Dit boek hoort bij de Collectie Van Bucheli

Huybert van Bucheli (1513-1599)

Meer informatie over de collectie is beschikbaar op:

http://repertorium.librarv.uu.nl/node/2732

Wegens onderzoek aan deze collectie is bij deze boeken ook de volledige buitenkant gescand. De hierna volgende scans zijn in volgorde waarop ze getoond worden:

• • de rug van het boek

• • de kopsnede

• • de frontsnede

• • de staartsnede

• • het achterplat

This book is part of the Van Bucheli Collection

Huybert van Bucheli (1513-1599)

More information on this collection is available at: http://repertorium.librarv.uu.nl/node/2732

Due to research concerning this collection the outside of these books has been scanned in full. The following scans are, in order of appearance:

• • the spine

• • the head edge

• • the fore edge

• • the bottom edge

• • the back board

» 4CI T)

CHRISTIA

NI MATRIMONII IN S T 1/ tuti'o, per Des. e r a. s m v m koterodamvm, opus nunc primum Si nacum, ôCcxcufum»

APVD INCLYTAM BASILEAM, AN. M. D. XXVI. Cum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp;nbsp;Priuile^io CnfAreo^

^a^INCLYI

TAE ANGLORVM REGI/

MAE D. CATHARINAE MA

TRONARVM DECOR! G*

ERASMVS ROTERO/ DAMVS S. D.

AM PLVS/ quàm bienni :um eft,Rcgi/ ; na claniTima

ImOD.G V IL

HEL MO H O N T U O V I O aulæ tuæ præfeôlo t recepi me nonnihil confcn'pturum de in/ ftitutione Chriftiani matrimo

nm

E P I s T. N V N C V P.

nq » Quanquam autcm tnihi pcrpcz tua fuit ufc^ uolûtas præRandi, qùod fpoponderam, tarnen tories rot negoz cqs, molcftqs, acmorbis,ab hoc négoz cio ucl fubmotus fum, uel auocatus, ut cceperim ucreri, ne fidem meam hic requirerct,quamfero quidem libero, cæterum an in totum libcrcm nefcio.

Nâ qui iufto numero, fed iniquq pon/ dere nec fatis ptoba materia refoluunt æsalienum, à commodis creditohbus dimittuntur.cum difficilibus habent li/ tem. Idem mihi metuo, nifî quod res çfbcum. æquiflimis acfacillimis crcâi/ toribus. Ad hoc ut uiuat fpiretc^ ;dc/ Jnde ut fîbi conftet quod fcribis.pluri/ mum habet momenti calor dC impetus animi,G liceat ilium perfequi. Nunc mi hi nunquam contigit totum biduum in argumento fufcepto perfeuerare.

Vnidc

E P I s T. N V N C V P ;

Vnde mirabor ipfe,n no offendet paf/‘ (îm frigens ÔC abruptus fcrmo»Quod ß ego in depingendo matiimonio non fatis probum artificem præftiti, tarnen ex tufs fancliflïmis moribus abfolu/ tum exemplar petere liccbit,uel fanclif fimi ucl feliciffimi coniugf). Abfit adugt; lationis fufpia'o.Nôtuabona,fcd do/ na dcii'nte tum miramur tum prædi/ camus. ELI s AB ET H AE Hifpam'a/ rum quondam reginæ, matris tuæ uir/ tûtes heroicæ pride orbe toto célébra/ bâtur, cuius integerrimi mores uere bo nus odor crat dei inomni loco* Tuæ dotes nobis propius cognitæiunt.cx quibus ÔC illius uirtutes æftimamus no aliter quàm ex tabula piôloris artem agnofeimus. Nec minus abfolutûo^ pus in M A RI A filia tua expcdlamus. Quid enim non expedtemus à puclla a J fanctifli/

EP IS T» NVNCVP.

(ândliflîmisprognata parentibus.^SC (îib tali matte educataCDominus banc felicitatem orbi Chriftiano ut perpetuam e(Te uelit precor. Bene uale.Datû Bafîleæ» An* M D. XXVI»

Id» lulq.

CHRISTIA NI MATRIMONII INST U tutioperD. erasmvm Rorerodamum.

VVM. nulla uûæ no/ Fof« io«» ftra? porno fit quae no r«i«lt;lt;cmlt;/ cura hand uulgarêdez lor«ni, fideretjtame praecipua follicitudo debetur qs, qua: non folum fuam 1 quandam adferuntuel utilitatem ucl pcrniciem,uerum ettam fe/ minaria funt unde pullulât omnium affez duum,opinionum 6C adîionu uel fanitas uel peftis,Proinde uigilas agricola.quanz quam nulla in parte fibi dormitandum putat, tarnen arborum radicibus ante o/ mnia profpicit, nimirum intelligens bine proficifei totius arboris incolumitatê* Et îediles quibus huiuimodi prouincia dele/ gata eftjCanales quid? non negligunt, fed ipfis fontibus primam impartiöt curam, quod his uitiatis, plurimû incommoditaz tis ad uniuerfam rem publica peruenian

' a 4 Proindc

CHRISTIANI MATRIMONH ,

AHegond Pfoindc fandi patriarch«, qirorû oiiinis fon[iû,lt;iuos uita,nobis uiuêdiformam dcpîngit,quo/ ßderunt pa cunc^ terrarum demi'grabant,fummo ftu trwfcfcie. cjio parabant fibi' fontes a.qua falubri fcaz tentes,pro his belligcrabatur, hos obtura ; . • • tos refodiebât,quos nbsp;nbsp;pofteritasnt rem

fer facrarnàmaioribustraditaiienerabatur, .

Ac mihi quidem præcipua radix, præci/ puus^ fonSjUnde maxima pars uel felici/ . nbsp;, nbsp;nbsp;tatis uel infelicitatis fcatet in uita mortaliz '

Cûmi«^«im yyymi^jetur efle coniugiS» Huic incundo, i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;colendo,peragendocpfîiuftacuraimpen

deretur , profedo longe melius ageretur , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cum rebus humants quàm nSc agitur. Et

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tarnen haud icio quo pado fit, ut uix ulla

uitæ fiindio negledior fit apud Chriftia/ iJatiuitat nos, quàm h«c* Magni reiert quomodo ciucai quis nafcatunfed multo maxime, quibus tio. fationibus ÔC exêpiis à teneris formemur äfinftituamur* Atque hos duos uitæ fon tesçompleditur matrimonium, gignêdi Rff publi/ ôf educandi. Quid quod hinc rerum pu/ bticaçum etiam félicitas pendet,nifi forte nilul interelTe putamus, quibus maioriz buSi proanatus, quibus pp.iniqnibus; im/ , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;butus

INSTITVTquot; PER BRAS. ROT.

butus, quibus exêpUsformatus domi fit, qui capeflit rem publicam, aut niG credit mus eum fände tradîaturû rem aliorum, qui fiiæ domi nequiter atlt;^ turpiter uiue/ re confueuerit.Proinde ueteres flli philoz Philofophi fophi qui natura ducem fequüti, rede ui/ tnlt;itrimo uendiceu leges quaid am tradiderunt,nul Ia de re fandius religiofiusue confcripie/ runt,quam de coiugio,quum alq complu resjtum præcipue, quorS fanè monumen tamobis extant,Ariftoteles, Xenophon, ,

amp; Plutarchus. Quinetiam ij, qui legibus ciuy proditis uitæ mortalium cófulere ftudue ks, runt,præcipuam cuiam habuerunt matri monij,multapræicribentesqult;E ad firmi tatem fanditatemcp cÓiugiorum,ÓÓ ad li/ beros ficut oportet habendes edueädosej; pertinent. Hine tot leges de iponfalibus, de diuortijs adultères, de iure parentû in liberos, de officio liberorû erga paren/ tes.Apud Chriftianos utdetur minor ha/ Chrifli^nt» bita matrimonq ratio, quàm par erat. Id quamobrê acciderit,n6 fatis liquet.Equi/ dem praeter aliafufpicor ÔC illud in eaufa fuifle, quod prifeos illos admirabilis qui/

a 5 dam

CHRISTIANI MATRIMONII dam ardor habebat cœlibatus ac pcrpe/ tuac integn'tatis.Itacp coplures cxtiterQt qui pro uiribus extulerunt laudes uirgini catis,qui uirginibus ÔC uiduis pie fandle^ uiuendi præcepta tradiderunt, erga coiu gatos non fuit eadê follicitudo.Sed bene habet, quod iple dominus IE S V S, baud grauatus eft coniugatis nonfolum hono rem habere multis modis,uerumetiam ui ucndi forma præfcribere, quod idem no indiligenter fecit Petrus Apoftoloru prin ceps,led hoc diligentius Paulus præcipiv us Ecclefiæ dodor ♦ Hos igitur potifli'mö imttati conabimur ÔC nos aliquid adferre pro noftra uirili.quod coniugq facramen to copulatos uel excitet uel formet,in hoc ut fandiftimæ profelïîoni quam à Chri/ fto traditam honeftatam fufteperunt, telpondeant»

No erat quidem alienum ab hoc arguz mento matrimonii laudes uerbis attollez re, Religioft'us enim in eo uerfatur,qui di dicit meminit^ quanta fit dignitas fan' ólitas^ coniugti,uerum quoniam id alias »nobis fadum eft faus,ut mihi cum plez rifq^

INSTITVT. per eras» ROT.

rifcp uidetur, plus fatfs ut quibufdam I'ni/ Dïuiltff^ quioribus, nSc tantum eatrademus quae pertinet primum ad ineundum aufpican/ dum^ matrimonium, deinde ad confir/ mandu tranfigêdum^ féliciter, poft hæc quae ad fobolem educanda faciunuNam

hic eft praecipuus coniugq frudus»Igitur printtt Mttt natura (ut ab huius elementis fumamus rr.

exordium.quaquam 2C naturæ conditor moderator^? deus eft cuius omniö prac/ cipua prouidentia fuit, ut quod coditum efiet haberet addita præfidia, quibus fua incolumitatem tueretur) nullum firmius praefidium indicauit,^ hominS mutuam inter mfos charitatem ac beneuolêtiam» Quoldaigiturneceflarijs uinculis copu/ charitAst» lauit,uteamcoiundionê homininec ac/ co^n^^ioc» cerkre fibi fueritin manu, nec excuterefi uelit.Quam tenacibus necelfitudinis uin culis pietas aftringit parentes liberis ac li heros parentibus,cuius admiranda ueftv gia licet inbrutis animantibus intueri, denies inferisetiaóó immanibus»Quàtn ardocharitatisfœderefratres ac fororès côfocûuit^Att^ hæc naturæ uis adeo pez

— . ; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nitus

CHRISTIANI MATRIMONII '

nitus infîta eft cundariim gentium fen/ fibus,ut publica nominS ufurpatio in ob/ (êruantiae,charitatis SC concordite-fighifi/ cationê abierit ♦ Siquidem uiilgo pattern appellant cut reuerêtiam debent obfer uantiam,filiumquemunice charum ha/ bent, fratrê quicum eximie couenit, At/ que hæc beneuoiêtia quaqua uerfum Ion gelatei^fpargtt tamos, agiti^ tadices,fti/ petne teda fetie ad auos,,pauos, abauos atatiosjtritauoshnfetnead nepotes.pro/. ncpotes,abnepotes,ttinepotes:a dexteta ' Icua^ ad ftattes,fototes,patrueles,confo/ btinos, cætetos^ quibus défunt ptoptia ' iiocabula, lam fl per obliquas afcendas li neas, occurrunt patrui, auiinculijamitar, materteræ, patrut Sc auûculimagni,proz * patrui, proauunculijproamitæ'ÔC proma terteræ,cætericp quibus nonfurit peciv liâtes uocesinditæ* Sin ad eundem de/ fcendas modum,occurrit turba nepotum ex fratribus ac forotibus, SC ex qfdem ne/ potes ac pronepotes ♦ Quin 8C in afcenfli ftirpis fcfelatiusufque fundunt charita/ tis cognomina» Dyas enim qua: eft in pa/

rentibus.

INSTITVT. PER ERAS ROT»

rentibus, duplicatiir in auis SiC autfs .fit ogdoas in proauis fi^^jautjs, quæ ÔÔ ipià rurfiis duplicatur in abauis ÔC abauijs, at/ cp ita deinceps in cæteris.Si deorfiim fpe/ des.occurrunt filiorum ac filiariim,nepo/ turn ex his ac pronepotS examina, quem admodum amp;nbsp;in ramis caeteris.donec Ion/ go prqgrefili paulatim euaneicat cognati r onis altedus*Vern bic rurfum inftauran/ « dæ beneuolentiæ fuccurrit afFinitas, uelu tirenouans naturæ necefiarias copulas* Eft enim hæc coniundio ceu media inter cas cjuas natura nobis inftientibus aut no lentious adiûgit,6lt; eas quas nobis uolen/ tibus iudicioc^ afcifcimus, Nâ SC filia nu/ pta parat tibi filiû, 8C foror elocata parat tibi fratrem* Quin ÔC officia neicientibus chdritnsex exhibita, iucccdunt in pictatis uocabula, ojficijt, Nam ueluti mater eft,quæ uagienti mam tnam dedit,SC nutrtcius ætatis teneræ pa/ tris amatur uice. Similiter qui pueritiam honeftis diiciplinis expolterunt, ut paren tis affedum obtinent in difcipulos, ita ui/ ciflîm ab illis obleruantur parêtum loco* lam adoptio cognationem imaginatione Aiiopfw, inftaurans.

CHRISTIANI MATRIMONII inftaiiräs fæpe firmior eft uera fanguiniä pröpinqiritate* Repperit autem Ecclefia/ ftica pietas, quo latins etiam propagaret intet chriftianos mutuæ beneuolêtiae càu CogHdtio fas cognationis religionê innouans, inter f^iritudi bâptiftas jfufeeptores fine catechiftas, lii- QC. eos qui facto lauacto regenetantut in cWit4j ex Cbrifto* Verum baud fcïo an hæc omnia Nt^âioe d! fccdera fiipcret,animorû conitinÆ'o quac Bimi, ftgt;la uoluntatum propenlîoneiudiciôqtic coqt.Apud prifcos enim,quum adhuc in/ tegritatis ueftigia refiderent in moribus hominffjUix ullum affïnitatis aut propin/ quitatis nomen fandius erat,qua'm amici tiæ,quodhofpitesctiamacbcne meritos copletfiitur* Nô bic rcmorabor ledotent comemorandis amicitiæ legibus, aut ex/ aggerandis infîgnium amicorum exemz plis, quæ clariffimorum bominum literia celebrata nemini poiTunt efte obfcura, ArUijJttnd Vetum inter omnia uel naturæ, uel iudi/ foâetdf £ CO cîf,uel utriufc^ foedera nullum uel ardius, ittgio, uel fancftius coniugio,quod abfolutiflimâ fortunarum omniûcÔmunioncm eam(^ perpetuam fie inducit,5^ corpori corpus, animum

INSTITVT. PER ERAS. RÔT?

animum animo,fie conncâft jungt 8gt;C co agmentatiUt è duobus hominibus uidca/ tur unu reddere.Pythagoras ami'citiâ de/ fïnfuJtunam animam,hic plus eft, nimirS unum etiam corpus. Prateipua coniugîj pars eft animorS c5iun(fîio. Proinde qui corpora l'ungût animis diftîdentesjn ftu/ pro uiuunt uen'us quàm in matrimonio,

Eft enim proprie matn'monium legitiz Oefinitia ma perpétua^ uiri ac mulieris, ftudio gi/ matrimo/ gnendæ (ôbolis, inita coniunctio, uitæ ac fortunarum omnium indiuiduâ focietatê adduces. Manebit interim iurecÔfultis il labefada fuadefinitio.Defîniuimus enim ad commoditatem negocq quod inftitui/ mus, ad quod conuenit exemplum omni bus numeris fuis ab fo lu tum.

Hanc enim forma propoiûifte non in boc tantS profuerit,ut oftendamus.quic/ quid in ulla focietate fi'rmum fandum^ eft,id multo uberius firmius^ efle in coin gio,uerumetiam ad alia pcrmulta,quæ in hac incident diiputatione. Eo$ depinxi/ mus germant uericç coiugq fimulacrtim, quo kopus fît euidentior, ad quem deftP nanda

, CHRISTIANI MATRIMONII nanda fit omnis intentio ducentis ac niiz bentis ♦ Nam huic fermoni non admifce/ mus unicum illud 6^ fingulare cóiugium uirginis matris, quod omni prorfiis exf emplo caretjièmper^ carcbiuNos uulga lis matrimontj caufam tradamus.Et fi tê/ peftiuum uidetur hue aliquid è dialcdiico rum fcholis adducere, quum audis legitiz mam coniundionem, genus habes nomi nis definiti,Nam QC foedus 6C contradus Icgitimæ fbeietates fiint,quü abfi'nt ab ap pcllationematrimonq: quu audis ftudio gignendæ prolis,habes differentia, Nant ea matrimoni] rationem difcernit,a cæte/ ris quamlibet içgitimis coniundionibus* Porro quod adqcitur, uitæ ac fortunarCi omnium indiuiduam fôcietatê adducens, fit fane proprtj loco, Solet autem natura reijfecundu quatuor caufas expendfiproz indefirequiris materiam,audis uiri à fee minæ/imul^t admoneris, coniugia quas coeunt inter impubères, aut effeetos non proprie dici cöiugia iuxta exadam hutus pocabuli ratione, quod in illo nädum fit uirac foeminajnhoc iam e^e defierint.

INSTITVT. PER ERAS. ROT»

Si caufam cfFicictcm fcire cupis, audis,Ie/ gitima coniiinÆ'o. Lex enim autor eft ue ri matrimonij,fcd huitis legi's autor eft de us, qui primus iunxit marem ac fœmina, moxq; coniugn ftges præfcripfit, dicens: Et erût duo in carnem unam. Et,propter hoc relinquct homo patrcm ac matrê, ÔC adhærebit uxori fuæ Jtê, Creftite ÔC muï ttpiicamini SC replete terram. Itacp matri monia quæ non coëunt legitime, hoc eft autore ÔC aufpice deo, nô cadunt in hanc gcrmanamappellationem matrimonijj li cet Ecclefiæ indulgentia quædam coniu/ grj genera,haud quaquam yvHix'ia., patitur uenire in huius uocabuli confortiumiFor malcm caufam accipe, dum audis coiiiun dîionem SC focietatem uitæ. Nó enim eft matrimonium,nifi conubialis animoruin confenfus interuenerit.Vnde cxcîudutur coitéfâ non ab hac formula, ftupri focietas, 8C coaCîa ßunt matri/ matrimonia. Finis aût eft propagatio foz monia, b olis,unde nec inter effœtos fenio,nec ih/ ter cos qui deploratæ funt fterilitatis, uez rum coit matrimonium, iuxta propriam SC exadam qua nos propofuimus, matri/ b moni)

CHRISTIANI MATRIMONII monq rati'onê,tametfi quafdam matn'mo hiorû fpecies fccundæ tertiæ^ claflîs non rcrjcit Ècclefia, de quibus nonihil attt'nge mus fuo locodi forfîtan incident opportii nitas,Nunc illud tatum agebatur, ut per/ fpicuum cirer, quicquid in ullo focietatis gcnere fîrmitatis cffet^id omne in uno ma Socictrffcf trimonio coniunâum efle ♦ Sunt autem firmds red/ tria præcipue, quæ iocietates hominû fîr dunt trid, mas reddût, QC indiflblubiles, natura Jex, NrftttM. ôf^rcb'gio^NaturæuocabuIo continentur non folum parêtum ac liberorum, fratrrr, affinium SC cognatorum inter ipfos fœde ra,ucrum etiam omnis honefta coiundîio quam omnibus infita ratio iubet ièruari, nefariam ciTe comonftrans eius uiolatio/ nem. Nulla lex hominum pimit amicum perfidum,aut ingratum, ied quis non exe cratur proditorem amicitiæ,amp;^ ingratum Amiciti£ ergabenemeritos^Hoc malum ideo non i«î, punit lex ciuilis, qa nulla par flagitio pœ/ na potuit excogitari, publicam execra tionem abunde magnum fupplicium efle duxit* Eo^ turpius eft amicitia relcinde/ rc,quàm contraâus legitimos, quod hæc fine

INSTITVT. PER. ERAS. ROti fine tabulis.fine teftibus Jinc pignoribus, folafide, liberacp animorum bcncuolêtia coit. Nec ullis inftrumentis quifquam Aius obi Igari poteft,^ qui gratuitabeni/ gnitate aftringiturUta fponte crcdcntis be neficium, ut fibi nec repofcêdi, nec expro brandiiusfacial reliquum.nimirS fretus accipientis animo, de quo tanti fceleris fu fpicionem no fuftinet in pedus recipere.; verum ubipropior animorum coniunz diojubi certior fiducia,quam in matrimo nio,quum uterœ uolens fefe tradat in po/ teftatê alterius,fibi quodammodo ius adt mens fui corporis, adeo nihil fufpicans de diuortio, ut in nuptijs uel nominafle di/ uortivt,pe(rimi fit ominis f Quan^ enim apud ludæos ÔC Ethnicos leges uidentur indulfilTe uiris repudiandi poteftatem,ta/ men fenfus comunis mortaliû femper in/ ter inaufpicata pofuit diuortift, quern ad/ modum ingratitudinem 36 amicitiæ pro/ ditionem. Quin 86 hoc nomine fuperat omnem amicitiam quamuis ardam,con/ iugS copula,quod nihil uetat, quo minus multos amicos unus habeas: nec poteft i/ b i dem

CHRISTIANI MATRIMONII

dem effe bcncuolcriæ uigor, in multos dl ftradæ,qui unius in unum colledæjid qd* fit in matrimonio ♦ Äpud Scythas irideco rum habebatur,unum elTe multis amicu, quam Græci uocät polyphiliam, nec He fiodo placet TroÀu^tv/a, nihilo magis quam ô^£v/'a,PoIygynæcia uero quanquam patri ardus quibufdam ac regibus concella lez gitur,certe nunc in totum fiiblata eft,Äcz cedit autemöi^ efficax naturæ glutinum» quod fcxus in fexum genuina propenfio, penitusc^ infitum gignendæ prolis defide rium,addit fœderi animorû ♦ Et hadenus de naturæ fîrmitateJam leges quibus mo discauerunt,nerefcinderêtur hominum fbcietates addiderunt ftipulationes, tez ftes, tabulas, obfides, pignora ,pœnas» Quid hors non multo fandîius adhibetur matrimoniojgermano ueroq? quod nunc tracQamusf Interponitur autoritas maio rSdegitimis tabulis ac teftibus hunt fpon falia Jnrerccdit inter fponlîim SiC fponfam ftipulatio uerbis coceptis.OIim iuxta R.o manorum leges, apud Cenforem uerbis conceptis edebatur folenne iufîurandum,

Vnde

INSTITVT« PER ERAS. ROT. Vnde amp;nbsp;Aulus Gellius narrat cuidam à Cenfore ditflam muldam, quod interro/ gatus ex morctEt tu Habes uxorem ex a/ nimi tui fententiar intcmpcftiuo ioco re/ fponderitiEquidcm habco ,fed Herde nó ex animi tui fententia. Id nuc agitur apt? facriheum publice,priuatim apudteftes. De futuris nupttjs præmonetur populus, fi quis quid forte nouit qlt;f in pofterS di/ rimat coiundos.SoIenni pompa, fpeda/ tore populo,ducitur ac reducitur fponfa, quo magis exdudatur omnis caufificatio quaj femel initam focietatem queat labe/ fadare. Quod autê pignus certius aftrin gatullum feedus quam libericómunes, qui ob hoc ipfum Latinis pignora uocan tur f Porro pœna uiolati matrimonii tri/ plex eft.Prima quam ego IcuilTimam ehe arbitror,eft apud ludæos lapidatio,apud Romanos gladius. Sccunda,mortalium publica deteftatio.T ertia,fupremi numi nis ultio,quä nemo nocens poteft effuge re. Sed de his fufius loquendi dabit alias opportunior locus. NScqdHnftituimus abfoluetut. Summa contraduum firmi b 5 tas

CHRISTIANI MATRIMONII tas petitur ex reh'gione, quæ ferè conftaz bat hifce rebus, lïireiurando, deuotione, obteftationibus,facris,aItjsÓ!ceremontjs» Siquidem apud ethnicos,tametfi fuperftt tiofos dæmonum cultores,magna tarnen religione peragebatur nuptiæ « Habebât ïotiem Gamelium, cin' perftiafum habe bant effe curæ côiugq fœdera, per quem non eflentimpum'ti qui ea uiolaflent; ha bebant pronubam lunonem, cuius aufpi cqs proiperarentur coniugia : habebant Venerem, à cuius munere fluere crede,? bant fœcunditatem,qui nimirum frudus eit inatrimontj » His auijjicibus ac ueluti teftibus inibatur coniugium, ac præter Iponfaliorum conuenta,præter iufiuranz dum, qupd apud ueteres fandÜflîmû ha^ bebatur,magno Chriftianorü huius tem poris pudore,præter execrationem uiola turi,prætcr commüTas dextras, fidei fym bolum.-præter iundîum oiculum, mutuæ charitatis indictQ : præter ftipulationem datam arram;adhibebarur 0^ facrifici/ nma'd peragebat Iunoni,Vencri, amp;nbsp;Gra tijsJuno caftum reddere putabatur,Ve^ nus

ÏNSTITVT. PER ERAS. ROT.

nus fcecundiim, G rati æ bcneuolcntiam Dij pr^ß/ mutuam interrumpi non finebant. Ätcg des crediti illi quidetn impijs fymbolis piam dodrigt;quot;W“^o«*» nam nobis commêdabant. Quod impie täte difFerimus ab illis, gratias agamus di uinæ mifericordiæ, quæ nos per filiû det liberauit abimpio cukudæmonum, Cæ terû pudeat nos Chriftiani cognominis, fi negligimus quod homines ethnici tan/ to ftudio feruandum tradiderSt : SC fi nos ad fände colendum matrimonium non commouet uera religio, quum illos hue adegerit uana fuperftitio. Nos enim pro loue Gamelio habemus deum patrem, qui in paradifo dicauit coniugium, remu nerator feruantiû ab iplb præicriptas ma trimonîj leges, ultor uiolantium, Habe/ mus pro lunone dei filium, qui fua præz fentiamiraculorumi^ primitijs coniugiû confecrauit, Habemus pro Gratijs fpiri/ turn fand:um,qui facramentum hoc licuÉ oportet accipientibus afpirat arcanûmu tuæ charitatis affedum,ut iam nô huma/ na beneuolentia iundi ftudeat uoluptati , corporis,fed ccelefti dono charitatis affla

b 4 tt

CHRISTIANI MATRIMONII ti, propi'us tungantur religione mentium erga deu, quam inter ipfos corporali con lu'diu fociätur ♦ Pro V euere habem us fan dam Ecclefiam, cuius autoritas deeorat confirmât^ legitime coita matrimonia* Denic^ res ueluti facra,ut eft,peragitur in loco facro,adhibetur legitimus facramen timinifter,proferunturlæti ominis pre/ ces,admouetur Euangeltj codex, immoz latur non hoftia pecudis, fed agni immaz culati, qui facratiflîmû hoc nobis rcliquic nunquam interrumpendi fœderis fymbo ïum ♦ Tantum ueræ religionis adhibetur confecrando matrimonio, SC adhuc repe rifttur inter Chriftianos,qui non uereant illud ceu rem prophanam uiolaref Quo/ que fandius ciTet nobis coniugium,habe jjfj, jy, returcp iuxta Pauli dodrinam honorabi/ ' le connubium in omnibus, SC thorus im/ maculatus, aliqua ex parte deus plus ha/ buit honoris matrimonio, quam uirgini/ tati, quanquam SC hæc habet fua peculia ria decora, quibus ad angclicam ufque di gnitatem affurgit ♦ Quid enim habet Ec/ clcfia iccundum deum charius aut facra/ tius

institvt. per eras. rot.

tius feptê illis myfterijs,quæ fpofus Chri ftiis fponfae fuæ ueluti pignora quædam reditun',2^ abfcnn's interim fui, quod qui dem ad corporis fenfus attinet, preciofif/ fiiTja mnemofyna rcliquitf' Inter hæc cha riflima pignora, inter hæc preciofiflîma moniSia,inter hæc facra fui monumenta, tnatrimonium eiTe uoluit. Nam hoc ho/ noris uirginitas fibi no poteft uindicare» Quoque magis liqueat quam magnifica res fignificetur hoc nomine facramenti,fi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, ,

ue ut Græci uocant myfterq ,fciendum eft in coniugio légitime, uelut in cæteris fere facramentis, tria fpedanda efte, ima/ ginem, arram, ÔC exemplum. Imaginem uoco cogruentiam figni, cum archetypo cui refpondet fimilitudinetarram donum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

fpiritualis gratis,qd*uelutexpadoper adminiftrationem facramêti infunditur: Exemplum quod in ilia fimilitudine no/ Exempluw* bis comendat imitandu. QuemadmodS autê ftatuis hoc plus exhibetur honoris, quomaior eft perfonæ maieftasquare/ præfentant,cuiufmodi funt principum,di uorum,ac fupremi numinis imagines: ita

b 5 facra

CHRISTIANI MATRIMONII facramentorum dignitas ex eo quod ar/ cana fignificatione reprælentant æftima tur.Qm'd autem figniflcat nobis ilia fenfi bill's uiri fœminæcp coiundio lt;nbsp;In primis fummum illud ÔC ipfis etiam angelis ado randum myfterium,quo fe diuina natura ineffabilinext! fic iunxithumanæ,utin imam ÔÔ eandem hypoftafim iungerêtur filius deûanima humana,et corpus huma num, ac cceleftia cum tcrrenis,ajterna c3 mortalibusjuifibilia cum inuifibilibus,in/ finita cum finitis,creata cS increatis, fum ma cum imis,indiflblubili copula fociarê tur» Quid hac focietate diuinius f In una perlbnam conueniunttam dillimilcs naz turæ, citra fubftantiarum confufloncm, led tanta communione hypoftafeos, ut unus amp;nbsp;idem uere prædicetur deus ÔC ho mOifilius dei, deus ex deo,immortalis ex immortalijfi'ne tempore natus,0C in tern/ pore homo natus ex homine,idcm condt tor omnium SC conditus, mortuus SC irii, uifleator omnium quæ uiuunt, lufeita/ tor mortuorum SC morti traditus*Audi^ utrobique unitatem, hie ex deo ÔC homi ne

INSTlTVT* per. eras. ROT* ncunam hypoftafim,illic audis huius uni tati's imagincm : Et crunt duo in carnem unam.Hic iunguntutjnon confunduntur naturæ, illic copulantur non confundun/ duntur fexus* In ilia diuina copula, natu/ ris iundlis non confufis,fuus manet ordo, quod potius eft ampleditur id quod , eft infirmius, nimiruhumanam naturam diuina» In matrimonq fœdere uiro fua manet autoritas:quæ tarnen infirmioretn fexum fic fouet atq;ampleâit,ut æqua fit uitæ focietas,nô dominatus» V ir enim formæ 2^ adus rationem habet ,focmina materiæ formam appetentis ♦ O dyadem ineffabili ratione redadam ad henadem, in deo in homine, in marito ôi. uxore; utriufque coniundhonis autor deus,con/ ciliatrix charitas. Filius fufcepit huma/ nam naturam, fed opificium totius erat diuinitatts» Quid audis de matrimonioC Quod deus coniunxit, homo ne feparet* Si in perfona Chrifti feparari poteft de/ us ab homine, feparetut in coniugio ma ritus ab uxore*

Vbi

CHRISTIANI MATRIMONII

Vbi diuortium incidit, ibi uidetur niin^ fuiffe uerum matrimonium,Si rede dixit illejAmicnia quæ defînere potuit, nun^ uera fuiwedius dixerts:Cöiugium quod difiungi potuit, nunquam uerum coniu/ gium ruit* Faceflat calumnia, uerum ap/ pello matrtmonium,non quod legibus ra tum efl:, fed quod inter uirtute pares ue/ ris afFedibus conglutinatur Quiequid autem animi dotibus copulatur,uix unq reicinditur^ContuIimus unam fimilitudi nem, quatenus res hominum congruere polfunt rébus diuinis ♦ Habes ex duobus diiparibus unü,habes copulam indifgre/ gabilem, habes autorem utriufque eun/ dem, habes charitatem utrobique conci/ liatricem» Qnid enim pertraxit filium ho minis in noftræ naturæ confortium, nifi charitas ineffabilisf' Et matrimonium qlt;F non conciliât mutua beneuolentia, non ffUautcon nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;—

iu2quot; inter nomen coiugtp bed ubi rrudus co ChriHum et hindionisf Hoc ornatu fponfus ille coele fbonl’dtn eclt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ttabea noftri corporis ornatus j)cef/

eleftdm. fh^I^mo fuo,primu depulfurus riua/ lem, mox fibi uindicaturus fpófam fuam

Eccic

INSTITVT. PER ERAS. ROT.

Ecclefi'am,quâ liberauit morte fua, quam lame ac purificauit fanguine f«o, qua doz tauit arcanis fpintus fui dotibus. Quam ucro numeroiam ac felicem fobolem nuit S)C quotidie gignit è fua fponfa Chri ftus, infufo coelefti iemine iermonis diui ni, quemadmodum icribit lacobus apoz ftolus : VoÎLintarie enim nos genuit uerz bo ueritatis, utfimusinitiS aliquodeius creaturæætenim fi Paulus rede dicinNa inChrtfto lefuego per Euangelium uos *‘Clt;»r.4» genuiÆt rurfum,Filioli mei quos iterum parturio, donee formetur Chriftus in uo bis: quanto iuftius hoc Chrifto tribuitur huius nouæ generationis autori principt que filiorum,qui non ex fanguinibus, nez que ex uoluntate uiri, neep ex uoluntate carnis,fed ex deo nati funuHæc nimirum eft ilia feliciflîmæ fœcunditatis fponla Chriftijdequa prædixerat afflatus fpiriz tu Dauid : Vxor tua ft'cut uitis abundans in lateribus domus tuæ ♦ Vna domus eft omnium filiorum Ecclefia^Hic eft ille pul cherrimus liberorum chorus,dequibus ibidem cecinit : Filq tui ft'cut nouellæ oliz

uarum

CHRISTIANI MATRIÄIONII tïarum in circuitu menfæ tuæ.Excifi fünf ueteres oleaftri ,fubnatæ funt récentes oU Harum plantulæ, innocentia teneræ, dut/ cifîîrrto fïdei et charitatis frudu grauidæ,-Cingunt menfam dominicam unde refi/ ciuntur ccelcfti cibo potuc^ corporis SC fanguinis fui redemptoris» Spiritu conz tempJatus cft hâc admirandam fobolem Hebræus ille fapiens quifquis fuit,quum exclamaretîO quàm piilchra eft caîla ge neratio cum claritate * Quid mirum eft earn efte pulchram caftamcp, quam à ped catis abluit iponfus,quam tot cœleftibus’ ornamentis decorainï Quid mirum eft effe cum claritate, quam illuftrauit ille ue rus fol mundi, qui illuminât omnem ho/ minem uenientem in hune mundum f Hæc eft ilia fponfa noua, quæ fynagogæ uidebatur ftcrilis, penitus extinefîo, fîcut arbitrabantur, fponfo, fed re uera in cœ/ Ium fubuetfîo, Stibduxit quidê ad têpus corporale præfentiâ,fed tarnen effieax di uini fermonis fernen in ea reliquif,no de/ fines interim cum ilia cogrediens fecretis afflatibas infinuarefemet infponfægrez mium.

ïNSTiTVr; PER ERAS» RÖT« mium, UC quotidie gignat ipfi copfofam fobolem, ex omni natione quæ fub coelo cft,3deo ut ipfa demirans tarn uberem ft/ Korum proucntumdoquatur apudEfaia: Quis genuit mihi iftosÆgo fterilts QC no parics,tranfmigrata 2lt; captiua: iftos quis nutriuit f Ego deftituta nbsp;nbsp;fola : ifti ubi

erantr Quare no nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ampltus fynagoz

gar Quia occidit uirn fuvim,00 pro Ijïófo ampkâitur iamdudum effœtum Mofen» V ei'um noua fponfa, quum maxime ucz xaretur per ludæos ac genres, exilqs,cruz ciaribus,ac mortibus, turn maxime parie bat fponfo fuo legitimos filios ac filias» Nec hunc felicem prouerttum afTcribitfi bi,fed fponfo gracias ages dicit: Ecce ego 66 pueri mei, quos dédit mihi dominus, Primùm igitur ÔÔ omni« maximum my/ fterium eft, quod dei filius humana natuz ram ceu fpofam ita fibi iüxit,ut ex utracp fieret una hypoftafs : quêadmodû in ma trimonio èuiro St fozmina fit una caro, Huie proximü eft, quod is de quo loquit loanes Baptifta : Qui habet fpofam fpon fus eft : indiflblubili uinclb fibi copulauic

Eccle

CHRISTIANI matrimonii

Ecclefiam, non aliter quam membra cor/ C4p«t er fociätur capiti» Quum audis caput corpw unü, co*'P'^ls, audis duo uocabula, fed rem ’ communiorte factam eandem ♦ Sic eni'm orat in Euangelio fponfus pro fponfa fua,quam à fe diftrahi non uuk: Non Io4«.io, pro eis rogo tantum, fed öó pro îjs qui credituri funt per uerbum eorum in me, ut omnes unum fînt, fient tu pater in me 2Ccgointe,ut ipfi in nobis unum finr» Pater fände ferua eos in nomie tuo quos dedifti mihi,ut fint unum ficut 06 nos, Ac mox ibidem.-Bgo in cis et tu in me,ut fînt confummati in unum. Et ut intelligas in hoc coniugio myftico efle bonorum ac maîorum omnium ibeietatem, ipfefic lo quitur in Euangelio;Quod uni ex fiis mi nimis meis feciftis,mihi feciftis. Et in A/ dis apoftolorum occlamat Paulofæuien ti in tilios i'ponfî,Saule Saule quid me per fequerisc’didurus baud dubie,Quur me/

I04« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P^t^equeris, nifî unu efict fponia cirm -

Tiiuortiwm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* Ncfcit hæc coniundio diuortiu,

* Ego,inquit,uitam æternam do eis,ô6 non peribûtinæternum, ô6, nemo rapiet illos de manu

ÏNSTITVT. PER ERAS, ROT. de manu mea, A calunia nomê habet dtâ bolus,uigtlans ÔC calhdus eft ad feminan? das dftcordias inter hatres »fixas inter fpo dim ÔC fponfamtfreiait ereptam ipfi ancil lam, ad tantam dignitatem cuedâ efle,nv hil intentatû rehnq; ;k,quo moliatur inter bene coniundos ditîortiumîfed nihil agit, optimus eft ipofus ecclefiæ,nô répudiât femel adamatamtcmnipotês eft,ui no po teft depellizfapientiïfimus eft,technis fata næcircûucniri non poteft, Veterator illc procurât malefictjs fterilitates aborfus, fed fpofus oniia illius ueneficia uertit fpo/ fæ in beneficia.Habes igitur QC in hac paz rabola,fponfi fponfte^ coniundionê legi tima,habes nexum indilToIubilem, habes omniu rerü communionê.habes coniugtf frudu, coeleftem generationem, ÓC noua uti Paulus appellat creaturam. Atcj hac guidé parte matrimonrj facramentum rez (pondet baptiimo,Pcr matrimoniü enim nafcimur huic mundoiper baptifmu rena fcimur Chrifto: præftâtius quidê fie rena Ici c^ nafci, fed tame nifi per matrimoniiî nalceremur,no efîênt qui Chrifto per ba/ c ptifmum

CRISTIANI MATRiMOMIt

ptifmum renafcerctiir. Porro quod,»t ait Paulus,ex coniugio nafcimur filrj irx, na eft culpa coniugijjfèd diaboh',qui' primus autor infelicis diuorttj,naturam bene con ditam peccato comipi't» Coniugium prix us erat quam culpa, quæ fi non luiiret Ce/ quuta, feh'ces Só nihil aliud quam erafmi/ (B/erwoheQgpatrimonium* Nee defiiez tc «irgwix, nes Geribmquibus uifä eft opinio non oz . mnino reijeienda, Ci quis hanc fpem conz ceperit ex diuinæ mifèricordiæ magnituz dine, infantes ex pqs parentibus ortos, fi quo cafucotingat citra culpam hominis, abfque baptifmi munere decedere,non oz mnino dedendos efle fupplictjs æternis. Verum utcûcp de hoc iudicarit Ecclefia, nam meam hic fententiam non interpoz no,illud cóftat,etiam fi nunc omne Chriz ftianorS matrimonium gignit filios iræ, gignere tarnen in (pem paratæ gratiæ.Ba ptiimus enim nulli negat, amp;nbsp;à nullo quö eft neccffitas,non datur* Fortafle non abz fiirdum fuerit öC illud myfteriu in matriz

, moftio ferutari: Pater coeleftis qui ante ftcula

I MIT! T VT. PER ERAS. ROT,

fecula genuit fibi parem nirRis co dito per ilium mudo quodammodo gene ri mortalium genuit;idem,eundem craffi/ us etiam ex uirgine Maria produxit.Nec in/ impiæ. mea fentetia,fuerit imaginationis hie ponere deiim patrem fponium,fan(3if fimam uirgine fponfam, paranymphum S*'*^’^* angelum, conceptus opificem fpiritS fan dium,fo2tum deum Si hominem,uelut ex homine deoep mixti generis prolem, qua Latini uocant hybridam,uocabulo uideli cet à rebus diuinis fecludedo,tantum hie fignificationis gratia fumus abufi. Nec c/ nim fanâorum patrS literæ uerentur uir einem matrê appellate fponfam dei, nec Ecclefia ueretur huic accommodare, quae Solomon in Cantico tribuit EcclefiiæfiC Chrifto.Quà m hic multa congruunt ma trimonio f Gabriel internuncius excipic uirginis affenfum, uirtus altiffi'mi obum/ brat,uidelicet ftio complexu. Spiritus fan öuSjCÓceptus inenarrabilis opifex.fuper uenit,uirginis uterus intumefcit,nalci/ tur admirandus ille Geryon,triplicis fub/ ftantiægigas, cuius decurfus fuit primus . . . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c 2 afum/

CHRISTIANI MATRIMONII '

'à fummo cælo in uterufn uirgims hi'nc S crtice ad inferos,recurfus ad thronum ma ’ ieftatis detubi nuc fedet ui'dor ad dexträ patns« Äpoftoli dominum abnegarSt, fo/ ia iiirgOAit pie fcreditur,perfeuerauit in ß/ de cóiugq\Habes exemplum firmi matri/ monij,quod nelcit uUum diuortiü»Si quis uolct hic quartam imaginem matrimontf contemplari, quemadmodum tota eccle fia,quæ compleditur omnes pios ab orbe condito ufc^ ad mudi finem, una eft fpon omnis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Chrittüuna. colüba immaculataa'ta iu/

Md pi4fpo« nbsp;nbsp;morale fcnfum, unaquæcp anima ad

fn ejt Chri/ felfcitatis æternæ colbrtiu eleóa.fpóia eft Chrifti.nec poteft inæternum à Ipófo ftio -fciungi, cui tot filios genuit quot uirtuti/ bus prædita eft quot^ pia dodrina fan/ disq? moribus pertrahit ad amore Chri/ fti.Quum igitur tot myfteriorum fymbo la fint in legitimo matrimonio, merito di xit Paulus : Sacramentum hoc magnuni eft, ego autem dico in Chrifto QC in Eccle fia* Et hadenus quidê de imagine, quod Arrd /tue ad hanc rem fatis effet,dixiffe uideor. De «i«««r, munereuariatum eftfententtjs Orthodo xorum*

INSTITVT. PER ERAS. ROT.

xoru.Vetuftiores cnim Theofogt hadclt;. nusadmififlTeuidentur matn'monium in uocabuli cofortium, ut faterentur efTe ré nbsp;nbsp;nbsp;gt;nbsp;j «

rum facratifïîmarumfignum,de quibus iam differuimuSjCaeterum quonia negaz bant infundi gratiam peculiarem ac facra mentalem,excludcbant matrimonium ab exada ratione facramentorumîin quibus elfe fignû efRcax,idqj ex pado diuinæ bo nitatisjorthodoxorum confenfus eft. Sed uicit plaufibilior recentioru fentêtia, quae tradit in matrimonto rite fufcepto,quemz admodum in cæteris facramêtis.infundv peculiare donum fpiritus.quo fimul Slt; fir Grdtidfa/ miores redduntur ad perpetuam concor diam,3(^ robuftiores ad pariter toleranda’quot;’’’‘*^gt;'*gt;wlt;w huius uitæ incomoda, amp;nbsp;inftrudiores ad/“®» fobolem ptjs moribus educandam. Sed quemadmodum in alijs facramentis pro gratia paratur ira.nifi quis ut oportet iu/ îcipiatjitidê fit ôC inmatrimonio.Habefis Ô coniuges ueftræ profefl'ionis digriitate, tie uobis uirginum aut facerdotum fpleq dordetjeiat animos .Eft abuiide multurn quod gloriemini,fed quere unit gionari,

... . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' c 5 .....'quot;Ϋ

CHRISTIANI MATRIMONII ;

in domino glorietur* Gloriabitur aut? in ’ 9“* fic gloriabitur de dignitate * ”** coiugijjUt dignitati imaginum ac magni/ tudini muneris reipodeat ofRcio pietatis: alioqui dignitas ordinis ad grauior? con demnationem facit,tätum abeft ut iuuet» Habetis exemplum honorabilis in omni/ bus coniugq thori^ immaculati »coniuz gtj quod aufpice deo coierit, quod diuor/ tium ignoret, diflidium nefciat,expers o/ mnis impudicitiæ, ptjs operibus toecun/ dum femper in maius melius«^ fuboleic?/ tibus ♦ Nec inicitu eft illud quod à Theo logis adfertur,in matrimonio facramen/ tum,hoceft,facrumfignumeflerei dupli cis aut triplicis* Nam uifibilis illa coniun/ tflio quæ fit ftipulatione uerborü, data ar/ , ra,iundis dextris, porredlo ofculo, alijs^ folennibus ceremonrjs.defignat mutuam animorum beneuolentiam, deinde myfti cam ÔC ineffabilem coglutinationem diui nænaturæamp;humanæ.Chriftifponfî Ecdefiac iponfæ.de quibus iam diximus. Poftremo facrametale donum quod inui fibiliter infundiiur ex pado diuino rite contrahen

INSTITVT* PER ERAS. ROT' cotrahentibus matrtmonium. Quod no» imaginem diximus, illt uel facramentufti ucl fignum appellant.quod imagine figni ßcatur illt rem appellat^Nihil autem pro/ hibet quo minus idem res fit 8C facramen tum,fi' diuerfa refpiciamus. Eft autem du plex fignum,admonês Sgt;C efficax. Itidem duplex res eft,quâ alTequimur, ôC qua imitamur. Coiundiones arcanas quas in Chrifto demonftrauimus,non efFicit con iundio maris ÔC fceminæ, fed repræfen/ tat imagine quadâ,uelut archetypum o/ ftendens quod fit imitandû,eo^ pronun ciant coiunâionem hominis ÔC det in hy poftafi Chrifti,rem tantum elTe no etiam fignu.Mutuam inter coniuges charitatê, rem etiam effe nÔ modo fignS,ied hoc ab ilia difFerre,quod connubialis coniuntflio ritibus externis perada, fit aliquo modo caufareiquâ fignificat,hoceft charitati» 6f concordiaî coniugalis,fed multo magis infènfibiliter infufæ facramentalis gratiæî non quod facramenti minifter,aut ipfa figna coferant gratiam, fed quod per hæc deus uelut ex pado largiat peculiare do/ c 4 num.

CHRISTIANI MATRIMONII num, quotïes ut oportet peragitur facra/ menti fundio.Et fi quis non recipiat hanc opinionêjtamen facramentS admonet illi us chan'tatis óó concordiæ, admonêdo uekit hortatur ad illam, Porrô iuxta Co/ mœdiæ dilt;fÎ5: qui monet, quafi adiiiuat, ïam animorû indiuiduaconiundio,quan quam (ènfîbus corporis expofîta noneft, co(^ fignu fortaffîs redle no poteft,tamen imago rede dieet* Quicquid enim ad ex cmplar aliquod expreffum eft,imagineni obtinet illius quod imitatur-Quur autem non etia QC fîgnûfquandoquidê dC ftatuz as.hominê aut deum repræ(entâtes,fîgna dicimus.etiam quum no uidentiir*Sacra/ metum igitur hoc primum fignificat tibi quod ÔC uenereris 8gt;C imiterts,fontcindi/ cans omniu Gharifmatum,6ô archetypum omnis Chriftianæ cocordiæ: comonftrat amp;nbsp;ofFiciû, quod ex imitatione archetypi debet utrinque praeftari, amp;nbsp;addit cœlefte dônum cuius auxilio poflis etia præftare quod debetur * Paratum eft donum, fî tu præbueris dont capaeê animû*Verû hæc alias fufîus diflerêtur/i (è deden't occafîo, quae

INSTITVT, PER ERAS ROhT.

quæ fefe dabit ni fallor» Nuc illud demon ftrarc ftuduimus, inter omnia mortalium pada, focietates, fcedera, nullum effe fa/ cratius aut firmius, quam fit coniugium. Nullus enim eft cotracftus inter homines tarn aftrictus,quin ex caufis enafcentibus poflit refcindi legibus humanis,unius ma trimoni) nodu fola mors diffoluit, ac uix bæc quocp*Quandoquidem perfeda cha ritasgt;quoniâ in animis fita eft, non finitur morte corporis.S^ ut dixi praecipuacÓiu/ gq pars eft animorS coniundio* Proinde quæ toto pedore dilexit fponfum fuS,nó putat morte diremptum matrimonium, memoria fponfi fruitur, expedans breue tempus, quo iequuta præcedentem, iun^ gatur uni, que unu elegit: S6 adulterq ge/ nuseffe putat in thalamum prioris nouS fpofum inducere,canês apüd fe Vergilia nu illud,ab amore uere cónubiali ^ditü: Ille meos, primus q me fibi iüxit, amores quot;nbsp;Abftulit,ille habeat fecu feruetc^ fepPcro»

Permifta quidê eft imbccillitati corpuicu lorum humanoru digamia, fed monoga/ miae applauditur,digamia toleratur, Qd* c 5 fiquanz

CHRISTIANI MATRIMONII

fi quâdo fit ut muiter defundo man'to co' pellatur ad repetendS c6nubium,certein uotis habutt monogami'am quu primum nuberct : optabat etu'm fi licuilïet cû uno ætatê degere.Et uirgi'nitatts genus eft uni tantS efle cognttâ.Hunc animû quæ non adferunt ad nuptias,hoc cft quæ nolint ef feperpetuSutrincp matrtmoniûfi Iiceat, S)C uni nubêtes cogitât altéras nuptias,ha bêtur quidê uxores apud homines, apud deu côcubinac uerius funt qua'm uxores* Diuortiû (èceftu corporali,ô^ adulterium commixtu corpora admiffum, puniSt lez ges* Cæterum exadiora funt dei iudicia, apud quem mulier, cuius oculis uir alius placuit,iam adulteriû comifit* Quæ conz iugis morte optauit, uiricida eft; quæ co gitauit de deferendo marito, iam fecit diz uortium,imô cui maleconuenit cum ma/ ritOjIicet ijldem ædibus,eodem cubiculo, codem ledo focietur,tamê diflbciatis ani mis perqt melior coniugn pars. Quid qæ ipfa quoq? nomina confènfu gentiû indiz ta declarant indiuulfam coiundionem ac rerum omniû focietatêf Côiunx enim Sé coniugiu*

INSTITVT. PER ERAS, ROT., coniugiujà comuni tugo dici notifTimunl eft,metaphora duda à bubus,eodê afTiic/ tis iugo,quos poftea^ cocordes reddidit aiTuetudOjComode ferunt iugum.Sin iun gantur impares aut ignoti, repugnant co nantun^ iugu excutere,Eade ratio nomi . nis apud Graecos o'x/'^roç, qua uoce ufus eft Sc diuus Paul.ad Philip,4♦ fïyltïMyi •yvK . c-/t,qd‘quids ad uxore apoftoli pertinere credût,quâ ob euägelium dei uerterat in fororê.Eft aut iugu non modo feruitutis, uerSetiam beneuolentiæ,Sic enim Hora, DiffugiuntjCadis Cû fece ficcatis amici, Ferre iugum pariter dolofi, Ac rurfus: Didudoscp iugo cogit aheneo, A ueteri/ bus amicitia définira eft Votkç, hoc eft æ/ qualitasjugû aut æquat,ied no,pprie nifi duos iam cicures nbsp;nbsp;inter fe cocordes. Et

habet dns fuaue iugu quo pmit carnis no ftræ ferociâ.Qui fe pariter iugo accômo/ dantjCÔmode ferSt matrimoniû,qui repu gnât,nihil aliud moleftia fibi congemi/ nant.Libcrû em erat iugu no recipere,re/ ceptû excutere no licet.Sût qui -ya^io/j ab eadê ratione diâû exiftiment, quafi dicas

CHRISTIANI MATRIMONII /'y«Mo/J,qd'duos panter iungat:altj malût didS à 7£vvôt/j,id eft à gencrädo:fcd à coin ^io minus recedût qui yi/xop dici putailt, quafi«Tap-ôp, qd*impofito iugo cicuret ac maftiefaciat indomitos.Nam Sé Homero dida eft TrajBtvoç ätTp-He, id eft uirgo iiido/ mita,quæ nondS matrimontj iugum aeçc perat* Porrô nubedi uerbS quod nûc Là/ tini fèrmonis ufus propriS fccit fœminisi linde ôiS nuptae dicûtur,olim erat uiris fœ minis(^ commune» Obnubere autem iie/ teres dicebant obtegere fiue obuolueré, quod olim nupturæ caput flammeó obte geretur:fiue,quemadmodum Paulus apo ftolus interpréta?, ut admoneretur quod fret în poteftatê uiri; fîue pudoris gratia; quemadmodum lêntit diuus Ämbrofius tradans decoii^io Abrahac libj. Rebec ca enim ubi fuiftet admonita, llaac adeffe cui ducebatur nuptura, deftendit è came lo,5C pallio caput obnubere cœpit, Apud Romanos Ijjôlâiamobtedaflammeo ca pite quum extuliflet pedê è paternis æd^ busjuertebatur in gyrum,itaque duceba/ tur in domumfponfi,nefciret redeundi uiatt»

INSTITVT. PER ERAS. ROT.

iu'am ad ædes parentutn. Quaqiiam opc Tiendifignu propne datum eft fcemineo ftxui, tamê res ipfa competit in utruncp» Velatur puella tarn uni dicata,ne pluriS oculos follicitetaielat Sé fpofus,uni fpon/ fac placuifTe cotentus.Quorfum enim pu ella follicitat procorum oculos, qua: f-im naâa eft quod cultu uenari poteratrfi cul tu follicitandus eft fponfus.Cui colitur iu uenis,qui fe uni addtxit: ÔC pluribus uelle placere.ftuprû eft et adulterq genusflam maritus apudLatinos,0C ’avn'j apud Grælt; cos,fexus cognomina funt, ut itelligamus coiugium in hoc potiftîmû paratS, ut ex focietate uiri fœminacc^ gignatur proles» QuemadmodS aute uir à uigore didlus eft Latinisjita GræcisavKçabav\/lt;» quod eft perfido uelut avurfj.Autoritas enim pe nes üirû eft,ut Sé adus generadi principa lis.Vnde S)é woo-iç dicit,qd*ut hymber toe cürtdâ reddit fubiedlâ terrä.ita citra uirile irrigationem fterilis eft uxor. Vxorê diet putant ab unguendo,quafi dicas unxorê» Id inde profedS eft, quod, ut Plinius feri/ i8,r4p.9 • bit,apud prifcös noua nupta priufq «des

fponfi

.CHRISTIANI MATRIMONII) fponfi ingredcretur,poftes j'nungerct adi pe lupi'no, ne quid mail medicamêti infer retur»Äxungia,q eft adeps fiiillus,ab un/ gendi's uehicuIorS axibiis dudo uocabu/ Io,primas tenet in medicamentis,adeo ad multa malorû genera medicandi uim ha/ bet,alioqui prompts parabile^ remedi’S, fed quod peculi'an'ter ad matrimoniS atti net, fyncera partus in aborts uergêtes nu trit, collyrq modo fublita ♦ Rurfus ex fuc quæ nondS peperit, códucit ad cute leni/ endä muIierisQuibus arbitror antiqtate fignificare uoIuifle,primS no facile medi/ cos in ædes effe recipiedos,led ft qd inco/ modi natS eftet, id ab ipla matrefamilia's facili parabili^ remedio corrigenda efte, iieluti bafneis et undionibustquin potius occurrendu frugalitate uidus ac falubrita te.nequidmorboru irrepatin familiam: €ocp remediS poftibus illinitur,quo m?lS arceat » Deinde hoc fymbolo felices par/ tus auipicabantur, aborfus abomina/ bâtur»Poftremo iam monebant, ni fallor, XpÔfæ deponendâ elle cutis expoliêdæ cil ram,poftea^ inuêtijs eft,c«i titra fùcum, probitat€

ÏNSTITVT. PER ERAS, ROT, probitate morn et obfcquio queat comcn dari.Habet illud peculiare axungiajqd* ru pta,cóuulfa,fpafmata Qi. luxata unat,Pro inde uideri poteft adeps pofti illitus, Of mné tumults ac dtfcordia ab aedibus ctk/ dudere,Adde his qf^biga quædâ eft coiu giS duobus innitens axibus,quos fi leniat morS comitas ÔC animorS fynceritas,nec rixarS inamoenus ftridor audiet in famiz lia,amp; utrifcp cocordibus quicquid agitur felicius fuccedet^Fortaffis habet 8C hac fiz gnificationê adeps lupinus, hoc effe proz bæ cordatæc^ matriuamiâs,ut,quêadmo dum tradidit Xenophon, etiä ex inimicis aliquid utilitatis cöferat in domS.Nam id fieri pofte,quibus^ rationibus fiat,docue rSt aiitores grauiftimi,Xenophon Sgt;C Plu tarchus. Si quis irridebit allegorias huiuf modi,c6ftderet diuS AmbrofiS ex omni« rerum naturis aliquid eliciêtem ad mor« inftitutionê, ueluti ferpentiS cum murez na congreiTum, quot modis trahit ad dez clarandum officium coniugis erga conin gern r Porro gentiS exempla uehemêtius nos debêt affïcerequàm noftratTurpiftîz mum

CHRISTIANI MATRIMONII mum fuerit Chrifttam's no obtemperarC dodhnæ coelefti,quû idololatræ (oio na/ turaï dudu meminen'nt ofFicij coiugalis* lam S)C Grxcis à Ibcietate thon maritus dic^US ccxoÎtmç feu TrajaKOÎTKÇ, UXOr «KOI/ Tfç, admonet concordiæ, deterret à diuor tio: quemadmodum qfdem com'unx à do meftico confortio didus o-uvoïKw^Aixor «ru/ voiKoç.Supereft unus de uocabulis fcrupu ïus,quur matrimonium dïcatur potius patrimoniS^Nam quæ fit mater utic^ ma n'to patn's nomê cóciliau PrimS hoe ipfó ftatim uocabulo taxatur,qui Ifbid«nis,aut honoris, aut opû gratia ineunt coniugiS. Sola prolis fpes ad caftu matrimoniu de/ bet inuitare, Quonia aute domeftica res eft gignere,nutrire, educate amp;nbsp;inftituere teneram ætatem,SC hæc peculiaris eft ma triffamiliâs intra parietes adminiftratio» ueteres maluerunt matrimontj quam pa/ trimonfi uocabulum*Maritus foris uel in forojuel in republica,uel in prouincia, uel in negociatione uerfans,a iget patrimo/ nium : uxor parta feruat ac difpenfat, do/ micurans liberos teneros ac lamilïam*

Eandem

ÏNSTITVT; PEk ERAS. RO 1* Eandê.puinciâ gcrût mârîtus et uxor:felt;J habet fuâ utercp fundiotié; itl qua fi corv cordibus animis uerfent,' pcipua félicitas eft uiræ: fin minus,nullu üitæ genus acru/ mnofius q coniUgiît.Vei û hac de te plu/ ra dieemusjubi locus admonebit,de ratio nibus bene gubernâdæ domus.diflerere; Magna uero pars huius negocfi pendet j. lt;nbsp;àdeledujinquocôuenithoc eflecontan tiorem ac circumfpeÔiorem, quod hic, qucmadmodum nec in bello, fîcut habêt prouerbia,no liceat iterum peccare.Amt cum dimittere licet, Slt; tamê admonet Py thagoras, ne temere cuiuis manu inqcià/ mus, icd diu deligamus quos diligamus. Quod autem iudicio cœpimus amarci femper amari folet.Quanquam leges nuf lampccnam minantur qs quidifcedunt ab amicitia, tarnen nemo prudens ac bo nus recipit in amicitiam,nifi quem perpe tuo uelit amare : ôC fi quid, ut fit in rébus humanis,inciderit, utuel fefelleritdele/ dus, uel ita mutatus fuerit amicus,ut cor rigendi fpes non fît, tarnen illud tribuitur honori nominis, ut amicitia dilTuatur no d difcin

CHRISTIANI MATRIMONII difcindatur.Proinde fi Chnftiana lex per mitteret diuortitr,quemadmodum ethniz corum ac Mofi lex permifit, tarnen hic in deligendo maior erat adhibcnda cura, in amicitia, Etenim fi difcedit amicus, uz nus tantum decedit amicorum numero, Vxor fola efttotius uitæ fortunarum^ focia, quam nemo dimittit totam, lam ez nim ilhus aliquid delibauit, præfertim fi quam uirginem accepit, mulierem repuz diat ♦ Dimittitjied fpoliatam eo quod haz bebat preciofiflimum, quo^ maxime po terat bonis commendari.Quod fi accefïê rint pignora, quomodo dimittes Cquot; excluz des una cum liberis omnibusfhoc eft abz dicare liberos, non repudiate coniugem* Dimittes matrem abfque liberis f hoc eft alienum ufurpare.Dimidiatum duntaxat in liberos ius habes, Amicus fi repudiet, fortaffis efFutiet, quod amicitiæ fiducia creditum eft ♦ At quis magis confcius of mnium fecretorum, quam uxorfetiam fi nihil illi credas. Adde nunc fexum QC gar fulum amp;nbsp;uindicem, de uulgo mulieruni loquor, Poftremo qui difliiit amicitiam, V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;K nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fiqueffl

tNSTITVT. PER ERAS» ROT,'

G quem offcndit ,un3 duntaxat ofFendit: qui répudiât uxorêjcum tabulis, cum pa/ .0is,cum dotibus utrincp traditis,cum afFi nibus rem habet, qui placandi funt, imo cum populo rem habet, qui fufpiciofis fa bulis traducit omne diuortium.Hæc tam multa perfuadere debebant, ne quis terne re cotrahat matrimontu,Nunc qua Chri ftiana lex nullam fpem faciat reliquam di rimendi qd* femel cotjt matrimonii, lente feftinandum eft ad id, de quo non nifi fe/ mel licet deliberare,In altjs turpe eft dice/ reiNon putaramihic etiam ferum eft,non modo turpe, Legimus ali^ multos magi ftratum aut uitalFe, aut fufceptum depo/ fuiflre,quod non placeret collega» Ea cura fi prudentiæ laude habet in fundione mti neris ad fummS annuij quanto magis idê facere conuenit in deligenda collega muz neris ceconomici, quod ad fine ufc^ uitae tibi gerendummec fas eft femel admiffam collegam mutarer Minor quidem eft pro uincia domus ^reipublicæ: fèdhæchaz bet tibi chariftîma pignora» Paucioru eft cura, fed quibus pofthabenda funt omia.

da lam

CHRISTIANI MATRIMONII lam qufs eft qui no optât liberos profpC ra ualetudihe proba^ indole pra’ditosf Si nihil aliud, ccrte in hoc erat deligenda coniunx, nift forte nihil referre putamus, unde nafcantur homines, quibus modis enutriatur, quibus inftitutis exemplis imbuanturdorrnentutoSC educentur à te/ neris annis* Ad couiuium uocati excufaz mus,ft fit inter couiuas futurus cuius mo res difpliceant : nec^’ cum quibuslibet eaz dem naui aut curru uehi fuftinemuszet in afcifcenda uxore nullus adhibetur delez (fiuSjftd ferè clanculum feu furtim potius inter uix pubcres,inter bene potos, per Ie nones ac lenas coit matrimonium, idep in ter Chriftianos,quum ne gentiû quidem leges agnofcant tale coniugium * Hine ni mirum infer nos tot pœnitêda matrimo nia,tot male cohærentia, dum uterque lu pum,ut aiunt,auribus tenet, quern nec re tinere nec amittere poteft ; bine tot infeli cia diuortia, hinc unius iponfi decern im terdum fponfæ, Norunt hoc lenæ talium nuptiarum conciliatrices, quod à noftris iurcconfiiltis traditum eft; Verba praeftn tis

INSTITVT. PER ERAS. ROT.

tis temporis reddût matrimoniu ratum. QuînôiSuerbafutiiri temporis,fi fuccez dat com'undio corpora, uertuntiir in uer ba præfentis temporis -, fit^ matrimoniu non modo ratum, iierum etiam confiimz matiim. Eoq; hoc ipfum prociiratur à lez nis, ut coitus accedat, uix prolans etiam uerbis. In hoc largiore potatione uini pu dor ac mens excutitur, nudantur corpo/ ra,dat folitudo. O matrimonia non Chri ftiana. Quid intereft inter adoleicentem ebrium mente captumf Quid mentis habetpuellajCui Baccho iunda Venus conduplicauit infaniam.^ cui lenonum SC inftigatricum uoces incantarunt demenz tiam f Et hic appellatur confenfus legittz mus. Hæc quum fiant de compofito, uez luti ftrudis imbecilli ætati infidijs,idqj in/ fcqs,ä^ fi iciant, improbaturis parentibus aut tutoribus : tarnen apud Chriftianos» guibus matrimonium inter Ecclcfiaftica (acramenta numeratur, appellantur con iugia, nec interim expecflatur uel puberz tas uel emancipatio.MaIicia,inquint,fup plet aetatem: hoc lemmate datur QC impu

d 5 hert

CHRISTIANI matrimonii' beribus matrimontj c 5 trab end i libertas. Deinde habent, inquiunt, Iiberi naturale ius Riorum corporum, quod quidem atti net ad propagations fpeciei,quemadmo/ dum Sc ferui » Id nec parentes liben's, nec heri leruis pofTunt adimere.No hæc com memoro quaff præter rationem à maiori bus tradita, fed ex bis conftftutionfbus Affulut hof pj-Q nbsp;nbsp;nbsp;tempore bene proditfs, hominu

ttornle^um, malicfa cóglutinat perplexas SC infelices nuptias, quibus utinam Eccleßae procerû autoritas poffïi't aut uelit aliqua ratione IticcLirrcrc. Nec enim pium arbitror,nec ad publicam tranquillitatem conducibP Ie,temeritatc priuata uerius quam autori tate,maiorum fcita refcindere ♦ In hoe ui/ gilant Cæfareæ leges, ÔC (cita. populi, nc quid litium oriatur ex hominum contra/ cAibus» Et tarnen tanta eft hominum per/ uerlïtas.ut ex nullo contraóuum genere plus turbarum oriatur,quamexmatri/ monio, In caufa uidetur efte,partim ipfi“^ rei natura,partim utriufque iuris colliflo» Nam prophanæ leges ethnicorum dili/ gentiflime tradidcrunt de fponfalibus,de contra

. INSTITVT. PER. ERAS. ROT. contrahendis ac dirimêdis matrimonqsi quas in plerifcp fequutae funt imperatorS Chriftianorum coftitutiones.VerS prae/ cipiiam huius negocq curam ad fe pcrtra xit ius pontificiu, fic multa corriges ex le gibus principum.ut ipfum tarnen paru fe cum confentiat : nec ab hoc recedSt theo logorum placita. Quu erh inter Ecclefiæ facramenta numeretur matrimoniu, mul taqj Riper hoe ftatuerint Euangelicæ ac Paulina: literae.uifi funt potifices fuo quo dam iure traâationê huius materiæ fibi ùindiçare.Nec alibi ius Cæfareumrnagis acreuerentius cedit decretis pontificum, quami'n caufa matrimonq * Quanq aut2 nullum fuit unqua Ecclefiæ tempus, quo non çonftiterit fuus honos coniugio, ta/ men in exordqs Ecclefiæ fubolefcêtis mR nus habuit dignitatis, olim habuit aut ' nunc habet. Nondû inter facramenta no/ uæ legis iuxta exadä noniinis rationem’ pönebätur,quodquidem exueterum or/ thodoxorum fcriptis licet colligere , 8^ fic recipiebantur qui ducerent uxores, ut hanc laudê auferrent, qcf non pcccarcntî

d 4 cæterum

CHRISTIANI MATRIMONII caetera qui fe caftraffent propter regnû del, felicitatis elogio decorabant. Sic cm Paulus; Virgo fi nubat no peccau Et qui fibi non temperannó peccat fi ducat uxo rem.Melius enim eft nubere quam uri, Scd dominus beatos pronunciat eunu/ chos,non natos neq? fados, fed quos exe Virginian, 'W ftudiumEuangelte picuris, ƒ an/ disnitaf autem honore habebat bccleha uir/ * nbsp;nbsp;* ginibus deo dicatis,ut horum dignitas pc

ne obfcuraret matrimonq gloriam ♦ Tan fum caftitatis amorem fpiritus ille code/ ftis immifcrat in animos hominum,ut no iblum adulefcentes ac uirgines uolentes abftinerent à coniugio,uerum etiam quiz bus ante fufteptam Euangelij profeflio/ nem dudac fuerant uxores, habcrent eas tanquam non habentes, alqs coiuges uer tentibus inforores, alqs crebris precatio/ nibus ufum coniugq intcrrûpentibusj'n tantum ut Paulus immodicum pene di/ xerim caftimoniæ ftudium oppofitis legi bus coadus fit modcrari, præfcribens ne fi-cubarent nifî ex confcnfu, mox(^ redi/ rent ad iura matrimonij ; deinde ut uxor

ÏNSTITVT. PER ERAS. ROT.

(digretTa uiro fuo recóciliaretur : ne ab int pio quidem diuerterct, niodo ille conui/ dliim diuerfæ religionis patereturauduas adolefcentiores adhortans etiam ad nu/ bendum,quodtum ætas liibrica tum ex/ perta uoliiptas exiguam fpem praeberent ftabilis ac perpetuæ continentiæ. Nee e/ rant defuturt,qui Chriftianos omnesfub mouiflTent a cóiugto, nifi Paulus clara uo cefuiflet matrimonio patrocinatus^ Quanquam autem idem uiduas uult nu/ bere,tarnen id temporis parum fequunda fama erat digamia. Deus autê omnium feculorum moderator, quemadmodum ftatim ab orbe condito quum effet coniu gio propagandum genus humanum, ad/ mirabilem quendam gignendac prolis a/ morem immittebat in animos hominum, praefertim mulierum: ita mox ab orbe re/ dempto,quum per Eqangelicum fermo/ nem effet propaganda noua generatio, parem caftitatis amorem infpiratüt men/ tibus hominujuidelicet affecïum illis tem poribus acepmmodum ♦ Meffis erat mul ta,quaqua patebat orbis'.pufillo gregi no

d 5 uacA

CHRISTIANI MATRIMONII iiacabat fîmul 2C gignêdis mundo libcris, S)C cœlo procreandis haeredibus dare ope ram ♦ Tot liberos fe genuifle gaudebant, quoi animas Chrifto luerifecerant» Itafa/ dum eft,ut intra paucos annos per uni-' uerfum orbem numerofiiïîma ibbole tri/ umpharet Ecclefia * Cæterum ubi Chri/ ftianæ gentis ièges uniuerfas mundi na/ tiones occupaffet,minus erat cauGe quur abftineretur à coniugio* Itacp manfît uirz gînibus frta dignitas : cæterum paulatim ° accreuit honos coniugtj » Nam diu ueftiz m t cgtt giaueteris afFedus remanferuntinponti/ (iu£ 4m gcibusjpræiertim Romanis ♦ Siquident po» tficum, æj-aj-e jim' Gregorij ufus EccleflæRoma næ obtinebat, ut qtii dormiflet cum uxo/ re,aliquâtifper abftineret ab ingrelTu tem pli, multo magis à communione corpo/ ris.dominici, nec ingrederentur nifî loti. Idem eum S, Auguftino confentiens exi/ ftimabätmulieris ac uiri cogrelTum non pcragi fine peccato, fi libidinis potius prolis habendæ caufa fumpfiflent ufum coniugtj,Quin Sgt;C uctufti patres certis an ni diebas dirimebant ufum côiugn,His le gibus

VNSTITVT» PER. ERAS. RÓT.

gibus non cogebantur inuiti: fed quod ul tro pietas hominum agebat, patrum con ftitutt'onibus appröbabatur^Qwandoqu« dem ÓÓ in alijs multis rebus probabile eft legem ex confuetudine natam, non conz fuetudinem ex lege: uelùti de teiunio qua dragefimali, de interdido certis tern port/ bus carnium ladariorum efu » itaeç pq paftores Ecclefiæ ueluti gratulates ultroz ncæ fui gtegis pietati, in anguftum conz traxerunt matrimontj pomeria, quo laz. tius fe propagaret uartjs ex caufis inter Chriftianos neceflitudo ,fimulc^ daretur occafio tuendac pudicitiæ* Verumquur hie aftrinxerint,cotradis cognationis gra dibus, addita cognatione fpirituali QC affi iiitate item fpirituali, caufam reddût fatia probabilem.externquur alibi laxarint contrahendi matrimonq ius,non perindc facile eft expedite » Docent enim placita pontificum folo confenfu per uerba prxz fentis temporis declaratO , coire matri z monium ratum : 8lt; huic decreto fubferiz bunt TheolOgi magno confenfù ♦ Atqui luftinianus Imperator non permittit fiz-

CHRISTIANI MATRIMONII

Ir)sfamiliâs uxorem ducere,citraparen/ tum auton'tatem, in quorum poteftatc flint: id^ putat naturali fimul Só ciuili ra/ tioni congrtiere, quod natura parentibus I'us deden'i in liberos, id confirmauit ius ciuile ufcp ad emancipationem Jdem opi nor cenfuit de pupillis ÔC minoribus, qui in tutorum poteftate iunuQuod fi licuiP ietinlcqs parentibus cotrahere matrimo nium, friiftra mouebatilla quæftio, num furiofi filius filia ue poflit abfcp patris co ieniu contrahere matrimonium * Id per/ mifitluftinianus,ied praeicripta ratione» Quin 8)C in Cheris literis qui fponfam am/ biuntjpoftulant earn a parentibus: nec fit ftipulatio de uoluntate liberorum, tarnet fi probabile eft turn quidem liberos nihil aliud uoluiftêjquam quod parentibus eO iet placitS^Sic Abraham accerfit Ifaac fi/ iio fuo Rebecca, ea«^ ex uoluntate patris ducitur» Sic laçob iulTu patris deligit affi nem Laban,ex pado accipit duas loro res,nec murmurât obtrufa dormientfnec queritur praeterita, cui poft hebdomada dierum prant expedandæ nuptiæ ♦ Ex ar bitrio

INJTITVT. PER ERAS. ROT.

bitrio foceri gerebatur omne negocium* RurfusDeuteronottitj ftupratoruir/ ginis nondutn deiponfæ, numerat patri quinquaginta ficlos, QC ducit uxoretn uo lente patre; uirginis aflenftis non memo/ ratur * Sic Thobiæ filins tradenubus pa / renttbus accepit Saram, Declarat idem caput Exodi.ii.Si feduxit quis nir^inem nondum defponfatam, dormierittß cum ea,dotabit earn, ôd habebit uxorem : fi pa ter uirginis dare noluen't, redder pecunia tnxtamodumdotis quam uirgines acciz pere confueuerunt ♦ Vides ÔC hic nuptiaz rum arbitrium inpatris efle poteftatc. Rurfus inibi. Cane ne unquam habiz tatoribus terræ illius»6Cc* nec uxorem de iiliabus eorum accipies filqs tuis.Sdc.No praecipitur filijs ne ducant, fed patri, ne afcifcat nurû ex improbata gente ♦ Quin etiam Genefis n. Agar eieda, quoniam patris aberat autoritas,ipfa accipit uxore filio* Multa funt huiufmodi in ueteris te ftamenti uoluminibus,quæ declarant ius contrahendi matrimonij penes matrem ac patrem fuifle potius quam penes Kbez

ros*

CHRISTIANI MATRIMONIf

ros ♦ Liquet idem ex cpiftolæ phoris ad Corinth»?, Si quis autem turpem fe uide ri exiftimat fuper uirgine fua, quod fit (il peradulta, S)C ita oportet fieri, quod uult faciati non peccat fi nubacQui autem fir mus ftat in corde fuo, non Habens necefft tatem, poteftatem autem Habens fuæ uoz luntatis, 8iC hoc iudicauit in corde fuo fer/ uare uirgtnem fuam,bene facit, Itaque ÖC qui matrimonio iungit uirginem fuam, bene facit: ÔC qui non iungit,melius facit» His nimirum uerbis tota poteftas coniuz gtj defertur patri,Neque fecus interpréta tur Theophyladus, neAmbrofius quiz dem, nifi quod excludit coadionem aut impulfionem ad coniugium minime proz cliuis puellæ, Tale fuit omnium coniu giorum exordium. Qui condidit Adam, uxorem adiunxit, Nonipiequeftus eft, Vxorcm uolo : ftd conditon's prouidenz tia dixit: Non eft bonum Adam efteib/ lum, faciamus illi adiutorium fimileipfi, Breuiter, nullum extat exemplum, quod equidem fciam,in facris uoluminibus ma trimonq contracfh' inftqs aut inuitis paren tibus.

ÏNSTITVT* PER ERAS» ROT.-tibus ♦ lam Ô6 illæ uulgo receptæ noces: Dare nuptum,ôd elocare filiamtteftahtur parentibusfuifle ius deligcndi fponfum filiæ ♦Fortaffis aU'enum uidebi'tur hue ci/ taretragœdiarum SC comoediarum tefti monia, quum tarnen in illis uelut in fpecu lo reliiceat omnis uita prifeorum: T inda/ reus enim quum perfpiceret fibi pericu/ lum imminere, fi fponfum delegifletHe/ lenædus eligêdi tranftulit in puellam: fed priufquam ilia deligeret procos omnes adegitfacramento, ut ft quis conaretur earn ui diftrahere ab co quern delegiflet maritum, omnes communibus auxiliijs raptorem ulcifcerentur»Sic ÔC Danaus SC Belus inter filios ac filias paCli Rmt coniut gia ♦ Quin ÔC in comoedijs ex autoritate parentum pendent matrimonia* Audit il lie Pamphilus : Hodie uxorem ducas uo/ lo: Audit idem, Vxorem his moribus da/ bit nemo,aliaque permulta,SC fi quid con * tractum fuiifet inicqs parentibus, per eos refeindebatur, fi minus placuiffct coniu/ gium : comprobabatur ,fi placuiflet, Sic in Andria Pamphilus depellitur ab ada/ mata

CHRISTIANI MATRlMONlf. mata Glycerio : in Phormione Anti? pho dcpellit à fponfa fua, nifi utricç præ? ter fpem fuccurriiïet error^Quin et apud Catiillum in Epithalamio ipoius hiinc in mödum affatur fponfam:

At tu ne pugna cum tali coniuge uirgo. Non aequum eft pugnare, pater cui tradt ditipfe,

Ipie pater cum matre quitus parère ne/ ceiTe eft*

Virginitas non tota tua eft, ex parte paz rentum eft* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(tri,

Tertia pars matri data,pars data tertia pa T ertia fola tua eft, noli pugnare duobus. Qui genero fua iura fimul cum dotedez derunt*

Simo parat abdicationem, patris nomen recufans, quod Pamphilus clam ipib duz xiftet uxore, unde 6C puerum fuftulerat* Sic enim loquitur fenex; Quid mi paterf quaft tu huius indigeas patris * Domus, uxor,Iibcri inuenti inuito patre * Hæ uoz ces minantur abdicationem,Quid autem adoleftens f Tibipater me dedo, quiduis oneris impone,impera. Vis me uxore du

cere

INSTITVT. PER ERAS* ROT* cere hanc, uis amittere, ut potero feram* Quoniam ante uidebatur inhumahS, ut cölt;(Ält;lt; parentes cogèrent ad ingrata coniugia: quodquide penedurius erat quaminfer uitutem dare, eo quod feruitutem utcuc^ cofolatur fpes manumi(rionis,qu3 à con/ iugrj uinculo fola mors liberet: leges Cæ/ fareæ pariter ac Pontificum ftatuerunt nc citra liberorum aiTenfum ratu haberetur matrimonium* Deinde ne parères impif, uel ob quæftû, uel ob alia quancuncß can fam detinerent liberos fuosin cœlibatu, aut obtruderêt eos cóiugibus quibus nol let, in fauorê liberorû pronSciauit huma na conftitutio.ratum elle matrimoniunt quod infcqs etiam èC inuitis parêtibus in/ ter puberes contradum elTet per uerba præfentis temporis*At hic ufu uenit legis latori,quod ferSt Herculi,cui,dum unum cornu dilTecuiflèt Acheloo fluuio,magis etiam intumefcens ex alia parte minitare/ tur amnis : imô fit, ut pro refedo uno hyz dræ capite plura fuppullulent» NÓ folum cnim ueru eft, quod dicitur, ex malis mo ribusnafdbonasleges, uerum etiamex e optimis

CHRISTIANI MATRIMONII

optimis legibus, hominum peruerfitas gi A iurecott/ gnit mores peffimos. Opinor autem hu^ /«/«t prodi manum efledecrctum,foloconfenfucoi/ tum,qi'fo/ xc matrimonium, ut qui legem pro ratio-* Jo confenfu netcmporumftatuit,poflîteandêpro ra toit matri/ tænc temporum uel abrogate uel mode/ monium. xari.Atqui iam nue ex hac lege, quot ado lefcentes bene natos, quot puellas ctiam fummo loco natas, uidimus uidemus implicari infauftis perplexis^ coniugtjs, ingenti ludiu parêtum ac proprinquorû» nônunquam Sd fummo reip. diferimined Ab excmplis prudens têpero,Hanc fene/ ftram,quæ plus igtis patebat hominQ ma liciacjclandeftinorum coniugioru opifid, magis etiä dilatat hæc rima; Verba iuturi têporis uim habent praefentis, fi fuccedat corporum congrelTus, etiamfi in ipfo con greflu uerba pronuncientur, mente iam abforpta,etiamfi id dolo malo procuratô fit à puella, quo inuenc illaqucaret, etiSfi plurimis argumetis coftet cum no efle lo quutS ex animo,Dixit,cotjt,habeat uxo/ rcm^Non hæc rcfcro quod damnem con ftitutioncm; fed quo cautiores reddam

iuucne»

INSTITVT» PER ERAS. ROT* luuenes ac puellas in contrahendis matri/ monqs.Nam receptisab Ecclefia legibus aduerfari,no arbitrer elTe confultum.Cae terumjllius eft mutare legë è re nata, qui 'legê c6didit»Âddiiæ funt alterae rimæ* per quas irrepere poffîs in matrimoniû. Quaefitû eft an etiâ folo nutu poffît côtr?t hi matrimonium,Slt; refponfum eft pofte» Quæfitû an literis feriptis coëat tnatrimo ni«,refpôfum eft coire. Quæfîtû eft an fi/ gno.ueluti fi quis nû mi fraâi dimidiû deç puellæ.refponfurn eft CQifle matrimoniu» Quæfitu eft an p procuratorê inter abfer» tes coëat matrimoni5,refpôfum eft coire, fi procurator à certa perfona de côtrahen do cum certa mandats acceperit.Quæfi/ turn eft,an fado fiat ratû mairimoniû Aie/ lutifiiuuenis dicat:Sime habes pro coiu/ ge,dabafiûAefponfum eft coire.Quæfitû eft an filentio coëat matrimonium, ueluti fi puellæ pater dicat patri iuuenis: do filiâ meam uxorê filio tuo:rurfum proci pater refpondeat,ÔC ego filium meum do mari/ turn filiæ tuæîfi nec iuuenis nec puella co/ tradicai, fed tantum obticefeat utertç, ra/ ç ;; turn

CHRISTIANI MATRIMONII

tum erit matn'moniû«Denic^ fi quocunc^ modo uir mulicn' fignificare queat affen/ fum com'ugalem, ratum eft matrimoniö» Hæc fat bene haberent,nifi' in moribus ho minum effet tanta leuitas ac diflimulati'o* Primum decolenfu animorum nemo po Perpifjfd teft certo iudicare,nifi' folus deus, Quum tnatrtnto/ autê Ecclefia non ludicet nifi de notis, ori nia, untur frequêter perplexa matrimom'a, d» n'munt qui uero matrimonio luncfîi funt, ÔC cogûtur in l'ugum qui flupro uel adul terio potius cohærent « Quod fi quis per uerba præfentis temporis,fed ficfîe profa/ ta,côtraxit matrimonium,ac deinde cunt alia pacifcitur ex animo,etiamfî intercef/ (èrit lufîurandum,copula QC proies fuccef (èritjtamen ad priorem redire cogitur, Si obtêperat Ecclefîæ iudicio, prouocat irâ dei:fî non obtêperat, feritur anathemate# Quid facietf E duobus malis quod leuius eft eliget,patienter feret hominis fulmen, ne diuino fulmine pereat in æternû ♦ Epi/ fcopum incufare non poteft, qui fuo fun/ dus eft offîcio,Sibi imputet qui fïde^jmi feritjfi' leuiflimæ rei, ut ait Plato, gr auiffi-' mas

JNSTITVT. PER ERAS. ROT.

mas pœnas dare co git * Et tarnen inten'tn alteri, quæ nihil peccauit,non licet fecura confcientia nubere:maritû habet,quê nec tenere poteft, nec amittere ♦ Rurfum his ex fontibus nafcitur «aria difFicultas,quæ fintuerba pracfentistêporis,quæfuturi* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t

Apud deiim quidem nihil refert, quibus uerbis fignifices præfentem coniugq con/ “ . fenfum ,de iudicijs humanis loquimur.

Hæ uoces,accipio te in uxorem, ÔC e^o te ‘ * inmaritum,contrahunt matrimonium» Fortafle tutius erat addere duo pronom» na,meam Sgt;C meum.Nam pater accipit uxorem filio.Maior etiam fcrupulus fue/ rit,fi uir dicat,accipio te in meä: 2C ilia re/ fpondeat, ego te in meum * Nam fubau/ diri poteft amicum 00 amicam ♦ Verbum inftniti modi multam adfert dubitation?«. Si dicat uterc^,uolo tecum cotrahere ma trimoniSjfuturi temporis uerbafunt,nec contrahunt matrimonium,nifi fucceflerit ufus coniugti. Si dixerit:uolo te habere in uxorem,amp;^ ego te in uirum, coit matrimo nium.Verum hie magna inter iureconful tos controuerfia eft,dum alius ait,alius ne

e 5 gat

CÖRTSTTAttl MATRIMONir

gat,alius amplius deliberandû cenfct» Av qui fi dicat,prouidebo tibi tanquam uxo/' ri,ratutn eft matrimonium,fi quidê illa fi/ milia référât. lam qui roganti,uis banc uxoremfrefpondeat,uolo:fi'militcr ôô mu lier interr Ogata refpondeat,coit matrimo ruum,quod admiror in quâeftionem uoca ri,quum uix alia rattone certius poffït cof trahi matrimonium quàm ftipulatione, Rurlum fi dicat uir: non te defer am, neep pro meltore neque pro deteriore,quidam exiftimant ratum eile coniugium,altj du/ bitant. Denique fi dicat uir, promitto tibi qd*habebo te pro légitima uxore, ac pa/ ria refpondeat multert arbitrâtur per hæc lierba, licet futuri tempon's, cotrahi prar/ fens coniugiS*Secus fi dicat,promitto m« dudiurS te*Caufam adferunt,quod in his uerbis,promitto tibi quod habebo,fubaU ditur ex hoc têpore»Quanc^ aliud fubaü diri poterat.uidelicet aliquâdo.aut breui» ramen id aiunt fubaudiendû elle quod fa citadfauorem contrahendi matrimontj* Atq? hutus quidem generis fcxcêri cafus porfiint incidere-Plus habent ambiguita'

tNSTiTVT» PER ERAS. ROT.

tis nutus,aliacp figna. Necp enim apud o/ mnes nationes idem figntficant geftusiSC quida nutus adeo Hint ancipttcs, ut fallat frequenter amp;nbsp;illQ cui innuis.Nam eodem capitis motu minamur quo concedimus: eodem annuimus puero roganti potefta/ tern ludendi, quo mendico ncgamus fti/ pem.EtltalifubduÆsfcapulisnegant fe fcire quod rogantur,qui geftus nihil certi fignificaret Sicabro.Huiufmodt fere funt Sc oculorum fignificationcsjam fæpenu mero fit,ut uultus à uerbis dilTètiat, adeo ut iniuriarû detur alt;fi:io,qui uultu non bo no dilt;Sus fit uir bonus, Quaquam tutius eft à talibus iocis temperare.Quidam igi tur nutus ac geftus, alia^ figna interpre/ t'antur ex uerbis quæ præcelferut,Si præz ceflerunt uerba iocofa,pro ioco habebun tur figna:fi uerba futuri temporis, ad futu rumtêpus pertinebunt nutus ÔC figna: fi præfentis.'præfens eritmatrimoniû. Vbi p literas autper procuratore inter abfenx tes cotrahit matrimoniû, fi qui mâdarat, prius mutet fententiä,quam tile contraxe rit cS puelUjaut ilia per literas refpódcrit, e 4 irritum

CHRISTIAN! MATRIMONII

irn'tum ent coniugium»Eadem eft duWta uiro dicêti:Volo te uxorem, uis me marituf puella ex interuallo logo refpon deat,num uir teneatur contradu * Potuit eni'm interim mutare fentêtiam,Hic uari/ antibus ftntenttjs cofultius efte putant,ut abfc^ mor a mulier refpodeat,aut ft inter/ ceftit interuallûgt;renouent uerba conubia Iia* Exiftit hie alia quæftio,’num ubi con/ trada funt inter impubères ex autoritate parentum Iponfaliajfi non contradicêtes his quæ Hint ada,perueniant ad puberta tern, ratum fit matrimonium,negant,nifi (ignis aliquibus renouatus fit fponfalium confenfus* Et tarnen apud Benedicîinos, ut audio, fi puer tacitus perueniat ad pu/ bertatem,filêtium habetur pro profeflîo/ ne ♦ Rurfus hic uaria difteptatio, quæ fi/ gna ad id ftiffïciant^His addunt nouas du bitationeSjiufiurandum 5^ coditio* Si uir fimpliciter dicat, accipio te pro coniuge, rurfus alteri dicat totidê uerbis, addan^. lufîurandum, etiam fi fuccefferit copula corporum, priore contradu tcncbitur,fe/ cundus erit irritus ♦ Qua quidê in re Ro/

manoruiw

INSTITVT. PER ERAS. ROT.

manorum Pontificum uaria fuit fernen/ tia, id quod teftantur Decretales. Quod fi quis cum puella contraxerit per uerba futuri teporis cum acceiïîone iurifiuran/ di,deinde cum altera contraxerit per uer/ ba præièntis temporis citra iufiuradum, fecunda ducet* lufiurandû enim no idem poteft quod coniuncSio corporum. Con/ ditione turpi nullus coit contradus, mul to minus matrimonium.Honefta condi/ tionecoit,fi præftetur.Âccipio teuxorê, fi es uirgor Hæc conditio pro turpi habe/ tur,ô^ tarne ualet matrimonium. Nam iii xta legem Mofaicam, quæ pro uirgine nupfiiïètjfi fponfus comperiiTet illam cor rupta,occidebatur.Hiccerte probari de/ bet Chriftianorum legum dementia. Hz ïudmirum^uur exiftimentper conditio nem impoiïibilem coire matrimonium, uelunaccipiote ,fi cœlum digito tetige/ ris. Etenim’qui ftipulatur quod fieri non poteftjdeclarat fe non confentire. Vbi igi tur illud axioma, fine confenfu non conz trahi matrimonium f Rurfus aliud quæz ftionum examen, ex fcopo confenfus.

e 5 Si

CHRISTIANI MATRIMQNÎI

Cofenfus Si qiiis ducat uxorem hoc ammo,ut mox 5«tW. duel am relinquat, quibufdam uidctut no contrahere matn'monium * Item fi leiens ducat fterilem.non duÄurus fi iciret parfi turam,alijs uidetur contrahere,alt)s ficus: immo fi quis ducat anum non ut coeat, fed ut dotem aufirat, quidam putant efle matn'monium, alt| negant, Etenim qui rem exadius penficulâtur»cenfint ad con trahendum matrimonium fufficere gene/ ralem confinfum in coniugium, ctiamfi nechabitare decreuit cum ilia,nec habe/ re rem,nec fufiipere liberos,nec firuare fi demconiugtf.imofi in hoc ducat utuxo rem uendat aut proftituat, Altj dubitant, an qui dotis aut libidinis gratia ducit uxo rem, no dudlurus nifi commoueretur his caufis,contrahat matn'monium. Et hic prodit diftindio finis principalis amp;nbsp;ficun dari]' diflecans nodos, Ad hæc quod di/ dum eft de copula carnali, quæ promifi fionem futuri uertit in rem præfintem, non eft fimpliciter accipiendum, Ex ani/ mo promifit, fid non coqt animo marita/ li.ueluti cum uxore,fed ueluti cum quauis puella.

tîîSTiTVT. PER ERAS RoT.

pudla, eoc^ fi poft cum altera contraxex rit uerbis pracfentibus citra congrefTum, prior contradus irritus eft apud deum,fe/ eus apud hominem iudiccm Jam no raro cotingitjUt alter eorS inter quos coqt uer/ borS confenfus ÔC corpora copulajnficie tur utruncp,quid fiet.utroque parato iura refQuidam exiftimant uiro deferendum »ufiurandum.fimulier ^te congrefTum hunc non fuerit uirgo, cotrà fi uir eo con/ greffu ex uirgine fecit mulierem. Præte/ reanummulier ultra debeat fui copiam facere uiro, qui poft aliquandiu habitam cum ea confuetudinê, fateatur fe fide con traxiffe matrimonium» Non debet,inqui untjilli credere. Sed quid fi ille perfuade/ at, nee ilia uiro perfuadere queat ut uere confentiatf Hie mifere hacret mulier.Sunt alq pcrplexaru quaeftionu innumeri La/ byrinthi,quos feiens prætercurro,ne mo/ leftusfim ledori.quimihi nunequoque rogandus eft, ut haec diflerentê paulifper ctiam patienter audiat,donec eo peruene to quo uolo : non enim fine caufa his im/ tnoror, alioqui fptnofis ac paru amœnis, Oftendimus

CHRISTIANI MATRIMONII

' Oftendimus quantum diffîcultatum mue hat tfta contrahendi matrimonq facilitas, quaî tolcrabilior uideri poterat, fi contra/ hendi facilitati refponderet diuertendi fa/ cflitas^Datum enim effet uel errori uel tez meritatiremedtum^Nunc facillimus eft aditus in naiTam datus, exitus nullus, a/ deo ut hoc ipfum,quod conceHîfle uide/ tur Euangelium,ius repudiandi adultéra, expofitione patrum fît aftridS ad diuor/ tiumthori duntaxat, non ad libertatem renouandi coniugtf Mofaicæ legis licen/ tiam, quæ permittebat quacuncp de eau/ (a repudiate, merito contraxit dominus. Nunc hocipfum quod quibufdam liberô reliquifle uidebatur, maxima ex parte fu ftulimus ♦ Quantum enim fblatif eft, def cifîe adulteram,fî immerenti præftribitur mifera folitudo, quandiu uixerit répudia/ ta^ Quanquam hoc argumentum de di/ uortio taie eft, ut plane requirat Delium, quod aiunt, natatoremæt hic à maximis uiris apprime fudatum eft, turn uetuftis turn recentioribus, Accedunt ad hæc per mitrimonij, fe fatis impedita,ododecim impedimêta matrimonij»

ÏNSTITVT'. per eras. ROT. matrimontj, quorum alia funteius gene/' ris, ut non dirimant contractura, fed obfiz ftant contrahendo, ÔC contemptoremitn pedimenti crimini faciant obnoxium, no depellant ab uxoretalia dirimunt ad temz pustalia SC contrahendo obfiftunt,ô6 con tradum diftrahunt ♦ Quaedam dirimunt matrimonium ratum, non dirimunt con/ fummatu » Nonnullafic dirimunt,quamz uts contracflum ut nec Romanus Pontiz fex relaxet legis rigorem. Nonnulla,licet non rite contrada,tamen per eum comz probari polTuntjfi uelit ♦ Rurfus alia diri munt conuidum domefticum aut fociez tatem thori,aliareftituuntmarem8lt; foe minam in integrum. Sunt quæ neque uin culum perpetuum difcindant, neque tho ri contubernium, tantum adimunt lus exi gendi debitum,interim alteri,nonnunqu5 utricp. lam circa unumquodque impedi mêtorum mille quæftionum examina pu gnæ^’iï^ï'uïtterabilesopinionum humaz narum. nbsp;nbsp;Primum impedimentum cft

ïnterdidum ecclefiae, fiue generale, quale eli quod prohiba chndellina coniugia, fiue

CHRISTIANI MATRIMONII

fine foeciale» Quod fi intcrdidum fît pef/ *, petuu,enc 2lt; diremptio perpétua. HuiC ut proximiïjita finiu'mum eft,ne nefaftis anni temponbus contrahatur matrimo/ mum, dC fi contradum fuerit,dirimi lubc tur. Attamen hic putant interdidtam cele britatem ÖC ufum coniugtj, non contra/ dum ipfum ♦ Dubitant tarnen an quoties cognofîat uxorem, cn'men admittat.

Tertiumcft conditio, eac^ quadruplex, honefta, turpis, indifferens, impofTibilis; êé hinc mille cafuum uarictates,magna^ fententiarum diffènfio, quas omnes refer 4- re perlongum fit. nbsp;nbsp;Quartum eft error,

id^ rurfum duplex, perfonæ Só qualita/ tis fiue fortunæ, Si error incidat in eo qd? ad matrimonfi rationem quafi^ fubftan/ tiam attinet, uelut error perfonæ, uel fta/ tusjhoc eftjfi cui obtrudatur Barbara pro Margarita: aut ft' liber putatur cui datuf puellaquum fit feruus,non coit matri/ monium, quod in altero non fit confen/ fus certae perfonæ in certam perfonam, »'n altero non eft libera poteftas reddendi debitum.ltemfiprouiro ducatur eunu/ chus«

INSTITVT. PER ERAS. ROT.

chus, hoc eft,ad coitum inualidus. Et hie lurfiis innumeræ diftindioncs, cafus 0^ opiniones ♦ Studium ac diligentiam ho/ minum non improbo, tantum illud admt ror,nullum errorem fortunæ obftare quo minus coeat matrimonium. Sunt enim quaedam fortunæ mala feruitute triftio/ ra. Quis cnim no malit cum feruo, quam cum Ieprofo,aut Neapolitanafcabiecor/ rupto uiuerer Valet enim matrimonium fi mulier non recufet tranfire in ius domi/ nicummarito. Etfuntquædammorum uitia,morbis comitialibus autlepris abo minabiliora, Nec enim confentit puella quæ nubit ei qui pro bono fanoque com mendatus eft,neq^uaquam fadura ft feiret qualis eflet, præfertim fi dolo perperam circumuenta eft puella. Quod fi conditio fuiflet exprelfa, accipio te ii cares talibus morbis, no coiretopinor matrimonium, ficompertum eflet ilium no effe liberum ab illis malis. Quinto loco commcmo rantuotumcaftitatisjiddiduciturin duo vof«mclt;gt; genera, alterum quod folenniter fit ac cer tis ritibus in templo,alter« fimplex quod abftp

CHRISTIANI MATRIMONII

abfqj ceremonqs ciufmodi peragitur^ScO tus addû publicum ac priuatum ♦ Hic iti definiunt humanae leges, uotum fimplex obftat quo minus legitime contrabas : fl tarnen cótraxeris,dirimi no poteft» VotS autem caftitatis folennenofolum obftat contrahendo, uerum etiam dirimit con»' tra(ftum,etiamfi copula cum iureiuran/ do interceflerit ♦ T antum autem honoris habetur uoto folenni,ut Iponfalibus dC matrimonio rite contradis, ante corporö mixturam,alterutri altero inuito liceat (o lenne uotum fuftipere, ftc ut ædita profef fione nec fponfus poftit exigere debitunt ab uxorejSC ipofæ liberum fît alteri nubc re. Sedhicrurftisuartjcafus exiftunt. (ponfus per uim cognorit fponfam,an pvl cllac pertjt ius fufcipiendi uoti folennis i Qui propenfîores funt in fauorc religio/ nis,negant perifte,alq dicunt nihil peccaf fe maritu, qui re fua ex pado débita ufus eft . Illa peccauit, quæ negauit quod n.c/ gare non licuit Atqui non idem iusiri/ buunt facerdotio quod inftituto mona^ chorum. Qui Iegitimecontiaxit,ac mox initiatut

INSTIT7T. PER ERAS. ROTi initiatur facerdotio.manet quidem facer/ dos^nec tarnen definit effe markus, etiain fi ius non habet exigendi debitum, ut nec tiegandtjfi exigat mulier.Rurfus alia diffi cultas, an puella cogat manere innupta, donee profiteatur fponfus : Id fere non fit ante annum exadlum^V ariatibus fenten/ tijs ea uincit,quæ iubet mulierem differrc nouum matrimonium ufquead tempus profeffîonis.uidelicct in fauorem uoti^Ät quid fi fponfus eludat, de^ monafterio in monafteriû tranfmigrans, ex uno pro/ bationis anno faciat pluresf Res fané per plexa fucrit * Exorif alia difficultas de uo to fimplici : An qui poft fufceptû uoturrt fimplex contraxit matrimonium, admit? tat capitale crimen,quoties utitur uxorci an femel duntaxat, primo uidelicet con/ 'greffti» Variant fententiæ,fedinhocferè tonfentientes, ei qui fie contraxit no elle ius petendi debitum, quamuis exigêti po» teft ac debet reddere* Iterû, an qui fie coti traxit, uxorc defunda liber fit ad contra/

' bendum matrimonimQuidâ aiunt,quidâ fiegant« T amen qui funt humaniores,prt f mot

CHRISTIANI MATRIMONII mo cogrelTu putat aboleri tota iioti in'm» Quodfimatrimoniu coicrit inter duos, quorS uterep tenebat fimplici uoto cafti/ tatiSjUalet quide matrimoniu, fedneutri ius eft exigendidcbitûjCæterû neuter pec cat, fi morem gerat exigent!» Hie rurfum diffïcultas exiftitjhaudqua^ fimplex»Pri tnum, quur matrimoniu ratfi dirimatur, confummatu ncquacp ,quû utrunep per/ fedum fit matrimonium,et licet maior in iuriafiat cognitæ quàm intadæ,tarnen baud mediocriter læià eft conditio pueb lae quæ nupta fuiuhæret etiam num in ua ria fufpicione, num uere fit intada : amp;nbsp;[i coitus non interceftît, potuerunt alia mul tainterccdcre,quæ nullus æquo animo ferret in fua fponfa ♦ Deinde multos tan/ git fufpicio,ne propter occultum aliquod uitiû corporis aut animi dimifiafit» Qd* fi fimpliciter dominus uetuit diftrahi con luges,nifi ftupri caufa,dixerit aliquis, un/ de uoto folenni tanta uis, ut ex coniuga/ tis faciat cœlibes, cótra præfcriptû Euan' gelicum,ficuti uideturf Ratiocinor enim no pronuncio» Quod fi pel petuo uerum

tNSTiTVT. PER, ERAS. ROT, çft,minus bonum cedere maiori uidetur facerdotq profeffio præftannor côiugio, præfertim qinim caftitatis profeffîo ut,ut aiunt,annexa facerdotio Jmô nô abfurdè qiüs dubitarit an facerdotis profelTio fit anteponenda profeiTioni monachorum* de his loqiior, qui facris initiati non funu Sacerdos iureiurando interpofito profite tur obedientiâ epifcopo : apud nonnullas nationes etiam caftitatis uotû cxprimiti fed apud eas ubi minime feruat ♦ Solo uo to paupertatis fiiperior eft monachus,fed huic oppont poteft dignitas obligatio facramêti ♦ Nullü enim nouû facramcntö accedit monacho,ni fallor, V eru hæc uaz lere finamus ♦ FortalTe dubitari poiTit, an . monachiuotu fit anteponenda obligatio

ni coniugalitHumanû effc em quicquid in profelTione monachi geriturjn matrimo niô,quod eft facramenti caput, uiolat diz remptiôe,quû data uoce dicat dominuss Qd*deus coniunxit, homo ne feparet* ïrt propatulo eft pontificS côftitutioîuerurrt in reddenda eôftitutionis caufa nô media eriter fudatS eft % fiimmi nominis Theo/

lt;. . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f X logis.

CHRISTIANI MATRIMONII-logts^Qiu'dä adferunt banc rationcm,qd*' fcandalicaufa matrimonium cedi't uoto' folenni ♦ Nam fimplex uotum nort adfelÉ ofFendiciiIum, Hoc lemtfia reqcitur diipit' ci nomine, Primum,quod nonnpn^ fim/’ plex uotum non minus habet fcandali $ (blenne, nec minus uulgo notû elf. Dein/ de quum facrae hteræ pronuncient matrï moniû non efle dirimendS, negant tantS oportere ualere fcâdalum, ut uiolet Euan gelicae dodîrinæ autoritas 4 Imô ipfa pro/ feffio fufcepta potius debebat offenderc pios homines quàm relida * Reprobatur ÔC hoc argumentum ,maius bonum non debet impediri per minus bonum 4 Nam fècundum hanc rationem etiam cortfum/ matum matrimonium dirimendum crat per uotum folcne, quod melior habeatur profefïîo monachorum, quàm matrimo/ nium etiam conftim matum, Quanqüam per acceflîonem coitus matrimoniuflon fit melius,(ed firmius, Item melior elf,ut diximus.ftatus fàcerdotalis quàm coniu/ gatorum : poteft igitur maritus dirimere matrimoniûïôC initiari facris^Alq ducunt ratio

INSTITVT. PER ERAS. ROT» rattonem ex iure ciuilt. Sponfus ante con grcfrum nodurn accepit plenam traditio/ nem corporis uxorq,qui profitetur,fimul ’ fe totu tradit deo. Proinde quod firmius eft ac plenius.no debet cedere infirmo ôd: imperfedo.Hoc ita reqciunnSi potior eft conditio pofridentis,c6fequeretur,ut qui prius-uerbis duntaxat contraxerat matri tnonium cum Catharina.poft cum altera côtraheret, accederetcp corporum mixtu ra.prior cotradus effet irritus,quod fccus eft ab Ecclefia definitum. Deinde confe/ queretur quod tails hominis profeffîo eü (et illicita.licet perada ualeret: qucadmoz dum peccat, qui poft fimplex uotum ca/ ftitatis cotrahit matrimonium. Sunt qui caufam hanc allegant, quod uotum folen ne poflit probari,(implex non item.Hanc reqcit Scotus, eo quod dicat uotum finv plex, etiam fi fit publicum ac notorium, tarnen dirimi per matrimoniû. Facit em quatuor uoti differentias, publicum, prix uatum,fimplex,ôô folcnnc. Poteft autem idem effe fimplex Sd publicum. Probabi Uus eft quod adferunt quidam: Quû pro f 5 fitctur

CHRISTIAN! MATRIAÎONII fîtetur monaclniSjtradû corpus fuu in po tcftatem ciïis cm' promitrit, ui'delicet Ab batû ad faciendû id quod habet uoti natu ra»Igiturnôpoteftconiugi corporis fui poteftatcm facere ad ufiim contrariS, tarnen hoc quoc^ rerjcit. Per Gmplex eiH uotum homo tradit corpus fuû deo,S^ ta men tradit uxori corpus fuû in ufum con trarium continentiæ* Nam quod adferût quidâ,deum nolle fibi corpus iliû quen^ tradere nifi per hominê,fomniû eft,6C eaZ dem facilitate negatur qua dicitur,quum hæc dei uoluntas probari no queatJlt;eîj/ ' citur 3(5 iüudquod cominifcunt quidam., quod uotum hmpîex tantum habet pro/ mifîionê, üotû folenne mittit eum cui fît uotû in pofl'elîi'onê ♦ Nam qcffola uolun taré gerit inter deum ôd hominê, tam eft firm 3 in uoto fimplici, cß in uoto folennû ïurcconfulti fatcnturnuUa aliamcaufam poffe reddi meliorem, cp quod ita ftatiu't Ecclefîa ♦ Verû ne h anc quidem recipiunt ThcoIogi,dicentes:Si fola hominS confti tutio tantû ualeret, pofTet ôô contrarium (iatui, uidelicct ut profeflîone folenni no diti

INSTITVT. PER ERAS. ROT.

dirimeretur matrimoniu.Quod fi recipe/ rcmus,finis effet côtroueriiæ: nûc hoc ue remur dicere, ne per homines uideat di/ ftrahimatrimoniu qcf deus coiunxit. Co cedunt pontifici tantu iuris, ut poflît per/ fonas inhabiles reddere ad contrahendS,

aut pronSciare matrimoniS non coiffe le gitime; divimendi qd* ritecontradum eft poteffate nequac^ permittût.Quærenda eft igit facra ancora, cui nitamur in tanta fèntêttaru uacillatione.Quancp ne in hac quide confèntiunt.Nâ ut alios prætermit tam,Aquinas fie argumêtanVotû folen/ ne no exuoluntate pontificis, fed fuapte natura,ut impedit matrimoniû cotrahen/ dum,ita dirimit contradu, quod per hoc amittit homo corporis fui poteftatê. Sed hue recurrit ilia quæftio de uoto fimplici. Et hanc opinionê Thomas ta frigide nar rat,ut appareat nec ipfi placuiffe. Sic ein loquit ! Et quia matrimoniû qcPfequif ta le uotû, nullû eft, ideo taie uotû dirimere

dicit matrimoniû cotradû, No aufus eft dicere dirimit ,fed,dicitur dirimere.Quid quod hic res controuerfa probat per con f 4 trouer

CHRISTIANI MATRIMONII

trouerlam, aut certe dubia perdubianiJ' Nam hoc ipfum quænt,quare uotû foîcn ne dirimat matrimonium rite côtradum, PffrMdWf quS Paulus dicat, fola morte alterutrius foluûDurandus adfert caufam ßnc ar/ gutam, an ueram nefcio : In matrimonio duplex eft coniunclio, fpiritualis per con (ènium, ÔC carnalis per coniundionê çor porum ♦ D uplex item mors eft, carnalis, qua ftparat anima à corpore; fpiritua/ Iis,qua quis moritur mundo ♦ Proinde fi/ eut mors carnalis dirimit matrimonium côfummatum,ita mors fpiritualis dirimit matrimonium ratum fed nodum confum matum» Hæc ratio fi ualeret,profitêtium bona reciderêt ad cognatos,quemadmo/ dum SC mortuorum. Qux fane lex olim ab imperatoribus Chriftianis oppofîta fuit auaritiæ clericorû ac monachorum, lit ftribit Hie ronymus * Nunc quum ima ginaria mors non ualeat in caufa bonorû» multo minus ualcre uidetur in caiifa ma/ irimonîj, quod dominus unam tâtum ob caufam dirimi permifit.Exilium mors eft ciuilis, SC tarnen hæc imaginatio mortis non

ÏNSTITVT, PER ERAS. ROT non excludit exulem ab hærcditate, aut poneffîonibus fuis ♦ Deinde qui monafte riuni ingrediuntur palam infame,ubi nec caftitas fevuatuisôC habentur propria, n5 liberarentur à uinculo côtradi matrimo ni]. Item qui non ob aliud Hunt monachi quam ut fiant Abbates ex pa do » Palam çft enim,hos non totos mon' mundo. De inde fi tantum ualet ifta mors, ut liberet à matrimonio, multo magis liberaret à dez bitis,2C fruftra rogarêtur profefluri, num quid cui deberent, aut num quid cui puel lac fpopondiflent. Ad hæc uera mors fpi/ ritualis fit in baptifmo, quemadmoduni palàm docuit nos Paulus apoftolus,ôlt; ta men profefïîo baptifmi non libérât homi nem nec à uinculo feruitutis, nec à uinçu lo matrimonq,iuxta Pauli dodrinâ: mulz to minus imaginaria mors profelTionis, quam non tradunt facræ literæ.Nec fatis firmum uidetur, quod hic diftinguunt in ter facerdotem Si monachum, quorum hune aiunt elle mortuum, ilium tantunv modo mutilum ♦ Imô facerdos, fi tenetur , uoto continentiæ, æque mortuus eft, qtf f $ atti

CHRISTIANI MATRIMONII

Seotut, attinet ad rationc matnmonti.Scotus, nc cum alqs fenttat,hoc comcntus cft,quod Ecclefi'a profîtcntê uotum folcnne reddiV derit inhabilem,ßLie, ut die loquit, illegP timan't ad matn'moniu, ncc idem fccit in uoto priuatOtHoc pado uitat, ne contra præceptû domini lædatur rigor matrimo nij* Materia fiquidem matrimonq reddit inidonea,faluo matrimonq iure« lam fi ro ges,quur no eadem poteftate reddidit in/ habilê qui fimplici uoto lernet aftrinxif» præfertim quû contrahendo cum propo/ fito cognolcendi uxorê capitalem noxia admittat,rcfpondet î Quia no fie feipfum pofuitinmanu dei ,quemadmodû alter, qui fe pofuit in manu Ecclefiæ, quod atti/ net ad adu matrimonij, eoqj Ecclefia libc rat à uinculo matrimony curn,qui lefe co tniCic Ecclefiæ iudicio« Alterû ucro,qui fc fine arhitrio Ecclefiæ, tradidit deo,Eccle/ fa rclinquit fiiæ côfcientiæ^Si quis roget» cur in fimplici uoto pontifex aut nô tollit ius cótrahendi, quemadmodû in folenniî aut no libérât à peccato,qucmadmoduin facit in uoto foiennijubi foluifle matrimo nq uin

INSTITVT» PER. ERAS. ROT.

nq utnculum etiâ pietatis laudcm mere?» Hie Scotus refpondet per for te:Forte,in/ quit,maius malum fcqueretur»Hæc facra ancora quot modis couelli pofl'it, opinor ledori uel me tacente perfpicuS efle^T an turn oftendere uolui quæftionis diffleuP tatem, Sextum impediments eft ordo. Nam Ecclefia Romana, quae dicitur occi dcntalis/acerdotes fubmouit à facerdoz tio,deinde diaconos quo(Ç,demum dC hy podiaconos : de minoribus ordinibus duz pitaium eft,ita temperata fententia,ut de riet occidentales fi habea-nt uxores, babez ant quidem ,fed fubmoueantur ab officio miniftrandi, fpolienturCß frudibus Ecdez fiafttcis.fi quos babebat «Græcorû Ecçle fia hodie ius fuû retinere dicitur» Septiz mum impedimenta adfert cognatio,quæ cradibus lineis diftinguit » Linea reda furfum ducit ufeç ad tritauu,tritaui patrê amp;nbsp;auû ,cæterosc^, quibus nô funt peculia ria uocabula, fed generali nomine dicunt maiores fiue,pgcnitores »Deorfum ducif per fîlia,nepotê, ÔC cætcros,ufc^ ad trine pptê, trinepotis($ filiû ac nepotê aliosep qui

CHRISTIANI MATRIMONII

qui generali cognomine dicuntur mi no/ res fine poften' » In hac h'nea quidam exit ftimant pcrpetnam effe matrimonrj con/ trahendi prohibitionem,addnnt^ faccte, fi hodieuiueret Adam, in ccelibatn fore uiuendnm * Alrjs placet, in quinto gradn redire contrahendi ius » Et hadenus qui/ dem conuenit legibus Caefareis cum de« cretis Ecclefiæ, tum in nnmerandis gradi bus, tS in prohibitione matrimonq » T ot autem ftipputantur gradus,quot funt per fonæ,excepta una.In lineis tranfuerfis, quas collaterales uocant,ius contrahendi matrimonfi redit poft quartum gradum: gradus autem fupputandi ftint iuxta ius pontificium,non ciuile, Quod fi mas ôd fœmina per lineam inæqualem diftät gra du dilpari,hoc eft,alter fit cognât'^ in gra/ du tertio,alter in feptimo aut qumto,qui/ dam putant coirematrimonium» alq ne/ gant.Hic uariat ius diuinum,ius ciuile, SC ius pontificum, Ius diuinS non nifi à pro/ ximis gradibus, tjsque paucis, fubmouet matrimontj contrahendi potcftatê,Nam in exordio mundi necelfitatis erat,ut fra/

ter

tNSTTTVT. PER ERAS. ROT. '

ter gignci ct ex forore, quo colore quidS eleuant ÔC inceftum puellarum cum paz tre Lot. Vbi creuit hominum genus,con tradum eft ius matn'monq, fed in paucis gradibus, nimiru primo SkL fecundo, que/ admodum traditum eft Leuitici cap * iS. Ibi uetaris ducere matrem, fororem, licet ex altero tantum parente, neptem ex ft/ Iio fi'liaue,materteram amitam,höc eft matris ac patrisfororcm. Similis autem eft ratio de fexu fccminco. Fas igitur erat ex fratre fororcue neptem ducere, quern/ admodunt Abraham duxit Saramexfra tre neptem,Gene.xo.amp; frater Caleph ac/ cepit illius filiam,Iofuæ i$. In cognatione quæ à lateribus accedit, primum in recen (tone graduum differentia eft inter leges ciuiles ÔC coftitutiones pontificias: fecun dum has em hæc tradit regia.Quoto ^a du perfonæ diftant à comuni ftirpe, eiuf/ dem numeri gradu diftat inter fefe: fecun dum illas uero, quo numero perfonæ di/ ftant à Communi ftirpe,eodem numero duplicató diftant inter fefe.- atque id dun/ taxat in teqtiali linea, Rurfum in linea in' aequali

CHRISTIANI MATRIMONII ae^ali quot gradtbus pcifona,quæ Ion/* giUime abeftjdiftat à commiini frirpe, tö/ tidem inter fe diftantjdc^ duntaxat i'uxta ins ecclefiafticum: luxta ci'uile uero,quot ftint pcr/onæ,dempto fti'pitc,tot funt gra dus ♦ Caius itacp prohibetur uxorem du/ cere (brorê,fororis filiâ ac ncptem, ac pro ncptem etiä,hoc eft ex fororis filio filiauc nepotenepteuenatam,quæ Caio prone/ ptis eft, quæ diftat à Caio quarto gradin luxta fupputationem iuris canonici ideffl prohiber ducere amitam QC materteram, ne magnam quidetn amitam ac materte/ ram ducere poteft, lioc eft aui auiæue fb / rorem,quod uiceparentum babeantur«» nec earudem filias,neptes,uel proneptes» Nee cidem fas eft ducere promaterteranï uel proamita, hoc eft proaüi uel proaui« fororem, nec earundem filiasgt; neptes, ud proneptes * Eadem eft ratio de feeminis» T ulliola Catj foror non poteft nubere fr» tri,patruo,auücuIo,patruomagno,auufV culomagno,propatruo,proauunculojt^ non permittitur nubere fratri,nepotibus» pronepotibus exfratre* lam in tranfuerfa liline»

INSTITVT. PER ERAS» ROT.-

li h'nca ius pofttificium olim prohibebat nuptias ufcp ad fepttmû gradum, adeo lit côtradium matnmoniû nullius effet robo ris^Ea prohibitio pofterioribus eóftitutio nibus teperata cft, ut non excédât quart« gradu ♦ Porto iuxta ius ciuile in tranfuer/ falibus triplex eft ordo, unus fpedans ffi/ periora, alter inferior a, tertius quæ à latc tibus adhærent ♦ In duobus primis ordini bus idem ftatuunt leges Ca’farumquod pontificum.Ex latere uero nuptiac liaient in quarto gradu. In linca redla, ut dixim*^, eadem elf fupputatio graduum iuxta ius utrunq». In trâfuerfali frater foror funt infecundo gradu iuxta leges Cæfareas,fe cundS pontificias côftitutiones in primo» Quac fit huius differentiæ caufa,nihil atti net ad id quod hic agimus exponere. lu ris Cæfarei fupputatio ualet adhuc in hae reditatibus ac tutelisî Potifictj iuris in ma trimonio ♦ Nihil aût refert utrû cognatio acceflerit ex ftupro an ex matrimonio»

Odlauum impedimentum nafcitiir ex * adoptione.Ea diuiditurin duasfpecies, quariim altera generis nomine dicit ado ptio»

. .Christiani matrimonii ptio,altera arro^atio* Adoptanrur fiHjfa/ milias,arrogant qin Rn' Rins Rint ♦ Habet autê hoc arrogatio peculiare, quod quiP .quisarrogatjin arrogatons poteftatcnl tranRat:non fbluhi ipR?, ucrüni etiam fa/ milia eins IiberRfi quos habet,tranfeöt in nis nepotum, qiiemadmodum ipfe in lt;us filij, DiutdRtir aiitem adoptïo gcnerS lis in tres fpccies.Pn'ma eft Riperiorum et inferiortim, quæ attenditur inter patrcrn adoptantem, amp;nbsp;fifiiim aut filiam adopta/ tam: item inter auum adoptantem, ÔC nc potem uel neptem adoptatam, Non cm ioliim in fill] locû adoptari poteft aliquis,' iiernm etia in nepofis aut pronepotis * In hac primafpccie perpétua eftmatrimo/ nq prohibitio, quemadmodum in recta Ii nea cogriationis,adeo ut etiam fi Ibluatuir adoptio,maneat tame prohibitio Secun da eft quodammodo eollateralium inter filium uel filiam naturalem adoptantis, 5c inter filium uel filiam adoptiuam.-inter quos quandiu conftat adoptio non cohtc ret matrimonium î Ibluta uero per emanZ cipationem aliôue modo adoptione, IR cet cort

INSTITVT. PER ERAS. ROT.

cet contraherc.Tertia eft inter adoptato^ rem patrê,8lt; uxorem filq adoptati: Item; inter filium adoptatum,0^ uxorê adoptai toris: 8^ inter hos eft prohibitie matrimo ntj perpétua, adeo ut ft filius adoptions ez mancipet ,eam quæ patris adoptiui uxor fuit,non poffi't uxorem ducere, quod no/ uercae loco habeatur. Et eotrà adoptator filq adoptati uxorem ducere nonpoteft, quod loco nurus habcatur. Nonum im y, pedimentu nec iura gentiS, nec leges Cat fareæ,nec lex Mofaica nouit,nec lex euan geltca,fedaddiditex abundanti ueterunl Pontifies pietas.Ea dicitur cognatio fpirl tualis,8lt; contrahitur ex adminiftratione facramentorum,non omnium, fed è duo/ bus duntaxat,bapti{mo cui adhaeret cate/ chiimus ac fufceptio,et cofirmatione frort . tis.Ethic no fimpkx examen quaeftionS, quid interfit inter baptizantem,leuante, èc catechiftâ, ôd quçufq; fe porrigat hæc cognatio,utdirimatmatrimonium,Slt; in qtiibus non dirimatur cotradum,licet ue/ titum fit cotrahi. Verum ut rei fummam inpauca conferam: Cognatio fpiritualis '

2 non'

XHRISTIANI MATRïMONIf

non habet^prie certos gradus, fed in treS (pecics di'm'ditunPrima di'ci'tiir Ulis pater nitasaiiadhæret filiatiofnam tn re no/ ua.nouis uocabtilis utendum eft)eft^ in/ ter baptizantem,confirmStem, fufcipien/ tem,2lt; inter baptizatum,c0firmatum ÔC fufceptum* SecSda didtur copaternitas inter baptizantem ■, confirmantem, fufcipientem,00 inter parentes baptizati» confirmatijiufceptû T ertia eft fraternitas ' I'maginaria, inter baptizatum, confirma/ tum,fufcepium, QC inter proles baptizail tis, confirmantis , nbsp;nbsp;luftipientis » In his

tribus fpeciebus perpetuum eftj quod Ipi^ ritualis cognatto per maritum contrada, aduxorem abipfo cognitam profertur» non ad fponfam, quandoquidem copula fcquuta, turn demum quod unus coniu/ ,gum agit, ÔC alter intelligitur agere « Si niiis igitur defponfauerit mulierê, ac ilia (ufcipiat filium tuum in baptifino, ante/ qu.am fponfiis fponfam cognouerit, tu li cite cum eacontrahis* Itidemfi alter fit/ ftiperet uxori meæ puerum in baptifino, ex alio uiro genitum ,mihi per earn non acquiritut

INSTITVT* PER ERAS. ROT.

acqiiin'tur compaternitas.Hæc locum ha bent,etiam fi laicus in cafu neceffitatis ba ptizaret.Igitur in fumma funt uiginti c‘2J fus, in quibus cognatio fpiritualis prohv bet matrimoniûidecê rationebaptiimi,ô^ totidê ratione confirmationis.Primus eft inter bapti2antê,amp;; baptizatS.Secundus inter uxorem baptizantis prius cognii tam,0iS baptizatum. Tertius inter baptP zatum Sd liberos baptizantis. Quartus inter baptizantem amp;nbsp;parentes baptiza/ ti.Quintus inter uxorem baptizantis ÔC parentes baptizati. Ad hanc lormam po/ nendi funt alq quinque cafus, de fufcipi^ ente amp;nbsp;fufcepto.Similiter circs, confir/ mationcm alq decern funt,quincp ratione cofi'rmantts ôè confirmati: totidem ratio/ ne lufcipientis QC cofirmati.In his uiginti caftbus cognatio fpiritualis obftat matri/ monio cotrahendo 2C dirimit contradû» His finitimum eft decimum impedimen/ * turn, quod naftitur ex affinitate. Affinv tas autem iuxta leges ciuiles non nalci/ tur nifi ex nuptqs, ftcundum ius Ecclefia/ fticû ex quocuncp coitu,de impcrfetfto 5C g i inordinato

cristiani matrimonii inordinato dubitant ♦ Nee hic mediocris difFicultas quæftionum de præcedente QC (êquente afnnitate,3^ quouftp fe proférât ius afFtnitatis,2lt; quid agat,an dirimat cogt; tradum QC coiitrahendum,ó^ an poffît rc laxarüNó eft autem hoe impedimentunt commenticiS/ed petitur è iure Cæiareo» atep etiam Leuitici i8 Jllic enim prohibe' ris ducere nouercam tuam,item liliam no uercæ tuæ;nurum tuam,hoc eft,uxorem filtj tui,quod haud icio an accipiêdum fit de uxore à filio uiuo dimiffa: V xorem tris tuijfortaflïs uiuo fratre.- nam mortuo fratre fine liberis, iubetur frater fiiperftes fufeitare pofteritatem fratri defundo ♦ Et Herodes à loanne reprehenditur, qui fra/ tris uxorê duxerat uiuo fratre : Item,’ filta uxoris tuæ ex alio uiro fiifceptâ,aut uxo/ ris fill) filiaeûe filiam Jtem fororem uxoris uetaris in pellicem habere: quanquam la/ cob duas forores matrimonio fibi iunâas habilita Hicinprohibitione matrimonîj ferè confenfiis eft legibus prophanis cum facris cÔftitutionibus,nifî quod,ut dixidu xta placita Pontificû,exquocun(^ coitu nafeitut

IKSTITVT. PER ERAS, ROT. nafcitur affinitas.fiue li'cito fine illidto, Af fimtatis autem cognomina flint hæc: So/ cer focrus,gener nurus,uitricus aut nouer ca,priuignus priuigna.Sponfus autem ita loqui poterit : Socer eft uxoris meæ pa/ ter,8C ego illius gener:focer magnus,uxo ris meæ auus,cgo illius fum progener* Et è conuerfo,pater meus, uxoris meæ focer eft,hæc illi nurus.Et auus meus focer ma/ gnus eft uxorimeæfiue profocer,illa illi pronurus ♦ Itê^jfocrus mihi, uxoris meæ auia eft,ôlt;^ ego illius^gener: ôC retro ma/ termea uxoris meæ îocrus eft, ilia huic nurusiSÓ auia mea focrus magna eft,et u/ xor illi pronurus, Priuignus autem meus eft uxoris meæ filius ex alio uiro natus, ego illi uitricus:6C cotrà uxor mea liberis meis aliude fufceptis,nouerca dicit ,liberi mei illi priuigni lunt. Frater meus leuir eft uxori meæ,foror mea glos, DuorS fra trum uxores Græcis inter fe'tivariçtç uo/ câtur,Sororis meæ maritus nÔ habet fpe/ dale nomen quo ilia appellem, quêadmo dum nee uxoris frater, Hos igitur omnes quotûâ affïnitatis caufa inter fep arêtum g 5 loco

CHRISTIANI MATRIMONII loco libcrorûcp habentur,matrimonîo co pulari nefas eft ♦ Quoties inter cognatos accedit affinitas: per carnalem copula uû ri Sc mulieriSjinter confanguineos mulic/ ris amp;S uirum,itern inter confanguineos ui ri QC mulierem contrahitur affinitas eiuP dem gradus,cuius eft cofanguinitas^Prat/ terea, quoties inter imam perfonarum de quibus quæritur, ÔC cÓiugem alterius no cftjuel no fuit cofanguinitas intra quartö gradum, nulla eft prohibition Ergoqux cunqj iDtori meat confanguinea eft ufquc ad quartum gradum, mihi eodem gradii eft affinis, ÔC contra» Non poflum igitur uxorem ducere,matrem,fororem,auiani» proauiam, abauiam,atauiam, matertera^ amitam,materteram magna,amitam ma/ gnam,promaterteram, proamitam uxo/ ris meaemec earum filias uel neptes ufqu« ad quartum gradQmec aliqua ex his quas fupra affinitatis appellatione contineri di ximus»Olim décréta Pontificû ponebant tria genera affinitatis, quia perfona addi' ta perfonæ per carnis copula, mutabat gc pus,fed non mutabat gradum»Verum eX

INSTITVT» PER ERAS. ROT*.

his tribus fecundS ac tertium fublatu eft, eocp no prohibeor in uxorê ducere uxo/ rem fororq mei, quam poft fororis meac morte duxerat,q(r oHm no licuiffet, quia coiflet matrimoniu in primo genere affix hitatisinfecundogradu. Affinitas primi generis,quemadmodu fanguinis propin quitas quarti et citerioris gradus,impedit matrimoniu contrahendû, QC dirimitiam cotracflum. VndecimS impedimêtum «. dicitur publica honeftas, quod potiffimu inducflum eft à Pontificibus ad imitatiox nem affinitatis,quemadmodum fpirituax lis cognatio imaginatur propinquitatem fanguinis,eo($ dirimit matrimoniu ufque ad quartum gradum,quemadmodum afx finitas .Tantum^ tribuitur huic impedix mentOAXt monachus etiam dicatur habcx re confenfum ad contrahêdum,ô^ ex hoc contradu nafcitur publica honeftas, dirix mens matrimonium iuxta quorunda opt nionem, quaequidem originem ducitex foonfalibus puris ac certis quae contrada (unt,fiue per uerba præfentis temporisai/ ucfuturi,mätnmonio nondum confum/

mato.

.CHRISTIANI MATRIMONII tnato,T um enim nafcttur impedimêtum inter fponfum ÔC confanguineos Iponfæ» Item inter cofanguineos fpofi QC fpofam, Sed hinc nonihil relaxatum eft, uidelicet hoc genus honeftatis, quod naftebat ex fecundis nuptqs. Vxor Catj defun£fli,nu/ pfitalteri uiro, unde gignit liberos, talis proles cum nullo confanguineo Cai) po/ terat contrahere,nunc licet,Dirimit ante honeftashæclêquentiafponfalia acma/ trimonia,non præterita«Inter minores ft/ ptem annis contracta Iponfalia non gi/ gnunthoneftate publica« DuodecimÖ eft cofuetudo fiue coftitutio« Decimuffl •5» tertium impediments eft crimen admif/ rum,amp;^ hie multa opinions uarietas« De/ cim urn quarts eft dilpar cultus,hoc eft,di uerfa religio, ueluti fi chriftiana nubat E/ thnico aut ludæo. Ac Paulus quide non iiult uxorem ab Ethnico diftedere, nifi il/ lerecufttconuidîSrcæterumnon permit/ tit mulieri liberæ iam^ ChriftS profeflaî nubcre, nifi in domino,hoc eft,fuæ religi/ onis uiro« Vnde miror hoc à quibulda ho rum têporû ftriptoribus tradi,fas eflecÖ ludæo.

INSTITVT. PER ERAS. ROT. fudæOjCum Ethnico iSgerematrimoniu., Si fan's eft efte marem 8C fœmtnâ,etiâ fra ter amp;nbsp;foror mas funt ôf fœmina:quod fi prohibitio diuïnaî kgts mouet,talematri •tnonium uetm't Paulus. Decimoquin i$, to loco metus obftat matrimonio, quan/ doquidem confenfus, fi liber non fit, non eft confenfus,adeout nihilofirmius fit, • çtiam fi iufiurandum interuenerit. De/ u, çimumfextum'eft praecedens. obligatio. Etpronuncianturpura fponfalia nullius effe ponderis,fi quis c5 alia uerbis efficaci bus contraxerit matrimoniû.Eadê eft ra/ tio fi præceflèrit cofenfus per uerba futu/ ri têporis,quainuis interceffiffet iufiuran/ dum.Hic orit quæftio, an quemadmodS mortuo marito libérât uxor.italiberetur u diutina mariti abfentia fine fpe reditus, aut morte certo nunciata. Decimumie/ *7» ptimS eft inhabilitas corporum ad ufum matrimonq,nifiuitiu accidat poftuxorê cognitätquöd fifit ex habitu ppetuo cor/ porum,dirimit matrimoniS,aut fi ex pro/ portione organorS genitaliS.Tcporarijs enim aftedionibus fuccurri poteft.Nam ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;g 5 medicus

CHRISTIANI MATRIMONII medicus corrigcrc poteft aliquod corpo/ rfs m'tiü,6C actas acccdens auget corporis modö, Supereft priuatio,ubi quis caret his fenfibusjfine qbus nee intelligi poteft quid fit matrimonium,nec declarari coiV fenfus animorSjUeluti qui idem cæcus fit furdus mutus.HacC eo commemoraui. quo lub oculos ponerê quanta lit difFicuî , tas,quantum^ periculum in cotrahendo matrimonio, quod tarnen lêmel utcuncÿ contradum relcindi no poteft iuxta uigo rem Euangelici prælcriptfiMultum dinP cultatis habet ipla rei natura,nonihil addi dit Euangelica prælcriptio,diuortq I udal ci licentiâ maritis adimcnszlèd multo ma/ ximam parte Pontificum conftitutionesi nec minimam hominum circa cafus uari/ antes lententiætdenicp non mediocre ho minum malicia,bonis legibus abutens ad male agendSjn alrjs itaep cotradlibus, u/ bi lupremû periculû eft,rei pecuniariæ i» dura »quanto ftudio uitant captionê: ôi in hoc contradu multo omnium difficilli mojunde pendet totius uitæ félicitas, ma/ gna etia ex parte falus animi, nulla adhi/ betur

ÏNSTITVT. PER ERAS. ROT.

betur cautio.fed pleriq; fefe dant præcipt tes uelut in foueam,unde nullus datur ext tus, Hine nimiru iliac quae palTim audiun/ tur infeliciter iSdorum querimoniae, Ve rum hie, fi ufqua alia s, adhibêdum erat il lud, flUtuiTt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xara woifûç SilttHf,

Videmus cnim illos qui fcalis paulatim defeendunt in puteS quaiiis profundum» titra laefionem id facere, quû r) qui in pu/ teum incidSt minus altum grauiter offen dantur,facpe rupto mêbro,nonnunquani ÔC frada ceruice.Rupto aut luxato mem/ bro fuccurrit chirurgus,matrimonti pedt cis infeliciter illigato nullus inuenitur me dicus. Et arbitrer corporis morte leuius effe malu infelici coiugio.Viui enim fuos patiunt manes, amp;nbsp;ad æternos pracludunt ciulatus. Empturus equum, circufpedas nSquid appareat uittj, SC ftipularis redibi tionê,fi quid habeat uitq latctis:perconta ris g fit eius loci mos aut ius in hoc nego/ tio: nec fatis fides oculis tuis, adhibes alia te peritiorê:8C inter pueros ac teneras uir gines trffjus uerbis in coplexu didis coit inatrimoniu. Mercaturus domu aut fun/

dum.

CHRISTIANI MATRIMONII dum, exploras ac percotan's omnia, num lus habeat tradêdi qui uêdit,num quâ res habeat ièruitutê,num grauata fit cêiù:co/ ficiuntur tabulæ,adhibêtur teftes ÔC. ftipU Iatio:ô(S unde in matrimonio cotrahendo tanta tçmeritas,tâta^ focordiaCQuotuP quifcg eft,no dico iuucn« aut uirginu, fed fenum etiâ,qui norit,uerba futuri têporis uerti in præfens tempus,fi fuccefferit con greiïusfQuotuiquiicç nouit pro digamo haberi,qui puellâ qua pro uirgine duxit, poft coperit fuifle uitiataf Quotufquiftp eft,qui fciat cognationê fua qqua uerfum uf(^ ad quartum gradum fupputarec’Imo quotufquicp eft,qui norit omes cognatos éc cognatas fuasfDe cognatioe fpirituali multo pauciores cogitât, quêadmodu Si affïnitatis iura pleril^ funt ignota^Ätqid hæc erat difcêda priufc^ ineas matrimont um* Alioqui nimio coftabit tibi frequêter unius coftitutionis peritia,fi tuo periculo didiceris*Poft contradS matrimoniu cüt rit adiurecofultos, uexâtur quæftiûcuKs Theologi:quanto fatius erat iftud antc$ cotralieres lacerefNunc heu fero fapiunt Phryges,

ÏNSTITVT. PER ERAS. ROT.

Phrygcs.Sic leo cafTibus I'rretitus dicit, ft pratfciflem. Atcp hie no folu turpe eft,ue/ rumetiâinfelixdicere, nop utara: nec em ullaueniadat pn'mæ experiêtiæ.Proinde funt c^Potificiaru legu autoritatê conant fubuertere, quo fua excufent temeritate* * ' * Atqui qdpublica fancitSeft autoritäre, idpriuatatemeritate refcindere,tuni fedi tiofum eft,turn etiä impiG:adeo ut ft quid etiâ paru circunfpede ftatuerit hic aut ille Epikopus,uel quia paru fuit attentus,uel quia perperam edodus, uel quia priuato quopia affedu corruptus,modeftiæ Chri ftianæ, quæ quantû licet fatiftacere cupit omnibus, fit,ferre ac muffare,nifi patietia fecum trahat impietate.QuSto minus ilia no oportet fpernere quæ fynodts unmerz falibus rite cogregatis décréta funt, pferz timffaccefferitpopuli Chriftiani coproz batio f Quan^ autê décréta corrigunair perDecretales,2lt; Decretalis pugnat inz terdu cum Decretali, quæ ferè funt refcriz pta Pontifies,tame ufus 8ó gentiS confen fus multS his adiungit autoritatis. Et inz ter humanas opiniones quum inter fe pu gnant

CHRISTIANI MÂTRÎMONIÏ ’gnant, adhærendû eft illi, quæ uidetur mniû tud(nma*Nâ id ciirandû homini re Chriftiano,g cupit undiqj tranquillutn coniugiû,ut im pleat omnê iufticia,primÔ deo fatifFaeiês,deinde etia hominib^ quan tum licet oîbus»Qui nimiû feftinat inini/ tio,ferè feriiis perueniût ad fine deftinatô: hic qui plus fatis feftinat in principio,nun qua affequûtur qcP affedabant,Quifqui^ enim deftinauit coiugium,hoc fpediatjUt habeat g cû fände tranquille«^ degat æta tem cû bona fama. At præpoftera res eft amor ac temen'tas,breuis(^ uoluptatis nocinio pertrahunt hominê inperpetuoS amp;inexplicabiles angores*Contrà ratio in cofiliû adhibita,no qd’dulciffi'mû, fed optima eft digit,id etia. iucundiftimû red dit alTuetudo» Quû aût fos ueræ traqui® tatis aciucûditatis,fît bona cofciêtia:qti^ pot illic elfe uera uoluptas, ubi fons eft Difpettfatio tiatus flncertiscafibus nec Pôtificis auto ritas pot tibi mederfet tamê relaxarioncs eiufmodi ferè no caret fcrupulo,dû aut mifTumeft aligd, aut aliter pofitû opot tuit,aut fècus impetratû decuit.TutiuS cft itac^ iuxta Comici didû,nô admiiterCi

INSTITVT. PER ERAS ROT»

morbö,^ admiflb q«aerereremedi«*Pw ftremo ut Romand pótifex trSqinlIet tuâ cófcientiamjinguas hominS nó habet in manu fua.Proinde uererS prudentia,quö magis excluderet omnê captionê, pmit/ tere folet nupttjs fpôfalia,quæ parentu au twitate inter impubères côtrahebant ,fed no minores annis feptê,qd‘haec ætas tam çtfi nôdû ualet iudicio,tamê habet aliquä, rerû cognitionê, maxiecß docilis eft eorû qnae tradunt ♦ No abfoluunt aût nifi poft adolefcêtis annû decimûquartum,pucllæ duodecimSjqcfhxc ætas in genere puber täte adferatjicet apud nationes aliqs feri/ us contingat pubertas,nec code anno pu/ befcat oês licet eiufde regiois Jn caufa eft j:orporum diuerfus habitus, uel educatio fyncerior aut corruptior. V erS hac r atioc ptinceps côfultû efle uoluit pudori ac re/ werêtiæ uel aetatis uel fexus,qu5 antea pu bertas,corporû infpedioe folita fit explo/ rari* MultS igit moræ interceffit olim in/ ter fpofalia et nuptias,nepoirit ignotusin ignota incidere : qd’fi tot annos pfeuerai/ fet adokfcêtiö cdfcnfus,bona ipem coci/ piebanc

CHRISTIANI MATRIMONIt pfebat parères, firmas 66 aufpicatas fofj nuptias ♦ Nunc tametfi lex Chriftiana no exigtt fponfaliorS moras,öiS ratum iubet haberi matrimoniS, quod inter puberes cotradum eft per uerba præfèntis tempo ris,aut etiâ feriptis aut nutibus, idem de/ clarantibus quod uerba prolata,tarne ap/ probat parents diligentiam,qui non fubi to profiliunt ad nuptias, ied fpofalibus ßc excludunt captionem,ut tarnen irrita fint per maiores aut tutores ada, nifi liberorö aut pupillorS conlenfiis accefierit, Igititf fi reipicias illorum temporu ftatS,quo (ef uebat inter Ghriftianos caftimoniæ ftudi um, nec adhuc exuberabat malicia, refri^ gerata charitate,dices PontificS de matrix, monio coftitutiones rede pie^ proditas» Sin contempleris horS temporS mores,fl ■ reputes,tot hominS milia per orbe Chfi^ ftianS illaqueari coiugiorum pedicis, fot/ taffis optabit omnibus bene uolens charf tas,ut eccFiæ matris indulgêtia, quæ fem/ per uigilat ad ædificationê fuorum no ad deftrudione, quædâ relaxet,quædam aK ter explicet »non aliter quàmdodi fldi^ medic*

INStitVt. PETL ERAS. Rofi hicdici fuä remedia pro regions, tcporS* ac perfonarû qualitate moderantur*Cor/ fiorû rémedia funt pharmaca,medici Hifi pocratis difopuli,morum pharmaca funt conftitutiones: medici pontifices, Chrifti fuccetrores* Si decretales corrigunt fiipe/ riorum décréta quædàm,fi decretalis cor rigit decretalem, fi Romanus pontifex in pluribus peifónis relaxat fuæ conftitutid nis rigorem, fi in conftitutionis interpre/ tatione diiTidet Theologus à iureconful/ tOjTheologus à Theologo, iurecolültus à iureconfulto,arbitror SC Ecclefiam pof/ fe pro comodo gregis nouare leges quas ftatuit,2^ interpretari quod cotrouerfunl eft.Qua de re nonulla proponemus.Cæ/ terum quoniahifce turbulentiffimis tent poribus funt, qui pontificum dC epifcopd rum conftitutionibus omnem derogant autoritärem, rurfum è diuerfo qui cas æ/ ■quant ac propemodum anteponût Euan geliOjillud mihi præfandum eft,me,dum hæc in medium confero, nec contempto/ tibus uelle patrocinari, necEcclefiæ pro/ ceribus uelle praeire,nec aliud omnino co h narG

CHRISTIANI MATRIMONII nan,$ fi qua fieri poflihut mfelicium con fcientiarS tranquillnati confulat ,idq? e^ autoritäre præfulû, quota uigilâtiæ com mifTus eft grex dominicus, Proinde quic/ quid hi'c didurus fum,nó aliter accipi ue/ lim, ft in concilio,in quo tradaret hæc caufa,quilibet è turba confidentiS fedulo fttam adferret fentêtiam, meltori cefliira» . aut irridendam etiam fi mereat Jn prirnis Spiritualii mihi uidetur multo minus perplexû fot^ . co^ndtio. niarrimonq négocia, fi quæ de cognation ne fpirituali coftituta funt, exhortationis uim habeant,nÓ præceptfftc ut landet il^ lorû pietas,qui hoc reuerêtiæ déférât hisgt; qnibulcum fpiritualis cotrada eft propigt;* quitas. Cæterum nihil obftet imaginatif cognationis matrimonio quod den? inft* tuitjChriftus approbauit. Nam rationes quas hic adferût uel iureconfulti uel thef logi, tametfi piæ uidentur, tarnen non ha bent tâtum momcnti,ut necefle fit ob cas dirimere matrimoniô rite contradû: alio^ qui prodita fuiftet hæc conftitutio moxa temporibus apoftolorû, quibus maxime flagrabat caftimoniæ ftudium.Nûc uide' mu«

INSTITVT. PER. ERAS, ROT.

mus à recentioribus addita. Nec femper

efficax eft argumêtatio, quæ per maius,

minus, par cofert fimilitudine.Cogna

tio carnalis dirimit matrim oniû,mVto ma

gis fpiritualis. No eni cohfequitxCogna

tio carnalis facit hæredê,multo magis igi tur cognatio fpiritualis. Et potifex no po teft cocedere ut quis ducat fororê fuâ, igi tur no poteft concedere.ut aliquis puellj ducat uxorê,quâ pater aut mater fufcepit in baptifmo Jte cognatio carnalis fe qua/ quauerfum fpargit ufc^ ad quintum gra/ dum,impediens matrimoniS,igit idem fa ciet cognatio fpiritualis ,qd'fecushabeti Rurfus in gencratione carnali nullus ha/ bet præter duos parêtes,marem Slt; foemi nam : igit in regeneratione fpirituali non deberêt adhiberi plures ♦ NSc licet adefle quot uelis, 9C tame omnes obligat cogna tionis imaginatio.Deinde fi tantu tribut/ musfidioni ^pinquitatis.redfius cogruit euangeliftaî q baptiftæ. Non ein proprie

, generat qui baptizat,fed qui docet.PauP em ita fcribit qs quos non baptizarat, fed । corin, 4 quib^ pdicarat euâgeliûî Filioli mei quos

h i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iter um

CHRISTIANI MATRIMONII ïterum parturio, donee formet Chriftus inuobis,Atc^ iterû:Nam in Chnfto lefU per Eiiâgeliû ego nos genuû Et Onefîttiô appellat fih'û, qiiem in m'nculis geniierat, «tique dodrina* Nam olim apoftolorum mimftri plerunc^ baptizabât Sermo dei fernen eft quo renafeitur homo* Nalcituf igit ipiritualis cognatio inter omnes qui eundem audiSt Euangeliftam,inter difeP pulum Ô6 præceptorem,tnter maritum et uxorem à marito conuerfam* lam qui di/ cuntur Catechiftæ, mea fententia iuftitis dèberent appellari patres quàm ftilcepto res,fi modo uere funt quod dtcûtur : ôô ta menhis propemodum licebat ducere C3./ techumenam,nifi Bonifacius ociauus in' terpretat? f uiftèt fieri, quod uix fît: quâ$ qui dicitjuix credo,fignifîcat fe non crede re î ita qd* uix impedit, interpretari potez ras in fauorê matrimonij,catechifmû non efte iufficiens impedimentû matrimonij» Nuncautemubi adfunt catechiftæ,quô infantes accipiunt baptifmû f Suftepto' res, quos leuantes appellant, uidentur in fideiuftbrû locum fucceflîfle,aucin utrun

que

INSTITVT. PER. ERAS. ROT. que: Refpondêt pro infante,Credo.ld ita habere fatis declarat S. Dionyfivis in Hie/ rarchiaEcclefiaftica. Quancp quidnunc faciunt inbaptifmo fufceptores,nifi quiöd uetuftæ confuetudinis fimulacrum refe? runtfSpondent in pofterum.Quid opus Iponforibus, quu parentes ôd facerdotes hoc præftare cogantur ex profeifionef Quumigiturid quod nunc agitur.nihil aliud fît quam priicæ confuetudinis uefti gium,non uîdeo grauê caufam, quur con trahentium confcientiæ tot laqueis impe diantur. GrauifTimum autem fît oportet quod dirimat matrimoniutn contradum, inter quos oportet,et quibus modis opor tet:præfertim quu dominus dicat: Quod deus coniunxttjhomo ne feparet. Audio: Pontifex reddit perfonas inhabiles, nec deus coniunxit eos, qui contra conftitu/ tionem Ecclefîæ contraxerunt matrimo/ nium, SC expedit difpefare caufas dilatan da? inter Chriftianos amicitiæ* Has equi/ dem rationes non improbo:fed uereor ne uigorem diuinae legis opprimant, fi inci/ dantin impios ecclefîæ paftores. Verum h 5 interim

GHRlSTIANr MATRIMONII interim hoc mihi RifFicit,qd’humana con ftitutû eft autoritäre, per eandê pofte mti tari pro cómodo reipub,Chriftianæ*De/ nique ft' plus ualet cognatio ipiritualis carnalis ,in quibus gradibus nonrelaxat propinquitatis iegê pôrifex, nec hic debe bat relaxare, Qd*fî rninus ualet illa, di^ ïutû eft arguments,qd*nobis non hic tan turn occinit»Minor aSt cognaronis ratio uidet in undione frontis.In baptifmo re^ naicimur,in cofirmatione uelut aduerfn^ hoftem pugnaturi donatiuS accipimus* Hic nulla generationis imaginatio. diflerens non labefado conftitutionê,ft^ dodorS rationes examino, num ad tanta rem irritandâ fatis habeat momêti»Et red dunt quidê rationes,cur ex cæteris facra/ mentis no nafeat coenatio fpiritualis,fcd quas probabiles poftis dicere, neceftarias nô item ♦ Idê fentio de publica honeftate» quæ nafeitur ex imaginatione afFinit^is-QuS ein matrimoniS fit iuris diuini,nô deo quur ob icandalS, ex aftinitatis fidio ne natû,oporteat impediri. Similis eftra^ pio interdidi feriarS: quû hæc pendeat

IHSTITVT. PER ERAS. ROT.

ex hominu uolûtate, pofTunt ex homtna uoluntate mutari,fi publica fuadeat utili/ ta^.Quan^ interdidi cafus no ita freque ter inciditzet diebus nefaftis contradS ma trimonium hodie ualet, tStum celebritas prohibetur, lam in adopttone duplex eft imaginatiOjCognatioms Si affinitatis, uez lut inter adoptatöSó adoptätis matrem, - auiâ.amp;c.rurfus adoptätis filia,neptê,8Cc. ' Similiter inter adoptatu et adoptätis filiu

naturale eft imaginatio cognationis.Rur fus inter patrê adoptante,et uxore filq adz ' optati,uel cotrazcui tantum tribuut leges

Cacfareae,ut in reda linea, etiâ foluta ado/ ■t ptione,maneat jîhibitio contrahendi ma gt;nbsp;trimonif. Pro cauia adferSt reuerentia ex adoptione contradâ.Cæterô ubi eft affiz : nitatis imaginatio aut cognationis,iuxta . recflälineäjUolüt perpétua effe prohibitio nem-.infiâionepropinquitatis à latere, foluta adoptione redit ins cotrahêdi. Hic : quocß multafunt,quæ pótificu indulgen

tia citra pietatis iadurâ poirentrelaxari. gt;nbsp;Etenim fi matrimoniû eft facramentu Èc clefiæjid^ coït per uerba præfcntia decïa h 4 ratiim

,CHRISTIANI MATRIMONII

ratS,uidêdS eft an pnncipi h'ceat ob ginariacognarionê affinitatémue, aut re^ yerentiä imaginariä qcFcontradS eft dtft mere,'Cui debem“^ plus reueréti'æ præ/ iceptoribus, tarnen hæc reuerentia no impeditmatrimomuf Seneduti pueritia debet reuerentia ex præcepto diuino, iu/ xta illud Leuit,i9*Corä cano capite cofuï ge,Só honora perfonam lenis,5C time do/ pinum deum tuum Inter lenem 2C pue/ rum imaginatio eft parentis 8C fiIij,SC fài men recipit Ecclefta niatrimonia inter fe/ ptuagenarium èC puellam uix puberent pontrada,non obftante fcandalo,quod V uns uideatur neptem fuä ducere,aut puel |a patri feni nubere. Multo uero minus e/ rit pedicarum in contrahendis matrimo/ ntjsjfi prohibitio contrahendi confiftat in traeos Iimites,quos dominus præicriplît jLcuitici 'S. fiue inter cognatos, fiue intet affines r Si quis dicat: Iudicialiaftint,non habent robur nifi ex approbationeEccle fîsetmihi uidêtur magna ex parte eftemO yalia^ Nap naturæ ienfus defert reueren/ pam perfonis, cum quibus illic prohibe/ mut

ÏNSTITVT. PER ERAS. ROT mur cotiaherematrimonium. Porro qdf adferunt quidam^dco pontificem in ma/ trimonio polTe materiam reddeieinhabi km,quum in altjs facramentis nonpoffit, quod matrimonium cotradus fit, S6 con tradius fubefle legibus humanis,Eft quiz dem contractus matrimonium,fed facra/ metalis: qui fi rite coeat luxta præfcripta Icgis diuinæ,quid eft necefte inducerein/ babilitationemlt; Non dico quodEcclefi'a non potueritcotrahere ius iungendi ma/ trimoni), aut quod perperam cotraxerit: fed propono difpiciendum, an his tempo ribus expediat illaqueatis hominum con fcientijs hac indulgentia fuccurrere, quæ quondam aftringendo fauit indulfit af iedlui populi ultro feftinantis ad occafioz nes caftimoniæ,2lt; beneuolentiae mutuæ. Reddit 8lt; illudinuolutiorem matrimontj caufam ,quod affinitas quemadmodum cognatio, ex quocuncp coitu nafcitur, quum ex furtiuis congrefttbus plurimæ lateant cognationes ÔC affinitates.Simpli cius eft quod ius ciuile non agnofcit ani/; nitatem,nifi ex legitimis nuptijs natam*

h 5 Odiofa

CHRISTIANI MATRIMONII

Odiofa eft diremptio cóiundio’nisu'uxW præftriptum diuinæ legis initæ»Porrô co gnationis ÔC affinitatis reuerentia, fi libet ultra legis à deo traditæ prælcn'ptS^fer/ re, fit 11h fane fua laus , fed incolumi legis diiiinæ uigore:intra que fi confîfteremus, non effet qlt;f interdidû aut côftitutio con (iietudoue loci dirimeretmatrimonium. Multû igit laqueorû decederet matrimo niojfi tolleretur illa diftincftio, impedit co trahendû.fed no dirimit cotradû, Quod ein contrails dirimi nô debet, quid opus uetare ne coeatf Et ü tantS ualet prohiW tiOjUt perfonas reddat inhabiles côiugio, dirimat Sgt;C contradu.Nûc ordo etiam hy podiaconi fi præcedat, dirimit matrimo/ ' nium etiâcontradû:fifèquatur,necp dirP mit,nec^ no dirimit, fed manet dimidiatö coniugiûjfîc ut ille non habeat uxorê, ills nec cœlebs fit nec nupta : fed cttra fuâ cul pam irretita eft infamibus tV infelicibus nupttjs ♦ Si cœlibatus natura cohæret ci facerdotio ac cætcris ordinibus, fi'mplc5^ erat aut dirimere contradû matrimoniô» alteri reddita fua libertate j aut detraherc

ûcruin

INSTITVT. PER. ERAS. ROT* facnim ordinc, quemadmodu oKm ex fa cerdotibus fiebant laici:00 adhuc fiiunta/ pud Graecos, ut audio, ob crimen admif/ lum ♦ Quod fi Romanus pontifex poteft inhabiles reddere perfonas,ne per conftn fum coeat matrimonifpiuxta ration? prac didä, poteft itidé Si inhabiles reddere ad accipiedum charadere ordinis,qui ut im prefltis deleri no poifit, certe uidet obfta ri pofle ne imprimât. Deinde fiçut irrita habet matrimoniû fecundû, eo quod qui Rmel contraxit,non habet libéra confen/ (limata qui duda femel uxore fibi ius ade jnit iterS contrahendi,nihil agere uidetur fi confecret, Haec argumentandi tantum çaufa dida funto. Nunc in que ufum dat conlènlus facerdoti Si monacho, quibus çxercendi coiugq ius ademptû eft, Si hic côfenius qui nulli eft utilis, propter hone ftatem publicam cenfet officere cônubijs alienis*Hic 5^ ciuiliulegum fcueritas,ceu T enedia bipennis.aliqua difficultatis par tem diffecare potcrit,fublato è medio qui înludificationê matrimontj fimul et eccle fiæ,poft dudam uxore initiât facerdotio, iniurius

CHRISTIANI MATRIMONII iniunus in mulicrculam, côtumciiofus impius in Ecclefiam, unde dolo malo fa/ crilegij fpfFuratnr ordinis facramentum. Simplex furtumluiturpœnacapitis, at/ qui hoc crimen quouis i'urto grauius eft» Prætcxitur hic fauor ordinis, fed tacetur iniuria matrimonq, Quaquam qualis eft ille fauor ordinis, ti rima detur irrependi dolo malo C Eft 0^ altera diftindfto, quae fublata uehemêter explicaret nodos con/ lugiorum^ Profeftio uitæmonafticae dir» mit ratum matrimonium, at confummaz tum nequac^tStatuere poftet Ecclefia lu/ xta praefcriptum Euägelicum, ne qua res dirimat matn'monium,fiue ratum hue co fummatum,nifi Ibla mors adulterium» Si diuini iuris eft matrimoniü, 5lt; coit per cólènfum uerbis præfentibus expreftîirn, quomodo dirimitur humana diftindlibe duarum uocum rati SC confummati, uoti fimplicis Öd folênisCSi in gradibus cogna tionis pontifices inhabiles reddunt perib nas,poftunt öd eos qui ducunt uxores in/ habiles reddere, ne uoto fint habiles citra conlenfum coniugis» Quan^ is côlènfus proban

ÎNSTITVT. PER ERAS. ROT« probandus erat per cpifcopos, ac gratia/ te fufcipiendus, in aetate præfertitn fofpe lt;Ha,quod experientia doceat raro bene ce dere talia diuortia » Hie prætexitur fatior quot;nbsp;reUgtonis,cui merito fauebat olim Eccle/ fia,eo quod aulis ac popularibus in paga nifmum pene relabentibus, quantum ad uitatn attinebat ,inmonachis ac uirginv bus uideretur adhuc fuperftes Euangeli? caeprofeffionis uigonquod utinam amp;nbsp;ho die poffimus gloriari ♦ Verum id tempo/ ris quS maxime promereretur fauörem monachorum pietas, nufqtiam tarnen le/ quot;gimus illi fic indultum,ut quifquam inuil ta ac deferta uxore proriperet fefe in mo/ nachorum cotubernium.Cauetur ne per monafticæ uitæ profeffîonem fiat iniurià creditoribus, quum fandius fit coniugis debitum quam ullus cótradlus.Si mona/ cbus reuocatur ad uxorem, nulli fit iniü/ ria: fi manet, fit iniuria puellæ, ob caufas quas ante retulimus. Hanc mateiiam no ingrediar altius,ne ledîorem plus fatis re/ moren tantum oftendo quid poflit Eccle fia, 2lt;quid horum temporum ftatus po/ ftulet»

CHRISTIANI MATRIMONII ftulet. Quod fupereftjCorû arbitn'o defe/ ro,qui clauo nauis Ecclefîafticæ aflîdêt, ïam quoniam ex uotis perplexæ dubita/ tionesoriiintür plun'mæ, profilent admo nujfle Chn'ftianos omnes,ut à uotis non neceflart}s,aut etiam inutihbus abftineâf» Si cui cordi eft Hierofolyma aut Compo ftellam uifere, morem gerat animo fuo» uotum interponere non eft nccefle ♦ Et ft quod interceftît,femper ei quod eft ad faZ lutem amp;nbsp;ad Chrifti doc^rinam propinZ quiuSjCedat id quod longius abeft ♦ Qua derefidubitas, epiicopü, parochum, aut alioqui grauem dodum^uiru conftilas licebit: fi non dubitas, iequere iudiciü ani mi tui, tantum ut fyncera fit confcientia» Oportet ein uota Chhftianoru plurimiJ abefle à uotis paganorum,qui décima bo norS pollicebant Hereulfiquo felici*’ crez fceret res familiaris, Lenones aliqd notiez bant Venen', quo quæftus eftet uberiof, alia^ id genus innumera» Ne leptæ quiz dem uotS in exemplu trahendû eft ♦ Cae* tera ludæorum uota aut ad figuras legi$ pertinebat, aut erant facilia præftatu, aut redim*

INSTITVT. PER ERAS» ROTi

redimt potcrât.Cætcrû oportet omnè uo tum ede maturû ac liberS.Qualia funt igi tur uota quæ in morbo, natiigatione, aut bello met^ mortis extorquer,aut alia quæ piam affeâio mentis, tendens ad inianu/ Ad hæc uotû hominis Chriftiani no aliS fcopS habere debet falutê aîternâ. QcV fi palàm eftjUOtS minus conducere ad fco pum,^ quod uotum no eft, id qd'minus côducit ad falutê,uidet debere cedere cô/ ducibiliori» Hæc de uotis uulgarib*’, quae mea fententia, no fufcipere tutilfimn eft,-aut temere fufcepta^) nullis haberi,Hanc. opinionê nô alia conditione meâ haberi uelim,^ fi côprobabitEcclefia,cui coftat in manu elfe qftproponim’, fi uelit» la de uoto cotinentiæ nô fimplexeft quæftio» Quidâ ein negât monachû uiolare uotu, fi fcortetur.nifi duxerit uxorê,quod uotS fit abdicatio rei prius licitæ» Necp em uoz tû diei poftît,fi q s uoueat fe nun^ fore le f nonê,Sed omillis i-js quæ non admodû fa ciunt ad id quod agimus, plurimum con' ducet ad expediendam matrimonq eau/ fam, fi ftatuerit Ecclefia, uotum caftitatis irritum elfe,nifi cum autoritatepræfulis

CHRISTIANI MATRIMONif /ufcipiaturjquem oportet et in hac re elï^ difficillimû i deinde inter uotiim fîmplex! amp;nbsp;iólenne non efle tantum difcrimcn,ut alter« fî præcedat, facial dimidiatû coniu gium,alterum etiam fi lequatur, fokiat ra tum matrimoniS fed utruncp pari pœnâ dignum efle, qui cum uxoris iniuriauel fuiceperit ordinem, uel uita monafticam profiteatur, maius^ fcâdalum cenieatur il miritus fiat facerdos aut ntonachus, fl redeat ad uxorem,cui debet perpetuairt uitæ confuetudinem,nifi mulieris liber ac maturus alïenfus intercédât ♦ Paulus ge/ nuerat Onefimum in uinculis: NuIIû po/ terat efTe uotutn fandius Jnleruiebat apö ftolo Paulo propter Euangelium uindoî Nullum officium religtofius,Et tarnen re mittit ilium hero fiio Philcmoni»Et impi/ um fit fi fponla remittat marito f Duriu^ enim eft,fi uxor uoueat inuito marito, $ fi contra» Penes uirum enim manet auto/ ritasjam hoc etiam durius apparet,ficd/. templeris quæ fit nunc dilciplina in picrif que monafterqs tum uirorum tum uirgi/ num,quanta^ paucitas eorum in quibusi uerÊ

'À

INSTITVT. PER ERAS» ROT.

were monafticeuiuitur.AdEuagelt) prcu feflionem femper licuit inuitis parêtibus ac maritis couolare* Licebat idem ieruiSi Nec tamê apoftolus permittit feriio Chri ftiano, ut herum ethnicum relinquat: nec uxori Chriftianæ, ut idololatra maritum deferat:amp; impium nobis uideatur,fi mo/ nachus aut facerdos iubeatur redire ad u/ xorem Chriftianamf Audio quofdam tta loqui: Nec parêtum nec maritorum auto ritas obfiftere poteft ei,quiafflatu fandi fpiritus totS fe dedicat deo. Quid igitur inbaptifmoeftadumr' andimidium ho/ minis dedicatû eft deo,dimidium diabo/ lo r V tinam autem omnes qui profitêtur inftitutum monachorum, afflêtur diuino fpiritu.NulIus deberet obfiftere,etiamfi ie præcipitarent in flumen. Atqui palam eft quod multos afflauit fpiritus ftulticiæjte/ meritatis, phrenefeos, ambitionis, auari/ tiac, ocij, libidinis äT luxus.Certe eos qui clam aut inuitis parêtibus,quibus lex di/ uina iubet obediri, dedunt lefe in uitæ ge nusjunde no queât femet in pofterû extri care,uerifîmiliuseft maloaïflari fpiritu,

i qui

CHRISTrANI MATRîMONtr' qui qu« habeant probos pios^ parentes^ taltienillis redamantibusproiugiunt ad monachos.Decreta Pontiftcum ins faciût parenti retrahêdi filium c monaftcrio norem annis duodedm, Rede quidê hoc ohm,at nunCjUt opinor,expcdiret idê ius parcntibus prorogari ufcp ad annû uigeß mumquintum^Eflèntfortafle pauciores monachi,fed puriores.OIim fîho,qui crat in poteftate patris,nô eratliberû baptiza ri furtim,fi parentû aflcnfum tmpetrare li/ cuiiïet:nec baptifmus liberabat illû ab ob fequijs patri debitis, nifi uocalîent ad ma/ nifeftâ impietatê:et fortaiïe debebat filius adferre patri, facrificaturo loui,thusjfî iti^^ fiflet, ipfe facrificare iuiTus non debebat» Côiundius autem matrimonq uinculuifl dêus efle uoluit $ patris SCfiltj: Propter hoc,mquiês,rehnqiiet homo pâtre ma trem ôC adhærebit uxori fuæ*Non igit bitror pugnaturû cû pietate,fi ftatuat Ec/ clefia,ne uotû folenne Ipoliet maritû ipoo fa fua. Habet maritus cui obcdiat, etiâ cui ’ debeat obedientiâ.paupertatê ipie fibi co/ flabitjfi qiiæpoflideteroget pauperibus»

IN s TI T VT; PER ERA?. ROT»

quod habet,non ut propriu habeat,fed ut comunc. Continenttæ dimidm, fateor# tatum habet ih manu fua, fed ht'e calculus multis alqs bonis operibus pêlàri poterie, uifendis ægrotis,fubleuâdis pauperibus, erogandis clccmofynis,audicdis cocionv bus,erudiedis liberis, gubernSda familia, parando manibus qd* det egenttbus.-à qui bus ofïicijs,nûc ferè fecludötur monachi, inonachæ^,g maxîe prædicant fandita/ tis nomine.quu tarnen ha?c in primis Hic ronymus.Ambrofius QC Cyprianus præz feribantuirginibus deo dicatis^Hæc non cô fpedatjUt monachos æquê coniugatis in uniuerfum.fed declarare uolui, incoluz mi religio ne ftatui pofle.quod côtugio fit accômodatius,cuius ncgociu agimus ira præfentiajam criminis multa genera cora memoratur,8lt; rurfus ex his multa quæfti onum examina.R.es fuerit expeditior,fi le Hiora crimina iubeâtur ferri,ueluti fi quis ante matrimoniû habuiffet ftupri corner lt;iüm cum ea,quam ducit uxorem. Sincri men fit enorme,aut Icx ciuilis capitis pœz tu liberet alterum côiugum, aut is libéré/ i 2 tut

. CHRTSTIANI MATRrMONÎP tur in totum à matnmonio, qui uacat minezSC pro mortuo habeatw,qui morte meruit, nifi recufat etia innoxius à noxia diftrahi.Nam æquum eft eosnon diuidi» qui criminis focictate iundi funt, uelut «1 adulteriorqd' nunc pro ludo ducitur, quS nulli facinori pccna feuerior apud prifeOS fuerit praeftripta,Furem nodurnû alic nae domus perfoflbrem non erat fas ocd/ derc,nifi cum ferro deprehêftim^Breuitçf in nullo facinore lex Iiomini priuato por/ rigebat gladium, nifi quum effet propul/ fandauis,autquum maritus adultéra in adultéra deprehendiffetmeid quidem im pune,nifi corpus utrûcp perimeret, Etta/ men perat^o facinore periclitabatur apud indices, homicidij damnandus,ni docuiP ftt teftibus Ct argumêtisjfè corpus utrûtF inipfb congreffu deprehenfum occidifft* Dabat hoc dolori maritali,fed non fine di ftrimineXex Mofi tradit adultéra depre henfam lapidanda populo^Quin QC apud Græcos 2C Romanos capitale crime erat adulteriû.Equidem baud improbarim Ec clefiæmâfuetudinem,quae mauult poeni/ tentiant

ÏNSTITVT. PER ERAS. ROT.

tcntiammalefici^ morte* Cætcrumctui lium legû uidetur hic præpoftcra clçmen tia,qu3e fimpUcê furem.ctiam ‘Tt^MTo-rraço/» fuffigunt in cruccôC hpminê.multis adul terqs inquinatû,nulla ’poena dignum exi/ ftimantjndicebatur quidcm olim malefiz cis ab Ecclefiæ paftoribus fatifFaëlio,S^ in gratiam Ecdefiæ principes frequêter con niuebant ad quacdam facinora:nunquam tarnen Ecclefiæ pœna, qnantumuis auftc ra,gladiû excutiebatpoteftati ciuili.Anv mæ mcdetur Ecclefia, corpora nocêtiuin debêtur legibus,quæ fi parcunt adultcro, nec uxor animum inducerc potcft ut cS CO uiuat,non abfurdû uideatur, pro mor/ tuo habcri qui morte dignus elhitaq? libc retur innoxia.Et tamê uideo uetcres graz uiffîmis caufis adducflos, ut has quas nûc babemus conftitutiones de matrimonio prodcrent-T antum igitur hæc côfideranz da propofui.Dc conditione iam diâ:5 cft» nullam caufam fatis grauem adferri,quur conditioimpolTibilisratum faciat matriz moniu,uelutùfi tu es uirgo accipio te uxo tem, qua fdas cffc corruptâ quæ pepcrit.

t 5 Rùrfuiu

Christiani matrimoNir

Kurfum no uideo,quur conditionê hanc liabeant pro turpi:Äccipio tein matn'mo te coperero iiirginê. Quum emni puella fibi cóïcia fit,non debet fallere exd piêtem qtf honeftS eft ♦ Nam Deuteron» cap.2z*(euere quidem animaduertiturin eum,qui quam pro uirgineduxit,fingit fc cÖperiffe uitiatlconuidus enim amp;nbsp;caedi/ für ÖC pecunia muldatunat muko feueri^ US in fponfam,cuius uirginitas no erat fet uata iponfb, educebatur extra ciuitatê,ô^ lapidabatur à populo» Nöc autê grauiot cft caula, quur uirginitatê puellæ de^ej»/ lt;ci poffet iponfus,quod ut digamus arce/ tur à facerdotio,qui pro uirgine uitiataffl duxerit etiä imprudês»Fortafle quotidia/ næ fièrent redibitiones,G' daret flipulatio uirginitatis, cuius probatio no minus dif ficilis quam cuftodia,fed hanc corruptela dqcuit legum indulgêtia» Si placet igituf has odiofas quæftiones excludere,fakein ne obftet ad iacerdoti5,quod inlciens du/ xerit uitiatam.Nec enim urget nos hic ait toritas Pauli,etiâ fi leiens duxilTet uitiatâ, etlamfi priote defunâa dUxilTet akeratn,

CO

INSTITVT. PER ERAS. ROT.

eö quod idem Apoftoli præfcriptû com/ pleàitur alia multa, qux nunc non fub/ mouent à facerdotioxerte ratio naturalis non répugnât, quin fi coditio.quam exci pit contrahens matrimonium,Ut eius mo mcti,ut uerifimile fit non coiturum fuifle matrimoniû,nifi latuiiTet uitiu, folui poP fit cÔtraâus.V eluti fi quis fe fingeret effe prædiuitis cuiufdam filium,quum effet mendicus : aut claro genere prognatum, qui natus effet,ex incefto:aut fanû,quilez pra,fcabiecß quam Neapolitanam uocât: aut morbo comitiali labor ar et,Uber andus effet qui conditionem appofuiffet confen fui,puniendusqui facramento fraudem admifcuiffet. Grauior enim poena debe/ tur illis,qui re facra ad maliciam abutunt ueluti qui per confeffionê facramentalem exercêtlenocinium,aut per euchariftiatn magicas artes.Siquidê hic dolus cum imz pietate cöiuncffus eft,nec folum afficit inz iuria proximS, uerum etiam Eccleftac dei contumeliam irrogat.Ätq; adeo fi non cP fet expreffa conditio, conftarct tarnen eP fefalfum opinione,quipaduseft coniuz t 4 gium.

C'H'R^STIANI MATRIMONII cîum^Aequîtas itacp iitdeturfuadere dif'’ loluti'onem per dolum ini'tt contradus, ß qui falfus e(i,remittere fraudé nolit, præ/ (crtim fi conftat,ab altcro contrahentium data opera procuratum, ut alter fallerc/ tur,quod genus exempla permulta iadan tur popularibus fabulis, netp tarnen non uera.Non enim confentit qui addit cofen fui conditionem,fi ea no extiterit Jam ue/ re didum eft hoc à iureconfultis, nihil mi nus cohærere cum aflenfu,quam error?* Vbi enim error eft, ibi coienfus no eft:0^ perfonæ quidem error libérât cum qui cir cSuentus eft.error uero qualitatis aut for tunæ non item.Scd quid, fi grauius inco/ tnodum adferat error qualitatis aut fortu næ,quàm error perfonærLeuius enim ef fe poteft nubere loanni que putabas efle Petrum,quam nubere lunatico,aut lepro fb, aut morbo comitiali obnoxio qué ere debas efte fanS* Erit quidem deftinatiiim matrimonium, quanta fieri poteft cura prouidere nc capiatun uerum in his quat magnimomenti funt,nec prouidcri qui/ bunt circunuétæ perfön«e,partim fuccur/ rere

INSTITVT. PER ERAS. ROT.

rerepoteritPótificutn autoritas: pronwn ctando no coiffe matrimonium, partim ci uilium legum feueritas,per quas no fit im pune malis imponere matrimonq fuco» No enim ad hoc inftitutum eft matrimo nium,ut in fraudem illiciatur fimplicitas, fed ut coniugum utercp fuo bono iunga/ tur alteri,Captio eft nonconiugium,quS alter habet prædam qua captabat, altera decepta plorat: nifi mauis hoc raptus ap/ pellare genus. Suntautem hodie permul ti, qui hoc nomine pro lepidis ac facetis habentur,quodfubinde uertentes folum, nunc hanc, nûc illam ducant uxorê, notv nunquam ufcp ad duodecimam ,nec alio quæftu uiuût.Hos impios impoftores 2lt; humani generis peftes oportebatin cru/ Cem tolli. Ac mea fententia minus impedi turn effet matrimonqnegocium.fi crime Crimen, alia r atione puniretur. Nflc dirimitur ma trimonium, fi fponfus ftupro mixtus fuit forori fponfæ:quâquam hoc ad affinitate pertinere uidetur.Poterat alia uia caueri, nebonofitilli fuamalicia,etiafi maneret matrimonium libero legitimocp confenfu

i 5 cótradum»

CHRISTIANI MATRIMONII fcontradiim. Sed has dircmptioncs facile tulerimgt;fi liberentur ambo,in crimine ca/ pitalilexciuilis alterum liberaueritjn his alîjs^ permulris poterie autoritas PoiV tificum habiles ôô inhabiles reddere per/ fonas, ßc ut aut nihil fit adum contrahen do, aut fimpliciter ratum fit quod contra/ ôum eft, ut uel utraque perfona teneacuï obftrida, aut utraep pariter liberetur»R.e/ de quidem Ecclcfiæ leges damnant clam deftina coniugia,led utinam hifee tempo ribusfic damnarent, ut furtim contratîîa pro non contradlis haberentur,nifi maio/ rum accederet autoritas,âC folennis utrin que ftipulatio, quod olim apud cenfores fieri folitum, nec fine iureiurando, fupra demonftrauimus♦ Nullum opinor infa^ cris literis exemplum inueniri, filios fam* lias, aut pupillos clàm fis, in quorû pote/ ftate fiintjCÔtraxifîê matrimonium,quo“ illis reclamantibus ualuerit* Olim paren/ tes etiam ius üitx ac necis habebant in beros. Et quanquam iniquum eft, ut pa/ rentes liberos fiios ad ccelibatum adigât» pofteaquam pubuerinc^tamê fach dono/

! N s T11V T i P E RXERAS. R Ö T.

reSjin quibus eft Ambrofius, æquum pugt; tant,ut inter complûtes procos deligendi lus fit penes parentes, qui fi tatn fint inhu manijUt liberos habeant pro ferius,aut iti mentis, ÔC aut nolint illis profpicere de ‘ matrimonio, aut alicuius commodi gra/ tia obtrudât illos maritis aut uxoribus pa làm tndignis, defignari poterunt qui taliz bus fuccurrant» Sunt patrui, funt aui,funt niagiftratus,funt Epifcopi,quibus hoc ne gottj poteratdelegan\Quum leges Cæfa rum feruis fubuenerint,durius apud doz minos habitis,aut infami contumelia affe dis,quanto magis oportet confulerelibez ris ac pupillis, aduerfus parentum, tuto/ rum ÔÔ curators iniquitatemr'qui fi fuum commodum uenantur ex incomodo libe ror5,iam ex parêtibus fiunt tyrani* Quid autê mirum hue degenerallé mores Chri ftianorû, quum amp;nbsp;hodie reperiantur (diz du abominâdum) qui fuos liberos turpis quæftus gratia proftituâtfIn tutoribus et curatoribus alienis rarior eft fides, Apud Britannös nobilium filij, orbati pâtre, uez niunt inpoteftâtemtutorumjdius emi/

tux

CHRISTIANI MATRIMONII tur aut impetratur à rege. Quod quoti'es incidit in aIicnos,Gc aliquando tradantur bona pupillijutni uxorcm ducat,quä præ (cribittuconhaud mukum frudus fit zzf ccpturus è fills agris.Tempus autem tute læ profertur ufcp ad annu utgcfi'mü ficun dum.Et haec uoeant matrimonia, quS iu/ re ciuili cautS fit,nc tutor aut curator pu/ pillam fi'dei fiiæ commtffatn ducat uxorê, ne liberi quidem horum: qiianquam hoc »US ecclefi'afticS nonuetat.Nec tutorö ig» tur, nec parents tantum ualeat autoritas ut liberis aut pupillis obtrudatur uxor no lentibusmec tarne ufi^adeo laxandæ funt habenac licentiæ.inconfiikac artati, ut fur/ tim, ut temere, ut poti,ut incantati, ut di/ dtsinipfb corporum cóplexu tribus uer btSjCOtrahant matrimonium,hoc efi.con/ ficiant Ecclefi'æ facramentum, V tinam ui geret lila priica inter parentes ÔC liberos pietas, ut nec illt fecus confiilerent fiiis,^ fibi confiiltum uellent, nec hi diffiderent maiorum fiiorum prouidentix ♦ De uir/ gineloquens Paulus, tota autoritäre de/ tert patri, de uidua dicit; Cut unit nubat, tantum

ÏNSTITVT. PER ERAS, ROT.

tantum indomino.Deuirgfnenondicit:

ciu' uult nubat, fed: fi nupfen't utrgo, norgt;

pcccat, quaG nuptias uirgint permittatcti

am inuitis parentibus,fponfi deledum no

permittat, AcquiiTimum tarnen uidetur, ne res tanta peragatur, nifi quorum peri/ culum ucrtitur,confenfus intercédât, Daz

innanda funt eni coada matrimonia.Proz inde fi fponfus uehemêter abhorret ab ea Îliiâ parêtes uolunt obtrudere, aut fi fpon a,non ilico obtemperandum crit illorum affcâibusjfcd dandum aliquod temporis fpaci«,fi forte corrigatur iuuenilis illa cuz piditas.rebus ad rationis iudiciu exadis.

VcrS fi durât afFedus non omnino abfur dus,erit humanitatis parentü, bic aliquid de fuo iure cócedere.quemadmodu apud Comicum Clitiphoni reiidenti quas maz ter ofFerebat.pater concedit illam duccre, quam filius malebat,T alis autê fit têpera tura,ut nee maiorum fpernatur autoritas, nee liberis pereat Ria libertas.Valeat uirv CofeitJUt ti^ catéjï contrahentium cófenfus.fed fit con/bfr. fenfus liber ,uerus ac legitimus,præfertim in negoçio, quum omnium difFicilIimo.

tum

CHRISYlAlîr W^ÄTRtHONrl' him immedicabih', fi quid peccatu fucrtï» An ibi liber eft confenfus, ubi metusur? get, cadens in ætatcm adolelcentis ten^^ ramf aiitinpucnam,præter ætatê ôé fc/ xu imbecillemf Ingens tels eft paternarü facukatum amilîio^Quofdam magis ter/ ret infamia nbsp;pudor Jn cohercenda pue/

ritiæ lalciuia ualeat parentum feueritas ulque ad uerberan'n negotio matrimonrj, perfuafioni locus efto, coatîlioni hequa/ quam. Rurfum ubi per lenam, per uinö» amêtiæ parentêiper impudicos lufus, per noiftem pudore carentê, per magicas epa gogas, inter uix puberes intercedunt tria uerba:an illic eft côfenfus.ubi nullus eft fo brius fenfus, fèd totum pedus temuiêtia, libido, amp;nbsp;maleficæuoces triplici occupa/ runt infaniar Nullus ualet contraâus ini/ tuscum homine mente capto, non ualet cum impubère, aut cum annis minore oportet:amp;^ ratum eft omnium maximum matrimonq fœdus, quû adfit aîtas,cui le/ gesobrerumimperitiaminopiam^ iudl ctj fuccurruntjin leuibus etiam contradi/ bus: ubi praceft temulentia, quæ plus eft quàra

ÏMSTITVT, PBR RRAS» ROrgt; ^nam tnfania, adeo ut nonnSquam ebne tas continua fit perpetuæ dcmentiæf' Ira breuis infania dicitur,temulêtiæ utx pro/ lixus medetur fomnus ♦ Olim ita praeibat iudex:Habés ne uxorê ex. animi tui lentêz tiar At qua animi fentêtiam mihi narras, ubi nó uno modo excatatus eft animus;* Cum abfente loquitur.ut habent prouer/ bia,cum ebrio qui litigat: præfens præ/ lènti loquitur puer, qui temulentus cum temulcta pacifcitur matrimonium, quem fi pcrconteris cxperredum,quid dixerit feceritcp,nonfatis meminerit,Nihil ha/ bent ponderis uerba,quaf proferuntur ab homine parum integræ mentis, nifi con/ fiat actum fuifTe lucidis interuallis » Pro irritis habetur quæ metus expreflit.quod mens nec libera nec fui iuris fit : ÔC uale/ bunt per infaniam cum ui coniundam di âa f Nam artibus huiufmodi expugnare puellarum aut adolefcentum animos,non modo fraus eft, uerum etiam uiolêtia. Le gimus quofdam uoluptate fiiperatos, qui cruciatibus fubigi non poterat. Et ad has fraudes inftruuntur puellae,quo maritum locupletem

CHRISTIAN! MATRIMONII

locupletçm inucniant: tjfdem ÔC niueneS infîdiantur bene dotatis ♦ Etfî his machP nisparum profîcitur,adduntur tmgicx preces ô(^ ueneficia * Quotiuuenes nout iummo loco natos, rec^ Iauta,muUercu/ Iis irretitos,quibus tam nihil erat bona: amp;nbsp;mæ quam reûQuantus illic parentum lii^ dus,qiiantus cognatorû moerorf T enta/ batur diuortiûjUtriufc^ ablegatione,fpon ß in Galliam,fponfæ in HoIlandiam:muK er follicitabatur ad uitam monafticam,rc/ cufanti parabâtur uenena;fponfus ne per deret eccleßafticos frucfîus, quos habebat opimosjcxpedabat nouæ nuptæ morte» ilia profuga fequuta eft uirû,parentes ab/ dicabant Iponium* Breuiter,omnibus fri* ftra tentatis ,erat indilTolubile matrimon* um.An in hoc matrimonium côgruit,qæ ait dominus: Quod deus coiunxit homo ne feparetC An ita magis dicendûtQd’dia bolus per fuos miniftros coniunxit, deuS per fuos miniftros fepareuNo poteft Ro manus Pontu'rritare cofenfum inter gfo^ nas légitimas declaratu.Efto^ièd pro nun/ ciare,ni fallor,pót talem cofenfum no eflb kgitimunt

tNSTITVT. PÉR ERAS. ROt;

Icgttitnum,ne perfonas quidê efle legti/ lnas,quae mentis nÓ fuut cópotes ♦ Si Ro/ manus Pont.inhabiles reddit, inter quo» intercelTit cognatio ipiritualis, nimirS pö terit ÔC hos inhabiles ad contrahendû red derc, ut nô folum non ratû habeat matri/ monium,ueru etiam pœnas dent,qui ma Es artibus taies conglutinant nuptias * Si dixeris:Difcant fuo malo caütiores efTe* Audirem,filiceret uxores uel reuenderci uel permutare » Hæc fi ièmel male cecide/ tit aléa,non eft quod arte corrigas» At le/ ges ciuiles non grauantur pupillos nbsp;mi

nores fubleuare fuo fauore, reftituêtes iri integrum fi contradus incommodus eft pupillis:ficommodus,comprobatur.Ca/ uetur actati obnoxtæ dolo,et pleditur qui ftruxit infidias fimplicitati,cui debebatur faubr^Oportet autem Ecclefiafticas leges humaniores efle quam ciuiles^ Quod igi tur eontrouerfiaru rtafcitur ex uerbis præ fcntibus futuris, ex matrimonio rato 6^ confummato,ex fignis,nutibusió^ fcri ptis,magna ex parte tolletur,fi dignarert/ tur Ecclefiæ ptöceres ftatuere, nwlü ma/ ' o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;k trimb

CHRISTIANI -MATRIMONII tnmonium prius efle ratum, quam apu^ magiftratus ad hoc defignatos, adhibiti* tcftibus, clare conceptis uerbis utcrcp fo/ bn'us ac liber alteri condicat coniugiuirt» ca^ uerba Icripto feruentur ♦ Quod fuW tim inter fefê fecerant,fi coitus Gt,pro ftii/ procenleatur,fi conieniiis qualibufcunc? uerbis declaratus, pro fimplicibus uerbis habeantur: matrimonium non fit, donrt apud indices acteftes à fobrijs acliberis» folennibus uerbis declaratus fit matrimO nialis conlènfus,ldê cenfeo de tjs,qui qu** loquinon poffint, figno aut nutu decla/ rant animi uoluntatem ♦ In alqs contrat^* bus excipitur dolus malus, ÔC relcinditul padum : Hic in re tarn ardua facraqueiü^ uat eile dolofum,Slt; captioni patet fiinpl* citas* Fruitur fiio maleficio captator, in damno hæret ætas innoxia * Nec dub* to,quin his quæ proponimus tum melilt;^^ ra tum plura fint diipedturi proceres clefîæ, fi deus banc curam,mea ientcnii* non minima,immileritcordibus illorud' Nelt;^ enim, quod fæpius mihi teftandüiW xcft, hic propofitum eft, ullo pado conftï^ tuO^

INSTtTVT. FER. ERASi ROT.

lutiones aut confuctudincs,in publicum t uRim receptas,conuellere,fed potiusex a.utoritatc maiorutn firmitati felicitatitÿ coniugiorum confulere ♦ Quam ad rem eum primts conduceret,fi impedimentot rum laqueRquatum fieri poflet, falua pie täte, tollerentur, Sgt;C à præfcriptis diuinac feripturaï quàm minimum recederctur;. Si li quid effet adrjciendurn facrac fcriptU' rat, id potiffîmum eô fpectaret, ut quàm expeditiffîmus effet coniugtj contradus ♦ Nunc, ut antea didum eft,alibi uehcmctt ter laxata eft contrahendi facilitas,per ea quac magis petita funt ex opinionibus iii reconfultorum,quàm è facris Itteris : alibi quod ex facris literis laxari poterat,td cói tradum eft.Prodigamo habetur, qüibo/ na fide duxit puellam pro uirgine,quam poft comperit furtiuo ftupro fuiffe cogni tam, 8lt; arcet auidu à faccrdotio digamiac imaginatio:fiue,ut melius dicam,inculpa tiffima rei ignoratio, quam nee præfcirc potuit maritus,nec praeftare, Id^ fi fadö effet ante baptifmum, arbitror ceu diga/ mum rerjeiendum à facerdotio: quemadgt; k * modum

CHRISTIANI MATRIM O Nit modum imputatur uxor anteuin bapd^ fmum mortua,fi poft baptifnium duxerit akcram, fruftra reclamante Hieronylflo* Fateor,beatus Paulus uult epiftopö elft unius üxoris uirS, uidelicet qui tum tenV ports cogebatur habere teftimontum Ïblum à Chriftfants, ueru ettam ab ethn*/ cis ÔC Iudaïis,quos ibllicitabant ad Euafl'' gelq profelTionem» Id auiem ætatis idert erat epilcopus,facerdos,ô6presbyter* Quod igitür de illorum temporum epl' fcopo,quem oportuit undiquacp inculpé bilem eße ,‘uelut impiorum iuxta ac piô/ rum oculis expofitum, nequod ôfFendi/ culum daretur Euangelto dixït Apofto/ lus,dilatatum eft ad omnes presbyteroSt praèftrtim quû horum paucitas, quæ fuit ante annos nongentos ,ftc excreuerit, ni mundus undicp fcateat agminibus prel/ byterorUm, Ut iam periculum nonfitjO^ quis alienetur ab Buangejio recipiatuj in presbytcrorû ordinem t qui ftiens etis antea màritus fuiflet uidùæ, modo cxt^ rarefponderent ordinis dignitatisNatri hodiefîquis epifcoporû uulgus contetn'

INSTITVT. PER ERAS. ROT

pletur,longe alia funt quam uxor non utr go,quæ populo poflent effe ofFendiculo, tiex illoriim moribus aeftimetEuangelq doctrinam, nequid interim commemo z rem de hæreticis, jthifmaticis JudæiSjSi

’ alqs, qui funt à profefRone Chriftiani no minis alieni. Proinde quum mutata fit fez t tculorum ratio.fublatacß prorfus eacaufa, propter quam Paulus nonuultepifcopu efle digamum j ne repetita coniunx fufpû cionem præbeat incontinentis animi, taz men adhuc urgemus tria Pauli uerba, uz nius uxorisuirum:quafifolum hoc apoz ftolus præfcripferit in epiicopo deligenz do,quum eodem in loco poftulet ut fit irz reprehenfibilis,fobrius,ornatus,prudens, pudicus, hofpitalis, dodlor, non uinolenz tus,non percufTor/ed modeftus, non litiz giofus,nó pecuniæ cupidus. Äc mox, no neophytus, ne in fuperbia clatus, in iudiz cium incidat diaboli. Eadcm fere exigit ab epiicopis, fcribens ad T itumiOportct Qp.i, enim,inquit,epifcopum fine crimineefie, fi'cutdei difpenfatorem,non fuperbum, non iracundum,no uinolentum,non pcrz

k J culTo

CHRISTIANI MATRIMONII

ciifTorem, non turpis Inert cupidum, holj3italcm,bentgnum, fobrtum, luftumt fandum,con«nentê, ampledentem eutn qui lecundum dodrinam eft fidelem fer/ monem, ut potens fit exhortari in do(W/ na fana,ö^ eos qui contradicunt arguerc. Quurex tarn multis huius conftitutio' nis apoftolicæ capitulis,fola urget uxot^ cula, quum Icortorum colluuies amp;nbsp;cort/ cubinarum greges non imputentur SI non admitteretur adEpilcopi fiue faccf^ dotis raunus nifi' qui pudicitiam feruaf' fet illibatam, uidebaîur pulchre congrue^ re, ut uirginitatis honos cum ordinisdi/ gnitate iungeretur.qno magis effet popU Io uenerandus epifcopus munc pudicin^ non exigitur,(ed imputatur uxor uel alt^ ra, uel non uirgo : ÔC adeo imputatur nec ineuitabili ignorantiat fiat gratta, pt' gamus non arcetur à facerdotti fundio^ ne, quod crimen admilerit, qui nihil cauit, ducens uxorem legitime : lauden’ etiam promerutt,caffe iandeque colcnoO matrimonium, öC ad pietatem educandi* iibcris,Quur igitur arcetur^Nempe qu»’

INSTITVT» PER. ERAS. ROT.

apud populum, ad calummandum pro/ penfum, magts autem apud Chriftiani nominishoftes, inconti'nentiae fti(picioni patet,quiconiugiuni iterauit. Oportet autetn eptfcopum no tantum à malo, (ed ab omni Ipecie mali cauere ,ne dodor El uangelicae philoiophiae, ne difpenfator myfterioru dei,nelucema candelabro im fjofita ut luceat omnibus, qui in domo unt, quacunque occafione det offendicu lum uel impqs uel infirmis. tdaic ratio ua lebat illo feculo,quum eximia puritas exi geretur ab epifcopis ♦ Nunc hoc quod le/ uiffîmum eft exigitur,negledis tarn mul/ tis quae magis decent epifcopum.Qui ad harret meretrici, inquit Apoftolus,unum corpus efficitur.Qui imprudês duxit cor ruptam pro uirgine, dicitur diuififte cor/ pus fuum,amp; qui cum tot meretricibus ha buit confuetudinem,non diuifit corpus fuum, fed tanquam purus ac putus, ut Græci dicût Ttx,l©gt;,recipitur ad quatuor aut quinqj,fi libct,epifcopas,Si qui fecun dam uxorem extulit,non obftat crimen admilTumjfed leuis ac popularis fufpicio, k 4 uelme

quot;CHRISTIANI MATRIMONII pel metus potins incontincntiæ, qcf apu4 pthntcos etiam ohm male audicbat diga^ mia,quid eft quod arcet eum qui duxit ui duam an quod Mofi lex uetat, ne facets dos ducat corruptam aut uiduam, trahP tur ad eum qui nondum cogitat de facer/ dotiofAuguftino no obftitit gemina con cubina:SC nuc imputât uxor ab alio furW delibata, nefcio fponfo* Si placet uigor a/ poftolicæ legiSjUt arceat ab epiicojji fun dtionc,qui iugu iterauit: cur recipit omnlt; libidinum genereper omnem uitam con (purcatus f Et ft Paulo uidetur ad geren/ dum fàcerdotiû idoneus, qui domui fu» bene præfit, qui liberos habeat morige/ ros ac pudice educatos : quur in quo haeç expetunt iudicatur indignus uel presby/ teri nomine, non ob aliud nifi' quod err^/ iierit in uirgine:' Romanus pontifex non relaxat apoftolicae conftitutionis uigoré, etiam in rj s qui tantum pietatis ergo cerdotium expetunt, nifi fiant monachi» T une enim pro mortuis habentur, ac nO piine commutato, pro Laurêtio digamo ren^fcit Thomas monogamus ♦ Veruni

KNSTÎTVT» PER ERAS, ROT

, pthæc redefiafit,quur diflîmulatprimS hiu'us legis capitulum:Oportet epilcopS (rreprehenfibilê eflefNo dixit,nullius cri minis conuidQ ac datnnatû ,fèd avtyxA«/ 76;u,hoc eft adeo inciilpatis moribus,ut in eum no cadat wlla probabilis mali fadi ftf fpicio^Si diçêt digamiä in propatulo efle, Uitæ fordes no æque patere, quid dicem? de neophytof Eligi poteft epifcopus non diim baptizatus, quod accidit diuo Am/ brofio: imo diuiHieronymitemporibus, ut ipfe teftatur, fumma pietas habebatur effe neopbytum, Commendarat ilium ui tac integritas, ante baptifinum adac, eo^ nonmetuiturne ncophytus elatusinfuz perbiam,incidat in laqueum diaboli ♦ La/ xatur hie uigor Apoftolicæ legis : in Ibla uxore non reIaxatur,Quid autê dicemus de manifeftis criminibus quorundam fagt; cerd otû epifeoporumf Admittitur ad multiplex faccrdotium,qui in multis prat Iqs ducem gelTit.-qui palam ac populo te/ ftehomicidium admilît,ô(fqui propha/ nis legibus pœnas dare debuit, rccipitur ad epifcopi dignitatem,Quodfi urget ad k $ hue

CHRISTIANI MATRIMONII '

hnc lex Pauli,luxta quam incontinentt» fiilpicio, ex itcrato matn'monio cocepta, arcet à facerdottojmulto magis arcebuni nefan'æ libidines » Rurfus (î crimen quod probabiliter obifci poteft, obftat.quo ml nus aliqs fiat epiicopus, multo magis fub tnouebit ab omcio lulcepto crimen mani feftum. Digamu igitur a lacerdotio non fubmouit uigor apoftolici praetcripti,qd' ne Theologi quidem inficiantur, fed hu/ mana conftitutio. Optarim Iegem,a Paii Io praefcrij3tam,in omnibus partibus luis obtinere luu uigorê î nunc ubi fublata eft caufa quæ Paulum mouit, tarnen manct impediments digamiæ etiâ ufi^ ad lèmcl dudam uiduam, aut corruptam pro uiV gine dudam, idcß per imprudentiam, Si caetera tam multa uel negliguntur omni/ nojuel facile relaxantur Romani Pontifia cis indulgentia ♦ Quod fi tantum poteft hominum autoritas, ut matrimoniS con/ tradum dirimat,optarim ut eadcm auto/ ritas caueret, ut coniugia inter uix pube/ res.furtiuis congrelïîbus Si arte malefîca/ rum conglutinata, refcindçrêtur, aut pro

non

INSTITVT. PER ERAS. ROT.

noncontraóis haben iuberet Jegemque praefcriberet,ad curius regulam contrada matrimonia pro ratis ac legitimis habe/ rcntur ♦ Hac rationc confuleretur tot holt; minum milibus tntfere contugionim pe/ dicis irretitis ♦ Deinde quemadmodum ftudio caftitatis.quod olim uehementius prat inter Chriftianos, coftitutiones quaf dam receptas elFe.ueluti de gradibus pro rogatis ôd fpirituali cognatione dilt;fbtm eft :itapoterunt exdem protemporum tatione mutari. Nâ leges humanx.quem admodum di pharmaca medicorum, ad falutem hominS accommodantur. V era cares ertt curx primoribus Ecclefix,quu Chriftifpiritushanc uoluntatem illisin/ fpiraucrit: nobis hxc tantum admonendi gratia dicuntur: quxfiprxter rationem dicunf ,pro no didis haberi uolum*^. Nos enimhaudqua^ prximus qs quos duces fui gt^gis dominus effe uoluit: nec Ecclez fix coftitutiones afpernadas ducimus. Si quid placet in his qux noftra fimplicita tecotulimus.gaudebim'’ hominS cofcieti tqs explicandis aliquid adiumêti dedifle: finihil

CHRISTIANI matrimonii fi nihil placet, ccrte uotum charitatis pia fcdulitas iieniam promeretur, fi nihil laudis auferat* Hæc tamê pluribus uerbis faltem in hoe dilTeruifle profuerit ut co gnita matrimonij difficultate circumipe/ diores fint in cotrahendo»Hadenus quæ dida fiint à nobisjUteSc^ caueri tum pof* funt turn debent ♦ Caeterum ut contingat uxor apta,morigera,docilis,ó^ in his quae didicit perfcuerans, non eft procis in malt; nu,led à deo qui autor eft ac profperatot omnis cÓiugtj, petendum eft,ut quod agi mus uelit efle lætum ac felixt. Hue nimirö uocat nos Solomon dicens: Domus di uitiæ dantur à paréhtibus, à domino au/ tem proprie uxor prudcns.Quo quideni in loco diuus Ambrofius notât Græcs uocis emphafim ♦ Sic ein ea lingua refert (èntentiamoïnop U7raç^(/j ttät^ id eft -, Domum QC facilitates diftribuunt parentes liberis, cæterum à domino ada/ ptatur uxor uiro, Nec enim poteft efle fc îix coniugium,ubi no eft harmonia, quac nafciturumilitudinemorura QC ingenio/ rum,

ÏNSTITVT. iPER. ERAS. ROT.

rutn,ac mutuis obfequijs.Nam his rebus p^otifTimum gignitur alitur^ conc ot dia* Eodem uerbo ufus eft Paulus fcribés Co i.Cö)*. »** rinthqsiDefpódi uos uni uiro.HjAJi.oa'aAtfu,; T rifte iugum eft,non coniugium,ubi dif/ fidium eft animorum : ÓC inamabilis can/ tio eftjQÙæ non habet harmontam* Rur/ (us Solomon : Qui inuenit mulierem bo/ nam, inuenit bonum, Ô6 hauriet iucundi/ tatem à domino. Hic rurfus pro eo quod bonum habet noftra translatio, Græci le/ gunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gratias, tametfï iènfti

conièntiente.Bonum enim dixit pro infiz gni bono, ac ueluti mundo bonorum : ÔC qui uertit gratias, copiam bonorum exz preflît numero multitudinis. Si per tuant incuriâtibi contigit infelix matrimoniui agnofce culpam memento patienter ferre malum,quod ipf^ tuo iumêto accer/ fiuifti; fi citra culpam,tolerato,quia fie do mino uifiim eft ob caufas occultas, qui te melius nouit quid expédiât faluti tuæ.Sirt obtigit profperum ac felix,ne tribuas hu? manac prudêtiæ,ièd agnofce,iuxta fapien tis dodrtnatn,eam hilaritatem tibi profe/

dam

CHRISTIANI MATRIMONII

Äam à domino, Hufe igitur tuarum nu/ ptiarum aufpici gratias agito. Confirmai Sirach,quod di'xi't Solomon; Pars bona, mufier bona, in parte bona timentiü deö, dabitur uiro pro fadis bonis, A deo ma/ nat omne bonum,tefte lacobo: is pro fua infcrutabili uoluntate partitur inter homi nes fiia dona »Vulgus autem exiftimat il los plurimum debere deo, qui formofi, autdiuites.autgenerofi nalcuntur, Sed quid prædicat nobis Ecclefiafticus i Cui contigit uxor bona, partem bonam forti/ tus eft,Ea pars non temere datur quibuP Iibet,fed timentibus deum,qui($ fibi benc Clt;(p,i4, deum reddidere propitiû, Item So/ * lomon parœmiographus:Sapiês,inquit» mulier ædificat domû fuâ,infipiens extrU tîlam quoep manibus deftruet, Ad hæç Ecclefiaftes, luftratis omnib*^ quæ fub cce lo font, comperit amariorcm morte mU/ lierem ♦ Si res tam acerba eft uxor mala, cogita quàm ingens fit dei donn,muliof; bona, Vbi font igitur,quiconfultis afin* tienâtur horam fortunatâ ineundo matrt moniofqui magicis artibus illiciunt puel

INSTITVT. PER- ERAS» ROti • lasautiuuenes? His ft contingit infefiat cöntiigium ut fere fit, non habent quod incufent deu,fed aftris impoftoribus (cri/ bant dicam, ôd mendacibus dæmonibus intendant crimen,uel potius fibi ipfis,qui fpirittbus imptjs fidere maluerunt quant deo longe benignifiimo, diuiti in omnes qui inuocant ipTum, V eteres illi,quan^ ignari uerac religionis, tarnen pro fua fuz perftitione nihil rerum feriarum aufpica batur, nifi à facris ac iiuminis alicuius in/ uocatione ♦ Gefturi bellum immolabant Marti,nauigaturi Neptuno .ncgociattv ri Mercurio, dudufi iponfam lunont ac Vencri: 0^ Chriftiatii fic matrimoniuni inimus quafi res fit ludicra, ÔÔ uteunque lubitum erit refeindenda, quum ab hoc fonte pendeat totius uitæ uel calamitas Uel félicitas* Merces aliquo deportatuz ri uouemus aliquid muneris Nicolao, ÔC fponfam duduri nullum appellamus nu/ menf' A quo uero potius petamus aufpv catum coniugium, quàm ab eo qui inftv tuit,qui confecrauit connubiutn f Depre camur

CHRISTIANI MATRiMONii camur aduerfam ualetiidinem, QC nondà' precamur malam uxorem, morte tn'ftio/ remC Precamur à deo felicem annonanj, amp;nbsp;non precamur fauftS coniugiumfSoH ChriftianinouerSt Ecclefiæ facramenta, extra quam nulla eft uera rehgto*Gentnï auiem fupcrftitio in mille dilcrimina fuit dilïèda, nee defuit aliqua natio tarn bar/ bara,quæ uix uIlS numen agnolcereuniil la tarnen fuit tarn immants äS efFcra,quifJ religionis ali'quid tribueret matrimoniö» Ariftoteles^Xcnophon,Plutarchus Chri ftum non agnouerunt gt;nbsp;tarnen de nulla rc (criplerunt (andius ac relimofius, quairt de matrimonio ♦ Siquidem Peripateticus fllcjquanquä alioqui non admodum «fl^/ mor numinisjde coiugio fie loquitunExl ftimare debet mulier bene compofi'ta,m^ res uiri effe legem fuae uitægt;impofitâ ip«* à deo per coiundionem matrimoni), conlbrtif»Quis dociu't hunc atheon, aut® re deo lungi matrimoniar'Iterum aliqu^ to poft:Quamobrcm qui ifta negligit»^. deos uidetur negligere* Propter deos ig* tur qiiibus pratfenubus facra kcit,Si^ tert*

» INSTITVT. PER ERAS? ROT.

retn duxit,amp;c. Qui negat mudum adeo coditum/atetur matrimonium abfcp deo no coire» Quid autem Xenophonf apud quern quum Socrates interrogaflet Ifcho tnachum,num ipfe fponfam docuiflet ç.2., quæfpc(flantadbenegubernâdum fatni/ liam,refpodet huncinmodum: Minime, fed rem diuina feci, qua cæteris dqs, turn præcipue Ioui,ut mihi quæ forêt optima docerecontingeretjilli perdifcerc; ÔC colli gitfimilia fuilTe uota fpôfæ,uel hoc arguz niento,quod fe mariti monitis doctlem ac niorigeram præbuilïet. Meminit QC Plu/ tarchus defacrificio,quod ex more fiebac lunoni coiugali.Quin et ledulS ipfum co nubialem,genio cuipia facrß habitum,de/ claratluuenalis,fic inuehens in adulteros? Antiquum SC uetus eft, alienum Pofthu^ lt;nbsp;me, ledum

Cócutere,8C facri geniu contênere fulcri, Apudignaros ueræ religionis religiofum erat coniugium : dC apud ueræ religionis profeflbres ,res eft prophana ludicra^î* Si nos no mouentEthnicorum exempla, certe uertatnus oculos ad exempla patri/ ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 archarum

GHRISTIANI MATRIMONII

arch ar û,quo s nobis proponunt facræ lif^ Gf|f,x4, ræjfaac quomodo iundus eftR.ebcccæ» num furtiuis congreflibus num fortile/ gijs^aut maleficqsr' Abrahæ patri côceflît deledum uxoris Js fpcdatæ fîdci famulo» fed pri*^ fandiffîmo iureiurâdo obftricîîo. dclegat bac prouinciâ,ut omniû maxiffl^ feriâ: nec alijs tarnen auipictjs quàm ætet ni numinis* Sic enim loquiturDominus cæli fie terræ,qui tulit me de domo patr/s mei, fie de terra natiuitatis meæ,q loquU/ tus eft mihi, iurauit mihi,dicens;Semi' ni tuo dabo terram hancdpie mittet ange lum fuum coram te,fie accipies inde uxo^ rem filio meo* Rurius ubi famulus peruc nerat quo profîcifcebatur,orat iuxta pu/ teum, fie ad bene fortunandas nuptias iffl ' plorat domini mifericordiam : ubi uotis refpôdiflent omnia, proftratus in terram, . adorat dominum,agit^ gratias,quodiUo ' profperâte res eueniflet ex ièntentia.Nec ' tarnen abducitur pùella nifi ex confenfu parentû,qui filiam lætis ominibus tradût, dicuntep : A domino egrefliis eft fermo, non poifumus extra placitum eius quio quant

TH s TïT VT. PER ERAS. ROT.

quam aliud loqui tecum .Sic,nimirum ßc inire debent fortunata coiugia. Filius firn pliciter obediens,unice diligit fponfam fu am, ueluti per parente à deo data. Famu/ kis fidelis ac pius, exequendis mandatis memtnit QC religionis Sgt;C obedientiæ,fami lise fuæ referens difciplinâ. Abraham non legttur cófului(refilium,quam uellet uxo rem: nec Rebecca rogatur, num tale uelz let maritum.Neuter alterix uiderat: QC men inter eos uehemens ôC cóftans amor fuit,adeo ut Ifaac obliuifceretur mceroris, quern ex obitu matris conceperat: uideliz cet 00 matrem ipfam relidurus ÓÓ adhacz furus uxori fuae.fi res ita tuliflet: nunc ma tris memoria quodammodo ceiïît amori coniugis. Neutra ex parte fit mentio de aetate,de forma,de cêfilîus.Sufïïcit focero amp;nbsp;focrui,quod ita deo uifum eft. No haeç eo dicStur,quod probem adaifta coiugia, fed imagine propofita demoftrare uolui; quatum abfint à forma Chriftiani coniu gq,qui furtim, infcqs ÔC inuitis paretibus, libidinis 8C uini aufpicqs, per malas artes conglutinant inceftas nuptias, Quanto

1 X plures

CHRISTIANI MATRIMONII

plurcs funt inter Chn'ftianosgt;qui propius accedunt ad exemplum Sichern Euei,qui poft raptam SC conftupratamDinam am Iacob, per patrem Emor ambqt trimonium, nihil non deferens* Quis fu^ exitus uiolêti ac præpofterimatrimontj» Poft triduS interfedi iünt omnes eins ciu^ tatis mares,rebus cundis in prædam aha/ dis* Conueniebat inter pucllam QC iuuc^ nem, at non conueniebat inter parentes» Noui quendâ clari generis, qui nodu ap^ pulfus nauigiOjôC furtim ingreflus arcefli» rapuit filiam una cum patre fene, raptaf* abduxit quo uoIuit,ÔC uifum eft aulicisfa cinus elegans* Sic ille temulentus, nepo®» prædo,furioftis,habuit optimo genet^ landiffimis^ moribus ac probe dotataß* coniugem.-illa crucem perpetuam, ac fuae pietatis materiä* Quid autê beatus Ifaae» nbnne formam ineundimatrimonn,àp’ tre traditam, tranffudit in filium Iacob» praeftribit familiam, unde uolebat accip* coiugem*NihiI recufat Iacob,Iuicipit Jop ginquam ac periculolam pérégrinations nec uim incositat,nec inßdias ftruit pueb

ÏHSTITVT. PER ERAS ROT.

ïæ: fed poft uifioncm angcloru,adorat da lt;ninum,óó eredo lapide.quem capiti (up/ pofuer at dormitunxs,obiter noftroru tem porum procis fuam exprobrans mollitie, quorum ceruices utx durant l'nnixæ plu/ mis anferimXuotum nûcupat deo.His au fpicqs frctus adit pucllam,ncc tlli cla'm lo/ quitur de matnmonio ,fed pactfeitur ciim Laban pâtre côiugi'um Rachelis feptem annorû feruitio: nec intérim attingit adaz matam puellâ, uerfans l'n ijfdem ædibus, atcç adeo pafeuis communibus* Demum obtrufa per dolum Lia,non fufeitat diuor tium, fed renouata padione, recipit alte/ rius hebdomadis conditionem, tanta uis erat atnoris: fed rurfeis tanta pudicitia, ut intra tot annos nulla cofuetudinis occaGo perpulcn't animum illius,ut ante légitima tempus furtiuo côgreflu delibaret coniu/ cem fuam.Quotu^uifep nûc inter Chri/ Itianos célébrât nuptias,ut no ordine præ poftero prius cognita fit coniunx du/ âa,imô fæpius cognita priufquâ delpon/ fatat' Nonullis fponfîs tam impotcs eft ar dor libidiniSjUt corpufculopuellari.uim

I 5 adferant.

CHRISTIANI MATRIMONIT ’adferant,non tam delibantes uirginitato quàm i'pfam uirginê in fummum ui'tædP (crimen addueêtes.Et miramiir inter chri ftianos effe paru aufpicata coniugia,qu3f (ÎC coeunt abfc^ deof Vis audire exitun* fände initi coiugqf' Genuit Iacob duodc cim filios, liraeliticariim tribuum princy |3es,quibus ubi benedixifTet mandaflet^ quæuoluitjCollegit pedesfiios fuper diilum,ÖC appofitiis eft ad populum fuö* Cæterum Efainquoniam nó accepit uxo rem ex patris fentenia, ied opes ac forma (eqmitus,duxit uxores tres ex gête Cha' nanitide, ex bis ftifcepit filios, impiarß aC teprobatarö gentiü, Temper«^ Ifraelitico populo rebelliu autores* Vnde de difpaf* bus fratribus difpar æditum eft oraciifö Iacob dilexi, Efau aute odio habuü Nam äd hoc quocp ualetcoiugium,diuinisini' tum aufpicijSjUtpiam deo^ grata gignas pofteritatem, non tantum in hoc ut fuam ter ætatem cum uxore tranftgas, Eoi^to/ ties uetuit dominus,ne Iftaelitici mifcerêt connubia cum impqs ac prophanis genti bus»Quin QC Thobiæ filius, angeli duAi aufpicio^

INSTITVT. PER ERAS. ROT. aufpiciocß dei repent uxorê, coit matri/ monfiim tideiuuore dei nûcio Raphaële, pâtre fïliam in manu iuuenis tradête cum bonis ominibus: Deus,inquit,Abraha,8^ deus Ifaac, amp;nbsp;deus Iacob uobifcum fit, S)C iplè coniungat uos,impleatcß benediëKo/ nem fuâ in uobis.Quoc^ magis ratû effet coniugiujfumpta charta defcribitur initu coiugium. Sponfus fponfa tres dies ac nodes in eodem cubiculo peragût in fan dis precibus,et pudicis cü deo colloqutjs* Quarta demum node iiingSt caftos com plexus,{dcß iuxta monita Raphaëlis,cû ti more domini,prolis amorepotius libi/ dinis,ut in femine benedidionê confeque rent:ffc enî legimus in eo libro, Ea demu funt aufpicata coniugia, quæ bene fortu nat deus, quæ non ab aftrologis, aut ine/ ptis ominibus, fed à fandis precibus for/ tiuntur aufpicia.Vis audire fuerit felix hoc côiugiûc'Duas luduofas domos uer/ tit in gaudium,0^ abado malo genio,libe rata fponfa,illuminato Thobia patre,pr)S gratulationibus refonatoihia.QcPaSt un qua fuit coniugiû felicius, facratiffîmæ

I 4 uirginis

CHRISTIANI MATRIHONit uirginis amp;nbsp;lofephfld uero num coit clafl culart|scogreffibusr’Nequaquam*Quilt;l enim audis ex MatthaîOfQuum dcfpoiV fata effètiSC luxta Lucam audis angelum mi'flum ad uirginem defpofatam uiro,cu* nomê eratlofeph dedomoDauid^Äqui bus defjjonfatamfnimirum à parentibus» qut teneræ uirgini fponfum ex tribu legi'’ tim a, luxta legis præfcriptum, delcgerät, Et m fandîi's parentibus agebat uoluntas numinis* Viucbat fpofîis cum fpôlà,nin'' gebatur eodem te(fîo,fortaflîs amp;nbsp;cubi'cU^ lo commum'jamp;S incolumis fuit integritas» Thalamus non coitu,fèd fanÆs precibus dedicabatur* Cubiculû in templu eftuff^ (um,ubi quotidiano piorû uotorum fufß tu litabatur deoæxpedabat coelefte ora/ culum,nec prius iudicabant elle fas aufp‘ cari connubialem congreflum* Quod tofibus parentibus lundi funt,erat obedi/ entiæ,quam illis debebât:quod abftin^’’^ a congrefliijteligionis erat* Video pïiïfi^ mos beatiflimæ uirginis cultures,qui la«/ des illius decantêt,qui ftatuas illius dona/ rijs ornent,cereis adorêt:uerum ubi fun^»

rNSTITVT* PER ERAS. ROT.'

Qui Ulfginis exemplum ftudêt æmulariî’ Atqui hic erat cultus illi loge gratiflîmus. Quur petit coniugtj félicitas ab aftris aut fortibus^ ab exemplis erat petêda. Aedi/ turn eft hoc exemplum, non ut aflequaris in omnibus,fed utfequaris^ uiribus.Au/ dis defponfatam à parentibus : ne fperes tótur felices nuptias, quas inuitis aut in/ parentibus furtiuo congreflu per uer ba de futuro,as copulam de praefenti con glutinas.Si parentes aut nefciunt aut fun/ gi nolunt officio:funt alij cognati, funt felt; niores,funt magiftratusÓÓ Epifcoptquo/ rum cofilio felicius coire poteft matrimo nium.Audis fponfi 8C fponfæ domeftica confuetudinem abfcp contadu corpora. Hoc abs te quidem no exigitur, uerum in hoc ualeat exempli fplendor, ut uxor ha/ beatur gignendæ proli potius quam libi/ dim, utqj pareus ac uerecundus fit ufus coniugij.Talem prolem fic parère no nift uni datum eft uirgini: Ô6 tarnen fi pro tua uirilifueris æmulatus exêplum legitime initi,pure^ culti matrimonq, fperare lice/ bit liberos eius cultores, quern ilia pepe/ 1 5 rit.

CHRISTIANI MATRIMONII rit.Gcnuit ilia filium dei fine uiri concuW til: fi legitime natos ad pietatê inftitueris» habebis £lt; tu filios dei, cohæredes Chri'' ftû Hæc erit abûde magna félicitas.Verô ideouidemus inter Chriftianos efletant milita luduofa coniugia,qiiod non fokim recedimiis ab exemplis fandorû,qiiæ no bis facris iioliiminibus commêdata fiint, ueriim etiam ab Ethnicoriim, qui coniti^ gia, quæ nos approbamus, pro irritis du^ cebant.Det hoc iuri liberorû,ut inuiti no adigantur ad matrimoniu: detur hoc ati/ toritati parentû,ut fine his liberi non con^ trahâtmatrimonium. Etfi defidcratur io parentibiis uel indicium uel integritas,n£ nunc prolapfi funt hominum mores, defi^ gnetur iudex,cuius æquitas fucciirratco/ modo liberorum. Sunt prætores qui pro/ bant aut relcindunt contradlus uulgaresî funt ædiles,qui curant,ne uini menfiira fil æquo minor,ô(S res tata per leues amp;nbsp;inter ïeues,nullis grauibus arbitris peragiturf'

Ergo quoniâ iudiciû pêdet utrinc^,par tim è parentibus, partim è liberis,c6uenit ea proponere,quæ iudiciû uitiant aut fyn ceriim

ÏNSTITVT. PER ERAS. ROT.

cerum reddût. Nee enim ideo ceflarejde/ bet induftriæ noftræ fedulitas, qcf omnis fucceiïus fidücia fit à dco, qui uolui't in oz tnnibus adionibus hoftris hæc duo con/ iungi, fumma de ipfo fiduciam, QC noftra pro uiribusjimo pro dont ab ipfo dati mo dulo uigtlantia. Vult nos ab ipfo pedere, non quemadmodtt pedet infansà matre, ièd quêadmodum dux à rege fiio.Nauan da cft opera ftrcnnue,fcd illius præfcrt ptOjilli comittendus euentus,cuius aufpv ctis omnipotentibus res geritur. Primuni igitur fucrit,quemadmodü diximus iudfi ciQ redû ac felix à deo precibus flagitare. Deinde confiderandum quem fcopu tibi Dekâut proponas:hinc enim potiffi'mü pendet iu dicij fynceritas,aut corruptela.Qui in dez ligendo genero,aut nuru,ceu præcipuum (copû fibi proponunt forma, ætatê,opes, aut generis claritudinê,aut fadionê præz potentê,fæpcnumero pro feliciffîmis con ciliantinaufpicatüTima matrimonia, quS . caput huius felicitatis in hoc fi'tû fit, ut az ptafi'tconiundio,3^ inter bonos amp;nbsp;æqua les fit perpétua cûncordia. Quod reliquû

CHRISTIANI MATRIMONII cftjprocurabit dominustSC quod optimiï eft jfaciet etiam feIiciftîmum»Quanquarti nihil poteft infelix dici,quod approbantß deo geritur,quicunque iequetur euentus» Nam frequêter fumma,re uera.calamitas cft,quam mundus appellat abfoluta felici' tatem.Fateor,non fine caiifa celebratur H ten's eruditorum Pittaci didum.-Aequale ducito*quandoquidem iuxta prouerW umrpares cum paribus ut facillfme cogtcA gantur,ita firmtffîmecohærentruera h»c acqualitas non ex opibus tantum, fed omni genere bonorS æftimada eftdnqu*^ bus rurfum non eft inuertendus ordo, qæ ■ ‘ uulgus hominu folet, protinus ad cêfutn, tKuetuIih de morib*^ ultima fiet quaeftio.In hac fup/ putatione primS ad calculû uocanda funt bona animhdeinde bona corporis, poftr^ mo quæ uocant externa» Atc^ in ipfis ani mi bonis ordo quida eftt-funt enim aniffl^ bona,quac no ftatim reddunt bonos,uelil ci docilitas,memoria£ felicitas,eruditio,fa/ cadta,folertià,dexteritas,quod his ad tur/ Citudine abuti liceat.Cæteru pudicitia/a rietas,teperariuagt;modeftia,ueritas,pru-' dentia*

INSTITVT. FER ERAS, Ror.gt;

dentia,tactturnitas,fides,uigilantia,prot^ nusjubi adfunt.reddunt hotninê bonumî ôC fi ad hæc indoles ipfa uidetur efle pro/ penfa,fpem optima praçbent, puellâ ad tu os mores fingi pofle: certior etiâ fpes fue rit,fi ad bonâ indolê acceiTerit proba edu catio. De uittjs eadem fuerit iudicandi tio» Sunt autcm quædam animorû dotes, quæ fè ftatitn in ipla, quod aiunt, fronte proférât,p«dor,pudicitia,comitas, mode ftia,quan^ certiHîmus animi index eft o/ ratio.Loquere,inquit Socrates,adolefçês ut te uidea: Philofophus enim oculos ha/ bebat in auribus non in facie,Multi fat ha bent uidilTe pueilâjcuius nuptias ambiSt: fi uere cupiût uidere,colIoquâtur,Quo^ minus fallantur, illud diligenter inquiren dum,apud quos amp;nbsp;quibus rationibus pu ella fit educata, Magni quidê refert bene natâ elTejfed longe magis,reâe fuifle edu catâ:adeo ut no raro uideamus adolefcen tes,ac puellas ex optimis^gnatas,SC prae claris naturæ dotibus præditas,fic educa/ tionis indiligentia degenerafle, ut Ipurîjs acfuppofititqsuideri détériorés poffiqt; , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rurfus

CHRISTIANI MATRIMONII nirfijs nothos apud probos Iibcraliter zf ducatos, mgenuis etiam honeftate mor5 antecellere Jn Ins rurRim,non tantum fpe ô:andum,quæ fint dotes naturæ, ueröeti'/ am quæ fît ingeniorS harmoniamo enini femper fî'milibus fîmilia congruunt*Si iu/ uenis cn't natura lentior, conueniet (pon/ fa uigilantion's ingenq,Si fpôfiis erit pro/ fufîor,congruet uxor frugafîor, ÔC ad rem fcniandam attêtior, Rurius fî' l'uuem's erit ardention's ingenq, accommodabitur pu/ ella temperantion's naturæ, quæ pro tem pore norit' cedere, Ô6 obfequi ♦ QuaiV doquidem huiufiriodi differêtiæ ingenio/ rum etiam in bonis naturis reperiuntut» quæ nifî apte comittâtur,reddunt parum felix coniugium* Verum inter omnes ani mi dotes in primis fjîedandum eft, qua pietate fe geflerint erga parentes,SC quan tus fit afFedus pietatis erga deum»Âd nul lam enim uirtutem non erit docilis, qui pietatem didicit* Verum hic uigilandum ne pro pia ducas fuperftiofam. Quemad/ modumenim uera pietate nihil traóabi/ Ixus, ita fuperflitione nihil præfraâius.

^4

INSTITVT» PER ERAS. ROT

■Ea peftis fœminis quam uins eft famifi/ arior. Eft tarnen ah'qua leuis fuperftiti'o, ad quam æquum eft ui'rum conniuere, donee proficiat uxor. lam ut Paulus uxo ri Chriftianæ permittiG uti cum uiro, qui nondum uelit profiteri Chriftum,manez at,fi modo ille non exhorreat diuerfae re/ ligionis confortem: cæterum non permit tit nubere,nifi eiufdê religionis uiro:quan quam hoc à Chriftianis parum fuifte fer/ uatum, declarat T ertullianusî ita tempo/ ribus hifte confultum uidetur, ut uir ferat uxorem, uxor uirum, fi forte alter per al/ terum corrigatur,inter quos non omnino couenit de dogmatibus, de quibus hodie feruet per uniuerfum orbem difeeptatio, nifi rabies impietatis eo procefterit, ut abnegetur totus Chriftus cum facrislitez ris,amp; apoftolorum fymbolo,quæ manife ftaeft apoftafia.Cæterum illud prouiden dum,ne matrimonio iungantur, quorS al ter uehementer infedus eft improbatæ fa dionis ftudio.Nam iuxta dodrinam apo ftolicadmpar coniugiû ferri debet,fi citra noftra culpam eotradum eft: at contrahi

non

GHRISTIANI MATRIMONII

non dcbet.Porrôutrum ßtconfulti'us?uif ginê rüdem ducere, an uiduam iam inftb tutam,pro fuo quifcß animo ftatuaU ^pofd ruiis deo quofdam eins efle fentêtiæ,quæ uidc

turlfchomacho Xenophontico plactuf'* fe,ut fatius efle putent ducere uirginê neram, quæ è parentis aîdibus nihil ad/ ferat ad lponfum,praeter pudicitiam,uere cundiâjà mores ad omnia dociles» QuÖ enim no fit eadem rede inftituendi ratio» pro tanta ingeniorum uarietate, no qux^ uis inftitutio cuiuis accomoda eft»Neque enim rarb uidemus duos optimos uiros» quorum neuter alteri fit accommodus ad perpetuam uitæ cofuetudinem» Proindc qui felicem guide naturam,fed rudemel^ git,fi bonus artifex eft, fingit ad fuos mo/ res coniugem, ékfiiccedet, aufpicedeo,fi modo mores ipfius relpondeant ad hone fti regulam » Contra airf fugientes inftitu

■ tionis tædiû,quod Sgt;C longû eft^nec ubiq^ fuccedit,malût uiduam, iam domitam ac formata. Nec difplicet horS fentêtia,mo/ do reputet, qualem ilia ft præbuerit uito priori,quibus^ rationibqs QÇ artibus foe/

tNSTITVT. tER ERAS. ROT.

fit ab illo doda. Cófidendum em eft cam Si tibi tnorigeratn doctlemqué futuratn* Quæ fc præbuerit obfequentem rharito dcfundo.In his igitur non tam difpicicn/ dum eft,ah Gt æqualis üxor j quàm aiï Gt aptamam Pittaci didum uttunc^ comple ditutj'riuj Rara tfauTo/ijid eft nbi congrua* Cxingruunt autem nonnun^ quæ née ac/ qüalia funt nee Gmilia ♦ StultitTimum au? tem fuerit,ftudio male moratàm uxorem domum ducere,quæ tuam patieiltia exef fceatiqucmadmodum à Socrate fadum Ié gimusjqui quS duas hab er et uxores mo? tofas óó intradabiles, demirantibus ami? tis quamobrem eas ferret, more ftio t’iç«/ «tVwp refpondit.fe domi difcere tolerantia» qua foris effet utêdum.Et fortaffe Soera? tes no in hoc duxerat; illud tarnen miratv dum.hominem philofophum uel non de? Icgiffeftbi docileSjUelno tnftituiffe quent admodum oportuittnift forte ftudiofior fuit reipublicæ quàm rei domefticæ ♦ At? qui ut demus alicubi rempublicam ante/ ponêdam rei domefticae : certe præcipuâ turatn Gbi pofcunt à bonis uiris uxor, li?

tn beril

CHRISTIANI MATRIMONII

bed ac fam ill a. Quod Q nbsp;nbsp;cuic^ domus

cinitas ex his conftans po . tertc lubfiftere. Satis erit uiro bono, ant ' probæmulierijfiferat quod necmutart ’ nec corrigi poteft ♦ Malum accerftre de/ mentis eft* Abunde multum malorumjC/ ' tiam ft nihil à nobis prætermifliim fuerit» inuehunt cafus rerum humanarum,fem/ per ad détériora procliuium t tantum ab/ ’ eft ut oporteat afeifeere

Quêadmodum aut de arte non rcâein dicat nifi artifex, ira de probitate no recîe »udicat nifi uir probus,ac rerum ufii calß/ dus, Italt;^ qui cupit deligere probä fpoH/ fam, neceue eft ut ipie prius fe reddat ui/ rum^bu, In hoc iudicio potiores funt tfi buendæ maioribus aut parctibus, no tau tum ob id qd* iuuenibus ac puellis fcrèló ' let amor imponere,cæcus, ut aiût, iude:^! uerum etiam ob id quod ætas grandiot» multa rerum experientia callidior,redlius 'confiilit^ iuuentus,quæ cupiditatibd* ' ducitur magis quam ratione,cui^ rerum inicitia, iuxta laudatam ueterum fenten/ tiam,parit cófidentiam, atcÿ hoc propilt;^

ÏNSTITVT. PER' ERAS. ROT.

eft periculo,quod non metuit pen'culurti* Amori frequenter honefta uidentur quäs fœda fi-iht, quemadnioduth (cripfit T heo critusjfibi^ blanditur,utolentiam ac fero ciam in proco fortitudinis nomine do? nansjprofufîonê appellat benignitatem, intemperantiamlibidinis effrenem pecu/ h'ari uocabiilo yuucaKod^'xla.p uocat : Item in puella meretriciam dicaeitatem appel/ lat urbanitatem,ocuIorum,ÙK;eirus,ac ge ftuumlafciuiam interprétât comitatem*. Sunt qui totos mores in hoe eiïe fitos exlt; ftimant, fi puella confueuit fubinde flecfte re gcnua,componere manus, Slt; os angu/ ftiorericftu contrahere, in conuiuio mi nimü attingere potus aut cibi, fed corpo/ re prius clanculum pafto j non porrigeré finiftra ubi dexttam oportuit,fumrnis diz gitis attingere cibum,in rifuno oftendere dêtes: huiufmodi nugis edotfta exiftimat fatis inftruda ut ad foonfum eat Jmó pez nitus erat animis inferêda ^bitas, quæ Ié fronte, oculis, uultu.toto^ corporis gez ftu proférât citra fucum, fed qucmadmo dum bona corporis temperatura ultro fe

uero

CHRISTIANI matrimonii

Vero totius corporis colore atcß alacrita/ te prodi'ri

Ad rede ludtcandum non mi'nimunl habebit momentt famaj præi'udicium^no quod hæc non fæpe mentiatur, tam fîcîî* prauj^ tenax quam nûcia uen' fed quod non abs re dixit Hefiodus, no omnino de nihilo cfle, quod popular! fama iadatut* Ad hæc quemadmodum arcet à facerdo tio etiam fajfa infamia : ita qui cônubiuni optât undiquaq^ Felix, curare debet ut ta/ lern deligat,de qua mentiri Fama ueretur. Etenim ß C^CæFar merito repudiauit u/ xorem ob adultert) fufpicionem,quü ipfe citatus teftis, negaßet fe quic^ de uxorc fufpicari, quod exiftimaret Cæfaris uxo/ rem non folum uacare oporterecrimine, uerum etiam omni criminis fufpicione: quanto iuftius abftinebit iuuenis ab eins côiugio,quæ licet innocens, tarnen popu laribus Fabulis circumFertur.Quiiquis re/ pudiat,labern inurit Famæ coniugis.Pro/ eus qui abftinet à coniugio, uidetur non aflequutus quod petebat : manet inte/ grum puellæ nubêdi ius«, Iure notatus eft

INSTITVT. PER ERAS. ROT

^abOlympiade iuuenis ine,qui duxerat ’Uxorem elegSti quidem forma,fed fama pariim fecûda:Demens,inquit,oculis div xit uxorem,non auribixs.Nihil avxtem pe ricixli fit, fi quis fimul óó amibus ÓC octilis ^ucat uxorem,modo oculos dC aures ha« beat philofopiiicas,hoc eft, aures habeat in oculis,et oculos inauribus.Oculus qu» nonuidet nifi formam cojporis, Slt; fum/ mam cuticulæ gratiam, nó eft oculus phi lofophicus.OcuP philofophi per ea qux fuut corporis perfpicit ammi formam, ÔC hue potilTimum transfert amorem fuum. Nam ipfa frons modeftia,oculorum finiA plicitasjuultus ipfe, totiuscp corporis gez ftus,fermo quidain eft uiro prudentiftta/ que audit etiam quætacitacernit,quod contemplator in oculis habeat aures.Cer tius tarnen indicium eft ex auribus ocula tis, ex auritis oculis.

Erit àC illud fpeâandû in fpofo fpon. fa deligêda.num qua artem didicerit atc^ exercuerit.Si res eft tenuisjneceftariû erit arttficin:fin ampla,tarnen duplicë adferet commoditatem nouifte artem ♦ Primum

-i- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;m 5 eniin

CHRISTIANI MATRIMONir .

enim fi quts cafus eripuerit facultatcs, Ut hoGgenus rerum eft fortunæ Iiidibrîjsob noxiiim, habebi't quo fugiat inopi'am,ö^ abftineat à mail's ambus. Artem nonfo^ Ium quæuis alit terra, iuxta prouerbnim» (èd quæuis etiam Fortuna, aut ut rcc^ius dfcam,quamuis fortunam alit ars. DeifV de minus indulgebitur ocio,quæ morufrt præcipua pcftis eft. Solon legibus cauiF le Icgitur, ut Filius quem parentes nullam artcm docuilTentjnon cogeretur illos alc'' re Fenio deFeifios, aut ad inopia redados» Atqui uctuftiflima lex erat inlcripta meß ' tibus omnium nationum, ut liberi,Fi pa/ rentibus hoc ofFicij grauentur impend^/ re, quodpulli ciconiarum reponuntFuis parenribus,uelutimptj cotjciantur in «in cula.Ät Solon indignos iudicauit hoc of/ Ficio p arentes, quibus non Fuiflet curaî inflituere libcros, uteflet quo polîenfi/ plis luccurrcrc.lmpudcnter enim uidetiH officium repolcerc, quiiplcceffauitinof/ iicio:nec æquumuidetur eumuelleme/ tere, qui quum eiîèt tempus non Feceti^ femcntcm * Quod fî liberi à parcntihus.*

quÜ

JNSTITVT» PER. ERAS* ROT. qnum effent minores, negleâi, poft ftiaz ptcinduftria parauerunt fibi fortunam, non prohibebat legislator humanitatis ofFicium,fèd tarnen eos à fuccurrendi ne/ ceflitateliberauit, quo magis excitarêtur prpgenitores adiuuentutem honeftisar tibus inftituendam : quac res uel ad hoe condiicitjUt rudis aetas ad ocium ac libidi nem procIiuiSjS^ ad uitiiim,ut inquit ille, ccrea,minuspateat corruptelæ*

Sunt autem artium uaria diftrimina. Summa diuifi'onefecantur in liberales QC mechanicas* Liberales animi iudicio po/ tiffïmum conftant,quod genus funtXhc torica,Arithmetica,Geographia,8lt;^ luris ' fcientia» Mechanicae requirunt operam manuariam.qualis eft architedura « Sunt ' quædam inter has mediæ, utftatuaria.pi dura, 8^ medicina : harum enim minima pars manibus peragitur, fed animi iudi/ ' cio potius* Aduerfus inopiam ceriiffimd præfîdium eft ars medicandi, quæ Ion« gifftme abeft à neceffitate mendicandi, Huie proxima eft iuris prudentia, affinis politic».

Pluri

CHRISTIANI MATRIMONII I

Pltirimos alit ÔC Grammatica, fed alit taH tum:quæ complctftitur ÔC poeticcn, ÔC ul ■ nunc funt tempora, rhetoriccn » Nam at» adyti's Theologiæ cóiugcs arccntur, id^ non tam legibus pontifîcijs,^ Thcologd rum confpiratione Inter Politicas artes præftantiores funt, aut certe quietiorcs, quibus in pace locus eft ut Rheton'ca aCi lurifprudenti'a, quibus utendum in bel lo: non quod præclara res non fit, milita^ ns rci peritia uim hoftium à ciuium çapi/ tibus ac fortunis propulfare; fèd quod,ut nunc uetus mos inoleuit, bellum ferè pet, homines barbaros immanes geritiir, qui Carum more uitam habet uenalcm. Attamen tam peruerfa funt hominum iti dicia, ut puellæ purent fefe præclaras na/ (Qas elle nuptias,fi Cari nupferint,qui ue/ nalem habet animam,6lt; ad quemuis odo , rem belli proiiolat,relidis uxore liberis^, conducendus ad lanienam : ac nobilitatis । partem elle ducunt, commiiceri uiro tot | facrilcgt)s,rapinis,cædib^, inceftis, alijs^ fceleribus abominando ♦ Expedient qui/ dem à deo præmiû,quæ taies uiros fi cor/ rigerc

ÏNSTITVT. PER ERAS. ROT rigcrc non queant, perferunt ♦ Cxterum, me quidê autore, nulla puella talibus nuz’ bet,fl conti'nget alius maritus quamuis humilis,modo peritus artis innocuæ. Inz ter artes quae corporis ualetudini fimul et augendæ rei familiari coducunt, primam laudem ueterum confenfus tribuit agriz çulturærquac quum olim,potentiirimis re gibus et clariflîmis fenatoribus fuerit hoz norifica, nunc ad abiediffîmos homines rclegatur, ad quos labor omnis redit, fruz dus ad ociofosieo^ rediere mores,ut puz ella prorfus abieda uideatur, quæ loçata eft agricolæ.Atqui ficorporum ualetudi nem I'pedemus, quæ iure numeratur inz ter præcipua bona, non eft alia uita faluz briorifi frugalitatem, nuf$ minoris uiuiz tunfi quæftum,non aliunde lucrum inno centiys; ft,quod eft præcipuum,uitæ inte gritatem,non eft alibi minus corruptelæ. Verum non eft huius inftituti, decantare laudes uitæ rufticanæ. Fadum eft id elez ganter, quum ab aljjs multis difertiflimis uiris, turn præcipue à Xenophonte Græ cOjSk: Vergilio noftro.Nec error populaz m 5 ris

CHMSTlÀNI MATRIMONII

ris tantum apud fapientes uiros ualere de bet, ut quod per fe melius eft, pofthabea/ tur deterioribus : quin illud potius agen/ dum, ut exempio laudabili luus honos re ftituatunCatteru quos duilia munia non patiuntur run perpetuo uitam agere, ta/ men poterunt feie uelut amphibtf, utricp ui'tæ inftituto partiri* Id fiet,ß,quoties da tur ab urbanis fundionibus uacatio, rus fe conférant : quod quo fiet crebrius, hoc melius habebunt agrorum prouentusJe inde ipiê ucgetior ÔC alacrior redibit ad ci uilia négocia, atque hac uiciflîtudine nec urbis nec ruris unquam tædium ientiet* Vxor interim domi ièruare ac diftribiic^ re curabit,quod maritus ex agro conuehi iufferit* Hoc liitæ genus longe turn felici/ us turn innocetius, turn dcnic^ tutius eft hac negociatione, quæ nunc uulgo exer/ cetur,quæ uiros bonam anni partem pro cul arcens à penatibus,per montes ac ma ria,per loça latrocinfjs infamia,magnocÛ incolumitatis difcrimine, fæpe etiam re/ rum omnium iadura, uolitare cogit ♦ T a libus quæ nuptæ funt, non niultu abfunt àuidui*

INSTITVT; PER' ERAS. ROT. à uiduis ,ncc unquam fecuro uacuóque flint animo,dum nunc maritis, nunc mer cibus,frequenter utrifque metuunt.Et ut omnia rede fint, tarnen exanimantur ua/ nis rumoribus, nonnunquam ôâ info/ mnijs. Tutiiis Ói. innocuiim eft cum fide/ libus agris habere comercium, qui quod acceperunt multo cum foenore reddunt* Ncc male audit hæc fœneratio : quóque diligentius coluntur.hoc uberiorem red' dunt prouentum Et fi quando uotis pa/ rum refpondet annus , proximus farcit prioris difpendium. Non Iblum autem accipiunt ac remittunt cultorem fuum in columem,uerum etiam ualentiorem red/ duntjfifublansuidum acceperunt. Haec negociatio nekit fraudem, quu uulgaris ifta uix abfep dolis agatur, nec temere fe/ lix eft,nifi uafris ac uerfipellibus.Chriftia nis uero lucrum fraude partum,damnum eft non lucrum : necR quic^ oportet elfe dulce Chriftianis,qu arrodit confeientia. QuemadmodSdoçet Solomon;Melior eft buccella ficca cu gaudio, q domus pie na uidimis cum iurgio. Vbicun(^ eft ani tnus

CHRîSTïANr MATRIMONII '

«lus ûbimalecôlcnis:ibi perpétua ri'XS eft, quam efFugerenon poffîs quocun(^ te uerteiis.Et iterum: Melius eft pauxi!^ t«. lum cum luftitia,^ multi frucfîus cum ini quitate,C5cinit his ÔC pfaltes: Melius eft modicum iufto, fuper diuitiaspeccatorô multas* Habent multa bona qui deum hâ bentjCum quantulacunque fubftantiola* Cæterû ubi deus abeft,S«S adeft mala CO^ (£ientia,quid elle poteft amplum aut ma^ gnumf Valeat polTeffor oportet, ait illeî at imptjs ea pars ægrotat, quæ fi uafeat» etiam aduerla uertit in hilaritatem. Adde his ,quodlucri male parti ferè infelix eft exitus, iuxta Plautinum illud : Male par” turn male dilperit. Quoties eni uidimus^ opes ufiiris,monopolqs, alijs^ fraudibiis diu congcftasjfemel uel incendio uel tem peftateperire,uel à principibus confîica” ri, qui dilfimniantes uendunt illis mono” poliorum ius, finuntlt;^ fpongias impleri afFatim î at ubi uifiim fuerit commodum, ‘ implctas exprimSt ♦ Quid attinet hic co/ memorare de planis ÔC impoftoribus,ue/ lut qui ex gêmts adulterinis, aut ex auro faâitio

ÎNSTITVT. PER ERAS. ROT, faditio quæftum faciunt,qui per Alcumi fticarn aut fiditfam magiam deludunt in/ cautos : aut qui tiirpium uoluptatum tni/ niftri iunt,qualescupediartj gt;nbsp;popinato/ res,lenones,tibicines, Sgt;C funabuli f Quid de chartarijs ôC aleonibus nam amp;nbsp;hinc uiuunt quidam, Puella quæ iciens nubit • talibus,digna eft malo,quippe fautrix ne/ quitiæ. Si dicat : Non poiTum ccclebs ui/ uere,neG obtingit alius maritus:felicius ilz li polliceor matrimoniu, fi uel infimo ue/ ' teramêtario nupièrit, q talib“^ artificibus, ’ Hadenus de uirorum artifi'ctjs. Cat/ ' terum puelkjquæ fub parentibus didicit curare rem domeftica,artcm didicit baud quaquam afpernandam.Huic enim nun/ quam defuturG eft quod agat domi: quin ' amp;ad confirmandam corporis ualetudi/ nem fan's eritexercitationis,fi domus par tes frequenter obcat,nunc in culina,nunc in gynæcitide,nunc in andronitide, nunc in thalamo,nunc coenaculis,aut ipfa com ponat quæ oportet, aut altjs præicribat ' quid fado fit opus. Fufus SC coins omnigt; ' urn quidem foeminarum funt inftrtimen/ ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ta,ad

. CHRTSTIANI - MATRTMomi

ta,ad uitandum ocium fdonea^Ociurnatl tem quû omnibus perniciofum eft, tum adolefcentibus ac mulieribus longe perni ciofiffimum Sunt em uiri qui res magnas tradant fola mentis agitatione, Puellaris - animus nifi detineatur oceupatione,prorf nus in détériora dilabit ♦ Et rede quideni faciunt,qui quod nolint fuas filiàs ad opi/ ficiutn educarijuel obfacultatum abudafl tiam,uel ob generis ac fortunæ dignitat?» tarnen docêt eas artem texendi aulea,aüt Serica,aut canere fïdibus, ne défit quo fal lant ocium : redius tarnen faduri, fi cas bonis literis erudiendas curarent ♦ Nam quæ tcxitjfic eft occupata, ut tarnen intc/ rim uacet audire iuuenum fabulas, ôC obi ter refpondere tocis.Cæterurh quæ b bris intenta eft.totum illic habet animum. Ad dequod ftudia,ficceperint adlubefcere, uehementiore quodam œftro percellunt animum,quàm ulla cæterarum artium: quibus ut maxime depellatur ocium, ta/ men hoc habent ftudia, quod quo magis cxercentur,hoc magis dulcefcunt,tum ad extremam ufque lenedutê cultorem non deferunt»

INSTITVT., PER .ERAS# RO-T. äeierünt ♦ Poftremo non folum excludjac octum Itteræ, uerum etiam puellarS ani/ lt;nû optitnis præceptis imbiiût, ad lur/ tute inftituunt ♦ Penelopen T elemachus tnterdum rcmittit ad colu 0^ fufum, quæ tarnen 00 auleorü texendoru perita fuilTe legiuQin'n dC aiqs heroints ferè artts hu.' iufmodi feientiam tribuut poetarum mo nunienta, Vbi funt igitur ifti parères, qui ' liberos fuos parum ingenuos elfe credut, . fiquidomnino bonarum artiu dt'dicerint præter® ducendi choreas,conuiuand|',et •ncptjs facetijs altercandif' Cyrus ille ma/ gnus Perfarum rex apud Lyiandrum glo riatiir, quod iple ftu's manibus arborü ov dinem in quincGcem digelTiflet, fic ut an/ gulorü inter ipfos cogruentia, SC ambula tionü apta fcries,ipfo etil ^jfpedlu deIc(Sa ret oculos, ApcFRoman, principib? uiris adeo non eft fordida uifa cultura agroru, ut uiri nobiles, quorG eft Cato SC arro, non grauati fint hac de re diligeter libris atditis pcipere»NGc plcbei quocp,quibus tantu eft cenfus ut citra manuariä opam fpemodu uiuere liceat gt;nbsp;no patiutur fu(^.

liberos

CHRISTIANI MATRIMQNIÎ liberos artem innocuâ difcere, fed ad uo/ luptates ôd ocium illos ediicant,putant(^ pulchrius eiTe bonum aleatorem dici i bonum agricolam,

Epilo^w. Igitur in bonis animi dqudicadis primö illud eft, ut norit ca de quib^ iudicat.Vit^ tute aût ferè nee nouit nee amat, niß qu* poflideuEthac quidê in parte,ßcuti di^ß eft,potior eftedebet patent« aut maiorß q liberorS calculus ♦ Præftat enim illis ha bere fidem,qui tum fuo tum aliorum mà/ Io dodiijftiunt quid fit expetendumjquiJ fugiedum, quam committere,ut ætas im^ perita fuo malo prudentiam coIIigacPrö ximum,ut ratio adhibeatur in confiliumi non affcclus Et hic rurfus expedit,ut libe ri parentum iudicio déférant, quod hih'' beri fint ab ctftro Cupidinis, qui frcquert ter imponit aetati iuuenili^T ertium,ut in^ ter animi bona diftinguant* Sunt enim a/ lijs alia præftantiora: fummum autem lo/ cum tenet pietas ♦ Sunt rurfus quædatii quæ non ftatim bonum reddant poffèlTo rem. Poteft enim efte bona textrix, qiiaî non fît bona mulier ; àC poteft efte boni,is iurecoiï

INSTITVT,. PER.ERA^, ROT. iurecófultus,qui' malus fît ui'n Quartum, ut non folum Ipedetur quid pulcrum fit, uerum ettam quid fit aptS* Quemadmo' dum enim Chriftianis nihil aptum uiderf debet,quod non fit honeftum, tarnen pul crumefiepoteft.quodhuic autilli no fit accommodum.Harmoniæ uero tanta uis cft,ut aliquoties inter diiïïmiles,fed apte »undos firmior fit cocordia quam inter ft miles,ctiamfirediffinic didum eft,fimili/ tudinem efie conciliatrice beneuolentiæî ne^ enim ijfdem rebus capiStur omnes, ûuo incredibilis eft ingeniorum uarietas, Quintum,ut in explorandis animi bonis, non tam oculis fidat quam auribus, quin pottus ex omnibus cóieduris colligat piï ellac mores óó ingeniuiex maioribus,nam ferè fit,ut ex bonts nafcantur bonfiex edu catione quæ plus habet momenti,quàni genus ipfum:ex ante ada uita,ex fama,c« ius oportet parêtibus non minorem efle curam pudicitiæ^ Quorum hoe oporz tet præcipuum efie ftudium,ut integrant puellam tradant fponib,Verum non tra/ dunt integram,cui fi corpus illibatum eft, n tarnen

• CHRISTIANI MATRIMONII tarnen eft contaminata fama. Ex his i'tacg rebus loge certior erit diutnatiOjqua'm ex ulhs præpetïbus auibus aut fohftimis tri/ pudqs.Qui bene conqdet hunc uatê pu/ ta optima, Veruntamcn, ut tn obfcruan/ do uolo adhiberi dtitgentia, tta noh'm ab/ efte ciuilitatem, quæ confulat pudon (s/ mæcp præfertim utrginû. Quidam cnim prod, poftea^ aident alium praelatâ,fin/ gunt ac fpargunc dedecora puellarumjne uideantur prætertti.fed contempfifle ma/ gis quod aftequi non poteranf,Quanto il ludhumanitati Chriftianæ côgruentius, ctiamfi quid deprehenfum fit infelicitatis in fortuna moribus^ uirgtnis elocâdæ,dif fimulare ac tegcrcf Quemadmodum tur/ pe non eft iuucnibus ambire lponfam,qlt;^ uirginibus fît indecorum,ita nihil dccedit illorum famæ,fi non aflequûtur,quod am biunttquandoquidem una non poteft ni/ fî uni nuberc.Proinde quoties unius pucl !æ plures fint proci, confultum fuerit eîe/ dîionem fponfî deferre parêtibus,quo mi/ nus inuidiæ recidatin uirginem » Quod fiunaunidilplicerecœpitpropius infpe/ gt;nbsp;âa,'

ÎNSTITVT. PER ERAS. ROT.

Aa,non difficile foerit aliqutd comminifcl caufæ,qiiod uirginis niiptqs non official Inciuilis cnim licitator habetur, qui gem/ mas uenales aiqs teftibus uituperat ♦ St precium placet, quid opus erat uitupera/ re f fin minus, liberum eft abire tacitirm, Sed multo inhumaniffîmum eft puellæ, quæ tibi non contingit, Gdiis probris offigt; cere,quo minus nubat alteri. Ad hæc inz commoda uitanda cofultum fucrit,ab hu iufmodi negocifs populu arcere, fed clam inter parentes tranfigere. Sic enim Suf mi/ nus erit rumoris aut inuidiæ, fi quid fefel/ leritôô felicius cedet uenatus,fi rumor no inuitarit æmulos.

Interim dixerit quifpia,qu3 inter mor/ tales femper bonorum magna fuerit pau/ citas,fi boni cum bonis tantum iungâtuf, quid de malts futurum eftf' Habeant fané fimiles labra laducas: qui fimul pecca/ ,runt extra coniugium,fimul agant poeni/ tentiâ in coiugio.Certe qui malts artibus Uirgines fimplices illexerunt ad ftuprum, deberêt quidem bonorum uirorum fuaft? ducere quas uitiarSt, faltem ad elocandu

n 2 cum

CHRTSTIANÏ MATRIMONII

tûdotc,cna I egibus cogi oportuit^Quur ' hie adeo cefTant Chriftianonim leges f quia hie magnatu quotidianus luftis eft, quorum arbitrio leges rogantur SC abro/ cantur* Atqui no ccHabit lex diuina^quæ witem apud Chriftianos plus ualere de/ bet quam lex Humana,

ZitleHttt ex Hadenus quide de deledu qui ex ani/ corporis bo nbsp;nbsp;bonis ftimitur, fatis didû arbitror.nuc

fjù, de corporis bonis nonnihil attingendum, nec interim litigabo cum Stoicis ac Peri/ pateticis de uocabulo,bona ne fint appel/ landa an commoda potius. Et in his fere præpofterum eft uulgi iudiciumi Forma 6^ ætas fpedatur in primis, quæ duæ res fi folæ cocilient amorem, non poterit elTe perpétua beneuoIentia,QuS enim ætatis flos fît admodum breuis,amp; formæ gratia, no ætatistantû acceflîone, uerummuftis all}s de caufîs frequenter intereat, necefte eft fîmul ÔCbeneuolêtiam perire,fublatis fontibus undemanabat^ Araicitiâ igitur quam perpetuam efîe uolumus,ex his re/ bus oportet proficifti, quæ nec cafibus expofitæfunt,nec ætatemarcefeSt. Audi

~ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Chriftia/

ÎNSTITVT. PER ERAS. RÇgt;T.

Çhhftianc proce Sapientis cofîliumtFaï/ lax.inquit, gratia tiana eft piilcn'tudo* Mulî'er timens deum ipla laudabitur. Te tapit flos ætatis, rofam adamas mox col/ lapfliram, noli fiderc,fallax eft gratia.Stu pes forma corporisrfed audi,uana eft pul/ critudo.Quare uanaf'quia nitet ad breue tcpus.Quare uanaCquia fæpe mêdax eft* Etenim iLiciis eft no liera fpecies,qnæ ftib cute formofa tegit animû déformé. Quid ’gitur hærent oculi tui in fiiperficiefinten dephilofophicos oculos, ÔC perfpicefor/ *nam animi. Ea uel fola fufficit ad conglu tinandam perpetuam beneuolentiam,cui fi accedat forma corporis, uelut aurS adz ditum gemmæ, non font reqcienda diuo/ tum munera, ut inquit Homerus, modo ftepræpoftera fît rerû æftimatio.Ad earn igitiir lormam defledas oculos,ad quam altera collata fucus eft ac mêdacium. Vbi nam ear En tibi commonftrat fapiens,eo que modo citaui loco; Millier times den, iplàlaudabitur.Hiceft animi flos,hæe eft interni hominis uerefofpicienda fpecies* pietas ac religio. Animus enim qui deum ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n 5 timet

CHRISTIANI matrimonii v timet, nullum illius præceptu uiolat, eocfi nec rugam habet nee macula. Quid pro/ deftjfi cutis næuû non habet, quS uitiorö maculis torus fordeat animUsfClamat ùé Efaias:Omnis caro fœnû eft,omnis gloria eius quafi flos agri: exiccatS eft foenum. S)C cecidit flos: uerbum autem domini ma net in aeternu,Hæc propheta iubetur non loqui fed clamare, nimiru mortalibus ad ifta fiirdaftris, Si quicquid corpore« eft. flos fœni eft,quanto magis aetatis autfor ma: gratiaC Sed aüdis aliam formam,pcr/ petuo uernatem etia in extrema lenetîîa; Verbum domini manet in a:tcrnum,Vt)i iiiget uerbum domini,ibi perpétua gratia decoris,concilians amicitiam nunquain/ termorituram, Veruntamenquonia ma/ trimonium conftat ex corporum SC ani/ morum coniundione,nonnulla eft haben, da ratio commodorum etiam corporalni,quot; uthac quoc^ parte conftetuel æqualitas uelfimilitudo.Qui philolbphus eft,omni no négliger formam quamuis infelicem, fi modo dotes animi penfabunt huius rei dctrimentum,Vidcmu5 inter decrepitos

INSTITVT» PER ERAS. ROT

dccrepitasmanereuigorem coiugalis bencuolêtiæ.quum lam uetensformæ ne ueftigiQ quidem ullum fuperfit. Qui mi/ nus hoc in homme prudête præftat ratio, quod in alijs efRcit coniuetudofQui non ducit iixorc, nifi uel gignendae proli uel re frcnâdæ libidinijiuic fcxus abundecom/ mendat coniugem.Quinontenebit tanz tum philofophiæ, ut poflît animi bonis eflecótentusjdigat formam mediocrem, qua alq ftata,alq uxoriam uôcât,quæ nee tædiû habeat abominantis,nec illicis gra/ tiæ tantum,u£ adulteros inuitet,aut accer fat infamiam.Etfi forte contigerit infignc decus formæ,moru integritas, uitæ fruga litas, cultus fimplicior, hæc incomoda facile uel excludet uel mitigabit, Nufqua autê tutior eft formæ theiàurus quam do mi, nee ulquam magis uerfari decet pudi/ cam coniugê.Periclitata eft Sara,led pere grerapta eft Dina, fed apud exteros* De/ us cura habuit pudicitiae Saræ, quod maz ritum dei iuflu peregrinantem comitata eft; Dina uiolata eft,quod præter autori/ täte patris,obambularit in aliéna ciuitate, n 4 Ipcdlatrix

CHRISTIANI MATRIMONII’

Ipedatrix ac uiciffïm fpedanda*

De ætatts delecSti certa pfcribere hand quaquam facile uidetiir: etentm qui rude puellam quærunt qua ad fiios mores for ment, ijs magis conuenit ætas tenera, in quemuis habitum flexilis. Qui malunt iam formatam,præferuntætatem medi/ am,uelut in fœminis ufi^ ad annos trigin ta,quæ nondum emarcuit,SC adhuc ad pa ti6ro.7, riendum eft idonea* Ariftoteles in politi/ cis defignat in puella annos oâodecim,in fponfo 57» Minores iungi non uult,ne li^ beris natis,nulla fît erga parentes teueren tia,ob ætatis uiciniam,Maiores iungi dri''' fuadet, quod parentes citius deficiant, $ ut poflint fruiliberis fuis*Hanc ætatê qua dixi tribus de caufis probat. PrimS,quod mediocre diicrimen fît inter liberos amp;nbsp;pa tentes 5 deinde quod illis annis maturuit tum uiri tum foeminæ corpus,Poftremo, quod fie lundi ferè pariter definunt gû gnere,mulier circiter annum quinquagefi mum,uir circiter annum ièptuagefîmum^ atc^ idquidemin genere didu fie habet: alioqui quemadmodû multi gignût di«/ tius.

INSTITVT» PER ERA^. ROT. tius,ita non pan ci citius defi'nunt.Quanv obrem hic non tam numeranda eft ætas, quàm expêdenda corporis affedio. Sunt tnim quædam temperaturæ,quas medici ctafes appellant,tam infelices,ut prius co/ ftnuerint quam ad iuuentutem peruene/ fint^non dicam ad iènedutem.Quanqua autem ca cura parents efle debet,ne ip on fils fponfe iungatur,nifi iam ad plena ma turuerint,6C ad luftam pubertatem perue oerint, nonfolum ob id ne præpropcrus congrelTus laedat aut interimat etiam ad/ huctenera corpora,uerum etiâ ne partus inualidi ôC imbecilles nalcantur,ob lemen adhuc liquidius,minus^concodum oporteutamenexiftunt fæpenumero can fæj quæ fuadent non expedare tempus, quod fortaffe medicus aut philofophus præfcriberet. Paulus nullum certum tenv pus aufus eft praefcriberezSi fe non conriz net,inquit,cuiuult nubat. Cæterû ad hoc ne iuuenes aut puellæ præcoces euadant adlibidinê,plurimû habebitmomêti diliz gens educatio, difciplina parêtum,uidus lobrietas ,occupationes affîduæ,couidus n 5 pudicus

•CHRISTIANI MATRIMONII

pudicus:præfcrfpta dodrinæ Euägeh'cXr Quid aût nous aut mirum,fi qui lumma parents indulgentia,uel neglcdu potius, per ocium SC luxS edueâtur ad lakiuiatn inter iuuenes autfamulos intemperâtes, ociofos ac laiciuos, inter ineptos lufus SI, obfcœnas fabulas,ante têpus rapiâtur ad ïibidinemC’VerS ubi monitis, alîjs«^ lafci*' uiæfrenis nihil proficitur, tutius eft indul gere matrimonio, ne quid accidat deteri^ us.Hieronymus ut rem prodigiofam nar/ rat,SoIomoncm adhuc puerS gcnuifTcfi/ lium, SC nutricê quadam ex puero qui cS cubitabat fada fuifle grauidam«Nunc ra/ rum exemplS nô eft,pra:fertim apud Gai losjpuella uix decem annos natâ efle uxo rem,undecimo anno iam matrê dici. Ve/ rum hæc prodigiofa no oportet in exem/ pis uocari» Quin potius oibus remedijs, quoad licet frenanda eft aîtatis,ad dulcia magis^ ad falutariapronæ,lafciuia,fed îta ut cbtinêtia pfuadeas, no extorqueas, Illud prodigiofum uidetur ,quod tamé în nonullis fieri uidemus,præfertim apud Britanos SC ItaloSjUt tenefa puella nubat feptuage/

INSTITVT. PER ERAS ROT. feptuagcnario. Gerte Venen, quod afur;’ htaffe oportet tales fponfos, fi féliciter czf dit matrimonium,Sed multo etiam abfur dius eft,quod 8)C ipfi uidimus,fi mulier fe/ Xaginta lt;ex annos nata nubat iiiueni, uix ùigefimu annum egreflb.Nam uir quam/ Uis fenex ex puella poteft iufcipcre libe/ tos. Anus ex iuuene mater fieri no poteft,' In utrocp tarnen foeda fpecies eft: nam ta/ lis fpófus no cum uxorc,fcd cum filia dor ^ireuidetur, QC talis fponfafilio nupfifle uidetur nonconiugi, Sedhuiufmodi nu? ptias fi conciliât diuitiarum amor, fœdæ funt,fi libido,fœdiores, Eas tame leges ec clefiafticæ no refcindunt,quamuis popu/ li falibus ac diderqs flagellentur,Sunt ta/ men qui nolint duas actates æque floreiv tes cóiui^ijCO quod dicant temperantioz tern fore uoluptatis feruorem, fi tenera puella fponfo prouediori iungatur.Nam' ut fponfa fit uiro grandionpræter naturae rationem efle uidetur, Etenim qui gran/ diorem duxit, etiam inconiugiodiu coz/ lebs fit oportet,Verum hoc quo(^ coniu gioru genus cxcufat partim incÓtinentta, partim

CHRISTIANI MATRIMONII partim obieqiiiorum mutuorum comrno ditas * Indecora eft fcnilis intemperantia» Concordia (empereftfauorabilis* r •

Inter bona corporis prim um locum bo næ ualetudini tribuunt prifcaprouerbia» proximu formæ* Proinde qui upiunt ma gis fpedant,quàm (àlubri,quàm xxcgc/ ro, quam^ tcmperato corpore fit fpçfu? aut fponfajquà m ætatis modum, Seni nü pfi't,quæcun(^ nupfi't ualetudinario.AnS duxit,quicuncp duxit morbis obnoxiaffl* Sunt autem morbi temporarq,qui depuV Ci reddunt interdum fïrmiora corpora, u« luti febris,aut pituitatfunt qui nunquä Iinqu3t,quos femel ceperint,ucllt;#ti poda/ gra,hydrops,aut morbus comitt'alis, app? plexia,paraIyfis,Sunt uitia morbis omni/ bus triftiora,Iepra,ôiS icabies uulgo dilt;Sa Neapolitana, quæ uix ulli cçJit lepræ* Sunt animorum morbi, phrenefîs, pa/ raphronefîsjlethargus. RurfiisTunt alia quacmorbos dicerenequa^ poflî'sjebiji tares aut uitia poflîs.quod genus funt,cæ citas, claudicatio, aut mêbrum mutilum inancum(^,Namftrabt uitium formam lædit

instityt. per eras. rot.

fedit potius quam ualetudinem. Sunt 5d Icuiora quædâ uiria;quæ tarnen ofFendöt fi adfint, quale fit oris graueolêtia, aut tn/ fignis li'nguæ balbuties, aures furdaftræ. Nullum eft horum tarn atrox,quinferen/ dum fit in coniugio, fi poft initum matriz moniu acciderit (eft enim communis utri ufcp fors)eo quod nemo mortaliû nouit, quid ipfi fit euenturum.Aequum eft ante ut hoc ferat in coniuge, quod coniugi fue tat ferendu tn marito,fi fors ita uifum fuif fetfuperis;Sed parentum quorundamin/ faniam fatis demirart no queo.qui puram ac fanam uirginem tradunt fponfo lepra noua corruptiflîmo. Quid enim hacc ica/ bies differt à Iepra,ntfi quod grauiores ha bet cruciatus,maius uitæ periculu,6C Con tagimn præfentiusÆt eiufmodi cadaueri »ungiturinnoxia uirgof Quæfo fi pareiv tern occidit puella,num excogttari pote/ tat atrocius fuppIiciûfNumerannir anni, ^cdatur forma,fiipputatur doSjamp;T corpo Kis fanitas no uocauir ad calculumr' Quis onqua feiens leprofo locauit filiâ f Quid refert hunc morbum non appellari lepragt;

quum

CHRISTIANI matrimonii quum ßt mals lepra deteftabilius f Qua^ Charitas poteft elfe çoniugis erga maritS* à quo ftatim in ipßs nuptiarS aufpietjs Hf monili donata eftf'Quæ pietas liberorö erga paretes,unde uitam acceperunt mor tetriftioremfAtque adeo quum prindp* bus ac magiftratibus ea curæ debeant eß fe,quæ fpedant ad fortunarum ÖC corpo/ rum incolumitatcm,uehemêter admiror, quur tot annis ca peftis neglecfîa ßnatur tarn Iateièrpere,præfertim quum præfcr* ptum fimul amp;nbsp;exemplum habcamus è fa/ cris libris de fubmouendis leprofls i A** t'deo parcitur malo,quod à proceribus or/ turn credatur,qucmadmod3 Elephantia/ fis,de qua Plinius hunc in modum; AegyZ pti,inquit,peculiaremal3,0(r quS in reges incidilEetjpopuIis funebreXichen quam/ uis horrêda fœdalt;$ peftis pepercit feemi/ nisjô^ infimæ plebi.Hæc nee gêti,ncc xh ti,nec lexui,nec coditioni parcit ulli, non/ dum etiam natos attingens»Submouctur exurbibus quoskuiterafflauit lepra:Si bq poculis.leóis, menfisjcolloqutjsjofcu/ Iis,denicp coniugtjs permixti, terrarum oc i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;betn

INSTITVT. PCR ERAS. ROT.

bcm infidunt, uidelicet ih procerum gr^ tiam ♦ Habet hocmalS SóiJIud peculiare, quod qui hoc afFcdiis eft/gaudet etia aliz ps in mail confortium pertrahere^ Hoc ni niirum eft diabolici cuiulda liuoris.Nam ipfefua culpa prolapfus in calamitatem, nihil aliud agit,quam ut quofcûc^ poteft perpellat in focietatem maliciæ» Veru de his quomodo fuo fungantur officio, qui^ bus incolumitas ciuium commiffa eft, ui/ détint alq.Certe parentum erit, qui minii ta permulta ipedat in deligendis ijjonfts, nequaqtiam hoc tantum malum neglige/ tCoquod non folum filiæ certum minatur Citium juerum etiâ pofteritati. lam illud jnihi refpondeant uelim, fi cafti quopiam hlia conftuprata effet ab homine Icproib, nónnccurarêt ftupratorem exurendum, fi poffentf Quid igitur fanæ métis habet, qui fcientcs ac uolétes uirginerq innocen/ temleproG tradunt amplexibusfRurfum fi filiæ nuptijs deftinatæ, lepræ morbus praeter expedationcm obtingeret,nonne luâus miferabilis totam familiâ, totam® cognationem occuparet, plorantibus oq miferîcor/

.CHRISTIANI MATRIMONII

mifèn'cordiam 8C ah'cnis.Nöc quum Ülia» nepotes ac pronepotes totai^ pofteritas j lepræ proditur, quafî re bene gefta,fakat I 8Ccaniturinniiptqs»Qm's eftïanæ men/ tts,qui non malit femel omnibus fortunis fois exui, quam ingens opum incremen/ turn lepra depecifciCFelicius igitur collo/ caris filiam tuam, ft' tenui figulo, aut holi/ tori lano, quam fi fa trap æ leprolb nuptS dederis. Et haudfcio utrigrauius impij £ïnt,qui exponunt liberos fuos, an qui fie elocant: nili quod illis ut res peflîme datjueloxinteritus eft,hic mors Ienta»Tô uidemus multis féliciter ceffîfle.quodex/ poft'ti fuerint,hic quid poteft effe felix,ni/ fi hac in parte felicitatem ponimus, quod j ob mentis infaniam, nonunquam noftri» j malisideodeledamur,quiano fentimiis । eflè mala. Refeinditur matrimoniu euffl j eo c5tracflum,qui ad congrefiTum marita/ km eft inidoneus,ôlt;^ ualet contradû cum eo qui pus habet pro lèmine, amp;nbsp;icabiê gi gnit pro liberfsr' Quid,quod ncc mes ua/ lere poteft affeda malis corporisf'ôiS tali/ 1 bus portentis obtrudunt, qui fibi faniui/

dentur I

institvt. per eras. rot. dehhir, filias aut filiös fuos:SC minóre eu/ ra paratur gener cp cquus ♦ Hie enim exci piunt occulta ui'tia, diligenter obferuâtur ea quæ uenditor præftare non cogiturîin matrimonio contrahendo prudentes ma nifcfta negligimus ♦ Proinde fcquundum morum expenfionem, prima ratio debet haberi ualetudinis. Sunt autem quædam corporis uitia, quæ contagq periculo ua/ cant.ueluti claudicatio, cæcitas, pars cor/ póris manca aut mutila,aut alioqui prodi giofa deformitas,Et (n hi's æquali'tas fac/t ad coniugîj concordiam. Noui apud Bri laiinos facerdotem procero fanolt;^ cor/ porc,uirüm probum.qui rnihi narrabat fi bi ündecim efle fratres, quorû nemo corz pus haberet infelicius qiiàm haberet iplèt pàtrem fuilîe tibijs co ntraëîis, ut lella ue/ hendus effet, fî locum mutare uellet, tum re tenuûduxit uxorcm cæca : dC fadi eau/ fam dixit: Sic melius, inquit, inter nos c5 ftabit amicitia, feremus nos inuicem pa./ tes calamitatc,neutri futuru eft quod ex/ pröbret alteri. Nec fcfcllit hominê fuum ludiciuin. Nullus unqua inter illos fermo O fuit

• CHRtSTIANl MATRtMONït

fuit non amicus SC blandus » Pi'etati deul focceffum addidit ♦ T ranquillus ÔC inno/ cens erat conuidus,Felix foecunditas, Dtkauf fx Sugeft ut de bonis externis dicam*’,quae bonu exter/ partim talia iunt,ut nobis imprudentibus fût. obtingant,qd*genus eft,ex clan's aut opu lentis maiorib^ naicûpartim eiufmodi, ut noftra quoc^ induftria parent ÔC augear» tur Jn hoc ordie primas tenet generis cla ritas,præ{èrtim ea quæ uera uirtute parta fit. Vulgaris enim nobilitas funt antiqua: diuitiæ. Atqui non raro fit,ut opes (celeri bus parentur.Aliog uera nobilitas fi qua eft praeter ipfam uirtutis opinionê » certe domcfticum habet exemplö rede uiuédi ex maionbus;à quo fi degenerarint, ad ni hil alidïialêt ftémata, niu ut famofior red dat illorû im^bitas.Nunc apud nônullas natioês inane nobilitatis nome impunita/ tê adfert fcelerS.Etem fi piratica aut latro cinium exerceat plcbeius,in rota fubigitî fieques,autqminima nobilitatis poffit fingere, SC Ci qua habet turriculâ * latronS fpeliinca, bellS appellat, quod aliquoties indicit is, qui pedem ubi ponat no habet.

Vnde

tMSTITVT. PER ERAS* Rót*

Vndc tah'bus ins indi'ccndi belliVunde lus fub belli fimiilati ptextii» in publicis utjsi in alienis ditionibiis fpoliare quoslibetf' Quoties ad alea,fcortationes,potationes deed pecunia,ad belli titiilS cófugitiir,,ói’ hollis eft, quifquis habet aligd ad prædS idorie«» Principes ac præcipue Gæfar prime mereret de rébus mortaliû ,(i talia portêta tollerer de medio, cum ftiis equis ßf turribus,nec fineret illis in facinore de/ prehêfts in aliud prodefte generis titulvt* nifi ut uclut eminetes in ahiorê rota tolle rentunO parentu dementia,qui putât re/ ßlius côfuîtum filiæjfi tali equiti nupferit, fi bono agricolæ aut perito fabro ♦ Et inani nobilitatis fuco decepti,malût gene rum, qui bene parta male diftîpet, qut fiua induftria rem traditâ feruet augeatc^^. Hic puellis poterat i jnolctSexus et ætas gloriæ cupientior eft, ncc ualet rerû iudi« cio,fed tantum qcF in prælèns delecflat,fpe r^at. Parcntibus uenia dari nô poteft, qui poftea turpiter déplorant calamitatê,quâ cxcludere potcrant» Etem quû tot extent éxêpla fie initorû eoniugioiû,dcbcbât ex

Ö Z alienis

CHRISTIANI MATRIMONII

àliem's pen'culis fapere . Valeat igitur no biJitatis tnane nomen nel facinoribtis pat tæjuel malefadis mqtnhatæ,uel emêtitaf, uel afdtkiæ.Emcntiri nobih'tatem impo/ ftorum cft,quod tarnen faciunt nonnull/, quo peccent excufatius tutius^. Emcre nobüïtatcm ftuItorS eft, ucluti lumo glo^ riantïum, quum fapiens ueram en'am no/ bilitatem cotcmnat. Et tarnen aliquid eft c claris probis^ maioribus prognatuni eflc: fed longe plus luxta maiorum deco/ ra educatum atcp inftitutum eße » Protn/ de fi ad calculum uocatur maiorum ima/ gincs,fi'mul expêdatur ingenium, mores, amp;nbsp;educati'o, ne poftea déplorent expert/, quod prouerb/o Græco dtci foîet, Hero/ um filq noxæ » Honefti gener/s habeatur ratio potins quàm darf Necß quicqiiam apud te ualeant ifti proceres, quibus do/ mi nihil eft nobilitatis, prætcr maiorum l'm agines. Abunde nobilis eft,qui uirtute præcellit : nec ignobilis uideri poteft, qui ex legitimo coniugio prognatus eft ♦ De nothis autemaut fpurrjs fcmperinpeio/ rem partem uergit fufpicio ; quanquam

INSTITVT* PER ERAS. ROT fiCf^penumero fallit. Quemadmodum enim res I'pfa docet,ex opu'mis parctibus nafci peftimos KBcros: I'ta contra ex ilhciz to concLibitu uidemus nonunquam nafcï Praîclaros uiros.Iepte notht nomen apud hebræos inter uirtute célébrés babetur, Themiftoclis gloriam no obfcurat nothi cognomen.Socrates nulh'us nominis libe fos reh'qirit. Cicero M.TuIIq fil(us,uinoz fusaneptus, multumi^ patri diffimilfs fuz ifielegitur. Commodus imperator omni urn illaudatifïtmus, ex Antonino omniu laudatiiTimo prognatus eft. Quod arbi/ tror uxo ribus imputandum, quæ gignut primam ætatem educant.Nam Soera/ tes habebat uxorcs male moratas. Marei T ulltj Terentiarepudiari meruit. Antqz nini Cæiaris uxor, non unius aduircri fa/ miliaritate male audtjr. Proinde coueniet utriufeg parentis non tantum ftemmata, fed mores æftimare.Si in cætcris paria faciunt nothus 56 ingenuus, patritius ac plebeius, pr^ferêdus eft ingenuus ac pa/ tritius. Sin uera bona in plebeio præpon/ derant,non tanti fit apud te nomen nobiz , , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;o 5 litatis

CHRISTIANI MATRIMONII li'tati's, ut mall's filiam tuam apud ilium ui iiere, qui alienis decoribus illuftfis eftj apudeum qui tab's eft, ut ipfe polTit ctia obfturS genus fuis decoribus nobilitare» Fateor res eft admodum plaufibilis,maio rum imaginibus cómendgta probitas:fe4 cjuoniâ hue uulgo nobiliu artes fere fun^ alea, chartæ, potationes, chorcæ, nugæ» feortationes, qui filiæ optât felix fandtö^ coniügiû, educationem ac mores expen/ datjhoc eft propria bona potius q aliéna* Et hic patiar aliquid dari receptæ gentit? opinioni, modo diferimen in ueris bonis fit exï'guô» Nam in Chriftianorum matri pionijs oportet hune feopum femper efle præfîxQ,primû ut legitimû, deinde ut ûn lt;ftum,poftremo ut cocors ac tranquillnm fit matrimoniQ. Nec infelix haberi debet, l'n quo cotigerint hæç tria.Olim fingebat cœleftes deos cum nymphis aut cum ho minibus commifterfunde femideos nafci credebât: quemadmodum ex Venerçô^ Anchifa natus credit Aeneas, ex Semelc 5lt;Ioue BacchuSjIoueSC AlcmenaHer/ cuIes.Nec défunt qui fomnient talem efle mixturam

INSTITVT. rCR ERAS. ROT.

mixtura patricq cum plebcia. VerS hanc opinionem gt;nbsp;quam in ethnïcis etiam n'det philofophüoportet ab animis Chriftiano ftim longiffîmepropulfatâ efle* Omes per baptifimim naici'mur legitïmi fiJq dd, omnes eadem manet hæreditas: i'lle nobt/ hor cft, qui melius exprimit imagine con ditoris, qui pater eft cómunis omniû pie uiuentium: qui propius accedit ad exem/ pliim unigeniti illius, qui nos omnes fra/ tcrno cognominc dignatur.Si placet no/ bilitatis ratio,hic demû eft uera nobilitas» Paulus ait maritum infidelem fancQificari per mulierem fidelem, SC contra : quanto «nagis oportet uxorê noth a aut plebeiam nobilitari per uirum patritium, oC côtràî’

Seruitus quidem odiofa res eft, qua SC Paulus iubet cfFugere,fi modo liceat. Ve rû hanc oportuit a Chriftianorû uita iam oÜm fublatam efle, Quid enim magis in/ decorû, quàm ut inter Chriftianos, quos omnes ex æquo Chriftus redemit preciô fanguinis fui, alius alium non pro fratre, 61S cohærede regni cccleftis,feduixpro homine ducat,ære mercans perinde ut iu

O 4 mentum

CHRISTIANI matrimonii’ quot;nbsp;gt;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-

mentum, aç fi h'bet, reuendens : nec aliter Habens uténsque quàm brutis animàhtû bus : tmô durius altquando tradans rcli/ gione fratiem quàm equum fuum ♦ Qui C4». Ghriftum non nouit, admonet, ut féruos

Homines efie memineris * Paulus apofto/ lus ieruu baptizatum tranfire uult in no/ men fraternum. Sic enim comendat One fimum fuo domino,undc profugeratîTu autê ilium ut mea uiiccra fuicipe. Et paii/ loantedixeratcum filium chariiïîmumî Quem,inquit,genui in uinculis* Ac mox: Vt ilium recipercs, iam non ut ièruû, fed pro feruo chariflimum fratrem. Si ergo Habes me fociû,fufcipe ilium ficut QC me, Tatum hie ualuit communis baptifmus, lit qui prius feruus efiet, SC feruus fugiti/ uus,Paulo fieret filius chariflimus, domi/ no frater chariflimus, Apoftolus no uult leruS à domino difeedere, nifi manumif/ fum,ne quod ofFendiculum daretur fubo/ lelcenti Euangelio : qua de caufa nee uxo rem Chriftiana uult à marito, licet ethni/ co,diuertere. Quod fi leges hominum ur gent dominij iura, certe uertantur animi, fimi

INSTITVT, PER ERAS. ROT fi minus uertttur conditio. Serui non lam metii fungâtur officio fuo, ad ociilum,uc ait ille,ièruientes, fed ex animo Faciant o/ mnia, in fimplicitate cordis timentes do/ minum,gnari quod fî homines impq fiinc aiit inliumani, quibus feruiunt, tarnen à Chrifro,cuius amore feruiunt heris, rece pturi funt precium abunde magnum hae teditatis æternæ, Domini uiciffim quod fuftum 6Ó æquum eft præftare debent hu manitetjtanquam fratribus,S6 conferuis, cohaeredibus : fratribus, quod cidem patri renati funt per baptifinum : confer/ Uis,quod communi domino nihilo mino/ tis conftat feruus homo quam dominus: cohæredibus, quod in diftribuendis præ/ mijs, quæ promifit Euangelium credenti bus,nihilo potiores habebunt heri quam ferui: nelt;^ cuiquam offi'ciet conditio, fed proderit pietas. Veru alias fortaftis hæc incident opportunius.'f antum hie admo Here uolui,caution? adhibcndam,ne quis imprudens ancillam ducat pro ingenua. Refeindunt quidem 06 hominû leges hoc matrimonium; commodius tarnen éft ui/ o 5 t^re

CHRISTIANI MATRIMONII

tarelaqueu,qiiàm extncaripoftea$ ftV cideris, Serui uero aut ancillæ qui fe pró ingenuis obtrudunt liben's,id^ dolo ma/ lojdeberent méritas pœnas dare legibus* Diuitiarum uero debet elle leuiflîmaraZ tio.prasfertim fi fit alterutri tatum cenfus, undepoflînt munde uiuere, aut artificiS fundi loco.In Comœdqs quidem pronô/ ciantur infirmæ nuptiac, quæ paupcren» fponfam lungunt diuiti fponfo, quod a detur in lèruitutem uerius quàm in ma/ trimonium* Cæterum inter Chriftianos quos tot modis æquauit Chriftus, non 0/ porter tâtum ualere dotis fiipputationê* Quanquam felicius ferè cedit fi iponfus, ut dixi, locuples afcifcat fibi fponfam itv dotatam.quàm fi cotia, Proinde laudem meretur ille diues, qui pueîlam tcnui for/ tuna,(ed indolc bona, fibi adoptât in ma/ trimonium, cui tanto plus habet honoris ex humanitate fua,quanto fortpna eft inl quior ♦ Quanquam inter infirmos nonnP hil ad concordiam facit ô(5 opum aîquali/ ta8,quae fpernenda non eft t ü cæterorum item

1

INStiTVT. PER ERAS, ROT, item commodorum aut mcommodorum ratio fubducatur.ubfque feruato quem indicauimus ordine*

Hoc pado fl coeant matrimonia, uidc/ licet autoritäre parentum aut maiorum matlira deh'beratione,uigilanti deledu, fano rerum iiidici'o.fed fuper omnia in deumfixa fpemonhabebitmundus tot infeh'cia pcrplexaque coniugia, nec tam multa diuortia, Solus deus eft qui morta liiim animos perpétua charitateglutinat, qui noftras adiones fuo fauore profpe/ rat. Bum no alia re magis poflTimus erne/ reri, quam fi iuxta illius præcepta uiuen/ tesjfiduciam fucceftiis omnemin illurti conijciamus, qui folus nouit quid nobis expédiât, qui nihil immittit fuis, nifi Felix ac fauftum, etiam fi iuxta uulgare iudici/ iim uideatur afrumnofum.Proinde fi con tingit uxor ex animi iententia,deo gratiae flint agendæ : fin aliter, fie cogita, quem/ admodum nonnullos per morbos re/ rum iaduras ad fe trahit purgat^: ita tibi datam efte morofam uxorem, qiiæ uirtu tem tuä exerceat, quod fandiflimis uiria

’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lob

CHRISTIANI MATRIMONII .

lob et Thobiæ utdcmus acci'difle»QuaKs fl tibi quoqj contigerit, fubtjce te uolunta ti diuinæ : amp;nbsp;fi minus potes meden' uittjs uxoris,amplederedatam àdeo tolcrâtisc materiam,dîcêscum Paulo: Vi'rius inin^ firmitate perficitur » Dabit ille fincm ma/ Iorum,qui tanquam fapiens medicus no/ uit tempora,ÔC momêta temporum Jllud fcito,nullam ibi elTe infelicitatem,ubi con ftatmentium ac uoluntatum fyhceritas. ïam præter hæc omnia quæ dida funf,eft quidam arcanus ingeniorum confenfiis» aut odium: unde fit,ut aliquis in hune aut ilium propenfus fit, nulla intercedête cail fa, quur illi melius uelit quàm alteri : rui' fus ab alio prorfus abhorreat,nec caufam polTit dicere, quam ob rem ilium oderit., Veteres illi fophi fi'ngebant hic cognatio nem aut dilîîdium geniorum: uerum hoc commentum utcûq; habet, comperimuS inter homines occultam naturarumaffi^ nitatem,aut diflidium,ut fæpe numero di cas illud epigram matis:

Nonamo te Voluffinec pofliim diccrc quarc.

Hoc

ÎNSTITVT. PER ERAS. RÓT.

Hoc tantû pofTum dicere: non amo té. Hute afFediu nequa^ fidendum eft,prac/ fern'm in mulieribus,qiiod plerunt^ teme tarais fit ac temporat ius : cæterum fi con ftat,ft perpetuus efl: amp;nbsp;inutncibtlis,nô exl pcdit^£o/jiaxf/Jjtnca quidem fententta.-fed mdulgcndum eft arcano naturæ 1'enfiii, quemô^ in anim anttbus,2C tn herbis ac planus uidemus,

Pofteaquamigiturfano fobn'oeß nidi tio coqt legittmum matrtmonium, proxi mum ertt dare opera, ut inter coniundos coalefcat ac roboretur mutua beneuolen tia. Nam inter nonuHos tn ipfis ftatim ini tijs prius difllltjt amicitia, quam cccpcrit conglutinari, aut quam alter alten' uel no tus fuerit, uel afliieuern. Quo quidem in officio primæ partes erunt parentum ac maiorum, uidelicct praemonere fponfum ac fponfam,ut deponant ferociam animo tum,quæ folet rerû imperitis uirginibus, 6^ adolefcentibus ætate feruidts adefle: Jed uterq; manfuetis animis commune in gum fufeipiant, iêfe^ utciflîm alter alteri , accommodêtjdonec alTuetiidine familia/ rita

.CITRI s TIANI MATRIMONII titate^,contrada, uterc^ altenus ingem't^ ac mores nofle cœpen't Quo fa(^o,nort inagni negocij fuen't,mutuis obfequijs ui tare ófFenfas,acbeneuolenti'am perpétué alere, qiiaefî femel fuerit cÔfirmata, hau» facileröpetur.-fiet^ quod in uafcuh's glu/ tino commiflis fieri uidemus,fimoxut lUnda funt offendas, udo etiâ num gluti/ no,ifico rumputur: fin expedes donee rato uifeo cohælerint,ufx igni ferroue dfi ftrahunturjCitiusqueffanguntur ea quæ natura iunxerat, quam quæ glutino com miffa furtt* Paretltum itaque moniu's tn/ ftruenda puella eft,ut k nouo fp ôfo com' modam ac morigeram præbear.etfiquid offenderit, in meliorern partem interpret tetur, aut certe ferat, nec temere ad lixas furgiaq; profiliat, aut ex ædibus ièfè prp/ n'piatjdoneccontrada fuerit conuidufa/ .miliarifas,quae faciet, ut quæ prius offen/ debant deledent, quæ^ uidebantur into/ lerabilia/acillime tolerêtur, Cæterum ab offenfis fummo ftudio cauêdum,quodiu xtafabulam Homcricam,uelox fit Atejè gnes Litæ» Leuibus aut offenfis ex alterä parte

ÎMSTITVT. PER ERAS» ROR

, parte recens orti's, non difficile fuerit me/ deri. Cacterum ft reciproca talione coepé^ tint propagarijS^ altius agereradices,dif ficillimum tuerit reuelfcre.ut non refideat mali ueftigia : quemadmodum ruptura membrorum, aut altius adS uulnus, uix unquamitatolkt arte medicorum,quin aut dolor per occafionem recurrens, adz moneat ueteris mali,aut foeda cicatrix no finat obliuifci plagæ. Perftrida cutis, aut leue uulnufculum facile fanatur, atque ez tiam obliteratur, Quemadmodum auz tem nullum ingenium hominis tam felix cft.ut nullum omnino næuum habeatdta tiix ulla natura tam eft deplorata, quin liquid habeat uitijs admixtum,quod poiz Cs uel probare,uelcerte ferre. Hic igitur Epidetus eft audicdus.qui monet unamz quamquc rem ea prendendam anfa, ^a poffit teneri, non ea qua teneri no pofut. Eft enim hominum genus,quibus omnia difplicent in omni uita mortaliS : nee miz mm, quia non fledunt oculos niü ad ma rebus humanis admixta. Tales erarlt

Heraclitus ac Democritus,quorum alter, quoties

CHRISTIAN! MATRIMONII qiiottes'in publicum prodibat, flebat, ter ridebat:titer altero infanior,meertun’* . Tall's erat qui dixit, optimS aut no nafc’» aut ocyflîme aboleri. Contra Metro/ dorus quoniam ex omnibus quod inerat cotnodorum excerpebat, nulla uitæ pat/ tern non probabat * At fapientis qui dem eft, commoda cum incommodis coferte, fi qtrando libera eft cofultatio ♦ Cæterut” ubi mutare uitæ genus non eft liberum» ab incómodis ad commoda fledlêdifunt öCuli Jta commodius feres, quod mutari non poteft Jd eo facilius erit, fi cogitesin te quoqi plus eflefortafle,quod fit alijsfc tehdum.DeuSjin quo nihil eft mail quod ferendum fit, tarnen tanta lenitàte fert ci/ törcs deliifta noftra : tu tot uitqs ob/ hö'xiüs, nihil uitq ferre potes inibciaui/

, quæ tibi ferenda fît, etiarn fi ferre ne/ queast’Si paria faciût in uitqs uir et uxot, pénfatio eft no tolerantia, 8C hoftimentS tft non beneficium,ignolcere ignofeenti» Apud iureconfultos quatuor funt contra düum formulæ:do ut des: do ut facias:fa do ut facias: facto ut des,Quid cnim me/ retur

INSTITVT. PER ERAS. ROT.

returille, qui dat ueniam, utipfi uiciffim delinquent! uenia deturfSi tua mala iupe rant, impudenter facis, qui non feras uer/ rucam in altero, quum tuis tuberibus poz ftules dari ueniam. Quod fi tu prudentia bonitate^præcelliSjhoc magisoportet, iiixta Pauli dodrinam, fouere quod infir/ mius eft. Tua firmitatê dei donu efte mez mêto, datum in hoc uti proximi fubleuec infirmitatem, præcipue coniugis. Nullus enim came fuam odit aut horret, tametfi uitiofam, fed fouet magis ac nutrit eâ. Et alioqui uir interdum cedere debet uxori, ranquam uafculo infîrmiorû Vxor multo magis deferre debet autontati capitis.Ca put enim uxoris uir,autore Paulo.Hoc ez nim eft maritus uxori, quod animus corz porûPræftantior eft animus,ied bono cor poriSjCui lernet accomodat utprofi't,non dominât ut opprimât» Charitas,qua fpoz fus profequiturfponfam,facile perficiet, ut puellæmores ad têpus aut ferat aut cor rigaururfum puella fi ad fponftim attulez n't amorcm coniugalem cum decete reue rentia coniunâam, quæ uel iuxta natura: p leges

CHRISTIANI MATRIMONII leges debet tum ïexin',tum auton'tatûnon facile relponfabit marito, led obfecundâs ac cedêsjGbi deuinciet illius animum»Ha/ bent dukilTîmarum return initia quan dam lùam moleftiam, uelut acerbitatem quandam, progreflu temporis in dalcorc abituram* Quid uino luauiusf At hoc ab uua uenit primu acerba* Proinde qui fta/ tim relîliunt à uirgine, cuius acerbitatem ferre non polîunt, nihilo confultius fact/ unt,quàm û quis guftatâ uuam immatiV ram,ofFenfus acore,contemnat,ah)slt;^ ma turæ lliauitatcm relinquat. Expedas mif fta uina,donec tempore deponant auftet* taré: expeda nbsp;nbsp;tu pauliljser, donee noua

nupta maturefeau Seponis fubacn'a ma/ Ia,donec tempore fiant mitiora^Hæc acer bitas frequenter arguit ingeniû uegetum minimei^ flaccidum«Minus enim uirium habent,nec ætatê perinde ferût,in quibus precox eft maturitas ♦ Neque mel, inquit prouerbiû,necp apes.Si quod dulce eft eX pecftasjferêdum eft quod adiundîu eft mo leftiæ» Sic enim habet natura reru huma/ narûjUt nihil uoluerit effe tam fuaue,quin V. . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aliquid

INSTITVT» PFR. ERAS. ROT.

’^liquid aloes admi'fcucn't.Habent QC ado/ ’efcentes, nondS muko rerum ufu forma/ ^igt;quiddatn ferox ÔC infblêtius, quod pan ’äti'm ætate mi'tefcit.Proinde puellæ quae protinus ofFenfæ refih'unt à fponfi's fuis ôi fimultatem fufcipiunt, non minus inconz fitltefaciunt,quàm Ci quis apis idtum per/ pcflîis,mel alijs rclinquat. Gratiffîma ro/ fade fpinis naicitur. Nullus excindit ro/ fan'uin, offeniùs aculeo, fed frudus amo/ *‘fgt;quodmolcftum eft dilïimulat. Tradîît 3pud Bœotos hune fuilTe more, utfpon/ fam opertam ad fponfum deduduri ferto fx afparagis cotexto coronarent. Id quiz dem quo magis ridiculö uidetur, hoc maZ gis excitât fpedatorem,quid fibi uelit.Ni mirum ueteres illud intelligi uolebant, in congrelTu primo rudis ÖC indomitac uirz ginis ac iuuenis rerum imperiti, nonnihil futurum afperitatis ac moleftiac, quæ ff perferatur, ex ea moleftia conlequi Itiauif iimam uitac confuetudinem,quemadmo/ dum afparagus herba fpinofa eft, uel poZ tins tota fpinarnihil enim habet foliorum» 0^ tarnen hinc naftitur frudus in cibis

p 2 gratifßz

CHRISTIANI MATRIMONII gratiiïimuSjSC ad muka urih's medtcanié^ ta. Et afparagus quidê femper afjjaraguj eft,nec femper habet frudïum:at coniugö afpentas uertitur in perpetuam dulceai' nem,aG frtidum habet perennem,fi lênici coaluerit mutins offïcîjs m'tæ coniunÆo» Sunt ôf ïn bonis ac bene natis ingenijs quædam non uitia,ied tarnen ityjeculia^ ria,ut moleftiam adferant nifî afliieueriSf Veluti funt uina quædam,in quibus nec aufteritatem, nec acorem poifis ineufate» (ed fuum quenda ac genuinum habent fa porem,que uulgo foli dicunt, fubmoleftô ijs qui nôdum afTueueruntjquæ tamêmo leftia paucorum dierum afliietudine peW tur.Quod facis in uino,facere grauarisin coniugefR.urfum hint uitia,ceu næuiqu* dam,Ieuiora, ad quæ pftat conniuere. tiat enim omnem uitæ iucunditatê moto/ fîtas,quâ Græci nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;appellat. Ea'

uel de Iana,quod aiunt,caprina rixam mo uet.PIurimum autem faciet ad confirman dum amicitiâ perpétua quædâ morum co mitas,(ic tèperata inter blandïtiem ÔC au' fteritatêjut nec reuerentiâ tollat, nec con/ fuetudinis

INSTITVT. PER ERAS. ROT. ßietudini's iucunditatem uitiet. Hæc fîicû Ct,ut nee correptio, fi res ita tulerit, offen/ dat,G tempeftiua,G commode adhibfta,(| laude blanditqs^ temperata. Ad uitadas igttur ofFenfaSjCÓcordiamc^ congluti'nari dam praecipuum erit, cuius aliqua pars ctiam à parentibus tradi poterit Iponfo ôi^fponfæ,ut uterqj ftudeat alterius mo/ tes amp;nbsp;Ingenium habere cognitum ♦ Ipfa, Inquit MarOjUiri molies aditus 2C têpora ttoftû Item apud ComicS feruus.fenfum fliius,inquit, pulcre calleo. Mores amici ttouerisnon oderis,habet prouerbium. Idmulto magis oportebit in coniugio fa/ cere, Vt iuum cuiep palatum eft,ita SC in/ senium. Alq alqs rebus capiuntur autof/ fenduntur. Hie citra uitium, obfequium amicitiam pariet.VereeSdum filentium, aut comis blanda^ refpoGo fa^e graues offenfas excludit. Quur reculas hoc, qd* interdS das famulo aut mercenario,dare coniugûqui cum uelis nolis tibi perpetuo uiuendum eft C Quanquam ante oportet mutuû efle oblèquium, tarnen præftribit hoc tum natura,tum facrarü literaru auto p 5 ritas.

CHRISTIANI MATRIMONII T gratiffîmuSjSC ad multa utilis medi'cafflé^ ta« Et afparagiis quidê femper afparaguj eft,nec femper habet frudumtat coniug^ afpen'tas uertitun'n perpetuam dulcedt^ ïienijac fnidum habet perennem,fi fcmcl coaluerit mutins offïcîjs lu'tæ coniunâio* Siint in bonis ac bene natis ingentjs qii ædam non uitia,ied tarnen it^ecuKa^ ria,ut moleftiam adferant nifî afïiieuens» Veluti funt uina quædam,in quibus nec aufteritatem, nec acorem poffi's incufat^« (ed fuum quenda ac genuinum habent û porem,que uulgo foli dicunt, (iibmoleftô ijs qui nôdum aflireuerunt,quæ tamêfflO leftia paucorum dierum afTuetudine pellï tuuQuod facis in uino,facere grauarisin coniugefRurfum funt uitia,ceu næui qu* dam,Ieuiora, ad quæ pftat conniuere» tiatenim omnem uitasiucunditatê moro** fitas,quâ Græci ^iKjoAo^îa^ appellat. Ea' uel de Iana,quod aiunt,caprina rixam nio uet,Plurimum autem faciet ad confirman dum amicitiâ perpétua quacdâ morum co mitas,fîc têperata inter blanditiem ôi au' fteritatèjut nec reuerentiâ tollat, nec con/ fuetudinis

ÏNSTITVT. PER ERAS. ROT. fiietudtnfs iucunditatem lutiet. Hæc et,ut nee correptto, fi res ita tulerit, offen/ d.atjß tempeftiua,fl commode adhibita,fi laude blanditqs^ temperata. Ad uitad^s igitur ofFenfaSjCÓcordiam^ congluttnan dam præcipuum erit cuius aliqua pars etiam à parentibus tradi poterit fponfo ôi^fponfæjUt uterep ftudeat alterius mo/ tes amp;nbsp;ingenium habere cognitum ♦ Ipfa, •nquit Maro,uiri molles aditus têpora noftù Item apud ComicS feruus,fenfuni inius,inquit,pulcre calleo. Mores amict nouerisnon oderis,habet prouerbium. Idmulto magis oportebit in coniugio fa/ cere.Vt iuum cuiep palatum eft,ita QC in/ genium. Alq alqs rebus capiuntur aut of/ lenduntur. Hic citra uitium, obfèquium amicitiarn pariet.Verecudum filentium, aut comis blanda^ relpofio fæpe graues ofFenfas excludit. Quur reculas hoc, qd* interdû das famulo aut mercenario, dare coniugi,qui cum uelis nolis tibi perpetuo uiuendum eft c* Quanquam ante oportet nnituû elfe oblèquium, tarnen prælcribit hoc tum natura,tum facrarü literarü auto p 5 ritas,

CHRISTIANI MATRIMONII' litaSjUt millier obfecundct iifro potins $ Ilir uxorû Paulus enim mantis charitat^ £)^ comitatem praîfchbit:Viri,inquit,dih/ gite uxores ueftras,et nolite amari eife ad illas.Mulicribns aute quid præcipitCObc dientiam SC obfequium.-Mulieresdnquit» fubditæ eftote uiris ficut oportet in donii no* Eo^ natura toruum quiddam, ac fe/ roculum addidit mahbus, blandS ac moP le fccminis * FortafTis ridicula uidebitut collatio, fed tarnen ad docendum, quod inftituimus apta. Qui beftias, aut feras, aut equos indomitos tractant, nihil prins diicunt, quam quibus rebus iritentur aut tnitigentur* Leones afpici limis indignan tur: tauri puniceo colore efferantur, Lyn/ ces fonitu rympanorö in rabiem aguntur ficut leipfasdilanient,clephanti fuisftri/ dore terrentur, Sf in coitu deprehendi in/ digne ferunt, equus ferociens palpo 5^ popifmate mitefcit ♦ Huius generis alia fiint innumera, quæ qui obièruant, facile uitant quod offendit, SC adhibent, quod iritatas beftias mitigat, itaque tuto net/ fantur cum natura noxijs ae feris animan, Cibus«

INSTITVT. PER ERAS ROT.

tibus.Idem fi fiat inter coiuges, facile eon ftabit conuidus tranquillitas, amp;nbsp;fiquid diffidij fiierit fubortum, baud magno ne/ gocio fopiettir. Sunt quidâ alioqui boni, natura celeriores ad iram led quæ mox euanelcatfinon répugnés* Quidfacilizz : usquam hie uel obticefcere quot;iodefte,uel^^^2lt;.^^^^ comi commodo^ fermone demulcere ƒ Eftquirefponfantem non ferat ,fi quid fcndi't,ne confolantem quidem, donee eft c asgritudo recês*Hic facile paratu ac mini/ mo fumptu remediu adferet in aliud tern/ pus dilata oratio,du uulnus admittet con tadu*Eft quern in couiuqs deledat hilariz tasjhic uxor quauis ingenio feueriore de* ponet fuperciliu, 0^ marito obieruiet altz quâtulû.incolumi tarne pudore matrona li,0C reuerentia marito debita*Eft qui nec iocoRim mendaciu perpeti poffi't.eft qui fucos horreat,qui certocibi genere aut colore figuraque ueftis deledctur aut ofz fendatun in hifcerebus quamlibet minu/ tis,tamen obfcqut) commoditas excludet offenfam alet^ beneuolêtiam* Sunt amp;nbsp;fa bula: certaf,quibus pro fuo quifqj ingenio

p 4 deledaz

CHRISTIANI MATRIMONII deledatur aut offcnditur Jnterrumpêdiis «gttur fæpenumero fermo moleftus,et (erijciêdus qui delinit, Ipfenoui quendä? natura fubiracSdum fed ira placabili, qui nunquâ adeo fuccêiuit uxori,quin fi quis ad canêdum aut recitanda carmina, qua? côpofuerat, prouocaflet, ilico uelut obli/ c-dMant-su^, ounniS quæ præccflerât, cancre ac re/ nccp^jau-ctre '^iture inciperet» Quo minus mirâdum,fl tx-r quibufdam uxoribus. cum uiris mafe con iienit, quum data opera diicrepêt ab illo/ rum moribus «Si dolet uir,tum uuitu funt hilari: û'gaudet, illæ mcerent: fi ridct aut titiax îocaturjoquunturfcria triftiâquefima^' g-itus uoluptatem appétit, ibi pudicæ funt plus fatis ac tetricæ^Nimirum iftud,ut fci te dixic quidam^fortaffis eft cum uiro ha^' bitare, conuiuere nequaquam» Conui/ dus eft, uoluptatum ÔC curarû, iocorum ac feriorum,Iætorumactriftiu focietas. Non fatis eft uxorem eflc probam ac pu/ cucfmxwiia. dicam, nifi fit accommoda uiri moribus. Nullus enim dixcrit efle bonum Ipeculu» quantumuis auro gemmis^ dccoratum lîifi fimilem reddat imaginem : ita fruftra mulier

INSTITVT. PER RRASgt; ROT.

millier opulenta,clara aut formofa eft, nir G in'ro congruat ♦ Quod fi fpeculum pro ridentis imagine redd at flentis, aut pro hi lari mœrentis, nonne mendaxSó inutile iudicabiturfVxor autem quæ uiro dolen te gaudet, aut gaudente mœret, non fois noncongruitjuerum etiam cotumax in il lum uidetur. Rurftis funt quædâ, quibus abfente uiro nihil eft lætius, eædem præ/ fente uiro turbidæ ftint ac putidaî, quas nondiflimiles dixeris lunae,quæ quum fo liproxima eft,obfcuratur códitur^: quo longius abeft, hoc magis enitefeit. Atqui contra facere decet probam coniugê,qu3 eft iûcfta uiro,turn oportet efle fociam hP laritatis.-quum abeft maritus,domi latita/ re,nec aliter quàm fi uidua fit agere. Pec/ cant hic non leuiter 2«^ mariti quidam,do/ mitriftes ôô aufteri, foris hilares aefefti/ ui, Verum taies qui nolunt uxores domi fuarum uoluptatu elfe participes,docent illas alibi quærere rifus iocos^ ♦ Quan^ non eft probæ mulieris fie ulcifei coniu/ gisuitiumut imitetur,fed commoditate potius ac fuauitate morum animum illius

P. 5 ad

CHRISTIANI MATRIMONII

quot;tai nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;liccic. Qiu ftoloHCs înfèrunt in alienam

curam adhibcntut coa commiflaftint,argillaftupai^ (ef- Ä»/-quemadmodum eleganter a JMarone dictum cft;Vdo docent inolefcc •fItbrome uel leuis iniuria uitiet recêtem comïincnonem : iibi iam cicatrix uulntis

obduxit, detrahunt illa fomêta,nec ullatn peculiarem gerunt curam« Ita graut us eft diffîdq periculum in primo ftatim fponfi (ponfæ^ cogrcflu,dum adhuc tenera re/ censqt coniundio eft, quam corroborât diutina familiaritas « Videmiisenim nec ciuftlem generis animatia uelut equos fe/ (emutuo perpetGpriufquam aftueuerint, contra poftquam contrada eft familia/ ritas, uidemus cani cum felibus, 0^ lupo cum agnis cfTeconcordia.Quanto magis id iperandum eft inter hominem amp;nbsp;homi nem,animal ad ibcietate natum, quod amplius eft,inter utrum ÔC fœminâ, quos tta finxit natura,ut alter fine altero uiuerc non poftît,nift uis quædam natura poten tior eos afflaucriuRede igitur confuluni qui

raSTrTVT. PER ERAS. ROT.

^ui monêt, ut primus fponfæ cum fpofô cÔgrefTus careat omni moIeftia.Huc perz tinere credunt ueterem coniugtoium riz turn,quo fine lumi'ne fponfa in fponfi tha lamû inducebat. Sic cnim apparet fuiffe deceptum Iacob patriarcham,pro Rache Icsobtrufa ibrore Lya. Ei'us rci geminam caufam adferunt icriptores,uel ut confule tetur pudori fexus,uel ne quid primo con greflujg morofiffîmus eft,ofFenderet ocu los ijjonfi'.Solon autem non folum oculoz Himfaftidio uidetur confuluiffe, uerum ctiâ olfadus.Statuit enim,ut (ponfa priuf quam induceretur in thalamum.ad ieci ez turn cum iponfb cógreffum,malum cydo niû arroderet, pe quid ofFenderet oris haz litus.Hæccura uideri potetat indigna lez gumlatore,nifi frequêter res nihili dirime rent mortalium amicitias.Et tamê illis luz bens afrentior,qui putant fapientem uiru huius legis inuolucro fpcdafie quiddam altius.uidelicet in primis cauendum noz uæ nuptæ^ne cômittat,ut in primo ftatim colloquio.quicquam ab ore proficifcatur quod awes ôi^ animuni ofFendat iuuenis.

Nam

CHRISTIANI MATRIMONII Nam ab ore proficifcitur oratio, ccrtifl^ ma tum imago tum teftis animi, per qua euidêtius intuetur qualis fit puella,quatn fitotum corpus dariiîîma luce cotempla retur ♦ Quod fi liberos ad honeftö alique ciuem legatos inftruimus, quibus uerbis fint eos cópellaturi,quibus modis ad gula refpófuri,ne quid offendateos quos conueniuritî Quäto magis hoc prouideo dum eft parentibuSjUt prima coniugö col loquia careant ofFenfione,fint^ codita pU dica quadam urbanitate,eo quod quS in/ ter notos ac familiäres etiä couitia cum d fii exci£iatur, in primis cogrelTibus igno toru offendunt ÔC fimpliciter dida^NuIIö aut malu cotoneum,nullum aromatis aut unguêti genus fuauius fragrat cordato iu ueni, lermo pudicus, fobrius, prudens ac reuerens, promanans ab ore nouæ nu ptæ,ôif amabilis ingenq fîmulacru iècum deferens» Porrô nulla res efRcacior eft ad conciliandam,retinendam ac ftabiliêdain inter homines beneuolentiâ quàm fermo mutuus.Hic homines ferarum ritu quon/ dam palantes,contraxit in duitatis côfor/ tiutn,

ms TIT VT. PER ERAS. ROT, tûimdîic diutates cum ciuitatibus, natto/ nes cum natiom'bus, régna cû regnis dcrauiuhic rege àtyranno difttngm't,Ty rannus cogit,rex perfuadet,Eft autê coiv iugium quafi regnum quodda, fed quod longifïïme abfit à tyrannidts imagine. Ni bil enim illic ui geritur, fed fuafu ac bene/ uolentia geruntur omnia, Plato non unit legem quicquam præfcribere, quod non perfuadeat efle turn honeftum turn utile, nec uideo quur hanc opinione impugnet Seneca.Eft quidê maritus autor «51 caput foeminæ, SC imperatjat non quemadmo/ dum pofTelTor pecudibus, fed quêadmo/ diim animus corport, Sut^ huius mores ceu uiua lex uxori, quem admodum rede docuitAriftoteles; fed lex Platonica,per/ fiiadens uerius quam cogês,SC fpontane/ ant ducens potius quam trahes inuitam. Græci fcriptores literis prodiderut, apud prifcos Veneri Mercurium adiûgi folere» Hic ftatim miretur aliquis, quid Veneri cum Mercurio f' Antiqui fapicntes putat hoc effe fignificatum, beneuoletiam inter coniuges non tam coire woluptate corpo

rum,

CHRISTIANI MATRIMONII nim,quàm coniundi'one ammorum» at(^ horum glutinum eft oratio comts öó ami ca. Venus enim per fe tum ebria eft, tunt uiolêta,multos ui cogit fub iugum, ut i1lc di'xit, ahencû, fed firma eft beneuolenti'a, quam fam's bonisi^ rationibus conciliauiC oratio, qua Mercurio tribuit antiquitasî Nolite, inquit,fieri fient equus ÔC mulus» in quibus no eft intcllectus. De quibus ÔÔ apud Hieremiam queritur dominus :E/ qui amatores in fecminas, ÔC emiflarfi fa^ di fiint, unufquifq? ad uxorc proximi fui hinniebauTales erant fponfi fine Mercu/ rio icquuti Venerem,quos alium poftali urn occidit dæmon Afbodæus, Et utina inter Chriftianos non laude etia ueheren/ tur huiufmodi mariti, qui fi'c aufpicantur primos cum uxore congreffusjquafi ui ra ptam conftuprcntjdifcindunt indufium li neumjacerat ueftes, aut fi quid aliud mo ratur cquinam libidincm: dicas Iponfunt' fiirere non amare, neep quicquam minus illic efle dicas quam cogrefTum facramcn talcm»Verecundius ineunt coniugiû bril ta quædam animantia, Nec hoc fatis,nu/ merantur

INSTITVT. PER ERAS. ROT.' merantur in uulgum fpargûtur prima: tioâis congreflus.O com'ugiû inter Chri ftianos minime Chriftianu.T ametfi fpoZ fa fponfo debet obiequiu, tarnen adhiben diTs efl Mercurius qui prius iSgat animos quam corpora, 8C ufum corporis perfua/ deat no rapiat.Qua quidem in re monen dæ funt uirgines ,ut neq^ prouocent ultro ^pófos fuos ad coitum, minuit ea res amo tem,nccppetentibusnimium tetricas ac præfradas fefe praebeant, quorS illudjOe/ foo quo pado,reddit mulierê uirouilioz fem minus^ charam, altern amorê uertic in odium, Nonprouocare,matronæ eft, eomiter negate pudoris, obftinate recufa fe perfîdiæ eft, R.urfum uereor ne quis di cat mihuquur tu Chriftianis auribus ingc fis Veneres ÔC Mercuriosr'Age mutêtuc deorum nomina, ieruetur bona Icntentia. Habemus SC noftrum Mercurium,iermc» nem dei patris, qui côciliat omnia quæ^ in ccelis quæ^ in terris,Huc teftem SC auz fpicê faciamus Chriftianicoiugtpnequid impurs geratur cum cóiuge,fed ex huius praeceptis ac legibus maritus uxori per/ fuadeat.

CHRISTIANI MATRIMONII liiadeatjUt uolens äc lubes fadat quod dicit domino placerc. Hunc in primis cof precentur panter coniuges,ut fuo fauore bene fortunet nuptias,Coprecan'oni fuc/ cedat fantfla confabulatio^Dei'nde cogr^^ fiis pudicus,2C teueres, multum^ diflimi lis.ßupro aut raptui. Seid non defuturos. qui fibi belli uidetur ac feftiui,quibus hæÇ abftirda uideätur,fed ualeant illi fine Chri ftianifmo bellfi Nos bonis öó Chriftianis hæc icribimus, Quibus Chrifti dodrina (ördetjfaltem audiant lenem Ethnicum in comcedialoquetem filio: Abidomum aC deos coprecare,ut uxore accerfas Jllepto phanus no uult accerfi fpofam, nec putat fan's aufpicatas fore nuptias, nifi fponfus deos comprecetur.-attu tibi paru elegans ùidéris,fi priufquam Iponfam contingasr compreceris eum, qui primus iunxit uxo rem uiro,ut uelit tuum coniugium firmii, caftum,ac Felix efie. Si non puderte Chri ftianfi dici,ne pudeat id facere, quod ma^ ximecouenit homini Chriftiano. Quod fi quis requirat precandi formam,nec hac ^rauabor traderejn häc igitur fermé len/. ♦ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tentiam

tNSTITVT. PER ERAS, ROT* tentiam orare Iiccbit:Genti's humanæ co^ ditonrcdemptor et propagator deus,qui primus in paradifo coniugijfœdus inter generis noftri principes dedicafti, cuius filius unigenitus nobis hoc iacrantentum multis modis comendauit primu ineffa/ bill' modo fibi uelut in matrimonium ad' iunda noftra natura,rurfus in fpofam ad/ optata fibi fanctorum omnium Ecclefia* adhæcé coniugio naicens citra uirilcm operam,deinde miraculoruffl fuorum pri mitias in nuptqs aufpicans, aquä uérfa in Uinum optimû : deniep qui facrofanâum boe fœdus,quo rebus myftieis reipondez ret,prorfus indiflblubile efle üoluit,dicêsî Quod deus coniunxit,homo nefêparetî quæfumus ut, quädo iuxta tua præcepti tandam hanc focietatem legitime pepigi/ nius, digneris tiip perpetuo fauore pro/ iperare quod tuum eft, ut pari iugo fimi/

ftudio tuæ uoluntati ieruiamus* Exu/ ïetènoftris ædibus omnis impuritas,oz ninisiç difcordia. Da nobis pacem illam üeram.quam mundus dare non poteftida tein quanta neceflarifs ufibus fatis eft : da q proleni

CHRISTIANI MATRfMONII prolcm in tiünomims gloria educadam» ut hic in tuis præceptis fimul pcrfeueratV tesjfimul ad uitæ cœleftis hæreditatê pef uenire mereamur.Hac formula fi quid ha bes melius,u tere Jam colloquq forma po tes ex Thobiæ libro colligere, Filq, ingt» (àndorû fumus,ct no poflumus ita coiun gi ficut gêtes quæ ignorât dcû» Atc^ indi dem potes dC orandi formam mutuare, ß minus placet noftra ♦ Cæterum colloquîj forma huiufmodi uidef congruere fpofis Chriftianis» Sponfus hune in modû exot diatur : Charilîîma mihi, religione foror, matrimonio coiunx,ita uifum eft deo, ut nos fandîiffîmo côiugtj foedere copularetî Mihi paratum eft, quod parêtibus ctiatrt ipfîs,quibus fecundu deu nihil habeo cha rius, fît anteponendu : tu quo^ fortita es, quod charius habere iuberis progeni/ tores tüos,Sumus ein parentibus fangui/ nis propinquitate iûdiftîmi, fed nos duo iuxta diuinæ feripturæ uatieiniS,in unartl carnem,hoc eft in unû hominê,quodani/ modo per matrimoniû côflati fumus :itt/ gum accepimusjqd*excuti gdiu uiuiraus

non

lUSTltVt. PÈR eras. RO*ri hon poteft:nec eft quod fpeâemus diuof ti3,lèd utrincp danda eft opera,ut fit feUx tranquillum^ confbma.Si cocordabim“^ inter nos, etiâ in fortuna ^uis tenui fuau^ ter hilaritcr^ ui'uemus, Sin,quod deus a/ uertaticorpora qui'dê iûgat domus et tha lamus,animos difiungat difcordia,quanz tuuis affïuxerit opu.infuauê ac miiêrâ uP tam tranfigemus^Proinde fit inter nos ta? Iis quædâ charitas, qualis eft inter ünima

corpus,inter ChriftCt EcclefiS. Si nd ftrâ amicitiâ nulla alia res cóciliat q ætas* aut forma, aut corporis uoluptas. aut oz pcs,nec firma nec fyncera futura eft intef nos cócordia,Sin animos noftros inter fé côglutinarit par erga deû pietas,ac fimilè teligionis ftudiu,ncc paupertas,nec morz bus,nec ieniû,nec ullus cafus human^ poz ter it intcrrûpcre iucudam uitx iôcietatê. Ego conabor pro uiribus,ut tibi præftcm maritû no pœnitêdû ; nec dubito quin tu côtrà pro uiribus fis annixura,ut mihi ofz ficijs refpodeas,aut etiâ fuperes.Bgo te gi gnêdis liberis duxi,no libidinûQuod fi iu xta Pauli monita,uolumus noftrû connu

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;q 2 bium

CHRISTIANI MATRIMONII biutn efTe honorabiIc,6C thoru immaculs tum, fit noftra cofuetudo fanda äf padf* ca, fit cogrcffits pareus 66 pudicus, lit pia (ollicitudo in inftituedis ad pictatê îiberis reliquat familiajfic tam? ut fiimmu praî/ fi'diû praecipuaeß fiducia fit nobis in auxi lio dei j qui res famulorû fuorû etiâ parô Fortunatas bene Fortunat«. Abunde muItS uoluptatis nobis fuppeditabit concors 'il nimus,amp; bona confeientia« T otius rei do mefticæfummam induas partes diüide/ mus : ad te pccuîiaritcr pertinebunt qn^e domi geruntur, ad me quæ foris gerenda fuiit, fed ita ut inter nos nihil fit propriÔ» Quoniam autem fieri non potelKut hO'' mines omnibus horis fapiant, fi quatido te monuero, fie cogites uelim, me tus rei confulere potius quàm meæ : di: fi quid a me fecus quàm oportet geri uideris, non grauabor admoneri à fortunariï omhiütn focia*Cæterum autoritas, quam uiro na/ tura tribuit,confirmauit autoritas apofto lica, te non grauabit : fed mutua charitas condulcabit omnia« Ad hoc igitur fand« negocium, afpirante deo, concordibus nimis

INSTÎTVT. per eras. ROT nimis paribusqiie ftudtf s accingamur. Ira ceu par coltimborum tranqm'lla ÔC inno/ xi'am uiram agemiis ; tu feruabis nidum, ego prouQlaiÄ circumagar, ut importcm domu quod uiclus neceflîtas exigtt.Vnu fimus. Sc quemadmodS fcriptuiu eft, mi/ fercbitur deus duobus um'cis ♦ Ad hæc Chrifti'ana fponfa quidrefpondebttr For taflishunc inmodum excipiet:Opttrne fpofe, mihi^ no minus uenerande quam amande, ego me cum primi's feh'cem cxy ftimo, CUI contigit com'unx, præter alias dotes,tarn pius etia et cordatus.Equidem tibi à parentum ædibus corpus adfero C3. ftum et inibatum,animum uero polliceor tuts monttis obfequentem,fi quid præfcri bes,non folum in his quæ fpedant ad mu nia rei famijiaris, uerum etiam ad ea qux religionis funt ac pietatis. T u uide tantu quomodo me fingas ÔC inftituas. Spein optimam habeo,deum bene fortunatur« quod amanter inter nos gefrerimus A ta libus exordtjs, à talibus colloquqs aufpiz eari debet Chriftianû matrimoniumæocp inylta uidemus coniugia,quæ nihilo plus - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;q 5 habent

C.HRISTIANI MATRîMOUn fiabent honeftatts quàm concubinariim çoniridus ,nec multo minus obfcœnita/ çfs: quorum ut funt irréligion ingrefTus» ita progreiTus irrequiet*’, infelices exitus» Dp cdftrrf» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fermonis curfus me properno/

M nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;appellat,ut aperiam quæ fint officia

' mariti,quæ uxoris» Id quidê aggrediar,ft prius admonuero nonuna,quæ pertinent ad iplennes ritus,hoç eft præludia nupda rum,in quibus Chriftianorû uulgus pro/ pemodum grauius peçcat, ulli fecerint aut faciant ethnici» Nec hic fimplex eft er ror:peccat ambitione,luxu,intêperantiagt; lafciuiaamp;.PrimS illud inciuilitatis eft,fp9 fum Sé fponfam, quû rem tanta tam^ riam aggrediant, tot ridiculis ceremonîjs grauari, quas alias alibi pro fuö arhitratii cómiqilcuntur homines,quafi parua ludi çra^ res fi't,iuuenê cum uirgine fancfta pu dica^ copulari,Detur hoc facramêto.qd’ nupta deducitur in templu, ibi^ peracfUs ritibus deducitur domS : quorfum attinét publica tumultuofacp couiuia, mox â pra dto lafciuæ faltationes ufcp ad coenam,in quibus tenera puella nô poteft cuiquam recufarc

INSTITVT. PER ERAS, ROT.

reciifare.jfed patct domus ciui'tati? Cogt/ tur ibi mifera uirgo cum ebrifs, cum fca/ biofisjuonunquam cum fcelerofis, qui furandi quam faltandi cftriofiores uenii untjiSgere dextram, apud Britannos etiâ ofcuIa,Rurfusàtumultuo(à cœnafalta/ tio,mox repotia poft nodis media licet delaflatis ire cubitum ♦ Poft extguS gt;nbsp;interuallum ante thalamu infano tumuV tu perftrepunt omnia,irrumpit in cubicu lum,dicunt obfcœna uerba,redit ad prio tis diei uefaniam.Nam hie Corybanticus furor inquibufdaregionib^ prorogatin triduu. Quid inhum anius aut inciuilius, follicitos animos,corpora nouum la ^gg’^^^tira, talib*’ ineptijs delaflaref Quanto fuauius inter parentes ac paucu los ex^xima cognatoe,modeftc ibbrie^ agitare nuptiale conuiuiumfVerö hic ut ubic^,multa mala fuadet ambitio, qiiæ lu , xuni comité trahit.Videnturmendicoru nuptiæ,nifi magna turba procerS,matro/ . narum,diuitû, ÔC honoratoru uocêtur ad earn pompam.'et dicuntur honorificae nu ptiæ, in quibus per luxö magna pecuniæ q 4 uts

- quot;nbsp;C'H RI f TI AN r MA TRI MO N iV tiis pertftjin quibus plurimi uomueruti ac febrim exintemperantia ac delaflatio/ ne contraxerunt.-m quibus quam licentif fimc indultû eft turpiloquijs SiC ineptijs» Prædara nimirum aufpicia ad uitam pu/ dtcam,frugalem,amp;^ fbbriam, quam aggrc ditur (ponftiSjiam abiedis uitæ prions in/ eptqsiamp;S in hoc ducit fponfam, ut earn ad pudicitiam ac frugalitatem erudiacQuis docuit fandam coniugq profeftfonem â bacchanalibus aufpicari f Hifcine modis initur facramentumf Slt; in ipfb limine ma tronalis inftituti docetur puella luxumja ftiuiam,ambitionem, cæteralt;^ quæ mini me congruunt probis coniugibusr Quid hoc eft aliud o Chriftiani, in ipfo tern/ plo Veftae agere Floralia f Hæccinefunt auguria quibus initur felix coniugiumf Neras erat olim innupnjs uerba malio/ minis dicere ♦ Quod autem omen ftnifte/ rius cf; turpiloqutj, quam obfcenitatis, $ impudicaru facetiarumr'Olim uirgo obte da flammeo ducebatur ad fpófum»Quid enim opus erat earn oftendi populo,quse uirum inuenit f Satis eft uni notam elTe,

J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qua:

INSTITVT. PER ERAS, ROT quæ non debet nifî tint placere, Apud Ita los magna cura lu'rgtnes innuptae domi côtinenf: apud Venetos, fî fors prodeut, Hcc fine cuftode id factunt nec nifî caput ^d icapulas ufqj tegête uelo: Nonnas efle diceres, Atqui tolerabiltus'erat uirginem nudart,proferri(^ in publicum,cui ipofus inueniendus4Sed obiecro quo confiUo puella, cui iam turpe eft pluribus placere uelle quàm uni, nuda traducitur in publia cumr Cuiiamnudaturf Cui pingitur ôd * coliturf Nec illud minus ineptum gt;nbsp;quod Paffts capillis uirginem difcernunt ab ea uirum çognouit ♦ An non ûtis eft, fi •narito fit probata uirginitas, nifî popul$ , laciat teftemf'Quid autem his nugis pro/ fieitur,nifi' quod pétulantes linguas in utr gipem prouocant frequenter innoxiam f rrocliuis eft ad maledicentiam populus, exitiale main eft inuidentia,quam exct tat oftçtatio. Quas enim uoces audimus nonnunq inci in uirgines, dum ea pompa ducuntur dC reducuntur per ora mortali/ iinii præcinente cantore, ÔC uelut ad fpez ifîaculum euocatemultitudinçmf' Quory q 5 fum

CHRISTIANI MATRIMONII

fum attinet uirginitatis decus exponefC lingujs 5)C ludibrqs hominüfT utior eft d' le thefaurusjfi recondatur. Deinde quor/ (iim attinet digamis exprobrare priores nuptias;'Ante matrimoniû fit aliquod ne difcn'men inter l'nnuptâ 8gt;C nuptâ.inter uirginem SC uiduatn: ubi iam coijt matrix monium, quid utiletatts habet hoc difcrî/ mêf Monogamis digamis fuus honos crit apuddeu ♦ Quan$ ignominia eft no ■ honos, teneram ac uerecûdam uirginem paflis crinibus nudam, addito fucorS Ô6 ueftiS lenocinio, luuenum intemperann^ bus oculisjôt^ male loquacibus populi Mo guis exponere. An hoc honorificû uirgû ni,cuius præcipua dos eft pudicitia, iuuc num fufpiria UQces^ poft fe traherefPro ftituendi genus eft,no honorificêtia. Qui widens mulierem concupiuit,adulterium çômifitjiuxta iententiâ euangeIicâ«Et no minima uirginitatis pars eft, fama illiba/ ta»Deceflit igit aliquid pudori uirginis, quæ tam multorû oculos deledauit, quas conciipita eftjquæ uocibus impudicisim petita, amp;nbsp;quæ fortafte noâu quibufda oc currit

f

TNSTITVT. PER ERAS. ROT.'

' turnt in fomnis ,’6^ inanis imaginis ludv brio ftuprS.Lit ita loquar.perpeira eft.At/ qui in poètarS fabulis,indignat luno, qd* ïxioni nubem pro ipfa fubiecerit lupiter: nee fatis habet quod ab adultero cotada ' nô iît.led adulterq genus iudicat, per ima ' ginem 8gt;C falfam opinionern fuüTe ftupra tam. Tenera res eft uirginitas, nee aliter quàm rofa ladea, quamuis leui aurae fla/ tu perdit aliquid genuinæ gratiæ ♦ Sinite itaep parentes, finite fponfam uirginitatë

' totam adferrein fponfî fui thalamS : fie fu tura eft marito eharior,fîe futura eft fama nirginis integrior. Resfan(fta,reseafta, , puriçfandiscß ceremonqs peragatur,ut in his protinus difeant fponfus ÔC fponia, quàm fobrq, pudiei.quietique mores de/ ctant eoniugium. Credis matrimoniuni efle iàcramêtum Écclefîær' Credis. Et ere dis ab ipfo deo inftitutufScio credis. Cre dis infundi fi'cut oportet hoc utentibus fa cramento.donum ipiritusr'Credis.Quur igitur res tam iêria, tam facra, prophahis ' ritibus peragiturÇ’Àge die mihi, quu uir/ ' go quæpiam acçipit uelum diui Francifei aut

CHRISTIANI MATRIMONII

aut Domim'cûqiris ferret fi îllfc adhiberen tur inepti Iufiis,rifusgt;citharæ,fiftulæ, mo/ nonesychorcæf Quin potius ilh'c confef* fione purgatur nuptura,orat,abiicit muA dani faftus exuuiû, proftemitur, uelatur» adhibetur ßcrum, interdum Si exhorta/ tio fandîa ♦ Nibil ibi petulas aut ineptuni» Et tarnen quæ fie nubit, non ini'tiatur no/ ins facramentîs,Tu ad tantum facramen/ tum,cuius deus autor eiïe uoluit, quodi/ p(c dominus tot modis tû per (e, tum pd apoftolos fiios nobis commêdauit, uelirf ad rem prophana ludicn's inepttjs,intenV pcrantibus,parumcp pudtcis n'tibus zeezt disfQui facramentû accipit indigne, pro gratia reportât iram dei, Quin in ipfis eO am templis no abftinetur ab his ineptqs. In ingrelTu iuucnum pugnis contunditut fponius ♦ Inter facrum ineptitur geftibus èc nutibus; iaciuntur impudicæ uoees. Quis credat iHic rem feriam agif An non turpeeft apud ethnicos,idolorum culto/ rcs,fandliores fuilfe ritus ineundi coiugij quam apud ChriftianosCNemo no optât fponfam frugalem,pudica. Si modeftam;

filt;in

tKSTITVT» PER ERAS. Rot.

in ipfis ftatim initijs docem? cas luxS, impudentiam, 2C arrogantiam. Qui dia/ conus ordinatur, cxpurgat conicientiam fuàm,componit feie ad pietatê, ut purus accipiat purum myfterium : quanto ma/ gis cogruebat idem fieri in nuptqs, quam 1'fta quæ nunc fieri uidemusfCertat pom pa ueftiû : certatur apparatu conuiuiorn: “Certatur donarijs.Humanitatis fpeciê ha/ bet, qd' nouis coiugibus datur aliqliid fit pcllèâilis.Qui mos illud inuexit,ut fpon fusexhauriretur donartjs,ex quibus ad ipfum plus odtj redit^ gratiæî’Quodfic datur,alq rcdditum non datum, alq debi/ turn exiftimant.Complures indighantur fepofthabitos alijs, quibus datum eft ma loris pretij munus. Oritur inter ipfos qut acceperunt æmulatio : tum iponilts non/ quot;nullam gratiæ iacruram facit, aliénas côs fuo iumptu,quos ftudebat conciliare. Et bine æftimatur inter Chriftianos nuptia*' ' rum dignitas ,lî plutirnum rei perierit in donargs.Adde his infanas impenfas in iponfæ ueftitum. Quitr autem no dicam infanas,quum iciam quofdam tantum æ/

CHRISTIANI MATRIMONII ris alient contraxifïe, dum ad oftentatiô/ nem adornât fponfam, ut intra duos men fes coadi fint ÔC ueftes ôô uafa diuendere* fèdiniquiore precio emerant. Quid fi/ bi uult tails oftêtatio^ An metuis ne fpon iâtuamundi cultus^ fit futura neglige^ tiorfAn times ne uideare plus habere mê tis,quàm illequinupcrtali magnificciV tia decoxitf'An uero ftudio habes tenuio ris fortunæ ciuibus exprobrare ftia pau/ pertatem^ An per fe paru graue onus eft paußtasr Si turpe ducis uinci re mala,ni' bil agis : ut omnes fuperiores præcurras» luccedetqui te quocg fuperet infania«An opes parum obnoxiæ iunt inuidiæ,nifî i» des ctiam £lt; ingéras oculis hominumf Quan^ nihil omniS magis pcrit, quàm quod in ciculenta poculentai^ prodigit* Pro conuiuio publico nullus proprie gra tiam habet: quidam etiam male precätilf couiuatorüquod per ilium febrim amp;nbsp;crü/ ditatê contraxerint * Atc^ in has ineptias interdum profundit triQ annoru cenfus* Et apud Chriftianos nullæ funt leges fuffl ptuariæ,nulli cenfores, qui talia exempla cohef

tNSTiTVT« PER ERAS* ROT«

cohcrccant.^ In hoc coeunt coniugia,ut «z dam qui tenues fiifit Jaborent mambus, quojiuxta Pauli monita, fit, quod fuppez dirent fuis, deinde largiantur etiâ aliquid egeftate prefiîs ♦ Et Chriftiani quibus res tft,in ipio limine matrimonq turpiter pro fiindût, ut iam necß fît quod erogêt in ege nos,nec^ quo familiä alât Jam quod pauz perculæ uirgines magnifico cultu,fed uel conduditio uel commodatitio, nuptias celebrant,qui candidior eft, interpretabiz tur folatium aliquod paupertatis quae tiunc non tantu moleftiam habet uerum rtiam probrum. At quorfum attinet opu lerttas oftentareftrepitum fortunae fuæ» quam tarnen nolunt tenuibus impartiric* Difcruciare iuuat inopes, non fubleuare, Sufficiat diuitibus fuafélicitas,nec altjs paupertatis onus conduplicent expro t Dtando, Imo quo quifque potentior eft* locupletior, hoc magis exhibeat alijs exemplum frugalitatis : ita pariter fiet gt;nbsp;ut diuitibus minus inuidiofa fit iplö^ pim félicitas, 2C tenuibus minus oneroz « paupertas ♦ Quid magni fit gt;nbsp;fi præ/

poten*

CKRISTIANI .MATRIMONK

^potens beroina» gemmis, auro, purpura# pellibus magno empü's cofpicienda pro/ cedatr Licet his domi, quoties libet, hut At uere magnificum uerelt;^ iplcndiduin fuerit,fi miïdo fimpüci^ cuhu redarguat pnediocrium ambitionem, ultra dortiefth cac rei modü fèmet hifce rebus uenditan/ tium, Vtra ipeciofior laudatio, ftukæ ne plebeculæ,quæftupens ad gemmarum âS aan fplendoremfic loquit: Hui qtian/ turn fundoru illa geftat in corporefquod in cultii illius uiliffîmum cft,aurum eftu'n terim nee corpus laudatur nee animus:arî .cordatorum,quorShæc auditur oratio: Quanta eft huius præpotentis fœrninx probitas ac modeftia,quamque mores tiuius non fapiunt fortunam^Quanto de centius ornatur hac populari munditie, quam aliæ tota iuæ fortunæ pompaf An non pudebit pofthac plebeios homines, quibus uix fuppetit cêius par neceffarijs ufibus,tam infolêter iadïare diuitias,quas animo pofljdent magis quam icriniof In hiice rebus exempla fobrietatis ac frugal* tatis non ab alqs utilius proficifcûtur,^ à , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uobis

INSTITVT. PER ERAS. RÖT’.

Ûobis ô principes amp;nbsp;heroinæ.Libenter cf nim inferiores imitâtur quod à uobis fiie n't oftcfum:ôô mediocris fortunæ g funt, uel pudore continebuntur,ne turpiter l«/ ' Xu diffluantjfi confpexerint uobis damna tarn eiTe diuitiarum oft entationem. Intel/ ligent enim id iudicio fieri, qiium alioqui fortunæ magnitudo, uitæ^ libertas pof/ fet apud multitudinem excufare luxum, nifi difpliceret animo. Non oportet homi nés Chriftianos ufquam obliuiici frugali tatis ac modeftiæ, quibus adeo nihil per liixum oportet perire, ut neceftarns poti/ Us aliquid detrahendum, quod lubleuanz dæ proximorû inopiæ ièponatur. Quod fi quibus alqs in rebus,faftui, luxui, laici^* Uiacc^ locus efle uidetur, certe in nuptqs, undeuitæ coniugalis aufpicium iîimitur, procul abefte decet. Nunc hæc peftis irre pût etiâ in ipfa facra remedia. Quid enim aliud profelïio matrimonij, quàm abiura tio iuuenilium uoluptatum,ftuprorû, coz meflationû, profufionum,aleæ,amp; fî quid eft in puellis faftus,fi quis amor cultus ele gantioris, fi quid lafciuiæ f Et bis malis r dedicator

CHRISTIANI MATRIMONII dfdicatur inter nos cohiugiiim. Quid cfl baptifiniis,nifi abiuratio iatanæf At nuhd illic quoq^ füperbia; certamê eft,DeIigun tur fufccptores, uel pro dfgnitate uel in (jjem muncrum. Atqui Paulus docuit, ut qui catechizatur fuû catechiftam particP petn faciat omnium iiiarum facultatum» Nûc præpoftere dant qui catechiftarû ui ces gerût,magis ex more ex re.Si place bat benignitas inpauperes,poterat clâm alio^ titulo dari,nuncquur facramctiim ambitiôecôtaminamusfSaltê mors quaî diuites æquat pauperibus, fummos inft/ misjdebebat nos docere frugaÜtatê ac mO' deftiam. Quid autê noftris funeribus ant bitiofîus aut minus frugaler Sed fan's iam-diu mihi uideor rixatus cum moribus uul gi,quos utinam corrigeremus,ut admont tionê uertere liceret in encomiû.Nunc ad id qd’intermiieramus noftra feie recipiet oratio» Satis enim oftenfum eiTe uidetur, quibus modis fit ineundum matrimoniS» Sc initqs adionum ferèreijaondet exitus» Qui ièmet in puteos,ut dixi,præcipitant; aut qui incidunt imprudêtes, grauiter oamp; îenduntur»

INSTITVT. PER ERAS. ROT. fcriduntunqui pauJatim defcendunt in al/ tiflimos puteos, nihil patiûtur incommo diu'taquitemerenullo^ iudicio ducunc uxoresjhi folent deplorare, iero licet, infe Iixcôiugium:raros autem copcrias,quosf pceniteat cotradi matrimonq.qui ex con filio maiorum, qui maturo fobrioep dele/ «U tales aicilcLint, quas perpetuo queant Ätnare. Quicquid enim afFeduu arbitrio geTitur,têporarium eft. Quod ratione iu/ tradatur,firmueft ac perpetuu, Verum ne incæteris uaga defluat oratio, ad tria capita contrahemus uniuerfum 1er Rionem qui fupereft : fîc tarnen ut ab ini/ tio propofita diuilione non recedamus, Paulus praccipua quædam bona recenfet, fidem,Ipern, ÔC charitatem, quæ uöces ui dentur SC totius coniugq felicitatem cöni pledi, Eft enim SC hic præcipua charitas, fi adfit, cæter^rona funt ac procliz uia. Eft huic iundiflima fides,fine qua no poteft fubfiftere mutua coniugum benez uolentia. Eft denique fpes boni prouenz tus.Siquidê præmia fände culti matrimo nij funt liberi dociles frugicp.In primis igl ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r X tur

CHRISTIANI MATRIMONII fur perfèquemur quod orß fueramus charitate. Pnmum concih'anda,deindefo uenda confirmandat^, poftremo farcien/ da,feconcinnandac^ li contingat refdndû Concih'atur autein,ah'tur,ôlt;S conftabilitur hilce fermé rebus, materia, ßmilnudine morum,æqualitate, mutins obfequqs of/ ficijs^, fandîis monitis Sgt;C adhortatîoni/ bus,pignoribus, contralijs refcinditiir. Chantas enim qua? leui de caufa uerutur m odium,non erat fyncera^Quemadmo/ dum igni's é pih's leporini's aut ftipulis art dis emicans fubito définit, nifî fubfi't ma/ teria folidior, quæ flammam conceptam ^Jatîitidem amor, quem corporum uolu/ ptas, aut ah'æ friuolæ caufæ gignût,enan uideatur admodum uehemens,tamê diu/ turnus eiïe no poteft,nihilo magis quant bac res unde naicitur*Ât res fôlidæ,ueluti ferrum,tardius quidem igneicunr.uerum igné femel conceptum diutiffime retinéf» Rürfum funt materiæ quæ fumidû amp;nbsp;ob/ ftreper3,quædam etia ingrati odoris igné reddunt: talis eft amorinter improbos ex turpibus caufi's conciliatusjiurgijs ac rixis moleftus.

INSTITVT. PER ERAS* ROT.

moleftusjcouidiis intoIerabilis,quemL de/ nic^ fequitiir fœdæ buccina famæ.Huiül/ modi ftrepitiim ac fiimum utdere licet in/ ter nonnullos mah's atiibiis coningatos, adeo ut fæpc maritum nonnunqua ÔC.cô/ iugem extgat ex ædibiis, di: utercp uertit in uulgi fabulam. Purus autê ignis nafci/ tur ex Iignis,quæ hinc uocantur acapna, ex cedris odoratus, tranquillus ac purus, fi puro linteo ceram puram circumlinas: aut 11 lino quod uiuii uocat,eo quod igni non abfumitur/uggeras oleû ætate depu fatum,nec quicquâ aquei liquoris admi/ Xtum habens.Talls nimirS non eft amor, quern in animis improborum ac ftultoru gignit uoluptas, aut ambitio, aut diuitia/ turn admiratio, aut uitiorum fimilitudo, fed quern inter pios ac fobrios uirtus con glutinat, qua reuera nihil pulcriusaut a/ mabilius, quæ fî cerni queat oculis corpo reis, longe plures excitaret in amorem fut quam ulla forma aut ullum ornamêtum. Sunt rurfus materiæ quædam, quæ igné citius extinguant quà m concipiât^Huiuf/ tnodifunt àhominû ingéniaquæda,fie f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r 5 * ab

CHRISTIANI' MATRIMONII ab omnibus gratrjs abhorrentia,ut nec fc/ ipfos am are poffînt,tantum abeft,ut ami/ citiam cum aiqs diutueri queant.No mi/ rum autem fi funt Si incoftantes ÔÔ infeli/ CCS amicitiæ quas gignit Cupido.quippe cæcus ÄS uolucer*Hic eft ille Cupido ter/ reftris,Veneris terrenæ filius.qui tcmcrc immittit nSc in hos nüc in illos, impuros ac mcre^ricios amores. Cæcus fingitur, quodtalis beneuolentia non coitiudicio rationis, fed temérario carnis afFedunio/ lucer quod turpis amor facile uertitur in odium,amp; alterne nunc bellum habet,nSc fgt;acem, nunc inducias, nunc rurfum bei/ lumgt;nihil conftans, nihil tranquillum aut perpetuum«Eo^ poëtæ amantiu impetö furorem uocant non amorem* Nimtnim iibi ratio fèpulta eft,ibi quid efle poteft ni fidementiaf Verö philofbphus ait,fiC alte rum effe Cupidinc,c Vcnere coelefti pro/ gnatum,quo nihil oculatius Js no cxocu/ Iat,quos attingit fuis iaculis, fed ex cæcis reddit oculatos* Hic formas oftendit ani/ inorum,quifummi illius pulcri refcrunt imagtnem, quæ confpeda protinus rapit

institvt. per eras. rot.

in amorc fiiiXungit^ purasXundas ftabi/ lit amicittas,femper in melius maius^ gli ftentes. Nimirum omnis ueræ pulchritu dinis fons eft ipfe deus,in quo quicgd eft, pura bonitas eft.mera fyncentas, pura fax ptentia. Nec inuidet altjs fuam pulcritudi ncm,impartit largtter.quemadmodS do/ cetlacobus apoftolus,omne donum opti mum,Slt;^ omne donû perfedû.non è terra proficifci, fed è fublimi à pâtre luminum. Spargit ein ftintillas fuæ lucis in animos eledorum,ex quibus inter bonos oritur amabilis quidam QC caftus ardor mutuae beneuolêtiæ ,fuo fonti reipodcns.Quem/ admbdum enim illalux nonnouit nubt/ Ium,âut tenebrarS uicesn'tidem fîc contra ÖUS amor,(èmper ferenus eft ac tranquil/ lus,nelt;p nouit rixarum ac fimultatum ift/ ciflîtudines. Quos igitur hoc glutinû c5/ mifit, inter hos non eft opus padis, teftiz busac tabulis. Vcrauirtus nefdtinteró re. Interna igitur forma,internæ opes, in/ terna nobilitas conciliare debet Chriftia/ na c5iugia:etfî fors alqs ex caufts orta eft beneuolentia^tamenhuc tranfterendaeft

r 4 quo

CHRISTIANI MATRIMONII.

quo fiat perpétua .Eft enim hic ordo natu, ræjUt ab his quæ fenfihus patêt corporis, proficiamus ad ea quæ nô nifi mentis agi tatione percipiuntur» Nec hune ordinem in totû afpernatur Chriftiana pictas,quæ corporalibus rudimentis imbecilles homi nés paulatim euehit SC manuducit ad res animi. Proinde quos in amorem rapit for ma corporisjuelutifomnio quodâ admo/ nentur illius uerefumtni^ pulcri,cuius ideo Piato putat in nobis excitari remini icentiam.quod infita fit ingenqs hominS propenfi'o qiiædam ad honefta, quam in îjrutis nullâ efle uidemus»Quod fi difeuP fo ibn?nio, métis oculos, amans intendat in latente animi forma, turn uere pulcris cedtint ilia uanæ pulchritudinis ludibria, Quemadmodum fœtus æditi cognato IP quorenutriutuGÄ; adultorum etiam cor/ pOra cognatis elcmétis maxime uegetan tùr,ita uerus amor tjfdem ferè rebus alitur quibus gignitur. Nam amor quem uolu/ ptas,aut opes c5ciliarunt,tam non eft ue/ rus amor,^ ilia non funt liera bona. Qui coiugem, bene dotatâ ducit, nô duâurus nifi

ÏNSTITVT. P^R ERAS. ROT.

nifi dos inui'taret, non amat uxorê,fed pc cuniam.QLn libidinis caufa ducit formoz fam,fuqpüus amore ducitur no coniugis^’ Quis enim ilJos dicit amicos,qui fenes or bos captât in fpem hærcditatisr'Nihilo iii ftiiis atnas dicitur iuuenis qui puellæ ftni it infidias, erepturus illi fi poiïit qiiod ha/ bet optimum,pudicitiam ac famam hone ftam.Quæfo quid atrocius moliretuf inû micusfÄn crudelius hoftes fæuiunt in ca ptas uirgincsf Probitate conciliandus eft amor,ac probis item moribus alendus.Ef ficax babet philtrum,quam uirtus facit amabilem. V t ameris amabilis efto: nihil autem uere præter uirtutê amabile. Quo magis infaniuntfœminæ quædâ.quæ fu/ cis,incantamentis ac ueneficjjs illedîât ui/ tos in amorem fui.EIeganter apud Xeno phontem lichomachus hac ifagoga cafti/ gat uxoris uitium, quam animaduérterat cerufla, purpuri(ro,ftibio,fucis cæterisc^ pigmentis utentem,quo uideretur formq gt;îor,tum cothurnis altioribus,quo proce/ tior uideretur,quales in tragœdijs geftan tes inducûtur diuæ heroinæ;Dic mihi, r 5 inquit.

CHRISTIANI MATRIMONII

inquit, uxor, nonne his legibus iniuimus coniugiûjut quod effet utriqj facultatum incomuneconferremus f Annuit, lam fl poftea^ tu tuâ portionê bona fide contu liffes, ego pro ueris gemmis fiditias, pro auro gnefio darem adultcrinum: pro tor/ quibus aureis,uitrum auri bradeis obK/ tum.-pro monilibus folidis, ligna auro,ar/ gento Äf incruftamêtis obduda,num bo/ ni côfuleres f Et utrum iudicares me plus tibi contuliffe,fi talibus tcehnis tibi impoz nerem,quam fi quod habere ut eft in me/ dium coferremf Quum uxor refpodiffet Ie non poffe diligere maritu à quo talibus dolis deluderetur, ille fic perrexit : Atqui nos in hoc potiffimum conuenimus,utal ter altericorporSnoftroru copiamfacc/ remus« An non ita res habet f Quum hoc annuiflet uxon Sflm ne,inquit, tibi grati/ or aut chariot futurus,fi corpus hoc ut eft nullo medicamêto uitiatum comunicem, aut fi os oculosqt minio infedos tibi prat/ berêfVbi negaffet ilia coniugis oculos ul Io minio pidos fibi gratiores uideri poffe, quam fi eos puros intueretur; Et mihi, gt;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quit»

»NSTITVT. PER ERAS. ROT.

quit,puta mentem eandê effe,nec me tam *nentito,quê cerufla ftibio^ induds, dele âari,^ natiuo tuo colore. Hoc tam com/ modo fèrmone correda muUer,âbiecit tnn«a tedon'a formæ^ medicamenta,Ete nim fucata facies, perfona eft non facies. Nullus ant tam lem's eft maritus qui ferat pcrfonatStixorem. Carter Û quæfe pingit comittç ftcus uiro gratum eftè nouit,ia tisdeclarat fefe pluribus uelleplacere oportet mulierem pudicam: cuius præci/ pua laus eft uni placuiffejcui defpÓfa eft, «ui tradita eft, cui uelata eft. Pingi uirgi/ nem nubilem, impofturæ genus eft: fuca h' cöniugatam, adulterij genus eft * Quis autem eft tam ftultus maritus, ut fucis in Uxore capiat, fi fciatf quis tam ftupidus, Ut non fentiatjucl mane dum comitur,uel in balneiSjUel in ftidore, uel alio quopiam cafu decidente fuco,qualcm fabulam mè/ morat GalenusC’Quu enim in cóuiuio lu fus agitaretur, quo quifcp cogeret facere qd*primusfeciiret,ad quêordo pftriben di ius deferebat: Phryne meretricula, fen/ tiens multas adefte anchufajpurpurifto^ pidas

CHRISTIANI MATRIMONII pidas fœminas, iuflît ut quifcß immiflas in aquam allatammanus ih'cö lemel ad fa ciem admouerêumox^ linteolo deterge/ rent aquam. Id ubi fadum eflet, fiicatarQ uultus uarijs macuh's deformjjs apparez banf,alibi delap(b tedorio,alibi manente, alibi conuulfojibla Phryne.ueluti Iota for mofior etiam apparebat antea,quod ni hil haberet fuci.Satis hoc erat pcenæ me/ retriculis, nam tales arbitror in eo fuiflc couiuio^Grauiora meretur uxor Chriftia na,quæ marito fucorum præftigtjs cona/ tur imponere: nimirum aut ipia ftultifli/ ma, aut maritum pro ftultiflimo ducens, fi fe fperat falfuram,pe(rime de rnariti mo ribus ienticnsjfi credit ilium ementitis coz loribus deledari» Quid enim didurus fit iiir,cui coniunx olculum petenti/olIiculS offerat oblitu bitumine Aut quid inter/ eft per uitrum intueatur maritS.an per fti biSClam fi maxime maritus obtingat.tam ftupidusjut fucorum mendacqs fallt gauz deat.no eft Chriftianx, quæ coniugêpro fefla eft non amicä,in eiufmodi marin' uo Xis oblêcûdaret Corporis pudicum tifum debet

INSTITVT» PER ERAS. ROT debet manto,no (cortorum delicias* Pro/ cul fgitur abfi'nt à coniugio phtltra, uene/ ficia,medicamenta, piduræ, tantum adfît inundiciesin cultu,fimplicitasin forma* Nó amat qui deceptus aut coadus amat. Si maritus eft candidus,fuffïciet fexus co/ mêdatio. Sin eft faftidiofîor,effîcaciftîmij incantamentum ÔC îTsra-ywytî/j habet mo/ rum comitas 6C oratiois iucuditas. Apud Olympiadem Alexandri magni matrem delata eft muliercula quædam,in qua de/ peribat Philippus, quafi medicamêtis ani mum régis in amor? fui pertraheref Jtam iuflit accerfi, ubi uenit coram, forma uila tftliberalis,mores côpofiti,fermo comis* Turn Olympias:Valeat,inquit,uenefi'cio rum calumniæ, tu medicamentum habes inteipfa. Quanto facilius uxor coiugem, qui cum aflldue uiuit,pelliciet in amorem Hilf' Circe uenefîciorû perita fuifle perhi/ betur, ea uiros ad fe pertrados conftieuit in uarias fèrarum formas uertere, quo fa/ nec ipfa potiebat ftio uoto,nec illi po/ terant amare quæ Iælêrat,fi mens reddita fuiffet. Inter focios VIyflis,quos in poiy

cos

CHRlgTIANl MATRIMONII

cos uerterat,nihil erat iucundæconfuetlT dinis,nifi forte grSnitus illam deledîabat» Solum Vlyirem,quem denientareno po/ terât diligebat,moribus ac fermone capta potius quàm forma.at ille nec Circen,nec Calypfb, quoniaiieneficqs utebâtur,ama re côftanter potuit, conftans in amorePc tielopes, quæ pro fucis SC medicamentis habebat pudicitiamjnter Chriftianosuc ro ne mundus quidem opeiofior proban dus eft, ut animi fobrietas non tantum in corporis ßmplicitate,non tätum in uicîlus frugalitate,uerum etiam in ueftitu relucc atlt;Nam ut corpus ueftis quædam eft ani mi,ita cultus tegumêtum eft corporis: SC quemadmodum corpus ipfo gcftu,uultu. fronte SC oculis métis imaginé quandam præ fe fert,ita cultus pudici,cafti^ corpo/ ris ueftigia quædam oftendit.Quanta uo ciferatio in eum,qui Benedidi aut Franci fei profi'tetur inftitutu, fi ueftis profeflio/ ni non refpondeatfNec minus indecorS» fi,qui inbaptifmo renunciauit mundo SC Omnibus fatanæ pompisjtoro cultu mun/ dum et fàtapæ pompa præ fe ferat.Quod fiqua

ÏNSTITVT. PER ERAS. ROlti n qua muiter effet nupta üi'ro nondö pro^ ftflb Chn'ftujfortaffe Paulus tik' daret ue/ Wam» fi man'to gerens morem paulo anv bitiofius uefttrctur, uffirpans interim (èr/ monem Heff:er: Domine tu lei's neceffïta/ ‘ tem meam,quod abominer lignum fuper blae glon'æ meæ, quod eft fiiper caput •neum in die oftentationis meæ» At quae Chriftiana nupli't Chriftiano, debet exfz ftimare nihil elTe gratins oculis mariti, 9«æprofeffîoni Chriftianæ côgniunt.Et k forte maritus no meminit fuæ profeffio nis,admonêdus eft ut meminerirjs fi fiibi -to mutari no poteft, temperandum oblèz quiö ut paulatim proficiat, SC affîduitate ffcâat q uiolêtia uinci nô poteft» Magna Uis eft uirtutisjfi quis earn coftanter urge at, Monachus qui pro uefte Francilcana ’ fiimpfi't chlamydê mik'tis, apoftata dieit î Chriftianus homo,qpro ueftemodefta, ueftit holofericis,qlt;fKomanis etiâ impez ratoribus olim ftiit inuidiofum, imô hôlo chryfîs QC gêmeis,fiiæ profeffîonis habitu abiecit: 6ô hadenus quodammodo apoz ftata eft, nifi neceflîtati reclamet animus.

Habet

CHRISTIANI MATRIMONII

Habet autem uxor,quo manti placet ifâ/ ciindiam,ob cultus modeftiam obortam» Potent enim ilium his uerbis compellaref Mi chariiïïmecoiunx,nónne fie inter nos couenitjUt paribus frudijs feruiremus pie tati.qua in baptiCmo profeiïi' fumus^Con uenimus» At pietatis regulam undepoiP us petemus quàm è facris literisf Non ahgt; un,demelius»Nec poftulas ut tibi moretn gcram,fi quid præcipias quod pala'm ad-* uerfetur præceptis earum. Non fum tarn impius utquicquam tale poftuIem«Nec alia fuit unquS mea de te opinio,uerû bea tus Paulus fcribens ad Timotheum, euif deter præfcribit qualis debeat elTe cultus matronarû: Similiter,inquit, SC mulieres inhabituornato,cSuerecundiaSC fobric täte ornantes iè,non in tortis crinibus,aut auro,aut margaritis uel uefte preciofa,fed quod decet mulieres promittentes tern per opera bona. Vult hic Paulus uxo rem eiretedlam,non nudam oculis popu* li,deinde tedam habitu decente fœrnina, quæ profiteatur pietatemxDccoru auiem cuItS non elTe in côpofitione aut tiridura crinium.

INSTITVT. PER ERAS. ROT.

cnm'utn i nec in auro gemmiéue collo ctrz cundatts, nec in purpura byffoue precio/ fa: fed in ueris ornamêtts animi, quæ funt uirtutes. Quemadmoducuidêtiusetiam t,Pet,y» docet Petrus: Similiter SC mulieres fubdi tæ fint uiris fuis, ut etiam qui no credunt oerbo, per mulierum couerfàtionem fine uerbo ktcrifïant ■gt; confiderantes in timoré fandam couerfàtionem ueftramtquarum non fit in capillatura aut circundatto au/ tt‘,autindumcnti ueftimentorum cultus: fed qui abfconditus eft in corde homo, in incorruptibilitate quieti SC modefii fpiri tus, qui eft in confpedu dei locuples ♦ Sic ènim aliquando 8C fandæ mulieres ,fpe/ tâtes in deOjOrnabât lt;c, fubiedæ proprijs uiris. Siprinceps apoftolorum ueftitus *nodeftiâpræcipittjs,quæ maritis imprjs nuptæ fiint,quo pertrahatur ad Chriftiaz nifmum : quanto minus conuenit ab uxo te Chriftiana côiugcm profeflîonis eiuP de m,cxigere cultum, nec decorum pudi/ cisfœminis,necutilem ad tuendam pudiz citiamCQuâto fatius hoc fumptus, quod ojalepcrirec omandocorpori. fubleuan/

6 dis

, CHRIS.TIANI MATRiMpNU dis pauperum neceflitatibiis impêdçîturî* Sintilitudo Rediflime quidem didum eft ab anti/ * quisjfitnihtudinempræcipuemorûôdin/ geniorum,amoris efle parentem:ftd plu/ hmû refert quæ fit materia fîtnilitudinis» T urpiter em cohærêt, qiios comiinia cof . cillant uitia : nec fatis firmiter cohærcnt, quos res fortunæ ludibrqs aut cafibus fe/ niôue obnoxiæ conglutinar3t,qd’ genus font uoluptasjætas, forma,dos,ualetudo, uircs^Solus uirtutû côfenfus nodû habet Herculanû,quê olim et in nuptijs facrpm foifielegim? ♦ Nccp tarhêomnino falfuttt eft,quod proucrbio Græco dici foletjho/ mines cociliari malismon animi lèd fórtu gt;nbsp;næîueluti nothæ cum notho melius eçue nit, aut exuli cS exule, cum ancilla ièf uo, claudae cum mutilo, deformi cS deformfi Aequ4tt4t, lt;nbsp;. In fimiJitudine uefO fpedatur æqualû taStQuanq poteft inciderefimilitudcbin/ ter quos non eft æqualitas:rurfos æqualiz tas,inter quos non eft fi'militudo* Quutn paupcula nubit prædiuiti, nec fimilitfido eft nec æqualitas,et ideo diçitur mferyitit tem dari potïus q infoatrimoniS.R-urfus quum

INSTÎTVT» PER ERAS» ROTi

fummo loco nata nubit plebeio,ncö firms funt nec expertes nifami'æ nuptis» Quû opibus, state, genere, forma pares coëSt, partter et ßmih'tudo adeft Sgt;C atqua fitas. At qiiu prsdiïu'ti plebeio nubit cla/' ris maioribus prognatajieet re prstenin'i fimilittido quidê no eft,(cd tarne adeft æz qualftas» Item quS eruditione præcellens ' ducit nobilem, aut infignis medicus bene dotata,intet diffïmiles eft æqualitas,dutn inter fep aria faciunt, diffïmili bonöfum genere* Inter Chriftianos autem no opoi? tetefle morofam æftimationê æqualita«’ ris,quos dominus Icfus,cuius aufpicqs co. eût nuptiæ,tot modis squaui^ eadê mor -te redemit, eodê fanguine lauft, eàdê fidegt; iuftiffcauit,eodê Ipiritu uegetatjijfdem rogt; borat facramêtis, eodê dfgnat honore co* gnominis, fratres illos uocas ac filfos der^ adeandê hsreditatê uftae cœleftis uoca/. Uiromnes.Qufd bic tu fupputas reditusf qd generis imagines ex annalib*^ côfers;*» Cóii'dera no quid nati fitis, fed qd renatû Ignobilis tibi uideri non debet, quam degt; Us agnoftit pro fflia,Chriftus pro fororelt;

s i PaU

• CHRISTIANI MATRIMONII ' Pauper uldert qui poteft,qui'cohacres cft Chrifttf Hicerit Ghriftiani candoris/ut fuam quifque coniugcm fibi commendel penfatione bonorum. Contigit infettdo/ rc forma ,fpeda decus am'mûAbundefor mofa eft,quæ pudica eft,quæ fobn'a,qux modefta.Contigit indotata,(èd induftria, fed frugalis, ad rem parandam alacris, ad fcruandam uigilans ; fat habet dotis, qux tali dotata eft ingenio * Verum hic adhP tendus eft columbinus ille fimplex QC uangcIicLis öcukis,nÓ ille pharflàicus,ini/ quus ÔC inæqualis ♦ Suntenim conlpictl/ la,quæresoftendût maiores quàmfuiw» amp;Iuntquae minores uideri faciuntzfunt quae lucem addunt, funt quæ caliginem; denicp funt quæ longius femora reddunt confpicua,propius admota obfturât. At pharifaic^ oculus ftii difll'milis ÔC inæqua iis cft,qu2 intuetur aliéna mala, etiâ quæ minima funtaudenrur maxima : rurfum quö ad propria mala defleditur, quæ ma xima funt, uidentur minima: imô uel cæ/ emit non uidens: uel hallucirtatur, aut, ut Græco uerbo melius dicä, ^a^Aiyreiyüu/

tutenr

JNSTITVT. PER ERAS. ROT. tiitem effè indicans quod eft ui'ti’utn :rur z fiis in alifs ut ui'tiû deteftans quod eft uirz tutisiad ca quæ procul abfunt lynceus ac perfpicax,ad proxima Iu{ciofus:quales fe tuntur oculi lamiarum quæ domi nec ea uident in quæ impingunt : foris nihil tain abftruium quod no peripiciant.Huic Ion gcdiuerfuseftoculus ilie bonus SiScoIS/ Dinus, ad quædam proximi uitia conniz uens,quædam benigne interpretäs, quæ/ dam eleuäs,propriorum malorum iudex iniquior. V.bi tales adfunt oculi, non fact kparietdiftidium inæqualitas .Et tarnen iuxtafenfum humanum, minus ina^quali Us habet periculi.fi lur præceliatgt;quàm ß Diulier,quodinillo plusualcat ratio,in hac magis regnet affedusiquibus fi accez dat materia, facile rapiunt ad mariti con/ tfmptum. Erit autem hoc humanitatis Chriftianæ, fi forte contigit uxor, multo inferior his bonis quibus uulgus æftimat homines.huic aliquanto plus honoris de ferre, quam ß paria cum marito faceret. Quibus res funt minus fecundæ, pronioz fes funt ad male fufpiciêdum,adeo ut fæz i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;s J penu

CHRISTIANI MATRIMONII penumcro, quod cafu locoue fadu eft,ra plant in contumeh'â^Si pucllä felfci forma jpræditâjludens appelles aniculam, no of lendétur : offenderctur afit prouedior,ac forma paru fecûda» Sic PauP nos docui't. mémbris noftri corporis rninius honeftis plus addendum honoris; Id aöt qu5 facf mus, uttct? nobis ipfîs honoré deren'muSf Proindc maritus qui dehoneftat coniugê fua,nónne leiplîim dehoneftatr’Perpctuo quidé oportet utrucg akeri deferre hono/ reirijfed potiflîmû alqsjjræfêntib*’, autaV tero abiente* Nullus cotemnet muliercm guis humdem,fi uiderit eâ fùo marito pfC ciofam S)C unice chara elîè*Ne lie cogites; Hæc fie nata eft, taalliwn attulit;lèd,uxor eft,Multo minus haec cogitatio corigruit uxori : Indignus eft cui céda ac pferâ. Sic potius cogiteuMaritus eft,cui dû præfto, offici5,domino præfto. Rurfiim maritus fie oblccSdet uxori, ut fupercilin aliquan do deponat,autorïtaté nung : fæpe corné lèlè præbeat, abiedu nung * Hoc pferibit natura, idê docent facræ literæ,deni(^ fic expedit ipfîs etiâ mulieribust Et in plbnis diuinis

INSTITVT. PER ERAS. ROT.

dim'nis ordo eft Keet nulla fit indfgnitasgt; Vbi nuIP eft ordojibi nec honor eft, Cæ/ terS ubi curr^ boue agttjhoc eft,ubi ppoz fterus eft ordo,tbt funia eft i'nfeIïcitas,Hic bifariä peccat utrincp ♦ Sût ein marin,qui coniuges opuiêtas honefto^ loco natas, quoriiam arte caret eas moderandi, depri gt;nbsp;ihût et âbqciût,quo dignitate detrada.fa cilius impent fubmifltoribus.Qui quidë, niealèntêtia,nihilo cofiiltfus faciût,^ illi, qui quonia obhumilitatê aut imbecillita teni corporiSjfiue ob imperitia artis eque ftrfs,no polTunt in equos generofos ÔC al tos’cofiendere, docct illos flexis genibus filbmitterc left,T aies nimirû uidére eft et amicos et principes quolda.Illi uiles ac de' prelFos reddût amicos,quo m agis habeât

. obftquêtesihi populû 2C fînitimos lædût attenuâtqj.quo fuâ augeât potentiâ, Atq * quemadmodû qui fie tradat amicos,iam ' ' et ip(ê ex amico trâfijt in dominû,habet^ pro amicis ftruos et adulatoresn'tidê prin ceps,qui no nifi' malo fuorû ac finitïmorû nouit ornare potentiâ fuâ,cx principe uiz' detur in tyranni nomen degeneralTeînec

s 4 iam

CHRISTIANI MATRIMONII.

fam habet eines aut foeios, fed mancipta, hoftes diflimulatos. Cæterû qui callet arte gerêdi principatus.populu quem na dus eft humilc,enchit ad dignitatem: fin nadus eft præpotentê SC illuftrem, erigii: animum fuum,ut præcîaris ufrtutibus in/ dufiriic^ moderandi,ditionisfuac fplen/ dorem æquet,aut etiäfuperet. Idem muh to magis oportet fieri in amicitia:cui fi de fit xquaiitasjiam amifit amicitiæ nomen, Proindefi' quid habet uxor eximiæ digni/ tads, ne deprime quod eminet, quemadz modum agafones folent eminêtem elite! larum partem impofitis faxis ad æqualiz tatem redigere:uerum adnitere potius ut decoribus uirtute partis afturgas ad uxo/ ris dignitatem. Certenon inuidebit uxo/ n's ij3lêdori,qui Temper cogitarit,id quod’ res eft, omnia bona coiugis magis efte ui ri quam uxoris, Eodem animo funt erga familiam,perindc quafifingulis inuideat, non ferunt credos animos,ncc perpetf queunt nifi abiediftimos: turn denique az gnoicût pro fuis, Tales, opinor, famulos uios uerterêt in afi'nos,fi pofTinuquo ma/ gis

ÏNSTITVT. PER ERAS. ROT.

gis habercnt obnoxios fcruituti.Hic locû habet mimus tile celebn'srMale imperaiiA do fiimmum imperium amittitur.No eft, -peciofa res imperare altnis, aut hominilt; busjhaud multum ab aftno differenti/ bus:fed credis, Iiberis,0(S excelfis tngenqs hberah'ter imperare, præcIarS eft ♦ Hie u/j Xor ita cedit uiro,ut iocia fit tmperi),ut la/ Uis uiro claudat. Peccat igitur mariti,qui uxores,quantum poffiint, uertunt in an/, Cillas A^ec minus peccat q ,qui fuapte cut' pa uxores fibt uertunt tn dominas: quem, ïdmodum craffa quidê Minerua, fed ue/ rilfime monet Epidetus ♦ Dum enim uilt;. fct aîtas 5C forma, uoluptatis amore nimi Um indulgent illarum affedibus, captant uiuneribus, quod non fine caufa propha/’ Uis etiam legibus uetitum eft: permittunt, flits in cultu, in uidu, in excuriionibus, in hicis,breuiter, in omnibus animo fuo mo. tem gereretadulantur illis abiediftime, fc feruosjillas dominas appellando. Vbi de/ floruit aetatis gratia, ia uere dominas ha/ bent,amp;^ quidem imperiofas: de quibus ta ipen mariti iure queri non pofftnt, quum

5 s eas

fcHRiSTlANI MATRIMONII

cas ip fl talcs reddiderint. Deprimere di' gnftatem uxoris, quo uelut ancillæ quocï Übet imperes, tyr^nnidem fapit : abqcere te fub uxoris impcriS, extremæ ftultftia: eft«Qui frenum moderari neicitjiunc fre quenter cxcutit generofus equus.quS pc ritus tuto premat tergu ilh'us*His duobus modis no pauci peccant coiuges* T otide modis peccSt fœminaî*Quædâ ein fîbi di S? Keent, mar ito fua cxcellentia uelut inut enlcs,fefe^ in feruitutê datas,nön in ma' tn'moniu elocatas queritant : qd* nequaq facerentjfi fubredæ animis cogitarent, o/ mnê mariti felicitate uxori cómunêeffe, Cuifgiturinuides o mulier, quæ inuides’ maritofcui nifi' tibi ipfifOdifl profitentur’ multi, nemo facet inuidiä Minoré ein fc profitetur quifquis inuidet*Si res tarn exe crabilis eft,inuidere felicitati alienæ,quan to turpius eft quenq inuidere fibirEdiuer fo nônullæ, quo côiugibus fuis imperént pro fuo arbitratu, trahât^ ceu bubalû na ribus quo uclinc,demcntat eos uenefieijs, quae philtra uocant Grxei, quod nolétes etiä in amorc perirahanuQuid tandé his

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;arti'

INSTITVT. PER ERAS. ROT.

artibus proficiuntrExempIo Circes cum fuibus ÔC afinis ætatê degunt.Quid enim aliud iunt,quibus uenena preces^ magp cæ mente excant arStf Quanq quid men tis habet tales fœminac,quæ maiût impez rare ftupidis, attonitis.SC mente captis,^ parère lapiêtibus ac ianispln^jfedioc ue/ ro quis fanus no malit feq uidentê ôC uiæ gnarS,^ ducere cæcumpSi lethargus aut paraphrcnefîs, aut cafus quifpia reddide/ rit maritß métis paru integræ; nonne cia/ mitaretuxonfemulierê oîm miièrrima, cui cû demente fît aetas omis exigéda fEt felix fîbi uidct ,quac ex fano reddiderit in/ fanûrDe obièquendo iam ante nonihil at tigim'^.NuIla eft natura ta omibus nume/ ris abfoluta, ut no aliqua ex pte fit qcFmu tatu uelis.Nec temere reperias hoîm par, tâcopofitu ad ppetuâ uitæcofuetudinê, quin couicl'? fatietas oboriat ,nifi uiciflîm alter âltcri obfecSdarit inloco.No necef/ fe habet m aritus,quêadmodû ait è comae dia pater,oîa pro fuo iure agerc,multo mi nus uxor ♦ Quéadmodû ingétes uentof S tumult^ nónung fedat exigua plutiia» ita

■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rixam

CHRISTIANI MATRIMONII.

rixam I'nimmenfum exiturâ,(i quis repu/ ghet, copontt àc mitigat lents comoda^ refpofio,nônunq ÔC l'ocus in têpore diâZ Sermo lents componit iras, atcp idem fa/ ci't interdum ÔC filentium ♦ Sunt qui facile S)C acriter commouentur, fed quorum ira Ut fubito oboritur,ita mox fubfidtt û nul/ lus tnftigct * Htc maximo malo facillimS erït remedium, obticuifle tantifper, duitt animus ad fe redierit* Quod ubi faâû fue rit,noniblum manetincolumis priftina gratia, ucrum etiam acceflît aliquid uigo ris. Etenim qui fibi redditus eft,agnofcês fe præter caufam fuifle commotum, iam tplè fibi irafcitur,magtsç^ propitius eft u/ Xorfquæ fruftra deftomachantem fuale/ nitate perpefla fit ♦ Itaquefi quid erit dus generiSjUt référât admoneri maritum,fuo tempore tradabiliorem inueniet uxor fer moni neceffario. Nec conuenit uxorem meminiffe, fi quid per tracudiam didum eft odiofi'us, maxime quum ipfe non me/ minerit qui dixit.Sic potius cogttet; Hæc ira loqutf nô maritus ♦ Hic fiIenttS,quod fempcr ornât pudica matronâ,en'am præ

lëns

IN s TIT VT. ¥eR eras, ROT, lens adferet pharmacS ♦ Ne tame eiufino di fit filentia.iittacente lingua uultus fit loquaxjcontumacia ÔC ncgieâum mariti fe ferens ♦ Siquidem hoc loquax fi'Ién tium peius eft quouis fermone.Sit uultus reuerens ac fubmceftus,hoc eft,animi præ fegerens imaginem,nihil habens tor uum aut fupcrciliofum, Vtfunt autem qui refponfantcm non ferant: ita rcpen'a^ qui non leuius offendantur filentio, Hie, luxta Græcorû prouerbiû, animi aegre af fedi medicus adhibebit Icnis ôflàlubris oratio, parca uerbis, fed accommoda, ut media fit inter filentiu ôf refponfum. Die rem melius habere quam dclata fit,aut fa cillimum efteremedium,aut uociferando quod fadum eft infedum fieri non pofte. Si pen'culum eft, ne quamuis blandis di/ dis offendatur,tutiftimum præfidium eft fiiêtium, Cætcrum alperis uerbis ne turn quidem agenda eft cum marito, quS ma Ximeeft placidus, Eterh uxorê pugnarc cum uirojcum deo pugnarc eft, qui dixit: Quia fub poteftate uiri eris,8é iplè domiz habitur tui.Mitigat quidem hoc ius cha/ ritas:

CHRISTIANI MATRIMÓHK ritas: led tarnen no aufert autoritatera ro.PauIus tdeo mulicres lubet filereinEtf délia, quod poteftatem habeant fuper ca {)ut fuuJdem mulieris caput utrû appel/ at* Pietas igitur hortatur, ut uiro mulief fobdita fîuQuod ß minus traditu effet d» uinis iiteriSjtamen ipfa ratio fuaderet,elïê lenibus didis aut lîlentio potius utêdum quàm ferocia* Quid enim optât prudens mulier,nifi ut à mari to qd’ uult impetretf Quod fi plus impetrat fermo blandus ac modellus,^ ferox 5C alper, quid opus eft experiri iurgtjs, quæ ferè nihil aliud proß ciunt,^ quod ex irato reddut infanu f irt ne dicam interim, quod nonung pro ma/ Iis didis referunt mali pugni*Boreas uet* tus eft omniu uehemetiinmus,agitäs nu/ bcSjCiens tonitrua,dirFringes quercus,ex/ citans terræmotû ♦ Contra Zephyru§ eft omniu placidiirimus,ad cuius aura flores exiliSt è terra*Et tarnen quû Boreas cona tur ui penulä auellere uiatori, quid profi* citfNimiru ut ille magis ac magis aftrin/, gatpenulam,autueftê fumât uillofîorêlt; Cæterû ubi leui flatu Ipirare cceperit Fat' «onius

ÏNSTIT VT. PER, ERAS* ROT* uom'us, lam ultro ponit ÓÓ penula 0^ tuni . cam^Sakcm hoc exemplö admoneat uxo rem ,quanto confultius fit cum uiro blan dius a^re,i$ kirgijs contendere * Ignem, inqui'tPythagoras,gladio nefodias♦ Ac rede monuit nobilis die mimographus: Bona mulier parendo apud m'rum i'mpc/ rat»HoneftiIîimum uidon'æ genus,patv endo uinccre, F oemi'næ pulcherrimû /m/ perij genus,obfequendo ïmgaré,Qupd G molefta eft toruitas,qua uirili fexut a^diz àttnaturatcogitet muh’er hâc aiifteritatc, êtia il nonûg fubamara eft,eflè: falubrê fa nu'h'æ, Eft hoc germe qlt;fdâ forti tudinis», ’ Vbi^ coiugibus ac Iiben's fubeundu eft uitæ diïcn'men,quae maritah's aninit præZ fehtia. An hic in côiuge defideret iixor ah' elfe mafcula ferociâ r' Vbi petit fama'ma'. tronæ,quid nô audet maritusf Feras igit-‘ 8 mulier,toruS illcfgenuinu tuicôiugis ia quotidiano c6uidu,qd'experiris tibi falu' tiferS,fi quâdo res exigat forte uiru ♦ V bi. ^ipulfanda eft uis hoftiS,à fortunis,à capi ' tib? tS tuo tu liberoru tuorS, utrS tu piaz j ritû fîniriS efle malles an leonêî’NÔ dùbiu, gn leone, Obferui igit leoni tub comodisquot;

CHKISTIÄMI JS^ATRIMOîîn ■ monbuS ,cauês netHi'us tram men'to in tt èxafeeres* Plures te ueluti leä reuerebutV tur,u tu leoni tuo detulerts reuerenti'aifl. Præftatcfîèlcam amico leoni ftibdttatfi» quam habere colluforem ftmtum * Ohm ïponfa qu3 primum in aedes fponfi dedu/ ceretur,ex moretaltbus «erbis alloqueba tïir illum : Vbi tu Caius,ibt ego Caia, ItiZ dem nbsp;tu fecum cögita: Vbt tu leo,ibi

go lea : ubi tu dominus ibi ego domina: ubi tu herns, ibi ego hera : ubi tu domus gubernator,ibi ego gubernatrix.CæterS it pro Caia tentes agere Caium, iam ncc domus erit nec familia ♦ Sunt tame in qui bus 8lt;S maritus interdû cedere debeatu/ xori,uel quia nullius momentifunt,ucl quia proprie ad muliebrem fundionent pertinent,uel quia uehementcr ad rem fa/ miliarem pertinent ♦ Primi generis exem plum erit, fi certo genere cultus deledet mulier,qui tarnen nihil habeat dedecoris: aut fi fuis quibufdam ieiunijs aut precib* tcneatunAd hæc interdum conniuendu. tamctfitutiuseft uxorem fic afluefcere. ut in maximis pariter ac mininus obteni/ perci;

ÏNSTITVT. PER ERAÎ ROT, (jéret animo coniugts iliû Proinde conni/ uendum erit potius quàm obfequêdum» ’ Inhis autem quæ font matronalis proutn cix, qcF genus font, cura rei cuïinarix pe/ nuariæ^jcura infantium ôô ancillarû, ma ritus non facile interpellabit uxorem, nifi uiderit aliquid admonitione dignum, ÔC cedere no grauabitur,fi uiderit illam plus fapcre ♦ Et in ferijs rebus habet üle fexus ‘ nônunquam mafcula confilia, ueluti quS hortatur ad deponendû fîmultatem* T ri/ biiunt enim philofophi muliebri fexui fo krtiam,hoc eft dexteritatem quandam in confiltjsextêporartjs,quod multa cogita tione negêtur proficcre, quemadmodum ; uiri» Et uiris nonnunquam uehemens af/ ' fedusexcuffit indicium* Hicfîbenemo net uxor,ne pigeât audire uirum* Obtem perauit Abraham Saræ coniugi, ac uari/ antibus fententtis paiTus eft uxoris fufFra gium uincere* Eiecit ancillâ cum filio. At/ qui primum durum erat audire:Eqce filiu ’ tuu cum matrefua» Sed audit à dominoî ■ Ne tibi uideatur afperû fuper puero tuo, ' 6^ ancilla tua * Omràa quæcunque dixe/ ■ t rit

CHRISTIANI matrimonii rit ti'bi Sara, audi uocem eius.Piita dC tibi mante idem dici à domino, quoties i'd qd* admonet uxor, ad farna falutèmue tiiam pertinet» Qm'cquid enim tibi dixen't ta/ tio.hoc à. domino didîû exiftima, Muftis faluti fuit feruorum confilijs obtemperaf/ iê,quo minus te pigeât admittere confili/ um uxoris* Quorundam autem eft tanta morofîtas, ut fi quid aften' pfacuit,ob hoc tpfum difpficeat.quod iffi pfacuiunec uffa , res tam friuofa eft, in qua dignet after ab ten'concedere. Inter tafes non minim eft fi friget charitas, lam eft hominum inge/ nqsinfitum al’fxoço/j quiddam,id eft,fafti/ , dium quoddam præientium.quo fit ut ni hif diu placerequeat,fed iucûdiflîmarutn ctiam rerum ifico fuboriatur fatietas.Cui mafo duplex eft remedium,intermiffio et offieium.Nam intermiflio confiietudinis quodammodo renouât amicitiæ iucund» tatem, ÔC offi'cfi's mutuis,non aliter quam Ignis feni aura,afitur beneuolêtia mutüat' Intermiffîone rede confulit amicitiæ uer genti in tædium*CæterS interruptio con uidus inter maritum 0^ uxorem affedait da non

ïtiSTiTVT. PÉR ÉRÀ3, ROT. danonefttmukis illam præfcribitnecef/ fitas, ueluti ncgociatoribus ÔC aulids ï co-quod beneiiolentiæ connubiali plus inv tninet periculi ex diutina fegregatione quàm ex perpétua coniundione ♦ Sccu/ bandi uero quis modus fît habêdus,Pau/ lus diligenter præfcribit, quæ res fane fi éommode adhibeatur ex conienfîi mu tuo,multum attulerit adiumenti ad fer/ uandam coiugalis beneuolentiæ fragran tiam.Munufculis alere bcneuolêtiam ptum eft» Emptus amor non eft amor,ni/ fî forte talia fî'nt munulcula,ut non precto fed fymbolo quopiâ aut ingentj monumê tp eommendentur,aut iocum habeant no ilIeptdum»Quod genus fiint,epiftolæ,car niina,priica nomiunata,nouæ rei pidura, Quanquam in matrimoniû no eft tutum fecipereexemplum, qiiod lege uetitis fe^ rteftram aperiat. Et omeq quidc uocabuz lutn côpleditur quiegd facere debet uxo fttnaritusaut uxor marito: Qualia fîintgt; inter liberos ac parères,feruös ac domi nos, de quibus fîio loco nonnihil dicetur. Sifie illis enim non confiât ulla familiae

t 2

lt;ÇHRISTIANI MATRIMONII cócordia.Scdnos interim de leinore quo/ dam officioriim genereloquimur,quibus tame alitur feruaturi^ mutua charitas/ac mitigatur ß quid forte fubortum eft alie/ nioris animi Cuius generis funt ilia. Ma/ htum proficifcêtem cum ofculo fauftis^ precationibus dimittere,redeuntem à pe/ regrinatioe cum fuauio uultui^ alacri exZ eipere:R.urfus euntem ad forum aut in all ïam,adlimen uß^ deducere: Redeuntem, hilariter excipere,in copellando non prac/ termittere charitatis aut honoris uocabu la*Nondecet uxoremde abfentemarito, multa uerba facere,ne inlaudem quidem illius:fi tarnen ita res po(cet,fit fermo bre/ uis amp;nbsp;honorificus: fl quid in marito uitn eft,ueldiftimulans,uel eleuans* Deinde ft quid fcnfcnt marito charum efle,fiuefit auicula,fiue canis,fiue aliud quiduis,eius cura præcipua agat.Hæc leuia iunt,tarne non leue momentum adferunt ad retinen dam inter coniuges beneuolentiam,Simlt; libus offices maritus certabit cum uxore. Si quid peccatum erit,qfficqs abolebitur^ offenià:: ft nihil erit, excitabitur ac reiuue.

nefceC

ÏNSTITVT. PER ERAS. ROT nefcetbeneuolentia.Iam dC libert comma lies fi contingant.adamantinis uincuh's a/ ftringunt coiugalem amici'ttam. Vcrum non ut officiofus effe poteft qui unit, ita poteft SC liberos fibi dare * Ilkid tarnen in nobis eft ßtum, ut çietatis afFedum in il/ los geramus. Porro quo chariores erunt liberijhoc minus offeniarum coalcfcct in/ ter maritum SC coiugem. Qui folo duClu naturæ uiuebant, liberos appellarunt pi/ gnora. Pignus autem datur ad confirma/ tionem contradus,in quern ufum dantur amp;nbsp;obfides. Ac principes quidem dum co nantur fœdus inire perpetuum, eos quos habentcharifli'mos,dant, aefumunt ob/ fides, in quos feuittir interdu,fi fides altè rutrius eluièrit.At natura quanto iàndio ra pignoracommêtaeftr' Quum iixor gi gnit marito, uterep alteridatobfidem,in quo fpiret uterc^,ueluti duobus in unum cóflatis,quod utriep fitcharius quam ipfe fit fibi. Hac arte natura maritum uxori ac uiciflfim uxorê marito dedit obfidem, ut iam diftrahi nee uelint propter infitam er ga liberos charitatê: neq; polTint.quod li/ ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t 5 berorum

CHRISTIANI matrimonii berorum poffeffio fit indiuifibih's. Vctba diuertetium funttua tibi habe» Cætcrura , qimm uêtiim erit ad libcros,cui dices,tua tibi habet' Hic neuter fiia fibi habere pote rit,nifi; fi'mul habeatis, quod ambobus eX «equo comune eft» Atep hic cotemplari IP j cetmiram naturæ follicitudinem,in codé uultu duos fimul depingit,amp; in eodê cor/ pufculo duos repræientat.Illic agnofeit u/ xoris imaginé maritus,ôé uxor agnofeit mariti fimulacrum. Nonunquam relucet aliquod auitæ figuræ ueftigiû, interdunt ôf propatruû aut proamitam expreiram dicas,quo pluribus argumentis tibi com/ médaretur pietatis anedîus erga liberos, Proinde qui ad hue naturæ fenfum obfur duerunt,n6 dicam quod iam defi'erint cf/ fe Chriftianijhomines efle defi'erunt, imo infrabrutorum naturam degenerarût, SC , ultra leonum actigridum feritatem effera ti funt, Equidé hanc eflé caufam arbitror, quod nullum extet fpcciale præceptiim quo parentes iubentur diligere liberos fit , os,quéadmodum nemo iubetur feipfum diiigerc.Solon rogatus, quur nullam p.œ/ i nam

mSTiTVT. PER ERAS. AOT^. nam ftatuifTet in panicidas,qiium Icuióri bus eti'â commiïfis poenas indixiïïet: re/ fpondit fe nunquam futffe fufpicatum, in ctuitate fua exoriturum tam impium fa«'/ nus, Hanc legem fic infculpfit intimis q/ mniû afFedibus natura, ut fuperuacanea uideat humana lex. Atcp illud interim mi rum, nufc^ extare plura ofFiciorS exêpla,

ubi nulla lex eft offîciû ext'gens. Htfto/ rici comemorât amicoru paria no ita mul ta. Cæterû uita mortaliu fcatet exemplis patrû,quos no piguit fuæ uitæ iadura, li/ bcrorû uitam redimere.De Aenea legis: Omnis in Aftanio chari ftat cura parctis. Clamat apudEfai^m dominus:Nunquid obliuifci potéft mulier infantem fuum, ut nô mifereatur filio uteri fuifScd uæ mali/ ciæ mortalium. Inueniuntur inter ChrP ftianos, quæ recens æditos infantes iugu/ lant: quæ cientes aborfum, necant etiam nondu natos. Sed facelTant ab hoc fermo ne rara quæda portenta uerius quàm ex/ cmpla. Ergo fi liberi contingunt, h abêtis obfidesmutuæ charitatis: fi non contin/ gunt,non eftorbitas ubi uiutt charitas; ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t 4 Sic

CHRISTJANI MATRIMONII, Sic cnim Helcana confolatur uxorem fu/ amïQuamobrem affligttur cor tuSf Nüri quid non ego melior tibi fum decê finiV Inßitutio. lam inftitutio coniugts iit plunmü âd/ fert momenti ad coglutinandam charita/ tem,ita magna ex parte uiris in manu elk Etenim quod de liberis dixit comicus, no minus conuenit in uxorê : Vt fuam quifcp nuit efledtaeft* Quemadmodû igitur deli Çenda eft coniugio quæ docilem ac trada' bilem indolem præ (e ferat, ita poft initS coiugium nulla debet effe potior prioruc cura marito,quàm ut uxoris anima imbu at philofbphiæ Chriftianæ decretis, pau/ , j. • latim inftillans amorem ftudiorum ac uc ræ uirtutis* Si fortunæ patiuntur ocium, faluberrimum eft puellam Græcis Lsti/ nis^ literis erudiri» Sin facultatum tenui/ tas uocat ad operam manuariâ, tarnen ha ëienus erudienda eft,ut expedite légat lin guam popularem Ex libris enim aliunde tierfis hauritur non minima pars fapicn/ tiæ» Verûtamen ne muliebris animus ad mania ibmnia dclabat,prius à marito cer ' ns dogmatibus ad ledionem præparâda eft.

INSTITVT» PER ERAS. ROT.

amp; in ipfa kdione tarn di'ii guEernan/ da, donee lam fine cortice nare confueue/ ficNeep uero hæc eo pertinent,lit mulier negligat conciones Écclefiafticas, fed po/ tins lit eas maiore cum fruâii aiidiat. Au diet igitur illas SC firequenter et reiierêter, fed plus eruditionis illinc domum referet, filedione præparata acceflerit ♦ Quod fi ’edio defit,maritus infi:rudîor,ledionis ut ce fuerit,per hune exercenda eft uxor, non fokim in hoc ut intelligat audita,ue/ fum etiam ut meminerit* Multis enim in/ exercitatis ficelabuntur omnia,ut nihil referat audiire. Credunt autem fupraui/ res humanas elTe tarn prolixam oratione memoria complecti, quum exercitatis ni hil fit facilius* Ad intèlligentiam igitur ft/ muIfiC admemoriam conducet, fl priuG quam adeas concionem, arglimenti fiim/ ma,de quo uerbafatHurus eft ecclefiaftes, prædidicerit uxor.Curabit obiter df illud maritus, ut eis audiendis affiiefcat qui di/ cunt quam optime. Primum enim quod optimum eligendum eft,id fiet afliieiudi/ ne iiicundum etiam. Poft auditam igitur

t 5 commit/

CHRISTIANI MATRIMONII communem cocionem mah'tus,ocium X locum nadus,cxiget ab uxorequod audt uit,nec oportet prima exadionem efle fe/ uerä,blanditqs ÖC laude condulcanda eft» donee proficiat rudis animus* Interim di/ ligêter indicabit maritus quomodo fit in/ grefiusEcclefi'aftes, in quot propofitioes diuiferit concione,quo quanq; modo pro pofîtionêfit prolèquutus,qind inqua^ dixerit dignum memoria, tum fi quid pa rergum admiicuerit, aut fi quid in perorä tione noui adiecerit* Hine nafeetur mulie ri iudici« fimul memoriæ uis* Ncc alic num fuerit quafda argumentationum for mas feu redas feu uitiofas indicate, tum ufum fi'milium ÄS exemplorum* Ad hxc enim,quoniä à natura proficifcuntjiemo • non dodlis eft,äC pofTunt crafliore, quod aiütjMinerua tradi* Vbi id erit unum at/ que alterum menfêm fadum, iam(^ cert« judicium, certaep memoria parata fuerit uxori,tum expedier interdû diuerfas au/ dire cóciones hac lege,ut uxor quod audt uit uiro communicet, uir uiciffi'm uxorfi Hoc pado frudus cognitiohis duplicabit

non

INSTITVT- PER ERAS. ROT.

Tion abftp (ànda confabiifationis uoluptâ tc.Senfim autê maritus cximet è pedore côiugis iHiIgares ac præpofteras de rebus opiniones,pro^ his ueras ac philofophi/ casinferet. Muliebre corpus nihil præcla aritus feme generofum inz diden't: ÔC Ü quid gignir, informe quidda çft.ècorrupus humoribus cocretum, me/ dicimolas uocant. Id multo periculofius accidit in animis fccminarum,nifi uir falii bcrrimas opiniones,ueluti fernen efRcax, inftillaritjundemoxpullulabit honeftif/ fimus uirtutu prouentus, pietatisXobrie/ tabs, pudicitiæ, modeftiæ. Aft ubi inuli/ eriam fenferit fele ex inftitutione mari/ ti tranftormatam, ac feipfam contulerit cum ea quæ prius fuerat, turn incipiet a/ pud left dicere : O me felicem quæ in ta/ , lern maritum inciderim. Qualis eram fiv tura belua, nifi hie inftitutor obtigiftetf lam^ incipiet non folum diligere ut ma/ ritum, fed fulpicere ut præceptorem,reue reri ut patrem.-aut ut Chriftianius dicam, deSin marito uenerari. Hie nouo Cupidi ni cedet Hie uulgaris amor,necß in magiw felicitate

CHRISTIANI MATRIMONII felicitate ponet,quod opera marititnatef fada fit. Agnofeet ie debere coniugi Ion/ ge meliorem fœcunditatê quæ non confe neicit ætate, (èd annorum acceffîonema/ gis effloreicit.lriter Fortunatas numerattir Hecuba,regina erat lltfjcompluriû ac præ ftantium liberorû parens.Hæc omnia de/ bebat marito Priamo. Sed quid;quot; Fortuna in diuerFum comutata,præ doloris impo/ tentia uerFa dicitur in cane. Quod Fi à ma rito didiciflet, nec rebus aFperis oporterc deqei, nec lætis inFoIcFcere, aut neminent efiè Felicem uel inFelicê nifi bonis ac malis animi, plus illi debuiflet, $ fi totius Afîac regina fieri per eum cotigiflèt.Apud Ho/ meru fie Hedîori loquitur Andromache:

VûTÏ TraTH j HJ TS-oTVÏa i/i KM'iyVHTVZt

Quid adhuc magni dixit,pater,mater, frater,2lt; maritusfFelicior eft quæ dicerc poteft.-Tuis monitisex beftiaFada Funt homo, ex imbecilli Fortis ÔC intrcpida.ex •phariFæa uere Chriftiana.Ridco magorS præftigias,n5 exanimor adFoIis dcFedus, tonitrua Feu terræmotus, doda hæc natu ralibus

INSTiTVr. PER ERAS, ROT.' raïijbus è caufi's^ficifcbPro fêcundispari/j ter atc^ adiicrfis grati'as ago dco ,fcicns ab, illo immitti quicquid obti'gen't, ÔC expe/ dire nobis quicquid immittit ille, Sedulo quidem adnitor ut omnibus benefaciam, necpatiordei gratia in me uacuam effe. Cæterum nee in fadis nec in mentis meis pono fpem falutis, ied in immenfa miferi/ cordia domini Iefu,qui Üiti toto pedore 0 dentes no deftituet, rta($ nec uitæ me tæ? det,ôiS alacris fupremu expedo diê,Hæc qui me docuit,an non numinis habendus eft loco;’ Ofticiofus fibi uidetur,qui dona uit uxori ueftem purpuream,aut anulum tnagni precqJmo is dedit maleficium, Ôi ficium præftitit, qui hue prouexit uxoris animum, ut purpuram, aurS, ôf gemmas contemnatAit talium ornamentorum pu/ deatait intelligat fe multo preciofius orna ri pudicitia,modeftia, ibbrietate,benigniz täte in pauperesiut dulcius iudicet immuf farelibris,quam itare ad choreas, ad licen, tiofa tumultuofai^ conuiuia: curfitare ad conciliabula loquacium muliercularum» unde nulla quantSuis proba matrona no redic

CHRISTIANI MATRiMONif

* redit dcterior doniS» Hæc niminim funt ôfRciaquæperpetuam amp;nbsp;immortalem gi gnunt amicitiam inter man'tum 8C uxo/ rem»Verühanc mêtem ut gignas in uxtf re, necefle eft ut in te ipfö piins concepe/ risjö^ i'ta demü iudicabit te ex animo fua/ dere quæ doces,fi confpexerit in omni ut' ta tua relucêtem admonitionum tuaruin imagincm, Effi'caciiïïmum docêdi genus eft,præftare quod ftiades.Hac rationeni/' hil uetat quo minus fiC uxor doccat mari/ tum^Etenim uitæ probitas,quum fupercf lium non habcat,tarnen uehemens habet ad æmulationem incitamentum, . '

Hic locus admonebat ut philofophiain œconomica paucis expIicaremus.H qua/ quam à ueteribus non indiligenter faâS. tarnen non abs re fuerit,fî eadem Chriftia nus tradat Chriftianis»

Primum igitur omnium illud pcrfua/ fum eiïe debet utrifœ,qd' deo uoicntema rrimonio coniunâi Rint, nec poflè contu/ gium infelix elfe fi pcrfeuerarint in præcc ptis dei, QC in huius bonitatc totam felici/ latis fîduciâ collocarint Jdic igitur fît mu/' rus

INSTITVT*. PER ERAS. ROr« fils aheneus.ôf in hoc primus ac fummüs coniugum cólènfus. lungutur autê duo, »Has amp;nbsp;fœmina,non tantum ob id ut natur fa quod debêt refoluant, quod nee uir fi/ He fcEmina,nec foemina fine uiro praeftaƒ fe ualet, fed ad aliud quiddam fublimius. Nam amp;nbsp;bruta animantia cogregantur, gi gnunt,ô6 adamant foztus fuos. In hoc iun gitur Chriftiana Chriftiano, ut tutior fit pudicitia,ut ex focictate maior fit uirtutû profedus,ut liberos educent non tam na/ furæ quàm deo, deniq; ut unam domunt Chrifto lucn'faciant. Neep uero rem mez diocrê præftat, quilquis hoc præftiterit» Eft aliquid Spartam,quam tibi deus dele gauit/jrnare.Quemadmodum autem no •nulturn laudis illi debetur, qui ciuitatem condere ÔC augere potuit, gubernare non potuicita nihil magni faciût.qui Iiberis,fa mulis ôô opibus augent rem familiare,nifi quod partum eft rede adminiftrent, latn utexmultisciuitatibus confiât regnum, exmultisdomibusciuitasjita domus ciui tas quædam efi ac regnum.Quum regnu dico, gubernationem dico,alieniflîmâ ab omnt

CHRISTIANI MATRIMONII omni tyrannidc, in qua tarnen fumma ni/ mm ab uno pendeat^ Is eft paterfamilias^ Vtuero nee regnum nee ciuitas conftat

Concordia ,ita res familiaris collaba/ tuf oportet, fi adfît diffidiû, præfertim in/ ter regni primates, maritum ÔC uxorem» । Nec poteft eflè perpétua concordia,ubt frequentes funt iniuriæ,nequc non poteft elle feditio,ubi côfufus eft ordo* Legibus igitur excludetur utrunq;.Harum côdeiv datum autoritas fie erit penes uirû,utne/ mo tarnen fît in familia,qiîàm ip{e,Icgutn nbsp;nbsp;।

obferuantior* Iniuriarum autem gtauiffi' ma eft,fi coiugum alter alteri faciatfui CQ nbsp;nbsp;nbsp;j

pia*Sedttio capitalis, quoties liberi in pa'. । rentes,aut uxor aduerfus m aritum confp* j ratLegibus igitur Sif ordine conftabit res familiaris^Domus autem fumma diuifio^ ne fecafur in hominem poiTeffionem* Hæc enim prima domus exordianotauit Hefîodus,iubens parari OIKOp nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T CCJOTK J«,id en

Domum quidem primum,muliefem^ oC houem aratorem»

Millier enim primum eft ad propagation

ÎNSTIT-VT. PER ERAS. ROT.

hem Iibcrorum, bos,ad patadum lu'dinn amp;nbsp;fubftantiam. Ad operas præftandas o/ pus eftfamulis ac famulabns: ç[uæ ohm fic.i'n bom's erant, ut ôif hæreditate obue^ nirêt, qüemadmodû agri boues^, ÔC uen dereius efïèt domim's. Nunc ferè conduz ditijs tïtimur Domus i'gitur cofummata in has partes diftribuitur, in maritum ÔC Uxorêjüelut in iêriatum : in liberos, uelut in ofdinem equeftrem : in familitium,uez lut in plebem: SC in poHcflaoncs Jn his pa. tandis primum titilis erit deledus, in traz tandis ratio * De deledu coniugis iam di ctum eft : quantum autem in nobis fi'tum tft, ut liberi nafcantur probi, fuo dicetur loco. Famulos autem SC famulas afciftez te oportet, no folum utiles præftandis oz peris quas requirit familia , uerum etiani moribus incorruptis, aut certe qui uideaz tur ad probitatem effe dociles. Ô uemadz hiodum autem parada eft iufta lupellex, hec ultra quam fat eft ad ufumtita non eft orteranda domus turba famulorum aut fàmularum ociofarum ♦ Nonnullis enitn tec hodie magnificum uidetur,aler€ gtezj

U gent

CHRïSTlANr-MA-TRrMONrî' gcniinutilium ac nihili hominum .hand multo fapiêtion'bus tjs, qui alendis ad uo luptatem equis aut auibus, properant ad inopiam, Quum autem fint tot membra Chrifti fame pereuntia, $ non cft ChrP ftiani pedoris, ieruare tineis ac furibus re conditum, aut ad nequitiam profundere,. unde tot fratrum cgeftas poterat rcfrige/ rarijam de pofTefiionibus quæritur quae fitfirmifitmat SCtalis creditur agrorum» proxima ædifîciorum. Et inter artes prix ma laus debetur agriculturæ^Et hic dele/ dluilocus crit.Sed tarnen quæcunque ob tigerit arsjfine fraude exercenda eft : at^ illud ièmper habêdum in animo, lucrum fraude partum,damnû elîê, non lucrum. Et melius eft modicû iufto,fuper diuitias peccatorS multas. Hoc demain tuis b(V nis numera,quod fine alterius iniuria tua cft. Multi ie iadant ut opulentos, è quo/ rum facultatibus fi femoueantur quæ de/ bentur alijsjeiïcnt admodum tenues, Fit autem duplex iniqüitas,quum quod ma/ le partum eft,peius perditur,Turpiter pc fit apud Chriftianos mifericordiam pro/ felTos

tNSTiTvt. pbR eras. Rot. feflbs,quod périt fucis^infolcntt cultuju^; Xii,amp; aléa. Sacrilegium fads ô profeflbr, pauperum eft quod prodigis t imo Chri? fti eft, qui in fuis mémbris refocillarj po/ ftulat ♦ Oportet igitur irt omnibus adeftc frugalem munditiem î quæ fie excludat (ôrdes, ut ptocLil abfit luxuries ♦ Si quæ/ ftus fallit,magnumuetfîigal parfîmonia eft. Si quis canis auferet fortunas, leuiot crit calamitas paruo afftietis.

Illudin primis cauendum,ne quid fit in pofleftîonibus noftris, unde nô aliqua eapiatur militas, Nam in hoc aluntur liberi, ut parentibus fenio defedis uidû Cm opitulentur. Xenophon in pofleffio/ nibus numerat ctiâ amicosgt;quos uel ipfis bubus anteponit,eo qd'plurima adferant Utilitatem.Cum nemine quidem oportet habere fimultatem:ucrû cum quibuslibet habere familiaritatem non expedit » Sat habet amicorum, qui paucos habet fynz ccros. Et Hefiodus notât uicinum » qui (2 malus eft, ait noxam cfTe : fin bonus, ma/ gaum adiumentum. Quicupitbonum

u A uicinum.

CHRISTIANI MATRIMONII

uk inum,fit ip fc bonus uicinus^ Frezen/ ter enfin ipfi facim^ uicinos malos ♦ Qui'n et tnimicos Xenophon numerat in bonts nofttts; V ndecunque enim nobis capitur utilitas, id in bonis noftris cfTe uidetur* Atqui ex inimicis,fiquis norit uti, magna capitur utilitas : quêadmodum ex amiCis frequenter fumma rtafcitur perniGies, fi quis lecus quam oportet utatur* Quitus' autem rationibus nat, ut utilitatem adfelt; rant inimici, per^ eleganti libello doGuiC Plutarch US» Quod ad præfens argumen/’ turn attinet, geminam utilitatem præftât inimici: alteram exemplo,alteram nocen/ di ftudio» Vides inimicum omnibus inui/ fum bonis ob linguam effrenem» cogita tecum : Ne idem mihi ueniat ufti » Vides quam ingenerofa res fit inuidere commo dis aliorum, cogita: Non committam,ùt hæc lues irrepat in antmum » Deinde quo inagis aduigilat inimicus, ut lædat rem aut famam tuam, tato magis aduigila^ie quid committas indignum bono uiro» Sf couieium in te dixit: corrige,nepolfit'itcz: rum obijcere » Sf pratter meritum obiecit» iix

’ INS TIT VT. PER. ERAS. ROT. circûïpiçe, num quam anfam imprudena deden's.Si uerum eft quod obicçit,gaude te fuilTe admonitum.Pro hoc ofßcio debi turuseras ami'cou'm'mico nullam debea gratiam. Sinfalfum eft, gratulare tuæ tn/ nocentiaî uitans occafionem » ÔC augena lu'rtutem. Vbi te rapit affedus improbua ad cali'dum aliquod facinus,i'n primis tibi uem'at in mentem inimicustpropone tib ƒ, quam file uoluptatem capturus fit,quani peruerfe interpretaturus gcPfeceris, quid diäurus in te.quid fadurus. Hæc cofide/ ratio moderabitur bona ex patte cupidi/ tatem animi tui.Vxor quu paras ob diQH dium abitum à marito,S^ in uulgus effer/ re domefticä tragœdiam,tum tibi in men tem ueniat, fi quas habes infigniter male/ uolas ÖC inuidas.Quid fuerit auditu iucS dius till illi ,fî hoc fadû cognorintf Aut ubi me libentius uiiuri funt, quàm in do/ mo ubi maritus no eftrquot; Quid autem non affingent huic fabulicf’.QuantO'CofüItius eft dam cum marito redire in gratiam,^ (nimicis tantum ex me præbere uolupta/ lam quado uindex^icitur mulierum U 5 genus.

CHRISTIANI-MATRIMONir

■ genus, nulla fpecioG'or ulti'o, ut indies teipfo euadas meIior«Sic urendus,fic ene/ candus eft, qui nobis male unit. Haec coz gitatio curam tuam acuet in educandis M beris, ac moderanda familia, ne fit quod mcrito calumnietur maleuolus«Quemad modum igitur hominum ingenio noxiac befiiæ multam adferunt utilitatem uitac mortalium,quodharum pellibus uefttz mur, uiperarum carnibus ad remedium utimur: fic tu quo«^ non mediocrem utiW tatem feres ex inimicis, Ci rede noris utf» Supereft igitur.ut in domo bene conftitu ta omnia fint in officio: id fiet,fi fiia cuitjt tribuaturfundio,adquam uidetur accoz modus* Summa autê officiorum diuifioz ne, dicuntur alia domeftica, alia externa» Quæ foris geruntur,ad uirum pertinentî quae domijfemineæ funt fundionis, prac (ertim ea quae ad rem penuariam SC culiz nariam pertinent: Item quæ ad penfa diz ftribuêda familiae,ÔC ad operam débitant exigendam*Quin ÔC educatio liberorum uxoris prouincia eft, dum adhuc tenera cftatas» Vbü'amadhoc aetatis peruenz

tun»'

ttîS TITVT; PER. tras. ROT.

turn erft, ut inftituendi fint ad aliqudd uÉ/ tæ genus,ad man'tu redit ofFicium.Sïmili ter Öó in puellis elocadis cura quidem ant 'borum cómunis cft, fed autoritas erit pe/ nes maritü. In his autern quæ funt fcemiz neae fundionis,maritus non temere inter ponet autoritäre, nifi uiderit aliquid mo7 menti maióris,q ut fit diffïmuIandü.Mul toparcius id facietuxor in mariti parti/ bus ♦ Et fi quando res flagitabit ut id fiat* captandus eft locus ac tempus idoneum, muJta^ blanditie ac præfatione teueren/ tiae mitiganda eft moriitionis aiperitas Jn fide coniugq lex eadê pariter aftringit ui/ rum uxori, atqj uxorem uiro. Cæteruni autoritas in uirû nulla eft uxori, quemad nbsp;nbsp;.

'modû præfcripfît apoftolus : Docere aût ’ mulieri non pcrmitto,neq; dominari in ui rum: fed efle in filentio.ln congregatiöne neloqui quidê permittit : domi fermo no negator difcendi gratia: dominatus in ui/ turn ubiqj negat^ eft.Iam multû quide re uerêtiæ millier debet uiro,fed 8^ uir uiciO fim aliqUa reuerentiâ debet uxorfquêad mods èc parentes, fi uolût habere liberos

reueren

CHRISTIANI MATRIMONII rcucrcntcs,dcbcnt ipß primum ÔC illos re üereri,neque quiduis apud eos uel di'cere uel facere»Et hic i'git mutua lex eft, qiian quam non panter obligat » Itidem quunt omnia fint comunia marito cum uxorc, tarnen ad uirum pertinet diftribuendi au ton'tas,et buius cenfebunt omnia^Quem ' admodum fi uinum diluas aqua, ctiam ß plus fit aquae quam uini, tarnen uini no/ men obtinet : ita tametfi plus attulit uxor ' ' quàm maritus gt;nbsp;omnia tarnen mariti dici debent* Abfurdum enim fit, alia diet mari ti, alia üxoris:abfiirdius autem,omnia dû ' ci uxoris 4 In reliquam familiam oportet ' fecundum mar it urn primam elle autori/ tatem uxoris præfertim quum ille degit forisgt; Quan^ QC inter famulos dilcrimen eft Sunt enim nonnunquam marito pe/ culiares in negoefis uirilibus ïn hos non couenit imperiofarn elle mulierë.Quan^ illi tanto maiorem reuerentiam exhibere debent dominæ fuæ,ne cæteris praebeant exemplurri cotumaciæ^Operas igitur de/ bent famuli: fed famulis debetur uidus ac u€ftitus,nó ad luxu, fed ad ufum, Segnes exti

ÎNSTITVT. PER ERAS. RQT, cxtimulandi funt, alacres indiiftrt) colz iâudandt* Et fî perfeuerêt aliqiio præmto dônadi, quo magis ôC cæteri ad induftna prouOcentur* Multum conducetrei fami iiari millier, fi quanquam l'pfa no laborat tamê fegnibus fuas iniungat operas, com moneat ofFicq,exi'gat præfcn'ptû,comon ftret quomodo quid fit agendum, Copro bet quod rede fadû eft, indicet in quo fit erratum: ubi monita non profîciunt,adhi beat obiurgationê, fed quæ falubrem ha/ beat aufteritatemgt;qualem habent medico ïum pharmaca,no inutilem amarulentia, quæ non excitât animos famulQrum,fèd alicnat,Olim ièrui uerberibus caftigaban tur,nunc quoniâ mcrcenarijs utimur^præ ftiterit à plagis abftinere,nifi fit ætas quæ Hondum iudicio duci poiïît. Adültus au/ tem quum nec pudore nec blandis moni/ tis,nec feueris obiurgationibus corrigi/ tur,ne uerberibus quidem reddetur emen datior4Corrigi non poteft, fed mutaripo teft.De fîliorum eruditione fuo dicetur.Io eo ♦ Hac igitur fedulitate fi materfamiz bastotam domum fubinde Iuftret,circüft/

U 5 fpiciens

. 'CHRIST um' MATRIMONII fpiciens quid défît in thalamis,quid in-ccc naciilts.quid in côclaufîubi uerfantur libc ri,lt;^uid in Jocis ubi operatur famuli famu/ ïæue, quid incorte, quid in hortulo, m«lt; gnum Opus præftitcrit etiam Ci tühil ope/ ris feccrit ipfa.Phidias ftatuarum infignis artifex Elienfibus Venerê finxit infîfteiV 'tem teftudini» Ac prima quidem fronte fpediaculum abfîirdum uidebat«r,deatn tarn teneram ac delicatam pro fandaltjs, acroll's calcarc deformem beftiam, cuius alpcdum etiam horrent plerique. Arque hacc ablürditas excitauit omnes ut difqui rerent quid fibi uoluiflet artifex ♦ Signifia cabat autem illud uirprudens, duabus in rebus potilTimum efle fi'tam laudem ma/ trilFamiliâs,infilentioÔ(Scura rei dome/ fticæ.Siquidê teftudo uoce caret,necun/ quam prorepit edomo, unde Græcis lt;f£/ fioiKolt;i dida:0f Ci quid metuit, ilico fe tota intra teftam contrahit: itidem 8gt;C uxorem obrepere decetper tota domS, led itaut domum iecum circunferat:00 fi quid pro/ (picit,ne fit ultra cortem,aream,aut hortU lum acdibus iundû prolpedus» Intra hate pomeria

ÏNSTITVT. PER ERAS. ROT, pomcria matronæ regnum circunfcn'bir, •Et ft quid metin't mah',fciat fe nufcj^ efle tii tiorem quàm domi, Atc^ hadenus quod dixi uidebitur utcuncp cogruere.Cæterô qui cogruit muta fîngi muh'eremf T eftuz dini enim nihilo plusuocis eft,quamcoz çhleæ.Nô uox adimit uxori, fed clamor, fed loquacitas: SiCi qua feria funt, redius ea præcipfet uxor uoee mariti $ fua ♦ Sic enim maiore cum autoritate loquet.-quez admodum facißt,qui per præconem gra/ uiorefono loquuntur Ü loquerent ipfi. Non eft neceffe ut clamet: Sic uolo,fec iiiz beo.placabilius erit hoc modo loqui: Sic placitu eft domino.Nolim hæc fcire mari tum,feitis quid uobis præferipferit domtz nus. Ita ne excidit uobis, quid præcepit pater uefterr' Si quid igitur diflidq natunt ftierit uel inter famulos ac liberos, uel fa/ mulis aduerfus matremfamilias, id prott-f nus utriuft^ dexteritate facile coponetur. No enim comittendu eft ut offenfæ negle âæferpat ac radices agâUAçxK/)

Âæïo/j. Quod fi qd natû fuerit inter uxorë ac maritû, multo minus opertebit tegerei ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.Hoc

CHRISTIANI MATRIMONII

Hoc ibi fiUnquit tile, ubi no uere uiui'ttir* Filius defoerans profugerat in militiarii» Senex deiiderio filq lemetipfum incleme/ ter exeruciabat:no ob aliud ntß quia neu/ ter alteri aperuerat animum fuum.Sit igy . tur uelox led arnica expoftulatio, fit^ ditus in gratiä,plenus ac benignUs,Quic/ quid autem intra parietes natum eft traparietes coponatur,fic ut offenfæ feiv lus nec ad famulos nec ad uicinos perue/ niat» Prima uxoris querimonia fit apud maritum: quod fi quid erit grauius quam ut fine arbitris iedari queat, uxor querela admariti cognatos deferat potiulquäad fuos,ne uideatur diuortium quærere.Xe nophon exiftimauit hoc multis uerbis in/ culcandum, ut tota fupellex in ftiu quæe^ locum digefta fit^Sic enim 5C in promptu fuerit, quoties ufiis poftulabit, SC facilius difpiciet quid défît aut fuperfit.Nihil au/ tem refert utrum non habeas, an nefcias ubi fit quod habes;Na{cunt ÔC hinc non/ nun$ olfenße fiïperuacaneæ,dum perifie creditur,quod alicubinegledS iacet» Pri/ ma igitur cura fit pararequicquid infirg/

mentorum

INSTITVT. PER ERAS. RÖT*.

»nentoru ufus domefticus poftulat, dein/ dequodparatumeftfeniare ÖCin promz ptii rçponere. Hæc praeceptio uidetur hu inilfor,fed plun'mum adferet commodita' tis rei domeftîcae* Plutarchus refert in Lc ‘ pta,qiiæ Libyæ ciuitas eft,patriS eflè mo tem ut mulier poftridie quam ad fpoium deducfla eft,mittat ad focrum qui petat ol lam commodato. Socrus autem ex more ' non mittit quod petitur ,fcd negat fe habe te.Huius inftituti reddöt caufam, ut puel la ftatim guftatis moribus focruSjtato ma gis fîbi conciliet beneuolentiam mariti,ac ueteré matris fuæ beneuolentiä non negif gat: præterea fi quid in pofterS durius di ■ ccturfietue àfocru,mitiusferat,quodid cômuhe fit omnium focruum, male uelle nuribus.Mihi uidet et illud figriifi'catumi ‘ earn oportere curam eflè bonæ matriffaz mill âs,ut domi habéat quicquid ad ufiim domefticû fpedat,memor illiusnoninfci * tiprouerbîjîEmere malo quàm rogare* Beatius eft dare accipere. Diraient,inz quit, fontes tui foras, in plateis aquas tuas diuide, bibe aquâ de cifterna tua, nbsp;nbsp;quot;b

fiuenta

CHRISTIANI MATRIMONII fliienta putei tui, Abûdct potius apud tót quod uicino egenti comodes,quam défît quod utendû roges,Äd hune modû op or tet inftrudâ efle domu, cuius ornamentS tale efle uolo,qualis debet efle cultus ho/ minum, Arrideat undiep mudities, luxus ab fit. Abfînt aurea lacunaria, aulea ma/ gno empta, tabulae fundorum aliquot ae/ quates preciû,cortinæ Sericæ,quum lino nihil fit mSdius,Si fîipererit res,quicquid ambitioni périturû erat,fœneret in pau/ peres,Quemadmodû no decetin familia audiri ièrmonêlaiciuum,itanec tabulas haberi couenit impudicas, Loquax enim res eft tacita picfïura, SiC fenfim irrepit in animoshominu,Quidautem turpitudi/ nis eft, quod hodie no reptæfentêt pido/ res QC ftatuari),^ Et his delicijs quidam or/ nant fua conclauia,quafî iuuentuti defînt iritamenta nequitiæ. Membra queuere/ cundiæ gratia celas ne uideantur, quur in tabula nudaspEt quæ no indicates tutum ad tuêdam filiarS filion'imue pudicitiam intueri.fi fierent, quur ea nunquâ pateris abefle à conlpedu liberorumç’Nota eft fa bula

tNSTïTVT^ PER ERAS. ROT^' ' ' Ixila de iuiicne qm' in ftatua Veneris firac, »ntemperantiae notas reliquit» Addurit at tifices quidam etiam uerecSdis argumeft tis de fuo nequitiam.Etenim quu pingut aliquid ex Euangelica hiftoria, affingiint inipias ineprias : uelut quum exprimunC dominS apud Martham ac Mariam cxce ptum conuiuiojnterea dum dominus loz quiturcumMaria,finguntIoannem ado kfccntem clam in angulo fabulante cum Martha,Petrum exiccatem cantaru.R.ut fus inconuiuio Martham à tergo affiften tem Ioanni,altera manu inieda humeris, altera uelut irridente ChriftS,qui nihil ho tum lentiatjtcm Petro iam uino rubicun dum cyathS admoucre labris.Et hæc qu3 blalphema fint impia, tarne faceta muï tis uident .De rebus iacris,qualis debet ef fefermo,talem decet effe ÔC pidlura, Sipi öura caperis, quid potius conuenit acdiz bus Chriftianis ^gefta Chrifti.^quàm exempla fandorum Et fi {quot;quid ioci pla/ cet admifeere, funt morales apologi.iunt innumerabiles arborS,herbarum,norS animantiu format« Ndiil igit fît in domo, ;

quod

Christiani MATRiMoNif qiiodudcorrumpat tnhabnantê,uel exté ris ingrediêtibiis infamet familiæ difcipli nam,. Veru ubf ufderit hofpcs,omnia fuis locis digefta, nihil omnium ocioiiim, fed ftio quê(^ mufteri intentû, nihil neglcdu, mûditicm abfc^ luxu, nihil lafciuû necin geftibusnec in fermonibus, nec in cultu» nec in piduris, cmtimâ opinionê côcipiet de ea familia; ô^n uir bonus eft, cxemplS in fuam domû tranffereu Vxor igitur ad; hanc uitæ difciplinam erudita,pofteaqua intelligit quanta fît félicitas rede iudicaré de rebus, quanta fit quies, animus fîbi ne cOnicius, quantum folatin h abere fatnt ïiam probe inftitutàm.tum honeftani etiâ apud homines famâ hæ res conciliât, ' an non maritû talis uitæ magiftrum uni/ cediliget lt;; prælertim ti contcmpletur in quas calamitates in quod famaî dede/ eus complures familiæ deuenerint, quod fimilem gubernatorem nadaenofinuEt gt;nbsp;maritus qui his omnibus cum uxorefrui// tur, nonne earn fîngularicharitateprofé/ quetur,quam habuit in omnibus morig^/' ram ôf adiutricenK nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. '

Vetuti*

tNSTiTVt. PER, ERAS. Ró, ‘ Verum hune de chan'tatc locum notl Äbfc)luam,nifi pnus pauca de fîde dfxcroi quemadmodum polltcitus (îirti. Nam ex «de pendet charitas^Ad hac igitur reuer/ temur, ubf quae fidei funt perftrinxerim^* Muka uxordebet ufro, multa uir uxon'i Quibus de rebus ïam nonnihil atdgfmus* Sed ilia fides eft mutua,par^ inter uxore èc maritum,de qua loquitur Paulus i.Co tinth. 7* Vxori uir debitum reddati fimû liter autem ôC uxor uiro Mulier fai co^/ poris poteftatem non haber,fed Uir, Simi liter Só uir fui corporis poteftatem no ha? bet,fed mulier* Nolite fraudare inuicerrti hifi forte ex çonlènfu* ad tempus ut ua çe tis orationfiT olerabilis erat fermo,fi di âum eftet ; Mulier poteftatê corporis fui lion habetjièd uir. Cæterum quum uir a? püd nonnullas nationes habere (bleat iuä üitæ ac necis in coniugem, quum Paulo quoque dicatur uxoris caput uir,illud dy rtum uidetur durum: Vir non habet po / teftatem corporis fut, fed uxor * Molliu^ àutem fict, fi commode accipiatur * Nort enim fimpliciicr poteftas corporis uüiliä is eft

CHRrSTIANt MATRiMOltlf 'éft penes uxorê,et contra;fcd tantu quod atrinet ad ufum cóiugq. Principalis enim cóiugtj finis eft gignere prolê, fccudarius eft remedium incôtinentiæ In his ius eft mutuS alteri in alterum : quia nihilo ma/ gis uir gignere poteft abfqj uxore, quàm uxor abfcp marito^Deinde quoniam non minus periclitatur imbecillis ièxus firmt næ uirfinó minus præfto efle debet oh t (èquiS uiri firminæ» Aliter maritus ius habet'in corpus uxoris, aliter in ancillæ. Ancilla poteft uenum producercjuxot? non poteft ♦ Nee quafuis operas oportet abuxoribus exigere,fîfint famulæquac idem præftare uaIeant*Et tarnen fi res ita polcat, uxor no grauabitur præftare, qt^* famulanon dignaretur.Rurlùs ab ancilla gt;nbsp;non poteft exigere corporis obfequiû ad remedium incontinentiæ,quod ab uxorc ftio iure exigittquemadmodum nec uxor àfcruo ,Inucteri lege non uidetur idem fuifle ius uxori in uirû, quod uiro in uxoZ rem; alioqui Rachel non redemiftètno/ dtem mariti à forore precio mâdragoræ,, fi potuiffet fuo iure po£cere«Sed dilucidS

tNSTITVT* PER ERAS^RO'ft' eft quod apoftolus præfcnBit,æratio nä turalis apoftoh'cam legem cófirmat Sed ’ hicexiftunt uariæ qtiæfti'ones de modo obfequq.de tempore,de numéro »Et in hid funt cafus quidam,qui uix ièrmone lierez, cundo tradari queât,Proinde ut fîmul Ô£? pudori ftudeâ ôC breuitati,cum primis oz porter Chnftianos meminifle diefîi apo/ ftoÜcitSit honorabile connubiû in omniz bus,et thorus immacuIatus»Quicqd igit pertinet ad abominâdas libidinu fpecies*' necmarit“’ ius habet ab uxore petêdi, nec-üxor tenet obièqui) legejmô ipie ille cor porû cota(ftus,qui uitari no poteft, debet eflecaftiflîmus.Iam ad gignendâ proferrt rarus congrcffiis utilior eft q aflîduus^Et femedium paratû eft inuincibili naturae infirmitati,non peruerfae libidintQuemz admodu QC famulis debec uicQus, no qua fern aut quantû optaret quorSdâ cocupiz fcentia,quæ fine nefeit: fed qualis et quart tus idoneus eft ad fatisfaciendum naturae' neceffîtati. Naturae ufus certis terminis circûftribitur: luxus SC libido fertur in im tnenfum« Quemadmodû igit qui pietatS

gt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X 2 amant

CHRISTIANI MATRIMONII amant, corpus aflîiefadût, ut corpus nee exquifitosnagitet cibos,nec pinsappe/ tat,$ propulfandæ fanji fiti que fatis eft, Itidem oportet confuefçcre in ufu epmV gq,ut manmonium fit fobnum, uerecun/ dum,fîC cailum,ôô,quantum Iicet,uirgini tati fimiHimum ♦ Domus autem qua: per/ ftrepit frequentibus ac tumultuofis con/ uiui}s,impudicisfabulis,cantionibus,cho reis, ineptis lufibus, non poteft in cæteris eflemoderataXuxus 8C ocq comes eil li/ bidojfrugalitatis QC laboris comes eft pu/ dicitia« Nûc multi maritifuas uxores do/ cent intemperantiam, QC uiciflim uxores fuos uiros iritant ad lafciuiam: fie agitan/ tes mutuam inter fe cofuetudinem, ut ftu prum ÔÔ adulterium dicere pofiis in con/ iugio, T alis enim eft fermo,talis lufus, ta les geftus,tails nequitia,ut ille imaginetur amicam non coiugem, ilia amafium non maritum; pudet enim meminifle de turpi certaminenequitia:, Docent hoc gen/ tium literæ, ft quid eft uoluptatis inter uI xorem ac maritum,id clam aclemotis ar/ bitris peragendum efte, T, Flamminius àC».

;lt;INST,ITVT. per eras. ROT» à Catone cenforc fenatu motus eft, quod quum tonaret,uxorem,quo illi metS adiz merct’, amplexus fit præfente filfa » Hic hihiTêrat nequitiæ . Muh'crculæ timort fiibuentum eft, Quod I'gttur cn'men adz miflum, ut uir fenatorius magno dedeco

fiibmoueretur ordine fuor' Noneft ha bita reuerêtia uirginis ocults. Hoc peccaz turn tam grain pœna dtgnum uifum eft ci,qui Chriftum non norat.Nunc plenty quæ non dicunt, quæ non faciunt,uidenz tibus liberisf'Turn in conuiuqs parum io brqs,quid reticetur de thalami myfterqsc' At connubialium uoîuptatum iblum tha lamum oportet eiTe cófcium» Nec défunt bcluæ, quæ nobis porrigunt exempla ptt doris. Elephanti nefciut adulteria.nec un quam coëunt nifi in abdito, idc^ quinque duntaxatin anno diebus : nec à coitu rez deunt ad agmen,nifiperfundantur amne» Tantus ineft mutæ beluæ ienfus uerecun diæ» Quid igitur decet hominc Ghriftiaz tiumf' Quorntm ifta,dixerit aliquis,anin thalamo non licebit quicquid libet.^SC ex tttKftalucerna,pofita ucfte,ponetur ÔC ue

X 5 recun

? CHRlSTrÄNf MATRiMONtf recutidiaf Nequaquam^am ftultiflîmc (cripfit quidam uxori;

Lucretia toto

Sis licet ufqi die,Thaida node uolo* ■ Herodotusicripfit mulierë,quöucftem

• exuitjfimul ÔC pudorê exuere * Et mulier quædam quS inuita traherct à rege Phi/ fippo: Omitte me,inqt, omnis mulier ex/ tinda lucernaeadem eft, FortaHîs utra^ fèntentia uera eft in uufgo fominarum; ïn bene inftitutis matronis contra res ha/ bet-quæ poftea^ ueftem deponiere, tum maxime Îîbi fumût matronalem uereciin diam:amp;r fublata lucerna reuerentius agut cum maritis, cogitâtes fc turn maximein corum efle poteftate ♦ Nec maritus puta/ re debet thalami locû nequitite coniêcrâz tum,(cd fobrietatis poti^ ac pudicitiætê/ plum* Idem ledulus conicius fit precu ui ro cum uxore comuniû, uefperi quu itür cubitum,amp; mane quu furgit, qui coicius eft permiiTæ caftæ^ uoluptatis. Degene re oblequrjjde^ moderatione uoluptatis hæc attigiffe iatis efto in praelentia*Ope/ rxpreciüm autem fuerit excutere, quid Paulus

IN s TIT VT. TER ERAS. ROT;

Paulus præfcribat de (ecubando, hoc eft, de intermiflîone ïun's conubiâlis: Nolite, inquit.fraudare inuicem.nifl forte ex Gon (ènfu ad tempus ut uaceti's orationûet ite rum reuertimini in idipftim,ne tentet lïos fatanas propter incontinentiam ueftram. Vbi fraudandi uerbu audis , ibi intelligis efledebitû mutuû ♦ Nâfraudare proprie eft non præftare rem débita: quemadmo dum fruftramur aliquê re fperata.Qùan/ qua igit res præclara eft côtinentia,tamc neutri liberS eft earn fufcipere, nifi ex to/ fenfu mutuo ♦ Nô placet deo facrificium, quod eu iniuria ^ximi côiundû eft: net^ quic^ bene fit in coniugio,quod fit abfi^ cocordia ♦ Si cotinêtia placet uxori,remit tat quidem fuû ius marito: cæterû poicêti quod debef ,morigerâ iè præbeat.Permit tit aut apoftolus fecubitû, fed ex utriufep côienfujied ad tempus,ied orationis eau/ fa.Quàm pareus eft Paulus in remittêdo iure coiugtjî’No recipit quâuisiècubandt çaufam.fed depeationis duntaxat.Et quaz fi paru fuiflèt dixifte ad tempus,repetit et • infigit J Et iterum reuertimini in idipfum.

X 4 Vnde

Christiani matrimonii ' Vndc hæc tam folh'cita caun'o Ne têtct» inqiutjuos fatanas propter incontinentia ueftram^Nouit apoftolus quantus fit arti fcx fatanas,qui fpccie religionis folct plu-lt; *’ rimis imponerernouit lubricum humànæ carnisjneqiie neicit qtiot fint Hbidinis infi diæ formæ^, fi natum fucrit inccndiunif Ideo fecubadi tempus uult efie breue pro pter imminentia pericula ♦ Atcp hie locus fortaffis peculiarius pertinet ad Corinthi os,adquos fcribitur hæc epiftola ♦ Græcl uidentur cæteris nationibus fiiifle libidû nis intemperantioris : uerum Corinthus erat omnium luxu libidine^ corruptiflî/ ma» De luxu obiurgat eos: Âlius efurit,a/ lius ebrius eft ♦ Quanqua autem arbitrer efîe nationes moderatiores ad libidinem, tarnen ubicunq? periculum eft, ibi tenen/ dum eft Pauli confilium.Nec perpetuum continentiæ uotum temere fuftipiatur, ez tiam fi confenfus fit mutuus» Spiritus qui dem promptus eft ■, fed càro infirma : neo unquam dormit fatanas*T utius eft abfcp’ uoto præftare, qd'dominus dederit» Ncc epifeopi faciles efle dcbent,utexuxore 6^

INSTITVT» PER ERAS. ROT.

amp; manto fiat monachus Qi. monacha,nix fifenetfhis (pern faciat pcrpetuæ cStinetv tiaî: quan^ nefene(5uttquidem tutocrez ditur. Habet illecorporum cotadus crafz fins quiddam parum^ congruens rebus !biritualibus:eó^ I'uxta legem Mofaicam lacerdotes quandiu ftcris operabantur» nc domos qiiidem,in quibus habebant uz Xores, ingrediebatur,fed in tempio perfez Uerabant. Nec Dauid cum comiribus ad/ mûritur ad efum facroru panum, nifi pras ceffiflet aliquot dierum puritas.Et quum fertetur ipfa lcx,populus iubebatur ab u/ XoribuS temperate. Omnis autem Ghri/ fiianus quodammodo facerdos eft.-huius facrificium eft precatiOtHiç etiim eft fuffi tusjhoc thymiama deo gratiflimu. Dum igitur coniugati facerdotis funó:ionem fu icipiunt, ac iacris operari cogitant, inter/ mittunt ufum coniugtj, quo deo fit acce/ ptius ipibrum facrificiu. Dixerit aliquisi quum Paulus iubeat nos fine intermiftio/ ne orate, fcmper etit ab uxoribus tempe/ randum. Id quid? optât Paulus, ut omes fint ipfi'usfimiles :fcd quod optat,non an.

X 5 dec

CHRISTIANI MATRIMONII det cxigcre,ne lubncis det occafione ^3/ uioris ruinæ«Proinde quoti'dianac preccs non interrumpunt Ibbriu ufum coniugq* Sed diuus Ambrofius exiftimat hie Pau/ lum fentire de fumeda Euchariftia» Tùm enim oportet preces efTe puriffîmas, nec abfe^ ieiunio*Qui ienfus an probadus fit» nefcio* Nam ætate Pauli pleriq^ quotidic (umebant corpus àSfanguinem domini» T emporib*^ Ämbrofij ßngulis ferè domi/ nicis. Nunc eo refrixit charitasAit uixfez mcl in anno fiat,id^ grauate ac detreäan ter*Cómodior itacp ienlus uidet, quoties uel dies uel animus hortabif ad purius o/ randujUt id têporis ex confenfu abftineat ab ufu matrimonq* V elut in his diebus, in quibus Ecclefia uetuit cclebrari nuptias, uelut à dominica aduêtus ufcß ad odauä Epiphaniæjà fèptuagefima ufc^ ad oda/ uam palchac, à primo die rogationn ufep ad odaua pentecoftes, amp;nbsp;ß qui ßint altj fe fti dies,qui ad fimifem inuitat puritatem, Quanq ne id quidê uidef exigere PauP, fed permittere uolentibus Jus ein côiùgq perpetuû eft; relaxatio iuris non impéra« tur,

INSTITVT. PER ERAS. ROT,_ . tufjfed coceditur. Porro qin' (lint tmbecfl iesdmplorare debet ope dei,qui folus larz git continentia, ut illius dono proficiant. Quibus tantum obtigit à dco donum, ut coniundione corporum no expetant nifi prolis gratia,his abundemultS tempon's fupererit ad orandum, ad uifendos aegroz tos,ad facra Iedionê,ad audiendas côcioz nes,ad elargiendas eleemofynas.Poftea^ ’em erit uxor grauida,quiefcet à cogreffu: rurfiis à partu diebus quibus purgat.Iam in profluuio menftrui liquoris no religio, fed ncceflîtas praefcribit ut temperctur â cógreiTu. Vetuit id deus Leuit.c.xo. Qui coierit cum muliere influxu menftruo,et reuelaueritturpitudinê eiusalla^ aperuéz - ritfontem fanguinis fuw'nterficientur am bo de medio populifuCQuaquam hodie iublata eft pœnæ iêueritas: tarnen ipla na turæ ratio lege cofirmata, tantum habere ntomenti debet apud Chriftianos, ut eo tèpore nec uir moleftus fit uxori,ô6 uxor excufct marito, fi petat quod petere non decet. Ergo ubi conftaterit fides coniugq, ibi nec adulterium erit nec zelotypia. • ;

Quantum

- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. XHRiSTlANr MATRIMONII

AMimam Quantum aût crimen fît adultcnu,dc darat îpfa poena perMofên înadulten's præfcripta»Sic enîm legîs Leuîtîci uigeß^ «noî Simoechatus quis fucn't cum uxorc alten*us,et adulterîum perpetraucn't cum conîugeproxîmi fui,morte morfaturô^ •noech^ adultéra» At inter Chriftianos, quoniam facramentSeft matrimonium» quifquis adulterîum cômittit,præter per/ fidiam et intolerabilem iniuriam,etiam fa crîlegio fefe contaminât. Erat autem ôf apudethnicos capitalis animaduerfioin adulteros» Vnde igitur accidit, ut apud Chriftianos ludus iocus^ fît adulteriSl' nec audeat faciem attollere qui femel fur/ ' turn admifit: inter primates habeatur,qui multis adultères nobilitatus eft f Adulte/ ram ædîbus exigere permittût leges pon tifîcum : ÂT idem ius eft uxori, nifî quod • hic mares ufurpât tyrannidem » Mariais adulter non habet ius diuertendi ab adul tera,quam docuitimpudicitiam,Chriftia næ lenitatis fuerit 6C hic ignorcere,prxCer tint fî lapfus eft non malicia,fî fpes eft cor redfoûis» Atqui fî poft cognitum adulte/ rium

INS T IT VT. PERERAS, ROT. num uxoris mifccaris illt, pcrrjt tiBf fus o/ mne repudiandi.Sic præfcnbût humanat conftitutiones. At non uideo, quur cin'q^ fraudi debeat efTe fua dementia ♦ Qui fc/ incl atlt;^ iterum ignoicit confitenti,amp; cot redionem pollicenti,00 redintegrata gra/ tia non abftinet ab uxore, ne præbcat ocz cafionem relabendi, quur is,uduti fautor alienac nequitiae, fpoliatur iure dimitten/ di.fi compererit inemcndabilem f At lex, inquies, iic interpretatur, Sed charitas in partem meliorcm interpretatur omnia,. Sit igitur Chriftiana moderatio contenta pœna repudij, fie tarne ut deinceps uiuat ueluti cœlebs.Nôdum enim liberatus eft ab obligatione matrimonij,quandiu uiuic uxor, Quod fi potcrit ferre coniugem im pudicam,iemper interim adhortans ad ui tæ corredioncm,primum tolerantiæprae mium referet à deo: deinde no carebit in/ continentiæ remedio, Nam ius occiden/ di utrunep corpus in adulterio deprehen/ fum,quod priieæ leges concedebant doln ti maritorum,oportet in totum effe fubla tum è ChriftianorS moribus : pracfertim quum

CHRISTIANI MATRIMONII_ qinifh lex Mofaicapermi'ttat aduîterant acic«lare,priuato dolori occidendam nort ' permittit » lam zelotypia meretn'ciorum amorum comes clTc folet ♦ Inter quos igi* ' tur coaluerit Chn'ftiana chantas, hand facile peftis hæc on'etur* Nam qui fynce/ riter amant inuicem,Ièdulo cauêt, ne qua fufpicio fuboriatur iieluti nubilum amîci næ. Quo graïuus peccant quidam,qui fidos rumores ad uxores deferunt de ma ritis ablèntibus,ut fulpicione muliercula* rum animos cxafpcrent«Sedgrauiflîme! peccant ipfi maritûqui dedita opéra fpon (arum fuarum fuipiciones iritant. Procul abfintà matrimonio taies facetiæ, Quin potius ea hint adhibenda quæ mutuam charitatcm alunt augent^ : hoc eft, iuxta ' Pauli dodîrinam, quæcunque funt ucra, quæcunque pudica,quæcunq{ iufta,qu» cunque fandîa, quæcunC^ amabilia, quæ/ cunque bonæ famæ, û qua uirtus, fi qua^ laus difciplinæ,hæc meditanda,hæc agea da,Quid præmîj fi fiatÆt deus,inquit,pa^ cis etic uobifcum. Etpax dei,quæ cxupe/ rat omnem fcnlum, cuftodiet corda ue/-

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftra--

ÏNSTtTVT. PER ERAS. ROfi. ftra intelligentias ueftras in Chriftole , fu. Abftinendum eft igitiir non folurti à malts, uerum etiam ab his qux ipecieni habentmali: quemadmodum Theffalo/ nicêfibus ftribens docet apoftolus ♦ Sunt enim,quæ licet ftmplici fiant animo,care/ antcpculpa:non tarnen tarent fufpicio/ ne^Nutus lalciuûriftis nequitiæ quiddatn prae fe fcrentes, refponfio petulantior.ala critas infolita, blanda epiftolia,munulcu/ la, clanculariæ confabulationes, etiam fi cafu autfimpliciterfianutamenquoniâmi Ipeciem habentmali,ftudioleuitaredéz cet* Medici indicant formidabtliorem eft fe febrem quæ feniim adrepit t exleuibus occulus caufis naftens, quam quæ ex euidentibus ac grauibus caufis orta eft: . ita nonnunquam minus eft medicabtlis fulpicio,quæ ex huiufmodi minutis colie (fta,paulatim gliicit in mains* Frequens Sc auidus ad choreas 8C compotationes \ excurfusjlonginquæ peregrinationes abf que marito, parum idoneæ funt ad exclu dendam zelotypiâ.-prælertim fi forma et ’ sctas ÔC giculo.à^ obtredatioi fit idonea» ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;Matroxquot;

é H R T s TI AU r -M ATR I-M O N4f

Matronâ qucmadmodum nufquâ efi; uel tutius ucl honefti^ quàm domt, aut ap.ild marïtiim: ita niilqiia debet eflelibentnis# De latere fîimpta eft,non oportet à latere difçedere ♦ lam uere qutdë uulgo dicitiir, fatritUam non adminiftrarî ridendo ♦ R.es Aiimonitie. tntcrdiim poftulat admonitionem, inter/ dum expoftulationem, nonnunquam obûirgationein: uerumabhis oportet 0/ mnem morofîtatcm amaruîentiam ab cflc » Quin potius neccffaria obiurgario/ ni's auftentas aliqua laude blanditiéque lenienda eft hune in modumî Quum lern per mihi placuerit hadenus tua in di'cen/ do circûfpediojmiror quomodo hoc uef bum tibi hodie in conuiuio exciderit ♦ Erithoc dfgnum reli'quis tuis fadis. Inter tot rede fadorum tuorum decora, nolini xonljjici' n^uu iftum.Si Ipeculu tibi mon ftrare quear, quantopere te deceat mode ftia,nunquä hanc deponcres, Hæc uirtus quam reluxit in matte tua multere lauda/ tiHima nolim earn in te defiderari ♦ Hif/ iulmodi monitt's plus agitur, nbsp;nbsp;clamofis

obitirgacionibus ♦ Olim qui lunoni pro/ • •• , ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nubas

INSTITVT. PER. ERAS RQT» nubæ rem dim'nä faci'cbät, no imfnolabât uiÆniam cum felle, fed exedum fel poft aram abïjciebanuEam legem qui ftatuit, ipfa re monuit contrahentes matrimoniA urn, ut fimul uiduri deponerent omnen» amarulentiam, quæ non medetur erratis fed exafperat odta» Clemens file Samarû tanus uulneribus infudit uinum QC oleu». Vinum temperatam habet acrimoniatn emordentem pus ac faniem, quod tarnen ipfum leniffimi liquoris accemone mitiz gatur* Talem oportet efte obiurgatio/ nem eius, qui uitio mederi cupit non hoz minem lædere»

NSc quoniam uideor abfoluiffè quod de fide pollicitus fum,redeamus ad chariz tatem, quam oportet elfe ftimmam inter uxorem ac maritum. Ab Apoftolo tame nominatim uiro præcipit diledio,mulieri reuerentia, Quoniâ enim autoritas ac po teftas eft penes uirS,ne ius exeat in tyran nidem,adiungitur autoritati fumma chaz ritas.MuIier autem quonia inferioris eft perfonæ fexus imbectlliorisjiubetur re uereri uirum, quo ueluti cancellis coherz - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y ceatur

’CHRISTIANI MATRIMONII ccarur ab afFedibus» Hæc plenilljme do-' tet beatus Paukis,fcribens Ephcfijs: VP n,irtqin't,diligite uxores ucftras,liciit ÔC Chn'ftiis dilexit Ecclefiam,2lt;r femcnpfutn tfadidit pro illa, ut earn fandtificaretjmun dans lauacro aquæin uerbo, ut exhibez retipfefibiglon'ofam Ecclefiam, non haz bcntem maculam autrugam,aut aliquid buiulmodijUt fit fanda ÖC immaculatadta ufrt dih'gerc debent uxores fiias ♦ Suiini corpus diligit,qut uxore fuam diiigtt,Nez mo cnim unquam carncm fuam oditrfed nutn't ac fouet earn, ficut Chriftus Ecclez fiam, Quoniam membra fumus corporis eius de carne ipfiusSó offibus cius^PrO/ pterhoc relinquet homopatremamp;^ maz trem ÖC adhærebit uxori fuæ, 2lt; eröt dutgt; in carné imam.Myfterium hoc magnum eft,ego autëm dico in Chrifto Sf in Eccle fia. Verûtamen Sgt;C nos finguli unuiquifcp fiiam uxorem ut fe diligat, mulier autê ut i timcat uirum fuum. Quoniam nô uno in iOco beatus Paulus prædicat uirû effe caz put 8C gloriam mulieris, muftis^ nominiz bus pra:ftantiorê,uel quod prior côditus

tNSTlT VT, TER ERAS. ROT** -fît uir.quod^ muiter ex uiro,no cotràruet • quod mulier decepta dux fuerit præuanV ca«onis,eo^mulicrê uult efle fubditam uiïo, quod hoc ipfo j'n loco paulo fupenz , Us rêpetiuit, Gogûabit ah'qujs,fî penes uï rum eft omnis poteftas,qui ÔC ferocior eft ôC uin'bus fupen'or, quid eft uxor nifî an/ cilla in leruitutem data c' Protiiîus igituf Apoftolus charitatem adiunxit autorita/ ti, Vbi charitas eft, ibi tyrannidi locus no eft. Quum audis uiri, autoritatis uocabii lum audis: quurh audis diligite, lèruitutS exclufam intelligis, In hoc ualet autoritas uiiidiligentiSjUt profit uberiusei quant habet in fua poteftate. Sic animus impe/ rat corpori, non ut premat, fed ut ferueu Et rie putares uulgarem amorem à mari/ tis exigi, proponit charitatis exemplum. Quod exemplû f non Penelopes, no AI/ ccftidis, non Portiæ,aut fi quas alias ext/ mia charitas erga coniuges fecit célébrés, ftd fîcut Chfiftus, inquit,dilexit Ecclefia» Non potuit abfolutius exemplum propo rii. Chriftus Ecclefiæ fponfus eft,Ecclefiai Chrifti fponfa,Quicunlt;^ eftis in Chrifto

- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y i fîfin

I

CHRISTIANI MATRIMONII

8^ in Ecclefia, fponfi ac iponfæ fèquamr/ hi propofitû arehetypum, fequamini pro uiribuSjfi minus licet aiîèquû Quomodo Chriftus dilexit Ifjofam fuaf Semctipftim tradidit pro ilia»radidit in huius naturaî calamitates, in probra,in HageJIa j'n crucê denicp, Habes amoris magnitudinê» De^ bes eandê charitatê uxori tuæ, ut pro ui/ ta,pudicitia,famaue uxoris exponas cor/ pus tuum uitæ dilcrimini. Itâ ne fan's eft uxoris incolumitatem defendilTefNcqua quam« Qui uere diligit uxorem, hoc agit uttotafît incolumis« Vix fèmiincolumis eft, quSuiuo corpore mortua eft uxoris anima,mortua eft autê quæ mundu hune dfligit. Vt earn, inquit,fànlt;fîificaret,mun/ danslauacro aquae inuerbo. Adamauit immundam,ut puram amp;nbsp;incotaminatam redderet ,abluit illam ftio fanguineuirtus cnimefFuß fanguinisinelemento eftpo/ ftea^ accefïit uerbum uiuifi'cum, hoceft uerbum fidei* Si tibi cótigit uxor ethnica fiueludæa,noli illâabijcerejfêdda opera utperuirum fidelem fandifi'cetur millier inudelis«Quod fi baptizatam quidem ha

ùs.

INSTITVT. PER ERAS. ROT.

bes,fed quæ nondum fa pit Chnftum,(p( rans mundum,fiimmo ftudio aduigila,ut Temper illius mall's aligd denahas,uirtuti/ bus apponas,donee et ipfe tibi pares fpo/ fam ex animi tin' fentêtia,glon'ofam apud deumdllibad nomim's apud homines, no. habentê maculam aut rugam,aut ah'qtnd huiufmodijut fit fandaSC Immaculata» Talem Ecclefiam in tern's nondum habet Chriftus, fed quotidie lauat ac purificat earn, ut aliquando habeat omm's experte næui,quando i'am nulla refidebi't ad pec/ candu procliuitas, nullus error,nullus la./ pfus.Tolerat Chriftus fponfam fiiam ad/ hue I'nfi'rmi'tatecarnis cireundata.Tolera. fiC tu ui'r coni'ugem tua,i'nfirmus infirma» Si marcefcit in uxore forma uigor^ cor/ poris, nihilo tibi fit iniucundior, fi mores nelciant rugâjfixS maculâ.Hæc quidê uxo ri præftare non potes,fed per te præftabit dominus, qui nuit fæpenumero fiia dona per hominem homini largin', ut alter falu te gaudeat, alter accefiîone præmtj dite/ fcat.Puta enim in hoc tibi iundîam uxorê. Ut tua cura feruaretur.Et ne tergiuerferis, y 5 caufans

CHRISTIANI matrimonii

i caufans nunc hboris tacdium, nunc uxo/ n's ingeniü indocile, propius urget te fef/ mo Apoftolicus* Quid tmaginaris duas perfonas,altcram conferentis,alteram ac/ cipientis beneficium Vnum eft maritus fie uxor,g uxori bene facit, fibi bene facit, qui negligtt earn, feipfum negligit. Chri/ ftusEcclefîæfuæ caput eft, Ecclefia cor/ pus»Hinc enim fluit omnis in ecdefiä gra tia.Caput et corpus nonne idê funtfCbri fttis clamat: Säule quid me gfequeris f Et in Euangelio fibi uult imputari, quiequid cuilibet minimorum membrorum cölla/ tum fuerit offictj.Similiter 0^ uir caput eft mulieris,illa corpus* Quis autê unquam carnem fuam odio habuitflmo potiuS nii trit egentem,St^ fouet infirmam.Lenitatis S6 indulgêtiæ nomen audis* Et adijeit, fP cut Chriftus Ecclefiam* Confidera qua le nitatedeus tolerat infirma membra fua, nunc admonens rebus aduerfi's,nunc inui tans rebus prolpcris,nunc alijs atque alijs modis alliciens,nec te pigebit ferre coniu/ gis imbecillitatem donee proficiat: fi çoZ citaris,quiequid in illam confers idin te/ ipfum

INSTïT VTv PER ERAS.,R.OT.

ipfùm conferri, Quum deus Euam obtu/ ïiflet Adæ, agnoiut eandem fubftanttàm: . hoc, inquit, os ex ofTibus meis,SC caro de

Carne mea,^ptcr hoc relinquet homo pa trem 2C matrc 2C adhærebit uxori fuæ, èC r erunt duo in carné unam.Secundum deu ! nulli plus debes pietatis patri ÔC matri,

Sgt;C tarnen fuperat connubialis charitas ar/ éliffïmös pietatis afFecfîus.Agnofcit Chri ftus corpus ilium, agnoice 5C tu marite carnem tuam.Chriftus quodammodo ref liquit pattern defcedens in terras, reliquit fynagogam matrem, amp;nbsp;indiuulfus adhac* ret fponfæ fuæ,multa lenitate indulgen tia nutriens ac fouens illam,non ut aliéna, fed ut propriu corpus. Quomodo uir dC uxor fociétur in unum amp;nbsp;corpora 2C ani/ morn cóiunélione,iatis in aperto eft.Gae/ terum quomodo per fidem fibi Chriftus adglutinarit myfticu corpus Ecclefiac, ut ipie quocß unum fit cum mêbris fuis,mul tarn habet caliginê,eoqj Paulus uocat ma gnu myfteriu,qd* in præiêntia quidê non aperitjfed inde ilimit exempla, ut coiugi/ bus comendet fumma cocordia. Proinde y 4 enim

eHP.ISTlANI MATRlWONn enim quafi dixi'flcfcNunc non explico qtJ’ tnc reconditum eft myftenum,attamê do cuiffejuirum S)C uxorê unixm effe, quêad/ mods Chriftus ipfius fponfa Eccïefia iinS funtjfatts eft ad cómcndandam fum/ mam chantatem coniugts erga cóiugem, ut finguli fuas uxores non aliter diligant quam fcipfos Jtcm ad obedicntiam uxori bus cómcndandam fan's cft,quod eccïefia fpófo Chrifto fubteda eft, qucm fic amat ut reuereatur, cui flcdit genua quotidic, cuifert acceptum quicquid habet bono/ rum:Ecclefiam autê fubicdlam ede fpon/ fo,falus eft Ecclefîæ.Qui erh Chrifto fub' ice'll non funt,non funt illius membra.Sic uxor debet fubefte uiro tanquam capi ti fuo,a cuius confortio fi lè diftraxeritZe/ metipfam contjeitin multas calamitates dC infamia. Similiter ad Coloffenfcs ftrü bens,uult imperium uiri charitate miti/ garf, ne poteftas exeat in amarulentiam, Viri,inquit,diligite uxores ueftras,fiC no lite elTe amari ad illas. Quid enim eft qcf non aequet, quod non códulcct charitas;' Ea facit ut q dominus eft,frequenter agat miniftrS»

INSTITVT. PER ERAS. ROT miniftru. Quid enim Chrifto fublimiusf Vt miniftrarct uenit ad nos,nó ut ipfi mi/j niftraietur.Ea facit,ut quod Riapte natuz, ra trifte eft,fiat dulce.Autoritas itacp præ fcribendi,monendi, caftigandi,tradita eft. uiris,fed addita eft régula charitatis. Cha ritas autem benigna eft, nec inflatur, nec agit perperam. Nuc quid uxoribus prae/ fcribat audiamus; Mulieres, inquit, uirist fuis fubditæ fint ficut domino, quoniam uir caput eft mulieris,ficut ÔC Chriftus ca put eft Ecclefiæ.ipie faluator corporis. Sed ecclefia fubieóa eft Chrifto,ita ôfmu lieres uiris fuis in omnibus. Prima lex à peccato.-Paries in dolore fiIios,8Cfub po/ teftate uiri eris ÔC ille dominabit tui.Quo nia uxor male præire cœperat uiro,dux amp;nbsp;illedrix ad mortem, iubetur fequi du/ cem ad uitæ reparationem. Aequo animo ferenda lex quam deus prælcripfit omni/ bus uxoribus.Nec fimpliciter dixit,fiibdi tae fint,fed adiecit,ficut domino. Id quida interp retantur,quor« eft fanc^us Hierony musjhunc inmodfltVtancillafubditaeft domino, ita uxor fubdita fit uiro. Quod y 5 fifen

CHRISTIANI MATRIMONII

' fl fenfiffet apoftolus, dixifTenfubditae fint uiris ut dominis,nunc didum cl't ut donii no. Proinde milii uidetur redius ad do/ nu'num lefum refcrri, iicut domino,quod iixor obfccundans marito,non tam homi . ni fe fubmittif, quam domino, cuius uicc gerit maritus, 6C cui dominus uult uxorê efle fubicdam. Sic præcefTit: Subiedi in/ nice in timoré Chrifti: Et aliquanto poft;' Serui obedite dominis carnalibus cum ti/ more Slt; tremore in ümplicitate cordis ue ftri ficut Chrifto, Ac mox: Seruientes do mino no hominibus* Fortafle maritus indignus eft,cui fe fubmittat uxonat non indignus dominus,qui præcepit ut fubdi/ ta fit, non ob aliud nifîquia maritus eft, Fortaftîs ingratus eft maritus: At obfe/ qutj præmium recipiet ab eo cuius amore (èruiuit indigno, Vir eft caput mulieris, qcFhuius origo fît à uiro,fîcut et Chriftus eaput eft ecclefîæ»A Chrifto em cepit ori ginê ecclefî3,et ab eo fluit quicquid habet charifmatu. Sed quale caput Chriftus eft fponfæ fuæ,tale caput pro fuo modulo de beret eftè maritus uxori fuæ*Corpori^ no ftri

T N S TIT V T. P E Rquot; E R A S, R 0 T.'

ftricaput phndpatû Eabetinomia ment bra,quoniâineditofituferuat oês fenfus et animi iùres,fed hûc pn'ncipatû gerit bo no corporis.No em ibi tâtû audit, uidet, olfacit,fapit,intelligit ac meminit caput fed uniuerfo corporüEoc^ addit de Chrigt; fto,2C ipfe faluator corporis.Nó debet cf/ fe moleftus principatus,qui cofert falutc, nec fibi difplicere debet luo bono fubie/ da coiugi.Si dixeris,eccleßa mcrito fubie da eft Chrifto:at mariti mores aliquando nix ancillæ pofTunt ferre. Habet quidem maritus exemplu,quod imitetur in Chriz ftojà quo ßdégénérât,no tarne périt auto n'tas, ne cófundatur ordo, quemadmodö Paulus uult obediri præpofitis, no folum cômodis ac modeßis, uerum etia iniquis ac difficilibus. Si tantS moleftü eft quod imperat marttus,obtempera,n5 illius me/ rita cogitansjfed domini præceptum.Sin imperat, quod adueriat pietatiftu bonis moribus, blande recufetur obfequiu, amp;nbsp;fi iirget,icito magts obediendu deo homi nibus.Etenim qui obfequit impia iubêti» non obfequitur deo in marito, fedfatanæ

CHRIÎTIANI MATRIMONir

in membro ipfius.Et tarnen Apoftolus lU bct efîe fubditas in omibus«Magna eft ui rorû autontas,etiâfi excludas ab hac uni/ uerfîtate turpitudinem, Sicut ego, inquit Paulus.per omnia omnibus placeo. At is necimmolando fimulacns,nec comefla/ tionibus accômodabat fe moribus homi/ num.Operæprecium autem fuerit confî/ derate,quibus uerbis Petrus Apoftoloriî princeps inftituit fimul ôô maritu 6C uxo/ rem, ipie non imperitus coniugq ♦ Et in/ ftitutionem quidem auipicatur àmulierc ■«Qpj. queniadmodum QC Paulus: Similiter, in/ quit, SC mulieres fubditæ fint uiris fuis,ut amp;fi qui non credût uerbo, per mulierum conuerfationê fine uerbo lucrifiant, confi derantes in timoré fàndam conuerfatio/ nem ueftram^ Idem erat Pauli confilium, ne millier ad Chriftum conuerfa difcede/ ret à uiro, fi modo ille pateretiir diuer/ religionis uxorem«Qui fcit enim muli/ er, an uirû lucrifadura fit Chrifto, Spem enim bonam de le præbet,qui non horret cum ca thalami confortium, quae fe cruce fubinde fignat, quae ad lefu nomen fledit gcnua.

INSTITVT. PER ERAS. ROT. genua.quæ facrum ilium panem adorat*-Etenim ubi maritus uidcn't uxoris mores ' 0 in melius commutatos,eamcp fadam ma/ gis quam antea pudicä, fobriam, toleran/ tem,morigeram,reuerentem,nimirumex uxoris uita incipiet bene fentire de Chri/ fto.Non ferret maritus uxorem docente, fed huius uita fermo eft efficacior.Confi/ derantcs,inquit,in timoré bonam conuer fationem ueftram.No eft fuperciliofa pie tas Euangelica, magis reueretur impium maritum honeftamulier,quam piumim * proba.R-euerentiam enim Petrus timorc uocat.Obleruat necubi uel imprudens of fendat.Quod uxor præftat ethnico mari/ to.idem præftàndum tjs qui nihil habent Chriftianitatis præter baptifmum. Noui mfe tales aliquot uiros.qui profefti fiinc (efalutem animarum fuarum debere'con/ »ugibus.Et rurfus noui, quos uxores nul/ lis obfequqs,nulla tolerantia, nullis lacry/ mis ab impura uita reuocare pctuerunt* Nunc Chriftianæ matronæ Petrus nobis dcpingitimaginem:Quarum,inquit,non fit extrinlecus capillatura aut circundaiio

CHRISTIANI MATRIMONII

aun\aut indumêti ueftimentorum cultus» ’ led qui abfcondttus eft cordis homo in itv corruptibilitatc quieti et modefti fpiritus, qui eft in confpeêîu dei locuples.Duobus uitqs potiftîmum obnoxius eft ftxus muz liebris* Appetit placere cu!tu,is affedus nafciturex inanisgloriæ fîti.Deinde imz nahes eft iniuriarum, auidus^ uindidæ» Hoc malum profi'eifeitur ab imbecillitaz te rationis Sgt;C ignoratia ùeræ celfi'tudinis» Nam ucre excelfus eft animus,qui lacelz (i’tus iniuria negligit,commoueri QC ad ulz tionem currere, humilis eft animi. Proinz de millier quoniam affedibus ducitunrez bus externis metitur honeftatem fuam,et in his uinci no patitur. Dolent enim quæz datn mulicrculæ, ft uicinam confpexcrint operofi'us cultam, aut ftimptuofius ueftiz tarn qua'm ipfc fint. Neep Contentæ funt ’ naturali decore, corpus fucis pingunt,ca pillos medicamentis tingunt, crilpant, 5^ coplicant: auribus gemmas, collo aurum geftant, ueftes byiîihas 8C holoftricas tri bunt, ne quid dicam interim de pellibus' quarum precium in immêfiim auxit mor- ; . ,, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;talium

INS TI T VT. PER ERAS. R O.Tv ialnim ambitto, Hic eft cultus externi ho ni(nis,qui quo fplêdidior eft,hoc magi’s fordet homo interior. Is uero quo cultior eft,hoc negledior eft cultus corporis, Po fteaquamigiturmaritusuidetcontra naz turam immutatum uxoris ingenium,odif fecultum Sc mundum fuperbiæ, 0^ hinc qin'cquid poteft Iibenter in pauperes ero gare, contentam ornamentis animi, quæ preciofa funt apud deu,cui foli ftudet pla cuiftejdeinde prouocatam iniuria uiri,niz hil remittere de charitate, nihil de alacriz, täte obftquendi, fed in morum integritaz te per(euerare,fpirituleni tranquillóque perfcrentem omnia,nimirum intelligit Ez tiangelium non efle nomen inane, cuius ^i fic immutetur ingenia.Tandê 6C æmu lationis aculeis extimulatur,cogitans fibt pudends fore,fi quod mulier præftat,ipfe præftare non poftet. Ira fine ucrbo,ex ^otneftico conuicftu fandæ mulieris uir lucrifit deo .Et fortalTereperias mulieres, quæ cultum corporis fuftineant côtemne fétatquæjcum neminem lædat,omniz hus bene faciatipolTit inter côtumelias SC, conuicia»

tHRISTIANI MATRlMONir cbnuiciatiieri tranquülitatê modefti fpi'rl tus,uere (pin'ru agnur ChriftüEt taks fœ minæpermiflii detnonnunquam incidöt inmahtos temulêtos, prodigos,paupervt cxpilatores,adultéras, aleatores, ut uiros fuos dco lucrifaciat. Quo magts oportet probis ac modeftts uirts efle mon'geras in omtbus. Ad id quo rcddat alacriores,pro ponit exempiS nobtltflimæ fœminæ. Sic enim aliquâdo ÔC fandæ mulieres iperan/ tesindeo ornabantfc,fubielt;fîæ proprr)S uiriSjficut Sara obediebat Abrahæ: domt num eum uocans, cuius eftis filtæ bene fa cientes, SiC non pertimentes ullam pertur bationem*Quum iam ageretur de circun cifione fiC Ifaac promitteretur,audum eft nomen uiro,qui pro Abram didus eft A/ braham:mulieri contra diminutû, pro Sa rat enim dida eft Sara* Quo magis uigct irt nobis ratiojioc minus uakt afedus,et amputatis malis cupiditatibus, bene cotV uenit carni cum fpiritmDecet aût ut caro ipiritus dudum fequatur,nô contrâ*CæA terum quod Sara maritum dominu appel laritjegimus GenefiscapjS* Pofteaqua:-, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inquit.

iNSTtTVT. PER ERAS. ROT» ^nquitjCpnfenut, 5^ dominus meus uetuz. Jus eftjuoluptati operam dabof Si coràm appellaflet eum dominum,uideri poterat hoc tributum auribus maiitiinunc hæc fccum loquitur, exiftimans fermonem à hcmine audiri. Ex quo perfpicuû eftj qæ talem habuerit eûm qualem appellat.Sedl quaîret aliquis,ubi proditû fit exemplunx ôbcdiêtiÆ huius mulieris erga maritutn» Equidcin arbitror Genefîs cap.ix, amp;nbsp;rurz fus 13, IngreiTufus enim Âegyptuni,quiî ob infignem tixoris formam kiæ uitæ me tueret Abraham, obteftatus eft uxorem» Ut diiîîmularet fe effe coniugcm,Slt;^ fatere tur eiTe fororem, Hic mulier pudica non obmurmurauit diccns: Mihi ttiea pudici/ tia non minus chara eft,qtiàm tibi tua ui/ fat quære aliam rationem cortiulendi tuas faluti,nemeproftituas impîjs hominib^î Sedobtemperauit marito,malens iliam^ pudicitiam periditari, quàm illius incolut mitatem, Peregrination? Abraham iufltl diuino fufceperat, huius cornes non graz uata eft eiîe Sara. Vir paruit deo, CapuC enim uiri deus ♦ Viro paret uxôr. CapuC

Z ' cnint

CHRISTIANI MATRIMONII enimuxoris uir eft. Tut um obfcquium cft,quo«es qui dux eft, ipfe dei fpiritu du citur.Et ideo fupremo numine moderan/ te fuorS atftiones, Qi Abrahac exhibita eft non mediocris humanitas, Saræ man/ (itincolumis ftia pudicitia*Excufatur braham, quod muÜerem infigni formst per uarias ac Barbaras nationes circum/ duceret ♦ Obtemperauit in uxore, quem/ admodum obtemperauit in filio» Sic pagt; riter QC effulfit fides patriarch æ, SC utri^ tutum fuit cui metuebät alteri pudicitia,( alteri uita^Sed quis color excufabit mari/ tos, qui coniuges fuas ambitiofe cultasi« Sc uelut ad illaqueandos hominum ocu/ Iosinftru(ftas,producunt in tumultuofst conuiuia, in mercatus, in publica balneai quidam etiam Hierofolyma aut CompoA ftellam proficifci patiunturf Multa cadunt inter calicem ftiprcmaquc labra:

fed plura cadunt inter Hierofolymam ÔC Hollandiam ♦ Quemadmodß autem hic Sara morigerata eft Abrahæ: ita dubitan; dum non eft, quin ilfi in cæteris omnibus^ fit ob/

INÎTITVTi PER ERAS. ROT, fit obïèquuta cum omni reuerëtia. ludæi Öoriabantur quod eflent Abrahæ fîlq. Quorum arrogantiam refellit dominus, hegans eos effe filios Abrahæ, qui ab Az brahæmoribus dcgenerarent. Latiusez nim patebat Abrahæ cognatio, nimirunt adomncs quifidem illitis æmularentur. Sic ÔC Petrus unit omnes mulicres haberi pro filiabus Saræ,quæ benefadis Saram matrem referrent* Didus eft Abraham pater multarum gentium» Sic Sara ma ter eft omniü piaru matronarum» Cuius, inquit, eftis fîliæ bene facientes » In ipiri« tualibus igitur non propinquitas fanguiz nisjfed imitatio morü parit cognationê» . Sed quid hoc fibi uult, quod adijcit beaz tus PetrusrEt nonpertimentes ullam pet turbationem C” Muliebre eft expaueftere» At quæ fè ièmel fyncera confeientia tradi dit uoluntati diuinæ, dei præfidio fréta, nihil metutt : quemadmodum Sara intre pido pedorefequuta eft maritum,per efz feras ac immanes nationes peregrinanz iem. Qui bene facit, non eft quod megt; tuatâmah's, Deum habet protedorem,

■' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;z 1 aduer

CHRIS TIANI MATRIHONir

aduerfus quem nihil ualct hominum auC dæmoniim ulla poteftas, Hadenus fccmi nt's loquutus eft Petrus, nunc ad maritos iiertit orationem: Viri,inquit,ftmiliter co habitantesjfecundum fcientiam quafi in/ firmiori uafculo multebri imperuëtcs ho norem,tan^ çohæredibus gratiæ uitæ,ut non impediantur orationes ueftræ,Qutd hoc eft^militer cohabitantes; Hoc eft,c3 integritate, cum contemptu uoluptatum ambitionis, cum ornatu intcrioris ho/ mints,CÛ manfuetudine ÔC modeftia trail quillt fpiritus,cum charitate amp;nbsp;reuerêtia, gubernantes uxores ueftras,nonex impe ho aut libidine j fed iuxta fcientiam, nihil praeftribentes nifi quod expedit, nihil in/ diligentes quod perniciem aut corrupte/ lam adferat bohis moribus^Etentm penes quern eft autoritas iubendi, penes eundc debet effefcientia fugiendorum ÔC ejcpe/ tendorum^T yrannus imperat quod libet aut quod ipfi comodum eft : maritus con fulitidquod optimum eft, etiam illi cut , præfcribit* Nec ideo defpiciat uxorem» quod in iugo matrimonij perfonam gerit tnferïó

INS tit VT. PER ERAS, RÖT. infenötem, corpore animo imbcdl lionimo tanto plus honoris ilU deferatur, ut quoddeeft naturæ, penièt mariti cha/ ritaamp;Jdcm corpus eft uir et uxonièdquac infirma font membra, his copiofiorc ho/ norem addimus quemadmodum docet Paulus. Quicquid aùtçm honoris impen derisuxori j tibi ipfi impendis. Hono/ ris autem uerbum non tantum pcrtinet ad falutationis officia, aut accubitus ho/ Uorem : uerum ad fubminiftrationem o/ uinium quæ poftulat ufos coiugis ♦ Si de/, Us tantum honoris habuit focminis, ut iii hacreditate uitæ cœleftis quæ credenti/ bus oblata eft,eas æquet uiris : qui çonue nif ut ab homine marito faftidiantur C Si deus impertit fœminis eundem ipiritum quem utris: quurmaritus fie grauat pro/ uidere neceffitatibus uxoris^quafi non fit facultatum corporalium communioÆft ; gratia fallax SC uana pulchritudo ; led eft gratia uitæohoc eft, dei benignitas per lelt; Him filium, omnibus uitam æternam ofte rens.qui fiduciam in eo collocat.In re tan tatohæredem QC confortem uxorem qui z $ potes

CHRISTIANI MATRIMONII potes ncgiigeref Et adtjcft : Vt non inter rumpantur orationes ueftræ» Viilt igittir apoftolus aflîduas effe preces, quas non pati'tur interrumpt Intemimpit autem jjreces difcordia^Oblatio Chnftianorum eft precatio : quam deus non acceptât * fl quid habet uxor luftæ querelæ aduerfus maritum, aut contra ♦ Et fi uxor non me/ mi'nit iniuriæjtamen tnan'tus reconciliari debet,priufquam offcrat munus (uutn* ' Sunt autem preces deo grati'flîmæ, qiias concordibus ani'mis communiter fundût uxor Ô6 man'tus.Quoniam de mulierurrt ornatu,de^ precibus meminit Petrus, li/ bet amp;nbsp;Pauli lüper eadem re proferre do/ (Hrinam,ex epiftola ad TimotheS priore; CXp. X. \ olo,inquït,uiros or are in omni loco, le/ liantes Duras manus fine ira ÔC difcepta/ tione ♦ Similiter amp;nbsp;mulieres in habitu or/ natOjCum uerecundia ÔC ibbrietateornan tes iè, non in tortis crinibus, Ô6 auro, aut margaritisjuel uefte preciofa;fed quod de cet mulieres promittentes pietatcm per ôpera bona* Vterque commendat aflî/ duita

INSTITVT. PER ÈRA^» ROT* duitatcm orandi ♦ Paulus in littore flcxis 'genibusorat,oratPhilippis QC incarce/ re * Quiuis locus facer eft oräti in fpiritu. Samaritani adorabant in monte, ludæi Hierofolymaî*Chriftianus, quoniam feit deum nufquam non efte pracfentem, orat in quouis loco» Locus non reddit preca/ tionem puram aut impuram,fed animus: eocß dicit: Leuantes puras manus. Qui fadis impuris inquinati iünt, non habent puras manus ♦ Sic apud Efaiam audiunt ïudæi:Man^ ueftrac (anguine plenac funt» Qui uiuunt rapto, qui fraudant tenues «nercede, qui fpoliant inferiores » qui op/ primunt innocentem calumnia.quoniam manus habent impuras, etiam (i orarent in cubiculo in quo natus eft dominus,in/ gratum effet deo iacrificium»AttóIIantur man^,ied puræ: fed magis attollat cor pu rum» Qui laeftt aliö.man*’ habet impuras: qui læRisiralcitjnondum habet cor aptii ’ precationi » Remitte proximo culpam dc corde,ö(f puru erit cor » Abf(^ ira, inquit, s Öf difeeptatione» Ira méditât uindidarit«

_z 4 Difeeptatio

‘c H R; I s TIX NI ■ • M A T R r M Ö NI i , Difceptatio leuior eft ira : confultat enim an dtgnus fît cui ignofcatur,fî'c apiid fe lo quens: Tantum officiorum in l'Ilum con/ tuli, Sgt;^ hanc mihi rcperidit gratiam Si hanc condonaro noxiam, mox repetet. Noli expenderç délitai magnitudinemjet an digniis fit ille cui remittas^T antum co gita î Proximus eft, 6C dominus iuftît ut proximo delinquenti remittamus ex aniZ mo* Nimiru hoc eft quod fcripfît Petrus, ut non interrumpantur orationes ueftrar, Inutilis eft oratio, qua tales cogitationes l'nterrumpunuPadum eft inter nos ÔC de um: R.emitte,amp;S tibi remittee ♦ Impudens igitur eft,qui contra padiùm poftulat fîbi ïgnofeere deum, quum ipfe male cogitet proximo. Similiter uult amp;nbsp;mulieres ora/ re;nec addidit.in quouis loco, Non enim quiuis locus decet pudorem fœminæ, In habitu ornato cum uerecundia Sc Ibbrie^ täte ornantes le. Habet hoc ille iexus, ut quum in publicum prodit, ornari gaudéz at, Eft ne igitur follicitus Paulus, ne uxoz tes parum comptæ ueniant in templuinc' ' Planeeft,ièdaliumprælcribit ornatum:

Oman

JNSTITVT. PER ERAS. ROT.

Ornantcs,inqui't,fe uerecundia SClbbncz täte: ÓÓ has uirtutes ïpfè cultus præ (e fe/ rat. Paulus fcnbcns Corinthijs ,præcipit utuxoresinEcclefîa uelent caput fuum, ac ta cc ant. Quantum igttur ablïint ab a' poftolica régula,quæ no aliter cultæ pro/ deunt in templû ,quàin heroinam quam/ piam aduræ in Tragœdiafadeo non ue/ lato capite, ut capilli gratius luceant per reticulum, ÔC pedus pene pateat ufc^ ad cingulum* Reliquus item cultus thcatri/ camquandam habet oftentationem. Fa/ lies ceruffa QC purpurifTo tinda.-oculi tiû bio pidi.Et cultui refpondcnt laiciuus in cefluSjöC pedum,ut ait propheta,lufus,o/ culi procaces,ÔÔ uultus nunc hue nunc iV luc deflexus. Ifthuc non eft ire ad oranz dum,ftd ad ipedaculum. O matrona iftaornamenta non decent tuamprofeft fionem. Dices:Quam mihi profeffionem narrasf^Non ftim Benedidina,aut Franc» Icana. Imo profefta es pietatem. Ifte cul/ tus decet mulieres quæ profitêtur impie tatem. Quæmundi fatanae^ pompas o/ mnes abiurafti,quur eas circumfers nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■

? • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;z nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ften

CHRISTIANI MATRIMONII ftcntas etiam in templis;' Quur tibipla/ cet cultus fîmilis,quum religio fît diuimi/ lisf Illa initiata eft Veneri, tu Chrifto, Irt profeifione tarn diflîmili quur placet fî/ tnilis cultus f Et fortafTe tu fuperas ethni/ cam ueftitus infolentia * Profiteris piëta/ tem ore: oftende pietatem per opera bo/ na* Reluceat pietas in uultu, in inceffujin öculis, in toto corpore cultûquc * Audio üocem Chriftianæ, amp;nbsp;uideo fada ethni/ car* Pudor 8C caftitas uera iunt ornamen ta matronac* At hunc ornatum dehonc/ ft ant intorti crines, aurS, margaritae, byP fiis nbsp;Serum uellera * Vertantur ilia pu/

doris inquinamenta in fubfidia pauperö: Sc abunde multum decoris apponent tv bi bona opera, quibus decentilRme uefti/ tur mulier Chriftum profefla* Adhuncigitur modum cultus pudiciti/ amac fobrietatem pracleferat,uth0ci/ pfo uideat ornatiffîma,quod ornatanon lit* Cui fi acceflerit filentium,nihil defutu rum eft muliebribus ornametis * Mulier, inquit, in filentio diicat cum omni fubie/ dione* Id explanatius dixit,fcribens Co/ - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rinthqs

INSTITVT. PER ERAS. RÔT, rin th ij S : Si quid violent dilcere, domi ui/ ros fuos interrogent. Si in cœtu uirorutn mulieribus prohibetiir.ne diicendi gratia loquantur.-quid cenfendu erit de his,qux in templis ineptis fabulis garrirc non defl nuntC Et adiecit: Cum omnifubiedione, Qucmadmodum uxor ornatur ornâmes torum contemptu : ita dum fc per omnia fubmittit, redditur excelfior » dum femet erigit.tum uere fit abieda SC humilis*

Supereft extrema huius operis pars de liberis educadis,ad quam iple fermo Pau linus nos deducit ♦ Locum enim hunc ita concludit: Saluabitur autem per filiorum generationem ,fi permanfcrint infide,0C lt;ndiledione,£C iandificatione,cum Co/ brietate.Operofa fundio eft rede educa/ re liberos: fed ingens prarmium: Saluabiz tur,inquit ♦ Dum liberorum curat falute, fibi falutem acquirit. An putabas uxor tc defundam officio tuo.fi cum dolore qua/ ïefcun(Ç liberos parias^ Non promittitur falus,nifi perfeuerarint in fide ÔC diledioz ne,et fandifi'catione cS fobrietate.Non cf ris tota mater, niff hæc pftiteris inliberis« • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dices

‘CHRIST r-A NI M A T RIM O N1 f ‘

Dices: Vt mihi non eft in manu formoibà an deformes pariam liberos: ira non eft lt;n mea poteftate præftare ne recédant à fi de, charitate, fandificatione, ac ibbrieta/ te ♦ Quur ego pcenas dem alienæ nequi/ tiær NÓ hoc fentit apoftolusmatrem da/ turâ effe pœnas ob liberos impios, fi moz dôfunda eft offîcio: fed fummam cducaz tionis euram exigere uoluit à matribus, quarum ftudio tantum tribuit, lit uix pe/ rirepoffînt,qui diligenter educati fuerint ad pietatem : nec ferè fint impij liberi, nifi parentum culpa. Trifariam autem hic peccatur à multis, in concipiendo, in ftando, ÔCin educ^ndo * Primum uul gata fèntentia obtinuit, ex bonis progP gni bonos, ex malis malos : quemadmo/ dum ex formofis formofi, ex deformibus deformes ferè naicuntur. Quod autem ra ro uidemus nothos elfe bonos, no unam efiecaufam arbitror, Primtt enim ex padicis mulieribus nati, ferè referunt ali/ qua ex parte maternnm ingenium, etiam fi pater contingat probæ indolis ♦ Gerte uterque cum mala cónftientia mifeetur alterû

ÏNSTÏTVT. PER ERAS. ROT. alten' * Atqui in illo arcano natiiræopifw do plurimum intereft, qiiæ fit corporurn 6lt;: animorum afFedio.Proximu eft,quod fndiligendus educantiir quam legitimi ♦ Tertiutn quod genen's uitium non finit ïL los animum ad res egregi'as attollere,eo^' ferè dégénérant ad technas Ô6 fticos ferut les. Sic enim Euripides fapientiffime fcn'pfit:

ii'K'Xo'i yoi^ avtPça Ka.iJ^^cia‘\/lt;:în7^lt;iy'}(yôii i cra/j ^twacP?o'ç h Tra-T^o'ç xaxà.

Contra bonis parentibus procreatum eO fe,præclarus eft thefauriis libertatis.Proz-inde quidâ pafTim ex quauis miiliere gez nerantes prolem, indigni fiint qui ament à liberiSjUt quos afFiciunt contumelia, pri ufquam inlucem prodeant,ExcIuduntur ab hæreditate fubmouentur à dignitatiz bus, à facris, à publicis funÀ'onibus : dû cuntur probri caufa ipurn,ÔC iubent qux rere patrê:uix habentur pro liberis^Quid multis C Vix datur ad uirtutem eluótari. Tantum pcenarum luuntinnoxtf pro pa rentum inçontinentia..Vnutn Themiftp/! dem Græd,lepte Hébræi inter eximios

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uiros

CHRISTIANI MATRIMONII , • ) uiros referunt»Pnmum igitur ofRcium er^ ga liberos Gt,ex uxore légitima eos fiilci/ pere« De uxore uero deligenda iam dilt;fl3 cft»Supereft igitur,ut quoties uir 0^ uxor gignendæ foboli dare uolSt operam, nctf uino,nec cibo,nec ira,nec odio fint pertur batt ; led corpora fint fobha, animi traiv quilli ♦ Eft enim occulta quardam conta/ gio uitiorum animi in corpora,rurfus coT porum in animum.Sic ex morbo fenióue corporis naftitur iracundia : 5C. ex amorc compertum eft fuboriri tabem corporis; quemadmodum ex liuore, ex ira calo/ rem,ex metu frigus ac tremorem ♦ Quas affediones mutuas fi uidemus in corpori bus fam's ac ualentibus, quid fieri cenfen/ dum eft in liquidis illis rudimentis unde natura fabricatur homtnemfltaque Dio/ genes quum forte confpiceret adulefcen/ tern uino delirantem, non ipfum incufal uit,{ed p atr em: Adoleicens,inquit»ebrius te ieminauit pater ♦ nbsp;nbsp;nbsp;Quod fi nonoz

mm'no præter rationem eft,quod dicunt phyfici, ex ijs qui funt teneræ ætatis, naz

/

INSTITVT. PER ERAS» ROTi rlt;i prolem minus ualidam,qüàm ex prôlt; uedioribus, quod feme in illi's fit Ifquidi^ minusm concodumrconfequens eft, Ut i/ dem efnciat têporaria corporis affedio« Quanquam autem Chriftiana philofb f phia cenftt omnes animas eflc pares, ta/: men magni refert in quale corporis mafz fam immergatur ♦ Quod enim uidemuç quofdam natura propenlbsadi'ram,aut uindidam,aut inuidiam, plerunque con/t ftat à corporis habitu proficifci, Quare, fi naturali'um rerum curiofi's crclt; dimus J non fblum aliquoties parentum ui'tio fit,utcæci,claudi,mutili, aut alioqui tnorbidi leu prodigiofi foetus ædanturr Herum etiam ut bruti ftupidi'^, SiC ad infi/ gni'a mala procli'ues» Ebrq gignSt demen lesjcomoti iracundos, crapula fepulti co mitiali morbo obnoxios:fcurrilitcr inepti cntesjeues S)(. nequamiSimile gigni't ümi Iç. Proinde Chriftiani coniuges opera da gignendæ foboli, in eum corporis az riimicß ftatû uos componite,ut 8gt;^ optarc polfitis ueftri fi'miles liberos j ö^lperare*

Non

CHRISTIANI MATRIHONir

Nondefcendä ad illa mi'nuta,quæ tametl no pigmt Ariftotelê tradere,non nifi pro uedia fïrma^ ætate dädam opera fobolû quot;nbsp;Durât aut uigor corporis ufque ad quiiv tarn annorum hcbdomadcni, hoc eft an/ num tn'gefimum fextum : uigor ani'mi iif que ad feptimam hebdomadem, hoc eft, cirdter annum quinquagefîmû. Ab hoc tempore cenftt abftmendum à procréa/ tioneliberorum,quod naftätur, ut putat, fiC corporibus SC am'mis imbecilh'ores. Deinde tempus hybernum ludicat pro fc minanda prole fclicnis quam æftiuumtét inter uétos Boream ludicat utiliflîmum, Auftrum inutih'ftîmum» ïllud certe con/ ftatjgrauato crudo^ ftomacho dare ope ram liben's intempeftiuum efte : à conco/ dione perada commodtïis, Rideat hæç ceu friuola,apud que nihil refert, ualidos an ualetudinariosjingeniolôs an ftupi/ ^05 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;communiter pertiV

net SC ad mantos SC ad uxores. Proxima peculiaris erit prægnantis^Dum enfm fœ tus adhuc fi'ngit in offîcina naturæ, dunt augefcit, ac formatur,omnê materni cor/' porîs

INSTITVT, PER, BRAS. Rö.

pons ac metis affècflionê,uekit uda mate na trahit ad fefe: non aliter qiiàmtençra plantula terræ,m qua ftat natura ad fe tra hiuPrima igit grauidx cura fir,ut fit pura traquilla^ cofcientia, Siquide ex hoc foil te nalcit uera uoluptas anfmfiDeinde ca/ ueat ab ira,odi'o, inuidia, cæten's^ cupidi tatib9,quac ab ani'mi morbo profcdæ,cor pus etiam infi'ciunt ,Fugiat crapulam.uv nolentiam, cachinnos, choreas, ôf quicz quid acquabilem illam ac moderatam cor ports temperaturam perturbât, Non exi gitur à grauidis ieiunium : fed tanto maz gis oportet fobrietatem efiè perpetuam. Eft haec educationis pars.Nondum na tus eft infanSjSC tame iam nunc intra ma/ terni corporis latebras ad pietatem, qua licet.fingitur, Lædit inedia diutinajædic « immodica cibi potuscg copia,Peccatur ôf in genere.Offendutjfupra modum friz gidacalidaqî, ôC quæcuncç fubitam adfez tSionem adfount corpori, Præfèrtim aut tauendum à fiibtilibus Sf acribus, quæé|i deijeiunt aluum aut cient urinam: medici ^uretica uocant Jiæc enim præcipitanc ‘ * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A aborfus.

G HRIS TI AN F MAT RI M ONJf T aborftis ♦ Qinn motus uitandus eft uct_ immodtcus uelincommodus* Ncqj ueroî ptgebic mulierem in his obferuandis cir/r cunfpedlam eiTcjfi cogitet duas animas in uno corpore piclitari ♦ Execraris cas quaamp;, uenenis procurant abortus, aut fœtus re/; cens æditos interimunt ♦ Mcrito quidetii execraris:fed interim cogitagt;ab hoc crimi, ne no ita procul abe(re,quæ crapula,qu« tripudtis, reliquâque uitæ intemperantia caufam dederût abortus ♦ A partu ftatim, excipit ladandi cura, Atquc hic quidcni erat omni macliinarum genere pugnan/ dum aduerfus prauam confuetudinê, fed mirum uulgo receptam, qua matres in* fantulos fuos condudîitqs mulieribus trâf dunt nutriendoStVerû quoniam ea derç ' copiofe diflerit Phauorinus apudAuIû Gelliummec prætermifit hoc Plutarchus in libello de pucris inftituêdis, nos^ qua aliâsjtum in coîloquio cui tituP eft, Puer/ pera,non pauca diximus, nô hic onerabo .ie(ftorem,inde petituru fî uoict ♦ T antuni »llud obiter repetam, nihil tam præter n:y .luram eiïe,quàm utmwlier quod genuit;, ...... nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;reciî

tNSTtTvr. Per. eras, röt? Tccufcc alefe.Nam cxpofitionis genus ef/ fe, tecens natum infantulum ablegare ad» hefci'o quas,merccnanas,nec omnino ma ifis nomine dignas, quæ hoc facere fufti/ net. Dei tide J m'x aliud æquê facere uel ad bonam corporis temperaturaaid ad indo lem puerorum, uel ad mutuam inter libe/ ros ac parentes pietatem, quàm ut infan-' tes maternis uberibus alantur ♦ Quod il morbus,aut aliud quid obftiterit,quo migt; nus id poflintjhoc certe fummo ftudio eu tandum crit, ut infans committatur nutri ci corpore falubri, fobriæ, integris^ moz ribusjne tener fœtus malam ualetudineni 'fie ingenq corruptelam fimul cum lade imbibât. Qui didicerunt curare mulos aut equoSiprofitentur artem fuamî at nul la elf ars diflScilior quam fingere homiz nem:8e hanc artem oportet omnes paren tes feire. Quod Ci fieret^ non eiïèt tanta in orbe bonorum paucitas.

Eft aliquidbenenafci:uefum educatto (uperat omniaide qua merito dixeriSj qlt;f de pronunciatione dixit Demofthenesî Rogatus enùn, quid effet in rhetorica pri

A 1 mum

CHRISTIANI MATRIMONII mum,refpondit,pronöciatio : quid fccun dum,pronunciano:qindtertnjm,pronun ciatfo : uideh'cet ftimmam totius eloqucn tiæ tribuens pronunciation^ Id aptius tri buetur cducationi, qiiæ naturam qijamz in's alioqui potentem iierttt in cotrartuni» Et quiim natura facile Hec^tatur, ufus per educationem partus fledi non poteft« In cæteris quidem difciplinis tria potilfimö adhibentur, ut eô peruenias quo deftina/ fti,natura, ratio,SC ufus fiue excrcitatio, Naturam uoco aptitudinê quandamad difeendum quod traditur ♦ Ratio præcez ptisiudicat quid expetendum, quid firz giendum^VIus ducit in habitum id quod præfcriptum eft* Craftius diGam,quo ma gis intelligatur quod dico * Finge puerS noualem effe, praccepta uiuendi iemen, ufum exercitationem in his quæ tradita funt, A primo igitur conceptu ufq^ ad an num feptimum,tantum noualis præpara tur ad lementem. Poteft enim natura rtoz ftro uitio feu culpa melior aut deterior fie ri* Neque uero hie mediocre ftudium eft agricole. Exiccat Iimofa,rigat arentia,Ji»^ t '1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;berat

‘tliSTÏTVT, PER ERAS. ROT» fccrat opaca, æquat afpera, execat fruti/ tes,exurpat fadices,inuehit Iætamen,ma terat gIebas*Hæc eadétn facit mater in in fantulo,dumuitatomnta quæ ualetudi/ nem fiC indolem illi’us poffïnt corrumpe/ re.Proxima cura eft agicolæ, ut fernen Optimum iaciat innouafem. Haîc cura tnatri incipit ab anno ieptimo,fed no abft quepatre. Verum uterep labor fuerit inu tilis,nifi accedens excrcitatto prouehat az doleftentem, ut iam Sf facile præftet uirz tutem,eo quod afliieuit : SC quoniä uidet honefti tum frudum tum pulchritudinê, libens etiam felt;|uatur,quod intelligit efte Optimum. Quam uero praeclarä mefTeni metent parentes ex liberis fuis, poftcac^ hutprofecerint, tum uere fiet ilkid quod: praedixit Solomon : Filius fapiens lætifiz cat pattern :filius uero ftultus moeftitia*^’'^* eft matri fuæ.Et fi nihil metant ex filrjs.nt mirum uita defundis, priuf^ ad maturä; attatem peruenilTcnt, à deo tarnen metet Uitäm æternam. Redeamus igitur ad cuz ratione naturæ puerilis. Ea ferè fita eft in Éibopotu^, in fomno SC mötudn ueftitn ' - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' fik, - - J lococp

CHKISTIANL MATRIH,ONn Ipcoc^,6ó 1'n conin'd«, In ahmpnia bifanlt; am pçccatur, fuxta qualitatem ,5^ luxtâ qiiantitatem* Nonulli parentes quafi pet lufi-im rem ferio noxiam agentes, ingcrüt infantibus ftu's uinum, aromata, falfamen ta. Quidam dum metuüt ne nimium gra dies euadant, noletibus etiam plurimum alimentorS infardunt : quemadmodum iolcnt,qui capos fubito uolGt obcfos red/; dere * Aç priore quidê modo formant inlt; fantes ad uinolentiä,ad cupedias ÔC Atti/ ca bellaria.Pofteriore ucro,fi' quid Ärift o teli credimus.puerorûingeniû reddit in/ ers,ftupidû,ôô bebes: quod idem facit fo/ mnus immodicus ♦ Alant igitur infantes Cibis lacfiartjs,ÔC aptis ætati: deinde ûc te/ perato modo,ut nec copia lêpeliatur inge, ni) uigor, nec inopia corpus reddat flacci dum imbecille. Quêadmodum aûtfo/, mnus perpetuus ignauiâ adfert turn corlt; poribus turn ingenijstita motus debet elz iè moderatus,præfcrtim in grandioribus« Nam infantibus natura addiditagilitatê-quand3,quo calorepaulatim audo graa defeat ofla,ac motu cofirmentunRurfus^ circa ueftitû bifariä pçccat » Quidam em

ï 15 s T f TT T? P ETt ’ P R‘A S. R Ö Ti

piiellos admodum teneros lemitiudos iti fümmo hyemis n'gore excludunt ab ædi biiSjüt aduerfus Boreâ ÔC geki durefcant: baudmulto mitiores ilh's Germaniæ po/ ’pulis,apud quoSjUt ferunt hiftoriæ, pater ïnfantem modo natum,clypco impofittï, 'êxponït in Rhcnum, qui fi ferat aquæ W 'gorem,ueluti natare meditans,fiiftollitur pro gnefîo ; fin minus, abijcit pro notho,' Etiâ fi Ariftoteles mediocre frigus putat lt;ôducere infantiûuâletudiniÆt baud fcio ànmagis etiâ peccèt nûc uulgus paren tu, tjüi tenera infantiû corpufcula rjfdê ueftiz bus onerât,quib'’ feiadat adultorû ambi lio ♦ Et cranio adhuc palpitâti imponitur pileu duplex latis fimbrijs, quod pondus ante annos nonaginta non tuliflet homo fexagenari^» Addit thorax cüm caligis à thorace religatisnhoraci inducitur interu Ia,interulam premit fumma ueftis.muko jpannolumbos humeros tenellos onèz^ tans. Et hoc ornatu puei t iubêtur fibi pla' ^ere. Idem crudelius etiam fît in puelîis, ■ Gàput oneratur uittis 8Ó calicndris, non/ ftqnquanï ôf pileis mafculis. Addïtur epo^

A 4 tTiis

CHRISTTANr MATKÏMONII ‘ misjindufîo lineo mducitur fubucula, ne/ quaquam fimplex » Subuculac ueftis pras ter omnem ulum oncrofa.prfmiim àbra/ chfjs defluens tn terram ufcg,tanta laxitaz te,ut ea pars quæ tatum onerat,fatis fit JU ftae uefti: deinde à cingulo lacim'ofa, muk tis^ rug/s onerans ilia : Suf uelut hoe parS fit,additur ingens cauda,quaï replicata in cingulum à tergo, grauius etiam onus ad dit tenero corpuiëulo. T ales fiint QC caliz gXjóC calceoli grauibus foleis, 6^ undic^ duplici corio,perinde quafi ad caïeïS cet^ tarnen pararentur. Quid tandem his re/ bus fit^Læduntur oncre mollia corpufeut la-* deinde conftringuntur, ne membra Ik bera dilatentur ad iuftam magnitudinê, In re nihili prodigitur pecunia* Deniep te nera aïtas paulatim imbibit ftukam ambt tionem ueftium, quam grandiores difRci Ie dediieunt. Si parentes capiütur talibus delicqs, praeftat in puppis aut fimtjs has ineptias exercere,^ in liberis* Ne^ uero nonrefert,in qualibus locis enutriant in/ fantesJn fituputridis cótrahunt male ua letudinis cauias JÏmiliter in uehemêter ça lidis*

TNSTiTVT. PER BRAS. RoT.

lidis.Quan^ apudGcrmanos ferç nq ali ter alunt in hypocauftoriï ferijore, pyƒ rauftæ,dicas nonnun^ afîbs Jgni. Obeft Ófloc^ uentis obnoxius, aut etia clamori? bus ac tumuItu.Hi's læditur infantis cere/ bf û.Balnea et uncfiiones profunt pueris fi rede adhibeant.Fortaffe quod adda,tnul tis non uidebitur ad rem pertinere, quutn in primis mea quidem fèntêtia pertineat, curandum,ut quantum hcer, infantes edii centur inter bonæ têperaturæ benignæ^ indolis pueros.Tranfît enim arcano quo/ dam cotagio in colluforem, fi quod eft ui tium uel animi uel corporis. Quod ff rez de monent etia adultos medici ut confue tudinem agant cum his qui funt felici cor poris temperatura, moribus^ placidis ÔC comibus, quod ex commercio natura ho minis reddatur melior aut deterionquan/ to probabilius eft: hoc fieri in udis ac mob libus corpufculiSjôô ob hoc in quêuis hà/ bitum fèquacibus f Cæterum ita natura comparatum eft,ut cidus lædant tîiala,^ profint bona: Item in üitijs oculorum, in hæfitâtia linguæ.Ferût in Artftotelefub/ , . ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A 5 balbum

-CMR r s T t A Ni ■ M A T RI M O Ni 1 ’ ifcalbum qufddam fuifTejn Platone fubdit l?h'onem (capularum,qtiorum utrunçp di^ icipuli illorum referebant. In plerifq; mor bis uiilgo confeirum eft, quidpofTitcôta/' gium* Vcrum quid profit aut lædat temA pcratura eius quicum agis confuetudincr quoniam fênfim ac minutis accefîionibu^ fcrpit utilitasjUt noxa, non æque fentinïr ab ómnibus.Non fcntis adrepere malunir fed ex interuallo fentis adrepfifle*Sunt ail; tem quidam infantes plorabundi,moroßgt; iritabileSjôiS nefcio quid maltciæ iam tum in ea aetatc præ fe ferentes, ab horum con uidu quantum potes fémoue tuum infa» tulum*Dixerit aliquis.parû efTe Chriftiaz num tam anxie præcipere de cura ualetii dinis.Anxiam cura non approbo.diligen tem exigo,non aliô fpedans,quàm ut cor pore benecompofito animus fit ad inftitu tionem habilion Hic quæfitum eft à prix fcis, ad quotS ætatis annum fit aufpicanz da inftitutio^PIerifq? uifum eft ufqt adfèx ptimS annum non efle uexanda eruditiox nis moleftia tcnera ætatem» Ariftoteles à quinto anno putat aulpicandä difciplina^

rum

W5TïTVr. PER- ERAS. ROT. him traditioncm. Älq mox à tertio anno, putant infante eile docilem. Ac mihi quiz dem omnes uidetiir rede (entire * Statim enim inftillandCt cft aliquid tenellæ rudi^ teftulæ,fed blande,tum cuius maxime ca/ pax eft ætas illa:ita nec uexabitur ætas te^ nera,nec aberit eruditionis frudus.Nofti tare literas turn Latinas turn Graecas, ÔC haru clementa pingere,atcp cxprimere fo nos per lufum difcunt pueri.Quæ res diii lt;nbsp;moraretur adultu in difcêdis literis. Sunt enim quædâ ad difciplinas præludia,quae reddSt nos magis habiles ad difcendu. Id ho Iblvx fit in dilciplinis,uerum etiâ in mo? tibus. Veluti fledere genua ad nomen Ie/ fu,aut ad occurfum honora« uiri, in tern/ plo coplofts manibus adorare eucharifti/ am,exolculari crucifixi ftgnû,aftare cópoï fite quû menfa côfccratur aut agunt gra/ tjæ, aliqua rudimêta funt ad religionê. In his famé annis oportet omriem acerbitaz' tem abelTe^quan^ non oportet abelTe reZ uerentiam.Fallendus eft altquando puer, Vt difeat credens iè ludere. Deinde blandi tiis,laudibus,promiffis ac munufeulis aile

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dandus■

rHRïSTlANi MATRrMÖNfr dandus eft potius.quàm minis, plagrs S£. clamoribus cogêdus.Hic uehemcnrer peç catur à nonnuUis literatoribus, qui moto (à iâeuitia nihil aliud docêt pueros, quairt odilTe Iiteras,Quin QC matres aliquot no/ ui,quæ quum fibi uiderentur miræ artifi/ ces formandæ pueritiæ,bene natam in/ dolem fæuitia corrumpebant* Puer uiît odo natus annos obftupuerat^Puella uix fari incipiês lummo ftudio fingebatur ad mores aulicos. Quorum hoc erat caput, ut ad fîngula uerba, quibus cum matre lo quebatur, repcteret madame mamele: ôi fi quid negaret,pro nany reiponderet, ûl ueuoftre grace madame. Ob hæc pueP la, nondum quintum egrelTa annum, ex/ debatur ufque ad fyncopin. Id quum cre/ bro fi'eret in die, reftabat alia difciplina,ut puellacaefanec Iacrymas,nec fingultum, nec ploratu emitteret,fcd abforberet hæc omnia, quod fi non faceret, mox râpiez batur adcarnificinam,Eterat alioquipiiZ ellabonæ indolis, Vidimus illam inter/ dum penè præfocatâ,dum matre minitan te cogeret abforbere fîngultus ac fifterc i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lacrymas»

INSTITVT. PER ERAS. ROT.

Iacrymas,Quod ne fierce,ctiä kgtbus pti fci uetandum tudicarunuquanquam Äri ftoteles à legibus diflentiês,putat cam fpi rituum cohibitionem ac repreflîonê face/ readrobiir infantiliscorpufcuîi. Sit hoc fànè uerum in moderata reprefRoe. Hæc uiolentia naturae iam turn relucebat in v pß s puellæ oculis, in quibus uidifles con Cretaslacrymas,amp;attonitum quiddara, qu ale folet in his qui fpedro territi fucre. M ater ipfa non maior erat uigintifex an/ nis,feduidua,adeofux fidens prudenz tiae, ut nec fratrcs,nec cognatos uHos adz monentes audiret.Nec caedebat nifi ferio commota. Ego iudicabam ilfam matrem digniorem uerberibus quam filiam.Ne^ cnim fimpliciter ibi peccabat» Primum u quid feriiim magnii^ momenti docuiflèt». tarnen ob actatis teneritudinem oporte/ bat abeffeßeuitiam dC acerbitatem, nunc ob aulicam ineptiam excruciabat infanz tern Jta quidam parères fæuiunt in filios, filæuamanS porrcxerint,ubi dextra foe/ rat porrigenda, dormitantes in his quae inagis ad rem pertûiêttQuod fi quid eric,.' s..... nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quur

CHRISTIANi ■AïAtRtMÖNli'' quur expédiât interdum uti iiirga in pue/ rum.abiît tarnen am ar nient ia, ièd dolorf fuccedat aliquid quod puerilem animumi confoletur» lam fub annum iep tim um na' tura præbct indicia quædam indoIis*Äp/ paret enim alius iracödionalius lenior,ali US præfradior, alius benignior,alius tena cior,alius iîmplicior, alius fucatior ôiT cal/; Kdior* Hic igitur ftatim aduigilandum,ut quodeft uirtutis prouehatur, quod uùtj-corrigatur, Habes teneram ac quouis fle/ xilem uirgulam, habes ceram molliffîma,’ habes udamargillamjtu tantum age bo/' . num plaftenJam mihi de parando nouait; ^UKtto, ßfj'g dfxiiîè uideor,quæ prima pars cft in'’ ftitutionis, earn naturam uocare placuit, nunc de ièmente Ioquêdum,quam appel/ lauimus rationem* Plurimû autem refert quid teneris animis infuderis^ Nihil enim : magis hæret in omnem uitâ, quàm quod illis annis imbibiuPIurimis in ore eft,pa«» cis in animo dictum Horattjî nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;

Quo ièmel eft imbuta reces, ièruabit odo rem Teftadiu,

Ac ferè m'detur optimum cui primum afz • lt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fueueris

IÇîSTlTVT. TBR ERAS. ROT.

Quellens. Ariftoteles in Pohacis refert d^-iTheodoro quoda hiftnone, qui nulk' uoZ lebat concedercjiit ante ipfum ageret, qd* .cxiftimareteamadlionem femper magis probari quæ prior occupaHet oculos. Eft ante duplex inftitutionis cura,altera quaç' pertinec ad diïciphnarum eognitipnem, altera quæ pertinet ad pietatem ac bonos mores. Nihil uetat utrunque fimul agi,ni fi quod pietatis potior debet efle ratio» De difciplinis in fuperioribus nonnihil at tigimus, amp;nbsp;in alijs lucubrationibus non pauca nobis didîa funt,præfertim in libel, Io de inftitutione puerorum,item in prin/ cipe ChriftianOjtum incolloqutjs fami/ liaribus. Si quis quid præterea defidera/ bit, ex libris Platonis de repub.ac de legi/ bus:ex Ariftotelis de rep.libris,præfèrtiin lèptimo Sc odauo petere licebit.Illi publi cam inftitutione magis probant $ priua/ ' tam.Nunc omnis inftitutio publica redijt ad ludorum literariorû magiftros, in qui/ ’ bus aftiftendis quum oporteret efle fum/ ' mam cura,hue allegatur fere iordidi able/ '

homines,interdum Si cerebri parum fanu

•eiil^lSWANr MA-TRIMONir ’ fanûLocus datur fbrdidus,6ó falanum dà tur exi'ginim, diceres illi'c porcos educan non inftnui cnu'um ingenuos liberosgt;Atz qui hic periclitatur feminariS totius reip# Sed peius etiâ agitur cum illis pueris, qui fn antris tenebrionum quorSdam fané illiberaliter educantur. Nam hunc qujcgt; ftum ad ie trahuntmonafteria quædam» amp;nbsp;genus hominum medium inter mona/ chos 8C prophanos* Quicqin'd enim eft malarum ferum, fefepraetextu religionis irrepfit in mundum» Verum hæc mifla fa tiemus,ea potiffi'mum perfequenres quae faciunt ad pietatis inftitutionem. Sint igf tur prima religionis feminaiDeum eflefti Jjer omnia metuendum amandum,qu condidit,qui reftituit ac gubernat uniuer/ fa,nuiquam no præfens,nihil nefcicns,nf/ hi! no uidens.hunc per filium fuum lefum fibi fidentibus, ôf ipfîus præcepta feruan tibus detuIilTe uitam xternam, ÔC utruiv que per ipiritum fandum habitare in cor dibus piormDeum autem,ut eft remuné/ rat or omruum bonorum, ita 86 malorura omnium ultorem effe; Itaque nulli petif« praemium

INSTITVT. PER ERAS» ROT» pra’nùû recte fadorum, edamfi apud ho lt;nbsp;•mines pro bene fadis reddant mala:nemi nem rurfus,quantumuis occulte peccet, dei uindidä pofle efFugere,nifi refipiicens femet illi réconcilier » Sic autem inferatuc ,nomen left: metibus puerorum, ut quàm .maxime fiat amabilis illorum affedibus* Deinde perfuadeatur hoe, lèmper adef fe pueris angelos telles ac fpedatores o/ mnium quæ geruntur, aut etiam cogitan .dir, hos deledari pudicitia, modeftia,lo/ Jbrietate,charitate, concordia, diuerfis of? fenditln qbus uero uiderint has uirtutes, tjs multabona référant à deo, quo magts proficiant,His proximum eft,ut de facris Xcripturis quam reuerentilTime fentiant» ïn his enim deum uelut ex oraculo perpe tuo loqui mortalibus» Hac reuerentia ma gis imbiber puer, ß uiderit facris codiev bus haberi honorem,fi confuelcat exofeu ^ari codicem Euangelicû, fi de diuinis lirez fis nûquam fiat lèrmo per iocum aut per contentionem, led fobrie ac reuerenter* Difcat côtemplart cœlorum ornatum,ter diuitem prouêwm,fontium featebras, B amnium

CHRISTIANÎ matrimonii

amniû lapfus, maria uafta,animätium nV mimeras (pecies.ôC hæc omnia in hoc co/ dita,ut feriùât ufibus hominiim, tantS ut homo fermât fuo conditori deo.Difcat QC ilia beneficia, quæ deus peculiariter largi tus eft eledis fuis per fi'lium fuum unica, amp;nbsp;quotidie largitur per fpiritum fandla* Poftremo qüæ pmia maneant pios, qux (upplicia impios.Admoneat quid fit progt; feftus in bapti{mo,ne defciftat ab impera* tore lefu cui nomê dedit: ut ueftem quaiti accepit candidam,feruet immaculatam, Admoneatur autê,inter omnes Chriftia/ nosefle cognationem ardiffi'mam, qua/ lis eft inter eiulHem corporis mêbra, quo uidelicet cóftiefcat omnem Chriftianum fraterna quadam charitate uenerari,ob hoe ipfum qc^Chriftiani funt,fciatc^Chfi ftum Sc lædi in fuis membris,amp;^ refocilla/ ri. Diftat neminem eflemiftrum aut elfe ' pofte, qui manet in Chrifto, fiue contin/ ‘gapt aduerfa fiue profpera,fiue mors,fiue uitaJn rebus triftibus agêdas efte gratias deo,qui noftræ falutis cauià flagellât nos: în lætis non infolefcendum, fçd adorandS

-i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dei

INS TrTVT« PER ERAS. ROT;

der bcnignttatem, Admoneattir qualitef fe gereredebeat erga parères, erga {enio/ res.erga æquales,erga inferiores.AfTue/ fcat nö faftidire paupcres, comts erga pa res, rciicrens erga feniores, pius erga pa/ rentes. In horum quemuis quicqutd offi'/ cq præftitcrit, (ci'at fe deo foenerari, cm'us præceptis hæc Fadens obtêperat, Exemz pla uirtutum potifïi'mum Uli proponan^ tiir ex uita Chrifti,deinde ex alqs,potifligt; mum qs,quorum fadimonia facrarum h'z terarum teftimonio commêdata eft. Ad/ Woneatur quam rurpe fit inuidere cui^ aut irafct aut odifle:quam honefta res fit habere linguam parcä,fobriam ac circunz fpeiftam,no fernere loquentem ntfi res pq ftulet,nec refpondêtem ad quicquä quod non intelligat ; Nihii autem turpius efte qqam falfa Ioqui,uel obtredare famæ alie n^.præftrtim abfcntiö. Hæc aliaq? Inn'us generis fi inftillêtur teneris pueronim ant miß, erumpent aliquando in morum egre giam frugcm. Vbi iam ad annu peruenez rint decimSquartCf, fcias optima efte maz tEriam,et omni« quæ digna funt cogninf

B 2 maxime

CHRISTIANI MATRIMONII maxime capacem, quæ ß negligat«r,non continget altera fimilis4Hic igitur toto pe/ dore incumbendû, iit amp;nbsp;optimis opinio nibus conßrmetur 2C optimis diiciplinis expoliatur^PIurimû autem contulerit ad hoc, ut talis euadat fîlius qualc uolumus, fi primû ipfi nos taies præbuerimus» Imi^ tandt uis peculiariter ineft pueris. Si nihil uiderint inmoribus parentum nifi pium, pudicum,fobriumac modeftum,uel ufiï referent quod alïîdue uident»quemadmo dum balbo couiuens dißit dC ip(è balbuti re»Monita uero non multum adiuuabSt, fi puer uiderit aliud in uita parents quant prælcriplèrantî nec fibi perfuaderepote/ rSt iilos hoc ferio monuiffè, quod ipfi no præftanuAltera cura fuerit de præcepto? re fine pædagogo deligendo» Qua quidç in re mira parêtum cenatio. Deligunt cui çommittant curandum equum, amp;nbsp;filium cuiuis committunt* Et matres nonullæ di ligentius curant catellâ Melitaeam,quàm filium:ô(f pluris conducitur equifo,auteur rator accipitrS, quàm præceptor libero/^ rum» Nec alia in re infelicius eft principe uulgus,quot;

tKSTîTVT. PER ERAS. ROT.

Oulgus, quam quod ftatim no traduntur praeceptoribus fandis ÔÔ cordaris. Nee tantum in pvæceptorc fpedanda eft erUdi tio,ftd multo magi's moru integritas. Hie igitur oportet liberum ac ierium effe iudt ctum,nec accerfendus ille qui femet inge/ rit,qui blandiês ambit,qui obtruditur ab ainicis.Num ægrotus aut nauigatione pe riclitas audias amicos ita loquentes: Hue adhibe medicum in meam graria:eft cnim mihi cognatus amp;nbsp;amicus,aut Jiunc admo Ue clauo, uehementer emm cupit:an poti usreiponfurus es.-Alibiferuia ueftris affe dibus,hic’periclitor,mihicommêdatifri/ «nus erit medicus,quifquis fanâdi peritiflî mus fuerit: nauclerus afeiftetur, qUiiquis Prit gubernandae nauis peritiflîmusJdera facere conueniet in deligendo cui filij tult; primam ætatem formandam concredere deftinas^Quod ft contingit idôncus,ne ta tnen ita curam in ilium tranfteras, ut ipfê follicitudinem omnem abqctas, EpiftopS age, ex interuallo uidequid profeceritfi/ lias. Quanquam probus tibi contigit co/ tonus,tarne fubinde uifts ftmdu,Ôlt; ft quid B 5 offendit

.CHRISTIANI MATRIMONII ofFcndit, requiris officium. Si quid dceft, cxpoftulas quur hoc fit prætermifTum qd* non oportuit.Et Ü uideris colonum no re/ fpondere tuæ fpei/ubmoues ceflatorem, ßd allcgas alium magis idoneS. Id fi facis in agcllo, no idem facies in eo que omniS tuorum honors deftinas hæredemî^Itâne tiilior eft filius quam agellusfNihil no fä/ cis uti quam plurimS relinquas filio, nec curæ eft ut filius is euadat qui norit uti re lióis. Quod quidem nihilominus abfuf/ dum eft,qtiàm fi illi compares quâm pul/ cerrimas citharas, nee ullam interim cura adhibeas ut ille miificam difcat. Non me/ diocris artis eft inftituere prima ætatem, ac præcipuæ uirtutis eft inftituere adole/ fcentiâ.Ex talibus enim potiffimum pen/ det ómnis uita mortalium, ex fis qui for/ 'mant puèritiam,cx his qui cócionibus do cent populum,ó^ ex principibus, Diöge/ nes quSinaudione uenderetur, rogatus a præcône, quo titulo deberet prædicari; Die,inquit,eile hominê qui fciat imperaz re liberis.Audfit hoe præconiû diues qui/ d am qui teneros filios habebat doifii,m'er catus

î N s TIT V T. P e r 8 R A S. R O T?

'ótLis eftDiogenê,cum^fin's præccptoz rem dédit» Qui uir malus eft aut formant dæ pueritiæ imperitus,etiâfi drachma cóz ducitur,magno conducit»Necß cnim quif quis uir dodus ac bonus eft, ftatim acco/ modus eft erudiêdæ pueritiat. Multis de/ eft lenitas.alqs laborû patiêtia* Cæterum qui copofitus eft ad tanta proutnciam fa/ tis magno coduci no poteft*Quanti æfti mas falutê filij tui,tâto præmio dignS exi/ ftima bonum pratceptorem * Ariftippus quo uix alius fuit philofophus in relpon/ fis dexterior, quû prædiues quidâ ageret defilio cômittêdo »rogaret^ philofophS quantum mercedis polceret.popolcit mil Iedrachmas»Qu3 diues admirants poftu lationis impudcntiâ, exclamaret.-Hui ifta fumma feruu emere licebit» At nunc,ingt Ariftippus, duos tibi feruos parabis, filiS 'amp; eum quem fîlio conduxeris»No impro banda uidetur illorum fentêtia, qui domi pædagogum alût,donee tenerior eft libe/ rorû ætas»Sic enim amp;nbsp;melius confultû eft (îueritiæjSC formatoris ingenium propi/ us inljpicere licet» Quæri folet à nonnullis, B 4 utrum

CHRISTIANI MATRIMONII ’ utru c’onductbiUus fit, liberos ab uno prt uatim inftitui, an in frequentifftmo pue/ forum numero educari, uelut in pædago gqs, quæ alibi conegia,alibi burfæ uocan/ für« Ad hæc eft hominum genus medium inter monachos Sgt;C laicos,de quibus antea dixtmus, qui ducentos nonnunquä adole icetes alunt in ijfdem ædibus*Vt uero ne/ gari no poteft,iolitudinem effe pucris inrf tilem, ÔC ex frequenti conuidu multu elft comoditatisn'ta fatendu eft, in turba fern/ per efle admixtös malos, quorum conta/ gio plurimi corrumpStur: deinde fieri no poteft, ut cura in tarn multos diftradaja fingulos intenta fi't,Poftrcmo tales erudi/ tores non licet deligere, fed aliorum arb^ trio dantur ac mutantur. In colleges aute illud eft pecnliäre incommodû,indiligen/ ter inftituunt in Grammatica,quod opor tebatomniumdiligentiflime fieri.Incan/ fa lunt duo.Primum quod ilico rapiuntur âd eas difciplinas, in quibus dantur tituli baccalarioriim 6C magiftrorum ♦ Nam ad honorem ac libertate eft ætas ea pro/ pertfior,C^ ea res magis conducit ad quae/ ftum

FHSTÏTVT, PER ERAS ROT» ßum magiftrorû Quo minons aut parêt qui Grammatica doceant, præfîciut puez riim pueris aliquê,q nudiuftertius honoz rèmagiftri donatus eft, uix annos natus fedecimlt; Atqui Grammatica nemo rede docet, nifi qui uerfatus fit in omni generc fcriptorS ac diiciplinarum, qui ftilum exz ercuerit Jtac^ plerifcß placet media quæz dam ratio,ut apud unu præceptorê quin/ que féxue pueri inftituantur» ita nee ibda litas décrit ætatigt;cui couenit alacritas,nez que non fiifFiciet fingulis cura præceptoz ris, facile uitabiturcorruptela qua adz fert multitudo * Huic proximS eft, ut qui in collegio uiuunt audiuntue, peeuliares tarnen habeant inftitutores, quipriuatim illos exereeant*Dixerit hic aJiquis: Rede confulis diuitibus,fed quid interim fîet te/ nuibusr’ Vtinâ liceret omnibus cofulerq» Gerte moneri diuites poiEint, ut fi quos uiderint pueros èpauperibus quidê,fed generofa indole natos, cos fuis impendijs eurëteducâdos,autfiiis liberis adiûgant, ut fub code pædagoga pari cura inftituz antur, Multa quidem funt eleemofynarS

B 5 genera.

CHRIStrANI MATRIMONrr genera, quibus opulenti comercantur re/ gnum dei,uerum fciant hoe efle præcipu/ um deo^ gratiflîmû eleemofynæ genus* Quæcuncp uitac ratio deh'get ,illud cornu niter omibus pueris inferehdû,ut articuta te explanatec^ côfuefcant pronôeiare,de/ inde ut expedite légat ac lcribât. Ex librt's plurimu eft turn folati) turn utilitatfs. At ledione deledari non poteft,qui improm pte legit.Expediet ÄS eos quibus res am/ pla eft.artem aliquâ ex meehanicis fed ho neftiorem dilcere,qualis eft ars pingendt, ftatuaria,plaftice,aut architedonica. En'/ amfi uideo genus hoc artium no probari phifolbphis,nobis fordere non poteft.qui Chriftû adoramus fabrS, fabri didum fî/ lium,Dum haec difeSt uitant ocium, fi deuolet fortuna, habet uiaticû.-fin minus, uerû eft quöd uulgo dicut, neminem arte grauari.Sunt qui puellarû abfolutam edu cationem exiftimant,fi ufq; ad nuptias fie inclufæ teneâtur,ut nec afpiciant,nec afpi cianiur à uiris,quum interim uiuant inter ftultas ôf ineptasmulierculas,undc plus hauriunt corruptelæ,quàm fî cû uiris age

rent*

ÏN s -T IT V T. P E R- ER A S, r R oV

' rcnt.Magnâ fatcor rem præftitit,qui m'r/ jginis fiiæ pudiciaâ fèruaun illibatam» Ve rum ea demû pudica eft.quæ didicit quid fît pudici«a,gbus^ modis feruari poflîr, Sandis opinionibus imbucndus eft puel/ laris animus, ut quod facit, iudicio faciat ex animo* Vulgus ineptum exiftimant puellas inftitui literis,at qui fapiunt,com/ periunt nihil efle uel conducibilius ad bo/ nam mentem,uel tutius ad pudoris cuftoz diam* Verum bac in re pro fuo quifcp iuz .dicio faciet, quod uel conditio præfens, uelrerum fuadebit neceffîtas* Certeuigiz lantiorem cuftodiam requirit ætas puelz læ iam grandefcentis quàmpucri: utriufz que uehemêter eft lubrica, fed puellæ plu res tenduntur infîdiæ, SC animus eft imbe cilIior,6Cfi quislapfus acciderit, fcedior eft famæ buccina, Rofa ladca facili conz tadu aut afflatu marcorem contrahit* Po ftremo preciofifTimus ille uirginitatis the là unis eft irrecuperabilis,Hic,uti dïxi,pri ma cura erit, ut animus puellæ fandiftiz mis opinionibus imbuatur, difcati^ nofle primum quid fil hvneftum, deinde etiam am are.

CHRISTIANI MATRIMONII

am arc. Proxima er it, ut ab omni cotagio turpitudinis fouetur immunis. Diu uttfa neiciat,amet nunquam*T crtta,ut ab ödo tan$ à pefte nocêtiffîma bonorum morS arceatur.Ad innocêtis ingeniicorruptelä plurimS ualet couidus impudtcus*;Hicin primis requiram patris äc matris offîciw, ne quid nequiter dicant/aciantue præièn te filia,quantûuis puella. Ad diftèndâ ne/ quitiâ,neicio quo pado,præcoces iîimus omnes.Et fi nondû ientiant,qüod audiut uidentqt,tamen hæret animis malS (èmê, aliquâdo in noxtam herbâ erupturû.Mak' xima debetur puero reuerentia,ièd maioir teneræ uirgini.Proinde pater aut mater,fi quid paras paru pudicum,ne tuuirguncu læ cotempferis annos. Vbi uitabut liberi conuidû improbô,fi à parentibus diieunt nequitiamfApud nonullas nationes hæc cft aulica puellarS educàtio: Mane ferüet opera coptricum ac fucoru, bine ad facru quo ipedet ac uiciflîm ipedent,mox ietif taculSjdeindefabulæ. Poft hæc prandiu, prädio ftattones,nug3c,facetiæ^- Spar fim procumbût puellæjin harum gremtS

INSTITVT. PER ERAS. ROT.

fe cotjctunt uin,Quæ nemi'nê repellit,ma xi'me laudat à ciïnlitate,Deinde lufus me/ pti,nonnunqua pariim pudi'ci. Sic tranP igitiir mteruallum pomen'dianu,donec re dear cœnandi têpus. A ccena nirftis eadê lt;iuih'tas,qiiæ fuit à prandio.lnter hæc ex/ cmplanutriiint principû pueri, tenera?^ puellæ. Ncc multo fandius educantur in agris^Fili] nobiliû totos dies agunt inter iaturos QC ocioibs miniftros,plerû(^ fordidos Ä^moribusimpuris.ÄIioq quo pado fallerent tempusf At quâto reciius tempus hoc fallerent texendis auleisr Ari ftoteles non uult liberos cum iêruorû gre ge miicerf, ob mores ac fabulas illiberaz les » Ethabebantueteres andronitides in fluibus uiri uerfabâtur,habebant gynæco nitides in quibus mulieres, habebant par/ thçnones in quibus uirgines fblent uerfâ/ îi. Vis autê audire, quàm anxia cuftodia debetur pudicitiæ uirginis.docet hoc nos iapiês ille Sirach;Filtj,inquit,tibi hint, cru ,diillos,ôô curua illos àpueritia illorû. Fi/ liæ tibi funt, fcrua corpus illarum, QC non ©ftendas hilarem faciê t«3 ad iUas»Quod

tandeth

Cit-R (S TIA Kl quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T Rt M O NT f

tandem præceptu audiofOui fieri potcÆ ut pater no amet fdiaSjpfækrrim mon'gc râs piasc^, ÔC fi amat,quo modo poteft iU las tetri'co uultu obtuerif Imô quonia uez re dih'gis filias tuas,ob hoc ipfum difiîmii labts hilan'tatê uultus erga illas. Quid pe riculirExpedit eum fexû et ætatem perpè tua reuerentia conttneri.Ab hac nonnihïï remittit paterni uultus hilan'tas. Si quid indecore fit à puellis, paterni uultus lèue/ ritate caftigandæ funt: fi nihil peccant,ta/ nien ne peccent,ferius fit patris uultus no amarulentus. Quid diceret Sirach,fi coiv fpiceret quoldam horum temporum pa/ tres,q præfentibus fïliabus iam pubekert tibus aut etiam puberibus,uino hilares dant fuas priftinas nequitias,8lt; totam iii uëntutis fcenam apenuntfimô thalami myften'a effutiuntÆt taies patres in pec/ cato filiorum parant abdicationem; Slt; ß ^id accident filiæ,coelum terræ mifcent. Quid fæuis in liberos impie paterrDe te ipib potius pœnas fumito. Ad harc illos? inftituifti, Miran's fi faciunt adolefcêtes» i quod abs te fadû toties audiere glorianz-tem;*

ïNSTITVT. ptr eras. rot.

terri f Quo orç,inquit nia,obitirgabisfitt/ umf^Turpius eft iaeftare turpiterfarfta, facere turpfa.Sed turpiftimum eft id face/ re apud liberos.Et miraris ft tui parum re Uerêtes babes liberosi quum tu nullam er ga illos habeas reuerentiam c' Aut ubi fuz tura eft tuta iobolis tuæ pudicitia,ft apud te peridftatur,quem oportebat eftè cufto dem incorruptifti'mumç’ NonnuIIi ftc al? fueuerunt uerbis obfcccnis,ut frequenter amp;nbsp;imprudentibus excidant. Huius rei ui/ dimus exemplum memorabile Bruxellis in æde, diuæ Gudulæ facra.Quû eflet il/ lie denfiftîma hotninum frequêtia,ingrel/ fa eft matrona quædam cum primis hone fta, clariqj nominis. Curii fubito collapfa effet in pauimentu, ex inueda pedibus ni uelubricum,territa magna uoce exclama uit,nominans,qd’pleræcp faciûtex affue/ tudine,pudendô uiri membrû, Ingens oz mniS rifus obortus.Illa milère erubuit.La pfus erat,fed gd opus eft talibus alTuefccz refNônneeadê opera poffînt alTuefcere, ut fi quid fubito fuerit obiedum qd'metii ântjelum aqt Maria nominêtr^Similis eft

-CHRISTIANI MATRIMONII in q'iübufdam afluetudo male precändi, ß quid acddit moleftuaut dei'crandi',fi quid •narrant* Eadem opera qua dicunt,cêtura diaboli,dicere po(rent:Deus fit mihi pro/ pitius-Sunt qui no poflint quatuor uerba dicere,quin admifceät iufiurandum* Hæc à teneris imbibunt pueri* V ehern êter inß ciuntteneros animos amatoriæ fabellæ, quibus ætas ea facile capitur, Haru bona pars no uacat obfcoenitate« Procul arcea/ tur à uirgine tales cÔfabuIatrices,quæ ma Iis colloquqs corrumpunt mores bonos, Venenum eft quod infibilant teneris au/ ribus* lam apud quafdam nationes etiain folenneeft quotannis ædere nouas catio/ nes,quas edifcût puellæ Quarû argumê/ turn ferè taie eft:DeIufus abuxore mari/ tus,aut puella fruftra feruata à parêtibus, aut furtiuus cS amatore cocubitus* Ât(^ hæc ita rcferûtur quafi,bene gefta.applau .ditur^ felici nequitiæ,Peftilentibus argu mentis addit tanta iermonis obicœnitas, P metaphoras ÔC allegoriasjUt ipfa turpi/ tudo no poflit loqui turpius* Et hic quap/ ftus alit nmlto5,pracfertim apud Fladros^

IHSTITVT. PER ERAS.' ROT» Si leges uigilarêt, tahum næm'arum srtifi ces debcrct cæfî flagris fub carnificc, pro fafciÏHS lugubres cancre cantilenas, Et h» qui publice corrumpunt iuuentuteiil 3 ex Icelere uiuunt. Et inueniuntur parentes, qui purent elle ciuilitatis partê^ fiîiam no ignorare talia carmina. Priiciiudicarunc Muficam ad liberales dilciplinas pertinez re Sed quoniânumerofiilli foni magna uim habent ad afficicndos hominum ani moSjintâtum ut quidam hinc collegerint, ipfam animamelleharmoniam,autcerte habere harmoniam,nam fîmile fimili delc âari,ftudiofe diftinxerût Mulîc's genus, DoricS c«Tteris præfcrentes. Et hancrem ' tanti momentiiudicant, ut cenfeant opor tere legibus caucri, ncrecipiatur in ciuita tcm Mufica,quæ corrûpat animos ciuiü» In noftra uero mufica, ut omittamus Uerz borum 8C argumêtorum ohrfcccnitatem* quantum eft leuitatis,quanfum etiafn inz laniæf Erat olim adionis genus, qua fine uerbis fola corporis gefticulatione,reprai lèntabant quicquid uolebant.ltidê inhuz Kifmodrt;antilenis, etiam fi uerba fileanf,

C tarnen

CH RI s TI AN I MAT RIM o N lï tarnen ex ïpfa mufîces ratione deprchenZ das arguméti fpuicitiem.Addehiciibtas quot;nbsp;Corybaftticas,ac tympanorum ftrepitus,' in rabiem agentiû» Ad banc muficam fal/ tant tn'rgines, huic afTuefcût, nec putam? ullum elle pen'cuîû moribus» Qut'd quo4 hocmufîces genus à choreis comeflaA tionibus Inueximus in tenipla f Et quod eft abfurdius,magno conducuntur,qut fa crorum maieftatê ineptis garn'tibus con/ taminencNo excludo Muficam à facris, lcd harmonias regro facris dignas,Nunc foni's nequiffi'mi's aptantur uerba facra,nt hijo mâgis decore,quàm G Thaidis orna^ tufn addàs CatomJnterdum nec uerba G lentur tmpudica cantorum h'centia. Hæc fi legeg negh'gunt, tarnen oportebat aduP gllarc facerdotes ÔC eptfcopos,Qui afliFe ueritturpiloquio,non abhorrebit à turpl bus fadisjinquit Ariftoteles* Rogan'tali/ qui's : Quid eft turpiloquiumf Nam funt turpia fadlu, quae tarnen eitra obftœnira/ tem referuntur^quod genus eft furtum homici'dium* Sunt rurfus quæfuapte na/ ' luraturpitudinem nonhabentiattamcn

Gnu

, INSTITVT. PER ERAS. ROT.

ß ftudis uerbis proféras, habent oblêœni/ tatem: uclut habere, rem cum uxore,exo/ nerare uêtremiredderc loti'um. Nulla eft corporis pars inhonefta.Deus em omma creauit ÔC bona Ô6 pulchra: ÔC tarnen qui/ bufdam hoc reuerentiæ debetur ut tegan tur: nec hoc folum debetur, uerum etiam ne nudis uerbis nominentur, fed uerecun da circumitione fîgnificentur. Vulua ue/ rccundum eft uocabulum,æque atcp ma/ trix:Slt; tarnen apudimperitosinfamatur* Naturam mulieris uerecunde dixeris,pu/ dendum illius membrum indicans.Itê pu dendauiri uerecunde dixeris ♦ Eadem rc/ uerentia feruandain nominandis horum membrorum adionibus, de quibus mo/ do diximus. Primû igitur obftœnus eft, qui nude nom inat ea quæ uerecûdiac eau (à tede debent fignificari: Deinde qui tur piter fada, quamuis non obfcœna didu, fie narrant, ut laudentfaueantcß turpitu^ dint. Veluti qui nominat adulterium,no eft obftœnus: cæterum qui cum uolupta tedepingit,quibus artibus uxor delufo marito receperit adulterum, turpiloquus

C 2 eft.

CHRISTIANI MATRIMONII

eft ♦ Si res poftet ut ttirpia fada narretur, cum deteftationc narrcntur : quemadmo dum amp;nbsp;bencfada cum approtsationerez ferendafunt« Quanquam aliénamalefalt; da nunquam referenda funt, nifi fuadeat utilitas.Qui rçs honeftas uituperâdo nat ratjturpiloquus eft. Sc d plus quam turpft loquus eft,qui caftos fermoncs ad res ob^*: ftecnas accommodât: quail's eft cento nil-ptialis Auftgt;nij,fimpliciter indign^ homiz ne Chriftiano ♦ Rurfum ut non eft obfece num dicere furtu, aut homicidiû : «a lunt prodigiofæ quaedä criminS, præcipue bidinûjfîjecies, quas non expedit audirCj pueros ac uirgines, nift compellat necefft tas,atque id tum quoep multo cum pudo re, multa^ cum deteftatione faciendum eft^De hoc genere loquttur Paulus Ephe fijs quinto : Quae autem occulte fiunt ab ipfis.turpe eft dicere* Interdum ufus. habet obftœnitatê, quæ nee in rebus eft nee in uerbis : ita^ fit, ut eadem uox alio tempore locoque fit uerecunda,alio non* Velutibini apud latinos uerecunda uox eft, apud Graccos obftoena * Ita patrarc

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quondam

INSTITVT. PER ERAS, ROT.

^quondam fuit inuerecunda uox,hodie cd ret obfcœnitate. Et apud noftratcs,aman di uox,quæ olim pudoris gratia fuit aici/ ta,quo cogreiTum uiri cum muliere figniz. ficarent: nunc fic infamata eft, ut ne in pu dicoquidemiènfupoffîs uti uerecunde, adeo ut obftœnitas offendat aures, fi qs dicat amarcmatrc,Oftcndi ijsecies ornes turpiloquij,quo facilius uitetur omnis ob fccenitas ♦ De piduraru obicoenitatc iarti antea nonihil attigimus, Ariftoteles adeo putatpiâuras ftatuaèue laiciuasadmoz rum corruptelam facere, ut hoc uelit per tnagiftrat^ publicis legibus caueri, ne qd fmaginum fit in ciuitate, quod admoneat turpitudinis. Lingua loquitur auribus,pi dura loquitur oculis : multo^ loquacior eft pidura $ oratio, SC frequenter altius deftenditin pedus hominis ♦ Et pœnam atroce præfcribit Ariftoteles,fî quis quid turpiter dixit,Quani inquiesf Si liber fue rit, nec adhuc ad honoré comeflatorurn* admüTuSjab honore repellatur : fin granz dior,quoniâ feruile facinus admifît,feruiîi ügnominia afficiaf,hoc eft,cædatur loris, ., nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C J Scr

. CHRISTIANI MATRIMONII

Seruile crimen eft linguæ petulantia qlt;i’ abingenuis oportet^cul abefte: fed mul/ to logins ab ijs quos Chriftus fuo fangui/ ne rcdemit à fcruitute peccatorS in liber/ tatem filiorum dei, Haîc erat ethnici phi/ lofophi ftntentia: ôf non pudet Chriftia/ nos,homines fpurciftima: petulâtiæ,pro/ feftiuis ac lepidis ampIedif'Quid menlo/ rem quanta fit in fignisac piduris licen/ tiafPingiturjôf oculis repræfentat, quod uel nominate fit turpiftimum» Hæc argu/ mentaproftant publieitus intabernisac foro,0f uolentium nolcntium oculis inge runtur,quibus incendi iam frigidius aeuo Laomedontiades amp;nbsp;Neftoris hernia pofi fit* O legum ac magiftratufl ofcitantiam. Philofbphus undiquaœ profligat imagi/ num obicœnitatem,nifi Ci qui dtj iunt,qui bus leges attribuut turpitudinem ♦ Sentit opinor de V enere et Cupidinibus nudis, decuftode hortorum,de Satyris SC Phab lis Bacchi; in quorum feftis lolenniter tur pia quædam agitabantur* O nouam phi/ lofophi religion?, In dijs permittit turpiz tudinem,ubi maxime coueniebat abefte turpitu

INSTITVT. PER ERAS. ROT.

turpitudinem. Decet enfm numina à piv ris pure,a caftis cafte coh'.T ancundem Seneca tribuit receptis legibus, ut popu/ lus ineptis ritibus colat dcos: non quod pium fit,fed quod præcipiat lex, Quan^ Ariftoteles ab huiufmodi faci;is unit arce ri tenerain ætatem.Agamus gratias deo, quod noftra religio nihil habet non caftû amp;nbsp;pudicum. At tanto grauius peccant, qui rebus natura caftis inuehunt impudt citiam, Primum, quid eft necefte quafuis fabulas in templis depingere f luuenem ac puellam eodem in ledo cubatemC’ Da/ uid contemplantem è feneftra Bethfabea, 6C ad ftuprum euocantemxaut ampleden tern ad le delatam Sunamitin,Heródiadis filiam faltantemf Argumêta fumpta func c diuinis libris: led in exprimendis foemi/ nis quanta admiftent artifices hequitiæÿ Hæc in altaribus ubi peragitur Euchari/ ftia,quæ ne in aedes quidem pudicas funt recipienda, Procul igitur abfint ab ædi/ bus tuis lalciui iuuenes, ociofi, laturique, nonnun^ SC ebrq famuli, gatrulæ mulicr culac,faltatriculæ,ô^ Atellanarlim hiftrioz

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nes

CHRISTïANr MATRfMOFft nes,mimi,ludiaf,turpiloquæ pi'duræ: bre/ niter qutcquid per oculos, per aiireis, aut quocLinqqe pado teneræ pubis animos poffit inh'cere ♦ Quæ tantum abeft ut fint aliunde in ædes accerfenda, ut etiâ fi quis forte talis irrepferit in familiam, protinus fit cxigendus cum peffîma gratia. Obfe' cro, quæ nam eft ifta Chriftianarum le/ gum patientiafQuidam hoc quatftu nue tiiuût, nancifeuntur alicunde piiellam eic gante forma ; earn adhuc teneram fledul ad ialtus ÔC lafoiuas gefticulationes: inge runtfofo conuiuîjs magnatum,atcp etiam epifooporum, Vbi iam grandior eft fada proftituunt ♦ Itaque unius miièræ uirgun culæ pernicies alit tres ualentes iuuenes cum multere quæ fe prædicat eftematrê. Et talibus ganeonibus datur unus aut aP ter aureus pro re bene gefta * Si qua cura morum effet magiftratibus, hic deberet adeffe : Rogaret illos errones, unde pueP lam fint nadi: comperirent forte plagio fublatam ex ædibus boni uiri: Deinde, quum ualeant corpore,quur hoe turpe genus ocij fibi dclcgerint. V t commoefifi fimc

INSTÏTVT. PER ERAS. ROT, Cme refpondeat,faltem hoc honoris pro? merêtiir,ut publice cæfi in'rgis,penantur è ciuttate. Siippetit qm'dem hoc loco co? piofilTima iurgandi materia: led rixæ mo dus efto » quo tandem fi'm'amus quod in/ ftttuimus. Otium uero quum nulli non fit peftilens,tarnen ætati lubricæ longe pe ftilentilfimum eft. Semper igitur proui/ dendum eft,ut aliquo negotio teneantur, uel lufu.fi uidet, modo libcrali. Periculo/ fius eft otium,fi accefferit luxus QC Iblitu? do. Nec omnino uanum eft, quod habet Mimus Celebris: Mulier quum Ibla Cogi/ cat,male cogitat.Nam paucæ Hint fœmi/ næ, quæ ad maftulum illud animi robur profecerut, ut res egregias fecum pofïînt animo uerfare,nec unquamminusIblæ fînt, quàm quum folæ funt ♦ Gerte puerts ac puellis inutilis eft foIitudo.Metuit ado lelcenti philolbphus, quem quum uide/ ret folum inambulâtem ÔC cogitabundff, rogauit ^id ageret : Mecum, inquit ille, loquor, T um philolbphus; V ide ne cum improbo’homine loquaris. Cæterû puel/ U quæ uelpreclb'^ udkdioni intentaeft»

CMRISTIANI MATRiMÖNit'

nee ociofa eft, nee fola » Si precatur, cum deo loquitur ♦ Si legit facros libros, audit deum fibi loquêtem, Sed præccptionum nullus eft finis.de quibus multa tradidèrc ueteres,multa recentiores* Ad compendt urn res cÓferetur, ft' paientes norint quid debeant præcipere, hberic^ parêtibus ob/ temperent » Aetas enim ilia nondum pa/ titur,ut in primS ordinem referri poftînt» in quo funt qui S)C per ic fapiut, ÔC obrem perant reda confulentuHuic contrarium genus prorftim eft inutile, uidelicet eorö qui nee domi habent côfilium, nee alienis confilîjs duci pofliint » Satis eft ft fuerint in medio genere,nimirum eorum ,qui per Ce quidem nondum peripiciunt quid fit optimum fadîu »tarnen libenter obtempe rant bene monentibus ♦ Proinde Paulus apoftolus nihil aliud prælcribit filtjs,^ o/ bedientiam : Filij,inquit,obedite parenti/ bus per omnia: hoe enim placitum eft do mino'* Quod dixit,per omnia, non com/ plediturimpiaiufta : fed per hyperbolen indieat fummam obedientiam ♦ Sunt aliz quoties moroß parentés, qui pra?cipiunt qux

TKSTITVT. PER. ERASiquot;ROr.

tjux nihil ad rem pertinent tcædurttubi nihil admilTiim eft» In his obedient per o/ tnnia filij, donee uentum fuerit ad impie/ tatcm.Ibi pietas débita parentibus cedere debet meliori pietati qiiæ debetur deo„ Refponfantibus,Slt; parêtum iniquitatem allegantibus, compendio refpondet apo/ ftolus; Hocenini placitum eft domino, Sit hoe unn fatis adiierius omnes refpon fationesrSie placitum eft dominOiPar eft obediendi ratio feruis ac liberis. OptimS ftierit fi utrique fuo fungantur officia: (ÎA xjiii præditus eft autoritäre uergit ad ty/ tannidem, præftat ut inferiores oblecunz dent màioribus»Nihil enim feditione per niciofius » Fortafle non meretur pater te/ tnulentus aut ftupidus obfequiu filq ,fed ita placitS eft domino ♦ Domino præftas iftud obfequq, tile rçponet obedientiac præmium» Idem præcipit fchbens Ephe/ iqs {Filq obedite parentibus ueftris in do minoîhoc enim iuftum eft^Honora pâtre tuum SC matrem tuam, quod eft manda/ turn primum in rcpromifltone:ut bene fil tibi, «t fis longaeuus fuper terram gt;

; , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* Quwr

CHRISTIANI MATRIMONII

Quur obedienriæ præccpto fubiecîtu'n dommoflndominojid eft amore domtni, qui referet gratiâ,ô^ in bis quæ no aduer/ fàntur pietati,quâ docuit domin? ♦ Prima tabula continet ea quæ pertinent ad deuî fccunda,quæ ad homines* Quoniam au temlècundum deum primus honos debe tur parentibus, unde fumpfîmus uitæ pri mordia, iureprimû appellat præceptum, quodin fuo genere cæteris antefertur» Âdiecit autemj'n promiflîone*Siquidcnt huic uni præcepto adiedum eft præmiu etiam temporale,quo forêt ad parendum alacrtores î quandqquidem ætas üla non perinde mouetur Ipiritualibus * Sic enint ïegis Exodi uigefimo: V t fis longæuus lu per terram,quam deus dominus tuns da/ bit tibi ♦ Non Temper longæui Hint fupcr terram,qui morigeri fuerunt parentibus, propterea quod interdum felicius eft cele tius hinc emigrare*Certe no fallet immor talitas promiflaih terra uiuentium ♦ Lonz gum enim dici non poteft,quod aliquan* do finem habiturum eft * Mouere poterie aliquem, quid fequutus Ambrofius, hæc

' nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ustbn

INS T IT VT. PER ERAS» ROT.

uerba promiffionts,Vt bene fit ttbi, ÔC fié longæuus fuper terr am.referat non ad fiz Iios, fed ad parentes ♦ Verba ipfius fi'c ha/ bent : Promiflio haec in Exodo cotinetixr, ut honorift'ci fi'nt parentes,Só bene effent, Sc prouedioris fi'erent ætatis. Illudfentîc opinor: Qualem te praebweris erga paren tesjtales erunt in té fi'Itj tui ♦ Sunt enim ß/ ljj,quifut's moribus excruciät animos pa rentum fixorS: intcrdum SC ante diem co/ gunt è uita decedere:quod fane parrfddîj genus eft* Rurfus filq morigeri floridam aciongæuamreddût parentû iènedam» NuKaenimtnrefuauius acquieicit pro/ genftorum fenedus,quam in liberis bene inoratis*Sic ein ait beatus ille fenior,pluri morum filiorum pater: Abundantius gau dium non habeo, quam ut uideam filios meos in ueritatc ambularc* Quod igitur ofRcq præftiteris parentibus tuis4 liberis tuis uiciffîm expeda * Summam qu/dem autoritärem tribuit parentibus : fed banc réfrénât apoftolus,iubens ut autoritas ca rear facuitia : Et uos, inquit, patres nplit? 'adiracundiam prouocare filios iieftros:

D J fed

C Hits tl ANI mat RIMO NI f ?

(ed educate tllos in difcipKna et correptio ne dominuQuidâ fie reprehendunt uitia, quafi nolint homines corredos, fed cxa/ nimatos,8C peiores etiam quàm fiint»Ât/ qui paterna correptio fie admoucri dc/z bet,quemadmodu medicus ægroto phar maeum adhibet ♦ Porrigit eatapotia Cuba mara,fed interim confolatur fpe fanitatis. QuodLatinus üertit educate, Græce diz xit Paulus £K7^EfpîTE - Sût enim patres,qui nihil indulgentes ætati.uolunt ilico filios fuos nafci fènes At fouenda eft imbeciU lis ætaSjUt paulatim fubolefcat: hoc enim fbnat £H§£4gt;i}/j.In diiciplina, TrottcPsirtjquas proprie eft inftitutio pueritiæ. ncaJ'îV»/! enim Græce à puero dedudum eft, quod atas ilia fit a i eruditionem compofitiflîz ma. Vnde indodidicuntur aTrouVeuTOf, quod ferè quibus ætas puerilis per otium aelufum eFfluxit,nonperueniant adue/ ram eruditionenitncatPE^/ö/j no tam eft doz cere, quod Græci dicunt Mâa-namp;/}, qtia'm cumcaftigationedocere: nedum profiz ciunt in literis, degenerent in moribus, , C^terum quqd addit ««»scr/'cx, hoc eft.ad/

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tno

INSTÏTVT. PER FRÄS. ROT, monitionc fiue correpti'one domtni, fei/ feitabitur ali'quis : Quæ tandem eft domi nt correptiof Paulus Hebræis fenbens ex pedit: Quem dih'gtt dominus corripit,Ha gellat autem omnem filiü quem recipit, Talis fit ergo patr/s correptio, charitate temper ata, QC ex charitate profeda, Ap/ parethic Paulum de fili)s natu grandiori bus loqui, Vnde td poteft contjeifPrim« quod totam autoritatem hic defert patri/ bus,matrum non meminit: Deinde quod omnem parentum caftigationem circun feribit correptionis cancelliside cædendo nulla mentio,quum Solomon dicat: Qui parcit uirgæsodit filium iuum: qui autem diligit illum,inftanter erudit, Eft igitur aetas cutuirgac funt utiles : eft, cui pro uirgis fufficit obiurgatio, Phryx, ut aiunt,plagis emendatur,Ät ingenuus, quem nec metus dei, nec parentum reue/ rentia, nec pudor,nec conftientia mouet, neuerberibus quidemfietmelior, Illud autem cauendum patribus, ne commoti uel caedant uel obiurgent.Mulier autem, quoniam impotenn'us commouetur,tcm

D 4 perabit

CHRISTIANI MATRIHONlf perabit à uerbcnbus,præfcrtim fexus ma îculïnï : manto potius hoc negotium dele get* Similiter SC Coloffenfibusicribens Apoftolus, patrum autoritatem mitigat: Patres, inquit, nolitc ad iracundiam pro/ uocare filios uettros, ne pufillo animo ß/ ant,Quod Latinus uertit, ne pufillo fiant animo, fignifîcantius dixit Paulus, /xh Axwlt;n,id eft,ne delpondeant animum, fiue nedetjciant animum* Sunt enim patres quidam in obiurgando fupra modum fat ui,nec ullum faciSt obtundendi fi'nem,do necuidlus huiufmodi couicijs adolefcens clâmaliquô fubducaticiè.uel in militia, uel in monafterium, uel in aliud aliquod præcipitium,ftio malo parentis fæuitiam utciices * Patris imperiû cum perluafionc coniundum efie debet* Adolelcentes au' tern pleruncp delinquSt,uel infeitia uel in/ cogitantia.Infcitiæ medetur 7rflaJ'£ia,inco/ gitantiæ vou6£(rfa,cui répugnât lt;):0u/xfa*Eni ditio rationibus 8C exeplis propofitis,de/ monftrat quid expetendu, quid fugiêdû; caufas^ reddit, quare fie expédiât ei qui format* NouAwia uox inde dida efi, quod rcuo

ÏNSTITVT. PEU ERAS. ROTi reuocat in animum, quod per incogttan/ ttam exdderat,ac mêtem quæ iam elapia fucrat,reponiuNihil^ficiebat Demea uo ciferans: O cœlfî,ô terra, ô maria Neptu/ hi * Quanto dexterius lenis ille pater, ubi ruborê ÔC lacrymas excuffîffèt adoleicen/ ti,adhibet paternam obiurgationêdn qua ciuitate tandem te arbitrate uiueref' uirgi nem uitiafti,quam tibi ius non erat tange re.Nolim cæterarum rerum te focordem code modo.Hac lenitate traxit adolefcen tis animum ad quoduxs obiequiS. Eft ta^ men uitiofa quædâ lenitas ac facilitas pra ua, cuius exemplum babes Heli faccrdo/^ tem,uirum pium,(ed qui filios haberet in/ figniter impios,quos nihil mouebat lent/ lis admonitiozQuia dominus,inquit,dez creuerat occidere illos* In humanis erraz tis dandS eft aliquid bumanæ fragilitàti, cæterum ubi profecit eo malicia,ut nec à diuis nec ab nominibus abftineSt iniuria, qui peccat ß corn’gi non poteft,tollendus c medio eft,ne plus noceat. Brutum qui fi Iios iecuri pèrcuftît ,quodTarqüinqdo/ ihatimonê expulfam redueerentjmirâtur

’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D 5 pleri(^

CHRISTIANI HATRIMOÎÎIt plcricp, laudant paucL In puens pluribus de caufis maior cclerior^ dodlitas eft.Pri mum quoduacuum habentpedus,ueluz ti tabula complanata,in qua pofTis quo4 uelts exarare» Deinde quoniam mirantur omnia tenaciiîîme retinent, quod impreP ilim eft. Poftremo adeft etiam infantibus imitandi dexteritas, prima ingenq fignifi/ catio.Occupâda eft igitur ætas tenerior, priufquâ amoribus alijs^ cupiditatibus inftciatur,Ô^ utendum illius dotibus,qua$ in hoc addidit deus, quo facilius ad uirtu/ tem fingeretur. Quoniam autem Temper tenêt,quod primum fuerit infufum,inftil lada funt optima.De præcipuis igitur uie tutibus colligêdæ funt paucæ,fed cxquifi tac lêntentiæ* Eas potiftîmum è facris uoz luminibus oportet decerpere,quanquani Si in Ethnicorum libris permulta funt, ho mine Chriftiano no indigna.R.urftis quo/ niam facile quod indent imitantur,prouv dendum eft ne quid uideant quod imitari turpe fiuVbi iam uentum erit ad illud no Pythagoræ biuiS, nam ab ipfaftatim in/ fantia uia uirtutis ampledenda eft^f^d ad ' compi

INSTITVT. .PER; ERAS. ROT.' compitum, in quo de deligêdo uitac degc Here deliberatuncauendum eft ne paren/ tes fill os ftliâsue fuas ad aliquod uitæ ge/ nus,ad quod propenft non funt, compel/ lanttpræfertim fi tale fit,ut femel ingreffb no fit reditus, quale eft initiatorum facris ac monachorum. Hie uarie peccatur à pa rêtibus. Quidam onerati numerofa Ibbo kjdeftinat aliquot facerdotum mona/ choru inftituto, quoep facilius illaqueent cos, curant ut adhuc impubères initiêtuf facris,aut in monafterijS abdantur.Hypo/ diaconus refilire non poteft: uinclfus ille eft,06 fæpe no cogitat le elfe uinlt;ftum,qui tenetur. Quod fi metuut ne ætas adferês «udicium,mutet illorum fentêtiam,procu rant à Romano pontifice bullam,ut lieeaf ante têpus initiari facerdotio. Hi fie cogt/ tant; Si facilitates diuidant inter tam mul tos^peribit decus noftræ familia?: nunc fi/ lius fortaffîs fiet Præpofitus aut Abbas, tum nos cum illo bibcmus,nobis non erit grauiSiAlïj no tam utilitatem fequuntur, quàm tutû. Côfiderantes enim effrenem uitam adolefcentis,nîetuût ne turpitej oc cidà

CHRISTIANI MATRIMONII

Cidatunaut ne quädo pœnas det legibusi Ab hoc metu libérât itios raftira QC cucul la. Alif religionis titulu prætexunt: V olo, lnq«iunt,ex liberis mefs aliquot efle dica tos deo, ut fint qui orent pro me uita de/ fundo.Itane cæteridedicati (unt diabo/ io,aut ioli facerdotes ac monachi pofiunt ©rare f T olerabilius hoc quoC^,fi perfuaz derent,nunc cogunt, negant (e aequo ani/ mo morituros nifi impetrent quod im/ perant. Illud confiiltius, ut fi' uiderint filP urn aut filiam propenfam ad fimile infti/ tutum, non ftatim parentes applaudantgt; fed explorent unde conceperint eum affc dlum,ex fefe,an ex inftindîu alieno.Si fen ferint effe Pharifaeos, qui fui comodi gra tiauenantur prolelytum,edicant illis ut abftineSt ab alienis liberis.Sin ex fefe con ceperunt eum affedS, primû oblèruêt an reliqua illorum uita uoto refpondeat. Si copererint mores undi(^ luxu, uoluptati/ bus^ corrimtos, (ciant eum affedum ex deo no proncifci. Hie quidam conniuent ctiam ad filiorum nequitiam, dicêtes:Ex/ pleat fe femel,quo pofiea magis oderit uo

(upta

ÎNSTrTVT. PER ERAS. RQT.

luptates. O ftultas uoces, fit homo pefli/ mus ut fubito fiat optimus. Quod fi uita relpodet propofito,ne tamê ilïco mos gez ratur illor3animo,fed,quêadmodum ad certamê Olympics tuuenili calorepropc rantibus ponunt ob oculos, multa fint turn facicda turn ferenda,qui uelint uince re ita conueniet his occinere difficultates ó^incomoda eius uitæ, ac ueri fócerdotis uerii^ monachi proponêda imago,Dciiv de corporis S^animi habitus eóferendus eft cum eo uitæ genere qd* ambiSr.Quod fi.filiusad fingulaióbriefane^ reipondez rit, diu^ in eo pftiterit affedu, bona ipes eft ills bono duci ipiritu, nee parères per/ petuo debent reludari, ne forte pugnent cum deo. Nunc complures funt, tum uiri turn fœminæ, qui fimul atep per aetatem intellexerint fe parentum artibus ac uino lentia detruibs in uitæ genus,ad quod no erant natura compofi'ti,Diris deuouent il losAantum abeft ut pro eis orent, Sic edil candi funt libeti, ut fiue fledant animunt ad facros ordines,fiue ad ftatum coniuga lem;,puri ad pura ueniantt Si iuuenis non

amorc

HATRIMONn INSTITVTIO.’ amore 'relïgioms Jèd ut licêtius fcortetur« abhorrer à matrimonto,perftiafîone indu cêdus eft,ut cofulat animærfin «el naturat tielcerto iudicio abhorrer, nón eftrépu/ gnandS » Idê lèntiendu de genere ftadfo/ rumjde^ cæten's uftæ inftitutis,quae fünt innumerabilia»Felicïus enim ferè fijceeZ dit, ad quod natura copofîtus es. Video circula huius difputationis ad caput efle reuolutum ♦ Ab ea ccepimus ætate, quæ^ paratur fingitUr^ matrimonio,Ô!^ eôdetn deduxit nos difputationis pen'odus. Ha/ denus igit hiu'us uoluminis modus efto*

Ghriftianimatrimonij inftitutioni's per '

Des.Eralmum Roterod3mum,finislt;

I.

BASILËAE apvd ioannem

Frobenium. Menfe Augufto»

Am M« D. xxvif

ERRATVLA Q.VAÈ FÉz fellenint in hac æditione,

Pagina»c8.uerfuj5.lege,matrt1î'amiliâs, Pag.f»? j^cie poüeriore^uérüjJ । Jege: di ftat à Caio quarto gradu, luxta fu^puta/ tionë lun's canonici«Idem prohiber àfc Pag» g* P*^*^a,faciepofteriore, uerfu à fi/ ne fextogt;dek:iila»

Pag»h»44facie pn'orcdnter difpGrfïa ac re/ pofitafefellerât aliquot ueriûs indifcufliî uerfu igitur odâuo legeu'nter adoptatum ÔC adoptantem:ac proximum uerfum noi num dele totum.Item lierf11,14.pro in re/ da Iinca,Iege:in prima ÔC uln'ma ipecie, Rurfus uerfu decimofeptimo, quod eft i caeterum ubû2lt;c,ufc^ ad Jn fidione, dele totum»

Pag,s J.uerfu ultimo kge fufpicandum.