TRES REGIS

NAVARRAEI OECE A-RATIONES, QVAS PAVLO' ANTE OBITVM REGIS ADTRES Galliciregniordineshabucrat, lupcc * iis quæ à vicefimo tertio Decemb.

anniijSS. in Galliacon-tigeranc.

aâduntur mutuum ^egis gt;nbsp;cffgt;umiacnobiltum, de regno, (dp Rd'gio‘ neconfèrutindAiufturAndum,

TV M LITER AÊ AB VTROQVE R fige ad Montis Bclligatdi Comitcm iniHàc. AdhxC iiicfæ Ducis Lothatingi adLingonenfes,amp;ho-tiim ad eas ttfponfüm, Sc declaratie, corundem de (üa in Regem fide.

OMNIA LATINE PER 'Tuflanum Bercherum Lingonenièm teddita : qui amp;nbsp;ftatim initid de perfida amp;nbsp;fcclerata Regis cæde paucis agit, 8£ vrbes Gallicas ad Edem Régi fuo feruandam Lingonenfiiim exemplo adhortatur.

s ED âN 1.

D. L XICXIX,

TVS s ANTS BER-ch et lis Emaonenfis,can dido pioq^Leéiori. S.

V M hæ trcs pnores,amp; con-^^ rinu.i hîc fene contextç de-Jarationes, àbonisomni-.'usfummavoluptateJeftç tujluiii,üigniirimæquc iudieatæ, quæ ab çxteris,religionis maxime,amp; foederis vinculo nobifoum fociatis natio-nibus Icgcrentur, vr perfpedum illis etiamforet,quibusmaxime caufisad-ductifadiofiamp;perduellesnoftri. bel-la hæc tam funeftafufeeperint: Côtrà, quàm grauibus. iuftisquc rationibus perpulfus Rex il le pius fceleratamil-lorum, amp;nbsp;exitiofam coniurationcm reftinguerc fit antca conatus, atquc etianwumconctur : Egograuifsimo-tum aliquot virorum cohortatione . perfuafus, fi non operæ aliquod’pre-' tium , at certè officium mcumfaûu-tum raeputaui,ficasledu non minus I ôcceflarias, quàm iucundas declara-fiones.è Gallico fermone in Latinum

I conucrterem;AlioquiarrogantiaEcri-*ûen aut inertiç fubiturus, fi tan totum i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A, Z viro-

virorumauthoritafcm afpernârcr, amp;nbsp;tantillum laborem tnuïtorum votis, amp;ipfi quoqucReip.dencgarem:cuius amp;hoc aliquatenus intcrcfTe videtun tantam coniuratorum isloriim pcrfi-diam.amp;impietatcinexpioratiffimam omnibus effe, vtnc quispofthacinil-lotum fe laqucos imprudcns induaf, aut fi blanda quadam Religionis, vti-litatifue fpecie alledus, ijs iam fortc Inetitustcnetur, illincfcquampnmö expédiât, ad mcliorem mentem vo-luntatcmque feconferat, amp;nbsp;ad corum qui vera fentiunt, 5c reda fcquuntur fenteniiam caufamque adiungat, pri-uatæ, amp;pnblieæ faluri, aedignitati quoad potcrit,confu'turus. Atq^ hæc potiflîma, velpotiùs vnica huiusver-fionis, amp;cditionisratio primurafuit, Scd,mai€im?priufquâ typishæcman-darentur,ecccexvulnere,impièamp;per-fdiosèRegi inflido, morteque indc confequuta, amp;luduofa, amp;nbsp;verèmife. rabili,noua alia longe magis tragica, amp;prodigiofafcribendi,cdendiqueoc-cafio Scmateriadatafuit. Cùm enim acerbiffimus omnibus fidelibus qui-dem fubditis, amp;triftiflimusille Regis fuicafus, eiufdemqj ad MontisBclJi-gardi

gardi Comitcm 1 i tcræ, ca quæ pius i 11 c Rej^Nauarrçus tribus hifce dcclaratio nib’usdocuir.atqiadco vaticina tus eft, nimium vera eflc confirment; lllude-nimucro tam horribilc, indignumqj parricidiumfinitimispopulisnö tari-' tummodö dcclarandum, fed illius et-iam caufa, modus,amp; ipfe mmifterpa-tcfaciendusfüit, (Nam authorcm nemo non videt,nifi admodü cft excors, atqjadeótruncusamp;ftipcs.J Aquoau^ tem vcriùs hie omnia cognofci pof-funt, quàmabco qui coniuratoruin fjiftioncs, amp;nbsp;confilia. quæiamduduni fuerat odorat’,ac pcrfcrutatus.à quar-toabhincanno,amp;coampiiùsmultis * querelis, amp;nbsp;ed idis,eft reftificatusr’qui famofislibcllisomni turpitudinis, Sc contumeliægenere, impudentifllmc refertis.cftlaceratus/’quifuaillaBafi-lica,vrbium Gallicarum principe era-tio,folio,feeptro, rerumadminittra-tione.omni orn3mcto,amp; vita tandem ipfaindigniflimè, Sc crudelißimc eft priuatusf’Hærcs veroadhuCjôledor, quænamfuerit, tot. tantorumque fia-gitiorum caufa 5 Auti facta fames, rc-gniquenefandacupido. Inexplebilis, inquam, ilia habendi cupiditas, Sc ea,

A. i quam

quam tamdiuißhiant.acin quamto-toanimo amp;ftudio, totisctiam,tum Alis, tum alicnis viribus, amp;nbsp;opibusin-cumbunt, dominationis libido, tot nobistamq,- exitialiabclla excitarut: Tot etiamraptus,cçdcs,latrocinia, incendia , rcgni antea florcntiflimi amp;nbsp;potentiffimivcxationem,dircptionë, amp;exitium,legum,iuftiti»,pietatis,ii-terarum,bonorum virorum à pietate, bonorum ciuiumàRcgisobfetuantia defedionem , omnium bonarum re-rum intcritum, denique Henrici Ter-tijGallorum Regisimmaniflimam et iniquiflimam cîçdem attulerunt. At Religio Catholica, Ecclefiçdignitas, animarum faius, Papae authoritasa-guntur, nifi hsereticorum conatibus mature obfift3tur.BelIumfariè,amp;fpe-ciofumadmodùm cömentum. Qu®^ vero aut hxrefis tollatur, aut hmretici de fua fententia dimoueantur, armo-rum,ac nonlibrorum potiiis facroru traftatione. Quafi i 11 ac diuini amp;huma-niIuris, omnisque Rcligionis peftes, Religionem vllam,3utnorint aut curent, quafi etiam vel Papam,velEc-clefiam vere agnofeant, autcolaor, niß quatenus aiiquidinde commodi aut

aut honoris confequi fpcrant Excipio femperrerum fcrè omnium imperi-tum vulgus, cuivt fupcrftitiofulo nihil facilius cft, quam imponi, in Reli-gionc præfcrtim, óc ab iis, quibusob pietatis amp;nbsp;dodrinaeopinionem, feq; fuaque omnia credit. Excipioamp;ple-rofque alios cuiufcunque ordinis homines, qui in aliis rebus fa tis perfpica-ces,ingeniofi amp;eruditi,inhactarnen aut plane cæcutiunt,aut non valdefa-piunt,aut Hbi luifqucrcbus metuunt, aut potentiorumvirorum quibusad-didi funt, amp;nbsp;à quibus omnino pendent, authoritatepermoti,inquam-cumqucMllivolunt fententiam acvia rapiuntur. At huius coniurationis, Principes, Regiæ exauthorationisamp; occifionis duces , vnam vindidam amp;nbsp;crudelitatemcxinfimopcdorean-heiant, dominationem folam expectant, rerum potiri volunt. Alio-qui Regis, qm fuit omnium pene Ca-tholicotum Cotyphæus amp;nbsp;antc-fignanus, caput petendum minime fuit.

Fuerit tarne aut Hxreticus, aut Hæ-teticorum amicus amp;popularis.ldeo-

A 4. ne à

neà rcgni gubcrnaculis tam indigné deiici,amp; quod grauius, atq; indignius eft, vitaetiam ipfa priuari tam perfide crudcliterquc dcbuit?Ergo egregi j ifti Catholici,amp;Catholicæ fcilicetReli-gionispattoni,cuftodesamp; defenfores, vnum tantum aerarium, vnum fcc-ptrum,vnum diadema venantur de ca-ptant. Quod quidem, fi tu, Jeâor, verum efic, vt eft certe vcriflrmum, «redis, næmiraberisnoftrorura hominû aut cæcitatem.aut ftuporcm,3ut contumaciam, qui ncquchçc vidcant ne-que his moueantur, neq; ad fanâ men-tem fe conuettant.Vcrùm multo ma-gismiraberis iftiuseçdisfaftçmodum amp;miniftrum,Dominiçanusenimqui-dam.non Domini quidem noftri, fed fuiilliusDominici, amp;nbsp;Sathauxadmi-niftcr.obferuantiæ,officîj ac fîdei.qua oratione, geftuque dchabitufimula* bat,fpeçic, teterrimû hocfacinusan-tea meditatum,gladio,in imumRegis nihil taie aut eogitantis,aut à tam reli-giofo viro fibi metuentis, ventre ad a(fto,patrauit,Scd quid dixi,mirabcrisf Imoverô nihileft, quod hîc mireris, eu ciufmodi virorum oratiojdoârina, gçftus,habitus,vultus,profeflio, vira,quot; déni.

denique tota nihil aliud fit, quàm va-na, quædatn fpeciesjfucusj color^præ-ftigiaï,fraus,amp;mcra fimulatio. An-nonjpieledor,huiufcefacinorisatro-citatcra, parricidx iftius proditionemgt; amp;nbsp;nefarjam quorundam pçrfidiam, ac perduellionem exhorrcfcis?Regis veto nofiri poft tot acerbitates indi-gnitates, vicem tam luôtuolam, cafum tam iniquum, mortem tam immanem nonne miierans? Quod fi nihil aliud potes, votiscerté amp;precibus'vnàcùm bonis omnibus à Deo efflagita, vt tam atroXj tamperfidum, amp;crudelefaci-nusgrauiflimis, ôc tantofcelendebi-tis pœnis vlcilcatur. Equidem, quod ad me attinet,breui fpero fore, neq; id folüm, fed etiam ( dicam aperte ) exo-ptOjVt Deus 11 Ie nofter luftus, amp;nbsp;fcele-rum amp;nbsp;Iccleratorum vindex nefarios iftosCatilinas totbellorum,tantarum-quecalamitatumautores, itemqjrcli-quos ipforum audacix fijtcllites, ad-miniftros,incendiarios,perduellesin-feftiflTimos, carnifices bonorum, Dei gloriæhoftes, tranquillitatispublicæ inimicos, latrones Gallix, euerlores pietatis, iuftitiæ profligatores, fcele-rum focdere inter fe ac impia loçictatc A. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;con-

coftluftAos fnîfî iamiam refipiicaiit? amp;àfuo,tamimpio funeftoq;incœpto lt;lefîftât)3Eternis {îipplicijs, vinos jmor-tuosq;ma(ftare veilt. Hancmihiprx-terea fpern inijciunt pietas amp;iuftitia, quæ fiant à noftris partibus, amp;c quibus praecipue nitimur:tuni pieiatisaciu-ftitia amantes acpropugnatores accr-rimi fideliffimique, pia illaheroina amp;nbsp;Angliz Regina Elizabetha; Germa-ni Principes huiufccRegniamantilfi-mi, nobiles item,amp; fortiffimi équités : turn Heluetij fide, amp;nbsp;fortitudineexi-inij Adhæc Galliae præhdium amp;nbsp;déçus , fecundùm Deum Borbonij Principes .'atq; non pauci fingularis fidei, amp;nbsp;virtutis,Gallici duceSjComites, Vi-cecomites, Barones, Trib. mil. Patri-cij,Nobiles,Equités,veteran! milites, pubes Gallica, Aquitania:, amp;nbsp;Occita-niærobur, amp;, qui vnusinRarhorum omnium eft, aut certe, qui heroïcis amp;nbsp;lifiperatorijs,fummo,Auguftoq; Mo-narchadigniflimis artibus, ac virtuti-bus,caeterisomnibusprælucet,amp;citra contröuerfiam inuidiamque prxftat, Gallis amp;nbsp;Nauarræ (perduellibus, licet inuitis , amp;nbsp;pro virili reluétanti-buSjfingulari tamenDciprouidentia)

Rex

Kex Henricus, Quidquæris?Deusi-pfe Opt. Max.quiSchancilliceliin'i-niam dignitatis, atq; amplitudinis fe-demdeditj amp;nobishxcotiafecit. Et ille quidem Rex nofter prseterquam quod egregijs fuis virtutibus amp;nbsp;tota anteaâ-a vita, fiimmadefeomnia fpe-rarc lubet, idipfum etiam fiiis ad Montis Belligardi Comitem literis, atque gtaaiffimo illo iureiurando apud Gallia: Principes, Proceres,mil.Trib. 8c nobiliHimos aliquot viros habito, idipfum aperte confirmat.-quonimirurn omniaveriPrincipis, 6coptimiRegis inuniafeprçflaturum,amp;eos,qui lene-fariodefunâi Regis parricidioimpiê obftrinxernt, grauiiTime vlturumpol-licetur, Illivero noftriPrincipes, O-ptimatesrelariiTimi viri,Duces amp;nbsp;reli-quioinnes Henricum ilium quartum, legitimum fuumRcgem vno animo at-■que vna voce agnofeuntfaullis ac-clamationibus eum falutant, ccmple-étuntur, comprobant; illi bene omi-nantuFjlætaamp;profperaomniaprecan-tur, amp;nbsp;optant, Regni gubernaculatra-dunt.-quinetiamilli piaconfpiratione fummoque confenfu aflentiuntur ac fpondent,pra:ter cultum amp;nbsp;obferuan-tiam

tiam ipfî debitarrijfe ad RcgÏac cædis vL tionem, atque eorum omnium, qui de rcgnooccupando, Sc bonorum omnium exitio cogitant, atq; ad id iniquif-tur, perniciem, omnes fuas Eicultates, vitamq^adcöipßimprofufüros. Quod quidem Generofura, Sc vcrè Franci-cum Confilium , quiavilumetura eft dignum,quodPrincipibuspopulisquc externis aperiretur, Latinê quoquc v-nà cumHenrici tertijjSc quartj adMó-tis Belligardi Comitcm literis, con* uerti. Et quoniam hancRcgis noftri, PrincipumjProcerum, Nobjlium, Re-gijque cxcrcitus conipirationem, non paucæ cis Ligerim vrbes imitatæ funt; led præcipué clariflima Lingonarum noftrarum ciuitas , cùm ab''hiiius*po-ftremibciliinitiojtumab Hcnriciter-tij obitu maxime, quanquam à princi-pibus fummisq; virisaddefcóiioncm, amp;nbsp;ad iftam coniurationis locietatem lollicitatadnofficiocóftantilïïmèper-manfit, hums Regis noftriraaieftatem agno(cens,defunâ:ietiamvltionem(e pro vinli parte perfequutuiampolli-cens.-vtfuis ad Ducem Lotharingum Jiteris,quib us piè admodum Scfor titer

ilium

ilium ad vindicandam Regis mortem hortantur (qua de re ille nullum qiii-dein verbum in fuis ad cos literis, vt debuit, fecerat) amp;,fuoetiamillofcri-pto confirmât; Ego tamadmirabilera-ræ fidei monimentum latine quoque â me verlum fuperioribus fcriptis ad-iunxijVt hac tantula opera patrix mex de fua ilia adeo infigni amp;nbsp;poftcritati mcritiflimo prodenda fide atquecon-flantia nonnihil gratuler, Sc cæteras vrbestotopeélore^adhortorjVt memo-ra bile fidcliffimæillius ciuitatis cxem^ plum fibi ad imitandum proponant. Quod quidem fi fieret, proculdubio coniuratorum noftrorum amp;nbsp;animico-cidercnt, virefq; valde multum encr-uarcntuGamp;ciuiumanimiscompofitis, rebufque, Sc vrbibus maieftatis Regix ditioni amp;nbsp;imperio fubieftis, Gallia nortra à tot ac tantis, quibus tamque diu, tamq; miferc diuexata eft^malis a-liq uantum recreata^paulatim p riflinx lux dignitatij acfxlicitatireftituerc-tur,amp; in dieSjOiagisque ac magis fiore-ret. Agiteigitur amp;ciuesj8cciuitates, amp;nbsp;vrbes amp;nbsp;vicideniq; omnes, vosan-tiqux fidei virtutilquememores atq; tot cladibus datis amp;nbsp;acceptispruden-tiores

tioreseffedi, iamtandemcxpergifci-mini, actam diris faftionibus ,perni-ciofifque faótiofis vale diélo , adye-ftrum officium nimium diu interrii-ptum vos ipfi rcuocate. Et vos mex Lingonix, quarum egregium facinui immortalis gloria manet, fatisqueamp; læpè ÔC dignè prædicare nonpoflum, in fide amp;nbsp;officio perftate, amp;nbsp;quæ magno animo pollicitæ eftis, liberaliter prxftatc.-illudq; habetorejvos,præcer laudem j quamvoshinemaximam amp;nbsp;certiffimam confcquemini, amplifli-misquoq; prxmijs amp;honoribusàma-gnificentiflimo èc honorificentiffimo RegeafFeftumiri. Sedpatrixftudiuni Sc amor, paulo melongius apropolito deflexit ; vbi fi qua paulo liberiiis diéta cuiquam videbuntur, ea velim pro luo candore Stpietare, fimodóeftpius amp;nbsp;candidus, tum rei indignitati;, tum iu-flo raeo dolori, amp;nbsp;in patriara Regemq; meumpietaticondonet. Tu verd, le-ótor, cui hæc libenter exarauimus amp;nbsp;dicauimuSj hunc qualemcunq; cona-tumbonicoiiRiles. Nee veró mea, qui ab intcrpretis officio amp;nbsp;munere fuis numeris amp;nbsp;partibusexpleto,longi(fi-mè abfum , verba numerabis, verbq; .

' ’ rutnue

rumue ftruAuramaccuratiùs ercuti-es, fed rem præcipue ipïamaeftimabis, momentoq; fiio pondcrabis ; Atq; Regis mentem, fïdem, pietatemque verê Chnftianam.Galljeam ScRegiamjiJli-us profeflioni, genen amp;nbsp;maieftati con-uenientifTimamjquç in bis Icriptis ma-nifeftè clucent , amp;c cx tota illius vita i verè efflorefcunt, admirabere aepræ-

dicabis : neenonaDeo RegumRegno-rumquepropugnatoreacpatrono, tu mecumex animo petes, vt Regis tam pij gcnerolique confilia amp;nbsp;aâiones o-mnes ad fui nominis gloriam,adEccle-fiæ inftaurationem , ad Galliae etiam i noftræ tranquillitatem,falutemamp;am-plitudincm diutiflimè feliciffimeque

conferuet. Sedani è Mufaeo no-ftro , 4. Die Septembr,

»58p, Vale.

rS AD TRES GALLICI REGNI ordinesßtper iji qux à. 2}^ Decemb.

IS S S. in Gallia, contl-gcrunt.

V M ipfe mecum recolo, ( vlrl elari(fimi)meabhincquadri-5«’^ cnniumcarumjquæinGalJijs excitatæ funtjtragxdiarum argumentum fuifle, finitimorum fabulam, ar-morum ciuilium bypothefimac mate-riam, atque ab hifcearmis enatam ma-lorum diadem : Cum rerum futura-rumfpecie,amp;fpe, tam à Galloru ra cogitations , quam'à raea iplius volunta-te aliéna,fexcentas huic regno calami-tates ipfa re illatas efle; atque ex vana quadam aniraisque fiéta,mcæ in Regalem dignitatem fucceffionis opinione, iniquilfimam regni vfurpationem de-fignatam machinatamque efle conli-dero : Cum bis oculis, quos mihiDeus prçcipue dédit,vt in patriç falute leni-perdefixos, ad ipfius etiam mala lern-per intentos habeam,cam furoris ciui-lis incendio conflagrantem,prçcipuas illiu s columnas lam exuftas,amp;clarifli-• masquasque cniitatcs cruorc amp;flani-tna

hia funditus dcletas, fummo meo dolo* re viderecoçor: amp;nbsp;quodmulto eftg-ra-» Unis ad extingiiendnm amp;c opprimen-dum illius incendium,aquani non mo-do nonad^^efrCjaut opis, adid quod integrum ac faluilmlupereftjconferuan-dum aliquiddare,( vt vehementer cu-fdo’, idqiic vtinam præftitifl'em, vel eâ ege, neampliùsinterviuosnumera-rer) fed me adeo cogietnnliniiititïi-^ mum faces illi ardentes inferre .-atque meam defenhonem reddere tarn pro-pemodum grauem , quàm importuna amp;infeftaefteorum viölentia, qui mean! dignitatem vitamq; ipfim immc-ritifTimô petunt: Cùm,inquam,haec O-mnia recordor, 8c mecuni ipfe repiitOj 1 aut ego fuit! ftupidorum omnium, qui ; vnquaiïl tuerunt, longé ftupidiflimuSi aut in publier fortis confiderationegt; ■ millies animus meus die patiaturne-I Code cft cas pœnâs,angôres,tormentâ, ' qu3Èmillepœnas, milleangores, mille tormentâ xquare vixpoffint.' praîfer-I tim,cum harum omniumcalamitatum tue à fcelerâtis prætexttim, ab imperi-tis caufam$i,appellâri 8c exiftimari in» telligo : quinetiam earum occafionem ipfe quodammodo me efle agnofco 8é.

B pr«.

prxdico:quanquam tarnen tantimali inuidiam falfo mihi impohtam vere deprecariamp;auertereàmepoll'im. Ssd ad me quódattinet, quandoquidem ea nieafors fuit,vttammiferoramq; publics rei funcfto tempore nafecrer, cóm ipfemihi fubijcio,quidDcusOpt. Max. in nouitlimi huius bciii princi-pio, medio ac progrefTii mea eau (a prç-Hiterit, quot amp;nbsp;quanta huius,(quam tuendamlufcepi ) Càufaeæquitatisatq; innocentix mex teftimonia dederit, idque non in Gallia tantum fed apud exteras etiam nationcs : non in amico-rumfolumanimis, fed inorequoqjac fermone eorum gt;nbsp;qui amici non crant ; non in vulgi duntaxat opinione , fed ( huius rei teftis eftipfe Deus )ininti-mo animi Regis iphus fenfu, qua mul-tis item modis, amp;nbsp;indicijs ille ipfeDe-us compr obarit fc non mediocrem mei curam habere,quern, videlicet,ialuum amp;incolurnemaduerluscas vires, qui-bus nullis meis viribus rehftipofl'e vi-derctur, mirandum fane in modum có-feruarit.-cquidem li alius eHematque ego fum,tarn m ihiiucunda eilet priua-tæ mex conditionis gratulacio, quàin .publicae recordatio iiiiucuiida eft. Ego

vero

Veto 3 lecftiflîmi viri, facere id nuHo tnodopofTiimznunquammihi prior po-tiorque erit mea, quam patnæ ratio; illius vtilitasquammeamihipcrpetuó antiquior ent amp;nbsp;carior: femperqueid efticiam , vt mea ipfius mala, damna Sc vexationes patrixdamnisaccalamita-tibus opponanturac præcurrant. At illud faltem folatium quo in maximo me« dolore vtor, non polKim tacitus omnino prxtcrire , quod oblataqua* cunqueoccafionejtumaSlionibuSjtum verbis 3 turn Icriptis nieis omnibus te* Aificatus lim,quanta me moleAia Scio* licitudincafficerent, iliac procellxac tempeAates, quibus nos veils remifq; ipfos obieAum proculdubio ibamus, mil prxccritorum naufragiorum plis cautiores in poAerum ficremus.ld ve Arum neminem fugit,ipleque mihi perfuadeo nullum lamexiAerCjitaim* potentem amp;nbsp;fuis indulgentem alfeóti-bus, qui hoc mihi teAimonium dene-I geuQuodquidemtantome operecon-' folatur, vt nihil omnino aliud (exce-1 pta huius caufx bonitate Scxquitate)

Beiinmeiram magis fedaAc, nihile-^mi quicquam magis quam vnum illud iid me tutandum feruandumquecom* ß z mouiAë

mouifle eredam. Quod fi illi ipfî Deo vifuni fuiflet, amp;nbsp;Regis amp;veftrumct-jam animum ßc afficcre,vt inordinum conuentus, qui a delegaris quibuidam viris coram ipfius maieftate Blcfis ce-lebrati funbarcefTirus fuiflem(id quod meo {âne iudicio faótuni óportuit ) mi-hiquebonaRegisamp;veftra omnium venia licuiflet , qux de Rep, fentirem co' ram difputare: Ego veró fiibieciflem vobis Scconfirmanem non habere me folum aut cogitationem in animo, aut verba in ore, fèd efficicndi quoque fa-cultatem in manibus: nihil que me vobis proponere vanum amp;nbsp;futile, amp;nbsp;,dc quo varie multumq; difputandum effet : nullam item me animi propofitio-nem in medium proferre certis cir-cumferiptam conditionibus ; nulla dc-nique fpccioG amp;nbsp;magnifica verba ef-fundere , quibus ipfe interim teneri nolim. Contra,pixclara amp;vtiliffima conhlia meditari^^quibus meum,fum’ mum adRegis fplendorem atque regni amplitudinemanimum fludiumq j lim, quantum quidem in meerit, teftatu-rus ,etiam cuin certilïimo meædignitatis amp;nbsp;vitæ quoque iphusdifpendio. Cum veró eodemmecumanimoalfc-

âos

ôos cfle omnes intellexcro, nihil er it tum mecum articulate pacifccndum, nihilaccuratius cauendum amp;nbsp;lancien-dum : optimx menti? confcientia mihi hoc fatis confirmante, nihil aliud ad hos tumultus componedos, durum me ac difficile reddidifîe,præter vnius cô -fcientiæ,meçque dignitatis rationem. Verumenimuero quando id præter-miflum fuit ( amp;nbsp;aliquando fortalfe hoc Gallia noflra in fuiserratisacdclidis annumerabit, cumad wrauiffimü mor-bum dcpellendum nullusprxftantior medicusadhiberi pofsit, quam quiæ-grotum a nimo carum habeat ) hoc ego faltem vobis iam tandem dcclaratum compertumque volojquod amp;nbsp;mei offi-cijclfeputo, ScadDeicultumjadRe-gisjfummi niei Principis obferuanti-am, nec nonad totius regni cmolume-tura maxime pertinere arbitror : quo omnes feeptro regio flibieAi plane id intelligant. Atque ( vt hic fidem mc-amliberaße videar) confilium meum amp;nbsp;ex confilio meamfimul innocenti-am perfpedam habeant. Ego rerum mcarum ftatum vobis primumanteo-culos conftituam, neq;idramenvtde me aliquid gloricr (quoties enim id te-B 3 cero.

cero J totics me Deus ipfê deprimet) neq; vt vobis videar è fuperiore gt;nbsp;quod aiunt, loco verba facere tanquamre’ j'um omnium potitus (ille ipfe Deus nouit, inquo totus acquiefcam^in quo prxcipuè fpem omnem meam repo-nam, quo etiam nitar Sc omnino con^ fidam)led potiiis vt duo vobispropo-nam.-primüm luAuofam horum mifè-rorum bellorum fortem : quanto fùpç-riorfuerithoftium aduerfum me conditio ; quot quantilq; copijs in me in-uaferint, quid tandem profecerint : vc vos aftçélibus vacui faltem iudicetis, Deum vnum aduerfus tot, tantasque vires jfarrum me tçftumque noncon-fèruaflê fine miraculo quodam ; Hoe autem miraculum inimmè futurum fuifièt, nifi à meispartibusrtarentin-noçentia , çauflæ æquitas atque lufti' tia.

Deinde vt vosmetipfi ftatuatis, v-trum quæ dico timoré perculfus di-eam, an caufla aliqua fit, quare oratio-nis blanditijs Sc infinuatione qua-dam vti cogar , acerbioris fcilicet quam fum antca pafliis pœnx metu.' an loh exitij mlt;îi cogitatio animutn

nienm

meum infleAat, an contra id efficiat vcrus cilamifatum patriæ fênfus : pacis ftudiuin Si. Galliæ dignitas acfa-lus. Thrafoneni certè qiiidena alte-rum prxter decorumagere viderer, fi quales exercitus quatuor abhincannis aduerfus me comparati fint, vobis or-dine ac finçiHatim recenferem : Ex-iftimaretis profedó mea me præclara, facinora oftentare veile. Ne id veró exiftimate. Non cfi: hoemihipropo-fitum. Atque vtinam Dux nunquam fuiflem , quando tyrocinium meum tanto Rcipublicæ detrimento amp;cala-mitare conftare debuit. Breuius au-tem fecero , ad rem ipfam accom-modatius , fi à vobis quxrara quos iam Gallia duétores ex ijs qui aduerfus me mifli hint; reliquos 8e fuper-ftites Iiabeat. Intra quatuor annos ego dccem exercitus , Regis item, legatos decern vidi , .eosque Regni in toto Chriftiano orbe florentiffi-mi 5 ac potentilfimi viribus amp;nbsp;opi-bus inftruetos. Si hoc à me glorio-læ cuiuldam captandæ gratia dici ex-iftimatis , erratis. Nam vt iftam o-pimoncra ex animis vefins euellam, exdccem illis confcriptis exercitibus

ß 4 cum

çum vno tantum'verè mihi res fuit, quem collatis fignis aggrefliisprofli-’ gaui.Et ineoquiciemnominAtimDcus mea opéra ad ipfîuamp;perniçiemvti voluit. Àtin rcltquisomnibusfundédis, iiihil fcrè laboraui,nihil egi;iHiipfî perfe ac fua mole conciderunt prius atq; cuanuerunt ,quàm in meurn çon-fpedium venennt, eodçmque pœnas tempore illos tumcolledosjtum difTi-patosintellexi. Angelus ipfe,virgail-ladiuina Ixdendi mei poteftatem illis adcmit. Nonfum is, cuiusvirtutiaç meritisreitantæ gloria accepta ferenda ht , çùmnihiloperæviriumq;mea-rum ad cam contulerim. At enim quid tandem ah illisrcipfaefFefturneft.^ld Ycrô quxritote de veftris illis dclcga-tisçomitialibus ,earum prouinciariim jncolis , in quibus pij viri religionis ergô profugi , locum perfugij ali-quem habcnt. .Conhderatc, amabo, quo in ftatu ante hæc bellaillieflent, amp;nbsp;in quo iani fint : ac facile inde çolli-getft,quidnam profuerit à quatuor hi-Ice annis decies centies mille hominû jn hoc çiuili furoredefideratoruhor» ribilis ftragcs:aurifodina in tam im-tnànçs ^'prodigiolos bcllorû fumptus çxhau..

exhaufta.-Regni totiusGalliçilabes 5c ruina:cui pænèomnesfaciliùs aflenfi funt, quàin fideiplorum Ottomano-rumprofligatione, amp;nbsp;clade, aut dead-iiingendishuic regnoomnibus Chri-ftiani orbisrçgnisagerctur, His diligenter ponderatis, fieri aliter non po-teft, quinanimis veheinenterafficia-rnini,atqneaniraadiiertatis hocefleo-pus cauße extraordinariæ plané cxtra-ordinarium.Atque hîcvobis pr.ofite-bor qiicniadmodiiin harumrerum co-gitatio veftros oçulos atque manus tantifper continere debet, vt fie apud vos ftatuatis, fi cum Deo pugnetis, vos fruftrapugnare: Sic mihiquoque ipfi manus ad Deum fupplices tendendas efie, V t ca ueam diligéter ne bilce pro-fperitatibus rebufquc feciindis turge-fcain amp;nbsp;effèrarjlêd earum caufàni ad ilium potiùsynumreferam. pcrfiiafiim hoçpenitushabens, fi aliter facerem, Deum oculos fûos alio conuerfurum, amp;nbsp;per duos menfes plus acceifionis amp;nbsp;emolumenti liofiibus meis aduerfus medaturum^quàra beneficij à quatuor annis Scincrcmentimihiaduerfusho-ftes nieosdederir. Ego verô illius be-nignitate con fifus,id me nunquam ad-

B $ miffu-

mifliirum fpero : amp;nbsp;îdcîrcocupîôvt hæcmihi fcripta in toto terrarum orbe perfonent ac denuncient, me ad pacem tranquilHtatemquehuiusRe-gni,meamqueipfius, àRege Principe lAeo petendam, æquè nunc atquean-rea vnquamaffedum paratumquecf-fe. Equidemhorum bellorum initio, rationem meaeconfuientiæ, amp;nbsp;dignitatis habui.eamque vt integra macin-molatam mihi per Regem feruareii-ecret, illi perquàm fummifle fcmpec totoque peâorefupplicaui, Bellaau-tem vtnihilmihideea voluntate de-traxerunt, fie nihilctiamaddiderunt. quo frétas me difficilemôc implacahi lern reddam;Id crgofupphciteramp;de-raifsèeûobteftor atqjobfecro. Qaod autem, viriegregij,ad vosattinet, exi-ftimo certè fi eum ametis, fi dignitatê illiusamp;amplitudine, regniq; coti’fta-tumcuræcômcndationiqs habetis.fi illiascalamitatesnoftis, earûq;remédia; debuifle iis qui veftronomineeo-mitiisillisinterfuerunt, præcipere, vt fuas propofitioncsac conclufiones,amp; hincinirët, amp;hîc finirent; llludadhuc ipfum vosfummopere rogo amp;nbsp;obte-ftor^Mihi quidem dubiû non eft, quia Catholicum hoc axioma in fuis iUis

«ot*^

cömcntariis inferucrint,în vno regno vnitantiReligioniJocu efle, atq;Re-gniïundamentûpieratëefle, quæibi clTc non pcflît, vbi Deus varioritu amp;nbsp;proindc perpcram colatur.Id vobisaf-fentiordta plané le res habet amp;nbsp;maxi-momeodolorc.Videoequidem pcr-multosquieadcrevnoorecôqucran-tur;at qüi remedium iJli adhibcrecurent, perpaucos video. Egoaûtæquif-fimasfeperconditionespropofui atqj ctiamnû propono.Viitatas ac tritas in rebus ciufmodi viaspfcquamur.-fiquæ funt extraordinariæ,cæ vei ö indagen-tur. Et egGamp;oésquipurioré mccum Rcligioné profitentur,Concilij liberi fcntentiæac decretis femper fubfcri-bemus. Ea vera viacfteaqjfola.quaoi memoria Maiores noftri eius rci rrita reliqrant.Illiusoino decretis amp;ftabi-musamp;cademus. Atinaîmumfuûin-ducereeam colenfioné à nobisextor-queri armis poiïc, id fanèfita me Deus amet)fieri né polfé cxiftjmo. Et quidé euentusipfe,quàm verèhocdicâ,fatis teltaturaccomprobat.Quamuiscon-feientiae meæ rationcm nullam ha-buiflem.fame certèae dignitatis,vtita dicâjCÔüderatio inde me deterruifler,

An-

I

/

Anno eft hoc plane inauditunijCsdera vlli naturaTurcx autPagano inten-tatatn vnquam fuifle, intentatain, in-quarrijReligionis nomine,priufquam tcntatum fuerit, an is ad verum Dei ciiltumconuertipofllt? Et tarnen ar-bitror, inimicorummeoruminfeftif-fimocuique non videri me àDei metu, cognitionc, cultuque alicniorera elle, ?uàmTurcam, Nihüominùs tarnen eueriùs multó amp;nbsp;crudeliùs mccum, quam cum Barbaro illoagifolet. Ec-quid,rogo,de me lentircntacprj^di-carent ij qui Religion! Catholicæmaxime omnium adftridi funt, fivitaa me vno modo rituquead trigefimum vfque annum aétaviderent,mefubitö à mea ilia Rcligione dcficere, vnius Icilicet Regni cxpcdationeïQuid dicerent ij,qui me rortem amp;nbsp;conftantem haótcnus viderunt ac fenferuntjfi metu fraftus amp;debilitatus turpiter eiu-rarem earn colendi Dei rationem, qua ab incunabulisipfisfum amplexatus? Hçc funt argumenta,quæ ad honorem externum ac populärem pertinent. At ii rem ipfam bene penitus infpicia-mus, quæ confcientia hæc erit, quæ pietas amp;nbsp;hdes, cum qui ad certain Religio-

ligionisprofeflioncmab ineunte çtate educatiis, inftitutus atqgt; eueâusfue-rit, cauJa amp;nbsp;indiéta amp;nbsp;inaudita dere-pcnteadcontrariampartem delcifce-re ? Nunqiiam veró clariffimi viri, nunquam certèRexNauai ræiiscóad-duci poterie, etiamfi triginta Diade-mata premij locoilli tumcertatimo-ftententur, turncerto ofFerantur : ne-dumvnius tantùmlpe idcogitct ina-nimoquc habeat. At facile vt infti-tuar. Non fum pertinax. Erudiendi viam capefhte: incredibiliterpromo-uebitis. Nam fi pratter earn cui fum addiétus, veritatis viam , aliam mihi monftraueritisjCaminfiftam. Faciam éc id amplhis,quód ex tam multis mca. rum partium hominrbus, ne vnu qui-dem, opinor, relinquam, quin me du-* cemlubensfequatur. Præclarus certs frudus à vobis illeerit Scinfio-nis, in mea vnius lal utc tot homrnum rayria-das Deo lucrifaccre amp;nbsp;ad Chrifti imperium adiügere. At nudis verbis veile nobis fatisfacere amp;nbsp;nullis adduélis rationibus vobis perfuadetc nos ad v-numcopiarum afpeótum percelli de-bere, an id fit rationa conientaneum, Vosjó viriEgregij, ipfividebitis. Sed

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hxc

hæc mifla iam faci.imus.Si meae diiiita-xat fàluti conHiltum vultis,vobis gra-tiamhabeo : fî veto Religionis meaS rationem mutari.nulhmaliam ob eau-famdefidcratis,nili quodmetiiiris ne aliquando vos ad idem vitæ genus in* uitoscompellam,erratis. Mcxaélio* Jics,veftræ iftilufpicioni repugnant. Viuendi genus quo amp;nbsp;cumamicis cuniinimicis tùradonii,tùm militie v-tor, fatis multameianimi amp;nbsp;ingenij documenta præbet/vrbes'quas teneo, amp;quas nonitapridemoccupaui, eius rei fidem vobis facient* Non eft fane veriiîmileparuambominummex Religionis manum pofle inf nitam Ca-tholicorum multitudinem ad id am-pleâendutn cogéré, ad quod infînita hæc multitudo paruara illam manum cogéré non potuerit. Quôd li banc tam graue caufàm tantillis inftrudus copiis tamdiufliftinui aepropugnaui-' quid igitur ab iis expeétandum ciTet, qui tot tantif que opibus ac viribus ar-mati ïe potentiffimos meis conatibus adeo innrmis opponerent?Nihil pro-fedo neciudicij nec prudentiæ inhac reigerendx ration® ineflê videretur. At idiam non a^itur. Nonfumenim

eo

co loco, vt de Vobis vel bene vel malé meren,Deo ita volente,pofl'im. Illrus iplius benignitate frctiis, id nee ego vnquarn tencabo,necvos vnquamex-periemini Nempe niibi lerió de morte cogitandû ent,cum Rex il le nofter æ-tatcconfeÄusdiêextremû obibit. l)e rcrû igitu r futurar û,qua: à nobis logé reinotæ lunî,eueniu, ne adeo laboremus,vt prç{cntcs,quæ mae;is vrgentSc maximèno/tra inter! tint,ncglitjamus. Deus eorum oïum,quiinGallicofiatu res nouas moliri poterant,conlilia pe-' nitusaperuit;meaquoq;illeipfeoibus I ■ patefecit amp;:illuftrauit:Atqueita plané

vt nulli veftrû,totiusetiâGal]iæ nulli I calateantjamp;oblcuralint. Annomiie-rû ëc hocdolédum ell, neminé ellceu-' iufcunq;vellortis vel ætatis hominé, qui tantü malûnô vidtat,quiarmahçc non detefletur, clamoreq; ac conuitiis 1 plequatur, quieanóappcllitctfebrim continuam,ac publieoliatui funeftam; Null U taniê Iiaden’extitifle qui vel hi leere voluerit ad remedij aliqdhuic ta grauimaloadFerendûîNulluin toto il-loBlelenlicœtu tantû animi habuifle, vt htauluslacrri illudPacisnomêpro-ferre;Noiné,inquâ,Pacis facrolandü

cuius

cuius efFedu ätq; obferuationehuius Regniamplitudo Scfalus continetur» Hoc ergo(viri clariHimiJhabetotead-tnirabilcm banc amp;nbsp;fatale væcordianl certifsimum eflcomnium, qux à Deo dantur,huius regnioccafus atquein-tgritus auguriura. Totus hie flatus grauifsitno iampridem morbo afrh' datur; Id nullus non videt.- ex omnibus fignis,tanti mail caufa, amp;fons iu-dicatur bellum ciuile : Morbus profe-éiópxnè infanabilis, ex quovix vn-quamvlla Refpub. conualefcereom-nino amp;fanaripotuit;aut ficonualuiti fi hæcâpoplexia illam plane non op-pf efsit,afflixit,perdidit: At inParaly-fimcertedefiit, cumdimidij corporis pernicie. Ecquod âutem remedium ? Nullum fane aliud,.nifi pax,quç in medio hoc regno politiam conftituit,qu$ politiæbenefîcio, vires illi naturales rcflituit,quaê eiufHenipolitiæ opera 6c vi, contunlaccs aeprauos humores ex-pellit, corruptospurgat, eofq; fucco, amp;nbsp;flinguine incorrupto, nimirum re-étiscogitationibus,confiliifq; aeftu-diis faluberrimis replet / quaï denique vitam illius fouet.Illa igitilr pax,pax, inquattii ilia à Deo Opt. Max. funimo

Audio

ftiidio petenda eft,quippc vnicumtatn afflidi amp;nbsp;deplorati ftatiis remediiimi amp;nbsp;fola illiuscertaqucfanatio. Quia-liud remedium quærit amp;adhibere co-gitatjlionfemednimquaeritjledvene-nunl.Quamöbfeinvosomnes hoclcri-pto Catholicos,amp;oro,amp; ob teftor,hue eos qui in dcbitoRegi officio, Ac fide pevftlterilnt.Siue eos qui ab ea defecc-runt, vosomnes egoappello vtFran* CiisFrancoÄ. Ego vOs imploro ätq; ad-fiortor,vthuiusftatüsrUilereainini Sc Veftri etiaiil ipforüm,qüi cuniculis il-* Ium Sc machinis fuflfbdieiites, hüllä Vnquam arte effugietis, quin eins rui-naobruaniini. De mcautem, ctiamfi vi me cogatis eä vidcre,päti Sc facerej quæ pofitis ärniis rieCViderc, nec pati, nec facere pöffim , quanquam mihi mors ipfa millies oppetendaht, Vos tarnen obtcftor itcrum ac deprecoi j Vt iam tandem cxüatis nliferum iftud äcmortiferum ftudium confiliumque belli ac violentiaê, quæ clânflîriiuni boe amp;nbsp;poterttiffimum regnum mifer* timèdliCerpuilt âC dilaCeränE,quaJ ho-= ftrum aliös quidem iiiuitOs ac répugnantes , alios âütem pérnimium voluntaries à noftrô in Regem officio di-G ftrahunt*

ftrahunt, quæ nos'mutuisciuium vuL neribus accædibus criientant , quae nos iam tories externis deridédos prx-bueruntj amp;nbsp;tandem diripiendos at-que mancipandos etiam præbebuntî Vos, inquam , moneo 6c rogo , vr omnesacerbitates, fîmultates, arque odiadeponatis. Pacis verô, concilia-tionis amp;nbsp;confociationis, obedientiæ, ordinis ac concordiæ his bellis inter-ruptXjftudia con filiaq; repetatis, qui-bus minimx quæque ciuitates maxima tandem imperia euadunt : quibus etiam ipfis Frailcicum hoc Regnum ne 'longeabeamus, tamdiu Rent ac floruit, de Chriftianorum imperils longe primumaepotentifliraum. Caete-rum y quanquamego fexcentas de tota Guifiorum genre conquerendi occa-fiones priuatim habeam, Guihorum, inquam, mihipropinquorum, amp;ita propinquorum fané, vt excepto generis Borbonij, vnde fum oriundus,co-gnomine,nullus vfquam propinquio-res habeam ; quanquam etiam Gallia tota in vniuerfum , plu res quam ego grauiorefque de iis iplis conqueren- ' di occaiiones habcat : D E V M. tarnen ipfum tcRor, quantum aniinoce-

perinx

pcrim’dolorem , cum illos vidi earn fuifle ingreflbs viam , vnde animus -mihi certd praefagiicjcum aliqua fui nominis laude amp;nbsp;gloriolo fslicique euentu nunquamegrefliiros. Ilieipfe DEVS mihilit tcftis, ciim eos Regia; Maieftatis minifterio, vtilcsef-fe atque opportunes noficm , (Ad- -dam eciam meoiplius, cum non mc-diocri iis honori fit cognationc me attingere, quippe quos amp;nbsp;loco amp;nbsp;di-gnitate antecellam) quantopere fuif-lem deledatus, fi quas amp;nbsp;multas Sc magnas corporis atque animi dotes iDEO Sc natura confequuti funt, I illasad eorum,quibus officium Scob-fequiumdebent, amplicudinem con-tuliflent; cûmeos aliorumprauacon-filia in contrarian! partem impellant.

Et quidem exten omnes, praeter mevniim, illorum calamitatem ride-' rent, fummalt;^ue voluptatc afficeren-tur, fi Regis indignationem, edida arque arma ad exitium eorum conuer -ti viderent ; Ego vero id facere ne-queo, nee etiam facio, nifiquodex duobus malis minus cligere cogar » Me igitur ipfe libéré primûmcompel. labo, deinde illos ipfos,vt nulla poftea

C a excu-

cxcufaticncmadferrc poflîmus:Ncu-ternoftrum vUofucctflu animos tollat. Admcquidcm quódattinct,etfi in hoe poftremo bcllo plus bcncficij, amp;nbsp;auxi)jj,quàm in fuperioribusomni-busàDcoacceperim , tumque alls diiæfaâ.ioncs fquæjmalùm.iftacftin-felicitas , vt cas fie appellate opor-tcat.^) plurimùm dcbilitatæfiof .-mea -veto confirmata de and a etiam efie videatur. Scio tarnen,eùm abofïïcio mco difeedam , Deum non ampliùs præfcntem ac propitium mihi futurum. Ab co autem difeedam , quan-do nulla graui iuftaque decaufa , fed vitro, amp;pro animi tantùmlibidinc, meum ilium Regem adoriar Regni-quetranquillitatcm perturbabo. Ide quoque deillis oranino fentiendum. quiàquatuorhifeeannisprxteritisar* mapaciprattulerunt, qui primiquic. turn hoc regnum mouciunt, amp;nbsp;ter-tismiftamfadionemFrancorum no^ .flrorum, atque auorum quoquefuo-rum fide tantopcre indignam excita-runt: t urn Deus cxiis quse nupcr c-uenciunt,plar.ecflendcrir,ca fibimi-nimeomnium grata efie, quæillimo-hii fuciunt, Cumque Re^isanimum ad

adconfuetamiliam, amp;mükistcfti-moniis confirmatam cicmentiam commouerit, vt id fuis quoquc fcri-ptis profitctur, conquicGzantilli ali-qaando:fatis fuperquemalorutn nos omnes, turn intulimus, tum pcrtuii-mus.Totumquadrienniumcbrij. in-fanijfuriofictiam fuimus; Anne hoe quidem fatiseft? Non fatispœnarum JDeoadhucdedimus.quotcunquc, amp;nbsp;quiconque etiamfimus, vt ex noftro ! illo tam diuturno grauiquc veterno aliquando exciremue, ad faniorrtn mentem redeamus amp;nbsp;noftras illas fn-rias comprimamus ? Adbæc fi nnhi hoe licet, vtegoquippcfummiflusac • hdelißimus Regis fubditus mcain hacderetota» neqiopinor,ineptamgt; aut abfurdam fententiam aperiam , proponamqueiisquosRcx in confi-lium adhibet ; Ecquis, rogo, vnquam audiuirimperium vllum diu ftarepoC fe,in cuiusvenisacvifccribusduædi-Ucrfæfaâioneshærcant, caque arma-l« ? Quid igitur hoc Regno fict, vbi tres, tantoanimi ardorcamp; pertinacia

V confliäantur?Quanamrationc Regi perfuaderi poflit, vt bellum ciuilefuf-«ipiat, eodem tempore aduerfum

C 3 duos

duos ? Nullum quidem ccrtecxcm-plum, nulla hiftoria.nullactiamratio vfquamextat.qu« indefelicemexitu illipolliceatur. Paccmfaciat ncceflc eft, eamquevniuetfam, vnà cum fuis omnibus vtriufquc, turn partis turn Rcligionis ciuibus; aut, cos faltcm coll jgat.fibiquereconciliet,quia de-bito ipfi officio amp;cultu receflerint. Atque hie, hic quæfo vnufquifquc de mca menteatqueanimo ludicçt. Sic ego fcilicet iniuriam pro beneficio rependo, lie etiam Rege in ciues fuos, qui ad prsclaram iftam confpiratio* ncmfeapplicaruntamp;adiunxcrunt inflammarc cogito. Quanquam tarnen hoc (viri præftantiffimi ) fi cogitarem, amp;Rcgi in fummas anguftias addudo omnia mea officia amp;nbsp;obfequia pr®-flarem (id quod fane, fimihi impera-ucrif, faciam) nemini veftrudubium cft,quincgo(quantum quidem de rebus humanis coniici fperarique po-reft) mulra fadioforum iftorum con-lilia conturoare atque inuertere,magna etiamipfisnégocia exhibere pof-flm.

Nunc

i

i Nuncomncshuiulce Regfticiues,qui i noftrarum infaniarum Sc intemperia-rum fpeftatores tantum fuerunt, ap-pello. Appello amp;noftram nobilitaté, totum Sacerdotalem ordinem, noftras vrbes, populum etiam noftrum : cum j iis mihi iam fermo efto.

I Confiderentenim amp;nbsp;cernant animo, quo prxcipitesferamunquid Galba noftra fietiquxnam futura fit huius Regni facies, fi huic malo nullus mo-i dusftatuätur: quo loco amp;nbsp;numeroc-I ritNobilitaSjfiGalliciRegniadmini-,i ftratio mutetur, vt proculdubio mu-tabitur, (amp; certè iam mutari videtis) fi vrbes aduerfariorum metu cogan-tur maioribus intra raœnia prxfidiis

I acduplicatis viribus fefirmarcj nul-■ bus cuiufquam imperium pati, Sc ex i vna Monarchia, plurcs Democratias, Hcluetiorum more, Sc exemplo con-ftituere.

Nemociuiû.lânèquidéitamihi per-fuadeo,eoanimoeft.-Sedbellü nee fine meodoloremaximo, eosadidtandem impel let. Iam nunc mali huius initia nafci videmus, primoquidem afpedu ' fuauia, ßcfpecie blanda, qua optimus

C 4 amp;fi-

fidclifTimus quifqudciois fafcinarl (c,amp; pcrucrtifacilè patietur.Quçnara çQnditio vrbestpanet, cùm fpcçiofo quodam.fçd vanolibertatjs nomine, vereren) fplçndidiffitqi atq; amphflS-mihuius ftatiisdifciplinam ordinem-qne fubuerterint ? Cùm vniuerfam î^obilitatcm fibiinfeftani.PJcbcniin-uidamjfiniulamp;dircptioniac popula-« tioniauidiffimeinhiantem.qujppcin ipfarumfcijftiis arque officinis lonu* meras opes, immenfos eriam thefau« ros animo fingetem habiicrint Ï Quid agem praecipiii amp;nbsp;clariflimi quiquçvi-ri^quifuas omnesdignitares amp;nbsp;magi-Orarusquosgerqnt, (iuc inquaeßorio rpinifterio^amp;inAerario, FiicoqjRc* gio^ fiqeinlure dicedo,aut in Poliria Publicîcq; reiadminiûraiionc, aut in rernilitariex Moarchieftatuobrioet, neenon potiflimadotncfticaru facul* j tatü parte in pub.illismuneribuscon-(liruunt? Arid omneipfisperiit Mo-narehia, QuisJiberfiite tutumqjillis commercium dabitïQuiscorum pot feiUones, periçulo in agrisliberabit? Quisluftitiæautboritatem conferua-bit ? Quænam crunt corum decrcf^-Qu is illorwn exercinbus præficierur?

Quis, ■

QiiîSjVt femel 3icam,ô cxçimileriquç homines, in tanta return omnium per-turbatione ordo futurus eft? Hic furor 5 credo, vnum aut alterum etiam menfem vigere poterit : non aliter quàm diçitur febris xgrotum ad tempus aliquod fouere,- At putare vHam focietaris coitionematq; imperij for-* rnam ,iracundix Si vindidae funda* mentis firrniflimèinniti, diutiftjmeqi ftare pofie.’id vero milloprorfuspado fieri poteftjcù m ncçYifum,nec ledum yfquarafît, mutationem alicuius im-perij fadam vnquam fuifle, finevrbi-ùm quæ praccipuum fîint illius firma-nientum amp;robur,labeacpcrniciè.Tu Vero Popule, cùm Nobilitas tuxq; vr-bes in contrarias partes diftradæ c-runt,quis tranquillitati atque otio re-lidus crit locus ? Tu, inquam Popule, vberrimum Reçni horrèum , huiulce flatus fœcundus alt;jer -, cuius labor, Principibus cibum, fiidor potum jar-tificiacultunijindufiriaomnedelicia-rumgenus prolixe cumulatcque fup-peditant, ad quem tandemconfugics, çùm tua te nobilitas proteret amp;nbsp;con-culcabit, ciim tuæ vrbes immanem pe-çuniam à te exigent ? ad Regemne', qui

C 5 nee

nee his, nee illis pro fuo iure impera-bit ? Illius luftitise Confiliarij 8c Ad-niiniftri vbinani gentium tune exta-bunt ? Præfidium prouinciarum quæ tunc poteftas gt;nbsp;Vrbis præfedus quid iurisamp;autoritatis in nobilitatemha-bebit ? Inter Nobilitatis Principes quid tunc ordinis J Mifcria, videlicet, confufio, vitæperturbatio, magnav-bique calamitas. En bellorum noftro-rum frudus ! Nullo autem obliuionis vitioEcclefiafticosprxtcreojfcddeijs nominatimvcrbafacerenolojveritus, ne meam autoritatem defugiant,infc-ftiorem me libiaduerfarium arbitrati, quam re vera fim. Enimueró,vtaperte dicam quod res eft, longe maiorcm de eiufmodi ordine, quam de duobus Francia: rcliquts conquerendi occa-fionemhabeo. Sedidparuirefert,cûm in toto eorum gtege multi fint minime mali. Quod ad illorum vero pro-fe(rionemamp; religionemattinet,cqui-dem nonnullis in capitibus Him illis contrarius,in nullo vero inimicus. At vnaomncsmentejVnoqueorecQnfen-, timusjcuminalijs quibufdam,tumin co maxime, in quode Ecclefiæ Galli-canæ primlegijs ac tnbutoruin immu-mta-

nitatibns àPontifîcû vfiirpatione vin-dicandis agitur ; vtcunque fe rcs ha-beat, quanquam omnes in cos inuc-hendi amp;nbsp;iniiadendi etiam cauflx mihi non decflëntj eas tarnen omnes communis concordiac caufa, amp;grauiflïma mei erga Regem publicamque vtilita-tem officij confideratione addudus, volunraria quadam obliuione contc-rerem. Interim quid ilÜ cogitant aut fpcrant ! Bellumne faccre,fimulq; de-cimaslbluere in ijs locisjin quibusplu-rimum pofliint? Efto, ita fanè. Atin ijs'in quibus autoritäre amp;: potentia Valeo omnia fere ex ipforum bonis v-furpabo,eiq;vfurpationimederinul-la iam ratione poflum, led temporis progreflu, cum omnia mutuisdiflen-fionibus flagrabuntjqua fe conditiono foreputant ? Animum, rogo, aduer-tant, quo euadant noftræ vrbes, noftri populijnoftra nobilitas, amp;nbsp;cumanimis fuis etiam atque etiam reputent. Illi maxime quibus pietas commendatio-ni eft ( effe certe debet ) an aliquid fit in rebushumanisjpietati æquè contra-rium atque vitia,morum deprauatioamp; immodica rerum omnium intempe-rantial^cquid vcro fit, quod plura gra-

grauioraque vitia maiorem déprava-tionem, atque intempcrantiam eHici-at, quam effrenatabellorumomnium liccntia.'’Hoc mihi praterea diligenter expendant ij, qui nonalia viatan-tas opes, opibus tantis cumular unt atque adauxerunt, quam pace, quam or-dinisconferuatione.quàmobedicntia prifcis Regibus prxftita, quàm Reli-gione : quantô dcteriori in pofterum conditione futuri fint, bello,pertur-batione ordinis, impictate amp;nbsp;feditio-fa ifta contumacia, aut fi ita mauis,cô-tumaci ifta 8c funefta feditione. Sed enim compcllatis fpcciatim finguUs hoc etiam generatim addam;Si Dei bc-neficio omnia Regis noftriçonfiUaamp;: adiones profperè, vt ipes cft, procédant, ifqueomncs Rcgnifaftiofos cities vincat 8c fubigat, quanquam vi-ftor,mifi;r tarnen cft,fi ab ijs omnibus, quas commeruere , pœnas répétât î Quid enim!maximam vrbium partem, infinitum ciuiumnumcrum pœname-rita, 8c débita muhari? Ntmis certè mi-ferum hoc , açerbum 8c calamitofum etiam nimis hoc fuerit. Calamieas cft, furor eft, quem Deus in hoc ^gnun» immittit, vt pcccatis noftrf^leda-

xnur.

fnuFjfed hxc nobis obliuione delenda, bafcetiarncondonanda funt, nec gra-uius ftoms chandum cum noftris popu * lis amp;v/bibus, quamcum furiofbjdum obiiium quclibet percutit, quamcum jnfano, dum nudo corpore vagaturôc circumcurfat. Qiiódfi è contrarioéó-iuran iftj fuas adeo vires confirmant, vreas P^cgijs viribus obijciantßc Regi ipliobfiflant (vt certe id faduri vi-dentur, valdsque metuo neilliuspa-tientia fit prtecipuum illorum robur, Deo fortafle volente feuerius in nos animaduerterc, adeovt valdedubium qmdem fit ac incertum , quo tandem loco if le ipfe nos futuri fimus.) Quid de Francis noflris dicemus?Quae enim hæc eft ignominia noftrosReges à iiobis expulfos 8c Fugatos efle?Ma-cuiacerte jOuanunquam Maioresno-ftri nomen fuum contaminarunt. Et qua potiflimum laude reliquos omnes totius Chriftiani iraperij clientes amp;nbsp;fubditos kiperare longe videmur. kt-enim, annon iniquiflima eft hæcrata fors ôcinFœlicitas maxima, qui otio-fusbxc omnia fpedare cogar? Ad arma fum neceflitate fumma adadtus.-in quos,ea lam conuertam Fin Rege nine ?

Ad

At diuinoinftinAu afflatuque conci-tatusjineam ipfe caiifam aduerfuscon-iuratos fufcepit. Cur eos in cxtremam , defperationem adducam ! Cur ego qui pace palatn prædico amp;nbsp;hortor, Regern aduerfus eos irritera,amp;mearum copia-rumquæ illos tantopere anguntamp;fdl-îicitos habcnt,cogitatione,illi volun-t Jtem, his fpe recociliationis adimara? Et hoccftvnû quod rae raaxiraeangit. Nam li quietum amp;nbsp;otiofum me fpeda-torem prxbuero, illi qui iam non con-h'lijsfolura amp;ftudijs, fedarmis etiam amp;nbsp;caflris diflident, aut redibunt itc-rum in gratiam, inmei meorumque o-Kimura,quoad poterunt perniciem,vt bis iam terue euenifle memini,aur Regis vires ita debilitabunt, fuas contrà ita confirmabunt, vtillo affliéto amp;ia-cente partira admodura roboris atque animi futurum fit, ad impediendura, quo minus amp;ipfe affligar amp;nbsp;totus ia-ceam. Sic autem ( Egregij viri ) vo-bifeum ago, qiiippe quos feiam, val-deque multumdoleam 5noneodemo-mnes animo ftudioque mecum afFc-dlosefie. Edidta à Rege Principe rrieo promulgata, cum alia, turn poftrema fatis palam faciunt, ex comitialibus illis

illis delegatis, nonnulIoJj atque a-deo plerofque omncs , certis qui-bufdam hominibus addiiftiores quàm Régi ipfi fuifîè. Quod fi quidiudicij in vobis efl, idem plane vobis quod mihi, perfuafum crit , non me tantum J led Regem etiam , deinde ter-tiam iftam fadlionem, neenon vos i-pfos, tumvniucrlos turn lingiilos in lummorerumdilcriminevcrfari.Né-pe nos in e idem omnes domo, eaque valderuinofà,fumus. Noseadem na-ui, qux varijs agitataprocellisànau-fragionon longé abeft, inclufi limul omnes, continemur;neque vllum re-Itare tarnen aliud remediiim videtur nifi pax,qualetandemciinquealnidcô-tninilcamur amp;nbsp;exquiramus. Qiiæ qui-demcùmita fint, ego turn melior tum præftantior ( idênim veré dicam ) tum grauioribus quàm cxteriomnesiniu-rijs afFcétus,pacemniliilominus à Rege fummoPrincipe, omnium nomine peto;qui alio quàm omnium nomine pacem vel peticrit , vel fecerit, is profçéto pacem non redé nec petie-ntnec fecerit. Atque huius rei gratia profiteor naedifficilem minus mo-rolumque fore , vclmillies , quàm

fui

fui vnquam,fî tarnen vnquam fui.Eg0 pofthac mea in Regem obedientia atqi obferuantia volo cæïeris omnibus ad omnem ofïicij amp;obfequij rationeme-*^ Xemplo eâe. Cærerum ijs iam rôties propofitis a me arque expofitis, qu^ meiçrantoffîcij , amp;nbsp;nofti æquoqueo-» rnnium vtilitatis,hoc tandem ediótuin volo jîlis primum qui Regis partes fe* quuntur, nifî huiclandofalurariquc confilio aflenferint ( non de bello qui^ dem cum faftiofis, cumLotharingis, cum Panfienfibus, Aurelianenlibus autTololatibus gerendo,fedcumijs » quipaci amp;nbsp;debit« Regi obedientiæo-mniftudio conatuque intefceflerint) Oinniumcalamitatum^quæRegiamp;Rc-gno infcrentur , ciilpam in eos folos confercndam.'Me vero ab hac culpa, non folum fedà nlea etia erga Regem fide liberum omninoelîè;à cuius vide-^ licet fama amp;nbsp;capite ornnem labem SC periculum pro mea quidem parteianl depello,amp;inpoftcrumetiamjvelitno-‘ lit,depellereconabor. Qnantiimau-teni ad cos attiilet, qui iftius coiUratio-« nis(quam fpcciofo filer« vnionis no;* mine tegunt ac vêlant)nomenadhuc caufamqusretinent. Egoillos vr Gab

los

Jos Gallus ipfe obteftor, atq; ijs etiani Jibtntcr imperarem : id enimpro mco lure poflc videorapudeos, quibus honoriert:, mihicognationecojliunótos elle, 8c cuius imperiaexequi,ip{oriini fetiamPatres in magnibcncßcij amp;nbsp;gra-tiæ loco,certè Jciö,pofuiflent. Quod fi tarnen eo modo ijs nonimpei cm, faci-am (altem,portRcgcm,vt prihiusPrin^ teps amp;nbsp;primus Galliæ magirtratus fi-bicaueant amp;nbsp;confulant : detrimentis fuis amp;nbsp;cladibusiam acceptis conreilti, quiefcan t : priuatas fuas rationes pub-licispofthabeant .’ariimi afFeóliönes ac dolores,cöntrouerfias, -vltiónes atque cupiditates hohorüm , 8c ambitiones fuaSjGallix Pareiitis füx vtilitati,officio Regi debito , 8c noftræ fuxq;ip(o-rufritranc^uillitari cotldo'iient. Sife-éus fccerilit, Deus, vt fperó,Rcgis fcti-fiimnoilitaörhriemabijciet, quifi fu-üni iliüd tarn præclârè cœptürh öpüs irî ëópcrficiat’i illiqùc hancmentemin-ijcüt, vt fiiós clientes 8c Cernos, ad fé breui «ircertat 8c nie inprimîs qui nullum aliumhonorificeiltiorem titùlum' ipp'eto. Atqiïeadeum hàncob caufam àccedens, plane confido, fatis me viri-Üirtamp;iuris habiturum ad opcniillife^quot; D ieiï-

rendam, vt fadiofbrum tnetnoriatn, 4 medio, amp;nbsp;totam illorum fadionem ê Gallijs faciliùs feciliùfquedelere pof^ fit. Poftremó cumin fisc tam expref-fa amp;nbsp;clara mei confilij inftitutiquc tc-ftificatione, quod mcarum fuit partium , præftitcrim : fi tum Hos, » um illos animaduertero.velitalanguidosamp;in-ertes, vel tam male erga Regem Rc-gnumque animatos , vt corum nemo commoucatur atquead fuumofficium excitetur.-Ego Deum aótionum mea-rum,tum prxteritarum teftem 8c con^ fcium , turn futurarum adiutorem ac moderatorem appcllo; atque vt Regi prorfus addiftus 8c deditus, animo ve-re Gallus amp;nbsp;primi Franciæ PrincipiJ Honore,quo ornatus fum,dignus. Dc-umatq; Hominesobteftor, quanquam omnes amp;nbsp;omnia ad Huiusrcgni perni-ciem coniunótis animis amp;armis con-fpirauerint, me tarnen vnum, ctiam‘ cumcertiffimo vitæ ipfius, atqucadeó decies mille, fi tot miHi à Dcodatac effent , vitarurn difcrimine, turn perni-cicmillam àregnodepellerc,tu.n im-piam illam conïpirationcm reftinguc-re conaturum. Atq; omnes cuiulcun-que ordinisamp;conditionis homines qüi

«juidempiohoC patriae liberândae/cr^ uandæquedefidcrio tenebuntur, huc inuito amp;nbsp;appello, fperans, fi mea con-filia Deo iuuantc fucceflerint,me qua-tuinanimi amp;fortitudinisadrcmfufci-piendam edidero, tantum me fidclira-tis,poft rei euentum^habiturum.- Cùm fcilicet meam Régi obedientiam. Pa-trix officium , mihi ipfitranquillita-tem amp;nbsp;Ixtitiam vnà cum bonorum o-mnium libertatc reddiderb. Caetcrum tantifperdû Deibeneficio Rcgifum-mo meo Principi licueritRcgni fiii ne-gotijs prouidere, atq; pacem,qux tan-toperc eftneceflaria, rcftituerc:Ego qui hanc dignitatem fum confequutus vt primas fub illius imperio teneam, profiteor3C.praedico,fîilliabfentinon polTum tam egregiam operam nauare, vt eum toti fuo Rcgnoacprifiinxdi-gnitati plane reftituam,faltem me ali -qua ex parte effeôturum in ijs locis in quibus autoritäre amp;nbsp;viribus plus va-leogt; vt illius dignitasatq; autoritasa-gnofcatur. Et quidemeapotiffimum gratia omnes cuiuslibet ordinis, con-ditionis,amp;religionis,tumnobilcs,tum oppidanos, eosque feu Ecclefiafticos feu plebcioî, qui in tam prxclaro qui-

D 2 dem*

dem, neceflarioq', facinorfc cfficieftdo, ?uam voluntatem Sz operamjidme'ain «'iccoramodare volent, inmeani Hdem clientelamqi recipio nequaqnampaflurus,illoiuni fiuecor-t poribiis', luie fortunis, vlLunomnino iniuriun vel minimam fieri, alitcruc ciimijsagi, qmini in placidilfimapacc amp;c ex Kegni conftitutionibus pitnjfqi inftitutisagiconfueiiit. QnanquaäU-tem Ggö præ exteris omnibus Gum a-ccrbilïmioanimifenfu amp;nbsp;dolore tan-tas in-Relmione côtrouerfias videam, iplêqialiorumomniumprcGipuè vniis reipcdiaexoptcm, agnolcens tarnen ei non ab armis amp;nbsp;v iolentla, fed à Deo v-no amp;nbsp;expetenda amp;expeól:anda efici a.* pud cum palamqjtefiificor, amp;adhanc teftificationcm confirmandamaefan-ciqndam egomea fidem amp;nbsp;dignitatem ( quas diuina gratia intégras liaétenus amp;illibatasconfèruaiii)prppignorc VO-bis trado,qucmadmoduin non fum an-tea pafliis vllisraeartibiisaut viribus, a d a i lam ab ca, qiiam hue fum vfql amplexus Rcligionem adigifiiGCtiam nec perpefiurum necpermißurü vnquam vt Catholici præter volûxatem inDei çul^uquidquâ admittere vef Religio-

jieni fîiâ ihiAus übcre exercçrç ca^an-tur, Hoe prxtcrea edico‘açp.çocerto polliceor, necconfenfurum^peccon-ccfliiruni me in ijsvrbibusquxconfi-liorumamp;ftudioru focietaréconiunZl^ mecum fiierint atq; côfenierint,quæ-que regix ac mex voluhtati leprxbuerinr, vtquidquaprorfusinT-muteturjneem politico ftatu nee iaEe-clcfiafticoritu,nifi quaten’ priuatïi v» niulcuiufqflibertaspubliçaq^craquil-litas amp;nbsp;falus id rec^uirere yidebantur. Reçipiçns iteriim inmcarntutelam 5c pi-xlidium, turn Catholicos ipfos, tuin Catholicotuniamp;Eccleliafticoruinina. xirnèfdÇiilwtes,quippeàinultisannis edoótuSjamp;qirodinaiuseftexpertus.Po-pulos opinionû vanctatibusdifttaêtos in priRinam concordiain,amp;itd tandem eolsndi Dei ftabiliçndxqs in vnoiin-periopicrati?,rationemrcduccndi, vi-amhanc vn^içaniclîe veram, neinpe lenitateni,paccmjoptirnaq; pictatis 5c iuftitix exempla; non autem bellum, violentiam pertiirbationcm vitx amp;nbsp;rerum omnium eonfu.lionem,vndeo-mniavitiorum,flagitiorum 5c calami-tatum genera confequantur.

t Caßellcnldii^uurtodief 1^29,

D 3

^ECLJRATIO quot;RE

GIS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;LIGE-

rimflumen trAfjcerett Re^i of er Am fludiumque nAUA-turus,

TTEnricvs Dei gratia RcxNauar-. ”* -*T3Cgt; ijs omnibus, qui hzc leéturi funt, fâlutem. Cum fummoamp; fîngu* lari DèiOpt.Mâx. bcneficio dignitatis hoc fimus confêcuti, vt natifucri-mus primus Rcgij ianguinis princeps, primufque Francis patricius, quenx natura ipia ad Regem fuum defenden-dum docet ac inftruitrqucm etiam amp;nbsp;Lexamp; fides, religioque offioÿ ad Re-gni huius ftatum conferuandum ob-ftringunt : çûmquc fît ipfo rerum c-uentu amp;nbsp;cxperientiavnicuiqucplancS perfpeftum amp;nbsp;exploratum,fadiofos i-ftos, quocunque tandem fîdci 8c Reli« gionis nomine faótafua tegant, nihil aliudquàm Regis 8c caput amp;nbsp;corona m Ipcdare: nihil item aliudquàmhuius iihpenj diflipationem atquc vfurpa-tionem machinari, vnde non poteft non conlequi rerum diuinarum atquc humanarum confufîo-, omnis or-dmis, politis 8lt; iudiciorum ëuerfîo extre-

«xtrema, amp;nbsp;fîngulorum vnîuerfo-rum huius regni bonorumciuiumca-lamitasac pernicies, quart tam omnes animo prol piciuntjamp;tacita pietatedc-

A plorant, atq;iamadeóplcriqueihfuis bonis, vita, honoribus ac libertatibus reipfafèntiunt.

NosidcircóaDeo j natura Sc Lege adrem tantoperc neceflariam inuitati ac perpùlfî omnino decreuimus, vi-tamjópes, amp;nbsp;facultates omnes adhibe-re,ad autoritatisjRegix reftitutionem ad hums Regni inftaurationem^adbo-bonorum illius incolarum ac ciuium ( quantum quidem animo conniti, quantum labore contendere , quantum opinionibus amp;nbsp;viribus noftris confcqui poterimus ) confcruatio-ncm liberationemque aduerfuseoso-tnnes, qui tam aperte Regis iphus lan-I guinem amp;nbsp;vitam petiuerunt, qui de

Regni vßirpationecogirareconlpira. ' requcaulifueriint,quiquetot tamque Vere miferos Sc miferandos populos, Î quos Deus facrolanclis huius impcrij I legibus, à tam muhis feculis prolua bcnignitate coniunxcrat amp;fcruauc-rat,ad vnmerfam pxnequcineuitabi-lempernicicniamp;exitiumadduxerunr,

D 4 Pro-

Prafitemurnos inhoftium niimerq pcc habcre iain, nee haberc in pofte-, j umveije, nifi eos tantùmvnos, qui fùis cüuaribus amp;nbsp;cfFedis ipfifêfè Re^ iiiftus bqftes palam oftenderunt : qiii quant um animis quidem amp;nbsp;armis efticereporuerunt, Kegis (ummjMa-giftratus àDeoconftitutijamp;gentiGal-; licæantea confecratinonicnextinxe-ruijtatque4elêrun.t;qui Senatus Cu-riasque fupremas cxauétorarunt, o-jp nique in dicendis fententijSjaemo-deranda Reipubhea libertate, digni-( tateque fpoliariint, eófuroris acinfa-, nix abrepti, vt prxcipuos Sc clarilli-mos ei’ ordinis viros crudeliflimè trur cidarintj quorum dignitatem Sclalu-tem fiue obamplilTimajquibus perfun-ftierant,muncra,fiueiobmaximajqui-; bus Remp, affccerant mérita, ne ipft quidem latrones,Barban Sc immaniC ftmi quiquehumani generis hoftesap-petere voluiftent : quique huius regni ùgilla , fànéla ilia amp;nbsp;augufta iurifdi-ôlionis fummæinftrumenta perfrege-runt ac confeiderunt, tanquam lufti-tiam ipftira, quantum quidem in fe eft, violantes, Sc ex refacratiftimaprofa-nanilacisntcsjqui dcnique omnia it^ per^

permifcuerunt ac perturbarnnt , VC in his omnibus locis in quibus domi-nanrur, rerumque exanimi fenfcntia potiuntur, nihil aliud vigere lo-« cum habere videaturjnifi direptiojcs-des;,furor,infólentia, populorumva-ftitas, vrbiumcadaucraj Indus amp;nbsp;la-mcntatio, in omnibus familiis ineen-* dium, amp;nbsp;exicialis omnibus in rebus la-? bes amp;nbsp;horror.

- IftisauteiTijiuftahæcarma iuftèop* ponimus.'Illis ipfis bellum infeftum indicimus, amp;nbsp;aduerlus eos, inuitamus amp;nbsp;obteftamur veros omnes Francos, Regi fideles, patrix fux amantes, amp;nbsp;o-ptima rum legum fludiofos,vt fuis turn Yotis,tumarmisprçftonobis fint. Qui plane perluafum certumq; habemus, Dcum nobis propitium fore,atque pro fua bonitatc fumma, vt nos impcrio ôc authoritateRegis inftrufti, mérita eosdebitaque pœna multemus, futurum; necnon tot mala, f alla bonorum fjpecie patrara, totetiam facrilegiaatque impietates, facro pictatis ac iufti-tiænomineadmiflas,nondiùtiusinul-tas impunitafque laturum.

Veruntamen qnanquam minimê dubitamus, quin multi fein horrenda D 5 hsc

h«c fiagitia indncrintjalij Furore pr«-cipites adi, nonnulli iufto metu vidi» plerique vero malis fadioforum arti-bus potiùs fubornati, quàm propria malitiapcrfidiaque impullï (hoccnim animn noftrn inducere non poffiimus. Francos noftros à pércnni illacótefta taq; virtute maiorfi itaturpiterdegene rafle, vtconfultô amp;cogitarô fldera Fuo Prineipi débita,hocefl:, hæredita-té patrimoniumq; patern û ciurarc ac ncfariè prodere vclint.) Nos ideópro co, qiiotenemiir innocentes ànocen-tibus quoad fieri poterie fecernendi amp;nbsp;gladio iufto ac legitimo (queni Deus nobis tradidit ad officium Regi fum-mo noftro Principi prçftandura,ciulq; fubditostutandura cum fummaanimi moderatione amp;nbsp;æquitatc Jvtendi defî-derio , teftificamur ac denunciamui omnibus prouinciis,vrbibus,ciuitati-bus eodem inter feiure amp;nbsp;communi-tate fociatisjEcclefiafticis, Nobilibus, Magiftratibus jDucibus, militaribus vins, ciuibus, oppidanisjaliifiqj oibus, cuiufcunq; gradus, perfonx amp;condi-tionis hominibus, vt à nefaria ifta ho-ftium qui hocimperiû itadiucxant amp;nbsp;exagitant, focictatc fc quampiimû fe-grc-

gregentjfîimmavcf ó cófênfioncjpiaq; confpiratione Regix maieftati cedant iphiifq; fafcibus fc fubmittant, Sc fiix fidelitatis, veriq; ac perpctui obfèqui j fidem illi certiflimam faciant. 11 los e-nim(fipraefertimhacderenosrelt;Stéamp; tempeftiuè certiores fecerint)tuinde-Jtnü diligenter confèruabimus pro ea quam à Regeconfêcuti fumusjamp;quam adillius voluntaté ac nutiim omnino conuerterc amp;nbsp;acçômodareftudcmus, authoritate. Qiiód ß nihilotninus hoe afpernati, aut pertinaces aut négligentes fepræbucrint, quæ ipfis mala amp;nbsp;clades armorum violcntia importa-bunturearn olum caufam inuidiamqj à nobis deteftamur acdcprecamutjea-que in iplos meritiflimó transfenmus; digniftimosçertèjquiiniuftiffimçpœ-naefôcieratécumillis veniant, quorû iniuftitiam Sc violentiam,autconfen-lionc autdiflimulationecóprobarunt amp;nbsp;confirmariinr.

Proindçfidorû Regis fubditorü amp;nbsp;illiusoblcquioaddiftotu, nccnon co-tum qui fc illi reconciliabunt, amp;nbsp;qui adcius authotitatem inaieftatemque defendendam, cumipfo vtianteaco-fpiubuntjpmniumabfqucvliaperfo*

nacum

narum vel acceptione vel exceptio* ne,opes,vitam, dignitatem, li ber ta t e, religioaem amp;nbsp;liberum DeiCuItû con* feruare rtatuimus;Ac fpcciatim Eccle* fiifttcocum,quorum eó maiorem cu* 'ratnfufciperevolumus, quógrauiori* bus, amp;nbsp;frequentioribus belli iniuriis, vt plurimum expofiti funtzita tarnen, y t meminerint pacem «Sç concordiam colerc, 5c in fuis fe finibus modeftè continere : cùm eorum contrà non-nulliamp;maximo fanecumfux profcf* ßonisprobro, harum feturbarum ac difcordiaruni faces amp;nbsp;inllrumenta præbuerint.

Eoque nominatim hoe intcrdici* musiisomnibus, quiincaArisnoAris mercnt,amp;in perfequendis hoftibus nobifcum faciunr, nequid audeantamp;. aggrediantur aduerfus hdelcs RegiS fubditos acfcruos , aliofque, qui, vt inodódidum eft, cum co in gratiani redierunt,fuaquc ftudiaamp; arma con-iunxerunt, cuiufcunque fint fortisamp; conditionis. Ac praccipuè aduerfus Ecclefiafticos, amp;nbsp;loca facris eorum fa-cieodisdeftinata, inquibus vetamus vllam iis moram impedimentumue inferre. Cgt;nifccusfccerit,amp; hoe man

datum.

datum tcmcrè violaucrit Z îf fei at fc grauifßmas fax tcmcricatis pccnas daturumgt;pro rei quidem natura amp;nbsp;dif. ciplinæ militaris à nobis conRituts feueritate. Sicnri quoqucfummoftu-dioprxcipimus,amp; pro noftroetiam jure impcramus noftris Lega lis, Gu-bernatoribus amp;nbsp;aliis denique omni. bu$,quialicuioneriatqueofficioprx-funt, vt in fua quifq; Prouincia ac mu-here in earn rem, quam mandamus, diligcntin'imeincumbanuealcgcaiqj ominc, vt dudorcs amp;nbsp;ordinum Prxfc*i cii.iiquid ipfurum aut incuria.aut dif^ fimulantia perperam aceiderit, cul-pam ipiiomnem prxftaturi fint.

Er tarnen nibilominus omnes fideles Rcgi fummo noftro Principi fub-ditos ac fetuosi quocupque loco Sc Conditioni fint,amp;qui (nuntionefariæ ifticoniurationiremiifo^ Regis nunc partes(cquuntur,vt didumcft, com-tnonefäcimus,quö probi ab improbis faciliùsfiiccrnantur, amp;nbsp;malisoccur-tatur, quae negotio longe minor! tantum cogitata præpediuntur, quam lain admiftà refarciuniur, vtfeinfi-öcm Sc clientclam noftram mature lonfcrant, itcmquenoftrorumLcga-

torum.

torum,Refl:orum atcjuc Magiftratûib ,! quorum authotiratc amp;nbsp;opera fibicó* j fulatUGamp;abomnidamno atqucperi-, culo caucatur: acceptis libellis rïdei ' pub.tcftibus.commeatibus, amp;aliisc-iufmodi ad fecuricatem prçftandam nccclTariis diplomatibus* Ita tarnen» * vt Rcgisac iIliusLegatorum,aut alio-rumquofumlibcr, quiRegisnomine I cumimperio fuut, diplomata ab hu- ' I ius edidi dieconceïïa, inuiólatè ob-fcruentur ac prxftentur:Pœna certifli • maamp;grauifTimaexnoÆrisdecretis amp;nbsp;conftitutionibusin eosfancita.qui ca infregcrint.

HÎC omnes huius Regni ordincs ro-gamus vt Hbi ante oculos ponant, quanto nunc détériore conditione fucrint,amp;in pofterû magis magisque futurifint,turnpriuatim.tumpublicc , cxifiarum turharum acconfufionum diuturnitate.Acprimùm Ecclcfiaftici confiderentin armis pictatem extin-guifunditufqucdeleri, Dei nomen ac numenhorrendis blafphemiis pollui, Rcllgioncm omnem iacere: quod V- ( nufquifquc in cam iam impictatisôc Jniuftitiæconfuctudinemvcncrit, vc nihil vereatur facrum fidci nomen lu-dibrio.

dibrio,amp; contemptui habere, cûm vidée clarifVimos amp;nbsp;fummosquofque vi» rosinfîgnes illas fuas,amp;omnium qux vnquamaut fuerunt aur futur«lune, maxime exccrandas ac deteftabilcs in-ftdelitaees, hdei ßmulatione velaro fôlere.

Nobiles etiaanimaduertant ,quàni grauicafù collapfus,quantoque opéré debilieatus liius ordo fuerie,exiguoad-modum eemporis fpatio : quum arma illorum fîdei poteltaeique comrailîâ, quippeai/e hxrcditarianobilieatisin-hgnia,aut virtutisccreè prxmia,prx-contemptione côcuicata,in luto quo-dammodo volutantur, atque viliflim« amp;nbsp;inlanxplebcculç traduntur,qu« ex tanta libertate in liccntiam, ex liccn-tia in elFufam in omni inlolentia ac petulantia(nullaprorfus,vt viderc licet , ncc meritorum hec perfonarum habita ratione) libidincm tandem e-uafura eR.

Tum iudiciorum præfefti, totoque lurifconfultorum, amp;nbsp;ma^iftratuum collegia diligenter expendant quot quantaque latrocinia per boniPubl.

fpcciem Sc’quafi ianusm in hoe ré-gnum irrepferint adeoqtie irruperint: cùmin nobiliflimam illam patricio-rumFranciæ claflem (in qua illuftrif-fimi quiqueptoea.qua iuftitiam^cuius illiciacrum domjciliumtft, reuc-icnturamp;colunr, obferuantia gladiof quibus fuccindifunt,vitro deponere folent) quum in cum, inquam; factor fandum locum furiofusquidam tabula armatus óc viginti nebulonibus, G-cariisqï ftipatus irruit, fuprema:Fran-corum Curiæ iugülo gladiüm inten-fancamqicaptiuam per triumphutri duccnsincarcercmParifinum (quehi vuIgöBaftidcm vocant)includit.-cuni jürimus Curiæ prefcs,vt fuæ Religionis ftudiofifllmus ac tenaciffimus, fiquis vnquam fuifle dicitur, fic amp;nbsp;contrariæ Certus atque acertimus aduerfarius, morte immaniirtma Tololæ mada-tur.omni crudelitate laccraturrapta-fur,fufpenditurjdquenefariaEpifco-pi cuiufdam amp;nbsp;fcclcratilTii-ha coniu-ratione, Ecquam verö hærefeos vel fpcciem vel fußjicioncm quantums üis minimam vnquam dedifle vifus eft? O imnïaniirima amp;nbsp;fœdifltma fu-foils, crudelitatis amp;nbsp;barbaric! mon-Üra?

ftra ! quæ adeó fiipereflc diu admodum nó poflunt,nfi fortaffe memoria qiiada huic noftrx turn çtati,tumnationi(quç eostulit amp;àlüitjàtquc etiamnum amp;nbsp;fert amp;nbsp;àlit) probrófa,nccnon,quocun-qiic loei perüéniat, execrànda amp;nbsp;dete -nabili;

Tertij autemordinis homines,qui ex hoc fakem incommodohbialiquid comniödicömpararedebuerunr,cogi-tent an vcétisalibüs amp;nbsp;collàtionibus aliquatenüs liiblèuentur,àn àmilitüni libidine amp;nbsp;contumeliofa ihfolcntià vcxacioneque libèrentür .• nüm fiiai: of. ficirtx in oppidisjaut villæ in àgris cô-rûodiùs fe habeànt, vtrùni pecunia pu-; blicaprüdentiùsamp;frugaliùsquàmàrt-teàvelcondatur, vel promatur; Sed tontrà annon acerbiflima: amp;nbsp;grauilTi-klXjturri pecurtiarum/turnopeiüm pu-blicorum exaóhióhcs duplo àùgeàn-tür;lionne in ædiuni ipfàrüm foribüs grànicri prae folitudmc amp;nbsp;vaftitatehà-featür amp;nbsp;crefcàt, ânnori ëtiani prd vnô æràrij depèculâtoré tres iàniilludto-türri cxhaùriant Si: effundânr.Nifii for-tafle frugalitas àppcllétiir àc parfimo-hiâjclàriirirriariiraàcpotcntifriniarûni

Ë ddmet*

domorum baiulis(perdjti(fimaf acin.' fimx populi fxci) permifla dircptio; vt Si iniquiflimæ bonorum virorum vexationes Sc cxpilationcSjqui in cala-mitatc Sc confufïone rerum tanta ve-bementer ingemifcunt amp;nbsp;accrbiliimê afflidantur. Qnx fanè calamitas ad breue omninó exiguuniqiie tempus durarui avidetur. indequehoc conic-cuturum,vtvulgusjædinmillorü quos Politicos nomin'.nt direprioni,infc-Jhs a.iimis amp;nbsp;manibus afluef.idum, atquc ( non aliter quàm lupi ftragi. Sc cadaueribus J auidilfime inhiansde-licientc iam præda , crudelilhmè ac promifcuè in clariflimorura acpoten-tilFimorum quorumque pecunias in-uadat.

Memincrint prxterca vrbcs qux fead coniuratorum faAioncm adiun-xerunt jinquoantcaftatueflent, amp;nbsp;in quo lint hodie. Quis enim commercium in fyluarum recefl'ibus quaerct? Quis iuftitiam iurifque fidem in Ba-ftidisillius erçaftulis? Qiiis doókrinx Sc humaniratisftudia,vbimerabarbaries, amp;nbsp;omncs amp;nbsp;omnia occupât? Et tarnen hx funt verx Sc prxcipux ra-jatio-

rationes, quitus vrbes /plendorem , frequentüm opulcntiamque tantam adeptae fiinc : quitus etiaiti fobs tæc incolumia ac falua diutiffinié retine-ri poflunt. Hodie ert: txrefis Pobtt-cum virum efle. Ita Politia illa, per quam maxime vnam vrbes floruc-rant amp;nbsp;vigoerant , tota nunc ia-cet. Cras veró nefarium amp;nbsp;capitale facinus erit, diuitem efle. Gæte-rum fi prxfldia vrbibus imponantur, earum libertas périt. Cuius tarnen nominis fuauitas amp;nbsp;quafi titillatio cas oppreflltacperdidit. At fîpræfî-dijs fint deftitutx,prædæ igitur expo-fits fiintexcubijs quidem amp;nbsp;cufto-dfis obruts atque opprefis, male, tarnen cuftodits ; ita vt fingulis pænê momentis boftium infidijs iniu-rijs pateant.Ecce autem pr xclara illo-rum libertatis imago ipfis eft ferui-tus amp;nbsp;career. In agris vero fi malum hoc diuturnum fit nihilomeliorcon-ditio futura eft. Neque cnim Rex pati vnquam poteft à fuis fè fubdi-tis dignitatis fiiac gradu deturbari. Acerbitas acerbitati opponenda e-rit : amp;vis vi repellenda. Seditiofb-r um eifrxnata liesntia, contumcliam,

E 2 Sc im-

amp; immoderata libidinuni atquc iniu-riarum intemperatia iniurias alias ne-ceflarioarceflent atque attrahent acl,-r uerfus iniquarn externi hollis vfurpa-tionem ahexternisauxilijs: Aduerlus Hifpanortim confilia amp;nbsp;fadiones, à Gennanorurn amp;nbsp;Heluetiorum copijs filGcurrendum Regi erir. Agri noftri ly Inelcent, vernaÄa veró defôlabun-^ tnr. Et hoc quidem maluin riifticó amp;nbsp;oppidanocommune.-malum Nobilii-temq; Ecclefîafticocommune.-malum, qiiod nöbis turn latrociilia in agris, t û furores in vrbibus duplicabit.TunC vero vaï tantàrum calamitatum auto-ribus, NX etiarri tantarum miferiarum fautoribusamp;adiutoribus.

Namque in eos populus iftilm fiifo-gt; rem conuertet:atq; ipforilm fallguinô turn fuæ culpæ liberationcm erratiq; vcniaiTij tum (lium otium Scfiiamet-iam vitam redimctiAtq;{celeriimtan-torumprincipes,amp;ârchltcôtifuotan-gt; demmalo experientur, quantimomc-tiquanti,q;periculifit Régi Iceptrum amp;nbsp;Magiftratui gladium eripere quö populus armetur , amp;i. infinita intole-randaque licentiacomprobetur.

En cogitant certè de ïuofolio Re-

gem exturbaflê, amp;nbsp;eins quidcm difceC Ul vacuum illud fccerunt. Sed refpon-deantjquæfôjbona fidcjcui tandem locum iftum affignent ; Diieine Mayennenfi ? Quotus vcro quifq; Principum Chriftianorum exiftet, qui eiufmodi f^cinori j noreclametatq, intercédât. Qui hoc exemplo iniuriamfibiquoq; faólam non lentiat ? è noftra veto No-bilitate quot familiæ repcricntur.qux ne Lotharingix quidem parère vn-quam volent ? ne dum illi fe fubijçere, qui amp;nbsp;naturae ordine, amp;nbsp;fiicccllionis gradii poftrepium fere locum tenet in Lotharingia gente,quæ nihil habet il-luftrius amp;nbsp;infignius, quamquodam-plilfima 8c c.krKfima Regum noftro-rum 8c vicinorum Principum affinita-te decotantur. Quiquidçm exGallica illaNobilitate iftos Regni captatores, vel hocvnofuperantj quod 6c Franci* haçi fiut,6c Francium ingenium atquö animum conftantiirime retinuennt.

Qiiàm, graue fibi, quam durum atquc açerbutnduçerentjtamvili.amp;imbecil-lo iugo.ceruiccsfuasfi,ibmittcrc?quam turpe etiam amp;nbsp;magnum exiftimarent, vitam fuam, amp;nbsp;dignitatem nouorum iftorum horninum libidini fubijcere ;

i' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E 3

quos libi natura adaequauit, quorum dignitasamp;NobibtatisinfîgniaexLegc Gallica arquo amp;pari cum cætcrisNo-bilibus iure connncntur ; quos ctiatn. D^VS ipfe nulla rccxteris potiorcs aut præftantiorss cffecit, nili quate-nus iftorum audaciæ amp;nbsp;arrog«intia:c-os obiecit amp;nbsp;fubiecit ? Quot aut generis Borbonij Principes proftcrncndi ijsfunt acconfodiendi,priulquamco perueniant, quo volunt, I’rincipcs, inquam , Sciure , Sc animo. Sc gratia atque autoritäre aducrfus fidam i-ftam vfurpationis Chimæramarmati, pro quorum falute Nobilitas ilia fu-um fanguinem profundet. Nobilitas vero, qua; in eiufcemodi rerum muta-tione, vnà cum Monarcbia ipla fepul-tafemper fuilfevila eft. Nobilitas cuius dignitas Sc Konos, cum fummailia Regum noftrorura Sc diguitatc Sc honore coniundus eft ; qux denique fuum ilium altiorem dignitatis gra-dum, à Deo adeptum in vulgus.obti-nere nonpotcft,cum videbit lummum ftmni Prinçipcm, àquogladium, Nobilitatis infigne , accepit, defuoipfi-us gradu deiedum efle, Taceant hïc omnes, Sc fadiofisiftispernosliccat,

quic-

qutcquM animo libitum fiierit cun-óbanrer amp;nbsp;pro arbitrio agere. Si vo-lunr fix vfiirpationis fundamenrum ex fidailla amp;nbsp;animisluisconceptav a. roli Ma?ni iuccelTione arceflere at-que confirmarequo tandem pafto nv tereos amp;LotbaringixDucein JHius-que liberos conueniet ? £t vt i!ii de fuo iure decedere vitro velinr, quo-jnodo inter cos amp;nbsp;ftirpcm Vaudt mon-tanam ?*Quód ficoronam Regiam de-beri putanr, meritis , laboribus ac virturibus,hoceftjVt vere dicam quod resell, nefarijs confilijs amp;nbsp;impijsfa-ilionibus dcfunóli Guifij Duels : qui fie içitur , vt illius hxrcdcm fuo iure fraudent ? Tum cuinsm dubium efie poteft, quin exteri omnes ex Lotha-nngia ftirpe oriundi , Rcgni partem hbi qiioque aliquam vcndiccnti’Hoc Vero quid aliud eft, quara totum Re-gni corpus lacerate , amp;nbsp;hngula illi-U5 membra inter le partire ac diui-dere.

F R A N C I , ftngitc hic anirxio amp;nbsp;cogitatione futurx veftrx condi-tionis imagincm. Hx rcrum tan-Urum ab vno extremo ad altcium niutationcs,raio vnquam fieri folent

£ 4 abf.

abfque violentiflima euerfione. Eucr-fio autern illius domus, in qua habita-musj fieri nonpotcft, quineius ruina obruamur. Corpus noft rum non ante ip yermes amp;nbsp;ferpentes abit , quàm mors prxceflèrit. Illi etiam fermentes ex huius Regni corpore, nee ena-fci nee erumpere poffunt, quin il-ludfitp.riusrcfolutum, corruptumac putrefadum ï quin nos omnes, qui ineotantùm viuimus, amp;nbsp;vigemus illius quoque cafum amp;nbsp;intcricijm lên-tiamus. Facile qu^em eft , cuilibet fceptrum appetcre : facile quoque plc-bicommotæ, Sc male in Principem fu-urn animatæ , rebus nouis finde re. At inter ambitiofam cupiditatcm amp;nbsp;illius effedum, inter yeftras adeo précipites iracundias , amp;nbsp;veftram, quam. meditamini vltionem ita longin-, quam , quot dimicationes, amp;nbsp;przlia, quot cædes , dirçptiones, calamita -tefque intercedent ? Ne fecula qui-dem ipfa huic dirimendæ controuer-fix fufficient ; filius patris locum oc-qupabit, amp;nbsp;frater fratris ; ita maxi-mam rcrum confufionem apud po-, fteritatem perpetuaueritis ; quæ id-^irco yefirqs furores , veftram et-iain

mcmoriam merito exccrabu

Quanto veto vobis eflet oportUr nius pacis bencficio.modumaliquera amp;nbsp;fincnatot calamitatibusfaccre/’Pa-T cis, quæex tatn tetro amp;nbsp;caliginofo Chao, in quodipfi vos dcinerfiftis, in luccoa VOS rcuocaret; Quae vos ipfos, veftco ingenio, ntientiqj priftinærcfti-tucret.-quæ vosab iilis,quibus aninai veftri noftesque diesqj tantopcrc (ok licitantur, anxietavigt;us liberarct j ab ifl:oetiamiiiqueinvosconieciftis,cu-rarum amp;nbsp;miferiarum Labyrintho eri* pcret :cxqqo quidem fatisipfi animo çççnitis, vos nQn polie vnquam emer-gerc,^ cuius interirn cxitum nullum videtis. Pacis gt;nbsp;inquam, quaç vnum* qucm(^uc,in ijs qux çara habet re po-nerct : quæ agciçolæ fuum aratrum; Opifici (uam officinam,mercatori fu-pm commercium, agrisfecuritatem, vrbibus Politiarn, omnibus citra di-fcrimen rçdam iuftitiam reddcrct. Pacis ctiam, quæ paternum Regis a-çnorcm vobis compararet, ilii veto, quamdebctisamp;obeditntiam amp;nbsp;fidc-litatem praftaret. Pacis, vt verbo rem çompltdamur, quæ huic Regno,ôc t. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

inimam amp;nbsp;corpus iuum reftituerett Corpus quidem , quód à fui in mille partes per iftos ambitiofôs laceratio-ne,non longé abefle videtur:Animani vero(prxclaram illamPolitiam dico. Qua Regnum ha£lenus conferuatum eft) qux à fummo gradusdimumvf-qactotaincôfuiîonem raaximam prç-cepsruit.

His omnibus confîderatis, atq; vno quoquefecuin attcntilVnnè cogitante maluni,fine quodipfe lîbi créât,fiuc in quod in tanta rerum confufione in-currar nccefle eft ; Confidiraus eos, qui in fuo erga Regem officioperfti-teruilt jftudio amp;nbsp;beneuolentia duplo etiam maiori fuam illi aduerfus hoftes operam in pofterum nauaturos. Eos verd qui nimis creduli amp;nbsp;improuidi adconiuratorumcôiilu amp;nbsp;eaufamfe-fèapplicarunt ,fiii ipfius exitij admi-niftros minimé futuros, huiusRcgnt arcem funditus in fui capita fibruen-tes.'fed potiùs à caula tam iniqua defli -turos.confu-^ientesad Rc^isclemen-tiam ,quam lemper patétem, atq; adeo prxlentem ijs habet,qui omni officij amp;nbsp;obfequij generc,illiusanimumlibi conciliare Iludebuht,

Quôd

■r Qnodveroideosittin:t,quiob{ii~ nato animo,Regij Regno amp;nbsp;nbi etiatn jp fis infefti efle pergent, vt Dei indi-gnationem,atq5hominum odium fibi meritiflimócóflabuntzficeftquodpro certo habeantjfibi àDco infîgncm alk-quamcalamitatem amp;grauiflimam pœ-namfuis flagitijs dcbitaiTij impendêre: Quam.vtinam Deus pro fualingulari bonitate pcrtinacibus iftis citiffimè maturetjVt eó citius, à tot malis 8cmi-ferijs liberemur, atq; tam multi, tam-que aerumnofi populi fuis miferijs amp;nbsp;caUmitatibus lcuati,commodis Scotio aliquo pcrfruantur.

Nosautemverc profïtemur , nulla omnino ambitionc fuiffead armaim-pulfos. Satis hadcnus comprobaui-mus, ea nos minime omniumduci. Satis quoq; dignitatis amp;nbsp;ornamenti con-fecuti videmur, qui hoc fimus, quod fumus. Et huius Rcgni fplcndor ac decus perire non potefl: , quin iph quoque vna cum eo pereamus, Ncc vindiâ:ac etiam cupiditas C vt Deus ipfe nobis teftis eft ) nos vel tantil-lum mouet. Nemo homo plurcs ßc grauiores iniurias , quàm nos , acce-pit. Nemo hadenus eas minus eft

pcrU-

perfcquutus. Nemoque omnium cas ipfas hoftibus, fi modö refipifccre vc-liQt.'Hn minus,Fianciæ tranquillita* ri,p3ciqueijbcntiusamp;libcraliùscon-donabit,

Quodmegrauiterafflidat, quodq? fine lacrymis,nccvidere,ncc præui-dcre pofliim ; hoe vnum eft maxime quód huius cegni flatus in eum iam locum dedudus fit, vt illius malum ita inueteratum, ita etiam obfirma* tum,absq;malisfanarinon poflit. Et ab ijs quidem mails contra vulnus i* pfumA cos qui illud infiixerunt tefli. ficamur. Qui plagamciufmodi nobis impofuitjilleipfetumferci amp;nbsp;cautegt; rij, turn incifionum ac dolorum, qui ab ijs inferuntur, reus efic plané vide^ tuft

Sed ne plura : hoe vnum confirma-mus,quod detefiatum apud omnes re-linquetuc,nos optimi Chirurg!, qui ægrotum quidem amatgt;,cura fidemq; quantam maximam poterimus, ad id maliadhibituros. Hofies contra,qui histantis mails dcledätur ac pafeun« tur, præter ferrum, adhibebunt etiam odiumamp;dolum:quippc qui nulla re excufari pofiint,præterquam ambitio

neamp;L

ne amp;nbsp;huius Rcgnipotîundicupidita-te.-quam etiaipfam explcre omnino non poffint,niß vniuerfo Rcgni ipfius interitu.Intcritu vero, quem nos ab hoc Regno eùmnoftrisopibus omnibus gt;nbsp;tum vitâ adeo jpfa Jibentiflîmè tedimemüs. Quin potiùs ( vt Dei,Rc-gum,atque Regnorum patroni beni-gnitate confifi, certo futurum fpéra-mus)itcrumamp;intrapaucosdiesinla-borumnoftrorumprœmiû frudumq; amplilTimuni, Regem in debitam amp;nbsp;Vnà cum ipfo natam autoritärem, Regnum etiam ipfum in priftinum flo-rem ac fplendotem reftitutum vide-bimus.quod ad Dei gloriam, ad vero-rumGallorumgaudiumlçtitiamque, ad tot tamque calamitoforum popu* lorum coniolationcm, deriiqj ad co-tum ipforum , qui Regni totius exi-tium appetuntj fummum animi dolorem redundabit.

Quæ cum itafint,omncs fummas îurifditlionis Curiasj Gubernatcrcs, LegatoSjprouinciarumPraîfeâos.Se-neschalos,aliosque RcgiæMaieftatù Magiflratus amp;nbsp;adminiftros rogamus, vt in fua quifquç ditione ,amp; pro fu« quifq; munercjtôtoaninao.opc arq;

opetà

opera, nobifcum contcndant, amp;nbsp;cni-tanrur,ad noßrum hocpropoûtuni* fufccptumquc confiliumiuuandum, amp;nbsp;quoad fieri poterit pcrficicndum, quo Regis dignitati, aroplitudini amp;nbsp;rationibus confulatur, caueatur. Ea cR enim noRra potiRima cogitatio« curaamp; voluntas.

Salmur^ 21. Âprilii if Sf,

REGIS

REGIS NJE^RRÆI

srtER iNDyci^urM inteh

Francu Regem, ipfuni Nduarreeum Regem Sulmur^ fdcl^rum feeders decldrdti» anno

I S S SI-

EnricusDei gratia Rex N’a» uarrX;PrimusRegij fangux-nis Princeps, Primus Francis Patricius,ScGallicarum

Ecclcfiarum qux puriorem Rcligio-nem profitentur, patronus ac vindcx, -omnibus prouinciarû ReÄoribuSjVr-bium , caRellorum amp;nbsp;arcium Prsfc-äiSjCopiaium duä-oribusacmodera-tonbuSjCiuitatum Primarijs, Cofl*. ac luratis virisjdeniquc csteris,tum Regis fummi noftriPrincipis,tùmaho-1 um quorum id in tere/}, 6c qui funt in xioftra poteftate, amp;nbsp;cliente! i, ludici-bus ac Migirtratibus falutcra. Cüm , fit vnicuique pcnitus perfpeólum pla-nique cognitum,nos in hoc mifcro;amp; calamitofobellojnequearraacepifle, neque eacaptatenuifle,nih quaienus fumma nos eo adcgcrit ncceHitas.nec-non aótionibus noftris omnibus ,1a-tis teftati limus, quanto nobis dolori elTet

eflet hoftiani huius Regni Icelere.nos armishifcc irretitos Scimplicatos te-, neri.-contra,quanta effet nobis cupidi-tas amp;nbsp;ftudiùîTi déféndendæ Rêgiæ Ma-ieffaris âb illius hôftibus.-àdiüam illi authoritateni,bonisautem ciiiibiisô-tiiini amp;nbsp;trânquillitatempriftinamre-ftituendàm : intérim tarneh fuerit eà ' temporum noff;rórö iniquitàs,vt coh-ha noftra licet optiinà^permultis amp;:ca-lumniofisàrtificijsadulterata atq^ de-tortaihûftiiirn aütem prauà voluntas' praètextis fpeciôfis, amp;nbsp;ad fü i cornnicn-dationem,animorumqueconciliatiô-* hem maxime appoiîtis teda velataqiiè fuent.’vsqueadcôfânèjvtregnumiio-ftruni ab èxtrémó iriteritii amp;nbsp;éxitio nôiî lôrigè àbfuifTe viffitn fit s riifi Rex prôfuafingùlàripiüdétiàjquànquaiTi' infinitis impedimentis oppugnatà Sc interruptâ, noffram innocentiâm ad-uerfariornmcalumnia Seperuerfitatè iridolutam cxtricaffct, atqdê iniicte-ratameoriinlmalitiam per rriediosio-rum fucos amp;nbsp;ementitos colorés per-fpexiffeti Et quidem plerisquehoco-ninibus ïam liquide confiât hos ciüi-lés motus Religionis limulatione ac fiomine veldtos, regnandi nihilomi-

flUS

hus libidine concitatos fuiflê;eorum Item autores necpetijflc, ncc inuafide eosduipuriörem meciim Religioticni prontcntur, fed turn armis, turn auto-ntate amp;nbsp;imperio fibi âd eum maxime finehl dato, fuiflcabufos àdhuius Re-gni vrbes.qiiæ non rriodó à Religióoéj fed ab ömnietiam Religio nis fu fpicio-nc longilfimc äbfunt,occupandas. E-andcm omnino fidem amp;nbsp;Regi amp;nbsp;Regno töti præftantj dum fiios conciona-toresad eos, quibus hæreleos crimen hotamq; iniiruntjàfua ilia feilicct hæ-refî ad verumDei cultum t raducendös ho modo nonadhibüérünt, fedeörum. etiâ amp;nbsp;lingiiàamp; Opera vfifunt adeuer-fionembuicre^no inferendarn , tan-quàm inceiidiariorum qiioruigt;datn ad Regniim inflammandum, ad fubditos contra fuum Principcih fubornàndosi adeosè fiiorum Magiftrattiitm obedi-entiaauertcndos, ad eofdcrri ad fedi-tionesatquerérum ihutationém moli-endam impellendos ; Deniqtie ad res omnes tiim humànas s tüm diuinas i deleft U Omni 8c dilcrimine remotd eonfundendas ac perturbandas vn-dè non fine grauiifimo bonorum o-

F toni-

rnnium virorum dolore, in Gallic! genre exarGrir incredibilis à Rege fnmmo noftro Principe defedio , amp;nbsp;ex ea in plerisque vrbibns ac prouin-eijs tsnta confudo, vt loanis ilia piers tis, amp;nbsp;luftiriæ vmbra Si Imago ,foli-damamp;exprcflam vtriuiquc effigiem, nempe Dei timorcm ac illius verae i-rnaginis, hoc eR.Lcgitimi amp;nbsp;fumini MagiilratuSjabepin rebus dubijspe-riculofisque temppribus conftituti, cbferuantiam penirusfuftuliße acde-, leuiflevidearur. Nosigirur, noftrutnr erga Regem fummum noftrum Do, tr. inum, officium agnofcentcs,amp;Re-gni ipfius vicem populique calami-raiem intimis fenfibus déplorantes, ad Regis Maieftatcm confugimus, il-q iiusque poteftati ritam noftram o- -pcfqueomncsad retundendam amp;in-fringendam hoffium violenfiampro ilüusfalutc Si digniratc, Si fuorum o-mnium hdclium fubditorum in integrum tcHitutione vitro amp;nbsp;fummifse obtulimus; teftati,vt nunc etiam te- •. ft.imur, noftra omnia confilia ad il-lius tanrum obfequium Si obferuan-tiamfpedare, vt quitiis facilèiudica-re pote ft. Quod ß noftra fuiflet alia

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mens

mens,aliusanîmtis,öccalïo certè éa-que opportuniirima mifèrijs pubJieis ad noftrani vtilitatcm abutendi, nobis oblataerar»

Rexetiam ideó pro fua humanitat® ôÆiciofam hanc noftram volantatem rum candide agnouit,tum libentitFi-rnèâccepit.'nécnonjVt faciliùs amp;com.» tnodiûs noftraopera vti pofTet jConfti » tuit hoctâdenij vt hoftilibusarmis vb tro citroque abftincictur, fierentquo induene ,exquibus Deoiuuante, feli-ciflâmam pacem confecutuiam fpera-« mus.

QUamohrem nos grauifTimis hifc® cauiis adduAi,omnibus,tum vniuer-. fis turn lÏngulis,qui noftram autoris latem, fidemque amp;nbsp;clienrelam agno-* fcitis,quique pro fuo quist^ue munere amp;nbsp;parte in eandem nobifcum caufani incumbitis, vobis edicimus ,noscuni Rege fummo noftro Principe ac mo--deratoredeinducijs amp;c infeftorumar^ morum in toto hoe Resrno intermif* fione amp;nbsp;egifté amp;nbsp;conftituifle in an-hum integrum à ï. huius Menfis A-pril. die,adcundem eiufdcm Menfis 3 integrum diim. Atque in eo in-« duciarum foedereComitatumAuenio» F a nenfem

ncnfcm ilHusquc fubditos , cum in Regis lùmini noftri Principis fide amp;nbsp;clienrcla fint, comprchenfos volif-mus. Ideoque omnibus cuiufcnnquc ordinisóc lorris hominibus interdict mus, ncqnid moliantur amp;aggrcdian. tnr aducrfusca loca, in quibus Regii Mait ft IS non folùm autoriratem ,lcd etiamimperiumin fuostenet.-vt nee aducrfijsillumipfum Auenionenfem Comitatum quocur q; ingrediemur, quacunque tranfibimus, vbicunquc commorabimur, nominatim fanci-mus amp;nbsp;vetatnus, nequid attentetuf autfulcipiatur contra bonos amp;nbsp;fideles iliius fubdito« amp;nbsp;Ecclefiafticos maxime, net quiequam in confueio Reli-gionisCatholieæamp;Romanæritu cul-f. q; noiicrur aut interrumpatur. Vti ctiam.fi Dei benefieiodabitur, vt locum aut vrbem aliquam ab hoftibus occupatam vi feu apcrta,feuclandc-ftin3,fcualiaqua; unqucntionereci-piamusj POS volumusatpræcipimusj vtinijsquxad Regisobfequiutnamp;ad eandem Religionem Catholrcam amp;nbsp;Ronianam nihil iiiïc immuteiur, id-qucomniiioU'Cundumea, de quibus cuin Rege iplo lummonoftro Princi-

pe plutibus tranfeg’mus. Ef quemad-nodum cb has maxime caufas Regi prufua benignircrcplacitiimcft.RC’ I giœ manus in pnfH iïiones noftras in. nuncfolura, liberam bono. gt;nbsp;rum potii llionem concedere tam ijs omnibus, qui putiorcm mccum Reli-gioncm profitentur, quàm abjs qui ftanr jbhaccaufa, vtfacultatibusfuis . omnibusper rotum induciarum tem-pus vtantur, fr uantur ; ita noftru quo-, qucptopofitumhoceft.vtomntsRe-gis fubditi. (iue Ecclefiaftici, fiue ahj ? quihbet tebus’fuis libéré amp;nbsp;placate toto iHo foederis tempore pcifriîaa-tur.in ijs locisquæ nunc teocmus. Et hacquidemde re prætcr haspublicas literas, alias criam priuatas ad id bc-I neficij (iec£flaiias,conficiend3s cura-bimus,vt illisbacrariom fatiscauea-tur. Qiiamobrcm vobis, quorum hoe maximèrefert, aiquc munus cft,man-damus, vt hoe fcleriptum lcgi, pro-mulgari, in Curiarum corn mentarios refetri » deniquc illius capita . vt hiïc pcrfcriptaprafcripraquefunt, fingula diligtnrerlîdcliterqjobferuariacpræ. ftariamp; quat hisimpedimentainfcren-lur/ca leduióacfunditustollivelitis, F 3 lubea.

lubeatjs. Adcuiusrçî fîdcm amp;teAif?-» citioneni, hifcenofti is literis propi ia manu obfignati« ex noftro mandate, i ifigniorum noftrorum Sîgillum ap* pofitiimfuit. DaturaSalmurij 24,. A-pnl. Anno Salutis 1 Ç89. Atque iti^ fignatura, HENRIC VS, Et paulo inferius,

A Rege Naiiarræ primo Principe, patneio Reformats Ecclefîæ , vÇ fup i à dnit uni eft, pat i ono.

Bsrziau,

REGIS NAVARRAEI

IN SVA IN REGNVM Gallicum inauffuratione iufiu-randum atqi teftificatio.

MvrvVM REGIl SANGrlNIS Pr ncipuin (^amp;liorum, neluti Ducur/t, Pa-trtciortiK Regni Gül'iia mimfiro-rum Ac Magißratu^n ius^ turandum.

B. Os Henricus Dei gratia ’.rraiiciæ amp;nbsp;Nauarrx Rex, fidccautionequeRegiano-ftris omnibus probis ac R-dclibus fubditis jhifce liceris propria manu obfignatis recipimus amp;iureiu-rando confirmamusjin noftro hoc Regno Religionen! Catholicam, Apofto-liçam amp;: Roinanam, integram jilliba-tamque conferuaturos, faä:urosq; di-ligcntiflime jUequid prorfusinnoue-tur aut immutetui-jnec in illiusPolitia amp;: profcfTionejnccinPerlonis faculta-tibusq; Ecclefiafticis, in earumproui-fione 8c OeconomiajiCorû quidê, quos amp;nbsp;idoneos amp;nbsp;Catholicos efle conftat.*

F 4 idque

idquc omnino vti anteà tcftatipplli-? citjque fumus. Quin amp;nbsp;ex ilia ipfa dc-c'arationç,quapinos.priuiqlt;lt;â dignitatem Regiam ciTcmtisadepti.edidi-n uSjparatifflmi (umiis, buk q; maxi-rr è V n u !' ' o pr lt;i tn h.Q 1 cgi t J pi f ’ J i brro gcnk.. .1.H;C cilioedoceri vr.quic-quiviint». ueturapdecernctur, id-ipfuir.f qu4m!4rótchferucmus:quod etiam to pntiinmùtp confilto intra fcxtum men®m, ar que viiius a Jeo, li modo fieri poflitdndicendum cegen-dumq; curabimus. Interim veto nullum aims Religionis cxercitinm fi^ t, nifi Catholicæ , Apoftoliçæôt B^ma-nar, prstctquamin ijslocisôpvrbibuSj, in quibus altera iam inftituta con-ftitutaeft,fecundumeasconditioncs, quaeinterHenricum tertiumfatofuor fturn, fœliçiflimæ memoriae Regem, Dominum, fratremq; noftrum honorât ilEamp; nos ipfosfuperioretnenfe A-prili paftæ latæq jfunr:quoad quidem pace in vniucrfo hoc Regno fada, vi-fumatiterconftitutumq;fueritinCo. mii)jsamp; ti lumordinum côucntu, qui ncltfo eiiam iufluamp; autoritatcintra praeftitutum illud I'emcftrc fpatiiim a-getur. Adhæc pcomiccimus, quas vr-bes,

bes, caftella 'amp;arces, experduellium nianibuseripiemus,amp; aiitarmiSjaurar Ju quaçunq;rationeinnoftramditio-nemimpernimqueredigemusjbas no-ftroriim fidelium fubditorum Ca-tholicornm duntaxat(cçteris omnibus pofthabitis) fidei acrutelç commiflurn iri.-prxtereastarnen, qnæ ex fœderis illius capitibus a Rege defunbio excepta, Sein Ypaquaq; proumçjaacpræ-febtura, ijs qui rciormftam Rcligio-neni prqfitentur çertisconditionibus in eo comprehenfis, deftinatx fqe-runt; Nos quoq; hoc poUicemur, quo-r rumeunque Magiftratuum amp;Guber-na! orinn interregnum alibi erit,quam in ijs oppidis amp;nbsp;arcibtis, quæ inRefor-matæ Religionis horainum manibus funtjpodracura Sc mandato, Catholicos tantum viros, fideles nobis fubdi-tos, amp;nbsp;ad rerum adminiftrationem i-doneos , in demortuoium locumluc-cefïîiros.Prætereaprofitemur acpol-licemur Principibus, Ducibus, Patn-çijs, Regix cofonæ adminiftris, Optt-matibuSjNobilibus, omnibus dcnique nullodifcriminehabito, nobis hdcli-busaemorigeris fubditis, nos fua bo-namunera, dignitates, ordines, magi-p $ ftra,-

n:ratus,priui]egia,praefeÄur«is,pratro-gatiuaSjiuraofficiaqueconfueta^arta tçdaq; amp;nbsp;integra iplîs confèruaturos : ac nominating cos/pii fideles defunfti Regis leruos fefe præftiterunt, qur-cunq; poteriniiis beiicficij prærnijque genere libentiffimc amp;nbsp;liberahifimè prqfèquuturos :Poftremó^fretos pro-borum nobifque fidelium fubditorum opeatq; operaj noftras omnes faculta -tes Sc vireSjatqiie,fi rcs ita ferat,vitam quoque noftrarn profufuros, vt luftîc feuentatis exemplum in eosftatuatur Ôi- educatur,qui tam nefarium parrici-dium.atrox faciniis S(. commilîoriam deceftaniUmque perfidiam in defun- quot;nbsp;étam Regem,Principemq; ac modera-torem nollrum fummumpatraruntac ediderunt, ó caftris Sanclamj 4. .Die Augqfti »gt;85gt;. Signatum.

Henricus

Et Paulo inferiùs

Ruzeus.

Its-

jV s IVRÂND 7M

HEG I I A N G FINIS PRINCI-fum at^^ahorum D(ictint,Patricioru'f}i

Erancicte Coronx miniflrornm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

k^AießiitiPegudA- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\

turn.

NOs RegijGnguinis Principes J a-Iijq; Duces amp;nbsp;Coronæ Francicæ

Miniftri, OptimareSjNobiles,çæteri-que fubfignati omnes, interim dum Principum , Ducum, Patriciorum ôc Çoron^ minirtrorum, arque aliorum • Procerum , qui Régi Henrico hums nominis tertio( quem Deus à fuis no-xis omnibus folutunbpaccfempiterna frui veilt ) illius mortis tempore, Hde-les le feruosaefubditos praftiterunt, conuentum expedamus : çx ijs quibus Regnum hoc nititur amp;nbsp;ftatLcgibus, ( quas vulgô fundamentales vocamus) i'ranciae amp;C. Nauarræ Regem Henri-CurnjRçgemnoftrüm, naturalemq; sç legitirnumPrincipemagnofcimus.-at-que,iui’eiurândo,acprominiSjquæfiu prafcripta funt,nobis ab illo faélis có. hfijomne iUi obfequium atq; obedien» tiam promittimus, ac fpondemus : fub ijs quoque çanditionibus,Yt intra fex-

turn

V

tum menfem Mitcftas ipfius corun-^ dem Principum, Ducum,Patricioriini amp;nbsp;Corona: miniftrorumjaliorumq;©-» ptimatum, qui Regijobitustempore, in {uo erg-a cum officio pcrftitei unt, coniiüun’À congreget acconuocet, vc commuai omnçs confilio amp;confenfii de rebus ad huius Rcgniflaturaperti-nentibnsampliüs deliberent atq; co-,. fuitent.-ConcilijComitiorumq; gene-, raliuin decretiSjprîeftolando.quemad-modum idipfius Regiae maieftatis pa-lt;3:o promiHoqj connrmatur amp;nbsp;(anci-, tur.Cuius etiambona venia nobis lice-bit(quodilli perquàm fummiflè fup-plicaraus)vt infignes aliquot viri à no. bisdelediadlanctum noftrumPatre, Romanum Pontificem dimittantur amp;nbsp;ablegentur,apud quemeasquas nos ad Hoc promiffum façiendumpociffiraùm impulerfitoccafiones nominatim fin-gillatimq; edifl'erat : ab eoq; impetrér, quod tam ad CbriftianaeReJigionis có--firmationé ac progreffiQnem,amp; Regiç Maieftatis vtilitatem atq;abfeqüiuin quam ad vfus Regni in priftino fuo il lo (plendorc, conferuationé necefla-rium cfle iudicabimus. Nos etiain fup-pliciter di demifte Hane ipfam maiefta-tcob.

te o’oteftamuGatq; obfècram*,vt quod ipG vitro nobis obtulit acpollicitaeft; quippe luftitiæ princeps amp;nbsp;communis omnium fuorum fubditorum parêsad nefariâ illud fcelusac execrandaperfidie, amp;nbsp;dedita opera patratû defundi Regis HenricioptiminofiriPrincipit nuper intcrfeéli (_ cuius mânes ad o* mnem ïcternitatê fôlida felicitatedi-uino bcnclîcio perfriuntiir ) homici-dium quàm grauiffimèatqueaccrrimê potent, vindcandutu incumbat, vnde cxteriadtalc quidaudiédumtardiorcs poftliac fiant. Qiiam quidem rem qud faciliusfc,liciufqueperficcre,fimul Sc perducllcs atq ; eos,quiRegiium hoc v-furpare,quo iurc qu^q; iniuriacontê-dunt,eijcere amp;nbsp;exterminate pollitmos cidem Maieftati quantum poternnus maximam opem Sc operanijl-acultateG. lt;^ue vniuerfas,atquevitam adeo ipfarat pollicemiir^è caftris Sanclauij4.. Aug. iç 8 p. Atq; hociufiurandum, iuochi-rogiapho obfîgnarunti

i.Trancifcus Borbonius, uHenficusAureliànenfi» j.Francifcus tueebutgius,«. tudouicusRohsu'iUi.

J. Biróiiiiis, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6.Aumonûus,

y.lneeuillxut, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8gt;Angeineu$,

V.R. Angeincui, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lOtCanalIcnetuh

11. Claremontius.itcmquealij RfHSCiesamp;uubilcspeiiiiulch

EPISTOLAE ab HEN-

Rico ui. g a l l i a r v m Rcgc aci Montis Bcliigardi Co* niitv m iniflæexcinpluni»

Oßeicit Mi e^nitt, met aäuerßirij Jua,s omnes mdtht* tJiU ferfid of adhtbutj/ent t lit t^uai moLchnntnr ßaudei prod/tionts ,(it fuum atiquando exiturn confeqnerentur:'vidijjentautemt Deo Op,\ Aitx. vtpote Pritjcipiim propugmtori ac ittflo tnßdehtatis fnhditorum vindui, met authoritdtis in prißmum flAtumreflitutie* tiem ncc obßurie nee mediocri curt eß, id^ cumßuoprobro ^dedecoremxximo-.dli dem nulltm ßbi Culutisppem, niß in met marte rehÜtm eße, atq^ oportere ionßtra-ttoncmßfe iumpridem eanß-itum, xd finent ßbi pr Opa fit um perducere.tdeoq^ nuÜum nort faeinia , quxntumuis immxne, bxrbx-^ rum, attent are t in animum ßiuni induxe-runt.^^u^ imabrem meo tlloßummo in meant Religionem fludio, nee non libero ad me ac-^ ceßi, nbsp;nbsp;mea, quam non inuititsfacio reli-^

g’ofis omnibits mißeruq^ Ecclefiaflicis, qui me campcllare cuptunt,potefiate abuß, atq^ per bane ßeciem, tum dtuinus leges tum ß dem ( qu.im vel vnus Eccleßaßiii habitus

'veßitus prsfeferre dehet ) vio lare nihil verttiy nef ar ia (ua confilta it a efficere cogita, runt^ Ecce enim hoe tpfo mani quidam è fa. niiliaDominicana adolefccns à Generale me» Procurator e adduSlm, Ut er as -^vt tpfequi-dem dteehat, ah Har Leo primo in Juprema mea Curta Prafide, egregio fidelifimo mthißruo, hac maxime gratia Lutetia in carccrem dudum conicLio, ad me datu-rus, atq^ altqutd mihi eitss nomine diHuruSt in rneum cuhicttlum meo iplius iuffu intro, duel us ell, nullo tumprafente ,praterquam Belgardto primo meo ex NohtUhus Cubteu-larto Generaiiillo Procuratore. Poßquarn verb tile mt falutajfet feq^ mthiarcani aid quid dicere veile ftmularet, feci vt duo Uli modbnominati viri fecederent : tuneq^ feeler at us ifle me cultro percuftt, trueidare me cogitans. At Deus, quifuorumrationem eu-ramq^ habet, per earn reuerentiam, quafo. leo eos compleHi, qui ilUus cultus dr obfer-uantiafeconfieratoseffevideri volant, vi. tarn me amtttere non ellpajfus, fed earn mihi pro fingularifita bonitateapericulo confer-uauit, ßcarifq, Uhus eonftUum impediuit, (ultri tLlum oblique defleLlens, vt ego Dei heneficiofietus pLgam minime lethalem arbitrer , fed/perem prißtnam meamfanita-tern hreui mthiabeorejittutum tri. ejiithi

Jane

fine Jubium non esf, /juineiufnodi'vitm it a falluem nbsp;nbsp;nbsp;inßdiojam execrentur

horreant, Tjtt debent, cttm bonis omnes, turn principes Maximetlltusiniquttatem (unimam , pernicioßim etiam exemplum. Et ejitoniam te in ext er is omnibissoptiniipro-piuqui, 'veriq^ amict loco habeo, fa(iu optimum iudicaui Co decafute admonere ’,per-fuafum hoc habens, tetOJt^faciniiS eittj'mo-ell, cos qiiibus autoribiss illud commtjj^uni-est, 'uitupcrabu, (tc vehementergatitfurum, cum mex falutis (pern ex his intellexer is : It a enim Deo dante breui futurum(pero, queni rogo vtte, cognate mi, filuum ^incolumen conferuet,eca(lrisSanclauij,primo Die du-gufli 1 f 8p. Signatum, tienricus : Et Paulo inferius, Ru'i^iui.

LITERA RVM REGIS

NAVARRAECVM SVPE-rioribus ad Montis Bel ligardi Co-mitem miliarum exeni-pliini.

\ yf I cognate, fcriptis'a Rege Domino Jr à-s treq^ mco lam vulnerato Uteris, tabel-larium hunc confultb detinueram, vt de eiui Jdute certior per meferes. Sed po(lridiecius diei,qut fuit he{iernus,in ccelftbeo it a volcn- -teex hac vita migrauit, non/ineacerhißnui juoruni

fuoruwoWKUtit) ßdißimorumßAdiloritfitt amp;nbsp;meo præcipuè dolore ac deßderio tum ob tton mediocrem,qua. »}eigt;}'ofeqHeb.'itur,ä^mß citiam ,tum ob grattißtnia dtfßtilimtig^ negotii, quti mihi in hoc regno gertndi reti^ qutt.lßud pirricidium ade'o feeler at e ab hypocrite quodam Dominicano edmißlirn , i Deo ^ebomnihuf ChrifliAnls Princtpihtit

Optimetilgt;itt,at potifimuni ab qt qui af. finttate acfüederchuic Coronx cÖtuuciifunt, peenoi ex petit :quai ego, quippe Regis Suceeß Jorperßqui conßituf.ldeo'^ inßgnem uem altquem 'uirttm breui mit tere, qui cum omnibus Germanix Pnncipib.,(ademß 'via tecum ipfo ea de re agat. Ego interim magna ttbt haheo ago gratiam, de tua ilia erga wemihipcj^clißtma bei;euolentia,quam certe quidem maximifacio ,confifM,te, vt tnult 'is ante argumentu earn teßatus es,ßc et in poflerum officijsmulto matoribus eami. pfam teflat urum, 4 te igitur, mi cogmte,pe~. to, 'vteandem fumma fide fernes atq^ettam auge as -.nee non id,quoddete mihi polliceàr, prompt um paratumq^ habeas, 'vt paiîum co-uentum tranßgitur. Atq^ hic Deum rogo, 'vt te pro fut bentgnttate in fuam curam tute-lamquerecipiat. Incaßrts, eponte Sancliuÿ g. ^Augujli,

Qux fequunturRegis iplïusmanu lt;

fcripta iunt. ,t

T7 Cocognate ,miigni]gt;eneficij amp;nbsp;grt» tu locoituum in me amorem fémfer ha -bui ex ÿs qua adminißri mei de te mihi re-nuntiarunt, Eum te vtßero, in hac tanta occafionctre iamiffà comgrobalis .cum Jgt;ra~ firtim hat mea controuerfiatam iufla legiti-maq^fit^vt magisfffènon poßit.

DVCIS LOTHARINGI AD ciuesLingoncnfesLitcræ.

Redo equidem (dues integerrimi) vos (atis int eiligere, quanta ex defunßii Regis, qui fuit Princegs omnium maxime Ca-tholicus, obit U, in Religionis ßatu mutatio futur aßt, nißmature ilU prouideatur. Atq^ hac vnacaufa facit,vt mortem illttts mert-tißtmo âeploremaclugeam : pratergrautßi-mum etiam, quem inde capio dolorem, vel ob hancpracipuè rationem,qubd et ego ^li-berimeiarcitßtmo aßlnitatiset fummiamo ris vinculo coniunöii efßmus : id quod nobis non mediûcrihonori ornameto er at.Cunt que omnes bene à natura in for mat i, Principes,honoris,cultusq^ diuinißudioß obßr-uantes in eiufmodt mutatione ad remadeo car am pretiojam, vttmaiorum noßroru reltgionem,in qua hoc Regnum altum eue^ti ton/èruatumq^ fuit, reitnendam ,/ummam

ctiram

■ turn m diligentiam^ adhihere debtAM: No» foffurn y non omni, quint a potero mAximA^ ope open eniti,^ in re ttm gntti (^[eriA tneo fuijje ofdcio perfunclm, fidem, quA fneA ipfinA corißientixt Regno fotißtmitm GaUicoßum obfiriS'iiti,liberAjje ‘videincuiiu quidem mtßnbilem dtßipAtionem breuiftt-turAmprAuideo,nifiiAm eidem rAtione^quA AnteA,nempe Religione CAtholicA,ApofloiicA (ß RomAnAt fulciitur, A vobis igttur,ciues integerrimi,peto, 'ut quAmAximepoteritist in CAm rem incumbAtis, necp At iAmini, reci^ piendisin vrbem 'uefirAmjoArefiosfAutori-buA ^confcqs, quot;vt eA exiflimAtio,quAm Anti-quA vefirA in Deum ipßm EiclefiAm piet a tecollegißis,mAximo cum veflro dedecore à* probro deterAtur Atq^obfiuretur. RosAutem inuito rogo, vt in pi a UIa 'voluntAtc, quA vottoti'FrAnciA vicinis nAtionihus pltt. rimu m ßemper conimendAuit, conftinter mA neAtis:(redAtißq^,ß in ifli ßntentii (ß ßudio per fl Abitis,nihil nec opïi necAuxiltj, quAntü quidem in me er it, vobis À me defuturum:id que vobis de me omninoperfuifum hAbetote ^^od Adme verb Attinet, vt, quint a mihi cur A lt;^comme:ndAtioni hoc negotiq fit oflen-dAm f!j‘re quoq^ipfi conßtmem,conßitutum etiim mihi eH,filtum meum Pontis Adirchia ntm topqs quAm potero mAximisinßruBtt

C i tant

tuncdimitteret Catholicis FrancuUhagt;gt; ranttbi^s, é' nominatim Lutetu Parifioru, unde C£terarum totiia regni 'vrhium J'nLut jtendetfprxfentem opent ferat. Et hanc quide wearnvoluntAtem maxtntx. huiua Regntpar t igr at am fore conßdo. Deunt ipuo^ iplum tc^ ß or,me in hue tot a re,null a eiltavelcupiditu^ te velconßlio impelli,qua,nt vno illtm ohfer, uanti£ Cf Itttsfludio^ Id quod me in omni^ btu mets aólionibtts ipfis, qux inde conjè^ quentur effects, ftcilecomprobaturumjfe“ ro,Piaacctio. Augußi nSÿ,

Lingoncnfium rerponfum.

a Dux clarißime,firniperquam ^Jummt^,exliteristuisfummttm volu-pttatem tepimus ,quibus nos, vt inantiqua noßra Religionsperntaneamus, admonestfi-^ Mul^ tefltficaris, quantopere fummitotiiss terr ar urn orbis Monarchs nbsp;nbsp;Catholtca Re-

liifionisprocamp;teris omnibitslonge obferuan-^ tfßtmi dece(ßtangaris mœreits. Denobis aute,ttht fic promittimus atq^confirmam us, nos a Religione Catholtea, Apoßoltcaefj-Ro^ mana,qua a mult 'isfitulis imbuti tnflitutiq^ fumus^nullo sunquam cafu defeéluros:NihiU omintss tarnen paratos, ad ópem auxtliumßj dum,efrad gener opt Hit Nobilitati €allica,toti terr arum orbiformidabilt, quti

cruMuw qax vnqusmfaCItg pint,feeleruttlïi mamacperfidioßßimatn, Regis Chrtfitaniß fimi cxdem acerrimè vindteandam, fe eom^ faratßtccurrendum!,»oßrasomnes[acultA‘ tes nbsp;nbsp;'vitam etiam ipfm liberalißtme pra ■

fundere ; nee non tot 'is noflris virtbus, tllts, qui de hac ntifera miferanda morte quoda modo triumphant,nos iffos ohqcere ^opp» nereiverit os, ne legitimt ncflrtPrincip'is mor te,aut confenfione, aut dißimulantia quad a folluamur.Uocauttmpenitus perfuajum ha bemw,te,oDux illuftrißime,pro ea,qua tu il liconiunflißtmttsfuiflitaßßnitateatneceßi-tudine, eadem mente ac 'voluntate affePîum iri,ad tarn dirum e^atrox ßacititts Tjindtca-dum,qu(iomt)es'vniuerß orbis Principes,qui eo 'uehementißime eommouebuntur ,hincfi:-tts edocii,ßuam ipforü rem etßalutem iamagi hincquoddmodopendere.Te veroßuppii-eiter ßmmiße rogamus nji hoc tibi per • Juadeas, nos hac in repotßimtim, nbsp;in exte»

risetia omnibus tuo obfiquio addiclßimos^ atq^ eodemtefum animo eßßudio comunSlif ßmosfemperfore. Lingonis n^die Augu.Sf.^

Lingoncnlium dc fua in Kegen; Hde declaratie.

Os Regq Ma^ßratus, PrxfeBits vrbitt ' Aedtles, Ltngonarum dues nbsp;nbsp;incoln

Jubfignatdcitm inpublicns xdes,/uperhomi € i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tid.»

àdioà, Dominicano t^uodim in HENricunt V^leßum huiuf nominis terttum defua^iüf 'noftrum fteltctßtmlt;ic memoritt Regem ne Do~ ‘mtnum, {citiuf AnimuDeut 'utintimnfifèreA tur) perßde admiffo conlultuturi hodie con-ttenißemin: Multis vrbis huiufie Prtefecîi 11 Aedtltum admonitiottib, cohortAtionibus^ grauijiimw eommoti^omnesßimmo conjen -ßt^d Regitt Corontt JpUndorem at^ Ampli-tudinem^^ad huitts vrbis conferuAtionemt fro eA quA équot; f»Aiores noflri,et nos et iAm tpfi Reges noßros coluimusfide nbsp;nbsp;obßruAnttA

'Pr»mißmis iurAuimui, Promitttmus ef-tAmnum et turam tu nos in hAc LingonArnnt vrbe in Deimetu cultuó^, Atq^ in Religionts C At holte A, ApofiolicA amp;nbsp;Rom An A, quA tum mAtoresAum nos quoq^ iffiimhutt ^infli-tutifiimits,profeßtone, vnA mente viciuros, nee vllum omnino feedus cum vllo Aut in hoc RegnojAutextrA Regnumfacluros,ad vUat» fA0iionem,conßirAttonem,^conßltorum ß ctetAtem tneundAm, niß quAm probt eßger-r tnAni Animo Acgenere Fr And, cum iure natu TAfuo et légitima Rege inire debhfidq^ ex ipß US tuffu nbsp;nbsp;mAnduto ; Neq^ vllo modo de ca fi

de fy ohedientia,quAfiperioresnofirosReges 9bfiruAuimtts,dßexuros,ßd pottus in ca fi-deltßime àquot; conßAntißime Adextremü vßj Spiritum permAnßros,qHin etiAm vit um t-PfAlm

'*ù

pßm, opes ßxcultates omttes effujùros,itd huiui RegnifltLtü fArtum^^te^um^cotißr-uanduMjAclquthta Regttumipfum MtituTt quoi fundamtntäles 'uotamtu, leges ßgtUi , Um obßrttandas nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ad Agnojcen-

dum, vt ruterA agnoßimus, Henricum Bor~, bontumetus nominis ini.ßtmmum noßrum Regem,quippelegitimü CorottARegu h£re-demAC ßtcceßorem. Jdeoq^promittimus nos Uli eAndemprorßsfidem ohpequiumq^prAflA turos quod defunbîis Regibus ipfiusmAiori-buStprAfisre confueutmus. AdhAc «oßras o-fes omnes i^vitAm quoq^ exhAußuros Ad iu-flAm illius homicidq perßdiose indefuttotum Henne um RegempAtruti 'vltionem perfeque dAm,nee non adCAm rem Adhibituros, quic-qutdprobi ac verißbditi Ad rem tant Am ad otbere pojßtnt, ac pro ßua qui dem parte de-bent, Poßremo, nullum in haue vrbem adi-tum qs,qui aut turbos,autßditienes^ aduer-Jus obßquium tllius Maießati debt tum in eo conettare pojßunt, daturos. Adquarum re-rum teßificationem conprmationemq^, hant

noßram deelarationem proprß Cht-rographis obßgnautmus 12,

Augußi ii3S.

FINIS.