inde elicit chri-ßu eße aliurn à Patie Deu.Similiter quum dacitloanesy Hitres vnumßnty quia nddißerit exprofeßo de ejßntia vel Deitateßc loquitur. Hicaute vel tmpßlor malitiosCy vel nutator inepte ad nome Dei trahit quodprorfus in di-uerßumßnem dicium eß.Kno quidem veibo ne^atßßatuere tres Deos: fed hancalßrditare eßu^erenopoteß^quandiu ne^abitChrißum eße vnum cum Patre Deum.Si enim non eß idem DeuSyamp;* tarnen Deus eß:cr^.alius..^-pertius dicamySi Paterfuum eße halset à ßtpfoy Fibusfuu e^ habet à Pati-Cy Spiritus ab vrroque,an non tres eßentiA emervuntiatque tta vna dißerpituri Etcerteßrecipitur eius commentïiyndalia relinquitur Chrißo eßentiay quam neßio quid abßrachr.ßcuti iaciàt Patrts eßentiaab initio^neßerilts eßetquA dat omnibusfoecunditatCyFilium exßprotuliß'e.Hicverb rurßts fiatres ob-teßoryVtßbiab occultts decipubs prudenter cauiant : quiaßßorfum locatur chrißi Deit.ts a Pati'ts Debate y piuialitas deortiinducitur. Etdete^itur hac captio eius verbisyvbißmniä eße dicityß in vnü conflantur Filius CiP Pater. Cdßatura enim ßcundu eu nihil aliud eßyquam ßmplex eßentiA vnitas. Nee vero meas conicclur.as in mediuprofcro.Sciturapud nos in qua ofßcina fahrt-

ß^titdiabolicus error, quo Polonia infecitBlandrata.f^erè vnufuerunt ipßyamp;* MatthAus Gribaldus, Valetinus quida nomine Getilis, Duos no puduitpala quoddtxiprofteriyPlures numero eße deos.^erum quibußunque ß ^^^'^tfuci^ y depreheß tenetureoruimpudetiazqutaßide Deus eß Filius cti Patrcyßquitur eu ßmperfuiße Deu ifaeltSyà quo honoris gradu cti palaex-dudttt.Ponj) quad in Symbolo Niceno De^ ex Deo vocatur, tametßdura eß loquutioyndtarne alio tendityniß obßaculo no eße dferime inter PefoncUyquo

. ^ß^ttb^ ideoßc reßl^i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;o^io^quatbs ex Deoßtycß tarnen

~~ h.ii.

-ocr page 94-

ADMONITIO D. IO H. CAI.

Z)e«5,cï7* quidcm igt;erM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'verifimilc efi-,quum fraudem metuerent

janclt Parres^corifulto iÜud' addttum curaf/èyDeu yerum de Deo vero.Certè hancfuiffc Concilii mente ex Symbolo ^rhanafi coUi^itur, qui illie prjefuit, fi rem ipjamJj^e^es. yalde mtror eos qui Symholu iaüant,fafhdiofè re-Jpuerc certum ^idoneum eius Interpretern. Qum exaliis -vctuf is Patrihus' obtendunrfentemias tam ■gt; non excutio^quia id wdvprxßitifc -videorin refu-tat.oneCentilió.

i.Cer.

14.

Nuncyenio adjecundum btuius qu£ßionts caput.chrißuf ybiquefe à Pâtre difernit.Fateor^nempequatenM Mediatons perfonam fufinet.Reclè e-nim alicubi admonui.,imo ftpi^ inculcauty qu£ de fe clirifiuiprédicat in Eua-^elio loanniSinec^uetn humana neque inDiuinaeiu^i natura feorfurn copete-re fed ad munuó a Pâtre iniunclä refem. Itaquc nhi/è -vnu cum Pâtre facity loge aliud cößltu eimfuityquam nos ad nuda arcanæ fu£ eßentt£ ßeculatione euehere:quinpotius aßne ratiocinaturynos fore imii cum Patrcyquia Pater in ipßo reßdet. Itaque nopi^ebit refeire quodprideßrtpß. E'tritè coprehendas quomodo Chriflus Pater ynumßnty caue ne lUum exuas Mediator^perß nayfedpotius conßdcra yt eß Eccleßde caputyamp;' mebrisßis coniun^e: ita optime ßabit contextusyne irritaßtyel inutilis Filii cum Patre ynitas, eitys yirtu-te oportere in totupiorii corpus dißundi. Jturfüyybi Filius Patrifubiiciturqua-fi inf quot;rtorycurtoßus difputare no a ttinet quomodo hoc Deo conueniat in carne manißßato-.quia fujfcerc nobts debet admirabile Deiconßliuy quod nomine Dißejationis non male expreßitmfuit.Sententia chrißiyPater maior me eßy reßriclafuit ad humana eins natura-, ego yerb nodubito ad totu complexum extendere-.quta tametft Deusßt£ternusyquu tarnen ad nos dcßenditymedtus eße cœpit inter Dcum nos. Hacratione yocatur Pater ynus DeuSyquia Chrißus tarnecirciidatusyßc Eccleߣpr£eßyyt Deu habeatcaputy queadmo-dii Paulus docct.Hoc etiamodo Deus mediate nospermanumFilti fut ^uber natydonec peiduéÜißmus adßlida^lori£ coniunüloncy in qua Filtusßbiicie-tur Patriyytßt Deus omnia in omntb^.Secudu hacDißenßitioneorauit chri-ß^ tpß in terrisyamp;nuc ipß adttocato fretiyin eins nomine Patre oram^.In hac docïrtna nihil coacluyyelßpinoßmyquia no prodit Chrißus ad nos ntß Mediator, qui à Deo exiuit.habet tarne Den in fe manentCy^* inipfo reßdet omnts plenitudo DeitatiSyytadDeu nos tandeperducatydiifamiliari tmmedbatOy ytloquiituryDeitatts aße^Uyqu£ nucin imagine relucetyfolidèfuemur.Cla-metnîicSracarusnoseß.^Prianos yßatim euanefcethui^calumniafutilitas-, quadofatcmur no cadere inDiuina naturayquod tarne petßnx Mediatoris re-

-ocr page 95-

EPISTOLA nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6l

Clè ifptätttr.y bi dutem in ynaDei effcntia tres agnoß^imus äißincltts liypoßa-fes,yt clirißi reßecltt ynusßtDeus eins Paterftpfe yeroßtima^o Dei inuiß-biliiy niliilin hacdocirina eßafßne Sabelli^ crrori. Piderintautcm quostan^-topere oblecîat perpetud dißinciio, ne omniet mißeantac confundant ; quid Deitaivs nomen ybique ad Pat)-is nomen y eßrin^endo , mox lacérant in partes , ybiFilij amp;nbsp;Spirits commune eße nolunt. Porrd liallucinandi caußt illis eß^ quod nihil obßeruantdißriminis inter duos notiti£ßecies, ybi indcßnite nobtf deßribitur Dei maießos ; deinde in tribusperßonis fe patefacit. ^Jc yß queadeo yera eßea quam aßerimus ynitas ,ytdum feorfum Deus yocatur Chrißasßmul coprehendatur PatruDeitas.Nam ybi exclamat Thomas,Dominus meus, Deus meus, Mcdiatore a^nito,a'tius tranßendit. Paulus e-tiam quum pronuntiatchrißum eße Deum inßcula bcncdi^um,nonßcun-dam yelproduéla Diuinitatem imaßnatur,fed qu£ vna eß,in Chrißtim com-petere intellißt. Neque tarnen dum ßb Det nomine continenturFilius Spiritus, obducitur calico,quin tres Perßontg refulvcant,^ßa cuique conßep proprietas.

Ptinam h^c qua decet modeßia e^fobrietateßcumprobe reputentßratres Polonicp, qui nunc commenti nouitatc tanquam mußo inebrietati exul-tant,^ußare de-inte^i o no^rauentur docirinabene deßigcatam (^conco^am,

E P I S T O L Â IOANNIS

Caluinï, quaßdem ^dmonitionis ah co nugt;^ per edit A aptidd^olonos conßrmat,

GENEROSIS ET N O B I L I B V S HOMINIS, PROCERIBVS MINORIS POLONIAE, ET ornacifl'iniis viris ciuibus inclytæ vrbis Cracouiæ , qui orthodo-xam fidem conftancer fequuntur,Ioannes Caluinus S.

Fner(tß,nobiles,pr£ßatißtmiyiri,amp;* Domini,quum ante qua-eßet trißis nunciusde multorum leuitate, lt;/«/■ apudyos à re^a ßneera ßde adimpium deteßabile ß^nenttim defecerant, imi) ab ißtsyul^ata eßet Tabula, qua yeraw (- h)ißi Dcitatem abolere tentabantßatim breuem admonitionem con-ßripßiquaßobrij,dociles,^ rnodeßi homines ad cauendas inßdias inßru^i^ in h.iii,

-ocr page 96-

61

10 SIAE SIML S RI

fand fgt;ietatu docîrind retinercntur. Poßett ex optuno fratye noßro Domino C hrißophoro Trccio co^^noui, àprudétibuô cordatis -virt^s deprehenßufüifßc eorumft audeSyquißdct prmctpiu de n-thiK m Deoperforw Idhefciédare condù fuerdt.ldem minißyipßrutßdeles Chrifiiferui D.D.StdnißdUfSdrniciuSy^ Idcobuf Syluttti. ImpYimii yero Idirdtmßtm yeßfd dili^entid yirtute ite-rum coUi^t dpud yos Eccießdm j cuim timendd eratmißerd dißipdtio. Intered tdmendidici, quid yobts ncgpctum eß cum hominibmßperbu pr£fidciiff duru dßiduts certdminibM yos exerceri: acproinde non inutile yobuforct ßquod dptiffrdttibMrfJ yos conßrmddos obldtum eßetßsbßdium. E^o durent cum in eorum numero ccnßri cupidm.,pdrtibus meu deeße nolut.

Pono teterrimus htc error,quidpud yos^rdßdturßauorem obtinuitex im-modicQ cotentiontA feruore, Ndm quum Stuncdrusinjulßs Sophißd,(^rdbula improbißimus commentd fud in^ererer.,chrißum Medtatorem ^ntdXdteße, qudtenus bozwo eß,tdeoque dpud totdm Trinitdtem intercedere:rgt;ptimum com pendium quidam eße duxeruntßreßoderentßlum Patrem yerè ^prupriè cßßc Deum.Itd eßu^ium tUud nimü cup/dè multi ampuerunt, quod itapuraret nullo négocia re/urari Stacari ineprids. Sicytycreriprouerbio dicitur, nimium alter cando yeritasamißafuit. Equidem non dubiro quofdam tnßitid, y el in-conßdefamp;tafacilitate lapßos eße:yerum coniicereßmul licet.,»onnullos aßute cap faße occaßonem, ytexecrabilc delirium, quodplaußbile fore ßerabant, ßmplicibus tmpunè obtruderent.Sunt enim apud yos impurinebulones Geor-^ius ßlandrara, Valetinus GentiliA, loanes Paulus ..^Iciatus, ßmiles,quos furioß libido nouadi turbandipræcipites a^ir. rcriim illu omißu,ßmmam ipßus qußliontspcrßringere expedier.

Folunr quoties occurrit nomen Dei in Scriptura, reßrin^iadfolum Pa-tiiem..y4tquipoßquam Spiritusßn^us yaumeße Deumpronuntiauit,aperti docet chrißumfuiße tUum Deum.Nccyero aliterßaretreßimonium 1 oan-t.laan. niA,Hic eßyerus Deus nbsp;nbsp;yita i:ternd,niß eßet idem cum Patre Deus, Jam

y.aa. yPi nbsp;nbsp;nbsp;nomen indcßnire yßrpat Paulus apud Lucam ,non niß de Eilio id po-

-Aclor. teitintelli^i,qHddo difcrte exprimitßan^uine Deiredemptam eße Eccleßam. - 0- 2g. y fansJupérque nobis eße debet,quod tradutProphetue de ynico (Paterno Deo,.^poßolosaptare ad Chrißiperfonam. Luculcntaseins reiprobario-ncsß^erctyobiA mca admonirio. d^od obßnpunr,Deump(ßim yocitriPatrem Cnrißi : in promptufolutio eß,i^otics interfe compararurdu£ Perßntt, Dei nomepeculiariteraßribi Patri,quia Deitatuprincipium eß-.ßdybi nulla ßtcdparatio,Filium comprehedifub Dei nomine. Etßneßadmittiturrelatio in ipß

-ocr page 97-

EPISTOL A.' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;65

tpfà Det ejjèntia,tdm non yna^necßntplex erit,ßd lacerabitur. PmIo clariùs ùl cxplicdbo .Si ejjcntidt nßeBu conferturFtliuó cum Patre,mu!ti{gt;Iex inde e-merget Deitas,qtto nthil abßtrdius eß. Et tarnen nonpudetillutn ter perßdum apoßatam Genttlemblaßgt;\-)egt;nia}-)anccuomere.) Chrißum eße à Pâtre eßen-ttat»m-.ybi affnoß:itti diabolicoß^meio exco^itatam eße prodißoßamyoecm. Deniqueßcut olim Manichdi fabulatißntanimdrn hominn ex Dei traduce orißnem ducere-.tt.i, ]ncprutßi^atorßnßt Dei Filium eße neßm quod abßra-Üum à yera Deitate. ^itquiß ejßentiatits eß chrißtti,ni)n eß lUe 7ehotta,qui olimProphettfapparuitxiuod tamen .y^poßoli tefiantur.FJocquidem eßu^e-re nequeunt,qttin dißerpant eßntiam I}ei,nßconcedttntClmßum eßentia-liter ynum eße Deum. Deteÿtur etia alter corum furor: quia niß idem ßt Filius cum Patre Deuf^plures deos inducineceße eß.Terßuerßtndo nihilproß-ciiir^quiaplane eltcitur ex eorum comentü^chrißn alium eße a Patre Deum. SiMdobiicitmt.,alium yocari,ßcuti amp;* Spiritus yocaturalius ab ipfo coßolator., »uUo neÿtcio dtluitur.Neque enim yßuam Scripturu ybi Perßonus dißin^uirlt;f Deum ipßm ßecat in partes yelfrußa, ac ß ßecum etus eßentia cofli^cret. hus er^o Filius eßa Patre,ßd nonaltus Deus. Quare dißinclio nonpoteß ni-ßadPerßnasaccommodari.EFocautem modo nehabemus Deum conßatum^ ytodiose,ßmtllquefutiliter^arriunttquia tametßynus eß nobuDeus, ybi tarnen in mediü prodit F iliusßum ^’adum obrinet Pater^yt dißcrime eminedt.

Tenend.t quoque cßloquendi ratio Scriptur^ trita, dum Chrißus quatenus Mediator eß, inferior Patreßatuitur{de toto complexe loquor, hoc eß, Deo manifeßato in carne ) quia nunc Pater caput eß, donee chrtßus acceptum ab eo imperium reßituat, ytßt Deus omnia in omnibus. Neeeß eur Stancarus hîcinßultet,acß Chrtßusßeret Patre minor,quando hîc non de natura Deita-tu agitur, fed notaturtanntm œconomta ycl dißeßrio admirabilis conßl^ Dei, qu£ nihil derogat Sterna, Chrißi^lori^. Hine elictturpuraßdeißneeritas, in yno Deo ita eße tres Perfonas, y t Filius noßt Pater,fed différât à Patre,yty^ naßtytriußue eßentia. Vnde fé(juitur,quanuts no comparatiuè, tarnen inde-ßniteynum eße Deum. Qißdquidblaterentyirulent^lin^ux, in hacßdeac-quießereßmper tutti erit:ficutiytile quoq',ßtnoßs multisquxffonibus anßnt. pr£cider^ ßmtilquefuperßdere à formulas loquendi y el nimtum aßens, ycl a Scriptura yß remotis.Precatio yut^o trita,Sanila Trmitas ynus f)eus mißre-re noßri^mihi no placet, ac omnino barbariem fapit. Nolim i^turyos derelnn, ßperuaeuu liti^are , modb illibatum maneatquod dixi dé tribus Jn yna eßen^ tiaPeffoMS., ' . ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘

-ocr page 98-

^4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;£ PI s Tot A D. 10 H. CAI.’

bid ter et StdncdYM nilrtil mo/or.nec quot;vcró xi’uum eß^puram (^^enui-, nam ftetdits AoclrinamyChi nihil affinelidbet^eins cotnmentti olßurari. Q^à er^o ah eo chcitur, Vniis Bcm amp;nbsp;-units Mcdiator,id eß Trinitas: item^ Vtco-^ofant te -vnuin Deum,id eßyTrinitatenr.Cvcditts in Deum.,id eßyin Trini^ Tdtem’. i^dquidpetierittsà Patre,id eß,a Trinitate'. non modo tanquam infi~ pidum fed profanum quoque rept(diamuó.Facej'Janti^iturperuerf£ iU^ßecu~ Litiones, qu£ inuidiam conflarepofènrßn£ doeltin£ apud irnperitos yÇ^ab improhis nehulonihM in hunefinem captiosè ohtendiitur.Vhicunque enim oc-curritFilij tncntiOyDei nomendifincdè in Patrem competit.Sed intcrea mini-mèferendum eß,ytartifces ißi Plandratdy Valentinus indigne corrumpat Scripturdt locos, -vbi Chrißusßmpliciter Deus iiocatur. Defolo chrißo -volunt eßediclumySermo erat Deus:item, Sanguine Dei arquifita eß Eccleßd:item, iß Deus bencdicdus in fccula:item, Hic eß verus Deus yita £terna, Eateor quidem hoc de folo Chrißopridicari, modo ne Dcumßcundum com-minißiCtur-.quod facere ipfos liquer.Qm enim fenfu hæc elogia adßlum chri-ßum reßringunty nißquia aliter Chrijlus c^uam Pater yoiatur Deui^ Ego au-tem contendo Deum yocariyquia ynus eß cum Patre DeuSyamp;yna eß ytriuf que eßentia.Namß chriftus Patrem vocando folum yerum Dcumyß nd ex-cludity certe non attingitfüam eßentiamyfed tant'um dißeßttonem reßicityamp; perßnam Mcdiatoru.

Patrum teßimonia non minus infeite deprauant. Ä^eque tarnen mirOrtam audacder hincinde arripere qu£ facereputantadfuam caufam. Hominesßnt indociiynecexercitatiin ßriptts yetertim. lam dum turhulento impetuferun-turad Ciiptandapatrocinidypromißue arripiunt qu£cunque yidenrura reiipio yjupaulitm remota cfß.Luculenrum eins reißecimen eß, quodßpechc lactA' Tertulliani yerhaydcfi nohu adueifarentur, jQmd autem yetha lüa continent^ St natusfuißetinnatuSy comparatus cum eo qut eß'etinnatus, £quartone in v-troque duosfaceret tnnatoSy fi nogenitus eßet, cothtus cum eo quigenitus non eß. Atquinon aliud t aditpius yityqultm quodJubinde inculcOyFiltum tunede~ mum à Patre dißerniyybi in comparationem yeniuntPiofon£. JQuid enimß-^ißcantparticipia, C omparatus CoUatus y niß ex relatione yntus Pefon£ ad alteram exiliere dißtimcn? Relatio autem adeßentiam ynoyfite,um o-mnium confenß damnatur, idu£yerdfalßrq ißi adßahiliendum fuum erro-rem detorquent,plufquafiuolaßnt. Pater FiliuSyteße Hilarioynon eßy-nus y nempe Perfona : quandopius tlle doclor non deßnitfin^uluferèpaginis Tmamamp;ßmplicem Patru F iß eßentiam aßerere, yt Filius idem ßti ut»

Parr«

-ocr page 99-

los. SIMIERl EPISTOIA,

PAtrc I)€U4 nbsp;nbsp;nbsp;tarnen Perfonæ reJJ^c^n différât. Q^m Derecunde autent

BafiliHm .Atloanaßum ßmiles nçbu obtrudunt? quorum teßimoniis tntllieseonfodttur deteßabibs ißa impietof. Cxrcrùm-, quia in refutatione Ser' ueti,Z^ Gentibijihancpartem ßta probe expbcuijß mihiyideor ■, qu£ indeßt-mere bcetrepetendoymoleßiam amp;nbsp;txdium yobis non afferam.

Supereß nunr-, Generoß^ N obiles ac prdßantißimi yiri, ytin huiM caußi defenßone inßati^ato fiudio per^atif. Res eß non leun momentiitenere Chri~ ßum ejßynicum Deum,a quo yita ßbispetenda eß,^inquo gloriari fas eß. idyobts eripere conanturßcrtlegi ißi en ones. Q^t-e non aliter y obif cereandum^quàm ßadDeumßiHitium yos abducerent.Pbiribus yos hortarer^

ß’onteßtts antmatos effe conßderem. Valete igßur-^Nobiles Genera^ ß Domini-,^priißantißimi yiri. Dominus yos Spirituprudentiießmpergu-bernet,inuiida yirtuteßßineatyfquead extremum. GcneuiHpri^e Calend. MaßM. D. LXIII.

M K G'^ W IC 1 S, GENEROSIS ET

NOBILIBVS DOMINIS AC PIIS ET FIDE-libus Ecclefiarum minifttjs in Polonia amp;nbsp;Rufliajdominis SiC fra-tribus fuis charis amp;nbsp;honoràndis, lofias Simlerus Gratiam Si pacem à Deo precatur.

Hrißtana Cloaritas, qua omnes qui eandem religionem proßte-mur inter nos coniun^ißumns -, meus erga yos omnes amor ßngularis exadmiratione yeßr£ßdei picratisortus.,fecityt egohomoperegrinus^yobis ignotusauderemad yos de re-busynaximis ^^auißimußribere. Nihil enim exißimo inhumants rebus cognttione Dei maius eßfe, nuUaßque controuerßasgrauiores quam quaßnt de rebus diuinis^in quibus yniuerßt ratioßalutis nofir£poßta eß. Q^repoß-mtam ßperioribus annts audiuimus Rccleßasyeßras ,arrogantium quorun-dam contentioßrum hommum improbitate laceratas amp;*turbatas ejß^ magnum incredibilem ea de re omnes boni dolorem accepimus. Facile e-nim yidebamus femel motis nouts qusißionibus, alias quoque nouas contro' uerßas quotidie orituras, dum quißue ßmel conceptam opinionem pertina-eiter tuetunex quo deinde ßquitur multorum off^enßo abalienatio, ßitdtumpisi Chrißianstque difciplin^ in tanto rixandißudio wgligitur.Huie i,i.

-ocr page 100-

6^

lOSIAE SIMt E RI

malo nos omnes qui Ti^urichrißum f/riedicamits, mederi yoluße, cJt* literts priuatim acpublicèßriptts pacts nbsp;nbsp;concordiin aurhoresfuiße -vos ipßopttmi

tcßeseßts. Qwnetiam quum nuper apud -vos FrancißttsStancarufylthro inpU’ blicum cdtto omnibusprobrts nbsp;nbsp;conuitiis nos conßcdatus eßet : non tarnen his

ad reßondi-ndum quißuam noßrum commotus fuijßt, nißßatuißemus ali^ quam ex hac reßonßone -vtilitatcm ad vos poße redire, ideóque e^o fra-trum conßlio has reßondendi partes ßßept ^ß forte con'.rouerßa fclt;tc exaéJè difcuß in concordiam prißinam eccleßlt;x, reducipoßint, cuius rei nodumpror-fus omnemßcm ex animo meo depoßi. Non qubd extßimem Stancarum i-pßm'fhominem natura contentioßm matcdicum ,poßeyllam modera~ tionem huius controuerßdi admittere :ßd quod yideam ßqui eius partes homines doclos quoque amp;nbsp;moderatos , cum quibus , ß perßieue exponan-turaliqua quie in hac controuerßa ambigue dicuntur, non difßculter aliqua concordi£ ratio intri poterit. Namßprimitm inter partes conueniatde ßde fanci£Triniiatis incarnattonu Domini noßrt leßchrißt, ita ytdiiucidè perßieue Sabellij y^rif ■, Neßorq atque Eutychetis errores excludan-tur., deinde explicctur quid ßb mediations nomine nbsp;nbsp;ofßcio compre-

hiendattir, quid ßt chrißum facerealiquid, aut eße ßcundum dtuinans aut humanam naturam,ita ytde harum (oquutionum ßnß partes interß conueniant,exißimo deinceps non fore dijßcilem obßuram deAäedia-tore controuerßam. Q^dautem dico prtmum omnium .y4rij Eutjehe-tSyalioßjue errores damnandos eße, non tarn me Stancari conuitia mouent^ qui etiam inßntes .^rianißi damnat, quam multorum bonorum yirorum ßrmones litera,, praterea tabula quædam nuper apudyos édita. Nam tabula, illtus auedor^dum contra Sabellium tuetur yeram perßnarum dißin-flionem inßcra triade, interim non obßure in nouorum .^rianorum partes accedir ,qui tres Deos non eiutdemyerbo ,ßd reipß nobs fabricantur. Et quoniam apudyos degere audio Valentinum Gentilem ^Georgium Blan-dratam : quorum hieperuerß fidei de Trinitate non obßura indicia alibi edi-dit.,altir!usyero impius libellus in public um editus extat, non temere metuo neforte t^tabulahuiusauclort, nbsp;nbsp;pratereanonnuUsalitsßumyenenum

afßaucrint. Solent enim noui ^rianißi auclores ßß'sgt;arts^^mirtsarti-bus inßnuare, atque fuum yenenumßnßm non omne ßmul eßundunt, quoßmßtciumanimospercellant,magnißce (^tragicèßß iaclant,Sefi-lius Deiglortam quarere, fe non intueri hoßes, turbos, imb ruat mundus, modo, inqu!unt,ßt Dçigloria Filij Dei yeritos falua-, hanc aiiremß

yelle

-ocr page 101-

^7

E PI s T o L A.

yelle tantum ex Jâctis litens ajjèrere. ^biecijjè alios muîtaPatrumâcliria

Jcholaflicorum nu^as pcdibus conculcajjè ; interea tatnen in hoc y/tte £■• tem£ articulo multa ex tilts arripere y yerbum j)ei obtenebrare nouts no-minibus introducits alienu a Jâcra Scriptura. Equidctnyoluntatem eorum laudo qutcttnque ex animo ^lorisi Dei ßudent, quod earn ex Ja ms literu iUußraYe yolunt ^pnbo'. anautem omnia qui£ nonnuUi de Tvinitate ßar^unc pro oracults quibufdamyfacrts literü conßrmentur, amp;lt;gloriam Dei lUußrenty diliventer conßderandum exißimo. Neque enim nobts de yerbis, yt aliqui arbttranrur^ certamenpropoßtum eß : Jed de rebus ipßs, de qutbus ß tmernos conueniaty nomma eßinti£ autperjön£, aut aha etuj'dem Renerts, quibus yeteresyßßntynon patiemur impedimenta eße concordie . i^ærtmusquid /acne Itter £ de Diuino numine doceant.^ cupimus dili venter expendi.,an id quod h^cnominaß^nißcant-, in lUu tradatur : qua in reß conueniamusßaci-lè etiam in yerbts conueniemus : ybi yerb in rebus ipßs dtßjenßo eß jüjßeäa nobis ^‘7*periculoß yideturomnu receptorum nominum immutatio. ^emt-ror ejß aliquos ex hu, qui nobu obiiciant nomina a nobu yßtpari, qu£ in Scripturu non habeantur, cumillu ßbinde in ore ßnt nomina Deiejßn-tiatoru lt;amp;* efßentiati: qude certè non à Prophetu aut ^poßolis acceperunr. Nec tarnen hoc reprehendimus, quöd nomina yßurpent aliéna à ßterts It-teru, fed qubd alienam quoque ab illu doÜrinam proponant. Q^strunt e-nim Del Patr 'u amp;nbsp;Iilij ac Spiritus dtßinÜionem in ejfentiajta ytea fo-lius Patr'upropria ßt^ihiPuliam habeant Filius Spiritus ßn^us : yt au-tem hoc probent^ omnia loca in quibus Scriptura dißinüe de Patre amp;* Fi-lio loquitur accumulantadditu etiam multu qu£ non ad rem pr£fentem faciunt-.ybi autem ynius Dei ßt mentio^aut nomen Dei abfque attrtbu-to aliquo ponitur, aiuntfolum Patrem intellivcndum eßi , quod hic ßtynus Deus yerus aoroèmi;. crùm hac rationeJi alius Deus cßPatci\Cl^ alius Deus eß Ftlius,e^alius Deus Spiritusßnclus,lt;^ quilibetdißinclam autdi-uifam ah alterohabet ejßenttam, eruntomnino tres dij ■. quod quanuu nevet rabulse auldor, tarnen idex etus doclrina efßcitur, amp;nbsp;alif ex hacfaclione zd aperte dicunt,docent, Trinitatemejfeynionem trium ejßntiarum ^ßu triumßirituum dißinhlorum. Nosyerb non Patrum deliria autßholaßico-rum nuvittßdJäcrarum literarum dobÜrinam fequuti,docemus Patrem amp;nbsp;Ft ■ lium atque Spirirum fanBürn effe tres dißin^as vlt;n!‘oç‘itvetç,hoc eß^yt quidam .yeierum loquunturßubßantiasautperßnas, quarum qudtlibetdicitur Deus:

quia facTii litcr£ predicant y num ejfe Deum^ credimus Patrem amp;nbsp;Filium

tji.

-ocr page 102-

68 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lOSrAE SIMLEKI

çÿ* Slgt;trlfum fancfum ejjè ynum b«»c Dc«»z, quem nolis Scripture crer àendum amp;nbsp;adorandumproponunt : ita ytßtyna ejjentia aterna, optimayßr pienrtßima, omnipotens, immenß., immortality in qua tatnen/ta ipßa fepare-facientcy a^noßimm credimm in eadem Deitate tres, ytdixi uTrcç-eéa-e/ç» non tria tantum nomina yßed tresperßnas y aut tres resßbltantiales: non ta' men tres ejjtntias, quoniam ù-Trôç-as-iç, quam nos hîcßbltantianiyalij fubß-ßentiam nominantyplurimum dißertab Hatttyquam ejßntiaminterpretamur-ß^apropter etiam Sabelliani non fumus : quanuis. n. ynum Y)eum ynamque ejjentiam credimuSynonfaeimuä tamenynum Deum tritt nominumyßdper-fonas dißincias conßruamusy ita yt Pater nonßtFilitiSy nbsp;nbsp;Filitts non fit Pa-

ter-.ify' Itbenter admittimtis ytdicaturaliü ejfe Patremy^ ahum efßFihum., alium efß Spiritum finclumynon tarnen addaturahu Deum eße Patremy alium Deum eßeFilium aut Spiritum ftnciummomen enim Dei ciim ef fentiam ßffiißcetyex £quo yteßentia omnibus perßnis idem eHyneque relatione patitur. Iraquefalfum cß quod au£lor tabulce, Jcribtt,{i^oties nomeDei abjblutêponiturydeßloPatre inteÜißedum eßeiytquum dicituty^udiißaely Dominus Deus tuns ynus eli. Namhuncynum Deum ißaelis lex ab eo data adorare iubet.chriHus etiam inquityDominumDeum tuum adorahtSy^ jllißhßruiesi^l^perProphetam Deus inquitßbifleldendum eße omne genu-. igitur ft Dei nomen hicßlumPatreßgnißcat,peccamus adamp;ramp;es Fihumt ^malè ^polïolus ad Fihum tranFtulityilli ßeFledum eße omnegenuDeus qui ynus eßyCreauitC£lum amp;*terramyomnemque hanc rerum yniuerßtatemy ^hoc elogioß per Prophetas ornat,^ à falßs dits dißinguit: atqui ^poßo-lusad Coloßenßs ^ad Hebroos hoc chrißo tribuityquoaper ipßm omnia cS dita ßnt^ conßßant. lß-aelit£ in deßrto tentarunt Dominum Deum fuumy qui eos ex ^egypto eduxttyZ^ße ynum acfolumDeum ipßrum eße tefiatus eß.^poßolus autem hocinterpretaturde Chrißoy que ißaeliu in deßrto te» tarint. Vnus lUe Deus ißaelitarumpeculiariterfibihocnomen Fehoua yen-dieat y ^tarnen^poßolt ea qu£ in Prophetis dehocyno lehoua dicuntuty ad Chrißum accommodant y qubd ipß ßt hic lehoua. Triiuitur quidema-liquando Deitas Patri y yt quum .y^pollolusprecaturGrariam amp;*pacem lt;nbsp;Deo Patre Domino lefu Chrißo: item quu meminit agnitionisyCoßeHuSy grati£ çÿ* pacts Dei Domini lefu Chrißi : yerttm hic Patri non ita tribui-tur Deltas, ytnon eadem etiamßt Deitas Filif :ßd quia ÄFediatoris Domini noßrilefu ChriFb mentio ßt, per quem nobis ad Deumacceßtts ellyideoChri' ßus medius quaß inter Deum Patrem nos interponitttryno quod eßentioy

-ocr page 103-

________ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÉPI s T OLA. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;65gt; fed per fond nbsp;nbsp;off cto alius fitMquum ejfentîdmrcficiunt^pofuli Chri-

omnia benediClum^ maÿaum Deum^ ac yecum Deum nommât. Jtaque qmt .^poßolus ad Timotheu inquit,y nus Dcus^imus Mediator I)ei ^ydnominum homo Chrißus leßiSy no nc^amus yniM Det nomi-Patremintellirit fed tarnen contendimus Filium cß'e etiam ynum Deumcum Patre ^ß ejßntiamßeciemus : td quod comuniconßnß Patyum doÜißimi in hums loci interpretatione docent, pidetut quibufdam Pauhts Patris^FißDeitatedißin^uere, quum inquit^ Tame nobis eßtmus Deus eßPater,a quo funt omnia nbsp;nbsp;nos in eo : amp;-igt;nus Dominus lefusChri-

Jtusperquem omnia (ip nos per ifißm. Sed.^poßo/us hoc loco Deum ixp Turn afalßs diis dißin^uit: inquit enimt Nam eriamfifint qui dicantur dij^, in calo nbsp;nbsp;in terra {ßcur funt dij multi nbsp;nbsp;nbsp;domint multi ) nob is tarnen y-

nus e^l Deus P ater tile à quo omnia. Itaq ;ft Pater ita tßynus, yr Filius alius ab eofit DeuSjnccefJàriô Filiusfalßs dits adnumerandus erit-.naprater ynum Deum non alios Deos a^ofctr.ApoßoluSynifi eos qui dicunturdn^cP' yt alibi tnquityNatura diinonßnt.Dißin^uirfateor, Patrëà Filio.,Patyiquetribuit quod ab tpßßnt omnia,quia ab ipJoeFt oŸi^Oiin perßnarum diilinfltone,ipß folus eFt in^enitus-.quod Patri proprium eil ratione perfona^non autem in ef fentia difcrimenfacit.nam Filii effentia eßin^enita, ynde Baftlius inquit àybuToç iç-îlt;/[»x«(r/,{Tii’ç Jçra'p^»«? ou T»ç «(r/ttç. Neque ideo Filius non e^i Deus à quo omnia-, quia diciturperipfùm omnia : naharÜprapoßtionu dißri-men nuÛum inßripturufcruatur^quandoquide .^4po{tolus ad Pomanos , Ex eoinqutt,(ippereum,amp;inipßmßnromnia:hocßuedePatye ßuede Filio intelli^amusßueDeoftmplictterattribuamus Patri Filio nbsp;nbsp;Spiritui fnclo,

corruitillaab.^4rtantsconßcladtFtinclio : qui diuerßtate tßarumprafoßtio-num probare yolunt, diuerßm autdißinclam effe Pattis nbsp;nbsp;Filii eßentiam..

^ßerunturpraterea mulraalia ex Paulo,quoprobetur Patris amp;Ftlit eiuf-r»odidißinFlio.iytnonßntynusDeus:quaomnia commemorare lonÿtm eß ßtyCum in omnibus no effentia Filii à Patre dißingua turfed Chvißus yt Mediator Patri conßratur. quod etß ante diidumeß non fernere repeto. Neta-menyidear ea yelleßbterfu^ere aliqua appona. Coloßenßs tertio :Vita no-firoyinquityabfidditaeßeum Chriftoin Deo. loquiturhic.^4poßolus de Chri-ßo ytMediarore^qui à mortuts reßirexerit^^ ad dextram Deißdeat : num. frgo eßentiam idebdißin^uit-, aut proprer dißenßtionem yeram Deitatern: fili Patri trtbuitl Gratias ibidem iubeta^ere Deo çÿ* Patri per chrißumy, hauddubièytperM€dia'torem.gt;^dTiniothßribit..^poßoluSjDenuntio tfbii ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Lif.

-ocr page 104-

70 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lOSlAESÏMlïRI

coram Heo quiyiulßcat omnia^^Ießt chrißo, quifeßatu/ecitcor^Pontio Pilato bonampYófefjiónem. obßurum eß Chrßu-mliicytMediatorem a Patredßin^uigt;Öf^odß Deus qui -viußcat omnia,ita de Patre diciturytno ßt Filioprofgt;rium,quare er^o ^fgt;oßolus chrißum -vitam noßram nominati quare Filtusß dtcirifiußcare quos yeliPquare Spiritus yiuißcare diciturgt;^d Theßalonicenßesßribiturpœnam daturos eos qui non nouerunt Deum, ne~ que außcultant Euan^lto Domini noßri Feß Chrißi. ^n no ante Deus hie quemtüitÿ'torarunt, ts Deus eßeut tUtc ^poßolus tribuitiußü mdicium^re gnumpro quoßdelespatiuntur, cuiusßunteccleßuequasDei eccleßias norni-nat-. quæro i^itur an hdtcßlius Patrtsßnt,^ non etia Ftlii? ^d Philippenfes Pax,aityDei quxßperatomne inteUeclum^prdeßdio eritcordibus-veßru, menttbus yeßw in Chrißo leßu.Sedßhntepax Patris tantti eß^ alidne erit ab ea in qua -vocatißmus^ab eapace qua chrißusßanocatyC^ßeamßdelibus dare relinquere inquifßpax hdtc no etia Chrißi eßßußraproplietaEßias ipßum Principempacis nominauit,!^ quide etuspacts cuius non eritßnts.^d Theßalonicenßes, T t ^[orißcctur,inqutt, nomen Domini noßri Jeß Chrißt in -vobts, -VOS in eo, ex gratia Dei noßri, Domini leßu Chrißi. Sed quomodoglorißcamurin ChrißoiQ^potentiam ^roburah ipßo accipimus, -vt mails noncedamus .de hacenim glorißcatione inperßeutionibus hoc loco ^poßolus loquitur. SihdicgratiaßoliusPatris eß, quarein eadem epiftola Paulusprecatur, -vt Dominus noßerlefus chrißusyCiT* Deus ac Pater con-ßoletur corda fideltii acßabiliatkur item inquit, Fidelis eß Dominus quißa-biliefvos tuebiturcl malolSigratia Dei Patris tantum eß, quare in ßne eptßolarum Paulus non Patris aut Dci , ßed ^atiam Domini noßri leß chrißi ßdelibus optât? In .^Fpocahpß optât Joannespacem ab eo qui Eß, qui Erat, qui Tenturus eß, Jeju Chrißo, quißduseßilieteßts, pn-mogenitus ille ex mortuis. ißxro annon chrißus reuelarithsiC Joanni i quot;v-tique. Namideo .y^pocalypßs Jeß Chrißinominatur. Js autemqui loan-nem alloquitur,inquit, Egoßum a amp;• n primus ille CjP~^ltimus. Ethsec dice-re inquit loannes eum qui Eß, Erat,eil* i^enturus eß. Q^ro hiequiTen^ turns eß,an nonpotiusd^ Filio eßet intelligendum,ctiamßi Joannes hoc non explicaret? Hxe tarnen omnia non idea adduximus , nt negemus Fihum à Patre dißincium eße : ßdyt oßcndamus\ita eße dLsiinclum 'M ^na ea-de'mqueßt'vtriuß^ue Deitas^ta-vt qa£ Deo ßmplicirer tribuanturin ßriptu-ris,nonita'vni Deo Patri ti'ibuantur, iitnon etiam Filius Dei nomine in-telligatur, etß -vt Mediator à Deo Patre dißinguirttr. Q^dß omnino ita -Vr

nus

-ocr page 105-

EPISTOLA. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;71

nus Deus eßPaterjDtFilius nonßtidem Deus:er^ quum clirißum ynum Dominu aj^pellat apoßolus,Pater non erit Dominus.at qualts Deus eritabß quedominioiSi i^iturybiquein ßcrtshteris quuDei nomeabfque adiun^o (tliquo Ftltt autverbi nomineponiturßolus Paterß^ißeatur.,quid drcemus de diäo ChrißijNemo eßbonus niß-vnus Deus ? ne^abimußne chrißum bonÜ eßefnum etiam ne^abimus eum eße £ternum,immortale,inuißbilemTjapien-temiquandoquidem hlt;ecßliDeo tribuitaqxßolusadTim.PeJpondentFiliutn hi£Comnia habere,fed depedenter-.Patre ~regt;b independenter.Na Patrem eße in^enitumii^ à.uTÔ'^tavyFilium a Pâtre eßcntiatum cße,itaque habere eum £-1ernitate,tmmortalitatem , bonitatem (ip reliqua à Patre.Fthæcquide expo-nuntyerbupaucu,erroribus mulits. Ciim.n.Ftltum aPatre eßcntiatum eße dicunt^yidenturpr^ßpponereprius Patremfuiße, deinde ex eo Filiutn natum eß,acitaßam eßentiam accepiß à Patre,quemadmodum ßtin^e-neratione humana.Filium itemfaciunt Patre minorem :ß.n.Pater omnia habet à feipfo ,nihi lautem à ßipfo Filius habet, intens inter ipfos dißrimen

taleßatuiturquod yix yllam comparationem admittit.Ponunt eßntiam ^enerare e!^generari, i 'um tarnen inhis rebus inferioribus imperfeclts non eßcntia^cneretßd resßlßßens.No ne^amus Filium habere eßntiam à Deo Patre,fed eßentiam^enitam ne^amus.Etquum dicimus Filium eßntiam à Patre habere ,credtmus ilium,eandem amp;nbsp;totam à Patre habere,at-que hoc ab atterno .Si enim non habet eßentiam Patris,eß diuerfus Deus, imo non eß Deus.Sin cam habet totam æqualis eß Patri, tum eadcm ent t-triufque eßentia-.nam xqualitas in eßcntia eß identitasßautem non habetto-tam,non eß Deus,aut eßet Deus cum defeclu:id enim non haberetquod lUi deeß,amp; in Patre eß-.deindeßatueretur hacratione eßentiam Dei,qu£ßm-plicißima eß,inpartespoße diuidi'.quod eßfalßßimum.Sin yerb dixerintilium non habere eßentiam Deißed eße ex eßentia Dei(hoc enim cauillo y-tuntur^^enerationem eius tollunf. in rebus enim naturalibus omne quodge-neratur non tantumßt ex eßentia autfubßantia alteriusßed earn in fe h^^et non totam fed ex parte,ob harum rerum impeißeclioncm : in diuinis autem nonparsßed tota eßntia^encrantts communicatur. Veriim de h'u nunc diß putare non eß meipropoßti, quandoquidem iam dudum hos errorcs dilio'en-rer confutaruntciim alii, tum prßertim quem honoris cauß nomino Ioan-nes CaluinusecclcßdeDeidecus , qui primùm Serueti ^poßca Palcntini quoque Gentilis blaßhemias doldtßtme confutauit, nuper bretiiadyos ^norandf fratres adnwnitione conßripta , paucis multa complexes eß^

-ocr page 106-

lOSlAESIMlERI

qudtadhanccaufàmfadunt. EquidemmelioraJJgt;ero de tahuU auCfore^quiJl quü if tandem fuertt:neque enim in eof blaffi]iemias erumpit quof Gentiitf e-ruédauit^ç^ quidam alq elanculum fufitrrare folent. Sed tarnen ea Çemina ta~ citycx quibus deinde ma^na impietattf meßif oritur. Nam ß yoîuerimusin Trinitate talem dißincliortem conßclari, qu£ efßentiam Patris à UlH eßen-tia dißtn^uatf ita yttn Patre tantum yera deltas remaneat, ßatim hinc conßdetur, Patrem nbsp;nbsp;nbsp;Eilium duos eße Deos, amp;nbsp;quidem admodum insir

quales.Hocautemaßerere adeo impium à rattone alte num eß, yt ipß .ydriuó huius impictatif patt onus, maluerit Fihum Dei creaturam dice~ re, quam duos Deosfateri.Poßtoautemßemellooc fundamento,altam eßße eßentia Patris quam Filii , quum deinde incarnatto Ftlti exßicanda eß,bonc Deus qu£ portenta comminißunturnonnuUilquantam confußonem introdu-cunt,dum ea qus, \iumana, natura, ßnt, omnia ipßi deitati tribuunt, omnia-que qu£ de Chrißo di£ia ßnt in ßcris literts , ßmpheiter zit* ahßue o-mni tropo intelli^i debere contendunt. Quacitm itaßnt, Fratres honorandi, yeßrapietatis Z^prudentia erityi^ilare, Zi^ cauere ne impium hoc fernenß~ tan in ecclcßis yeßrisferat : namß radices eeerit, nunquam potent nißcum magno motu amp;nbsp;turbatione eccleßarum denuo extirpari. enim turbos o-limin eccleßa excitarit .Ariios , cuius errores nunc aim nomine amp;nbsp;titulo re~ nouatur, omnes hißorix, teßantur. Q^nuis autempiiprincipes Synodts mul-tis malum hoccompeßere conatißnt,ßmpertarnen aliqutfuerunt, quiillud altts yerbts,quaßalia ac noua quadam yeße teBum ziP ornatum in publicum producerent ; donee tandem omnts hoc impietas, in Mahometanißnum quaß quandamomniumharefeon fentinamconfluxit. Eßßilicet humants tnge-‘ niisinßta quadam curioßtas,qu£ cum in aliis rebus ßpe pemitioßeß, tum maxime ybiß ad Diuinam maießatemßrutandam contulerit-.cuiusgloria a~ cies humana mentis quantumuis perßicax opprimitur. ^Mrc lUi redißime confulere yidetur, qut tubent huiußnodi curiofas quaßiones omnißudto yita~ re,ziP acquießereßmplici docirin£, quam nobts traduntßcra litere. Multa quidempraclarè à Patribtss de Trinitate ßripta ßnt, poßquam .^riushac de re controuerßammouif.Z^P legibus quoque Imperatoriis prohibitum eß, ne quis puram hanc zly* catholieam Patrum doldrinam cßripturts deßmptam impugnct. y et um ab hu homintbus ziP hic Patrum confenßssßemitur, ÖT* leges ab ipßs Leguleu quifunt ex hacfaBione negliguntur ; tantitm qua ob~ ßurtus d'ßaßnt à yetußoribus antequam ylla hac de re eotrouerßa eßet,col~‘ li^nt.Itaque ego nunc neque ad Patres,neque ad Icgcs,fed ad firipturas,de

qui»

-ocr page 107-

ÏPISTOLA. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;75

ijuibuiglonatur eos prouocoJll^ i^itur f)rlt;eteYea ipjâ ratio docetnos Deum ejjè ens fummum -vntcttm ^atque yt TertuUianui loquitur ,ßttnmum ma* gnum^ amp;nbsp;forma amp;nbsp;rations amp;' yt tir foteßate-. itaque quü Dsuf nominatur^ omnss animo cocipimus Deum effs fùmmü quid,quo ndiil m€liu6.,ndr)ilmaitM

pr^ßaStiuf eßepoßtt.Jluißt6 eade Scriptura prédicat nobii Patrcm., 1 ilium Spiritumßncium,^ Patrsm Dsrum Deum.,^ptlium Dsrum Y)eumy^

Spiritumßn^iu yerum Dsu eße teßatur.H£c tarnequuaudimuf,nodicimus tres eße Deostquia ynum Deum Scripturaprédicat, ^Detesß no eß ynieus non eßDeus,qi(ia no eßßmmus:quare etß tres nominari audimiys^ynum tarnen Deum credimu0,ynaßilicetnaturam feu eßentiaomnibtts tribits cornu-nem’.amp;* ruißts, quia certts proprilßue notionibw eade Scriptura Patre a Filio ^Spiritußnclu dißtn^uir, rurßts tUifdem habemuseß hanc dißin^lioncm yerarnyqua re non tantum nomine dißin^uatur. Patio quidem hic hdtretquo-modo Deusßttrinus nbsp;nbsp;vnus: ideo plerique acuti homines docirinam

impu^nant,quod earn nonpoßntrations coprshsndsrsßd in hacqudißtonef yt bsns monst ^dnanaßuSyStiam ß ts non sxplicss^non sß ideo difßdendum ßcrts Scripturis,quoniam melius eß hßitabudos tmorata cauß tacsre (ir cre-dere,quàm ideo nocredere quia hßites. In hacßdeißmplicitateßimus multa cauillari hominesßiolos,qui in his rebus acumeßum yolunt oßendereijed so-rumßploifmatafacile retundere nbsp;nbsp;cauerepoteritts-,ßScripturaru luminead-

Viibito non tantum obiter initia femina hutus aduerfdi doürinis, coßderaue*gt; rittsßdftores ^fruiJusimpioru do^matum qui ex hts oriuntur.QM in re ob-ßruandaßudium nbsp;nbsp;dili^etia adhibenda eß,propterea qubd huius erroris pa-

tronißam impietatem nonßatim produtffed initio inpaucts ab yßtata doüri-na recedunt,donee fe in animos liominupenitus inßnuarint.tum enim demum libéréfuamimpietatem eßundunt.Itaquequidahuiusfaciionts princepsinter fuos aperte docetduos eß Deos, multa impie de incarnations Dci nuga-tur-,qudi SIUS c^ßipuli apud yos forte adhue yix mußitars nuncaudef. ysrum ß locum nacißantur nbsp;nbsp;tepus idonsum, tum dsmu aperte ^riantßum eosprie-

dicareyidebitts.TurbauitaliqUandiu Ecclefiasyeßras Stancarusßedmiloi cre-ditSyplus eßpericuliab lots qui fe amicos nobts in eo impugnadoßmulat^ quam ab eiusaperta maledicetia.Nonßmo miloi tantum.,yt exißime meaffirmare poß-^quo animo quißue doceat:ßd tarnen nißme multa nbsp;nbsp;graues conieCfu-

ra falluntyplsrique ex hts qui nouas has de Trinitate quaßiones mouent, non tam Chrißi quÀmßam^loriam quarunt:amp;* non ecclefta ytilitatißdßo com wodoßudetß, atque yeßra bonitate abtttuntur. Nam igt;t olimpfeudoapoßoli

-ocr page 108-

74 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D- lOH. HYPERII,

Corihtl^ioiijtcnonnullihorumyos quoqiteconantttr in JèruitutetnredigerCj extoUuntfiJê yt y os excdant nbsp;nbsp;nbsp;à yobif acdpiant. QiMre Ada^nißct Do^

mini Fratres honorandi^ eui^ilatc, in tempore horum tnßdiis occurritez acyosquidem-,qtiibiisdocendimunuscommijßtm eß,non patiaminiyos duci horum hominumaßutiis^ytaliquidnouitattsßudioayeritateßmpbctf doctrine rccedatis-.yos etiam,Ma^nißci domini patroni eccleßiarum.^ne faciatù eccleßas yeßroi aßlum ctmbitioßruin lt;amp;lt;nbsp;contentioßrum hominum, qui reli~ gionii titulo non tantum optime inßitutas eccleßas.)yerum cttam ipjam chrißi ^oriam^quam nos defendimtts., impu^nant-.nolite qu£ßpati yt lUi diutittspiis lUudant,^ ita turpiteryeßra bonitate libertate abutantur. ^^noßo qui-detn in me non eße authoritatem aut doctrmam tantam, ytyosadmonereaut : yeruntamen ardore quodam ßudio yeßriac-cenßis, non potui quu Stancaro reßondißcm, yos non altering periculi adrno-nere,quod mihipriore^rauiM eße yidetur-.cupio autem.,Frarres, hæcaccipi eo anmo quo à meßrtptaßunt.,yt hæc omnia ad Dei^loriam, pacem nbsp;ßlutem

ti conßdium darepoßim

eccleßarumfactant^ idquodynicè hdtcßribendoßediaui. Deus^ubemetyof Spiritußo, errores eoriimque auédores confundat, nbsp;nbsp;exoptatam eccleßispa~

cem reßituat. ^men.

theses theologicæ d. ioh.

H Y P E R I I DE TRINITÄT E, Q_V OD FILIVS

Patri coelEcntialis, coætcrnus, amp;; per omnia coæqualis fit, pro-pofitæ àdodore Andrea Hyperio, in Academia Marpurgenfi, , 28 Augufti, M. D. L X III I.

^filins lib. I, contra apologiam Eunomß teßis eß.^ blt;ereitcunt Eunomium cito quamplurimosßduxiße,qHbd callideßn^erety ß cum orthodoxisplane idem de Filio Deißentire : quum reue^ ra quanuis iißem yteretur yerbts yßententiam tarnen tueretur lon^è diuerpißimam.ldem/aciunt nunc quidam noui ^riani^ yelpotii(s Eu~ nomiani^quißmulantßnobißcum cdßteriyFiltum Dei yerum Deum, de E)e0 yero : cogeruntinterim yndccunquepoßuntarma argumenta, quibtts Pa-r tre inferioremy^ nuUo modo Ao^ualem demonßrent.

z ^Jtqui obßßunteüplures Scripturarum loci, apertißimb teßantes, Fi‘ hum Deiyerutn ^perfeçlum Deum, Patri cum effentia^^ tum pt^etpia^at

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- di^nitate

-ocr page 109-

7y

THESES.

dl^nitdtepefOfnniaparem^^ £qualem exißere.

fiunt.Ioan.iy. Qm yidetm€,yidctamp; Patrem. Crédité mthi,quodeo-o in Pa^ ■ trefum,^ Pater in me-,Ioan,ï^.

lt;) DePatrH amp;Filÿinpotentia£qualitate. SicutPater memad hocyf que tempus operatiirj(^ ego operor. Et qu£Ctinque Paterfecerit bæc itidem amp;*Filius facit. Item, SicutPaterfufiitatmortuos^yiuificat,fieamp;lt;Filim quos yultyiuificat. Neque enim Pater iudicat quenquam,fcd omne iudicium deditFilio, yt omnes }^onorentFiliHm,ficutb)onoratPatrcm. loan.'^.Iterum, V os diciiis me blaßhemare, quia dixerim, Filius Deifum : ft non facia opera Patr'is mei,nolite credere mtlaifin yero faeio,lt;!^fi mi\n non creditvs, opcribus crédité,y tcognofcat'u Csf credatis quod Pater in me efi,C^ ego in eo.

6 .^Fd hac, ratione principij, ordinu, fiue gi'adus, yel quocunque a~ Iio modo non eße Pâtre inferiorem, ex his colligitur. Inprincipio erat Verbum, nbsp;nbsp;rerbum eratapud Deum, Ioann, i. Ipfe efiante omnia, amp;

omnia per ilium confiflunt : amp;nbsp;ipfe efi caput corporis Ecclcfi£ , qui efi principium, Coloß. 1. .^^liquoties Filius ante Patrem collocatur, Ioann.1. Inprincipio erat Verbum, amp;nbsp;Verbum eratapud Deum.Galat. \. Paulus .^poflolus per lefum Chrifium, ^7* Deum Patrem. z. Corinth.i ^.Gratia Domini nofiri lefii chrifii, charitas Dei ,ç^communicatio Spiritus Janelt fit in omnibus yobss. z. TheJJal. z. Ipje Dominus nofier leßs .. Chrifius Deus, Pater nofier. Eodem JJeclant loci, qui fignificant, Filium federe autfiare ad dextram Patrts, Pjalm. no. Jl4atth.zz.z6. A4arc. 16. Eue. z^.^md, quod .^elor. z.^. Nomen chrifii leju in quo bapti^-banturcredentes,pro nomine Patrts^ F ilij lt;amp;* Spiritus fan^i ponitur?

■ nbsp;nbsp;7 Bre-wfer g«æc«q«e de Patrepr£d/cantur,ad ipfius dignitatem cxtolleri-

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;excepiu proprietatibus, cuiufmodißnt,gencrare, mittere,de Filio

, quoque reClè aßeruntur,

s Slÿm MC if fil fmfrieute, iu accifi dcbcm.cnniaiPMrcmi rilio

•ytncwq^teperJon£con^g;nientes,dificemant^

-ocr page 110-

ARIANORVM REFVTATIO.

(juod ad minuendam Filij di^nitatem-piocabula effentiAyCoeffentialti,perfonAt relationt6,TrinitatU,ynitati6,pmßi/reiicicupiant. Caufantttr ea in Scriptitrts nonhaberiiamp;nuperaßholaßicu amp;pontißcit6doBoributexcogitata.

IO Nequc id patrocinatnr ipforum cauß quod docere conanrur,folum Dcum Patrem eße ynum yerum lyeum ab omnibin adorandttm in-uocandum.

IX Peræque abßrdum eß^ epitheton Pn/t^ in folnrnDeumPattern competere.

Sed neque iÜAßntentiA idone£ßntad probandttm Ptlium eße inferiorem Patre.in tpuibuiparticube^ Ex,^^ De,In, Per, aliquidfecundum dt-uinam naturam a Filio minus y el humilius, quam in Patre,yidentur notare.

I Facile in/ùperintelli^muf,eodem Utaßeclare qu£ contenhnt,Spiri-tum ßnclumnon £qualiter ex Patre Filio ,fedtantùm ex Patre per Fili um procedere,

x8. ^u^ußhabita dißutatio Marpur^i,

DE DEO, CONTRA NOVOS A-’

RIANOS NVPER IN POLONIA EXORTOS, LIBER fecundus, eorundemrefutationem continens,per DJoannem VVigandum.

N omnibushlt;eteticis tresinßgnesC^tetr£not£,quafißi^ma-® taqthedamapparereßlent. Primum,deteßandaperplexitasve-

rii nouarum.Deinde horrtbilts blaßhemia. Tertio eßtenis ma^ ___ ledicentia. Fontes yeroprAßinarum illarum ßnr,leuts ambitio, yindt^æ cupiditas, interdum etiam ctaßi nbsp;nbsp;aßeiHatapropemodum-infii^

tia.Sic noui ^riam, qui in Polonia iam tecens exortißnt, nbsp;nbsp;quorum feß

-ocr page 111-

ARIANORVMREFVTATIO. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;77

caput^ ducem proßtctur quidam Gre^oriut PauliyMinifiev CranuienßsiC-dtramonßro/a tabula zip Tum Babel, exputridaambitinne -veluti Scarabini exaßntsmertuupullulant.Nam Lut}-)ero yixmimmam partem reuelatiorm Zip deiiruciionis ^nrichrißi rclmquunt.,nempeßpertoris tantiim tecliin £~ dißeio ^ntichrißiano denudationem. ^tßbimettpßs ißißirittts arrogant ^ntichrißi excißtonem extirpationem ab imisußque fun^damentn.Glo-rianturßbi longeplura à nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eß'e data^quàm Lutinero autaltis.In bgt;areß-igt;e-

rö frlt;tde»(Jrf,frfzwßunt intricati^obßurit’variabiles, quot;utmagna attentione adhi-bita ydiuinareyix queas quidnamaßeuerareconentur.Inblaßhemiisporrb eßutiendts,planeejßrontesßnt.Maledi^a quoqueadeo cumulate liuide effundunt^-vt exißimes eos meris -viperinti linguùpungere.

Tres autem babent ißt recentes Briant hjpotheßs ^ßcuti ex tabula ipß-rum monflroß.,ex Turri Babel,quam confiant, ex epiftola ad T/^rtnos firipta, ziP reliquts ipßrum libris, coUigitur.

Tres eße,Patrem,Btlium ziP Spiritumßnclum,ßd non eße tresperßnas.

F nam eße Naturam ßu Deitatem, communem tribus illis, ßd non eße vnam Eßentiam.

VnumeßeT)eum,ßdtantum Patrem diet ynicum ziP~tgt;erum XDeum, Eiliumtterb ziP Spiritumßn(dum non diet ynicum tüum T)eum.

Eiinepoflea naßeuntur ipßs ziP alia quadam locutiones. Eß enimfaten-tur,Ftlium Dei eße Deum ex Deogenitu, tarnen nußuam dtcunt,Vnicum iUum 'Deum,eße Patrem Filium ziP Spiritumßanidum,zip Spiritumßn-€ium quidem nußquam Deum nominant. Haenon obßure portendunt,quo-nam ifii praßigtatores contendant.

DE* PRIMA HYPOTHESI.

Dicunt eß'e tres, eoßue nominant Patrem, Ftlium z^P Spiritum ßandum, fed hoßce contenebtnt non eßeperßniu.

RATIO ISTORVM ARIANORVM HAEC EST^ ßriptura non docet, non e/t aßßeuerandum.

Sedinßeris literts nußquam leguntur bac igt;erba, eße tres perßnas : ßd tantum tßa, Tres ßnt, qui teßimonium perhibent, i .lohan.'ÿ.

Ergo nonßnttresperßna,

ißa quidemprima fionteapparent^quafi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;naßantur,

^-iii.

-ocr page 112-

7^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;arianorvm refvtatîo.

rum longe-vlterlia ifiiPriantprocedunt. Nam cum ipßtm Patrem^yntcuf» acytnum dunfaxatyocentDeum^nonitem ‘Filium,neque Spirttumßinüum ynà cum Patre-.ideo res etia il)ßi^,qu£ deperfonis iflis traduntur^impugnantf ßtutpaulo poß annorabimus.Sed ad arÿimenîum rejpondeo.

Maiorloquirurderebus-.Minoryerode yerbis:Jdeofunt quafuortermi-ni. ^dres enim eiM doidrin£, quamdeß(a ejjèntta amp;yoluntate Deusre-uelautt., nos alligatifumus.Gal. i. Si quis adtud Euangelium docuerit., td efl^ do^rtnampugnantem cum hocynico fundamento -ißt^nathema.Dc yer-bu yero dicituryytfintanalogafidei, Ro.iz.Nam ad inßirutionem rudiorum^

ad confutationepr£fligiatorum,licitum eßaptts inteÜigibtltbus yerbu acßententiisyti imodb iߣ loquutiones non mutent res ipßat tnßicris literu prigßriptas traditas.

^dMinorem: Re^èacycrèdicitur,ißos treseße tres perßonof.Ratio-nesßntiß^:

yocabulum Perßna y déclarât quidnamßntißi tresy nempe non ymbr£y nonßmnia, aut cogitationes ß)lummodo hominum tnanes eua-nid£yßedyiu£qUiedamßbßant!£.Nam r e s,eßgenerale yocabulum.Iam yerb res dtuidi oportet in ßecies qu^tßclam fuas, id quod etiam iplä ratio dictât.

X. Qwaßu:r£liier£claredoc€ntyifi:ostresynempe Patrem, Eilium, Spiritum fanâum, ejße res yiuas, nbsp;nbsp;fubßßentes, amp;dtßin£ias. Nam de

Patreßmul nbsp;nbsp;deFilio dicitur. Tu es Fibus Dei yiuentts. Ergo Pater eß res

yiuens acfubßßens-.Filius quoque eßyiuusFiliusyiuetis Patris. Nam quan-do Petrus inquityTu e s Filius Dei,perinde eßacßdixißetyTu e x i s t i s Filius Deiytu es quiddam ijçi/ç-cto.ty!iyyquod eßFilius Dei.Non es ymbra Dei, no cogitatio euaneßesyßed exißcs Fihus Dei.P atergenuit F ilium yCrgo Pater eßquiddam exiilcns. Filiusgenitus 'a Patrcynon eßfomnium Patns,ß;d tale ô/piFlct/j-ivovy quod mittitur in mundumy induit camem humanam, redimitgenus humanum. Spiritus ßnctus ßecie columb£ deßendit, arguit nbsp;nbsp;nbsp;docet

mundum. Ergo Spiritusßanctus eß exißens quiddam, yiuum amp;nbsp;eßßcax, neque eßßgmentum quoddamyßneßdßßentia quadam.

Sed Perßna inhac do^rina nihil aliudßgnißcat, quamßbßantiam indtuiduam y intelligentem, incommunicabilem. Pater entm non eß Filius, neque Spiritusßncius:^ Filius non eß Pater , nec Spiritus ßnctus: de-niqueSpiritusßnctusnon eß Paternec Filius, fedßnttres resyerèßbß-ßcntes.Fiucpertinentreliqu£a^iones triumißarum perßnarum, qu£ idci»

-ocr page 113-

ARIANOKVM REFVTATIO. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;79

idem cuincunt, Proinde quot;vocabulum Peifonx non mutât rem ipjàm , -veàim cum ipjâ re -verè acpropnc congruit.

. Qma propter captum rudiorum, licet I’ti -»ocabulù noM amp;nbsp;receptis^ cum rebu^ ipßs MmcnyHti diÛum eflyCon^yuentibuSyne hominesJibi taliafin-^antyquxßntcontrafcripturam. Sed^ocabulum Perfon£Tgt;elSubßantix,no-tum eß horn imbus in Eccleßa c a ssisri ex ion^o amp;nbsp;approbato p/u, con^ruttcum rebus tradita myerbo Dei.Er^tßc reQè loquuntur Eccleßa JDochres.

4. Qjßa ad conßutados hiereticos licitum eß yti yocabults, qux rebus ipßs conueniunt.Eccleßa i^itur yocabultim Perßonx recepit amp;nbsp;yßrpauit, quan-do aduerjus Stmonianos,^riHmySabellium-)Samoßatenumye^ßmiles prsißi-^iatores y confundcntesperßonas, yelalioqut eas abolentes, ytra doéirina in yerbo Dei traditayfuitpropu^nanda.Sicutrecle^u^ußinus inquit : Licuir loquendi dißutandi necessitate dtcere y tres eße peyßinas y non quia ßriptura dicityßdquiaßriptura non contradicit.Cri£cidixerunt initio tres eße hypoßaßesytd eßyßbßantios: yeriimpoßea imiutißuntLatinos, ni-' hil de rebus ipßs mutanteSylicetyerba quxditm yariarent.

Debebant iÿturnoui ^riani primitm oßendercy quodyocabulum Per-fon£ non con^rueret rebus ißis dtuinUyin yerbotradittSypriußuam illud explodcrent tanta außeritate ^yehementia.

Deinde debebant prius monßrare conuenientius yocabulum, quam illud quod receptum ebs^yßtatum eßin Eccleßa Dei multisiamßecults yabo~ lerent.

TertiOyßquißelerate abuterentur yocabulo Pcrßon£yytSeruetus nbsp;nbsp;ality

non debebat id Ecclefiæ Chrißi reclè loquentiicßefraudi.

, Quartb,prepteryocabulorum dißrepantium,qu£ quidem nonßntarebus ipßis aliéna y non eßipßdoclrina/unditus conuellendaaut condemnanda^ NamißiPriant ne^anttres eßeperßnas.Siiam deyocabulo tantum diße~ ptantyCur docirinam abiiciunP.

- Ckm ißturne^^enteße tresperßonasyid eßyvesßbßßentesyyiuasycfftcacesy ^onconfußs yßuin^errorem produnty quodà doclrina Veybi diuiniyquam re^ibe pmßcetur amp;nbsp;tuctitr'Eccl^ßa chi'ßi y ab ^ntichrißi deliriis repur^a-tUyturpiter i(y*manifeße deßeiant. Explicent i^iturße elarittSyCur ne^ent treso^o^d.a-tiç ßue perßonas i Et dicantplane amp;'dilucide y quidnam ßntilli tres y Cum perß(tn'£i)forrßjit?^ Non enim firis eß dicere, quod h/ tresßnt '^'^Sp/ritus ßn^USx i^^ritur enim e^ualesßnt res ^an ßnt j gt;

-ocr page 114-

8a


ARIANORVM REFVTATIO.


Tfmbr£ Untùmyycl co^itationes qu£damyan, yeroßibflantidi^Ine^ttim eß yo^ aferarißtnt ttes amp;Jcmper treSynccdefinire qutdnamßnt.Si ne^as perfinnf eße tresßmul ne^a eße tres res.

Neque nuper adeo hocyocabulum yßrpari coeptum eßin Eccleßa chri^. ßi.Nam antiquißimi Eccleßa dolores y^ßtbßanti£^fgt;erßnie nomme yßßnt. y.tIgnatius ad Ma^neßtnos de Filio inquit, qubdßt o’gt;ir/a svBSTANTi A^enita.Loquiturenimdeyerboßbßantiali. Tertullianus ad Praxeam inquityQ^cunqueßbßantiaßrmontsfuit,illamdtco perso u A M.yamp;'till nomen Filii yindico: nbsp;nbsp;dum Filium a^noßoßcundum à Pâtre

defendo.Item libro de Trinitate,Filium eßejecundamperßnam poßPatrem conrendit..yidiicttyinquitySumM, nonßm -, yt oßenderetferhocquod dixit ßmuSy^ Pater,duas eßeperfonas.Cyprianus inquit,Diuinitas amp;* humani^ tos inynam fierßnam conuenerunt. Peltquorum do^orum teßimonta in firxßntta omitto,quia tßi.Ariani nouiearn ob caußim eos répudiant, quia co-tra.gt;4rium,ßumparentem,prieclarè ^ßdelirer exyerbo Dei decertarunty

yeritatem yindicarunt-.id quod obßiruatione di^ißimum eß.

, DE SECVNDA HYPOTHESI.

Vnam ejß n a t v r a m ßu d e i t a t e ni,communem tribus illts ,ßd noneßeynam e ssentiam tllorum trium, inquiuntnoui .^iriani.

Si rationes mquiras ißius paradoxi, nullam altam inuenies, quam quod inßacrts literts non extant lUdi ßllabx,, essentia wä. Tt^^o ßmpliciter ßp^tßitioße decernuntyid eß .^sfntichrißi do^ma.

Sedreldè ç^yerè dicitur, ynam eß diuinam eßntiam, propter haße rationes.

I. Quta etiamß hte literx,, essentia,/« Scriptura non inue-niuntur, tarnen resipß, qu£ hocyocabulo in Eccleß chrtßi exprimuntur, ßntinßcris literis comprehenß nbsp;nbsp;traditamp;.Namßptus repetitur h^c oratio^

tuns,Dominus Deus tuus Nnus eß, ^ly*c. Hac diÜa teßan^ tur, Deum exißere. ideo resßntin yerbo DeiplanA, Deum eße qutddam cxißens.Exißentia autem tllp* Eßntia Dei, idemßnt.Mutarida i^tturfa. rent ißa yerba, Deus eß, inaliam formam, yt Deusfingitur eß ,ßu Deut eßßmmum hominum ,eß inane nomen,ßcut Pltmus ßre nugatur, amp;‘c.ß non Eßntia quadam, ytßc dieam,exißeret.

SicdiciturPßlmo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ßculotu es.Item,prima lohann.quarto ;Sicur

tUeeß,^nosßmus,i.Corinth.^.Scimus,qubdidolumeßtimii mmun^ doquodnuU^ est Deusmßynt^.^nhocdiclo. op^onuntur.ßbiinuù

cem

-ocr page 115-

ARIAXORVM inVTATlO. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;81

csntjdola nbsp;nbsp;nbsp;Dem.Deinde tiroprietates dijïernuntur. idolaß(nt nihil,

hoeefiynoßtntejfenti^ijiidtdamyiux,omnipotentes. Demyero est ■td efi,non eftlèmnium numanum^-vt idola/ed ver,ty-viua, extßens eßentia.

Z. Q^ia icqttipoUentcs loquutiones, in ßicrts literts extant. Nam proprium illud Det nomen lehoua, quod creaturis, quemadmodum ali£ appellationes Dei y nunquam adßribituryabe^efeue/Jentiaeß deduclum. ß^nificat i^i-turlehoua lUum'Deumyquiyereexißityßuquießcfßntia qudtZm aterna. Neque eßß^mentum quoddam hominum y yt apud^entety FortunayplutOy Cratisty^. ItemyExod.j. Demipß Moßfuumnomenmantfcßaty hiße yerbiiy Sum quifum. Sic dices ad ßiios ißaclySum mißt me ad vos. /dem ye-ro eßyacß dixißet, Ipß eßentia,td eßyU Demy qui exißitßmpery me mißt.

j. j^a Eccleßiayetußißima Jtc eß loquuta, yt TertuHianus aduerßu PraxeamyyniitsßbßantiiCyt^ ynius ßatus ^poteßatis,quia ynm eß Dcmj. ./iutorßmboli in Cypriano dicit y Deum quum audts yßub/lantiaintelli^e.I-temMartialtsadBurde^alenßeSyVnimyoluntatu,ynius eß'entidt. Q^ndo e-ntm de ynitateloquutifuntyeteres, Subßatidt amp;nbsp;Eßentix yo^ulis in-dijßerenteryßJunt.Reliquorüteßimonia no adfiriboyquiapaßimßntobuia.

Q^a Naturay Deitas amp;* ejßntia, in hoc quide loco de Deo, in hoc cardine nihil differunt.Sic Na^i^ian^tienus inquit, DeuSy quid tandem in ßua Natura eßentiaßtyhoc hominum nemo noueritynquam,ßd qubdßtyhoc nemo no inuenerit.Ia quia ißi noui .y^rianifatenturyynam ejß Na turamßu Deitatemyfateanturßmulneceße eßyynam eße eßentiam. Si répudiant Eß ßnrt£ yocabuluy quia inßriptura nonßntißitßuabteyprimum eadem rationc répudientßa yocabula.Nam Naturam eße ynam, de Deo nußquam di-cuntßtcr£ liters, hoc cflyßUabas iß.ts non habent, licetres ipßts tradant. Ita ß'ts ipßrum Mcultsßmctipßs conß^unt :gt;lt;iriani.Deinde p robent yocabulum Eßenti^jnon conuenirc ipßs rebusyquas de Deoßera ßriptura profert atque affirmât. Tertioperßieue ^yalidè demonßrent, Naturie yocabulum eße ß^nißcanttm (^7* intellißbiliiUyquam Eßentiie.

5. Qmaabßrdißmaßntentia ex ipßrum ne^atione naßitur.Citm enim noui ißi .y/riani efßnttam Dez ne^mt, necefß eß, ipßs Naturam ßu dei~ täte abßque eßentia comminißci ty-aderc. ^0 cfuide portento quid porter.^ toßns dieipoteßiHeecautem reipß tradut,yerum inuolutc ^perplexe, quia ybißma^fiuoluerint, monßrum hochorrendum tuctdiùsapparebit,

’ A i DE TERTIA H YP O T H E SI

Knum eße Denmytält qHidimpafio , ‘vttafftùmpMer dicaturynicus

i.i.

-ocr page 116-

ARIANORVM REFVTATIO^

y crus Deuszriliuyero ^Spiritu fanc^utn non did ynicum nbsp;nbsp;yerä Deûm

Mir»m fine eü^qttod hocrelinquuntißi noui u^rianiyynicum ncmfc efi fe Dcum .Ne^ant emm tres eßeperfonAS,ne^ant effintiam yn^effè. J^id i~ ÿturde DeoretmentlVnum Dcumfidunt, qui non fit tres perfionte, hoc efi^Pater,Filius,!^ SpiritusfinclHs,nequefiitynica efientia. Interea tarnen contendunt ejfi tres,amp; ejjeynatn Naturamfieu Y)eiratem. Nec yolunt yi-deri xc,yoij.a.xtw quandam, fied neceßariam pottùspu^nam de rebus ipfiis, ad dodrinamdeT)eopertinentihus,fifiepifie.

Sed nonfilum Pattern effi ynicum yerum 'Deum, yerum tres ifias perjonas, Pattern, F ilium, Spiritumfinclum,efièynicum yerum T)eum,ex tmmotu rationibusperfiicuum ejl.

I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hocproprium,Deum efie,non tantu Patti,fiedetiam Filio,^ Spi

ritui fincio , infitcru literu tribuitur.Xye Prffre dicitur, z.Cor.i. Benediàus J)eus Pater Domini.nofiri lefit Chrifli.De Ftlio, lohan. i, Verbum erat Deus.lohan.zoiDomin^ meus V)eus meus.Rom.lt;).Ex quib^ efichrtfius Jccundti carne,qui eßfiperomniaDeus benedidus infiecula. De Spiritufin äo,ldeyerb eßDeus[loquiturde Spiritujaciofiui operatur omnia in omnib^.

Sed non fiint tres Dij, yerùm ynicus tantum yerus Dewi. hi tres 2'ater, Filius,^ Spiritus finddus,Junt ynicus yerus Deus. Pater cum fitt 'Deus,non eßpeculiariterautfioluf Dewi: Filius citmfitt Deus, non eß fiilus Deus:ficSpiritusfitnclus cùmfitDeus,noneiifi)lus Deus,fidhitresfiunt ynus Deus.Ratio hutus confiequenti£ eß, quiafiacraficriptura ytrumque Jz-lucidè aßeuerat,primitm Pattem eße De«w, Filium eße Deum, Spiritum finclum eße Deum:deinde,non tarnen tres eße Deos ,f'ed ynicum duntaxat Deum. Hacautemfideaccipienda, non rattone humana ^ßtmandaJünt.

z. in Veteri Teßamento, crebro etiam in Nouo, non dtßiniÜis per finis, dicitur Vnum eße Deum :yt Deuter. 6. ^udi ifiael, Dominus Deus thus, Deus ynus eß.Efi. quadra^efiimoquarto.Egofimprimus 0* no-uißimus,amp;prater me non eß Df«5. Alarci i z. Vnus eß Deus, amp;• non eil alius prater eum. i .Corinth.^.Nullus eßDeu«,nifiynus,(^c.

Jn hiße fiententiis yeruó Deus defi^tur,ficutifipatefedt. Sedpatefecit fê in tribusperfinis,Patre,Filio,^ Spiritu fin£io.

Er^o ißa loauutiones de yno Deo,ßnecdochice includunt tres illof quai dixi perfinas.jlle eß,inqua,ynicusDeus, qui eß Pater,Filius^Spiritus fin-(lus.Maximacnim impietas eß aßeuerare, Filiumycl Spiritum finàum nonincluddin hoed/^o, Deus tuus Vnus eß.Deitt.6,

-ocr page 117-

ARIANOKVM RîITTATIO. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8)

J. /ohannes clarißime inquir i.Epiß.cap,^. Ethi très tnvm fùnt.Tres quidem numcritt^ Ptttï€mygt;lt;oyBv SpiritumßnBurtt. Vrftim Tero eßcpimnunciat,Porro ynttm ejjè,^ y num Dcum eße,in hocqutdearttcu-lo mhil differunt,quiajcriptura docetynicum ejß Dcum.

Q^tt non tantiim. in yno opere omnium amßißimo, nempc in rc^e^ neratione homin'iSyCoiun^untur PateryFiliuSy^ SpiritusßnlduSytaquam eo^ omnipotente : ßd etiamibi yno nomine copulantur yßeutinquit chrißus Matt.iS.Baptifinteseos in nomine Patrts y Filii y Spiritus fin-üi.iN Nomine iutem, non tantiimß^nificat ex prlt;jicepto eßicacia com-muniißorum triumyßdetiam in co^nitionem ^fidem in hunc ynicü Deuy qui in primo decalogi præcepto inquitz^on habebis Deos alienos. Habes i^i-turhtc tresytiimirum PatremyFilium y Spiritumßnüumyfid vnieum no-tnenyin teßimonium luculentißimum qubd ynusßt Deus.

Sedißinoui.gt;4rianiipfimetfatentur ynam eße Deitatem, communem ißis rribuSyPatriyC^FiliOyamp;' SpirituifinÛo.

Er^o non tantum Pater habet iÜam Deitatemynequeßlus Deus tßyßd PateryFilius Spiritus fanHus y eß ynicus yerus lUc Deus, quem façr^ liter£proponunt.Suo ipßus i^tur^ladiofefe iu^lantißi amentes .^^riant. .

Nrfz« Filius,yti dióium eßyin faerts etiam Uteri« yocatur eß

Er^o Filius cum Patre,eß ynicus yerusiüe Df«5.

no itaproceditex Patre lt;amp;'Filioytanquaßiratio ex »oßrispecloribusyqu£ cß tantum ardens halitus,amoremßu aß'ecius ex corde effundenSyamp;mox iterti euaneßenSyyerumeßDeuSy i.Corin.itL.i!^ eßcoeßentiab« Parri i!^Filio, Ergo Spirirusßnbius cü Patre eil* FiliOyeßynicus nbsp;nbsp;yerusille Deus, de

quo inquitH'loßs 'Deu.^...^udi ißaelyDomin^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n v s eß.

f^^tßEili»« amp;nbsp;Spiritusfinilus y nonfunt ynicus Deus cum PatrCy tum neeeße eßplures eßb Deos.'^amferiptura yocatFilium Deuyamp; eodem

l.ii.

-ocr page 118-

84 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ARIANORVM REFVTATIO.

modo Spiritumfangum apjjetlat Deum^quemadmoditm etiitm opera dlulna, omnipotenti^epropria,i’trijque attrihuuntur.In quafcunqtic t^itur Jpecies ■ßje -pertantißi Cl^am£ieontes,neceßc cftipßs tres Deo5 ajjerere,

y elß Filius Spirims ßnCiits nonßunt reuera -»nicns yerus Deits cum Patre,tum neceße eß tpßns yocem,Deus,qua. eis adßrilitur,aliter inter-pretari:id quod audiemus ludicabimus exßcrts literts. Sequetur autem ,ß ynicus yerus Dews tantum eßPater, clSt* non Filius Spiritus ßn^dus ßmul,tum Filius non eß reuera Deus : item Spiritus ßnFlus non eß reuera Deus.HorpaFlo nouiißi.Hriani adyeterem ilium ^rium reeurrunt,acye-teres hasreßs cum contumelia Filii Dei Spiritusßan^i reßußitant,

F V ND AMEN TORVM ARIANORVM CONFVTATIO.

la^'is hiße fundamcnt'u pro doclrina catholica,quod Pater,F thus nbsp;nbsp;Sp i-

ritusßincdus,jit Vnicus yerus Deus, de quo etiamprimum Decalo^i pr£-ceptum inquit, Nonhabcbis deosalienos:nunctßorum nouorum^rtano-rumfulcra exploremus,quibusßahihunt hancßuam aulam, ßeupotius ollam teßaceam,qubd non Filius,non Spiritusßncdus,fedßlus Paterßt ynicus 'UCYUS Deus,.

Argumenta,quænafcunturcx diiäis fcripturæ male detortis. • '

I

l^nauditaProphctis,chrißo,^\Hpoßolis affeuerare,impium eß.

Sed elfe ynicumDeum,lt;(^ tarnen efße tresperßnas,cß inanditum Prop he ttSyChrißo,^!^^ ^poßolts.

Frgo haic doclrina eß impia.In tabula i^epißola ad Pi^urinos,

P. Minor eß falßßima.Ecqutd autem frontts ißt .priant habentî Nam ytrumque,yrtdemonßrauimus ,ßcra ßriptura tradit, (ä? Pnicum duntaxat tße Deum,Deut.6.Et,tres eßeperßnas,Patrem, Filium Spiritum ßn-ßum,Matt.i^ .Ltqutdißime etiam loannes inquit,Tres ßnttn calo,quiteßi~ moniumperhtbent,Pater nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Spiritus ßn£lus[.^udis tresperßonas?)

t^ßquitur,Ethi tres vnvm ßunt.Sedcxa^itant ißi.y4riani loquutio-nem Eccleßa,Pnum eß'e Deum, tamentrinum iquaqüidem oratio non dißrepat a yerbu Euan^eltßa Iohannis,quitnquit,Hi tres ynumßnt.

Chrißusnonjtaloquitur,quiatanwm inuocatDeum Patrem,(!pgt;nose-ttamiubetPatremtnuQcare. y. ' i

-ocr page 119-

85

arianorvm repvtatio^

Jrgo ynicta eß Dem Pater,

P.. Eßfallacia compoßtiontf dtuißon'ts ytjua incautU Vtorninibm ifti frixßi^iatores imponunt.Q^ndo enim de aliquo fidci articula dicendum tß, nan tantum yna aliquafiententiaLt excerpenda eß exßcris literis ^fcdintérêt contextm, amp;nbsp;quafi carpus illius daélrinx, inßici canfitdcrari debet. ConfiâtautcmChriflum dtfèrtè dacuiße, ynum eße Deum^ Älattltamp;i quarto, decirnonona, zz. Marei ii. Deinde etiampetßicue docuiße de tribusperfi-nis,Patre,Filio Spiritufian^o,Matt})£izS.Iohan, 14,1^, c^aliisinloetf. Ergo yerum ynicum Deum,non yocat autdocet alium, quam qui efi Pater,Filius SpiritusßncduSyin cuius nomine omnes filmt bapti^ndi. t^^d yero Patrem interdumfiolum nominat Deum, non efi exclufiua oratio, quafii Paterfioiusfit Dcus,exclufio Filio amp;*Spiritußincio „y^n non legerut etia ifia, quodziyoi; fiitDeus,lohan. i..^^d Clirißus ßt Dominus ^Deus,lo]-gt;an.iQ, Prsiterea hîejèprodunt ,gt;4riani,qubd negantFilium efifie ynum ilium Deum, coeßentiale amp;coomnipotcnte cumPatre ^SpiritufianClo.ltem quad negant Spiritum fianelum eße Deum.ißa monfira ifii Spiritusfouentamp;parturiunt,

11 r. /

In yerbu Baptifimi Chrifius non inquit, Baptißte in Deum, cuius eß yna eßentia tresperfiona.

Ergo non eßDeus tabu, . P, Eodempertinetl-)£cargumentatio,Namresfiunte£dem, Q^emenim Deum Chrifius ibidifiinîtis peßants nominat, Ecclefia diciteße ynü Deum, fieuynam eßcntiam,qif£ quidemeßentiafiitPater,Filius,^ Spiritusfitnclus, Debebantigitur ifii ,y/rianiprobate euidenter,loquutioncm Ecclcfiisi fiti rebus docdrina Chrifiidißentire, Hocefi Kpuiutvov, Nam yerborum yariatto nonßmpermutatrem rpfiam, Ima ipßmetaliu yerbis ytuntur,quam infiaerts literis extant,ytßam opinionem déclarent.

1111,.

t,Corintlt,S.dicitur,Nobis ynus cfiDeus Pater,ex quo omnia. Vnus Do-minm lefius Chrifiusper quem omnia, Vnus Spiritus fitnclus omnia fitnclifi-cans,Ephefi,^. rnus Deus Pater omnium.

Ergo non rebdè dicitur, Pater, Filius nbsp;nbsp;Spiritusfianedus , ßntynicus

yerus Deus.

R. ..gt;4rgumentum ex infisitiaphraßs, yel ex craßt aecitate oritur, Nam in liificc teßimoniu non exduduntur Filius Spiritus fitnclus, quo minus amp;nbsp;lapeßon^fimtynus amp;nbsp;yerus Deus cum Patre, Nam Iohannes difieriè in-“■ ' - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;l.iii.

-ocr page 120-

8lt;J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ARIANORVM RBFVTATIO.

qultyHi tres ynumßtnt.Deinde non attenduntißi yerti^lnoftßiritus, yoca^ bulum Deiy i .Cor.3.primiim generaliter poni, deinde per exegeßn fenßeda-letn enumerationem-yperßmu ßthticr.qua. quidem phraßsßtpius in ßriptts Pau lints occurrir,priißrtim yero inßlutationibits, yt, Gratiayobtsà Deo Patre noßro,e!^ Domino Ießt, Chrißo. Hicyocabulum D« »o» tantum Patriyßd chrißo conucnitßcuralta teßimonia id luculenter probant. Tertio quan-do Chrißus yocaturDominus,idem eß^acß Deus diceretur.Nam yocabulum Jehoua,quodßltDeo proprium eß^Graci yerteruntper xvpoç.Sicut igitur non excluditur Pater in hocmembro orationu^Tnus Dominus leßrs ChrißuSy quo minus eiP ipße Pater ßtlehoua ßu Dominus ,ßcut Filius : tra etiam in priori parte,Tntis eß Deus Pater,non excluditur Filius, quo minus nbsp;nbsp;ipßeßtTni~

tus ille yerus Deus,cum Patre nbsp;nbsp;Spiritußn£lo,

Eßa.^t^.dicitur: Egojum primus nouißimus,eiP prêter me no eß Deus. Iohannes de Chrißo ißa profert,Egoßmprimus nouißimus,A. n^prin-cipium amp;ßnts. Si quis hinc inferret, ErgoßolusFtlius Dei eßynicus Deus, no Pater, non SprritUißanClus, nónne iudkaretur inßnire? Cum igiturßcriptu-ra dicat, Filium eßßeprimum noutßimum,hoc eß, ynicum Deum. Item di-cat de Patre, eum eßße ynicum Deum. Inßper dicat etiam de Spiritußnclo, eum ejße ynicu Doum. Ergo marußeßu eß,Patrem,Ftiium,e^ Spiritumßm-Üum,eßl'e vnicum yerum Deum, no Patrem filum,ÜPphraßn,.Audi iß Yael,Dominus Det« tuus,ßnecdochtce dePatre,Filio, amp;nbsp;SpirituJändo-, ac^ cipiendam e߀.Sic hanc,Tnus Deus öt* Pater omnium.

V.

Philippus »on capiebatnoße eßentiam yelrrinum,ßed De«w Pattem.

Ergo Filius nbsp;nbsp;Spiritusßnlt;dus,nonfrntynkus Deus cum Patre.Sed Pater eß ynicus nbsp;nbsp;yerus Deus duntaxat.

R. non ajßeciatam maliciam inhac argumentationedeprehendd^ Verba Eßentia eiP Trinitat'ts in ea hißoria no exprimuntur. Ergo de rebus tilts nonßtin hißce Philippi yeibts mentio. Qiults hacquaßo eß conßequentia? .An non duo de eadem re,yerbis dßimilibus loqui poßunt? Deinde nonßm-nium Patru,ßd yerum nbsp;nbsp;exißentem Patrem Chrißi ocuhs camaltbus in-

tuericupiebat Philippus, Ergo eßßenttam Patris cemeredeßiderabat. Porrbß non exißit,ß non eß eßentia Pater caleßts Ergo ttmiL eß. Deinde non cupiebat Philippus ahum Deum yidere, quam eum, quem poßea Chnßus in yerbu Baptißni nominat,nempe qui eßParer,Filius,^ Spiritus ßan^hts,licet tantum Patrem exoptabatßibi monßrari..Atqui Pater,Filius nbsp;nbsp;Spiritus ßn-

(dui

-ocr page 121-

ARIANORVM KHVTATIO^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;§7

ÜusfünttreSyettatnißorum^rianorHin confcßione. Er^oiSumUeutnyo-lebatintueriPhilippusyqui ejßt irinus inpeißnis ,ßcuttres dißin^ttf yi~ vof re$ chrißitsßpe nommât,

V I.

In Symbolo dicitu)',Credo in Deu Patrem^^ in ii. 3 x m. christ Mj CÎr Z» Spiritum ßncium.

Ergo Pater efl ynicus d b v s ^non Eiltus.^on Spiritusßndus. Nam yo-cabulumßi^eusytantum Patri apponitur.

E. Nomen, in ituiusprofeßioni^ initio, coUeciiuè, mor£ ScripturtÇ ßcr^yßrpatur, Deinde ßbiicitureuolutio ßu enumeratio ßecierum. ,Ae facrtlegium infandum CP*mtolerandum Filium Spiritum fanCtum^ in Symbolo priuare tßhoc ep/theto, quaß ipßs lt;pto(pie wn conuenidt no~ men Dei,

Vît.

H£cefiyita £ternayytcognoßantteßlumyerttm Deww, amp;nbsp;quem mißf ßi leßmChrißum.

Ergoßlus Pater eß folus Deus, leßs Chrißus aute non eß iüeßolus Dc«s ettm Pat re nbsp;nbsp;Spiritufancio,

R. Hocipßdiclo ^'^rianiyeteresißorumrecentiumpatres^adßtamra^ biemabußfunt^yt oßenderent Filium Deinon ejßDcum, Eßautem merd calftmnia deprauatio dieli chrißi.Eßenim diabolus mendax^Cy* yeraeiß ßmiChrtßtyerba impudentißime corr-umpitatque detorquet. Nam Chrißus clarßtmu inquit ad atemam yitam conßquendampertinere, yt homines y~ trumque cognoßant ytam Filium quam Patrem. Ergo in opere hoc, quodßjli Deo competit, nempe in donatione yit£ atema, copulantur Pater amp;nbsp;Filius,. Hine arntmentum texitur,

Solius Dei eß yitam aternam dare,

Sed Pater (^Filius largiunturyitam aternam notitiaßi,ßußde in ytrun-^ queßxa amp;* collocata,teße Chrißo,

Ergo Pater ziPFiliusßntßlus nie,feu ynicus Cy*yerus Deus. Nonau-tem excluditurSpiritusßnÜus tnamßcra litera ßpe tantum Patrù Fily meminerunt.

Deinde luculenter coniungut^tur in hoc diclo, Pater ^Fibusper coniun^ ^ionem e t , qu£ quidem coniunQio clartßime dücet,tum Patrem,tum Fi~ bum eße s o l v m zJZ«zw De«w yerum,qut eßagioßedus colendus. Non. enim hiedicitChrißustyttc Pattem cq^oßantßolum ejße yerum ynievo^.

-ocr page 122-

88 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;AtlANORVM REFVTATIO.

ilium ycro tmtm non, Nei^ue inquifJeßmiChrtßtim ejjc infivioYtm Dettm, cicnofe-itinere rfJ v n i t a t e m DeiuM. Sed yerba plana fant^ namp;iESvM c n-Ris T V My (juemifißiyco^noßat s otVK de^^m V E R V M. Prudentißimeigitur Sapietia Detißa yerbaprottilit. Derbaenim T E Q_v E M mißßileßmCltrißußtnrßbteciainhaepropoßtioneßUeo~ Y.tttoney s o L V M De«zw ycrum,ßintpriedicafa de ytroque frhie^o : id quod reliqua ßriptura déclarât. Primum enim dißrttßime Filium tarn appellat Deum y quam Pattern, Deinde ^eneralia dilda ynitatem Det adfl^unty non excludentiayßd includentiapotiM PatremyVilium ^Spiritumßnßlum. In hac expoßtione libenterßquor .^^u^ußinum y quihacratione tßam ora-ttonem inteüt^itatque dißribuityquanquam non i^orentyalios nonnullos ex^ ißimarey .A u^ußinißntaxin nimïs eße coaldam y pr^ecipuè propter articulum tÔv . Verum explanatto .^lu^ußinißcris literie eßconßntanea. CÙm autem yerba gt;4u^ußint harK docirinam tllußrenty nonpi^eat ea ledere. Stc inquit: Ordo yerborum eßy Vtteamp;' quem mißßileßm Chrtßumyco^noßcantßolum yerum Deum. Conßquenter enim nbsp;nbsp;Spiritusßtnclnf inteüi^itury quia Spiritus eß Patrvi nbsp;nbsp;Pilijy tanquacharitasßubßantialis nbsp;nbsp;coßbßantialts ambo--

rumyquoniam non duo Dy Patentip'FtlinSy nectres Dß Patety Filittä Spiritusßnldttsßed ipß Trinitasynusßlusyerus T)eus: necidem tarnen Pater qui FiliMy nee idem FiliM qui Patety necidem SpiritusßrtciuSy qui Pater amp;' FilitiSy quoniam tresßntPater nbsp;nbsp;Filius (liP SpiritusßnldttSyßd ipß Trii-

nitas ynus eß Deus. Fßiata amp;nbsp;l)£C reßonßo eßy ißa yocabula y s o l v m yerum Deumy opponi Ethnicis commentiti'ts Dits, quitantttmßiht homi-numß^menta ynecßuntynicus famp;yerus Deus. Neque tllam exp'oßtionem p lane reitctmtis , ƒ dextrè accipiatur, Vt tc Patrem co^noßa ntßolum yerum Deum y hoceßy non eßenumenßeiitiumyt Ethnicorum dijßnty'^ quent mißißiy ESSE JeßmChrißumy hoceßyyerumJlleßiam.Nequeeninidooc paclo Ftlius Deià Di’itate excluiditur. Nam mentio'ofßcif nontoüit iptßtm ßubßantiamyytomncsßaniintelli^unt. .. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ ’

V Iir. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;: .. i-

Orotiai^pax .àl^eo-Patr'eü^Dominoleßchrißo. : nbsp;nbsp;’’ ' ' '

^^^•'gt;ß'gt;lus Pater eß T)eus,Filtits autem no eßynicus illeyehus licet ipß DeusßyyrpoteFilitisXDci.

R. Eßcalumniaßntetia. Paulintè, nota diertißnoß male'diciSpl-’ ritus.Na'mßicr.t, SCripturayproßnönßmsyßipiatißaaUo 'pocabulayDeus Domirtusrlmb Dormrius eß ipßt yox lehöUa. Sc'd leh'eUie app^lliitio ßoli

Deo

-ocr page 123-

'aRIANORVM RSHTATloi

Deo tnf((Cnflit^rifalt;iJ(ribi(it'r.Er^ tarocatPauluileß{m cl^rißum Deum^ quam PAtrem-,lt;!^ qttidem illuw ipfr)n Deufn,qui eß -vnicM amp;nbsp;folti5,fcilicct Wxta dsclarationem ficraßr!ptfn£.

Argumenta,quæ ex ratiocinationibus qui-bufdam extruuntur.

IX.

lQ^nongenult,nec^en!tu4 eß,necigt;mceditynoneßverits quot;Dettf.

Sed y»ttf Deus in ^ßntiii.,nec^enttitynec^enttus eß^necprocedit.

Er^ ille ynus De/*J in ejßntiaynon eß yerus Deus.

Minorent prohanf.Qwa Sententiar^ dicuntycßentiam non generare.

R. Minor eß cdlumnia. .Nam ira ynitas efßnti£ aßerirur, yt nonßpa rc-tur y neque excludaturperßnarum dißinBio . Nam lUa yniras non eßalius DeuSynon aliud quidd.tmyquàm Patery FdiuSy Spiritusßn^us. Extratres perßnas nulla ynitas eßenri£ imagirtanda eßy extra hanc ynitatemy nuÜA tresperßnse diuiniratis imaginandstßnt. Cauß eins rei eßy ^wd ytra-que in yerbo Deißtntmamfeßatay nepe quod ynicus exißaty amp;nbsp;quod nthdominusßnttrcsyPaternimirumy Eilius SpiritusßnSlus. Indßincius eß Deus yßynitatem ße£les. Dßtnciißnt Pater Filius y Spiritusßn^ dus y ß perßnasße£les. Imo ipßemet .Ariani noui eadem profirunt y licet poßea more hxreticorumßemetipßos rurßs deßruant.Nam tres inquiuntycße ynius naturx, dtuinst'.Natura autem diuina amp;nbsp;eßentia diuinay idemßunt: Ergo idem dicuntquod nos.Nam £quipolletißa-.Tresßnty^^ ißi tresßnt ynius naturx. diuinst. siedelnde noßra loquuriOyTresßntperfonsey yna eßentia diuina.H£C ideo credtmus proßtemHr,quiaß:riptura ea docetylicet ratio hu mama explicare hoc myßerium nequeaty quomodo Deusßt ynus, tarnen tUe ynicus Deusßnt tres, Pater nempe, Filius amp;nbsp;Spiritusßncius. lUe ynus Deus nullus eß,ßnon eß Patery Films Spnirusßandus. SicPateryFilius çÿ* Spiritusßndus nonßntyß nonßintynus ille yerus Deus.Mcntiiltur igitur.ylriani ißiy quodtalis à nobis conßituatur eßenti£ diuin£ ynitas, à qua perßnarum dißindioßtpenitus exploßt.

Probatio Minoru non ex peyßieuo yerbo Deiyßd ex Sententia riisßmi-tur. Cum autem hocßrmyß.erium quoddam yidebyariantßentcnti£. Nam aliquiy'oeem Eßcnti£ abßlutiyaliquirelatiue.accjßunt.Certu autem ex yer-lo DeießyPati-emgenui/ß Filiumy^ Filium eßegenitumyamp;Spiritumßin-dumaPun-e amp;Fdidprocedere. Quomodoautem idfadumßtyelfiatyratio-ßs captum ^(^^t, ^mqu^ ob caußm ea iif parte ßntentix non congruunt, m.iy

-ocr page 124-

JO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ARIANÜRVM REFVTATIO?

n}itefnp!j dic^ra, Ejjentiam^enerarey rej^iciiintj^erßn^y^^ dißitt^j öionem.'^^iimhocar^u/ncntHm^Unttmeß.

EilimDeieß^enitu^.

Filiui Dei eß ejßntia, eßres 'vina-, wn efißmnium autb))antaßua. ItcM eß Detis.lßii, dft£propoßnones ex -verbo DeißntmanifejU.

ctMingenerat.

Spinoßtates qttai ratio humana mfcrt, ^fautatuv tßiM myßcr^ modurn', re^adiaivMzquiaßriptitm eß^Matier,id eß,ratio clt;ica m Eecleßa taceat. Jie-•uelattsin Eccleßa Deißmiis cotenti.Item.)Q:uifirutaturMaießatem, mctar aßoria. Etß.cutMu^ußinM inquit,Cdilo tonante,rartlt;£ taceanr.

Qaan.do antcmalij defendant ißamßntentiam,Eßentiam non^nerare, reßiciunt commanionem nbsp;nbsp;Dnitatem X^eitatts feu natur£-.neque tarnen eut

inficias, Patrem Filtum^^eneraß'e, Ftlium eße natmn, SpintumßtnÜum ^rocedereab ytroque, hofce tres vnius ejfc nature diuin£,ßu.igt;nicum yerum Deum.Vtrüßntentiaiam in hac dißutatione Scholaßicorum, an cf fentia^cncrct,ßt ßanior,amp;minus reprehcnßoni obnoxia,çandidi.Ee3:ores. non diffeile iwiicant^

Improbè autem faciunt Mriani, quod ob boquutionemdemodo ^eneran-di,ipßm do£irinam de ynitate Dei tribusperfonis couellunt. l^am Ecele-fi£ noßr£ ytrunque exßcru Uteris palam aßerunt çi;' proßentur,ynieu eße Deum,ç^nonplures,Ettres eßepcrßnas,qt(£ßtntiUe ynieus Deus,amp;‘non alius.Non excluditurynitas aperjönis,nequeperßn£ ab ynitate. Sicutenim veclè dicitur,Hi tres ynum funr.ita etiam re^-é dicitur,Pnus Deus eß Pater.,, Filius Spiritus fnéîus. Mdhancdoclrinam ipft ratio bomintsalliditßd, yerboDei firma fide acquiefiendum eß.H£C deßeciofißimo nouorum^ria-^ norum ar^umento dicdafufficiant..

non^€nuit,nec^nitus eß,non eß Pater C'hrßt\necFiltusPatris,nes Mediator.

Sed ynus Deus in eßentia,non^enuit,necgenitus eß.

Er^o ille ynus Deus in eßentia,no eßPater C}srißt,neeFiliM PatriS,;nec Mediator^

Minor iterum incumbitißifundameio^quiaScholaficidicant, Eßentiam non p-enerare.

o

R. Eß idem argumentum cum precedente, nbsp;nbsp;procedit tantum ex mali^

ttßi exagtatione loguutionis , qua yßßnt Scholaßici in exfilicatione gene^^

-- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„ rationis

-ocr page 125-

’akianorvm refttatio. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jr

rationU dtuia^, cuiw quidem reimodam ncmo ]yo/nmum œplicarep'Oterit. Sicutpr£clare inquit^mbi'oßuf , Licètß^ire gu^d natn^ßt^ nonlicet dißu-teve^ (juomodo natutßt. lUudmihi ne^iire non licet hoc quicrerc nieum eß, ^ßcalamnia : quia non aßeritur talió Vnitas-^ßu faits igt;nui DEVS quißtalitis,quam Pater^Filiiis,ç^ Spiritusßncdus, Sedpro-ßtemur Patreifi, nbsp;nbsp;F ilium nbsp;nbsp;nbsp;Spiritum ßnclum, eße V nicum nbsp;nbsp;yerum

P)eu,quißcerto yerbo (liT*patefa^ionibus declarauit,neceße aliujohan.io. Chrißits inquitiE^o nbsp;nbsp;Paterynumßtmus.^itßeynum eßcum Patre^ ye-

fum non excluß, Patru i^tilij dißinllione, Etperßicue loannes inquit^ Hi tres ynumßnt.Tres audu eße^i^ tarnen hi tres ynumßnt. Non eßyni-tas abßue tribus, nbsp;nbsp;nonßnttresabßue ynitate. Häfcnon docet^rirhmc-

tica,non ratio in capiteißorum ^rtanorum :ßd ytrbum Dei, cuiomnes te~ nentur acquießere ^ t^nonßrutari^ quomodo h^cßnt ptßibilia. Nam va-tionituamp;camp;CA nuncpiamerunt poßtbiiia,ßdeiyerb innitenti yerbodiuinOf cefta nbsp;nbsp;immobiliaßnt.Simul etiam accurate obßruetur,quod nbsp;nbsp;ßpra mo-

tf^i} yocabulum Eßentia, yßrpari alias abßlute^ hoc eßpro naturaßu diuini-tate:alias yero relatiue quando perßn£ conßderantur. EJas diuerßsß^ni-ßcationes ißt noui .^Enani ^reßue ipfas ßmul neßtrteamp;* petulanter con-fundunt,

XI.

Q^ynum eßentia ,trinum perßnts proßtentur Deum nullum Deum proßtentur.

Sedhocyosßdtts.

Er^o nuUum Deumproßteminl.

JRatio Maioris eß^ quia ynumßn^tis Deum,qui nonßttres, nbsp;nbsp;tres, qui

non ßnt ilia yntca eßentia.

P. Maior nullam habet conncxionem ßrmam.Imb mendacium eß.P^am ßcr£ literx, docent,y/ium eße Deum, nbsp;nbsp;tarnen eße tres, Patrem, Filium

Spiritumßnctumjdeo iuxta yerbum Dez, yerum Deum docemus, inuoca-mus, ^proßtemur. Siyero .Artani ißi iudicant, yerba quibus ytitur Eccle-ßu, à rebus quits traditßcra Sctiptura dtßtdere, monßrent dißrepantiam, C'* ßceantmeltoresloquutiones.

A nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ XII.

Scriptura non appellat Deos,nonßnt appellandi Dij.

Jßos treSjPatrem nemß,Eilium ^SptritumßnClum,ßriptura nußiuam m.ti.

-ocr page 126-

92- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ARIANORVtt REFVTATIO.

appellat Ms Deos.

Er^o hi tres nonßtntvnus Deu«.

R. Plu^i»concl(tßoneminveritur,qHamprjemißisineß. HScßquitur', Er^o noßtnt tres Dtf. 'tdque 'verum eß. .^itqui ißos tres non eße ynkum ilium

'verum Deum,expr^mißvs nofequitur. Namßripturaßcra cuilibet per~’ ßn£ atti'ibuit ißud^enus^^quodßtDeus: non tarnen tres eße Deos docet,ßed 'vnicum duntaxatDeum,qui eß Pater,Filiuf Spiritusßn^us, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘

XIII.

Vhi non eß do^rina-,quod yntußt Deus Pater,qui per Filiü àpeccatis nos rede^it,ibi non eß doclrina de mijericordia nbsp;nbsp;iußicia De/.

Sed qui docent, Deum ynum eßentia eße, non habenthac yeram de Deo doctrinam.

Er^o hi de mißertcordia iußicia Dei nonpoßuntdocere.

Nlinoremprobant,quia neßitur,an ißa eßntiaßt Pateryelmater.

R. Confundittos blaßhemum Dominus.Mmor eßtetra calumnia : quiOi non docemus eßentiam Dei,ß yox Eßentiie abßlute accipiatur ,pro Natura ß:u Diuinitate, in qua nonßt Trinitasßeu tres dißinciif perßn£,'Kel,yt loqui-tur Scriptura, Docemus yntcum eße Deum, qurßt PaterEiltus Spiritus ßnclus,amp;* non alius.Itaqueyntcus illeDeus,qucm J^etus ac Nouum Teßa-mentum,omneßque orthodoxidocent c^proßtentur,eßtlle ipß Pater,qui nuit Eiliumt^ eßFtlius,qui^enitu5 eß à Patre:^ eß Spiritus ßnClus,qui à Patre Ftlio procedit.

Si y erb ar^umetum ad ludaos Turcos accommodaueris, locum ßane ha~ bebit.Nam etßi illi quoque ynumDeumproßtentur,tarnenperne^ant eum i*. nicum eße Deum, quißt Pater, Filius, Spiritusßn£ius. jdeo de Tnitate ffeinonre^eßentiunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

xiiir.

Si Deus ynus eßntia nongenuit,yana eßredemptio,ßdes,inuocatio.

Sed yos Deum ßnumeßmtia,dicitisnon^enuiße., Er^ononeßredemptio,ßdes,inuocatio.

, R. Maior non eßßrma.Nam dicere de eßentia~,non tollitTrinitateper-ßonarum . Percalumniam ißtur hanc loquutionem, laceront noui .y^rirmi. Q^ndo enim dicitur,Vna ß eßentia, Tnus Deus, nonßt exclußoperßna-rum ab hac Tnitäte,ßeu Deitate. Nam tàli modo eß ynicus Deus, yt tarne» ßt Pater,Filius Spinïitsßndus, .1 tem, eßßtynicits tantum Deus,tarnen perfiniK aonßßcbnfußi^ß eßartinl^s non ràtiof}krfedfidçf,'' c • ■ ?

-ocr page 127-

ARI AN o R V M R E F V T A T I».

i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;M‘tnorem.NAtura.mdtuiniimßue Deitatemßcutamp;* ipßnout pria

nt loquuntur^dicimus eße VrMrn./:ommunem illù tribus-^Parri^Filio amp;nbsp;Spt-^ rituißnch.Sed tresilli ita difimgnnturjVtßtPater,ßtFilius,ßt Spirtttisfanimus,quittes ßntres exißentes,nccßntconfundendie.Pater non eßFiliuSf neque Ftlius Pater,neque SfititusßnciU'S-vel Pater,yelFdius.Nam ßriptu^ raßcra inqutt,eße tres.^ßtlominus ißttres,ytdiciu efl, noßuntplures Dii^ ßedßuntynicus i^yerus Deus, contra omnem ^rtt\)mettcam dFT' YAtiocma^ ttonem omnium \)ominum.Quia de Deoß^tttendum loquendum eß,ßcu-’ ti in Kerbo certo eß tradttum patefaclum.

XV .

Qm docet ynum eße Deum eßentia,^ trinu injierßon'ts, conatur ynunt yerumDeum Pattern, cum y nivenitoeius Filioabolere. , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. •--gt;

Sedyoshocfacitis. • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;Z'gt;

£r^ tantum ne fas committitis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' ? ■. Ö' .«

) Ji. Maiornullamhabetconnexionem,(i7!falßßima eß.Naßitut autcfn exiüa calumnia i^rianotum,quemadmodum amp;ßetaque alia argumenta,quod dicant fcholaßici, Eßentiam non generate. Sed yßque adjaßidtum hoc inculcandum eß. Quando Eccleßa chrißi ynitatemproßtetur,no exclu-dittrespetjonas-.quando tnnttatem docet,non excludit ynitatem.Vet'um ißi ctiminatotes' eßentiam à tribus petfonts malicioßdtuellunt, ac reuera dia-boli artem imitantur,quimutilatadiclaChrißo obiiciebat. Sic ißißiritus, tantùm hancpattem arripiunt,Vna eß Eßentia diuina , qu£ tarnen concor--dat cum hacotatione,VnuseßDeus..yjltetumyero,quodadditut inEccle-ßia otthodoxa,Tr€s eße, Pattem,Filtum nbsp;nbsp;Spiritumfancium,i^f)ofce ttes

eße ynum,ytinquitlohannes,ßuynum Deum : nam idyult ^poßolus : id inquam ißi Nebulones omittunt.Ita catpuntpriorepattem eins âoèlrinlt;e,amp;* p6ßetiorem,ßne qua prior lUa pars non exißit,pr£ter^vdiuntur.lDe Schóla-ßicoritm autem fententia antea diximus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

■ '

Qm quatuor eonßituuntpeßonas diuiüitatis,impièfaciunt. quot;'■ow V.

■ Sedquiynicum dicunt eße Deum, tarnen tres perßnas, qudtuorfa-auntpFrfonos. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Er^quatemiratemaßerhis. ' ' gt;

Ji. Minor eßfalßßtma.Nam yerbum De/ docet ynicu eße Deum, Î70I fF’eijPrffr/'WjöT* Filium‘^amp; Spiritum fanclum eße ynicum lüum Deum, idohan. 5 dtaque noßunt quatuorpeßonie,fed tres tantumperfona,, qu£ tres ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mail.

-ocr page 128-

,94 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A,!ér A N Ö R V M REPVTATÏO,

peyfinaßtniifniaüs yeruf Dcmî- ïn hacpamv tfii ^yiAtiißtcrx ïîriigt;tuy£ bellummferunt,amp;*fine'MuJà blajfhemant, NamMtnor non.babetylUm jirmantratiocineitionem.

, amp;imiles mepriASÿ^nunt, quando dicuntjScriptnra inquif. TrèsJuntynus. Zj^o WM« Dew« »0» eßrrintis. obßruet Leäor yertiÿnofisißosßtritufy çontra wantfeßißimtim textum infanientes, bb^hejna yerha ex impu^ r4Spabtnscrucia»tes.''\'.\.

lt;5 ■' X V ii.gt;. oquot;.

SabelliM ita docuit.^enit:oremy^enitum procedentem,eße Trinomiwn.

F.rgo yoseßtshieretici.

«S. Ktde quid factatcalu/Nnia^ No dicimus rsominetenus tantum efß tres^ yt Sabelliiys inßniebat: fed Patrem,Filium Spirttumßncium eßetns res cxißentes,nonßebira qu£iLt»i,non diuerßim habitum ,^eßusautreprxßn~ tationem vnitys duntaxatperfondt,,ßd tarnen ißas tres res cfß ynum T^eum-, nonplures. Non Ridern tuxta cab^inoßm cuiufquam homintf mentem,ßd iuxta Verbum Dei, quod credendumeß, licetomnis omnium creaturarum ratioßoc myßerium diuinü, ncmpe q_v o m o d o De«#5y7f Vnwgt; tarnen tresßntperßn^ ißtits Vnict Dei,aßequj explicare nequeat.

X V I II.

Patres^ quißatimpoß ^poßolosyixerunt.,docuerunt Vnum Deum eße Patrem^non dixeruntFilium dt* Spiritum fangum cum Patre eße lUum yni cum Deum^aut trinum eße Vni^m-,(F*c,

. , £rn yos erratis.

o

7t. Neqtiirer malicioß hofce Patres citatis.Nam Martialu ad Burde-P^alenfes inquit,Sola trinitas in Mutnitate Vnitattsßipßmnouit.Ite^ Rurßm trtnitate in Vnitatedeßgnauit.ltcmt Vobis Vnus ^tdem Dens y qui cuncla creauityPater:lt;^ Vnus idem Dominusper quem omnia fa(daßntyFilins eius leftó chrißns: ^''Vnus ideque Deus Spiritusßnciusyin quo omnuf,ßsb-ßßut.Ethxc /»PERSONIS tria diuißyin diuinitate v n s De^ indiuißts eß

^rnobins ßtper Pftl. i ^^.lutiuit: Ita Trinitatem in y na DeitatCyCon-tun^tyyt tres yeredicam eßeperßnas, ^ynam yere dica eßeßsbßantiam, Epiphantus lib.z.tomo.i.ConßtemurTrinitatemy Vnitatem in TrimtatÇy Trimtatem in V nitatCyVnam Deitatem Patrtsßthi amp;nbsp;Spiritusßn^i,

XIX.

, .Vbicunqueßntyarix. loquutionesde eade/ff re,ibt cß errotty nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- •’

Veßra loquutiones de Deo yariant. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-1. . v nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

'Ern

-ocr page 129-

AMANORVM-Rî F V TÄTIG,, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;95

Je JDco. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

JUtnorprobatur, quia dicittf,Tnu»t eJJè'Deum ejjèntia, trinum fter-on'tg. Item-, In De«? cjjc dißmciasperjöna^.ltent alius alùer i/ocabula £ß«)i-ttjiamp;*Subßantiicmtcrpretarur. ',

H. Udaiorfttlßeß.Nam'vbtTH.’rborum yariafionan mutai res ipßts,tbi non eß en-ov.'Eanàem rem aliis yerbts Prophetdijaliii Chrißus.,altu ^poßoli exponunt,?^^* tarnen con^uuntin rebtiS^equeßnthiXrcMi. gt;

kAd Minorem; In rebus eß conßnßs, licetyevba amp;nbsp;declarationes inter-dum yartent, ^Alius enim alio tlarius loquirur:ßc interpretationes ali£ ßnt cortcinnioresaliis^.^Attamen/inynico quaßßöpo collimat, nempèyt aßerant ynum ejß DeumyÇ^Patrem,Flium Spiritumßnüum eße ilium ÿnicum T)eutn.^'tquiyero haße resperuertunt{idquod nefarièaudentißi noutKAri-ani} lUißne omni dubitatione iudicandißtnt hlt;eretici,pr£ßrtimßmönitipev-ünaciterinerroribuspeyßßantK. . v . ,

X X K nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,1,-

KAbßrdanonßntaßerenda. . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-rv

Si Chrißus ideg ymts Deus eßeum Patre, quia eß ynius natura, yntt* ertt idem chrißus cum KAbrahamo patre ßo, quia ynius natur amp;nbsp;eß cum illo,. Notah£cyerba,.\

Ideo chrißus non eß ynus Xyeus cum Patre..

H. £cce hße yerbis ißißiritus, yeluti ex o.pacaßiaßielunca caput exe-runt,atque dcclarant,ßß caput Arii exßy^ia palude iterum in hanc lucem proferre.Nam impudenrißimo ore eßutire nonyerentur, Chrißum non ejß ynu Deum cum Patre,Sedeuripße Chrißusinquit lohan.10, £^o Pater ytiXiA ßmus ? Ct^dicit lohan.i^.Pater in meeß c^o in. Patre i Cur Thomas tnquity dHominus meus Deusmeusl Cur Iohannes docet^Hi T K. E Synempe Pateryxl^oc Spiritusßnclusy v n v mßtnt?.

Deinde ad Alatorem reßondendum eß. In rebus diuinis aliaßntabßur-daßdeiyalia rationts.Abßrdaßdeißmty qua inßerts literts nonßunt tradi-ta.£a yero yitanda Cll* fu^tendaßnt.Abßrda yero rationes, inßterts literis-cauerinequeunt.Namßdei artieuliomnes, coram ratione homtnum ßnt ab^ ßrdtyeamque ob cavßm credendiynonßpientta ^rominum iießimandißnt.. • Tertto'ad Minorem'.Amentes Arianiarehus humanes ad diuinas ar^u~ jnentatur) in quibuseß diuerßßima ratio :/dquod omnesßina mente pr^di-diti norunt.Inßpco'reÜßime ßquitttryChrßus eß exJan^uine Abrahxpro-

eßverus homoyÇ^ habetcamemßin^uinem,anjmamypcr,ind'e:_

-ocr page 130-

'ARIANORVM REFVTÀTÎO.

yr Pater ^l’ral^ani,ficetperJôna dißincia fit,e^ non ptfeccato orr^'naltaut a^uali exfefè deprauatn5,yt J^braham.Sic ettant oiJtma nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;con-

fequentia dicitur, Filiw eß-^enitn« à Patre^Prko films efi 1)eus,cflcoeßen-tialts Patri.Pr^terea nihilpoteßejjè deeß^ntta Pat'is yßu^eiißiem natitr^eç ycl coeßentiale Patri, qMomodocttnquè alicni libeateßcrrc,2uod noßtDeus.

TtXÏ^

Ordo eß inter mittendem nbsp;nbsp;nbsp;niißitm} -^ ^- -y ■

quot;ErKo noii eß Deus trinus. ■ r 'o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' lt;

Deusyultinuocariperfilium, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\ '' 'tx.

Ergo Deus non eßtrinus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ • i' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ if.

R. NuHa eßconnexio,eßq((e impoßura ,ßcundum non caußam yr cau^ fam.N am dicla de inuocatione,non loquutur de ipfa eßntia Det-.yeritm de officio. Sic autem fie Deus reuelauit, quod folusfiltus, non Parer ßrfaclus homo eiPiiiciima pro peccarts totius mudi.ConßitutuS eß igiturhiepropteiator generis humant,Mediator Sacerdos,in cuius nomine pieces funt oßet edx. Licet tarnen etiamadipßm Chrißum inuocationem dirtgere, atquepetere, yr propterßtumßnguinem pro nobis eßußm, nos dementer reßietat fal-uet.Licetdtcere, leß Chrißefili Dauid,mifercre mei.Item : T)omine leß, ßfiipeßiritummeum,lt;^c. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' t ''' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

Deus abßlute acceprus,nongenerar,yt Sophißx affirmant, '

Sednon eß Pater DeHs,qui nongenerârir.

Ergo docirina Sophtßica euertit docirinam de Deo,

R. Sunt quatuor termini ,amp;fallacia in noce Deus. Maior enim de na-Paraßu Deitate loquitur, Minor de perfon'ts. Mc ricceffe efiin feras lireris obßruare,qu£ dtda de ipft Deitüte, amp;nbsp;qu£ de peffnis dtßinSe loquantur: quam quidem regulam tßi ,^riani euerterc nonpotèrunr, Deinde in Maiói' rifimpliciter hocafarmatur, ynam eße deiratem communem tribus : amp;* ru-diores monentur,generationemfie infacru Utens eße reuelatam,yt adperfi-nas,

-ocr page 131-

ARIANORT« IMTTATIO. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;97

nAt wfefAtUY^ncm^e aiPawntf ijui^eneratfilui, AàPiltHm-^ qtiinatifr tßfoliii.PAter emni »p» efi^eneratM,jiec Spiritusßinüus cßnaMSy qui habet Jùarn proprietatem in procedisndo ab ytroque. Malitiofè iÿturhanc I0-quutionein tfii^rianiexagitant. Etfiautem Scholaßici dolores qu£daw. nimüßibtiliterdißerunt., tarnen dißernendumeßintereayquit reBè dida funtyamp; inter ea,qu£ palam ßntfalß.

XXlIll.

Deus Pater nihil quicquam nohißum a^ity nißperpiHum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

fil^**P^ter eß Deus y non Filius Spiritus fanBus cum Patre ßnt y nus nbsp;nbsp;-verws Deus.

R..Anteeeamp;esfalfum eß.Na Geneßi.Elohim délibérât, Faciain^ inquit, homine.Ergo Deus Pater,Filtus amp;* Sptritusßnüus,tbißmula^untdc homi-ne.SicPater inquitMarth.3. ry.Hic eß Filius meus, amp;c. ibi PrfZcr ipfedo-cet nos immediate de Filioßoyeitmquenobts exhibet.Deindc dicfa fcriprura de officio -vniußuiufquepeßna non tolluntneque deßruunt communemßu quot;vnicam eßentiamßuDeitarem.

XXV. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'1/.

J^numpofjunteße multiynon -vnus.Nam -vnus ^-unum dijferunt.

Pater nbsp;nbsp;Filius -vnum juntyDeitateypotentiaiatemitate,

Er^o non imus (îp idem Deus eß Filius cum Patre.

DecLiratio Minoru additur, chrißus eß ynü nobißu natura -vel humani-tate,non-vnus.lta etiam cüPatre eßFiliusDei-vnü natura , no-vnus Deus,

R. Multiplex eßimpoßura in hoc argumente. Primum enim à printipio philoßphico, quod locum habet in crcaturisyad tpßm crcatorem proccditur. /tatiue Maior tantum de creaturis loquitur, non de rnitate eßcnti£ Dei. Si yero ad Deum referendum eßet, reell intelli^cndum eß'et, nempeperfo-nasnoneßeconfundendas. nonenim eßynica tantumpeifonaynius Terz Dei,fed eß ynus yerus Deus, qui difiinélts tribus, Patre, Filio, Spi-, vitußn^o, inßeris literis exprimitur , fiue ißos tres yoces hypoPaßs,perß-nasyfiue v!fis-Àp.tva., exißentia,ßue alits conuenientibus nominibtis.

Deinde, in Minori eßinfifficiens enumeratio proprietatum eius yni-tatis y qua Pater Filius ynum funt. Nam exißentiaßu eßentia quoque ynumßnv. id quod callidè ißiyeteratores omitrunt.Ratio firmtßima cß,quia ficr£ litera de Deo, ybi non expreß! de diftinbUu perßnis loquunturyfimpli-citeraffirmant,ynum eße Deum.Er^ illi tres, quos alias dißinÜe nominal ßn^ajcripturayßntynus tUe De«î, de quoprimum praceptumait. Non

-ocr page 132-

$3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ARIA N OR VM RtFTTATlO.

\)(ibcbti Deomlienos. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■gt; nbsp;nbsp;nbsp;\ .

Declaratio Minoru dißimile adfert. nihi/fgt;rob/tK Num 'FiltM Dei neqaaciuetm eß mît nobißumyßcttteßynttm cum Ÿatre.N((W de chrtßo di-cicur , Plenitudtnem diuinitatu in eo habitarc fufjMTiKuç. Nisc proprietor nonconuenit Petro autPaulo.Ita etiam nonadmenßram chrißur acce-pitSpiritumßnclum. ComprchenditurDliur D'eii'nprimopïtecepto, in tîlo iHußri dicdo , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tuus nnus eß:Item,N^ eß alius prêter eum.S cd la ~

cobiir,Iohannes.)noncomprehenduntMr tait rationcin tßtrdrciis nißquod 'eum Dcrum Deum a^oßere(^ colcre dchent, Conclußoi^iturar^umenti Priant yanaeß.

' nbsp;nbsp;Filins non cßynur cum Pâtre quia tres ßnt. Inde hoc ar^umentutit

extruitur.

Tres nonpoßunt eße wuS. quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' lû. i'ii' u -■-* v; ;

Pater, Filius nbsp;nbsp;nbsp;Spiritiuifin£iusy tresßnt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;nbsp;' u v /

Er^o Filius non eßynus cumPatre,nee SpiritusßtnUus.

P. principio ^rithmeticoyod ipßm eßentiam atque maießatem Dei, nonyalèt cQnßquenti'ä .• OS Domini dociet, tres eße;Vatrem Filium Spin tum ßtnäum, ify* eße-ynum Dcum, qui nonßtaliuSy quam Pater, Filius Spiritusßtncins, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;nbsp;f .. uc lt;nbsp;.

Deinde norandare^^ulacß.^lia di^iaßripturx-loquuntur de perßnis, alia dcTnirate Det, eaquenonjetpßi euertuntacdeftruuntyfedpotiusdccla^ rant confirmant.Blaßhemum igitur do^ma eß ißorum ^rianorum, Pa-trem, Filium Spiritumßn^lum non eße v n v m Dt'«/«. id enim mani-feßis expreßir yerbts aßeuerant. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j a

, ChrißusnußuamßmpliciterdiciturDeus,ßdtantum reße^u Patrisii-citur Xyeus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;''

Ergo Filius Dei non eßynus idc Deus cum Pane amp;nbsp;Spiritußancio.

P. Ex falßs aßeuerattonibus falß conclußones gi^untur, Falfitmefi, Chrißumßmpliciter nußqua Deum appellan, Nam Thomäs eum ßmpliciter lehoua Deum appellat,Dominus,inquit,meus,?i7*Deus meus.Ite, Rom.

('ßfuperomnia De«i benediBus inßcculaJEebrie,. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;creauit o-

rnntaDeuseß.Loquiturautemde FilioDei. Deus ipje yenictç^ßluabit »OS. Eßi^i^.T^ocatum eßnomen eius,Deus forns,^:l^.

Falßtm çjz» hoc eß Filiumßcmper tantiim rcßeclu Patrts Deum did.

Nam

-ocr page 133-

_ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ARIANoRVM REPVTA,TIO. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;99

quodadperßniUyJäcrafcripfura ftonit difiinCiio»et}t Ycldt'ionenn ad ipfrm u ssi Dtz a/firttMt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cj]p Deftfft, quißrprimun

amp; n/)utßifMUi, ipr^rer quem non ßt Deus. Er^ Fibus amp;nbsp;Spiritui -ßncius non ßunt abus î)cus ^prætei-cum Dcum quiettam Pater eß.Q^ t^iturßacra yox dtfiinbièponit, amp;nbsp;qU£ coniun^itamp;ynit, nonßunt confun-denda i y el ne^anda .Tres ait eße Patrcm nbsp;nbsp;Fibum nbsp;nbsp;Spiritum ßan^lum,

amp;' tarnen ynum eße E)eum.lßa quidem ratio humana metiri iwnpoteßßed ßdes myßertis diuinituspatcfaUiS ?i^traditiSyycritategt;n trihucns,copleäipo-teß.Fides cm in non abßerretur abßurdu rationii .,ßd claro ycibo Detßm-pbeiter dtreäeaßcntitur.Deus eni/nßipientißimus yeracißimus ne~ quaquagt;n»fetitur,^udio quidem nobu obuci,Fibunj eße Deurn de Deo^e-nitum^acyerè ißa dici credo,fid hicdepeßnu dicitur-oiba yero diciaßmpli-eiter de ipfo Eß feu exißentta Dez loquuntur, atque ynitatem yr^ent. Eo autemißi Priantßuos cuniculos aßute a^unt,ytßbruant hunc facro^ ■fancia Scripturie, z^F'fidei articulum, Fibum eße ynum Deum cum Prffie

Spirirußncio.HincporroilbsBriantsßquetur, Fibum eße inferioren^ iyeumPatre,€ßeßaquadam ^ecubarirationc d e v Hyita quidem, yt non ßt ynicus yerusY)eMs cu Patre Spiritußncio..gt;ifttendari_^itur Eccleßa Dei,quataf prdißi^ias^riani rnediCetur in Eccleßa Christi ,mirißci!Sßm stnßdits,ßar^ere.aperte enim ißi ^riani iaciunt hoc fundamentum L.fPa trem, Fibum Spiritumfancium non eße ynum Deum A)eitatem quidcnt

Naturam conceduteßc comunem ißts trili-us,perinde yt tribus hominibus ipßt humanitas eß eadem feu cominunis.Sedßmibtudoab hominibus ad eßen-nam atque maießate Dei inconueniens eß. Nam creaturamßcß Habere fertumeßiipßm yerb Deießentiameodemmodofe habere, nullus .trianus, nequeßiritus mali^nusfrobare atque euinecre yUn arp^umentis po-terit.Peferimus autem nos in hße articubsßdei, non ad creaturas, non ad ra-tioanationes cerebri humani ,ßd ad yeibum Dti reuelatum, quod inquit y-num eße P)eum, de hoc ynico Deo dißerens, nommât Patrem, Filtum (llP Spiritum ßn^um.

XXVIII.

. Fbicunque Ueus abfolute in feripiurts eßpoßtus,femper eß Pater. , Er^oßlus Pater eßynicus ]5eus,non Fibus,non Spiritusßanclus.

R. Rebula .Arianorum non eßyera. Sed hiecrecula Eccleßtn Dei, quot;vent tß^ßrma, Fbicunque yocabulum Deus,abfilute in fcripturis ponitur,nec ßtdißrte mentiopeißnarum, tbi nonßolum Pati‘em,ßd Patrcm, Fibum c nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;“ n.ii.

-ocr page 134-

100


AKIANORVM REFVTATIO.


S^iritumfangum complecfituy : yty^udilfiatl,Domintts Deus tuusy Deia quot;VMS eß.Non habebu Dcoi alienos.Dominum Deum tuum adombtSy ei fob fruits y i^c. Nam hie Deus y tali modo in fcru bterts exponitury quod ft PateryFibus Spiritusfn^us y^ in mundi ereationCyin colleciione £c-clefy tn re ventrattone y in donatione -vit^ siternHyac fmibbus operibusy partpotentia amp;*maieflate contun^unturyacconfntitEcelefdi Dez quot;vnani-mt,s fdts confefio omnium ttmporum i/dquodabo locopaulo copiofus expbeauimus.

obfruandum denique hocefiy Arianos nouos, more forum maio^ rum.perplexè truneatim de Deo loqui.Itaqueah ipf iure exi^imus, yt tnte^ram docirinam deDeOyperfieuis yerbts proponant,^ infnvubs partibus fetuoluaramp;gt; txpbctntynonßudeant ambi^uiratibus obfuritatibus. Dicant clarcyqubd Ftlius non ft is Deus y qui Pater eß quabs ft Deus Fibus y cùm non ft ilk ip ft Deus y qui Pater Spiritus ftnÛus eß •. quota ^aduyytl quaratione Ftbusyquo addiuinitatemyft inferior Deus tpfiynico Deo Pat-eyciim non ftvnicus çgt; yerus Deus Fibus Dei, an ft alia ratione poßerior Deus y^quomodo ft Spiritus fnedus Deus y cùm non ftynicus Deusyqui Pater^Fibus.CÙm enim earnproprietatCyynicum ^yerum ejf Deum, tantum tt ibuant Patri, earnquCyinquam yproprietatem Ftlio (it* Spiritui fnlio adimantydteendum eßplane, an fntordine fecundi yel tertii Dip yyelntineupatiuè tant'um hocipfs epitheton adfribatury aut alio modo? Vbife tabpaido prodiderinty iudictum quoque fum, ex verbo Dei coa-fefione Ecclcfsi accipientyquale merentur.

Pl avenus nouor urn ^Arianorum falfas erroneas doBrinaSyContume-liofts in F ilium Dei Spiritum fantluyrecenfiy^ ar^menta exeußiy qust parrim ex inf itiacraßaamp;-aff edatay partim yero ix manifeßa calunia no-funtur.Doltndu autem eßytnueniri homineSyqui tarn tetris portentis applau-^ fum prdobentyf^ orandus Deus eßy-vrißos nouos .^irianos confundat, ac fa doclrinam de fua ipfus exißentiayincorrupta in Eccleft fa cufodiaty idque pi Opfer inuocationem nbsp;nbsp;nbsp;vlorifcationem nominis ftfan^bfimi ^y^men.

erè enim nouißima nunc invruunttepora, in quibus diaholus omnus veneris corruptelasau^vetyytquamplurimoshominesficum inatemtiexittuabripiat, Blafhema yoces in Deum, quibus ilfiimmundiporei, nbsp;nbsp;rpfm Deunt,

Ecclefam eiuSytecle dehocarticulofentientemyconfgt;uunt,tam fnttetr/e (i;* horrend£,yteas referreabhorream.Nam ißum Deumyqut ftynuSy^ft Pater,Fibus nbsp;nbsp;Spiritttsfan^us,hoc eßf trespeif nut, aiunteff yerfpellent

Deunt,

-ocr page 135-

D. ALEX. AtESri DE TRINITATE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;loi

DeuMy qui fe interdum occultetin -vno^ interdum -vero dilatet in trihuó peifi-nus.Et hunc Deunt,quißt ynus in tribw,nihil vnquum e^iße,'vel yerbo yel o~ f ere,nee habere Filium,neeMediatorem,^ nihil dtffcrre à Deo Baal, Moloch, Bjrho, Turcieo ac/tidaico. JVcque eße ynum Deunt Patrem chriß i, in eßentia amp;perfenu quarendum.ltcm fub titulo eßentia. Dei, Satanam coli in-quiunt.Item,FPunc eße Sophißarum amp;nbsp;^nrichrißi,inioficlirium Deii,eß'e laruam triformem. Ita noßram doBrinam, quod ynm Deus cxißat, ^^ßnt trespeßonx, Pater, Films Spiritusfancius, dicunt eße mera monßra,eß'e fundamentuni ^ntichrißi,eße ipßus Satanst comnientum. ißas non cohorre-ßittoto pcclore,tantas blaßhemias audiens?Si aliquot le^iones diabolorum ex ^cheronteproßlieent, poßentne horribiliorcs biaßhemias inyerum Deum euomere^. Exhiße i^itur de nouorum ißorurn Mrianorunt delirits omnespif iudicent.Nonßnt albi ßubtiles ißißiritus,qui Eccleßam per ißosfurioßs homines impetunt,ßd craßi,tetri,nt^-i‘. quos propter blaßhemias in Deum,ni-ßpedem referent conuertentur, mérita d e v s ipßretundet, amen ^mcn.

ASSERTIO DOCTRINÆ EC-

CLESIAE CATHOLICAE DE SANCTA TRINITA-te, cum confutatione erroris Valentini Gentilis, Per Alexan-drum Alefîum,AcademiæLipficæTheologum,

I,

O N yoco doClrinam ßnantem in Eecleßis per totum orbent )J terrarum deßn^a nbsp;nbsp;indiuiduaTrinitate in dubium,nec de lüa

R more ^cadfinico dißuto in ytranqueparrem,neque dubitatio-aßero,ßcutProra^rasapudCiecronemßium librum inee-pit : De dits nequeytßnt, nequeytnonßnt,habeo dicere. Etßio huiußnodi dißutationes inCodice lußinianiprohibitas eße.Sedaßiuero doi^rinade Fri-nitate,ßcut exponttur in Symbolo ^poßolorum, quod ÿ quiproximifuerunt ^poßolts,^7*eos ac eorum dißipulos audieYunr,l^attus, Polycarptts, lußi-inus,Ireni£us,Tertuüianus, alijyocanttraditionem ^poßolicam re^-lamßdeßacdocent, hancre^ulam opponendamprseßriptionibushiereticorum, Etconßrmo hanc doclrinam ex teßimonits Prophetaruni ^poßolorum, ßcut illi in expoßtione Symboli earn cofirmarunt, nbsp;nbsp;quemadmodum hoc ex-

pliCAtum fuit in Symbola Niceno ^thanaßano, in Synodts ^ntiO' n.iii.

-ocr page 136-

lOi- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D. ALBXAND. aiesii

-chenayConßa»tinobolitaiM.,Epheßn(t,Chalcedonenß,^^/eque}itiltti,Zfc^X Riorum omnium teßimonivshiurcfes onines refuto.

II.

Non eß dutem nouum, ytaliqui, non tUi quidcm indocJi neque litbetctf fed inßlentes nbsp;nbsp;tnßati opinionsßienti^, ^impulf ^lorioß nominti ambt-

tione^excerpedo dejacru literu fententiarum aliquot parficulas, nbsp;nbsp;ita abhor

rent a Catholtco conßnß do^ma coflando, authores exißantrurbaram (s^ß-eeßionum. Neque tarn abßrdum quiequam conßn^t poteß, quodin nouitate non tnueniat aßipulatores, quemadmodum intuentibm yeteres hxreßs faale apparet.Iraque reccdenres à Catholic£ Eccleßti orthodoxo conjenß nonßnt tn hacaudiendt, quantumutiperßrepantßripturis, laclatione, -/iTque refufae hosPßlmigrauißtmum diüum: PeccaroriauredixirDeus, i^Mre tu enarroi iitßii'iat meoi^ Cum autem multi fraudulenta inculcationeßrtpturarum dece-pti,a ycra yiaßducantur: nbsp;nbsp;quidam modo, quiß Getilem nominat,perßna-

tits Eunomianus,alienuf protjitf à populo Dei,qua, eß Eccleßa chrißi,nefa-ria temeritate corrupereßmmamßdeinoßr£,de natura Dei aterni, qua cer^ nitur itktribMproprtetatibttt fiuperßontf, nbsp;nbsp;nbsp;ideo Trinitoi ynitts Dei appella-

tur, nbsp;nbsp;debrationesßatperßriptos diuul^are aufts fuerit: non debui neque

potut hac tacendo dißimulare..ytltque conatibus lüiui cbuiam cundum effe du-xi, quibuifundamentum yt^riratu calcßtf nbsp;nbsp;doclrinaßina,,ßnciafide(no-

ßra conuellcretur.Itaque ßequentia,dc quibut dißutarcturpia arvumentatio-ne,ßcundum conßetudinem .^Icademia noßrapropoßi, repetittsitf qua ex-ponuntur commemorata traditaque a pits doBoribus in Eccleßa chrißt, con-^ /utaatibus furores,partim manifeße,partim occulteperuertentespatefacla de Dei aterm natura perßnts. i^ibmfutilia, commenta ißtus Gentilis quo-que refclli exterminari facile intelligent omnes quibus yeritas cordi eß, roTi rtjOii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;si7ret6ifft ti) aA»Sflt;x Trjäa/oiran; J's aJ'inia , yt ait.^-

poßolns. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;III.

Proteßa tio ac confeßio ßici Gentilis.

Valetinus Gentilis Italus,aitß credere bbrts Canonicts yeterii ßameti,tanqUiim oraculü Dei,amp;‘ conßteri Symbolum .^Ipoßoloram Ni-cenum,acdamnare omnes harejcs codemnatosab Eccleßa ex yerbo Dei, nee' probare docirinam ylltus hominis, quantumuts doCli, amp;nbsp;inßcciemp^,qtu (i ßriptura Prophetica -^poßohea dtßedit,authtucadueyßitur.

IUI.

luxta hanc re^ulam ,aqua nec tranßerßm di^itum aitß cefßrum,fate . nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;turß-

-ocr page 137-

DE T Rim T A T E . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lOj

turfenuUitnj DeumTriniratem offtojcere. EtaâpYobandum de ber' fintirum Trinitate in -vno Deo ejje humanum commentum, i^notum CMioli-cts y aitSophi/liu docuijje Trinttatcm ejjè nomen fubßanriale, (i^ß^nißcare ejßentiam extraperfonam Patru, nbsp;nbsp;nbsp;pdij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Spiritus fancft, acconfiituere

p quartam in Trinitateßißantiam. Ne^at etiam trespcrfnnas tantum dißin-^i relatione,autproprietatibt^s^ nbsp;nbsp;attribute, f^afßrmatß_^nificare tres ra

tionales, lt;amp;nbsp;intelligentes efßnttoi nelfrbßantias. ^itettam fe medium inter hiircßs oppoßtoi Eunom^ amp;nbsp;^rijtenere, amp;neque Dcum trinomium, nc-quetriperßonatumponereßcdßcut in Symbolo dicitur, Credereynum Deum Patrem omnipotentem,Etideoßbim Patrem dici Deum ynum, propter mo-narchiam,vtdixit Praxcas. Etquodßtorigo ^principium, eauß ^it^eßv^or omnium, ac efßmtiatorFilß Etpropterea Ftlium,Spiritumßancium non poßß dici,aut ejß ynum cum Pati e Dcum, quodßtpu^nantia in adie^o, di-cere quod duo aut tres numero dißerentcs ßntßtrnpliciterynns, autynus Deus.Poßremo Patrem tantum in Soiptura dici Deum, Filium autem Dominum nbsp;nbsp;Mcdiatorem,^ Spiiitum Paraclerum,non autem Dcum.

r.

Summa fophiftjces Gentilis.

- .Adperfuaßonem ßuido^matisytiturhac Sopl}ißica,Qßodteßimonia feri-ptur£,ex quibia omnesCatnoliciprobantynumDeum eße propter naturæ amp;• eßenti£ ynitatem, ipfe torquetadprobitdum tantiim Patrem cßße ynü Deum, yclynam in Diuinitateperßonam. Etcontra omnia ßriptur£ teßimonia,ex quibus Catholici probant rres in yna diuinitate eßeperßonai, detorquet adpro-bandumtres eßentioif^ßtbßantias. FPocenimartißeio trabitin ßtam ßen-ientiam epißolas Ignatij, ait ßc ßenßß'e lußtnum, Iren£um , tamp;'Ter-tullianum.

E^o yero Deo iuuantc ex eorum aliorum omnium Catholicorumßri-ptur£interprctum teßimonits,d'jBrinam deynoDeo,Patre,^Filio,^ Spi-ritußancloconßrmabo,amp;\sefutabo fiphtflicam Gcntilts,

■' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VI.

t Poßem breuitcr ^rotundè ei reßondere,redacdis ar^umentd ad forma m ß ^^^'ßni, coUeciti antinomiis ex diclts Pattntm, quos ait Scripturam pro ßa ßntentia interpretari, clauum, yt dicitur, clauo pellere : fed non yolo truncatos citare fententias, ac potiiis ex plena 0 perfecla totiw docirin£ Jgnatij ,Tei-rulltani aliorum expoßtione qu£ fuerit perpétua eorumßen-tentia df hoc dogmate ß'monßrare. d^are peto ytß prolixior in citandn

-ocr page 138-

104 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D. AtEXAND. ALBSÏI /

Trßim'^ni'nfucyr! leCfw liane mcam dili^entiam ƒ w emenda 'vindicanda veritate à ßpliißica,boni conßtlat.

Redtabo autem ordine tißimonta interpretumßriptur£,mdeà temporibin .y^poßolorum Tgt;ßut‘ ad h£C noßra:amp;incipiam ab Imatio,dißipulo ^poßo~ lornm. Deinde 'vcniam ad lußinuin, Iren£um dtßipulum Polycarpif ad dementem .Alexandrinum dißipulum Pant£niy^ Tertuüianum.,^ O~ rig'-nem dißtpulttm elements .y^lexandrini,^ Cyprianum,Ratios quipr£' cejßerunt Nicenam Synodum.

Ignatius in epißola ad Trallianos hos in Chnflum contumelioßs focatf qut eum à Patt e aliénant^ amp;• neque qubdßt Spiritusßnciustconßtentur. Et tn epißola ad Ma^neßanos-.chrißum yerb anteßcula^enitu a Patre^Deum yerftum,^ ynt^enitum Filium,quia ynus eß^ Deus omnipotens quimanife-ßauitßipßmperlejum ChriftumPiliumfuum^qui eß yerhumdpßus nopro-latiuumßilicetßdßtbßantiale, non loquutio artieulat£ yocU, «AXa Itiic!)? tiirltt yiwnTityideßf ytin epißola ad/Iebr£os didtuVfei.'ireuj'yAisf/.a.T^ç iTo'-

’CFJ ;:(;x(,a.gt;iTtip tUc û'nroç-etirteaç oujrS. Et in eadem epißola lÿtatij dicitur.Q^ anteßeculagenitus eß a Pâtre,poßea auteßaedus ex Mariayirvine areo xltiz yiri,ßltßyerum, Dc« Patreßum annundauit. Et in epißola ad Coloß ßnßs: Etqubd ißc qui natus eß ex multere, Filius eß Dei, amp;* qui crudßxus eß,primo^enituseßyniuerßcreatur£, Deusyerbum,(^ ipßfedtomnia iußione Patrts. quod .^poßolus corroborât dtcens : Vnus Deus Pater ex quo omnia,Cy* ynus Dominus leßs Chrißus per quem omnia. Et iterum,V nus e-nim Deus, ynus eß Mediator Dei hominum homo leßs Chrißus, qui eß imago DeiinuißbHts,primogenitusyniuerßcreatur£:quoniam inipßo creata ßntomnia,qu£ßnt tn C£lo nbsp;nbsp;in ten'a,yßibtl'ta inuißibiUa.Etipße eßante

omnes,amp;omnta in ipßo conßant.Etquia non eß ipße tUe qui eßJitper omnia^' Deus,ßd Ftltus ipßus,qui nbsp;nbsp;aßendere Je ad eumproßtetur dicens: .Aßendo

ad Patrem nfum Patrem yeßrum, Cil' ad Deum meum Cy* Deum ye~ ßrum. Et quando et fuerint omnia fubieâa, tunc nbsp;nbsp;tpßeßbieiius erittUit

qui eißbdtdit omnia,ytßt Deus ornnia in omnibus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\

Ergo alius eß tlle,qui fitbiecitFilto omnia,(^qui eß omnia tn omnibus‘.amp;*. alius Filius cut fubteiiaßunt omnia, qui poß htucomnia ßbieÜus erit tlü qui ei ßbdidit omnta. Et no eßpurus homo tlle S'i i ifß (f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tci iralrTUf

tdßt

-ocr page 139-

. _ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE TRIKITATî. . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lOJ

d eßypev nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in quo fa^^aßntomnia,OmniA cnim,inquir,ber ipßm fa-

^aßtnt.Et in bbro Saqgt;ienti£ tpfe deßip/o refertdicens: Q^um faceretCAlunf aderam iUi.Et iterum-.E^o eram apud eum cunéUa componens, con^aude-batmihi quotidie.

JC.

^/wmodo autem bomopuru^audiret, Sede ad dexfram meaml .^ut quo^ modo diceret,,,y^ntequam .abraham fieret,e^o fiuml VeliUudquodaif. Gloria lUa ^lorifica me , quambabuiapttdtepriujquammundnsfieret? Q^au~ tem homo poßit dicere, Dejcendi de caIo, non ytfaciam 'voluntatem meam, ßd -uoliitatem eim qui mifitme? el de quo hominc diceretur, Erat lumen il-lud lumen yerum,quod illuminât omnem hominem yenies in hune mundum. In mundo erat, mundmper ipjûm faclu6 efi, mundus eum non co^no-utt,In prop ria y enit,fiti eum non receperunti

JCI.

i^modo er^o huiujmodi homo efipurtts ex Maria demu habens initium ytejfiet, nonpotiùs Eieusyerbum,^ Eilius ynigenituf,de quo diclum eß; Inprincipio erat Verbum, Verbum eratapud Deum, DeiM erat Verbum.Omnia peripfiim faciaßnt,^fine ipfio facium efl nihil, Etpaulbpbflz V idimus^loriam eiui ,gloriam quafi yni^eniti à Patre,plenum ^atia CiP ye-ritate, Etiterum: Vni^enitus qui efl infinu Patris,ipfi; enarrauit,QM (i7*per Salomonem refert dice^sz.^!nte omnes colles^enuit me Dominus, Et refiùfii-taturuseflcotporanoflra, Dixitenim’..^mendicoyobisqttoniayentthora,in qua omnes qui in monumetisJüt, audiet yoce Filq Dei,Et qui audierint,yiuet,

JCII,

Ecce quomodo Ignatius exponit primum fiecundum artieulum Symbo-li, confutat hdtrefisJùi temporis cherinti, Ebionts, aliorum,qui nera-bant Dominum noflrum lefiim Chriflum efie natura Deum'aut contendebat eum non efie alium a Patre,id efl,aliam ab ipfoperfimam dtflinciam. Ex illis jeriptursi Prophetic^ .^Ipoflolicdt teflimonus,ex quibus omnes in huneyfi que diem orthodoxiprobant Patrem Filium Cp* Spiritum fiinclum,efiè y-num Deum,ç^ difiinéias interfiefiperfimas,

XJII.

Hic enim eflfiopus, flatus omnium dfiutationum Ignatq contra hic-refisde Trinitate, Etinhancfintentiamipflilla qu£pr£cefieruntexponit, in EpiflolaadPhilippenfiszVnus efl enim DeMomnium,Pater Chrifli,exquo qmnia, Yhminus noflerlefius fihriflus Filidi Del ynigenitus, domi^

o,i.

-ocr page 140-

KXÎ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D. AtEXAND. ALESII

naror iinluerjorum ,per quem omnid : ynu^s etiam SpiritmJâncitt! qui obC' rabdtur in Mojc Pro|)l^ens ^poßolu. Vnum quoque eß bapti/may quod daturin mcrtcCmßi-.yna itaque Ecdeßa ejß debet, yna ßdes, qu£ eß in Chrißo-)ßcundum didum eiußlein ^poßoli diceniu: Vnm Deus^ ynaßdes.,f^ ynum baptißna: ynitó Deus Pater omnium^ (^per omnta^ tn ornntbui.

Xllll.

Vnus l^itur T)eus ^Pater,^ non duo,neque tres^-rnus exißens.)^non eß prêter eumßlus y crus. Dominus enim dicit: Deus tuus Dominus ynus cß. Et rurßm-.Nonne ynus Deus creauitnos^.nónne ynus Pater omnium no-ßrum? ynus yerè etiam Filius xàyoc, De«« yni^enitus ,qui eß in ßnu Patris. Etiterum-f Vnus Dominus leßis Chrtßas. Etalibi:Q^od nome eius,autquod nomen Fthj eius'Scitote autem quia ynus eß Paracletus., ynus Sfuritusßcut yocati eßts in ynamßem yocation'is yeßr£. Et iterum.,Omne5 in yno Spiritu iiról.Jidanißiße autem omnta dona^‘aiiarum ipß atqueidem Spiritus operarur. Er^o neque tresßntPatres, neque tresFtlif, fednequetres Para-cletißedynus Paracletus:acpropterea Dominus mittens .y^poßolos docere o~ mnes^entes,prstcepit cts, Bapti'x:^te eos in nomine Patris Filij amp;* Spiritus fincli. Non in ynum quendam trinomium, neque tr«vôp«7r»'irfltvT«ç, axx’ «ç rpeï! ôp.arlpMlt;;, quid ynus eß tantum qui homo fadus eß, non Pater fcilicet,neque Pdrdcletus,ß;dfolus Filius.

XF.

Et htc rurßs yide in quantß;ntetidm,amp; contra quos I^tatius dicitynum Deum Patrem, yidelicet contra li£reticos,qui docebant, Vnam tantum cjße 07ri!ç’xlt;nY,id efi,peifinam diuinam,qu£ haberet tria nomina,propter tria oj^-cia : quad dtcatur Pater, quia creauit nos: Ftltus,quia in aßumpta humana natura mortuus eß:^ Spiritusßnctus, quiaßtnclißeat Ealeßam,yel nepu-tcnturplures dif,autPatres,aut Filü,aut Spiritus ßndißeut VdleHtiniani,amp;* alij hæretiti conflnxerunt, de quibusinprincipio Epißolsi Ignatius meminit. Et inßqticnri Epißola ad Phtladclplrienßs, ybi aie. Si quts ynum Deum dicit, conßteturque iesvm c h ri s t v m , hominem yero purum putans Dominum,rion Dcumyn-i^cnitum,'!^ Sapienriam Verbum Der,hu-iußnodi eß pauperßrtß ßcut Ebion.

Et in Epißola ad Epheßos clarißime réfutât mcndacia Gentilts,'quum aie. Medtcus autem noßer eßßlusyerus Deus yni^enitus inuißbilrs Dornig nus omniumjyni^niti Pater (SP^cnitQr, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

falßni

-ocr page 141-

BB TRINITATB. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IO7

fitlfam eßi^tturPatycmfolum diaynum Deum cxclufo dtciyDominifW, no» autem -vnurnDeum cnm Pâtre.Imo Ignatius nbsp;nbsp;nomen

Ven Dez, eiPMeiici comune fcicitPatri (^Pilio inAinina natura. Erpoßea iàem nomen tribuit Filio etiam in aßumpta humanitate. Et docet eum yocari Etominiinoflrum,propter incarnationem.,paßtonem.,mortemy lt;amp;nbsp;rejùrre^lio-nem^aßenftonem tn c^lum, nbsp;nbsp;reditu ad tudicium, quum addit,Habemus au-

tem Medicum Yiominum nojbrum sv m. christv ßcula Fi-burn yni^enitSy inprincipio Verbum:poßea yerb hominem ex Maria yir^tne. Verbum enim,inlt;juit, carofaclum eß^incorporalti in corfiore.)tmpaß fibtlts incorporepaßibtlt,immortalts tn corpore mortalityita in coyruptione^yt de corruptione ^morte liberetanimofnoßroi)^ßnetea infußts morbo im-pietatu-iC:^ intquti deßderiif.

xvjr.

HIc Ignatius nomenDei Medici comune facit Patri Filioyamp;* qtii-icm in ytraque natura : nbsp;nbsp;docetFilium Deifacium hominempißibtlem

mortalem i yr nos à morte liberaret^^ßnaret animas noßras. Imo tribute proprietatesytriußuenaturtg. diuinsi ^'humanse perfinæ Chrißi,ytdicatur Deus y crus incorporabtSyimpaßibibs,tmmortalts, nbsp;nbsp;incorruptibilts: ç^homo

paßibtlts,corporalts,mortali.s, corruptibih4,iuxta Pcgulam asnfi xan,eit,la.ç ï~ I'tufaciTov.tid eß^de communicationeproprietatum.Hlt;gc tarn copiosè ex omni~ bus epißolis Ignatij exßripß, ytconßrmarem doclrinam Eccleßsi de expoß^ tione Symboli .Apoßolorum, nbsp;nbsp;confutarem mendacia Gentilis, qui ex trun~

catis qutbufdamßententtisßum error em ß ab Hire conatur.

IXune ad lußinum yenio, cuius erßauthoritatem pro fuo errorc producit: nuUam tarnen affert ex eo ßntentiam. Ego y er 'o contra eius teßimonia con-ßrmata exßacris literisprofero ad confutandam iilam eius impietatem e^tim-pudentiam, qua aßerit Patri tantùm tnßriptis Propheticts Gt* .^Xpoßolicis tribui nomen Dei,i^ Filio nomen Domini.

In colloquio cum Tryphone, in quo tile negatleßsm chrißum crucißxum diet inßripturaprophettca Deum. Principio ait, Dominus etiam ßbiipßnomen impoßit,ytqui te redemit,is Deus ißaeliticipopult in omnium terra yo-caretur,Eßist ^^.Ethancfuamßntentiam conßrmat ex dildo Eßist lt;jlt;j.Na-rionesqu£t€ ignorantste inuocabunt appellabunt. Populiqueij quibus o.ii.

-ocr page 142-

D. ALEXAND, ALE SIX

es ad te confu^ient,propter Dominum De um tt{um,ßincfum ijraelts] (jUi ttbi^loriam tribuit. Q^rite Dominum dum inueniripotejbjnuocate eum d^m inpropinquo efi. Derelinquat impius yiasßtas, prauas co^itationes ßias eiiciat,redcatque ad Deum.Deinde ex bits yerßbuä Pßlmii^^.Deus deo-rum Dominus loquutus eß, yocauit terram, Deus noßcr aperte yeniet^ Deus noßer necßlebiD^ nnunciabüt Ciamp;li iußiciam eii*s,qubd iudexßtDeus. .Audi.,populemeus, tecum loquar,lßael,amp;tibiteßißcabory Deus Deus tuusipßßm. Immola Deoßacrificiu laudts,reddeque yota tua .Altißimo. In-uoca me in die trtbulationts,eruam te.,i^ bonoreme ajßctesj^eccatoriautcm di'xitDcus.

JÜJH.

Ht ex Pßlmo Ï lOt.Dixit Dominus Domino meo.,Sedead dextrameam, quemPfaimum yindicatà falßspbarißtorum commentts. EtexyerßPßl-tni 6z. Benedictus Dominus Deus Jßael, qui facit mirabiliaßlus. Hunce-tiam Pfilmumprobatexponendum effenonde Salomone,ßddc Chrißo. Et exyerßpfalmizy.Hicbenediclionem confequetur à DominOyamp;^mißrieor-diam à Deo ßlutarißo. Tollite portas principes yeßras, introibitrex ^lo-riii^Dominus exercituum ipfe eßrexglori^.EtexyerßPfalmi^'ÿ.Tbironus tuus De/#5 inßculum,^inperpetuum: yir^a xquitatis^yir^a refftitui. Dile~ ^ß‘ iußiciam odtßt iniquitatem^propterea ynxitte^o Deus,Deus tuus o-ko b£titix.,amp;* cocupißetrex decorem tuum, quoniam ipß eß Dominus Deus tuus,(^ adorabunt eum.

XXI.

H^c loca cum ab autbiore epißoU ad Hebra.os citetur cap.i. adprobadum Ctirißum eße, dic'ique Deum inpropheticaßriptura, çÿquot; nonßlum Patremt tiihil Opus eß, yt plura ex colloquia lußini cum Tryphone teßimonia pro^ feramus, adprobandum, nonßlum Patrem,ßd Filium Detin Scriptura di-ciDeum.

IXJCII.

Hane potius inßiciamus qusßionem, quam Tryptson ludæus quierit a Jußino, t doceat expropbieticaßriptura alium Deumpamp;ßtum i^pr^dica-tumprlt;eter eßeciorem yniueßi.Hocenim qustritGentilts.cui reßondeo cum Iuflino,.Adßripturas me referoßbiqueperßadere conabor huequi.Abraha-mo amp;nbsp;laeobo atq-, Mßtytßs eß dbciturßiuerßm eße ab eoDeo,qui omniu candidit,numero duo,nonconßlio ^ßntetia.Scriptura dicitGeneßi^. Solin teira wtus eß,(ßLoth in^reßus eß Se^or.TitmqueDominus pluitßlphur

io-nem

-ocr page 143-

•DE TRINITATI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lOP

i^netn à Domino.Et,X^ixit Dotninui X)omtno meo, Seàe ad dextrameam, EtySobumtutimDeiis in perpetMum.dilcxißi iußiciam odißi iniquita-tem,proptercaTgt;nxitte Dent, Detts tnti6 oleo l^titi^. EtGeneßs .E^o ßm Domtntis quemyidßii» loco Dei,ybimibicolnmnam ynxißi, Eodem Capite, Qß)dß Y)cuyiribusßperaßi, dominesßpet‘abis.Et,yidi Deum facieadfaciem.cap.j^.A-pparuit etrttrßps Dominuspoßquam ex Mesopotamia Syri^)e redißet,e'iqu^ benedixit.Et Geneßs z^.E^o ßtm Dominus Detis .y4brahami,lß(aci.Exo.z.Mofes ait-.DominM Deuspatrum noßrorum mdn apparuit.Geneßprimo,Faciamus bominem adimaginem, iamp;ßmilitudinem noßram. Geneßs 3, Ecce .^^damfa^tts eßquaßynus ex nobti. Eßai^^z.E-. go Dominus Deus, btocnomen men eßgloriam mea alteri non trada.Hoc ex contextu orationts dtcium lußinusprobat de Filio Dei, non de Patre in^. teüigendum eße, réfutâtargumeta Trypbonts, qu£ Genfths nüc repetit.,

iXiXIII.

Eademin.gt;Sfpologiaad Pcntoninum pium proferuntur, contra-eos, qui negant Filium Dei eße ynum cum Patre Deum.Exodi 3 .Ego fum is, qui eß Deus Kbrabgt;am,Deus lfaac,Deus Iacob, Deuspatrum yeßrorum.

X XIIII.

Eodem loco réfutâtduas li£refes,quorum prima ynam tantum ejje perß-nam Patris Filii,alia Filium non eße ynum cum Pati'e De«z« docet. J^i enim, inquit,Filium Patrem eße cenßnt, nec Patremßire coarguuntur,nee Patri omnium Filium eße cogtofcere,qui cum etiam Verbumprimogenitum. Deißt, Deus quoque eßyqut Moß cxter'tßque Prophetisfepatefecit.

XXV.

In expoßtioneßdet eßclara confutatio b^reßs Gentilis. Igiturinquit, y-^ num Dcum colere nos lt;amp;* diuinsiß'riptur£,lt;^patrum doclrinsc docent.Site~ nimynus oportet author omnium,moximè yt nihil extra circunßansea qu£ ßunt labefalFet. Etenimß quid ab initio extra Deum erat, idprofe£io ne-, ceße erat, aut Deum, aut y im aliamquamlibetefß conßteri. F^-cfiDeUm’ quidem id eß dtcat quißtam,in diuinas yoces lituram induxit,qu£ aperte da-, mant, Ego Deus primus fum. Et poßea,Etprater me non eß Deus.,

XXVI.

Ecce ,ex his eX quibus Gentilis probat F ilium netn ynum cum Patre Deum eße, lußinus confiymateum cum Patre eße Dcum. Et addit: Vnus. igitur yere eß Deus omniu , ifque in Patre,Filio, SpiritüqueßniHo cognoßi-. tw,lt;!^nfeÜigitur.Qupniae_mm exßian^tura^^p eßentiaPaterFiliugenuiti,

-ocr page 144-

IIO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D. A1EXAND’ ALESH

ex nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;proceßitprofeclujque eß Spiritsfin^ias^wre acmento ea qux

yniusciufdémqueejjentixßnr^yniusetiamatque eiußem iQabentur diuini' titü. Jleßondct etiam iid dr^Hmenta cum aliorum bi£reticorurn -, turn Euno-mq^Gentiln. Quomodo ergOydicet dliqutSynon différât id quod ^neraty ' ab co quod^encratur.^ quodproccßit,ab eo à quo profe^um eff^tqui Pa-ter m^enitus effyà quo nbsp;nbsp;FiliMgeneratus eß, nbsp;nbsp;nbsp;profe^us Spiritus. Non

ifftur eß idem Filins nbsp;nbsp;nbsp;Spiritus ßnclus, qui P ater.N am hæc t'etia In^cni-

tufHy Genitumy Profeciumynon nature y effntiæqueffnt nomina yßlmodi qutbus res conßant.Modus enim conßandi{Gr£cts eßT^Traf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;no-

minibus notatur. Effenti.ifVerb explicatioy Deiß^ißcaturacdeclaraturap-pellationey-rtßtPatrisa Filio Spiritu ex modo conßandi dißinclio : I-dentitas autem {TithocDerbo-vtar^pt ex ratione effntiæ. Si enim Pater id quod eß{ro t7veii)habet ayti'viiTiiiçyid eß ingenito modo, Filius autem ■ytwxTuç, td eß^^enito modo y nbsp;nbsp;Spiritus cum proeeßone ßu profi cii»ne, ea qux di-

ßinciionts ßintproprie debent conßdcrari.Siigt;erü etiam perfona. ipßus id quodeß ßecundtim effntiamß^nißcaturyßmulid communi diuinitatis de-claratur nomine.Non i^itur In^cnitiyGeniti amp;nbsp;ProfcQi nomma effentiam declarantyßd hypoßaßs.

NNm.

Proliatetiam \datrem Filiumy^ Spiritumßnedum eße ynum Deumy ex dicloChrißi Matthäi.1.6.Eunteser^o doccte omnes Gentes y bapti^^an-res eos in nomine Patris ^9^ Filiiy^ Spiritus fanÛi. Et ?auli z .ad Corin^ios ij.Gratia Domininoßrileß clirifii y ör charitas Deiy comunicatiofan-di Spiritusßt cum omnibus yobis.Et ad Epheßos z.lnipßßmmo angulari lapidelefr chrißoyin quo omnu lt;edißcatio confrucla, crefcit.In quo çi^-vos co^dificamini in habitaculü Dei in Spiritu ßncto.EideßeyinquityDtdtdißciä quodchrißi nomineparatur docensyquoChrißitemplum efßcimuryquem-admodum fcriptu eß-.In\)abitabo in eis, inambulaboy eroque eorumDeusi tres nobts perßnas coniuncic collißt.

XNVIII.

^fp(ßßtniliateßimonia ytad Epheßos: Eiuius rei^ratiafleclo ^nuit mea adPatremDomini noßrileßi Chrißi yytdet yobu corroborari pere-itis Spiritum in nouum hominemyytChrißusperßdem habitet in cordibus ye ßriSy ^c.Etz.ad Corinthios i.Deus qui nos yobißcum in Chrißo conßrmaty noßue ynxity^nosß^nauitydeditquepi^nus Spiritus in cordibus noßrts..^d Galatas^. Q^niam autem eßisßlii Dei, mißtDeus SpritumFiliißim cor-duy

-ocr page 145-

DE TRINITATE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ill

yeßra,cla)nantem, \Abha Pater.

Poß l)£c inquam teßimonia^pfutlia^randemßc concludit: Quamobrem ■vriumDeumparcßnosprofiteri, qu,tn PatreacFilio, amp;nbsp;Spirttußanch in~ teüi^Atur-. tta tarnen yt hoc quidem ipfo,quod Patcr^acFiltus, amp;nbsp;Spiritns fan ausßntynwsdinmitati^ypcrfonasco^noßarnui: eoautern tpfo qnod DeM ßtnt^ad qaod commune eßperßnarum in natura eßcntia intcUi^amus. Nam imitas intrinitate ^trinitoi in imitate intcUi^itur. J^odquo^ modo fiatynec querere alios yelim y nec mihi ipßperfuaderepoßum, me -verba qu£ de rebits alßrußs ßnt y lingua lutea impurdque caruncula audere profiteri.

y ade nunc mendax impudens hutreticcy^fontemperfrica y ne^ando Filiumy Spiritum fancium -vnum cum Patre Deum eße y nbsp;nbsp;nbsp;aßirmando

ßnciam indiuiduam trinitatem Patremy pilium Spiritum Janclum !gt;-num Dcum y humanum commentum firiptur^ficra, Catholicu i^notum ßßyamp;Jußinumtibipatrocinari.

lußino co£uus fuit IrenAUSydifcipulus Polycarpiy qui lib.j .contra h£reßs ralentinicapite.6.ßriptum reliquif. Neque i^itur DomimtSyneque Spiritus finäusyneque.^poßoli eum qut no eßetDeuSydeßnitiue t^alfolutè Deum nominaßentynißeßet nerusDeus:neque Dominum appcllaßentaliquem ex fua peßna, niß qui YFomtnus omnium Deum Vatrem Ci? Filium eius, qui dominium acccpit æ Parreßoyomnis conditiontSyquemadmodum habet illud: Dixit Dominus Domino mcOySede d dextris meuyquouj'queponam inimicos tuosßabcllumpedum tuorum. Patre cnimFilio coüoquutum oßendity qui dedit ei h£reditatem Gentium y^^ßbieciteiomnes inimicos. Perè iÿtur quumpatcrßtDcminus, nbsp;nbsp;Filius~verèßt Dominus y merito Spiritusßn-

itus Domini appcliationeß^auiteos. Ltiterum in euerßione Sodomitarum Scriptura air-.Etplutt Dominusßper Sodomaamp;^Gomorfam ignemamp;gt;ßul-phur à Domino dec£lo.Filiumenim hicß^nißcat qui amp;nbsp;.y4brah£ coUocu-tusßtydPatre accepiß poteßatem adiudicandum Sodomitas, propter ini-quitatem eorum . Similiter habet illud : Sedes tua Deus in £ternum , -vir-^adiredioms-gt;gt;ir^a reß^nitui.Dilexißi lußitiamy^odißiiniquitatem,pro-pterva imxitteo Deus,Dots tuus.i^troque enirriyDeiappellationeß^^nißca' ■uit Spiritus y amp;nbsp;eumqui-vn^ituryFiliumy c^eum qui -vn^ityid cß , Pa-trem.EtitçiwnyDcusßetitin Sjma^o^a deqru : m medio autem dcos dtßer-.

-ocr page 146-

». aiïxand. Ainn

nifjde Pdtre^^Pilio^^ f^is qui adoptionem meruerutjdicitj Hi((titem fnnt £cclefM.H£cenim eß SynugogA Deiiquam Dem^hoc eß,Filius perfeifjurn colle^it.de quo tterum dtctt-üeus Dcor«z« loquutus eß,^v6cauitterra. qua Deus^.de quo dicit: Deus rnanifeße 'veniet^Deus nofter, nonßlehit, hoc fißyPilius quifecundum manifeßationem hominibus aduenit,

JCXJCI.

A emo i^ttur Deus auf Dominus appellatur, niß qui eß Dominus omniii Deus-.qui nbsp;nbsp;Aloßait^ Evoßtm quißm.Et de quo Elias,Si -vnus eß Do-

minus Deus,y ernte poß eum.Et iterum aitßcerdoribus idolorum, F^os inuo-cabitis in nomine deorum quot;veßrorum, evo inuocaho in nomine Domini Detmei\iamp;* Deus qui exaudiethodie,ipfe eßDeus. Sicautem inuocaf. Domine Deus Khraham,Deus ißaac, Deus Iacob,exaudime hodbe.Etintelli-^et omntspopulus quoniam tu es Deus ißael.

' XXXII.

Oratio Irenai.

Eti^iturte inuoco Domine Deus Xbraham,Deuslfaac,Deus Iacob,Pater Domini noßri leß chrißi, De«5 qui per multitudmem mißricordi£ tust beneßnßßi in nobis,q»ifecißi caelum terram,^ dominaris omnium,qui esß)lus yerus Deus,ßperquem alius Dew^ non eß,pr£ter Dominum no-ßrum ÏE SV M CHRistv M,dominatione qua dominarts Spiritus ßancln da omni le^enti hancßripturam covnoßere te, quiaßlus Deus es,amp;conßr-mari in eo,^ abßßere ab omni hstretica,^ qu£ eßßne Deo impia ßnten-tia.H£cIreniiuiS.

XXXIII.

Sequentibus capiribus docetexßripturts, neminem ex Prophetis, .A-poßolis confeßum fuiße Dominum Deum alium Dominum atque Patrem

Filium nbsp;nbsp;Spiritumßnclum.

X XXIIII.

Clemens.Xlexandrinus in adhortatione ad Grecos'. Hic ergo Verbum Chrßus,amp;* Dtnosolim eßemns.Eratenim in Deo,C^^tbcne eßemus cau-fifuit. Nuncautem apparuit hominibus hic ipfe Verbum, quißilus eß ambo, Deus homo,amp;* eß nobis omnium caußa bonorum, à quo edoéli reélè yi-uere ad yitam stternam tranßnittimur. Nam ytait diuinus ille Domini .Apo-ßolus : Gratia Deifalutaris omnibus hominibus apparuit,docens nos ytabne-gantesimpietatem^^ß.xulariadeßderia , moderate ^piè yiuamtss in hoc feculo,expe^antesbeatamßem uduentumgloriie magniDei,^ßtlua-toris

-ocr page 147-

Bï TRINITAT«. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ii;

fon# ^oßri Ießt C^irißt.Hoc eßcanticunt nauutn aduentm^qw nunc vefulßt in noha ycrhi^quieratinf^ncipiOi^priM fuit.^i)p4ruitaut€W(iuiefi, in eo qui ifl -vcrbti^qui crata^ud Dcii,dociorapparuityper que omniaJitnrfah't-cata.y crbum qui cum co quodßnxit Ditamßmul f)r£buitinprinctpio yropi^ ^fex,bene-viu(redocuitatmapparuißefvt Ma^ißer, ytpoßeaßmperviuo ßpp(!ditaret,-pt Dem.

xxxr.

7np£da^^^ cap.iz. ^tquimihiquidemifipßTtideturhominemßnxiße expuluere,aqua autcmre^eneraße, Spirituyero auxißcy Kerboautemp£-' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inß(tr inßituiße,adßltorumadoprionem ßlutemßnClupr^ceprta

diri^ens^-vtcum ferra^enitum, ^in Sanélum^ Jupercoeleßem hominem ßto aducnfu transformaßet, diuinam tUam yocem maxime impleret: Faci'a^ mus hominem adimaginem ßmibtudinemnoßram ^atquefuit quident Chrißus^Hocplenum quod dixit Detts.

Eadem oratione adhortatoria ad Gentes,exponit hxc dii^a de Patre,Eili9

Spiritu fanclo.^udi Jßael,Dominus Deus tuus, Dominus ynus eß.Et-, Dominum Deum tuum adorabis, d^illißolißeruies.Deus propinquus ßum,Ci7*non Deusproculßfecerithomo aliquid in occulta,amp; e^o noyidaio tpßmi ^nnon cmlum cir* terram ego impleo, dicit Dominus 1 Q^ts metietur c£lum palmo,?^ terram omnempugiüo^^ facie tua montes liqueßent,ßcut cera àfacie i^ts.Is eß,inquir,Deus, cuius c^lum eß thronus,terra atttern ßa-bellumpcdurn eius.Videte, yidete quod e^oßm, dP non alius Deus eßprêter me. Ego occidam g^yiuere faciam. Ecce , ego ßrmans tonitru Creans Spirttum, manus quoque me£ c£lifundarunt militiam. Egoßm Do-minus.Ego ßmqui loquor iußitiam,^annuncio yeritatem.Ego Deus pr£ter me non eß lußus. Etßruator non eß excepta me.Conuertimini ad me,^ßlui eßote qui eßts ex fnibus terr£. Egoßm Deus nbsp;nbsp;non eß alius.

XXX KI.

Tertullianus contra Praxeam:

Nos yerb femper,clst‘ nunc magts,ytinßru£lioresper Paracletum,de-dudorem ßilicet omnts yerifatts, ynicum quidem Deum credimus ,ßb hac tarnendißenßtione,quam 0’tKoyofjt.ta.v dicimus, ytyniciDeißt, Filiusßr~ mo ipßus,qui ex ipfi Vatre in yirgnem deßcndit,c^ ex ea natum hominem,

Deum Filium hominis, amp;nbsp;F iliumcognominatum leßm Chri. ßumßuncpaßitmßunc mortuum,!:^ ßpultum ßecüdum ßripturas,amp;reßßi tatum à Patre, O* i» coelo reßmptum ,ßderead de'xtram Patris,yenturunt

Pf

-ocr page 148-

114 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;”• At E X AN»quot; At E su

iudjc^re yiuos mortuos qui exinde cmiferir Jecundùm promißioneni Juam à R((t,e,Spmtum ßnüumf)arailetum,ßn£itßcator€infidd corum, qui crcdunt in Putrcm^lilium Spiritumßni^um,

' xxxni.

SedßtiM ißa pr£ßfiptione,'vlnque tarnen propter inßruciionem, eÿ* mu^ nitionem quorundarn dandm eßetiam tracdatibus' loan, ne yideatur 'vrut* qujtque peruerßtat non examinataßd præiudicata damnari maxime hlt;ec quæJe exißimat meram veritatcmpoßidere,dum Dnicum Deu non aliaspu~ tatcrcdendumyquàm ßipßim eunde'mque,^ Pattern ^Filium,^ Spiriturn ßineJtidicar..,qUaßnonßcquoque ynusßtomnia, dum exyno omnia perßb-ßan!ii£ ß:ilieet -vnitatem, ndnlomtnus cußodiatur oiMvofji,ta.ç ßa-amerr-tum,quiii vnitatem trinitatem dißonit,tres diri^ens Patrem Filium Spiritum ßnclum.Tres autem nonjk(tu,f€d!^'adu:necfubftantia,fed formai necpnteßare, ßdßecie. Vnitnautemßbßantin nbsp;nbsp;-vntusßatus,^-vniM

poteßatsj,quia ynm Deus,ex quo dr'^adus tßi,lt;t^ formai, ßecies in wo« rniife Patrn,^ Filii amp;nbsp;Spirittnßnäü.

XXXl^IIh

simp lices enim quique, ne dixerim imprudentes nbsp;nbsp;idiotlt;e,qu£ maiorßm

•per credentium pars eß, quoniarh ipß régula fidei à pluribus diis ficuli ad 'vntcum nbsp;nbsp;verum JDcnm transfert,non intelligentes,'vnicum quidem,ßd

cumfuaaiMvo//:!«. eßecredendum : expaueßuntad oiMvo/a,ii!n; numerum, dißoßtionem trinitatis,diuißonempr£ßmuntiinitatts. Q^ndo imitas exß-ipft deriuans tf tnMtem,nQn defh'uatur ab tlla,fedadmintßretur..

-■ Î nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xxx/x.

Colligit Tertullianus loca lcripturæ qua» probant tres per-■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fonasin vnoDeo.

PtpaßlongtmdißutationemaddiF.Sienim ynaperßna^ Dei^Do^ mini inßripturts inucniretur, meritb Chrißus non ejjetadmijßs ad nomen iDei,^ad Domini.Nemo enimaliuspr£ter quamynus Deus ^ynus Do minus pr£d!cahatur,cl^ futurum erat,ytipß Pater deßendere yideretur,quia y KUS Deus,vnus Dominus le^ebatur,^ tota œconomia eius^ obumbrare-, tur^qu£ in materiamßdei proßeEba atque dißenßta eß. ^tybiyenit Chri-ßus , ^ c'ognitus eß à nolns qubdipfe qui numerum retrofecerat, fallus ß-^ curulusà Pâtre, lt;fy*cum Spiritutertiu5,amp;* tarnen Pater per ipßm,Pater, pte-nius nbsp;nbsp;manifeßius redaclum eßnomeDei nbsp;nbsp;Domini in ynionei quia

afioms eMt,yt à multitudine idodorüm tranßrent ad ynicunfDeum, ytdißcquot; rentish

-ocr page 149-

t»E TRINITATE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;irj

rentia conßititeretur tntvr cttltQres yntM plurtm^ diuinifittU. Nam lucere in mundo Chrißianos oporrcbatyt^iiosluài, lumen mundi^ynum Dominum eolentes-,^ nommantes.

XL.

Solum autem clorißum potei-o Deum dicere, ßcut ,yifpoßotiis, Ex qui-hus Chrißu^yqui efl {inquit} Deits fuper omnia bcnediclus infecula.CitatetM ad tdptobandum diclum Moßs’.Pluitßpet Sodomam Gomotrham i^nem ■^fulphuremDeusàDco. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;

XLI.

Expofitio primi articuli fymboli,

Credo in ynum Deum Patrem omnipotentem,à Tertulliano,qui reßondit ad argumenta h£reticorum,quibusprobabantßltim Pati-em dici Deum omru-fotentem.Omnia inquit,Patrn,mea ßunt, cur non nbsp;nbsp;nomina^.Q^m er^o

gts,Deum omnipotentem amp;,^^lttßimum, ^Deum yirtutum,^;;* Rcgtm if-raelis,lt;(^ eß,yide neperh£cFilius etiam demonßreturfuo iure Deus, quiafermo Dei omnipotentis, qùia omnium accepit poteßatem : ,y4ltif ßmus, quia dextra Dei exaltatus, nbsp;nbsp;quia omnia funt illiJubiecia à Patrez

RexIfraelts, quia tütpropriè excidirforsgentis ißius.Si autem yolunt Chri~ ßi nomen Patrts eße,audientfuo locoJnterim hic mihi promotum ßtreßon-frm aduerßs id quod nbsp;nbsp;de ,yjpocalypß Johanna proferunt : Ego Dominus

qui eß, qui erat, qui fuit, yenit omnipotens. Etßcubi alibi Dei omnipotenrts appeliationem nonputant etiam Filio conuenire, quaßqui yen-turus nonßt omnipotens, cumCiT* Filius omnipotentts tam omnipotentß Dei Filitss, quàm Deus Dei Filius,

XCLll,

Sed hancfocietatem nominumpaternorum in Filio neperßieiant, perturbât tUosßriptura,ßquando ynicum Deuinßatuit: quaß non eadeamp;* Deos, dominorum Dominospropoßerit, ytßpra oßendimus. Ergo qtiia duos, CiP ynü inquirit inuenimus,ideo ambo ynus atque idem, nbsp;nbsp;Fihca, amp;nbsp;Pater

Porro nonpericlitaturßriptura,ytilli de tuaatgumentationeßiccHrras,ne fdn contraria dicereyideatur.Pfabetenim ratione, qutimynicum Deum ßatuit, nbsp;nbsp;quum duos Pat,■emamp;' Filium oßendit, ?iyßßicitßbi. Filtum

nominariab ea coßat Deum.faluo enim Ftlio recièynicumDeumpoteß de-terminaße, cuius eß FiliusldAon enim definit eße qui habet Filium, ipß yni-cusfuofcilicet nomine quotiesßne ßlio nomiriatur. Sine filto autem nomi-natur,cuprinapaliterdeterminatur,ytprimaperfona, quaantc Filii nomen pdi .

-ocr page 150-

D. ALEXAND. ALESII

crat py^poneÜa, quia Pater ante cognofiitur^ nbsp;nbsp;pofiPatre Filius nominator,

XLllI. ■gt;-

lÿturyriM De«^ Pater-, abfque eo alius non efi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ipfè injèrcns

Kon Filium ne^at-, Jed alium Deum. Cdtterum aliui De«5 à Patre ßilus »o» eß.Déniquei'njjiicejequentia huiußnodiFronunciationum, inuenies fete ad idolerum faclitatores atquecultores deßnittonem car urn Fertinere j yt multitudinem jalforum deorumynio diuinitatu exFellat: habens tarnenFi-lium-,quanto indiuiduum infeFaratum a Patre , tanto in Patre reFutan-dum,etßnon nominatum. ^tquißnominaßet eum,ßF(fyKßetita dieens'.^-liumFréter me non nißFilius meus : ahum ctiam Filium fecißet, quern de ahis exceFifßr,itaqueFrieterßiFßm non eße alium Y)eum‘. hoc FroFter i-dololatriam tarn nationum quant ißaelis: etiam FroFter htiercticos, quiß(Ut nationesmanibus^itaiFßyerbisidolafabricanturiidßl-, alium Deum A-lium Chrißum,

XLIIII.

daliaßriFtura, loca citata ab hxreticts, Extenditcstlumßlus , tvßondet ex Fuangelio : Omnia Fer tpßm facda ßnt. Proinde Ft hi yox ent-. Extendi C£lum ßlus, ßcut in Pßlmo diciturVet bo Domini c^li ßrmati ßnf.qutaßphia in Sermoneaßißenteparatum eß caelum,omntaFer Ser-moncmJuntfacia.comFetit Filiumßlum extendißeceelum, qutaßolus o~ Ferationi Patr'u minißrauit.ldcm eritdicens: Ego Frtmtis inJuperuentu-ta,?^Fr£terme non eß Dew,. InF^inciFio enim eratßrmo, iipst' ßermo erat aFud Dcum,^ Deus cratßermo.Etadditi

X LV.

Nam in yeteribus nihil tenent aliud quam E^o Deus, alius pritter me non eß.Etin Euan^elio : E^o Pater vnum Jumus.Et,Qm me yidet, yi-deteliam Patrem meum.Hts tribus capitults totam ßripturam ytriußque te-ßamentiyolunt aedere.Sed ft FroFterca eundem Patrem (p;* Filium cre-dendum Futant,yt y num Dcumyindicent, ftlua eßynio eius, qui turn fit y nus, habeat Flhum tequc ^iFßtm etfdemßripturis comFrehenßm. Si Filium noluntßecundumPatre rcFutari, nefecundus duos faciat deos dici, o-ßendimus duos Deos inßriptura rclatos,lt;!F* duos Dominos: ö?* tarnen ne de }ßoßandalts^rem^rationem reddtmus,qu.t D^ no duo dicatur, nec Domini, fed quLa Pater Filius duo,^ hoc non exßeFarattone fubßanti£,ßd ex di-ßoßtione, ( um indiuiduu inßFaratuFihu a Patre Fronunciamus,necßa' tUjßd^radu, ahum, qui etß De«; dicarur,quando nominaturßn^ularts,

non

-ocr page 151-

T de TRINITATE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;II7

non ideo duos Deosfdcicit,Jed ynum^hoc ipß quod ^Deus ex ynîtate Puttu yoeari habeat.

Sunitnu. Qi^ TtYtulliunus conu Pycixeum exßriptuvdpioßertteßwionid, adprobandumPtltum non ejje eandemßdaliam à Pâtre perfunam : Genttlis torquetadprobandumFilium no eJJ'eynum cum Pâtre Deum. Etfolum Pa-tremefl'eynumY)cum^amp;Piliumdltumà.P(ttre'Deum.

XLVII.

Cyj^rUnnsin ex^optione Symboli ^popoloru ait Orientales dtcere-.Crede in yno Deo Pâtre omni^otente^^ /» c h r i s t o i e s v l'w/co Filio eius. Detts autem inquitnature ippttf yelpbßatilt;x,yqu£ eppfgt;eromnia,eP appel-latio.Pater arcani amp;nbsp;inuipbilti pcramenti yocabulu eß.Deßnit etiaDcum^ ßbßantiampne initioßncpneßfnplicenipne ylla admixtione, inuißbilem^ tncotpoiTam^ ineßabtlern, inctßiniabilenj, in qua niloilacbun[ium,nihilcrea' tumpt. DocetetiaminPdtre Filium intelli^edurn eße-, Patrem^inquit, quunf audu^Filium intcUi^e Patrem^cuius eß imago amp;ßbßatia. Hoc ergo ipß f nomine quo Deus Pater appellatur., cum Patrepariter ßubpßere etiam Filius demonßratur. Credendus eßergo T)eus Pater eßeyniciFilij Domininoßriy non diputtedus. Heque enimfas eß de natahbusDomini d/ßutare.Conteßa-tus eßPater de camp;lis dicens: Hic eß Filius mew dileéHus, in quo bene compla-cui,ippm audite. Fibus dicit : Qw yidit me,yiditei:i* Patrem. .y^n non crcdis qubd e^ in Patre, nbsp;nbsp;Pater in me eßi Ego nbsp;nbsp;Pater ynum ßmus, Qui eß

qui inter has Patrts nbsp;nbsp;Fil^ yocesytncdiumß interprat, ziiP deitatem diuidar,

aßecdum pparet,Gt*pbßantiam rumpat,Spiritumpcet,neget eße yerü quod yeritas dicit?

X LV III.

Q^oddiximtts Orientis Ecclepas ti'adere Vatrem omnipotentem,^ynum Dominum,looc modo intelligendum eß-. Vnum non numero dici,ßd yniuerp-tate, yt exempli cauß, p dicamus ynum ßlem. Hicynui ita dicitur, yt alius, y el tertius addi nonpoßit, ynus ßl.pc Deus propterea ynus dicitur, quod a-liits nonpt.Similiter nbsp;nbsp;de Domino accipiendum tß,qucdynuspt Dominus

leßs cbrißus ,perquem Deus Pater dominatum omnium tenet,ynde p, quens Sefmo omnipotentempronunciat Dominum. Omnipotent autem ab eo dieitur,quo:l omnium teneatpotentatum. Tenetautem omniaper Filium,p~ cut Xpoßolus dicit, quiaperippm creataßntomnia yipbilia, nbsp;nbsp;inuipbilia,

QuiaPicut lux de luce, nbsp;nbsp;yeritas deyeritate, ita de omnipotente omnipotent

naßirur,yt in^pocalypp lobannis äc Séraphinßriptum eß-.Et requiem, nort p.iii.

-ocr page 152-

I iS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D, At E X ANO, A t E sn

l}ithebantdicente5^Sdn^i^,S(tnçita,S((nCiM 'Dominui Dein qui cß., qui quot;venturu^ eßomnipotcm.

XLIX.

Origenes7rtf}df%u)i caft. i.fcYuetur Eccleßaßicapr^dicatio perßcceßto-rM ordtnem ab ^poflolif tradita, rfque ad prüfens in Eccleßis germanes, lilaßla credeiLt eßyeritoi qu£ in nullo ab Eccleßaßicadtßordattradittone. Primo,quodynnfßtT)ct46,qui omnia creauit atque conipoßit, quique cx nullis fecit eße 'vniuerßyGeus a frima creatura,lt;^ coditione müdi, omnium tußoru,I)eus ^dam,^bel,Serh,Enos,Enoch,Noe,Sem,^braham,lßac, Iacob, duodecim Patriarcharum, Moßs Profhetarum,?^ quod h/c Deus in nouißimts diebns,ßcutfer Prophetoißos antepromißrat, mtßit Dominum leßum Chnßum : primo quidem yocaturum ißael ,fecundo yero etiam^enteS poßperßdiampopuli iß-ael, UicDeus iußin bonus,Pater Domininoßri lefu chrißi,Legem amp;Prophetas,amp;^ Euageliaipfe dedit, qui^^poßolo-rtim Deus eßjüf yeterü noui Teßameti.Tum deinde quia leßis Chrißus ’pfi yenit ante omnem ci'eaturam natus ex Patre eß, qui cum in omnium coditione Patrt minißraßet{per ipßm enim omnia faciaßnt'j nouißimts tem-poribusfiipßm exinaniensfacîm eßhomo, incarnatus eß quum Deus eßitt Ct* homo manßt,quod Deus erat.

E.

Ex cap.z.Xemoputetaliquid nos inßbßatluum dicere,quum DeiEilium Sapientiam normnamus. Si ergoßemel recîè receptum €ß,ynto-enitum Eilium Dei Sapientiam eins eße ßbßantialiterßbßßentem, quomodo extra huius SapientiAgenerationem aliquandoDeum Patrem yelpunPlum momentiali-cuius quif poteßßentire, y el credere} propter quod nos ßmper Deum Patrem nouimus ynigeniti Filijßii. Extra omne igitur quod yel dici,yelintelligipo-tefl,tnitium,generatam credendum eß Sapientiam. In hacipß ergo SapietiiH ßubßßentia omnia erantpraformata atque dißoßta,

EI.

Sicutigitur yoliitasprocedit è mente,^ nequepartemdliquam mentisfe-cat,nequeab ea feparatur aut diuiditur, tali quadamßecieputandus eß Pater Tiliifgenuiße imaginemßilicetßtam.Vtßcutipß inuißbilts eßpernaturam, itpi imaginem quoque inuißbilemgertuerit.

- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Grc«

-ocr page 153-

PE TRINITATE^ . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' U«?

Llî. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’___

Gregorius Neocæfarienfis in Antiochena Synodo conücM catacontra Paulum Samofatenum.

Vnus Vgt;ens Pater Verbt Dinentts Sa^ientußtbßßenttf, ima^in'nßa {ntegr£-,inte^er^enitoYyPater Filij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yntts Vomintfißlm exfilo^i-

maÿi PatrKy erbum efßcaXyFtlimfemßternM exfimpiterno^ynus Sf iri' tiüfan^lus, ex Deofubßanttam habent., quiperFilitfm apparaitßanÜißcanfy lgt;er quem Deuißiper omnia^^ in omnibus co^nofcitur.,

LI II.

Synodus Nicena conuocata contra Arium?

Lluic interfuit .yithanaßus^yt teßatur Pußnus Eccleßaßnx loißoriis. libra-to.cap.i^. I^fturapud .Alcxandriam defuntlo .^^lexandtn-, ylthanaßus ßu-^ ßeperat federn. Q^dyerb efßtacrts in^enif yamp;in Eccleßaßicu ne^otiis apprime yi^ilans,ßtu iam tune huereticis innotuerat, quum.ad coneilium Ni:-cenum cum Epifcopoßo fene .^^lexandro yencrat^ cuiusß^^eßionibtis hæ-reticorum doliacfallachn yi^ilanterdete^ebantur.Optrtet igituryerbaSym-^ boli Niceni•. Crcdimus in ynum^eumPatrem omnipotentemyißbtlium omnium inuißbilium fa^orem.. Etinynum Dominum noßrum: ie-gt; svM CHRiSTVM, Filium Dei de Patre natum yni^enitum, id eß, de fubßantia Patris Deum ex Deo , lumen, ex lumine , Dcum yerum ex Deo yero, natum nonfaBum-, óp/iwm Patri, hoc eß, eiufdemßdgt;ßanti£ cum Par tre,e:^c. Oportet inquamyerba eius Symboliintelli^ereßcM.y4thanaßus, Eufebius Paleßinus,y^ alij qui interfuerunt Synodo,expofuerunf.. Nam quum .y^rius yerba Niceni Symbolipro fua doClrina interpretarctur, coaClus eß.y4thanaßus in fug Symbolo yeram ßntentiam explicare. Q^re facHk inaelligi poteß Gentilem .Arianum ejß, cum reüciat Symbolum .^thana-. ßi, inquo dicitur, Quicunque yultßluus efß ,.ante omni'a opus eßytteneat Ciüholicamßdem:quam nißquu integrant, intiiolaramqueßruauerit,abß que dubio in Sternum peribit. Fides autem Çatholica hac eß ,yt ynunp Yleum in Trinitate, Trinitatem in ynitate yeneiemur . Hane ßdern Centilts diciteße humanum commentum, ignotumßcris literis eß' Catholicis..,

LIIII.

. Quu autem ex omnibus qurfeiiuutißtnt.Hpoßolos, yßuead Nicena Sy^. nodumß ripturdi interprctibus probatum iamßt,eosßc inteUexifß Symbolunh ^poßolorum,yt.Hrhanaßus'tUudexpofuit,eßhancfuamint€rprcratiorfem,

-ocr page 154-

IIO


». Alf X AND. AlE SU


ex nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^poßolorum conßrmajje^ ni^iiliam Yeßat.,niß~ift

addantuf teßimoniainterpretuJcriptur^y^uißquutißntSynoduf» N/ccwrf»», exillorum di3ifatq«e Eccleß^ perpétua initocationç impudentia Gentil Itdwendaciarefittemu^.

Lr.

Et quident BaßltM eorutit teßimonia qui eum pr^cefßrunt colle^lt inter qu£ etiain illud eßEußebif Pitleßinr.San£iumDeum,luct6 coditoremper Sal-’ uatorem noßrum leßnt chrißuntfCumfin£lo Spiritu inuocantes.

LV I.

ident Baßliui ex yerbió cl)rißiyBiilgt;ti:i;antes eos in nomine Patr'tSy^ Pi~ l^ ^Spiritusßn^iyße coUi^ittBapti^i^ri oportet ytaccepinttt5,credere autent yt l’itpti'^amuryjriorißeare ettam yt credimm Patrem amp;nbsp;Filium amp;nbsp;Spiritunt ßnidttm.Hucpertinetdtßuratio Baßlij contra Eunomiu, Etfratrii eins Gre-^orif,qua dißrtißtme exponit^clariß.acßrmijßrefittaterrorem Getilu.Ha,c nunc édita eßaclariß.^ doFfißßviro,Egt;.Ioacn. Camerario y Gra,C£ Latine y^ ab eodem typo^apb)o,à quo httenoßra eduntur, expreßa. ideo hortor yt leclor eamßbi comparer, Gre^ori^ refutationem le^at. Nam Gentil’n contenditynumY^eum non poße dici aut eße nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;5^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;htiC

duo aitßgnißcare diuerjas eßentiasyßeut Eunomins.

LVII.

Hilarius libro tertio ex dt^o Moßs in Geneß-.Faciamus hominem adima-ginem ßmtlitudinem noßram, probat y num Dc-um y dißtn^ias perß-nasylibro ßcundo tertio De Trmitatey yt docet Lon^bardus inßisßenten-tiis. .^mbroßtts yerba baptißni, In nomine Patrts Filij amp;nbsp;SpiritusßnCii ßc cxponir-.In nomincy^non nominibuSyytynitas eßßentia, oßedatur,^^ Pa-tremyZir Filiumy^ Spiritumßnclum tres eßeperßnas.

LVIII.

.yiugußinus libro primo De Erinitate-.Omnes Catholici tra^atoresy qui de Trinitate^qudt Deus eßßripßruntyhocintenduntfecundumßripturas decla-rarcyquod Pater Filius amp;* Spiritusßnclus yniusßntßbßanti^, infi-parabili £qualitate ynusßnt Deus.

LIX.

H£c doclrina conßrmata eß in omnibus SynodivSy ytinßexta dicituri Hic (latus eß Eua^elica. atque .^poßolic£ doclrinlt;eyre^ularißque traditioy yt inß-parabilcm Trinitatemy id eßyPatremy ei7*Filiumyei^ SpiritumßanCium ynius Deitatis,natur£ ßbßanti£ßue eßenti£yynius eiußiemqueprttdicemus

Mturalts^

-ocr page 155-

, -fis. TRJNITATB. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ill

nt(turaTtii'V(gt;lutatii,'Virtutii,operationis,dominittionii,maießattf,poteßatifyamp;* gloria, amp;*quicquidde CAdemfanBa frtnkate eßentialiterdicitur yfin^Uri nnmcroytAnijUAm de yna naf/tra tritfmßbßatialiHm peßonarttm cowprehe»’* damns reo;H[(trirAtiQnein{ittMi.

- nbsp;nbsp;nbsp;-'.I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;LX.

LxJjis facile conßici poteß y quàm impndens impium ßtmendaciur» Centila^quo d/cit, Deum Trinitatem eße \)umanum commentum y ivnotuns Cadnolicù'.amp;DcHm Trinitatemß^ificare aliud quam tresperßnas,Patrem fipFilium Spirirumßnclumyac Trinitatem eße nomenßbßantialcyC^ex €0 probari qtsartam in TrinitateperßrMmy quartamßbßatiam dißinciar» à PatrCyFiliOyC^ SpiritußnClo.

LXI.

Refutanturlo£cmendacia exinuocatione Eccleß^ Catholics Pater de cælfSyDeus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

Fili JiedemptormundiyDetts. •lt; Sanada Trinitas ynus DeuSy mißrere nobis. SpiritusßnPley Deus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

Item y Te Dcum yerum ynum in Trinitate y nbsp;nbsp;trinum in ynitatCyVenite

adoremus. Ety

Te Deum Pat y cm ingenitumyte Filium ynigenituniy te SpiritumßnBum Paracletum : Sanidam indiuiduam Trinitatem toto cordcyC^ ore confite-murylaudamusatquebenedicimus. Ety

Te De um laudamuSytcDominum confitemur.Te £ternum Patrem omnii terra yeneratur.Tibi omne5.yln^eliytibi cstli amp;*yniucrß poteßates.Tibi Chérubin Séraphin inceßabtliyoce proclamant,SanClus,fin^us,fin^us Do-minusDeus Zebaoth.Pleni ßntcstli teyra maießatts^lori£ tu^.I'eßorio-ßss .Xpoßolorum Chorus. Te Prophetaru laudabilis numerus. Te Martyrum candidatus laudatexercitus. Teper orbem terrarum fanéda conßtetur Eccle-ßta y Patrem immenßx, maießatis y yenerandum tuum yerum, ynicum Filium. Sanüum quoque Paracletum Spiritum. Et inprafatione Euchanßi-ca : nbsp;nbsp;nbsp;cum yrugenito Filio tuo ynus es Deus, ynus es Dominus. Non m

•vniusßn^ularitate perßn£,fed inynius Trinitate ßbßanti£. J^od enim de tua pdoria reuelante te credimus, hoede Filio tuo y hoc de Spiritußn^oß-ne di^erentia dißretionefentimus, ytin Cofeßione yer£ fetnpitem£que Tri-niratu, amp;nbsp;inperfonisproprietaSy amp;• in eßentia Anitas, in maießate ado-returttqut^tas. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. ;

' V T nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;q,i.

-ocr page 156-

txi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dj AIEXÄND. MESH

LXIl. _ '.aac

jQ«o4 AUtem Gentilii aityTrinitAtem effe nomen eJJènttitleyf^ j^^cAye ßthßantiam dißinCtam À tribmperßints,^^ quArtAm in TrinitAte perßonAmy rtßutAturAb ^u^ußino dicete : PYi^tereA eß ynwn nomenquod de nul/afer-fonA ßn^ulAtim d/citt(r,ßd de omniLus ßmuljytTrinitAf^ quod non diciturfe-tundùm fubßantiamßed quAßcoUe^ittumplurAlitAtem deß^AtferfinAYum. Pt lib.lt;). De TrinitAte-.QMpropter credamM PAtrem,amp;lt; Filta, lt;1^ Spiritum JÄndum ynnm eße Deum, yniuerßdi creAtur^ conditorem, reclorem, nec PAt^’em efß Filtumynec Spiritum fAnclum,yel PAtrem yel FHinmTrinitAtem relAtArMmAdinuicemperibnArum.

LXIIF

Vt enim ipß in libro Deßde ad Petrii AityVnA eßnAtUYAßtt eJßntiA Pa-trifamp;*Filii,C^ Spiritu^ßAnßijnonynAperßnA.Si enimßceßetynAperßnAy ßcuteßßbßdntiA PAtrtf,, Filij SpiritsßnFii.,yeraciter Trtnttoinon dicerctnr, Purßis quidem TrinitM ejßryerdyßd yni-ts Dem TrinitAs ipßi non eßer,ßquemAdmodum PAter, Filina SpiritmßtnclniyperßnArumßnt Abtnuicem propriet Ate dißin^iyßcfuißentnAtArArum diuerßtate dißreti. D-des Autem /^AmArchamm, ProphetArkm, ^poßolorum, ynum De^pr^-dicAtPrinitAtem ejß.

LXIIÏT.

Gentihs Aitße mediu inter SAbelhum ^ritimtenerey nequeponere Deum trinomium,ne yideAtur cum SAbellio ßntire, neque rripcrßnAtum, ne cum ^rioßedaJßrmArePAtrem eße ynumDeumynonnumeroyAutnAturAyyt ritüßdrAtione ori^inis.Filtu Autem nbsp;nbsp;Sptritii eße quidem nAturA Deunty

cum Filim per^enerAtionem,Spiritui ßncius perproceßionemßt ex immen-fd itit* inßnitd ynius Dei PAtr'tfßbßdntidy aqud nec demones eximipoßitnt. t ßd ße nonpoßefdteri Filtü nbsp;nbsp;Spiritum ßn(ßi eß ynum cum Pdtre Deum,

ideo quodßnttres resßibßßentes,rAtionAleSy^ intelligentes, repu^antta ßtin ddteclo, eudem Deum eße Pdtrem ^Filium, nbsp;nbsp;quodßripturu ybique

yocetynum Deum Pdtrem omntpotetem id^ynum Domtnum leßum clnri-ßum.Etlodnceße de^rinAmTertuUidni. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t .. nbsp;nbsp;nbsp;, : j-a

LXr, ,c nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Sed ßprd induxiPertuUidnum ex cldra ßriprurdt teßlmoniisprobAntemy Pdtrem Fihum eße ynum Deum,proprer ynam eundemque diuini nd-tur£ eßntidm, dlicubi dici duos nonßdtu yßd^Adu, hoc eß, yt Puterßt primd in TrinitAtepeßoiM, Filiusßecttndd, Spiritus S,tcrtiA : amp;nbsp;tAmenFilius

•••' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ynione

-ocr page 157-

Xgt; R. 'TMni T A Ti.'I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;12^

' yntûitediuiniùttii aPafyefepararrnë^^^^^^^ indïuiduuniii^mrebarafiifn, {yr TertHÜtaniycrbu dtcaM)cum to Dcum tljè.yel.yt Ealeßa nucloquinos ffxßnpturts docun,ynttm Dtwm,^ difitnCUm à Parrcperßnam.

^odßßeno ore Gentils fMeretur.Patrem Pilinm ç^Splritum S.efße tres ô^oç-lt;^lt;riç, id eß, ^erßonttsßtbßßenfes in yna diuina. natura ßue eßintia, Cÿ* Filiu/n alium diet a Patgt;'e,id ejlj aliam V7râç-eis-iv à perßna patrH', ide o d/edum ejßeß^resßunr qui teflimonium dantin c^lo^Patcr^ Verbum Sßri~ tus S.amp; ij tres ynumßunt natura amp;diuinitate^yelynus Deus,quodidem cß, quia Deus eß nomen ejßenti£ amp;nbsp;natura-. in ]-ianeßententiam Trinitatem aiciynum Deum^id eß,Ü7rog-ttir6ii Patr'ts ^Filij Spiritus S. habere ean-dem diuinitatem,iam inter nos conueniret. Sed quia contendit Deum Trini-tatem eße humanum commentum^ i^notumßriptur'u, amp;nbsp;Eccleßi£, Ci? neo-at Ftiiumpoße diciynä cum Patre Deurn.proptei-eandem diuina naturx eßen-tiam-.ßed tantum dici Deum ratione origints^ ‘deß, quod ab yno Deo habeat ori^inem, amp;ßttex immenßa eins infinirdqueßulßantia, à qua nihil quodßub-ßßttßeiungipoteß, acne demones quidem, nißyoluntate, tpßcßeprodit, quod eli^atßbi nouam fbrmam docirin£, çÿ* omnino conßituiße ex Eccleßa diße-dere, imitatione ambitionis eorum, qui yßtatam receptam doclrinam,^^ deßnitiones Eccleßaßicasnon ex i^norantia ,ßdßcientcs ^yolentes oppu-^nant, it elart (^célébrésßnt. Namßripturx,, quas citât, nihil pro ipßus dogmate faciunt, ö?quot; rattocinationcs eins nullx,ßnt,ytprius ex Ignatio, lußino, iren£o,Tcrtulliano,Cypriano,Clemente ^lexandrino, ali'u quiprsaeeß ßerunt Synodum Nicenam demonßrauimus,amp;nunc quoque ex Hits qui hanc ßquutißnt,oßendemus.

IXFII.

Sic enim ratiocinaris: llleßlns ynns eß Deus,qui eß d nulloprincipio,Cy* d quoßnt omnia: Sedßolus Pater ori^mem neßies,eß omnino inßnitus,prin-cipitißneprincipio,cauß caußtrum,author CSP monarcha omnium ; I^iturßolus eßynns Deus.Expeclabam yt clar'e diceres,ßolus eßDcns.Hoc enim y'is^ ttiamßne^as, te excludered diuinitateFilium,ßcdab ynitate cum Prfftr.

.yidhocargumentum PraxenßprdreßoßmeßperTertuUianum, Mo-»archiamßruariper àutttsp-l^i^rion tantu perßlttudincm.Etnunc reßon-^o,^^^ßinguo Maioreat.Si enim intelligatur de rebus d Deo co»dzf«,Ter4

q. iß

-ocr page 158-

114 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D. ALEXAND. AtBSII

eß.SiMtetn de Filio^enito à PdtrCy nbsp;nbsp;SpirituJan^Q ah viroqiteprecedent '

te,falja eß,

LXIX.

^d probationem maior'if'.Y)eus clamat per Efalant-.E^ ßtm primus f^nouißimus prater me non eßDeus. HocfilumcompetitPatri ,qui Filij^ Spiritusßnclteßejßntiator. ï^uomodo enim Filius dicer,Etabßue me non eß Deusi

^^noßo argumentum^rij. SiX)eusPater^enuitFilium Deumzlgi-tur^enuitIcipfum Dcum, aut ahum Dcum, nonßipßtm Deum. Kiihil au-^ tem^^itßipßtm, Er^o ahum Dcum. Peß)ondeo ex .Ambroßio : D/c mihi, h£rcrice ,fu'irne quando omnipotens Pater erat Deus, Paternon erat,amp;* poßea faclus efl, I^itur^enerationts aceeßione mutatus eß^ E^o Fihum e^e natum conßteor, quodreliquum eß impietatis horreßo. ßriptum entm eß tn Eßia, .Ante me nonfuit Deus,eii^poßme non crit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;er^o hoc dicit? Pa

terne an Fihus^.SiFihus ante me nonfuit,ahu5 Deus,inquit,SiPaterpoßme nd erir,hicpriorem,ille poßeriorem non haber.Inuicemm fe, nbsp;nbsp;Pater inFi-

ItOy^i^Filius in Patre co^noßitur.Q^m Patrem nomtna6Ï)eum,Filium deß-^naßi,quia nemo eßipfeßibi Pater. Q^m Filiii nominas,etiam Vatremfate-ru,quia nemo ßbi ipß Fihus eß.Itaque nec Filiusßne Patre,r^ec Pater ejß po teritßneFtlioßempcr ervo Pater,amp;*ßemperFihus eßiCisr'iirerqueßemper-v-nus ßuntDeus.QMd autem diets Patrem eße Filq eßentiatorem, inßdioß; impie dicittir.ETß enim Pater^i^nit Fihum,non ramen^i^nit eßentiam ,ßd perfonam, neque eß ori^o, nequeprincipium, nequecaujà,neque eßentiator eßenti£ Filf ßedperßnx. .Ahoqui tpßeßbi eßet eßentiator, quia eadem eß eßentia in Patre,Ftho,amp;Spiritußanc}o,i^tDta in tribus ßn^ulisper-ßnts. y t enim Hilarius hb. 7. De Trinitate ait : J^od etiam ex tiiuo yiuum natum eß,hahctnatiuitatisperfeclüßne nouitate natur£.In Deo enim totum quod eß yiuit,Dcus enimyita efl,^ exyita noporeßeßenißyiuum: neque ex deriuationc,ßd ex yirtute natiuitas eß,acßtotum quod eß,yiuir,^ quunt totum quod ex co naßiruryirtus eß, habet natiuitatem Filius, non deriuatio-nemautdemutationem.Patrem,inquitHilarius libro 4.De Trinitatedn Ft-lio , Fihum tnPatre eß, plenitudo inytroque diuinitatis perfe^a eß, quiaplenitudodiuinitat'ts in Ftho,quodinPatreeß,hoci^Filioeß,quodin in^enito eß,hoc (ßi-^enito,alter ab altero, nbsp;nbsp;yterque ynum, isßilicet qui eß

nmtl habens quod nonßt in eo etiam, à quo eß, non duo ynus ,ßdalius in «-ho,quiä }ßgt;n aliud in y troque,ißy »umßntinßde noßrajytque non ynus,nee

cundei»

-ocr page 159-

de trinitatï. . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iiy

tunde-vtrunqiynec aliud coßtemur^quia Deu ex Deo natü, nec eundefhttiui-tiu-,nec (tliud ejßpermitrit.Eande er^o in Dtroquef^virturkßmilitudine deitattiplenirudinecoßremur.quia yerita-s dieitfE^o in Pdtre^^ Pater in tue eß^. Omnia enim F thus accefit a Pâtre.N am ß farte eiußdem qui^enuitac-cefity Neuter ergo ferfeéiuó eß. Deeß enim ei ynde deceßit, nec flenitudo in eo erit., qui ex fortione conßiterit. Neuter ergo ferfeaui eßßflenitudi^ nemßam-,amp; quigenuit amiitit^ nec qui natuó eß conßquitur. Fateamur t-gitur quod Pater eßin Filio,^ Filius in Patre^t^ Deus in Deo.,non fer du-flicem conuenientiamgenerum conuenientiamynec fer inßtitiam cafacioris • f^lßantixnaturamyßdfernatumS'yeritatem ,ßmilttudinem fer natiuitatem yiuentts,ex yiuente naturaydum res non dijßcrturydurn naturam De/'non dégénérât natiuitasßum non aliud aliquid ex Deo quam Deusnaßitur,

L X N.

.^ddicdum Moßsy .^Fudi ißaely Dominus Dens naßer Dominus ynus ^ß- di^um Älalachiit : Nunquid non ynus Pater omnium noßrum re~ J}gt;ondet.Augußinus'. Nonfoteßdicirrinitas Pater y nißforßn tranßriuead creaturam rationecreationts.i2^d cnimßriftum eß: .y^udi ißaelyDominus Deus tuusy Deus ynus eßynon ytique excefto FiliOyi^ Sfiritu ßn£io of ortet intelligiyquia re^è Dominum Dcum noßrum dicimus etiam Patrem no-ßrum fergatiamy(^ regenerationem.

LNN/.

.Adßententiam .^^foßolt y Nobis autemynus eß Deus Pater iüe à qua omniay nihitofus eßreßonßoncyquiacontinuoßquirury Et ynus Dominus leßus Chrißus fer quem omniayamp;nos feriUum.ex quo ßequituryDominum tioßrum leßum Chrißum ynum eßße cum PatreDeuyà quo nosßmus conditi.

IXJill.

Exalio loco Pauli ; Tntts Deus ynus mediator hominum ]-)omo icßis dorifiusyynusDominusyynaßdes y ynumbaftißna y ynus Deus amp;*Vat€r omnium-.manifeße coÜigitury fetßonam Flii dtßerni à fcrßna Patru yfrofter incarnattonem: cstterum eßße eundem cum eo Deum, quandoqutdsm ynum ^ß baftißna quo bafti'^amurin nomine Patris^i^Ftlii ^‘ySfiritusfinCiiy^ conßtemurnos credere in ynum Deum Patrem Filium Sfiritumßn-“ ^um. Odilia qu£frofers ex Ignatio Tertullianoyßfra reßonßm eß, Sedilludadßnem taxandum futauiy chrißum ideo dtci Deum y qubd ßteX . immenßt Deißubßantiayit qua nihilquodextatßfararifotcßyacne damo-nes quideWyniß quantum ad yoluntatem.ll^c cwm yoxnon chrißiani ho-qdii-.

-ocr page 160-

D. AlEXAND, AIE Sir

mt)M mihividettiMc memini Seruetum docerCyChrißum nutumßlium Dei, quodDeus exßücißbßaMia^utttn (ludßam roridiisderniferit inytc-rum virgin is, -vt contendat, Deum ejßc corporeum ,ßcur MtdnemetiM. i^^d fl ex eins es fljola,, nbsp;nbsp;itajentis ifcutfribis, nihil quod exeat ßparari pof

fab immenft Dei Jubflantia ,acne demones quidem , Et Ft hum tdeOTe-rum diet Deum, quia eß deßtbßantia Dei inßntta, ex qua funt omnes créa' ti!r£,deterior es ^rio,^^ mdi^niis cui 'a chrißianis refondeatur, fimpheiter tibi dteendum : Increpette Sathan Dominus, qui ante non es ~tgt;e~ ritus dtcere, quod Filius E)ei tn Beelzebub principe dlt;emoniorum eticeret ' diem ones, etus dtuinitatem- ambtuißi ante eonditum mundum, ^primas homines ambtre fecifii, ^abeo petiutßtvtte adoraret,poUicttusre^ ^na mundt-,qu£ idololatris,quitepro Filto Deiadorantypartins.

LX XIII.

Sedfriptune^St* fincdi patreslon^e altterde fbßantia Dei docent y dtßniunt-.Deum efc ejjentiamßptritualemyamp;ternamyfmpltcißimamy incom-muntcabtlem, cuini hil creatum admixtum eß, infnitæpotentt^ yfpientûe,

bonitatis.Vatrem £tcrnum, qutab seterno^enuitßbi Ftlium co£temum Tni nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’i'^oç-aLrt'aç arn^^EiSpiritUmfnclutn

paracletumyytantè in expoßtione Symboli ex Cjpriano oßendi.

LXXIIII.

Tu conarts hanc colleclionem eludere, ^atereß Deus, Filius eß^ Defts, Spiritus fn^us eß Dcusyamp;* no fnttres Dij.Iÿturfuntynus Deusy qu^o-qutdem frtptura dicity Fres funt qui tcßimonium dant in cœloyPater, V erbum

Spiritus fncliis. Sicinquaconansh.ee eludere.Recîè inquis frtptura dicity litres ynurn funtynonynus, quia tresfubßantiah numerdfine contradiciione tnadtecdo y ynus numero dici non pofimt. Q^d ßPater, Filius,(ip’' Spiritus fnci.is vnusßmplieiternon fnr,necdieuntur ynusfimtliterquoque cum-ad^ tunclo non fntnec dieuntur ynus Deus, Imo inquit .Xmbroßus hbro De tri~ nitate: i^od yuius eßfibßatia. fparari nonpoteß, etßnonßtßnvularitatis Jedynitatis Dcus.F’nus enim quumdieitur, nequaquam Deitastrinitatem excludit.Non eß diuerfi, yelßn^ularis £qualtt.is, neciuxta Sabellianos Pa-tremFiiiumqueconfundens, nec iiiXta.Xrianos y Pattern Fihûmque feer-nes-.Pater enim Filius dißinclionem habentyfparationem non habent. Pater amp;nbsp;Ftlius diuinitatafintynum, neeeß ibifubßanti^ differentia y nec ylla diuerßrasy ahot^ui quomodo ynum Dewn dtetmus?

/Loc

-ocr page 161-

.AJOTrlt;!.fDl TRINITATï/û.j y - , : ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Xiq

’.'nxT''V'e ,-'i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;LXXV: quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1

iloc teßimonlo Xmhroßiyc^ew Eccleßa catijolicapro ycro Interprète ßriptur^ a^noßit, tota tttaßophißicd refiitattir^ç^ conßrfnatur yera Symbol! 'expoßrio,

Lxxn.

Tequoquementiri^quu m inter Xrium nbsp;nbsp;Sabellium mediayiatncede-

reydemonßratHteronymu«y(^oßendtt^t(ieyiaßt, qua inter hiei’eßarchas meditti tatißimus ibifßribens ad xlypium zlT gt;^u^uflinum cadiolic£ ßdci colîtmnâs : Npn enim^ inquit,prorßü aliquis eßtn ti’inhate ^-adiis, ndnlque quod inßeriusfjuperiüjquedicipoßit:ßed tota diuinirasßui perfe^tonc xqualis eß, yr exc^tis yocabulis, qu£proprietatem indicant perßnarum, quicquid de ynapcrßona dicitur-,de tribuspoßit di^nißime intelli^i.Xtqui yt confu-tantes ^riutn ynam eandémque trinitatu eß-ntiam yelßbßantiam Deum ynum in tribusperßonis fatemur-. ita etiam impietatem SabcUq déclinantes tres pcrßnas cxprcßußub proprictate dißin^uimus, non ipfrmßbi Patrem, non ipßmßbi Filium, non ipfumßbi Spiritutnßtnclum eße dicen-tes^aliatn Patris ■gt; aliam Filiialiam Spiritusßtncli eße perßnam. Nonenim nomma tanrummodoßcd etiam nominuproprietatesy id eß, perßnas-,yel, yt Crxci expn'muntu'iTo^-cbretCyßibßßentidJque conßtcmur.Nec Pater Filii,yel Spiritusßn3iperßnam aliquado excludit,nec Filius yel Spiritus ßanclus Pa~ trss nomen,perßonamque recipit:ßd Paterßemper Vater, Filius ßcmper Tlius, nbsp;nbsp;Spiritusßn3us ßmper Spiritusßin3us. Itaque ßubßantia ynum

ßnt,ßedpeyßnis nominibus dißin^untur. Hac Hieronymus,

Hxcyißm eßhoctemporeitaproponere,ytdißin3a capitibus ccrtiiisco-^oßi,amp;del)is conßctudine Xcademi£ noßr£ dißutaripoßet, quo £tcr-na Veritoipatefa3a yerbo Dei nbsp;nbsp;declarataßrtprisßcrarum literarum,ma-

iHußrius emincret. V ndique enim huic yel inßdi£ßruuntur, yel ma-nifeßa bella inferuntur, dum abaliu ~igt;eteres loxreßs reuouando yentilantur, abaliudete3i errores decernendo ßabiliuntur. Sedpro illa ptis ^relißoßs multo acrius quam pro aru amp;‘focts,yrdicirur, propu^nandum eß. Hac enim labefa3ata C£tera'ruuntomnia:,y4rque oportebatßne accedciyad do3rin£ purx t^ßncerx inteeyitatem, yit£ quoque morumßn3iratem, dißi-plinam earn, quam do3rina illarequirit.Cuiusrei neceßrix inprimis neo^li-ventia animaducrßonem ßilicet Hei commouet, permitfcntis nos tam ^rauitertentaripunientis obliuionem maximorum beneßciorum , qux in nos demetißime contulit. Pleßati^itur ytynußquißque nonßt tantu yerbi^,

-ocr page 162-

amp;gt; orationeTfedeJ^cacitatem quoque amp;ßiid!o chrijlianm, netemeTè ^ fatjà tArn^LOYioßtmnomen ifurpetttn fedrtomnibus^conföisfitéiïfque^i^ drän nojlri^ £temus Pater Dominiamp;Jaluator'ts noßria, s s v c h r i s Filii yni^eniti,-vna cumJän^o Spiritu^trinitof Jxc yna Deita5,id efifVtGrç. ^nriuf NaJJànfênuf cautè efl loquutuâ^iv tv to?« Tp/a-îjjyJj rpta id eflperfonx trestDeus ynuó,/olMyyerM,fancïuó ^fortK^immortalts^tuflus^miflertcors, ce-lcbreturamp;*^loriflceturpnféculaflculorum. ^men.

DE N I T AT E E S S E

ÜA E)MinA,Ç^ tribîis in eaßibßßentibus flerfenist adugt;erßis Arianos ôiMunr'mç,

M.tniflrorum Geneuenflum Ppiflola.

ILLV sr KISSIMO PRINCIPI NICO-

LAO RADZVVILO, DEI GRATIA IN OLIIKA ET NieflvvefcIiDuci,D.in Kleczko amp;nbsp;Grodeck,Palflcino Vilnen-fl,MagniDucatiis Lithuaniæ fupremo Marfchalcoamp;: Archi-cancellario Brcftenli Cauionenfi, Bqriflbuienfi, Schmolenii-Capicaneo generali.

Lluflrißime Princeps, binasàCelfltudine tua literoi yno tempore accepimtif.,yniti D.I.Caluino-,beat£ memoria, yiro, altei'as nobù inflriptaf, ytrafque copiofl nbsp;nbsp;nbsp;eleganter flripraf : quibus

quodtam flero rejpondeamttgt;s,ro^amus C.T.ytneque negligentia‘.,nequeyüialiirei tgt;ibuat,quàm tabellariorumànobü Tubingam,ynde miflaflintad noslitera ^commeanîium penuria.i^od yerbtnre tamgrauiy tâmquefleria,adeopaucis re/pondeamusflafuntcaujà.

Legtmus idque non fine horrore, qtia Gregorius Paulus Cafanonius alii nonnulli à Blandrata nbsp;nbsp;nbsp;Gentile faflinati, trespetfonas y flue vistoç-cl.lt;!-eti

tnt,es numero ooir/a;fluc eflèntiastransformantesyyariis libeUu Jcripferunt-. in quibus tam multa turn ambigua turn etiam Mç-ctltt comperimuS y-yt de co-rum dogmatibus nbsp;nbsp;arguments ne nunc quidempenè nobis liqueat.

Litera yero tua^quanuis multo clariiispcrflripraytamcn noflra ruditati, yt ingenue cum T.C.loquamutynonper omnia fltis/aciuntyprafèrtim mtertja il-lius conciliatoriaflententia explicatione {quamflredè intelligimus yputamus ab ilia

-ocr page 163-

D E . T RÎNI.T ATI.

lif

ifhiPiitßucpcnt^llfia^ueGKe^oriapa^arurna^Qdumdißideye,.

Jtaque quum deadtierJariQyurnar^ti^ mentii^ nondumM' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;neyideri j^oßimjtf

yel de rebtfs »o» controuerßsfmßra Ltborarelycl nonßttti a^^toßte^ aduenßi^ yiayiitn ßententtam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,, qu^yes ^jijßriß^^ infclicks.contentionc$ po-

tiusaccendere qu^m e^rin^tye :a.cprlt;efcreA etiam qutitn res q’ß oßendat, ßcribendKykrociwqKetam )^tilfUiCrcßcerc^otitts altçycationes^quàmt immt-nuiydum ynußpißue quodjemelßcrifßtnonfatiturrcpyehen^^^^ tdcircopriuß.. q^m iufium (idßn^l^^ nßgt;Qßm edawus, l)oca T.C.^ro chrißt nornmcfla-^tramM,yttßos quibus nonßlacet hincpropoßrio, P a t e r,F11.1 v s ,S p i-

RI T jY S S AN C T y S S V N T V N V S ET ID £. M D £ V S,b«C4£Î/^i«, yt iötu ßu do^fna tu de.^qntia^tu de hj/poßaßbissßgillatimycl4rß?^dißii^~^ idèfCfints i!^p-erßßßsßt'^ßbui.f^.yßxißd^^^ ßt^^s^e.tid.rat^QWs tu ex^ yerbo,tum.e^pdt.ytigt;i^Gr‘itfoytfWLehtinommßrtftis.deßriptds adiiejanCf^ atque etiamß.bl^^bit.^n(ßyoßtm ai‘^umeatoru,qu£ non i^nqrdt,rtßitati0nes.

~ _jf^4»f,iMdenf(t^ßetfytJ^ßeniii^J^ceytii^reßondedfnu^'.quodquu^n ßo inpatyidpt tttquc adeo in totarn Eccleßam ßpy ^^^mp^pnuißnunic ctiamaT. C;i»terp(i^(tß^ [[beatßs^^^ dß^e,pßus fm modpß^ydtiamp;nob^-^ci Deo Qpt^ß^a:i^^oncefßfa^ ceyedivtßnpße^Dumsss. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

ipteßn ye^qne no^^ ^ßityen^p'!^in.lt;^npß^y^[ ter^aerßtujn,e^ y^idß.**, lt;iß:\ quo reßonßt» dißßyre, palam t^amuy ytpud C,T. lllußrißme Princeps, nos per Gei^attar» inyera nbsp;nbsp;ortbiodoxtt fententia de Patre.,Filjo^^Spir/-^

ylt;pij.dppinumeroßß yftpß

^^9pdst-eßyß0»^rupycomr^entj/ßp^,j;({nß^t^^^^^^^ ,^..,.j ^tj.^h/^.ineptßs.sifp^ycr^quidtf^^t^.. Jmpßß^^ quarkfnppjipißirnäm^ l^ß^Jtat^mnümeyfi-multiplicare^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;nbsp;■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. V,. ?■,

l'.?{ pA nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;clt;!^i^^,qsii i^Jß^a^ifivßataunt^

Sed omt^s,ßos.q^sar^^aî(l/^s d£,teßabißs^»l^^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(dtfli

^-ap^ifiqsde

ÂîiR\î\ih nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r.t.

-ocr page 164-

ip MINÏ s T RORVM GENÈVENS. SPISTOIa'

^uttm ßl»m Dei -verbum dcciaret, ex eo ,iutèmßfere iüi rçcu^rihfjHM mk rum eßeosißamperßnarum dfflinCtionemnontermißb.

jfit-verà cjuid tandem dißcrpta iji.ty'esdeo^diuina ejßentia, tnte^-tmin Reli^ionis jundamcnto reiinquent?

Libenter tarnen nobtó perßaßrmtßß multituiine dcoru -virareßdixerihf, PaterjFtbu^ç^ S^ßritufßnciusßnrynum^i^eß -vna diuina naturaßue eß fentia. ^tßigt;erb et:aß{exeßicaußß Petrnsßoawes^ ^lacobw ^cantur 'vnu)ncßcßede,ijicircotresnominesnonßTatuanrür. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’fv,.

i2md tßturattinetier^uerjarijt^ cur aopotius libéré ingenue proférant q .'tod ex eorii donate prorßn coßquitur, nimirum ynaquidecjß diuini tatamß'd tres deos,zi7* quidem intey'ß impares,quffm matusßt ejß à ß^ßr quamnabereßumeJßabaliOjßueprecaribDeutfteJßi

Certèycl-vnicitnumero I)cüconßituiltaportety'vetplUrei.Si‘^nkßquade re digladiariedSinp[ures(derjuata vide licet Filii eßeiia aPatrif eßenria^vtßnt ibtdt numero efßntii£}quaßote audebütnegarcfeplures numero dcosßatuere^'

Itaqueßißs credimitf-,no erantßmplicircraccußndi Veteres illi idololatriie', quod multos deos colerentßdquod piurestribusy^ qüidefalßsdeos colerent. ■ lam verèifia eßenti£ diuihjt »fultiplicatioßt^e in duos ( audinitts enirn ia e-tiam Spirirum ßinclu aquibußlaillörU expungi}ßuetft tre}s'deos\‘quomodo cu alcero ipßrumdo^iate conuenit,_qu£cunque videlirètdevno ßlo Deo tn Scrißuris dicuntur,nec de I^Hioynecde Spititu ßnSHo eJß inteHi^enda?quot;

N aß vnus ^i^ßlus Pater eß Deas^orßquiturFilritm vel Dcu non ejßy vel ali'ogenere diuinitatis Deu efßltquam Patre^ui eß.y4yianor.u errorßcut ßnato .yibeleßlus y»^.gt;^da erathomby.y4ielßllus eius Velfjomo no eraty vel aha hitmana noitirayqtfai^paKripßiispraditusyitcprolA deßecie différés'

J^^d enim reßondentßsfmih PatremeßcoifJl^Wy ideßy -ittinterpretantur^ aßipß fiumeffehäbercyacli'iöindeßlum Deunt dkiyquam inepte dic/tstri

Nam (tße vel ß alio ejß alta natura.ßeciem non conßituit'atcproinde Pa- * terobiliam caufcmflust^p-vnietisDeus efedicinonpoteffnecdeitetyßd' ßlus^vnièusParer'yßqsfßltts(^-voicafFiH»s-yqitiavnigenititS. ‘

‘ N ec tale quidquam quäle ijh'cornminßuntifr -^fpoßoloin mententventiy quunt vnsim ßßum Deut» Patrtmy^^'hum acßlum Dominum Dfüm^ Chri‘ vocarepßcut copiifms aliqiKtndoT:ßueniePgt;eOydeclitrabimtts^,

j!^odportiè'»bs vt i^abttlàxitiis aiTiffiat,quamp; iagt;td^iureffci^iSakellioE^ii iia (l3*Perßniit nomina confuüdenttypgtér'yPilhKyt^P ßtritusßn^ eramp;v-

qui wßitresßßt''^ßuo ^tßnmioiikalk'hb}ts'p)‘op^'tdti^^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;reipfi

.V.T“ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;“ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dßinfU.

-ocr page 165-

DET RINIT ATE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IJ I

nos ajßniiAs 1 nesn^e qusi inter tenebris

t ' ^et enim }Ti£ iu£ enunttationes^ P at t 'Rfi Fit ivSj et Spiri* TVS SANCTVSSVNT VNVS,d?',PATER,FlIIVS EtSpI RITVS SANCTvs svNT V N V s D E V s , idc/» dcclarantjUa enim perßnasconfttndtiquod eßSabelltanumz ißayerb docetßcdißin^ipeiß)~ jsAStytßn^ullt;£ in ymi eddemque diuind efßntia ßbßßant : acproindeßn^u-htßnt non tantitmyna diuinititfßd etiaynus z^ide numero Deits^cuius in y no Deo triplicin ßhßßentia ordo à Futre incipit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in Spiritum S Äeßnit.

iMque quwn nos irridcntißi quaß contradicloria loquentesy quum t/es y~ num eße dicimus,ytx reßonßonem inerentur.Neque enim dictmus tresper-finns ejfeyndmcum Sabelliofed hypoßaßs inyna eßentia exyerbo Deidi-ßin^uimusproprietittibtn^ numero.

enintfinquiunt^on dicttis v n v ußd v n v s;/wö yero non dicimus ßmpitciter v n v sßdvumddieSiione', vnvs devs, reßecluyidelicety-nius etujdemque eßentisi,inqua très tUi ßcßtbßßuni'jytnecdtuißßnt, nec e~ tia coniuncltßue lt;rMiwtoi:ßd itaßiisproprietatibus incdmunicabiltbus reipja dißnÜiyytquillbettKiualiusßtßecudü bypoßaßn-^quam reliquiduoz^tame quia in tota eademq-, eßentiaßd}ßßit,ideo ßtyn^ nbsp;nbsp;idê'De^ atq-, reltqui duo.

Nec aliud inteUexitNicenum Concilium Jicet ambigua loquutione,quum firiberet D e v m d e D e o^o» TTd^oi deos conßitueret,ßue aliquam dei-tatemex deitatededuceretz ßdßmpliciter yteßentisiidentitateminduabM perßniii aduerßts .Arium aßereret.

Stcllt;gt;annes^Vcrbum quod Veits eratapudl)eitm.,inprincipio fuißeßri-lit^non duas numero eßentiasßed duas inyna C^ eadem eßentia ßbßßcntes perßnas declarant.

Necalioßnß Hilariits{quemynum ißiautl)orem laudant^illud, vnvs EX VN O , T OI V S EX TOTO, PERFECTVS EXPERTE’ c T lt;iißcinculcat-,yttamen non modo dupliremdiuiniratem ,ßdctiamduos ■numero deos eße ne^et : quoniam yideha^tßc Filius efi alius à Pâtre , atque adeoßecundus ordine,quatenus eß^enituSj yttarne-quia totus in yna eadérn-que eßentiaßtbßßitßtynus Ct idem atque Pater,quatenus eß Det«. Y rationeyeroinßeciebuS'Creatisßmiltterno eueniat,ßc etia.T.C.aa-cipiat.Species create,ytl)omo,eßßeundhmformam diuidi nonpoßunt,tame quoniaindiuiduis quatitatiutslytita loquar}ßbßernutnrzidcirco ßciidiim qu^ titatereipß diuid^tur.ltaque{quqd diuußtexepli cauß')Petrus,Ioanes,IacQ-‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;“ r.ii.

-ocr page 166-

ijl MINISTKOKVM G E N E V E N S. E P I S T O I A.’

bus, quamsforma illayniuerßli.^Jpecißc^ igt;nttinfintytaménnó» ,twitsT)(h mo,Jcd tres howines aicuntur:reifgt;Jâ niinirum,non tantùm fuis proprietiitibffs incornnMnicabjltbus dißin0i,fdeti(tnrfiife^^’antttitte^iß:\stcGiabrielemy Jiaph4e/e,(^ Aiichac/e ntt ntodibtresdßintiiisyniM i^in^eiliae.naturdelv)jro ßitfsyfed etia tresßiritw,ejje dicintus:quiit etf nanqitantirate corforea ; ßtb-ßanttx, nmepropnefatefintt!,retpß inter feßcernutur.^iin diuma eßeritia ontivb^ modts futiplicißimay^aclu tnßnit!ßtma,necdiuifoni nee eopoßttoni ioctss tßßfoteßßdßUdißin^dioniyquamnobts nec atro necßn^isßdFiliM jpßpatefecit..\. _;..'^-.\‘-y^.. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;u. . / ' -.V'lt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.1 •

i^ujectutem eßipßus nature, eudem quoqueeßeorutnratio, qudiabßlute de eaprædicatur.acÿroindeßn^ulx pefondtJünt vnus ^^ idem æternus, im-menfisyinfinitusy^ omnifiotens Dens. ..

Itaque quum apud tllum lt;(^reamp;gt; nomine Gentilein iüo adueifns naßum libella plures uttcmos nbsp;nbsp;omnipotentes le^remits, a^nouimus in tllo

implerum eße quodforepr£dixit.y^poßolns,nempe yteiußnodi homines in reprobamßue tn omnis-fffus ac iudicii exfertem mentem traderentur.

quot;De rts^autem qUA perrelat}onempr£dtcantur,^eam quidem eiujmodi, yt vi^}ç:a.fAé\i.luj iJ[iaTiila. deßribant, ßiterßntiendum:quoniam yt aduerßts iPraxeam rc^é déclarât ’TertuüiannsßyAceßrelatittorum naturd, ‘vtneqtte eadcm,neqtiealterumabßtiealtere eßepoßit. ' ' 'i* . ■.h iik

denique qua tandem fronte naln^imptttahtï'Ê6mniante~ nim{qffod ltbro^.ßtts tarne obßure arvuitHilarius) nosperis-lav neßio quid ßorßm PatrCjFilio acSpiritu ßncio anteriusß^nißeare quamp;dßtinfeß De^, ■ytßthocmodo quartus quidamcornmurus Deus, ad quem tres tllAferßnlt;e adiun^ant^r.;ytßcquatuor tuadantiaitt cewe tres iI^a pcrßme tanquam'ti-tiuspartes illudcommune conßituant, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;v-ij gt;» • . »

llludaiitem commentum q«àmßt inßpidum,yeiipßßnßs communis in •nbus naturalibus docet. FJicqueanim perß yntuerßba quA yocanr, exißunt, ßdh^poßaßsinipßs ßibßßunt. Ntßforte ißt humanam naturam extraßa mdtuidua tanquam ynum quidpiam numerent r ita ytadind/u/duà acCedens eor'hmnumerumaa^'at. *'

Jtaqiteßi^illi nos^,quii eßentiam dtuinam nommamus, nid commune ati-quemßu as'^'egatiuum Dettm-,ßd id:t» quo toto codeßn^lut'ÜUptrfona ßtbßßuntßftsfubß^alrbusproprietatibus, ytantediximus, dtßtn^A, animo concipere:ét‘ita qiude yt Tnw/fttr«nomine non ynu comunem Deufeorßm, fed tres in ynaeßintiafubßßetesp^fonas intelh^amus'. qitiaßcut re^eßri-

-ocr page 167-

•• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE IRINITATB. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IJ 5

fßtGfe’^oritts illc Ntt^if^çnuSjnecyna eßentia extra illas trespctfinas^nec tresperfinof extra totam tllam eanäem ynam eßerttiam animo concipere poßttmus^ Hine etiam facium, yt reclcparens die noßer beat£ memoriji D, loannes Caluinus, yerus hunssyeritatis aßertor yprccationem dlam^ Sanela Trinitas ynus Deusßripßrit barbariem Japere-.ejuoniam nimirum niß dextra interpretatione molliatur^quiddam extra tres perfonasßbßßens, autipßts tres perßnas compones innuere yidetur^ad dlud yndierßle{quod tarnen per ß nori ßtbßßitßed tn quo potins t)-ia iliaßtbßßunr')inuocationem diri^ens.

t^^nquam aliudfenßßi non dubitamus quißcprimißntloquuti. Hoc autemquißcarripuerut,ytT.C.ßribit, ma^am optirnoyiro imurtamfaciuty ßtam impudentiam aperteprodunt.

Sediam nobts yidentur illipoßulare^ ytnon rationibus, quasliumanasyo-cantßd ex yo'bo Deipu^temns.Quaßyerb tresperß)nas,ynica numero ma^ nertte ipßrum cßentiayconßitu€re,plgt;dußphicumßt commentum.

Cxteritm dum plenum tüud aT.C. reßonßm expe^mtts-, ytßngula yer^ biDei teßimonia accuratius explicemus-,ß;melißis opponimns quiseiiquepro yno Deo aduerßts deorum multitudinem in Scripturis dicuntur.

Etquoniam Filium SpiritumßinClum nonßcttf quam Patrem adora-tnui,qui tamenynum Deum tubemur adorare : idcirco Patrem,a quo tamcti'^ ytprincipio, manatpeßonarum dißinclio, Filium Spiritum ßtnclumß-^dlatim ynicum tüum eße Deum credimits ac proßtemur, qui ßoluseß a-dorandus.

Solum Iehouamßuiße ißaehs ducem teßatur in cantico ßio Moßs: hunc autem aperte nominat Chrißum Paulus. Itaquenon duos,ßd ynum numero lebouam eße ßateanturneeeße eß^qui filits duxfuiße dicatunquanuis alia ßt Patrts^alia ma^i tpfius ..^n^eliperßma.

* Seddehtsaliasplurayybi quodaT.C,petimuspr£ßiterint, Hunc adT.C, redeamus .Precamur lllußrß.Princ€ps.,ytißo5 ltucadi^as-,ytquam blaßhe^ miam de pluribus numero diu iampridem in animo habent, aperte tandem e-loquantur.

Oportet,irtquam ,€vsyelynum€undemqucDeumnobißum fateri,yel plures ex^modeducere-.aeproindè yniyero J)eo,'e^ omnibus einsßincdu ex-ecrabilesßeri. gt;nbsp;. v ,■

i^tur,probent aperte ßum do^ma,quod ex pJdlopono ,5c«cro,D4’ miano, clt;eter'u infelicu memoria, monjlru haußrunt, tdqueßpoßunt yel ratioaibufjyel ex Scripturu, yel Patrum yeter'ißue ßccleßa conßnju conßr-.

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r.iii.

-ocr page 168-

154 ministrorvm genevens. ehstoÏa

ment. Nos yicißim eandem conditioncm accipimus : nßtam manifeße pßrum hlaßhemUm patefecerimns quàm cUrus efimeridies tttm demumf 1 llußriß.PrincepSypro pfeudoprophetis haben ac tradttci minime recußmus.

Hdanum ynum pgt;-£ cæreris laudant, nempe quoniam nihd eo duràts nec obßuriw eßepoteß:quod tarnen nulla jpßus tniurta dtdum quot;veltrntts.

.y^^u^ußlnum autemßne cotrouerßa optimum acdo^lißimum ßriptorem, atqueadeo HdavijiTijy;i(f6v6v^ cur tandem non admittunt?nempe quoruam illis lt;ßfiphißa:adeot't^u^ußinianum quendam deum per lu^brium iaclent. ^tquiDelynica ißaigt;ox-,lllußnß,^rincepsßcmentespiorum omniumyul-nerauit^ acmeritb quidem ) yt minime mtremurpios omnes qui nunc ißicß-perßunt^ab ißu non minus,quam ab ipßo diabolo refu^ere.Qßs enimßano ho-miniperßaßrit aliter docuiße ^u^ußinum de Tnnitate , quàm .^^phricanas £ccleßaf?^ ißof rurßs aliter,quam catholtctis conßnßts fcrretjenßßei

iuntquidemßateor,ßi inPatribus naudquts enim hocne^ti}ßdtalesyt fundamentum diutnitatis ßaluum retineant:quoßblato , quam fuijfe iltorum fidem,(^ quam Eccleßiam arbitrabimur^.

Jtaque Jllußrß. Princeps, dißimulareapud C.T. nccpofßtmusnecdebe-mus, inexcußbiles eße quicunque tßiußmodi hominibus aditum ißuc patefe-ceruntzquumpraßrtim quts homoßitBlandrata,^ qua. infamu acperiu-ri illiusGentdis.impuritas publicisetiam ßriptts mature acverèßmulßtmus tißati.

Deinde etß^rauis ardua imprimu eßißa qu£ßio,famen eß ex earum ^^enere, de quibuspoß tnnumcra illa contra hxreticos certamina,no maÿé fas ßt qu£rere,quàm an ßt aliquod numen,amp;* dtterna yita ambi^cre.

Quadigitur nuncadeo mißre non modo impediturprstclarum illud Gomi-ni Opus,fed etiam yniuefum Polonia, regnum trißißimts dßidiis laceratur,do-lemus certt ex animo, nbsp;nbsp;aßiduis cum tachrymis deploramus. Interea tarnen

iußum Del iudicium,ßcquorundam quos minime (ipartuit{quodßne conuitio dddumßt) curioßtatcm ac yanitatem tußa excacatione yindicantis,a^oßere adorare co^imur.

Jpßtis autem Pe^iamaießatts piumacprudens conßliumde blaßhemis iß tsex ditioneßaßmel quaqua rtttione tollendts non aliter, quamßncia illa E\echi£, loßa, .^42^£, piorum aliquot Pe^um ludah eddda laudamus ac pr£dicamus:modonehocpr£textuyera religio aßutia quorundam damnetur, ^quiabißisfafcinati inerrorem abdu^ißnt, abipßs blaßhemiarumau-thoribus ac defenßribus,ßcuti par eß,dißernanrur.

Priuatos

-ocr page 169-

DE TRINITATE.

VrhtatosMtemfitftyes^ac iwprimiK orthttdoxos Icclejîitrum Pajlorcs hor-tuimtr in Domino, ytfeditiones ac tumulrttsab indijcrcto nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;poßcißcwes

ftoyirihut imfedidnt'.i^memores nonßbiyßdMa^ißratui^ladium ejji conceßum. Spinm ons Dei,fidc,patientia,frcctbns a^eyßtt ißos cinimArum ßtbuerßrt's indefati^abili labore decenent.

ï^od enim nonnttlli quidam D.C a Ittini yoba expoßeriore ipßusadfra^ tres Polonos Epißola detorfe^'untjquaßad mutuat cAides eoshorfAMur^eß in^ tolerabiltsimpudentidecalumnia.

DeniquefortißimAm ilLtm Polonicam NobilitAtem.^ ac T.ifnprimis C.lh lußrjßime Prtnceps,quem Audimi^pietate ac digitate in Polontco w^o ex-lt; cel[ere,peripßmPtuvem.,FilitimyacSpiritttm ßn^um ymtm D«lt;z« no-ßrttmobteßamuTyycßbiacpatriif,ab ißtiyaßatoribusmulto ctiamßudioßun. acfortins^quam algt; yllu l^anarts acMofiovitis cauear : quodßßat, tn»c opti-r^ WA maxima quAque florentißimo Polonia rcffio ominamuv.'.qvoniam firiptwm cßfore, Tf D W boz/oref à quibns lionoratttr. Sin minus{q uod Do-minttsproßa bonitate ancrrat} proßicimus maxima cum Animi noßridolorg fururum,yt qutbus olim cladibus caleßu ille Pater horrendos ^rif prafirtimy Neßoriß Eu^chetif, ^ahorum eiußmfidißlaßhemtasylms eß'^tßdem quo-qne non dißimiliterpeccantes inMoluat.

Hii antem malts impadiendis Itbenternon tAntùm operam noßram'ßed e-tiamyitAmyDei^atiaßetHmpemiemuSi

i^uodßpcreßyi llußrißime Princeps,Domin«m ac Deum noßrnm preca-, mur^yt ajßiCla Eccleßaßa mtßrtusySaranafttrores compeßatyomnes Eccle-^ ßas, ac Polonica^ imprimh, m woylt;i»æ religionis confinß ßabiliatac con-ßrmcty tnómque C^ ma^n ac ma^ omnibus donis ad tanti re^pacem ac tranqwUitatem neceßmis pet^ajt exornare._ Çenens^ i4. Calend. ^prilh^,

V.C,addi^ißimi Genewnßs Eccleßsi Paßore^ ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;acPrqßeJßores,.

' 'V ■

-ocr page 170-

i3lt;S

T R I N I T A T e' P E R s o N A H V M E T , Ç S J) J K

Vnitate,Ex Theodori Bezæ prælccHonjbus, , . nbsp;nbsp;nbsp;.,V.nv- r

quot; - nquot;»


Erx tnuocationifDeiprxcii»(apars,eßT)eradeDeo fdentia'. quia rite non fiojjùwusadorare quod nefcimtts.

, ^era'Dei cri^nitio ex ippHi-perliopereda ej}.,quoniam fgt;le^ 'vfqMdtti feÇe nohts patefedtad ßlutem\ adcà ytqut de Deo extra yerhum tpfti^ßipit,nihil ad falutemßpiat.

}, ' De«« in ßriptts Prophetarum ^poßolorum, non tantum rißime,ßd etiam maximepropriè yocabulif nbsp;nbsp;fentctivi appoßtißimtfßipfum

mundopatcfecerif.danda nobts eß opera, quot;utnon modo quod ad rem ipfam at\ tinet intra Scripturx finet maneamtas, fed etiam formulai Scripturx yfitata» mordtcui retineamw. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tx 'i

4-

6.

7-

S.

_ Pecittamen hxreticorum importunitoi, ytyitadti eorum cauilbti^ aliqua in-terdum yocabula exco^’tanda fuerint : quod tarnen temerè à ßnBn Patribtn nônfaciû eß,fedßmmapotiùs reh^ioneyita yt de Scripturarumfententia nihil proifmimminuereturynecquicquam inyerbo Deinouarctur. 'r Æ H rCf cauß fuit y cur olim aduerfm Sabellium ^ßum^qui perßnas cum eß fcntia cbfu^ebaty !amp;*Samoßtenum ^nthiochenurnyquiPilij d^itinamnatu-lam tollebat yifurpata ßnt Crxca nomina vir ieu; t(elp^at'o9'it,vtfgt;ilt;i^quorum‘tagt;-men poßeriore yfus etiam eß author epißolx ad HxbrxosyCap. r quo runt y o cahulorum e xplicati one fere p endet tota de hu rebuscoritroUerfia, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Sciendum igititr Patres dediuinu myßeriis loquCnee'S yhxcyoeabulaià r^ bus naturalßus efß mutuatoSy non quod res tam diuerßipuüt'»fntiißem 'ylt;fca-luflts proprièexpönipoße^ßdytirnparium'^eryi^ oiiqiiaefHiitioni^veidiui^ mti quodammodo noßrts ocultsßbiicerent, eos fuis armislt;ti^ulare»et^tü. ’H'heolo^iaminphilofophicoiarçutiiùtransforifiabant.

Dicemus er^o,quidßt va-in-^ quidûncç-tta-n in rebus naturalibuSyquan-tum quiaem feretprxßns ‘^^'^umentum, amp;poßea quo reßeÜu hxceadem yocabula addiuina m'rßeria transferantur.

ißixdam nomina funt yniuerßlis indeterminatx cuiufdamß^nifica-tiontiy quxpari rations multis numero differentibus tribuuntur, in quibus co-mune quidiLtm contemplamur, quod ineß quidemplunbus illts rebus de quibus pari rations dicitur,ßd tarnen extra illas nonfubßßityßcutetiam illx non tvfi in illo communißibßßant: ytquum hominem dicoy nihil conctpiopropric rubßficns

-ocr page 171-

. DB .TRINITATf*

U7

ßtlßflenspercommunem quandam natttram ttbßuepeettitari vlla de-trrminatiorie mente cSpleiioTyin qua pari ratione Pet^'ot^Paulus, Timotheuf^ , f!^ßmiliareliqua ßn^ularia ßtbßßuM. Homo i^turcßyccabnlitm ß^ß' cans irilt;t.y.,qua}iominti nomine declaratur.

Qwiniamantem co^itatioab illayniMerßlitate,poßeaadßn^lariaamp;* 9 proprta quidam delabitur^per qua illa res ßcernÜtur, in qutbus communis illa norio antea concipiebatury quaque ifiisproprietatibus circunßriptaßbßßuntz idcirco inuentaßntetiam nomina ißtsßgnificadis accommodata, yt^Petnn^ PauluSyTimotheus:qu£ dicutur nomina r£v ùvoç-tttrietv,ûue,Tuigt; fd eß, rerum ßus proprietatibus deßnitarum nbsp;nbsp;nbsp;in iüa ßa communi nbsp;nbsp;ß^-

ßßentium.

Hocnomen DeuSy dedarat eßentiam inßnitam, £temam,ßaipßtssyi ni- 19 tentemyomnipotamp;temy creatricem conßruatricem rerum omnium condita-rumyitque adeo in qua omnisperfe£lio reßdet:^ qtM Dcum nomino, ejßn-tiam ißam intelligo irsdeterminatèy qua communi ratione dicitur deßus hypO' ßaßgt;us in eaßtbßßentibus.

Ha res ißts nominibusß^ißcatayPater,FiliuSySpiritusßn£{us,ßnt uVe- 11 rÀiretç, id eßyproprietatibus dißinÜayfSr in illa comunt atemaque ejßntia ab aterno ßbßßentesyquia proprietatibus ßts dißin^uutur.Pater enim eßin^e-nitus, Filium^i^nens: Ftlitss ex Patre^nitits : Spiritus ßn£lus nec^^ens necgenituSyfed a Patre nbsp;nbsp;Filio procèdent.

Deproccdendi amp;^^ignendijubtiliore dijßercntia non laboroi certè qui He hacre liti^aruntyinjcttètorferuntScriptura locos, qui nihi/ad earn rem fa-ciunt.Nam quod alicubi diatur Spiritus ßtneius procedere rf Patre ^Filto, ad manifeßationem dona refeitur. Sußiciatcommunem eße Spiritum Patris amp;nbsp;Filq,acproinde ad ytrunque refcrri.

ü^niam res aeataßnitam bab^eßentiam, idcirco neeeßaribßnitaßnt, i j acproinde non tantumßasproprietatibus \dißtncla ,ßed ctiam re ipßßparata ßntearum v'iMç-eîfftç. Itaque Petrus, Paulus, Timotheus,quanuis communi rationedicantur homines: tarnen re ipß noßnt ynus homo,ßd tres homines, ipßns eriamhumanitatis reßeBu. i^niam enim Patres non poßiint totam ßutmeßentiamcumßli'tscommunicare, fedaliquid duntaxat, quodßminis nttionem habet, ex ipßs excemitur ,ynde manat ßliorum eßentia: ideoßlq nonhabenteandemillamßn^laremhumanitatem qitaeßinPatribus,ßd fimilem duntaxat,qua ex iSa ejßuxit^deoqueßn^arts humanitas,ytpote ß-ßta, in diuerßtsfubie^is eße nonpoteß. idcircojinquam, ommbus ntodbts tres,

-ocr page 172-

15® nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T H s î £ S TH. '8E ZAB^

fitntyPetrttfyPauîus,Timod)eM,nomgt;nm.,

J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sedin djutnü lon^è aliud eß‘.Quonia enim diuina eßentia inßnita eß,

ßnipbcißima i£ferna,idcirco tres nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in ea ßdßßentes, eß -perc funt

t)'es numero, t^uoniamßnguUß'n incommunicabilibusfrof^rietanbus dtßiri-'' ^uuntur,tarnen nonßuntnec d/cuntuvpesdi/ßcuttres homines: ^uoniam nee Filius^enitus cß à Pati'C, nec Spiritusßnciusprocedit/i Pâtre nbsp;nbsp;Filio ali-^

qua partis reßelionedd eß^ xa.Toip.t^ta-p.wj'vtquMm res quitpiam in triafrußa dtuidiiuï'.nequefluxu quodam,hoe cß, aTro^oiet^ qualts eß liberorum procréa^ tio exparerno'femine:nequeproducîione,id eß,7rfoßoÄ»,-vteßpropa^o in yi-tibuâ : fed ineßabili totius efentia communicatiorte ab aterno, in qua nuüum •dari punîdum poteßnecprincipij,necmedij,necßnif.

J 5 * îlt;»rf ißtur ^9“ prorfia eadem eß eßentia ^gnentis,^iti, amp;nbsp;proceden-tis, quanuis nec Pater qui ^i^nit, fit Filius genitus, aut Spiritus procedensi . nbsp;nbsp;necFiliusft Pater ^ignens, auiSpiritus procedens : nec Spiritus Pater ^i-,

^ens, aut Filius^^enitus. Nec Deus ipß eß trinomius, quum re ipfa, non autem nomine tenus fibfßant tres perfona in yna effentia ; nec triformis, • quoniam proprietates perßnarum non ßut imagtnaria accidentia, qua ad-eße Tielabeße poßnt,aut re ipß,autco^itationc,fcdyereinßntperßntSy illas dißinguunt:nec etiam a^-e^atiuus, idque duabus de caufis, quoniant ha trespeßona ita Junt dißincfa,yt non fntfeparata: deinde quia in quahbet perßna non eß aliqua Dei eßntia pars ,ßd tota eßentia, eaque inßcabilis^ quiainfnita.

16 Quoddeynitatc identitate eßentia dixl ,neceßrio etiam intelli^itur de communtbus etus aitributis, ytficut ynus Deus eß,ßc etiam ynusßtinf-nituSyOternusyomnipotensyamp;c.

ßue o;j,!gt;d‘!-ut,in rebus naturalibus dictimrindjuidua, qua in eadem V eßentiaßußecieconueniunt,ythomo cum homme,bsutum cumbruto,ßtrps cumßiipe, Fßße hocyocabulum diuinis rebusaccommodatumadconfiitan^ dos Arianos, quiFilium dicebanta Patre, non ex Patris fubf antia^çnitumy fed ex nihilo faâît, atqueadeoparticipationc ytrtutis,n() natura Deum.^dr-fterßsißos i^^itur conßitutum eßFilium eße 0p.iirw,ftue ifMwuv Patri : quo tarnen nomineßmilem eße eßentiam Patrts eßentia Filßnonfmpliciter-vo^ lueruntdicere,ßcutinrebus naturalibus [ita enim dua numero eßentia con-ßit'iereiur, ac proindeduo numero dij,quod nef as eßßdpotiiis duo exprime-reyoluertit. K num, eßentia no dißerrc Filiîi à Patfe,quoniam non ex nthiloy ßdcxipßPatre eß^nitus/idqucab aternotquod alio nomine euuaiFlsifiÿiii-

-ocr page 173-

Dt TRINITATB.' lt;

ßcaritt. .^Iferum.^ !ta eße ex PAVt'e^ quatenus efiFiliuffytßtvnuaiM Pâtre quatenus eß Dettf^/â eß,eßentiaFi[qnon efßfecüdaria quAnda cßent-'a^ijn^ ab alteraprimaria ortufui habuent^quod yccarunt hteret/ct ex traduce,ho-die quidam ejßntiationu nomine efferunt-.fedcam ipfimeß-ntiam totam, qua Pater Deui eß,eß‘, Filium^^i^nendo, à Patre cum tllo communicatam, quot;vt Prffcr Bilius quatenttf tn yna cademque eßentia ßbßßunt ,ßue ynitu eiufle'mque numero eßentia reßecdu ,ßntynmidémque Dcuf, quum tarne» Pater nonßt Filius.

Meritbi^itur damnatißntqui Filium yocabantofji6ivs-Kv,ideßßmil'u eß i8 ßntidt, yt qui duos numero eßntias inßituerent : itémque ^riani reliqui qui irtfvj-ieiv, id eßalterius cß;nti£ Filium eße dicebant : nbsp;nbsp;ytyiraretur eorum

fraus qui ex ófMioua-lou ynica literula interiecla 6/M)i\striovfacicbani,coepei‘unt patres o/xwiBvper Craßn dicere, eadem manenteßententia.

Itaque quum Filium dicimics eß-ynius eßenti£cum Patre, pcrßnas no» autem eßntiam dißin^uimus-.eßque hoc dicendi^enus de communtbus eßn-ti£attributts porius quam de ipßt eßentia accipiendum : ^maxime proprie loquimur,quum Patrem, Filium cß* Spiritumßnciumynum eß eßentia di~ cimus,ßue -vnam eße Patiif,Filii,cir* SpiritusßncJi eßentiam.

Veteres htsformults yßßint,non ytpluralitatem eßentiarum inueherent, 20 fed yt in relationepeßonarum,idcntitatem eßenti£ oßcnderent aduerßus eos, qui Chrißum facium dicebant ex nihilo, nbsp;nbsp;quidem tn tempore. Hue enim

ßeclabant iߣ eorum..^rianorüßententt£ wSu Son nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oYk ovluv 'unl^n,

id eß,ex non exißentibus coditus eß. Patres ißruraddiderunt Symbolo,Dcii yerumde Deo yero, yt nftenderent Deum à quo eß Deus,id eßParrem: Dcumqui eßa Deo,ideßFilium,ratione cßnti£ynum eß Deum.

Qftum aliqua ßthcmonymia inter^^vlt;tiig-civii^,ideß,eß^ßbß- 2-I ßereiitemque interIwla-v nbsp;nbsp;ô^i^a.lt;nv,id eß, eßentiam ßbßantiam,adeo

quot;Vtconfußs tßts nominibus ,a quo'rum dißinclionep endet huius controuerߣ explicatio, mavnos errores conßquineceßßt, cuod yeterum multorum,^^ quidem imprimis Hilarij nbsp;nbsp;Hieronymißripta declaraf. idcirco Latini Per-

fonamp; nomen pro hypoßaßyßrparunt,quod nbsp;nbsp;Grsicts ßimiliterplacuit.

FINIS.

Errata fic corrigito in Præfatione.

Pag.y.lia lo.Iegc quodara. Pag.ixJia.i4.Ieg.ren«u$ Pag.’tf.Iin.j-Ieg.naturätaBtüiBs

-ocr page 174-