PHILIPPI

MELANCHTHONIS *

O R T.v , T O T I V S VI-

« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T AE C V R R 1 C V LO ET

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;MORTE,

IMPLICATA RERVM MEMO-

RABII. IVM TEMPORIS 11 l I V S HO-minumque inentione atque indkiojcum cxpofitionis ferie cohas-lentiuni :

narratio DILIGENS

1(^0 OE M 1 V M jUuflriß. Erin dp cm ac Dom. D. ^htlippum Landgrafium

tCaßu y Er 'mcipCTTLj Cattorunij c.

SdwpE 1.T MdT yM Ecy. i{,y7{T mecum amïcï ‘uiuente adhuc

bene Valente ^htlippo f;^^d.elanch-thone} •Tjt, de illiyis genere, ^ita, ftudijs, aédionïhus comperta haberem, iiteris mandare inciperem.

tn autemmihinota effe arbitraban-

turjCpiem nbsp;nbsp;nbsp;cede mt er in einsfami-

liaritatem perueniße, ettm ille pri~ mum fefi in has regiones contulijjet, coniunäbißime cum ipf) ‘vixijfe ßcirent. DÊputabnnt pertinere, me narrante potißimum cognoßet il/a, ad ceïebritatem neeeßttudtnis noßra, Çÿ l)unc ßuätum capere ^trunc^ conßan tißimi in 'vera amicitia hone-flißi-

t

7 T^O OE M 1 r M.

flißimumfimuïatc^uc iucundßimum ^ideri S Ape literal mihi ah eo non aliter (pbiam ßatris nomine inßcriptas leger ant. Sâpe sidérant cpaam aman ter rpß me coram complecieretur,^ honorific^ in-primù mentionis atidiuerant. ^ßiti-hus omnthti^ moti, me noflra ami-citia hanc operam dare, aliornmj cupidttati conciliare ißam noticiam amp;(]U,tim effe exißimahant. Ego lt;vero, cpai gauderem opinione de nofira coniunâione alioriim fingulari, mihi hiiius copiam gratularer ,'non nolui (paidem hanc deßcriptionem ag-gredi ifiud opufciÂum ahfoluere, Sed nefcio (^tto pacho ßemper interw-nit alicpaid o^uo hicconattts impedire-tur, donee amp;terni JDei volantate è me dioßihlattts e^h,^ migrauit ex hac •vita Thîlippus ç^delanchthon cwtlj

T OE M I

^ngente ludu nbsp;nbsp;maxtmo dolore bono

rum omniumoccaßonem mihi eri-puit non modo gratißcandi amicù, fid eiufimodî eùnm expoßtionis eden-d.iX,:gt; abipfio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;plenior e-

mendntior de eius admonitionibus diuulgari poßet. Cum 'vcropo^ ca-Jum mortis illius vehementer vrgere-muryVt tandem huiw ficriptionts la-horem jufitperemus, imectt moram^ partim animi in recente mœroreper-turbatioypartim, vt verum fatear, ali/z complures opt. dociifi. viro-rum hoc argumenta prolate lucubra-tionessinter (juas ,cum ne(j^ opus eße iam putarem fudio in hac parte no-firo, iüù legendis finpe accpuiepe-rem,hebetiores reddit afuerunt cogitât iones animi mei, incitattoc^ pnfii-na refidit. Jta(p4'e anno toto vertente res eafiuit dilata. Scd cum ami oA 3 ci (uhij-

'P R'o OE M I r Aî.

ci Jùhijccrent nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;conßderationcwj

et merecordatio cofuetudinù fuauißi mA nofir A indies quafi interpellaret, finfi rurfim ^aulatim infiigari me impelli ad hanc o^eram p poffèm^ nauandam) nbsp;nbsp;tempore negle^o, quo

ad fiuendum nobis communiter i§la dahorarentur nunc quafî exequta-rum hAC fvineris iufia non perfil-uere amico, ne impietatù crimen iret, ^eritus fium. fitaque opcto meo amicorum uoluntati fiudui tandem fiatüfieri, ut expungatur nomen 3 ne quid debeam 3 [ecundumj ^lautum-}. Neque aliorumiam édita prAdara firipta me àpropofitode-terrere par efie duxi3 acpotins ^jeluti caïcar hoc adhihitum mihifuit.^^usid enim lUi fecifiènt ut tediarentur af~ i feébionem erga mortuum fiam3 id , me non fiacere indignum iudicabam.

T* 2^0 OE M I r M.

Mem cnâem 'a me refer-rentur (juamp; illi commemorauiffcnt, non tarnen metm ne (^uù hoc repre--henderet3 ac potiî4s cugt;m aliad ep4^aß filui7L3 animadaertereîtir 3 dwerÇx. orationù ^arïetatem deleidatione non carïturam ejje ^peraui Œ)eni(j^ alij tradidtffent3 ea meo c^uaß te-fiimonio confirmari,^ (jua reticuiß-fent3 diligentia noflra explicari neu-ticpaam alienam ^iÇam e^. Uenit autem mihi in mentem 3 hoc proœ-' mio tuajru 3 iüußrißime Trinceps ’Thtlippe3 clementiam compellare 3 tuamp; pietati 3‘Virtuticj^ in rerum graviißimarum atß[He dißictllima-rum traidatione3 forti 3 excelß 3 magno animo 'ueluti dedicare hac com-poßta à me de ^hilippo o^^elanch-thone_j : Gfßt nomen haberes cum illo communes^ 'viuum cUmetißimo qA nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fauorç

OE M I r M.

fauore ejfes complexity nbsp;nbsp;multoruWy

(]uamp; in ifio Çcripto •vel ennrrantur 'Vel indicantur te/tis explicator effe^ pojjès. Scio et Mm iUußrißimiamp; clemcTi-tu tu A iudicio atopue ßntentM ßp^ commendatum celebratumcpßngtd^“ rem in modum Thdippi fiudium in cognoßcenda,, Çf ajferenda fortitudi-nem, nbsp;nbsp;labor es propaganda cœleflis

méritât IS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;opt. dtßiplinarum do-

if rina y nbsp;nbsp;tuenda^tracj^ filicitA pro-

bitatis integritatemy dtUgentiam y aß-fiduitatemyfidem y nbsp;nbsp;mortuo ßami-

y liarü deßderij dolorücp acerbi trtbtt-tum eße honorem. Statuente iduflriß ßma conßderatione tua y non adßuA tantum patri a ‘vtilitatem decus ftttßc natum ^hiltppum o^elanch-thonemyßdad (ßermaniA eximiumj ornament um produit um njniuerßA. M.emoratur aliorum altjs locisglori-

7 \ 0 OE M I r M. o^a^rocrcat 'ioy Germania, autem no-fir a, in(j^ ea illuflrißimiH äomm ’Tala-timz ‘Vicin.A terris tuis conïunctA etïam a^nitatis vinculo TBrettu ^rhs aïumno Thilippo c^^elanchihone ad omnium Inominum memorïam' com-mendata celebrahitur, quafi in ni-tidißimo auro maximarum [audum aiîarum [)uius njeluti gemmamp; pul-cerrima ffgt;ecies enitebit z fama ortu^ incunabuïorum ipfius. Sane in. hoc etiamgenere è/ ißo loco^quo Thi-odMelanchthonfuitdUa, quem-admodum Poeta fecit de Smpedocle Sicilia:

Etfi magna modis multù mir anda 'videtur Gentibia humanis re^o, 'vijenda^^ fertur Rebia opima bonùmulta munita 'virum w ■' tarnen hoc habuiffe'viro fraclariui in fe 7\(ecfangum magis nbsp;nbsp;mirum carum^^ 'uidetur.

^tc^mihi eß^er^uaßmillußrißi-mam clamp;mentiam tuam iudicijpnce-

\ 0 QE M I KM.

ßntentix, incorrupt a grawtut e^, confcruare benignitatis co/^antif^.fa-uorcm erga communcm ciuemy neque pati ^t bona de eo exißimatio labefa-^eturgt;^ tuerifamamab^entisPuiWy c^uem prufentem abs tua lUufl-rißirna manßuetudine nbsp;nbsp;maximifieri, cU

mentifi. aff^ectione ddigi, elb multd at(jue clarifi. fignis declaratum. Ac-ciditautemhutc idcjuodperpauci5,vt non qiiieficeret inuidia, amp;nbsp;odiumpoH mortem ipfiw, ac potiut ^t magfi tumcpuam prints illo ‘viuentepafcere-tur, carpens atq^ ar rodens optimi innocentifi. decj^ omnibus publice pri-uatimcj^ bene meriti fianamp;ifiimum no-men3amp; inboclacerandoaurampopu larem cgUigcns applaufium ‘vulgi cpuamp;rens, nimirum o^ui tantum tu-lemArum infie^ri non dubi ta fient, ^t ipfialitptidfiuifieperhibeantur. fn medio

OE M I r meàïoautem e^huins [amp;cidi mirifica 'vanïta^ m ajf^e^kindo Jctenti^ pro-priam op^^andam ptcnltarem fa~ mam^ opiam ïtu demwn cpAidam con-fecuturos fe Fpcrant^fi alwrum ßm~ pliccm pïanam doürïnam de-torcpiendo intd/oluendo peruerte'-rint. T)eprehenditur hoe ßeri in omndons ijSi (jUA ingenij fucuïtaie ßndij induHria exponi [oient, lt;Tj[op/ie adeo‘vt nihil iam [ere ßne contentio-ne iurgß atopie certaminihia di-sputetur atit enarretur, oAccedit [umma inhumanitas :gt; ^el vt ^erim dicam immanitas conaicioram malediiitorum, pertinacium inal^ tereddo rixaru^o^uâ niß^pttrpentur, neep, autoritatem hahere op/bicoptd} neep conÇeruari libertate pier iep extfiimant. ^[ßid died de impudentia ac [eiuitia in[olentiei ? leuißfrpe de reht^ capi'

R o OE Aî I Pquot; capitales inimicitias excercet ha ctet cvucTïta 3 cum pietatis nbsp;nbsp;Im~

Tïiaïïitaiis IcTiitas atopie ‘loev'ecuïiâia dewitate qaaqaedquot; in caiißis gra-uißimüÇe^eritatem ilU quidem, ^t d^ecetyadhtbeatjÇed loeynouent iv^icuii“ diR, at que odq importanitatem. intuensnonpoffumnonadmodam fijnere, ne magna calamités honefiis liber aidons ßadqs imp en de at, eua^a-ra ad reltgiofz etiam pietatis detri-menta. J\Qi^ for taffe, id quod mul-to trifiius eH, iffa quafi murmura antecedunt tempefatem extrema bar baria, qua inter erb or urnfententia-rumq^ dtfidia, excitatis etiam bedo-rum pralqs, ^nacum rebus fes quo-que bona penitus extinguatur atqne intereat. Sed de hoc fiat, quod ater-no db)eo ^ifium fuerit, cuius mifericor diam implorem'us ,a}t propitius nobis repri-

'P OE M I r M.

reprimat ira iaß:ißima impetHm^ dementer parcat ^eniamqtte det tarn flulticia peccatù cpaarn^ im-probitatü delîcbis. ^dThilîppumaltern Aïe-lanchthonem (^uod attineti haî4gt;d fiio an ^el imprimù gloriofa ßt hi^ic ma-letîolornm contumelwÇa obtrecïatio, c^ua hoc profeéto eßicit,ut^^perjona ^htl. c^elan. reprehendentium 3 res optia notantur, tra£tatioms fo-tilitas atque pert^^erfitaspci/.rrilùcj^ au dada at(j^ impudentia, eum^ cpuem op prejßimcupiunt,altiw cxtollant 3 cuiusnomen inßamare conantur3 illi-î^shocreddant admirabilius atopie il-luflrius. d\Qon aliter quam de nodis tenebrù caligine3 did lucem atopie i^lendorememinere magiscon^ßtd cernimiis. ‘d^otuerunt Socratem ca~ lumnia accu^ationù ladere C/ popu^ laris leuitatts tudicio condemnare gt;

7 OE M I M.

LycoriiÇedpi-pienti^ ‘virtutücj^ exiFttmationcrn-j tuntumahe^iiJt àïminucrïnh ‘Vt au-éki hac ad accuÇatorum dedec^M ïgnomimam redund^arit ßmpiter-narn. J\Qihil t^le aggreJldm eH ïgnanum odium cum formidine coniun^ inuïdta, ncct^^ omninoßrU' eremacWmarïc^ njaluit in^hilippum Q^elanckthonem ^ïuentem. Nunc exultât importuna temeritM ex-currit njanißima laCkatio kuïid^ iüiuSi aut, ‘vt (griücorum vulgus l/e-ä:oris mterfeâi corpus fortiter con-fixerunt, c^uemadmodum cecinit ido-merus-, telis fuis : Sic mortui Thilip-pi oSdïdanchthonü nomen ignominies probrü appetunt^. 6 (^uibusvnu^ c/zterls ferocior gloriofb ‘voto optât adkuc fuperßitem eße Thil. (^Sd^Lelan. ^t in eo fcHicet 'vim ingenij do-Sirinamp;

ôtrinA co^ïam experiri lîceat. hic ß vidltumifti nugaîori^uum oßendat reuerjw, profeào îpfi gregaiibi/^f ato^ue Jocijs ad pedes fiatim animii^s deïaboturiamp;t iaßaga peraperta citât is ^tria, cfuamuii lata domua ar^a oHia ßafjt, c^uemadmodum ait apitd eundem ^o'etam adhac ignotus procis ^[yjfes. Qydlter turhulenttz iHius ßedttioß cateruaÇ^ ipß ßgnifer deltcatusßar ra itancpaam ‘Theißtesfiadtoßbiha^ bet laceß'ere malediâtis Çummos maximes viros Gßiß neß:io epsos fu-neß-os capiti c^uid^em ille ßto canttts eff’4,tirefertugt;r ,ßc effendens farioßas a^erborum spurcoritm nugaa, ut ali-cjuos dicatur reperire tjiti ipßum au-' dtants^uoce eius etiampermulce-' antur^tCpuamuis hoe deterijss non llle fotiet, quo mordetur gallina marito,

^um cptidem cum immattiri et abÇoni

T 1^0 OE MIE M. moâï ab intorto gutture diduntur. M4dwnxit his piet atü bamani-tatü omnü manifeflïis hoflü transfuga quidam, quitaiia iam Jcripta edi-dit, qaaïiafinon dicoprobare Çed om-ninoferre poffant promulgari, till ip^ ß, quibxt^s impudens os ifii^d turpifi'' meaßentatur ,fane miror. Hiin^ terfe difcordantes, in oppugnando tumen nomine conuellenda opinions doélrinu. Thtlip. lt;^elan. iam con-rfirant, banc quafiin medio pof^ tampaïmam babent, ^t confidentißi-' me infolentißime inviebantur in ^iri, pietate, mir tute, fapientia, hu^ mamtate, integritate,fide prßlanquot; tißimi famam, nbsp;nbsp;eins, qui de ipfis

non modo optime cH meritus,fedßne cuitis benignitate atque beneficentta ipßs obßcurü (ß ignotü delitefcen^ dum, famelicü atque nudü efurü endum

OL M I Jr M. '

iflorum tunm erb,‘vt apotcntia quo(jue piaat^ quereligiola falute patrio foli^ cita 3 anïmaàucrtcnàa ßt sfutilitas tarnen inept tar um tam friuola eH 3 ‘vt 3 quod quidem ad ’T^^hilippum lanchthonem aA:tinet3 ißiufmodi ßaj^o-r contemnendiZßmpliciter neque cmnino curandi ejje ^ideantur. ßdifi putamus eruditißimi uiri T'heophra fli cau^a mouen aVtquem debuijje3 quod contra ilium meretricula quA^ dam Leontium3 ^t accepimus3 nefcio quid lihri Çcripfi^et emißffet^ ‘uirz/j iriud maledicentia ne^ fan A non nocet profeéïo Thilippo Ale--lanchthoni) cum ßhi autores huiu^ ipfts 3 non idi 3 foedßimas notas inu^ leant ignominiA nbsp;nbsp;inf ami A3 quas nul-

la^nquam dies eluere poterits quAq^ IS hAre-

V 7^ O OE M I fr h^rebunt m ipprum memoria,fi forte ad potter itat em propagabi-tar,perpetao. ^ft^os ^el debits Jaïatari m pœmtendo pertarbattonij ^el ^ltrjcibfis fccleram pœnü reim-(jaentes 3 ita pergamus id ag^-miü qaod infbituimui 3 Et tua qm-dem jllttfirtßtme Trinceps CUmen-tißimiZ ptetati fapientu 3 ‘vt t^e-ro inprtmÙ3 fed alîjs compUrt-btis gratam acceptamopae futur am narrationem cpuafi hiEoriam ex-ponamtis 3 commémorantes ea 3 (pAamp; de Ehiltppi ^Eldelanchthonis pa-tria 3 parentibus 3 genere3 educaattone 3^it a, moribw , morte 3 partirrL, ipfi nos pr^fentes cognouimi^ partim explorauimtis 3 certo ^eroque indtcio comperimus. ^^uibifs fi cpuamp;dam afergerentur cum negotiorum tum perfonarum mentiones ht^G

hue pertinentes a ‘uel non ahhorrentes certe ah inflituto opu^culo 3 neejue hoc reprAhenjum 3 ac potius fenten-tia bonorum nbsp;nbsp;non inhum anorum omnium probatum iri3{umus ar-bitrati.

Philip'

PHÏLTPPVS MELANCHTHON NA-tus eft in oppido nomine Bretta, qua par-’^ te territorium Palatina tus Rheni attingit fi-nes agri Vuirtenbergenfis, folem Orientent verfus, fitcp iliac iter à proficifcentibus exïta lia Galliacp in loca Germaniæ,quæ quoniam ad oceanum fitafunt quafi decliuia, appella-ri folentinferiora. Non eft oppidum illud vel ambitu amplum vel extrucftionibus ma* gnificum,vel exquifitis operibus munitum, fed fitu peramœnum, SC pro captu Germa* norum fatisbene atcp fplendide ædificatum, ÔC tam firmum vt bello Bauarico grauem Ducis V uirtenbergenfis oppugnationem fu* ftinuerit, virtute præfidq defenfum fit,ne-que in poteftatem hoftium venerit. Qninet* iam eo tumultu quo plebs ruftica atcp vrba* na aduerfus dominos fuos arma cœpit, cum feditiofi fcirent,vndi(^ multa in oppidum illud deportata conueClacp effe, potiendi ipfo cupiditate nihil non conati aggrefsicp ftmt. Sed etiam tunc , tametfi ingens multitudo oppugnantium neque propinqua auxilij fpes vlla effet, cum fumma incolarum laude SC oppidum Principi SC bona dominis fuere conferuata» Ciuiumopes funt mediocres. Sc quæ parantur cum agricultura turn rebus negocqscji inter fe aut cum vicinis contra* hendisjuon commeycijs externisSC ingen*

B nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tibuB

2 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V IT A PHIL IP PI

tibus lucris quæftibusf^ fingularibus facien* I dis. Incolæ incredibili humanitate pracditi, . Sc monbus ingenijfcp funt politis ac bonis*

Migrauerat eo pater Philippi Georgius du» dla vxore, laudati dC honorati illic viri Io* bannis Reuteri, qui ÔC præfeduræ oppidi munere aliquot annis fundîus eft, filia Bar* bara. Fuit autem Georgij pater Nicolaus, qui Eytelbergæ fub arce domicilium habuit, Sc cuius ad vicinum facellum ibidem monu* mentum fepulcri nunc etiam vifitur. Ipft Georgius SC probitate, integritate, tacitur* nitatecpSC fide, etiam prudentia atque foler* tia, Sc quod admirabili artificio opera armo* rum elaborate fciret, quibus SC defenderen* tur contra vim aduerfariorum in confliCIu, Sc inftruerentur ad hos percellendum fter* nendum«^ qui manum fiue in acie cum ho* ftibus, feu in ludfs equeftribus, cum fuis (quæ exercitationes tum in aulis Principunt ftudiofifsime frequentabantur ) conferere vellent: Harum igitur artium ille peritus. Sc jqs virtutibus quas commemorauimus or* natus, in noticiam peruenit maximorum SC potentifsimorum Principum, tjscp carus fuit, in quibus nominafte fan's fit SC Regem opti* mum Sc bellatorem Inuidlifsimum Diuum Maximilianum Imperatoris Friderichi fill* um, Quem Georgius aliquando cumglori*

MELANCHTHONIS.

ofo prouocatore Italo cut nomen Claudio , Bataro , certamine fingulari congrefTurum ita inftruxit, nbsp;nbsp;fie arma ipfius machtnando

parauit,vt fortifsimo Vtro Maximiliano vi=gt; doria certa facile etiam celeriter contins geret. Claudius enim non diu repugnans, cum , quanto omnibus rebus effet inferior fentiens ad pedes Maxim il ia ni fe abieciffet, ita in poteftatem eius fe tradidit. Sed paulo poft orto perniciofo bello inter Palatinos 06 Bauaros cognatos Principes, cum Georgius patriæ fuæPrincipi Philippo opèram offici« umcp quod debebat, fideliter præftaret, in« primis machinarum tormentorumep ratione adminiftranda,miffus cum quibufdam Mon hemium, in morbum incidit infanabilem, Etfi Princeps in curando eo fummum ftu« dium diligentiamt^ adhibuit, credebaturq^ puteo, vnde aqua ad cotidianos vfus hauri* enda fuerat, veneno infedo, malum hoc il* lis accidiffe. Sane qui cum eo aduenerant intra vertentem annum omnes mortui fuere, Georgij vita remedtjs 26 exquifita curatione ad annum quartum produCla. Decefsitep tandem 26 ille cum ante dies x b focerum amififfet, 26 ipfe totum quadriennium vixiff fet perimbecillis. Cæteram autem vitam fine querela omnium,26 cum laude plurimorum, inprimis religionis amans, 26 profana omnia

B nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dilt;fta

VITA PHILIPPI

dida ac fada fugi'ens, SC neque fcrio nequc ioco verbis rebuslt;^ defignans quicquam, quod vel minimam impietatis fpeciem habe* ret, aut propter leuitatem effet vituperan* dum, vel etiam à grauitate veritatetp recede* ret. Ante omnia falfitatem mendaciacp SC 4 fraudesauerfatus fuit,multa etiam pietatis ftudio ÔC amore obferuans, quæ indicanda non putauimus,quod aliquorum opinione fuperftitiofa videri poffent. Tunc Philip* pus habuit annos x i. quern fufceptum ex filia cum fratre vno Georgio minore annis non prorfus quatuor, SC fororibus tribus, auus uoluerat tarn ipfum quam fratrcm apud fe educarx. Mater vidua raanfit annis totis XI I. poftca cum Philippum duxiffe vxo*\ rem audijffet,non fine quadam offenfiuncula nupfit iterum, viro honeftifsimo ciui Bret* tano. Fœmina fuit ilia valde prudensatque pia, quam SC nos vidimus in patriam profi* cifcentis Philippi comités anno Chrifti, M. D. XXI111. 0^ earn, quam diximus , ef* fe perfpeximus. Cum in ludum publicum mitterentur pueri illi fratres vna cum auun* culo Sc ipfo puero, cçpit tum lues fœda paf* firn homines in Germania primum inuadere, Sc mifcrum in modum non folum excruci* ando fed mutilando SC membra depafcendo affligere, quam HifpamcamnonnuUb

que

MELâNCHTHONIS, nbsp;nbsp;nbsp;(ç

que Gallicam nominabant. Quo malo cum Magiftrum ludi auus puerorum laborare re« fciuiffetjcontagionem metuens,nepotes cum filio domi apud fe retinendos duxit, vbi ma« tura ætate iuuenis opera primis literarum dementis curauit erudiendos. Nomen illius fuit Iohannes Hungarus quem grauem an« nis vidimus Phorcæ, ôô audiuimus præclare concionantem de filio Dei Domino noftro ïefu Chrifto, 06 puram Euangelîj dodrinam cxplicantem Principibus Sgt;^ populo frcquen* ti,virum optimum atque integerrimum. E« minuit autemftatim in Philippe præftantia ingenq , quod èC celeriter perciperet atque comprehenderet quæ tradebantur, ÔC fideli« ter meminiffet, Ô6 liquide exponere ilia fei« ret. Vttp fit in generofis animis, in puerili turn etiatn ætate admodum quiefeerc non po terat, fed quærebat vbicp aliquem cum quo de auditis difputaret. Ea erant nimirum præ cepta artis Grammaticæ amp;nbsp;initia fermonis latini. ïtaque Ô6 circuire Ô6 veftigare adue« nas fcholafticos qui turn peregrinari confuc« uerant, Ô6 maxime gaudere fi qui adultiores ofFerrentur, quos fæpe animaduerfum fuit cum multorum admiiatione SC pudore eo« rum à puero Philippo mirifice exagitari.Ita« que omnes de indole tali benam fpem con* ceperunt, SC paulo poft mortuo tam auo

B f quam

VITA PHILIP PT

quam pâtre, paucorum vt diximus dicrum interuallo, matris propinquorumcp conflit» um ac voluntas in ftudijs pîjs QC honcftis edu candi filium inftitutum aui perfccuta eft, Qiianquam autem docilitas inPhilippo tan» ta, quanta in nullo altero oftenderetur, fi» mul acris animi dC mentis fagacis præclarif» fima figna perfptcue cernerentur, amp;nbsp;vis in» genfj ingens tunc adeo appareret, nihilo ta» men minus fumma elucebat fuauitas, qua omnium facile fauorem fibi ille conciliabat, dcclarabatur futurum, vt vehementior natura ipfius non ad aufteram neque triftem feucritatem deferrctur, fed ad grauitatem le» nitate comitatccp coditam cuaderet : id quod euentus comprobauit. Nam feruentior in» citatiorqp in eo animus immitis aut fæuus no fuit, cumq? efiet ad iracundiam pronior , ni» hil tarnen fccit vnquam commotus quod in» fignem haberet dcformitatem , aut omnino magnopere culpandum eifet. Pronuncia» tio nonnihil balbutiens non modo tanquam praua colloquentibus molefta amp;nbsp;iniucunda non fuit, fed puerilem loquacitatem vifa et» iam eft decere. Quod virium tarnen proce» dente ætate attentione ôô cura fie emendauit, vt vix tenuifsima illius veftigia, verba præ» fertim eo accurate faciente, apparerent anç deprehenderentur. Illis temporibus litera»

riim

MELANCHTHONIS.

runi ludus Phorccnfis cclcbran prae caeten's, cujus Magifter effet Georgius Sjmilerus patria Bimpinenfis , qui habebatur amp;nbsp;erat, pro illius ætatis captu, dotfîus eruditus in« primis. lam enim plurimis in locis melius quam dudum pueritia inftitui, 0^ doóirina in fcholis vfurpari politior , quod amp;nbsp;bono» rum autorum feripta inmanus fumerentur, ÔC elementa quoque linguæ Græcæ alicubi proponerentur ad difcendum,cum feniorum admiratione maxima QC ardentifsima cupi« ditate iuniorum, cuius vtriufque tum non tarn judicium qqam nouitas caufa fuit. Sj« milcrus, quipoftea ex primario Grammati* co eximius lurifconfultus facflus eft , initio banc dotîlrinam non vulgandam aljquanti» fperarbitrabatur. Itaque Græcarum litera* rum fcholam explicabat aliquot difeipulis fuis priuatim, quibus dabatbanc operam pe* culiarcm, vt quos fummopere diligeret. In omnibus autem Philippus Melanchthon ita proficcre 2lt; eas facere progrefsiones, 6^ ita fe erga omnes communicatione eorum, quæ ipfe percepiffet teneret, gerere , vt nemo non eum ÔC laudaret ÔÔ amaret. Habebat fo* cios ftudtj fratrem Georgium nbsp;nbsp;ïohanneni

auunculum, quorum Georgius in hoc curfu nonpermanfit, nbsp;inpatriapræcipuoshono

res ciuitatis fux confecutus eft OC gefsit.

Quæ,

8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

Quæ, cum hæc fcn'bere inftituiffemusjipfius maxime confilio opcq? nitebatur, fungentis annis multis præfec'îuræ munere ; Iohannes Spirenficoliegio ad S.Cruccm prgfuit,quern ibi ÔC nos aliquando vidimus, virum digni=lt; täte ÔÔ humanitate exccllcntcm. V iuebanf hi apud fororem Iohannis Reuchlini, quod quadam cognationis ncccfsitudine familiæ illæ coniungerentur. Eueniebatcp fæpe vt Reuchlinus patriam 06 fuos viferet, qui in gubernatione terræ Vuirtenbergenfis turn vnacum alijs paucis autoritatem fummain atque grauifsimam obtinebat^ Solebat igi” tur in puerorum ftudia ille inquirere, £lt; de tjs, quæ fciret tradi eis in ludo , percontari. Longe autem Philippo omnibus refponfio« nibus præcellente, Reuchlinus indolem pue ri exofculatus, ÔC fpe fingulari de illo conce^ pta, libellos quofdam ci donauit, inter quos plenior præceptorüm Grammaticæ Græcæ tradîatus ÔC liber fuit, comprehendens inter« pretationem Latinam præcipuorum Græco« rum vocabulorum , quæ opera Lexica vo« cantur» Hac copia inftrumenti audîus Phi* lippus, ipfe fefe indies magis magiscç incita* re,ôi vtriufque fermonis Græci latinicp vbe* riorem comparare facultatem. ncque fcribe* re tantum aliquid foluta oratione, fed tenta* fç etiam vcrfuutn copipofitionem. Et obla*

MELANCHTHONIS

tis aliquando fadis à fe quibufdam Rcuch-lino, per iocum donatus ab hoc fuit pileoló puniceo, quo infigni vt fert confuetudo j Reuchlinus fuerat decoratus, cum titulus ei Docloris decerneretur. Philippus vero lg=« tus dono, veluti generofus equus ornatu gaudens, prioribus femper aliquid adqcere, cognitionem partam cumulate. Tune æqualibus fuis feriptum quoddam ludicrunt Reuchlini inftar Comœdiae illis diebus edi«» turn, edifeendum diftribuit -, QC fuas cuique partes afsignauit, vt coram Reuchlino ad fe reuerfo fabula ea ageretur. Quod etiam faa dîum eft cum fumma ipfius voluptate atque læticia. Quando 8C Philippi nomen, quod habcret ills familiæ fignificans folum nigruni germanico fono, in græcum Melanchthonis mutauit, ficut ipfe à fumo deminutum fuum* lt;ta ab Hermolao Barbaro aliquando in Ita^» ha conuerfum , Capnionis efte voluerat* Hunc conatum mutandi nomina familiar« rum, memini audire dodlos QC præftantes dn gnitate viros, quireprehenderent, quod iftó pado familiarum noticia quafi obteri vide^ retur. Sed funt oninino quædam ita afpera ÔÔ veluti horrida, vt lingua Græca latinaud exprimi neque pofsint neque debeant, Quae filiteris quibufdam veladielt;ftis vel detraeftia quafi dolate j vt leuiorït ß^nt, aliquis velit, queril4

IO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

qucmadmodum de barbans omnibus fere fecerunt vcteres, mbilo ille minus appellatia onemobfcuram 06 fuis ignotam hoc modo redditurus fit, quod à mutatione ilia interpre tationis nihil iam difFeret. Sed de his nunc difputare alienum fuerit. Phorcæ ( quam latinis verbis contraÆs Portam Herciniæ elfe eruditi volunt) Philippus pene annis duobus manfit.Et inde ad pleniorem ingenîj cultum 06 quafi mercatum dotflrinæ vberio* rem cura matris ac propinquorum miffus eft Eytelbergam inpatriam auitam,vbi 06 fedes Principum 06 Celebris Academia effet.In qua dodlifsimorum virorum in omni genere di* fciplinarum copia florente, Philippus iam actate ephebus ftatim earn de fe opinio non commouit,vt alijs quoque docendis idoneus haberetur. ibiep turn ille 06 exercendi ftilum feribendiep rationem fuo exemplo fufeitare, Ô6 ftudio induftriatp admirabili cum fibi fa* uorem caritatemcp omnium ordinum atque hominum conciliate, turn animos æqualium ad bonas literas artesep maiore afsiduitate 06 diligentia colendas impellere. VixitPhi# lippus Eytelbergae apud clarifsimum illo loco 06 tempore virum D. Pallantem, cuius fapientiam virtutemtp 06 excellentem huma* nitatem atque benefi'centiam, cum perquam honorifica mendone eius, quodefeump hax inct-

MELANCHTHONIS. it incidiffct, verbofe folebat prædicare, 00 ita vt facile appareret, memoria ipfum confue=« tudinis iftius admodum deleêîari. Huius viri prudentifsimi confilijs aula multis annis féliciter vfa, ope Academia fuftentata,or= nata, auc^a eft. Qui obtjt mortem Anno Chrifti M. n. xir. xvi. Calend. Sextil. fe= pultus Eytelbergæ in vrbis primario templo cum elogijs epitaphiorum vtriufque lingux verbbus pcrfcriptorum ex quibus latinum diftichum hoc inferendum putauimus ;

Conßlio pollens, largus rerum, ore dtferto

Do^or erat Pallas-, hac twmulatw humo.

Dedit PhilippusMelanchthon ibidem illis temporibus operam inftituendis duobus fi-i Iqs Comitis Ludouici Leonifteni} gcnerofæ ( profapiæ 5gt;C indolis pueris, SC familiariter v« ! fus eft Petro Sturmio Argentoratenfi lacobi fratre nobilitate generis, virtute ÔC fapientia 1 clari religioftecp pietatis amantifsimi, Bim:» phelingi, quemadmodum accepimus difci« pulo. Eytelbergæ etiam Philippus quafi ti* rocinium quoddam depofuit fcholafticum 60 Bacularius eft fatftus. Qtto nominehono« rum in Academijs initia appellantur, natus annos ferme xiiii- Cum autem animi in difcendo impetus Ô6 honefta ambitio infti» garet eum, qui modo excefsiffet ex Ephebis, Vt altius honoribws fchoUfticis afcenden« dum

n nbsp;nbsp;nbsp;VITAPHILIPPl

dum putaret, amp;nbsp;ad maiorem dignitatis gra* dum contendendum, petcndumqï Magi'ftri titulum, adncrfata tum voluntati ipfius fena tentia fuit præcipuorum quorundam, quod ætati ifti tn'buèndum tantum elTe ncgarent. Qiio l'mpedimento curfiii cogitato morat^ illata ofFenfus, Sô quod tentationes febriles crebro fcntiret, locum ôô propofito fuo ÔC valetudini aduerfum relinquere ftatuit. Ea tempcftatcTubingenfis Academiac in Vuir* tempergenfi regione ( quam Charitinoruni vetere nomine fuiffe coniedîura eft ) fama fie ri indies maior atque melior. Qjiæ optimi 6Ó illuftrifsimi Principis Eberhardi cognomen«' to probi SC Barbati, paterna cura præclarif* fime fundata ÔC colledîis vins doéîrinâ varia ' præftantifsimis, condita fuerat ante annos ; triginta fex. De hoc Principe, cum earn rem ageret ôô Academiam Tubingæ collocare vellet, accepimus id quod ôômemorabileamp;f non abhorrons ab hac narratione, duximus referendum. Eft fane Academiæ inftitutio rcs magna ÔC magnifacienda, fed fuperio* rum tarnen temporum de his exiftitnatio multo optima amp;nbsp;præclarifsima fuit. Interai rogatus igitur tum à quodam externo Prin^ ceps Eberhardus, cuius opera in eo quod perfici volebat vti cogeretur : Quidnam relt; gionis QC haberet f quod tanto orna:«

mento

M E L A N C H T H o I 5.

mento dignum effe iudicaret : refpondiffe fercur ; Cætera omnia efle mcdiocria, vel et« iam infra mediocritatcm, vno autcm com« modo atcp frudu üjæ regionis fe mcrito glo« fiari, Qyod, in quamcuncp partem illius fo« lus forte ipfe delatus, fi acquicfcere liberet, tuto Sé cum omni fecuritatein cuiufuisex fuis, qui obuiam facflus effet, finum depone« re caput Sé fomnum capere poffet. Idem au« diui aliquando eundem dixiffe in Principum quo dam confeffu cum alius alia fuaî terræ bona extoîlcret narrando. Erant Tubingæ tunc Si. Theologi, vt illis temporibus, exi« mip Erant lurifconfulti quorum nunc et« iam nomina illuftria Sé opera laudabilia in ore Sé manibus funt eorum, qui haec ftudia traâant. Humaniorum autem ftudiorum 60 Philofophiæ profefforcs eos femper ha* buiffe Tubingam confrar, quorum eruditio* nem Sé fcientiam totam Germaniam exco« luiffe fcimus. Ex quibus tunc, cum eo Phi« lippus venit, viucntcs Sé operam nauantes docendo, lohannem Stofelerum Sé Francif* cum Stadianum, quem Sé coluit Sé dilexit Philippus inprirnis, 2lt;Henricum Bebelium,

I quem mortuum verftbus Epitaphqs Græcis ‘ Philippus ornauit, Et lohannem Brafsica* num nominaffe in præfcntia fatis habuimus» Cum autem natura at^ voluntas Philippum

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C ad com*

V I T A P H I L I P P t ad commercium cum mufis, id eft bonis li« teris amp;nbsp;erudita doclrina , incitaret, tanta ta« men fuit in co vis ingenq ÔC ardor difcendi, vt nullarum rerum cognitionem non attin« gendam atqp comprehêdendam putarct. Ita« que amp;nbsp;Theologos Sl lurifconfultos Me« dicos audire, èc libros omnium profefsio« num illarum infpiccre, QC vndiqj. quandam fcientiæ quafi polfefsionem occupare,0C non tarn laudcm vcnari, quam vfum fibi fru« dtumcp cognitionis acquirere. Ad Theolo« giæ tarnen ftudium maxime propcnfa elle cupiditas illius, quod religiofæ pietatis amo re flagrarct, fcnrentia hac confirmata in puc« to paterna matcrnac^p educationc atcp difcb plina. Theologiæ tum materia non facræ literæ fcripturæ diuina: crant,fed quædain obfcuræ SC fpinofæ intricatæqp quæftiones. Qj.iarum nugatoria fubtilitatc excrccbantur dcfatigabantur ingénia. Philippus au« tem Melanchthon faêlus bonarum artiinn Magifter èC primus, declaratis tum fîmut XI. renunciatus, cum illo etiam in genere tc« nui ôd afpero nulli non modo qui pari ætate eilet, fed ex prouedlioribus quoep atep adeo fenefeentibus, cederet, veritatem tarnen qug* rere Ô6 amplcdli inprimis,£lt; politiori dodri« næ operam dare. Animaduertebatur li« brum ftabere in manibus in templo inter opéra«

MELANCHTHONIS. iç operationem facrorum. Cum grandior qui» bufdam ille videretur ijs, quibus preces de-fcriptæ continentur, quicp more in templis vfurpantur, maleuoli quidam rumufculos fparferunt , legere Philippum nefcio quæ fcripta tempori Só loco illi non conuenicn-tia. Ät ipfe nadlus fuerat facrorum biblio-rum codicem,traó;abili forma chartis minu» tioribus paulo ante primum à lohanne Pro-benio Bafileæ impreflum, quibus legendis quam tune adeo cœpit, cam conftantifsime dare operam in tota fua vita perfeuerauit, SC talemlibrum ad omnes conuentus publicos poftea detulit, fecumcp femper habuit.Cuma que alTcriberentur ab eo in chartis pafsim vtiles SC præclaræ fententiæ veterum, quæ ei illorum feripta legenti potifsimum arrifif« Cent SC nonnullis inlocis explicationes quæ-dam, quibus contigerat libres iftos videre, ab his copia ipforum ma'xima cupiditate ex« petebatur. itacpeum effet Philippus.natura liberalifsimus ÔC ad gratificandum cun-dis quibus poffet rebus procliuis, fæpe ablates iftos fuos Sc donatos aliquibus libres comparatis alijs mutauit. Sed hæc poftea ac-ciderunt. Illis temporibus vir prudentia SC Iuris publici feientia Celebris colligere cepe-rat hiftorias SC exponere tempora rerum me morabiliutn geftarum ab origine prima mun

C i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;di, ei

VITA PHILIPPI

di, ci nomen fccerant Naucleri, quod in fa* tniliæ nomine Germanici nautæ fignificafio eHet, qui funt vergæ. Librum autem hunc exprimcndum fufccperat Thomas Anshel* mus, qui Typographicam oHicinam habe* bat Tubingæ. A quo pcrfedum fuit, vt SiC illius fcripti dC aliorum, quæ à fe cdercntiir, curam refpedumcp Philippus fufeiperctjquo prodirent corretHiora. Is tunc Ôl in hoc ope* re Naucleri partim difponendo, partim au* gendo , partim etiam retcxendo id præHitit, vt leóio libri Hrius a plurimis cxpeteretur frudu voluptateqj non careret. lifdcm fer* mc annis, quibus Philip! Melanch.Tubingæ manfit, numero v t. lucHatus cft Iohannes

*1 Capnion cum monachis, à quibus propter fententiam dicHam de libris Hebraicis gra* uifsime vexabatur. Ea erat familia Domi* nici, ÓÓ Colonienfes quidam Theologorum titulo fuperbientes, qui in Capnioncm fepla ne hoftiltter infcrebant. Indicium fiebat Ro mæ, Capnio cum caufam facile dcfendc* ret, aduerfariorum tarnen opibus poten* tia admodum prcmebatur; tametfi illi ncque patroni viri fummi deeHent, ÔC ftudia omni* um, qui amabant aut faltem videri volebant amare eruditam dotflrinam, præftarentur tam prolixe vel effufe etiam, vt alacritate cum ifta olFenfum fuiffe conften Qui ipR vir

M E L A N C H T H o N I

vir Optimus, quamuis cuperct innoccntiam fuam tutam elle intelligi quam atrox fibi ficret iniuria, fie tarnen optabat vim à fe de* pelli ne lædcrcntur vlli, vtquc inimici non vcl maxime meritis conuicijs fed veiitatis fimplicc orationc refutarentur. Ingratact* iam crar prudentiæ ôô grauitati ilîius fenef* tentis, iuuenilisleuitatis exultatio , ÔC banc non tam facto quam cxcmplo noccrc polTe pcrfpicicbat. Sed nihilominus, qui, cum maxime faucrent SxL quam optime cuperent Capnioni, multopcius oderant importuni* tatem eorum, quos Capnionis cucrfîoncm . prætendere animaduerteretur , opprefstoni nafeentisdoctnnæeruditæ vfiiuerfæ (banc cnim quod ipfi penitus ignorarent metuentes exiftimationi fuæ, exoriri 2lt;: conualefcere iniquifsimis animis patiebantur amp;: ægerrime ferebant ) His igitur infefti ilb ftudiofi poli^^ tioris doclrinæ,caufam Capnionis fuam du* cere,ô^ illius aduerfarios omni genere feri* ptorum infamarc, tam deridentes Su!: eluden* tes futilitatem quam infectantes amp;nbsp;increpan* tes improbitatem. Inter quos princeps, Vlricbus gente Huttenus,patriaFrancus,or« dine cques, ingenio acerrimo ôd animo con* fidentifsimo, literis perquam cruditus, 06 li^ tigantes monaebos cum Capnione varie ex* agitauit, Ô6 ülam factioncm turn quidem vc*

C 3 hemen*

I? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VI T A ? H I L I P P I

hementifsimis fcripds, fed aliquanto poft armisquocpexpeditis, adortusdh Hui'uscft carmen triumphale vidloriæ Reuchlini cum pidtura etiam in illius confpirationis gregem contumeliofa, vbi vneo trahitur quidam,qui cum ludæus aliquando fuiflet, fuam operam inCapnionelædendo atque euertendo, con^ dudiam illam quidem magna, vt credebatur, pecunia, dedilfet, Sed de Capnione extat narratio Philippi Melanchthonis, quam cu=» rauit quodam in conuentu fcholaftico Vuit^ tebergæ,vt foiebat, rccitandam. Vnde fi quis de Capnione plura cognofeere cupit, pctere ea poterit. Nam mihi hoc fcriptuin ctfi non alienis, verbofis tarnen amp;nbsp;longis hutufmodi expofitionibus complete non If buit. Capnioni igitur turn rebus amp;nbsp;dubijs Sc valde difficilibiis ac moleftis, afsidue éc fidelitcr præfto fuit Philippus Melanchthon deferibendo potifsimum ea quibus defenfio caufae continebatur, ÔC quæ ad indicium mit# tenda erant,SC quiequid omnino ad Capnio» nis innocentiam declarandam ÔC conferuan# dam falutem dignitatemtp ( quæ petebatur vtracp) pertineretjomnib. modis adiuuando. Necp Philippus ad Capnionem modo Stug# gardiam,vbi hic habitabat, crebro accedere, fed Capnio quoq; ipfc fæpe venire Tubin# gam ad Philippum, QC cum eo in fcholaftico contu#

MELANCHTHON I s. nbsp;nbsp;nbsp;-jg

contubernio verfari atcpp^fci, £v iucundifsi«. me poft alios neceffarios Ô6 ad fc pertinentes fermones, decommunibusftudijs ëC libérait inftitutione confabulari. Etli enim Capnio non fuit literis elegantioribtis penitus cxcul* tus, Ôl docftifsimtun tarnen virum amp;liberali=‘ um difciplinarum cupidifsimum fuiffc eum conftat. Hebraicæ autem linguæ pcritifsi^ mum.Cuius prorfus fçnem dodrinam iplum profiteri necp puduit neq? piguit. Hæc tempo ra intuenti èc négocia confideranti vis mihi quædaminuicftafatorumob oculos verfata eft,id eft, Quid eueniat diuini iudicij fentcna tia iamlata,derebushominibuscpinliac vita. T une emm nbsp;illas praîcipitcs ferri, ôô horum

omnes rationes cundf aep confilia conturbari, 2lt; conuertere in contrarium, licet videre. Qvio autem progreffafuerit quorundamin^ folentta atep importunitas prætendentium fanditatem atque obferuationem religio^* nis, neminem fugit, cum tarnen rc iampri*= dem penitus amifla, fpecies quoque eua^-nefeeret, velctiam mutata ab illa grauitatc 2lt; feueritate cum maiore indies deformia täte contaminatior apparerct. Cum aua tem deberent tj, quorum tunc res ageba» tur maxime, pericula impendentia pro* uidendo cauere, éë caufas illorum attendent do auertere, T^nta fuit excitas, vt amp;nbsp;bas

C 4. ruendo

20 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

ruendo impellereni, QC ilia vitro commouc« rent atque accerferent. Non enim ipfi vin’a fua, quæ neep occulta amplius effent ne(p o* mnino tegipoffent, corrigere conati -, fed de his dimicare ctiam, ôC prauitatem turpitudi* ne cumulate non funt venti. Habcbant au* tem perfuafum tantas effe vires eamep poten tiam fuam, vt euerti aut pcrcelli labefaóa» riep nulla imprefsione nulloq; impetu pof* Cent. In quo opinio eos fua adeo eft fruilra* ta, vt leuifsima aggrefsione ilia tanta moles ftatim lie concuffa fit, vt poftea non magno* pcre aljjs machinis ad conuellendum opus effet, fed ip fa, cum femel ruere cepiffet, per fe prolaberetur atque. concideret. Qind enim magis contemtum Ô6 nihili haberi, ex* oriente bonarum literarum ÔC artiumftudio, 06 liberalium ingeniorum facultate t” Qiiam paruminiffis momenti Ô6 ponderis plerifep vifum c* Nedum metuerent aliqui ab his de* trimentum aut damnum confirmatæ barba* riæ. Negledîa igitur vel potius defpeda par* ua Ô6puerilia- hæc, in elatione animorum S6 fuperbia immenfa, ruinis, quæ amp;nbsp;fadîæ funt 66 nunc etiam impendent occafionem dede* runt. Quæ illi, cum Ô6 cupide admittere Ô6 libentcr excipere, nbsp;nbsp;ftudiofe ampledi opor*

tuiffet, repudiarunt infolenter, 26 abiccerunt faftidiofe, 26 contumcltjs omnibus infedati fue*

MELANCHTHONIS. nbsp;nbsp;,1

fuerunt. Nunc igitur méritas pœnas dant non ftulticiæ fed vcfaniæ fuæ, QiC-, fi perrcxcs rint vrgere propofitum, exitio fuo pernici® cm Rcipub. videntur effe implicaturi. De quitus quem non docent ea, quæ accidiffe - conftat, is non moucretur mea certc difpu* tatione. His igitur omifsis inftitutam ex; pofitionem profequemur. Erant turn ftudia Philofophiac, quaTheologia inuoluebatur, feiffa in duas præcipue partes. Quarum vna veluti Platonicam de Idseis feu formis ablt;= ftraólis feparatisep ab ijs, quorum moles cor* porum fenfibus fubtjceretur, fententiam tuc=« batur. Haecdeeoquod generalis cogitatio compreliendit, vt Hominem, Animantcm, pulcritudinem, etiam fpondam atcç menfu« îam, quia natura ÔC res fingularis conftitui« tur. Reales iftifunt nominati. Altéra pars Ariftotelem magis fequens, fpeciem iftam de qs, quæ fuam naturam ipfa haberent, vni* uerfiscolligi docens, amp;C concipi intelligent^ do notionem. banc ex fingulis quibufdam exiftentem atep contraólam, neque naturas effe has per fe ipfas priores fingulis, neque re fed nomine tantum confiftere : Nomina r les appellati fuere ôd moderni. Habuittp vtrume^quafi agmen fuos ducflores amp;nbsp;au« tores quorum fetffam fcqui placuerat. Atep non folum contentiones ÔC iurgia inter dif«

C ç fenti«

22 nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

fenttcntcs, fed dtmicationes cti'am aepugnee commüTæ fucrunt, interdum conccrtanonî== busnontantum perdnacibus verborum, fed manuum quoep violentis. Hæc difsidia èC Tubingcnfcm Academtam inuaferant, con»-tubernio bonarum artfum amp;nbsp;Philofophiæ • ftudîjs deftinato, in duo quafi caftella diu^ fo, ex quibus de opimbne fua fadiioncs illæ acerrime præliantcs, inimicittas graues exer« cebant. Philippus qui çertam docendi differ rendiep rationem probarct,ô^' Äriftotelica in hoc genere primas teuere intclligcret,magni* ficas QC iplendidas dC amplas altéras difputa* tiones non amabat. Qtiamuts autem in ver« borum contentionibus fuam fententiam ita alTereret, vt aduerfantes facile refellcret,Id ta men eximiahumanitate parata omnibus, qui vti vcllent, opera perfecit, vt fua autori’» täte inter fedlas illas odia reftingucrentur, quamuis ftudia difereparent, voluntatum men maneret coniundio. Alijs etiam offices plurimiscontubernium interdum rebus difgt; ficilibus fulciuit -, ÔC fuflentauit confilio opeqj fua. Nam curatio in eo, confuetudi« ne Academiæeiusquoque fuit, qui ÔC opti=’ marum artium difeiplinarumep effet Magi^ fter, S)C publicæ docîrinæ munus gereret. Poftquam annos fex confecit Tubingæ d^ feendo ÔC docendo cum magna laude omni

um.

M E L A N C II T H O N I S. 33 um, conuentus fuit ordinum Impcrîj Roma^ ni Auguftæ V indelicorum, qucm egit Maxi= tnilianus Imperator poftrcmum. Anno Chri= fti M. D. XVIII. Nam proximc fccuti anni initio ex hac ille vita migrauit. Ad bunc conuentum venit Dux Saxoniim Frideri^s chus vnus ex Septemuiris, penes quos cft de« ïigendilmperatorcmRom. poteftas. Acccf« fit ôd Martinus Lutherus, qui incptias amp;nbsp;lu* dihria in dodrina Ecclefiaftica cum cxitiofa impietate coniundla notaffet amp;nbsp;rcprchcndiF fet, de quæftu quodam redimcndi vcniam fa« dtorum faciendorumc^,ôô hanc mortuis quo* que conciliandi,qüas vocarunt indulgcntias* Nonenim tolerahile quibufdam vidcbatur, aufum effeliberamaliquem vocem emittere, qiiæ cgiffent ij, in quorum manu arbitri* um efle ftatuebatur rerum diuinarum amp;nbsp;hu* . manarum omnium, improbarc. Volucrat autem Dux Fridcrichus federn cfl’e Acadc* mise ( fie enim vfitatum cft nominari congre* gationes profitentium dodtrinam ôô ftudium • optimarum difeiplinarum atquc artium) in oppido ad fluuium Albiin fito , cui nomep à colore albo Vuiteberga, etfi non ignoto à Vuittechindo quofdam nomen illud dc-ducere,quod fuit fortifsimi potentiftno. Principis in ea gentc, Sô qui diutifsimc vin ÔC arma Francorum oppugnantc Saxo^^?

Caró^, '

5 4. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

Carolo Magno, fuftinuit. Oppidum hoc caput eft rcgionis eius,quam propriam £lt; peculiarem poftidet gercns pcrfonam Sc« ptcmuiri in Saxonia crcandis Imperatoribus Romanis. Atq; fundata Academia confit* matacp autoritate ante annos circiter kvi. Princeps Friderichus nullam curam tunc no fufcepit, qua aucftior ornatiorqj ilia fieret. Itaque fama Philippi Melanchthonis nomen célébrante ad ipfum quoque dclata, agi iuf« fit cum Capnione de conducenda opera do* Ôrinæ Philippi dC Çnx Academiæ recenti ad* iungenda. Et de cadem relitcras adCapni* onem diligenter fcriptas mißt, in quibus in* ter alia honorificam mentionem fecitde pa* tre Melanchthonis tanquam familiariter no* to. Fuit igitur Capnio autor Philippe, vt conditione quae offerebatur, vteretur : A* nimaduertens hanc prioris loci mutationcm, exiftimationem ipfius meliorem efle reddi* turam. Extat inter alia, Capnionis cpiftola de hac ipfa migratione QC itinerc ifto ad I Phi'ippum nuper à me édita. 1 ta igitur ille Tubinga difeedehs in Saxoniam, multis ibi cum defiderium tummcmoriam præclaram ! fui rcliquit, ex quorum numero Similerus teftimonio fplcndido ornaftc eum perhibc« tur, in quo dChoc effet : Nonintclligi neque sçftimari ac perpendi quantum Academiæ dccus

MELANCHTONIS. sÇ

decus commodum decederct. Tranfijt eques eo itinere Norinbergam, vbi cum pre* ftantifsimo dignitatc dC fapientia viro atque etiam dodrina pcrculto inprÏmis Vuilibal* do Pircatnero noticiam amicinamcp iunxir* Tranfijtó;: Lipfiam ibicpvidi't primum Pc* trum Mofellanum Kichardi Croci docendis literis Græcis fuccenbrcm quorum vtcrep deinde alterum mïrificc dilcxit Sgt;C coluir. Peruenit turn in amicitiam ipfius Andre* asFrancusCamicianus iuuenisillis tempo* ribus doëîrinæ eruditione Celebris, qui di* gnitatem poftea ôd honores præcipuos cft confecutus. Solebat narrare Philippus quid accidiffet Lipfiæ in conuiuio , quo hofpitem rum Collegium primarium Academiæillius honoris caufa acceperat. Cum enim cibi crebro inferrentur, 8^ quoties hi apponeren* tur, vnus quifpiam meditata orationc ad i* pfum verborum aliquid facerct, ammaducr* fa re Philippus, poftquam femel atqî iterum refpondiffet, tandem, obfecro vos, inquit, viri Clarifsimi patiamini me auditis orati* onibus cunclis ita dcnicß femel rcfpondcre. Namreimprouifa non acccfsi ad toties di* cendum neccffaria varictatc inftrudus. Atcp ita aicbat turn pompam earn fuperuacaneæ compcllationis deinde adhiberi deftjlTe.Cum Vuitebergam veniifet j celeriter confecutus

16 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

eft fauorem SC admirationcm omnium, SC Academia iîla mirabiliter cæpittunc célébra«! ri 8^ ireciiieiita.ri. V era autem rati one tra:« c7atione illuftri doeftrina; omnibus muncri* bus fungebatur : Et Græcas literas quarum cognirionem paulo ante Ricardus Crocus Lipfiæ profitendo plurimorum ftudia con^ citauerat, qui iam reuerfus in patriam , hoe opus docftrinæ reliquerat inchoatum : Has igitur Philippus Melanch. cum exquifitius docendo tumcertius tradendo, turn etiam fcripta vetcrum autorum huius linguæ vbe* rius cnarrando , 8C fingularem expedlatio» nem de fe concitauit, vndiep allexit audi*« tores atq^ difcipulos, cum haberet annos in* tegros XXI. SCageret xxii. Vfusego fum CrocopræccptoreLipfia;puer, pene trien* nio, ciqp me, fi qua facultas mihi harumlite* rarum contigit, tam initium quam progref* (um referre acceptum debere confiteor. In Grammatica fane doctrina, quod eft eruditi* onis omnis in quocunq^fermone fmidamen# turn, Crocus cxcellebat. Ad quod autem vi tæ genus Sc quæ ftudia poftea fc contulerit non eftmihi compertum. Qitamuis autem Petrus Mofcllanus Lipfiæ ipfe excitaret plurimorum ftudia 8C eruditg dodîrinæ fama fuum nomen Sé Lipficam Academiam illu* ftraret :Fuit tarnen Philippi opera multo in docen*

MELANCHTHONIS. 2 doccndo fpccioßor,qi«' à prima pucritia na« turæ 5C voluntatis inilincT:u bonarum litera« rum Sc artium ftudia fecutus, ni'hil tum ct-iam aliud curaret aut fpedaret, quam iftius curriculi laudem, in inftituti atcp propofiti incrcdibili conftantia. Vndeeum non fpes maioris dignitatis, non opulcntia: cupiditas, non dcnic^ cuiufdam mediocris faltcmjquod plurimis eft moleftum, exiftimationis defide rium dimouit, fed in eo fpacio quod femel in grelfus fuerat, perpetuo fine vlla declinatio« ne perfeuerauit. Etfiautem Illuftrifsimi SC vcrc optimi Pvincipis Friderichi voluntatc Sc iuffu, accerfiti erant SC vénérant Vuitten« bergam in omni genew: doClrinte excellentes viri,nondum tarnen neep ordine net^ elegan« tia optimarum literarumSc artium pulcritu« do confpiciebatur, SjC cogitationum folcrtiac explicationis ofFiciebat obfeuritas, cui quafi caligini ibi lumen à Philippo primum eft illa« tum,Sc fapientiæ quidam horror eruditæ do« ôrinae veluti ferenitate depulfus. Hoc omni« bus accidit volentibus SC lætis. Ncque quift quam metuit, vt talibus temporibus plcruncp fit, ne quid de fuis vel laudibus vel vtilitati« bus decederet alterius gloria atque commo« dis. Philippus autem cum ætatc ÔC digni« täte füpcriores ftudiofe obferuaret cole« ret, æqualibus omnia officia infamiliaritatis fuauif-

28 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

fuauifsimo vfu praftavct, cætcros varijs be« ndieijs, docendoq; multiplicc alia opera, fubleuandocp quibus rebus polTet, fibr ad« lungeret, non modo neminem malcuolum autinuidum, fed amantes cupidos con« fuetudinis fuæ admirantes fe atque vene« rantes pro cuiufep conditione, habuit,cxper« tusqj eft vniuerfos. Mirabili turn incre« mento augefeebat fama Martini Lutheri, èC fatali conuerfione, id eft, décréta iuftifsimo iudicio diuino, mutari incipicbat admini« ft ratio rei Ecclefiafticæ, quæ vndique iam labafceret ÔÔ tanquam vetus ruinofumcß ædificium demolitionc faltem partium ali« quarum inftauranda effet. Hoc cum fieri iftamcp curam fufeipi ab cis quorum propria effet,boni Ô6 pij ardentifsimis votis optarent, ÓÓprudentes, nififieret, quid timendum eft fet prædiccrent amp;nbsp;monerent: Tantum ab» fuit vt refpetftus ad tam neceftariam rem ex» citaretur, ôô incuria illfus excuteretur, vt contra,quafî metucretur ne cafus non accele raret,temeritas arrogantiæ ÔC audacig furor, Ôl defpiciens omnes alios fuperbia quorun» dam,cæco quodam impetu vtcuncp adhuc ftantia, dum vitiofa farcire tegere conan« tur,partim conuelliffe, partim labefaefiaffe amp;nbsp;corrupifle videatur, ita vt quid nunc refi« ci emendari^ rede pofsitnon appareat, 2»^ ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quem«

MELANCHTHONIS. nbsp;nbsp;nbsp;jg

’ quemadmodum fabula de cribro narrat fa« tuum dixiffe, conftitui nequeat, qua parte res illg obftruantur quacp relinquantur paten tes. Cumulatis cnim dC exaggeratis doclri« næ erroribus dC aóionuin facinoribus indi* gnis profefsione falutis èC vitæ æternæ ÔC cœ Icftium rerum ftudio, reli'gione fincera confufione fuperftitionis contaminata, de« nique amp;nbsp;enarratione docQrinæ, vita atque ' moribus, omnium pene fententia atqj con« *1 feflîone corredioncm poftulantibus , non 1' modo negletfîa ab ijs , quorum maxime in* tererat conferuari, ilia omnia fuerunt, fed demonftrantes etiam laborâtium quafi mem* brorum medicinam , inhumaniflîmc reiedlf, ; adiumenta omnia remediorum pertinacif* ' fime repudiata. Cum interea plurimi non i in a’dificando fed deftruendo perquam lire« I nue occuparentur. Intueatur enim nunc ali* quis res SC negotia ifta, èC aequo animo per« fpiciat, non propendente iudicio in banc aut illam partem : ïnueniet profedo miferiæ QC calamitatis præfentis fimul Sd impendentis, non elfe autores eos, qui inclamantur contu« meliofe à quibufdam, fed illos ipfos, qui iftos accufant,eofque fe ftatumcp fuum euer« fum veile, infimulant. Quid ehim non mo* do quafi delitefcentem in otio £lt; quiete, re« ïigiofx etiam pietatis fenfu timidum Marti*

D num

5 o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITAPHÎLIPPt

num Luteruni excitant, fed poftea quo«: que ftimulando inftigan't, QC in'tando pro« uocauerit, non eft profelt;flo ignotum ne« quedubium. Circumferebat amp;nbsp;propone« bat quidam audacia ingente amp;nbsp;facundia popular! præditus , eas merces , quarum mentionis nunc iftud venalitiorum genus pudet. Indulgentias appellatas elfe fu« pra oftendimus « Pertinebat negotium primum ad maieftatem æterni Dei, amp;nbsp;at« tingebatur impie veritas cœleftis , deinde Reipublicæ detrimenta erant manifefta. Ncque apparebat, qui, non tarn malitiae Ôl fraudum, quam rapinarum amp;nbsp;prædæ ôî atrocifsimarum iniuriarum finis fperandus effet. Ibi turn Martinus Lutcrus, qui The« ologiam publice docerct Vuittcnbergæ, de ijs rebus quærere ÔC quaedam ad difpu« tandumproponerc. Id ftudium eac^ con« fideratio omnium approbatione digna, cummaiorem attentionem tarn ardui ne« gottj animaduerfionem commouere debe« ret,hoc modo effecit, yt adueriario pror« fus contemto, non modo abfurda ÔC falfa non emcndarentur, fed addita noua vani« täte Ô6 commentis alt}s inanioribus redde« rentur magis euidentia. PhilippUs autem Melanchthon qui cerneret effe in Martino Lutero naturae boiutatem , QC ingenfj

cellen

MELANCHTHONIS.

ceîlentem vim , ôô virtutcm at'que fapien« üam maiorem quam m vllo cognouerat, venerari ipfum atque diligere præ omni« nibus* Luterus Philippi vicifsim pro=: bitatem, dodrinam , eruditionem, fidem, candorem, animum paratum ad fufcipicn= dos ferendofque labores, ftudium diligent tianicp tnaximam quærcndi cognofcendiquc veritatem, induftriam explicandi fingu« larem , eam denique facultatem fcientiæ 8C eloquentiæ , quæ ætatis illius Ô6 no^ ftræ gentis rationem QC modum longe fu^ peraret : Hæc igitur omnia animaduer^ fa in Philippo intuens Martinus Lute« rus non modo eum vicifsim diligebat, fed dignitate QC annis fuperior non dubita« bat neque verebatur colerc , habere in numero amicorum , atque etiam ex om^ nibus amicum præcipuum atque inti== mum, cum eo communicare fuas, colt; gnofcere ftudiofe ipfius rationes atque fententias , percondari libenter , ÔC in=-terrogationibus elicere quo ipfe fieret do=

' dior. Ifaque inter hos tails necefsitu^^ do tantus familiaritatis vfus contra^: dus confirmatufque fuit, quo veriorem ardioremque vix reperias» Admodum autem ÔC federate errant , qui in huius fxculi deformitatem atque peruerfitatem

D X nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;£lt; praùa

^2 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

6lt;f præfentes ærtimnas defîgentes oculos, de illorum hominumconfîlfjs ôu aÆonibus ma=! le fentiunr, ÔC cas iudicant vitia prauita« tcm confecutafcç calamitates contcmplan=» do. Nihil in mente turn vlli crat neque vo= iuntatis alia incitatio, nifi rcligionis pietas SC para docfîrina in omni gencre difciplinarurn vt reftitueretur, vnicufque hic ftiidij ardor, vt certa SC vera ôiT retfîa comprehcndi tradi=« que polFent. A ’qua cura operacp refutari SC reprehendi neceffe fcilicet crat, dubia, falia, praua, quæ plurima vndique occurrcbant in tralt;5îatione docfîrinæ vniuerfæ. Fieri au« tem omnino ncquit, quin monendo SC do^ cendo, dum errores notantur, minus etiain dementer dicatur interdum aliquid, vt qui fordidaloca expurgant folum inquinatum no polTuntnon attingere SC fcalpere verren« do. Accidit autem turn id, quod in fabula, qua narratur, quendam ne in facinore de« prehenfus manifefto opprimeretur , iuffum fuilTe fibi profpicere SC fuga confulcre, de^ monftratumt^ locum, qua euadere concc^ deretur, vbi nimirum in area putcumvidif« fet, nam ibi maceriam concidifle vt fugæ ex« itus pateret. At ifte cum ad locum venilfet Sc non reperiffet puteum, fed ruinas quaf« dam veteris putei , recurrit SC expoltulat cummonitoribus,acnegat puteum cffe co loco,

melanchthonîs.

loco, fed ruinas putei. Quid tua c” inquiunt illi, non cnim vt biberes fed vt fugeres fua« fiinus. Reperifti ne autem demonftratam maceriam c' Reperi inquit ille, At vos non dcbuiftis putei fed ruinarum veteris putei facere mentionem, Non cnim ifte iant pus tcus eft, fed aliquando fuit. Tu vcro, in« quiunt illi ,tibi profpice ÔC maceriæ ruinas quærito, non difputato de putei minis, fi ti« bi tua falus curæ eft. At Vos, inquit ille, tas men male monftraftis. Non nos quidem, inquiunt hi, male monftrauimus, fed tu mas le tibi confulis rixando alieno tempore. Dumcp non definit ifte nugator altercari,ads vcniuntqui comprehendere eum volebant, èC correptum inter litigandum ad fupplicis urn trahunt. Quid mollius dici potuiflet, quam contra impudentifsimas conciones de ïndulgentijs dicebatur Hacc admonitio non modo nihil profuit, fed nouæ tum abs furditates prolâtæ fuerunt. Dume^vna aus dacia trudit alteram, eo tandem res euafit vt gloriofus Eccius in arenam iftam defcens deret, qui primo aduentu, vt de milite Plaus tino parafitus prædicat, difflaret vno fpiritu aduerfantes difputationes. Congrelfui ifti atque certamini deftinatus fuit locus Lipfia, vbi quafi committerentitr duo athletæ Caros loftadius £lt; Eccius, eodemcp placuit venire

D 3 Martis

34 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

iVlartinutn quoquc Luterum, quem eft fe^ cutus Philippus Melanchthon, óó opcram fubfidiariam in eo prælio nauauit, admira« bilem omnibus, Eccio ingratam nocen« tern. Sed de his negotqs nunc non eft tc=gt; xenda narratio, amp;nbsp;fentio me fuilTe in hac mentione verbofiorem quam elfe debuerim, cum hue modo contenderit expofitio, vt comitatus ille commemoraretur focietatis fidelifsimæ, non deferente eo tempore Mart. Luterum Philippe Melanchthone , cum cupiditate ipfius, turn vero inprimis ftudio veritatis. Hoc tempus occalionem dedit noticiæ noftræ, quæ coniundîionc necefsitu« dinis deinde eximiae audîa amicitiæ peperit memorabilis vfum, quem, vt fpero, pofteri« tas non ignoratura eft. Nam cum fama pro« mulgatæ difputationis Lipficæ multi excita* ti eo proficifeerentur , contulit fe eodem ex Academia Erphordiana, vbi tune ego dege* bam, Adamus Craphthus, quem Cratoncm nominabamus. Hic quod inter nos totius vitae £lt; ftudiorum omnium eflet dulcifsima communitas, alijs fermonibus, quos haberet fæpecum Phil. Mel. in cuius quandam pene familiaritatem iuuenis ille optimarum artium ftudiofifsimus fe infinualTet, vitro mei nomi* nis 06 ftudij fecerat mentionem, amp;nbsp;hortando cffecerat, vt aliquid ille ad me fcriberet. Attu litlt;p

ME L A N C H T H o N I s.

litcp Adamus mihi compofitos exaratoscp à Phil. Melan. in charta parua verfus græcos quatuor, quorum vltimo hoc compellabar :

à yt^/zavùv ô’cwfza, TraÄMyiViuv.

Rcliquorumnonmemini. Et dum teftû monio eius, qui in tarn præclara effet exifti^ matione,rnihi placens,oftento chartam iftam omnibus, ita nefcio quomodo ibi ilia mihi euolauit, fecundum Plautum,vt fuerit amiff fa. Siue autem commode vel etiam prolixe loquendo de me Adamus beneuolentiam mihi turn Philippi Melanchthonis concilia# uit, feu opinione Slt; fpe bona de me, amp;nbsp;vt redderet alacriorem in ftudiorum liberalium curfu, feu etiam naturæ quadam inclination ne ille complexus me talia fcripfit; Hoc certe eft effclt;flum, vt Philippus currentem me, quemadmodum dicitur, incitarit, ftimulostç admouerit pungentes diu not^ut^ animum, neque finentes cupiditatem prsÈclarifsimi, quemadmodum arbitrabar, ftudrj optima* rum difciplinarum ÔC artium languefcere.Ex eo tempore videndi ipfum opportunitatem femper quæfiui. Quam tandem naólus fui poft triennium metu peftilentiæ ÔC motibus quibufdam temerarqs fcftola Erphordiana difsipata , cum veniffet ad me Pabepergam in patriam Georgius Pætus Vorchemius optimus QC dodliftimUs ÔC grauifsimus vir

D 4 (^quetn

VITA PHILIPPI

( quem Magiftrum SjC hofpitem mihi dele^ gcramErphordiac) amp;nbsp;inde me fecum, pro« bata re meis parentibus, ad vifendam V uK« tenbergcnfem Academiam, qUæ tanta om« nium commendatione celebrareturjabduxiß fet. Sed de me Ô6 coniundlione cum Philip« po Melanchthone mea fads, vel edam,vt ali« quis forte dicat, nimium. Reuerfus Lipfia non depugnato fed incœpto prælio ( fuit cnim ifta difputatio veluti clafsicum eius bei« It quod dudum commotum fieri tunc magis acerbum atqj pefttferum ccepit, cuius qui fi« nis tandem futurus fit, nondum liquet ) Phi« lippus Melanchthon Vuittenbergam maio« re contentione animi in Theologicam di fei« plinam incubuit, cum tarnen nihilominus coleret liberales ÄS ingenuas artes amp;nbsp;has om« nibusmodis augeret 2lt; ornaret. Nequediu poft defponfa ei virgo fuit honeftifsima ve« teris ÔC præcipuæ familiæ in ea vrbe, quant duxit vxoremagens annum xxiiii.cumcp ca vixit in matrimonio caftifsimo annos X XX V11. Sc vtriufque fexus liberos fufeepit quaternos, filios duos ÔC totidem fi'lias. De* fijt autem parère ilia anno coniugtj du ode« cimo. Fuit fœmina hæc religiofifsima vi« ri amantifsima, materfamilias afsidua atque diligens inprimis, liberalis ÔC benefica in omues, pauperum ita ftudiofa, vt dando

fine

MELANCHTHONIS.

fine difcrimine, amp;: deprecando pro illis , conciliando quibus aliquid pofiet cQmmo« di, non modo fuarum rerum facultatumcp minusrationcm habere, fedinterpellatione Slt; compellatione pro his ad aliosvti foleret nonnunquam intempeftiua. Summa vitæ 'morumcçintegritate, inqp perpétua cura re^s ligiofæpietatis honeftatisqî, vieftus cuU tus negligens, neque hoc Plwhppus Melan^» chthon offendebatur, qui nullis deliciarum blanditrjs caperetur , ÔC voluptatum omnes illecebras fugeret. Non durus ille quidem neque afper aut inhumanus, fed nimis etiam interdum facilis atque indulgens, qui ne fo«! dalitia quidem hilariora vitaret, atque etiam congrefluum talium effet autor, quic^ conni-ueret ad fuorum familiarium nimiam ali« quando laeticiam. Cum quidem ab ipfo ni« hil fieret aut diceretur perperam praue,fed præfentia amp;nbsp;fæpe inftituto eius caueretur,ne leuitas iuuenilium cupiditatum in turpitudi« Item aliquam erumperct, cum ludis etiam fe« ria mifeerentur. Quod fiebat in conuiutjs potifsimum, quae more Germanico Rege fodalitij creato, apparari folcnt. Turn cnim hoc feruabatur vt nunquam confîderent ad epulas nifi prius feriptis prolatis recitatis, quæ componi oportebat ab illis fodalibus oratione foluta èc verfibus. Itaque vt vide«

D 7 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ri pof«

38 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

npofsitnonnxhil fcuerxoris di'fdplinæ Jcfi-deratum efTe, id tarnen praeftabatur, vt vere= cundiac pudorifcp nullt congrelTus eorum, qui bonos, vel non faltem nihili prorfus Ô6 futiles perhiberi fe vellent effent expertes. Sed redeat oratio ad domcfticain Philippi Melanchthonis vitam. Cum2lt; ipfe nullis cogitationibus amp;nbsp;curis vacaret, nifi faluta« ribus Reipub. SC priuatim tarn laudem quam vtilitatemafferentibus, magis quidem alrjs quant fibi, Ôé talent haberet huius vitx foci^ tam, fadlunt eft non modo vc augendæ rei fa« miliari nulla opera ab ipfis daretur, fed vt ettam ea copia, quæ fatis abundans non tam quærebatur quam affluebat , effunderetur promifcua benignitate, nelt;^ parceretur vel pecuniæ vel penui, quin petentibus quic* quid in manu effet fine recufatione tribuere== tur. Videres igitur in aîdibus illis, perpe* tuo accedentes amp;nbsp;introeuntes ÔC difceden=^ tes atque exeuntes aliquos , Inquibustur* ba veriaretur omnis ætatis -, fexus, condit^ onis atque adeo gentis. Exportabaturcp Sc auferebatur non indies fed horis fingulis 06 pene momentis aliquid. Nam ea domus dft fciplina erat, vt nihil cuiquam negaretur. Veniebant autem ad Philippum Melanch^ thonem plurimi, qui literas ad aliquos pete« rent, qui fcriptum fuum quodpiam vt emen« dare«

MELANCHTHONIS. nbsp;nbsp;nbsp;p

daretur orarcnt, qui teftimonij publici diplo= ma confici vellent. Alq qui aliqua de re fua amp;nbsp;oblato ncgotio conlilium , vt fibi daretur rogarent. Alij quod accidiffct publice priua« timue refpcóïum ipfius amp;nbsp;confiderationcm 8C opem requirens narrantes. Alrj querelas varias deferentes. Multi etiarn ftipein plane exigeâtes, quam veluti deberi fibi ab illius immenfa benignitate ftatuerent. Qua in par« te nonnullorum augeri confirmariqj impu« dentiam, 0^ erant qui tunc ægrc terrent, ôô Philippi Melanch. facilitatem improbarent. Interea alîj ad coniugcm,aut liberos deueni«: QC fibi fuisque quo adiuuarentur fub* leuarentur quærere. Qviorum nemo non ali^s quo munere affedus aut triftis abire vifus. Ipfe Philippus accefsionis ad fortunas qua fieret ditior confilium cœpitnunquam, quin« etiam oblata emolumenta aliquoties refpu« it,Slt;quae plurimi expetere atque arripere deque quibus digladiari non definerent, ca cum effent in poteftate ipfius plane abiecit. Quæ cum ita quemadmodum expofui, ad« miniftrarentur, nonpotuiffet fe ôô fuos ille alere atque fuftentare , nift diuina quafi Virgula neceffaria Ôô plura etiam quamab* fumerentur , ci vndique affatim fuppeti« uiffent. In quibüs modice retinendis li paululum attentionis voluiffet adhibere , potu«

40 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

potuiffetlocupletiorem hæreditatem fui'sre« îinquere. Erat auteni tn famiiia ipfius vnus, qui ad eum initio ftatim vencrat Iohannes Sueuicæ gentis,commendatus à Hieronymo Pamgertnero, qui illo famulo vfus fuiflet, quem, expertus fidem QC probitatem eius ÔC amorem erga dominum mirabtlem, Philip* pus valde carum habuit. Hie curabat domi ip bus omnia, cmendo, condendo , cuftodb endo, promendo , denique res rationefque domefticas tradîando vniuerfas: Cuius vb gilantia, afsiduitate, circumfpedîione, dilb gentia non etiam nulla prudentia, amp;nbsp;multa incommoda auertebantur in ilia familia, Ô6 quantum poterat, tantum adiumenti affere* batur,nonmodoad fuftentandam eam,vt quotidianis fumtibus impendia fufficerent, fed ad copiola aliqua in pofterum munien« dam. Hie confenuit apud Philippum mor* tuus in ædibus ipfius, Anno c h r i s t i M. D. LI 11, relidîo exemplo famuli 5:^ mini* ftri eiufmodi, vt nomen eius maiore cum lau dememoretur, qui feruili conditione fuiffet, quammultorum potentia diuittjs ho* noribus excellentum. Qitia autem mentio eft fadîa Philippi Melancllthonis, cuiufdam, dieendum enim verum eft, negligentiæ in fuis retinendis 2lt; feruandis, non putaui re* ticendum, quod aliquando fadum eft, de quo

MELANCHTHONIS.

quo Sc ipfius procliuitas in largicndo amp;nbsp;quorundam in aufercndo protcruitas poterit ccrtius cognofci. Donabantur ei multaau« rea SC argentea nomifmata antiqua. Hæc reauferebatqui primus,vbi ille accepiflct, aduenerat, SC nobis nonnulla cum daret, fo« lebat dicere, nifi ego fumerem, reliflurum me effe alijs. Quodam tarnen tempore de« narios coplufculos congedcrat, qui maxime fignis Sc fcriptura 6C imaginibus placuiflent, eos externo cuidam, quern nominarenunc effet inhumanum , cum oftendiffet, animad« uertit contemplatione eorum ipfum valde deledari. lubet igitur fumat vnum aut alte« rum, quos præ cæteris cupiat. At ille, ego veto vniuerfos inquit cupio. Non negabat Philippus fe impudente poftulatione fuiffc offenfum, fed dediffe nihilominus illos, SC fatiaffe fe dicebat cupiditatem inuerecundi fpeCîatoris, eorum, quibus alterum etiam gaudere 8C capi, par fuiffct eum cogitare. Hxc igitur non aliquot annorum fed omni« urn quibus 8C celebs 6C coniunx SC viduus vixit, vitahacin parte illius fuit. Mirifica autcm erat taciturnitas difsimulatio bene« ficiorum in largiendo. Sæpecçnumero pe« cuniaexhaufta,pocula fua ipfe folus clan« culum detulit ad aliquern mcrcatorem, nihil curans iuftumne prCcium an minus eo per« folue«

42 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

folueretur. Qiia domefticæ vitæ ratioftc cxpofita, quia huic loco conucnire hæc pu« tauimus, pergamus ordine enarrare reliqua. Difputatione ilia Lipfica finita, cœpit non ita diu poft pcftilentiæ malum oppido efle infeftum. Itacp turn dilapfus cœtus- fchola« fticorum fuit, cum Mart. Lutcri Philippic^ Mclanchthonis nomine plurimi inuitati vt Vuittenbergam peterent, feciftent, vt ad« modum frequens Academia ilia effet. Inter quos adolefccntes duo fuerunt mei Lipfiæ condifeipuli ambo, alter ctiam contuberna« lis Sebaldus Munftererus SC Cafpar Cruci« ger, quorum vterep virtute fua amp;nbsp;diligentia ftudij præcipuos honores in ilia Academia gefsit,06 interuallo fanemultorum annorutn mortuus dolorem amicis SC defiderium fui omnibus maximum reliquit. Secutum eft tempus quo conuentu indiefio Berbetomagi in Vangionibus Carolus Qiiint. Cæfar fide publica accerfitum caufam dicere iufsit Mar. Luterum , qui tanquam impiæ defeóionis à religionis fanSîitate SC feditiofus à Pontificc Romano vel illius potius affentatoribus SC affeclis, aceufabatur. Is cum iter illud in« greffus effet, Philippus Melanch. ita Vuitten bergæ remanfit, vt omnem curam laboremc^ rei fcholafticæ fuftineret. Accidebat au« tem turn quod fimilibus temporibus femper fokt.

gt;

mélanchïhonis.

folet, vt vitijs deteóis amp;nbsp;apparentibus, cum, qui maxime deberent medicinam facere, nea gligerent atque etiam plurimi iritarcnt maa la, 2C quemadmodum dicitur, effent vngues invlceribus, multa fufciperentur èC fierent cum audaó:er turn inordinate, nonnulla eta iam turbulente. Et Vuittenbergæ vano« rum generum diuerfarumcp nationum iam magna copia confluxerat. Et ilia omnino aetate fatalis rerum conuerfionis, prouenea rant homines qui mouerent concitarent ÔC nouarent aliquid indies. Quorum proclia uitate credibile eft, permittente Deo , abua fum effe eum fpiritum, qui Diabolus appels latur, quia diuinis operibus obtrectarc difsipare atque euertere quæ pofsit, perpea tuo conatur, tarn vi manifefta quam occultis machinationibus. Non enim audacia fa« cinora ilia quorundam ( de quibus dici alia quid nequealienum ab inftituto, ÔÔ cogitari nunc quocp vtile effc exiftfmo) humanæ maa litiæ videnturfuiffe. Nequeres tarnen noua neque inaudita pr'ius ifta tunc oblata eft.

1 Nam hiftoriae fimilia atque eadem plane nara 1 rant, quibus altjs temporibus animis homia 1 num in errorem 0^ fraudem indutftis, vita perturbata fuerit. Non habeo autem pro cer to dicere, vbi locorum amp;nbsp;quibus maxime , autoribus fetfta ifta furiofa, de qua deinceps 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diiftu^i

44 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

dicîurus fum, exorta fit. Sed vnus vagaba« batur pafsim,cuius nomen Germanicum ha^ bet Ciconiæ fignificationem. Is ex plebe ima perita amp;nbsp;fimpliceplurimos deceptosfalfitate opinionis perniciofæ complebat. Erat aua tern facile 06 in promtu infetfiari eos , qui in Ecclefiafiica re præfidebant, aut munerc quopiam fungebantur, in quos nihil tarn contumcliofe dici pofietjquodnonfatfioruin illius generis improbitate confirmaretur.Pi'^ mum igitur earn congregationem, quæ à ta« libus gubernaretur Ô6 adminifiraretur, Ec« clefiam efie Chrifti negare, dicere ex ilia difeedendo hanc inftitui oportcre. Ef qui« bus hoc perfuaderetur placeret,eos denuo baptifmo initiandos efle. VndeAnabaptfi ft arum fedta ilia nomen inuenit. Sed non in« ' fiftebatur hoc loco, progrediebaturep vanfi tas doiftrinæ ad ftatum Reipub. vniuerfx mutandum. Nihil enim reefie amp;nbsp;debitomo=« do fieri geriep vfpiam perhibebant , quod fumma rerum eflet penes malos, amp;nbsp;à religio^ ( fa pietate ftudioep honeftatis amp;nbsp;virtutis alie^ nos, qui fuis cupiditatibus priuatim ferufi . rent non commodis publicis,2lt; omnia ad vo luptatem referrent, in dominatione fuperba ac infolente. Atq? decreuifle Deum extin^ 'gucre iftud genus fufficere altcrum inno« cenn'a iufticiacp dC fanefiitate praediium. Ad cuius

MELANCHTHONIS.

cuius exordium atc^incrementa, docebant neceffariam effe curam 2lt; diligentiam in pro® creanda fobole. Et ideo neminem ducere vxorem debere, exqUa nonfciret fe liberos pios QC gratos æterno Deo ÔÔ ad communion nem regni cœleftis eledlos, fufcepturum effe. Idautem nonaliter quam ipfoDeo patefa« ciente Cciri poffe. Et iacflabatur præcipuum donum Dei in illis cœtibus , prædicffionis euentuum futurorum, 2C arcanorum indicij, cuius eximiæ£lt; falutaris rei inveritate no« men eft grsecum Prophetia, Compertum autem eft multis horum per quietem fomni mirabilia vifa, 2lt; fpecies quafdam vigilan« tibus etiam aliquibus , fed paucis, oblatas effe. Cognitum etiam eft fuiffe in cœtu iftofœminas vaticinantes. Ciconia ifte fe imperitum liter ar urn effe penitus fimulabat, vel erat etiam fortaffe, prædicans fibi diui* nitus fcientiam falutarem contingcre. Effe tarnen ftudebant hi in numero fuo literatos aliquos. Sed ôi ifti ipfi fe magiftros doclo« resue homines habuiffe habereue affirma« bant nullos, nbsp;nbsp;copiam fcientiæ fibi diuini»

tus conferri vniuerfæ. In quibus vnus erat Marcus nomine præcipuus, qui fibi à Deo hoc effe datum tributumc^ eximium gloria« batur, vt ipfe interpretando ôd explicando fcriptafacrarumliterarum exceller et: Hic

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gentis

46 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

gentis qilæ putatur incolere cam regionem quam veteresNarifcorumappellahnt, duis, aliquando fucrat difci'pulus fcholæ Vut't^: tembcrgcnlis. Sed ftudia deferuerat , fine antea, feu pofteaquam in illam focictatem perucnilTet. Nam Ô6 hoc erat in legibus iftorttm : Ne quis in ocio liberali bonis arth bus amp;nbsp;litcris operam darct : Neu aliunde fei« entiæ cognitionifç facultatem quæreret, quam ab æterni Dei benignitate, cui adiu« mentis humanis nihil effet opus. Nam cur colcre aut venerari aliquis vellet Deumc' Si non dignaretur eo beneficio quod datum eifetpatribus fanôis viris prifco fæculo. Qïiin etiam par commercium colloquiumcp elfe à Deo flagitandum, 6C vrgentibus tribui. Hæcfcdîa abfente in Vangionibus, Sô po=» ftca nefeio vbi, Martino Lutero pene an« no toto longe lateqjeft peruagata. Cico« nia interdum venire V uittembergam,fcd ibt minus libere amp;nbsp;aperte verfari. Cæteri alqs inlocis ferere fallaces fermones quibus ani« mi imperitæ multitudinis peruertebantur. Sed grati hi crant plurimis fpem licentiære« rum omnium 0^ fimul cuiufdam regni often« dentes. Quod fibi Ciconiam policeri ere« debatur, à quo auditum effet, vifum fe vide« re aliquando dormientem aduolafte Gabrie« lem angelum , QC poftquam aftitiftet pro« pter

MELANCHTHONIS. a-i 4 7 pter fe Cum alia commemorafle, quæ profe« renda nondum putaret, tum hoc dixilTe : Tu collocabere in folio meo. Idcp inter« pretatum Ciconiam, promilTumfibi princi« patum efle re^ni noui 8C paulo poft exori« turi. Hare initia funt cladis èC calamitatis quæ peruafit Germaniam , ferpente malo paulatim 06 procedendo acquirente vires, nemine ad cohibendum auertendumue ras rationes incunte , autcapiente falubna confilia, donee tanquam amnes eo plenio« res, quolongiusà fontibus feruntur, illieo« natus ÔC talia incepta in manifeftos feditio« num tumultus öd perfidam vim confluxe« runt, motuumpopularium, 6d ad extremum in occupationem vrbis Monafterienfis , regni nefartj deteftandum nomen. Quæ cau« fæ fuerunt, vt Germania fcelere Sd immani« täte rapinarum cedium fœdifsime lacera« retur, öd pafsim vaftaretur ferro Öd igni, de quibus öd aliorum narrationes extant öd hoc loco pluracommemoranda non funt. Ci« conia, qui vt did^um eft vagaretur, neque vfpiam fere diu confifterct, quæ concepe« rat animo eaftrenue exequebatur. Siuehu« ius autem mandato feu fponte fua Marcus, cuius fupra mentio eft fada, Vuittembergæ aliquantifper manfit, quem öd nos ibi vidimus öd cum eo fumus îæpc collocuti. Re« quot;e 3.

48 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

ccperat autem eum ad fe Philippus Mclanch thon, vcl innata fibi bonitatc 'Cum hominis eum mifertum eflêt, vel vt ccrtius cogno^ iceret quid iftud genus doccret. Cenfebat enim neque admittendum ncque rcijcicn^ dumquicquamtemere, SCquod parum ali= cui exploratum eflet. Itaque hie hofpitem quidem habebat Philippum, fed nihilomi* nus ad alios ventitabat, amp;nbsp;non paucos in fuam fententiam pcrducebat. Quorum ea=« put fuit Martinus Cellarius , qui iftis pertf nacifsime diu fane adhæfit ÔC caufam hanc aegit atque défendit. Cumqj anno xxv. in Prufsiam venilfet, in liberam euftodiam Principis iulfu datus, multa fcripfit de do« ëîrinailla. Poftea animaduertens labafeere partes amp;nbsp;fpem fe fruftrari, Bafileam fe eons tulit, vbi dudîa vxore quietf^ deinceps vixit. Hie Sueuicæ gentis cumPhilippo Melaneh« thone Tubingæ vfum quendam habuerat, cumcp amp;nbsp;ipfe poft difeefsionem illius Vuit« tembergam tandem venilfet, à Philippo Me« lanchthone humanifsime acceptus Ô6 traefa« tus amantifsime eft. Nondum probabat ille fcholafticæ prioris dotftrinæ mutatain rationem, deep ea cum Philippo fepe difpu« tando pugnabat. Cum autem Ô6 ingenio clfet minime hebete, S^ftudi] diligentia per« cultus, tradidit ei Philippus Melanchthon di'fci«

M BL ANC HT H o N IS.

4 y difcipulosinftitucndos, habuïtqj ilîc fcho* lam pi iuatam, frequentem fiult;fîuofam. Hune igi'tur Marcus amicum focium ëC adi'utorem ëC comi'tcm arque cn'am ducem nac'îus, ira turn propemodum femeftre fub« ftitit Vuittembergæ. Vbi fichant omnia in« dies difficiliora, leuitatc ôô petulantia cupi« ditatisrerumnouarum. lamqînon mufsi« tabatur fed fremendo ferebatur palam, non quafi pedetentim ad tollenda vitia quæ in operationes facrorum irrcpfifTcnt ■gt; progrc« diendum , fedirruendum ë^ demoliendum ftatim quicquid perperam introdudum v« ftirpatumcp effet. Ac duorum potifsimum deligebatur repentinamutatio î Ritus adi« onis in peragenda Euchariftia, SC colloca« tarum in templis imaginum fimulacrorumcp amotio. Qtiæ non modo conuelli exter« minariep, fed publice per contumcliam, pro« pter venerationis impictatem, exportari ëC concidi aut comburt volebant. Necp care* batfadioifta patrocinio quorundam auto* ritate præditorum,in quibus amp;nbsp;Andreas Ca« roloftadius nominabatur. Philippus Mc« lanchthon tune quocj;, fouebat apud fe Mar« cum, quamuis perfpicue cognouiffet, inania effe omnia quæ alferret, ëC diffcntanca ’inter fe, ÔC pleracpnugatoria,nonnullaetiam eiul« modijvt noneffe fana, neep integra cum men* E 3 te de«

5 0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

te deprehenderetur. Ex quibus vnum hoc duxt exponendum. Quodam tempore ferb bente nefcio quid Phibppo,Marcus, qui for= te aduerius ilium alTedilîet, in filentio ÔÔ co« gitationibus fenfim ibi confopiri, amp;nbsp;demit« tere caput in menfulam, ad quam fedebant, êC obdormifccre. Poft non multum tern« poris experredîus erigere fe 0^ intueri Phb lippum QC interrogare fubito : quænam effet exiftimatio eius de lohanne Chryfoftomo, cumcp Philippus commode refpondiffet, ft fentire de illo præclare, quamliis verbofita« tern iplius interdum non probaret : Turn Marcus, modo, inquit, vidi ilium fpccie tri« fti in purgatorio. Ad hæc Philippus pri« mum ridere, mox diftedere deplorans per^ turbationem tantam in illo, qui purgatori) faceret mentionem earn, quam ipforum aliæ difputariones mirifice refellerent. Sed Philippus pondéré rerum 06 negotiorum ficultate fuperaretur, neque ijs quae fibÜm« poni indies grauiora fentiebat par effet ? impendentium periculorum magnitudinem perfpiceret : crebris fuis aliorumqp literis permouit Luterum, vt Vuittembergam re« diret. Etille (qui paulo ante clam paucis diebus ibi fuiffet ) tunc palam eft reuerfus, neep indicata re Principi, neep quoquam per« mittente, animo excelfo ÔC confidente. Ef

MEL AN C HT H ON I s. 51 nifi hoc facerc maturaffet, res Vuittcmber* genfis non modo grauiter afflidtaatcp vexa« ta, fed perdita amp;nbsp;funditus dirutafuiilet. Re^ uerfio eiusincidit in Nonarum Marti] dies, Anni Chrifti m. d. xxi i. quibus diebus con« clones eo habcnte omnia conquiefcebant, audiences, cum fingularem facultatem cx^ pllcandi fufeeptas res,turn dicendi vim, turn etiam virtutem atque fortltudinem admira« bantur ÔÔ reuerebantur autoritatem. Intcr=gt; rogatus tunc vnus ex Marei familiaribus,ec« quid Docflorem effe Luterum cgregium iu« dicaret c* Imo inquit angeli non hominis vo« cem mihi audijffe videor. Sed Marcus rjs diebus aberat, cum rfefeio quo quarumue re« rum caufa dlfcefsiffet. Mox tarnen hic fe Vuittenbergam ad fuum, quern ibi habebat, gregem rccepit. Qui rurfum ad ipfum con«' fluere SC opiniones hauftas inter fe confir« mare, SC Marco ad retinendas SC defenden« das eas animos hortando addcrc. Inq) om« nibus maxime 2C ardentifsime M. Ccllarius cuius paulo ante meminimus. Placuit igitur Martinuni Luterum accedi QC ci fummam doCIrinæ exponi. Aegrc Luterum hoc con« cefsiffe refeiui. Sed tandem certo die SC ho« ra fecit poteftatem Marco ad fe veniendi, fo« Io Philippo Melanchthone fibi adhibiio -, cum Marcus Cellarium 8C alterum quen« E 4. dam

52 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

dam ex fuis adduxifleî. Audiuit Luterus placide narrantem Marcum fua. Cum di« cendi finem fcciflet, nihil contra ilia adeo abfurda SC futilia differendum ratus Luterus hoc modo monuit: viderent quid agerent. Nihil eorum quæ commemoraflent facris li« ten's niti, commentât^ elfe cogitationum cu= n'ofarum, aut etiam fallacis SC fraudulent! fpiritus deliras SC perniciolas fubieCîioncs. ibi Cellarius QC voce ÔC geftibus vefanis, cum Sc folum pedibus SC propofitam mcn^ fulam manibus feriret, exclamare SC indi,: gnari, aufum elfe Luterum fufpicari tale aJi« quid de diuino homine. At Marcus paulo fedatior, vt feias inquit, Lutere, me Ipiritu Dei præditum elfe, ego, quid in animo tuo conceperis, ium indicaturus, idep eft: Te incipere inclinari ad hæc vt meam doClrinam veram efte credas. Cum Luterus, vtipfe poftea dixit, iftam dedita opera ftntentiam cogitando effet complexus : Increpet teDe? usSatana. Poft hæc plus verborum facien« dum Luterus non putauit,SC minantes glori« antestp eos dimifit, Ac nefcio quid pollicen« tes de mirabilibus elFeCîionibus, quibuspro^ baturi fua effent, cumhoc modo dixiflet: Is Deus quern ego veneror SC coIo facile ve» ftra numina, ne quid tale efficiatur, coherce« bit» Eo die oppido illi excefferunt,0C Chem*

bergo i

MELANCHTHON! s.

bcrgo diftante pafs, am pluis mihb. quincp ïiteras plenas maledidi's 06 cxecrationibus ad Luterum miferunt, de quïbus longiorem cffe narrationem hanc meam non dccet. De Ciconia autem Ô6 Marco ipfo quid fatfïutn fit, Ô6 quid ipfi amplius conati, quicp exitus vitæ eorum fucrint, nonhabeo cotnpertum, deep cis narrata atque prodita fcio ncque temporibusnequeperfonis confentanca. Et in exponendis his fui prolixior, quod iHis rebus óóncgotijs omnibus Philippi Mclan. labores, curæ, opera, confilium , fides, imlt; plicarentur. Poft hæc res fatis tranquillæ toto biennio fuerunt.Martino Lutcro,queni non definerent aduerfartj cum manifefto dc=« dccore fuo ÔC caufæ quam agebant detrimen to , laceftere fcriptis leuifsimis atque ctiam ineptifsimis, magno animo Ô6 fumma con« tentione afferente fua 66 aduerfariorum fcri« pta confutante. Scholafticam autem dodris nam publicæ priuatimep afsiduo excrcebat Philippus Melanchthon , optimarum artium ftudia conformando expoliendo, ordiens ab horum qUafi pueritia 66 progrediens ad vl timam veluti ætatem ( id quod annis aliquot perfecit) vtmitium cum fine deniep coniun« geretur 66 coirct,ô6 omnis ifta traeftatio orbe vno comprehenfa abfolucretur, cuius græ« cum nomen effe placuit iya-vKÄnTrcu^^oui. At«

E 7 que

54 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

que idem facrarum etiam litcrarum diucrfas intcrpretationes explicationesq’? conKcicbat Sc elaborabat. Cum interea ab occupation^ bus aliorum negotiorum ÔC opera, quæ da« batur omnibus vti volcntibus, nihil ci quic« tis aut octj vel ad corporis yaletudinisqjcu^ ram, vel aliam vitæ fuauitatcm SC recreant dum animum relinqueretur, ncque ab ipfo vfurparetur,præter vnam voluptatcm,quain ex confuetudine amp;nbsp;familiaribus colloquijs amicorum percipiebat, qua quoties licebat ïibenter fruebatur. Quod autem turn facere eepit, vt feruiret voluntati atcp etiam cupidb tati quorumuis 5C obfequium fuum in prom tu cundlis elTe vellet, ab eo omni poftea tem« pore non voluit recedere. De quo quidein Sc memini diuerfa indicia diuerforum audb re, Sc intelligo in vtramcp partem difputari polTe, Idqp indicabo vbi prius de habitu cor? ports ipfius Sc valetudine SC natura atqueiii? genio ac moribus, quam hoc loco apte inferi polTe exiftimaui, narrationem abfoluero. FuitftaturaPhilippus breuiore,non tarnen breuitate notabili, cum à communi virilium corporum modo ilia non procul abeflet. Membrorum compofitio plane elegans, frons explicata SC ardua, infignis vena qua? dam ampliorc in ilia eminente, capillus rari? or, collum procerum, iugula infigniter con?

caua,

M E L A N C H T H O N 1 S.

caua, ocuH pulcii acies horum mirabiliter clara, peâus fatis amplum, venter ilia aftridiora. Omnium autcm partium corpo« ris Ô6 integra atque vcra fua figura Ôl con« gruenserat fofiditas. Senfus omnes acres, incorpore nulla mole carnium grauato , óó ’ eiufmodi vt facile illud quidem propter fub« tilitatem afficeretur fed laboris tarnen effet patientifsimum, neque facile defatigaretur. Atque narrabat ipfe quoties adolefcens Tu« binga Stuggardiam ad Capnionem veniffet, id quod fæpe facere confueuiffet, ÔC ilia vina bibiffet pleniora, artuum dolores fe ftatim cœpiffe inuadere, amp;nbsp;ideo ftuduiffe citius re« uerti Tubingam. Vnafuitei molefta info« mnia. Nam accidebat nonnunquam vt to« tam nodem vigilaret, quo incommodo cum propter debilitatem quæ confequebatur, tumobftrepentes, vtfit, cogitationes iniu« cundas grauifsime affligebatur. Sed hoc malum dcpulit diligentia in vidu, præfertim cum ætate procedente vinis vteretur plenio« ribus Si altjs generibus potus , quib. fomnus conciliari folet. Ad quern fe dabat ftatim poft cœnam. Si furgebat mox aut non longo interuallo poft mediam nodem. Om« nescp fcriptiones Si commentationes c«ete«

I tæcp res vel faltem præcipuæ matutina opera I ab eo perficiebantur. Requirebatur autem ( nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ab eo

(

^6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

ab eo quies fomm nolt;flurna placida. Qiian* turn igitur poterat, cauere, ne qua re per* turbaretur animo iturus cubitum : Ô6 earn ob cauiïam îïterarum vefpere allatarum le« dîionem in poftcrum diem plerumcp difFcrre, earumpræferiim quas principes aut ciuita« tes mißflent, quibus rem feriam atque ma« gnam agi fufpicaretur. Atque fenefcens poft meridiem interdum, non ille quideinin iedîo, fed fupra fcamnum alicubi recumbens Ô6 fomnum capi'chs confpedîus eft. Cum autcm eiufmodï potum, quem dixi*mus,pro* deße ei increbuifTet, vndicp ad ipfum beni« gnitate princi'pum ciuitatumq? 8gt;C amicorum aliorum ftudio ille mittendus curabatur.Co« ftat fuifte admonitum primis ftatim annis ad uentus fui, Philippum ab Illuftrifsimo Prin* cipeFridericho, fubqcicnte, vt videtur, hoc optimo doClifsimo humanifsimocp viro Georgio Spalatino, quo Princeps peculiari facerdote vtebatur, vt haberet rationem ipfe fui in conferuanda valetudinc, neu vini vfum intermittcret,, Valde autcm delctfla« batur copiola quadam boni egregtj po« tus, non tarn fua ille quidem, quam hofpi« tum,quos ÔÔ inuitabat humanifsime amp;nbsp;li« bentifsime accipicbat, aliorum quoque quibus hunc impcrtiebat, gratia. Nemini autem omnium in toto oppido cclla iphus claufa

MELANCHTHONIS. 57 cïaufa ctat,ôd quicquid ca condebatur id pe« tend promi in hac domo mos erat. Atten« tione igitur ille amp;nbsp;diligentia affequebatuisvt tabs corporis firmitas perpctuis laboribus fufFiceret inter continuos illos durarcr. Cum amp;nbsp;à medicinismagno'pere abhorreret, neque vllam exquifitam curam corporis ad^ hiberet, ac podus in hac re amp;nbsp;parte effet ne« gligendfsimus, vel is ctiam qui propofito deftinato omitteret atqueadeo fugcret om* nia, quæ corpori curando apta funt: Vnde facflumeft, vt tandem balnea edam prorfus vitauerit, quæ aliquando cum amicis ingre^» di confueuiffet. Atque in tali corpore,quale eft defignatione quadam à nobis effidum, Animus erat, quem SC illud capcret, SC qui idoneum iftud quafi domicilium haberet. Humor, quem flauæ bilis nomine appellant, abundantior, materiam præbebat affecftio« nibus animi vehcmcntioribus. Grauiter ergo commouebatur , eratcp in co impetus hie repentinus, qui tarnen fedabatur celeri=‘ tcr.Reipub. 6C amieorum negottjs ex ani« mo afficicbatur, 8C hæ curæ interdum fie ex« cruciabant animum ipftus, vt morbus con« traheretur. Sed naturæ vi, bilis deqeiendo \expcilebatur, eoep alleuari ille fe fentiebat.

Ingenio fuitliberali, comi, admodumbene« fico SChumanifsimo, ad gratificandum fern« per

5 8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA P H I L T P V 1

perparatus. Etiam minimis in rebus offi« cijscp præftandis non modo fatisfaciebat ex’» peclationi omnium,fed banc fuperabat quo« que. Quinetiam fua interdum mérita alijs eum tribuiiïe QC aflcripfiffe cognitum cft. Non ille confulto alterum quemuis vel aper* te maledicflis lædere, vel oblique tnfamarcgt; aut nigros fales, vt dicitur, afpergere, no=gt; tamue 60 ignominiam vlli innrere. Nullum etiam fere dióium aut faCtnm alicuius tam duriter vnquam accepit, vt ab illius bene= uolentia familiaritateq? 8gt;C vfu refugeret. Nullæ ineo maleuolentiæ aut fufpicionum latebræ. Nullæ æmulationis quafi infidiæ. Nihil fubdolum, fimulatum, te(^um, fallax, contracp fi'ncera, fi'mplicia, aperta, vera om= nia, oratio libera, fæpe etiam fine circumfpt=‘ ólione ód confideratione coram quibus iH^ haberetur, Exceptacp elle quædam didla ip== fius Só ad quofdam inuidiofe delata notnm eft. Quod cum ipfe fciret, nullam tarnen cautionem huic parti adhibebat, ne ab amf cis quidem 8C beneuolis admonitus. Ea« dem in fcribendo libertas efat , Quinetiam libros fcriptaqp fua omnia, amp;nbsp;literas quæ afi ferebantur cotidieplurimæ à diuerfisSlt; difi fimilibus conditione, loco, fortuna, relin* quere omnium oculis, manibus expofitas, ex quibus fubtraduni plurimum effe con” ftat.

MELANCHTHONIS.

ftat. Et ipfe hoc animaduertens, hortanti=. bus fuis etiam,vt cuftodirct fua , præfertiin cum ahjshoc vt facerent afsidue præciperet, nequepericula tantum fed malum præfens fæpe demonftrantibus,adduci nunquam po« tuit vt eife aliter inciperct amp;nbsp;fentcntiam con« fuetudinemcp hac in parte fuam mutarct.Vo luntati aliorum promtifsime inferuiebat atqi adeo cupiditatibus indulgebat -, cum erga fe effet durifsimus Sgt;C immitifsimus, Quæ non fiebant iudicio fed naturæ manfuetudinc 5C bonitatc. Secçintelligebat ipfe hoc agendo peccare, cum fciret ôô teftaretur quam per« ' niciofa rcs effet impunitas ÔC licentia , ncque earn coherceri amplfus potfe fæpe déplora« ret. Pucros paruulos nimio pene amorc compleclebatur naturæ affeCtio hæc in ipfoinfignis pene intemperata fuit,pru« dentia in altjs fumma ôd: confideratio quid deccrct. Nihil rufticum aut agrefte, feftiua ÇkS venuftaplurima. ïoci^ deledlabatur , vel tempcftiuos potius,vtinter epulas £ô pere« grinationes -, minime triftis atque horridus

1 natura, non vitabat. Vtebatur autem qs ridiculis, quæ fine contumelia ac probro mor dentialæderent neminem,2lt; fales haberent nonineruditos. Ambiguis libenter 5lt;^ fua« f niter ludere cum pueris maxime adolef« cenubus folebat, hoc ipfo etiam exercens in«

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;teilt«

éo VITA PHILIPPI tclligentiam illorum ad ferias fallacias con« fiderandas SC explicandas, qftp enarrandis ingenia corumacuens, nbsp;nbsp;alios confideratio«

nehorumratigari cernens èC cxplicando in« tcrdumfalli, iftamhilaritatis occafioncmha« bebat. Hiftorias quoque narratiun« culas vtiles SC memorabiles crcbro expone« bat. Moribus omnino placidifsimis 56 man« fuctifsimisfuit. Comitasineo SC affabilitas prorfus fuauis. Si quando etiam veliemen« tius pcrturbabatur, vt veluti de poteftate vi« derctur exire, fedabatur ea cito quafi tempe« ftas, Sc redire ftatim ille adingcniuni, ferrccp vtantea quæcunqj ei imponebantur onera, Sc exequi quod mandabatur,SC efficere quod petebatur. idep in fe vel vitium vel vitij quiddam fimile ipfe agnofeebat. Ac poft« quam deferbuerat ardor illc, iocans de fe me« am referebat interdum narratiunculaffl rythmos noftrates, quibus perhiberetur qui« dam percutere SC confodere, SC efle tarnen vim illam læuitiæ ICntam atque mitem. Ita« que vtiracundiæ commotio in eo erat SC fu« bita Sc acris, fie nemo illo cognitus eft pla« cabilior, quiqp moderari fibi SC temperate affetftionibus fcirc t melius. Animus ipfius in nullos inuidia . c dio, maleuolcntia fuffu« fusj adomnes ain ;i;T apertus atque fimplex admirabilem i, r. Jum, Inter docendum inter«

MELANCHTHON IS. g i interrogare aliquos fere foiebat de ijs quæ tradabantur» Id(^ faciebat admodum fdte appofite, quod præcepta artium liquido tcneret, amp;meminidct exquifîte. Fuitcp in eovaldebona memoria non rerum modo ôi fententiarum fed vcrbornm quocp 5gt;C oratio« nis. Qiiæ igitur legendo compfchenderat, CA hærebant in animo ipfius. Et, fi quid for« te commentatus perfcripferat, paruo nego» tio idem verbis propcmodum eifdem 8C ea* dem ferieborum fine icripto pofteapronun-ciabat. Itacçdifputandoin refponfionibus ad obieda aduerfariorum plurimum vale« bat, S)C cr2.t illis metuendus. Id quod non femel , inftitutis de religione dodoruiri viro-rum diflentientum partium colloquijs co-gnitum eft. Si res fcria ageretur ftudio ha-bebathocinprimis ne effet dubia oratio 8^ fententia incerta. Neque peius quicquam oderat quam in argumentando verfutias QC fallacias conclufionum, quæ (rolt;^t(r,ua]a,, 5gt;C quam totam nonfacultatem, fecund um Ari-ftotelem, fed voluntatis incitationem o-olt;plt;lt;n* zZto appellarunt. Et fermo igitur planus attçi purus id quod volebat intelligi Intelligi autem volebatconcepta animo vera 8lt;defi« nitaac certa) fignificans in ftudio ipfi erat, 8lt; eogitationes contortas argutijs implican-tibus irafeebatur, ita faepe grauiter, vt fto-F nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;macha»

Si nbsp;nbsp;nbsp;VITAPHILIPPI

macharetur, amp;nbsp;obiurgando ipfe peruerfita«« tem callidorum, amp;nbsp;veteratorum mcrcparct acerbius. Ea autem crat acrimonia illïus vt celeriter deprehenderet taha, neqj fcre eum quïfquam falleret in hoc gencre. Vfcp adeo autem abhorrebat à dubîjs Ôl incertis fermonibus , vt ambiguas figuras orationïs in rebus ferrjs quamuis vfitatas ferret ini* quius* Ac memini aliquando inter cpulas cum vinum appofitum ipfi valde probare^« tur, iubere illud ex conuiuis vnum guflare diccre quid videretur. Q’.ii cum rcfpoiv diffet confueta nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;forma : Efie illud

baud malum, pene cum indignatione Philip. Melanch. Bonum, inquit, vinum fic laudari non debet, quod fimplicem amp;nbsp;propriam commendationem vfurpandam cenfuilfet. Hoc ctfi vulgarius atque leuius,moris ta=’ meninillo huius indicium illuftre non pt’’* taui prætermittendum. Vfque adeo vero indiferta, confufa, vaga, indefinita, inexplfi cataq5 auerfabatur, vt quoties cum aliqui^ bus de tempore effet conftituendum, femper momentum horte iuberet nominari. Er f}s fuccenfebat qui intra aliquas horas duas aut circiter conueniendum agendumue quippi=gt; am effe dicerent. Similiter in mandatis dan* dis exponendifep negotijs maximopere eni* tebatur, vt de qua re ageretur, ea res plane Sgt;C ex-

MELANCHTHONIS.

cxpreffe demonftraretur. Itacp non folebat curare iubendum fignificandumue aliquid, quod ipfe coram narrare, indicare, mandare poffer, fed hoc munus excquebatur ipfe.Co« gitandi amp;nbsp;omnia diligcntifsime expendendi in eo cura pene erat Infinita. Itacp in fua inquirere ipie femper ÓÓ retexcndo ftudere fieri meliora. Quod fi in vno ftudiorum gea nere ei perfeuerare incp iHo ociofe verfari conceffumfuiffet,haud fcio an ea opera effi’» cere ÔC edere potuiffet,quæ omnium, alio« rum elaborationes longe vincerent. Nunc hoc fiebat vt nihil vacui temporis ipfi rclin^ queretur prorfus, fedô^rjs continuo occu« paretur quæ fupra indicaui, amp;nbsp;nouo quo« dam mirifico labore infuper defatigaretur. Cœperant enim plericp ipfius ÔC aliorum ce* lebritate moti expetere, vt manu eorumali« quid in fuis libellis perferiberetur , quod oftentare poffent. Atep aliqui ad taies feri« pturas cartas conglutinatas amp;nbsp;libellos pecu« liares circumferre , cui rei incredibile eft, quantum temporis operæcp tribuerit, cum qualis res effet animaduerteret ÔC negando tarnen neminem vellet offendere. lamquica quid tunc ab alrjs V uittenbergte librorum conficiebatur in omni genere doélrinæ, eo«

i rum nihil fine hoc quafi Thefeo , vt dicitur, , vel nonipfo planemagiftro £lt; autore elabo« F i raba«

VITA PHILIPPI

rabatur. Quæ vero indotfîn'na publica dilt; cebantur, quae rccitanda forte crant folcnni» bus in conuentibus, quæ proponendac alilt; quarum rcrum fignificationes, ab hoc vno fen'bebantur. Atlt;p vifæ funt chartae cum hu« midis adhuc liten's reh'quaï affcrri ijs •, qui iatn pronunciare compofita ab eo priora cœ^ piifent. Qj.n'd dicaiTi de proœmijs quibus fi ab hoc fciiherentur, quod commendari omnes vendibilia fieri opufcula fua fei» rent -, expetebant hæc plurimi, curri intcrca QC externis daretur opera aliqua ipfius, con* fcribendis ijs, quibus ilÜ docendo, concio* nando, difputando vterentur. Sed hos la* bores amp;nbsp;iftas occupationes tantas æquabat vel etiam fuperabat vnus : Literas quibus ali qui commendarentur tefiimonia perfcri* . bendi, quæ non modo paticbatur facile abs fefe impetrari, fed dabat etiam pcrquani li* beraliter prolixe. Nam facuhates ipfi* usSCoperæ quibufeunque dariill^ô polfent, in promtu cuntfiis, neque fuumei quicquain tarn proprium erat, quam communia omnia omnibus. Atqueeft facilitasifta, amp;:hæc ca res, quam fupra notauimus amp;nbsp;reprehendi poflTe fumus confefsi. Cum quidem repre* hendi interdum audiuerinius. DeC^eaquo# I niam dubium non eft venire in meutern vni? i tnie^ quid culpantes dixifte dC nunc diccrc ;

credi*

M E L A N C H T H O N I S.

cvedibüc fit, mihi filcndum cffc duxi. Sed vi« tupcratione tarnen liberat e cum, vt opinor, poteft, immenfa bonitas humanitafep natu^ ræ óó nullum übt futamp;cp profpiciendi ôC con« fulendi ftudium, feruiendi aliorum com« modis more etiam confirmatum propofi« turn, amp;nbsp;bencfaciendi geftiens voluntas: Ac fortafle etiam flagitatores partim molcfti im« probitate, partim aüiduitatc acres, quos d-lum quoquo modo abfolucrc atque dimitte« rc voluiffe, mirandum non eft : In quo ani« mus fcilicet illis explcndus fuit. Itaqî pauci quod optauiffent non fuere confccuti. De nullo autem feribebat quicquam non admo» dumltonorifice ôô exquifitis verbis atepfen« tentijs. Ac fi caufa magna eilet, cur hoc fa« cere nollet, nihil feribebat potius, feimusep pecuniasfæpccum aliquibus dediffe , vt illi difeederent neque inftarent Itteraspetere, ÖC ita quafi redemiffe ab eis interpellationes. Quae cuntHa quamuis in vitio elfe videantur: ita tarnen 8C ipfafuerunt indicanda.Vt enim in facie formofa næuum , referrc expreifa il« lius imago debet : Sic narratio de magnis 06 præftantibus fapientia atque virtute viris la« beculam quoque aliquam , fi forte afsit, re« prxfentans non facere hoc perpcram exifti« manda eft. Philippum omnino Melanch« thonem mira afficiebat folicitudo de euentu

F 3 rerum.

6 6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V I' T A P H I L î P P I

rerum, negotiorumqî quorum ille particcps effet falt;flus,ÔL tum maxime cum acci'derat,vt aliquid ipfe cenferet aut fuaderet, vfqgt; adeo cauendum effe bono viro fratuebat, ne cub pam admitteret, neue per errorem quocp aut imprudentiam cauffam mali daret. Inq3 his aliquando angoris perturbatio tanta fuit, vt illi pene fuccumberet. Cum cæteris rebus QC maxime priuatis atque fuis, animum fatis bonum haberct, vel etiam magnum attp ex» celfum, qui ôC iniurias patienter ferret atque adeo contemneret, ÔC in periculis adeundis minime effet timidus. Vcrecundia in co tan« ta fuit ad vltimum vitæ diem, quantam baud fcio, an qui in altero cognouerit, reperiatur nemo. Sed interea nihil omnino quod inho« neftum non effet neque turpe, quamuis par« uum atque humile, faccrc eum pudere aut pigere. Itaq) ea ipfum traôare, agere, exe« qui multi viderunt, quæ infimi etiam famuli inuiti ôô grauate adminiftrare cernuntur. Valetudo cum initio effet minus bona viuen tis fub alieno cœlo ÔC inufitata ratione cibi SC potus vtentis, SC corpus valde attenuate« tur, SC peruigilationibus debilitaretur,queni admodum diximus, temperantia tarnen mo« deratoqj fimul SC accurato vidîu illam cor« roborauit, vt ftabili SC firma vteretur, neque morbos haberet vfios infeffos, præterquam caïeu«

MEIANCHTHONIS.

calculorum aftillicidio veficæ, qucmadmo-dum Plinius locutus eft (hæc græcis eft Ai. 0-8^1«, ÔC Aióiao-iï ') quorum fæpe acer.^ rimos fenftt cruciarus. Non muftis annis ante mortem etiam oculorum epiphoris atcp lippitudine conftiâatus eft , cum fpirandi viæ temper patuiftent ,nefcio qua de cauffa ’ nares tandem obftrudæ fuerunt. id quod

grauitsime moleftifsimec^ tulit. Humoris etiam ad lumbos vapores amp;nbsp;flatus ( qui gra-» uis interdum segritudinis cauflam dant tam corporiquam animo, •zs-àâ-îi ftæc

v.a. vocarunt ) tcntabant eum nonnunquam, vnde doloris nonnibil capiebat. Potus ei neceffarius erat, gratus 8lt; bonus. Efca qua* libetftne faftidio vefcebatur. Sed cibospre* ciolos opipare eonditos ôd delicias epu* larumprorfus oderat. Pifciculos minutos probabat in cibo maxime , Ôé olera atque pulticulas omnis generis expetebat, carnes non item. Et adolefcens in contubernio TubingæÇvbi perpétua confuetudine hor* dei iulcula cibum communiter capientibus apponuntur fæpe cum iufeulo afterius fuas carnes commutauit, vt ipfe iufculum duplex alter carnes duplices haberet. A pifci= bus omnino non abborrebat vefccbaturcp

, libenter ouis. Sed bæc recentia illos fernen« tes affervi cenfebat oportere. Itaque in au* F 4 lisv-

6 8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V I T A P 11 I L I P P I

Iis vtrunK^ eŒc cibum ingratum foïebat dicer e, quod nc(]p recentia oua, 6lt; pifces fere tepidi apponerentur, quosiocansncque fn=gt; gidos neque calidos edi debere aiebat. Magnificos apparatus conuiuiorum deteftaba* tur, neque dubitabat libéré reprehcndere ÔC’ obiurgare eos qui inftruxifient. Ac recor-dor eum me præfente aliquando quodam in conuiuio omnium rerum copia abundante, cum hofpes , quemadmodum mos eft no* ftrorum hominum, hortaretur eos qui ade* rant 6C Philippum inprimis, vt quæ potuif* fentacquiri, ijs contenti efte 2C vefci hilari* ter vellent, fe quidem pro fuis facultatibus operam dediffe vt quam optime acciperen* tur, fed videre fe ÔC fateri parum effecifte, quia nihil quod magnopere bellum effet, ap* poneretur, Ô6 quæ huiufmodi alia tunc com* memorari folent vfitata difsimulatione : Ibi igitur recordor non fine indignatione fum fermonem Philippum interpellaffe ÔC graquot; uiter monuiffe re manifcfta tali oratione non effe vtendum, atque adeo metuendum nc ea ipfa ab æterno Deo animaduerteretur, cui potius gratiæ agendæ effent, cum fuppedi* tante largiter tam multa, tum benigne con* cedente non modo vfum verum ctiam abu* fum illorum. Sed pergamus ad reliqua. Ve* ftitus eum retinebat modum quo initio fue* rat

MELANCHTHONIS. nbsp;nbsp;nbsp;^9

rat vfus. Tünicam femper geftabat, tarn do* miquam prodiens foras, vt tedum vudiqj corpus effet. Interior veftis confuctudine horum tempor um linca duplex ferc indue* batur, ÔC fuper earnlanea altera. Qiiam ve* ftem exeuntes in publicum nunc variam ge* ftant, eius honeftam fpcciem demiffae ad pe* des cum manicis nunquam mutauit. Necp paffuseft perfuaderi fibi vt externis vllis fe* ricis aut fimilibus vteretur. Pelles tarnen non refpuit aquilonares illas , quod effent ad calefacicndum corpus efficaciores. De balba voce Philippi didlum iam eft aliquid, cuiufmodi Ariftotelis fuiffe accepimus, quam tarnen Philippi ingrauefeens paulu* Ium ætas ita emendaucrat, vt nihil audiretur quod offenderet quenquam. Sed óóiuuenis incedens aliquando alterum humerum de* torquere nonnihil folebat. Horum vtrum* que qui imitari vellent repericbantur,qucm* admodum amp;. alios geftus, vt manuum, quas inter loquendum mouebat, fupercilio* rum quæ fuftollebat. Sed imitati tarnen complures funt meliora atque potiora. His expofitisdeftudijs ipfius quæ hue perti* nent nunc etiam quædam addamus. Cum in omnium liberalium ftudiorum gcncre fla* grantifsima effet cupiditas Philippi Melancli thonis : nihil tarnen habuit prius aut anti*

F 7 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quius

VITA PHILIPPI

quius piftatc rcligiofa , quam fanóifsin'iC femper coluit, amp;nbsp;cui omnes quafi neruos in« gcnq fui intentes effe voluit. Iraq^ in eis potifsimum omnibus vinbus elaborauit, quibus docQrina Ecclefiæ Icfu Chnfii explb cari, conftitui, illuftrari, amplibcai i poffet. Inq; earn partem quam opcram dedcrit -, 5^ quid incumbendo cfFecerit, cum fit cuidens neque quifquam fere nefeiat -, noftra expo« fitione non eft opus, præfertim quam Ion« gius excurrere necelfe effet, quam inftiiuti fcripti ratio modus pati ferreq? videatur. Et procédons tarnen narratio fua illam ferie attinget Si affumet. Cum autem requin ad earn doôrinam Hebraicæ inprimis linguae cognitionem conftaret, quam adolefcens difeere non negligenter inceperat, hoc con« fecutus eft continuatione ftudi) illius, vt fei^^ entiam huius adipifeeretur haud vulgarem, ac potius nullorum facilitate, qui hac ex* cellere putarentur, admodum inferiorem, multumq, amp;nbsp;læpe collocutus eft de eius lin« guæ difficili QC obfcura tradlatione atque noricia,cum Bernhardo Ziglcro,qui La« terenfis à nobis nominabatur , QC ad earn do« cendam Lipfiam tandem fuit accerfitus, èC apud fe cum Crucigero, quos ambos de na« tura amp;nbsp;veritate illiirs diligentifsime cogitate de xcüikimç. ludicare perfpexerat. Äma«

M-EIANCHTHONIS.

bat au tem 6ó magnifaciebat Ziglerum non tantum propter irtam cognitioncm amp;nbsp;do=i tflrinam, fed quod de omnibus rebus confix deratio illius eifct accurata SC fagax, Ingenium autem perquam liberale SC , vt ita dicam, candidum, ÔC conftantia fumma atcp fides certa. Ctetera ftudia 5^ conftitucbat atque ordinabat, àC ipfc fine intermiisione exercebat. Cumq? Vuittenbergæ exerci* tationes fcribendi dicendicp diu firne iam effent pene null«, hoc autore cœptæ funt inateriæ rerum vtilium fcribi 5C publice declamari. Cum ipfe fuo cxemplo præiret cæteris. Nam tum pronunciauit orationem de legibus, quæ poftea édita fuit. Non cef= fabat autem vrgerc 8C fua 8C aliorum opera, afsiduitatem dodrinæ publicæ, Etcrcbro veniebat ipfc in ea loca amp;nbsp;ad illas horas, qui-bus aliquidocebant, èC apud difeipulos afsi-dens audiebat profitentcs. Quofiebat vtSC himagisattenti, QC exiftimatio ipforum me-lior effet ÔC difcipulorum retineretur Ire-quentia. Quia vcro fciebat omncm hu-manæ fcicntiæ veritatem mathcinaticis di-ficipliniscontineri,ncquefinchis aut doCfri-nam certain, aut ftabjlem cognitioncm cffe vllam, quibufcunque modis poterat ad has colcndas ftudia iuuentutis inuitabat SC alli-ciebat. In quo non paruin negotij ei exhi-beba-

^2 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

Î3ebatur,propter ftudiorum iftius tralt;fîatus minus elegantes ÔÔ quafi blandos : Cum ira adhuc tradcrentur omnia, vt qui non quafi aptus£lt;natusadhæcper fc eßet ipfe,hor* roreillo explicationis deterreretur, nedum audiendo profeffores artium illarum,aut edb ta. feripta legendo magnopere proltcerct. Vt igiturfiderafpetfiantibusnotaficrent, 8d to* taifta dodîrina clarior eßet quafi venu* ftior, inftituit vt Plinq liber fecundus enar* raretur, ad illud fcriptum appfi'earentur ea, quæ aßronomicam feientiam perfi'eiunf. Qiiæ eße nemo fere nefeit, primum cceli vel potius mundi quandam dißineßam defcri* ptionem, deinde omnium orbium 6lt;rftclla* rumconuerfiones ÖC motus demonftrantem rationem. Quo nomine, SC quia integerri* mum 0lt;f optimum hunc virum cognouerat, valde dilexit Cafparem Bornerum, eumqj eoceleriter nccefsitudine, poßquam in has regiones venerat, coniuncrus fuit. Nemo autem Bornero ante ilia tempora exquifitius aut induftria maiore finis, loca, figuras, or* tus obitusep fiderum fignorumcp cœleftium obferuauerat, neque huius contcmplationis iter planius oftenderat. Fuit hic omnino vir egregius ÔC mulris magnis verifque vir* tutibus ornatus, qui pqs ÔC ingenuis ftudijs fundandts tuendifque fortunas vitanup

am

MELANCHTHONIS.

âmimpendit. De Philippe autem Melanchk thone, quod hæc mentio requirat, fortaflë rcliquum fit vt indicetur facultas orationis quo in genere eruditæ dodlrinæ præftiiiü fc cæterisillevideatur. Sed hoc cum mani» fcftum perfpicuumq) fit quod cius feripta ÔC extent6d fint inmanibus omnium,me dif* ferere clTet fuperuacaneuni. Apparet de* fuilfe illi non quidem ingenium, non copi* am ôC vim fapientiæ ÔC doeffrinæ, nonlitera* rum fingularem eruditionem, fed inchoata perficiendi atq? elimandi tempus âtque oci* um. Etfi natura à quadam granditate ab* honens, indicium voluntatemqj ipfius con* uertitadcuram potius verfandi in quodam faftigato ÖC puro atque fano genere oratio* nis, quam in fublimi SC vehemente SC cuius compofitio operofa effet, elaborandi. Om* nino autem fubtilis SC arguta concinnitas Sc proprie difertecç eloquendi omnia ftudi* um conucniebat difputationibus doClrinæ SC fcholafticæ veluti vmbræ. Non ille ina* nibus verbis quafi perftrepere. Non â re propofita fermonem abducere, non aliéna intexere. Sed veluti intra fuas ripas flumen orationis cohercere. Hæc eft in exponen*

I doperfpicua,innarrando SCornata fatisSC copiofa, in argumentando acuta, neque ta* inén mollis aut eneruata , verumetiam notr decla*

74 VITA PHILIPPI dedamatoria quidem ilia abundanda, fed luculcnta breuitate fortis amp;nbsp;animofa,eofque aculcos dcft'gcns, qui penetrando vulnerent non pungant tantum perfèringendo. Niîiil aurem eft in hac fucatum, nihil inæqualc, ni« bil ineptum', nullum aucupium varietatis quafi in ptdura colorum, nullus tumor, de» nique iïmplicia funt £lt; reda omnia. Vtfi de horum temporum óc noftrorum homM num pucrili adhuc veteris præftantiæ imi=' tationetamgloriofe loquiliceat,non dub^ tem, Atticum perhiberc Philippum Me=lt; lanchthonem. ld quod efict euidentius èC clarius, fi mediocre fairem ocium ad fuoriiin illi limam SC expolirionem concelfum fuif fet, quæ pleraqj omnia non édita fed elFufaj noncompofitàfcdfeftinanter in cartas con* ieda, non emifla fed expulfa funt, non pro* dierunt fed euolarunt, vrgente fcilicetnc* cefsitate ÔC re poftulante. Verum ne fie quidem languent aut diflbluta , ieiuna, tri* ta, vulgariâ funt, fed cum aft rida aptis con* uerfionibus, turn membris integris conti* nuata. Vtque fortafle iplendor tanquani fob's aut auri inillis non eluceat, nitor ta* men profedo oftendit fc tanquam fideris autgemmæ. Etvtnon quafi aurea corona conipiciantur hæc redimita , pulcerrimos tarnen in eis elegantiae munditiæ flofeu*

MELANCHTKONTS.

los licet cernere. nbsp;nbsp;Vnum eft in fcriptis Phn

lippi admirabile -, quo baud fcio an noftra ætate alius illi iure conferri pofsit nemo : Sementiæin otatione non modo crebræ èC cxquifitæ led adeo opporrunae, apte fuo quæq) loco collocatæ. In ijs autem quæ ex veteribus aflumi öd quibus expofitio plenit« or öd ornatior öd illuitrior reddi folet -, quas Græci nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vocant, vielt non modo

Philippus ftudium öC induftriam aliorum, fed hac folertia caetcram facultatem fuam ipfe fuperauit. Quid dicam d?. exemplis commemoratis ÔC enarratis , QC adhaec rjs de quibus ageretur accommodatis i In quo ge« nere plurima funt in medio opera atque mo«

I numenta ftudij öd induftriæ ipfius. Q2.iid. de exquifitis öd fubiediis rationibus atque

I' caufis d' In quibus quod eft: confiderationis Sd omnino felicitatis cuiufdam fingularis, hoc præftabat, vt afferrentur öd pertinentia ad propofitum atque rem de qua agebatur, . öd illuftrantia explicando dodlrinam infti»lt;

' tutam. Cum ftudium iftud, dum colligit fæpe vndicç omnia, non folum corripere fu« peruacua, fed aliéna quoque attexere foie«

I at, adeo vt aliquando plane ineptum depre« hendatur. Hoc autem prudentiae erat, ne quid admifeeret abhorrens aut etiam abfur-dum aut certe fuperfluens, in quo aberraret

Öd va*

VITA PHILIPPI

£)C vagaretur cxpofitio, nedum contranum aut diffentaneum aliquid irrcpcre patcretun In quo vel indiligcnna vcl fiducia ÔÔ crga fe fauore, rcperiuntur cruditorum quoq) all'« quorum fcn'ptaiuftæ rcprehenfionis crimen non cffugcrc. In on'ginibus nominum tandis, inep capiendis coniedluris obfeuro« rum SC incertorum, non modo miriiicc Co^ Icrs Sc gnauus, fed etiam felix fortunatus«^ erar. Ncque vetuftis nominibus interpre« tandis SC ad ea quæ his fignificarentur attrib buendis, cuiufquam opera noftro fæculo cognitaeft præclarior arque melior» Quo ftudio ad certam rerum SC firmam cognitio« ncm atrp feientiam vix aliud elfe pofsit effi« cacius. Vel fine illo hæc potius fluduatfem« perSClabafcit. Intjsde quibusconfultare« tur, aut etiam deliberatis fcribendo cxpli« candis Sc componendis, nemo attentain can* tioncm illius 8C dilucidam expofitionem via cereimmo alTcquipotuit. Qiiam autem res operacp ilia difficilis SC magni momenti fit, norunt illiqui inmanibus earn habucrunt SC funtexperti. Vidi cognouiep ego cum in talibus operibus non modo fententiarum pondera examinantem, fed verba fingula quafiaurificisftatera perpëndentem. Cunt vero natura elfer Philippus Melanchthon is, qui veftigando ferutandoqs aliquid nô facile falle

M E L A N C II T H o N I s.

falleretur, turn eins animum præfagïjfTe mul-ta amp;nbsp;prædicfîa ab eo quæ euenerunt feimus, 6Ó vifa fomniorum euidentia atque certa'ple« rumep perquietem illi oblata (quod genus hominum Ariftoteles nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vocat)';ne»

que fei'e diuinando hac in parte efle decep« turn. Tentabant idem imitando, ficut cacte« ra , alij quoque, amp;nbsp;audires pafsim percon» cîantes de fomnijs ÔÔ hæc recitantes atque conscientes amp;nbsp;vbiep fomniantes plurimos, neqUe perfonis neque rebus fimilibus. Sed bæc apponi poterunt ad fuperiorem men» tionem imitationis præpofteræ, cum certc exemplum illius multi cum laude ôC frudlu fint fecuti. Quod autem bic vniuerfaï re» rum naturæ confidcratione amp;nbsp;inquifitione caufarum, quibus illæ continentur, exerceri iuuentutisftudiaad rcligiofæpietatis ÔC cu* iufcunt^ muneris adminiftrationem funóio* nemep valde prodeffe fciret : primum tra» clando Phyfica erudite, voluntates commo« uit óó animos excitauit difcipulorum, ód multis illa iucunda vt effent perfecit, dedu» cendo cogitationes ad Medicinæ artis earn partem, quæ ftirpes traóat, 8C cæteras res, quarum explorata noticia in faciendo ar» tem,non modo voluptatem fed vtilitatem affert præcipuam, vel etiam ad fpem lauda» bilium operumin curando, necefsitatemha» G nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bet.

-7§ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

bet. Deinde ad earn quæ efl: Ptolemaeö pars Aftronomiæ feu Aftrologiæ, præup dens futura SC occulta aperiens, decœh qua« dam ïnfpeSîa facie SC animaduerfo habitu Q nunc Aftrologiam proprie plen'que vo== cant ) Ad banc igi'tur flue expen'entiæ feu artis rationem plurimos commendatione fua perduxit. Non cnim ignorabat fore, vtliberali quadam curiofleate animi adole« feentum facile caperentur, SC ita ab alijs oc^ । cupationïbus abftraCîi in fpacio ftudiorum vtilium QC bonorum reti'nerentur. Quin= etiam per iocum folebat manus aduerfasali* quorum intueri, SC de lineis ibi apparennbus indicare id, quod à quibufque expeti, aut quo delecflari illos feiret. Neque ideo ta« men Chiromantices fuperftitiofam diuina« tionem confirmabat, aut leuitati ineptîjfque iftis dabat opcram, vel alqs eas commenda« bat, cum conftet acerrimum fuiffe eum inilt; micum, omnium quibus falfîtatis nugarum« UC aliquid implicaretur, vel quorum omni« no fundamenta non niterentur euidente ve« ritate SC certis rationibus ftabilirentur. Di« ligenter autem SC accurate rem diftinguebat, neep patiebatur hominum ftulticiam ÔC va« nitatem cum vera intelligentia SC redo vfu confundi. Quamobrem cum naturae con« fideratione SC perueftigatione coniunda à

MELANCHTHONIS.

præftigqs Ôô falûtate fuperftitiofa vaticina» tionumiongifsime feparabat. Etquemad» inodum illorum ftudium collaudabat , ita banc impiam optimæ ÔC præclarifsimæ rci corruptelam vehementer deteftabatur. At» que requirebat in veteribus quibufdam ôc prudentiam ÔC moderationem, qui temere ac intemperanter cum Aftrologiâinfedati ef fentjtum vniuerfas mathematicas difciplinas reddidiffent inuifas. De quo quamuis cum fæpe multumcp verba grauiter faceret, turn fcriberet luculente, 06 exiftebanttunc tarnen aliqui, qui illi tanquam autori approbatoricp fuperftitiofi ftudîj obtreôlarent, totamq, oc» cupationem huius difciplinæ malam ac per* niciofam effe affererent : Slt; nunc etiam libe» rius à quibufdam hoc nomine mortuo male* dicitur. Sed cum manifefta fit falfitas cri» minis iftius , àC maleuolorum euidens im» probitas, noftram defenfionem attexi nihil attinet. Refellit enim hos non modo res ipfa, fed ipforum etiam odij immanis fcele» rata acerbitas. ïpfe fane Philippus, qui de his,quemadmodum paulo ante indicauimus, dixilfet fcripfiffetcp, quibus hoc ftudium 66 fatflum eius ad omnes bonos vel non faltem . infignite malos, facile defenderetur, nun» quant voluit cum vllo contendere neep dimi* care. Id quod etiam fecit in alijs omnibus.

G 3, Con*

go nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

Contentos veritate dodrinæ fuæ, non jgnorans nxando ÓÓ litigando non explican qutcquam, fed omnia magis dubia amp;nbsp;incerta fieri. Ita(ç non ille reprehendentibus èé inlt; terdum accufantibus îæpe etiam infolenter calumniando infedîantibus, refpondere,non de fuis, qua: notarentur, apologias edcrc, non etiam pro fua fama propugnare, fed in« luria accepta tacere patientia frangere vim aduerfariorum. Intcrea tarnen fua at« tente confiderare ÔC infpicere amp;nbsp;limando redderemeliora. Qiiæ opera 0(^ vtilior Rei« pub. ipfi honeftior fuit, quam fi digladi« ando certamina auxilTet, QC quibufdam ma« teriam hanc celebritatis expetentibus, in ea nancifcenda adiutor fuilTet. Itaque K Philippi Melanchthonis fcripta in quæ plane hoftiles imprefsiones aliqui fecerunt,Só nunc in manibus ÓÓ pofthac futurafunt, cumple* rat^ haec oppugnantium iam euanuerint, öf, fi quid adhuc in huius fæculi leuitate quafi innatat, id breui interiturum fit vna cum au« torum nominibus, demerfum in caliginem Sc tenebras fempiternas. Neque rerum ifto ftatu, Sc conditione tali temporum, SC qs in« gentjs ftudqfcp hominum, adeo confufis, perturbatis, dilficilibus negotqs (quod haud fere cerneret quæri veritatem, fed dimicare de fuis plerofque opinionibus tanta perrina«

MELANCHTHONIS. gj cia, vt in aducrfantes non aliter quam feræ beftiæ vefano impetu inucherentur ) facien= dum Obi Philippus Melanchthon putauit, vt deccrtando dC contendendo eas horas ab= fumeret, quæ forte falutariuin adionum SC prçclaræ dodrinae occupationibus, quibus nihil prius ei ncque potius crat,fupcrfuiffent, cum præfertim nihil proficeretur hoc labore ad eos qui non difputare, argumentari, dif» ferere nouiffent, neque omnino vellent aut poffent pati fefe reprehendi aut admoneri, fed maledidis contumelqs præliantes vte» rentur, SC ita rcfutarent contra fuas rationes addud:a , quibus aduerfari idem effet ac caluum nutando frontem , fccundum pro« uerbiuin Græcorum, inferre arieti, via« totem fcrutari vefparum cauernas, Qua« propter finebat vociferari impune quoslibet, SC ipfe quiefcere SC tacere, amp;: dicere fibi quo« que in ea parte decretum effe facere, quod filiola aliquando fua fe faduram effe dixiff , fet. Cum enimhæc abfuiffet quondam do= l mo diutius, SC ipfe earn interrogaffet : quid i matri refpondere vellet, quæ effet gta« I niter increpatura moram illam : Turn me« 1 nbsp;nbsp;nbsp;moraffe banc fimplice puerilicp fententia aie«

I bat,veile fe refpondere Nihil. Atcp ipfe I infedantum fe iniurias filentio perferre , fibi I quoc^ videri optimum cenfebat, fiue de odio 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;G 3 male*

82 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

maleuolentiacj^ eorum propria iiïæ exiftc' rent, feu aliorum arbitrio ac voluntati in«* feruirent. Quæ ipfe qui dem ad dijudtcan* dum relinquens Deo aeterno, cuius oculis paterent omnia, non definebat 06 voce fua in fchola præfentes, amp;nbsp;fcriptis abfentes do» cere SC falutari cognitione inftruere. Im» pendebatcp his quafi fumtus laborum SC de* fatigationum infinitarum moleftiarum, neque valetudinem adeo fuam netj vitam ipfam maiori curæ habebat, quam publicam vtilitatem SC priuata plurimorum commo» da. Quemadmodum cnim quidam f ri» pfit : Lufeiniæ fuauifsimos cantus magna homines voluptate afficere, ipfi auiculae nb hil prodeffe, ita labores, vigiliae, occupatio* nes, opera huius viri, ad aliorum vfum com* moditatemc^ pertinebant, ipfi nihil alFere* bant emolumenti, nec^ fruclus quicquam ex ijs ille capiebat, praeter ftudij induftriæq; ho® neftifsimam voluptatem. Cumcp audirct interdum aliquos cupidos certaminum vfur» pare prætendendo voluntati incitatæad ri^ xas fententiam iaClatam in fcholis etiam lu» rifconfultorum : Crudelem elfe eum qui ne* gligeret famam fuam, ridens quaercre foie* bat : Quemnam conueniret exiftimari eum qui ipfe læderet î* Non enim certe ifto paClo defendi illam, ad eos faltem qui veritahs aman«

MELANCHTHONIS. nbsp;nbsp;nbsp;g

amantes effent, ÔC fapientia virtutecp prædi-ti. Quia autem de Philippi Melanchtho* nis fcriptis mentio faóa eft, non fuerit for« taffe alienum monere, nonnihil horum SC vi« uente eo, cum magis non prohiberet, quam iubcret aut pertnitteret, cutncp etiam ple« rumcp ignoraret, poft mortem ipfius,quæ« dam prodrjffe neep fpecie illuftria neque re eximia, édita nimirum non tam ad nominis ipfius famam , quam puerilis inftitutionis vfum, ÔC fortaffe alqs quoque de caufis. In his funt explicationes quædam amp;nbsp;interpre-tationes fcriptorum veterum, accommoda« tae ad captumauditorum amp;nbsp;cx tempore mul« ta non tam diclata quam effufa amp;nbsp;quomo« docunep excepta, cum præfertim varrjs ÔC • diuerforum negotiorum neceffartjs traöa« tionibus occupato octj temporisep tantum nunquam conccderetur, quantum require« retur non ad elaborandum modo, fed cogi« tandum quoque, vt eiufmodi quippiam ef« ficeretur, quod perfet^ionis infignem lau« demhaberet. Quapropter de talibus libel« lis non ab ipfo, fed ab alijs diuulgatis, de in« genio, doólrina, eruditione, facultate Phi« lippi Melanchthonis iudicium neutiquam fieri conuenit. Sed de tjs qui etiam dilt;fta 2lt; fermones cotidianos atque familiäres ipfius collegerunt, SC aufi funt cum fuis commen« G nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tatio«

8 4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

tationibusdiuulgarequid dicamc’ Ifti vero neque ftudio neque iudicio neque omni'no confideratione aliqua congerentes, quæ nc audijflent ipfi quidem, fed ex alijs fortuito cognouiffent, ftoUda (ua temeritate fefe qui* dem infamarunt inpn'mis , fed ÔC Philippi Melanchthonis nomini maculas aliquid afperferunt, ôâ multorum bonorum viro* rumfutilem atque nugatoriam, vel indeco* ram quoque S)C indignam mentionem incul* cantes, indignationem ilia oIFenfione conch tarunt. Verum in huius fæculi impudente licentia, hoc fcilicet ad alia innumerabilia mala apponendum , Ôé dandum eft infulfæ hominum vanitati, Ô6 exiftimationis feu lu* celli quoque aucupio, cum permittantur fi* antcp impune alia cum flagitiofiora turn fee* leratiora. Sed diximus fcilicet de his plura quam necelTe fuiife videatur* Quod reftat tgitur ad id exequendum procedat narratio. Exponemus autem reliqua annoruin ferie quosviuendo confecit Philippus Melanch* thon, quid memorabile ei in fingulis acch derit, 2lt; quibus præcipuis magnarum rerum tradlationibus adhibitus, denique quod cur* riculum vitæ ipfius fuerit vniuerfum. Qui* bus fi quid forte admifeebitur quod exilius £C leuius alicui videatur, verria dabitur milii, qui fieri poteft, vt propter mirificum furnmi

amo*

MELANCHTHONIS.

amorfs fenfum er ga Philipp urn Melaneh-thonem, quædam æftimem carius quam mes reantur. Quod fi inter aliquos noftris tcm^ poribusveræamicitiæconftans atque firma fuit coniundiio, inter nos earn fuifl'e fpero plurimis effe notum vel certe perfuafum. Diligere iUe me cœpit antcquam vidiifet. Confpetfium tanta amorisaffetfiione nbsp;nbsp;corn

plexus, vt excitari beneuolentia ilia diuini’» tus videretur. Neque enim à me quicquam quod eius fauorem mereretur profe(flum,nei que mei ille indigens, neque vtilitatis expe^ ^atio vllafuit. Nififortafle ex fimilitudi« ne ftudiorum voluntatumcç exardefcere po« tuit amor ifte, qui familiaritatis ÔC cotiàianæ confuetudinis vfu crefcens, ad perfedionem vera: amicitiæ progreffus eft, vel certe ima» ginem quandam atque fimulacrum expref« fit. Acceffit par propemodum ætas quod triennio tantum integro me effet ille maior. Vt caritas beneuolentiacp noftra fpacium ferme æquale ad decurrendum ingredi vide« retur. Et Philippus Melanchthon, quan« quamnuperôC Reipub.ôC fuis ÔC mihi ere* ptus eft, non tarnen memoria farwftifsimæ ne« * cefsitudinis fimul etiam fublata eft ,neqifiæc

reliquo vitx tnex tempore extinguetur , Si l viuet etiam in pofteritate grata femper. Pie«

tas enim illius SC humanitas, virtus, fapien« G ç tia,

86 nbsp;nbsp;nbsp;VITAPHILIPPÎ

na , liberalitas, conftantia, fides, dodrina, amorfs caufa fuit. Qiiæ tantæ laudes mor« tuæ profecflo non funt necp morfentur vn« quam. Necp folum mfhf fn oculfs funt, qui èc ccrtius fntuendo 06 fruendo vberius, pc« nftus cas perfpexf, fed ab alfjs quoque corn« plurfbus Ô6nunc cum admfratione perpen» duntur j QC pofterfs notæ celebrescp funt fu« turæ. Ex qufbus, qui recQo confilio 26 fpc honefta 26 laudabfli voluntate fufcipcre ag^ gredfqp inftudrjs præferti'm maiora voluerir, erft nemo, qui non ipfius cupide 26 adiumcn* tis operum vti, 26 exemplum ad fequenduni ■ proponere fibi velit. Mea quidem nulla dulcior eft cogitatio, ea, qua familfaritatis confuetudo ÔC nccefsitudinis noftræ vfus re* minifcendo quafi repræfentatur, cumtp hoc bono non inuenio alterum quod debeam comparare, in quo mihi de maximis rébus confenfio, incp eodem confilium auxiliumqî difficili tempore rerum priuatarum , ôé con* folatio fæpedolorisjgratifsimaqî interdum 26 plena obleCtationis quies fuit. Nenio vnquam fenfit eum elfe à me offenfum, cum Jaboris 26 moleftiæ cauflas ei aliquando me dedifle, ipfe nunc quocp ægre feram. Ab eo nihil vnquam contrarfum mihi, aut quo vel minima triftitia afficerer, didîum faêîumuc cft. eft in hac fortuna conditioneij noftra

M E L A N C H T H o N I s.

noftra alijs de rebus dicendutn, fed domi tarnen ÔC foris fie vna fuimus, vt confilio^ rum rerumcç omnium inter nos effet focie« tas. Studia certe eadem communiât^ pror* fus fuiffe amp;nbsp;lætor, ÔC gloriari non verear, Ôd in dolore non poffum non iucundifsime re» cordari. Quaecum omnia in animo mihi fint SiZ verfentur ante oculos nonnihil lenitur defiderium amifsi tanti amici,præfertim cum ille fuo omnino tempore decefferit. Cumcp de eo narratio inftituta fit, fi nihil quod co« gnitionem meant non effugiffet,filentio prae« tereundum arbitrer, vel ignofei ftudio meo poffe, vel diligentiae etiam gratiam habcri oportereexifttmo. Etvt aliquid mihi me« morabile altert paruum 2lt; contemnendum effevideatur,excufareme, quemadmodum opinor, poterit omnibus tnfitus error detjs, quæ fingulari quadam 06 eximia cupiditatc adamauerunt. EtfiautemlucluofaSpacer« i ba mors Philippi Melanchthonis omnibus fuit non fuis modo fed etiam extranets, bo« nis faltem aut non certe tmprobts, in ea ta« men tempora eaftp res hacc incidit, vt et non tarnlongiorem vitamademiffe æternusDe« us, quam maturum finem largitus effe videa«

, tur. Superauit annum i. x 111. quern modo ; perpauci atttngunt. Diftracfta omnis vita • illius fuit ingentibtis laboribus £lt; curis per« petuis.

88 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

petuis, Ôd grauifsimis Reipub. priuatiscp nc* gonjs ÔC expertibus omnis remifsionis lolalt; tijs. Obijt mortem placide amp;nbsp;omnino fell« citer, fuauifsime acquiefcens obdormifcen« do ineius veneratione, quern Temper religio« fifsime coluerat, fill) Dei Domini noftri lefu Chrifti, ÔC fpe immortalitatis QC vitx æter« næ : Et hoc ipfo exitu e vita beatus, QC quod declinans præfentem miferiam impendentia non modo pericula fed mala migrando bine vitauit. Non cognofeit iam in tern's indies orientes nouas perniciofarum rixarum tur« bas, Sc inexplicabilium quæftionum con« trouerfias, ÔC maiorum difsidiorum caufas, non ambitione animos plurimorum SC inui« diae odijlt;^ flammis incenfos, non fcelera au« daciæruentis atque præcipitis ad interituin-Non videt præfens ea fufeipi SC geri, quorum cxitus anxie folicitum animum ipfius fapif“ firne habuiffent* Non audit aut legit indicia Sc fignificationes confiliorum adîionumqî vel abfurdarum atque peruerfarum, vel et« lam exitialium ac peftilentum. Non fpe« óator eft eius furoris, cuius impetum ipfe femper valde metuit, vt animorum acerbi« täte palam erumpente, etiam coniundîi an« tea ftudijs atque dodrina diftilirent, SC fe mutuo gladijs fuis pene in oculis aduerfa« riorum coïncidèrent. Atque abitu omnino

M E L A N C H T H o N I s.

fuo hoc confecutiïs eft, vt non amph'us gt;nbsp;hu« ius aut illius nomen tanquam Pelopidarum, necp rumoves nefariorum conatuum au« daciæ infinitaz exaudiat. Non adhibitus eft ad ilia, quæ cum non poftet fimplicis ve« ritatis alTertione defendere, varias multiplia cescpaliorumexcogitationes, quibus inter« polarentur, tortuofa qujedam veluti em« blematâ ferre amp;nbsp;admittere fuiftet ei inftar mortis. Denicp elFugit alias aliorum cri« minationes, vt ab his nimium facilis aut le« nisauttimidus, ab illis plus aequo pertinax,

I durus , confidens perhiberetur. Quin et« I iam aliqui, quod ille profecfto inprimis do« lenter tuliffet, veteratorem eum amp;nbsp;alijs hor« ribilis ignominiæ nominibus impudentifsi« me mentientes, non dubitarunt appellare. Nemo iam obftrepit auribus ipfius expro« brando ditfta fcriptaue partim infidiofe ex« cepta, partim deprauata atque palam cor« rupta, ncque fufpicionum malicia præfen« tem onerat. Atqihæc omnia opportunita« te ipfi optatæ mortis ille effugit, vt ftatuen« dum hoc fit, non aliter quam propitij Dei ‘ benignifsimo confilio ortus fuerit amp;nbsp;his tem ' nbsp;nbsp;poribus nobiftp donatus Philippus Melanch

1 thon,efte eundem bonitate ôô fauore erga 1 ipfum diuino fublatum, Ôô ademtum ei vna I cum vita fenfum metumcp calamitatum ea» '1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rum,

po nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

rum,quæ ftati'm mortuo illo affligere reli-giofæ pietads opumarumi^ difcipUnaruni 66 ardum ftudia atque docfîrinam grauws at(^ turbulenti'us ccperunt. De qua quid deinceps futurum fit vel ominis caufa, vel ne fenties defperadones tnculcafie ÔC matenam cuiufdam quafi declamadonts vtdear quæ» fiuifie, plura non dicam commendansnoftræ ætads falutem SC profperitatem cuftodi gc* nerts humant Filto Det, Deo æterno SC permittens cætera. Atep ita vt me faóu» rum iam dixi, vitæ curfum, quern tn terris confecit Philippus Melanchthon ferie anno« rum perfequar enarrando. Anno Chrifti lefu M. D. XX11II. profi'etfei illiin patriani placuit. In quo tarnen ipfo etiam non tain fuæ cupidttati quam arbitrio amicoruw nio« rem gefsit. Comitem habuit eo itincre Vilhelmum Nefenum, cuius famtiiaritatc iucundifsime vtebatUr, SC quern propt^'f genq bonitatem, prudentiam in iudieando, dodîrinam, multarum rerum cognitioncm atque experientiam SC magni faciebat SC vab dediligebat. Sequebantur Philippumduo adolefcentes Francifeus Burcardus Vina« rienfis SC Iohannes Silberbornerus Berbc» tomagenfis, quorum vterque poftea digni« rate SC honoribus longifsime procefsit. Bur« cardus entm Illuftrifsimis Principibuspafhæ fuse

MÈL A N C HT fi ONIS.

fuæ gratifsimas SC præclarifsimas operas de-dit, SC rebus difFicilibus atque duris præfti« titfidemamp;nauauit ftudium. Silberborne:; rus cumiurifconfulti perfonam egregie tue-retur ,aduerfa valetudine quafi apud fe eft detentus, qui fi corpore valuiflTet, honorum laudiscp tantum affequi potuiffet quantum collibuiffet animo fuo. Sed artuum crucia:« tus, quibus crebro affligebatur, longius eum progredi paffi non funt. His Sx^ ipfe me tune adiunxi, fumusep vedît equis omnes, eo quifep quem potuit nancifci.Et venimusLip-fiam,C^o die obijt mortem Petrus Mofella« nus, qui corpore fuerat perimbecillo Sd par« uo, cumingenio ôderuditione dodlrinæ ex« celleret. Ad cummorientem acceiTimusPhû lippus 2d ego, 2d hoc ludlu triftî acerboep fu« mus affeâi, ille amico eximio, ego carifsi:« mo præceptore deinceps cariturus. Erat Neffeno veniedum certis de caufisFrancofov turn ad Menum. Illuc igitur primum fumus profedb, ÔC accept! traclaticp publice priua« timep officiofe ôd benigne. Cum autem hoc itinere placuiffet tranfire regionem earn, cui nomen fagi Buchononiam fecerunt, man fimus vnam nodemFuldæ, vbi turn Crotus Rubianus 2d Adamus Crato degebant. Qui aduentunoftroaffeôi magno gaudio omnia humanitatis 2d hofpttâlitatis officia prolixe nobia

92 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

nobis præftitcrunt. Ibictiam certi aliquid primum cognouimus de morte VIrichi Huts teni, qucm vt viuum magnifacere amp;nbsp;admira® ri propter dodîrinæ eruditionem præftan® tiam ingenij, fie ab illius natura vehemente amp;nbsp;cxcelfo animo Só voluntate ad nouas res propenfa, quam confuetudo etiam quorun® damimmodcratiorumincitarat, nonnihil mere Pilippum Melanchthonem licuit maduertere. Intercefferat Hutteno cum Croto Rubiano fingularis vfus à prima ado® lefçentia, quo autore vel certe adiutore reli® * quitille contubernium Fuldanum, in quod pene puer magis difeiplinæ quam religionis cauffa datusefTet, ÔC Coloniam Agrippinam ad optimarum artium 6C liter ar urn ftudia percolenda profeclus eft. Poftea venit in Italiam vnde eum reuertentem in patria mea primum vidi anno Chrifti, vt meminifle deor, M. D. XVII. Celebrabat autem faraa non eruditionem modo illius, fed forticudfi nem quoque, gloriofi facinoris prxdicatio® ne : c£uod Gailica: gentis quatuor Viterbi], quo forte tunc Roma ille excurriflet (cum gt;nbsp;codemdiuertiffeta Rege Gallorum legatus quidam ad Pontificem Leonem contendens) orta rixa ac certamine, profligalTer dimican* do, vulneratus quidem ipfe defertusc^ a ; focio itineris illius, quemadmodum eum aH’' dill*

MEL ASC H T H O N 1 S.

diui Puldç narrant cm anno Chrifti m. d. x i x. fecutus conferentem fe Erphordia tn patri-am Adamum Cratonem fummum noftrum. Vbi iterumtunc Huttenumvidi ôô cumeo aliquot dies familiariter fum verfatus, dcce= denteexaula Moguntinain qua circiter bi» ennium manferat. Adiunxit deinde fe Fraiv cifco Siccingenfi, cum quidem Ô6 antea ini« plicatus fuiffetmotui bellico , quem fecerat in. agro Vuirtenbergenfi Huttenica gens in« terfeôo popular! ibi quodatn fuo, ôC rei mi« litaris ftudium præ fe ferret, ôô repræfentan«

I te fe imagine armata maxime deledaretur. Tandem bic poftremo grauis querelæ fcri« pto contra D. Erafmum Roterodamum edi« to, quodille parum fane molli fpongia abs* tergere ftuduit, non procul ab vrbe Tiguri« ’ na morbis confedus , quibus frequentibus . I nbsp;nbsp;ÔC acribus laborauerat, mortem obqt, annos

f natus XXXV i. Fuit nobilitate ôd laude ge« neris antiqui inprimis clarus, dodtrinæ erult; ditæ princeps, impatientifsimus iniuriarum, libertatis immodicæ cupidus, non prorfus i nbsp;nbsp;alienus à fæuitia, quæ etiam vultus acerbita«

te ÔC minus clemente interdum oratione in«

' dicabatur. Sednequeopumabundantiane« que corporis, in quo admodum pufillo atcç debili inerat animus ingens ac ferox, viribus pollens : vt de eo mihi fepe in mentem vene*

H nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rit

94 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITAPHILIPPI

ht verfuum quibus perhibetiir : fi refpondif« fcnt vires atcp potentia Demoflhenis propo* fifo Ô6 fôlertiæ, nunquam fuiffe futurirm, vt in Græcïa fumma rerum pofiretur Macedo. Namfi confiliaSC conatus Hutteni non dc^ fecifientquafi nerui copiarum atquc poten« tiæ, iam turn mutatio omnium rerum exn^ nlfct, Ô6 quafi orbis ftatus publici fuiflct con^ uerfus. Et dolore autem tum Philippi lanchthonis ac noftro deploratione quolt;^ Croti quafi iufla fadîa funt Hutteno. Dc(^ eo in itinere verfusa nobis compofiti, ôé futati quidam mortuum lacérantes. In qu^ bus cum Lufcinius quifpiam nominaretur, vulturem hunc potius efle Epigrammatc quodam Melanchthonis dicebatur. Vciip mus autem Fulda die tertio Francofurtum, vbi rcperimus Ludouicum Carinum cuius turn fuauitate Philippum Melanchrhonem admodum deledlari animaduerti potuit. Pofiquam in patriam venit vnat^ nos omlt; nes, eas ædes petiuimus, quas incolebat vi^ tricus ipfius. Ibicp diuertimus apud matron Philippi. Sed ego comitibus adolefcentibus duobus, quos fupra nominaui, inccnfus cu-j piditatc videndi Erafmum Roterodamum, perrexi Bafileam. Et inde reuerfus cum dF fcedente Philippo Melanchthone ( cuius aduaitus quemadmodum fin’s fwcrat laetifs.

MELANCHTHONIS.

ÔC iucundifsima confuetudo, ita abfcefsxo trifte defiderium reliquit, matri præfertim Slt; fratri Georgio ) eo itincre Eytelpergam veni. Vbi Hermannum Biifchiutn vidi« mus, qui Philippum iuuencm fenex aman« tifsimecum quadam reuerentia cpmplexus, nobis adolefcentibus fc ita quocp dcdit, vt facile intelligi poftet, affecftionem beneuo« lentiæ ôâ amoris erganos ipfius efte fingula« rem. Academia etiam Eytelpergenfis ftu® dium erga Philippum Melanchthonem fu« um olficiofifsime benignifsime déclara« uit. Reuer tentibus nobis non longe Fran« cofurto obuiamfacftus eft Illuftrifs. Princeps Heftbrum Philippus,admodum adhuc iuue« nis, proficifcens ad ludos indigos Eytelper« ge,vbi Principes Germanie conuenturos efte aiebant x l ( i amp;: affuturum quocç vel potius iam adeffe Carcinalem Campegium.ïs quen« dam ex fuis, qui nomen ftbi Naufeæ impo« fuerat, Germanico fignificattonis illiusin la« tinummutato (patriam enim habuit hic in montanaregioncPabepergenfi ad Menum) Eum igitur ille ad Philippum Melanchtho« nemmiferat, vt cum ipfo, quafi fua fponte accefsiffet, de controuerfi-js ortis colloquere« tur, ôd fententiam voluntatemc^ ipfius ex«

, ploraret. Vtcp etiam policeretur prolixe: Si ' Philippus defertis partibus ad le tranfire vel«

H i let.

ç s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

let. Eum Philippus cum fimplice ÔC breuî relponfo dimiferat : Ea quæ ftatueret Ici^ retefle vera, nullius mortalis refpeôiu aut gratia neqj fpe emolumenti aut ambitionc ampleclife ëc dcfendere, necp abijs qui ilia docendo protuliflTent amp;nbsp;nunc aflerendo corn firmarent, vnquam feparaturum fuas ratio* nés. Quod autem adhuc feciflet, vt do* drinam puram Ô6 finceram diligentia ftadi) fui præftaret line obtreClationibus SCpugniS) in eofe elfe perfcueraturum. Hortari oin* nés qui in hoc genere communi tranquiHha* ti amp;nbsp;faluti confultum vellent, vt ad fananda vulnera, quæ amplius tegi nonpolTent, con* filia attp operas conferrent, ÔC quorundaffl furiofamaudaciamcoherceri ftuderent, cxulcerata veluti infeftis vnguibus lacerate non defifterent. Hoc nifi facerent, rucre fi mallent, videndum eis ne prolabendo ipß primi præcipitarentur. itaep turn Naufea difsimulatis omnibus abierat. Sed Princeps HelTorum cum in Philippum Melanchfho=‘ nem, vt dixi, incidilfet, de aliquoruin for* talfe indicio, qui feirent eum in patria hnlTe, fufpicatus illac eumreuerti, amp;nbsp;aniiôadiier* tens equitatum noftrum elfe minime eqoe* ftrem, idtç quod res erat arbitratus, ad t ni* lippum Melanchthonem aduehitur, ëC nun* | quid ipfe fit Melanchthon, interrogat :

MELANCHTHONIS.

fe effc rcfpondit, Sc honoris caufa de equo defcenfurus iubetur'àPrincipe in equo per» nianer», 8C conuerfo itinere fecum perno» öare, cupere enim fe dc quibufdam cum eo loqui, habere autembonum animum neque quicquam metuere: Philippus SC à Princi» pe nihil fibi fe timere, rcfpondit, SC eum effe, de quo quid fiat, non muhum referre videa* tur. At enim, inquit, arridens, fi tarnen te adducam 8C tradam Campegio, haudilli in» gratum me faóturum crediderim. Ita Phi» lippus tum propter Principem pergens ad quaedam fortuita interrogata , refpondit SC breuiter neque explicate. Non enim aliter tum poterat. Principis etiam animus non» dum magnopcre res illas curare, atcp effe alijs cogitationibusintentus videbatur. Sed cum Philippus enixe peterct, vt fibi fuum iter exequi cum bona Principis gratia con» cederetur,iinpetrauit tandem ne abducere» tur longius, eacp condittone Princeps ilium dimifit, vt dequæftionibus quasaudijffet mo ueri, reuerfus domum aliquid diligenter con fcriptum curaret quamprimum ad fe perfe» rendum. PerconClatus etiam eft de com» meatu, SC iufsit iter fieri per loca fuae potefta ti fubie(fi:a,ÖC mandata dédit de vfitata dedu» «Sione in fuo territorio. Exquopoftea per

' iocumnefcto qua fententia Princeps illedi» H 3 fcipulus

VITA PHILIPPI fcipulus Philippi fuit à quibufdam appcHa« tus. Rcuerfo Vuittcnbergam Philippo lanchthone nobifc^ cum ipfo, inuftus eft acerbifsimus dolor, ex triftifsimo cafu mor-« tis Vilhelmi Nefeni, qui lintre pifeatoriatra«' ieefturus Albim, id quod iæpe ab eo recrean* di animum gratia faeftum fucrat, cum impc^ giftet illam lateiiti fub aquis arboris trunco, de improuifo vacillante inflexacp in latus lintre, excidit amp;nbsp;in amne eft fuftocatus ƒ cum quidem eo die poft prandium paululum con« fopitus, talem ipeciem per fomnum oblatam vidiftet, offendentis lintris dC flueftuantis prolabentis fui ipfius in fluuium. Id ipftj aduentanti turn Philippo, qui crebro acce« dere eum folere-t, narrauit, deridens cum io« cis fomniorum vanitatem. Recordati ÔÔ nos fuimus, quid in itinere accidiftet. Eft oppidum Heftbrum Træfa, vbi cumperno« (ftaftemus, mane exeuntes petiuimuspraeter« fluentem amnem aquationis caufa. Dumlt;^ ibi Philippus Nefenus«^ amp;nbsp;ego, cæterispro« ueeftis donee equi biberent moramur, fpicit Nefenus tres coruos in proximo colle amp;nbsp;ore alis fonos geftus«^ edentes ftngtila« res, quafitp tripudia facientes. Qiiaerit igt« tur ex Philippo,Qiiid portendi augurio illo exiftimet Quid enim, inquit Philippus, ali« «d, quam vni ex tribus nobis propinquam

mortem.

MELANCHTHONIS.

mortem. Hoc dido fenfi grauitcr percuti animum meumamp;mc vehementer perturba« ri, cumNefenus iocQfc cludcns illud, ita hi« larispergeret. Ateptumquidem veritus fui interrogarePhilippum, quid in mentem ve* niffet ei vt de ofeinibus iftud interpretarc* tur. Sedpoftca narrauit fe exiftimalfe, qui tam imbecilli eflet corpore ÔC valetudine ma la, non poffe effe vitam fuam diuturnam. Et co fane itinere interdum non modo grauiter fed periculofe ctiam infomnia QC pcruigila^^ tionibus fuerat conflidatus. Neque haec eo commemorantur, quafi aut obferuationi fult; perftitiofæ volatusgcftufq’,auium aliquid à me tribuatur , aut Philip. Melanchthon ta= les diuinationes vnquam curarit, fed. vt in* telligatur mirabiliter interdum quaedam ac« cidere,quæ neque deridenda fint, 2lt; poft cuentum varias cogitationes commouere foa leant. Scripfit de morte Nefeni Epicedium Optimus Sv dodifsimus vir lacobus MicyE lus, Slt; extant cum noftra turn aliorum Epi* taphia. Auxit triftitiam hanc nuncius cru* delifs. hoc anno interfedi viri grants atque conftantis, dodrina egregie inftrudi,maa

I gnanimi quoque,fed 8lt; fapientis perquam i modefti Henrici Supphanienfis, qui in Diet* 1 maria (quo accerfitus venerat ad cœlcftem I veritatem demonftrandam populo illi Sx: con i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;H 4 cionan«

, o o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

donandum de Euangelio lefu Chrifti) in-opinato compræhenfus amp;nbsp;excruciatus maniter horribili fupplicio necatus effet. De cm'iis mortis autoribus SC'architedis hoc re* periebatur, vt fraude malitia vicini facer* dottj earn oblatam effe optimo QC fandifsi* mo viro dubitaret nemo. Vaide hunc PW« lippus Melanchthon dilexerat dC fueratali* quando Vuittenbergae carus vniuerfis, celebrauit eundem Philippus mentionihus honorificis, quas inferuit fcriptis fuis. Poft Nefeni hunc cafum placuit mihi paulilper fe* cedere, Si tunC ad Clarifsimum virum Go* orgium Sturciadem fummum amicum contuli, qui in patria forte erat Annæbergæ. Et V uitenbergam teuer fus non diu illic man fi, reuocatus inmeampatriam. Qiio profe* cîus fum circiter idus Oôobris. IntereaAn* dreas Caroloftadius nonnihilvel ipfe dédit turbarum, vel non cauit certe neque proui= dit ne quid daretur. Et turn quidemVnft” tenbergam reliquit, ita vt firnultatem oum Vuittenbergenfibus fibi effe fateretiit j non dubitaret aliquanotare Si reprxhende* te, quæ ibidocerentur. Deqpîjs etiam édita fcripta quædam fuere. Præ fe ferebat tarnen ftudium de illis ipfîs cum Lutero Si alijs dif* ferendi, 8C fuæ quædam rationes fi explica* teneur adimerentur dubitationes, fe liben*

MELANCHTHONIS.

terinipforum fentcnttam conceffurum, QC dcnuo cum eis coniurwfîurum cfTe. Sed hæc dum mouentur, Slt; incipiuntur aöiones, ÔC obtineturvt tuto Caroloftadio quos velit conuenireliceat, interuenit calamitas fediti« onis plebeiæ. Poft quam tarnen. amp;nbsp;ipfam im* pctratum fuit ab Illuftrifsimo Principe Io« banne, qui fratri Fridericho fucceflerat, vt in Saxonicis regionibus domicilium habere Caroloftadio liceret. Qui aliquantifper an« tequam in Heluetiam abiret, priuatus vixit Chembergi. Ita iam progrediens cxpofitio noftra ad annum Chrifti JA. D. xxv. perue« nit, qui quaft inundatione quadam feditio« numfatalis fuit totîGermaniæ, cum quidem de fiderum fuperioris anni congreffu, aftro« logipleriqueeluuies aquarum prædixiftent. Sed hæ fuerunt fanguinis, amp;nbsp;horribilium fa« cinorum, de quibus modo fcribendum non eft. Harum rerum fcelerata confilia ÔC adli« onesnefariæ quibus angoribus confecerint animum Philippi, qua affecerint folicitudi« ne, quantopere excruciando afflixerint, ver« bis exprimi nequit, Sd de literis ipfius ad amicos miffis 2lt; alijs fcriptis perfpici poteft.

1 Euenit autem vix ùdatis illis tarn turbulcn« I nbsp;nbsp;nbsp;tis Sc periculofis motibus, vt Martinus Lu«

1 terus vxorem duceret, paulo etiam ante 1 mortuo Fridericho Principe Septemuiro I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;H Ÿ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;creandis

102 VITA PHILIPPI crcandislmperatoribus Romanis. Ex quo fa(fîo maximum dolorem cœpit Philippus, i non quod illud damnaret, fed quod occafio=lt; nem dari cerneret inimicis amp;nbsp;maleuolis,quos ! habebat Luterus numero complures , opibuspotentiacppræftantes, acerbius infe* clandi liberius maledicendi ipfi, cum præ» fertim, quicunep hocfacerc voluiflent, adiu=' uari atep inftrui tempore animaduerteret, in quo plurimum ad omnium rerum momenta fitum efle confiât. Vcrum cum nbsp;Luterum

ipfum tjfdem cogitationibus nonnihil com turbari intellexiffet, non modo fuum eft do# ïorem moderatus, fed ilium quoqp confolam do crexit, triftitiam molcfliascp eius hila« ritate colloquiorum Icuauit, amp;nbsp;ad priftinam cum alacritatcm reduxit. Eo anno profr cifccns cum nobilitate generis, pictate, vir* tute, fapientia praeflantifs. viro lacobo Fu# xio ordinis cqucflris in Franconia, cui Prüf» fiam videre placuerat, quod poft oppreflbs feditiofos magna effet vb iep confufio rerum, Ô6 quorundam ferox infolentia, 5^ nihil vfpi I am amantem patriæ Ô£^ ftudiofum veritatis ôf alienum ab inhumanitate obledlare poffet : Tune igitur Vuitenbergam veni, dC reuer* tentes cognouimusintcrea allatas literasfu# tfté fcriptas ad Philip. Mclanchthonem à fe:« natu vrbis Noricæ, quibus accerfebatur ad d elite* i

MELANCHTHONIS. jç,, deliberationem de ludo literarum apud fc ine ftituendo. Nonmbcrgæ tum Principes fenae tus erant Cafpar Nucelius Hieronymus Ebnerus , ÔÔ LafTarus Spengelerus nomine quidem fcriba fenatorius, fed reuera confi« liorum omnium fere autor ac gubernator. In Nucelio vigebat animus altus atcp magnus, ÓÓ ita prudens, vt neminem audiuerim, cum fermonibus interfuerim de eo plurimorum, qui inifto genere ciuilis rationis ac facultas tis quenquam præftantiorcm illo cognouifle dicerct. Quæ fecum ipfe deliberando e Re« pub. effe ftatuiffet , ab ijs nullius odio aut amore abduci fe patiebatur. Non obtincret aliquid vinceretur aduerfantum numero, at ipfe difsimulare ftudium SC propofitum fuum, dC facere quod omnes cuiufeunque artis non vulgariter peri ti feruant, vt perma« nente eadem de fui operis abfolutione fen^ tentia, non facile mutent efficiendi illud in« ftitutum modum, necp defiftant ab experien« diconatu. ItacpcumiamNucelius aliquid abiecilfe aut reliquiffe exiftimaretur, compe« ri alio tempore occafionem cum nadlum ex improuifo de eodem referendo pcrfcciffe, vt approbaretur decernendo. In Ebnero in« I genq maior erat manfuetudo SC placidior I quietiorep mentis habitus. Innoccntiæ cura I fumma 2lt; bonsc confeientiæ euftodta. Vt horum

10 4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

horuiTi duum quafi copulationcm dui'tati ilH ad fclicem ftatum Deus largitus effe videri pofsit, temperamento quodam optimaruni quidemnaturarum, fed quarum tarnen vtra« que aliqutd haberet alterius difsimile èC fu# um, adminiftrationem Reipub.fortunans. Spengelerus autem Slt; vfu return, amp;nbsp;quadam etiam inchoata dodtrina exccllcbat, explo* rataq) £d perfpedîa mulus difficilibus ar# duts negottjs fide atq^ induftria, cum inex# tindo ardore aflerendi defendendicp vera 8d redîa tam ad Dcum quam homines. Itaq? nihil erat et antiquius religionis finccræ puræinftauratione. Qriod autem intellige# ret Sd perpenderet animo fuo, quantum effet fitum ad ipem omnis profperitatis rerum di# uinarum SC humanarum ÔC falutarium in hac vita aeffionum, inpuerili inftitutione, hor# tator Sc inftigator fuit fenatui, vt peritosali# quQS bonarum arttum SC literarum reperi# I rent, qui operam datent fuam ciuitati in pue# ritia erudtenda, quibufqj congregatis exi# mius quidam apud fe ludus aperirctur. Cumcp illi duo quorum virtutem SC fapien# tiam veluti adumbrando paulo ante indi« cauimus, fentirent idem, non magno nego# tio effedlumfuit, vt Philtppo Melanchtho# ni publice fetibererur, SC de eins fententia atqpiudtcio totam rem conftituendt caufagt;

M E L A N C H T H o N i

aducntusipfîuspetcretun Qui cum reçu-fandumiter iftud non putaret, amp;: potefta-temfaciendiimpetraffet à Rio Principe, ita eftillud huius anni autumno ingreffus, ôlt;; nosfumus vna profedîi, eoep itinere Pabe-pcrgæapud tneum patrern habui hofpitem Philippum Melanchthonem cuin in illo co-mitatu effet egregius generofæ ftirpis men tis iuuenis Melchior Fronfpergius. Norim-bergaîautemhocadlumeft, vt proximo anno redir et illuc Philippus Melanchthon adduceretEobanum Helium, cum iam con-tieniffet vt Micaelus JRotingus ÔC ego ibidem illo tempore adeffemus. Hui top anno Chrifti M. D. XXVI.nobis magiftris inchoa-ta publica doólrina bonarum literarum atep artiumin ea vrbe, adiundlufcp mox nobis Iohannes Schonerus Mathematicus. Labo-rabat Philippus vt focium haberemus operarum fcholafticarum docfîifsimum virum Sigemundnm Gelenium gente Bohemum, Qui ante annos aliquot ex Italia , vbi patri-montjtotiuspecuniam inneceffarios ftudio-

; rum fumtus impendiffet, reuerfus aliquan-tifper vixerat apud Philippum gratifsimus i huic hofpes nobis fodalis iuciindifsimus.

1 Sednefcio quæ res ilium Bafileæ, quo tunc 1 ad Frobenianos fe cOntulerat, detinuerit, 1 vbiôC adfeneóiutem vxoré duda pcruenit, 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in

I o (î nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

amp; inliteris bonis opcram nauauit ■, vir honclt; fto loco natus, amp;nbsp;viriufqp linguæ peritiiïî* mus, amp;nbsp;valde ingcniofus 8é mirabiliter dili* gens. Hoc ipfo anno curarum nonnihd éc moleftiæ aliquid ex me percepit Philippus Melanchthon, cuius folicitudines de amicis efient ingentes præfcrtim ijs in rebus qua* rum vel minima ex parte autor ipfe extitif* fet. Fuerat décréta Icgatio ad Carolurn V. Imp. Rom. Qiii in Hifpania illo tempore coniugio operam dabat, cum duxilTet Luf^ taniæ Regis Emanueli filiam. Ad hanc h” gationem obeundam quatuor delegerant, inter quos præcipuus erat Generofus amp;nbsp;No* bills Comes Albertus Mansfeldenfis, apud quern cum fadla aliquando de me à Phihppo mentio fuiffet, SC ille fccum aliquem efle vel* let, qui loquendi feribendiq; latine vfum quendam haberet, conditio mihi vna profi* cifeendi ita lata fuit. Q2.iam cum iuuenis ætate St animo mores externorum cogno* feendi cupido minime repudiandam puta* rem, obftitere mihi quædam ad quæ expedi* enda confilio opeep illius indigebam. Itacp nonnihil laboris mea caufa tunc Philippus fufeepit, SC procedente, vt credebatur, iti* ncre folicitudine de me affec'ïus fuit maxi* ma. Sed cum ventum fuiffet Eslingam, vbi proceres Imperij congregati dare mandata

MELANCHT h o N I s . nbsp;nbsp;, o

2lt;abfoluere legationem debebant, conucr-fa rcs fuit, vifum illo itinere ad id deftina^ tisfupcrfcdcndum, nccç Cæfai'em tunc miß. iislegatis interpellandum, quæ fignificari placuiffct, literis cxponenda cffc. Rcuerfi igitur Norimbevgamfub huius anni exituni nonnihil, qucmadmodum cxiftimabatur,pc= riculi vitauimus, ÔC anxietate fua Philippus eft liberatus. Sed fequens propter noftras »rumnas grauius ilium afflixit, præfertim gaudentem indicio literarum, quibus cer=« tiorem eum feceram de confilijs aclionibufqî coniugq mei. Hane enim læticiam triftifsi^« mus cafus calamitatis à fratre meo acceptæ contaminauit. De quo, rebus illis iamdu-dum compofitis, quia renouare ingentem dolorem 2lt; fteuiftima vulnera quafi refrica= care nonlubet, plura dicenda non funt. De Philippo Melanchthone hoc prædicare de^-beo, nec^laboris vllius defatigatione retard datum, neep formidine vllorum deterritum, neep metuentem flagitationum offenfiones, èC hos illoftp appellando , 06 itineribus fefe defatigando, dé confulendo,elt; deprecando, facile declaraffe quanti nos faceret, dé quid tnamicitia fieri oporteret fuo exemple de^

I monftraffe. Sed 8lt; hæc omittantur, ne exe« I qui ôc texere narrationes de me non de illo videar. Non diu ante finem huius anni pa-

trem

Io 8 VITA PHILIPPI

trem ego amtfi meuirijAnnos natum Lxxx i. magis aduerfoi'um mole quam morbo ops prelïum, qui ludîus Philippo Melanchthoni mecum communis fuit, Èftq? ille me tunc confolatus amantifsime fcripta epiftola. Quæ, fi videbitur, 6ó res feret, vna cum aiqs aliquando proferetur in lucem. Annus Chib fti M. D. XXVIII. pene obruit Philippuin confultationibus ÔC curis de maximis negos tijs Sgt;C rebus difficilimis atcp grauifsimis àC præfente difcrimine pleniffimis, Quæ tem* peftas vt fubito extiterat , fie ftatim abfjt, Sparfa enim fama 8ó delato indicio confpb rationiscuiufdam ad eos vel cohercendos, vel in ordinem redigendos, qui aufi finirent ritus priftinos religionis noftræ immutando veluti feceffionem quandam facere, Prineb pumquorundamanimi iracundiaSó dolorc exarferunt. Sed Illuftrifsimus at(^ Præftan« tifsimus pietate, virtute, fapientia, Sé optb mus Princeps IohannesErnefti Fihus,Frb deriebi frater , Iohannis Friderichi Pater ( quæ ex hac domo præclarifsima nomina noftra ætate pulcerrimis laudibus Sé. fummo fplendore effloruerunt ) Dux Saxonum, vnus ex Septemuiris Imperij Romani , cles mentia atep manfuetudine operacp Sé ftudio fuo ram exorientis belli exùiâle incendium reftinxit, Sfé. Germaniam periculo, omnes

metu

M E L A N C H T H o N I s .

mctu liberauit, cum fe eum præberet cuius virtutem èC integritatem ôC abftinentiam ini* miciquocpadmirarentur 6C laudarent. Scd ifta à nobis enarranda hoc loco non funt, EodemannoôC laboriofæ dC inuidiofæ res occupatum tenuerunt Philippum Melanch» thonetn. Quod enim multa inordinate 6d perperamin adminiftratione rei Ecclefiafti* cæ fièrent, infpici iuffit llluftrifs. Princeps Dux Saxoniæ Iohannes ftatum Eccleliarum ditionis fuæ. Huic negotio amp;nbsp;ex nobilitate quidam primarq, cum alqs Philippus Me« lanchthonpræfeclusfuit. Plurima ibicom* perta funt, ad quæ refpeôlu maturo opus, multa depræhenfa vitia , quorum emendatio neceffaria effet. Necp breuiter dici poteft, quantum boni ilia infpeclionis opera dili« gentiacp effedlumfuerit, cum peccata ali« quot annorum corrigerentur àC fulcirentur ruinæmultis inlocis labefaelatarum Eccle« fiarum, profpiceretur in pofterum inco« lumitatiillarum. Complexus tune eft Phi* lippus do(ffrinæ fummam perfpicua breuita* te J àC compendio memorabili, vt certo fci* rent docentes in Ecclefqs regionum illarum,

1 quid fequi deberent, Neu diuerfa ôd diffenta« 1 nea traderentur. Qjh libellus maxime QC 1 vtilisperfe, ôô tempore neceffarius, non ca-1 ruit obtreâatoribus varijs , quorum aliqui

I requis

requirerent neruos SC vim contentionum, all) dicerent prodi caufam , rurfumcp liberta« tern eripi amp;nbsp;adduct in feruitutem homines. Nam autore 6C monitore Philippo aliquid tunc de difciplina Sc vita nonnihil diflbluta conftitutum, SC eo libello cum fidelifsimis præceptionibus SC falutari dodîrina perfcri= ptum fuerat, In quo fi aduerfartj tan=“ turn erraflent ferri poterat, fed coniunéîos in cauffa, non tarn iniquos certe indices, netp cenfores immites efle oportutt. Verum le=’ uitas plerorumcp talibus tcmporibusperfpi= citur, cognofciturcp quam in paucis SC dium veritatis vigeat, ÔC fententia certa fit atcp firma. Philippum quidem labafcere, qui eadem placide exponeret, quæ ab afijs vehementius dilputarentur , rati aduerfarij ægerunt cum eo vt ad fe tranfiret, SC condi* tiones tulerunt defcctionis, vt putarunt,haud refpuendas, cum interea apud quofdam /«o* rum quocp ipfe oneraretur fufpicionibus SC inuidia odiocp premeretur, SC hanc rnerce« dem acciperet ftudtj, diligentiæ,laborum, fidei fuæ. Annus proximus Chriftt, M. D.xxix. quo matrem quocp amifit mP grantem ex hac vita, ÔC ipfe min’fice exercuit Philippum Melanchthonem propter aSfio” nes conuentus Spirenfis, quo cum Illuftrifs-Principe Duce Saxonum lohanne tile vene«

ratgt;

M E L A N C H T H o N I s. jjj rat. Erant res muldplkibus ôô vartjs modis exulceratæ amp;nbsp;vndicp magts impendebant tnalorum incrementa quam fubleuationis aut profperitatis fpes oftendebatur. Ettan=» tis in miferijs Reipub. controuerftjscp ortis ijs, quæ capitalia odia ordinum cum iam ex^ citauiffent turn adhuc alerent, non tam hoc alienatis inimicifq? animis diffîdentes agere videbantur, vt explicatis dubijs amp;nbsp;qvîafi de^ cidendo occafione difcordiarum remota, ita diuulfæ feparatæcp partes benigna pacificac^ compofitione rurfum-tutigerentur , quam veluti dedita opera iritare fefe mutuo , ôô odio quietis difsidia vetera confirmare, ÔÔ his alia addere, fuamcç vrgerc perniciem, perinde ac fi impendens exitium auerti nol» lent. Cum autem his fimiba altjs etiam fa»^ talibus temporibus, orbiso^ tcrrarum locis acciderint, fortaffe liceat confolatione hac , quamuis infirma ôc mifera vti : Hand tibi fob, 8lt; ferenda fint ilia patienter. Vtinam præteritis omifsis, quamuis grauia intole« rabilia ea quibufdam effe videantur, nonpus deat aduerfis doceri, Ôôlibeat cauereprouigt;î dereep, ne priores diîficultates, vt lenifsime I dicam, nouis altjs cumulentut. Quod adiu^ l uanteFilioDei pacis fincerae largitore, effet ’ in procliui, fi illius voluntati feruirent ftu« dia hominum, Slt; non indulgeret quifep ani^» ï X nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mofuo.

,12 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PH ILIPPI

mo fuo. Necpmefügit, à nonnulh's Philippi Mclanchthonis anxias folicitæ mentis curas ! fæpe efle repræhenfas ÔC plane vituperatas, ! tanquam nt'mias amp;nbsp;immodicas ôC timiditate quadam defperata necp Deo æterno gratas amp;nbsp;hominibus odiofasac contrarias, quæq^ . fufceptis interdum rebus vtilibus ofFicerent. I At ille necp ignauo metu, necp deipcratione cuipanda quorundam vehementiam non probabatyfed ipfe erat attentior atcp circuin« fpetflior veramcp confiderationem adhibe^ bat, ÔC ne temeritatis iuftum crimen vllo in« ( cepto fubiretur, præftandum ehe iudicabat. ' Neep negabat fe intuentem præterita con« templantem præfentia, non parum interdum vereri quid deniep futurum eflet, amp;nbsp;ea cura folicitudineep angi animum fuum fatebatur. Qj.iod quibus vfu non veniret, eos non tam fortes quam nimis audaces vel nullo fenfu ctiamhumanitatis præditos videri poHe bitrabatur. Vtautem fabula narrat quen« dam qui cæcus effet per ponticulum angu« ftum fine trepidatione tranfqffe, cuni alij vi« dentes periculum intelligentes idem face« ' re non poffent, fie profee^o prudentis animi cogitatio femper in cautione timida eft, cum * nimia fiducia alfj quamplurimi admodum | fæpe infolentes ferocefip effe videantur. Ac mernini me aliquando perturbatum Me« lanch*

MïL ANC HTHONIS.

lanchthonem hortari, vt illas curas depone« ret, amp;nbsp;reqceret, fccundum præceptum Da« uidicum, in Deum sternum. At ille fi, in« quit, nihil curarem, nunquam imploraretn Deum. Cum autem curas finiat religiofa pietas precibus, nimiruin expers elTe earum penitus ilia nequit. Et curis igitur ad preccs impellor, amp;nbsp;precibus curas depello. Dili» gentia fane amp;nbsp;circumfpeólio , cura, attentio Philippi Melanchthonis non probabatur ae» que omnibus, cum reperirentur qui ad vo» luntatem fenfumop aliorum indicia fertno» nesep fuos perfacile inclinarent, ideo gra« ti acceptiep effent qs, quibus affentiebantur vel etiam affentabantur. Philippus vero qui in cupiditate benefaciendi quamplurimis 8lt; commodis aliorum feruiendi, ad res fuf« cipiendas promtus paratufep effet, confulen« do autem agendoep cum perquam folicitus turn propter fummam fidelitatem nimis et« iam anxius de euentu, nonnunquam liber quoep tarn monendo quam repræhendendo, cauerenonpoterat quinaliquos offenderet, non etiam nullos à fe plane alienaret. Non debui hoc loco omittere, quod compertum

thaberem,qui 2lt;ipfe tumfalutandi Philippum Melanchthon, gratia Spiram veniffem, ac« cidiffe Optimo 06 elegantifsimo atep doclif« fimo viro Simoni Grynæo. Tametfi me non

1 3 fugiat

I

114

VITA PHILIPPI

fugiat ÓÓ ab ipfo Melanchthone effe cam nar^ rationem infertam h'bro cuidam ipfius, fciam de hac re quofdam ita locutos vt ficT:a, quofdam vt nugaton'a. Mihi quidem mini* ; me fuperftittofo, ÓÓ ei tarnen, qui nunc et* iam numinis diuini vim ôC efficacitatem in tern's aliquando cerni non dubitem, baud vi detur ilia extenuanda ncdum deridenda. Quae fefe ad hunc modum habet. Eytelper* gae Grynæus tunc, vbi duCla vxore confe* derat, opt. difciplinarum SC artium dodld* nam profitebatur, cum autem cæteris in par* tibus philofophiæ non facile ei parem repe* rires, tum mathematicarum fcientiarum erat peritifsimus. Vifum fuerat huic quocp Spi* ram vicinam venire, vt cum Philippo Me* lanchthone paulifpcr verfaretur. Ibidem aderat amp;nbsp;Faber Conftantienfis qui magna vehementia refiftebat puriori Ecclefiaftieæ docîrinæ ÔC in hac vitiorum emendationi. Erat quaedam Grynaeo cum hoc necefsitudo antiqua, qua fretus accedit hominem co primum alijs de rebus familiariter collo* quitur, deinde SC fermonesinfertde ijs qnæ erant in manibus. Monet hortaturlt;^ nc ve* I ritatis hoftis elTe pergat, neu fefe non modo cum earn oppugnantibus coniungat fed his ctiam autorem ducemqp præbeat. Difputaj cumipfolibéré,confîçlçnuus quo«^^ aliquid dielt»

MELANCHTHONIS. „j dicit. Faber qui valde ofFenderetur oratio* ne tali, difsimulare tarnen omnia, ÔC iubere reuerti ad fe Grynacum, vt accuratius de tanto negotio difpuuarent. Narrat amicis hoc Grynæus, qui diffuadent reditum ad Fabrum amp;nbsp;rem periculo noncarere oftendunt. Erat Philippus vna cum fuo gregc colloca-tus in hofpitio domunculæ faccrdotis cUiuF dam fenis, nequaquam mali hominis. Ibi Grynaeus ÔC ipfe fere Temper elTe confucue* rat. Venit codem forte Grynco abfentc quidam eo habitu fpeciec^ eiufmodi, quac dignitatem præ fe ferret Üngularem quac* ritcp ex Philippo vbi Grynæus fit. Modo, inquit Philippus, ille abtjt. Vellem adeilet, inquit hic, éc fcire fe indicat parari ipfi infu dias, in quas incidere nollet virum bonum ÔC doctum, fic enim prædicari. Ita ille, quii* quis fuit, nam cognofci id non potuit, dif* cefsit. Reuertitur paulo poft Grynæus, Quem Philippus iubet redire Eytelpergam ftatimnccp diutius Spiræ commorari, ac mi« ranti quæ effet feftinationis tantæ caufa,narrat omnia in via, cum deduceret ipfe eum ad Rhenum, quo loco Illuftrifs. Princeps Eledor Ludouicus Palatinus peculiarem traiecfluminftituerat. Et non diu poft affuit I armataquædam manus ad compræhenden-I dum Grynæwm tniffa. Necp quilqnam aliter I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I 4 fufpi«

Ilö nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

fupican potuit quam à Fabro ortum id ÔC tantum pcriculum Grynæo creatum fuifle. Natus hie in iugis montium vicinis Vuitten* bergie'o agro, Vicnnæ adDanubiumbona* rumartiumftudijsoperam dederat. Cum(^ Eytelpergæannis aliquot fubftitilTet contii* lit fe poftea Bafileam, ibitp multis egregix docflrinæ operibus editis, mortuus eft anno ïefuChrifti m. d. xl i. Commigrationisau* tern illius non minima caulTa fuerat, cupidi* tas vtendiconfuetudine Iohannis Oecolain* padq, Qiiem docîîrina excellentem cocleftis amp;nbsp;acternæ veritatis, id eft , facrarum litcra* rum ftudiofiftimum, fimulcp integritatc vitæ atlt;^ morum honeftate 6C fuauitate ingentj venerandum ac amabilem cognouiflet. Sed redeat ab hac digrefsiuncula ad inftitutum narratio noftra. Dum illi qui debuerant rebus laborantibus fuccurrere potifsimuni Sc remedia adhibere, vel omnino facere nie« dicinam negligunt, vel ita facere aggrediun« tur, vt malum indies redderetur infanabilius SC aiperius, Non modo non fedata fuerunt (am commota, fed indies quafi tentationes nouorum morborum acceflerunt. Et metu iniuriarum atque violentiæ inceperunt tunc fibi aliquanto diligentius proipicereilli, qui vt defertores veteris religionis accufabantur 0^ damnabantur, Ita«j capita,vt aiunt, UH coigt;

MELANCHTHONIS.

conferre de coniunCtionc ac fœderibus ad neceffariam defenfionem collo qui. Fer« «ebant inHeluctia ea tempeftate contention nes, amp;nbsp;ciuitas Argentoratenfis, ritus quo F damiudieioôC perlùafione fua impios,abn rogauerat,frementibusijs, quibus mutatio ilia detrimento futura effet. Atque Spirenfi conuentu cum vrgerentur décréta priora valde dura leniora antiquarentur,coniun« ôi Principes quidam refragari manifefto non dubitarunt, teftantes publice talibus de* cretis quæ fraudi effe poffent progreffioni« bus docflrinæ veritatis cœleftis, fe non affen« tiri neep ijs teneri veile. Horum primus fuit opt. ÔC excellentifs. pietateep Illuftrifs. Prin« ceps Iohannes Dux Saxonum. Adhtefe« runtep eis ciuitates potifsimum duæ Norim« bergaatcçReutlinga.Etfuit iftaorigo atep caufa nominis 06 cœtus eorum qui funt ap« pellati proteftantes. Solenni autem luris publici obferuatione res ilia aóa Ô6 fcripto expofita, Ô6 poftea mifsis ad Impcratorem Rom. Carolum v. legatis, fubielt;ftifsima ft« gnificatione indicata eft. Qui legati ilium in Italia conuenerunt peraegeruntep apud ipfum

I mandata, aduentantem ad Imperatoris titu« 1 lum coronationis augufto ritu adipifeen« 1 dum Ô6 obtinendum à Pontifice Romano. 1 Sane rediens mecum in memoriam earum re*

I ?

J,g nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

rum quæ ïllïs temporibus geftæ fuerunt, non poflum non vehementer fuccenfere quibuflt;= dam, qui ignari omnium quædam tunc dicla atque etiam fcripta Philippi Melanchthonis nunc contra ipfum colligunt atque profe= runt. Quo tarnen nihil fere,aliud confequun tur, quam vt inhuman! vel potius impij odi) fui nefariam acerbitatem patefaciant. Vt in mari procellis ventorum commoto fludus multiplicantur, fic inceptiones inufitatorum augefeebant. Et de dogmatibus difputatio* nes quorundam crant alicubi horridiores, confilia animofa atqp feftinata adlionesqi précipites. Ncque quod Medici praecipinntj cauebatur,ne indigefta adhuc atque cruda agitarentur impellendo. Qiiæ animaducr« tens amp;nbsp;perpendens Philippus Melanchthon nonpoterat non pietatis prudentis attention ne metuere, quorfum ilia euafura elfent.Ita* que fi quid fufeipi moueriqj cognouilEf ^nr» ' bulente aut faltem audadlcr, valde perturba« batur, autoribusep irafei amp;nbsp;aduerfari illis foiebat. Non rem interdum improbans, fed intempeftiuam aut præpofteratn ratio« nem repræhendens, eorum praefertim qui alacritatequadamnimia delinquerent, ex« . ultando labcrentur, Só viam nondum tritam j ingrediendo nonnufquam aberrarent. Cum ipfe non modo veritatis fed fimplicis huius

amp;:pu- I

M E L A N C H T H o N I s. , 6^ puræ effet a mat or, quicquid abhorreret àdocflrinæ direda ÔC plana veluti via, rece^* deretcp à proprietate difertæ ÔÔ perfpicuæ tam expofitionis quant explicationis -, id ma» gnoperefugeren Fontcmautem doôlrinæ integra: amp;nbsp;finceræ in Ecclefia vnde ea hau» riretur vniuerfa, præter facrasliteras nullum aperiendumadmittendumcp cum Ôd fciretamp;^ inprimis defenderet , Dodlrinam nihilomi» nus quafi deduci, vt liquido flumine £lt; fine ambagibus manaret, per confentientem an» tiquitatis piæ atcp religiofæ explanationem tanquam alueum debere ftatuebat. Cum igitur intempeftiuæ vel etiam importunæ nouitatis quafi eruptiones , quæ nouorum quoque certaminum 2lt; diftraëlionum maio» rum caufx effent, neutiquam illi placèrent, ƒ turn fœderibus deuindas coniunëliones I armorum conimunitatem implicari in nego» tium religionis èC fpecie mirific'um, ÔC reipfa periculoiumeffe intelligens , curis grauifsû mis 06 maxima folicitudine afficiebatur de talium confiliorum atcp aôlionum euentu* 1 Z Non autem temporibus, perfonis, occafio» nibus, ipfiscp adeo negotijs atque rebus per» fpetflis, diftindis, exploratis, omnia quæ di» 1 cuntur confufa atque obfcura effe neceffe 1 eft. Qualia funt partim obtreclantia bonis de maledica, partim feurrilia at«p nugatoria, partira

12 0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

parh'm ctiam calumn/ofa amp;nbsp;mendacijs refer* ta fcn'pta quorundam, quæ his temporibus cuolant tanquam monedulæ aut fturni Sii magno numero ôd ftridore ingrato,amp;^5 ß quid adhuc reliquum eft boni, iîlud carpen* do perimunt, Slt; omnem fpem frudtuoforuin traêtatuum præcidunt. Qiu nifi repriman* tur aut fugentur, quid futurum tandem effe exift'imandum fit, non libct diccre, itaqîhoc ipfum rclinquo vnicuiq, cogitandum, ÔC ad pertexendamnarrationem redeo. Hoc et* iam anno Illuftrifs.Princeps Philippus Land grafius Hafsiæ pio confilio amp;nbsp;ftudio lauda* biliperfecit, vt Marpurgi conuenirent pri* marfj doeftores Ecclefiarum Saxonicarumamp; Helueticarum ôC fuarum. In quorum nume* ro Philippus quoep Melanchthon fuit. Et eft in illo congrelTu de capitibus præcipuis do* dîrinæ Ecclefiafticæ tradîatum, ac de pfæ' rifep quidem plane confenfum, de nuHo au* temtunc fane iracundelitigatum, aut in con* trouerfia alienatis odio animis difcelfum. Celebrauit nominatim compellando eos qui tune conuenerunt elegante epigrammate Euricius Cordus poftea inter alia edito. Erant autem omnino ante oculos ÔC inter ma nusmultæôtf magnæ difficultates illo tem* pore, ærumnofa Refpub, ÔC Ecclefia af* [ Aida, Nam ÔC bellorum vndiqp furor in* fiamma*

MIIANCHTHONIS. Ill

fiammabatur, 06 de Reltgione crcfcebant difcordiæ, dC multa loca fame peftilcntiacp erantinfefta. Qyæ de aliorum narrationi^: bus poter unt ab ijs, qui per ætatem non me* minerunt, cognofci. Cum autetn Turci^ eus exercitus, qui ad oppugnationem vflt;^ vrbisAuftriacas Viennæ procefferat, virtu« te præüdij, cui præfcctus effet llluftrifsimus ÔC fortifsimus Princeps Philippus Ruperti F. Philippi nepos, Palatinus, de conatu fpe potiendae vrbis depulfus, in qua capien« da omnes vires opescp fuas fuerat expertus t Hicigiturcum foede vaftata Pannonia dif« ceffiffet, vt nihil amplius eo quidem tema porc effet Germaniæ ab illo periculi t Et iam antea tentatis omnibus Ô6 Fortuna vndiep aduerfante , Francifeus Rex Galloruin quamuis duris conditionibus pacem cum Imperatore Carolo feciffet Ô6 inter hos po-tentifsimos Chriftiani nominis Principes re« conciliata gratia videretur : Ita igitur tandem primum in. Italiam ad Pontificem Ro» manum veniendum amp;: inde in Germaniam progrediendum Carolus ftatuit, ß quo mo« do prüfens quod operæprecium effet effice-

I re , Ô6 laborant! Reipublicæ conturbatæcp Ecclefiæ Opern ferre poffet. In qua parte à 1 conßliaipfius reôa ô6 veras rationes fuiffe I multa vel plurima potius funt argumente *

Sed

12 2

VITA PHILIPPI

Sed obftitit ntmirum Caroll egrcgio propo* fito Sc cximiæ voluntati, impediuitcp pro* grefsionem ad falutem SC dignitatem Rcip« in fatalis mutationis articulo , cum homi«= numpertinacia SC effrenata fæculi licenria, turn tantæ iampridem fadîæ labes, SC res vf* que adeo vel conuulfæ vel cei te inclinatæ, vt tanquam ruinofum aedificium farciendo^ tegendoc^ inftaurari non polTent, fed fiue nc” gleclas concidere illas, feu demoliendo SC extruendo denuo reftitui in priftinum locum oporteret. In quo quidem quanto mora fit diuturnior, tanto vel grauior SC horribi« lior ruina, vel demolitio SC reædifi'catio la* boriofior atque moleftior eft futura. Ve* rum ilia turn fpeeoep animo in Germaniam venire voluilfe Carolum Imp. cur dubitare aliquis velit, cauftam non reperio. Indi« lt;ftus igitur conuentus fuit qui ageretur Au* guftæ Vindelicorum anno Chriftf M. D- x x x. Quo tandem Carolus accefti't Idib. lunq, cumillicordineslmpertj iamdudum præfto elTent, inqi ijs primus Illuftrifs. SC opt. Prin* ceps Iohannes Dux Saxonum Septemuir, qui êC ante SC modo honoris caufa nomina* tus, fimiliter vtdeinceps nominetur, narra* tionisferiesô6 res feret. In huius comitatu inter Theologos fuit Philippus Melanch* I thon. Acfta res fie eft, vt plerique fufpica* rentur.

MElANCHîHONlS.

fefttur, promiffa quædam Pontifici R.oma^ 110 vt fièrent, operam dari^ itaep vehement ter obiurgatisillis, qui tanquam defertores veteris religionis pene feditionis infimula^ bantur, dé varia aggrefsione eorum aniniis tentatis, Quod inter hos ctiam ipfos quæ* dam adhuc controuerfa effent, iufsi funt om= nés feriptis fententiam fuam demonftrarc. Turn informata quædam fumma fuit do cl ri« næ vniuerfæ quam profitebantur £C feque« bantur Ecclefiæ Saxonicæ ÔC cum his con« cordantes* De qua poft diligentifsimain confiderationem compofitum eft fcriptunx comprseliendens capitibus aliquot expofi« tarn Slt; explicatam dotftrinam illam vniuer« fam, opera ftudioep 06 cura atq; immenfo la=gt; bore Philippi Melanchthonis. Quo fcripto contentionibus difputationum agitatæ quæ« ftiones variæ, cum ordine difpofitætum aQ fertione ftmplice aperta illuftratæ defini« tæcp funt.Vt ab hoc tempore certa 06 expli« cata ratio docfti-mæ cœleftis veritatis vno fcripto expofita coeperit extare* Quia autem de hac confentientibus Principibus Ô6 illo« rum confortibus fuo nomine commemorari placuerat, quid Ô6 verum effeperfuafum ha« berent, £6 in quibus tuendis defendendifep

’ perfeuerandum effe ftatuerent, Confefsionis I titulo fcriptwmillud Carolo Imperatori fuit ' j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;obla*

I

I

124 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI’

oblatum. Maluerat hoc Philippus nonPrin« cipum 2C eis adiunólorurn nomine edi, fed docentium, qui Theologi vocantur. Nam fiC magis deccre iftos talia diherere, QC autO’» ritatem illam potentiæ quafi liberam refer« ’ uari, vtilius ede iudicabat. Sed obtineri id I non potuit, quod acdioncm illam fplendidio« rem fore fubfcriptis iftis nominibus exifti* marctur, SC alfjs quoque de caufis, vt hoc fielt; ret, videretur melius. Propofitæ autcm fuerant complures defcriptioncs, quacdam etiam admodum verbofæ. Nam qui in caufa hac coniungebantur, ij iuflerant fuos quiquc Theologosaliquid confcribere. Qiiæ legen« da cognofcendacp erant Philippo. Qui non ille quidem de eorum, quae afl'erebantur, ve« ritate ambigebat, neque incerta multocf mi« nus falfa defendi putabat : Sed quanquam facrarum literarum autoritäre ÔC confenfu religiofe pietatis ab initio ea niti fciret, ne agendo tarnen optima cauia in tanta rerum perturbatione SC bominum tarn infolentia quam ferocia atcp etiam arrogantia, lædere« tur, neu qua in parte negligentia aut confi« dentia peccaretur, folicite 6C anxif metue« bat. Cumqj onus totum ipfi impofitum effet Sc ab eo fuftincretur,cura laudatifsima af ficiebatur, ne quid committeretur, quo fua ad Deum confcientia vulnerari, Ôl bona ad ho*

MELANCHTHONIS.

ad homines violari exiftimatio , Rcipub* lic3G per nicies incitari videretur. Ipfe ego inter tales cogitationcs non modo fufpiran* tern fedprofundentem lacnmas confpexi, SC pietatis atque prudentiæ cum iuftifsimas querelas, turn grauifsimos fapientifsimofcp fermonesilliusaudiui. Hæcquibufdam fe« curioribus difplicebant, ôé Martino Lutero indicata inflatius, quandam epiftolam ex* prefferunt, qua increpari timiditatem Philip* pi, vtiadabant, ille non dubitaret. Eamq^ ad inuidiam ipfius circumtulcrunt, cum ma* gis laudationem ilia quam vituperationcm Philippi contineat. Sed nefcio quo patflo huius viri dicfla SC facfla omnia perpetuo, quafi fignum quoddam, propofita fuerunt, adquod dirigeret veluti fagittas calumnia* rum SC obtredationumleuitatis improbitas» In arduis autem SC non carentibus præfente difcrimine negottjs circumfpeClionem atque etiam timorem, qui culpat, Ei nimirum im* probatur præceptum veteris poêtæ Græct cenfentisdeliberationes fæpe efferepeten*

■ das, lubentiscp confultare bis SC ter perpcn« dentes ea, quæ in mentem ipfis vcnerint,fub*

I iecfia memorabilis fententiæ verifsima ratio* I ne : Quod damnorum effe maximorum au* I tores foleant précipites, 8C qui impetu quo-I dam vehementié elFerantur. De quo nos I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;K quidem

VITA PHILIPPI

qui'dcm qvtafi dimicare difputando non volt;« lumus. Atque vtinam feftinatione protcr* uitatis noftra quoque ætate non confirmata aliquottes eflet præcepn dliiis contemn' aut ! refutatiadmomno, velnonfaltem deinceps • accepto detrimento, quam præclara hæc QC falutan's fir, intelligatur. Non grauabatur Philippus quofeunque accedere Sd de rebus । illistantis quid fentirent cognofcerc. Non etiam vercbatur cum aduerfarijs colloqui. Qiiæ, cum fierent ab eo optimo animo, ne« que nocerent caufæ ac potius valde prodef« fent, non ramen elFugerunt criminationes et« j iam amicorum, parum rede de his exiftimao tium, vel ardore quodam cupiditatum fua* rum, vel minus perfpedæ rei indiligentc con fiderationc. Qiiinetiam fi qua ad aliquos Philippus Melanchthon feripfiflet libcrius minufep aperbe 2lt;r accufatorie de tjs negotijs, quæ tum difeeptabantur, ea conquiri atque proferri ad inuidiam illius. Ac fuere cirgt;^ cumlatæ literæ ad Legatum Venetum fcri* ■ ptæ, quae in Senatu Venetijs nec non Romae recitatæ fuilTe dicerentur. Sed omnia ifta fortiter contemfit Philippus Melanchthon acquiefecns in reda bonacp confeientia, 86 ; nequaquam infledens confilia adionefrp fu* ! as ad aliorum fententiam ac voluntatem, fed I ad veritatem folam conftantifsime dirigens.

Vnum

M E L A N C tt ï H o N î s.

Vnum erat quod pene omnibus rcclaman» tibus ille non intermittebat fuadere, non modo aftipulatore fed etiam autore ipfo Lu« tero . Nimirum Epifcopi fi concédèrent li« bertatem amp;nbsp;vfum purae doc^lrinæ cœleftis veritatis, fecundum expofitionem confefsio« nis editæ, ne reeufaretur atque denegaretur reftitutio ordinariæ poteftatis feu admini« ftrationis fuæ quibufep diœcefis. Quod qui« dem quale effet, cum cæco, vt dicitur, appa« rere deberet, tarnen varie nbsp;nbsp;mirabiliter ex«

agitatum fuit» Audiui ipfe quofdam aliquan do, quos ôd morte fublatos, tali in men« tione non putaui nominandos, fedeos au« diui cum me illi non prouidiffent, de hoc ip. fo capitepotifsimum aceufantesPhilippum inhumanifsime, cum vnus ex illis diceret : fi effet ingente pecunia conduclus à Roma« nenfi fadione, vt, ip forum ftatum tueretur, fe non videre qua meliore alia ipfifcp vtilio« rerationecauffam, quam ifta,agere poffet. Neque Philippum fuæ partis fed aduerfario« . rum patronum habendum effe, ÔC quidem præcipuum atque fingularem» His fine ve« I' recundia proferebantur etiam atrociora ôiZmagis contumeliofa quædam , quorum magnoperepoftea pœnituit ÔC puduit pie« rofque. Philippus autem Melanchthon àC. cor am inter dumhac de lenitate remifsioncc^

K X nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;appel«

VITA PHILIPPI

appellan'jSC quid de eo homines loque rentin' certior fieri literis. Verum nihilominus per» manere in fententia, amp;nbsp;tenere curfum bene infîitutum , neque mutare curati'onis mo« dum, tanquam medicus pcritus, dum con« ftaret ratio illius, quamuis non efficerctur ftati'm quod ali'qui optarent SC cupcrent. Neque ipfe laborare de nugis quibufdam, neque feruire voluntati fibi ah'quid quæren* -tium aut etiam aflentari ad arbitriumq? eO““ rum fefe nutum accommodate. Sed vrge* re necefTan'a £Cea, quibus æterni Dei vene« ratio inftauraretur, ad falutem omnium mor talium, 3^ relinquere cunóïa quibus turba« rum aut belli caufadari videretur. Atqgt;ipfis aduerfariorum capitibus cum tunc confefi fionem extorfifie confiât : Veram efle fen« tentiam, quod efi fundamentum doririnæ Chrifiianorum vniuerfæ : Qtiod nullo alio humano opere, nullo merito, nullo denique pado acquiratur ÔC contingat rcconciliatio gratiæ cum Deo alienatis amp;nbsp;fpes certa fallt« tisacvitæxternæ, nifi fide tantum quæha« beaturfilio Dei patris æterni Aoya (ruoa'Ä, 8C qua credentes freti fint atque nitantur. Exortusefipaulopofi ex turbailla quæ vel per contumaciam nollet, vel propter obfeu« ritatem caliginiserrorum non pofiet afpice« re Incem eminentem clarifsimx veritatis, qui»

M B L A N C H T H O N I S.

quidam qui fe nominaret Cochlæum, de pa« triæ appellatione, in qua eft Cochleæ figni» ficatio quales graduum in aedificijs funt. Vi« eus autem ille eft in arenis Noricis. Qj.ii quod cuperet videri eruditus, adîiones, vt ipfe fcilicet exiftimauit, aceufationis grauis ôd rei capitalis inûituit atep perfcripfit ad Imperatorem Carolum, quibus ridicule Phi« lippicarum titulum fecit. Eas amp;nbsp;malitia im« probitatis ÔC ineptiarum leuitate refertas, non puto ab alrjs negotijs tantum vacui tem poris Imperatori, vcl etiamin ocio quoque earn voluntatem fuiffe, vt legeret ôd nugis iftis operam daret, quæ fane iam inter taies delirationes plurimas prorfus euanuerunt, neque vfpiam fere comparent. Sed inhis ta« mencum aliaatrociter obijciuntur Philippe tanquamautoriConfefsionis, tum ad P on« tificis Romani Legatum accefl'io fermo« nés cum eo habiti humilcs SC abieôi. Atep nuper adeo alter quidam , qui nefeio cuius linguæ formæcp nomine Staphylum fe vo«

l cat, Græcum enim illud elfe non vult, Et I àPhilippo Melanchthone inprimis adiutus, I ad honorefqî SC commoda produc^us, vt altj l complûtes, qui parem gratiam meriiis ipfius l retulerunt, cum in Prufsia quo à Phiiippo I Melanchthone commendatus llluftrifs. Pria 1 nbsp;nbsp;cipi Alberto venerat , tantam dignitatem

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;K 3 tantastç

1

1^0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

tantasf^ opes non adipifceretur, quantas il* lue contendens fpe fibi defponderat,Pnn* cipemfimul eum reh'quit, fimul à caufla delt;= fciuit, cum Phih'ppo Melan. quoque fimul* i tatem quandam exercens oflFenfionispnuafç, quam nunc indicare non eft vifum. Hic igttur, vtab autore confefsionis illi'us Phb lippoMelanch. tanquam fonte, multos varios n'uos manafle fecflarum perniciolà* rum in Ecclefia perhibet mirifîco quodain ÔC ioculatorio illo quidem icripto , fed ita impuro ac potius fpurco, itaquè calumnijs Sô mendacijs conflato, vt quamuis neque do ! lere contra fe iftiufmodi, neque pro fc edi gauderequifquamdebeat aut pofsit,rabies tarnen ifta animaduerfione feuera digna effe videatur. Qi.iodquidem totum taieeft,vt non pertineatprorfusad Philippum Melan. Nam fubfcriptio confefsionis huius nuw etiam in medio eft corum, qui autores ipfins dici haberiqî voluerunt. Eorumcf aliqui ipfi adhuc fuperftites, cæterorum fucceft fores atque pofteritas, illius autoritatis per^ feriptionem agnofeunt amp;nbsp;tuentur. Iraq? ipfi tantum in componendo ftudium induftri^ । amep, Ô6 exarando operam ac manum Phb ïippi Melanchthonis adhibuerunt Ôô vfur« i parunt. Rem ipfam amp;nbsp;negotium proprium efle £lt; fwo ipforwm pçricwlo fufp'pi geriq f volwe?

M tl AN C H T H o N IS.

volucrunt. Qui profcôto accufantur, non Philippus Melanchthon, rcpræhenfione Slt; infeciatione fcriptum iÛud culpantium. Ht 'hi fortaffe aliquando temcritatem petulantiæ iftius refutari cohercericp ftudebunt. Deijs veto quæ vel minus caute vel parum forti» ter ægiffe Philippus Melanchthon à fuis St aduerfarijs diSÎus eft, concedatur fane cr» raffe eum. Fuit enim certe homo. Homi* minemautemnatumlabiatque peccare, na* turæ ipfius necefsitate contineri demonffra* tur. iSlcque mihi propofitum eft laudatio* neinhoc libello Philippi Melanchthonis

' tanquam Encomium pertexere, ncque ego ilium cuius pietatem , virtutem, doClrinam eruditionem fufpicio , facio tarnen, vt de adolefcente Comicus feruulus ait ,Deum. Sint fane hoc in genere qutedam peccata ipfius : Et vt promiicua gratificatione ÔC me* ritis erga dignos atque indignos 8lt; facilita* te,lenitate , manfuetudine, humanitate fua dcliquevit, ftc nimia quoque fuerit Qi. infini* ta confideratio , folicitudo , circumfpetftio , metus illius : Minus tarnen hæc omnia Rei* publics damni dediffe, immo plus vtilitatis attuliffe depræhendetur , quam aliorum au* dacem confidentiam ÔÔ animi vehementis fubitosimpetusSlt; orationislibertatem. Vt taceam copiam effufam atep profluentem K nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tarn

1;2 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

tam temere cogitatorum, quam male óó in« decore cumplurimorum exitiofa ofFenfione pronunciatorum, vcl etiam efFutiendo pro« ïatorum» De his igitur fans. Philippi Me« lanchthonis illo tempore ftudium diligen« tiatp ÔC fides feruijt Ô6 tributa eft explicati« oni difertæ fimplici acplanæ æternæ cœ= leftist^ veritatis. Et quoniam non funt ilia commenta noua turbulente vanitatis j ftd relata in expofitionem ordinatam atque di* ftindlam QC præfentibus temporibus ac re* bus accommo’datam, prophetarum apofto« ' lorumi^, Ô6 qui illorum veftigia fccuti font j doccndo in Êcclefia Chrifti oracula atque ; conièntientis perpetuo fane ôd intégré do* dlrinæ teftimonia : Manebit profedlo huius fcripti diuinum opus, donee in terris coUb getur cœtus Chriftianus, quod vfqj ad ex* tremum diem mitndi futurum elfe religioft pietas nouit. Prolatum fuit èC recitatum coram lmp. Carolo relponfum quoddamj quo refelleretur affertio confefsionis illius. Cuius exemplum vt communicaretur ijs, quorum fententiam confutare conaretur, quantumuis fupplice Ducis ipfius Saxonum Iohannis Princ. Eledl. àC confentientutn pe« , titione impetrari non potuit. Attentione tarnen quorundam diligentum 5 præcipuis (am capitibus quam argumentis exceptis ac notatisj

M E L A N C H T H o N I s. , notatis, confefsionis poftca ApologiamPhi« lippus ipfe fcripfit, cum explicans quædam copioftus, tum aduerfarios pcrtinacitcr in» folentes vehementius vrgens. Qjjæ cum de* inde edcrentur frequentius , operam dédit Philippus vt aliculii expofitio eilet diluci* dior amp;nbsp;plenior. Nam præclare dicitu'r : Mul* ta diem monere, ÔC pofterioribus cogitatio* nibus priores fieri meliores. Nihil tarnen aliter fadum, neque vllum mutatum do* gma, neque momenta rerum conuerfa funt. De quo ne deeffet materia fcilicet ferendi ri» xas, quidam quæ ipfis non tam in mentem, qua dcficercntur , quam animum, qui quief* cere non poffet, àC buccam, vt dicitur, vene* runt, aufifuerunt efferre atcp euomere.Quo* rum futilitas ôô quafi Cordes, tantæ funt, vt præterire cas auerfando ôc vitare declinando omnespurædodrinæ amantes debeant. Sed reducatur narratio paululum ad fupcriora, quo certius cognofcatur quid illo tempore adum fit, cuius nunc quoq, temporis mentio fæpe fieri folet, 2lt; quo negotium rcligionis crebro tradatum nititur fere vniuerfum, Sgt;C quia Philippi Melanchthonis diligentiæ, ftu» dio, operæ , quam tune rebus communibus nauauit, à nonnullis per calumnias malitiofe 1 nbsp;nbsp;nbsp;cft obtredatum. Placueratquemadmodum

oftenfum eft, cognofei prîcfente Carolo Im*

K V

134 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vita PHILIPP!

perat» controucrfiamcle Religione. Librum igitur obtulcrunt, qui protcftantcs nommai bannir, comprsehendentem fummam do« cflrinm Eccîefiafticæ apud fefc, de quo fupra diximus. Huie aduerfarij refponderunt ver« bofo feripto. Eius cumfruftrapercreturedi« tio, ÔC nullo modo obtineh poffet exem« plum, res eo vergere videbatur, vt infcAs omnibus difeederetur vtrinep. Qi_iod quia 5c turpeöd nonexpers pcriculi creditum, com filium captum eft deliberationis de toto nc« gorioper paucos. Tune igitur ex vtraque parte lecîi fucre feptem vin,ciscp illa eft con« fultatio commifta. Pbftquam inchoata com fideratio fuit corum , quæ protcftantcs afle« rcrent, fatis bene res initio procedcrc. Nihil aduerfarij quoque tanquam à capitibus Chri« ftianæ fi'dei abhorrens notare. Fidci efticacb tatem lufticiæ tribui : Remifsionis pcccato« rum öd vitæ ætcrnæ nullum efte meritum hm manorum operum : Implorationem fandto* rum hominum, qui mortem in terris obijb fenr, feulnuocationem, fcripturæfacræ neqî præceptum habere neque teflimoniunuQttæ Mifla vocatur earn non perhibendam effe facrificium pro viuis 8^mortuis : Itcmqalia qutedam bis fimilia nequaquam damnare. Progredienteautem confiderationc, feptem capita potiftimmn deferipta propofitaç funt,

MELANCHTIîONÎS. 155

füllt, de quibus ß fieri poffer, partes concor* darent. Hæc fuere ea quæ ijs verbis, quibus propofitaeffecognouimus putaui recenfen» da. I. De vtraqj fpecie. i. De Miffa. 3. De coniugio facerdotum. 4. Dc votis Monachorum. ç. De poteftate amp;nbsp;lu« rifdióione Ecclefiafiica iiue Epifcoporurn. 6. De bonis Monafteriorum. T. De Confefsione. ïnfiis aqua, vt dieitur,hæfit. Cumcp nulla fpes confenfionis oftenderetur, quamuis conditiones ferret, vt fua opinio erat, commodas, pars vtraque,Tentatis oni^* nibus, tandem, quod inter paucos citius re« ótiufi^ conueniri poffe crederetur, numerum deliberantium placuit minui, Et pro fcptcm tresinconfiliumillud adhiberi. In quo vx. terts fuorum remotis Philippus Melanch« thon remanfit. Infidiofe hoc inßitutum ab aduerfarîjs fufpicabantur multi, Qiiibus cu« piditas pacis in Philippo, nbsp;nbsp;animus placidus

à contentionibuscp alienus non eflet igno« tusJtacp callide tj folum Philippum retineri ftuduiffe exiftimabantur, quo facilius reti« nerentur ea, quæ nolebant amittere. Sane turn Philippus Melanchthon in tam magno periculofocp negotio folus relidus, de omni« bus nonmodo cogitate accuratius, fed quæ« rere etiam difputarecp liberius,nec non argu« mentaafferrcjcur hoc aut illud aduerfarfis

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;flagi=

, 6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA 1’ H I I. I P P I

flagitantibus conccdi dcberct, quo inagfs ddfcrendo veritas 5C eluceret confirraare* tur. Hoc eft interpretatione maleuolorum in cam partem detortum, vt de Philippo xMe« lanihthonc cum opinio concipcretur, turn fpargcretur fama ca ,quam paulo ante indi* cauimus , innocentifsimo illo prorfus, id quod exitus dcclarauit. Sed cum nullis ma* chinis eftici poftet vt res componcretur 5 if^ tandem fuit difeeftum vt potuit, non vt fuit expetitum. Atep hæc fucrunt iflius fere an« ni negotia ôd res quibus interfirit præftit Philippus Melanchthon. Annus autem Chrifti M. D. xxxi.euidam de l^clt;Te Ferdi* nando, quern defignari Cæfarcm Imperator Carolus volucrat , controuerfiæ, confilia adiioneftp adiunxit federum , inter cos, qui propter difsidium in doeftrina Ecclcfiaftica aduerfarios multos Ce habere ccrncrent, tarn ab infidijs quam violentiaopprcfsioncm formidare cogerentur. De quibus rclatum quidemfuitad Thcologos quoq3:Scd præ* cipua occupatio in his Philippi Mdanchtho* nis nulla. Cuius omne ftudiuin omnifqî cii* ra tribueretur dodtrinæ laboribus. Quod tarnen 06 ipfe de iftis rebus vcl cognolccrct vel etiam interrogaretur ab aliquibus, hebat vt magnis Ô6 grauibus interdum curis per* turbaretur , prat 1er tint cum edito decreto

Augo«

M E L A N C H T H o N I s .

Auguftano verbis afperiore amp;nbsp;fententiis pêne minace, fufpenfî multorum animi efs fent, ôô expeôlatio , fpes , cupMitas -, metus tnifccrentur. Accidit autem vt quafi paci* ficatoriam quand am pçrfonam quidam fu=« am interponerent, SC in hoc folicite incum« berent, vt reperiretur via vel ad certam pa* cem vel faltem ad firmas aliquas inducias, vt in Germania quantulocuilcp fane tempore effet tranquillitas. Ad quas atffiones animus volûntafcç Imperatoris Caroli ideo erat propcnfior, QUiod compertum ille habebat expedita effe arma Turcica SC magnos ex* ercituscontraclos , qui pergentes iam Pan* noniæ appropiirquarent , ipfo gentis illius Imperatore, quem Magnum Turcam vo* cant, copias adducente. Accedebant motus înHeluetia qui SC ipfi quorfum cuafuri ef* fentomnes de Repub. foltcitos magnopere vereri cogebant. In quibus Philippi Me* lanchthonis anxietas , dicendum cnim ve* rum eft, maxima erat SC cognofcebatur. Sed SC turbæÎnHeluetiacclcriter poft vnum aut alterum conflieftum, fedatse fucrunt. Et in* duciæanno Chrifti m.d.xxxh. præclaraî fa(ftæinvrbeNorimbcrga,SC auxilijs com*

1 munibus Imperator Carolus adiutus, appa* I ratus magnitudinc SC fama nöminis fui po* 1 lentifsimamhofteni aüertit, Quem rccipi* I * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fentenl

1^8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

entern fe Imperator non modo fords Si qui nullo terrore commoueretur, fed prouidus etiam atcç fapiens perfequendum, eo prae* fertim anni tempore non putauit. Magnatn etiam triftitiam attulit Philippo Si animum jpfius vehementer afflixit Illuftrifsimi atque Optimi Si Præftandfsimi Principis Iohannis Ducis Saxoniæ mors, quam ille anno hoc obqt fenex, placide SC omnino féliciter mi« grans ex hac calamitofa atque caduca vita in æternam ac beatam, Idibus Augufti. Scd hunc luSfum nouæ etiam curæ auxcrunt. Cum enim Imperator Carolus, inducias de quibus diximus, fieri pafius efiet, ad id vfque tempus quo Oecumenica Synodus congre* garetur, quod Semeftre fore oftenderant, profeCîus in Italiam ea de re cum Clemente Pontifice Romano ita ftudiofe SC feuere quoque pgerat, vt Pontifex quamuis puta« retur nullo modo rem procedere veile, mit« teret tarnen legatos déclarantes fuam de fyn« odo fentcntiam St^ promtam voluntatcm. Quorum vnus ad Illuftrifsimum Principcm lohannem Friderichum qui patri lohanni fuccefierat, Vinariam federn domus illius in Duringia, venit. Sufceptæ deinde fuerunt delibcrationes SC Theologorum quoque ex« quifita fentcntia. Philippus laneMelanch* thon fimulari à Pontifictjs omnja, SC hoc agigt; vt

MUANCHTHONÎS.

vt condiüonibus intolcrabilibus ferendis de-terrerent à voluntatc veniendi ad Synodum or dines illos autores fcripti Auguftani, non iîabebat exploratum neoj perfuafum. ïtacp fimplice animo amp;nbsp;vera conlîderationc id cen fuit, quo illis plus pene concedebatur quarn petercnt. Nam neque indici à Pontifice mano Synodi conuentumimprobabat, necp cumin ilia præfidem recufabat, Qiiod ro poftulabatur : Vt iamtum fe Rare decre» tis Synodi vclle promittercnt vniuerfi, id nullo modo admittebat. Quod ôc accufatR ones defcnfiones SC fententias libéras oportere cfl'e diceret. De euentu autem angt;» tequam difceptatio S^C. cognitio inciperetur, pacifci, præpofterum elfe , neque Keri hoc oportere. Neque omnino formam earn iudi= ctj elfe, obligatis iam partibus ad proban-dum id, quod quale futurum effet ignorare-tur. Neep à fponfionibus forenfibus ciui-llbuscompromifsis exemplum fine euidente

i SC pcrniciofo errore transferri ad has dijudi* L catiofies. In qua fententia femper perman* 1 fit. Cum effent qui neque vtindiceret Ponti-

fex Synodum, neep vt in ea præfideret con« cedendum effe arbiträrentur. Nam £lt; iudi-1 dicandi iure conceffo, potentiam principa« 1 tus illius, quæ tantopere oppugnaretur fta-1 biliri, SC præfidendi dignitate prævogari au-1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;torita-

140 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

toritati ilîius. Sed nec^ hsec Philippum Me* lanchthonem fugiebant, res li ad legiti* mam cognitionem incorruptum I'udid* urn, vel qualemcunqj etiam non. fimulatam atqj fidlam di'fceptationem deduceretur, pro* fpicicbat, ncccffe efle, vt antcqiiam vllæ aCti* onesincipcrentur, nedum fententi'a Iis din* mcretur, talia explicarentiir atq? defim'ren* tiir. Sed res de Synodo turn iacdis fin’tj Qiiamcogi Pontifex noIler, Imperator Ca* rolus non poflet cogere. Itaqj ifle quoque . annus inter confultationcs non nimis eon‘ tentiofasabijt. His etiam tribus anniscon# tinuis confpedi Cometæ fuerunt* De qd’' busmulra ad amicos Philippus fcripht, fuas cum eis rationes communicans 0^ explorans fententias ipforum. Cum autem anno Chrifti M. D. XXXI. Cometes ex eorum ge* ncre, qui Pogoniæ vocantur, apparuiflet in plaga foils occidentis, confpedlus eft vel idem vel alter hmilis ei proximo anno inane in orientis fob's parte, Et anno xxxiii. tota nodîe vnus fulfil ad ftellas propinquas Sep* tentrionibus.Quo loco cerni defqt. Hie an* nus peftilesfuit vrbi Norimbcrgp,et eodem, quod Eobanus HelTus Erphordiam fcrecc* pilTet, ichola Norica, quam vt fuum opus la* b'efadîari nollet, nonnihil exercuit animunn Philippi Mclanchthonis. Etfi magis nos foli« citum

MïLANCHTHONIS.

citum eum habebamus, quibus illuc fe con» ferendi ipfe autor amp;nbsp;fuafor fuiffet. Excercu-erunt ÔC aliae quædam curæ miftæ iuftifs. in» dignatione : Quod literæ nefcio quæ prola» tæ fparfæc^p dicerentur, quibus turbas cxci» tatum iri ingentes 2lt; perniciofas intellige* bat. Neque ille tam autoribus earum irafce» batur, quam diuulgantibus talia temere èC incarne. Negotia etiam Britanica confide» rationes ipfius tunc cœperunt commouere. Rex eniminfulæ ülius, cum quo nupta effet Caroli Imperatoris matertera, de altero con iugio confilia inibat, fiue tune confuetudinis iftius fatietas fieri cœpit, feu aliae eum caufæ ad diuortiumhocimpulerunt. Quod inui» to 2^ refragantePontifice Romano faôutn cum damnaretur, vfque adeo iritauit ani» mum Regis, vt ftatim Romani Pontificit quafi iugum, fub quo ad id vfque tempus fuerat Britaniafingularem inmodum pref» fa, repelleret80penitusexcuteret. Hoccß ipfo ad coniundbonem vclrefpedlum faltem adigebatur eorum, qui Pontificis Romani potentiam dominationemqî oppugnabant* quamuis aliquando fe illis oppofuiffet, edito libro præferente nomen fuum.Quod fadum

, adeo gratum acceptumcpPontifici fuerat, vt l Régi titulus nouus decerneretur,Defenfori8 fidei. Mittebanîur igitur ÔC legati amp;: literæ, L ôePhi*

142 VITA PHILIPPI

amp; Philippe ne go fia ilia fignifîcabâtur, quem minime fugiebat fore vt ipfe inprimis conlt; fulcrettir, ÖC magnitudinem rei periculalt;]9 contemplans animo, magnopere tum adeo folicitabatur . Äccedebant rumores , qui fpargebantur de conatibus Landgrafq Phi* lippi reftituendi in dirionem terrae fuæ Vb richum Ducem Vuirtepergenfem ereptatn ei ante annos X v. Sed hanc proximo fequens annus tunc inchoatammolitionem abfoluiG ReducfîufcpDux Vuirtepergenfis £lt; poftea de recuperatione illa belloqp toto tranfacluiu fuit, öd ipfe Philippus benigne inuitatus vt Tubingam veniret. Sed negotia eiufmodiin manibus habebantur illo tempore fmpende* recp videbantur, vt Illuftrifs. Princcps,cui Opera fidesqp Philippi addiCTa erat, cum di* mittendum nullo modo putaret. Äccefsit tarnen illuc deinde cum ego iam ibi ftudia bonarum artium docendo excolercm, 5d in Academia ordinanda, quæ fie fatis pertur« bataerat, adiumento nobis fuit, hofpes no* fter vno pene menfe. Hoc etiam tempore Landgrafius qui animaduerteretatep perpen dcret quantum mali detrimentiqp daretur do* cîrinæ veritatis difsidio Helueticarum Sd Saxonicarum Ecclefiarum, öd litem illam cernens fieri indies maiorem, multacp à qui* bufdam admodwm horride öd infolenter,à qui*

MELANCHTHONIS.

quibufdam vehementer immoderata qua« damlibertatecum dici tum feribi, operam ftudtj pietate öd fide pleni dedit, vt apud fe conuenirent vtrinep vnus, öd breuiter atque diferte compræhenfam fuæ partis fententiam exponerent. Idcç negotium Philippo à fuis datum fuit, qui ipforum fententiæ ad Land« grafium effet nuncius. Nec^quiequam tune præterea adium eft. Interea de coniugio du« da iàm altera vxore öd priore repudiata , fo« licitus Rex Britaniæ vndiep colligebat fuf« fragia,quibus illud contra fententiam dam« nantium, inprimis Romani Pontificis, ap-probaretur. Et quia fperabatur hoc fadu« ros facile öd libenter Saxonicos dominatio-nis pontificiæ inimicos, remittebatur indies aliquid de feuitia, quam ad illud vfcp tempus pariter cum Gallia, crudeliter excercuerant in eos, qui Saxonicarum Ecclefiarum exem« plo, non affentirentur Pontificiæ dodrinæ. EtPhilippus Melanchthon litteris nuntijfcp fiebat certior, aduentum fuum in Britanni« am magnopere expeti, öd futurum vt ab ipfo Regeaccerferetur. Orabanto^ amici, ne re« cufaret, neue grauaretur illud iter fufeipere» A quo fane animus ipfiusneutiquam abhor-

1 vebat. Rex autem Britaniæ, vt matrimoni-1 Hmnouum légitime modo öd iure bono vi-deretur contradum, nihil non experiri, öd

i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;L i

144 VITA PtîILiPPt

refragantes omncs odilTe,SC hanc max/me ob caufam ad cos , quos ante fuerat inféâa* tus,inclinare credebatur. Cuius voluntad repugnans inter alios Thomas Morus vi'r doórïna atep dignitate præftans, Si qui præ=lt; fentisftatus mutationem fieri nolletjamp;cui nouitas coniugfj difpliceret, fupplicio vlti* mo alFeóius eft. Rex autem Gallic, qui in Italia bellum gercre ÔC occupare Mediola* num cuperet, focietateni Principum Germa« norum expetebat. Cumcp conueniftent foe* deris faciendi iterum gratia aliquot, eodem Legatus Gallicus accefsit. Non autem po* tuit verecunde peti coniundîio fine exeufa« tione crudelitatis fuppliciorum, quibus pin# rimi in Gallia per fummoscruciatus fucrant necati : Itaque tunc Slt; in feditfofos quofdam fuæ gentis animaduertifie Regem di(?l’jm eft, petitum vt de Religione diligenter re deliberata fic confentiretur, ne afterendis de« fendendifep nonneceffarijs aut etiam fuper« uacaneis dubijfue, Refpub. QC Ecclefia am« plius turbaretur. Petitum etiam fuit vt mit« terentur ex Germania aliqui viri dodîi Ô6 bolt; ni, qui de dogmatibus fententiam fuse partis «xponerent. Fuerat autem quorundam ftu« dio efffdum, vt Rex non alienus à Philippe» Melanchthone videretur, cui Ô6 accurata ex« plicatio rerum, quas tradandas ille fufcepi^*

M E L A N C H T H o N î s.

fet, 8lt; ab aduerfarqs fine acerbitate diffenfio, valdeplaceret. ïtaqînon modo amici infti. tere literîs fuis, vt in Galliam ad Regem pro« ficifceretur, fed hoc ctiam obtinuerunt vt ipfe Rex mifsis literis ad Philippum clemen« tifsime euminuitaret ad congreffum fuum. Eo anno peftilentiæ metu Vuittenbergenfis fchola difsipata fuerat , SC Philippus Me« lanchthon cum plerifque Magiftris dodlri« npe concefferat in oppidum Duringiac Ihe« nam. In Gallia autem Regis animus per« turbatus ira indignationecp nullum modum feruarc neque facere finem fuppliciorum. Et arrcpti primum indicati conuidicp tanquam conatuumfeditioforum, quod vno tempore pafsim libelli quidam Parifijs clanculum propofiti 06ad Regijquoque conclauis ia* nuam affixi fuilfent : Huius igitur facinoris confer) ftatim complures compræhcnfi ôÔ fubieciisignibus torrendo excruciati itade«

I mum viui combufti funt. Sed indicibus præ« ' mio propofito £lt; concelfa deferendi accu« fandicplicentia quibuslibet, plurimi etiam il«

I nbsp;nbsp;lius audaeix nequaquam participes, rei facT;»

, Sc crimine defeöionis ab Ecclefia, quod Eu« 1 teranifmi nomine inferebatur , damnati QC cremati fuerunt* Erant SC pietate SC do« I «flrinæ literarumcp eruditione in illo Regno, I ^ignitatç ctiain SC honoribus præftantes qu* I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;L nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dam

146 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITAPHILlPPt

dam vin’, quibus crudclitas iiïa immanis ad=« modum difplicebat amp;nbsp;ingentem afFerebat do lorem. Et hi Germanos célébrés cruditionis nomine in Gallia , beneuolentia fauorcq? compledîentes tuebantur atqp protegebanr, nec]p patiebantur eos ab ifta violentiç feritate attingi. Inter quos excellebat bcnignitatis amp;nbsp;omnino virtutis fapientiæcp fama domus Langæa Sgt;C inhac Princeps VilhelmusBeb laius qui Galliam fuæ fapientiæ , fortitu” dinis, integritatis, fidei ope moriens deftitu^ it grauifsime laborantem dC in fæuifsimo bello Sc afperrima Fortuna illius, Anno Chri fti M.D.XLrii. Germanorum autem j quibus egregia ingenq,dolt;fîrinæ,virtutisjfa= pientiæ, pietatis effet exiftimatio , princeps habebatur Iohannes Sturmius. Per occafio« nein igitur illis de negottjs inter ipfos verba fieri. Sc confilia rationefcp iniri ac quæri,qui« bus tarn grauiter laborantibus rebus fubue« niri poffet. Perfeclumcp eft diligentia SC ftu» diohorum, vt apud ipfum Regem mentio fieret dotftrinæ Saxonicæ, SC Philippi quæ« dam fcripta coram eo legerentur 5 quorum dilucida expofitione SC difputationibus pla^ cidis Regis voluntas ad clementiam conuer^* fa ferebatur, confîderantis, SC quoufque effet fuperftitio progreffa quibus in tenebris éaewiffet obfvqraw veuias SC quam ---------- - , _ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jçjj-j

MK LANCHTHONIS.

tetri crrores dodrinam difcipHnamcpEcde* fiac occupaffent. Verentis etiam fortaffe, ne animaduerfionis iracundia infontes cum fontibus corriperet. Hoc cum Philippo Me* lanchthoni effet fignificatum, amicis fuaden* tibus atque hortantibus literas fcriptas mit* tit ad Epifcopum Parifienfcm lohannem Bellaium. Quibus monet ÖÓ orat : Animos Principum in Galliae regno mitigariftudeat, autorcp fit, vt ratio ineatur, qua fanari Ec* clefia pofsit, quam indies magis magifcp la* cerari appareat. Abufus quofdam effe re* praîhenfos, ôônunc multos pios atque do* dos veritatem quærcre ÔC dodrinæ genus purum, non praua cupiditate aliqua fed ftu* dio religionis.Atque effe ortas controuerfias de maximis rebus quæ nulla armorum vi aut fuppliciorum metu opprimi poffe videan* tur. Non patrocinari fe turbulentis amp;nbsp;fe* ditiofis, neque tjs qui improbitate ôd malitia veritatem fimplicis docîrinæ corrumpant, quos fanaticos folebat vocare. Verum ho* rum etiâ furoriffc maxime refifti poffe, fi ex* tet certum dodrinæ genus,quo ambigentum animi confirmati nitantur. Oftendit quan* turn momentifit inGalliæ florentifsimo re*

1 gno, ad omnium bonorum animos tam eri* gendos quam deijciendos. In eo fi exemplum iftud ftatwutur, vt non modo fanatici

L 4 öCfe.

148 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

fie fcditiofi coherceantur, fed nulla prorfut admittatur cmendatio Ecclefiafticæ dolin'« nae fie errorum corredio,ficp præfentia Ecde fix vitiz famms. vi defendantur, futurum ef# fe vt vbitp gentium magna de fpe boni pijlt;p décidant. Addit : Elfe eas preces fie vota ifta, vt in periculo communi fuccurratur Ecclefiæfimulatque Reipublictc non vnius nationis ac gentis, fed omnium in toto orbe terrarum religiofæ pietatis fie tranquillitatis publicæ cupidorum. Multum profuiffe eon* ftathas literas, ôi. lenitam elfe Regis iramgt; SC de fuppliciorum feuitia nonnihil retnif* fum. Inculcatum autem fuerat Reÿ Germania turbarum, motuum, feditionum cædium, vaftitatis, denique malorum omni* urn cauflam fuiffe mUtationem dodrinæ Ec* clefiafticæ, fie falfo pleraque coram co nar* rata. Quamuis igitur minime ignoraret ac potius perlpicue videret, quid in dot^rina Se ritibus vfitatis non modo vitiorum fed om* nino fcelerum bærcret j Tarnen à nouitate fimilia incommoda vel parem potius infeli* citatem metuere exiftimabatur, fie eofdem cuentus, quos perfuafum hadlenus habuif* fet de innouata dodlrina Ecclefiaftica exti* tilTe. Sed fiuc hoc feu aliud fuit, quo Rex Gallia: tunc ad clementiam fe inclinauit, SC 99 adduci palTus eft, vt de rebus tantis cogi* tandum

melanchthonis. 149 tandum diligentius certiufcp cognofcendum arbitraretur, Primum in Germaniam miG= fus alijs etiam de caufis Barnabas quidam V oræus, amicorum literas fcriptas Philippo attulit, óó cumeo locutus eft de profedione ad Regem, policitufqj non modo literas re« gias quibus acccrferetur, fed cum obfides etiam, qui darentur, dum abeffet, tum pvx* fidia quibus deduceretur ÖC reduceretur, vt vndicp periculi metus effet amotus. Vrge^ bant rem amici, qui perfuadere conarentur, in congreffu colloquiocç cum Rege Me« lanchthonis,nonGaIliæfolumfed pene or* bis terrarum fortunam effe pofitam. Si ib Ium præfentem vidiffent, fimul falutem fu« am cum alioru- omnium coniuniffam affir« mare feconfpeduros. Siinillis fiudibus 2^ feüifsimis tempeftatibus audqffent aduen« tantem, iam portum öc tutifsimam ftatio« nem fibi oftenfum iri. Quod fi negligeret aut etiam contemneret poftulata Regis, fore vt omnis fpes, qua fuftentati in maximis pe« riculis 00 præfenti diferimine fuiffent, debi-' litata infringeretur, fimul aegre aliquan« 1 tulum fopiti ignes rurfum fufeitarentur, ÔÔ I nbsp;nbsp;nbsp;fuppliciorum immanitasrecrudefeeret. At-

1 nbsp;nbsp;nbsp;queeum cogitare, tequum effe cenfebant,

1 nbsp;nbsp;noniamàfetantumrogari,fedab omnibus

I nbsp;nbsp;nbsp;homvnibus, Non ab ijs, qui grauifsima fup«

1^9 nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

pHcia perpefsi fint, neque qui eadem petti* mefcantpræfentiam eins exoptan, fed ad* uocan ipfum Dei Chriftic^ lefu voce. Re* moueret igitur ex oculisCæfarea ôC regia no mina. Non refpiceret populorum coniundli* onem aut alienationem, funeftas flammasin* tueretur SC fumantes rogos, in quibus inno* centifsimorum hominum corpora confia* grafient, amp;nbsp;feplurimorum periculis quibus immineret idem exitus, moueri fineret. Hæc Ô6 his fimilia cum Philippo ôé fcriberentur ÔC nunciarentur, ÔC multiplice ille cura ôi varia confideratione alFiciebatur arque pet* turbabatur. Difficile enim erat conftitue* re, quid in tanta ac tali re fieri oporteret.Vel ca potius quæ offerebantur inexplicabiles habebant quæftiones ÔC difputationes infi* nitas. Non eum relpedius ad fe aut fuos,non longinquitas loci, non periculorum mctus morabatur, quamuishxc ab ipfius amantif* fi'mis prsefentia demonftrarentur , eX quibus quidam infidias vitæ eius ftrui fuipicaban* tur, eum literis grauifsime fcriptis, vt ca* ueret admonebant. Verum cum nihil effet prius illi neque antiquius gloria Filij Dei Domini noftrilefu Chrifti, tot piorum bo* norumqp falute SC incolumitate, tranquilli* täte Ecclefiæ tantis procellis infeftæ, hac vna ,cura excrwciabatwr in co adhicrebant co* gita;«

M E L A N C H T K o N I s. , ç j gitationes vniueifæ, Quod dubitaret de con filio fufceptinegotij, èC quæ acliones futuræ huius effent, non poffet decernere, amp;' de exi^ lu felice plane delperaret. Nelt;p ille quid fibi conduceret omnino laborabat, fed ne quid in tanta re imprudentcr fatflum, turbarum malaafperioraredderct prouidens, mirificc folicitabatur animo fuo. Veniebat ci in mentem varias effe opiniones diuerforum in Gallia, £lt; ea erat expcrtus, quæcaufam da« rent cireumfpedionisatqueformidinis. Au« diebat tanquam feditiofos effe eos damnatos de quibus tarn crudcliter fupplicia fumfif= fcnt, Præterea cum intellexiffet Gallos hoc agere vt quædam difcrepantium capitum in Ecclefiaftica doctnna controuerfiæ tolle-rentur, hoc maxime timebat, ne minuta alt« qua quae lua fponte iam z manibus elabc« rentur, concedentes, retincre vellent ea, in quibus potifsimumfalfitas impietatis refide« ret. Quod videbatnequefieri debere, dC ft tentaretur, plusfecuturum mali quamboni. Cumcp effet de Regis volunYate exiftimatio ipfius præclara, tam multis tantopere illam praedicantibus, Quid ipfe tarnen Rex, vv maxime vellet atque cuperet, poffet cfficcrc non fine caufa dubitabat. Itaque refcribens amicis hortabatur eos, darent opcram vt Rex curaret maturandam. Synodum amp;nbsp;pet-quo f*

IJ2 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

quofcunqueliceret ad hoc impelh' ftuderent animumipHus. Tumenim communiter in’* cundæ rationis occafioncm omnes habita« ros, qua Ecclefiæ afflictæ ferrctur auxilium,. Cætera confilia fibi fignificabat videri inuti« lia, quæ periculofa effent omnia. Hæc ad amicos pcrfcribcns ipfis vt in re præfente dcliberationem totam permittebat. Quod non tergiuerfandi ifta caufa commémora* rentur, fed vt ipfi ftatuerent quibus nota Galba effet, quid expediret. Cum in om* nem euentum fauorem atque gratiam Poten* tifsimi Regis, caufæ conciliari poffe opta* ret, Quod fperabatfore, veris amp;nbsp;commodis fermonibus. Non enim ignorabat quanto odio vbiqîhæc laboraret, excitato aduerfa» riorum fidis criminibus, Itaque G ipfi in co penCeaerarent, vt exiffimarent fuum aduen* turn profuturumôô Galliæ SC Ecclefiævni* iieriæ, policebatur fe paratum promtumcp fore ad fufcipiendum iter iftud , rchtis qui* dem prius omnibus ad Illuftrifsimum Prin* eipem, qui haberet condudîam operam fu* qm. Itacp omnia fidei prudentiæcp ipforuni committere. Cum autem Voræus ÔC ftu* dioG'us de Philippo ad Regem reuerfus lo* qui, Etprolixiuspromittere, SCfi accerfere* tur policeri aduentum ipfius non dubitaffet, ha à Rege htçræ funt miff^, Quibus collau* dato

M E L A N C H T H o N I s . nbsp;nbsp;nbsp;15,

dato ftudio ipfius, quod Rex ab eo adhiberi intellexiffet in fedandis altercationibus ins uedlis in Eccleiiafticam doci:rinam,quoniain ipfc felaborem itineris nongrauatim fufcea pturum effe oftendiffet, quo ad Regem fc conferret, coramcp illo de concordia doefhvi* narum cum feledlis aliquot Gallicæ nationis viris doCtis differeret : ita petebatur vt 1 it tis regtjs tanquam fidei publics obfidibus fretus, quamprimum adueniret, neque feabo duci vllius perfuafione finer et, à tam pio fan* ôolt;ç inftituto. Nullam enim rem vnquam maiore Regem cura, ftudio , folicitudinc animi complecftendam duxiffe, quamvt la* ceratæ diftenfionibus Ecclefiæ detriments farcirentur, amp;nbsp;pulcerrima politia illius in* ftauraretur. Denicp affirmabatur modis omnibus aduentum Philippi futurum elle Regi gratifsimumi Hisliteris acceptis om* nino erat animus Philippo in Galliam profi* cifci, nec|ue expeôationem 5^ fpCm de fé conceptam amicorum fruftrari. Neque ope* ram fuam quæ nauari pofte crcderetur, fub* trahere afflitftæ Ecclefiæi Sed vt veniam banc ei lit Princeps ipfius dar et, potefta* 1 nbsp;nbsp;tern cunt bona gratia in Galliam fe, illo tem-

l pore, conferendi faceret, impetrari non po* 1 tuit. Cum alia aiitemobftare vifa funt turn I non ttiihimo impediniento fuitj bellum quod ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Rex

15 4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

Rex Galliæ aduerfusimperatorem Carolum nonmeditanautmolin', fediam mouere 0^ gerere ferebatur . Cognitum quoque maleuolorum quorundam obtreólatione Opt. Sc Præftantifs. Pnncipis animum ad quandam hæfitationcm fuiflcpcrduóum, vt nonnihil Philippo diffideret. Itai^ denegans Sc plane præcidcns pctenti Philippo copiant fibi clemeiitifs. fieri in Galliam veniendi, li* teras mifit ad eum verbofeSC feuere feriptas« In quibus hoc potifsimum mouit Philippus’ Sc à confilio itincris Gallici deterruit -, oftendebatur verendum efie , ne ifta profo Ctione non modo nihil frucruofc perfecte* tur, fed ne detrimenta maiora acciperentur, caufae darentur, quibus de caufis pubfea Germaniæquiesturbarctur, Neue adeo ip* fius Principis quædam négocia redderenWf difficiliora, Hocomnino periculuin in recipereille noluit. Ita«^ cum magno dolore multorum non etiam nullorum rcpræhcn* fione cum Voræo, quemadmodum Rex volt; ïuerat, noneftprofcCîus. Et ei literas dedit abeunti, Qj_iibus inprimis Regi gratulaba* tur cupiditatem fanandæ Ecclefiæ, non vio* ïentis rcmedîjs fed vera ratione 8C Rege ChrifiianifsimOjquo ipfe titulo ornaretur,di* gna. Qiii in dilTenfionibus illis ita ftuderet vtriufque partis impetus moderari vtcxpli* cata

MELANCHTHONIS.

cata docflrina Chriftiana atcp perpurgata, fi= mul gloviæ Chrifti, amp;nbsp;dignitati Ecclefiaftici ordinis ÖC tranquillitati publicæ confulere»« tur. Orabatcp vt non deftfteret Rex in hanc curam cogitationemcp incuinbere, nccp afpe-rioribus fcriptis aut iudictjs quorundam fi* ncret fe adduci, vt etiam res bonas 06 Eccle« Ü3c Vtiles deleri pateretur. Sequidem literis Regtjs acccptis quantum potuiffet conatum effe atcp contendiffe, vt ftatim ad Regem ac« curveret.Quod fibi nihil effet optatius,quant vtprofuatenuitate aliquidopisafferre pof« fet Ecclefiæ, quodcp in optimam fpem venif«

i fet, Poftquam cognouiffet earn effe pietatent acmoderationem Regis vt incommune glo riæ Chrifti confultum cuperet. Nullo vero

1 nbsp;nbsp;fe modo potuiffe tune iter ingredi, propter

maximas difficultates , quibus adhuc effet

' implicatus. Quas poffet Rex cognofeere

( ex Voræo cuieffentnotæ. Quamuis autem moram quandam illæ afferrent, tarnen non ' effeanimumfuum ab illa profeeftione auer-

fum. Quod dó ipfum planius ö(S copiofius expofiturum V oræum effe confideret.Atque ita Voræus dimiffus Regem inuenit in belli \ ïtalici apparatu, cui poftea ifta res curse non 1 fuit. Eftc^ deinde etiam atrocius fupplicio« l rumfaeuitia vexatum regnum Galliæ. ïtalt;ç ' vt fit, alij de tota re aliter fentire SC loqui.

Qui«

VIT A PHILIPPI

Quidam crcdere fi Philippus adueniffefj MultaRégi indicaridemonftranqppotuifl?, quorum ignorantia caufam daret, vt iple iuberet iratus abhorrentia ab ingenij ipfius naturæc^bonitate, ad ea quæ gererentur inhumanius, conniueret : Plurimum habiW* ram moment! exiftimationem de Philippe fingularem, futuram liberam de magnis SC paruis difputationcm : Neque ofFenfur^’’’ Regem in aflerenda veritatc libertatcm ora« tionis, ac confiantiam potiuseum magnope* re dclet^aturam fuifie: Quiiam inciperet inlt;‘ {eiligerealiquid. Nifî enim ita eiTef,negIt* (^ururn fuific, vt antea rem totam, SC iraeun« dix fuæ indulgentem vindicaturum ones. Plurimum fitum in eo vt audiatur iH=* terrogatio, SC relponfîo fiatim fubqciatur* Valdeautem caucndum fuifie, ne Rex eut propemodum certo promifliis effet aduen^^^ Philippiex ilia fruftratione, vel opinioncni | conciperet leuitatis, vel fuipicionem hauri* ret difFidentiæ , atque ita de integro ôd a caulTa alienior, SC in aduerfantes fententiæ fuæ aiperior itnmitiort^ redderetur. Alq in’“ certo dubioqj euentu in tam magna grauicp repericulum faciendum fuilTe in Rege illo caufæ conciliando, ÔC fecretum à cætcris cum ipfo colloquium inflituendum nullo modo cenfebant. Erant etiani qui Philippo foil,

M E L A 'n C H T H o N I S. j foli, committendam talem acïtionem potuif« Te tuto negarent. Experiebaturtç iniquita« tem iUe fortunæ fatalem, vt minus recte iu« dicaretur à nonnullis de confilio hoc ipfius» Nec]p deerant qui omnia in partem deterio« rem interpretarentur» In qua veluti palæ« ftramiferiæ totam vitamillius lutfiatam cffe feimus. Scd prudentes ôc callidi aliud aétum quæfitumcp exiftimabant, cum in ipfo belli quodaduerfum Cæfarem Carolum gerere« turapparatumaximo, fufceptas inftitutafcp taies traflationes cernerent, ÔC plæriqj inui« diam in Principem cui feruiret Philippi ope* ra,deriuare vel minima ex parte oportere no putabant. Sic igitur ilia profedtio tune rclt;: preflapofteaeuanuit,ôd funt in Republica amp;nbsp;Ecclefia ea fccuta, quæ, nifi quatenus ad Phil.Melanch. aut temporumnegotiorumep quæ bac narratione continuanda putauimus, feriem proprie pertinent, à me iam non ex* ponentur* Sane Philippus Melanch. inui* ' tusretentus eft.Etaliquantifper remanendi in Saxonia animum habuit hæfitantem. Ami cicç cius non fine cura fuere, ne quid ei tri* ftius accideret. Verum ifta quafi vulnera i clementifsima humanitate Illuftrifs. ÔC Opt* ï Principis ipfius QC celeriter ÔC facile fuerunt 1 fanata. Non duxi filentio prætereundum, quo horum negotiorum difficultatem fortaffe

îçS VITA PHILIPPI

for ra He perkula figm'ficata efle credi pode vidcatur. Nam quo tempore propter pefh« lentiæ contagionem Vuittenberga plærique fcholaftici tarn Magiftrt quam difcipuli vr* bem relinquerc decreuerant, paucisanteho= rum difcefl'um diebusflamma de coelo decb dit ante ædes Philippi Melanchthonxs Sgt;C reffl pli tecîum vifa eft lambere. Cum quidem alias etiam fignincationes notaiïe eum con* ftet, quibus ab earum rcrum quae fecutaefw^’* runt, molefiia curifq; periculis quoeppræ* monitum fe fuilfe intellexerit ÔC recordando faepe commemorarit. Atqj iftæ fere de Gab !ico itinere curæ moleftiaeqj tunc exhiWfæ Philippo fucre. Nihilo autem minus ambits vifus eft deinde Rex Galliæ focietatem Sa* xonicorum, QC cum ipfius quoque Icgatisde capiribus controuerfis Ecclefîafticæ dodîri* Iiae eft difputatum. Sed Britanici magis affb dui fuerunt in hac parte £lt; cum Pbthpp*^ primislibere collocuti. Inter quos Nicolai Heri £lt; eruditio dC humanitas ab ipfo lau* dabatur. Ab his etiam eft vel commodita* te verborum perfuafum Philippo , vel pre* cando expreftum, vt Regi Britaniæ quafidi* catum epiftola præpofita librum ex fuis v« numpeculiari compellationc mittcret. Rclt; dierunt mox anno Chrifti M. D. xxxvi. Vuittenbergam Magiftri dodînnæ publicæ

MELANCHTHONIS.

difcipuli, quos difcefsifle mctu peftilcntiæ diximus. Et Philippus hypochondriacis do» loribuseft conflictatus, quos vfu herbæ cha» mæleontismitigauit, fcimus efficacitatcm illiusremcdii eumprsedicaffe. nbsp;Dumautcm

cum Britanicis kgatis acriter de capitibus dodîrinæEcclefiafticæ difputatur, amp;nbsp;eo res deducitur vtde placrifcp conueniat, deep di* uortio tantum didenfio rcliqua eft , id acci« dit de coniuge altera à Rege dudla, quod omnium animos valde perturbauit, ÔÔ legati circiter menfem lunium Vuittenberga dif» cefferunt, öC folicitudine Britanici itineris Philippumliberarunt. Nam hæc illis flagi» tantibus vna cum alqs fuerat ei deftinata. Sunt tarnen aliæ tunc deliberationes adlio« nefc^ inftitutæ atque fufceptæTheologico» rum colloquiorum, quorum euentus cum folicitum habuiffet inprimis Philippum, ipfi» US moderatione SC diligentia effedum eft vt illc fatis eilet felix. Atq, ita quod diu con» ceptum animo iter habuerat tandem eft in» greftus,vtSC in patriam SC Tubingam ad nosveniret. Vbi •. quemadmodum diClum eft, habuimus eum aliquantifper gratifsi«

i mum Sc iucundifsimum hofpitem, SC auto» 1 rem confiliorutn ordinandi res fcholafticas I Sc doClrinam publicam conftituendi in illa 1 Academia. EftcB eum Illuftrifs. Princeps

M 2, Vlrichus

ttS o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

VIiTchus clcmentifsime compkxus. Deq^ eius fentcntia accerfendum curauit lohan# ncmBrentiiim è falinis Sueuicis, cuius aiv nua opera Ecclefia ÔC fchola falutari bona vfa eft. Habuit comitem eo itinere Clan'fti* mum virum Philofophiæ ÔC inprimis Medb cinæ artisprofefsione lacobum Milichium» cuius ingenium reOlum, fincerum iudiciuiu, in. confilijs prudentiam ac fidcm, aninuun firmum,voluntatem perpetuam atcp conftan tern in optimarum artium difciplinaruincp ftudijs colendis, Ô6 tuendis amicitijs, pcrfpc* flam maximi faciebat, vt par erat,Philippi’S Melanchthon, 2lt;^ Milichium diligcbat inp’'’* mis. Hie Friburgum Brifgoicum patriam habuit, natus loco perquam honefto. Cinncp confedilTet Vuittenbergæ, quemadmodam Sc ahj externi complures, poft multorum an« norum aclam ibi vitam fumma cum laudc 0^ præcipuaplurimorum vtilitate, anno Chft fti M. I). LIX. maximo omnium hicîumorni* us eft, agens annum ætatis l i x. Hæc exciirlt;= fio, cuius Sc valetudo SC cupiditas videndi amicos caufla, fuiflet , varios rumuftulos commouit , vel à maleuolentia inuidiæ odij, vel temeraria leuitate vanitatis ortos. Aliqui literis difsipauerant, ita difteffiftc Philippum Vuittenberga, vt difsidentem a, Lutero SC reliquis j neque reuerfurum illniquot;;

MEIANCHTHONIS.

Alîj quamuis rcdirct,coniunôioiïcm firmam non fore augurabantur, quod nimis philo« fophica effet doflrina Philippi de adionibus virtutis ôlt; offictjs» Hæc ventilabantur ab imperitis bonaruin artium, ÔC, quibufdam qui in Cola vehementia QC abhorrente ab hu« ntanitatc ac moderatione gencre tam docen« di quam viuendi fpein exiftimationis ali« cuius collocabant. Scd Philippus Melanch« thon curfum tanquam nauigq diretflum nuit, vtftudia optimarum difciplinarum £gt;C artium excolerct quibufcunque modis ôô ra« tionibus poffct, vtcç vcritatis cceleftis do« (flrinainfimplicem docendo traderet, earn fpinofis fuperiorum tcmporum difputatio« nibus expurgatam, propria Sc pura oratione

1 explicarct» Quod agentemôchuius generis pulccrrima ÔC præclarifsima opera elaboran«

1 tem, cum religiofæ pietatis ÔC honeftatis I amantes omnes, tum Luterus ipfe, non mo« 1 do diligere fed fufpicere etiam ac colere. I Neque fine eius confilio quicquam tnftituerc i quod momentialiquidhaberet 8lt; ad cunôa i informanda, componenda, explicanda ope« I taipfius vti. Quafe non poffc carere inge« I nue fatebantur, SC gratis animis agnofce« 1 bant maxima mérita ipfius, neque inhuma« I nifsimo ôd perniciofo ifto, qui paulo poft ' frequcntari cœpit, more, in quo viribus ipfi ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fd 3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;defice«

1

VITA PHILIPPI dcficcrentur, co excellcre alios aegre fere* bant, neep metuebant ne alterius fplendor j exiftimationeni eortim dcminucret.Quorum ! iudicio amp;nbsp;fua ante omnia confcientia con« tenius Philippus, vfque adeo nihil curabat cæterorum maledicos fermones, vtpenitus contemneret, in quo St conftantifsime per* feuerauit.Eo anno orbis folis Slt;lunac obfeu* ratusfuit, 2lt;S de fcalis lapfus Philippus earn partem dorfi, quæ nominatur os facrum, grauiter afflixitQC aliquot diebus pertuhi magnos cruciatus. Sed nihil poftea fenfit eo cafu incommodi aut mail. Hoc eodem Chrifli anno obijtmortem D.ErafmusRo* tcrodamus jetatis fuæ i.xx. Bafilcæ, quo Friburgo receperat. Hunc toto vitæ fuas tempore coluit atque veneratus eft Philip* pus Melanchthon , neque de eo praedicari a me quicquam vcl necefte eft vcl etiam dccct, omnibus vbiqa locorum arque gentium noto ac eelebri, ÔC cuius fcriptorum monumenta pafTim extant habenturqi in manibus, cuiuf« que totum curriculum in fpacio docîrinæ bberalis SCpiorum ftudiorum defudauit claborauit ad vtilitatem pyblicam omnium, quibus docftrinæ amp;nbsp;veritas eruditio cordi eft. His temporibus Açademiæ Tubin« genfi nonnihd difficultatis allarum eft cuiuft dam offçnfione, cqjHs eifet myngs, Romani

Poniifi«'

M E L A N C H T H o N I s. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Pontificisautoritate faciendi collcgijs profi-tentium facultatem optimarum artium glt; difciplinarum, poteftatem, vtmciitis con-ferrent honores ÔC decernerent titulos digni-tatumfcholafticarum. Hoc enim facereille pertinaciter recufabat, ÔC oppido excefferat, neque patiebatur fe mitigari, quamuis ad eumpræcipui ex Academia mifsi amp;nbsp;egiffent negotium cum reuerentia perfonæ ipfius débita humanifsime, nihil proficientes tefta-ti de ïure Academiæ ita difcefsiffent. Præ* tendcbaturautem in negando mutatio fta* tus Ecclefiaftici amp;nbsp;fcholaftici, quem, nifi Romani Pontificis permifsione amp;nbsp;venia, approbate adiuuarecp fibi nequaquam lice-rct. Habet nomen munus iftud cancellarq, 1 nbsp;nbsp;amp;nbsp;eft Tubingæ mandatum præpofito admi-

1 niftrationi illo in oppido Ecclefiæ, bcnigni-i tätePontificis Romani fingulari. Inconful« tationem igitur res venire ôô non refpondc-reidem cuncii, placuittp tune fententiam ac confilium Philippi Melanchthonis exquirc-re, Ad quem literæ publicæ datæ fucrunt. ïs cum aliorum quoque iudicia exploraflet, fuum plane QC perfpicue explicuit feripto ad 1 Academiam, cum aliorum etiam liter is mif* 1 fo. Cuius feripti fummam fi demonftraf» 1 fern, neque ab inflituta hoc narratione ab-horrens vifum iri, neque cogniüonem infru-M 4 âuofani

1 6 4 V I 1 A. PHILIPPI 0:uofa^ habiturum effe duxi\ Aftirmatuf autem tllo tanquam minime dubtum : Ecck« fiam Dei habentcm fcholas SC conuentus feu collegia docentium SC difcentium, poPe debere teftimonia dare auditoribus. 1 efta* ri id confuetudincm litterarum publicarum) quas Formatas vocarent', SC aliquas Syno^ dos decreuiffe, ne fine his reciperentur vUi facerdotes» Deum autem ipfum veile fre* quentioribus Ecclefijs adiundîas elfe fchobs literarum SC dodrinæ, quæ Ecclefiçnecelfa* riz eft, ficut fuerint olim fcholæ AlexandriÇ) Antiochiæ, Cæfareæ, vnde mitterentur hue Ô6 illuc doctores cum teftimonijs. Qiiapro* pter pofte nunc quoque Ecclefiam habentem adiuntftam piam fcholam dare tcltiiuonub hoc eft renunciare Docftores Theologiæ* Hæc, inquit, fententia de Theologis non dubia, Neep hic difputandum eft, de priuile^ gijs aut iure annulorum aureorum. Nam hi cum mittantur ad Euangeltj præconium, fc rc debent fibi cruccm SC ærumnas perpcticn* das, non opes SC voluptates quærendas elfe. Et promotiones taies Theologicas fuerunt Patrum, Prophetarum SC Apoftolorum tem poribus, SC poftea florentibus Eccleftjs xandriæ, Antiochiæ, Cæfareæ -, longe ante quam Romani Imperatores aut Pontifices »liquid fanxerunt de Äcademijs. De reliquis tribus i

MELANCHTHONIS.

ü'ibus ordinibus profitentium aliarum arti» um facultatem , refponfio ipfius hæc fcre complcclebatur : fcire fe quæ cflent nunc opiniones vfitatae, nec ede cum qui cuperct tnutari praefentes politias nec cum ijs, qui iftam politiæ formam defenderent, rtxari veile. Confuetudinem elTc annorum fortaüc trecentorum, confirmari ftatum fcholarum publicarum autoritate pontificia 6Ó impe« ratoria, ÔÔ ferri priuilegia. Fauere fe mori* bus præfentibus boneftis, fed arbitrari ne Parifienfem quidem Academiaminitio Pon* tificumimperatorumcp R.om. decretis fun* datam effe, 06 quæri poffe hac in parte öd de BononienfiSd dcPifana. Atquefe effe ea in fentcntia Slt; ita ftatuere : Vnamquamqi Rernpub. 0^ eum penes quem fumma rerum cftjpolTe conftituere collegium docentium difcentium vtilia ac bona. Immo hoc facere eos debere, quorum fortunæ 8^ opes magntc funt. Et hoc, inquit, collegium oplt; ,timo iure poteft dare teftimonium auditori* bus: Neque funt gradus dignitatis fcholafti* cæ aliud, nifi ifta teftimonia: Quod fi forte difputetur de lege generali, earn iam ait la* tam effe : Vt approbati à fuis colleges excer« ceant artes, Quemadmodum Impcratoris Valentiniani pulcerrimalex teftetur, codice deProfefforibus. 3ed ex lurifconfs. 86 Me* M Ç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dicis

X66 VITA PHILIPPI dicis fortaflc'hac communi coücgij autorita« te contcnti efle aliqui non volent. Nequc ego cum his rixari, inquit, velim : inPhilofophi“ cis tarnen cæteris ftudrjs conferuari poffent gradus deccrnendis titulis, fi tarnen adeflent omnium artium profefloresôd Magiftri. Ki^ diculum cnim fortaiïe lit -, ibi create Magi« ftros artium libcralium, vbi ne tradantur quidem præcipuæartes. Certefcholam Ät« ticam confiât dedifle teftimonia diu quoque antequam ab Imperatoribus fanciendo hoc confirmaretur. His ingenue libère, more fuo, addidit. CaufTam quoque confiderari oportere, qua de caufla iam taies confirma« tiones denegentur. Non veile cnim aliquos propagari veram atque puram Euangelij Chrifti lefu doCirinam , quæ neceflaria fit HcclelÎT, ôôideo certis perfonis congre« gationibus illos cfTe inimicos. Qjii iftam ta« men dodîrinam amplexi funt, Principes viri £gt;6 ciuiratcs, faccre debent officium fuum amp;nbsp;confiitucrccollegia honefta docentium dif« ceniiumq; bonaslitcras amp;nbsp;artes. Poffe au« tem co’lcgia tefiimonia dare, iam oftenfum efr, de dari ipfapar eft, vel vt eruditi èC do« 01 cmineant, vcl ne imperiti per audaciam alijs imponant, amp;nbsp;ira cum adolefcentia per« peram inftiruendo corrumpatur, turn dolt; gmata falfa ferantur, £gt;C tam Ecclefîæ quam Rcip.

MELANCHTHONIS.

Reip. quics tranquillitas tiirbctur* Cum lulianus,inquit 5 editflo prohiberet admittt Chriftianorum liberos in fcholas publicas, Chriftiani proprias fcholas £lt; peculiares dis fcentium coetus habere inftitucrant. Nec cft dicendum, nonlicuiffe tune Chriftianis dare teftimonia auditoribus fuis. Immo crefccns tibus tune fcholis 2lt; ftudijs Chriftianorum plures homines dodrinam Euangclq admis (erunt inuitati lioncftis ftudijs Sl difciplina Chriftianorum. Eftep crcdibilelibentiusmis fifle multos in fcholas Chriftianorum liberos fuos, vbi efte mores honeftiores SC integrios rem vitam cernerent. Hæc ferc funt, qme Philippus Melanchthon à Tubingenfibus confultustunerefpondit. Sed res ifta,qua» damvelutiIuris viaexpedita fuit,vt Cans cellario,qui ad præftandum officium 8C funs gendum munere fuo legitime requifitus, in defugiendo reeufando perfeuerarct, alius autoritäre ordinaria fufficerctur, ne diutius

1 huius quafi principatus curatione Academia deftitueretur. AnnusChrifti m.d.xxxv ii.

l deliberationcs de Synodo renouauit ÖC attus I lit curas maximas Philippo. Placuerat cnim 1 Principibus conuenire ad audiendum Legas 1 tumlmperatoris Caroli, qui dicebatur has 1 here mandata de Synodo potifsimum, in op^ ’ pido fito in finibus Duringix Hafsiæ 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quan

1^8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

quam Chalcidcm óó Vulcaniam Philippas foiebat appellate, propter crebras oiticinas serfs Sgt;C ferri, Euocatf funt aliunde quoque Theologf Qi addudlf Vuittenberga Marti* nus Luterus Si Philippus Melanchthon. Graues caufæ perhibebantur fuilTe, vt The* ologf conuocarentur. Nam Si de doclrina: capitfbus accuratius fententias conferri,^' manifeftius confentirf tandem oportere ftfmabatur. Decernf etfam ôô ftatui dchc’= re, ffres ad Synodf cognitionem dedueere* i tur,Quæ capita dodlrinæ Ecclèfîaflicx )t3 retinenda defendendaep effent, vtaffertio il* lorum omnibus rebus humanis, tranqailh= taticp Reipub, Si fortunis ac vitæ in terris præponeretur. Itemçp fi vera ratione Si l'nSynodo procederetur , Qiiid ad inftaii« randam in Ecclefia concordiam, Si pacis communis caufa, Pontifîci Romano Si Ec* clefialHce potentiæ videretur effe conceden* dum. Sæpe autem boni Si quibus'cordi erat religio. Si amantes patriæ, quefti baud ob* feure fuerant : tantas iIlas res, non tarn foli* eite Si diligenter agi quam magnitude ea« rum poftularet.Sed ifta tunc confih'o optimo Si maxime ïaudabili fufeepta, partim inter agendum adhaeferunt, partim admoduin lentas habuerunt progrefsiones.Neque eniin Pontißei de Synodo quicquam concedere, ne^

MEIANCHIHONIS.

neque de doótrina, exquifite diffcrere cona fukum plurimis vifum. Et non paruin im-pcditæ tradationes illæ fuerunt, gram peris culofocpmorbo Luteri, de cuius vita cum pene defperaretur', improbantibus ad« ucrfantibus plærifcp omnibus, iufsit fe illinc auehiLuterus. Quod Clarifsimus vir Ges orgius Sturciadcs Erphordia accerfitus , vt ipfe mihi poftea narrauit, cum non omnino improbarct, fe illi itincris comitem adiuns xit. Et noóie quæ difceffus diem eft fecuta, meliushabere Luterus coepit. Itaqjillo con« uentu neque accurate de dotftrina difputa« turn eft. Et Legato Imperatoris refponfum datum, quo talis Synodus, tali ratione in« dicla recufabatur» lufsi autem Thcologi funt aliquid componere de Pontificis Ros mani poteftate. Quod à Philippo perfcri* ptumfuit. Simul etiam recognofci placuit capita Auguftanae Confefsionis, Sd explos rari de illis fententias omnium 8C audiri :

' Numquis quid requirerct, aut aliquid ims probans diffentiret. Cum prtcclara efteC confenfio de vniuerfis, ita ille eft conuentus

, folutus. Petitum tunc fuit à fenatu vrbis I Auguftævt Philippus ad fe accederet, fed I hoc multis grauibufqi de caufis eft denega« 1 turn. Dum autem bellis occupantur Reges, ' interea à confultationibus Synodicis nonnis 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hil oci]

Î^O VITA PHILIPPI hil ocij fuit, Phih'ppum vcro calumniariiffl ôé obtreclati'onum improbitas non define# bat cxagitarc. Qiia etiam Principis contra eum indignationein pene commotam fuiffe accepitnus, inftigantibus eum quibufdam 8C indodîis QC Icuibushominibus , quibusfctn* per patuerunt magis fores ÔC aures poten# turn quam grauibus SC bene inftitutis.Qyo^ 86 antiquitas animaducrtit ita fe habere, Quæ veteribus herotbus loue genitis libero 8c Hcrculi, innumcrum etiam fiiperftitione fua relatis Dcorum , adiunxit cotw'tatum ridiculum, Silcnorum 86 Satyrorum D’O» nyfiacamturbam, dC Cercopum fodalitatent Herculanam. Nequequicquam rcpræhen# fioni in Philippo aut culpæ cxpoßtum erat, quam fuga altercattonum Slt; rixarum, diumqj cura tranquillitatis 86 quietis.Qi» nifi dc neccffarqs non putaret contendeß* dum, Poffe autcm arbitraretur conniueri ad nonnulla, multa fern' debere. Cum interea non ceifaret operam dare amp;nbsp;anniti,vt dolt; dfrina effet pcrfpicua, dC ambigua cxplica» rentur,ö6 confufa difponerentur, 86 mira» bilia quaedam ad communem intelligentiani proprietate expofitionts ümplicis ac planæ reuocarentur. Idquibus difplicebat, ijmo» do hoc modo illud, quod notarent arripere, 86 inuidiofe deferre ad ah'os, vt fæpe Philip» pus,

MELANCHTHONIS.

pus,priufquam animaduertiffet, odio one-ravetur, ÔC interdum vocarctur inpericului-n quotp. Inter alia amp;: hoc crimen fuftinendum ei fuit, Quodliteræ ad ipfum ex Italia mit« terentur ab qs quos caufæ elfe inimicos enn« ftaret. Quöd fufpiciofum efle ifti voletant cauflam afferre dubitandi de voluntatc ôé fide Philippi. Miferat autem patilo ante li«» terascilacobus Sadoletus, cui poft Petrum Bembum tribiicbatur fapientiæ dó erudiiio-nis laus praccipua. Hæc epiftola feripta eleganter dó forma fermonislatini exqvifita, à Philippo oftendebatur omnibus, tantum aberat,vtocculte aliquid dó aftute ab ipfo

! fieret. Atque cogitabat refpondere diliiren-ter accurate, dó eadem, vt dicitur, menfu* ra aliquid illi viciflim emetiri. Sed occupa«

i tusnegotrjs dó curis oppreftus infinitis face« l re hoc intermißt. Ätque haud feio an etiam 1 penitus omiferit. Verum criminationes iliac accufatorum dó futilitate dó manifefta pra« i uitate, facile euanuerunt, adeo vt qui illas admiferant, eos mox puderet procliuitatis iftius. Epiftolaelacobi Sadolcti, ctriusmen-tio faCIa eft, putaui hoc loco exemplum in«

I ferendutn. Quod dÓ verbis eleganter dó fen-tentqs præclare effe ilia feripta mihi videre« tur. Atqueifto ftudui quafi cmblemate nc-ftramnarrationem reddi fpçâatiorem, cum altjs

1

1^2 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

alijs aliorum fcriptis, quibus plenior orlt; natior fieri hscc potuiflet, certo confilio ua^gt; riandam earn elle non duxernn. Epiftolæ autem ifti ïnfcriptæ nominatim Philippo Mclanch. afcripta erant hgc : Amantifiimus tui lacobus Sadolctus Cardi'nalis Carpcnto# raóenfis. C ARpentoradi cum effcm, quo in loco ftatutum habere me credens domicfi hum perpetuum vitæ fortunarumqp mcarum omnium, repente tarnen inde decedere, Romam redire iufiu Pontiftcis Maximifum coaclus : Sed cum ibi cfiem accidebat mihi ferme quotidie , vt aliquid nancifcerer de fcriptis tuis, quæ ego amp;nbsp;propter cxcellens ingcnium tuum ÔC propter clegantiam hili at(^ orationis libentifsime legere fole-î bam» Idcumfæpius facercm magna^ gendo deledlatione alFicerer, fenfî paulatim inihi inccndi animum ad quandam beneiio« lentiam nominis tui, vfque eo quidcm, vt miro quodam ftudio tecum ineundæ amkfi tiæ tenerer» Etfî enim nonnulla erat inter nos opinionum difTenfio, ca tarnen animo« rum difsidium apud ingenue eruditos mini« me faciebat. lamcp crat mihi deliberatum Rribere ad tc, primascp aperire amicitiae fo* res, cum fubito vt dicere cæperam, ad vr# bem accerfitus, amp;nbsp;per caufam appropinquan tis concilij, earumqp rerum tracîandarum 5C confub

MELANCHTHONIS.' 17^ confultandarum, quas mox in confilio agi oporteret, êmea Ecclefia,vbi deccnnio man-feram, euocatus, Pontificis huius optimi ÖC prudentifsimi iudicio tacito, infcius atlt;^im-prudens in amplifsimuni ordmcm S.R.E. Cardinalium cooptatus fum. Hæc res efFe-cit, vtmeæ voluntati indandis ad te literis obfequerer tardius. Non enim diet poteft, vt ex iUa priftina, pacata atque felice vita, in tianc tunmltuofam plenam ftrepitus tra« dudius fum, quæ folicitudines, quam multac 6lt; graues curæ, eædemcppermokftæ me ex« ceperint. Quod qutdem mihi neceffe fuit accidere. Hane enim ego viiam öd prius iudicio fugeram 8C alteram illani item iudicio fueram perfecutus. Quarum nunc vttaop cum mihi contra animi fententiam ceciderit, nee lætari poffum habere me quod noluif« fem,ÔÔnece(rario doleo amififfe quod dili« 1 gebam. Sed quoniam Deo parendum eft de l nobis fie ftatuenti, dabimus nos operam , I quantum per eius auxilium opemq^ licebit, I vt honorem hunc rede integrecp adminiftre« 1 mus. Quod autem noftræ inftitütae eft feri« 1 ptionis, non eft paffus meus j mi Philippe, , in te animus diutius hoc à me officium dif* \ ferri, quin vt primum è turbä öd moleftijs l animus emergere cœperat,literasadte da« , 1 nbsp;nbsp;tem, öd pignus mex propenfæ in te volunta«

'1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;N nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tis ö^

tis amp;nbsp;inuitamentum in me tuæ. Si id quod ego in te amando meæ exiftimationi de tuis eximqs virtutibus tribuo, tuhumanitati tuæ, vt me pari beneuolentia compledîaiis, effe dandum duxeris. Quod quidem tc rogo vti facias, neque me fitientem familiaritatis tuæ déferas. Non enim ego is fum , qui vt quifi^ à nobis opinione diflentit, ftatim eum odio habeam. Arrogantiseft hoc SCelati animi, non manfueti SC comis, quas me potius ad partes natura mea vocat. Sed faueo ingc« ; nijs, virtutes hominum colo , ftudia literal ' rumdiligo. Inquibus tu vt dodîrinac fit' in” i genq, fic amoris mei non mediocres partes ' pofsides, Nec dubito quin tu eadem mente ôf voluntate fis præditus. Ifto enim animo, qui tam liberaliter artibus ingenuis expoli* tus fit, nihil agrefte neque afperum ineffe po= teft. Quo etiammaiorem milii fpem virtus tua facit, meas hoe apud te ponderis literas habituras, vt qui locorum fpactjs difiunói fumus, animis tarnen óf beneuolentia con= iungamur. Quod ego maxime aueo expe» toep, tibiqp prorfus perfuafum cupio, in nult; mero eorum, qui te diligunt óf florentem cupiunt, quorum magna eft profedo, pro tui nominis celebritate, multitudo, me prim cipem locum appetere, nihilc^ vehementius cuperc, quam dari mihi locum probandi ti» bi rcip«

MELANCHTHONTS.

bireipfa £C declarandi amoris erga te mei. ïn quo tu fi anfam mihi aliquam occafio« nemue meæ explendæ huiuice cupiditatis præbueris, magno me abs te beneficio affe« dum arbitrabov. Omnia quidem quæ tibi grata effe fenfero , tanto ftudio ac diligentia exequar, vt nec fide quifquam exequi ma* iorenecbeneuolentiapofsit. Sicut ôômea natura officij inprimis colens , ÔÔ fufccptus iam erga te amor, 00 perpetuum meum erga dodos viros ftudium poftulat, V aie mi Dodifsime Melanchthon, amp;nbsp;nos tui aman* tifsimos dilige. Romæ xv. Calend.Iulq, M. D. XXXV ii. Vixit Sadoletus annis totis L X X. Poft hanc miffam epiftolam x. Fuerat autem is, qui vna cum Petro Bembo primus confiderauerat attendus amp;nbsp;accuratius vfur*

I parat non modo elegantis 00 fpeciofæ, fed I difertæatque dilucidæ ôô illuftris orationis 1 rationem compofitionem. Quæ non fo* I îum cuiufcç linguæ proprijs ôô fignificanti» j bus verbis apta, fed fententijs quocp non vuigaribus neque leuibus concinna elfe de* bet, fimul vt prudenter cogitata, quæ expo* i nuntur , fimul vt eorum qui audiunt aut le* \gunt, intelligentiæ, amp;nbsp;ad penetrandum in animos ipforum operam datam, elfe appare* at. A.d quæ cum fingulorum verborum ele-dio jtumiundorum compræhenfio requiri*

N X tur ta«

X-jS VÎTA PHILIPPI

! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tur tab’s, vt ôlt;f conccptorum afiirno quafi

membra eloquendo diftinguantur, öc totum * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;veluti corpus illorum conucniente ambitu

j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cxprimatur. Atque hoc frudio multoruni

pafsim ànimi ad imitationem Qc fimilcs cona* tusexcitatiinuitatiqj, ft^bonarum lircraruni * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;atcpartium excercitationes frcqucntari ma*

gna afsiduitatecepta: funt. CiimqjÖtPhi* lippo Mclanchthone idemprobaretur, Si. cf* fe præclara res ifta percoicndaq? modis om* nibus videretur, effetq? ipfe minime duro aut ruftico agreftiqj ingenio, ab erudin's SC do* lt;flis amp;nbsp;humanitate praeditis beneuolentia Si fauore cum ehe compræhenfum, non eft mb randum, cum momentiplurimumad arnici* tias coniugandas aflFerre nemo fcre ignorct voluntatum ftudiorumqjfimilitudincm. Scd â fufpicionum prauitate tufa ehe, calumnia* rumcp morfus vitarc intcgritas atq, innoccn* tianunquampotuit. Vt tune acciderit Phi* lippo Melanchthoni quod antea alijs, quos arrodere non dubitauit odq inuidiæqj male* uolentia atqj improbitas, amp;nbsp;pofthac quoque bonis ôi quiefis placidifq; hominibus idem periculum eademq3 eft Fortuna fubeunda.De quofatisvel nimioctiam plus,quam argu* mentum poftularet, non alieno tamtn, vt opinor, loco neque intempehiue cum difpu* tatum fit, redeamus ad rem« Inter illa igimt quaÈ

MELANCHTHONIS.

quse cotntncmoranimus 00 de iftis literis, tum ali] rumorcs difsipati fuerunt, tum fama fparfa non benc cum fuis Philippo conueni« re, Principes«^, quidam pertrahere eum in fu* as Academias ftudiofe conati funt. Sed ipfe à propofito publicæ vtilitati confulcndi QC feruiendi aliorum non fuis commodis fcfe nihil omnium deduccrc paffus cft. Confpc* élus eh hoc anno cometes in plaga aqui* lonari, de quo eruditas epiftolas Philippus ad ami OS, quos ft iebat ftudio philofophico dclcdtari, mifit. Eodem anno in Britaniani quidam Saxonici profcchi fuerunt, Qtii de capitibus doc'lrinæ Ettlefiafticac exponerent doótis Britaniæ fententiam fuam alias et« iam fortafle res agerent. Cumcp difputatio« neseflcntinitio commodæ, poftea digrcfits Saxonicis, contraria décréta propofita funt, cum tarnen duceret Rex defponfam fibi fo« roremDucisCliuenfis, quam paulo poft re« pudiauit. Eerebatur autem rurfum expeti aduentus Philippi à Britanis, £lt; fignifica« bant quidam, nulla alia re ad moderationem

æquitatem fléchi pofte animum Regis, nifi I ft legatio mitteretur, quæ non mediocrem haberet fplendorem, ÔC Philippus vna adue« niret.Sed ifta in vnum aut alterum annum cxcurrerunt, Quibus commota negotiadi« uerfa tam facra quam propbana exagitarunt

5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vehe«.

iy8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI '

vehementer PhiltppumMelanchthoncin.R-O manenfes nefcio quid, quafi emendationis correcfïionis vitiorum in ftatu fuo médita» rentur, confcribere. Qiiod ctfi nequaquani diuulgari placuerat, Óé in manus tarnen mul» torum peruenit, amp;nbsp;fermonibus fcriptifcp^t» que adeo picfïurarum contumelrjs eft vexa» tum : Cum amp;nbsp;notarentur in illo fcripto quæ manifeftam haberent turpitudinem ( non tam, fi remouerentur, laus fperanda, quam, effe tam longo tempore lata impuni atque licenter vfurpata, nefarq fceleris cii» men fuftinendum videretur ) amp;nbsp;nugatodä quædam inculcarentur, quale erat dequo» dam kholaftko libello Erabni Roterodami excutiendo de puerorum manibus. Pdm cipum autem quorundam conuentus de Re* publica agebatur in vrbe Saxonica Bruno* fuiga, in quo nontemere à nonnullis metue» batur, ne quorundam priuatis cupiditatibus £gt;C emolumentis prætenderetur publicarum commoditatum vtilitatum refpedîus. In Gallia autem animaduerfionum faeuitia non definebat corripere eos, qui vel tranfuer* fum, vtdicitur, vnguemapriftinisqualibuf* cufKpobieruationibus difcedere,00 in do» cirinam Ecclefiæ quamuis optimo ÔCpietatts religiofæ cupidifs. animo inquirere aude» rçnt» Caroluj» ciiam Imperator Ô6 Gallo»

ruin

M E L A N C H T H o N I s. 17^ rum Rex Francifcus pacificatoriam perfolt; nam agente Papa Paulo, plane tn gratiam fecum redi^ffe credebantur. Necp ceffabat Pontifex Romanus Synodicum congreffum indtcendo vrgere. lam amp;nbsp;belli Turcici fpar« fafama,plurimorum animis timorem inie* cerat. In Saxonia autem 60 caufæ daban« tur indies nouae perniciofarum turbarum,Ft odia vetera aliqui non patiebantur fedari, qui tjdem quietis 6^ ocq inimici baud fcio quoconfilio quaue fententia atque fpe,ar* mis decertando quam difeeptando verbis dirimi controuerfias malebant. Inter qux doôrinæEcclefiafticæ labes quoque inferri eoepit, quorundam vel curiofis vel ambitio« fis difputationibus, qui in ilia præceptioncs iulla legum proponi atque explicari, non folumnon neceffarium, fed plane fuperua-caneum atque alienum elfe eontenderent. Sufpicabantur nonnulli, in Philippum Me« lanchthonemiftapotifsimumftrui 00 intor« queri. Sedeademvt veritatem cœleftis do^ drinæ conuellentia, Martinus Luterus oratione figt;6 fcriptis repraehendendo vehe* mentifsime oppugnauit, SC grauifsime con« I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;futauit, autores eo adxgit, vt incepti val«

1 nbsp;nbsp;nbsp;de eos pozniteret, vtc^ errorem confitendo,

1 ipfi priorem fententiam fuam fine difsimula* I tione improbarent. Quo tempore, vt altjs \ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;N nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;omnibus.

18o V I T A P H I L I P Pt omnibus, non tam pnuatim aduerfando rc^ fragandoue vlli, quam publice vera ac reâa atqi certa afferendo, Et facere officium fu« urn Philippus Melanchthon, neque de curri* culo fuo vfpiam defledere. Anno autem ïefu Chriftt m. d.xxxv 111. Quo guberna* tio Academiæ, femeftri æftiuo, vt mos con* fuetudocp fert, commifTa fuit Philippo, qui* dam libellum edidit Vuittenbergæ epigram matum. In quibus quod putarentur elle qui* bus fama aliquorum laederetur, iritati præ* cipui quidam cenfuerunt autorem compræ* hendendum. Sed is fuga falutem quæfiuit. Tunc igitur rurfum faóx inuidia in Philip* pum detorquen. Aliqui ab ipfo admonituni, Aliqui ope neceflariorum Philippi adiutum cuafiffe aiebant. Hæc omnia alijs quibuf« dam criminibus cumulabantur, quorum crat caput, quod non arbitrio alieno certos quof* dam homines odiffet, afpergerct conui* cfjs, vel etfam â fuis ornari pateretur. Sane ilia, dequibus tumultuatum adeo fuit,epb grammata ad nullius manifeftam contume* liam, vel certe atrocem iniuriam incorrupte 6(1 fimpliciter iudicantibus vifa funt pertine* re. Etquæ notabantur cacarebant tam fee* lerumquam flagitiorum turpitudinc. Autor tarnen elapfus impudentifsime mentiendo (am foeda atque impura poftea fcripta emi*

M E L A N C H T H o N 1 s . i8l fit, vt ncquc prionim veniam dandam ei, quicquid accidiffet, id lenius, quam nefaria ipfius vefania mereretur, omnes boni ftatue* rent. Eodemhoc anno ÔC mea cnpiditate impulfus 8lt; alijs quolt;p de caufsis, quæ indi* canda: modo non funt, profedus ego fui Vuittenbergam, vt Philippum Mclancb« thonem potifsimum conuenirem. Quo in îtineveaccidit, vt pedis malum, quod mihi iamdiu non folum moleftum fed infeftum quoque fuiffet, tunc videretur fuis bene cffe fitum, cum vedatione iritatum, turn cr=‘ rote quodam curæ recrudefcerct, vt metu maiorum cruciatuum, feftinantius Vuitten« ber ga difcedere cogérer, quamftatueram ac volebam. Sum tarnen paucis illis diebus, quibus ibi manfi, Philippi Melanchthonis fuauifsima confuetudine vfus, Qc ipfius va« rijs de rebus accurata oratione cum deleda« tustuminftrudus. Reuertens ad meos ha« 1 nbsp;nbsp;bui comitem Philippo Melanchthoni carii«

I nbsp;nbsp;fimum ïuuenem Mattheum Priderichum,

1 nbsp;nbsp;gente Francum patria Vurcepurgenfem,

1 quem Irenæum nos appellabamus. Atq^ is I nbsp;nbsp;paulo poft Tubingam ad nos venit, Slt; Lip*

1 hæ deinde nobifcum familiariter eft verfa« 1 tus, cum ïuris public! ôd Legum cognitioni I nbsp;nbsp;oper am dandam Ô6 ciuilem prudentiam per«

1 fequendamftatuiffet. Non videor vidiffc

N $■ quen«

182 VITA PHILIPPI quenqitam pari ætate vel ingem'o acriorc illuftriorecp præditum, vel ftudio flagranti-ori deditum, vel in quo maior eflet induftn'a cogitandis, elaborandis, agendis ijs rebus, quibus animum intendiflet. Memoria au# tem ca erat, quæ admirabili facilitate com# præhenderet fumma fide retineret quid# uis. Cum mentis autem tanta vi coniungc# batur voluntas redîa , ÔC animus auerfans falfa fucatacp omnia amp;nbsp;vera atcp fimplicia adamans, Vt hoc crcpto, non patriamo# do terra, fed extcræ quoque nationes non i ïeue damnum fecilTe videantur. Mortem autem obrjt Anno Chriftilefu m. d. Ll. im# prouifa atep fubita ruina Spiræ ( quo excer# cendi artificij fui gratia fe contulerat, quod ibi turn folennis confeflus eflet Imperatorij judierj ) cum clamoribus quibufdam exci# tatus trépidé ad feneftram proiccîam, qua# les funtveteres in illius vrbis aedificqs, ac# currilTet, profpiciendo cupidiusÔ^incon# fideratius, pondéré fuo antiqua tabulata qugdam deprefsifl’et. Cum his enim illo præcipitato, ita grauiter afflidum caput fuit, vt fine facultate loquendi poft paucos dies vitam amittefet, omnium, quibus notusfue# rat, incredibili dolore, deplorantium ôf eius viccra,ôô fadam tail's amici,necelfarîj, foda#

ÛCîuram, Attp fta fere decurrit ifte annus.

M fi L N C H T H o N T Ç .

Sequens vero M. n.xxxi .rurfum délibéra« tionesperquamfolicitas, valde arduas at« tulit de Repub. Cumcp placuilfet, vtordincs coniuncliinconfeisione ea , quæ fupva qua« lis effet oftendimus, religionis conuenirent Francofurti ad Menum, eodem proficiRcn« temPrincipem fuunà iuffus eft (equi ôt Phi’= lippus Melanchthon, idcp iter ingrcffus eft pridie Calend;Februari). Quod autem in« certum omnino effet, quid de pace impc» trari obtinericp poffet, Slt; multi limerent co« natus violentiæ ôô iniuftæ opprefsionis , iuf« fus tum fuit Philippus, de légitima con« ceffanecp contraria voluntati diuinæ defen« fione, fcriptumcomponere. Cuiuamp;illc in très partes diuifi, filuulam, vt ipfe appeÜabat, tune inftituit. De compofitione lolicitum

! fuit ftudium Philippi. Animaduertens ta« men quorundani non folum callida fed frau« dulenta effe confilia, cum illis certare verbis deftitit. Atep fuit tum quidetn rcs in fummo diferimine. Quo tempore inmorbum inopi« natum Princeps Hafsiæ incidit. Sed poft Ion gasdifficilcfcp odiofas eonteniiones, in« ducias amp;nbsp;pacem fecerunt. Reuerfum do« mum Philippum curæ laborefcpalite excepe« runt, Quod llluftrifsimo Principe Gcorgio Saxonix Duce mortuo, totius regionis gubernationead fratrem iphus Hennchum deuo«

VITA PHILIPPI

^euolütOj De conftituendis Eeelefijs çademiaad Martinum Lutcruni Philip* piim referretur, priorem ftatum Dux Htfi hchus mutan quampnmum cuperet. Suc* ceffîo ifta inexpeclara aliquando amp;nbsp;prorfus infpcrata, à quodam taæen vaticinante ante multos annos prædiôla fuit. Qiii in Phryfia bellum gerentibus fratribus Georgio ficHcn richojH-enrichum vniuerfæ regionum Mifni carum ditionis futurum Dominum çOç firmarat, non fine indignationeHenrichi, quem iniquo animo illam prædictioncin tu* ïilTe confiât. Grauifsimum etiam vulnus inflitfîumeft eo tempore Philippo, cum fe gt;nbsp;abfente amp;nbsp;in vicinam Marchiam profctHo,

mortuus effet vna cum coniuge vroris Phi# Üppi forore , Optimus SC Clarifsimus vif SebaldusMunfiererus lurifconf.malo a pue# risNoricispræcipuæ familiæ ipfi commen# datis, illato in ædeseius, cum incatttiusforis illi verfantes contagione pcftilentiæ infefli domum redijffent. Hune Sebaldum, cuius antea quoep mentio facia eft, babui in pucri# tta condifcipulum ego Lipfiæ, amp;poftea con ftantifs, fidelifs, amicum. In quo prater dodrinam probitas rcligiofa pietas fuit admirabilis. Et ipfamors quæ eripuit affi# nesjorbofq;liberos horum illi curandos re# fi'quit, ÔC genus mortis miferabile, ingentem dolo*

MîL ANCHTHONTS. i8ç doloremattulit Philippe Melanch. Incp hoë veterum etiam ærumnarum fufeitata memoria nouorum cruciatuumquihus laceraretuf animus cius, cauffa fuit. Itacç turn 5c trifti-tia ôd folicitudine ôdvarrjs magniftp labori-bus fie afflidus eft, vt de vita quoep nonnihil effet periculi. Confilia de Academia Lipfi-ca occafionem obtulerunt Philippe, vt co-oitationcm fufeiperet me illuc, vbi puer difcipulus fuiffem opt. literavum atep arti-um, ad docendum eas reducendi, cum ex co tempore quo alter altcri notuscife cœpit,ex-petere confuetudinis noftræ vfum nunquam deftitiffet. Sed pcftilentia quae hoc anno Lipfix fuit, rem diftulit; Itaq? anno dcmuni x; I denuo accerfitus ab llluftrifsimo Principe Mauricio, qui patri Henricho fucceffe-rat, Lipfiam me contuli, £lt; ita deinde propter vicinitatem iucundior veluticp vberiof i fruclus à nobis percipi mutuæ necefsitudi-nis.Decrctum fuerat vtHagenoae ad Rhe-num conuenirent Thcologi, deep contro-uerfis capitibus Ecclcfiafticæ docArinae placide arrianter colloquerentur. Eo profi-ciCcens Philippus quoep Melanchthon in gra uihimum morbumincidit, remanfitep V ina-riæ, vbi clementifsima Principisbehignitatc diligentia amicórum, euocato etiam Ef-bhôrdiàGeofgîoStureiàde medico j ûùërii “ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ü1É

18!? VITA PHILIPPI

ilk diligebat Slt; magnifaciebat, id in curan* doftudium amp;nbsp;ea induftria adhibira eft,vt vita niius Dei æterni propitio fauore con» feruaretun , Accurrit tunc ad ilium Marti» nusLuterus ,amp; decumbenti omne officium præftitit, eumcp iacentem in grauifsimis per« turbationibus erexit cum confolando turn admonendo, tumetiam interdum leniterob* iurgando. Morfus autem erat illedoloris, cuius cruciatus ita eum proftraucrat. Q},riin ijs Colis, quibus culpam aliquam fuaminefle credebat , fuftinere tenerrimæ confcientiæ quamuis paruas labeculas non pollet, cum elCet cætcns cafibus animo patientiCsimo at« quefortifsimo. De quibus negottjs 06 rebus narratio copiofa alienior videri poflct. In qiiibus tarnen fi quod pcccatum fuit, pecca« tum illud vel ignorantis uel melius fpcrantis Philippi fuilfe certum eft. Rccuperata vale« tudiiie in Vangionas ad aliquoties iam dila« turn colloquium venir. Hoc anno poft na» tum Chriftum m. D- XL. incendium ortum Tubingæ fœdam ftragem dédit. Ea enim fubita vi flammarum inter procellas vento» rum plures quam lxvii. domus celeriter conflagrarunt. Ac quamuis vndtcp accurre» retur ad opem ferendam , Ô6 in reftinguendo opera ftrenua daretur, tarnen ignis fæui» tiapotuitopprimi. Nelt;p potuiflet omnino.

MËLANCHTHONIS.

nifî vcntus ex improuifo fefe in contrariant partemadea quæ iam deflagrauerant, con=« ucrtiffct. Sufpiciones erant, non fortuita negligentiaillud cxcitatum fiiiffe , quod alijs compluribusin lotis damna tune fimilia data à conduclis pecunia, nunciarentur. Sed certo depræhenfum eft in quodam ftabulo luinine reliôlo ftramenta ignem concepiffe. Ce indc node profunda in vicinas hune ædes fatislente quafi procedentem ita creuiffe, vt ferum effet auxilium. Hic cafus animum Philippi in recordatione vitæ iuucnilis Tu* . bingæinftudtjsadæcum omnium beneuo*

i Icntia atep amore, £lt; ipfe maximo dolore af*

I fecit. Colloquium autem illud tergiuer*

I fantibus aduerfarijsin annum x l t. eft extra-

1 dum. Affuit ibidem Legatus Romani P on*

1 tificis. Hic cum oratione habita ad tempus

1 rem præfentem accommodata, adiones

I illas effet exorfus, Philippus rcfpondere et cupiens, à Granuelano , qui Imperatoris Ca-roli loco præfidebat, prohibitus fuit hoc fa* ! cere, metuente ne vehementius aliquid initio i ille diceret,quod impedimento effet progref* ‘ fionibus, de quibus bona fpes adhuc erat.

Cümtp Philippus hoc animaduerfo, fe moderate refponfurum effe dixiffet, poftulauit

i Granuelanus ab eoperqüam benigne, vt eo

1 tumlabore fuperfedçjrct» Et fcio, inquit, te I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;poffe

188 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

poffe tibi moderari, quando vis. Ita bread 06 minus elaboratum ab altcro quodam re» fponfum datum, in eruditorum quorundani didîa incurrit. Etfi autem aderat Eccius, quifulcirequafifcdem Pontificiam putaba» tur, de cauftæ tarnen bonitas, de rerum de quibus agebatur veritas, de Philippi etiam Melanchthonis dodlrina , facile tutata eft partem illam, de aduerfartj turn non parUtn perculfi, colloquium inifitutum non illi qui» dem recuhu e, id quod honefte facerc non poterant)fedclanculumimpedire, difpu«» rationes deftigere. Et modo moraffl quærere congreftibusj modo nouas conditiones fer» reiTandemcp co deuenire, vt conferiptaa fe capita poftularent publice recitari, ô^om» nés vt ca approbarent illifqp fubfcriberent autoritäre præfidis adduci. Non poterant bis affentiri Saxonici. Atq? ab altjs quoep com» pluribus fimplex SC euidens difertaq? præci« puarum controuerfiarum explicatio, præfe» rebatur tortuofîs de obfcura varietate impli» catis iftorum formulis.Qiio offenfisnonnub Iis nouæ artes tentatæ fuerunt, de inftitutum vt flnguli accerferentur de audirentur coratn t}s, quibus gubernatio colloques illius com» milfa fuerat. Eftep adîum primum cum Hen» richoTheologo Illuftrifs.Princip. Fridericlii Pa.latini, fene illo quidem net^ exitniæ do» ârinx

M E L A N C H T H O N I S.

lt;Hrinx laude celebri, fed vir o opt. SÓ in veri»» tatis exploratæ atcç certæ profefsione defen-fionecp acerrimo 2lt; conftantifsitno. Poft hunc exiftimabantuv audituri Alexandrum Alcfium Theologum llluftrifs. Principis Io-achimi Marchionis. Qui quidem 8lt; paratus eratSlt; cupidus conflidlus. Sed huic obftitit iuffum praefidis, qui Slt; Alefium ad pugnam ■ inftruótum fciret, 2lt; taleinadminiftrationem

reiviciofameife animaduertcret. Nam Sa-xonici cumcp his coniundti, cernentes quseri fuorum diftradioncm, amp;nbsp;concipi ab aduer-farijs fpcmfore eos fcparatostimidiores,epi-ftolam à Philippo compofitam illis amp;nbsp;in confilium aduocatis miferant. Ea teftati fe ex animo piam concordiamexpetere, 8lt; bono ftudio profiter! id dodrinæ genus in quo vcrfarentur, ( quern iudicarcnt effe confen-

i fum catholicæ Ecclefiæ Chrifti, eumc^ illu-ftrari 06 patefieri oportere ) fignificarunt non aliqua fe cupiditate, non petulantia,non morofitate, difsidia al ere, qui tanta pericula tot ærumnas, tarn dira odia fuftinerent : Et ’ orare fe cum rcuerentia, fcripfere, vt fe illi interpellari boni confulerent, abqs qui propter coinmunem Ecclefiæ Chrifti necefsita-tern adueniffent. Pofthaec oftenderunt,au«

1 dire ideo differri colloquium, vt noua capita \ cxcudantur ipfis deinde proponenda qui-1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;O bus

I9o VITA PHILIPH bus cogantur afTenti'rÉ Et hac rationc ad concordiam rem adduci po He, fortafTe alü quos arbitran'. Qyos Ô6 fallt certuin fit, difcrcparc hæc à Decrcto Haganoenfi. Se aduenifle vt dodîrinam placide conferrent cum aduerfarijs, non vt acciperent leges ca^* pitum flexiloquorum inlidiofe fcnptO’« ruiiijquibus non tollerentur fed magis infla« marentur difsidia.Eo accedere ôt illiidjquod iniquum fit, non audita vtraep parte ire in fufFragia. Forfafie argumentis auditis atep perfpedîis, ex vtraq; aliquos parte mutatu« ros fententias, quas adhuc retincrent. Italt;p graue effe præiudicium fufFragia præripere-ReeufafTe fe fynodum Pontifîciatn, qnod iniquum fit aduerfarios hoffes elfe iudi« ces. At in fynodo minus fuiffe perieul’ fu” , turum, quam fi iam aduerfarij velintnecefif ! tatem imponere affentiendi capitibus fuis. Conuentumenim fynodi habiturutn pluies dodîos ôô moderatos, externarum natio* num homines, minusq5 indulgentes affeôi* busanimorumfuorum, fortaffe âu hoc tu^ futurum fuilTe, vt attente audirentur ipugt; res erudite difputarentur.Atc^perhiberi a quibufdam fapientibusdici,ne elFequideni opus difputatione, quod illæ fint non reruiu । fed verborum controuerfiæ, quas profit ob* mere potius quam agitando e;£citare,Cum^

MELANCHTHONIS.

resfiteadem,homdiora quædam verba le-niïi poffe, Quo iudicio vtramep partem gra« utter Içdi. Si enim verborum tantum fint diß= fidia, interrogarunt ilia in epiftola Saxonici focijipforumjcur fuæ doôrinæ aflentien« tes interficerentur lt;:! cur tot mor tales, totasep adeo gentes deletas aliqui vellent tquot; Perinde efl'ehoc, ac fi Sarmatavelit interficere Ger« manum,propterea quod lingua alia fit. Ni« mis fe graues pœnas dare infeitiæ , fi ideo pleflantur, quod non fatis facundi aduerfa»

i rijs videantur. Se etiam fcelcratos haben« 1 dos, fiEcclefiæ 0«^ Reipublieæ tranquillita« i tem turbent, non necelfartjs rixis verborum. l Sanefiquando exarferunt ciuiles dilfenfio. I nés, in ca quoep parte, quæ iuftam caufam 1 tuetur, minus interdum moderate certari. \ ïdeo non elfe fortaffe nullas in vtriuftp partis \ difputationibus fixas verborum. Sedcasfa« 1 eile poffe tolli. Et vbtcuncp res conuenit, non repræhendere fe verba , quibus SC ipfi ' fæpeljfdem fine cauillatione vtantur, quam« uis fentiant proprietatem fermonis in do« «flrina Ecclefiaftiea feruandam elfe. Non igi-tur litem de genere fermonis, fed rerum ma« gnas elfe controuerfias : DeveroDei cultu

i 2lt; venerationc. De vera Inuocatione. Eas I non elfe eludendashac fpecie, quod fint ver« l borum certamina, Nifi aliqui fortaffe omni« •J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;O i uïure*

ipi VITA PHILIPPI um rcïigionum difsi'dia vcrborum efTe cer^ j taminapurent,à qua philofophia Chriftù» nos prorfus abhorrerc dcceat. Se vnam vè» ram Religionem efle ftatuere,quæ certo vcrlt; । bo Dei tradita confenfus fit Catholicæ Ec* clefiæ Chrifti,inqua regnet Filius Dei,of implorantes fe audiat impertiat falutem atcp vitam æternam. Qj.iapropter orarc fe, ne capitumnouorum præiudicijs oncrentur, neue rebus nondum difeeptatis fulFragia præripiantur, fed vt inftituatur fccundum decretum Haganoênfe collocutio. In ca fe operam daturos, vt omnes honefti viri telligant, quod nonabhorteantà moderatis confiltjs. Vere enim pofie afFirmari, fie fe afFeefios, vt morte etiam fua piam Ecclefix concordiam redimere cupiant. Vtrum veto i aduerfarq hanc quærant, an potins praua* rum fuperftitionum confirmationem, iudi* candum fe relinquere bonis SC veritatis amantibus4 Neque fucofas compofitiones reflituturas effe tranquillitatem. Qiiod fide rebus ipfis intégré planecp difputari placcat, cur non fecum potiüs agere uelint quani cum alîjs t” Nam fe fperare fuas explicatio* nés ptjs mentibus fatisfaôuras efie, SC omnb no exiftimare, Inuiclifsimi Imperatoris Ca* • roli earn efie virtutem, vt veritatem patène* ri, SC confuli faluti Reipub, velit rationibus opti*

MEIANCHTHONIS.

optimis.ldeo orare fe, vt pctitio iUa fua in. bonam partem accipi^tur , eamcp proficifci non ab impudentia fed pio ftudio iudicctur. Qnod fipergant aduerfarq præripcre fuffra^t gia, quaïe fit futurum iudicium bonorum vbicp de conuentu illo, non effe obfcurum. Quorum fpem amp;L expeClationém falli non debere, neque fibi imponi nccefsitatem iu« ftarumquerelarum. Seep confidere futurum vt autoritate praefidentuminterpofita, ad ve* ritatem patefaciendam ftudia conuertantur, óc aliquando vno pedore Slt; vna voce om« nes EcclefiafticicœtusDeum célèbrent,His Uteris reddnis ab incepto illo audiendi ado« riendiep fingulos, autores fuaforcsep eius de« . ftiterunt,rurfumcp policevi facultatem con* I greffuum publicorum, cum prius contendif» I fent vtpauci quidam vtrinep deligerentur, 1 8lt;rationem quçrercnt qua inueniretur aliqua I nbsp;nbsp;controuerfiaium moderatio. Aquoconfilio

, ! nbsp;nbsp;Saxonicorum cumcp eis coniundlorum qui«

; nbsp;nbsp;bufdam non abhorrentibus, vel quia timorc

quodamalFiciebantur, vel quia praefidi ob«

I fequendum effe ftatuebant, Philippus , qui 1 publicæ quietis gratia nihil non quod reóa •. ; confeientia poffet, faciendum tolerandumqj . V duceret, quid periculi tarnen ilia in re effet, . 1 libéré demonftrauit. Seep exiftimare often« i dit, ideo proponi anguftius illud colloqui« i i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;O 3 um,vt

ï94 vita PHILIPPI

um, vt dubiæ aliquæ ôiL fucofæ confirmation’ , nés fentenuarum inueniantur» Cumcç iam ciim taliumaÆonum magnopere effet pet* ■ tefum, 06 ludibrijs aduerfariorumprouoca* j retur, vehementiiis turn etiam locutus efr. Negauttc]p fe talium aÆonum participenij multo minus adminiffrum effe velle : Non dicerefententiam, non fcribere quicquamin hoc genere -, non etiam fi quid confiitueretut approbate. Non,fiexercitus hofliuni,qtgt;* ad portas effet, metu terreretur. Doctri* nam neceffariam in Ecclefia illuftrem 56 eh* ram effe debere, cius luci vt caligo prgftig’^” rum offundatur, fe autorem adiutoremcp nunquam futurum. Ita ad congreffumpf^” licæ difputationis res eft redudla. Ibicp rurfum poflulatum, ne diffentientes fitas ra* tiones pronunciando explicarent, fed vt tragt;= derent perfcriptas. Hanc occafionem aliqui abrumpendi coïloqufj cenfebant non effe amittendam. Quorum in Philippum abfciv tem ( is enim è confilio difcefferat hortatus, vtquid optimum effet diligenter confidera* rent ) minus etiam dementem orationcmfii* iffe cognouimus. Sed pluribus vifum eft,hac etiam in parte præfidibus effe gratificandum. Conuenicigitur vt fcripta offerrentur. Idtp cum faciendum effet, mutare rurfum autores huius confiltj fententiam fwam, Ô6 moram

MEIANCHTHONIS. Tne

195 iniicerc, amp;nbsp;tandem ad difputationem verbo» rumrclabi. Itacp eaftatim has quafivelita« tiones fccuta eft. Certatum fuit de naturae vitio amp;nbsp;prauitatc ôd Eccio fuo more iadata iampridem enarranti, non fine maledidiis côntumeliofisin eos,qui ifta aliter différé® rent, cum tarnen aliter eum priuatim de que® fticncilla locutumeffe conftaret, Philippus Melanchthonpoftero die rcfpondit,ôô fuæ partis fententiam veram expofuit plane ôÔ diferte, 8c à conuieijs quidem abftinuit, non* nihil tarnen falis in Eccianis ineptqs deriden® dis afperfit. Poft paucas congreftiones , rurfus diffuadente Philippe, obtinuerunt vt duo ad Prœftdem accédèrent, qui de capite difputatione agitato, formulam congruen* tem perferiberent. Protulit turn Eccius quandam fuam. Sed poftea auocatus Gran* uelanus ab Imperatore Carolo, qui venerat ' illis diebus Spiram, tota res ita relic'la 8C ad conuentum, qui Ratisbonæ mox ageretur, reieefta eft. Hoc quafi pr^eludium magna fo« licitudine affecit Philippum, neqi paflum eft bene fperare de vllis talibus congrefsibus. Neque ille aduerfariorum dotftrinam, non potentum vim metuebat, minimeep omnium caufæ diffidebat : Sed aftutiæ fraudes ÔCla® queos in concinnandis ôô colorandis difere-i pantibus fententijs, £lt; falfitate quafi illumi®

O Of nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nanda

ipö nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

nanda 1'nfufcandacp vevirate pcrtimcfccbat. In iftis auteiTi ar^Honibus quantumui's pariix 06leues ofFenfioncs mirifice excruciare ani* : mum ipfius folebant. Neep præfagia ifta fu’ erunt inania.Nam proximus annus non mo« do fucata SC tenebricofa ilia negona retulRj fed eorundem priores difFicultates auxitjno* Ui's I'nuolucn's amp;nbsp;integumenti's additis. quibus aliquid fuo à nobis loco dicetur. ht' । que Granuelanus turn I'ta difcefsit vt ÔC bo* naexiftimatio eius de Philippo Melanchtho* ni videretur efle, $)C præ fe ferret volnn* tatem atep ftudium, qulbufcunc^ modispof* fet perficiendi, vt Germania pacem habereG poli'cens fe ad manfuetudinem flectcrc Impf’“ ratorem veile QC hortari ad conferuandam tranquillitatem, 0^ ludictj publici nimiam feueritatem cdhercendam, Denirp pia fa« lutan'a fua confilia omnia futura elTe pro« feifus eft, AnnoChrifti m. d- xli. ægit conuentum Imperator Carolus Ratibonæ ad Danubium quæ Regenoburga à fluuio vicino appellatur, atep Ptolemaeo elTe exifti* matur Artobriga, colonia TiberijAd quern cum adliones de dodlrina Ecclefiaftica fupe* rioris temporis eftent prorogatæ, ita eo et« iam iuITus eft proficifei Philippus Melanch« thon.Qui illo itinere infinibus territory Pa« latinorum, cum vedoris culpa effedum quo

M E L A N C H T H O N I S.

ipfe alij vehebantur, eucrfum fuiffet, ma=' num dextramita afflixit -, vt nunquam inte:« gervfusi'.bus reftitutusfk. Vel laxata , vel eerte quaffatis ofsiculis detorta fuerat coms miTuracumcubko. Itacp óó curationis tum poftea debilitatis ea parte incommoda

moleftiafcp perferre eft coadlus. Protule» runtibilibrum, nefcio quorum opera con« flatum,de quo perfuafum Imperatori fue« rat, eo ipfo vtriufcp partis errorcs quos dif* fidentibus altercationes attuliffent, poffe cor rigi. Poftulabatur igitur vt ille probatus recipcretur.ïdquod neutra pars facere vo« luit, cum Saxonici ilium quidem non peni« tus reijcerent, fed cenferent emendari opor* tere inc^ eo operanl fuam policcrcntur : Aduerfarijautem borum, totumlibrum re» pudiarent 2lt; damnarent. Vt infelice admo» dum fidere natum bunc librum exiftimari debeat : Qui recens veluti in pueritia fua

I omnibus inuifus clanculum educatus po» ftea adultior caulTa maximarum calamita»

I tum fuerit, quando Interim dum Synodus \ cogeretur, eodem ferme, fed accuratius ve» , I ftko, vt ferebatur prolato, quid fieri ferua»

• ricçplaceret, definitumfuit. Aterat Rati» '• bonenfis expofitio tails, quæ nifi difceptan» ■j do 06 concertando diffidentiæ alienationefcp , 1 animorum corroboratæ effent, ferri admit» J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;O Î

ip8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

hq; rccîc poffe plunmiß videbatur. Sed acir* j tiores muita notabant, partim occulta falfi* ( täte inferta, partim callide infidiofc pcr^ fcripta. De quibus pacis amp;nbsp;tranquillitatis , amantifsimum Philippum curæ angebantdie ; nodlucp, vt fomnia etiam quædam, quorum vifis per quietem territus effet, diuulgarcf. Sed tunc quidem magis aduerfarijs quam Saxonicis reclamantibus de libro multipli* cibus 8d varijs notis interpolato nihil coufti* tutum fuit, amp;nbsp;dimiffus conuentus fat bonis conditionibus, Imperatore Carolo ad cala« tnitofi exitus bellum Africanum felbnante. i jMuItorum etiam fummorum virorumnun« ciata, intcrq? eos præcipuorum atnicorum funera,maximum ludium amp;nbsp;grauifsimosdo« lores attulerunt Philippo Melanchthoniin* | primis Simonis Grynæi Eobani Hefsi, ! quorum illeBafilcævt fupra didîum eft,hie ■ de quo noftra extat peculiaris narratio,Marlt; ( purgi mortem obijt, feuitia peftiîentiæ con« . rinua annis pene tribus vaftante regiones ad Rhenum amp;nbsp;Harciniam. Quibus Argen« ï tina cum alios præftantcs pietate Sd dodtrina ' virostum Bolgangum Capitonem SClaco» bum Bedcrotum amifit. Fuiffe eo tempore cognouimus Philippi Mclanchthonis anb mum icerum inuitatione Gallica tentatum, cuaicp €0 adum, vt intermiffam aliquando

MELANCHTHONIS.

profefl:ionem tune fufeiperet atq; pcrRceret, fed negotium iftud necp tradando accurate geftum eft, £lt; inter initia ftatim euanuit. In Britania autem Kex diuortrjs coniugijfep lu* derc, ôepro arbitrio fuo edere décréta, 2lt; nbsp;nbsp;'

quofeunepea improbantes crudeliter tollere c medio, fiucPontificis Romani, feu Saxo^» nicæ Ecclefiæ dodrinam ampledcrentur. Id enim modo obtineri omnium aftenfione ftudebat, quod ipfe in animum induxiftet, 5)C fibi paftus fuilfet arridere. Quæ ÔC ipla cum eorum refpedu, qui atrocibus fuppli« cfjs interimebantur tum priorum adionum memoria,animumPhilippi vehementer, ÖC dolore Si interdum indignatione commo« uentia affligebant. Sunt autem deinceps ea negotia fecuta, quæ perpaucis animaduer*

i tentibus, cum à plerifcp parua SC futilia du« cerentur, àmultis nihil prorfua curarentur, I cauftas vel dederunt vel cumularunt atroci« ' umturbarum SC calamitoforum euentuum*

De c|uibus fi Philippi Melanchthonis fermo« nes periculum præuidentis, ÔC ea confilia quæ capiebantur quorfum cuafura effent metuentis, iam recenferem, vereor ne non deeffent,qui fingi ifta fufpicarentur,id quod impune Facetelicerct, effet in procliui re* bus geftis Öi confedis. Nc igitur in bis mo« ram faciamtis, perftringenttir ea St breuiter indica«

200 VITA PHILIPPI

I'ndicabunturj quibus ipfe partim non rcpu# gnans implicatus eft, partim volcns intcrfu« it, partim etiam cum magna vtilitate ÔC ftu« (ftupræfuit. Hoc autem verc commemo« rare pofliim, Nihil poftea accidifl'e, quod illc non timuerit prædixcrit, cum quacdani fufcipi tali ratione adminiftrari minime probaret. FueratRei Nauburgenfis inDii^ ringia Só cura Ecclcfiafticæ co loci guber# nationis commifta ïlluftrifsimæ familia: Pa^ latinorum Principi Ernefto Philinpi F. ft mortuus eft hoc anno, in quern narratio no« ftraiam excurrit, lefu Chrifti m- lgt;-Et fuffragtjs collegij illius furrogatus ipfij Iulius gente Pflugius, quae eft Mifnicæ no« bilitatis primaria. Hoc effe faclum non con« fultoneque aflentiente fe , Iohannes Fridc» richus Pfinceps Eleóor grauifsimc qucri, necp artionem earn ratarn efte pati. Caufas etiam exponere quafdam , cur antiftiteni Nauburgi præfidere lulium, fibi tolerabilc non videretur. Atcp mirabantur nonnulli, lulium ingenio excellente dotftrinaq? litera« rum inftrudum SC percultum opt. difciplF narum artiumqp ftudijs, ijs etiam ab adolef« centiarebus gerendis excercitatum,yt non vulgarem prudentiam adeptus elTecredere« tur : Hunc igitur talem virum ÔC tarn dubijs rebus difficilibufqp dC turbulentis negotijs cupijflc

M E L A N C ri T H o N I s . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

tupijffe implicari, ne temporibus quidein conftderatiSj quibus parendum effe fapîcn^ tes præciperc nccefsitatis vim tribuere nonignoraret, étant quibus mirum videba-tut, quic^ non poffent quid rei effet, decer^ nere. Sedipfe fcripto quodam edito con-filij fui rationes reddi ftuduit, ôô ait), vt fit* tune alia cum fufpicari, turn affirmare, pro eo atep fadunr iftud probabant aut improba bant, Et de lulio bene aut male cxiftimalt; bant. Atep tunc Iulius folij Nauburgenfis poffefsionent adipifei non potuit, cum ius fuum nihilominus proprietatemtp effe doce« re conaretur 2lt; dignitatem nominis retine« i ret. Poftea tarnen £c illo , rerum ftatu in \ bis rcgionibus alio, poft infelicis belli exi« 1 turn, eft potitus. Poftquamautem Princeps I Elector decreuit fe non effe paffurum illo 1 loco præfidere lulium, 86 ret Nauburgenß I nbsp;nbsp;iufsit alterumpræfici, voluit Pbilippum Me*

1 lancbtbônemadefféeo tempore, quo in fe« 1 dem Naubuvgenfem ab Eleôore Principe I nbsp;nbsp;defignatus folenni collocatione imponeren

I nbsp;nbsp;tut. IntcrcedebatPhilippo cumlulio fingu«

\ laris vfus, 06 literae vtriufque feriptaqî édita

Philippi, quanti vtercç alterum faceret j tc« Î ftabantur, conftabat fumma benignitatè àlulioPbilippuni compræbendi. Neep con« trâ dignftàterrt amplitudinèni lulq quica qvtam

;O2 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

quam à Philippo eft fatftum, Qiu' ideo fin« recufatione fuftepit iter illud, vt Ecdefiafti* cæae Scholafticæ adrniniftrationis diligcn« , tius conftituendæ vel autor vel adiutor effet. I Ncquecrümde cæten's quæ ad gubernatio* I nem terrarum aut bellorum motus, aut or* dinandi ftatum Reipublicæ fpeftarent, ad j hune magnopere ïam folebat referri. Itatp eo erat non qui'dem folicitudo de euentis ib lius leuior, fed dolor, fi quid forte aceidiifct grauiusj minus acerbus, Quod fe culpa om= ni carere, QC iftiufmodï neque confifi'otum necpadionum focium efte fcirct. Etfi in* terdum mandabantur ei operæ quaedamfcrb ptionum, vt eo bello quod hoc anno inter apparatus armorum , quæ contra Turcicam in Pannonia vim expedirentur, aduerfiis Henrichum Brunofuicenfem Dueem fnfce= ptum geftumlt;peft. Quam fie dédit, vt vera inprimis QC ad ipem tranquillitatis ac quictis accommodata perferiberentur. Sed horum narratio à propofito noftro aliéna eft. Vt autem explorata turpitudo manife« ftum dedecus neque adiumentis vllis quaff fulciendum neep ope confilioep tuendum eft, fie quaîprudenteselTe interdum eiufmo« di, vt omnium repræhenfionem non pofsint effugere, amp;nbsp;aliqua ex parte labafeere vident, €a non dubitant ftudio induftriatp fua fuften !

tare, !

MELANCHTHONIS.

tare, ne grauioresruinæ atcç labes fiant.Non iUi quidem committentes quod malum fit ÔC inhoneftum fpe euentus îaudabilis aeboni, fed hac ipfa moderatione 5gt;C effugientes vitia umamp; in præfentia rebus affliôis confidentes. Nam qui rebus dubqs amp;Ó perturbatisni« mis fortes funt, tj interdum laborantibus ea remedia adhibent, in quibus medicina plus nocetquam prodeft , curantes, contra pro* uerbium, malum malo. Hæc negotia ex* ceperunt alia quibus Philippus Melanchthon amp;nbsp;excercitus 8c defatigatus fuit. Nam

I quæ folicitudo Sé anxietas de Repub. ani* ; mum ipfius tune excruciarit Imperatore Ca« gt;nbsp;rolo ad bellum in Germaniæ regione Cli-uenfi excitatum aduentante, de eo nunc ni« hil dicam, ôô ad communes curas in talibus propter amorcm erga patriam fane mollis QC 1 teneri,8lt; in confideratione diligente futu-1 rorumq^ prouidentia fludluantis animi ipfius \ referendoapponam. Proprie autem obla* I ta ci Se ab ipîb fufeepta vt antea , deinceps \ perfequar. Gubernabat ea tempeftate rem \ Colonienfem 8lt; commdfam habebat Eccle* \ fiæ illius euftodiam Archiepifeopus Her-' mannusSeptemuir creandis Imperatoribus Romanis, annis grauis, amans veritatis, ÔC cupidus rem Ecclefiafticam in meliorem

1 formant redigendij t|uam nonmodo ipfe in-\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;teilt«

204 nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

telligeret I'ta efTe , dcprauatam atqj corrupt tarn, vt fine emendatione diutius flare non poflet, fed videret eos quoc]p, qui nc(p Dei metu necp hominum refpeclu magnopere tan gcrentur, non audere tarnen negate, plurp mis maximis vicijslaborare cum deformi* täte fœda SC minime occulta. Atqj état ilk hoc iampridem facere conatus, SC aliquid in eo genere inchoarat, fed præclarum ôC falt^* tare opus abfolutum non fuit. Habebat inb tio SC fuaforem ÔC adiutorem præcipuum ex collegio facerdotum vnum Groppcrum no* mine, à quo poflea non modo perfide defer* tus, fed hofliliter etiam oppugnatusefl. Hic Optimus SC Religiofifsimus Princeps ab H* luflrifsimo Principe lohanne FriderichoSa* xonum Duce impetrauerat, vt Philippe”’ Melanchthonem ad fe proficifci pateretur. Nam præclarifs. SC maxime vtili iUi^s opera fe vfurum in ijs quæ parabat, arbitrabatur. Quæ eum opinio vt non fefellit, fie concc* pta fpes aliquantulum fruflrata eft. Qnod non accidit vcl negligentia ipfius vel Philip;' pi Melanchthonis culpa, fed importunitate SC odio quorundam oppugnantum noui ope ris veluti flrudîuram. A quibus diuina 5c humana commota fuerunt, SC cffefltrm vt non modo Pontifex Romanus fua fponte procliuis ad irruendumin Colonienfem fln* ôifliiniiffl

MELANCHTHONIS.

tifsimumEpifcopum,i.ncitatus vibraret qua-fi fulmen execrationis vfitatæ fed Imperator quocp Carolus vt diu multumcp vrgendo tmpulfus, contra Principem, in quem more tnaiorum amp;nbsp;Iure publico, fine folennis iudi* légitima cognitione vindicarinullo patflo liccret,iracundi3c ÔÔ feuitiac fententiam tandem pronunciaret. \ erum hæc aliquanto poft acla, necp mea narratione exponenda funt. Sed Philippus Melanchthon’ anno Chrifti M. D. XL 111. deducente pietate virtute atep erudftione doôrinæ præftante viro^epro Medm^o mandatoArchiepifco« pi Menfe Aprili iter ingreffus, ad Principem

i venit Bonnam, vbi ille tum commorans iftä l rem agebat, £lt; redift ad fuos menfe Augu-t fto maximæcp lætitiæ aduentus ipfius fuit I vniuerfis , fed fcholafticis potifsimum, qui 1 obuiara illi proceftere fecuti præceptores plç I rofep 2lt; Magiftros fuos. Q^id autem QC , I confuluerit ÔC aegerit apud Principem Phi-

I lippus Melanchthon de eo 8C ipfius alio-, I rum fcripta extant, quæ eius teftantur dili«

I gentiam dC folertiam SsC fidem , in cunólis , i quibustraclandis adhibftus fuit. Vt minus ■ clementiufep tune repugnatum fuiffe, iam nonnullos optare, exiftimari pofte videatur, , \ Ab Archiepifcopo accerfitus fuerat Argen« , I torato Bucerus, cuius nomen erat inuifum P inprimis.

2o6 vita P h I L I P P ( inpritnis, cum neep in illius vita, vllx turpitu« dinis maculæ hærerent neep in docîrina er« I rorum vitia depræhenderentur, ÔÔ ipfe ncip pericula ne«p moleftiam laborcnup ferre, qui pro tranquillitate Deo aeterno grata, Ô6 ho* minum focietati profuturæ fufeiperetur, re* cufaret. Annus proximus fœcundus fuit । caufsismalorum amp;'magnum mœrorem at* tulit Philippo Mclanchthoni nunciata mors patriae ipfius Illuftrifs. fortifs. Principis Ludouici Palatini. Quo viuente, nemo ad* modum timuit, ne erumperent in publicam cladem ÔÔ perniciem bellorum^ multorum animis odia fimulta'tefqp inclulæ, quæ velun antecedentia tempeftates fseuas ÔC horribilcs murmura iamdudum exaudiebantur. Non diu admodum ante huius Principis mortem niihi fcribens Philippus Melanchthon fc per quietem vifum efle fignificabat videte, ab illo fe accerfi, idep in earn partem interpréta* batur, quod turn ôf curis conficcretur, netp firma valetudine vteretur, fe ab iHo Princi* pe mortuo ex hac vita euocari. Verum præ* fa gl um hoc obitus Ludouici fuit, qui eft al* tero anno fubfecutus. Philippus autem vi* xitnon fibi fed altjs benignitate Dei diutius. Alterum grauifsimum vulnus animo Philip* lippi inflixit acerbifsimus cafus Hieronymi Pamgertneri Norimbergenfis, viri fapientia, virtufc»

MÊLÀNCHï SONÎS.

virtute, dodrina literarum, eruditione, hu* manitate excellentis, ÔC maximi religionis puræ ÔCçietatis amatoris» QuemôC adokf» cens ipfe adolefcentem cognouerat, cumcç CO familiarifsime in communibus ftudi]s

'i Vuittenbergæ vixerat, ÔC progreffum ad am t plifsimos honores in patria ipfius colere per= 1 feuerarat, cum quidem ab ipfo cum teueren* 1 tia Præceptori débita diligeretur» Optimum 1 hune ÔC integerrimum atlt;^ fummum viruni 1 in itinere reuertentem domum à conuenttt 1 Spirenfî, quo miffus à fua ciuitate fuerat, 1 nbsp;nbsp;quidam tune, qui fe hoftes reliquiis fœderis

\ Sueuici profitebantur, eompræhenfum, intp 1 diuerfts latebris vt neceffe fuit, abditum 8^ i diu vexatum tandem pecunia accepta dimi* I ferunt. Atep exiftimabatur alteri iftas fuiffe 1 inhdias pofitas, fed rebus inftruais ac para* tis, cum Pamgertnerus in illas incidiffet,prç* da oblata arripienda fuit. Declarauit Phi* lippus Melanchthon dolorem quem ex amici . fortuna aduerfa capiebat , non modo fer* monibus ÔC literis fuis, fed ftudio quoep ÔC

1 nbsp;nbsp;opera, cum perficiendovt familiaPamgert*

i nbsp;nbsp;neri confolationibus eorum fubleuaretur,

quorum autoritate earn moueri, ôé vnde bo* namfpem oftendi fciebat,tum quærendo oc-cafionesetiamquafdam liberandi captiuum ôlt; ijs à quibus detinebatur placandis, Princi*

pUïU

io8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIP Pt

pum quofundam fauore clemcntiacp cnf^ adhibita, QC notorum ex equcftrï ordine Iio-minum adiurióo ftudio. Scd liberatio illami* rabiliter i'mpedita 86 res dilata fuit, Nonmib lacp capto laudabilia atq? glon'ofa i'pfi nocu^ crunt, de quibus narratio vcrbofa nccj5 huif argumento congruit, neep à me eft perfequen da. Cum diuturno tarnen dolofe Óóingen^ te trifticia fuorum grauifs. afflidius non fine vitæ propter morbos periculo, patriæ refti* tutus eft redîjt domum Pamgertnerus, lælt; ticia omnibus bonis exultantibus, adeon« fpecftum reuertentis effuGi cfuitate vniuerfa. Furor quidem ifte Martius Ôc vis graftatoa rum,quin crimen fubeat fceleris dC impicta* tis, vereor vt defendi nequeat, fed Sé vfnr« patur tarnen ille more, Sé in hoc mundo fult; um fcilicet malum cuiep aequo animo eft fclt; rendum. Philippus autem ahjs en'am tunc aduerfis, Sé mails familiaribus atrociter ve« xatus eft. Quorum comniemorationi ctfi multa obftabant animo meo, prorfus tamcn de his reticendum efle non duxi. Filiam ma« ximam natu Annam amantifsimam fui in« credibili caritate diligebat. Erant autem vehementes admodum incitationes huius in illo viro affeclionis, adeo vt aliquibus hæ immoderatæ Sé cum indulgentianimia con« tunefîae viderentur. Scd infilia omnino na«

tuta

MELANCHTHONIS.

tura optima dC præclarum Ingenium, pieta* tifc^SC omnis honeftatis decus,non immerito illam patri magnopere commcndabant, ma« tris prxfertim partu difficili in lucem edi« tarn, in quam amoris paterni vis fe pri« mum quafi efFuderat, accedente etiam for* taffe aliqua occultinrenatursc conciliatione. Erat puer gentis Marchicæ qui turn certis de caufis tlanculum Vittenbergac in ftudtjs literarum educabatur ■gt; incp aedibus Philippi MelanchthoniS degebat, patria Brandepur* genfis,Georgiusnomine. Hie difcendi ar« dore flagrabat, in eo impetus quidam di« uinus manifefto apparebat, efferensfe ad fa« pientiæ virtutifq^ præftantiam, qualisin omnibus qui vilain pafte ÔC quocuncp gcnere

( virtutis fingularcmlaudcm Sd egregiam fa*

'1 tnam confecuti funt, fuiffe animaduertitur amp;nbsp;effe confueuit. Hinc enim cxiftit immen*

\ fa cupiditas impellens atcp inftigans animum j ad ea fufcipienda £lt; agenda, quibus,quac ali* i quis appetiuit, ea fe effeadepturum fperat. ' Inter quos conatusneque labor fugitur, ne* ( que cura alia admittitur, necp cogitationi I aâioniue alteri locus relinquitur. Incp hoc ' modo opera datur, vt in quod incumbcn*

dum fibi aliquis duxit,inco laudc excellen* tesipfe non modo affequatur verum etiam antecedat. Itatp dies nodlefcp fumma con« ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P 3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tentto*

210 nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

tentioneenititur, vt ad partam ftudio dill” gendae fuæ facultatcm,maiorcm aliquam co* ' piam addere 0^^ acquifita bona augere pofsir» Vidi ego hunc Georgium, qui poftea Sabi* ; ni nomine Celebris fuit valde tenera adhuc actate, lacrimas profundentem ad ledionew boniSC clegands carminis. Audiui querelas eius, deplorantis fuam infelicitatem in fcribendo, cum non folum per ætatem W” hilquodpcrfedumeflct ipfe elaborare, fed ne intelligcre quidem rationem perficiendi elaborandiqp adhuc valeret. Huie fane iuue* nipuellamfiliam fuam defponderat Philip* pus, duxit£]pearnilleannoChr.M D.xxxvL Cumepnon modo feientia literarum boiW' rumcp artium excellere, fed dignitate qan? præftare cuperet, amp;nbsp;difficultatis èC moleftiæ in ifto curfu nonnihil d fuit exhibitum. Atç de cæteris prætermitti rede poteft narratio. Hoc autem anno, in quo expofitio noftia oecupaturoftenfa fpe melioris S)C fplendi* dioris conditionis in Prufsia, haud fdo 9^'® pado inter focerum acgencrum non quideni odium aut fimultas, fed alienatio tarnen quæ dam Slt; prope difsidium ortum fuit. Narra« i.'o rem autem taliumideo nequaquamomit* , ndam duco, non modo ne quid præterea*

.;’!od expofirionis fîdes requirere videa* h.'d vt huiufmodi quafi vulneribus infpc^ dîis,

MELANCHTHONIS.

clis, quam mifcra interdum vita fit magno« rum virorum intelligatur , cum ad onera Rcipublicæ pondus etiam domeftici doloris adijcitur. Fons autem erat omnium, quod Sabinus focero nimia cupiditate illuftris for-tunæ videbaturardere. lUe autem non tantum adiuuari quafi promoueri fe abipfo, quantum optabat öd poffe arbitrabatur,3egre ferebat. Scholaflicse vitac genus amabat Phi lippus, öd lila humilitate deleólabatur. At Sabinus eminere öd confpici volebat ampli* tudine etiam bonorum, amp;nbsp;opulentia. Itaquc magna ille fpe(51are, necç nominis celebrita* te, quam reAis ftudqs fibi comparauerat efle contentus, Hoc agere vt vulgi oculi in fe conuerterentur, öd ipfe in Reipub. quocp luce verfaretur. Ex eo fiebat vt voluntates herumaliquantulum difiungcrentur. Quod vbi accidit, quamuis non inimicitiæ etiam fiifcipiantur, amicitiam tarnen debilitari va-

1 rijs fufpicionum ofFenfionumtp cauffis ne-cefieeft. Etfi autem Philippo Melanchthoni

I nemo inueniebatur ad elcuanda ferenda«^ ea, quibus interdum grauifsime lædebatur,

1 fortior atc^ patientior, tantum aberat vt ab 1 ipfo vllius veluti fecefsionis occafio daretur, 1 tarnen in hac quafi velitatione multi vehe« 1 menter pupugerunt animum ipfius, prxfer« I timcumnonnihiltriftitiæ vel etiam acerbi-\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P 4 tati«

,12 nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

tads ad filiamperdncret, quam, vt dixiœus» maxi'mo amore complcCtcbatur , Quainfp tamproculdeinceps abfuturam, QC cum ma* n'to in'tato difcefluram efle » valde dolenter fercbat. Ali'qui etiam huic aut fill aflentan* do pene efFccerant, vt diftracfîio ad lurgia ac contumelias euaderet. Sed ifta tarnen veluti tempeftasfic abqt, vtmoderan'one toleran* tiacp Sgt;C obfequio Philippi facile lenireturSa* binus, SC coniundio bencuolentiæ mutuæ inter ipfos conferuaretur, in coniugij vfii nihil infuaue fequeretur, pyæfcrtim cum 2lt; rei attp dignitatis accefsione augeretur Sabi* nus. Apud quern Philippi Slia poftea, nulla re dirumpente iucundae confuetudinis amo* rifcp mutui vincula, annis quatuor in Prußia vixit. Decefsit enimanno Ch. m.d.xlvii. apud montem Regium Prufsiac IIH Cal. Martij, qua node per quietem patri fpecies mortuæ Hliac oblata eft, eotp fomnio fignifi* catum elTe cafum iftutn ÔC ipfe exiftimauit,00 euentusfacit, vtcrcdibile fit, Eiufque mor* tern nunciatam magis molliter tulit pater amantifs. illius , quam plæricp elfe laturum frediderant, vel ratione quafi in girum ex* ultantes animi motus reducente, vel diutur* nitate temporis ad toleranda omnia fatftus robuftior. Priuata hæc incommoda folici* tudine Reipub, cumulabantur. Nam

bellum

MELANCHTHONIS, 21 j bellum pen'culofum inter Imperator. Caro« lum,Rcgcmcp Galliæ Francifcum vtriuftç fumma contentione impendebat ac moue« batur, 00 adiones de Brunfuicenfibus ncgo« tijs inftituebantur eiufmodi, vt bis femina certaminum tumultuumcp nouorum iaci vi« derentur. V erum 6C res tandem, Carolo in Gallicum agrum progreffo longius, com« pofita eft, Sc pax inter Reges facta, SC coïï^ ' tcntio illaPrincipum intra vcrborum male« dicla SC criminationes tune quidem confti« tit. Sed Philippus Melanchthon altjs quafi in portu, id eft apud fuos, procellis iadlatus itafuit vtpene euerteretur,vel oppreffus vel' pulfusiniquitate ÔC odio nonnullorum, qui contra ipfum Martini Luteri animumincita-uerant atrocitate accufationum, quarum ca« put erat moderatio SC lenitas, quibus ab illo aduerfarios fubleuari dicebatur. Atep alijs temporibus concedendo SC molliendo quæ* dam, cauffx eum nocuifle prædicabatur, Tunc autem renouabantur, cum quadara non modo vehementia fed plane feuitia, di« fputationes de facratifsima in Ecclefta Chri« fti atftione cœnæ myfticæ, quæ eft communi« ratio corporis amp;nbsp;fanguinis Domini noftri \ lefuChrifti. Deamp;quorundam qui Marti« i no Lutcro ita fe dabant, vt dodlrinam illius vniuerfam non modo cupide amplederen«

P 7 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tur.

214 nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

tur, fed earn etiam exaggerare non ncceffa* ria interdnm amplihcatione ftuderent,horuni igitur nonnulla infulfa nbsp;propemodum pro*

fana tam didla quam fer ip ta, illi nonnulhflt;^ alrjs prjs amp;nbsp;attente rem confidcrantibus non probabantur. Sedhæcquafî nubecula cele* riter eo quidem tempore depulfa, turbæç iftæ facile fedatæ fuerunt, amp;nbsp;temerc incita* fam iracundiam quibufdam reprimentibus, ;

Philippo Melanchthone folitam modéra» tionem patientiamcp conftantifsimc vfiir» pante. Grauiter etiam perculfus tunc ille eft nunciata morte Valertj Cordi, quipatrem habuerat Euricium, virum ingenio doäri» naque excellentem. Qui me cum Erphordb am ftudiorum caufa venilTem humanifsime complexus notumtÿ habuit admodum farnb ■ liariter fuorumep Epigrammatum luculen» tis verfibusftudiofeornauit. Eum^egovi» , cifsim obferuans colui, ôC quibus potui olfi* 1 cijsillaætate conditioneer mea adiuui. Ne» : que erat minus in fi'lio praeclara natura, tempora magis opportuna ad illam perco» lendam optimarum literarum artiumej ‘ pia, ôf occafiones habuerat patre meliores. Hie iam omnibus ad fpem expeeflationemep

. quot;Ct admirabilem erecfis, cum fpeâatæ tionis atque feientiæ opera edidiflet,in ' jLiiiiamaugendæliberalis ô^vtilis cognitio» ;

nis

MELANCHTHONIS.

nis gratia profedus, R.omæ Febre laborans moritur. Morbus autem contraélus puta® batur, nimia defatigationc in locis calidios ribus, quod ipfe qui in artis medicinac ftudi« um incubuiffet, non prata modo ac campos, fed montes vallefcpvbicp perreptare herbas, radicesftirpefcpexplorans non ceffaret. Ae« grotauit eodcm tempore ibidem Cornelius SittardusColonienfis,qui tum quidem pe^^ riculumeuafit, fedpofteaNorimbergæ cum maxima laude SC plurimorum falute artem Medicinæ faólitans tabifico morbo con«

1 fumtus interijt anno Chrifti M. d. l. Vale*

1 rium autem vt no tum carumcp luxit Philip, pus, fed magis deplorauit mortem ipfius

i propter erepta Reipublicæ commoda dc in=

\ tcrceptos fruóius, qui potuiffe ab illo, 1Ï congt;gt; tigiffet vita diuturnior, percipi viderentur.

\ nbsp;nbsp;Sequens annus Chrifti m. d. xlv. viditcru«

I delifsima fupplicia öC feuitiam immanem in

1 nbsp;Gallix regno, non tantum ftngulos aliquos

( nbsp;nbsp;corripientem, fed in oppida populofo^ totos

1 graflantem, iugulando omnis aetatis, fexus, \ conditionis mortales ÔC inflammando oppi= da atque vicos rcgionesque vaftando , quod aliquiinftudio veritatis 06 errorum manife« ftorum declinatione, tanquam hoftes nomi«

! nis Chriftiani Só defertores catholicaeEccle« gt;nbsp;ftæaccufarentur ôC condemnarentur, Vidit ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÖC con^

tx6 VITA PHILIPPI

06 conuentum indicium in Vangionibus, Qui fuit vltimus ( nam cuaGt hic in annum proximum dedudîus Ratibonam ) in quo verbis 66 colloques de controuerfis dodtrp næ capitibus difceptari placuit. Nam fine infidiofe 66 callide, feu fatali quadam pro* grefsione, ita res aclæ, eaqp turn cogitata,dc* liberata fufceptaqp fuerunr, vnde tandem varq multiplicesq? conatus belli Germanici eo euaferunt, quo iamdudum cupiditates plurimorumimpulerant. AfFuit ibi Cardi* nalis Farnefius. Principes Germaniae non afFuerunt. Itacp cum colloquq de religionis rebus mentione, conuentus alter rurfum in* ditflus, qui ageretur ad Danubium Ratibo* næ. Interea ad recuperandum principalen fuum exul Brunfuicenfis tentare molirilt;p quicqui4poterat 66 colledîo tandem excrci* tu in fuo quondam terrttorio tunc vidîus ca* ptufqp fuit, ducFante copias fœdens aduer* farîj Philippo Landgrafio HelForum. Hoc annomortuus eft optimus 66 integerrimtis fapientiaq? QC virtute inprimis pietate exiniia præditus Georgius Heltus patria Vorhe* menfis, quod eft oppidum ditionis Pabe* pergicæ,meus præceptor fie de memeritus vt non minus gratiæ ei quam parentibus de* beatur. Qui neqj me aliter quam filîj loco , toto quinquennio, quo difcipulus ipfius fui habuit,

M E L A N c H T H o N i s .

habuit, rctinens illam caritatis affeclio« nem dilexit omni tempore vitæ fuæ* Vtc« batur hoc Reuerendifsimus 6C genere, fan^ ciitate omnicç ad Deum Ô6 homines laude llluftrifsimus Princeps Georgius Anhaldi« nus i quæ antiquifsima 06 præclarifsima Germanicæ nobilitatis familia Afcania eft î Eiufcç autoritate attç fide non facile quic« quamaut prius aut potius ducebat» Fue* ratautcmcumFratre Illuftrifsimo Principe loachimo in difciplinam ei adolefcens tra* ditus. Quo nomine Ô6 erga me illorum Principum clementifsîmùm fauorcm exper« tusium, qui me etiam condifcipuli appella-tione dignarent. Sed tantum tribuebatHeU tus Philippe Melanchthoni à quo 2gt;6 ipfe fin-

1 gulareminmodumdiligebatur Ô6 magnifie-1 bat, vt fæpe impetraret copiam aliquanti-i fper Vuittenbergæ degendi. Vbi ilium cer-1 neres cum libellis Ô6 chartis ad loca doclrinae I publicæ itare, non minus afsidue QC reliôtis I omnibus quam infimæ fortis alterum quen-j quam. Tantus durabat in fene etiam ardor 1 difeendi. Nonnunquam de grauibus 66 dif-I ficilibus rebus quærendi confilqcp petendi I illccautfa à Principe eo mittebatur, ïn quo l valdeliberaliter poteftate fadla vti iolebat» I Atepis turn Deffauiæ mortuus ôdîlluftrifs* '1 Principibus 66 Philippo Melanchthoni in-\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gens

218 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

gens defiderium fui rdiquit.Luxerunttp cum illi vtparentem, hie non fecus atep fratrem, amp;£ monumentorum operibus ac fcriptis ftu# ducrunt celebrari. Cundîas ille facultatcs fuas libris coêmendis impenderat, habuiti^ Bibliothecam omnis generis librorum re« fertam. Cuius æftimatæ precium munifice Principes perfoluerunt fecundum volunta* tern Ô6 fententiam teftamenti ipfius. Non pofTum filenrio hoc loco præterire quod me« morabile videtur. Cum Heltus à primæ pue« ritiæ annis ca ft ifs une celebs vixiifet, conh« derans tarnen in quam ætatem incidiffet, SC euiufmodi vita morefqî effent fæculi huios, certae pecuniae fummæ frudîum annuum ho« neftæ ÔC pauperi alicui virgini dotis nomine, quo facilius in matrimonium collocari pof« fet, de fuis bonis deffinauit. Quod matri« monia conciliari ad confeientiæ puræ con« feruationem , ÔC turpitudinis multorumt^ malorum fugam plurimum prodefle iudica« ret. Mei quoep ego mœroris amp;nbsp;ludus do« meftici focium eo anno Philippum Melanch. habui J cum in patria amififfem carifs. fra« trem de tribus vna mecum adhuc reliquum Hieronymum. Quem Philippus quod co« gnouiffet effe ingenio bono ôf acri,ôômo* rum grauitate, probitate vitæ, multif^ præcipuis laudibus cminere, non inc a tan«

tum

MELANCHTHONIS. 21^ tum caufla, fed ipfius etiam admirationc ad-dudus, earum habuerat, 06 mortuum veræ beneuolentiae lacn'mis deplorabat, cum me* osquidem gemitus confolatione amantifsi* ma literarum fuarum fedare conaretur» Id quod öd ante afperis tcmporibus noftris ille itudiofifs. fecerat, quæ curæ eifuere maiori, quam fi propria effent atcp fua* Miferat ad eum non diu ante quam moreretur epiftolam accurate fcriptam, de filia, cui ille, quod mi* nus confiderate ÖC ignorante fe confilium de coniugio cœpiffet, valde irafcebatur» Quæ I leuitas quantopere parentes honeftos fe* quentes laudem integritatis offendere fole* 1 ret, intelligebat quidem Philippus, fed ma* 1 Ium tftud fanari ignofcendo ducebat effe 1 melius. Quæ ÖC ipfa epiftola, vna cum alijs I ipfius, fi videbitur ÔC res tempufcp ferct, ali* 1 quando edetur. Et ifta, noftrarum enim re* 1 rum effet expofitio, inculcanda non funt, 1 cum quidem varietatcm habuerit tantam vi* 1 ta fratris mei, ÖC ea in vtramcp partem ilU 1 vfuvenerint, vt narrare indignum non effe 1 videatur. Qui Ô6 diuinitus ex periculis ma-I ximis ereptus, necp fecundis rebus infolens, 1 necpaduerfis mollis fuit. Veritatis amans , 1 integritatis fidei fpedatæ. De quo pro* I ftrato etiam melior exiftimatio bonorum 1 fuit, quam de tjs quotum odio inuidia con I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eido

210

VITA PHILIPPI

oderat. Verum de his fat)s. Redicns igflt; tur ad propofîtum oratio ea quæ rcftant per« fequatur, Etifti quafi Emblematiignofcatur à legentibus, mentionicp tali impetret veni« am fraterni amoris affcoio, SC defidcrium amifsi huius -, ôi. confanguineæ necefsitudi« nis recordatio. Hoc anno commifl'a admi« niftrationc rci Merfepurgenfis Illuftrifs. Principi Augufto Henrichi F. Duci Saxo« num, adiungi ad gubernationem ipfius pla* cuit Illuftrifsimum Principem Georgium Anhaldinum, cui refpedîus ÔC cura Ecclefe regendæimponeretur. eoqî ilJe munere eft fundîus diligentia ôô fide maxima , ad id vfep tempus , quo adminiftrationis iftius onus Prine. Auguftus depofuit. Cum eniinindc fundïioncm muneris fui pendere vniucrfam nonignoraret, hancprouinciam non magis habente Principe Augufio fuam quocp eu« rationem fibi adimi fimul extingui intelli« gebat. Paulo poft, quorumeunqj fane opera atqjftudio, nam mihi ifta fcrutari non eft vi« fum, effeeftum fuit vt collegium Merfpur« genfe omilTa antiftifis more maiorum ex fuo corpore eledlione, poftulandum ab externo ftatuerent vtantiftesEcclefiæillius elfe vel« Iet, cum qua iam gubernandi regionem illam principatus rurfum cohserebat. Is fuit ex eorum genere qui ahtiftitum aliorum fuffra« ganei

MELANCHTHONIS.

ganci vocantur, vicartj quidam certis ope« rationibus facrorum excquendis. Quos Sgt;C ipfos, quod antiftitum nomine ccnferi opor« tere exiftimaretur, ccrtarum vrbium titulis ornari, earumqgt; ritu folenni antiftites renun«î ciari, tum eft cœptum, cum Chriftianæ reli* gionis veritas fuperftitionum varia fpecie commutatafuit, fiue errore feu dolo. Atcp illequitumMerfpurgumaccitusad hoc fa* ftigium dignitatis opum peruenit, Sidonius appellabatur , natus in terra Feringenfi humili loco, 2«^ educatus in ftudtjs Tubingç, tbicp Magiftri liberalium artium honorem confecutus, cum vixiflct aliquantifper in contubernio fundato ad alendos pauperes fcholafticos, quibus certo numero ÔC de do* micilio viCl:u 2lt; dotflrina profpcólum eft, hide ad ludos literarum aperiendos difcefsit, venitcç Moguntiacum ad Rhcnum. Ex ma* giftroludi deinde,quod dodlior quam ahj

I ^facundus effet inprimis, facftus facerdos 1 nbsp;eft concionumqj in templis habendarum mu

I nus ci datum. Et his gradibus afcendens ex 1 illo quo diximus V icariorum genere, ad I principatum Merfpurgenfem procefsit. Po* I ftulationi ifti Illuftrifs. Princeps Georgius, 1 cuius in eo collegio fpacij temporis longi I prærogatiua effet, in quod ipfeante cæteros I omnescooptatusfuerat, affentiri magnis

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q^ grauibus

jij VITA P H t L t P M

grauibus de caufsis nolui't. Non quod ipCe fibi alïquid comniodi quærtrct, fed ne tenie=» recommitteretur fumma rerum ignoto,2C de cuius adionibusatqî feriptis editis fufpi* CIO effet, docarinam. Ecclefiafttcam perpur^ gatam ôô probatam fibi, ilium non ampleôi. Nam quod ad terræ illius dominatum attine* ret, teffabatur Imperatorih Maicftati fe fuh« iecfîifsima voluntate patere, neqp reeufarc, ne, quem huic præefîe Imperator voluiffet, potellas iftacontingeret. In qua fententia Optimus Princeps conftantilsime perfeucra* uit. Sed neq; de bis rebus quæ opinio quicp fermones hominum fuerint, neq? omnino temporum illorum quafi curfum cnarrarCjamp;^ eo, vnde digrelfa eft expofiiio , reuocare il« lam,1ibet. Princeps Georgius SC fapientia 8^ animi magnitudine excellebat, fed rcligb ofæ pietatis Sgt;C veritatis cœleflis amor arq^ fludium erat in eo eximium êv admirabile. Cum igitur ab ipfo peteretur hoc adiumen« turn, vt in Ecclefia Merfpurgenfi antiftb tis loco præfidefet, non prius potuit obtinc« ri affenfio, quam confultis rjs, qui inSaxoni» cis regionibus præflare cognitione amp;nbsp;Rien« tia veritatis cœleftis, viri optimi integer-» rimicp videbantur. In quibusprimas facile tenebant Martinus Luterus 8c Philippus Me lanchthon. Quorum non modo cohortatio«

nemo

MELANCHTHONX s.

ne motus, fed fententia atcp ludicio impuls fus, ferri fibi illam curationcm amp;c honorem mandari paffus eft, vt rem Eccküalîicam Merfpurgi gerendam fufeipcrct , minime tuncquidem conftitutam atcp ordinatam , ac

I potius admodum eonfufam diftortatn* 1' Quam illius vigilans pictas ôd religiofa in* duftria, in earn formam rcdcgit ôô tali ratio* ne compofuit, quæ firmifsimo fundamcnto nitens, non modo dum ipfe præfuitftctit, fed neep poftealabefaeflata eft , vel non auden* tibus vllisconuellere pulccrrimi quafiædifi*’ eij ftruifturam, vel non rcpcrientibus quid melius reeftiusue elaboraretur. Norat Prin* ceps Georgius non folum facrarum litera* rum exquifitam dodrinam , fed confuetudi* nem etiam ritus Ecclefiæ, tam definttos 06 expreftbs in illis , quam fecundum has con* fenftone fideli introdutftos.Nam à prima ado lefeentia in his ftudqs verfatus fuerat. Eratep eiexploratum quatenusà fineera amp;c pura fa* crarumliterarum intelligcntia, doClrina Ec* clefiaftica alicubi recefsiflet , QC t|uibus in partibus antiquitatis religiofa obferuatio i deprauata, mosopmaiorum corruptus effet» I At ille in omnibusbonam effe confe ientiam 1 nbsp;nbsp;56 fe culpa vacate cupiebat,inq7eo maxime

I folicita erat circumfpcCtio ipfius Sgt;6diiigens 1 coiffideratio. Itacp non, nifi fuffragqs in vi* 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q, X cinia

524 VITA PHILIPPI

cim'a Eccicfijs præpofitorum defignatio ilia approbaretur, ÔC folenni conuentu tudidum hoc fieret, SC fententia ipforum cum religio« fis ad æternum Deum -precibus publice co* gnofceretur, vel nominis honorem admit* tere, vel vfurpare dignitatem, vel omnino quicquam rei gerendæ capefiere voluit. Fue* runt ea tumaóa, quæ ilia quidcm, tunc ab ijs, qui Romanæ horum temporum Ecclefiæ præfcriptionem vt mendofam netç amplius ad veritatis normam quadrantem, fequi fcientes ÔC intelligentes vitia fine impictatis fcelere pofle non arbitrantur, mutata in vera äs reda ( vt ipÛ affirmant at(^ demonftranr) nonefle légitima perhibentur ab omnia mor* dicus tenentibus, quibus Romani Pontificis nomen ÔC 2Liitorit3.s prætenditur. Sed omiKS profeclo qui adefiènt aut fpecQarent nonaut profani aut dementes , cum reipfa adtiones illas rcligiofifsimas tum fpecie efle præcla* rifsimas, fi quod fentirent vellent dicere, fa* teri cogerentur. Atqj putaui infercndum hoc loco fcn'ptum à Philippo Mclanchthonc de his compofitum omnium in Ecclefijs vi* cinispræfidentium,qui accerfiti fuerant, no* mine, cui amp;S illi, vt fieri folet atc^ debet fub* fcripfere. Gratias agimus Deo ætcrno patri Domini noftri fcfu Chrifti, quod im* menfa bonitate QC inftuwi t inde vfip a condb

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tione

tione reftitutione generis humani, SC fer* uat omnibus faeculis vfcp ad refurreÆonem mortuorum minifterium Euangelij, Qc exlt; citât fubinde idoncos Dotfîores, acmandata dédit Ecclefiæ fuæ, vt vocet idoneos mini«i ftros, promittit fe per eorum vocem da« turum Kemifsionem peccatorum, Splritum fandum, vitam ÔC iufticiam æternam, oramus eum, vtlucem Euangelij fui non fi« nat extingui, fed nunc quoep excitet puræ faîutaris dodlrinæ Euangelij propugnatores ôC iideles cuftodes,8C colligat fibi etiam nunc inhis regionibus Ecclefiam, à qua in omni æternitate cclebretur. Cumautem ad hoc minifterium Euangelij Reuerendifs. ôô 11« luftrifs.Princeps Dominus Georgius Prin« ceps in Anhalt, Comes Afcaniæ Domi« nus in Bernburg, Præpofitus Ecclefiæ Mag« deburgenfis, rite 06 pic vocatus fuiftet ad

' funâionem muneris Ecclcfiaftici adiuuan« dam in Epifeopatu Merfpurgenfi, accerfiti

1 nbsp;nbsp;funt vetere primarum Ecclefiarum mcre,viri

do(fti de graues, qui vicinas Ecclefias gu«

1 bernant , quorum nomina infra aferipta j funt, vt in ipfa Ecclefia Merfpurgenfi, ad j hanc vocationemadderetur publicum tefti« 1 monium ordinationis* Nos igitur conuo« i cati, quia certo feiebamus hune Illuftrifsi« j mumPrineipemGeorgiumretfte intelligerc j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cl 3 oc con»

conftanter amplccîi puram Euangelij do^« dîrinam, quam Ecclefiæ harum regionutn vna voce vno fpintu cum catholica Ec* clefia Dei profitentur , ÔÔ eximiam eius efle virtutem 06 fanditatem, teftimonium no* ftrum de co, ritu apoftolico impofitione ma* nuum, declarauimus, amp;nbsp;ci miniücrium do* ccndi Euangclq amp;nbsp;adminiftrandi facramen* ta commendauimus. Cumq5 Paulus Tito præceperit, vt prcsbytcros ad docendas Suf gubernandas Ecclcfias pafsim conftitueict, fciat hie ordinatus voce Apollolica fibipi'æ* cipiin liac fundbone, vt facerdotes ad do* cendasK' regendas Ecclcfias ordinct ,0Ceoo rum dodfrinam dC mores infpiciat, dC rnemi* neric ftbi quoqj præcipi à Filio Dei : Et tu conuerfus confirma fratres tuos. Et cum fi'liusDci fed cat ad dextram æterni Patris, vt fit effieax per hoc minifferium, precamur vtin tota gubernatione regat Ô6 adiuuet hunc ordinatum, licut promifit, inquiens : Si quis diligit me fermones meos feruabit, 8t pater meus diliget eum,6C veniemus ad cum 2d manfionem apudeum faciemus. Et vt hac fe confolatione fuftentet ordinatus jpfe hortamur. Etfi enim multa Qi. magna funt in gubernatione pcricula, nec vlla eft fapientia Humana par tanto oneri. Tarnen fciat Deum vereadefle, QC in. Ecclefia habi*

tare

M B L A M C H T H O N I $.

Ure vbi vox HuangeUj fonat, camt’p defcndi amp;nbsp;fcruariaDeo. Hac fiducia fufcipiendi6C pcrferendi lunt tanti i-ninifteri] laborcs. Da* tæ die tcriia Augufii Anno m d. xlv. in oppido Merfpurg. His fua quicp nomina qui tum aclt;iti præfcntes erant, fubtcripfcrc, eft res pcraCla religiofa cum pictate ÔC fpeciepræclara, Quaindicata, eapergamys narrando periequi quibus poftea quoepPht* lippi Melanchthonis implicatas conftdera«-tiones, curas , operas , ftudium , induftriam fuiflccomperimus. Conuenerat vtRatibo-næaliqui de i}s negotqs atque rebus collo* querentur, quæ ad religionis fandtitatem inftaurandam pertinerent: Huie atftioni in* terefte, qui buiufmodi alias pvius modéra* tus fuiftet, Philippum Melanchtbonem initio placuerat, literæcp ad ipium eade re miflæ, paratum efte inftrutfturfiqj iuffcrant, vt iter ftatimvbi nuncium illius accepilTet, ingre*

S dcretur. Scripferant amici quoqj alq aliud admonendo fubijeientes. In quibus leuia

I plæracp erant, de veftibus, de commeatu, £lt; I limilia. Qtiæ cum illi curæ cordiep non ad* I modum effent, aliquantulum indignabatur, I in tanto difcriminc, folicitari animos refpe* \ dlu ad tarn parua, cum praefertim maiora mi* , nus attente confiderari viderentur. Itaque conftat tunc refponftones ipfius ad quofdam \ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q, 4. fuiffe

223 VITA PHILIPPI fuifle ftomachoGores. Sed confiliütn iftud de Philippo Melanchthone legando præter opinionem omnium fubito mutatum fuit. Ipfo quidem baud ægre ferente, multi tarnen nelt;ÿ tunc probare, cum maximum pericu« lum impenderet, remoueri Philippum Me« lanchthonem, ÔC poftea euentui infeliciori cauiræ aliquid hoc dedilTe arbitrari. Itacj qui deledîi fuerant cum Lipfiam tranfirent, ofFictj gratia Philippus Melanchthon eo uflt;p proficifeentes eft fecutus. lam de Synodo indilt;fta, cuius locus Tridentum defignatus cfTet, varij rumores fpargebantur, 6C nonni« hil confultabatur. Fridcrichus etiam Pala* tinus, qui Ludouico fratri fucceflerat,Quod indies magis intelligeret, quo res Ecelefia* fticæ prolapfac eftent, neque poft longain ex* peeftationem opem tarn mifere affliÆs non modo errore fed fcelere amp;nbsp;improbitate do« minationis iniuftæ, ferri cerneret, ceflanti* bus ijs, quorum officium erat morbis illis mederi, ipfe fubuenire rebus laborantibus infuac ditioni fubiedlis terris ftatuit. De quo cum ad Philippum Melanchthoncm in« primis referretur, cumcp non modo abfentis confiliumpeteretur, fed literæ etiam mitte« rentur, quibus ille accerfebatur, feriptæ cle« mentifsima dC benignitate SC humanitate, fie* bat vt ad cogitationcs graues de Synodo, non

MELANCHTHONIS. up nonlcues iftæ accedcrent. Atcp Synodum illammagis fpecic quam reuera indidïam£lt; inceptam, aliudcp fimulatum aliud cogita» tum fuiffe, cum alijs fignis depi'æhenfum j tum adminiftratione negotij declaratum eft. Reginaldus quidem Polus ftirpis Regiæ Britanicus exul, in corum numerum relatus, quos Cardinales vocant, magna cura confi» liocp graui ex animo , vt videtur, perfcri« pfit, quid fieri feruaricp in talibus cœtibus oporteret, ifcp liber nuper adeo cft cditus, ea quæ iamdudum non modo nutant fed plane ruunt fubfternens atque ftatuens pcrinde ac certa ôd firma. Confultabatur tarnen, vt dixi, ab qs, qui infimulabantur feditionis in Ecclefia, tanquam Pontificia Maieftatc læfa turbata Repub. quid à fe, vt tali in re age» rent, officium videretur poftulare. Vcrum tunc quidem nonadmodum laborioftc deli» berationesiftæfuere,Stalijs ad Danubium mifsis Philippus Melanchthon in fua quafi ftatione remanere cogebatur, neep concedi illiperegrinatio nedum migratio. Qiiibuf» cunep tarnen modis potuit inftitutumlauda» tifsimumllluftrifs. Principis patriae fuæ ad» iuuit, cum quædam conferibendo de forma doârinæ, tum mittendo, qui illi,cxcercendo adminiftrandoep confentaneas atftiones, prxeffent.

Î nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hoc

I

VITA PHILIPPI

ï—Joe loco interpoßta de

^iibii-s priüfa^ tone ejuadam 3 dii'tî-' dere o^vtaß interpolare continuiü-tis, narrat lonis ^eriem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;e^t.

ß(]uü ßrte bac cognofeenda pntaßei^

attentti4^ le^endoßperiora ^e ^en-ßß.t dtfa^igart,tan(puam in longio' re tttnere ßdier et hic gradum3 paald^cr acquielceret. CumprAjer^ t tm ea tjtiA refharent, magi s J r tor a , njdutim laie bris altcubihA'-rendt neeeßttatem expoßtioni irnpo^ ßtura cß.nt. TJt mtht tpß quoc^ue oc-caßo c^nArenda faerttiCjuaißcut co-' miet fcrHtsli quaß rerßrarem re-ctperem anhtlttumit^no expeditittsre licitta cnarrarentur, d^erts^enit enitn lam expoßtionis contexts ad denton ßraticnem rerum rnagnarum nbsp;ml'

rabiltum 3 ittme^ue graaium nbsp;nbsp;hn-

L\nittimmultipltcemmeeßieiam:

ßatint

MELANCHTHONIS. ,,, fiatim» pofi(j!4am nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Lutc^

ri4S ex hac uit a exceßit 3 mot/z ßßt--ptaeiitie geßm ßtnt 3 turha^sque ea^ dederunt factnora edi de runt 3^141^ hui dtuina \3umana3 cum pernicie maxima 3labeßi£i^tu conquaßata eßecon/lat. lt;ißLtqi4e audiui ego ante ynortem f^'ïartim ljutert annis aU^ quot 3 Ci4m ^ermones haberentur de dißidqs ob doétrinam ritus eccle^ ßiaßicos factis 3 uiros prudentes autorit ate ßngulari prtiditos fie ie^ quentes 3 ‘Vt oßenderenVfi j uiuente (^A^artino Lut er o 3 nullam fpem con-^enfïonis at que pacis concipere pefiè. 6t comperiy nunciata morte ipfius, quen-dam ‘BritanicA genlis dignitate bonoribus pramp;fiantem dixifie^ : oedr-bitrari jeße lUo tempore maxime opport uno ad reconcinnandum diuul-fa dißtpata componendum 3propi~ tqDei

2^2 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI;

tij Dei benigmtate, e medio eum:, qui impedimento 'reconcilt^tidamp; inter alienatosgrati/z futurus fr'ijf^^' Glujmtu autemfithumanarum tntn-tium cœcitascum contemplandisper-fjiciendüq^ prafintihuSi turn impen^ dentibus future prjiuidendis que confiderandis3 hoc etiam cafiuco-gnitumfiuit, ^[ucmenim nonp^tici primärij ^iri ob^are tranqutlilted acquietifiolum opinati fiuerant^it^ ipfo remote, maxima demum tewpe^ fiatessjfi eluuies tanquam aggeribut

fiæda extiteruTttj. Gaugin' quam autem i^a tempefias (qerwa-nu potifiimum oblata eH^^ banc inprimisilla calamitas peruafit 3 non diu tarnen poH: incitata ingentiwm malorum ^i alia quoque loca corre-pta fuifie fiimus 3^ an non ad aid quos mifieria etiam deinde maiores perti-

MELANCHTHONIS. 23; pertinere poßint^ haudßio an ex^-ploratwn fit nemïni^ Dt non ddjta^ 'pro nihilo di^ci oorum not at io atque conieiditra, cpai jtid^icatifittcre : ^finod illo diesqtto Adartinus Luterui mortem obijtjin fastis aficriheretur concordé nomen eo omen tenderize,

concordiam interijffe figntficari wideret ttr. Tgt;e qtiofane fitatUiU- quifque ' qtiod'volet. quidern ijs tempo-ribiis, in qua incidit c^artini Lu-teri ex b)ac uita migra/t^io i traedata

mox dxfignaut fînt^ qui animo co-gitationeq^ perettrret ac compr^zhen-detyis deprtamp;hendet atqae comperict, maiores dijficaltates inbutmanio-resiniTnioitiaS}^ iras ^ehementio-res, acerbiora odia deinde cum ' prodijßeittimpergendoinfacrüpro-i janiseprebtisfirages edidißeeittfmodii ' qyiarum ntinc detrimenta deplo^ renttir

234 nbsp;nbsp;nbsp;VÎTA PHILIPPI

rentur, fecutunz etïam infi-It citait es ammù perturbai ißimis me-tuantur. Cum fini autem libers de dubijs exiHimationes , ut alij aliud arbtlrari concejjiim e^3ßcliceat,nt' ß fallor 3 putare : Superßtte adkuc cßKartino Lut er o neejuefuÇcepîa fr-ijfe nequege^ba ea3 (quorum cum fenju dolor is nec^uac^uam leuù meminiwuSi

indicia magis c^uam enarrationet à nobis deinceps refirentur. Lücc^ue ipfia3 habeo perjuafiam3 recordanthjn-quot; dite Trinceps Thtlippc3 uel denies. defiriptionisfubieLiione3 uel alia (jua-cuncp occafione3iüußriß. uirtuti jafi~ entuej^ tus. excita^'ura efie finßus cogitât lonesque nbsp;nbsp;animi motus ^^.d-

os atc^ue diuerjos : Cut ne got i a adio-nesc^ omnes not S3 nbsp;nbsp;nbsp;eut us tn tjfdem

opera occupât a 3 nbsp;nbsp;nbsp;excercitatiss la

bor 3^^ pertcula uerfia^a fiunC:. Ltfi

autem

MELANCHTHONÎS. 255

autcrn ml ere a nbsp;nbsp;nbsp;iracundù indi-gnat 10, ö' doloris rnorfks^rc-petendo ‘Viltiti refrtcando nonnul-ïa,haudabe/fcpoterit:‘Vt tarnenpr^z-fentibns daris atqiae aFperii ribrnz^p-ctmd'Am SunpiderrLj,

lucmda trißium ac malorum ohhuio. Sie profeet0 eodem antorç.^,

SuMÎi eit hhor um prêter it or um memorïu.

or^tque abierc ßc pUrae^ue, ‘Vt cum magna quidem laStura tum naugt; fiagia mtßra faSta ^ßd rccodeSta W.-men res atque recepta , rurfum T^pub. quaß nauigium inßaura-tum ßt. Cum quidem neque noexa-tiointerim prorfus intermißa ceßaue rit, neqtts procéda ^entorum ^ehe-i mentïorum penitwfduerintj. Nunc 1 'uero id feiiieet agendum e^t illu-\ firißtma tua excelßtati caterisnon \ modo in caußa coniunStis ,ßed qutbu^ ( nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;po/tria.

Z3,6 vita PHILIPPI patru omnino Reipub. 'vniuerf falui incolumitascurm eH:: ^t re-cuperatiZ tancpuam ex deferato pene 7norbo fanitati ert retenta ^tta tuendti detur opera 3et caueatur3ne denuo in-cidatur in eundem^. Sunt^ autem

molest ^3 mc^ua^ le nat us femel ali“ quü it er um delahifur. o^efane àu ca rat ione di^utare, ß^ua quafi borm ^alamp;tudo Reipublic^ fui^entetur3 tititi decet. Facere tarnen c^uin mone^m nequeoy c^uamuis audader ‘vel tetne^ rc_a etiam faäum forte ^ideatw. FoFt cultum quide/n reltgiof pieta-tü ^enerationem Dei aterni ' doärinamp; ^eritatüc^ cœïefù fudiuwy nihil magis neque certius non folum tentationem prohibiturum-)3 fed me-turn cpiocpue malorum ademturumj effe omnium 3 opuam confentientiumj animo-

MELANCHTHONIS.

7 anïmorum illi'ifiriß.ordinü^jcfiri fineer inqueamiciiu neceßitudine?7L-gt;3 ‘vcluntatü oficia 3 in procu^ randa communi 'Utilitnte, cari-tntepatriâ prtzponenda coniunilionii propinquita^t ßoeieta^^ique \)umanamp; ^niuerfo. Häc affeéîio i^tud propofitum atep^e fiudium non pote-ritnon fimul •vera propriacp cowmo-da fingulorum compleóii. ^nde et^ iam optima ^ßes excitubitur 3 futurum ‘Vt ßceleratA audaci^ 'violenta lt;^ggreßiones 3 dißoluta 'vita tur^ pitudo coherceatur 3 ad grautta-tem dißipliaa 'ueterü mores retio^ centur. er quam dtligentiarrLi in genus Inumanum clamp;mentia 3 ficut percontrariam prauitatem ira T)ei Aterni ßolet proferri atque incita-ri. nbsp;nbsp;lt;ß4tque hac iterunLj quafipro^

locuti Vjaäenus 3 deinceps reli-quum

258 VITA PHILIPPI

in terris curriculum Thi' lippl (i:^elanchthonis ^jeluti per rui-tsi ipßu-s rpactum deducendo perpe-ßecpuamur.

HIS igitur temponbus quæ inchoarent annum lefu Chrifti M. n. XL v I. Philip* pus Melanchthon comes fuit Martini Luteri in fuampatriam ad Dominos illius iter facL' entis; Vnde reuerlis ipfis QC profpera for^ tuna vfis, cum iterumfine Philippo Melanch thone profcc7us eodcm effet Luterus, mor* tern illic XII. Cal. Martij obijt, fibi quideni felicem, nam religiofa cum pietate £C animo magno ac firmo placide decefsit, plurimis tarnen ÔC potifsimum Philippo Melanchtho* ni perquam luóuofam. Non potuit cnim non mœrere eo amiffo , cum quo annis XXVIII. coniunc'lifsime vixerat, 6C quern ob virtuteseximias colons dilexerat,cuiquein perpurganda ÔC illuffranda dodlrina Eccle* fiæ fidelis focius 06 adiutor fuerat. Facfla âu* tern eft fupra mentio fingularis 66 eximiæ amicitiae inter hos duos. Inquavterlt;p fciln ret vitia alterius cum noffet, ita tolerauit, vt quamuis 86 tempora ad diftratftiones proclb uia, QC hominum leuitas difsidiorum cupi* .. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;da ef«

MELANCHTHON IS.

da effet, caueretur tarnen ne fimultas exifte«; ret, exqua alienatto animorum nafccretur, diuelleretur vfus confuetudinis ac faini«

Uaritatis. Qiii autein viros magnos SC ma^ gna laude præftantes, fi quid in cis viciofum notetur, culpari putat, is nimis fplcndide de Humana conditione fentit. Solius cnim Dei eft proprium,vt carcat culpa,Hominum vero natura hoc non fert. Erat Martini Lu« tcri ingenium acre ÔC fagax. Erat animus in* gens SCexcelfus. Nunquam enim in timidi« täte focordia, vel etiam fortitudinc 8C fo« lertia mediocri, ea, quac tegit, fufeiperentur. Excellentes autem homines ficubi incur* runt, non fieri id fine quafi fragore quodam poteft. Sane lubricum effe hoc loco veluti iter expofitionis video. Nam apud quofdam

, MartiniLuteri nomen adeo odiofum eft, vt i auditum execrentur , contra nonnulli in illi* 1 US dieffis aut fadtis aliquid argui omnino pa« l ti nequeunt, ÔC fi quis hoc faccre audeat, 1 cum ftatim impietatis rcum declamitando peragunt. Ego , quæ comperi SC vera effe

1 feio, ea commemoranda duxi, necp inuidi* 1 am veritus neep gratiam aucupatus. Qui I quidem Martini Luteri autoritärem no« 1 men ita celebrant, vt fupra conditionem Sd 1 modum generis humani non dubitent extol« I 1ère , ijs videndum, ne præftantifsimi atque

R X fummi

2^0 VITA PHILIPPI

fummi viri bonam exiftimationcm tn'buen* do nimium diminuere, ôd fuæ audaciæ ab il« ïa excelicnna præfidium qiiærcrc videantur. At ifti infedatores, qui non modo omnia fcripta illius damnant vt impia ÔC turbulen« ta, fed nomen etiam auditum tanquam omi« nis mali deteftantur, Nunc etiam fi quid cor« dis haberent, poterant reminifccndo confi« derare, quid acerbitate odq ôC contumacia peruicaciacpaduerfandi SCclamoribus vefa« nis efFeôum fit. Quorum enim vuincra fa« nandi caufa attredantur, eos clamando Si obnitendo fibi ipfis nocere confiât. Pofsitcp his narrari Aefopica apudÄrifiophanemfa« bula :

à cæna redibat 'velperi,

Hune allatrabat iwprsba é“ petulans canù, ills ad hanc conuerfu-s, o cants canis,

Hacfi reprend, ait, lingua tua ntala. Panes co'èmeres, cor t 'ibi efie crederem.

Et ifti, fi quanta inopia laborarent coruni, quibus religiofam pietatem abundaré necefie eft, reuocarent ad animum fuum, fiep eis eu« ' ræ effet, vt fibi ac aîqs ea copia pararetur, quam requirit vitæ falutifc^ conferuatio, fa« ' perent profedo ÔC rebus communibusac priuatis confulerent retftius. Sed ( incidic enim ætas noftra infatalis cuiufdamconuer« fionis quaft articulum, cum neque admoni«

tioncs i

MELANCHTHONIS, 241 tiones quicquam proficiant, Sc qucrelts ina-nibus dolor tantum augeatur) orationem noftram ab inftttuta narratione recedentem non finemus excurrcre longius. Et de bis rebus filentes, vna cum caeteris euentus ÓÓ jpfos fatales, vt mulierculac apud Aefchy* Ium fe faduras ai'unt, perfcremus. Marti« nus Luterus, quo tempore diximus, mortem obiit, præfente infradtoq; animo ÔC conftan» te in fanclitate religiofæ pietatis, reliquitc^p 2t fuis öd alienis defiderium fui ingens, qua« uis ætate graui deccfsilfet Nam annum om« nino Lxiii. viuendo eum confeciffe com* pertum putatur ) Qui lugentes ita tune exequias funeris cohoneftandas curauerunt, vthis memoria nominis ipfius quam ftudio« fifsime èC officiofifsime cclcbraretur , Öd ma« gnitudinem doloris fui gemitibus SC lacri« mis teftati funt. In quibus Philippi Me« lanchthonis ftudia atep officia eximiæ cari« tatis facile emmuerunt„ Suntautem eæres ftatim confecutæ, quibus aliquid quafi re« i medtj ab illo inueniri potuiffe credebatur, vt tarn difficili tempore eum decefsiffe magis deplorandum effe exiftimaretur. Cum enim conuentus ad Danubium iam ageretur,2lt; inchoatæ effent difputationes de controuer« fiisEcclefiafticædodrinæ, inter eos qui de illis fedate Sgt;C moderate colloqui iufsi fue«

R 3 rant,

242 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

rant, præpofitis ctiam vins dignitate picntia præftantibus negotio illi, à qui'bus omnia audiendo cognofcerentur, Ôl admb niftrando ordinarentur, nefcio quibus cer« taminibus exortis,etiam perculfis vana, vt ferebatur, formidine quibufdam, cum effent reuocati Saxonici, cæteri quoep bis adiunc'ii difeeflerunt, amp;nbsp;ita collocutiones illæ abriH ptæ funt, non fine aduerfariorum criminatfi oneSC indignatione præfidum. Imperator autem inprimis fat^um hoc grauiter SC inb quo animo tulit, SC ad cætera putatur cogb tando retulifle, quæ ad contemtum fui 2C maieftatem Imperatoris minuendam læden^ damcp pertinere arbitraretur. Inftabant huic qui Ducem Brunfuicenfem conquered bantur bello iniufto petitum, paternis auitisqj terrarum poftefsionibus deieCîum, interqî conatus recuperandi fua oppreffiiin captumqj in cufirodia vel carcere potius detb neri, Nihil neque lenitate poftulationis neep iulforum feueritate proficiente. Hue acce» debat demolitio caftelli munitiffimfiquod vi cinum vrbi Brunonifuici turn demum inter adiones liberandi ducem placuerat dirui : Et non paruus cumulus, lulij de Ecclefiaftb co folio Nauburgenfis Ecclefiæ depulfio. Ad indicium quoque conuentum non venire i] Principes, quorum fufpiciofa erat volun^

tas

MELANHCTHONIS. 245

tas in rcfragando fententiæ Impcvatoris* Quibus omnibus iritatus illc induxifle puta:» tur tandem in animum £C conftituiffe fecum, bcllo deccrnere ÔC autoritatem Imperij fui armis defcndere, ad quæ fumenda nullius inftigatio haélenus eum adducerc potuiffct. Qui autem, ifta occafione arrcpta , Impera* toris iracundiam auxiffe crcdantur , ÔC auxi« lijs ad bellum policendis incitalfe volunta» tem, dubitantcm confirmaffe, QC cundlan»-tem impuliffe (cum ôô occultius omnia fa« «fia fint neep diuulgari ifta conucniat -, vel et» iammultisde cauffïs oporteat) nonprofe* retur expofitione noftra parcente hominum perfonis, amp;nbsp;refugiente confiliorum adlio* numcp illarumindignam 6lt; inamœnammen tionem , Res quoque ilia tota quomodo commota, fufccpta , gcfta fit, à me non dif» feretur, hocpræfertim loco ad cnarrandum minus idoneo , atcp adeo alieniore. Ad Philippum quidem Melanchthonem quæ du ranteadhuc colloquio agebantur, relata fu» i iffecertum cft, de cæteris alq in confilium 'j adhibiti fuere. Afflixit tarnen ifta clades '1 hune grauifsime, cum dolorc Reipublicæ, turnplurimorum mifericordia,quorum fa*

\ lutem fortunas in periculum vocari ifta horribilircrumperturbatione cernebat. lu* dicij quoque ille amp;nbsp;fententiæ contentione

R 4 quadam

2^4 VITA PHILIPPI quadam min'ficc angi. Neglccflam cnim effc veram QC debitam communium malorum curationem non erat obfcuruin. Quam mul ta fraudulente 0^ violente tentata defigna* talt;ÿeflentrecordabatur. Nec^eos, quibus Imperator tantopere irafcebatur, non habe* recaulTasnontam aduerfandi ipfi quam re* cufandt quædam præ fe ferentiz maieftatis cius imperium, arbitrabatur. Turn animo voluere crudelitatem feuitiæ in excrucian* dis necandifcp plurimis innocentifsimis èC optimis ex omni aetate fexucp dC conditione hominibuSj Qui partim condemnati fuppli* eqs atrocifsimisafFe(fli, partim odio immani aduerfariorum pafsim interfecli eflTent, nul* liusdelidli fei, nifi quod non omnia, quæ huius faeculi approbatione gererentur, pare, quaeqp affirmarentur vulgo, ijs aflentiri ipfi vellent, ac quaedam etiam repræhcndere SC culpare auderent. Recens etiam tunc facinus patratum, animos plærorum«^ exul* eerauerat, quod fuperans immanitatem com muniuni fcelerum animaduerfionem meri* tarn efFugilTe intolerabile videbatur. Omni* urn enim vna voce ferebatur, 8C Hifpanum quendam familia Diafsium nefario dolo ob dilTenfionem de Religionc fratrem grrma* num obtruncandum curalTe, fe allante ocu* Ioflt;j fcelerato Ipedlaculo fatiantCjS*^

gentia

MELANCHTHONIS. 245 gentia conim, qui fiigicntcm infccuti fuc« rant, depræhenfum captutncp, nihilo minus euafiffe ncc^ tarn impiæ cædis pœnas dedifle. ïam fententia Romani PontiHcis excludcns Archicpifcopum Colonienfem communion neEcclefiaftica , fundlione muneris pris uans, quo tendei'ct non crant conicdîuræ dubiæ. Hæc ôd alia animo confiderationecp Philippi quafi luôantia 8é triftitia cuentus, quemcuncp exitum res habuiffet, nullam vi® ro optimo amp;nbsp;Reipub. amantifsimo decpEc* clefia maxime folicito quietem concedes bant. Bellum autem procedere videbat, necp apparere auertendi illius rationem vb ïam, præfertim, qui pacificando ôd feduli 8d fortunati fæpe fuerant,è medio fublatis duo« busllluftrifs. Principibus Alberto Mogun* tino 6c Ludouico Palatino. Nam quicquid hic aut ille vociferetur, hi profedlo tanquam aggeres,ne bellorum veluti amnes Germa« niam inundarent, obftiterunt. ïta vndicp confilio opecp Rempub. ad tranquillita’tem retinendam deftitui, perfpicue cernebatur. Etfi autem talibus temporibus amp;nbsp;rebus ma« gisquomodo ferantur quæ acciderint cogi-landum eft, quam indulgendum mœrori, fieri tarnennequit, quin boni Sgt;C prudentes cum cauffis turn trifticia euentorum magno« pere perturbentur. Neqp cnim ferret funt vt

R ç non

2 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

non moucantur priuatis amp;nbsp;publicis mi'fenjs ëé quo attendus omnia intuentur animadlt; uertunt certius, co perturbari illos vehemen tins ncccffe cß:. Non modo autem quanta pcn'cula ab externa potentia imminerentprn dentium confidcratione perpendebatur, fed in ipfo apparatu belli maxi mi, quæ vel age* bantur vel ncgligebantur, ea complures velt; reri cogebant, quid tandem futurum eflet. In quibus non erat leuifsimum inter Saxonicos Principes gentiles gratia paulo ante fie re* conciliata, vt verbis quidem illi mutuam be« ncuolcntiam declararent, confenfio autem am mo rum firma non effet, amp;nbsp;offenfionum memoria cauffæqj fufpicionum relinqueren« tur. Eos tum initio ftatim non quidem ma* nifefte diftrahi tanquam hoftes, fed neuti« quam vt focios coniungi apparebat. Nunci« ata autem funt hoc anno ÔÔ alia, quorum tan ta effet fœditas tantusq; horror, vt eis rcrum omnium turpis atqj terribilis confufio ac peruerfio portendi videretur. Vt Andreani tn Scoria Cardinalis iugulati interitus. Vt Mechïinîj mifèrabilis, pulucribus tormento« rum idîu fulminis incenfîs vaftatio. Nam quæ rumorib. vulgabantur off enta atep mon ftra, ea hac narratione recenfenda non pu« taui. Edidit libellum paulo ante hæc tem« pora Philippus Melanchthon,quo fanehaud ffio

MELANCHTHONIS. 247 fcio an nullus extet alius ipfiustam fimplice libertate orationis coinpofitus. In eo de Ecclefiæ difputatur autoritate dC libris, quos fcripßflcnt docflores in Ecclefia, quafi cen« foviæ notæ apponi vidcntur. Id quod ab alrjs aliter acceptum effe fcio. Ncq) ego nunc de qs dicam, qui, quoties minus dementer attinguntur eorum vlcera, voeiferantur atqj clamant immoderate : Cum quidem medicina? leniori ipfi locum iam non elTe ititclli-. gant, amp;nbsp;fecandi vrendicp tarnen cruciatus reformident. Hos igitur talibus difputatio» nibus ifto libello offenfos fuiffe miran« dumnoneft. Verum ego ex altjs quocp in quibus effent neep à cauffa alicni, erga Phi« lippum Melanchthonem affedi baud male, audiui, cum de eo libello fic loquerentur , vt ilium aperte repraehenderent, tanquam au« daciusfacientem indicium SC nimis fidenter pronunciantem de qs rebus, quarum homi» nis priuati óó vnius, quamuis fapientis atque dodi, cognitio non effet. Ac mcmini ab vno prae cætcris notatum, tanquam prope« inodum temere ibi pofitum : V cterum quof« dam aliqua minus diferte expofuiffe, cum \ fentirent commodius : Quafi illi accufaren« tur vt infantes atque indodi. Verum enim» uero,neque Philippus Melanchthon magis fententiam ferre pronunciareqp ilia tanquam index

348 VITA PHILIPPI

iudex vidctur, quam mdicare potius qùafi monitor SC hortator, vt in omnium librisle* gendis, quorum Humana autoritas eft, me» minent aliquis fibi verfandum circunifpeâe

attente. Qiiod ad clocutionem veto atri» net. Id tale fcilicet eft, vt ft ftudium bene 0^ proprie loquendi perpetuo tanquam eaftæ Virginis pudicitia cuftodiretur -, nihil opus effet iftiufmodi admonitione. Nunc for» mam fermonis toties mutatanijSC diuerßslo» cis temporibufep tarn diuerfum vfum illins vi demus, vt fit omnino quid à legentibus quiep fcriptores intelligi voluerint, confidcratio neceffaria. Vt autem vita moresep alq aliani orationem exprimant, fie etiam orationis mutatio vitæ morumcp affert conuerfionem. De quibus, effet enim cum longum turn alie* num, res in præfentia explicanda non eft. Eft autemhoc expecîandum plane vniuerfis, qui proponi fui cuiufeunqp modi operis quip piam in publicum voluerint, vt non eadetn omnium de illo fententia feratur, cum ex conuiuis ad vnas epulas inuitatis , tres filtern diffentire Poêta affirmer :

Pefeentes 'uario multum diuerfa palato:

Vt qui fortunam hac in parte fubire nolint, nimis illius quafi rotam pertimcfcant, eos optimum atep confultifsimum fit, nihil pro« ferre neep edere, ac, ft quiefeere omnino ne« queant,

MELANCHTHONIS. 249 qucant, quin aliquod artis fuæ, quam didice« re, opus élaborent, continere domi iftud , QC fecundumpræceptum veteris tibicinis: fibi canere’ ÔC Mufis. Id quod mihi quoep feri^ benti ifta ante oculos inep animo fuit, qui cernerem quanto cum pcriculo, vt commue nis omnium fieret le(flio,hanc riarrationem emiiTurus elTem. Itacp fæpius in hoc defcri« ptionislabore manus fublata eft, de opéré tandem abfoluto confilium edendi adhæs fit. Venit autem mihi in mentem eius in-primis, quod grauifsimus autor Plato fcri=! pfit : Qui arcana naturae, ca quæ fola ani-miintelligentia compraehendi poftunt (ipfe VDrUó, vocat ) nequaquam mandanda literis fcriptiftp peruulganda cenfet, fed memoria cogitationeep retinenda, 2lt; contemplando apud fe femper amp;nbsp;difputando cum rjs qui ftudio eodem teneantur, aoitanda efte. At-que ego non femel ÔC de his fimilitcr cogita-ui,vel toto hoc fcriptionislabore fuperfede-re reâifsimum, vel certe nonnulla, quæ in noftro fcripto enarrantur, reticuifte me Só prefsifte filentio, melius efte, vt ôd nullum in diferimen veniremus , cum qs tantum , quosconftaret veritatem, religionem, pie-\ tatem, virtutem, dodlrinam fapientiæ, in-1 genuas artes, eruditionem literarum diligere 1 magnifacere, haec diftererentur, amp;nbsp;rccor-dando

250 VITA PHILIPPI dando quafi ventilarcntur. Sed vicit cupidó tas mea proferendi in medium at«^ lucent omnia, cum præfertim indies, eorum fami«= liarium numerus, quibufeum iftiufmodi fer= mones haberi commode poflent, minuerc^ tur, amp;bonavel non mala faltem fpes eflet, compluribus non modo iucundam fed vti* lent quoep fore ledîionem fcripti iflius. Et idco propter aliorum vel leuitatem vel etiam improbitateni, hos aut voluptate aut fruftu cognitionis huius fraudandos elfe non puta* uiiitus. Atep vt verum fatcar, confirmato animo contra rcpræhenfores ÔC maleuolos, opinionem mihi valde arridenrem libentcr amplexus funt, vt arbiträrer mihiq) perfw’“ derem: Bonis omnibus communicatione horum me rem gratam fadfurum elfe, vtep ab illis bonte cxiftimationis de me amp;nbsp;ffudtjs mcis quafi præmiunt, vidcretur neutiquam elTe defperandum. Cum quid ent tant hebes non effet actes mentis mcæ, quin præuide« rem, pro fua quenqj affedtione amp;: fententia, hæc aut ilia probaturum improbaturumue effe, nec^ defore, qui dcaltjs aliquid criminis inferrent, de alijs fufpiciones concipiendo me accufationibus occultis verberarent. Quæ cundta permittens Deo æterno, dilb genter Sd ßdeliter expofitionem iftant per=gt; fcriptam confidenter nei^ periculum pertb mefeens

MELANCHTHONIS.

mefccns vllum cdidi, profuturam, vt exifti* niabam, vel pofteris, fi ad hos, ita Deo æter» no volente, perueniflet. His annis ex Fran» conicis ordinibus nobilitatis antiquæ 06 val» de Celebris gcncrofus Comes Berthamenfis Michaelus Georgrj F. Michaeli N. vna cum auunculo fuo, famdue Limpcrgicae èC ipfius perantiquæ amp;' nobilis generofo Barone Chriftophoro, Vuittenbergam venit, Sc in* de hue ad nos fefe contulit. Qiiorum no» mina vt huic narrationi infererem ( cum ÔC llluftrifs. Principum S)C eorum qui Gencrofi Comités, nefeio vnde, Barones appcllan» tur, max. numerus tum Vuittenbergæ Ion» gioreaut breuiore tempore degendum pu» tarit) came mouerunt quæ mox dicentur. Sane Comitum Imperatoriorum clTe earn di= gnitatem dubium non eft. Nomencp iftud Græciquoqueretinuerunt. Barones autem fufpicari fortaffe liccat, appellatos olim fuif» feeos, qui apud Imperatores Reges præ cætcrisliberaliter Sebene inflituti pari qua» dam exifti’Tiatione SC honore cenferentur, ob virtutis ftudia atep acliones. Cuiufmodi inregno olim Perfico fuiffe cos accepimus qui amp;nbsp;O;X5(Olt; appcllarentur. Nifialte»

l rius forte linguæ iftud nomen eft. Gcrmani» 1 cusquidemhosfermo ingenuos feu liberos 1 Dominos vocat. Sed de hoc vnufquifqi licet corn»

252 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

comminifcatur atque tencat quod libucn't, Comftis fane Michaeli 06 Baronis Chriftoo phori in pueritia adhuc valde tenera Ô6 prp mis annis, ea indoles animaduertebatur, qua J nulla efle polfetmelior. Modeftia crat fum* । ma. Ad Deum Ô6 hominespietatis ftudium, non ita vt ab inftitutione in cæteris pucris intcrdum eminet, fed fuapte incitatione adlt; mirabile. Veneratio Ô6 charitas præftan^ tum fapientia virtuteqp ÔC dodîrina virorum fingularis, inprimis eius quo Magiftro vtclt; bantur, cuius nutus etiam obferuabant, qucmimmitiorem quoque ac durioremnon modo non auerfari illi, id quod fieri plerum=lt; quefcimus, necpab eius vfu confuetudineq^ refugere , fed cum requirere abfentem, turn præfentem habere in oculis, atque colcre non fccus ac pattern. Qiiod certifsimum gnumnotabatur naturæinipfis optima,Ô6 animi humani atcp manfueti. Itaqp omnes præclaram de eis ipem concipere : Fore vt vna cum ætate virtutis in Ulis eximia pulcrfi tiido, ÔC fplendor ingens conipiceretur Ô6 eluceret. Nemo non illos admirari at{^lault;gt; dare, ac de eis omnes vno ore omnia bona dicere, gaudere aipedîu ipforum, conuic^u iætari. Ingenium autem in Berthamenfi Comite erat fuauius Ô6 ad {iudia literarum atque ingenuas artes videbatar cffe aptius.

Vtcba

MELANCHTHONIS.

Vtebaturapud nos hie doclore Dialedices 8C excercitationum dicend«, inftituto Ma« giftri fui, lohanne Cratone Vratislauicnfi, luueneamp;T ingeniofo docflo atep erudito. Qiiipoftea initaliain profedus, cum Medü cinæ arti perdifeendæ operam dar et, hoc confecutus ell,vtàpræftantibus ea facultate vins Sc Profefforibus artis præcipuis non modo fauorem 06 caritatem , fed admiratio« netn quoque ÔC laudem adipifeeretur. Inpri« mis Montant diligentem afsiduumcp audi« torem atq^ difcipulum fe præbuit. Cuius cc« leberrimum nomen edendis dicflatis praecla« risillius, reddidit ipfe illuftrius. Seddoóri« na virtutecp eius indies magts eminente, cum ab alqs multis expeteretur coniundio QC vfus huius, primum fuæ patriæ inferuien« dum effe honeftifsima fententia cenfuit. Vn« depoftea abftradlus alio, dignitate amp;nbsp;hono« ribusaudlus amplificatus«^ eft. Habuit au« tem gloria, vt Kt,comitem »nuidiam, quac fecundum Poetam fumma petit, perhibe« tur(ç caeca, quod obtredlando virtuti, öd cor rumpendo honores atep pracmia ipfius, fibi lila quidem aliquid commoditatis quaerat, fed plærumcp peius noceat quam alqs. Eft enim ea hæc beftia, quae feipfam arrodendo confumit, fuppliciumtp, vt ait Poëta, fuum eft. V crum de Cratone 2d multas alias ob

S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cauffas

j54 vita PHILIPPI caufTas, Sl quod de noftratibus homim'bus, qui adhuc viuerent, ftatuerim meas prædica« nones minus effufas atqj verbofas efle debe* re, plura modo dicenda non putaui, cum plurima commemorari potuiffent, quibus mérita laude cclebrarentur, cum aliæ virtu« tes ipfius , turn experientia , ftudium, indu« ftria, eruditæ doclrinæ copia. Vt igitur paulifperad Berthamenfis Comitis mentio« nem redcam. Huiusquoque gratia Pfiilip* pus Melanchthon interdum hue ad nos ve« nicbat: Erat enim eius erga ilium afîèÆo amoris prajcipua, Sgt;C expet^atio fumina fu« turae gubernationis, quæ in ipfum vnicum hæredcm illuftris generis Ô6 nominis vna cum poffefsione terræ Berthamenfis, incum* bebat. Qiiapropter immatura mors ipfius ( quam obijt coniunx quidem ille, fedneque reliera fobole quæ ipfi fucccdcret, ætate adhuc admodumiuuenili ') à nobis omnibus deplorata eft, funt ei iufta fatffa doloris acerbi, Iveipublicæ potifsimum refpct^îujcui illud præfidium vel certe fubfidium tamdif« ficilibus rebus amp;nbsp;dubiç ftatu, de improuifo cHet ereptum. Verum iam poft hancquoque digrefsionem, reducatur tandem ad inftitu« turn argumentum oratio , amp;nbsp;prioribus reli« qua adiungantur. Bellum igitur illud,de quo verba facere cœperanius calamitofum

QC ii'M

MELANCHTHON! s. 255 infelix, inftar tempeftatis maximo impetu coortum incitari, öC fcriptis quibufdam edi^» tis odia alienationesc^ fieri maiores.Qui mos nequaquam bonus iam vfu erat confirmatus. Namvbialiqui fe iniuria lacefsitos arbitra* bantur , mox prodibant libelli ÖC ince* ptum caufiamqidefenfitanteSjöC aliorum au* daciam atcp vim accufantes, quibus non mo* do probra contumeliofe, fed infeôationes quoqî minaciter ingerebantur. Idcç quod exemplo fieret, iure iam fieri putabatur , hoc modo caueri fuac quifcp exiftimationi bonæ honeftati nominis tenfebat. Ego vero ex viro noftræ ætatis prudente ÔC ver* fato in grauifsimarum rerum tratfiatibus, id 1 audiui commémorante patris fui fermones, 1 quod feriptum eft eadem prorfus fententia l inPlutarchi Timoleontc, hoc ferme modo : 1 Plæricp eo funt ingenio vt maledidlis^graui* \ us quam malefaôis offendantur. ïniquiore 1 enim animo contumeliam ferunt quam dam* 1 na. Set^manu defendcrc in belle concedi* 1 tur,vt neceffarium, conuiciorum autem pe* l tulantia de fuperuacanea £lt; nimia improbi* I täte ôd odio exiftere putatur. Sed, quod pa* 1 ce dicatur patriæ, baud fcio an non cum hac \ in parte turn alqs plurimis , externi mores 1 inueâi conftantiam Sd grauitatem veterem 1 gentis diffoluta vita 56 corruptis moribus, \ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S 2. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quafi

2^6 VITA PHILIP P'l quafi eneruarint.. Nam cttm fuas virtutcs minus lam ädmirarentur , propriatp bona tuercntur noftri homines negligentius, pla* cereK^cisfucatamagis quam naturalis fpe« cies, non dubitarunt fefe alieno nitorc quafi oblinere, vitiaqp fua tanquam morbumjiiv dulgendo cupiditatibus, foucre, donee fani» tatem pene perdiderunt, amp;nbsp;ab integritate præftantiacp maiorum fuorum prorfus re= cefTerunt. Non modo cladibus fane ingcnlt; tibus, fed impetus feuitia quadam, trifte

adminiftrationis, deniqp rebus modify omnibus bellum hoc horribile fuit. De quo poftea cogitantibus nonnullis fcio in men« tern venilTe ôf fuilTe tn ore verfum oraculf cuius fententia eft : Plorare vidlos, perire vtdlores. Difsipatis coprjs quæ contra Caro« him Imperatorem R.om. fuerant contradtæ amp;nbsp;edudiæ in expedttionem, quædam illarum parsin has regiones retradîa nouum bellum I'nchoauit, quam veluti incendij flammam tnopinatam, qui reftinguere noluerunt cum polTent, aut furorem illius aluerunt etiam, q s qua: gratia debeatur à nobis diet non eft opus. Non defuere fane Principes aliquot, inqp tjs Prine. Eledl. loachimus Marchio Brandepurgicus, qui pacificationi ftudiofe operam darent. Hane etfi primum odio Si iracundta flagranttbus animis fimplieiter re« fpuerunr,

MELANCHTHONIS. 257 fpucrunt, Poftea tarnen eo peruentum afsi« duitate eft, vt nonmultum abefTet, quin re« conciliata gratia inter difsidentes, efFicere« tur, ne tarn lacrimabiles cafus 06 euentus in« digni fequerentur, neue eo res euaderet, vt nullus iam locus eflct vel confilio vel auxilio» Hefsiaci quoque legati ftatim initio tenta« runt poffetne intercedendo belli impetus auerti, ö6 cum laborantibus rebus fuccurrt tum malisjquac impendere non effet dubium, miferijscp futuris occurri. Memini com« municatis bis cum Philippo Melanchthone 06 quibufdam fcriptis, quibus conditiones quædam pacificationis quafi informarentur, ei oftcnfis, petitum effe, vt foam fententiam Sl ipfe indicaret : Eumtp refpondiffe : Caput fibi videri omnium, vt Imperator place« tur. Ad quam fpem ante cundla neceffarium effe fearbitrari, vt Principes aduerfartj Cac« fari fiant fupplices. Tunc, inquit, petetur feilicet , vt fœdus inter ipfos Ô6 ciuitates idum diffbluatur. Hoc aliqui donee pote« runt fortaffe impedient* Sperare quidemfe aiebat, deprecatione aliquorum Principum àCæfare pacem impetrari poffe, fi débita re« uerentia omnium res agatur. Erat in con« ditionibus quarum paulo ante mentionem fecimus : Ne dodlrina contraria 66 explofa deinceps damnaretur aut exagitaretur, ante

S 3 cogniti«

2^3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

cognitionem kgiti'mam. Ad hoc obh'gart necp debere necp omnino pofFe cenfebat vb los. At fi exprelFeponeretur : Nullos Pn'ncb pesautordines turbare veile ditiones Epib coporum, aut aliquid eis adimere , aut nouo onere onerare, credo inquit, ita Cæfarcm pla catum iri. Erat 2lt; hoc in illis conditionibus: Difcerni caufas profanas SC dodirinæ verb tatem oportere : Id fapienter SC reSle cogita= tumpofitumqj elTe dicebat. Nam inconcin* nequædam permifta elTe multos perhibcre, Sc, fi profana explicarentur atcp compone=‘ rentur, vt verbi caulFa cum Duce Brunfub cenfi controuerfia, fperare fe hoc plurimum momenti ad mitigandum Cæfaris animum habiturum. Sed hæc tunc fruftra fufcepta

tentata funt. Oppugnata eft Lipfia SC defenfa aduerfus vim tormentorum, cuius neminem audiui qui ft'milem ad vrbem vb lam adhibitam cognouifte fe diceret. Præ’“ fidio autem Vuittenbergæ impofito, iam pkeriqs ordinis fcholaftici, tanquam parum opporiuni incolæ illo tempore, abfceflerant, errabantqj pafsim in Saxonicis fere regionb bus, aliquibus perbenigne eos recipientibus, cum nonnullis parum gratus effet aduentus illorum. Paulo poft, nam proximo anno Chrifti M. D. XLVii. hæc funt gefta , Rochlicq deiç^o pr^ffidio, çqi Albertus Ca

fimiri

MELANCHTHONIS.

fimiri F. Marchio Brandepurgicuspræcrat, ipfocp capto, Imperator inuitus, vt pcrhibc* batur, accefsit cum cxercitu altero, Sc Io* hannesFriderichus vel minus cautus nimif* que fecurus in tarn arduis negotijs atcp rebus, vel aliorum confilijs rationibuscp indudlus, vel quocuncp tandem patflo, celeritate SC vi* gilantia Scferuore quodam aduerfariorum, Mulbergi, quod eft oppidum ad Albim flu« uiutn, vitra quem tradudis fuis illic caftra locauerat, oppreftus v{cfIufq5,Slt; ipfe fufo, profligato, cæfo cxercitu, fortifsime dimi* cans, neq) à fuis recedens, vulnerecp aducrfo grauitcr faucius , ita captus in poteftatem Caroli Imperatoris venit. Auditum eft po« fteaimperatoris Ferdinandi, qui tunc in ex* ercitu, ÔÔdeinde fratris Caroli v. fucccffor fuit, honeftifsimum teftimonium virtutis èC conftantiæ Principis huius, interop alia Slt; hoc : Si omnes, quos fecum ille tunc habuit tarn fortitcr atq, ipfe dimicare, fuftinerc animo praefentc hoftilem imprefsioncm, SC vim rcpcllcre voluilTent, vix futurum fuiffe, vteo ille die fuperaretur atcp caperetur. Fuit co die quo praclium iftud commiflum eft, Slt; ante ilium pene tribus, folis tetra facies , im* pediente lumen 06 etninentiam radiorum den fo rubore, qui Ô6 in tcSIis aedificiorum 8^ pa* rietibus cum omnium intuentum ftupore

S 4

quodam

VITA PHILIPPI

quod^m relucebat. Ego qui tum ÔC ipfe vt mei gregis plæricp cum familia vagabar, illo tempore Vuurcepurgi eram, quo me poft peregn'nationem longam dC inïucundatn contuleram ad Præftantifs. digmtate, virtu» te ëé fapientia Danielum Stibarum, mei amanti'fstmum, cuius ëC tune ëC alijs tempo* ribus meis nobili viro dtgnam fidem, ë(. erga me bcni'gni'tatem fum expertus, ëC rebus cæ* terts, amp;nbsp;in hofpitio domefticocp vfu ipfius, cuius turn frudlum ccpi quamdtu mihi, non illi libuit. Nam mirifice me retinere difce^ dentem nitebatur. In hac mentione fui Ion* gior, ( cum ëC D. Stibari méritas laudes alibi extollere ëC coniundlionem amicitiaa noftræ nonignorari ftuduerim) quodnoftrumor* dinem ëC genus fcholafticum à quibufdam, qui liantes coluilTent, iacens ëC proie(flnm nonadmodum fuiffe fubleuatum compfte” rim. Sed ita fieri folere fcimus, vt diligan* tur felices, mifert deferantur. Ego iginn' turn non optima valetudine vtente D. Sti* baro in cubiculo ipfiiïs prima nodle eandem Ipeciem quafi tindlam fanguine confpexi In* nae, ijfep qui aderant demonftraui, vna me* cum admirantibus colorem ilium in luna , quæ quadrati in circulo lateris fpacio pene a foleabeffet, globo propemodum dimidiato, quando illa infigniter colorari non confie*

MELANCHTHONIS. 261 uit. Hæc minus apta huie argumcntô videri, vt opinor nondebent. Cum enim inftituta fit de Philippo Mclanchthone narratio, quid temporibus ipfius acciderit, quod amp;nbsp;ab illo confideraretur notareturcpinprimis, Slt; eum afficerct atcp excerceret, indicandum effe fum arbitratus. Quibus narrationibus fiin^-fcruiflem interdum aliquid de me, neque hoc alienum aut abfurdum vifum iri fperaui. Cum haud fcio an nihil aliud ei curæ cordicp vnquam, ex quo inter nos amicitiæ vfus ce« pit, difcedenti illi quidem à domeftica necef« fitudine, æque fucrit, attp ego amp;nbsp;res mcæ. In quo tarnen eum feruafle nos modum intelli« giconfïdo, vt attingendo omnia hæc per« ftringer entur,non differ er entur explanando. Philippus Melanchthon in hac quafi tempe« ftate teâum fubîjt oppidi Zerbeftani, quod eft ditionis Afcaniæ. Cuius illuftrifsi« mæ domus clementifsimam benignitatem, quæ 06 ipfa turn in difcrimen non mediocre veniebat, perpetuo ille fenfit. Atcp fcimus nonminori curæfuiffe Principibus illis falu« temincolumitatemcp Philippi, quam fuædi« gnitatisfortunarumcp conïeruationem.Cum in Saxonia debellatum, amp;nbsp;res illæ exïmpe« ratoris Caroli fententia atcp voluntate, item« que Bohemica negotia pro Regis Ferdinan« di arbitrio compofita perfeôlacp effent, Phi«

S ç lippus

VITA PHILIPPI

lippus Landgrafiu's in Hafsia, fumma cupf* dilate vbiq; ftabilis ÔC certæ paris, autoribus potifsimum Prine. Elert. Brandepurgenfi Dure Mauricio genero fuo , fefc QC ipfum deditione farta Imperatoris fidei permifit SC ad Imperandum accerlitus, in vrbem Saxo* nicarum Salinarum , ibidem, ( quod neque ipfc turn metuebat, neque quifquam fucrat fufpicatus ex qs,qui pro illo dcprecati pet=‘ fuaferant ipfi,vt elementiam potius Impe* ratoris femel, quam iterum vim arma ex* pcriri vellet, quiqj fane cunrtantem eum in tales anguftias deduxerant) in cuftodiani datus amp;nbsp;duriter habitus parumep libéralité!' humaniterep trartatus eft. Quæ fieinftituta, conformata, arta efle, eredibile eft poffel aliquos pcenituifte, qui vel fuafere, vel ad» miniftrarunt , vel etiam gefferunt. Verum de his ôc ali'js,quæ tune bello eonferto con» fulta fartaep fuerunt, ne vel indict} caufta, fi» eut de alijs, verba faeiendo elfem longior,pet mihi multa obftiterunt, fed omnium maxi» me dolor 5C mœfticia animi in recordationc eorum, quæ cum non polfem in veritatis commemorationc, ordine Sf rerte elfe faôa perhiberc,ne criminando tarnen exagitarcm, aut quamuis leniter repræhenderem, pudo* ris mei elle cenfui, ëC, quid adeo vel iucundi vel frurtuoft habituræ eftent narrationes ifie

non

MELANCHTHONIS. 3(?5

non fane vidcbam. In hoc motu ferebatur tanquain nauis procelhs ventorum optimus vir Philippus Melanchthon ÓÓ ea audiebat, cognofcebat, ccrnebat habebatcp etiam in manibus,quibus grauifsimæ curæ maximæqp anxtetates amp;nbsp;dolores fummi cumingentibus laboribus ipfi imponebantur, adeunti inter»‘ eaSC vitæ pcricula, facultates confumen» ti, quod fine vlla parfimonia 0^ pene rationc tribueret largirètur, quicquid habebat ac corradere potuiflet, egentibus alijs. lia ille amp;nbsp;innaufragrjs rei familiaris ÔÔ difficultati* biis comitatus, QC vario multipliccq? metu non tarn de fe 5)C fuis quam alicnis ,,qui fe ad eumapplicuerant, tanquam fludbbus maris iacfiabatur. ConfeClo bello in Mifnia Im« perator Carolus per Salinas Saxonicas amp;nbsp;Pabepergam iter faciens cum omnibus co« ptjs Norimbergam peruenit. Atcp iliac cum traduceretur vi(n:or exercitus tota vrbs aræqtî ÔC foci, vtcp dicitur , diuina ac humana in , poteftate Caroli fuere. Quofdam fane ex ordine Ecclefiaftico metu tum valdedcbili« tatosfuiffe conftat, qui belli tempore libcri« US fe locutos, ÔÔ fcribendo literasqj mittendo ' fuilfe incautiores non ignorarent. li etiam ' fermonibus quorundam magis extcrrcban« I tur,à quibus ÔÔ pericula augeri verbis, óó» i admonitionis folicitudine animis perculfis 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;trcpida«

Z 6 4 VITA PHILIPPI trepidati'o formtdocç maior incuti. Erat tüm alla in vrbe hahendis ad populum concioni” bus Celebris Vitus Theodoricus ciuis ibi* dem. Hic à primis adolefcentiæ annis ma« gnam partem ætatis V uittenbergæ in ftudijs pijs ac liberalibus abfumferat, perfeceratcp diligentia, obferuantia atlt;^ induftria fua, vt præcipui in ilia Academia, amp;nbsp;Ecclefiafticæ fcbolafticaet^ rei capita, cum expeterent v« fum familiaritatis ipfius, turn valde eum dili« gerent. In patriam autem reuerfus vxo* rem duxit, concionum mandato muncre fie funtflus eft, vt ad ipfum audiendum con« curfus fièrent multitudinis tantæ, quantam omnino templum, vbi verba facere folebat, caperet. Affligerc eum morbus celeriter pit, in quo acerrimos cruciatus artuum per* pefTuseft. Cumtç recuperandæ fanitatiscu« piditate variam opem à medicina peteret, tandem aquas natura fua calidas placuiflet experiri, ita paulo poft mortem obfjt. Sed illo tempoteæger, pedibusadeo eneruatis vt ingredi non poftet, fibi quoque ne quid acci* deret grauius, magnopere timebat. Confir« matus tarnen QC ipfe à fe , amp;nbsp;amicorum ora« tione, quamdiuin ilia vrbe Imperator man« fit, neque confpetftum deinde vitauit vllius, neque aditu quenquam prohibuit, amp;nbsp;fuit animo præfente at^ magno. Sed abimpe«

ratorc

MELANCHTHONIS. 26^ ratore Carolo erga neminem vllius ordinis, loci, generis mortalem, confultum faCtumue eft quiequam, quod non modo manifcftæ acerbitatis dolorem, fed querelæ etiam oc=gt; cultæ deplorationem haberet. Qi.iamuis,vt ferebatur, non deeflent,qui Imperatoren!, vehementer inftigando, conarentur eo im« pellere, vt illa occafione vtens exemplum cderet in ciuitate præcipua iuftæ iræ con^^ gruentis tempori feueritatis. In quo qui-» dem compertum eft, non tarn exiftimationi rationibus Imperatoris profpeeftum con-fultumcç aliquos voluifte, quam fuum emo* lumentum commoditates^ priuatas quæfi* uiftc. V erum Imperator, quemadmodum diximOs, neque ipft quiequam ægft aut ft a* tuittriftiusinquenquam,necp à fuorumali« quo lædi, aut damno, iniuria, moleftia affici vllum paftus eft, nbsp;nbsp;itatranfijt, vtnemo ne

fufpicari quidem poftet, voluntatem efle ipft* US ab illa ciuitate'alieniorem. Ego tune, gt;nbsp;cum à Stibaro difcefsiftem,confcderam No* rimbergæ.Quæ ciuitas erga me perquam* benignam liberalemcp fe præbuit, Sxf obtulit hofpittj copiam Philippo Melanch. munifi* ce. Sed hie tandem ipfc redeundumfibi Vuittenbergamftatuit, SC vt eodem fe reci* perent, alijs qu'ocp non leuibus caufsis mo* tus fuafor hortatort^ fuit. Etß enim Illuftrif.

Princi»

1(^6 VITA PHILIPPI

Principes Duces Saxoniæ mandato patris, qui Imperatorem fequi cogebatur,inDun'n« gia congregabant difsipatas amp;nbsp;vagas Mu« fas, ÔÔ fedem his lenam ad Salam amncm oppidum delignauerant, èC Philippus Me« lauchthon lamentabilem cafum Principis pietate eximia erga Deum öó patriam præ« did, vtcp generis fplendore fic omnis virtu« tis claritate Illuftrifsimi largis lacrimis de« plorabat, nec^ venerari celfabat animo fuo profligatum , cui horend feruiendo fumma diligentia ac fide præfto fuiffet : Quid tarnen non fibi fed altjs compluribus effet profutu« rum, amp;nbsp;res attp tempora , ipforumqj adeo Principum rationes ferrent, omnibus mo« mentis fuis ponderans quafiq; examinans, fuo fibi loco tanquam in turbjine tempefta« tis, fecundum vetus noftræ gentis verbum, permanendum confiftendumcp effc duxit. Verum illuc 6Ó tunc SC poftea erudirione dodîrinæ SC ingenio optimarumqj difcipli« narum SC artium feientia prteftantes viri fe contulerunt. In quibus celebritate nominis excellens fuit Iohannes Stigelius liberali co« gnitione SC virtute atq? fapientia SC facultate carminum non facile alteri vlli fuæ ætatis’ce« dens, Vir animo exceJfo præditus, SC patriæ fuorumqjin ea Principum ita amans atque ftudiofusj vtilluftre exemplum ipfiusinhac parte

M E L A/S! C H T H o N I s. 367 parte pictatis cximiæ proponi poffe videa« tur. Gonfluxerunt tamen eodem amp;nbsp;alij, qui vt temporibus illis admifsi, fie aliquanto poft multo libentiiis dimifsi fuerunt. Qiio-ruminfolentia atep peruerfitas bonis amp;nbsp;pro« bis 2lt;vtilem operam dantibus multuin ne« gbtrjtccit, âé maliba nonnihil creauit péri* eu'i-iSé cum animos quorundam mœftitia £lt; angoribus, turn fortunasac corpora dams nisâé cruciatibus afflixit. Neep abhorret à vero indignationis dolorifqj perturbatios nem quem aliquot annis cepevat Iohannes Sîigelius ex ncceffaria magis quam expetita coniundlione nonnullorum , perculfo ci des bilitatocp celerioris mortis cauffam dedifie, quem cum adhuc inhis conferibendis occus paremur lugebamus, virum 8lt; amicum fums mum , Slt; plurimorum feriptis epitaphqs \alqscpmcntionibus lugubribus dolenter des ploratum. Eodem tempore exclufus dus dum Ecclefiæ communione decreto Pontifis cis Romani Kcucrendifsima canicie innus merabilibufcplaudum nominibusilluftrifsis mus Princeps Hermannus Archiepifeopus Colonienfis, etiam gubernatione terraruin priuabatur mandato Imperatoris Caroli. Qui ne belli aut cladis alicuius repugnando nouam tempeftatem excitaret, cefsit volens, 1 8C eorum, quitus «ei^erna: falutis Ôd vitæ cos piam

168 VITA PHILIPPI

piain ftuduiflet conciliari, corpora fortu* nascpcruenn's gladijs amp;nbsp;(æuitiæ immani ho» ftium obijci noluit. Quam moderationcm atquepietatem etfi laude di'gnifsimam ipficp adeo ad reliquæ vïtæ optandam quietem op« portunifsimam cOc Philippus Melanchthon videbat, nonpotcrat taînen dilfolutione eo^ rum , quorum inftituendorum ipfe focius atqpparticeps fuiffet, non vehementer per# turban'. Augebatur ægritudo triftitia nun# tiorum de amicis, quorum aliqui eietfh fedi* bus fuis amp;nbsp;dignitate fortunifcp Ipoliati exu# labant i aliqui capti in cuftodia tormentif^ detinebantur. Qtiorum praecipui indicaban# tur Iohannes Brentius, qui concionibus fa* cris præfuerat in Salinis Sueuicis, quicp Tu# bingæ Erhardus Schneppius , ôè VIniæ Frechthus, Chembergi, oppidum hoc eft vicinum Vuittenbergæ, præpofitus Ecclefiæ venerabilis ienex, Philippocp fingulari ne# cefsitudinis familiaritatis vfu deuinóus. lam Mauricius Dux Saxon, periculo libera« tus, atcp modo dignitate feptemuiratus au* ólus, de reftituendis Äcademijs ambabus, Si recolligendis îjs qui difcefferant, ôt rcparan# do ocio ftudtjs, fedulo diligentertp cogita* rat Si ægerat , fueratcp Lipfiam accerfitus Philippus Melanchthon vbi ad necelfarias deliberationes ordines terrae fubietfîæ Ducis

Mauricij

M E L A N C H T H o N I s. 269 Mauhcîj poteftati conuencrant. Necp illc Vuittenbergamfibi dccefsione fua relinqucn dam, ac multorum potius rationibus atque vtilitatibus confulendum, quam fibi peculi» ari refpedlu videndum effe duxit.Cuius con« fill] atque fententiæà plurimis improbatæ at« que repræhcnfæ nunquam eum pœnituit. Neqj iila prudenter cogitata cafus vllus, quod interdum fieri folet, deinde quafi infu« fcando contaminauit. Fieri autem aliter nonpotuit, quam vt fciffaftudia hominum rebus ita, quemadmodum ftridfim indicaui« mus, geftis diuiderentur , QC voluntates cf* fentdiuerfæ. Atcpinuidiofæ omnino adbo« nés quædam erant, eaeqjab æmulis, vt fit, a« cerbis criminationibus infamabantur, îjs po« tifsimum quibus necp exploratæ tllæ eflent, SC qui in earn partem vnum vituperando, lau I dando alterum cupide prolaberentur, in quam propendens affeiffio impellebat. lam« que Imperatore Carolo difceptationes de Religione eo deducere contendente, quo multis annis Só magno labore conatus effet, amp;nbsp;Auguftæ V indelicorum iufsis adeffe Prin ' cipibus QC ordinibus Imperq, cum ante con« I uentum fe Vlmae adlurum edixiffet : Augu« \ ftæ igitur Imperatore Carolo poftulante, vt 1 vniuerfi Synodi dccretis fe obtemperaturos ' effe promitterent, maleuolorum Cermoni« \ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bus

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

2-^0 nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

bus fpargebatur, à Duce Mauricio hanc promifsioncm comnioditatc orationis obti= nuifTe Imperatorem, cuius fauorem, vel maxime liberandi foccri ille cauffa, rctincre veb let. idep ac'lum elTe in priuatis collocutionb bus. Elt autem genus quoddam hominum fane ]eue,qui de maxime occultis atep ab-ftrufis audacifsime pronunciare amp;nbsp;affirmarc non dubitant.

Hl [imulant féfetre omnia, nec c^uicquamßiiint, quifq^ in animo habet aut hahiturtts ed fei-id quod in aurern rex reßina dixerit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(ant-

Sciunt, vt ait Senex Plautinus :

neq^futura neq^ faHa funt tarnen ij fiiunt-Falfin an ojero laudent, culpent, quern velint, ‘Hpn floeeifaciunt, dum illud quod libeatßciarit.

Atqîijfdem,ibidcm dicitur,Nihil efleftub tins neqjftolidius, neqj mendaciloquius neep argutum magis.Atqui neqp tuncneqj vllis in tractîationibus alrjs compertum eft, ncqîpla== num fieri poteft ; Ducem Mauricium vel po-licendo vel approbando vel aftentiendo in-tegritatem finceræ Religionis labefadafle. Hine tarnen cum ad Pbilippum turn alios, qui ab ilîo nortdifeedebant, aut eifton malc-diccbant, inuidia. manare, ijcp quaficaulfain proderent feq? retexcrent, amp;nbsp;à veritatis fertione deficerent, plane impietatis accu-fari. Id quod illo quidem tempore 5,^ recen* ribus

M H L A N C H T H o N I s. i 7 i tibus belli ftragibus timidius occultiufcp, a« liquanto autem poft audacius magiftp iin* pudcnter effe faclum fcimus. Atcp prinium quidem hæc difteptationum de Religicne, cuius paulo ante meminimus , diffïcultas ex* peditafuitabqs, quiin Synodo congregati décréta facere ceperant. Nam tanto bello occupato Imperatore Carolo , quodad de=: fendendamÔÔ tuendamSynodum geri præ^ dicabatur, Tridento Bononiam fubito cft difeeffum. Qitam migrationcm Imperator iniquifsimo animo tulit,ôô interpretans Syn^ odi diftolutioncm, autoribus adiutoribuftp huius vehementifsime fuccenfuit. Mifitep ea de re Legatos ad Pontifieem Paulum, ÔC ad eos qui Bononiam fe contulcrant, Nam Tridenti reftiterant aliqui inprimis Germa« ni. Sed earefponfa data funt, quæ ïmpe« i ratoris expetftationem fruftrarentur , vn® de liquide perfpicerctur , pontificqs qualef® cuncp Synodi adiones proeedere, atep con® firinari, iu animo fuifte nunquam. Cum 1 Philippus Mclancb. fe Vuittenbergenfem Academiam non deferturum effe ftatuiffet, rurfum cœptaeftibi dodlrina publica inftau® I rari ÔC frequentari. Lipfiæ autem etfi refti® ' tutio omnium magis in procliui crar, defide® i rabatur tarnen opera diligcntiæ ablentium i adhuc quorundam, paortuo præfertim,cuius T X nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ante a

VITA P H I I. ï P P t

antea qiioque à me mcntfo fada eft, Cafp:à-c Bornero Theologe. Qui cum præfcnhfsû mo fortifsimocp animo toto oppugnationis tempore in vrbe remanens fcholafticas ædes pro virili fua tuen, èC piiblicam priuatanKp aliquorum fuppelleólilem conferuare anni« teretur -, defatigatus notfturnis diurnifq? la« boribus, SC contagionc læfus ( nam lues in« uaferat promifcuum vulgus quod fub vrbe tugurijs exuftis aduentante exercitu oppu« gnaturo vrbem, in fpacioOs locis amp;nbsp;foc va« cuis ædium illarum raptim confederat) vigilijsj óóviótus cultufqj negligentia, atqnc potifsimum mœrore indignationc dcbilb tatusinmorbum acquieftente iam aliqnan« tulum animo, amp;nbsp;metu periculi depulfo, inci« dit, quo confeôus obijt mortem cum bono« rum omnium deploratione amp;nbsp;ingente in'S« lore, Anno Chrifti m. d. xlvii. tn. Non. Maij annis nondum grauis neque effeetus a:« tate.Necp ego hoc viro cognoui neq? extitif« fe vfpiam alterum exiftimo , dignitatis vtiii« tatumqj fuarum minus ftudiofum, dunt rem fcholafticam publice ftabihret, augeret, am« plificaret, ornaret. Itacp illius memoriam nulla dies delebit, quamdiu iiterae eruditx loquentur, quibus non modo huiusviri do« tftrina, quae fuit eximia in omni gencre difei« plinarum, fedintegritas, amor vcritatis,fi«

M E L A N H C T H o N I s. 2 7 des, virtus, fapientia celebrabitur. V ctus SC iingularis cum hoc necefsitudo fuerat Phi« lippiMclanchthonisquituncnon modo lu« gebat amici præcipui mortem, fed requirens rebus dubrjs SC negotijs impeditis vel ducem peritifs. vel comitem gratifs. confiliorum aclionumcp omnium, focietatem coniundli« onemqjfibi talis illo tempore viri ereptam effe in maximæ triftitiæ fenfu querebatur. Interea Carolo Impcratore omnibus viribus annitente vt Synodus inchoata Tridenti ibi« dem perficerctur, £lt; Pontifice atop fjs qui Bo« noniam tranfierant refragantibus, proqj fua autoritäre SC iure, refpondendo poftulatis Imperatortjs acriter propugnantibus : Impc« rator reputans ncque fe dignum , inter« mitti illarum rerum tradationem, quarum maxime cauffa tarn periculofum SC graue bellum fufeepiffe ipfum gefsiffeep alferebai 1 tur, neep fuis multiplicibus promifsis de con trouerfiarum Ecclefiafticarum cognitione I confentaneum elfe, relinqui tunc quoq3, cum 1 nemo voluntati ipfius aduerfari polfet,inccr= I ta, dubia, litigiofa omnia, pontificqs tarn ma I nifefte tergiuerfantibus, cum quibufdam de« 1 iiberata re, confiliumcepit, cxcerpendi quæ» I dam ex tjs fcriptis, quse fuperioribus annis ad j concordiamdilfentientiumdereligione fue« 1 rant non tarn abfoluta atep comprobata qua I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T 3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inftituta

274 nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

inftituta propofita. Atq; I'ta rurfum liber paucorum quorundam clandeftina tene= bricofd opera congeftus, vt vetcre verbo vtar , confutus fuit, quo præfcribebatur, quid interim, dum décréta Synodi prodb rent, fieri feruariq; oporteret, ab ijsquidem, qui in dodrina Ectlefiæ dé ritibus vfitatis aliquid innouaflent. Vnde liber ille quafi tituli nomine eft vocatus Interim. Et de^“ dit facctis mulca falfe dicendi occafionem. Cum quidem neutri parti placeret, dC vtri«^ etfi non eodem modo atqj propofito, cum re« pudiarent. Suntq;poftca multo rnaioresamp;; delormiores difsipationes atque etiam ruinæ confecutæ. Conuenerat autem dé eo confilio prolatusfuerat ifte liber, vtinea Pontificias quidem partes fequentibus improbarctur, vtqjadeo Pontifex ipfe vel concedendo in= dulgendocp, vel difsimulando dé conniuem do ilium admitteret. Atq? mirabantur plæriçp, à quibus vera confideratione res per« pendebatur, Carolo Impcratori perfuaderi potuilfe , vt in earn fcntentiam rationcmq; incumbendum putaret, Quam pro fagacifsfi mi animi prudentia, amp;nbsp;diuturna experientia, quod fimilia ncgotia quo euafilfent non igno rare poffet, videre intelligerecp deberet, necp re ipfa conliftere ac valere, neqp temporibus £ongrucre, magist^ ac citius nouas content tiones

M E L A N C H T H o N 1 s. 275 tioncs atque pugnas commoturam, quam ccrtamina atqucrixas pn'ores fedaturam cf» fc. Scd occæcantur nirnirum animi maximo rum quoquc ÔC fapientifs. virorum , quando i’îfn'ngi fuam vim fata non volunt.Sane con* ftafvrgcndo minime clcmcntcr, ac admo-dum potinsimpenofe, iuffa de vecipiendo li* bro illo SC præfcripta in eo excquendo ad omncsordincs delata, ÔC tanquam de bis con fenfifient vniuerfi, neque reeufationem neqî preccs, denique nihil quod contradiccretur, admiffuin elfe. Neque defucre qui infidiofe ctiam quædam tentatafadfacp fuiife pevhibe= re non dubitarent. Turn quidam 6C ij po= tifsinium quosfupranominaui ÔC cætcri, qui ijs nollent affentiri, quæ efle contraria veri:= tati haberent pcrfuafum, afflidîi atque vexa* ti fucre, cum aduerfus Philippum Me« ïanchthonem Caroli Imperatoris ira iam efa fet fufeitata, cui tune fuccenfendi vehemen* tilts, ille ctiam ftimulus fuiife credebatur , quod taies compofitiones ipfi difplicere , ad ïmperatorem odiofe deferri, cum iniraica tam de præteritis quant præfentibus oratioa ne, animaduerteretur. Àtqj tune eorum,qui Philippum Mclanchthoncm oderant, mas chinationibus vita eius eft petita, eademque proteôa ab amantibus ilium , SC quibus viri innocentia atque probitasnota erat. Neque

T 4 defucre

276 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V I T A P H I L I P P I

defucre qui fufpicarentur talia diuulgan pertcnendi Philippum Mclanchthonem caulïa, ne confilijs adionibusc^prccentis con» ciliationis reclamando officeret. Scdinco* lumitasipfius rebus communibus tune con=gt; feruata fuit. Hoc anno ad grauifs. Philip« pi Melanchthonis curas de rebus communi« bus ôf rei domcfticæ labes, ÔC ingentem ftitiam propter Ecclefiæ vulncra, nouus do« ïor accefsit nunciata morte filiç Ânnæ,quaiu de carifsimam patri ôô à marito Georgio Sabino in Prufsiam abdutflam fuilTe accer« fito à Principe Alberto , fupra diximus. Eum tarnen cafum tulit ille moderate, vt an« tea quoque indicauimus, SC magis toleranter quam amici laturum effe fperare potucrant, qui feirent quanta amoris paterni erga illam fuiffet affedîio. Sed meditationeeuentusamp;i quodam prioribus ægritudinibus veluti concoquendis vfu, hebetiorem tune fenfum habuilTe eum credibile eft, eum quafi oecal« iuiflet animus dolendo, metuendo, perpeti« endo. Veri quoque fimile eft , publica ma« la immenfa SC multiplicia SC varia, quibuftç tunc laborabatur, SC quorum timebatur ac« cefsio, morfus priuatorum retudilTe. Quem« admodum in morbis, qui intenfi magis Eunt, q non patiuntur plane fentiri remifsiores, 00 hos quafi obfeurant. Non facile autem pofliint

MEL ANCHTHONIS. lyy poffunt fcribendo explicari ilia quæ bono« rum tunc neque leuium ÔC patriæ inprimis amantum animos Slt; dolore prælènte metu in pofterum excruciarint^ac folicitauerint, non folum ilia numero infinira 06 magnitu« dineimmenfa Ô6 pondéré intolerabilia , fed varietate quoquc Ô6 difsimilitudine mu= tabilitate formidandaatque terribilia. Ede« bantur externorum hominum fcripta, ô6 piduræ diuulgabantur quibus Germanicæ nationi in calamitate infultabatur, ÔC, tan« quam ex dolore vidlæ triumphus ageretur, captiuæ illius vincula catenæcp oftentabam t'Jr. Quæ fane multorum animos acriter pungebant Alq de dignitate fortunifcp fuis minus anxtj, hocorabant obfecrabantcp tantum, ne imperio humano obœdire ÔC ter« renam laudem quærere cogerentur faucia confcientia fua, ôôæterniDei iufsis edidtiß que aduerfando , 06 cœleftis gloriæ fpcm la« befaclando. Sed qui induxerant Carolum in earn rationein, quam ille fecuturum fe elfe iam dcmonftrauerat, rjdem annitebantur, ne inderecedendo , aut aliquibus indulgendo, non tam inconftans quam timidus habere« tur, id quod ifto tempore rerumcp ftatu mi^ nime conduceret, vel maxime potius nocerc polTet. Quæ neque temporibus opportune, neque rebus ipfis apte, neque omnino vera T Ç ratione

2^^ VITA PHILIPPI radonc gcrijóó întelligebant îj, quorum iudi'«» da amorc odtouc erga aliquos non dcpraua^’ bantur,amp;.' luftifsimis qucrelis PhiiippusMe== lanchthon dcplorabat , cuius fcrmoncs in triftitia atque indignarionc vcJiementiorcs dclati ad Cæfarianos, ab inimicis inuidio^“ fc ÔC obtreclatorie cxpofiti, nonnihil crca« runt, quemadmodum paulo ante fignifica* tum eil, periculi ipn, non modo alienato fed ctiam iritato Imperatorc, amp;nbsp;plane infefto, vt cui iaculcarctur confilijs adîionibuscp ipfiiis impedimenro effe Philippum Mclanclitho» nein præ cæteris, quod plurimi illius autorb täte moti SC exemplo confirmati, refiftcre »am arque repugnare auderent. Etfi autem h»r, cum, quid inftitueretur, cerneret, non difsimulabat metum fuum, quod exitum ta=î hum inceptorum nullum videret, ac ne pro« grefsioncs quidem faciles, vel non potius admedum difficilcsæ vbiepincurfuras pro« fpicerer, atque cosaquibus talia nafei pro« ferriqj credebat, non dubitabat aperte re« præhendere SC accufare ; In eo tarnen cön« Ilantifsirne perfeuerauit, vt purain fince« ramq^dodîrinam rctincns,in parum necef« Cartjs Sc externis quibufdam ritib.non impia« rum obferuationum, moderationem, ncqira« quäjid quodquida faciebant,damnaret. Sed de bispaulo poft plura dicenda erunt. Iftud modo

MELANCHTHONIS.

modo brcuitcr indicandum putaui, contra Impcratoris Caroli inhumanis quorundam amp;nbsp;iniquis fermonibus inftigati mandata non modo feuera fed plane fæua, vt Philip. Melanch. fibi tradcretur, dcfcnfnm, protc« dlum, conferuatum tumfuiffe eum ftudij di= ligentiæt^ patrocinio atque præfidio illullrif fimi cum alqs laudibus tum pietate ÔC virtute Principis Mauricq, rebus omnibus dubijs £lt; admodumdifficilibus. Qriod quäle fit ne= quaquam intelligi perfpiciqj poteft ab qs,qui quafi fluctuantes alienos in mari de terra Ipc« Óant ociofi, fine fcnfu periculi ÓÓ proprij cxitij metu. Quin tarnen ifta inPhilippo Me hnchthone tuendo D. Maurictj conftantia gloriam cumulet illuftrifsfmi nominis ipfius, nemo profecto nifi furiofe in odio amp;nbsp;inuidia improbus inficiari poterit. De bis igitur ha« (tenus. Non autcm omittendum putaui,id quod in Italia tune accidit. Nam in oppido quodam ditionis Venetæ, quidam, quod contra confeientiam ad negandum quaedam prius alTerta, retratflandum confitendo di« fputata de dogmatibusEcclefiafticis, cogi fe paflus effet, adeo perturbatus fuit, vt ex do« lore animi corporis morbo contracto,itaper ' extremam defperationem, nullius confola« I tionem admittens, interirct. Huius cafus

narrationes diuulgabantur, QC qua oratione, qui

2 8 o VITA PHILIPPI qui afFuiffent, conati effent meden' affliâo, prolapfum erigerc, explicabatur. Quam quidem commodiorem magifcp appofitam haben potuiffe Philippus Melanchthon een* febat, demonftranteni amp;nbsp;vrgentem inpriinis banc fententiam : veniffe filium Dei in hune mundum, vtpeccatoribus falutis autor lan gitorcp exifteretj 5C eas, quæ cum hac con« grucre viderentur. Sed ille tune ita decefsitj fane miferabilitcr , vt traditur. Anno M. D. X L V111. inter alia turbulente amp;nbsp;auda== (^er tcntataatcß vrbs Conftantia (qua habuiffe prifcis temporibus nomen quidam putant Nantuatum , quidam Harudum, quidam etiam Vitoduræ perhibent) fita ad ïacum per quem fluuius Rhenus amœno tra# lt;fîu quafi fpatiando manans deinde fuo ah ueo defertur, aggrefsione occulta Hifpani« carum copiarum pene capta fuit, fecuriorc tunc ciuitate inter tradîatus pacis, de qua le=i gatum tunc ad Imperatorcm abfuiffe acce^ pimus, vna cum alqs quibufdam primarijs viriSjThomam Blarerum. Hunc habuit Phi lippus Melanchthon inprimis familiärem eo tempore , quo ego Vuittenbergam veni. Erat autem ille in fua ciuitate præcipuo loco natus, QC generis fplendorem auxerat bonh tas ingenij virtutifq? ac fapientiæ ôé inprimis religioüe pietatis ftudium. Ea vero grauitas £lt; con

M E L A N C H T H o N r s. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2 § I

3d conftantia cminebat lu adolefcentc qiioqjj vt à plærifqj tum adco tile obferuarctur, cum humanitas quidem ipfius amp;nbsp;amabiles mores incredibilem commendationem haberent ad omnes. Hie, etfi non fucceflerant infidia: fadæpatriæ, ÔC oppugnationisetiam vt pro» pulfata à ctuibus forttfsime dimicanttbus,re« uerfus domum, quod fieri tarnen flatus pri=« ohsmutationem animaduerteret, necp pofl Icntpauci refiftere multorum vel formidini vclettam cupiditati, tta ipfe in agros fuos concefsit, 2d altjs admtniftrationem publicos rum deinceps munerum in patria flia rcli^ quit, quod veritatis æternae ac cœleflis pro« fefsionem fiberam retineri pluris faccret, quam amplifsimorum bonorum fundttones^ paratas volenti fefe 2d rationes fuas tempo® ribus accommodate , quibus feruirc pru® dentia Humana inprimis conCueuit. Eodem hoc anno in complurib. conuentibus, qui in® dicebantur decapitib.libri Cæfariani, Phi® lippus Melancb. vehementer efl iadlatus. Qux res tradationestp ab alijs funt vere 2d accurate expofitæ. interep tales collocutio® nes, difputationes, confultationes annus hie effluxit. Venit ea tempeftate in Belgicum Imperator Carolus, ad quern ex Hifpania

I Rex Philippus filius illiits accefsit ad folen® Item illarum regionum poffefsionem traden® te pa*

28 2 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

tc patrc accitus. Eumcp tunc ôi locutum quædam præclarc, ôd in confpeólu omnium amantifsimc filium efl'c complexum accept mus, cum quidcm filius cxquifite diet humi^ ligeftu veneratus patrem. Decretum au^ tern Auguftanuin in Germania turbas da# bat, Quod vt Imperator ratum eflTe volcbat, ita indies magis conniuere eum animaducr# tebaturtnquibufdam nonprorfus illud ex# equentibus, modo non detraJieretur aliquid deipGus maieftatc, neep contemni imperium vidcretur. Verfabantur etiam inGermânia Legati Pontificq tres, cum mandatis conce# dendi autoritatc Pontificis quædam, de qui# bufdam tranG'gcndi, quæ cum iamdudum vfurparentur SC rccGc fieri ftatuerentur non multum curare plæricp quid ab his permitte# rctur prohibereturuc. Sed cum metiis Im# pcratoris turn cupiditas publicæ tranquilli# tatis , turn vero ofFieij cura, in morern gc” rendo aut recufando aliquid multum habere momenti. In Gallia tunc nominatim Phi# lippi Mclanchthonisnomcnpronunciari au# ditum, inter eorum quibusnotainurebatur grauifsimi criminis, quod rem Ecclcfiafii# cam turbarent. Et funt fupplicia atrocia fumta de compluribus, tanquam defertori# bus Religionis publicæ, Qiii Luterani ad vulgus exccranda appellatione nominaban# tur.

M6L ANCttTHONIS. 2 S3 tur. Fiii(req3 magis probrofum nbsp;nbsp;nbsp;turpe,

acqj adeo perniciofum alicui ac capitale, fie vocari, compertum eft , quant parricidam aiitprædonein. Cunt neque resneep caufla explorarctur aut coffnofceretur , fed fuffice* ict ad condentnationem nominis intantia. Neqi minoris fæuitiæ anintaduerfiones in Belgio liuius generis aniniaduertcbantur* ïn Germania autent fieri dikordiæ indies tnaiores, cunt audacius reclantaittibus, ft qua difpliccrent, pluriniis fuis cupiditatibus indùlgendo effrenatis, lum diftidenria ali=» enatione augefcente Principuntquident ma« xinie, fedamp;aliorum, vtquiq) hue aut illuc aniniis inclinabantur. Magdeburgunt vrbs eftadfluuiunt Albintfupra Oceanunt, quee aliquot annorunt operibus munita, quan« tuniuis magnam vint oppugnationis facile fufiinere polfc credebatur. Eius ciues Caro« li Imperatoris edic^o hoftes appellati fuere, vt elfct ciuitas inextrento difcrimine. Sed ca tum Sé defenfionent edere, Sé de iniplacabili Imperatoris ira conqueri, óc quofdant fibt propter conftantiant in fandlitate Religio« nis infenfos aceufare. Et itulluni elfe pccca« tum deliclumqî fuunt, neqp aliant oppugna« tionis caulfam affirntare, quam quod puram dodrinam veritatis cceleftis retincri, neep cant corruptelis vllis deformari, aut callidi-

xate

28 4 VITA PHILIPPI täte inflecfîi ftuderent. Equidem quanqdam de controuerfijs Ecclefiafticis quid fentirem, nunquam vel difsimulando texi, vel negan« do inficiatus fum^ ÔÔ cum quibus me coniun« dum intelligi vellcm, aperte tuli femper: Non tarnen etiammihi neceffe effe exiftimai« ui, neqp nunc exiftimo, vel aliqua fingulatim difputare fubtilius atq; limatius, vel in Iios accufatorie inuehi, illorum quafi patrocinb urn fufciperc, fed quæ iudicarem vera, ca profelTusacertaminibus amp;rixis,quæ com« moueri partium ftudijs folent, abftinere, SiC meæ perfonæ conuenientius, amp;ad futuros cafus prouidentius elfe femper credidi. bæc oftentatio prudentiae fit' quafi fagacita« tis exiftimanda eft, qua nc(^ prajditum me effefateor, ÔC cuius calliditatem in diuiiiis negoeijs cum futilem turn perniciofani quo« que elfe feimus, fed tenuitatisnoftrae confef lio,filt;f veræ atqpfimplicisexpofitionis con« ftrmatio haben’ debet. Migrauerat feccden« do Magdepurgumillyricæ gentis homo,qui fibi Flacij nomen impofuerat. Fuifte enim familiare aliud ferebatur. Hic adolefcens ad optimum dodifsimum virum Matthiam Garbicium aliquando fe contulerat, quem ab integritate dC memoria beneficiorum in iè externum collatorum, inprimis laudarc polTum. Nc(^ ego hanc laudem paruam, ac potius

MELANCHTHONIS. 28s potins in maximis duco hoc præfcrtim tam ingrato fçculo.Erat idem honeftatis vitæ ftiX diofifs. èC ad hanc docendo afluefaciendoc^p adolefcentiam non maiore cura atcp feueri« täte inftitui amp;nbsp;adduci ægreferebat, cum in* telligcret, quam difciplinæ cuftodia ÖC Deo grata res amp;nbsp;in hac vita vtilts eßet. Hæc fen« tentia verifsima atqt præclarifsima non ca* ruit obtreóatione quorundam, quafi fuper* ftitionc implicaretur. Quid enim difputan* do probaretur, magisiamfpelt;3abatur,quam qualis degeretur vita, QC libertatis oblitéra* ta dodîrina fie reuocabatur , vt ad liccntiac infinitævfurpationcmefferretur. Eftautem . profeëlo difputatio omnis turn demum egre* gia atq; illuftris, ea præfertim quæ de Reli* gionc, pietate, ofFicio, virtute habetur, cura nonmodo verbis aliquid feite concluditur, fed ac'bonibus confentaneis etiam exprimiâ tur. Quis enim non habeat pro nugatore Slt; fut ipfius deriforc eum, qui, quæ oratione l conftituat, ea euertat viuendo i Sed redeat ad Garbicium narratio. Ad hune igitur pro« 1 fitentem dodlrinam Græcarum literarum in

AcademiaTubingenfi, populärem fuum fc tune Flacius contulit, cum eodem ante bien* \ ni um 8lt; ego veniffem. V fusep eft hofpitio I Garbictj pro facultatibus ipfius non illibera* \ li, ÔC expertus meam quoep ÔC aliorum be*

V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ncuolens

VITA PHILIPPI neuoleftttam ac ftudium. Inde difcedens Vui'ttenbergam eft profcdlus. Eumt^ hu* mamtate aliquanto maiore complexus eft Philippus Melanchthon quod à nobis adue« niftet. Ita«^ omnibus rebus eiim adiuuit au« gens 06 ornans hominem, ft :s etiam faculta« tibus fuftentans. Id quod ab ipfo in promtu erat cunctis. Non folum enim docebat dif« cere volentes vniuerfos, fed pafcebat etiam efurientes, Ô6 nudos veftiebat, bonitate qua« damnaturæ benefaciendt cupida fine difcri« mine omnibus. Flacius qui mediocrem fer« monis Græci fcientiam teneret, in cogno« fcendam linguam Hebraicam tunc totusin« cubuit. Magiftrt ibt bonarum artium titu« lum atqp infignia aflecutus eft ÔÔ data ei vxor, publicæ dodlrinæ munus afsignatum.Hic fiue ingentj turbulentiferocia ÔC ambitione, feu malitia inferuiente voluntati aliens : namdehomine ft'mulatore mirifico,in quo nihil fimplex apertum cognofceretur, va« riæ fufpiciones fuere : Sed quacunqp fane re aut fpe impellente, tunc Flacius fcifcitari cu« riofe quid ageretur ÔÇ eftet in manibus, SiC clanculum fcripta fi'dîis nominibus fpargere, notantia omnia quae carerent audacta aduer« fandiquietis confilijs. Hane enim aiebant elfe veritatts deferttonem amp;nbsp;corrobora« tionem falfttatts. Quae erat illis temporibus £lt;ifto

MELANCHTHONIS. ag-y fie ifto rerum ftatu admodum plaufibdi's 6e grata vulgo oratio. Sed initio aftute tegere Flacius ea quæ animo agitabat, amp;nbsp;alicnatio« nem atep odium difsimulare. Relidîa eodem tempore ftatione fua ad Danubium, venit Vuittenbergam Nicolaus Gallus, fugiens periculum imminens in illarum regionum ciuitatibus ijs, qui reclamarent Auguftæ de« cretis. Cum quo Flacius ftatim familiarifsi«

I tne fe coniunxit, fie difeedentem fic, vt nihil præ fe ferret inimicitiarum aut fimultatum,

1 paulo poft clandeftino abitu fecutus eft. Et confederunt ambo Magdeburg!, exitiofæ peruicaciæ adiutores Só incitatores ftrenui öd Vehementes. Dehuiusvrbis confilijs alt;fti» onibuft^ etiam Fortuna, nihil modo dicam. Quæ obfidionem excitato bello tamdiu tu« lit, quamdiu illa in penuria ad extremum re« rum neceffariarum pene omnium 8gt;C fummis difficultatibus fuftincri potuit. Sed qui bello huic gerendo fuerant præfeôli, tjs fi Magde« purgici maturius fidem habere voluiftent, futurum fuiffe exiftimatur, vt citius ijs malis liberarentur, quibus tandem fradli, deditio« nem facere funt coaói. In regionibus Miß» nicis res erant per fe illae quidem tolerabiles, vel fatis etiam bonæ, fi non calumniofa infe« dlationevexarentur. Ipfe quidem Philippus exillis perturbationibus fie quafi tempefta« V X tibus

288 VITA PHILIPPI

tibus tantum doloris cœpi't quantum alius nemo. Sed cum aliorum vel improbitate vel leuitate caufTam occafioncmcp cis datum eHe, £)C culpa fe vacate fciret, faciundum fibi fta« tuft idem, quod mcdici fideles folcnt, qui SC mifericordia ægrotantum aft'iciunturjSt mor bum, fi pofsint, fanant, fi nequeant, non ta«« menäugent, ÔC neqp ope fua deftituunt dc« pofitos, neep non necefiana acerbitate affli«* gunt. Nam qui temcre remédia adlnbcnt, quibusvita interemta tollitur morbus,illis ea gratia debetur fcilicet quæ ficcarijs. Con« fiderabat Philippus Melanchthon conuerfio« nem vna cum rebus mutatis animorum. Vi« debat quam multa contra opinioncm omni« urn accidilfent, QC pofie aliaaccidere fimilitcr intelligebat. Erat hoc igitur redfifsimum ÔC tutifsimum : Salua Sc integra ÔC incortu« pta doclrina cœleftis veritatis, cui labem in« uri aut afpergt maculam ferendum non elTet, decæterisquæ temporibus 6C locis diuerfa Temper fuifl'e conftaret, ita conueniri, vt vel mutatis vel nouatis aliquibus tranquillitatt confulcretur. Etfi in eo ipfo falli aliquos cum non fugiebat prouidentem vna parte pacatis rebus, nihilominusaltjs turbas exci« tatum iri. In his igitur quafi' procellis ÔC ifta tempeftate, non currendum hue illuc pu« tauit, neep excedendum ijs locis, in quibus fine

MELANCHTHONIS. 289 fine impietate ad Deum öd culpa ad homi« nesnontmprobosnecpiniquos, confiftere lia cerct, 2lt; tranfeunduin eo, vbi ncc^ extra pe« nculum ÖC maximis itidem in curis moka ftiifq; atcp angoribus futurus eflet. Homia numautcm præfidia vel vrbium munimcn« ta,quibus protegeretur quaerere, clamoria bufcp importunis tumultuari, 6^ quafi tribua nitio furore malediôifcp vcfanis in quoslia bet debaccari omnino noluit. Quodcp fcma perfccerat, vt frena laxari cupiditatibus lioa minum auram populärem atcp plaufus caa ptari oportere non cenferct, id multo magis tune præftandum effe ftatuit, necpvt dcalia quoveluti editioreloco ad arma infeliciter paulo ante fumta aliquos denuo vocaret, vel fe dccere, vel placcre Deo, vel ad vllam fpein bonam conducere eft arbitratus» Itacp in hoc immotusperftitit, quiequid Flaciana fadio diceret ac moliretur. InFlacio perfe« «fia cognitio Imguc Gei manicç nunquam fu« it, fie, loquendi feribendiqj diferte vt facuF tatem adipifeeretur. Sed libelli ipfius no« men præferentcs pafsim prodibant , quos J pro fuis ilkagnofeebat. Eratautemeadem 1 cantilena omnium,de qs qui apud Principem 1 Mauricium illis temporibus remanerent SC

Ecckfqs feholifep conferuandis nauarent operam, Inquibufdam etiam conniuentes

V 3 üum

apo VITA PHILIPPI

dum difieda recolligerentur ÓÓ ordinären* tur confufa, amp;nbsp;res effent in rcgionibus illis mediocri inflatu tranquillæ. Cum autcin quæreretur de qs, quæ quaff indifFerentia fer uari aut omitti impium efFe non videretur, Philippus Melanchthon edito fcripto lucu* lenta hoc breuitate explicauit, QC defi'niendo folerter ÔC exemplis illuftrando. Sed nihil proficiebatur ad eos, qui nelt;^ audire quæ di* cebantur nelt;^ ad ea quæ demonftrabantur, afpicere volebant. C^i amp;nbsp;verbofftate indt* ferta, ÔC nominum mirabili ignotaqp fpecie fucum faciebant SC imponebant multitudini imperitæ, Interemiftas 2lt; Adiaphoriftas eos per ignominiam appellantes, à quibus fectff ferant. Quorum omnia dida QC fada in de* teriorem partem interpretando rapiebant, pronunciantes etiamaudacifsime de cogita^^ tis. Petebatur tunc conuicqs impudentibus non Philippus modo Öó ?lq,fed Reuerendifs. ctiam QC Illuftrifs. Princeps Georgius Pr. Anhaldinus, cui ne mortuo quidem fcelerata petulantia pepercit. Nec non improbifsi* morum partim mendacia, partim fimulatio cuiufdam ardoris in veritate alTerenda, par* tim etiam alia, quæ talium temporum mife* rqs compræhendiintur, tantum elFicere po* tuerunt, vt dodi SC pq nonnulli inq^ his no« biles at(^ Principes viri, aliquid ab eis did

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;initio

iMELANCHTHONIS. 291

initio crederent Só ipforum faucrcnt conati« bus. Sed tum capita huius fadionisFlacius óó Gallus Magdepurgi declamitabant ÓCli* bellos atqj pidïuras diuulgabant contume« liofas in perfonas 8C rationes eorum , qui ip« forum temerariam vel certe praepofteram Vehementiam improbabant, SC abborrebant à turbulentaperuerfitate. Inde cum .vrbs defendi amplius non poffet -, digrefsi, in alijs deinde locis tanquam turbo vaftitatem SC ftrages dederunt, admiffb Flacio lenae qui Theologiam doceret, ÓC reuerfo Gallo in priorem nidum ad Danubirm. Cum his quafi confpirauerant SC altj contra Philip« pumMclanchthonemSC eos, qui in Acade« mijs 6C Ëcclefqs Mifnicis docebant. Aliquo« ties autem iubente 2C volente Principe Mau« ricio conuentus diuerfis locis acli funt. In quibus illi clamatores corrumpi'dodirinam puram atcp finceram odiofifsimis criminati« onibus dilTeminabant, adeo vt non paucis vbic^ fufpeCIa redderentur omnia, quæ tum in Mifnicisregionibus fufcipiebantur SC fie« bant. In quibus tantis tempeftatibus pericu« lofe iadlari PhilippusMelanchthon8C ad du« rifsimos ofFenfionum fcopulos allidi, cum nihilominus curfum diredlum ad veritatem aeternam tener et, neep immutaret velificatio-nem quantumuis reflantibus ventis, in diui«

V 4 n»gu«

222 nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

nae gubcrnationis ccrta fiducia. Verfute au« tem cauillari ifti noui Magiftn' pene fyllabas in omnibus quæ à Mifnicis proferebantur. Necp pudebat falfa QC ficla ingerere ôC fe«= cundum hæc perfricîa fronte pronunciare, ÊC optima fcripta vituperate, dC homines in« nocentifsimos condemnare. Cum ipfi ni« hil vtilitatisin commune docendo afferrent, omnc ftudium in maledicendo, obtrecîan« do, infedîando, criminando ponentes. Dicat cnim, qui potcft, quid nam obfcuri ab his illuftratum, quid ambigui definitum, Quod dubium amotum, denicp quod lumen do« dîrinae Ecclefiafticac illatum ßt f At liquet turbas ab his perniciofas eße datas, datas cauflas occafionefq^ diflenfionum dC aliéna« tionum, data damna inimicitiarum, affeâos trilfitia bonos, conciliata gaudia malis, creptumvfum frudlumcp fuauitatis SC cari« tads mutuæ, impeditos congreßus faluta« res, quibus veritatis cœleftis dodîrina Si confirmaretur illuftraretur. Hæc facere fe illi tanquam ardore quodam mentis reli« giofæ aiebant. Cuminterea diftraherent^ violarent nefarie focietatem fraternæ con« iundlionis, dC à ciuibus recederent, non fu« gerent hoftes. Vifitp mihi hi idem facere funt, ac ß quis exquifite confeclas fubdu« dlaß^ ab ah'quo rationes reijcere ÔC confun« dere

MELANCHTHONIS. 293 dercaudeatj vti'pfe cdatamp; fubijciat nouas. Nam quid aegere aliud c” quam quod difpo:= fita S)C collocata apte 6d fplendide, diligentia atcpftudio inprimis Philippi Melanchthonis conuellere difsiparecp funt aggrefsi. Sed car= tæ iftorum volaticæ ac fcurriles euanucre magna iam ex parte, ÔÔ penitus'aliquando cuancfcent, manentibus ac manfuris graui== busatq; folidae doôèrinærefertis fcriptisPhi« lippi Melanchthonis, dumftudium non in« tercidet cognofcendi fequendi incorru-ptam veritatem. Proponebantur in Miü nia capita libri Auguftani,decp illis iubeban« tur Theologi fententias dicere. Non enim Prine. Mauricius fine exceptione alTenfus fuerat decreto, quo liber ille quafi omnium ordinum iudicio approbabatur, fed promif« fa Imperatoris de Religione vrgens, 6C quid ipfe fuis effet policitus commemorans,oftena deratfibinecefsitatemimponi, vt adfuos ea de re referret. Id non negligi vt conftaret, diuulgata capita quædam fuerunt, de qui-bus quæfitum Lipfiæ fuerat, perferipta ilia quidemmoderationcca, vt à conftantia in veritatis cœleftis fincera dodrina ne tranß uerfumquidem, vt dicitur, vnguem recede^ retur, fed quibus tarnen tempus r cru mep mus tatio obtreôandi daret occafionem. Quam improbitas makuolorum ôâ turbulentorum

V $■ tune

V I T a’ P H I.L I P PI

tune cupide arripuit, SC ea prolixe vfa elr. Anno autetn Chrifti m. d. xlv. priusom« nino quam fomniare aliquis poflet Au« guftani libri compofitionem ÔC editioncm, volente Principe Mauricio R. amp;nbsp;Illuftrif« fîmus Pn'nceps Georgius Princeps Anhab dinus conuocauerat Lipfiam præcipuos Theologos amp;nbsp;Miihicarum Ecclefiarum pr^’« fides, eos fere, quibus cura illarum commiffa eflet viuente adhuc Princ. Henricho Princ. Mauricij pâtre, ætate plærofcp fenes, fpe* dîatæ dignitatis amp;nbsp;vitæ honeiîate célébrés omnes, vbi de communi concordanteep offl« nium fententia , adminiftrationis ordo delt; feriptus, amp;nbsp;ratio tam dodîrinæ quam riruum informata fuit. In quo libro omnia ea ad cundem modum continebantur, quo tune capita ilia, de quibus diximus, promulga== runt. Atep licet ex bis etiam peripicere quan turn fit fitum in temporibus. Tune enim certecum ifta tradîata ÔC conferipta fimt, fi ederentur, nemo repræhenderet, ac lauda* rent potius omnes. lam vero prolata eadem tam contumeliofe reipuerunt ifti, qui ipfi fo« li fuleire Ecclefiam amp;nbsp;huius ruinas prohibere fe, credi poftulabant. Etfi tragcediæ iftæ quas excitarunt, commenta tantum fufpi« cionum, ôd falfæ coniedluræ argumenta, amp;nbsp;fax acerbitatis odijqp interpretationem Sf.

tempo«

MELANCHTHONIS. 29 y temporis occafionem continebant. Quæ ad vulgus imperitum momenti habebant pluris mum. Diligcntiores autem celeriter, quo«= nam tenderent, depraehenderunt. Philippus Melanchthon quo ifta fuadente non infti« tuebantur, quiep præ fe ferret potius ab om= nibustalibus illo tempore confilijs aóioni= bufep voluntatem alienam, Non tarnen ftu» diumoperae fuæ rebus communibus voluit denegare. Attp veritatem dodlrinæ religio« niftp finceram integritatem retinere conftan«: tifsimeperfeuerauit, Decæteris non cxtlti« mauit velopuselTe, vel omnino expedite vt dimicarettfr. Neque ego ab illis diflentio,qui de ifto libro decretum maximorum malo« rum cauffam futile cenfent. Et hinc cnim quae incommoda diftradlionum extitcrint, patet, 8lt; quid denitp futurum fit magnopcre metuendum eft. At cnim quorum haec cub pa fit, reperiendum, amp;nbsp;eos infedandos ar« bitror, non furiofo latratu 00 indignis con« uictjs appetendos quoslibet. Sed cum aman« tibus rixas 6lt; qui pafeuntur contentionibus, fruftra difputatur -, præfertim ad omnia tan« quamclipeumReligionis fanclifsimum no« men obijeientibus. Horum itacp tanquam rabioficanis impetum , quoad conceditur, declinando vitantes , conficerc curriculum illos fuum finamus, QC attexamus reliqua..

Eadem

-iqS vita PHILIPPI

Eadem tcmpcftate cum ncfcio quo pac7o de laudabilium piarumqj adionum, quæ ope« rum bonorum nomen habcnt inEcclefiaftico fcrmone, necefsitatc, renouatx cfi'ent difpu« tationes, quidam tumultuofifsime rcfellcre nondubitarunt St veras neq; ambiguas aut incommodas de ilia fentcntias, cum pluri« morum grauifs* ofFenfione. Idcp crimenfta« tim in Philippum Melanchthonem quot^ tanquam telum intendi, ÔC iam illius alijs quoque in partibus fcripta lacerari atqj car« pi,in(5p primis refutari tradita de hominis voluntate, de conuerfione ad Deum mentis humanæ, De Euangelij proprietate ÔC natu« ra, eocp res progredi, vt confultatum lit in iftorum conuenticulis de prohibcnda ledio« ne certorum librorum Philippi Melanchtho* nis. Sedhuic conatuiprudentia pictatis ob« | ftitit ÓÓ eum reprefsit. Vt autem apud Ho« i mcrumAgeleos monens procos, ne temcrc quafi cfFundant fimul iacula omnia, fed con« rjciant aliquot ccrto numero ac ordine pe« tentes Vlylfem, lupp 'iter ajl'iret nobis (inquit)ßforte fauorem Ft KO fris manibus cadat interfeà^us rlyfes» Et Koflium 'uicirix kxe CAîarteru fimaßequatur, alios, quot;vko hoc oceiß}, nil moror onines

Sic vartjs diuerfifcp calumniarum obtreda« tionum^ quafi venenatis fagitlis nomen ÔC exifti*

M E L A N H C T H o N I s. 297 cxiftimatio bona Philippi Mclanchthonis propofita erat vna ad configcndum , quod ipGus autorttate vcluti confofla atcp cxtin« da, caetcros omnes non admodum formi« dandos cffe ducercnt. Sed baud fcio an ali« quanto patientius tulerit iniurias iftas Phi« lippus Melanchthon, quam oportuerit, atlt;p tolerando quam rcpugnando fuerit fortior. Vcrum de hoc ipfo fortaflcpoftca plura di« ccmus fuo loco. V encrât Norirnbergam ex Bauaris ante multos fane annos Andreas qui familiæfuæ nomen pene ridicuîum mu« taueratinOfiandri, vndefonusnon longiG» fimc recederet. Is, quod Hebraicarum Hte« rarum cognitionem profiterctur, inÄugu« ftiniano cenobio dodrinæ fuæ primum mer« cedes quafdam accipiebat, carus ob ingenrj acrimoniam ftudium induftriamqj crudi« tis,præcipuc Bilibaldo Pircamero dignita« te honoribufcp £lt; fapientia dodrinaqj Prae« ftanti viro , quos tarnen deinde rufricitate morum 50 præfracla animi elationc ab fe plærofcp alienauit. Commendatus autem primoribus ciuitatis facundia fua potifsi« ntum, concionibus in æde Laurentiana ha« bendis eft præfcdus. Confecutus fuerat au« toritatem primis contentionibus de religio« ne, cum monachis iam corruentes fuperfti« tiones retinere cupientibus vehementer re« ftitiftet.

29 8 VITA PHILIPPI llitiffet, 2C coram Antiftite Pabepergcnfi de illis controuerftjs copiofc cum plurimorum admiratione Sgt;C applaufu difputaiïct. lam autem promulgatione libri Auguftani vel rogatione podus ilia in Germania pafsim motus periculofos mifeente, arripuit occa« fionem relinquendi earn vrbem, in qua di« gnitatem amp;nbsp;aliquid facultatum fuerat ade« ptus, contulitep fefein Prufsiam, vbi ipfi« us audacia amp;nbsp;quorundam aduerfantum illi importunitate, eæ contentiones funt exci« tatac, quæ totam fere Germaniam peruafo runt, ingentiumt^ odiorum, turbarum, iur« giorum fuerunt cauflae. Cum amp;nbsp;nouitatc difputationum Ofiandricarum animaduer* fiones attp notationes plane cenforiæ alio« rum excitarentur, ÔC in refragando quifep maxime fortis atep acer videri cuperet. Ofi® andrum fane, qui ingenio naturaq^ effet ex« cellente, ÔÔ dodîrina varia ac multiplice, ôd facilitate præclara in pronunriando quas co« gitaflet præditus atep inftrudius, Noncauiffe apparetne oppugnando alios, fufpedlam formam dodlrinæ callide introducendo, nouas quafi fecures impingeret Rei Eccle« fiafticæ. Eftep ab hoc Philippus Melanch« thon Sd ipfe fpurcifsimi feripti atrocibus contumelijs appetitus. Neep polTum in ani« mum inducere vt eredam ipfum autorem tain

•

MELANCHTHONIS.

tam vecordem fuiffc, quin illius cum quoque recognofcentcm forte puduerit. Tulit etlt; tam hoe æquifsi'mo animo Philippus Me« hnchthon, Sé in fimplice, vera, puracp do« órina excercenda perrexit, quæ ipfa effet refponfio grauifsima Sé firmifsima defenfio ad omnia. Atlt;p ego fcio Philippum Me« hnchthonem tam inhumaniter acceptum ab Ofiandro, poftea tarnen fæpe honorifice eius meminiffe, recordantem veteris confuetu« dinis necefsitudinem, eamcp illi laudem tri« huiffe quam deberi fatebatur,fcientiæ multa« rumcognitionedignarum rerum præclaræ» Atq? nos in hac narratione ftuduimus, id quod ante oculos verfaretur, neque dubium autcontrouerfumeffet, de quocunep nomi« natim aliquid recenfuimus, commémorant» do exponi : Quæ funt nimirum vel didla ali-cuius vel facfla, vel his , vt ita loquar cogna« ta atep inhærentia. Non enim is ego fum qui de aliorum confilijs Sé propofito atep

1 fententia pronuntiare foleam. Hæc eninv \ occulta funt, quæ fufpicando detorqueri ' tnaleuolentiæ eft Sé odtj, extollere vero al« tius ab integritate alienum. In quo vtro« que, priore tarnen magis, fibi licentia fecult huiusnimium indulget. Enimuero vbi di« ôum fafl;umue SC manifeftum neque ambi« guum extat,licet, vel oportet, vt opinor, id de eo

500 VITA PHILIPPI

decocommemorari, quod congrUit verita* ti. Sed alia funt aliorumcumingenia turn vo luntateSjtumftudiaquoc^. Prauitatem fane vel procreatione infitam vcl vfii contradam tolli emendando, non corroborari excer^ cendo conuenit, cui quid prætendi pofsit quærere, extrema eft pcruerfitas. Scripfit«^ hoc præclare luftinus Martyr, Naturam vilt;‘ uendo fequi efte eius, qui nondum peruenc« rit ad Fidem, At æmulationem Inuidiæ, Ion« ge adhuc à veritate abhorrentis ac rcmoti. Qiiaproptcr ne quis fcipfum decipiat, nccp fpecie fimulationcq^ fallatur* Nam reperi« untur qui iracundiæ in repræhendendo infedando quoslibet audaciam, atlt;^ ctiam conuiciorum acerbitatem fcripturæ facræ èC fandorum hominum autoritäre excm« plifcp defendant. Quorum ft vires cupidita« ti refponderent, iamdudum iacerent demif« fi orco aduerfarij. Qiiantum tarnen in ipfis eft St damnando 6C fupplicia decernendo, ÔC maledidis infuper ingerendis fatisfaciunt acerbitati luæ. Quantum enim vidit ætas noftra fcriptorum, quantum didorum au« diuit de fufpicionibus SC opinionum conie« durist' Quotics concurrentes aliqui clan« deftinis operis, modo dodrinæ necpnecefla« hos nec]p opportunos tradatus, modo di« iputationes îuperuacaneas SC verborum magis

M E L A N C H T H O N I 8. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5 qx

magis ftrcpitu quam rcrum pondcrc nitcn* tes atcpfultas, modo ctxam fæuas amp;nbsp;contult;» mdiofas xn ali'os accufationes inftituerunt, compofuerunt, ediderunr f’ Quxbus nihil ni« fi præliorum amp;nbsp;belli caulTæ darcntur. Cutn aurores inter quafdam veluti fccnicas exul« rationes perfonis prodirent alienis tanquam vetcres heroes cuxti cothurnis atque fceptro, vehementiam dC libertatem orationis iadïan* tes, 06 volentes elle fuperiores vbir^, idcp valere tantum quod ipfi ftatuiffent, amp;nbsp;afFe« dando oris libcri copiam fucum facientes imperiLi's, fpeciecp ifta libertatis grauifsimc faijciantes bonam aliorum exiftimationem, ót: quietis diuinum donum perturbantes. Huiufmodi autem hominum profedo animi contentio SC propofitum fententiæ periculi plenum eft, dumqj cedere nunquam volunt, fedvidores elTe aliorum omnium, fit fcre, vt ea vidoria potiantur, quæ eft triftifs. ÔC prouerbio Græcorum Cadmea perhibctur. Atqjiftainhac narratione rcticenda, 6C ta* lia vitia filentio, quin notarentur, prætercun danonfuerunt. Vt autem ad rem redea* mus, Multas amaras tune quafi potiones vt dicitur , haufit Philippus Melanchthon eoncoxit tacendo atqj tolerando. De quibus otnnia funt in medio, neq; fufpicando à no« bisfingitur , aut argumentando exquintur

X nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fere '

,Ô2 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPP!

fere quicquam» lam vero ne mortuo qut^« demparcttur fed diflentientum quocp, vt dp ximus, proteruitas in ilIo infamando info!gt; lentiacç concordat. Si inuidia impcllente, quanta fit generis iftius improbitas ex eo ap= paret, quod nouam ac inufitatam illud viam ingreditur, cum Inuidia tanqtiam ignis ma« teria déficiente, extingui 6C delabi in cineres obliuionis poft alicuius mortem foleat. Sin odio incitante : cum oderint eum quern boni omnes amarunt viuum, 0^ mortuum fingu« laris beneuolentiæ memoria cohoneftant, quales ipfi perbiberi pofsint, fi faperent, po« terant cogitare. Sed nominis fcilicet aliqui celebritateoffenduntur, ea oppreffa fore vt ipfi emineant, confi'dunt. Ita fane fe res habet, vt omnibus temporibus vcra attp fo« Iida virtus rara, nunc rarifsima fit, cumlt;p perpauci fua virtute excellere amp;nbsp;quafi in ab tiorem locum peruenire valeant, plærilt;p ab terum criminando ÔC contumeliarum infb dtjsappetendo , autetiam impudenter infe« dtando, vt confpiciantur, afcendere ni tun« tur. Hoc quale fit patet. Non certe præ« ftantiam dC amplitudinem promittens, fed afferens fceleris amentiætp ignominiam, vt illud agentes ftultitiæ ôô prauitatis coar« gui pofl'e videantur. Sed quod aggreffb hoc cxpofitionis opus inuito necelfitas impo«

MELANCHTHONIS. 30^ fuit vt non omittercm , in co nelt;^ longior necp diligentior fum futurus. Vt igitur ad Ofiandrimentionem reducatur oratio , Fuit is ôô ingenio acri præditus amp;nbsp;baud vulgari docT:rina inftruó:us, fed animo 8lt; dato Slt; admodum confidente £lt; moribus ncqua» quam modcratis atcp fuauibus. Hæc na= turæ interdum vitia educatione liberali ÔC difciplinæ diligentia corriguntur, Quæ Ofi* andro defuific confiât. Sed confedo ille cur« riculo vûæ fuæ in Prufsia mortuus. Sc fplen« dido funere datus atcp honorificc efi fcpul« tu3,ÄnnoChrifii m. n. Lii. xvi. Cal. vii br. apud Regiummontem. Rcdeundum autem efi ad fuperiora tempora, vt narratio ordine procedat, Quæ quidem perquam tur« bulenta fuerunt 2lt; non modo curis öd anxie« tatibusanimi, fed corporis quoqj laboribus atep defatigatione Pbilippum Mdanchtho» nem grauiter afflixerunt. Annÿ Icfu Chri« fti M. D.XLix. incipiente mortuus efi cum I ingente Philippi Mdanchthonis dolore öd 1 triftifsimo defiderio amici carifsimi, Cafpar Cruciger diuturno languore conflidatus Sd I grauifsimis, ob ea quae tum gerebantur, per« turbationibus debilitatus. Ita autem obqt ' tnortem, vt ardentifs. prccibus opem diui® ' namfibi öd propter religiofæ pietatis ftudi« um periditantibus cundis imploraret, öd ; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X X nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vitam

,04 VITA PHILIPPI viram fuani tradcret in manus lefu Chrifii autoris falutis vnici, cui fcruierant fidclitcf lludia ipfius, Sc qucm fanciifsime colucrat. Hunc condifcipulumnon multum artatc in* fcriorcm habui inpuerili inftiturionc Lipfiæ, cum vno ÔC Praeceptore arq) Magiftro Ge* orgio Hdto, Dodlore literarum Græea* rum familiaritcr vtercmur Ricardo Croco Britanno. Erat autcm in co pucro tanta fta* tim ingenij vis, vt quæ cætcri nos magno la* borevixperdifcebamus, caille ficcclcritcr coprghêderet animo,vt ludere 6C iocari vide retur,nobisadmodumferio omnes,vt aiunt, neruos contendentibus. Perpetuam autcm confuetudinem hanc feruabat, vt in difsimn* lando feientiam, quæ erat in co multiplex Variarum rerum, perfcuerarct. Nihd in eo oftentationem habebat, nulla gloriæ aut no* minis præftantiæue cupiditas animaducrtc* batur. Studijlabores fufeipiebantur perle*, rebanturt^ incrcdibiles, fed tam occulte SC quafifurtim, vtfamiliarifsimi ctiamdcijsee* larentur. Morum vitæcp maxima erat in il Io honeftasatepprobitas, ÔC in quotidiano qui* dem conuidu fuauitas perquam amabilis, ergaep omnes fumma humanitas, In negoujs autemgerendisSCfides SC grauitas ipedata. Inloquendo admodum pareus. Aci omnes vero iuuandum confilio opcq; promtifsi*

mus.

MELANCHTHONIS. ^05 mus. Cogitationes ipfius fapientes, oratio circumfpet^îa, infignis taciturriitas, Fides certa. Q^iibus eximiam autoritärem ille confequebatur, £lt; dignitate excellebat. Ne« que inueniebat facile apud fe alium Philip^ pus Melanchthon cui fua confilia confiden* tius crederet, aut cum quo liberius commu« nicaret fententiam rationefcp fuas, aut cuius iudicio plus tribucret, quam Cafparem Cru« cigerum. Qi'.cm cum tanri fccilTct öd tarn vehementer dilexiffet, morte ipfius non po^* tuitnoninluclumœrorecp ingenre verfari, ea præfertim quæ ante tempus illi accidiife videri polTet. Excefsit enim c vita hac con^^ fcóo anno ætatis fuæ quadragefimo quinto, lam öd obfidio vrbis Magdepurgenfis mul* tarum variarumep difficultatum caufas da* bat, Et Imperatoris Caroli inexequendis ijs quæordinando edicendoep inftituerat, ftu* drum paulo ante remifsius vifum, rurfum intendi , neep de feueritate demonftrata multumremitri. Non paucisigitur in locis religionis caufla auttumultus cxcitabantur, aut mutationes fiebant non periculofæ mo* do, fed perniciofæetiam. Et publicatæiam erant hoc tempore Anni M. D. i-1. literæ quibus Synodus Oecumenica à Pontifice Romano lulio m. qui ante legatus præfe* derat in Tridentina öd Bononienfi, rurfum X 3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;indices

5o6 vita PHILIPPI indicebatur, QC Tridentum denuo omnes quiadefTedeberent8CàPontifice Paulo III-vocati pn'us fuiffent, fe conferre iubebantur. Hoc Imperator Carolus, ægre amp;nbsp;vcliemciv ter vrgendo PontiKccm, tandem obtiniierat. Præfiniebatur autem dies Calend. Mat) con« uentui, de exordio aclionum, quibus Pat»* lina ilia Synodus contmuaretur. Caroluni Imperatoremmagnopereftudere remad 1c« gitimam cogm'tionem deduct apparebat, quam fciret Synodi Oecumenicæ elTe pro« pn'am. Sed ita amp;fuerant ante Synodi indb di'dlaf, de cæliteræ de hac fcribebantur, vt non deeflent qui fufpicarentur à Pontificijs nihil peius metui, quam ne procédèrent in« ftitutanegotia. Ipfum etiam Imperatoren tales literas non probafle exiftimabatur. Sed funt illæ recitatæ in confeffu Principum Au« guftæ, vbitum conuentus ordinum Imperij agebatur. Quiitafolutus eft, vt Imperator, ad Synodum celebrandam de frequentan« dam, cundlosaccurate de vehementer hor« taretur de admoneret, feep propius acceflu« rum de propugnatorem omnium defenfo« remip adlionum fore policeretun Non etiam intermittebat vrgere vniuerfos, vt ea, de quibus Interim feruandis, dum Synodus j Oecumenica aliud decernet, liber editus fuerat, exequerentur perficiendo* Et ideo j cum !

MELANCHTHON IS. jq/ cum alijs Iods magnopere trepidatum fuit, tum Ärgentoratum varie £C multiplidtcr vexatum. Eftcpmortuus in Britania Mar« tinus Bucerus, cum quo Philippo Melanch« thoni magnus fuerat familiaritatis vfus, Itacp morte eius non paruum dolorem eum accepifTe intelligcbatur. Non putaui alie« num hoc loco de Bucero pauca vitra fupe« rioremmcntionem commemorare, cuiusno« menapud quofdam mirifice inuidiofum fu« ifle conftat, cum illius neque ftudium pra« . uum necp operæ peruerfæ, multo minus im« probitas aut malitia depræhenfa fit. Patriam hic habuit Vueiffenpurgum oppidum ad Rhenumfitum. Inpucritia autemidquod multisaccidit, literis alia dodrina fic fuit inftitutus, vt finis proponeretur in re Eccle« fiaftica muneris alicuius fundio. Vnde poftea fadum eft, vt fe daret in familiam feu fodalitatem Dominicanam, fpe, vt videtur, vitæ melioris atcp fandioris. Vcrum offen« fus, vt alij quoque, fuperftitionum impieta« te ( quæ iam ne fpecie quidem aliqua reli« giofæ pietatis occultarentur, fed cum do« drinæ falfitate, tum rituum pene iocularium vfurpatione manifefto depraehenderentur, quos vulgo etiam deridere plæriep incipe« rent, accedente præfertim vitæ atcç morum diffolutione ) deferuit illam congregatio-

X 4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ncm,

508 VITA PHILIPPI nem, ÔC euoluit fe erroribus quibus tcmere fueratimplicatus. Verfatus deinde fuit alb quantifper apud Francifcum Siccingenfem, qui in graui motu fufeepti belli dilficilis, quod pehculofam feditionem excitaturum clfe nobilitatis concurfu multi metuebant, in fua arce Landeftallo oppreffus mortem obf)t Anno Chrifti M. n. x x 111. Poftea Ar« gentoratum Bucerus fe contulit. Vbi ftudio èc diligentia magna concionando populum docuit, $)C multa opera fchbendo edidit,quæ comperio docîis SC veritatem amantibus praeclara ÔC vtilia videri. Inprimis operaffl dedit vt controuerfiæ, qua: tunc quaedam Ecclefiarum confentientum pacem tranquil« ïitatemq^ turbabant, dirimerentur ÔC refti« tueretur concordia. In quo nihil laboris aut defatigationis recufauit, vel non potius cupidifsime fufeepit atque pertulit. Quod , crederetur autem elfe ingenio placido ac mi« ti,adhibitus deinde qUoep fuit ad confilia adlionescp confenfionum, QC tollendorum difsidiorum. In quibus tradîatibus modéra« none ftia cauit, ne nimis olfendcrentur ad« uerfarq, neue omnem concordiæ fpem abq« cerent. Itacp opinione de co fans bona ac« cerfitus fuit Auguftam, cum liber ille con« cinnaretur fententiam Imperatoris pronun« j cians, De qs quae, Interim dum Synodus co« gere«

MELANCHTHONIS. 209 geretur, fieri feruari^ oportcret, de quo fus pra diclum eft. Sed fruftratus eft expedïano nem plærorumcp 06 conceptam opinionem fefellitj improbando aperte fcn'ptum illud, 86 demonftrando infidias atque corruptelas. Quod igitur turn Imperatoris poteftate tam late parente, vt aliorum quorumuis dûîbnt fubic(ftaloca eomplederetur ,neque Argent torati neque vfpiam in Germania tutus vis dereturfore, ita accerfitus perquam honos rificeinBritamam fe contuHt, vbi, vt dixi* mus, obtjt hoc anno mortem. Orto autem hello Parmenfi, Synodo , quam Imperator Carolus non modo procedere fed maturari maximopere cupiebat, impedimenti non^ nihil Ô6 morte illatum fuit. Quo tempore obfidione Parmam 86 Mirandulam Cadas reanæ Pontificiaeçp copiæ cinxerunt. Sed Imperator nihilominus rem apud omnes vr« gere, mifsifcpliterisinftare vt ad Synodum vndiep conucniretur, metum periculi, ne qui ilium prætendere iure poflent modis oms nibus adimerc, ac tutocundlos venturos ad Synodum, 86 ibi futuros indeqî deceflus ros elfe policeri, deniep fccuritatcm quocun« quepaefto poftet addere. Magnopere fries rant omnes conturbati rebus atep negotijs poft vieftoriam Imperatoris Saxonicam fui-i ceptis atqp geftis. Et quoniam conuentus

X nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aliquan

5 î o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

aliquando de religione conftituenda aóos ab ijs, qui dcfccrionis ab Ecclefia Romana infimulabantur, Imperator in cam partem interpretatus fuerat, vt ad Rcipub. ftatum conuelkndum pertincre fufpicaretur ; Non pauci abhorrebantillo tempore à necefTarijs etiam congrefsibus, In quibus communi can dem dodlrinam religionemcp profitentium ac colentium fententia ftatueretur, de Impe* ratoris poftulatis,amp;: Synodicis adlionibus. Princeps autemMauricius mandata tunc de= dit Philippo Melanchthoni, vt fcriptum com poneret, quod ea, quæ Synodo exponerem tur, fi quos illuc mitti placuifTet compræ« henderer. Hoc cum ille abfoluifTet, conuo^ catî Lipfiæ Theologi ÔCpræcipui vndiqp Ec«“ clcfiarumpræfides, iubentur audire recïtatb onem feripti, 8^ de eo dicere quid fentirent. Vniucrfis id approbantibus, neqp vllo fere quicquam requirente aut rcpræhendçnte, v« nus tarnen aut alter aliquid notarc in aâio=‘ nibus fuperioris temporis, ÔC culpare quæ^ dam vt fufeepta geftaq; timidius. Sed neqî borum fcrmoncs confenfionemturbarunt,à ipfi etiam commoditate manfuetudine aliorum, vcritatifqj inprimis demonftratio^ ne, quod falfis temere fîdem habuiflent, faci^ le funt placati. Qiranquam autem de plex eratiftius feripti expofitio, nequcvllius pomi*

MELANCHTHONIS. 511 üominatiiTi cn'minationcm compkctcbatur, corum tantum dc quibus controucrfiæ iam^ dudum erant cxpltcationcm contmens, non vifum tarnen eft cum alijs ipfum communi« care, nonnullis Prtncipibus viris ÓÓ ciuitati« bushoc ma§noperc expetenttbus. Et aduc® nerc ea dc re Lcgati quidam Theologt V uir-tenbergenfes 2C Argentoratenfes, Et attule^^ runtlibrum ad eundem vfum conferiptum à lohannc Brentio,Qui apud Vuirtenbergen^ fctnDucem Uluftrifsimum Principem Chri* ftophorum Vlrichi F. poftquam ex Sucuicis Salints difeefferat, erat in fingulari precio St exiftimatione, in maximo honore, quamuis , occultius aliquante, habitus, cumHifpanica præfidia adhuc detinerent præcipua in illis terrisloca, quæ hoc anno tandem fuerunt eduefîa, reftituta libera Principi fuorum pof« I fefsione, poft ingentia damna data regioni Vuirtenbergenfi ,non modo direptione fa« 1 cultatum ÖC detrimentis fortunarum, fed 1 inorum fimplicis Slt; probæ gentis corrupte« E,SC integrioris vitæ diffolutione. Quam cladem vaftitate agrorum Slt; pecuniarum ra« pinis boni omnes grauiorem feedioremep duxerunt. CumlohanneBrentio antiqua ttecefsitudo intercedebat Philippe Melanch« ; thoni, QC hunc Princeps Vuirtenbergenfis 1 paulo poft cxitnie fauore complexus St di« 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gniiatc

513 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

gnitate ÔC opibus auxit. Sed id fcriptum quod à Philippo Mclanchthone compofitum fuiflc diximus, congrcgatis in Synodo oftc^ rendum 5 cum ijs, (jui illarum rerum cauffa inMifniam vénérant, tandem communica^ turn, poftca conuentu Vuirtenbergæaelo ab abjs complÄribus coram quibus recita* tum fuerat, approbatum, Só tandem editione quoque repetitæ Confefsionis Auguftanæ titulo, diuulgatum eft. Interca autem dum hæc cura atq? fol/citudo excercct Philippum Melanchthonem oritur aliud malum, citatur tempeftas, quæ mirifice perculit om== nium bonorum animos, ôô eripuit fpemft* ïiciseuentus, quod adtradîatus quidem de Religione pertincret, vniuerfum. Cundlis enim fperantibus fore, vt congrcgatis iam qs, qui de controuerfijs Ecclcfiafticis cogno* feerent, res effent vbiep interea quietiores, cum præfcrtim cxiftimarentur in ilia Syno* do affuturi cauftamq? didîuri, q qui defedlio« nis infimulabantur : Et, hi quo tutius venb re ad Synodum ibiep libcrius verfari, SC om= ni metu ademto negotium gercre poffent, D. Mauricius perfecerat, vt non modo Ini* pcratorio diplomate ea fides daretur, fed autoritate etiam Synodica confi'rmaretur ; Hacigitur in fpe atqs expedîatione homi* num, noui terroris SC magnarum perturba* tionum

M E L A N C H T H o N I s. j tionûm occafio data cft. Nam de improuifo Auguftædcccm curantes doccntcscp mEc« cleG'a , cüm quibufdam in ludis literarum Magifiris , coram Antonio Granuelano Præfule Atrebatenfi maxima; apud Caro= lum autoritatis, iuffî fucrunt apparere. Is fi bi adiunôispræcipuis Impcratoris confiliarîjs, inipforum dotfîrinam inquircre, de vehcmcii te oratione cos increpare, dC ne à contume« Ifjsquidcm abftincre, denicp inhumanifsime SC durifsime acceptos ita dimifît, vt tyranni* eo edidlo vrbe cîjccret. Eandem acerbita:« tem 8C aliæ ciuitates Sueuiæ tune expertæ fnerunt. Quod factum tam fæuum fermo« nésqucrelafq?varias commouit, animos bonorum moefticia compleuit. In quibus Philippi Melanchthonis cogitationes crant inprimis trilles, dt!^ oratio audiebatur cum 1 feùera, turn miferiam infclicitatemq} noflrae j ætatisdcplorans. Commemorabantur au« I tem turn à nonnuUisea incommoda atqsma« i la, quæ alios praeftantes ingenio Ôl vfu ma« xitnarum rerum confiderare oportuiffe ex« iftimabatur : Eos præfertim qui potuilFent ' auertere, cum ipfis nihil nifi in mœrorc Slt; i anxietate lacrimæ concederentur. Hæc erant iftiafmodi fcrc; Diffcnfioncs de Religione ' non clïe fimilcs aliarum, ac talcs potius, qui* ; buspotentiamoder^ri, quasue coherccrc ac b nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;reprime»

repn'merc vis vlla nequeat. Sed efle de his cognidone 5^ iudicio opus, propterea quod animi impediantur metu, ne quid impietaiis concipiant. Quodfiita afFeóïos cogere ve^ lis, apud fortiorcs nihil fis profeclurus. Vi* tam enim hi amittent potius, quam mutent fententiam. Immo hanc aliqui laudem afFe= ólabunt, vt in confefsione veritatis afflicïi effe dicantur. Alios reddidcris improbos ac malos, qui iam dicere faccrccp non dubitent quiduis, quiep commutate dominos per oc» cafionem libenter velint, deniqj infidi ht crunt de leues. Si enim in rebus humants, cumidproditur, quod verum rcc'îumt^ effe aliquis decreuit, ex eo vitio proditiones ami» citiarum ÔC Rerumpublicarum nafci coin» peritur : Qiii à perfuafione veritatis diuinx metu aut fpe depcllitur, SC de illis rebus con» tra animi fententiamiam loqui fuftinet,cum» nequis vlli mortalium fîdelcm fore putabitC Dieet aliquis, redire hos in viam, necp eam elfe veritatis defertionem, fed erroris.Id tum demumfortalfe dici polfet, fi rebus difputa» ds SC explicatis, fublatacp dubitatione, abefi fent minæ, terrores, violentia, illecebræ ob» fequij, SC fpes emolumentorum. Itaque de quodam Arianæ fedîæ legimus, quod, cum intellexiffct vnum orthodoxum ex ainicis prtecipuis, amplcdîi illani dodîrinam, fibi grad»

MEIÂNHCTHONIS. pi gratificantem, indignatus animo iufTerit ca=gt; put ipfîus ccruicibus abfcindi, cum qui'dcm incrcpans eum dixiflct : Tene ego pofthac ifiihi fidelem fore confidam c“ qui hominis caulfa fidem fregifti, datam Deo. Sed con= tialmperatoris décréta hoc aut illud com== nfilfum omiflumue elfe aiunt. Iis fcilicct in rebus, de quibus femper hoc in promtu eft î Magis Deo quam hominibus. Conitanti« nus Magnus cum de religion,e orta contro^» uerfia ftatuæ ipfius à concitata multitudtne euerfie fuilfent, quæftionem ea de re haberi noluit, ne religionis negotia cum profanis pernfifeuiffe perhibetétur. Quæ vota quam longo tempore fuc/ünt bonorum etiam fic fatis bonorum, vt de religionc fufeipi fieriqî cognitionem pottus priufq? ftuderent, ij qui deberentac polTent, quam aliquid edicendo conftitueretur,quodneep duraturum,2lt; in aliorum ditfla, in aliorum manifeftas repræ» 1 benfiones reclamationescp incurfurum eilet*. 1 Quam multi funt anni, quibus expetitur, vt 1 nccelfaria maxime omnium, légitima cognis 1 tiodecontrouerGisEcclefiafticis t' Hæc tes cum tandem magno laboreperfeëla putarc» i tut, Si cognitio ilia effet inchoata, talibus aâionibus earn interturbari non oportuiffe plîericp cenfebant. Non hi quidem difputaiv tes quomodo negotium illud cognitionis in* ftitutuni

316 VITA PHILIPPI

ftitutum effet, aut quid co quæri videretutj j fed hoc perpendentcs : fi illi, qui nollent èC j ncgarent poffeea probate Ô6 admirtcre, quæ ' didercndo notaffent effent infcóati, IHi igituvjfi cogerentur dubia Sgt;C incerta iam am* pîedli, aut fi renitentes cxtcrminarentur,qug* nam Synodus ilia futura effet, ad quam vcl non integrum venire iam quafi dciedtis de iure difceptandi, aut venire effet neccffe de« bilitatos atqp fracîos, cum liberæ tantarum rcrum tradlationes promitterentur, Si plurb mi effe tales iudicarent forelt;p fperauiffcnt* Dolebat quibufdam, non faltem refpedlum fuiffequendam habitummaleuolorum. Non enim poffunt ccrtc omnium voces ora in« terminando occludi. Qiiid igitur malcuoli tum dicerc poffent non cogitatum, necp cumfpedlius res iftas fuiffe geffas, moleftefe« rebantaliqun Quodnegarinon poffct,dif« fentaneum effe, in ipfo articulo oftcnfæ co« gnitionis talia fadîa fieri, quibus iudicij om« nis libertas adimi vidcrctiir. Cum tamdiu aliquos tulerint, quaedam difsimularint, S^t vt pater adolcfcentis, quemadmodum ex ne« fcio qua fabula vetcre adducitur, Comici, quamuis ille oleret vnguenta, tarnen odorari fe negat : Sic iffi quanquam effent in confpe« diu, quæ improbarent, tarnen oculos auerte« rint, nunc vbi dies venit, quo decernatur de

ijs ipüi j

MELANCHTHONTS.

t)sipfïsamp; rebus 5gt;C hominibus, ifti lubcntur præiudïcarc id damnando, quod dijudicari debeat, aut finolint cxtorres profugereco« gimtur. Qiiid hoc fit aliud f quant quod apud Poetam de fimili perucrfitate dicitur : Pacem or are wartU, fratendere puppibna arma.

Id eft oftcndcre libcram cognitionem , 6d in« terim alligarc anintos attp deuincire veile, vt facere needle fit, quicquid iniperetur, fiue probent aliqui feu iinprobcnt, nullis argu« mentis adductiaut in refragando perfeue« rantesexulent, vc! grauiores etiani pcenaa perfoluant. Atque fcio fuilTc quofdam fu« fpicatos de fententia Caroli ifto pado rem adminiftratant non efte. Et demiratos vndc extitiftenthæc confilia. Optafl'ccp vt vulne« ri ifti rcmedium inueniretur , ne mala nialis exaggerarentur. Videbant enintfore, vt tunc multi terrerentur, afficerentur varie, grauiter perturbarentur , deniep ingentem ifta paritura efle confufionem. Atep compe« ri fuafiffe quofdam, qui non modo iufticiæ fed vtilitatis quoq; reipedîu mouerentur, mii tandum decretum illud reuocandos ex« pulfos, 2C inftitutæ cognition! curfum liberum relinquendum elfe.Sed viccrunt fcilicet fata fæculi noftri, 0^ fecuta mala cum initia atqj caulfas, tum incrementa impulfioncfqj habere oportuit.Et in pertinacta tunc obtem Y peraturn

Jig VITA PHILIPPI peratum eft iracundiæ, quæ cum nihil confi* derandoprofpiciat, exitus habere folet eiuft modi, vt fi quern fadti fui aliquando pœni« teat, non mirum efle videatur. Atep expo« nuntur à me ea adhuc, quæ mediocritcr pru« dentis hominis ac fani rationibus compræ« hendi coliigi(p poftunt, cum in iftiufmodi negotijs nihil prius necp antiquius ftbi efle pati debeat quifquam, veritatis cceleftis, cu* ius doctor 06 cxplicator eft Spiritus fandus, perfpicientia, qua relida aut negligentius cxquifita, cultum amp;nbsp;venerationem Deiætcr« ni, pietatem religiofam labare QC concide== rencccire eft. Sed longe fanedigrefsi, redea« mus ad noftræ narrationis feriem. Et hæc ad iftum modum Auguftæ ada folicitumha« bebant Philippum Melanchthonem ere« bræ multiplicium quarundam etiam mirifi« carum literarum eo maxime tempore ci in« terpellationes obftrepebant. Et qui eijeie« bantur confilium ab ipfo opemcp inprimis pctebant, amp;nbsp;ad eius fidem mifericordiamcp confugiebant, amp;nbsp;confultationesdeSynodo, quæ inter Reipublicæ graues motus renoua« bantur, curas maximas afferebant. Et ea cer nebantur quafi conferi vcl ad herbam etiam perduci, quorum qui frudus futur! elTent, nemo bonus fine anxietate fingulari cogita« repoflet. Namqüodôf Gallict regis qui Im« peratoris

MELANCHTHON IS. 519 peratonshoftisvelcerte innm'cus eßet,animus ita alienaretur à Ponhfice Romano, vt in Synodo contra rationcmillam amp;nbsp;inftitu* tas aÆones teftatam clTe vellet fententiam fuam, necnon mutuæ inter Carolum £C hunc regem criminationes, quæ diuulgabantur, Etrecepta occupatacç vrbs Magdepurgica à Duce Mauricio , 8C, Imperatorem, qui ad Oenipontem defidcret, fruftra interpellari de Landgrafij liberatione, cuius promiflæ fponfor appellaretur gener D. Mauricius ; Hæc omnia inquam attentos, formidine fu» turorum carere non patiebantur. Et Phi« lippus Melanchthon iam tertius ad Syno« dumLegatuscum literis Principis Mauricij inviam fe dederat. Earum literarum talis erat fententia, quæ fubijciebatur præfcriptæ faluti ÔÔ compellationi honorificæ, qua Re« uerendifs. DonAini Reucrendi patres illc conuentus nominabatur: Cum Cæfarea Ma« ieftas clementifsime voluiflet, vt ex Ec« clefijs fubieclis ditioni fuæ, ahqui ad Syno« dum mitterentur,nolui(re D. Mauricium de« effe voluntati iilius, cum præfcrtim optaret Sc ipfe veritatem illuftrari ad gloriam Dei æternijôô conftitui piam ac perpetuam in Ec« clefijs totius orbis terrarum concordiam. Quæ duæ res maxime effent expetendæ om« nibusmortalibusj præcipue veto ijs, quibus Y X nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;guber«

520 VITA PHILIPPI gubernatio aliorum diuim'tus fit cbmmenda* ta. Tum deinde indicabatur, qui mitteren^ tur ad Synodum, q quidem illi, quorum ho» neftatem vitæamp; pacis publicætp concordiæ ftudium, Princeps ipfe prædicari intellige« ret. Addebatur petitio : vt hi exponentes publice 3 quid de omnibus controuerfijs do^s cerent communi fententia Ecclefiæ in regio« ne fua, audirentur. Et fignificabatur : ÉlTe ipfis mandata data, vt pie placideqj SCfine priuatis afFetfiibus recitarent ÔC declararent dodlrinam, quam efle exiftimarent vniiierfæ Ecclefiæ neceflariam. Conclufio literarura compledîebatur amp;nbsp;admonitionemhumanifs. ÔC vota plenifs. pietatis : Scire eos, qui con« ueniffent, pro fua excellente fapientia ,ipfo« rum confeflus Deumiudicem intueri, ÔC Ec« clefiam vniuerfamtam cœleftem quam ter« renam, ab his poftulare QC expetere, pri« mumvt gloria filq Dei vere illuftretur, SC fa« nentur confcientiæ fauciæ, QC vera his inuo« catio monftretur, deinde vt talis concordia conftituatur, qua non ftabiliantur veteres abufus. Necp enim Deo gratam, neqp diu« turnam tranquillitatem fine veritate elfe pof fe. Negandum autem non elfe omnino,ma« nifeftos errores quofdam SC non leuia vitia in Ecclefiam irrepfilTe, quæ difsidîjs horum temporum dederint occafionem. De qui« bus

MELANCHTHON IS. 521 bus tantisrebus, 6c audire eos Eccicfiarum querelas, ÔC remedia falutaria quærere, fapi* entiæ efle ipforum. Atqjorarc famp;Filium Dei Dominum noftrum lefum Chriftum,vt vul* neribus Ecclefiae veteribus SjC recentibus me* •deatur ipfe,ficut Samaritanum ilium aiat fau* c. o viatori opem tuliffe* Qiia imagine cum fci e exprimeret, oftendit fcilicet affici fe ca« lai.nitatibus noftris, veile nobis opitulari. His literis in vrbe Illuftrifs. aulæ Drefda da* tis, dies afcriptus crat Iduum lanuarq, anni lefu Chrifti m- d. lîi. Et nomen Maurieq cum præcipuis titulis fubfcriptum. Hac Epiftola accepta Philippus Melanchthon cum comitibus iter eft ingrelTus. Diclum autem eis fuerat vt Auguftæ Vindelicorum fubfifterent, donee vel ab ipfo Principe vel Lcgatis ab hocad Synodum literas accepiG» Cent, quibus fignificarctur, quid facere debe« rent. Tota res crat magis comparata ad ali* orum arbitrium, quam de confilio QC fenten* tia Philippi Melanchthonis inftituta. Sed nihilo tarnen minus ille, fine recufatione, vt confueuerat femper obtemperare iufsis eo* rum quibus feruiebat opera ipfius, quo ad quidem bonae mentis confcientia pateretur, fic tunc paruit 00 muneri legationis illius vt præeflet facile palfus obtineri dC cum comi« tibus iter ingrelfus fuit. Venerunt igitur

Y 3 ill»

pj VITA PHILIPPI

till Nonmbergam vbi pro fingularf erga Phi lip. Melanch. aniore, Si ftudio pun'oris do* (fin'næ, accept! habiticp fuerunt humanifsi* me ôd benignifsime. Publice cis aedes afsP gnatæ, procuratæ res necenariae,amp; omnia fummæ beneuolentiæ præftita officia. Dum, invrbe ilia commorantur, Si ocioÇe exp'’’((i lt;^ant, quidnam porro deinde agerc iubcai^gt; tur, interea rumores difsipantur de expecijp tione belli aduerfus Impcratorcm,amp; D.Mtilii ricij Gallicis confultationibus. De qup busmaximisÔ6 admirabilibus cum inceptis tum elFecflionibus, ncq3 argumentum hoc fertvtenarratio inftituatur , neep tnihi libet bas resexponendoinculcare. D.Mauricius ô^conftantiæ diuturnitate, ÔC excelfi animi roborc, Si confiliorum prudentia, Si rerum geftarum amplitudine, tum declarauit non elfe prorfus oppreflam neep captam Germa»; niam, ex qua feriptis picQurifep editis externi quidam rriumphos iamdudum agerent.Nccp vicit ille quidem tum Imperatorem inui« (flum, fed hoc tarnen armatus obtinuit, quod incrmi fupplicando diu multumqj hadenus fuerat denegatum. Memini in harum re« rum motu quid alq fperarint, alij metuerint. Atep audiui quondam feftiuum,cum iam beb lumfierct, quodam in ccetu folicitis admo« dum ijs ex Mawricianis, quibus tota res erat c;xplo«

MELANCHTHON I s. 525 cxploratior, qui omnia pcrpendebant di» ligcntius cogitando , per iocum iubere eos efîe bono animo, nam à Carolo vinei Mau« ricium non poiïe. Qiiærente vno, Quid ef« fetcur tam audaefier hoc ipfe afFirmaret, re« fpondit htc , veteris diuinationis clic cam fi^ duciam, qua prædidia fuiffe perhiberetur Achilli vicîoria fuperaturo Hedîorem. Nam vt Achiilis nomen numeris, qui literarum notis indicarentur , plenius effet quam He« dîoris. Sic Maurieij ftatim initio nomen Ca* roli nomine ede numerofius. Sed hæctum ioco didla familiariter, cum eo exitu qui no* tus eft omnibus congrucrunt. Philippus autem Melanchthon qui Auguftam pergcre certis de caufsis noluiffet, Ô6 fatis, vt puta« bat J din expedlaffet Norimbergæ literas,qui* bus quid deinceps agendum eflet, oftendere« tur, neep tali tempore, SC à difputatione ver* borum negotijs ad armorum vim tradudiis, apud externos defidendum diutius exiftima* ret, dimiffus ab ilia ciuitate perquam aman* ter 2lt; publico munere vedurae equeftris in-ftrudlus, in has regiones Ô6 ad fuos tandem eft reuerfus. Non defuerunt ejui déplora* rent cuentus iftius infelicitatem, qua impedi* tæ effent de maximis QC maxime neceffarqs rebus, non fortuitæ quædam neep extraor* dinariae, quales faepe habitæ fuerant, fed le*

Y 4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gitimæ

P 4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI-

gitimæ atcp exquifitæ cognitiones. Ännn-aduertebatur enim SC cxiftere indies maio=« res voluntatum alienationes, ÔC difsidia ere* feere, ÔC perturbari mentespias, deniqp præ« parari in difrraCtionc extrema Reipub. in* teritum. Etfi autem ferebatur, aducntiim corum, qui iamdudum, quafi hoftes iudicati ciTent, ad Synodum ideo tantum cxpcóari, vt, vel fimpliciter parerent atep fubtjeerentur autoritati Synodicæ, neep ad illius décréta omnino hi feere, vt dicitur,nedum refponde* re quicquam auderent, velaudirent vitimæ condemnationis triftifsimam pronunciari fententiam, omnium tarnen rerum negotio* rumq^ exitu incerto, erant, qui non malam fpem conciperent ac fouerent : Si Philippus Melanchthon Tridentum accefsiffet, futu* rumfuilTe, vt, audita enarratione, dodfinæ quidem inprimis, fed præterea quotp cauf* farum ex quibus tantæ tamcp infanabilium malorum difficultates ortæ eflent, multorum animi ad confiderationem falutarem SC vera iudicia conuerterentur, qui in ignoratione re rum omnium prgoccupati inftitutione pueri* li SC fermonib.maleuolorum,nonpoircntvel de docîrina vel de profeflbribus illius bene commodeqj fentire. Et erat Philippus Me* lanch.ita animatus,vtneq; itineris longicum taederet, netp laborem vllum aut periculum

MELANCHTHONIS. 5,$ ipfe vftandum fugiendumqj cenferet, dum« niodo operæ ftudijcp alïquïd nauarctur Rei Ecclefîafticæ tarn conturbatæ afflidîæ.Sed iftafcilicet ad hunc modum geri oportuit, neq^ fæculi noftri improbitas remcdia tarn gram's £lt; mortiferi morbi admißt» De qua «nifen'a quamuis multa dici poflent, cum fruftra tarnend nobis dicerentur, tum incul« canda non fuerunt. Perfequamur igitur reliqua. D. Mauricius qs rebus confeciis Qi eaconfecutus /propter quæ expedita arma fuiffent, pacem fieri facile libentercp eft paf» fus. Ätcp fuere qui inter tralt;ftatum compo» fitionis amp;nbsp;pacis tentarent Ô6 molircntur di« fturbationem bene præclarecp inftitutorum, QC acftionum falutarium euerfionem, folici« tando animum D. Maurictj ad copiarum ipfius, dum illæ interea ociofæ effent, turbu« lentum vfum. Sedcum D. Mauricij virtus reditç 5gt;C honefti propofiti firmitas, turn eo« rum,quos eo tempore fecum habuit fidele ftudiutn libéré aduerfando reftitit poftula« tionibus iniuftis atque perniciofis. Impo« fuitautem D. Mauricius totinegotio eum finem, quo fama ipfius non modo modéra« tionis fed pietatis quocp celebraretur, abdu« (fiis copqs fuis in Pannoniam QC fuo aduentu territis reprefsiftp hoftibus, qui 8gt;C occupa» rant iam quaedam opportuna loca Qi pro»

Y Ç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;greffu»

52(5 VITA P HILIPPt

greflïiri vltcrius ingentemcp cladem vide* bantur tod Pannoniæ allaturi. Eft autcm in iftis confultationibus D. Mauricius cutn aliorum prudentia ac fide præftantiuni viro* rum vfus opera , turn, vt antea fæpe, Chri* ftophori inprimis Carolouici} ex nobilitate Mifnica cqueftris ordinis præcipui, SC à pue« ro opt. difciplinis ac ambus præelare infti* tun S)C egregie exculti, 6C in Reipub. max. grauifsimifcp negotijs cum iumma laude ver fad. Cuius ipfius quoque retincntis atqj vr^ gentis ftudium bonarum literarum ac hu« manitatis inter Reipub. curas conflantifsi« me , prædicaripoftet copiofe in protegendo caput Philippi Melanchthonis, amp;nbsp;ab hoc pe* ricula, quæ ei, vt fupra indicatum eft, créa» bantur, propulfando, incredibilis non modo diligentia fed folertia quoep SiC neceftaria tunc calliditas, præftantis tempore difficili amicitiæ veræ officium, SC perfoluentis be* neuolcndæ meritæ memoria animi grad de» bitum. Sed tune pax eft fadla. Id quod gratum acceptumq; cundis, quorum auxilio in eo bcllo D. Mauricius erat vfus, non fuit, itaep ipfo fuas copias in Pannoniam abdu» cente aduerfus Turcicos exercitus, recefsit ab illo Albertus Marchio Brandepurgenlîs, SCper vaftitatem eorum locorum, quaiter erat, tranûjt in caftra Gallica, quæ aduerfus

Impe*

MELANCHTHONIS.

i “ f ïmperatorem Caroluni oppugnau'onem Me tenfem in mambus habentcm mouebantur. Annus agcbatur tune lefu Chn'ßt m. d. l i i. Cuius primo die Calcnd.Ianuarq mortuus eft Lipfiae Bernhardus Ziglcrus , de quo fu» pra quoep mentionem fecimus, Theologus, ex nobilitate Mifnica ingenio dodîrinacp ex« cellens, Hebraicarumcp literarum feientia ea inftrueßus, vt in iftius linguæ cognitionc fa« eile cundli in bis regionibus primas ei con« cederent. Qiianquam autem vitam tem« peftiua hilaritate eonditam more gentis no« ftræeum læticiaeolere non dubitabat, erat in eo tarnen cum in vultu triftis quaedam fc« ueritas, tum in verbis Itbertas,tum ctiam vo« cisafperitas, vt durus bC acerbus aliquibus videretur. Ficßa, fimulata, commcnticia, oftentationem vanitatemcp omnem mirißce

I oderat, amp;nbsp;Icuitatem atep mobilitatem vehe« I menter auerfabatur. Idem fupra modum ob» fiel} memor inep eo exequendo diligens. V f« que adeo autem cupidus bencfaciendi alijs öd fubleuandi egeftatem tenuium, vt 5gt;d fuas nequaquam copiolas facultates in aliorum commoda impenderet, necp puderet eum vn« diep, quod pauperibus tribueretur corrogare etiam mendicando. A Philippo bic Me« lanchthone non raro impetrabat, vt operas ille doärinsc fwae inftrueret, cam ob rem nonnun*

528 nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

nonnunquatn fc Vuittenbergam conferee bat. Neep non facere interduin, vt fores con clauis obfideret, in quo fedentem ab'quid eum conferibere feiebat, quod fibi tiadere* tur,necp admittere aduentantuin quenquam, neinftituta opera intcrpellando impediren« tur. Obftabat autem effcÆonibus dotin'« næ, quod nullum manuum vfum haberet, quarum dextram cafu de ædificio extrui cœ=» ptoin terram puer adhuc delatus fregerat, 66 geftabat de curatione mala eneruatam at« queinutilem. Itacp cogitandi quoep incita« tio minus erat ad elaborandum opus ali* quod doc^rinæ acris atlt;p vehemens, 66 men« tis vis quafi languefcebat. Sæpe poftea cundam confuetudincm ipfius Philippus Me lanchthon SCaccuratam confiderationem at* que folertiam in multis facræ fcriptura: locis interpretandis requifiuit, 66 mortuum ere« bris gemitibus defiderare fe teftatus eft. Sed de hoc Ô6 fupra, quemadmodum diximiis, eftmentio facia, neqj plura nunc commemo« randa duximus. Pergat igitur inftituta nar« ratio, 56 ea quæ reftant exequatur. Huius anni bellicas clades in alfjs locis, excepit in Saxonicis 56 Mifnicis terris peftilentia: malum, Qtio 56 Vuittenbergenfes 56 Lip« fenfes congregationes fcholafticæ diftolutæ fuerunt, alijs alio fe conferentibus, quamuis initio

MELANCHTHONIS.

initio Dorgam Vuittenbergenfes complures, cumcp eis Philippus Melanchthon con-cefsiflTent. Ego cum familia mea primum Neoftadium ad Orilam me con'tuleram, vbi cum hiematurum me efle conftituiflem, res itatulit, vt in patriam pergens proficifcerer. Interea improuifa ac potius incredibilis plæ-rifcp, tametfi quidam St' præfcnfihcnt Sgt;C præ-dixiflent , reconciliatio inter Imperatorem Carolum 8ó Marchionem Albertum accidir, cuius fuit quafi fœtus bellum Franconicum. Nam cum fuperiore anno Marchio Albertus ciuitate Norimbergenfi grauiter afflidta, SC ipfa vrbe oppugnata, Præfules duos vicinos । in fuas conditiones perduxiflet rationibus non admodum æquis, quod Pabepcrgenfi besagri fui eriperetur, à Vuurcepurgenfi ingens pecuniæ fumma extorqueretur, cumqj Imperator ediclo fuo omnia ea elfe irrita iuF fiifet tanquam cum hofte Impertj contrada negotia, rurfum ferebantur eadem ilia paóla conuenta autoritäre eiufdcm Imperatoris confirmata , SC foluta obfidione Metenfi, Marchio Albertus parare fe ad occupandum denuo recuperata ab Epifcopo Pabepcrgenfi, Sc auferendam à Vuurcepurgenfi fum* mam pecuniæ quam poftulauerat, ÔC præ fe ferre fuum fe ius armis perfecuturum efle, quibus cum inftruclior effet ,nimirum cauffa quo(p

350 VITA PHILIPPI quocpfe potiorem fore exiftimabat. Vnde fequcns annus M. D. L111, bellum attulit fg« uum atq5 crudele. Quo Ôl patn'a mea Pabe« perga I'npotcftatem Marchionis Alberti tra® dita amp;L atrocitcr vexata fuit, ards caftello vi* cino Aldepurgo dedito, ÔC ipfo ftatim ÔÔ à Marcbione inflammato, inexpugnabili ali« quando credito, capto olim tandem cum Dominus eius, qui amp;nbsp;ipfc nomen habuitAl* berti, à Praefule Moguntino proditus fuiffet fraudulente,SC traditus inpoteftatem Ludo« uici Imperatoris. Sed iftis nunc ÔÔ his fimili« bus narrationibus inftituta expofitio non eft interrumpenda. Et alios tunc amicos öóin* ter hos me non paruas curas attulifle Philip* po Melanchthoni cognitum eft. Cum ad mctumpericulaqjpeftilentiæ bellorum quo* que calamitas adiungeretur. Ipfc quidem ad mentioncm luis morborum tunc paßim vagantis diccre fere folcbat : Se non earn pc« ftem pertimefeere, fed alias, quæ infeftæ effent Reipub. ôf pernicieminteritumc^pcom munem minari viderentur. Significabat autem cum didtorum turn fadîorum audaci« am impudentem, quam augeri 8C conualef cere vbiqp in maxima omnium rcrum licentia cerneret,atq; fimul alienationes Principum potentumcp occulta odia,0d facinorum nefariorum defenfionem approbationemcç, ÔC et»

MELANCHTHONIS. jp 2C crga hos aut illos ftudia commota non rei negotiorumtp æftimatione, fed inclinatie one proclïuitate voluntatum adperfonas, Inquibus quamuis tolcranda aliqua aut ne« gligenda viderentur, exempli tarnen ÔC imi* lationis periculum magnqperc effet pertimc« fcenduin. Commifsis autem duobus acer» rimis bellatoribus D. Saxon. Mauricio Qâ Alberto Marchione Brandepurgenfi, ÔC Mauricio viiflore, dum ipfe ingentis animi niiTiia alacritate inuehitur in hoftes, fortuito icîu machinæ vulnerato, ô^poft dies tres in caftris mortuo, procul etiam tune ab fente fratre Augufto in Dania apud Regem Soce« rum, rurfum fufpenfi omnes expet^atione fu« turorum amp;nbsp;anxij fucre. Ätep eft intelletflum, vertfsimum efl'e quod veterum quidam feri« pfit: Qvii in exercitu dux fit, eius confilia animiep contentionem longe potiorem efie viribus eïFeótionibuscp corporis. Neqj tan« tum boni ab vllo copiarum dutflore fortifsi« tue dimicando Sgt;C profligando hoftes manu propria conciliari, quantum damni malicp detur morte ipfius. Sed ad hunc cafum ma^ gnitudine animi 56 generofi impetus vehc« mentia, non viuendi fed vincendi cupidi« täte avdentis Principis Maurierj, fata fcilicet abufa funt. Attp erat in Duce Mauricio ani« mofa virtus inprimis, necp ille vifo höfte mo* ueri

332 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

ueri pcriculo quod metum incuteret aut ha’« beret cautionem, fed cogitatione cupidita«’ tecp inuehendt gerendi rem quafi calcalt; ribus inftigari, vt tanquam generofus catu« lus temere etiam aliquando excurreret, QC peteret aduerfarios cum ferociustum incon* fideratius.Et ideo in Pannonia quodam tem* pore in maximum capitis difcrimen venir. Et militans quondam inimperatoris Caroli caftris bello Gallico, cum vrbs quædam op* pugnante Carolo ftrenue tormentis globos illosferreos eijcientibus defenderetur, necp D. Mauricius tarnen proucheretur circum* fpedtius aut timidius, conipetflus eft Impera* tor Carolus accedens Ô6 eum feducens,quod diceret : Non feire omnes, quo paefto inter voûtantes illos globos decurrendum verfan* dumq; fit. Ego ante duos fere menfes quam prœlium iftud committeretur, Lipfiamre* dieram, cum Aegram tranfijifem, vbi tunc Legati Cæfaris Ferdinandi ÔC multorum Principum, nonnullarumtç ciuitatum con* fultabant de motibusbellorum, quibus tota fere Germania flagrabat. Non abftinebant autem vrbani in illis tantis ærumnis ioco, cum dicerent: Non boni ominis locum ad deliberationes eas fuifte delectum. Sane ir^ ægre res proceisit, vt inter non diuturnas traeftationes enanefeerent omnia: Cum Mar* chio

MELANCHTHONIS. 5 j chio Albertus intcrea in Franconia fuo fe lu* do obleóarct, amp;nbsp;excitaret maiora indies bei* lorum incendia, quæ tandem in Saxonicas regiones peruaferunt, cum eo inprimis exi* tiofo euentu quo D. Mauricius excefsit e vi* ta,6C quomultis præftantifs. viris interfe* âis, ita Marchionis Alberti frac^æ vires fue-runt, vt nunquam pofteaquantumuis fuble* uatus erigcre fcfe QC denuo confirmare po* tucrit. FIoc anno per quam carus Philippo Mclanchthoni mathematicus doólifs. Eral* mus Rdnoldus eftmortuus. Et in Britania decefsit Rex Eduardus adolefcentulus opti* mæ SC præclarifsimae, vt ferebatur, indolis atqî fpei. Deq? eius interitu varq, quorun* dam non admodum clæmentcs fermones au* diti. DefiTauiæautem migrauit ex hacvita tcrrena Illuftrifsimus Princeps Anhaldinus (jeorgiusjcum ego menfe Iulio in Franconi* am me recepiüem. Principis iltius monu* mentum verfibus ornauit Philippus Melan. quem viuus ille fuorum confiliorum au* torem ac'îionum adiutorcm fidelifsimum atqp diligentifsimum habuerat. Fuit autem Georgius Princeps is, in quo excelfitas gene* ris atcp conditionis cum fingulari humanita* te coniungeretur, cumcç fapientia at(p do* ôrina excelleret, tanta tarnen erat in eo mo* deftia, vt paruas etiam res non facile exeque» . Z nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;retur.

4 VITA PHILIPPI retur vllas, nifi prius diligenter deliberatas, amp;nbsp;ad altquos, de quorum fapientia atqj fide bene cxiftimabat , relatas » Qj.iem talein Pnncipem, qui Saxonicarum rerum ftatum temporis illius nouit, cogctur fateri propitij Dei clementifsimo concelTu atq^muncre his regionibus impertitum fuilfe, cuius diligen® tia3uirtute,pietate,fide,fane'îitate niteretur fa lus ipfarum. Sed de huius Principis Illuftrifi lima excelfitate, deq; maxirnis in Rempubli« cam ÔÔ inprimis Ecclefiafticum ftatum atque ordinem meritis atqj bcneficfjs -, quafi præ= tereundo verba fupra quolt;^ fecimus cum accuratiorem copiofioremqp expofitionem ilia defiderent, Dec^ eo ÔC noftræ aliorunr extent narrationes pleniores atcp copiofio« res. Mortuus eft cum omnium ingente mœ* rore xv. Calend. Nouembris. Et dolores Philippi Melanchthonis quos ifto cafu accr= bifs. acccperat, mox cumulati fuere allato nuntio mortis lacobi Sturmij Argentoraten« fis. Cumhocviro ex nobilitate ciuitatis il« lius,principe Senatus,ÔC præftantefapien« tia, virtute, docQrina, experientia 06 vfu re« rum, facultate quocp diferti fermonis ac co« piofi præclara prædito, fingularis necefsitu« do intercefterat multis annis Philippo Me« lanchthoni Ô6 plæriftç in confultationibus de negotijs Keligionis rationes fententiaftp fuas

4

MELANCHTHONIS. ^55 fuas illi contukrant. Äntccedebat auteni Sturmius Melanchthonemætate,ferme an« nis feptem, Qui folebat admirari in hoc fum mam prudentiæ confiderationem, cum ad« mirabili robore excelfi animi coniuntffam, quæ diuerfis temporibus laus in ipfo emi« nens, vel nullo vel raro certe exemple, con« fpctfla eft. Mutatæ etiam res in Britania öc fignificatione moleftiam exhibebant, 06 cu« ras alferebant cogitatione Philippo. Nam confobrina Imperatoris Caroli Maria (quam folam inter abortiones crebras viuam pepe* rerat Catarina mater dimifla ab Henricho Rege, cum mox aliam poft aliam ille duxif« Tet ) Regina fatfta, quæ deinde nupfit Phi« lippo Caroli Imperatoris F. Hifpaniarum Regi, Ecclefiarum ftatum, quem frater con« fanguineus ipfius paulo ante confirmatum reliquerat, prorfus conuertit, non etiam nul« lis antiquatis à patre Henricho fancitis. In quibus præcipua fuit fubtracT:a obœdientia Pontifici Romano vendicata Regi. Qtiæ omnia tum refcilfa, Öl fub poteftatem ditio« nemcp Pontificiam denuo fubiedum regnum illud fuit, amp;nbsp;horribili feuitia crudelitatecp vexati funt aduerfarq öd diflentientes, exi^ hjfcp direptionibus bonorum afflidi, igne ac ferro necati, necp pepercit tum vlli fexui, «etati, generi, conditioni immanitas

Z X nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;arripis

5^6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

arn'pientum pro feditiofis arq; itnpijs qua* cunqp de re non affentientes rerum fumma potientibusincundisquæcis forte placuif* fent. Cum autcm in Prufsia res effent ad* modumperturbatæ, contcntiones indies crefcerent, amp;nbsp;difsidia au^erentur, illicp luti igni materia ab externorum quoq; per« uerfo ftudio præberetur, in reftinguendo co incendio diligentia atcp labor Philippi Me« lanchthonis parum proficerc potuit. An^ corripuit ea flamma generum quoqp ipfius Sabinum, qui impatiens quarundam, vt ipfe putabat, iniuriarum, eo tempore ex Prufsia difeefsit. Etfiautem erat ea hominis virtus amp;nbsp;dodrina Ô6 experientia rerum, variæde« nique 5C fingulares ingentj dotes, vt à com’ pluribus expeteretur opera ipfius, inqj his ah Augufto Principe Elec^.Saxonum Duce, ad fuæ tarnen ille Patriae Dominum clemcntif’ fima benignitate accerfentem SC luculentam condifionem ferentem fefe contulit. Inter quæ amp;nbsp;curarum nonnihil fiC plurimum ne« gotq exhibitum fuit Philippo, non tarn re« fpedu fuorum, quam folicitudine de Sabi’ no, quern diligebat amp;nbsp;quamornatifsimurn effc cupiebat, quamuis ab eo non leuiter, id quod fupra perftrinxi, aliquando offenftis* Atep Prufsiaca negotia iam implicabant ali« os complures, apud quos eaedemcontrouer«

M E L A N H C T H o N I s. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y

fiæ difccptabantur non modo vehementer fed ahcubi tumultuofc etiam. Äccufaban« turq; à nonnullis TheologiV uirtebergenfes, quafi neqj fatis attente Sô caute ad quædam interrogatainitio refpondiHent, ÔC plus con-cefsiflent autort illarum turbarum, quam vi= derentur debuiffe. Edebanturcp fcripta à dt= uerfîs eiufmodi, quae non tam ad rem explt-candum, de qua litigabatur, quam aliénas tiones animorum matores faciendum mo« menti aliquid haberent- In Mifnicis etiam rcgionibus deliberationes de Ecclefîjs fcho« lifqî conftituendis excercebant Philippum Melanchthonem, quem ÔC confiliorum om« niumllluftrifsirna aula focium, confulto» rum adminiftratorem volebat efle.Propone* bantur autem capita de infpedîione Ecele» harum, deiudieîjs Ecclefiafticis ordinandis, quibufdam ad rem fcholafticam pertinent tibus. In quibus fi non omnibus vndicp, ali^ quid tarnen alicubi operæ nauatum, 6lt; non» nulla vtifif^îquot; conformata aut corredîa, quæ» dam vtilibus inftitutis rationibuftp füllen» tata elfe confiât. Placuit anno Chrifii lefu M. D. LU II. vt quidam, maxime propter Prufsiacas fixas, conuenirent Naopurgi in Duringia. Eo accefsit cumPhilippo Melan. Optimus vir dodlifsimus Theologus lo» hannes ForficrusHçbraicarumlitcrarum in» Z 3 primis,

s VITA PHILIPPI

primis pent us, qui varia amp;nbsp;duriore aliquaiv do fortuna confliólatus, tandem Vuitten» bergæ confederat, dotflrina iua Academi^^ cam illam communitatem äugens atqa or^ nans. Vbi ÔC mortem placide obtjt anno Chrifti lefu poft Millefimum quingentefc mum quinquagefimo fexto. Accefferunt fiC alq amp;nbsp;ex Academia Lipfenfi Alexander Alefius patria Scotus, valde earns Philippo Melanchthoni rei Theologicæ intelligentift fimus amp;nbsp;artifex exccllens congruentium di= fputationum, amp;nbsp;vir dignitate atep dodîrina exquifita præftans. Ex Hefsiacis affucre cum all) turn Adamus Craftus, de quo alibi mentio à me faCla eft, magis vt à me fieri po« tuit honorifica, quam pietas, fapientia, tus ipfius mereretur. Argentorato autem Iohannes Sleidanus aduenerat, autor libri hiftoriarum paulo poft editi, ÔC ab alijs in aliam partem accepti, quod ipfum poftea cura folieitudinetp varia affecilFe, compere turn eft. V uirtenbergenfes qui in viam fe dedifl’enr, non abeflent longifsime, ( Golt; tham enim , quod oppidum Duringiæ eft, venifTe cos nunciabatur ) neftio quam ob rem aut famam, non perrexerunt, nccp in illo conuentu affuerunt. Perftripta funt quæ® dam tunc de communi fententia omnium, breuiter ilia quidem, fed id, de quo quæres batur,

MELANCHTHONIS. 339 batur, plane luculente expKcantia, quæ non paueorum dubitationes fuftulcrunt. Atc^ ita fere annus ifteabîjt, inter difputati« ones de doclrina amp;nbsp;bellorum caufsis atcp tradîatæ conuentibus aÆs rationes fuere componendi res amp;nbsp;fedandi commota. Sed fruftra plæracp omnia fufcepta atcp tentata. Itacp folennis Imperij Romani conuentus in« dicîusSC frequentes conuenire iufsi font or« dines Auguftam Vindelicbrum. Et in Ger* mania turbulenti homines pafsim Ecclefia« rum ftatus turbare, ruere Marchio Alber« tus, donee amp;nbsp;ipfe prorfus concidit, amp;nbsp;cauf= fam dédit, vt in Franconia vrbs Imperil ad Mœnum vêtus, quam occupatam præfidio copiarum fuarum renuerat, miferabiliter in* flammaretur. Multa pfodigia nunfiata tune fuere. Vifum inSilêfia ardere eœlum, alicu« bi confpedîa fpecies excercituum quafi qui commiffuri praîlium efient. Teterrimum autem, quod multis in locis fanguine pluiffe conftaret. In Franconia apparuiffe narra* batur viri fpecies cruorem effundentis in fo« lem, 5C propehunc confpedlam elle aquilam conantem altius euolare, itemqj virum aftan* tem cquo. Non longe autem à Vuittenberga fol cruentus diuidi vifus eft, StI partes dilabi, Sf excercitus confligentes, QC quafi in excel« fo monte ceruus. Qiiibus animaduerteba*

Z 4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tur val*

4 o VITA PHILIPPI tur valde commouen Philippum Mdanch« thonem, fed ex omnibus vno maxime, cuius fimile necpaudrjffe fenecp legiOe aiebat, cum pro certo Ô6 explorato haberetur, in oppido Duringiæ cuiNebræ nomen, fobolemmu« ïiebris fexus modo natam interqfle flamma necatam , quæ erupiflet ex vtero matcrno. Multa quocp tcmpla de cœlo tadîa pafsim edeaffirmabatur. Nonputaui omittendaffl mentionem externorum quocp hominum, cum quibus fingularis vfus aliquis SC eximia familiaritas Philippo Melanchthoni inter# cefsidet. Voco autem externos eos, qui Germäniam noftram patriam non habent. Fuit igitur perquam carus illi gentis Panno# nicae adolefcens nobili admodum genere na# tus è familia laxitia, quem mortuum Vuit# tenbergæ ita luxit Phdippus Melanchthon vtquantopere eumdilexidet, 6^ quam trift« defiderio afficeretur amifsi, plane liquidoqp perfpicerctur. Multum etiam perquam familiariter vfus eft Sigemundo Geloo, qui poftea in fua patria admodum honoratus præcipuis muneribus fundîus eft. Ex Italia adueniens Laîlius Mariani Socini celeberri# mi lurifconfultiF. fe, amp;nbsp;patriam, ÔCdoren# tem opibus Só dignitate domum, ipein amplifsimg fortung folius Philippi Melanch# thonis videndi gratia reliquide, præ fe fere# bat.

MEIANCHTHONIS. 541 bat. Änimaduertcbatur hune ardere Audio cogndfcendiijsde rebus, quae tunc difcepta« bantur, certi firmicp aliquid. Eumcp nuncia= batur poftca adhuc iuuenem ingenio fummo 06 docîn'na præclara excellentem mortem obrjfTe in Heluctijs. Ex Hifpania habuit Philippus Melanchthon fecum virum gra= uem admodum conftantemq; QC fortem in ijs afferendis defendendifep, quae vera atque tecia efle difeendo compcriflet. Eum nomi= nabant Francifcuin Dryandrum. Sed fami« hæ, vt fcrcbant, apud fuos inprimis nobilis appellatio alia erat voce gentili, quam Græ^“ cum illud nomen quodammodo interpréta^: tetur. DeAnglis fupra aliquid diciuin eft. Gallicæautem nationis Hubertus Langue^ tusHeduus, (Burgundi nunc nominantur) inultis annis vixit verfatufep eft apud Philip« pum Melanchthonem cum Vuittenbergam veniffet anno Chrifti M. D. XLix. Neep ab ipfo difeefsit nifi interdum per intcrualla quædam peregrinationum, quibus mirifice deleólabatur, donee Philippi Melanchtho« nis vita in terris durauit. V t horum confue« tudo annum attingat x i r. Erat autem Phi« hppo grata atep iucunda multarum magna« rumip rerum, quas ille tenebat, commemo« fatio 5 Sé oratio de Regibus principibusqj gubernationum, Sé alijs fapientia virtute, Z f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;doâri«

VlTA PfllLIPPl

dodrîna præftantibus vtris horum tempos rum. Nec^.ego audiui vllum alterum, qui tam priidcnter certo, ôô plane , dilucide, diferte exponeret,quicquid narrare inftitiuG’ fet. Non ille in hominum nominibus falli, non indictjs temporum errare, nonconfuiv dcre rerum negotioruniqî fericrn, Erat aute in eo finguîaris fagacitas in notandis naturis hominum, Sgt;C conijciendo, quoquifqî fltoptc ingenio deferretur, QC qùæ eB'et voluntatis «nclinatfo. Çonfiliorum etiam folcrtifsimiïs seftimator, cuentuum futurorum proui* fione admirabilis.Hunclcého libri cuiufdam in Italia, vbi tune ipfe degeret, à Philippb Melanchthone compofiti cupiditate ineen* derat videndi autorem illiuS;, SiC ftimulos perpetuo adniouens perpulerat tandem, vt in Germaniam veniret Vuittenbergam fe conferret. Vbi more confuetudineq? fna accepit eum Philippus Melanchthon humai nifsime, ÔC perfpcefîa virtute integritateep eius, fecum eße libenter palTus quoad vixif, Et obferuantiam fidemc^ ipfius eft expertus, fummam beneuolentiam erga ilium perpc=‘ tuo retinens. Suntq? fæpe auditi fertno* nés Philippi Melanchthonis prædicantes accurate Huberti probitatem ftudium ve^ ritatis, prudentiam, ÔC explicatam cogni« tioaem atq^ feienttam earum rcrum, quarutn periti

MELANCHTHONIS. 543 pent/ fibi laudcm amp;nbsp;alijs vtilitatem acquit* rere conciab'arctp confueuerunr. Hubertus vero eam grati animi fignificationem hono» remc^ Philippo vi'uo -, amp;nbsp;mortuo mcritorum recordationem, pietatcmqp præftari femper ftuduif, vt perfpicue declararetur animi ipfi» usfingulariserga ilium afFc(T:io,quem omni-! bus offices præfentem coluiffetjöó cuius erc’* pti nomen honore venerationecp perpétua, amp;nbsp;memoriam defiderio ac lacrimis profes qireretur. Sed haclenus in ifto indicio con^ fuetudinis cum externis hominibus Philippi Melanchthonis moratam efTe narrationem noftram habeatur fatis, cum alios innumeraa biles vndicp locorum ac gentium ad ipfum videndum, compellandum, audiendum ads uenifle non lit obfcurum neque ignoretur. Adiungantur ergo iam expolitis rcliqua* I Hoc Chrifti anno M. D. L1111. Illuftrifs. at^ 1 que laudatifs. Principi lohanni Fridericho i Saxon. Duel, poft obitum Illuftrifs. conius iugis rebus omnibus pacatisplacide mortuo, Philippus Melanchthon cum bonis vniuerfis memoria animi grati veri doloris ludlu' iufta fecit, cuius fortunam amp;nbsp;cafum fæpe de« plorauerat, qui excefsit è vita v. Non. Mar« tq.Huius Principis virtutem, conftantiam, animi excelfi magnitudinem, amp;nbsp;perferendis, quæ necefle eilet, patientiam , fidemep ad ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deum

^4 4 V î T A PHILIPPI

Deum amp;nbsp;homines fufpicientes admirati fuc=* runt óóprædicarunt hoftes quoi^, Qiiod fi ifte laudum tantus fplendor leui forte macu^ ïa ah'qua afperfusputetur, ita fcilicet intelle« clum eft, hominem eum fuiffe, quorum hæc eft conditio, vtnemo omnium penitus labis expers fit. Atq? vt aliud alqs vitij eft, fecun« dum Comi'cum , fic accidit magnis dC forti* bus animis, vt interdum altius extollantur quamæquum efte videatur. Vnde fit vt ea fufeipiantur moueanturq}, quæ, nifi procef* fus habeant fortunatos 6ó cxitus fefices, om* ïiem omnium repræhenfionem effugere ne» queant. Quidam autem ita peruerfi funt, vt neminem fatis laudatum putent, nifi fcr» monibus fuis aliquem in cœlum ferant, quemadmodum veteres locuti fuerunt, ciim Deorum immortalium laude coniungant. Neqj vident hoc pac^o non ornari fed defor» mari cum, quem celebrate inftitucrunt, cum de hominc verba facientes non hominis ef» figiem exprimi ftudcant dC perpoliri oratio* ne fua, Sed ôtf de his fatis vel nimium po* tius. Anno lefu Chrifti m. d. iv. Non. Febr. præfente Auguftæ V indelicorum Fer* dinando Rege dC Principibus non multis, propofita fuere capita dcliberationum. Cumq^ in mentione de re Ecclefiaftica,quod Religionis negotium appellabatur, tres ra*

* tioncs

M E L A N C H T h'o N t s. 5 tioncs indicarcntur, quibus laborant/ tlïi dilapfæ confuli fubucm'riqp poffc exiftima« retur, fuit vna ex bis congrefliis dodoruni hominum, qui rurfum de Religionis nego-tio colloquerentur. Itaqp Philippus Me« , lanchthoniuffusfuit pararefc,ÓL cxpecfïare literas, quibus quid agendum gC iter illud quando ingrediendum effet, ci {ignïRcare^ tur. Sed tum quidem molcftia hac affet^us non eft, reperta alia via ad incommoda ac mala ilia non tam fananda quam mitiganda, 06 procurandum ne latius faltem ferpercnt* Hoe quale fit, conijcere licet ex praecepto amp;nbsp;fententia Peligni Poëtæ de eo, quod ipie , vocat Immedicabile vulnus. Permifla ta« Î men tune, non paucis admirantibus, concef: facp fuit V furpatio aliqua cius dotfîrinæ, cu« ) ins affenfioni prius vltima fupplicia gra« uifsimæpœnæ conftitutæ fuiffent, adhuc alicubi effent. Sane quid fufeipi tentariq} for« ’ tepotuiffet, incertum eft, 0^ erat expeêîatio omnium fere folicita atep anxia. Nara Rom. Pontifeîf Iulius Ht- Äuguftam ablegarat Io« hannem Hieronymi F. Moronum Cardina« km , quem aiebant ÔÔ prudentia SC eloquen« tia effe inftrudum, 8C vias noffe quibus fe in animos quorumcunep infinuans, illorum vo« I luntates gratiamcp fibi facile conciliaret,eof-Î que perduceret in fententiam fuam, Et ijs ar« tibus

VITA PHILIPPI

tibus præditum præ cæteris, iftoc^ nomine in præcipua cfle eum exiftimaiione. Idem,cum Epifcopus Mutinenfis illo tempore nomina« retur , legatus ad cum quoqp conuentum quern Ratibonæ ægit Carolus Imperator anno Chrifti M. D. XLi. antequam ad bei« lum proficifceretur Africanum, exiftimatio* que,deeius fapientiavirtuteqj S)C facundia inprimis, perquam præclara fuit. Habuit hic pattern fupcrioreætate fapientiæ laude cele« brem, cuius confilqs gubernatam rem Me« diolanenfemefleferunt. Deep co, quod ac« cepimus huic narrationifi inferuifiem,neep prorfus hoc alienum vifum iri, neqj ingra« turn ledfori futurum effe fperaui. Quibus temporibus inter arma Cæiariana atq? Gab lica Francifeus Dux Mcdiolani tanquam in maris commoti fæuifsimis vndis iae'Iabatur, aliquando poftulatum ab ipfo fuit, vt in ca« Ifta vicina Cæfariana fe conferret. De qua re cum accurate deliberaretur, non putarunt confiliartj faciendum eife, vt ipfc Dux illo accederet, manifeftum ac præfens pericu« lum, quemadmodum conijeiebatur, aditu« rus. Atque Principem confiltj fui mini illuc placuit Hieronymum Moronum. Cre« debaturhic de fjs, quaî fieri autnon fieri de« berent, admoneri voce quadam, quæ, nemi« ne niß ipfo exaudiente, emitterctur ex annu« li cu«

MELANCHTHONIS. 547 îicuiufdaniconucrfaad aurempala. Cona iucuifie igitur fcrebatur, quotics de eucntu ! aliquo certior fieri ciiperct, quafi de propoa ’ Üta re cogitaret, cubito nitentcm manum öi ' itaannufi palam auri admouere , vt de qui'a busquærcbat aliquid cognofceret, cumcp id ipfum tune quoqj fecilTet, fernione Italico pronunciata audijfie hæc verba : Ibis redibis tion eris eaptiuus. Quæ cum ipfius intelli« gentia fic diftinguerentur, vt fignifi'caretur id quod optabat, profcclus fuit in caftra, ata i que ibi captus SC duriter crudeliterc^ traóaa ! tus, Illorum verborum aliam fententiam fu» ' ifle êt fe difiungenda copulaflc demum pera fpexit. Hunc Cardinalem in non paruum difcrimenpaulo poftvenifle dicebatur poti« i ente rerum lulio r i r i. Sed tune ille, nuntias i ta morte Pontificis Rom.Iultj 111. cum fefti» natione fumma Romam , relidîis omnibus, recurrit. Atep co tempore, quemadmoa dumnarrari coeptum eft, liberatus fuit Phi« lippus Melanchthon folicitudine labore feriptionum difputationumqj de Religionis negotio. Amifimus hoc anno nos ambo vfum fummi amici Danieli gente Stiberi, ordine equitis Franci, dignitate Canonici in collegio primartj templi Vuurcepurg. Ami« cos enim non dubitabat ille nos appellate, effe fe amicum reipfa declarare non defifte* bat.

348 VITA PHILIPPI

bat. Cum me quid cm propter focictatem honeftorum ftudiorum, qua coniundli à pria ma ætatc fuilTcmus, fratris nomine dignaret. De huius viri virtute, animo conflante magno, ingenua orationis libertate, bcnt-fi^ centia in fuos, amore patriæ , liberalitate SC humanitate ergaomnes, tota deniep vita dilt; gna generis fui nobilitate, SC alibi vera nar* rauimus, ÔC nunc in his exponendis morari minus opportunum videri pofsit. Qiiarc profequamur commemorando propofita, SC idagamus, quodeft in manibus. His igi* tur temporibus in Anglia ea patrabantur, quibus ÔC Philippi Mclanchthonis SC rum animos ingente dolore affici necefle erat. Crudelifsime enim interficiebantur ferro igniq^ innocentifsimi SC iandîifsimi vi« ri, in quibus venerandus Senex Latiinerus nominabatur, SC Cantuarienfis Epifeopus Thomas Crammerus. Sed hie quod cifet di« gnitate ac loco fummo atq, primario, fuppli« cium aliquanto fumtum eft de co poftcrius. InLatimero fingulari olim Erafmi Rotero« dami amico, SC rcligiofæ pictatis cœleftistp veritatis ardentifsimum fiudium , SC idem exquifita cognitione optimarum literarum atqueartium, ôd facultate cruditæ doelrinæ celebtts fuit. Qpi vbi cum Co do criminis pulcerdmi atque gloriofiftimi ; Qiiod Euan« gelium

M E L A. N C H T H o N I s. 549 geliumiefu Chn'fti Filij Dci profitcrentur, Epifcopo tune Londinicnfi, ad rogum con« ftitiflct, produdîum eodem de carcere, fere* batur,etiam Crammerum fuifle, vt mortis atrocitate amp;nbsp;horrore fpcdlaculi ilh'us deter« ritus fentenn'ammutarct. In qua cum nihil« ominus hie permanerct, atlt;p fupplice etiam geftu oraretjcum fanóifsimis illis viris vt mortem fibi communiter afFcrri dccerncre« tur, fa I fl autores confilij huius fua opinionc, iftosquidem viuos comburendos, hunc au* tem in carcerem reducendum curarunt. Vbt prinium in fqualore dC mox fpe quadam bo* na amp;nbsp;commodis quorundam fermonibus in* duclus, traditur aliquantulum vacillafle, 0^ nomen fuum fubfcripfiiTc, nefeio quibus,ab« errantibus à fimplice veritate cœleftis do* (^rinæ, quam ipfe eflet profeiTus : Sed mox illuitri confefsione fententiam priftinam de* clarafle, ÔC manum eiiatn deteftatum quae fe nefario operi miniftram praebuiffet, atepita crematus fuiffe. Similis fxuitix in alios com plures tarn in Anglia quam Gallia incitatum odium rabiofe eft debaccatum illo tempore, tanta importunitate, vt orior calamitas iam fuifTe tolerabilis viderctur -■gt; quae fuilTct ma* ximaatGp acerbifsima. Verum hæc noftra commemoratione cnarranda hoc loco non Cunt, ôd haclenus produtfla mentio fufbccre 3. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;potcrit

550 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA P H I L I P P t

potent inftituto noftro. Indicatum autem fupra eft, quid turbarum fuerit commotum importuna quadamnouitatis vfurpatione in dpcîrina Ecclefiaftica ab Andrea Ofraudro. Huius mortui etiam fadîio non quiefcebat, vt verum fatear, exulccrari negotium vi= debatur importunitate quorundam ambitio* fe magis quam necclfario quafi ventilantutn difsidium illud, 5^ non patientum flammas contentionum extingui. Exarferuntq? paft fim certamina de illis rebus plane gladiato« ria. Quæ tanta cxtiterunt Norimbcrgæ, vt fcrri in ciuitate pacata diutius non poftent. Eo igitur ventum eft, vt peteretur à PIiilip== po Melanchthone iam non confilium, quod ante dedcrat, fed auxilium quod perturbatae; Ecclefiæ ferret. Ita, impetrata hac venia ab Illuftrifs. Principe Eledl. Augufto , Norim* bergam ille eft profecftus, adiunclo fibi bine Alexandro Alefio, ÔC turn forte hofpitelas cobo Rungo Pomerano, quibus SC ego me eo itincre comitem præbui. At(^ fuit præ= fentibus Norimbergæ præcipuis in Ecclefia docentibus ea controuerfta ita difputata ÔC fedata, vt ab hac deinde quieta fuerit om* nino ciuitas ilia, complcxufcp eft dogma fcripto Philippus Melanchthon breui illo quidem fed diferto 0^ illuftri, fine vllius re^» pra:henfione aut infedatione veritatis fim« plice

MELANCHTHONIS. jji plice oratione expofita,qua aflererentur pro« bata, amp;nbsp;refutarentur ca quæ damnabantur. Id quod optimi dC fandifsimi veteres quotp fecide animaduertuntur in Nicena Synodo, declarata fentcntia vcra at(p rccîa Ecclefiæ Catholicæ, Ô6 refutata contraria , inculcato nullius aduerfantium nomine. Spes fucrat aduenturum ede eodcm lohannem Brenti« üm, fed literis hic mifsis oftendit cur accede» reeo tempore non licuidet, Só dideruit quæ* dam de rebus illis quæ traedabantur. Duo qui quærere difeeptareepamplius vellent,nc» que explicatione prolata content! edentjtunc difeederunt dimifsi benigne. Cæteri inter fe concordantes tranquillitati in ifta parte dudiofe opérant dederunt. Reuerfum au» tem mox domum Philippum Melanchtho» nem exceperunt rurfum aggrefsiones quo» rundam de difputationibus Ô6 turbis Flacia» nis. Sibi enimFlacius iamnon modo vulgi ftudia,fed nonnullorum magnorum amp;nbsp;prin» cipum virorum voluntates aftute circum» uentas adiunxerat. Ferebanturcp leges Phi» lippo,quibus inter ipfos gratia reconciliari videreturpode, tantus furor erat homi» nis, vt lenifsimedicam, improbi, vt accede» rc tandem propius non dubitaret, Sô euoca» rc ad colloquium Philippum. Hic vero cum de ea re feribebat refpondens literis a i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quorun»

552 VITA PHILIPP!

quofundam, gr an it er óó plane, tum ilia tali» um congrefTuum pöftülata præcidcbat. Et quta prohibcre qüafi illuuiem illam infaniæ non poterat, intfa fuam ftationem refiftens, Slt; faaens, vtprius, officium, ncqj ab hoc fb nens abduci fefc, iracundia, odio cupidita* te,fpe, iniuriafcp omnes perferens 60 con« temnens incitationcs ftolidæ vehementiæ, permittebat Deo æterno cætcra. At hi illo ipfo iritabantur, SC libellos fcriptorum tur* bulentorum emittebantin vulgus, 6C arripic’^ bant ad lacerandum plurimos optiinos SC doClrina attp pietate præftantes viros, qui= busmaledicendo acerbitatiindulgebant ani= morum fuorum, ÔC odijs conceptis obfeque« bantur. Vera falfa, certa dubia, confenta« nea diffentanea -, propria aliéna, conuenienîî tia abfurda proferrentur in medium, non curabatur. Et fan's erat crimen aliquod ilia* tumeffe. Namadhærefcebat in hac parte, quam Philippus Melanchthon deferendam fibi non putarat, ftatim quicquid effet tan^ quam telum accufationis 5C culpæ conic« lt;^um. Vt autem Magi ignotis 6C barban's nominibus fimplices infatuant, fic ifti appel« lationibus mirificis ÔC obfeuris vulgi animos percellebant, SC quafi inhians fibi circumdu=’ cebant, Adiaphoriftas, Synergiftas , Maio« hftas, SC nefcio quae alia vocabula nuncu« pando

MELANCHTHONIS.' ^$3 pando comminifccndocp offundcntes, Fic* bat autem vt confufa negotia publica ac prilt;» uata, SC Ecçlefiafticac ciuilefcp res, materiam darent jnOmulandt inuidiacp grauandi cos, à quibusaliquisalienior forte effet. EtFlaci« ana facffio iaCtans ardorem quendani Sgt;C fla« grans ftudium rerum diuinarum, fi qui illam vchcmentiam improbarent èC moderatio* ncm lenitatemtp aliquam adhibcrent, ftatirn defcrtores SCproditores cauffæeos effe vo* ciferari, SC ingcrere conuicia , SC difputatio* num conflidus pofcere SC veluti in arena cxultare atc^ prouocare aduerfarios ad lu* dandum. Qtiæ omnia ad vulgus SC imperi* tos SC rcrum ncgotiorumcp ignares erant fpeciofa , SC celebritatem nominis Flaciani augebant, Atep inueniebantur quidam qui paria facerent, SC veris contumcltjs iftos ap* peterent neque fciente, SCfi refciuiffet per== quam grauiter SC molefte ferente Philippo Melanchthone. Sed tj tantum proficiebant, quantum ad reftinguendarft flammam infu* fum oleum. Ad vnum enim probrum in promtu ftatim erant quæ obïjcerentur de* cem. Diceret quifpiam falfade manibus ru* mufeulis colleda aut confida ab ipfis fpargi: Aliquam illi fabulam contra narrare 8C elu« dere crimen, SC fcurrarum more impudenter inde noui vitij infamiam detexere, Quæ

a 3

autem

554 VITA PHILIPPI autem dicebantur ac docebantiir vefe liter, ea perucrtendo caudlando detorque* re, conquirere at(ç venan' vndic^ omnia, quibus de quietis amp;nbsp;pacis cupidorum, ôC paulo modeftiorum exiftimatione aliquid detraheretur SC his inurerentur maculae* Ve== teraac noua, diSîaqp facfla,atcp fyllabæ pene calumniarum malitia ad ignominiam arripiebantur eorum, à quibus ilia caterua difcelTerat, cum docendo magiftros, benefa^^ ciendo pene parentes haberent plaerofcp, SC propter ætatem certe 5gt;C dignitatem atq; ex« cellentiam plurimi ex his eos obferuare SC eolere deberent. Quemadmodum autem olim com hiftrionum arscognira atquepro« bata fuit, pluris fieri cepifle a/lores fabula« rum quam fcriptorcs traditur,fic accidit tunc prauitatehominum 8C vulgi leuitate, vt ifti fimul atlt;p ah), corum, quibus praeceptoribus vfi fuerant, dicla ac fcripta diuerfis gellibus qfqp partim ineptis, partim turpibus agerent, ÔC cum malitiofe interdum corrumperent, ita applaudentes fibi inuenirent complures. Quia autem differebantur res arduæ SC ma« gnae , ideo ifta cohors tumultuari SC vehe« mentia declamitandi perturbare audientum animos, ÔC aflentari hominum cupiditatibus, Sgt;C hoc pado facile reperire alfenticntes fe(^ eis adiongentes. Grata erat plwrimis repræ«

henfio

M E L A N C H T H o N I s. 5 55 henfio atcp notatio corum, qiribus licentia j vitæ coherccrctur, SC maior prohiberetur i difTolutio. Libeuter I'gitur admittcbatur, 0^ fortes ifti perhibebantur tanquam liber* tatis defenfores, crantcp in preci'o. Qin'd vc* ro melius, redfius , falutarius omnium ifti protulerunt, docuerunt, cnarrarunt quam ij quos tarn hoftiliter oppugnabant* Scd erant ilia fcilicetiam vfitata, ac nouitate de* ledabantur homines , quorum voluntati iftud genus Ipeciofe inferuijt. Quern ad* modumautem erga dues plærumqj propter vfum confuetudinis aftedio eft remifsior, ita vulgus, quantumuis bona amp;nbsp;Vtilia, iam fa* miliaria atque confueta, minus curare folet, 8C aucupatur externa acnoua. Att^ifto quafi turbine multa honefta confilianon pauca: præclaræ adiones peruerfæ funiti fpes trani quillæ cuiufdam quafi ferenftàtis debilitata atqj erepta, pietas Slt; feligfo labefadata, cunt interca fulcirentur fuperftitionum’fiC erro* rum vitia. Quod nunc cceptunt eft abijs quoep intelligt, qui iftos aliquandb vel foue* runt vel non certc êxcluferunt. lt;Sum cnim ifta fadio audacifdmevel potius impudent tifsime, fine omni rerum, perfonarünt', tem« porum confideratione effutiret Sgt;C diftiparefi quicquid non in mentent, quam haberét nul* lam, fed tnbuccam, vt dicitur i venifl'et, In a 4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hoc

5 5 (5 VITA PHILIPPI hoc malo id incrat boni, quod ficbat, qucm* admoduni Tragicus Poêta ait improbis èC vanis vfu venire : vt cogitationum volun^ tatume^

Certum verax indicium Unguu faceret, declarans ilia ac profitens, nihil fe efle petu* ïantius nequemagisleue atep futile ,amp; pro^* ferens çum federate QC nefarie confiera de opt. ôC innocentifs. ac publice priuatimep bene meritis viris, fefe antefignanam du* cemtp pracbens ad Reipublicæ reliquam quie tem exturbandam, ad vaftitatem inferendani Eccleftjs, ad laxandam multitudinis promi* feuæ licentiamjad totius deniep adhuc eonfi* ftentis honeftate quadam nonnulloq; pudo^« re vitæ dilfolutionem. Haud fane nefei* tnus huic importunitati prætcndilTc iftos ex* cmpla fandæ antiquitatis, quo quidem non minima ex parte eminebatvd furor vel certe ftulticia ipforum, qui nullis confilijs autadi* onibus fimilibus QC conferendistanquam la* trônes aut hoftes fub illorum cxemplorum quafi tçda fubirent, vbi lateret impietatis iftius deteftandapernicies. Etfi autcin ad* lîuc reperiuntur hic aut illic nonnuUi j qui pertinaciter defendant quamuis perfpicuam peruerfitatem atep vefaniam, Sgt;C fit tarnen in* dies, etiam in fatietate quadam, afienfioin* firmior, aperiuntur plurium oculi, con trada

MELANCHTHONIS.

frada damna intelh'guntur, SC difTenfiones inde tum manifeftæ tum occultæ cxiftunt. Eftautem profccto nonleuifsima caufla mi* fcn'æ ifttus, fæculi noftri efrrenata exultatio, êCinfïnita licenna, QC fumma didlorum fa« äorumcp impunitas, non modo declamitan» di concionandt pro co vt cuiqj libet, 5gt;C fcrt impetus animt commott, fed proferendi quoep Sc cdendi mandata literis ca, quæ v=gt; nufquiEp fomniaflet aut vigilans fingere comminifeiep potuifict. Sed inprimis liberæ ÔC crebræ tunc crant difputationum dtmica« tiones £iC criminationcs confutationcsep mult; tuæ y ôC iurgiorum contumeliæ. Qniep alte« rum infcdlando vehementifsime exagitarct, amp;nbsp;in cum inueheretur acerrime, SC pro fuis qualibufeunep audacifsime propugnaret, is fortifsimus habebatur SC laudabatur inpris mis. Omnes italt;plibrorum ofFicinas, accu« fationibus, defenfionibus, purgationibus, infimulationibus, SC pugnacibus facuifcp feriptis refertas cerncres. Hoc loco mihi venit in mentem, quod Legibus antiquis con ftitutumfuiife traditur, vt alterum in iudicio falfo SC temere accufantes cam pœnam fufii» ncrent, quam lucre oportufiïet rcumfi con^ uinceretur. Erat cnimæquum valere idem in cos, qui contradicendo infeite SC nugato«* rie SC perperam refcllere aliquem conaren« a 7 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tur.

^53 VITA PHILIPPI

tur. Quia vero aólio datur ilia quidem in iu« dicijs iniuriarum. Ficla autem atqj falfa cri^ , mina alicui inter altercandum infcrri, amp;nbsp;ob^-tredlando maculas afpergi, modo prætenda« tur ardor afferendac amp;nbsp;defendendac verita« tis, non modo animaduerfione caret,fed lau^ dem etiam pafsim inuenit ita fcilicet fit, vt optimos ÔÔ grauifsimos viros leuifsimi de« terrimicp infedîcntur QC exagitent. Quanta autem nunc copia quoduis argumentum, fed præcipue aliquod fanétæ Rcligionis caput explicantium ÔC de hac dimicantium libro« rum cuolat t' In Acgypto olim, quemad^ modum fertur, quod quifqj in aliqua arte excogitafiet, id in conuentu peritorum con« fideratum 06 dijudicatum fie demum, fi ap« probatum eflet, curabatur tanquam verum, in columnis perfcribendum, quæ in facris quibufdam locis feruabantui\ Tales con« uentus nunc quoqj agi crat optandum 56 ex« pediret, vt de i)s icriptis, qua: proferenda ali« quis in lucem 06 edenda exiftimafiet,dodfi 56 fapientes confulcrentur, deep corum fenten« tia vtilia ac bona publice reponcrentur, ma« Ja atque perniciofa oblitcrarentur delendo. in quo melius eflet, ne nomen quidem fcri« ptoris conferuari, id quod in Aegypto quon dam fadlum fuiffc accepimus. Hoc fane padto obuiain iretur cupiditati immodicae ambitio

MELANCHTHONIS.

ambitioforum glon'æ appetitio reprîmes rctur, ôônoncomplerentur animihominum opirn'onum mirabilium abfurdarumep varie® täte. At nunequoniam feribendi facul® tas conceditiir ciinóbs, amp;nbsp;ludicandi poteftas datur cuilibct, qui funt audacifsimi, ij vulgo inprccio honorecp habentur, Ô6 omnia vbiqj perniciofis QC turbulentis contentionibus perfonant. Verum apponantur ifta ad miferiarum nofin temporis accruum, QC fa« taliumpœnarum grauitatem. Inter haîcdif-fidia St iftas fcccfsiones, qui adhuc fupere« rant'pauci illi fane ex vetere fodalitate ÖC quafi grege eorum, qui initio ad veritatis coelcflis 0^ optimarum difciplinarrm dodlri® natn colendam fefe coniunxerant, cum ma® ximo dolore recordabantur præteritorum temporum, £lt; tantam mutationem vitæ atep morum deplorabant. Memincrant fua æta® te inimicitias etiam inter aliquos manifcflas nonfuilTe expertes humanitatis modéra® tionis, contendentibus illis non lioftiliter fed ciuiliter : In fufeipiendis autem gerendifqj rebus quibufcunqjcommunicata confilia collatas fententias rationesep magno ftudio 6C öpinione mutuæ beneuolentiæ fingulari. Quæ tradere docendo alijs, quae compofita feribendo cdere aliquis volebat, quæ nego» tia conficcre agendo, ea tune non temere fed delibe«

VITA PHILIPPI

dcliberata Sé rçcogm'ta cum amicis îta. agss grcdi, fi videretur, Sé proferre,aut, fi non vfi déretur,refinqucre ôé premerc» Hanc igitur fuauitatem ilfi fuperion's temporis partiel pes adhuc reliqui in tantam acerbitatem, 6:^ vitam ex congregabili atqj manfueta, tant feram ac foliuagam euafifle, dolebant Sé miferabantur prolapfionem artaris fuæ, Sé nihil læti de futuris poterant ominari, acce^ dente etiam fenecîutis dilfidentia atep diffb cultate» Sedhis temporibus in quibus ver« fatur ifia pars narrationis noftræ, 6c dum ea, quæ expofuimus ad hune modum geruntur, multi interea ex Boiemia fuere edidorum ficuitia eiec'îi, qui aliquid dicere aut facere aufi fuifient prioribus Ô(S antiquis obferua« tionibus Sé ritibus çontrarium* Exula« bantep complures coniuges præfertim facer« dotes perquam miferabili fpecie. Et amiiît Philippus Melanchthon amicum prascipuum luftum lonam.Hic celeberr. lurtfçonfi Hen« ningo Gœdæ pra^pofito rei Ecclefiafticæ Vuittenbergæ fiiccefierat 5é hoc anno Chri« ftilefu M- D. LV.migrauit ex hac vita, vir dignitate exccllcns Sé præftans dodrina, cum Vuittenbergam prorfus reliquiifet, in fupcriorumannorumbellicis tumultibus, 6^ mutatione gubernationis. Etfi illinç abefle çeperat Sé condones habere antca quoep in

Salinis

MELANCHTHON! s.

Salim’s Saxonias. Sed tunc his regionibus cxccfsi't, ôd aliquarttifper in aula Ducum Sa« Xoniaî D. Iohannis Fndcrichi FF. commo« ratus, prxfeclus deinde Ecdefiae in oppido Eyflefeldo, ibi mortem obijt habcnsannos Lxiii. Ad Danubium autem conuentus agebaturannolefu Chrifti m. d. lvi. Et de Religionis negotio iam conucnerat : vt de« Icdi aliquot vtriufqp partis congregarentur in VangionibusBerbetomagi, deep contro« uerfijs ortis inter fe placide colloquerentur. Nominabantur autem iam alteri non magis proteftantes, vt olim, fed addidi confefsio« niAuguftanæ, Alten' cathólicorum SC anti« quaî Religionis nomen obtinebant. Accefse« runt illuc cum alq tum Philippus Melanch« thon feriushic quidem, quöd eo anno pro« fedus in Cimbricam Cherfonefum ad Re« gern Daniæ affinem fuum DuX Auguffus, iufsiffet operiri ilium mandata fua. Tandern veroæftate AnniM. D. LVii- eft tarnen iter ipfe ingreffus deducente eum, qui ab Au« gufto Principe legabatur, generofo 6^ nobi« li Comite Ludouico NeOgardienfi. Ibidem affuerunt 8C à Saxoniae Öueibus D. lohan« nis Friderichi F F. mifsi Theologi SÓ earum rerum de quibus differen dum effet periti, fpedati homines cum bonarum artium tum cætcraruxn dodrinarum, öd viri non vulgär» auto«

362 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

autoritatcpræditi» Scd à Fladana, quae tunc apud illos Principes in cxiftimatione præcla« ra erat SiC regnabat, factionc, cas leges habc^ bantlatas præfcriptascp £ic conftitutas cons ditioncs, vt alicnac fententiæ adores non aus tores fuæ aduenirent. De quibus rebus hoc primum optarim, famam omnem perpetui 1'ilenttj latebris occultari SC æterna obliuione potuiOe obrui. Sed quoniam illæ multoruin fermonibus amp;nbsp;quorundam fcriptis quoque celcbratæ fünf, pauca hoc loco à me dici, ad inftituti opcris rationem amp;nbsp;meant diligentis am fidemq} pertinere duxi. Erant ad des cretum colloquium de controuerfis in dos drina Ecclefiaftica capitibus, defignati præ«' fides, primum Spirenfis Præful, fed hie obire munusiftud morbo impeditus non potuin Suffedus igitur fuit in locum eius Iulius Prf* fui Naopurgenfis. At Merfepurgenfis gt;nbsp;princeps erat fui gregis. Hunc Sidoniuni nominabant, quod in eorum numero, qui fuftfaganci vocantur, Moguntiae aliquando titulum habuilTet Epifeopi Sidonis. Ita enim ludere in maximis rebusnon eft verita, pofteaquam os perfricuit omnem pudo« remabiecit, fuperftitio, vt præefte iuberes tur aliquis prouinciæ, quæ vel nulla extaret omnino, vcl nullo pado certe obtincri ges riq^ polfet. Adolefcens ipfe humili loco natus

MELANHCTHONIS.

natus cx vidnts alpibus Tubingam ftudio« rum caufa vcnerat, ibi in contubcrm'o pau* perum (Martinianum vocant ab autore in« ftitutionis ) educatus dum bonarum artium Magiftcr rcnundarctur, literas deinde do= cere cœpit, QC Mogunfiæ ludum aperuit, Sé poftea etiam ad Ecclefiafticas condones ha« bcndas animum appulit. Ad qiias maxima frequcntia cum concurreretur, ita eft ei ifta curatio lata, vt fententia atcp voluntas ardi« usdcuindretur, óóipfeftatum ilium fulcirct ftudtofius, Sé magis enixe fuftentaret. Atc^ hinc eft ad illud honorum faftigium cuedus, rebus bello conturbatis, Sé difcrepantibus iudicijs, diucrfift^ ftudijs collcgij, producen« teeumlmperatoria Maicftatc,cui ita com« mcndatusfuerat, vt illius opera nihil non et« fici pofte crederetur. Quæ cadem ferme co« dem modo fupra à me commcmorata cum, hisperfcriptis, recordarer, non volui tarnen delcre, neque itcrum hoc loco legi, alienum duxi. Sane erat ingcnium in homine acu« tum, induftria haud vulgaris, facundia et« iam Sé copia orationis egregia. Is igitur tune quafi primum ordinem duxit eorum, cum quibus congredi deberent defenfores eius dodrinæ, quæ nomine confefsionis Äu« guftanæ figntficabatur, eratep veluti caput horum Philippus Melanchthon, Cognitioni

autem

VITA PHILIPPI

autem præefleloco D. Augufti Prin. Elec^. Icgatus ipfius dcbebat ,magnitudine am'mi, conftantia, virtutc , fapientia, bumanitate ctiam cxccllcns, quod in adolefcentia opt. liten's præclarc effet inffitutus, is qucm iu’» pra nominauiinus, Ludouicus Comes Neo* gardicnfis. Habuerat hie aliquando Prae* ceptorcm Fridcrichum Staphylum, Qticnt iamdudum vel ambitionis impetus, vel ne« fcio quae cupiditatum quafi procella ablatum inter aduerfarios conftitucrat, cuius ante quoc^ fac7a mentio eft, hominis, vt nihil di« cam amplius, dcfpicari amp;nbsp;Icuis cum non ef« fet ab erudirionis dodîrina prorfus impara« tus. Omnino ex ipfis iam illis, qui antique religionis patroniperhibebantur, non plane dementes, fatcri cogebantur, fuaspartes dodlrinæ amp;nbsp;rituum SC vitae vitijs aliquibus laborare, SCnon immcrito notatos effe erro« resquofdam. Atq) hi initio ftatim pctie^ runt, vt difputationes non colloquendo fed feribendo habcrentur. Id quod facile impe« trarunt, quod non minus feribendo quant loquendo fe valere conftderent defenforcs confefsionis Auguftanæ. Qui cumpraecla« re ftarent, inter ipfos optatifsimum aduer« fa rijs difsidium extitft. Nam ab ijs qui ceffcrant cum Flaciano confulto, de illius fcntentia ante omnia poftulare : vt damnati pronun*

MBLANCHTHONIS.

pronunciarentur quidam gt;nbsp;qui illis, quorum paulo ante meminjmus nominibus mû ïficis fióis infamabantur. Nifi emm hoe fieret, non fore inter ipfos fi'rmam confenfionem. Nihil fere erat inter hos atqj cæteros iftarum partium, eontrouerfiæ aut litis de dogmate. Petebatur itaqï ab ipfis amantcr,ne fine cauf* fa autores elfe vellent perniciofi difsidij. Quin etiam damnationes promittebantur, fed fuo loco amp;nbsp;rebus explicatis. Diceba* tur ideo elfe conuentum, vt caulfa non con« trouerfa agcretur, earn par elfe vt ipfi con« corditer tueantur. Aliaquot^ commémora« bantur,quibus pofle eosa propofitoillo ab« duci fpes effet. Sed nihil horum ipfi admitte« re, vrgercpoftulatas damnationes fecun* dum pra^fcriptam formulam. Ibi tandem eis didum fuit, licere initio, 06 effe melius, dif« eedere, quam impedire adïiones bonas Ô6 fa« lutares. Turn demum i 11 i dC affenfi funt, SC promiCere fefevnoore Ô6 animo defenfuros do(firinam confefsionis Auguftanæ. Sane Philippus Melanchthon cupidus congreffus, quiep nihil impedimenti aut moræ inferri vellet fufeeptis aóionibus, non repugnaue« rat contra poftulata damnationum , atep has adeo cœperat agitare. Sed foetjs atep colle« gis magnopere reclamantibus, ab hoc confi« lio deftitit. lam vero procedentibus difpu« b tationi

VITA PHILIPPI

tationibus, cum res ageretur fcn'pns mutuis, rurfum nefcio qua noua cauflâaut cogitati* oneimpellentc, requin flagitariqi damnaho* nes, vociferationesep exiliere, amp;nbsp;perhiberi illts negltcfbs non polTe coniuncQionem efle (labilem atep cerram, idq? apud omnes,et!am aduerfarios, teftantum clamores audiri, SC ita turbari inchoatæ difputationes. De quo alij turn aliter. Atq? ita mirabiliter omnia mifeebantur, vt nulli non fufpicioni locus clTet. Plæriqj tarnen ad impotentiam aninii amp;nbsp;vetera partium odiaiilum difcelTum refe* rebant, quern placucrat teftatum elTe forenfi ctiam quadam cautione. Erat autem addi* tus Theologis iftis quidam ex fcriba Ludi« magifter, ex Ludimagiftro fadus lurtfconf. tanquam vel cuftos vcl emilTarius, quern ani* maduerfum eft, amp;nbsp;loquendo SC ftribendo quafi flabello feditionis Flacianas confpira* tiones ventilare atqj infuper conflare , QC fu* riæ inftar volitantem vbiep odia atque dif* cordias excitare :

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cut triftiabdla

Jrx nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;crimina noxia cordi,

Kocefidi artes: fecundum poetam. At* que rumufeuli de tota re iparti fuerunt va* «•n, non etiam nulli inanes èC falfi. Verutn hoc cum altjs dilsidentibus dcleclationi fuit, ÔC dodîrinæ, qua: Euangclica pcrhiberctur, obtretfta*

MELANCHTHONIS- 5^7 obtrcóaulf, quod ifta daretur occafio tam cxecrationibus, quam ndiculis quibufdam di(T:is, turn accidit contrariarum tunc par* tium defenfon'bus peropportunum , qui lamdudum animaduerterent, certamen illud iniquius elTe comparatum. Nam fe necp do* rtrina necp vfu excercitanonecg qs, quibus opponerentur, pares efle fentiebant. Bonis autem pietatifep religiofæ ex animo ftudiofis ilia tam intempeftiua defeÆo ingentem at* tulit dolorem, quod pene parta Victoria pro veritate fe pugnare affirmantibus manibus eripi videretur. Sed vrgebatur fic quoque progrefsio inceptæ difputationis, abtjsqui remanferant. At praefes Iulius vir prudens atep doóïus, quod pro altero pradideret, oftendit, necefte fe habere, rem perfcribere Regiæ Maieftati. Dum mittuntur autem literæ S^refponfum expedatur, omnia fuere interim quieta, 2C profundum Berbetomagi ocium. inephae adionum dilatione, accer* fitus Philippus Melanchthon ab Illuilrifsi* mo Principe Palatino Prine. Eled. Othone Henricho Eytelpergam, vt de Academiæ conftitutione, eo præfente deliberaretur, eft profedus. Erat ibi lacobus Micyllus, eul* tor Antiftes, vt ait Poêta, redorum 0^ li« beraliumftudiorum. Quoadiundo, itemcp alijs quoque dodrinaôô prudentia fingulari b X nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;praedi*

s VITA PHILIPPI prædiu's vins adminiftrano tota ilia ordina« ta, rationei^ conueniente ac lairdabili, Philippi Melanchthonis confilio autoritate, conftituta eft. Necppoft hæc Micyllus integrum annum deinde vixit, qui natus Ar-gentoraticumingenio Sóbonoamp;S acri eflet, Mufis id eft optimis difciplinis atqj artibus fe totum addixit,Slt; cum veterum fcripta plicando, turn componendo noua, êC naua-uit operam inprimis ZC nomen ceicbre eft confecutus. Commilitonem primum hunt habuiErphordiæinDuringia, vbi de qua-dam atftione fcenica dialog! Lucianici, in quo perfonæ vnius hoc nomen eftet, ita appellate eft cœptus, neep nomen poftea ei mutare vifum. Maximum damnum literæ 6C erudita doeftrinahuius viri morte fecit. Et Philippus Melanchthon nosep cæteri quibus notus illefuerat, quiep turn apud ipfum accept! amantifsime fupra modum hilare, cum maxima iiicunditate fueramus, fummo dolore fumusaffeefti. Nam ego quoqj illuc veneram, exoratusab amicis communibus, vt relicftis rebus, quas tunc plane neceflarias inmanibus habebam,ÔL pofthabitis negotijs, quæ fane erant eiufmodi, vt celeritcr expe-diri mea referret plurimum, ad Philippum Melanchthonem me quamprimum confer-rem, vt nuntio accepto domeftici lutftus, ex

mea

MELANCHTHONIS. meapræfcntia,cuius confuetudincm amp;nbsp;vfum ci iucundifsimum ciTe fcirent,aliquid illi con* tingeret alleuationis. Nam cum difcedens filium vnicum Philippi ipfum quoqj nomen habentem reliquiflet periculofe ægrotantem, conualuithicquidem paulo poft, fed vxo« rem Philippi Melanchthonis mox fuftulit improuifa tunc quidem mors, inter fæuos cruciatus commotarum in toto corpore flu»^ xionum mirificarum. Laborauerat autem £lt; ilia grauiter co quo vir ipfius morbo , cuius nomen Græcum diximus efte Xi^Mcnv-, la-tint, quoniam tunc concrefcunt in corpore quafi calculi, ita etiam ilium morbum aps pellarunt» Sed concurrerunt tunc alia: etiam difficultates, fortaffe minus animaduerfæ. Atcp obijtilla quidem diem fupremum fuum non aliéna ætate, quod annum fexagefimum omnino tunc habuerit, verum quæ SC po« tuiflet tarnen per illam, ft ita Deo aeterno vi-deretur, viuere diutius, ÔC fuiffet hoc marito opportunum atep vtile. Cum au'tem Ey-telpergam ad ipfum veniftem, reperi ibidem Sc fratrem eins Georgium. GenerveroCa« fpar Peucerus fecutus ilium fuerat domo ab-euntem, neque ab ipfius latere vfpiam difee-debat. Meo aduentu mirifice eum gaudere eftintellcdum. Namita acquicuit in com-plsxu colloquiocpmeo, vt nulla de re publi-b 3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ca aut

5 7 « nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

ca aut priuata qui'cqiiam perconClaretur, fed tempus omnc conl'umeret confuetis nobis fermonibus. Indicium igitur cafus dome* ftici placuit paulifper difFerre. Sed veritine ex alijs file hunc cognofceret, SC fuccenferct nobis, qui celaiTemus y ita poftero die , quid cuenifTet, ei oftendimus. Non dedit fignih* cationem vllam vehementis perturbationis, cum ingenre dolore affici ipfum nemo dubi* tarer. Atcpnominatim vxori mortuæ vale* dicens, hoc modo addidir, fefc eambreui fc* cuturum effe. Et mecum fedudlo ad came* fas vitium,nam inprincipis hortos tunc for* te concefleramus, multa locutus eft grauiter ßCpietatis atque prudentiæ plena confidera* tione, de Republica afperitatibus ac con* fufione rerum pene vbitp omnium, depIo* rauitde ijs, quæ fièrent, verifsimas querelas, fiC multorum triftifsimorum euentuum caaf^ fas commemorando , quæ etiam deinceps confecuta funt, nimis vere nonnulla prædi* xit. Atcp doloribus ob Rempub. omnino opprimi, incp co minus fentiri ipfius propri* «m quamuis recentem atque acerbum appa* rebat. Qj.iibus tarnen implicatis trifticiam augeri necefle fuit, qua corpore etiam Ian* guefcente grauifsime tunc laborauit fuo illo malo morbi fupra indicati, Slt; maximis cru* ciatibus non fine perûwlo eft affctftns, cal* culls

MELANCHTHON I s.

cull's grandiufculis in vrinæ vijs hærcntibus diutius, quod fradîis débilitât!sep viribus mi« nus ftrenue ea præfertim ætate cijecrentur» Sed ad Berbetomagenfes aó:iones narratio

i reuocanda eft. Regis Ferdinandi illucre* fponfo tandem allato, quo iubebatur : Ante omnia, fifieri pollet, inftaurari ita difputa« tio,vt tollererur omne vndic^ impedimeni» turn illius, vtq? in eorum, fi necefie effet, qui

! difcefsiffent, locum furrogarentur aJij, ót ita negotium continuaretur : Idquodcumde* creto Ratisbonenfi congruere videbatur: Tuncigiturtj, qui antiquae Religioniscauf« fam defendere fc gloriabantur, fanepercul» fi, negare hoe fibi faciendum, ncc^ aducrfa* rijs difsidentibus , difputationem produ-cendam. Quid enim hoe profeóiururnc' aut quæ ratio omnino ineunda effe videaturî* cum ignorctur ad quas fententias refpicere debeant. Concordarent igitur priusaduer* farij, vt fein' poffet, quid ab ipfis conftanter retineretur SC affereretur. Atq? etiam hi tune de damnationibus quibufdam, imitantes cos qui difcefferant, poftulationes inculca« runt. Sed fuit diferte refponfum : Totam rem decreto Ratibonac fadîo,ô^ regfjslire* ris effe explicatam, óó Auguffanæ eonfefsio« nis defenfores præfto effe, neque defugere aut reeufare vllos legitimes congreffus,

’b 4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;teftari.

VITA PHILIPPI

teftari, fi abrumpcretur difputatio, fua id culpa nequaquam fieri. Nonnihil moleftiæ folicitudinift^ tunc præfidi oblatum , fed altera ilia parte nullo modo profequi volentc inftitutas difputationes, ita tandem ifte con-ucntus difiblutus fuit. ibi rcmanfe* rant ex defenforibus Auguftanæ confefsio* nis, Præfidis quocp teftimonio laudati funt. Et ipfi inter fe cumpriore necefsitudine con* firmata, turn noua focietate inita, domuni fuam quifqs reuerfi fuerunt. Friderichus deinde Staphylus,qui fe in aulam Regis Ferdinand! infinualfet, Ô6 augeret numerum eo* rum qui refellere deberent defenfores Con* fefsionis Auguftanæ, fcriptum edidit, tam futile vt contemn!, tam vero improbum Sd malum, vt animaduerfionem non effugere debuiffe videatur. Cuiufmodt Ô6 alia illius fuere vniueria, quæ poftquam prodita cauf-fa defciuit ab ampledlentibus dotftrinam ex* pofitam capitibus Auguftanæ confefsionis, diuulgauit. Atcp mirabantur prudentiores tantum licentiæ concedi leuitatis furori, ne-que intelligi, quæ ftabiliri ifti vellent, ea ve* hementius eofdem labefatftare, præfertfin cum fimilis vefaniæ ÔC ab bac infelicium euentuum exempla eflent in medio. Qiiidain Auius etiam nefcio quid tunc effutiuit feri* bendo. Philippus autem Melanchthon breuiter

MELANCHTHONIS. 75 breuiter ille quidem amp;nbsp;ftriditn ambobus, fed grauiter atep luculente refpondit. Atque hæc fere funt tunc gefta,quibus Philippus Me« lanch. interfuit præfuit. Hoc eodem anno poll quafdam coram principib. difpu* tationes cefsit maleuolentie ôé odioFIaciang fadbonis, luftusMenius, Qc Lipfiam fecon« tulit, vbt humaniter ÔC benigne acceptus diutius anno tntegro vno,Ecclefiafttcas con« Clones habuit, cum audientum frudtu ad« miratione, mortuus placide ill.Id. fextik Anno Chrifti m. d. lviii. Commendatus fucrat Senatui illius vrbis à Philippo Me« lanchthone, neque alibi defuturus iph locus fuiflet, fcdLipfiæ contigit opportunus atep commodus. Varia atepmultiplex fuithuius viri fortuna. Qtiicuncp noftra ætate erudi« tionis dodîrinæ fama célébrés fuere, cum ijs vniuerfis ipfi noticia necefsitudoq?

fus intercefsit, Slt; hi ilium carum habuerunt amp;magnifecerunt. Multis annis fidelem $gt;C vtilem operam dedit in regionibus Durin« gicis,SC tandem ingrauefeente ætate infolen« tixSié clamoribus acerbitatis turbulentæ ex« agitatus, quietiorcm federn quæfiuit, amp;nbsp;in« uenit reliquæ ætati fuæ non longæ, vtdixt« mus. Mortuus fuerat ante huneVuitten« bergæ Iohannes Bugenhagius Pomeranus paftorEcclefiæ illius, virdignitate præftans

b ƒ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;06 in

^74 VITA PHILIPPI

amp; in rebus maximis cum fumma laude ver« fatus, contentus quidem ea condftione ÔC illo loco in quo prinium fuiflet conftiiutus, cum ad amplifstmos honores potentiamcp 6C opes eximias perueniendi præclaræ oc» cafiones ipfi darentur : Ad quas non file qui» dem contenderet, fed inuitarerur peneep at» traheretur. Speclatifsima hie cum fide afsiduitare mirabili officio fuo annis X V X 1111. fundtus eft, 8^ curationi latte præ» fuit ftudiofe ac folicite, amp;nbsp;patiens ncqua» quam fugiens laborum. Exeeftitex hac vi» ta annos natus L x x 111. cum quidem aliquot annis fuiffet perquam imbeeillis, fuperiorc fere tempore integris ÔC firmis viribus vfus. Quamuis autem immatura ea mors videri non poftet, neqjætati ipfius aliéna, neqp de» cedenti grauis accidiffet , diuturnæ tamen vitæ communiter in rerum præcipuarum cictate pcra(fiæ memoria , 8C vfus illius de» fiderium magno dolore affecit Philippum Melanchthoncm 8gt;C alios, mœrcntes ob vc» terem Sgt;C fingularem amicum laborumqî om» nium ôf curarum participem amiftum. Hic cum fenfim viribus tam animi quam corpo» ris deficeretur, SC non morbi grauitate fed diuturnæ debilitatis langore velut cuanefee» rct , animaduertebatur quafi fimulacrum prioris viri in omnibus rebus agendis alacris QC prom«

MELANCHTHONIS.

promri intuentcm Philippnm non leuitcr perturban'. Auditæcç funt voces ipfius de« prccantis, ne fibi talis fenedîus conttngcr'et. Id quod fecundum optatum ipfius accidit. Nam ne morbus quidcm quo confedus obfjt j vel impediuit præclariîsimas cogita* tiones pietatis öt fapientiæ ipfius, vel oblti* tit mcmorabilibus SC eruditis fermonibus, Velreprimerc potuit laborum, quibus con« fueucrat, defatigationes, vt decelferit non admodumde ftatu vitæ tradudîæ recedens. His tcmporibus neep Refpub. quieta fuit, SC inEcclefia varie turbatum. Atcç rurfumde conflanda Synodo verba fieri, SC quibufdam tumultuantibus fine fine, Sc modo hoemo« do illud arripientibus ad exagitandum, iam« que inter fe, rjs qui aifertores defenforesep veræ amp;nbsp;fanæ atep falutaris doclrinæ videri volebant, foede dimicantibus, SiC contume« liofa feripta edentibus,multorum animi gra« uiter perturbari. Sed hoc magna pars nihil curare. Qnafi Religionis caput effet, acer* bitas difsenfionum ac contentionum. Etfi, vtingenia atep naturæ ÔC inftitutio, fic confi« lia, voluntatesep SC aCîiones difsimiles ani« maduertebantur. Necp probabantur adeo omnibus omnia, quæ à fuis quoq? fi'ebant. Sed Berbetomagi aefîa valde repræhendi à Flacianis: Et dari opera vt ijs, qui fuarum partium

VITA PHILIPPI

partium efTent, cofigregatis décréta de illis fièrent. Alij quoque cupidi tranquillitatis atcp concordiæ, iudicare conuentu aôo par* tis vtriuique laborantibus rebus confuli pof* fe. Sed prudentiores ftatuebant contrariuin de exempb's antiquis ÔC recentibus.Itacp non nihil quidem ncgotij faôtum laborif«^ 5i. moleftiae inter taies confultationes exhibé turn fuit Philippe Melanchthoni. Sed vitra deliberationes SC conatus atcç ftudia tune non eft proceflum. Incidentibus præfertim ÔC altjs grauioribus negotijs. Nam ÔC Impe* rator Carolus omne gubernationis lus SC ïmperrj maieftatem tradidit in manus Prin* cipum feptemuirum creandis Imperatoribus Rom. Et eft idem paulo poft mortuus in Hifpania. Confilium hoc cepilTe eum et* iamantcannos xxx. affirmabatur, fed tune SC exhauftis viribus 6C aducrfiscuentisfra« (ftus , defperatione quadam rerum omnium SC amifsione nonnullarum opportunitatum, id executus eft, quod ratione quadam ôlim fe fatflurum elfe conftituiffet. Audiui, cum aliqui ab ea fententia abducere ipfum velicnt Carolum dixiiTe i Impendifle fe quaî habuift fit omnia ÔC quidem in fulciendum tuen« dumep maxime Ecclefîafticum ftatum : Pc« cuniam, quæ quidem reparari idlt;^ damnum farciri forte poftet, fed amftfam quoq? efle

MELANCHTHONIS. 577 Cxiftimationein nomims, valetudineni bonam, Só ftudia hominum, quæ récupéra-turus effet nunquam. Annis duobus ante? cedentibus mortem Philippi Melanchthonis hofpitem hincad ipfummifimus fenem Cap* padocem Cæfarienfcm, qui habebat literas Patriarchæ Conftantinopolis, Græce fcri? ptas, quibus itineris ipfius cauffa indicaba* tur Ô6 commendabatur nomini Chriftiano* Pro filijs hie fuis numerate certain fummam pecuniæ debebat 5 qui interea in poteftatc Turcarum haberentur. Non depræhende* batur fraus vlla, eo magis animi omnium mifcricordia ipfius commouebantur j öd’ re* nouabatur memoria Philippo Melanchtho* ni Bafiltj Epifeopi, quern ciuem huius foie* , bat appellate. Venit poftea ad ilium De* tnettius quidam gentc Myfus j qui in Græ* eorum Ecclefia Conftantiiiopoli Diaconus ’ fuerat, fermonis Gtaîci peritus, Isq3 fan's diu in his regionibus commoratus eft. Et Sabini duas filias elocauit Philippus j öd nobifeum luxit obitum filiæ ätep neptis meaCj öd alijs domefticis incommodis communiter dolore eft affedus.Sed neep curarum quies erat,quas alFerebant öd conuentus ordinum Imperq qui Auguftæ habebatur, 6d fcripta quaedatn de Ecclefiaftica dodrina fingularia atq^ mi* nfica, nec non edidla feuera, Etaltj item ca* fus,

fus, conatus, molitiones, quæ multipliers mirahiles hæc tempora quafi inundarunf. Anno Chrifti lefu m. d. lx. menfe lanuario obîjt mortem valde fenex ÔC iamdudumde* crepitus Argentorati Nicolaus Gerbelius viroptimus atep integerrimus, ÔC humani* täte, fuauitate morum , dodîrina , omni gc« nere folidæ laudis excellens. Hic luriicon« fui tus diu dederat operam collegio in ilia vrbe facerdotum primario , 8C aliquando Viennæ Auftriacæ cum lohanne Cufpinia« no ôd illius ætatis opt. difeiplinarum atlt;p ar* tium fama celebribus vixerat familiariter. lZ)e quo accidit quod nullo modo reticen« dum putaui. Cum enim is elTet vir ille, quem diximus, probitatc innocentiaqj ac ftudio religiofæ pietatis commendaretur in=gt; primis, quæ erant laudes in ipfodecoræ i11ufl-res,SC prædicabantur ab omnibusiQtii» dam in libello Rhetoricorum præcepiorutn fuoexponens exemplum adionis capitalis, hune tanquam Sacrilegîj reum nominatim introduxit, ÔC ab aceufarore peragi fecit. Qtiodfadum; vt autor affiirmabat, incon* fideratc QC temere ( etfi non cft ifta in pro* felTore Rhetorices bella defenfîo ) nbsp;nbsp;opt. at*

que innocentifsimus vir Gerbelius, amici ipfius grauiter, quemadmodum par erat, perquam inique tulerunt. Delt;p ea iniuria

tain

M E L A N C H T H o N I s. 579 tam atroce querelas fuas ad Phïlipputn Me* lanchthonem detulerunt,cui illtus libelli Ceri^ ptor notus elFet, ÔC fignificarunt, feconftt* tuilTe, quibus modis poffent pro fama Só di* gnitate nonu'iiis Gcrbcliani propugnaturos, amp;(. earn contumeliam ab iptó propulfaturos vindicaturofq;eiTe. Pares cum 06 Phibppo Melanchthon! 26 nobis omnibus masnuin dolorem afferret , viefereturq} magnoperc vel exempli caufTa animaduertenda , 26 effet tarnen autorlibriis, in cuius perfona etiani aliorum refpedîusverteretur, Philippi autcin Mclanchthonisanimus, vt Temper , fic tunc quoep ad pacem atep concordiam inclinare* iur,ita ab hoc eft negotium illud his fere conditionibus tranfatftum : vt criminis in« famiaante omnia remoueretur , 26 nomina 1 temeraria, vt affirmabatur, incuria falfo in=» I culcata ftatim inducerentur, 26 ipfe autor peculiari fcripto fateretur iniuriam, eamq) à læfo deprecaretur. Eft autem omnibus no«-bis facinus illud vifum perquam indignutn Ô6 malum, fiue cogitatum feu per impruden-tiamcommiffum. Quæ enim,.fi propofito 26 confilio faeftum effet poena autori irro* gari deberet,conftabat. Quis autem à tall culpa fraudem malam abefte pofsit diccref Sed in fcribendi edendiep fcripta infinita li-çentia, 26 lewitatç ambittonis, 26 famam do-driu»

3 So VITAPHtLIPPT

ctririT afFedantium infanis cupiditan'bus, ÓÓ hæc huiufmodi alia praua atcp perucrfa accidcre necclTe eft, Quibus profecfto plus damni datur moribus SC vitæ, quam vllarum rerum dcmonftrationeaut explicatione bolt; næ V t ill ta tis conferatur. Atq? turn Ôé maio* ra quoqj caetera omnia fere fic gerebantur, vt Sc in præfcntia admodum turbulent» res eftcnt, Sc in poftcrum nihil fpei bonae fefe oftcnderet. Sed Philippus Melanchthon abf ducente cum propitio Deo amp;nbsp;eripiente flam« mae inuidiæ odijq; maioris , SC libérante gra« uioribusmalis mifcrijfcp velærumnispotius, eucntusiftos vitauit, SC ex periculis labor!« bufcp Sc angoribus, deniq} trifticia aduerfis« que omnibus cuafit ca morte, quam ilium obijfteiam diximus, SC de qua extant narra« tiones copiofac aliorum. Cuius diei anni« uerfariam memoriam célébrât nunc quocp I perquam ftudiofe Academia Vuittenber« genfis XI II. Calend. Martip Cum vixiflet

, annos L x 111. Sc totidem pene dies. Elatus eft cum funere fpeciofo totius ciuitatis fre« quentia, ordinis fcholaftici inprimis, SC pro« fequentibus cxequias ilh'us externis quoepin quibus St ego fui. Montimentum pofitum eft ad fepulcrum in templo ad arcem , opere præclarum cum verfibus epitaphijs SC effigie ipfius» Feftinaueram autem ego, vt,viuen« tern ad«

MELANCHTHONIS. 581 (cm adhuc repenrem, flgnificatum enim fue» rat rem effe in præfente difcrimine, cum ante dies paucos ab co difeefsiffem, non mala in fpCj illo ipfum morbo non interiturum.Nam amp;nbsp;tune quinta tentatio Græcis iunt amp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;) fperabatur vel nulla vel mi«

tior accefliira, ÓÓ ipfe cupidum me remanen« di diutius reuerti domum ad meos iulTerat vultu hilari ÔC laetis verbis, quod diceret, proximo mercatu, qui iam appropinquabat, feadnos venturum. Addens quidem hoc: vel vna perpetuo futuros aliquando effe in æterna vita. Sed feptima incurfio morbi fi« nem fecit vitæ in terris ipfius, idep ego in iti-nere cognoucram. Caetera ab alq's ftudiofe commemorata à me omitti recQe potuifle exiftimaui. Fcbri ilium difeedentem a' nobis Lipfia, tempore parum opportuno , cepiffe laborare animaduerfum eft. Quæ negledîa ab ipfo, etiam ingrauefeens, in periculofum inprimis genus putabatur euafilîe,quod Medici nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vocant. Sed, vt aiebam, hæc

accurate 2d copiofe enarrata ab altjs me re-petere non eft necefte, vel non etiam oportet. Vt luxerunt autem hunc mortuum boni vniuerfi, fic nonnulli pétulantes 6d improbi infeclati fuerunt, controuerfiaetp Ecclefiafti-cæ cæpere fieri atrociores. Renouantibus quibufdam quiequid poftent contentionum c nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;acerbiß

582 VITA PHILIP P I accrbifsimarum plane capitalium,amp;r com« moucntibus maxima Qi exitiofa mala, quæ* dam non pefsime ctiamfita, denicp molicnti« bus oiTinib. viribusdiftradtioncm,qua quod adhuc vtcunq^ cohacrcret Si eflet cóiundum» id penitus dil'cerptum dilaceraretur. Erupit autcm tunc odium Si inimica atqj plane bofti lis alienatio, eo diuerticulo quod iamduduin quxfiucrat, cutp aggrefsioncs apertæ minus fuilTent efficaces, vel ita futiles ôif infirmæ, vt primo conatu ftatim languefcerent Si frangerenturgt; Arripueruntcp nomini Phi* ïippi Melanchthonis infefti difputationcs quafdam, quæerantad vulgus commoucn« dum inprimisidoneæ, de facratifsima atfiio« ne in Ecclefia, qua inftituto lefu Chrifti con« uenitur ad communioncm corporis Si guinis ipfius, participantibus ijs, qui fine controuerfia funt in cœtu Ecclefiaftico, vt ritu religiofo cclebretur conuiuium domini^ cum, qucmadmodum vcterum quidam ap* pellauit. Q!.iæ res cum fit eximia amp;nbsp;inter ilia * quae arcana habet St peculiaria congregatio Chriftianorum, cafta etiam oratione de ea vtendum effe femper Philippus Melanch. ftatuit, St non potuit difsimulare intcrdum dolorem, quem caperet ex quorundam te* merartjsSt abfurdis declamationibus, cum præferüni in certarnen ventmn effet, Si ^cer» rime

MEIANCHTHONIS.

rimepugnaretur tanquam prælio commiflö, non de veritatedodlrinæ, fed fua cuiuftp ©• pinione ÔC verborum locutiomfcp piæfch« pto vfu. Prodierat quoddam de ea quæltio-ne fcriptum Philippi Melanchthonis quo confilio quaue occafione aut omnino caiifia, non habeo diccre, fed prodierat, tale qui« dem, vthoc, qui ex animo religiofæ pietatis ftudiofus ÔC vir bonus elTet, Qffenderetur nc«: mo, diligenter etiam attente confidcran* tes multa vtilitcr fubijei admoneriqj animad« uerterent: Nonita tarnen quafi limatum ne« queperpolitum,quemadmodumin ifto gc* nerefunteaquæ edi diuulgaricp ipfc voluit, continens mentiones de quibufdam libc-riores. Qjiibus iritatum iftud genus homi« num ferox atq? intradatum, excurrit immo« derate, SC eo elf pfouedum, vt neq; pietatis ( ad Deum, necp ofFieij ad homines, neq; exi« ftitnationis propriæ refpcdus vllus euraue cosattingeret. Equidem non dubito quin apudaliquos eavel fufpicionem vel crimen fubitura lint, quæ de his negotrjs atcp homi« nibus ad talem modum â me exponuntur, tarn afFedfionis cuiufdam priuatæ atq^ fingu« laris, quam iudicq ôôfententiæ peculiarisac fortaffe parumprudentis. Verum enimue« ro ob huius illiufue cxiftimationcm de me Sé hacnarrationc fermoncs, cum Sé initio Sé in».

c X nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ter fcri«

^84 VITA PHILIPPI ter fcrtbendum cogitarim atqî præuiden'm euentus fortunam, non putaui quicquam omnium omittendum, quacamp;veraeffe fd« rem, amp;nbsp;prodita arbiträrer à bonis libenter ledum iri, SC nonnihil quoq? momenti alia« tura cITe, ad curam diligentiamcp excitan« dam tradationis amp;nbsp;confiderationis earum rerum, quarum adhuc reliquas tanquam morbi afflidiotjes amp;nbsp;tabem metuilTe femper magna animi perturbatione Philippum .Me« lanchthonem fcimus, ÔC fæpe audiuimus di« centem : In hoc extremum periculum amp;nbsp;fum mum difcrimen cauflam effe venturam. Cum autem iftas res Ô6 hxc negotia poft mortem Philippi Melanchthonis tres inprimis exa« gitare ÔC illis infoleiltia verborum ciendis, quafi camerinam, vt dicitur, commouere ceperint, ad inftitutum fortafle argumentum de hts Ô6 contra illorum impudentem per« uerfitatem aliquid à medifteri, pertinere vi« deatur« Sed mihi ne nomina quidem iftorum exprimere feribendo libet, SC fupraprauitas malitiai^ eorum eft à me notata. Etfi au« tem dolendum eft occafionem earn tandem nados elfe, quam diu quazfiuerunt, impro* bos ac malos, vt poftquam è medio abijt Phi« lippus Melanchthon SC in hunc cæteroscp declamitare eis audacius liceats SC h'berior fit poteftas quafi curriculum furoris fui confi«

ciendi

MELANHCTHONIS.

ciendi, In dolore tarnen propter mifcriasno-ftras ód augefcentcs difsipationes, crupilTe

! tandem omnem acerbitatem odïj SCmaleuo« ïentiæ impetus, gaudio videtur efle dignum. Nam neep quid amplius ifti tanquam de pe« nu turbulentæ malitiæ proférant, reftat, neqj iam præterea habent quicquam, quod ad Philippi Melanchthonis autoritärem dimi« nuendam amp;nbsp;nomen infamandum inculcari pofsit. Petebatur ante annos ille aliquot pri«

I mum obfeurius, mox deinde aperte accufa« tionibus repræhenfionibus quorundam

j quieti Ô6 ocio inimicorum. Aflentari poten» tibus infimulabatur, ÔC errorcs ftabilire, ÔC fulcire mantfeftæ impietatis ruinas. Quod rebus perturbatis non eflet autor defertionis SC fugæ, quodep veluti de naufragio tabulas

! colligi ftuderet, ôô perferenda arbitraretur omnia, quac bona confeientia SC fine fcelere tolerari poflTent, ne(p noua vulnera infligen» da elfe cenferet rebus communibus. Dehis quas telas grauifsimorum criminum , quam fæuas aceufationes detexuerit ingrata quorundam improbitas, non eft fere cui» quamignotum. Quibusiam in vehementia èc infolçntia euanefeere incipientibus ,Ecce altera ad vulgus,cuius ferç arbitrium fpeda« tur, plaufibilior caufla offertur, 06 huius adores iam exultant, $6 vrgent reum, mor*

c 3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tuum

^2 6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

tuum nium quidem amp;nbsp;frucntem requietc fem piterna. Quemq, tales clamores éc tiones non amplius atti'ngunt: Cum concul* care tarnen immanitasodij I'acentem geftiat, öóhuius nomen cupidifsime arripiat, ad ip* fius quidem, vt putant ignominiam inprimis, cut infenfi funt, fiC pro maximis beneficijs earn referunt gratiam, vt memoriam cius omnibus probris afpergere conentur : fed hoc tarnen interea agitur, ne vfpiam ad Rei* publicæ falutem ôd dignitatem confentiatur, vtqj noua quædam impedimenta obijeiantur concordiae fperatæ. Veritatemautem per* ueftigari, amp;nbsp;futiles atep nugatorias fabulas, declamationes populäres cohiberi, non eflet vtile omnibus. Qiiod multi, qui in ifta confufione opinionum SC licentia vitg ho* minum leuitate magni funt ac confpiciuntur, rebus negotijsep explicatis dC conftitutis,con temnerentur amp;nbsp;laterent. Q_i.iinetiarn non paucis tunc pericula impenderent 8C caulTa dicenda effet cum fadorum turn dióorum. Turbulenta igitur effe tempora eis prodeft, vt captantibus anguillas, fecundum Grx* cum Comicum, aquam turbidam. Atep vnus ex ifta cohorte, id quod antea quotp indi* gnantes attigimus , procurrens non modo viucs, fed mortuum etiam Philippum Me* Unchtiionem proqocat, ôf optât fupereffe

eum

MELANCHTHONIS. 387 cum inhac vita, vt faas vires congrcdienda cumipfo oftendercpofsit» Nosvero mullt; to magis verius, adhuc viuere in terris, fi ita Deo œterno vidcretur, vellemus Philip» pum Melanchthonem non tarn explorata fpe facile iftam temerariain audaciam ab ipfo re-futatum iri, quam certa fententia, non folum multorum vociferationes reprimi, fed trän« quillitatem ÔC pacem Reipub. dodlrinæ celeftis puram integritatem optimarumcp di» fciplinarum amp;nbsp;artium honefta ftudia huius viri refpedlu, cura, diligentia, induftria, pie« täte, fide, potuifle conferuari. In quibus quç labes fieri cœptæ fint, nimis elf euidens, £lt; quid calamitatis immineat, audacifsima vel pofius impudentifsima iftorum fcripta indi» cio elfe polfunt. Nam fi hoc concedatur SJ liceat vefaniac : in quofuis arbitrio fuo in« uehi QC quodcunqjlibucrit ex ore inuerecun« do, conceptum animo proteruo emittere, öd cartis fernere illitum ita in vulgus fpargere, vtaniculæ etiam legere öd cognofccre poü fint, ne^ dodîrina veritatis cœleftis finccra retinebitur. Öd hic furor ffatum adhuc qua« lemcuncp rerum, öd ftudiorum piorum for« tunam conuellet, contemtumcp pariet ho« rum, öd redder inuifa plærifcp tribucnribus hanc culpam hominum ipfis ftudijs.Äc often tare fane videntur ifti öd prouocator ille glo-c 4. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;riofifamp;ime,

5 g 8 VITA PHILIPPI riofifsi’mc, crudinom'sliteratæ copiam. Qua cur aliquis eis I'nuideat caufla non eft. Inférant fane græca aliquot verba, 8C excerpta de commentariolis SC libellis Gramtnaticis quaedam agglutinent, 6C affedlent nitorem orationis. Nemo vt admirabitur, ita fortaf* fe hoc repræhendet.Sed id pene eft horribile, quod Dialeclicam fubtilitatem SC complexi-onutn folcrtiam earn adhibent, qua fua qui* dem opinione, vincunt atlt;ç profternunt vni* uerfos. Eius tarnen profetfto facultatis nifi viam rationemq^ demonftraftet Philippus Melanchthonquæilia effet, genus omnino iftud ignoraret. Etfi male didicerunt hi, fi quid tarnen didicerunt, SC tanquam Simij id, quod ilium facere viderunt, peruerfe imitan* tes, doCtis funt ridiculi,cum grauiores ad* modum ipfis etiam irafcantur, quos maximis in rebus non pudeat ineptire SC prodere in* fcitiam fuam,vel ludcre etiam fcientes.Qiiod tarnen hand fcio an non faciant, cum tanto fupercilio ratione« futiles atcp diffentaneas colligant ac concludant. Quemadmodum autem Simiarum (nam huius animantis fimi-litudo ifti nation! inprimis conuenit ) conan tium geftus humanos exprimere, prauitas eminet, fi vna cum hominibus iliac mouean* tur aut faltent : ita iftorum futilitas fit mani* feftior, quando fuas nugas doClrfnx applicant,

•MELANCHTHONIS. 8p cant, 5lt; contra ea, quæ funt ab zltjs vtiliter amp;nbsp;præclare fcn'pta, fuas incptias proferunt. At(Ç vxderi pofsit alicui non aliéna ctiam hi's Platonica fabri calui amp;nbsp;pufilli imago.Vt hi'c cnimpecüniamnadus, iam lautus öd orna« tus filiam Domini ducit coniugio abhorren« te, fic ipfi temere irruentes in profefsionem ' omnium præftantifsimam, populari applau« fu quafi ditati, èC præceptoris fui rapientes cruditionis atcp docîrinæ opinionem, infeli^ ce QC præpoftero vfu veluti progignunt com menta vanitatisat^ dementiæ ad fallendum öd turbas dandum apta atcp nata, öd accom^ modata ad accelerandam ruinam Reipub. quafi mœreant, nimis tarde earn concidere. Itacp omnem moram ægre ferunt. Nihil plas cet exquiri aut confiderari.Sed tanquam equi habenis ruptis infano curfu efFeruntur, quæ ipfi arripuerunt ea retinentes,öd impetura tea merarium facientes in omnes. Interea quid cui congruat atcp confonet , non curant. Tanta fcilicet acrimonia tamcç excellente vi ingenij præditi, vt, quamuis cuncfia mifcea ant, confundant, inuoluant, perturbent, ipfi tarnen placere fibi öd cæteros præ fe contem« nere valeant. Qriod fi aduerfantes fibi nullo alio argumento refellerepoteftas detur, tum in promtu eft aut interrogatio mirabilis öd infefta, nullam attentionis öd diligentiæ re* c y nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fponfio*

590 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

fponfionem admittens, aut petulans irrifio, quaeludantur Ü qua contradicuntur, aut con uicium maledtcum aduerfan'os protcrens. Poftremo omnibus alijs artibus ÔC viribus confumtis ad zeli iaôationcm oftentatio» ncm Fidei deferuntur. Non cogitantes pcr=» ucrfum aliquem folere amp;nbsp;improbum zcluni expertem necefTariæ cognitionis, omncm Fidei faruflae dodîrinam efTe confentaneam oportere, ne analogia illius conturbetur. Hane fiJentio praefereundamnon putauimus vel mah'tiæ improbitatem vel dementiam fu* perbiæ, vel odtj etiam cæcitatem. Qiiæ cun=« dia modo non magis inlîdiantur neep frau« dem parant nomini Philippi Mclanchthonis fed manifeftam faeiunt imprefsionem, ÔC quafi machinis admotis illud oppugnant.Vt Homerica fcilicet de eo fama ad pofterita« tem rclinquatur Zoylorum amp;:Daphidarum-Qtii non ftatuam pietate 6C dodlrina præ* üantifs. viri, fed multo illuftriora monumen ta feriptorum ipfiuSjflagellisncfariorum eon uiciorum verberaiïe perhibeantur. Si quid autem eft profedto vnquam editum, netp ar« gumento concinnum, nec^ verbis elegans, neq^ aptum fententijs, neep oratione compo* fitum, fed diflblutum , inane ; vulgare, arre* ptum, vt dicitur,è triuijs,id prorfus eft,quod rabies iftoruin cfFutit. Tollat enimaliquis importiï*

MELANCHTHONIS.

importuriitatem arrogantiæ, Icuitatcm fcur« rilem infcdationum , petulantiæ cxultatio* nerrij in fumma, indücanrur incpta, friuola, proterua , nugatoria, falfa, futilia partium quocpiudicio indecora ö6mala,perparum re^ linquetur atq? fupererit in iftis infclicibus cartiSjVt admodum pauca aliéna, amp;nbsp;qui in-terdum, fecunduin Poetam:

Pur pur cm lute quiIflendent vnia dp nltcr c^ffuitur pannm.

Cur vero, pugnaces idi inquiunt, non refu» tantur noftra cquot; Cur nemo refpondere nobis audet C* Qiiia enim funt illa talia qualia dixi=» mus, Slt; qui fapiunt cum infanis infanire no« lunt, neq? exiftimant ea tradîanda effe, quo« rum qualicunqj contadîu, inquinari ipfos nccelTe effet. Maluntqî expedîare tempus, quo ilia, quafi araneolarum telæ, fua fpontc euanefcant, quam committere , vt fua veluti propagatione diutius durare pofsint. Maxi* meautem omnium demiror, Qiiid in animo vni ex iftis fuerit, cum Philippum Mclanch« thonem veteratorem nominandum putauit. Si tarnen quid infanis in animo fit, aut quid hi putent, aut omnino quid ab ipfis fiat, mi-randum eft. Hoc quidem nomine qui rctfte funtvfi, rj fignificare voluerunt inalitiofam improbitatem fraudes callidttatis amp;nbsp;per-pkxas aftmias. At enim conftat omnibus, neep

i nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

ncqj ifti qui crimen hoc infert, ignotum eft; FuiftePhilippum Mclanchthonem alienifsi^ mum in tota vita fua ab omnibus fraudulent» tis confiltjs QC fubdolis alt;ftionibus fugientem ambigua, perlpicua fequentem, Inimicum fucatis amp;nbsp;teiflis dC confufis rationibus, ÔC ei quam Sophifticenille foiebat vocare. Qi^iæ tarnen minus iam vfurpatur, cum pbrnq; non verfute rem inuolucre conentur, fed a* perte falfa atq? fitra afl'erere non dubitent. Qiremadmodum feruus Comicus fe non tarn furacem efl'c ait, quam antea fuilfet, quod rapiat propalam. Dat autem hanc eis IF centiam cum vitæ dilfolutio, turn migratio Philippi Melanchthonis. Non faciem enim, quemadmodum de fe ait apud Homerum Achilles ;

Ca^idis ipßoi contraria^ ora tuentw, Neep eft vero tanta acrimonia ingenq in ifto manipulo,necp patientia laboris in difeendo, vt fallaciæ conclufionum ( quae funt Sophif=» mata ) callidæ faltem fpeciem aliquamha* bentes ab ipfis vel expetftandæ, vel niagno^ pere pertimefeendæ efte videantur. Cur ve« ro hi defatigarentur cogitando , comminift cendo , fingendo, quid vel fententrjs implF caretur, vel exornaretur verbis, cum admit* tat leuitas huius aetatis mendacia manifefta, S^impune dicaturat«^ fiat, quicquid audet vere*

MELANCHTHONIS.

Vcrccundiæ expers animus« Sed redeo ad v'cteratd^is crimen vanitatis iocularis. Ar« reptum hoc cft de ilia quæftionc, quam corn* mouit non Philippi profecîo Melanchthonis attenta atq? religiofà pietas, fed importuna quorundam vehementia Sgt;C fuperba confî« dentia, ÔC audacia turbulenta cum pernicie publica 6C mœfticia bonorum omnium in« credibili. De qua quidcm nos diiputare nunc non volumus, netp hoc vlcus intempeftiua manu tangere, neep adeo rixandi, qoæ à muL tis quæritur occafionem fuppeditare. Ex , hisautem vnus i quem nefeio quo pado vt fupra nominaremus rei indignitas exprefsit, cum turpiter defciuilTet à caufTa eiïetcp iatn aduerfarius manifeftus, qui fe cum infauftà deteftandatp nuper terra exorta tanquam Gigantea, fandifsimum folumqj falutare/yi^/« lefu nomen infamante familia coniunxcrat, quamuis vt in agris confitis fues, multos fero besfdderet, Slt;pafsim hue atep illuc rueret, feep in compluribus veluti herbis falutaris QC puræ dodrinæ cuellendis defatigaret, in va nam tarnen maxime partem incubuit vehe« mentia iracundiæ fuæ, vt obtredando Phi« lippi Melanchthonis nomini cæterorum om« nium cupiditatem atlt;p conatus vinceret, cum ïjs à quibus alqs in partibus diflentiebat, op« ■ pugnando Philippi Melanchthonis dignita«

tem

594 VITA PHILIPPI tempietatemcp Slt; doórinam concurrcns at* que confpirans ( odtjinuidiæ«^ Sd commum=» iini fimulratum accrbitate cos alienifsimos tanquam afpides Ichneumonescp Ô6 Croco’^ diloscontra naturarn ipforum conciliante) vt fandhfs. manes fimul infccflentur, reli» giofifsimum fepulcrum Philippi Mtlanch» thonis perfodiendo violate concntur. Atcp ifti cum inter fe inimidtias alijs de rebus in* genres gercre 66 vehementer difsidcre vide* antur, fpccie quidem difFerunt, fed genere prauitatis extremæ fimilcs funt atqp germa* ni. Vtricpenim ij funt, quos ipforum de fe præconia non minus quam aliorum dele* dent, vel qui ilia quocp vcrbofe faccre con* fueuerint, cum ab alijs autnon omnino, aut admodum parce fiant. Vidcri igitur ali* quid effe apud certos homines, quibus fefe venditant, amp;nbsp;eminere exiflimationc cupiunt; Verum neep res eædcm funt, neq? i’jdem ho* mines vtriîcp contingunr. Ita iam forma tantum diuerfa eft, genus improbitatis v* num. Et congruit nunc iftud maxime, quod candem matcriam artifices ifii fumferunt, de qua criminationes SC probra in Philippum Melanchthonem mortuum exculperent, il* lud inquam fcriptum, cuius paulo ante fada eft mcntio. Primum autem quis non videt dcillo litigare cum Philippe Melanchthonc ne(j

MËLaNCHTHONÏS.

intcgn' fen fus neep fànæ mentis efrc,cum illc villus non eciiderit. Tota cniin res hæc ad cos iam pertinct, qui iftud diuulgandunî curauerunt, magnis êc grauibus de caufsis, confiiioqj prudente, fît ratione, quemadnio* dum nos credere par cft, vera. Hi igitur ac* eufantur cum alijs quibufdamhoc innegotio focrjs,incphostileimprouidos impetus fefe infert. Sed quid cft tandem in quo feriptum illud tam male de iftis mirifieis hominibus meritum videri pofsit Nifi quod cupidifsi» me arrepta occafio eft, non tam infcdlandi Philippum Melanchihonem quam præftigtjs quibufdam illudendum legentibusfîC ad candas iinperitorum mentes iftamoffunden« dam caliginem.Quæfita cft inuidia Philippo Mclanchthoni non ab eorum, quæ feripht vitio, verum ab alienæ calumniæ interpréta« tione vel, vertus vt dicam, cauillatione. Et« iam de alijs viri illius monumentis idem fieri comperitur. Et cernimus pene indies aliquid tanquam perfonæ nouæ in feena prodire hu=» ius non librorum modo fed cpiftolarum fîlt;5 diiftorum. Qiiaî fiunt nunc impune omnia ôfaudadîcr, fublatoeo, cuius grauifsimis Verbis fîC verorum feriptorum autoritatc ta« cite refutarentur, quæ cura læderent vniuer« fa. Non quod ipfc pro fc aduerfus aliquos diâurus feripturufue fuerit quicquam, qui nunquani

VITA PHILIPPI

nunquam fuæ famæ aut dignitatis tam ftult;i diofusfuit, vt Ce defendendo óó à fe impe^^ turn at(p vim aliorum propulfando, vehe=« meuter aut turbulente diceret aliquid aut fcriberet, quemadmodumin eontcntionibus fieri folere fcimus: Sed rem euoluendo ediirerendo, ambigua remouendo, propria atq; certa ftabiliendo, falfa confutando, vera afiercndo, futilia ac nugatoria reijciendo, id pcrEccrct profccro, vt ftolidac aut peruerfæ ieuitatis 8^ impudentiæ furiofa temeritas con cideret atcp reprimeretur, vna Philippi Me* ïanchthonis plana S)C fimplice vel explicatio* ne vel alTertione. Eft autem in his atten* dentibus inprimis moleftum atcp odiofum, Quod mentio fit earum rerum, quas culpan* tes vel qs non interfuerunt, vel non curarunt admodum cognofcere , vel demonftratas malitiofe inuoluendo obfcurant. Inculcan* tur odiofe nomina quædam, 8C dogmata ex* ponuntur verbis illa quidem afperius 5C fen* tentijs iniquius, ÓÓ his aducrfatus Philippus Melanchthon aliquando fuiffe reftitifle fortiter, caulTam poftea prodidiiïe infimu* latur. Sic autem ifta agitur Tragœdia, vt quælibet diflenfiones ftatim mirifico quo* dam zelo capitales fiant , quicp aliquibus non applaudunt ij ftatim hoftes ab ipfis iudi* cantur. Non libenter verba his de rebus fa*

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cio,

MELANCHTHONIS. ; 9 ƒ 00,non quod vllorum cnminationes perti'a mefcam, qui omnes paulo moderatiores, S»^ non fimiliter pétulantes atqj ipfi funt, per contumeliam neutrales aut transfugas ctiam appellant, fed ad alia refpiciens, quæ nunc referri necefle non eft, timidius Ifta attingo. Cum autem infultantes mortuo Pliilippo Melanchthont cum alrjs colltgendis dccla« matores, vt fibi videntur, fint acres 2lt; vehc= mentes, turn in fcripti iltius, cuius mentio ftipra fa(5tacft, crimine equitant ferociter, omnibus contumelqs appetentes famam ôd nomen optimi ÔC fanóifsimi viri, Impro« balfe aiunt aliquando eum quædam* Hie ve^; ro femper improbauit netj necelTarias 0^ mi» rificas quæftiones, amp;nbsp;multo maxime difee« ptationes perniciofas, Sd rixarum caulTas. Cum autem cerneret à quibus, quae rcs,quam alieno tempore proferrentur, nelt;^ ita,quema admodum oporteret, eas tractart exiftima* ret, nunquam difsimulauit fibi inexplicatam nouitatem magnopere difplicere. Itacp ali» quorum promulgatores amp;nbsp;dilTeminatores, quæ vel de induftria elate vel ingeniorum afperitate dief horride videbantur, nequa« quam collaudauit. Oppofuittpadeo fuas et« iam turn admonitiones quorundam procli« uitati ad inaudita atqp noua, vt inconfidera» ta leuitas coherceretur, quod omnia vbilt;^ d nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pericu»

598 VITA PHILIPPI penciih's cerncret efle plenffsima. Hæccir=» cumfpeôio ÔC folicitudines iftæ , non modo hac in parte fed multi's alijsnotatæ SCrcprar« henfæfuerunt. Alijs timorem, alijs prüden* tiæhumanæ rationes criminantibus, non et* l'am nullis Pliilofophiæ eruditïonem hac oc« calîone exprobranhbus. De quo plura dici nihil attinet, cum præfertim antea quoqînon nihil fit commcmoratum. Vt autem torti* tudo Ôc robur animi, 8C h'ducia virium, SC promta libertas orationis, fuam laudem ha* bet, fie, quemadmodùm opinor, non eft vi* tuperanda inmagnis grauibuf«^ rebus atten* tio SC SC prudentia. Qiiod fi ( nam hu* manum eft errare ) ditftum vel minus cogi* tanter, vel nimis vehementer corrigendum puta(fetPhilippusMelanchthon,ideo ne tam atrociter fuit ille infedîandust’ O miferani eonditionem omnium, qui feribendo ope* ram quacunqjin docQrina nauant, fi funter* rataftatim fcelera exiftimanda, SC mutatio fententiæ habenda perfidia, vbi igitur hoc i Difcipulus eft prioris pofterior dies c“ Quam multa fæpe nuntiantur negligenter,male,fai* fo i Qitoties fibi perfuadet aliquis id, in quo decipitur i Quantum etiammomenti in tem* porib.eft lîtumc' Quib.qui mouetur,is ftatim fapientibus iftis leuis eft atep inconftans, vel ctiâ veterator SC verfutus. Immo cothurnus

eft.

MELANCHTHONIS.

eftj quicgd ad ipforum pedis diftortifsimum prauifsimumc^ exemplum non quadrat, fe« cundüm quod ea calceamenta futa videmus, in quibus iamdudum turpifsime, qui ilia in* duerunt, gradientes claudicant,aut certemi* fere dC deformiter oberrant. lam fublato ftudio enarrandi aliquid planius, difertius, redius, illuftrius,nonparum frudus deccf* ferit de dodrinæ tradatione vniuerfa. Ho« rum iftud genus nihil intelligit neqî confide« rat. Quod acceptum eft, id ficut claudus pilam, quomodo aiunt, retinere, in fen« tentia perfeuerare, net^ fi quid in ea abfui di reperiatur putare corrigendum, neqj eniten« dum, vt commodius aliquid dicatur : Quafi hocfit difcederea veritate prodere cauli fam. Cum quibus de his ne difputandum quidem eft ab omnis humanitatis fenfu ne« dumprudentiæconfideratione alienis. Eft autemillis ad huiufmodi omnia ad imperi« tarn multitudinem perquam plaufibile in promtu hoc : Rationis ifta elfe commenta QC argumenta fapientiæ humanæ. Cum ipfi qui« dem de præcipuis SC maximis rebus argu« mentari ratiocinari inprimis conentur. Minime illi quidem ratione Slt; via atcp ordi« ne, ad explicandum tarnen id quod volunt Sgt;C fuas maxime cogitationes quæqî commini« fci amp;nbsp;extruere QC conglutinarenon dubitan«

tes

400 VITA PHILIPPI tes, modo diuidentes difsipando , modo de« finïendo magis ambfguum reddentes id de quo agitur, modo compledlendo diftrahen« tes Sc Ibluentes. Neq; enim diftinguere hos difsimilia, necp diuerfa feparare, nccp notio^^ nes rerum certa defcriptione demonftrarc videas, SC fumere vel falfa, vel dubia at^ difTentanea, SCinferre induceretp abhorren«' tia, vt fol um hoc eos moliri putes : Diftur« bare bene collocata , 6C firma conuellere, SC ordinata confundere, denicp cum ratione quadam infanire. Hoc vero virant atcp ca« uent, ne in ipforum fcriptis notari repræhen« di(Ç fere quicquam pofsit, quod nullus in his tanquam formofo corpore næuus confpicia« tur, fed tota ilia futilia attp diftorta acfœda fint. Verum reducatur oratio ad propofi« tum. Non modo iam molefta eft iftorum hac in parte hoftilis oppugnatio , fed cum alM proferuntur -, tum , vt vereor, proferentur deinceps illi ex ore forte elapfa, prolata fine cogitatione accurata, etiamfurrepta, fuppo« fititia, commentitiacp de quib. SC difputari in vtram«^ partem, SC crimina facile confingi in Philippum Melanchthonem poterunt, re« bus, temporibus, hominum eriam volunta« tibusatcp fludqs diuerfis. Philippus Mch nunquam fauit vel autori vel aClori negotq ne^ neceffarij SC impediti atqp turbulent/1

Nun«

I

MELANCHTHONIS. o i

Nunquam probauit aut adiuuit, vel poti'us, quantum potuit, reprefsit aduerfando in--tempeftiuas vel etiam temerarias excurfio* nes. Fuitqj ei curæ Temper, vt amp;nbsp;ipfe confia derando inquirendot^ verum compræhcn* deret, dé veterum fententias proferendo, alF orum quocp cogitationes incitatas decertan^ do amp;nbsp;excurrcntes longius conuerteret ad rei ipfius contcmplationem diligentiorem reuocaretj nefugerent, vt dicitur, praeter ca» fam. Qirantum profecerit modo non di» cam, cum palam fit, non paucorum vagas fernere elFufas cogitationes, quafi in girum rediuflas fuiffe moderatione Philippi Me# lanchthonis, 6lt;^ hoc perfedîum, vtiudicia effent attentiora feueriora, certe nemo, præter infanos iftos, nocuifle hoc faclo ip# film perhibebit. Ea profedlo de quibus vo# ciferatur ifta in caput Philippi Melanchtho# nis coniurata cohors, talibus clamoribus non explicabuntur. Qiiorum funt tarn in# epta atcp ridicula fcripta, vt contemni ab om nibus fanis credibile fit, fed eadem etiam adeo funt rabiofa ac venenata, vt animad# uerfionem perquam diligentem commouere debeant.Quam quidem r}s, quibus conuenit, curæ elfe æquum eft. Quantum fane creden# dum his fit, fi nondum vel tjs conftitutum eft, in quorum illi fauorem fe infinuant, at d 3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bine

|02 VITA PHILIPPI

lune par fuen't æftimare : Quod nunc tam exquifitis conuieijs furenter tnuehantur in eos, aquibus QC benigne admifsi5lt; amanter tradfati, 06 multiplicibus bénéfices audti £6 ornati fuere, quoRp laudibus aliquando ma« ximisextulerunt, Ô6 quorum actiones fingu= lari ftudio defenderunt, cum eis fefe per om=gt; nia afTentiri profiterentur. Poteftne autem ab his conftantem fibi voluntatem policeri, aut eis fretus effe aliquis, qui vel exiftimatio« nishonorumepfpe, vel emolumenti merce« de, à priore fententia Ô6 animi inclinationc illos defciuilTe, ÔC amicos cum inimicis com-mutafle feiet atqjperpendet. Nam commua ne iftud : Dei relpcdum veritatis eflepræ^ ferendum vniuerfis, quantum valere in leuR um Ô6 infidelium fermone debeat, quis non perfpicitd Ad Iudæos,ad Sarracenos, ad quamcunep fedlam tranfirent ifti idem dice* rent. Spedletur tgitur hoc potius , quse cauflæ iftius tantac mutationisfuerint, quid ht fecuti lint, in quæ iam vnde defiliant. Quam nihil grauitatis honeftatis, religionis, nihil humanitatis ac moderationis confpicia« turinconfilqs, didiis, feriptis, adîionibus ip« forum, atqî hinc fiat tudicium, quantum eis tribuendum , quid habendum fidei, quo di« gnitatis gradu collocandt effe videantur. Quid autem commifit aut deliquit obfecro

MELANCHTHONIS. 403 his in rebus Philippus Melanchthon çquot; Nam hoc ad verAatem narrationis iftius vt cxqui« ratur, pcrtinet. De quorundatn audacia eft locutus minus clæmenter. Infanas extrucli« ones damnauit, quibus non ceffarent aliqut hyperbolis alias hyperbolas imponere, id eft mirabilia ditfla mirabilibus exaggerare, Si fecundum prouerbium, arcem ædificare ex arena. Vidit ilium aceruum 2lt; hanc molem non pofte confiftere. Vidit ita declinari fu« mum, vtincideretur inflammam. Monuit, hortatus eft quos potuit. Increpando etiam quofdam corripuit fane molli, vt aiunt, bra^ chio obiurgans. Quod ficubi hie erraftet, ft lapfus eftet, fi deliquiffet, Erat profedo ifto-rum tueri ilium mortuum præfertim, pecca= turn culpamcp quæ in cum conferretur, re* mouere amp;nbsp;tegere, defendere, quantum con* cederetur, amicum , fautorem, beneficum, Magiftrum, Prseceptoreni, quod nomen iftis morte triftius eft. At ipfi quid faciunt c” rimantur quod nufquam eft, eruunt omnia, fitfia atlt;^ falfa oftentant. Tanquam obfee* næ aues ad fepulcrum eius aduolant, aut vt canes cadauera , fic famam nomen«^ lace* rant. Nam quod ad errores, quos confutare ifti fe profitentur, attinet, ita fefe res profc* lt;fto habet, vt iftæ confutationes multo quam ca, quæ ad confutandum fumuntur, plures d 4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dent

^□4 VIT A PH i’l I P ? I dent errandi occafiones, præterquam quod funt vanifsimae, ÔC ü quis conuicta, probra, maledicîa, criminationes eximat, nihil futu^» rum illis fit inanius. Qiifnetiam fi quid forte effet in qs, quod diet putaretur retfle aut co* gnitionem haberet cum vtilitate coniun* 0:am, Non ab iftis tarnen talibus oportcret audiri» Ac potius, quemadmodum quon* dam Spartiatis vifum effe accepimus, vt Vamp; lia atlt;^ bona dicerentur, non ab ignauo, fu* till, impufo, quamuis effet audax ÔC loquax, iiat fi quid notari in Philippi Melanchthonis fcriptis oportere exiftimaretur, æquum fue* rat, non hoc ab iftis fieri, fed à conftantibus, do(ftis, pqs, religiofis, amantibus patriæ. Quæcuncp Philippe Melanch. explicate placuit, 8^ ad qua? edifterenda lempus ocb umcjieiconcefTum fuit, ea baud fcio an me* lius, dilucidius, verius, fidelius, religiofius expofitum iri à nullo noftrae ætatis atcp gen* tis exiftimandum fit. Quæ reliquit inchoata, autnoluit, aut nonpotuit impeditus nego* ttjs, tandemq? morte ereptus perficere : De îjs cateruam iftam filerc melius erat, neque hoc fibi fumere, vt ilia deftruere ÔC alia ne* fcio qute exædificare auderent. Verum de hominurn iftorum improbitate S)C fcripto* rum impudente vanitate, ad id quod propo* fitum eft fatis, pro negottj magnitudine pa* rum

MELANCHTHON! s. 405 rum diximus. De caufla atq^ re ipfa vt neqj infti'tutum fuit neep mihi fortaiïe congruat diiputare, ita liceat, nifi fallor, nionere hors tariep omnes veritatis cœleftis patefaeïæ in:« terprete Filio Dei æterni Deo æterno ama« tores, fideles lefu Chrifto autori falutis at(p vitæ, honeftos deniep 6Ó bonos ; Ne tes mere hac in parte prolabantur atlt;p ruant. Tam amplum, arduum, impeditum nego« tium non conficietur vefanis clamoribus nes que tam intempeftiuo ftridore, neque iftis conuiciorum plauftris. In Chriftiana relis gione cum vniuerfae virtutis cultus neceflas rius fit, decus quoddam certe illius atep puls critudo eminens temperantiæ modefiiæcp, nonpotcritnetpdebebitomitti atqj negligi. Hippocratis veteris Medici hoc eft ; Remcs dium efle interdum bonum, fi nullum adhi« beatur remedium, tarn ad aures quam alia multa, Quod idem elegantibus verfibus his Nafo exprefsit:

Curando peri quidam maiora videmsrs

Vulnera^ qua melius non tetigifje fuit. Et vetus verbum ftrepitus nodurnos ventos rum non durare diu affirmât, fecundum hanc Graeci verfus fententiam :

quot;Nuncjuam acfuilonem luK noUurnum tertia quot;vidit. Patiatur pietatis moderatio dicere iftosquæ volunt, neep ægre ferat lenitatem ab eis leuis d $■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tatis,

g VITA PHILIPPI taris, St cautionem timoris nomine infamarn Noncuretur ignominiæ falfæ macula, quæ iftorum petulantia afpergitur quietis SC fa« nis. Non obftct mentio legum veterum (nam, vt acuti videantur, ahqui eas tan« quam iniudicio quo reus peragatur Philip« pus Melanchthon recitant ) fat^a ab ijs, qui fi fcirent aut cogitarent quid omnino lex clTct, non tam fecure omnes diuinas atcphu* manas Icges contemnercnt, adeo info* ïenter pcrrumperent. Cum ipforum talia fcripta fint, vt, fi quod vnquam capitale prodijt, 5^ quod in plurimarum legum quafi plagas incideret, ifiiufmodi centones hos videri, nonnullis eorum quoep qui caufiæ, quæ oppugnatur, non fauent y arbitrer. Le* gibus vnus ex ifto grege, qui fe elfe in qua« dam fcholaftica congregatione vijuc(puÂagt;ia gloriatur , Imperatorijs teneri Philippum Melanchthonem fcriplît : De Mathematicis ôé maleficis -, quod ftudia ille Mathematum magnifecerit SC commendarit. Huicnc rclt; fpondendum quicquam aliquis putet i Älter Solonis etiam antiquam legem récitât: vt orta feditione neutri fc parti adiungere, ca« pitale fit. O hominem bellum , applican« tem Sc interpretantem Atticam fapientiam, fapientiæ humanæ inimicum. Qtiod fi Ath* cis legibus nugator ifte deletflatur, cur opti«

mam

MELANCHTHONIS. 407 mam atlt;^ præclarifsimam legem fcelerate violât i Qua maledida in mortuos omnia capite fanciuntur. Talibus igitur feriptis anopponere fuorum aliquid iam quifquam. volet f qui quidem fapiet, net^ pariter atque illi delirabit. At clamant ifti, refellat nos aliquis, inquiunt. Nam ficut præfidentes pu«* giles aut iritatæ mulierculæ hoc poftulant, iocantes etiam infultando ridiculis, Sgt;C falfa dicîa inculcantes ab omni vrbanitate atque adeo humanitate natio aliéna. Decedatur potius eis tanquam lutulento porcorum gre« gi femita. Et concedatur eis ifta gloria quod inuidi fint. Sunt enim profedîo ijs armis, quibus ipfi decertant, impudentiæ demeni tiae, clamorum, cceci impetus mentis in om=» nia agitatæ feræ inftar. Floc igitur reftat, abire paulifper amp;nbsp;abfeondere fe, dum tranfi* eat furoris incitatio. Non eft pietatis religio«« fæ cumulare rixas rixis, neque Deo æterno grata acceptaep vel veritatis talis tradïatio. Non adiuuant aut fubleuant talia, aut au«» gent,multo minus ornant Ecclefiam Chrifti. Itaque alia medicina quaerenda, vel ad hanc faciendam, præparatione opus eft ; Nimi« rum, vt quafi cauis quibufdam includatur ÔC fepiatur immanis hominum feritas. Nam ita , quorum hæ partes funt,tj tuto Sc'fua proponercj QC vim aliorum fuftfiiere, ÖC or* dine

^o8 VITA PHILIPPI t

dine atq; ratione quærere de dubq’s, explica« re obfcura, manifefta aflerere, falfa refutare potcrunt. Quibus omnibus iamdudum ob« ftat Sii. aduerfatur vulgaris ifta importuni« tas amp;nbsp;turbulenta ambitio -, 0^ impûe fccefsio« nes, Sgt;C fpecies præftigiarüm, quibus non modo multitudiriis animi, fed quorundam ctiam præcipuorum decepti fuere. Ne liceat igiturneqj poteftas fit vlli, fuam opinioncm fuoarbitrio diuulgare, dC condemnare fen« tentiamalterius. Non declamitare ad popu« lum temere concionando, non fcriptis im« puris diffentientum nomen atcp famam con« tumeliofe infe(?îari, ante cognitionem con« trouerfiæ, fua cuiufcp fponte ac libidine. Cui ignota autem eft liuius fæculi licentia dicendi fcribendiqj impcrita plurimorum audacia, 6Ó indotfta doclrina Slt; incrcdibilis cum arrogantia turn pertinacia Hoc quam breuiter nunc dicitur, tarn neceffarium illud quidemexiftimandum eft ad fpem veritatem èc inueniendi retinendi. Sed ft iftud obti« neri nequeat. Et nifi ita adminiftretur ne« gotium idcp perficiatur, vt ÔC fumma dili« gcntiæ cura adhibeatur, ncq; labori vlli atcp fumtibus parcatur, necp refpec'îus admitta« tur ad commoda fua cuiufcp, acfolius Dei aeterni gloriæ feruiatur, melius fueritfcilicet, rerum iftarum quafi habenas relinqui, vt fe« rantur

MELANCHTHONIS. 409 rantur omnia ficut hacflenus, tegente homt* num nemine. Studium omnino religiofæ pietatis facile docebit vnumquemqj, quod fit officium QC munus ipfius* Hoc autem déférentes prætermittendo , aut violantes feruiendo cupiditatibus prauis, Qiiicuntp tandemi'jfint, horum peruicacem impieta» tem, breue longumue fiat, non patietur Deus æternus efle impunitam cuius mifericora diæ ÔC benignitatt atep clementiae immenfæ permittantur caetera. Quorum quidem aa cerbitas odrj in mortuum Philippum Mea lancbthonem nunc incitatur, quam nihil non exquirunt attp ferutantur quo lædt fama no» menepipfius poffe videaturc’ Si ilium fexea de, fi facrilegio, fi perfidia contaminafTe vel mentiri auderent, quanta alacritatc ÔÔ lætia cia facerent c'Sed non habent fcclerati difeia puli, quod optimi innoccntilsimiqî 06 intea gerrimi Præceptoris vitx ac moribus proa brofum crimen inférant. Et dodîrina Philipa pi Melanchthonis non modo contra iftorum maleuolcntiæ imprefsioneni, fed aduerfus omnem omnium oppugnationcm fatis eft munita, feep tueturipfa atep défendit. Boni quidem certe ptj venerantefcp Deumætera’' num, St honefta ftudia amantes, quibus ina uifa eft non modo fuperflitio fedetiam bara baria, Qmi amant veritatem mendacia oderunt

410 VITA PHILIPPI

oderunt: Hii'gitur nihilominus vel ftudio* fins quolt;^ colent memoriam ÔC cclebi abunt laudibus Philippi Melanchthonis nomen: Dcteftantes, tanquam furiarum I'nftindus, latratusiftorum, de quibusnuncpotifsimum loquimur, Só hi(similes aliorum. Neqs fane illiuscauffa grauiter molefietp ferent male^ dióla, quæ in ipfum conijcere ifti non cef# fant, fed hoc dolcbit : Tantum licere impro« birati inuidiæ Sgt;C odij acerbitati, vt præte« xcnshicautille veritatis cccleftis patroctni* urn, tarn grauia vulncra prohibente ncmine infligat Ecclefîæ Chrifti,adeo hoftiliter in nomen Philippi Melanchthonis inuehendo. Quern profecfîo quorum furor ad infedan* dum arripit, in co , vt arietes cornua ftatuæ ærcae inferentes, fie ipfi fefe incurrendo com minuunt atq: frangunt. Neep ab his iam ma^ li quippiam Philippo Melanchthoni accidif, fed ipG plane ftimulum, quod dici folet, cab cibus feriunt. Cum illo vero Sgt;C eft adum St agitur optime. Omnia quæ ad præclarifsi« mam exiftimationem St fummam laudem pertinentiaoptari abhomine fas eft,eicon« tigerunt. Puer infantiæ opinionem atque ipem, pueritiæ adolefcens, adolefcentiævir fuperauit admiratione omnium, quam ip= fam vielt fenefeentis ætatis quafî viriditas lt;nbsp;mirabiliter operofa, nèque induftriac expers neque

MELANCHTHON! s.

ncq? fuglens labons, amp;nbsp;nnüo in munere exe-quendo languida, in occupationibus conlt; fuetis pcrfeuerans. Nunquam ille affcClaiiit tituÏosnei^ ambijt honores,amp; furnmos arque amplifsimos iudicio confentiente, Sgt;ó vno omnium ore eft adeptus. Qiii confufa atque diGelt;fta in doClrina tam cætcra quam Eccles fiæ collocando atq? difponendo, ÔC implica=a ta quafi cnucleando expediendo haercn« tia, ÔC' confirmando dubia , 5lt; indiferta

• planando, non modo plurima, in qtrfbus priores errauerant -, correxit, perfccit vt noftra a'tate effet dotftrina fpediata atlt;p iE luftris, fed ea reliquit elaborata opera ftudij 6l induftrie fue,vt fi non auerti prorfus ruina finccræ atep puræ docQrinæ, vrgentibus no^ bis fata noftra, certe differri pofle vidcatur. Fuerit in ipfo vitq aliquid. Qiiædam nefcie=» rit. Lapfus deccptuscp alicubi fit. Fuit enim

' homo, QC folius Dei effe feimus, vt omni la=s be ignorantiæ 5^ macula turpitudinis careat: confirmare tarnen hoc vt opinor liccat, inter 5 noftros homines fanÆtate religionis, inge^« nij excelicntia, fapientiæ virtutifqj fplendo=gt; re, pietate, humanitäre, beneficentia, omnis officq munere, ca quidem conditionc qua ille fuit Só tali loco, parem ci hac a^tate fuilfe

' neminem. Futurus ne aliquis fit pofthac, in:» certum eft, Cui vero non eft pcrfpeda atep adeo

412 VITA PHILIPPI

adeo experiendo cognita Philippi Melanch^s thonis facilitas in modbus, bonitas erga fu^ OS, comitasliberalitaftp in omnesï’ Si quid autem fecit perperam, eo fecifle profcóo perhibercliceat,quodauxit ornauit«^ indi« gnifsimos,quofcp etiam Reipub. nocituros elfe interdum fufpicarctur. Tanta autem crat inipfo confulendi raiionibusamp; proue^ hendis commodis aliorum $iC bencfacicndi quamplurimis cupiditas, vt ncque petenn* bus dencgaie fciret quicquam, QC vitro de# ferre quibufuis operam confilium, facultastes fuasimpertiretp foleret. Iftud igiturfit pcccatum ipfius, quodaluit Ô6 fouit impro# bos, ferpentes, fecundumprouerbium, in finu. Accidithoc femper optimis atep pro# batifsimis» Qiiorum tanta fcilicet eft ÔÔ tarn abfoluta atqjfimplex bonitas vt nihil in ani# mum fuum penetrate patiantur, quodbeni# gnitatem impediat aut obftet humanitath Atqueijs quæ didla funt,hoc faltem effici confido, vt omnium iudicio ftatuatur ; Me# lius honeftiuftp fentiendum efle, de Philippo Melanchthone mortuo, quam inter vinos nunc quoque obuerfantibus inuidis maleuo# iisqj 5c obtretftatoribus ipfius. Qiii quid ho# minum fint, non dicam, neque earn iniuriam viro oprimo 8C fantftifsimo faciam, vt cum iftis ilium comparare voluifte videar. Quid igitur

MELANCHTHONIS. 415 fgitOr eft ƒ vt tandem noftra narratio conclu* datur. Optimus fiC fancflifsimus vir Philip« pus Melanchthon cum ita vixiflet, quemad« modumvere commemoralTe me,etiam ini« mici fateri cogentur, pie SC religiofe morte obita, tot commoditatum autor j tot bono« rum conciliator, cuius omnibus pietatis vir« tutifcp amatoribus memoria veneranda,SC ad pofteriratem etiam gloriofior futura eft : Hicigitur talis Ô6 tantus virmortuus conui« cijslaceratur QC ignominffs impiorum pro« brorum appetitur. Qiiem docftiores quoquc faniorcs ex aduerfarijs, cum vix diligere poftent, propter conftantiam tarnen ÖL fidem amp;nbsp;admirabiles virtutes plurimas odifte non vellent. Qiio quidem ille animo, confilio, propofito, ftudio ad cognitionem profefsio« nemcp ac docflrinam. facrarum literarum ac« ceflerit, feit Deus æternus, ÔÔ eft ingenio hoc ipfumlaboribufcp eiusö(^ operum bonitate, omnibus mortalibus non maleuolentia atep odio caecis, declaratum. Atep idem Deus iftorum quoque arrodentium nomen amp;nbsp;pro* brum fanc'îitati, labemcp integritati Philippi Melanchthonis inferre conantium, fiue in calcaria feu carbonaria, vt dicitur, obfeuro* rum opificum, pecfîora voluntatemtp perfpi* eit. Quae quidem ab eis prodita inlt;p lucem prolata funt, eiufmodi ipecimen dant, vt € nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quid

414 VÎTA PHt L tPPÎ quid cogitent velint«^ agendo demonftrc»« tur. Ex quibus hoc non eft poftremumî Qirod, cum inter viuos inuidia foleat vigca re, mortuos autem inimici quoque odifte de« finant, tanta iftorum non inhumanitas eft, fed immanitas, vt in Philippum Melanch* thonem mortuum fuos demum ftringant gla dios amp;nbsp;tela intendant. Qiii, quoad vixit, negottjs maximis grauiisimifc^ Reipub. 0^ Ecclefiæ Chrifti eft adhibitus propofita,cun« tftis in medio, quafi palma , ftudio falutis Si incolumitatis publicæ cum conferuata veri« rate coniundîæ , vicit omnes Ô6 religione pietatis, Si induftria atque ftudio ac labo« rum defatigatione, 8i conftantia atque fide, Sc tempeftiua moderatione. (Qyamuis hanc culpare aliqui audeant, non modo nomini Philippi Melanchthonis fed paci Si quieti inimici. ) Neque quifquam eft repertus, qui fe ei præponere non dubitaret. Atque hacc funt ignota nemini. Vt autem Indus fune^ ris Philippi Melanchthonis caritatem bono« rum,ita quorundam læticia odium etiam ma« lorum indicauit. Quorum vtrumcp famam exiftimationemcg hominum meliorem red« dere confueuit. Vitam autem talem , qua* lis expofitione noftra indicata eft, poft gra* uifsimos Si maxime vtiles labores,poft ope« ram publice piiuatimcß nauatam ,poft ftabi* litam

MIIANHCTHONIS. 415 litamüluftratamcß doólrinam veritatis cœ^ leftis Sc bonarum artium, poft fubleuatos, adiutos j auóos, ornatofcp innumeros fine difcnmtne, omnts ocrj quietifcp expertem ille placidifsimo St optatifsimo fine claufit, ea ætate fua, dC eo tempore Reip. vt quem* admodum vtens verbis Paiili Apoftoli aie» bat, decedere hinc ÔC migrare ad Chriftum cupientem permulta impellerent. Cum eo igitur, vt diximus, optime præclarifsimcc^ cft atftum. Noftra caufla viuerc ei licuifTe dintins, optandum, dC ftare quafi in acie,non modo aduerfus manifeftos hoftes, fed qua» lefcunep tranquillitatis turbatores, qui glo» riofatemeritateoptantes hunc viucre,con» fpelt;ftum omnino Só faciern illius ferre fufti« nereqj non poftent,fugicntefq; eo vifo amp;nbsp;ar» ma abijcerent, alas demitterent, quantum» uis modo ferociter ac fuperbe procurrant at» que euolent. Non fane læditur omnino Pbi» lippus Melanchthon ab iftis tanquam vipe» rarum fibilis, aut hyænarum bubonumue di» ris funeftiftß cantibus ac fonis. Quo ifta li» centia pertinere euaderecp pofsit, quorum maxime intcreft, ij fcilicet confiderabunt, S)C cumfibi tum afijsin hoc periculo profpici» ent. Quoties cxiftetjquod alicuius ambitio» ni impedimento fit, quod cupiditati obfiet, quod opinioni refragetur, tories arripietur e X nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;occafio

I g nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VITA PHILIPPI

occafîo vel conftituta dïfijcicndi, vel exub cerata amplius laceraiidi, vel excirato in« cendio vires addendi fuggercrtdo mareriam. Qi.Tando igitur concofdabitur i quando de vlla controuerfia decidetur quod negotx* umaut quæ res tranfîgetür vnquam c' Nos, vtqui è lónginquo prælium fpecflant, mo* uentur illi quidem alterius vtn'us partis for* tuna, amp;nbsp;optant, fperant, metuunt, opitulari neutris valent i Sic quid facere poffumus all« ud c” quam perturbari ifta cernentes ammo, amp;nbsp;precari veluti in Tragœdia chorus:

Vt redeat miferü, übeat fortuna ftipa bii.

Id eft vt ifta data atqj contumax amp;nbsp;infolens petulantia in viuîosatqj mortuoSj Qc tutha* trix inpræféntia quictis,6ô fpem tranquil« Ütatis, in pofterum præcidens, incuticns metum feuifsimarum procellarum ÔC boni« bilium tempeftatum, reprimatur ac cohcr« ceatur ab qs , à quibus Ôé poteft ôd debet. Non autem neceflc eft exempla veftigaree« uentuum, qui iftiufmodi conceffos difsimu« latofue conatus funt confecuti.

t^nte oculos inter^ manu^ Çunt omma no^irof.

fecundum poetam. Vigilent igitur af« tendant q quorum maxime res agiturjquo« rumcp eft proprium ac peculiare munus, àC præftandi officium patriae, amp;' fibi quoque ac fuis prouidendi. Nos cæteri ) animae vi« les.

MELANCHTHONIS.

les, vt idem Poëta ait, poterimus filere con-firmati vtcuncp ad ea ferenda, quæ accide« tint. Abfoluimusid opus quod fufcepimus ad daborandum, id dl veram de Philippo Melançhthone narrationem,2lt;^ officium per* foluimusdebitum non folum amicitiæ no« flræ, fed omninomeritisipfius. Neqp mefu« git legentibus hæc eorundem repetitionem iniucundam effe amp;nbsp;inde faflidium poffe exi» ftere» Tota enim, vt ita vocem, farrago huius libri, quid aliud complecftitur t' quam curas, labores, folicitudines, dolores, denic^ miferias Philippi Melanchthonis.In quorum cxpofitione eædem fententiæ ijfdem frpc verbis iterum atque iterum recenfentur. Sed dabitur venia mihi, vt fpero , à non iniquis ledloribus, qui ea fum perfecutus, quæ in re ipfaindTeanimaduertiifem, vt verum in« dicium noftrum, ÔC fimplex narratio tefti« monij loco haben debeat. In alijs fiue quis minus quam oportuerit omittendo, feu in« culcando plus quam decuerit, effe didum, feu notandum in verbis compofitioneue ali« quid forte putauerit, etiam eum ignofeere velim non tarn feftinationi meæ ( non parum cnim temporis in his conferibendis abfumfi« mus ) quam lapfibus, qui funt etiam acutif* fimorum , fapientifsimorumcp amp;nbsp;dodlifsi« «norum. Narrationçs fane has verbofiores

£lt;to«

418 VITA PHILIPPI

totam expofitionem pleniorem efficerc, adfjciendo commemorata ab alijs, atqj adeo noftra edifferendo prolixius, ôd quafi dila* tando, fuiflet in procliui. Ego vero in meis feruandum mihi modum puraui, ne euagarentur ilia longi'us, quam vjderentur debere, 0£f quæ aliunde peti facile polTent ea noftris inferere nolui, quod efle redlius arbi== trarer, vnumquemcp ilia per fe cognofcerc, autrecordari ipfum. Sunt autem plurima Ôd ab ipfo Pbilippo Melanchthone QC ab alijs confcripta de plærifcp negotijs tradlatibuscp Sc difputationibus religionis caulfa habitis, agitatis, fufceptis, quorum neque intercidit memoria, SC quæ funt articulate édita in vub gus, vt, fiquis forte requirat, in promtu fit alfumere, eishæc noftra quafi accumula!» re. Fortafle autem non breuitatem aliqui in his accufabunt, fed mendone de quibuf dam nimis verbofa offcndentur. At mihi, fi præterire filentio quædam voluiftem , quæ notari aut repræhendi quocp polTent tan» quamalieniora, aut minus aliquibus iucun« da, aut non etiam nullis odiofa : ne vel dilF gentia ftudtj, vel cura veritatis defiderarcä» tur,verendum fuit. Expofui igitur hæc fimplice narratione ÔC quafi iuratus verbis conceptis, SC ex animi fententia, fic, bono^ rum vt his grauatum in confidam neminem.

De

MELANCHTHONIS. . t a De alîjs neqî magnopere folicitus fum, SÓ difplicere noftra illisquam grata acceptacp cflemalim. Vtifta autcm proferrem atque ederem, id quod vere cum Poëta afFirmare poflum :

non gloria nobis

Caujfa , fid ’vtilitoi officium^ fuit.

\t enim de Philippe Melanchthone qui vix alio familiarius quam me diet vfus , commet morare comperta mihi atque explorata,ad ofFicium meum pertinere, fic cognitionem iftorum aliquam legentibus vtilitatem alla^ turam elTe duxi. De quo tarnen ftatuat quif« que quod volet, ( Sal efl'e enim diuerfa iudi« cia diuerforum feimus, neque pofiulamus, vt contra fententiam animi fui de his

aliquis decernat ) Et euenfus, qui Deo vifus fuerit,2C hie no« ftræ expofitionis fis nis efio.

4

;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. r*û,r. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J

- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' ' •quot;’ •• ’ ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* L nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;L. quot;î/- J ,. . ® ■ ■ f ' l

■ - nbsp;nbsp;nbsp;.■ '-■' ■ :■' nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;; ■' 7 huÆ •?■ ;

'gt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' ’ . ■ . 'Â .^Aî\ \

•quot; ' ' ; ■ ' ’ •?.,’ -. '■ . ' . - - . lt;nbsp;• . • ■ nbsp;nbsp;nbsp;• ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;-■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'. . - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;■ - . •» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;... . 4jC

■ ; -P 'r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;il\ 5 ^■-

-. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, 7?nv 'sr: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ / ;..^ i .. .. ,:.‘

• nbsp;nbsp;nbsp;•■ nbsp;nbsp;nbsp;- i7-.pt gt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-■ ' ■■^Ui.. i.j' - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.'../.'Offl

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.'■■,7r;nx. 7r7,i,

. ;'■ •-. t.nhi-.lt;u .r7-.i:gt;pîj ff* j-.

' ■' . ■ r,i:ppi ;t.:û.i

; ..î'.'iwb nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-'jô --'gi:-.-- ’ '

- lt;nbsp;-■ •''A^''''.r? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7*; .-ur^P •■•?,■;/P-a'b lt;• gt;

■ nbsp;: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;it,- .p-ji ' ...-ptir.-, -

.. p- ■ ‘f':. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' ; ■pii'^pP. .■ yî quot;

■P P/r,7î3'.’pjy:©'»C nbsp;nbsp;nbsp;; / ■

i-P cP r’’ ■7ù{}3S»''-':-pi

■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.■‘i -

LIPPI MELANCHTHONIS INITIO CONSCRIPTV M, LAMINAE ENIM AEREAE SP’A-CIV M lt;2_v AEDAM NON ADMIS! T.

HILIPPO MELANCHTHON!

SACRARVM LITERARVM SOLERTISS.

ET FIDELISS. EXPLICATORI, VERITA-TIS COE LESTIS PATRONO ET PROPY-Cnatori inprimis strenvo, opt. DIS-ciplinarvm et ARTIVM cvm instav-Ratori tvm conservatori: qvi om-NEM DOCTRINAM qjzasi vagam ac DISSIPATAM COLLEGIT ET AD CER-TAM RATIONEM REVOCAVIT; VIRO PIE-TATE, STVDIO PVRAE C A S T AE QJZ E RE-lIGIONIS, SAPIENTIA, VIRTVTE, HV-MANITATE, BENIGNITATE ERGA OMNES PRAESTANTI, FELICITER ET SANCTB IN TERRIS MORTVO XIII. CAL. M A I I, C. V. A N. L X111. M. 11. D. 1L H. I. A c A’ DEM. VVITTEBERG. CVl ILLETOTIS ANN. XLII. OPERAM NAVAS-‘ S E T H. M. P. C.

^21

Vltâw fortunof^^ fias ßudusm^, [aborts opera fiii^iam cor.ßfi^^ ßdent

Jmpergt;dit dimna tuis, EccleÇia, rebus,

Teq^ plus 'varia 'muit amp;nbsp;auxit ope :

Hacinparteßbipoßmortemßructa CMelanchtbon Commum in lußu bußa Philippus habet,

^ua templiforibus magn'i 'vicina Lu ter i £ regione polum tjuod tegit oppd, 'vtdct.

Brett a hunc Toitales natum produxit in oras, Bretts Palatini limes amœnus agri.

£nde propintjua petens adß boni täte fiorum Diuerßo '^onidum templa facrata loco.

Ludus enim puerum accepit Phorcenidos z/rbis, P'^telpergiaci mox ßhola gymnafi.

Doclrina hincfecit iuuenem alma Tubinga Magi-

Eximium laudis geßit 'vb 'i Ule decus. nbsp;nbsp;nbsp;(firum

Inde triumphator CMonachorum Capnio iußit (libidos hunc ripam vißere Saxonici.

Tune noua tDux Friderichus quot;vbi collegia cMußs

Pomani fundans enßfer imper 'ij

Vndiep condu^tis praßant 'i laude parabat ^ßsErtis (ß ingenu. reddere clara 'viris.

Hic (ß coniugium gentisßrtttus honeßa,

FaElus (ß esl Jexus mox 'vtriufq^ pater:

£tßocio ipßo annis 'vigint'i oBic^^ Luter'i ruittenbergiaea Res fuit ampla ßhola.

^am feptem bis adhuc prouexit deinde gubernans L'luBiuagam ft 'vaßum per mare nauta ratem.

Heu tempeßates ^uas hic perpeßfis, (ß ad epuam

Sauos

421

Sduoi hxcfcopulos alla carina fuit ?

Quantum externi odtj, quantum inuidiaq^ ßiorum, Ingratorum hominum qua maledüda tulit ?

Ipfc tarnen quamuis reßantibus vndiq^ 'uentiSf Directum eit, retinens 'uera,fecutus iter.

Fortia nec clamor latrantis petiora turba, 'tSlgc TJulgus Jtrepitu mouit inane fuo.

Summa petit liuor. nemo hunc fuperare nifi ipf Pofet,ßfludijs ociafuppeterent. ßib obliquo norunt quoq^ fole locati, oppofito forfitan axe iacent.

Scriptafed illius ^memorabilia inter nbsp;nbsp;aSta

Plurima, qua folida noniina laudis habent, Fnum Opus eximium eti : Fidei confeßio fantta, t^nte tuos Cafir Carole lecla pedes:

Extat enim illius aßiduo hac defcripta labore Fera reconcinnans dogmataßar(d prius.

Languida qua Christi iamdudum Eccleßa nitens Rurßim oculos audet tollere lata fuos.

Concurrant inimici omnes licet vndiq^, hic vnus Confutarepoteß improba diStaliber.

^c tua nunc terrisßoret bona fama Philippe, Fiuit nbsp;nbsp;aternum ßiritus ante Deum.

Corpus at exanimum tumulo hoc requiefcit humatu Condecorant grata quem monumenta fchola: ^uod tandem expletis,fenio curuq^^auatum Sexaginta annis, exuis atq^ tribus.

Sicmorbo 'vtpaucu nifi débilitante diebus CMuneris officiumfeceris omne tui.

42?

olim ^itheriai 'venus reuoceuus in auvat Integer, amp;nbsp;mortis liber ahinde metis.

SanUe vir faluepater optime. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tua femper

Te foboles mérita relltgione colet.

Holirina nobis ijerA tu docior autor, Hamp;C-, tua, cl ar A amp;tus munera laudis habet.

Salue iterum ate^ iterum. Tfia nos immota manebit Semper apud mernores gloria, nomen, honos.

Joachimus Camerariia perg. tiAm, S. S.

I

TïT oc a atHv s

Lectori.

tgnificare ijs, qui iß-^d fenptum, quod modo eft exprejiüm opera mea, cognojeendum putajfent, est, tdq^ de Çententta autoris: S cire de-here omnes : ^glj^od prtuiiegij noslri . def.nfio prohibent non modo eandem huiu^s Ithelli, jed qualemcunque etiam alteram edîttonem,njt conuerfiin ali-iim. jermenem, inprimü Ljermanicti ignoranteautore nbsp;nbsp;contra uolîsnta-

tem ipfiMs. Jn quo hoc potißimum confideratur, quod comperitur uul-garihiis iftis interprétationtbus , jeripta ßpenumero corrumpi, au-tores non laudihusÇed ignominijs ce-lebrari. Cum autem feriptum ifiud accurate etiam elaborari, compo-nt orattone e.xquißta autorem ß'u^ duijß

duijje non indoäifacile fint animad-wrfiLri.mïmti fiilicet expedita in -^romtu futur a e^ in ahum fer-monem tranfiatio. Gfi^am tarnen ,fi *vtd,ehttur 3 ipje autor elaborandam-)

^unc igitur oh rem iH^ o^uo(^ue tn parte bénéficie priuilcgij nofirt nos ‘ifitros efie memtnerint ‘vni“ uerfii 3 Oum non aduerfntur ra- -tionibus no/brts 3 turn fibi etiam confiant. EH: quidem à me opera data epuam maxime afiidua dari potutt3 ^t ad exemplum ab aut ore nobùtra^ di tum liber ifie exprimeretur. Sed cpuia oficinarum noflrarum opérez nuneptam poffunt ab vUo fiat is ferua-ri, cpuamuü Argwfit 3 qui oculeMs to-tus fuit3 ‘vt ait Inlauttis3 ideo contuli-miss abfolutum opm relegendo cum-i archetype 3 quacunepab hoc recef ßjfe animaduertiffemus3 ea ^el minu^ tifiima

tißima not art hoc loco fitbijci ß-^-duimw, Cumc^ ctiam m margine c[UAdam^aucù in locis memorießili^ cet aut confiderationü cauÇa :gt;aßri^ta ^tdtjJemtiSs^utauimtts ipfa indi~ cat a leédori ßttdioßo grata fore dtaque ißa quo que appendicula non aduer-Çante autoree, cumulauimM editio-nem nofiraJTU. omnia in opti-mam partem accipt^ diligent Ia me x. CHram boni confuli opto, futurum^ hoe à bonü ejje habeo perfu af urn i ne^ que quid CAteri faciant curamus»

Charta 6. verfu lo. vbt legitiïr elucebat ) fuauitas, in archetype nota erat appofita 8^ afcriptum : eliicerc fuauit.

Char. ig. V. à fine y. Inmargine zCcri^ ptum hoc erat: Tetzeliana. fuit autem nomen Tetzehj indulgentiarîj in his regionibus primary illis temporibus.

Char. 6x. V. f* legendum eft cum quic«s quam fal.

Char, Vbi fit mentio P, Mofell. afert“ f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ptum

ptuni erat in archetypo. M. O. An. M. D.

XXIIII. xiii.Cal.Maq.

Char. 23. V. a fine T. L. Immodice cup.

Char. 2y. V.i6. aferiptum. Ludi Sagit«» tarum.

Char. 101. ad mentionem de lacobo Fu^* xio aferiptum. Dehoc viro

yzvciT oà Kcci^aç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tr^tTTStrrjÇ 'èTt^

Char. loç. V. lo. aferiptum Al. Dur. vt de Alberto quoep Durero piôore mentio hoc loco facienda autori fuifle videatur.

Cha. 1X0. V. 1.1. calumnîjs 2Cmendac.

Ch. idr. V. y. 1. inftituerunt.

Char. 1*70. V. lo. 1. Libero amp;nbsp;Here.

Char. i88. V. à fin. 3. afer. Berbetoma* genfia.

Char. V. ix. 1. Melanchthone vid.

Char. X06. V. 6.1. profutura fufe.

Char.x3q.. V. 6.lege: Qiiod fuperftite adhuc Mart. Lutero,n£^ fufeepta fuilfent neep ges.

Ch. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. Z, afer. iiCùgt;v àiKavIiyiS-vpu.

Char, z'76, V. y. afer. paulifper etiam tunclatuit taTrov

Char. xSi. V. 10. afer. Kanolf 7» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ty/i

^ty.riç Xj^é^rtÿovt

Char. x86. V. à fi. 10. afer. lt;l(rv2\oyi7ox éç/i' Wiylt;^Pict^ Et, ct^rÂÂÇ-^-HVflM ‘Trçocaroiuv 'srovri^oç lu^.

Ch. xSr. y. à f. s, L calumniarum infe^î.

Chart«

Char. X^ï. V. à fin. ix. âfcr. De his extat copiofa enarratio édita Vuittenbergæ. Dor« gæ autem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y.^lt;x.üyalt;Tiza,(ri cuiufdatn

bene procedens res nnpedita fuit. Cogebat autemnecefsitas rem ad iftum modum tra« ôiare, id qiiod ignorantes vehementifsime tumultuati tune fuerunt.

Char. 306. V. à f. x. 1. decerneret.

Char. 313. V. IX. afer. «(Tij'srtSa'a. ÂafiTraf û\pÈÎcM 5-2CV. 2gt;C : Si te fecundo lumine hic of» fendero.

Char. 330. V. IX. afc.Imp. Ludouici 11 î.

Char. 331. V. 9. afer. De iftis negotîjs non fit itidem vt in Comœdijs, omnia omnes vbi refeifeunt.

Ch. eadem V. a f. 10,aC ççarjjycv yvup.^ ‘arÀÊo:/

Char. 35'5’. V. 15quot;. afer. aye^a,.

Char. 35'8. V. x. 1. iniuriarum :

Char, eadem verfu vltimo L. immodice amb.

Charta 3'?’3‘ V« à f. 10. aicr. ■sre^i tuv ê'tx, 'sruv ô Äoy^,

PLacnitfabijcere exempla Bpifiola^ ram daarum^y de quibasfit men-tio m hoe Itbelio, ''ubt fententia tlla-ram pammatim expomtur. Gpjùbw ' allai qaapdam Thilippi o^elanch-thonü adtanximus compleébentes ne-gotia non indigna cognita , per-firiptoi “verbii ßntentqfq^ bonis at-quoqî4e op er am noß^ranu non twprobatum iri confidimtis.

Franciß-

FRANCISC VS DEI GRATIA FRANCORVM Rex, dilecto noHro Philippo Melanchthoni,

S.

Singularetuum ad fedandas eas,quæin doflri-nainEcclefiafticaminueâæ funt, altercationes ftudium intellcxeram antea quidem ex Gulielmo Bcliaio Langæo tubiculario atq? confiliario no-Rro, quo ego præcipue fum vfus ad earn rem ad-min)ftroamp; interprété. Nunc veto exliteris ad euintuis,amp; fermone redeuntisàteBarnabæ Vorei Foflæ intellexi etiam, te hoc laboris perlubenti animo fufcepturum,vti ad nos primo quoque tempore te conteras , deqj vnione dodrinarum cum feledis aliquot noftratibus Doétoribus hic apud nos corain difleras, atq? rationes ineas, quo refar-ciri pofsit pulcerrima ilia Ecclelîafticæ politiæ harmonia, qua vna etiam quum ego mihi nihil vf-qiiam vnquam maiore cura, ftudio, folicitudine aiiimi amplexandumefreduxcrim,committere no-lui : Qiiin hune ftatim Voreum Foflam ad te di-mitterein, cum his veluti publicæ fidei obfidibus literis, obreftarer etiam , abduci te vllius perfuafi-one vt ne finas ab hoc pio , fandoep inftituto. Ve-nies omnino mihi gratifsimus, feu priuatotuo, feu publico veRratium nomine adueneris , meq^ reipfaexperieris amp;nbsp;priuatimGermaniæ veftræ dignitatis amp;nbsp;publicæ in vniuerfum quietis ante omnia elle f atqi adhuc femper fui} ftudiofîfsimum. Vale,ex oppido Gnyfe die 28. menfis lunij, Anno dni. Millefimo, quingentefimo/ricefimoquinto.

Franco y S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Bayard trt.

f 3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Epifto-

EPISTOLA AD lOHAX^

NEM BELLaIVM LANGAEVM

Epifcopum Parifienfem,fcripta anno Chriftt M. D. XXXV.

S. D.

ETfimnlrorum litensamp; prxdicatione cognoui redis ftudijs magnoperc fauere amp;: cupere Ecclefiæ tranquillitati vcra rationeconfulere, tarnen certo coniilio nihil ad te literarum dedi hade nus- Nunc autem in tanto conirauni penculo non folius Gallix fed vniuerfæEcclefiæ totius orbis ter-rarum non potui me continere diutiusquin apud te,fi nihil aliud, tarnen deplorarem Ecclefiæ cala-mitates- Nam cum regnum Galliciim longe flo-rentifs. fit, et filicetdicere caput Chriitiani orbis magnam vim habet exemplum præftantifs. natio-nis. Si igitur femel apud VOS decretum fuerit,non folum fanaticos fpiritus aut feditiofos cohercere, fed prorfus nullam admittere emendationem do-étrinæ Ecclefiaflicæ, amp;nbsp;præfentia vitia Ecclefiæ fumma vi defendere, magna de fpe boni viri vbiq? gentium deijcientur, qui quanta fit autoritas Gal-liæ non ignorant, Sequentur enim exemplum Gal liæ cæteræ nationes. Qua ex re quantum pericu-lum Ecclefiæ, quæ cædes fccuturæ fint,quæ doâri-næ difsipatio, quæ confufio rerum, nihil opus eft apud te virum f^pientifs. difputarc. Itacp te propter gloriam Chrifl:irogo,vt, quod facis, mitigate animos principum ftudeas » Si hortator fis, vt ra-tionem ineant, qui fanari Ecclefia pofsit,non magis magifq^ lacerari. ludico amp;nbsp;ipfe cohercen-dos elfe amp;i fanaticos fpiritus, qui perniciofas opi-nione5habîuv,amp; honüuç§ fydidçfQS, Ccd quoni-wab'

am abufus quidam repræhenfi funt,muJn pij amp;nbsp;doéti viri quærunt purum dofirinæ genus, non cu-piditatevllafedftudio veræpictatis. Ac præfer-timGallica natio eximium habet pietaris ftudium. Scio fatum efle Ecclefiæ, vt in taies fæuiant indodi èi impij, fed tarnen prudentes viri mitigare hos impetus debent. Vides de maximis rebus exortas effe controuerfias, quævix poterunt armisoppri-nii. Ac mihi neq? ad rranquillitatein Ecclefiæ neq? ad autoritatem eorum qui præfunt, vtilis videtur iniufta fæuitia. Cumqj maxime fit optandum, vt Epifcoporum autoritas magna fit, non alia ratio-neid effici pofie videtur, quam fi dent operam vt genus doétrinæ extctcertum, quod fanet ambi-gentes animos. Ita poterunt obfiftere fanaticis fpiritibus, fi ftudia bonorum amp;doóïorum retine-antipfi. In quam fententiam plura dicercm, nifi fcirem te hæc omnia, pro tua fapientia, longe melius perfpicere, quam à medici queant. Tantum orandumteduxi, vt compledare animo Ecclefi-am, quandoquidein in ea vrbe gubernas Ecclefi-am, quæ principem fcholâ habet totius Chrifiianæ Reipub. Nec dubito quin in tanto doftifs. homi-num cœtupermuitifint,qui amp;opt. confultum lint Ecclefiæ Chrifti,amp; intelligantquib. rationibus Concordia refteconfiituipofsit. Horum omnium oculi atcç animi in tenon folum tacitis votis in-tuentur, fedetiam lacrimis petunt,vt autoritäre tua horteris principes viros, ne iniuftacrudelitate laceretur Ecclefia, neopprimantur vers, ftudia, ne obruatur gloria Chrifti, ne difsipentur Refp. Nec veto tantum Gallia hoc te orat, fed etiam omnes boni amp;nbsp;doéti in vniuerfa Germania, qui amp;nbsp;autoritatem tui muneris intelligunt, amp;nbsp;norunt te propter excellentem doârinam amp;: pietatem maxime f 4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dignuni

dignum eiïe, cui in illaceleberr. vrbeEcclefiæ gu-bernatiocommendataïit. Egoquidem amp;nbsp;mollire controuerfias femper conatus fiim , idemcp ad-hucago, meamq^ fen tentiam femper cum Ecclefia?, boceft doâorum amp;nbsp;bonorum ac tui fimilium, iu-dicioconiungam- Vale-

AD lOHANNEM STVR-

MIVM MISSA LVTETIAM Ann.Chri. M. D. XXXV.

Menf. April. S. D.

CVm de Gallicis rebus vndiq? ad me literæ mit-terentur multis de caufsis ingentem animo do lorem accepi. Videbam enim quantum vulnus ac-cipcret caufla noftra, qux certe ad Ecclefiam per-tinet, præiudiciotanti Regis. Dolebam eumte-meritate hominum imprudentum iritatumeflc,co-gitabam fine modo grafiaturam efie iracundiam, poftquam indoftis femel oblata effet occafio,quam cupidifs. cxpeétarunt. In bis curis mihi crede, mi Sturmi, valde de tua fahite êtiam folicitus fui. Quem çtfi fcio max. abhorrere ab omnibus abfur-dis opinionibus amp;nbsp;feditiofis confilijs, tarnen in có-muni odio noftrarum literarum, tibiquoq? nonni-bil periculieffe verebar. Itaq^ cum Bucero egi, da-ret operam vt Auguftam aut Tubingam accerfere-ris. Nunc autem hoc nomine mirabiliter me re-crearuntliteræ tuæ,quod amp;nbsp;declarant te faliium effe,amp; fpem quandam oftendunt fore mitiorem Regis animum. Qimd veto me grauifs. oratione hortaris ad iter, de quo fcribis, fufcipiendum, nulla mihivnquamin vitaincidit difficilior delibera-tio, Ac noliin exiftimes me retineri domefiicis vincu-

vincnlis,aut pericula nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. ........

hiimanaproponitantapoteltjCui non anteferam gloriam Chrifti, falutem tot piorum, tranquillita-tem Ecclefiæ. Sedvnaciirame non tantum excer-cet, fed plane excruciat. Dubito eniman aliquid proficere pofsim. Hæcme vel dubitatio vel defpe-ratio deterret, quam [i mihi eximere potelHsdiben ter iftuc ftatim aduolabo, nee me terrores vlli, nee vlla vincula remorabuntur. Etquoniam fcribo ad amicum amp;nbsp;de re max.agam aperte vt decet amp;nbsp;caufa pollulat, tecprogovtcumamicis ipfe etiam délibérés, non quid mihi expédiât, fed quid Galliæ, quid Ecclefiæ profit. Hoc caput eft deliberatio-nis : Exiftimo magnam pafsim varietatem opinio-num ,amp; multos elfe fanaticos fpiritus qui ferunt abfurdas amp;nbsp;perniciofas opiniones. Nam hinc quo-que nuper expulimus aduenam iftinc quendamjqui dediuinitate Chrifti federate difputabat. Sunt amp;nbsp;alij feditiofi, qui ftolide tumultuantur, vbi nihil opus eft, vtrofep amp;nbsp;ipfe iudico feuere cohercendos die, amp;nbsp;facile eft de his dare confilium. Sed funt alij quidam, qui neq? impias opiniones habent,ncq5 feditiofi funt, fed, dicam enim plane ,qui modefte probant ea, quæ à noftris pie patefaéla funt. lam fi id agatur, vt etiam fileuiores quidam articuli nobis donentur, tarnen reliqui grauiores obruantur amp;nbsp;deleantur, ego neqj cauflæ publics neqj Ecclefiæ profuero. Quid quod ea confilia non reddent rranquillam Galliam ? fac me impetraffegt; vt nemo afficiatur fupplicioj qui exuit cucullum. Quid fiec in cæteris durioribus articulis ? Num iubebo in-terfici eos, qui non probant manifeftos abufus T ÄtiTou^yiay, aut cultus Diuorum ? amp;nbsp;hæ res quantas excitent trageedias non ignoras. Tam in his vbi nihil impetrauero, tarnen pledentur boni, ego f 5 . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vide-

videbor fuffragator amp;nbsp;approbator talium fuppli-ciorutn , dicent me commodius fentire, fiiiffe me contentum illo leuiorum articuloruin qiiafi mii-nijfciilojin reliquis omnibus cum ipfis efle ó(zó4»-4)oy. Qiiod fiquxdamhic pro tempore largiar,id præiudicium afferent in fynodum. Namhuiuf-niodi multa fæpe iammihi acciderunt. Habes argumentum meædeliberationis, qu,od præcipueme deterretab itinere. lam cogita illas Phalangas mo nachorum amp;nbsp;fcis quamfintvars^ii^s«'!);, et quibus ar-tificijs teneant fafcinatos nobilium animos,fed bxc me non valde mouent. Illiid vnum,quod dixi, deterret me, quod vereor, vt impctrari ca pofsinc quæad gloriam Chriffi, ad tranquillitatem Eccle-fiæ, amp;nbsp;Galliæ neceflaria cffe duco. Ac plane venio in earn fententiam ; Regem fi quidem velit confu-Jere amp;nbsp;gloriæ Chriffi amp;nbsp;tranqmllitati Eccleffæ, fumino Audio adhortandum cfle,vt curet maturari fynodum,vbi communiter poterit iniri ratio con-ffituendæ Eccleffæ. Cætera confilia vel inutilia, vel etiampericulofa mihi videntur. Hæc ita firn-plici ammo ad te fcribo,non tergiuerfandi caufla, fed vt VOS, quibus Gallia nota eft, cogitetis: An expediat me fufcipere iter. Quod fi ita exiftima-bitis, libenter parebo confilio 8c voluntati veftræ. Neceffe tarnen erit rem me ad principem meum referre,quern in re tanta non defuturum efle fpe-ro publicæ vtilitati. Difputabitishocquoque,an etiamfi non pofsint obtineri ea quæ volumus, profit iam meo congreflii quaff præmolliri animum ad cognitionem in fynodo. Tantum eft enim odium nominis noftri apud aduerfarios, vt niff aliqua Regum ftudia habuerimus,ne cognitio quidem fpe rai'xda fft. Sed totam rem tuæ fidei amp;nbsp;prudentiæ comniendo.

Epifto

EPISTOLA SCRIPTA PRO CVlJiVSDAM VERSANT J-bus in periculo Metenfibus ciuibus, quam compofuit Philippus Melanchthon,

S. D.

ILIuftrifsimePrinceps confanguineedileäc. Etfi non ignoramus, apiid exteras nationcs intcr-dum de nobis iudicari durius, propterea quod ijs, qui Ecclefiafticos abufus, pio ftudio amp;nbsp;veris ratio-nibus taxarunt,non aduerfati fumus : Tarnen cum fciamus Caritatem veftram fingulari prudentia amp;nbsp;grauitate præditam efle, arbitramur earn de nobis quidcm iudicium adhuc fufpendere, donee hæ con trouerfiæ,aliquando légitima ratione audiantur Si cognofeantur, præfertim cum manifeftum ht, multos cfle veteres morbos Ecclehæ, dequibus ne-ceflé eft tandem pios gubernatores populi Chriftia ni deliberate. Vere enim hoc afFirmare poflumus, nos ex animo femper optafle, vt pie cognitis rebus, gloria Dei illurtrareturjfaluti hominum con-fuleretur, amp;nbsp;communis concordiaSt Ecclefiæ pax conferuaretnr. Nam cum hæc profefsio nobis ingentia pericula, labores, fumtus afferat, non eft exiftimandumnos prinatacupiditate,huic nego-tiofauere. Non enim ob alias caufas abufus cor-rigi permifimus , nifi propter gloriam Dei amp;nbsp;Ecclefiæ falutem. Qiiarecum cognitionem Ecclefiæ femper flagitauerimus, nequaquam accufari poflii-mus tanquam feiunéii ab Ecclefia. Et omnes fapi-entes principes vbiqj oramus, ne quid de nobis fe-CLis ftatuant, finecognitione, quæ decet Ecclefiam Dei. Hæc petitio cum fit æquifsima, impctret à Carit.

Can't. V.ne grauatim has noflras literas accipiar, quas de tranquillitate ciuiratis Metenfis fcriben-das efle duximus. C.um enim nuper eo legatos no-ftros mififsemns nullius priuatæ vtilitatis caufa, fed tantum vt eines ad concordiam horraremur, amp;nbsp;viamoftetidereinuspiam falutarem, intellexi-mnsquofdaminimicos ijs,qui doólrinain purio-rem expetunt moliri, vt ad fua odia adiungant Ca-rit. V. auxilio Car. V- perterrefaciant aut opprimant honeflos homines nobiles amp;nbsp;plebeios,qui amp;nbsp;finit tranquilliamp; fideles, in omnibus eiuijibus officijspræltandis, nec aliud petunt, nifi vt habe-ant in aliquibus Ecelefijs doârinam puram amp;nbsp;v-fum faeramcntorum fincerum. Scimus autcm Car. V. naturæ bonitate amp;nbsp;voluntate ab iniutla afperitate abhorrere. Sed tarnen calumniofis de-lationibns, intcrdum optimiac mitifsimi guber-natoresincendnntur, vtnon fuæmodcratioui fed alienis affeélibus morem gerant- Promittunt eines Metenfes pro quibus fcribimus , fe in omnibus ciuilibus offieijs omnia obedienter faduros elfcjfe nulla in re paci communi defuturos. Tantum Ec-clefias fiias rcéleconllitui volunt. Id fi impedietur primum gloria Dei leditur, deinde multa anima-rum amp;nbsp;ciuitatis pericula fequnntur- Poftquam fparfa efi: lux aliqua Enangelij, multos abufus iam intelligit populus, Hos fi cogirur obferuare contra confcieutiam , excutitur eis vera inuocatio Dei. Nam cum hæret metus in confeientia qui de-poni non poteft, fugit mens, non inuocat Deum. Qiiideft autem triftius amp;nbsp;dereftabilius quam im-pedire veram inuocationem Dei.’ Accidit etiam intcrdum vtin taliperturbatione animornm con-cipiantur,vel ab erronibus audiantur falfæ opinio nes, vbi défunt boni concionatcres qui publice doceant

' doccant. Nocent antem prana? opinioncs amp;nbsp;anis mabns amp;nbsp;paci publicæ.Eccontra veto pia amp;nbsp;faluta-ris doärina etiam pacem ciuitatum mnnit. Con^ llatenim dodrinamde omnibus ciuibbus officijsj in hac ipfa luce Euangelij magis illullratam elTc, quam antea vnquam. Et quanquamoptandum ell omnes vera inuocatione amp;: pijs moribus D. uin colere, tarnen hi qui doérrinam purioretn expc-tunt, non funt impedituri ceremoniascæteroruin quifecus fentiunt. Vicifsim æquumell non labe-faélari confcientias horuni, qui abufus intelligunt amp;nbsp;vitarecupiunt. Rogamus igitut Caiit.V. amp;nbsp;a-inanter êc diligenter, ne fe incitari finat contra partem ciuitatis,quæ Ecclcfias reâe conftitui cu-; pit,nee adiuuec eorum iracundiain,qui ciuilcm fan guinemhaurirecupiunt. Nam hæc caufla qualif-cunep videtur, certe nec poteft ncc debet promif-cuis amp;nbsp;multis ciuium cedibus dijudicari. Ncc vero dubitamus quin Carlt- V. pro fua virtute digna bono principe, maximedereftetur ciuilem crudeli-taten-!,amp; velitvicinamciuitatem tranquillam efle* Sicautem retineri tranquillitas poteft, Si neutra

I pars alteram vi impediat. Hæc mutua modevatioj maxitneqj ciuilis multis Germaniæciuitatibus fa-lutaris fuit. In quibus paulatim veritate clarius il-lucefcente, amp;nbsp;diifeniio initigata eft, amp;nbsp;fanatæ funt voluntares. In his locis ft violenta confilia initio

; tentata effent, omnia funditus perijftent. Semper in ciuium diffenfionibus, magis falutaria fucrunt mitiaconfilia,quam violenta- Qiiare Car.V.pro fuabonitateamp; fapientiaannitatur, vttali mode-f rationeconfulaturfaluti ciuitatis Metenfis. Hæc

vc fcriberemus ad Car. V. non priuato afieóhi, fed honeftifsiniis publicis caufis addufii fumus, vf honefti amp;nbsp;innocentes homines quorum multi pro- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

ptef

pter virtutem amp;nbsp;facilitates , patriæ magno præfi-dio atcp ornamento fnnt, Et veto tirnore Dei tno-ucntur adquærendamde Chrifto faliiatorepiiram doftrinam, fint in tuto. Tales principnm bcne-uolentiatiiendi funt. Ideorogamusvthasnoltras litetas Car. V. in optimam partem accipiat-Noftp nofira officia caritativeftræ fumma ciimbeneuo-lentia deferimas. Bene amp;nbsp;fœliciter valeat Car. V. Datum 7. Nouemb. 1542.

R-EVER.ENDISSIMIS D O M I N I S , EE R E V E R E N D I S Patribus, Cardinalibus amp;nbsp;Epifcopis in Syn-odo Tridentina con^reea-tis, S. D.

REuerendifsimi Domini, amp;nbsp;Reuerendi Patres.

Cùm Cæfarea Maieftas, Dominus nofler Clemen tifsimus, volueri t, v t ex Ecclefijs noftræ ditio-nis aliqui ad fynodum mittetentur, noluimus eius voluntati deefle, prxfertim cum èc nos optemiis veritatem illuftrari propter gloriam Dei, Sc piam ac perpetuam in Ecclefijs totins orbis terrarum concordiamconftitui jqiiæ duæ res omnibus ho-minibus maxime expetendæ funt, præcipue veto ijs, quibus Deus gubernationem commendauit. Mifimusigitur ad fynodum hostres viros, Eraf-mum Sarcerium, Valentinum Pacæum gt;nbsp;8c Philip-pum Melanchthoncm, quorum 8c mores honelfos elle, amp;nbsp;fiudiura pacis amp;nbsp;publicæ concordiæ prædi-cari intelligimus. Hos vt benigne audiatis publice exponentes ,quid de omnibus controuerfijs communi confenfu Ecclefiæ noftrsedoceant, peti-inus. Ipfis etiam mandata dedimus, vt pie, placide, amp;

tie, amp;nbsp;fine priuatis affeâibiis recitent amp;nbsp;déclarent doftrinam, qiiam exifiimant vniuerfæ Ecclefiæ ne-ceflariam. Scitis autem pro veftra excellent! fa-pientia, hos veftros confefiiis intueri Deum iudi-cem, amp;nbsp;vniuerfam Ecclefiam in ccelo Si in terra ex-petere :primum vt gloria fili) Deivere illiiftreturj amp;nbsp;fauciæconfcientiæ fanentiir,8c vcracis innoca-rio tnonftretur : Deinde, vttalis concordia con-fiituatur,in qua non ftabiliantur veteres abufus. Neq? cnim grata Deo, netp durabilis efie tranquil-litas fine veritate poteft. Negari autem non po-tefi, manifeftos quofdam errores amp;nbsp;non leuia vicia in Ecclefiam irrepfifle, quæ difsidijs huius temporis occafionem præbuerunr. De his tantis rebus amp;nbsp;audire vos Ecclefiarum querelas amp;nbsp;remedia falutaria quærere, fapientia veftra dignum eft-Oramus autem filium Dei dominum noftrum le-fiim Chriftum, vt vulneribus Ecclefiæ veteribus amp;nbsp;recentibus medeatur ipfe, ficut Samaritanum ilium ait faucio viatori opem tulifte, qua imagine cum fefe exprimeret, oftendit fe affici noftris cala-mitatibus, amp;nbsp;veile fe nobis opitulari. Bene valete. Datæ Drefdæ Idib. Ian.

Anno M. D. LI I.

Maurictus Dei Gratia Dux Saxoniæ, Eledlor, Landgrafius Turingiae, Marchio Myfniae,0Cc.

L I P S I 'AE

Exciidebat Erneftus VoegeUn Conftantienfis.

ANNO I 7 6