BES. ER.ASMVS R.OTER.ODAMVÏ

Ornatifs.uiroD.Ioanni Rincko iuris prudcntia cekbri S. D.

HVoniam cum tuis literis Oi natifs, uir ncc erùditione,nec ekgantia, nee hu-manitate mihi uidebar unquam paria fiufiurus, hue induxi animum, ut quanto cæteris omnibus tram inferi-or,täto uerborum copia uel turba potius fupera-rem.Cuiufmodi tclam ordiantur monarchx uidc mus omnes.De colligédis belli ncruis foliciti funt pcrmulti, de dueibus 6^ maehinis nonnulli,de mu tâda in melius uita,quod cft totius negoeij eaput, fiCaduniuerfoscx xquöpertinct,Hixqucnq ui-dco cogitare.Nec fans admirari pofTumjUnde ritus ftupor Chriftianoiv animos occuparit.QuiHn tot plagis diuinitus admoneamur,ut amp;nbsp;pauciori-bus fint affliifli Aegypttj, SC mitiores fint qux re-fcruntur in Apoealypfi Ioannis, tame plus quàm PhrygeSjdomini totics ad meliorcm frugem pro uoeâtis feuentate nihilo reddimur meliores, imô potius täquam deplorata raaneipia colkélo ad-uerfus uerbera callo, benignitate numinis abuti-mur ad pcccandi peruieaciam, SC aduerfus miferi cordiam temporariis malis nos inuitandis adui-tæ corrcdlionem præfraftiores cuadimus.Bellis, Iatroeintis,ciuilibus tumultibus,fa(flionibus, expi lationibuSjpeftilctijs, penuriæ,fami,in tantü alfue uimus,ut ram pro malis non habeâtur.Fecit deus quod foknt medici fideles, nouauit remedia, im-miât inauditü SC immedicabik kprx genus, qui nefeio

DE BELLO TVRCICO.

nefdo quarc uulgus appcilet fcabicm Gallicam* quum fît omnium gentiü cômuniSjperaifTit hoim genus ulccrcuercpcfTimo. Tarn liorribile malum adeo non docuit nos caftimoniam ac fobrietatem ut plane uerterimus in ioeü*. Nam eo res deueniP fc uidetur, ut inter aulicos bcllos acfeftiuos que^ admodum fîbj uidentur homines, ignobilis ac ru fticanus habratur,quifitab hocimmunismalo. Quid hoc aliud eft,§ domino nos caftiganti oppe dcrc,mcdium(ÿ ,quod diet folet,digitum ortende*« re ï SuccefTit dogmatum irreconciliabilc diflîdiü, ncc id fane fîmplcx,cui citra cotrouerfiâ anfam ex parte nô minima præbuerût corrupti mores coqt quoi^ fale côdiri dcbucrat populi rtultitia. Nec 3 traducuntur de corrigenda uita cogitant, nec qui traducuntmelioris uitæ fpccimen exhibent .Ac minimum abeft, quin hoc quoque tam atrox rei Chrirtianse malum in fabulam ludumip uerteri^ mus.Quid eft minarum quas Leuitici uigefimo lè xto amp;Dcuteronomn uigefimo oftauo ob uiolata ipfius præcepta dominus intentât,quod in nos nô inciderit.Tot iam annis quid non bellorum uidi*-mus^ Quæ caret ora cruore noftroï Quoties fenfi mus Turcicum gladium, ultorcm uiolati foederis quod cum deo pepigimuslt;Quod peftiicntiaru gc nus non fumus experti, nô minus in agris q in ur bibus'îutfugere nihil aliud effet,quàm mutare pc riculo periculumŒacuIum panis quoties fenfim* eonfradlum Quàm multi funt ubique qui corne dunt panes ad pondus ncc faturantur ï Nuper inhaliaregionum feracdfinia,quàm multi fa-«' J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;AA q me

CONSVLTATIO

feme perierüt? FortafTe nullus adliuc comedit car nes filioiv ac filiarum fuarum,fed tarnen quid ali-» ud quam mutuo laniatu uiuimus omncs^ Magn» tes cxpilant,rufticus quadruple uendit fua,ncgo ciatores in immcnliim intendunt precia, opifices quanti aolunt locant operas. VnufquifcpdolisSi artibus circüuenit proximum fuum. Vidimus de-folata templa m3gnifica,confraóla fimulacra,fa.-cerdotes exaftos. Nonne pridem immifit in nos beflias agri uaftantes omnia, quunt rufticorutti manus tanta licentia grafl'arcntur'; Nee ilia male diifliodeeft nobis quam commémorât Deutcrogt; nomium,Ducuntur uxores amp;alius dormit cum il lis. lam ilia noua non funt, nos facere fementem unde colligat alius,nos plantare uincam unde no bibamus, reciperc alienigcnas qui nobis impcret; No'nneigiturdeusueluti fruftra confumptis re-* medijs omnibus,loqui nobis uidetur per prophet . fam,Super quo pcrcutiam uos ultra addentes prç üaricationem lt;nbsp;Non hæc crudelitatis uox eft, fed fiimma: mifericordiæ, Quemadmodum medicus paternum affeftum gerens erga segrotum diferu ciatur animo quiim uidet artes fuas morbi uiolcn tia fupcrari:Charitas tame quæ iuxta Paulum fpc rat omnia,non finit, ut laborantem pro déplora*-to conclamatoCp dcferat,Dum anima, inquit eft, fpcs eft,excutir omnem ingenq uim,fi quod infoli turn, fi quod efficax pharmacum poflit e xcogita-* re: 1 ta clementiflimus dominus amp;liumanæ falutis auidiifimus inauditis remedijs nos folicitat ad ugt; tx caftigationc. Immifit morbü mcdicis omnibus

DE BELLO TV RC IC O.

yt încognitiim ita immcdicabilcm,qui prodigio^ fb rotatu capitis acbrachioriim mifcrädis tnodis difcruciabat uiros,fcEminas,pueIIas etiam forma amp;nbsp;ætate florcntcs, adcmpta interim amp;nbsp;mentis fa^ nitatc.Nec paucosarripuit diiierfis m rcgionibus noua uel phrenefis,ucl delirationis fpetics. Niliil liacflenus profeólum cft.Nupcr nouum pcftilctix genus immifit,Ictiferumfudorem ,quod Britänis exortum incrcdibili celeritatc per orbem löge la teip diuagatum eft, plurimoriim exitio, fummo terrore omnium,uel quia nouum,ut à mcdicis mi nimum eflet opis, ucl quia paucis lions collie que arripuit, ucl quia fubindc repetit quem reliquitj ucl quia perniti contagio latiifime graflari iolet. Agnofeas malum à dementi pâtre immiffum, qd terrore fanaret potius,quàin internccionc perde ret. Qyid hoc aliud eft quam uox domini daman tis,agite pccnitcntiain, inftat regnum cœlorum^ In pfalmis dominus uclut affedlus tedio loqui^ tur. Quadraginta annis proximus fui geneiatiO' ni huic,amp; dixi,femper hi errant corde. Nos SC an norû numero,Si plagartim atrocitatc fuperamus Hehrros, utinam nô amp;nbsp;duricia cordis femper ad détériora uergentis, amp;nbsp;cum arte ftudio^ medici pugnantis.Necinterim definit clamare uox pro* phetica,Hodic fi uocé eins audicritis,nolitc obdu rare corda ueftra-Huiufmodi calamitatcs quibus fubinde tangimur,nihil aliud funt,quàm uoces do mim ad fe reuocantis.Quemadmodum enim do^ minus pollicetur laeta feruantibus legem, ita non minitaturmala, nilii legem afpernantibus. Qyur

A A it) autem

COMSVLTATIO

•ûr has calamitates immittat, fequicur rodem /n toco-ipii ucro rogabüt propeccatis fuis, eo quod abieccrint iudicia mca amp;nbsp;leges meas defpexehnt/ Nec enim penitus abieci coSjUCiy fic dcfpexi,ut co fumerentur S(. irritum facerem paftum meutn CÜ ais. Agnofcamus igitur hxc flagella uoces efle domini, cupientis fanarc nos non pcrdere,quem^ admodum docct PfaLzt. Vox domini fuper aquas hoc eft populos, uarrjs affeftibiis uarijs^ doftri--nis hue illue^ fluAuantes. Deus maieftatis into-nuit,dominus fuper aquas multas, uox domini in uirture,uox domini in magnifieentia, uox domi-niconfringentiseedros,uox dominiinterceden-. tis fiimmim igneam, uox domini eocutientis de* fertum, uox domini præparantis ceruos. Felices funtinquibushæc omnia agit uox omnipotens domini, ôC agit nimirum in omnibus qui non obturant auresfuas. Vtinam uox domini noninto-nct in uirtutc, quo terrore falubri commoueat a-nimos noftros ad pccnitentiam. Vtinam fit in ma icftate,ur omis Humana fublimitas femet illi fub-mittat ad pcrfedlam obedientiam. Vtinam fît fuper aqueos animos noftros in quibus refrixit cha ritas, qui dum ab unico iHo bono dcceflimus, dc-Pfal.11 fluximus ficut aqua, fludluantes humanis aftcdli-Bphe.4 bus,circumafti quolibet uento doftrinar. Vtinam uox domini colHgat aquas in unum, 8C app^reat nobis folida tellus ßdei, quæ calfaéla foie cliarita CeÂ.i ris pariatomne genus uirtutum. Vtinam uoxdo-mini confringat in nobis cedros,n5 quaflibet modo , fed de libani. Habet mundus cedros fuas, iêd

purpi»

DE BELLO VVR.CICO.

purpureas,habet Ecdefia cedros fuas, fed dcalba tas: Libaniis enim Hebræis eandorem fonat. Hai mterdum erigit in altutn ambitio,ferocia,ac mu-« danis quidem cxcelfe uidentur, ipargentes gra--tum hominibusdari nomtnis odorem,amp;: inimor talitatem quandam meditantur, fed apud deutn humi iacentodorisingrati. Has cedros utinam confringat uox domini, pro'que his erigat oliuas frugtfcras,qusc lumen alant in domo dci. Eas nemo poteft confrmgere, nifi uitulus ill c faginatus, quern patri pro nobis immolauit,folus omnium fine exceptionc candidus,amp; filius rhinocerotis, id eft ludaicae gcntis, quæ fpiritu uacua litteram legis uelut unicum cornu torfcrat in Chriftum,' Qui ff per fidem gignatur in nobis, filius erit bi-cornium, inffgnisac dikftus, quandoquidem u-trunque cornu obuertemus non in ipfum,fedin affeduscarnis. Vtina demini uox in nobis inter-cidat flammam ignis,qua tot iam annis undique conflagrat orbis Chriftianus, fimultatum,odio-rum, ambitionis, SC auaricia:, quibus cupiditati-bus toti rapimur in ea quæ funt huius mundi. In-cendium inualuit, occupauit uniuerfum morta-gt; bum genus, regnat flamma uiftrix. Sola domini uox poteft earn diuidere, fic ut prxeipua pars ar dorisferatur in deum, quod fupereft in proximfl, iræ,libidini,ambinoninihiltribuatur . Itafiet, ut dominus cöcutiat deiertum noftrum incultum, horrtdü,noxiisip ammätibus refertü. Nä id purga^ ri nô poteftjnifi domini uoce coneufium. Habent

. AA öü tt«B»

CONSVLTATIO uenatórescornuaquibus feras cluftris cxfùcnt. Mala beftia eft aper,fed peioreft auarida ■ MaU beflia eft urfus,fedpeior efl luxuria. Mala beilia e{tleo,fed peior eftcrude litas. Mala beftia eft uk pera, icd peior eft inuidia. Quod fi dominus fua uoce dignetur concuterc omnes deferti noftri la^ tebras per ueram poenitentiam 8C confeftionem, fiet cx fterili frugiferum, ex obfeuro lucidum, ex inuio peruiüjprolp noxiis beftijs pariet nobis ar-' uos alatis pedibus, qui lîtiant,non ea qux funt hu ius mundi,cum^ mundo practerfluunt, fed fontes aquarum falientium in uitam æternam.Tunc re-uelabütur nobis obfeura faltuum, ac difeuftis pra uis cupiditatibus quj militant aduerfus fpintum, refeéiis dogmatü diffidijs, ex deferto ffet tcraplu domino dicatum,in quo concordibus animis, ea^ dem uoce, omnes inftauratori fuo dieet glorijm. Hæc omnia quo minus fiant, in culpa eft nö domi nus, fed nos qui uclut afpides furdæ ad uocem do minilâpienterincantantisohturamus aures,alte ram admouentes terræ, alteram cauda obturant tes.Quia terram amamu$,non audimus cccleftia, quia feripturam ad carnis affeftus detorquemus, etiâft quid audimus, nobifîpfîs inutile reddimus. At,qui fieri poterit,ut nobis aperiätur aures Nâ amp;nbsp;hoc dei munus eft. Sacrificio placandus eft, ut aures audiendi nobis adapter,eo^ clamat, Adfer te domino filq dei,adferte domino filios ariétum, adferte domino gloriam 8C honorem, adfertc do minogloriam nomini eius,Adorate dominum in ÿtrio fan^o cius. Filq dei profefiiôe quidem funt omnes

debellotvrcigo.

cmnes per myftuü rcnati lauacrum, tamctfi uax hjcc peculiaritcr apellatcosqui in apoftolorum uicem fiicceiTeriintjIios alloquitur propheta,Si uc re filij tiei eftis, adferte quoa fitit, quod amat, ob quod artidue clamat dominus. Quid adferenius? filiosarie'cu.Sitis ipfiariètes amp;idonei gregis do^ tninici duces, imitantes principcm pailorum Ie-fum, uidclicet infignem ilium aric tem, quë Abra ham uidit hærentem in uepribusullc fcmct immo lauit patri, immolate amp;nbsp;uos domino membra ue ftra,quæ funtfupcr terram,utueftradoólrina pijsipmoribus offcratis agnos fpiritu mafculos, amp;nbsp;ariëtum filios: afferatis autcm nö uobis,fcd do mino,cuius eft grex. Pharifæi obambulabant per tnare amp;nbsp;aridam,ut adducerét profclytos, Verum eos non offercbant domino fed fibi.lta dilatand» eftditioChiiftiana,utofferamus non canesaut fues, fed filios arictum^eostp non in noftram glo-riam aut emolumétum uertamus, fed ut miniftri fideles ofFcramus domino. Alioqui clamabit:MuI tiplicafti gentem, fed non magnificafti lætitiam. Huic igitur tcrlp qüatcrcp adferte fihj dei, fïhos arië turn,non qiiærcntes quæ ueftra funt, fed quac lefu Chrifti,Nodum attigit pfalmus, unde propc modum omis popiili pernicies oritur.Nec ca uox tantum pertinet ad primarios ecclefia: miniftros uerum etiam ad principes mundanos.Talis enim feré populus eft,quales funt principcs;quanquam interdumamp;obpopuli mérita,dominus patitur- ® regnare hypocritam. Quandoquidem nullus hy pocrita perniciofior ccclefiæ, quàm qui paftorem

AA V profeflus

CONSVLTATIo

^oFeflus agit Iupum,aut regem profeflus agit ty Tânum. Omnis quidem hypoenfis inuifa eft Chri ftoueritati,fedhacutnullanocentior,ita nulla «ico inuifior. Ergo uos filij dei, faucte gloriæ dei* ac ueftrum clTc ducite, quiequid illius eit. Si quid per uos agit dominus, ne ueritttis in ueftramfu-' pe rbiam aut quæitum,i'ed adfertc domino gloriä amp;nbsp;honorem.Nö hoc fatis eft, adfertc gloriam no mini eins. Amat hoftias fed in ill is uult honorari fuum nomen, quod imptjs Chriftianorum mori» lius dchoneftatur,amp; conuicijs afficitur inter gen^ tes. Adoratc dommum,non opes, non imperium, non huiusmundi pompas,fed dominum . Quit** gd nobis deo charius eft ,hoc adoramus pro deo, Vbilt;Non folum in teplis manu fa(flis,qu!c patent amp;nbsp;pijs SC impqs, fed in atrio lanóto ipftus, hoc eft in pura fanÂa^ eöfeientia. Nâ hi demü ueri func acforatores,qui in fpiritu adorant dominü.Multi funt ubique,qui lignum crucis adorant ofculo,qui ad Chrifti imaginem procidunt, qui ad cuchari-' fiiamprouoluuntur, qui ad nomen lefu fiedtunt genua, fed non ita multi funt, qui adorant ilium in atrio ipfius per fpiritum fantftum xdificaio. Ici 11 fecerint monarchæ,(î pontifices,fi cacteri prima tes Reipublicsc dominus abunde effundet inpo-pulum gratiam fuam,hoc eft cnim quod dicit ftf/, mo propheticus : Dominus diluuium inhabitare facit,amp;ipfc femper nobifeum mancns,fedcbit rex in æternum . Bcatiquibusimpcratille rex,nec tmm fuO5 deferit in ætcrnuraHoc protcóiore no

DE BELLO TVR. G IC O.

eft quod mctuat populus, licet imbellis ac pufiÏ^ lus.DominusipfcjUirtutcmdabit populo fuo : fi malcdicat illi totus mundus,cædes ac be lia migt; nitans,doininus tarnen bcncdicet populofuoin pace,quam mundus nec dare poteft nee auferre^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

nilî fîbi quisauferat. Ne iguur obfurdefcamus ad toties uocantem dominum,qui nunc denuo uocat nos per Turcarum licet non infolitam truculen-tiam, 8C hoc incxcufabilior eft noftra furditas, quod toties inclamati nonexpergifdmur. Gens barbara,obfcura:originis,quod cladibus afHixie populum Chriftianum, quid immanitatis in nos non cxercuit ■ƒ Quod ciuitates, quot infulas, quot prouincias ademit Chriftiana: ditioni'f à quäta la titudine in quätas anguftias detrufit nrac religio-nis imperium; lamlj proccmia rerum co fpeda-re uidentur ut ni dextera dei protegat nos, breiK quod reliquum eft orbis Chriftiani uideatur occii patura. Hxc ft fortuito gererentur, tarnen Chri ftiani peifloris effet unicuilibetmcmbro dolenti totum rci Criftianx corpus condolefcere : nunc ■eroquüindubitatü, tam late patésimperiûnon illis uirtute partum,fed nobis noftrum ob me-' rita noftra diminutum, noti folum ingemiicerk dum eft omnibus qui fauent Chriftiano nomigt; ni, uerum etiam opitulandum eft fratcrnaruni nationumcalamitatibus, quæ prxterquàm quod ob religionis contubernium omnibus nobis communes haberi debent, periculum eft ne re uera Hant communes omnium . Tunc tua res agitur paries quum proximus ardet, t»

imà

CONS VIT A TIO îmô tunc totius ciuitatis res agitur, quum quaffl-e cuntp dotnü attigit incendium. Opitulandumigi tur,lcd bifariam, fi ucrc ftudeamits malum depel ierc. Parandum eft quicquid ad tarn difficile bei«; lum pertinet, fed prius illud parandum, fine quo nihil proficit apparatus ille.Frequctcr arma mcp ta funt in T ureas,fed hadlenus parum fucccifit no bis,flue quoniam non abiecimus ca,quibus offene fus deus fie immittit Turcas in nos,quemadmodii olim Aegyptijs immifit ranas,cyniphes, SC locii-' lias, Siue quia uidloriæ fpc in noftris uiribus cok ïocaqimuSjfiue quia non Chrifti negociû egimus, fed aduerfus Turcas animo Turcico pugnauimus Hortatur itaep res ipra,ut de utroqp apparatu nôlt; nihildilTeramuSjfîpriusnobis perfuafum fueiit Turcas nonfua pietate,nô fua uirtute, fed noftra foeordia potifTimum hue ufq;creuifl'c. Primü cm Turcarum nomë adeo fuit ignobile, ut uix apud ullum ueterem reperiatur, niff quod Plinius Lib. fexto Capite feptimo inter Thuflagetas SC Arun phacos,qui ad Rhiphæos pertinent montes, com memorat Turcas,qui tum incoluerint,uf(p ad fo'' litudincs faxofts uallibus affines. Nee Pomponius Mela illos aliud quam nominal. Tanta erat illius nationis obfcuritas,à qua profeAos probabile eft qui nunc per totopulcntasacfpaciofas regiones ambitiofaicrudelitatis poméria protulerunt. No, minatiJlosamp;Cyprianusinlibro deduphei mar tyrio,ucluti iam turn Cjfarei nojninis dcuotos ho, ^cs.Süt eruditi quidam,qui pro T ufeis, quos Pto, ^emarus in Aftatica Sarmatia rceeHfet,exiftimant

Icgenduio

DE BELLO TVRCICO.

icgendum Turcos fiue Turcas.Quis enim Rriptd rum alius Tufcospofuit in Afia Sed de nomine non erit interim controuerfiarhoc genus hominS tuius immanitate tot feculis affligitur amp;nbsp;atteri-turres Chriftiana, ficuti complures autumant à maris Cafpij littoribus,in Perfidem, Afiamcp mi-norcm erupcrunt idi]^ ante annum ab hac ætaté noftra fcptingentefimum,nullo certo duce, fed ui gipalantcsîÿlatrocinijs ueriusquàm bcllopro^ uincias depopulabantur. His artibus exercitatij reppercre conduftorem Maebumetum Sarrace* norum principem,dignum,ut aiunt,patella oper fulum. Sub hums aufpictis re femel atep iterum fe licitcr gefta à ftipendiaria fcruitute ad imperium adqciunt animum,adortitu Saracenos Macliumc tumacie profligatum obtruncant. HincTurcici, regni primordia. Summa rci^ delata eft ad Ttari Çolipieem Mucaktum, prius Turcarum ducem; IS accerfita Turcarfi alioi^ manu,per nepote Cu-Cumetium inuadit Arabiam, per alterum nepotS Afanum Media; regiones impetit, aduerfus Ro^ manos conflifturum.Quum per neutrum ne pot ê res fucce(riftet,per Aleimum fratrem denuo Rogt;* manos inuafit, quae res quum illi non prorfus infe liciter eueniftet,paulo poft quæfita aduerfus Romanos occafione,Trang01ipix Afiam omnem ad Euxinum ufip mare partim redigit in fuam ditio hc,partim depopulatur.Sed rurfum uirtute Galgt; lorum res Turcicac uehementer accifae fuerûtjdô-hcc cxifteret Othomanus ab hoc Soly manno,qui huncrcrum potiturdecimusiuxta quorundälu^

piitatibheM

CONS VL TATIO putationcm, uir obfcuro loco natus,acparent!-' t bus rufticis,icd ad latrociniafaftus.Isper occafi-* ! oncm feditioniimarripuitarma Turcica,nihilo mitior in fuos qudm in alicnos.Hic circitcr mille-* fïmum treccntefimiim noftræfalutisannum oi tus, intra annos uiginti odto non mediocriter auxit T urcicam tyrannidem,fuba Aa maxima cx parte Bithynia, nec paucis ad Euxinum oppidiJ ui capitis.Huic fucceflit films Orchancs,qui difli-dio Græcorum adiutus, Prufiam Græcis ademit, ac primus in Europam traiccit, accitus à Canta»* cuzeno,cui certamenerat cum Palarologis:ubi parricidioquo^ ditionem auxit. Duxerat cnim vxorem Caramani filiam,amp; foceri filio interere*' ptomagnam principals eius partem occupa*« uit.Et hic annos xxn.rerum potitus Ammuratae filio tradidit principatum, qui follicitante Palaro logo, duodcciin Turcarum milibus in Europam traniportatis aduerfus Bulgaros,amp; Pclopônefî principem re fat féliciter gefta ad Europcasopcs animum corpit adijcereidum^ fimulat ie Impcra ton’s hoftes ulcifci quemadmodum cœpcrat,Ge-* »lucnfium nauibus ad id fuppediratis, tranfmiflb HclleipötOjAbydum adorit,Callipolimlt;p prrter alias ciuitates occupat.mox Scruiam, Bulgaria^ ingrefiiis occupata Hadrianopoli,occurrcfes ho* fiiii copias ingcnri clade profligat, Lazaro 5eruias principe cçfo,à cui’feruomoxipfcoccidit Ammu rates,re licflis duob' filqs;qi^ Pazaites Solymanü fratre dolo necar,mox interfeiflo Bulgaroi?! pnn (ipe maxims aus ditiöis fite ftht tundicat hoc fuc cefiU

DE BELLO TVRCICO.

teflu rcrum imflammationBolTmam, Croatiair^^ amp;nbsp;ultcnorcs Illy rici partes ua(Iat,Coniiantino pohm obfcdit annis ofto,facile expugnaturus, nl fi Gallorum Sf Vngarorum exercitus ab inftituto reuocaiTetjquibus ad Nicopolim occurrcns, pro-* • fligatis hoftibus ad interroüTam obfidionem re* lt;lijr,preflitiy biennium, nec uidebatur rclifturus, niß nunciatüeflct TambcrlanemScytharüprin eipcm ingenti multitudine in Turcarnm terras ir rupifle.Cum hoe conflixit ad Stellam montemdn Galatix Bithyniarlç confinio,fed infclicibus aufpi tiis,quandoquidem in eo prælio cxfa feruntur dii centa Turcarum milia. Pazaites captus,aureis ca tenisiucaueauindluSjà Tambcrlane circülatus fuiflc dicitur ad extremü uflt;]^ uitæ dicm;H{C ad» funtcirciter annum millcfimum trecentefimuni nonagcfimum feptimuro.Ex liberis quos relique ratPazaites,Machometes Orchanc fratre per infidias fublato, Turcicam rem occupât folus qui rcceptis qux Tamberlanes abftulerat, Bulgaros amp;nbsp;Vlachos populatus,Hadrianopoli regiam con ftituit.Machometæ fucceflit Ammurates fïlius.ls adortus Myßx principem, duos illius ßlios exo» çulat, ac mox horum fororem ducit uxorem, hi» aufpicqs fretus in Vlachos, Vngaros, amp;nbsp;Germa-» nos incurfîones facit,mox in Epirum uerfus, Cro iam armis capit, Venetis Theflalonicam adlgt; mit.Interim abVngarisingenti pugnauifIuS| décennales ab his inducias petit 8C impetrat « quibus hortatu pontificis Eugeni) uiolatis, Vn £4rircfctunt AÎninur)t(ro,Hcnun ingenti no* ftrartint

CONSVLTATIO

ftrorum clade.Nam in uno prælio, quod ad Var-* nam commifTum eft, periere Ladiflaus rex Polo^ niæ amp;C lulianus Card.In altcro quod ad Bafila fu it,cæfï non pauci principes Vnganæ,milite grega • rio ad intcrnicioncm extinfto. Noftrorum dutu turn ambitio, turn diifidia, uiftoriam tradiderc Turcæ. Mox fratrum difcordia Peloponcfum Uli tradidit, tandem dum Epirum quæ defecerat uirt dicat,dum Croiam fruftra oppugnat, animidolo re perifle dicitur,rcrri potitus annis triginta qua^ tuoncui fucceflit filius Machumetes q inexplebili rapacitate maioi^ fuoj(! tyranidc obfcurauit.Duo Cliriftianorum imperia, ConftantinopolitanS T rapezötium fubuertit, régna duodccim Chrifti anisademitjciuitatesducentascepit. in his erat Chaicis infula amp;nbsp;Scodra, quondam Venctorum ditio.Capham Pontica urbemexpugnauit, Rho don infulam tentatiit,hcet irrito conatu. Bydrun te expugnato,arma mouit in Italiam, eatn'i^ trié nio mifere uexauit, tanta omnium confternatiox ne, utSixtuspontifexdepIöratisrcbuireli(fta ur be apoftolica, fugam in Gallias adornaret. Mox infiliumnatu maiorem bellum atroxmoIienSpc rijt anno milleiimo quadringentefîmo oéfuageff mo primo. Hine inter frat res pa rricidiale certagt; men de principatu,iêd uiélo maiore Zizimo. Pa-* zaitesrerim fummam tenuit. Htc Sultanü heg^ ptium bello frequenter adortus,rfm infelidiee geflit, utTurcæfcEduscum hoftibus inirecoaéli fint. Dehinc a nno 14 » »i Cera uniorum montiunl aecolas inuadit, eqs^ Rentes ad cunj ufque dient

fempet'

DE BELLO TV RC ICO.

femper libcrasinTurcicam pertraxit feruitut?. Septimo ab hint annOjclaifc inuedus, Methone, NaupaAû,ac Dyrachiû Vcnetoi^ adimit djtionilt; Quin amp;nbsp;Foroiulieniîû agros Turcat crudeliilime uailarût.Pazaitæ regnü occupauit fîhus Selimiiÿ, pâtre depulfo. Sclimo,fiue ut ali} malunt Zelimo Îucceflît Solymannus, nihil à maioribus degene-» ranî. Vide uero g illis fiierit felix impietas,dü noJ uerar pietatisftudiû abqcimus.Nosinter nos fine fine de qualibct ditiuncula bellis plus g ciuilibus digladiainur,amp;intcrim Turcai}! latrociniü ueriu» g imperium,g late porrcdlum eft. Ad feptentrio-nem pontum Euxinü attingit, ad oriente Euphrx te fluuio terminai Ad meridiem Aethiopia.Nam intra paucos hofee annos, totam AegyptS ac Sy-riam unà cum Phccnice amp;nbsp;ludæa Paleftina fubc-git. Ab occafu ad Ionien mare pertinet. Hinc fi ad Septetrionem redeas,Danubium attingit,imô li-mitem hune longe tranfîltit,ad Boryfthcnem u(^ flnuium Nunc mihi fpeôla g uariam,g fpaciofam amp;nbsp;opulentam ditionc hic ambitus copleftitTo»-ta Afia minor ,duodccim non minus nationes c5» tinens,Tota Thracia,in qua eft Conftantinopo» lis prifeis dida Byzantiü ,olim Chriftianoiv Im-» peratoiv,nûc Turcai^î regia, Duæ in Europa My fiæ ad flumen Danubium, magna Daciæ portio, tota Macedonia,totaep Grarcia, cum omnibus Ae gei maris infuhs, quæ partim Sporades, partim Cyclades appellâtur,fub ï urcarum imperio du-» ram feruitutem iëruiût. Cretâ niie uulgo Candiâ, Cyprum'ç diias nobihflïmas mediterranei maris £B infulas

CONSVLTATIO

infulas Veneti liaftcnus utcült;p tenent, fed^ut acd pio,tiibutarias. Hæc iitcuncg per tranfennâ often fa,fiquis explicct,quot olim opulcta régna, quot célébrés ciuitates,non tam preflas q extinôias cS pcrict'Quid nunc cft ilia quôdam bcata Pclopogt; r ïieius'JQuid nobile tonus orbis emporium C-orin thus^Quid Attica quondam ob morum elcganti» gt;nbsp;Græciæ Græda dufta^ Vbi nunc ingeniorum paarens amp;nbsp;optimarum difciplinarum altrices Athe^ obfcurus uicus oftendi tur fie ta men ut de no - mine prorftis ambigatur. Vbi Lacedæmonia quac fola gignebat mafculos^Quid hiepergam ea com ) memorare quorum adeo recens cft memoria, i|t ipfæ res ctiamnum oculis atep auribus cundîis^ fenfibus omnium inliæreantjRhodum captam: quid toties cruentas incurfationesfatflas in Vnga riam, quid extmôlum Lodcuicum Vngariæ rc'-gern, quid hoc anno totam Vngariam crudeliiîi-' meoccupatam,dcpulfum regemFerdmandumj , plus quam hoftilitcr oppugnatam Viennam, in-credibili immanitate uaftatam Auftriam ulterio-rem totam.Summam rerum obiter indicaui,quid fi quis euoltiat fingula quam truculentas clades noftras,quot Turcarum uiélôrias, noftradamna luc^us^reperiemus'? fortafteiam omnesTur cacferuircmus,nifitcrræfilius extitiflet SophiSj qui T urcarum explebilem rapacitatem aliqua ex parte cohibuiftet. Nifi parum féliciter illis cecidif let Martis alea cu Sultano Aegyptio,nifi domefti ex inter ipfos feditiöes crudelitatis in nos impetu aliquätulü fuiflerit remoratæ. Vnde igit illis yatus

rcrÙHt

DE BELLO TVRCiCb.

terum fuccefTus^Si get is originem reqiiiras/llrti^ mam repcries obfeuritatem eu fumma barbarie coniunóbam,Si imperij primordia, occurrit mer*» J cenarius miles,occurrit nefaria perfidia trucida* tus princeps in cui’ uerba iurarât. Si progrefTum quæras, côpcries re crudelitate partâ, latrocinqs audäjcöperics funefta coniugia,copies impia fra tru parricidia,patres à liberis regno depulfos cîî perfidia côiunfta crudelitatis cxcpla,ut nihil intc rim dicâ de religione amp;nbsp;moribus. Regnant irate* deOjpugnät aduerfum nos fine dco,illi Maliome* tem habent propugnatorem,nosChriftü. Et tarnen g late propagarint tyrannidem rcs ipfa lo quintot ditionibus exeufiTi, magnaej; Europæ par te amifla, de tota periclitamur. Quis enim ne fat qult;àmfaciiisgenti Turcarum terra patcat ad nos aditus'f Quum enim utranqj teneant Myfiam, (il* periorem amp;nbsp;inferiore,ad flumë Danubium,regio nes Thraciac uicinas,non difficilis per hoc flumen ad nos patet aditus. Dalmatas 8(. lllyrios eadem ' uicinitate habet obnoxios,nc quid dicam de Pan

nonia quam totiesimpetijt. Mari uero totiimmi net Italiæ,prçcipue uero ab Epiro,Siciliæ ac Nea politano regno.Hydruntum extremum Iraitp op pidum adhuc tenet,Brundufium aliquandotenu-jfledicit. Nücprælufitin Auftriam,quorfum cüa fura deus nouit.Et ubi interim dormicrüt ilia bel la nata Germanorum pedlora*; An piefati Turlt;a turn hic fuccefl'us tribuetur lt;nbsp;Nequaquâ. An mrtu tiïGens cft cffccminata luxu, nec alia re q latrOcï ' «lijs formidäda.Quid igit caufie^ Noliris uitfis illi

BB ij debent

CONSVLTATIO debet fuas ui(florias,piignaiiim’aducrfus illoy,fed ut res ipfa clamitat,irato deo nro.Iifdc em ftudijs arma moucmus in Tincas,quibiis illi ditiones ali enas occupât. T rahimur rcgnandi libidine,inhia mus opibus,amp;: ut dicam in fumma, Turcæ pugna muscüTurcis.Quin ipfa rci^geftai^ hiftoria fatiJ idicat,noftris diiTidtjs, noftra ambitiöe, noftratiu perfidia grauiffimis cladibus ièmper fuiffe datu locü. Palarologi cü Cätacuzeno implacabile düH diû Turcis aditu aperuit in Europam.Iufiurandû autore Eugenio uiolatu nos in funcfta prælia c5' iccit. Siqdëamp; hoftiferuâda fides. Necmediocriü malôrü nobis caufa fuit Ziiimus Pazaitsc frate^ üeneno perëptus,qui bello captus à RhodiëfibuJ quü in Alexandri fexti pontificis manus ucniflet^ Carolo Galloßi régi poftulâti datus eft, fed priuS dato üeneno, quo mox perqt priusg Mediolaniî perueni(1ct,fi modo nô fall it publica fufpicio.Si ip fi concordes,fi purgatis animis fub ucxillis Chrigt;' fti,illius ünius auxilio frcti,legitime bellü geiTifle mus eu Turcis, baud quaquâ in tam anguftü eflet contraifla ditio Chriftiana.Sed hifee de rebus fuo loco copiofiüs. Interim mihi paucis rixâdum eft cum duplici hoîm genere, quoi^ alteri perperä ad bellü Turcai^ inflämatifiint,alteri perperä dehof tantur ab armis in Turcam mouendis. Nä utri^ mihi uidentur diuerfa qdem ratione, fed panter tarnen peccare. Vt em nö omne cü Turcis bellü Ic gitimü ac pium eft, ita incidit ubi obfiftere Turcf nihil fit aliud q prodere rem Chriftianä immanif* fîmis hoftibus,ac fratres noftros illoi^ indigna fer uitute

DE BELLO TV R. CI CO. wîtutepreiïos dcferere .Quü impcrita miiltitudo Turcaiç nomê audit, protinus cöcipit aio graues irasamp;ad crdeinflämat,canes SiChriftiani nom» nis hoftes illos uocifcrätes:nö reputâs illos primii lt;ffc hoîeSjdeinde femichriftianos,nec cxpcdes an légitima fit belli caufa,poftremo,an expédiât ar* ina caperc, amp;nbsp;hoftem laceiTere truculetius fatuitu TÜ;ncc cogitans nullos eile perniciofiorcs ccclefiae hoftes,q impios principes,prçcipue facros,poftrc Wo nö animaducrtës interdü defi noftris fcelerib* offenfum ad emëdandos nos abuti barbaroi^ im* wanitate. Atç interim pingü t nobis cxëpla Tur* cicæ crudelitatis. Atqui ea res nos admonere de* betet § «cgre fit omne bcllü cü quog fufcipiëdum. Nä hic eft oim belloi^ cömunis ludus,qbus Chri* ftiaiii cü Chnftianis tot iam annis impie cöftiëla mur.Exccramur in tabulis immanitatë,fcd afpe* riora patrata funt in afpera, nö à Turcis,fcd à no ftratibus,plerifç etiä amicis. Nimiü reeës eft eius calamitatis memoria, nihil ë necefle ut hoc huk* refricem. Ergo fi talia pidluram argumëta nobis were difplicent,abiiciéda eft noftra tcmcritas,qua facile procurrimus ad arma. Crudelius cm eft, qd Chriftiani faciut Chriftianis, etiä fi fint q fiunt paria. Quale uero fpeëlaculü cët,fi in tabuhs ex* prefla fubijccrëî oculis hoîm,quæ anis quadragin ta Chriftiani patrarut in Chriftianos^Tantü ad* uerfus cos,q nihil aliud clamât g bellü in T ureas, bellü in Turcas. Nüc cü illis agâ g in diucrfam pec lt;ât partem,errore fortaflis fpeciofiorc, fed nihilo tninus perniciofo.Süt cm g in totü exiftimât Chri

BB «4 Riants

e o N s V L T A T I o

fthnis interditftü bellandi ius,quäopintoncarM-', tror abfurdiorcg ut fît refcllcdaitamctfmö defiie runt qui bine mihi calumniä ftruercnt,quod in lü cubrationibus mcisplurimis firn in laude pacis,'

bcllonim detcftationcïed mca Icgunt integri, uel tacentc mc perfpiciunt manifeftä fycophätiae impfudentia. Doceo bellum nunquam iüfcipicngt; dum, niil quum tentatis omnibus uitari non p5f, propterca quod l)cIJum fuapte natura res fit adeo peftilens,utetä fi à luftiilimo principe, iuftiilimis tfe caufisfuicipiaf, tamcob miJitum ac diiciim ini probitatc, fcre mali plus adferat q boni. Plus aux fus eft diuus Bernardus,qui mundanä militiä ap' pella t malitiä.mundanä aüt appellat, quoties ani bitio,ira,autpda:fpes ad arma prouocat: ibiqcä idit,inquit,périt inæternü,qui oeddit amp;uincit hoy micida. Nunc cum his ago quibus placet Lutheri dogma quo cenfeteos qui belligcräturcü Turci^, rcbcllare deo,per illos noftra fcelera caftigäti.Ea fententiam huiufmodi elogio notarunt thcologi Parifîenfcs.Hæc propofi tio uniucrfaliter intelle-' fta eft falfa,ncc facris eloquqs cöformis. Falfitate impingunt non hærefim, ncc fimpliciter dänant, fed in uniuerfum negant eftc uerä, Sentietes ni fal lor, pro caufæ circûftâtiis bellum interim rclt;fle cü Turcis fulcipi,intcrim fecus. Qnod aüt ad feriptu ras attinct, extra controuerfiä eft olim Hebnros autore deocruenta bella geflîflëcum Allophyhs gnipm etiä Mofen auxiliätib’Leiiitisxxiij. milia fùæ getis trucidafle,ob uitulü cöflatilé. Sed bic da bitabit aliqs an hoc ins tranficht ad Chr/ftianos,

■ ■ I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pracfer

D equot;? E L t Ó T V R C fC Ö. præfertim qiiii Hcbraci fcrè nö nifi' pcculiari iiiffil numinis bella fufccperint.Cæterum fi quis in togt; tüChriftianis adimat ius belli, idc magiftratibus' oportet adimat lus puniedi nocctes, Nihil cm eft aliud bellum,q punitio multotv per multos,lï ma leficium alia rationecorrigi nö poflït.Scd cuägegt; liu licet adultéra dimiferit, nufquä tarne legitimïî ins adimit magiftratui,tametfi nufquä aperte cö-gt; probat. Cærcrü Paulus gladiu qui portât ad uirt diftam malorum, laudem bonorum uidet appro bare. Quod fi quis tcrgiuerlctur Paulum illic loq de magiftratu cthnico,cui uoluerat à Chriftianis obtempéra ri,ne feandalum præberent euangelià fl uiderent rcipublicæ ftatum amp;nbsp;ordinem pertur bare;rerpôdcri poteft, quoniam nec inter Chrifti anos aliter poteftferuari reipublicæ traquillita.», opus efle prophams magiftratibus,qui metu ma--li cohibeant fcelcrofos, qui legibus ac monitis no obtempérant. Quam poteftatem fi concedimus magiftratui, belli quoqj ius Monarchis concéda^ mus,oportet. Quäquä illud certiflimum arbitror omnia tentanda potius q inter Chriftianos bcllü oriatur,nccprorfusfufcipicdum,nififruftra con-' fumptis omnibus rcmedqs uitari non polTit, ctiâ fl caufa fit,turn grauiftima,tum iuftiflima.Nam fi libido dominandi, fi ambitio, fi priuatus dolor, fi uindiftæ cupiditas bellü perfuafit, latrociniü elle confiât non bellum. Et quanq Chriftianorü prin cipu praccipuæ partes funt bella gerere,tamf non oportet ré omnium periculofifiimâ fufeipere, fine çiuitatü amp;nbsp;patrig côfcnfu.Quod.fi neceflitas ineui

quot; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;BB üq tabilis

CONSVLTATIO

nbilis hue hortat ,ut omnine beUädü fit, Chriftic mâiûctudinù efl:,uiribus totis adniti,ut bellü § minime mu hos corripiai,amp;q pnt minima fangui nis iadura § ocyfTimc finiat.Laudat em hoe noie Thcodohusimpator, ôC laudaî à iiiro laudatiifi^-mo Ambrofîo, qd à eômunionc faeramctoi^ abfti nueritjCO qd hoftibus in bello eæiîs uiftoria eruc^ ta eôtigiiTet. Atq Romani pro numero eæfoi^ ho Aiü, ftatuas ae triüphos fplcdidiorcs deeernebât. Nee Ambrofius qui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hoe prædieauit in The

odoiîo, bellü quâlibet neeeiTariü iuAümue ^bat, nifi adfn animus religiofus, totâ uiftoriar fidueiS in deo coUoei^,nec a liud fpeftans § reip.trâquilli taté.Quidâ nobis peôtantibus,qui côfifterc poflît res publiea Chriftianoßt, fi nulli fint g legibus 6C »nnis protegât,mutua peôtatiôe refpôderc folër, quo fubfiAit amp;nbsp;ereuit rcfpubliea Chriftiana, quû nee magiftratus habcrctæphanos,nee arma, ncc tormcta^uer^ uttalib’initrjsexpediebat exoriri eeclefiâ, ira nihil neecife eft ut ppctuo fît idc rerü ftatus.Creuit miraeulis, q nüe requireda nô funt. Quanqua ecclefiæ trâquillitatc tü teporis utcunç tuebant cthniei magiftratus,ne(p cm euiuis tû hx cebat Chriftianü oeeidere Porto qd attinet ad Lu theri rationc,Si idco nô eft phas Tureis obfifterc, qd per illos deus eaftiget fuorü malefada, nce in morbis lice bit acecrferc medicos,qd deus amp;nbsp;mor^ bosimmittat ad purgationcfuorü.Quin ad idem abutitur 5atanç malieia,eui tamciubemur refifte re. Fas eft igiÉ amp;C 1 ureas depellcrc,nifî deus cuidé ti iîgno id fieri prohibeat. Qijang fî nos ad bellü extimu

DEBELLOTVR-CICO.

extîmulet,nS reip.Chriftianx tranquillitas,fed 1» tius regnâdi libido, aut opü cupiditas, aut fimilis aliquacaufa,autfinrisfieti uihbiismagis §dei præfidio cü illis cögredimur,aut fi prxtf r cöucta, ïiquet bcllu irato deo fufcipi: Addâ amp;iniid,Si deus toties in nos immittit Turca^,ut ad uita cmenda-tiorë pronocct,nosq^ paramus arma, ncc ea corri Rimus qbus otïeniïis deus nobis immittit barbar o rü immanitatc,infclicibus aufpicrjs bellü gcrcmus ^d haftenus eueniiTe perfpicimus uereor^ ne in poftcrü atrociora uidcamus,nifï toto peftore eö^ uertamur ad dnm, ei^ facrificiü ofFcramus qd no bis onditpfalm’.Scd obqciüt aliq,ut fas fit Chriftl anis aduerfus Chriftianos bellü gcrcrc, aduerfiis Turcas nö licet,qd Paul’ncget cfTe fuü de his g fo ris funt iudicare, fatis habere fi de his g intus funt iudicet.Sed T urcæ foris füt,ncc ad ecclefiä ptinct. Quod fi nobis fas eft occidcre Turcas, quur olim ccclefia,nö armauit fc aduerfus gentes râ immani ter fxuiétcs in profefibres Chriftiani nois'f Atqui Auguftinus ne tu gdé id fieri uolcbat, quü noftri numero amp;nbsp;opibus effent illis fupiores, intercedes etiâ pro gbufdä qui Chriftianos occiderät, ne per imperatorem afficcrcnt fupplicio: nec aliä adfcrt caufam, nifi qd ea ratione martyrum eilet oblcu^ rando gloria. Legimus impcratorcs idololatras crudeliffime fæuific in fortunas amp;nbsp;corpora Chri* ftianorü, fed Chriftianis armis fe tutatos,aut uin diftä molitos nunquä legimus, V nico fugæ praefi^ diofunt ufi,qd illis dns indulferat. Quanquänon defunt autores,quorum eft Tertullianus, g cëfeâi

BB V fugam

CONSVLTATI o

fiigam non fimplicitcr conccflam, fed ad tempus diiiino quodam eöfilio permiflam, lit quoniä paii ci adhuc erant Euangelicæ doélrinæ pra:concs,il lorum fuga latius fpargeretur Euangelium.Quó per orbem difTcminato/ugcre negâdi genus erar. Quod fifugere no licet,minus licet ad arma prolt; currere. At Chriftianorum uulgus perpcram cxi ftimat,cuiuis licere Turcam non aliter occiderc q caiiem rabidum,non ob aliud nifi quia Turca eft. Quod fi uerii effet,liccrct cuiuis occiderc ludçum quod tarnen fl quis audcat,non effugcret pecnam legü ciuilium. At magiftratus Cliriftianus ludços punit fl quid délinquant aduerfus leges publicas, quibus fefe fubmiferunt, ob diuerfam religioneiti no occidunt, co quod religio Chriftiana fuadetur non cogitur,amp;: inferitur non obtruditur. Hoc aiit ius quo puniuntur ludxi queadmodum amp;nbsp;Chrp ftiani, liabebant olim ethnici principes in Chrift« anos,amp;: nunc habcrent Turc-lt;r,flquod deus auef-* tatjfub illorü ditionc légitime uiuercmus. Proin^ de miferc (e fallut q fe credunt rctffa fubuolatur'os in ccclum, fi côtingat in prælio aduerfumTuréôs cadercmifi pura fit confcicntia,ncc fi pro Chriffo ccruiccporrigasadidololatriäuoeâti tyräno, in ccclum pucnies.Porró tanta fuit prifeorü eeelefla: præfiilum mâfuctudo, ut ne rclapfos qdë ludæos iicllct pleéli fupplicio capitis. Id perfpicuüeft ex diftmÂone de côfccratione iiq.cap.pleriq; ex lu^ dacis. Quum ein SiJemädus rex cöperiffet multos ludæos qui deteftatiprioremimpictatcprofefli (ucrât fidc CIiriftianà,non folu rclapfos in ucterë

blafphç

DE BELLO TVRCICO. blafpbcmiam, uerutn etiam abominanBos ritus lüdaicos exerccre circuncifis li ber is ac fcruis fuis: Confiiluit ecclcfiæ prtcfules,quibus modis hoc im mane fcelus corrigendum effet. R cfponfum eft il li ex dccrcto concilia Toletani dccimi.Tales ludæ os pontificali autoritäre correélos ad eukü Chri ftianæ dignitatis reuocâdos efle, ut quos propria iioluntas nô emendabat, animaduerfiofacerdota lis cohercerctdiberos à parctum confortio feparâ dos, feruos pro iniuria corpis libertate donâdos. lam conftat facerdotes nullum habere ius occidê di quëq. At nüc blafphemia in Chriftü ac uirginc matre,etiäfine relapfupunitur fupplicio plus^ capital!, in lixrcticum errorc prolapfus tradit incendio,etiäfi nö accedat crime blafphemix.Bc-rengarius aüt in tä abominandü errorë reuolutus adeo nö eft occifus,ut nee archidiaconi dignitas il Ji fit adcpta.Exuril amp;nbsp;Chriftianus in paganifmü reuolutus. Sed iuftius erat ludçü exurere,q adut-ta a:tate,cathechilmo edoftus, fpöte Chriftü ,pfc iTus eft,g qui infans amp;nbsp;infeiens baptizatus.Hçc eô fpeftant,non ut reprehendâ hodiernæ côfuetudi^ nis lëiKritatc,fortaffe ncceirariâ,fed ut oftendâ ce clefiain quo magis uigebat in ea germana pictas, hoc magis à bellis amp;nbsp;capitalibus iupplicqs abhor ruifle.Diuus Ambrofius probat in Cæfare qd bar barorum incurfîone ab Italia dcpulerit,ncc aliter probat nifi cû fide amp;nbsp;religionis amore fumant ar.* ma,quang inqt, hoc nô eft euâgelicx pfedf iôis.ui des g circüfpeële gqj contanter bcllû approbarit, Veriiutomegladq iusprophanis principibü's ac ' . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. mag»

CONSVLTA TIO magîÆratibus adimcre, nihil aliud eft g uniuer-«. fum rcip.ftatum fubucrtcrc/iuiumc^ fortunas ac uitâfacinoroforum audacix prodcre,ita nullobo no excplo fieri pot, ut facerdotes no dicä bellü ge rant ipfi,fed bellicis negocijs implicent,Deo mili tant,net implicari débet fecularibus negocijs.Bel lum aiit adeo res eft fecularis,ut propemodum fit cthnica,qd fi fas eft facerdotib’ præliari, fas fit Ä carnificcagere.NCc quum pötificum cöftitutióes arceant facerdotc à medicando,qua fronte admit tit ad bcllädum, cum medfci ftudium amp;nbsp;ars fit fer uarcjbellatoris occidereŒxcpIum aût de depellé djs morbis nö per oîa cögruit rei propoiïtæ.Nam pharmacis uti,cum nullius iniuria däno'uc cöiun^ iflum eft,at g bello re gerit,fie ab fefe depellit iniu ril,ut aJrjs moliat cxitium.Quod fi bellum parum iuftisdecaufisfufcipit,autfecus q oportet gttd« nihilo magis probandum eft, q fi qs morbü male ficis artibus depcllere conet. Quin amp;nbsp;illud in difq fitionc uocaf,an q fibi male eöfeius, agnofcit mor bum ab irato deo immiflum, fas fit cöceftis remc--dijs morbum propellere,quum interim hxreat in propofito eadc pcrpeträdi qux ppetrauerat, Vi-* det em is manifefte repugnare diuinx uoluntati, Sedut hoc donet Heere cuitp fedm primü natur« ius ^uä tueri incolumitate qualicun^ fpc corredli onis,etiäfi ob curatä ualetudine nö incurrat nouü crimc,tamc cöftat illü grauiiTime peccare, qd dei mifericordiä ad emendation? uitx follicitätis re^ fpuit, feletp in fummum difenme cöiicit,ut nö mö pö kuetur morbo /cd grauius etiä malü fibi accet

DE BELLO TVRCICO fiit.Natn arbitrari medic o^i arte morbum depclgt; li poiTe inuito deo,extrema: impietatis eft. In fimi Ij ftatu iiimus, fi quü agnofcamus no$ Tiircarutn incurfionibus ad uitâ emendatiorc, ad mutuS con tordiä l'olKitari,tamc in fcelcrib’ nhs perfiftctes, exiftimam* nos irato deö,uiribiis noftris calami» tatcm poiTe depcllerc.Quod ß uiolata ßde iußurM di fadcrumi^ T ureas laceßimus,perinde facimut ac fi xgroti remedium no à mcdicis, fed à malefi» cis petamus. Proinde epteadmodü fidele cüfîliunl dederit a:groto,qui illi fuadcat ut in primis fc dca recóciliet,agnofcati:p dei manu q pro meritis mi-tiorcjimploretij dni mifericordiä fumpto propo» fito uita: corrcólionis: ira falubre cöfiliü nunc de» derit Cliriftianis principib* q fuadeat illis, ut pri usq ad arma ^cuTrât, ea fubmoucant,qbus offen fus deus Turcas tones nobis immittit.Alioqfi no bis noftris uiribus promittimus uiôloriâ,qd aliud q nos ipfos fallimus,ac numinis irä magis ac ma» gis in nos exaccrbamus,dco répugnâtes uerius q ipfis Turcis Ï No eft afit nccefle,ut ea comemorc, qua: deum auertunt ànobis.Infe quifip defeedat, ac dOmi reperiet affatim. Coclufit rurfus de* oia fub peccatii, ut oim mifereaî. Alius alqs laborat Uitqs, alius aptius malus eft, alius tedfiuS,Oés ta» men egem* dei mifcricOrdia.Quç tame priccipua funt amp;nbsp;euidentiffima, maxime difiimulätur.Qux: funt illa^Vtinâ in paucioreS caderétquç didluruf fum inuitus ac dolens,utinä in nullos. Ecclefîæ pa ftores immane quätü degenefarüt ab archetypö fuo.Quàin lue ob uitiarüt tincatÿ pelTimvjdmbi» tid

CONS VI TA T I O

tio quæftuscp. Dein quot annis uidimus externóS principes irrcconciliabilibus odijs inter fe decerlt; f.ircC Pro Helena dec?niobellü alt;fiü eft inter Grg cos acTroianos.At pro Helena Mediolanoquafi to diutius confliclatum eft Quid maloj^î non eft paila Italia ï Qliibus no mails afflifta eft Gallia? Fient ctiam uióirices regiones. Belli qd nobis tot annos fuit cum G li el rijs my fterium fatius eft non attingcreaiimiü eft qd fenfimiis; ac ne lingula per fequar,qiie regio fupereft ubi non incredibili reßt cantate premitur tenuis plebccula?Vbi nunc ue-rac fidei,ubi Cliriftiaiiae charitatis, ubi pads 8C c5 cordiæ ueftigia?Quo nunq feculo pluslicuit,frau dibus,audaciac,rapinæ Si impofturis? Et interim ceu germani Chriftiani Turcas deteftamur.Si no i bis Cucccdeve cupimus,utTurcasdnoftrisceruici bus depellamHS,prius teterrimum Turcai urn gC' , nusexanimisnoftrisexigam*,auaritiä,ambition • ncjdominädi libidine,noftri fiducia,impietatc,Iu' xum,uoluptatum amorem,fraudulctiam, iram, odium,inuidiâ, amp;nbsp;liisgladiofpiritus lugulatis lult; ; mamus animum iiere Cliriftianii,atq} ita fi respo . ftulet fub uexilUs Clirifti, militem’ aduerfus Tur cas homines, Si eodem propugnatorc uinccmus.? Hoc cm promifit in Lcuitico,fed legem feruätibus. pcrfcquimini inimicos ueftros Só corruent coram uobis: perlequentuc quinq; de ueftris centum alie nos,ôf centum de uobis decern milia.Tum aüt fiic? rit Chrifto gratiftimus ii iüplius,fi hoc egcrimus,-non tarn ut illos occidamus, quam ut eos in religi onis ac piecatis cöfortium adiunsamus. Tales

Corias

DE BELLO TV RC I CO.

étorias amat qui gaudct feruatoris cognominc,tj jTicoccidit lit uiuificet,fic iiulncrat ut fanet. Piuni deoqj gratifl’imiiiTi eft homicidium,ficiugiilare * Tui:cam,ut cxiftat Chnftianus, fk deijcerc iinpiu ut exoriatur pius.Hic igitur fit icopits uiiicu,s,lioc

• præcipuum ftudium, ut Clirifti ditioncm augca-inus potiusquàmnoftram.Alioqui iugulaie Tur

' tasquid aliud eft,quàm oixo litarc lt;nbsp;Poffidere qd quot;nbsp;Tuica pofTidetjimperare quibus impcrat, ncc ali ud fpeftare, fupei biores nos amp;nbsp;auariores redder re potcrit,fclicioies non potcrit:ac periculum jerit, ne nos degeneremus in Turcas citius, quàiii

■ ut illos ad ouile Clirifti aggregemus. Quiiquis ' eonfiderat piacter Syriam ac Paleftinamtot Grx eix rcgna,tot Afix minoris prouincias, in quibus olitn perapoftolos prxdicatum efteuangelium^ ' niic propemodum defolatas elle, ac barbarorum ' tyrannidc prcmi,qui fieri potcft,ut non totis præ CQrdiisindolefcat,optct'qj Clirifti nome,quod niic in anguftum uidetur contraiflum per uniuerfum .Jerra^! orbë,agnofci,celebrari,adorari,iiixta pfal inum,Vniuerfas nationes uariis linguis,fcd cocor ■ dibus in eodem teplo,lioc eft in unitate ecclefiç re demptorifuocanere gloria^ Nam beatus Paulus ' ^obis fpembonä oftendit,fore, ut aliquädo luda: ’ orumpertinaciflimanatiaad idem ouile congre , get, ac nobifeum agnofcat uiiicfi paftorë lefutn,

,Qu5to magis id fperädü de Turcis reliquistp bar . nbsp;nbsp;Laris nationibus,quaiu,ut audio,nulla colit idôla

‘ fed dimidiatü liabent Clii iftianifmü. Si totfi orbe tam pauci difeipuli potuerut fub Clu ifti iugü mit tcrcj

CONSVLTATIO

tere,non alijs iriftrufti pfïdijs, g fïducia erga deiï^ gladio fpii in!S,gd ni nos idc auxiliäre Chrifta poflim*, g prætcr monarchas Chriftianos tot hz bcmiisthcologiæ doólores,totegrcgios pfuleî, tot cardinales,tot cuägeliq pfeftionis ^fefl'ores? Nö eft abbreuiata man’ dni,nifi nos illius gratise defuerimus. Exitus totius ncgoci] pedet ab iUiuS nutu g dixit,Sine me nihil poteftisfacere,Illojte dlorCjUnü fwgiëtmilIc:illoauerfo,Tuhil profilent guis numcrofa militü manus,ncc belli, glibet ope rofus apparatus. Ergocüprimis fixainillototi* nrç ipei ancora,nihil uctuerit humanorü cöfilioi^ ratiôcsaccederetquæ fie adhibêdæfunt, ut nihilo fecius toti pedeamus à numinis æterni pfidiisxui* fauorcm fruftra fperamus nobis adfutuiv,fi titulo gdc pro illo pugnemus,C£terü rc ucra aduerfus il bus uolütatc belligeremur. Vt aüt intelligamus, an uolente deo bellu fufcipiaî,amp;an profpere ceiTu rum fit,nihil neceffum cft ,pphetas accerferc, neC ad exëplü Dauidis admoto Ephot oraculû côfule re, aut ad exëplü Gedeonis triplex fîgnü expeto re.Iudæorü ac gëtiü cft exigere miracula,nô fide* bü.Multo uero minus oportet exëplogentiü au-* gurcs aut arulpiccs adhibere.Nullû certius oracu lu ftripturis diuinis,nullü certius auguriü g mens fîbi rcëli ,ppofi ti cofeia. S i gladiü eximit tibi e' ua* gina publicæ trâqiiillitatis ftudiü,fi fratrü oppref foß! mifericordia,fi rcligionis amor,lî tota uiëlo-* rix fpes eft in pfidio numinis,fi réélus oeulus non alio ipeélat g ad Chrifti gloria, ac Chriftiani gre gis utilitatc,puH tibi diuinitus depropitiatorià

rcfpon

DE BELLO TVRCICO.

rcfponfum, aggrcdcre uinccs. Sin fcriptura di'uû na réclamât animo tuo,puta per angelü efle dcnü ciatura ut quicfcas.Si crudclitas ƒ prôferendz di^ ttonis amor,(îrapinæ cupiditas uocat ad arma, fcito nullas aues uolarc poflc inaufpicatiorcs.Nx ctiâfiqutdinterdumfelidtercaderc uideî ijsqui wlibus augurijs bcllû fulcipiunt, non félicitas fed efca fallax in grauiores illeâans calamirates. Intf rdum hoc noftris debctur fcelcribus,amp; homi rû erga deü diifidëtix, ut multx res certS promit tant uiin;oriam,quü diuinitus paretur extrema ca lamitas. Sic apud Homeiv emittit ôvXm Ó»«f®',qui Gratcosuiiftoriacfpeadarma concitatos infum^ mä cladcm pertraxit. Sic in diuinis literis legitur fpintus domini mendax, qui per ora prophetai^ omniü Achab régi Ifraê'I promitteret magnifie^ uiftoriâ,quum dns illi pararet exitiü. Nam in pri RIO ftatim prælio uulncratus interijt, panas lues nonaudito Micheæ. Auditifunt quadringëti pro phcta:,uno fpiritu mentientes, amp;nbsp;contemptus cft Micheas folus uera prædicens. A talibus prophe» tis S( noifris monarchis cauendû cenfeo. Sunt em qui ex anulis ac diuinationibus proihittant uilt;ffo rias,funt q per indufia 8C gladios fortunatos,funt qui ex ucntriloquqsamp;aftris,funtquiex humanis artibus prxfidiisue pollicentur fucceflüm,Tot'fugt; mus inquiunt numéro, tantum habemus macht» narü:his locis aggrediemur, fie amp;. fie fallcmus ho ftem:adfit deus,non adfit,noftf a cft uidoria. Alif defuggcftoiàcroclamant, Itcprofpcre, trader dns hoftes in manus ueftras, cornibus ferreis uen

CG tilabi

V co N S V LT A T I O '

tîlabîtiscos,donee funditus dckatis unnierfö?* ' I HuiufmodifortiffimasuoceSjinterdumamp;uenakî ] impune iaftant popiili pcriculo,ipfi prociil à telis ■ ( domi fe continent ,amp; culinæ uentrisi^ negoeiiiirt agunt. T aks olim fuifle quamplurimos belli prae cones nimium compertu eft.Vtinam nuceiufmo^» di pulli fint. Hic fortafie uidebor alicui fufeepifle negocium deliortädi à bello Turcico.Ncquaquï, fed hoc ago potius,ut féliciter bellum cum illisgc ramus, uere^ fpetiofos triumplios Chrifto repor temus. Nam nihil aliud uociferari, quam bellü in nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

Turcas,in immanes belnas, in Ecekfia: perduclli ones, in gentem omni feekrum ac flagitiorum gc ! mere contaminatam, quid aliud eft quam imperigt; tä multitudinem hoftibus prodereî?Quinipfe non nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

femel admiratus fum, quü de propinquo audire«' mas crebras Hungari j clades,nupcr Lodouici mi ferandum exitium, Marix Reginac triftifiimanr fortemmunc prxtcr occupatum Hungarix regnn tarn crudekm Auftrix iiaftationcm,noftras regi ones, atç ipfam adeo Germaniam adeo frigerc, quafi quod geritur nihil adjios attineat.Contra^ hinaus manus SC uoluptatibus ac nugis impendi» mus,quod tuendis Cliriftianis impendere graua^ mur.Necp uero me clam eft, quid hie pkriç eaufa ri fqkant. Tories per Pontifices Romanos afta; eft l)xc labula,femper ridicul’ fuit exitus. Aut cm nihil profeiflum eft,aut res ceflit in detenus.Pccu nia inquiunt collegia hxfit in manibus PontificQ, * ; Cardinalium, raonaehorum, ducum ac principü, Nam gregario miJiti ftipçiidjj uicc rçlinqtur pr»

J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dandi

Dt BELLO TVRCICO,

IÉ andi liccntia. T oties audiuimus crucidt^ expedl tiónrm^rccupcrationtm tcrrx fand», toiies uidj mus rubra m crucem, triplici corona infigniram^ cum rubro fcrinio, toticsaudiuimus facrofanóias (oncionrs omnia pollkctes, toties ada prvclara, Qxs a(nplifl'imas,n(c aliud triûphatum eft, q pe^ cunta.ltac^ quum prouerbio moueamurjcftè tur piftimum bisad cundcm lapidcm impingcrc, nos plus tncics falfi, qui pofTumus fidcrc promiftis quamlibet fplendidis rotics aperte deluftlt; Eadem res in totum propè alicnauit animos liominü ab indulgentiis. Ser.finius inquiunt meraseftc nundi nas:Subindc mutabatur t it uliis, Nunc crat rts i5 Turca,nunc Pontifex bello premcbatur, nüc trat ïubileü^qd duplicatü cft,ut eflet qu{ftus geminus: fub Alexâdrio etiâ triplicatum eft, quia forte pœ nitebat nundinaivmüc offerebatur poteftas plus^ plcnaria,amp; penclitabatur purgatorium, ne pror fus nullû haberet incolam,Nunc zdificabatur të^ plü diui Petri in Vaticano,Nûc efuriebat lacobus Côpoftellanus,nunc fandus ffùritus ille largitor omnium implorabat opem, nüc egebâtmonachi în monte Sinai,nunc ofterebat côpofttioclement tiiTima debetibus rcftitutionc,ac iuftificatio bono rû male partout etiam e' replis fpoliatis. Quid plu ra^Nullus erat côponendi modus aut finis.Pecu* nix parte fecabant principes ut reciperent diplô^ ma pontificium, parte decant amp;nbsp;officiales, parte comiflarij,partem qui prçerant exomologefihus. Alqs datü c aliqd ut loqucrët,alqs ut (tierce : Ncc minima pars pertbat inter fcelerofos,tit ferê funt^

CG ii mini

CONSVLTATIO

minifiros ac drpIomatopboros.Hos inqujuntlit'' fus totics ac palam a(flos,Sf intcllexit,amp;tubt eraf fus GermaniaCjCrafTior Galliæ popuIus.Qnum irt Flandriam occidentale iniindaifer mare, totiç rd gioni mifcrabilc fpclt;flaculu exhibuiifer, mox prad ftofucruntindulgentiae,g maxime liberales: Cait fa mouebat omnes itehementcr,nonniliil ctiS au^ toritas Adriani nupcr Pontificis, Collatü eft affa tim,utca pecunia miferisfubuenirctur.Miftifune delegati,qui locis inlpcdlis renunciarct quid quigt; bus modis farcicdiim eflet. Res pidluris exhibits eft. Quonam dilapfa fit ea pecunia, non cftquur memorem, certe nihil impenfum eft in eum ufunt in quern fuerat collegia.Hæe alia^ pcrmulta no.* bis occinunt hodic,quoties fuademus ut omes mo narchis adfint aduerfus Turcai^ facuitiam, Si utp nam habcrcmus quo hquido poftimus declarare uana omnia quae prædicant. Magnis ftudijs adu eft hoc negocium olim à multis pôtificibus, Si qd minim eft abipfo Bernardo, Si monaeho Si fan-iflomihil omi/Tum eft,à Beirarione,à Pio fecundo: genuit ca res multos ordines cruciferory, defigna fi funt ampliflimi prouennis, additx dignitatcs. Quidprofedlu fit, ipfa resclamitat. Leo dccimuJ in hoc ipfum totis uiribus incubuit,dimirtis per o* mnes Chriftianorum prouincias Icgatis cardins libus,nonquibuflibet,fed uiris apprimedoiflis: nufquam pronis auribus audita eft lcgatio,quum Lutherus nondu fenpfiifet aduerfus indulgentias pontificias,nondum prodidiflet articulum,aducr fits T ureas belligerari nihil aliud etk,^ deo per u

DE BELLO TVRCICO.

Jos uifitanti nos repugnare. H«c eocomemorare uifum cft,imô rcs ipfa compellit,nc fatis exiftimc mus uocifcrari,in bcluas Turcas,fcd ut rationcm ineamus, qua fieri poflit ut poft hac fi pugnSdutn cft,fcbcitis,q haólenus faftum eft pugncmus cum TurciSj amp;nbsp;animos hominum non omino nulla de caufa auerfos, ad offjciü pietat is rcuoccmus.Nüc prppius urget nos mali uis,amp;habcnius principes, non minus ditione prxcellëtes q reUgionis ftudio prscftantcs,Carolum Imperatorem,ói huius ger manum regem Ferdinandum,ac iam tandem,uti nam maturius fadcratu Cliriftiamsfimü Gallia-rum regc Franci(cu.Ncc tum pro fua pietate,tuni pro cognominis honore,(Nam fidei catholicx de fenfor dici meruit,)dcfuturus eft huic negocio,!« clytus Angliac rex Henricus. Orandÿ eft atlt;p etiä fperädum eft fore,ut noftri mifertus dns lefus ui-çariofuo Clemcti V U.mcntc inférât ipfo digna^ camlç côfirmct ac bene fortunct, quam prx fc fet re dicitur,amp;: à bonis crcditur. Quibus rarionibus tffici pofrit,ut profpere cédât bellû iam antca fatis declarauimus, fi primü omnium placemus irS domini, fi pura rcdlalp fit intentio, fi tota fiducia fît in Chriftü,fi fub illius uexillis pugnemus,fi illc triumphet in nobis, fi dci noftri iuft'is obtempéra lofuc., tes,ucluti fub illi’ oculis aggrediamur hoftcs.NI fi propter unius Achamfuruitotus populus Ifra cl infeliciter pugnabat cum hoftibus, quid nobis fperandum cft,fi fcelcribus onufti per milites fee-lerofos,qui ucnalem habentes animam nihil non f|agitioi)t admittunt, dum pr^dabüdi proficifeune

GG «i ad

eONSVLTATiO ld bcntmiiprxdabundi redeunt, aliquante immï tiores in fuo$ q in hoftes,qui fcorta circüfcrunt, in tcntorijs temulenti ludunt alcani,peicrant, ri'quot; xancur,acpugnant^Quo5 namp;alia r« elicit in beU lum quant liccntia pecc2di SC prædx fpcs^Si uoht mus deum propugnatorem, nee talcs ciTc pofTu'* . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;musquales crit illi milites, quaics dcfcribit diuu»gt;

ne ^mili Barnardus, de quibus ambigit u trum monachos tti tfplù ippcllarc dcbcat an milites,tanta erat in mor» bus intcgritas,amp;in pcxlijs fortitudo:(alté ammu« igt;acetcrimine,ncc fub iplîus iîgnis agentes domi** num noftrisfccleribus prouocemus. autem ta lis in miles,multum momenti eft in ducibus,pluri mum in monarchis,qui (î fpeôhcnr opes ac latiut rcgnSdiduIcedinempotiusquàmcommodü reip. ? id quod de noftris mca quidem fententia minime fufpicandura eft, omnia noftra quàmuis operofa niolimina uerget in infclicc cxitu. Item ft pótifex quod abftt, ita cogtter,profcrainmeû.prHKipatû^ crefcctcx nouis Eccicftis annatx,côftabiliâregnû mcü, Cardinales meos mihicp iuratos urbibus ac prouinciis præficiâ, amp;nbsp;per hoc bcllû ipfts impera^ bomonarchis,uereor nc magno reiChrirtian« malo bcllum hoefufeipiamus. Verum id ne fiat in Ç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nobis fttum eft,nobis in nunu eft prxparare ani-f

mos,amp;dnsdabit lictum euentum. Porro-ftqius craftior hxc ceu delira ridcat, etiam atep etiam ui deat,ne ridcat rifum Sardonium,nec recufo uide-n ridicula loqui,nifttötics nobis confliftatio cum Turcisceftitinfeliciter.Et querimur nobis infcli* «lier cadcre qux ceripuis quit fub titulo ChnM ludt«

DE BELLO 'rvR.CiCO.

Itïiflenus negocium egerimiis fatan;, quum irato deofumprerimus armai Clamat per Efaiamdns, 8C damat nobis quotidic, quibus illa fcripta funt, Aufcrte malü ab oculis meis, quiefcitc agere per^ uerfe,ôi difcite bcnefaccre, amp;nbsp;ucnite at^ arguite me.Promiitit inxftimabiha,minatiir atrolt;ia,nfc pollkcns auditur nee minitans. Bcnefida diflimu lamus^minas contemnimus, adiicrfus caftigantc qucruli fumus.Dc bellis querimur, quü ipfi nobis bellum accerfamus. Paccm fiiblatä cêploramus, quum pacis tranquillitare adluxüaciioluptates abutamur,ac nee in pace pacem inter nos habeas mus.Quiefccntibus armis hoftium,fct uent in te ft i liæ (îmultates,rixx,lites ac fcditioncs,amp; cü nemo cadat in prsclio,multi pereunt in iuigqs ac temu« lëtia, Querimur terrâ nô refpôdci e noftris uotis, quû nos tam male refpôdcamus iulTis diuinis:ob/* murmuram*deo,qdfterilcfcantagri, quunosilli nihil gignam’prçter folia fpinâsamp;ziïania.Mira mur aflidue ftiliarc cçlû quû tâta fît cordiû nofîro ru fîccitas, ut uix quifquâ lacrymulâ cmittat pro cômifîis fuis. Querimur de rc^t penuria amp;nbsp;chari-tatc,quafî nô in quàmuis ubere prouentu,per ra-« pacitaté,auanciam,d(monopoliout artes,tû inopi am ipfî pariamuSjtum cliaritatem. Dolemus mtgt; nus folito nafci, quü ea qux nata funt nô prxbeSt egctibus.Poftremo de tot malis querimur,quü de bonis deo nô agamus gratias:dc malis querimur quafî male uiuendo quicquâ boni mercamur.De^ ploram’ infelicitatê nf i fcculi,quu in tot calamita tibus noblS uacct elfe malis: quum^ nô fine caufa .1. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CC «igt;i quidam

CONSVLTATI o quidam diuincnt inftare fine huiusmiindi, tarnen nó folum iungimus matrimonia, licita SC illkita, qucadmodü in dicbus Noe,uerücriam epulamur, Sbimus honores, uenamur dignitates,cxtruim*, longo moliminc captamus regna,latifiindia latp fundiiïjCiurtatcs ciuitatibus, ditiones ditiöibus ue luti linum lino conncdlimus. Audiamus ergo uo-cc dni præcipictis, 8C illc audiet uoccm popiili ad fe cIamantis,Si nos fccerimus quod illc iuifit, nifi illc fccerit quod promifit,adcamus c iim,expoftu^ Icmus cü illo,non iccuftt ita redargui, qui quxrit occafionem miferendi. Superefi; ut dc rcuocandis mortalium animis dicâ nönihil. Equidc arbitrer populum aliquantopropëfiorem fore ad hoc bel iü,fî confpcxerit per fummos ac legitimes monar thaSjCOSiç ucrc concordes fufeipi ; quorum hac in re primum ius eft Cæfari Carolo, cum fuis fatra-« pis,proximum régi Chriftianifl'imo,tertium régi Ferdinando, cui propius imminenlla barbaries, dein aliorum principum. Nâ fi fas eft uera loqui, huiufmodi négocia per Card. Epifeopos, Abba--tcs,ac facerdotes geri,ncc decorum eft,nec confo* num facris Iiteris,ncc ecclefiafticis fanftionibus, denicp nec hadfcnus unquam bene fucceftit. Haud em fçio quo paólo Mars iniqor eft uiris facratio* ribus dicatis ncgocjis,amp; miles libetius paret duci bus prophanis § facris.Denicp bellum habet mul ta ftratagcmata,pro rebus prçfcntibus neceflaria magis q honefta, quac tolerabihus geruntur per homines ab Euangehex pcrfedlionis profeiTione aheniorcs.Nam bellarc rcs eft ncceiTitatts potius quàm

DE BELLO TVRCICO.

3uàm dignitatis, licet lune quondam omnes ferê ignitatum tituli nati uidcâtur,Comitum, Ducû Baj-onü, Marifchalcorum, Lantgrauiorum.Hæe, uidelicet erât ucl autoramenta uel folatia fcfe ob publicam trSquillitatem in uitx diferimen expo» nentium: fed quicquid ciufmodi titulorum eft aut tnunerum,etiam fi regü addas,longe eft infra di» gnitatem corum qui in Chrifti uices fucceficrunt. Quanquam SCilli uiciffim principibus debent ho norem amp;nbsp;obfcquium,fuum munus obcutibus.Ve-niam dabit uera loquenti,principum acqtas,qiii fe réfolum pontifieem agnoîcunt quum ipfis eftcoquot; tnodum. Vitæ mérita folus iudicat deus: cætcrum quod ad ordinc politicü attinet, nullus eft epifco^ pus tam humilis,qain fit quouis monarcha fubü^ *nior,fun(fiionisdignitate.Ambrofiusurbisuniu» trat epifeopus, huic fc fubmifi t Thcodofîus nô uç nali titulo Imperator, fed tam late imperäs prin «ps.Cliriftus nunquam bcllaflc Icgitur,fed tradi dit nobis caleftem philofophiam, oftendit uiam *d immortalitatem,docuit errantes,redarguit in frcdulos,confolatus cft pufillanimes,fouit imbe-cilleSjftuduit quamplurimos patri lucrifacere,bc neficijs dcuinxit amp;nbsp;dignos amp;nbsp;indignos/anauito-» mne morborum genus. Hare eft uere fublimis rcgt; giat^ fnnftio,ad quam fi cöfcras omnia milita riü dignitatum munia, plebeia funt ac fcruilia. Non cleuo principibus debitum honorem, quem agno feit amp;nbsp;Paulus,fed ordinem iridico Er tame nefcio quomodo fit,ut plcricp quod honorificentius eft fiegligât,quod^ hummus cA affedét, quü nemo

CC V tam

quot;c o N s V L t A T I Ö

fam ftultus fit, ut (Î gemmas aurum liabeat hiS faftiditis plumbo ferrdue magis deleólcï. Quàm male cohçrct ilia uocabula, Cardinalis ftratêgùs, Epilcopusdux, Abbas comes,facerdos CenturioC Pcrinde quafi ftatuam oftedas, femigemmeam ac femiluteam,aut cëtaurum ex hole amp;nbsp;equo mixtû. Non fuaferim ut cuiquam per uim ac tumultu,qd portidet ad) mat,fed fi dfis haue mente impertirct Ecckfiacminiftris ut fponte ditioncm mundanS abiicer?t,nihilo peius habcrct religio Chriftiana, mca quidem fententia, SC ipiis no paulo plus acce dertt turn quietis,tum dignitatis. Tantum cenfus xquum effet illis relinqui, quantum ad honeftam mundiciam atlt;^ etiam dignitatem fufficeret. Au-' toritatem adderet morum integritas ac dodlrine facrx prxminentia. In hoc tätum adeflent princi pibus,ut fi quado per infcitiam,aut jram,ambiti'' oncmuc tederent in ty rannidcm,falubribus ac pa remis monitis cos rcuocarcnt in uiä.Eos uero qui loco proximo ad Chriftii accedunt, oportebat ab his craffioribusfunftionib* eile puriinmos.Apud Britannos fumma eff dignitas ecclcffafficoi^ ac cc fus opimi. Ncc ibi tarnen quifquam eff cpifeopus aut abbas,qui mica habet prophanæ ditionis,aut arces, aut bombardas, aut fatellitiu : nct^ quifquä monctä cudit, prjrtcr unum Archiepifcopü Can^ tuaricnlém,idip duntaxat honorilt;.gratia:hoc di-* gnitatis illi promcruit mors dkii Thomx Acren'* fis. Nunquätarnen bcllicis negoeqs implicat,fed ccclefiaß! cura gerit. At uereor ne hate in alijs op* |j»rc Ikeat magis a fpcrarc . Nec expedit qijicquä tenta

DE BELLO TVKCICO

tentare per tumultum. Minus italt;j ditfidet popa r lus, fî uiderit Icgitimorum monarchal^ concotdi t'but animis rem gcri, fi magnxpecunia^t pars cô-fnirtatur prxcipui5ciuitatibus,ut ubiresurgéaa tumexhibeantur inufum præfcntem. Siuitefur Omis fufpicio, nec hoc practextucaptctur occafio, ? premendi libertatem ac iura ciuitatum ,aut rcgu principumile Chriftianoi^ : fi quâtum fieri potcft ïêruetur immunitas ecclefiatÿ,nc fiat, ut dum f^i ftris confili)s quierem nobis molimur à Turcis, ci uilibus bellis uniuerfam ditionem Chrifiian^m lt;oncutiamus,ÔC dum T urcaru m tyrannidem

gt; reolimur, in nos ipfos plusq Turcicam tyrannidç accerfamus. Quanquam aût fine pecunqs nullum Ofnnino bcllumgcri queat,ncdum hoc omniû gra . i, -* ui(rimum,tamen ita moderandac funt exaétionis, ut tenui populo fit unde uiuat.Memincrint prin* cipes quantopere multis iam annis bellis/pôlali'-biis,inauguratjonibus,percgrinationibus,exadli onibus prccarijs S( non precariis,monopoliis,mo nctae mutandis acftimationibus,alqscj; titulis corn pluribus,fit attenuatus populus,exhaufta ciuita.-lû {raria quâta laboret etiamnü rem nccefiaria tû inopia^tü penuria.Qyadruplo emendü eft fi quid uelis.Quis aût nefeit jj fedjtiofa res fit fames ac fi-«siExpertus eft hoc ohm Moy fes.Et hadenus ui omius totâ ferè molcm exaélionü rediftc ad agri colas ac tcnuem pkbcculam.Iam quofdam audio uociferari,fpolifnturabbatesopulcnti,indoftt, ^luxu perditi,fpolientur epifeopi regias ope* «wlc prqdigetues/poheotur «noiü«» lacerdote*

cnwAïf

CONSVLTATIO

eniifti,amp; interim gcnio feruicntcs. O uoces fediti pfas.Qaincadem opera clamant, fpolictur omeS • diuitcs,fpo]icntur magiftratas ac prcccrcs'; Sunt enim amp;. inter hos qut fiias opes aut male fei uant« aut deterius profundutjt. Non omn« epifcopi t» Jes funt,amp; aliquos cpifcopos omnino erfe oportet quemadmodum amp;nbsp;magiftratus oportet ciTc. Atg exemplum fpoliandi malos, feneftram aperit ad Jpoliandosquoflibet. Aequius eft ne probi lardan tur,improbis ignofcere,q dum dignis afficiuntut malijboni indigna patiiturait ne commémorém quod fæpe fallit populum nimis prona in malam partem fufpitio,amp; quorü intolerabilis eft impro/ pitas legitimis ratronibus poflit corrigi:at(p in to tum pauciores erunt mali,ft deligantur boni.Po-e Jftremo non magni retulerit,fi male profundentP bus eripiant fteleratius profufuri. Vetus eft hullt; eus militarium ac plebcioiv inuidia aducrfusociu amp;opesfacerdotum,cuifi principes fubminiftret occaftonem.nihil aliud quam oleum caminoaddi derint.Bcllatur,inquiüt,pro religione Chriftiana par eft il los potiîlimum impendere. Quid ego au dio, principes amp;nbsp;populus alicni funtà religione Çhriftianaï An non hoc przcipue nomine princi pes fufeipiunt principatum,ut Chnfttanz religio ms tranquillitatem tucanturt'Quodfi faciuntqd ahud prjftant,^ quod iurciurando profcfli funti Acpopulusdum arma capit,quid aliud przftat quam quod fine nefariofcclerc non potcrat omit tere^Pugnamus,inquiüt,pro ociofisumo pro UO/* jffis pugnatis,dum pro coniugibus ab libtris.

DE BELLO TVRCiCÖ-dum pro ans ac focis,ut aiunt,pro templis ac tenl plonim tnihiftris bellum gcritis. Nec illi funt. oci ólï,habent funólionem fuam,oiant,docent,confô lantur,admonent,traftant myftcria, interpellât dcum pro fcclcribus populi,impétrant fuis precigt; bus ueftris armis uiftoriâ. Fateamur illosefle oci ofos,fi Mofes óciófus eratquum pughantibus ad- £xOdlt;t) nerfus Amalcchitas Hebrris,nihil aliud g preca-batur dominum. Magis præliabatür huius depré catio,quàm illorum arma.Oculi profpiciunt toti corpori,manus laborant ton corpori, ftomachus «oncoquit totî corpori,ac fibi fc ruiunt dtim fitigu h membra feruiunt toti corpori. Hæc cô dixerint ut fi uiris eccleftafticts immunitas omnino ferua-ri non poteft,modcrata fit exaftio.quanqiiam ini quum non eft,ut qui feuda poflîdcnt,pro fua porgt; none conférant, Sd qui participes efle uolucrutit honoris,oneris quoq; partem ferant. Vt autem ci' tra magnum po pull grauamen peciinix fuppcx tât in bellum, hac ratione fieri poteft,fi Principes' impendia fupcruacanea refccentdd fi fecerint,ui-debunt quâtum ueftigal accrcfcat cenfibus .Quis «nim digne recenfeat,quantum illis pereat in pôgt; pis,in largitionibus,in conuiuiis,in ambitiofis Ic^ gationibus,inlufibus amp;nbsp;aléa? Si lânélum àc piutrt cxiftimant belligerari contra T ureas, quam elclt;f tnofynam prçftarè ualeantdeógratiórem,quant il fuum ueftigal augeant parfimonit, quod dé ftrepitu detraxerint, impendatur pictati ? Quod de prietpibus loqüor, idê de diuitibUS quibuflibei ütnticndmneft.Bis gvatum erit dco/iquedpictft

CONSVLTATIO -tî impendnur, uicrjsdetrahitur, Hae rat/one fît?» ut nemo largifr.dofiat paiiperior,amp; uirtutisac^ ccfTionefiat opulëtior. Minnet amp;nbsp;illud populi djf fidctiam,fï qd dccrctum fuerit maturetur.Hade* nus in colligcdis pctunijs adhibita eft celcritas,in uegocio pcragendo mira fuit contatio, ne ditam cefiatio.Supereft ut paucis refpondeanius his qui «iiftitant hoc bellumnonpertinere ad religion« Cliriftianam, fed de regno Vngariac tantum de* ■ certari inter duos principes, quoi^alteri Turc» tulerit fuppetias,fed accei fitus: cui nö ob aliud f» uet nifi qd horret tam potetem uicinum,cuius di* gt;nbsp;tio uidcatur indies accrefcerc,tum qui fratrem lia beat,CUIUS potentia Cliriftianis etiam principib* i formidini eft.Coniultius,inquiunt, fuerat, regnS illud cum loanne partin', aut in totum etiä cede* rc,Q tarn potente tam!^ fanguinariam gentem in Chriftianos iritare.Nô enim Temper urgendii eft ins,fed inrerdum uidendum quid expédiât, inter* dum de iure tuo concedcre,maximum eft lucrum. Ne dolo dicam,ceflionem ipfe fuafurus eram,fi fe rio fuiffem in confilium adhibitus : at non dubitOi quin fingiilari turn prudctia,tum pietate prxdito regi Ferdinando,hac in re fatis conftet fui confili) ratio.Neeiioftrü eft de parum cognitis ferre fen* tentiam. Verum illud expendat ifti, num xquum cxiftiment, ut poft liac arbitrio Turca^i reges lia bcamus aut non liabeamus, mox amp;nbsp;epifeopos ex iHlorumcommodo accepturi. Qiiidporrofideus uides illoßi immanit^të ad extremü deuenilfejhäft ûnmifit occafionçm finienda: tandc nunquam fa* tiatae

De BELLO TVRCICO.

»ùtæ illius rapacitads^ Et fî nos qiiicfc3miis;niiM arbitramur illum quicturu,qui nunqiiam ce flaiiit fuæ ditionis proferre pomeriaïlam obfciirum nô cft,quin aliquot principibus fufpefta fit tanta Cæ faris potentia,nupcr ctiam Gallis deuiftis aiifta* præfettim quum non ignorent, q nckiat fibi prx feribere terminos regnSdi dulcedo, fed hune me-» turn facile excluder potentia maior optimi Ca;fagt; fis lenitas amp;nbsp;humanitas. Exaudiuntur interim SC aliorum uoccs abominandæ, qui ia^ant eflc tolc Mbiltus agere Chriftianos fub impcrioTurcaru, § fub Chriftianis principibus,ac fub pôtifice Ro^ niano. Hoc genus hoies fi modo loquuntur ex ani *no ,aut prorfus non intelligut qd fit uiuere fub T urcarum imperio,aut ipfi gerunt T iircicos ani-* gt;nos,ac pcenitet eos Chriftianx profefiîonis.Scy-fb{ amp;nbsp;Ichthyophagi non ferebant iugum Roma njc ditionis,©^ nos optabimus colla fubmittere iu goTurcarumïHic exaggerent quantum uclint quorundi principum feueritatê,rapacitatë,ac uigt; olentiâ,quota portio fuerit adTurcarum immagt; nitatemï Quis ern eft paulo generofioris animi,q non malit in acie oppetere,§ fub illis barbans in* dignam patiferuitutem’; Meliorc conditione funt apud nos ludaci,q apud illos Chriftiani, quos no habent pro hominibus,fcd pro iumer.tis * Pucros ac fenes trucidant,adolcfccntes ac pucllas labori* busaptasac libidini,abigunt^aba^as diuerfint ^argunt, amp;nbsp;fi qd forte coalefcentes contraxerint rei, tapit quod colleânm eft, ipfos aliu m alid djfpergit, iSi qui$ aufù aducilw« illius intuit*

I llt;ge«

CONSVLTATIO

leges, diris fupplicijs cxanimatur. Si qiiis Chrîftî nomen abneget, ita demiim fit fatrapas. Abieftif fimi mancipij capillos in corde geftcf oportet,qui tam dirain lam'qj foedam opter feruirc feruituté. Quid autem dicam de politia^f^iat legum!cquigt; tas apud illos'fQuicquid tyranno placuit, lex elh Qyæ fenatus autoritasî Quæ philofophia locum illic habef; Quae Theologorum fcliolx. Qua? fa-» cræ conciones'ï Quç rcligionis fy nceritas'J Sedam habent exludaifmo, Chriftianifmo, PaganifmO SC Arianorum hærcfi commixtam. Agnofeunt Chrifttimiitiinumquempiamex prophetis. Idê faciunt Iiidxi, fed hominem tantum fuiffe prxdi-* cat,quod deteftabilius eft Arianorum dogmate, qui Chriftum deum efle profitebanrur,amp; magnu quidemdcum,feducrumdeum ac naturadeum negabant, quod exiftimarent nullam creaturam efie natura deum.Quid quod pcftilentem ac fccic rofum hominem Machumetem Clirifto in cuius nomine fleftitur omc genu ccclcftium,terreftri5, amp;:rnfcrnorum,præferuntlt;Quis non prius habeat in extremis.folitudinibus inter ly nces, lupos, leo-pardos,ac ferpentes uiuerc, quam inter tales,ubi quûtidiefintaudiendæ deteftabiles in Chriftum blafphcroif,ad quasarriderc fumma fit impietas, obricefcerc cruciatus morte triftior, contradicere certa mors,nec ea fimplexi ProcuJ abfit ab animis Chriftum dihgentium ifta cogitatio. Si quos fata lis necefiitasin eamcöniecircalamitatcm^ ut fegt; lendumfitTurcicae immanitatis iugum,fithoc extremx tolcrantix, forts leruire barbaris, intus

Chriftum

OB BELtO TVRCieO.

Chriftum fcruarc in pcftorc.Tum dcmum exeBi . Î)lo Ifraelitarum qui Pharaoni in luto SC latere erurebant,clament ad dominum, imitenturbea» tum Loth,qui in Sodomis agens quotidie difcruci abatur animo,uidens SC audiensabominanda cigt;' uitatis illiuS fcelerä: imitentur Hebræos fedentes ac flentes fupcr ilumina Babylonis, quod non lice ret cantarc cantica domino in Sion,quod tantum licet pfallant domino in cordibus fuis. Imitentur Daniekm, ieiunqs ac prccibus affiduis folicitante aures numinis,ut populum fuum eximat é mifcrl do cxilio. Rurfus funt qui putant Turcam eife po tcntiorem,quàm ut laceflîtus opprimi poflît, etiï fi tota ditto Chriilianorü uires fuas SC opes in unü conférât,cum hydra nobis rem fore, non fcptem, fed innumerabilium capitum.Etiam fi deccm con fliAibus fuerit concifus, non dccrunt milites per quos bellum inftaurct. Âdde quod bcllare quemgt; adm'odum illi bcllant bcillimum eft, exurunt,tru cidant,uaffant omniaamp;fugiunt,Exiguusgrcx de ploratus poteft ingëtes edere clades. At ne belli re Chriftianorum non eft.Hoc ergo bellum inqui unt, quoniam uno atep altero prælio confici non poteft,fi durer annos ahquot,ut féliciter cedar, ta men exhauriet omnes opes Chriftianorum, abfu met fortiftimos quofqß duces.Quod fi uidoria nà bis tor orbitatibus,uiduitatibus, ac ludibus congt; ftabit,quid futurum eft fi uidoriafît ab hoftibus? Sed demus inquiunt, omia SC celeriter SC féliciter caderc ex animi noftri fentëtia, ftngamus noftril armis Occupatum quicquidufquàm Turcapoil**

DD dM

CON s V t TA T I o det,quitus prxfidtjs tot regiones tuebimur ƒ Niïï forte quis uniuerfas illas nationcs internedöi dc iendis cefuerit. Si uidlis pardtur,haud dubiac mö Jientur rcbellionem,amp;fi quiequid eil illic hominü protriucrimus,an quicfeent uicini^ Nam habet il ie foederatos aliquot. In fîngulis igitür rcgionib* collocabimus prjfidiajaddemus przfeftos donee afliierint noftro imperio i Quitus eas prxfedlu^ ras delegabimus'îlgnauis 8i improbislt; Res in dc terius relabetur.Cordatis ac ftrennuis'îNosipfos neceflarijs ducibus fpoliabimHS,noftræ(^ opes ed demigrabunt. Hisita refpondedum arbitror,ncc mihi placere bellum aduerfusTurcas,nifi hue adi gat ineuitabilis neceflitas. Fateorlp uix fperandiî efle uidloriam,nifi dominus à nobis fteterit,quent (fi ftuduerimus habere propicium, etiam fi ectum congrediamur cum dece milibus, noftra eil uido ria. Id uero fruftra nobis pollicemur,nili per uni-* uerfum orbem Chriftianum précédât uniuerfaliJ Äinfignis uitæ corredio.Tot funt Chriftiani,qui dira necciTitate premuntur iugo Turcarü,amp; progt; babile eil inter Tureas no paucos eile quos piges barbaries tyrânidis:hi fe facile cömittent fidci no ftræjfi uiderintparatum mitius imperium. Nans fi feruitus fcruitute mutanda eft, leuius fertur cui aflueuimus. Porro quod quidam queruntur Chri ftianos aliquot principes intolerabili JugopremC re fuos,amp; indies aliquid addere farcin; ut lä olim Turcicam tyränidem moliri uideantur,qucmad.* modum no omnino uanum cft,itadptarim pror-ills abfque caufa dtci. Maiores narrant nobis quii

rerun

DB BELLO rykClCO.

«rum flatus fuerit ante annos fcptuaginta, quem fi conféras cum hifcc temporibus, incredibi ie didu,quantum dccefTerit libertati populi,cgt;uilt;' tatum autoritati,maiellati fcnatuum, ordinis £c cleiïaflici reucrentiæ, Contra quantum accreue* ritprincipumpotcntiae »quantum cxadionibus, infumma quantum additum illi nimium iaAato^ quod principi placuit lexeft.Hxc ettam fînon narrent natu grandiores ex annalibus amp;nbsp;»iiis non ita uctuflis abunde liquet. Non accufo prin» cipes, fortaflis hoc noftra meruit intradlabilitas, Mt tugo duriorc premercmur. Grauior eft queregt;« la de proccribus Ecclefiaflicis, præcipue de hit qui Romani pontificis négocia procurant.Quo» rumgefla fi quis conférât cumhis qux uctcrum annalibus 8C pontifïcum decretis prodita funt, immanc quantum reperict difcrimcn. Quod ß dominus dignetur his immittere mcntem,liono^ ribus,quxilu,uoluptatibus mundanis fuperto* rem, patribus fe multi libérer fubmitterent,quos nunc quidam horrent ut tyrannosacprxdones. Quorum animos ut ab hac fufpitione reuoce mus, expedit ut ecclefîx primates ab omni Ipecic luxus ambitionis auaritix, actyrannidis ferner abdueät. Multum increuit numerus cardinalium qua de re uetus iam cil hominum querimonia, quibus (î fummus pontifex ut galerum purpuregt;-um mitttt,ita pofîitamp;mentem Chriflodignana immittere,profcélogratulandü efTet ecclefix.Ni-ideo diéli funt Cardinales, qd fanélimonia moi^, qdcruditioncfa(ra,qd zelo Chriflianzpictati* ; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DD i) fix

CONSVITATIO

pr* ({tens fulciant domum dei.Debetur quidrM uirtuti fua dignitas, amp;nbsp;ad perfuadedum womcnti non parum habet autoritas^modo adfit Chriftiana fynceritas. Quales inter illos elTc non nullos fperandurti eft, amp;nbsp;fieri poteft, ut dominus populi uotis permotus tales reddat oines, fed que relis holm histurbulentiftimisteporibus expedit jnedcriObmurmurat in magno uenalétitulü,qu3 alioqui tot Epifcopos,Archiepifcopos AbbateS opulentiftimos habeat mundusquerunturquic* quid habent Card, in ius p5tificiscadere,Tnadas ac tetradas Epifcopôn ac Abbatiarum,facerdotP orum turbam,alcndx Cardinalicix dignitati eort cediîfocios efTe regum, amp;nbsp;aliquanto rcgibus habe ri uelle fuperioreSjCoijj quofaä ex his regum ftregt; pitum pro uiribus æmulari,ne dicam prçirc.Nô» nulli ueretur ne ab his exordtjs co proficiant tail dem,ut fi pietatcm fuperet ambitio,ex focijs regS fiant regeSjdeniqi amp;nbsp;regum domini. His fi quis r« fpondeat, quid hoc mali eft, fi tantum dignitatis acccdat ecclefix,protinus in os nobis rccinunt,fa« tis Ô prxclari fatis dominorum ac fatraparum hM bet orbis Chriftianus, etiam fi non conduplicent principum ordines.-patribus opus eft,patres,defigt; qerat Chrifti grcx, patrum ubique magna eft pegt; nuria.Iam qui funt lingua petulätiore,uit3 quoqi non ueretur inceflere, id^ prxter dodbrinam fcri pturx diuinx, qux uetat in principem populi digt; cere conuicium.Hic quumin cxtcris illis obtugt; ramus os, alia refelkntcs, alia in partem mcligt; Qrcm intcrprctantes^ö profcrimus inquiunt ar* \ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;haM

DE BELLO TVRCICO.

thans,non calumniamur ämbigua, Qux munda nota funt diflimulan non pofliint : Luxum inqui-* unt ac ftrepitum ipfi nobis oftcntant.Ex bis nidi» nius fchifmatum autores,uidimus alios cxutos di gnitatc, alios opibus muldlatos, complures conic dlos in carcercni,nönullos aftos in cxilium,quof-dam etiam capitis affcftos fupplicio. Non dcell quod huiufmodi maledicentix refpondcatur, féd tarnen haberemus animos multitudinis löge pro penfiorcsSi ad confercndam pecuniam,amp; prxftî flam opcram, fî primates ccclcfiae dignitatem fuS (ontraherentad Chriftianam modeftiam. Quin |)otius hoc agamus omnes fummates pariter St. infimatesacmedioximijUt quiequid inuifumeft flculis dci,à noftris auferamus St cordibus amp;. mo-ribus. Etcnim fî apud Efaiam auerfatur uidimat eorum quorum manus plcnx erät fanguinis, mul to magis auerfabitur bclla nollra,fî uictjs onuftio tes quam armis ré aggrediamur. H jc eo fpedant, utfiiratodeo bellum cum Turcisfufcipiamus,nl hil expedlemus nifi luduofum exitü, St omnium terum miferandam confufionem:fin quod nccefTe eft, uitam noftram corrigimus, ut dci mifericor^ diam nobis c5ciliemus,à principibus exordiendâ cfl.Nam ut in populo neino fit malus, uix fperan dum eft, licet uehementer optandum. Ne refert quidem pertnde,qualis fit miles gregarius,fi mo^ narchx ducesi^ in bonum côfentiant.Quod ut do minus efficere dignetur communibus omnium af (îduisprecibus uotisip ilagitandum cft. lam funt StÔnuUi, qui fufpiantur hoc obbquis artibus age

CONSVLTKTI

rf principes, ut T urcici belli practextu, expilatfs ciuitatibus agricolisöiplebe,oppreflTis legibus, cxtinéla rcrum publicarum libertate, fubmota fc natuumautoritatr, protrita ordinis Eccleiïaflict rcligione, paucorum libidine res adminiftretur, Sc armis uerius quam honeftis rationibus agan^ cur omnia,quemadmodum fît apud Turcas,Itai9 futurum,ut quemadmodum O(flauius,Lepidus ec Antonius iundis copijs oppreflerunt Iibertatent po.Roita poft fîftostumultus idlo fœdere pro^ ciant ditioncm Chriftianam Pontifex Cxfar SC Turca. Has impias ac feditiofas fufpiciones pro^ cul reqciendas ac deteftandas cenfeo. Milu longe meliora pollicetur SC Clementis ingenium,amp; C« faris pietas,amp;Ferdinand! Regis integritas,ölt; Chriftianiftimi regis humanitas, SC Germanorl pnncipum fïdes. Terret nónullos uniuerfalis mo, narchiz uocabulum, quo uidentur fpeiftare qui«» dam. Vt omnia inquiunt teneamus que T urca pof fidet,(ï confulas geograpliorum tabulas, quantu«? Ium eft hoc præ his qusc fuperfunt, aur guädo fpe randus beilorum finis Ea res male ceilit Alexaij dro,nec contigit quod affeftauit:magno conftitit Romanis, ncc his contigit, quod tanto molimine ambiebat.Optima quidem eft monarebia, fi priq ceps detur deo fimilis, uerum ut funt hominuni inores,tutifiima funt moderata imperia,Chriftia fiis focderibus inter fe cónexa. Alq metiint ne qusc , nobis ueniunt é Turcarum regionibus plurisfint cmenda quàm nüc emuntur,Obqciunt de faccaro gd nunc quadrup lo pluris eniitur id^ corruptius.

DB BELLO TVRCICO

«e periculü c/Tc putant,nc idem accidat in cxterii omnibus. Sed hoe quo^ non dubito qutn Cxfaris xquitati lïr curx fucurum.Nec enim par eft ut im pendia grauent omncs,cöpendia rcdcant ad pau (OS.Hic urgcbit aliquis,qd inquiens agis hoe tam prolixo fermone'fDic cxerte,ccfes bellädü an nöï 5i mihi loquutus effet dns,pronunciarë expedite, rune quid optem proeliuc eft dieere, quid futurü fit nö item attamen nee prxfcius euétus, nee fans cognitas Habens negocij cireuftantias, monarchs rum prudetiæ matcriäfuppedito uigilantius fup Iiac re dcliberadi.Nec bellum difl'uadeo,fed ut fe^ Leiter amp;nbsp;fufeipiatur SZ geratur ago pro mea qui--dem uirili. Quum cm negotium ordiamur omniu pericnlofifTimum, aut Ïn fummum orbis Chriftia ni malum eiçeat oportet,aut fummam adferat fex licitatem. (^üd,fcrcmus igitur impunc qux T ur carü immanitas in nos amp;nbsp;fecit totfeculis, amp;nbsp;facit, amp;nbsp;fiifluram minatur^ Durum quidem fatcor,fed |ioc tarnen quamuis durum ferre præftat,fi itaui fum eft domino,quam nobis panokthnä accerfe^ re.Illud in primis erat optabile, fi liceat Turcarü ditiones, ita fubigere queadmodü apoftoli cüclas müdi nationes fubegerüt imperatori Chrifto:pro ximü efto uotü,fub armis hoc potiffimü agerc, ut fe ^liiftos effe gaudeant. Ad id præcipuæ conducct fi uiderint Chriftianifmü nö eife uerba,fed in no^ bis confpexerint animos ac mores Euangclio di«» ^nos.Tu fi minant in meifem integri prxconcsjq • nö quærât q fua funt,fed quæ lefu Chiifti. Poftre

lt;no fi ^nondü p oiluiit allici,finütur aliquadiufuis PD uq uiuei^

COHSVITATIO

MÎuere legibus y donee paulatim nobifeum coalegt; feant. Sic olim impcratores Chriftiani paulatim abolcuerunt paganifmum. Initio patiebanturiP los ;quo cum noftratibus iure uiucre,fîc ut neutrl: alterisfaceiTcrent ncgocium.Dcinde templis ido lolatrarum ademerunt fua priuilegia. Poftremo ui(flimas ab illis immolari palam, ue tuer üt, mox omnem ßmulaclirorum cultum fubmouerut.Ita fenfim inualefcente uoftra rel^ione paganifmuS cxtindlus eft,amp; Chrifti Trophæa mûdum uniucr fum occuparunt. Hxc ex noftris literis,quibus no Optime cum bello côucnit,ad te feribere uifum eft uir clariftime, quo tuum prouocarem ingenium, Ut ex Icgum oraculis in quibus tu prxcipuam lau dem obtines,nobis mcliora proféras, Quod ut fa cias te etiam atq; etiam rogo. Rem facies non ali cnam à Rinckorum cognomine, quorum hxc o-mnium confenfu prxeipua laus fernper fuit, quod unice Audio babuerint habeant^ de repub. quàm optime mereri. Dominus Icfus te cum tibi charif fimis feruet incolumem amice incomparabilis. Datum apud Friburgum Brifgoix, n.die Martij» Anno à Chrifto nato m*.

FINIS.

DES. ERASMVS ROTERODAMVS

EruditiAimo uiro Hedori Bccotio Dei* donano. S. D.

Literas tuas Bœoti ornatifs. datas Aberdo* nac YlLCd.Iunias Anne falutis i ; t r.accep tiËâ.

DIBSLLOTVR.CICO.

Bi Friburgi, qux Ciuitas cil Brifgoix fub ditione régis Ferdinandi, non incelebrem Habens acade» miamaccepi ante circiter ld. Febr. anno à na tali Chrifti I n o. ne forte mecum expoftules quod fc rius refpödcam. £a res fiiit in caufa ut has literas tibi per typographos excufas mittere maluerim, quam per amanuenfem defcriptas.Sic enim arbi»* tror celerius ad te peructuras.Ergo ad tuas pau.* cis accipe.Quàm mihi tua confuctudo iucunda fu h Hedor eruditiirime,quum ante annos »-Lute^ tix in litterarum fladio pariter curreremus, licet te pro ingenii tui fingulari felicitate multis pafïi--bus przcurrentc,tam mihi gratum luit earn uolu ptatem ex tanto interuallo mihi tuis litcris refri cari. Ad laudes autem quas tuus candor mihi tn^ buit affatim,plenaiÿquod aiüt,manu, nihil aliud audies,quàmtcdcErafmo non minus diferte^ amanter,non dicam mentiri,quod à tuis moribus femper luit aliçni(rimum,fed multum à uero aber rare. Faueotamen interim tuis de me praecouqs, uehementer optans ex meislucubrationibus ali-» quid utilitatis, ad difeiplinarum ac ueræ pietatic candidatos peruenire. Earum catalognm uti pe-' tis huic fubtexam epiftolæ. Nec mihi mcdiocrem attulit uoluptatem, quod intelligo Scotiæ regnû ut alijs pluribus ornamentis, ita liberalium artiü ftudqs indies magis ac magis expeliri. Hoc nomi ne femper amaui lacobum Regem, quod dition? fuam nô tam proferre ftuduerit quàm cxornare„ inter felicilTimos manarchas numcrandus,f) prac-Uaris uinuübus hominis fortuna relpondüTeti

Dû V

INDEX

Nee dubîto quin filius illius ut in paternum regt; gnura fuece(nt,ita paternis ueftigijs ingrediatur. Quum lacobi regis filium Alexandrum Archie.* pifeoputM diui Andres Sens inftituercm, aderat illi frater uix decimum agens annum, incredibiti puer indole, ac iam turn nefcio quid eximium de le polliccns. Aueo feire quid illi acciderit, utrum paterni fratcrnii^ fati comes fuerit, an adhuc fu* perfit.Pro iftius academiz no ignobibs,«n me fa-« pore ftudioiy gratiam habeo plurimam, cuius c5 modish ornametis utinam mea opera poiTit ali* quid accedere. Gerte quodunum poflum,pre* ^or ut dominus per te tuiep fimiles uiros cam omi generi difciplinarum,ucrzte pietatis dotibus begt; ne fortunct ac locupletet. Datum ex indy ta aca--demia f riburgenfi Idib. Martijs, Anno à Chrdlot nato M. D. XXX.

INDEX OMNIVM ERASMI Rotcroda mi lucubrationum

Ordo librorum qui fpeftant ad in* ftitutionem literarum.

De copia libri duo. Ratio eonferibendi epifto* las. Ratio ftudiorum ad Petrum Viterium. De pueris ftatim ac liberaliter inftituendis an. lO». De reifte pronuneiädo . Ciceronianus • DeCiui uilibus pueroi^ moribus. Theodorics grâmati* ces libri duo uerfi. Syntaxis. Omia uerfa ex Lu (iano,quoi^titulifunt,Saturnalia. Epiftolzfatur ç.ales. Cronofoloii, id eft, leges Saturnalicis.

INDEX

pelui^ik Icaromenippus. Toxans. Pfciido-* mantis. Somnium fiuc gallus. Timon. Abdica tus. Tyrannicida. De merccdc conduftis in au lis potécum. Dialog! uarii, Cnemonis 8C Damip , ]^i Zenophantæ amp;nbsp;Callidcmi. Menippi amp;Tan tali. Menippi amp;nbsp;Mercurii. Menippi amp;: Amphi lochiSCTrophonq. Charotis amp;nbsp;Menippi. Cra Xftis ac Diogenis. Nirei ac Therfitx. Diogenis acMaufoli. Simyliac Polyftrati. Venerisamp;Cu pidinis. Martis ac Mercurij.Mercurti 8C Maix. VenerisôcCupidinis. Doridisamp;Galatex. Dio genis amp;nbsp;Alexâdri Menippi amp;nbsp;Chironis. Menip piamp;Cerberi . Hercules Galliens. Eunuclius. De facrifietjs. Lapithx. Deaftrologia. Noltm hie omitti prxfationes qux declarant, quid cuiep

1 dicatumfit. Declamatiunculaueri'aaGrxcoLi banio,cüthematiisaliquotuerfis. Declamatio eötra Tyrannicida Lucianicx refpondens. Laus medicinx. Encomium matrimonii m?. Similiit lib.unus. Colloquiorum lib.unus, fed frequenter au(flus:extrema xditio fiiit An.m». Euripidis He

• cuba I phigenia uerfx. Car mina diuerfi gene^ ris, prxter ea qux faciunt ad pietatem ,nam hxc fuxelalTifcruabimus. Cômentarius inNucc Out dij. Prexrmia Galeni uerfa ad Antoniu medieü.

Ordo Secundus.

Opus Adagiorum fxpe recognitunt Kauftunj i Qouiflimc Anno 11 gt;*.

Ordo Tertius,

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Volumen Epiftolarum plus quàtntertia parte au.

ôumAnno tu»*

Ord»

OPER.VM ERASME

Ordo quartus Moralia continent. ÇPIutarcho ucrfa,Dcdifcnminc adulatoris 8E ^mici,ad regem Angliae. Quoraodo poffit uti.* |itas capi ex inimico. De tuenda bona ualetudi ne. Principi maxime philofophandum. Ai| grauiores fînt animi morbi quâm corporis. De cupidicate diuitiarum. Num rede didum fît ab Epicuro Xefflt ßnäffai. De inutili uerccun-dia. Morix encomium. Pancgyricus grata lans Philippo patri Caroli nüc Cæfaris, ex Hiip» nia reduci. Inftitutio principis Chriftiani ad Çarolü Cxfarc. Ifocratis de regno ad eundc. C5 folatiode morte filii-Ojterimonia pacis. Carmeii defcneduteadCopümcdicii. Lingua. Cato eu alp«. Officia Cicerôis nô ïfeliciter recognita,An. P it.OpaSenecx oratoris'uix credibili Audio reco. gnita, An. i5»8.Xcnophôtis tyrân’uerfus, An.i$3o.

Ordo quintus pertinentiü ad pietatë, Enchiridion militis ChriAia ni. De contemptu, niundi. Mrthodus uere Theologix. Paraclç fis. Exomologcfîs auda Annouip. Comme tari] in Pfalmos primum SC fecundum. De Ma trimonio ChriAiano adinclytam Angliæ reginâ Catharina. Vidua ChriAiana,ad Mariä quôdl Vngariæ reginâ, Caroli Cæfaris fororem. Pa* taphrafis in Pfalmü tertiü. Concio in PfalmS, partit. Concio in Pfalmü oduagefîmü qum^ t^. Côcio in Pfalmü uigefîmü fecundü .Para-* chpfis in precationem dominicâ. Commetarti m duos hy mnos Prudenti]. Côcio de Pucro le çQgcionzIv de jnifçncordia domini

I N b E X .

kd Chrîftophorum quondam cpifcopum BafiliE* fern. Comparatio uirginis SC martyris ad uirgî* tics Maccabeiticas Coloniæ. Expoilulatio Iciu^ carmïe, Cafa natalitia carmïc, Michaelis Archj teli encomiüjCarmïç. Virginis matris Pçan. Ad andc obfccratio. brccatio ad Icfum feruatorë*

Liturgia uirginis Laurctanæ eu concione. Coij folatio ad uir gincs Claranas in Anglia. De bel lo TurcicOjAnnome.

Ordo Sextus.

Nouum teftamentum cü annotationibus quarto Tecpgnitis amp;nbsp;auftis, Anno ni7. Paraphrafis iigt; nouum Teftamentum, Anno 15x4.

Ordo Septimus.

Ex Chryfoftimo ucrtimus,aduerfu$ ludæos Hogt; tnihas quintÿ. De Lazaro amp;nbsp;diuite Homilias i)uatuor. De uifione Efaix Homilias quin^. De Philogonio martyre unä. In epiftolam ad Philippenfes Homilias duas. De orando deunt Homilias duas. In Ada apoftoloi« Homilias quatuor. Cômentariü in totam epiftolâ ad Ga latas. In fecundam ad Corinthios Homibas de-cë. Ex Athanafio uerti Epiftolas de fpiritu fdô duas. Epiftolam contra Eufebiü de Niceno Sygt; nodo. Apologeticum aduerfus eos qui calüniagt; bâtur,quodinpcrfcquutionefugi(ret. DepaiTi éne dni Horailiam unam. De eo quod feriptutü cft,£untes in caftellum quod contra uos eft, SCc;

. De uirginum inftituto.Dc peccato in fpiritu fangt; , dum. De fpiritufandoübrûilliinfcriptü. Ei

Origcnc uertimus fragmentum in Matthxuhn

OPERVM ER.ASMI.

tx Bafilio principium Efaix.

Ordö Odauus cönnens Apologia?.

Ad lacobum Fabrum Stapulcfem de Eloim. Ad Ediiardum Leumlibriduo. Ad lacobum Lato* mum dc linguis liberunus. Aduerfus Nicolaum Ecmondanum de loco Pauli, Omnesquidc refur* gemus,amp;c, Aduerfus quorundä clamores,qd uer fera, In principio crat fermo,liber unus. Ad lo* annem Briarduü Atcnfem,quondam Louanienlïï^ Acadcmiæ Cäcellariü, pro Encomio matrimonij fiber unus. Ad taxationes Stunicç in nouü Telia ihentü. Aduerfuslibellüblafphemiaiveiufdc. Appendix aduerfus ciufdcwfó/f»M«i'. Ad SantQium Caranzam Thcologum de tribus locis ab illo no tans. De deleftu ciboi^, ad Chriftoplioiv epifco ]$ü Bafiliclcm. Ad Martinü Dorpiü Theologu, cpillola quç fuit hatflenus adietfla Morix. £poit gia aduerfus Vlrichü Huttenü. Liber antibarba* roß! unus. Nä fecüdus ac tertius pcrijt quorüdam ferfidia. Aduerfus Petrum Sutorem Cartulianii fiber unus. Dc libero arbitrio diatribe Eue colla tioliberunus. Aduerfus MartiniLuthcriScruS arbitriü. Hyperafpiftj libri duo. Aduerfus Nata talc Beddam Theologü Parificfem, £lenlt;Iius,Di uinationes,amp; Supputationes. Ad epillolä Alber ti Pq Carpoqt pnncipis liber unus. Aduerfus ca fiinias monachoiîi Hifpanienfium,Annom». Ad quendä Francifcanü,q notarat aliquot loca in An nota tiones meas ad Romanos liber unus. Cötra f fcudeuangelicos Epillolä una,Anno i s t«.

. . Ordo Nonus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r

4 s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Totut

CONSV LT A TiÖ

Totus Hieronymus cum Scholtes itcrum recognt tus, Anno i j w. Cyprianus fæpc recognitus, cui in poftrema editionc acceflit liber de duplici marty fio antea non excufus, Anno nt». Hilarius incrc »iibili labore recognit’,Anno 1525. Irenens exuegt; tuftiflimis codicibus iteru recognitus, AnnO.isiS. Ambrofius ex parte per me recognit’,Anno «it* Huius edidi duos nouos libellos Apologiam Da-quot; uid,amp;interpellation£Dauid,Anno.i52»i Ladan tius de opificio dei recognitus cü Schobys. Omia opera diUi Auguftini non aeftimandis fudoribus recognita, Anno nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Algerus de Euchariftia re

(ognituSt

FINIS*

Errata

A t .fa.î.uerf.«.legc uertatis.B i.fa.T.üerf.xî.bclld B 3.fa.i.uerf.iî. Afpera. Oppidulum eft inferioris Germania.B 5.fa.i.uerf.i«.obfcuranda.amp; uerf.»»* Chriftianos*