AD LEGES

DE FAMOSIS LIBELLIS

ET DE CALVMNIATORIBVS, COMMENTARIVS

ï R, BALDVJNI.

P A R Î S I I S,

Apud Andream W echelum.

I 5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\

C V M PRIVILEGIOREGIS.

PRIVILEGII SENTENTIA.

V T V M eft authoritate Regia,ne quis alius '^præter Andream echelum, iuratuni in alma Parifienfi Academia Librarium, hunc ad leges de famofts libellis amp;nbsp;calumniatoribus Commenta-rium FnBaldiiini, nunc primum editum,ante decennium ab editione proximû,in hoc Francorum regno imprimât,neue alibi impreiFum vendat: Ac ft Regij diplomatis fentêtia operis initio præfiga-tur,finiue poftponatur, vt omnibus claru,notum, indiôtû,habeatur. Seeds quifaxit,amp; libris ipfts,0c mille librarum Parif multa pœnas pedito.Datum Rhemis,Regio coftnfu fubftgnatd,D. Villamoro ftipplicum libellorum magiftro præfente. 3. Id. lun. IH 7.

Coignet.

C. V. PAVLO F V X I O,

REGIO SENATORI, F R. B A L D. S. D.

qui abfutt Reip. eau fa p erin de atque etiumnum ahßntü ratio-nem h ah entant er ea dunfut a^ iunf hojfitiu?n conducitßarci-nulas cornponif.Ego ^ero hue reuerßui non mo-do exeufatione talißed multb iufiiore 'Vtime poffeputabam^ne in haciaédationenon tam ^i-tA quamfahuU motoriA^antequam reßiraffenjy firtherem quicquarn. Et ecce quoruridarn caluni at or um importunitas coëgit me quippiam di-^hare^non dteam^quod eorum merehatur intem-peries^et malaßt Plautus ait)malicia:ßed quod Iuris in hoc genere no fri memoria ßuggerehat. Neque tarnen ^olui^quod ille olim ^pelles:qui quadam CalumniApictura {quam tabellam ll beratori obtulit fuo ) ultPisßos aduerßirios efi. Sed cum haße aliquotpagellaa inpubkeum exi-

E P I s T o L A.

repaterer^ non potui non te appellate, quem mihi “valde amicum^ç^^qua ingenuitas efl tua^ tua^inquam, ip:aperpolita doclrina nbsp;nbsp;amplif-

ßma dignitate Ct' illußrifamilia digna ^irtus} ^'critatü ac durts confiante defenfirem^ meda-Cliquey^anitatis^g^iniuriAaduerßarium acer-rimum-gt; efie expertitsfi^mmeque non fignificare 'volui, quod Reip.caufa defidero opto. Opta 'veroamp;defideroplures tui ordinis,exemplo tuo, cordatosnohls pudices dari 'vindicéfique Iuris, 'vt e^fianélifiimarum leguin^auHoritas defen-datMr,amp;illa,quA nuncgrafidtur,nefiaria turba famofi/ruiTLjlibellorumfacefia^firiptoréJque^ non minus qudm^litigatores confiringaat de ca-lumniafiufiuradum^'. ^^upd.fiieiunusefie'vl deatur,quem tibi ojfiero, Commentarius in ‘vbe-ri amp;nbsp;copiojb argumento:teliem-.'te quoque lau^ darep9fium,inuitu me ad hanc comentationem, adquam tarnen iufio dolore incitaripotuifiem, nudiîss tertius pertraHum efie, Ctquot; propterea im-morari in ea minime 'uoluifie^'. ilale,T^arifiis, JCal. Ufiouemb,

AD LEGES

DE FAMOSIS LIBELLIS

ETDE CALVMNIATORIBVS, Commentarius er. bald.

Tlegesbonæ ex malis moribuso-lim nacæ elfe dicuntur: fie nunc il-lis furentîbus, bas renafei necefie efi. Nani etfi ea nunc têpora fint, vt exclam are fiepe cogamur vécus illutl,Qu.idpro{Lmtvanæfinemo-ribus leges ? tarnen in ifia tanta licencia atque im-punicace peccandi, lus, licet fruftra id dicatur abs priuatis, docedum amp;nbsp;defendendû efl aduerfus in-iurias : neque fi bonæ antiquitatis mores boni de-fierunt^propterea amp;nbsp;eius leges delendæ funt.Scio, bas cum illis obfoleuifie, amp;oppreflas propé ob-mutuifle.Sed memoriam cum voceintcrcidere, ferendum non eft : fugientes quoque illas re-uocare atque retinere,vt vepoflumus, debemus. Vêtus Lex xii.Tab.aduerfus fruftratores fuifiedi cicur.s I CALVITVR, PEDEMVE SERVIT, MANVM ENDO I À c I T O. Quam Legem interpretans noftcr Caius lib.i. ad Leg. x 11.

A iij

DE FAM. LIB. COM.

Tab. notât, inde no modo dióham efle cauillatio-nem, fed amp;nbsp;caluniatores efl'e appellatos, quia per fraudem amp;nbsp;fruftrationem alios vexarent litibus. L.ccxxxii I.De verb.fignifi.Vtina verb ex iif-demtabulis repetitam nunc recitarepoflem lege, quæ non modb cbflringere atque coërcere voluit malæ fidei debitores,qui caluuntur,hoc eft,credi-tore fruflrari amp;nbsp;eludere conatur:pedemue ftruut, hoc eft,fugani parant:fed amp;nbsp;veluti manu inie-

élafifteret, amp;nbsp;a fidiofos calumniatores, qui aliis infidias ftruunt improbadelatione. ficuti amp;earu tabularum gra-uiflima lex extat aduerfus eum, qui malu carmen condidilTetjquod infamiam alteri faceret.

Sane cum in hoc toto genere multiplex iniuria multis varie fieret : neque eflet vllum iniuriæ genus, quod magis graflaretur : vtneque vllum ho-die eft, quodindignius exultet : magis atque ma-gis leges Romans operam dederunt,vt amp;nbsp;calum-nia Sgt;c malum carmen, famofufque libellus feue-riftime caftigaretur,punireturque eius auólor ma-gis,quam furaliquis,neque minusquamaut ve-neficus, autlatro infidiator, autficarius.Namamp;: viris bonis fama luaeft ipla prope vita charior: amp;nbsp;qub facilior eftinfamiæ alpergendæ facultas,amp;; inlidiæ calumniarû,ficuti veneficii, difficiliùs ca-ueri polfunt : tantb magis leges huic maloputa-runt efle occurrendum quadam acerbitate pœnar.,

Puniuit

PR. BALDVINI, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7

Punîuitlex x 11. Tab.carmen malum^quo fruges excantabantunfic enim vocabat carmen magicu. Sed no minus puniuit aliud genus carminis^quod etiam malum vocatmempe, quod(vt ait)alteri in-famiamvel flagitium faceret. Famofum carmen Vocat Vlpianus : alij probrofum :plerique etiam libellum famofum. Ego nunc de eo primum dica, deinde de calumnia. Eft ante duplexjVt mihi qui-dem videtur^genus famofi libelli.Famofum libellum vocamus, qui ad akerius infamiam ftriptus eft, fine line nomine, fine etiam cum nomine au-ótoris,k quide extra indicium prolatus fit.Deinde famofum libellum in iudicio appellamus, qui eft fine auólore amp;nbsp;inferiptione, hoc eft, cuius auClor nomen fuum non profitetur, neque fubfcripfit vt accufator. Adpriorem fpeciem proprie pertinet lex XII. Tab. cuius mox amp;nbsp;verba recitabo amp;nbsp;fen-tentiam exponam. Et licet tantum agere videatur de poëtis fcenicis amp;nbsp;eorum carminibus probro-fis: tarnen fic accepta eft,vt etiam extra feenam quofeunq^ eius generis libellos, qui in iudicio pro fblenni accufatione propofiti non eftent,puniret. Et verb vt poetas bonos, id eft, eruditos atque di-fertos,malos tarnen viros efle dicimus,cum male-dicunt : amp;nbsp;eorum carmina, quantumuis ingenio-fa, dicimusmala:totamque adionem fcenicam, quatumuis pulchram, tame fcelerata,flagitiofam atq; improbam,cum aliquem lçdit,leges efte iudi-

8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE FAM. LIBEL. COM.

dicant : fic amp;nbsp;eius petulantiæ prorfam orationemy amp;nbsp;libelluni alibi {parfum,quâtumuis acutum, ne-quam efle conftat.Legem, de qua loquor, Cicero in fuis de Republica libris recicauic atquelauda-uit. Bene autem habet, quod cum hi Ciceronis li-brinon minus quam x 11. Tab.interciderint, no* fier Auguftinus in fuis de ciuitate Dei Cómétariis hâc Ciceronianorum libroru particula conlerua-uerit : etiamfi in fcriptura magnummedum fit, v-bipro PRÆCLARE, legitur precaretv R.

In illis Ciceronis libris Scipio,pofleaquam gra-uiter damnauit illam apud Græcos veteris comœ-diæ licentiam,quæ impunê in cuiufque nomenôc famam inuehebatur,No{lræ (inquit) contra x 11. Tabulæ,cùm perpaucas res capite fanxifsêt, in his hanc quoque fanciendam putarût. Si quis aôlita-ui{ret,{iue carmen condidi{ret,quod infamiam fa-ceret flagitiumue alteri.Præclarè. ludiciis enim ac.

O

magiflratuum difceptationibus legitimispropo-fitam vitam,non poctarum ingejiiis,haberedebe-mus : necprobrum audire, nifi ea Iege,vt refpon-dereliccat,amp; iudiciodefendere. Idem : Probris amp;. iniuriis poctarum lubieclam vitam famâmq-, habere nolueruntjCapite etiam puniri {ancientes,ta-lecarmen cddereïiquisanderer.Meminitamp;hu-ius Legis libro I I ii.Tufcul. Q^æft.Sed amp;nbsp;nofter Arnobius libro 1111. contra Gentes,Carmen(in-quit) malum confcrib ere, quo fama alterius coin-

F R. B A L D V I N I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9

quinetur amp;nbsp;vita, Deceuiralibus fcitis euadere no-luiftis impuneJEt Donatus in Teretium air legem la.tam fuifl'e,ne quifquam in alterura carmen infame proponeret.Ipfe quoque Horatius libro i i.E^ piilolarum ad Augultum,

— quinetiam Lex Panaque lata, malo qua noUet carmine quenquam . . Dejcrtbi---

Idem, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

Si mala condiderit in quern quit carmina, lus efl, ludiciumque.,—

Nolo nunc de Satyris dilputare. Sed fi in aliquem contumeliofe fcribatur,cótra bonos mores id fieri femper iudicatum eft.Acfæpe quidem fiiam bi-lemaduerfus inimicos Romani in cbartaspriua-tim effundebant. Sed tafia fcripta fupprimi {olefiant, qua ipfe quoque Cicero vocatavûJbTa.Neq; ignotum efl;, quid de Calaris Anticatone veteres iudicarint.FuilTeautem ipfius Horatij çtatc cofir-matam Legem de famofis lifiellis, amp;; ficut ipfe Ci-gnificat,magnum cius terrorem fuiffe, tanrb ma-gis credo, quod eodem tempore Auguftus feueril^ fima liuius generis indicia exerceret . Nam Cornelius Tacitus libro I. fcribitcum cognitionem de famofis libellis primùm traflafi'efpecie Legis de MaieftatejCÓmotum Cafiij Seuerifibidine,qui viros fœminâfqueilluftres procacibus fcriptis dif-famauerat.Suetonius tarnende Augufto, Etiam ,

10 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE FAM. LIBEL. COM,

fparfbs(inquit)de fe iiiCuriafamofos libcllosjicc expauit, amp;nbsp;inagna cura redarguit, ac ne requifitis quidem auóloribus.Id modo cenfuit, cognofcen-dum pofthac de iis^qui libellos aut carmina ad in-famiam cuiufpiam^ fub alieno nomine edant. Sane, vt olim Principes facilius remiferuntiniuriam fibi, quam aliis, faâ:am : fie amp;nbsp;fepius legimus re-mifliim elTe crimen libelli famofi aduerfiis Prin-cipem, quam aduerfiis alium fcripti.Saltern Anti-fiius Prætor,cùm Maieftatis acculatus effet, quod inNeronemprobrofacarminafcripfiffetatq-, vul-gaffet,nihilominus fuit abfolutus,vt ait Tacitus li bro 1111. amp;temporeTiberij Cremutius Cordus reus in iudicio allegabat multos impune probro-fa etiam carmina in lulium amp;nbsp;Auguftu fcripliffe, vt idem Tacitus narrat, Neq^ verb quifquâigno-rat,maiuseffe crimen, Principis quampriuatifa-mam eo modo attentaffe atque læfilfe. Sed tantb benignior erat illa,de qua loquor,indulgêtia.Cæ-tertim iniuriam alteri fadam nulla lex remittit : faciliuf(|ue Principes fibi fablam poffuntcotem-nere quam priuati. Ergo vt magis atque magis in-tedereturvetusLex x i i.fulpicor,eorumjdequi-bus dixi,IiTiperatorum teporibus, quibus impro-babæcconfuetudo famolorum libellorum graf-fabatur,fadum effe illud Senatus confuku, quod in Pandeblis laudatur. verba bæc fiint : Si quis li-brum ad infamiam alicuius pertinetem Icripferit, compo-

r R. B A L D V I N I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Il

compofueriCj cdiderit, doloue malofecerit, quo quid eorum fieret : etiamfi alteriusnomine etlide-ritjVel fine nomine : vti de ea re agere liceret. amp;nbsp;fi condemnatLisfit, qui id fecit_, inteftabilis ex lege efle iubetur. v i. De iniur. Equidem no du-bito maius efie crimen,vbi quis vel alienum men-titur nomen, vel fine nomine famofum libellum edidit.Nam amp;nbsp;infefliores tunc infidiæ funt, ctim neicimus cum quo nobis res eft. Sed illud nunc di cimus : cum famolusnon iudicetur libellus accu-fatoris,qui fe infcribit : famofum tarnen extra iu-d.iciumlèmpervideri,fiueauólorfuum nomen in-fcribat,fiue non. N eque verb folu.m,fi falfum crimen confingatur,fed fi verum infcribatur,huic Legi locus erit.Namfi verum eft, tantb magis ad ludicis cognitionem fuit referendum. Eft quide impudentior malicia confingentis aliquid falfi, quod obiiciat. Sed neq; vlla eft eius excufatio,qui verum crimen,quod in iudicio non accufat, extra indicium diuulgat, amp;nbsp;talem libellum non Magi-ftratui porrigit,cuius eft Iurifdi(ftio,fed vulgo,cu-ius nulla cognitio eft,amp; vbi nulla ei,qui infimula-tur, vel refpondendi, vel fefe defendendi facultas datur.Porrb ex hoc crimine damnatum fieri inte-ftabilem,aliisquoque duobus locisPandedarum pro dit Û eft. l. x v 111. §. i. De t efta m. l . ob c a r m e n. Deteftib.amp; quamuisgrauiftimahæcpœnafit (loge enim fuperat infamiæ pœnam ) tarnen iuftifli-Bij

11 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE FAM. LIBEL. COM.

muni eft^vt qui dolo malo ilium in fam arc voluit, ipfe non iolùm infamis, fed amp;nbsp;inteftabilis fiat. In Leo-ex I i.Tab,femel:fcdin alio criminedesimus

IMPROBVS, INTEST ABILIS ESTO, ficutiamp;hoc, SACER ESTO. Sed has Tabulas,famofi libelli crimen pœna capitis afFecifle,Cicero tefiis ell.Qualem etiam poena Iiuicdelidloirrogarpofteriorum Cæfarum leges: neq; fcriptori modo,fed ei,qui talem libellum, quem forte inuenit,non abolet,led diuulgat. Pro-ponicur liactoiade re in Codice luftin.vnica con-iHtutio, quæ Valentiniano ôc Valenti inferibitur. Sed ex Cod. Theodofiano didici cam elTe veluti conflata ex pluribus liuiulce generis conftitutio-nibus. Nam amp;nbsp;quo magisliocfcelus gralfatu eft, tantb pluribus fæpiûfqj repetitis legibus opus fuit. Poflrema fuitilla,quç Arcadio,Honorio amp;Tlieo-clofio II. afcribitur.

l^niuerli,qM famoßs lihellii, inimiciilùiiy 'veluti ^ene-natum (juoddam telnm iniecerint '. ij etiam, quifamojam feriemfcriptionis^impudenti agnita leóïione no ilieo difeer-pfeünt,'velleélorem cognitum prodiderint:^ltoremßik cer~ uicihui gladium refbrmident.

Alteruin famofi libelli genus eft,vbi ludici qui-dem, fedfineinfcriptione, porrigitur libellus, qui alium alicuiuscriminis infimulat. Nam etfi nulla fidem mereatur, neque noceatei, quem impetit : tarnen non minus auótor punitur, quam fi in vulgus

F R. B A L ti V I N I, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»3

gus eum fpaffiflet, ac ne liberatur quideïn, fi probet nihil ie côfinxifle, Cur enim non accufat, que nocentem ciTe iudicatîCur nomen fuum ingenue non proficetur apud ludicem ? cur aperte non con greditur ƒ Quid in veritatis caufa extimefcit ? Re-citabo nunc quinque, quæ hue pertinent, cohfti-tutiones ex Codice Theodofiano : quarum tres funt Conftantini, duæ Conftantij : neque exifti-mo hanc recitationem cuiquam, qui hoc flagi-tii senus oderit,moleftamFore. Aciifortelufti-niani tempore neceifaria: non efl'e videbantur hæ Leges,proptereaque in eius codicem non funt re-iatæ : hoc tempore plufquam neceifariæ funt, Sc propterea referêdç.Sed intereifet meminiire,qua-'liafuerint Conftantini ôcConftantij tempora,in quib us certamina de religione, non diflimilia no- • ftris,inflammabant ilia partium ftudia, quæ dein-deadfuneftas calumniasamp;mala carmina(quod etiamnum accidit) erumpebant.Bonus Conftan-tinusin Niceno Conciliofibioblatos antiftitum hxantium accufatorios libellos,ne legere quidem voluit : fed in ignem complicatos coniecit. Certe famofos aliorum libellos non minus oderat, ac Donatiftarum,Arrianorumqueimportunitatefa-étum eft,vt cos odift'et magis.

14 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE FAM. LIBEL. COM.

IMP. CONSTANTINVS A.

AD VERINVM VIC. AERIC.

Si quandoj^amoßlibeüi reperiantur, ntdldi exinde calu-nias^atiantur ij, quorum deßaÜis vel nominihus aliquid continebunt. Sedßriptionis auéîorpotius requiratur^^ re-fertuSy cum omni vigore co^atur, his de rebus, quaspropo-nendas credidir,comprobare. ISIec tarnen ßpplicio,etiamß aliquidoßenderit,ßubtrahatur. P.P. IllI.Cal. jIpriL

IDEM A. AD I A N V A R I V M,

AGENTEM VICARIAM

PRABFECTVRAM..

. I^t accufatoribus patientia prabenda efl ,ß quern per-fequiin iudicio velint,itaflamofls libellisßdes habenda non ePl’.necJuper. his ad noflramßcientiamreferendum-.cum eoßlem libellosflammispotius conducataboleri,quorum author nullus exiflit. P. P.prid. Non.Dec.Poma,Conflanlt;-tino A.. Conflantio C. co ss.

IDEM A. AD DIONYSIVM.

Famofa flriptio libellorum, qua nomine accufatoris caret,minime examinanda efl, fed penitus abolenda . Nam qui accufationis promotione confldat,libera potius intentio-ne,quam captioßt atque occulta cofcriptione, alterius debet vitam

T R. B A L D V I N 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ïy

'vîtam în indicium deuocare. P. P. Tyro. XII. Cal No-uemb. lanuarino lujio c o s s.

IMP. CONSTANTIVS A.

A D A F R O s.

Libellis, quos famofes'vacant,ßßeri foßit ,abolendu încly tus pater nofler prouiditz^huiufinodi libellas nein cognitionemquidemfuam 'vel publica iußitadmitti.Non igitur 'vita cuiußquam, non dignitas, concußa his machinis 'vacidabit . Nam omnes huiußnodi libellos concremari de-creuimus. Dat. XII11. Cal. lul. Krfi Polemio COSS.

IDEM A. AD POPVLVM.

Nemo prorßis deßamoßs libellis, qui ne que apudme,ne~ que in iudiciis 'vüum obtinent locum, calumniam patiatur. Nam amp;nbsp;innocens creditur, cui deßuitaccußtor, cum non deeßet inimicus. Dat. Prid. Cal. Non. ßlediol. ._Xrbi-tioneamp;Lolliano coss.

Mirabitur fortallîs aliquis tôt leges eadem de re ab iifdem Principibus éditas cire.Sed qui amp;nbsp;eo-rum temporum,amp; criminiSjde quo agitur,condi-tionemintelliget/mirabitur potius amp;: feueriores amp;nbsp;frequentiores ea de re leges non fuiflc. Adde-ïem non ignobilem Cocilii Elibertini Canonem, Uenuntiantem anathema iis, quiinEcclefiaipar-

DE r A M. LIBEL. COM.

gebant famofos libellos. Sed video nuc earn graf, iàrihominumjqui rcligionem inuertunt,audaciägt; vtnulla fuperlit reuerentia Legum veterum, vel ciuiliumyvelEcclefiafticarum. Interea non pof-lumnonillam infignem amp;repetere amp;nbsp;inculcare legis fententiani,Eum valde videriinnocentem,, cui defuit accufator,cùm no deeflet inimicus.Me-mini Catonem olim gloriari Iblitumjfefe frpeac-cuûtum,femper abfolutufuifle. Sed liquidiorem.. abfblutionem elTe exiftimo, vbi infeftus inimicus, ' aCculare palam non audet. Vt breue faciam, con-ilat acculationem legitimam non eHe, quæ fuunx auótorem non prodit :ficutiamp; ilia efl falfaatque calumniatrix,quæreumnon conuincit.Sedpriuf qua de caluninia dicam, recitabo nobile Legem,, quæ teólam amp;: aflutam quandam alterius infa-mandi fpeciem coërcet.Vt multi,cum quid liqui-db alteri obiiciant,iio habent,amp; tarnen cautema-ledicere voluiit , fblent ( quod ille Sinon ait apud Virgilium) fpargere voces In vulgum ambiguast ' fic etiam confufas fpirant minas, quibus terreant,^ quos volunt : amp;obfcure iaólitant nefcio quid, vc Eniftra fufpicione alium onerent.-neque tarnen, quid illud fit,enunciant. Nam amp;nbsp;hoc artis-eft, ne in naencjacip deprehen,darur.Ne itaque feniperli-cetet/ita ludere, amp;nbsp;alios toolella amp;. dubia expebta-tione fu{pendere,placuitdllbqui in taliiablatione exultât, præfiniendum efle cértum tempus, intra

quod palam expromat, fi quid habet amp;nbsp;poft quod alioqui non audiatur.Neminem quidem leges co gerefolentad accufandum velagendum . Sed vbi quis vitro iaótit at fe habere,quod accufet vel agar, quid diftert?an expeélat occaftonem aut diem, qua poftit alium veluti incautum opprimere ? An vtignauus canis procul latrat,neque tarnen audec lambere tribunal? Imb verbvt inftitutamfemel accufationem vrgere amp;nbsp;perfequi iubetur,ne alius diuin ream hæreat: ficamp; ne alium incerta amp;nbsp;tarnen minaci obtreólatione diutius fatiget,re(fte iu betur,aut aperte agere,aut plane tacere.VerbaLe-gis audiamus^

DIOCLETANVS ET MAXIM.

A A. ET CC. CRESCENT I.

jeu errore jeu

täte quorundam,perim(juum e^i'. pneßrtimcum aff^irmes diu Pr^eßdem unumatque alterum inter^ellatum d te, 'vo-citajfe diuerßam partem,'vtc(mtradióïionem ßaceret,ß de-ßenßonihusßuii eonßderet. l^nde conßat meritd reHorem frouincite commotum adegatiomhus tuisßntentiam dediß Je,ne de c^etero inquietudinem ßtfiineres. Si igitur adhuc diuerßparsperßueratineadem obßinatione, aditus ßsprouinci^e ab iniuria temperaripritcipiet. l. v. c.ISte inge.manu mit.

Nihil iam dicam de iurciurado calûniæ, quod.

C

l8 DE FAM. LIBEL. COM.

inciuilibus amp;nbsp;pecuniarijs aólionibus interponi-cur. Maius quoddani bonæ fi Jei vinculum ell in criminalibus. Acculationis ergo prima conditio ell_,vc eins libello fefe infcribat fublcribatqueau-ólor. Hæc enim prima cautio eft, ne auc lateat aut impunita fit calumnia.Non repetam altius Maio-rum hac de re leges : nollris nunc legumlatoribus contentus ero. Satis vetus ell illud Traiani ad Pli-niu relcriptu, Sineauólorepropofitilibelli,nullo in criminelocum habere debent. Nam amp;nbsp;pefiimi exemplfinec nollri feculi eft. Obferuandu autem eft 3 id refponlum fuifl'e, cum alioqui ageretur de religione,cui infeftus erat Traianus. Verum vt paulo poftaudiemus Adrianum etiam ineacau-fa noluifie calumniæ vllam elTe impunitatem : fic amp;nbsp;Traianus in ea quoque feruari voluit Leges in-fcriptionis, ne qua relinqueretur latebra calûniæ. Qmdnollri Iurifcôfulti?Vnû exmultis laudabo.

Vlpianus libro i i.dc officio Proconfulis, Si cui (inquit)crimen obijciaiur, prçcedere debet in crimen fubfcriptio, Quæ res ad id inuenta efl,ne facile quis p'rofiliat ad accufationéjcùm fciatinul-tam libi accufationënon futuram.L. v i i.De accu fat.amp; infcrip.Iufliflimas profeólb fuifl'e Romanas leges publicorum ludiciorum, magis atque ma-gis intelligent, qui omnes earum conditiones expendent. Primùmenim etfi publica fit accufatio; tarnen non ita cuiuis patet,vt etiam homines infa mes

F R. B A L D V I N I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;19

mes,qui ad omnem audaciaproieóli funt, ad earn admittantur. Deinde etfi in periona accuiaroris nulla labes fit,quç eum, quafipræfcriptione qua-da fummoueat: tarnen leges de reo folicitæ,quoddam veluti frenû accu{àtoriinijciunt:amp; quodam-modo faciÛE quod olim Lex ilia Zaleuci,quç eins, qui nouam Legem ferret,collum laqueo implica-bat,vtfi earn nonprobaret,perfuaderet,perferret, laqueo ftriólo mox ftrangularetur : amp;nbsp;hoc pericu-lo,talique coditione quifque admoneretur, ne réméré nouis rogationibus Rempub. perturbaret. Sed ad Vlpianum redeo, amp;nbsp;obferuo eum libro fe-cundo de officio Procoffilis laudafle Legem de in-feriptione accufatoris. Nam neque ipfe Procoful impuneferet,fiidneglexerit.L.penult.c.Deaccu-fat. Idem Vlpianus eodem libro de officio Procon fulis ait. Si quis a6tionem,quç ex maleficijs oritur, velit exequi,amp; extra ordinem eins rei pœnam exercer! velit,tunc fubferibere eu in crime oportere. L.vlt.De priu.del.Denique alio loco relpondit,eü, qui criminaliter furti agit, in crimen fubferibere debere,quia vifum fit, temeritatem agentiu etiam extraordinaria animaduerfione coercendam effe, L.vlt.De furt.Si ciuiliter furti agatur,non eft necef faria infcriptiodedfi criminalis accufatio fit,vt effe potefi, illa effc neceffaria. Itaque amp;nbsp;abaóli animalis indicium modo cum inferiptione, modo fine infcriptioneperagi,rcfcriptü eft.L.i.c.de abig.

C ij

lO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE FAM. LIBEL COM.

Scd audiamus fingulorum Principum de infcri-ptione,reliqua refcripta atque conrtitutiones. Na amp;nbsp;collatio erit quædam interpretatio: amp;nbsp;quod to- । ties decretum atque fancitum eft^niagis videbitur diligenter elle obferuandum. Primus autem poft TraianUj cuius paulb ante m emini, occurret Alexander Vlpiani noftri Princeps.Is inquit:Qu.i crimen publicum inftituere properant, non aliter ad hoc admittantur, nifi prius infcriptionum pagina procefterit.L.i i i.c.qui accuf.nó pofs. Gordianus deinde,Sicrimen(inquit)exequeris, fblennibus te infcriptionibus aftringe, vt Prçbdc prouinciæ habere iudicem poftis.L x.c.qui accul.nonpofs. Ex multis Valentiniani, Valentiique legibus, vnam nunc repetam ex Cod. Thcodohano, cuius hæc verba funt : Nullus lecundum luris præfcriptum, crimen, qubdintenderepropofuerit, exequatur, nifi fubeat infcriptionis vinculum.In eode deinde Codice proponitur hæc conftitutio Gratiani,Va- j lentiniani amp;nbsp;Theodofij : Qui velinterneciniexe-rit a(ftionem,vel crimen fulpeciæ mortis intendit, non prius cuiufquam caput accufationepulfet,q nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

vinculo legis aftriótus,pari cœperit pœnç códitio-neiurgare. Aólioneminternecini vocataccufa- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

tionem teftamenti falfi vel iubiechi, propter quod is, qui teftator dicebatur, necatus eft, qubmagis .falfum laterer, amp;nbsp;talc teftamentum vim fuam exe-rcret.Poteft internecinum vocari, qubd falfum

non ' nbsp;nbsp;nbsp;1

FR. B A L D V I N I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;11

non eftjfed cuius caufanecatus eft teftator; vt te-ftatorum mors ab improbis berçdibus captari fo-let.Tum verb accufatio internecinij pertineret ad Legem Corneliam non de falftsXed de ficariis.Sane Feftus,Internecinum(inquit)teftamentum eft, propter quod dominus eius necatus eft. Sed qua-îecûque lit Indicium criminalednfcriptionem re-quiri conftat. Atque hîc quidem mihi,fuperiorem Theodofij Legemrelegeti, occurrit bonusinter-pres eius temporis.Dico Symmacbum P. V.qui ad ipfum Valentinianum amp;nbsp;Tbeodofium fcribens, Quid( inquit) babeatcon(^itionisinfcriptio,no-ftis præ cæteris,Iuris publici ùonditores.Prouilùm eftcnim,ncquistemerèin alieni capitis diftrimc irrueret, ni fe idem prius pœnæ fpônone vinciret. Quid Tbeodofianiîiberi Arcadius amp;nbsp;Honorius? Legatur integraeorum conftitutio in l. v 111. C. Tli.de lurifdiâr.quç in.Cod.Tlieod.mutila amp;nbsp;dif-cerpta eft. l. pen.C. de accuf L. i. Cod.de abig.L. V111. C. vnde vi. Principalis claufula hæc eft : In caufis criminalibus infcriptiones præponantur^vt alterutram partem digna legum terrere poftit au-bloritas. InCod.Tbeod.pro t e r R e r E,eft T E N E R E,amp; pro AVCTORITA S,eft A Y S TERI T A S. Sed eadem eft Temper fententia. Poftre-nib Honorius amp;nbsp;Tlieodofius ii, cùm edicunt,ac-cufationis ordmem iamdudum legibus inftitutû, feruadum eftejQuifquis(inquiunt)ille eft,qui cri-

C iij

1

äi DE FAM. LIBEL. COM. men intedit,in Indicium veniat, vinculum infcri-ptionis accipiat,amp;c.

Recitaui mulcas eademdereleges.Sedhocfuit necefle, vt oflenderem Maiorum noftrorum cu-ram in coercenda acculatorum improbatemeri-tate.Certe infcriptio eo potiilimum pertinebatjVC amp;acculator notuseflet, amp;dicaluniari videretur, iuftas ex fua quoq; lubfcriptione pœnas darec. Na nomen ita fuum profiter! iubebatur, vt fi falleret, fuæ condemnationi amp;nbsp;talionis legi fublcriberer, amp;nbsp;calûniæ pœnas pêderet. Cic. pro Cælio, Aliud (inquit)eft maledicere, aliud accufare. Accufatio crimé defiderat, rem vt definiat, hominê vt noter, argumêto probet,telle cofirmet. Malcdiôlio autê ninil habet propoliti præter cotumeliâ.Ergo vt ca uiciû, vt libellû famoîùm, vt delationé fine infcri-ptione,fic amp;calumniâ,hoc eft,accufationé falfam puniunt leges. Sed falfi crimen hîc intelligo, fi ac-culator dolo malo fallum crimen intenderitjquod probate non pollit.Dico,dolo malo. Nam(inquit noller Marcianus)non vtiq; qui non probat,quod intendit,protinus calumniari videtur. Nam eius rei inquilitio arbitrio cognofcenris committitur,. qui reo abloluto,de accufatoris incipit confilio quærere:amp; fi quidem iiillum eius errorem repere-rit, ablbluit eum. Si verb in eiiidenti calûnia eum deprehenderit, legitimam pœnam ci irrogat. l. i. §.l. Ad s c. Turpu. Sed amp;nbsp;cum Index ita eflet in-terlo-

FR. B A L D ,V I N I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X;

terlocutus.l. titivs temere accvsa-RE videtvr: relpondit Papinianus temeri-tateiTijfacilitatis veniam continere, amp;nbsp;inconfultu calorem calumniæ vicio carere, amp;nbsp;ob id illu nulla pœnam fubire oporcere. L. i. §. 11. Ad s c.Tupil. Ergo in re dubia temeritaté benigniùs interpreta-niur earn dicijquæ etfi culpa non careat,careac tarnen dol o' malo : vt temere Latini dicere (b-lent^proimprudenterjinconfideratèjfortuitó. In-confulte amp;nbsp;temere eft apud Ciceronem libro i.De nat. Deor. qui amp;nbsp;inconfideratiflimam temerita-tem dixitinorationede Arulp.refp. Atq; hicqui-dem Cicero pro Roicio tarn eleganter, tam iàpiê-ter,tam iuftè,quam nûc diftindionem quærimus, exponit, vt niraium præpofteri futuri fimus,fi aliû quæramusinterpretem. Nam amp;nbsp;eumnon mino-' ris in hoc genere facio,quàm Papinianum aut Vl-pianum aliquem : ôc eos, qui Bartolum,vel Baldû nefcio quem audire mallent, tam defipere iudico, vtfœnopotius quam pane pafcendos eflcputcm. Ait: Accufatores efle multos in ciuitate vtile eft; itatamen,vtneplanèilludamurab accufatoribus. Innocens cft quifpiam. Verùm quanquani abeft à culpa,fufpicione tarnen non caret. Tametli mi-fer um eft, tarnen ei, qui hune accufet,poftim ali-quo modo ignolcere. Cùm enim aliquid habeat, quodpoftitcriminofè atque iufpiciofèdicere, a-pertèludificariamp;calumniari feiens non videtur.

2.4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;FAM. LIBEL. COM.

Ec paulo póft: Anferibus cibaria publice locan-tur, amp;nbsp;canes aluntur in Capicolio, vt fignificent fi Rires venerint. At fûtes internofeere non pof-funt. Significant tarnen, fi qui no élu in Capito-lium venerint: amp;nbsp;quia id eft fufpiciofum,tam-etfi beftiæ fint, tarnen in earn partem potiuspec-cant,quæ eft cautior. Quod fi luce quoque canes latrent,cùm Deos fâlutatum aliqui venerint :■ opi-nor, iis crura fuftringantur, qubd acres fint etiam tum,cùm fulpicio nulla fit.Similima eft aceufato-rum ratio. Alij veftrûm anferes funt, qui tantû clamât,nocere no pofl'unt.alij canes,qui amp;nbsp;latrare ôc mordete poftunt.Cibaria vobis prçberi videmusi. Vos autem maxime debetis in eos impetum face-re, qui merentur. Hoc populo gratiflimum efb. Deinde etiam fi voletis etiam turn, cùm verifimR le erit aliquem commififte, in fulpicione latrato-te.Id etiam concedi poteft. Sin autem fie agetis,vt arguatis aliquem pattern occidifle : neque dieere poftitis,aut quare,aut quomodoiac tantummodo • fine fiilpicione latrabitis : crura quidem vobis nemo fuftringet:fed fi ego hos bene nouRliteram il-lam, cui vos vfque eb inimici eftis,vt etiam eas o-mnes oderitis, ita vehementer ad caput affigent, vt pofteà neminem alium,nifi fortunas veftras, acculàre poflitis. Hæcille.

Malta funt in hoc Ciceronis loco digna quæ obferuct Iuris ftudiofi.Cum ait cibaria dari accu-fatoribus

TR. B A LD V INI

fatoribus, intclligit præmia,quæ ijs dabantur.vel de publico, vel de bonis eins, qui dänabatur.quorum prçmiorum frequens eft meiitio amp;nbsp;in Anna-libus Taciti,amp; in legibusipfis. Ac nelogiùs à pro-pofito difcedam Ipianus aie, Senatufcoiulto de famofis libellis,ei,qui indicaflet_,pro modo fubfli tiæ perfonæ accufatæ,æfl;imatione ludicrs, preciû conllitui.L.v.§.vlt. De iniur. Nam vt eum,qui taies libellos no fuppreflilFet, pœna:fic eum,qui au-élorem indicalTec, prçmio dignum efle leges ludi-carunt. Exiftimarunc enim hoc in primis crimen elTcjqubd nonmanereimpunitum, Reip.interlit. Cæterum tam odiofa fuit accufatorum_,qui plçrîi-que funtfycophantæ, fadio, vt hune eorû quæ-hum turpem elfe leges pronuncient. l. qui accu-lare.De accufat.ôc Qjuintilianus re{ponderit,pro-ximum latrocinio elfe,ad deferendosreos præ-inio duci.Et verb fipriuatim quis pecuniam cepe-peritjVt alteri negocium faciat,Ediâ:o Prçtoris de calumniatoribus coërcetur.

lam illud dico, h de publico interdu prçmium meritb datum fuit accuîàtoribus veris:multb ma-gis pœnam calumniatoribus fuifle irrogatam.Ch cero meminit cuiufdam literæ ad caput eorum af-fixæ. Non recipio quod quidam putant intelligi literam c. inferiptam tabellæ Iudicum,quæ ligni-ficaret calumniatorem. Credo potius literam hac ôc notam fronti, vel, vt ait Cicero, capiti calum-

DE FAM. LIBEL. COM.

niatoris infcfiptam atque inufta fuifle : vt amp;nbsp;Marcum Antoninum falfis delatoribus notam appO’ fuifle (cribit Capitolinus. Et Plinius in Paneg, ait delatorum frontem exanguem amp;nbsp;ferreanij iuifl'e punólis amp;nbsp;notisvulneratam:quemadmodumamp; alter Pliniuslibro.x viii.vocatinfcriptosvultus feruorum, qui erant ftigmatici. Plautus literatos appellat, Valerius Max. ait inuftos inexpiabili literarum nota per fummam oris contumeliam. Denique Papinianus homine integræ frontis op-ponit notato atque infami. Et verb fl olim mili-tismalcde benemeritis meretis fronti Philippus inuri cauterio iuflit hospes in g rat v s:me-r i to magis caluniatores fua nota inflgniendi funt. Nam amp;nbsp;cuiufqueinterefl:,eos efle notos, vt ab ijs lt;?aueamus:amp; tales belluas^quç ignotæ nos fçpe in-cautos falluntjfugiamus.

Optabat olim Cicero, vt quod quiflj^ de Rep. fentit, in fronte fcriptum gcreret. Multb magis optandum nunc eft, improborum atque ingrato-rumhominum naturam amp;conditionem publice delcriptam agnofci, non modbad fempiternam •corum infamiam,fed Sgt;c ad necelfariam bonorum cautionem : vt cum alibi idem Cicero dicat,frontem hominum fæpe mentiri, amp;nbsp;frbte atque vultu flmulationcm facilime fuftinerfoccultarique len tentiam : talis inferiptio nobis omnem fraudem detegeret, amp;nbsp;impoftoribus larua detralicret. Ob-fldent

F R. B A L D V I N I.

fîdent nos, amp;nbsp;in finu fæpe noftro viperæ fedent,te-ôti calumniacorespmprobi, perfidiofi Jngrati homines.Qmd nobis, qui eos mtcrnofcerc nonpoi-fumus,mi(crius efle poreft? Cur autem eom fron-.tem candens cauteriumnon adurerec, quorû tanta hypocrifis cfle non poflet, quin vitfeamus (vt Apolloli verbo vtar)K!lt;.K.xuTïex«(7xtvûuî 'riùi itfica auvamp;JiKnii. Sed ad rem.Qualifcunque fuerit Ciceronis ætate, pœnacalumniæ,certè fuitterrori calumniatori-bus.Vnde in orat. pro Domo, de quodam loques, Non eft(inquit)aufus accufare propter metum ca lumniæ.Quid Leges noftræ?

Lex ait, Fuftibuscæfum, cuiperpræconemdi-ôlum eftjiffüKccpararof ,calumniatorem videri no-tatum J ideoque elTc famoium, manifeftum efle. L. X V11. c.De bis qui not. infam. lólus fuftium leuis efl; coërcitio.Sedgrauis eft,cum accedit prç-conium calumniç,qubd infamiam irrogat.Iótum fufliium infamia non importare, fed caufam,pro-pter quam id pari meruit,fi ea fuit,quæ infamiam damnato irrogat, ait Marcellus, l.xxii. De bis qui not.infam.Sane cum periurum fulfibus ca-ftigadum diceret Vlpianus, adiecit ita ei fuperin-dici,7t^îinTO? fiHoput.L.x 111.§. vlt.Deiur.Erat hoc in veteri more pobtum,vt cum quis fupplicio affi-ceretur, caula publicaretur, amp;nbsp;vt populus, lic amp;nbsp;damnatus admoneretur. N arrat Lampridius, Ale-xandrum Seuerum,cum iufliifet quedam, qui au-

18 DE FAM. LIBEL. COM. lico more multa mentiendo multos fefelJerat, fu-monecarijprçconêdixifle,fvmo pvnitVR,

I EVMVM VENDiDiT. Sæpeetiäinfup pliciis illud edixifl'e, quod abs Chriftianis accepe-ratjQXOD TIBI FIERI NON VIS, ALTE-Ri NE FECERis. Et Spartianus in Scucro fcribit,fufl;ibus quendam cælum fub elogio prçco nis, LE G ATV M POPVLI RO. HOMO PLE BEI vs TEMERE AMPLECTI NOLI.

Sane etfi neque cauterio quis notetur,neque fu ftibus cçdatur, tarnen cum pronunciatur calumniator , vltio in illam pœnam incurrit : neque minus famofum eft nomen lycophanta? autdelato-ris,quam caluniatoris. Cum Iudex de aliquo pro-nunciaflet, calvmniatvs 'est;quanuisni bil de pœna fubiecerit, tarnen Legis poteftate ad-uerfus eu exerceri ait Marcianus. l.i. §. i. Ad sc. Turpil. Intelligit autem Legem Remmiam,vel vc alij vocant, Memmiam : qua Lege calumniatori-bus pœnam irrogari, idê ait. Quænam fuerit hæc pœna ( vt is etiam vocat) légitima, nond um com-peri: neque plane audeo amrmare fuifte illam fro-tis notam, de qua dixi. Fuifte quidê aliquam pœnam fupra infamiam exiftimo. Infamia enim no-tari eum, qui in iudicio publico, calumniæ caula quid fecifle iudicatus eiret,fatis docueratEdiôlum Prætoris. l.i. De bis qui not, infam.Sed hæc paru grauis, nimilque leuis pœna calumniæ eft. Non enim

FR. BALDVINI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4^

enim hanc vaklc reformidat homo improbus amp;: impndens, qui calumniari vult. Quid enim üluis infamia numis ? inquit luuenalis.Nam etfi hæc fi-dem hominis eleuet,tamen teftimonij diólionem non adimit.Neque Legem Remmiamprohibuif-fe in iudiciis publicis damnatos calumniæ iudicio publico telHrnonium prohibere,notat Papinianus L.x 111. De teflib.His tarnen no patere publi-cam accuhitione,confiât. Mirabitur aliquis quod dico.Sed caufam intellis;at. Facilius licet teflimo-niumdicere,quam accufare. Nam nonflatim te-flis,cum auditur^reo nocet. Non enim flatim fide ei habet iudex. Sed accufator flatim atque admit-titur, falte hoc efficit,vt alius fiat reus. Qui autem femel fefellit inaccufatione Jndignus eil qui ad earn rurfus admittatur. Qu.od attinet ad damnatos publico iudicio ; fic fiunt infames, vt non modo accufatione,fed amp;nbsp;teflimonio in publico deinde iudicio, iis interdicatur. Multum ergo interefl ('quod imperite vulgus confundit ) inter eos, qui fimpliciter dicuntur damnati publico iudicio,ne-pe,qui rei conuidli fuerunt:amp; inter eos,qui dicuntur in iudicio publico damnati calumniæ, quos nempe, cum accufatores effent, calumniatos effe apparuit.Mirum verb,cum tantum infames fieret caiumniatores, tarnenauóloresmalorum carmi-num,vel famoforum libellorum ex Lege faclos elle inteflabiles; quod certe multb grauius eft. Na

D iij

30 D E r A M. L I B E L. C o M. inteftabilibus non modb acculatione amp;nbsp;tefliimo-nioj fed etiam tellamentointerdicitur. l.x v i i i. Qui teft.fac. poß. An turpius eft,fine infcriptione acculalfe^quam calumniatum eire?Sed calumnia-tores ad duriorem pœnam trahit ipfa infcriptio, quæ talionem ijs rependit.Nam eos ad yindiólani pofcitßmilitudo (upplicij. L.vit. c.Decalum.Pla-cétq; vetus ille verhculus, Et delator habet, quod dabat exilium?L. x i i.Tab. Si quis membram ru-pilTet, talionem efleitibebat. Cur non multb ma-gis talio efletjvbi quis per calumniarn,alterius pe-tijt caput aut iugulum ? Quis putaret hanc eriam-num leueritatem temporibus Theodofij vßtatam fuifle ? FuilTe tarnen didici ex quadam Symmachi adTheodoßum epiftola. Scribens dequodam A-fricano,qui cum devi aliquos accula fl'et,lefe in cri men infcribens, neque tarnenreos conuincerergt; Supererat ( inquit) vt crimine non probato, in ac-eulatorem formidata reis pœna tranßret.Symma-chum qui Iudex erat, ad mitiorem pœnam reuo-cabat,acculantis militia pariter amp;nbsp;incautaadole-fcentia. Neque tarnen audet quicquamde feue* ritate legis remitterc.Itaque caußm refert ad fuos-Imperatores,amp; quid ipßllatuere velint,rogat.Nä (inquit) alia eil conditio magißratuum, quorum corruptæ elfe videntur fententiæ ,ß ßnt legibus, mitiores. Alia diuorumPrincipum potellas,quos decctacrimoniamfeueri Iuris infleólere.

Equidem

r R. B A L D V I N I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;JI

Equidem cum tempora confidcrojiiiror Sym-mach urn hic hçrere.Papinianum,cuius ætatepœ’ næ legicimæ eciamnum erant,dicere quippiam ta-le,noii miror. Sed illud alias viderimus . Sanè po-fteriores lurilconlulci cùm pœnæ iam fadlæ efl'ent excraordinariæ arque arbicrariæ, alias quàm légitimas irrogari ctiam calumniatoribus pofle refpo-derunt : neque tamê cos minus propterea caftiga-rût. Paulus ait calumniatores extra ordinempro qualitate admifli pledti .l.ii i. Ad s c. Turpil. In libris verb Sententiarum fcribit, eos exilio velre-legationepuniri. Quid dicâtemporibus Papinia-ni calumniatorem quendam incrutemaChu elle, quia SeptimioSeuero,nondû Imperatori^fed Pro-coniulijMaieftatis crimen falfum obiecerat?Quid dicamdeAntonio Pio_,quiin vniuerlum delatores omnes capitali pœna pleôli voluitf Quid de Perti-nace,quemHerodianusfcribitlycophantas valde perfecutum efle, atque prouidendo cauifl'e (vtait) fxHtPtvoc fcTfflçtaftaSau fxKîît'yxAM/xxffJ TrifiimTifetiJ.O ïa-lutarem prouidentiam 1 Saltern Traiani memores cflent nollri Principes, quem Plinius laudans, Vi-dimusfinquit) delatorum Indicium, quafi gralTa-torum,quail latronum. Sed nimis verû eft, quod eodem tempore lcripGt Tacitus, hoc genus ho-minum, publico exitio repertuin, pœnis nunquâ fatis coërcitum fuilïc. Cæterùm, vt magis atque magisintelligamus, perpetuam amp;nbsp;naturalem ra-

31 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE TAM. LIBEL. COM.

tionem huius Iuris,quod ha6tenuskudaui,obfer-uanduni eft,ne vlla quidem fuperftitionef cuius a-lioqui maximavis eft^ plane fuifte euerfam. Tra-ianus abhorrebatabs religione Cbriftiana. Tame flquis eonomine reus fierec,requifiuit ab accu-fatore fubfcriptionem,neque libellum fine auóto-re admifit,vt anccadixi. Adrianus,quiTraiano fucceflit, addiótus erat fuis quoque facris. Sed ne Chriftianos quidem eoru lioftesper calumniain vexari palTus eft.Imb verb in eorum,vc in aliorum caufa, caluniatores dare pœnas voluit. Extat eins refcriptum ad Minucium FundanumzuTjç

Tiûtç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Samp;WltTOç (S'

ov âi^cftjtHffaotç.Scio equidem amp;nbsp;fateor,vt nos,fic ôc calumniatores, fæpe cbtra lus regnafte; Sed tune publica Indicia non erant,quod diceban tur:erant potius latrocinia. Principia Iuris gentiû liçc fiint:Neminéindi(fta cauïà efle damnandum: De neminc indemnato fumendû elfe fupplicium. qubd amp;nbsp;X11. Tabulis fuit inlculptum. Reo op-ponendum elfe inferiptum accufatorem.Audien-dam elTevtranque parte. Accufàtorem quod ob-iicit,probare debere. Calumniatorem puniendu elfe. Hæc(inquam)omnes genres luraiufta efl'e di xerunt. Ipfique etiam tyranni, qui eaeuertere vo-luerunt, tarnen interdum quodam quafi pudore, amp;nbsp;veluti dicis caula, fimularunt fefe non omnino ca repudiare. Gertè Am. Marcellinus lib. x 1111.

cùm

r R. B A L D V I N I.

cùm notare vult nouam amp;nbsp;inaudicam tyrannidem Galli Cæfaris furentis^Nec vox ( inquit) acculk-torisvlla in his malorum quærebatur aceruiszvc faltem fpecie tenus crimina præfcriptis Legum co mitterentur; quod aliquoties fecere Principes fæ-ui. Idem eodem libro de quoda Eufebio reo^Cla-mabat(inquit) latrociniu efle, no Iudicium_, quod contra lus fiebat : amp;nbsp;vt crat gnarus legum ypcrti-naciter accufatorem flagitabat amp;nbsp;folennia.

Sane illius Galli frater lulianus, quern noftri A-poftatam vocaruntjtyrannus quoque fuit.Sed au-diamus tarnen,quamab eovocem expreflerit vis veri confcientiæ.Numeriüm(mquit idem Am-mianus lib. x v 111.) Narbonefem paulb ante re-drorem, accufatum vt furem, inuhtato Cenforio rigore pro tribunali palam admiflis voletibus au-diebat: quicum inficiatione defenderet obieda, necpolTet in quoquam, cofutari, Delphidius orator accerrimus vehementer eum impugnans, do-cumentoruminopiapercitus exclamauit, Ecquis florentiflime Cæiàr nocens elfe poterit vfquam,fi negate fulfecerit.^ Circa quern lulianus prudcter motus ex tempore,Ecquis,ait,innocens efle pote-ritfli accufafle lufficiet.

Non ternere eft, quod Marcellinus tale refpo-fum vehementer laudat. Vertim etli reusablol-uatur,non probante acculatore : tarnen ccquis ac--cufationum finis erit, fi impunefit, non probafle ?

E

54 D E FAM. LIBEL. COM.

Quid? Lege Cornelia de ficariis tenetur, qui cum telo ambulauit hominis occidendi caula, licet no occiderit. Et nullas dabit pœnas,qui in medio fo-ro togatum latrocinium clam exercere, amp;nbsp;ad op-primendam innocentiam ordinario etiaminno-centiæ prælidiojhoc eft,Magiftratuum minifterio abuti voluit ? Imb verb magni amp;nbsp;hngularis huius fceleris atque facinoris, noua amp;nbsp;hngularispœna efle debet : vt fuit olim nb apud Romanos mo-dbjfed apud alias genres. Non inculcabo exê-plum Ptolomæi Regis, qui Apellem calûniofè ac-culatum nb modb abfoluit, amp;nbsp;abfoluturn magnis muneribus ditauit : fed amp;nbsp;ei in feruitutem addixit calumniatorem. Fablum hoe certè memorabile, fedfingulare fuit. Vtinam verbLucianfquiid récitât, libellus a/ÿJJüAiîf, tamPrincipibusferib inculcaretur, quam pueris in fchola frullra præle-gitur. Sed Leges audiamus.

Dixi calumniatores Romano Iure notari, amp;nbsp;banc eorum infamiam fronti quoque inuri, vt tâ-tb magis internofcantur. Nunc recitabo non dilïi-milcm Cbarondæ Legem. Ilium dico Charondä Pythagorædifcipulum,Thuriorû in ItaliaLegif latorem fapientiflimû,ante x 11.Tabularum têpo ra. Qiiidille? Ait Diodorus libro xii. toÙçûamp;Îôv-V3(p6Lnc^ Kÿi.Tayi/aeSiv'm.f 'u^aî'vx.fi Ts^inx.'r^ îsi(îgt;xvapS.ÿif{ p.u-zÎkh , ûimç àv Tmin 10?!? ’zsüKI rou-i cpcuvavTOz 'p nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tpvh-

ijwç àSi T^vTaquot;^

F R. B A L D V I N I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jy

/at)4i9oç ujî^taç ou’k nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j luDvaîüç (.oui-

tbÙç c4t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CU (^Ti\icSÎmi

ôpAtû)? c ffv}{3(îgt;xvm}i «a5ô?jK5Ù 3^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;picw^s/.op «p^t Qlop^

TziioüjTBç Kstiuûtç otTniMaj^itvojj.Ergo iubebat calumnia-torem,extremæ amp;nbsp;capitalis infainiæ cauùj myri-ca cûronari, amp;nbsp;ita coronatum ludibrij ignonii-niæ nomin e per vrbem circunduci,qub magis nota omnibus eflet talis bellua, perinaeatq^ fi fœnû baberet in cornu,vt vêtus ait parœmia. Hæc apud Thurios tam intolerabilis pœnaefie iudicabatur, vt multi mori mallent ; fibique etiam potius mortem confcifcerent. Plinius ait myricam olimvo-catam efie arborem infelicem. Sed vellem potius calumniatores illa, quæ in antiquiori Romani Regis Lege dióla eft arbor infelix, hoc eft, cruce, pcenam luiflent vt Icelerati furciferi. Felix verb Lex illa Cbarondæ,quirhac ratione fuamRempu blicam tali pefte talibufque portentis ftatim libe-rauit. Sed infclices noftræ Leges, quæ cum amp;nbsp;tam multç fint,amp; toties repetitæ, amp;nbsp;tam feueræ:tamen non poflunt hæc monftra exterminate . Scilicet quod olim'Cicero conquerebatur, meritb queri poflum, Nos nullam cuftodiam Legum habere. Perfonant ilia? quidem in Scholis, nbsp;quatum pol-

fumus,earum memoria excitamus. Sed quia Ma-giftratus iis non adfunt, nihil agimus. (^.^id igi-tur ? An proprerea ftationem noftram deferemus.^ Imb verb, vt olim Aftræa reliótis Vrbibus,dicitur

E y

D E PAM. LIBEL. C O M.

in Agris confedifle, vbi (vt illeai t ) Inclina excedens terris 'vefligia ßxir.

fie amp;c earn hoc tempore,TribunaliuiTi fiibfelliis pulfam, amp;nbsp;in vmbra quorundam auditoriorum iacentem,vc pofTumus, colamus. Ergo vt ad rem redeam, adijcio, non modb accufatoris, fed amp;nbsp;Indicis , amp;c Irenarchæ,amp; Nuntiatoris,etfihi non fubfcriberent,calumniam,falfamque dela-tionem grauiflime punitam fiiifle. Curiofif inquit Conftantinus) èc Stationarij, vel quicunque funguntur hoc munerc, crimina ludicibus niin-ciandameminerint,amp; fibi necefiitatemprobatio-nis incumbere,nec citra periculum fui, fi infonti-bus eos caiumnias nexuifle confliterit. l. i. c.de Curiofitaque amp;nbsp;nofter Paulus ait,Nutiatores no-torijsfuis affifieredebere.L.v Ads c.Turpil. Notum iam eft,notoria appellari indicia atq; elo-gia,breuibus veluti notis conferipta vel configna-ta de alicuius maleficio, quæ ad Magiftratum, ad cuius cognitionem ea res pertinebat, mittebât ij, quibus publice mandatum erat,vt crimina inqui-rerent atque nunciarent. Qui quidem Inquifito-res,vocabantur,vtdixi,Ircnarchæ, Curiofi, Nun-ciatores. Sed quo maior erat eoru au6toritas,tan-tbmagisne fallercntamp;: calumniarentur cauendu fuit. Itaque refcriptum fuit, Irenarchen, cum«vx-xezai/j facit, venire deb ere, amp;nbsp;quod fcripferit, exe-qui : ac fi maligne quid fecerit,aut non dicla retu-leric

■ F R. B A L D V I N I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;37

lerit pro didtis vindicandum efle in exemplum] ne quid amp;nbsp;aliud pollea tale faceremoliatur. L.v i. De cLillod.amp; exliib.reor. Dies me defecerit,fi pluribus perfequivelim,quod aduerfuscalumniam rede cautum ell. Neque verb inftitui, quod de ea pallim alibi Icriptum ell,colligere.Nullum nollra oratio line inueniret. Sunt enim iullillimis amp;nbsp;gra-uifliniis de hoc flagitio fententiis referti omnes o-mnium libruvt ôc lullinianus noller teftaturde Lc gu libros edidilTejVt calumniatium iniquitates ex-pelleret,ficuti amp;nbsp;in Norn x 111. profiteturfefe nihil non agere,vt id efficiat/iva p.H -nvi (iiiquit)t7rsn;^^e(i» Tii £n/tu4)o£«Tji)t. Sed de calumniofis interpretationi-bus,quam longa efle pollet oratio ? Et q late patet, vel hæc nollri Pauli fentétia vna. Nori oportet ids' ciuile calumniari, fed qua mente quid dicaturj animaduertereconuenit.L. penult. Adexhib Sed tale declamationis Icholallicæ argumetum nunci pueris relinquam.Equidem memini,cum olim’ puero mihi prælegeretur Luciani libellus Tn^ w-afxjBoAHf, me prope attonitu exhorruilTe, tarn alie-nos abs virtute amp;nbsp;veritatc atq; adeb finitate olim fuilTe hominum mores,vt talem pellem tarn cupide alerét.Sed polleâ vir faólus vidi, quid elfer cau-fæ,amp; expertus fum, quæ Lucianus de fuorum tem porumimprobitate lcriplit,multbmagisde hac ætate dici polTe, amp;nbsp;laruatam illam furiam non Ib-Idmlquod ille ait)in aulis Principujfed ö^jn fcho-

E iij

38 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE F A M. L I B E L. C O M.

lis literatorum, atque adeb inEccIefiis eorum^quî veritatis titulum venditant,regnare.Sæpe mihi in mente venit Athanafij,cùm mecum reputo, quot olim viros magnos amp;nbsp;innocentes ilia ctiam reli-gionis nomen mentita, impudenter vexarit. Sed. quidnunc fit? Abfit, vtin quo cœtu quis quærit domicilium religionis,in eo cœtu inueniat lèdem amp;nbsp;ïolium 2lgcßeÄHc. Sed Deus bonein quot inci-dimus a/gt^FÔÀsvf, cùm iam annis propè x x, relióla f)atria,quærinius viros bonos, ingenuos,reólos,re igiofos ? Quantum in multorum ingratis animis cllmaliciæ amp;nbsp;infidiarum? quantum in fronte frau dis?quantum in ore virulentæ lingua.’?quantum in literis malediôhionis calumniofæ?Quid dicam,ta-libus armis amp;nbsp;dolis inftruôlos, facile cuiuis^quem hac ratione veluti in triumphum circunducunt, infultare, talique prçfidio multos, qui fine vlla re-ligione difputant de religione, advidloriamcon-tendere, armatos ftylisnon cruentis minus quàni acutis,nequetam atrameto,quam atrabile amp;nbsp;felle imbutis,atque adebfanguine ftillantibus.Dixit olim Cicero, Dentata charta res agetur.Sed vbi charta eft amp;nbsp;aculeata, amp;nbsp;venenata, amp;nbsp;criftata, ôc ficcaria,amp;fanguinaria, an Chriftianam eftedici-mus?Quid miferas Leges noftras ciuiles,quas homines Icilicet religioli nouo quodam fuo iure fre-ti confidenter irrident,amp; tanqua telas aranearum fuauiterperfrlngut, opponerem ?Fortaflereuere-buntur

F R. B A L D V I N I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3?

bûturmagis^quodB. Hieronymus in apoLaduer. Rufinum (cribit. Catholicos olim diligenter ca-uifle,ne hæreticis,quorum dogmata oppugnabat, turpitudine aliquam obiicerent.Illa enim ad char tas Ecclefiafticas, hanc ad libellos ludicum perti-nere : nequeeum,qui lufcipit refutationemhære-fean, adiungercdebereacculationem criminum. Sed qui nuc nullis legibus teneri le putat, quod hbet_,hcere fibi exillimat, hancque Donatiftarum régula vnam tenent, Q^o D voxvmvs sangt v m E s Tflrultra ad bonos antiquos mores Maiorum reuocatur : amp;nbsp;verb quidam mihi nùper relponderunt, malle le iplius Hieronymi ôc fimi-lium, qui minime obferuarunt in caufafua, quod in aliéna laudarunt, exemplum lequi ; amp;nbsp;licet non lit fortall'e lurifconfultorum, elTe tarnen Theolo-gorum non minus quâm Rhetorû, allutè milcere arque contundere aôliones reales cum perfonali-bus, amp;nbsp;perlonales cum realibus, amp;nbsp;vtrilque com-mixtis,quo iure^qua iniuria vincere? Si nunc ira a-gitur in caulls religionis, cùm nihil abs religione magis alienum lit : cedo.neque tarnen Iuris prælî-dium,ad quodconfugiam,video in ifta tantainiu riarum licentia arque impunitate. Qmd auté fru-ftra quererer palïim amp;nbsp;palam calumniæ tantum li cere?Quid exclamarem vêtus illud,Vbi nunc Lex Remmia?dormis?Nâ etli Legê excirauero,nihil e-gero. N ulli Magiftratus^Leges nullçyiiulla ludicia

40 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE FAM.LIBEL.COM.

coërcere pofliint hac hiimani generis peftem : dice hanc^quæ importune grairatur,effrenatam au-daciam mentiendi amp;nbsp;maledicendi, quæ nihil non audet : amp;nbsp;earn quoque arte docet,vt quibus fe cri-minibusteneri fentit ijscriminibusaliumimpli-cet:tametfifæpiuSj quod facit^clam faciat^ex igno to veluti recefl'u, cæca, fed, vtLex ait, venenata, in abfentes atque ingnorantes tela dirigens, fpar-genfque modb famofos fine auólore libellos, modo finiftros, quos ipfa confinxit, rumores. Sed amp;: •fubtiliter abutitur mifera horum temporum tem-4 nbsp;nbsp;nbsp;peltate. Quia enim nunc magna de religione cer-

j^iinafunt, tempora adcalumniandum idonea efle videntur:vt Plato feite monet, tunc effe crimin a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÄK. Quid faceres? Apud Ariftophaneni

in Pluto, cuidam iaólantinefcio quern annulum magicum, in quo ineffet remediu aduerfus omne malorum genus, refpdfum eft, k/a’ovk msi ffvwlt;{)ctv-rou lt;n('gt;^xaTDç. At nuc loge minus effe dixero remedij, amp;nbsp;multb tarnen elle huiusveneni fpargendimaiore facultatem, cum amp;nbsp;ars typographica (o nobilem artem, quæ tali feruitute feft infamem reddit) fèr-'uiat fycophanticis fpiculis longe latcque emitten dis : ÔC magis infidiofa nunc quoque inuenta fit ratio fraudis dam difleminandæ per coniurata foda litïa,Mirum verb,cùm omnes fentiant commune effe periculu in hoe tam flagitiofo more,tanquam in publico latroeinio; amp;nbsp;calumniam tam valdèo-

mnes

F R. B A L D V I N I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;41

mnes odifle videantur, vt cum Græcum cius nomen audiuntjCohorrelcant:tarnen tam patulas elfe multorum antes ad earn excipîendam, tam-que credulos animosad alendam. Anmaliscarminibus tanquam magicis fufurris amp;: incantatio-nibus capiuntur?An vtalij oredic(quodolim quidam dixit )ifl:i auribus calumniari volunt? Non obiiciam veterem Menandri verficulum^Eos^qui calumniatores facileaudiunt, aut improbos efl'e, aut pueros.Sed minime profeótb fapiunt, qui tale exemplum, quod in eorum caput recidet, confirmant. Ipfc Horatius loquens de Lege aduerfus ma lum carmen lata, quam onines magno confenfix expetiuerint, Fuic(inquit) intaólis quoq^ cura,co-ditione fuper communi. Et nunc nihil nobis curç eft,fi alius ea fraude iuguletur, quaiugnlari nemo non facile poteritî An earn potitis incitabimus? Ac ne eos quidem, qui vexantur,queri patiemur? Certe perniciofa patientia eft, quæ quadamim-punitatc alit hoc malum. Ac quidem Qu. Mucins lurifconfultus magno animo contempfit co-uicia Lucilii poëtæ petulantis,amp; eins ignouit ma-lediólis. Sed cu alius, velutiiuftus vindex,Luciliu in fcæna nominando viciftim læfiftet, ludicio in-iuriarum abfolutus amp;nbsp;lure fecifte indicatus eft. P. verb Scæuola nofter. Minium, qui L. Aecium, fcriptorem tali iniuria indignum inicænanomi-nauerat, condemnauit. Sed vbi Leges ftint, quid E

41 D E F A M. L I B E L. C O M.

opusexempliseft?Si quis exilHmet, eas me tam valde vrgere, quia interfit mea : non diffitebor ea mequoque fortafleratione cómoueri.Sedfimul profitebor, antequam buius generisiniuriam vl-lam perpefTus eflem (quanquam qui abs ipfa pro-pè puericiafic vexatus eft, vix meminerit temporis y quo nondum talem vexationem fenferat} tarnen me amp;nbsp;calumniatorum fraudes exhorruifl'ejamp;: aliorum,quibus illi molefti erant, milertum efle. Vbi verb amp;nbsp;ipfe talium viperarum, quæ me lanci-nabant,aculeos fenfi, equidcm iurto dolore incê-fus, cœpi magis atque magis laudare bonas leges aduerfus hoe lerpentum genus latas. Nódum me patiar inflammari vllius vltionis cupiditate, neq; patientiam fæpius lælàm,furorem fieri patiar.Sed crudelem ait elfe Cicero, qui famam negligit fua. Redhè ille lanè in luis de Repub. libris, Si (inquit) aut ingrati vniuerfi,aut inuidi,aut inimici potentes luis virtutem præmiis {poliant,nç ilia fe tarnen multis folatiis obleólat, maxirneq^ fuo decore le-ipfam lufientat. Interea tarnen non poteft non ea dolere vehementer, talem tantamque eflehomi-num,vel ingratorum, vel inuidorum, vel inimi-corum vim atque potentiam aduerfus id, quod iu flum eft. Multis in hoe genere querelis meis non ero cuiquam moleftus . Sed omnes dilTimulare I nequepoflumnequcdebeo.Nuperincidiin^uaP dam ad Principcm quendam in Germaniam vfq;

miflas

F R. B A L D V I N I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4J

miflas fine vllaauóloris fubfcriptioneliteras^qui-bus dira quædam mendaciorum portenca aduer-fus me amp;nbsp;alios muiro meliores viros, imb verb amp;nbsp;quoldam optimos Reges f quid enim non audet hæc malitia?) infcripta eranc. An non iure feci cumdixi tales literas efleplus quam ficarias,amp; vc fcriptor indicaretur,ficuti æquû fuit,rogaui?Nam amp;nbsp;delatoremreusfugientemludicio perlcqui, amp;nbsp;latitantem vitro ad caufe conteftationem prouo-care cupiebam. Sed audiui cum efle lt;xutok9i.tcck§i-TBp. Nam in fua quoque cæca latebra trepidatem, literis illis fuis afcripfiifeliane malæfuæ confeien-tiæ nOtamZTO^Tix nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pù cf^fwinevt.Tll

verbadieci,nimiscautum efle nebulone,quicum fcelerata fiia mendacia Ipargilate vellet:tamen ad eum,cuius intererat, amp;nbsp;qui ea ftatim refurare pof-fet,manarenollet.Sed vt bonorum credulorum Principum me miferet,quibus illuditur : fic fateor non reólc facere, fi qui tale latronu genus reciperent,celarent,tegerent. All vlla religionis vllius fi-mulatio efle poteftdn qua tanqua in Ipelunca de-litefcere poflit ac debeat tarn fcelerata faólio ta-liuni impoftorumgt;Vix lioruni infidias effugeram: amp;nbsp;ecce me in Galliam reuerfum, mox alia niultb atrocioriniuria excipit,ab iifdeni artificibus fub-ornata : fed ab alio, quern irapulerunt, impaóia. It âne verb o Deus polleaquam ij ,qui me no minis tui caufa Eaólenus vexarut,quiefcLint,alij,ad quos

F ij

44 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE FAM. LIBEL. COM.

quia putabam bonosjconfugcram,iniquiori con-ditionemolelH erunrfnequein hac vita vnquam, quandiu tibi feruiemusjtefpirabimus ? Qiiem das finem,Rex magne,laborum ? Equidem bona con fcicntia me fuftento,ne deficiam. Sed quæ tâdem 110rum religio eft,quorum eftinfatiabilis crudelitas ? Qjaam crudelis eft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quam nondu

erumnæ noftræ fatiarût’Quanta inuidia, quæ mi-feriis quoque noftris inuidet? Ergo in defertas terras fugiamus, ft forte horum immanitatem eftu-gerepoftimus. Venim quænam eft iniuria,de qua queror îSuperionbus menftbus cum in intima ef-lem Gallia, quidain extremis Germaniæfinibus, qui de Gallia nequefciebat neq^cogitabatquic-quam, (cripfit amp;nbsp;edidit libellum de officio pij amp;nbsp;publicamtranquillitatem vere amatis viri, in hoc religionis diffidio, Qualecunque ht confilium, quoddat, etfimeanon interfit, integroamp; feda-to animo legatur . Vixeuulgatum illud erat,amp;; ccce alius quidâ,qui certè tam infuo nomine fup-primendo callidus fuit,quamin meonotandoca-lidusded quilquis tandë fit,magnç (vt audio) ma-gifter auóloritatis, verum maioris (vtvideo) in-tempcrantiæ atque adeó impotentiæ Di(ftator,nó modó libellum ilium terribiliter, édita aduerfaria declamationefamofà,exagitat: fed amp;nbsp;me eins libel li amftorë elle fingit,malo profedlô more, exë-plo malo atque illiberali : Sgt;c in vmbram,qua fom-nians

? R. B A L D V I N I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4y

mans fibi finxir, cæco furore eft'undit ïuam ( quod quidâdixit)terribilem bilê:iinôfquodiniuriæca-put eft) me ignorâtetalia fulmina eiusemiflarij ad maximos in ea aula viros^in qua nouus hofpes era, clâ miferût, vt indiôla caufa opprimar.Icâne verô fieri poteftjVt homines no modo Chriftianfled olim focij amp;nbsp;antiqua amp;nbsp;familiari confuetudine amp;: multorûofficiorû vicifiitudine coiundfi, tam non iam dico omnis pietatis, fed amp;nbsp;humaniratis obliti fincîScio incredibile videri,quod dico:vixque ipfc id in re præfenti credere poterâ. Sed ira eit tarnen. Age relpondendû eft editæ accufationi. Ego verb reus obteftor omnes bonos,bonos (iteru dico)ob-teftor, vt feueri in liac caufa indices aliquado elfe audeant.Tantum abefl, vt aliqua vtardepreca-îione. Quæftio duplex elf, faóli vna, altera Iuris. Quæritur enim, cuius fit illelibellusdequo agi-tur.-deinde qualis fit,amp; quid peccauerit,aut merea tur. Hæc pollerior nihil ad me, quia meum nihil ell in eo libello. Qiianquam de ea prius iudican-dumfit; ficutiLexait liqueredebere, crimen vel delidlum elfe commiflum, priufquam de perfona quæratur.L.i.§.item illud.Ad s c.Silan.Sed neque Qjiæfitor fum, neq^ de aliéna fentêtia nunc qüic-quam præiudicare volo. Prius alios atidiam de re ipfa iudicantes, quorum quidem fana ac fedata mens eft. Meam de re tanta fen tend am, vb i roga-tus fuero, dicere non recufabo, de qua diu, mul-

F iij

4^ DE FAM. LIBEL. COM.

tiirnque cogitaui^multis iam annis in ea delibera-tioneiaólatus: amp;nbsp;quiaMagiftermcIurifcofultum cfle dicitjCofiteor me non diuini minus quam hu-mani lurisftudiofumcfle, femperque fuifle. Sed quam miliidcfert Cenfuram,tam non accipio, quam morofi Magiftri dignitati lubenter relin-quo, qui nullum fert collegam. Sane fi illi,qui me àOiKflivôp vocat,per fuam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;liceret efle ksivöïik^,

cumeOj difcendi caula, communicarem quæde Cbriftiana luris prudentiajamp; veteris Ecclenç me-morianotaui : magis etiam vt videret, an accede-rét ad libellum, quern iugulat. Sed nulla,vt video, daturaudietia. Quid eo inuito me adiungam iis, qui de fentêtia libelli cotrouerfi imprimis lunt iu-dicaturi,magis vt liqueat iufta fit, an iniufta nióla-toris no iam dico Cenfura,fed iracundia?Fateor id. meæ lurifdiólionis no efl'e:amp; fortafle aliquis dice-ret:nefeirenos,quaeu parte pulcbercalce’vrgeat.. Cæteru multb minus prçftare,aut poflum, aut de-beo,fiquis aut (quod nolle) eu indigne pupugerit, aut (quod dolerem) imprudens caufam Içferit bo-nam.Hoc an faciat reus libellus,alij çftimabût audita parte vtraque amp;nbsp;caufa cognita, qui amp;nbsp;religio-fè (nam magna res eft) iudicabunt de reipla, amp;nbsp;diligenter expendent -t^ù nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp;nbsp;ab interpretatio-

ne malitiolam calumniam abefle iubebunt. Equidem abs elarilfimis viris,qui diligentius, quam ego, libellumilluralegerunt, audio, ftatum quæ-ftionis

F R. B A L D V I N I ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'47

ftionis in eo potiflimum eflcj an quæ impia amp;nbsp;no-xia non funt,retinenda fint in Ecclefia,pacis tiien-dæ amp;nbsp;vnitatis retinendæ caufâ. Ego aniplio. Sedfi quis hoc forte dicat fibi vidcri : an impietatis crimen inexpiabile cómittit?an diris omnibus ftatim deuouendus eft ? Quanto æquiores fuere, qui nu-per in fynodo auditi Miniftri funt ? Quia meares non agitur, hanc curam eirelinquo,cuius magis intereft. Sed Deus bone, ecqub libertas noftra re-cidit, amp;nbsp;in quam feruitutem detrudimur, fi nobis loqui non licet nifiex arbitrio amp;nbsp;formula vnius alicuius noui Doóioris ? fi pcrijmus ? fi quid forte nobis exciderit, quod illi non placeat ? fi non modo caufa,fed vita cadimus, fi aliquando ab eius nutu non pendeamusfVerum id alij viderint, qui fuftipient huius cauiæ cognitionem,ingenuóquc amp;nbsp;integro iudicio funt : quos etiam fufpicor quæ-fituros effe, quid tandem caufe fit, cur is, qui tam fecurè contemnit alioqui fpicula in fe direda, hie trepidet amp;nbsp;tumultuetur, perinde atq; fi Hannibal efl'et adportam:amp; cureum, quern mediatorem amp;nbsp;pacificatorem vocat,tam capitalem hoftemeftc putet, Saltern ignotum hunc veluti Fetialem rur-lus audiendum effe décernent. Qjiæftio nunc altera eft, an libellus, qui tam miferè interea vapu-lat,fitmeus.Si idvnoverbonegauero:quod verè amp;nbsp;liquidb facere poftum:adum eft de aceufatore, qui no probat. S-i vitro præterea probauero, alte-

48 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE FAM. LIBEL. COM.

rius efle, atque etiamoftendero cuius fit : manife-flior eric iniuria,quam mihi contumeliofus caluni niator facit. Atqui vel me tacente,hoc totum iam fatis notum eft,amp; res loquitur ipfa. Siqua conie-dura probabilisy fi qua vel tenuis fufpicio hominem credulum calidumque fefelliflet, fortafle er-rori venia danda eßet. Sed in fado tam manifello quis errori locus elfe poteft ? Fortafle recudetur libellus cum audoris nomine.Etiamfl taceam amp;nbsp;ignotus fim,tarnen cuius furoris elfe dicetur quic-quid in me tranfuerfo turbine contorquet fulmi-natrix relponfio .^Mirabuntur multi, ficuti amp;c iple mirormultbmagis, quod in tanta turba quærens in quern incurreret, me potiflimum delegerit : Sc (quodridiculum eft) ne videaturcum vno ex mul cis congredijfingitme inhac Repub. quêdam elfe velutilegiflatorem,atque(vt vocat)Cenforem. Si ambitiofus eflem, nunc demum putarem me efle aliquid.Sed valeant ineptiç.Iubco ilium efle fecu-rum, fi non alium quarn me habet vel riuale, vel competitorem Sacerdotij maximi.Nam neque in ifta tâta tamque deprefla humilitate conditionis noftræ quicquam inelfe poteft altitudinis, quæ il-lius luminibus aliquando officere poflit. Neque, lludia mea quam ab illiusigradu Sc folio fint aliéna,obfeurum eft. Ergoiterum miror, ecquç dcla-tio,ecquç S/stjSoAii tarn vafra fuerit, quæ Theologo tarn acuto, amp;nbsp;mihi.olim familiari,imponereatque

f

r R. B AL D VIN I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;49

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;queilluclerepotuic,vt amp;menofleciefierit,amp;quod

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;omnes (ciunt, nefcierit^óc quod neque eft, neque

efl'e poteft, fibi ftatim perfuaferit, vt ea opinione tanquam æftropercitus in amicumbene illipre-cantem, cornibus incurreret ? Non dicam, quod quidam refpondit, Non fani eiTe hominis,non fa-nus iuret Orefles. Sed fi Oreftes, qui aliqua caufa incitatus^matrem occidit,tam trilles pœnas dédit: quid fçuus Magifter ffe enim præceptorem fuille meum fignificat)qui ôc nomine alienOj amp;nbsp;infonte fquod nunc faltem feiet ) amp;nbsp;in auditum (quod ne-gare non poteft) veterem (vt ait)dilcipulum, (vtfatetur)propefilium,non equis,vtinfelix pater Hippolytum^fed fuo ftylo difeerpfit? Nam ne eius quidébarbæ, non fronti, non orfnon naribuspe-percit. Quid ? An eum olim in finu fuo fouit vt poflea fecurum amp;nbsp;dormiente confoderet aut con-figeret? T antæne animis cæleftibus iræ ? Dicerem, vbi ad fe rediens cognouerit, quod fecit, non minus doloris eum percepturum efl'e,quam Confta-tinuspercepit,cum filiolum fuum Crifpum falfa opinione extinxilfet. Sed quandiu illos, qui eum improba delatione ad hoc prope dixi parricidiu, impulerunt, alit, an fadi pœnitet ? Age verb ite-rum quæro,quid eum inflammauit? Credcrem Zelum,vt vocant,aliquem elle vehementem, prç-’ fertim cum hominis ardêtem naturam nouerim.

Sed qualis Zelus eft, rabies dentibus lanias homi-G

P nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE FAM. LIBEL. COM.

nem abs faólo,cle cuius vltione agitur,tam alienu, quaraprocul diilat ccckim a rerra ? deinde an fans ed obtendere Zeli titulumjVt quiduis in quemuis liceat ? Scimus quales olim fuerint, qui Zelotæ di-cebancurin vrbeHierofolymitana abs Romanis obfeffa. Scimus quale aliquando fuerit apud lu-dæos extraordinarium(vt appellabatur)Zeli Indicium, quoadobuium aliquemlapidâdumfurens multitudo ferebatur. Sed canto magis buic feruo-ri frenum abs legibus iniici debere credimus. Verum prætexat quod volet de fuo Zelo nofter anti-ftes:quid hoc ad me? An quia forte audiuit me abs fadionibus efl'e alienum (quod fateor ) amp;nbsp;ab eoru intemperie vehementer abhorrere,qui tumultua-do augent diflidia religionis,amp; oderût omnes piæ amp;nbsp;placidæ conciliationis hue rationes,fiue condition es ? an proprerea tantas contra me turbas eiere debet, cum de eo non modo non hmlocucus, led ne cogitarim quidem ? an quia audiuit ( quod non inficior ) melugere banc Ecclefiæ difïîpatio-nem,amp; licetpriuatim non interlit mea, animum meum tame angi pio defiderio pacis Chriftianæ i an propterea libellus alienus,qui à quibuldam, evfxßißeisiiLDf c/fe dicitur,cum tanta cogerie anathe-matum alcribendus mihi fuit ? Atqui fi vel vnum in eo verbum meumefledicam , impudentiflime mentiar : nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;illud ab aliis dici patiar,auólor non

' patietur :quem quidem etiam proditurum exifti-mo

P R. B A L D V I N r. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;îï

nio ftatim atque fe per latus meumpeti amp;: confo-di fentiet, amp;nbsp;quidem, quod ille apud Poëtatu Ni-fus facitjcxclamaturum,

MemCjadfum,: in me conuemte j^errum

Q Ktitidi—

Interea fi tarn valde, cum quo illi res fit amp;nbsp;vbi is fit,fcire,faltem fero, velit,Vbios inuifat.Ac fi tenet Macedonicam biftoriam notum in ea amp;nbsp;nobile nomen feiet: vel fi Corebum furentem magis amat,quærat,quàm ille amauerit lapiente.Si quç-rit,quia quiefeere non potefi:,cum quo vel pugnet vel litigetjtandem ilium inueniet,legetque virum vinnifi fi amp;nbsp;hunc iam quidarndnlontem^quiabel-la vetabat.demifere neci, vel calfum lumine luget, luuat enim eiufdem poëtæ verbis vti. Sed tuvide-riseummalle,queÆnobarbum appellas. Credo quod fuauiter lomniares Domitiam tuam geilte, in qua fortaffe gloriaris gentilem tuum,alterius licet familiæ, Cn. Domitiu tulilTe Legem de facer-dotiis : eius verb pattern de Allobrogibus fupera-tistriumpbalfe, amp;nbsp;elepbantoperprouinciam in-uedtum efl'e.

Dices me nugari. Ita eft lane. Quid enim aliud faciam,vt te iratum demulceam obledlem ? Vis agam ferib ? Ego verb te, quifquis es, here, amice monebo, vt ctmi liic, velis nolis, fentias amp;nbsp;videas te tarn cæca vertigine ferri,vt hollem fomnians, aniicum ferias, des opera valetudini,. amp;nbsp;Medicos

G ij

DE FAM. LIBEL.COM, audias. Ctim aliquando Bucerus, quem laudare magiftrum foies, te reprehederet, quod de homi-nibus indicares,prout amares, vel odifles : amares autem,amp; odifles,prout liber : ram acerbam repre-benflonem æquo animo tulifti,ôc amico monito-ri gratias egifli. Ira teftor, ira affirmo, non minus amicos eflre,qui doler, læpe re virum tanrum, vel amore nefcio quo, vel odio,vel dira aliqua cupidi-tateagitranfuerfum,amp; multaintemperanter age-re pro libidine. Ergo iterum dico, quod il le, fl vi-ueret,diceret ; necefle eft,réfrénés afFeólus,qui iu-^ dicij luminibus officiunr : cobibeas naturamira-cundam arque biliofam, commune malum inge-nioforum bominumme te gloria Scambitione in-flari flnas; caueas,ne aliquo rerum flicceffu ni-mium efteraris, ne qua virum grauem leuitas, ne qua fapientem crudelitasf quæmaximorum inge-nioru maxima vitia lunt ) ne popularis aura ad a-liquam religioneindignam aólioné abdùcatzne earn iam fenex inuras nota nomini tuo,quod non magis,quam noftrum nobis,fl per te liceat,tibi bo neftiflimum relinqui optamus. Saltern vt tuearis perlonam,quam induifti: turpe amp;nbsp;tua profeflione indignum efle exiftimes,palam mentiri ; cumque in bac caufa etiam inuitus lentias te mirifice often diflre,di{cas te efle bominem, nequc deinceps cre-das omnibus, qui cum te adorare videntur, dant præcipitem. Vanitatis, futilitatis, çalumniæ, ma-ledicen-

ÏR. BALDVINI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;55

ledicentiæ magna eft tLirpitufto : magnum efto-dium fæuiciæ aduerlus infontes inflammatæ ; magna inuidiaDicftaturæ bonos ciuesprofcribencis : amp;nbsp;intolerabilis in Ecclefta res eft, tyranis,licet ob-tendataliqua religionis ipeciem. Ne multa.Par-citur nunc tibi,vir optime. Sed, mihi crede,fi per-gas,aliquis occurret,quem nolles: ac ft eum etiam cogas vti recriminatione, dolebit.Ergo ft te con-tineas, feceris fapienter. Nam amp;nbsp;alij quid religio fttftciunt. Erras verb iterumque erras, ii in eo iam te folio collocatu putas, vt tibi quod libet, liceat : vtomnibusinftiltes, ftlentium omnibus indicas, folus regnes,imperes,fulmines. Errat quicunque putatfefe vel Galliæ confixifte oculos,nihil vt ilia videat autdifcernat: vel cum eftbflisoculis cerebrum eripuifl'e,vtnihil diiudicet : vel excelfum e-ius animum aliqua fraude fregifte,vt in indignam fe detferuitutem. Imb verb omnium ordinum 3.-liqui viri graues,cordati, fapientes fuperfunt, qui cum veræ religionis vero ftudio retinent fuum il-lud ( vt reóhè diblum olim eft) incodlum generofb pedus honefto : qui longiùs profpiciunt, quid a-gatur,quid fimuletur.-qui Eccleftam cum Repub. faluam efte volunt : amp;nbsp;vtrunq; me etiam vellefau-debo dicere)non minus profeólb quàm te, fciunt. Dicerem te quoque id fcire.Sed nunc quoniam id iratus negas,ahos,qui quod fciunt, non negabut, prouoco : qui quidé tibi, nefcio an religionis fcié-G iij

54 D E FAM. LIBEL. COM. tia,certèc6fcientiabonanó cedent:addatn Scveri tatis amp;pacis ftudio bono.Qiiid fi dix:a,iTiaiori reru bene cóponendarum,amp; traquillitatis conftituen-dæ defidefiofHos interea cófidojuris fortes amp;có-ftantes vindices fbre aduerfus iniurias: defenfores iuftælibertatisaduerfus ferociânouæ tyrannrdis: patronos innoeêtiæ aducrfusvim infidias.Neq; verb funt obliti cuiufdapoliticæ amp;nbsp;Ciceronianæ thefeos, qua TypographusDiólatoris caftigatam edidit : éV’AajSHTiop to ugLiaAvcvij nlii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;p.» aZiif Ó43«.

Tantu abeftjVt omnes ad degen ere feruituté abie-bli fint,aut fint omnes cçci amp;nbsp;fatui,quos tanquam pecudes naribus traólas,dux aliquis imperioms fo Jo fibilo circuagat, vt ftarim atq; is increpuit, omnes fubfidtent. Atq; vt terribilis magifter fciat^etia raiferos pupillos, quos bona confciêtia fuflentat, ftare impauidos, vel fi flammas ore vomat: amp;nbsp;magno fuo,qui in coelis eft, tutore fretos afliirgere fii-pra omnia omnium laruarum, omnilim dirarum terriculamêta : fciat nobis in menté venire, quod melior hos præceptor docuit,amp;verè credere,bea-tos eoselTe, quibus maledicunt homines mêtien-teSjquicunque tandem lint^quorum mendax fue-rit malediblunnneq; tä aut angufi;i,aut abieól:i,aut nullius animi fumus,quin tali vindice veritatis au dore audeamus nos filiere in iudicio, fi ventofus accufatorexluaÆolia prodire in lus velit.Fadi inter nos,non Iuris quællio eft.Annullu(vtar eius verbo)

P R. B A L D V I N I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;55

vcrbo)confifl:orium dignum efle putat, in quo'fe fiftac ? An eft fupra omne Prefbycerium, omnem Senatunijomneftue Conidium ftue Concilium ? Anamp;omnes miniftros tamvalde contemnit , vc nulli ex iis vllam vlla conditione tribuat iudican-di poteftacem ? Equidem quofcunque volet^udi-ces, accipio, futuros (inquam ) indices iniîiriæ, de* qua queror. Nam tarn de ea liquere arbitror,Vt ne Allobroges quidem,vel editicios reculauero » Ac ft accufare præterca velit, conftftam. SciojTribn-nump. olim ad accufandum vix admiftuni'efle^t qubd('vcaic Cicero) eo acculante, coditioneæqua dilceptaripofl'e non putarent Romani, ôcftatue-rent,iniqua conditione reum caufam diccre,cum-aduerfario eins, ad Ins acculationis fumma vis po teftatis accederet. Ego tarnen bac prælcriptione non vtar. Spero enim nodum fublatas efte omnes publicorum iudicioru leges amp;nbsp;conditiones.Spero quofdam fuperefle in Iudicijs viros, quibus place-at illud eiufdem Ciceronis: Semper(inquit)in hac ciuitate nimis magnis acculatorum opibus amp;nbsp;Populus vniuerfus, fapientes,amp; multum in pofte-rum prolpicientes indices reftiterunt. Nolo accu-lator in Indicium potentia adferat, non vim ma-iorem aliqnam,no auóloritatem excellentem,no nimiam gratiam. Valeant hæc omnia ad lalutem innocentium,ad opem impotentum,ad auxilinm calamitoforum. Inpericuloverb amp;nbsp;pernicie ciuiu

5lt;if DE FAM. LIBEL. COM. repudientur. Naß cjuis hoc forte clicat,Catonem. defcenhiruni ad acculandum non fuifle^nifi prins de caufa iudicaffet: iniquam legem amp;nbsp;miferâ con-ditioneminftituetpericulis hominum,fi exiftima bit indicium accufatoris in reum proaliquopræ-iudicio valere oportere.Hæc ille. Quæ etiamnum dici pofle amp;nbsp;debere nemo tarn iniquus eft, qui ne-get.Si is,cum quo mihi nunc res eft, ludicij lucem fugiat, amp;nbsp;in vmbra libellos famofbs didbirc tutitis efte putetdpfe vitro occuram. Nam neque exiftU mo tarn éum,quimelancinatamp;cruentat, legibus omnibus folutum efte,quin,petita falte venia, abs me in Ins vocari polftt. Si quis aduerfus parenteni ant patronnm,aut præceptorem non pofte inftitui famofam actionem, fed tantum agi in fadu pofte, dicat,cócedo. Atque vtinam integrum mihi eftet plane nunc cedere.Sed res non patitur, vt omnino-obmutefcam. Scio olim Romæ Pontificem Max., fuifte (quod Halicarnaftæus ait)avu7rfl/;5wvop .Sed no-tisCenlbrijs,nonetiam publicisludicijsexemp-tus erat. Memini, quod ait Cicero,P.Galbam pri-mum poft Vrbem condita fuifte reum publico lu-dicio,qui in collegio Sacerdotum eftet. Verum tali præfcriptione nofter(credo) no vtetur.quanqua quiNeronis atauum neicio quern nobis obiicit,. velim meminerit de ipfo quoque Nerone iudicaf-fe Senatum. Scio,quod Plutarchus de lulio Cæïà-re famofum fuum Anticatonem fcribente narrat:.

FR. B Ä L D V I N I.

57

Jj nbsp;nbsp;nbsp;f/(^il /xóvov 2^« K9tt TO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T3 MiVTrlvâvvoii K9l^ oiMVZSS-

ccdis£[ilt;nf. Infignis ell ille profedb locus amp;nbsp;vulgo mendolus.Sed quis tale exemplum probauerit? , An tantum libi arrogat Diélator? an li arroget,co-cedetur tantum?Porrb vbi in lus ventum critjudi

cibus no alias quam ex ipfius aduerfarij tabulis amp;nbsp;comentarijs repetitas offeram leges de calumnia, demendacio, demaledicentia;,deiniuria. Qjaæ potell æquior elle conditio.^Non enim quifquam, credo,dicet;,eum no fibi, led alijs Icribere, autluis præceptis patere no debere. Etiamli lus noaum,amp; iniullum in alium llatuill'et^tamcn ipfe in lua cau-laeodcm lure vti deberet. Nunc cum lit lus diuinum amp;nbsp;humanum,quod vrgemus, an id rccufare poterit? (Rôties ille declamitauit, intolerabilem efle iniuriam, cum fallum crimen obiicitur cum reus non auditur ? cum calumniator non punitur? An no licebit nunc nobisybona eius gratia, vti ea-dem querela?

Si nihil eft difficultatis in hac parte luris, nulla quoque nunc erit in quæflione faóli.Nó enim,ere dojiiegabit illud, quod ianieuulgauit : amp;nbsp;vt mihi in ludicio valde laborandum no ell, vt oltendani fallum elfe, quicquid dealieno libello, quern flagellar, mihi impingit; lie exiltimo neminem du-bitaturum elle, quin cadem fide aut maiori etiam vanitate effutiat quæcunque fimul alpergit conui-tia amp;nbsp;accumulât fam of us cóuiciator.Nam amp;nbsp;tam

yS DE FAM. LIBEL. COM, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

putidas fabulas ex triuio arripit,quas æftate fupc-riori in fiioæftu commenta erat fremens inuidia, ied quas me quoque tacente tanquam nebulas,ip-fa iam dies dilc ullit, vt me potius mifereat hominis tales fordes colligentis, quibus fuum profeólb nomen magis quam meum commaculat. Interea videris, qué notes, in cuius clientela me efle odio-(è fabularis. Ego cum amp;nbsp;veteres amp;nbsp;nouos in Gallia multos poflim patronos laudare, viros clarifli-mos atque ampliflimos,tumverb vnum imprimis agnoico,ad quern me Deus, cum primum hue re-dij,applicuit, optimum dico amp;nbsp;nobilillimum Regem ilium, apud cuius antea focr u m, Reginam le nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f

tliflimam atque fandlilTimam, ( cuius alias de te indicium tibi opponam ) honeftiflimo me loco fuifle,olim etiam doluifti.Huius ego Regis,me in fuam fidem recipientis, amp;nbsp;magis atque magis fi-bi me allringetis,de meafide iudicium,quod nulla calumnialabefadlarepotuit, qua tarnen nihil non tentauit ; aefrumpatur ilia licetjiterum nouo nunc amp;nbsp;hberali pignore teftatum atque cofirma- ! turn rati Principis(iterum dicam)indicium, fi hoc tempore opponam malignis amp;nbsp;ßniftris omnium improborum inimicorum fufurris, an non fecero rede ? Nolo tame mihi quicquam profit, nifi fi ab his iniuria mihifieri liq[ueat. Et quia meus Curio-fus etiam de Germanialomniansnelcio quidfuæ âvaHgjiyâ afçribit; cogor gloriole tefiari atque profi-

teri, ,

F R. B A L D V I N I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;59

ten, tïie illic tam præclara ftudiorum mcorum amp;c optima: erga Rempubic. voluntatis monumenta reliquifle,vt non poffit ad uerfarius Quæfitor melius de mea laude mereri, quam fi in ea inquiri iu-beat. Oportet verb iftum Irenarcbam habere mi-rabiles nuntiatores hue «'yyiAiotqjógiff, qui tam puti-da falfa ad eum notoria vndique reterunt:amp; ip-fummirifice facilem atque credulum elTe, vbi ad maledicendum incitatur. Sed vos^ vos, qui ilium miris flabellisincitatis, delatores, cocrcendi eftis. Vos virum vehementem inflammatis.-vos harum turbarumauólores eftis.Saltern tu,quinunciiiini misobfequenslibrarius fuidi, qui mecum apue-ris es educatus, qui vtriufq-, fortunæ focius, tot la-borum propter bonam caulam particeps^mihi tot neceflitudinis vinculis fandlilTimis cÓiunótusan-tea eras,,amp; totiusin hac caufaveritatis cofcius,he^ rum monere amp;nbsp;reprimere debueras, potius quam huius efle iniuriæ adminifler contra tuam cofcien tiam.Saltem, licet nunc lurifcofulcus efl'e defieris, meminifle debueras LegisTheodofianç, qua Am-brofius expreflit abs Principe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ne llatim pa-

reatur mandato crudeli. L, li vindicari. c.de poen. Tu mihi condifcipulus tot annis in eadem pie-tatisfchola fuifti. Et audes Lucianicæ difciplinæ conuicio tuos typoscommaculare?En quo ruit femel incitata maledicentia .'Pofteaquam fuæ petu-lantiæ pharetram exhaufit (pharetram dico vene-

Hij

lt;fO DE F A M. L I B E L. C O M.

naris Ipieulis refertam , qua; minime clecebat fc-, nem Theologum, quotidie de regeneratione^ de morcificatione,de mafuetudinc^dc lenitate Chri-ftianaconcionantc) tadem, vtaliquodmagisatq; magis dirum telu euibret^defccdic ( o intolerabilê concumeliâ) ad nefcio qucfiueLucanium hue Lu cianum^nimis illi profedo notum amp;nbsp;familiare no men. Hïc ego vix me reprimo. Sed tu ô Deus Iudex amp;nbsp;vindex efto.Q^id reliquam malediótorum iliius importunitatem verbis refutarem^quam res ipfa refellic.^ Q^id? Ipfius ipfius confcientiam ap-pello.Scit^me, iam annispropè viginti,caruifl'e óe patria,amp; patrimonio, amp;bonoribus,amp;omnibus, quas domi babuilTem, commoditatibus, ne idfa-cerem, quod facere me veile fingit. Seit me in eo proptcrea ftatu elfe, in quo non eflem alioqui; vt iam nihil illi aliud refpondeam,quam quod Socrates improbis luis calumniatoribus Anyto Melito refpondit : qui eos refutaturus, fuam pau-pertatem allegauit, teftem fuæinnocentiæ atque integritatis. Seit,quam etiamnum puer Cbrilfia-nam religionem ampleólieocpi,lempereamme eaftè amp;nbsp;piè, vt in liae infirmitare potui, eoluiC-fe: omneni aprimis annismcam vitam, mores, ftudia,literas, aóliones, id teffari. Atque vt id alij leiant : age,patiatur me audiri, publiée ( li opus /ït)rationem vitæ meæ reddere.Ego,quos dabit ar bitros vel eognitores, aeeipiam,no aliqua (ne hoe

PR. BALDVINI

6l

iterum calumnietur ) confidentis animi elatione: led bona ingenuitatis confcietia fretus. Nam etfi fciam J quid olim iudicatum fit de hac Iponfione, NI VI R BONVS siET: tamen bo-næ voluntatis, cumnaturæ deprauatione luchan élis fponfionem fecero. Atque vt buius in pofte-rum animi,in diuini auxilij Ipem recumbentis, co firmationem nouam audiat : dico, faciat, licet, amp;nbsp;tentet omnia, omnemque vim adhibeat, vt tandem me cogatvel alio reipiccre, velab eo,quod reélum efl:,deficere aut defleélere : nihil tamen a-git,nihil,ci'edo,efficiet : noninfringet,nonimmu tabitanimum meum, quern nullæ haélenusten-tationes omnino frangere potuerunt. Et nihil licet vnquam mihi magis præter expeélationem, nihil in hac vita,in qua pertuli acerbifiima multa, acerbius quicqua accident, quam quod nunc ac-cidit, tamen velhinc, quod non fatilcam, diicat quo animo fim. Exclamat, me efie peélore chaly-beo. Forte fi Æfchylum legiflet, exclamaflet,ö lt;n-tAiço'qjçajj.Sed profeélb fie nos nunc contundit,vt valde necefle fit me non efl'e vitreum. Ad lachry-mas tamen propc me adigit,cu.m inculcat. Nefcio,anquids^çgt;«fit feiatnondumpater . Sed me profeélb valde feire, quanta eius vis fit, filiola faltemmeatellabitur. Et tamen quam valde omnibus naturæ alFeélibus alioqui bonis,nó fine magna dillraélionis moleftia, prætulerim caufam al-

6 z nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TIT. FAM. LIB E L. C O M.

terius pietatis^tam non ignorât,amp; teftatb /çpe co-feiTus eft,^idnûcnegatmaliciofè. Sed quia tan tu coqueritur de huius anni aótionib’: age, ne longi-us abeä, ipfum iplum citoconfiliu, quod rogatus æftate fuperiori piis proceribusconfignatum de-di, amp;nbsp;in indicium venire volo, fi tibi omnes omnium fuarumadionumreddere rationem debet. Fateor, cum de coërcitione bæreticorûageretur. Leges amp;nbsp;ludicia veterum Cbriftianorum meprç-tuliflcnouis tuis amp;capitalibusdecretis.Sihocnûc te vrit, cur aliam obtendisiracundiæ caufam ?Da vel fac mihi aliquid ocij : etli tecum inuitus com--mittar, tarnen non recufo Leges illas edere, vt iis potius quam mihi irafcaris. Fateor,in formulis amp;; cçremoniis Ecclehafticis mihi videri, habendam aliquam efTe rationem religiolæ antiquitatis, vbi per diuinam Legem licet.Fateor me in ordine co-Ibtuendoiuuenilem odifFe intempcriem,quç cœ-lum terræ mifeere veile videtur,amp; luperbe procul-cat, vel contumeliofefaftidit omnem Ecclefiæ veteris memoriam . Sed fi vir bonus es, necelFe effc prædices propterea me tantb magis elFe religio-îùm. Si id male te habet,ingenue dicito. Cur fin-gisalium caufæ ftatum,de quo non agitur?Etfi hoc artis callidæfit, tarnen nihil agis. Nam fraus manifefta eft.Tu mihi magno fupercilio tuam do drinam oftentas. Atqui de ea non quæritur: ne-que tarnen nefeimus vnde earn hauleris. Tu liti-

gas

F R. B A L D V I N I.

gas de iis,de quibus inter nos lis nulla nunc eft.De iniuria,dequa queror, dicito : quam certèdoôlri-na nulla texerit. Et qua tandem vel cofcientia coram Deo, vel fronte coram hominibus, vbi fcis nullam elfe controuerliam , odiofè vis amp;nbsp;audes aliis perfuadere, efle maxim am: earn verb,quæ eft, aftutè diftimulas o bone l Si liæc maliciofa ca-lumnia non eft: quidmalitia, quid calumniafit, nefcio. Ad me quod attinet quia nullo modo potes negate, quod eft turpiftimum confiteri, erraffe te, cum calamum, tanquam haftam, iratus corripuifti : nihil dicere aliud potes,quam codem errore te, falfiim pro veto arripuiffe. Sed alij æfti-ment,qualis hie error fit,amp; iudicent,an non fit ho minis ( vt tuo verbo vtar ) abreptieij. Si qui mira-rife dicant, talemvirum hue eftedelapfum; eius eft caufam veram dicere, quæ eum tarn indigne commouerit: ego quam fcio, eius honoris caufa nunc no dica. Immane eft,fine vllaprobabili cau-fa,fineerroris vllaiufta excufatione, tantum odij animo concepifte atq; ore euomuiffe, vbi tantum amoris antea efte videbatur. Neque foEim eft hoc trifte miraculumfquod Auguftinus ad Hierony-mumfcripfit)fed magis atque magis prodigio-fumeftefuroremagnofeent, qui rérecla reputa-bunt via. Sed bonos omnes obteftabor,vt religio-fè mecum hie cofiderent, quod verum amp;nbsp;vtilc eft. Patitur Deus magnos fæpe viros turpiftime labi,vc

H iiij

^4 jDE fam. libel, com.

quos multis ingenij aut doôlrinæ donis inftruxir, homines tame eflefciamus,quos alioqui Angelos fortafle aliquos infana fuperftitione elfe fingere-mus. Verùmcùm eorû deîida fugiemus, nepro-pterea fimul abiiciamus, quæ alioqui ab iis reôlè amp;nbsp;intégré tradita funt : neque propter vitia, virtu-tes quoqueoderimus; denique aliud elfe hominem , aliud religionem meminerimus ( efle enim res diuerlàs ) amp;nbsp;cùm pietatis perpetuæ eaufam, quæ Chriilum auôlorem habet,non homines,co-ftanter tuebimur : hominû (vt molliflimè loquar) vanitatem agnofcamus atque deploremus.Huius vanitatis exemplû amp;nbsp;fingulare illuftre,cuius ad omnêpofleritaté triïlis fempiterna fortafle memoria extabit, propofuit nunc Deus .Sedvt eo in-firmitatis humanç exéplo admoniti criflasdemit-temusjficamp;nosmifereat communis miferiæatque coecitatis. Ergo etflnon reculem,æquos ludi-Ges,audita vtraque parce, amp;nbsp;caufà cognica, pronû-ciare,quidlibelli amp;nbsp;famofl,amp;atrocis,amp;: falîi,amp; na fub{cripti,amp; in vulgus lparfi,au£tor mereaturme-que tam fim ignauus, quin pati poflîm, vt quam quis mihi labem afpergere indigné voluit,eam læ-bendo atque reforbendo detergatr tarnen aliam pœnam non depofco:amp; conuiciatoris ( vt Lex ait) inconfulto calori veniam dari, nullâmque vel minimam infamiæ notam illi rependi peto ; atque ^vt magnis aliis in rebus falua eius auétoritas ht, vbi

eanon

F R. B A L D V I N I.

ca non abutetur,etiam poftulozquanquam vt non abntatur, rcprimentlam huius hominis ferociain efle oculaci homines fentiat, qui quo alioqui fub-tiliter ilia erupat,profpiciunt.Sed(quocl fine Reip. fraude fiat) quod ad me actinet, cofitenti amp;nbsp;poeni-tcticupio fimulremitti Legëpublicæ

quam leueritas Ecclefiafticæ diiciplina: nunc illi præicriberet. Denique Deum Opt. Max, precor, non modó huic vt peccato ignofcat, fed etiam e-gregium virum cótineat, ne deinceps tale aliquid admittat,necæcis afiedibus nimiumindulgeat: vt me milTum faciat,qui illi omnia remittome ftu-dia mea meliora perturber, quæ illius confiliis nó obftant. Satis holliumhabet, cum quibus cógre-diatur amp;nbsp;fe exerceat: amp;nbsp;ego fatis aliunde habeo moleftiarum, qua? me vexent. Ne me fiudiofum pacis,amp; ad nullam rem minus,quam ad hæc bella natum,cogat inuitum adifta, quæfugio, miferri-ma certamina:ex quibus,quicunque fit cxitus, redire non poirumus,nifi deteriores.-quia in iis cha-ritas lædatur, fine qua religionem didici,amp; fentio confifiere non polfe; neq^ video fi quis nunc con-remnat illam veteris poëta? vocem, Vlterius ne rede odiis ? qui effugere poflit diuinum fulmen, ad-uerfus eos editum, qui fratrem oderunt, amp;nbsp;male-didisvelutiiugulant. Neque profeóló minus e-rit ficarius ftylus,quam enfis. Saltern nobis in mc-tem veniat, quodHieronymus contra Rufinum,

éë DE TAM. LIBEL. COM.

Procul ( in-quit ) fit â moribus Chriftianis, vt fine gladiOjVoluntate fint homiciclæ i quofique ad Au-guftinum, Hæretici ( ait ) quos gladio nequeunt, voto interficiunt. Vtinam tarn crudele votum a-tiorum non fit quam hæreticorum.Sed fi ingenio-læ calumniæ,amp; hominum fuis odiis indulgetium diris cupiditatibus nullus occurrat, quid fiet ? lu-uatnunc ex antiquitatis memoria repetere nobile exemplum_,in quo definam,fi in eo tacite often-dero,quid hoc tempore cauendu fit.Arriani Chry fbftomu,quern abs fuahærefi ôc hótione alienum efiefentiebant, more fuo crudeliterexagitarunt-Id in illrs minime infolens erat.Sed illud nimis indignum fuit^quod quidam bonarum alioqui partium, antiftites , iique amp;nbsp;dodifiimi Sgt;c præflantifii-mi , nempe Epipnanius amp;nbsp;Tbeopbilus Alexan-drinus,eundem Chryfoftomum non minus vexa-runt,quafi ab Arriano dogmate no abhorrentem;

interea,vt eum eiiceret, cum ipfis etiam Arria-ms prope conlpirarunt. Cur ita ? Quia eum pri-uatim oderant. Sed cur oderant? Quia inuide-bantjVel fuis eum luminibus officere putabant. Quid verb prætexebant ? Eum lubenter legere lU broaOrigenis : Origenem autem effe fuipeélum^ cum quidem Arriani iam fe appellarent Origeni-ftas. En quo trâfuerfos homines rapiunt mail affe-blus : qui etiam cum nulla religionc retineri pof. fimt^religionis ftudio incitarifeiimulat?Quid ve*

r.o

F R. B A L D V I N I.

rbfiet,fi tam fubcilibus infidiis cæci indices ap-pIaudant?Non debit Theophilus, donee Chryfo-llomum, quo iure qua iniuria exterminarit, cum tarnen Hieronymum defenderet non diffimili ca-lumnia iaólatum. Quinimb cum propter Ori-^enicorum librorum lebtionem Chryfoftomum tarn valde exagitaflet, amp;nbsp;vt eorum leólione omnibus interdiceretur,tantopere contendiiïet, iple ta eosrtudiofe iegebat, vreo nomine btaccuiatus. Accufatus autem refpodit, quod Chryfollomum refpondere,nó patiebatur:feie flores legerein fpi-netis. Sic quod in alieno faóho damnabatjauda-bat in fuo. Tan turn ab efl;, vt qu od ius in alios fl;a-tuerat,eodem ipfe iure vti vellet. Sed iterum dico: tarn iniuflis hominum afledibus reflllere Leges lt;lebent.

FINIS.