Wegens onderzoek aan deze collectie is bij deze boeken ook de volledige buitenkant gescand. De hierna volgende scans zijn in volgorde waarop ze getoond worden:

Due to research concerning this collection the outside of these books has been scanned in full. The following scans are, in order of appearance:

cerodatnf,ad Cenfuras Ùùtctiæ iiub gatas fub nomine Facukatis Theologiæ Parifienfîs

EEcanus Sc faculras Thèölö^ gig Scholae Parifiêfis omnigt; bus fidelibus ih Chrifto Salt; lutem* Cutn â nobis anno domini mniefîmo quingen/ teftmo uicefi'mofexto circa finem lulij, à multis de grauibus uins, quæreretur quid fentiendum foret de quibufdam propofu tionibus excerptis è Paraphrafibus Deft'/-derq Eraftni in nouum teftamencum,et ûgt; militer de quibufdâ aitjs extradais ex quo/ d^m eius libetio didarum propofitionutn defenituo, qui dicitur EIenchus,necn5 SC. paucis altfs in aitjs illius libris repertis î Nos rationem reddere uolêtes,de ea quæ in nobis eft,fide: re diutius atc^ maturius perfpeda,SC inter nos difcuftagt;tande non folum fuper didis propofitionibus refpo/ dendutn cêfuimus fed SC rationes 8C fcriz pturarum teftimonia pro inftituti breuita te,pauca ad cautelam fubtjeere, ubi opus uifutn cft,curaui(nus:ut clare agnofcanc qui ifta leduri funutantam efle uim uerû tacis,ut quamuis interdum impudenti in/ iipientium hominum tetneritate exagite/ tur,nunquain tarnen poftit conudliNam - . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A » ft ad/

ï ^ï D Ê X ft aduerfus earn portxfnferorum praruaz lere nequeunt, neep certe potèftasïilja fü/ per terrain præualebir, PrGindé no (blent Ul« prudentes etiam etbm'ci pertfnaci ani mofîtate ea tueri quæ leuius forfan aut in confultius afTeruere^ubi ueritasipfa,ratio ne reddita, manifefte cognofeitur» Caete/ rum in conclufione præfentis operis huz iufmodi noHri inftituti ratio piuribus exz plicabitUT'

INDEX ARGVMENTORVMs quæâ p ra? fa ta dodorum uniuerz fitate difeufla fuere de/ finita.

De paruulis baptizatis.L De morte Chrifti.ll. Deieiunio Qi. deledu cibori!* in. Deiuramento.ini. Dereparatioein-' iuriæ.V. De matrimonio.vi. De fide.vii* De quibufdam defiderijs fpedantibus ad fidem.vnt Delegeueteri.ix. Deautho ribus librorum noui teftamenii.x. De Symbolo apoftoIorum.XL Detradudio ne fandarum feripturarû in linguam uuk garê.xil. De qs in quibus â cômuni ufil ccclcfix

ARGVMENTORVM* Ç“ ecclefiç latine paraphrases recedit in fu/ is paraphrafibus*xin. Dequibufdâ pro/ pofiiionibus quæ pofltæ in'dentur ex in/ aduertentia uel ipfius paraphraftae uel tÿ/ •' pographorum.xiin. De quibufdam pro ' pofîtionibus in quibus nô fatis ofFicio pa/ raphraftac fcriptor paraphrafis refpodct, XV De tneritis-xvi. De fidacia bonorix opçrSamp;^meritorB.XVil. De fiducia cor/ ' poralium ceremoniarS ftatutorS reli/ gionis.xviii. De oratiôe uocali.xix.De celibatu facerdotum.XX. De peccato o/ riginali XXl. De pœna filiorum tempo/ ’ rali propter peccata parentum.xxit De pœna hæreticorum.xxin* Dedefedu uigoris euangelq^xxini* De fabbato* XXV. De ecclefta.xxvi. Debeatauir/ quot;nbsp;gine Maria.xxVII, De angelis.xxvî lï. ’ De Petro.xxix De Paulo.xxx, De Dionyfio areopagita.XXXi, Detheolo/ gia rcholaftica.xxxn.

4 DÇCLAR« AD CE NAVRAS .PRAEFATIO IN DECLARA . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TI ONES ERAS MI*

i Qm’dem fpcrabam tan/ T dem hufufmodi rtxarS (! ffnem, uel delafTatis tnv petendum antmis,qui fi 5' non condgiffet, animus

_ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' crat mihi filendo perti/

naci quietê ab irrequietis redimerc Nam quod Alberto Piorefpódf,nominis illius celebritad datum eft,quae me uidebatur grauatura podus quam res ipfa. CatterS fimul at(^ præter omnem expedationem prodiernt cenfuræ tttulo facultads Theo Ipgi» Panfienßs.plane fluâuabâ animo, reputans,nec tutS obticefcere,ne uel tam; Celebris collegq maieftatemuidearhabe/ recontemptui, uel agnofcere quae inten/ canturrnec refpondere, ne peruicaciæ trilt;. buatur quod no uerear facratifltmæ £acut tads oraculis refponfare.E' dqobus malis quando utruncg uitari non poteratjnid quod leuius uifum eft, incurrere malui« Leuius enim extftimarim,haberi procaci/ impiorum autor dogmatum. Quan/ quam

quam mea refponfio multum abeft ab iîii probata quorûdam pertïnacia, qui quod obqcitur,nonfolum tuenturac windicar,’ uerumeciam malis adqcientes détériora» tonduplicant errorem, ac dum homines uideri refugiunt.fiunt haeretici. At mihi refponfio fie cemperabitur,ut ÔC Theolo/ gorum autoritati quantum debetur hono ris deferam,SC ficubi per humanam incu^' riam,ofcitantiam aut infeitiâ iapfus fum^ agnofeam ÔC corrigâ errorem: rurfus ubi fermonis obfcuritas aut ambiguitas an/ fam præbuit errori.dtclarem bona fidcj quid fenferim. Cæterum quoties incide/ ritjquod aut fimpliciter uanû eft, aut per/ peram intelledum.aut calumniofe lt;^etor/ tum,id ingertuc retjciam,nô in ipfum cor pus facrae facultatis,fed uel in cômiffarios uel in alios quibus hoc negoctj fuit dele/ gatumtqui mea,uel trunea uel deprauata, uel ab aliéna perfona ad me detorta, uel perperam interpretata facratilTimæ faeuk tati obtruferunt.Nam ea quS fit grauifli/ mis occupationibus difiridta haud qua^ mirum eft,fi non habet ocium meas lucu/ bratiûculas propius ac fixius inipiciendi^ - • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Â ftd

8 DECLAR?AD CENSVRAS ! fed de hts tantum ptonunciat, quæ defe/ runtur:quae fi perperam proponStur.iam non mea damnat tllajfed qugdeferuntur, Egùtdem fummopere cupiam eius colle-* j gtj dignitatem,ftmul SCautoritatê quam ( maxime fartam tedâ haben, quod haud ' nefciam ad Chriftianae religionis integri/ (atem uehementer pertincre,ut omnes dç Sorbonica fodalitate quam magnificenz tilTime fentiant, nee fecus quam oracuIS excipiant,quicquid ab ea communibus fuffragt)sdetretum,acfimilicófenfu pro dicum fuerit* Idc^ mihi perpetuo, tum in * , Çerijs tuin m iudicris Audio fuitj ne quam nbsp;nbsp;।

gentem ordinemue Igdcrcm,eo quod feiz am ubiep bonos malts permixtos, aemaz los bonis«Quicquid ufquam mihi diâum eft acerbius in caeterorum hominum moz re$,non in ipfos ordines didum eft.Porrô ut.qui taxat hominu uicia iuuat rem Chrt Aianam non labefadat, ita qui conuellic probatos otdines, turbat Sgt;C conuellit ccj clefiæ datum Jnter ordines autem uix az lium e^Te puto cui plus honoris debeatur

Theologico,qui quod olim fuit epifeo porytn propriûïin fe rccepeirunt, Rur fum

THEOL*» PARISIËN» 9 inter Theologoru collegia magno orbis cónfenfu, principem locum tenet fchola -Ran'fienfis‘,quam merito quis Chn'ftianæ religionis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;efle dixen't» Quo miz

nusphaseft huius dignitati quicquâdc/ rogare.Proinde mihi in hac apologia non minor erit folicitudo, quibus modis mea tuear innocentiam,in his nimirum in quiz bus præter meritum accufotjquam ut ca/ ueamjne quid mea defenfio lædatminuz atue Sorbonicæ fodalitatis autoritärem* Equidem ncc decanos, nee commiffarios nee amanuenfes noui, fed tarnen eile illiç aliquot,qui flagrantimpotenti quodam odio mei,res ipia declarat:amp; funt fortalTe quos rapit seins ecclefiæ, fed uehemens magis quam fecundum feiêtiam, Nee de/ ‘ funt qui metu fufFragantur*Sunt qui priz uato rauore adfunt, cæteri uel conniuenc uel fubducût fefe, priushabentes cedere, quâmeum irrequietifpiritus hominibus èc contentioni natis digladiari,mox audt turi,ii quid æqui dixerint,Luteranus. Op tarim tamê has cenfuras alio titulo quam facultatis prodiflTe in lucem, id(^ non tanz (um mea ipfius caufa, quern fupra modû

10 DECLAR.AD CENSVRÀS grauabit fulgor Sorbontc» nominis,etiâ tt nullus infit error meus, uerûeti'am, quod ipftus facukatis référât nihil abea profiz ctfci,quod iure poffit rcprchendi. At(ç uc facile credo hxc agitata in confeffu Theo logorum,ita certis omnium fuftragqs dez creta,ac legitimo confenfu publicata mP hi non fit uerifimiie» Quxdam uidentur admixta præfertim in citulis,conc{ufioni/ bus ac præfationibus,quae plus odij iu? diet) prat fe ferunt.Et baud fcio an quifpiâ uel Theologus uel amanuenfis tantS iuz ris fibi fumat,ut in medtfs etiam cenfuris aliquid de fuo admifeeat, ffomachoc^ fer/ uenti priuatim indulgeau Hæc facultas aut neicit aut diffimuIauNon (fatim quic quid agitatur inter Theologos publican/ dum eff« Muka ilk'c uentiiantur exerev tamenti gratia. Siplacuiffetfacukati has cenfuras edere, quur poff; annos quatuor nunc demum prodeuntr Adhæc,quuni Cenfuris quas aediderunt in Lutherum dik'genter additus fit dies definitionis, ac mox dies quo decretum eff ut définira publicarentur, non fine commemoration ne gymnafiarchae, regiorum confiliario/

•rum, amp;ah'orum «fuTrisui/, hicde pubkgt; candt aucöricate nuila fit mentio* Verutn donemus has cenfuras eiïie uniuerfi col/ legtj, nee pronunciatum ex fragmentis delatis, fed ex perpétua fertptorum meo/ rum leâionejtum legitimo omnium coti fenfuinlucem proditas, faltem hoe mihi iuris fupereft,opinor,apud Theologes, quod apud Macedonum regem Philip/ pum licuit reo, uidelicet ut à fa cu ka te dormitante appellem ad tandem uigilan tem» Quemadmodum enim Paulus nk hil fe poife fatetur ad deftrudionem ecA cle(îæ,quum effet tantus apoftolus, ita Thcologis nulla efi: autoritas aduerfus euidentem ueritatem : homines funt ipfi, quibus imponipotefl prcefligtjsim/ proborum» etiamfi nee affedus, nee incu-ria,nec ignorantia pariat errorem* Quid quod infpiciêdi prouincia non Temper ex iudicio libero, fed interdum ex ambirut^ quorundam delegatur: uel per non faiis^ hnguae latinæ peritos, ut damnent quod non intellfgunt, uei in ueterum autorum ledionc minus exercitatos,ut nif! uideät concluftoaes, aphorïfinos, dC corollaria,^ « - 4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;üide

It deçlar. ad cbnsvras utdcantur übi in alio effe mundotuel odi9 CQrruptos, ut damnent âS pie dida: uel a/ deo pigrosjUt tantum ea legant,qua: no/ tau iunt, quum ex hisquæpræcedunt ac fequuntur liqueat fcriptoris animas, Vi/ deorautem mihi deprehêdiffequibus ex rebus potiffîmum nafcatur offenfîo quo/ rundam in libn's meis,Primum quia dunt aliorû animos ex meo metior,(împlidus ac liberius effero qcf fentio,Deinde quôd ‘ à fcholadica phraîi recedens,conorinter/ , dum paulo latinius quod fentio proloqui, Difplicet autem qpibufdam quicquid no intelIigunt.SCcarpuntquodperperam in celligunt, Practerea quod ubiqj ferè gau/ deo fequiuetufttffîmos quofc^ dodlores ecçlefiæ,potiufquam placita fcholaftico/ rum,quorum aliqua funt dubtæ ueritatis, altqua etiam inter ipfos cotrouerf^funt, Quod fi quis conetyr ad eofdem gnomo , nés exammare libros BafiItj,Chryfoftomi Ambroftj,Hieroaymi,Auguftini,reperi/ et plufquâ duo milia propoßtionum,qu| gräuiorem mereantur cenfurâ,quàm pie/ ræcp mearum, Pcrquamycro iniquu fit, gt;nbsp;lt;n iÜotü fcriptis nihü non excufaie,etiam ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ubi

1‘HEOL» PARISIEN. IJ übi grauiter lapfi funt,8C in méis etiS quae pie dióèa funt ad calumntatn trahere* F(t enim tnterdutn^ut quod in Aügu(iino,ô£ Cypnano cumplaufu Iegitur,inmei$uc im plum carbone notetur. Quin ôôillud obeft mihi, quod diuinorum uoluminum ac prifcorum Theologorum morcm fez quutus à tropis non abftineo. Atqui troz pos non agnofcut,qui tantum in aphortf/ mis fcholafticis triuerunt ætatem.Sed uix ulla occaftone frequentius præter merits male audio, quam quod quæ fub aliéna perfona diâa congruunt primordijs eccle fiæj fie proponuntur quafi nunc à mé diz cantur aduerfus praefentem ecclefiæ ftaz tum.Porro qui no recipiunt perfonaruni excufationem,in argumente quod perfoz nis conftatjhi quid aliud quam profitenz turfe nolle pràftare aequOs indices f Ad excufandum prifeos fatis efl; unius loci ftimoniumjSd ad euincendum illos rede fentire, licet compluribus locis aliud fenz tire uideantur» Mihi licet trecentis locis exprelTerim probatam fententiam unus locus obijeitur ac detorquetur ad calumz àiam,nec ilia tam multa bene dida quic^ opiiuZ

gt;4 DEGL AR» AH CENS-VRAS opitulantur. Ad has propoiïciones fefè omnes pridem refpondimusNatalt Be-' dac.Ea fuiflc kâa â commiflarijs conftat, quandoquidê aliquot loca citant ex Sup putationibus 8C Elencho. Verum quum illic ad multa fie refoonderim, ut ^iner Theologis integris tadum fatis,dinimuz lacis omnibus,tantum obqcitur quod gra Uat, Vnum exempli caufa profcram« Ex Vide propo/ loco paraphrafis in Matthçi cap.iÂ«Beda ßtionem s?» obiecerat quod fcr/pfifîemtChriftum fin/ gulari amore hlium dei, nonleue crimen impingens, fed impietatem execrabilem Arianorum,quafi fenferim Chriftum, no natura fed adoptione filium dei« Atqui e/ go docui id cypographorum incuria conr piifTum in æditione po(leriore,qui ex mo refecerant amore« Id palàm arguit prima æditio in minufculis, quæ prodtjc anno; ( $ il. Illic comperi feriptum fingulari more filium dei,hoc eft ea ratione fiiiuni dei,qua nullus alius eft praeter ipfum.Poz fterior aeditio perada eft me inicio, nec ft adiim maxime, mihi liceret quicquid ih lorum incuria committitur corrigere.Exz preiTi maxime catholicam fententiam,

THEOL. PARISIEN. 1$ tarnen audio Änanus^Hoc à mediligen ter commonftratum, fi commiffirq bona fide retuliiïent ad facukatem» nequaquä addidiiïenc eam cenfurä, nec dubito quin (dem faäuri fuerint in altjs compluribus. 2am amp;nbsp;illud ofFendit quofdam iniqutores* quod ueteres imitatus orationem ad præ fentem materiä accömodo, uehementius incumbens in eam partem unde moribus hominum grauius imminet periculü: uez iuti quß deterreo à furore bellandi, à per/ (urio,a fiducia uirium ac operum noftro rum.afiducia ceremoniarü, à fuperßitioz focukudiuorûjàpræpofteris rerum iudi cijs» Huiufmodi locos qui traâat perpe/ tuo didionis fluxu» calore quodä interdS ^ófertur,ut uideaturid undedeterret in totum damnare,iuxta uetus prouerbium, iniquum interim petens ut æquum ferat. Videmus quo feratur interdum Hierony mus amore uirginicatis. Dicas eS minus $ par eft tnbuere matrimonio.Côtra qui impenfe laudatmairimoniû, uix efTugicc quinalicubi uideatur derogate uirginita/ ti.Hinc eft quod in apoftolorum ac doâo rum Uteris quidam uidentur ex diametro pugnare

16 DECLAR.AD CE NSV R AS , .pugnare inter fefe, Qiiale nero fît, fi qn/s apud bellaces magna contentione dehof-* tantem abcHiSj^ ad concordiam exhor/ tantem fi'cinterpelleKhcus tu, quur dam/ nas bcIJum, quod interdû redîe ac necefia no fufcipiturC (^uid audire mereatur ille I'nterpellatorrNonne hocfAmice uerum eft quod dicis, fed nunc aliud agitur, me/ deor horum morbo, ad id nihil conducit tuum pharmacÛ4Seruetur iftuc alteri tem port. Aliud eft in fcholaftico conflidîu ue/ ritatem exacfîâ fcrutari, aliud eft affect us hominum orationis impetu rapere ad me liora» Dominus ad benignitatem exhor/ tansjclamatî omni pctenti te tribue,iubês ut de inimicis quoqj bene mereamur* An hoc agenti couenit occinere dogma fcho lafticum: Neminem obligari ad imperti/ endû de fuis proximo, niff in extrema ne/ ceffitate,quod ipfum tarnen liceatab eoi rcpofcere,ad meliorem fortuna prouedo* Non tarnen haîceôloquor,quafinegem in fcriptis meis inefle lapfus.Non fum fe/ licior Hieronymo, Ambrofio SC Augufti no,quibus hoc non contigit:fed puerfum animiftudium femper abfuifte quamuis fände

fände deierare ucl ipfo Chrifto præfènte nihil uercar.Laudo tarnen piam Thcoloz gorum uigilantianji,quibusnon fan's eft eudlere zizania dogmatum improbatoz rumjfed infirmorum etiatn ofFenfionibuS ftudêt occurrcre. Nam id quum in multi^ cenfuriSjtS in ipfa præfatione fignificant, quum aiunt ad cautclam.At mea fenten/ tia rediiis cautum fuiflct infitmiSjfi certis delegaffcntnegocium èmeis lucubratioz nibus decerpendGquicquid ibi pugnat cut dogmatibus ob quae nunc turbatur ecclcz fia,aut ita temperaffent fermonentj fi hod fentit Erafmus, errat* Nunc interdum QC de animo meo pronunciatur, id(^ prætef caufam,utfuis locis commonftrabimus. Atqui quum hadenus conftanteradhæfe rim ecclefiae catholicae, quum eoru quos ipfi pro perducHionibus habet ecclefiç,SC animos SC calamos in me côcitarim,fi mf/ nus eo dignus fauore uidebar,ut incircuri fpediusa me dida commode interpréta/ rentur, faltem hac æquitate non indignus uideri poteram,ne mihi tarn odiofis nomf nibus impingcrentur,quæ nec fcripft,nec fenfi, ac fragments maledecerptis.SC in B fenfum

.18 DECLAR. AD CENS VRAS renfirm tmpium deprauads mcciim agerç;gt; tur.Poftreraô fi pie cogitât qui ftudet fini plicium imbeciilium periculis occurrCv rCjiem non impiam mihi uideor fadurus/ fi illorum occurram periculo, qui quo niam me cxiftimât eHe aiiquid, quum ni/ hil fim,hoc ipfo poflent in errorem proIaA bi,autinefrore confirman,fî perfuafum. fuerit, me hoc fendre, quod quidam inter,, pretantur* Qualis aût » île medicus uideaA tur,qui dum aliorû hulcenbus mederi (fiilt; det,alios intègres fauciat.Incauta cautela eftjfic cofulere nefeio quibus infïrmis.uelv morofis uel iniquis potius, utimmerente grauius lædas. Porro Theologes collau/ do quod no grauati fint de ea quæ in iplîX eft fide rationem reddere, Sed exprelTius fpecimen Chrifiianæ manfuetudinis data fuilTet.fi tantS docui(fent,non edâ conui/ cia quædâ afperfiffentjqtFnec aduerfus^ Luterû fads cft,Nelt;p uideo in que iaciaa tur illa uerba:ut clare agnofeât qui ifta lez duri funt,tantâ elTe uim ueritatis,ut ^uiS; tncerdS impudentiinfipiendShominS te meritate exagitetjnunq^ tarnen poffit cou uelti SfcHgc fi in altos dicSt,aIieno locq,)

THEOL» P ARISIENSIS fin in me,côtumcliofedicuntur.Fatcor Sd apud Ethnicos effe tufpe,repugnare cog/ nitæ 5)C exaâæ ueritati,fed apud eofdetn nun^ fuit honeftum, quenquâ calumnqs •nceilere* Haec praefatus rem aggredior: fed prius illud leâorem admonere uolui, ft quid uelin hac præfationejUel in fequê tibus dedarationibus minus reuerêter di/ dum uidebitur,intelligat nihil ad Faculta tem pertinere,quæ non nifi ex delatis pro nunciauitln delatores igitur,uelut in Pyr rhæam»fî quid mali»

TIT.I» DE PARVVLIS BAPTI/ zatis.lnepiftola prçpofita paraphrafi in Matthæum Propofitio Erafmica

IHI uidetur non mediocri/ j ter conducere,fi pueri bapti j„ supM zati quum iam ad puberta/ ß tem peruenerint, iubeantur ' concionibus adeflê, in qui/ bus illis dilucide dedaretur quid in fe con

tineat profeffïo baptifmi: deinde diligen ter priuatim examinentur à probis uiris fatifne teneant ac tneminerint ea quæ do/

cuitfacerdos-St compcn'êtur fans tenere, interrogentur,ratiimne habeanc quod fu/ fceptores i'Horum nomine poniciti funt in baptifmof Si audita profeiTione, non ap/ probent quod geftum eft per uicariosfom nia tentanda funt, ne quis refiliat à prima fide.Quod fi non poteft obtinerijfortaffïs expedier illum non cogi, fed ilium fuo re/ linqui animo donee refipifcar, nee ad aliä interimr uocari pœnam,ni{i ut ab Euebari ftia fumenda reliquiscç facramentis arcea tunCæterum nee à faeris,nec à concioni/ bus excludatur,

ri um detpetendum àparuuhs baptizatis dum ‘ lam funt aduîti,ralum ne habeât quod fu/ fceptores ilIorG nomine in baptifmo pro/ miferuntjSC fi non approbent,fortairis ex pedire eos relinqui animo fuo donee refP pifeât: nee interim aliter puniri, nifi quod ■ non tradantur eis facramenta ecclefiæ,im pium eftjamp;f in perniciem uergit fidelium, uiam aperiens abolendæ Chriftianæteli/ gioni. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RATIO.

THEOL. P ARISIEN . XI adoleuerintjinterrogatt negent fe rata ha/ ♦ tere qucfiifccptores nomine illorum pol liciti funtjmox èC ipfi fuae peruerli'tati ad/ bærentcs à Chriftianifmo deficerêt,8C eo/ rum excmplo multi altj.In dubium præte reareuocare an baptizatiparuuli ubi ad annos difcretionisperuenerint,poffint co gi ad tenendam fidem catholicam, apcrtä præfertimpietatem,Nam cum fidetenea ƒ turbaptizatosparuuloseffe fidelesfilios dei £lt; hærcdesregni cœleftis, fide quocß tenendû eofdem iam adultos effede gre/ mio ecclefiaî : ideoc^ cifdem legibus efle obnoxios,quibus cæteriorihodoxt aßrin gunturrhaudfecus quam aliarum comu - nitacum paruuli, ubi adpubertatis annos peruenerint, legibus fuarum politiaruni deuinciuntur: quamuis in illas formaliter per fe non confenferint. V ndenec minus poffunt cogi paruuli Chriftianorumtap/ ti2ati,ad fidem Chrifti fer uandam, quam olim paruuli ïudæorum circunciß, adle/ gern Mofaicam: de quibus tarnen nefas efthaefitare.Sub lege fiquidem circunci/ GdUt.s fos uniuerfæ legis faciendç debicores pro 4iuuciatApoftolus:öi:decteuit dominus

ïn lege ueteri morte pIeâehdos,quofcS^' De l}£rcti/ nbsp;nbsp;femel fufeepta lege recedentes. Déclara

ed funt item nonnulli fummi pontifices tan/ tontrd Chri 9“^'” contra harreticos procedi oportere, n f aduerfus eos qui qua paruuli effent, bapgt; ’ tizati funt: ubi autem doli fadi funt capa ces^ad ritus fe conuerterunt ludæorum«

j Nunquam dubitaui quin infantes bap ttzatipertinerent ad corpus ecclefiæ, nee unquam dubitaui quin ecclefia ius habe/ at animaduertêdi in eos,qui â fide baptip mirefilierunt, utiam illauerba cenfurx^ de quibus tarnen nephas eff; dubitare,nv hil ad me per tinea nr. Porró quod ad illam particulam attinet,quam folam notât een fura, Confilium proprie dici nonpoteft» Confulcatio potius eff. Qui enim dat con (ilium,iudicauit.Qui protonic dubitans, petit confilium ueriusquam dat: nec iudi car,fed alqs defert indicium. Verum ui o/ mittamus de uerbo contentionem, quo/ pado poteft impiâ dici, quod pio animo proponiturf Nihil obftat quo minus utra pars quum æque pio ducatur fpiritu,in( (umma confeatiat,in medtjs dilfentiacJIU

' THEOL. PARISIEN. Ij perpendentes prodigtofa fit hfCce præ/ fertim tempon'bus ad omnê nouitatê uo-* lubüitaSjneceffariS exiftimarunt temeritg tem prçcipitêoftenfo fune compefciEgo reputans quotfint hominum milia etiam inter ChriftianoSjqui uel nihil omnino fci ant de dogtnatibus fidei,uel nihil omnino credant,id quod partim ex plurimoru col loquqs deprehendimus,partim ex eorurti narratione cognouimus qui audiendis at canis confefltonibus uacant,qu%rebâ tan to malo remedium-Sperabam aöt, fi prac-* fulu autoritäre renouaretur catechifmus in adultis,SC poft cognitam Euangelicam philofophiam renouaretur profeftio,fore .üt plures haberet ecclefia germane ueré/ qj ChriftianosJd aSt uidebatur meli*^ fuc/ cefturum, fi ducerêtur homines magis $ cogerêtur. Fides enim perfuaderi gaudec potius copelli. AdhgCjfperabam Cate^ chiftarS uigilantiäadiuuante Chrifto nul los aut certe paucifTimos fore qui refill/ rentade qbus expendendS proponebâ,an ,cxpediret,nó ftatim tradere externo iudP ci, fed monitis, hortatibus, pudore ac re/ inedgs^ Chriftiaiuchantate lenioribu» . J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;B 4 prouo

»4 DECLARfAD CENSVRAS prouocare, donee ex animo profiterçtur. Nee interim effent liberi à feueritate Icgiï prineipalium, fi aut blafphemias euome/ rent tn Chriffum, aut alios ad defedionê fohcitarent,autnoftram religionem petu lantius ineefferent* Non eft minor pote' ftas eeclefiae in fuos quam fynagogac fuit in fuos-fateorffed auda charitas priftinæ legis feueritatem in pterifq; diluit, magis fpedans quid expédiât filqs, quàm quid »pfa iuris habeat: quemadmodum beatus Paulus agnofeit quidem fuam poteffatcgt; quam aeeeperat à dominoffed ea frequen ter non utitur dum ftudet utilitati difeipu lorum adhuelaâentium. Athæe inquire lenitas inuitaret improborum temerttatê* Videbam ÔC hoe periculum, çoep adieei, fortaflis.llli nolunt hune reip. ffatum mo/ ueri,ne quid aeeidat deterius: ego fynee/ riorem quendam populum induct cupiez bam, minore iaâura quàm nunc patitur ecclefia,ut mihi quidem uidebatur. Nam qui non credunt,iam refilierunt apud de/ wm«Hi SC minus inficerent alios, SC citius ad meliorem mentem redirent, fi femoue tentur,quemadtnodiini femouebantur o/

lim pœnitentes, Metus enim lcgum fre/ quenter hypocritas facit, SC linguas cohi/ bet ueri*’ quam corrigtt animos. Et hodie multi dubitantjUtrum confultius fuerit lu d%os ut erât finete, nunc habere nobis permixtos, mutato tttulo uerius ani/ mo.Perfpicuum eft opinor meam cogita tionem plurimum abfuiffe ab impietate quum illa fchberem,eoCp legêti mthi uer/ ba ilia in cenfura, confilium impium eft, amp;C in perniciem uergens fidelium,uiam periens abolendae Chriftianæ religioni, prorfus inborruit animus. Quanquanx quomodo ad perniciem, qu5 ecclefia pri/ mum feliciffime creuerit confirma/ ta fit,quum nullus occideretrefilientes. Partiamur igttur hanc inter nos laudem fl uidetur, ut illi prudent'us metuerint,ego fperarim benignius. Et tarnen ilia uerba, quoniam ut uidet,oirendunt,delebuntur» imô totum illud emblema iampridem rc/ iediû eft.Nei^ enim eft præfatio in Mat/ thæum,uthic citatur, fed aftumentS aliez num ex tempore interiedum, ad explenz das paginas,quæ turn fupputatoris indtz ligentiauacabant.

TlT. rr. DE MORTE CHRISTI^ Luc.XXHL PropoßtioErafmi prima* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;

I ï T Efus fuam mortem non lugubrem, fed t» S«pp«tlt;lt;. J[_ gloriofam effe uoluit: nec earn deplo/ rari uoluit,fed adorarijUt quæ fponte pro falute totius mundi fufcipiebatur*

Et fi preciofa eft mors Chrifti ÔC glorfo fa,ut quae mortem dC mortis deftruxit au torem: non continuo non eft QC tpfa lugu bris,de fidelibus deflendagt; pro quorum fa lute exhibita fponte eft. Nam quu per re/ prophetam Chriftus conqueratur, dicens: Suftinui qui ftmul contriftaretur, non fuit: qui confolaretur, ÔC non inue per Zachariam praedidum fit: Do/ lebunt fuper eum ficut doleri folet in mor tiic.t teprimogeniti: Piaequotp matris animS in filij pallione doloris gladius,iuxta uati/ cinium Symeonis pertranfierit: planû eft quod Chriftus fuam pafiionem ÔC morte minime uetuerit defieri: fed cum ilia,pec/ cata uoluerit lugeri,propter quæ expian/ da moriebatur,canquàm caufam tantidoz loris: quâdoquidetn attritus eft (ut fenbic - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Efaias

Efafas)propter fcdera noftra,ó^ Üuore ei/ usfanati fumus»Proïndecumhacc propo , fitto catholicorum dodoru fcntentix,uni uerfalis ecdefiæ ritui,quo fîngulis quibuf fexüs fertjsjin metnoriâdotntnicæ paf/ fiontSj à carnibus abftinctur: nee no ôf re dæ facra* fcripturae intdligentiae aduerfe/ tufatemeraria eft,tmpia,8C hacretica.

Certe fub hoc lapide no fufpicabar tan/ IJ turn latere fcorpionum. Paraphrases ex/ planSs uerba Chriftt, fequutus fum ortho doxos ac probates autores,quos plurimS arbitrer abfuifle ab hçretica fententia.Pri mum Theophyladi uerba fubfcribâ. Mu liercs quidem inquit genus hominum efl: facile lachrymans ÔC plorans, quafi graue quiddâ accîdiflec QC domino,plorant com pafltonem præ fe ferentes magnam,amp;^ tn/ iufliciam lamentantes. At ille non appro/ batjfedmagis increpat illas, Voluntarie enim patiebatur.Non decet autem lamen tari eum, qui fponte SiC pro falute omniS patiturafed cogruum efl, ut illc magis lau dibus efferatur ÔC cdebretur. Per cmcem enim QC taots deflcuâa^jSf tnfernua

:iS DECLAR. AD CENSVRA$ capnuus fadius.Lamêta ciu'm his qui fpo/ tepaouoxur nullam confolationem adfe/ runtjpfoinde dominus eas quæ ipfum lu/ gehàt increpat Ôlt;c, Nee his diflimilia fcri bit Beda,fcriptor ab ipfis laudatus, Ne me inquit,mori£urum lamêtcmini, cutus cica refurrctfïio mortem foluere poteft, cuius morsjamp;f omnem mortem, SC ipfum mor/ ris deftrudura efl autorem. Hæc Beda» Ambrofius uero licet hune domini fermo nem ad fœminas prætercurrat, tarnen ad crucis mentionem ftatim erumpit in uer batriumphalta,non lugubria.Sediam tro phgum inquitjfuum yidor attollat Ac de inde,Nune quoniam trophaeum iam uidi mus,£urrum fuum triumphator afeendac ôCCt. Et ipfe dominus commendans nobis tnemoriam fugpaOioniSjnon dicit,morte domini lugebitis /ed mortem domini fin/ nunciabitisjhoceft, prædicabitisac celez brabitis. Qui conueniret autem utquum ;aliorum martyrum mortes ecclefîa tanns celebrettripudtjs, qui tarnen non caruere pexcatiSjdomini mortem ludu uulgari ce lebremusf Porro pfalmus lt;ss»Suftinui qui ^rauleontriftaceiur daemon hortatur nos 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ad

âdlaâum,fed uatictnaturquomodo do/ minus in paffione foret ab omni humano folatio deftituendus.Haec autem Zachaz riæ u€rba,ÊtplangêtpIanâuquaft fupcr ' unigenitiim Hieronymus interpretatur de plandu impiorS in iudicio,Töc inquit dolebunc à fe crucifixum,quum uidebunc inclaritateregnantem. Atcp ut hic locus maxime accomodetur ad moerorem difci pulorum ac piarum mulierü de morte do mini,uaticinium eft rei geftæ,non exhor tatio gcrendæ.Quid quod in ipfo parafee ues die,quo maxime celebratur mors ÔC fepultura domini,tarnen ecclefia non con tinctgloriam fuä de morte redemptoris, canens hymnum ilium, Crux fidelis inter omnes, arbor una nobilis, quiduis potius quam lugubrem: uelut per hebdomadam païïîonis, canitur hymnus triumphalis» Vexilla régis prodeunt èCc» Itemdiebus ueneris, fcilicet quado peragitur comme moratio mortis dominicac, canit ecclefia; Nos aüt gloriari oportet in cruce domini noftn,nec ullam præ fe fert Iu(Sus fpecië» Quod autem difcipulorum animos con/ (lernauit mors dominGpartim tnfirmitas^^

partim incrcdulitas ftücincaufagt; Nondiî f’ perfedenouerantredemptionis myftert/ ' uni Sc de refurredione defpcrabanc auC

certe dubitabantJn eo afFedïu nee illos ex pediebat manere, nee nos efÏe congrutt» q fcimus quod Chriftus tam no moritur» fed CÛ pâtre regnat tmmortalis. Quomox do igitur poflumus nunc earn mortem In gubrem ducere,quæ Fons eft omnis folax Ctj,omnis gaudtj,omnisgloriæ noftræî* Sed mater, inquiunt, fenfit doloris gladix urn. Omttto uartam huius loci expofitio nem: Senfit affedum naturae, fed relutflaz lt;a eft fpiritu. Verum eum dolorem omne abfterftt refurredionis læticta. Non tame damnandus eft aftedius illorum,qui tuny ChrtftOjUt homini dira pattêti,communi naturae fenfucodolefcebanttnec Chriftus (implictter reprehendit lachrymas muiter cularum,fed admonet quidpotius fit den dum: atep harum occaftone, commonuic pofteros, ut comemorantes domini mor/ cem,fua crimina déplorent potius qua«» tllius mortem: fiquidem ilia funt,quae in/ nocentiftimum egere in crucem. Qui lit/ , get, auc eius nicem dolet qui deçeffîr, aut / nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fuam

fuam ipfius,aut utrfufqj: fed Chn'Rus fitfA uerat horam,nobis ant illtus mors fons ui/ tae fuit. Bene luget qui fua peccata luget ob quae Chridus mortem fufcepitjiuftius luget,qui fubinde relabens in peccata,ice/ rum atqi iterum,quodquidem in iplb eft, dominum cruciHgit. Non confiât aqcem fandas ac pias mulieres â domino repre/ henfas,fed probabtlius eil fuifle uulgares» quae no tam iudicio,quàm fexus mollicie fundebantlacrymas.Talibus lacrymis 0/ pinor,Chriftus non uult à nobis déplora/ ri mortem fuam.

CHriftus fi fuam mortem uulgari mo re lugeri uoluit, cur baiulans cruce reprehenditfilias Hierufalemf

Noluit fe Chriftus à filiabus Hierufale n I defleri, ut infirmum aut non potentem fc ab illatis malis defendere: quemadmodu iliac erantdeflendæ,ob imminens Hiero/ folymitanæ ciuitatis excidium* Necç ta/ men earn ob rem id fieri prohibuit, quod natura fuggeriGratio fuadeufacra eloquia . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;compro

Jx DECLAR. AD CENSVRA^ com.probât.Chn'ftianos urdelicet Chrifti membra Chn'fto capiti fuo conformart î eidemc^ patiend ÔC doknd côpati ôC cor» dolere: quemadmodum fuo gcnerali ritu Ecdefia obfcruar, Hac autem l'nterroga^ tione oppofitum innuens hic fcriptor,ne/ que fcripturam quam affumît intelligensgt; manifefte errat»

Si minime uetuit dominus defleri mol* tem fuam,quidfibi uoluntillauerba, No lite flere fuper mef Sic inquiunt, defleri nolebat. Idem ego dico,uulgari more no/ lebat defleri. Eil ergoluëîus aliquis, quo lugeri non uult. Rurfus, Ci quod fatentut, gloriofa nobis ac triûphalis cft mors Chri ftbuidelicetpium eft aliquo modo negate mortem illius nobis effe Iugubrem,Vt au tem maxime probatum fitjdomini morte nobis aliquo pacfîo lugendâ elfe, non con ueniebatut parapbraftesdicerem contra ria loco, que explanabam» Chrillus dicid nolite flere , cgone dixiflemf imo deplo' randa eft Chriftianis omnibus mors Chri fti. denitÿ ut fuei it humanus afledus ilia/ cbrymare Chrifto patienti,quando fimile aftedum

THEOL. parisien. h âfFeâiim in nobis gignit interdum audita confpeâaue mors hominis etiam fcclero/ fû quak cft poft deuidam mortem, exa/ dis iam annis milk quingentis adhue lu/ gere mortem domintf Debent inquiunt, membra côformari fuo capiti: fateor, hoC eft,debent imitari Chrifti crucem, morti ficandis affedibus, qui militant aduerfus fpiritum,non deplorando Chriftum, tan/ quam miferabilê» Accedit hue, quod utx côgruere uidet fublimitati dodrinae Chri fti,requirere à nobis affed“^ uulgares. Pan lus præeipit ut uiri diligant uxores,fed ad ditaliquiddignum apoftolo,ficut Chrk ftus dilexit ecckfiam: præcipitjUt ferui oz bediant heris fuis,fed addit, tanquam do/ mino. Miror autem quur commemoranz dû exiftimarint,quod eedefia diebus V e/ neris in memoriam paftionis dominicæ abftinet ab efu carnium* Nam id mea fen tentia, no eft lugere mortem domini,fed imitari. Commemorandum potius erat, quod in diebus extremis quadragefimç, Écckfîa ritibus quibufdâ repraefentat per turbationem difcipulorum, ftrepitum ac uefaniam Iud£orû,uelum templi feiftum«

54 DECLAR.AD CENSVRAS ’ fepulturam* Hare enim non funt proprfe ' ludusjfedreprçfentatio quædam eorum, quae tum gefta funt. Quemadmodum in die pafeæ candido oeftitu altjslt;^ ritibus re ‘ præfentat Içticiâ refurredionis.Poftremô fï tenemur lugere morte Chrifti, quin eagt; dem opera luiere tubemur afflicfîiones,' pericula mortesque beati Pauli. Proinde, quum in paraphrafi (equutus fim ortho/ doxos ac probatos autores, quS mea uer/ ba non répugnent ulli loco feripturæ, nec ulli ritui ecclefiæ,nô eft quur dicar parum intellexiiïe locum,quem expiano, aut haî‘ reticam fententiam protulifle.

TIT. III. DE lEIVNIO ET DELE/' du ciborij. Erafmi propofitio prima, in epiftola prarpofita paraphrafi primæ ad Corinth. nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

Mïhi purioris Chriftianifmi uidetur,-magiseg confentaneum euangeliz* InSup.ui cæ St: apoftolicæ doârinæ, fi nullum cer/ tum cibi genus pra£fcribatur,fed admone antur omncs,ut quife^ pro corporis habt/ tu uefcatur quar maxime conducût bonte ualetudini: non ad luxum, fed ad fobrieta tem: cum gratiarum aâione,ac ßudio bo nae

Hæc propofitio ftgntficans magis con forme efTe euangelicæ 86 Apoftolicæ do ârinae, omne ciborum difcrimen à Chri-' ftianis auferri, ut quifc^ pro fuo arbitrio ijs uefcatur qua: exiftimat conducere fuae ualetudini, modo fobrie id faciat, 86 cum gratiarum adlione, ex erroneo fcripturae intelledu afferta, ccclefiafticæ eft difcipli nac eneruatiua,8lt; euangelicac ac ApoftoU càe doflrinac, quæ iubet fuperioribus obe dientiam prçftari,aduerfatur: Ecclefiæ ca tholicæ, quæ huiufmodi efcarum deledu fidelibus obferuandG religiofe 86 prüden ter conftituitjCÔtumeliam irrogat.de Aë/ rijjIouiniani.Valdenfium 86 Luteriha:re fi confentit» Non tokrandam denicç arro gantiam earn alTerêtis, indicat: qui fuam unius fententiam totius eccleßx tudicio præferre non erubefcit.

Nullus rcperietur locus in fcriptis mcz is.in quo reprehendam ecclefiæ confuetu * dinem de abßtnentia carnium,fed aliquot funtin quibus pugho aduerfus eosjqui te mere ciiracç neccffitatem uefcuntur inter

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C 1 diâis

gt;6 DECLAR»AD CENSVRAf dtdis, Nee hic qufcquam affcucro, tantSf dico quid mihi uideatur,nuUo paâo præ/ tudicahs c6ftitutionibus,au£ confuetudiz ni eccle(gt;ç:nihil enim nouari uoiP Ane ma iorutn autoritäre,coque nihil facto aduer fus illud,obedite præpûfitisueftris,nihilo magis quàm fi in concilio fedensinquo ageretur de mutandis quibufdam in eccle fiam receptis,dicerê,mihi hoc uidetur pedire: decernendi autoritärem deferens ccclefiæ* Puriorem autem Chriftianifmd appetio,qui logius recedit à fpecie iudaif/ mi, Vix autem alia reS irrepfit in eccîcfiâ, quç propius accedat ad fpcciem ludaifmi quàm dekâus ciborum, amp;nbsp;unde minus nafeatur frudus ad ueram pietatem.ôc uri deplusexiftat offendiculorum. Arbitrof aût puriorem fuifle Chriflianifmum tem poribus apoftolorum ac martyrum quàm nunc eft, quando fie refrixit hominû cha/ ritas. At illis temporibus quum nullû effèc præfcriptum de ciborum diferimine, plu res ultro abftinebant à carnibus, nunc faciuntcoaâilege, lamquum Dominus, ait, quod intrat inosnoncoinquinat hoz minem,utic]^ magis dilTuadet ciborum de leâunt

THEOL« PARISIEN» 57 ledum quam fuadet. Et Petrus in adfs liz berat gentes ab omnibus fauiufmodi obz feruationibus» Et Paulus nufquam no da mataduerfus eos qui iudicabant fratrem in eiboautpotu,quic^iudaicam in cibis fuperftitionem conabantur inuehere in Chriftianifmum^Scio ecdefiam non pro/ htbere cibos uelutimmundos^fednimiS nutrientes, Atqui plurimifunt Qi. bodie non multum abfimiles ludaicis illis^qui ez tiam in morbo,fuadête utrocß medico ab horrent abefu carnium: quod deterius eft,qui fratri inneceftitate, quamuishor/ tante medico, nonaudent porrigere ear/ nes, QC indicant rede piec^ dC ex uolöiaté ccdefig uefeentem. Nec ideo reprehendo confuetudinem ecdefiæ,quæ uidens refri gefeere charitatem, Só plerofi^nimiS ad luxum carntsq; delicias degenerate, pro/ nam hominum imbecillitatemtalibuscoz ftitutionibus ueluti freno cohercuit, idc^ præter dodrinam Apoftolicam, non con tra. Nec lacditurpræpofitorum obedien/ tia,ubi nihil nouaturniftexillorum auto ritatemec ulla irrogatur ccdefiae iniuria,(t quod ipfa prudenter QC KÜgioie inftituit,

ob caqfas enatas æque prüden ter 6C reR/ giofe tnutet in id quod pro tempore maz gis expedit» Neep tarnen fimpliciter uolc ham abrogari difcrimen edulioru, fed ha/ tflenustantü ut pro abftincnria certorum ciborum fuccederet perpétua fobrietas in - Omni ciborum generc, quod decederet «xterng obferuationiaccrefceret ad lucrö ueræ pietacis. Sic enim habet mea uerba: non ad luxum fed ad fobrietatem, cum a/ xSione gratiarum ac Audio bonae mentis» ïtacp cum citra affertionê proponam mez am opinionem, quum multis lucubratioz num mearum locis refeHam eos qui terne re uiolant in his ecclefiac uel conftitutió/ nes uel confuetudines,quum nihil nouari uelim fine autoritäre ecclçfiæ, quam obfe cro contumeliam irrogo ecclefiaef Aeriz OS, [ouinianos, SC Valdenfes non noui» LutecusnifaIIor,docetnuIIum eHe ius ez piicopis condendi ullas leges, ôfcondp tas fortiter effe uiolandas, uelut im pias: itaqueresipfa loquitur quantum abilîo diffentiat mea propofitio. Porro intolera bilem arrogantiam bono ftomacho mihi impingunt, qui meam uoius feotentiatn

THEOL. PA.RISIEN» 59 totius ecclefiæ iudicio præferam, quutn arbitrer effe multapiorum hominSmiha quibus idem uideatur quod mihü Neque , uero in hac conftitutione ecclefta profite tur fe Chriftianifmü fequi puriorem, aut proxime ad docïrinam Èuangelicam poftolicamue accedere, (ed degenerantü bushominum moribus pro tempore rez medium admouit. Aliud cft,fi conftat hçc ita conftituta,ut eccleiia nee pofltt nee ue lit unquam innouari, quum tot apoftolo/ rum décréta fint abrogata.

- paraphrafiodauieapitis prP mæ ad Corinthios, APprobo quod diets: Efea non com V mendat nos deo. Cum enim deus uniuerfacreauerit ad ufus humanos,ncqj quicquamànobisexigatpræter uttæ pie tatcm.quid tllius refert pifciö an quadru' ' pedum an uolatiltû carnibus uefcamurf Nihil enim horum pietati quiequam uel addiCjUel adimit: horum deledus fuperfti tiofum facere poteft, pium nequaquamï ChrillusnuUum bofumdifcrimedocuit*

40 DECLAR. AD CENS VRAS Proinde temcritatis fit, fi cuis homuncu/ lus conetur quenquam hutuftnodi confti tutionibus onerarc. Pro fuo quifqp corpo ris afFed)u uefcatur quibiis ueh't, modo fo brie parceqjduper omnibus gracias agens deo, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C E N S V R A .

QuamuïSjUt per uerba iIIa,Eica nos no commendat deo,prætendit ApoftoluSjq? cibus auc pocus aut eorü fumptio, fuapte natura bona morum no fînt aut mala, nee pios reddam nee impios: abftinentia ti'' men ab illis, ad uirtutes comparandas ex præcepto ecclefiç,autiuxta conditionem perfonarum ex uoto aut deuotionç uolu^ carie aHumptajIaudabilis eft ÔC meriton^i ac pietati deferuit,ad illam pratparans, ac magnum illi afterens fubfidium î alioqui no toties abftinentiam ÔC fobrietatem co/ mendaret feriptura: nec deum alloquens cocineret ecclefîa: Qui corporali ieiunio uitia comprimis, mentem eleuas, uirtutc largiris ÔC præmia, Quapropter dogma iftud ûc indiftinâc pofitum, QC ex feriptu ris perperam intelleâis aflertum,à pietate retrahit,atc^ etrori fuffragatur,præfator5 batreticorum Aerq^Iouiniani, ante am ;

THEOL. PARISIEN. 4 t nos milk dânato: 2C rurfus poftea in Val denfibusjVvicIefo 8C Luthcro reprobar to, Nee tam expltcat feriptor hteram Pv poftoli^quâmadhæreticum fenfum eatn contorquenpræferttm habita rattone prae cedentis propofitionis, fcilicet. Mihi pu/ rioris Chriftianifmt uidet Ôôc.quæ mente dare fatts aperit fcribentis.Hoc item com petto quod ab ipfis etiam Apoftolis dele/ dus ciborum indudus dl, qui abllinen tiam à fufFocato öi fanguine præceperût» Eotû infuper decrcto, autoribus Ignatio, Hieronymo, öC Maximino, quadragefiz ma inftituta eft. Ec ubicerre per fe Chriz ftus nullum præcepiflct diferimen ciboz rum,non rede inde eliciatur qudd temert tatis fit ad utilitatem fideliS fuper huiuf/ modi rebus leges ab ecdefïa conßitui» Quin potius magnæ dl temeritatis, ufcß adeoprocaciterecdefiae inftituta conuelz lereeniu'.

Verba quae in Paraphrafi recitätur fub perfona beaci Pauli, atqt illis temporibus fände pieeft dicebantur iuxta mentem Ai poftoli, contra eos qut iudaicam in, dbigt; 4- j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;G $ fuperfti

4^ DECLAR.AD CENSVRAS fuperftitionem Chnftianifmo admifcer£ nitebantur, perinde rcferunr, quafi nunC fub mea perfona dicantur aduerfus eccU fiac conftitutiones. Paulus complunbus locis depugnat aduerfus eduh'orum dele dum. Hoe nimirum ilia requirebant tem pora quibus per pfeudapoHolos iudaiP mum inducere molientes periclitabatur Euangelij fyncen'tas.Eo periculo fublato» tfam ccclefia aduerfus luxum induxit alias conftitutiones. Itac^ftdiftinguamus per fonas ac tempora,locus ille paraphrafis ni bil omnino facit aduerfus ecclefîæ confue tudines longo poft tempore natas:ÔC arbi fror me Pauli mentem ex ueterum enarra fione bona fide reddidifte, no quod ifti dl cunt deprauafte ad fenfum haereticum. Tempore Pauli rede dicebatur,temerita/ fis ftt,fi quis homunculus conetur buiuP modiconftitutionibus onerare Chrifti po pulum. Siquidem hic fermo petit pfeu/ aapoftolos,qui priuata autoritate.iudaica quapdam prarferibebant Chriftianis, Vt' cunc^ torqueas, hic fermo non poteft ad écclefiam pertinere quae non eft homuh/ : culusjn pfeudapoftoluQi quempiam ifta '• . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-diä»

diâa funt,non in ecdefiam. Demiror au/ tem quur hic exiftimarint laudanda Chri ftianorum ieiunta,quû præfens locus atq; rtiam fuperjor tantum loquatur de dele/ du ciborum: præfertim quum â me pluri bus in locis commendentur ieiunia,ueluc in ipfo libello de deledu ciborû.ô^ inlibel lo de modo orandi deum:nufquâ cette do ceam quod Aerius. ïouinianus, VViclç/ uusôdLuterus. Necuideo quur comme morandumhic putarint, quod lacobus in concilio gentibus impofuerit, ut abftinez rent ifuffocato fanguine. Nam hoc de cretumnonexApoftoIorû fententia pro ditum eftj fed pro tempore datum eft in/ ;Uincibili ludæorS importunitati. Alioqui malebat Apoftoliplenamlibertatem gen libus relinqucrejquam Petrus in eo con/ cilio decreuerat. De quadrageßma rurfus non hue pertiper^quum ut modo dixi, no agatur de ieiunio.fedde eduliorum difeti mine. Aliud eft autem inducere,aliud prç cipere.Vfus præcefferat, præcepeum op/

' pofitum eft tefrigefeenti Chriftianorum pietati. Sed hæc extra caufam, quum para phrafis agatdetempocibus ApoilolQKfi^» non

44 DE CL AR. AD CE NS VR A S nondepoßertonsaciam feaeCcemis ccf clefiæ praefcrïptis* Itaque dumcolligunt quaü ego temeritatts accufetn ecdeüam, quod pr^ferjpfenc ïetunia,auc abftinenna ciborum,quaüc^ procaciter nitar conuel/ lereinftiïuta ecclefîæ,præter caufam præ tcr(^ omne meritum ineum,odïofeùnp(o gitur ucrius quant erudite, quum multis locishorter adferuandas tcclefix ccnfti tutiones. Nec Paulus damnat eos qui' pie cans ßudioä lautioribusepults ac utno ab fiinebantrprobabile em'nt efttuncplurP Rios fuiffe Chriftianos qui per omnent ui tant 6^ à uino,â^ à earnibus in totum abfti nebant,holeribus Si leguminibus conten ti:fed iudaicam præfcriptionem huiufnto di rerû damnabac Apoßolus, pro illo qui dent tempore.Sunt qui locum Pauli, efci non commendat nos deo, Gc exponîît, ut dicacur ab obqdente; ëc hos fane fequuta eft paraphrafis:uerum à quibufcun^ hoc didum eft, Paulus non improbac, quuni eandem fententiam compluribus aitjs lo/ cis inculcenhic tantum adqcit,ut qui fciê/ tiam habet,excharitate uiret olFendiculS iafirmorô. Vbi eft igttur ille qui tant prd?

THEOL. PARISIEN» 4$ caciter conucUere nincur inftituta eccle^ n%.St Erafmus eft,idê facit Paulus-Quod fi Apoftolus non præiudicat conftitutio/ ntbus ecclcftx poß: futuris,nec ego præiit dico apoftolici fenfus interpres.

VNdeofFendiculum ex qs rebus qua rumufumnoninterdicit euangeliz um, imó quarum interdidores damnant apoftol{caclitcræ,prohibentes(inquit)ciz bos,quos deus crçauit ad uefcendum»

Hæcpropofitioinnuês præceptum'de ieiunio deledu ciborum certis diebus ecclefiam contra dodrinam Apoftolicam inftituiiTe, diabolica fuggeftione aflerta, hæretica eft,dC eccleûæ catholicæ iniuria» ac infanam libertatem cum præfatis barre ticis inducere molitur.Nec intentioni Az poftoli confentanea eft: qui illos folum in loco aiïumpto damnat, qui creaturas naz' tura matas efle aiïerebant: non autem eos qui exinûiiuto ecclefiç,aut ob fatisfadio-nem,aut uirtutê,â certis cibis ftatutis cem-poribusabßinent»

VI ’ Rurfus àdmifcent hic de tciunio,quant locus tile tantum agat de eduliorum difcrî mine* Nee Chriftus nee apoftoli ufquani damnant teiunia,Verum eft autem quod dtcuntjpfeudapoftolos quos damnat PaU lus quofdâ ethos intcrdtxtfte, quafi per fc ' effent immundi SiC inquinarent: fed tame quo logtus abeffent ab hoc pert'culo Apo ftohjplenam libertatem reliquerunt Cht’i ftiants in delcdu ciborü.Ncc fermo meus innuit conftitutionem ecclefiae de ctbis, aduerfari docîîrtna: Apoftolicæ: abfit tan ta impietasnantum côfero fcandalum etc fcandalo* Aliquiddandû erat olim offen/ diculo gentium, qui Chrtftianum immo/ I^tictfs uefcentem,non potuerunt fibi per fuadere.cum pura confeientia uefeit item iud«orum,qui ob inueteratam ÖC a mato ribus traditam perfuafionem,nö ferebant-genres uefei cibis communibus. At nunc? no eft locus offendtculô fiquisutdeat fra irem uefeentem cibis ab hominibus dun' t*xatinterdtdts,qu5 fieri pofli't utilleob' caufas occultas cum bona confcientia uequot; fcatur Jn dubtfs autem oportet interpréta.-' ■ î nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tionem

TREOU PARISIEN. 47' tîoncm uergere in partem bcnigntorem, Particula porro illa, imo quorum interdP’ âores damnât facræ Iiteræ,ad Epitafin ad dita eft: quafi dixîHem adeo ufum cibonS non interdicit Euangelium, ut ApoftohV cæ litterac damnent potius eos qui prohiz bebant.Iam non eft uerifimile ludæos oin nés fuiffe tam ftupidos,ut cibos iudtcarêt natura malos efle,quod eft ManichcorS: fed quoniam multi nitebâtur iudaifmum admifcere Chriftiantfmo,putabant in bac quocç parte legem Chriftianis obferuanz dam elfe.Aduerfus quos Paulus tuctur di fcipulorum libertatem. Nec ftatim ecclez fia pugnat cum Apoftolo,(î quod ille pro. fuis temporibus reâe docuit,ecclefîa pro diuerfa temporis ratione fecus conftituic. Ita^ diabolica fuggeftio,3d infanam liber tatem cum hæreticis inducendi ftudiutn procul abeft ab animo noftro, TantS quo rundam temeritatem retûdo, qui ob efum non aliter horrent proximum, quam fi pa rentem ferro necalfet.Fateor tarnen hoc a me diâum incircûfpedius præfertim hoc feculotS^ ob infirmos, primo quotp temz pore medebimur illi loco»

VU nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;funtleiuniaquçprçfcn'bitIcXn

Hæc propofitio falfo afferês tn'ftia eiïe ieïutiia,SC quafi feruili afFedu fempcr fie/ ri,quæ ex praecepto ftuntjCum fçpe libéra exerceâtur charttate,erronca eft,Ôlt;S diffof miter ad fantSam fcripturâ afleritur: quae obedientiam præceptis fuperiorum exhi/ bitam maxime deo gratâ efle demonftrat. Ordini quoq^ iuris naturalis aduerfatur: quo indicium eft ut inferiores fuperiorô legibus dirigantur. Quod ft contingat ta/ lia ieiunia feruari ut uitetur pœna quæ in/ curreretur tranfgrediendo prçceptum,no propterea femper funt deo ingrata: nec in de rationem perdunt raeritû

fub perfona Chrifti,inc5mode derorquê/ tur ad perfonam meam, ëC ad hæc tempo ra.Conferuntur enim illic pharifaica ieiii nia,quæ deus dânac apud Éfaiam,d^ Chrl ftus

THEOL. PARISIENSÏS 49 ftus in Euangelio dcteftatur,cum fponta/ net's ieiuntjs,quæ Apoftoli haufto cœlefti fpintUjCitra præccptumuHum erantietu naturi» Dominus enim illic excufat dtfci'' pulos fuos,quod non ieiunarent,quem admodum difctpuli Ioannis pharifaeo^ -tum,quum ipfe nullum ieiunium præfcrt beret fuis» Hacc comparatio nihil facit ad ecclefiæ conftitutiones quæ multó poft fe quutæ funt. Loquiturautem illic potiffïz mum de legibus ac præfcn'ptis pharifæo rum. Nequaquâ ucro ucl animo fenfi uel uerbis expreffi,quicuncp ieiunant iuxta Ie gis prçfcriptum,eos feruili metu ieiunare: neep enimdubitandumcft,quinamp; apud ludæos multi fuerint,qui quod lex prefcri bebancum alacritate fpiritus obferuarenc. Sed in genere loquut^ fum de uulgaribus ludacorum ieiunqs. Porro qui metu ieiuz nat,nó ieiunaturus nifi lex cogeret, huius ieiunium hadenus certe trifte eft Si ingra turn deo, quod caret alacritate fpiritus, qua praîcipue deletftatur deus. Neminem igiturreuoco ab obedientia fuperiorum, fed oftedo quid deo fit gratius-Necg enim ideotnfirnulioeri funt à coftitutionibus,

DECLAR. AD CENSVRAS , quod deus cum alacritatc ac fponte feiU/ names præfcrt t)s, qui legis impuifu lei'u/ nant potius quam ex animo, TIT. lin..DE IVRAMENTO. PRO/ poffu'o Erafmi prima Manh. V.

VIII

I» Swp.80

LexEuangeh'ca,quofutiores fintho^ mines à periurio, prorfus dânat om/ neiufîurandum»utiam fas non fit iurare*

Chriftum 0^ Apoftolos ufos fuiffe iu/ ramento manifeftum eft: quod non feciP fent ft lege Euangelica omne iuramentâ eflet illicitum.Ordo etiam iuris, frequert'' ter iuramentum expofcïndicente Apofto Io, Quod omnis controüerfiæ finis eft iu/ ramentum. Quamobrem utraque harutn propofitionum legi Euangelicæ Sgt;C eius b tori Chrifto iniurta,SC à fana fcripeura: io telligentia aliéna, de damnata Cathar«^ rum, Valdenfium, Qi. eorum qui fc iaói^ tant de ordine Apoftolorum,dodrina fumitur.

Vakant Cathari cum acathards cS(^ VIII Valderißbus 8C Apoftolicis, quibus cum mihi nihil eft commune Jllud in confeflb eft Chriftum in Euangelio expreffe prohi bete omneiufiurandum, Qi Chrifto fucci nie läcobus apoftolus. Quoniam autem is locus uarie tradatur â dodloribus, non congruebat paraphraftæ,humanarum olt; pinionum riuulos fcdari*Duas tantum o/ pinionesattingo,quarum unaeft Augu^ ftinijfed no unius: ideo in totum effe pro^ hibitum iufiurandum, quo longius abfp mus à piculo periurtj. Altera eft fere fcho/ lafttcorumjqui uolunt hunc Euangelq lo ciim effe confilrj non præcepti,ÔC ad perfe ÖÖS modo pertinere* Dominus enim illic proponit imaginera perfedi Chriftianifz mi, qui ft nobis adeffet fuperuacaneum effet iufîurâdum,fed ad omnia fads effet» eft eft, non non: nimirum inter eos inter quos nemo diffideret alteri, nemo mediz taretur alter! fraudem, fed quifque quod fimplici uerbo dixiffet non minore fide ad teligione feruaret quàm ft iufiurandum ihterceffiffet.Iam euitari non poteft, quirt 61iqiio modo nefasfit facere, quod tarn

$1 DECLAR.'AD CENSVRAS expreOe uetat Euangelium, fimul cum a/ poftolo lacobo« At ft quid diuerfum mort' bus hominutn receptum eft.gquius eft,ut noftra uita corrigatur ad régulant Euan^ gelicam,quâm ut ïlla ad nolïros mores de torqueatur. Neep entm dominus »life agit de iure forenß^quum talem formet pppu Ium in quo nullg lites poßent cxiftere.Du rius etiam me hunc locum exponit Hiero nymus^quiputat ludæis non aliter con^ ceffum iurare per deum, quam ne iuraret per dæmones» Verba illius fic habent. Et hoc quafi paruulis fuerit lege conceflum, utqueadmodQ uiâimasimmolabât deogt; ne eas idolts immolarent,fic SC iurare per/ mitteretur in deum,non qgt; rede hoc face/ rent, fed quod melius effet deo id exhibe/ requâmdæmonibus. Euangelica autem ueritas non recipit iuramentum, quû'om nis fermo fidelis pro iureiurando fit. Hxc ille. Nec mitiora fcribit Theophyladus, cuius bæc funt uerba. Iurare SC adtjeere amplius etiam uel no,à diabolo eft.Porrô fi dixeris quod ÔC lex Mofi mala erit quo niam iurare iubetjDifce quod tunc non e/ rat malum iurare: poll Chriff urn autê ma luin

lumeft, ficut ircuncidi, Sk^ infumma quïcquicl eftludaicum. Hæc Thcophyla lt;Siis.Nec ab his diffbnat Hilarius: quum cnim dixifletjrudi populo Iiidaeorum per tniiïum iurare per deum, de Chriftianis fubtjcit.Fides uero,facramenti confuetu' dincm remouet, uitat noftræ négocia in ueritate côftituensjâ^ abiedo fallendi afFc du fimplicitatê loquendi audiendi^ præz fcribens. S)C aliquanto poft. Ergo in fidci fimplicitate uiuentibus iureiurando opus non eft, ö^cxt- Eandem cantionem canit Chryfoftomusjdocens iufiurandum con celTum infirmitaci ludaeorü: Chriftianos aute ne tum quidem iurare oporcere» qu3 exigitur iufiurandum,aut quum urget ne cefiitasifedomne iufiurandum inter Chr( ftianos efte malum, atcß adeo crimen gez henna dignum: minaturc^ dericis qui no uerebâturiuraturis EuangelicG codicent porrigere* Ambrofius enarrans pfalmum «8. non permittit iurare, quibus periculS eft ne peierenufed quoniam omnis homo mendax, foli deo conccdit iufiurandum, amp;nbsp;his qui per diutnam infpirationem cer ti funt,fe pofte ptatftare quod iuranc.Haec

4$ DECLAR.AD CENSVRAS aufî funt ^bati ecclefîç dodîores tn Ii'teras tere» Quos tamê in paraphrafi fequutus non fum,tantQ aio inter perfedos Chriftianos fuß uacàneum efTe iufiurandS» Netÿ tamê fentio perfedS ilico peccare fi iuretob grauem caU' fam,aut coadus:fed ubicunt^ iufiurâdum eftgt; ibi mala eft, ut nihil aliud, certe infirmitatis» Verba paraphrafeosad^hunchabent modö* Quid aót opus eft uUo iureturâdo inter eosjin ter ^snee fua fîmplicitatçdiffidat gfquain nee fua fynceritate fallere cupiat qfquï,euï ft liceat impunef Et paulo inferi'^» Quod ft 9^ acee(Terit,ex uicio acceflèrit oportet.Aut etfl para bene fentit g iurat de eo cui iurat,aut di‘ fidit is g iufiuranda exigit. At neutra copettt in uos quos omnibus modis pfedos eftè uolo fifcHadenus paraphrafis. Im^fedis igit coH ceditur iufturanda,non laudauQuur aat mea ^jpofitio eft infuria legi Euâgelicæ ÔC eius au/ tori Chrifto,qua hoc ipfumexplanê,quod ilk uerbis expreffis docet,quod(^ dodores ortho doxifunt interpretati,nihilo fecius rationêin terim indicés, qua pmitti debeat iufiurandSt' Qd* fi hæretica eft cotradicere fcripturis,utef propi*^ accedit adhacrefeos fpeçiê,qui dicit in to ta abftihenda à iureiurâdo,c5fonans Euan/ gelio 8^ Âpoftolo,ah g dicit^ualde utile ac laJ danda efte iufiurandû,qd* nuf^ iegimus inamp;

VSgetids hcênsrHlud expredc d»ci't dotni'nus, hoc dicut ac fadunt homines îatn ut hoc ali^ padorede tu dlt;cat tu fiatjUo coueniebat para phrafi-Nâ id nô fatffec explanare fermonê do inintjfed diktere uigorê Euangekcæ phiîofoz phiae. An ita loqut debebâ fub pfona Chrtftf, Dico uobis,ne omino iuretisgt; fed fit fermo ue fter, cft eft,non n5:qd* amplius eft.à malo eft, Cacierû quanCç ita Ioquor,multis tamènomiz nibus utile atc^ ettâ neceHariS cft tufiurandu, in cotrouerfijs, in iudicijs, in fœderib« princi/ pû,in fufcipiêdo magiftratu, in tnitiationibus facrorû ordinû ac liberaliQ difciplinarû,al(js(^ mille occafiôibus.'’Nône belle fundus fuiltein paraphraftç officiofSed cxpHcâdus erat inqui unt,quçftiôis nodus.iftud nô ^fiiet paraphra ftes,q tantû explanatius refert qd* fcriptû eftî pracler tim quû inter dodores nô côueniat, QC q maxime quærût huius nodi foluuonië,fudêc aeftiiettß.Qd* iî quis dixerit uitandû err orê ne fcio quortr, q fimpliciter ex orâi ChriftianorS Uita iubriiotû uolebât iufiurandû, multo plus periculi eif àmorib’ hominum.qui frequêter iurando difcunc peierare.Nunc eni iurantium ac peierantiû plena funt ointa. Ab hac charyb/ direuocâdaerutprona ininaluni mortalitas* Eo(^ uidemus hûc eiïe more fcripturis ac pri/ (cis ecckfi£ dûdo£ibus»ui quà tnêtes hominâ

maxime pronac funt in uiciumunic occur rant hyperbolis, ac tropis,in diuerfum re trahentes,ut in medio fit uirtus. Ita domi nus à cupiditate uindic^æ reuocans cia/ mat,ego autem dico uobis, ne omnino rc fidatis malo.Et fi quis tibi percuflerit unâ maxi!lam,præbe illi Sgt;C alteram. Ab auari tia detcrrens,ait: Omni petenti tribue.Iti/ dem Hieronymus dehortans Chriftianos à furia belligerandûdicit nobis iïmpliciter interdidum bellum: deterrens clericos ab opum accumulandarum ftudio,negatcle ricis efle côceflum quicquam habere prç ter dominum. Hoc exemplum imitatus foleo nonnunquam uehementior efTe ad uerfuseam partem in qua magis propen dent hominum ingénia, SC unde grauius imminet periculum.Quod ficubi iurat de us aut Chriftus, aut Angeli, nihil ad nos attinet: SC fi quid iurant fandi ueteris te/ ftamenti,nihil ad Euangelfj difcipulos.Po ftremôad Hebræos fcribens Apoftolus, non probat iufiurandum,fed è publica co fuetudine ducit argumentS:nifi forte quö ait,qui in agone contendit ab omnibus fe abfiinetexifiitnetur commendafie nobis

THEOL, PARISIEN.

Thcàtrîca certamina: aut Chriftus para/ boladediiiite qui diftribuittalcta feruisgt; inufuram Iocanda,probauit ufuram Por/ rd me nô fenfire fi’Tipliciter iufturanduir» nulio modolidtum Chnftianis.praeier^ quod fignifico in paraphrafi,clariflime de claro tnannorationibusinam ibi licuit,qd* in paraphrafi fuiffct intempeftiuum, Perz iurium blafphemiæ genus eft. Ab hoc Ia-* Cere pcriculum erat.non eft periculum ne iufiurandum pereat in mundo, fed nein/ undet pcriurium.

Cum eadem (int moralia prxcepta in utracp lege per Euâgelium à Chrifto con firmata,erroneum eft dicere,iuramentuni in lege noua ftmplicicer effe prohibitum, cum in lege ueteri licuerit.

Vt iufiurandum fit ftm pliciter morale, 12C ut moralia fint eadem in utraqi lege, certe in Euangelica func perfeâiora. Vecus lex

ï uetatoccidcrcjnoua iietatirafcÉuetus kx prohtbet adultérin noua damnat etiam im pudicû afpcdû pro aduIterioNec eft Eua getium legi contraria, fi perfedis adimit, quod inftrmis ac rudibus côceiïiuHoc et nimekconfummare kgem no abrogate.

Hæc propofitio erronea eft, amp;nbsp;honoti dei derogattcuius authoritas interponttur per iuramêtum:rationecuius nouum uin culum Obligatorium inducitur^

fenfî.Netp emhoc fentio,n5 peccare gra^ uius eum qui peierat, qui fallit fimplici , fermone: fed perfeâo Chriftiano tâ cefta efte in didis fidem,*ut non minore religio ne feruet quod fîmplici uerbo promifît, ludæus aut homo ludaicus,quolibet inter pofito iurciurando. ludaicus cnim homo no putat fe teneri fimplicipromifTojat per feâo Ghriftianô fimpliciiïîtri^'fermôpro urfi

THEOL. PARISIEN. 59 furciurâdo eft.Et fî taies effent omes Chri ftianùquid tandê derogaretur honori deif Meo iudicio iUuffratetur pocius tanta fyti cen'tatefuorum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\

NOnopnseßin cotraâtbusadmifce izi re tufiurandum,execrationes,aut Cü mile, quod QC promittentê obftn’ngat me tu,ôi ftipnianti faciatfidem.

Haccpropofitioprætendens noeflètS ueniens, utile aut neceffariû, adhibere iult; ramentum ad côfirmandos humanos con traâusAiniuerfaliter intelledaffalfa effad errorê Vvitdefi accedens-Quandocç eni utile eff quandocp neceffariû bominu cô^ mercia iuramêco roborarit iuxta rei fuper qua eft contra(ftus,magnitudinê,ô^ perfo narum conirahentiû feu politiarum utili/ catem inde prQuenientem,ut uidere eft ici principum fi^deribus.

Eampropofitioemnopofui uniuerfalt XI ter,fed de bis ago qui fimplicitate Euâgeli capfedinÔ in aliûufum habentfermonë

Nee 'infidor inter principes, quales funt plerk^,ioterdum uel utile uel neceffarium efle iuiturandum: optabilius tamê fîtjfi ea elTet fides principû, ut citra iuiturandum fœdera tranfigerêtur. Quo magis autem laudaturiufiurandum, tanto plus detralii tur uigori Euangelico, quod melius relin quitur in fuo fonte, quâm mûdanis rebus admifeetur.

ter caftigafletjexiftimafTemus nobis lice/

re aduerfus impiorum uiolentiam armis nos defenderc, ac uim ui repellere. Nunc autem cum Petrus reprehenfus fit, quod aduerfus impios ÔC fceleratos pro innocc ciflimo domino ftrinxerit ferrum.quæ po terit^iTe poil bac caufa,ut homo Cbriftia nus iniuriam iniuria repellatf*

i ' Quâquam inter Chriftianos, quantum fieri poteftjfugienda fint bella ÔC lites:bgc tarnen propofitio^utiacet, innuensnun^ iieitutn elfe bellum aduerfus îÉhpiorû uio lentûm

THEOL. PARISIEN. lt;i lentiam, quafi nunquam turis ordine fer/ uato,fe defendendo iufta fit belli caufa,ez neruat omnem politiam: 8C à lege natara/ li 3^ à diuina diicrcpat: alioqui enitn non commemorarentur in libris NumerorS, lofue, ludicum, R.egutn,ÓÓ MaccabeorS multa bella,quae ex diuina ordinatione ge . fta funt.Scriptis praeterea per Apoftolum àC alios fandlos uiros haec propofitio ob/ uiat: atcp hærefi confentanea eft paupcrö de Lugduno S£ Luteri. Nelt;ç fcriptorem excufat quöd adtjcit,quæ poterit effe poft hac caufa,ut homo Chriftianus iniuriam iniuria rcpellatc' cum in præcedenti parte dare tradat, fimpliciter non licerc nos ar/ mis defendere,aut uim ui propulfare: un/ de manifefte colligitur fenfus autoris.No • que etiam ea ratione Petrum Chriftus re/ prehendit,quafi nunquâ liceat uim ui fer/ uato moderamine inculpatac tutelç,ret}cc re: fed quöd ipfum defendere niteret,per/ inde ac fi aliquo Chriftus indigeret hu/ mano fubfidiojamp;^ mortem jiuxta patris de cretum,abfq5 contrapugnatione no acte/ ptaretuoluntarie.

XII Quum ui'deamus uix un^ effe quieten! à bellis, quæ utexambitione autiraferè nafcuntutjita peflïmis rationibus pleru^ geruntur,frequenter in fcriptis meis à bel lis deterreo, idc^ ueterS ecclefiæ doâorS exemple« Multis tarnen in locis declare «ne no improbare fimpliciter omne bellü» uclut in panegyrico ad principe PhilippS Maximtliani Cacfaris filiü, in principe Chriftiano ad Carola Cgfarem.poftremö «nlibellode bello fufeipiedo cum Turcis Quod autem ad hunc locum attinet, pri/ «num iniurium eft,quodfub perfona Lu/ cg dicitur in paraphrafijSC rede dicebatuf illis temporibus,id ad meam perfonam 0^ ad hæc tempora accomodare«Nolebat e/ nim dominus, ut Euangeliu armis alqsüe præfidqs hominu propagaretur, quo tota gloria deo cederet« Apoftolis autem fuis nihil permifit,nifi ut de ciuttate fugerêt in ciuitateÄ per patientiam fua poffiderent animas fuas« Quodfilicuit Apoftolis ac uiris apoftolicis ineccIefiaEr primordtfs ar/ mis tue« fefe aduerfus Ethnicos quos im pios appellogt;fatebor paraphraßm meä no rede

THEOL» PARISIEN. «f reâe fuiHe Ioquutâgt; Sed Augufti'nus qui tâto tnteruallo fequutus efl; apoftolorS te pora,non uuk armis opprttni idololatras, quS tarnen id têporis ea fuerit Chnftiano turn potêtia.ut qd* ipfe fateturgt; in côflidu pocuerint effe fuperiores:quin ÔC intetcc dit,ne Carfar ukifcatur morte ab Ethnicis cçforûjCaufam addens,ne per uindidâ ob fcuraretur gloria marryrû.Nec illic fimpll citer loquit paraphrafis de quacS^ defen fione,fed de ea quæ nafcit ex affedu uindî dac^Sic enim locû ingredior, Tûc lefus uC prorfus reuelleret ex animis illorû omnë uindiâæ cupiditatê, fallit eos ad tempus obfcuritate iérmonis.fed in hoc patit erra re,quo certius Ô6 effîcacius eximat omnc cupiditatê ukifcendt His autê afFedibus id temporis adhucerâtobnoxfjdifcipulf, ' nondum hauQo fpiritu coekki Ôôc-Itat^ (2 meus fermo accipiat ut dtdus eft, de cupi ditate uindidæ, accômodeturC^ ad uiros apoftolicos,ÔC ad ilia tcpora quibus Euan geliû fanguine martyrû erat propagandûgt; nec ftanSjHeciacenSjnecambulans, dam/ nat omne bellû, nec eneruat omnê polittz am,nec à naturali diuinac^kgedikrepaç» fed

«4 DECLAR. AD CENSVRAS fed confencaneus eft dodrinæ Chrifti' apoftolorum^Quodenimiusuimimpio/ rum Ui' repellendi ijs qui iubebantar dili/ gere SC inimicoSjbenefaceremalefacicnti busjorare pro perfeqtientibus, SC quibus didum eftiNohte omnino refiftere malo» Row.ix concinente PaulOjNon uofmeti'pfos ulci/ fcentes chanfltmfjfed date locum iræ. O/ mitto nunc difquirere quantum ualeat ex emplum à uetere tedamento dudum ad nouum,quum ludæis muka permifTa (ïnc quaï Chrifti'anis nó licentPorróquod ad' f ecüut homo Chridianus iniurtam iniuria repellac.per epitafin didum ed. Si non If/ cet uim ui repellere,multo minus iniuria iniuria penfare« Quid autem dominus re/ prehenderit in Petro, nunc nondifputo; Certe Augudinus totum hoe quod fecic Petrus ait domino difplicuide« Siquidem boe turn agebat dominus, ut in fe præbe/ ret exemplum difcipulis,uidelicer,ut que/ admodum ipfe noluit defendiarmis ad/ uerfus impios,ita apodoli folo giadio uer bi fpiritualis armati fubigerent orbem ß/ uangelio,nec de humants praefidtjs pende rent,fed à uoluntate deûNec enim hæc lo quitur

quftur Ef afmus de principibus faoru tem^ porum, fed Lucas de fuorutn temporum Euägeliftis, Vnde quod htc probant non eiïe datnnandum fimpltciter omne bellS, plane mecum faciunt.

QVæ alteri uiro fut fecit copiam, tam I» S«p.lt;7 uxor effe defqt,óiC matrtmonq ius alt; dimitfibijdiuifacarne: quumdeus unam amp;nbsp;indiuifam elTe uoluic.

Inter Euangelicos una duntaxat caufa dirimit coniugium.hoc eft uiolata coniiv gtj fides

Vxor quae fui corporis copiam fecit al/ teri,iam etiamfi non repudietur.deftjt effc uxor: SC maritus qui fui corporis copiam fecit alienæ,iam ante diuoçtium maritus effe defqt.

Quemadmodum ignis no eft ignis ni ft caleat: ita coniugium non eft coniugium. nifi ex duobus fiat unustex tribus aut qua tuor una caro fieri non poteft.

Hæ quatuor propofinoncs, quatenu« per eas prætendt ui'detunmatrimoniû pef adulteriutn diffoluiquancfiad uinculutn» hæreticæ funu Eft entm umculum ma«»^ r mont) iure dtuino indiHolubtle^ut ad Co/ .i.Cor.7» n’nthtos fcribens Apoftolus demonftrat» quum tnquit: Hts qui matn'monlo tun^^ funt prafcipio,non ego fed dominus, uxo' rem à utro non difcedere: quod fi difceflc rit,manere {nnuptam,aut utro fuo recon/ cih'an.Etrurfum; Mulier alligata eR legi, quanto tempore uir etus uiuin Et eadem omnino eft ratio de uiro,ficut de multercî quia eiufdê beaii Pauli fententia,ftcut mü lier fui corporis poteftatem no habet, fed uir: ita ÔC uir fui corporis poteftatem non habet,fed mulier* Tanta praetereaeft diftolubilitas matrimonq,ut nec per barre fim (quæ fornicatio eft fpiritualis)dilfol/

XIII Rede additum eft,prætendi uideturî X J r 11 Nam re uera nihil minus cogitabam ilU

X V fcribens,quàm qiiod interpretantur. Sen/ tio earn defîfte eife uxorem, quæ ie præft^ tu indignant uxoris nomine, dC coniugi) commo/

THEOL. PARÏSrEN. «T commodis.Sicut ftlius abdicatus negatur efTe filius, quod amiferic ius filtj: âC homü nem exuifTe dicimus eum, qui uehemen/ ter e(l inhumanus Jd aucem me fentire de datant uerba,qux fubqdoydó matrimontj lus ademit fibiJus autem coniugq eft in/’ diuidua uitæfocietas,tedum,menfa,amp;^ Ie dus communis, rei familiaris in partent adminiftratiOjfortunarum omnium con' fortium, petere debitum amp;c» Hacc quæ perdidit fua culpa,quæfo quid habet uxo/ rise' Quod fi uerba tantum offendût, non abhorruerût à talibus facri dodores.Quo rum Chryfoftomus in prioris ad Cor.epi/ ftolæ caput 7.ita loquitur.kurfus illic qui dem poft fornicationê uir non eft uir.Hic uero etiam fi cukrix idolorum fuerit mu/ lier,tarnen non perdit ius uiri SCc^Ecce up rum uocat non uirum qui excidit â frudu coniugtf. Quanquam autem non pofTum explicate nodum, quomodo Chriftus lo/ quens ludaeis fentiat de diuortio quod ma nente cóiugtj uinculo, tantum feparat ab ufu matrimoni), quum illi non aliud nof/ fenc repudium,quam unde fit ius cum alia contrahendi, tarnen ita tempero fermonè.

Ut quod dico dirfmi matrimontum ac fi'e/ rf diuortió, de fepararione thori poflït in/ telligi, nee ullum admifceo uerbum, quo ins fadam iterandi coniugn', Teftimonia quac citantur,non cxcutio.De his abundc nobisdidumeftin Annotatione fupen« Connth.eapuc

XVÏ

XVII

XVIII

FIdes quæ fn'get abfi^ charitate,nec fe profère ubi res poftulat, nee fides qui dem eft: tantum eft inane fidei nomen-

Fides amp;nbsp;charitas natura coiundiffima funt, 0lt;r alterum ab altero diuelli non po/ teft. Et paulo poft, Charitas fidci comd eft indiuidua*

Hæ tres propofitiones funt hgreticac,^ fententiae apoftolorum Pauli SC lacobi co trariæ, Paulus nanep fidem fine charitatc pofte efte oftendit,quum inquit;Si habuc ro omnê fidem, ita ut montes transferani» charicatem autem no habuero, nihil fumgt; lacobu*

lacobus ettam in co capite in quo dicicjfi/ Uc.t dem fine operibus mortuam efle,appellac fidcm firapliciter illam quae eft fine opcru bus« dicens: Quid proderit fratresgt; ü quis dicat fe fidem habere,opera autem no ha/ beatf nunquid poterit fides faluare eumî* Vnde patetq, fides abfeg charitate autbo Qis operibus fides appellanda eft.

Nemo nefeit fidei uocabulum late pate x v I re*Multa cnim de deo etiâ credebant Eth/ x v n nicijôC iuxtalacobi didum,dæmones ere x V11 dunt ÓÓ contremifeunt. At ego de fide lo/ quens earn fentio quâbeatus Paulus nufx quamnon pracdicat,iuftificantem, Slt; per charitatem operante.Sint igitur meae pro pofitiones ter^ quatercç filibet hæreticae iuxta fenfum aliens, modo iuxta fenfunt meumfintPaulinae» Porro quodnegaui fidem mortuam necopcrantem per dite/ dionem,ne fidei quidem uocabulum me ter{,uulgatiftimo tropo dwfiS eft, quo ho Rûnem inutilemS^tgnauS negamus efte homincm,0C uinum uapidumnihil«^ ui/ goris habens, negamus efte uinum. Id me feofifte deprehendet, qui totumeum

70 DECLAR. AD CENSVRAS locum paraphrafeos legcn'tProinde monia quæ citant è fcripturis, quanquam ad me nihil attinent,tamen non uf(^ adeo folida funtjUt non recipiant tergiuerfatio/ nem.Neque enim Paulus affirmât fidcm, dons effe dei abfcç charitate, fed fidione utitur ad exaggerandS laudem charitatis» ueluti qui dicit: Et fi mihi fint linguæ cen turn ac totidem ora,no poffem rem ut ha/ , lgt;et enarrare,nô fentit effe quenquam cui fint cents linguæ ac totidem ora. Eodem ’ cropo Paulus dixit,filinguis hominutn loquar 06 angelorum. Neqj enim angelis ‘ funt linguç.fed ad rem exaggerandam fin ■ gitunad fignificandum eximias quafdani . linguas humants longe præflantiores.Ba/ filius Magnus locS hune citans in epiflo/ . la quadam ad Neocæfarien(es,hæc fubt)/ ; cit. No quod horS quæ cômemorauimus fingula fine charitate poffint inueniri, fed quod fandus Paulus uoluerit teftimontj's confirmarequoddixeraupræceptS chari tatis infinitis partibus elTereliquis omni bus excellentius.Ita Bafilius. TheophyU' gt;nbsp;dus autem indicat hie Paulum ad exagg^ ' randatn charitatiseininentiâ conferreill^

lt;um dono omnium maximotfidCjHec fint ph'citer cum fide,fed cû fumma fide, nimf rum integra ÔC fyncera.ltidê SC Chryfoßo mus annotauitjPauIû non fimpliciter no/ minaffe fidem,fed uniucrfam fidê, lam ut largiamur ahquâ fidem inueniri fine chari tate,quis illam dixerit,integrâ, fynceram, untuerfam.hoceflomtbusnumeris ab folutam. Similiter SCThomas Aquinas, omnê fidem intcrprctatur perfeââ fidem* Quæ fi nô reperitur fine charitate,quem/ admodûfentic Bafilius,necefifeefi,ut hic agnofcamus hyperbolen ac fidiionê, qu5 inter amplificandi formas commémorât etiam Quintilianus. 111 ud opinor confiât, Apoftolum hoc loco, quum linguas pro/ phetiam,8C fcientiam nominat,fentire de donis gratuite datis, non de iuftificanti/ kus,quodhæc fine charitate non fubfi/ fiant.Cæterum iam frigebic amplificatio, fi charitate donis inferioribus comparée» Idem dicendum efi de fide, quæ fifir/ mafiuquamuisnonadfit charitas, tarnen editmiraculatfed quomodo huiufmodi fi/ des dici polfit fumma, integra SC fyncera non uideo» Tutius igitur arbitror fequt

dïuum Baftliuni,ut accipiamus hoe gerandi gratia fingi,quod non cft nee efle poteft. An deus poifit infundcre perfeóS fidei dodum abfqi charitatis dononone«* rat paraphraftç difcutere.Mihi fatis eft ei quæ fcripit contpetere in fidem iußifiean tem.ói^ ubî ubi eft,ac licet, per dilecîioné operantê.Iacobus autem quum ait,fi quis dieat fe fidem babere,fîgnificat illos care/ re uera fide,qui per dileóioncm non ope rantur,nec ftatim fidem habet,qui dicit fe habere fidem*

XIX l»S»p,i5X

SOIa fides purificat corda, reddite^ ido nea quibus credantur cj^eftis philo/ iophiæ arcana*

«5$ XXI

«9

Propofitio eiufdem quinta,loan* Vllb Sola credulitas uia eit ad immortalitatê» Propofitio eiufdê fexta.Luc*XXniI‘ Quidexigit Chriftus àfuisnififidetnr CENSVRA.

Tametfi requiritur fides ad aficquenda beatam immortalitatê) SC adeordium pu/ rificationem,ut docent facræ literæ: non tarnen earn folam ad hoc requirf aüruuntf

THEOL« PARISIENSIS 7gt; fed potius oppofltQ. Vnde ait lacobus Kf poftolus: Videtis quoniäexoperibus iiu ftificatur homo, amp;nbsp;non cxfide taniö. Ec Paulus.Nó enim auditores legis »ufti func apud deum,fed fadores legis iuflificabun tur.Quare propofitiones cum huiufmodi exclufionepoiîtæ fcripturis no confonât, quae ubiq; bona opera prædicant amp;S offen diculum catdem propofitiones aptæ func praeffare pufillistquafi uidelicetnon fine ßdelibus neceffaria bona opera,fed fola amp;nbsp;des fufficiat ad falutem»

In Paraphrafibus meis uix aliud trado, ræpius aut diligentius, quam non fufficez re profeffionem fidei nifi accedat uita pro feffione digna»ldem faciofrequêter êCin egteris lucubrationibu8,ut hge fufpicio in me non poffit hçrere,quafi fentiâ non effe neceffaria poff baptifmum in adultis bo/ na opera.Hae uero propofitiones ßc triinz catimrecitatæ fortaffe pariant offendicuz Ium infirmis* Ac fi legant in cotextu pa? raphraßs,n0 uideo quem poffint oamp;ndez re.Nä Ioannis tertio,ipfefermonis tenor, déclarât me iUic loqui dehis,q ex paganiP

Tjï.ï

Rom.ii

74 DECLAR. AD CENSVRAS mo àut ludaffmo uemut ad gratiatn Euan geIicatn*PauIus aucê utrifcp adimens glo riam operum,æquat illos in fide,qua puri ficabantur illonim cordæHæc igitur uox fola,non excludit opera,quæ gignit fides, fed opera præcedêtia baptifmuni.Nec tcf fert addas an omittas,uocem fola. Quum enim PauP dicit,gratia faluati cftis, aequc excludit opera,acfi diceret,fola gratia faP uati efi;is,Quod alibi explanatius, non ex operibus iufi;itiæ,quæ fecimus nos, fed fe cundum mifericordiam fuam faluos nos fecit.Et,fi ex operibus iam non eft gratia» Similiter Ioannis s-Chrift*’ adimit ludaeis fiduciam generis obferuatae Iegis,0C u/* nicam adialutem uiam oftendit, fi credat fermonibus filq deuVerba paraphrafts fic habent: Nifi refipueritis, nihil uobis pro/ derit generis autor Abrahâ,nihil Mofes, nihil facerdotes,aut pharifçi,nihil deus pa ter,ut uerbis gioriaminiJilud habetote $ certiftimo,Si quis obtemperauerit fermo/ nibus meis,quemadmodû frequêter dixi, mortem no uidebitineternmSoIa creduli/ cas uia eft ad iramortahtatê SCc. Viam aot äüu adituoi» ac ueluti ianuam ad falutemgt; ccuo

reuocans genres à fi'ducia phtiofophiæju dacosà fiducia ceremontarû. Quanquatn fides fie aperit ingreffutn ad falutem,uc zf tiam in deducendo prçcipuas agat partes. Rurfus Lucac 14, manifeftû efimeloqui de ceremonrjs ludaicis^quas Chrtfius iatn à nobis non exigit fi côuertamur ad Euan gdrj gratiam,fed fidem. Verba paraphra/ feos fie babent: Quid aûc exigit Chrifius à fuis,nifi fidê. Et ideo fuam ecetefiâ, quac nefeit opera legis, urbem fidelem dixit»to tam ipfi uni innitêtem. Hane quS auditis redimendä in iudicio, uidetis fublatam le/ galium ceremoniarum fidueiä.Ex bis paz ïàm eftopinor,has propofitiones, ut à mc pofitae funt,amp; pias effcjSC maxime confo nare feripturis diuinisitantS abefi, ut fine haereticac,quod conuicium nimis familia/ re eft pleristß Theologis*

præpofita primat Corinth* XX H tÇT Tina illud falte aperuifiet Paul'’» à nbsp;nbsp;Ssf.ioS

Çunofum eft hoc defiden'um futile atc^ impium,ft ex exiftimatione procedat qua credäturminoris autoritatis efte mul ta â Chrifto per Apoftolos nobis uocc te/ nus tradita,quàm fint ca quæ fn fcriptura funtexpreÓTa* Suffïcientcr enim func per fcripturam facram determinata, quæ pro falute fideltum expedtuitpeream deter/ minari.Ncc autortbus Dionyfio, Baftlio, S)C Augufttnoyin minori habenda funt au/ choritate,quæ â Chrifto ex Apoftolorum traditione ad nos ufc^ perucnere,de facra/ mentis altjs muftis, quam quæ fcriptu/ ris fandis definiuntur. Docet enim Apo/ fiolus tenendas elTe inftitutiones Apofto/ licas: non folum qug fcripturis exarantur, fedetiamquænudofermone ab Apofto/ lis traditæ îunt. Reft'qua uero commodius ÔC decentiusreliâa funcdiipofttioni eccle Gæ,ut de illis definiat determinet,prout cantorum facramentorumdignitas, 8lt;ip^ Gus ccdeftx pcofedus expofcit»

Vtinam Paulus aliquanto plus lucis no X X111 hts aperuiiïet,qu»Iiter extent animae fe^ motae à corpore, 8C ubinatn extent: an fruantur immortalitatis gloria, an impioz rum animae iam nSc cr ucientur,an eis fub ueniant noftrae preccsautalia beneficia: an indulgentia fummi pontificis fubito li/ bercntur à pœnis» quod uideo multos fil per hifce rebus ambigere,aut certe difpu/ care: quod fuperuacuum erat ß Paulus a/ perte definiuiffet»

Superuacaneum eft hoc defidcrium, 8£ pcriculofum. Multis fiquidem occaftonS afferre poteft fcandali, tanquam quae illic ponQturlufficienti fcripturarum teftimo nio non fuftulciantur: cum tarnen ilia otn nia fatis fint per facra eloquia definita, ex/ cepta ultima particula de indulgêtîjs. NS quod animç iuftorû poft banc uitam cum deo regnenc beatae,monftrat Chriftus di/ cens in die mortis fuoebono latroni,Ho/ die mecû eris in paradifo.Et Paulus, morl lucrum exiftimas, hince^ cupicns diftolui

6^ eiïc cum Chrifto.Infuper c« angelf ho/ tninum cudodes femper uideant facieni patris qui in cœlis eil, ante diem iudicq : eadem ratione uidenc amp;nbsp;animæ piorum, chirographo peccati iampridem Cbrifti morte fublato.Docet fimihter fcriptura nimas impiorum fupplicqs inferni depu/ tari,cum per beatum lob dicitur: Ducunt in bonis dies fuos,06 in pundo ad inferna JtteMont/ defcendunt.Et per beatum ludam Thad/ «!«lt;lt;lt;?. datum de tjs qui fedatifuntperuerfa defi/ deria,fcribitur,quod fint ignis atterni poc/ nâ fuftinêtes. De diuite item epulone fcri/ bitfandus Lucas,qudd mortuus fepultus eft in inferno. At uero qui ex hac luce cö dei amicitta migrarunt, nondum plene à Ccoria. peccati exptati, uiuorum iuuantur fuffragqs: id quod in Euangelio Chriftus dcmonftrandû fuadet ut uiuentes,amicos Tibi coparent de niâmona iniquitatis, qui coSjUbi defecerint, in atterna tabernacula recipiant.Huc accedit q) ilh membra funt ' corporis Chrifti, quare aliorû membrorS eiufdê corporis iubfidio par eft fubleuart Nâ hoc natura infitS eft,ut ubi unG mem/ brum patitur,reliqua membra copatianc*

Regius quo^ prophcta idem inßnuäs tn eorS perfona qui deo funt accepu,ait:Par ttceps ego futn omnium timentium te, cuftodientium mandata tua.Patet itac^ uiuentium preces atc^ alia benefada,ma/ gnopere illis fuccurrunt. Netp tarnen pro pterea aflerendum eft qgt; Temper per indul gentias fubito à poenis iiberetur. Nec hoc in fuis bulk's pontifices praetendSt autex Ui huiufmodi bullarum pontificiarû fane intelledarum,id habetur.Nam cum no in deftrudionem,fed in aedificationem data fitpoteftas ecciefiçgt;non pro quauis caufa, omes quarScunt^ pœnarQ debitores, per huiufmodi indulgêtias protinus à debito pœnarG erip{5tur,etiâ fi fint inchariiate» Vnde nullt mortaliS certû eft^quantum p quafuis indulgentias deo fatisfiat pro pee nis quae peccatis debent.Necp tarne ft ccr tus tndulgentiarS ualor fidelibus ignorât, earn ob rem contênendæ funt indulgêtiç: quas probauerüt facra cöcilia,fummi pon tifices,atc5 uniuerfalis eccleftç côfuetudo amp;nbsp;ufusadeoc^ ^deffe illas baud dubie te' nenda eft.Qnqmdê p ipfas uberes uirtutS magna fatisfaâiôis emolumêta

Chnftianis proueniunt. Quare hæc pro*/ ’’ pofttio exemplff noxïjs dubrjs in fide uâ'' cillanttû inepte proponens,offendiculuni præbct indodis infirmis,dubitandi ci( ca ea quæ certa fide tenenda funt: in qui/ bus non folum fuperfluum cft dubitare» ÔC dubitando difputare, fed etiam ilJtcitS» Qudd fi qui fuper bis dubitant, no noms fcripturis ueniunt inftruêdi, fed legitimis fuppîicifs debet ufcp adeo impia temerP tas coerceriDifputare nibilominus de his citra hæfîtationem ad maiorem élucida' tionem uefitatis,fi modo pereos fi'attalM difputatio,qutbus ex officio incumbit.no eft temerarium aut illicitumj quin potius pium nbsp;nbsp;expédiés,ut paraît fint,iuxta fcri

pturam tanquam paftores ôi. dotfîorcs n' tionem reddere de ea quæ in eis eft, fidc fpeî ÔC eos qui contradicant,arguere*

X XI ï Sit quantumuis curiofum ac futile dcfP XXIII derium,modofitpium,Nonenimibi fiJ/ gillo diuinam fcripturam, quafi non faits ea tradiderit quæ nobis neceflaria funt ad falucem,fed opto nos inftrudiores efle ad uerfus eos qui hifce de rebus ambigût ac * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diflènttunl

, dlITentinnt. Hoc uotirm quum abaffiedix pio profidfcatur,quomodo dici poteft im piumf Optât interdum chantas,quae fieri no pofTunt, uelutj quum Mofes pofiulac dderide Itbrouitae, ÔC. Paulus optât ana/ thema fieri pro fratribus fuis* Chryfoftoz tnus in epiftolam ad Philemonem,amore Pauli cuperet etiam minima qüæt^ de illo literis ipfius effe prodita.Et tame qd* ad fa lutem isatis erat, à Paulo proditS eft. Nec ideo dicitur incufare Paula,fed animi fui pium affeâû expromit* Denity non mihi illud opto, Cui fufficit ecclefiæ decretum, fed aduerfus contentiofos difceptatores* lam ut fateamur ea quae Apoftoli uiua uo ce tradiderunt,pari autoritäre recipienda, atc^ ea quæ funt diuinis exprefla uoIumP nibus, tarnen contentiofi poterunt tergp uerfari ncgantes ilia ab Apoftolis tradiia, fed uel à recetioribus inueta, uel ufu muk titudinis irrepfiffe in ecclefiam.Harc certe rima fuiftet obturata difputatorib^, fi Pau lus fufius amp;nbsp;egt;. planati'’ htfce de rebus dif/ feruiffet. Nam me de his nihil ambigere, puto fact's liquere è tot libris meis. Optare autem me hanc lucem aduerfus côtentioz

8* DECLAR.ADCENSVRAS fossdeclarät ilia mea, quod ûtdco inquani multos fuper hifce rebus ambigere, auf

certe diTputare. Quod fupcruacaneum t.f . rat ß Paulus aperte definfuiflet.Quod aut aiunt, eos qui fuper his dubitant non no/ uis fcripturis inftruêdos, fed Icgitfmts fup plictjs cohercêdos, ut maxime iuftum fit, certe clemêtius eft etiam illos fana docfîri/ na in retftam uiam ab errore reducere* St/ quidem ipfi fatentur ad hoc hçe in fcholt* difputari,ut dotfîores parati fint iuxta Cerf pturam rationem reddere de ca quæ in ds eft fide, eos qui eontradicunt arguerez = ac commode fane addit Petrus,cum mao/ fuetudine SC reuerentia» Porroquod ifta docent è facris literis rem faciunt Thcolo gis dignam, licet mihi fuperuacaneâ, qui dehisnunquam dubitauû

CVm lexterrorê incuteret potins lt;5 amorê,quid fupererat, nifi poftea Qj per kgem didicerant homines fe peccatis obnoxios, nec potuiffe ab his temperareî fimulcf? feirêt dei feueri uindicis iudiciutfl neminê poffe effugerc,nifi ut trepidareot» hotte

Hæc propofitio innuens homines ueté ris legis nó potuiffe uitare peccata, óf ma gis induci per legis cognitionê, ad defpez rationem $ ad amorem,eft iniuria legi QC legislatori deo^Tradidit enim dominus Ie gern non per quam périrent homines,fed iuftificarentur«Iuxta illud Apoftoli, Lex Row*? quidem fanda,amp; mandatü iuftu. Et illud Leuitici: Guftodite leges meas atqj iud^ Lcui.is cia,qu£ faciès homo uiuet in eis.Necp era deus hominê adimpoffibilc obligauit g legem Mofaicâ,cû nó poflïtefle iniuftus*

Iniuria afficere legem fandâ, 8lt;deum xxnii legislatorem, impiorum eft, qui aftrdus procul abfit à nobis. Quoties Paulus con fert ueterë legem cö Euangelio.nó horret fimiles formas loquèdi,nec facri dodores Paulinarum epiftolarum interprétés» Eas pofteaquam commode interpretamur ci/ tra iniuriam dei 8C Icgis à deo datæ, pote/ rat 8C meus fermo fie accipi, quemadmo/ dum QC à me didus eft, Quum enim ait,

84 DECL AR. AD CENSVRAS , Icx per Mófen data eft gratia autcm pcf lefum Cbriftum fadïa eft, nonne uidetuf Icgi tnbuere tcrrorem, abfcp grarfafEt ad Galatas ^Quum legem appellat pædago gum ad Chriftum,nonne terrorem illi tri^ i buit absc^charitatefRurfus quum ait eo/ | dem in loco,quicunque ex operibus legis * funt,fub maledi^o funt. ltem,Quontam ex lege nemo iuftificatur apud deumgt; ma ; nifeüum eft, quia iuftus ex fïde uiuit, lex { autem non eft ex fide. Rurfus ibidem: Si enim data eflet lex quæpoflct uiuifi'care, uere ex lege eflet iufticia,fed cóclufiï fcri/ ptura omnia fubpeccatum,ut promiffïo ex fide lefu Chrifti daretur credentibus» Et ad Rom.5*Quia ex operibus legis non iuftificabitur omnis carocoram deo, pet legem enim cognitio peccau. Et cap.pr o/ ximojex inquit iram opcratur, Pratterea i^Connth-cap-K.Iegem appellat uirtutetn peccati.Rurfus Rom»? Cum eflemus in' quit,in carne, pafliones peccatorum quae per legem erant operabantur in membris noftris,ut fruâificarent morti.NSc aurem foluti fumus à lege mortis in qua detinC'' bamunAc pauio poft, occafione ante ac^

THEOL. PARISIEN. 85 cepta, pcccatum per mandat« operatum ell:nme omnem concupifcentiam. Sine lege enun pcccatum mortuu erat amp;c- Sed quumueniiïet mandatum, peccatum re^ Uixit.ibidem aliquante poft: Sed peccatS ut apparcat pcccatum,per bonum opera/ turn eft mihi morte,ut fiat fupra modunt pcccans peccatum pcrmâdatum. Ibidem captte $,Lex fubintrauit ut abSdaret pec/ caium. herum ad Hebræos -!, Mofi legê appellat,legem mandaii carnalis. Ibidem Lex inquit nihil ad perfedum adduxit.Et alibi, in quo lexinfirmabatur. Et inaeftia Petrus appellat legem onus quod nec ipfl portare potutftent, nec patres ipforura* Quin Ezechiel cap.ic.italoquentem do/ minum facit,dedi tis præcepia non bona, iudicia in quibus non uiuent.Eum locum Hieronymus interprétât de ceremonqs i Sacrificia enim,inquit,qu£ populo ad ido iolatriam procliut in hoc praefcriptafunr, non quod placerent domino, fed ne ea im molarem daemonibus.His duriora fcribit Chty foftomus in opere aduerfus ludços, Ugè appelUns per fe malâ.Hçc fi prçdicâ/ tut de lege Mofaica ciuainiuriä legis ac

Icgis autoris,cur meus fermo irrogat iniu riam deofllloru uerba pia funt,fi legis no mine intelligamus earn legis partem,quæ præfcribit ceremonias per EuangeliS ab/ rogâdas,aut legis Iiteram,quæ occidit aU tore Paulo,aut præceptorû Obligationen» abf($ charitate,quç fuit in pleriRp ludæis, de quib^ ex autoritäre Pfalmographi PaU lus in uniuerfum pronSciat, quod omnes à lege declinaffent,nec effet qui faceret bo num,nec ad unû. Addit aût hoc didum in ïudaeos m axime côpetere.Si nemo ferua/ uit legem iuxta PaulS.fî lex erat onus inigt; portabile iuxta Petrû, quid erat piaculi û quis diceret aliquo pado impoffibilem le/ gis obferuationê,qyam abflt;^ dei prçfidio nemo poteft feruare.Itacp propofitio meia non innuit homines ueteris legis fimplid ter no potuiffe temperare à peccando, fed abfc^ gratia non potuiffe,quandoquidêô^ Paulus ita loquit: Veile adiacet mihi,pef/ ficere autem non inuenio. Nec hoc à fflC lt;nbsp;didum eft, deum dediffe legem per quart! perirêt homines, fed iuxta Pauli dodrinâ aio legê per fe bonâ, ludæis fuiffe occafto nemhorroris acdefperationts. Atc^ hsic defpß

THEOL. PARISIEN* «7 defperatio effecft ut confurgerent àd gra** tiam, Euentum oftendi legts, non taxaui mentem latorisNec ftan'm tniuftus ßt de/ us fi quid præcipiat quod noftris uinbus præftare no queamus, fed mïfencors po/ «us qui tali confilio nos nobis oûendit,uc noftris difßfi præfidqs ad illius opem con fugiamus, Veluti fi medicus ægroto qui fibi fanus uideatur, præfcribat, ut quo«/ die mille paflus ambulet, in hoc, ut fimul utcognouen'tuirium fuarum imbecillita tem,medico fe curandum comitta«Deni/ que an iniuftû faciat deum, fi bonas leges homines fuo uicio uertant fibi in malum» PROPOSITIO EIVSDEM S£/’ cunda* Marc J

LEx Moyfi fuis umbris,uiâimis ac ter XXV roribus fecit hypocritas* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ï» Supagf

gt; Hæc propofitio rurfus legi Mofaicæ contumeliofa eft,S(5 ipfi deo,qui huiufmo diumbram, uiâimas ôd ceremonias legis inftituiuquæ ex fua inftitutione ad bo/ num inducebantyS^ ueriiàiem figurabanc nouaekgis.

caftQnemgt; quomodo Paulus dien: Litcra occidn,quum literalegis fit ex fefe bonaf Idem dicit fcientiam inflate, quum feien/ tia fuapte natura fit bona. Loquorenitn tllic de Iudæis,qui dum metu feruili feruä bant externa tlla legis pratfcripta,fe pro in ftis uenditabant,quum re uera non ferua^ rent legem, interius madentes uitijs, amp;:id quod totius legis caput erat négligentes» T ales nimirum hypocritæ funt. Idem oplt; nor fenttnt Thcologi, quum aiunt ex fua inftitutione^fatetes; per occafionê çeiïifle in hypocrißm.Quum igitur de re confen/ ciamusgt;unde ego contumeliofus in deum ac legemclpfum etiam ^uangeKum muP tis fuit occafio matorum- Sed hoc congru cntius prardicätur de lege Mofi, quap ut erat data populo rudi duræ^ ceruicis, io cerret ac minitatur magts quam bläditun J?ROPOSITJO BJV5DEM TFRTlA' K-oma.

officio paraphraftæ. Quandoquidcm lex de fe potius coè'rcebat cupiditatcs quâm iritabat.Non enim eft data lex à dco ad tn citandum homines in peccata,fed ad coh» bendum ab illis, aitoqui non effet fanâa nbsp;nbsp;.

IlCOLIC tuüâ^.- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J

Et hic euentum indfco, non mentem la XXVI tons. Sic dix» : Lex iritabat cupiditates, quetnadmodum Apoffolus dixit tram ogt; peratur.Necp enim in hoc erat data,ut de» Uindiâam prouocaret.Lex tnquiunt de fe potius coërcebat cupiditates. Affeniiorî Sed per occafiôem tn plerifcp iritabat, qtf illi non negant. Porrô me illic ’.oqut de le/ ge fine gratia déclarât fermo paraphrafe/ os,qui fie habet: Neq? uero periculum eft ne peccatum uos nolentes in priftinam re ’ • ’ trahat feruitutem,iluâdoquidem iam non eftis obnoxtj legi,quç cupiditates iritabat potius quàm cohercebat,fcd gratiædei, quæ ficuti præftare potuit ut à peccati tyz rânide liberaremur. ita præftare poteft ne reuoluamur in peccati tyrânidem. Hune in modû paraphrafts. Sed quod fentiebas inquiût,debebas explanatius dtcere.Non ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fs omnia

, 90. DEC LAR. AD CENS V RA s omnia poffunt omtbus locis repeti. Nam illud dilucide tradaui fuis locis.

Hac propofitione praeceptum baberi in lege de odiç inimici,falfo aiferiiurjCS nul' Ium tale præceptS in lege habeatur* de cum régula dileäionis amici amp;nbsp;inimid ad mores pertineauquod autem ad mores fpedatjinuariatum maneat in utraqj lege; confiât fcriptorem hunc non rede affige naffe in hoc, difcrimê legis nouæ à ueteri.

Quod ifli negant effe in literis diuinis» .XX Vn T^uguftinnsputauit eflefic enarranshßc locum.Non quod in lege didum eft ode/ ris inimtcum tuum,uox iubentis iufto ac' cipienda eft,fed permittêtis infirmo.Idem fenfiffe uidetur Chryfoftomus, quum dominum non exegiffe ab infirmis quod fuo têpore præcepit iam inftrudioribus. Porró quum cætera,qua: dominus com«/ .morat,habe|tur in lege, probabile ÖC ho« lt;n lege contihe(i,licet bis uerbis nufquan)

THEOL. PARISIEN» ?» repen'atur expreffum.Vecantur enim He/ bræi fœdus iungere cum Amakchins, Moafaitis, SC Ammonitis in æternS. Nee odium in literis myfticis femper fonac ani mum cupientis alterum laedere Jnterdum oditjqui auerfatunqui affligitjqui cotemz niu Odit patrem SC matrê, qui eos amore pictaps negligit. Odit animam fuam, qui earn éxponit periculo propter Euangelim Sed hec mihi extra caufam dicöu Nun^ emferifi ludæis effe præceptQjUt odio ha/quot; berent inimicoSjfed permiflumjPræcepti nomen ad priorê tantö particulS ptinetjd efleuerü declarat epithetö praecipuS. Vc ein fit aliqd* praeceptö in lege de odio iniz micorSjCerte praicipuS effe non poteft.Si uerS eft qff interpretantur ecclefiac dodo res, ludæis gmiffum odiu inimicorü, quiS àChriftianis exigatdiledio inimicorSjUi deor mihi redeiuxta ueterQ enarrationê, pofuiffe difcrimen ueteris SC nouæ legis» Porto ut KKivHTOf fit illa Auguftini diftinz diojutc^ moralia fint cade in utroep tefta/ mêto,nobis tarne præfcribût abfolutiora» ilia Auguftini definitio de ceremo nialibusjiudicialibus SC moralibusjno caz V6C multis fcrupulis» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quinta

XXVIII A DolcfcensaudieratChriftudocenz insup.ioo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;præccpta legis Mofaicæ non

effe fan’s ad confequendum regnum cœld rum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c E N s V R A .

Hæc propofitfo réméré aflfen'tur, t'n CO quod prætendir præcepta legis ueteris tncludentis præccpta decalogt non tunC fuffeciffe ad-iconfequendum regnum cœ/ Iorum,fiue ad merendam m'tâ æternaoi» diâis Cbrifti répugna:, dicendsî Si uis ad Luc^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mandata. Rurfumi^

legifperitorecenfentiutrunq? dediledioz ne legis mand3tum,refpondit: Hoc fac ôf uiues. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DECLARArro.

X X y I II Cuptebam reddere caufam,qua como* tus adolefcens adrjffet Iefum,pofui(^ qua? mihi uidebatur probabilis, quanquam i^ præflabat non afferere, quod in Euâgelid non eft expreflum præfertim fub perfon« EuangeliftæjCui inconimodo iam adhibi^ turn eft remedium, Rabanus in catena aU rea, aham diuinat caufam, uidelicet quolt;* auddfet à domino nullos efle dignos no coclorutn, nift qui paruulis elTcnt

äi fimilcs, Regnum autcm cœîorum iîh'c appello non uitam æternam, fed Euangez licatn profcffiôemjà qua Chrîftus fubmo uebat,qui non abnegarent femettpfos, tollerent crucem fuam,denicp Sgt;i. odio ha' berent animam fuam.Nccp uero unquant mihiuenit inmentem ludæos ante exor' tumEuangetqiubar non potuiflè feruart legis obferuatione, fi adfuiffet fides Sd charttas* Verutn ad Euangelicatn perfe' âionem, uulgaris tlla legis obferuatio no fufficiebat, Annotauit hoc Origencs, no eflè diftum, fi uis uitam affequi, fed fi uis ad uitâ ingredigt;quafi obferuatio legis tan' turn fit gradus aliquis adEuangelq perfe^ âionemjudaifmus autem (de uulgarilo/ quor) quafi rudimcntum eft Euangclicae philofophiæ.Nec hic difcrepatTheophy laâus: Quæcuncp inquit, feciffci opera bo ' najudaico more fecilli: quod fi uis perfe/ dus elfe, hoc eft, meus difcipulus elfe SC Chriftianus,uade SC uende omnia quç ha bcs. Dominus dicit, nili abûdauerit luftt/ cia ueftra pluft^ fcribarû SC pharifæoram, non mtrahitis in regnû cœlorum. At pha/ tilaci ÔC fctib^lcgis erant obferuannuimi, duntaxat

94 DEGL ARi AD CENS VRA^ düntaxat iuxca cuItS externS.de quo fert^ tit paraphra(îs*AIioquifuerûcquifub k'' ge quocp perfedióem Euangelicâ praefti terunt. At talem hunc iuuenem fuifle nö arbitror* Nondum eluxerat Euangclium, fed tamêiam tum hue uocabat dominus» t SEXTA EIVSDEM PROPOSIz

Hæc pfopofitio quatenus prætenderc uidetur, uiatoiibus habêtibus charitaten» non efTe neceiTaria aut utilia præcepta, ex erroneo intelleclu illius loei fcripturæjlu' ßo non eß lex pofita, defumpta, aceedit ad errorem Beguardorum.Netç eerte pet uerba ilia Apoßolus neeeßitatem feclu'' dit præceptorum, fed excellentiam indi/ cat perfedorum, qui non timoré poenaf/ fed uirtutis amore bene operantun

3CXIX Idem fentimus, SC tarnen mea uerba ni dentur ad Beguardorû errorem aecederc» Quodenim Paulus negatiußo pofitâ le/ gem,fic interpretancur, illic prædieari pet fedioné

THEOL. Parisien. 9^ feflionem Euangelicâ,quç no rimorc poe nïCjfed uirturis amore operatur* ES Apo/ ftoli locum in eundem fenfum enarrat pa raphrafis. Sic habet locus: Qui intelligic ijs,quos Chrifti fanguis redemit à pecca/ ti tyrânide, quic^ charitatis impulfu ultro plus præftant, lex Mofaica præfcribit» non effe opus uel metu uel admonitu le/ gis,ut uel arceantur à flagittjs,uel inciten/ tur ad ofFiciSjhuic lex bona eft.Siquidem tntelligitlegê ad fe non pertinere, qui per Euangelium didicit, non folum neminem lædere,fed etiam benemereri deboftibus. Quorfumopus frenisaut calcarib’equo cômode fponte«^ currentif’ Ac mox,Pro/ inde lex, quæ metu fuppliciorS deterret à flagitt|s,n5 his uticp condita eft,qui uolen tes ac lubentes præftâtjqd* lex exigit, etil 11 legis uerba no teneant-His confentanea fcïibit ChtYfoftomus.enarrâs illud: Finis legis eft charitasjfinem autê dixit confum mationê, Medicinæ inqt finis fanitas eft; itacç quû adeft fanitas.præccpto ac denû' ciatiôe nihil eft opus ôic Eandê fententiâ cxplanati'’ refert Theophyladus. Loquit aSt illic apoftolus nô de quauis charitate, fed

fed de Euangelica.quç profictfcitur à cotf fcienria bona,ô^ fide nonfida* TaliscM ritas no eget lege, metu, mtnifi^ ad pia o' pera prouocantc.Arbitror hoc fenfiiTe A poftolum^quod probati dodores interpre tâtur,quos ego fequutus fum.Hinc liquc^ quanta interfit inter Beguardos et me IHj opinor fentiunt hominem fpiritualem no teneri præceptis, SC liccre ea pro fuo arbi' tratu uiolare. Ego interpretor hominê uangelicum non ita liberum efle à prxce/ ptisô^ conftitutionibus, ut liceateasuio^ lare, fed quodinftindu charitatis uolefli plus pr^ftat quàm lex imperat.Lex enim quafi frenum eft calcar* Abhorrêufus fponte ab omnibus uitqs, SC ad uirtucetn alacri ftudio feftinanti,nec freno opus eft» ncc calcaribus.

XXX

XXXI

Irveuercnter inhis duabus propofitionf bus paraphraftes loquitur de lege à deo in ftttuta,modo uocâseam uerboliffïmam, modo craffam religionem uel fuperftido/ nem, cum tarnen tefte fcriptura, ipfa effet ante Chrifti aduentû fapientia ludæorum ^’’■‘’“^’'•‘5 corâ omnibus populis-Et fapiens uerbum dei ói legem fapientis dicit effe fontê uitç.

Offendit abufus huius uocis,uerbofiffi x X X ma,quafinon dicamusuerbofam epifto' XXXI lamjprolixam ac uerbis abundantem. Lo quor aüt illic de multitudine infinita præ/ ceptorum, quæ toties etiam iterantur, Sd inculcantur in uetcri lege, quum Euange licalex tantam præceptorum turbam uni eo uerbo comprehendat. Nee id pertinet ad contumeliam legis,fed ad gloriam diul næbonitatis,quçfe populo tudi,craffo 6C öbliuiofo fic temperauit, ut multitudine pracfcriptionü omni in re admonerêtut dei, öó multa repetitione uinceretur illorS furditas SC obliuio. Quid àût mirû fi deus hominû caufa uerbofior effe uoluit,quum. bominum caufa carnem affumpferitf Me

autem tllic loqui non dc fupcrfluiratc borum,fed de mukitudinc praefcnpnonÜ» teftantur uerba paraphrafeos, quæ fie bent: Porró quod lex tot praffcrjptis,t£rf minis non efFicit, id compendio fola praf' ftat Charitas,totius legis uim ac fumman* in fe compleäens: fiquidem quiequid uef bofiffima lex innumeris pratceptis cona** tur effieere,td totum unico breuifp ferifl^’ ne compleditur ÖCc- Äpud candidum k' ^oremjillius uocis catachrefis poterateti^ am habere gratiam, præfertim quum ib* fiat eoliatio ueteris tedamenti ad nouum* Per Mofen 8C prophetas deus fuit uerbo^ fus,ac per filium fuit uerbum abbreuian^ fuper terram. Porro'quum cralTam legis religionem appello,nö fentio de lege uni'' uerfa,qux continet etiam Euangelica pr? Cepta,red de ceremontjs externis,circund fione, deledu ciborö, uidimis pecuduoi; fabbatffmis,altjscp fimilibus,in quibus erat fita uera religio, fed typum habebant tieræ rehgionfs- luxta hanc partem legeö* appellare cralTam aut carnalcm,nihilo tumeliofius cft,quäm fi quis corpus app*’^ let crailiorem hominis partem,öd in faers menps

THEÖL. PARISIEN. -y? métis craiTum appellee,quod fenfibus ma gis patet, ut in baptifmo, aqua, fal,6^ un? dio. lllud durius quod addo, uel fuperftf? tione magis^PIeritp ludæi in illis obferua ttunculis totam iufticiam collocabant, ne gledis ijs, quæ ut funt fpirituaJia, ita pro? plus attinent ad pietatem.In illis igitur ta? liutn obferuatio non erat uere religiofa, fed fuperftitiofa magis,hoc eft uergens ad fupcrftitionem. Quid autem uetat ea fu^lt; perftitiofa dicere, quæ dominus apud E? iaiam faftidit ac refpuitf Quid quod pro? bâti doctores docent ilia à deo præfcripta» non quod ipfi placèrent, fed ne populus ad omnia mala procliuis,ad idololatriam prolaberetur.Eas præfcriptiones, ut dicta eft, Hieronymus interpretatur leges non bonas, tanquam non ex animo dei datas, fed duriciae gentis ludaicæ conceftas ad tempus.Cerie ilia collata ad legem Euan? gelicam,fuperftitione non uacanu Quod fi ftmpliciter totam legê appellaffem craf? fam religionem uel fupcrftitiôem potius, nonfolumirreuerenter, uerumetiâ impie fuiffem loquutus.Lex entm fpiritualis eft iuxta fenfutn myfticum, SC cû Euangelio G i concor

ICO DECLAR. AD CENSViRAS concordat. Iracp quemadmodum ucriiH' mum eft quod aiût Theologe Lege fapiêtiam ludæorum coram omnibus po pulisjta prodita Euangelif luce,quod pri^ Us uidebat religio, cœpit eft? fuperftitio* Erat igituramp;olim fuperftitio quatdâ co/ parata ad uenturam Euâgelq lucem. Nofl enimhic excutiam quantum ad hunc (0/ cum faciant carrera teftimonia. Nam Bc^ clefiafticus loquitur de fapientia ilia fubh'^ mi: Fons inquit i^ientiar, uerbum dei ifl excelfis, ÔC ingreftus illius mandata ætet^ na» Confiât autem præfcripta ccrcmonfa rum no eftedata nifi ad tempus.Salomofl uero iuxta moralem fenfum hoc dicercü* detur, plurimum referre ad falutem hoifl^ nisredîeacfapiêterinftitui. Iuxta lènfuifl reconditiorem magis quadrate uidetur t'fl Euangelium.Chriftus enim dicitur Capté/ tia paths, eftep filius ille fapiens,quf gloria eft partis. Huiuslex eft Euangelium. utcuntp hæc exponantur, contra me nofl faciunt,qut non fum ioquutus de quaeufl que parte legisTed de externis ceremontjJ quae eranc per Euangelium abrogandæ.

rTHEOL. PARISIEN:

Hate propofitio temcraric erronee affertturdoquendo ut fcriptor loquitur de dubio autorum facrorumlibrorumnoui teftamenti ab Ecclefia fub nomine talium autorum receptorum.Cuiufmodi funtau tores quatuor librorum Euangeliorum î {eptem epiftolarum canonicarum^quatu/ ordecim epifiolarum Pauli: Adiuum Af poftolicorum ÔC Apocalypfis. Nam cum deus uiros illos fandos,organa fua confti tucrit in editione talium librorum,honori eorum detrabit, quifquis ab huiufmodi libris nomina eorû auiert, uel in dubium uertit; necnon SC â frequenti abducit ÔC ff uâuofa eorundê Icdione.Praf terea qua/ Uis de autoribus aliquorum huiufmodi It/ brorum a nonnuilis olim dubitatum fit» nihilominus poftquam Ecckfia fub no/ mine talium autorum fuo ufu uniuerfali illos recepitjSefuaptobauit definitione, gt;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;G $ tam

toi DECLAR. ÄIgt; CENSURAS îam non fas eft Chriftiartô de illis dubît^^ re,autindubiumreuocare* .

XXXII: Præcj'puvs autor fcrtpturæ canonic^, eft fpintus fandus. Quam diu de illo non dubitatur,nopoteft uacillare fcripturafö autohtas, ne^ frigere piorum hominuo* iedto. Quanquam no protinus qutcqui^ accepts eft ufu Eccleftaftico, obligat nos ad credêdum,tanquâ articulum fidet. Ti^ tulos recepft Ecclefia, nimirS Utens uulgo receptis a.çi indicandum quodopus defig'’ net. Quemadmodum ciiätur apocrypha, quumaltorum innumerabiliumjtum Hi^ remiæ,non quod fint Hieremiæ,fed quod ilhus nomine prodita iint. Ita dicitur libel fob, non quod ille fcripferitgt; fed quod de illo trader. Similiter dicitur liber Tobiat» Tituluamp;itac^ non femper notât autorem« Quod fi uniuerfalis Ecclefta hac mente re cipit citulos,ut imptjs habeat,qui de ue/ ro autore dubitat,manibus ac pedibus di/ fcedo in illius fententiä, meSc^ intelledö captiuo in obfequiû fidei.Nam iuxta ftn/ fum humanum,nec credo epiftolâ ad He/ braeos eße Pauli aut Lucae,nec fecundam

Pvt rt cfTe Pttr^licc Apocalypfîm effe lo/ annisapofi:oh',qùifcripfit EuangeliQ.PoP fem lucmulîa argumêta c6gerere,(èd prç ftatuûareinfïpmorQ offendiculG^Nâ pliis apud me nalet eccleftac iudidû,^ uHæ ra.^' tiones humanç.SoIus dlefcfupulus habet am'mn meS, an Ecclcfia recepent tûulosi m non fois «el« baberi ,p indubitatis^quç «nhfsltbris fcripta funuuerQ panter exiz gat utjî indubitato habeam‘’,ab hû autoz ribus elfe profeda,quor« titulos gerät. Id fi cftjdamno ac rerjcio dubitatipné meam omneni,quæ ne fuit quidê ulla,fiea men« eft ecclefiç ex afflatu fpiritus faruftx.Quan Theologt fatent, totâ ecclefiam errare pofte,in hts dûtaxat,quæ no requirunt ne ceftario adfaîuîêgregis,^degenere (ot/ taftisefttitulus. Ahog ûtantopere urge/ «nur titulis uel ufu rcceptis,uel in ooncilio quopiârecitatis, cogemur librû ad Paulî èc Euftôchiû de aftumptione facratiftîmg ttirginis credere elle confcriptû ab Hiero* «lymo.Et in côcilio Carthaginèfi cui inter: fuit Auguft.uelnt ÔC in cpftlola Innocêtq Çinqj libritnbuunt Solomoni, Prouerbia» Canticû caaticorätEcckliaftesiEceleßaA«

Sapientta, quum Eçcleft'afttcus apud bræos non fit in canone,amp;r Sapfenfia nuP quam extiterit apud Hebraeos, fed Philo/ nis efle credat,qui Gracca polluit eloquct* lia. Quin 8^ Äuguftinus libro de dodfi^ na Chnftiana fecundo capite ?. recenfens omnis canonicæ fcripturæ libros. ait con/ ftare Ecclefiafticum efle fcriptum à lefu fl Ito Sirach ad Solomonis imitationê.Iden fentit de Sapientia Cyprianus exponens Symbolum apoftolorum: Sapientiam Sprach et fapientiam Solomonis ne inter Ca nonicas quidem fcripturas recipit, licet templis recitarentur, quemadmodum Si Paftorgt;

TERTIA El,VSDEM PROPOSITIO, 'cuius prior pars continetur in epiftola ' praepofîta paraphrafi Lu,i.fecun da eft in Supputationibus num. XXVb

xxxin T^Ecpiftolæ ad Hebraîos autore fem/ I» s«p.io5 I nbsp;nbsp;nbsp;per eft dubîtatû: OC ipfe(ut ingénue

. Hae duæ propofitiones arroganter fchifinaticeafferuntur,,contra, ufutn ÔC àc , .. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;termina

ferminadonê ecclefix in multis concflqsy Niccno.LaudicenfijCarthagincnfitcrtio* cuiadfuit Auguftinus, Sgt;C inconcilio fepgt; tuaginta eptfcoporutn praefide Gelafio* Hoe infuper hguet, quia autor huius epi/ ftolae dicit illS fe mißlre per Timotheutn fratremfuum: cuius kgationeinquibuP dâ alrjs epiftolis folebat uti Paulus. Idem ^tiarn demóftrat beatus Petrus qui in find feeSdæ canonicæ ad Hebraîos deftinatæ, quibus primam miferat,eifdem dicic fcripfilTe chariffïmum fratrem fuum Pauz lum.Magnus item Dionyfius quçdam ek bac cpiHola ad Hebrxos citât tanquam à Paulo præccptore fuo deprompta* Idem fimiliter comprobant, Clemens primus, Innocentius primus, AmbrofiuSjChryfoz ftomus,Gregorius Nazianzenus. Dama fcenus,lfidorus,ô^ alq multi catholici do/ flores.Nec uerumeft, fern per dubitatunt elfe de autore buius epiftoîç ad Hebræos; cum feribat Origenes qued ante temporsi fua ornes antiqui QC maiores eam ut PauU apoft oli fufeipiebant. Mira aüt arrogantiai àtque pertinacia eft hui*^ feriptoris, ublt; lot catholici dodores, poniifices, conci/

(iajdeclarant hanc cpidolam eflê Paulu dó idem uniuerfalis Ecclefîæ ufus ac confeiy fus comprobat, hie fcriptor adhuc dubï^ tat^unquam toto orbe prudentior»

XXXIII

Ntcenum concilium non agit de auto«' reefed de autoritäre huiusepiftolæ. QuP dam enim Cc negabât effe Pauli,ut cxifti^ in a rent illam non habendam inter fcriptU ras canonicas- Nec aliud arbitrer adl^ûit^ altjs ccmcilrjs. Titulus additus eft ad dei«g nandam epiftoiam, nct^ quifquâ negatä multisea citari Pauli titulo» (ic amp;C à me tat frequêter.Si locus epiftol^ nbsp;nbsp;me facit»

is qui CÛ ago credit ilia efte Pauli, quut non appellem epiftolam PaulirSed rjden» illi dodoresjqui quu commodu eft^alleuC rant eä efte Paultlocis oportunis indicant fe de autore dubitare,praecipue Origenes Hieronymus 6ó Auguftinus^QuodfiNi^ cenum illud concilia obligat omnes,quur didi dodores poft aufifunc dubitare de autore, de autore inquam, non deainori/ cate; nift quod minus laborabant de tiiu^ Ib,modo ratajeflei autontasrDe^prifeis Io

'THEOL, parisien; ioTquot; ^uens, dixi femper dubitatum, no ab omA nibus dubitatumXannifero éc ægre rece perunt epiftolatnad Hebraeos,GraïciA/ pocalypftm« Mtror autem quod Schï'fma hinc nafci queat, ü quïs fateatur eam epiz ftolam efle fpiritnsfanâi afflatu fcriptam, fatcaturque merito inter fcripturas caZ' nonicas receptam,dubnet taoiê an a Pauz lo apoftolo fcn'pta fit,SC ita dubi£et,ut pa/ ratus fit abijcere dubitationeingt;fi hoe ani/ mo recepit titulum Ecclefia,ut iubeat ere/ dere illam efie uere Paulfi Idquum tnihii non conftet, non fum peruicax aduerfus ' Ecckfiæ uniuerfalis confenfunij ac ne tan tillutn qutdem uacillo in fide, fi profefTus à fpiritu dei proditam, dubitem de autorc bomine. Quantum ualeatufus perplexa difputatio efi,necfatis confiât an hoe fit. ufu uniuerfali recepmm.Tum fi reeeptus efititulus,referc qua mente fit reeeptus» A' Theologis expeââtur folidiora,quàtn: ufus Ecclefiat nomen, præfertim quutn tam uarqs modis ufurpentur has uoces », Itaque libero fiomacho adiedum eft conz uiciumthic feriptor adhuc dubitat, tan/-quvQ toto orbe prudenttor« quum præ/

praeter tam multos ueteres,eosc^ prxd^ puos eeclefia: dodores, Thomas Bioncfl iis Card» Caietanus adhuc uiuens, quuni alibi, tum in libello contra Luteranosde Euchariftia, fine Pauli nomine cttec hanc epiftolâ:uno loco fubtjcit, quod iuxta ge^ nuinû fènfum tradat autor illius epißok'* Q^VARTA EIVSDEM PROPOSV^ tio. In Elencho.

xxxiin

Hane epiftolam fub nomine beati Pe^ tri etiä tarn olim eccleßa fuo ufu recepid £)C definirione Conciliorum Laudicenßsgt;

Carthaginêfis tcrtq,Gelaftj p3pæ,necnoo Sc decreto Innocenti) magnt,Practerea ei eiufdem epiftolæ litera patet earn a' beato Petro effe feriptam» Nam illtus fcripiot Petrus apoftolus in principio nominatun ÔC adfuiife dominieg transfigurationi afle riturineadem epißola: foliautem trese^c apoßolisCut Euâgeliilæ teßanturjilli afti^ terunt: unde cum nec lacobum maiorem» necloannem Euangeliftam earn fcn'pûlTc ia confeflb fit,relt;Qe conficitur Petru illaiu fcripfiflje»His4tacß perfp€dlis,inepte QCß' n«

(le ullo fruâu de eius autore dubi'tatuth eiïe proponttUGCum tnodo nulU liceat hg fitarc quin ilia beati fît Petri,

Si ineptum eft hoc per occafionem ftti XXXlllT dioiis proponere, qui minus ineptit bea* tus Thomas Aquinas,qul diligenter com monet apud ueteres Si de autore de au toritate epiftolæ ad Hebræos fuiffe dubi* tatum.Porro qui de autore fècundæ Petri dubitant,non erant tarn ftupidi,quiniuide rent illic fieri mcntionem de uifione moni' tis,fed fufpicabantur illam epiftolam fcri/ ptam abs quopiam, qui cupiebat ilia legt fub nomine Petri Id quo facilius perfua/ deret addidifTe de uifione. Earn uero fufpl tionem conceperant ex phraftec^ pedore ac uigore fententiarum,quas partim uide/ bantur ad imitationem alterius cpiftolae eftïâæ, partim non perinde reipondentes Apoftolici ordinis principis maicftati.

“ fitiOjquæeftinElencho, ’ De Apocalypli diu dubitatum eft,n5 dico ab hæreticis,fed ab orthodoxisf uiris, qui fcriptum tarnen ut à fpiritu fan/?

SW DECLAR. AD CENSVRAS do profedum ampißdebantur de fcn'pt*’ risnominetncertf»

Liber Apocalypfis aperte cognofcitu*^ abeato loanne Apoftolo ÔC Euangelift^ editus,tu(n ex EccIeGæ ufu,tû ex ciufdein definitione,in concilijs,Carthaginenfl tio,a(cpbeM Gelaftj,pariter(^ in quarta nodö Toletanaln qua dicitur, Apocaly^ pits librum multorum conciliorum auto*^ tasjSC fynodica fandorum præfulum Rö/ tnanorum décréta, Ioannis Euangeliß^ efTe præfcribunt,amp; inter diuinos libres cipiendum conftituerunt.Cui quidem ff nodo infigni dodrina præfulgens inter/ fuit Ifidorus præfui Hifpalenfis» PræterO ex eiufdem libri contextu oftenditur bea/ tus loannes illius autor: nâ in ilia fcriptor efle dicitur loannes qui perhibuit teftitn^’ nium uerbo dei: quic^ ea de caufa in Path moninfulam relcgatus eft: quæ profeóo de alio à loanne apoftolo S^Euangelift^ nequeunt intellrgi. Idem rurfus conteftaO tur,facerrim us pater Dionyfius Areopa^ gita, beati Pauli difcipulus, Innocentitl^ primus, Kereneus,Iuftinus,Damafcenu%

THEOL« PARTSIEN« H» • catholtci dolt;fîores et fandt uirianter quos fplendidutn Ecclefiæ iubar Auguftj nus hoc manifefte indtcat: qui alogios ue alogös inter hæreticos ab ecclefia dam natos connumeratï eo quôd loannem a' poftola ÔC Euangeliftam negent Euange/ lium fcripfifle 0^ Apocalypfim* Quapro^ pter eodem modo lapfus eft hic Icriptor inifta propofitione, utin praecedentibus propofjtionibus praemifliim dubium pro pohendopufillis præbens offendiculum, omiffa explicatiöe determinationis Ecclc fix facrorü conciliorum SC fandorum pax trutn. DECLARATIO.

In annotatione quä fubqcio Apocalyp/ XXXV fücömemoro qui dodores qd dc Apoca/ lypfi fenferint» Porrd qui hoc opus negaz bant effe Ioannis Euangeliftæ. aut alium fuiffe loannem ab Euangelifta credebant, aut eum qui confcripfit librum, id egifle, «tab Euangelifta fcriptus uideretur» eoz lt;jue locum iüo inftituto commodum aß» finxilTe. St quis hoc commentum da / tnet abfurdum, patiar hic abfurdiftimutn uiderijmodo fciat illo feculo mundutn fugt; ifte dift'çrtum Itbris apocryphis alienum

titulum prarfcrcntibus. id^ pfj quoc^fió^^ mines fibi perfuaferant no tantum iiccrO ucrumetiam ofRciofum eflc, Nec AugH'' ftinus inffciat cos profuiflc populo CbH' ftiano talibus figmentisjicet exiftfmctil^ lis abunde magnum præmium relatin’’» fi ueniam fidionis cofequantur. Alogio^ àutem damnatos commemorat Auguft’^ nus,nonob id tantum quoddubitarêtdt Apocalypfi,quum id temporis ne ortho' doxi quidem omnes recepiflent autorita' tern ApocalypfiSjfed quod Euangeltum etiam illius afpernarêtur, ôi adulterinuot iudicarenude quo nunquam dubitauittO defia»SoIa Tolctana Synodus,fi modo il' lius uerba bona fide recita ta funt,præfcti' bit elle Ioannis Euangeliftæ, quum Inno' centius tantum dicat,Slt; Apocalypfim lo' annis.Sedhæc præterrem mihi dicuntuf’ qufî profitcar me de titulis quoep credef^ quod crédit uniuerfalis eeelefia, cuius aO' ibritati facile meum fenfum fubmitto,nô hic tantum fed in omnibus quoep cçteriii modo ne protinus ecclefiæ fit, quicqoid quocuni^modo inufum Chriftianoriîifl irrepfit,autcuiuis epifeopo placuit. Q“ fiwnto

TMEOL. PARISIESf, trf ' ft tancopcrc uïtatnus fcSdalum, eradendâ effent,quæ ffiperbis prodidit Eufebius aö Hteronyinus.ErudtEoruni tacita quædam funt iudicia, quibüs expedic interdum ucl licare aurem.Noratur S£ illudgt; quod prae? termtferim autoritatem EccIefia:.Hic quiz dem non uacabat in curfu. Atqui id facio tn annotatióe quam adiunxi annotatis in ApocaIypfïm,Non ubiuis omnta funt in/ culcanda. Certe quum illud tribus uerbis indicarê eruditis.non fufpicatus fum quêz quam fore,qui hinc oRenderetur,neue eX citaretur febifma. Si quid tale metuiffem, prorfusilla filuiflem. Tametfi fiquid hic diffidij eft, ab iftis oritur potius, qui tales nænias exagitant ac iraducunt, Cæterum ne quis minus autoritatis tribuefet didis uoluminibus,addo laudem magnificaralt;i

T IT. X I. DE SYMBOLO APO/ ftolorura. In præfationein Matthae/ urn. Propofitio Erafmi,

xxxvf i«S«p.5i

1 Cum Symbolum quod Apoftolorum 1 dicitur, ab Apoftolis ediiuin c ffe amp;nbsp;pro/ ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;H uulga

«4 DECLAR*AÖ CÈNSVkA^ uulgatum fit fide tenendû, teneant quo^ catholici docfîores,CIemês huius nomïni^ primus in epiftola ad lacobum frarrem do mini: Auguftinus ferm»i.dominica in mifpalmarum, SC in uigilia pentccoftcs* Ambrofius item SC Leo primus atcp alif uniformiter unumqucncp Apoftoloruin quod fenfit dixiffe,da illud coderent,hgO nefcientia impietati deferuiens, fcandalo^

, Abfit utquifquam Chriftianus deard^ culis qui Symbolo apoftolorum cötinen^ tur ambigat, No enim minus illis tnbuefl dum efi,^ quatuor Euangelfjsitantüaw^ bigebam an hoc quod nunc habcmus,fcd pto fuerit ab Apoftolis proditum.Naro ta lia illos prædicafle nemo dubitat, SC pro' babileefi; illos de fumma prçdicationisE^ uangelicae inter fe conferentes, in illisai: fiimlibus capitulis confenfifie, quemad/ r; ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;modum refertur in hißoria Ecclefiaftica*

Eodem in loco,quo uideor dubitare, ttP buo illi maieftatem ac breuitatem Apo/ fiolicam^recenfeo inter canonicas fcriptu ras,Sc æquo Euangelfjs,ne(^ dubiio an ab

ApoftoKs fît profeâum:potuit enim ui’ua ' uoce: fed an communt omnium fcripto per illos ad nos peruenen't. Quum enim mm temporis multa fortaffe ferrent Sym bola,hoc difcernendi gratia didum eft poftolicum, ut Apoftolico fpiritu dignS, ut omnium antiquiffimum, ut quoniam autor alius non extat, probabile fit ab A-* poftolis ad nos manaffe.Haec quum ubic^ profitear jquid periculijfi quis dubitet, an fcripto Apoftolorum ad nos perueneritî’ Deeo quur dubitarê caufasreddidt, qualt; rum præcipua eft,quod illud Symboîum uarie refertur apud ueteres, adeô ut toti etiam articuli fuperfînt aut defint. Nam

beatus Cyprianus teftatur hoc Symboi lum in diuerfis Ecclefii's haberi diuerfum, adiedis quibufdamgt;qua£ Romana non ha béret Ecclefia. Ea putat aduerfus hæretP cos exorientes addita* Quur autê ea uarie tas non accidiffet Romæ, geminâ fufpica tur effe caufam,altéra qgt; illic nullae extite/ tinthçrefes, alteram qgt; ibi catechumenus baptizandus ex more Symbols hoc rect tare foleat apud populS.Admonet autê in Romano Symbolo non habert hanc parti

Iitf DECLAR.AD CENSVRAf culam:Defcendit ad inferos,quum bodi^ non défit in noftro SymboIo.Quanquant nee T ertullianus nee Auguftinus enarraS Symbolum,defcenfus ad inferos meminc runt,Nos legtmus fanctorum communio’ nem„Eam particula præterit Cyprianus, ob id opiner,quod adiedîa fi t uelut expo/ nens quid (it fanda EccIcfia.Sicut nee ulti tnam particulam, 8^ uitam uenturt feeuli attingtt quifquam horutn,ncc ad fandani Eccleftam adduntcathohcam.Et Cypria^ nus Iegit,huius carnis refurredionê: pro/ nomen additum uidetur aduerfus Orige/ niftas.Quid quod in æditione Canonum Nicenæ Synodi,SymboIum hoc fecus re/ fertur quam hodie canitur in templis, neC longius progreditur,quam ad fpiritus fart di profeflionem, Atqui Symbols Nfceni concilq, nihil aliud eft quam cxplanatio Symbol! Apoftolici, non addens nouos articulosjfed uetcres explicans, Vnde col ligitur. Credo in fptritum fandum, fuifle claufulam Symboli Apoftolici, quemad/ modum finis eft NicenLQuoniam aStob fedas dubitari poftet ubi elTet ecclefiagt;ad/ ditus eft articulas, in fandam Ecclcfiani) exclu

THEOL. PARISIEN. 117 «xckidcns omnia conucnticula hærctico/ tum Deinxjuoniam Nouacus aliquis non recipiebat in Ecclefiam à baptifmo prola/ pfosjadditum eft remiflionem peccatorff* Poft quum exorirentur quianimarum re furredionem profiterentur,corporum ne garent, adiedum eft. Garnis reftirreóio/ nem.Rurfusquum Origeniftç faterencuc nosrefurreduros cum corporibus,atnon bis in quibus nunc degit animus, in Sym/ bolo quod exponit Cyprianus additu cft, huius carnisrefurredionem. Adhæcfaz dt, quod Tertullianus fcriptor uetuftiflî/ mus in libro que fcripfit aduerfus Praxe/ am recenfens articulos Symboli Apofto/ licüquod profitetur ad nos unà cum Euan gelio decucurriflê,no aliam habet claufuz lam quàm Symbolum Nicenû, Vnicum inquitjdeum credimus, fub hac tarnen di/ fpenfatione,quam eeconomiam dicimus, ut unici deiiît et filius fermo ipftus,qui ex ipfo proceflêrit,per que orania fada funt, amp;nbsp;fine ipfo fadum eft nihîLHunc miffum à pâtre in uirginem,Sii^ ex eanatum ho mP nemô^deum,filium hominis filin dei, amp;nbsp;cognominatum lefum Chriftum. Hûc

”11« DÊGLÀR. AÖ CENS VRAS t)a(rum,hiinc mortuum ac fepultû fecun'^ dum fcripturasjæ refufcitatutn à pâtre, (n cœlos refumptum federe ad dextran^ patris, uenturum iiidicare uiuos QC mof^ tuos. Qui exinde tniferit fecundum pro^ hiiflîonë fuam,à pâtre fpiritS fanëîum p3' racletutn,fandifieatorem fidei eorutn,qu^ credunt in patrem,amp;^ fiIium,8C fpiritS fa® dum. Hanc régulant 5Cc. Hic res ipfa de/ claratjætate T ertullianncredo in fpiritum fanâum, fuiiTeciaufuIâ SymboIiÂpofto^ lici,quemadmodum QC. Niceni.Poftretno memini me legere in commentario quoj piam, licet excidcrit locus, quod reliqu^ eft in Symbolo poft fpiritus profeffiôeiw» à conciltjs pofterioribus additum efle CV biter et illud annotâdum,quod Tertullia/ nus non appellat Symbolum apoftolorß» fed regulam fideû At fi hoc qd* hodieeft in ufu, fuiftet ab omnibus Apoftolis una/ nimi confenfu proditum,p]us illi debeba/ tur reuerentiæ,^ cuiuis Euangelio^Qu?; fuiftet autem temeritas Eccleftarum, ta^ fcripto uel addere uel adimere quicquati^» quum id extrcmæ impietatis habeaturatgt; dcre»uel in epiftoIisPaulinisf C%teru0gt;

. 2 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;boc

hoc Symbolum fuiffe natu ex collatione Apoftolorum Cyprianus refcrt ,fed refert uthumanam hiftoriatn. Tradunt inquit,, maiores noftri. At in media narratione fic loquitur: Cautiffime autem qui Symbo/ lum tradiderunt, etiam tempus quo hate fub Pontio Pilato gefta funtgt;defignarunt* . Non dicit Apoftoli, fed qui Symbolum , tradiderunt,uelut incertus, à quibus id fagt; âum fit. Pofthunc Auguftinus in libro de Symbolo, nufquam appellat Apoftoz lorum, nec dicit ab Apoftolis traditum, fed magis indicat à patribus è facris Uteris çoUeâû ad memoriae fubfidium.Antoni nusaituniuerfalis Ecclefiæ autoritäre æ/ ditum.Porrö. fermones in quibus referf ït fingulis apoftolis fingulos articules fuiffe proditos,attêtoleâori phraUs ipfa perfua debit,non effe illius cui infcribütur.lam ft maxime uel Auguftinus uel alius quifpiä» hoc feu credidit, (eu dédit auribus cralfac, multitudinismon arbitror ad fidei caufatn ^tinere,prçferttm quû in partitione articti lorSno confentiät'rhcologi,magis(^ pla ccatpartitio,quæ quatuordecim facit, (|u%duodecün, Quq.d fihoc quot^ crelt;^

....... j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;H iubet

fio PECLAR, AD CENS VRAS i ubet Ecclefia lubens et hfc meum fcnfuni lllius fubmitto iudicio. Mfror autem hoC à facukate exigi, quod Beda non exigiu TIT.XII. DE TRADVCTIONË

(andarum fcnpturarum in îingnâ uuP garem: Propofitio Erafmi prima in XXXVlï præfatione eiuidë in Matthæum, fnSup.4.^ Ç Acras literas cupiamin omnes uedi

Quamuis in quancuncp linguam uef' tantur facræ litcrae fuapte natura fand« fint Ô£f bonac,quanti tarnen fit periculi mittete pafitm letSionê earum in lingua'” uulgarem traduäarum,abfqt ulla expfk^ cione idiotis Si fimplicibus eis abutenti' bus, nee eas pie SC humiliter legentibuSi quales plurimi nuncreperiuntur, fatisin' diearunt Valdenfes, Albigenfesac Tut^^ (upini: qui inde occafione fumpta,multo$ errores diffeminauerunt.Quare hac tem/ pefiate,perfpeda hominum malitia, pef' culofa acperniciofaexiftithuiufmoditf’ dudiojloquendo de omnibus feriptur« ” ; bris indifferenter. Nee ficubi paucis e^Td utilis,propterea temere effet omibus pd' fnittenda. In re nanq^ ad falutem non nd

THEOL. PARISIEN. j« ccffarta potius cofulendum eft tnulrorum profeäut ipfam interdiccrtdogt;quàm pau/ corum utüitatieam permittêdo^um gra' ui multiiudinis incömmodoiünde 8C iurd damnata eft huiufmodi translatio. '

QuS olim facrae liter» fint in linguam uulgarê uerf»,tum enim textores öd nauquot; t» (ciebant Gr»ce ÖC Latine,quum ftudO um diuinorum uoluminü Chryfoftomus religiofe commendet lakis, Hieronymus laudet in fçraini5,qui et Dalmatiea lingua uertit fatroslibrosifieocreuit hominum malicia, ut necefle fuerit illis fubtrahere quod Chriftianus populus habet optima, diuinorum uoluminü leëlionê, uehem en/ ter profedo dolendum eft. At olim mona chi quôniam legebant facram fcripturatn uulgata lingua proditam, cuius recóditos fenîus homines im pcriti non affequeban tur,pcpererunt abfurdâ h»refim Anthro/ pomorphiiarum,nec tarnen ob id interdis ûus eft ufus facrorum uoluminum, fed et tor corredus eft,Silaici (ic legercnt cano' nicam fcripturam, quemadmodS illic ad' monco legenda,puto longe plus fore fru/

»1» DECL AR. ADCENS VRAS dus quam pen'cultinpnmis admoneó ut apaftoribus regulis ac fententtjs quibuP dam ad tntelledum earum prarparentut. {n primis autem abftineanc temen'tate iudfcandhfed adorent myfterium,ubi non cófequuntur intelledn,^ ad dodos con' fugiant. Mahnt aûc uiuauoce difcere^ ledtone, nee omnino legant, nifi quS aut non eft dodoris copia, aut quum fe prx^ parant facrae concioni locum eum enarra turæXegant autem fobrie,fummac^ cutn ueneratione, non uelut hominum fermo^ nesjfeduelutoraculadeû Accédant plici puraqi mente,SC à mundanis cupidt* tatibus uacua,præmifla etiam precatiuu' cula.Haecah'ac^ multa quum illic folidt^ admoneam,iper4bam fore utiilis obferua cis,populus mulco cû frudu, nullo pieta/ cis dtferimine uerfaretur in diuinis uolu/ minibus,ÔC qui nunc rudis eft, breui dod lis redderetur. lam ut fitah'quidpericul^» (i laici legant arcanas litcras,plus tatntn periculi e(l,ex earum ignorâtia..Proinuy ceffant paftores,ibi concedp ad mutos giftros confugere* Ad hæc, quod praeft^t uox enärratorisjid pra^ftare poiïunt com/-''mental

' THEOL. PARISIEN.quot; 1^5 wcntartj doâorutnhominutnfn Ii'nguam uulgatam uerft. Quid Valdenfes, AlbP genfes ac Turelupinideltrarint, nonfuni folicitus,nec arbitrer ad me pertinere.Hu^ ius fcculi tumulcum excitarunt, non laici, fed eruditi, quorum autoritärem fequu/ rus eft populus, quandoquidem loan' nes Hus 8C Vvideuusfcholafttcae Theo/ logiæ fcientia ualuerunt,ëlt; Balthafarana bapttfmidodlor magifter fuit.Luterus tem Si Oecolampadius fcholaftici dodo tes funt* Qutequid eft ha:refeon in or' be,totum ferènatum eft uel ex philofo' phia,uel ex ipfis facris Uteris perperam iiv telleflis : à philofophorum libris nullus arcetur, à facris litetis fubmouemur. Qd? ft qua conftitutio pontificis aut aliorunt prsfenti hominum temeritati aliquando fuit oppofita, non arbitrer earn ad uni' uerfam Ecdefiâ pertinere, prxfertim qu3 tnultis iam feculis habeantur facrilibri tnt linguas uulgares diuerfarû gentium trâs« latijcontüuenteadid Ecclefia»

JnSup.4-9 literis»

C E NS VR A

Rede perpenfa mukorum hutus pons impudenti temeritate,i'ndignum cinus extftimandum eft, quód idiotaï fitnplices fuo iudicio facras literas legäflt’ in fuam lingua conuetfas: ÔC de illis rant,aut difceptantes de earum difficuKä^^ tibus tradent. Nee tam°n probibetur hoe eis conferre inter fe de ijs quæ in coD' cionibus publicis audiuerunt, ad moruj' corredionem,æ ad compundionis 0^“^ uotionis excitaiionemiut magis ac mag^ in ipfis cbaritas accrefcat,hiunilitas foU^ tur^atc^ opera carnis mortifieentur*

teneur illi licere laicis ad excitandum pi^ tatis ftudiS conferre inter fefe de bis, audierunt in concionibus,et ego ftmu^ illis deteftor eos, qui quum fint idiotx crasliteras fuo iudicio legunt, ac de dift' Ailtatibus non necelTarns difceptant»

tHEOL. P ARISIEHr 1

I tanquamparuulos,quibus autore Paulo, AdUe r.$ / laäe opus fit. Non enim folidam adhuc [ efcam ferre ac digerere poffunt.Perfedoz , tum fiquidem folid'^ eft cibus, eorum qui '1 nbsp;nbsp;pro ipfa confuetudine exercitatos habent

; fenfus ad diferetionetn bont ÔC tnali.Qua 1 nbsp;nbsp;propter non eft medium aptS huiufmodi

J uis facros libres legant in linguam uerna ( culam translates: fed conuenientiflïmum I nbsp;nbsp;eis medium Bcclefiacóftituit,auditionem

num eius, Nec^ eis obiter interdicit ufum quorundam facrorulibrorum, quicuexz j plicatione couenienti cedificationi morS (intaccommoditfi ftc tame tales libriab ( nbsp;nbsp;ipfis legantur pie ac fobrie,citra fupercilt'’

j urn 0Carrogantiam,ut non inde conteraz y nbsp;nbsp;nant prxdicationesmec à crebra uerbi det

US declare« ad censvra^ pofîrio abft^ præfcdpto moderamtnc ifita fut afîertorem fanæ doârtng non confentire demonftrau

DECLARATIO, Confentimus hic. Illt permittunt ïibros arcanos legatit Iatcf,fed fobrie Si era fupcrcihum, nec aliter ab uHis legi lim. Nec ea propofitto ilh'cpropofita «gt;( abfcß moderatnine, fed fie propofita eß referendaris. Nam ego ut ante dtxt, cü«! tnulto moderaminepermitto illis ledion^ lâcrorum uoluminumjôd à ledione iubtlt;’ abftinere, quottes datur doâorfs coplt;3gt; nec tllic loquor indifttnâe de quibusKb^ facris uolumtnibus,fed de nouo teftam«® to Euangelqs. Id liquet ex eo quod dj' co: Si hos non fubmouit à fua uoce Chß'

ftus, necego fubmouebo eos ab illius It' bris. Mox tranfeo ad uetus teftamentutn! Inter ueteris inquam, teftamenti libroS funt nonnullt à quibus fit quur arceas idio tasiqualis eft Ezechiel amp;nbsp;Canticum fpoit fée.Significans horum ledionem non pet inde conuenire laicis. Quos baud aliter permitto legendos, ntfi ut laici inftruâio' res ueniancadfacras conciones^ ô^libeit' tins

* THEOL» PARISIEN. nf tins audianc in quibus agnofcant aliquS) facilfus intelhgât quorum iam guftum qualemcunque perceperunt* Olim entra Lcclcfiaftæ prophetas etiam enarrabanc promifcuæ multitudini-Nec fuadeolaicis huiurmodi uoluminû leâionem, fed aio, noninterdixerojuerbum fubiunâiui mo/ di,ufurpans pro potentiali. Subauditur zt nim conditiojfi uideâ tllos hue profectflè, aut aliud fimîle» Aemox recedens abeo quodattigeram delibris ueteris teftamen ti, reuoco ad libros noui teftamentt: quart quam inqutensjin li bris Euangelicis diui/ na fapientia fe mire demittit ad captum in firmorôAit nemo ram indodus elle poffîr, quin ad Euangelicam dodrinam fitdoci/ lis. Fateor autem in Chriftiano effe gra/ dus actatum, fed non conuenit ut Chri/ ftiani femper maneât infantes. Et quibuP dam laicis adeft mira ingentj uis,nec deeft afflat*’ arcani fpiritus, qui faepe référât ea paruulisjque ccelât fapientcs.Atqj ut fint in populo Chriftiano quos meriio infanz tes dixeris, totû tamê populum pro infan te habere contumeliofum eft in gregem Chtifti^qui domini fui fpititû hauftt^abfur dura

• tig DECLAR. AD CENSVRA^ dum euarn illf perpetuam infantiam trtV buere.Ec ueram eft ftfipturam habere la^ quo foueaï infanttam mcipientium,rede3 dem fcnptura lac eft infirmts,8lt; folidus bus prouectioribus.Icat^ qui collie fcripti’ ram.nec lac præbet,nec folidum cibum» PROPOSITIO EIVSDEJM CtVAR

X L TV'l Eque Ezechielis prophetar, nequ^ ibidem, Canticicanticorumaut cuiufquani librorum ueteris teftamêti kâionemuüi hûtninütn interdixero*

Cum fedis Apoftolicæ decreto multo/ funitalium librorum ledliolaicis iamprP dem interdira cruditis in lege domi ni apud Hebraeos grauium autorum fen' tentia prohibita fueritledîio didîorumH' brorum,at^ primi capitis Genefeostante annum ætans tricefiraum, prædiâa pro' pofitio temerarie et impudenter afteritur» quandoquidem eadem fubeft caufa inhP bendi talium librorum ledionem, quæfo^ berat quando decretum Innocenti) tertr) fug his conftitutS eft,cuius fragments r« fertdeh%ret*iaauthentica cuex iniSdo*

Mea uerba fic habêt,nec horum tarnen leâïonem cutquam interdïxero.Sufpenfe loquor,ac de meo fenfu: fi penes me eßet autoritas. Suf fi ufderem id expedite pluri bus.Itac^ facile laturus fum Ji Ezechiel et Canticum canticorum incerdtcâtur laicis, amp;nbsp;fi hoe poftulat hifce temporibus homi/, num malicia,non refragabor pontificum. autRomanæ fedis cóftitutionibus*Quaa quam interim hæc hodie ÔC recitentur SC canantur in templis audiente populo,in quo multi funt qui latine norunt,quum Theologiae no minus fint imperiti, quant quiuis opificum»

INdecorum uel ridiculum potius uide/ tur quod idiotæ ôé mulierculæ pfitaci exemplo pfalmos fuós et precationem do tninicam immurmurant, cum ipfi quod fonant,non intelligant,

Hçc propoiltio fimpliccs tdiotas 8C mil lierculas aboratione uocali iuxta mum Si confuetudinem Ecclefiae perperam re/

irahensjac ft ^nutih's ßt,nin' ab eis inteKrg^ tur,impia eft amp;nbsp;erronea,uiam praebens et. rort Bohemorum,qui officium eccIeiiafH cum in idiomate uulgari celebrare conati funt. Alioqui in lege ueteri indecorum iffet QC ridiculum,fimplicem populum ex dei inftituto ceremonias legis obferuarey quas non intclligebatiquod afferere eft ifl legem et eius latorem deumjblafphemuW Sc hæreticum. Neep enim per uerba ora' tionis fois prétendit Ecclefia, ut ferre «er borum illorum erudiamur,ied ut eius fin* nos conformandojueluti ipftus membra, diuinas laudes pronûciemusjdebiras gra' tiarum adiones perfoluamus,amp; nobis ne ceffaria impIoremus.V ndc propter taletn orantium intentionê,dci muncre affedus inflammcMir, intclledus illuminctur, bu' mana inopia fubleuetur,atqp gratiç 8^ gl® riaefrudus comparetur. Quæcertumeft orantes,per taies orationes uocaleSjquaoj ui$ aerba no inteIligant,praftenderc,Que admodum legatus, ÔC Ci uerba domini fui non capit, illa tarnen iuxta mandatum du mini fui referens, gratum impendit obfe' quium QC domino,ci ad qwem mittiturgt;

Mukae fi mil it er prophetiç in Ecdefia can tantur,quç quatnuis â muftis canrantibus nontntelligantur, plurimum tarnen utilis eft amp;nbsp;meritoria earû pronunciatio QC can/ tus.Diuinæ ßquidem ueritati quç illas do cuit ac reuelautt, cas cantando gratum ob fequium exhibetur.Per quæ fane confiât,’ non in fola uerborS intelledione frudum orationis confiftere.Perniciofum quoque flTeerrorem exiftimanrium,folum ad erii diendum intellcdum fieri orationem uo/ calem: cum prçcipue fiat talis oratio ad in flamraandum afFcdum:utpio amp;nbsp;deuoto animo in dcum,modis praediâis (e erigen do,mens reficiaturîSô obtinendo quæ pe/ tkjfua intentione nô fruftretur: mereatur kidem intelledus inuminationem,quem/ admodum Sgt;C alia utilia aut neceflariatqui nimirum frudus longe uberiores funt, fola uerborum intelledio: quæ abfcp excl tationeaffedus in deum,parum affert uti/ «tatis. Quôd Ci cotingeret pfalmos in lin/ guamuulgarem traduci,n5 propterea eo/ fum fenfutn fimplices ÔC idiotæ plene perquot; dperent. declaratio.

àme poiïtus cft:ncq? cnim fimpJtciter prö* nuncio ridiculum cfTc, quod mutiercul» pfalmos latine fonant,fed hoc pottus uidf ri indecorum,ac ridicurum etiain,quâni ß quis lingua fibi nota foner prccaiionêdo'' minicam aut pfalmos. Comparationcw Qppono contra difputantr, ut autdefinat damnare quod damnat, aut id quoqi dam net, quodurdeturabfurdius» Verba fic habent: Quur indccorö uidetur.fi quiï quam fonet Euangeliü, ea lingua qua na^ tus eft,amp;f quam fntcnigitfMihi magi's in^' decorum uel ridiculü potius uidetur ÓCc, PiusafFedus omni quidem inre probant dus eft,lïc quum populus alTurgit Euan' gelio, compolïtus ad religionem, quani'p Euangeltj uerba non intelligit, tarnen affe dus ille pius deo gratus eft^Optandum w men efret,ut omnes,quæ recitantur i'nfelK gerenf.SimiIe eft quod adferunt deludço rum ceremontjs,quarum myfteria uulgus non intelligebat.Sed ludæiïubebâtur ilh feruare^Caeterum quis præcepif,ut müJP erculæ,pfalmos aliastp pree es fonentla«^ I nbsp;nbsp;nbsp;ne,fi non intelligantjquum eadem poffint

dicere GalIice.'’Excuüturpius afFeCÏus,fa^ , . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tco*'

teonAtnô omnesillafonantpio fed pleræqi mulicbriquadam gloriagt;auE inepn'a nonounquam uocibusïuïs obftre pentes ipfiifacrifico. Decultufokmni no loquor-Narrant depaftorequodatn uehe «lenter rudi,qqi quQ nihd aliud fcirct,fin/ gults diebus ter conto tranfiliebat riuum» idlt;j; tn honorem patrisyftlt),d(^ Ipirûus fan lt;Si. Hune rudilïimi hominis cultum deus boni confuluit, fedineptumâtjad bocex emplum uocare cæteros. Nec femper faz era funt quæ récitant mulierculaeulnterds ineptæ funt nacniæ.Si quis illis apologum Aefopi fupponar,pins error eric no ingra tusdco, necid tamenprotinus approbàn dumeiï.Nunquam autera audiui eflecon fuetudinê EcclefiæjUi mulierculac in temz plis orent latine, fed bocirrepfitin mores qMaradamgentium,quemadmodum alia plurima^ln Ltaha taie nihil uideas,Ecin æz de pontificianeuiris quidem permictitur habere prcculas priuatas, Olifn enimtoz tus popuPorabat uoce lacerdotisoamp;f quo niam intelligebatuerba orantis,r£^onde bat Amen.Huius antiquitansueftigium ?dhuctenet Romana ecclefia» Vtautén»

iï4 DECLAR. AD CÊN^VRA S tnintmS tribuerem uerbis fine intellei^u pronunciatis, docuft me beatus Paulusgt; qui mauult quinque uerbaloqui in fènfü ruo,quâm decern milia in fpiritu: SC infpt ritu loquentem comparai tubæ incertain edenti uocem, comparât cymbalo fruftta fonantu Et ramen illic Apoftolus agit de his,qui quod fonabanc ipß quidem intelli gebant,fed fonabant non intelligentibus-Proinde fi Paulus pie facit, quod loqucn^ tes Iinguis,horcatur ad prophetiam, quid «go pecco, ß mulierculas baud quaquatn auoco à pietate, fed reuoco ad id quod ad pietatem uidetur accommodatiusf Nee ufquam docui, folum intelledum fufficei' re in recitandis pfalmis, fed nimium ab^ funt ab afFedu,qui ne intelligunt quidenti quae lingua perfonanc. Et ideo uoloacce/ dere intelledum, ut per eum inflammetut affedustSi facrae,inquiunt, literae uertan/ eur in linguam populi, non tame ilico laP ci funt intelleduri« Fateor,nec omnia,nee ad plenum,multa tarnen intelligetjpræfet tim exercitatus« Et habet fcriptura fuutn lac quo fouet teneram gtatem,at(^ eadem habet folidum cibû ubi profeceris, tn qu^

THEOL* PARISIEN« ijf utpius quidam eleganter dixicNatatele/ phantus,ambulat agnus.MoIti récitant in templis (acros libros, quos inquiunt, non intelligunt. Att^idfane fatemurelTe uez ruta,fed cum gemitu.Quod ea lingua fo/ nant,quam uulgus non intelligitjortaßis obedientia efttquod uerba non intelleda, tarnen reuerentcr fonant in gloriam dei, cum generali pietatis afFedu, bonus graz dus ell ad perfcctiora-Multam enim pro/ fecit.qui ainat eagt;quaï funt religionis» Ac qui non dant opcram ut intelligantgt;quuin adfit iflgeniuni,ociumgt;ct facultas,eos pro bare nó poffum^Hic igitur,ni fallor, idem fentimus: nee uideo quid bine pericult fît Chriftianæ religioni, fi mulierculae pre/ carentur lingua uernacula,aut certe inteb leâa: fi pio affetftu fonant,quæ non inteP liguntjtnagis pio fonarentintelleda. Sed S[uid otnnino opus eft eas fonare in Eccle ta,quum paris meriti uideatur, fi quæ ca/ nuntur ac recitantur, eodem afîedu au/ exultent non intelleda.quo fonant non in/ ttlleâa, aut fi fpedent ceremonias aliqua ex parte intelleâas.

XLÏI A

Lup.i.

i.lodn.i 3

TIT-XIIB DE UrS IN QJ^IBVS à commuai ufu ecclefiæ Latinæ para/ phraftes recedit in fuis paraphrafibus-

IN hominibus bonauoluntas,Pro,hogt; minibus bonar uoluntatis» Antequam haec uniuerfitas rcrum cozlcftium acterrc ftrium conderetur, iam cum patre æterno fermo erat æternus, Vtitur diAone Ser/ mo,cum utamur didione Verbum, expK cando iHud, In principio erat ucrbum» DECLARATIO AD PROPOSITION nes aliquot ob nouitatem notatas»

XLII A

Si fecus recitarem in templis quàm pul’ licus habet ufus,autfinouam fcriptura^ inducerem in codices publico iâ ufu pro^ batos,iure fortaffis oriretur offenfio.Nü^ (i quid nouo in opere priuatim legendo à dodis, nullam uideo ofamp;nlionis caufam» Si Graici conftanter legunt, bona uolun' tas,ff fenfus uerborum eR pius, ft à prifcis Ecclefiæ dodoribus oftenfus, quid cómc ritum eft, fi in paraphrafi fequor id quo^ mihi uidetur probabilius ÔC ad Euangeli/ cum uigorem accommodatiusT

De fcrmone ufurpato pro uerbo, pcctl har i Itbello non indiligenter refpondi, de/ clarans

■ ■ THEOL» PARISIEN. ïSr clarans olim Ecclefiam promifcuelcgifleï Inprincipio erat fcrmojóu In principio ratuerbumreamque uoccm pro uerbo fic effefrequcntem apud ueteres ac recentio res doâores,aiqj bodie quocp in cultu ec/ clefiaftico, dó canimus: Omnipotens fee/ mo tuus domine de regalibus icdibus uez * nit, ut nulli doólo debeat uideri noua. In ucrbis Tertulliani quæ fupra reciuui tery *no dicitur filius,pro uerbo TR.es funt in cozlo qui teftimoniiï prat nbsp;nbsp;C

bent Chrifto,pater,fermo,SC fpiritus. At(^ horum trium fummusell cófenfus, Nos uero legimus; Tres funt qui teftimo nium dantin cœlo,Pater,uerbumjÄ: fpiri tuflanâus: hi tres unö funt. Perperam autem cxplicat partem illâ paraphrases» bi tres unum funt,deirahendo maximo te Simonio fidei de unitate fubSantiæ in tri/ bus perfonis,anfam præbens defenfionis crroris Arrtf, deCLARatio,

■ Detripliciteftimonio,refpondeoin an c notatione fuper eum locum. Refpondi peculiari libelio cuidam tyroIogo.Sed quj hunc meum fermonem facultatiobtrule/ tunt,pacum bonafide rem geflerunt.Para

phrafis enim exprefTe ac dilucide utruntF profi'tetur, ÔC eandetn naturam in tribus perfonis, fummuminteftimoniocon/ îênfum.Quod fi alterutrum negareiic ïi» pium, ôi. ego utrumc^ profiteon quidefl quod reprehendorr'Verba paraphrafis

» habent: Quoniatn QC fpiritus uericas eft quemadraodum pater 6C fili^, una eft o'” « ■ niutn ueritasjquemadmodum una eß o»! « nium natura. T res funt enim in cœlo qu* « ceftimonium præbent Chrifto, pater, « RIO, fpiritus, atque herum trium fut»^ « mus eft confenfus. Ario qui dicor fau«^ re qui tam euidenter profiteor quod ill'^ negatf At ueceres Graeci Latinif^, qui cerrime depugnarunt cum Ariana (eâii hoc teftimonio aduerius earn uft no fuu^» uel quod earn paruculam iilorum codic^ non haberentjuel quod perfpicerêt hic d« teftimonio fidei agi potius quâm de natura. Sed Auguftini temporibus Lati^ quidam cœperunt hoc telum torquerfi s'* Arianos. Hic nefeio an hac kge tenc«^ mur, ut fi quid in feripturis interprétai” eft Ambrofius, Auguftinus aut Hieroof ■ wus,nephas fitnûbtsfecus interpç«^’^^

Atqui hoc fæpenumero fit à Theologts reccntioribuSjUt ueterS Interpretationen» rctjciant.Porró quum extra cocrouerfiam fitihic agi de fide teftimonij, quæ potiflî/ mum confiftit in confenfu teftium: con' fenfus autem confirmatur eiufdem natii' rae prædicatione,nec femper unum fonet eandcme(rentiam,quando legimus ere/ dentibus fuiffe cor unum 06 anima unam» huius loci teftimonio no urgebunt Aria/ ni:quibus fi obqciamuSjEcciefiä hunc lox cum tic interpretari,non recipiunt illi Ec/ clefiae autoritatem, ÔC apud fe dicunt effe Ecclefiam* Hie igitur iure queri poflem decalumnia,quod locum truncum ac mu tilum propofuerunt facultati facratifiimg. DEfignauit dominus è numero difei D pulorum feptuagintatubifeptuagtn Lmc.io laduoslegimus, oeclaratio.

In annotatione declaro Græcorum co/ dices et interprètes, confentire in feptua' ginta, uidelicet Cyrillum, Theophyla/ Sum, Dorotheum, ÔC Eufebium. 06 his * affentiri Ireneum, Ambrofium, 0^ Hie/ ronymum, ut probabile fit Auguftino fuide codice mêdofuni quemali) fequuti funt

140 OBCLAR. AD CENSVRAS runt.Talium uirorum autontatcm tus non uideo quur debeam reprehcndi»ß id malui ponere quod erat germanç leÆ*’ njs,quàm quod rnendo irrepferat.Neqi^® enim negari poteft Ecclefîam publicûi'^ ïegere quaedain deprauata,quæ corrige*'^ non eft contumeha jp Ecclefîâjfcd offtóö» ® A 7 difcipuhs, eut nomen CleP^ Luc^if phas:LegtmusautemCIeopas.

E Vtrutn pofuen'm Clcophas an Cleo' pas nondum-tnihi hquct,nam utrumiibd dicere foleo ,fl ueniat in buccam, Nec un' quameum quo^ fuperhacreuerbûconi mutauûlilud conflat.ab Euangelidis coo fianterferibi CIcopas.Germanus quifpâ opinor addidic afpiranonem.Quanquam error eft in cenfura,quæ præpofterediçit me pofuiiïe Clcophas. quutn ipfi kgant Cleopas.Sit hæc Àmanuenfis incuria cui utinam Jiceatimputareomnia qu^ uixtX cufaripolTunt.

F T T Oc eil corpus meum, quod pro uû l.CoM* JTXbis frangetur: Vbi nos legimus* Hoc eft corpus meum, quod pro uobis tradetur, ... . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. .

.... nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T)EC^gt;

In paraphrafi potifltmum fequut^futn F fideoîGræcorum codicumjprçfertim ubi noftris uidentur emendatiores.Quod auA tem hic pono, conftantilTime habetur in Graecorum cxemplaribus,2lt; cnarratur ab orthodoxis interpretibus: ac ne putemus earn leâionem tantum fuiffe apud Grae/ cos legit idem diuus Ambrofius.Eandem letSioem referc ßeda monachusenarrans hunc locum.Quod fi ufcp ad tempora Be/ dae Ecclefia legit frangitur fiue frangetur, uidcndum eft,ucrum Icribarum errore,an autoritäre ftudiot^ maiorum fadum fît,uc noslegamus tradetur«Quanqu3 in utroc^ uerbo idem eft fenfus» Quin QC Thomas Bionenfis Card. Caietanus, citans hunc locum utrancp ponitledionem,quaftnoa referatjUtrum legas*

am quid id tua refertf Nos uero legP mus, Sic eum uolo manere donee ueniz am, quid ad ter

In annotatione doceo,particulam fi,no cf pofle intelligi ex uerbis Euangeliftae, atqp

»41- .DE CL AR. AD'-CENS VR A? adeôpugnare cumfenfu. Doceo hic fummû confenfum græcorum codicun’» ÔC Orthodoxorum interpretum,CynIli# Chryfoftomi.TheophyladûDocco idco’ legere Hteronÿmum, Poftremodofeotß uetuftts codicibus latinis,undc olim in plis recitabatur Euangclium, etiaranuiu haberi Jedioncm incorruptam. Augufti' no uero impofuit codex mendofus, quo^ tlli non hic tantS accidie, qucmadmodinfl aliquot locis indicauimus.Quid igiturfl^ gitt),fi deprauata ledione repofui quo«l kripfit loannesj quodque quondam Icgft ^4 Ecclefîa turn græcorum turn latinorutH; Et probabile eft fie lcgi(re,quos nobis t'm* tandos proponunr,Gregorium,Leoneni, Hugonem jOifi forte hi dû religiofius Au' guftini fequûtur autoritärem,ad eundei” lapidem impegerunt.

H «- Y^XQcuiuosquomodorediuiuusmüf I V tis fe confpiciendum præbuerit, mû Cephæjdeindp duodecim illis» Pou**' duodecim cum legamus undecim»

Græci magno eófenfu legût duodeci'iU pro undecim,amp; interprétant qd* legût,nO minatim Chryfoftomus ac Theophyl»^

Aust nee dubitandû eft,quin idem legant cactcri græcuApud latinos Auguftfnus, quan^ isfatetur in nonnullis latinorunt codteibus pro duodecim haberi undecim, fedfufpicataliquos perturbatos hoc fcruz pulo,qgt; ludas licariotes abiens in locC fuz urn minuiffet apoftolorum numerG,emê/ daffc locum hSc,hoc eft corrupifte. Chry/ foftomus explicat nodS hoc commêto, q» credendum putet,domina etiam Matthig in ludæ Ioc3 fubrogato apparuifte» Veto propius eftjUtet arg«tius,qd'refert A«gu ftinustco fermone no numeratos fingulos • apoftolosjfed ills numerS primS à domi/ no confecratS effe deftgnatS.’quemadmoz dutn centSuirijdicunt centumuiri,etiamft quo cafu côtingat,aliquem ei numero de/ ®irc,Subfcribit Auguftino beat*^ Thomas hisquidem uerbis* Auguftinus docet, debet dicere duodecim,fed corruptum eft uicio feriptorS* Ad id facit articulus quem quS exprimât Ambrofius dicens, •lits undecim,ucrifîmile eft et ilium legifTe duodecim, ÔC locum àferibis deprauatû. Nam undecim nullum fignificat numerS domino confecratû in apoftolis Jllis aSc.

duodecim,pen'nde fonat quafi dtcas, ilKs qui erant de numero duodecimjquos do/ minus primum elegie apoftolos, Quinfl igitur hæc fecîîio côftanter habeatur apud Graecos orthodoxos, quum probable quod fufpicatur Auguftinus locum a ftu/ diofo quopiam deprauatum,quü ita fenp turn fit ab Apoftolo gra:ce,quum ideni legerint ueteres Latini,quum neuter feo/ fus improbetur Auguftino, quum quod Græci leguntmagis approbet,Puto nulld çffefadlam iniuriam Ecclefiae, fi fequutus magnorum uirorum autoritatem,id pofu^ quod magis probabatur.Sed nos inquiSt» aliud legtmus» Si hac uoce territant nos, non erit phas mendas è publica ledïion^ tollere.Legimus inPfaImo: Sitiuitaniroä mea ad deum fontem unium,quum apud Hebræos 8C Graecos fit forcern uiuG, Ho/ lus generis non pauca deprehendunturio publica leâione. Et fortaffis in libris Ro/ manis emêdatioribus fecus legitur, quàm uulgo legunt Galli, Denic^ fieri poteRuf Alcuinus S)C Rupertus legerint quod It/ git Auguftinus. Si dixerint, oportuit plicuifle fcrupulum in paraphrafbQuum , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibi

ftiiloquar fubperfona Pauli,utfam le/ öionem recenfere non potui, fcrupufutn tarnen qua licuit difcuiïi,Ioquens hune in modum. Deinde confpedus eft difcipulis otnnibus,nô tantum iilis duodecim â quP busprimum ortum Apoftoli cognomen in plures deriuatum eft.Rurfus quum adz do articuIum,iIIis,R.eliquû expedio ia an/ notationibus.

tafle dies life aliquot noftrum uiuos m Sup.ttt, deprehendet:fed tarnen omnes immortali tan's gloria immutabimurtqui hie pietatis Audio quodammodo meditamur immor talitatem, abftinentes à peccati contagio. Ex his in paraphrafi pofitis,patet ErafmS legere, Non omnes quidem dormiemus, omnes tarnen immutabimur. Nos ucro contra legimus: Omnes quidem refurge/ musXednonomnes immutabimur.

Ad hunc locum refpondi Leo,0^ alter! cuidam peculiari Iibello,præterea^in anno tationibus, poflremo Bedæ, SC hæc obij/ ciucur, quafi nihil omnino refponfum fit. Ulic demonflro, Græcorum codices con/

(lanter habere quod lego* Ad haec facroï EccleflædoâoreSjAmbrofîSjAuguftin^» Chryfoftomum,Theophylaâa,On’genû TertuUianum,SchoIiaften omnia epifto' larum Pauli, quem ifti pro HieronymO recjpiunt,denic^ ÖC Petrum Lombardun* fuifle in hac fententia, ut aut fequerentu^ leäionem, quäcgo fequor in paraph raft quaî mihi uidet germana,aut putarêt efll liberum utramuis fequild Auguftt'nusa^ perte prgdicat in libris de dogmatibus ec^ clefjafticiSjSC repctit Dulcicio refpondês» quæftione.î.R.efert 3ó beatus Thomas u' tramc^ ledionem, neutram improbâs.Bo^ dem citante Diuus Hieronymus ad rium teftatur rcfurgcndi uerba quod h/C noftra habet æditio,nufquam effe in gr«' corum codicibus. Vnde probabilceft eö locum fuifle mutatum abs quopiam,qt)i non animaduertit illic Paula loqui de refurreCiione pioru. Nee ufquä tarn«** erafi fcriptura in uulgatis codicibus. Tan tum in paraphrafi interpretor, qcf habuit annquiras^quodcp magis congruere tur fenfui Paulino.idc^ citra iniuriam uur gatar apud Gallos ledionis»

Ermana coniunx,pfo germane com K Swp.xxj^ VJpar. Solomon pro Salomon* Pa/ l tacletus, pro paraclitus Seruator, pro, N S^Iiiator* Caparnaum, pro Capharna/ uoi* Spiritus fatidicus * ubi folet diciV Spiritus propheticus* Bethefda,pro Beth ûida» Bethabara, pro Bethania» Me/ Vte,proMityIene*

In his alqs eius generis non paucis, latinis hominibus fcribens paraphraftes, temerarie ab ufu communi Ecclefias Lati/ nærecedit; quem feruare debuerat, uefti* gtjsinhçrendo praecedentium patrum La tinor«:GregorqjLeonis,Profperi,Caflio/ dort, Ifidori, Bedae, Alcuini, Haymonis, R.abani,AnfeImijBernardi,R.uperti, Hu/ gonis ac kicardi de fando Viâore,ÔÔ cæ tcrorum:qui fuumfemperiudicium Ec/ defiafticæ confuetudini, ut humilis fua/ debat charitas, accommodarunc atc^ fub/ miferunt: nihil attentare aufi, unde quo/' quo modo poITet Ecdefiaperturbari*Pro eximia fiquidem fua fapientia norant uiri tilt eruditilTimi, poft incoparabiîê bead Hieronymi in fandis fcripturis laboremgt;,

uetuftus Ecclefiæ Latine ufus magno cti* ditorum confenfu tot feculis probatus, præclaris catholicorum dodorum cofflci* tarijs illuftratus Jatinis hominibiis pro ge habendus eiTet, Só norma loqucndi in facris eloqutjs: nec^ per hoc græcis ôi. braicisliteris quicquam detraheretur, fc“ fuus cuit^ mos ordo feruaretur»

K Primum conftat græcas noces exprimf re fénfüm,qnê ufnrpo in paraphrafi» coiV ftat Clementem in hac fui (Te ièntentia,ut crederet Paulo fuiffe uxorem, nee defue^ runt qui hune locum de uxore interpréta^ rentur:Clemens autem id maxime potuit fcire,quippe utuens Apoftolorum tempo ribus: nec aduerfatur pietati,fi Paulo de^ mus uXôremjquum creditum fit Petro to tius Ecclefiæ principt fuifie, RecentioreJ autem fiudio cafiitatis nituntur Pauluni inter uirgines, aut certe cœlibes ponere» Ego fequutus fum quod uidebatur iîW plicius,fed in paraphrafi duntaxat,qUe ne quaquam in hoc feripta efi;,ut recitetur in templis; putet aliquis me hoc dixüTe in co mencarijs, neque enim aliter accipi debet»

Solomon ùocatur ab EuangeliftiSj nee inficior tarnen rede dici pofTe Salomonê, neccuiquâ fuimoleftusqui Salomonern maluerit dicere quam Sobmonê. Et ipfe cum libetappellotllö Salomonern. Idem fefpondeo de paracletus. Qui dicit para/ cleius penultima circumflexa.didionem gtaecam latino accentu pronunciat. Qui dicit paràclitus,fecunda acuta, didionem græcam,graîco accentu fonot^ pronun/ ciat.niß quod græca didio non recipi't i la tinum,quo ü utaris,magis fonat,qui defle dit à redo,Sin feribas per y,fonat Homi/ nem ßnißrx famæ. lam ß placet accentua græcus in redo cafu,uariandus eß iuxta Græcorum regulas,in cæteris cafibus, pa rachti paracltto paraclitum. Itatp ßmpli/ cius eß in his feruare accentum latinû qui perpetuus eß. Et tarnen ß cui magis arrtz det paraclitus,nihil obßo.

Seruator abfq; dubitationelatina uox eß,apud probatos autores frequêter ufur pata,proeo quideditfalutê. Saluatorem noninueniOjuellem aut tnueniri. Nemini Urnen ucibo mokßus fut,qui maßt falua

. i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;K ÿ totem

toremjquomodo et ipfe frequêter loquöP j Etat autem illud propofttS in paraphraß’ ut fermo effet purior, quatenus pateret^f fcripturac maieftas,amp; idiomatum propt*^ tas.St rccttarem in ccetu aftueto audire^^* uatorem,dicerem faluatorem.

o Fatidici uocabulum miht femel atJt^“ fummum bis excidit, ne quis exiftim^* meperpetuo uicefpiritus prophéties cere fpiritumfatidicS» Vocem ethnic^t” accommodaui ad rem facram, nihilo uius peccans opinor,^ qui pro prophet’’ dicat uates, pro prophettjs uaticin*®' Propbeta proprie non dicitur niff qui plt;^ dicit futura, at fpiritus fatidicus pluralt;0/ pledi uidetur. Proin ad exprimendum flatum ilium arcani fpiritus ufurpaui uo' cem ad id accommodam»

p InBethefdaprouoce,quâoftendipgt;'lt;’^ habiliter in latinis codicibus effc depraU^ tarn, repofui quam incorruptâ adhuc uant græcorum codices, quamque apu^ eofdem tenet probati docffores.Pro nob*’ facit etymologia uocis hçbraicç pecuaü’’ quae cógruit eu didione probatica, quä^ pofuit Éuangclifta.ldem dicendum

Bethania S£ Bethabara, quod depraua/ turn uidebarur,exgræcorum uoluminum Sc dodorum autoritäre reftitutmus.SicuC exMitylenefecimus Melitam,aliacp hu/ ius generis permulta. Mendas enim quas inuehuntuel feribae, uelfcioti,nunquani cxifttmaui ad Eccicfiae confuetudine per/ tinerc, Ecclefia nt fanor,çupii fuos codiz ces efie quàm emendatiffimos. Quod fi Ecckiîæ adcribtturjquicquid canttur auc recitatur in templis, muka illic interdum Si^dtcuntur.SC ituntinepta. Quid quod ipfa Ecclefia uan'at in multis, nec katint eft uniuerfalis Ecclefiac quod Parifijs lez gitur caniturue* Olim timeri poteratper turbatio,fi quis in publica congregatio/ ne induxiOet ledionem, diueriam abea cut populus affueuerat.Nunc quum priz uatis libris inter eruditos res geratur, in/ tada ledionc publica, unde quatfo tod/ us Eccitftx perturbation Bellum uero, fi quum de fynceritate ledionis agiiur,quae ex Hebratorum Gratcorumque fontibus Sc ex ueterum interpretatione petenda eft,iubemur Haymones, AQfelmos,R.u/ pertos-SC tiugones fequi»

Quanquam inillorum quoq? fcripö® inteïdum deprehcndimus, ledionê diucf^ fam ab ea à qua iftt nolunt nos recederf! at(^ adeo quid firn illorum monumeni^ frequenter habetur non quod ab illfs fcr’P turn fuit, fçd quod afcribadeprauatum^ CompertifTimum etiam eft, pertinax inaufpicatum olim fuiflê ftudium fctibtó’ in uetuftis autoribus,omnia fcripturarui^ teftimonia mutandi ad faliuam uulgat^ ledîionis,quam imbiberantJam quodpf? ficribunt, poft emendationem Hieronyro* non eftc phas abufu Ecclefiae recedef^» Primum apud eruditos controuerfutn tß’ an uetus teftamêtum habeamus ad etn^'i dationem Hieronymi. Magis etiam awbl gitur de nouo. Sed ut fit extra controiief' fiam utruncp,quur poft Hieronymi labo rem audet Ecclefia canere, ab illius datione dtfcrepantia,quur non eft idem gt;0 omnibus Ecclefifs ufusr'Quurquitotft' culis poft HieronymG fcripferant, audent âitjs uerbis citare fcripturamfQuur rccen tiores audent citare uariam ledîionemî^O^ portyit enim ren'cere, quicquid à uulgaW diiierfum eft,At quts tandem ufus erit, be - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;braicafuoi

THEOL. PARISIEN. ij braicarum aut græcariim Iiterarutn, ß ne/ fas erit hint corrigere,quod in noftris cq^ dicibus deprauatum eft ;’ Ante Hierony/ tnum h'cuit in facris uoluminibus aliqutd uel emendate deprauatum, uel eruere re/ triifum,opinor à poftHieronymu id ftiv dimneffepium» tit. xiiii. de qvibvsdah propofîttonibus quæ pofttæ uidencur ex inaduertentia uel paraphraftæ uel ty pographorum* Propofitio

Quinto loco nomina Apoftolorum e/ rant,lacobus Alphei filius, una cum luda lacobi filio. c e n s v R a

CS adelTet dies â partu quadrageßmuä/ ' fécundus,quo lex mafculinum fœtum in bet extuberi domino.

Deponenda cft dtâio fecundus. luxta ïegem enim mafculus tn tetnplo debuic ’ domino offerri quadragefimo die à partu» non quadragefimofecundo.

Cundis tandem rite peradis, quæ ad purificationem præfcripferat lex, reuerß lunt in Bethleemgt;ubi natus erat puer. '

Bcthleem pofitum eft pro Nazareth, nec addi debuitgt;uki natus erat puer: cum ita fcribat Lucas.Et ut perfecerunt omnia fecundum legem domini, reuerfi funtin Calileamjinctuitatem fuam Nazareth.

Caeteris quidem digreiTisperfeuerarât iUic duæ^Maria Magdalene, et altera quç ‘ damèregionefepuichri. censvrâ

SubftrahendS eft iHudjCactcris quidei» ‘ digteftisjcummonftret Lucas alias muü^ Kcsabiftis duâbusmonutnemô

Nec tarnen omnino eadê de Chrifto Na-» thanael jjfeffus eft,quac Petrus apoftolus«

Ego Paulus ludæus fum, ex ludæis ori^ Undus, nec è quauis tribu,uerS præcipua, nempe Beniamin,unde et facerdotes eotl ftituuntur. CBiiSvR.A

' Aliquid ibi deeflTe certn eft, Nec ein trf/ hus Beniamin praecipua eft inter tribus fP liorum Ifrael, fed tribus ludaî nec ex tribu Beniamin facerdotes cóftituut ,fed ex tri/ bu Lcui.Porrô in fequêti editioe huiuf/ oiodi errata feriptor emendauit,c5proba/ «nus» DECLARATIO.

W AmanuenfiS incuriâ deprauata reftitui X L111 «nus,qm coprobant ftudiû noftrum nô eft quod difputem« Sedhinc conqci poterat «ne idem prompte fadurû in cæteris, figdl cum pietate pugnans deprehendiftèm» Ec quetniulfQodû Uc probant corrcâionem^ lt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tea

10 declar/ad censvras itanon dubtto quin mulcts tnlocts coni^ probaturi fuerint meam txcufationem, ß fuiflèrcognita.

TIT.XV. DE CUVIBVSDAM PRO^ pofîtionibus in quibus non facts offti“’ paraphraftæ fcnptor ifte refpondec» Propoft'cio prima» Macch.XlX.

XZrint Vifquis uxoremdimifericamp;^ditxe V 2^ ricaliamiadulcerium cómmitcit,ni^ fi force quam repudiac adulcerio comme' ruicrepudium»

X L n H RcCuIi quod habec fermo Chrifti,eC quo niam locus habec uarios anfradus,ac mill cam quæftionû difftcultatem, uericus fum hominum commença Buangelicæ maie' ßaciadmifcere.Nam quæ dicuncur de fe' paCacione thori manêce coniugtj uinculoi quædematrimonioraco non confumm’ to quod foluicurprofeffione monachtfmi« aliac^ circa hanc materiä,confiât ab homl nibus reperça. Quanquam hSc locum i» refticuimus; quifquis ob quältbec caufam abieccricuxorem, utadulterium commit tiCipfcjitä uxori praebec adulcerrj caufam» Ica locum fcdcommêco diui Äugußinlgt; qm

qui putat exceptions proprie referendam ad illam particulam,fecic earn moecharf* latn ein erat moccha, priufquâ etfcereret.

: ' TAlemethoram Ultimiiudicij.necipie XLV JL-/filius hominis nouit* Hoc foli fibi InSup.102, feruauit pater. declaratio.

Keddidi caufas,quur cum locum ut eft X L V feliquerim.Sub nomine Chriftinon pote latn eum explanare,quia Chriftus tS lem poris nolebat intelligi,alioqui explanaflec ipfe.Sed poteras inquient,fub nomine uangeliftæ:poteram,fed incommode. Ve luni is quoc^ locus habet difficultatê, uel hoc argumento, quod dodores trifariatn cxplicant quæftionis nodum.Proinde ma lui dodis illic liberum iudicium relinque/ fÇîSô quid fentirem locis oportunioribus hgnificare.Quod Chriftus quicquam uc/ ■fe nefcierit,mihi ne in fomnis quidem uH'* Quam uenit in mentem.

X L V11 T Ste fpiritus quoties interpellât pro I dis indolefcês fuper tllorutn mak's,nof iuxtahumanutn afFedum mtçrpellat, ïuxtadeiuoluntatetn»

In bis quatuor ^pofitionibus parapkï'® ftæ officio minus rede fungitur feripto^ jfie in fua paraphrafîtquæ ubi fenfum de' beret aperire,ilium nô aperit: cum tarnen per alios catholicos dodores clare explÿ cetunNam certum eft quanta ad prima, nonlicere uiro ducere uxorem, etiâ pro/ pria eius aduIterante,cS omne uinculum tnatrimont) inter fideles fit indiffolubilegt; nifiinterueniat religionis folenne uotun* poft matrimoniûratû,fed non confumtna tum Quantû uero ad fecundam,cert3 eft diemSC horam ultimi iudicq noffe filiutn hominis fecundum humanitatem, cuipfe Iolt;i«.iî feiret omnia quac uêtura erant fuper cum» loan. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dederit pater omne iudicium filio,ut fi'

' lius hominis eft: licet illud non dederito^ ante conftitutum tempus paffîm homin*' bu»

THEOL; PARfSlEN.squot; bus dies Sc hora ilia iudtcif reueleuQuaft-f tum aStad ternam dC quartam,ideo orare d^citurfpintusfandus 8C ingemifcere,^ ^ua gratia fideles orates reddat ÔC ingemü fcentes pro fuis iniquitatibus SC peccatis, aut ob alias pias SC iutlas caufastut unifor •uiseft catholicorum doäorS explicatiq ö^fententia. decla ratio

Et hic illuftres Ecclefig doClores uariaC X L VI locum interpretâtibusde fpiritudeij XL VII alijs de fpiritu hominis* Nec omnino taz men locum prætertj inexplanatum,Duos cntm fpiritus commemoro,hominis infir^ mum,8C dei huius imbecillitati fubuenieti tem.Paraphrafis fic habet, Spiritus tarnen boniconfulitjSC cum corporis infirmitate pugnat, fedafpirat dei fpiritus, adiuuans imbecillitatem carnis noftrae;, SC fpe ert-^ gens ad omnia toleranda, commonftrans qnfduotis optandum fit, aut quid depre^ candum. N^m ipfi iuxta humanum affe/ öum ncfcimus quid fit optandum, neque quomodo fit optandum SCc.Ex hae diftin Äone liquebat dei fpiritum fic poftulare* quatenusnosinpoftulandoadiuuatjfug/ , gerens SC quid fit pctêdum, SC quomodo, .

afflans tum fidem,tum ineffabtle deftder^' um eius quod i'uxta deS petfmus.Poft it’ tempero fermonem» ut libéra fit leâort» qcTapoftoIus ^it fpiritS pro nobis interpd lare gemttibus inenarrabiIibuSjuel de ritu dei accipere, at non fine tropo,uel fpiritu Ecctefiæ fpiritualiter orantis ptj’ membris fuis,uel de fpiritu cutufi^ hom«^ tiis,qui afflatu diuini fpirttus,orat quæct’ feruntad falutem potiusquâm l'ucund?« PrOinde an apud recêtes fit uniformts hü^ ius loci enarratio ait) uidertnr, certe resdifiident. Paulus autem in difierendû fæpe lubricus ac uarius efigt;eandem uûCCf puta legis,aut carnis,aliter atc^ aliter ufüt pans.Itidem amp;nbsp;fpiritus interdum opponi* tur carni, interdum fonat impetum men' tis,interdum fpiritum dei,interdû fonu« loquentis,Poftremônon ibi fufceperàm omnes noui teftamenti difflcultates exa/ de difcutere,fed tâtum faftidiofis fümma' riam quandam Chriftianæ phiïofophiaf cognitionem ingerere»

XLVIII

Merita nomine open's Chriftus conftiz Matth.to tuit dum inquit, Voca operarios Sgt;C ted^ deillismercedem. Et Apoftolus nomine i.Cor.j; laboris dicens,Vnufquif^ propriam met cedem accipiet fecundum fuum laborem* Ec Sapiens in Prouerbqs nomine iuftitiæ» Proueri.tt inquiens: Seminanti iuftttiam merces ft/ delis. Merita rurfum nomine meriti conz ftituit Apoftolus his uerbist Benefkentiç Hetr.itf ôi commünionis nolite obiiuifci, talibus enim hoftqs pronleretur deus. Et Sapiens in Ecclefiaftico, hoc uerborum contcxtuî Mifericordia faciet locum unicuicp fecun dum meritum operum fuoru* Et poft eos conforraiter ad cæteros catholicos dodo/ tes Auguftinus meritum aflerens conftaz te ex libero arbitrio ucrtibili,et diuina gra tia: ut fit meritum opus SC gratiæjSC liberi atbitrrj uertibilis. Hæc itaque propofitio quatenus per earn prætenditur beatu Au/ guftinum non aperte 6C certo conftituere tnerita, eft manifefte falfa: ÔC ad impiam accedit dodrinam Lutheri de fide SC ope/ tibus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DECLARATIO

Ml declar/ad censvras rint cffe quçdam hominum menta,qui’*’’ id profitear illo ipfo in loco, quern citant* Sic enim habet Elenchus: Non tollo in turn hominis mérita, uerum ea uixpotc’’ conftituere Auguftinus» AddequodqU' uix con(lituit,côfiituit tamen.IIlud in fefTo eft.AuguftinS præfertim fenem qnö totis uiribus pugnaret cum Pelagianis, deo propenfum fuiffe ad exaggerandâ^^t gratiam,ut uix inuenias quid relinquatl*^ bero arbitrio, quod afierit uerius bat. Quam uero pufiUum tribuit merino qui dicit, quod deus fua dona coronat tn nobis, amp;nbsp;hoc ipfum quod aflentimur tiaî puKanlt;i,efle gratiae. Quantum difcf** men eft inter donSamp;meritumr' Quotid autem in pfalmisaltjscp lods fimplicit^ adimithomini merita,totum tranfcrikfS mifericordiæ diuinæ.Quod fi mérita aft* pitur id quod noftris debemus uiribus, pro quo non debemus gratiam deo, dura uox eft merits. Sed haec extra remjquui” ego profitear effe aliqua hominS pioruffl mérita, neqjnegem id Auguftinum colt;* ftitucre, licet afgrc,quod muliis locisnt* get efte ullum hominis meritum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘

CHriftus libérâtuntuerfos ab omni/ XHX bus animarutn morbis,tantS ut mor tum agnofcamusjö^ fidatnus medico»,

Apoftoli denunciabac omnibus ut poc *'gt;tentiam agerêt anteadorum malorum,. S»p.i74 quifquam fideret fuis faâis, fed tâtum Mlt;trci.lt;s

Deus à peccatoribus nec holocaufto m a tâ requirit,nec donaria: tantum agnofee •norbumjÔ!^ confide de medico»

Quan^ plurimû confert ad impétrant dum à deo quod petitur,ardor fideûet fim plexac pura fiducia in Chrifto amp;eius pro gt;niiïis:illa tarnen no fufiiciunt» nifi addanc bona opera»Quare hæ tres propofitiones quanta ad tres ultimas earum partes, quiz bus prætendunt fufficere ad falutê,talê fi/ duciam in Chrifto ÔC eius promi(ïis,abfc^ bonis operibuSjdum fieri poflunt, hæreîi tuteranæ de fide SC operibus aftipulâtur»

Ad hune modum frequêterimponfti’f ettam integris Qc eruditis,dü qiiod i Cbf* fto, Euangelifta, Apoftoloue dióïume^ fic propomtur, quafi his temporibus dic^ tur ab Erafmo*. In praefatione loquor^^^ gratta Euangdq per Cbriftum exbibft^’ quf quo snee grafcorumt fepfenctar nee Mofi feruare poreratjferuaret perfidei” Euangelicam. Ab hts autem qui uel à pa^ gantfmo ueia ludatfmo ueniuntad bap' dfmunT,non requirunturopera uita? rïsgt;fed tantum fides in lefum filium de^ Hic ferme nôexcludit opera pia,qug po^ baptifmum fides per diledionêoperattit» Præfatio mea fie habet: Id uidens pattf cocleftts, uidelicet homines nee per phdo' fophiam humanam, necperobferuatioes legis fuiffecorreëîosjemifit fermonem um qur cozlefti medicina h'beraret uniuef^ fos ab omnibus animorum morbisjtatui” utmorbum agnofcamusSCfidamus tut' dico 6Cc, lam uc haec uerba torqueamus ad pœnitentiamgt;naufragtj tabulam po** baptifmum. Confiât tarnen nemini con' donari peccata, nifi ÔC culpam agnofia^ . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Si

âChn'fto fperetremiiïïonem.Nam tan turn utjpofitumeftproduai modo» Nec^ enitn huiufmodi parncuîæfcmper exclu/ dendi uim habent,fed fæpenumero præci puum quiddam, maximeipadrem perti-' nens indicant» Velutifi pater dicatâlio,tu tantum amaliteras,amp;àme nihilnonimz petrabis,hoc fermoneno permittitilli pec candi in eæteris Jicentiam, ÔC ofFiciorum negkdum. fedindicat quid potiQimû ab illocurari uelit.

Porrô quod in Marco pofïtum eft, per fe liquet didlum dehis,qui primumfeeon uerterant ad Euan^elq gratiam» Apoûo/ losautêeodem exordio uoluit aufpicari, quo coeperat loannes Baptiftajpœnitenz tiam agite hérédité Euangelio. jCredere Euangelio eft fidere protntffîs Euangeltj» Quidporro'promittitf Per fide in lefunt CbnUum omnibusoffertiufticiâ,hoc ed abolitionemomnium eriminû. Hanc fen/ tcntiamputoefle Paulinam QC eatholicâ» Quod autemadieci^nequifquam fideret faâis fuis,ad ludæos pertineLquilegisob feruatione turgidi putabant fuis iufticgs deberi falutem,quutn Paulus clamet,ft ex

Ïss DECLÄR.AD CENSVRAS operibus iam no eft gratia* Manifeftö igitur hic no agi de operibus baptizatot* fed de uica fuperiore,cuius omnes maculS femel gratis abolentur per baptifmum» _ I nbsp;nbsp;nbsp;Agit illic paraphrafts de fide paralyse**

qui typum gerit utriufcp gentis adgra^aj tac peccatis,quæ pariter per fidem in Cbn Jlum falutem confequitur. Conferoqu^ Chriftum omnipotenti uerbo fanantetn» cura facerdotibus Mofaicæ legis, qui rijs facrifierjs promittebant expiationei” peccatorum*Vtautem Chriftusin para^ lytico nihil refpexit nifi fidem illorumgt;gt;t’ in baptifrao necà ludacis necâ gentibU^ requirit opera praeteritg uitç,fed ex æqi’“’ fidepurificat corda omniS, MeueroiH^ loqui de ïudaicis operibus, non de charitatis, déclarât quod nego ChriftS*^^ quirereholocautomata, aut donaria,quaî ludaeorura funt expiationes* Quare hsf tres propofitiones nulla ex parte prætefl^ dût fidem in ChriftS fimpliciter abff^bo/ - Dis operibus fufficere ad falutem,imôcon trariû docêt paraphrafes fexcentis locisJ ac ne tantulû quidem faciunt ad haerefio* Luteranâ,qu3 meg propofitiones loquaH turde his qui baptifmo purificentur,Luti

lus loquatur de bonis operibus adultorô poft baptifmô. Vide cd eft ex fruftulis de 'cerptis .pnûciare, Quàm uero tu moIeftS tûiniuriû cft hæc tones occini, ad quç di' lucide refpondi. At non uacat ea legere ui •'istâfublimibus* Verûaututrûc^ debufe Vacate,aut neutra. Tyrannicuin eft enirai nolle cognofeere ÔC «elle pronunciare* PROPOSITIO q_vinta, lvcv ÏEfus nullum aliud exigit facrificium $ l 11 fitnplicetn ac puram ergafe fiduciam.

Côftatillicparaphrafimageredelepro lII fo purgato contatftu Chrifti,cuius uirtutê lanandi confero c5 facerdotib*’ Mofaicis. 9ui in lepra de qua iudicabant tantû, facti wciaquædâ præfcribebant,6C donaria exi gebantjquâ Cbriftus nihil taie moratus, jola fide contentus fît, V erba paraphrafis habet: Siquidë Mofaici facerdotes nec

•’Uniittebât lepra nec aufterebât, fed de Icgt; pia nata aut fublata iudicabât cantû.SoIus aûtiefusomne morborum genus tollit ab omnibus amp;c.Hæc uox fact tficiû nô pertii*

Cß Euangelifta hoc loco de facrificto nihil dicat, fi per has duas propofîcionc$ intelligatur,q5perhoc qcP Chriftus fccit autoritate excellentiæ no requirunt in no bis bona opera ôd fatisfa^io ad dimiffio^ nem peccatorum pro peccatis poft baplt; tifmum perpetratis,hæreticæ funnco tenendum fit,peccatores debere fatisFaCC' re pro peccatis quae poft baptifmum com mifere^uxta diuinæ iuftftiae decretum: lioqui pro animabus fidelifl defunefiorum minime oraret Ecclefia catholica:neqnc poft hanc uitam ponendum eftet purg^^ rium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DECLARATION i

Io fidei merito faniiatem aftequutojentv ens his qui plena fidutia accédât ad Eu’*’^ geh) profeffionem,nihil opus efte ludaid* hofttjsad criminum expiationem* In b*® îta«ç propoft'tionibus nullam uideo fyl‘* bam quae pertioeat ad eos qui negant oP^ w

ra bona requin à baptizatis,aut fatisfaóio netn efle exigendam à refipifcentejà lapfu poft baptifmum. Rede quidem addide/ •■unt, Si,fed ea dubitatiôe nihil erat opus, fi uel locQ infpexiflent.uel faltem ea icgiP fent, quæ fuper his Bedæ refpondimus, præfertim quum exillis quædam hic refc tantur aduerfum me, at filentur quas faci'' ünt pro me. Hæc quidem ad cautclam di/ cuntur,uerum ego interim prætermerM tiitngrauor inuidia.

*\ 1 VHum eft opus hominis ita bonum 1 gt;1 ut mereatur praemium aeternæ uitg»

Quâuis uita æterna fuapte natura tangt; turn fit bonum,ut abfiÿ diuina gratia non poiïit quis illam mereri,afrerere tarnen ho minem cum diuina gratia illam non poITe promereri,eft: hæreticum ôd Tandis fcrip** turiscontrarium: quæoftendunt per oblt; feruationem diuinorum mâdatorum per/ ueniri ad uitam æternam: iuxtauerbum Chrifti.Si uis ad uitam ingredi ferua man Hcà. ultgt; data, Cum QC Apoftolus aflerat,homincs

pcrbencftccnnam SiC communionê deunt promereri.Et Sapiens de quibufdam fan' Âs uiris dicaR Tentauit deus illos ÔC. inne lutdignosfe. declaratio.

S'in I Agttillicparaphrafisdecomparationé mcritiôi praitnq.AdoIefcens quutn cfcdc ret Chriftum nihil aliud efle homineiû appellat eum bonum.Eum titulum domi' nus recufat ut homo, Adolefcens quutn ainquid faciendo,percontabatur de opece quoptam infigni,cuiexparideberetur ui ta æterna Judarus enim erat operum admi rator,gratiæ ignarus«Dominus refpondit nullum elTe tale hominis opus,cui fimpli' citer debeatur tale præmiumgt; Verba para phrafis /Re habent: Quum de bono perco' tatur,non de quouis bono fentic,fed de tn dgniquopiam bono, quod promereatur uitam* Atquinullus mortalium abfolute bonus eft,nec ullum eft opus hominis (ta bonum fît ut mereatur præmium ærei haï uitæ ôt^c^Quum aio præmium merce/ dis modum fîgnifico: quum aio ita bonS, æqualitatem meriti et præmtj declaro. Vt aucê nullus homo perfeâeac fimpliciter bonus eftjita nullû eft opus hominis,qua/

THEÓL. PARISIEN. 171 tenus eft hominis,tam abfolutû, utæquct praftnium m'tæ æternae« At in hac fupputà tione fi quis udit gratiæ feponere quod gratiædebetur.tam exiguaportio refide/ bithomini, uthomincs pq malint totum aflcribere gratiæ,præfertim quum hoc ip/ iutn quod homo uel aftentitur uel coope^ fatur gratiæjfit gratiaf,imô hoc ipium qd? tatione ac uoluntate præditi fumus, fit do numdei.Nihil em habet homo quod non acceperit» Paulus enim quum dixiftet ftp pendium peccati mors.non fubiecit, prae/ mium autem pie uiuentium uita æternat led gratia autê dei uita æterna,per lefum Chriftum.Exiftimo ha ne meâ fententiant cum Theologorum fententia conuenire, quam mibi uideor fatis expreftifte Jtaque locus hic nihil habet comune cum ijs, qui tiegät ulla eile mérita fandorn, aut ullum dTe omnino opus hominis bonum. Bona Opera fternunt uiam ad falutem, licet tjs nonfimpliciterdebeaturfalus.Apud Pau Ium ucro non eft uerbum promeretur,fed ‘Wf uàt«» i ötfl'fjid eft placetur deo/iue co dliatur deus, fiue litatur deo. Tentât autc lt;leus,ut iUuftretuirtutepiorum botnioß.

ryx DECLAR-AD CENSVRAS SCinuenic eos dignos fe,quos âia graû’ fecic fedignos. Haec nihil ad «qualiiaic*® praemt] ac merid

Z^^V/praemtjcaufacertatinoncertain' V^fus nfß fciat dandum praemiutHj^ fcipfum pratmio fruftratur.

Tametß principaltua dei amore pf^ mq, debemhoraineslt;ertar«2C bene op^' raddicitum eß tarnen eos pr^çnno moutü adbeneoperandutn SC certandutn contra tentationes: ÔC oppoßtum aflerere erroƒ neum fcrtpturae aduerfatur. Scribe enim Apoftolus: Debet in Ipe quiarata' ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rare: amp;nbsp;qui tricurat,in ipe frudus percij»'

€ndi.Probanturetiam aChrifto eunucW qui fecaftraucrunt propter regnum coeln Tfahis Etinclinauit Regius prophets cot ' fuumadfaciendasiuftificationes,proptü retributionem

pfæmiû pnnci’palejicet imperfeëîos præz •nî) poenan/mque refpeâus éxrimulet ad benc operandum» At qui deum coISGnon culturi nifi daret præmium aliquod quod non fit ipfe,inuertunt ordinem,quod^ ac ceflorium eft faciunt prindpale,et contra. Qui ucro hoc animo colunt deumgt;non co lunt ut deum, nec uere diligunt deum,ïu cutiiubetur.

LVtherus piequidêac ChriftianediP feruitde fiduciameritorum operum uirium noftrarum: ac de tota fiducta

De abfjcienda fiducia operum amp;nbsp;merf/ torum impie ac hæretice differuifle Luka rum exploratS eft.De illis nam qj ita diffcz ruit, ut minime uentus fit bona opera ÖC mérita,pariter fiduciâ in illis fub deo re i.Con$ ’^pofitam damnare: quæ muftis in locis faz loan.'^ era eloquia comprobantlt;Docent enim ho mines poft hanc uitâ reiaturos quæ geffe' runt in corpore,fiue bona fuerinc,riue ma

b: Si procelTuros in refurredionem uitx ÇOS qui bonafecerintu'n refurredioneni uero iudictj, eos qui mala. Excitant etiant eadem facra eloquia Chriftianos dupitd nomine facere ac multiplicare bona ope/ ra:tum ut feminantes non paree in hac ui' t3 diuites fiant in bonis operibus,ac bene^ didionem poftea demetât: tum ut per ilb certitudinem acquirant fuæ uocationis Si' eledionis. Fideles nempe ita exhortatuf beatus Petrus:Satagite ut per bona opera certam ueftram uocationê Si eledioneffl faciatis.Hoc enim facientes,non peccab»^ V's aliquando. Quöd fi certi redduntur ho mines de fua uocationê Si eledtone bene operando: non utic^ diffidunt, fed certain habentfiduciam quo'dnon û'tfuturusfult; us labor inutilis apuddeum.quieos non fallit,dum bona æterna pollicetur bene o' pcrantibus.Hinc fane patec quod in boni® operibus tanquam in medtjs ad faluteni neceffarifs cum dei gratia rede fiduciam fub deo fideles reponunt. Quare oppoû' tæ fententiæ fubicribens Erafmus, turpi/ ter aberrat. Si temerarie fcandalizat le/ gentes,

Profeâo quG tn tota Diatrtba pugncm Wl contra Lutert dogma, mihiquiddâ uehe/ tnenterabfurdum accidtt,f(inetus opens caice, ueluti fub/to factus abus fubfcribd cifententiat.quam omnibus machinis op/ pugnarä» Vel ipfa rei abfurditas tllos mo/ Here debuit,me non hoe fenfifle,quod in/ Cerpretantur quidam Jmó his uerbis adeo nonfubfcribo dogmati Luteranorum,uc feieâo quod probabiliter obqcere pote/ cantimagis corroborem Theologorn fen/ tentiam,Chriftus,Paulus,0lt;r utriufqp tefta *nentifpirituales uiri præcipue commeiv dantdiledionem dei,quippe fontem om/ nis pictatisjcui adhæret diledioproximi ptopter deum-Extenuant fua mérita,quic quid habent boni,affcribentes diutnæ mi/ fericordiæ, quæ nobis præftat uitam aeter nam, non quia meremur, fed quia promt/ fitHæc quia paffim leguntur in literis fa/ cris Luterus colligit ea tollere liberum ar/ bitrium-Ego contra aio me demonftraffe, per hæc non tolli in totS liberum arbttrtû» Verba Diatribæ fie habet in epilogo argti Wentorö. Deni^ fîdeclaratûeft, quoi in/

DECLAR. AD CENSVRAS comodanedicam abfurda confequant^* femel funditus tollat libcrQ arbitn'Qjfl lam eft fadu, hac quam dixi fentenas cepta, nihil perire eorS, quæ Luterusp*^ quidê Si Chriftiane diiïeruit, de fummï charitate in deu, de abtfcienda fiducia agt;^ ritorum» operu óó uirium noftrarS, deto^ ca fiducia transferenda in deum,ó^illius promiffa:iam uelim illud expendat leóof» num æquum cenfeat, ut damnata fenten' tia tot Ecclefiée dodorum, quam tot ian^ fecülorum ac gentium confenfus apprO'' bauit, recipiantur paradoxa quaedam,ob qug nunc tumultuatur otbis CbriftianuS' Hadenus Diatribai ucrba rccenfui» HoC duntaxat in Lutero probaui, quodaba^ more rerum mundanarum erigitnosad amorem dei, quod auocetnos à pericufo fiflïmo fcopulojfiducia noftrbad tutifiïmö portum fiduciam Euangehcægratiæîft^ rationes quibus id colligit, SC quodhinc ratiocinatur non probo, quum ea pro irt'' ribus impugnem.Bona opera efle uiaticö ad uitam æternâ,nemo pius negat, SC his non fufficere fidei profeffîonem, fate/ mur,et qui Chriftianos hortatur,ut hic ad nitancur

THEOL* PARISIEN* i7f hitantur quamplurimum bonorum ope/ rum coihgere fände pie hortatur;fed qui docecyut homo in fuis operibus quate nus funt hominis,fidudam,hoc eft fum/ mam ac certam fpem collocetan rede mo neat nefcio. Diuerfam cantioncm canunc fandiffimi quiqj.Præfertim quum fiducia latinis non fonec, qualemcunt^ ipem, fed fummatn ac præcipuam. Spes comicem ducit metum, fiducia excludit timorcm* Aluntutcunc^ fpem bonaopera.quemad modum mala opera gignunc defperatio/ ncm: tametfi nec hie par eft ratio, quod •nalapcr nos agimus,bona non tarn nos agimus, quam gratia dei operatur in noz bisrquai fi diuina bonitas nobis pro meriz tis imputât, noftrum tarnen eftilli totam gloriam aftcribere, fine qua nihil fumus, nec pqftumus quicquam. Quantiï autem benefadis homo fibi uindicat, tantum adimitdcimifericordfç.Iam ut fitalicuius niomenti quod noftrum eft in bonis opez rihus, fiducia ramen tendit ad arroganz ^am: eoc^ Chriftus admonet difcipulos» quum omnia iufla perfecerint, dicant ferui inutiles fumus, Nihil decedit, wo M ahquid

»78 DECLAR. AD CENSVRAJ ■ ah'quid accrefeit præmtjs nodns, fi nofirutn eft tn bonts opehbus fi quid pronihilo duxeriinus,SC cum Paulo dica^ mus,gratia dei fum id quod fum» Adtjci^ illud: in uerbis meis, pie quidc, coniSd“’ habet uim extenuandi, notans hoe tatoni illic elTe pium, aut utcûcç pium, beet cao’ ofFendicuIo,Teftimonia fcripturarû hau^l lubens exeutio,ne uidear docere uelk lt;!ƒ ’ 0iorcs*Quanquam hie Petrus mea fente' tfa,nihil aUudmonet, quamutqui Cbri^ ftum profeffi funt,bene uiuendo üisepro^ feflioni refpondeant, nee fruftra babeanf gratia dei.Harc fi pia funt.fi feripturis om nibus ccifentanea,miror quur Erafmus di catur aberrafle turpiter.Harc non imputo facultatbfed tjs qui fragmenta mala fpcck lt;• cum praua interpretatione proponuntt

I Cum redditurus fit unicuiep deus fuxta opera fua, debent fideles fecurieffegt;q»]* perfeuerarint bene agendo,SC diuinam^ data cuftodiêdo,côfequent.uitam actem^'

Hoc ein includit ratio fpeù proinde meriz tis hoc modo fidere no fois polfuntjfed e/ tiam tenentjalioqui non fperarent.Qiiare wroneSeft afferere pericuIS fit hoc paz lt;So mentis fidere. Nec tarne ea fidücia gra tiam et mifericordiä dei excIudiLpcr quasi nierent homines^SC ad uitä aeternâ'accepz tantur.Longe fiquidê abeft huiufmodi fi/ diicia à præfumptione ingratitudine.^ Deo enim omnia bona opera aiTcribit uC ptæcipuo authorijôf fruéîû meritorû maz xime collocat in diuina mifericordiä, non in proprijs mer it is aut in Humana iufticia*^ Qux nullius cft momêti, feclufa diuina mi fericordia: licet cum’illa ad falutem ex de» decreto requirätur Humana opera,qug nP hilominus dei donS funt.Necp tarnen uUS eftopus Hominis,quo regulariter,abfoluz te,ö^ abfcp conditione futuræ perféueranj! tiæ ipfe fecurus elle poffit de falute,citra teuclationem. declaratio

QuS in bonis operibus minima portier l V It fit uirin humanarS, quS tâta fit Hominunf

, infirmitas SC imperfedio in obeSdis pr^e/ ceptis dei, quum tanta fit turba mal or um operum ptæ bonis, ft res ad æquilibriumÉ

180 DECLAR. AD CENSVRAS uocetur,tutius arbitrer homtnê fidudaffl hoe eftprçcipuam fpcmfuam inbonitaw der figere,quam in fuis operibiis. Qui fik dit operibus iuxta meS fcnfum,paratcuffl domino iudicio contendere, fed uæ nobtJ (iaddeiiuiliciâexigatur uitanoftra, la^ fiducie uicina eft côfidentia,maxinia pit^ tatis peftis* Solent autem nau^æ in perio* lis ad litus tutius de fledere» Neqj enitnik lie fimpliciter d(co,periculû eft fidere ritis noftriSjfed addo,periculüm efthis^*^ dere,quum gratia tutô praedicetur» AtW' tror ipfum Paulum fiquisagentem ani/ mam percotaretur,Moreris ne cum bo^a fiduciac'diceretjcum optima.Si ille petg^^ ret,quo præfidio fretusjbenefadis tuiSj^n gratia deif Refponfurum opinor: Si qti*“ ego rede gefft in uita,n5 ego geffi,fedilff perme:totum illius mifericordiæ fcroaCj ceptum,quicquid uel aifequutus fum,iid expedo» Nec tarnen protinus nuHa fp^’ cftet fi quis adeo parum tribuat fuis op^* bus,ut non auiîtinillisullam fpetnrep^’^ nere»Certiflïmam enim fpem faciunt du promift^jôf^ illius immëfa bonitas.Poftï® mo aliud eft diflfidere fuis operibus» aliud el»

eft uacare bonis opcribuSjôC abûdare ma' lis*St modeftiæ eft parum tribuere noftris opeiibus,quo quifc^ perfedior eft,hoc mi nus arrogat fibi in benefadis. Ergo ut fpë illam modeftam.quæ totum aflcribit gra' ^Sîjtpfa etiam bona opera, non improbo, S^anquatn qui fie fidit, deo fidit üerius »uisoperibusUta puto uerum effe quod ftripfi,praecipuam fiduciam ac prçfidium «lutis non efte tutum coHocare in noftris ®peribus,Tutius autem efle,fummam dû ninac munificentiae ferre acceptam» T1T-XVI1I.DE FIDVCIA CÖR

fjVo magis hçremus corporalibus ce L V111 .yZfemonqs.hoc magis uçrgimus ad lu I« Elendze Mifmum.

Et fi in operibus 8C corporalibus cere/ ^onijs non ita fidendum eft ut fpiritualia* •n^uibus perfedio c5fiftit,poftponantur: gradu fub deo fiduciatn quot;’bere debemus, dlac^ lanquam arma ad *nuitanduin contra fpirituales hoftes aft^

«8t DECLAR. AD CEHS7RAS tnerc,prout Chriftus docutr, 8C fandi'P®^ tres tradfderunt.Nei^ plane exiftimandJ^ funt ceremoniæ ab Ecclefia aut fanäisP’ tribus inflitutaead ludaifmü uergere:^^ «am obfolcuit Si abrogatus eft,ut abrog’' dum prorfus prophetæ prardixerunt.Q'quot; autem arbitrantur Ecdeiiä aut fandosp’' tresrurfus ludaicasceremonias inftituc^ re,non Chrifttani credendi funt, fed impfl hgretictAeriani,Vvtcleuiftac aut Lutei^ ni,auteodem fermento malitiaccorrupt*' Pertiqet entm Ecclefiæ ceremoniæ cxfn’ ratione ad eminêtem uirtutem, utpote 3lt;gt; religionem: 5i eas deo exhibentes aut quæ ad ipfum fpedant, nullum peccatui” admittunt/ed uirtutem præftannac pteö' tis officium exercent»Nec grauat Ecckß’ fideles ludaicis obferuationibus ceremo' nias præfcribens, fed è contrario illos Çis hoc nomine fubleuat, quibus faiutatÊ iefe præbet uitæ ducem at^ diredrice®' /icut qui leges utilespræfcribunt popu*” nutantt amp;nbsp;præcipiti, non populum ont' tant, fpd leuant, modum uiuendic^t ratio' nés commenfurantes,Proinde præfcript’ propofitioJoquçndo de fiducia in corpo' . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;talibus

THEOL. PARISIEN. 18$ falibus ceremonijs, ut prædidum eß, im/ piaeft amp;nbsp;hærecica, cum erröte conuetuV ensÄerq.VVitcIeui ôC Luten'; qm' error experuerfo loci itiius fcripturæ intelledti decerpitur: Corporalis exercitatio ad mo dicum utilis eß.Per quern non huiufmodi corporales ceremonias intcndit Apofto/ lus nihili duceregt;fî ad pietatem et diuinum culcu(nordinentur;fecusautem fi per fe amp;nbsp;folitarie aiTumancur, nulla habita ratio/ nepietatis,necp ad earn ordinentur»

Ecdeiiaßicas ceremonias aut conßigt; i, v 111 tutiones adeo non damno, ut multis locis probem, contraque impugnantes libris atditis tuear.Quoniam autem ludæiplu/ rimutn tribuebant corporalibus obferuaz tionibustludaifmum appello non impie/ tatem ludaicam, fed præfcripta de rebus extcrnis , ueluti de uefte, cibo, ieiunio, qu^ iimilitudinem quandam habent cum ludxorum obieruationibus. Lt in his obleruandis, licet ad pietatem inftituta fint,tarnen multorum Chriflianorum lu/ daicuseß animus:fiue dum ibi conquiz dcunt^negligentes ea quæ fuhtfpiritus^

(tue dum præpoftero iudido plus ilh's eif ternis cribuunt,quàm ueræ pietati,quxifl afFedibusfitaeft. Quemadmodû autcm ïudæorumduricies tot praefcriptis ueluti cancellis erat coè'rcenda, (ta rcfrigefcen’ in Cbrifttanis cbaritas effecic ut pontiO' ces multa præfcripfertnt ludaicis præfcrt' ptis no dtflimilia, licet diHtmilt mente flot obferuanda^Sunt enim ceu uehicula dam.quibus infentia paruulorum ad lplt;b , turn perducttun ficut ÔC figutse uifibil^s fpiriiualiûrerum nos admonentes: ueluti ieiuntum admonet ab omnibus carnis pidttatibus temperandum, ÔC ad id etiaÇ' ■adminiculo e(l,extenuans carnem ac turn erigens. Abutuntur autem ceremo/ ntfs,qu(uel ibtcollocant proram ÔC pim fandimoniæjuel ets plus tribuunt,^ qsqu^funtfpiritus, nonnunquam occa^ fione eorum, quæ ad profedum piew^^$ funt inftituta,uiolât ipfam pietatem. Ho^ noto, non ipûs ceremonies, quos ar ip» notant^ dum damnant eosàquibus afl^' muntur foKtarie,quod faciuntif qui inW’ cooquiefcunt, quafi perfcda pietasfit^’ -fwuaiïe.Quahquam ß Ecdeûaè irib'^*^

THEOL. PARISIEN. ' ttf quicqutd ab cpi'fcopis praefcrib/tur,aut in templis geritur,multg funtconftitutiones praefulum de quibus non fine caufa pubii ea eft orbis querela,mulcæ funt in quibuP dam templis ceremoniæ,quas uel fuperua canras,uelineptas, uel fupftitiofas poilis dicere.Nähas û'equenter decanus aliquis ociofus, uel alius huic fimilis homuncio cotnminifcitur, nonnunquam anus quapz piam impetrat,in hoc largiens pecuniam, uthocautilludita fiat,interdum ec uiolen tiatnilgaris confuetudinis irrepuntquæ* dam fi minus irrumpunuNo iguur impie •oquatur qui dixerit eiufmodi conftitutio ttious ac ceremonqs oncrari libertatem populi Cbriftiani, præfertim cum in his tton paucæ fintgt;quæ nihil faciant ad piëta tem,fed ad quarftum aut ambitionê* Pro' inde quum idem fentiamus,mea propoßz tio nihil fuffragatur Aerqs, V vicleuis,auc Loteris, fi illi in totum damnant Ecclefia/ fticas conftitutioneStEcuerum eft quod dicunt,hoc Pauli dido,Exercitatio corpo talis ad modicum utdis eft, pietas autena 3d omnia ualet,non excludi corporales ce tcmoQias a4 pieniti» adminiculum tofticu

DECL AR.ADCENS VRA S tas: fed æque uerum cftjiHo nos admonc^ rGIongepIus tnbuendum effe fpiritub ^ externis tliis obferuationibus. Tali num genere quoniam uidebam mundugt;^ eiïe plenum jincerdum ab admirationecf^ remoniarum reuoco ad (èudium ueræp*^ cans: ut autem fiderenc ceremontfs admO'' nere,necnece(ïariS nectutum putabafli» De fidendi uerbo uiden'ntalq: mthfcuifi^ dere fonat,prtnctpaltter tnniti,dure fona(gt; Fidere humanis operibus, ÓC fiderc monijsinec eas uoces uel in diutnis literis» uelinpiorum hominum fcnptts inuenio» Elenchi locus (ie habet: Quo magi's accç' dimus ad fpiritS, hoc purtus fumus ftianitquomagts hxremus corporalibu^ ceremont)s,hoc magis uergimus ad luda^ ifmum ôi^C'Hgret qui illic conquiefcitne^ adea proficit, quorum gratia ilia funtin'' ftituta lam utaccipiamusibi ludairmSj* fuperftitione Iudaicagt;uerum eft eos qui cut inlitera Iudæi,fic hærent in corporalis bus ceremont}s,SC externa præferuntifls Cernat pietati.ad ludaifmû uergere.Hicig^ cur quû inter Theologos-et me nulla fit co troueif»} ualeant Aerq^cû^ fuo fodalitio« Infirmé

Infirmi's neceHariae funt ccrcmom’æ,peffc uero no hadenus cas córemnunt,ut no Iwt obfcruarc, fed quod hoc illis tribuunt *Pinus,quo magis jjfecerint tn animi pie/ tite ac mortificandis afFedtbus»

OPto omncs cfle tales ut corporalP l r x bus cercmonqs non egcancadmo/ ibitient duin,aut non ita multum tribuant.

Per fpeculum 8iC in ænigmate deum utgt; dent Adeles in hac uita,et ad inuifibtlta du cuntur per uiftbih'a Î necfolSfnteriore ÔC inuifibiletTijfcd ÔC extetiorem et uifibilem 'îcojqui dominus eft eorporö ßcut amp;^.lpi/ utuunijtenentur exhiberc famulatum feu quiceremoniarum nomine folet de fignari. Ideoc^ pro huius uttae ftatu egent Omncs ceremonqs,ftueuiftbiltdei cultu: ^oamobrê qui huiufmodi ceremonqs dez tiaâantjtemcrartj Chriftianac religionis üiolatores cenferi debêt,quemadmodâ SC hoc defideriu huius fcriptoris in hac proz pofitione: quod ex eadê erroris fentina «cifcitur ex quo propofitio praecedens»

cultum debere deo, qui corporum parite*^ at^ animarum dominus efl;,rem piam do centjSC uehementer exanimi mei fentcn^ tia.Sed huic dodrinæ ne tStuIum quidein répugnât mea propoßtio, quæ nihil aliüd optât,quam tantû Chrißiani populi proƒ feâum in bis quae funt fpiritus,ut adeninP culis externis no egeat,fed fua fponte pr^ fient ea,ad quorum obferuationem exter/ na ßla uelut adminicula funt adhibita.Ex^ empli caufa: Populus iubetur genua auc capita fledere deo.Hac ceremonia mone^ lur,ut animum deo fubmittat, eo admini^ culo non eget perfedus,qui quocuncß ft» cu corporis animum deo fubmitu't jtaque non fentio perfedos ita no egere ceremo/ nt)s,ut eas no teneantur feruare, fed quod non opus babeant adminiculis, quibus £/ gent infirmi.Ita facerdos iubet facrificarc ieiunus,qua ceremonia admonetunut ani mo ab omnibus carnis cupiditatibus defe cato accedatad facrofanda myfteria.Pon ro quiualdeperturbatur quod imprudês aliquid guflarit, nec tarnen uetetur cum odio

THEOL. PARISIEN. Hf odio 8d auantia ad mêfam dominica acce dere,plus fatis tribuit ceremonqsï dC taks noto quum aio,aut non ita multum tribu/ untJta mukurujid efl nimfum, aut no tan turn quantum pkricp tribuunt.Atqui to/ tus in hoc cd, ut animo purgato accedat, haud quidem negligit quod corporale eft, fed nee illi fidir,nec ß quid cafu fecus acct/ der« fimiliter perturbatur, mtnusc^ trepi'/ dat,ubi minus eft pericuh\Nec uero detre (^at Ecckfîç ceremonqs,qui monec ne hts abutamur^led ut ab his j^ftciamus ad per/ fcâiora.Quomodo igitur hate propofîtio detrcâat ceremonijs, quæ faluis ceremo/ qs hortatur ad perfetfiiorar Addam tllud quodcoaâiushæcdetorqucnt ad oranes ceremonias,quum Elenchusagat, non de« cultu diuinojfed de præfcriptioneciborû«. H perfpicuum eft ex locis à Beda nota/ tis.quibus in Ekncho refpondeo, Poftre/ tïiôutnon ftatim periret ieiunium, etiam fi Ecclefia nullos certos dies præftituiffer, •ta nô ftatim periret cultus utrtuftÿ homt/ nis,etiam fi hic minus ceremoniarum ha* berent Ecelefia: quaedam aut monafteria, Primi illi Chrifttani non admodum opus habebanc

190 DECLAR..AD CENSURAS habcbâc prxfcnptis tnedtjs,qui fponte ief ùinabant quoudie. Non egebanc exaâis precutn penGs^qui noâes ac dies perfeue/ rabantfnprecationibus.Non egebanc cof fiituiione de folucdis decimïs, qui fponte faeukates omnes deponebât ad pedes poftolorum. Qui taies Chrikianos optât» obfecro quid peccat^

LX O Iprçfulesinkicueruntaliquid ludaicç liiäcnt obferuationis, propter infirmos, non datnno* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;censvra

Hacc propoktio innuens ceremoniastt obferuationes ab Ecclefia aut à fandis tribus inkitutas effe Iudaicas,amp; folis infiï mis conuenire,impia ek,EccIefiac iniuria» Qi. exerroneo fcripturae fenfu,ut prçcedé' tes deprompta.Quôd aut huiufmodi cere moniæ aut obferuationes Ecclefiç aut fan dorum patra,non fint ludaicæ,fatis pHus monkratum ek: fed qgt; no folis infirmis tmperfedis copetant, aperte demonftrat» Adam liquidé perfedus creatus ek,Si men certS cibi genus illi à domino ek pt» fcriptum»Petfedi itidem fueröt Äpoftolt

^uicrebro letunqs uacabâMHgîltfs S^orsz tionibus: â certis quoc^ cibis abftincbant, utafufFocato fiCfanguine, Vnde patec^ ptftilens (it hçc dodrina,a(rcrês perfedos inuianonegere huiufmodt corporalibus ceremonqs: quae certe ad errorem fpedat BcguardorQ.qu( (ure in cocilio Viennenû tcprobatus eft*

tnuerfuseftànefcioquibus fermotnez tX us,qui ad hunc habet modû* Quod fi prae fuies inftituerunt aliquid ludaicae obferua tionis propter infirmos, non damno, fed opto omnes elfe taies,ut his nec egeant ad oiodutn,necita multum tribuSt* Primum deprarfulum inftitutionibus loquor, non iottus EccieGae, ÔC ludaicû appello, quod in rebus externis præfcriptû habet aliquä cumludatorutn præfcriptis afFinitatê:nec 3io talia præfcribi â præfulibus, fed nego •ncdamnare,etiam fi quid taie præfcribe/ rcnt.Fiâio eft non afIeueratioMuItas afîc buiufmodi côftitutiones abrogauit eccle/ fia, ueiuti de Euchariftia protinus danda infantibus baptizatis, de arcedo poftridie

(yS DEGLAR. AD CENSVRAJ uxorem.Proindc quum hanc propofitto^ nenijquç dedeledu ciborum^SC fimiliboJ loquitur,detorquent adotnnes Ecckfi^c patrumc^ c5ftitutiones,quodcp ludaicut» interpretantur fuperfti’tiofuni,prçter men tem meam faciunu Tum fî quum dicunC non conuenïre/entfunt non obligari,hoc i nee fenfi, neccxprcHï. Imo' fateor perfc' ! dos magis obligari quam ihfirmos.Si tüc

' nullt fuüTent jnh'rmf,nunquâ medias, aut ciborum deledû inftituiiïet EccIefiaQun confilio deus praefcripferic Adæ arborgt;$ abftinentiam, ad præfens argumenta no» multum facit.Deus cft,poteft eut uult uukpraefcribere, 31^ quicquid pr«fcribit, hoc ipfo pium cft feruare quia præfcribit» Non eft idem de hominibus, Apoftoli bro uigilabant,ieiunabant,dfr orabant,fed abfcp prarferiptionibus bominû.De fuffo'' cato à fanguine iam didum eft.Ea confti cutio data ek tnuincibili lud^orum impôt tunitati ,id(^ pro tempore duntaxan ItatF fifermomeusaccipiatut à medtdus nec ccremonijs,nec Ecclefiae,nec patribus ullam facirtniuriam» Si Chriftus fuis fuk duxitcorpus fuum, quod obftaret ad fp*^ ritus

THEOL. PARISIEN». 195 pfUS robur, quid mfriim fi ludaicæ pr?e^ ‘^nptioncs reddidiffent illos infirmos, pooquitalia ferwant, fed qui illis fidunt, “oceftjpraecipuas ïûfticiæ partes confti/ ‘uunr,aut ibi conquiefcunnHec fentcntia ni fallor, procul abeft à docSrina Beguarz dorum.

Marei II nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

AyTEisdifcipulisfait Cbriftus)nihil û lXI IV x ftarum rerutn præfcriboî his uefce/ In •■Çjhis abftinç, nunc quiefcê, nunc labora, fie uefcercjhoc ne contingasj iîlud n.e con tracées: ne femper maneant imbecilles, ß pe præceptore fem el didiccrint huiufmogt; ^tebus corporalibus fidere»

De hac propofitione quantum ad prv pam partem dicitutjq» quamuis Chriftus ifta uniucrfaliter no præfcripferit, borum tarnen aliqua præfcribenda per Petrum, tdiqiios Apüftolos, eorû fucceflbres, ^Ecdehæ aedificatioem reliquit,dicens; Qui uos audit,me audit: ÔC qui uos fper/ pt,mc fpernit. Quantum uero ad fecund dam pattern,uidelicct: ne femper maneâc

1^4 DECtAR, AD CENSVRA5 imbccillcs: quatcnus fnnuit huiufcnodi re busjueluti uirtuns adminicuhs fïdêtesr^^^ di imbecilles S)C tninus fptdtuales, falfa e(t Si^ EccIeßeC iniuria: quæ talia à fpiriiu lt;Ho direâ3,ad hoc conftituit,ut per ilia deleamp;tnfpirituprofkianc ÔC uirtute,con/ uenicntiusC^ ac facilius diuina præcepcs adimpleanr. declaratio

fiffe, conuenit mihi cû Theologts: datant autem Apoftolis aut horS foccefTonbuî autorftatem aliqüt'd ftatuendi quodadpi^ tatem conducatspræfertim iuxta fcriptiira rum oracula, QC hoc miht cum ilhs conue/ niuCæterum eos qui fidunt externarSrf'* rS obferuattontbus,SC in his conquiefcfit» manere femg infirmos, iuxta meû fenfuni ueriffitnâ eft,neG tamê iuxta fenfum illotô falfum eft.St externa adhibenûquo perf’ proficiant homines ad fpiritum, uti^ erigendam hominS imbecillitatê adhibits font. Spiritus em promptus, caro infirm* eft.Et hac in parte Paulus ait infirmarik' gern, q, lauacris amp;nbsp;uitîîimis non potuerif coferre uerâ iufticiam.Muko magis infif' mitatts erant preces ac ieiuntagt;à pharifægt;* pratcept*

prçccpta.Nam detalibus ietunrjs iUic agit dom/nus.Iam ut per fe magnS qutddâ ha/ béant eiuftnodi con(litutionesgt;tatnê ad ea collât»,ad qu» præparabat domin'^ fuos, »nfirtn» erât,ec fi nihil accederet,infirmo$ nô confirmabât.Pharifçus dicebatdeiuna bis in fabbato, decimâ bonorum parte da paupcribus,dilata phyladerïa,{aua reuer/ fus à fororhæc præftiterat arrogâs illepha hfeus eut domin'? præfert publicanmSed tudimenta tantû pietatis funt, fi conféras ad ilia fublimia. De benefaciendo âc diîi/ gendis inimicis,de orando pro affligenti/ bus ac in cruciatus mortesc^ uocantibus, detollenda cruce,de contênenda pro Euâ-* geh’o uita,de gaudendo in otnni perfequu tionû genere.Proinde fi mihi permittât uz futn huius uerbi fidere,jj inniti,inh»rere, pronimiatribuere,nihil habet mea ^pofi lioqcfaduerfet Eccleû» cÔftitutionibus* Male fidit externis obferuationibus g con fiditfep illas uerâ pietaiê aflêquutur5,nffi E eascôtêdatadfpiritualia. Infenfu nulla eft inter nos cotroueriïa,tantQ de uerbis di feeptatio eft, Subfcnbâ aût locS paraphra feos magisliqueatelieueraqdiximus.

PrxceHerät hæc fub perfona ChriftüQp^ admodum entm plus habet negorij qui«^ cet tmbutinn hac falfo perfuafione, quoa artem calleatjquäm qui prorfus artistgn’ rumtttadifFteinimum efl:, eos ad Euangt^ licamiufticiam tnftituere,qui ob carnak^ obferuatiunculas fibi perfuaferunt, quo“ abfolutam iufticiam fint confequuti.Hin^ nitnitutn eft quod pifcatores,publtcanosgt; peccatores,meretrices QC cthnicos,magis dociles comperio philofophiae rpiritualis» quam fcribas^pharifæos ac facerdoteSjQU^ in humanis cercmonijs perfedam ftatuöt pietate* loannes ut médius intet uetereoi ac nouam legem, tentauit mifcere doärv nægeminum genus. Neqj enim aufus.eft hancuiuidam philofophiam infirmisank mis cómittere» Infirmum eft autem qtric^ quid humanum,quicquid carnale eft.Q“ diuinum,quod fpirituale,quod ccelefte^^ uiuidum eft ac ualidum, proinde meisdP icipulis quosin hoc delegi rüdes, ut eos ad hanc mafculamac robuftam philofo^ phiam inftituam,nihil iftarum rerum âfû Exhisperfpicuû eft quid appellem fi'detc ceremonijs,uideIicetiniUis perfedam co' ftitucrc

Mittlere lufticiam. Liquet item me non Io/ qui de coftitutionibus Ecclcfiæjfed de prt uatis pharifæorum præicriptis. Ac mox, Ioannis ac pharifaeorum inllitutionem do minus appellat uinum uetus,ueluti uapi/ dum ac minus dcfRcaxt fuam autê muftum inebriansj^ad omnium rerum at^ etiâ ta: contemptum amore ChriftMtaparaz phrafis.Proinde quod Theologidamnât» teâe damnât: cæterum id quod damnant» tioneft in uerbis meis^multo minus inani mo. Cacterû uerba, Chrifti,qui uos audit, me audit,in Apoflolos pulcfare quadrant, cacterum fi accommodentur quibuslibec ®pifcopis aut Theologis,multas habet ex céptiôes.In Apoftolis Chrifti fpiritus fine flubio loquebatunin epifeopisno femper.

A oftendit aliquemè pharifæoA l x 11 -ty rum gcnerCjfiC dicit: Afpice hie eft m Suf. Lhriftus, Alius rurfus indicatalium candi flo palliojamp;î diciuEcce hie eft Chriftus. Az «US diuerfos indicans colores formas fleftiuuijclamac Hiceft Chriftus* Alius ^emonftrat uefeentem pifeibus, ô^dicit:

«9t DECLAR. AD CENSVRAS Hic cflt ChrtftuS'Altus fpadonem oftêdfe èC dkit: Hic eft Chriftus* O ludaicum incrcdulum genus: uis uidere lefumf coO kende arboré, fume libioculos Zach^^

Quamuis certS fit non efle talem adln'^ bendâ fiduciam inftitutoru rel igtóis obfej uationt,qualé dluinis præcepcis: tamé no contem nenda,fed magni faciéda funthiM iufmodt infiituta religions: quæ ad puri^* tatem mentis,feruentiorem dei amoré,d^ faciliorem diuinorum præceptorS adim/ pletionem ordioantur:per quorS obferu^ tionê multas uirtutes côparari, ÔC pfera(^ uitia cohiberi confiât« Hac aSt propofinû ne fcriptor hic talibus refigionum infiito^ tis de diuerfitate habituum,de abfiinentia à carnibus cœlibatu, afiute fed impru^ denter ôé impie uidetur infultare,cum ilh Temper babuerit in precio Ecclefia catboK ca:âSdamnauerittampia ac tâ fanâain/ fiituta carpentes, autillis quoquo modo detrahentes*

Primûillud extra controuerfiâ efi,tl|ic non agi de uarqsinfiituüs monacborum» quuffl

ca dicantur fub perfona Lucaf,qua Jenipore,nondü effent nati nionachi,qua/ «es nüc funt. Palam eft Si iliud,ibt no dam *iari fotênes obferuationes/ed cos qui ha' •■uni fiducia fibi arrogabant perfedam fan lt;^monfam, quum procul abeflent auera picrate. Laudatur effi illi'c ardor Zachei, corpore bumtiis.confcendtt arboretn, Wuiderct fpfum Iefutn,quem unum uide refiriebat. Hutus alacritate deledatus Ie/ «US ukro compellat illum,offerens fefe ho-fpitem. Hie eff: populus Gentium squi ni^ bil tribuens fuis mentis,non hçfit tn litera ïcgiSjfed ereâus ad fpiritS oculos incendit ioicfum. Vnum cm ilium uidere fitiebat» quSinterim populus ludaicus inrerüex' ternarSobferuatioe collocaret iufficiam, aduerfans harö fiducia fpiritui-Locus que flU truncarim cüSttfic habet: Zacheus oe/ cupat banc feficitatê,nimirS Gentium Vj' pum gerens. Quid eft in caufaC Quia ad' bue humi maner ludæus â^hærens carni Icgis Nô côfpicit aut lefus nifi ab hts g ab hutnili litera legis erigût fcfe ad fublimio/ rêfenfum fpirit'^.Exhocfuggefto licet ut deregs ßt ubi ûtlefus.Aüpqui fi tuibæ

maneas admfxtus, hoc eft, fi nihil cximi3 fapias,frequenter audies ilam faliacem uo cem,Eccehic eftjecceilh'c eft Chriftus. Pharifæi clamant, Ecce hic eft Chriftus, Saducæi clamant, Ecce hic eft* Ebionitat damâcEcce hic eft. Alius oftendit aliqu^ è pharifaico genere ÔCc- Et fequitur. Ince/ dit eredus ac fublimis phariheus, fîbi ph/ cens.ftbi iufticiae Iaudem,fibi fegis cognP (ionê uindicanSjamp;dum ftbi uideturabun de magnus ac uicinus Chrifto, non dign’ tur arboris uti prgfidio ôôc.ln hune modô paraphrafts.Palâm itat^ ipfe fermonist^^ nor déclarât me illic agere de ludæis, fibi blandiêtes ob obferuatas ceremonias» negligebant gratiam EuangelicamEtillis cemporibus erant diferimina felt;ftarum,uc ftium et inftitutorum.Qux tamê ipfa noß ibi fimpliciter reprehenduntunfed hoc prehenditur,quod ibi oftendut Chriftu® ubi no eft.Intra nos enim eft regnurn dd* At fuipicantur forfitan me allufifte ad nachorS inftituta.Quid fi inficier/Quid** clamem,præter ius me ex fola fufpicioß^ üoeari in crimen impietatis. Sed demu^ CK fuper ftuo,aUufum efte admonachos-

THEOLgt; parisien. loi., talta reperiunturin monachis, qualia il/ *ƒ prædicantur de pharif^is^Ebioni tiSjSa ”“,Ç*is,maiieat Euangeirj iiigor,6C in molt; ^*bus corrigatur error. An fuit uUus Bene' aut Dominicus,aut Franctfcnsgt;qu£ oftenfo pallio nigro alboûe,aut cineraceo °*5^rit,Ecce hic eft Chriftus lmo illi ipÔ Jp'nitt]um tribui uolunt fuis conftituaoni “USjpraî Euangelio* Perfuafum haheo ui' ^osillos,àquibus profeâa uidentur mo/ ’'ïchorum genera,I5giffimeabfwiflëà tali ®fftäu,utin ueftitu autcibis coHocarenc ”ftigium pietatis. Per fpadonem, intellP SocoelibemXœlibatus autem per fenon pietasjficuti nee uirginitas Narhfatug JJirgines excluduntur. Fruftra corpus illi/* ®ätuni habent ,fi animus impurus eft.Erac ^utemSChaechaerefisapud ludatos Eflc/ ”0111111 ni fallonquæ no recipiebat coniu' Sîtos.Primum igitur fufpitioncm poiîeni

Earn ut agnofcâ,nihil diâueftin Pfobata collegia monachorum,fed in quo fondam fupemitionem, qui negledo ftu' ^‘oueræ pietaiis,ob ueftetn, aut carnium ^bftinentiam putantfemeros Paulos aut Antonios« Si ncgannt eHemonachos in ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;N i quo's

quos 1'fta competant.cum fufpi'rio refpon debOjVtinam fintpauciores.Boni mona/ chi funt Ecclefîæ ornatnenta,nialt cardno tnaca« Sed bonorum heu nimium magna raritas Jtacp ut falfa fufpiuo ed me boe tnone dertdere indituta monachorum,ita uerum edme fubnotare quofdam plane ludaicis anfmts,(n extetnis fuperfttcioftlï} moSjin bb qux funt fptricus negh'gentifiÜ mos»

€ XI ï I Ede ncgligitur color aut forma ut' Sftifajo JLVftis, quoties id commodum eft mini» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c E N s V R A

Hçc propofîtto innuens unicm'çp Itce^ fuum babitum reb'nquere» quoties (d commodum uifum fuerit, Ecclcfîafticam GC monaftïcam uûam difToIuit: ÔC fanâo/ rutnpacrumac ponttficQÔ^ concdiotuni lAftituds eft infun'a»

, Qui poteft fermo meus hoc i'nnuef^ quodtnterpretantunquûibi dominus !ƒ' Quatur de [ud%orum externis obferuau^

theol. parisien. iôgt; nibus, quas docetreâc uiolan, quum aut Beceffitas urget,auc charitas fuadcc. Para/ phrafis ftc habet: Pïe uiolat fabbatutn,qui uacuusâ tumuitu malarum cupidftatutn, iuiiandi proxtmt Audio uiolat fabbatutn« Pia res cft ieïuniutn, fed fit impta, fi quod ad falutem hominis eft tnftitutiD uercitur inpernicicm ÔC corporis ôi animi.Res eft teligiofa uotumgt;fed fttirreligiofa,qyoties huius feruandi fuperftitione,reuocätur liquisabhisquaepropius fpedantad uez ratn pietatem. Sande fecit qui donum of/ ftrtadakare, fedprophanum eft donum, quod offertur irreconciliato proximo. Its ttde negligit color aut forma ueft»s,quo/ tics id commodS eft homini. Neç^ en int ^Bio ueftis caufa fadus eft, fed hominis ßratia reperça ueftis. Itidem cib*^ hominis C2ufaparatus,n5 homo cibi caufa côditus ^Ü.Proinde quouis cibi genere uefci phas (ßgt;quoties id poftulat neceftitas. SiquidS hacc omnia corporaliagt;in quibus uos abfo lutam iufticiâ côftituiftisjtempimuidimç« c^s,ueftes,dies fefti,ieiunia,uoca,doua/ tiagt; irreligiofe feruantur, fi ob baecnegti/ fiûur Gdusproxfini Ôfc. Hune in modum loquitur

»4 declar-ad censvras loquiturïn paraphrafi dominus.ExhisP* lam eftjh^c à Chrifto drei ludæis carnal’ bus,quandoquidcm templum nominaf^ uidimæ^Sed impingitur fufpitïo qua» paraphraftes ad monachorum habitö aiW ierit. Certum eft Icfudodn'nâ quanqua^ ïudæjs dcpromptam.adnosquoqj pet’*' nerclta^Iargior hue fuifleallufum fufpicantur»quid malicftf' Nonne mona' chis phas eft, obneceflitatem aut caiifan* aliquam graue mucare ueöemf Sefo tuü'anos proficffcentesad fuäSynodu^i quo timorés eflentjafca ueftecquftàtej'’ litos.Quid quod Romanus potifex fun*’ ut monachhquf uarfo ami'du conuenerâ’’ ob multftudfnis ofFendicuIum fimilf «*0/ do ueftfrentur-rftf fortafffs fnterpretantuf quotiescommodum fuerfc,quotfes libue^ dr, Ac ea qua; prçccdunt ac fequunf locum, deelaranc me loqut uel de ncceu*' lt;ace,uerde magna quapiâ utilitate» Quo*» fihinc colligunt à me permftti monacb*® äutfäccr^ocibus^-iit ^fo

que ueftis forma ütâtur,quîneademoP^' racoîlfgfît me pcrmittere omnibusjiitft*o arbitratu uiolent ieiunfa, aucdies

Nee em’m alfa ratione permïtto mutatio/ nem ueftis,quam qua permïtto leiuntjfab batï^ utolan'onem. Ad hunc tnoduni fu/ cütnfacïuntfacratifiimæ£acultati,qui'q(f , fub alïa perfona dtdum eft,proponüt tan? ^uam à me dïdum, amp;nbsp;fruftula decerpunc 3d calumnïâ idonea: Simile eft qtf fequit.

TIT. XIX. DE ORATIONE uocali, Propofitio prima. In E/ lencho annotatione LXIIIÏ

CHriftus in orando dänat mulriloqui? l X111 lt;nbsp;urn, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c E N s V R A SwpiiT.

Hafc propofitio ftgnificans Chriftum orationem damnaffe prolixam, feu multa ^frba compledentem,erronea eftjÓC à faz ’’afcrïpturte intelligent ia aliéna» Nonem damnaturomne multiloquium in oratio? ^^jfedillud quod ex infidelitate procedit fxiftimantis deum no aliter audire aut in? ffllïgere crantes nifi multiloquio utantur; 9üodexplicans Chriftus non dicit folum» Nolite multum loqui: fed adiungit, ftcuc fdinici faciunt: putant enim quo'd in mul? Jdoquio fuo exaudiantur» Docent etiatn fanäi in gloria non damnandum multilo? ^wiuminorationetnam poft iudicium no ceftabunc

M DBCLAR. AD CENSVRAS ceiïabunt deum laudare, non folum metV Kgt;fed dC lingua»

lt; nuenire potui,què obiecerac Bedda:Cbrgt; ftus quanquam frequenter oraret, tarnen fuos docuinet paucis ÔC clâm efTe orandS* ïd palam eft ex Matthæi cap.«. lam in ma nifefto eß,formam precandi,quam domj' nus fuis prælcripfit,ene uerbis paucis co' prehenfam. Verum igitur eft,quod Chri' ftus fuos docuit orare paucis. At no dam' nat tnqutunt, fimpficiter multiloquiûjed additficut genees faciunf,quæ SCc. Sic eft ut praedicant, nec aliter ediftcro tradïat^ hunc locum Mattbaci Paraphrafis habet: Procul igitur abfit à uobis exe®' plum Etbnicorum,qui prolixas ac uerbo' fas precationes ueluii uerbis concepts cenfent, perinde quafi nihil fint impet^^ pri,nifi uerbofiftima loquacitatedcu® ” tigarentjidentidem inculcantes eadcfl’)’*' uerbofa recenfione prae fcribentes iint,amp; quando»quomodóque iibi prxli^ ri uehnt,quod petutu, quum faepep*^^^'*

turnoxfa.Optima petenda funt adeOiOon omnia, amp;nbsp;crebro potius orandum quani diu,amp;: intente magis quâm prolixe, po/ ftrcmo animo magis quam ore. Hic ar/ bitror me bona fide reddidiffe fenfum illi/ us loei, qui non pertinet ad preces Ecde/ fiæ folennes, fed ad arbitrarias ac priua/ tas» Caeterum alibi dominus docetincef/ fanter orandum: 6C Paulus iubet, fine in/ tenniffione orare» Hæcinquiunt, quoni/ am inter fe pugnare uidentur,oportuit re/ digere in concordiam . ld in Parapbrali commode non licuit. Verum totum hoe dilucide expediui in annotationibus, ÔC in libello de modo orandi deum. Quan/ tjoam illud fine intermiffioneorareifiue de uocali præfatione, fiue de tacita acci/ pias, non fine tropodióum eft. Sine in/ termißione orat, qui frequenter orat, S£ qui perfcuerat in code affediu-De prolixis autem Chriftianoru prccibus nó arbitror congruenter dici multiloquiu, quod in ui/ ciö fonat. Quid igitur fignificat mea pro/ pofitio truncaf Simpliciter damnatam à Chrifto prolixam precationem.'Ncqua^. 6ed cum Beda difputastueorelTe uerum

toi DECLAR.AD CËNSVRAÎ quod dixeram, de uerbts Euangelt) fentP ensjde fenfu uerborüm no agens,111e men dacium obfecjr,ego tueor me knpto, rum eft igitur in aliquo fenfu damnatas precationes in publico fieri foJitas ad oft^ tationem dC multiloquas. Verba ElencW fic habent: Qui iubct intrare cubiciilum, nonhe ïubet dam orare. Qui damnat in orando mukifoquiû,ÔC prçicribit breucm formulamgt; nonne iubet orare paucisf Et tarnen non improbari mihi his uerbis pio rum hominûapértas/prolixas ÔC affîduas preces, muitts locis docco. Hadenus E^ lenchusjhaud quaquam fignifi'câs â Chfi' fto damnari prolixas Chrifttanorum cestAliud eft prolixum efte, aliud muîtilo quum, nec ftatim orar, qui lingua fonat uerba precâtia.Mentis opus eft precatio» Dominus autem fuis difcipulis adhuc in' firmis praefcripfit breuem precattonem, quemadmodum no onerauit cos iciunijs, at ijdem haufto coelefti fpiritu fuapte fpo/ te perfeuerabant in precationibus SC iein' nqs.Quoniam autem humanæ mentis in' firmitas nonpoteft diu eidem reiefle in^ tentagt;iccirco ab Auguftinolaudanturbre ues

ocsillæ precatiunculæ, fed crebra uelut impetu mentis eiaculatæ. Videmusamp;^ in folennibus Ecclefiæ precationibus, quas Colleâas appellant,à prifcis Ecclefiæ prg fulibusmirameffe feruatam breuitatcm. ÏUcp laudata in orando breuiloquentia ta? lis,non damnat prolixas Chriftianorum ptcces,quas uel aftèdus pius fuggerit, uel neccffitas requirit, uel autoritas Ecclefiæ prçtcripfiuMultiloquium autem,quia eft fupetuacanea loquacitas, non in precibua tantum, fed in omni fermone uitanda eft. Denique Pfalliani fiue Euchitæ auxerunt hïreticorum catalogS,qui in ocio degen? tcsincredibilem pfalmorum uim mira lin? guæ uolubilitate abfoluebât. Quanquam his turpius errabant,qui dicebât nihil om/ nino precandum, quod deus norit, quid cuique fit opus.

formate Ecclefiæ tn'umphanti, in qua fa« di non ceflant clamarc iugitcr, Sancïii”’ i fandus, fandusjdantes gloria, ïaudem honorem uiuenti in feculafeculorunirfo' lennes templorum eStus inßicuit: quibus diuinæ laudes afltduo depromunuir, populorum deuotio excitatur: ut pro modulo more fupernæ Hierufalem ad quam continuo afpiratjin terris pofitaini^ letur. Hoc ut faceret,fuaiït multitudo iÜ» Lucie.i militiaecceleßis, qux Chrißonato deum laudansjuocefubltmicantauit. Gloria i'o exceliis deo» SuafitSC Ghrifto probatüS puerorum clamor in Ïaudem Chrifti

jiattKu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dicentium: O fanna filio

Dauid. Benedidus qui ucnit in nomine domini.Suafît amp;nbsp;ipie Chriftus,quipriuP quam in montem oliueti egrcderetur,paf' furus tanquam gratiiïimum deo approba turus minißerium hymnum dixit: nus autem,ut probati teftantur autoreS) non aliud eß quam laus deicum cantito» Non enim laus fußicit ut bymnus uoce' tur,nifi laus dei fit,à^decanteiur. Canta^ uit itaque uocalner Cbrißus hymuutn» itadens

THEOL- PARtSIEN» 1» tfadensformam Ecckfiæ decantandt di^ üinas laudes:nee (blus cantau(t,fedcuni Apoftohs, quos terrarum orbis m fuum locum uicarios conftjtuebat, utid facien^ dum elTe EccIe(Ïa:,docerent,Suafjt et Pau lus ec Sylasjquifncarcerepofiutam aira uoce dcum laudabant, ut audirent qui in euftodia eranu Vnde ÔC tenæ motu fa/ ^o,motisue careen's fundamentiSj aper^ ta funtoftia, amp;nbsp;foluta captfuorutn uineuz la: id quod magnopt re pJacere deo hym/ tiosacdim'nas laudes oftend.çprelèrnm tibi aids uocibus cantantur,com tantç effi cacia? fuerintdeprompti huiufmodi bym/ niac laudes diuinæ à Paulo Syla.Sua/ fit demum mos antiquiffîmus ab exordio Ecclefiaeab Apoftolis indutfiuSjquo hym Ui a Chriftianis fimul congregatis foie/ bant dccantari : interdum eiiam ante lu/

Nee ab re fançgt;ufum accepit Eecle/ fia catholica decantandi hymnos feudiui Uas laudes, cum buiufmodi hymni ac dei fanäorum laudes decantata mentes ad fuperha erigant, inflâment ad diutnam dilectionem, moueant ad compundiso / ttem,excitent ad contemptum terrenortï,

Sc ad comparandas uirtutes prouocenf* Hæc uti(^ attendens Ecclefîa in fpin'ïudd in{lruda,mu(ïcatn in facras ædes inuexttf uocum harmoniam atq? fuauitatêadpd/ liciendos animos in fanâimoniam SC tatem non reiecit, foknnes templorS ca»' tus minime afpernata eft, fi tarnen can»^ illi pi) fint ac Chriftiani: non uanijafciu'» aut impudicünet^ tanta uocum fcaâiooc redundêt, quin uoces diuinatum laudan* quæ cantâtur,facile ab audientibusCptOt^^ iurecauetur) pcrcipiantur. Nec pertimc/ fcitinhis Ecclefia pharifaicum fcandal^gt; Arianorum, V uitckuiftarum,Luterano' rum,aut quorumcuncp hæreticorum» laudes Chrifti SC fanâorum fuum arbitfâ' tur opprobrium,fua uerbera,fuos crucia/ tus: fed nouit taie hæreticorum fcandal^ paruipendendum: cxci enim funt, ôf du/ ces caecorum. Quamobrem hæc propo“' tio innuenî foknnes templorum cantus» SC genus illud muficæ operofæ, SC muif® uoeû uarietateaures animofe^ demulce»^ tis no effe deo SC fandis accepta, faifo, merarie et impie aireritur,8d damnato pi'É facorum hæreticorum errori fuffragatun

Quac dilTerunt de hymnis,qutkus a/ l X V ôcT uoce laudatur deus ad imaginem ^clcfiæ tn'umphantis,m»hi ualde probati ƒ'^♦Quanquam ueteres tllf præfules atgre ^5^pefunt in Ecclerùnhcantû etiant fim/ “icetn.quo hodie canuntur pfaImI,Ez

precatio domtm'ca.Cactcrutn ’ï^od coIIigunGmea propofitione damna/ ^cann'ones Ecclefiafttcas, longe fallôtur, * antiim jlKcnoto,{n qutbufdam collèges P’^^fcribïprecesSCcancusnirntuin proU^ ^oSjtum in bis audiri multa indignaxulcu ®^iitnojCum inconcilio Carthagtnenn fta ^Uätufjue quid recitctur in templispratter ^anonicam fcnpturam.Hinc defcendo ad •Hentionê Euchitaram,qui monachos uez *abant operari manibusjiie cogèrent prae/ fuas interr5pere,Palàm eft hos orandi J^Kutem non in afFedu mentis,fed in tur/ biierborum coIIocaflê-Poft hgc fubqcio: Vtinam quicunc^ Chrifti philofophiam piofîtenturjfîc abhorreantab bac fuperfti tioncjUt prccum puram SkS illibatam utlt;îi/ •ftati» Chriftotç gratam off'erât.Nam can/ ttUQcularum » clatnorum, murmurum ac

114 DECLAR.AD CENSVRÄS bomborum ubtcp plus fan's eft,fî quid fupcros dekdanc ÔCc.HafC ibüTadtcno^ to quofdam, qui fitnili animo precantui', quo Euchitæ,et opto ut omnes Chriftia^ hancuidtmam Chrifto offerât puram^ illibatam,hoc eft ut orent fyncera mente, amp;nbsp;fires uocem poftulet, fimul cumuoce oret animus.Nam ita demum hæc hoftiî were grata fuerit Chrifto* Porro ubi nft“ eft præter uocum ftrepitus,periculum eft ne audiaht illud ex EuSgelio, hie popidi^ labqs me honorancor aût corum longe eft a me* Quan^ ibi no tarn loquor de cantU quouis Ecclefiafticogt;$ de cantu indeco' rojSi^ de cantiuculis, quas mulierculatun’ aut fimplicium hominS aftedus adiecitiû lenni cultui* ClamorS uocabiKo notantuf qui nûc in plerift^ templisgt;at(^ etiâ mon’ ftertfs rauco boatu détonantes, ÔC tempi” impient,amp; ficuoces obfeurantomnißut nulla poftït intelligi.Murmur appello pre^ ces praccipitâter ac fine mente didas, hoc cm eft murmurare uerius $ orare* Bot”^ bos appcilo fonitum penèbellicum,orgï' norum, tubarum,cornuumjituorum atqf etiam bombardarum,quâdo bæ quot^ te^ cept«

THEOL. parisien« its ceptæ flint ad cultum diuinS.CoHigo tan/ dem, preces folenncs ob hominS infirmi/ tatem tr.oderatas effe dcbere, deinde puz tas.ut niagis pfallarous afFedu uocibus. Itidecorû mufices gen^ in templis damnât amp;nbsp;ipfi: fatcntur qdem opinor, in precibus et canttonibus modum adhibendS* ud propter oecupationes hominum, uel propter faftidium humani ingent). Ab his uero qui damnant decentem Ecclefiæ cart tum,plurimum diffîdet mea fententia. De mufica operofa nunc non difputo,tametft Albertus Pius eâ. ingenue damnat, me rez 6:agâte,fi modefle nbsp;nbsp;modice adhibeatur*

Haetrcs propofitiones quatcnusp*'^ cenduncnullatn commoditatem cantaO“ bus dericis diuinas laudes prouenûe, (imilüer audiètibus populis, nifi quid uoces (ignißceturintdfigant, nec deu^ buiufmodi cantu deledari.impiæ à catholica ueritate aIienç«Nam fi cerein^ nias ueteris legis fcribg Si. pharifarigt;nec^ Si fimpKces utiliter obferuabant, eo ad pietatem feu diutnum cultum eas nabanCjquäuis quid illae fignificarentnoH perciperent: pari utique ratione,magflt;’ cum frudu fuccedunt decantatæ d(uitgt;^ iaudes 6^ cantica ecdefiafticisjqui ea coö cinuntjöC plebibus alTiftentibus,licet 5’ minime intelligantjcum fit communis io' centio omnium hæc depromere,hæcaii' direjhis afiifiere ad dei gloriamdaudetnd^ honorem,ad gratias fuper acceptis mune' ribus perfoluendas, ad obtinenda à deo quæ uitat praefenti conducant SC ftituratî qua: nimirS intentio magnopere deo ta eft* Nam fi cor hominis deus maxime requiritgt;quid magis gratum iflidTe pote' ritf quam quöd homo pio aficdu ipfuo’

Iaudarejrcueren,amare,appreciaridabogt; fet,ac libérer laudibus eius affiftatf Nuîlà profeâo uerborum intclligentta cum bac pia intentione poteft confcrn',quam babe re fol ent etiâ ümpb'ces,rudcs,ôlt;^ inerudi«.

CVr dubitat Ecclefia tantu autSorem x IX fequi.aut cur audet ab eo diiïentirc;'

■ De hac propofitione idem prætcnden/ te quod tres præcedétes,idcm dicendutn ell quod de illtSj niit quod ultra illas addtc Ecclefiama Paulo dlflentirc,dum in tern/ plis cantus célébrât publice,quorum uer/ baa populisnon intelliguntur,quodfaP futn eft.Scribens cnim Paulus,In Ecclefia uolo quinqp uerba fenfu meo loqui,quant decem milia uerborum in lingua: de con/ cionibus feu fermonibus qui habentur ad populum, tradat: in quibus inutilis eR co pia uerborum non intelledorumtNon de cantibus EccIefiaRicis,quorum alia cftra/ (io,ut in præcedenti cenfura monftratunt eft; Proinde prudenter cenfuic Ecclefia di

DECLAR.ADCENSVR.AJ m'na officia lingua latina celebranda.No^ em'm opus eft utpopuli uerba intelligent) quae decantant,cum iilis ad fpirttualê fedum abunde fuffi'ciat pia ilfa fupradid’ intentio feruiendi deo,Iaudandi deSjte^^' rendi eum ac diligendi. Nee perpenfa it”' pudenti multoru temeritateatc^ arrog^^^ tia expedit huiufmodi diuina officia fl« uerbo ad uerbum in linguam uernacub*” transferri, ÔC fle translata in faais ædibu^ decantartNam ea res non in populorSt^ deret ædificationem,fed pcrniciemjUtcf^ bro docuit experiêtta.PopuIi enim in defia ueluti paruuh' funt, qui Iade ege”^, nó folido cibo.At uero quemadmodö ubi aluntur infantes pane,dC altjs cibis groiïia ribus, letalis fenfim morb'gt; in illos irrept(gt; quonia folidiores efcas fetre nequeantaiii digererea'ta coßmilitenfi uerba nuda fedt pturarum fandarS lingua uulgari popuü* proponâtur,ac in templis decantent, qu^ ueluti fortioris cibi ÓC ad digerendSi diffi^ cillimi loc S tenent,degraüâtur,depriinit” tur,et fgpe in hærefes prolabunt,fcandala ó:fchifmata,ut hodie in plerif«? locis eue cuïïeconffau :

Exhufufraodjfragment/sft amafeuo^ L XVI lis ad calumniam decerpantur,quis polïct lx v 11 reâf pronunciaref Qm' totam annotatip L X V111 ncm iegent,perfpictet me Jonge altud age L X ï 2Ç rcqiiàm ifti fofptcarf uidenrur. In eadem annotationc liaec infuntuerba: Habcant fanè (êpla folennes cantus,fed moderatos ôfc.Hæc opinor non eft uox improbantis canttones EccJeftafticas.IIlic aSt deploro, quod quS PauP malic quincp uerba loqqi infcnfu,^ decern milfa in fpiritu,nos cop tta plurimû adhibemus cantionS, dodri/ nscfpiritualis minim5,præfertim in mo nafterijs,in quibus non operant ma ni bus» ftd plurimas boras externis precibus ÔC cantionibus onerantetiam foeminae, quö facrâconcionê rariflîme audiant. Addo ÔC illud:plerof^ in hisfummâ côftituere pie tatê,nec ex bis ,pbcerc ad cbarifmata mez liora. Verba mea ftc habent:Ferendum hoc,nifi uulgus facerdotS ac monacboru, in huiufmodi rebus fummam confticue/ cetpietatem,multuni diflentiensà Paulo Sic. Eos aio diflentire à Paulo, qui in h(s ponut fummam pietatem^quibus Paulus mmimuni

tió DECLAR. AD CENSVRAS minimum tribuit. Hadenus arbitror cnecum fentire-Quod autem deplorabï*” raram eiïe in templis concionem exagg^' roboc argumento,quod hodie popul'’^ non intelligit,quæ canStur aut récitant^ in templis latine.Namolim cum pkbs cell^eret LatineSC Græce, ipfa récitât«’ factor um uoluminum Si horum interpre turn quodam modo loco concionis erat-Nunc uero tale genus mufîces apud tos receptum eft.ut etiam fi qui in popu'o fciant latine, tarnen ob garritum uocu® uerba non queant percipi,fignificans taO* to frequentius adhibendas cóciones.M^’ uerba fic habent:Nunc uulgus quid aliuf* audit, uoces nihil ügnificantesc' Si talis cft ferè pronunciatio, ut nee uoces exau^ dianiutjfonitus tantum aures feriató^lt;» Haec non alió ipedant,quam ut cocione» firequentius habeantur apud popula,ptæ^ fertim apud monachos èc monachas. Ipereft tertia propoiÏtio:Obfecro,quid^ tiunt Sic, Sed hæe uerba præcedebâtiB Eft quifpiâ Craflb auarior,Z^oilo malcw centior^uir tarnen pius habetynquod da/ ta ^oce lonat cas precuUs,€tiäm ß ß’bil ifl

■■••• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lelligat

. THE QL. PARISIEN. , lîj ‘«tt'gat.Et fçquftur conttnenter: Obfecroi ^«id fentiuncde Chhftojqui crédât lUum buiufmodi uocum ftrepttu déledan ótTc« Non obfcurum eft quin btc agam de his, 9uinegkda animi piecate, magnam fan/* *^inioniani putantUlIa no tntelkda in tem plis lingua fonare. Talium enim uoctbus Chriftus non folum non deledatur^uerfiz ctiam offendit.Non enim fîmpliciter di3cigt; uocum ftrepitUjfed buiufmodi uocû ftre^ pKu,nimirum refpiciens ad ea quæ præce ^unt. Eorum uero pium affedum, qui ad folennes ritus religtofe conueniunt in ho/ norem dei,qgt; generali fenfu perfuafum ha btantjclTe fanâa, quaeillicrecitanturuel geruntur,abficut quifquam Chridianus onprobec, aut hune alFeâum pofthabeac ■nipiorum intelligcntiæ, fed tarnen nihil ptccat,qui ab his hortatur ad perfediora, non ut ilia reqciätur,fcd ut religioiius per/ agantur. Neq^ uero neceffe eftgt;ut exêpla» (]ug à triûphante Eccleiîa ducunt ad milv lantern, quadrent per omnia.Illic nee pro phetiaeritopus ubifublatûerit ænigma» nee hortatore,ubi nemo dormitat,nec c5/ folatore,ubi nemo dolet^nec charitatis ob fequqs

fequqs,ubr nullus egeu IIIic ociumeilii^' gibus hymnis.In hac Ecclefia res multp*^ eus habent* Hadenus inter nos ni faHoi» fententiarum eft côcordia. Sed duriuseft quod in eadetn dicitur: Quur dubitatßf^ défia tantum autorem fequi,autquur det ab eo diftentiref Eccleftam appellO}^^ fum externS Ecclefiæ,quo fit ut nunc tanj frequês fit in Ecclefia pfallere fpj'ritu, propbetia,quam ille prçfert.fit admodum rara,precefierat enim: Hac in re mirum $ i tnutata fit Ecclefiæ côfuetudo. Paulus uult quincp uerba loqui in fenfu,quàm cem milia in fpirittuÂt nunc in nonnulü^ ; regionibus^rotos dies pfallitur fpiritu,nec modus nec finis cantionum,quutn uixin^ tra treis menfes audiatur concio falubris adhortans ad uerâ pietatem Jd enim Pau/ lusuocatin fenfu loqui. Vtomittambti/ fufmodi mufices genus induâum effein culium dtuinSgt; utneliceatquidcm «Ham uocem liquide percipere.nec illis qui can/ cillant ocium fit attendendi quid canant» Tantum uoeû tinnitus aures teriu Feren' dum amp;nbsp;boc,nifi uulgus facerdoiS ac mo/ nachorum in huiufmodirebus fummaiu

•. , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;conftuuc

I conftituerct pietatem» multum diffeftUês âPauIo.Quur dubftat Ecclcfia tantum au torem fcqui,imó quur audec ab eo diffen/ tire SCc.Éxhis dtluddum eft,menodam/ nare cantus Eccleßafticos, fed admirari hoc tant! fterf,quod Apoftolus fecit minfx «ni,Si il lud adeó rarum eflè quod ille fecfc plurimi. Ad hanc admirationê Theologi fefpondentjPauIQ illic no agere de récita/ tionibus aut pfalmis Ecclefiadicis, fed de conctonibus ad popuIûJn quibus inutilis fit uerborû copia no intclleda.id fi recipi/ tur nihil intercrit inter propheta Ôi loque/ tem fpiritu, nifi qgt; hie pofterior loquitur lingua ignora. At Paulus hoc toto genere diftinguit, Qvn's autê fie meptiar, ut apud Germanos concionet galiicef CxtcrS uc hoc qd* affumut fit in confeflo,publica re/ «ratio facrorû uoluminü ÔC horum inter/ pretûapud multitudinê concio qusedam quod ad hanc rem pertinet tandem habet rationem cû concione,Siquidem SC illarecnâtur populo,ôi in qutbufdâ regio nibus denûciat populo,ut adfit matutints ôiexteris horis, niilTac, uefpertinis hym/ Qis,fub pcena gehen»* Ac diuus Thomas feribte

114- DEC1L.ARlt;AD CENSVRA5 fccibit Icâioncs matutinas, eptftolam, EuangdiS adhuc in Ecclefiaeflepro giu'Sjquæ recitantur ac poft exponuntuf» Ergo qui récitât Euangeliö, loquiturfp*' titu: qui populo enarrat,prophctam agif» An audircuoces non intelledas ftt lacp^f uulorum in Chriftojuiderint altj: Ego ni® gis arbitror eandem fcripturâ intelkc^ïa*’’ effè lac paruulis,ac folidam efcam ribusï turpé fit tarnen eos femper manef^ infantes,amp; femper penderc de mama ma/ tris.Etfi præfentaneum uenenum eft,po^ pulum ea iuxta grammaticum fenfumiiv telligere, quaedecantanturaut recitantur in têpJisjin fummo periculo fuerunt Grae ci pariter Latini.quandoquidem ufque ad tempora fanâi Gregorij omnia recita/ bantur lingua cum populo communu Et adhuc Indi lingua uernacula peraguntfu/ as preces ac facra. VerS hoc nihil ad megt; Mihi fan's eft, qgt; propofitiones meæ nih^f Cale prædicant,qualia quidâ interprétant* TIT. XX DE COELIBATV S

ccrdotum,Propofitio prima I.TimJH LXX nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Voniaminepifcopopudicitia ma/

THEOL. PARISIEN* ixf non continget qui uoluptatem hanc in to tutncontemnatjilluderit fpeâandum uc fuerit aut fit unius uxoris maritus.

Cutn in Ecclefîa occidental uoluntarie ïd continenter uiuendum facerdotes^acci pientes facros ordincs fe folenniter aftrin/ gant: confiiium hoc ordinationi Ecclefiæ taring de coelibatu facerdotum derogans ac fi melius eiTet eam fanâionem non fu/ conftitutam,impium eftjfplendori pu dicitiæ Ecclefiafticæ aduerfum:ÔC de dam nata Vvitcleui ÔC Luteri dodîrina defumi tur.Poteft nanqj quilibet qui ad continen ri'am fua fponte fe deuinxit,cuni dei adiu/ torio fe continere.

Nonatquumeftjutquodàmefubper/ fona Pauli diâû ad ilia tem pora pertinet, admeam perfonanijô^ ad hgc tempora de

torqueatur.Tunc unius uxoris uir, etia«* uiua uxorerccipiebaturad facerdottuw» Iioceft ad epifcopi munus« Quidautetn illic agit Paulus.^Pn'mum uult eum deîiÿgt; ijui perfedae continentiæ de fe dedentfp^ cimen. is fi minus conttngatgt;ut ad prox!^ mum eant, uidehcet, qui dcfunda uxore prima non iterauerit matrimonium* tium eftjUt eligatur qui duda una noncogt; gitct de iterando cóiugio fi illa deceiïertf. Hic fermo nihil pertinet ad illos, qui nunC contra uota,cotra(^pubhcam ae ueterew ecclefiæ Romanæ confuetudinem ducSt uxores-Proinde quod confilium damnent nefcio,quafi fatius fuiffet inqui5t,fandio/ nem de coelibatu facerdotum non fuiff^ confiitutam* Certe meus fermo tale nihil habet,tantum explano quod Paulus præj' cipit Timotheo, Vnde fufpicor Amanué/ fium errore fadum,ut haec cenfura ei pio^ pofitioni fuerit addita,

TIT- XXI, DE PECCATO ORi ginali, Propofitio Erafmi, Rom.V X H TV yr AIü à principe generis humanior/ tû, in uniuerfam pofteritatc dinia' nauitjdû nemo non imitaturprimi paren Cis exemplum»

Expitcat hic paraphraftes locum ilium ppoitolüln Adam omnes peccauerunt: •lue In quem omnes peccauerunt.Qui fa •'S locus intelligi non potefl: de peccato az «ualijcum non omnes peccato aclîualt de “4ucrint,ParuuIi entm nondum ufum tionis habentes,aduali peccato nunquam Werunt obnoxîj. Quare præfîgnatum lo/ cutn perperam et diftorte de aduali pecca ^paraphraftes explicat. At^ea expofp ÜoPelagiano fauet errorû

Codât eius loci difputationê incipere â L X X11 peccato aâuali,amp; in idê deiînere» Tâtum iUud, in quo omnes peccauerunt, cenfent proprie ad peccatû originis pertinere. Atz* qui ipfum Ioc3 Origenes lîue Hieronym'^ de peccato perfonali interprétât, quemad •uoduSc Ambrofîus, licet in comentarioi UideatôC originis peccatû attingere. Simi liter Scholiaftes Hieronymi titulo recept’ totS hune locû euidêter exponit de pecca topfonalûnihiloffenfusuniuerfalitatis uo ceoniis,qug^ plerifqj pofita eft:generalis ctùfermo nô excludit priuilegiû paucorS.

Confcntit Chryfoftomus, nec dubi'w qufnalij plures,praefertim ueteres. Docut iimsamp;tllud,fc^’o fiuet^i’w Grasccmagis fonarCjCO quod omnes peccauerSt, quam in quo omnes peccauerunt. Non ent'm eft tj/«. Nec probabile uideturhic Apofto^ Ium agere de infantibus,quum nullum uP quam uerbum fitjquod ad infantes perri'' neat, ôi illis temporibus adulti tantiïbap' tizabantur.Iam fi accipias mortem gehefl næ,quæ non infligitur nifi ob crimen cap* Cale,certum eft illud Adae crimen quo mc mit æternos cruciatus, non dimanalTe ad omnes homines,fed tâtum pœnæ partem SC damnum gratiae. Crimen autê eft mots animæ prima,gehenna fecunda,hoc eftæ^ terni ignis cruciatus. Vt igif hæc mors no dimanatad infantes, ita nec altéra morsß decelferint abfc^ baptifmo. Quum igitur in medio uideretur coadius induda men/ tio depeccato infantium,fi tarnen hoc pec catum eft appellandum,quum ueteresto/ turn locum de peccato perfonali interpre tcntur,quumfç ad hune fenfum magis fa/ ciant Apoftoli uerba grgca,fequutus fum id quod uidebatur mollius minusefteoa/ dum

öunijfed interim ita fcrmonc temperans, ut non excludam peccatum onginis, fed afleram potius. At Auguftinus uehemen ter urgetjhunc locum non aliter accipicn/ dum,quam de peccato origtnisgt;praefertim pugnans cum Pelagio amp;nbsp;luliano. Verum non arbitror nos ubicp dodorum quamliz bet probatorum interpretatione oblfgari tanquam articulis fidei. Peccatum origi? nis amp;nbsp;nos ingenue fatemur. Tantû an hic locus fine illo poffîtexponi controuerfia eft.Vetuftiflimi putarunt poficjSC ita ex/ pofuerunt. Nec ftatim triumphatPelagP Us, fi hic Paulus loquitur de adultis. Rur/ fus nô hoc à nobis difcet Pelagius,qui iam olim uidit hune Pauli locS non ncceffario propriec^î pertinere ad peccatû originis* TI T. XXII DE POENA FILIO/

Hæc propofitio uniuerfaliter intelleda, ' Ptactendens deum nunquam punire libe/

X50 DËCLAR.AD CENSVRAS ros eti'am tempbraliter propter fcelera p rentum,nifi fcelera eorutn fmitentur, acß illud repugnet diuinæ iufticiæ, aut : tati naturalû eft h%retica,ô^ facræ fcriptü^ ræ aduerfatur,quæ frequenter fie puntto® j liberos indicat.Sic em funt pueri fiibmcïô j in dduuio, cum parentibus. Sic in penta^ j poli igné extindi funt» Sic denique filiü* | Dauid paruulus propter adulterium et ho micidium patris mortuus eft* Nec lexdo' cens filios pro iniquitatibus patrum non pledi,non intelligi debet de pœna tempo tali,fed de æterna»

Sequutus fum illic probatos Eccicfise dodorcsChryfoftomSjôcT huic cocordem Theophyladû,qui pronunciant iniuftuw fore,fi deus ob aliorû delida punirctalios Nec loquunt de pœna gehênæ,fed de cof porali cçcitate.Lex autem extat Deut.i4' Non occidentur patres pro fïlqs, nec nlil pro pacribus,fed unufquifcp pro fuo cato morietur,Contra Exo.î4*fcriptô cw! Quireddis iniquitatem patrSfilqsac ne^ potibus in tertiam amp;nbsp;quartâ progenies* Hune nodum ita foluunt,aon qgt; pœnad«

THEOL. parisien» V« fcita no centibus ueniatad imrnefttos, fcd quod poena eadê maneat pofteros, ft msif lt;orum imitcntur fcelera. Rurfus fcrupula de infantibus diluuio inuolutis,ita fbluûr, ut dicant earn no fuifte pœnâ, fed domini uiifcricordiam,quæ pueros mature fubdu Xit,nc maiorum fuorum fimilcs euaderêt» Côfimiliter cxpediuntquaeftionê exiften tem è uerbis domini. Matth.ii» Vt ueniat fuper uos omnis fanguis iuftus. Hæc fen/ tentia ft pia eft,6lt; ft præclaros habet auto/ tes,quur hic hærefeos fit mentiof'

C Erui qui uolöt ante tempus colligcrc LXXIIII Û zizania,funt q qui pfeudapoftolos SC inSuj^.sj hærefiarchas gladqs SC mortib*^ exiftimät ctnedio tollendos: cum paterfamilias no/ iit eos extingui,fed tolerari,fi forte refipt'/ fcant,amp;: ex zizanqs uertantur in triticum» Quod fi non rcfipifcant.feruentur fuo iu/ dici,cui dabunt pœnas aliquando.

non folum Kcercj fed oporterehæfen^ cos perttnaces exrremo fupplicio punir?) quando citra laduram atçp periculum rei^ publicæ td fieri poteft: nec ualet aliter (i' lus eorum autcçterorum procurariamp;co^ , feruari: oppofitumep fit error CaiharorSj Valdenfium,amp;Luteri,generaltbus conc* lqsamp;^ legibus imperiaIibusdamnatus,pÔ expofitoris munus paraphrafies minim« executus eft,in hûc peruerfum fenfum tot uerbis Icdiorem inducendojnec ueritatem catholicam illiaduerfam palâm aperiedo: quodpaucis explicatum facile paraphra/ fis admififret,monfl:rando quæ hic fcribiti intelligenda fuifie pro tempore Apoftolo rum et martyrum,quo Ecclefiam atrocius tyranni perfequebantunnon quando re/ tö potiti funt principes Cbriftiani,orbem cerrarum aut bonam eius partem infuate nentes ditione: qui turn leges condentes extirpandis haereticis accommodas,uerc principi fuo Chrifto militarutjdcerteex plicare debuit paraphraftes,quod quia no récit, fcandali anfam præbuit legentibust quafi modo nonliceat^quod tempore A/ poftoloru ÔC martyrum fieri non potcrat-

Piaenommatorum quoq? haereticorum er ^ori hac ratione uffus eft fufïragari. Nee haocteaexcufano locum,qua dicat fe tta •ntelligere utdiximus Namquamuisita Intenderet utproponit,tamêhoc ibidem nöexplicat,ólt;^ longe fecus folent accipere bgentes quam dicat fe prætendere^Vnde queruncur multi,non folum ex hac pro pofitione,fed etiam ex plcriftp alfjs,pocu/ iutn fibi fub mellitis uerbis propinari fcan dali et erroris:ideolt;^ non acceptant aliatn (ut aiunt)pallio fophifticæ argutiæ obum bratam excufationem, qua quis dicat ca 9uæ hic dicuntur,n5 fub perfona Erafmi» fed fub perfona Chrifti dici,öó non hoe fe culo, fed illo quo martyrtjs plantanda erat Ecclefia, cum tarnen tali a non exprelTa ne uigilantiiïimi quidem ledores percipiant, dfaliudfonent uerbaeiusexprclfain pa/ raphrafi, quam fequens eiufdem doceaC explicatio.Nec rurfus probant, quod fub perfona Chrifti» Euangeliftarum aut A/ poftolorum ea inducat non pauca, quae uiri eruditi iuxta ac pq impia cenfent ac erronea.

LXXIIII Slinparaphrafibusmenofubleuatpfï ’ fonarum refpelt;Sus, dure profedo mecum agetjHaclegemiht poterie imputari,qlt;^ i ab imprjs illic dicit, ÔC idem nunc ero CbH J » nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftus,nunc Pilatus,nücCaiphas.Miroraöt p

ulIoseHê ledores tâattonitos,utinpar3^ phralï non inteliigant nihil Tub tnea perfo j na did. Ac iampridê ufiç ad rauim clamo, paraphraft'm meam nihil efle nifi comcn/ Carium,ó(f fleubi fenfum feripturæ no aff« quor,nihilo plus effe periculü^ fi in coW'' mentario lapfus eflem. Verum ut alibila/ barjhiccertenon poteft obfjcijme d^ue^ƒ i fum explanafle,^ habet fermo Chnftj» quem fatentur pro temporibus illis, uerff» i pium ac fandum effe^Sed hoe tantum ac/ cufor nomine^quod no exprefferim Chfv fti fermonem non eße generalem,fed tan/ tum ad Eccleßae primordia pertinerCjquaf tum quide erat fanguine martyru confi«/ manda,SC haereticorü tumultibus exerctfl da: Simul autê ut tutum eße cœpit, ualere fermo Chrißi.Primum non aufus fum hoc humanü comentum Euangdi^S^ aaiefiati admifeerejpr^fcrtim quuni

T HE o L. PARISIEN. XJÇ pud ueteres orthodoxes non rep^rertm, ôi ipfa uerba Chrifti uiderentur eutn fum reqcere.Cuiufmodi paraphrases fir* ifTemjfi quum Chriftus dicat zizaniam re linquendam ufç ad meffem, hoc eft, ipfo interprété,uftp ad confummationê ftculi, ego expofniflem ufe^ ad annos quadrtnz gentos, quum iam audis Eccleftae rebus tutum eric tllos occidere. Dominus ipfe præfcripfit tempus, ufq; adconfummatio netn feculi.Nec Paulus hoc nomine docet tolerandas hærefes,quod tutum noneflec hæreticos occidere,led quod per illorum improbitatem exerceretur fides ac pietas eleâorum. Oportet inquit, haerefes effe, utqui probatifunt manifefti fiant in uo/ bis. Quid quod ilium fermonem accom/ modo non externis principibus,fed uiris Apoftolicis» Quanquam neilludquident de tuto, prorfus reticuit Paraphrafis, quae fic habet: Interim boni malisadmixti fe/ fendifunt.quando minori pernicic tole/ rantur, quam tollerentur. Porró qudd obqciunt uerba Paraphrafis aliud fonare. quam mea fonet explanatio fequens. feiv, tiuQt fottaftts de his quae refpoodi Bedae»,

ifg DECLAR. AD CENS VRAS Atidmirum noncft. In paraphrafi fiqui' dem probatiffimos Ecclefiæ dodorcs quutus,explano uerba dominion Suppu^ tationibus difpuco cum Beda* Sedquof' fum attinet ex hoc loco colligere fufpido' ♦ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nem,quafi fentiam hæreticos no occident

doSjCum libris çdûis pugnem cum ei's qult; bus hoc dogma placet.Quantum uerodo distftis tribuendum fit uel hinc colh'gipf’ teil gt;nbsp;quod totfes deprehenduntur tnali/ ciofe calumniart bene dióïa,toties non telleâa dânare,toiies palam falfa obtfccf^’

L X X V Go principes ad trucidandos haerdj Ibidem ry cos nee hortor nee dehortor* Qui“ lacerdotalis fit offict],demonfiro*

St Ecclefiafticis liceat iuxta iuris difpo fitionem indicere bella, aut ad indicenda per temporales magiftratus indueere ad^ uerfus Turcas Qi. ludgosjnon minus utiep illis I'd licebit in notorios hæreticos. In cu/ ius ret comprobationem cum præfulibus adfuit beatus Dominicus ei bello qd* con/ i jtraAlbigenfeshaejeticosgeftâefttEtuW |

Pnncipes feculares grauiter delinqucrent exterminado haereticös in perm'ciem J^^ipublicac Chn'ftianac confpirantes,æ in hatrefim plurimos pcrtrahentes, te/ omnibus modis illos inducere orz î^odoxi cpifcopi ad id faciendum,alioqui ’Pfipeccarent.Quare hæc propofltio,qua ^^nuspraetendit nunquâ facerdotalis aut ^pifcopalis effe ofRcij,principes inducere ^^extirpationem hgreticorum,impie nec 'itiliter profedibus confulit Chriftianorû, fortitudinis robur in aduerfarios fiz ‘’eieneruans»

Oftenderam Auguftinum etiâ pro pluf/ hæreticis interceffiffe ne occideren fur.ac fubii'cio, S£ ramen ego principes ad *fucidandos haereticos necadhortor nec 'Jehortor, fentiens me hadenus diflentire 3b Auguftino,quod putem principes nôn efle deterrendos ab officio iufticiæjfi mor bus exigat extrema remedia» Quid facer/ dotah's fit officii,admoneo: Sacerdotis eft ^fruare baereticos in fpem refipifcentiac, 'lecpquenquam perdere quod quidem in *pfoeft»lHöc arbitrer prarcipuum illortrtn effe

Afi DE CL AR. AD CENSVRAS ede munus.St quid præterea fibi fumun^» illis non adimo.

IhWm 2. fcopos concitade Reges ad true*' dandos haereticos,qui nihil aliud edentç hæreticû nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c e n s v R A

Hæc propofitio prætendens non I/cet^ orthodoxis Epifeopis et facerdotibus co^ lîlio QC exhortatione generali inducereâd extirpationem haEreticorum,qui nihil liud funt quâtn h^retici,hoc eft in fide tinaciter ÔC. contumaciter errantes, nuHa^ excitantes feditiones aut tumultus, co^ tra difpofîtionem iuris naturalis, diuini» humani proponitur. Nam fi pro fuo debent Epifeopi SC facerdotes alija^/ monere principes,ut iuxta diuinam ordi' nationem ÔC fuumofficium,iufticiatne^ crceâtde aitjs malefadîoribus (Nonenii” fine caufa gladium portant) multo cene magis idem facere debent de hæreticis» qui nihifaliud funt quàm hæretici: quan/ to hærefis grauius eft peccatum SC reipi^» Chriftianæplus nocet-Proinde fi ij quipe cuniaot

’THEOL» PARISIEN. 2?, cuniam corr umpût SC falfîfîcât,per quam ' üitæ temporal! fubueniturjufte morn tra Guntur: ualentiori ratione hæretici iure ul tapnuantur,qui fidem corrumpunt, quae fundamentum eft uitæ fpin'tualis: quae if/ Itbatapro temporum malitia feruari non poteftjnifi morte pledantur hgretici,quä/ Uis non aliud ftnt quam haeretici^Nam ni/ dêtes pleric^ nullo modo deterius agi cum -»jsquihærefim profitentur,^ cum alqs:fa die profedo omni timoré femoto hæretP cis adhærerentjatcp inde miferanda fubfe queretur in rep- Chriftianacalamitas,da pnpuli qui prius erant catholica fide Chri ftiani,poftmodum breui temporis decurz fu nihil aliud effent $ hæretici: id quod, proh dolor, hodieuidemus* Multæ fiqu^ dè illuftres ciuitates quæ nuper uere Chri ftianæ fuerant, 8^ Chriftiana pietate ihfi/ gnes,modo à uero Chriftianifmo defciue tunt: nec aliud funt quam fœda colluuies» autfentina putida impiorum hæreticorû: quod uticp minime côtigiffetffi ubi primS ca peftis fuborta eftjfaluiari legum feuert täte in hæreiicos, licet nihil aliud effent quam hæretici, animaduerfum fuiflët»

Hinc fane patet quam prudenter Ecdcfia huïufmodi hæretjcos, fi legitime fuerint cou{(fli,iufticiæbrachq fecularis décernât relinqucndos.Nec^ tarnen par eft interini uiros Ecclefiafticos immemores effe fui offictj.Eniti enim debent cxhortädojCon^ fulendojdocendo, corripiendo, obfecran^ do,äd alqs utjs debitis fäiuti confulere lium miferabilium hominum, ut ab im^ts tatereuocentur*

qJTARTA propositio erasm^ quæ Sc tres fubfequentes funt in fupputationibus eius*

DOcet Auguftinus ferendos hatte“' cos donee citra grauem Ecclefiç coi euftionem poftïnt tolli: fed tolli Augufti^ nus intelligit,â communione fepararû

Tametfialiquando exiftimauit Augu' ftinus cum hæreticis uerbo agendum»^*' fputationecg pugnâdum.nec ukerius pr°' grediendum,nifi forte in contumaces i“** : ' cro uibretur anathematis: ubi tarnen perientia duce nouit quantum executio?’* I demandatæ leges Principum feculariu'” aduerfus hæreticos profuerûnreliâa I

THBÔL. PARÏSÏEW. 141 gt;cfcntcntia,fcgum terrorect pœnarum fc Jieritate Cenfuit ad unitatetn fide» compel •endos hæreticos,id quod iii multis fuis lû nn'steftatuscft.

Hic inter nos nulla difcordia cft.Faten/ turfacerdotum efle omnibus ftudi|s eniti» tXXVlf hçrencus feriietur ac refipifcat,in mag?

W« tarnen Ecclcftg pcriculis epifcoporum efle» principes, fi ceffent,offictj fui cômo/ ßefacere, fed in generali: Sgt;(. e^o nego me legjflfe quod epifcopi concitarint reges ad ttucidandos hæreticos.Nam hoc no eft in

genere adm onere, fed fupplict) genus diz t^âte. Loquor autem illic non de his tem/ poribusgt;fed de Auguftino SsC illius ætati« ptæfulibus.Nam nunc abbatcs QC epifco/ piquidamgratilTimumdeo facrifictS esc/ , iftiniantjfi fuo ferro fuac^ manu quampitt { timos occidant.Atqj ut uerum fatconqd*

*unant diuum Auguftinum quum prius inea fententiafuiffec,utnegaret Cæfaris potentiam ad fidei négocia implorâdam, nbiuiderei fuccedere, mutaffe animö: ica atque uerum eft quod ego fcripfi, fed tum

•i4î- d^cl-är; An gamp;hsvras cis=qui totius Eccicfiae fchtTrna pernfc^ ftHîme moliebantur,ÔC habebant circutw^ celliones fun'ofum SC efferum genus bo^ minû,qui gladijs occidebantjfalcibnsw^ tilabant, câlce exóculabant orthodoxe^ i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' —' Quid ni rales coerceat imperator,qui quo

y \ ./ uis fupplicio crant digni, etiam fi nullus accefliflet errorbæreticus, Ettamêet^o* aduerfus hos adeô non eft imploratuni •pitis fupplicium, ut Auguftinus cotniu ■qui fæuius edidum propofuerat obßi^ rit, metuens ne quem occideret, effecR ut mitius ediâum proponeretur» Tumƒ nim tota Cæfaris cohertio confiftebat in' tra muldam pecuniariam, translationcw fconorum ab Ecclefrjs Donatiftfirum,aô Ecclefias orthodoxorum:2lt;^ fi nullis renie dtjs poiTent corrigi præfules, exilium. ïrucidando nulla menrio. Itaque aduerfus Pelagium, nunquam agitatum eft de i^ ploranda Cæfarum ope,quod non perinj de turbaret reip. tranquillitatem.Quin illis ipfts qui muleßam foIuerant,interuetV tu epifcoporum, redditaeft fua pecuntf» amp;nbsp;epifeopis ft uoluiftent mutare dogn»^ ta,fua manebat in Ecckfta dignitas, fan'

tacrat fllius temporis erga hç re tic os S)C ta* ^fshçreticos lenitas.MuIta funt cohercen di genera,citra poenam capitis. Ab ilia eer telenitate plurimum abfunt,qui nunc ad S^oduis didum, nouum aut non intelle/ ^um,protinus clamant ad ignem ad igz

aperte hæreticos monftrec exurendos, le/ ges tarnen ciuiles quæ conformantur ad ius natur ale, quod Euangelium non abro/ gat,morte pkdendos atc^ concremandos iuftedecernunt,

Bedaquoprobaretex Euangclio corn/ lxXVIH burendos effequoslibet hæreticos, obie/ Cit illud: Die Ecdefiæ, fi non audierir, fit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„

tibi uelut Ethnicus amp;nbsp;publicanus. Ego tefpondeo his Euangeltj uerbis admone/, fi Chriftianos, ut hominem haereticutn èC tentatis remcdqs infanabiiem, uitent, t . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q i noh

PROPÖSITIO EIVSDEM ibidem fexta* LXXIX A jq fçggg Ecclefiæ funt, quempn*” ultricibus tradere flammis,

CENSVRA luftas leges magiftratuum temporario rum pro extirpatione hæreticorum latas Eccleiîa non rcprobat, licet illas nolit pef Ecclefiafticos qui diuinisomnino offit*!^ funt addidigt;executioni demandari.

LXXIX Quiim agcremus de occidendis hæred ciSjBeda obiecit mihi leges Ecclefiafticos» Rogo igitur num fint leges Ecclefiafticæ» quempiam ultricibus tradere flammis.Si' quidetn Ecclefta non habet ius gladij fecgt;s laris*

^ïfis.Sed tales inqutût, leges Ecclefîa non *^®probat, licet per facris addiclos fuppliz 'nnonpcragantur, Ethocfateor» quan^ Ecclefiafticorum eft ubii^ legum feuerita ^flt;nEuâgek'ca manfuetuâine tempcrare.

CENSVRA, propter infeftationem tyratgiorum in Pdmitiua Ecclefia non poterant hæretici ‘fueriori pccna multari quam excommitz nicationis; poflea tarnenquam principes kculi Ecclefia: fubmifcre colla, petiQgt;eda fontumacia atqj impieiate hxreticorum, Jïrceffarium fuit nedum conueniens, in iP •osgladio temporali animaduerti* Præce^ «entesautêquatuor propofîtiones errori •nffragantur fupradiâorum hæreticor um •’sgantium licere QC expedirct hæreticos contumaces extremis fupplicifs coèrcerf, etiarn quandononnullaindefequitur per turbatio reip,5^ hoc expofcat falus multo fum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DECLARATIO

14« DECLAR, AD CENSVRA^ »pft ueriim efle quad fcripfi, fed poft mutata temporum conditione farfo Cxfarip leges minatas haercticis pitis fuppltcium,amp;: hoe fateor efle uerult;y' Proinde tniror,quu[n in his propoftno^* bus mihi conueniat cum TheologiSj^“® modo dicâtur fuffragari nefeio quibus o ....... reticis, qui negant licere QC expedire ticos cotumaces externis fupplictfs cere,etiam quando nonulla inde fequal^j perturbatio reip.SC hoc expofeat fal^ torö Nam tale nihil nee exprimât,nee lea tiunt me» propofitiones,qua: Caïfarö gibus no obftrepunt,fed quorundâ (iafticorû fæuiciam temperät.Olim pria“ pura feueritatê Ecclefîaftica manfuetudo têperabatNunc monachorû quorundâ IJ uicia nift principû lenitate temperaretur, exiret in plufquâ Scythicam immanitatê. OCTAVA EIVSDEM PROPOSITlO LXXXi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vaerunturarticuli partira falftpar^

, Hæc propofitio hac rationc hic propos ni uideripoteft,utcummultæ propofitio. nés pofitæ fint fuperpunitione hxreti^o/ tum

î THEO L PARISIEN. t47 hitn,admoneantur quizelu habeht fuper extirpandis hæreticis aut autoritatê,foh'ct te caueant ne uchemcns fit plus æqiio |iis eonï,aut non fatis difcretus: unde congt; ttngat innoxios dânari: neue plus opus eft tepefcatjhærefes fines pululare,aut no torios hacrcticos tolerans impune» lllibata quocp ficintegritas eorum iudicum qui in caufis fidei deeernunt,ut iufte quod iuftŒ eftexequantur: neçp pecuniæ cupiditategt; aut alio quoiiis finiftro affedu corrupti, à ^eritate tudicq recédant* Vigilantiffimc infuper atque dtligentiffime iuri inniten/ do huiufinodicaufas fidei examinent ac pertracient: ne forfan fubrepat incuria fiÀ

’Negligentia, quæferendo plurimû ob* font redo iudicio*Cæter5pracfcripta pro pofitio, fi de peruerfis iudicibus, qui necp deum,neque homines reuerentur, intellilt;^ gatur, proponit quod interdum euenîatî-finucro de integris Si çquis iudicibus,quî tNomodoàcalumnia alieni funt,fedetiam afufpitione calumniæ Jalfa eft* '

Hic nihil habet cenfura quod non fit ex . - , . îOimitnei fenceotiatntfirquod nuHa erae * - ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q 4 caufa

caiifa dubitandijUtrurn ea de peruerfisiiw dicibus, andeæquts integris fcribam,’ quû 10 eo ipfo loco nominatim exprimam, cuiufmodi indices notem. Verba mea ftc habent: Quod fi qui tradîani hoc ncgodô taies effent,qualê fc déclarât in hoc hbdlo Beda,hoc eft,fi tantQ fpirarcnt odq,fi tum habercnt impudentiæ,tatn impotent calumniandi ftudium,tani corruptum iu' dictum, ut uideatur citius decent propuP furustnhærefim,quàm unû reuocaturus» nonne belle ageretur cum dcIatisf'T^tßf^I lor,primû defignaret cui male uellet, cum delaium clam,curaretrapiendum in car« rcm:ibt cjuererentur articuli,quales pluri' «nos obtjcit mihi.Ex quererentur,iftt runt queruntur, quafi de omnibus «n uni^ uerfum loquar» Hic fermo non patit qucn quam dubitare, quin de cotruptis agam iudiçibus,

Tit.xxiiii.de defectv W gofis Euangelt). Propofitio,in Epiftola prarpoiita paraphrafi in loannem.

LXxxit Vllis feculis defuerunt homines in S«p.i4.} X nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Euangelio fuus côfti«“^

partem,uideli'cec, Sed tamê his annis ^uadringentts fignifkans hts annis ^uadringentis utros defuifTe quibus Euan gdio fuus cóftiterit honos, temerarte affe htur, cum his annis quadringêtts uiri fuc/ hnt non pauci fanditate St eruditione c5^ Jpicui,quales fucruc Bernardus, Hugo ÔC Richard*’ de fando Vidore, Petrus Lom bardus,Grananus,Thomas Aquinas,Bo nauentura, Alexander de Halis, Gutlher^ *nus Parifienfis, Nicolaus de Lyra, Ger/ fon,Thomas Vualden, Si $ plurimi altj,

Dcmfror quts fuppofuerit banc cenfu/ lxxXU tam.Aitmcam propofidonem fignificare hike quadringentis annis defuiffe uiros, apud quos Buangelio fuus conftiterit ho/ nos,quum ilia palam affirmer côtrarium, uidelicec nullis feculis defuilTe homines a/ pud quos Euangelio fuus conftiterit ho/ nostnec his quadringentis annis aio extin flum fuiffe uigorem Euangelicum,fed re/ fnxiire,ae id quide apud omnes, fed apud

Ï50-- DEGXAR. ÄD CENS VR'ÄS pIerofcp*Quorfum igiturpertinetillen“’^ ! minum catalogusjunde alq forfan mulw^ exciperentfî agatur de uigore fpirftus B' uangelicbquetn fetirimusin prifcts lîç dodonbus»Sed donemus his omnibuf futCTe uigorem Euangelicum, hoc ipfun» probat elTe ucrû quod meus prædicat mOjUidehcet nuilum fuilTe feculum,quofl non tulerit aliquos uiros fpirantes ËuaR^ geIiutn,Tantû queron'llis ânnts refrixiff® hominum pietatê,animis uel ad mundunt uel ad [udaifmû propenfis.Legat locS qu* uoletjô^ repedec me nihil aliud fenfîffe.

TIT. XXV DE SABBATO. • LXXXIH Propofitio Erafmi. Marei II I« S«f.170 -ir-t Ylurum eft, ut uere pfj's quaeuis i:'quot; Jr fitæquefacra»

Hæc propofitio tnnuens cultum die* : dominicæ amp;nbsp;aliorum feftorum ab Eccle^ fia utiliter Si fandie inftitutorum aliquaiV do in Ecclefîa militante abolendum,quod «n magnam uergeret perniciem Chriftia^ , nifmi,irrationabiriter alTeritun conform*/ ter ad errorem Beguardorum, qui dicunt tertium pr£ceptum-decaIogi4cflk:et;Sab^ : -.. i y nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ha»

Prim urn confiât ibi pâraphnüm fuk tXXXIU perfona Chnfii loqux de fabbatis fefiist ludaeorutn.Id efie uerum,totius fermoms dedarat tenor. Legat qui uolet.Eas legis ceremonias abrogandas Euangelij feruo/; te fignificans dominus ita loquitur,.Fuie olim tempus quo nulla efiet fabbati reltA gio,et futurum cfi,ut uerc pijs,quiuis dies (it æque facer. Nunquam autem ncc fuiti; ticc erit tempus, quo non fuerit, aut futUA turn fitfan(ftum,opem ferre egenti proxi^.

010 amp;c. ludaforum Sabbatum eft, quielt; ftm agere ab operibus fcruihbus:feftusgt; tlies, immolate uidiimas. Verum fabbaA tumeft,animum habere carnis cupiditatp bus uacuumtuerum feft.um,uacare precis bus fiC contemplationi rerum cccleftium;. ®brogatisttaqj legis ceremonijs, uerepqs^ Quilibet dies erat fabbatum, nullus erat dies non feftus,qu5 n.ullo præfcripto com. pdlente,perfeuerarent,inieiunt}s,uigilt|s»gt; (acta dodrina SC fradione pants,.. Hoc CbriQus fore prædixit, QC Paulus pro in/ firmis habet,qui iudicanc inter «hem

IÇtDECLAR.AD CENSVRAS diem Gentium ac ludæorum more,qucw admodum reprehendic eos^qui in dbo po tuiie iudicant fratrem^Et ficut perilla ußf ba Pauli non damnantur Ecclefiæ conßi^ cutiones de abßinentia ciborû,ita per uerba nomine Chrifti dida,non damnan' cur dies feftiabEcdefiafapicnter ter inftituti. Nee mea propofit/o talc quß: quâ innuit, quale interpretantur quidam» Tantum hoc agit,ut externat iliac obfen” tiones cedant, quoties charitatis olFicium exhibêdum eft proximo, propterca quolt;^ bf c lex fit ppetua,de febbato et feftis non item. Valeant igitur Beguardi,quinegât obferuandos dies ab Ecclefia inftitpto^ AnceiTaturi ftnt nefcio. Gerte hoc net a me fcriptum,nec à Chrifto didum eft,Fa/ ctUus tarnen Ecclefia confifteret abfe^ die bus feftis,quâm abftp charitate, Quin bodie ptjs qui non minus horrent peccare uulgahbus diebus quâm feftis, aftidue ueriantur in precibus ac meditatione uitÇ CGeleftis,omncs dies acque fefti funt,fi pum recipimus,

C Cckiia Chrifti neep furdos,neep mu tXXXnil tos, neque cxcos, neep debiles, neep Sup.174. ’ tlaudos recipichuiufmodi autem habet v^agoga,

Hare propofitio fic indiftinde poßta in ’’uere uidetur folos iuftos effe de Ecclèfia •JJgt;lttante(de illa enim fit ibi fermo)n5 au*» temconfonat dodrinas Euangelicar, quae Comparât regnum coe;Iorum,quod eft Ecz deßa militâs/agenae miftæ in mare, ÔC ex Omni genere piicium côgreganti. Et agro ^ominico, in quo cum tritico fubnafeun/ tur zizania.

Loquitur illic Marcus ut opinor,dc Ec tXXXIin cl.efia Chrifti fponfa, quam purgauit fanz guincfuo,utnonhaberet maculam nec^ tugâ,extra quam runt,animo cçci,mancG furdiaut mutili.Tales habebat fynagoga in precio, externa fpecie faneSimoniæ fu/ fpiciêdos,fed interna piecateuacuos.Eiufz modi recipiebant pharifaei fynagogac pro ceres,nee fanabant. Contra Cbriftus ipi/

rituah’sdodrfnæmagifter talcs non recel pit in Eccleßam fuatn.nifî prtus fanatos» Nihüaliudagitparaphraûs,necbic arW'' tror quic^ diuerfum à dodîrina catholiM' ‘ ‘ ‘ Locus in paraphraft fie habet:Taics étant pharifæûqui maluerunt inuideredomino» quant fanitati per eum reftitui» Hutufmo' di debiles habet fynagoga. Cæterum Ec^ défia Chrifti,neqj furdos,neçp mutos,ne^ que caecos,nelt;^ debiles,neqj claudosrecilt; pit.Quifquis eh obnoxius malis,ueniat in confpedum lefu QC fanabitur ÔCc^Exhis perfpicuum eftparaphrafim non loquide mail's,quos Ecdefiatoleratbonis admix^ tos,quia corda hominû folus nouit deusî quaniÇ illi apud deS funt extra Eccfefianiî fed de his qui accedebant ad jtfefîionê B* \-------uangeIicâ,quçperfeâioreftamp;fpirituaKS’

TIT. XXVII. DE BEATA VIRGINB r Maria, Propofîtio prima. Luc. I LXXXV Tquot;^ luini fauoris eft(ait Gabriel ad in Supao^ I riamjquod pffertur: non tui merirf»

X Si praïtendatur,fuppofita liberali bene^ ficentia diuina refpediu incàrnationis,^ beata uirgo nuUo njodo meruerit elfe ip»

' ■ -THEOL. PARISIEN. xçf dei, cuius oppofitum Ecckfia decani tat.falfa eft propofitio,ô^ facrofanâae ait/ ginis honori derogans.

Non hoc prætêditur,ne(^ hic agitur de ineritis ad falutem,fed de inacRimabili di/ gnitate uirgini delata,ut parerec deum Jlla quo modeftior erat, hoc minus iudicabat fcfc hoc honore dignam, eôque perturba/ taeftôihæfit nonnihilin fermone ange/ lŒam hçfitationem ut eximeret angelus* non uult illam expêdere fua merita,quuai nulla fint hominum mérita tanto bonorf paria, fed confiderare numinis gratuitam heneuolentiam, cui fie uifum effet, ut ex humili uirguncula nafeeretur redemptor mundû Hune autem dei fauorem Ange/ lus appellat gratiam. Porro quod addo; nontui meriti,quod ad expenftonem dP gnitatis ac meritorum attiner,non erat me riti,fed totum gratiæ. Deinde quod mP Qi[nimomentie(lgt;non foletad rationem uocari, in qua de maximis agitur.Ad hçc, color hic fermonis frequêter fie reperit in diuinis feripturis, ut affeueret tantum.qd* genuseft illud; Immolauerunt dæmonifs

Sf non deo. Intcrdum ut comparationeni habeat magis,qiiàm abneganonenijquak eft illud: Mifcn'cordtam uolo dC non facrt

ficium,pro eo quod erat, mtfencordiâ uo/ lo potius quàm facnftciumjtem illud Plt;!' tri in Adis: Non es tncntitus homini, ft’ïJ deo.Nam citra tropi fubfidium,et homini tnentitus erat Ananias.De ineritis Lutera

inorutn turn ne fomniabam quidem. Pof*' rôme non negate eiïe aliqua piorum me^ rira, uel ex ducentis lucubrationum mca/ rum locis liquere poteR, PROPOSITIO SECVNDA.

In Elencho»

ÇXXXVl

An in pueritia et infantia Chriftip^^ fcde fuerit reuelatum beatç uirgin* Chnftum elle deum SiC hominê, mihinort liquen nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C E N s V R A,

Hæc propofitio craiïam ignoranttani Euangeliorû arguit in ita loqucnte.’cuoi credendum fit beat» uirgini Mariæ tunt perfede reuelatum extitiiîe, ChriftS deum SC hominem.Hoc enim illi angelus» Elizabeth, Reges, paftores, ÔC prophet^^ fatis indicarant.

DECLARATION SiEuangcliûhoceufdêtcr cxprefliiflet, L ”5*' dixiffcm,mihi non Iiquct.Nc ApoQo quidem erat hoc perfeâe reuelatum« afflarentur cœlefti fpiritu. Sic l’^Ditror,nec Magis fuiffe refcratum, licec ®§antur adorafle dominS,ac muncra my/ J‘*ca obtuliiïe. Idem diet poteft de Eliza^ ‘^^îhajô^ paftoribus, Prophetat uero tan/ myfterium inuolucris quibufdam o/ k«um propofuerûKncc Angelus loques ^sriae exerce pronunciatgt; id quod nafee/ fore deum ueru ac uerum homine« ^Çdfanâum ac filium dei.Myfterij refera/ tiohem diuina fapientia iuxta tempora ac Pwfonas, ita difpenfauit, ut maxime con/ ^ucebat ad hominum falutcmPerfeCla re ffratio,feruata eft fpiritui fando.Non infl fiorhoc S^alqsreferatum iuxta modutn ®liquem, Óó pie credendum facratiftimæ 'Jirgint plenius reuelatum.quam cuiquam tantum an Chrifto infante babueric ptrfeâam huius arcani patefadioem fub/ ‘lubitabam.ïdcç ut facerem partim in cau/ fafueruntprobatiffimi dodores Chryfo/ ßomus ÔC Augufttnus,quicribuunt uir/

gtni ma tri uulgares ah'quos matrum affe/ dus,quan pro autoritate uolueric imperaj re filïo,amp; in illo glonari. Auguftinus eti^ nonnullam diffidcntiam illt tribuiijCrud' - fixo domino, quamuis kutorem quàm ba bcbant ApoftoIi.Hæc fanè non cohaerenj cum perfcda diuiniratis cognitione. Quu reperiflent illum in templo,magis conue' niebat adorare eum,et grattas agere quo^* fe non fubduxüTet,quam dtcere, fili quur fecifti nobis fier’ Nam hic fermo uidet exi poftulantis. Et in nupttfs non erat nece^^ dicere,Vinum no babenuSufFiciebatdeo tantum cogitatio.Nufquam profedïokg* mus Chriftum uel â matre,uel à lofcpb W iiïe adoratum quü effet infans. V* liquet Ecclefiæ, quod mihi non liqueb^r, iam ÔC mihi liquet.Praeterea ft perfeden*’ uerat ilium effedcum,nimir£t 8gt;C illud , uerat: eum habere pattern,illius autori täte ucniile ad feruandum genus hums' num.Quur ergo non intelligcbant fermO nem filq dicentis: An nefeiebatis quod his quæpatris mei funt oportet meeW^, Vnde uidetur friuolum Theophyladh^^ mehtumjqui fcribit illos ueritos,ne fe^b

THEOL. PARISIEN. iS9 ÖuxifTct in ccelurn, uidelicet deferta patn's Icgatione.Quod fi mater metuebat,ne of' Knfus abrjUettet ideo dixiufili quur feci'ftt nobis fie: ilia non meruit increpari. Quid eft quod me quaerebatisf In quern locum itafcribit Ambroiius.AIibi enim ad minP fterium impellit, hie mater arguitur, quia adhuc,quæ humana funt exigat.

LXXXVIÎ ïnSupa^',

Haec propofitio fi uniuerfaliter intelli/ 83tur, fic fcilicet, quod nullo tempore o/ pus fit interpellatione beatg uirginis apud filium, pro rebus diuinis aut ad æternam felutem fpedantibus, impia eft, ritui Ec/ clefix contraria Sgt;C hxretica^. Alma nant^ dei mater conftituta eft à filio,felix cœlt porta, pia peccatorum aduocata, uc iuxta fcripturas catholica Ecclefia conciiiit.

Nec hie fatis perfpicio, quid fibi uelit ceni'ura. Qui poffit in paraphrafi hie fergt;' uniuerfaliter accipi, quum ilia traget Ki de

de Maria rcprehenfa. quód ueluti matrf tniraculutn exigerenquum dus naturaf, quae miracula edebat mater non effet, nec expedirec humanam autoritatem diuino negocio admifceri. Quod explanat phrafîs,eff apud probatiffimos Eccklî« dodores,nec fenfus habet impietatem, St nunc eft cœli porta,peccatorum aduo/ cata,nihil obftat illi mea paraphrafts»

Culpanda iureignorantia itadubitan^ tis,cum etiam aperte id fcriptura explicet de quo dubitat. Diminutum fiquidem ab angelis filium hominis, conteftatur Rex Pfaî.8 propheta Dauid,quum inquit: MinuP, fti eum paulominus ab Angelis.

LXXXVin

Si fcriptura aperte expreffit,de quo du-' bito, fatebor ignorantiam meam. Atqui fcriptura longe aliud exprimit, quàmad/ ducunt. neqß enim Paulus fcripfit paulu/ Iiim

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pauIominuSjfed nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quod do

ad tempus referenda, non ad modum ‘^lïniifRonis, Alioqui dominus dum capi/ ^^iiaccufatur,damnatur,cæditur,confpui crucifigitunnam ilh'c de paflionelo Wtur Apoftolus, non folum infra ange/ demifliis eft, uerumetiam infra pluri/ homines. Quod autem ibi citatur ad “^darandam Chrifti deiecflionem,in Pfalz diâum uidetur ad declarâdam humaz

•laE naturæ dignitatê,quæ proxima eft anz Sdis.Sed demus Chriftum hoc ipfo pau/ luliim imminutS prç angelis quod ailum* Pfit corpus humanum, non neceffe eft ut Angelus fit fimpliciter homine maior.Dez ws enim poteft humanæ animat tantum in fundere gratix,ut prçcellat angelos:amp; hu **gt;anat nacuræ deus habuit multo plus hoz noris quàm Angelicx, quippe qui sppre^ «lendit fernen Abrahae, non angelorü que piam. Dicent me ioquutum abfolute de natura hominis SC angeli-Id non efle uerS declarant,quae mox fequütur in Elencho, certe deus hominê maiore honore dignaz IW «ft quam angelos.

CXXXIX

PEtrus dicens Chnfto,T u es Chriftus fih'us dei uiui: certa amp;nbsp;indubitata fttj tentia profeflus cft illum effe Meflïam a prophetis promtflutn, fîngulari quodaoi a(nore,filium dei.

Hæc propofitio perperam cxpKcat E/ uangelicam fententiam,præbens occaficy nemmale fenttendidediuinitate CÛ Nefton'o.Non entm A'ngulart quodatn amore dei in ipfum^Cbridus eft filius del. neque adoptione QC gratia, fed origine natura»

In prima æditione anni i 5 xi, inminu' fculisjcui adfui, comperies excufum, rill' gulari more filium dei« Singulare uoco, quod ad unum tantum competiuS«: more dixi pro modo fiue ratione,fentiens Chri/ ftum noncommuni fenfu dici filium dd, fed pecuUid quadam ratione, qua nuKus alius dici poteft fiJius dei« Singulariamo'^ re typographorum error eft,non mcusl^ quum in proIogo,2C in diuinationibusgt;

ScfnEIenchOjôiSi'n Supputadonibus ad/ ’’’oneani,miror quur banc cenfuram teli^ Wint referendart), præfcrtim quum te/ ftenturfefç Elenchum SC Supputationes St fcnfiflem Chriftum unice dde/ patri,nihil erat impietaiis in fentenz ïh. Nam idco didus eit filins charitatts, filius dilecfius, fed tarnen earn talibus Uerbis non exprefltflem« Nunc quS quod maxime Ghriftianum, SC fenferim SiC ^’fprefferim,Chriftum folum ex homini/ tus eflè natura deum, quorfum atiincbat ticmeminifte Neftoriorumf Sedhic im/ Pofitum eft facultati ab eis, qui feripta fe/

X nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CENSVRA nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Tcmerarie à commuai ledionc lan'na Paraphraftes in paraphrafilaitnarecedit, Auâpaftïmfequuntur càtholici dodores, Auguftinus,Hieronymus, AmbrofiuSjôC cooiplures alq.Neq? audiêdos cenfetHie/ -•■onymus.eos qui PaulQ habuifte uxorem ®onfingant, lt;ÿ Paulus omnes uelic effe fû

»«4 DECL AR.AD CENS VR AJ cut ipfumgt; De innuptis item 6C uiduislo' qucns,bons dicat illiseflc fific pcrmanfc 'rint ficut ipfe : id autem nequaquam dice ret, fl uxoremipfe haberet.

X C Mea paraphrafis non tollit Ecclefiaßi' cam lediionçm, fed ilia intaäa admonuiïi utrun^ fenfum fumi pofle ex uerbis Apû ftoli: nec mihi défunt autores, quos quidem in parte non minoris facio,quàin Auguftinum.Locus ex cpiftola no urgeG quemadmodum fan's declaratum eH in a» notaiionibus.

tit.xxxi.de dionysio reopagita. PropofitioErafmiin Epiftol* praepofita Parapbrafi I. ad Corinthios*

X CI lonyfius qui in fecunda Hierarchiagt; X-^idedEcdefiatticafprifcos Ecckß^c ritus (àtis copiofe deCcribiCterudiüs rec^^ tior quifpiam fuiSe uidetur, quàtn fuerX Areopagites iUe.

Non uere eruditis.fed temcrartj's,ô^no tiitatum ftudioüs uidetur non efte Diony (lus Areopagites, qui libros Eccleftafticac Hicrarefaia: côfcripfen'u Quandoqutdc® ab

afcipfo Dionyfio Areopagita fuffTecon/ ^criptos confiât: primum ex ipfis Ecclèfia ^gt;ca;Hierarcbiæ, Sgt;C alifs eiufdetn autoris tibris:deinde clarorum uirorS tèflimonio idem comprobatur.Poflremo feptima gc neralifynodoidfitdilucidius:iii qua ma/ gnus Dionyfius appellatur, is qui libros fcripfitEcclefiaflicac Hierarcbiae»

Huiusproloqutjcontentionemiampri/ xCf dem reihifl,quanquam hoe à me paucifTi/ mis uerbis fub aliorum nomine pofitum ac lodoco Clithoueo non fine dente lacefTenti obticuGnon quod mihi nulla ef/ fent argumenta, fed quod crederem hoc certamen nee ad fidei négocia,nee ad pie/ Utemagnoperepertinere»lUudargur tum,quodifliputâtirrefutabile,uidé*' ?c admixta quaedam illis libris, quae conuin/ cunt eos cfTe fcriptos ab Areopagita, facil lime difeuteret alius.Dicereteum qui fcriz pfiteos libros idfludiocurafre,utab illo magno Dionyfio fcripti uiderentur« Nec id uideri potef^^bfurdum, quQ illo feeulo etufmodi Ubris falfo celebrium uirorunt fitulo commendaos fcaterenc om/

nia»T urn enim pqs etiatn in'ris perfuafum erat, deo gr a turn eiïe, fi tali fuco populus ad auiditatem legendi prouocaretur.Por^ rdquod aiuntneminê dubitarepræteritv eruditos ac temerarios,quid de Laurentio Valla fentiant nefcio,quidde me,no labo ro: unu certe proferam, cut nec imperitia» nec temericas affcribi potcft» Is erat Girib helmus Grocinus Anglus, uir dS uiueret» feueriiîimæ caftiffimaecp uitae, Ecclcfiafti^ carum conftitutionum obferuantiiTimus» penè ufque ad fuperftitionem,fcbolafticx Theologiac ad unguem dodus, ac natura eu'am acerrimi iudicq,demO in omni difd plinard genere exade uerfatus Js anteaiv nos triginta Londini in æde diuo Paulo fa era,magna celebritatc cçpit profiteri rarchiam ecciefiafl;icam:at(^ in prxfatioc (fomachatus eft in eos, qui negarent efle ilium Areopagitam,notans opinor Lau/ rencium Vallamgt; Verum ubi iam aliquot hebdomadas effet profeffus, atque ut Ht» propius ac familiarius introfpexiflet au/ ton's ingenium.nondubitauit apudeoP dem auditores 7rlt;cAiv«lt;/'flj/priorcm fenteo fû(n,profi(ens ßbi nequaquâ utderiOio/

Areopagtcæ. Recens adhiic eft Gro/ memona, facile pofTum redargui,fi ' Wd mention

IAm ars efle coepit Theologia potius 5^ j j quam fapientia: theatrica uenus quàtn ad ueram pietatem accconimoda» Hane praeter ambitionem ÔC auaritiatn uiciarSt alix peftes)adulatio,contentio,ac fuper ftitio. Qnibus rebus tandem eo uentum

ut Chriftus iIle purus, propemodurn effet obrutus humanis argucatiöibus»’ lim pidiffimi quondam Euangeücae doärinae • fontes,Philifteorum ferobe oppleti» diuiz nae^ feripturæ régula nûc buc.nunc illuc derorta, noftris feruiret affeäibus potius * $ gloriç Chrifti.Quidam pia certe mente nbsp;-

conatiluntorbem ad priftinä ftudioruni ßmplicitatem reuocare,ai(^ à lacunis iam fete turbidis,ad uiuas alias ac puriftimas gt;nbsp;foatebras reducere.Eam ad rem conciliai! datn,linguiuuniÔC bonaiutn (ut uocant)

HÎ8DECLAR.AD CENSVRAS literarum cognitio uffa in primis conduce ve,cuiarû negleâu uidemur hue prolapô« c E N s V R A

Hæc propofitio tres habet partes, qua/ rum prima innuens Theologiam fchola/ fticam elTe artem potius humana tradan/ tem quam diuinatacfpecdacuas mudanis magisaccommodam quam pietatüperpe ram ut aliæ multæ ab hoc feriptore in odi/ um illius afTeritur» Nam quamuis ab hu' manis difcipltnis opem nonnunquam fu feipiat, non fic tarne quin earS fubiidium in Theologicæ ueritatis perferutationem conuertat.Quod fi aliqui plus xquo inpe regrinis difciplinis immorentur, noncon cinuo illorum uitium Theologiç uenitad fcribendum:quandoquidem funt plurimi percelebres dodores, qui fuis luculen»* dptdrinis totum terrarum orbem illumin’ röt; qui|}us ß imbutus fuiiTec hic feripmh uarios eosc^ pudendos errores, quos lin’ libris immifcuitJacile euitaflet. Praeter^ ficoram multis tradari foleant Theolog* Cædifputationes,non protinus theatric’ dicenda eft Theologia:quam conducibilÇ eft publice huiufmodi traäare,quo pljj

theol. Parisien, tus confulatjUeritates Thcologicas manf feftando ac defcndeildo,Slt; oppofttos et/ ^oreseh'minando.Secunda pars incipiens •tl. Hanc prætcr ambittonem 8gt;Cc. innuêà doâorcs fcholafticos in fuis expofitioni/ tusuitiaffe fcriptura,camf^ repugnâtem ad ueritatem, fed ad humanos affedus pfo fua libidine dctorfiife,ueritaf is expers fft: nec obfcure improbam indicat proca dtatemenunciantis.Nonenim aliam fo/ Ifut probati fcholaftici dodores fcriptura fUni intelligcntiam fedari ab ea quam te/ ’’cntj ô(^ hadenus tenuerunt ortbodoxi in ^wprctcs: quamuis in aliquibus quæ func pfæter fidem aut non de neceiRtate expli tgt;tecredenda,diuerfa interdum fenriant« Tertia pars incipiens ibi: Quidam pia cer te mente 8Cc. duo innuit,unû qudd Theo tgt;giafcholaftica ftudiorum Amplicitatetn fuftulit.* qd* manifefte falfum eife confiât, cum tlla circa fidem ôd mores uerfetur, in Quorum reda cognitione potiflîmS con/ fiftit fimplicitas ftudiorum» Alterum eft quo'dhuiufmodi fimplicitas ftudiorG per tpguarum ÔC politiorum literarum peri/ tiam reuocetur:quod non omnino eft con cedendum

ccdcnduin^Natn quamuis aliqua hæc ad illam conducant, non tarnen uf(? adeo ut Theologia fcholafttca,quœ ptæ^* pue fenfus attendit,non uerbotG propri^'' tates,quas ex grammatica praïfupponit»

, Cenfura haecillo nititur fundamenW» quod damnem fimpliciter ipfam Thcol® giamn'd fi uerS eft quicquid hic dicJtur,b^ ret in uniuerfum Theologorum ordincæ' Atqui cum Theologia fit facrorum uolu' ininßintel!igentia,quis furor effetid daW nare,quo fecundum deum Eccicfia nihil habet melius aut feliciusf Ergo perfpicu« eft me non ipfam taxare profeftionetn,fw quofdam rem optima non optime iradan tes. Sic enim loquor: lam ars eflê cœpit Theologia:acfubijcio,ambitionera,auan tiam,adulationem,côtentionem, ac ftitionêjUtit^ non fcientiæ, fed hominum ,uitia,quibus ea profcflio nonnihdftt uitia ta» Quod fiquiitaloquatur: Nunc miffa cœpit effequæftus ac uiaticum impcrito/ rum fordidorumi^ hominum: no miflani damnar, fed hominum mores: nihilo ma^ gis hie meus fermo lædit Theologtam ud fchola

THEOL‘ parisien» 17» fcfiolafticanijuel non fcholafticam.ProiiV qu æ»hic dicunt ur in genere,non in om/ •les haerent Theologos,fed in eos quos ibi ^'^gno.Ac fenfim inquiens,eôfuccreuir, “tnegleda linguarum ac poll cioris lirera'' *111» peritia,imô negkâis diuinis uolumt Dibus,in curio(is,fuperuacaneis ÔC immo/ (iicis quçftiunculisjuelut ad Sireneos fco pulos confenefcerent. lam ars efle ccepit Thcologia,potius quàm fapientia,Thea/ UicauenuSjquam ad ueram pietatem ac/ commoda fiCc.Si nulli funtaut fuperiort/ bus annis fuere tales Theologi,q fpediant 3lt;idignirates magis quàm ad Chriftum, qui pccuniæ ftudio,parum fyncere tradâc uerbum dei : qui in gratiam pontificum autaliorum principum detorquent fcrip/ turas:qui malunt tuen' falfum,quàm àfua fencentia decedere; qui plus fatis tribuunt cxternis in quibus non eli fita uera pietas, neglcdtis qs quæ funt uiciniora faluti: qui curiofis quæftionibus infenefcunnmerito uanitatis arguatur Erafmus.Sed fi talifî ni mis multa turba eft ubiq?,hoc admonuifie officium eft in ordinem Thcologicû,non contumelta.Iiaq^ quum aiunt non adfcri/ bendum

irft. DECLAR.AD CENSVRAS bends I'pfi Theologi«,(i quiddch’nqauflt btuelilli Theologi,plane mecum fauSf-Eadem entm ubicp QC fentio ÔC prædûo* Nee uideo quur commemorandum duxi rant extittfle dodores percclebres qua fui$ luculentis dodrints totum orbem iliumi' narunt.quaft quifquam hoc neget,fed que: rimur ta.n paucos cxiftere. Scholafticau’ autem Thcologiam non I'deo uoco tricam^quc.! fiat in publico, nam iden^^ Kotam datnnare fcbolafticam: fed quod in illis diatribis,præfertim celebrioribus bus creâtur Baccalarq aut Licentiati,mul^ ta fatpe proponantur ad oftentationeniin gcnrj,quæncqj necelfaria funtnec^ utili^* Idefle uerum,nec ipfi utopinor infic*^® ibunt TheoIogi.Tantum de primo ptoP“’ fitionis articulo. In fecundo couenit ini^*' nos. Non enim aliam inquiSc, fokntpfn' ban' fcholaftici dodiorcs fcripturarum teiligentiam fedlarûquàm tenent nustenuerunt Ortbodoxi interprètes, ƒƒ dem de probatis Theologis fempcr knib at mea querela eft de improbatis, Quafl^ quamprobatiquoe^ fcholaftici frequent ciiTime diftenciunt ab orthodoxis interp^^ obü^

THEO^. PARISIEN. t?» nonnun^ in mei’s fcriptis impium ac bkfphemum uocant,quod in illorû liz bris cuidenter exprcHûm eft, In eau fa eft ^uodnon ira mufti ueteres cuoluunt. Suz ptreft tertia pars in qua duo reprehendör, alters quod uideor ('entire, fimplicitatem ftudiorum fublata perfcholafticam Theo logiam: alters, quod fignifico ftudiorum fimplicitatem per linguarum ôf politioris literature peritiam pofte reuocari.R.efp5 tlco, uicio quorundam fadîum,ut Theo' logiam habeamusdifticultatibus fuperua cancis fpinofam, Neget hoc efle uerQ qui perpenderit. quantum humana; philofo' pbiat Thomas SC huic fimties inuexerinc inTheofogiam,quâtum fpinarum de fuo ctiam addiderit Scotus,ne quid comemo' fem dccaeteris. Verum interim baud fcio snconfentiamus in fimplicitatts uocabu' lo. Mihi fimplicitas opponttur curiofis jubtilitatibus, iili putât limplicitatem efle •jtam inreda inteiligêtia fidei acmorum, fimplicitatem appcllâtes fynceritatem. In ?ltcromihi planècum illis conuenir, plus f^pnduceret ad ftudiorum ftmplicitatem fcholaftica Thcologia, fl Theologi prae'

17 DECLAR. AD CÈnIvRAI tcrmilTis amti'ti'ofis ac ruperuacaneis cultatibus, in ipfjs fontiBus 'potiffimuffl ücrfarentunuerum ad hoe ipfum pçnènc ceflafia eft Iinguafuhi cognitio, nó modo Conducibilis*Mihi quantum trtbuant,ipfi uiderinucerte non fum ut arbitror, ómni/ no rudis optimoru autorum: óc fi tantum ualet fcholaftica Theologia ut non patia/ tur quenquam prolabi in ertores: mirotj linde loannes Hus et V uitckuus,atcp eti2 Luterus hauferunt tantam errorum fentt^ nam,quum omnes fcholaftica Thcologi* fuerintimbutü

NOuam tn rebus diuinis,qui nihilall'* ud funt quàm homines,éwT«T«coffl menti funnqug quidem plus quxftionum èC itrociores tumukus excitauit orbi^ olim Arianorum tem entas»

Cum paucis amp;nbsp;ueluti compendio quo' dâcathokcas ueritatesfcholaftica ThfO/ logiafidekterdecernat, ficcp fuos inftitu^ atjUt non facilein errores prolabâtur,

• THEOL» PARISIEN ±71 kopofitione erronée temerarie dodri^ ^SUholafticç detrahû hic feriptor ab eiua ftudio quantum in tpfo eftjpcrucrfe retra/ quod utile Sgt;C neceffarium effe facra ^ncilia oftendunt: quac generalia ftudia, ^^deputataillisgymnafia pro huiufmodi ^’^«citatione Theologiæ comprobarunt» niultis priuilegtjs ac immunitatibus donauerunt. decçaratio

Hïcpropofitio nonfolum truncatimt XClII '^detiam deprauaterefertur-Locus in prg btione fie habet: At(^ bac in re adeô mo^ ^utn nefcicre quidam, utpofteaquam ni/ quot;il non definierant de rebus diuinis, noua nihil aliud funt quàm homines commenti fint ÔCc. Primum qui jlicnqiiidammofentitdeuniuerfo Theo/ logorum ordine.Loquor autem il lie de qs 9quot;iR.omano pontifici tribuunt plus fatis, 9quot;orum adulationem fcio nec T beologi» ptobari.ld fatis arguebat libellus quo rez Iponderunt Card.CaietanoProinde pra?/ tfræquum,hocmeumdidum ad uniuer/ bm fcholafticam Theologiam detorque/ tur.Sed quomodo rede pronunciet faeub ï»s,fires fecus, quâm habet proponatur«

lt;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Si P R OP o

X qui de rebus lôgefemotiifimisàno/ dra natura tot curiofas ne dicam impish moucmus quæftiones,tam mul ta definiV mus quç cttra falutis difpendium uel igno* rari poterant,uel in ambiguo reltnqui.An non habiturus confortiutn cum patreS^ filio Sc fpiritu fanâo qui nefciat ad philo' fophiæ rationem expedite quid difcernat patrê à filio, quid ab utroqj fpiritum fan' dum, quid interfit inter filij natiuitatemà pâtre, 8C fpiritus proceflïonemt'

Quamuis ccrtG fit,fimplices abfi^pfO' funda horum myftcriorum intélligcntia faluos efle poffejhae tarnen propofitionts quibusutex præcedentibus liquet autoc innuit fuperuacaneum effeac inutile do/ ôorum ftudiû SC indaginein,per quatdeo iuuante

Hierony(ni,Ambrofij,Baûltj,Na/ ^ianzeni, Chryfoftomi ÔC aliorum, quos ’’onfruftra laboraffc exploratum eftjetuP *^odt argumenta tradando. Suntinfuper ^upradidx propofitïones facris conciltfs S^neralibus côtumeltof2,qux taies mate rtas de trinitate amp;C confubßaniülitate per/ *onarum dtuinarum ex feripturis ob ind/ Rentes calumnias bæreticorum crebro de ^iderunt ÔC deTiniueruni,aut potiusdecia/ ^’ucrunt: qua muis ante tales definitiones ^utdeclarationes Ecclefia de itiis no dubi/ ‘aucrit. declaratio

Qua in confefTo fit prifeos illos fi quan c IHI 7® coguntur de natura diuina philofopha nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C V

•^jteligiofilTimc precari ueniani,deboc lo A^utus fubtjeiOjNobis qua frète SCc*Qui ‘«rnio quid aliud habet quam querimo/ de his^qui de fimilibus argumentis 'uriolàsac propemodum impias mouent Auaftioncs.multac^ defini5t,quæ citra fa/ •‘’tisdifpendtum uelignorari poterâGucl ambiguo relinqui. Hoc effe uerum de

X78 D E C L A R. A D CENSViCAi mukis.ipfi Thcologi necpnefciunt fiert neep FaeQum probant, Neceflariasac fo/ brias dedtuina natura quædiones nonim 'probo,praeferti'rn U iuxta fcriptürarüm à* racula cum tremore pcragantur.Curiofas 'ac fupcruacancas noto acretulitumdiio exempla: alterutn quid dtfeernat patten« àfilio, quid ab utrotp fpihtum fandumî alterum an pater amp;nbsp;filius fptrantes tertP am perfonam, fint unum principium an duo,Ea fi non placent in promptu funtin^ numeræ quçftiones fimpliciter curiofe fuperuacaneæiquç partim extant in libn's Theologorum,partim audiuntur infolf” nibus diatribisgt; ac facris interdum conon nibus,Quale quum nihil reperiatur in ne' cerum feriptis, qui tarnen magna religio^ ne precantur ueniam,de rebus humanun« Ingenium excedentibus uerba fac^lurijOU* ia fada eft iniuria neque facris dodoriM neque conciIitj's,Nec inquifitiones fobriaf» neque definitiones neceftariæ improban' tur, tantum curiofac irreligiofæ

A quac nos fcrutamur, quae defim'z « t mus,nee facris Ittens prodita funt,^ux n^omprehendi non pofRntjCerte crcdi dc ’’fant: nee ullts rationibus proban',nee eo amp;tatione eoncipf, nee CmiÏitudinibus ad' Jnbicis adumbrarijUt funt,poffunt.In quiz nufi ueftigandis cum à eiariflTimis ingenifs lymma m' dïu defudatö fuerü,hie demuni di extremus profeóus,ut intelligant fe ni hilfcire; QC adeó ad uitæ pietatem nihil fa dunt,ut nufquam magis habeat locü illud I^auli: Seientia inHat,eharitas ædifieac* i.Cor.8

Quac ferutantur, quæ definiunt catholi ddoóores SC facra concilia de beatiflïma VI ninitatc amp;fdediuinis perlonis credenda, tonftat in facris fcripturis contincn': nee ab re rattones,fuaRoncs,ftmiIitudines atep Wanududiones ab illis addiici ad lâca my' ftetia utcunc^ intelhgenda. Nee is utique labor inutilis elf aut infrutfluofus, fedmaz ximead pietatem conducit Chriftianæ re ligionis: quem non fcicntja,quæ inflaf, Wiemerstfie fcnptor ifte aflerit,fcdcha/ .. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S 4 htas

Ccnfura iufta foret,fi hçc fcripfiffcm in probatos Ecclefiæ dodores, de^ his qu« Ecclefiaî autoritas ex arcams literis prx^ fcripfit nobis credcnda de facra triade, nO autem de curiofis, ambitiofis, ac fupci^ uacaneis difccptationibus circa diuinæ effentiae,Si negabut tales cfle^pro' feram ducenta exempla è libris fcholaft«'' corum, Adde quod rerum nec neceffaria' rum,ncc comprehenfibiliü moleftiam au/ get,mira taliü inter /pfos diflenfio, Prom^ de quum fuperiores cenfuræ falfo utdixG fundamento innttäntur,imaginantes in ipfam Theologiam, ÔC in uniucrfufU Thcologorum ordinem dida, nihil ad pertinent, Theologiæ ftudium fateoreHC faluberrimum omnium,fynceros Tbeol® gos amo fyncero pedore, Tantum dehts queror quæ non arbitror cuiquam pfobo Theologo probari,

XC VII

Wplenius cognofcantomncs quam abfur da ftnt ô( ftulta, quae olim impi) harrend Ariani, Aen'ani, Valdenfes,Beguardigt;T u idupini, Vuitcleuiftar, atc^histêporibus Erafmus SiC Lutcrant contra Ecclefiæ de/ finitiones atc^ Inflituca aufu facrilego a(Te non crubuerunt: illosCp atc^ peftden/ teseorum errores prorfus rcqciant, amp;nbsp;foli adhærcât Ecclefiÿ catholicæ,quæ tn fide moribus errare non poteft. In his enitn ^«niper â fpfritu fando dirigitur. Propter •jd* feribit Apofto’'Js,EccIeftam columnâ ffïe Qc firmamentum ueritan's. Hinc pro/ feâo confiât eos qui illi reludantur, turpi à ueritate aberrare: quod legendo harc Uel rudes ÔC imperitt facile percipient. Ra dones enim adducûtur,ac diuinorum uo/ *ult;ninum c/tantur teflimoniagt; quae manP ^fla reddere ualeant nee ineflicacia quac dfcernuntur. Vnde confunditur eorö im/ pietasjqui ufqueadeo grauia errata purio/ ds Chriftianilmi uel fyncerioris dodrïnae Piætextu innouare moIiuntur.Huc ctiam ’ccedit qudd fuecurrendum fuit iliorutn *quot;ibecillitati,qui uera eiïe credut quç fpfê dore illuftrantuc orattonis:contra uero fal

^iDECLAR.AD CENSVRAS fa,quæ rudi et incompto fermone fcribun tun minime attendentes inter hæc ÔC ilU non minus effe difcrimen, quâm inter ua/ fa ôtSea quæ in illis continentur, quodfæ/ pe maximum eft. Nam nonnunquam au' rea uafa,quibus fîmiics funt ornati fermo' nés, mortifera continent uenena:ubi te' ftea, quibus comparantur inornati » falu' brem contincreliquorem perfpicuum eft» Confulendû item fuit ijs qui graecas nolTc Se hebraicas litcras,pcrfedam putant effe 02 confummatam Theologiamtcum ta' men qui eas noruntjfi no alioqui in Theo logica difciplina fuerint inftituti,gramma tfei cenfendi funt nôTheologi: quêadmo dum SCqui latinas profitentur nonulte' «us progreffi, Vtigitur omnium borum ratio haberetuti ac illis dilucidius ueritas monftraretur, ôd efficacius, operæpræci' um fuit prolixiori tradatu rem banc dedu cere, Sicenim pkrunque ueri aperiuntut fenfus feripturarum, hærefum fontes de' ficcantur,ôt2te£hnaeatc^ calumniæ dete' guntur hæreticorum, Hacetiam ratione . pericula deuitantur quç ex fufpeâis librtP prQUeniynt,aut ex bis qui quamuis cle' gantet

THEOL. P ARISIÈN» »Sÿ ganter ÔC meide eonferiptt fint,non tarnet tarent ueneno damnatç Y uûdeuicæ SC Luteranaf dodrinar.

Aâa funt haec in noftra congrégations apüd collegium Sorbonap, poft diutur/ nam ac tnaiuram diftuftionem die xvn\ Decembrisi Anno domini tniliefimo quin gentefimo uicefimofeptimo»

Quis fitautorconclufionis ncfcio,fcd xcvn fatis prçtcr meritum meum odiofemifcec nomen meum cS nomine Lutheri» quum in his omnibus propofitiôibus ne una qui dem fit,quae mihi uerc conueniat cum Lu tero, aut quae conuellat definitiones aut inftituta Ecclefiae:ut facratifs facultas ma/ gis damnarit quod falfo delatum fuit, aut 9uod finiftre fufpicati funt quidam,quam Suod à me fcriptu eft. Quin SC uigilan/ tiam kudo, quod admonent omnes,ut re/ icäis erroribus, Ecclefiae adhaereant,quae non potefterrare: addendum tarnen erat, in his duntaxac quae neceflaria funt ad ftlutennfed ab hac Ecclefia Erafmus nutv quam feiens latum culmum digreftus eft. Orenue depugnans cum his, quibus me

quidam dudent coniungcre. Rede mo/ .nenc dC illud,non ftatimcfïcpium quod cft uerbis expolitum ; at nee ftatim pi'' tum eftgt; quod efl: fermone incondite pro/ ■latum.RediHime uero monêt,ne qui grx cam aut latinam linguam callet,fta(ini h^/ beatur pro abfoluto Theologo- Méditant dum eil enim nodes ac dies in lege dominijoptimi quiep autores uoluendi,quae res nec pau/ corum annoru e(lgt; nec

Cenfuta éiufdem Facuira* Theologie», qua fupertores, notât»: per defcribentts ofeitatiónem impreO fori hon traditac: quas quia fuis locis nunc apponi non poteranc ad calcem duxit appo/ nendas,

■*D TITVLVM Vin DE PI/-ducia bonorum operum merito/ i^um,apponend» funt hæ du» propo

Domine ut fcuto bon» uoluntatis tu» 11 coronafti nos. Cum audis (ait Brafmus) bonx uoluntatis, intelligis excludi fiducv imineritorum.

‘ Döpli'ccm cfTe fiduciani mpiritofiim ploratutn eft: alceram peruerfam ói excitl dendam, earn uidelicet quæ plus fuae wft* ciæ Ô6 merins tribuit quaui diuinæ gratis aut mifericordiatjquaearrogantia intuffl^' ftens alios contcmnit quafi à fe SC fua taté mérita habeat non dei gratia SC ricordia,irigratitudine quoque languefdt minime gratias agens deo omnium bono rum largitori, dum non attendit qgt; prxcv puus fit auCïor meritorum bonorum co/ gitatuum afFeduum ac operations, ne^ a.Conj enim ut fcribit Apoftolus, fufficientesfu/ mus aliquid cogitare â nobis tanquam £/« nobis, fed fufFiciêtia noftra ex deo eft qot in nobis uelle operator SC perficere, qui ta men fie ilia in nobis operator, ot SC nos cS a.Co^,lt; eooperemur.quod moöftrans Apoftolus ‘ aflierit non fore inanem laborem fidelium» eosi^admonet neinuacuum gratiam dd reeipiant. in fe iftarn gratiam dei uacuan non fuiffe dicit,fed fecuni laborantcm.uii de patet hominis uoluntatem in bonis 0/ peribos habere foam adionem, quamuis pximatû bonorum operûÔC principales adio

THEOL. PARISIEN. -«Sr ’{^•onem deo óf gratiæ cius debeti certS non humanac uoluntati aut libero arbi/ ^**O)quem fibi afTcribens hæc uana impia ^§nta et prgfumptuofa fidücia meritoriï bonorum operum maxime à fe elon/ S^tfontem diuinac mifcricordiæ, SC ideo ^^cludenda eft. Altera aut eft fiducia mez ntorurti fiue bonorum operu pia humilis nee ingrata. Quæ antea in fecunda propo 'nione huius tituli plene explicata eft.hçc non modo utilis eft omnibus Chró nùnis adulciSjfed ÔC neceftaria: obligätur ®nitn fideles adulti credere bona opera cS ^ei gratia efte neceftaria 6C requifita ad bà nendum uitam æternam. obligantur quo/ Snedefiderare eandem uitam æternam,et ponere eiufmodi bona opera ad earn com Parandam. tudicare etiam tenentur qgt; dez Us bcnedufîus ilia bona opera præmiabic ficut ipfc decreuit. SC patet per fcripturas* floc dare explicat ApoftolusrOam cum in uniuerfali fua bona opera prænominaftet dicens, Bonum certamen certaui, curfum cófurnmaui.fidc feruaui,mox fubiugit, In rehquo repofita eft mihi corona iufticiæ» Qua redder mihi dominus in ilia die iuftus

2.TÎW.4

ftjdex Et nequis putaret folis boni’s operf bus fuis reddendam mcrcedem,beatænïv' mortalitatis coronana, fubdit, non folutn fibüHam tribuendam, fed Si hisquidili/ guntaduentum domini, hoc efl: fidelibus bene in hac uita laboranubus.qui domini expedant aduentum.Proinde debent Ies iuxta definitionem Apoftoli in hac uP ta bene operari, SC beneoperando certoa domino mercedem expedare: alioqui fP ducia fpei catholicae carerêt, fine qua non faluantadulti.quapropterfl præfatæpto^ pofitiones huiufmodi fiducia meritorutn Sc bonorum operum refpuât aut inficien' lunLuteri impictati fuffTagentur:fecusan tern fl de prima fiducia intelligantur,quæ» ut didum efl:,omnino eft abijcienda.

Nunc ad accenfas propofitioncs, quas dormitabundus ille TheoIogorQ Amann enfis non in tempore tradidit Badiogt; qntf quinquennia habuerit ad defcribendum. Mirum autê quo cafu ha? odo relidæ fint quum operis conclufio iam fuerit excufl» Quis non intelligat hos fucos,aut ioto’ potius uefpcrialesf Autquis non fenriat

Wftudio procuratumjUt Erafmus ac Lit terus inexplicabiliter mifccrêtur.Erafmus autem uelutt coryphæus prarcedcret, ÔC idem fequeretunut imperiti crédant ilium liuius ncgocff, œ a. Mira uero talium Theologorum grauitas.

tllic nihil aliud doeeo, quam fiduciam In mifericordia dei collocandam potius» Suàm in noftris meritis ac fadis. Ac fidir ciam fimpliciter appelle» fummScertam^ fpcm:humanisenim meritis quam mini/ •num tribuendum arbitrer, gratiffîma afft Chrifto modeftia fuerit,fi quis nihil omni notribuat. Bona opera requifi in adultis, fateor maxime* Quod uero negant forc fpei Chriftianæ fiduciam.nifi fidamiis be/ nefadis noftrisinemo firmi'’ fperanquam 9ui fperat in promilTis ac mifericordia def amp;nbsp;in mentis Chrifti, Et tarnen humilem fliam fiduciam qua ponunt, ego fane non fetjeio, quanquam nufquam lego dfdum homini, habe fpem in benefadis tuis, auc ille confidit operibus fuis*

Haec propofitio quatenus prétendit caufasmutatióis huiufmodi legis ualidas elfe,falfa eft,uehementer fcandalofa, i® Ecckfia fanda fchifmatis Luteranuac hæ' refis eiufdem impiae,nutritnia. Multæe' nim funt ÔC efficaces caufg impellentesad fandam legis cœlibatus facerdotum ob' feruationem retinendâ,SC nullatenus mu' tandam:8ó nullæ(quæ quidem iuftae fint) ad oppofitum. Nam fi diuino cultui depu tatisin lege ueteri, cuius facramenta um' bræ tantum erant facramentorum nouæ Iegis4'n ordine uicis fuæ altari deferuienti bus neceffarium erac continere : cum ta' men ipfi per fuccefiïonem generationis minifirare altari afiringerenturmec infua effet libertate hoc officium recufare.’eoï cnim necefîum erat huiufmodi munuso' bire qui de leuitica fuiffent tribu exorti: potiori uti(^ ratione minifiris al taris corn' petit

petit CO nein en tl a. Non entm,ut illf, per ge nerationem affumuntur,fcd per lïbcram propriae uoluntatis eleóïionem: nam ne/ ^uaquam facros ordines fufeipere quf/piz atn compellitur, fed qui uuk ordinatur, ^uirefpuit ad illud non aftringitur.Sponz tanea autem uoluntate facros ordines fu/ fcipientibus fapienter fpiritufando fugz gerente continentiam Ecclefia adiecitjha/ bita præfertim ratione ufqueadeo præcel/ lentis dignitatis tantorû facramentorunt ^uibus nihil fanëiius, nihil fpiricualius,ni/ bil diuinius : quapropter qui illis depa/quot; tantur pareil fpirituales fint amp;nbsp;à carnaliz büsdefiderqs eorumt^ occafionibus ÔC fo •tientis maxime elongêturîut cafto animo acincontaminato corpore fanââ et imma eulatam hoftiam ofFerre mercantmeqp ad/ •titranda illa dC tremenda attredêt myfte/ tia,qui nô eximia pollet fandimonia.Huö accedit q? qui uitâ ccelibem agStjCxterna oecupatiôe,aut uxoris liberorumue folie» tudine minime praepediunt: quominus fa eraîlcâioni,orationi,medttatiÔGcaetcrisqi id genusjuitæ cotemplatiuæ ofRcijs uaeêÈ liberiuStSi aût uxores ducerent,qui facroâ T X ordi/

I. Corin, y

X5gt;% DEC LA R. AD CENSVRAS ordines fufctptunt, minus profedo libéré domino intenderend Nam ut ait ApoftO'' lus,qui cû uxoribus funt/oliciti funt quae funt mundi,quomodo uxoribus placeâC diuifi funt quamobrem cum magpain quietudine uiuerent facerdotescum uxo/ ribus onehbus matrimonq impifcatirob quæ multum eos oporteret negoctjs fecu laribus inuolui, à quibus tarnen ipfe Apo (lotus deo militantesabßineredeberede^ cernit» Qui uero continentes funt Si c(X' libes permanent, quæ domini funt cogi'' tant,quo (cilicet pado poHint deo placer^ ÔC calîimoniam feruare, acpuritatem ani mæ Si cotpotis : necnon Si peruigilao^ qui curam babentanimarum tanquatndcx mino decreditis fibi ouibus rationem red diturûin magnam præterea perniciem Er defiæconcetïaecclefiafticis coniugia dundarent.infinita fiquidem propemodd confuiio in Eccleüam induceretur in im^ menfum excrefcentefiliorum Si filiaruß* multitudine, quæ fumptibus alenda foret | Ecclefiæ; fiitjs quoque parentes bencfid* j Eccleüaftica quafi per manus tradentesgt; Si continua fucceffione â progenie in pro geniea

Renies fuis ilia referuantes fatniltfs, feuftp facerdotium, quod facerdos fecunz «Uni ordinem Melchizcdcch Chriftus do *’^gt;nus abiecit tnftaurare uiderentur. Hi» ’ùtperpenfis facile eft dignofeere quan^ ^um à rcâo tramite exorbitent qui ufque/ ’deo facerdotalem ftatû deqciunc, ut poft ^ufceptuin facrum ordinem noua nuptia/ ^uoi fœdera inire confulant, id quod ne ipÛs quidem Græcis unquam licuit.Nam ^Uamuis uoto continentiæ minime aftrin S^rentur refpeâu praecedentium nuptia/ lum: nefas tarnen femper illisfuitpoft fu feeptum facerdotium,nuptiarutn uinculo fefe illigare, aut mortua prima uxore fe/ cundamducere.Siautemid â Græcisitv uiolabiliier obferuatum eft,quanto ualea tioriiure facerdotes Ecclefiæ latinæ, qux uoto concinentiæ fe deuinxi^poft fufee/ ptum facerdotq gradum nefarium eft in rçi uxoriæ feruitutem detrudere* Proban daitaqueeft Eccleftæ latinx continentia quæ fanditate praefuIget.Liheram conce dit facultatem uacandi diuinis ftudqs ac utilitati rei Ecclefiafticaemagnopere con/ ducit.

T I Qui

Qui tradantdiuina myfteria, ac ucrbl cœleftis adminiftrationem, eos maxime dccerecaftitatem, uere pic(^ diiTerunt ac me quidem utroep fauente polIice.Sed ilK quid ipfa res poftulet confidcrant, egoqd hominum imbecinitas-NónulIa fateor in^ commoda fequerentur ü facerdotibus per mitccrentur uxore$,fed quibus certfs com ftitutionibus uel Ecclcfia, uel principum folicitudo facile mederetur. Nunc in tam corruptis hotninum moribus longe gra' uiora incommoda habet ilIorS impunlTi/ mus cœltbatus. Vtinam facerdotes quot^ quot funtgt;ad uitæ puritatem couerterenC animum*MuItas caufas eiredixi,an ualiz dæ finniudicent Ecclefîæ lumina*

AD TIT. XXXIb ET VLTP mum de Theologia fcholadica adden/ dæ eranc propofttiones quinc^, quarS prima fuiflTet fuo ordine PropofitiQ

SAndiftimus utr Hilarius baud qua^ erat ignaras quâm periculi plena fit, parûreligiofumde rebus ineffabilibus loqui

THEOL. PARISIEN» ^oquijtncomprchcnfibjlia fcrutarijdelon/ ge fetnocis â captu noftro pronunciave.

Norat beatus Hilarius nuflum eile peri fulum dcdiuinis pronunciare, conformilt; ïer ad ea quae in fantJlis fcripturis haben/ tiir,autqug in-facris concilijs cecumenicis funt decifa ÔÔ definita: alioqui non pro il/ I‘s tuendis exulaffet ipfe,necp ad ea expia/ ''anda infignes libros edidilTet»

Atqui inillisipfis librisquos Hilarit» fcripfitde trinitate,nonunoioco trepide ptecatur à deo uentam, quod-de rebus in/ fxplicabilibus uerba fit faäiffusyclamatc^ Jcrcligiöis Audio cogi,ut fiat irreligiofus» Nec mirum quum in illis ipfis libris ali/ ^noties ea fcribat,quæ me nunc fcriben'' 'em nemotoleraret* Nee minus trépidât Anguftinus de triade difputaturus.Iam et •PfiTheologi quædamcomode interpre/ tantur,quaedâ reqciunt ab Auguftino pro Qiudefacra triade. Scriptura:non fallût, ^nininterpretando periculum cft. Nam

Proinde ueteres uix audebant de diufnis perfonis alijs loqui uerbis,quam fchptura loquereiur,

SVmma noftræ reh'gionis eft pax Si nanimttas«Ea uix conftare poteritmlï de pauctfïitnts definiamus,8C in multïsl*^ berum relinquamus cuic^ fuû iudidum«

Religion! Chriftianæ non parum con/ ducerepacem Si unanimicatem explora^ cum eilydum tarnen ea pax SC unanimita^ pia fit fe^a»3i autem impia fit ÔC à-tholica ueritate akena,quemadmodum let efleinbxretidsanuliomodo confengt; imôplurimumobefl: Chriftianæ pictatû Vt autem diifoluatur huiufmodi irapio' rum cófenfus SiC pia ac rcda in Ecckfian» cócordia ftatuatur,opus dl catholicadog mata per eos qui autoritatem babentinrc publica Chriftiana far pius explicent. HaC enim ratione fchifmata tolluntur SC dala : pullulantesc^ hærefes eliduntur Si peruerfæ dodrinximorescp fidelium co® ponuntur, SC fides ipfa in cordibus Cki/ ftianoru®

THEOL. parisien. t97 J^*3norum radicatur-SicoIim perfequenti-ous Gcclefiam hacreticis cum fuæ execran ••æ com'uracionis complicibus,congrega/ ta funt gencralia côcilia,ubi reiedis et dâ/ tjatis impijs,pacem ÔC concordïam Ecclc-' «a tecepit. Vt autem id fieret crebro,opor tuit aduerfus impictates atque calumnias Jtaîrcticorum Ecclefiam non de paucilTP ttlisjfed de multis definire auc dcclararegt; Ruæ tenenda,quacûe retjcienda forent:nc/ lt;)ue fuper his quae ad pietatem fpedant IP ^tum relinquerecuic^ fuum iudicium,az liûqui nuUa poiïet inter fideles in his quæ fidei funtjunanimitas ÔC concordia ferua/ ri.Proinde hacc propofitio temerarie ac ig noranter aflertajdiholuêdæ unitati fidelP Um uiam feditiofe aperit.necnonâ^ ddfe minandis perntciofis erroribus»

Totus ille locus dehortatur à curtofîs aç temcrarrjsdcfmitiôibus circa materias hotninis intelleâum excedentes,nonlo/ quiturde fobria rdigiofac^ ueßigatione, aut decrctis fynodorum iiMvinvtKvy^ Præ cedit enim hûc que citant locû hic fermo; Qô quod in totû damnandam cxiftimem,

içS DECLAR. AD CENSVRAS uel philofophiæ in tres partes difleâac,ult;^ rerum uitramundanarum ueftigationem» iTiodo adiïtingeniuiti felix, ôCabfitdefiW endi temeritas,abfit peruicacia, Si concot diac pedis,uincendt pertinaxIibido.Sum' ma nodræ religionis pax eft ôt^c,Et paolo poft: Atque hac in re adeo modum nefei« re quidam SCcAc iongiore interuallopf? ce(Tit:at ea quac nos fcrutamur,quæ defini mus, ncc facris litcris prodita funt,ôit» Quod a Theologi uelint fateri ueruWi oi pinor nec ipfis probari contentionesdeK’ ftantibus,quiddttatibus,formalitatibus»^ refpedibus,nec fiâiones propofitionum» ut non neceffarias ita duras pîjsauribus» Veluti quum quacritur an bare propoû^^’ fit impoifibilis, deus pater odit filiû uinis*Necdamnatur, quod concilia mu»' ca ex literis facris definierunt contra ticos» nec uelim Ecclefîac tranquiHiWt*^*’’ cmi confortio falfitatistfed infinitas t** riofas quæftiones noto, ad quarS cotnp*' rationemgt;pauca uidebuntur qua: reftao^» utcunc^ per fe multa fint.Proinde hçc pf® pofîtio rede intelleda, nec temerari^» ^noranter aiîerta eft,nec diftblucnda;

ötifidelium utara fedttiofe apent, aut diP «tninandis perntctofis crronbus.Non ftä ^*01 dtlïoluttur Ecclefiæ concordia» (i de fcholafticorum opiniontbus Itceat •nfuo quemque fenfu abundareu'ncóriz

Oc eruditionis eft Theologtcæ, np y j gt;txhil ultra quam facris literis proditS «ftdefintre,ucrumid quod proditumcd °ona fide difpenfarc,

Non eft eruditionis Theologicæ nihil tjs quac ad fidem fpeâât definite,quàni 9uod in facris literis formaliter et exprefTe “ïbetur, aut quod exillo clare deduciturt itnpietatis Vuitcleuicac aut Luteranç, Sjiandoquidcm autoribus Dionyfio, , : ‘^OjAuguftinOjôd alfjs mu kis catholicis “odloribus,non minus credenda funt qug

Chrifto ex Apoftolorum traditione ha* bemus de facramentis 8i nonnullis alqs, quae in fcripturis Tandis exprimurt*, ‘‘Jf* Nec folis litcrarum monumêtis iubei

foo DECL ar. ADCENS VRAJ Apoftolus fidcm adhibertfed S£ traditio' nibus nudo fermonc explicatis. praefcripta propofitio eft falfa,impia)» VuitcIcuiCÄ atque Luthcfanae perfidiae confentanea»

Candidi Icdon's cft intcrprctari ferwo' ncm luxta matertam præfentetn. No iHi^ agebam de rttibus facramentorum, fed curiofîs quædionibus circa diuinam natu ram. Inhtsnolim Theologosa diuinof* uoluminum dudu recedere. ïd fifatcntut rcdic didG,qutd habet hæc propofitio CQ' mune cum Vuycleuis aut Luteris.^Ncmo negat reuerêter accipiendutn quod ab poßolis uoce non fchpto traditum efi/ed no ftattm ab Apoftolis tradttu eft, quic^d quocunqt modo irrepfit in ufum ecdefiat* nona propositio in

eadem prxfationein Hitarium* ’ MVIta problemata nunc retjciunW*’ ad fynodum, multomagis conue/ niebat quacftiones eiufmodt in aliudreó^ cere tempus cum fublato ipcculo æll'S mate uidebimus deum de àcie.

Nequaquam à fidelibus cenfenda func ^obkmata,quae in generalibus concilia ^ccIeGa déterminât fuper bis quae ad pie 'item fpeäant: à fpiritu fando enim dire/ de illis tantum ibi decernit quae ab om quot;^ibus Chriftianis inconcuiïe QC inuiolabi '*tfr funt tcncnda.Propter quod hacc pro^ Pofitio temerarre amp;nbsp;arroganter aflèritur: 9uafi nefciatdifcernere Eccleita quae fint non iînt probkmata,quæ fint aut non ^''tdefinienda.

Abfit à me talis infania,ut cxiftimem ea generalibus conciltjs rite coadis ac Peradis de fide tradidit Eccleßa, reuocem k integrum:de Theologorû quorundam fpriofis quacftionibus ac temcrarijs defini ^'onibus loquonad fidem nec utilibus nec •’fcelîarfjs.Hoc me fentire totus fermonia lenor déclarât. Nec fatis intelligo quid fi/ biuelit cenfura,quum ait. quafi nefciat di mere ecciefia,quac fint aut non fint pro bieinata,quæ fint aut non fint definienda» pihii enim eftin meis uerbis affine huic *^nfui,Mea fencentia efi a fimili.Sicut bo/ die

JOJ DECLAR.AD CENSVRAS , die multa proponuntur, quat nee probant tur nee improbantiinfed reqciuntur ad Sy nodum oix9v^ivix»(/,ita multa definita funt à quibufdam Theologis de diuinæ natu/ ræ myftertj's.quac fatius erat reijccre in fc/ culum uentnrum, quum uidebimus facie. adfaciem» Obfccrote lediorper ChriftS» habet bic fenfus aliquid blafphemum to Ecclefiam,aut in conciliar

DECIMA PROPOSITIO. IN . fatpe didla præfatione in Hilarium» ”P Vdet Rabinos alicubi nihil haberc Jl qd'refpondeâu censvrA

Dodïores fcholafticos magno doloreac pudore affi'ci certum eft his temporibu» dumuidenttmpios homines facra Eccle/ iiæ concilia etiam generalia perfriâafron te côtemnere pariter 2C fandlos doâoret» fandlas quoc^ feripturas pro fua libidine adhaereticum fenfum paiîim detorquere, cum tarnen fcholafticis dodloribus quo* hic fcriptorprocontumelia Rabinosap' pellat,minime défit quid aduerfus perfida Luteridodrinam refpondeant.Eam fiq^ dem manifeftis argumentis ôi his folidil» mis, QC quæ uere diflblui nequeant, deli'

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rare

Piopius figere, Verêtur enim ne fi propi^ Jisinanus conferere connngat,dü non ha^ quid rationabilirerrefponderc que/ ’nt,confundaniur,ô(^ fua orbi infcitiaac 'gnorantia propaletur.Hinc futiles fanè ec ^nerueslibrosedere folêt, multis quidem ^ïïrefiibus atcp blafphemtjs confperfos:ue nullis rationibus, nullis documentis^ nullis fcripturis nifi perperam detortis fu£ ^dtos, id quod facile percipiunt, qui illos non fine iudîcio Icgût.Non enim ratione 'llos ualere, fed impudenti procacitate ac *nfami peruicacia CeCe oftentare deprehen ’lunt.Nam morempatrSfuorS haerefiar/ ^harutn imitati,quando ab Ecclefia catho '•tajcxtra qua indubie non eft falus,ueluti peifimi transfuga; turpiter defciuere, ucri ^tinefciunt acquiefcere: fed tan^ qui fuz 'ijs quibufdâ agitantur,tota malignitatia Ulin catholics pietatem debaccliant.

Quçhic ftomachât inbçreftarchas ueriftl ntafunt/ed ad me nihil attinent.Rabinos ^ppello theologos fimiles fcribis ac pharv f%is,qui

rifæiSjqut quo uideantur egregfe funt contenti qs quç tradidit fcriptiirajau^ concdiorum autontas, fed ad oftentatio^ tictn ingeni) comminifcuntur quædaffl^^ nofa,fic ut minimum abfincablafphem'^' Proindc quemadmodû graui inturia affi' ciunt Tbeologos,qui damnant uniuerfös» ■■ ita fibi funt iniurq, qui quicquid in ullos

Theologes dicitur, de uniuerfis in/ • (erpretantur.demum me præter ' omne meritum capitali gra lt;nbsp;uant inuidia,nec hac ra tione probe confu/

ÏACVLTATISSACRAETHE* ologfaî in Academia Parifieniî, fuper Familiarib'^ colioquqs Defidert) EraP mi R.ocerodami)Conclufa menfe

Nno Domini minefimo quingt; gêtefimo uiccfimofcxto die de/ cimafexca menfis Matj,fuit con gregata Facultas Theologica

Pfiquot; iuramentum in collegio Sorbonat» ’^deliberandum finaliter, quid effet agen de libro qui inferibitur Familiarium ^olloquiorum formulae, per Defideriû E/ f’fmum nbsp;nbsp;nbsp;Nunc autem idem liber pluz

’»mum audus inferibitur Familiarium col OQuiorum opus,multis nominibus uti/ ''Wimum.Super quo quidem negocio iam **pius fadus fuerat fermo,tam inter depu ’^^osgt;quàm in pleno magiftrorû confeffu. hefterna poft multa fuper ea re in •PlafacuUate fedenti apud fandum Mata fnutn po{| niiffam(ut moris eft)propofi/ maturius materia ipfa difeuteretur, , V remiflâ

remiffa eft ad hunc diem decimumfcxtÖ« quo in omnium magiftrorum praifentia repetita funt re memorata, quac per de^ putatos prius diucrfis uicibus fuerantad^ duda: uidclicet quód per autorem didi'H^ bri,quifquis is eiÏetjieiunia ói. abftinenii» ab Lccïcfia indida parui penduntur, bea/ tæ uirginis Mariæ, QC fandor urn aliorum proludibrio habêturfuffragia, uirginitas il coniugio conféra tur,nullius eft aut par' uimomenti.religionis etiam diftuadetur omnibus ingreftus.Item arduç difticilesc^ quæftiones grammaticulis contra per ma/ giftros in artibus iurata ftatuta proponun tur,unde facile in errores prolabi pofltint; 0^ plurima confimilia perperamin dido libro tradantur, Quibus diligenter attend tis 8C perpenf(s,poft maturam deliberatio nem didum fuit,SC unanimi omnium con fenfu conclufum,quöd prçdidi libri Icdio omnibus SC maxime adolefcentibuscrat prohibenda : quoniam magis per huiuf modi ledionem fub eloquentiæ acquireiv dac prætextu iuuentus corrumperecur $ tnftitueretur: SC quod omnibus medtjsdc bin's effet enitendum uthuiufmodi hbef fuppri

îupprimeretur, SC à fînibus eliminaretür Chriftj'anorum* Vtautem cundis pcrfpp Çuutn fiat quâm iufium fit hoc noftrum *udicium,rationtc^ac pietati confentanez uin,ftatuimus illa fubiungerc quae de iftiz ufmodi dialogorum libro per nonnullos noftrum ad id fpecialiter cômmiflbs iuiïP •nus annotar/,decerpi SC tranfcribi,quas nos tnaturius perpenfamouerunt. In ®orum autê editione modo forma fubz fequentibus fignaci loci in dialogis fingulis ad uokiminis nobis â

conquirentibus oblati, SC quale tune in hac ciuî täte Parifiëfipaf/ fim in mani

NONNVLLA ERRONEA SCAN dalofa ac ïmpia,quæ continentur in IP bro qui dicitur Familiarium colloquio/ rum,opus ab autore Defiderio Erafmo Roterodamo recognitum. Anno Do/ mini milleftmo quingentefimo uicefP mofexto Jn quo tanquam ethnicus ho/, mo, autoritlius, rcligionem Chriftianigt; S)C fandas eius ceremonias ÔC oblt; feruationes rider,fubfannat, carpit,lacerat,mu/ tandas decernit»

I deuotionem quam habet po/ ! pulus ad facræ religionis habi tus: innuitc^ qgt; tantum ualeat morbis eu/ tandis pallium lenonis,quantum ualetcu/ cula religionis.Hoc habet pagina décima/ fexta circa medium.ibi: Sunt qui teâi eu/ cula dominicali 8Cc.

Quemadmodum collaudanda eft facul ratis religiofa diligentia,quæ tam anxic metuic adolcfcentibus, ita parum tutSeß ex

•^‘orutn auioricatem fimpliciter fuifle Ce/ ^üutâ. Quis aâtexpedalfec uceius collez Snmaieftasfefe adpucrilium colloquio/ ^uin cenfuram demitteret.opusinhocpa/ jatum, utadolefcentesperlufum diCcetêt latine dicere:ô(^ obiter inueniendisac rc/ Icllcndis arguments adrbetoricen prarpa •■arentur,deniqj ÔC pietaus elementaqua:/ ^am imbibèrent, SC indies nonnihil fupra crafTum uulgushominum afTequerentur» l^c erat fcopus meus,àquo uideor nô om JJino aberrafre,nifi forte blandiunturauriz pus mets,qui mihi grattas agunt,quod ex

nugis meis aliquid bonæ mentis hau/ wint. At mirû eft illic lapidart colloquia, pbi impune leguntur èC. excuduntur face/ pac Poggianæ ÔC quæftiones iocofas.Pro/ *nde ut has qucrimontas àdeputattsfæpe Ptopofitas facile credo,ica confenfu totius ^cultatis æditas, mihi non fie uerifimile« Neeme adeo clam eft. quorum inftindu

gerantur. Adfaeuam praefationem ^poniam cuius fit nefcio, in prxfentia ni/ relpondeojtiifihoc untö, quodmulta

|1O DECLAR. AD CENSVRAS ferocitcr pronunciat,quæ non apparcbüc quum adioca uentumfuent»Titul3mo/ do,nam fcio non effe facultans,cornganj. InCoHoquijs Erafmus ueluthomo ucrï pietatis amator,ac ftudiofus gloriat Clid' ftr,nufqu5ridet aut fubfannat religionen* Chriftianam, fedhominS fuperftitioneni ac præpoftcra iudicia taxat,td quod cum primis conductt ad repurgandam confïr mandamq? religtonem Chriftianam.Por^ rô quum colloquia confient diucrfis foniSjiniquifïïmum arbitror mihi pro do^ gmate impingi,quicquid illic à quocutwÿ dtcitur. Alioqui fiet ut unus loquar fecum pugnantia:frequêter enim quod alter pro ponic,akerrefellit»iam fi falfumeftquoa proponituru'niquum fit mihi deterioretn partem impingerejdifTimuIata altera qu^ refellit quod perperam eft dicfïum. Quo/ niam autem non refertur è colloqutjs to/ tuslocus,fedadfertur cenfura, minimum hic rei mihi fuerit cu facultate, quae danV nat non quod à me fcriptum eft, fed quod commifTart), autalq foriitan retuleruflt» quam bona fide mox ipfa declarabit res» a9

Pfimiim illtid uide kdlor, an non ftanm J’nanifefta falfitace faóS fit inidum. Ver^ ^3 Colloquqfichabent: Ge. dieft: Sont * Wtcâf cuculla Domfnfcah'aut FraneP “ ^cana reualucrHt.R.efponde£ Lf.Idem for/ ** lt;affiscueniflret,fiknonis pallfo tedi fufP * font. VcrQifta diffident/nihil conducunc Ad hæc Ge.Fide fgitiir,ut reuiuifcas Hic luce darius eft LiuinS hortari fodalê, ututatur faerauefte, amp;^ fi diffidit, definat diffidcre,quo profit ueftis. An non hic in» pingiturpars deterior,diftïmulata pofte/ horcjquæ priorem corrigit.Nec tamê Ge tardus qui uidetur non ita tnultü tribuere UeftibiiSjimpudêter deridet eos, q funt co affedu:ncc dieft fdê uakre morbis curâdis palliS knonfs,qd' cueulla religionfs:fed in dicat lt;rv/*Trra);*«.Nä fieri poteft, ut qui cort ualefcit tedus cueulla,nó beneficio cueuf/ latcóuakfcat.fed naturç ufribus,autmedi corum opCjUt idem euenturu fuerit,fi quä uis uefte fufflee opertus ♦ Omitto quod nihil óbftat,quo minus eadëcueulla pof/ Ctcffcmonachi knonis. Vides kifto» ' ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V 4- quantum

pi DECL AR.AD CENS VRAS quantum abfit htc fermo colloqutj ab im' pudenti denfione»Quid aucem obfecro dl fcriminis fitgt;fi paru tribuatur cucullæ mo nacborum, quum in bifce rebus tâtum Ht inter fimplicesfuperßitionis, tantû in his qui hæc fuadent uerfutiæ, ut expédiât illos ab crrorc,amp; hos à fraudibus reuoca^ ri.Nuc nihil horum facit colloquium, fed fuadet potius ut utatur cum fide.

ƒ Rurfum nulli fandïo pro morbo curan/ Ipidfw Quit uotum nuncupari. Hoe uiderceft pagina cadem fcilicet decimafexta. Paulo poft.ibi: Alt) morbo Ieuatifunt,nuncup»' tis alicui diuo uotis 8^c»

Hoe ibi dieit Gerardus, non ego. quem ponantime facere fcmiluteranS, quid hoc ad mef Nee tarnen ille fignificat.quodin^ terpretantur ißi,tantü notât illos,quicunt diuis uelut ex pado agunt: Si me fanaue/ ris ponam tibi Hatuam marmorea. fin mP nus nihil pona. Locus fie habet: Alij mor/ bo leuati funt,nuncupatis alicui diuo uo^ (is.Refpondet Liuinus: At ego cum diuis no pacifcor. Gerar, Proinde tu uel à CbrP (lo,eui fidis pete fanitatis beneficium Ófc» Mulei funt eius animüut putent diuos om nino

THEOL. PARISIEN. J;f m'no no inuocandos.Eoc^ alter monet, uc ft paru fidat diuis,petat à Chn'fto. An con tinuo damnat omnia nota dtuis fada, qui dicit,ego cum dtuis non pacifcor. Neqi ta men impius eft,qui mauulc ab ipfo pcterc Chrifto quam â dtuis.

In dialogo de uifendo loca facra ridet Uotum Hierofolymitanunijmeniiens om/ nia quae uidcntur Hierofolymiscommen n'tiaeiïeâ^excogitata ad alltciendos (im/ plices 5)(. credulos. Hoc habet pagina tri/ (efitnaprima paulo poft medium, ibi: Ec ne illic quid tu putes fpedatu dignS ÄTc.

Quod ibi narrat,non Erafmus fed Ar/ . noldus,frequenter audiuie dodis qui Hie ' ''nfolymS adierant, ac probabile eft bodie nonfciri certum ubi fuertt olim Hierofo/ 'yma, quandoquidem uideo dubicari ab Judin's an ibi fuerit Roma,ubi nunc com ^nonftratur.Diuus Hieronymus.qui uixic mearegione, comemorans quædam quae nodie ibi monftrantur hofpitibus» tanqua dobijs Ioquitur,fertur,Sif narrât. Quid '«nfendum eft nunc poft tot incurfiones, rerum humanarum mutationes, quae

mille æ co amplius annts folent accider^’ Etus generis feruniur effe,qije oftendStuf Romar,Veronica,columna SalomoniSjCa thedra PetrûSC fepulchrû Sed quid hcc ad ftdem catholtcamf Ohm probatæ religion nis uirt nihil magni iudicarunt fuifîe HiC'' rofolymae,nec arbitrer multo peius habP curam rem Chriftianam, fi nemo currerct Hierofolymam,fed in hbris quçreret Chn fiiueRigia,atquehoc operæ QC impenfï transferretur ad fubleuandos pauperes-

fds,irreuerentius ac impudentius loquitu^ de confeilionefacramêtali: hoc uidered* pagina quadragefimafecunda in prind'' pio,ibi: Quemtibi facerdotem defiges!* Refpondet alius: Cui cognouero mum effe frontis amp;C bonx mentis»

Imo illic deridetur miles impius,ac (ceie ribus onuftus,g ad abolenda crimina fatis cfleputatquomodocûq} narrafle facçrdo ti lùa commifla,quS ncc oderit fua pcctaZ ta.ncc cogitet de corrigêda uitads percoil tant!, quem fibi facerdotem effet delcâiv f«s,Refpôdit: Cui cognouero $ minitP®

- THEOL.-parisien. jiç f (Te fro nt IS ac bonæ mentis* Hic fcrmo no eft Erafmi fed dcteftandi militis,cui üc te/ fpondctunne non Iiabeant fimiles labra fa ducas.Et additur: Ab îHo purus abibis ad corpus dominicûf R.efpôdet miles: Quid nif Poftea $ femel effudero fentinä in illi/ Uscucuilâ,ego me exoneraui farcina* Ipfê ugt;derit,qui abfoluic. Turn alter: Qui fcis, ânabfoluatr Miles. Scio« Quonam indi/ cior Ec miles. Quia manû imponit capid admurmurâs nefcio quid.Hic alter: Quid ûreddat tibi omnia peccata tua cû manS tibiimponir, hacc admurmurâs: Abfoluo omnibus benefadis, quac nulla in te côpcriOjôô rcftituo te tuis moribus, talêc^ ditnitto.qualêaccepir' ÔCc.Extoto Collo/ 9^’0 palam eft ibi derideri ftolidû militêgt; hoc confilio traduci,quo Laccdçmonîj feruos ebrios adducebât in côuiuiû. Repe duntur em ôc inter alios qualis eft illc miz •csNunc utram perfonâ mihi tribuut, de/ ^dètisimpiâ milicis ftoliditatê,an militisi naec arguât necTheologos,nec députa/ tos legilfe colloquia,fed hoc negoctj datft wiffç iuuenib^,g decerpent^p fua fapiêtia. ^osiui fi uei fiUloQÎ tradaß iegendu collo quium

ii6 DECLAR, AD CENSVRAS quium uulgari lingua uidebit tradudm^^ litis ftoliditatem.

5 In dialogo qui infcribttur Pietas puco' plt;g.88 lis, cenfct in primis peccatum graue non eiTe tranfgredi conftitutiones Ecclefiafti' cas,niß accedat contemptus malitiofu^ hoc patet pagina fexageumafeptimapo» medium,tbi: Neep ucro protinus arbitror eiïe piaculum quod admictitur aduerfus confiieutiones humanasnifi contemptugt; acceiTeric malitiofus*

- 5 - Piaculüappellononcrimenquodlibet) fed enorme ^rimen. Nee aliud exprimit fermo nieu$,4jam non eiTe protinus hof' rendum crimen, fi quis uiolet quancunc^ conftitutionem huroanam^Sed quo locus ciTei calumniXiomiiTa eft uox una,quasi*' bet: fic enim fcriptS eft, Aduerfus quasIP bet condituciones.ld fi fectt Amanueniis, quur non eft corredum. Sin ftudio muta/ cum eft â commiHartjs, cuius integritatis (it,alq uideant.Si omnis uiolaiio cuiufeun que conftitutionis humanae mitticin gc' hennam.non redeloquutus eft ille puen fm hoc nemo Theologorumaudet profr 'Ceri^quideft quodreprehendunc

treinde innuit confiten’ foil deo fuffice/ 4 ^^ifi non aliud Ecclefiaordtnaffet: hoc pa

. An his temporibus ufitata confeflîo fue ‘“a Chrifto infiitutagt;nonduni fatis proba ‘aiîi cft a Thcologis, Interim puero aut hico fufficit opinor,fi earn feruet uelut ab l^cclefiæ præfulibus infiitutam, Si totius Populi Chrifiiani ufu comprobatam. Ita Muitur GaipanSed illi confiteorgt;qui fo^ ‘‘‘s remittii peccata^cui efi potefias uni/ JJCffa.Cui refpondct Erafmus, Cuinamt* ^afpar.Chrifto.Erafmus,An iftud fatefie Ntasr Gaf.Mihi fat effctjfî fat effet Eccle “ïproccribus Si confuetudini receptar. ^■'aGSed quos tandem appellas Ecclefiae pfoccresrGafPontifices,epifcopos,apo/ ftolosærafi Et inter hos annumeras Chri/ «umf Gaf, Is eft omnium fine controuer Js colophon. Eraf. Et huius receptæ con/ •dTionis autorf Gaf. Is quidem autor eft Omnis boni,fed an ipfe inftituerit hanc co gt;cflîonem,Theologis excutiendum relin* ^uo.tnibi puero Si idiotat fufficit maiorS iutoritas Sic. Ex bis uerbis quid aliud col

jiî DECLAR. AD CENSVRAS Itgt poteft, confeHîonem efle religioC^ feruandam, uel ob auton'catem Ecciefi3(gt; QCpublicam confuetudinem, etiamfinec ex fcripcurts fancflts ortam,nec ab ipfo do' mino inftituiâ efFicaciterproban uakat. Nec aliud tnnuic bæc propofit(o,quàtn perus expreflit uerbis*

Thcologorû.non intelligens non proptç' rea Theologos non uacülare in fidc, qui’ quæftiones de rjs faciunt quæ ad fidê fpc' dant.Non ein per huiufmodi quæftiones de fide dubitant.fed per eas fides explicat apertiusJs error habetur pagina Ixx.drca medium,tbi: Complurcs abftinêt à Theo logia qgt; uereant ne «acillêt in fide catlioIP ca,c3 uideât nihil no uocari in quæftionc. y Obfccro quis un$ fanus fimpifciterdâ nauit fcholafticas dilpuratiôesr’Pucr duas adducit caufas quare minus propcnfus ht ad Theologiæ ftudiâ*Tlieofogia ingr,raigt; hi cû primis placerennift me mores quot^ dâ et morofæ inter ipfos côtentiôes offeiV derêt Slt;c.Qui dicit gdâ certos notât no u' niuerfos. Ad id ira refpondet EraCCépIu' res abftinenc â Theologia, q» uercantur» ne

THEOL» PARISIEff. n? fieuacillcnt in fide catholica,cû uideSt nigt; htlnon uocan in quæftionem ÔCc. Quid;* Hoccine ad diatribas Sorb o ni cas attinetf Nihil minus. Imo' notatur hæc fatalis opi/ nionâ dinènfio,qua nûc concutitur orbis, ütpucro no fictutû,dedogmatibus difiê/ fEic.Si fenfiffet de Diatribis fcholafticis, dixifTetjquû illic nihil non uocef in dubiû: nunc ait, quum uideâc digito notans hæc ttmpora.Nec^ quifquâdicit ideo uaciila/ feTheologos,qd’ difputcnt,fed fibi mctu uni multi,ne uacillêc inter tot dodores, SC ^cripturas ad pugnâtia dogmata detortas, Firmior eft ein laicus,fi fimpliciter credat, nihil difputans.Sequit ein in eo loco: Ego quodlego infacris literisSCin Symbolo, quoddicitur Apoftoloru fumma fiducia tredo, nec ultra fcrutor, cætera permitto Theologis difputanda.

In dialogo qui dicitur Conuiuium pro/ 8 phanum, abftinentiam àcarnibusab Ec/ défia indidam carpit,quafi ilia aduerfetur Euangelicæ Iibertati,cum tarnen non ad-* Uerfctur, fed error fit AcrianorS ita fcnti/ fe.Qtiod facit pagina didi libri cvij^ ante medium,ibi; Charitas omnia fuffert.

lo Et incadem pagina ante medium, ibi.* ibidem Minus anguem odi quàm pifees.Alius fpondet. At non tu folus.

Il , Sequitur, Quishoc tædtj nobisinuc^ ibidem Multa ibidem proponuntur contra huiufmodi abftinentiam àcarnibus.Con^ dudit bonum eiTe ut auferatur huiufmodi abftinentia,quod patet in fine pagina? cetJ tefimæfeptimæ ibi:Si fummus effem pon |gt;lt;lt;g.i4o tifex: Et in fine pagina? cêtefimæfeptimç*

12 In dialogo quiinfcribitur,Conuiuium ' religiofum.Primo uult qj hæc omnia,de/ ledus ciborum,ueftitus praefcriptus,ieiu/ n(um,facrificiû,preces uelutipenfum ab/ folutæ, amp;nbsp;quies diet fefti, funt affrnialii/ daifmo,quæ fententia apprime à Lutero probatur»

Hoc colloquium unum eft ex illis, qute me infeio fuerunt redira, magno meo pu/ dore amp;nbsp;ftomacho, neep enim egoillarum naeniarum ullum unquâ exemplar penes me feruauû Vix^ fuit aliud eo colloquio nuga

^ugacius aut ineptius. Vnde quando pre/ •iiere nonltcebaumulta rcfecui correxii^. Præclarc uero mec« agctur,fi cunda quac •Ilic nugatur Auguftinus mihi impingen/ *ur.Laudat uitatn Epicuream.hortatur ad ••oluptates, Sedilli contradicitur» Quutn Auguftinus ait fe magno corporis incont

abftinere à carnibus, Refpondetur Charitas omnia fuffert. Quü ait: Qui« l’oc tædi] nobis inuexitf Refpondetur : Quis commonftrauit aloënjabfynthium» ^•ftatnmonium dare in remedijs.Quibus Uerbis declaratur huiufmodi abftinentias •ämctfi corpori molcft3s,ad macerandant •îmen carnem utiles eflê.Rurfus quû attt At mihi uidetur minus oneris olim impo-* l*tum Iiidæis,refpondctur illüln plerifque ••on res,fed animus difcernit nos à ludçis» llli maiium abftinebât à certis cibis, uelut ®bimmundis,Ôlt; animû inquinaturis.Nos AuSintelligamus omnia munda eflemua •lis,tarnen carni lafciuienti,uelut equo fc/ •■ocientt pabulum fubducimus,quo magis •li^'to fit audicns fpintui. Atqj hune in mo ^uni finguhs illius nugonis rationibus rc/ Ipondet ChriftianuStCuius autem cando/

«S fit nugätis uoces mi'hf I'mpingcre, quö in eodem dialogo refellamjquæ ab illo di' cuntur»Hoc nihilo minus abfurdum fibeato Thomæ exprobrcm argumenta» quae uocantur anteoppofitum,aut diuo Hieronymo quae tn ipfius dialogis dicun^ tur aLuciferiano,aut Auguftino quaclt;^ cuntur âManichæo. Quidautem flagitt) eftjfi nugator Auguftinus dicat fe natii« abhorrere ab efu pifcium,aliuscç dicat,no foil hoc accidere. Vtrum hoc eft damnarc conftitutionem Ecclefix, an potius indv care peculiarem quorSdam corporumra/ tionem* Et tarnen ille nugator natura ab hortens à pifcibus, fatetur fe abftinere a carnibus,licet non fîneincommodo ualclt; tudinis* Sedconcludo ut aiunt, bonû eflc fi tollantur eius generis abftinentiæ Jftod nec à me dicit,nec ab eo quê fa cio loqucn tem. Ad huncenim foquitur modumtSi fiimmus eftem pontifex, hortarer omnes ad perpétua uttæ fobrietatê,fed præcipuc fub diem feftum» Caetera ius facerê cui^ uefcendi quibus uellet pro corporis faluA britate,dû moderate et cum gratiarû aâio ne,darem(^ operam,utï hoc quod detrahtt rctur

Jîtür obferuatfonibus hutufmodi camaltV ; ^s»accrefceret ad ftudiutn ueræ pietans., «ïc fermo keet non omnino abfurdus, ta/, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\

’’’en tbi ndet â Chrtftiano,his uerbi's: Nx lt;nbsp;’’’Hiftud mea quidè fententia tantt cft,ut faciamus potificê« V ides ledor gd fit fi/j “frefchedisab xmperitis iuuenibus porte, in ope qd* totû uarqs confiât perfo, ’'‘s.nullum habere perfonarS diferimen» , Hoc monftrat pagina centeflma qua/

Qui haec fcripfit multum abfuiffe â fyn; i $ ^^dtate Chrifiiana,qu3 alia multa,tû illud, pritnis arguit, qgt; fiudiofe mea dida de/ Pfauatad calumniâ. In dialogo quidâ ita ^üitur: Vtdîimas appellari puto quiegd ßtJQet ad ceremonias corporales, £C aliqd oabet affine cum ludaifmojqd* genus func “deâus cibor3,ueftitus præfcriptus. Hic ^^pïauauinSunt affinia Iudaifmo,tametfl hic quidê fermo quicquâ haberet imz P^^tatis* Quæ inquit fententia apprime à ^utero probatur* Imo hanc fententiain ^“oniam ueriffima efi,nemo non probat«.

Luteri fententia cft, hæc impie præ/ i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Xi icfibi

fcribi,8C ftulte feruarx. In meo uero di'ab/ go quid fequiturf Haec enim ut pro têpo' re non funt omnino ncgligenda,ita deo unt ingrata,fi quis okferuationibus huiuP modi confifus negïigat miferieordia, quO ties fratris necefïitas exigicoffîcium chari tatis* Audin ledor mirificam concordiain cutn LutheroC^ Ille docet ret)cienda,dialo^ gus docet non efTe negligenda«

quot; 4 Secundo conformiter ad Bcguardos» uult perfedos non teneri feruare leges Ec cleliafticas, ne(p deberecompelli adillas feruandas: quia, Spiritualis omnia dqudP

' cat,ipfeueroànemineiudicatur.Hocha/ bet pagina ccntefima quadragefimatertia ibi: Rex intelligi poteft uir perfedius,

14 Cum alius moraliter expofuilTet hunc Salomonis Iocum:Cor régis in manudei, alter adducit fenfum retrulioremjed con/ tanter neqj quicquam afleuerâs,Sicenitn ingreditun Si quid defertis bis quoc^ nis,mihi uidetur hoe diäum amp;nbsp;ad abftrU' fiorem fententiam aCcommodari poffe* Rex intelligi poteft uir perfedïusgt;qui do/ mitis carnis aftedhbus,folo diuini fpiritus impetuducitur Porró qui fithuiulmodi» hunc

tusïn ordinem cogéré, fed fuo domino, fpiritu agtcur relinquendus eft. Nee judicandus eft ex hifee rebus, quibus in»/ ^cfllitas imperfedorum utcunc^ proue^ ^itur ad ueram pictatem.Scd G quid fecus '®citgt;dicendum eftcum Paulo: Dominus iilum,domlt;no fuo flat aut cadit. ^tcniillud: Spirituals homo omnia dtjudl ^’t»ipfc uero â nemine iudicatur. Talibus ’amp;tur nemopraefcribat amp;c.Si Paulus non üiilt quenquam Chriliianura iudicari ex Jjbo âf potu, quid mirQ G quid fîmde fen/ kiffet Solomon,quod tarnen non afleuera fed tantum proponitur exarainandff, fi quis effet,quern conftaret adeo perfe effe, ut in omnibus folo fpiritus im/ P^io duceretur, quis effet tarn impius, uc “‘i prgferiberct leges de rebus externis,de Wbus dominus Qi. Apoftoli nihilpraece/ Perimt, autquis huiufmodi eóftitutiones ^Jidcretab eo exigereî’NulIus opinor»Spi ’■‘tiisenim eft fuprauniuerfas leges buma ÎJîs.fupra pontificem Ô^^Synodosquamli uniuerfales. Sedquoniam no conftar, •ïon eft tutum hanc feneftram apcrii e uulz

iis DECt AR. AD GEfïS VR A$ go,ne hinc arripiant uelamê malitig. tlialogus ait eum non tenen, fed no cogeii dum in ordincm:ncc ex bis iudicand3,fed 'accfpiendum potiiis, talem nirum ftudio maioris boni, quodleuius eft pretermit/ 'tere,aut alioqui iuftade caufa facere quod facit,Sic olim in coenobqs dimittcbantw anachoritas,quorum pietas iam fan's eOe( fpedataSic ôi. hodie in moqaftertjs dodo ribus,autalqs heroicis uirtutibus opcratn nauantibus,relaxantur illç conftitutiones de rebus externis,quemadmodum Si. ae/ fiementer prouedis. loannes autem Get/ fonenfts tametfi non probat BeguardorS ^ogma,haud negat tarnen non effe con? temnendos aftedus fpirituales,fi mpdo fP inulati non ftnt,fed examinandos fpiritus anexdeoftnc

15 ■ Tertio iterumtaxatabftinentiam à car/ P4g.i98 nibus.Hoc uidere eft pagina cltpoftme/ dium, ibi: Licet igitur uefci quibuslibet cibis SiCt

1 Hie rurfus obfecro te ledor, ut uideas quid fit esc fragmentis per alios decerptis» fæpe Si deprauatis iudicare\ In dialogo quidam exponenseauerba Paub'j omnia - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mihi

Iicent 3 fed non omnia expediunt ’Ubperfona Pauli dictt: Licet igttur uefci 9uiDuslibetcibis,amp; omnia munda mun/ ^gt;Sjfed incidit caftjs ut no expediat-Quod ®fnnia Iicent,libertatis eft Euangelica;gt;fed [liaritas ubicp fpeäat,quid conducat ad fa ^tem proximi, co(^ frequenter abftinet, à Ileitis Äfc.Ita Colloquium. Agitur au/ illic de carnibus Idolothytis, dec^ lu/ ’^ai'co ciborum dekâu. Legat qui üolet Io jUtDjCóperiet ibi nihil aliud agi, quam de ^nfuuerborum Apoftoli,de Ecclefiæpo-‘‘Cfiorisconftitutionibus nullâ fieri men/ **onem. AtquiquQ locus ita proponitur, Efafmus taxât abftinentiam à carnibus, [frtbens: Licet igitur uefci quibuslibet ctgt;' ^s,quid aliud ex eo quod proponitur pro nuticiat facultas nifi me fentire perperam» Sed quid de talibus criminaforibus diflu/ *^seft,qui ledo colloquio perfpicue uidcA ibi ne pilo quidem tangi côftitutiones^

' Quarto prætendit qgt;uulgus Chriftia/ lé J^rum totam fuam falutem in ceremontjs ‘’aptifmo, exorcifmojcatechifmo, fàle, az 9^3 conftituit, ÔC maxime fidit unâioni,

gt;18 DECLAR. ad censvras confeflioni, confirmattoni, Eucharißi'«« matrimonio, facro ordini, quafi uideh'cet Chnftiani per foIafacrarnentafpcrentfaV uari fine adimpletione .præccptorum def : quod nullus catholicorum dicit dodorS« imö oppofitum credere docentur fimplv *7 ccs«Hoc pagina clx.monftraturanteme^

dium,ibi: Si uulgus Chriftiancrü fpedes, 18 proram Sc puppitn fux falutis à^c. Et in fine paginæ pi'æcedentis uideh'cet dix» contra ceremontas loquens dicit: Non nd rum eft cos fîc mori qui per omnem uiw in ceremonijs philofophati funt.

Conftat, in facramcntis Ecclefia; cnfi quiddam materiale, rurfus quiddam fpirituale: materialia no uiuificant niff acz ceftennt fpirituafia« Dialogus aütê notât uulgus Chriftianorum, hoc eft, magnam partem eamc^cra(riörem,quiin externis abfofucam collocanc pietatem, ncgledis bis,quae nos ucrcpios reddunt: ueJut qui in baptifmo tinâus unâus,caeterisqî monqs initiatus eft, fi his fretus non addat i nbsp;nbsp;quae funt fpiritus,fruftra tindus ct undus

CbnftianorS fpcdîcs, nónnc prora pup pis uttæ iliis in ccremonqs eft f Deinde fubijcio exempla de fingulis facramentis* Vtrum hie uidetur falfo didum, efte tales Chriftianos, an in externis illis facramen lis non efte ponendam totatn falutis fidu/ damf Non enim illicloquor de omnibus ChriftianiSjfed de uulgo in gencre.Quan quam hoc quoep deprauauic hie quifquis •Hit fcriptonfic recitans quafi de omnibus loquar in uniuerfum.Ergo ft mccum fen' Hunt, in externis facramentorfl ritibus no efle ponendam totam falutis fpem: ft fi/ tenturnimium multos tarn craflos latere fubnomine Cbriftiano: miror quid iftos offendaLquiduefibi uelinth^c uerba,qua ftuidclicet Chriftiani per fola facramenta fperent faluari fine adimpletione praîcep/ torum dei,quod nullus catbolicorum di^ dtdodorum,imo' oppofitum crederedo ftntur fîmplices,Hçc illi.Si dodores dam Hantidcm quod meus dialogus, quo no/ mine ego iniusuocor,quuftemab ipfis.

Vbi loquor contra ceremonias f Non । g wirum eft inquâ.eos fie morijqui per pm/ nem uitatn philofophad funt in cetemo/

o pro|^ diffidentes ac frigide moriQtur,«« caufa elTe quod peromncm uitam fiß bus externis,ôf^ facratncntis uifîbilibus,ne glexerint ea quæ funt ueræ pietatis» Nani hoc efl: exordium difputationis de uulgo Cbriflianorum puppim ÔC proram in c» term's coIIocantium^An hoc eft loqui con tra ceremoniasf' An potius pro Chriftia''’ napietater Nefcio anfufpicenturhæceô fpedarcjut ceremoniæ abrogentur,quan' quam nihil eft in uerbis meis unde talis fu Q}icio concipi debuerit, ramen earn idem ille locus palam exciudit, quum ait: At^* que hæc quidcm omnia, quod fiunt pro' bo,fed quod hæc fiunt magisex confucquot; tudine, quam ex animo,non probo, quod nihil aliud additur ad Chriftianifmutn, uchementer improbo SCc* Etiamatque etiam uide ledor, quid fit ex fchedis à iu'' uenibus delatis ferre fententiam » Nam bine fatis liquet, eos qui hæc fcripferunt, non infpexiife dialogi locum, quem car/' punu , Quinto peccatumefle mortale indicat 'a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. ƒ .ornarc

^*aantc medium,ibi: Vnde mihi uidetur excufari poffe à peccato mortali quf ‘umptibus immodicis aut extruunt aut or monaften'a feu templa» cum interim

Locus in dialogo fic habet: Rapina eft ’ «igiri male ufuris quod debebatur prae/ wi neceffitatiproximorumiunde mihi e : ^^entur uix excufari pofTe à peccato ca/ nbsp;nbsp;.v

Pitali qui fumptibus immodicis aut exf ^uunt aut ornant monafteria feu templa, । ^uuin interim tot uiua Chrifti templa fa' ; : periclitentur, nuditate horreanc, re/ ’■utnqiie neceffariarum inopia difcrucien/

amp;c. Appello teledor,quidhic aliud ^3xaturquàmimpenfæimmodicae,necid ' “•npliciter, fed negleâis pauperibus» Et his rebus férèfibi indulget honefto tiz potentum ac dtuitum ambitio. Vb7 ergo ille qui indicat efle peccatiï öior' ^legt;ornare templa,aut dicare monafteriaf vuiddiduri funt,qui dialogum me3 cupl «’ccritninationeconferentt' , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. ;

ïn dialogo qui infaibicur Apotheo^®» Capnion feu Reuchlin exceHîue com^*^^ dat dum ipfum côfert in gloria cum diuo HieronytnOjamp; abf^ fedis ApoftolicxaU toricate eumadfcribitcataiogo fanâorn» cic^ orationem ,quac colleda appeHat^J’ afTigaanquaefacienda non funtperiocu» ïn diuos enim (^ut alibi dicit) per iocuW ludere, nec pium eftnec tutum: ioci al*^

X O petenda eft materia^ Primum ramen horü habetur pagina cfxxxtjxfrca mediumjibi; HieronymusReuchlinum hifce ucrbisco

21 pellabat: Salue collega fanâiflîmc. Sc/ Plt;ïg‘t4o cundum habetur pagina clxxxtifj. paalo poftmediûjibi: Quid igitur fupereft,ni» ut iandüTimi uiri nomen adfcribamus Ca lendario fandtorumf Tertium habetur P pagina clxxxvi circa medium» ibi: A«na/

Bonafpeseft Capnjoncm utucrc cum Chrifto. Èrat utr bonus ac de ftudtjs optP | me meritus.ïocor quidem tllic, fed iocan' do dicere uerum quid uetat, QC de fanâis iocari licet citra illorum côtumeliam. Hic

^ætonymus laudatur non læditun Et ß j^fonymus poft fcnptam Paulae uitam ^^ocat illam,ut cum Chrifto agens extrc ipfius fenedutem precibus fuis adtu pfgt;quid fceleris fit,fi fimilem opinionem ”3oeani de Reuchlinof Quàm multos di^

tiiitn Dominicanorû.’probabile eft itaque •Hum quum effet ad fummum Ecclefiaftiz dignitatis apicem fubueâus,à fuis ciui

^Us ac monachis follicitatum, ut earn uirz ginem in diuorum numerû referret,T alia fin non temere agit pontifex nifi rogatus, Vt hoc fit faâum,quid malae rei fuerit

I In dialogo qui dicitur Proci Pueflæ, t'4 multis exemplis perfuadere nititur coniuz Plt;ts*i55 gium præferendum uirginitati.In quo loz uinianum fedatur/i non potius fuperaret

154’ D E C L A K. ‘A'D' C E N S V R AS iHutn.Hoc patet pagina cKCvi, in princiÀ pio,ibi: Interim petit uirginitas

X5 ' Et in fine paginæeiufdem inquit: Ele/ gans quidem res puella uirgogt;fed quid prodigiofius anu uirgine^

I g ' Secundo docet acquiri uirginitatcm per aâus carnales, quod uereretur dicerc Epicurus* Hoc habet pagina cxcvjj.ante medium, ibi: Quid ego audio f uiolanda uirginitas ut diKaturf

CT quot;■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;24 nbsp;nbsp;25 nbsp;nbsp;26

Grauiter profedo, amatoria inter pro/ ' cum 0^ puellâaltercatiomihi imputatur» Sed utram perfonam mihi tribuut:' Nam s nbsp;nbsp;puella refellit quod a luuene dicitur* Nun

mihi utriufcp aflcribetur fermo:' Ea uirgo non erat deftinata monaftcrio,nec mirum fi adolefcens amans difluadet uirginitatci amp;nbsp;hortatur admatrimonium.Suum enini agit negocium.Nec ilia praedicat uirgimV catem quod decreuiflet fieri nonna, feda/ mantern hoc quocp telo fubmouet ab ac/ ' celerando coniugio, quod per illud perP V; „ . ret flos ac decus uirginitatis* Vuigo aute etiam Paulo tefte res probrofa eft, uirgo V7rfcfçwM«gt;quafi nullt iuuenum placuerir.» ... nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et

tarnen fimih'ajquæ iuuem's adducit,pu/ diuerfis refelh't.Carterum quod ait me «ocere uirginitatem acquiri per adus cargt; •laies,hoc eft per coitû,id mihi ne per fom •?ii»nquidem unquamuenitin mentem, Quum ilia procum urgeret laude uirgini/ tatis caftitatisjille promittit fore, ut aîigt; Quando lie uiuât in coniugio, ut matrimo *Mutn minimum abfit à uirginitate.Hoc ar S^tnentum puella deridet dicens : Quid fgoaudiof Violandauirginitas utdifcagt;* •utr'Ad hoc rurfum procus quoniam non habebat quod refponderet, ridiculo fimili dabitur:Quid ni inquiens,qucmadmodô Paulatim bibendo uinû parcius, difeimus dîeabftemq» Nec procus tarnen fentit, 9uod ifte fingitjCoitu acquiri uirginitatê* Quis enim no dicam Epicureus,fed fanus boc diceretf' Sed fignificat in matrimonio feruari poffe caftitatem,ubi iam proies fu/ fcepta eft, aciuuentæ feruor deferbuit» Quisigitur locus erat illi criminationi ƒ ûocet acquiri uirginitatem per adus car/' nales.’aut illi dido, quod uereretur dicerc Epicurusf Vtinam hæc alterius nomine prodiiïentin lucem potius quàm facultazi tisTheologicae» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tertio

patet eadem pagina cxcvq.poft medium) ibi: Atqui uoto aftriâi abiurant matrimo nium óic.

Mirum uero fi procus nugans cum fua fponfautiturargumento quopiam inani» Magis mirum eft hxc à Theologis ficex/ pendi,quafi ibi ferio difputet thema fcbo^ lafticum. Certe iuxta rationem aliquam perfedïior eftgt;qui inter uiciorum iritamen ' nbsp;nbsp;nbsp;ta ucrfanSjCÓftanti animi propofito fe fet^

uat tllibatum, quam qui fibi diffîfus pec/ ' candi materiam ac facultatem fubduxir

locû dialogi.Iuuenis enim illic utitur Grx corum prouerbio,quo fignificabat fe fpe delufos,fi quando non obtigit quod quae' rebant.Iuuenis autem expedabat, utfein puellae amorem iniinuaret,ab ea fpe deci'

^t,quum audiret de monachifmo» Locus Jïc habet: Vt adiGgerer collegio facrarum Utrginum*Eub. Vtfiercs monachal Car, Sichabet.Eub. Hem pro thefauro carbo/ •'«.Non fentit fe pro thefauro matrimo/ •'n repcriffe carbones utrgtnitatis, fed Ce pro eo quod fperabat,reperiflê quod mini •ne uolebat, Hæc enim auerfus dicit, nec puella: Ioquitur,fed ftbi.Si quis urgeat nigt; hil relerre cui Ioquatur,qui propofitQ utrz ginitatis carbonibus cófert,id facit cadetn prudentia,qua uoluptatem anteponit uir/ turûTalem enim ibi fingo. Deum immor •»lem cuiufmodi notationes. Hie fcilicec •nihidefendendum erit, quicquid cum pu dla nugatur adolefcens amans, Confiât rnim ilium uti quibufdam falfis argumen •iSjfed ilia refellit multa.

Secundo ingredi religionem inuitis p3/ rentibus,dicit elfe cotra legem naturalem amp;diuinam.Hocpatct pagina ccvitf.pau/ Io poft medium,ibi:Natura diâat, deus ’Pprobat.Paulus hortatur,humanae leges feiiciuntjut filtj obediant parentibus 6Cc.

Amatoriaaltercatioeft. Illeuocat moz nachifmi profefttonem, feruitutis genus, Y Illa

Illa refpondethoc ferultun's genus à pro/ baniïîmis uin's maxime 4gt;bari, A quisfua fponte fufceperic- Ilie multis arguments perfuadere conatur pueliæ non elTe libe/ rum,ut fe parentibus inuitis fubducatjlla refpondet, in négocie pietatis ceflant ni^ curæ leges. Si finxiflem duos altercantes, quorum alter fuaderet inftitutum mona/ chorum, alter dilTuaderet, none fuus utrt/ que fermo foret tribuendusf Quanquam tuuenis non (impliciter diïTuadct mona/ chifmum,fedilli talipuellæ difTuadet ex narijs circûftantî)sgt;qux tales elTe polTent, utpiumelTet hanc aut illam reuocare ab obligatione uitæ monallicæ: uelutlipalt; rentes egeât minifterio filiar,fi tale lit mo/ nafterium ut inpaternis ædibusiiceaifan dlius uiuere, tales fint præfedû ut domi cutior fît futura uirginitas. At huiufmodi plurimæ circunfîantiæ congruût in bancï quam induco, puellam.

IbiJff». religionis-Hochabetpagina ccix.ibüAt inuentum ed,fub praetextureligionis no/ uum feruttutis genus.

Prf mum fuuenis amans fuâ, utdiâum ‘ft, agit negodum,SC ut fit in pugna,om/ pem tnachinam intentât in puellam,ut ab ûftituto reuocet, utens argumentis qui/ baslibet. Dolus an uirtus quis in hoße rez ’lufrit'TNec omnino ßilfum eft,monacho/ ‘um inßitutum efle feruitutis genus* Vt lt;nini liber eft.qui fuo uiuit arbitrio, ita ftuodammodo feruuscR,qui totus pen/

ex alieno. Nam ideß abdicatio pro/ pria uoluntatis quam iaâant.Quod Ci re/ fptcias pleratp cœnobia, nimis uerum eft ftuod dixit iuuenis. Vbinoneß ßudiuni «crarum literarum,ubi non eß uigor fpi/ “tus, ubi non eß omnia condulcans chaz dtas, ubi qui prxfunt nec exemplo uitæ P‘ouocant,nec pafcunt uerbo dei,nec hor ‘ântur amanter, fed plufquam tyrannico ‘upercilio tantum imperant ac fæuiunt, Wd hic aliud eß quäm mifera ßruitus ‘Ub ticulo religionist Et huiufmodi moz Uîfteriorum nimis ubique magna eß co/ P»a. Quâquam hoc ipfum iuuenis diâura puella reijcitjUt ante diâum eß*

f4g.x7i rcligionisjuocat pFian'faicâSC contparïani dodrinae Apoftoh'.Hoc patet pagina cciJC poft mediüjibi: Ifta uero dosfin'na pharïfai ca eft,Paulus côtra docer,ut qui liber

co maxime pelliciunt rudern aftatê,eamij docent no pietatem, fed præter alias artes hic non referendas, frigidas ccremonias» In talibus collegifs quum fit mifera feruP tus, pbarifaicum eft improbis bortatibus» blandimentis aut minis eô perpellere fim' plices adolefcentulos, ut faciantillosdii'' plo gehennæ filios. Hoc fieri paflim, nec ipfi ni fallor Theologi negant. Quodaöt iuuenis hue refpexerit, dcclarat qd* mox fequitur : Att^ hoc infelicior eft feruitus quod pluribus dominis tibi feruiendSfit, quod pterunque ftultis SC improbis.quod incertis ac fubinde nouis«Iam nonftatiin damnatur,quod aduerfatdoëîrinæ Pauli# Ilie ius facit uefeendi quibusIibet.Hoc ius ademic Ecclefiæ conftitutio- Et baud fcio an Paulus hoc monachorum genuSjquod his uidemus temporibus, fuerit probatu' rus ft uidiftetfDenique ut me nihil horum fubleuet

Tubicuet, diccrcm poreram, luucnem non Wputareinfchola decomparationc uirgi nûan's ôC matrimoni), fed fuæ ciipfditati inferuire.Quod fi mihi in dialogis impin/ gitur quicquid à quocunepdicitur, nec pologos quidem fcribere fueàc tticum, ne lt;]uod lupus aut crocodilus dixerir, impa^ tcturËrafmo.

Quinto hoßiliter infedatur religiéem» I * Hoc patet pagina ccx. poft principium, gt;bi:In négociepietatiscefiânt naturæle/ ges. Ncgocium pietatis agicur ïn baptip gt;no:hic tantum agitur deuefte mutanda» deque generc uitac, quod per fe neque bo/ numnequemalutn,

Religionem abfit ut quifquam boftili/ gt;nbsp;* ter inftäetur, quum fit uita immaculata, fi^purus ab hoc feculo animus* Sic argu' Dientaturiuuenis, cuius omnia uerba me Helle tueri, quum finxerim nugonem» fit ineptum* Monachi iaeftant abdicationem •nndi,amp; addiiftionem quafeCIirifto matv cipant.Hoc inquit,fit in baptifmo, fn quo tenûctatur fatanæ,ôf omnibus illiusponv pis ac uoluptattbus,nec quicquam pie gc/ titur üimonafterqs, quod alibi non poffic

54* DECLAR. AP CENÎVRAS prxftarbautaliudillo melius. Qufdi'gittV addit monachorum profefTio i Mutatur prarpo(itus,defignatur locus,prxfcribttur ueftiSjCibuSjSC alta quaedam Humana,qu$ per fe nec^ bona funt neep mala,ut non Ib tim pius fîr,qui illa ieruauerit, nee impiul qui ie ab illis liberum cuftodiertt.Sic ar^ mentatur iuuenis, non Erafmus, maleot . puellam anachoriu'dem fieri quam cœno bittdem. Non tarnen infedaturreligionê, fed putac banc religionem omnes Cbri^ fiianos profelTos in baptifmo,in quo com plures errant,dum aut parum tribuut pnV ma: illi ac fummç profeirioni,aut nirnium tribuunt profefiioni monachorum, duo^ taxat horum temporum.

parentum ficut in religione. Hoc patet pa^ gina ccx.circa fi'nem,ibi: ladant obedien tiam: num ea laus tibi décrit G obedispaz renfibus tuis,quibus iubet obediri ô^cgt; lî Aeque bene, noh eft in Colloquio, feo iuuenis tantS dicit illi non defuturam obe dienaar ÔC paupertatis laudê G obediatpa^ rcatibus, ac fub illis ipfa nihil poifidear«

• THEOL. PARISIEN. 141 ölim cnim praecipualaus erat ui'fginem dicacam habttare cutn parêtibus* Septimo aflêrit, ceremonias religionis 14 *'^«1 £acereadpietatem,ne^ quenquam ^ornmcndare oculis Chrifti ♦ Hoe habet P’gina cexi. in principfo ibi: Quid igicur ‘‘ipereftr Velum,linea ueftisex inüma '’^fa in cxtimâjceremoniae quædam quae ’*^»1 faciunt ad pictatem.

» luuenis fende ueftem, cibum, cæterac^ 54 ^terna,quae tnonachis prefcribuntur^er nfhil faeere ad pietatem, SC quod fendt

lit igitur,quid fit illis propriumfRefpon/ lt;letfibi,ueftis,ô5peculiaresquaedani cere ~ R)oniae,quae fineilUs communibus,noa com mendant quenquam Chri(lo,fedfa/ ciunt hypocritam. non igitur fimpliciter didumeft,monachorumcereinonias ni' bil faeere ad pietatem.

Oâauo concendit ingreffufn religio' jç nis inuitis parentibus, eue iHicitum. Hoc ibidem patet pagina ccxi. edea medium, ibii '

Quæ eft tgttur ifta noua religio quae facit irritumquod ôi^naturæIexfanxir,8C uc' tus lex docuit, SC Euangelica lex compro/ 55 bauitfSCc Nono eadem pagina paujo poft prædida uerba dicit: Iftud decretuw fcilicet ingreflus religionis inuitis parenti/ busjuon eft à deo proditum, fed in monä/ chorum fenatu repertum. Tandem ridcn/ do petit fibi aflignari locum fcripturac cræ à Theologis,quo doceatur inftituium religionis,cum multaillic efte fatis explo/ 5 7 ratum fiu Hoc habet pagina ccxij. paulo ttWfw poft principium,ibi: Ab iftis igitur Theo logis exige ut proférant aliquemèfacrU libris locum qui hoc doceat»

Ad hoc iam refpondi fupra : Domintis iubet relinqui patrem ac matrem proptef ipfum: hoc eft, ft reuocent ab Euangelioi aut ad impia uocent,contemnendam illo/ rum autoritärem: nihilominus in cæteris

rebus Chriftianus impqs parêtibus debet obfequium. Quod autem facrac literac de relinquendo mQdo,hoc eft de paganifmo aut ludaifmo tradunt, plericp trahunt ad bunc monachifmum,quum mundus

®ffcdibus,non in loco,aut uefte,Nunc du/ eft defertis parentibus Chriftianis, P'^ïter illorum affenfum addiccre fefe mo ’’3chis,præfertim fi parentes pij fint, qua/ ibi fingo, ÔC quibus præcipuum fenc/

^utis foJatium pêdeat ab unica filia.Nam oasomnes circunftantias habet dialogus, Quibus pofitis non abfurdum eft,quodar/ Sutnentatur iuuenis: atc^ illis non pofitisgt; *»ttien thema erat difputabile*

Hic qui decerpfit locum, non fatis fuit 57 5ttentus:ne(^ enim ibi loquitur de profef/ ' fione monachifmi fimpliciter, fed tantum ^eceremonqs.Sic enim argumentatur: Si tætcra omnia feruare potes apud paren/ tes agens. Si nihil accedit prarter nomen Ponnæ,ueftem,SC ceremonias, ob fimilia Uon eft contemnendum ius parêtum, qd* uö auocat à pietate,ne à perfeda quidem«. An fint in fcriptura Ioca,quæ hoc doceât» nefcio,mihi nondum comperta funt,

In dialogo qui dicitur Virgo pcenicens $ 8 increpat inducentes ad religionem« Hoe ^4^.177 patet pagina ccxiitj.circa finem,ibi: O im probitatem ftolidorum ^c. Idem Êicit 59 pagina ccxüq,circa finem',ibi: O fcitos hP p4?.x79

t4-lt;gt; DECLAR. AD CENSVRAS ftrioncSjUt noruat agere fuas fabulas fiflX plicipopulo»

Virgo narrarat, miram improbitatem» artes monacborum impudcntium, qui bus parentes impulerant ada(renfum,ad/ lubitis ctii uint mach(nis,tum minis,quafî exitium iininineret,nif( filiam finerentfit ri monachamln hos clamat adoIefcens^O improbitacem ftolidorum, non in quosli/ bet adhortantes ad uitam monafticant« Quanquam illud non erat hortari, fed ad^ mouere uim» Quod autê iuuenis poft itt' rum exclamauit: O fcitos hiftriones, non codem pertinet,fed ad potnpam,qua pub licicusdeducebâcpuellam ornatu fponfte ex aedibus parentum in monafteriumXo/ eus ipfe CoIIoqutj declarabit eflê ueruoi quod dico.Haec ex abüdanti refpondi pro lt;uuene,quum mihi no ƒ t neceffe præftar« quiequid illS loqucntem facio,non hercle tnagis. ft comoediam fcriberê,pratfta^ dum effet quiequid à quacunep perfonad» ' ceretur,quum ibi loquantur Ienones,par8 fiti,len( ac merecrices^Quan^ iile ipfç ' ucw in fine dialog! fubtnouetoffendicu^

THEOL. PARISIEN. 947 infirmorum, Rogatus entm à pucUa, damnaret in totS monachorS inftttu Nequa^ tnqutc,uerum quemadmo netntni fuadere uelini,ut qux (e in hoe J’itae genus coniecerit ludetur emergere, ‘t^nondubicarim hortaripuellas omnes, Pf^fertim indolis generoue, ne Ié temere ^pr%dpicent,undepoftfefenon pofltnc ^xplicarcjpraefertim quS inipfis colfegqs amp;gt;uius interdó periclitetur uirginitas. ac (iomi prxdare ualeas,quicquid ibi præfta ófc.Reliqua func argutatióes.claufula fcrio déclarai quid fentiendS fit* A ^redi *gt;gt;tani inonafiica,non uetat,fed eó temere Pgt;'%cipitari non probat* Arbitror autçni Wem fentire Theologos.

Prxterea refilientem à religione com/ 40' *»tndat tanquambeneegeritqudd in re/ i^ione non permanferit* Hoe patet pagi/ »a cexv. circa finem,ibi: Bene habet quo'd (nature refilieris prius quâm feruitutem %(ernam eifes profeiTa.

Et hoe fecus relatum efi; quant habe/ 40 tut tn Colloquio* Non enim iuuenis iau/ (iat quod refilqc à religione, fed gratuh^ tui puellatyquod quum effet hoc animo

Ut ibi durarc non po (Tct,tcmpcftiuc rclv quiflet monafterium priufquâ effet quit' quam profeffa. Adhuc enim mtegtum rat mutare propofitö, Dtalogus tie habett Bene habetgt; quod mature rcfilieris priuP quam feruitutem acternam effes profeffa» 4* In dialogo militisâC Cartfaufiani cerc^ inonias reltgionis minimi facit, SC ab illis omnem fiduciam aufertid uidere eftpagl na ccxKxvi.tnfinCjibidn uefte,cibo,prccil 42 Iis cætcrisf^ ceremonqs SCc» Et pagina ccxxxvtj. inprincipio,ibi: Quidalqfaciât noneft meum iudicare,ego bis rebus ne/ quaquam confido, minimumcfi tribuo» 41 Et eadê pagina paulo poft: Rafum caput ItiJem SC ueftis color non commendat me deo»

RetSe minimi facit ccrcmoniasmona/ chorum,qui eas ftruat/edtamcinhisnon collocat ftduciam pietatts,uerum in animi pietaieSCin Chrifto» Miles enim oh'ece/ , nbsp;nbsp;nbsp;rat Cariuftanojquod in uefte,cibo,prccu/

negledo ftudio pietatis. Ad hoc ita refpo/ det Cartufianus: Quid alqfaciant,noneff fQCu iudicare, ego his rebus nequaquam confido

(onfido,minimumcf; tdbao, fed itï anfmi Puritate,2C in Chrifto colloco fiduciâ ÔCc» Qui minimum tribuit,nonnthil tribuit,ô^ iuftefactt,qui in ratione pietatis extrcmó loco habet ea,quibus debetur extrem us locus,modo et ilia feruet amore côcordiç. Ao bate do(5rina corrumpet animos iuue 0Û, ft difeant in monaftertjs in primis ftu/ dendum efle purgandis alfedibus, exter/ na tarnen ilia feruanda quidem,at no tanti %(iimanda,ut in his potilTimS exiftimenc fitam pietatemf' Si pie loquutus eft Pauz los, efca non commendat nos deo, quum gratum fit,fiquisfobrietatis amore, îut domandae carnis gratia ieiunet.aut ab ftineatà uino cibisc^ lautioribus:non imz pie loquitur Cartufianus,Rafum caput, 3ut ueftis color,non commendat me deo. Vtique per fe non commendat.

In dialogo qui dicitur Naufragium im/ 4 4 Pietitulosquos Ecclefia rede tribuit beaz 'æuirgini Mariæ eidem detrahendos cen lèt.Hoc uidere eft pagina ccxviq. in Prinz’ dpio,ibi: Nautac canentes, Salue regina, loiplorabant matrem uirginem, appellant tes earn ftellam maris,reginain cceli»domi

10 DECLAR.' Àb CÈNSVRAS nam mundf,porcum(^ falutis,altfs(^ muf^ tis titulis tlÜ blandiêtes,quos nufquam iilf oribuunt facrac titera;. Hoe falfum eft cum K facrae Itterae earn matrem dei appellêt,un/ de illi tituH omnes clare deducuntur»

44 Ad hæc tam exade refpondi monachi'ï HffpanienfîbuSySC Alberto Pio,ut neepli' beat,neep neceffe fiteadem toties répété/ re.Quum in hoe dialogo fint uariæ perfo' nae,fieuti fit in nauibus, SC in his rudes al^ quoc,rurfus aliæ fuperfiitiofæ,non efi mi/ hi ferio tuendum quid quifip dixerit.ntbi/ to magis $ fi talem hifioriam retuhffcm. An omnes illi tituli dedueâtur ex eo quod dieitur mater dei, quanquam uix hunc tt/ culum inuenio in canonicis litens.matrem lefu lego,nihil obfto; neepnego omnes iJ/ los titulos ÔC his etiam fubh'miores compc tere in uirginem matrem ahquo fcnfii:fed hoc nomine nocantur crafii nautar, quod calibus titulis ilii tanquâ mulierculae blafV direntur,quum alioqui genus boebom»^ I num fit impuris moribus. Aliud autem eft efle in facris literis, aliud eft inde utcuQ que deduci,ne dicam exiorqueri. Quot^ àm autem in CoUoquio additur, atqiaitjs , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;utulis

^ THEOL. PARISIEN. $51 ^tulis blandientesjad dlos titulos non exz prcflbs magts pertinent hate uerba, quos tUt non tribuunt facræ literx» Chrifttani candon's eratfermonem ancipitem inter/ pretari in partem commodiorem* De tP •ulis uirgini detrahendisj ne^ didum efl; liquid, neque cogitatum»

Deinde ibidem irreuerenter de eadem .45 beata uirgineloquitur,comparandoeam ibidetit VcnerijS^ faciendo illi fuccedere in agenz dacuranautarum* Vnde ait ibidem poft praemifTa uerba» Quid illi cum marigt; quæ nunquam(opinor)nauigauitf’ Olim Ve/ nus agebat curam nautarum. Sequitur; 4^^ Btquoniam defîjc curareJufFeda huic ma/ W non uirginijuirgo mater»

Ethnica fuperftitio credidit Vcncrcm «îbere curam nautarum » quod ex matf wgatur nata. Ridetur itac^ nautarum fu/ ptrftitio, qui fimili animo implorabâtttàr/ Sinetn matrem » Quanquam totum boc ^Uod file refpondetmanifeftum habet 10/ turn, Idqûenç effet obfcurum, feci alte/ *^un) refpondentem i Ludis tu quidem»

‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ncc

47 ‘ Reprobat fnfuper prolfxfus uota fi«* fandis Hoc patet fn fine fupradfdæ pagi' naïjibüNullf d/uorum nuncupabas uotaf' Refpondec alter fn principfo pagina fe^ quentis: Nequaquam, 2C caufam didifu* addens,quia nô pacifcor(inquit) cû diuis»

41 Vota non damnantur fimpliciter,fedri detur hominS fuperftfiio,qui fie pacifeun tur cum diuis, quafi cum hominibus rem habeant.Scquitur enim: Quid enim efta^ liud iuxta forniuIam,Do ut faciasgt;aut fad am fi facias,dabo cereû fi enatem,ibo R.o^ mam,fi férues. lam finge fn ea naui fufffc quetnpfam non alfenum â Luteranifmo, quid ego peccauf,ff fllf affinxi fermonem conuenfentemf

43 Reprehendft ftenj fubfi'dfû fmplorare ^andorSfn fua neceffitate* Hoc patet pa' gfna ccl.paulc poft principiû, ibi: At im/ plorabas alfcuius diuf praefidiut' Refpon' det alter: Ne fd quidem: 6C dat ratfonem» quiafpacfofumeftccelum ÔCc*

48 Nullaeft reprehenfio fn dialogo, me/* rus focus eft, fubfndfeans tarne optimum efle

Prætcrca ridet inuocarc fancfîurn caius 4^ *’omê fit jgnotiim. Hoc patct pagina ccli» drca fincm, tbi: Si nomine compdlafies ^um.audifièt»

Et hic merus iocus eftjoon damnans iti 45* üocationem ignotidiui/ubindicas tarnen *’îutæ fupcrftitionem, quat magis putaric ^nuocandum ignotum diuuni,quâm Chri ftum notiffimum.Nihilo autem peius age

cû rcligione Chtifiiana^fi paulo mi/ ' ''ustribueretur inuocationi diuoru quant ^ibuitur à nÔnuIlis.Praîtefea fingant rur fus fi libet eum qui fie iocatur eiTc femilu/ ifranumsSermo perfonæ congruit.

Addit infuper rifum fiiper religiofo Do $ o uiinicanoj quiut fe feruaret» depofuit eu/ pag-fft tulâjdicens depofita cucu1agt; non potuifle ’gnofei à diua Catarina Senenfi, Hoc pa/

pagina ccIitj.infinejibûQuid aute de Ootninicanof' Et pagina cclüt]'. in prin' $r fipio,ibi: Melius enatafTet fi nÔ dimifiiTet ficram cuculam, ea depofita qui potuit iP •uo) agnofeere Catarina Senenfisf

52 In dialogo qui dicitur Inquiiitio de de,arduas fidei quæftiones èc periculofas (ïmplicibus ÔC putris contra iuris difpofi/ tionem proponit,nonnullos anneâenser/ rores: Quorum primus eft, quód patri in diuinis conueniat autoritas qua; non con/. uenit filio: qui ponitiir pagina ccxcitj.tbû ^lt;£484 Cm- igitur fscrx literæ fiiium magisap/ pellant dominum quàm deumf Refpon/ detur: quia deus nomen eil; authoritatiS) quæ patri conuenit.Quod falfum eft:non cnim hoe nomen deus ullam dicte auiorû tatem propter quam nonæqualiter com^ petal omnibus perfonis* Atep indiffcren/ ter uocatur filtus deus ficut amp;nbsp;pater etiam tn fandis fcripturis: Ioannis primOjEtde/ us erat uerbu* Et loânis ultimo; Dominu» meus ÔC deus meus.Et altjs multis iocis*

$ Zi In eo dialogo non loquuntur pueri, k® Theologus Luteranus cum Orthodoxe?» Net^ enim omnia colloquia fcribuntpue^ ris,nee aliog par eft nolle pueros aliqu^n'

'THEOL. PARISIEN.

adolefccre. Autoritas ibi dtcitur ratio principe,quod Theologos latere non po/ tun, quum tn hunc fenfum ufurpetur frcz quenter âdtuo Hilarto, cuius uerba reciz tanturetiâin fententqs Theofogicis.Effc autem in patrc perfeóïilTimam quandam pdnciptf rationem,quæ nec eft in filio nec ' •nfpiritu fando, fatentur opinor 8C Theoz Jogi. Proinde non arbitror hie quic^ efle gt;n fenfu quod offendat pios, tantum unius uoculæ, uidelicet autoritas, ufus parum animaduerfus turbauit quofdam.Ad hoc fatisexade refpondi monachis Hifpaniz enfibus.

Secundus error eft quod in humanita/ 55 te Chriftijin beata uirgine atqj fandis, no fxcollocäda fiducia fub deo, uario tarnen gradu. Qui ponitur in prædida pagina '^cxcitj. his uerbis.Ergo £C in lefu collocas ïuam fiduciam; Quidm? Paucis tarnen ‘nterpofitis fequitur: Qiianquam nec in ^locfiduciæfpeiqimeæ iacram (utaiunt) anchoram ftgerem,ni deus effet. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_

Rogatinquifitorquur Symbolutn apz Pdlet patrein deum, filium dominum* Quod idem frequentius fit in facris literis, i praefer

prarfertitn apud Paulam, Alter ita re/poO' denQuia deus autoritatis eft nomen,quç patri conuenit: Doniinus^redemptoris Si aflertoris.Hic proférant è fcripturis teßi' monta,^uod filïus qaolt;ÿ in fcripturis dici ' lur deus. Hoc quur faciendum duxerint admiror.Nam ß metuebät ne quis ex ho^ loco fufpicaretur folum patrem appellaiv dum deum,Mox fequic:Quäquam ÖCp^ tet redemit per fiItum,€C filius deus eft ex deo. De genere attributorum bic agitut, quæ iuuxta eonfuetudinem fcripturafum uni perfonæfrequentius tribuuntuncain re uera omnibus ex æquo conucniant,uc/ luci quoties fub nomine fapientigihtelligi mus filium, ÔC quoties bonitatem tribui^ mus fpiritui fanâo, quum fit eadem om' nium bonitas ÓC fapientia. Nee inquifttor petit quare in facris literis folus paterap' pelletur dcus/cd quare frequentius Si ab/ folute. Si quidem bæc uox deus in nouo præfertim teftamêto crebro fic ufurpatur, ut unicam perfonam fignificet, uidelicet patrem; Item bæc uox dominus» ut per fe declarer filij perfonamjicct utrunty utri^ æque cÓpetac. Reftac iUe fcrupulus, quod deus

THEOL. parisien- gt;r7 fie nomen autoricatis« Sonat .enim ^utnmum prïncipatum,hoc£ft auconcatc, ^aiuoritatcta Hilariuspaxnudutipceu/ ' ^^emattribuit,€ocp4n Symbolisfolusdi ^itur creator cceli SiC terr^tOC quiequid pee »lium autfpiritum fanäumgericur, ad pa qeluti fontem refertur,unde rdiquae krfonæ habentetiam hoc ut fint» Verum peculiaritas uel confuetudo poüus li/ *ttarum non exefudit alias perfonas à no/ *^01$ communtone» Sed deus inquiunr, *^iä fignificac autortcatê» propter quam ^onaequaliter competatperfonts» Quod ^cunt U erum £fi,â^afiên£iormaxiQie:ne/ mimdere loqutmur,(eddelt;;onfueni ^gt;ne feripturarum. Neqj entm ideo pater ^oneft arque fapiens, quia filius appella/ lt;urfapientia* Simpliciter utres habet ex* Pofui^t quod animo fenfî,uerhis mea fen ^^tia,latius expreITi» In nullo difièntimus* Stamen mihi impingitur error^ Hate fa* cuîtati no funt imputanda Jed his qui fru/ ftulisper imperitos dctruncatis rem xam fcriam agut* Fiduciam ut crebromo/ 5Î *iUigt;appeUo principale praefidiâ»Sub deogt; eft in meo dialogo: Qui fidit homint

fub déo, deo fidit potius quâm honn'nu Certe htc agi de fumma fiduciaJocus ipfe conuincit. Quanquam inquii, nee in hoe nimirum lefujfiduciac fpeiep meæ,facrain ut aiunt,ancoram figerê,ni deus effet Quifquis faeram ancoram dicit,non qua^ Übet fidueiam uult intelligi,fed præeipuâ» At finge fimplicirer didum,fiderem,quur hoc mihi nöliceanquutn propheta dicat: MaleditffUS qui confidit in homine, uide/ licet loquens de fumma fiducia.Hoc û ue^ riffimum maximec^ pium eff, quur mihi impingitur errorC Quod ft quid alt) perpe ram docuerunt de inuocandis diuis, num ideo pu tant æquum reprehend/} quod ab alqs rede dicium eff»

Tertius error feriptus pagina eexevfijt Quid igitur prohiber fpiritum fandum appellari filiumr' B. Quia nufquam lego genitum hunc,nec huius lego patrem. Er/ ronea eft ifta refponfio* Non enim propte rea fpirituffandus non appellatur filius, quia no legituf} fed propter proprietärem emanationis eius, ration/ cuius répugnât eum uocare fiftuin ante omoem uriptu^

Hic ca pt IO in uocabulis edjnon la fen/ 5 4 fu. Nam ideo non eft fcriptum. quia non «ft.Et huius refponftonis,quam uocant er lûneamjHon puduic diuum Hilarium, qui *10 audec aliam adferre rationem,quur ae/ featur fpiritutn fandum dicere genitumgt; Difiquodinfcn'pturis nonrcperiatur ex' preflum. Ac magni Theologi fatentur *ion pofte liquido reddi rationem, quur fpiritus fandus non dicatur filiusj pratter autoritatem fcripturæ. Nam qui dicitra' tionem emanationis, uerba tantum dicir, 9uum ea proprietas nec explicabiîis fit, Hec intelügibiiisjimoquum emanandi uer bum non fit in facris literis. Alioqui ema' •lat amp;nbsp;qui nafcitur, ÔC mirum eft non dici ftium,qui fuam eifentiam fortitur ab alio.

Quartus error quo dicte non creden/ dum in fandam Eedefiamip^ina eadem «exeviq, SiC ccxcixt^ his uerbîs: Credis in fanâam EcdefiamfB. Non. Etrurfum: Cur horres dicere. Credo infandam Ec/ clefiam^ ô^c.Cum autem catholici dodo' ibidem tes fenfum reddant illius propofitionis, O^edo in fandam Ecdefiâ,Ô^ mulce Ecde

5« ibidçm»

Nullus ilk'c aflerit non rede dici.Crcdo infandam Ecclefianijfed citatur Cypt^^ nus quem fequitur Auguftinus Jdeô uero nominaut autorê, quia mihi ea diflindio non adtnodutn probatur* Magis arbitror effe proprietärem Hebrîci fermonis, que' admodum in Euangelio promifeue legi/ musjConfitebor eû.et conntebor ineum-Si dodorûautoritas qua^ritur, probatilTi/ mi Ecclefiae dodores cômondrarût quo(i babet dialogus. Quid Ecdefiæ hæ autilU cananc non animaduerti, neque continuo reduen en:}quicquid in quibusiibet Eccle^ (tjs canitur«Dicentquurdocesquod non probas^ quia fenfus piu$ e(l, quia magnis pititurautoribuS}

Quintus error eft quo dicit malos non efTe de Ecclefia, quænon conftat niß de boniSf Qui error Êuaogelicae dodrinat ad uerfatur. Et ponitur pagina ccxcix. circa principium,ibi; Ab Ecclefiæ confortior^ fecatur feparaturquifquis admittit crime letale» Et paulo póft; Ecclefta noncQnßiC nifi ex bonis»

Ecclefîae uocabulutn di'uerfis modis w 6 •urpatur in facris litcn's: arbitrer autê hic ’«co fandam uocari fponfam illam occub ^’’’’»quaenp habet maculamnet^ rugam» ^tra hanc funtEthnici,Iudæi,amp; Chriftia ’^ipeccato capital! obnoxij,unàcum hæ/ ^fticis,etiam Îî non fuerint anathematc re/ •.^i. Apud homines uerfantur in Ecck/ 'i^iapud den funt refedi,ut membra mor-* ^Ua.Öe hac fponfa Chrifti,quae non habet *^aculam neep rugam, fentire diaiogum, ‘^tclarant quae ibi leguntur.Qui colunt lu ’'Um deum pattern, qui totam fuam fidu/ ^'am coilocant in eius filio,qui eodem hu/ ‘Us fpiritu aguntur,a cuius confortio refez ‘atur, quifquis admittit crimen letale. Ac Paulo poft: Ecclefta uero ^’prie ditSa quaz ^uam non conftat niü ex bonis, tarnen ex ^'ominibus conftat quipoftunt fieri mati ^c.Chriftus uiuit,necp conuenit ut capiti Uiuo focietur corpus habês membra morz ’ua, Nec hoc aduerfatur Euangelicae pa/ ’abol% de fagena,quç non fignificat illant ^leâam fponfam,à foli deo cognitam,fed Scneralem illam Ecclefiam,quæ complex omnes baptizatos» tokratt^ bonos

' ac malos, quoniam hominutn corda non introfpfcit,quod folios efl: detHutc igtwr feruat eos iudicandos^Cæterum quur mu tarint præpofitionem nefcio«Nufquam zf nim dtco malos non eiïedeEcclefiaJed non efle in Ecclefîa fanda, quæ uiuit agi/ turC^ fpiritu Chrillû In hac opinor Theo/ logi non collocanc obnoxios crimint le/ cali.

5 Sextus error eft pagina ccc» in princi/ pjo his uerbis: Extra Eccleftam non eft la peccatorum remiflio. Et confiât quo“ capiendo Ecclefiam,ut prius cepir. ut ex* plicatjhoc falfum elle: cum in Eccichâhç reticorum detur uerum baptifma paruu/ lis«Etiam per pçnitentiatn aficquitur quis peccatorum remilfionem: ôi fit de Ecclc/ na dido modo»

5 7 Baptifmus apud hçreticos datus efflea* eft,fortafiis â^apud Iudaeos,fed tamê uts baptifmi eft a fide Ecclefiae, amp;nbsp;hæretio^ qui generali fide baptizanmalus mini»^ Écclefiæ utitur organo»Si tarnen ab hatte tico baptizetur, confentiens illius impH® dogmatibus,non accipit remifiîoneni catorum,fed cbaraâereqi modo^qui p^^

THEÖL. PARISIEN til fiat ne denuo cogaturdngû Adhæcqui '^fni'unt ad baptifmum cum fide,non pro/ Priefunt extra Ecckfiam, fed in ueftibülo Ecclcfiæ. Ac fortaffis in Ecclefia apud de/

Cætera adhibentur ad confirmâdam ’pud homines fidei focietatem. Porro' per Pœnitenriâ reditum effc in Ecclefiam ne/ **10 negat,Sed non reditgt;nifi qui difcefiir* ïn dialogo Francifcant praetendit con/ 8 •Jenientius effe quod religiofi non diffe/ ’ant ueftimêtis à cæteris hominibus. Hoc Patet pagina cccxxxv- in principio gt;nbsp;ibi : Quid fentias utrum exiftimes ûtius, mo/ ’lachos à cæteris cultu non difFerrcf Re? fpondet alter: Equidem arbitror fimpliciz usée Chriftianius ôôc«

Quid hoc ad pietatem, ß non eflent in « otbe tam infinita cutcuum diferimina t' Quanquâ ibi Conradus aliquanto circun îpeâius loquitur,ita refpondens: Equidê arbitror fimplicius S)C Chrißianius, non %ßimariquenqiiä ex cuitii« modo fit ho/ neftus ac decorus.Non damnat uarietatê, fed notât hominum fuperfiitionetn, qui hinexfiimât proximum« Ettamenis qui

DECLAR. AD CENS VKAS hæc Ioquicur,negat ueilem eiïe mucanda» propter oSendiculutn hominuni) ÔC rece^ ptam cofuetudinem» Decet aucetn moiia? chos non tam coloribus ÔC formis, quâtn (implicitate ac uïlitate uellis a caeteris diP ferre.

rietatem ueftium in religione indudam efteex fuperßitione, ibi: Pofterioresad/ ditis quibufdam rem uerteruntin fupet/ fticionem ó^c,

5 9 Infinita uarietas non caret aliqua fuptt ftitione,nec omnes prgfcribit Ecclcfia,fed plerafque (ibicomminifcuntur hominea» ftudio quidem fortaffc r ietatis, fed intet^ dum non fecundum fcitiuiam. Enunicta (Î potes quotfintuarietates in uno genere Canonicorum regularium aut crucifo'^’^ rum, ne estera commemorem* Et in his funt quaedam fie præter ufum affeâatagt;u( fint incommodo^quum ueftis ad common

® Modumpraetereahoncftumquohabi^ f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cudi9eruntabaIqs,{urifperiti4udiceS)au(

dodores carpit ♦ Hoc ufdere eft pagin’ cccxxxi. in principio, ibi: Ita^ mihi ,

i Hoc argumentum proponitPandochez io '*®’fcda Conrado refellitur. Proindemihi P’rum candide impingitur Jurifperitis ne J^^inuidet omatum ^G, necuideo quid pertineat ad ti'dem cathoKcam.

^^I'gionis ergo,epiftolam fub nomine bea ( Mariae uirginisconfingitridiculâ quiz ’'’n,fed blafphemig proximam,qua fe Içz **gt;■’ beata uirgo dicit quod Luterum fecuz ’•’s quifpiam fuaderet fuperuacaneum,diz inuocare,q, inde magna deinceps mo I'ftta leuaret.Minatur item fi fandos defc

^^t homines fuis armis fe ab eorS iniuria '•’ndicaturâ. Hoc habet pagina ccccxxvi»

I^lanè iocus eft, fed is in Zuingfianos i । 'idit.non indiuam uirginem-Quanquam ’’onillic agitur de uirgine matre,fed de n«uauirginis,quac fummo in honore haz ^turapu^ Eluetios,diâa Maria de lapiz ’5lt;Id efte uerum indicat epiftolg claufula; nxaedenoftra lapidea ôfc.

Et pagina ccccxxix. carpit quód in Ecz i z 'I'fia fint tot baptifteria, tot candelabra, (nt ftatuae aurear, tot organa, tot concenz

5« DE CL AR« AD CENSVRAS tus tn U fiel J immenfi fumptus. Hoc patef pagina cccciv. inprincipio,ibi: Sedquor/ fum attinêc tot baptifteria 0lt;C4NihiIomP nus tarnenhæc omnia pertinent ad hono( rem ÔC cultum dei, nec propterea paupe^ res deferuntur»

6 2 In Colloquio quidam nihil aliud reptc^ hendit,quâm immenfo precio cóftanten»

, Cemplorum ornatum, Sic enim ingredi' tur: Fateor in facris ueftibus,in uafis tem/ plüdeberi cultui folenni fuam dignitaten^» qolo Sc ftruduram habere maieftatem fu^ am: Sed quorfum attinent tot baptifteria, tot candelabra, tot ftatuæ aureaef Quuni ait tot, immodicam taxat mukitudinem: quum aureae, taxat immodicas impenfas. An luxus pertineat ad honorem dei ne/ fcio,SC an pauperes nihilominus euren' tur altj uiderint: certe quod ibi redundat, nonfubleuatpauperum inopiam, necra/ ro fit ut quod egenis negarum eft, tyraiv nus facrilegus,aut impius miles,femel au' ferat.Et tamê hoc ipfum quod ibi quidam argumentatur, alter foluit dicens : In his quidem nemo uir pius ac prudens mo/

‘ dum non defiderat* Verum quoQiam hoc . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uitium

Hitiurn ex immodica quadam pietate na/ fotur,fauorem promcretur* Acpauloia* ffrius : Denique malim uidere templum ^acra fupelieëïile luxuria ns, quam ut funt ^uacdam,nuda,fordida,ftabulisequorum finiiliora quam templis QCc. Quinhic fer '”0 mihi impingitur,qui fortaffe iuftius poterat impingi.Si dicent nullum impend ^ium in templorum ornamêtis pofle eflc ‘timodicum,habet quod damnent in col/ loquio.

Non uult foleas 3^ calceos fandoru po/ 6 f Mum exofculari,quod tarnen bene fitjd •idicat pagina cccclxjn principio5ibi:Cas •trum impudens eft,calceos,foleas QC fub/ 1‘garia ofculo obtrudere»Sequitur:Praîfta tfta no fiertne quid diffimulem QCc, Ectam ne hoc ad fidem pertinet,ofcula/ 5 putre corium, ÔC fordida linteola fan/ ^orum,præfertim fi nullum habeant ue/ ftigium uitaîf Nec tarnen colloquia dam^ ’’at eos qui pio afFedu ofculantur talia gt;nbsp;ffdeos qui obtrudunt ofculanda, maxime quum fieri poffit, uc calceus quern obtru/ ’Itint.fit non diui Thomæ,fed lanionis ali/ (tiius,aut knonis« Agitur enfin illic de cal/

jrCS OECLAK.AD CENSVRAÏ cco Thomæ Acrcnfïs,qi«'obtrudebatuf à mendicabuloquodam peruiam nonin tem pi o.

borutn dekdum dicit abrogatum di'uina et Apoftolica fententiaHoc patet pagina cccclxxq.paulopoft medi'umjibi': Gibo' rum dekdumnonexemplo quidem, fed fententiafua abrogaui't dominus Sicgt;

‘ Palàm eft ex ipfofermonis tenoreilte agi de abolitis ludaeorum ceremontjs, in/ ter quas ponitur dekdus ciboru.Si Chri/ ftus Si apoftolus Paulus non abrogarunt ïudaica ciborum difcrimina,mentituseft ErafmuSt Sin hoc fatentur omnes Ortho' doxGquid incufaturf Cætcrum illic non agi de conftitutionibus EcckfiÇjteftantur quæ præcedunt ac fequuntun Sic enini proponitur quæftio,Quæ fcriptura mani fefte docetjludæos ü profelïionem Euan' ^elicam fuerint amplexi,manumiflbs efle aMofaicæ legis fcruitute. Refpondet al/ ter: Quoniam id fore prædidum eratà prophetis Sic ludaicum igitur efcarum . difcrimen abrogauit dominus,no quidem . exemple,fed fua fenientia,quS aittQuod intrac

THEOL. PARUIEN. W in os, non coinquinat hominem, tum præparans fuos difcipulos,ad lu/ 5^*carum ceremoniarum contemptum* v^trus item iitfione monitus eft, èc item ^Paulo dotfïus nihil efle immudum quod mundauiu Addic non eflè dubitanz ’^'Hjquin quod hodie populus Chriftia/ contemptis ludteorum præfcriptis » ’^ffciturfuillaÔ!^ anguillis.traditum fit ab ^poftolis» Ac mox: Itaque non tarn ma' '’UmiiTi funt ludæi, quâm à legis fuperfti/ ^gt;one,uelut à Iade,confueto quidem ÔC fa ’’’iliarijfed iam intempeftiuo depiilfi.Ne/ lex abrogata eft, fed ea pars iufta eft ^fdere quæ iam erat ociofa. Item paulo l'olh At ludtci primum aegre diuelleban^ ’'ll à confuetis ÖCc. Totusillius loci tez quot;ot. difputat de ludaicis ceremonqs, non ^^Chriftianis conftitutionibus» Id qiium ‘quot;extra conirouerfiam, quid deliquit E/ quot;ilhtusf Sed hoc eft,loco nonIelt;Ho,iuuez ’quot;ifn fchedis credere. Atque adeo quid o/ Puseftpraccedentium Si. confequentium I ’ïnorcm ad argumentum uocare, quutn i ’Pfelocus quem citant, fie habeauGtbo/

gt;70 DEÇLAR. AD GENSVRAi rum ludaicum dele^um non exemple quidem,fedfententia fua abrogauit do/ minus.Quur qui hæc fcripfi[t,omifit ludai cum: Quid^nifi ut effet locus calumniac^

die non minus effe caufarum cur obfcrua/ tiones iffæ carnales hadenus tolli debe/ ant,ut arbitrariæ fint non obligatoriac. Et paulo poft,pagina cccclxxvq. poft medi/ um,ibi:Cum igiturtamamplafit raeffis» uidetur hoc confuItiffimSad religionem Chriftianam propagandam, qucmadmo^ modum

ApoftoK fuftukrunt onus legîs Mo«’ *îic»,ne genres refilirent, ira nunc ad ilU«* tiendos etiam »mbecilles, toHi quarun/ I ^301 rerum obitgan'ones, Ciae quibus ab ! initio feruatus eft orbts, amp;nbsp;nunc feruari 1 PÖffit,modoaffîtfides ^chantas Euan/ Sdica. Idem profequitur ferme rota pagigt; *33 ccccixxvirj. præfertim ufque ad illam Pavtem, Extra Ecclefiæ domum non eft falus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CENSVRA

Hoc autem confiltum impiu eft Sif pergt; ^’ciofum,nec minus arrogans. Confiltum *jiquam ex damnata Vuitcleui fimul Lüteri dodlrina depromptumad enerua/ Tonern Chriftianætendensreltgionis, Sd iotius Ecclefiafttcæ difcipitnæ* Nee uez fuiîieft quôdexhuiufmodi abrogationé •nibecilles tllicerentur, imô pottus auocaz •■«ntur hinc magts à Chriftiana religionê ^retraherentur. Et certum eft fpiritu fart ^nggerentejconformiter ad fanam feri Pturarum intelligentiam hæc fuiffe inftp i^tajÔC ex traditione Apoftolorum muî/ Ja, tum ad reuerentius ÔC fanâius celez “fanda dtuina myfterta,tQad fynceriore

' Chrffttanæ religionfs obferuatione, quo^ rum multa etiam exploratû eft efTe deiu^ re diutno,quod immutabik eft,amp; fempef jdem:aut in fàndis fcnptun's traditum eß* aucextradittonc Apoftolorum per coud' nuas fucceffîcncs ad nos uft^ dedudöeß» Nec eft cofimilis ratio de onerc legis Mo^ faicæ ,quam Sgt;C propbetæ ÔC Apollolifpi*' ritu dei infpirati fenferunt abrogandamî ÔC de tjs quæ uoluit in Ecckfia fpirituffaiv dus pro fua felici diredione uf(^ ad con/ fummationê feculi perfeucrare.quod ind® patet quia quotquot talia attentauerStim^ inutare,mox ab Ecckfia,qux femper fpt' ritu dei regitur,damn3ti funt ôC reieâi, ut Aerius, VigiIantius,Lamperius, louinia^ nus, Valdenfes, Albigcnfes, Vvitckuifiç» ÔC demS Lutcrani, SC alq non pauci. Hæ' reticutn itaque eft SC blafphemum huiuß modi peruerfum confilium*

^5 Hacc proponunturàlanionCjfedrefeV IunturàSalftimêtario*Si refutatio placet» quur mihi obrjcitur argumêtantis krmof' 6 lt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hæc rurfus Lanionis argumcntatio eft»

citra contradi'dionem parendum«. tas uero carnales appellat, quæ præfcri/ tunt externa: nee fuadet utabrogentur, fed ut obligatio tollatur, 8C fuccedat ex/ tortatio.Nec cuiuispermitritut eiufmo' diconftitutiones uiolet, fed (Î graues exi/ ftercQtmutandi caufæ,per EccIefiamtoP 'ftètur.Velut fi relaxatis quibufdam con/ ^utionibus, atqj etiam dogmatis polTic Vehementer dilatari Cbriftiana ditio,non/ Vepareflct,uthumanælegespro tempo/ •’eccderentdiuinarr' Diuinalex eft pro ui/ •ftusdilataregloriam Chrifti, ÔCconfuIe/ •“efaluti proximorum.Iubetenim illa ama •■edeum ex toto corde,et proximum ficuC fequifcÿ diligtt,quum certis diebus abftP Vere à ccena, aut uefei pifeibus fit homi/ Vümconftitutio. Leges autem hominum i Von aliter quäm pharmaca medicorum, pro temporum corpora ratione, proefi Pracfenti ufu folent ac debent innouari. Quodfi ponamus exiftere magnam ali^* 9uam Eccleftæutilitatem,quaeftt impies ' fi quas conftitutiones ad tempus rela/ *etEcclefta,præfertim quum nemo uetet

etiam ilia fcruan’,quorum obligatio remit titur: aut quid habet hic fermo Luteri, qui docet om nes pontificum conftitutiones efleimpias,ac rortiter reqeiendas» Verum ea res inquiunt, non alliceret imbecilles ad Ecclefiam, fed eneruarct eftius totam Ecdefîailicam difciplinam» Equidem bitror Ecclehafticam difciplinam potws confifterein his quae funt ipiritus, quam in externis illis. Et (i tantum imminet riculum,quomodo diu uiguitEccIefîagig nens tot ieiunatores, abftemios, ac holt'' ribus uiditantes,quum nulla eßet inedi3lt; rum,aut efcarum praefcriptiof Neep quif* quam negat hæc eiTe à maioribus falubri^ ter grauibusque de caufis inßituta,at non fic inßituta, ut abrogari non poHint,» Qgt;e$ alFuIgeac matoris utilitatis, quumip^ (a Ecclefia tarn multas conftitutiones uioribus de caufis abrogarit* Qua de re (îqüis dubitat, legat décréta Apoftolo' rum ac ueterum conciliorum,reputetquc quam pauca ex illis feruentur hodie,0^ pidamus ne mox ruat Eccleft'a, fi quid no^ uetur de efeis, Cetemonias Moiaieas^n

theol. parisien* nlt;i hoc datas, ut fuo tempore dcfincrent, ue* tiffimum eft. Verum ex eo confequttur, eas iam feruare nepbas eflc, at non confe/ ^uitur fimiles hominum conftttutiones ob graues caufas antiquari non pofte, per Eccleftam. Quin 8£. tllud difcutienduca eft,an qutequid Apoftoli ftatuerunt, etb itnfi conftaret ab illis traditum,obligee gt;'08in perpetuum.Paulus prçccpttnc mu litres loquerentur in Ecclefia, nunc ubi/ e|uc cantillant, Vetuit uirosefle operto eapite,nunc operiuntur. luftituxoresha/ bcre uelumfuper caput, nunc in quibuP ^amvegionibus aperto capite audiunt fa/ '*■«01, ferico tantum reticulo cohibente capillitium ne difftuat. Sed undeeonftac **obis huiufmodi conftitutiones hoc anigt; •’^0 proditas, ut perfeuerarent ufquead confummationem feculifQuoniam quot 9aot tentarunt illas immutare, mox ab ^clefia reiedi funt.Nec mirâ,quandoqult; ’eni fchifmatice tentarût antiquare,quod *^gt;lgt;per Eccleftafticam autoritate innouari fton debet, Poftremo noafteuerai Lanio,

fed argumcntâtium moreloquitur, Videf tar,i!tiam neconfiliumquidem did pof/ fit-Statuit enim apud fe quifquis akeri co/ füllt amp;c* Sed quomodo haereticum fit La monts confilium, quum diuerlam ientiat ab horrendis iîlis nominibus, Lampcrij, louiniani,VaIdcnfiû,Albigenfium,Vvit/ cleui, ôd Luteri. Hicuuftobfcruari cofl'' flitutiones Ecclefiæ, nifi per ipfam abro/ gentur. Illi docent effepium fortüer cas contemnere,adimuntq; praefulibus atqu« etiam concikjs autoritärem quicquam fia tuendi de fuo. Quomodo autem blafpbc mum,quod totum negocium defert Eo clefiæ,quæ fpiritu fando dirigirurf Quo^ modo peruerfum, quod fperat magnam Ecclefiæ gloriamÂ: utilitatemfDeniquc Il non placet omnino Lanionis argument titiOitetjdtar etiam in eodem dialogo.

, In eodem dialogo Lanionis amp;nbsp;Salfa^ mentartj multa alia ponit eidem fentendx conformia, ut pagina ccccxcix.ante dium, ibiî Verum ubi interim iÜà libcrws l^iritus quam promittunt Apoftoli S(cgt;

THEOÏz. PARISIEN. - gt;77^ tur â Lanione,fed argumentante non aÇ* feuerante. Cæterum illi protinus refpon/ det Salfamêtarius: Dicam 0 Lanio.Non •n hoc eft Chriftianorum Iibertas, ut lice/ stillis facere quac ueh'ntjiberis a confti/ tutionibus humanisgt; fed quod ex feruore ! fpiritus ad omnia prompti, lubentes ÔC a/ lacres ea faciunt quæ præfcribuntur Hæc refponfîo fi pia.fi Catboficajeft,quur bcdifiimulata miht impingituf percon/’ tantis fermof

Idem indicat pagina cccccL poft me dium,ibi: Mundus plenus eft pharifateis hominibus Pagina item ccccxcviq. f 'irca principium, ibi: Poftremo' cum lez ' ’ ges hominum, quæ ferè corporalia præ^

Icribuntjpgdagogi fint ad pietatem, célTa/ ïcuidentur, abi quisprofecic ad fpiritus •aibur. Hic rurfus errorem Beguardoz j lutn inftaurare contendit, quafi eo fenfu

Pædagogi fint appellandæ conftitutiones ceremoniæ Ecclefiæ,quo appellat pauz lus pædasogum ueterem legem ac lt;iu8 , teremonias»

tit- DECLAR, AD CENSVRAS rfusf Ait mundumeffe plenum pharifa^ cis hominibus. Sed quos appellat phad^ faicosf Non eos qui parent Ecclefiæ coiV fiitutionibus, fed qui non alia refibipol^ funt uindicare fanäimoniam, nift talibu*quot; obferuatiunculis* Nam bate illic addun^ Kur^hic prxtermiflTa funt honoris met gra/ lia* Rurfus altero loco quid dicit Lanio^ Argumentatur non alTeuerat. Sed qu^ (Hi refpondetur;' Multa tu quidem con^ geris,quorum nonnulla placent,aliqua dP (plicent, quaedam non intelligo ^cgt; S* quaedam difplicent,e3cifl;imencea elTe quÇ ipfi damnant. V aleant ita Beguardi*

Aegre fert denique autor huius diafo*' gi quod (^us puniantur in Eccleiia mino^ ra peccata quam grauiora* Nec attendit (drationalxitter fieri in republicaadcon'' (eruationem eiufdem* Id patet pagina cccccq. circa finem, ibi: Itidem uidemus multos tantum fidere corporalibus cere/ monqs SCc. Et (imtiiter pagina cccceiîj» quafitota.

Hic confentiunt Lanio amp;nbsp;Salfatnenta/ rius, uicOm commémorantes exempla u , ; ■ lt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;noo

•'Oftpauca de præpofteris uulgi iadicijsi. ; inter cetera commemoratur,quod qup ■ leuiora peccata grauius animad/ ‘‘wtunt.Si facerdos inquit,capillitium aut ^eftetn fumât hominis prophani, rapiturlt; in carcerem,acriter punitur: fi bibat in lu^* Psnari, (î fcorcetur, fi ludataleam, fî uitiet^ ^iienas uxores, fi nihil attingat facræ le/ -^ionis, tarnen columna eft Ecdefiæ. Ita nialogus, Theologi dicunt id rationabi/ •net fieri. Fortaffîs in aliquo cafu, fed ia-Jn quetn illic pono non arbitror. Nec ip/ ^Probant opinor,eos qui corporalibus ^i cerenwnîjs negligunt ea quç funt uc* » ^*Pietatis,Slt;fuis meritis arrogant quod *ft gratiæ: SCibi confiftunt.unde opor/-^ Jnitgradum fadum ad perfeâiora, SC ex ”isrebus proximum calumniantur, quae per fenec bonæfunt nec mala;. Sicenim in^nitur dialogus* At hos fi dânant et ipfigt; ^*tor quur exiftimarint hune locS notan/ ‘^ni^Quid autem malijfi præpoftera mul ^ndinis iudicia, quorum nullus eft nult;gt; •’’erus.multis exemplis perfequttur dialog S^Si^uû i4 uehetnenter perttneae ad uer».

gt;8« DECLAR»AD CENS VRAS pietatis ßudiumf Certe hoc animo itla ibi commemorantur»

ibülarn in ipfo ieiunt) prgfcripto cum duo 7gt; fint S^c-Idem profequit pagtnis cccccix. cccccxx. cccccxxi.cccccxij.ói^cccccxxit}. Fiduciam in fandios carpic pagina* ccccC xxiirj. non attendens quo'd omnis cultus âdfiducia quæ Tandis exhibetur: primo ôd principaliter deo exhibeatur,et iliis fub deo QC propter deum»

Quidflllie carpit Erafmus fiduciam di/ uorumt' Ipfe locus reipondeat. Sic loquP cur Lanio.Quam mufti funt qui magisfP duntpræfidio uirginis matris,aut Chrillo phorigt;quam ipfius Chrifti. Ethuius gene/ ris aliquot exempla com memorantun Obfecro te ledor,an hoc cft carpere fidu/ ciam erga fandos, an porius notare prae/ pofterum iudicium ilultorumfProinhxC cenfura hic nullum habet locum,quocun/ que cafu hic pofita efl.

In dialogo qui dicitur Funus,minus re^ amp;e uidetur fentire autor de fundatione q» i, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bitu«™

THEOL. PÄRISfEN. .1» I î’ituum,ô^depredbüs prodefund« cK/ oluendis. Nam infirmum introdudt pa/ i^utn ißa curantem, immo' refpuenteni) (i Aon e(Tet fcandalum« Id utdere eft pagina cccccxlvi, drca finem, ibi: Si me ud uno v 7* lunebrifacrodignabensplusfatisericîaut fiquid aliud eft= quod ob publicam Eccle/ li» confuetudinem citra fcandalum infir/ Aiorumomittiuixpoteftjidtuopermitto ärbitrio. Sequitur: Nec eft animus cuz Hifpiam preces ud commereari, ud meri/ tisfuisfpoiiare. Hxcdicuntur quafi fun/ Nantes obitus,preces aliorum commercez tur,aut meritis fuis fpoliencquod aflerere Hroneum eft ÖC impium, Pagina au/ tem fc quenti quae eft cccccxivq, Videtur nbsp;nbsp;nbsp;J

otnnem fatisfadionem peculiarem pro dc fondis refpuere, folam communem pro/ bans cummerito Cbrifti,3^hocà princi pio pagmæ»

Alertât adinftaurandoSjSó quodammodd puerorum, pratceptorutn eorundem, Si quorumcunque ledorum fngenrjs inftiï landos damnatos errores Aerianorumt Vuitcleuiftarum, louinianiftarum, Lam'' ' perianorum,VaIdenfium,Beguardorum»

LuteranorumjóC aliorutn mukorum hx/ reticorum: fi Ihnde Sii Chriftianeimbucrt da eH non modo puerilis ætasgt; uerutnetP am proueâa, dC ab omni impfetate atque blafphemia maxime propellenda ói canda,enitendum efl; ne ulli tales libri ma^ nibus teneantur puerorum aut quorum' cunlt;5 Cbriftianorum ledorum, nebuiuf' modi uenena ubi ledores imbiberint»^ Chriftiana omnino religione reddantur lient

Fingo illic hominem egregie pium» qui quicquid potuit in uita boni fecit, ói quantum patiebantur facultates fanus ualens pauperibus erogarat. atcp hoe ma/ luit quàm in diplomatibus pontificunij aut in facerdotum mortualibus, aut ink/ gatis teftamentartfs fpem falutis ponere» ld quidem audiui uehementer comprp/ bari

THEOL» PARISIEN. gt;» bari à ptetatis profeiïbribus. Quid ßt fun dare obitus non intelligo, at qui precio redimunt anniuerfaria,0^4d genus alia» nonne commercantur aliénas precesfEc qui ad hoc conducuntur, nonne partem meriti accidentalistransferuntin condu/ âoremc' Hoc ille in morte fieri putabat fu petuacaneum» quum quod melius erat in uita fanus prxftitifTeu

Ei qui fie uixit, fie moritur, non eft o/ 7 j pusillis uulgaribus pratfidijs, quae lot^e minus adferunt opis, quam uitae bene»/ lt;5a. Vides Icdor quales fint præmifTæ, quibus quam congruat conclufio ludi# cent alq. Ei,quoniam adieda eftnecad bcultatem pertinet,refpondebo* Quod ait me meam eloquentiam hue conuertiP IcjUt haereticorum ercores colloqutfs megt; is inftaurem,eofque pucrorum animis itv Aillem : fi petunt animum meumgt;libere leclamabo efle falfifiimum. Alia uteree phrafijfi quod auertatdeus,tali effem prae ditus animo. Sin hæc torquent in rem, ut bteor me potuifie labi multis locis, ni/ mirum hominem * QC fi hoe nimium eft femi

-?r4 DDCLAR.AD CEÏTS VRAS ’'fetnihominem ,ita res ipfa declarat mihi f- ne in uno quidem dogtnatC eum totiesitó ' rattshscretidsconuenire* Eft /giturped' èulum.fcilicet,ne fi leéiores haulerint tatn exttialia uenena à ChriRiana religto^ ne reddantur omnino alient Tam ma/ gniftce pronunciat, quifquis huiüs con/ clufionts artifex fuit,quuni tam multa de/ monRrarim deprauace citata, perperam iritelleda, calumniofe detorta» Quid au/ tem his tot propofitionibus agttur quod fulciat religtonem Chriftianam f ut cre^ dat populus cucullam monachorum ua/ lere fanandis morbis, ut iiotis folicitemus diuos, præterito Chrifto, ut quamplurP mi currant Hierofolymam, relida uxore 6C Iiberis,exiftimentcp in co miram quan/ dam effe pietatem, ut eredam us omnes conftitutiones hominum obligate ad pcc nam gehennæ» Vt in ciborum dekdu prçcipuam religionis partem collocemus, ut in templis nullus ornatus uideatur im/ modieus, fed luxus etiam pertineat ad bo norem dei, ut quamplurimum tribuatur ceremontjsquibuslibet, utpuenaé pueP

^*contempHs parentibus currant ad mo/ ”^1108, nequis loquaturde Chrifto,auc ^eh'teris facrisnifi Theologus,utjn fan/ quam plurimum ponamus fiduciar* * t fciamus malos noneffe quidem in Ec/ ^Jefta,fed tarnen effe de Ecclefia,ut creda/ ’’'us Ecclefiam mire ornari ïmmenfa ac Prodigiofa uan'etate cultuum ac ueftïum, Wturifpcriti honefte ueftiantur, utdiuo' tum foleas óiS calceos exofculemur* Ne Quid omnino conftitutionum Pontificia/ l’Uni relaxetur,eti'am ft magna inuitet uz militas, ut morientes fundent obitus, eu/ lentque quam plurima mortualia fieri,at/ Que in his plurimum fiduciae collocemus, amp;^huius generis alia* At Chriftiana pie/ tas in eo fita eft, ut diligamus deum ex toto corde, proximum ut nofmetipfos, in Chrifto fpeinoftrae fummam colloce/ tnus, ut ad illius dodrinam atque exem/ plum, necnon fcripturarum regulam mo/ res ac uitam componamus* Ab his qui Quocunque modo auocant, in diferimen potiusinducuntpaganitatis* Haec ineo» dixerim qui fragmenta male detrunca/ BB ta

ta, cum pcruerfa interprctatfone obtru/ dunt Theologicæ Facultati, quæ deîu/ fa damnat, non quod à me fcn'pz turn eft, fed quod ab illis allatum.

Pagina 4-6.lierfu 9, fie lege, fed tarnen quo longius abelTent ab hoe periculo,Apo/ ftoli plenam libertatem

Pagina iilt;5* uerfi antepenultimo, poft Ni/ ceni,addehæc,quemadmodum QC An/ tiocheni, ÔC Sardicenfis, Qc Carthagi/ nenfi$,iieut milTum eft ad concilium*

P’8‘ «0» poft lineam tertiam infere liaec, Fhuolum autem argumëtum eft, quod:

a dfer une quidâ ex uoefs ctymolögfajqus^ fi qm'fque fuutn boîum in medium ^ddu xerit.SymboIurn enim fignificatfignun’» translatum à militibusjqui fymbolisapho nis autuocalibus femutuoagnofcunt,ac deprehendunt perfugas amp;nbsp;hoftes.De gulis artiçulis à fingulis apoftolorum ptO'' ditis, commentum uidetur uel ptdorumj uel alicuius qui bac ratione uoluit Apo ftolorum cclebrare nomina, S)C catechu^ menorum memoriae confukre» Vero pro/ plus eftjhoc Symbolum quod Apoftolo' rum dictturdllud fuifle quod iuxta Roma nam Ecclefiam autoritäre prifeorum pa/ trum tradebatur catcchumenis cdifceti/ dum,cui partes aliquot additae funt,aducr fiis exorientes hærefes. Alioqui quurhoc non eft additum dccretis feu canontbus ApoftoIorumf^Quæ fi non uidentur A/ poûolorum, quum tarnen habeant titu/ lum, confequitur,non ftatim ab Apofto/ Iis feripto proditum, quod illorum tttulo fertur. Denique ut eitra tergiuerfationem fint autores,qui pronuncient hoc fymboA lüm Apoftolorum pffe, nemo certepro/

’’Uîicfauit fcn'pto prodituin,quodipfun» ^’’^ennufquamncgOjfed tantum indico Jî’e dubitare,pofiturus earn dubttatiôem, 'i'ïiul atque cognouero Ecclefiam hoc do/ audio nifï quod dicttur ^poftoîorurn,ô^ tenetur ab EccIefîa.Ncc ’îinen faifo dicitur Apoftolorum-quutn contineaf,quEe Apoftoli tum prædicaz fiJnijtum in Euangelijs Epiftohs prodi/ 'Jerunt» Vnde confequitur illi non minus ^utoriratis effc tnbuendum,quàm fcriptu îjs canonicis»

Pagina 05. uer, poft Multi adde,inqui/ unt; éc ucrfu iequenti expunge inqui/ unnSCiîc lege,Multi inquiunt recitant in templis facros libros» quos non in/ telligunt»

Pagina ï$x. uerf. â fine 5. lege fcripferunt. Pagina lâtf. uerfu ultimo, purificâturnon purificentur legendum.