Wegens onderzoek aan deze collectie is bij deze boeken ook de volledige buitenkant gescand. De hierna volgende scans zijn in volgorde waarop ze getoond worden:

Due to research concerning this collection the outside of these books has been scanned in full. The following scans are, in order of appearance:

THcolögia

Octavo n’. 457/

Auw iffuaéW lt;za ggroi-j-jj^ BSn*'â’‘|M»b'Mr^îêp^”^ jRw quot;'(roo/IV^tyuIlfpSf^ ï® w^tVfcw An^^urfUiuÏquot;*

-u^ 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

jrsri *► nbsp;nbsp;nbsp;« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■’^’’^

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-

,‘U

J L fi ■■ ^'V1-'**l^^f^ k^.vlyv

Uh V ^4-' '(-/h ü t''/*'

Corte ?)etancwo0rbmgßc/ofc ©(fd;evmin^bc t»ev Con/ fegten oft beântentfîè beo (gbeloofö bcf ^brtfïelqcècc nbctneintenvanàittwerpett Î)cr2tufeborc^ff^)cr(lonfefetfrt focßc= öaen/ fcgeiiÇet ^öennnutj ©c^mipa 6occf QBifftdmt iinamp;ani van örecF't I ^èiffebe»? ( S^ituletenuê ) van Otucronnrtöe.

»nannen nempt V feinen roaer aen ^efe menfdben ! wat 0V»j bocn fuit ctc-tf n be nu |c£50e icE v I laet aff van befe nieiu fi^en/enlactfevare»/ 10 bentaebt/oft bet wercF van ben inenfcbcn / foo falt onlt; ber^aen/tnaer ift van (ßobtfoo en conbÉ 0bqt niet vetb rucFeirep bat gbij Wet öbeuonben en worbt aie bic te«

toÉ aîIcK ^ln'jlcn ^rocöeró lt;nî)c lt;Suß(r61 alonnnc »crfiroijf / 6c= «auî cnöc vcrörucft t omfKt lt;^= Mang((wn3cfw€6n|ii t cnlgt;lt; bcfmffnilfe Der waer^eif.

e- ?î 3 s e' ertikVREDBySalicheyt Gefontheyt der zielen ende des liJuems, Vertrooliin' ^h'è J« H . G HE EST-, Sterc'kheyt,ende'Vclftan-i-dicheyt inde bekinde^lterheyt, ende allesgoets Vcrleene v A LLEN,GC D T den hemelfche VADERE {ftWlESVAl CHRISTVAT zijnen tienen SON E,ónfen Heere, Amen, Alderliejffle Broeders tn V H R I S T O I

S v,ende onfe lidtmacten in zijn aldcrheylichjîe lichacm zerr fchoone ende Salichlijck ferijft den heylighen Apoßr! Eetrits tßt den Çhriftenen in allen tandden, om der^aerheytyeiHe verflroyt, heur vennaenede het Cruijs niet aUeen verdut' dichhjckjfnaer oock metgrooter büjf hap ende vvetigbt te verdracgben: hij jf recktalzr^o,

a Fct.4.b,u, Miÿn Alierlieflße tn loet v die hitte ( die ouercotmpt ) nie/ vrempt ftjn, op datghij oder focht 'wordt, als oft 'ey et felfiems ouer^tMemc : l/üer verheugt v,dlt;itghij met Chrißo lijdet, op ddtghij oock ter tijt der openbaringhe zÿnder heerl^ckheyt, vreughde endeghenoechte bebbë tneught. Salich fift ghij, veaneerghij verfnutet quot;wordt om den nacm Chrißi. 'ispunt den Ghccß, die eenGheeäder heerlijckheytend:Godtsis^ ruü op v:bij haer is hifghelaßert, ntder bij v ü gheprefen: maer niemant onder v en lij de als een moorder,oß dief, oft mifdader, oft die in een vreempt amptgrijpt. lAaer Ujdet hij als een Chrißen,zoo en febamehijhentniet,nuer hij eere Godt inderfaeken. quot;i^xtdnt het is tijt, dat bet oordeel beginne, aendenhuijfe Godtstende iSi dattettenyerßen ata ans begint, vat vUt dan daer voor een eyndevorden met dien, die den Eiiangelio Godtsniet en gheloouen fende iâdat die Rechtucerdighe nauvelijck behoudê wordt, ' waer wilt den gocUloofen ende den fondaer ver' fchijneniDaerom,diedaerlijden nae denwiüe Godts,die füllen hem haer zielen beuc' len, als den ghetrouwen fchepper, ingoedenwercken^

TEN is niet 'wtUmogbelijckLieue'Rroeclers ( midts cranckheyt des vleefch, ende menigher-ley becoringbedes duijuels ) ghij en fuit ’edder ttene zeer ßoote,beroert 'wordë, ende bedroeft fijn ,deur rerfcbeydcnper^ckelë,bällinckfchäp pen, ende dien naeruolgbendegroote fcbade ëde rerdriet, die yfekke ons aHeene ont de reyne Re ligie iefu, ChrißitoecoementlJldernocbuns më moet ghedinclië, dat het den kinderë Godts toe' behoort, meer taenfcboweeen cpGodtden hc' melfchenVader,ende zijn hey’ieh'ÿ(gt;oort,ende daertoebent metaUderneerßicbeyt teßhicken Ç rerachtende het rafen des Satans, ende des XfC' reis, met allen xxeedom ende abinde, daer nyt fpruytende ) die toehoemede Sa'icheyt taenmerf ken, heinindeniîeere tevertrooßenende tCi^er beiigben.

^ant aengifien ( als bet itytuerearcn rat Chri ßi Paulus ans zeer neerßieb xçrmaent'jDatallen Scrifft ons tot dien eynde Goddelijcngegbeaen is, dat zij lt;gt;ns vande ‘i\eaerbeyt leere, éde cndtT' •(vijfe,cnde oock in dlijden rertrooße, op dat xeij deur rerduldicheyt, ende frooH (fer Scrißt, hope hebben mochte, ende bet eewich leuen rer crijghen : Daeromme dit licht nitgheßelt fi/nde roer onfe voeten, xoo laet het ßlfße oock nu, endeomdefe uxve tegenxeoordighe benautheyt te vertrooßen aenmercken ende naeruclghen.

Te/t yerllë, zoo dit als een vaft fundamêty alles 'iwrnemens ettde handels, dat yeij alltift neerflelijck onderfoecken,oftonfe fachen ende affèyren ooch recht fijn, endeGodtaenghenaë : ïyaeromme ^soo moetghij oock nu, ende in defê tegenveoordigben handel, vlietick uyt dveoort der iagt;aerhcyt bekinnen, oftgh^lieden ooek om die oprechte Religie lijdet, oft ( drvelche Godt verheude ) om eenigbedeelicke, groue dolinghê, oft oock om eenighe uytrcendighe boofe fèyten.

^ant zeer fijn ff recht Petrui, als vptj corts gehoort hebben, datmen hem behoort te 'waclu ten dafwijniet en lijden als mifdadighe, ende iefmet ftjnde met eenighe gröuefluchen,ende als ■weerdieb fijnde, alfulche, ende ooch meer' der ftraffe ende lijden.

?lt;poorwer,:5;oo rele als ons kiimelijck is: ghijlieden die\naeruolght die ia:aerachtighc Reli gieCbrißi, ende der Conßfftenvan Aufborgh fijt toegedaen, hebt v met aller voerfichticheyt ghewacht ende onthoudê, dat ghijlieden in defe handel der Religiën vnietontgaen en hebt, oft teghen die Ouerheyt, oftteghen wvcennaeflen: Dxeelch ghenoechfaemlijckgbetuijgen niet aUeë het Contrail ende andere openbaere Aden ende Sertften, maer oock het laetfteghetuijgenis inde Afffcheyt vanden Magiflraetende ouerheyt gC' gheuett in tvçrtrechen der teeraers t der Gede-

Zoo wie als oock aengaet de fuijuerheyt der Keligien, ende des ghelooffshct xeeltkeghijlien aencleeffi^ :5:oo hopen •wij dat ghijaUe uyt der H. Scriffi, die daer Goddelijck ingegheuen is alzoo 'eerfiliert fijfranhaere waerbeyt:datter niemant onder ulieden fij, die daer aen trdjfjvlt, oft hemdaermede eenichfins ^uelt.

Ende om meer ver/lerdi te ■worde inde bekin' de ende eens aenghenomene ^aerheyt ,zoofal ulien zeer behnlpich fijn het lefen van defe tvvee Apologie, deen tegen Lindanum ,en dander tegi Tiletanum gefcreuen : uyt de'welckeghij merc' kelijck fuit moeghen bekinnen, hoe dat onfe -wC' derfeggers, hoe •wel zij van gheleertheyt ende groot ver/landt hooghe vermaertftjn, ende met alder neer/licheytgheaerbeythebben tegen die Confrßie ende bekinteniße des ghelooffs : noch tans en hebben zdj niet z^hers, noch yet vadis uyt des H. Eijbels fcriften connen bijgebringen, dat zij metter waerheyt het alder minße ftuck oft de cleynße Sententie fanden contât •wederteggë, veel te min van eenighe grouc dwalingben ouer •vpinnen.

Kaer meer ter cotrarien, haerliedégrowwelë der verwoeßingen, quot;Wtur affZfj fcrißelijck inde Conßßie,ende vandenPredicanten mondelijck end( ttKttfvflemmenfijn befchuldichtgetveeä :

die quot;worde« nu metterddet, verdoemetijek ende ^eruloeckt beuondë. zocr dat het te vergheefs if, dat haer fulcke mannen quot;willenbehulpich fijn: metfulcken neerjiicheyt ,zoogrooten aerbeyt, endç van zoo hooghe gheleertheyt.

Nu dit ftndament gheleyt fijnde, datghijliê uyt Godts^woort ghewijfelijck quot;weet, datghij niet en lijdt als mifiadigite ende guaetdoenders, oft met eenighegrouedolinghen befmetfijnde, maeraUeen als CbriHenen : ende dat ulien vijau' den ende veruolgers ulien tegen fijn,als naeruol ghers der valfcher B^eligicn : zoo ill voorwaer zeer licht met oprechte, ende gheweldighe ver^ trooftingen,ulicder herten ende ghemoet te ver' flereken, tegen aÜenaenfloot ende vierighe pijlê ( van menighe en verfcheyen dro eue gedachten ) des Satans.

'iwant ulien u hinnelijckÇ deur Godtsgenade), datdefedinghen ulien met toe en coemen,deur eenichgeuaü, ofl aüeene deur des duijuels boof heyt, ende bedroch : ma er oock tfamen deur die toelaetinghe ende goede bewillinghe uxeer alder genaedichflen heinclfchen Vader : den quot;Wekken ghij alle gehoorfaemheytfchuldich fijt,niet aÜeé in defe dingen, maer oock in veel meerder ende bitterder verdriet ende lij den :iae behoort het felue oockgeyvillich te doene, indiëghij emmers hem lieff'hebt, en vangantfeher herten bemint.

Dderomme en laet ditgheenßns in wveer herten coemen, ddtghij defc dingen lijden foudt, all oft Godt daer niet ajf en wiße, mlt;tcr fliep ende en vrarghde naer alien aÜinde niet : ^ant dcbe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uva. ,

hoeder Ifrahels enßaept noch enßuijmert niet : DieoockdUe dehayren onshooffsgbeteltheefi M2t.to.eL;3^ endeneerftelijck bewaert. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;l~ue.,it,MS

Ende niet alleenezoo en weet Godt alle defe d:iigen, ende laet bet deur zijn Goddelijck »»oor nemen, ende goeden ractgefchien : maer heuet oock alzoo gefcbielit randen beginne des werels ^at niet allee zijnen Sone deur verfinaetheyt ëde dalder bitterfte lijden moefte vereert ende verhc' p ucn worden ende coemen in zijns Vaders rijck : Maeroock dat alle godtvruchtighe, die zijn Ic' hensßjn, hemghelijekworden, op datzijoock RomS. f.z^, met hem mochten verbenen worden. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c.i7.z.U(ir,i.

Zoo wilt dan behinnen dat dit uiten ftrijt is^ ulië vander eewicheyt voorßen en geordineert, Dat alle die godtvruchtich willen leuen in Chri' i,Tim.j.b.w fio ïefu, die moeten veruolginghe lijden : Item, Die chrißum uyler herten willen naeruolghen, die moeten oock nootwendichlijck haer Cruijce Mat.i6,d.ï4. draeghen,Iae oockhaerfeluen verloochenen, ende aUes wat hem aengaet, en hem op dalder neerßichße tot het lijden bereyden.

Aenmercktoock [alsdenfeluenPetrus ver' ;.c.sgt;. /naenODat uwe mebroedersaÜede werelt deure

eucnddtfelue Cruijsendebeproeuinghe lillen, ï«a;fh.8,d.i}. dlt;it ghijlieden lijdt : ^ndc geleden hebben vani feb nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- Daeromme en wilt ulieden

gheen beter conditie wenfchen bauen het deel aller îîeylighen van het beginfel des werclsaene, ntaer weeil te vrede met het deel dwelckgemey» is, dUen uytuercoernen Godts.

imiter meer laet ulië het lijdenden de heerlijcke exempelen derghetuijgenChrifli, tot volfiandie heyt verwecken, Gbij hebt voorwaer ( deur de ghenaede Godts) ontaüijcke vele exempelen van V eygen volck ende mebroedcrs, die om de glo' ~ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rie ChrifU, en de de bekinteniße der ^aerheyt,

in uliedenLanden, vroemelijckendevolftandich iic dootgeleden hebben. Daerommcßet toe dat ghij van haer loffèlijcke exempelen gheenfins aff' en xvijckt, oft anders voorwaer fouden zijlieden d^’^U‘a.c.4.1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oordeels uwe befchuldighers »oor

Dcfe voorß redenen ende oorfaecken die w^ nu verhaelt hebben, die behoorden voorwaer te beweghen allen verflandigen, te weten den goe^ den wiHe ende het bestel Godts, het beroep ende - uliedenßrijt waer toe ghij gheroepen ßjt, Item tgemeyn deel des lijdês dergantfcherghemeyntë Godts, en aüer godtfaliger, ende daer en botten die loffèlijcke ende heerlijcke exëmpelë der vroe

Itter ende volflandigher fUartehers Chriftittttder nochtdnf yvilt oockghcdincken, ende met aller necrjiicheyt ouerlegghen, die groote onf^treke-lijcke vrucht ende oorboor, die dier volgen fal tot uliedc, tot andere ,ldetot Godt felue, uyt dit ulien Cruijs ende l!iien,indientghtjt etnert ver' duldichlijckende godt/alichlifçk lijdt.

TEN yerjicn, Alle die de iecaerheyt bel^dtt ende zijn Cruijs vcrduldich verdraeght, die',be-gt;‘ houdthein feilten een goede Confcicntie, yvant hei herte is hem gherull, dat hij( defe faekc aen giende) zijn ojfitie vel en ghctrouvecHjck vol bracht heejt ende Godegehoorfaerngevoeeilis: dscr ter contrarien, de ghene die deur onuerdul' dicheyt des lijdens de 'ieeaerheyt verloochenen oft niet vroemelijeh en belijden,die behaelett haer feinen dier uyte -weedommen, pijninghen, verfcrickinghen ,êde eeveighe vertyfifjelinghe.

N« ee« gherufl Herte ende Confeientie ( als Saloinonfeytyisals eendaghelijckfche,ghedue righe, vroelijcke maeltijt : ende ter contrarien. Een quade confeientie, is dien 'l^orm ctltijts in-r xcendich het herle omknaegende.

3. .Die (tlzoo verduldich fijn in hier Cruijs en bekinteniße der iwaerheyl, die ontvlien die aller meefle, eeyvighe pijnen, die Godb dreyght den , ghenen die hem verloochenen ende verfaeken: [eggende, Dat hij haer oock verfaeken fal voor

Mî«.io.c tî. zijnen hemelfchen VaJerenJeJeit H.Ingeten : xTiœîiSji. dietijtelijeke, die welche dickxeilsdeÇe Apoftiten, ende verloochende Chriflen oockin dit leuc toecoemen, Wiinttenisgheen lichtueer dich, verachtelijck dreyghement, dit de Heere ernflelijck/jgt;reckt,T)iit dieghetie die niet en willê Kbtt.c6,i,ii ia/derheyt belijden, miter het Crnijs vlieende, baere fielen behouden, die foudenfi; verliefen. Ende ter contritrien. Alfigt;od4enighe exempelen beeffimen oock binnen ons ghedincken moegen

Ocqiiotxtät lt;(enfcbouvigt;eninErincifico$per4,ende tneeran die welckcfijn oftrafende geworden, oft luUcó nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hebben huer feluë het leuëgbenomc, oft fijn dn^

hoer etc betninnc:4lfoo m^ch aÿe gedtvruchtich herte iader ‘waerhfyt feggen diitquot;woort Chrifli : r0»n.4.lt;I.j4.

j .Die de idPderheyt belijdt ende daef 'Doer lij dende is die bevpdert hem feluen, zijnen mereoe ttielinghen, ende anderen, den hemelfchen Scl}at die hem toebetrout iSy rtaer aene dat hancht onfe, ende aüer godtrruchtiger menfehë falicheyt : ter contrarié diefé niet en belijden, die verliefen dc' fen alder hooghflen Schat, daermënieteofielijc kvsnochfaligershierin dejer ’wereltgehebben eri can, ende fonder de velckeniemantGodtsgenade, noch die eemge falicheyt en cä vertverué.

6. Die volßandich belijdt éde zijn Cruijs ver duldlch draeght, die heeft een groole oorfaeck ende bequaembeyt Godt te bidden te betrouwen ende hemin allen deughden te oeffènen: die wek ke deurfulckenmiddele ende oeßininghe, zeef wonderbaerlijcktoenemé enwaßen.VoorwOer (als Patdiu leert ) De droejfeniße ende het lijden brenght verduldicheyt voort, éde verduldichcyt trenght beproeuinge, enbe bepfoeuinge brëght hope,éde de hope en laet niet tefchade wórden: tnaer vercreghë hebbende hetgóet ende die ver-loßinghe, die welche de menfeh beghëërde : be-tteßieht ende verßerckt in hë zeer wonderbaer-lijck hetgbemoet, ende alle gheeßelijekegauen

Indergodtfiligher herten : maer ter contrArien die deur de bekinteniße ende verduldicheyt zijn gAuen niet ë oejfent, die verliet hetghene oock ttdt hij quAlicken te voren gehadt heeft, ende Luc,ij.c.x6, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ghebruijckt : ende wordtalzoo aller

verlaet oitizijnsNaems Wille, die fxltboiiderjèu Mar.i«.c.5». dich weder ontfingben : ende datfomwijlë oock leuen. Exempel in lob. iagt;ant Godt die

reeet de zijne oock in dit leuen te feghe/ien, ende, te tnaecken ,Diit de ghcite die om zijnent ■wille ddt f elfde weder rinden : En i.Sua,i.e.io. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i weder teeerë. Ue voorWiic»*

hij maeckt ddt hier fut, ende ghefùchce ghehe prii.}7.c z6. fieiiijt xeordt : Als Dauid feyt. •

ifiRen 'oroanelifck foor dielfpiierheytiïiedoot aenueerden: dder oockonder deHcydcnen eenè ghegeweü fijn, die om een eleyn ghexvin ,ont v«Mar!;.Ci« jprijseneere, endedemeluAert des Vaderlants Zeergheerne endeghewiBich heerlenen ghc' Wteght hebben f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, j

9. Paulus ghetuijght, Dat ofe droeffènife die tijtlijck ende licht ts, bringht voort een toe koemende, eevoighc, ende bauen aUen maten ghexvichtigeheerlijckheyt.Ende op een ander plaetfe zoo feyt hij : Dat het lijden va defer tijt, niet \veerdich en fij der heerlijckheyt, die in ons in het ander leuen, falveropenbaert worden. Dic Vleerelefus ff reckt oock,Datbij denghc' nen dse hem hier bekinnen ende belijden, oock Voor zijnen hemeljchen Vader bekinnen fal.

Eeloeft daer en bauen, Pathijt haerheerlijck Mif.ifb.ï» verghelden fal, die hier wel ende getrouweUjck gehandelt endegrootewinninghe gedaëhebbê..

Jaeoock Daniel feyt, Dat zij biincken füllen ais , 1 .. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j 1 I til ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Danlii.b.ij

TenLetßen,liet Cruijs verduldichlijck ghe draeghen, ende onfe bekinteniße vroemelijck gedaen, maeckt op dalder hooghfle heerlijck dé hemelfhenVader, endezijnen alderkcfjien Sone: ende ter contrarien, het ouerwint, ends maeckt ter fchanden diegcdtlocfe Vervolghcrs „ ende verleyers : ende oock dcnDuyuel metallen poorteit

poorten der hellen. Oock de volflan^ighe be^tn teniße ende tCruijs van een ofi vele menßhen, t Wrfccàt dauer zeer vele verweckt worden om Godt te vreefen,hem te eeren, telouen ende hem oprecht te dienè. Dwelck een zoo grooten loia».i7Ai, if,datmen hier opder aerden gheen meer der gehebben enkan, noch ooch inden Hemel gheen Creature verwcruen, noch oockyemant anders gheuen en kan.

Laet dan ( Alderlieffle BroeJerï inden Heê' re ) defe trejfelijckc faecken, ende on^tcke-lijcke goeden, degroote vruchten der bekintc' nißen ende des Cruijces » verweckendatghif het Cruijs ende de bekinteniße déritpaerheyti niet allee verduldichlijck ,maer oock met vreugh den verdracght. ^ilt oockgrootelijck daneken Godt hen hemelfchen Vader, die ulië weer dich FhBp I b X gemaeckt heeft nietaUeene datghijlienghèloouè ' foudt in zijnen Sone ïefum Chrißum: maer oock om zijnent wille lijden. Als oock voortijts de A^o.s.t.4z. Apoßeten haer verheughden en vrolijck ginghê van hetaenßcht des raets, dat zij weerdich ghe weellwaerenfOmzijns t^aemswille verfmaet' heyt te lijden.

Voort zooeeßoockvannoode datghijliedê V wacht van aUen anderen dingbë die oprechte Godtfalicheyt eenichßns hinderlijck ßjndetAls daerfijn tenyerßendiegrouwele des AntichriH endë

enJe andered'waelinghë endeVerleyers,?eigt;eder doopers, Sacr amen tier ders, ende meerandere: •Waarvan aldaer by ulieden een grootgetaU ii.

Daeromme -weefi vroem van herten inden Heere, en quot;wilt uliedë -waepenen ende verfterekë metdiegheeflelijckeiwaepenen die Fauliistottë Fphefien voorßelt : Maer voor al metten S^weer de des Ghee/ts, ende den Schilt des Gheloofs, tC' gtnaütn mfcrnijen des SutMS, zijn liflighe den ftooten, ende sgt;ierighe pijlen.

Dock va/l in therte prinfe, D4t Godt die getreu is, ulten niet en fal laeten becoren bauen ulieden vermoeghen, •want hij quot;weet met de beco yinghe eenen deurganck tegheuen,ende een eyn de te maecken, op dat ghijlieden mocht •weder fiaen. Hij vuert felueden Crijgh zander Ghc' meynten : deur zijn xconderlijcke 'i»ijfbeyt yer^ ßmdel de zijne nederleydende totter hellen, ede enje 'eijanden verheffende, ?:oo dat zijpeden Lt' eken ende haer verheughen, maer •wijlieden fijn iroeuich, fcreyen, fuchten ende •weenen. D4/» tot dier oorfaekc verheffi h^ heurïien(,alfoo bij Rom. 9, b.tgt; van Pharao jj}reckt) op dat hij in heurlièzijtt Wrfcfct bewijfe.

quot;Daeromme “wilt oock vafielijck betrouvpen : dat wij naei- een •weynich tijts hem 'wederom ffen fuUen ,a[zoo datottfe droefheyt ende fcreyen in blijfchap veranderen fal: Iwant vele exempelen

onfer ti/t, vän alfulcke bfproeuinghenen ntäc^t der dtiyßerniße, moeghen onsdaeraff ouerrloe.’ dighe bexfijCinghe geuen.

ixiltuliea oock oejßcnen op ddder neerftich fte inde H .Scrifiuere, ende andere oprechte,god delijcke Scrtfien : Op dat ghij deitr die ondervcif om. tj,a.4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rertrooftingheder Scriß hope btbbé

Leeß ende ouerleght cock die Vermaeninghe totten gbebede, die uliedsn terßcnt int beginfet voorgeleyt xvas, inde xtelckeghiflieden niet'wey nighe ßucken rinden en fuit, cm defen gbeeße lij eken ßrijt beter te volbringhen : Suit oock ont ßeken 'worden tol hetghebedtdesgheloofs, het welcke d’aider Saliibße is datghijgedoen cent, fcwobi I, s. y ’iwantdicrdeurefuldij fmeeckende ende bidden' de rerweruen aüen goet,vanden hentelfchen, alder ghenaedichßen Vader.

Die Heere lefits Chrißus'wiÜ v aHenmef zij nen H. Ghceß regeren, ende de verßroyde ghe meynte, ende den dienß des ^eeoortsgenaedclifck wederkeer en en vernieuwen : Ende en wilt daer aen gkeenjins twijfelen ,'maer meer het feine met vierigergebeden ède traenkens, (onder ophoude i.Qot.i. j.j begbercn, van hem die een Vader is aller ghenae den, ende een Godl alles trooßes.

Hij heeft bet felue dickwils gedaen hier voor tijts, ende oock in onfe tijden, bij fait fonder twijfel

C-wijfeloocknu doenjndièvpif^iet op en boude hem vierichlijck fdenroepen ende te bidden, zoo dat reif dan met der rraerhcy t moehtm feggen, dat defe zijne beloefteniße volbracht jij :‘tsee' dcrom een xceynich tijts^ ende ghij fuit mij fieitf foïa.i6.b,t7 op dat uliè droefheyt in blijfchap Verändere, ge li]ck een Vrouwe baer verbUjt ende verheught { ontßaegc fijnde van aSepijne ende weemoedic beytdesaerbeytf) vanhaeriief hintd^welck ter Wer el t geboren is.

Godt aller ghenaeden die ons geroepen beeft iot zijnder eewigher Heerlijcldtcyt in Chrtjlo iefu^ die felue fal v{ghij die eenen cleynen tijt lijdt quot;) volbereyden, ßcrcken, crachtich maeckê ende gronden : Hem ƒ/ƒ Here ende Macht van eC' yticbeyt tot eewieheyt : AMEN,

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dienßighe dienaers , ende

Q? e 3Î 2€ -57 Qï? -O £gt; 9ï = ï)tng^c/oft Q5ffcljcrnnnlt;36f öcr ^on fehlen I üft bcfintnitlfc bfs

ER ‘rt’^'kntù/(fe2lt;Pcreîi(»(lt;» loan.ix. j.»lt; nacre.frincegeregneerc enge dreucj'ijnde'iraeft ede‘vc’oedt te gë Godt, endezeer [yrierlijdi _______en dllcdichlijck valt, nietdüeê in zijn eyghen tijttelijcke verderfj-cniße, Mdcr oock inde eemghe verdoemeniße : Ter 'cdjleii oock dat ecycgelijck deur blinde dwelinghcge^ trocken ende gelackt wordt van zijn cygenwcl lujiicheyt: De foiamighe gantjeb ende geheel

de 14. d. 50

10641. C.}{

Godt verghetende ende op deenfijde flcUcndc^ oft vermetelijek rdïfche Religiën en godtsdicn^’ ßen naeruolgende : Hier en tu/chen 5;oo loept int ronde den Sone Godts, in een ootmoedighe, Sap.tf. e, ir ■vcr/switeyeïegeddête, rgt;oibringëde de hootfehap des Hemclfchen Vaders : Allen menfehen rriède' lijcR roepende ende noeyende, maer nochtans buc{ i .t »» hem ferkiefende ende verfaemelcde uytgantfch bet tttcnfchelijck geflachte eenighe toehoorders

it VERANtWOORDINGE DER endedifnae« des HemelfchenVaders: ende die del ende veracht voor de^erelt, uyt Pfaim.s. a,î yviensmont (als uyt dcn mont der G»figt;rekender Mat, 11. b.tó ende der fuygelinghen ) bij hem filucn opricbte een cracbltch,gevreldich P,}jck,tot ^^de eere zijns alderkeylichfiéüaës..

Tw voorw4cr een jyvonderlijck yverck,dat :too zeer vele gelegben is inde ^svaerheyt ende hier getuijgeniße :?;oo dat den Sone Godti hem df ^iictheyt, ende eenen Coninck der fseaerheyt belijdt:als oock hij noempt^wilt i.Tim.;.c.i4 f^de gebiedt^ datzijnGhemeynte eenenPilaer f'Pisndament,endeVafiicheytder'jseaerheyt. Zoo behoort dan de ChrifielijckeGhemcyn F9m.jo.h,g nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hemelfchejfvaerheyttdlonune le vueren,

Micea». lt;141 iifrconiJigfcen ende te belijden : niet die de tne/ifchen hoegroot, wijs ede heylich die oocli tnoegëgheweeli fijn,gedicht éde verfiertbebbë lom.i,b,i8 marrJieden SoneGodts felueuytdenfchootdes

Hcinelfchen Vaden voortgebracht heeft tende die Jen Vader deur den mont der H. Propheten ende der fiipofielen : ïae oock deur den montra zijnen alderîieffien Sone feilte gejfroken heeft ; Ende^fiiedenH.Gheeü, indeH. Scrift tot een eevpige ghedachienifie ende onderhoudinge der ixgt;aerheyt, deur een rtonderbaerlijckevoorfich ticheyt ende goetbeyt^ veropenbaert ende vet' Çegelt heeft.

Na Godt die be toe ft defe tceringhe der ^ierbeyt (hoe’welzij heel verdchtende mach teloos fchijnt) fulcken crdcht, zoo ddt hij deur huer een tmft-icheyt ende ^excultrijck ßtnderen ende oprichten “wilt tegen zijnen rijundcn : ?d~ zoo dtt hij ten letjien oueryeinnen ende rerniele Pfei.S- « î yeilt zijnen vijunt, ende den yeraeckghierigen, die hem fom'wijlen tegenßrijdt: Ende ter con-' trurien heur be’Wdcren ende befchermen, die de ,0.8.15 iwderheyt aenhanzc,ter glorié ende té eevigh é leucn,

Dderomme die Ghemeynte randen Sone Godts , die binnen Anfwerpen der Confrßien ranÄusborgh ts toegedacn, t’faanenmet heure Leeraers,naerden beuele des Soons Godts, ende Mjif?*. ‘’u» achtcruolgcnde huer beroep , heeft oock de felfl'îe Heinelfche’iwaerbeytdiezij (de H. Sert ft enderfoeckende ) vercregbett en gcract hadde, cnàe geloofi, oock metten monde, ende fcriftc-' lijck 'gillen belijden : s. Op dat zij eenen yegelijckrekenfchapgeuè fonde haersgelooffs: ï. Op dat zij haeré ouerften Coninck, eeveighé ,,,, Priejler, ende eenich Ouerhooft,déSone Godts, Apoip.c i-t'pemert met den Heme/Jcfcen VaJer ende denH.

3. Ende d4t zij oock hster naercocmelinghen achterlaeten foude een zeker Fundament ende Wdttiere der Leeringben , ende der oprechter

»4 verantwoordinge der Godtßtlicheyt^ tcgè den Antichrii}, éde dlierleÿ SeHen^iyvecelmghen ende Veruntfcbinghen.

Zoo ijjer dM uytgegien,in d'openbaer, ende met ghemeyn Confent, die Confißie, oft be’ij' dinghedes Gheloofi , ltem de Kerekordinänfte: op dàt de miniere haerder Rehgiê allen mcfchen Ppenbaerfijn fonde, ende niet en fanden fchijnè archUliichUjek ende bedriegelijch yet te rer-ßvUghen j oft te ï^erborghen, Als de Seüarifen pl'gen, ende de dreaelendegheeften,ntet die haer feinen qualickgheuoelen, ende fchuldich kitinç, tfaemen methaeren Verleyders,

Daer en bouè ißer oock in d*licht uytgegaen een Vermaninge totten ghebede, Item de Dac-ge’ijcl^che kuijshoudinghe , oft Cbriflelifcke huijsoeffininghe voorde Godtvreefende HuijS' vaders ende Quders çrc.

Ditiffomler allen tvpijßl vooreen fonderlin' gbe gaue Godts te bebinnen, dat bet l-icht der ivaerheyt, deur bet 'iicoort Godts ontßeken, i« «tii.y. b.if fuicheyifntaerde plaetfegeßelt isgevDeeft,dacrt allen menfehen , oock den minßen d'ier Ghc' meynten , ende der omligghender naerbueren voorgelicht heeft: Op dat zij bekinnen mochte hoe zdj Godt oprechtdienefouden, ende comme ten eewighen leuen.

Eph,ö,c.ixw jyefe claerfchijnende Kwr/è van Godtt ^oort t alße de Prince der duijßernißen niet en confie

confie verdraegen dat zi] int middel zijns rijcks, ende onder de fch^idwn'è des dooti ontfiekè Vds: Ifeefi met zijn ge ceoonelijcke praüijckiae ’weté deur Moordt ende Luegen, gefacht hier tonder' dru cken ende geheel uyt te bliißchen. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;°’''’

H'acrheyt verweckt, die hier emmers befielen fouden de felffic geheel te verdunckeren,met Confiighe Sophifierye, ende vilfche, boofich tighe redenen ende verkeeringhe der woorden:

... nbsp;nbsp;nbsp;1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f f A • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uwi Lue«n#

ftui ende Tilctann^ : rcäcr '^dn dut dejen in a Ld tijn tegen de Confißie gejercuen heeft, ende dat neerfiich genoech, op dat ick niet en fegge be driegelijck etde ontrouwclijck.

'Zoo vele dan als Tiletirntm belanght, wiens Pfoßät ipnd Scrift oockin dlLitijn wederleyt is die heeft by meß: iUen Sententien der Confßicn aettgeknab' belt ende met ffottwoorden brftaen die geheel te verdrucken, Ide hij heeft zijne woordê eeni~ ghe veruegegheuen, enfehijnt voorwaer wat bij te bringen : tJiaer nochtans isïdatmen zijne woorden neerfiich aenmerekt, en daernae cock onfe Sententie, Item wiltmen oockdenfien zijn bcdroch dwelck hij gebruyckt heeft indegetuy' genißen der itcderheyt te verffiotten, ende hier Licht te verduyfieren ; lil datmen cock vüetich onderfoecktdiegetuygenißen die h^ ?:oo uyt de

tg VERANTWOORDINGE DER Scrift, als Je Vaders otrownelijck voorthringht ^nde die inden grodt veeght veiier uyt zij voort gebracht fijn : Zoo p/jwê in Je r yvderheyt beuiit' den dat hij niet treffelijcksder Conjeßien van Antwerpen en heeft connen tegenßeüen, mdex heeftfe bijaüe die oprecht ende cnpartijich oor-deelen wiUen , meer beueftichl dan wederleyt.

Den anderen Lindanus genoempt, die heeft meer eenVenijnich Schimpboeck, dan eenighe treffelijcke Rejùtatie, oft ^ederlegginghe inde gemeyn Nederiantfche tale laeten uytgaen : lgt;ïaer wij hopë,dat deur defe Corte Veratwoor-dinghe, zijn valfche, lißight Conßen die hij in zijné boeck gebruijcht heeft,taemelick ontdeckt fijn,endedatheteygë Chiraet der Confeßic weder veropenbaert ende beueßichtfij, tegen zdjn vuijle cladden ende bevleckingë,Ende dat de He-melfche ?«igt;aerheyt,alle menfché dies te heerlijc^ her, blinekender, fchijnbierder,ende in meerder achtinghe geworden fij.

'i:^aer vanaUesdü den Chrißelijeken Lefer, naermaels dit Boexkcn gelefen ende deurßen hebbede, fehle beter fal moegé oordeelen,indien emmers hij het feljfie doe inde Vreefe des Heeré, ende met een vierighe liefde tot de “jwaerheyt :■ Ende dat htj in alles op dalder neerßichße, JU d.}? Scrift ouerlefende ende dearfoekende , bent htritedtslaegbe met bet Licht des Prophetifth

in ätt dal der duijilemtßen voorgeßelt, Sqgt;gt;6.cgt;ii« laet ons nu coentcn tot die Wrantvoordinghe.

! E N yerften zoo verhaft hij FotioB«4«®gt; dat die.Scribèten oft Autheurt ' d^voorfeyder Confcßie,haer tonrecht beroemen Caccoorde ______ren met die Confeßie van Auf' torgh,aengeßen zij In feße die voornempfte AT' tißkelen ende hoofrflucken vander Ausborgh' fcher Confrßie affgeweken fijn, die weleke hif terfiont veruolgeni verhaelt..

D’Y E R s T E Tegcnfpraecke is daerimte (feyt hij ) gelegen, di^t de Conßßie van Ant' Vyerpen alleen tveee Sacramenten telt, daer d’A' polcgia der Cotißß. van Ausbargh feyt datier drye fijn. Mit dit yerße Artißkel coemptocck oucreenhet derde, veaerinnehij 'wederom verhaelt dat d‘ Antwerpfche Confißtc de Ab folutie uyisluydt,uythetghctall der Sacramenten, die d’Ausborghfche Conßß. onder de Sacramenten rekent. ANTVVOORDEt

Ddt de voorfeyde Conßßie daerinne nieten flrifdt, tnet de Confiß. van Ausborgh, ende diti l^indanns fulck uyt incliel boosheyt verfiert, it hieruytldijchelijck:

E nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;f A«twfrp/ê/jè Conßßie fcrÿft dlfoo van die

foiw.^6'' Sacramenten. De Sicnmenten noemen quot;wij uyt «ap.u. 'wendighe teeckenen, oft C^eremonien in der kercke, in yeelcbe bet woort tot den elemente bif gheuoeght^daer toe vanCbrillo ingejlelt fijn^ datfe ont niet aUeenUjck de ghetiaede Godts,ende de veelddeden Chrifti, betuijghcn oft bcteekenè, maerddt zijfe ons oock iiptgt;licerê,ofi toeeygenc, ende dat quot;wij ont oock defghelijcks deur de feilte met Godt verbinden,ende belouen fouden, dat •eeij dUe goet van hem allren verwachten ende foeckenfuUen. ALSVLCKEN Sacramenten fi/n VOORNEUIELY CK inden i-iieuwé Teßamete twee, het Doopjefende het Sacramct det lichaems ChrißL item:

. «8,M 1. Sommighe meynen dat de Abfolutie een Sd' cramentßj. Certeynlîjck zij heeft wel eenighe gelijckeniße dei Sacraments, om datfe een fon^ derlinghe endeeygentlijcketoeeyckeninghe der genaeden begrijpt, ende en is niet düeen een lee tinghe oft onderrichtinghe. tUaer midts datfe gantfchelijckgheen uytwendich ende van Godt gheordineert teecken en heeft, dwelck de Sacrd' mentenplegen tehebben, zoo meynendandere da ^fe onder de Sacramentê niet te rekenen en fij. ' Kieren boortmè nietdatdevoorß Conßßie (SIMPLICITER) platajfgetuyght datter inaer twee Sacramenten en fijn ende dat de Abfo liuie

CON. VAN ANTWERPEN. •» lutieghten Sacrament en ftj^als hijfe •oaljchelijck aenticht : Maer feyt alleeiie ALSVLCKEN Sacramenten ( tetceten als de voorßdefcriptie oft befcritningbe rermelt : die velcke uyt ander f^utheurs boecken endegoetduncké verbaeltis) fijn VOORr^BMIàLrCKtVpee.

Hier moetmen dan ten yerjien aenmereken , dal de Conjtßie die befcrijuinghe der Sacrament ten niet en rerhaelt,als haer eyghen, maer als vä anderen voorge/hlt,fonderdieieprijfenoft te mi/f riffen aen te nemen ofi te verworpen.

Ten anderen, zoo feyt xt/,ALSVLCKE Sacramenlen ( te wetè als de defcriptie verhaelt} fijn zoo vele,çyc.

Ten Derden datfe het felfdeniet ( SIM P LI CITER) p/4t ajf en verhaelt, maer jielter b^ VOORNEMELYCK, welchiwoortmen wel behoort te noteren .^ant die eenighe dingë noeinpt de voornempfte te fijne, en fluyt die ait der dingen niet buyten diedaer onder oock bc' grepen fijn, maer wordender oock in eenigher manieren toegerekent.

Dorf dît nu die Conßßieniet, die de voorß Sacramenten feyt de voornempfte te fijne {De fache is heel claer, noch en behoeftgheen breC' der bewàjfinghe. ^antde voorß Conßßie en feyt niet dot die Abjolutie een Sacrament fij oß niet t niaer verhaelt aSeen het goetdunchen ende de

»o VERANTWOORDINGE DER de meyninghe väandere, datfe de fommighe een Sacrament noemen, d’yeelck dander onthinnen.

Hoe beßaet hem dan defen menfch fonder eenighe jchaempte, oft confcientie, foo ßoutC' te feggen dat de Conßßie van Antveerpen kert,ende met openê ‘'uroorden feyt, datier maer t wee Sacramèten en ftin,ende datzij de.Abfolutie ontkint een Sacrament te fijne, i-iide daerinne ßrijdt met der Confißien ï'an Ausbergh t

Laet onsnu oock beften xvat de Conßßie van Avsborgh, ende haer Apologia, vanden Sacra' menten leert. Defe die verhaelt veel van drye Sa cramente, maer nochtans alzoo niet, dattet heel noodich fij als een Mijckel des Gbeloofs, allee drye Sacramenten te tellen:noch enverveorpt oock de ghene niet, diefe anders meer oß miet rekenen : maer jf reckt alzoo :

In Xpotegb, Ons ivederfeggers xviUen hier hebbê dat xvij ts. jfiii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sacramèten fuüen tellen : vpaerop

quot;Wij antwoorden ende ftggè: Dat het vannoode fij die dingen ende Caremonië die Godtingefielt heeft inde Scrifenere t'onderhouden,hoe vele die oock in fghetal f^n,ende wij laeten ons voorßae dat doer niet vele aengeleghen en fij, al iA dat deeneen AUDEK GHETAL HEEFT, dan dader, indien zij die dingen we! onderhoudê die inde Serif tuere verhaelt worden. iae die oude Scrijuers en hebben felueniet eenderley ghetal,

Ende diter tue teltdrye Sacr4»:enten den Doop, bet is!achfm4ei dts Heeren, ende de Abl'otutie. Ende een 'cnynich voorder /preekt 'iiveder Wrt t’gbetalder Sdcrainenten, feggende alzoo:

Muerlattonsdefedingen laeten vuren, vtunt EodcAetln gheenVer/lundich Man en falbem melden nue oft hetghetal der Sacramêten grootli/ck tJueSen, Indien men de Clt;eremonien onderhoudt die GodU beuel ende beloefteni/?e hebben.

Siet, de Apoiogiu ghetuyght opentli/ckende verhaelt tot diuerfche reyfen, datier niet vele ac geleghenen is, hoe vele Sacramenten men telt, indien men va^ onderhoudt die Clt;icremonien, die Godt fehleingeflelt heeft. Hier moeght ghi/dait merckelijck aenhooren,dat de Apologia alzoo niet een feker getal der Sacramenten enjieUdat Zd} duerome tegen yemant flrijdenrvilttdie een underghetal heeft, indien men vaâ onderhoudt die noodighe, ende GoddeÜjck gheordinêërde , Cieremonien. Het vnehkede Conf. van Antwerpi ’ * neerftelijck onderhoudende is, ende met veel ge tuygentßen de Abfolutie be fiber mende.

Zoo en tßer dan gheenen tegen/lrijt in dit AV' tijckel, der Antxcerpfher Ccn. met der Apolo' gia der Conf. van Ausborgh: die quot;welcke vrye laet, anders ende anders de Sacramenten le tellen om de fache beter te ver/laene, ende dander Con-' fißie en fey miet plat aff enue met opene woor* den.

ft VERANTWOORDINGE DER den datter maer twee Sacramentè en f^n, maer met defe -woorden A.LSVLCKE,, ende VOOKtiElJlELXCK, gheeft te kinnen, datter ( in manière van jf reken ) meer fijiv Ende , der Abfolutie aengaende, verhaelt aÜeene dopb nie van andere, ende niet kaerey gen feilten tie.

Daeromme defe twee bue feien, die hif zeer febamperlijekdê voorßPnedicante opleyt ende verwijdt moet hij Çterechtej feluedeur zijnen hals op eeten,

Te vergheeß oock ende iiyt eenen valfchen aert,zoo adigëërt hij tegen ons veel Scriften van onfe Leerrferï, al o‘t zij den Sacramenten aen' gaende,eenichftns tegè die voorß Coßßie flredê, quot;iyedt zoo vele als aengaet de Captiuitate Eabilo^ nictjD.M. Luteri, indé-welchen hijontrint den begipfel drye Sacramenten noempt êde verhaelt, in het eynde nochtas des felues boechs verbetert ende -wederroept defe Sententie, bethoonêde dat de Poenitentie EyGENTLYCKte /f reken, t-.VJjepffpa gheen Sacrament enßj .nit wordt oock van lo woriçadCoi Cochheo Verhaelt, die welche feyt, dat de loquio»vu^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•'

Bisnepift, ad nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lUder txpee Sacramenten en beiunnen.

T« ooeà een besonder teecken van een uytne mende,groote i^delheyt,dwefheyt ende Ver^ blintheyt ,zoo ht hij'weite rechtender zijnen eygenen N4em ) bLindnnia much genoempt xeor den : Dlt;(t hij hier derdt aüigeren D. M. Luteru, aloft

lt;1 oft hij in zijnen boeck de Capti. Btibilonicii drye Sar^menten noempde : Daer hij feine in ZijnenljoeckPanopliagenoempt, fey tende ver nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cap,«

haelt,ddt Luterut nufI- E E N S4cM»n£nt bekiiit tn heeft, AlZoo enaenmerclit bLittdanut niet

Vdt hij fcrijft, oft fey t, te minflen dat hij tzijn Venijn uijtff ouwen mdch tegen zijnen ndeften.

Dder en bauen uyt düe die Scriften en pldetfe iie hifuyt onfen Leerders bijbringbt, om zijné boofe fdeke te bethootien, zoo nenlpt hij duts düeë voor zijn Conclure :Ddt zij deAbfolatie amp;O.i fCf» Goddelijcke Ordindntie noemen, ende vdn thri/lo feiner ingejlelt. D*wélck wïj oock niet aüeen en bekinnen, ntder met v approberen. Aldut ditpunct en ftrijdt tegen de Conßßie Vdti Antwerpen niet, mder meer het feiffte wordt bidder met veel bewijßnghen bethoont,

HET tweede tegê/lri/Jenie Ar' tijckel van defe twee Conjißien is(zoo ihijfeytjddtdeAusborghfche eertijts bekint en toegeldeten heefi de TRANS VBSTANTI ATiO,ddtifdeVeradéringhè des Wefensdei brootSfin desHeertn Ndchttndel,died’Antwerp fcbe verworpt ende verloochent ,iagt;ilt het feine i»ock beibooaen,ieant ( ff reckt hij ) éenigoe ex

J4 verantvvoordinge der plarid bekinnendut onder dcgeJaente van (gt;root en m/n, fij het lichaem ende bloei des Heeren lefu Chrifti. AUTWOORDÉ:

tmij en cannent niet ontkinnen dat onfe Seri' bentë en Leeraers^en oock de Apologia met defe vpoordende GEDAENTE vanBROOT enW Y N in des Heeren NACHTMAEL,

Ver/laen de fubjiantic ende bet vefen van de felffle Elementen y ende niet atteen eenighe uyt' yvendighe,oftverfierde fckaduxee.Ah dan de feggè in d’Latijn oftdiiijt/ch Communicare oft{OtttnriiHide2n,onder deen oft öder de twee geßalten, daermedeen meynen zij rfe TR A N S VBS T A N TI ATI O N, Je Verdndcx ringhe van bet wefen des broots niet te beneßige al oftaOeen de uytwendigheßetien oßgediente vä broot ende wijn aldaer tegèwoor^ch waerë, en het wefen heel te nietgedaen als de Eapßen droomen ende leeren.

Voorder zoojießaet hem ons tegenpartye, bet felfue nochßercker te bethoonen, midts dat fommighe Exemplaria der Apologien, vanden Griexfchea Canon ßreken, waerinne dat veV' maêtwordt van eenighe Veranderinghe int des Heerenmchtmael. ANTWOORDT, A/ ilèdat de Apologia den Griexfchen Cano aUegëërt ,nochtas en approbeirt daer omme niet alles wat daerinite verhaelt ßaet,

rmerfijnveelderhitnde Veranderinghenthe die Caluiniften diebekinnen cock rpeletniglje uuicgoï.c» Veranderinghe de! broots ende des quot;veijni : ende •wij felue litetent V toe d4t het broot alzoo veran /ifù'rtpNo* dert in het Lichaem Chrifti,dat kft noehutis “‘S'quot; ooekhroot blijue. Ghelijck oock het itcoort 'Vleefchgeri’ordenis,atzoo nochtans detect het ioin,i.a,i|. ^oortgebleuen is .'i^ontdat oiife Ktrcken en oock de Con/ißievan Ansborgh de Papijlighe Tranfubflantiatic verwrpt , is blijckelijck Artie |o. Met genoech dickmaels het ßdiie broot noemende.

Daeromme is dit oock een inckel bnejele van hem zeer ombcfchaemdelijck tegen ons verwert, lJoch dePapijten en hebben om fnlcksooyt voorgehouden,al oft wij eertijts haere Tranfub-jidntiatie,oftdeVer4tideringhe van hetwefen desbrootsbekint hadden,ende nti ontkinden:

Maer meer een van haereneygenen ende voor' netnpften Leeraers lodnnej Cochticm die ghe' tuyght contrarie, fcrijuéde vavdit i o .Artijckel der Conßßien van Ansborgh, en jf reckt alzoo vande Conßßionifien.

mit Artijckel is oock met haervereenicht, i„ib.deq„a, tegen de Zwinglianen ende 'ittederdoopers : te weten,Dataldaerfij hetwaerachtich lichaem hb,x,wi»^' ende bloet Chrifli, ende niet aüeen de figure oft het teecken .Maer t'waer zeer hooghiijck va» «ood« niet alleen ompeys en vrede,maer oock

totjalicheyt der ^iiileH, did de Proteßante met cnsoock verjccpordectden inde yranfubßanti (tttedesbrcpts edi:xeiins,Alsoockindë dienil ende t'^ereeren des felfs Sacntmeiits j

Dit hijcoekiUegecrt het beeck D. Nlartini Annoi Ù nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^''°S.‘‘^‘^‘^bgt;'\ißi:tsbl!jchelijck ghe'

noeeh, djt dienghcßreuen isgeyeeeA in d“ begin fei der di/futdtieti, als hijnocb half papißtch ’rea^, ende /frcckt aldaer aUcene rattde Veran' deringhe desbrootStVpaeraff nu ghefeytis. MaerinL. de Captiuitateßabilonica, rerworpt gdntfchelijck de Tranfubßantiatie , lange r’oor de Conßßie ran Ausborgh

Valfchelijck oockzoo aÜegeert hij tegen cns Tabulas ConßßionisAugttßan^des Eer. hooc' gheleerdis U.yalentini Arythratidlcfthij defe faecke aengaeiide eenicbßns tegen ons veaere, die fjnmelons acoordëêrtiixatttâefen bekint aldaer oack met cns, -wel eenighe Sacramente lijcke Veranderinghc in het mchtmael, tnaer tiietdeVapißighe Tranfubßantiatie, de tvelcke hij met claere rroorden verwerpt,

De 111. Bueßl aengaende, dat 'wij ont kinnen fanden dat de Abfolutie gheen sa-xramiißj, is bonen in 1. Artijckelgehandelt.

S Y N E R G J il M, dat is, de tnedevemkinghe der menfchcn, ttide wercken der ftlicbcyt, de yvekke tiochtans de Con/iß. van A^isborgh, de Apologia, ende Philippus iiielanUhon toelactcn ende bekinnen. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;FioC»

Om dut (e proberen, foo ßeyt hij, dut Phi-lippus leert, dut den vryen xeille des menfehen, naer de rechtueerdichmaeckinghe deur dm H. Cheeä, bexeeeght gt;nbsp;ghelcydt , ende geholpen vpordt tot goeden xeercken der falicheyt : blijdit {[eijt hij ) in xi/ne Locm communibus, eyye.

Diif fZJ is all niet tegen de Conßßie ran An-twerpm, die cygenthjek ß^reckt, vanden rryen 'wille des ouden Adams, oß des mcnßhö die noch Fot.B.i-e'ip f niet herborçn en is, den -welcken zij niet toe en laet çenighe medereerekinghe, tot het go?t : Et!' de niet randen rryen Xfide, desghenen die nts herboren is, ofc naer de rechtucerdichmacckin' ghe, xraer afj( zoo hij ßelueghetuyght)Philip.' pus iS /prekende. »

Bij bringhtnoch roort,datier Inder Confep ße,etidc de Apologie dit troort flact, CVM ADIVVAMVK A SPIRITV SAN-

38 VERANTVVOORDINGE DER CTO , AÎÎ wt/ van den H. Ghte^igeholpen 'Worden, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘^aerinne ( zoot fchijnt y Syner'

De oprechte, ende anthentijcke Confiß. en heeft dit woort niet ADIVVAMVR, 'iwif wordén geholpen, tnacr meer heeft defe contra' rie Xfoordë, xvaermedemerchelijckde Slauernije ende onvrijeheyt,des natuerlijcks, oft des ouden Adams veille,bcuefticht 'wordt,

'iwant deur t’^oort,ende de Sacramenten,als deiir inflrumenten , oft middelen , wordt den H. Gheeiïge^fcfMcn, die het ghelooue 'veerckt, waer ende wanneer dat het Godt belieft.

Hier hoordij dat het Ghelooue fij alleene een Werck Godts, geveracht deur den H. Gheeit, ende dattet alleene uyt zi/n welhchacgé coempt, niet uyt de Syncrgia, medewerckittghe , van on feit goeden wiUe,

Ten tweeden, van Godt geholpen ’iworden inder Scrift, ende bij andere rechtfinnighe Leeraers , naer aert der Scrift ffrekende , en beteeckent niet, naer inenfchelijcker wiis, al oft ons eenfieels Godts hulpe ende bijjlandt, ende eenfdcls wij met ons eyghen crach/é medewerc' hende, ons verloftè : maer meer dat Godt onfen hulper alleen fij,endede geheel oorfaeckonfer verloßinghe..

Dier toeoockde ßirueckendtehtj fèhieab legeert, ende voortlgt;ringht,ze)o uytderCon- FotioC,* fißie,dls de ^{)ologie, die jßrcken aUeen van den menfcb die nu herboren is, wnt zij /jgt;reken ende leeren van de invoendighegherechticheyt, oft nieuvpe ghehoorfaemheyt, die Chrißm, de Apoßel^ende onfekercken, alleen den herboor' nen, etide die nu deur de toegherekêdegherech' iicheyt Chrifti, gherechtiteerdich {ïjn,Iae nu den H. Gbce^ hebben, toeßerijuen. Ende van alfulckë vryë -wille en jßrecht onfe Antyverpfehe Conßßie niet,

JJat d’Antwerpfche loochöt het Veeghiiier naer dit leuen, maertercontrarien inde Apologia der Conßß. van Ausborghßaet, dat zij niet en ver' [n att. d. «o« biedenhet ghebedt voordedooden. iwaerinne M'«». wif gheenen twiH, nochverßchil enßen. ^eant de Apologia verhaelt aBeene met een oft f’wee woorden,van het ghebedt voor de dooden, waer toe nochtans zijniemanten vermeent, noch en raedt,ende d'Antwerpfche Conßß. en ßireckt vanalfulcken ghebedt niet met allen : Ende ter ffintritriett defe Confißie verloochent het Vee-

40 VERANTVVOORDINGE DER vier, d'velck de andere niet betünt, m^er meer \^er\vorpt. ^ant alzoo ftaet Mer Apologie:

wen veat ghetuyge-nißen onße ‘wederfeggert ran hef Vceghuier hebben, hoedaenich dätfi de piinett desVeegh' uiers meyiien tewfeti, uyt -veat oorßtecken datfe de gbenoechdoeii'tngeii leeren, die ‘welche, als 'Wij boue gejeyt hebbè, gniufch buefclachtick is, Ende ‘weynich te raren:

Dat onße ‘wederßeggers die applicatie, aßt mede deyhnghe derCÆremoniè(_des Nachtmaels) beßcbcrmen ’willen, om d.termede de zielen te rerloßen, 'waeruythuir.liedcneengroote wm-'. »inghe coempt, daer en hebben zif gheen ghe— ' nbsp;nbsp;nbsp;tuygenißc ajf noch ten is gheenßns inde hey lige

Hier ßalhij bij aitontuercn ßeggen, uyt bet ghebedt roor de dooden zoo rolghtnootwen-dichlifck bet Veeghuier,d''welck niet 'waer en is: Den Griexßchen Canon ßeyt daf bij opojßert voor de heyligbe Maghet Maria, en de H. MiJV' telaers, geloouen dan oock de Griexßche bet Veegbuier? Oßtßijn die voorß heylighcn in bet Veeghuier l

Tis voorwer een y:eer groote ombeßchaept heyt, dat bij ans derdt beßchuldigen,al oßtwif inde leeringbe des Veeghuiers eenichßnst’wi-ßich ‘waere/t met der Ausborghßcher Conßß.

ÇON, VAN ANTWERPEN, 4» ^aey aSe onfe kerçken, ende Leeraers, Uc oock làg^he voor de Con/eß.rtf/i Ausborgh,eendrMh' teiijc^ (^et Veeghuierverytorpenhebben;ende Zi/beden hebben om dier oor/àecken, verfchey' (Jfn ïgt;öf cAen ende fcriftê tegë de onfe lœien uyt~ glt;icn,.ï!s E.c!i:ti;,CocblietiS,cnde meer andere,om huer verwert Veeghnier te beueftigen.

Ddthijbij bringht aloft Luterueeerti/tsbet ^eegbi/ier fonde behint hebben, 'isghefchiet int tegïnfei van defeit tveiR, langhe voor de Con-ftßie V4.)t Ausborgh. ‘

M«cr W4'n-ohj frt verhielt hij oock niet geheel die andere Sententie Luieri, daer hij o(gt; een ander plaetfe van hetghebedt voor de doodc Vcrmaint, die hij feine bijb/inght om t'ghebedt Voor Je dooden tebeuejlighen,r,taeris gantfch tegen hem : [want alzoo jfgt;reckt Luterus,In zijn llooftartijckelen des Chrtfielijcht ghelpofs :

Genterckt dat de Scriftuere niet en leert voor de dooden te bidden, daeromme houde iek dat itytvrijmoedighen aendacht te bidden ofgt; defe oft dier ghelijcber veijfen , feggende-, Lieut KeereGodt iä dat noch met der fielen alzoo gefielt a, datmen die can helpen, yvilt haer toch genaedich ftjn, crc, Datfnlcke bede ghee fonde en ftjMacr ait dit ecf,oft t’vvcetnaels ghefeyt it, •(pitt dan cphouden.'^ant de'Vigilien,7delmijJètt iaerghetijdenen fijn niet proßjtelijck noch nut,

41 VEVANTWOORDINGE DER, mdtr tè pjn dnJtn niet di Duijifeh ïdermercktè. IteijenMbeii oock iiiJe Scnftuereniet’flaiideit 'VeeghMer,mdertKgdntfch vdnde ght/chcoren ghee/ië oj}gbebrdcht. Dderoiwne hottds ick ddt vdn ghcenë noode en fij, dttyemdtlulcki fd 'ghe loouëfhoe quot;wel ddt Godt quot;wel conde de ziele laetë pijnigen nder het dfffcheyden 'ean dit leuë, nidtr om ddt hij ddt niet en heeft Idelen validen Apo-fielen feggen oft fcrijuen, dderomme en yeiht hij cock niet ddt ghelooft fdl veorden^ lek veeet voorwder nu quot;tvel een Veeghuier, litder vdit dat enii'ut de ghenteynte Godts niet te leeren, als Vinden anderen bijden pdpifien gheleert -wórdt, want men an met zielmißen, noch met Vigilien daer rtiet toe doen,

Scriftuere Çjfreàit D. LMfetiM ) en Weet Vin het Veeghuier gantfeh niet, mter tis vdnden ghefchoomen hoop geuonden, ende hier üentZtebnißentCrc. fijn det duijutls laermerck-ten. Voort LMtenu hint veel een Veeghuier,ende t.lotii.r.i.7 datifhet BLO ET onï Heeren lefu Chrißi, 'oftghen,fuijueren, reynigë ende veaßchen

«.pcc.i.c.19 is inde Scriftuere dU een dinek: ende daer toe coemptmen mét met ßelmißen , geit oft goet, !t.Cot.0,b,ii goudt ofi fituer, maer uyt inckel ghenaede, Si«** ende deur de goedertierentheyt Godts. ijoe fijn probeert hier Luterus het pdpiftich Veeghuieri Bndefulc^Stittentitnderdt iefen quant noch-^

CON, VAN ANTWERPEN. 4s tins bij brm^bm, om zijn Vteghuier, Uerge^ tijden,VigiUen, Sielmißeit, ende meer ander preutelen voor de dooden te beue/îighen.

Con/vßien ddcrinne tegen malckanderen ftreden : Ddt de Anfwerpfche defe Sententie loochent, DE GOEDE WERCKEN SYN NOODICH,TER SALICHEYT: nirfey ter Contrarien ( jpreckt hij ) leert ende bekintdeConfißie wn Ausbotgh. Hij bringht cock bij eenighe j^rnecken uyt defelue Conßf-ße,ende haer Apologie der welchen nochtans eene niet, die defen Aenhanck heeft, TER SALICHEYT. Om nu defe faecke beter te verflaene,foo willen wij zijneygenwoorden, die hij feiner bij brinckt,aenteeckenen. Foii” C.4

Articula 10. feyt de Confeß. van Ausborgh: Valfehelijckwordt onsvolck bcfchuldicht, dat Zij dt goede wercken verbieden. Ende daer nae^ Hier en bauen leeren de onfe, dat het van noode is goede wercken te doene, om den wiHe Godts. item in die Apologia anni j 1. H. vltimo. ^ij hebben bauen ghenoech bethoont dat wij ghevuelen, dat goede wercken noottelljck moeten het ghelooue volgen, wint als wij

icn H. Gheeil ontfjng^’tt hebben , tis vitt nooie dat de vtruullinghe Je» •iceti folghe.

Hierntoeghdi/diittaenhooren,Jjt in gheen ftin defe jjgt;rueckè defe xtoorden bijgejîelt en f:}n TEK SALICHEYT, MäeriUeeneddtde goede ver eken van noode pjn : Dvelck oock dç Gcnfißie van Antwerpen, ende diefe onderteec kent hebben hûoghlijch eyßehen ende begke^ ren.

TJdt hij oock feyt dat 'Eenigke in onfè here ken leeren fouden, dat de de goede verchen Ter Salicheyt van noode fijn, ende [ukks leere ghe^ nomen fouden hebben uyt de Conßjiie vrjtAnf' borgh : en is niet waer. quot;iicant zij defe Leere i/yt den INTERIM gbefiompzi hadden die vele feggen en hebben tnet openbaere Scriften gefeyt ende geleert, dat zij fulcke tnaniere van jfreken verwierpen.

in refpSGone l4e oocfe de Apologia der Ausborghfeher ;** Condßien leert opcntltjck ifelue tnet de Ant ' Ciriote.in art. i., r . nbsp;nbsp;nbsp;, i i

(Niiifîcatioivj, werpfche Çonf, dat de goede wereken met van circafineoi, „„„jgenfjnTER S A LI CHB YT^metdefe woorden:En beloefthetEuangeliumiie verge uinghe der fanden ende die eewighe Salicheyt nietoockdenghenëdie GHEEN GOEDE VVERCKEN met ALLEN EN HEBBEN indien zij bekeert worden ende niet en wanhope, maer datfe deur fghelooue in Chri-

H^eruytmoegë nu aUeliefhebbert der'ü»aer' leyt bekinncn, met ’wtt licbtueerdicheyt ende onweracbticheyt dat Lindaniuheeft met een openbaér Scftfi derren gettt:^gen, al öfter inde voor]? Confißien eenighe kelicke, tégcftri/dédCf heel CotUrarie i ende tyvifiighe Artijckelen wr ren: inacr oock xvat quaede faeké die Papißighe P.eligie fijn moet, dienten met fuleken luegenen moet verjehoonen .^ant coßen zij eenighen vn ßen, oprechten grondt der’^fpiterheyt »oortge bringhen, zij en Jouden voorxtaer fulcke ijdele, groue luegenen onder beuren naemniet la^en in licht gdeiti

tiij voeghter noch bij veel lichtueerdichs, ibnnuti,ende fchimpicht ghefraeters (, mte der Pielen aert)dlzoo jfrehende:

hen fdi vat zij 'coor mannen van eerenjijn, cue ^oó oihbefcbaemdeiijck derre dé vaerheyt ßgt;ae » ren, die rtau bajlaerden en ßjn vinder Ausborgb fcher Conßß. c^c. Maer oft ghij de^aerheyt /faert, ende weeraich fijt een man van eerenge' noempt te vordeit, oft otider tnannen van eerc te conuerferen ( die njt in zoo veélgróue tuige' nen en openbaer valfchedenbeuonden fijtjlaeten vij allen godtrruchtighen mannê van eeren oor-deelen.

'4^ VERANTVVOORDINGB DER Art^ckelen, oft luegetten t nengeteeckent heeft, voor de Seße Prçdictmten d'Autheurs der foorß Confißien,op dater elck van defe Confeßijdich teri dar kerc^ van Antwerpen eenhebbëmach alf eenen appel (zoomen feyt ) om met te fielen, Ten veaere dat bij eenen ghemijterden ,ghe' paUëërden Bißchop •waere ende ons hiße met ghelijcke fchimpvroorden hem te beffotten,zoo fouden vrij hemvrederom antwoorden ; Dat hij zijn 6. luegenen weder tot hem moeße nemen, op dat zijn vijf uytßnnighe, raefendeßnnen,en cock zijn arch, verkeert herte oftgheeß( waer uyt, als uyt eenen alder booßen fchat fulcke din ghen voortcoemen ) hebben fouden ( zoo hif ffyt) elck eenen appel om mette

DeSB ZYNE 6. BVESELEN fijn gheeynit hebbede ^tredt voorder tot tinder dinghen, ende nempt voor hem de Itiege' Fol. C.'| ,iiett en valfcheden te verhaclen, die de Con/tßie Vin Amborgh, ende haer Apologu den B^pijii opleyt.

• D rBE.StB Luegen/eyt hijte f^ne^ia indér CÓfifHe vtin Ausborgh verhielt ßiet : Dlt;lt;t Zij keren dit de vergeuinghe der fanden geght uen wordt omcygen verdienfte,wcerdicheyt, ende werehen.

Df Conßßie cz» feyt expreßelijck niet dit de Pipifteti ilzoo teeren, ntier heeft defe woordët ä«. i ^ij verworpen deghene die ilzoo leeren ► Zoo ftondt hem nu te bethoonen, dit de Pipi ßen hier met defe woordè befchnldicht worden.

Mdcr ditoock zijlieden alzo0 leeren ,wille wij zeer lichtelijck bethoonè, ende en behoeuê de bewijßnghe niet wijt te foecken. In de Conßßie van Antwerpenßaet een heet Cipittel verhielt uyt der lefttiten Catechifmus, Cap,6 den welchen defen Scrijuant, ende eenen andere Tiletanm gheno épt,voor d’alder Catholijckfche bekinnen : Tracterende vande fuyiieringhe, oft vergeuinghe der Sonden, Nm en leerë zij aldaer niet.

48 VERANTWOORDINGE DEÄ niet, dd( de Sonden OM NIET, enrfedewr fccIGHELOOVE vergbeitêyvordë,Ucniet net eender SiÜaben, maer meer datfe deur onfe cgt;^fcc»VERSCHEYEN WERCKEN gcreynicht ende ^efuyuert 'worden i

Als nu de fanden om onfe'r wer ciien wiUe ter ^heuen worden, én wordenfe niet vergheuê om cygen weerdicheyls wille wecrdieheyt, Wer eken, ende 'verdienlien vdn éenighen perfoo fijn onfer Con/eßien al een dinek: bijdenTheo loganten oock, worden defe woorden al voor een fteke ghenomen. Zoo fijn dan defe twee bc' fchuldinghen der Papiflen waerachtich, wacT' innezij vander Conjißie van Ausborgh beticht worden,

Beßel loannem Cochheu LibeUo contra CoA ßßiotiem Angußanam edito, Lib. i.traéiatude Voteßa.Ecclefiaß.^. î.

Petrum azoto,In Scripto contra Conßßione Ducis ^irtenbergenfis, art .de bonis operibus in fine.

Defe, ende veel meer ändere Papißigbe Lee* rderï fcrynen ende [eggen ^DAtde ‘ivereken ver dienflich fijn, en ddtmen deurdeVoldoeninghe ende Eyghen gereken, vergeuinghe der fondé vercrijght, ende het eervich lenen.

Item dat in het i f . Artijckel der Conßß.van Ausborgh flaet : Datde menfehelijeke Ordinan' tien ingeßelt cm Godt te verfoenen, om deghe' naede te verweruen,ende voor de fanden te vol' Wdc_ Apoi, doen : gantfeh den Euangelio tegenßrijde, ende ''iß,(‘ff deleeringhe des Cheloofs : Verdoempdeghijlien Artic.z» als valchs ende bteretijck. Zoo /eerde dan datmë deur eyghen menfehelijeke 'wereken ende verdie fien Gode verfoent, ghenaede ververfl, en daer mede voor de Sonden voldoet.

Jaewij en behoeuen de bervijßnghe dus vrijt niet te foeeken, noeh te verhaelen wat uwe So-phißenhier voortijts gheleert ende ghefereuen hebben, macr alleen voortbringhen de Sententie die uwenmeguantTiletanus dtenu ooek tegen' woordiehlijck tegi de Cof gefereuè heeft felue fcrijß,de welche v terßot vüluegê ouerwinnëfal bèwso'pcnb; wnt dit fijn zijn eyghë woorden: De Scriftuere leert os eatholijckfche,dat Godt voor hè genome heeft niemâtfalich te maeckê dâ deur dewerekë.

Aengeßen nu datdefë zeerhooeghberonßen Eiße hop ,onthint dat defe twee Sententië oft Ar tijekeïen van zijn CacolijchßhePiercke geleert

so VERANTVVOORDINGE DER. quot;wordtn: zoo verdoem fit ett verrvorpt h ij ddtt de feilte Iceringhe als ogoddelijch,met al diefi Itéré zoo verworfit hij oocli infante heelhet ^ittsdota ende alle de Pafiiften : enbefondere mijnheer en de lefuiten, de•welckeffaernèmet haeren Bulle vooriraer feggen, datdefe Leeringhe d’aider Cd tholijckfche iiiDaeren bouen zoo 'veordt hij febie van luegenen ouerrfonneii,dathijdefe 2 . Sententien(als leeliebe luegenenjderCojeßien, en onfer kercken heeft derren bij openen Scriftê opleggen .

D E D E R D E LKegf» der Ausborghfcher Cotifrß, feyt hij te fijne,datfe de Papiften ofihyt^ dal zij leerë, Tiat de lAiße een quot;werckfijtd’welck ^erghiffeniße verdient van fchult ende pijne, EX OPERE OPERATO, er SINE BONO MOTV VTENTIS:àlt;t i(om des gedaens 'veercks veille ende fonder eenighe goede bevecginghe des gebruijckers oft nutters.

Inde fiaßagie die hij felue bijbringht,zoo en ßaen inder Conßßien van Ausborgh gheen an' der woorden dan defe :

Xtticuio tj 2^ vcrworpoi de Pharißußhe Opinit, die daer verdiiyßert de Leeringhe des Gheloofs, en de cn leert niet dathetGhelooue nootelijck fij in het ghebruijek der Sacramentè: maer verßerl dat demenßhenrechtueerdich fijn,omt*ghe' bruijeh

CON. VAN ANTWERPEN, jt bruijckderSicnmenten EX OPERE O.-P E R A T O , om het rmck viUe dattergedae veordt, ende dat ooek fonder de goede bexeegin ghe van heurUcn diet nutten eft ghebrnijeken.

^aerinne 'ceederomme de Pafi/fen (naetnent' lijck ) niet befchuldtcht en veerden, tnaef iSeen de Pharifeufehe Opinie V'ordt verveorpen.

^.laer datdefe Leere oock biflenPaptjlckeel catholijexs fij,ghetuygbt Gabriel Stel indeuyt g,,^^ canenï Ifggingbe der tAißen, met defe woorden. Mitr«, Lea.

Confe^uenterpr£fi:ppcnoe:y'c.Datif,Voort ick flehe defe Sententie voor waèracbtich, met den üileefler vanden Hoogbe SinneLib.4. Sent. Diflindlionet. Ende MEER ANDERE Leerde« daer oner flrijuende: Oat de Saerd nen ten vanden nieuwer wet,deur de eracht OPë' RIS OPERAT Ijdrft is des gedaens’wercks, genaedc verkenen oftgheuen , xoo dit bet van gheenen noode en fif (B O NV S MOT VS INTERIOR Q^V I MEREATVR G R A TIA M ) eenigfjegoca'e inwendigkc be^' tveginghe, die de ghenaede verlt;i ene, mdcr tis ghenoech dat den ontfanger, oft nutter, gheett tegenflgt;el, ofl belet fel en flehe,çyc.

Hoorde w J dattet niet aheê zijne,maer ooch andere der papiflighe DodïcKrs leeringhe fij i iteant met heurlieden is de ingeflorte ghenaede Codts,ende een goede QjtaliteyLgheneycheyt,

Vide adhuc de opere operato,eunden G. Biei Let^ioite zü.g.h. 17-cr S f.l.allegat quoque thidem Scotum, in Qnotiibetis. ,Jtem iotmnem Gerfoiiem in Traéiatu de PoHuticnibui.

Vide euiidem Biel 4. Sent .Difiinâ. i.q.j . Art. 1 .VbiThomamcr BomuenturaaUegit.

Petrus de Palude 4. Tiift .z.q.t. loänes Gerfon in TraHatu fuper Magnifiera, item Scotus 4.. Diß. i.q.t.cralijibidem. idem habet Cochlteus in quadruplici ratione

lae beßet het Concilium i^an Trenten onder Paulo }. gehoudenSeßioner. Canone S. oft het dit ßlue niet en leert.

Item,dit Artqckel D. M. Lttteri,Hlt;erehe4 fententia eit, fed '(fitata, Sacramenta nouæ k'-gis iußißcantem gratiam Ulis dare, qui non po~ nunt obicem: Verdoenipt Leo 1 o. Jj haretqck, ende valfcb, foo leeren zij dan dat de Sacrament ten,om endemidts hetgedaenveerck, denmëfch reyn ende fuyucr ran jenden mac eken, fonder ghelooue oft eenighe goede berregmghe des herten,desghenen diefe nut endeontfanght.

DIE VIERDE luegen der voorß Con' ßßieii, noempt hi; terrefen,dat zifhaerlieden epleyt

CON. VAN ANTWERPEN, ft opleyt , te geuoelen oft te meynen , ddt de tMSSE. EEN VOLDOENINGHE fij voor den dooden, ende dat zÿ den dooden vergeffeniße der pijnen des Veegkuiers ver^ yverfft.

Ten dunckt ons niet gheloouei^ck, ddt dees tnenfch dit fcrijtiende, xcel bij finne ghcveeeä K, wnt hijfelue drift gcwcldich eê geheel Cd-pittel deure, te xveten in zijnen Pancplia lib. 4. «p. f }. datdeMiße een verfiienende een reya maeckende ojferandeftj, voor de dooden.

Ende in zijnen boeck, die hij nu tegenvroor' Foi. b. i, dichlijck tegen ons grefcreuen heeft, feyt hij, dat de H. Kcrefee »oor onfen tijt, iae vun d^be' ginfelaen dltijtzoo ghelooft, endegeleert heeft vande H. Sdcrrfinenten, van het vaßen, vander beleef eniße der rcligiofen, van dquot; aenroepinghe ende voorbidden der heyligen, vande MISSE VOOR DE LEVENDE,ENDE DB

Jtein in de voorreden tot den Eer/àemen Rxe^ der Stadt vanlt;^Antverpen noempt hij een het' terye ende des Anticbrißieermghe,die altijt ver 'vcefen,verdoempt ,ende gheanathematizeërt is gexveefi, te loochenen, de offerande der Mißen voor den dooden.

Iae xvaertoe anders offeren zij fho veel on-tadlijcke Mißen voor ie dooden, iff dat zij haer

X4- VE R AN TW O O RD INGE DER niet en verwerueit (juijtÇcheünighe der pijnen i 'Zijné inedeghefelle Tiletttnm inde CojiitMe der Folio 104. Antwerpfcher Con)ißie,ferifc alzoo met opene vpoorden : Voor z^^r goede menfchen fijnt iitttekfc^inghen, voor die niet zeerguaet en zijn, fijnt VEKSOEimiGHEi^, ç:rc, Miaaquot;îr^ GAbrielBielj'eytdatdeofferandcderlAif si^Lt’ ' feneen VOLDOENIHGHE fijVOOR DE Sonden, met alleen der dieghequot; lijckfcher , maer oock der dootlijcker , ende nempt wegh f hult ende pijne, niet alleen van dien diet nemen ende feine nuttsn, tnaer oock van aReii den ghenen daert voor gheoffert ghelijeken feyttoanncfGerfon,dat folio 71, het Sacramèt des atlae/s een offerande fij, ende een VOLDQENINGHE voor fchult, ende pijne.

Att 16 amp;'■gt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;van Lueuen , inhaer Ar^

’ tifckelen desgheloofs ,feggen ende leeren opét' lijck, dat de offerande der Miße i, nyt Chri-ffus infeÜinghe, profijtelijekts, den leuenden ende den doof ien, ende datmen^en zielen der gefloruender menjehen, mach ter hulpen corn-men, met de offerande des Altaers, met bidden, vaften, aelinißen, z:rc.

M.acr alder claerlijckitghetuyght haeren ey^ ghenen Canon derKlißen,datzij Offerandedoë '^oor Leuetide ende Dopden : Ende (llzoo wordt

lÂndanM van zijnen eyghenen alder Heyloojlen Prftw, dien hij meynt tedienen ende tebefcher' men, ende van fConciliuni van Trenten inden Bangedaen: H’wekk veruloecht alien die feggë d«lt;t de lgt;ii/?egheen Verfoenojfcrande en fij voor Lenende, endeDooden.

DE VYFDE Luegënoempthij tevefen dat zij fei^^en fondé : Chrijiut heeft gelede voor de Erffj'onde, maerde niße moetmen ojferen roor de daeghelijckfche, en dootelijckfcke mif daden. Voorveacr defe godtloofe leeringhe heeft Ambrofins Catharinm een Artsbißcbop va» Et in lo.cap-Compfancgeleert endegedreuen, in eenègroo- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Htb.

ke oock ThomM de Aquino fcrift ket felfjle, ub.i.d« alzoo jfrekëde : De fweede oorfaecke der inßel Hngen, ii d’offerande des altaers, tegen ernigbe onfer daeghelijckfcber fanden rooffop dat ghe lijck het lichaent des Heeren eens opgheo/fert H aendcn Criuijce,voor de fchult der Erjfionden, dat bet oock alzoo fonder ophouden gheoffert •veorde, opden Altaer VOOR DE D A E-GHELYCKSCHE SONDEN: Ende dat de Chriflen kercke hebbe een offerande, ont den Hemelfchen Vader te verfoenen,veel cofle-lijcker ende aenghenaemer bauen alle de offerä' dendesyvetf,

Th^roioquot; utf* ïoMnesGerfonfeyt dder K dryederley fonde t de erjffonde,de dootlijcke,ende daeghe-lijckfche: Tege» de erffonde is pTmcipitlijck den doop gefielt : tegen de dootlij eke fonde, de pcC' nüentte : ende tegen de Daeghelijckfche, H E T AVONTMAEL.

Hier uytdan is blijckelijck dat dit leelicke, groue luegenen fijn, niet der Confißien van Ausborgh , maer Bl'mdani, diedatderdt loocbeni dot quot;waerachtich is,ende ti allen man kinnelijck.

LAetonsiiu voortuacren, om Jieluegcnen tonderfoeckë,dic hif der Apologie opleyt.

fijne,dutter inder Apologieflaet : Tis openbAcr, in ArtjlJ« dlt;it deur een gbemeyngoctdunckë der menfché, 5'“°^'°^ de maghet Maria, tecncmael in Chrijlui plaetfe

'Dat het felue quot;waerachtich fij, teoordt 'wdcr Apo'ogie/!ghenoechbethoont. Ditghebedt k ytel hebJntdat inder Apologien verhaelt fiaet MA'ViiA MATER GRATIÆ, crc. moeder der bermerticheyt , befchermpt ons foor den rijant, ende ontßngbtons inde vre des doots. SALVE. REGINA, d’weWîmc» i» aHen bereken gexeoenlijck is te ßngen, w oock ghenoech rermaert, vpaerinne zij onfevoor-f^raeckerße ghenoempt quot;woordt, daer Alleen Chrißus onfen eenighen 'eoorfpraecker is bijden Vader. quot;Zij rvordt oock ghenoempt onfe hope, , endeleuen, daer aUeene Chrißus den j^^eghis, i.ioan.i.a.x ende dat leuen. Ue leell ende grondecrt dien godtloofen Sanck,(Salue regina) wel,zoo fuldij beumdendat zijlieden Maria der moeder Godts feße Naemë toefcrijuen, die aUeene de heerlijck' heyt,en GodtlijckeMaießaytonfes heerenter fu Chrißi, eygen ßjn : ende rgt;an hoer worden v^fuefdecken begheert, die ons van niemant,

fS VERANTVVOORDINGE DER dan alleen van Godt, mogen gegheuen worden. Sulckt ii oock dat zeer beroempt gebedt, regina ccelortim, Aue domina angelorum, ende meer andere.

let^rtamp;s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DrfCT en bouen ißer oock den gantßchen Pfal'

làaghet Marine toegeappli-ss.anuos. ceërt, ende van haer bediet. ’Exempel, den ji.

'Pfalm die ’Dauidin zijnen hoogfifiennoot, tot Godtgej^roke hief[gt;ende hc alleene acgeroepe, om hulpe ende bijßant, dien hebbenfe Mari£ toegefcreiten,ende wordt alzoo aengcbeden:

Op V alder heylichße ^iaeght heb ick mij betrout,taet mij nemmermeer tot ßchanden wor den, nempt nijop in dijndergenaeden, neyght dijnooren totmij, ende verheught mij inmijn' der droefheyt: Ghij ßjt mijn fchnt. Tot vheb ick gheroepen , ende hebt mij verhoort van het hooghße der eewigher bergen, indijnen handen heylighe moeder Godts, beuele ick mijn fiele, mijn gantfch leuen, ende mijn letßevre:' zidezoo voort.

lae oock aUedinghendiemenvan Godt heeft wiUen vercrijghen, die heeftmen deur Mariam beghêert.

Summa, allen toeganck tot Godt, heeftmen dettr Mariam ende niet deur Chrißum ghefocht, Bc/ï«

Bcfiet fommighe boexkens,die de Papiflen noemen Hor di de Domina, tiiarialia, Rofaria, Steliiria, ExempUria, Proptuaria HAariit ii'aerinnc dat geleert ende gehandelt yvordt van den loff, prijs, ende rerceringhe Kari£, nbsp;nbsp;nbsp;.

taehefiet alleene belieuetv,den HortulumAni' mte met beurlieden Consent, en Approbatie tot Ant'xerpenvederom otter eenlaerghedrucktf ssoo fuldij inder yeaerheyt moeten bekinnen, dat «o Mdxtó niet alleene ah een MiddeUerße gefielt enfij in Qhrifiux plaetfe, maer datfe felue voor eenen Leuenden Godt, ende een Regente alder dtnghen, van heurlicden gehouden vordt.

Cbr:ftui ßeyt tot zijnen Apofielen : M y^,mij Matt.is. djt ( fiireckt Cbrtfiui ) ts allen Macht ende gbe'walt gegheuen in Hemel ende Aerde: Defen jprueck hebben zij Màrhe toegefereuen, en feggen dat Mari^ allen Machtgegheuen h, ende allen din^ ghen Vermach. Vide SteUarium Maria: ; zy aSç P««

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i.Articulol

Idem Stellariu Mariç, [tyt op een ander plaet fe, Drtt de '^tcerelt drycmael behouden endeghe falueërt isgeweeil deur Mariam.

Bernardusßeyt oock dat Maria eenen Ç Atjua; ' * duilus ) ’i:xgt;dtervloel it, deur de velcke dat Godt ons allen dinghen gheefi ,en niet engheeftdatt deur Mariam.

lt;ro VERANTVVOORDINGE DER ttiße,die den Hemelfchè Vadergedaen heeft tot kdam ende iua, die verjlaenzij niet van t’faet der VrowwenÇChrifloymaer van de Vrouwe felue : en feggen dat Karia het hooft det Serpëtt vertreden heeft. O ontfrekeliicke boolheyt en blafphemie in Chrifln lefum, want niet de Vrou ■we, maer haer faet ( ChrijiiM den Sone Godts ) heeft den eop des helfches Serpents vertreden^, en^ alzoo den val van Adam en Eua ende on fer aUer vernieut, ende verbetert^

Zoo heeft dan de Apologia geloghen, niet dat zij'wat te vele gefeyt heeft, maer te weynich: iwant niet alleen t'ghemeyn plomp volck, maer oock der Papi/len hooghfle en opperße Lecrlt;tcrï hebben van i/lariam eenen leuenden Godt, ende Schepper alder dingben gbemaeckt.

DE TWEEDE Luegen der Apologien DatdePapißcn haere voldoenin' ghen verheffen bauen de verdienße,endevol--doeninghe Chrißi.

Dat dit gheen Euegen maer waerachtich fij, betuyght de daeghelijkfche heruaeringhe des ganfchen Paufdoms : '^at doet toch bede anders den geheelen hoop der valfcher Apoßelen des Koomfchen Antichriü, dan dat zij ons aftrecké vanChrißiu eenighe offerande, Gehoorfaem' heyt, ende verdienße : en leyden ons tothaerlié Mißen f eyghen verHenßen, ende bauen al tot

Je OPERA Supcreruäationis, ick meyne SVPEREROGAT10NlS(datfijnouer fckictende wreken ende verdtenßen, diemen doet bauen datmen fchuldich ù) van htier vette dicke, veel ghemeße J^onicken ?

In onfer Cojrßtenßaen verhaelt t.CapiUelen der iefuiten Leeringhe: Vande voornimpflen foiioD.ö hooßflucken onferSalicheyt, teveeten:Vande Reyninghe der fanden, ende Reehtueerdicheyt voor Godt geldende : Aldaer cn veordtniet vev' haelt,noch gheprefen ChrißiK voldoeninghe, ntaer ans eyghen veercken ende verdienßen,dea daerinne geleghen fif de fuyueringhe der fanden ende de Chrißelijcke gherechticheyt,vigt;aer den re veif voor Godt gherechtueerdich ende falicb worden : maer fijn Chriflui doot, lijden, ende verdienße crachtich genoech am ons van fondé te fuyueren,vfat beboeßmen dan meteygben wercken hem feluen te reynighen ?

iaeant dat hij naermaelsfeyti I^ietfegenflden' q de dat zij vandenPoenitenten eyßehen vaflen, bidden, aelmißen, ende dierghelijcken werekê, daerommeen verghetenztj Chrtßumnietnoch en ßellcn de verghiffeniße ende fuyueringhe der fanden in de wercken niet, maer eyßehen fulcks aüeene alsvruchten derPœnitentienttt inckel Sophißerye ,want bauen is ghenoech bethoont uyt hatr eyghen Leeriters,die ’welcka leeren {als

VERAN TVVOORDINGE DER oock der'lefuitm Ctttechifmiuydatmen deur de ■werckenDtuifonde GEREYNICHTrtordt ende den hemel verdient.

Sijn dit niet hoer eyghen woorden en zeker nuiniere, wdermedezif denmenfehen inde oor' biechte quijtfcheïlinghehderder fonden vercon digen ? Forma Abfolutionis,

De verdienße det lijdens ons H. left Chrifli, der H. Kaghet f/lariæ, ende aller Heylighen, de ooytmoedicheyt defer tegëwoordigher biechte dcG OED E VVERCKEN die ghif doet en voor V nempt te doene, het quaet d’welck ghif lijdt ende lijden fuit, die moeten v fijn tot ver' minderinghe der pijnen, tot vemeerderinghe der ghenaeden, ende tot een vergeldinghe des eewighen leuen.

In fulcker vueghen wordt de Abfolutie ghc' pronunciëert, Dat wij van fonden ghefuyuert, voor Godt verfoent,ende rechtueerdich gherc' kent worden, niet deur Chrißuf lijden ende ver dienße aUeene, maer oock deur de verdienßen van lt;mder Heylighen,ende onfer eyghen wereke. Hier en wordt dan nietghefeyt, dat aÜeene ont Chrißuswiüeende verdienßen, den menfehen haer fonden vergheuen worden.

Daeromme de Papißen ende de lebußten, en kinnen.Chrißum maer voor eenen halucn Salich maecker, hentwattoeßrijuende, inde wercken ' ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;der

do- falicheyt, anJe vpdtandere heytigen,ende niet r^eynicb, maer zeer vele haer eyghctt vier'' eken, ende verdienflen.

^ant als ghij leert dat een T^onicks Capfte den fteruendeii, oft den doodcn tnenfchacngC' daen, verghiffeniße der fanden venverffi :

Thomof dcct, ende P. de zoto approbeert, P. Äsefst?» 'W’deriflne dat een graote voldoenmghe fij der Con.Vv2t.

fanden, iaeoockC/freckt hißdickveilseenvol' docnittghe aller fanden : Verheffli/ dan niet v eyghen voldoenlnghe bauen de voldoeninghe

DE DERDE, waerinne hij de Apologie , befehuldicht, is, Dat z^ leeren, dat heur goede rtercken , de verghiffeniße der fanden verdienen , vraerafßveif carts te voren gehanquot; delt hebben, MîJe yerfte befchnldtiighe tegen de Conßßie.

Dat de goede vtercken Godt behaeghen fonder Chrißo. De Apologia van Ausborgh feyt, dat j„ „ticMod« zij Cllrißc toefcrijuen dat hij ons verdient heeft bMcats««:, H A B1T VM, dat w de deught, der liefden, ende dat zij niet en leerê, naerdien wij nufulcks. ontßngen hebben,in Chrijlo, als indé eenighen Middelaer te ruften :zoo dat onfefulcke deugh- ■ j

64 VER ANT WOORD INGE DER, den deur, ende om ChriftiK ■wiÜe ^Godt denghe' ysiMoi fn naem vporden.

locic comu, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I ■ t r

Coehifu« iib. Hft we/cRe tfiderdchtich te f t^ne, biifckt uyt eötraCSfefs, £ckio, Cochlteo, ende Tiletano die ons Chri-~ Apoi.jrt.io. /fMm alleen rndecken eenen tAtddelaer zoo 'teel dengnet zijn verdienfte ende voldoenmghe,nider Xoo veel ddt aengaet zijne veorbiddinghe bijdc Vdder ddt(crijuen zÿ oockanderengelicruenen heyligen toe. AlS: bethoontii inhetfmftte-S^n riletdnunt.

filzoo iäoock te verßaene^dat de Apolo-gid hemlieden ten V Y FD EN opleyt'.^ant •Wdt behoenen zij Chrifto, oft zijn voorbiddi»-ghe, die heur altijt beurder ver dienften, ende hct voorbidden der Heylighen beroemen f aff datier verhaelt if inde i. Obieüie tegen de Apologie.

S E S T E Obieilie, if bauen inde j. bejchuld'mghe der Confißien veederleyt. Ende Thomof de Aquino, heeft bijcansde feluefen-ln4.S«ntcnt. tentie, teveeten,Iidt de lAiße'^oor zoo veel zij oen offerande if,Zoo en iâ van gheenë noode, datier een gheeßUjck, dat if, een godtvruchttch leuê voor handen fij,mder aüeë dat dëghebruijc' her daer toe tuchtich,endegheneycht fij.

Ende Kuardui Tapper, een Doëior van Loe' Tem.» fo JS} nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;endeapprobecrtdefelffiefentctie.

DE SEVENDE Falfheyt noempt hij kft/ne^ dat de Apologie haer opleyt,datde hiKfcApot. Scbocitbeologê gantfeh i^iet gheleert en hebhêi inde leeringheder Pcenitètie, vanden Ghcloou^^ ^oorvaer onfe xvederfeggers ,noch epdeif dach van heden , veel te meer hier voortißs, fluyten het Gbelooue , uyt de leer'mghc der Poeiiitentie.Zij willen wel datier inden beginne^ fij, oft voorgae, eenieb gbelooue der kinnißen Godts,maer en laetc het Gbelooue niet toe,naer dien datmen nu de cranekbeyt kendt als een bc' ghèerte des medecijnmeeßers, ende der ghefont' hey t,oß des betrouwês in hem. D'welch Ue niet (oe ett loet defen TiletAniu, die nu oock tegen de Conjißie ghefmuen heeft.

: Tis AÜen man blijekelijekfhoe datdepapiflen keren, datmen freij/èlen moet, aen die onuer-diende ghenaede Godts, tot eenen yegelijeken int befondere. Nuzooit^ oock openbaer dat -,nt i de t'wijßtmghe,den gbelooue heel contrarie fij, ftui*?d Reg.

Vide Cone. Tridi iit fiib Paulo}. Stfs.

6.lt; »II. 1}. lt;3ê i4.Iiein I.C3

t 1 nbsp;nbsp;nbsp;, r n' t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T n ! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Alnfium III

ghe, dan datje allen hope, ende vast betrouwen kcfpchf.ij tot Godt wech nemen i Summa niet alleen en keren zij 'mde bekeei-itighe deS fondaers niet vandeu Gbelooue,maer meer verduyfiereni ende Xerfmachten geheel bet GhelooUe. Jae nemen alzoo wech, den Vader Onfe , het Chriflen Gbflóoue, ende aSengod/Alicbeyt. ^ant wie

can twijfelendeghebidden ende gheftggê^Qnft Vader f quot;iwie can in vertxpijftlinghe gtfieU deuyt der hertêgheJ})fdif,IckghdooMein Godt den Vgderalmachtich: In Godt dm fonc Itfiita (hrijlnm onfen heere: lnGodtdenH.Ghetâf Item, lek ghelooue rergheuingheder fondm, tnde em etvpich leuen. Anten f Voorwaer Cirri' ftuf den foone Godtt, die en leert niet dat vif ran zi/ns Vaders gbenaede, ende goedm wiße #of arts, twijfelen fuUen, maer meer ons tot hem bekeeren ende met een vaü gheloouich herte

r ti.e.ï4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Als hij f^reckt,ïckfeggheutitdè,aUt

tcatghij bidt in «wc^feciecfc, QHELOOFT flechts t dat ghijt on^ngen fuU, ?oo fait v ghe* •worden : ende rerworpt aldaer aBen tWijfèL

Wcb.f.« j * Pauhu ’wilt oock,'Dat wij met ei vaamp; betrouteèf K iniM-c I'S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftn volcoemm ghelooue,

füllen tot Godt gaen. Ende lacobui getuyght, Ddf die inden gebede tWijfilt, niet ontfingen en ftlvanGodt, e^c.

Hiert uyt volght nu , d'welck bif TE H A C H S T E N vorfftringbt : dat inde Pœ-nitefttie, oft de bekeeringhe tot Godt, niet van na ode en is het ghelooue,ende een vaU betrou' wen tot hem, dat Zij dan fonder Chriftum,midtt haereyghen ghenoechfaem berou , hem feinen wille rechtneerdich maecken,alleè deur de werc' ken deswetSfWant Chriflus •wordt aBec deur den ghelooue

^tinghe die zij leerenden veordt Chriflutniet ghevatt, maer verloren : Als de beere Chriftus felue l^reckt^ot Petrum die bi/nde verdrinckett' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»•

Tot noch toe hebbê •svij gehidelt,v5die ßiubi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

die velcke Lindunut ( zeer vermetelijch) roept, dat de Conf, van Ausborgh,meth4er Apologie, hundieden valfchelijck,ende tonrecht, epieyt, w««- en probeert niet met aOen : Zoo dut rpel te recht zifn if del roepen ende crifßchen, oock fonder onfe verantxvoordinghe niet veel te acht«

enf^^tdil inder vacrheyt V4ndè Cbrißc' lacken Vefcr, behoordt vcT' acht te quot;tforden.

«s VERANTVVOORDINGE DER IN l'VYFDE Cäpittel,zoogrijpt hijdcn, elide ftrdjft de Voorreden der Conßßienvdtt Antwerpen, mts dier oorftekë,ddt daerghefcyt Folio A, ÿ nbsp;nbsp;veardt, Dut de Pnedieanten ■wettelijck beroepen

jlfn.ende van de Ouerheyttoegclaeten. Datent' kinthij, want jpreckt hij, noch de ^teerdijeke, noch de Gheeflellfcke ouerheyt, en heeftfe beroepen. ANTWOORD E-

Tcrt yerßen, Aengeßen dat die Papiflighe gbeeßeloofe^{ alâ openbaer is ) een ander Euan gelion, dan Paulus leeren ende daer en bouen ODck. zeer tirannichlijck met vier ende jweert veruolgen, alle die Paulus Euangelion naeruol^ gen, lae met meerder wreetheyt dan den Turek, ZOO en behoortmen baerniette bekinnen voor Herders, maer alle man is fchuldich haer te Gil I. b 8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^rnen vloech ende grouxvel, naer

Matas.b.is H. Chrißusghctuyght,dathijdeSlueteten, endehet hooghfle oordeel, eygentlijck der kerc' ken,oft der ghemeynten gegheué heiß: Als gheleert hebben. Van welcke Cipoiäetu materiæ IS vanden onfen dickntaels ende ouer'’ ^714.714''quot;’ ghedijj^uteert, ende bethoont, dat het Hyiiri.iih.ä rechtvande beroepinghe der Prlt;edicantè eygëp Ttwpiquot;;'' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ghemeynten,toebchoort. Vide Cap. t.

^er Con/rß. van Ansborgh, heeft de/ePriedi~ startten beroepen, cCvtelck alle de verelt open' boer ii, Si/n oock bij eedt , vande Ouerhcyt toeghelaeten , quot;welche Ouerheyt ons contrad beueßicht ende gheconßrmeert hebben, daer omme zoo fijn oock de beroepen Prædicanten altijt deOuerheyt geprefenteërtghe'vteell,ende van haer gbenaedelijck toegelaeten. 'iwat fielt dart aen defe beroep'mghe { fzij oftmenfe aen Godts quot;voort, oft aen het Exempel der kpofielê M’il beproeuen,

larffreckth^ men hadde behooren te bekitt' Fo|,d. ne», van hoedaenigher huen zij reaeren, ende oft zij van goeden naem, ende fiem waerent veatr aff hij noch meer in d'eynds fnaetert. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fol- H. î

'^ij ghenochfaent bekint ge^xeeü ende onderfochtder Ckr ifielijeher Ghemcynten diefc beroepen heef : fseect hij, off eenighen anderen Papià, van heiirlieden eenighe leelickeßyten, accufeerhaerbijnaeme, Inà heurliê anders te twißen, ende fijn ivj zoo reyn ende heylich van Connerfatie en (enen.

lAenichrnael blameert hij onfe Prtedieantén , fpi a. □,» daer hedensdaeghs, nicmant fchandeHjeker en amp;H,5 leeft, dan dePapißighe miffapen: d'^xpelck ise allen boeren ende kinderen openbaer isiende hij felue bekint 4« groote vuylicheyt ende fehan'

70 VERANTWOORDING^ DER delijcke oneerbderheyt vm zijn confoortttmet deje vooorden :

Hier en vpiUen quot;wij ans feluen niet ontfchuldi-ghen^dari behinnc met den Profgt;heet: Heere p^t rechtueerdich, ende recht is v oordeel. ftinnrnJe mede dat de plaghë ouer de P A PE N noch veel minder dan veij Çnaer ick inder ‘waerheyt liet voorflaen ) verdient hidden, deur ons ^uaede exempelen van boos tenen, vm onuerfaedeghiericheyt, *4»groot« onfuyuerheyt ,cfc.

Endaer nae [preekt weder van z^n proper ghefelfcbip: Dat nu ter t^t dePriejlersalderi meeil flaepende waeren, ende hier hemelfche antpt, oft Godtsdienü, alder ßappel^tkxße begt; tUenende, deur veel ongheleerde, oneerlijcke, ende verfmaedelcijke pn'foonen, die naer de Pro phetye waeren als het volck: dat is dronekaerts, oucr/pelders, boelèerdert, dobbclëers, coopers vercoopers, onfuyuer van teuen, van monde, ende van herten, fommigbe heyloos ,fommighe godlloos .

IN t'SE STE Capittel xoobeclaeghthif in flangbe,datwij haerlien Papißen noemen ( daçr hij nochtans felue zijn ghefclfchap, als wij weynich te voren hebben moeghen aenhoo re», P A P E N noempt ) ende fußineert dat hij niet den Pius, mier Chrißttm nuervolght, ende beta

CON. VAN ANTWERPEN. 71 hem gehoorfuem it die daer fftreekt : îa^ie ulien hoort, die hoort mif, ende wie ulien rerfmact,. die ve^mtutmif. ANTVVOORDE:

D«tf heeft de Heere Chrißut geßgt;roken van Vjiten Apofielen, ende andere reyne, oprechte Leeraeri, ende niet vanden Verleyers, als den Paut met zijnen Mi/papen it : d ’welch ghenoeeb bethoont is inde [elfde Conßßie wlt;iicr vdn nu den twiâ it t l\a(r defe wiüen ^nten hoeren Anti' chriHaenhooren fal,ende hem gheeitfinswe' derfeggen, al waert oochdat hij mepcketijek Ide veel ontaSijcke duijfetüich zielen met hem ter hellfnvuerdettds in hoer eygheti gheeßelijche , n • ViJtAUn ßdUlt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dgt;ß.4O.Q4»

noempt,W4nt verlatten hebbende, lae verachtende het openbaer uytgh edruekt ^oort Godts, iti4e Heylighe Scrift veruatt, volgen naerdie nttg!eddelijcke buefelen, ende de groote groU'^ welen der verwoeflingen van heuren Paut ; Alt iader Conßßienghefeyt is, ende breederghcfeyt wordt wder Latijnfcher Apologia, tegen Tile-lt; t^um.

I« dit [elfde Capiltel, is f^enmereken een nytnemende groote lnegen, ende valfcheyl, der welcher Tiletanus oock fqn ghebruyckt heef, dat hij buefelt,al oft den H. Cyprianus feyde,dat dendttyuelaldermeeilden Paus vlt;in Piemen te'

7i veraktwoordinge der gen is : Daer Cyprianus , hem feluen l-ib.i.npifl.3 ß!yeckf,al^ uytden text blijckt. Metalfulcke luegenen moetmen desiyuyuels \gt;iilfched€n ver* fchoonen. Ende Sulcke valfche aUegdtien, ftjn-der ontdüijcke vele te vinden inde Scriften der Pdpijlen.

Met derghelijcker Archliflicheytoock, :çod meynt hij te proberen, in zijnen Edtioplin, uyt de felue Epiftel Cypridiii j. Ub. t. ddt ten tijden vanCypridnusden Affricken geoorlofi fijghe' yeeeR, totten Pdtts Rappelleren, daernochtäs Cypridnus didder met voornemen, ende met db 1er neerjiicheyt contrdrie leert. O moetwillighe boosheyt van defe menfcben, die zoo fijnhder groue luegenen viieeten te jlofferen.

IN HET SEVENDE Cdpittelontliint hij fioutelijck dat de Pdpijïen eenighe Leermghé der menfchen leeren, ende beroept ons om ddt te ' proberen. Daeromme (zoo vele dis die cort' heyt des tegenwoordighens fcrijuens verdrae— ghen mach ) quot;WiO'n wij hier eenighe redenen bij(lellen,het felfjteclderlijckbethoonendet

Ten yerflen, :coo en connent zijt niet ghe-loochenen, dat zij niet dÜeen mgheflelt en heb' bet veelGodtsdienflen, Ordindntien, ende men' fchen Leeringhé, mder oock hebben dlzoofom' tnighegroote venfteren, ende gyoote wijde deu' ren op^ngedden, ende eenen yegelijck vrye con'

gegheuen, om terfcheyden Codtsiiien/lenf fndc nienfchelijcke Keligitn, naer beur eygen goetduncken MJ te ßeUen,

'i^ant ghijUeden verdoempt,endevcrwor()t defc alder quot;«aerachticbße fententie : Hat allen VM« CShn. Codi5dietiß,vanGcdt niet ingeflelt, ende alle Xiercken Vdn hem niet beuolen, iH datmen ’“‘“‘«o-daerinns ftelt eenighc heylicheytf oft godtfi' licheyt,ongoddelijck fijn.

V medeghefelle TiletanM verwerpt defefen fentie 'm tzijn Confittatie der Confiß, van Antwerpen , in Cap. de bonis operibus, çy w Clt;tp, de Cicremonijf. Daer hij alzoo ßreckt:

Dlt;ftfe feggen , datmen gheen C^eremonien, ende clienßen,oft kerckelijeke Ordinantiën en mach inßeUcn,al5 Godtfdienflen, dat is, uytdien aenßen oft meyniiighe, om Godt daermedete dtenenßs vaifch. Item:

De welche Ordinätien,Bernarditsghetuyght, in H.dedifp. datmenß in fulckerveugen houden moet, al aß Zdj van Chrißo felue ingeßelt waerenfWant daer nietaen geleghen enis{ jpreckt hij) oft vanChri jioßhie,oft van fijnen Sladthouders yet godtfa-lichUje^beuolen woärdt..\

Ende in Capite de bonis operibus, berijpt óns alzoo : D’ijerße dwaelinghe is, dat fijn al-leenlijckgoede wercken die GodtghebiedtfWant . t« vergheeft woordt Godtghéeert met gheboden

r4 VERANTWOORDINGE DER dei-menfchtH. Defed’rvielingbe'KtJerleggheit ehre ghrtuyghmßcn der Scrifi. Aenmerckt: Hier hoorde d4t het een fwaelhighe nbsp;nbsp;nbsp;Godf(

•fjhebodtn eilten, eilen godtsdienü te ßeUen, ende 00 fk niet mdeghebtden der menfchen.

Ende in Capitede iHiß't, zoo leert hif, dutter veJe^Godt oprecht ghedient hebben , fonder eenich expres beuel Godts.

Defefebiefententie hebben ifoortijts uliedeit Theologi rerteorpê inder Conf. vdn Ausborgh, M oiterrrloedich blijckt uyt onfer Leeratrs Apologie.

lee oock Joennet Cochl^ut, eenen reenden voomempßen der Pepiflen, die ver Xforpt elzoo den tf. Artijckelder Confiß. ven ^lgt;orgh: netfe ßggen, Tege« Scri^«erert ti Ap^iofii ßine , eenighe Ordinentien te Huecken,om deur »e onderhou^ghe 'nen dient te iooldoen voor de fanden, oftgherechticheyt te verdienent^e, det ontknuten '»ij. Ende xvederom:

Ltbtne Vf« Menjcheli/ehe Ordsnentien ingbefbelt aw Godtteverfaeßen, omzi/nghenaedeteverdie^

•»4.trop.i, nen,endevoor de fanden te voldoen (ifntMn, het EuengeUon , ende de leeringhe des looffs. Drferomme beloeften w» faiffe , van ddeghen crc. daertoe gheordineert ont Godts ghenaede te verdienen,ende voordefattdenle wldoen, fijn onnnt ende tegen het EUängelion:

VefePropofilie (feyt hif ) Accordeert met ver^ doempde Artijckekn 'ean vek ketters.

Heeft deftn menfch dan niet verloren alien fchaempte, ende cere, die ons ontkinnenvpilt, iat gheen leeringhe der menfchen en leeren f

Voort oock ulieden Leeraers fttftineren de. contrarie Sententie, dat het ghene ^welck-

uyt goeder meyninghendoet,Gode aenghe^ naem fif, al iH oock dattet niet gheboden en fti, 'mdient emmers niet expreßelijck met GocUs teoort en ftrijit.

Tiletznut in Cip.de bonts oplt;nbus,d(^ CKtc»ont)i|

Alzoo hebben oock de loden, ende de Kcydenen defe leeringhe voor waerachtich gehouden , dat aÜen vrerek van ycinant gC' daen , d’welck hem goet docht m zifnen oogen , ddt het felfde oock Godtaenghe-naem 'was.

Defe godtloofe leere wilt uwen medeghe- bCjLdeWtf felle Tiletanui houden ftaende , als hif be^ 76 thoonen wilt datter vele fonder Godts ghe— bodt, oReen uyt een goede meyninghe Godf aenghenaeme dienflen gedaen hebben.

Het felue heeft Cunerus Petrï i« zifn Boexben van t'Veeghuier euer eenlaer in f Brabants tot l,ouen gheduckt, ende meer ander Sophiften.

Ende hier deurfifngheftgt;rotë,zoo wel onder den Heydenë,ende den lodë,als onder dè Papiftê

VEVANTWOORDINGE DER tê groote oniitUijcke rnenichte.der me[ckdijcker inßeOittghen, ende Godtsdi.enßen. ißer eenich fuperßitieut NionickghmeSte, oft een oudt,ver fuft vroukë xcdt huer ghelitH, ede goetghedocht heeß , ddt heeft terßondt een oprechte Re-ligie , ende eenen Godtsdien(i moeten xceren.

D E 11. Forttegt;«c ende oor/fronek der menfchelijcker îeeringhë en dienße h^dcn 9dpi'' ßen i$ defe : Dat zij ’wiücn ddt hnere ConciUi, Pdufin, ende’Bißchoppen^mucht hebben tc or~ dinerë Godtsdienßen ende inßellingben,deyvelc' ke menßbuldich fij tonderbotiden dis de ghebo den des Alntdchtighen Godts felue. Dci dit tederdcbtich fij, is hier uyt blijckelijck ;

Jodnnes Eckius, in loeis communibus, heeft een befonder Cdpittel, met defen Tittel: \^dn Kenfchelijcke inßeU rghen : daer ßelt hij dit, voor het voornentpßehooftpunclit ; Die inßeb lingbett der menfchen, der Conciliën, ende der Pdufen, ifmen fchul lieh f onderhouden. Dder »WC dit : Die gheveoonten, oude ghebruijeken ende Cæremonienderkercken, moetmen dlzoo onderhouden, dis deGoddelijckegheboden, filer hoordij clderlijck, ddtmen de menfchc' tijeke Ordindntien ende inßeümghen, dlzoo groot dchten moet,ende zoo heylichlijck onder' hot(den,dls Godsgheboden felue. Alzoo hebben ivij oock torts te voren Tiletdnum hooren jfireken,

CON. VAN ANTWERPEN, ?ƒ ^cken, Jatter niet aen ^belegenenßj,ofteryet Van Chrißo oft van zi/n Staäthouders, ghebo' Jen 'wordc.

Defe trvee heurlieden Moekelen, fijn ouev' vloedi^he Fonteynen, der menfcbelijcker ghe— dichten, ende ieer'mghen 'mder Reiigien. îwanf quot;teat fijnder daeghelißks nieu uytge-vloeytfendegheßjroten, endealnoch /pruyten, tot de ■vtelche het volck loept, ende toévalt, als tot den leuendighcn Godt ? Alieene de fiadt vatt Venegien , mach een mercbelijck ghetuygenis gheucn, der Papifien rafender dulheyt. En fijn dit oock nietmenfchelijcke Religiën i ,

IN HET ACHSTE Capittel, trail eert hij vanden vryen wUe, ende nempt voor hem defe drye punâen:

1. Zoo hefeinl bif dat den vryê •willegbeê goede era ebten met allen en heeft. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

TEN TEKSTEN bij bekint dan met defe naeruolgende woorden, drf» w^ daermne .1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;recht

7« VERANTWOORD INGE DER recht ghevuelen,i4t den vryê vpiUef^heene go c de crdchten en heeft »oor d« recbiueerdicb nueckinghe.

FoU« E} Dit [eggen tegë ont defè Anlvgt;erp[che Cait' ftßijfcrijuers, ab recht oft vif ooäi niet en leer' den, ab zif f dat alle de goede vercken ende erachten, die de menfche heeft, dat hij die heeft uytdie louter ghenaede Godts. Dit felue leeren vif niet aüeen, maer vercUeren oock ketten eU' de Pelagianen te vefen die anders ghevuelen,oft houden, zoo dit opentlijck m Meel Conciliën, ende nu corts tot Trenten gesloten

Dat vij voorwaer gheene goede erachten en hebben voor die rechtueerdichmaeckinghe, en' de vernieuvinghe, b het felfiie dat vij begheren Mon ulieden te behouden, in Capite de libero oT' bitrio, tegen de Papifien, enlt;k de Synergiflen, dat b,de medeverekers,

Lika. Cap.i8 Koer in Zijnen bocck PanopUa ghenoemp t, b hij heel fv^felachtich ende op allen fijdè Alb' berich,zoo datghij voorvaer niet en cont ver' neme oft hij aüeen den menfchdie nu herborëb oft oock die nbt herborë en b, ende t'faemë den vryen viüe, de Synergiant, dtb b, de medeverc' 1imghe,toefcrijft,

Defevoorden nochtans onder meerander, vordë vanhëgefeytfdie eenichßns te lijden ftjn. tti4cin, Nh verclaert hebbende, hoe dat den menfeb naer

CONK VAN ANTWERPEN. 7, naer dm vttl van Adam, behouden heeft zijnen vryê wiHe, hoe veel nochtans als de menfeb deur het iock der fanden befvpaertfijndef heel onvrij endegheuanghen is, m4ch deur Chriftwghenao de, der yerflervolcoetnenheyt rtedergheleuert fijndeÇhoe vrel niet der yerfterghefontheytendt flerckbeyt) êde deur defeifdeghenaedegeholffi fijnde,wel, enje oprecht handelen,ende roerei, lAÀtr dat het (iÓciliu vüT: entê alzoo keren fouie,is valftb-hit alzoo y^Ofiriiiergheleert: ieydtteryenuUtiatisvryêviBtiaitt^hen^ Ltteto uUt i’iGodt beruert êdeverweckt N1BT ME D E EN VVERCKTwrtGoA.dîùAjrt-renwJil ende roept,op dat hij he bereyde,oiti die ^enae ieder rechtueerdichmaeckinghete venrer««^ cre, iieftj verulogckt.

Hier hoordij Cbriflelijcke tefer, het Conci' Uun vrfnTwff» tUtrlijck gttuyghen, dat den Natuerlijeken vryê wiOe eer hij de ghenaede der rffbtMeerà’cbwiecàiwgfceom^ge« heeft, rer-mach met Godt, die hemroept, medewereken. Alzoodaenighe fijn aldaer noch meer f}gt;ruee-ken , He om der cortheyt wiße loeten varm,

TEN TWEEDEN, vende Sytteigia, dat is de medewerckinghe,naerdie rechtueer-dichmaeckinghe, xoo f^reckt hij alzoo, «ide dat weitende oprecbt,met defe woorden:

Di« leeren aUe die heylighe Vader s,ende fon^ derlmckPro^er, dienzij valfchelijck tegen ons teillen aÜegeren,de Diutnoadiutorio,fiue4Ugt; iaUo, vande Goddelijcke hulpe, alil opentlijck blijc^f in het yerjle boeck,ad Capitula Gab lorum, cap. é. Die rechtueerdighe menfche, dot is, die nu van onrechtueerdichgbemaeckt is rechtueerdich, onßncktdeghifte,oftghenaede Godts fonder eenighe voorgaende verdienjie, doer de •welc^fi^henaede hij maeh de verdienflf I vercrifghvtttfprdlit kecgheenedat inhembc' goüis, deur de ghenaede Chrißi, oock deur des vr^icî wiUe nerflicheytmach vermeerdert veor' den, nemmermeer uytsluytende, de mede-weregt; ltinghe,ofi behulpicheyt Godts, fonder de vvelcr ke, niemant en mach in deughdênoch voortgaê^ noch blyuen flaen, çyc.

Dit felfdexviüen oock proberen die Scriftue' ren van hem bijghebracht ^hoexveldat de font' mighe hier gantfch niet te propooü en fijn.'i^ät de Confißie van Antwerpen jjireckt vonden vryé •wille die natuerlijck is, êde des menfchë die no ch niet herboren en is, hem benemptfe alien goede erachten, ende medewerckinghe: macr niet den tnéfch die nugherechtueerdicht is ende herboren d’welck uyt den text felue openbaer is. Doeront 1 me Dindanus die accordeert hierinne met ons, en breekt s^jn boofi te vergheefs tegen de Conf

Zoo vtlt ili acngiet de leeringhe der Vehgù »fn, Kigt;o ghetuyght Proßier clderlijck, datzÿ »ot zifnder tijt ghevuelden, dat den natuerlijeké tryen yville des inenfchen, nede^rerckendp Mtdicbekeeringhedes men/cben, t’faemen met Godtsghenaede.iieaer ridat breeder gehandelt iSfmde Apologia tegen Tiletanum.

Tn Vtrfihns

Coin iius.

Zoo iftdufi opentijer, dat defe onfe Senten^ tie Meaerachtieh Çij, tc vetê,dat den natuerlijfki rryen yeiUe^gheengoede erachten en heeft,roor die reektuccreichmacckïrghe, niacr naetir.acls herboren fiftde, xverclit reel met Godt. Blijekt cock dat Bijtßchaep Bfmdanus inder reaerheyt het Concilium ï anTrenten'‘ er\vorpt,ende zijn mepapiflen tegen de melcke,{defer faecken aeii' gaende) onfe kercken ouer de ^o.iaeren ghç' flreden hebben.

^llt toch o Chrißelijckx Lefer, defe groot -rpichtighe faecke, neerfteUjckouerleggen,ende aenßen : ofc die Conßß. ran Antreerpen eenich-ßnsflrijdt,met der Ausborghfcher Conßßie,en' de niet meer Blindanut met ziin Conciliabuluni

ran Trenten, üaer zijn fchandelijck fchimpen ende laßeren, en rraeghen rcij een haer niet.

IN t’NEGHENSTE Capitteh zoo l eyt hij der Conßßien ralfchelijck op, etide tC' gen zijn eygen ConfcientieiTenyerßen, dairrij t ZijUen leeren, dat den menfeh ghe-r rtehtHßerdicIft

St verantvvoordinge der rechtiteerdicbt ‘wordt, deur eenighegoede Qjti liteytc,geneychthedé,Viin hem fet'uen rercreghë. quot;iwant onfe Conf.ter/iondt inden aenudnek, e/ide in d'beg-rfel defer materiën,/preekt dlzoo :

FeUo B 7 I^deromme zoo ‘willen z^ dat onfe gherech' ticheyt cygentlijck fij, eenighewefentlijckein--ftortinghe der goeder Habituu, bec^uaemkeden, oft deughden, die ons deur Chriftm rerdien/le ^crereghcn is.Daerommezoo moeten “wi; heur' lieden fommigheftereke ghett'.ygheirßen ende bewijßnghen uyt Godts ‘woort tegëftellen. Di« verre (fe Conßßie.

JDefe alderclaerfle plaetß, ende Propoßtie, inde ‘welche wij opentlijck ‘verclaeren watwij heurliedê opleggen,die rerfwijght endepaßeert 'fgt;oorbij,defenf^nê Quant,ende foeckt een ande te, opdat hij eenighe oorfaecke hebben mocht, onsralfchelijcktebefchuldigen. Zoo grijpt hij dan defe woorden aen,die daer carts nae 'volghë, ende luyden alzoo :

'’æ rechticheyt, met de welche wij voor Godt recht ueerdich fijn,eenighe onfe qualiteytftj, oft oock eenighe deught,t’zij vä Godt ingeftort,oft oock van ons vercreghen ,GHELYCK DESE SPREKEN iMet welch woort mè ghemeyn lijch te betceckenen plach ^arbarifche, dat is, grotte,plope,boerifcbe,ongeleerde,onaerdighe, ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ende

CON. VAN ANTWERPEN, it ^nde oney^c fprdecke,ghe!ijck ddt defe xroorden fijn^bij den Scboehbeologen, CiUdlUds vti Vit' tus infufd, aut acguißta. ÜJeröWK.’e defe vpoor-den{ loquuntur,als defe/^tekeif)en ■willen

i dat de Papi/kn leeren dat 'wij dew eenighe ingheftorte ^ualiteytgerechtueerdicht ■wordm^als defen om ombtfchaemdelijcliaen' ticht, maer dat dcfe groue vcoorden, ende nid' niere van fprtken ( Virtus acqutfita , vel mfa fa} tijden S^hoelthtologanten tvcr gbtbruijc' kelifck ftjth

Metfulcke Vttlfche, bóofachtighereden,ende verkeeringheder 'woorden, blamerende godt' ioofe dienaers des Antichrill, willens ende 'we' tens, Itfc /egen haer cygen Confdeniie, de He^ melfche^aerheyt : haerc reyne oprechte Lee-verßyide öde de cleyne,ootti}oedighe Chri k fti verfuft,vertwyfeli,ende uytßnnich maeköde.

Dit zijn fihellemftuck volbratht!Kbböde,zoo FjKo c begmt hif-tijeäste rafen,oin dat de Cof. bethoot, dat de Papißö affgheweken ßjn van die alder vol maeckjle,ende coßelijckjletoegherekende recht ueerdicheyt Chrifti,ende fijnghekeerttot die al' der onuohnaeclifle öde onreynßc gjjerechticheyt dermöfchen,die haer toeghereköt worden, deut haer ouerfchietende verdien/iö, diemö om zeker pöninghö coopt,ën worde haeroock met zekere BhHö ouergheleuert^om alzoo falith tc yvorden.

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E t Hier

dittertrnereen rechtueerdicheyt Chrißi enßj, die xrelcke uyt hê ouervloedieh gheftort wordt in bet geheel licbsê derghente^iten ende voorts bidder , deen ledt in d^nJere^oft uyt die Heylighe m-iiinen in onSi

Aenhoort torb defe liistiwe verßerde buefelé, des Antichriß Dienaers. Ue hoe ctnmen toch ghedroomen oft verßdcn defen f^ontrevloet der recbtueerdicheyt viti deen ledt in dander vloeyn de, ende wederkeerende, ten fij dat fulcks in v rloeye,deur die toegherekede gherecbticheyt vä vwen SdUchinjecker Franeifcui.oft Dominicwf Maerter contrarie nChrißui en feyt niet,dat den eenen wijnranck uyt den atuleren zijn fap J ontjinght,maerallewijnrancken(_ffrcc^hij) ''’■‘îa'4 uyt eenen wijnßock Chrißo. Ende het een ledt en nempt zijn leuen niet uyt bet ander ledt,maer Coll x.b,io ledekens, uyt bet eene ouerbooft Cbrißo, Ephe,i.lt;.i} Daeromme :çoo en rloeyt in ons niet deur die toerekeninghe rsominiau^ende Francifcusgbe' rechticheyt,niaer Chrißm rechtueerdicheyt,die bet hooft if.

G3i».6.b.7 Ito» Scriftuere leert, dat eettyegelijck zijn Bon bbjt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;draegcfafcde Dat de rechtueerdigbe zijns

’ nbsp;nbsp;nbsp;’ Vó nbsp;nbsp;nbsp;taeganifch de Scriftuere, die beuelt,Datmen

CON. VAN ANTWERPEN. Sj Ic'icn/ndc AÜe eoddelifcke hulpe, ende niet imie nenfchen-

Djcroinme xoo is de moefseiHighe booshcyf, VAnon^en 'crederfegghers, heel te ver/veyen,en' de te fenloeckêjdte Xffr fi/n,fonder AÜen Serifi rpeien hoe dat de toegherekendc rechtueer-dicheyt def menfchen,Al5 iiyt dcen ledt 'm dAnder vloeyt : mAerhocende 'in xeAt mAnieren dAt i(gt;e ChriflOfheteenich ouerhooft, zijn tocghcrekc' de rechtueerdicheyt, in lt;(Iîe dte ledekens zijnder ghent'yn'en toecoempt, en conncn zij niet begrijpen. Het 'welche nochtAns die Scriftuere aIs het Alder nootwendich/le,eyfcht.

Ue occJt CmdAitM derdt in zijné PAnoletrtA, fegghen,dAtdierecbtucerdicheyt ChriftieenvAl fouo^i.pn fche rechtueerdicheyt fij : ende dAcr en tußchcn °quot;’ eduiom» rtcbtenx;/ zeergroot die toegherehende recht' ueerdicheyt dergheßoruender menßhcn , der on fuyuer Monicken ende Hannen .

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.. n I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-- n /• t ' Bphr.I.f.ll

K, ende den wijnjtock.,moeten 'wij .Atle jcbeppen: Aä, .»,ji diier cn is gheenen andere Haem ander den

hemel gegheuen, waer ran alle dorßigheenie Vaix5$.a,« hongrighe feheppê,ende putten moeten,de'wae

teren dej ifuenï, oucrrloeynde tot m hetrijeke Apo.zi a.iy der hemelen. Ldet ons danaUcen tot deje Lenende Fontegt;ne gaë,endc daer uyt cm niet fchep pemden Papiflê confenterede ende vergonnede, r i djt

amp;i7 'bi}' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(einengbeborften puttengrduen, die^

vuyîe hole fijn, en ghee xrneter e» gheuë: Dlt;lt;/ IdCt'eh(ter(eluë toeeoepen, ende cygen maeckë, dergheftoruelfder nienfchen,cnde der monicken Open Supererogdtiois, ddt fiju bder onerfchie' tende,onlchuldighe wreken, vcrdchthebbende nbsp;nbsp;nbsp;।

dietoegherekende reehtaeerdicheyt Chrijïi,dlS' niet jnfficient,ende ghenoech(dem fijiide.

quot;Zij en connent niet ontkinnen, dl (ouden zi( vdn eiudetheyt in ftuckeii berjïen, dut zij nietee' nighe, oprechte gherechlicheyt en mdecken, uyt de verdieti/len ende ghebeden der Heyligen : Ité iiyt die oucr(chieten.de onfchuldighe xeercké der monicken : item uyt de lAij^en ende Vigilien, uyt bcudcrdcnder menfehen ddertoe gehuert, ende dter ghelijeke ontdUijeke meer, die wlckeghc' r^chtiebeden zij begheren, zoo Vdn Godtddt(e bdcr mochten toegherekêt reorden,dlt oqck bc' neer(lighen metier ddet ddtfe hder toegherekent worden,ende te bdetc coeinë mocbtcn,met Biiüe qnde A((iiet brieuen, des Pdus, ende der MidndU' ' cdnten vierbijtender Ordenen.

Alfulcke A^folds brieuen der Monicken wder inne zij hdergberechticheden, endf verdienften, ^^nderen toerekenë ende vercoopen,fijnder noch, zeer vele te vinden, op ddt zijt ons niet en be' (id^ite loochenen. Ende Erdfmtes die vexerfche

CON, VAN ANTWERPEN. S7 ende bej^otfe tiyt dier oorfaechen in zijn^ CoUoquip. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CoilFnnnj

Sumina,Franfcifcttt Cdppe aUeen denßeruen den, ofi den dooden menßb aengcdacn, bringht hem bij, ende miiedzt hem eygen aUe die fuy'quot; tterße endcreynfle gbereckficheyt,die de Broe^ derken$ met daer Lieue Sußerkens, ende ChtteT' kens ( ende met mAlckanderen')alle die wrelt , deure^mhaer CeÜehês bedrijuë. Daeromme laet den Duyuel-feoedc,ende raeßn zoo hij quot;wiltyZoo feordt bij hier fdügehouden,met die alder ghc' reeldichfie ketenen des H.^oortGodts^endt der eevpigberiipaerheyt.

fjij ontkint oock zeer ombefchaédelijck, IN HET X. Capittel,dat de Vapißenniet toegct rioeden en fijn tot die goede vereken ende ver' dienßen dermenfcbf'.'wantjjjreckt hij. Allefulc' ke rferekè, xeerekt den beylighè GhecH j« bder.

Dat is voorwaer een fijne Sophißerye,arch' lißieh verßert om haer dvaelinghen te verfeboo Rcn. Lnde cortste voren beeft hij felue geßreden voor de Synergia, die medeveercltinghe, vanden vrien yrille,die goede wereken 'werekcnde,Ende; Paulus feyt dat diegodtfalighegheloouighe men fchen,daer toegefehaepê fijn,op datzij inde got de ’vcerchë'wanielen foudë.Ende inde naeruolgè' de,flrijdt hij voor defe fentëtie,Dat die yverckeft tfienfehen feluerfijn,diefe doen. gt;

zijnen bocck Piinoplia, noempt hij Bnthufta/ïnuin te f'jne,dixt ii,een hetterije der fender,ende uytfinnighergbeeßen : Qnfegoede veerckè^den H.Gheeü iiÜecne,\vtllen toe fcrijnè.

riiii 5 h 9 Oockden H. ApoßelPauliitt diefluytnyt die gberechtichcyt »oor Godt,zijn eygë, ende oock

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t’fitemen Abrahimis goede meereken, die nu her'

boren redt : Ende worpt die aüeene tot dieghe-, rechticheyt voor die inenjehen.Voorveaer Kivtt. 4. d. b- ßuyt ende verxforpt merekelijek, uyf it gherechticheyt die voor Godtgelt,d!egherech' ticheyt der vpercken,die Abir4bam ndermdelf onder de befnijdeniße, oß yvetgebadt beeft. Al' Oal a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Gdldten, die t'fjcmè deuit

dich worden, ontkbtnçde dntfulckt conße ghc' lchien,mder datzij dlzno Cbrtftum verloren.

Defen ontkint dock, ten letftc,ddt hij in gheeu' der nidnieren , deur gheen zijne wercken ter werelt en foeekt gherechtueerdtchi te woordê, din düeen deur den ïi.Gkee{l inwendich werc-kende.

Dit leeren defe fomwijlenwel vdnde yerße RECHTVEERDICHMAEC-K I N G H E, die inden doop gbefchiet,mder andere volghende rechtueerdicbmdeekinghen v°Je nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Zdj dlletn inde goede wercken. ^ant

CON. VAN ANTWERPEN. 8^ trarie ff?,?'n'iide, dat de rechtufcrdichnuelùn— ghe ooch inde gcede wrckcn fij, ende datfeont der goeden werckè veille rechtueerdich[ijn voor Godt, leeren opentlijck, vele ende onUÜijcke ghetuyghenißen der Scrißt.

Om.f4t veij defe groote cere vdaRêreçhtuerr diekeytASeenlijck tocfcrijiien onfen Heereießt Chrilio/tcordm veij vxn defe vrome EuâgeUfihe Pra;d:cat::en gbefcholden PhArißeen.

Ddtghljlicden van aSen uveen deugden ( Indiër ghijliedrn emmers eenighe hebt) Chrißo den Heere dAncl:t,en ißer tiiemSt vtn den onßeUt die dit mißtrij{Ifillsghij verßert. Mier midis ddt ghijlifden in de felßße deughde (al vedert Jchoon ddtße V vrfn Codt gegheuen vaderen )ghereeh' tieheyt ftelt die v voor Godt rechtueerdich ntdeckt. ZOO doedij 'soorvvierhet frlue ddt dien Phdrifeus dede, inden Tempel biddende, die ^'***’•*’’” VPelclie, deur die goede wer eken ende dettghden, die bij vdn Codt ontßdtgen hudde, ende Wder bif ooek Godi bcdinektc,ßocbt »oor Godt recht' tteerdieh te ßijnc.

2lt;r4nt de menfehen ontßingben hier opder „ derden,dneendicyerftel:ngen,oft beginfelendes HfCheeH , ende niet de volheyt: die welcke

JO VERANTWO ORDINGE DER nochtans noch frcuck^eaie cranck(ijn, ïae oock in zijnen Hcyligen,zoo dntzij niet en connen volbrmgëfditgoctd^telckzij ‘«'elwilde»,mMr neer ter Contrarien zij volbringen dtnt qu^et dvelck zij niet en xeillen: dlzoo PduliiA wn hetn feinen, zeer outrvloedich ende nÜcndickUjdi elürgl)f.

Zvo moeflenzij ddn rolgen die xaerdcbti-ghe rechtiirerdteh}nlt;teckinghe,-wiÜen zdj dnders gt;nbsp;Chrijiuni v ereerc en prijfen, die veelcke op d‘dl' dereldcrße beicreuëvigt;ordt,P.om. 3.4. ende to. End; ii ge legen ’tide cergheuinghe der fonden^ ddt die feifjle den menfch niet toegherekenten ‘fvorien, tnder meer bedeckt : dis çgch Dditid ffreckt.

Ten leff,en zoo rer-vorpt hij,inddt fclfjte Cdpittel, met zooddenighe groetfcbe 'W’ordf«, dUsr z’jnder nvercken gherechticheyt,feggende: itcdnt rtij dUe rechtueerdicheyt vdn dlle tnenfehe lijcke ’(cercken, oft verdienflentdllefins,^^ dt' leene uytfiiiyien, ende verxeorpen ,tgt;ider oock rerfeeyen ende rijandtlijcke verbdnnen. ^rrfrtt xvij Cdtkolijckfche Chrijien, onf gdntfchelijck betrouxfende, ende endtlijck verldetende op de grotidelcofe verdienten Chrifti,'Wderdeur hij ons zijné Ghee/l mededeylende oockghemdeckt beeft kinderen Godts, xvij en dchten niet,-wdt dç menfeh uyt hem feinen doet, oft doen mdch, Jde met

CON. VAN ANTWERPEN, p» Wef Valdo fcggen quot;vrij i'ryelifckjDat vdf alle ott' fe yvercheit,alle menfcbelijckeferdienften ach-^ ten als dreck ende ßifck , ende dat meer if, met den Propheet als een cleedt vander maea-fionden, eye,

Hij ßgt;reckt hier fonder t'vi'ijuel vande ’werc'’ ken die gedaen ßjn voor de gbenaede, oftuyt eygender erachten aüeene gedacn ; Mlt;ter veaer blyuen bier, haer goede recrcken, die daer de C O N G R V O verdienende fijn { De wefcRe zij vooryxacr feilen 'mden menfeh voor degke' naede, ende xviÜendaermededegbenaede verdienen .

Bijtßchacp, verveorpt ende veruioeekt bet Con- 6 Um ciliutn Van Trente,met defe xvoorden:

Seydter yemandt dat alle die’ veercken, die voor de reehfueerdichmaeek'mghc gefcbie, t'zij hoedanieh datfe gedaen fjn , inder waerheyt finden te fijne, oft den baet Godts te erdie^ nen, çyc. die fif veruioeekt.Bl,ndanus dandie ftrijdt opentlijcli, legen bet Conci'.iabulum von Trenten.

IN HET XU.,Capitel,zoobuefeltbijint d’langhe, Vandeaencleuende oft inxvcfendegbc' rechticheyt, ende vernieuwinghe des menfehen^ jyie welche hij, met die aller hoogjle eere, ende volmaecktheyt verhejft, al oß die herboorne tnenfeben

9» VERANTWOORDINGE DER menfchen heel Inghelen ^hexf orden vacrë.'Zoo moeten dan hem ANTWOORDEN:

Ende tëyerjië dat hij os zoo d^çkmxels opleyt, eil oft 'Kij verloochëde,die inveendighë vernint' ’vpinghef Cndein'wefende oft aciideaendeghe-rechticheyt,die'wij een nieuyt'egehoorfaemheyt noemen, en behoeft ( als een openbaer lucghe' ne)gheen verantwoordinghe. Recant onfe cvgen Confeßie ycederleydt dat çlaerUjck alzoo jfre -kende:

Onfe tegenpartye befchuldichtons, dat vij gheuoelen louden, dat G odt ons aüeenlijik deur die toerekenmghe rechtueerdich maeckt, ende dat ‘wijoock deur den H. Gbeeii niet vcrnicut en de herboren en fouden reorden, oft dat hij gant' fchelijckgheenegoede Qualitcytè endedeughdë «» ons verxeeckcn foude : Maer xcij feggen, dat ons botten dietoeghere'.iende, oock een begojle, oft aencleuende gherechticheyt deur die herbo' rïtighe des H. Gheefts, gegheuen, oft in ons bc' godl -oDort ; Alaer defe herboringhe, oft vernieU' 'rlt;gt;inghe,isgheëftns de felfde,xvaer deur wij voor den leuenden Godt rechiueerdieh fijn, oft dat ee' wich letten vercrijghen, ende dat defe^heenfins hem inde rechtueerdichmaeckinghe lij ghe — menght en wordt : Ende tot de'er onfer meyninquot; ghen,fullenwijfommighe flereke bcueftinghen bij bringhen,çj'c.

CON, VAN ANTWERPEN. 93 fgt; tnjiet toch Meat ßnnen, ende viat fcbtempte dit d jeu Bi/ißch(iep heeft , dat hij ons noth derdt oplegen,al oft vrij verloochenden de ghc' rechticheyt der fitrnieuwn^hen, oft dieaendc' uenàe,enàe alzoo verminderden de 'weldaedeil Chri/li.

Ted tveeden, zoo verheft hij z^er hoegh houen maeten, degrooydte der volmaechiheyt, defe vernieudegherechticheyt^ al oft zij heet per jèdît ende volmaedît Wfre,?:oo dat hij oock feyt,Datter veelheylighen heelvolmaecktghe^ vfceiifijn,ende daerinne(zoh^feyt )verheft hij zeer hooghlijdi de veeldaeden Chrifli.

Tis fonder allé t’wijfèl een heerlijcke Vfeldaet Chrifti, ende die oock c'zijnder tijt volmaeckt fat wefen: dati dat in dit leuëgheen volmaeckte ver' nieuvfinghe en fij,maermeerdatter inde oprech te heyligér»enfché,noch xecr vele cnfuynerhedê lgt;!ijuen,eitde dat heurgehoor aetnheyt nock heet onuolmaeckt ftj, ghetuyght den H. Gbcfft, in Xt’cr vele plaetfen der Scrift : ghetiiyghen oock de Vaders feliie als naermads hewefenfal vpordê. llt;te ooekgh-f felue, in v Panoplia, ende vmedc' gbefede Tiletanusghetuygent.

defèn bekint opêtiijck die Cotrarie Seten' tif}feggëde:Dèmê!che wordt wel, oock in dit Ic' uë de volmaeditheyt der liefdé gbebodêihoe wel die niemani wi du tenen en beeft,

JAAer LindAnuf in zijnen PAnopliA, Scyt dAt •gt; ’P-** nbsp;nbsp;nbsp;vryen mUe inden godtvruchtighen ntenfchl,

»och niet heel vpedergheflelt enfij,in zJjnyerße hrylicheyt endeghefontheyt.'ifmelclie Sententie is oock bauen rerhAclt.

fs den vryen wile noch crAnck, zoo moeten zijn xeerctiittghen oock noch onuolmAeckt,ende fvcAckfijn. Endecorts daer UAe:

Niet dAt defe hemelfche 'weldAeden Chrifli (hij j^reckt VAude deughden, deur den H.Gheed gefchoncken)den menfchen w ditleuengegheuê 'worden, op die Aider volmAeckfte mAniere, mAcr (AengefiendAt yerdis dAt nattierlijck is, ende dAertiAc dAt gheejltlijckis ) aIH tijt ende ßondt istuls dit jlerßvlijck lichAcin Aengedaen fed hebbè die onßerffclijckheytk

Alzoo feythijnAerntAcls, dAtmen denmerckê moet, dut die gherechticheyt vAti defen leuen, onuobnAeckt fij.

Öübg*quot; ** nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tweede gherechticheyt coempt onfer

Püi,i4j,xx crÀckheyt toe, Als DAuid feyt:Voor ven is gheé leuendich mëfch rechtueerdich,Tot diegherech ticheyt Godts,die niet dderomme onuolcoemen geheetc wordt, dAt zij dergherechticheyt Godts ghelijck ßj, mAer dAtfe Godt voor onuolcoemen

CON. VAN ANTWERPEN ?ƒ text: Voor venii gheen leuehiich menfch reiht ueerdtcb ^niet inghelijcktniße bij Gcdt, dis de OVDE CRJfffe NIEV KETTERS wiße, ende hdtr roorflenders mder nutr den oordeel Godts. D e menfch ftet quot;wat voor oogen K, tndcr i.Sa»,iC t.r de Heere fiet ddt berieden. iiieruytblijckt,Gdi gheen leuendich menfch gherechtueerduht en X(gt;ordt:dat is, Gheen menfch en is rechtueerdich voorGodt, deur die volmaechte rechtueerdic-heyt, die rvelcke Godt den Heere dUeene toebehoort, ende niet den menfehen, int ditleuen.

Item, hetgoet ddn,indient xeij emmers gedoe ibidna, connen, doende dat de Scriftuere ghebiedt, Eti Voight uvigt;e quaedelußen niet,dlzoo enconnen ‘wijmetPdulo het goct niet Volbringen,maer , hetfal dangefchieden, alßergheene qudede lu-fien meer veefen en fuUen. Ende voort den : Zoo Idnghe dan als defe qudede lußen den menfch aenuechten, ende queßen, ende foecken tot die weUußieheyt te trecken, zoo en wordt niet volbracht t'ghene dat ons verboden wordt: Chijenjulnietbegheren.

Hier mueghdi/ claerlqck ßen Cbrißelijcke Lcßr,hüe dat defen Bi/tßchdep Blindanus tegen hem feluen ßrijdt, die nu zoo zeer drijft dat die gherechticheyt der herboornen heel vol-maechtßj : ons befchuldighendeende accuferen' de van groote outrouwicheyt ende blajpbemie, dlt;a

iit tfij dc contnrie fuftineren : Dier hij feixe eertijts Contnriegefcreuen heeft, ilâ hteruyt eygheii •woorden blijcktlijck it.

t^ier liet ons nu oock voortbringhen tegen ^^f^ gi'oue dwiclinghe, de ghctnygenißen der ii. Serift ende der Vaderen.

hebben de yerjielinghen,dit isyerßebeginfelen des H. Gbeeü, ende dat 'wij noch cnnch fijn, en niet en •weten Vit -wij, hoe, ende in quot;wat maniéré bidden fuQen,mier dit den H.Gheeil onfe crack heyt helpt.nier uyt dan idl blijckelijck gbenoech j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Jat in ons hier in dit leuen alieeit begoil fijn fom

migbe beginfelen der 'eernieuwinghen ende des «wummïri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fiiUgußinus die ff reckt oochjVan

lt;toCv*7 d'ter wê af dat een yegelijck gedoopt wordt ,1^00 en wordt dUe zijn oude cnnckheyt niet ca ech genomentmaer de ■eernieuwinghe die begint ran de vergeuinghe aÜer fanden .En foor zoo vele dityemint gbeeßelijcke dinghcn jinieckt,diet nu fmaeckt, wordt voorzoo vele vernieut. Die ander dinghen fijn ons inder hopen gefbiet, tot ter tijt ditfeoock mettcr daet volbrachtwcrdeii.

i.Alzoo fcrijftooek PiuliiStottenGiliten Dtft wij indengheeâ deur t’ghelooue verwachte die gerechticheyt diemen hopen moet. 7,00 en hebben wij dan terftodt metter daet met de volle gerechticheyt der vernicuwinghen,mier fuUen fe hebben

CON. VAN ANTWERPEN. 57 hebben in het ander leuen, hier en tußchen rer' •vpachtenfemj deur de hope. Hiertoe dient ooek d4t Cbriliui die wedergheboerte den anderen k' uen toeferijß, te veten die volniaeekte, vaera ff vij hier alieen fommighe beginfelen hebben.

) .Gantfeh de Seriftuere ghebiedthet vieefch Coil.;.i.j: én den ouden Adam te dooden, hem uyt te doen t’faemen mét zijne veüußen : ende ter contrarie aen te doen eenen nteuven meitfeh, die vernieut E.piic.4-lt;^-^4-vordt inde kinniße Cbrißi, naer den euenbelde des die hein gefehaepen heeft.

Sijn defe dinghen aU inden Doop cens van ^odt perfeclitelijck rolbrach t, zoo en vdert vâ gbeenen noOde dat de C. ghcioouighe nbsp;nbsp;nbsp;Xf‘7

neerftelijck aerbeyden foudë, alien den tÿt haers ieuens, «» den ouden deeßem te reynighen, vaer aff datier noch een zeer grootdeel inden godt' ipruchtighen menfthen ouerghebleiitn is. Zeer fijn fßreckt AaigujliniK tiyifant roorvaer deghenedienoch vädaeghe tedaeghe rerhieut menus u.7 vordttdie en is noch niet heel rernieut : ende vóór ?;oo vele als hij noch niet vernieut en is, Xoo ftecht hij noch Inder veroudt hey tende is ten kint des ‘iverels.

4. AUeene de Deferiptie Pauli, daer hij hent feinen Rom.-^.d. befcrijft,die kan zeer ouervloe dich wederleggen die alder ijdeljle droomen cde godtloofe keringhe van defen Bijißchaep Blinda

93 VERAtTTWOORDiMGE DER njw, tnie derPdpiflfn^ VAitde quot;'^obtueckie ttt' nieuwngha^vaer inne Pauhdzoc fceaerlijck êdeaUendichlijck cldegendeghetuyght, Dathij noch 'ckefchelijck fij ,dlt;ithif niet volbringhen en can den vpet des Heeren die gheeflelijck itj item dat hij veel eenen luit hadde naer den inveen dighen menfche, den wekken nochtans hijgheê fins en eoR volbringhen, dat hij niet en dede d*yfelckhij wüde, dat hij eenen anderen wet in zijn leden ghevoelde, dat hij vercocht Was on' der de fonde, endedaer van gevanghen genome worde inder fondenwet, ende doer en bouê dat hij noch met den vleefche diende der fondé wet, Hoemochteryet ernfielijcker ghefeyt wordé van die alder rneeße onvolmaecktheyt der godt' fàligher menfchen, ende dat van Paulo felue, die dander ghearbeyt hadde ? Is Paulus het uytvercorê vat feinealfukkeghewee^,wat wiUenwij dan feggen van ander ghelaouighenf

Het feite verhaelt hij o och, maermet corter Gai,{.e.i? woorden totten Galaten,te wetéDat het vlecfch tegen den gheefl tuU, ende den gheeil tegen dat vleefch, xoo dat de godtvruchtighe menfchen niet en connen volbringhen Cghene datfe wiUê -

Vefe /firuecken Pauli, behooren w^ dies te neerfligher t'aenmereken, aengefié dat hieruyt voornemen en ouervloedich befcreuen wordt dlt;e tlatuere en i'wefen dergheloojtigher menfchen:

quot; Con. van ANTWERPEN. 99 ‘tfiiterdeßgt;rueckeH die hij hijbringht, en fpreiié ^daer van maer met eenen worde, en in theorie. »■*. ‘j. Zeerfeboone,'ende datvedtrom verhac' tende ßireckt S, lan : Ift dut tfij feggen dat i.ioia.t.b.t quot;Kiijgheen fonde en hebben,zoo vcrleyen xrij ons feluen, ende de vMerh^ten iiin onsniet. Item, j{t dot'm/ feggen dat'tri/ niet gefendicht en hebben, ?:oo maecken 'ceij hem tot eenen lue' Jenaer ende zijn Worten if in ons niet^

Hoorde -wel ßißchop Blindane dat loannes æApofiel feyt, dat fttlcke beroemrrs der röt' naecktheyt der HeyUgh n, den Leuenden (ïodt felue van luegen jirajfen ende Godts ïwoort ende ^terheyt in hoer niet en hebben f DÙ is de glcnde en groote eere,-waermede ghij ende andere Papiflighe vtrleyers Gode vereert : xoo Ztff flrijdéde om de volmaeckte fuyuerheyt van de gerechtieheytderghelefoiiighen. Hoederdij dan noch beroemen in dit felfde Capittel ,dat ghij zeer beerleek de glorie Chrißi vermeerdert ende verbreydt : daerghij de menfehelijehe hey» licheyt, gherechticheytiCnde volmaecktheyf^ zoo zeere ende bauen maeteil verheft ?

6. Chriflus heeft zijnen Apoßelen beuoleA fonder ophoudë te bidden: Vergkeeft,Vergheeft Mauó.b.u ons onfefchult. BtideJyauid feyt'.Dat alle hey' lighen bidden füllen om diegherechticheyt der vergheuinghe der fondent Spreekt wder op een

Paimo.t4M ander plaetfè : En gaet niet in t’gherichte met «wen knecht, iTrtt voor r/ én if gheen leuendich metifch rechtuecrdich.Efide:lil dätghif o Heere äe fanden mit toerekenë, Heere wie ftl beflaè ! h/iaer de Papifiighe ^perleym verkeeren ende verdraeÿen alfulcke SprueckentfcggendetCdl als die Heylighen bidden om de vergheitinghe der fanden,bet felue te verßaen f^, van famighe cleyne, lichte fanden : als daer fijn daeghelijck' febe ghebreken,develckefalsdegodtloofe le bufiten leggen ) ghefuyuert worden deur ooyt' moedighe biechtenden Vader onfete lefen^op zijn borii te doppen, amp;c.

Aenmeéckt toch, hoe fchandelijck defe die leeftnghe iefu Chrifti verualfchen, al oft Chri' ftus inden Vader onfe aEeen ingeftelt hadde de verfoeiiinghe van cleyn, lichte, ende daeghe~ lipckfefanden, die oockwechghenomenmochte worden deur doppen opde borsl ; üaer nochtät Çhriflut wilt ende beuolen heeft,dat Ide lt;tDe hey lighen daerinne foecken ende begheren fouden, denreen voorbiddende, fineeckende gheloouet vergheu'mghe der oprechter, ende der dootlijC' her fondeui

’ dwaeUnghe,zoo gheloouen wij den boorde des leuendighen Godts : Dat de rechtueerdighezoo Pro.»4 '»'’ö fwaerlijck, lae oock fenentmael daeghs valt, dat indieii

ÇONF. VAN ANTWERPEN, tot indien Godt met hem wilde in fgherichte gaenj, ende bent zijne fonden toerekenen, die niet be^ decken ende vergheuen, zoo en fcuderniemiint connen befiden, maer moejien alle fcrdoem^t worden..

Zijn Sophiflerye aengaende, waermede hij proberen wilt,de volmaecktheyt vande aencleue de gherechticheyt : ii licht haer ijdelheyt i’de»' merçken,

Ten yerflen zoo feyt hij : En waeren de ghc' Poi o F. 4 loouighe niet hieel reyn ende fuyuer, ssoo foude dan Dauid te vergheefs bidden,feggende:M.aeckt in mij 0 lieere,een reyn herte,crc.

Mlt;lt;cr hij en bidt niet te vergheefi,wät hoe wel hij terjlo^tgheen heel reyn ende fuyuer bcrte verwarnen en heeft, zoo begmnet nochtam hicrghefuyuertteworden,totdjthét ten Icjien heel fuyuer fijfm het ander letten.

uertredinghe van Adam, veel fcaedelijckerende gheweldigherfijn foude,dan dc ghcnaede Chri-fii : daer nochtans Paulus'contrarie leert. Seyt voort Çheel rafendej dat ons natuere deur Çhri~ flum beter ghemaeckt is, ende rijckeüfcher her-fchaepen,ddn zij deur Adams v«/ bedoruc isghe weeft. ANTVVÖORDE:

Tw blijekelijek dat de Corruptie ende beder/Te-lijcheyt W« Adams fond^ , ende die boofe lußen

toi VER ANTVVO ORDINGE DER die dier uyt geßgt;rot€nfi^n,noch niet heelexvech ghenamc enßjti,tnier vorden aSenfkins te nielt; te ghedien, tot dit ten letßen ‘mdcn uyterfien i.Catafe,i6 dlt;ich^onfenlietßenVijM.dt de Doodt oock rer-nielt-worde. Dan zoo feldeghemede Chrijli te vcUeende ptrßäeHßk’per'w'mnen., ende tebo' Uengaen onfe cnnckheyt, uyt Adanti ouertre-dinghegheß)roteij.

Alzoo interpreteert defe voorßpldetß vinde quijtfcheldinghe der fchuldë,of[des beüttfcri^fts»^ Mmbr.iift.9. AmbroßM.

Epinoi.rtaj mochten defea text Pauli, fiin fegende IreBÄiiBi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a ■ r 1

Paptßenghebruijcken : ^ant m onfe rechtueer' dichmaechinghe eygentlijck i« die inßortinghe dergherechticheytgeleghen,zoo rolghter neot ‘»endichlijek,dat de fonde ‘van Adam veel crack' ttgher gherveelt ii, dan de verdienße Ckrißi:. want deur zijnen val ende fonde,n heel het men' fehctijck gheflachte perflàelijck verdoruen ende onrechtuecxdich gifwoorden : maer der inghc'^ florter ghtrechticheyt,en hebbê de gheloeMtghe Rjun.s a.ïi maer fomntighe begmfelen, ende als Paulus feyt yerflelinghen ontßnghen. Daeromme zoo ift van noode dattereen ander gherechticheyt fij, die de onrechtueerdicheyt iperrf te bauen gae, ende diets de toeghcrekende rechtueerdicheyt Chrifli.

P4»/i Hefcr. 11. ow xi/« dweJtwgfce te beueßi' ghettrGhif ftjt denghecoementot Godt, totten Jngelen, ende tot die gheefiender 'eolmdeckter rechtueerdighen : ’i^ant Paulut fpreckt aldner ^dnde zielen der dffghefioruendergheloouigbë. Alsoock Gloßd interlinedris bediedt, deyeelclie worwer volntdeciafijn.

Uij drijft oockzeere defen jprueck Pduli,de Folio f? liefde Godts is uytgheflort 'm onfen herten, cre. Mac r düiaer If reckt Pau/iM opentlijck Vinde lief de Godts tc^en cns, end: niet vande liefde die ‘wij Godt fchuldich fijn. Zoo fèyt dnn Paukts, ddt Godts liefde i» ons uytgcflcrt is, dis hij ons uyt greater liefde zijnen H.Gheeä: gefchonc' ken heeft.

Dderommeddtooch lomnes feyt,Ditcrin' i.loan.4.b.to ne fiaet de liefde, niet dat tvij Godt lief gehddt hebben, maer ddt hij onsiiejf gehadt heeft.

1 j r A. „ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. I , i.loan. 4.b.*

Godt heeft f^nen Sone voor ons ter doodt ge' gheuen, dû virij noch vijanden waeren, ojs dat wij deur hem leuen fouden, Alzoo heeß oockden Leeraer Ambroßiu defe plaetfe uyt- AJRonwy. geleyt , feggende : f:»ij hebben in ons den pandt der liefden Godts , ons gegheuen deur den Heylighen Gheeil. Ende cortj daer nae: ep dii, aengefien ddt bel ommoegelijekis, dat

1(04, V E R A NT VV O O RD INGE D ER de beminde fouden bedroeghen 'wordê,ende xeAl hij Gadt is diet beleeft heeft, ende bemint huer dien bijt beleeft heeft. Sic v Gaigneus, in Summa eiuscapitisexponit.

Hij bringt oock bij den jfrueckPlt;iuli,dat ‘xvij ghereynichtende affghe^itßcben fijn. 7,00 fijn xvij fonder allen Cxcijfil : Ten yerßen deur die toerekeninghe Godts, daer nae oock deur coni' ghe begonjie reyiiichcyt,maer niet volmaecktc' lijek. Alâ ouervloedich uyt andere ontallij eke ghetuygbenißen der Senft blijckt.

aij misbruijektdefe Sentëtie: Paulus(intjuif) debitum flagitit, debitum exigit, Paulus habet Deum debitorem. Paulus jf reckt hij^begheërt vä Godt zijn fchult,eyfcht zijne fchultfXvàt Godt de Heere is in Paulo gehoudéals eë fchuldenaer.

Zooenilldan van gheenen noodegheweelt dat Paulus van Godt begheren foude verghijfc' niße, oft (juijtfchelltnghe van zijnen fchulden, aengeßen dat hij Godtgheen fchuldenaer ghe~ 'weell cnis, niaer Gode hem. Dat van Godts on' fchuldtghe ghenaede geßjroken is y die hem tot Zijnen gheloouighen houdt,al oft hijt hem fcbul dich rvaere, oft emmers uyt inckel liberalickeyt bcloeft heeft, dat verßaet defen al oft oprechte r fehult rvaercynaer de gherechticheyt.

ÇON. VAN ANTWERPEN, loj mighe menfcben fijn,-zoo heylich ende recht-uecrdichjdiit in heurgheen onrechcueerdicheyt en fij , en oock gheen Pcenitentie en hehoeuen. Ddcrfoç misbruijckende de Sententie Chrißi, L« lt;-;c I j.Mferddrtoucrpç. rec/?f«fcrlt;itgfccn,d« gheen [xxnitètieenbehoçnen : DcKr de xeelcke, Gloßa Ordinaridfd’lnghçlê verftaet,dienietge' fonßcht en hebben: Sonder f xvijßl leerende dat ter dlfulcke menfchen gheene en fijn.

•wiens wi'le Chrißiu niet ghecomè en is, ende diehetghebedt VADER ON SE meten behoeuen, dan bij auontueren voor eenighe cley ne,lichte ende ddeghelijckfche fanden, naerder lebußten lecringhe.

tJlder. ieronimiK die heeft verre een ander ghevoelen,vande grooteonuolmaecktheyt der (n faiacut heylighen, ßtrekendealzoo : u ddt(j/?;oo, quot;wder fijnfeddn, die gbetuyghen dät inde menfche een rolntdeckte gherechticheyt fij i ist ddt zij imt-'woorden,dit zij fulcks fegghen vanden hey.^ lighen, ende niet van hderfeluen: Voorwder teken meyne niet datier yemant heyligher fij, dan leremids, die een mdeght,ende Propheet is gheweett, ende 'tn zijn moeders lichdem geheylicht,beteekent oock inden ndein,onfen Heere ende Salichmaecker , “want leremias

hesap-iata, Of ïeronimut : Noehtant -wil ick v gt;*«-« fitfiijen, met mate, op dit gbi^ v niet onfchul-dich en houdt. Hier wordt bediet, dat alle rey-ne,deghenaede Godts behoeuen ende dat nie' mant(al iü dat bij oock heylicbfij ) ombeureeâ tottenrechterengaet: Tegen de NIEVVVE HÆRESYE, oß KETTERTB^ uyt ƒ oude, die daer meynt, dat 'm defer werelt, ende in dit jierutlijck vleefchÇecr defe bederjfelijck' keyt, aenghenomê beeft de onbederffelijckhéyt') in yemat fij de 'eelmaechtheyt,endedat de recht' ueerdighe ,t’famenaüen deughden volbringheit mach.

Sm.e.deaa Bernardui : Men mach mercken hoe groot dat de gherechticheyt Godts fij , die de Pro' pheet verwonderëde, noeinpt te fijngt;:,als Godtt fce»'ge«.?«ï4nf onfe ootmoedigbe gherechticheyt ( indien daer eenighe if) is bij auontueren wel ' tgt;preeht,maer nietfuyuer,ten fij datwij ons lae' ten duneken beter te fijne, dan ons Vaders, die welche niet alleen waerachtichlijck maer oock

VilK64,ta$ ootntoedichlijck j^raehen, AÜe cmfegherech' ticheyt is ghelijch een vuyl cleedt, der maenfueh tigher vrouwen, '^ant hoe cant een reyneghc' rechticheyt gefijn, iaer noch ^een ghebreck vanfcbaltenilf -

Hoor Je yvd Tiletane ende BUndane, hoe dit de Vdders leeren , dat cock de gherechticheyi Landen tilder heylieh/îen mtnnen onfuyuer tli vuyle doechen der maenfiichtigher vrou'wen: Ende ketterle te ß/ne, die contrarie gheuoelt^ Ende ghij roept nu daer tegen, dat de/è leere die alder Catholijxßhe flj,ende om die met den Va -ders, ende de Scrift gevoelen 'rerxrdjdt ghi/ de hooghfle Blaßjhemic. Daer nochtans ghijfelue hier roortijts andersgheleert hebt, als sgt; eygen fcriften, bouen aengheteec!ient,^etuygen.

V eygen medegefeüe Tiletanus verdoempt V met defe woorden : De Catholi/ckfche be-' poiig kinnen dat itt defen leuen die gherechticheyt dermenfehen, waer deurewij voor Godtrecht' ueerdich ßjn^^niet 'volmaeckt enßj,Ende aeu' gelten dat wij. alle deur de crancheyt des 'vleefch , WJ ve/e» ghefôndicht hebben, daer ' omme roepen de rechtueerdighe aitijt, E» treedt o Heere met uwen dienaer inÇgberichte niet.

Ende nochtans deur defe aider onreynfle onvolmaeckßewercken dermonickender nonnen ende der dooden menfehen, haer toeghere-kent, ende eygen ghemaeckt deur Bullen ende Afflaets brieuen der Paufen, xoo willen defe ar-nte, verdoelde menfehen falich worden, ver' twijjilède datfi deur de eenighe toegherekende reebu

VERANTWOORDINGE DER rechtueerdicheyt Chrißi foudcn morgen falicß morden. Oindefegherechticbeyt bidden de Pa' pißen 'm allen htleren IAißen,ende coopenfe en' de vercoopenfe tfamen met die ouerßbietende ieylighedeughden der lAonieken, ende beghe' ren daer van brieuë en zeghelen,op dat zij haer-lieden toegbeeychent werden.

L'mdanus die valt bier 'm d'onde katertje GNOSTICORVM, der wederdooperSf ende van andere rafende gheeßAt, die oock al~ zoodaenighe volmaecktheyt roemden ,waer ajf in(tntiib,i.Pj Clemens Alexandrinusalzoo fcrijß-.tüij çoempt hiertevoreneen groote verwondermghe yhoe dat de fommigbe haer feinen GUO STIC O S noemen, dat is met grooter kenniße beghaeft, meer van haer feinen dan den Apoflelghençelê' d«, opgeblaefen,ende glorieerende.daer noçh-Phiiip.j. b,ii ptns Paulus van hem feinen beh'mt feggende;Uiet dat ickt alreede gegrepen hebbe, oft nu volcoe-men ßj ende volmaçckt, maer ick iaeghe hent nae, oft ick oock grijpen mochte, naer dien ick van Chrißo ïefn gegrepë ben. Hijn broeders ick en boude mij feinen niet daer voor, dat icktgelt; grepen hebbe.

Ten letßcn laet ons aenhooren de ghetuy^' ghenißen der Scrift, dat de gherechticheyt deur de welcke w^'m het ßrengbe oordeel Godts, ghe rech tueer dicht moprde alleene fij degehoorfaent '♦ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;heyt,

CON. VAN ANTWERPEN. 109 keyt, oft het hloet Chrifti lefu,ons toeghcre-kent, ende on/ê onfuyuerheyt bedeckende, ende affwaßchende : hoeyvel dattéf in onfe Conf. zeer rele fi/n,die hij'nt gheender manieren yvederleyt en heeft i

PauluiRoma. $.dieftyt,ïylt;tt'wijgherecht' Ueerdicht ■worden deur het bloet,ende de gehoor faemheyt Chrifti.P.ndeioannes die leert^Dathet bloet ieju Chrifti, ont afftteaftcht van allen fanden. Alzoo leert veeder Paului, Dlt;tt de recht' Ueerdicheyt Gödts,deur de quot;welcke ‘veij gherecht' ueerdtcht 'worden geleghen {ij inde verfoenin-ghe van Chriftui bloede,in ons de verghtffeniße der fanden 'werckende,

Ende op dat hieinant «Jjc gerechticheyt en ftelle,m eenighe dcughden,C}jtaliteyten, geftal-ten, oft goede werckeh, içoû feyt Paulus claer^ lijck i Datfe ghelegen fif inde vergheuinghe^ ende bedeckinghe der fanden, ende dat de fei' . MC den menftb niet taegherekent en rporden^ Roma. i.c. 4.a, S.a.d. ende 10.a. Alwaer hij oockafffcheydt de gerechticheytdes wets, vande gerechticheyt des ghelooft : want deger rechticheyt deswets, is gelegen inde deughden, ende goede wercken, maer de gerechticheyt desgheloofs, die wilt ende gebiedt alleen deur den ghelooue de bermerticheyt Godts in Chri' fla t’aenueerden,oft biddende ende ßneecheti' de

R9nij,»o.b.ii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sententie, AÜe die in Chriftü ghe'

looft, die en fdl niet te fchanden worden : Leydt den Apoßel PmIiü feluer uyte, AÜe die den Ndé des Heeren aenroepen die füllen falich worden. Zoo leert hij dan dit de gcrechticheyt des ghC' loofs, is, deur een fmecckende voorbiddêdeghe' looue de toeeygheninghe vdn Chrißut roldoe' ningke te verweruen, ende dder mede zijne foK' den te bedecken ddtfe hem 'eergheuen worden.

Vucse i» b Vdn ghelijcken leert oock Chrißus vdndeghe rechticheyt, ßeüende 'foor een P.xempele den Phdrif^um, Gode ddnckende vdn de gherechtic heyt der deughden, die hem vditGodt gegheué Wderen : ende ter contrdrien den Publicden, dh leene deur Chrißum biddende ende begerende die goetwiUighe, onuerdiende ghendede, ende leergheuinghe der fonden : Den welche ChrißiiS ghetuyght ddthij rfoorden anderen gherechb ueerdicht is gheweeâ. Alzoo oock die Heere Chrißut dlomme de onuerdiende vergheuinghe der fonden belonende het eewich leuen, bethoot dderinne dat dit de gherechticheyt is die heiH aenghendemiSjende voor hem gheldende.

Dit felue heeft oock de Propheet Dduid ge» PMmo gt;1.1 ƒ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gerechticheyt ßellende inde verghc'

uinghe, en bedeckinghe der finden, ende dat de felue den menfche niet toegherckent en wordent ghetuy-

CON. VAN ANTWERPEN, nt ghetuyghende voort ^4t datromnte oock aSe Heylightn bidden.

Het felue leeren oock ie Videre, eth zij uyt voornemen ende metneerflicheyt nndcfe faeke handelen, ^ant Au?n(lintn fbreckt alzoo ; Ott' Jeneyghencn vrede hier met Godt deur het uimtDà ghelooue, ende (ul Inder eewicheyt wefenmet hem,deur de bejjjouwinghe. ^^^^cr defen, t'zif dien ghemeynen, oft onfen eyghenen, it hier ul' fulcken vrede dat het meer fij een vertroofiingo onfèr cattijaicheyt, dan der faücheyt. Oock cnfeghercchiicheyt hoerpet datfe oprecht ëde tvaerachtich is, om het eynde vonden oprechten •vaerachtighen goede, trder toe Zij ghefchicki quot;Wordt,K zoo grootindit Icuen, datfenochtas tneer bejlaet inde vergheuinghe der fanden, ddrt inde volmaecktheyt der deughden. Hier aff a ten ghetuyghe hetChebedtder gantfcher fladt Godts, die hier opder derden wandelt, w»t alle haer ledekens roepen tot Godt, Vergheeß ons onfe fchulden, als wij onfen fehuldenaeren Mit.tf.it üTrgfcmn. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y

Miter de lebußten feggen, dat dit Ghebedl aReen te verflaenf^ van fommighe cleyne,en lichte fanden ende gebreken, die ooch deur die nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t

oorbiechte oßdoppen opde boril,ende deur veel andere menfchelijcke wereken en eyghen vtrdienßen mochten gefuyuert worden.

BernardtK: Godts igt;oomemen flaet vafi, fwcm. Goats raet des ipredes ßaet vaü ouerde gheM diehemvreftn fVeynfende ende deur de ringe' ren fiende ouer heure fanden, ende het go et rergheldende, Xfio dut heurlieden niet ulleê bet goet,mlt;ter oock het guutt zeer xvonderhacrlijck ten bejlen dienen. O alleen 'waerachtich Salighê Mrff», dien Godt de fonde niet toe en rekent. quot;^üt •mieißer fonder fonde ? üiemant. ^antzif fijn alle fondaers ende hem ghebrecki den roitii, dié zij aen Godt hebben [ouden, ^i‘e fdl nocktani die uytuercoernc Godts befchuldighen i tis mij ghenoech tot allen gerechlicheyt, dat ick hem alleen genaedichhebbe, tegeti denrvelcktnick alleengefondicht hebbe . hUes vpat hij niet roor hem genomen en heeft mij op te leggen, is al oft hetniet geve ee il en mere. Gódtsgerechticheyi is niet te fondighen,des menfchengerechticheyt datfe hem rergheuen ‘worden i

Dit is roorwaerde oprechte gerechticheyl desghelooffs die voor Godt ghelt, niet de heel volmaeckte daer ’ßlindanus hem aff roempt j ofï der ‘werckheylighen, diè naer zijn droomen als uytdeen ledt in dander vloeyt en •wedervloeyt Cib i-Córnét, Voet ons hier oock bij fleÜen Sadoletum deii / «dRomïBos C‘ti^dinael,'wantdefenis emmers methaerd’al' der Catholijxße : defen fcrijft alzoo : Dien diè met recreken omgaet, en ‘wordt den loon niet

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ityi

CON. VAN ANTWERPEN. 113 üÿtgenaedcn toe gerékentimaer uytfchult.'^ät diegheierbeyt heeft,die laet hem voorßaen dat' itten hem den loon fchuliicb k , ende daefmne heeft elck in hem feluen een eygen betrouvent ende oock een heymelijcke berbemmghe, xoo dat fulckenhem feluen bouenmaetetizeerbe-haeght, we hij oock if ; ende fcrijft hem filuen toe die eere igt;an het volbracht 'vterck, maer de genaedé Gódtt almachtich ende liberalicheyt en wordt daerinne niet geprefen noch ghèeert. lÂaerdie gheenfins betrouWndeÓp eehighezif he verdienfien ende wercken, hem vo^ht tot' ten üooghften Godt, «« hem ßeUende machts, ende ghenaede ghenoech, dat hijdenwUe heb' be ende oock die macht, rechiueerdich te maeC' ken, die tot hem deur den ghelooUe coempt,niet tegenßaende dat hijgodtloos ende onvroem ir,' defen op een andere manière van een V Y T* nemende GERECHTICHËYT, vróem gewvorden, bethoont, verclaert, ende maeckt zeer heérlijck, die eere van Godt al' nachtich, Ende corts daernae:

Defen voorvtaer diefalichghehoêpt rvordti heeft defalicheyt van Godt vercregben, niet uyt dietverckendes wets i die 'mgheendétma-' nieren onderhouden heeft, want hóe behoefde hij anders dat hem van Godt zijn fodeti verghe' Kü» w-orden i tAaer uyt die vergbeuinghe der

114VER ANTVVO ORDINGE DER fonden felue.'Ende om die te Yercrijgheit, en heeft gheen/jns deter toe zijn vermoeghenende quot;werch toegehrttrht, dein aUeene ditgbeloouetditt hijghelooftheeftdatGodtmachtick reus hë(llt;te cock fonder de toereken} ghemtede ende bermer ticheytte fchincken, ende deterome fcrijft Godt dÜeenetoe alledefe treidelet zijnder Salicheyt, FeMo F ƒ Miter defe« bringhe btj d4t Pauli» feyt : Dat hem die Croone der gerechticheyt betoaert if.

Kij en feyt niet datje hem betraert if om die Verdienjienzijndergoeder toerekèy teel temm dat hij deur zijne goede toereken ende deughdtn roor t'flrêghe oordeel Godtf gerech tue erdicht f^eîcke hij al ffaertten voor fchaede ende Promirsû qiiî drcck rekent, teminjien dat hij mochtghetrin' cÓ?dU, ftdTâ «f” eenighe gerechticheyt Chrißi. «xiuHitü per nbsp;nbsp;nbsp;NMgcrtowe« dat Pauli» falckf feyde, zoo iit

Eftergoquä trijteenander faccke,Dat onfen alder goeder-Paulus expo tierenßenVaderfomtrijlenecnigheloonbeloeft ?nftiiif.fed iu goeden toereken dergheloouighen, ende dat nyi j°nderlijckeghenaede, naerdien zij fonder ^wppctn. ut eenighe terdienße tot kinderen tercoren fijn én d^bèt è‘^’'^^^ineerdicht : Als oock Augußinuf jfrecl^, auttiti’quod Ddt Godt in ons zijn eyghen gauen croont: ** nVd'c nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ander faeclw, voor hetßrenge recht

amp; libero arb «eeriîicfc Oordee/ Godts,gherechtueerdichtte trordè, ende zijne ongherechticbeyt en fanden voor

Mder nochtans die oprechte moniere ende ^oüe Leeringhe der Rechtueerdichmaeckinghe, en föhnen niet foecken infulcke corte/pruecken, maerin haer eyghen p’aetfen fWaerinne dat uyt voornemen daer a)f gehandelt vnordt. Alfulck» eyghen plaetfendefer materiën aengaende ftfit de EpifieltottenRomeynen ende tottëGalaten.

Daeromme hier uytiH oock blijckelijck, dat de Papißen int Artijckel der rcchtueerdichmaec kinghe ongoddelijck leeren, ende -^’allendighe fondighe menfchen a^teydc van het eenich Lant Godts, Vijn fcct xeelcke xjj aÜeene behoorden te hegheren dat bethaere fanden nvechne/KC, ende die in t’diepße der zec yvorpö, oft die zoo verre van haerafftvendenalsdat Goßen vandc ^eßi Pfai,K.}.b.i» ß, oft enters die heel achter zynë riigghe worpë ende Inder eemcheyt niet meer gcdincken.

Van dit Lam Godts (fegge ickflcyden Zif d» arme menfchen tot die aider onreynße ende o« volmoeckße gherechticheden der lAonicken ende Uonnen , ende andere ghecßeloofe : Daer noch tans heel de Scriftuereghetuyght, dotter gheenê AAo 4.»,a Änderen N A E M den menfchen gegheuè enfif onder den bentel^ deur den yre'cken wij mochten rechtueerdick en falich worde dà deur Chrißu. Epbe s ’

Chrtßus den Sone Godts heeft zijn eyghen '’ hcH Licbaêeii Bloet opghwfferttoteen verfoenoße s b.ti

iiäVERAnTVVOORDINGE dek rande,lt;ier gantfcher bereit fanden, ende daef mede voor de fanden voldien, ende en heeft niet ghfoffert de onuolnhteckte ende oiireyne ^erechtit heden van andere menfchen, dieveelc' Ke lae feuenmaeldaeghs, ende dickveilder ont-fuyuert ende helmet worden, zoo wet met dac' gelijckfche fanden, als met die inwefende onrey nicheyt : ende daeromme behoeuen zij oock een eewighe verfoeninghe,endefuyueringhe. fAaer haerlieden heyloojewerckheylighen,en behoC' uen gheenff ts die daeghelijckfche verfoenittghe des bioets endelijdens,iefu Chrifii. Uditnieteen fijne vereeringhe vanden Sone Godts,ende zijtt' 4er eenigher verfoenofferàdc, ende zijns lijdés !

Hieromme dan mochten wij heel haer Can-duffe,tot haer hen wederkeeren, endi aengeflets dat zdj niet recht en leeren, zoo en hebben zij (,lean.b.9 oock Chriftum felue niet,zijn oock berooft vanden Hemelfchen Vader, ende aÜef zijnder gon-' ße,ende ghetiaede.

IN XIII. e/hfe XIIII. CAPITTEL, zoo ontfchuldicht hij zijn icfuitè,de welckeonfe Con.verhaelt hebbcnde(_uyt heure zeer beßem' den Cathechifmojheur eygen woorden,ende lan ge Capittelë, heeft bethoont,dat zij, Zoo wel de verfoenmghe der fanden, als oock die Chrifie' lijcke gherechlicheyt,flel^n,nide goede werckc, gheen mentie met aUen maeckende, vandege-hoorfaenheyt

hoorfaemhcyt des lijdens, ende bloets iefu Chri' ßi,€nde zijndfv fcrdicnfte,'deur den gheloouc aengketiomen, IniJc Xfelcke dUeene gdntfchde Seriftu^edUe lt;Jf verfoeninghedergeheelder'we Aa.t}.d48 relt flcldt,idede Chrifleli/çkegerechticheytdes gh elooffs,oß des ^Udngelions.

Hi) excufeèrt hderalzoo, ddt hi) feityerfleif het beginfel dUeene van dien text inder Confeßie rgt;erhdelt,bijbriKght,vedcr vafijn dit de woordc.

Met yvdt manieren vordert de (bndenghe-reynicht ? AntKioordc,De H.Scriftuert Icyt ons vele dufdanighe manieren inde kercketevoreitt ghelifck totdiuerfcheßeckten oock diuerfche re tttedien betamê, maer de hooghße plaetfe houdt het Sdcrament der Pcenitentien, velcke verpompt vefende, xoo iil te vergheeft ddt vij vS d’ andere remedien (om tegè de dootU/cke fonden tegebrui]ckë) verhaelen.^fn^ant dit heeft Chriflut der zielen medeeijn als een ftcrek ende itootvert dich recept ingefteli, en de dattet tegen aller fon' den befmettinghe crlt;(' « tick ve[en j'oude,beuolé, itïs hl) totten prieftersßrrack, den ghenê die ghif ie fonden vergheeft, dienfuüenfe vergeucii ft/n.

de andere volghende inanierê,oK de fonden te fuyuerè,deur der menfehê verekë, oock inder Conf. verhaeltfVerftipijght hi),väthijßetdathif daerwine zoo beqt^melijck zijn Sophißerye WÇÎ en (àghebruij^é, noch oock ontfeuldighè,

Dc/cn text mt voorgeftelt hebbende,zoo ar' folio G.t nbsp;nbsp;gue'êrt bij in dejèr manieren : De lefuiten feggen

dit Cbriftuf dePoenitètie ingheflelt heefii'voor eê remedie ende fuyuefmghe der fanden, erg» xo» ßi oerteyn, dat deitr het bloet Chrifti de fanden gefnyuert worden.

D cfe Confequêtie,ofl ßuytrede en'daegb niet: lee ant de Pxiiitentie, ende bloet Chrißiiseen dinck niet.

Koer defen bringht weder 'eoort, Chrißut iloet ts crachtich inde Peenitentie: Ddt wetë wij cock wel deurGodti ghenaede,Hyt de Scrift: Maer de iebußten en feggen dit, ofgt; defe plaetfe aiet,dwekk zij nochtas haddë behoorë te doen.

Aüe ETHICI teerder;, die vandegoede inanieren gefcreuë hebben,oock de Heydenfche, ïde aUe menfchen, t'zij van wat religie datje ghe weeit fijn, die teeren dat de boofe wercken, ett' de aUe erghenißen t'zij tegen Godt, oft de men' fchen gedaë, yerü ende voor al te curerë ende te genefenßjn,deur kinniße der fonden,endepoeni' tentie,dat is leetwefen.AÜe ßauen endeknechté, Phuturo'^'quot;amp; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hoerë,plegen dat btjden Heydenen

*110$. * teroepenendetebeki»ne:Omeeßertismijleet, datick teghen vghefondiehthebbe. Keynen zij daerome oock,dat deur het bloet heurs KeeßerS haere fanden ghereynicl^wordenf

_ CON. VAN, ANTWERPEN, vandë nieuwer wet naer Moy fen. Tis Wei wcterj Moyfes heeft occk gheleert datier pocnitentie, Leu.j.».s datis berou,boete oftleetwefen derfondëwefcn tnoct,Wilde më anders de fondë rcynighëMacha met die heeft oock Pocnitentie ingeflelt tot ghe' fontmacckinghe der fanden, maer hier uyt en ^olght nietjdat deur zijtt hloet de fanden ghe— fuyuert worden.

Maer nu wcien wij hoe dat defe leeren,dat de Pocnitentie deur haer eyghen eracht, de fanden reynicht. iagt;ant feggenle,ghenoechfaem berou, ghenoechfaetn biechte,ende hauen al Voldoen'm ghe,verweruen rergheu'mghe derfondë.icpelcke Vauiitoitt. leer'mghe, defen feluengodtloofen Catechifmuf, «et defer woorden. voorleyt ende leert : ^«Pdnt alzoo ßjreckt hij :

Op dat w^,deur de felffle mattiere dat w^ te^ gen Godtghefondicht hebben ( wij hebbë tegen hë ge fondicht metier herten,metten monde,ende metten wereken} deur de felue Gade weder rgt;er' foenen: metier hertedeur het leetwefen, metten monde deur het biechten, metten wereken deur die roldoenmghe. itèintfelfde Capittel. Deur de Poenitentie verwinnen wij dieduyuelen, ende de flerfte der fanden, hier deurekeeren wij van ons die verdiëde flraffen, wij verfoenë Godts toorne wij verweruen Godt^henaede, ende wij vererij ghendeewighe glorie.

Hoorde •wel ddt de lebußten, dUen ende de 1}ooghfte crdcht den werckender Pœnitentien, toefcrijuen. ïde oock hderen Cdtechifinuf leert ouervloedich,ddt dit derde deel derPaenitentien, te xceten de Voldoeninghe, oock nder def:n lenen yfechnêpt ende fuyuert,de fanden ende de pijnê.

Dderomme, tis €engroote,openbdere ombe' fchdemtheyt te fegge,Aengeßen ddt leerë ddt Chrißui de Poenitentie ingejlelt heeft, tot fuyuequot; fmghe der fanden,ergo zoo leeren zij oock, ddt de fanden gefuyuert worden, deurd'bloetlefu Chrifli.

Kdcr wderommeen verhdeltdefen oockniet die dndere rijßte mdnieren,om de fanden te rey-nighen,ende dndere die zijer meer noemen, ende bethoont ddt alomme oock het' bloet Chrifli ddermne befloten ii t Uider dit moeten bijduon' tueren de longhe Kinderen ( die in defen Cdte-' chifmo onderwefen worden ) uyt hder feluen gerdeyen. ide hij heeft wel gheweten ddt wdt fwderderwdS,defeSophißerye hier bij te vue-ghen.

bfmght: De lefuiten noemen Chriflum den lAC' decijnmeefler der zielen, ergo zoo feggëfe, ddt hij heur met zijnen bloedegefont mdcckt. Ddt en volghtoock niet, ixdnt allen Leerder, en^ de Meefler , ii 'm nidniereyan ff reken eenen Medecijn

M edecijnmeefter der zielen, dis dit oudt Griecx f^reckyvoort getuijghtj Agrotàtis dniin^ ferma „Mdtt, medicus eß'.ddt is, het ’woort,is eenen medecijn meeller,vdnde crdncke ziele.

Dder en bouc de lliedecijnmeeßers die nuteckê fom‘ieijlen den mcfch gefpnt, metuytxvendighe medeeijnè,ëde dlfulckê Kedecijnmeeßer mdecki ans de iefuiten, Chrifiü.'iepdut dit fi/n haer eygen 'woorden : Dlt;tt Ghelijck inde mèff h,dlzoo oock hier tot diuerfche ßecktc, diuerfche remedien toe behooren.Maer denn. Gheeü feyt,ddt deur een . remedie, desbloets Chrifti,itlderleyßeckten,en-de fanden genefen •worden. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Apoc,t.a.j

Clderlijck zoo-noempt hijoock de Peenitenf tie eencrdchtigll^ medeci^ne te •wefen tegé dÜen fonden.Zoo leert hij dun crdchtighe medecijnen buytendefen Medecijnmeefier, Item fc«gt;tfnez» behdluen zijn bloet.

IJlder Scriftuere die leert contrdtie, ddt “wij iWxßJ» deur zijne fmerté,en4exlt;iondë ghefontgeindeckt fijn,ende ddt xvij deur zijn BLOET affghe-‘Wdßchenfijn,ghereynicht,ghefuyuert,gerecht' Rom.?.».? ueerdicht,ende fdlich ghemdec^. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;H«b.9.b.«j

Summd Chrijluf feltie lodnnis g.c. die mdeckt hemfeluen, tegen die leere der lefuiten, niet db leen eenen Ntedecijnmeeßer, mrfer oockfelue de Medecijne,dls hijfeyt,lgt;dt hij nietdüeë en is den gheuer, V(lt;t» bet broot des leuens, 4’ welcke dder

«tïVERANTWOORDINGE DER fihlt; h muckt, mur dat hif felue oock fif htt hc' tttftcï} hroot, ende dat daer leuendichmaeckt. Chrifiuf tHdan iJl, te wtendenMedecifnmee' fier, ende de l»\edecijne, en ie en h eeft niet beuo' len ecn'gbe medeciinen bu^tenhen te foecken.

M.-'ierv^aerommeeti heeftbi/ haeroockniet »ntfckuldicht, van het ander ßuck, te xeeten, V7«nf Ari ' VdiJcJe Ariflotelifche gerecbticheyt, onder den V''«« derÇhrijjîclifcker,den menfchêrercocht: gtxtredaeiif, ^elijck noch ziftten medegefeÜe Tiletannsi vorwer zif hebben aèmerckt,dat zift t» gheender manieren en hebben connen excu/è-ren, noch met eenighe olyeverue beßrijcken, Zoodattet blifckeiijck fif,dathetvalfche, be^-driegelijcke ontfculdmghen fif^^vant waeren Zif fierckende xeaerichtich, zij fanden beydt de jiuckengheexcufecrt hebben.

Daeromme laet ßl'mdanui roepen, thieren, tnde vermaledifen, zoo 'eele alß hem belieft, ZOO is de faecke heel openbaer, datdelefititen i« lüc twfc Capittekn van heuren Catechifmus, heel begrauen die verfoenùighe des bloets, ende de gherechticheyt der gehoorfaemheyt Chrißi, ende leeren daer teghen (yoor defe hoogh/le AT' ' tijckelen des Chrißelijcks ghelooß)Heydenfche leeringhe.

Maer ijndanus vaert voort, om defe alder [chandelijckße vtritalfcbwghe der l^eermghe Chrifii,

'CON. VAN ANTWERPEN, tti Chrijii, bifdë lefuitë bedreuë, t’onfchuldighë, in t’fcfc/ ntteruolghÜde Capitttl, te -wetc t^W-THIENSTE; '^Mt hij [eyt,diitineëdnder Capitteldefes Cdtechifmi vernuent jwordt vande bermerticheytGodts, -wder uyt ddttet bUjckelijck ^henoech fij ddt de lefuitë väde fuyueringhe der pnde« recht leeren. A-HTWOOKDE:

Ten is de een'vuldighe,ftmpele lefers nielge^ leghen^dUe de beße woorden ende^rueckenbif een terdepen, ende dder uyt een eygen Cdpittet nderhder goetdtmcken te mdecken, ddt wdt be^ ter leerende fij vdnde fuyuer'mghe der fonden, ddn dit : lider hij fldet dOeen dchtop die woorden vdn dit Cdppittel, dder uytwiüende beken' nen, hoe die fonden gefuyuert worden. Nu ghc' nomë ddt 'm dit Cdpittel yetßondt ridie Goddc' lijche bermerticheyt, xoo en wder ddt nietgbt' noech : '^dnt oock de Turcken, ende Heydenen, ende den bldßgt;hemerende lode , denroept wel Godts ghendede,ende bermerticheyt ntder niet erntendemidtshetbloetlefuChrifii. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f u h

UijverhdeltoockdefenSprueckPduli.DdeT' ” ommemijndlderlifße, hebbëdedefe belofteniße, i.Cor.7,a Idet ons,ons feluëreynighë, vdaHe befmettmghe lt;lej fleefch ende des gheefls, volbringende die beylichfyt Inder vreefe Godts. Siet j}gt;reckt hij Peulus en vermdent een tittel niet vdn'Chrtßus (dßie ende lijden fheeß Pdulut dan hem vgt;er-

F4u2(M en leert lähierniet rande fuyueringhe der fonden,dl{de lefuiten aldcier doen, ntaer is alleen een vermaeninghe om de fonden ende loofbeden te nerUetenindenieu gehoorfaèhcyi oft leuen, de ‘welcke mei te recht beuolc quot;wordi.

• Ten anderen, zoo moetmen dit oock necrße.’ tijck aenmercken, dat Paulus hier niet uyt voor ttemen vanßnneenis defe iiaterie geheel endç beduyielijck te handelen, maer tis alleen een ver tnaeninghe om de fonden te vlien : Maer de ïebu fiten hebben hier een eyghenplaetfeende befoU' der Capittel voorghenomen om van defer MatC' rien te handelen , hebbendcr oock defen Tijtd voorgeßelt, Vande fuyueringhe der Sonden :En de terflondt in d'beginfel mordtter oock defe Qjteßie voorgehouden : Met mat manieren mor den de Sondéghefuyuert^ Zoo dat zij claerlijck ghenoech te kinnen geuen, dat z^ uyt voorne^ men hier aff numillen handelen.

Doer en bouen zij fcrijuen eenen Catechifmu een Kinderleere, voor de eenvuldigheende Simpele , ende dien groot ghenoech : Nm in fulcke Scriften die cort ende oordentlijck behoorden te mefen, behoorde men certeyn elcke Materie, een elck in haer eyghen plaetfe, ende behoorte, ^dteel ende elaerlijek te keren :op dat de cleyne ' eetivuldi^he

CON. VAN ANTWERPEN, ix; cenvuUighe Chrifli, alzo0 hebben mochteneé ' ipoUe, claere, ende i'a/ie onderviffinghe, vatt alderley Materie, ende een yeghelijcke in zÿn eyghen plaetfe. Daeromme Paulus en n gheen' fins tot voordeel den moetwiUighen bedroch eit Schalcheyt der Jebuftten.

Maer deféghepallëerdè Bißchop terdtrpedef voort ten Tanneele, en roept t’faemëaUe de Bor ghers van Antwerpen, richt een grouwelijck Jpel aene,ende met een affgrijÇelijcke befehuldin ghe xoo begint hij tegen ont alzoo te handele ;

Hoe dat, naer dien wij uyt der lefüiten Catc' ehifmus die twee yerße Parceelen oft fiucken in onfer Conßßien verhaelt hadden,het derde (ottt der cortheyt wiHe fachtergelaeten hebben, allee aengheteeekent hebbende bet beginfel: iwant ßireckt hij in dit Parceel terßondt in d^beginfit ßaendeß woorden IN CHRISTO lESV de welche atteene aÜe Qutßie hadde moegheti te neder leggen, ende bethoonen dat deJe/uiten allen eracht vande fuyueringhe der Sondeti den lijden Chrißi toefcrijuë. ANTVVOORDE:

d’Autheurtder voorß Conßßie om de lanck heyt temßden, en hebben dat geheel Capittel niet willen aenteeckenen, zootghenoech blijeke l^ch is, dat zij in dat Boeck de cortheyt gefocht hebben. üaer en bonen de manière om de fondé te fuyuerertfitin de voorgaende Capittelen bc'

lîtfVerantwoordinge der grepen : defe hebben de Pnedicanten den Lefer eiüeen 'willen voorhouden, o^ dut hij daeritine oenmercken fonde dot de lejuitenverfcheyden monieren voorfteUen om die fanden te fuyueren, moer nochtom en feggen niet,dot het bloet Chri fii ons fuyuert. Zoo hebben zij don de Texten in goeder trouwen oengheteeckent,zoo vele olji tot dier foecken diende.

Ken hodde oock bequoemelijck het beginfel •von dit derde Por ceel, moeghen ochterlocten, te •weten : Ket defe ende, andere monieren, ere. iwont hier begint eennieu ßuek, ende een nieu propoost, in hoer boeeken. Zoo ißer nochtans hijgeßelt,?^ cietera, ^aer deure den Lefen ver^ noient woordt, dot hij oock beße, indient hem ielieft, dotter noeruolght.

Koer wel oen, loet ons hier aenfcryuen, dit derde Parceel,totten eynde toe des Capittels, op dattet doer uyt blijcke,hoe jijn dat de yerße moquot; nieren, om deurdiuerfche middelen de fonden te fuyueren, verbetert worden, ende hoe zeer dat het lijden Chrißi,ende zijn dierbaer bloet, ztef hooghe vereert ende geprefen wordt.

Alzoo luydtdan dotter achtergelaetëwoSiWaer euer defen ons zoo bijßerlijck ende valfchelijck hefchuldicht.

Ket defe ende andere manierenende cfßtieit der oprechtergodtrruchticheytvercrijghé ende moeckeit

CON. VAN ANTWERPEN. »»7 tnaecken ‘wif in Chriflo lefn,datât Apoftel t« recht vermaeat, De/e bekftefiißen hebbende mijn alderliefße » taet ons ons /eluen fuyuere« vä« aBe befinettinghe dtt ^Ictfch ende gheed: rgt;olbringende die heyl cheyt, in de vreefe det Heeren. Hetxeelcke Augußinuszeer bei^uaeme tijck tiytleggrnde, ende met de ghetuygeniße der Scrift beuefligende ßreckt ;

Te» w niet ghcnoech onfe manieren oft kuê in een beter te veranderen,endeajfte 'srifcken van boofe vcercktn, ten fij datier oock vanden ghenen dier gedaèfijn, V O L D A E N ^^crde deur dé weedom der Pœnitentie ,deur het fcreyé der ootmoedicheyt, deur de offerande vaneen beanghü ende verßaegen herte, daertoe behuî pende die aelmießen. Oft anders die daer ghte vueltdat i« hem eenigbe vande dootlifcke fon-denheerfchappyekebben, als den feinen AugU' ftinusgetuyght,tenfij dathij bemwcerdiehlifck betere,endeindienhifrejfijtheeft, EENEN LANGHEN TYT POENI-T E N T 1 E DOE, wie ende O -* vervloedighe AELMIS SEN GHEVE, endeopbiijfdf v,lt;n4e dfn,xooenco«nen zi/ niet ghefuyuert worden deur dat paßerende vier, daer a’Apofle! aff ffreckt ,maer die eewighe vlamme jv htiA pijnighen , fonder eemghe rtroedie;

«13VÉRANTWOORDINGE DER niet die iootelijcke fanden, maer cleyne viordé nderdefetileuenghefuyuert, ende ghereynicht. Tot hier toe fijnt de voorden der {ebufuen.

Leetons nuoockditParceel onderfoecken opditmen fie hóe ßjn daerinne die voorgaende grouvelen verbetert worden :

Zoo feggen zij d4n ten TPRSTEN^dtit behaluendi ö.Minierènomde fandentereyni ghen, inde twee vaargaêdeParcéelen verhaeît, noch vele ander re flerende fijn : Alzoo hebben zij verfcheyden middelen ende wegen Salich te worden : Tc weten 6. diuerfcheom de doote lij ehe fanden te fuyueren, maer zeer vele tot dé daeghclijckfche gebreken. Uaer Scoeltheologen S«fm3c Feri{ léeren oock veelderhanden manieren de fanden Î,poft Remp terc3(nigbert:?(vrfntlolt;tf»nff KayferbergiM,ïn XscToift 6 poenitentiie, verhaelt ex Pefro de Palii Parte i.tit to j'T^’OWÄ, Afufconwo, ende de gheeflelijeké Cap. f Rechten 11, manieren de daeghelijckfche fände te fuyueren. idem l. Kayferbergiut, verhaelt

i.Pef.i,d.t9

I, löjn.t.c.7

Àpoc.i.ï.j

Carthufiefl çy- M.Hcnrico Steynbach drye manieren am dootelijcke fanden tercynige te weten, per Quadragenoi, Septenas, Carenas, Mlt;lt;er wij hebben uyt dertt.Scrift gheleert datier aUeen eenLamGodtsßj,d'welck ewech nemptende op zijnen hals draeght de fanden der gantfeher werelt, het welche ans gefuyuert heeft ende affgewaßchen in zijnen BLOEDE. .

^Ten 11. ^ij moeten oock defen /^rueck 1N CHRISTO lESV examineren.'è^antLin^ danfit endeTiletamu ßrifdenniet alder eracht i dat met defe txvee 'wóordekens ( als met een heyl faeme t\edecijne ) aüe het venijn des ^dntfchen Capittels genefen xpordti

Tis openbacTi dat defe manière vdn /preheii zeer dinerfchelijck itider Scriftghenontê vpordt I Ende beteeckent fomveijlen gedoopt fijn i ende eenChrißen ghènoempt vporden i ghelijckt dé tefuiten hierfchijnen te nemenAlzoo feyt oock Paulus, dat Andrönicus ende Junta voor heiii Roi«ii«.a.(i in Chrißogheyveellfifntdatis Chrißene .Maèè alH den lefuitenop t’hooghjie beteeckent, dan meynen zij daermede heurlieden,die in t’ghecßa lijcklichaem Chrißi fijn,datis indeRoomfché kercke ( buyten de xvelcke zij niemaru Salicheyt en vergönnen) dat die in fulcker vueghen ntoè^-gheti haere fanden fuytieren, maerniet deandè re, te weten wijlieden, die oock daerome onfeti toevlucht nemen moeté,tot die fuyueringhe dlleé nedeSBLOETS lESV CHRISTI t

Certeyn de lefuilê felue en bedieden ans ^eferi fprueck niet wat hij met haèr beteeckèt: lae Ltii' danut falue en dert niet te kinnen gheUenjWat daer mede eygentlijck te verßaenf^, oft hoé dat defe Medecifne,dte yerße voorgaende tjuaedè •s^ooïiett verbetert: maer bijauontuerëzâj lartê

tïoVERANTWOORDINGR'DèR dat tot exercitie,endf oefferünghe der loncheyt, als eengheraedtfelyConderfoeeken, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

Yemant mocht oock beejtuemelijck feggif,dat bet rolck ifrahetgeveelilif,ende haerder heyli' gher Religie Coeremoniengedaen hebben, 1N t* M O Y i' E ; A/; oock Paulin f'eyt,dat zij allei» Koyfeghedoopt fijnghe'weeü'.lAaerd.ieronie en tH niet ghefeyt dat zij deur zijn bleet, haere fandengefayuert hebbë.Alzoo moghédeTurc-ken oockghenoempt rcordente zijne, zoo vele haere Religie belanght, m keuren Machomet Ende de Papißen in beuren alder heylooßi Pam, veant zij loochenen datier yemant mach falich tvorden^die hem niet toegedaen en is, aengeßen dat heel de kercke, snde alle gheloouighe, die fijn op hem gheßtndeert ,als op eenen vaßen Steen,ende eenen boeckßeen, fonder den xcclo^ ken,niemant eenen anderen geleggen en can: üochtâs daerome en volght niet, dat dê Paus,oft Mach omet, heure naeruolgers met haerè bloede ende lijden verloU hebben. Daeromme defe mO' uiere van jjgt;reken,en can niet rvechnemë o fiver' beteren die voorgaède vuijlicheden,datmen met verfcheydenmanieren die fanden fonde moegeit fuyueren.

Ten 111. zoo misbruijeken dielefuiten zttf ( Cer j r.» nbsp;nbsp;febandelijek, de worden Pauli, want doer Patt-

CON. VAN ANTWERPEN, ijt treckcn die le fuite, il oft hij daer leerde, de men' fchen hiere fanden '»oor den Almachtighè Godt te fuyuerè.rreeelck een growveelijcke Sicrilegie, dat il, eengheeßelijcke dieuerije ii, alzoo ver~ draeyende de Godtlijcke 'wordë,ende vcrduijße“ rende de eere Chrifti.^antzij 'ffiSè, dat xvij ons fêlai füllen fuyuerê ende reynighen ran fondé,in het rechtueerdichghericht vandi Leacden Godt daer nochtas ntaer een V^rfoenofferande derfon den, ende die ftyuerende enis,te wten die doot, ende het lijdc des Lam Gottes.DenH-Gbeeii die loinx«,*® feytinder ßrift, dattergheenen andere Nacm en is onder der hemel, maer datalleen het bloet lefu t,rc^n.i,c.^ Chrifiions reynicht van allen fanden. Maer defe Apoc,i,».r die feggett.^mmers: i»ij connen ans ftuen van' den londenghefuyueri,voor hetßrcghe oordeel Godts, ende dat met vele, ende diuerfche md'-nieren.

Ten 1111. dit blaßibemißh Parceel der Jehu fiten,misbruijcliende de Sentitie Angußini, vrilt dat mj feluc voor ottfe fanden voldoe fuUè voor t’rechtueerdicb oordeel vanden leuenden Godt, deur diner she ans eyghen wer eken :^aer blijft dan dat eenigh, quervloedich LYTRON, dut if,de voldoentnghe, ende het RANT — S,OEN G ELT enfer ver}oojiiatghe,hee‘rve!c If.ise^j.a lie heel de Scriftuere hooghlijck loeft ide prufl, teweten, hetalderpretieujiebloet lefu Chrtfii, i, ian.ta.7

, Ten V. ende ten letflen,oiurkght oock neer' flelijckidnder volgende-woorden f totten cynde toe, zoo en (ulder niet-metaüen vinden vâdc fuy/ (.Pctri t, c.i9 «erHighe Jerfondê,oni des ombevlecktLeiinnte' ken Chrifti xoille,die onfe fonde,ende fchuldè a en •iRrt.i,c.i4 het Cruyceghedr^ghè heeft,ende ende hethät' CoU,x.b.i fehrift däer acne gehecht. Muer defe heyloofe xaiiéAvM^/, boofo volucti, miibruijckcnde die Spruechen der Vaderen, leyden v tot die fuyutrin ghe der fonde, deur v eygè alder onvolmaechjiet endeonreynfte wereken. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Dat is nochtans int eynde, weerdich om no' teren,dat (zoo de lefuiten feggen^int Veeghuier alleen eenighe cleyne fondé ghercynieht worde: Maer defe cleyne fanden des Veeghuiers hebben den Mi^apen, den Paufen,ende denMonic-ken, Xfer groote onffrehelifeke rijekdommen bijghebrachti voorhaerAjfiaets Bullen, M.ip fen, ende heur andere ouerfchietende beylighe •wereken.

Acngefièdan dat defen ghepaUeerde Bifchop, die Borghers van Anfwerpè eent ten /feli beroe pen heeft, om zijn Esbatement ende Troperije, te aenfebouwen, zoo laetet ons oockgbeoorloß fijn, beur aen te preken : nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-

lt;n dere godtvruchtighemet^ehen in Britbant,en' dealcmme rpefende^tfieiefum Chriftutn dis den (etlichen Hiiddelaeiquot;, ende Sdtichmdeker bem'mt: Aciijiet, lgt;ekint,ta^endegheuoelt,ofide/e Lee

der le füllen niet een teere des Antichrist fij^ a's zj den meiifhen 'wijfnidecken datmen ghefuynert wrdt van fanden roor den Leuen' di^hen, abnachtighen Godt ende ßrengen rech ter,deur die 'nerc^n van eenen yageUjchengc' ddeni ende en wdeckt gheë mcntie met allen,van het dierbder bleet,ende li/dè Chrißi, veel te min nicuers met claere “woorden, dat het bloet chrißi ons reynicht, ende fnyuert va allen fanden^

yoorwder zij hadden infulcken pldctfe,endt in fulcben Scrift, lae voor oogen ßeUende den noot pander onveetenderloncheyt,claerl^ckende expreßeli/ck behoor en te teeren, Ten yerßen “welçk daerfj die eenighe verfoenofferande, der gantßher -werelt fandenßiyuerende, te'wete bet eenich Lant Godts, die de fanden der geheelder •werelt op zijnen hals nemende, heeft fe aenJen Cruijeegedraeghen, endealdaer het hantßrift Sou.xb.i* aen ghenaegelt : nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.d'y nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ •

OMfTfwe, hoe^at.wij defe verfoenende ende ftyuare^e offerande^ bekoorden t'aenueerden ende ofts toe (e eygbenen.Tfd derden, wat goedé .tfuidefe verfoenofferande bijgebratht heeft.

Ende ten letßen,hoe ddt reij ons 'wederomme tegen dit Lam Godtf, ende z^nen hemelfckè Vd' äer behoorden te houden.

Mafr defe en leeren gheene van defen dmghêt tnder thoonë ons andere AGNOS DEI (m4fr heter duyuelfchegrijpëde vcoluen') wechneméde ende draegède die fonden der •werelt.Tis iammer ende groot •wonder dat zij hier oock niet bij en fteUen heur waßen Agniu Dei, het welche zoo defe verleyders Çbijden welchen het noch heden zeer gebruycht wordt)feggcn,dattet ooch wech ttempt die fonden der werelt, ende fcrijuen hent toe de felfße cracht,ende werchinghe,die den Le tienden Godti Sone alleene toebehoort : Als zij ghetuygen met defe veershens, die den Pàus Vr^ hanus s-t'faemen met drye Agnos Dei, gefon~ den heeft, totten Griexfchen Keyfer: en luij-den alzoo :

Ealfamtu ey munda cera,cu Chrifmatis vnda Conficiunt Agnit,ciuod munut do tibi magnum, i'iïbro nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;natum,permiflicafanâificatum,

Cçrfmoniars fulgura defurfum depellit,ey‘ omne malignum, n*ÆinH07. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Chrifti fanguis crangzï,

M ßrt dignis, nirtutem deflritit Ignis, Eortatuf mutldèfdefiuHibus eripit rndif,

Hefe Vetrfhem moetijen alzoo in Ne* derlantfche dichte geflxlt rear den: kiifendeV 111 Agnoj D« o Keyfer vcrheuen Dievirtuyten dacraff vindij hicrnae befcreitê. Welrieckende Balfèmt vit vttXf en Chrifnu t'ftemen,

Deur veel Confecratien heylichbeuonden, d'ivelck V voor een groote gbifte van mij vordt ge fanden,

Het heyhcht als den Doop het hint. Het verdrijft alien onveder en vint. Het veriaegbt allen gej^uijs, Het doet breken crachtich,

Het doet den Vijanden coemen in noot, En den bevruchten Vrouvc hulpet vander doot. Het kt«t vordt verlo{l,en coëpt tot zijné daghë. Veel meer ghaUen ge fehlen hem, diet veerdich draghen,

Tdoet uytblufché dé bradt,ende ceferë, Ende diet reyn,ende fuyuer hantteren. Op xee hij verdrincken ,noch op iTlant fubijt fleruen ftl,

fojni.c.lg

loin.ó.d.lï

A/xoo bejpot ende bedrieght die Duyuel deur des Anticbnii dienaers, der kercken Godts^ dat

roor het eenieh oprecht Lam Gpdts, die het j yaeruchtich hemels broot is, ende d'brootdes leuenSflae oock eenleuëde Godt, Schepper AÜer dhtgé, fielt der- armen menfchen voor een fiucké wafch vanden Paus vervloeckt, en maeckt hent quot;wijs,dat het die jonden fuyuert, des ghenen diet draeghf. O gronwel bouen aÜen grouveelen, aUé heydenfchap tp bouen gaende.

jyaeromme wacht v, q lieue Porghers, met al lervoorfichticheyt,vandefeopenbaere vijandé Chrifiiydie daer toe alleen neerfiich fijn, dat zij met groote ouervlocdicheyt der dwael'mghen,, Chrifium geheel begrauen ende verduijfieren,en de uwe zielen inder eewigher verdoemenifien wechvneren : niet te vreden wefende, dat zij tot noch toe,v geit endegoet, met bchendicheyt,ene nbsp;nbsp;(

de onder t'deykfil der Religiën, ghenomè heb-ben^Uêzoo menich duijfent vroeme,godtvruch' tighe menfchçn om den hals ghebrocht ende doé vermoorden,ten fij oock dat zijHedéuwe zielen, fnde vanden uwè,den duyuel ouerleueren, inder fçwicheyt tepijnighen.

Hitr mueghdij ooek aenmerckè de vervloecktt ^delheyt,endegroote ombefchaemtheyt van de' fen verleyer,die fulcki valfcheyt vol bUjfihemié, fnde de alderfçhaedelijckfie leer'mgbe,dieons afheerend^

. CON. VAN ANTWERPEN. tjT ffkcerëde is vande eenighe ferfoenofferäde lefu Çhriftifderdt befchermen, terantvoorden^ ende verjchoonê,die reyn Leerders Chrißi met aider ley bitter fehimpêt ende f^ijtighe worden ver^ foeyende, Ende dderome die groote ende groue luegenen, ende andere boueßucken ende Schel-merijë die hij onsßoudtmoedich,lde hodertmdel opleyt, moethij felue, t'zij oß hè lieff^oftleet is, deur zijné eygenen hals wder tot hem nemen, ende opbtdßen,

Dderfijn certeyn itf dit Boexkê van Ltnddnus zoo fele,groue,ende tdßelijcke lueghenen, xoo dttjdengejkn die DoHoren vdn Loeuen ddt ott' derteeckenede gh etuygen, Ddt het een openbder bexeijßnghe fij vd neel t,uegené:ende enßeÜeder niet bij va rvdt luegenê,ofi in rvat Scrißt ßdende, dis zij behoorde te doene, zoo duncket ons zeer ghelooßlifck, éde der yvderheytghelijck,ddtzif deur deßet'agt;i/ßldchtighe,onzekere onderteecke n'mghe, hebbenvpißentekinnengheuen, ddtddt felue boexkëjZjjn eygé, oßt des Autheurs luegenê fonderdUeßhdempte openbdert, ende bethoot. oft is dit heur meyninghe niet ghefveeü, xoo hebbenfe voorwder onwtens, ende tegé hderen ddnckgepropheteërt dis Cayphds dedetende Pi74 ioan.x5.’b.ip hM.bet opfcriß boue hfs Cru^s der f^eerefleHê' de, ddt hij VPM den Coninck der loden.

t;J VERANTWOORD INGE DER DijjiuUtie ftinde R.eligie,Jafromme hem fif ki»' nelifck,ddt 'wif ëde de Onfe,daer toe heel beroet t *ö gdntphelifck verlaetèdeopdenGheeH Mat.iïx.w^ desheerë, t(Jjn Heylieh-woort,ende Goddelijcke Lucxii.4,n heloefteniße: temmßenddthijonf VdndëCon^

M ƒ fnd# x^'ne hooghë net, vercrijghe eë nolle, ^rye geleyde,ëde (Ut daer toegeUetë worde vele deghelijeke, verßdndighe, endegodtvruchtighe mannëfUyt aUë Stdetë des Lats,va wiés eewigher fiUcheyt gehadelt wordt,ende dat alle dmghë b if goeder Ordtnätien gbef chië,cde datmë di^utere eUeene uyt de H. Seriftuere naden leuëden Godt, He welche aÜeene een Lieht is,den noeten natt gantfeh het menfcheltjck geßaeht voorgheßelt, E» Wij en twijßlen daeraen niet ghij en cont het felue zeer lichtelijch nercrifghen,aengeßen ghijlieden w fulcken aenßen ende authoriteyt bijden Princen ende heeren fijt : Ende daeronte ten zij dat ghiflieden ons een vrye geleye totter Dißgt;utatien, die ghijlieden felue verfoeckt, en nercrijghtinoch oock een wettelijeke Dißrutatie uyt de H. Seriftuere aen en rieht, zoo fal aüen man bekmnen, dat ghijlieden (als die hem feluen fain-tsA* ^ualichgheuoelen') het licht der Wierheyt,ende der k'mnißen Godts vliet, ende v eygen faecke,en de Leerittghe,met defe uytvlucht des lichts(,£ier ghijliedenfelue ons beroepen hebt} verdoempt. Tot «oefr tae, htbben yvij deur Godts gße--Mtdt

CON. VAN ANTWERPEN, of Wdf de bethoont, Jat Hen Schimboeck van iwiHern Vtinder Lmden,dtcn hl] der Confeß.Vin Anther' -pentegenjiett,volfif van dlderky bittere, ihe,groufàeme woorden, vol fchmachwoorden, fchimpen ende lafteringhen, ende en beeft noch tâs niet connen bethoonë,dat in de Cgnf. vä AH' twer[)en,eenighe dwaelinghe oft luegen fif. Het welche oock bethoont if deur Godtsgenaede, in on$ andere Verantweor^ghe, tegen Tiletani» boexken.

Daeromme de voorghenoempie Conf. if nu (als deur een vier beproeftßfnde) meer blinckê' der gheworden,als het alder fuyuerfle ende ghe-doorlouterße goudt ende filuer.Endeen twißiU niet, allen godtvruchtighen gelefen ende deur^ ßen hebbende,alle defe fcriften, va deen ende dä' derftjde uytgegaen, feien voortaen die m meev' der achtinghe hebben, ivant noch defen, noch oock zijnen medegefetle Til€tanuf,en hebben niet flercks connen bijbri»ghen,dat zijff i« der m'rfle woort, oft Sententie fouden connen wederleyt hebben.

De Heere lefus Chrißui, deneengheboorne Sone väde leuëdêGodt,onfen hooghße Coninck Ouerhooft,ên eewighëPriefier,die regere ende Apoc.iy.ci4 befcherme zijn Kercke,ende Religie,tegi dê An “ tichriftjên alle zijnDwaeli»ghê,Verleyers,ende Dienaert,omzijnderghenaede,tndeeewigl}er Htür.w« ,

^^yheyt, rotter mede hij vaßelijck t endehey-tau,ie,c.tt ^^blijck beloefi heeß,Met pnf teßjne tottë ey:tJe Lu(:xu.d.jx der werelt, ende niet tegedoeghèditdie poortë Eaiiija.a,4 - nbsp;nbsp;-

derheUeitfttgé zi/n Çhemcynte,dat (S,heideyn eudde,z^» ftemme lt;unh0orende, ende Merual^ gendej^cuden ouefweldigë^ eß yentint uyl zijné hnnden ontnemen, atlecne heeßvol-^

Ozc{iï.«.i4 maechte^eh deimerelt^dë Guyuet^endede Here tCm'i^e^i7 ouerceonten.hemßjnlt;^dinghëondeirdaenich. Hebt.Is b.8 endehéûiiîlemdchttndegeyigt;alt, in bentel ende nerdef'imnzdfnenHemelfchen Vedey gegbeuertt Amen: ende alle godtvruchtighe

e nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fiwï.

Jes GHETVYGENIS, acngaende de Prædicanten,ende Ghedeputeerde der Ghcmcynten uan An werpen, det Ausborghfeher Confefsien toegedaen» uandé Eerfaemé Raedt endeOuer« * hey t der fein er Stadt haer indé nbsp;nbsp;'

Ben Jen ghenen Jie Jeff letteren filen fu Ji^oft hoor en lefen, Burghmee/leren j Sehe-penen ende RjtieJt vander Stadt van Antyverpen^ Saluyt. Doen te 'wetene ende eertißetren midts defen,Alzoo veij den Prtedicanten enJe Jen Gbe depirtêerden vander ConßßienM« Ausborghi binnen defer Stadt hadden te voreitgehouden'dê 'wiUeende beuelen vanden Con. Ma? onjin Ghe naeJighenHeere, vande PrieJicatieend^exer« tie vander Religiën van te vboren binn^^JtfiH Landen openbaerl^ck nietgebruifcht te tnoeté doen ceßeren, nietwBende vaBeninde tndigMlt;-tie van zifne Ma.* etide de Stadt fleBen iit gäfeel Tuijne,verbeydende dat t'felue bij bedreâ^efint» devigt;ordengedaen,ende verwachtende groott tnacht van uytlantßche Ruy teren ende knechten Jie daertoe alreede waeren aenghenortten, eitJe noch aenghenomen foudenreordenf botten die ghene die noch iegeyvoordelifck binnen ßlants fi/n,met meer andere inconuenientê die dàer nyt feudeit

foudeit moeghen igt;olghen. Zoo iâ idt ie ^oorj^ Pr^dieanten endeGheieputeerde inden Mone ^an die vttnder voorß Con/ißien hebbende altijt 'fißelijck geßien ende geperßfteert bijden on' ierhoude ende Efßeäe van hunnen ContruHef tußchen mijnen Heere den Prince van Orengeit alt Goeuerneur, ende Ont ter eenre, ende hen ter andere fijden, aengeghaen den tveeeden Sep' tembrisleßleden,Endc d’vvelck nae dienzij niet en hebben uyt voorgeruerderoorfaeckenmo-ghen obtirteren niet willende tegent der Ma, * expreßen beuele, rebel ende ongehoorfaë vaüé maer de oorfaecke vande bederßßeniße vander feiner Stadt verkneden, hebbète vreden geweell de voorß Pr^edicatien ende exercitiën te verlaeté endete verhouden, ende de voorß Prlt;edicanten te vertrecken buyter deßr Stadt ende defe zijner Ka. * Nederlandë. Behoudel^ck dat hen geghc' uen worde Paßepoort endegeleyde »oor zekere tijtfZoohen ffelueOock bij ons gegheuen is, naer uytwijfen den brieuen daer^^jf fijnde, ende daer en bonen, datmen hun ende andere vander Conßßien fouae verleenen Adedat zij hun an' ders nietgedraeghéen hebbê, binner defer Stadt da in alder gehoorfaemh ede tegët de Ulagißraet éde OMerheyt,ende de felue metter daet bijgeßae tegens dieghene die de voorß Stadt ingroote on ri^e ende bernerte hadden gefielt, ende hen ge'

Tt^lè crt ende Mtgeghaëdm gt;igt;oorß AccoorJf : cmme hrn te dienen ter pluetfendaer hen t'feine \gt;iin noode ’wefenfil, d*veelck hen bij defen onfe iegereoordighe Mgeaceoofdi'êrt, alf t^ghene det voorß if,4!zoo’waeriichtich ßjnde-.SodcreirgeUß Ende des (‘oorconden hebben quot;ftij den zegfie teit fleckender voorß Stadt van Antxverpen defen Letteren doen aenhanghen , opten t ». dacb Apnlu, int laer ons Heeren alsmen fcreeff

BASILEÄ, EX OFFICINA iartholomiti Frdncon« ftimptibus loantlif Oporini. Anno M. D. L X V H. Mrn/é Avgu/to.

.‘.ZiDIfiO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’iTI’A fï

vzi.1 •'a ’.'.A'T-, r.no'inM'i ‘■» ' i V ' 1 ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. I i V ./ I. Q. ?* o(U'\ .

, C- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*?» : ’ '* f -