TVMVLTVVM

ANABAPTISTARVM LIBER

VNVS, AVTOREgt; D» LAMBERTO

Hortenfio Montfortio^Ludimode* ratoreScholæ Nerdenæ»

Confuîi^us lt;27* inclito Scnatuinobihßimi Btn^or^ i^mfldrcdamcnßst^

Cum Cscf.Maicft.gratia priuilegio ad quinquennium*

5 nbsp;nbsp;51L R

* ? 4 6.

ï

D‘ LAMBERTI HORTENSII

MONTFORTII AD VIGILANTISS.

Coss,amp; inclitum Senatum AmfteL redamcnfem,Præfàiio4

P' 1 ücmpubh^cam laudatè ^ercre in animum induaint y ad earn ornati inßru6b accede.^ J 'J'e debentquidctn ijslîudi^s, . ea^ doclrina^quibus focietates humance nbsp;nbsp;tuendeefunt,lt;^ conferuändee. Tue^'

mur dutem cas legibusymoribus:,inflitutis:,^ eîo ^uentid î (jult;e omnia it a diligenter ab cruditis fapientibus tradita funt^ut reuerafuum otium ad poHerorum utiîitatem contulijje dicipoßint^ B'' tenim^cluis ullam hominü conjociatione reélêfub legibus continuerityniß qui le^es ipfe teneat^quîs deiurc confultus prudenterrejj)onderit ,nißqui ius diligenter didicerit ƒquispopulum concioni-' bus teneat,niß qui dicendifreukatem ßt confequu tusfî^emo ßne eloquentia multitudinefleélat, ner mo uertat^nemo ßiadeat^dijjuadea^ ue^ac SuadiV, quamQneci Ttçtdùn uocant, beneficia aculeum in aitditorum animis relinquat y qui neficiat copiofèy ^Ynate,dcprult;ientercloqui^qult;e accSmodatèad

a Z pcT'“

4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EPI STOLA

ferfuadcndumpcrtineanf, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;haccluidcmpm

dia difciplince authoritatem conciliant, dccut adduntjt^ honores cumulante Q^tre ueteres lait datißime mihi ßeiße uidentur y (pii cum hello paciaptosuiroshabere uellentjduobus potißimü ßudijs iuuentutem exercere confueuerunt i liferis humanitatis ydißciplinis^ylt;![^ corporis exercitatiii nibus t (juaru ill(e in to^a,hce uero inßa^o reipub^. ornametoßrent^ Qw, neutras uero drudib.annis didicerantyprouerbio notabantury Nep literaSy nep natare,^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;excelßos uiros credi

mus:,(piorum maiores, cum militari gloria tantunt excelluißent, ipßut ad rempub. maçris idonei aC' ceder ent y pacis artes addidicerunt^ nbsp;nbsp;Nutius,

Q^ßliusyius ciuilet t^ßieanus eloquentidy adpa rentum fuorum decus adiecerunt. Quodipfumfi^ cit nbsp;nbsp;nbsp;Timotheus y Conontsß'lius illcyt^ui pro^^

pter admirabilem in re militarifixlicitatemydor^ mientisrete traxit, Hic adhellicamlaudempa^ trisyingenij dodlrina^loriam adiecity ut belli pacis p artibus ex (ccpio clarus haberetur,Fuitau tem illis hicßcopus, cur ddodlis uoluerint erudi^ riytum utmeliores dues y tum ut reipub,utiliores eßent.Talisfiit 'PericleSySophoclesyFpnminun das y Demoßhenes, Dion^^ innumer abiles alif»

pii

NVNC VPATORIA. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f

(^ui Optime refj^ublicasrcxcriint3 nbsp;nbsp;in pace cofer

itarunt, Sapienterprojè^o dixit 'PlatotTum de mum beatds rejpub.ßre ,ßaut philofophi eas ad^ minißrctrent^aut principes philoßopharentur, Vri mùm autem in talibus ui^ct authoritas : acutißime i omne co^nitione intelUgentid, ad public a militate, ueterü exe^ pla tanpiam ßicculü obtuentes^fedulo conßrunt, Ipßnemine^omnes eorüprudetia indigentin, dußria. Deinde^ßin mediü conjultandü erit,alio rum auditis fententifs, id(juod ius , quodlt;^cluum, ^uod decora Ç id ^uodperpauci in perplexis ne^ ^otijs co^itantyexeg^uuntur. J^eliquisplusprce^ uidenttex antecedentibusßituraproßiciüt. Tgt;ra fentid cbßlia in rebusßibitis f^^periculoßs^ex in^' ßru^lopenu exemplorü deprompta^^uis in illa hu mance uitœßocietate, (^uam ciuitate appellctmus, non admiretur ßrmidet ƒ Rurfum 3 i^naiios, quorum iacent concilia, qui^ ab aliorum confultis pendent^nemomagnopereßujpicit3 colit^aut de^ ßrt quem debet honore, Fitibi,ut dißoluteuiua-' tur^ßne le^um metu, Qwcquid enim libet^ßibilice re exißimat,. JF'hi hocpaélo^talibus res mode ran tibus^de^ituryibi prona in pernicießint oninia^lt;z^ in interitü tendunttnoßccus ati^ nauis^quee ab im, n 3 peri,^

E P r s TO L Ä

p^rifo tnagißro gubernafdynaußagio proxitnd p'Ttecepsruit^ Q^dfasucro tumultuüpro^ cdidsßiiperiorib.annii in inßra Ger mania,præ'^ cipuèuero in PloUandia,uidintus^lt;.^nabaptilla 'T^iim,in(l^ud,tnotti6 f nde exortas easprimü arbi trdri par cß propagatasf an no ex ofcitantia [upinitate eorutn, qui minimeinßruSli,peßime ornatiadreßublicas aceeßerüt^ut adpoßremü, ubiillorü uires inualuißent,cegrc gentis coßird' tioßtdeletafFlacautecü duÆ daræ urbespeßi meßerint labeßdata:, Pdonaßeriu ,^^mßel redamütillam uitio qubernatorü uadatam, hanc cruditoru ßruatafiißc,apud otnnem podlcritate exemplo eßepotcrit, Cutn igitur Ïibellumhunc, quem de Qrigine intcritu ^nabapti/Ïarunt nodlra memoriaßcripß:, omnino alicuinuncupare decreuißem,pü cogni'tioniearum rerum interßiiC

tui inclito nbsp;nbsp;nbsp;^ßelrcd. dcdicarc: lt;juos ea^cns ita

excrcuitjUt ornatißimorumguquot; bcrnatorurn gloria immortali ciuitas à ua/lationc feruata

T r MV LT V V M.

baptiflaruin Liber unitô^per L), Lambert turn Piortenß JSdonßrtuu

R IN CIP IO omnium fatis Gon^ iùtjUarios errores,reuiuiicenz tibus noftra tempeltate huma nitatis fl:udf)s,iam turn in eccle fîam irrepere cœpifle.Horum autem plerique ab obicuhs au thoribus rudibus bonarû literarum ortum habucre.Scd cum alrj alijs peftilentiores elîent, eumnemo noiudicarit orbi perniciofifsimum fuine,quo confenius humane focietatis pertur^ battis fuit, quo nihil iàntftum in uita, nihil iure, proprium habcretur, nullus effet magiftratus, nullis uiueretur legibus, fed aureo ( quod in fa-* bulls eft)renato fæculo, mortales fua iponte dem feruare cooerentur. His ceu fundamento o

Anabaptiflæjhomincs fanatici,poffremô exor^ ti, nullo iudicio nixi, rationis legis nature exx pertes,omnia diuina 0^ humana peruertere cce^ perunuNam cum legibus foluti uiuerent, fera^ rum ritum,8c latrocinantium uitam mihi fequu ti magis uidentur,quam duiffum naturæ huma^ næjlli enim rapere aliéna,ffcrilegrjsfanaince^ flare, ftupris omnia polluere, ijfdem iacris non initiatos trucidare, nullum forum, nulla iudicai

cxep

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;LAMBERTI HORTENSII

cxcrcercjuxorcs nullo certo numero habere ad hbidinCjpiu ducere. Antequàm ad rem perue ni’am, operæprecium eft cognofcerc è quibus im'tqs,quem Sc maxime authorem hie error im uenitande à quibus eofirmatus: poftremó qui* fa(ftû,cur in inféra Germania in tam horribilem malorum excetram erupit» lis temporibus,qui bus inter cæteras D. Martini Lutheri thefes,liz her De libertate Chriftianain luce editustoto orbe ipargeretur,mox Germanica lingua iafta^ ri omnium manibus coeptus, incredibile didtu cft, quos plauius apud homines literarum igna 9gt; ros excitarit* Suntenimomnes mortalesnatm

ra libertatis in deteriorem partem Temper cupiz »» di,8c eorum quæ negata funt,appetentes, ItatÇ is liber materia uulgo ad memorabilem feditioz nem,{èd nô bene intellelt;ftus,præberc uifus fuit» Thomas Muntzerus Saxo erat,homo (ut accez pi) illiteratus:fed»ut apparebat, in hoc libello ez gregic exercitatus,S^ feripti interpres paru canz didus, primùm cccpit apud fuos occulte de miz ferabili Germaniæ feruitute queri, oneribus ac ueftigalihus plebem premi, penes Principes oz pes,penes fe uerô perpetuos fudores efl'e : inde adeôetiamuix parari aduentrem explendûuiz éfiim. Aliquandiu ita muflando tandem eô rem traxitjUtaliquamuim popularium fuorumad uiiidicandam liheruccm.adarma concitarit»

Ad

CE ANA'S APT I ST I S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9

Ad quam breui ex agris tanta homi'num collux uies,tanta zx urbibus fceleratorum fentina afflu xit, ut panel's diebus ad triginta armatorn milia cotrada metu uaftitatis Germaniæ fecerin t.Ho rum cofentiens clamor erat amp;nbsp;indignatio,ferup tute plus quam uilia mancipiamifera rufticoru plebem oneratam, in argentifodinas lapidici nas fe quotidie demergi, Velle fe ueó’igalibus, telonis Sc oneribus id genus leuari: SC tantum non nullum agnofeere principatum. Inter Chri ftianos nulli quicquam debere efTe proprium, fed omnia communia.Et inter ifta feditionis ca* pita celebrioraMut:^erieratnouus baptifmus in libera ecclefia, quern præclarus ille- toto or be refragante tuen' uoluit» At poftquam princp pum uirtute,rufticorum coprjs deletis tumub tus oppreflus eft, co prælio captus Muntzerus aDuce Saxoniæ ferro percufTus fuit Jncidit hcc clades in annum uigefimumquintum fupra M. D» Authore doftrinac ad iftum modum è reb, humanis fublato,ip{a tarnen in paucorum à cla-^ de fuperftitum animis hæfit,ut eftingenium hu “ manu praui,quàmre(fti, femper tenacius, E rcx liquijs accepta? cladis exoritur ftatim Melchior Hoptmannus ,fuperioriingenio eruditionc par.CircaRhcnum hie cum docercAnabaptifti ca paradoxa aggreftus eilet, ab Argentoratêfib» arreptus ÔC in uiiicula coiedus niit.E tenim il

b la

io LAMBERTI HORTENSII laGermam'æ pars per id tempus amp;nbsp;dodloriiin hominum, Sgt;C egregiarum artiuin referta erat, quorum cura od magi'ftratuum lùgilantia magt; turè cautum fuit, utaqua amp;nbsp;igni omnibus ijs fit interdidû, qui earn fedam publiée priuatu ue tuerentur.Pulfi inde,in inferam Germaniam fc ilirperfere: maxime ver O in ea loca,in quibus ho mines minuscanidos,amp;: nouaruiri rerum auP dos efie norant.Nccuero minus oiciiantia eon* cionatorum infcitia eoshuc pertraxit, Jtagt; que pars in Vueftphaliam,pars in Phrilîam,alî j inHolIandiam,ÔChis finitimas gentes cmigra-4 runt.Breui per hos eô redacfta res eft, ut harum. gentium cómercio dogmate nouo fimplicium animos implerint. Qiiare dum rj qui paftores ÔC elTe dici uolût,fuû fecuri aguntnegocium, inuiin propèinnumerabilchæc gangræna prb us profcrplk, quàm detegeretur,utoppidaan^ te occuparint, Ôâ ciuitates proditionibus tcnta^ readortifint, quàm intra muros efie coargue*. rentur.Fato quodam mihi naturam huius nego Cl] reputanti,ut dormitantia éorum quibus do^-cf rina uerbi Dei commifia eft, excuteretur,hæc tempeftas coortauideturdntantahorumhomi num conuuie,neunus quideminuentus credb tur,qui literas didicerit:plures fuere, qui necß le gere, nec^ literas exarare norint. Cum quibus fi c5flilt;ftatus efiTeSjfiargumentiSjfîfcrjpturæ aper

K- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tis

DE A N A B A P T I S T I ?; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t«

tis tcftimonqs dimkaflês, fi confutatis nihil fix^ bißet quod refpôderct, hue ftatim dilabebât,fic Ipiritum dicfi:arc,quibufuis cum non contingcz re,nccp ubiq? lpirarc:atq^ ita elabebantur, ut lim Pythagorici in difiertationibus argumêtati fuifledicuntur.Cognofccrehicprccium operæ cit, fontes capita doôtrinæ huius ecclefiæ: Quæquainuisaberuditis noftræ ætatis uiris, editis libris funt refutata, tarnen, quoniâ hißoz riam lcribimus quæ rerum geftarum narratio eft,non inutile fueritea hic inferere, ut liqueat, quibus furijs agitati,rem immanem temerè aufi incceptare fuerunt. Erroribus iam paflim progt;' pagatiSjOpus Reftitutionis titulo inferiptutn inuulgarunt. In hoc pus .amp; fàniê paradoxoruni fuorum ita digeflerunt,ut qui contra fentirent, impi) damnattep iudicarentur.Paradoxaautcm hæcerant» Chrilb regnum ante ultimum diem rerum humanarum citiile in terra futurum : hic “ foil lânéb Sc iufti,regibus ferro et ui fublatiSjdo ininarêtur. Id autem regnum elle iam eceptum “ Anabaptiftarum . Magiflratum omnem eile “ delendum:eiomnibus opibus obfiltendum.Li “ cet Chriftiapoftolis nullum gladrjius, nullaq? « regni ciuilis adminiftratio, nulla item imperij ftabiliendi poteftas permiflà fit, pofteris tanien “ eorum fecflatoribus, ÔC fjs qui poli illos docedi inunus in ecclefia fufeepturi client ciuile impe-b a rium,

it, LAMBERTI HORTENSII

,, rium,8^ fus gladt) traditum:poteftatem fa(ftam, impiummagiftraturn ferro abfumendj prolibi „ dincdn Anabaptiftarum ecclefia nullum impi ,, um inueniri :omnes landlos eile.Neminem [er uatumiri, quiuniuerfasfuas facultaics in mc/ ,, dium non conferreu Lege naturg,cum qua lex ,, diuinanonpugnetjfas iuscjKflc,multas habere uxores.Chriltum corpus ex Oiuæ Virginis car „ ne non induiflè.Cætera autem perlequi, uel ob id horree animus, quod ex his,amp;f alijs id genus, Dauidis Georgi) Leidenfis portentofg alTertioz nes i)fdem temporibus pullularut magis, quam pari leticia exort^ funt: ne fcribendo hiftoriam, abominandam profefsionem pofteriratem doz cere uidear. At Anabaptiftæ incredibili luccef fu omnib, locis audli, iam occulta confilia inter fe agitare, ciuitatibus fuos epifeopos præficere, oßjciainterfeScmunerapartiri.Ipfi inter le in a-dibus priuatis indicia exercere, de fuis pocnas fumere, ferro capitis anquirere. Fana diuorum diripere,pium duccre.DidlabantjOlim gentem Judaicamidem fadlitalTe, cum Ipolrjs Ægyptioz rum onuftijdudlu Mofche regno emigrarent» Tcmplum non rebaptizatorum ingredi,piacuz lum ducere:cum alienis uxoribus ftupri confue tudinem habere, iusfasep iudicare. Poftremô latrociniain cos exercere, quiijfdemfacris non client initiatij^ut eoru dementiæaduerfarêtur,

pium.

DE ANABAPTIS TI S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•»lt;

P ium exiftimare. Deniq? di'uina Sc Humana om nia mifcere.Mox exortiinter ipfosuates (quo?' prophetas ipfi clixcrc)ficto cnthufiafmouaticp nari liultècrcduliSjquicquid ucni't in mcnte,cce perunt. Horum uatidniuilludfuit, extremum humanorum di'em tn'dui fpacio adfuturü.Mulz ti mortales eo perterrefadi,arbores in agris cö^ fcenderunt,ibiChriftiaduentum expedaturi» Aft ubi illorum expedationem exitus fefellit,fa me debih'tati, domos quifc^ fuas redierunt» Scz quuta i'am tum eft feuera animaduerfio:fed nuf-quam iæuius, quam Amftelredami. Nam earn ciuitatem negoti'atorumfrequentia,amp;peregriz narum gentium nationes mutuo commercio to tam brcui tempore corrupere.Diuerfe cnim uo Iuntates,diuer{aiudicia,amp;exteræ rclioiones in urbibus , rebufpub. funt perniciofa . Verum « crefcentibus indies iftorum uiribus,fruftracarz ceres amp;nbsp;uincula omnia fuerunt. Fuga alq alio di lapfijper pagos etuicos diuagati funt:chartas in ufjspublicisfparfereu'nfepib» uiarum, quaexz paciantium frequentia crebra eflct,fchedas infcz rere Jn his minari extrema fjs, qui fuæ dodrinæ non aflentirentur: iram Dei et indicium promit tere,qui non omnibus fortunis abiediSjè Babyz lone facefTerent, Cum autem Hi, qui apud fuos omnium.opinionibus.iftoinomine infames taiit,folum uertiirent,ùiV ueßpHaliam commu

b 5. niter

i4 LAMBERTI H OR TE N SU ni'tcr cft cmigratum,ubiïamduclum omnia fua doctn'naimbuerant, Monaftenû gentis caput cft,olim gymnafio humanitatis ftudiorum celcquot; brCjOpcra Humana magis quàm natura munitn us.Agerhorridus partim,partimfrugum fcrax, amncLuppiarigatur. Vrbem hâc,propter gen tis fimplicitatem, iamdudum rcltgioni per feinfeftæ opportunam rati, afykim côcordibus animis delegerc.Et recepti hic funt primùm am no trigefimo tertio,o(ftauo Cal.Decemb. Clam tarnen magiftratu à ciuib.hoi|3itio accepti, cum cos ad doctrinâ fuftipiendâ pronos aduerterêt, nofturnos cœtus diuerfîs urbis reoionib, in fe^ ^5

cretis ædium condauibus agitare, ibi myfteria docere,catechifinum ftium tradere,denicpreba * ptizare,omnia communia facere, ne quis diues in eaecclefiaappellaretur.Duos menfes plus eo,animos mortalium promiftuosubi infecifz ient,in milia aliquot fiiccreuerunt, Senatus,qui in hoc Reipubl. 1 tatu diu dormierat, cum fena^ tüfconfultisôCfàiKftionibus peftemurbe peliez re conarentur, tantum abfuitut paruerint, ut tantum non utrinqj ad arma fit concurfum. V' bi uerô Anabaptiftæ abOrdinibus in fegrauiz us conlultari fenfere,forum cum magnis clamo ribus per tumultum occuparunt.Inuadunt con trà optimi quicp locum,quem lingua ucrnacüla Oueruuater incola? appelUut^Speftabat res ad

UllTl

DE A N A B APT! S TIS.- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;if

uim Sc apertam dimïcati'onem armoruni \ fèd a neutris laceflita pugna eft » Triduum itaueluti in caftris oppofitis ab utrifc:]? commoratum eft, ut neutri priores abarmis difcefterint.Resad ultimum per difceptatores compafto compo^ nuntur,ut utrinqun gratiam reconciliati,neutri religionê doftnnam ïie ali'oru incefterent,à co^ uictjs ècomni iniuria abftïneretur, neutri priox. res feditionis authores forent,ab armis diftede^ retur,fua cuicp doftrina libera eilet,fodalitia cagt;' nonicorum fuum agercnt negotiü, magiftratui per omnia citra rebellionem fe obedientes in cb uilibusnegotrjspræftarent» His conditionibus comprefto motu,Anabaptifte,rati fore,nepoiï tis armis incauti nocturnis horis opprimeren^ tur,occulte ftias uires confïrmare aa^i'^^diutur,. Literas per internuncios Ofiiabrugam,Vuefa-? liam, Cccfueldiam, amp;nbsp;Vuarendorpiam ad hogt; mines fuæ pentis mittunt.Eartim autem bic te?

O

nor fuit’Prophetam àDeo mifsum Monafterb urn ueniflc,qui numinis aftlatu borrenda canat, amp;uiam reftam ad ialutem dóceat» Si bucue? nireftaret,futurum,ut omnia abundè fuppete? rent, nullascp opes defuturas, Reliftis domi ugt;-xoribus liberis, adeocp omnibus rebus, fi ad uerbi Dei regulam fe accomodare uellêt, quàm poftentcelerimè Monafterium approperarêc ïncredibüis læticia ab hominibus id genus legt; ftis.

LAMBERTI HORTENSII

S Hl's Iltens exorta,eorum animos in ipem no^ uæ rcipub.conftituendæ erexit,ubi nemo pau^ per,omnes ex æquo opulenti effent♦ Etant ho-' mines audaces , prompt! ad patranda flagitia, lib er tan's ad uiucndum ex libidine auidi,inhp antesfortunis alienisjdifloluti ac feditiofi,quicp nullo legum mctucohcrcerentur, Itaque breui ingens inconditorumhominum colluuies Mo nalleriumexmemoratis oppidis confluxit, 8^ rebaptizariiuffi fiint.Poftquamhi iam numero uiribus bonis pares fe,audacia uero longe fu periores eflc uiderunt, animos rurfum ad rem longearduam,facinusmehercle audaxincoGpz tandum,adqciunt,Concurruntcum magna tre pidatione tota urbe,0(f multis fimullocis, pauo rem horrendis clamoribus faciunt » Cofentiens clamor omnium erat, Abripite uos hinc im^ pq, nifi malitis ad unum omnes internecione deleri : eos 'que qui rebaptizari abnuunt, CX' tremo humanorum fupplicio multabimus»

His mugitibus territi boni, ôôuniuerfarelh gio J cum in fententiam Anabaptiftarum om/ nino nollet di(cedere,turmatim exurbc migran tes,uias impleuerunn Seditionis huius con-citatores principes eratjoannes Matthçus Har lemus,pâtre textore natus,etIoannesBocoIdus Leidenfis fartor, qui feprophetas appcllarunf. Cum his fe adiunxeruntjaeobus Campenfis,amp;^ loan-

DâANABÀPTISTIS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;If

ïoannes Geek Podti adiftum modum urbe

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nabaptiftæ,rcmpub.pro (ua libidine conftitue^

re aggrediuntur.ïncidit hæc feditio in dieni neris, qui primus fuit leiunij quadragefimæ» Circa Calêd.Februar^paulo quam hæc gereren i tur in Haga,ex hac gente, ad Rubeam portam,

1 aliquot funt oppreflijamp;^ capitis damnatûNonis Martrjs mox,in gratiam recipi per epiftola om/ nem eâ gentê iufsitlmperator,qui ab errore refi piieerent, hac lege interpofita, fieum agnoicc/ ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rentjód poenitudine addu(fii,deli(fta fua ecclefig

à confefsionibus intra x 1111 inde diem detege/ rentjillamcp argumêto publicè teftarêtur.Con/ trà qui irent, in eos lege ageretur, Duodecimo Cal. April.paulo póft tota Hollandia amp;nbsp;proxi^ mis regionibus magna Anabaptiftarü uis cum uxoribus óó liberis, fortunis omnibus, præter præfentempecuniam,abielt;ftis, confluxit cum duodecim nauibus,in Tranfifelanos traieduri. R.ogati,quô iter efletream terrain, quam Deus monftraretjfepeterereiponderunt. Eodédie Amftelredamum ucnit, à Secrctis confilij Ha^ genfisjcum mandato Cæiaris,ut claiîèmaliam, quæadillam acceiïerat,conferta manu retine/-.j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rêt.Poftridiequincpexgente Anabaptiftica nu

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;di in publicum, (erat diei meridies)fingulos ftri

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;ftos gladios dextra uibrantes,profiluerunt. Hi

uelut lymphati homines,per wrbem cum huiuC c modi

1 .1

»f L A M B E R T I ' H o R' T E N s 11

modi carminis horrêdi ruditu difcurrerutdnna ,, mine Domini» Benedióliodiuinaindextraur^

bis parte,maledi(flio in Içuafèdet. Nemo in co difcurfu ab his labefaftus fuit.Ciues infueto fpe étacnlo trépidé exciti, in forum : iagittariorum collegium ucro in deftinatumad certamen lo^ cum, conuenireiuflum. Inter hec,motus arre^ ptis fcditionis conciratoribus,quieuit, Eode die Harlemi fex ccduntur, inter quos tres ex hu ius motus authonbus fuere, Pridie Cal.Aprp lis Amftelredami duoeiufdem gentisa icnatu Hagêfi capitis funt anquifiti,amp; Harlemi v ll Ca len.Mai. quatuor igni abfumpti , duæ foemp næ in aquam demcrlæ perierunt. Res Monafte rienfiuraintereaad Platonicam rempub. infti-tuuntur. Accreuit prophetis fimul ftatim à prin eipio tâta authoritas,ut nihil nifi ex eorum con* Clio publice prtuatim ue oereretur. Nc igi* tur in nouo populo ca uilefceret,aufpicia à cfrdi bus âf fanguine cocpere » Hubertus erat faber krrarius,homo fw’ifci fæculi,undehaud temerc quidquam mali erat ortum,unæ rcliquiæ bono rum,qui pridem urbeexccflerant. Cafuhic lo^ annem Matthiam obuium conipicatus,En(in^ quit ad fuos)hominem inltilRim » Hiccine di/ uinaoracula nobis reddetCmirum ni merdo* lusuatesfit» Vox excepta à circumftantibus, ad prophetam dimanauit.Iubet is cxtepló piequot; bem in concionemin cocmetcriu D. Lamberti

aduoca*

ßE ANABÄPTISTIS.:

aduocan, fab rum arrcptum in mcdivr,utuin' élus erat,adduci,Ibi loannesMatthias: Homo hic,inquic,nefarius Sc makdicus,aufus fuit in prophetas Domini ludibria iacere, coscp conui ciisinceflere.SichabetfcripturaJudicium Sgt;^ iti fficia in domo Dci.Omnis impietas amp;nbsp;blafphegt; mia cxtremo eflfupplicio punienda.ltacp utdo cumêto uobis fit, ne quis pari malcdicctia fcom mata in prophetas torqueat, exemplum in ifto hodieedetur.Indepaloalligati caput ipfc torgt; mento manuario traiecit.Ibi publice ffatim cau tum eft,ne quis didfo faäo 'ue prophetas la'dcz retjconuicium' ue faceret. Lata præterea lex eft approbantibus prophetis,ne quis auru,ne quis argentum faeffum infedfum 'ue,aut nuniifina fix gnatu priuatim pofsideret,uniuerfum id cum'' pecunia in publicum ad præledfum ærarij con' ferrctur, Illi capitale fore,qui contra latâ legem ireu Horrendum mehercle carmc,fangumc feri ptum,amp; Draconis legibus atrocius. Ca'terum (paciodicrum,quiadeonferendum datïpublb ce fuerât,exa(fto,mittitur Diaconus per domos fingulas,eas exploraturus,num quis deprehenx deretur,qui contra Icgem feciflet, Eidcm negox cium datum fuit,ut bona, fupelledfiliain indh cemredigeret,utaurum argentumep omnein acrarium inferret,zonas aureas igné corrumpex ret,ne ad ornamentum ÔC elegantiam cuiquam

c 3 ufui

îé nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;L A H B ÉR T J HORTÉNSII

ufui effent. Profugorum, Sc eorum fîmul quifo lum uerterant,amp; urbe excefferant/upelledilia, in Diaconi regiâ funt congefta,à quo ea pro co* pia amp;nbsp;facultatibusjtenuiohbus funt diftributa. Is autem, qui ad id tempus uique in domuncu* Iis humilibus habitauerant, iplendidiores funt afsignatæ:unde pleraq^ nobilitas,canonici (c natoresexierant. Atque hæc quidcm fuerunt rudimenta noue reipubi ♦ Anabaptifticæ gctis^ Inde ita aggrefsi funt magiftratum conftituere, ut duos Coss. crearintjBernhardum Cnipper* duningû,amp; Cippenbrochû. Hisalleélifuntuf ginti duo fenatores, quib. ciuilis adminiftratio demandatafuitrcura confulendi dereipub. ne* gotrjSjfarciendi ædifîcia,portas Sc muros muni endi aduerRis hoftes.Religionis neaotium erat

O

penes prophetas, Et quia haud dubia oofidiox nem ab epifeopo expeô:abant,uniueriàm mub titudinem ualidorum ciuium ad opera fofloria traduxere. Plebs interim urbi uallum circum^ ducere.In uallis occultos cuniculos aaere.Circa portas conftitutæ tantum domus» in quas è po* pinis bis quotidie coena amp;nbsp;prandiû frugale mif fitabat. Mature credo eos proipicercuoluiflè, ne fera aliquando in fundo foret parfimonia»

,, Sed iacet prudentia humana,quæ nulla fpe opis „ firmioris fulta,rebusde(peratisabinduftriaiua „ pêd€t,Nam,ut nulla fequutafuiffet obfidio,un* de tantg

D E A N A B APTI STI S.’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;si

detantæ multitudiniundique conclufæpcrpc^ tuus commeatuSjCui propter fedinofàm fecflain orbi's Chriftianus infeftus erat Sed ad pran^ dia ÔC cœnas redeo, quorum ordo amp;nbsp;uiciffîtu^ do hæc erauPrimùm carnes recentes,poftridic fumatg cum larido, tertio quoc^ die falRim haï-* lec,cafeus 8c butyrum apponeban tun Circa has urbis regiones,ut portæ accuratè cuftodirêtur, quotidie horam habebatur concio. Cui fine fa-* Âo,ab uniuerfà multitudine ad opera foflbria rurfum difcedebatur.Lata lex erat,ne quis inde nifi tertio quocp die, amp;nbsp;quidê meridie,domum uxorem amp;nbsp;liberos inuilèndi pratia difcedcret. Eodem die fiib no(ftem,ad opus redire eadein lege tenebantur.Et in tantis laborib.plus quàm feruilibus homines pertinaces perfcuerarunt, donee fames extrema periclitari eos coegit.Inte reaè publico rerum familiarium habebatur ratio,uxoribus amp;libcn's uiélus parce ac frugali-ter fuppeditarCjUiros info fias dcmittcregt; Alia diruere,mutare,noua ædificare,munire confo-ciatis animis urbem aduerfus uim.Summû ma-giftratum,ceu perpetuam dicT:aturam,gcrebat îoannes Matthias piftor Harlcmuspropheta, qui ea exiftimatione hanc authoritatem fibi pararat,ut unus iam inde fupra leges elTetzunus fei feeret iuberetcp,qucc uiderentur;antiquaret,ab Togaret leges,aliasc^ pro libidine conderet. Ad c 3 portas

t» LAMBERTI HORTENSlI

portas legislator Monaftenenfiumuiuendik/

-- ges ôùch^cras fuas in tabula perfcriptas propos luit. Atque has quidem ad carnis libidinem cou ftringcndam momentum habere ipfè diélabat, In eas qui peccaret,pccnaultimum fupplicium erat.Omnium confiliorum fuorum participcm ab initio fibi adiunxerat loannc Bocoldum Lei dcniem,quorum hic in domo Bernhardi Cnip* perdullingi Cos. habitabat,illeinmonaftcrio uirginum Veilalium D. Agnes federn iam fta* tim ab initio mu tater religionis pofuerat. Vxor huic erat elegantiforma,admodumadhuc iuz uencula,quam nuperblandimcntis magnificis' que promiifisfut erat magnus oftentator)Har^ lemaMonafteriûabduxcrat. Per hos dies tcigt; tio Cal. Maias literç è Phriha Amftclredamuni miflæjin fenaturecitatæ funt in hac fententiam, ut uideretmature, ne quid dctriinttirefpub. ca peret. Anabaptilfas confihucaptauifle co com* migrandijUt per tumultum fub ius fuum redige rent.Extemplo lagittariorum fodalitia conuo' catur in curia,Hue amp;phratores Virginis et Cru ciscoguntur.Cum his habitus ibi eli fenatus. Refertur hic Anabaptiffarum cofilium, ecquid Ipei ab ipfis fenatuiji res in diferimen adducere tur,expe(ftandum eßct.Reiponfum ibi comma niter eft,uiuere amp;nbsp;moripro falute publica,ßarc fententiam Jude cautum publice eft, ne quis pe*

DE A N A B A P T r S T I r. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»i

TCgrinum Anabaptiftâ hofpitio excipcret.Qui cos indicio non proderet, ei capitale id futuriîv Anabaptiftæ peregrini ,neque duitate donagt; ti,urbe ante quintam eiufdem diei horâ uefj3er* tinam cxcederent.Poft earn oppreflis fupplid» um ultimum foret muléta. Circa ferum diei co» puntur in forum iterum fodalitia lagittario» rum.Indeædibusmukorum ciuium totalpar» firn urbe exploratis, uiginti arrepti in uincula ducutur. Quarto inde die,fexto Nonas Maias» urbê inorefltis eft Comes Hochfl;ratanus,cuin lenatu plerocp HolIandiæ,Sd præfedo rcrum capitalium tota ditione per itinera uias.Oda uo ftatim ld. duo funt percufsi:et bid uo póft,tri ginta fex, qui ab Anabaptiftico furore refi'pue» rant,pompamluftralemnudiscapitibus,nudis pedibusjineis amióli, cum fingulis cereis, pugt; blicè duéf arunt. Qiiinto ld. quatuor huius gen» tis in eadem urbe pereufsi, totidem igni corru» ptifunt.Poftridicciusdei cædjtunus.Dccimo» feptimoCal.Iun.quatuor truncantur. Hisfup» plicijs rebus intra muros utcunque pacatis ^po» ftridie fenatores Hagam redierunt» Epifcopus Monaflcrienfis inter hæc Rio maxime et Riorû, qui fortunis fuis cxutierant,cafu fblicitus,ad ur bem exercitumportarematurabat, antequani A nabaptiftarum uires, nouis copij s, quæ circa Phrifiam amp;Burgundicam ditionem fearmare ad expecjuionemfercbantur,intra muros àdiu^ ua^-

»4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;LAMBERTI HORTENSII

iiarentur.Et oppidanorum infradli in foffas no diesdiesdemerforumlabores,amp;2 anni tem^ pusadcorrumpendam fetnentem in agris,ad properandum negotium hortabantur. Breui trinis caftris urbem cingit ♦ Auxilia mifere èC impedimenta Gclrus, Colonienfis, Heflus, ÔC ' nonnulli alij principes,ut priufquam Anabapti ftarum incendium plures urbes corriperet, fetz ro armis hic obruerent. Epifcopus baud diu cunó:atus,paratis omnibus, fuos ad oppugnan dam urbem uices fortitos educit : uerum adeo nihil effecit, ut magna cladc accepta,fuis reccz ptui fignum in caftra dederit. lam inde ab initio trecentospeditesiènatusurbi præfidio impoz fueratiïoanncs Matthias prophetaiè belli duz cem creauit» Völens rem præclaram amp;nbsp;facinO' ra memorabilia in fuorum conipeiflu edere,(te meritatem,numinis iuiRim fuüTe, uulgo perilia fum erat) fubinde in caftra Gelrorum cum parz tc peditum erupit,atcp édita infigni clade, conz clamantibus totis caftris ad arma,ui(ftor ipolrjs grauis in urbe redrjt» Succeflu faftus ferocior, utftultorum temeritatem auoetfortuna blanz o

»’ dior,triginta exercitatos bello milites deligiu Docet oraculo fe monitum,ut eorum fretus uir tute in Germanorum caftra,diueria porta,irruz at : ui(ftoriam fe fine Riorum ßnguine, cum hoz ftiumueroimpiorum magna ciade reportatuz rum.

DE ANAIAPTISTIS, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j/

rum. German! Gelrorumlccuritate amp;nbsp;exemple cdodijmulto uigilantius'pro uallo (uas ftationes habuere»Excipiunt oppi'danos porta erumpem tes »Concidit inter principialoannes Matthias» Pauci ex ea dimicatione reliquijiâlui ægrè porta tenuerunt.PercuIit prophetg mors ob creditam diuini afflatus uim totam ciuitatem, perinde ac fi per unius hominis mortem publica omniûfalus periclitatura fuiflèuibi loannes Bocoldus,ut pux blicum lu(ffum callido comento leniret,cxortus, plebem ludibrio ita confolatur’ Non abs re eft,ô ciues,quôdprophetæ mortem tam acerbe publi CO lu(ffu profequimini, Fuit enim is uir, per que Pater lua oracula uobis ad hune ufcç diem prodi uoluit, numine pIenus,amp;S qui in reb. dubijs Reigt;gt; pubt quod debuit potuit,præftitit» Exempla habuit Machabeos, amp;nbsp;multos alios lànélimonia et pietate claros uiros,quipro cccicfîafortiterpu gnando occubuerunt.Ât præuifum oportuit fa^ turn, ut exitium declinaflèt : reeffè obiecerit quis» At non idem Ipiritus omnibus eadem impartit» Egoequidê multoantè quàminhoftê uaderet, eum cafiirum afflatu numinis præiènfi» Nec^ ue^ rô licuit hominem fati iui,in quod ineuitabili ncx cefsitate rapiebatur,præmonere» Sicilli enim up fum efl:, qui bona ÔC mala è doltjs fuis pro fuo ar^ bitratu mortalibus dilpenlàt.Mittite ludû proin de:amp;^ potius illi gratukniur,qui carnem exutus, d foe^

LAMBERTI HORTENSII fcelixadimmorcalitatem migrauit. Hominis in^ condi'ta oratio tanto plaufij excepta fuit, ut no (o lum mortui memoria ea exoleueritîfed fublato in totum cx animis mortalium moerore,ipfe coz munibus omnium (uffragijs in defundb locum propheta fit fuffecflus» Coluit lam inde Bocob dus maxime principû ciuitatis amicitiam, amp;nbsp;mill tum, qui urbi præfidio erant : quorum neceflîtuz dine fuis artibus fretus,ad maiora animum ad^ iecit.His autem affirmauit,nunquam fe commif-furum,ut quifquamhofti ad cædem obijceretur^ aut fe ducem in pugnam iniuflu fenatus fore. Hu iusprætextusreligione cum ignauiara fuam callt de pallialTet, ab irruptionib. à clade Ioannis Mat thiæ in totum abftinuit. lufsit extemplo in tern* plorum turres grauioris generis lèrpêtarios fubz duci.Hinc perpetud in hoflem infeftè iaculari,in caftris epifcopo ingens damnum dare : ipfi à ne^ mine feriripofie.Habuit id confilium epilcopum uehementerfolicitum,utuinds amp;pluteis ab illo ruminiuriafiios uindicaret, Dum dues ad infez ftandum hoftem itaoccupantur,BocoIdus om^ nia fua cofilia hue intendit,ut memorabili facinoz re exiftimationem fihgularem fatidici Ipiritus az pud fiios fibi conciliaret,quopaulatim uia ad ab tiora fterneretur.Circa Id. Mai, munimenta noz confeendit, per Ijjeciem uigilias in murorum ffatioiiibus exploraturLlbiueftibus exun's, tot5

DE ANABAPTISTIS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«7

fe nudat.Inde finiulato enthufîafmo fe præcipp tat,nudusq? per totamurbemfurlum deorfumi cum hui'ufrnodi clamore uagatur, identideinge^ minaSjRex Sion ucm't.Sub hæc rurfum fumptis indumentis,doini' fe condidit.Poftridie cum to^ taurbehuc conflueretur, rogantibus ecquid rei eflec,nihilre{pondit. Etne filenti) cauflâ lateret, {cripto docui't,à numine linguam fuam triduum conflruflam teneri.Prodigium ftupentibus, fide rei feci't exemplum Zachariæ apud Lu cam. Erât xd temporis omnium animi inter ipem amp;mctum dubfj: interim in oraculum futurum magna ex-' pecflatione erecfii.Tridui ipacio exaâoUn publL cû proceisit.Ibi ceu numine plenus,docet,à Oeo fe mandatum accepifie,ut in Ifraele duodecim iu dices crearet,quorum arbitrii,abrogato ftatim fe natuifuo mapiftratUjfummareruin urbe foret* Creditum,obtemperatumcp efthomini. Lcgit continuo è populo duodecim fuiordinis, quos ad honores uehereuoluit. Hos Indicés in Ifraclc appellauit.Poteftas his caufiâs drjudicandfdiice ptandicp,amp;iusitemgladfj eiîèt.Callidum confix lium,utper homines fuæfaringjfibi etamicos obnoxiosjiblus inftupido populo amp;nbsp;guberna-ret,amp; paulatim ad regnum affedlandum graflàx retur* Mihi quidem diéla iuxtà 8c faéla uiri hu ius reputâti, uarialubitadmiratio. Indoles fuific üidetur plané ilhberah's, inuerecunda, audax, lt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;d a poz

»» LAMBERTI HORTENSII

potentiæ auida,amp; in libidinem prona. Ad ea ac* ceflit Ingenium fubdolum,ad fimulandum et diC fimulandum quidlibetpromptum: beluinaitem ferocitas in eos,in quos imperium effet, fi pecca-' tum admifEim fuiflèt*Qiiæ omnia uitia,authori tas credit! Ipiritus prophetici rcuerentia facile celabat, ludices inde ita ftatim magiftratum iuz um iniuerunt,ut tyranni régna ftabilire foiêt. Sæ uire ferro ob quamlibet leuem noxam in eos,qui non obtemperarent:Leges reffindere, nouas co dere y longe aliam reipubl. forma inducere » lus dicentibus afsiftebatBocoldus,amp; eorum fenten tias pronunciabat.Cepit interim epifcopum ob* fidionis tædium.Tanto enim exercitu alendo pe cunia exbauriebatur, neque fpes urbis potiunde oftentabatur Jtacp fame premere earn conftituit» Dimifso exercitu urbem aggere cingit, ad exekp dendum commeatum^Mox fub hiemem feptem munitiones pari fpacio diftantes illi impoftiit, cum ualidis præfidrjsiut laborâti uni,è proximis expedita auxilia femperadefsent« Circa uallum dies öd nodes eques dii|3ofitus erat, qui dies nodes ad intercipiendum , qui importaren* tur,commcatus,exinteruallo murosobequitaz rehPer eos dics,quibus Princeps exercitum, fo' luta obfidione dimiferat, ab hoftibus gregarius in urbem transftigit.lnauthoratus iacrameto nabaptiftarûjàCniperdullingo hoipitio excipi'

tur.

DE ANABAPTISTIS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»9

tur,apud quem loanncm Bocoldum habitafîe fù prà memoraui. Nocfle forte hic è leélo fuo in ali um,m quo ancilla domeftica quiefcebat, placi dè tran{cendit,ac cum ea ftupri confuetudinem ha^ buit ♦ Aduertit Bocoldus rem à gregario, qui in codem conclaui cubabat,dormire fe Cimulâtc oh feruatam ♦ Manè,priufquam flagitiû in uulgum dimanaret, gregarium adit, atq? nummo aureo donato,ab eo filentij fidem ita paci{citur,nc igna^ rus cHètjid fibi facere licere»Veritus tamen,ne fu tilitate arbitri indicio proditus,non iolû author ritatem amitteret,fèd etiam in difcrimen rapere^ tur,paucispôft diebuspopulum in concionem aduocat : concionatores ibi coram multitudine in hune modum appellat’ Fas'nejicitum 'ue uiro ducere uxores plures,quàm unamC Vos concio^ natoresappelloiccquidicripturæin hac re con^ {entaneum eftî’Namantequamhucpopulu con uocari iuflèrat,fecretô luper hac thefî eu illis egegt; rauRefpondent confèntienti uoce ex compadlo, fed quafi feripturæ teftimonio nixi,Licere.Fortè ibi turn unus aderat,qui plus illis iàperct, amp;nbsp;in là cris reliquis multo eflè exercitatior uidebatur»' Admiratus hic concionatorum paradoxum,ni hilcp prophetærefponftim moratusfclarùm ex^ clamatiFalfum id,amp; cum uerbo Dei pugnâsiueb le fe feripturæ authoritate contendere,unam tan turn uiro conceflam: etfiob cauflas ad genté lux d 3 dp

je LAMBERTI HORTBNSIÎ

daicam fuerit olim diffimulatû.Gentes,qnas uo^ •camus, dult;flum naturæ fequutas, hanc doctrinâ femper deteftatas fuifle. Propheta, ne fua exiftP matio apud nouum populum, quem horrendis crroribus imbuere decreuerat,labefa(flaretur,lb bertate hominis offen fus, arripi eum extemplo, amp;L mox truncari iufsit.Tum demum multi hac ty rannide moti,amp; dodlrinafceleratorû hominum iclijpalàm fe agente conuenarum fedudtos fenlê re. Quinquaginta confilium fecretô captant, ut uitam ab epïlcopo pa(ffi,eum nodle conftitutain urbê rccipiât, portarû ^ris ui refraAis fecem peregrinorû hominû expellât.Nô côtinuit fè cô^ fultatio intra parietes :uoxab arbitro aufcultato^ re excepta,ad propheta poftridie indicio defert, Vnusamp;quinquaginta continuo in uincula du--lt;5li, paulo póft perpetuo biduo tribus fupplp ciorum generibus cæduntur * Pars palo illigati, fphærulisbombardarqstraijciuntur: alij medi) bifariam diuerberantunreliqui capite plecftûtun Et ta triftis minifterij munus obiuit Bernhardus Cnipperdullingus, amp;nbsp;horrêdorû ftippliciorum, unus exacfforfuiuAuélus turn publice metus eft et mccror totaurbe : triftcs pafsim per publicû, amp;nbsp;demifsis capitib. cernui incedere.pocnitudine fach pariter,amp; filentio animorû ægritudinem te/ ftari, timoré contabefcere, neq? confilium ullum habere, nec^ uiam Ipedare, qua fatale exitiû eua/ dereiiU

DE ANABAPTISTIS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»,

derent. Contrà primores urbis pertinaces fub impen'o plebem continere, prophetæ iuflu congt; ftituunt.Portg noâurm’s dîurnistp excubrjs mul to quàmantcintentius cuftodiebâtur,ne qui's z mûris dilaberetur,aut ad refringêdas portas anp mos ulli confociare nt.Neq? uero iam amplius in foflas et cloacas,ut nuper,ad feruilia opera plebs demergebat;fcd principes ciuitatis fàtis pro tem pore duxerut, fi à coniuratione poenarum metu amp;nbsp;conferuandæ urbis cura,multitudo coherce.* retur.Rebus ad iftum modum fedatis,prophetç amp;nbsp;concionatorum authoritateiuxtàôd cxcmplo tota urbe ad rapiendas pulcherrimas quafcp minas difcurfum eft.Nec intra paucos dies in tâu ta hominum turba ferè ulla reperta eft iupra an^ num decimum quartum,quæ ftuprum paiïa no fuerit. Tantum ualueruntin Anabaptiftica rez pub.unius fcelerati hominis,perditi conatus,coz filia authoritaSjUt tanto præcipitâtius feda fa^ to quodam pefium iret, Stetit ludicum adminiz ftratio hucufip nouem dierû hebdomadas, cum magiftratu iuo abdicare iè cogerentur. N5 tulit Bocoldus amplius qualemcunlt;^ præfêntem urz bis ftatum,cum ad arbitrium omnia iè formafse, èc ex iententia fucceffilTe fceliciter uideret: quipz pe homo uarius,magno elatocp animo,neep fiiz perioremferret.Animumadexcelfiora adieciu Ad ludicum decuriam decimo Calemluli. referc

oraz

n nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;LAMBERTI H O R T E N î 11

„ oracuIum.Eratautemidhuiufmodr Hæc dicit ,, Dommus DeuSjô Iudiccs:ut olim in Ifraele Sau^ s» km regnare iufsûamp;S proximum poft cum, Daup », dem ab ouibus abduftum in eadcm gente reono », prgfecijita Monafterij loannem Bocoldum pro^ », phetammeum,inSioneregemconftituo* Reda matum ab omni ludicum coniefîu hominis uer^ bis eft,Prophetiam fe non recipere, conftilta^ », tione amplius opus eftc * Etfi, inquit Bocoldus, „ ad illud faftigiu inuitus à Deo uocor, ut fi optio 9, detur,malim fubuku aut agafone agere, quam^ 9, uis reftitans tamen,SC quafi manu conkrta ad re 9, gnum Sionis ineundum trahor.SimuI ludicibus imperatjUt depofito magiftratu fe regem (ufdz piant ac falutent» Ad zdi confentiens clamor ludp cum exortus:Non ie penes eikjaliquem rege dc clarare:id iuris populo eile, penes quem fumma poteftas foret» Rê cam refcrri oportere ad illos, quorum ftiffragio ad id opus eilet» loannes Tup fcoicurerius erat faber aurarius, Vuaredorpius» Cum hoc Bocoldus rem ex compofito tranfi^ git,6c prophetamcumnominat»Hic Indices agt; dit.rjs'c^ mandat, utpopulum frequentem in fo^ rum in concionem aduoccnt, habere ait feVer^ bum Domini,quod ad eos referat» Obtempéra^ tur nouo prophetæ:nec mora, conuenitur in fre quens forum totaurbe.IbiTuifcoicurerius* Au*

9, di Ifrael ,Hæc dicit Dominus Deus : Abrogabis Judi*

DE ANABAPTISTIS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÿ»

ludicibus magiftratumtepifcopus conci'ona^ tt torç^s {è funâ:ionibus fuis abdicent, ut Eiffîcias « m locum totidem alfos * Duodccim fîmplices, lt;« qui nullas literas unquam didiccrunt, mihi con^ « ftitues.His præcipieSjUt Verbum mcum de uer « boad uerbum primùm populo meoTeci'tenta'nz lt;« de Ipiritu meo fretffine fcriptorum auxili'o Sc le^ te ébone explicent. Infundam in eos Ipiritum inteb lt;« •ligenti'æamp;làpientie. IndeadloannêBocoldû: • Et te Bocolde Pater hoc gladio donatftradebat lt;« • ei ftridum ferrum in mortali'um omnium côfpc du) appellat te rcgem,ut primus non folum hic « in Sione régnés, fed etiâuniuerfb orbi terrarum « imperes.Imperium propages,ut quantum homi num ufquam terrarum fît, tuo fceptro fubijcias. it Inde populummonuit,utregio imperioper om « nia obedientesfè,amp; fine rebellione obfequentes tt præbeant, fi uelint regnum ftabile uidere,5lt; fir^ «« mum.Regi fub hæc imperat,ut ea confcientiæ rz cc ligioneregnet, quaimperrj gubernationê Deo tlt; probaturus, proximo poft fe regnaturo trader lt;c ret. Ibiingentiplaufiiomniü mortaliuab om nibus eo die Rex falutatur.Deducitur inde,con^ cionatorum frequentia,nondum armatis, ftipa^ tus (fie iufîerat Tuifcofcurerius)in coemeterium D. Lamberti tutelaris, regnum initurus,8ô inau gurandus.Ibioratorêregium nominat Bernhar dum Rotmannum:quatuor à confilijs uiros pri#

c marios,

I4. LAMBERTI HORTENSII

marios, Gerardum compaginatorcm librariunt Suollanum,Bernhardum Crechtingum, Henri* cum Reckerum,ÔC Gerardum Reningum : quo*

rum hi dues erant non imi roTilbeccum,auIæ regiac præfedumlegit. Ab aureis argenteis uafis Gerardum Cippenbro» chumfadt.DomeftidsofRdjsad hunc modum diftributis,publicamunera ita’partitus eft.Duoz dedmlidores ad corporis fui cuftodiam legit, quibus feptus per publicum ftatis dieb.iret.Vr* bis præfedum Cnippcrdullingu dicit. Opcrf* precium eft narrare,quibus moribus, quo orna* tu,iplb ftatim principio regni fe geflerit publicè priuatim^, antequâ ad res, uario habitu geftas, tranfeam. Conftabit quàm animus immodera* tus femper,amp; gloriæ appetens ab initioTuis arti* bus regnum, quod ad ultimum fuit aflequutus, affedarit. Ioannis Matthig nuper admodû ab hoftib. cæfi, uxorem,cx quo etiamnum grauida cratjuiduâ duxit.HæcfoIa regina appcUata,regP am à rege diuerfam cum pediflequarû turba ha^ bebat.Rcgi equi erât, partim auro inftrati,unus -amp; triginta:partim auratis ephippijs infignes. Ip^ fcautem,quo loge ante aliosmor talcs pro regia maieftate emergcretauguftior, aureis amp;nbsp;argen* teis tunids conipicuus per publicum uehebatur. Hæ autem è tcmplorum peripetafmatis, aulæis, cpomidibusôCornamentisidgenus fad^ eranu

'DE AN A B AP TISTIÎ. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«

Nequc uero multo minus luxurioià uefte,auro argento que intcrftindla,cqui fiji magiftrum,augt;' reis etiam annulis donatû, ueftierat.Eodê iplen^ dore regina, pari luxu pediiïequc incedebant. Sj quando rexpro maieftate regia per publicum ad oftentationemobequitaret, argetea epheftride amicflusjfublimis uehebat.Erat hæc ea magnifice tia pariter amp;nbsp;elegâtia côcinnata,ut plicæ multifagt;-riam interfeiflæ ciTent.’è quarû feifsuris holoièrp eufn purpureum iubduÂicium elucésjattj ebul liés, aureis li^ulis nedteretur. Atqj luculêtus hic ornatus,plane regius,admirabilem ipeAantium oculis nitorem obfjciebat.Obequitâti duo iuue^ nés utrincß latera claudebât, quorum finifter en fèm,cuius manubrium no dis aureis,gemmis, fîgnis interftinélum erat: dexter, coronam régi am bibliorum uolumen geftabat. Horu alter epiieopi filius erat, qui in ultimo motu captus, his autem diebus regio cubicvlo præfeôlus fuit. Corona ex puro amp;nbsp;obrizo triplex,gcmmis èC lt;nbsp;gnis mirandum in modum affabrè fadla uilèba^ tur.Addebat homini decus catena aurea, monili bus SC nobilibus lapidib. uifenda. Globus aure^ us, orbis huius fimulacrû référés, totus aureus, aureo argenteoep enfe decuflàtim transfixus,in fummo conuexo crucem ôéipiàm auream habe^ bat, cum huiufmodi inferiptione* R E x l S T I c I AE H V IV S M V N D L Etinhocre^

LAMBERTI HORTENSII giæ magnificentiæ luxu ter fingulis hebdomadis rexfe populo l'nforo oftentabau Sella ibi Rabat fublinru'or,politè Sgt;C affabrè parata» In hac fedenti Cnipperdullingus urbis præfedlus unum gra^ dum humi'h'or, régi finifter alîiftebata'nde quatu orillijquos àconfiJfjsrexlegerat,ordmefe cum éo adiungebât.Cæterum de uxoribus, quas ïam inde duxit,alio nobisloco memorabitur » Regu exemplo Ratim ad res magnas gerêdas animum adi'ecit.Sedentem de more in publico regio habt tu, amp;nbsp;iblita magnificêtia no paulo auguftiorem, ’ acceflicTuifcoicurenuspropheta:RexIoannes, „inquit,redhim eft,utChriftieuangeliüper tere^ 9,nouetur,HæcdicitDominusDeus:Vadc5c die 3, Regi SioniSjUt cœnam meam in cocmeterio çdis „primariæinftauret.Doéloresuerbimei in qua* ,, tuor mundi plagas legetur, qui uiain iufticiæ om ,, nes mortales doceant,eoscp ipiritu oris a.d ouilc 9, meum cogat»Cocna inter hæc iuflu prophete pu blicè indicitur» Ad hanc côuenerepromiicuè om neSjCitra ætatis aut fexus'difcrimê» Cenià iùnt ibi capita quatuor milia 80 ducenta ♦ Sunt qui huic numero ocRingêta adqciant, quod miror:nifi in*, fautes illic fint omifsfi Accumbetibus triplex mif fus fuitappofitus: camesfumo duratæ,inde rc* centeSjpoRremô afiâ.Potus cercuifia erat» Men* læinièruiuerût Rex amp;nbsp;Regina, cum numerofà ià tellitum,miniftrorum,pediflequarum amp;nbsp;ancilla’ rum

DE ANÄBAPTISTIS.

mm muIn'tudine.Poftquam autem mcnfâfubla^ ta fuit,rex in folio fuo tunicula amilt;îius holoferp ca,qua ad miniflrandum expeditior fuerat,fubli mis confedit.Hic populo partes panis triticei di* ftribuitjidentidem iterans Cliriftiuerba,Âccipiz te 8^ annûciate mortem Domini.Et, Accipite,ôiS diuidite inter uos.Indealfj alijs diuiferecûChri* ftiana cxhortatione ad concordiam,amp; mutuam charitatem Jn diuerium locum poft hæc duo rc* gq miniftri digreflî uinum fuderunt, inculcates identidem uerbamyftica,quæin Euangelio le* gûtur.Mutua porro inter ipfos hæc erat exhorta tio*Quemadmodum uinum ex multis acinis 8C “ uuis expreflum eft, ÔC k. multis granis panis confi citur: ita nos multi unum corpus iumus, ÔC anb « mus unus. Cocna fublata, carmen Deo decanta^ runt, Gloria in altifsimis Deo ♦ Poftremi omnû um Rex,Rcgina,miniftri, ScSq qui è ftationibus diurnis acciti uenerant, ad cœnam fc compofue^ runt.Defundlus rcx myfterio cœnæ, rogat uni-» uerfam concionem, num omnes ad exequêdam diuinam uoluntatem,hoceft,adpatiendum,mo riendumcppro fide,propcnfo animo paratocp ef fentC'Acclamatù eft uno ore ab omnibus Jbi turn propheta Vuarendorpius:Hæc dicit Dominus, te Delige è populo mco,quos in quatuor mûdi pla lt;e gas portis emittas,horrendaprodigia perpétra-turosrquigentib« exterishæc miranda inuulgêt^

e, 3 Qui

LAMBERTI HORTENSII

Qui diuino mandato non obtemperauerit,mor 99 temmoriatur. Simul indice efinuprolato,nomi naeorum qui ad obeundas legationes deftinati crât,publicèrecitauit:inter quos ipft quoqpTup ftofturerius fuit,per quem Bocoldus in regnum uenerat.Ibi eos monuit,ut rebus omnib.reliftis, ad docendum euangelium cum fide proficiftc^ renturme ferro,ne' ue incendio perterrefa(fti,ucl officio deeffent,aut rccan tarent. Viginti fex fucgt; rc,qui ad bas legationes deftinarentur. Hos ita. partitus eftpropbeta,utftptem Oinabrugam, ftx Cocfiieldiam, quinque Vuarendorpiam,ox ótoSufttum peterent. Abeuntibusfingulis ad^ numeratur uiaticum à rege aureus numus l x aip reorum.Idibus offob ♦ bi è quatuor urbis portis àregijs miniftris, quib. idnegotij datum fuerat, diuerfis itineribus deducuntur. Poftquam ucro bi euangeliftç ad portas memorataru urbiu per^-uenere,eas cum buiufinodi borribili ruditu iunt

am tempus breue eft,quo Pater ueftri uelit mifc 9» reri. Etenim fecuris ad radiccm arboris admota 99 eft. Sin pacem bane repudiaueritis, breui futu^ rum eft, ut funditus Pater uos fit eradieaturus. His ruditibus cum omnium mortalm ora ct men tes in ft conuocafient, magni motus exorti,perz culerutciuitates. Arripiuntur,amp; ad dicenda caugt; fam in ftnatum addudi,pallijs folo inftratis,pro^ iediscß

DB ANABAPTISTIS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;99

iediscp aurcis numis; Mifsi, inquiût, hue fumus à PatrCjUt cuangelium uobi's tradamusJd fi rccc pcritisjomnes faeukates ueftras în medium corn ferre communes facere oportebit. Sin id face^ „ re recufetisjteftamur hoc ipfb pignore Deu,uos eius pacem alpernatos fuifle.Nunc illud tempus ueniCjdequoomnes prophetæ uaticinati funt, quodDeus nihil præteriultitiam in terra requb rat.EtcumrexmunusfiiumitapræftetjUtin ter raiufticiam non uiolet,tum Chriftus regnum pa tri per manum eft traditurus’. De omnibus quae -ftiones uariæ habentur:de fide fuorum,uita, prg fidrjs urbis,proditi5e,côfeflîo eft cxprefia.Et do «ftrinam ianguine confirmare uoluerut. Illud aux tern palam affîrmarunt,à Chrifti ôd Apoftolorû temporibusuerbum Dei pure nonfuifie tradb tum,ncciuftitiam uiguifle* Quatuor inde extitif ïèprophetas:duosuerosjoannem 8c Dauidem Leidêies: horum pofteriorê, Delphenfem multi fuifte memorant.totidem impios falfos:Ponti ficem R0.amp;2 Martinû Lutheru. Et fi pofterioru collatio eiTet facienda,Ro.P5tifice Lutheru mub tis partibus peftilentiorem, Damnarunt omnes A nabaptiftasjcxtra fiios.Interrogati, quaru ferb pturarum teftimonio amp;nbsp;fide aflertiones fuas Sf facinustueriuellent,quod bonos uiros fortunis fuis expulifi'ent,amp; illas unà cum liberis amp;nbsp;uxorb bus eorûiinuafifient, cum nihil proximi appete^ relix

40 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;LAMBERTI HORTENSII

re liccat.re(p5derunt,Chriftum dîxiffc:Fadé cœ li dfjudicarenoftisjßgnaautcm tcmpommnon poteftisÇ’ltcmzBcati mites,quoniam ipfi poflïde^ bunt terram» In urbe trecenta aureoru milia in uaCis^prxtcr alia fupelleô:ilia,fèpofîta eflè: ledos in urbe efle annonæ præfedtos, qui cum cthnicis negotiarcntur,8lt;S commercia exercèrent. Vulgo uiris quinas efl'e uxores,pluribus fènas, nonnuL lis feptenas amp;nbsp;odlonas. His ïegem prælcriptam, tamdiu cum fingulis confuefeere, dum uteru ftent.Deindefasius'eçeflèjexomni numero alp am deligere,quamcunque u client. Puellas fupra duodecimum ætatis annum ftatim amare ♦ Nez fas, uxorum aliquâ fociam thori diftorto uultu obtueri:capitaleenimid.quemadmodum ib ludjfi qua adulterrj traducatur,aut eo nomine in fam is fit. Aniculas,et que coiugio inutiles efiênt, tutoreslegere,àquibusuitæ ac cultus necefiària fuppeditarentur. Oppidanos templa amp;nbsp;fana diz uorumimmortaliû demoliri, quæ peculiar! noz mine ipfi forum Baalis,amp; Romanarum nun dîna tionumemporiaappellarent. Ad odo hominû milia Monafterij cenferi poffe.Regiû iufium fuif fe,ne hi X X VI euangeliftæ infortuniû fuum proz phetis MonafterienfibuSjfed Sulàtenorû,itnpuz tarent. Regem magnam armatorumuim indies cxHonâdiaamp; Phryfiacxpeâ;are,quorû robore inftrudus orbem Chriftianudebellaturus effet,

omnem

DE ANABAPTISTIS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4»'

omnem niagiftraturn cxtingucret,qui’niftici'am non exercerct. Monafterienfes nullam prouoca tionem ad Cæfarem agnofcere.Aflêruerut Sc li' ludjCitra operam prophetarum nullam fcriptu^ ram poflc intelligi.Inter hos nemo extitit,qui uc niaconceflarefipifcereuolueht. Cófeffioautem ' eorum,quiSufacum mifsi,amp; in uincula duéli rant,hecfuit,expreflatormcnns de urbi's ftatu» Ciues inter fe extra couenarum plebem, feditio^ nibus agitari.Hanc autem ex Phn'fijs Sc Hollaiv di'sconHatameflè.TemplumD» lacobi molito frumento ad coóruram cereinfiariam,plenu:mul tamodiorum fih'gini's milia in primorum urbis granarrjsadhuccondita.Tantum hordei fuppe^ tere,quantum in biennium fat futurum efIèt.Lagt; ridi magnum numerum,fed falis parum, minus butyri,quatuordccim, aut ad fummum quinde^ cim uafa. Tres munitiones forma rotSdas aduer fus uim in urbe oppidanos moliri:unam ad por^ tarn Horftanam, aliam ad D.Mauritr), tertiâ ad ludcfeldenfem.Bis mille ducentos bellicofosuh ros cenfbs efle : fecuplo plurcs foeminas.Noóles ScSdiesquingentosin mcenibus excubias agita^ remices tertio quoq? die in orbe redire. Ab hoc onerc regem Sc regia officia libera efle. Pulueris tormentarijuafa lx X.Rcgiftarc,femcmorato Phrifiorum amp;nbsp;Hollandorum robore auâ:û,mux ninonem,quæCoefùeldiam fpedat,breui expux f gnare.

4» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;LAMBERTI H O R T E N S 11

'gnare,8cà fundamentiscucrfam folo adæqua^ rc. Porto autem lanij cuiufdâ inter captiuos,côz feflîo hæc fuit excepta fcn'pto ' Ex oraculo cuiuG dam prophetarum regem Siom's Monafterfj breui orbi ïmperaturum » Bernhardum Cnip^ perdullingurh in folio regio nuper fedilîe, Sc cla^ ra uoce corâ multitudine exclamaflè, mon le ucb Ie,ac uitg refti'tui.Fore ut nunc demum cæcis ocu Il aperirentur. Se Ofnabrugam mifsos, ad euanz gelium concionandum:ac nifi ab iniufticia matu^ rè refi'pifcerentjfore ut ueluti olim Sodoma amp;nbsp;Gomorra tollerentur.Ex Ofnabruga Heruerda fe petituros fuiflc,ut 5^ illic euâgeliû tradidi'lîènu Regem di’xifle , fe hucin regem à Deo coapta^ turn, ut adimpietatem fcrro ui'ndicandam,et no credentes fupplici'o extremo humanorum afBz ciendoSjOrbem peragraret. Ante Cat Nouemb* aut ad fummumCatMatomnia epifcopi prælî^ dia à Deo uaftatû iri: urbem nulla opera Humana obfidione folutum in, Huius uacidni) authorem loanncm Vuarendorpium fuifle,qui Sufatû progt; fedlus erat. Omnia quæ is de obfidione urbis, de oppugnationis euêtufuis denuciarat, reuera eue niffe.leiuniû tridui etfupplicationes in eum diem publicè indidfas fuiiïe. Régi quatuor uxores fuiC fe, amp;nbsp;nuper admodS quintâ acceffifle. Interroga^ tus,quo habitu côfilio rex fe aduerfus lmp « Principesinftia expeditione gereretîrefpôdit, ijjs ilium

DB ANABAPTISTIS.' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4

ilium parfuru,qui fc ad ipGus æquitatê iufticia accomodarent.Reliquosomnes nullo difcrimp nefublaturum.Prophetaurbe excedentibus irix terminatus fuerat,nc carcercs ing;reflun.,aduerlà rum rerum populäres cerdores laceret, ne angugt; fto perculfoép animo eflent,{èd rem omnê ad pro phetas Sufatenos perfcriberent. Cum res fecun* dæ forent, regem fe ad expedidonem armaturS. Hæc ferè confefsio fuit Anabaptiftarum., qui ad inuulgandum euangeliû in bgc oppida à rege mif fi fuerât.Horum partim à magiftratibus, partim ab epifcopo, cui uiui in poteflatem traditi erant, . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ferro pericrunt. Vnus inter hos erat Hêricus Hil

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vierfum Goiolandus,qui cum alijs epifcopo tradi

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tus fuerat. Cum hoc epifcopus quædam confilia

fecrcto tranfigit,8ô ab eo ille mox dimittitur, rant autem hæc: ut in urbê reuerfus, hiflrionem, I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hoceft, fimulatorêdiiîimulatoremcp artifice in^

fignem ageret,fingulaurbis,regia confilia,oppor tuna loca, tempora, occafiones fèdulô explora.* ret. Cætera in occulto fuerunt.Dimifîus Mona^ fterium,auerfis itineribus rurfum diuerdt. Ad re gern admifsus rogatur, quidrei fît,quôd amifsis omnibus fratribus,unus incolumis domû rcuer.-teretur,quod fciret capitale efle Non fine Deo, inquit,euafiprodigiofe.Namutpofl;ridiè adcæ^ 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dem deftinatus in cuftodia publica fedebâ,dudlu

angeli inde erupiawfsus«^ fùm domû redire cûhu ! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fa iufmodi

• 44- LAMBERTI HORTERSII

iufmodi tnandato,ut regt nunciarcm,tres opule^ tas urbes nobis à Deo datas. Am ftelredamü. Da uentriam,amp;: Vuefaliam.Has autem fub iioftrum ius breui uenturas,fi eo prophetç mittantur.Læ^ tus rex re noua,nuncium in familiam recepit,do^ nauitcp euni annulo aureo et uaria ueftc, qualem domeftict quinquaginta numero gercbant. Ve-' ftis erat difcolor,partim graminea,partim cineri' cia. Albus galerus capitibus, annulus aureus fim gulfs in dfgftfs erauHunc ornatum regius orator ita interpretabatur,ut color cfnericfus mortifica^ tionecarnfs amp;r peccatf,gramineus ueró nouum hominem ex Deo renatu fignaret, qui odor gra^ tus Deo fatflus eflet,perfnde ut herbæ odorfferæ fragrantia amabfli narfbus adblandfuntur : annu lus charftatem aduerlus proximum perpétua SiC fndfffolubilem præ fè ferret,ut file citra pnncfpp um amp;nbsp;finem in fe redfret. Rex plaußbili nûcio in fpem magni imperii eredlus,confeftim lacobum Campenfem Amftelredamum mittit,quem eius urbis epifcopum elîeiufsit.Huic comitem adiun xit loannê Matthiam Middelburoenfem. Paulo ante quàm hec gererent, Antonius Lalingus Co. Hochftratanusin Hollandiâuenit.Harlemiam, Leidam,amp; Delphos ingreiîus,ciuitatû conuentû habuit,ad Id.Septem.Hic in confilium retulit, de tollendis Anabaptiftis, amp;nbsp;erucndo iàcramcntagt; riorum penere. Simul amp;nbsp;memoratarum urbium

• • a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cofs.

'DE AN AB APTISTIS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4J

Cofs» uiderent, ne quid detrimenti coriim Reß pub.caperent.IndedigrefTuSjCatOdlob^Amftel redamum uenit,res ciuitatis infpecflurus. Poftrß die ad fe aduocari iubetHermannum lacobum prætorem, CorneliumBenigium,amp; Albertum, Cofs. Nicolaum Hilbrandum, Cornelium Dobgt; befen,NicoIaum Heinumjodocum Buyc,tribugt; nos.Hos uigintiquinlt;ç,criminib. propofitis gra uiter negligentiæ accufauit,fimulquôdin punß endo animaduertendoep nimis remifsi, atq^ ani mo ociofi fuiffent.Culpa eorum fieri,quod malû exortum indies latins ferperet. Criminum obic^ élorum partim refutarunt,de alfjs fè purgarunt» Qi-iinto No.cogiturfènatus,amp; confulitur deRe pub.Quart,Non. habetur iterû fenatus in hofpi tio Com.Hochft.Et quia prætor fe prætura abdi cauerat,quæfitus efh in frequenti fênatualius. Proponitur,num quis in fenatu hærefeos fufpcx élus effetmum accurate excubiæ in mûris amp;nbsp;turgt; ribus haberenturmum fîngulis annis accepta 06 expenfa fideliterreferrêtur.Nonis Oélob. àquæ florererum capitalium duo cities gentis Anaba^ ptiflicæ arrepti in carcerê ducuntur. Oritur hinc rumor conflans,fed incerto authore fparfus, fe^ quentinoéle ducentos arripiendos, qui cxurbe Hagam portarentur ad cædem. Hac de cauffa or to motu, multi mortales noéle circa palatiû fe te^ nuerunt. Sexto Idu.uigilig noélurne lodoco Bu^ f 3 yc.

4^ LAMBERTI HORTENSII yc, amp;loannî Holelsoet, ut ciuitatis principibus, deccniuntur.Hi cx (bdalido fagi'ttariorum tres fi bi manipulos adiunxerunt: indignati tantam cb uium uim fub node cm in forum confluere, quib» nullæ excubiæindiclæ eflent, Tenebat délibéra^ tio,ferro'ne in eos graftârêtur,et toto foro diftur barent, an quictosfecontinerent* Vicit lodoci Buyc Öd Ioannis Holcslotilanum confilium» lUe afeitis quatuor ex omni manipuloru numero,in forum progreßuSjrogat quo c5filio,quid ue uogt; lentes,prêter morem hue Ie colligerent,contin e^ rentcptotamnoólem C cderent cauiïas: fore ut mosipfîsgereretur,fiæqui aliquid poftularent. Concurfum hunc ad magnos in urbe motus Ipc' éfare magis,quam ad concordiam.Refpondent, fe non ad concitandos motus,aut res nouas moli cndas hue conuenifle.Sed quando amp;nbsp;ipfi ciucs éf fènt,utilliipfi,qui inftationib,no(flurnis excubp as agerent, nee fraudi,nec iniuriæ fibi elle debcrc, quod pro cômuni falutc ipfi quoeç excubarêt. In^ terim amp;nbsp;aliam lè prætexere cauflam, contra iudi* ciorum formas nodlu infontes, dormientes arrb pi nolle. Ad ea lodocus Buyc, domum quifque fu amcubitum inde diicederet: interponere fuam priuatim fidem, quam illi publica non minorem ducebât,idnon futurum,Quod fi quis in corum cuiulquam ædes ad iniuriam faciendam uim mc^-ditaretur,fefuamcj falutem pignori oppofiturui

cum

DE A N A B A PT I STIS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4?

cum co fagittan'orum fodaliti'o, qui ca noctc fub fuis auipicfjs ftationcs circa curiam ageret* Duo^ dccima nolt;flis hora crat,cû c palatio domos quif que fuas digredcrêtur. Hochftratanus nodurna trepidatione ciuium pcrterrefaâ:us,circahoipiti um fàtellitibus ad cuftodiambiduumdifpofitis, Hagarn, nihil diutiusibimoratus, inde fe abrb puiuPridieCatlanu.ciuis anabaptifta ferro abgt; ftimptus efi::ah'us,qui in fcnatum uocatus, fugit, in perpetuum exul faó:us, Fccmina item eodem die demerfaeft» Hane fementemid temporis in clariffima urbe feccrat lacobus Campenfis, ex quo Monafterio cgrefEis,Amftelredamum ucz nit.Latuitillehic cum iuo comité menfes fex, SC plus eo:traxeruntcp iuis futelis ÔC blando uerbo^ rum Icnocinio magnum hôminum numerum in fuam hærefim.id quod tragica plane cataftröphe poftea arguit, cum hue eorum confilia feditio^ latendcrentjUturbemcalamitofo tumultu, bo^ nis omnibus c^fis,aut pulfis,in fuam ditionem re digercnt.lnter hæcM.onaftericnfîs nbsp;nbsp;Ofnabru.'

genfîs epifcopum Vuarendorpum recipiunt, quodispopulus Monafterienfium religioncap probafîènt,traditis inpoteftatem prophetis nu^ per Monafteriu eo profcótis, cum trib. ciuibus, qui moxpaulô ferro abfumpti funt.Iacobus Cäz penfis interea no fègniter defudauit Amftelreda mijhabêdo coctus nodurnos,agitado fecrcta col

48 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;LA AI BERTI H O R T ENSII

loquia«Ali) alios folicitare,inukcm in fpem nOquot; uandarum rerum erigere,uel obftante epifcopo, ac Iruftra reclamante,ne ad res nouas per tumuP tum confurgerent. Monaftchenfiû resinterim lubricè fe habebant. RexBocoldus operam uxoz ribus,efflt;xminatus homo,dedit. Duxerat uidua Ioannis Matthiæ, cui perlualèrat à Deo in Regb nam uocatam. Ad hâc decê alias iuuenculas dues in uxorcs adfciuit.Quib. très ante fufceptum du^ ô:as,adiunxit.Harum oeconomiam ita. côftituit, ut una regina omnibus alrjs Ij31endorc,dignitate, mundo muliebri longé antecellcret.Hgcauream coronam geftabat,aureum item torquê,qui à col lo dependebat: ôd ueftiû mundicies auratarû ,for. mam reddebat maieftate côlpicuam. Cetcrçuxo res popular! cultu à ciuibus,et côfueto ornatu an tequam régi nuberent, nihil uariabant.Cum régi na in eadem regia, in una menfa cibum capiebât» Ab ædibus regis feparatam regiam enim habe^ bat.Huic fuumitem eratfatellitiu,prçterpedifle quas, ancillarum turbam»Per hos dies rex con cionatores,quos prophetaTuifcofcurerius fe fua funcftione abdicare iuflerat,priftino munerirefti tuit,opinor,ut ea beneuoiêtia régi obnoxrj (quia cæteris plus aliquanto lâpere uidebantur)multiz tudinem uxorumipfi fua authoritate approba^ rentdam inde in omnem licentiam ducendi diiîb lu ci ruere cœperunt. Plenty quinas ,nonnulli

nas.

DE ANÄBAPTISTIS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;49

nas,multi quaternas fibi adiunxerunt. Nemo u* na contenta fuit: necç cuiquam,extra effoEtasamp; uiris immaturas, continent! efle licuit ♦ Fœmina Amftelredamenfis in urbe erat,(nomen Aleidæ Lyftingfuiflcacccpi)quæ domi marito opibus præpotenti reliôlo,Monafterienfiû res paulo an te ultimû motû fuerat {èquutarubi Anabaptifta^ ru (àcris initiata,nullo inde patrie,nullo mariti de fiderio capta fuiuNulli bæc ad id têporis ui^ nu pfèratjfterilitatis prætextu.Sed cum diutius hoc multitudinê ludificari non poflèt,ad ultimû refti tans Phrifio cuidâ Petro Simoni nuberecoaó:a fuit.Hisipfis diebus fama Monafterium adferz turjperHolIandiamamp;fproximarn Phrifiâ Ana^ baptiftarum cohortes palantes diuagari, quæ ad ferendas fuppctiasregiSionis feinftruerêt. Om nium animis, fed régis maxime, uno rumore ad Ipem fècundarum rcrum erclt;flis,mittitur extern^ plo eo cû magno auri pondère loannes Gelêfis, amp;nbsp;cum eo tres Phrißj nominis,alrj. Erat Gelêfis in re militari egregiè cxercitatus, amp;nbsp;qui in bellis ’ordines etiam dudlarat. Huncrex cohortib. illis ducem præfecit.Mandatidentidem abeunti, ut illis, fuis uerbis dicat, quo ad expeditionê luben-jiores efsent, Patrem per prophetam Henricum ,Hiluerfum,Regi amp;nbsp;populo fuo Sionis fub ius èC imperium tres potentifsimas urbes,Amftelreda mum, Dauentriam ÔC Vuefàliam promififle:fc i. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2 mifsu*

ro- X AHBERTI HORTENSir tnifsurum. Acceffum mode maturarent,amp;f anno nam quantam poflent,conueherenu Vrbcm ha^ bere ita munitam,ut nulh'us hoftis quauis poten tis uimformidarent.Mandathuicfeduló,ut uegt; lut alter Mofcheeam bominum muldtudinêfiz deliterMonafteriumtraducat* xilCalendas Ia* nuanurbe excefsit,quo tempore cômeatus et re* rum omnium annonaoppidam's coepit deficere» Ob earn cauflâm dimenfumin coenas ÔC prandia lingula pondéré fîngulis amp;nbsp;menlura decretum, lamtum indies minuebatur* Ad eum uf(^ diem bis quotidie ad accumbendum publicè circa, por taSjubi popinæ èC triclinia inftrata erant,côuenfgt; rc prandiorum ôd cœnarum horis foliti fueranü* Nunc uero deinceps femel ad fumendum cibum potûcp, amp;nbsp;quidem frugaliter ac fordidè,cù ad fo ces peruentu eifetjquotidie conueniebatur.Crcgt; feente indies magis atep magis fame,cum perpe* tuumieiunium,non uoluntarium mehercle,in urbe eifetjduo èregiafamiliaadolelcentes erant, quibus ftabat quocunque letho potius,quàm fa* me confîcûNadi hi opportuna omnia,fugâ capef lunt.Hac comperta, rex mifsis ad perfèquendum làtellitibus,fugitiuos,nondum in pacatû clapfos, à fuga in urbem retraxiuDeqs fumpta pœna cft: ipfe fijpplicrj exatffor Rùr. Vxorum regiarûuna, ciuis Monaftcrienfîsdurgium in regia aducrfui uium aliquam thorifociîimniou€rat,quàd ad a*

ƒ ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;liarum

;

DE AN A« AP Tï ST I S. ' lt;i harum ingenium le accomodare noIuifïêtHanc rcx publicè fua manu percuflitjnullo ludicio dâz natam:tyrannidcm hocprætextu l'ta palljabat, fàtis efîe dcbcre p opulo, fi Rex caufsam fuam ,8^ uiri confultores , Deo probarc uellent » Ex* peélabatur indies publico defiderio Joannes Gc lenfis,ipefoluendæobfidionis, fimul amp;leuande famis.Sed cuiîi is ipe diutius abeiTet, necp cohor* les ullæ mitterentur,rexfeabhomine delufiimi amifià etiam pecunia,ratus,aliud cccpit confiliû* Hcnricum Hiluerfum prophetam, quem fidunt fibi ob creditam fatorum prf fcientiam arbitraba Cur,multo auro onerat,utin Phrifiam ÔC Hollanquot; diam profeâ:us,copias confcribat. Additur huic cornes Joannes Nottelus. Aberant à præfidio cpi fcopi,adconie(flum teli:ibi Henricus dcferto co* inite,auro onuftus,iter ad cpifcopum auertit a* pud quem iam inde manfic » Nottelus Dauentri* am uenit : ubi baud diu commoratus,Monaftc* rium ad regem fc rccepiu Ad huncadmiiîus, cafiim fuum,amp;: comitis transfugæ ludibrium ex* pofuit. Turn demû tota ciuitas timere,ipem om* nem falu tis abrjcere,fatalc exitium præuidere, cû àprophetis proderentur,amp; ab ijs deftitueren' tur, quorum uaticinrjs ab initio res Eiæ ftetiß fent. Henricus paucis póft diebus ex arce literas ad Monafterienfes dedit,inhæcuerba‘Necp abs xe,ncque à Chriftiano horoine alicnum uobis ui* [• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;g » deatur,

Ih LAMBERTI HO RTENSII deatur,cîues,quod per fpcciê confcriberidi exergt; citus, accepta in eum ufum pecunia urbe digre^ fus,ad epifcopum transfugi : ueftra dementia ÔC zrrorc meo intelledo, oblatam à Deo fugæ occa fionem, quam iamdudum meditatus fui, læto a^ n imo arripui. Etenim quis uir bonus, quis fanus amp;nbsp;dextrg mentis,in ea republica uiuere ód cenferi cupiat,in qua nihil fani geraturC'in qua nulla euta xia fitC'in qua quiuis fubulcus nbsp;nbsp;equifo, [Î uelit,

prophetahabeatuf ,inqua ad fcurræunius per^ ditæ audaciæ fus, qui imprjs artibus in regnum uenitjinfœliciteruiuaturÇ'ubi nebulonum fom^ nia. ôéinepta commenta pro uaticinrjs recipiungt; tur Quæ uita ibi expetenda eft, ubi non huma^ no,fedpecudum more,nullanequelegis diuinæ régula uiuitur,necç homines naturæ dudu regâz turCfed omnia,quo quo teuertas,pecuinis libidix nibus feruentç’Si quis exoriatur,quifadadilt;n;at^ cumicriptura pu gnantia uelit refutare, arreptus ' ad fuppliciufh trahitur.Manifeftam impietatem,. quouis paganifmo fccdiorem, aueriàri, fùpplicP um plufquam Phalaricum eft. Mitto horrendos errores hic recenfere,ôd hærefes fecftæ abominan dæ,quas nemo fanaticiIpiritus præftigrjs effafcix »gt; natus queatperipicere ♦ At mes numine illuftra* 3gt;ta,pfeudoprophetarum fucos,præftigias, ma* » lascy artes deipicit amp;nbsp;ludit.Ioannes Matthias(ciu lus difciplina, quamuis uituperanda,tolerabilior

£ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tamca

T DE A N A B A P T I S T I S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ƒ »

tarnen fuit ) .pn’mùm üiam ad exitrum uobis ftrauit : indeBocoldus, homo ftolidus, nbsp;nbsp;ple^

nus amentiæ, uidentes Sc{cientes,ludibrrjs iu^ is fretus, pfeudoprophetarum opera fucceturia^ ta,uos funditus deleuit.Sapere autem nuper cœ* piltiSjfed Ó ferô, cum aliquanta bonorum pars, ad uindicandos hominis furiofi perditos côhagt; tus ,de recipiendo in urbé Principe,refradbs por tiSjOcculta coniuratione tenereuTu'm aûtiàpùiG fe conuenerat,cum fimulato hominis amentis fü rori crederetis:cum fabri aurarq uerbis zx copofi to confutiSjde coin regem recipiendo fidem haz beretis.Q_uando(perDeumimmortaIê)ipiè,aut eorum aliquis,qui fe afflatos ia(ftitarunt,quid degt; nunciarunt,quoduelfoeliciter,imô quodita eue neritT’Bgo equidem,fateor,camcuinculis Mox nafterium,unus è uiginti fex,meis artibus à cladc fuperftes(quippe qui pridem melïorem métem indueram) non prodigio aliquo, uti turn uobis multo canidior,publicè perfuaß,reuer{us eflem: libuituelobidintramuros communes aliquanz diu iam inde uerfàri,utconfilia,mores,diiciplinæ reliquum, exitum iniànie ueftræ propius introz {picerem.Et quo prudenterhocmeum cofilium tegeretur, perfuafi per omnia uerifimiliter appaz ritionem,uiium,ÔCnuminis oraculum,de tribus clariffimis urbibus ad uos defedluris» V anus Boz coldus uates ab initio fuif,ecimpoftor fceleratus, g 3 cuius

s;4 LAMBERTI H GR TE NS II cuius otnnia confilia hue confcruntur,ut uos oc^ cxcatos, intramuroSjUt feras in cauea conclufos tcneatjfocios furoris perditi conatus fui adfup plicium ferueta’d quod,ó dij inimortales,mecuo,' ne breue fit futurii. Ledtis his literis,niurmur or' turamagis efl:,quàmapertaprçfentis calamitatis inièéfatio.Expendebant, quibus arrificibus ÔC ar tibus hue miferiarum emerfiflenttut prophetaru uulgus,quiduis potius quam entheum, capitum fuorum commenta uana ad populum referre au^ fum fuiflet. Hue accedebat femes, hue nulla ine^ diæ uelminuaidf,iicllujftoUendæ ipçs,autexpc tftatio.Et inhis animorum anguftrjs, tyrannide à rebus nouandis compefeebantur. Fit tame diucr fis urbis regionibus trepidatio : ciues maxime fe colligere,conglomerare capite, queri,necremegt; dium, nifi ex improuifo Deus aliquis appareret, reb. delperatisullo confilio humano prolpicere* Rex in iplo ftatim motu, trepido nûcio excitus, lia publicûprouolat,ac populo tumultuofe tota urbein concioneaduocato,ibi infit * Nunquam in animum induxilTem meum, ó ciues,nouo ba^ ptifmo renatijuos adeo ad omnem aura mobiles, laborum item periculorumcp impatietes futures fuifle, qui feueritatem,amp; cum ea conftantia com iun(fi:am,in natura comunis uitæ femper eftis pol licit! : fed Pauli exemplum feólaturos, quiuarijs cafibus iadatus, quic^fame,nuditate, frigorisa:' ftuscß

■ DE A N A B ƒ PT IS T I’S.'

fEus^ incommodis uariè exercîtatus, tàndê progt; fpexit terra,et ad ultimum faliifis portum tenuiu ’ Exemplû no eftfabulôfum,fedinius,quem poft. Chriftum feélariiubemur.Eft enim Chriftianæ tolerantiæ exemplû, quodceu Ipeculum?obtucz ri debemus, Etenim qui propter iufticiam quogt; cunq^ letbo oppetere recufct, is,’qui in noftra eamp; clefîacenfeatur,amp; nomen habeat,indignus eft» Qiioties conlentientibus uocibus, concordibus animis acclamaftis,mortem pro iufticia uelle mo ’ ri ♦ mortem uitæanteponereC’amp; fi libera inpaca^

turn abeimdi poteftas concederetur,mortem up tæ antepofituros c” Eequæhæceft inconftantia^ quæ animorû leuitasC Si in priori commun! mor taliû omniû,quos pre nobis impios ducimus,fer mento permancrefuifletftntentia,diligens prægt; paratio confilio ftierat adhibenda,antcquam ana baptifticam religionê fufcepifictis.Nunc uerô u** bi noftris làcris eftis mitiati,quis furor mêtes uo ftras dcmétat Z- Non,inquit Chriftus,me dignus eft,quiinieéla manu aratr0,refpiciat. Vos id ne facitis,an non,lippis tonforibus pronum iudi» cium eft. At canina fames,quæ uis intolerâda eft* wrget,utfemel mori optabilius forer,quàm ea fin gulis horis ftrangulariiNôeftjôciueSjlàlus inho mine ponenda;fed fàlutis extrema 8^ làcra, ut dp ci folet,ancora in Deo figenda,quinoftrum fcugt; turn cft,paratus pro nobisaltum in utramuis au^

remi

gt;ƒƒ LAMBERTI MORTENSII rem fublatis pedibus ftertenn'bus dimicarc ob^ fidioncliberare,bulimiam tempons momêto co pia omnium rerum commutare.Nonne is ludab camgentem in uaftis folitudinibus panecœlefti amp;'cociirnicibus prodigiofe pauitî’Vcniatin men teniSamaria,fubeatBetulia,memineritis Hieroz folymorum.H^ urbes cum amp;nbsp;uaccina fame amp;nbsp;ar^ âa obfîdione diu à potentiffîmis hoftibus preme rentur,àDeo,cuius auxilium in rebus infeftis Sgt;C anguftis implorabant,liberatæ fueruht. Enimue rôjficmihiab initiofemper perfuafum habui,fed ne iam quidemab ca fiducia deficio,nunquam Pa trem commiiîurumi utinedia quis conficiatur. Si non fert uolucrem fame confîci,at quanto fide lius noftri curam geretCScio, ciues,n5 ucftro cô' filiOjfed impuri ipiritus impulfu in hâc uos extern nationem adduélosdlle enim,ut exD. Petri doz ô:rina accepiftis ,utleo rugiês circumuagatur,ut uos hauriat.Ille diicipulum fuum Henncum Hib uerfum,malum ouû mali corui,ex propheta'trâf-fugam faéium excitauit, ut uos à Chriftiana iufti cia in paganifmum retrahat. Hune ego in fa milia meam afcitum,merito femper fufpedlu habui, ne aliquando uulpinâleonina pelle cômutarct. Va^ nitas hominis,amp;^ impia feripta nihil uos terreanC Vanus propheta fuit,neqj unquam fatidico ipiri tu agitatus,quicquam dixit,quod euentus poft ca coargucrit» Habemus in Hollandia, habemus

UDE A N A B A P T’1 S T ti.quot;

in proxima Phrifia foci'as copiasà quibus (nifi diui'na mens me falh't) frumenti magno nume-' ro,amp;^ annonæ omne genus copia, expugnatis hoftis muniti'onibus breui adiuuabi'mur. Hæc SiC hl's fimilia muka blandi'menta dando, amem tern homine facile eluiît» Per hos dies Philip* pus Lantgrauius Hafsiæ legatum concionato* rem fuum Bri(kium,ad regem populum,fta* turn ciuitatis maxime inlpeéfurum, cum literis miß t. Haru autem hie fermé tenor fuit * Lauda* re fe populum Monaftcrienfem, quod mutato ueteris religionis ftatUjCuangelium concionä* rentur.Sed cum uaria paffîm,eacpuix credibiha i|3argerentur,cupere fe doétrinæ eoru per fuas legationes certiorem fieri. Se quoCpuerbu Dd profiteriluellelaborantibus præfidia aduerfus hoftes mittere,fi doArina eorumpura, (ana, ac icripturæ' cö'nfentaneä foret.Pröin fcWptö fi* dei fuæ confefsionem in lucem ederent, ut drju dicare de ea dockis,qui redfo Ipiritu agerenturj candideliceret.Rex legato nihil reipÔdit.Mirâ* tibus uniuerfis, cur tantum Principe ne uerbo quidem dignaretur,multo magis publice au* 4fi:useft metus.Ncq?uerô defuitregi,ad depel* lendam fadfi turpitudinem ^ex tepore excogita* turn commentum.Confilium,inquit, Lantgra* ufj non eft fanum.Mißt enimhuelegationCs'fö aSjUtlpeciofis uerbiSjiexplorato urbis ftaxu,nos

‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;h fftllat,

13 tJlMtlRWH HORT ENS II

urbe podatur» r NulIus inde propè fuit dies,quo in forum non pfodiret,credo puz blicum ludS maieftatis fuæ oftentatione lenittx rus.Sella ihifta.bac (^t à.nobis di(fibu çll ) in qua holoiêricus coniedit,ô^ coronatus, torque aæ reoabhumerotranEieriumiub axillas utrinq^ porretflojunde globus aureus,orbis huius ima ginem repræientans dependebat.In dextra fcez ptrum aureum erat. Adftabant utrinC^ duo az dolefcentes impubères, cœruleis amicfîi, quoz rum manieis orbis figura aurato filo intexta eni tebat.Horum dexter,noui teftamenti uolumê, (îniftergladium gerebat. Myfteriû populo dxf cumfufo in fpelt;fi:aculi modum regius orator iiv terpretabat,Euangeliû têpus. gratig fignare.Rc (îpiicere e damnum ac euangeliurrt. fuKiperc uo lentibusgt;mifericordiam patère; perdurantibus in errore,feneftramad earn præcluiàm,amp;r gladi umimminere. ExaÂo menfe,gladius indextru latus translatas fuit:quo fignificare uoluif, iatis diu euangeli} gloriâ uiguiile.’eos iam inde ferro , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P erituros,qui illud haAenus repudialïènt.Inciz

^runt hæc in annum trigefimum quintum,nez queipes neque expedatio reditus Gelenfîs in urbem promitd uidebatur. Decimo Cat Fez brua. Anabaptiftarum per Hollandiam eonfiil tadô tenuit,adLeidam nodeinccndio uaftanz 41am:quare in csi urbc magni motus fuerc exorz

I DE ANÄB A PTÏSTIS. r

ti* Coniur'atio indicio deteda,à Prgfelt;flo arcis Vuordenæ adfènatum Leidenfem,eauefpera trépidé claufîs iam portis tranfcripta fuit,cum (èquenti nocle multis fimul locis incêdium oriretunGogitur tumultuofe per confules po-’ pulus.Exploratis ædibus totaurbe,tandem op preflâ domus,in quam coniurati conuenerant» ■Hanc obièderunt» Manè fe dediderunt Capti quindecim uirilis ftirpis,quinque fœminæ dUi póft paulo ferro cgduntur,hæ in profluêti aqua demergùtur. Paulô ftib hæc, tertio Id. Febru. memorabile quiddam Anabaptiftæ Amftelre-dami defignarunt.In uico Salinario loannes Sp bertus habitabat,panni€ida. Aberat is per hos dies procul à domo in oriêtalib.urbibus,ubi ne gotiabat. Hue feptê uiri et quincç fœming côuc nerât: inter quos unus, cuiTheodoritoIàrtori nomen erat,Ieprophetâ dixerat. Manè paulo poft tertiâhorâjinfecretioriædiû parte pronû le interram ad orandum propheta in colpeftu omnium porrexit. Dum orat,tantus omnibus horror incefsit,utlocus ipfis moueri,ôô omnia tremereuidefentur. Poftquam precâdi finem fecit:Deum,inquit cuidam, in maieftate fua uF di,etcum eo fum colloquutus.Raptus fui in cœ Ium,inde traduAus ad inferos, omnia luftraui: adeft magnus extremiiudicijdies.Ettuinom^ neæuum makdidws cs,indignus qui ad infe^ , . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;h ros

to LAMBERTI HORTENSII

ros de(cendas,in abyflum barathri demergcn's» Ibi minifter ilk:Pater qui coclos mhabitas, mei miferere, mihi fis propitius ♦ Turn propheta: Pater tui mifertus eft,amp; in filium lam recepit,at que admi'fsa tibi omnia tua condonauit » Paulo pôft,eôdem rurfum conuenere» Et ex quinque foeminis aliquot,reli(ftis in thoro maritis,huc fe feiterumcontulerût» Quatuor horis docendo 6^ precando abfumptis,propheta galeam capi* ti detradlam thoracem ferreum exutum, cnfem Sc alia bellica inftrumenta excufia, in v gnem cogcilit.His ipoliatus,totus ftetitnudus, ut non eßet quo ca quæaboculis hominu funt remouenda,amp;: natura tegi haberiqgt;' occulta uogt; luitjCondcrentunMSdat fixb haecimperiofekx cæteriSjUt fito exemplo fe totos exuant » Parue* rut iuflui* Inde amp;nbsp;focminæuirorum exemplum fecuty,adeó omnem ueftitum pofiierunt,ut no cflet funiculus rcliquus,quo capitis comas fiib-'' ftringerent,nullanaturali ucrecundia duÂæ* Sic enim cenfuerat propheta , uniuerfum id quod è terra natum faiflumcp cfiet,in ignem coz ijci oportere,holocaiiftum Deo id futurum ar* bitratus.Grauis diruscp foetor ueftiu igne cor* reptarum,totam iam domum ita oppleucrat,ut mulier domus holpita,quæ harum rerum igna* ra omnium erat,co experreâ:a,leâ:o exiliret,fo* cos explorlt;itura,ccquodâic€ndiumufquam c£'

DE A N A B A P T I S T I S- j ïêu ïn tabulatum fiji'fum progre{îâ,nudos un* dccim promifcuos ibi offendit ♦ Cui illicô pro imperio mandat,ut ipfà ad præfcrjptum fc ogt; ftendereuObtemperauit nulla mora, ueftes in focum Riper aceruum aliarum cumulauic» Ita nudatis duodecini,nondum liquebat quid re* rum inceptarentjbi omnibus imperatprophc* ta,ut currendo clamandocp fe imitarêtur, Mox in publicum domo egrefli, horribili clamorc per urbem RxrRim deorRim dimidiatam perua gantur» Clamor confentiens omnium hic erat: Væ uæuæ, diuina uindida diuina uindi(Ra, diuinauindicRa» Nunquamin uita mortalium mugitus^horrendior Riit auditus, nec exiftima* banthorribiliorem ullo æuo exaudiri poRè. Ci ues armati in publicum profiliunt,ôlt; forum in* iiadunt,ratiab hoftibusurbem captam Riifle» Capti omnes in uincula ducuntur, extra unam mulierem. Hæc quo fuerit delapfadnter nullos conftare uideo Jn curia dum nudi fèdent, nulla uerecundia talt;Ri,ueftitum oblatum reiecerunt: tegi pertinaciterrecufàntes, fe nudâ ueritatem cik diditaruntJncêdf) domeftici iam dirus fœ • tor ad uicinos peruenerau Et fores ita clauiæ e* rantjUt cas refringere non ualuerint^Sera ad po ftremum bombarda difcuRà, offendunt fncen* dium ftramentis paftum,ueftibusjarmis,duab» lancibus carniumplcnis fuperimpofitis oppref h 3 fumfu*

'ëi L AMBE RT ï HO RT EN Sir fum fuîflè»Coguntur fàgittariorum fbdali'tia,i’n forum ut adfint in armis.Exploranturmultoru ædes,nonnuni capiuntur. Aliqui culpæ expert tcSjdimittuntunEo dienullg funtauditæhoregt; Claufà diuorum templa,daufàs urbis portaste nuérunt.Bis tantûraptim apertæ,ac ftati'm rur^ *fum claufæ fuerût. Deci'mo Cal, Mart, mille ex Hannonia circa nouum aggerem appulerunt^ qui Anabaptiftarum doctrinam tuebantur. Ad hos uem't D,Gerardus A Hendelphius,amp; Pr^fc lt;flus rerum capitalium per Hollandiâ: quorum prudcntia confîlio cffedrum fuït,ut retro rur furhjunde uenerant,abierint. Aliquot ibi ædes difiiciuntur,quas fufpeélas habuerut,ut'fempigt; ternum reimonumentû. Quinto Cat Mart, fc*' ptê uirtquos nudos difcurriflè retulimus, per* cutiuntur,Horum uarius in fupplicio extremo humanorum clam or fuit, hic. Lau date fern per dominum : ille, Vindica iànguinê tuoru : alius. Aperite oculos:quartus,Vç, Pridie,non.Mar lias eiufdem gentis alij nouem percutiuntur,Et tot cædibus per totam Hollandiam, plebs per^ • tinax et obftinata nodum euid:a,magis magis'cp erroribus induruerunt. Tertio Cal, Apriles, tumultuatum eft in Phrifia,Ad Bolfuerdam ad arma ab Anabaptiftis concurfum eft, Inuaferut cœnobium, quod Vêtus monafterium appet

' latum fuit,ad ponenda caftra.Promifcua homf

num

DE AN AB A'PTI STIS.

num turba,numero trecenti fuerût, qui facinus incoeptarunnpulfis monachis,omniainteriora uaftanuContempns regni principibus 0^ magi ftratu, quantum rerum fuit, fuæ ditionis leccz runt.Ædis iacræ omnia demoliuntur.EucharK ftiam pedibuSjhumi per ignominia illiiam, pro ; culcare.'addere,En dcum impiorum,M.uJtas.id genus blaiphemias eblaterates,facra omnia pro phanarunt. Erat ea tempeftatePhrifiæ præfc ólus Georgius Schêkius,uirprgter alias egregi as uirtutes,militari gloria clarus : chants ob id, acceptusc^ Carolo Imp. Cæterû ubi hie accepic .perniciofos Anabaptiftaru conatus motu, .poftridie celeriter ex urbibus agris,c5tralt;ffis ,copijs, eos, priufqua colluuie noua augerêtur, caftris pofîtis obfedit.Aduocatis ftatim in cob loquium,admilîbrû ueniam offert,fiarmis pofi tis domos quiiep fuas difeederet. Exteris fidem publicam per Phrifiam in patriam emigrandi eoncefsit,extra decem,quos {ùæ poteftatis et ar bitrij effe uoluit. Ad ea ilh'Confilium amp;nbsp;fentem tiamomnibusunam ftarc,unauiuerc Sdmori ùellc. Simul tormento Præfedi fàtellitê, qui ad corporis euftodiam, eiuslatus claufèrat, trarjeb unt ♦ Phrifr) ea barbaric ferociorcs faâi, coenogt; biumanftiffimaobßdione cingunt, ne quis alb qua euaderet. Admoti hint extemplo fex gra^ utoris generis ferpentarijjS^ duo nonpaulo ing / . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iora

LAMBERTI HORTENSlI fora tormenta.His cccnobium quati'unt,oppli? gnantépcumomniroborcJPhrifrj quater non One clade ad receptumpelluntur» Septimo ld. April.muleis fimul locis Schêkius tanta uirtute intra anguftiasclauibs adoritur,ut breui mome töjpulfis Anabaptiftis in cellas S)C fpecus fubter raneoSjCum (iiis, omnia interiora occupant,cel lascp penuarias refregerit. Perierut bic om nes qttf coenobïum occuparant, partim tormentor rumiaélibuSjpartim minis opprefsi,partim c5 fofsijCxtra fexaginta duos uiros, Sc foeminas fez ptuaginta cum liberis, qui Lcuerdiam mifsi fuc re.De bis aliquot quæftiopes funt babitæ ♦ Ex Sebenkianis centum funt defiderati. De multis captiuorum fumptum paulo póft eft ftjppliciû, Reliqui dimittu ntur,quibus parùm callidis uer ba data fuerant.Per eos ipfos dies, duo Anaba^ pti ftæ gladio Dauehtriæ feriunt. Monafterp enfîbus interea circa. Cal. April, canina fames in tantum creuit,’ut panis inopia,oleribus, radicp* bus berbarum,pampinis poftea,amp; frudib.fruz ticibusep id genus, quos terra fido finueffun* dic,uefccrêtur. Haebulimia multi mortales adz afti, noeftu è mûris in pacatum euaferc . Et in hocdeplorato rerum ftatu nequaquam fegnp ter loannes Gelenfis abfens regium iuflum exe*' quebatur.Quuraautem omnia longe alio babi tu oftendiftet,quàm Monafterio difcedês acccz

DE A N A B A P T ï S TI î.- ' perat, animo res nouas agitare coepit. Na poftgt; quâ in Phnfiâ aducnit,atc^ inde in Hollandiami nullas copias oftendit : perueriàlêdulitate efFe^ cit tarnen, ut in Phrifia fit ad hune quem dixi modum tumultuatum,amp; in Hollandia non mi/ nor motus le extulerit.Sedato tumultu in Phri/ fia, Amftelredamû fugit:diucrtitcp ignoto mer# catoris habitu apud Guilelmum Cornelium.Et ne proderetur indicio, nomen mutarat.Ex con fcfsione enim eorum,dc quibus in Phrifia uarig quæftiones habit^ fuerant, Gelenfe nomen per Hollandicas urbes célébré crat. Diuhic fecreta colloquia cum ijs habere , quos fibi opportuz nos perfpexerat.'per hos alios fib i a.diungerci cum his feria mifeer e : mapna de Monafterien/ fium regno promittcrc:horum uiuendiliberta tern uehere. Ad poftrcmum,animos fpe no/ uarum rerum implet, ad memorabile fad' nus audendum accendit ♦ Nam fama Monaftc* rienfium rerum, tantam mortalibusfacfa pro/ phana^p diripiendi iniecerat cupiditatem per cam tempeftatem, ut breui in ea urbe lues lath us,quam credibile eft, proferperet ♦ Henricus Goetbelitus erat in urbe, homo deceti ftatura, corpore robufto,qui in multis bellis rem mi litarem fequutus,magnum nomen inter fuos uirtute adeptus fuerat, Hisautem temporibus Aiiabaptiftarum facris quo q^ inter alios initia/ •I'., nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i tus

LAMBERTI HORTENSII^ tus erat.Eum Geknfis fecreri cofilfj (ociu (umiu Sed nihil cquc mcrucbat, atque ne indicio pro-» deretunnamab aliquo agnitus,propter mutati nominis confilium,in præfcns capitis perictv Ium fuerat peruenturus.Perfualus tandê à fidis quibufdäamicis,interquos Goetbelitus erat, tutum capit ex tempore conGIium. Eratautem id huiufmodi ♦ Curia Brabanticam,dum res ad^ hucintcgræeflènt, quamprimum peteret: ue^ niam admiflîj'quacûcpratione, a'regina Maria, Caroli Imperat,forore,que tum regni guberna trix erat,exoraret : qua xmpetrata ( erat homini grandis pecunia, quam Monafterium exiens à rege acceperat,ut memoraui)in Hollandiam re greflus, Amftelredamum reuerteretur,ut perp culorum fecurus inter eines etmercatores,prox prio rurfus aflumpto nomine ueriaretur. Corn filiüm non fuit fruftra » Nam amicorum ope amp;nbsp;(bis uanis promifsis fretus, his coditionibus, ut aliæmittantur,ueniam eft confequutus, uturgt; bem Monafteriü Carolo Imperatori quibufeu que artibus traderet» Cætera inter fe fecreto tra fegerunt.His de rebus traduntur homini tabuz iæ magno figillo impreflæ.amp; addita eft homini pecunia ad conferibendas copias^Redit Ämftel redamum iucceftu exultas, et admodum l^tusj ubi non,ut antea, in occulto ueriari, fed palam, ô^partæ condonauonisfiduciaultro etiâ apud i j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quoslb

DE ANABAPTISTIS.

quoslibet (è rebaptizatum confiteri,nomen na^ tiuum edcrc:nihil deniq^ fimulare,aut diïsitnux lare.Fidë maxime ei concilUrùc apud urbis prp mores et fenatum,promiiïà magnifica de prodi tione inter cæteras côditiones tabulis cxpreffa» Mutât hoipitiû,migratcp in ædes quç Hiipania rum titulo infcribuntur.Innotuerat iam omnF bus,amp; familiarior efle cœpit principibus ciuita tis, cum ob lapfus pœnitudinê, et admiflbrum j’mpetratamcondonationem : turn propter fiv fceptæ prouinciæ magnitudinem, perpétrant dæ'q? difficultatem.Inhacanimorum fecuritatc facinus arduum patrare aggreditur » Coniurat cum fua gente de inuadendaurbe, ÔC fimili Mo nafterienCrepublica conftituenda.Oinniu prit mum confili] huius focium aHumpfitHêricum Goetbelitum,quem fuorum figniferû fecit. Iiv de res adreliquam gentem refert,quam in ædit um interiora Petri Galæ in uico Pilano coegct rat. Approbatur confilium, maxime negotq facilitate à Gelenfi propofîta.Addiditopportu na omnia,noô:is beneficium, propenios totius ciuitatis in fe animos, extra paucos Sardanapat los,gulæ ôd abdomini addidos,præfentcm nut minis fauorem, oraculum Henrici Hiluerfum. Deftinantur ibi ad cædem hoftes Anabaptiliat rum:partiuntur inter fe domos opulentiorunij ante partam uidoriam. Conftituitur patrando

i 2 facit

« LAMBERTI H O R T E N S11 facinori (extoJd.Mat Num erat fingulis nümtM aureusjpignus focietatis.Signum ad concurren dum foret,nolæ pulfùs in curia.Coniuratio, ca* fu magis quam uigilantia,aut Coss» mduftria,in ipfo propè reipunéto detecîla fuit»Veten conz fuetudine Cru cis Ibdalitium luxu magnifico in curia obibnare confueuit.Huc conuocari ctiam mos tenebat,magiftratum omncm,etpleramcp ciuitatis opulentiam,Ôô in multam notffê com* potationem extrahere» Circa féru diei,iammegt; dio foro fiinalibus Scuafis picatis in triüphiipc* ciem accenfis,adoleicens forte ad quendam, cui nomen fuit Petro Honicho,uenit.[Huic narrat, Anabaptiflasadfexcentos totafe urbe colligez re,ut earn inuadant.Honichus nulla mora rem nbsp;nbsp;/

ad Nicolaum Ekgt;dcfîum amp;nbsp;Theodóricum Hilz brandi filium tribunes defert»Hi tres confociak ti in forum ad Coniules properant, aperiuntep il lis rem baud fine exaggeratione, ut acceperât» Monet,ut mature proipicerêt, ne quid detrime tireipub.caperet» Côiules apud iè trâquillitat? prefentem urbis reputantes,non iàtis induci ua luerunt,ut crederent,tantam mortaliû multituz dinem fine iudicio cogi: aut coniurationem tcz d:am,ncprodereturp habere potuiiîc, cuminz ter duos uixferèfaeinusceletur» AdCoss» inz dex adducitur, quo ex eo exploratiora cognoz feerent» Affirmât identidem amp;nbsp;pertinaciter ill^gt;

DE A N A »4 P T ISTIS., fè aufcuItafle.Et fi indïci nulla foret fides,m uinx cula fc duci iubetjfi non hoc ipfum coarguatur* Signa niulta,et inter ea illpd argumêto effcjtres bombardas manuarias duplicis generis onera* tas in fupero conclaufrhetorû, qui uulgo appel lant,eqs inuëturos.Eft autê illud in foro,infuni mo libræ tabulato,contra tranfueriàin curiam» Çæterum opprimitur res àConfulibus, perim de ut ab indice acceperantSodales interim Cru cis folito maturius è curia difeedunt, quæ res ip fis iàluti fuit»T enuit aliquandiu inter Coss^-coii fultatio, quarationefilentio ciues,cogerentur, ut quàm minimo motu ad curiâ in armis, Ana^ baptiftarum aduentum expeélaturi, adeiîent* Alqs aliter cenfentibus,dum fenterttijjS uariantj bus tépus eximunt,(erat nodis prima fax)-(Âna baptiftg armorum omni généré inftrudi^^^^® Pilano ex ædibus Pétri Galæ magnis clamori* buS)prgeuntibus fignis amp;nbsp;tympano tumultuo^ fe in forum irrümpunt: curiam inuadunt: uigv les partim cædunt,partim capiuu Cæius autem hic fuit uigilum præfedus,Simon Puttius, Ad primos clamoresjidorum unus excitatus, qui in curia adprimè potus, inter fedilia Sc feamna humi exporredusiacebat dormiens,in fuperio ra tabulata fe abripuit, ac funem nolæ,ne ad ter rorem urbi augendum fignum daretur, rerum ignarus omnium,in euentum fubduxit » Ægrc i 3 euagt;

T© LAMBERTI HORTENSII euaduncCoss. amp;nbsp;totaurbe dues excitant , lu-« bentcç în armis fauces uiarum circa, forum obfi* dcre,n’e illorû robur ulla acceflione eorum,qui hondum aderant,qua augeretur. Anabaptiftæ intcrca',néuaforû ardentiûtoto foro, luce pro^ derenturjigna amp;nbsp;funalia demoliuntur » Erat in iii'co Pilänonomunculus ex Anabaptiftica con itiratïónc^ nanus,gibbofus,amp;2 Tberfites alter, Hic ad pn'mam conclamati'onem fida trépida^ tionc excituSjUi'dnum armatusrogat,ecqug tur ba,ccqui's motus duitateminuafîlîetç' qui'n up fum camus;inquit, in forumC’Inde paucos paC {usprogreflu'sjulci'numincautum excipit, Re^ pens tümuTtüs' to'tam ciuitatem peruagatus,in muros'ad extubias nodurnas peruenit,captam urbem,ceddn pafsim fieri. Atrocitatem rei,ru^ mor,horrornod:urnus,tenebræ folito nopaux lo dêfiores, perquas nullum interhoftem ax micum dilcrimen dinofcere poterant,errantib. peruiarum anguftias auxit.Turbabatitem eoß dem ipfoSjin quern locum primum occupandu conuenircnt.Quotquot primo ftatim tumuitu in forum profiliebantad dimicandum,fphærux lis trarjciebantur.Nicolaus Aquinas erat homo temulcntus,8i^ potor ftrennuus,cui cum Henri co Go'etbelito multos annos familiaritas fiicx rat.Præcipitat fchicin turbam'confertam toto coniuratorum.Rogat lalR, quid

DE ANABAPTISTIS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7»

quid fibi uellenf:conßlium ederent, utreconcp liarentur Jubet eum Goetbehtus inde domû fax’ ccfsere:periculofum ibi agi negotium, quodad ipfum nihil pertineret.Parantibusalrjs ineufer rum ftringere,Potor magnus hie elt,inquit, èC mihi familiariter notus,niittatur.Dum reftitat, uolens fuo more eile ridiculus, fruftra Goetbelt; lito iniuriam prohibente,truncatur.Obfederät iam eines uias,quæ in forum excurrunt. Ita con uenit inde inter Coss.nc quid antcgt;exortum dv ci incocptaretur. Conful turn erat M. Petrus Colinus, homo cum dolt;flus, turn plus . Hie quod in fui confulatus initio ad fæuiendum gnior fuiflet, multoruminie inuidiam concp tarat,quafiiftorumhominum confilioru non ignarus,multa diffimulaffet. Vt nunc in ciuium fuorum conipeefiu feiuipicione liberaret,dux iiios in forum,in ipfo ardore,non redle confilio prçparato,præcedit.Ânabaptiftæ accepte ciui um aduêtu : Confuli circa Libram, cum infelf is tormentis manuarijs obuiam procedunt,ac nul lo momento eos in fugam auertunt.Multi in ip fa fuga uulnerantur : Conful fœdè trucida^ O

tur.Multi inter hæc iphprulis adulteratis per te nebrasfternuntur. Gofuinus Recaluus,homo confularis,et rei militaris laude clarus, uela urjs ad forum obtendi imperat,0lt;: aduolui faccos iigt; genteslupulo graues,pone ^uæ ceu fub plutegt; is la

7tquot; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;LAMBERTI HORTENSII

iS lati’tarent contra Anabaptiftarü uim * Et quia uidebat cum ciue nibil geri poflc, qui ad concla mationem quamlibethoftium ad arma,trépida ret, conuocat in forum pifcarium circa aggerê, quo utrinc^ uis fluminis cohercetur, uoluntarp os, ad faciendum in eum diem ftipendium men’ ftruum fub Cofs. Amftelredamenfibus. Erant hi fere militates, amp;nbsp;qui in prælijs antea res forti ter geflerant. Hi facramento ita inauthorantur, ut difturbatis Anabaptiftis impetum in curiam' facerent primi,hos cæteri ciues (equerentun Si mul uniuerfis imp erat,utreliquum nodlis filen tiofe contineanuTumGoetbelitus,ubi aduergt; tit uias ad forum interfeptas, ne coprjs fuorum atigerentunamp;f altum filentium ciuium:Nimir5 Ó Gelenfis,hoc illud eft, quod femper male me^ tui,ne nos noftrum incoeptum cum tarn parua manu in exitium adduceret. Quid nue reliquu, nifi ut pugnando cadamus'TAd ea ille: Haudlt;a cadet res: ante decimam fequentis diei horâur* be potiemur, quide fine îànguine,fi quid pro phctecredendum eft.Ciuibus altum filentium agentibus, reliquum illi noeftis cantu odaru Da Uidicarum abfumpierunt.Ethuius facinoris au thores non plures quàm quadraginta fuifle ere duntur.Poftquam autem fublucefcente aurora f fimulacra quædam difeurrentium per umbra apparere ciuibus cccpere,cum iam globulis alq

c nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;poft

’ DE A N AB AP TIS TI S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7»

poft alios ex infidijs ferirentur,incuria feèpux blico abn'puerunt. Cilles pulfos foro Anabapti ftas confpicati, conclaucrhetorumnon fegnp ter occupât,ad prohibendos illos è publico opx portunum.Inde per feneftras curiæ tanta ui tor mentorum fulminarunt in aulâ, quam ipfi uerz naculo idiomate Magnam uocât, ut per totam curiam fe multislparfim cædentibus diuellere cogerentur.Tum GofuinuS Recal uns duos iiv tegros{erpentarios,amp;raliud tormentum maioz nsgeneris,adaggcrem fluminis admoueri imz perat. Oritur ibi confentiens propè clamor,niz bil refcrre,fi una domus unà cum hoftib. diftuf betur:multo magnificentiorem curiam ienatoz riamfe excitaturos. Ad ea Recaluus:fatfuturu, fidifiectis foribuSjfeneftrain interiora aperiav tur. Simulimpcratinautlioratis, ut ad iaélum globi intentijimpetum in curiam faciant. Aberz rat in oftium xenodochij D. Eliz;abçtbæ,amp; paz tentem aditum facit. Ad dudtis duobus cætcris, multo maiore ui iadlu certiore oftium poz ftes curiæ difij ciuntur. Afsiliunt inauthorati in feftèjfequuntur pari ferocitate ciues,faciuntc^ cum armorum omni generc ÔC clamore fublato impreflîonem. Pullis Anabaptiftis in interioz rem curiâ, quæ Noua eft appellata, offendûtur in primo ftatim limine (parla cadauera,è concla ui rhetoruin partim, partim maioribus bobarz

k dis

7 LAMBERTI HORTENSII

dis cæforuin. Nonnullifpihtum adhuc traheiv teSjàferociente ciue interficiuiitur.Occuparant Anabaptiftginteriorem curiam ad uiginciqum que» Hi tanta uirtute ciues aditus tentantiu à 1p mine repulerunt,ut nemo uiam ui facere potuc rit.Captatur ex tempore amp;nbsp;loco præfens parp ter ÔC confiliü neceflarium. Pars de uia feneftras fcanduntjper quas hoftem alateribus adorium tur.Hinc Sc illinc dum undique oppugnantur, multis pugnando cadentibus,inter quos Goetx belitus fuitjcapiûtur duodecim»Turriculapr^ ceps eft èfummocuriæ faftigio incoelum eduz lt;fta,{ub cuius fummo tedo, nola ad conuocarp dum fenatum,amp; lènatufcôfulta promulganda,

alios ulus Reipub.pcndcbat.lnfra banc galea erat: (tranfitum ipfi uocant») in banc fubduda fcala,ftatim poft captam aciuibus curiam confu gerat loannes Gelenfîs.Expendês apud le atro-citatem lupplici|,fi in poteilatem ueniret, cotra forum fe erexit.Eratautem id armatorum refer tum.Ibi bombarda manuaria trarjeitur . Inde paulo póft adbuc palpitas m fubiedum forum præcipitatur»Multi nodis tenebrofæ beneficio dilap fi,qui^ ad Ggnum intend ftetcrant, in po* fterum latuerunt. Attç ad iftum maxime modu urbs Amftelredamenßs,nobile emporium, ab Anabaptiftarum coniuratione uindicata fuit.

V igind odo ex Anabaptiftis ea node occubue runu

DE AHÄBAPTISTIS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;W

funt.ïnter ciucs uiginti funt dcfiderati. Anaba^ ptiftarum cadauera à mendie loco fiipplicijs de ftinatOjduplici iugo adtd præparato fublatis pedibusfulpcnduntur. Capti eodem die duo extraurbem,qut ad tormentorum horribilcm fragorê c propinquis pagis exciti, fpe capt^ ur^ bis à fuis ad portas confluxerant. De bis paulo pôftfumptumfupplicium eft» Sub ueTperam homuli monftrum capitur,à quo uicinum in ip Co ftatim tumultu intcrfeélum infidqs memox raui Js cum eum die in fuliginofo curie fumario

O

fedilîet, crepufculo defceditiacdumauijs itinez ribus per pomœria errat, oburj fituet fuliginc opertum ornatû hominis,ad omnem auram tre pidâtiSjOCulis profequuntur : Nimirum,inquit quidam,unus hic ex côiuratis Anabaptiftis eft „ Ëxpalleicentem, necp orrinino inficiantem, ne^ que fibi fatis conftantê arripiunt,tradunt in uin cula prætori.Pridie ftatim Id. Maias, de coniu* ratis captiuis fumptum eft fupplicium.Scamno lanionis exporreélis corda euulla,in ora impin# guntur.Corpora inde palpitantia adhuc in fub--ieftum forum deijciuntur. Mox quadrifariam diffeftajin crucem fuftolluntur ad portas urbis, ' quarum pinnis capita impofucrunt.Idus Mai], poftridie quàm de illis exadum fupplicinm fuit, trespercutiuntur:amp; duæhauriunturproflu-ente aqua focming,Duodecimo Galen Juni.toti

k A dem

ri LAMBERTI HORTE N SI I dem fœminæ in uico Pilano in crucem funt in fti is ipiarum foribus aôlæ.’quôd coniurationis co^ fciæ,coniuratos ex fuis ædibus prodire paflæ ef fent, amp;nbsp;globulos tormentarios adulteraflenU Nouem eiufdem gentis paulo ante funt fubmer fæ* Vndecimo Cat Maias,tres feriutur.Poft tri duum deprehenfus quidam,qui quôd coniura-' tionem non indicaifeCjpercuiîus fuit.Et Cal.lu^ nq,ob eandem caufsam de duobus exaélum eft fupplicium:6c liera domeftica,è cuius ædib.nugt; datorum ipeAacuIum prodierat,ad fores fuas fuipêdio necatur.Et paulo pôft,mater unà cum filio,eodem fupplicio ob fimile propè delictum perrjt : quôd lacobum Campenfem epifeopum contra magiftratus edidlum hoipitio excepif fent, nec indicio prodidiiîent : de quo in rc' bus Monafterienfium alio eft nobis loco relax turn,. Hie cum poft tot tanta'que promiftuox rum inortaliû fupplicia nuiquam inueniretur, indici publice magnum premium eft propofix tum:occultanti,necp ante folem occiduum indix canti,ultimumfupplicium,fuipendium in fori-bus.Indicio nullius,in glebularû aceruo oppref fus,in uincula ducitur. De hoc ita fuppliciu eft: fumptUjUt addita fit reo ignominia.Sedenti hox ram loco edito ad ipeôlaculum ante curia, mix tra bicornis in capite fuit,Et quia orc impia dox ôlrinam docuiflèt,lingua ei præciditur ♦ Manu bax

DB ANABAPTISTIS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7^

baptizaratiquare dextra truncatun Poftrcmo fcamno illigato, caput cultro lanionis percutP tun Corpore in foro igni corrupto, caput palo in faftigio portæ iublatum,ôô manus dextra.Io annes Matthias Middelburgenfis euafit fuga, Eodem die ante curiam duæ Anabaptiftarû ge neris funt fuipêiæ.Paulo ante quam ifta tumub tuofe gererentjcoiuratu à. quatuordecim eft, in folenni luftratione,de pomparu ferculo,in quo panis myfticus corporis Dominici circumferez batur,de ponte in iubiecflum flume unà cum ge ftatoribus derjciendo*Proditares indicio eft, Apprehenfi coniurati,{upplicium dederunt.In Ioannis Gelenfls foedere erant plerit^ Bcntfcoz piorum,Sunt autem hi,populi ditionis IfelfteP nenfis,quosauftralesager Montfortius attin^ git.Hos ille fexto Id.Maf Amftelredamum con uenireiuflerat.Trecentierant,quibus ad com ueniendum eo dies indidus fuerat ♦ His præfiz drjs urbem munire conftituerat.Scgnius aliqua to,quam iuflï erant,conuenerunt.Poftquam au tem hi cladem Riorum haud procul ab urbe coz gnouerunt,ah] alfls itineribus in diuerfum abp uere,Condixeratidem locum atque horam ad conueniendum alijs,feddiuerfis Iocis,quiin eo dem focdere erant.Hi ftatim,poftquam pugna^ turnfuerat, duabus nauibus ad portum clauz fumadhuc appulere, At audita aduerfà pugna, k 3 Gelen/

7» LAMBERTI HORTENSII

Gcknfcm cum coniuratis cæfum y einem uicîlo» rem, captos mukos,nihil ibi morati, fuga in^ de precipitarunt,amp; in Angliam itcr auerterunt. Nec finis inde iæuiendi ferro,incendijs,amp;S atrogt; cibus fuppliciorum generibus per bas regiones fuit y donee ea gens uel deleta effet, uel reliquiae occultæ à rebus nouis conquierunt. Redeo ad res Monafterienfès» Rex clade Ioannis Gelêfis, in quo ancoram extremam pofuerat,accepta:lu dibrio Henrici Hiluerfum perfpe(ko,cum uatiz cinioruimpofturas, quibus magnam mortaliu uim ill errorem amp;nbsp;fortunarum uitæ^ naufragi urn traxerat, apud animum fuum expenderet, turn demum animi amens,8c præfentis confilrj impos effe cocpit.Etneeç copiæ ullæ erant, 8c infocliciter in Phrifia circa Bolfuerdam à fuis co iuratum pugnatumepfuerat, quibacfenus anf mo fpem fimul uultu fimulaucrat,nunc ferio demum hominis mens de gradu confueta co ftâtia præcipitata fuit.Cum autê neep herbe, ne que frumentum,nccradices,nec olera amplius ad peliendam famem uulgo fuppeterêt y futura prefentifeere occœpit.Erat ei tarnen uiéluscoquot; pia in menfes fex.Itacp mature cum gratia fâcicn dum ratus, quod paulo pôft periculofe conee» dere cogeretur, portas aperiri imperat, facitep uolentibus in paeatum exeundi poteftatê. grariint eo die ex urbe omnis ætatis mortales

pro^

DE ANABAPTISTIS.

promifcui inermis mukicudinis mille, amp;nbsp;plus eo, qui fe fortunæ arbitrio ÔC Principis clemen/“ tiæpermiferunt. Partim uirorum ab ijs qui in præfidrjs erant intcrcepti interficiuntur,partim euaferunt.Muliebris fexus una cum infirma im becilli^ ætate,ubi quatuordecim dies intra ur--bem nbsp;præfidia probe pafti eflent,amp; refelt;fii,im

uiolati in pacatum dimittuntur.Paucis fubhæc interiedlis diebus,cum famis uis indies mapis ac magis augeretur,reg{o editfio omnes urbe excc dere iubentur,qui parum diuina ope nifi, uacib lare uiderentur.Hos dimittit cu huiufmodi ad-» monitione: Qui reli(fia urbe à fide deicifcerent, fore,ut à Deo uiciisim deiererentur. Multi hac oratione ceu oraculo uehementer territi, afpe^ ra acerba omnia perpeti maluerunt, quam urbem relinquerc : optantes fame potius intra muros ftrangulari,quam ut incolumes dira clagt;' dem effugerent.Magna gentis pertinacia : cum baud fciam, an ullum fit atrocius fiipplicium, quam inedia ac fame pcrire amp;nbsp;cotabefcere » Res breui ad canes amp;nbsp;equos redalt;fia,excidium gem timinatiir. In urbe miles erat, loannes Longo plateenfis,qui fuperiori anno fixb epifcopo miz litauerat, amp;nbsp;ob perpetratum facinus , nefcio quod,cum in urbem fupplicijmetu transfugifi Ièt,regio ftipendio inauthoratus,Iauta triftia cum alfjs adhunc ufque diemfortitcr tulerau Poft.

to nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;LAMBERTI HORTENSII

Poftquâ au te fenfitdc(perataomnia,ctintern€ cionë ciuitati imminerc,neq? eam ulla uia. poC fe euadere,temerarium facinus perpetrare côfti rui't.Sinim murorum, qua parte maxime infir^ mï eflentjôô pomœria explorât: latitudinê proz funditatemcp foflæ circumdudæ hafta perteiv tat, ubi uadoia tranfeuntibus umbilicotenus non amplius eflët.Obfèruatuigilum ignauiam, amp;ftatanoô:e ftipinitatem in agendis ftationp busjaliaép opportuna,que urbium proditorib. in primis necefîària efle confueuere.Singulis ad iftum modum diligenter intra extraep muros cxploratis,no(^e furtim è mœnibus per funem demifsuSjin munitiones epiieopias fuga fe corn fjcit:ubi ab bofte agnitus,captus 'que, ad epifeo pum addueftus fuit.Epifcopus transfugæ teme^ ritatem admiratus,in quem iurè uel eo nomine animaduerti potuiftet,iubet edere quo cofilio Monafterio relifto, ad fe rurfum transfugeret, quôd feiret fibi capitale,præterquam ob præte n'tum facinuSjfuturum.Longoplateenfis ab epi ftopo uitæ incolumitatem paeftus, ciuitatis dcx ploratum ftatum,cæteracp, per omnia,ijs quæ ab Henrico Hiluerfum ,amp;^poftea baud admo* dum nuper ab alfjs acceperat,c5fentanea expoz nit.Docet foflæ altitudinê fe dimenfum, finguz ïacp murorü explorafterfi cobors una fibi tradaz tur,nullo momento urbê capi poflctOpus eftê

'DE ANÄBÄPTISTIamp; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f«*

ali'quanto (calarîi numero:amp;S rem dilati'onênon ) ferre.edentate opus efle:priufquam in urbe ipz fe defideraretur,confie! oportere. Contrahit e^ pifeopus celeriter eaddn node c munitionibus deledos ÔC expcrtæaudaciæuiros,cum quibus Longoplateenfis urbempetit.Tranfgrefsi foG • fam, fcalis ad ftantia moeniainatis, quanto ma ‘ xi'mo filentio muros tranfeendunt » Viailes O in ftationibus ofcitantius excubias agentes,prb mùm truci'dantur. Inde fi-ios alios poft alios in urbem recipiunt. Non continuit fe armOrurà fragor, armatorutnep fremitus circa pomccria. Clamor repens multisfimul locis cxoritur,ca^ ptos ab hoftib, muros eflerpaflim cædem fieri : neep pubcri,necp impuberi,nec]5 fexui, neep ulli ætati parci. Concurritur ab oppidanis cum te^ lis,quæfbrs trepidantibusprimùm obtulit,in forum , ubi propugnaculum è quadrigis amp;nbsp;carpentis compadum , raptim congloméra-tur . Hue fe collegerunt.Epifcopfj,poftquam muros omnes tranfcendere,acie inftruda in forum uadunt.Pugnaturibiacerrime ,fed tutius ab oppidanis, intra propugnaculum conclufis. Epifeopus nuncio accepto captam nullo mo-mento urbem,unam inftiper cohortem fuis la-borantibus auxilio mittit. Illi, qui cum oppidanis atrociter ÔC dubio marte dimicabant, ubi cohortem auxiliarem ad portas adeffe fen fere 1 (foro

U nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;LAMBERTI HORTENSIÏ

(foro pulfiiamcrant)fuos in urbcm, rcfratflis . portarum feris,recipnint,amp;^ uires com'ungunt. Tumanimis confociatis undique in forum ir^ rumpunt:amp;^ propugnaculo momento nullo ca^ ptOjOmnes trucidant. Rex ad primum tumultû ledlo fe præcipitarat.Cognito,hoftcm undique occupafleurbem,tumultuofe armatus,cum ali^ quanta fuorum parte in cœmeterium D. Lam^ berti addecertandum de fumma rei paratus, defeendit .,Huc tota urbe epifeopiorum robur acie illi occurrit. Sed perfacili momento, omnp bus cæfîs, uincitur rex, amp;nbsp;in hoftium potefta^ tem uenit. Cæfi item omnes illi, qui in ipfo ar^ dore infefto hofti ftatim poft captam urbem fe obtulerant. Epifeopus acceptis rebus foclicft tergeftis,poftridie cum mille quingentis equp tib.us urbem ingrefEis, domos explorari, 8d nabaptiftarum reliquias conquiri iuflît. Arripi^-untur multi, qui in fumarrjs,^ locis, ipecubus' queabditisfeabftruferant. Captiuos omnes percuftît.Pauci noeftis beneficioèmûris cæde clapfi,in pacatum eruperunt, Epifeopusadv ftum modum urbe potitus,prædam omnem amp;nbsp;Ipolia à milite, magno redemit. Regem inde inarcemfuam quatuor paflùum milibus ab ur^ be cum parte equitatus mißt. Et ne non tragoe^ diæ abfoluta foret cataftrophe ,militarislicen' tia rei addidit ignomiiiiam Sc ludibrium ♦ Regê caud^e

DE ANABÄPTISTIS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»t

caudæ cquinæ alligarunt : ncquei'd uerô fads: eques calcaribus adiris,cquum mgt;pcrpctuuin curftim cxcitauit,ut captiuus rex cum paribi ue ftigijs à. tergo Iigatus currendo infcqucrctur, Bernhardus Cnipperdullirigus, Scf pars à con.* filqs regis,m aham ab illa diuerfam ablcgan^ tur« Captum ad iftum modtim Monafterium cft quarto Cal. luh InfirmiorætaSjamp;f imbecib lismuh'erum fexus,urbe exturbatur , præter cxceras nonullas matronas, quæ capte in cufto dia feruate fucrut.Captus Bocoldus eft,ann09 natus uiginti fex/ Sedibrcui quam in manu® principis uenit, ignitis laminis toto corpore uaric excarnificaturrac ferreo auiario incluftis, ut apudpoftcros mçmorabilis trageediæ mo/ numentum (empiternum extaret,è fumma D, Lamberti tutelaris turri fuipenditur . In reli^ quoscaptiuos alfjs inde atque airjs lupplicio^' rum generibus eft animaduerlum . Diiputa^ tiones eruditorum cum rege Cnipperdub lingo in cuftodia,quiaab alqs diligenter memo rig proditæfunt ,non operæprecium eft hic perfequi.Odauo Calend. Augufti quatuor fe^ riùtur Amftelredami, inter quos Bernhardus piftor fuitSuollanuSjCoquusregius* Cæte' rum t eorum qui periculum (àlui euafèrut j ali) ali)s locis infequêtib. annisjdiuerfis poenarum gencrib.abfumpti Iunt,Pccimo inde anno Lei

■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' 1 i dæ

•4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’DB ƒ N A, B A PT IS TJ S.

dæ è rcliqurjs geneis, aliquot captis tornientis indicium duorum exprefliim eft,qui Vltraicéli latitabant. Horum alter Anabaptidarum rex declaratus quidem,fed nondum regia corona donatus exiftimabatur. fucceffio interim in re^ gnum ab.ea gente homini delata fuerat.Ältertri bunus ærarij appellatusfuit* Arreptusuterep, aliquot menfes in cuftodia fuere* Inter alia hux ius régis defignati atrocia flagitia hæc fuerunt maxime memorabilia’Vxorem fuam inter uias de carpento in lucum abdult;dam,ut ftupri con^ flietudo cum eius filia in pofterum in occulto effet, eatp dein ceps citra. ullam periculi fufpicioz nem potiretur,obtruncarat.Et in urbeVltraicz (do puellam fica, baud ita pridem,iugulauerat, ne prodereturi Penes banc ingens uaibrum arz genteorum numerus, quæ iàcrilegijs congefta crant,repertus fuit. Multos indicio.prodidit, quorum partim culpæ expertes dimittuntur, nonnulli fontes percuib perierunt Rex ad poz ftremum,cum Tribuno ærarqj'ncendio ambuz dus perfjt» Noftris inde têporibus Anabapti fticum nomen in uniuerfum extin(dumfuit:aut ftqugobfcuræreliquiæfuperftites fuerint,à no uandis rebus,ipe recuperâdi ftabilicndiqp • regni in tôtum abied a d einceps,

t f,(i*-,,t;.,i.-,..qui€ucrunt. o-z:

T V M V L T V V nbsp;nbsp;ANABAPTIST A«

RVH lÎbAi

îi- eu-« .,wA A nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;.

PJg S uerf.4. forte legend, crejuem lo.^. priMtimM 4^'i.Iiokstàet ôS.v.fext.ld.îAÙi * '

3]

s^uptung sitniv^ ouup^uinutxodç) ïU3U

\