Dit boek hoort bij de Collectie Van Buchell

Huybert van Buchell (1513-1599)

K

Meer informatie over de collectie is beschikbaar op:

http://repertorium.librarv.uu.nl/node/2732

Wegens onderzoek aan deze collectie is bij deze boeken ook de volledige buitenkant gescand. De hierna volgende scans zijn in volgorde waarop ze getoond worden:

• • de rug van het boek

• • de kopsnede

• • de frontsnede

• • de staartsnede

• • het achterplat

This book is part of the Van Buchell Collection

Huybert van Buchell (1513-1599)

More information on this collection is available at:

http://repertorium.librarv.uu.nl/node/2732

Due to research concerning this collection the outside of these books has been scanned in full. The following scans are, in order of appearance:

• • the spine

• • the head edge

• • the fore edge

• • the bottom edge

• • the back board

AA.

Oir

ANDREAS ALCIA^ ; 'TVS PAVLO lO^

V I O. S P D.

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X LITERIS T VI S

tertio Calen.Scptembris R-omæ datis tuam erga me beniuolentiam miri? fice confirmatam perfpe xi,quum rationum tua«* ______ rum ÔC fuicepti confili) decretum benigne communicesgt; Scribis enim te graui iniuria permotQ, V rbeCquod nunquam fieri pofle putaram ) propcdiem cxceilurum, nediutius acccptæ contume# liæ deform is teftis in ea aula fpcderis, in qua per multos annos( uti mihi utdetur)c3 aurea: mediocritatis bonis plane beams, t3 ftudiorum tuorum authoritate darus ha^* ôenus fuiftûMirum profedó uidcri potcft^ quod tibi dodrinæ ac aetatis honore maio# ra promerito ,in pctitione Pontificatus pa# triætuæ Paulus Pontifex quendam præm# lerit. At quern hominemfqui Comi neque natus,neque unquam uifus fit,amp; qui ( ficut à multis audio)ex arcanis cubiculiibrdibus in lucetn repente fit produdfus. Quis in ) ( ij hoc

hoc ^ontificé ^'ntfÓTt^ov noniiïdicet^ Non enim ho {ris bonarum h'terara Si. plane fer# reus ede non poteft, qui te grauifsimarum rerum (criptorem intempeftiuècontemplè# rft.HinC eftutarbitrerCcontraac rebar) eu m non putare fua interefle quid de ipfo hinc ad fexcentos annos ( ut Ciceronis uerbo u# tar)hiftoriæ loquantur.Qua in re Carolunt Cæfarem Pontifice ab aequitate iudictj fa# pientiorem exiftimare fas eft, qui competi# torem tuum cum multa inuidia antiftitem renunciatum facerdou) pofleiTione indig# num cenftatEgo uero te hac offenfiuncu# la multo beatiorem fadlum eflê puto, quod tui ordinis perfonam, hoc eft, non infulfl philofophi,defumpfifti,ut te diu feruum ho neftiftimo commeatus nomine,tandem in libertatem uendicares. Quid enim tibi Dq aut fortuna,quç cunifta iure ftio fibiuendi# cat, melius atque praeftantius tribuerepo# tuerunt, quam ut mentem darent, qua op# portunè tibi fapere oftenderesc' Effregifti nanque ergaftulum Si fortiter compedes exuiftijUtliberexiliens apud LariumMu# fæûmque tuum, literati otq tranquillitatc fruereic. Nunquam profedio uel podagra tentatus fenex,tibi rudedonandus eflè uide bare

bare, nifî te haerctttcm ambitiofîus quam pbilofophum deceret, Ô6 diu reftitantem,e^ ludensfortunaïUïncabtraxiflèt» Sed dices temdignèdeceptumabinueterari aftus icif ne Principe,qui blandis promiffîs uota tua honeftè concepta inique fefelleric Qua in re mihi gratulor,quod ab co me decipi non fim panus,quum me,utifcis, magnis prp;# pofitis præmîjs Ticino,Ferraria,a tcp Bono nia,in Vrbem accerièret*Tum enim exiuü re mco magis cautus fui,quàm tu ex fapien tiæpræceptisprudens philofbphus» Cur enim pro inani aut incerta fpe purpurç,hos tantosprimi fuggeftus honores relinque«: remf'opimis pracfertim firmatos ftipendijs» Cur has tantas contemnerem circumfulæ iuuentutis falutationesc’et hanc denique tot confultoribus ianuam pulfantibus , exiftic mationem magno Iucro,amp; non obfcura cû ïaude quæfîtâ, inepte ftultéque deièreremc' Qtiandoquidem nemo commode fèuixifle ten:etur,quum in aliéna terra degens, mor^ tem â fuis delertus,et mifer expe Aequt eius tota fupellexjab alieno inopinatôque hære de rapiatun Quod ucrô hiftoriæ tuæ uolu:« men COSMO Principi dicatum, Floren tiâ déféras ut chalcographo tradatur, m ag^ ) ( itj nopcre

nopcrclaudo proboquc: Nam mcornpæs rabilis obledationis munus cundlis prope gentibus fie imparties, ut gloriæ tuæ inciu nabulis interfuturus uidcare,fi qua tarnen euenire poteft: ante fata meritum ingenui la boris frudlum expecflantiJn haccaufa,quç multos uitilitigatores habitura fit, uideotc cautifsimè præmunitum,quandô ante om^ nia longé optimum patronum dclegeris* Eft enim CO SM VS inter huius ætatis Principes,ftabili ingenio fibi conftans, fine ullo fuco ueræ laudis appetens, gloriæ maiorum fuorû grauis çmulator* Propter quas dotes ego iampridem honorario,ut iii nfconfulti uocant,inuitâtus, ad profitêdum Pifano in gymnafio ad eum iturus eram,ni fi inclementis cæli oram timidius fortalïè quàm oporteret,reformidairem, Quod ue^ rô ad elegantiam dignitatémque uolumw nistnultum pertinet,Ethrulci prçli typos Venetis amp;nbsp;Germanicis antepono:fîc enim oculos meos dcledlant, ut minime fatigent» Hac nanque çftatelibrum Florentin çxcu? fum,quem de Vita rébus geftis infigniû uirorum edidifti,multa cum uoluptate per cucurri: feis quàm auidus fîm librorum hel luo, amp;nbsp;turn maxime quum nouitas excitât

çalatum* In his libn's quod mei fudicq eft, iólidum diccndi genus, planéque robuftö, Sc uerè tuum agnoui, Sgt;C id non fine erudïj tolepore,quo teprorfus Plutarcho Grçco çquauerim«Sed te incurfurum prouideo in. quoidam criticos maligne curiofos, qui te . caftraflè hiftorias tuas dicant, ut Vitas per ’ * k graciles,alieno adipe fuffarcires, quod ôô mihi accidit : Nam ex libris meis Prêter;: miflorumjDiIpundionûmque QC Paradox xorum, intégras medullas in Parerga me contulilleprædicabant» Quibus uno Mar:» tialis uerficulo refpondebam , nihil ad eos pertinere, de cute quid faciat ille,ucl il le fua, Superbi enim ac impudentis prçfcripti res cft,quum quis fua re,ut lubet,bono iure utt uetatur : Quod enim flagitium efle poteft, fi quis ex fua lacinia fagû conficiat;' Quanc turn autem ad Hiftoriam pertinet, de his te amicè admonebo, de quibus coram te ex? petente difputauimus,quum forte Medio? lani cum Sfondrato,SC Valterio eruditis iè? natoribus apud Bonromeum antiftitê cœ? nallèmus» Turn enim multamedixiflere? colo de toto elocutionis généré, quo media, uti rcor,inter antiquos SC ucteres feriptores laudem affequebare: Quando pellcdis ali?

)( iiq quot

quothiftorîç tiTæ Iibris, reliqua etiam uarU rum defcn'ptionum ornamenta commen* darentur» Id autem â te prædpuc dcfidera bam,utad ilkidquodGrçci -nv^oK iiocant, non abfurde refponderes, Sicuti ii\ ça pra# tione aniinaduertebam , qux à Marçonfp gi egario mdite.ad Icgiones ïam plane cOn« îlernaias ÔCad fcditionem fpedantes habe# ’ batiir,quum Solymano Pannontæ finibus cxccdenre, Carolus Cçfar Vienna profe# ô:us in Italiam redircu Ineafiquidein çon# Cloneomnes artis neruos numerôfqueita expreflifti, ut ille Marconius nequaquam ab aràtro Volaterrani agri adfigna uoca# tus: fed ex fchola Ciceroni's amp;nbsp;Hertnoge# nis ad fuggeftum raptus eflç uideatur, quS pairim exadç eloquentig fchcmata interni# leant, quç peroranti turbam parère co'ége# rinn De hoc uerô amp;nbsp;multis fimilibus, qui tt bi fa pis reâ:ç confules Jn uerborum autem delçkjîu noui mores, noua arma, nouâque caftrenfium prçlertim rerum uocabula, te’ fatis excufjbunt, fi cum præfationc,6C par# ce qu dem,illis utareJdcirco quofdam infee cundos, ôôquiuixdum fubodorati literas cunt'Ia paffim condemnant, facile contem# nes.Hi enim,ut in adagio eft,akSttoi

fteriliores

îlertiiores cuadunt^qnando fiianonptofe* rant A' ahcna odiofè iudiccnt, hos nanquc »llos ciïc putü,quos tu in Acadcmiam KOi» jnanam ultro nomen dantes , urbano falc Kunuthos appellarc foies, ferotinis utique cu.'urbins fimiles que nunquam mature* feente femine,ante medium autumnumfîc catae 5gt;C iadatç uento,cum fonitu inanes de cidunt.IlH porro qui rcrum QC locorum noj» jitiagaudcnt,nec afFedatas exornationes adnaittunqnon repofoent à te rationem, cur JadeamLiui] ubertatem non fis aiïècutusî poftquam te omnino piguerit Saluftij fo brietatem imitari, ÔC fatis tibi fuerit paucu« , los tantum flores ex Q»Curttj pratis,iæpius quàm ex Cor* Taciti ienticetis, argutama^ nu decerpfiflè* Quandoquidem C*Cæiàr ipfo,utuideo ,à purifsimo opéré fuo, rçief dis ftyli bradeolis modum contexendac, aptiique periodis terminandæ orationiSjti* bi accurato SC pcrfpicaci diflimulanter ofte den't.Cæterum nos omnes fopra totum Hi ftoriæmunus, quod inæftimabile cenferi poteftjhoc uno tibi,fi ingrati cflenolumus, plurimum debere fatebitur,quôd ad fingu^f larem Icgentium utilitatem per totum ferc terrarum orbem,Prouincrjs, Vrbibus jFlu

) ( V ui)s.

ut)s,atquc Infulis,antfqua nómfna^aut cow ruptaacuo,aut penitus extinda, reddideris. Verum dehis difertius atcp iucundius age# mus,quS tem Mufæo compledar,ad quod tam me muitas,propediem ex Ttcino (cceG forum in Bucdnafcum meum* Inde enim per Alcratem gentilium meonim pagum, tribus horis uel fegni mula uedus ad te per uenire poflum* Turn una piicabimur,ó(^ hercle utrique noftrum pedibus çgro,com# modius erit nauiculis,quam mulabus uehi: Turn molliores iocos ieremus, Iicebitque mihi tot imagines darorum uirorum collu ftranti, me ipfum aliquanto, quam firn fa# cieformofiorem intueri.Nam,utaudio,me.« inter Erafinum atque Budaeum aeterni no#’ minis uiros, medium collocaftilßc ut uiuus inter bonos mortuos honoris caufa ,

ipeder,quod uni M, V arroni in Augufti Bibliotheca conti#

git- Vale^Datum Ti# cini Nonas Odo bris- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■

M- D- XLIX-

P R AE F A TI o.

P A V L I lOVII NOVO#

COMENSiS E PISCOPI

Nuccrini.in Eibros Hiftoriarum fui Temporis Prçfado.

AD COSMVM MEDICEM Reipublicç Florcndj Prin^ cipem.

]AGN OS PR O FECTO I et longe honeftifTimos opdmorü P nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftudiorum frudus, magnanime

C Ejilli ante alios in hac ui 'M’tj^cçpiæecxiftimâtur,automnes JÇL?\^'ingentj faculcates in ia maxime opus fanÂiflîmo fine propofico contulerunr, quo amp;nbsp;prodeflebonis mortalibusingenuo labo repoflent, amp;nbsp;fuimeraoriam prfclaro literarum teftimonio pofterjs cômendare niterenrur. Quan do in hac uica,quam natura incercis breuis $ui an guftrjshumanogencriprffcripfit, nihilbcatiusef le poteft, quâ nominis famam immortalibus in/ uidianimi monumenris ad non incertam fpem fempiternçlaudis extendifle. Hacopinioneab ipfaRatim adolefccntiaimbutus, poft aliquot annos magis ac magis non ignobili ratione con/ firmatus, impellente Genio, conferibendç hifto^quot; rif negotium fufeepi : quum animus in philofo-' phiç et medicinf ftudijs Rome docêdo agendoc^, certiore aliquante qufftu, quam gloria ucrfarc' tur,adidc^ me laudis amp;nbsp;famç cupidum uehemen (crincitarent noftrj tempeftads rcs bello geftf, qi’Ê

PR AEFATfO.

quf ab aduentu Caroli O^aui Galli f Regi’s in Tta liam, propter uarictatem amp;C magnitudinemtoc prfliorum amp;cafuum, uberrimam ingenijsma« teriam prçbere uidebantur. Spcrabam cnim hue laboremmeüquadam ingenij liberalitate fpon tefufceptiim.multoutiliorem atqjiucundiorem pofteris futurum,quam fi cariim artium prfcep-* ta nouiscommentartjs locupktarccontêdincm. In hociraq; nobile decretum pertinaci ftudio om nes ingcnri neruos contendenti ita bonicuentus numen affulfic, uc qui res geftas noftri feculi con-quot; fcriberc(quod uel grauiflîmis atc{; dodiflimis up rtsarduum femperfuit) aufuslim; abfoluto tan-* demopereid in publicum ederenon dubirem, rnagno hercle incorruprç ueritads argumento: Quandoquidem pleriquceorum, qui hçcbcllo paceque geflerunt, ad hueuiuant, ac idcirco gralt; ui exiftimadonis mcf cum pcriculo mentientem refcllerc poiTmt. Sed ut plane reor, faAiofa amp;nbsp;re-' tro liuorc contaminata ingenia occurrcnt.qiiç uclredciSd fideliterfcripta fçuo dente commor*' deant, ubi aliquid paulo diuerfius ab eo quod au dierint,aut certc rudius amp;nbsp;licentiohus didum ( id addelicatos attinet) offenderint: fic ut nimisa* trox amp;nbsp;plane miferû fcriptori uideatur,pro fum* mç utilitads, amp;iucundjobleAationis bcneficio, ubigratiamfperct,agrcftisinuidif amp;nbsp;dirçmalig* nitatis contumeliam referte. Verû hçcciuili aniquot; moitacontcmpferim,ucMarcellini,Spartiani,amp; Pollioniscollationemeconfoler: qui contra Go thorum rabiem amp;nbsp;uetuftaris iniuriam, nullo fub* nixiirapreiTori^arcisprflidio, quoiam plane Ip

terg

präefatio;

tcræabintcritu üindicantur, haAenusltîxérunf, amp;uciarbitror,diueriamuiuent.Tantus cnim eft bonos hiftoriÇjUt uel inepte feripta, non infulfos hominesmagnoperc deledet. Ncqueadeofnm impudens,uc-procaciçmulationeaaCçfarisatcJ{ Salluftij 8C Liuij decus afpirem.Huius uero fecu' li fcriptoribus,nequemccomparo, neq; compa-* rari uelim, quum plerique corum nequaquam lantam.uti noSjlocorum, rcrum, atque hominû noticiam, aut opulentiorem uigentismcmorig thefaurum.quemcçlo datum^amp;figuradsfcdium artifictjs diligenter adaudum fatemur,ad fcriben dum attulerint: nec in ca luce domicilii to dus or' bis, Vaticançc^ aulf, ubi per triginta feptcm an/ nosmultaopportunacpdidicerim.uerfadfint.ut hicomittanturopdmarum difcmlinarum prffk diajquibusnon obfcuremunitifumus. Maximo rum autem rcgum atcf: pondficum, infigniumcp bcllo ducum ßmiliaritatem ac amicidam prome rid,ex corumc^ ore hçc haufimus,quç amore uel odio nufquam diftradi, fideli litcrarum memo' riçmandauimus. Adidquocp explendum mu' nus, mirificeme adiuuit Principes dominos in prouincias ad bella fecu turn, cafira, acics, pr ç I ia, cxpugnationcsurbium,campos in uidoriacada ueribusftratos,admirandacj; obiterutriufc^ For runçmilitaris exempla fpcdauifle. Cçterumhoc qualecuncp eft opus, fl non felici,ingenuo certc labore,adlpem promcrendçfaltem apud pofte' ros honeftç laudis fufceptum, dbi iure opcimo dicamus: uel ob id precipue, quod Içro quodam aufpicioafpirante Leone, in maiorura tuorum domo.

PR AE F A TI o;

domo.quç prçcellcnri um arnum cekbrc domîcp lium femper fuit,inchoatum elucubratumt^ eft. Necdubico,quin decora progenitorum tuorum ueftigiafccutuSjmagno mihi prçfidio fis fucurus, pofiquam eadem Muiarum fiudia, quç familiam tuamadciuitacis principatum,inde£j exgemina to amp;nbsp;propcconiundo fummo pontificatu,ad cel fiiTimum rerum faftigium extulerunt.Teliwiofe et liberalitercolis,totque Ethriiriç urbes amp;nbsp;blorenz tiam patriam, fumma jquitate, fapienria,picta* gi’bcrncs: ac domcfticam infignis aulç atque famili j difciplinam,ad incorrupti pudoris decus, xnuko quam alij luculentius atq?fplcndidius cuea re. Id uero in tc Principe admirabile prorfus ac inufitatum confpicimus, quodinhacnuz merofç decorçc^ prolis felicitite una

prorfus tua uirtute,quamipfa Er thrufciimperij Fortuna, maior atcp bea* tior eu a dis,

Vale,

PAVLI lOVII NOVO-

COHENSIS EPISCOPI NVCERINI Hiyïorwr«in [ui temj^orii.

LIBER PRIMVS.

TERRA-rwm orbis, mllis bellorum pro, cellti dgitdtut, dc inprimis, Itd^ lid ditdjjdfd pdulô dntè inteüinit mdlis.opimdpdceflorcbdt, quu, bellum, opinione hontinum md=s iiti dcdtrociiK in Itdlid exdrßt^ (]uodpo{ied Europdin nonmo,

do ômnë, uemm Aß^ dtq; Apbricx longinquds pdrtes, con cnßii ubiq; uel euerßs cldrißbudru gentium imperijs -, pdu, coruin dnnorÜ curricula perturbduit. Qnin perudgdtd quo^^eß ediemfdtdlis bcüorumlues, quicquiïtcrrdrunt Ocedno dlluiturjncognitosq^ dnted populos nobis dperuit, ad quos neq; RomdrM uirtus, neq; üÜix: prifcoru literie pe^ netrdrdnt. Itd ut his quinqudgintd dnnis, in quos uniuerßd, cofertur hiilorid,nihil reliquu tot clddibus, dffïiólo terrdrü orbi yAdrs or Vortuiid feciße uidedntur, quü remotißima, queq^ prouincidru,db ortu folis dd occdfum per ipfos etiant pdulo dntè fdbulofos Antipodds bello tdftd,fuo,uel externo cruoremdduerit. Sed priufqudmtdntdrüreruminitidme^ tnorie proddntur, ut omnid dd cognofcendü cLdrd dtq; illu=s flridindpertoßnt, operepreciüeritquen'dmgentitïoptSt qutue reges noürd tempeifdte floruerint, ordine recenfere.

A

PAVLl lovn HI5TOR.

tJi(ittpo^lt;juam C£farttpotenti.'i Fdto ceßit,qu£^ quottdäitt ßublatii undi(^- regibus, cunóla uni purere coëgerut, quunz ferocißimi quig^ populipri{lin£ libertatis memoria rebella rint, nobilißimü imperiu, alio atq; alio Barbarorü impetu conuulßum atq; iilaceratu, in minora régna or multorum ditioné abijße manifeilum eü. Fuere exinde res Gotboruin maxime iHuüres,qui ut totius orbis iniurias ulcißci uideren tur, egregijs uirtutis atq^ amplitudinis Romana monumcn tis immani rabie deuaüatis,uni hominü,de uiflore gentiunt Populo triumpharut. Atbila quoq; Hunnorum imperator, quum à Riphats motibus ad Pyrenaos, cunäa, rapidißimi torrentis more,pro{irauijßet, inßgne rerum ab ßgeüarum memoriam reliquit. Puit or longe memorabilia GaUorunt expeditio, qua Gottifredus Bolionius, pietate cruirtute bellica inßtgnis, ßupraquadringenta milia uoluntarioruin militum,Syria terreüri itinere petita,ad condendum Hùro folymitanum imperiu adduxit. Claruere multis inde annvs amp;nbsp;Scytarum arma, Tamerlanis maxime du(lu,quibus A rai menia, Syria atq^ Aegyptus aliquando ceßerunt. Sed ne potiea Gothorum, Plunnor!imue,aut Gallorum,uel Scyta^ rum alienis in terris diuturnafuere imperia. Piamßicuti ab initio ea beüa uehementes zr repentinos impetus habue=: rant, ita non multo poll, quum nullis certis opibus innite^ rentur, breui temporisJßacio conßenuerunt. Certatumq^ • fubindeeH, minore aliquantofauitia, ufq^adpatrumno^ ftrorum memoriam, quum zy fuis terris reddita nationes, acfrequetesatq^obidinualidi ubiq- terrarum nouireges, quißbiarmis atq^uirtute régna pepererant, adprolatan-t dos fines nec ingenti apparatu, nec uÜis paulo acerbioribui odijs interfe dimicaret. Sfpeq^ ((ccidit,ßcuti natura Jjuma^

na

SVl TEMP. LIB. I.' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»

lilt udrïjnti^ uicißituio/imper bflit, ut dum aîi([i(£ ndtio^ nespo^ lon^dbellornm incommoda, parta pace frueren^ tur, alit atq; alite,qu£ paulà ante conquieuiffent, externii aut ciuilibiK bellis deflagrarent. Sed ii onnut qui fuit à paris tu uirginis quadringenteßmut nonageßmut quart us,fupra milleßmum, letißimampacem, qualemab AuguüonuUa maiorum ittasante meminerat, uniuerßs gentibus dédit. Verum ea mox, que primo ajfeilu fecura acflorens, bos noIfe tranquiüitatii,atque opulentiemortaies impleue* rdt,portento ßmilit, qubd ua^litatem terris denunciaret, iit omnes prouincias maxime atrox cr diuturnum bellum difs fudit. 'Kegnabont turn ad Orientem tres maximi reges, am^ plitudine imperij,tir'claritatererum geüarufermcpares, 'ßaiazetes Turcorn imperator, Caytbeius Aegypti Syrieq^ Sultbanus, amp;iacuppusinPerßs magni Aßimbeijcogno-t mento Vjfumcaßäni filius.'Baiazeti quicquid Euphrate cip Amano monte Cilicioq;mariacEuxino continetur,Gre* dacji omnis, Thracia nbsp;nbsp;^Aocßa, cum lUirici parte, Cir

ilirum late omnia per Pontuufq; ad Theodoßam Taurice Cherfoneß emporium,parebant. Huius ante alios ßnitimis ßrmidande opes erant : Nam ingentes equitum acpeditunt copias uirtute ac difciplinaßrmißimAs, certisß’tnper bella paceq; ßipendijs dlebat,quibus es“ Amurathes auus, or pOis teryilihometes paulo ante tantum ßbi ditionis nbsp;nbsp;glorie

peperißint. Verum Eaiazetes,nt erat ingenio mitis, ac reih gioni philo/öpbieq; fludijs intemperanter dedit us,po{ldeis uidum pulfumq; Aßa Gemein fratrcm, qui res nouas in Bythinia atq; Cilicia molitus fuerat, pacatis circü omnibus ßnitimis,quieteatq^ocioßuebatur. Caytbei autemimpes rium à Cyrenis ßnibusq^ Aphrice per oräad i/ycum ßnum,

A ij

PAVLI lOVII HISTOR.

^ui Cilicùm à. Syria difîungit, introrfia Une ad Euplrii tem zr Defert£ Arabilt;e tertninos,illinc aduerfo Nilo ufq; ad Ijarenarutn folitudines, çy ItSua dextraq^ per Arabicum ß-numadErytbrxasanguiHasextendebatnr. Tuit Caytbeius natione Cercaßiui er conditione feruM,c£terim bello acer eruirtute magnitudineq- animi maximoru regnmnemini fecundui. isut tum in PiCgypto feruorum tyrannide op^ preßa mos erat, ^Mamalucborum ßt ffragijsregnumade=: ptus, plurimaacdifßciüima beUa ßngulari ßoelidtate conß eit. i^am nbsp;nbsp;Baiazetis ingentes copias , Cherfeogle eiusge^

neroßortißimo ducecapto, adTarßumlateciSciderat : er Aßimbei regiS, qui c Mefopotamia,Birtha urbe U Eupbra^i tisripisoccupata, Syriaminuadebat, conatus inßegerat, domuerat utramq; Arabiam, er ßernile bcüum oppreßerat quo nullumpericuloßusßuit,quum innumerabÜes ßibßerui Aethiopes, coniurationefada,captis armis ad delendos Ma tnaluchos in unum ex repentina fuga coiuißent. Porro ïa^ cuppus in lt;Maiore Armenia,■J^edia,Pcrßde, ^Aießipota mia atq^Affÿria rerit potiebatur: Vir belli auidus,fed Vjfum caffana patre, à quo regnu acceperdt,uirtute atq^fortuna inferior,utqui,nulla re mcmorabilige^a, impudica uxeris fi-aude perierit fc^ ut regnum Plißnaeli Sopho ßrorisfi^ lio,qui demum terrarü orbemnominisfuifanMcopleuit, inuadendumoccupandumqi relinqueret. Aßimbeius enim pater JViagni cognomine dignus, Hiberos erHyrcanos Ca/f q maris accolas Armenia finibus imminentes, cladibus iUatis, longe fummouerat, erpulfo ^Mahomete Baiazetis patre: duobusfecundispraliß Ottomannorum opesattrU uerat, fed pkniorem rei beUicagloriamfuiffet adeptus,niß adArfengam(.dum tertio fumini certaminisfortunam perU clitatur

SVI TEMP. LÏB. I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

clitätur^multitudine torinctorü expugnatus,infcxlici exitn fuperiores uidorias corrupißet. Apbricam ab Aegypti ßtii bus ad Atlanticum Oceanum multi reges obtinebat, omîtes inßrmis opibus er bcllo ignobiles,cum bis CetuU er üuini djt alijq-populi mediterranea Aplmcte colentes,qui uno no mine Arabesliodie nuncupantur continue per latrodnia, errepentinasincurfiones bellagerunt. Gens etenim nuUis certis fedibus aßüeta, mutando loca atq^ euagando, cunda populatur, actuin maxime Apbris acrebeUummeumbitt (luuinmaturas inagrisfegetestutari oportet aduerfusAra bum iniurias, qui ut alieni laborisfrudus intercipiant, ex fitßdijs erßimmis aliquado uiribuf,me^ores oppidanoruin prxßdio conßrmatos adoriuntur: Inter toi reges, yVi.abo=i metes qui ad Tunetaßupra Carthaginem regnabat,ubertate agri, diuitijs atq; authoritate longe clarißimus babebatur, quäquam er Telßano regi Mauritania: T:ingitani£,atq^ item ßnitimo regi y^aroebio ad Atlatem ac Oceanü permagnis equitum copijs ualido,opulentie regionespareant.Sedem(=: net Tunetanus, quum ab eo ßecra petantur. Atcitraßetum Herculeum, 'Hißgt;aniaomnis,prietcrexiguam ueteris Lußi-taniig partem, qua tum ioanes rex Portugallia: potiebatur, cum ipfa etiam Sicilia atq^ Sardinia er 'Balearibusßn ditio:. nem l'erdinandi concejßerat.ls è Tarroconenfi ubi tum Ioan nespater imperabat,inulteriorisKijßaniie regnum, quoi ’Elifabeïhe uxoris dotale fuer at,tranßgrefßts, Lußtanospro uinciaßuam inuaddes, aliquot prielijs ßtperatos expulerat. l^ouißime autem quum^aurorum imperium in Betbica opulentumerßorens continuis decemannisab fe oppugn, natum,eiedo^B.ege,ertotagete deuida,funditt{seuertißit, tantam belliciie uirtutis at^ prudetix opinione apud omîtes

A

PAVLI ÎOVII HISTOR.

adefiftüe^, lit nemo üli ehrlütattorii regum uelahitudine ingentj, uel i^duftria, uel rebus geüis confèreiidus efjè uide^ retur. iiiGalliadutem longe lateé^^^imperabatCdroÏHseiiK r,ominis oilduus,qui tdmetji neq; mdnu neq; coßlio multum udlebdt^tdinë ut mox dicemus dmplißimis mdximi dlq^ opu^ Icti regni uiribtis innixius, uiginti triumdnnoru ddolcfcens, çtr pdcem inUdUd euertit, er rem Gdllicdin qu£ nobis erdt obfcurior,drmi5 dtq; dufuplurimum illuürduit. 'Britdnidnt ticrc) db cdpdrte qu£ continetem Gdüi^profßicit, dtq; dh'o nomme Anglid nuncupdtur, Henricus feptimus bello çy pa ce it!ßgnis,dc in primis duri ditißiinus obtinebdt. Scotis du=: tem qui extrema inßuhs dd Caledonia ßylua çtr Orcadicum Ocedt:umincolunt,tdcobus Studrduspdterne cicdis fcelere, dc ipßopoflea uit£ exitu iiifceliXidomindbatur.'Belg£,Bdtd=s uiq; 3urgundi Heluetqs OATuUngis proximi,po{ï Cdra lum Belgdrum principem in medionutricibus ad Hdnßm cumexercitu db Heluetijs c£fum, Pbilippo ^dximilidni C£fdris ßlio pdrebdnt. Ipfe C£fdr totius Germani£ imperia potiebdtur, itauteiusnomenmhonoreßt,fednon indnia iubendi iurd, uer£q; opes apud liberds Ciuitates cefedntur-, qu£ mutuo foedere confociatis uiribus,feptudgintd tirbium infignium numerii implent,dtq- uno conßenßu inßuperabiles libertdtem defendunt. C£terum ^dximilianus multdrutn uirtutum Idude mclytus, fe ipfo ntdior bdberetur, nißißor^ tuna, qu£ pulcherrimis iuuent£ coeptis adfuerat, poflrema eins conßlid er nouißimos condtus penitus elußßßet. in Pdn=: noni£ regno,J\iijdttl)id Coruino uitdfunäo, quiglorid da rißimis belli pdcisq; drtibus qu£ßitd,omnes eins £tdtis reges fuperauitjVlddislaus Rex Bohemorum ßucceßerdtiln Polo^ nid uero Alexander, eodem quo crVladislaus Caßimiro

patrt

SVÎ TEMP. LÏB. I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4

Patreg(nitiis,imperabctt. Tuit h£c olim Sarmatid, qu£ niïc ab Odern flumine, id in Venedicum flnum decurrit, nd Bo=; ryüenem ufq^ q“ Rofolnnorum fines extenditur.Supra Tlt;t=: naim or BoryFchenis fontes ad Borea, lt;Mofichi Scytbarum finitimi, late omnia tenent, attingunte^i yolgamamne,B,l}a ab antiquis nuncupatum. lt;M.ofichorum turn rex erat ioaik nes Bajiliiis,fiane Chri^ianiS religionis cultor egregius, nifl Gr^canicos rilus, qui minus ab Romano Pontifice probant tur, pertinaci fiuper^itionefiequeretur: h equitatu maxime abundat, or cum Polonis or Scytbis continëter beüagerit. Supra S\ofi:bos,qHi hodie tAoficbouita: appellätur, ab Aqui lone ad occafum tendentibiM,Suetia occurrit, ignota quon^ dà Romanis ficriptoribus, or huicproxima, noüroq; mala clarior Gothia,qux circumfluo or reüagnäte Oceano mu-nita efl.vltra uero Suetiam Noruegm longißimo traSiu por tenta ad Calfdonij maris termines, ingentem flinumefficit, atqi inclufls innumerabilibus infulis, contra ultimum Cim~ bricig Cherfonefl promontoriu irrumpente,demum Oceano recuruatur,or Danide régna cocludit.De natura eius terrée atq; his gentibus,qu£ fupra Tioruegios exi{lunt,Ichtiopha=: gis atq; Pygmeis nuper repertis, apud quos certa cceli ratio ne per coniunëlas inter fe noiles or perpetuos Soles, totus annus alterna uarietate reuoluitur,fiuo loco memorabimus. In italia autem ea temperate Veneti or magnitudine opunt or diuturnitate ]mperq,or rebus terra mariq^foeliciter ge= ftisflummam authoritatemobtinebant. Vrbseorumampla atq; magnifica, mercaturlt;eorrei naualis ftudio à paruis initijs creuit.Sed ea propter incredibilem fltusmunitionem, ante alias or beata or admirabilis exiüimatur,(^ interfluen tis Uadria: paludibus cinda, nuUisq; ob id oportuna hoHiif

A «ij

PAVLl lOVII HISTOR.

i»iurijs,ueteres thefdtiros dome^icd in pace cumulätos,pe=i riculo/is etiam temporibui conferuarit. ï^uUi etenim à terra aditus,intercedete quadraginta fladiorum pelago,nulli pe=: nitusÀmari ingrejjits propter c£caatq^humiliauada,tifu tantum indigenis nota,aut ingruentium barbarorum auari tix^dutmagnisabaltoclaßibns patuerunt. Venetibomines in uniuerfum, conßlio funtgraues, feueri in iudicijs, or in aduerfa rerum fortuna confiantes, in altera nunquam im=z ntodici. Omnibus quum idem ßtconferuandielibertatiscr augendi imperij incredibilefiudium,inßenatu Ubere nbsp;nbsp;fe-

piusacerrime fententias dicunt, necquenquam temereex optimatibus, qui uel inßgni uirtute, uelJßiritu ingerendis rebus c£teris anteceüat, nimio plus creßcere, uelcolleäa gratia potente er darum fieri patiutur: Quibus inflitutis, duferuitutis metu,aliena uirtute quam fiua,terre{lri in bel^ lo uti longe utilius er tutiusputat, togati omnesper o£lin^ gentos amplius annos,rempublicam nuUisfire inteflinis fie^ ditionibus exagitatam,adtniniflrarunt. CiCterum ipja nobis litastotius maritimi negotij er naualis difciplina tnunera nauiter implet, exutisq- togis arma defumit. Paruere eis ab initio, quo tepore maxime claßibus ualebat,\flri, Liburni^ X)almati£ atq^ illyrici ora-multa ité nobiles Grlt;£cilt;e urbes, cum Pubcea Cretaq^ (nßulis. Mox tranßgreßis in proximant continentem,Patauium,'Verona, Taruißum atq; Vicentia, que ab infirmißimis regulistenebantur ,accejjirunt. His quoq^ Rauenna addita ed regia quondam Gothorum, atq; alterum totius Italie nauale pulcherrimum. Quo rerum fuccejßu euecli, er terreflribus audi copijs, non multo poil Philippo Vicecomitipluribus beUisdefatigato, Brixiam er Bergomum ademere. Ceßit er di Crema, Prancißco sfortia concedentç

SVI TEMP. LIB. I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S

(onceientc.'E.xmie yawtoru potëtia mnëlis in Itdîia mdxi-nto terrori e^e ccepit.i^ämfinitimus quifq; pro lè^utpericn lo proximui,fuJJ)elt;^ds eoriî uires Mbere,qu£ pdulo antcfer pëdo dtq; aliéna appetendo in tanta magnitudinc excreuifi fent: acplimmuucreri,ne qu£ipßperfocordiäadolefcere ßneret,eaßibimax nel tenui rerü occaßone exorta,m pernU dem uerterentur. Ciuandooinnes gui humanarurerHufn periti effent, uim illatn i»ueterat£ reipublic£ no cadud ali=: cuiiK hominis ingenio atep induSiria regi,ßicuti cxtera impe ria,qu£ d uirtute uel ignauia principu ßortunafortiuntur, fed uno atcp eodem immortaliperpetui Senatus conßlio bernari manißiic profßicerent. Qnamobrem conüernati aliquando ltali£ principes uno confenfu eorum conatibus obilitere:acnouißi!ne quii Ferrariänobilemaq; opulentant urbem pertinadus oppugnarent, authore 'Xytio pontifice, confodatis uiribus,libidini atq; potcti£ eorü obuiam itur. Secundas autem authoritatis atq^ opnlenti£ partes in Italia lerdinandus Aragonius obtinebat. ist^eapolitanuregninn Alßnß patris uirtute partum, deuidis proceribus, qui res bellionefaëla Andegauëfem ducem fecuti,grauißimum beh Ium exdtarant,cum magnagloria conßruarat.Ferdinandv ßlius erat Alßnßis,£tate integra,manu promptus,atq; inge nio ßrox,omniu qui tum in ttalia exerdtus dudarent, lon^ geclarißimus. Huius uirtute audadaq^ußusFerdinandus, quuipß Fleapoll iamJenex prudentia plenusinexaquadis Italia rebus omnium uiresßngulari iudicio metiretur, cunt Florentinis GT Venetis duobusq; pontifidbus beüa geßit. Quo tempore Aragonia res adeo ßinnata fltibilitacp eü, ut quum domi conßliu uigeret,z^ßris armaßorerentjUuUam niutationem unquameahominu atatehabiturauideretur.

A V

PAVLI lOVII HISTOR.

'Regnutn ciw multis mßgnibuf iitq; opportunii urMU'S itoi bile, undiq; d Supero dtq; Injiro nuriportuofum,otniri genere commedtM,dcribu6 uiris,amp; militdribus equis dbun dabdt. ïiq;dTdrrdconenßfaltu, Pontiniiq^pdlndibmper 'Volß:orum fines tranfiuerßs,Sdbinorumdc .yAarfiordm iu=i gis per Piirconenfies or Perenldnos, dd Truentum dmnein,^ Romdtiipontificis terminas attingit. Cdtcrddb ipfo Sicilia fietoßnncTbyrreno, dtq; illinc Hddridtico dmbiilt;tur.Pon== tificia uero ditionis erdt Picenits dger, Vmbrid, pldminid, Aemilid,'Ldtium, cum multo mdximd Tttficia parte. Verum nobiles dc libera ciuitdtes tncurid uel imbeciüitdte ueterum pontificum,pdßitnimpamp;tentibustyrdnnis fieruiebdnt: dut propter dira odid, immortdUumfidSlionum cruentis fieditio nibus dgitdbdntur. Inter cateros moderate ddinodum Vrbi= natibus Guido Peldtriiis, Cdmertibus ueroIuliusVdrdnius iinperdbdt.Iodnnes Bentiuoltis ^pud Bononiëfis principem dgebdt. Foroliuij etPorocornelij Cdterindsßortiddomiitd-bdtur.Pduentia ^dnfiedi,Pißduri sfortidni,^’'’ Maldtefla Ariminiprincipeserdnt, ßedquiiam ueterepotentid er cht fitudine decidißent,Perußa Bdleonüßamilid multis fvrtibiis ttiris,fied admodum fianguindriis dinpld erflorens: pulßd Od dorüfdSfione, ciuibusfiuii leges ddbdt. Tiferni ViteÜiorum nome clarü erat dtq^ illuiîre:Sed ed mox domus,qua multos ßmul duces mßigniglorid tuierdt, mifierdbili eorum interitu fune^lddtq^ infixlixfuit.Populus dutem Romdnus in pdrtes diß:ißus, Vrßna dut ColumniaßdSiionisßudidfequebdtur. Columnijs Sdbelli uetu^dtefdmilia erfrequenti ßobole mU Utarium iuuenu potentes, Vrßnis uer(),comites cognometo Grdpelli cUiritdte dtq^ opibus ferme pdres, ddharebdt.'Nobi lißimiprocerum tuac srdntjdi^^iqspoücd domidcßris mili

SVI TEMP. LIB. I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;d

fti« cIaruernnt,Verginiui or ^icolaitf Vrßni: CoVitiiS nero Projßcr atq^ Vibritius : idcobui item Comes, AntoneUusq; Sabellus. Horuo{gt;ibus,Romanipontifices,dumperuarias temporu ac beüorü occaßones licuit/emperinßnß inßfliq; fucrant : nikilq; iinquamantiqtiius habiter unt,quam faâio nein ßuere atq^ alere eorum controuerßasiut quum attritiS tmittiis cidibiis atq; iaditris ainboritm uires forent,ipßpo^ ßea deletis rcliquijs, oppidis coruin,itt proximis, potirëtur. Romani etenim ,ßuepriüini decorts antiqu£ libertatis me=gt; mores,ßue ut funt natura turbidi atq^ ßroces,ßicerdotu im peria, pleriq; eorn paru moderate auarecp imperitent,lt;f:=t quo animoßrre no poßiint.Fropterea,qua iniurijs aut con tumeliis exagitati fuerint, quo minus omni maleßcio defs^ uiant,neqi ui, neq^ legibus,neq; facrofanflipontificis autho ritate deierrentur. Ceperealiquando,atqi interemere Boni^ fadum Oëlauum, hominem quanqttàmfadiofum, morunt tame ac literaru dignitate uenerabilem: Quin etEugenium €xinli£uirtutis pontificem,fede atqueurbe immaniterex-pulere: alios palam oppugnauere armis, alios coniurationc fada, ab obeeßis itineribus in maxima uitat atq^ amittend^ dignitatis pericula coiecere. Frteerat tune Chriüianisfacris Alexander Sextus,natione Hißgt;anus,antea Rodericus Borgia nuncupatus,qui prat alto ingenio,eoq;fempera{iutè li=z bcrali,quibusdam Senatoribus per comitiales dies non oc^ culta largitione corruptis, quum potiores eius ordinis, folis innixi uirtutibus, repulfam tulißent, pontißcatum adeptus eSl. lî immani cupiditate maiores opes aßvs dans,ut mox dicemus,ColumniospariteratqiVrßnosuit rijs afßixit cladibus,pontificatuq; uaria labepolluto, cuius atnted nomen fatjdius dc wn{rdi’iliitsfuerdt,itdli(drnni rcw

PAVLI lOVII HISTOR.

rum fkitum mAgnopere conturbduit.Senenßum libertatentj quu plebeij nouiip homines cumoptimAtibus,^“ rurfiis in^ ter fe nobilesuAriAfortuiiAper AliquotAnnoscoteniilßentf Pandulfus Petrutius, uir Apprimè fAgax pAulo ante fuéule~ rAt.PlorentiuA dutem rcfpublicd, Petri medicis confUio dtq; au/ßicijs regebdtitr,eam biennio dutè uitdexcedensLau=: rentius pater, in quo fumunA fdpientid^eximid uirtus, amp;■ ßn guldrishumanitt!Kfuit,optimiscoüitutdmlegibus,opulen~ tdm ßorenteincprcliquerdt. Tum primumenimPlorentini pdcepArtd,quu domiforisq; induürij,et in mercaturd maxi me diligétes, publicè dc priudtim res ßtds mirü in tnodu du~ xijßent,elegdntius etßumptuoßus quÀm cd:ter£gentes £difi cdre,excolere dignißimdrü drtiu drtißccs'.et quod incompd 'rdbiliglori£ eis ceßit, Gr£cdS dtq; LdtindS literas illuürare coeperut.Lueenßum ciuitds, ut fefe à PÏorentinoru iniurqs, qui libertdti eorum fimper inuiderunt, tueretur,Mdximilii( noC£fdri ornonnunqudmyAedioldnenßum principibus tributd pendebdt. Genuenßes uerb qui cundd quondam md^ rid perudgdti, reli^lis ubiq; cldrißiniArum uidoridrum mo numentis, c£terdsgentes omni tempore ndudliglorid ßipe~ rdrdt,quü domi fcditioßatq; difcordes ßeuißimisfddionum fludibus mergerentur, in clienteldin sfortianorum conceßz ferdnt. Vigebat turn in Lugurid du£fddiones,Adurnid dtq; Tregoßid, dmb£ populdres Oquot; GibeÜini nominis : ipfd enhn ciuitds innobiles populdres ßdmilids plebeq; tripdrtito diuiditur. Üobilitds duplicifddionu morbo Idborabdtmdm pdtritq quumexproßejßopdrtimGuelßeßent, pdrtimGi* bellini, etidm Adurnium, dut Fregoßum nomen pertindci qudddm inßdiiid ßequebdntur, dccidebdtq; ßepius, ut Guelfi QibeÜinos quos mAximè odio hdbere conßieuißßent^noudru

pdrtiunt

SVI TEMP. LIB.I, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7

pdrtiü liMine c£ci, äccrrimis ftiidijs iuudrent. idq; propte re.ifiebdt,qu6d nobiles lege qiidddm antiquitus Utd/upre^ mum in ciuitcite magislrdtum qui ddfolos Gibellinos perti^ neret^dpere no licebdt: plebs quoq;,quie mirum in modunt incertis rumor ibus feruit, incredibili mobilitdte tumult uin excitdre, ddarind difcurrere,dtq;eodemnonnunqudmdie commutdtis uoluntdtibus, modo his modo illisfduerecon^ fueuerdt. Ç^uibusdecdußseffelt;ilumeü,utquurndifcordid dtq^ inteüinis confeäi nutlis fefe regere nonpoßent,diß'ociet tis dnimis dttenudtisq^^ opibus,fdcilc ucrdm libertdtem dfM\ ferint. Arce qit£ urbi imminet, Ludouicus sfortid pr^eßdio munitd obtinebdti PviStoridni milites Auguüini çj- lodtmis Adurniorit, qui Ludouici clientes erdnt,iuß[dfdciebdnt:dc tum omnibus und dtq; eddc curd inerdt gt;nbsp;ut Fregoßos quoi ante expulerdnt, urbe prohibèrent, amp;nbsp;Sendtus Populusq; omnis Ludouici conßlid fequeretur. Porrö '£errdrid,J\ILu^ tind,Regium,Lepidi Herculis Ateüini. y^dntudVrdHcifci Gonz‘ig£.VerceU£,Augu^d Prdtorid, Tdurinu,tporegid, Subdlpindq^ oppidd Philippi AUobrogum principis, cuius imperium per Grdids Alpes ufq^ «td Genudmç^Lemdnunt Idcum extenditur,ditionis erdnt.ln Gdllid dutem Cifdlpina, qu£ nunc Lombdrdid 4 Longobardis, qui ibidem fèdes im^ periumq; tenuerut,recentiore nomine nuncupdtur,Medio:: Idnenßum princepSeratlodnesGdledcius Gdledcio Sßrtid genitus^qui à coniurdtis in templo diui Stephdni in ipfo £tti tis ßore truciddtus efl:. C£terü Ludouicus pdtruus,dd quem fummarerum omiumrejjgt;iciebdt, imperiopotiebdtur, uir ßnguldri prudentid,fed profundd dmbitione dd cxitium ttd li£ ndtus. lî m«Ws dnte dnnis dnimo agitas, quibus maxime conßlijs imperiu adfequeretur,Cicchum Simonetam uiruttt

PAVLI lovn HIsrOR.

pro puero tunt loMue Galeado, rem Jf-kdioLt^ nenl'emßincerdßieadminiürMtem,falßsobieai5criminH bus,cdpitali fupplicio affecerat: ^ediolani^opportunis^} alijs inlocis uetercs acpuerofidoscuftodes circibus eiece^ Ydt-.Prigfecerdt copijs atq^ urbibus nouos homines: G“ guos cceptis fuis obfture prouidebdt,udrijs circumuentos drtibus oppreffrat. Eo »todo ddimperijprocurätionem eueilus, guumVeneti c£terorum ItdliiSprincipumdrmisin'Ferrd^ rienfç^r 'Brixidno premereiitur,resgi eorum in dnguüo ß=: dcplurimum diuturno dcdncipiti hello dttritie effent, primus dfcederdtis impudentißime defciuit,amp;pdce dd Bdt neolum oppiditßrmdtd, cxplordt^e tiidoris curfum intérêt rupit : fcilicet ut Veneti hoßes immortdli beneficio fibi ob^ flringerentur, guorum ope dtg; duxilgs,^edioldnenfe im perium, dnwto fidtris filio fe ddepturum confidebdt. Ed res Xyüo potifici tdntum marorisdtlulit, ut intrdpducos dies ingenti dolore uiSlus interierit,e2“Alfinfus,gui fociorunt duûdbdt exercitum, erepti fibi c nunibus triumphi contu=: melid dccefus, nungunfe enm iniuridin dnimo depofiturunt effe iureiurdndo dfßrmduerit.Erant plerig; eo tempore gut 'Ludouicum dmplißimd prudenM Idude cumuldrent, guod edm belli ßdmmdm,gud pcrnobilis ltdli£ trddus defldgrdtit rus eße uideretur,fcelici diligentid reSlinxifiit: unde flbi,uti rerum £guus drbiter dc moderdtor, fummdm conßlijdtßi uirtutisopinionemdpud omneseßet confecutus. idguog; dd dmplificdnddm eins exi^limdtionem pertinebdt, g, Afcds nius fidter ipfo impetrdnte cdrdiitdldtus honorem fuerdt ddeptus: gui turn amp;nbsp;fummdgrdtid dpud Alexdndrum pon^ tificem udlebdt, amp;nbsp;propter immenfts opes dtg^ dnimi mdg^ tiitudine,eius ordinisfdcileprinceps hdbebntur.Uec multis

dntc

SVI TEMP. LIB* I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8

dfinis Sedunos Heluctiorum focioS) in Itdlidtn irrum=! pentes, fupra Verèanum lacnm acie proßigarat: et Ketho^ rumimpetmnc[iaClMenndm oppidum inudfcrdnt, armis litq- pecunidfregerdt : qtium aduerßts ßmiles bdrbdrorum irruptioneSjimperij fines fducesq; Alpiü mirificis operibus atqi drcibuseredis egregiè muniuifiet.'Quibusde rebus mdgnd iUi indies potëtid,finguldns dutboritds,cum ingenti etldin glorid creficebdnt. E nimuero tdmetfi ambitione priit=: tcps in diuerfumdb ^quo or bono rdpiebdtur, multis tdmc optimis drtibits dbude inüruSius,fidgitiofd confilid mirificè cotegebdt. Erdt in primis, quad tndximè p opuldrc grdtidin fduorêq; concilidt,dditu dlloquioq^ perhumdnus Gffidcilisz nunqiùm eins dnimtis irdcandid fiuperdbdtnr: moderdtè dc pdtienter ius dicebdt: Ingenid qu£ uel Uteris, uel exquifitis drtibus cldruifient fingiildri liberdliate profiequebdtur. Po= ftremo quumßdmes peüilcntiMe ingrucrent, nidxmd dn=: HonidS er fidubritdtis curd l}dbiti,fiibldtisq-ldtrocinijs,dtqi cnonnibus urbis jedificijs ad linedin dire6Us,tdntuin ^lendo ris dc opulenti£ Cifidlpin£ Gdüi£ inuexit,ut db omnibits aiire£pdeis er publics: fiecuritdtis dtq; clegdnti£ conditor efie diceretur. ld modo fuinmdm ilU dpud honeilos dues con fidbdt inuididm, quod lodfinetnGdledcium egregia miti^i indole iuuenem,idm tum qudtuor er uiginti dnnos ndtum, fieptrd teuere, dtq^ obire principis miimd,minime pertnii* tebdt, ceu Ule propter ingenij dc xtdtis imbeciüitdtem, md^ ximdrum rerum curis tdntoép oneri, impdr firet.t^ec iuuc~ nispdternorum dmicorum duxilio de^Ututus, quos dntett Ludouicus fii^ulerdt, dut ffiecie honoris, per edufitm gerat di mdgiilrdtus dbl€gdrdt,repofi:ere imperij iurd, dut quic^ qudmprincipe dignutn eloqnidudebat. SiquideniètJ.udo^

I

PAVLI lovn HISTOR

itico fummißiJßeculdtores, qui eius diâufaâuq^ notärenti in aula baud quuqudmdißimulanter obuerfabantur. lamq} EO contumeliarum erat peruentum,ut Ludouici quxüores, in/ßeilis ß/mptuarijs rationib us, qux etiam per tenues erat, nimij luxus eum caüigarent, certamq^ tantum expendend« pecuniißßummam praeßcriberent. itamiferrimusprinceps odio impotentis Fatruißubaflus, neq; uïla amicis aut clients tibus beneßcia collocabat, neq- prtß inopia qtiicquam lt;e^ti mce^£qi familite largiebatur .At in aula Ludouici,qu£ hila ritatis atq^ opulentie plena erat, unis fubteélis cunda luxu ^continuoUberalitatis fplendoremagnifica atqßUu^ia uißebatur,quodq; magnopere mcerorem accumulabat, Lea trixLudouici uxorterathac HerculisAteüinißlia)fartit atq^luxuriaingenti t?mlier,plerumq;grauioribusconßlijs feßearrogantius quam mulierem deceret, immißcere,deman darepr£turas, orcapitalium ciuiliumq^rerumiudicibus plane dominari ita conßueuerat, ut Ludouicus qui iam tum blanditijs eius deUnitus,uxorius babebatur, importuna ma lieris libidini nonnunquam obtemperare cogeretur: Prafer tim, quodeifilium,cui po^leayAaximiliano nomen fuit, paulo ante pepererat.vnde,quum magna ludorum celebri=! täte puerpera atq^ infanti principalia ornamenta collata efßent,manauit in uulgo fama, Ludouicu Papia urbis prin^ cipatum, ut inde more maioru puer ueluti è proximo gr adit üdimperiumeueberetur,infantifilio deüinaße. Bares Ioan nisGaleacij etprafertim Ißabellauxoris animos magnope= re exulcerauit: Ipßa quod orpatre Alßnßum et auu baberet Berdinandum, iam Brancißcum auita indolis puerum in ffemßbi debiti imperij primo partu peperiffet ,maiores, quam maliebris animus jirret, ad uindicandäcontumeliam

fßiritus

SVI TEMP. LIB. I. 9 ^iritus gercbdt, cóque gräuiws ac infc^ius,quoil Ludouici opera per fagos, ipfo nuptiarum die magicis cantamiiubm er uenefieijs, guibusfaecnnditatem impedirent, fe pariter er eoiugempetitos ejjeperfuafum habebat : er tum cunüa patrui conßlia eô ferri manißeßeperjßiceret, unde ipß cir^ cuuentiomnibus dolis atq; artibus è medio tollerentur.ltaq; ifabeüa impoteti dolore aäa, cid patrem auum^ in hanc fen tentiam literas cofcribit,er /be(lat£ fidei clientißio, quu i'd fspius tentarepericulofum foret, t^eapolim deferendas tra dit.Scio uos qui er claritudinis Aragoni£ domus, er regi£ dignitatis memores femperfuillis, nunqu'am me prolem ue^ {bram, atq^ inßnibusueibris educata, loanni Galeacio fuiQe deßgt;onfuros,ß quem paterno atq; auito imperio,quumpcr £tatem ticuiffet, ßreeeßurum arbitrabamini, eum exa^^a adolefcetia,liberisqißtfeeptis ambitioßßimo atq; ߣuißimo patruo feruiturnm putaßetis. Ludouicus enim non iam pa^ truus, fed immitis er atrox hollis, nunc primum aperte, q,, multisanteannis, longagubernandi confuetudineaüeblus percupide femper aff'eäauit,yVLediolaneßs imperif fi:eptra fobis obtinet, er cunda cum uxore ad arbitriü moderatur. lüicuüodesarcium, copiarumduces, magi{lratus,atquc omîtesprouinci£ciuitates parent. Ipß:principumlegatos audit, belli et pacis fert leges,er denique necis ac uit£,uedi galium atque £rarijßipremäbabet pote^latem. Nos mißen ab ipfo circumßcripti, er dedituti ab omnibus, quum fobs rerum inanium titulis decoremur, in obfeuro luduoßam ac tniferabilem uitam agimus,ßoüicitiqi ctiam de falute qu£ im perio atque honoribus amißis rebquaed, nißmaturi opem feratis, duriorent indies afßidis rebus exitumoperimur. Eripite ob/ecro natam,generHmq; ueßrum bis £rumnis,er

B

PAVLI lOVIÏ HISTOR.

fi uos diuina uel humana lura permouent,ß qua iuiiitix pietatiSfß qua deniq^ in iüis ueßris regiß animis prißini de=* coris cura reßdet, libcrtati atq; impcrio rcüituitc. îion de=gt; funt nobis ßudia optimorü ciuiu: in ioanc Galcacio animus' uigetcurarumatqueigt;nperiicapax-,Hcter£samici,quinunc tyrani fruitiam reßormidant, promptam ac ßdelem ex occa ßone Opera nobis taciti poüicentur, atq^ omnes peregregia erganosuoluntate ciuitates exi^unt, quibus iUe inußtata çy pr£graui acerbitate peeuniam imperauit. Poßremo Dij ipß immortdles fcelerum uindices nobis non deerunt,ßi nos, qui alienißimis etiam ntißera atque indigna ßeruitute op=: preßisprxßdio eßßea:quumQy-regiumßemper exiüimaßis, fanguini ueßroyt^ir iußisßmx caußa: minime deßneritis.Fer^ dinandus er AlfDnßus,quimultnm antea illa ueraeßemuU torum Uteris erßama cognoncrant, rei indignitate permo^ ti,legatos ad Ludouicu decernunt, qui Ioannis Galeacif cau famagant,ßed amice atque lenisßmc neQicium pertraóicnf, quoduimeiusUominis mipßometußujßicioß atque pr£cU pitis,neque minis,neque uüa denunciatione periculi exagi, tandameo tempore iudicabant.Mitttintur itaque Antonius O“ Ferdinandus Gennarquirigraues : li Mcdiolani magnU ßceßußcepti, luculcntam deFudoiiici laudibus in conßeßßu primorumordinumorationem Uabueriint, qufeopertine^ fgt;at,utager ambitione animus ,podlquam nihil alias artes ualuiß'ent,glori£aclaudismeittion€ßutiaretur. Fratenim 'Ludouiats xternitatis appetens er glori£auidus,ßedqui peruerßis rationibus inanem pro ßolida ßeäiirctur,utple^ riqueprincipumßolent, qui adeptoßntim rerum ßaßigio, dum uer£ uirtutis obliuifeuntur, per ßiperbiam atque anU miuanititeminßaniuitt.CiSterHm exitus orationisßuit, Fer« dinan:z

SV I TEMP. LIB. I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ï0

iinanium regem cttqueAlfonpun obnixe rogare^utimpe^ riumquoimultosaniwsddolefceitti iodnni Gakacioßiigif tari uirtute ac uigildntid conferuaßit, eidem qui or uir çy pdter eßet effvâiM, inm tandem rcftitaeret. id ji fdceret,uti iumanA iurdpoßularent, ipfum,ßcuti dtüed ßdpienti^, itii moxuiri optimi nomen inßgni cum laude conßecuturum. Ardgonios uero reges,qui sfortidnis coniunSlisßmi fempev extitißentjcoßnguldridccepto beneßcio,immortaks grd=! Um bdbituros. Ad ed Ludouicue reßionditfe ab ineunte iStd te in uiidin earn cur dm totiefenßbitsfemper excubdße,ne res I^edioldnenßs dutinteüinisinßdiisturbdri,dut uüis djßci Aetrimentis ex opportunitdte pueri principis db hoüibus paßet: idß Dijs bene iuudntibui dbundcpriC^litiße: Vcrt principis nomen penes loditnem Gdledcium fuiße ßanper^, dtque in poßerum futurum ,ß intered nihil prêter Idbores, CrdißicillinMrum rerum curas ufurpdßi unqudm,crii cumfumnutdnimifollicitudine,udlitudinisq;idóhird,neque eße comntijfurum, qui multis £quitdtis dtque modeüije cx^ emplis honeßisßmam dpud omnes exilUmationem eßet ddet ptus,uti dliquofuo pdulo iniquiorefdfhifuperiorisuittt gloridfceddretur, proinde fe breui, po^lquam ßdtris ßlim fud curd dc diligeutid in edmfßem ddoleuißct, ddminißrdn^ di imperij grdue er pemwleüum onus eße depoßturum, ut nonnwdo Ardgonij reges, qui id obnixè poßulare uideren’i tur,fcd ceetcrietiam principes^priudtiq; omnesfe nuttd dm^z bitione, uerum ofßcq neceßitdte ddduélum, dd id munerit •tcceßifje inteUigerent,qudndo res fu£ hdud mediocriter dliz quorumperfidid Idbefdikltie, dubijs temporibus pro fdlute pueri dtque imperijmdiord prifßdid fldgitdß'ent. At Genz narij, quumcifteris Aiebus per priuatd colloquia agendo

B ij

PAVLI lOVII Hl ST O R.

'atijue ddhortando apudaniinum ed libidine durdtiimnilni projicilJèiit ,)jgt;eciold^; tdiitum uerbufu^s contrurid ßbi duri mAnißile per/ßicerent, re inßdibt ^cdpolim reucrtim^ rur.Exeo tempore Aragonij baud dißimuL'UitercumLu^ douicoinimîcitiasgerere,comnùnari aliqudndo iUiacrio^ ribiK uerbif, tandcmpoüquamlegdtioiübus nihil impe^ trabdnedeinßrendo beÜó dgiture cceperiM. FerditiduduS tdmen.ut fune lentiordfcnu conßlid,o}nnid ali.i prius qu'dnt beUitm experiri mdlebdt.'VerumAlfonfui in quo xtdt zr nü litdre ßudium uigebdiit quiim amp;• priudtds etium cumLu^ douicoßmultdtes ex HalneoldtM pdce conceptus exei‘ceret, rem ad arma deducere properabat. Nec defuere qui dicerct Alßnßumduidius dto^idrdentius ßanendd drmd decreuiße, quod muni quddumoccupdndi Mediolunenßs imperiißdu=; cid duceretur : id enimßbi deberi buud obßmro iureprxdk cdbdt, quónid Philippus Medioldiieiißtum princeps, in quo Vicecomitum progenies deßeit, Alßnßim regem ipßusd=t uum, ut Venetoruin conatus, qui tum Medioluno immine=! bdnt,eiiisuiriuirtute frdngerentur,primis dc uerioribui teUdmenti tdbuUs bxredem imperij reliquißet. JgiturLudos uicus qui Terdinundi experieittis cdtlidißenis conßlid,amp; ttiin Alßonß dccrrimi ducis, muxinidsq^ eins regni opésfor^ tniddbdt,quum ßetißm dnnu zir cLißes dduerßum ße keupoli pdrdrentur, pr^uertendum ßbi rdtus, ut ßeße dduerßus om^ nem eorum iniurium muniret,bellicoßdm dtq^ infen/ain Jtd^ lico nominiGdUorumgentem, initdlidm euocdnddmexi^ii Wduit : quod cdnßliü tum ßbi pofled dcßuis exitidbile, qudM toti ltdli£ cdldmitoßumfuit. Vendicdbdt ßbi FledpolitdUum Regnum rex Cdrolusrepetito iure db Andegducnßbttsproa uinciiSregulis,quid,lodnnA reginAper ddoptioneminre^

gnunt

SVI TEMP. LIB. I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;It

g««i» adfciti fuerant. Ioanna etenim Ladiflao rege/ratre (xtindb,quum iacobum uirum Gallum,cui nupferat, itifon UiitiuifçcnmagentemrepudiaSJèt,crpaulopofi mulicbri ïeititatepalàm infants amoribus feruiret, à JAartino pontiff ce Maxnno Ludotiico Andegauenfe,armis petita e{i,fcù licet,ut impudicus regittis animus, c^ui uerecundia acpitdo^ re moueri nonpoterat, mctu belli in ipfo amittendi regnipc riculofanaretur.Eamobcaufam regina timoré implicita, Alfônfum citcrioris Hijfaniie régis fratre, qui tum in Cor* ftca magno apparatu Eonifacium urban oppugnabat, cunt ualida atq; expedita claf/e Neapolim accerfiuit,cuius uirtu^ te cr Gd!/or/( jn sfortiie tunc longe omnium in Italia for tißimi ducis conatus reprefit,ipfic[;,ut anteapcr coditiones reginapromiferat,obnauatam egregiè operam,infliunt adoptatus eü. Sed Alfmfuspaulo poji loannam,Cdrraccion: lo eius amatore in uincula conicilo,oppugnauitarmis,lgt;lect poliep expulit : ftue quod male tedas reginlt;c libidines, faluo regio pudore, ferre non poterat:fue quod iam folus dominai ri cr cundki regere uolebat, utfunt impoteiuia atq- impe^ randianid^ingeniaHiffanoru,quicumjimel irrepferint, adfimmam femper potentiam cunlt;^is artibuscontendunt. ltaq;Ioanna circumucta omnibus malis Alßnfum tanquant impium cr ingratum apud Pontificem accufauit,^^ refeiß fa priore adoptione, Ludouïeum Andegauenfem in Alßnß locum fbi fubflituit. Indegrauifimafecuta funt beUa,mor9 tuoq; Ludouico ad Renatum eiusfratrem beUum eodem iu:» re translatum. Durauit'q^ ea conientio ufp ad loannem Rea natifilium, qui ab exceffu Alßnfl, cum hoc Ferdinando «e« hementi impetu amp;nbsp;magnis partium uiribus per aliquot ana nos,fedparumproffero fucceffu bellumgefitiquorum moa

B iif

PAVLl lOVlI ÏÏISTOIC

tutim cdttfü dtq; ettcMui, louidim Pontdiiiis, nir ad ontni genuseloquauiiendtus, 'm hi/krijsexpUcauit. At loannei regno ateji A enarid infuld pulfits, quum m GdlUam adnauh gdjjit,non mulo poft ftbre correptus mterift,fuperftite dd^ hue Kendto pâtre, qui mox amp;nbsp;ipfe, ftne liber is atq^ nepotU bus uitdexcedens ,l^uiouicum GdUiie regem huius Caroli fdtremteftdmeiitoreliquithdredem. Fuit poftluecnonft^ melregioinconcilio de rcpetenda F^eapoli mdgnisproce=z rion ftiidijs ailum. Sed Ludouicus qui diu domeftieo zy Bet= gieo ftmul bello impUcitusfucreit, totam eius conftlij ration nemç^damnofdtncrperdifficilem multisdecauftsfemper' cxiftimauit. Mortuo autem Ludouico, quiftiblatis inftnfto^s ribus regulis er rebus flngulari prudentia conftitutis, Cara lo ßlio regnum GaUite omni beüico nwtu uacuu paeatumq; reliquerat. üon defuere proceres qui Galiije uires extollen^s dogt;, quid nupcr Britones citcriartsBritannixgentem, qufi in GdUia e^, ad Sandhim Albinum Rhedonum oppidum, tw tnorabili prxlio deuiciftcné, ad ftifcipiendum parandumq^ bellum adoleftcntem incitareitt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uiri militie dediti er

contiauis fuperiorum temporum exercitati bellis, quit pars tapdcequietem atq; otiumftrreneftireitt,nouum beUtnn quo ditari er uirtutemoftenderepoftènt, exoptabant.üeqi gens dlderitdtis e^ peramplx ftducix plena,mirum^ inma^: dum dedita regibus fuis,quibus diuinu quendam animi uigo remineft'eperfualumhabent,regeduce quicquam ftbi ar^ duum dutfdóiu difficile ftre exiftimdbant.Peruaftratquoqi in uulgus hominum ex antiquis quorundam uatum camuni bus Celebris fama, Carola GaUorum regi maximum totiut orbis imperiii portendi, illumq; efti eius natninis oilauum, cui Matbeinaticorum teftimonio fatum firet, occidentisft^ ntul

SVI TEMP. LIB. I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»a

fnulitt^iOriciuiiimperiopotiri. Nee deerdn/cfuinobilißU ftMin quoiiddm Gmorum imperium, guod ^Aahometes Ot tomdnnuSyByzàutio capto, et exfo Conßwtino Cr£corutn imperatore, non multis anted annit occupauerdt,ad Galloi pertinere iadarent. Turcie c/uoq; per eoj diej fubitvs incurs ßonibui Dalmatiam atq; earn lllyrici partem, qu£ Fannons ttios attingit,direpttf atq; incenßs pluribtts uicis,affiixerat, iam maim bellum Barbants hofi is aduerßts Qhriftianos^ adaudis copijs dc ingcnti claße comparata,moliridicebdv tur: qugres in Galliam delatamuliis fermonibmmateriam pr£bebat. Ndin quipacem oderant, publicam omnium in^ curiam crfegnitiemprincipumincufabartt:futurumqiejji diililabant,utchriflianareJpublicd,poftquaomnesEuro^ p£ reges priflinjcpietatii atq; uirtutis obliuifccreiutir, ali^ quodinfigncdetrimentum acciperet. Nee tantam,ßabeo hoßt letbak uulnus infligeretur, ad alidsgentes, quantant ad Gallos, uel infamiam uel publici decoris iaihiram eßße peruenturam : Quando uni omnium GaUi omni tempore rem Cbriflianam aduerfus Barbarorum iniurias peculiari fludio protexijßnt. Clt;eterum quanquam eatransmarinibel lideßderio diduiderentur,omnestarnen bis de caußsqudi fuperins attuUmns incitati, dd inuadendam Italiam, quant prouinciarum opulentißimam intelligebant, animos inten^ derant,quod prim zy conßandum er conficiendum t^eapo litanum bellum ßret,quam in Grlt;eciam aduerßis Turcos li=t berandiseimprouincio populisarmotransßrrcntur. An^ tonellui quoque Salernitanus princeps, Oquot; plorique alij cumeoBieapolitaniexules,repetendie patriae deßderio,id bellum,nullimpr ope negotij ßre prodicabant : pluresq; po pulos,apud quos ipß propter fa^ones non mcdiocrem obti

B iiij

PAVLI lOVlI MISTOR, lièrent dutlioritdtcm,ß femel in Italid Gaüorum ßgnd cons jficerent,continuo ab Aragonijs de/iéhiros elfepoüicebans tnr.IS erat animorum habitus regia in aula,quum ai cohort tanium atij; impellendum regem,Carolus Halbianus Ludos u ici sfvrtiü legatus fuperuenit, quiut erat in eo munere ads moduin paratuf,non prius ßbi in concilio,cui proceres cum rege ac intimi amicorum intererant, de beüo di/frendumar bitratuseft,(iuàm ßn^los qiios gratia atq; authoritatepos tentes ejfe cognouerat,poUicendo prinVdi atque docendo quamfacilis ac expedita ui^ria ßret, ad capejfendum bels ium accendiß'et. Igitur Baibianus quü fecreto acpalam pros penßs animis audiretur,fa:piiifq; in Aragonios acerbe inues clus,eosomniumquiunqitdnt in Italia fuißent ßiperbißis 1ÎIOÎ er crudelißimos tyrannos ejfe, mifeendo falfa ueris^ oßendißet, ad extremu in concilium uocatus,talem habuit orationem. Si quid reges,qui baud iiibiè non hominum con fdqs,feideorum immortaliumproiiidentia cymunere,fus preirMtngenerishumani faßigium confequuntiir,nonins grati neq; impij fuperis debent, te unum falicißimc Carole ante omnes,Deo fummo maxime debere,fatendum eßtSiqui dem quumprietextatus pene puer ad imperium acceferis, tantus tibifauor fola oris indole conciliatus eil,ut tumultus antes paulo ante, et uarijs beüi metibus excit£ gentes,ipß^ proceres natura inßnß regibus, quos idem prudensatque eximiè ßrtispater tuns uix armis er multa folertis ingenij arte domuerit,ßtitimuno confenfu, atq; incredibilifludio te regem exceperint, quo maxime tempore, er rebeüandi,er noua agitandi conftiia ex ipfa morte patris,occaßo nata uis debatur. Quinetiam dum in citeriores Britannos arma mos uercs,fecuti außiicia tua,belio^ ßcundißime conß0h,pro-uinciant

5VI TEMP. LIB. r. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ij

iÜMi Oceani crfluminum opftortunitdte opuk/h tarn uctm GalliiC imperio adiecerint. Ea restotiu^GaUidt populos in tui admirationem adduxit : Tc cxterni principes inde liißiicere cceperunt -, er nunc nMximè quum uigere in ammo tuo, non regios tantum atc^^ uiriles,fcd humauA uir^ tute augu/liores ßiiritus aperte con/jgt;iciät, te maiori rerim imperia deJiinAre nondubitant. lamcj; ß aufuaperirefata uolueris, te Kagni Caroli proffnitoris tui nomen erglo^ riam£quaturuinpollicentur.Tibi enimprteclara creotu flans fatna bominÜ,lacri belli prouinciam decernit, ut Con^^ flantiiwpolim,ubi maiores tui alicjuandiu regnauerunt, è manibus immanium Earbarorum eripias, atej; inde demum proflóliis,facroflinlt;raimLhrifliftpulchrum Chrifliano noi mini uindices:ld de te non uana auguria,rcflgt;onfla uatum er antigua carmina diuino flacratorum homimm ingenio con^ fcripta pratnunciant : iubentg; te explicare uela,ut guöfata uocant in altum ad gult;erendos immortalisglorif titulos fx liciore aura proueharis. Neeguemguamétota Gallia ßre putarim, gui te maximi ac opulentiflimiregni regem, ucte-c raniinubflig;exercittisimperatorem,inboc eximio fludio atgflncredibilicupiditate ducum çrmilitum,omnescon^ tinuo terrasguasarmatusadiréuolueris,fecundo ui^hris curflu peruagaturum efle uon mteüi^t.Tranjluere aliguan do maria maiores tui Gaüi heroes,aut ultra in Syria, Aegy» pto, fifi-ica,'Barbarasgentes, gult;s nee occidentales guidem populos fama cognouerant, armis pctiuere,guum certatim omnes celeberriinis Magni Caroli trophteis ad uirtutem ac^ cenderentur, er proflrre chriftiana religionts terminas,fà tisdignAmbetlicaufam,progua er fleperanda maria Ion« gißimi traéius, petendji alieni cali regiones ßrent, du^

B »

PAVLI lovn HIsrOR.

bijs etidm dtq^ incertii rebus exiflimarent. Quod ß h£c dtii» mum minimepevnoiient^utpotc qu^ ab aliquotfeculis uti nimis uetuflü, excidijj'e hominum numori£ uideri. poßint^te {yroßiflouel non ultra inflammatum pulcherrinw ßiidioff rendarumrerum,necunquam ignobili ocio defluentem,tro pl}£ii Hxticduicini régis excitabunt. Is enim Mauro dira ho ße tiijßania depulfo,terrampatriamglorioße liberauif.ma-gna hercle cum laude,fed qu£ minime conßrenda uideatur, ßtota Gricia Turcicum nomen expuleris, quodequidem uotis pic conceptis facile cedet.Bpirotie enim Aetoli,çy Pe=: loponneß gentes fupplicitcr opem tuam implorant, ut te authore coßlia repetend£ libertatis audailer explicent, atq; obiter ßrtia arma aduerfus 'Earbaros con/fedis uexillis tuü expédiant. Sed liberandü prius nobilißimnn itali£ regnunt ab Aragonijs tyrannis eße cenfemus,ut cum illud hdredita^ rio iure Galli£ regibus attributum, a miferabiliferuitute itt libertatem uendicaueris,continuö ex Apulia,unde breuißi^ mtis in Epirum etMacedoniam traieóbis, legionibus trans=! portatis, ui enfama uiäoris exercitus, ac deorum atq; ho^ minum immenfo fauore terribilis, Eyzantium reékt conten das. Implorant abs te auxiliu calabri, Eucani, ErutißSants nites, Campani, c£ter£q; eiusregnigentes, qu£ quondam Andegauenßum nomen fecut£,dduerfo belli exitu,iniquam Eortuiue conditionemfubierunt. Horum omnium fanguine ac fortunis Aragonij fiuißimi regnatores ,per multos an^ nos ita crudelitatem atq; auaritiam expleuere, ut nihil iam pr£ter ueteres animos, quibus conßantißime ßmper Gallio cas partes coluerunt,uitlis ac miferis reliquerint. Harret animus recenfere, quot proceres, quotq; pr£claros duces, interpoßtaßde orfacramenti religioncßngratiareceptos, quai

SVI TEMP. LIB. ï. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»4

'quod antea Callicärum partiumfuißcnt, uioUto iure,non ntodoho/pitij, fed ipßuiregixmenfr, crudeliter enecarint. Horum porro caiituera,tremendum uifu,flccatt( er coiidi^ ta odoribui, in eo babitu quo uiuifucrat, ijsdemq; iiißgni^ huf cxoriuta, adferuari atq; ofteiitari ßrunt, ut eo execra^ bili tyrannic^ immanitatii atq- perfidia: exemplo, paria ti=! meant qui feruire noluerint. Contra hos fumme fceleftos ho mines,QJ-quodàuobisuirii fortibm nißindignanterßrri non poteji, per contumeliam Gallicte gentis irriforcs, gla^ diumfoeliciter educes.Dqs enim ac hominibui inulß prjtpe=gt; diente fcelerum confcientid,nec conßlia in negocio,ncqi ar=i ma opportune u nquam expedient.Tibi quoq; aderit Ludo=i uicus sfortiaprudentis ingenij authoritatc atq;opibutcla3 rus,ac in primis decoris tui,Qr GaUici nominis apprime flu^ dioßa.Siquidem uetere fuo inflituto, nihil unquam amicitia Gallorum antiquiits duxit: Trancifci sfortia: magnanimi pa Mi ueßigia fubfecutut, qui Ludouicumpatrem tuü,quunt ille Gallico tumultu cy inmulta procerum pcrfidia pene ob rutmfummis omnium rerum difßcultatibwlaborarct,^^quot; conßlio admodum falubri, et quanta potuit pecunia,cy uc^ teranismaximc copiif,Galeacioßlio duce in GaHiam tramps miß'ojOpportunißime iuuit.Is igitur ßtmmafide ßngulariqj fludiofe/ßim exercitum,quum Alpes tranfccnderis,fertilip! firne prouincie copijs recreabit : commeatiispaßimexpea diet:in Liguria ualidam claßem exornabif.non contemnen^ d4$ copias, ac duces locorum, italicarumq; artium peritos adiunget: er principes Italie qui fermé omnes ipßus author ritatemfequuntur,tibi faedere uel amicitia confociabit.Hoc deniq; opulcnto fideliq; focio, cuu'^la facilia ac explorata emt ad incomparabilem uiâoriam, cuiits uclprecipuuin fi-u^

PAVLI lovn ÏÎI5TOR.

fru^um^non in pr£fenti tantum gloria nbsp;nbsp;commodo,fcd in

ipfa (pc fcmpitem£ laudis magnanimi reges pofuerüt. Poft^ quamtialbianttsdicendijinem ficit,Carolus Gallorumra gttm more per epiftolarum Magiürum rel^iondit ,fe plurh mum debereLudouicoSßrti£,quc)d eo jiudio atq^eafide Gallorunt amicitiam coleret, uti Francifius eius pater inflb tui^et : ob idéji ea omnia qua: regiam rejjiicerét dignitatem, adfummam Gaüici nominis amplitudinem pertinere ui=!

derentur,amicißime commcmorafjet, Proindefereminte=: gram ad mains atq^ frequentius concilium eße delatururn, ut morem fuperiorum regum imitaretur, qui uti regni pro-ceres uiriq^prudentes ybumanis ac diuinis legibus mature perßfcfiisßaciendum eße cenferent,beila iußefujeipere con fueuißent.Flec muUopofi totius Gallic concilium apud Tit ronosindicitur, ubiquum reguli ferme omnes cr facrati uiri facerdotijs inßgnes conueniffent, Carolus de fufcipien=! dobeSo magnificedi(feruit,abhisinßru(ius qui eiusado^ kfientiam regebant, atque obuentura ßbi ex beüo ingentia commoda arbitrabantur. initio autem orationis quum Nea^ politanum beHumperfacileinprimis,ac boneßo caufsno^ mine ßbi acuniuerßeGattorumgenti maxime decorumß= re, mnltis rationibus oflendißet, ad extremum dixit,fe non modo uiüas, pratdta, cr domos eorum qu i pro boßibus ba^ berentur,uerum totius regni oppida,urbes ip fas,facerdo=s tid, crprießdluraspro nauata, opera amicis ac ducibus eße diuifurum : Se folis recepti regni titulis contentum foretac max poßquam ad certiorem atq; ampliorongcrendarunt rerum gloriam diuino monitu uocaretur,dduerfus Turcos, traieHis in Ulacedoniam maioribus copijs, ad ulteriorapriH miamilitesperdußiurum. Qj^a oratione Galliomnes, qui

nerba»

SVI TEMP, LIB, I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tf

UerbdJjAbitu, oris effignm,et cunân deniq^ relig{onelt;^ud=: dan in regibus ftiis dimirantur, facile permoti.regium de^ crciuin diilis fentcntijs confirmant, mirls^; laiidibus extoU lilt : Ipfic^- ante alios c^ui fitmmaficti autboritatefiacilc quo uolunt dubiorum aniinosproclinant-.ii turn crant,quos Bal bianus aut Largitione, aiit promifiis accenderat, Stepbanus Belcariiis i pueritia regio ciibiculo affuetus,qtti nutritij no men'atq- inde fummain conftilendi atitborititem coüegerat, çr GuiliermtisBrifibnetus terarij prffidus, quieflortimlt;ii omnium magi^er, uir caUiditatis atq; folerti£ fingulariSf qui ex humili loco pertinaci quada induilria,diuitias quàm amplifiimas confecutus, 4(i maximos honores ambitiosè, contendebat, qu£ omnia ^fi bellum effet ingenio atq^ pecu^ nïjs fuisconfifus,fe facile multisdecaufis adepturum arbi~ trabatur. Horum maxime impulfu regem uel nihil de Hea^ politani regni h^reditate cogitantem,fufcepiffe bcüum, Phi lippus Argen tonus in hi^orijs Gallica lingua perferibit. terü id probabat ex ordine militari Petrus Rohanius, quem Cienfem Niarefcalcum uocabant: Eo enim nemo dacum re=; gendis exercitibus in tota Gaîlia peritior habebatur t ideo^ primas fecundum regem imperij partes exteroru omnium concefiione fibi deberi intelligebat.Hos quoq; pleno afjcnftt Petrus Borbonius fumm£ claritatis regulus fequebatur^ haud uana /fieduilus totius Gallias adminillrad£, quid d^ cedenteimtaliamrege cuiits fororeminmatrimoniohabet ret, propter afiinitatem in Gallia cumimperio hauddubic effet permanfurUS. C£teri erat Gilbertus tAompenferius,Lu aouicus Ligninus, Eberardus obigninus, cr duo germani fiatres Perfiuus atq^Palicia, uiri egregiefirtes, quiprunos honores in exercitu, atq; urbium er regionumprdfiâtirM

PAVLI lOVII HISTOR.

exregiaUbcrdlitateßbiieftiMbänt. itaq;beüuniiilproxi* tnum annn dccernitur ,uteo temporii /patio exornari Gab licui cquitatusjpedeflres copiiC accin cx üduetip atq; Gef^ tnanif, parari cla/Jes, quod ptmmum in mgotio moment tum habcbdt, nt ßnitimi reges conciliari,Q- faedcre adiuif^ gipoffintme iHi diuerfoiS Gallig prouincia: partes folitis nm d.üM prie/idijs, atq^ob id inturix atq^ periado expoßtas, ab Ui/pania uel Germania inuaderent-.Siquidem cum Maximb Hatto iuÜ£ graiiesq; inimicitia: intercedebantti^am Caroluf paucis ante annis Margaritam Maximilianifiliam, apudße in Galliaabincunabulisenutritam, quanquam fuauißimii moribiis atq; inßgni forma prxflantem, repudiarat, utAmi nam Yrancißci citerioris Britanni£ regHlißliam,quiS Maxb miliano de/ponfatafuerat ^uxorem duceret, quod pereant dods nomine ßibad£ iiuper,neq^ adhuc fatis pacatlt;e ‘Sritaii’i ni£ citerioris imperio potiretur.adeo ut Maximilianus,dult;! ptici contumelia aßvihis^ propter acerbißimarum offrnßo^ num magnitudinö in tarn iußo atq^ inexpiabili dolore nun^ quam easiniurias memoria depoßturus eßiuideretur.Ve^ rum Ludouicus Sßrtia, qui per eos dies Hlanca ioannis Gm leacijßororem Maximiliano in matrimonium coUocarat, et cum eo üeluetiorum legati, qui magnam apud utrumq^ re« gern authoritatem obtinebant ^omnem eorum controuer^ fiam compoßuerunt : quum Carolus remißä in Cermaniant pueUa,zrreflitutis dotalibus oppidis cum multo uerborunt honore Maximiliano ßatisßci/ßet: Atq; inexcußationem in-» humaniorisßadi,ße non regia libidine autßuperbiaindu^ éhim, fed impulßum tempor um ac bellorum neceßitate,acl eas nuptias deßcendijßefateretur,utprouincia illa tantlt;e op* portunitatii adarcendits Britannoruin claßßes, pro qua to^i

ld

ties cruentc admodumdecertajfeilt ,redempfis eoconiugio ÿrouincicilium âniinis,priüin£ quieti reddereturi sßrtia quoq^ C^fmm monebit,»« cum Gallo,!n ed tanporum con ditione,udnds et nibil profuturds ßmultdfes excrcere ueUet: qudiido omnibus rebus iinpdVdtM, ilium iam tranfcenden^: tem Alpes, in Gullid non ejfet retenturus, futurumq; e/feß pertindcius pdcem dbnueret ut Gdllusin Itdlid ui^for, du= redin coronum çj' fieptrum,Romdni imperdtoris inßgnid, quxpoßCdrolum cognomento TAdgnum, Germdniproce=: reSddcptifuifènt,dbinermi uel inuitopontificeßbirepe-tenddm urbitruretur. Qjiibus de cdußs Citfdr non folum inc iuridS inpr.efens dißimulduit, uerumetiumfoedus dtq; dmi= citidmcumGdUopalùminiuit. Quxresßcutiomniumopi nionemßßllerdt,itd mox Arugoniorum conßlid magnopcc re perturbduit, quum iüi Trunsdlpindm pdcem Jtdlici belli G“ cLtdium fudrum initium ßre prouiderent. Fœdere cum fÄdximilidnoCießtreGermdnisqi percußo, Carolus ddHi^ ffdnum regem, ut cum eo dmicitiapdcemq;ßrmdret,fe con uertit : quoniam dppurebdt Ferdinandu eius dnhni dtq; pru denti£ re^on, Aragonios confdnguineos dc gentiles fuos in eodifcrimine minime deferturumejfe,necutiq^pdßurum, Gdllos, qui dliqudtido etidm Sicili£ rebus mhidffent, potiri Nedpolitdno regno, unde mox dtiguflijs eius ßoetifdcile pic perdtis,fdcultds inuddend£ inpiU prxberetur.Citerum Fer dindndus,cuitts tale femper ingenium fuit,utpr£fentia com modd,qu£ a certa rerum occaßone oflenderentur,omnibus alijspas rationibus anteponendd eße cenferet ,neque pdc cem nequefcedus detreSbtuit, modo oppida, qu£ de Hi^dc nis Galli obtinerent, ßbi gratuito redderentur. Tenebant enimFerpennianumditißimaurbem inipp) ui/ßdnif

PAVLI lOVII HI5TOR.

tu, cfud Pyrenxi montes fupra Si^lful^is î^drbonenfe Uttui dttingunt, er cumeo Kufeinnonenfem agrum, opulentis plimbiK calküisftorentem, c^uje ad Gerundam er ueteres Emporids j^eilant. Ed omnidÀïodnne pdtre multisante diinis Ludouico undecimo oppignordtA fuerant, quum iüe dliter,Celtiberico bello, in fummd rei pecunidriiS di/Hcultâ^ te conjiitutiis, CdroU ßlij ,cjuidfe pdtre regeq; cum midto mdximd nobilitatis parte defeiuerat, uim atq; impetumßc^ ftinerenonpojßt. Verum lodnnesGdllorumpecuniß dtij; duxilijs opportune ddiutus,beüoci; ex fententid confióh, quumpoßdU(iuotdnnos,coUed!l dtc^obldtd Galliseapc^i cuni£ fummd, oppidd redimere ueïlet,furdds Ludouici du^ resfempermuenit,qui opportunitate etus regionis longe maximd cdptus, pdrum fyncerdßde,ueteris pdSi conditio^ nem, quo minus ed reftitueret, multis iuris cduilldtionibus inuoluebdt. Vnde poflea Joannes et Ferdinandusfilius,qu()d f£piiis legatos ad repetendas res fuasßtiftra mißjfent,dd arma de feenderunt. Sedeares parum fceliciter armis tentati efl,itd ut Ferdinandus tum Extbico defunéhis bello,quo tait , tum ßbi nominis inre militari uindicarat ,ualido adi^erfus Gallos exercitu comparato, ea mox repetiturus eße uidere^ tur. Ergo dum Galli omnesltalici belli cupidine deßagrd^ rent,er Carolus retentorum contra ius oppidorum infamid permotus Perpenniano cfterisq; oppidis inßgni Uberalitatt decedendum eße decrcuiffet, omnis cum FJifßano control tierßd (ubldtd eß : Fcedusßfolennei^m, quo Ferdinandud ac Elifdbelld uxor,nihil fe interea,dum à Gallis in Italia beb Ium aduerßis Aragonios gereretur, hoililemolituroselfe, iureiurando promiferut. Cxterum Perpenniani, autßolidc aut certè nimis propere reßituti, grauis inuidiaperflrinxit

Stepha*,

SVI TEMP. LIB. r. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17

Step^Jitnum Petitium, inter pr^dpuos conßlMos notte ^uariti£ qu£Üorem: Sed crhdc pariter arjit Ambrofitn Albienfls cuct{lldtu!,proßßione fniititdtii À conftßione cri minuta Ludouicum regent expidrefolitus: quod utrumcjf Yex Infßdnusßingulis lagenif ßgnato duro pro uino replètes cdUidè corrupißet, ut ddolejcentis regiidnimoreligione^n incuterent, contcïldndo fcilicet eum impièfdflurum, niß nidnes pdtrii dpad Tdrtdrd crucidtos eo dtroci pidculo cxol ueret : quonidm morientis Ludouicifupremd uoluntds ex, ceptd pijs düoquijsfuifßet, ut Pérpennidnum tdnquïm mdlè pdrtum,ueteri domino reddcrctur. Per bunc modum ïiijjict nix dtcfi Gernunix regibut in dmicitidm receptie, quutn nihil ßbi db Henrico Britdiinix rege,qui nuper eius benefit cioorGdHicüdrmii memordbilem deRicdrdo regeuiâo, ridmc^Britdnnix imperium fuerdtconfecutus, inGdüid timendu drbitrdretur,tentddos ßbi dtc^; exploritdos Itdlico, ru principediiimos exii^nduil.Itdq; mittitur Venetids Phi lippui Argentoitds, qui hiüoridin GdUicd lingudfcitè con, fcripßt, utSendtumdd ineund.tmfocietdtem, crbelluitt coinmuniconßlio dduerßa Ardgonios geraidu perdmplit propoßtie conditionibus inuitet. Ad Alexdtidrum uerô Pon tificem, BberdrdusObigninits, uirScotusèStudrddregiii fdmilidbeüo iUuüris, deüindtur: ^tiexùinerelodnnettt Bentiuolum, Herculem Atcüinum, Petrum ^Aedicem,Pdn, dulphumq; Petrucium conuenidt,dditisq; ßngulis urbibus, quindmhominumdnimi, quxurbiumfdcultdtes, crquiC demum itinerd in Alpibusßrent coUußrdndo, cundd ocu, lés diligenter exploret.Veneti,qHi ex dliorum ruütd dtq^ in, commodts tdntum imperium mdgadexpdrtccondiderant, CripfafempernMturis temporibus gerendi belli occdßo,

C

PAVLI lOVII HISTOR.

WS cdptSio, dtq; dUendßrtuihe circumßxäAnio eiientuSt res fuAsamplificare didicerant, rejjiondcrunt: Sirex Gaüui inUalisimtriinßret Aragonios bello ferfequeretur,fe proueteredmicitid,qu£ faiätui cum ambobusrcgibufcß fet, ncutrifpnbituros auxilid, gquot; db omni prorfui contenu tione abfuturos.Qtiomam nbsp;ßbi terrd mdriq^ parandd dr^

mddduerßiiTurcdsßrent,quiproxiine pcrdcerbdmDaU mdti£ dtq^ lllirici populis cladem intulißiiit, nbsp;nbsp;tum mdxU

meterreßribuscopijs inGrxcid. codbüs,!:^ clalJi dcduébi inßilisçy urbibus, qudiinPeloponneß) dtq; Aetolia tcne^ rent, Chriflidnisinteflino beUo implicitii,imminerent.Por=i rö ieutiuolus qui eo tempore Ludouici iuffdfdciebdt, çj“ Hercules omnium Ludouici conßlliorum pdrticeps, dtque uniK dnte omnes Gdüici belli concitdtor, Obignitw dmicant ßdelemq; operam obtulerunt,fed id l-ïercules aliquunto pro lixius,quc‘d per Carolum,dd quem ium Ferdindndumßlium dmiciti£ obßdem in Galliam miferdt,ßl femel ttdlid iußo dr^ inorum tumultu qudteretur,peninfuldm Kodiginum de Ve netlsrecepturum fe confidebdt.Plore.nti£dutem Petrus Mc« dices,quum eum Obigninus deprecdiido, ne ueteris neceßi^ tudinis, qu£ Medicc£ fumilix et Plorenti£ ciuitdti cum Gal li£ regibus femper extitifet, obliuifci uellet,atq^ etiam non obfcure bellum comminado,in partes tradjtcere conaretur, negduit fe uUddenunciatione periculi fcedus e(fe uiolatu^ rum, quod Laurentius pater,Plorentinusq- fenatus antiqui tus cum Aragonqs regibus percußißint. Propterea non de=t bereßbifuccenfere Ga.üi£ regem,ß iußurandum coleret, ßdemq; feruaret : quauiolata,non mediocre rerum fuarutn periculum ejfet aditurus : Qvando in tanta propinquitate Aragonij ad ulcifcendam iniuridm,utifuperioribus tempos ribus

SVI TEMP. LIB. I. • iS

ribus fecifjènt, iitferre arimi, dtq; omnem'Etbrurif ftdtum perturbdrc facile polJènt. Senenfes rem Gallicam omni ope fi diiuturos effe dixerunt, c£tcrum no prius ex tuto fepof, feprofiteriGallicdspartes, quàm ualidam Gaüorum ma^ ittiin in LtJjruria con/ficerent ,neipß propterea imparati, öpportunij; iniuri£,à llorentinis £ternis hoüibus fiiis op^ primerentur. AtKom£Obigninus ueterilegatoadiuti'^iis in fenatugrauiter expofdt, quo iure Carolus repctenduin ßbi artnis ^eapolitanum regnuin iudicaref.Grfubinde Po« (ificem patresq; bortatus eü,ut amicitiÜ potius quam uint Gallorum experiri uellent,qui omni tempore Chriamp;ian£ re ligionis antimites cum fumma ueneratione cobtijfent: adie^ citq;magniintereffeddaugendam fummi pontißcis digni* tatemexturbari Italia impios Çjrexecrabiles tyrdnnos,qui totiespontificum cr facrofan^i eiusordinistranquillitot temnefarifs armis uexauijJint.Erant uaria hominumftu^ dia: Cardinales procerescp Romani,qui priuat£ libidini cr faâionibus fèruiebant, in diuerfas partes tr^jebantur. Jp/e Pontifex ancipiti fufßcnfus card,qudndo in pari £quali metu conßlia male explicentur, in incerto habebat, Gallisnefeueret, an Aragoniorum amicitiam fequeretur,

■ Timcbatpotentiam ^ropinqui prxualidiq; régis, ßhoüii foret,qui paucts ante annis caâra ad ipft ufq; Romand mx nidpromouißet:perhorrebat eXdduerfo Gdllicdarmd,qu£ ßneconfußonererum omnium in Itdliam euocari nonpo^ terdnt.cxuibus de cdußs uir eruditus drtißcio ßmulationis, modo barum nwdo iïlarum partium legatos,alia pdlàm,alid fecreto tnentiendo ac poUicendo, ipfa ffe ineundxfocietatis mirißcc di^iinebat: ita tarnen ut multi eum adAragonios inclinare manifeflè fentirent,ct ß quidpropenßus uelapctis

C ij

PAVLI lOVII HISTOR. tiu!incMjaGcilloruindiceretautfMcret,id eo ßmuUnte ßeri arbitr((rentur,Htänxijs er iubitantibus Aragomif, tonicitiamfuamgrduioribus impoßtis coditionibus uendi^ tdret. Interedfdindgrduior indies dc ingens ßniul cim de ttduentnGdUorn Ardgonijs crefeebdt. NdmVcnetos,quos medtis kgdtionibus dc precibns ddprobibendos Itdlid GdU losfrußrdfdtigdbdnt, inuetere ßeoconßlio,Ht dlienje ßrtn n£ etientumextrdbeUidißcrimen ^oßiti ociose deßgt;e{ldret, penndnfuros c/Ji didicerdnt. tJec Cdefar et Terdiiidndns üi^ fßdnus qui cum Gdüispdcem precio pepegiß'cnt,qHicqudnt Opis uel extremis etidm eorum cdßibus düdturi uidebantur. Quibusderebus lerdindndtis per eofdem Gennurios,er noiiißime per CdmiUum Pdiidonium excellenti dignitdte^ atq; in^nio uirum, qui dd Cdrolum i» Gatlidm mittebdturt Ludouicumdggreßiiseß, ut dliqudconditionum dquitdte propoßtd, moUiendo eins aninuem, dcfuig ergd eum future ßdei obßdespoüicendo,orientis fldm£ initid,propter quam omnid mox circum exdrßtrd crudeli incendia ßrent, reßin^ guipoßent. Po/lremo quum neq; Gennarißneq; Pandonius hominem infdnis conßlijs pertinacius inßßentem, expugnd re uUd rdtionepotuiß'ent,ipfe triremibus ultra inLiguriam atq^ inde tAedioldnum ad exorandupldcdndumq- eum pro^ ßcißci cogitd!uit:mdturd(ßtq; eà,er ßrtaßis aüoquio atque indußrid communes clades ,qu£ ltdli£ßdto deüindbant ur, auertißetynißi dinicifiliusq; Alßnßis ßenem feptuagendrium tenuißimd ualetudiiie ,erß^perh£c grduibus afßdum cu=i ris,Hy berna mari minime committendum eßße cenßiißent. Nee multo paß idem Pdndonius,poßqudm JAediolani cun* dh improjßerc tent^tti fuerant, cum dmplißimis ad compo* nenddm controuerßam mdnddtis dd Cdrolum in ulteriorem

Gdh

SVl TEMP. LIB. I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;19

C^îliam pro/iâus efl. Eorufumnu, erat, TeriirMitdum o)»gt;. nes^ Araginios, fœdns quod fibi cum Ludotiico eins pâtre aiitùfuitni i^htmfuißet, omni tanpore acdifficilliiniiprtC-fcrtim illii tempejhtibns, quibut totiui frrmc GaUine regu^» lornmconßiirdtione periculosè adnwdum fuiflit idâatuf, f{ii0lißimecoluijJe,neq; uIIm poßea interceßijße 'miuriiiXf qnibut it ueterc amicitia. diduci aliendriq^ debucrit. Propte^ rcii iniqnumßibi adnudum uideri, quid contraße arma pa» rarentur,qitando ipfc nttllo indigniore fadh diüóue amici» ti£iuraiiiolaßßet. Q»óJß.augendiimperijcupidiMeindu» âiis, aliquod ßibi l!gt;}€apolitano in regno, quodAragonijs multis iampontißcum decrctö ejßet adiudicatum,iu^ eße (tJ* fcitritrefwr, paratumße iure potius quam armii dißccptare, acprotinuf rciedhirü ad arbitriu pontificA rcgnum ipßum, ut ab eo tanqtMm lequißimo maximeq; prudcnti arbitra,ß» ne uUa perturbatione humani ^nerii, omnit controuerßa finiretur: Se tum ucl aduerßum dijudicatx litii euentu £qua animo iaturum ejße,patemoqiße imperio continuo decefju^ rum,ßiure aclegibm iubmtur. Qaödßi antiquißimunt quodq; tempuf rejßiccre, ac ob id incerti lüartisßortunant omnino periclitari ueUet, Aragonios necp bettum depreca» ri,neq^ magnopere Gaüorum arma ßrmidare, qui in Italia toties et pro ea ipßicaußa, iüatif iniuüc bellii,inf(xlices exi» tut babuijßeiK. Sed Carolus, qui iam ßbi cundkt qu^ anni( aggrederetur, omnino cefßura e/ße in animuminduxerat, 'Bandoniumfruflra plures dies in aula uerßatum, atq; expo» nenditlegationis poteilatem ßbi fieri demißepoflulantan, inauditum dimißt,omnesq; tieapolitani generis negotiato» rej MtZit certam diem decedere Gatlijtfinibus iußit. Pando» nim tarnen, poüquam regijs exclußaßribus, neqi officio,

C iif

PAVLI lovn HISrOR, ne^; ß(gt;i, utinegotij magnitudoflägitire uidebättir,fc(tkfc(’! cm potmt, apud proceres cunéîosq; eiiK dul£ ordincSt qtimndo fe contra gentium confuetu^nem no admjjum, concionari in coroiiK bominum cœpit,ofletftdndo utilia ztr decora GalUs de pace mandata, quibU'S jwmen rex fitui fub=3

-Deoj regiai uoluntatis telks inuocando, telb.if doq; non fuam ßre culpam, ftpace turbata, cum multn, c£=i dehominum diuina atcp humatia permifcerentur:ac obiter^ ttt erat plane difertui, monendo Gallos,ne adeo incaute Lu=: douico falutem atq^exi^imationem fuamcredere ueUentt ilium efefluxaac temporaria fide,quiproprijs magis com= modis, quàm aliéna:gloria: uel amplitudinifiudere didicif: fct:^^eq; eum etiampropternMltiplicisaffinititisneceßitus dinem, Aragonijs, ß certiora eorum rebus atq; Gallis à ui GaUorum pericula imniinercnt, effe defuturunt:]pfumclt;; ac Venetosßmutpajfuros nunquam, ut Gallus deuiilis lio{lU biis,rerum inttaliapotiatur-.Venetosenim cum eo,quiunà: animos baud obfcurè confociariut,tantummodo experiri cupere, crprocul uidere quantum Aragonij duces uiriutii atq;, animi, quantum ueteramcs eorum exercitus uigorisae difciplins aduerfus ingrueitiium GaUorum impetum ßni babituri. CsterumquumUars diu incertus inalterutrant tandem partem inclinauerit, ip fis flatim ex occaßone con=i ßlia fua plena caUiditatis, inclinats Portuns applicaturos, ut quum utruiuq; mutuis incommodis defatigatum attrU tumq; cbfiexerint,ipß potentes atq- integri,ambobus,quat uoluerint belli et pads pro libidineleges imponant. Poflre^ mo annales fuosGaUieuoluerent,çy quoi inßgnes clades omni tempore in Italia ipfiru exercitus accepijfent,intue=i rcntur : ac demum illud qtiod omniu firmone ufurparetur, ueruitf

ÄVI temp. lib. 1. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;!•

uerum e//è difcerent,Gaüorum corpora foto quodam ïtalilt;e uduti proprite acgentiliti£ fepultura: dematidari. Interea Alexander pontifix, quum ßepe antea, GaÜîsiie, anpotiut Aragonijsfauendum foret, Cardmales confului^fit, zr turn maxime Afcanius sfortia pro GaUis, contra ueró pro Ara^ ^nifs Irancifciis Vicolhomineui Senates princeps,patrilgt;it4 did!(dls,fummisutrinqiftudijs contenderent, ad extremum proAragonifs ftarc conftituit. Ratus fe priuatis fimulac publicis rebus ea inclinaaione confidturiim : quoniam Ara^ ^niorum liberalitate mediocres adhucfiliorum fuorum for tunas, ad ampliorem flatum perducere, ZT tueri pontificij nonünis, iplïusq^ italix dignitatem, aduerßis mßnßßimam gentem,utileßbi 'mprimis, acdemum apudomneshonori't ficum arbitrabatur. Nec wxîto pôfl Ferdinandus curis zr morbo prsgrauätus diem obi!t,/latimq; Alßnfus iuftisre^ li pompa defundo patri perßolutis, ad imperiu euedusefi. Auditie infuper gratulantium principum legationes, que tindiq;officij caufaFleapolim coibant. Regni proceres fa^ cramento a^di, luflrate copie, ingentes pecunie mulda^K tis acerbißime populis toto regno exade, et cundla demuin que terreüri maritimoq; apparatui conducere uidebantur, ßummacuracr ßngulariceleritate adminißrata:Mifßusq; fubinde Verginius Vrßnus ad Alexandrum ,qui leges con^i ditionesq; renouandi foederis corain pertraäüret. idemq; Pandonius Camillus,qui dudit è Gallia redierat, adHaiaze^: téTurcarii imperatorë deflinatus,qui doceret,quales quait tiq- Gallorum apparatus, qui eiusgentis amm,que decretA régis adinuadendam Macedoniam effent,l}ortareturqi'Bar barum regem adtranßnittendaauxilia, quando unaratio-ve f cz turn ) iftpofkrum Macedoniam ac Epirum omni

C iiq

PAVLI lOVII HISTOR.

fericuloeßet Uheraturus. Quodß Caldbrix Apuleuf oram,qu£ proculdubio Gr£ci^ er ConflantiKopolitani iin perij mutumentn ßrent, occupirikualidißimo communi hoüe päteretur,ipfum fera aduerfuf uidores GaSos, qui continuo in Grgciam eßint träieduri, coßliu utq- opes fuAi oppoßturum.Poßulabat Alfbnfus fétu, miliapeditu cr equi tum,qu£ ipfe dum hoßis in Italia foretßtber ali fiipendio efi fet aliturus. E rrft enim prtecipuus Turcarnm uirtulis admi^ rator, ut quipaucis antè annis Hydruntino beüo,et mox ad Velitrasiufluinacieeorumdifciplinie ac ßrtitudinis peri=t culum ßcifßt. At Pontifix obeas caufas quas fupra memo^ raui, cobortantibus maxime Plorëtinis,cum Alfinifo hit conditionibusfiedus pereußit, ut ipfi Aragonios Plorenti=s nosq;, iHi uerô pariterpontificos fines^fl beüum ingrueret, certis auxilijstuerentur. Gothfiedo itemPorgiiSCarinulii: principatus donodatus,cui or Alfinfifiliaobfcuramatrc genita nupfirat: Trancifeus uerô Caudiatus magno cumßU pendio regùe adfcitusmilitix.Iipontificisfilij er at, qui tunt ex paterna fiirtutM ad inßgne opum atq; potentie faßigiuitt nitebantur.Alfonfusquoq;paucospoßdiescoronam,c£te^ raq; i^eapolitani imperij inßgnia à Pontifice impetrauit, mijfits^ Neapolim magno comitatu îoannes Borgia Cardi» nalis,qui celebripompa,etßeris de more peraélit diadema== te regem inßgniret,reclamantibus GaUorum legatis,qui pontificia coneeßione prjeiudicari ßbi ineaambiguiiurit controuerßa querebâtur. Interim Alexander atq; Alfonfus, utCaroli conßlia dilbirbarent,Gaüorumq;impetum,qui iamomnesabmßtaeorumanimis beüi cupiditate,adfupe* randas Alpes incitabantur, aliqua ex parte retardarent,ida neof homines iti Gcàliam miferunt, per quosfecretö primo*

re(

SVI TEMP. LIB. I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XI

reJ regie ciule, ßngulis premia pollicendo,ad impediendant (Wt dtjfcrenddiii expcditiotiem inducebant: Erifl'onettoci^ in primis rofeigaleri dignitatem affräbin{i,ß operam fuain preflaret ,fyngrapl}a cum breui epiflola infidem tranßnißi fa, eiiK inßgnif facerdotij honor oblatus cfl. Ncc defuere ui^ riinäitareSyCiuiiamprecipitießate id beUu inproximuin uernum tcmpui diff^endum eße didiarcitt. Njnq; partint brgitione corrupti, partim occulti^ aâißmultatibtn, uo-luntates facile commutabant. Aliqui etiam fludio contradb cendi,quimorbiisducum omnium maxime peculiarii eß, pleraq; ucra aut tiero proximafuadendo,emulorum autko ritatem comminuerc atq; obferuare nitebantur : In bis erat Aurantiin princeps, Miobnim regutiis, er ante alios Pbb lippus Decbordes militarifprudetie nomine facile primus, qui accurata oratione omnes eius belli dißicultates explb cando,graueminltaliaautumnumbisßrediß'eruit,quißi^ bito c faluberrimis Gallie regionibus, Alpes tranßret, hye^ jwe dHtein Apenninum tormentis currulibus inacceßum er penitus inßipcrabilem, omnesq-Togate Gallie,uelEthru^t rie uias, perpetuo luto impeditas nbsp;nbsp;nbsp;inextricabiles, maio^

resqs aliquanto quam ipß putarent Alßmßopes,quumin Italia ßrent, inuenturos: plorentinis prefertim atq; pontb fice adiuntlis : quianimisditionisq;finibusconiunbb,fum^ WWÎ baberent expediende pecuniefacultates,cr maximant Italie partem obtinerent. Necptis ßbi adfecuritatem lici exerciïi«exp!ordtlt;«Hidcri Venetorumuoluntates,qui fe in neutram inclinaturos partem faüaci quadam Jßecit quietis proßterentur, nbsp;nbsp;arma tarnen interim tenere, ncc

publicamfidemuUiscerti foederis legibus obligare ueUent. Ludouicum quoq; sfirtiam è commodo fuo latebroßs/iiih

PAVLI lOVII

ptr inuohtum conßlijs,qui tamperc adproßHionent mdta randdm regem accenderet, nihil mdgis exoptdre,qi{dm Arlt;i goniorumopes ßbi ddmodum ßnniddbiles dlienopericnlo dttritM Idbefdâdtq; con/ßicere. Citer um hominem perdcu^: tum dc inßidioßim, confirmdtii rebus fuis conjßedurum bel lid motus euentii,Cf Gdttos, ß itd cdfusßrret,idm demißos inultimdm Itdlidm, nonmodo defcrturum, ßed(quodDij prohibèrent) nouis occultisép conßlißcrpdldmdrmisop^ pugndturiim. Edenimefßeltdlicorum prâteipumingenid, ut externis ndtionibus, nbsp;nbsp;ante dlids GdUis, quds tidturd iin

pt-icdbili odio profequdntur,fddllimèfidemfuîldnt.Debere ejße documento Gdllis omnibus tridbeüd ßtperioris tempes ftdtis cum ßtmmo detrimeto ßefeeptd, quum GdUi ultrô itis uitdtidfddioßs Itdlii populis, ddAlexdndridm,et dliqudn topößddEofeum, Cl“ poflremè dd Genudm,doîo potiui qudtn uirtute fuperdti, \tdlici crudelitdtis dtq; perßdiifus neßdniddmo^m importuno dduentu ßiomemoridin relis quißßent.Proinde Gdîlid imperij decus,ipßus(p regis,crtos tius Gdllii nobilitdtisfdlutem, incertißdei itulorum prins cipum non eße committenddm uideri.ld uerô fè c republica, dignitdte^ tnAgnanimi regis exißimdre,ßi in sfortidm dtmd, conuerterentur, dtq; eo putfo, füedioldnenßeimperium,uti iurdpoßuldrent, Ludouico Aurelidneßdttribuerent. Tum enim Venetos,dut ui, dut uoluntdte in bellißidetdtem cons cefßtros. Medioldnu enim totius Itdlii dreem eße, unde ipß compdrdtis tuto dmplioribus copijs, er de Nedpolitdno res gno, et de trdßmirinis etidm imperijs cogitdre diq^ decernes re poßent. AUobrogum Sdld/ßorumq; Regulas, qui SfùrtidS inßnß eßent, in Subdlpind regione, commedtus dtq^ omnis generis cdpidißiinepnbituros: fdtis ptperq^ uds liid«

SVl TEMP. LIB. T. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;li

tidtnedsßrecopiiif quiC tum inGaÜMpdriit^ cod^t^q^eß: fent, rfd cbtificiendutn intrd auturani tempta Medioldnenfe bcllu. Adepw «erö uiihrid,ßrtilißimif in urbibits hy berna turos milites, atq- inde eos omnibus rebus inflruäos, exter-noq; infuefd^hs ccelo,dd prima ueris figna gt;nelioribusdul}gt;i cijs, nullo metu ju/}gt;eótdnd£focidlis perfidid:,quo uoluerint ßenetrdturos. l-llt;£c apudregem in concilio,^^ paßim in re^ gindomo crßequentioribus procerum conuiuijs ,fumma diccndi libertate dißerebatur. Nnin Lndouico Atirelidnen=i ß,qiii poflcd regnumGallia or lAediolanenß imperium adeptus efl,complur€S inffntibiis fludijsfauebdnt,cr sfor=gt; tiam,utßtnt Galli ßrmc omnes natura aperti,er de alio fa^ cileßii/bicaces, propter uulgatdciusprudentia opinionem, ueluti callidi occultiq; ingenij hominem oderant, etregi fu^ /ßefrum reddere conabantur. Nnnt Pandonij cociones apud omnes habita, cunflis propè eum inuiptm reddiderant. Ac= cidit quoq; per cos dies adßufßicionem augendam, utïoan=t nes Mattaronius apud Petrum Kedicem Caroli legatus, Lit douicum Sßrtiam confilia perßdia plena agitareßgnifica^ ret. Nanq; Petrus Medices,quumapud fe Stephanus Tabcr^ nius, qui pro Ludouico legationis munere fungebdtur,ße^ cretioreincubiculo de magnis rebus dijßutaret ,Kattiroo nium turpi quadam, autcerte paru uirili a^lutia ßub auleis condiderat, ut iüo audiente arcana omnia Sßrtianiq; animi receßiis, qua Tabernts ignarus fraudls ingenue proßrebat regi GaUo proderentur. Qua res,ßcuti BernardusOri^ cellarius,qui tumPlorentia publicis concilijsinterfuit,in hiflorijs a^èuerat,Ludouico apud Carolum incerta uolun^ tatis uel perßdiaignominütmeonflauit. PoßulabatLudo^ Kicui i Mcdf« Plorciitinlsq;, nc Alfinßtfa (ontraß iuwrt

PAVLI lOVII HISTOR.

ueÜeni, ntccum eo commifctreres fuMproptrareni: (hun fc mink nbsp;nbsp;nbsp;iniurijs Arngoniornmiaducrfweorunt

uim externe prx/idid compdrdre, quibiK dignitdtem dttjÿ fd lutem tuerctur ; Non e(/ê fe ddeö infdno perditcuc confilio, ut Gdüoriigentan in Udlid domiiidri uelit, qux fibi inprU mk nMgnitudine uirium dtque dmbitione Idtitis iinperdndi mdioribuf ßik inßnßßimd ßemper extitiß

(et:Poffè eos qui nbsp;nbsp;uim zr dutboritdtem dd cogendum hd=!

berent, monere de induccre Alßnfum,utdui pdvdndd nk(^ deßfleret, cr Wiedioldnenßum rerum tdiidem obliuifi ceretur,qudru negociumArdgonijs rdtionibw effetpenU tui dlienü.Debere Alßonßtm ßrtuni fuji de deßderijs dbun^ dèfdtkfdólum drbitrdri,quod Ncdpolitdno regnopotire» tur. ldß Plorcntini enixè eurdrent, nbsp;nbsp;Alßnfii^ßilutdribut

conßtijs obtemperdret,feprotinu{ Gdllorum expeditionem interpoßtk dijßcultdtibus impediturum,ßreq;,utifud indu ßrid omnk Itdlid eotnetu dtq^pcrieulolibcrdretur. Qjtoi fi obdurdrent,nee longé per/ßieere uellent, dumßdeultdtem conßdcrdndteßilutk bdberent^ße eonfulturum rebusßikquot;. omnemq; edm tempeßdtem qux db Alpibus imminueret, pro duertendd cldde, in alienos dgros ejfußurum. Hk ßmne fermonibus exeeptk,IAdtdronius regem proeeresq^ monue^ rdt,uti edute de mdturè de expeditione deeelerdn£i propter dubidmßoeiorumßdemdeUberdrent. Quibus omnibusde^ rebus, quds ßuperius eommemordui, mdgnd eß in ipßo rege i(e dueibus uoluntdtumßddd eommutdtio. Ndin qui bellum tdntopere fuddebdnt, prißinum iüum ardorem mdgnaex pdrte itd remißerdnt, ut terreßres nbsp;nbsp;ndudlesdppdrdtus tdn

toomniumßudioeoepti, prueßbhs plurd ddinodum tepidi udminißrdntibus, intennitti uiderentur. Lius reifdmd lu^

douieifn

sVI TEMP. LIB. L nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t)

iouicitm uehemcterpcrculit^quum Jlbi cr Afianiofratri timrre cogrretur, Aragonijs iam turn aigmtuium beUunt abuitdei'}2ftrublis,nifi Carolus co autumnotranßreAlpei at que eos inuaderematuraret. igiturineamadduilusfoli^ citudtnc, Galeacium Sanfeuerinit duccmgencrumq;fuunt iaGalliam cum ornatißimo coniitatu dd Carolummittit: qui publice orando, ac priuatim largiendo, magnaq; equi^ tumauxilia,plures naues ingentem^ pecuniam in fubß^s Aium decreti belli pollicendo, aduerfos de ße rumores extin^ gueret: regent^ cr cateros proceres confutatls fujpicioni^ bui,dißicultatibusq; fublatis prißinte fßei reflitueret: atque eos adfupcrandas Alpes,quanta tnaxima fieri celeritate pofi fèt,hortdretur.Qjt£ legatio ipfius régis atq; omnium erexit animos,Ct breui maximum bellicis adminißrdtionibus,qu£ qu^e uel incuria uel ultro ncgligenter omnibus firme locis rc fiixerant, momentum attulit. ttJec diu tn Gallia cunSkltum tß: nam longarum aliitrumq^ nauium claßis Niaßili£ dedoti îki exornataq; eß,onerari£ ffiedatx magnitudinis ab Arma vico Oceano in Mare nofirum accita: et prima peditum agm mina cum nouo,ac ob id maxime formidabilis teneorum tor mentorumapparatu ad Copias Alpes prlt;£mißafunt.Dunt J}£c in Gallia parantur,Julianus Rouereus ofiienßs Cardin nalis,quipoßea adpontificatum eueflus, ïtali£,O' toti fir^ mi Europe magnorummotuumcaufam pr£buit,dum inc ßdias pontificis perpetui hoßis fid uereretur, clam celeri net uigio ab oßia in Galliamprofugit. En« aduétu regem mao gnopere Utatum ferunt, quoniam per eum qui potentia atque autkoritate inter patres plurimumualeret,Alexan9 dri pontificis confilia fie uehementer turbaturum arbitrabit tur. Siquidem plxri^ ipatribus non deerant,qui eunt uiti9

PAVLI lOVII HI5TOR, ertitiim iicerent,Qrpropt(red quod fucYopin^lttm eïut dl» gnitutiffäftigium ßbipretio qu£ßiuißfet,ueluti d^mnatMit ambùuf kge, omnino grudu pelkndum effè iudicdrent.lgi» tur lulianuSyUti er at inquieto uehementii^ ingemo,dpud re gem dc proceres pontifia dtq; Alfinfo ai Uk drtibus odiunt tnuididinq- confidre^concitdreek beÜum, uiâhridm terrd indriq; perfdcilein firepoUiceri, dcdemum,qui militie: ufui in ltdlid,qu!S confilid ç^fdcultdtes fociorum dtque boftiuni tj]êtit,edriim tum rerum imperitoi crrudes CdUosfigiU idtimperdocerecontendebdt. ïpfe uero Ludouicus idmfu= prd quingentos gi'duis drmdturie équités ad fignd uocd^ uerdt. Genu£ fcx triretncs ,qudtuorqi trium milium ain= pltordrum onerdrids ttdues tormentisdrmis'qfinftruxerdtf coëgerdtundiq^pecunidin dd /upplendd Gdllorumftipen^ did.,lt;2fmdgndm itim omnisgeneris commcdtiis, qui terrd fUdriq; diuturno etidm beUo fufficerent, in opportund loot coiitulerdt.Koniit quoquepereosdies db Afcdniocdrdind^ Ie dtq; Obignino, Pro/fier en Fdbritius Coluninte, c Sd^ belld gente ,Vrfinisq^ dliquot obfcurioris nomints duces^ itemfi; lodnnes Roueriiis lulidni cdrdindlisfi-dtercumjtn^ gulisequitum turmis Regio sßrtidnocpflipendio dddiëlit C£tcrum iußi no prius oftentdre drmd, dut GdUicdrum pdf tium nomenprofiteri, qudmoftùe uel^eptuniddAntiunt regid cldßisdppropinqudret,ne ipß intered,ß ftudiii ßuunt nuddrent, à pontifice dtque Ardgonijs, quorum copi£ idttt infiruël£ in conifieibt erdnt, opprimerentur. Sed dum Co» hannij in Vrbe et in Ldtio preeßertim, ubi eorum fuut dien» tel£,ßcretis ddmodum flipendijs équités conducunt,^}“ de» niq^ omnid in dduentum GdUorum ddmouendum beÜunt dißiiiwlantespdraiit. Alexander adoppugnandamofiidnt

sVI TËMP. LIB. I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;14

Nicol^uw Vrßiium Petilictnum inißt: tenebatiir tniin ni pricßdio,ßtmmamq; habebät opportunitjtëad ßt-ßcifien dM Gdüorum claßes,iirbemq} ipfim obfeßbacinterclnßt mari,fame crmultarum reruin utopia fubtgendam.Pcrßh tere alignamdiu inßde pviießdiariß quum PetiliaiMs maio:: buitormeittii arcem continenteroppugnarettVerùmmox urgeitti uit£ periculo dddu{H,ea conditionearcemdcde^ runt,uti fenatui patribiaq; piiblicé cuflodienda,donec iulia nu^ad officium rediret,traderetur. Verum non multi^ inter poßtii dtebuieademarx,qu£ multo militumlaboreparta fuerat,dolii atq;aufu duorum militumreceptaeü,quiab Afcanio ac Projpero Itauddubie fummißiffimulati amicitia cuitodem arcii inle^htlo quiefcentem comprehenderunt,et Columnios mdites excottdióto aboppidoadarcemconuo^ lautes, praßdiarijs terrefaëiis introduxerunt. Vndepoilea tantis incommodas rem P^omanam atq; ipfum pontificent Guerra fJlonaldns affiixerit. Conatus eß Alexader,qui eant iniuriam dolorcmq; animofuiiinere non poter at, ofliant ßuisquoque artibusrecuperare ,Aß:anio çy Projßero fub fßecie componendarum rerumfide d.lt;t4 in Vrbem euocatis, atque bis continué inHadranimoîem conieëlis. Verum iK li paulopößcarcere funt emißi,quumobuiolatamfidem auxilia À Dijs ac hominibus er prafertim ab aduentanU Carolo per Ludouicum sßrtiam implor arent.is fdem fermé dicbiis Alfvnfns, ut coram de betloconfultaret, ad pontifia cem^qui tum in Tybiirtij ad uicum Varronis feceffirat,cunt duabus expeditorum equitum alis peruenit. Affinere conch lio Florentinorum legati, Cardinalesq; omnes, prater eoJ qui Afcanium ßqnuti,Gallicis rebus fauebant.Fernt Alßitgt;; Jinn, quumpro feßrtiter er tnagnificè, (nm pro Italia[a^

PAVLI lovn HISTOR, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f

Life prtidenter atc^^ iiuinè (xroraßetomnitun^; ctnimcs eiut ordtione itd permotos,utpontifix nuüd interpoßcd du^ titdtione, non modo beUwn quod iagrueret conhdntißime ftiüinendutn, uerum bolles dudaciore canßlio, iüdtis ultro ( amii W£occupdndos cjjc decrencrit. Erdt dpud Akxdn^ drtiPdttlui FregoßiMcdrdindlis Genuddb Adurnïjspulfus: EperHybktiim Flißcum cUentesq^ ßiosamp; nobiles aliquot Tregoßid: fdélionisciues, quiAdurnioruiKpotenti£mßnfl erat ,ß Gcnuam eieilis Adumqs occupaturu pollicebdtur, ß ante GaUicarum riAuium dduentum^ac priußpiam sßrti= dnsiitriremes planeexorndri,uelmdiard prxßdid terrent itinere ab ultcriore Gallia Genuam adduci poßint, ipßi ex^ pedita clafße in Liguriam aduolarent. Fore eteniin ut ad pri nwm Aragonisg claßis aduentum, cunfl i inßrioris Ligurijt populi, ipßq; Genuenßes metu aut uoluntate ßudia commn tarent. NecGaUos gerendibellirationem ith uenturos, ßt Genua c£terisq; peroportunis Ligurilt;eportu^ bus excluderciitur. Itaq; Alßnßus F^eapolim reuerßus Ferdi== nandumfilium, in quo mirißca indoUs militari^ uirtutis enii nebdt^iterreBribus copiß, Federicum ueroßatrem toti ma* titimo negotio pr£ßcit. Cxteruin Fetilidnus,Alßnßus Daud lus Pißcari£ JVLarclno, çr ïoannes iacobus 'Friuultius,qut tum peregregij duces erant, çrpoS:ed omnibus bellis cutn fumma imperdtorilt;e uirtutis laude claruerunt, Ferdinando dttributi ßunt, ut dldcriores in iuuene /ßiritus maturo conßi lio temperarent.JseCampaniaperMdrßosetSabinosApen* ninumtran/greßus, adiuniiisqißbiinVinhia pontißciß aliquot turmis, perAemiliam in Fauentium agrum,Htm^ Cißlpinif Gdlli£ßnesinudderet,contendit.Porrö FedericUf ciaiano ßnucum triginta quinque trircmibus, er

tuordecim

SVl TEMP. LIB. I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XJ

tuordecim onerarijs,muhiiq; nünoritus tMuigijsprofiäus, Imißitnis ufM tempeüatilgt;ti5,Liburnum,quod olim fuit bron£ ftatioycitrd e^rni oüium pcruenit. Affuere iüi Petria ^edicet,legatic^i l'lorentini, ztr tMgM pars citiiutis flu=i d(o uifcndx cLtßis co proueila: certatumq; eil Ijitic inde libe rdlitateatq^modeilia. CiCterumrepletis omnirerumcopia naualibus foc'ijs, ijuumfecundiperßarent uenti, claßis Lù burno eduila, in Lunenfem oram curfumtenuit. Erat in cojfeilu Portia Veneris oppidum, tjuoßpotiretur Aragozt niia, alios poilea eins orlt;e populos paruo negocio in ditioz; ne eius conceffuros apparebat.ld infaucibus Lunenßs por^z tusad Isuam pofitumcil, contraeam infulamqu£portui obieila, ab ipfo memorabili Veneris templo,fummam olint amœnitatis er religionis famam obtinuit. Hine ßnus ipfe admirabili ßexu latißime introrfus aperitur, panditq; fe ad latitudinem quadraginta fladiorum, ac demum curuatus in plenum orbem, ad portum Erycis zr coruum Lun£ Promontorium extenditur,minores paßim portus,Gr tutoi ubiqi flationes ejßcies,multis procurrentibus in mare aprU cis collibus,quosßequentes riuialtioribus delapß iugis,^^ nemorofa paßim ualles, ameenißimo quodam naturjt ordi^ ne diilinguunt. Medio inßnu Spedia eil,oppidum pißiofum ac amabili uino maxime nobile. Ad dextram autem, non Ion geaboilioMacr£amnii, E,ricis uicus, traieilu admodunt reólo Veneris inßdam, atq^ ipfum portum contra rejßicit, ab eo qui in Sicilia eil Ebaud dubiè cognominatus. igi= tur Federiewj ad tentandam oppidanorÜßdem,Fregoßnuin Pauli cardinalis filium Aloyßumq; RapoUum conßliariuin fuumßngularis indullri£ hominem in oppidum pr£mittit, quieosaddeditionem faciendam, amp;Fregoßos, quarunt

PÄVLI lOVII HISTOR.

partium nomen ipfi naturali iludio colere confueuiflent, portii atcj^ oppido rectpiendos adhortentur ; ac moneant ne inani er mox nihil profutura pertinacia, in fummum peri^ culum, guodà ualidißima claße ftatim immineret,(efe dc ßr tunasfuas deuocare ueüent. Prgerat oppido ÿalbus,qui e Ci/àlpina Gallia,tranßuerßs Appennini iugis, eo cum dele^ (iapeditummanu,ßngulariceleritate conuolarat. Ç^uum paulo ante Ludouicus, adßamain Aragonix claßis,ßngula totius or g oppidis oportuna prgßdia diligenter impoßuißet. Is oppidanorumßdei er uirtuti militum conßßes, re/ßondit earn eße omnium Ligurum conßietudinem, ut nunquam in poteßatemnouiprincipisuoluntate concédant, quamdin iUi ßnt incolumes qui rerum Genug potiantur : Quodß externa ui aut aliquo ciuium tumultu accidat, utprgßen=: tiumrerum ßatusperturbetur, ipßostumab/q;ddße{lionls inßamiauicioribuscedere,quorumßrtunam expublico ci= uitatis euentu ßequerentur. Proinde non debereßibi iraßci Yedericum, ßipfum oppido portuq; reciperc reeußtrent, quum Adurnium Sßrtianumq; imperium Genug totaq- Li guria uigeret: pro quo ipß extrema ßislinere parati eßent, ne primi omnium perßdia aut metu deßeiße uideantur. Di» rempto colloquio, Aragonij indignantes, quedoppidum muro debile, ßacultatibus modicum, tantgcLtßiiuim dtqßmpetü morariänderet,conß^lim arma expediut. Tri^ remiü proras admouent: cohortes euedg maioribus ßcaphis fubßgnis in proximum littus dißliunt,atq; oppidilt; terra ma riq; uno tempore expugnare adoriufitur. Contra oppidani mixti militibus frequentes in muro eße, egregiè omnes pro= pugnare, in claßem c propugnaculisfaces ac teka omnis nerisiacularipinfubiedosquifcalis aß:endere conabantur iih

sVI TEMP. LIB. I.

ingentid prouoluere : ipf^mulieresßnguttriduddcid in murti drmd,lignA,ldpid(s comportdre, fgldri fducios dc demü cuniia, nuüo uirili officio pr£termiffigt;,ld^ tordntibu^ fubmimftrdre: ipfe Udlbus ingcnio ttdox or md m promptuSjhuc zs“ illnc pugnado dtc[; ddhortdndo ßrebd tar. Torme/ttdininordpro edcopidtjudnd(hKcrdt,idonea in loci^f unde boßiü milites qui delcenderdnt,et turbd: ndult;t les de/lindto fèriri poffint, induftrie collocdbdt : t^eq^inte^ rim tormentd mdiord ndiiibus einiffid ceffibant : Ardgonijffi admotistriremiumproris certdtim iaterrdmdeßlirecond^ bdntur. Sed oppiddni nouo dßu,duthore Frdnddid prlt;edonc iitßigni,d quo demum fene locus littoris cum rißu nobis oßen tdtiis efl,fcopulos fdxdq^ de induflrid,dd exiliendum in litto re dntiquitus coUdtd, multo ßeuo conffierferStntd ut milites fdltu incitdti, deßlire properdntesjdbentibus extemplo uelt;z fiigijs in nMreßnterq; eminentes petrds cum ßimma, propugt;! gndiitium uoluptdte multo omnium rifu pmpedientis bus drmis Idbercntur. Pugitdtueß continenter boris feptent pari utrinq; uirtute: Verùm ingruente node,quum Ardgo nij qui or iniquo loco, zrßne idoneo dppdrdtupugndue^ rdnt;, ßuflrd omnes dditus pertentdffint, nonnuüiép eorum occiß,pluresconfducidti,cdeterilt;£ßu or Idboredefdtigdti effint,et lulius Vrßnus,qui cobortibus prieerdt,ldpide iHus prdlio exceßißet,fe ad ndU€S,relidd oppugndtione recepcc ritt. Ed nod e qu£ßecuti, eß, Eedericus,fubldtis dncboris Cdl udrio uico claßim dppulit, mox inde citdta remigdtione in RdpaUinum ßnumprofe^hise^l. IneoßitumeüRdpdUunt oppidum£dificijs ddmodum߀quens,quod £qudli ßrme ffidtio 4 Delpbini portu, cz 4 SegeßdTiguliorum dißat.ld, in dudS regiones diuiditur,qudru dlterauocdtur Guelpbd,

D ij

PAVLI lOVII HISTOR. titerddutcmGibillinaduetm fdfhonudppclldtione, buififel^igiires omnitcmporeadlethalem infanicim exer=i cuerunt. Arngonij nemine impediente cxpoßtiinterram, celeritcrcj^i eieóh prdßdio quodpducorum erat militumyOp pidum occupant : idij; tumultuario opere adßußincndunt boflium impetum,quod ßne muro er at, commiinire celerU terpardnt. ï^ecnmltolabore milites,montaniq^ hominei, quos ïïyblettus nbsp;nbsp;Fregoßnus eproximis caßellis euocaue^

rant ,tmnitiones circuntulerunt. Erat earum ratioßcuti tum optima, ita nunc maxime ridenda.Furcis enim craßio-ribus jolo deßxis,ita ut ad umbeltci menßiram extarent,lon gißimje trabes continudto ordine confixx clauis impones bantur. Hisfeabomnirepentino boßium incurßitutosac munitos ejße antiquiores exißimdbdnt,dcpro histuendis, quum eds trdnß:endere aduer/ari) niterentur, acerrimc pr£ Hari conßieuerant, ßalici admodu tempeßate,qud militum uirtus nullo tormentorum obieikt periculo,ex ipßs uiriunt er dextrx ßrtis operibus„ueluti ludicro in lßeßaculo,ccr^ td cum laude notdbdtur. At GenuiS quum multo anted de boßium cldjße cognouijßent, terra mariq^ arma parabätur. Idmq; Aurelianus Ludouicus, qui primus A Ipes fuerat tras gre/ßts ,abAßd Colonia ßuis ditionis, Genuam peruenerat, tumqifueratßtbßecutus cumßeptem Fieluetiorum cobortU bus Antonius Bajßeius, quem A Magißratu inHeduisgeßo, Diuioni Eailinum uocabant : Iî er Germanicam callcbat linguam, ßimmus artißx tradkindis Heluetiorum inge^ niishabebatur. Antoniusquoq- Karia Sanßeuerinus inter Sfiirtianos duces egregiè ßrenuus, alam unam equitum, CT cohortesduasueteranasadduxerat. AdhiSc onerarifduo^ decim, er decem er o^lo triremes mlitibus compleban^ tur.

sVI TEMP. LIB. I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Î7

iuY, nbsp;nbsp;nbsp;turn dpui omnes er at opinio, Ardginidtn cLtffint

qu£ pemigio tdiitum luleret, pojji à maximin atq; ualidißk ini^ Ligtirnm CaÜorumq; nauibus facile fuperari ^ßaliqui abocciiente perfiarentuenti. Ntiw pereos diestantama= lacia ubiq-fuerai,ut in ea maria ntirabili tranquillitate con firata, nnlla penitU'Sfacnltai educendlt;e claßis alicuius aurtC beneßcio pncberetiir.Neq} ea res ¥edericum uel Aragonios trierarchosfallebat, qui ne claßis aduerßs Auüri uel Africi flatibus in intimumfinumadigeretur, quo in loco effugijs defflcratis omnino pereundum ßret, expoflto/kitiin excrci=: tu,acprouifa mdris commut!Uione,triremcs,m altum extus leraiit, unde hoüilis claßis motum, euentumq; fliorum,qui adoppiduin ca^lra babebant^parati in utriusq^ßrtunie con flliumdejfledbirent. Porro Adurnij zr c£teri Galli duces, poilquain Aragonios ad Rapallum conflderc nunciatutn eildnterfe reigerendf mania partiuntur, Aurelianus claß fem confcendit, in altumcp cam pronwuet, ut implendis ue=: lis terreftri aura potiatur,reliqui copias educunt^zr prout libido cuiq^fuit, Itali firme omnes terreüri itinere,Heluetij lembis ackartjsq; nauigqs Rapallum proflcifcuntur. id ab=: eft à Genua uiginti pafitium milibus, uertim iter adeo con^ cifum, confiagofumq; eft, adeoq; angufti in arduis rupibus calles exiflunt, ut équités armatos,nifl fumma cum di/flcuU täte nonadmittant. Peruentum eft in conjfleihtm Aragonio rum,magna adbuc fuperante diei parte,quod per noilcm et uitandi aftus crfallendi boftis caufa iter illudtempeftiue conficerant. Eratproxima oppido fatislataplanities,ubi quum duces caftramctari inciperent, quippe quieanoite conquiefiere, inalbefcenteccelo recreatis militibusbo:: ftes adoriri decrsuerant, nota eft paucorum audada cr te»

D iij

PAVLI lOVlI HISTOR.

Meritdte occafio committend£pugnie,ßcutipl£ri(tiq; dcch dit,utpr£lia, cafupotiu^ ^udin certo ducum dccreto confia räfttur. Sfèrtiani ndncpmiUtcsinproximumhoßilibcKcd-ftris tuimlum dd tcndendum proceߣrdnt,ut diite dUos pra glorid inter prnnd, pugn£ periculd decertdrent, c/uèd uni=i uerßdgminiifrontemipjdq^; principid,propter inaeterd^ tdm beUic£ Idudif opinionem,tot d^eris qu£ßtdm bclli^M^ bi deberi honoris loco exiflimdbdnt. ld non tnlere Pr£tortd=! ni, quod ßbi nimid ßociorum drrogdntid probdnd£ uirtutü dtq- oper£fdcultds eriperetur: quupr£ßertim in oculis Cc-nuenßumidc ipßusiodnnisAdurnis ducisßii,dpud quos tot opimaflipendidocioßd inpdce}neruißent,pro Idudeßtlu^ teq; ßret dimicdiidum. Erdnt ij quddringenti ßrme ueterd^ ni omîtes ettr glddidtores eximq, quißepius in dcießnguld=! riq; certdmineßrtiter pugndndo,ß}eädt£uirtutisfdmditt dcuberiordßipendid fuerdntconßecuti. Sumptuoße omni= iusueßes amp;nbsp;fßlcndidddrmd conjßiciebdntur ,utpote qui urbdn£iniliti£ dßtteti, nihil dd omdtum pr£tertKittebdnt. Videre erdtpenulds militdres coccinds dureis circunddtdi liinbis,drgenteospdßimglddiorucdpulos, indurdtdßcutd, thoracesßtricopurpurdqj conteftos : itd ut militesquiho^ diemodico çy^uiliddmodum corio proueßecontentißmt, dejßicienditdnqudmegentißimi,eorurecorddtioneuidedtt tur. InhiseratAntoneUusPotentidnus,EeuUdqudInßtber, Prdncißtus ^drdous, Audnzinus Cdßidiid, 1 homas Pirmd=: nus^Honofiius Cdldber, ipßeß, Sdlernitdnus cognometo Prd uns, er complures alii inßgnis duddci£ centuriones,qui ot dinesßiperioribus beüis in itdlid duxerant. ii itdo^; quum W td dcießemerent^^eumep locum ßub ipßs hoßium munitioni bw'd Sßrtidnis occupari uehemeter indignarentur, rdptint

omnes

SVl TEMP. LIB. 1. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;28

cWticî uefMO gradu ac uixferuAti^ ordinibM, ut £lt;^u{orem fuprä sßrttMos locum imt€capereiit,uer/ùs caftrA hoflü/m contenderunt. Nec dubitäuere Aragonij, rati eos äd oppu^ gnandof munitiones upproperarc, quin continuo erumpat dum,^colldto pedcnprimendamßcbcuntiumuudäciain iudicarent: quoniam er ipßtemeriMeperßmiliintramus nitiones repugnare parum decorum putabant : Prxfertint quumamijßumdecuiadportumVcneris^egregiodliquofa quot;nbsp;cinore edito,rcfarcire cuperentdd rctiucziJtOK uirtutis opi=: nionem,qud}n defe apud oinnej ùlt;!î4/itùw prxdicando tota eanduigationeprxbuiljènt. Nec mord^dißeiliißatimtrd^: bium repcigulii,pdtcfdLHoq; exitu,inßflii ßgnii euoldueriit. Accinxcrc ße prjelio Prji;toridni,qudnqudm Ardgonios mu:; nitionibui egrcfßcros eßßeminime putdrdnt,concurßumqi eß inopinantibus omnibui, dc diu mdximd contentione di= micdtu. Vtriq; duces quorum nullum eadie fuit imperium poflqudjn neq^ drte,neq; conßlio,fedpromifcud temeritdte omnibus locispugndbdtur ßimmittendo duxilid,ddhortdn^ do quod regere nonpoterdt, dc demum ipß cdpeffendo pu=! gndm periculo fuorum militum occurrere nitebdntur. Ad extremum Ardgonij neq^ Sßrtidnorum uirtutan ,neq; Pr£ toridnorum impetum tulerunt ; loco etenim pulß, deie-iti eo ponte,qui diuerfds oppidi partes interfluente riuo dn ßermindt,tergd uertere.Pufos fugdtosq^; totus exercitus per ruptis eorum munitionibus perfecutus eü, ingensq-eddie pronumerobofliumcfdesptrt^. NaiziHcl/Ktijquitdrdius dduenerant, flrdtos À PriCtoridtiis et uulnerdtos bdbdrd cru delitdte mdtidbdnt. Ab bis quoq; nobilis cdptiuus,quem Aloyßus Plifeus unus è ducibiis in equi dunes ßcßulerdt, ut in pMtum ((bduceret,cum maximo ipßus confefforü

D üij

PAVLI lOVII HISTOR.

pericnlo trucidatui eft, quAiiquÄ Aloyfw ftiA cldritäte oni» nibu^ notuf eftetM qui Genult;e cunbhs interftierat conftlift, crtumnidgiiA diuerfu^ Ardgonios ftdtremqi Kyblettuin dtixilidnwntdnorum diiuxerdt. Ineo tumultu Hyblettuf ipft pnlio effugiens cum ed mdnu dgreüium qudm cx dititf ni^fuig cdfteUii dccitdm circd fe prceftdif cdufd }}dbebdt,dftgt;e=: ; rii inufttdtisqi trdmitibui, per LdudniiC dgt;nnii,quis Entelld i oliin fuit, UdUes ^nontescp profugit. Iulius 'Vrftnus Fregoft^ nusq- uulncre tdrddtus, zr Orldndus pdriter Fret^ftus cd=: piuutur, mdgKAcp ArdQmiorutn multitudoproie^lis drtnis dcditd eft. Pduci ex uiiloribus intcrftóli,ftd in bis Audnzi= nusCdßidUA interßrtißimos centurion£Sdnnumerdtus,çy ex sfortidnorum,Pr£toridnorumép numero fuprd fexdgin=s tdgrduiter uulnerdti dißceffere. Hine dd prxdum dißeurfum, totum^p oppidum nuUo dißerimine dmicispdrtisdb Uelue-tijs direptum. FJuüum Ardgonijs dd mdre, niß. pdruorum ddmodum lemborum bencftcio,efßugium pdtuit. QkojimM Federicus db dito Vigufticds conjßicdtus ndues, qu£ßecun=: do uenfo ftrebdittur, çy idm tormeittd procul euibrdbdnt, in pdcdtiord littord dd Arni o^ium erquot; Liburnum retroeeß: ßerdt,undemoxetidmdduerßo rerum euentu con^erndtus Fledpolim repetiuit. Fuere tum complures qui eius umplißis mxcldßistdntdimpenßdtdittoq; ftudio compdrdt£, udnos condtiis erfoedum exitum riderent.Sed contrd non deerditt ußu rerum periti dtq^ prudentes, qui nuUis ddditli pdrtiunt ftudijs omnibus lugendum eftè iudicdrent ,quum ab bis re= ruminit'qsßupremds dcmißerdbiles ruiturlt;smoxitdli£cld^ des omindretur. Profligdtis Ardgonijs, exercituq; Genuditt reuerßo, cum mdximo externorum militum dißerimine in uV betumultudtum,quumllelHetijs GdUisq; prteddm uendi^ tdntif

SVI TEMP. LIB. I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i.9

tantibuSj'RdpaUini, ucjïes,ua/i(,fuppelleélilein'q; fud paßmi agnofcenies, implorato ab amicis affinibiacp auxtlto ra fujx rcpetmnt. Hwc (t6 iurgijs dd arma poptilari furore difcurfuin e^,punéhq; temporis diucrfts in urbe locis non-nuHi ex Beluetijs amp;nbsp;Gallis truciiati : proculdubioq; ea die externum militem incitatdplebisinfania deleuiß'et,niß Au^ guftinusatcpipfe ïoannes cum pretoria cohorte in public cum cgreßi, circummißis prieconibus,audacioribusq; cor^ reptis, at Ij; his protinus ad exemplum laqueo fufpenfis, ira= t£ Oquot; fsuientis multitudinis impetum rcpreßißent. RapaU l!n£ uidhrU nuncius,amp;Ludouicum incredibili aßicit l£^ titia, Carolum ueluti certb iam uidiori£ omine accepta, admaturandum inïtaliamfoïlicitauit. lamtotaßrmeBeU uetiorü imdtitudo per Graias Alpes inVercellenfimagrti deßenderat: crObigirinus cu ualida eoru nunii atq^ ala fua 'Eritannica,ç::r trecentis ferme Gedliiequitibus cataphradis in ¥laminiam procefferat:Qu.o paulo ante ad iungendas uu resicannes erancifcus Sanßeuer 'miis Calatig omnesfuerat proßdhis. lî tum Sßrtianis copiß impcrabat ,inqueis gra=! uis drmatiir£ équitésßexcenti, er tertniUe pedites ueterani cenfebantur. Quibus uiribtcs in unum coadlis, ut 7erdinan-di conatibus obuiam irent,etß[Jäm Giliolam inßnibus Fera rarienßs agri munitißimo loco caflra pofuerut. Hifdemfer mediebtcsFerdinanduseTißrno,ubi cumPetro Medice da pudvitellios hofßites fuerat coUocutus, moUioribits Apen^ nini iugis in Fauentinum agrum tranfcendit.Erant eins coa pi£equeftresf€rme omnes, equorü uirorumcp robore pr£^ fi^netes, zr apparatu longé omnium ornatißtm£:quibus ut primum in Aemiliam edldcucntum, conßriptis ubiq^ cohor tibiis, fuprafexinilia peditum adiunxit exBononienfibus,

D y

PAVLl lovn HISTOR.

hiiq; populisqui Anemonii udüem, nbsp;nbsp;ßni^irum Apennint

IdttK incolunt. Eorum erant prlt;efc^li uirißrtes, Dionyßus NdMi« Oquot; Vincentiui eiinß-dter. Prftered dderdnt Cuido Vrbindtium er lodnnes sßrtid Pißdurenßmn regulLAcceß^: fere cx Pontifieiß tres equitum titrm£,Serrie üi/ßdrii nobÜK ducht: ex Plorentinorum quoq^ copijs quddringenti utriußß drmdtiird: équités, quibus AnnibdlPentiuolus perdbdt. His uiribus Perdiiidndtis in Pdrmenßem dgrum ir=: rumpereJèpoffè crediderdt, ddiuudnte uel permittente lo^ anne Bentiuolo, quem idm Alexduder Pontißx à L mJomic« GdUorumq; dmicitid mdgttd ex pdrte diueüerdt, quum Gd^ kdcio eiitsfilio purpureigdleri honorem, c£teris itemßliji uberiord flipendidpromißißet. 'Verum’Bentiiiolus ob res in Ligurid inßoeliciter motdjS,et Federici feeddm ßugdmßtemcß Cdroli celeriorem opinione omnium dduentum,er Gbigni ni Cdldtiniq- prdßentes exercitus, qudndo ex ipßt beüiforM ndhominum uoluntdtes fdcile permutdntur, omnem initi eins conßlq cogitdtionem dbiecit. At Ferdindndus db Sdpi dmne, ubi per dliquos dies cdßrd hdbuerdt, in Fduentinot » cdmposeoconßlioprogreß'useß,ut quum primumdimi^ cdndi fdcultds pr£beretur, ßdtim cum hoße confligeretflt; quod amp;nbsp;regem trdnßre Alpes,erfe mox impdrem eins uU ribus, ß Gdüi sßrtidniq^ totd belli moleßimul incumberent, futurum eßßeintelligebdt. ContrdObigninuserCdldtinus, qui iüd eddem teinpeßiuis ddmodum conßliß prouidebdnt, ne inuiti dd ßimm£ rei certdmen trdherentur,obnixe ßude^ reßnpdluflribus ßemper dcfofßd munitis locis cdßrdmetdrit oßentdre tdmen copids ddfdmdm opinionem'q; hominunt rctinenddm : fed deiem niß loco hoßibus iniquo nunqudm fxplicare:itdut tantum ab leui armatura quotidiepugnare

tut-

SVI TEMP. LIB. I? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;30

tur. Obldt^t tamë eft occdßo hdud femel pr£lij committëdi, non longé 4 ftnét£ Agathe oppido, quu utritl; duces ex iti=: nere in proximo, prdto, proceßi)ßnt,quie tametfi phmbiis foßis 4 cultoribusperduilif, direâis nd lineam faliilis ali ' qua ex par te erant impedita, tarnen ad confligendum fatis opportuna uidebantur. Intererat fofà mediocris inter tramai dciem,hanc ut Aragonijtranfrent,Obigmntisçÿ‘ Calatinus expetebant, quippe qui illuc eo fc conßlio ueniffè meininerant, ut Ferdinandum,fi in Aemilia morareturßeui buspr£lijsdiftinerent,nunquäuniuerf£pugn£aleamfub=; irait : ßn in Galliam Cifalpinain ire contenderetßpß üfdan tiefligi jsabeuntanperfequerentur. Petilianusautem, ut ab aduerfarijs tranfeundi initium fieret, opperiri, cr fi mini^ mé commiljùrum dicere, ut in ripis impedit£ fofii de t^ea^ politano regno dimicaretur.Vir enim natura cautiis,ç£- mi nimépugnax,qui prouidere potiûsne uinceretur quàm ali„ os fuperare didicerat, quum ïtalis Heluetiospcdites antefer ret, sfirtianos fiiispares, GaUos uerà équités quorum uir=s tus adbucerat incognita,fi non optiinos,longè tarnen acer=t rimos putaret,(2r tormcta £nca,quaparte GaUi plurimunt ualcre dicebStur,maxime uereretur,nuHo modo ut uniuer=t fo certaminecofligcret, adducipotcrat. ContràTriuiiltius, amp;acer orpugnx auidus Heluetios ab fi P.enatocpfi-atre paucis anté annis fupra Domofiidam iufta acie ßiperatos commemorare : Italos équités Gallis omnibus terrori efiè, quum ipfi in Gallia regulorum bello iuuenis interfuijfit, abunde teflari, torméta in acie quodancipiti cum periculo emittantur,nullo propè ufui fire demonfirare: ac demum ß manus conférèrent uiâoriam polliceri.Quèd ß cunëla péri cula,qu£ ab infinitispenè caßbia oriripolfint^penfaniQ (fç

PAVLI lOVII HI5TOR

dubitiinio ocatrfurd ßbiarbitrarentur, uitKendioccäßoi nein per incnridin amitterent : dcpaulopcßtdiitif hoiliuiit copijs,qn£ rege duce ab alpibta immiiiereiit,ßiitaros impa^ resicr mox regntnn cum fuinmo iffiaui£ dedecore, c^uando nulla reliquaJßes falutis niß 'm turpifugafutura cß'et,aiwf-furos. Sed Ferdinandus quanquain Triuultij priSfaga mente de belliexitu proloquentK authoritate maueretur^VetiliaiVi tarnen aßenßt, ne ipße qui pugnandi ßu dio deflagrare uide^ batur,ß aduerfainpr£lijfortunaexperiretur,/ßreto c.wti ducis conßlio,mexpiabilefune{lie temeritatis mfamiäapud Alßnßtmpatrein, ipßtinqipoiitißceinßibiretAtaq^ 'm muni tioraloca ab utrifq^ concejßtm. Sequentibuiuerodiebus quumTriuultius parandis uiüorix facultatem, abbisqui innatum timorem prudenti£ nomine contegercnt, amijßmt quereretur, eimq; fententi£ Alßnßes Piß:ariui acceßijßet, çrPetilianM à Bartholomeo Liuiano ßamiliarifuo(Ktuin alam equitum duflabat) quipoüea ßimmos miUti£ honores aleptuie^, quotidie oppugnaretur,utcun(lari deßneret, crrempr£lq fortun£ tandem committer et, decertarefla=: tuerunt. Sed à conßerendo pr£lio aliéna mens hoüibnsfuit. tJam tametß perpr£cones pUgnam prouocarentur, nun quam tarnen caüris copias eduxerunt ,ßc,ut ludißcatiua=: rijs artibus, Aragonios, quum leuis eorum amutura pro-pius nuinitiones acceßijfet, emißis fubito pluribus tormens ties earn inde cladis metu recipere fefe, crconferümterga dare coëgerint.Liuianus tomen triduo pèdl,alam unam Gal lorum equitum longiusècaüris ad fan(l£Agat£ oppidum progreljam, noSlu adortns, cafis captisq^ pluribus equiti= bus, magna ex partedeleuit. C£terum Ferdinanduspodl= quoin hohlem inuitum non poßi elid od pugnain uidet, «td

Touenc

SVI TEMP. LIB. ï. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jt

Tduentidm pmnouet caürd, edq^ßtb ipßs mocnibui ldtißi== nJd, ßl]d per qudtn Anemonis pdrtcm corriuarat, dlijsq; prddltorum dggerum mdgnis operibus commuait, utdmi-camp; urbii copi'js utdtur, tutoq^ in loco Gcrmdnorum duxilid, ciu£ ßbi è Sueuid et 'Vindelicid ddducebdntur,expeéfet,d(q: interim dd motiim dduentdntis GdÜi regii, utipdterdcAlez xdnder monucrdiit, iußd cdpeßem, melioriifortuttie conß=: lid ßibßequdtur.intered Cdrolus è Grdtidnopoli Coäijs Alpi buf in itdlidm trdnßnißt.Vuere olim Codiie ciu£ nuncmon^ tA Genebr£ culmütd nuncupdntur,ut dlids diffitsè mon^lrd bitur, qunm ipßs Alpibiis,ßicuti amp;nbsp;cgteri^ orbii terrdrunt cldrioribud locii,pro recetibus, G“ßemibdrbdrii nominibui dntic^tiiorduocdbuldpdßimreddemtts. DefcendentemAßd Colonid excepit, omniq; rernm copid,dbunddntibus eius re gionii oppidts, milites ßeße Idrgè etgrdtuito recredrunt.Pro ceßerdt Afldm ufquebonoris cdußd Liidouiciis,uxorem Ped tricem cum kitlißimis Inßtbrum feeminis ddducens, ejuibus rex iuunis obleildretur. Sed iS non multo poß dd infoliti coe li commutdtionemdliciudndiu uehementimorbo conßidds tus efl,quu erumpetes puflulx uti ßepe pueris dccidit,drtus ttfdciem defoedd/fent. Verum mitefeente Autumno,etrece-ptd fubindc udletudine, Ticinum urbem, qudm recentiores Pdpidin dppelldrunt,contendit. ibi regio dppdrdtu, O' ex^ ^uißtishonoribiis dLudouico indreefufeeptuseß. Ldbo^ rdbdt tum fupremdudletudine todnnesGdledcius, ddeoq; infeelix iuuenis lento dtej^ tdbißco morbo erdt conßiitts^ ui non uiribus qu£ idm nulld erdnt ,fed ipfo uno deßturi mox fßiritus uigore regeretur. Is Cdrolo, quidd leflulunt dcceßi rdt, utrxgrum oßicij cdufd bumdniore dUoquio foldrcs tur ßdchrymdns, ueluti mox imminentibusfatis coneeßu*

PAVLI lOVlI HI5rOR.

rut,'Francifcugt;nT3otMmqiliberos mAgnopm commentât uit. Nee multopofl Carolui accepta dLudouico pecunia, exercituc^i exMediolani officinis omnica^tfetißumreruin copiainftruélOypeditibuifecundo amnedeueâis.Qr equita , tu terreftri itinere priemi^, PLacentiain pro/èéhis eft. Inde per agrum Parmeiifem ad Apenninum eftperuentü-.lugiicl; haud multo laborefupeYatii ad Pontemti'emulum poßu ci dira,quod Mdcrf amni impofitu, defeendentibus in Aetbru riam per Apuanos Ligures primum occurrit. Prat Pontre= inuliprxßdio Badinas inßtber cum trecentis Sßrtianis-.qui quam ßrte ad amabilis uini tabernam ab leui uerboru coit^ teiitione adacrioraiurgia cum Heluetijs deueni^ènt^çy uti ipßcrantexpediticumß:Htis er gladijs, aliquot HeluetioS inangußijsuiarum pnlongis ßiis impeditos contis truci-dajß:nt,aliquanto poß ßtpremam oppido cb.mitatem pcpe= rcrunt. Cteterum Carolus mötis inde c.(dlrisßecundum Mlt;lt;3 er JI» amnem priterep Papirianas foßis,qu£foߣ nou£ op pido nomen dederunt, Sergianum proßäus efi. Créait Ser= gianum ex ipßs Lun£ antiqu£ urbis minis, quam incolfi peflilenti eius littorisaura, qu£ m.axime ad tjiacr£ oftiunt • uergit uebementer ojßnß, idificia in editiorem locum fub=: duxißent. }dprimumPlórëtin£ditionisoppidum erat, eoq; Paulus Vrßnus pr£ßdij caufapeditum atq; equitamanum paulo ante pr£mißerat. interea Gilbertus lAompenßrius, quiprimum Gallorumaginendudabat, Cadiellumnouuin cx itinere tormentis aggreßus expugnauit, pr£ßdijq; pr£= fióhan Angelum Cencellnm, er ad unum'cias milites trueb dauit,pr£mißisq; ad mare longo circuitu equit'u'alß, Pran^ eißeum Montedolium cum coborte Sergianum paoperan* ttmßmprouifo equitum incurfu, protritis oceißsq; \imnb

tiflS

SVl TEMP. LIB. I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ji

luf fermé peditibus, intercepit. Ç^uibus de rebus magnus ddeó GdHorum metus omnibus efl incuflùs,quôd db his non more italico humdniter,fld biirbura crudelitate cruente dd^ modum geri beüum uidebdnt, ut oppiddni dtq; ipfle Pdulus nwris uiribusq; diffifl,^^ Petrdfdndenflsqui Fdnum Fero^ ni£ incolunt, quum in portis eorum equeüri prxlio certd^s retur,de dedendw protinus oppidis cogitdrint. Frdt drxƒ«= prd SergidiJum editiore tumulo impofltd. loci ndturd dtquc artepermiinitd:qudm incolje d.Cd{lruccioLucenflumty=: rdimo icdificdtdm fuifle commemordnt. Bdm quum prold= toomnitormentorumdppdrdtu GdUi expugndreniteren^: tur, Petrus Medices Florentid profi^^lus ddCdrolumincd^ flrd perucnit: Is enimfdmd, ccleritdicq; hoüium pene obru^: tus, quum ddedm imminentes mdximi exercitus molemfu^: flinenddm confllio dc uiribus fle impdrcm cerneret, uolun-tdte communia rfd promerendd régis ^dtidm,flcun{ld uti imperdtum foret fdiluru}n,trdditurumq; Aethruri£ urbes, arcescf; omnes poUicitus cfl, modo incolumi dignitdte infl^ dé et clientele à Cdrolo reciperetur.Timebdt enim uehemen ter rebus fuis,quonidm Ldurentius et iodnnes eddem Médis ced orti fdmilid dpud regem in honore erdt, qui pdulo dntè quum nouis rebus fludcrét, Petri potentidS infetifl, dduerflui eum coniurduerdnt, deteélisq^; eorum confllifl,quàd Petrus proprio fdirguini pdrcendum eflê putduerdt,ruri tdntu pub lico iudicio relegdti fuerdnt.Mox uero deflcendétibus initds lidm Gdllis noud flgt;e induéti,cr ueteribus innixi conßlijs di Kegem profugcrdnt : dc turn mdximè dpud flngulos proces res dgendo mdledicendoq;, bellum, infldids,cunétdqidfljerd Pctro moliebdntur. C£terum Petrus dpud Fdnum Feros nid! cum Brifloneto Belcdrioqs rebus compofltis obuidnt

PAVLI lovn HISTOR.

profèâus rcgi,com-Mtc militari,Qrl£to admodum uuïtu gratiamrecipitur. ^ecmultopófl miß^ quiteßirMrepe^ tend£ fidei aiftodibuißrrent, Sergidni,¥Mi Feroni£,Pifdt rum, amp;‘Liburni portui arces, regies pr^feäiitrdduntuf-Interea Plorentiiiorum legciti uiri inßgiics, in quorum nu^ mcrumSendtui honoris caufi Petrum ipfum abfentemde^ creuerdt,fuperuenere,qui dmicd dpertdq^ omnid trdnfeun= ti regi futurd publico nomine dicerent, çx qudntis mdximt poßent officijs regis dtiimum, deterßs ob repudidtdm dntett eins dmicitidm offcnßionibus, pdcdtum reddere niterentur. Scd Petrus moxPlorentidmredijtdomeßicoruin Uteris reuo cdtus, quibusdduerß)sde eo rumores totdurbe excitdtos,di fdmdm deditdrum drcium dßirebdtur,propteredq; tifterei inimicos in /ßem noudrumrerum eßße erc'itos: Populumße mere, nutdre Sendtum ex eiusfdóli in dignitdte permotum:, dtq- ex dinicis demum pducos qui duddólcr inimicoruni colt ßUjs obuidin irent reperiri,folicite ddmodu perßcribcbdut. Alienduerdt db ße Petrus,tdmetß pr^cldro erdtingenio mul torum optimdtium dnimos,quum iuuenili quoddin ßruort equorü, armorumq;fludijs er mdtrondrum dmoribus dedi tus,ciuiles curds ignobilioribus minißris demdddret,et per-rdro quum Sendtus cogercturßn curidin ueniret,nunqHaiit uero eoüegiorü mdgißrdtuumqi officijs intereßßet, quoruiU munid d ßcmmisorgrdiiißimis ciuibus implebdntur, dc de-tnumLdurentio pdtriprorßts dißimiliseudßfßehCjniute^ rdtdiuindprudentid inregenddurbe, amp;nbsp;promerendisci-uiumdnimisurbdru, qudddmcomitute ciuiliq;modeßid,p‘t ri cum c£teris cultu, fineßttelUte RempubUcdin fceliciter, fold mgenij tndgnitudinefretus,ddmlnißrdbdt.lgitur Petrtii quumprincipem locü, qui hdud facile aliter quàm aut fuut

SVl TEMP. LIB. I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÎJ

ßanma eu uirtute nbsp;nbsp;nbsp;modeftu in liberd ciuitdtç

retinetur, neq; annii necj; grdtia pißentdret ,dd explordn=i dos ciuiumdnmos,periclitdnidm(ii comininutiS iant dutha ritdtii dtq; potenti^efortundin, in forum, dtq; inde in curifi dredmproeeßit.vbiquum infrequentes dmicos, cireumfè uerô infenfoS inultorum uultus cemeret,dc fubinde dd OÎla uiros, qui cum uexi'tifero piperinjepoteßdtis rndgiflrdtum gerunt,.tfcendere uellet,lt;iValterotto ïdcoboq^ t^erlio regio num tribunis, curie idnud prohibit us eß,mox nero ,con=t curfw omnis generis hominumfdilo, e:^ nonnullis drind te^ nétibis, metu doloreß perculfus, inter ßemitum rcbeUdntis popu[i,i:^fdXd uoldntid, domumfe proripuit.î^ec mord Ueluti ulturus infeßi populi iniuridm, thordcem gdledmq; induit,fumitiam arinat,cr équités quos duduin Pdulus Vr= finus poß deditum Sergidnu, dißipdto trepiduntiq; dgmine ad GalUdnd porta ddduxerdt, euocari dtq^ introduci iubet. Verum quum nunciaretur Prancifeum Vdlorium,unumè legdtis quem ipß dpud Cdrolum pdulo ante reliquerdt, ui-rumdcremdc turbulentmninforoeße,fubli!nemq; eum iit equo concionari, populum incitare, dc demum fe armate multitudini dd uendicdtiddm libertdtem ducem pr£bere,pe^ nitus dnimo cocidit ,fuß}iedtus à rege GdUofidemfdUi,etßd lutem fudm db eo proditum iri, quôd fe dbeuntemfalßs pol^ licitdtionibus onerdße iiideretur : Vdloriumq; qui tdntd ob id celerjtdfe precurrißet, inimicorum maxime gentiliunt impulfu dd fe oppugnadum pellendumq;fuiße trdnßnißitm.

metu dmens crcoußlij pdriter inops,Pdulo Vrßno, dinicisq- pducis ,ut fdlutis quam imperij uet fvrtuiidrum cu^ rampotiorem duceret,ß(ddentibus,reliitlisetidm quibus* idmgemmdrum loculis ,urbe profugit. lodttncs quoqi car^i

E

PÄVLI ïovn ÏÏISTOR?

iîn^tlif^uipofted dcfumpto Leonis decimi nomine, funt» mum in re Chrt/liand dignitatis fa/tigium tenuit,facerdotis fraterculicuctiïlaami(lus,itemtji lulianns frater pari fngd elapß,diHerßsit'meribus Bononiampernenerunt. Interea populus omnis,qui tammetß infe^isarmis ,feuislp uocibus Mediceos perfequendo , diuturn^ feruitutis iugumfortitcr excußijße uideriuolebat,aliquanto tarnenprxde quàmli=: bertatis atiidior ,ad diripiendas Mediccas^desex omnibus regionibus aduoluit:effraeiiq; ßatim Martiani horti,nobi= lißima Betripippeüedile inßrudi.Domus quoq; ipßus Car dinalis ad Antonianum templum ,f£uientis pkbis auaritifi ceßit,tanta auiditate, ut ualu£ cr cardines impotenti rapi^ entiuinimpetuueüerentur. Ipßt domus Medicea graßantis populi iniuriam nonfenßt, probibentibus magiflratibus, quod ea turnßemmo Petrißudio, ad regem hoißitio exeipi^ endum, auleis,pr£tiofoqi rerum omnium apparatu cxornlt;ï batur. Ncc multo pofl concurßihominum in curiam fado, Petrus fratrcsqßtucxillifcro Prancifeo Scarfa ,ipßsq; odo^ uiris,quicumcoincuria perpétué) ß:dent,quiq; examico=: rum numero ipßsq^ Medice£ familt£ beneßeiarijs ledifue^quot; rant, omnibus flatim fuffraÿjs,patri£ nbsp;nbsp;Senatus hoiees in

dicatur : pil£ punice£ Medice£gentis inßgne,omnibus urs bis locis abraduntur, atrociq- admodum décréta adiedo uti pr£miumpercufforibus cor urn foret, bona extempio atq; auidißime publicantur. Ncc nzK/tMJw inde in lUa ipfa domo, magni Coßni ingenio ac fumptu extruda,qua nullum in Ua lia priuatum £dificum elegantius concinniuscj; £tate noßr£ con/ßicitur,qH£q- publicum totius orbis nobilitatis bona= rumq; artium boßfitiu fuit, à publicis inßitoribus nobiliß ßmarum opum uenaliitmbaüa palmt creda efl. Veniere it£q;

SVl TEMP. LIB. I.

iMlt;t£no Tortimie ludibrio, prêter ingettf et pYd:tioßint opulente domt« mftrumentum,ftdtu£ antiqitioperts,to=i reumdtd,gemm£,udrijq- lapides admirabdi ueterum drtiß=gt; cumfculptura inßgnes,iidfd Myrrhind,nuinißndtdq; auro, iere,drgeiito,queis claromm ducum effigies inerdnt, longa dtq;erudito /indio,diuturud in pdce ciimulatd.Prlt;etered ta^ bul£ crfigna nobilium artificum monumemtd, et quodin^ uidiamplurimumaugeuepoterdt: llldtJingi'dndi pccunid tot tdiitisq^ doólorwin uirorum percgriiidtionibus nbsp;nbsp;nbsp;labo

ribus qnfjïtd, Latinornm e^- Grscorum uoluminum fupel tex celeberirimji BibliotheciX:'Hdnc Cofinus inftituerat^auxe rut Petri«, Laurentius poflermô, tota penè Grxcia r4=: rißimis libris Jfioliatd,expletisqi tundein ftudioforum dcpdc riis,mdgnd fui fama claritateq; coftdiderut.ltu utpleriq-njortutes edm familiam t.-tntu calamitate indigna, ac inique adinodum db ingrdtis ciuibus exdâam eßciudicarct.Ciuanv do citwproceres perpetuoquodâmdgnificenti£ /filendore, lt;edipcuiido, fouendo mgenia,Grpacem opulentie pareils tem fingulari induflria tuendo, patriae de ciuibus tantu or=: namenti amp;claritudmis addidifiènt. lllwdqj dcinum maniv fefte compertum eft,indne)n atq- ddmodum caducain effèpo pulareingrdtiam in libéra ciuitdte dominantibus : duesq; ipfosdum exnouarum rerum motibuslibertatein reßgt;ici-unt,nulld £qudbilis imperij, nuüd prifltnae dirtplùzdtfiiî, jiHlludeiiiq; beneficioruin priudtèuel publice dcceptorunt memoria premoueri. vfq; adeô autem Mediceum nomen cunélis inuidiofum effè coepit,ut Laurëtius atq^loannes qui apudregé tanquaexulesfuerat,Petri expulßgentiles et con fdnguinei,ut libertati^ tuendxfludiü oftenderent,c inunnoc reiî antiquiß domus inßgnibus pilas deter[erint,ßebjiitutdqi

E ij

PAVLI lovn HISTOR.

eandiiLtcruce, utiinaliamfamilidm tranfeuntibuimoseß} Populdniiiibdicdto ueteri nontine, dppellari ntalnerint. Dd hlt;ec Florenti£ geruntur,CdrolMdbLncd,ubi liberdlitef exceptiis ddiutusq; pecunidfuerdt, Vifm cum cxercitit pef’’ ucnit,cuius dduenttcs opportune ddmodum in Jpeln rccupe^ rdndilibertdtisPiftnorumdnimos erexit. ConcejJèrantPi^ fàni multos dnte dnnos diuturno bello nidi in Plorentinorif ditionetn, c^uu pdulo dntè cum fummd opum dmplitudine, turn ingenti rei naUdlisglorid inter c£teros Itdlix populos, ntdgndtn dutboritdtem rebus prsfertim inSyrid falicitci' geüis obtinuißint. Poc^- mdgnitudinisrem Pifdttd dliqudn-* do eueädin memorant, ut centum eorum familiit illuüres, totidem roftrdtds ndues priudto fumptu £dificaße,exornd-tdsq; dd Ligußieum bellum eduxij'Je dicdntur. Verinn quuM bellied uirtute Gr mercdtur£ fliidio,pdrtis diuitijs dliqudn^ diußoruijjent,eos demum fuperbid opulentie comes, nbsp;nbsp;nd

tie continuo ex nimidfoelicitdte inteßime feditiones, euerfd republicd trdnßuerßos dtq; priedpites egerunt. Pdilumq^ cß ut dttritis difeordid opibus, dtq^ intermißd obiter mdritimd n€gotidtione,per diuerfdtempord udrijs tyrdnnis feruire didicerint. iodnnc dutem Galedcio Vicecomitcuitd funch, i^ui longe dmplißimo in ttdlid imperio potitus, poß Appid^ num tyrdnnum, Pipes in deditionem dcceperdt ; coepere Pis fini idm pridem dtnißdm liber tdtem reß}c(ldre,dtcii edm mJgt; ioribus dnimis qudm uiribus dduerfus i'loretinos tueri, gut tumob ueteres cdufds recentibus eti'din odijs dccumuldtds, in ed mentis imperij uicecomitum exoptdtd occdßone, grd-uißimum bellum intulcrdiit: guo Acutus Britdnnus dux bel lo inclytusddeo reseorum dßlixit, dnimosg; contriuit,ut omnibus belli cdldinitdtibusßdili, deüituti^ à ßnitimis uU (lo=

SVI TEMP. LIB. I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Jf

florn arbitrio fe deiiierint. Manfcrcq; fiib llorentino impe rio dniios odudginta. feptem:lt;juo tempore adeô fettere dud^ rè'q- db hiiquiqufftuidtq^pccuniiH mdximèfludent,impe:t rdtumeJï,utfubCdroli dduentum nihil cii prêter nomen ueteresq^ffiritm crdntiquxmdgnitudinis mcmoridtn fii^ perejjèt. Erdt inter Piftnos Simon Orldndiit! uehementi uir ingenio^publiceq; ç:r priudtè Florentinorum hoilii dcerri^ mui.lsnoóhi z^ inocculto cumhis ciuibui coëundo,qHos mdximègrduioribiK iniurijs offvnfos, dc ob id dliendto dnû mo pdrdtos dddefeéhonemexiflimxbdtjfepius publics cd=: Idmitdtes deplordre, dc ojlendere qudtnfdcilè, fl uiri fortes Cr mdioribus fuii ßmiles ßrent,/eje db intolerdnddferuitu=! te in diitiqudin libertdte elfent uendicdturi. Poftremö qucd Gdllic£ Ungute erdt peritM,feordtorem apudregem,Qr dlt;l pcrßciendum negotium ducem futurum dldcriter profiteri. Nec dl« cuu'üdndo deliberändoue db inclindtif idm ciuibiK^ num inedprxfenii'iregis occdßone dudendumßret^dubu tdndumeß. Ndnq;Orldndiiis quumdcunSliicertdtiindin» plexdretur dc lduddretur,qu()d contempto priudto pericu-lopulcherrimi fdäiconßlium mdgnodnimo defumpßffet, ddregem qui tum Mediceis erdt in lt;edibu^, cumglobo iuue* num dfcendit, proieSlusq; dd genud fupplex er Idchrymdns etidrrduit, in quds cdldmitdtes erumndsq^miferdbiles^eßo:: rentißimo quonddm liberté ciuitdtiffldtu,Florentmorutn feuitid decidiffent : in quorum mores dcerbißimc inueflus, ut «ndiq; eis confldto odio rex iuuenis mdgis dc mdgis inci=t tdretur,ed mdledicedo protulit, qute tdmetß régis dnimum, mdgnitudinemnouitdtemq; criminum ddmiruntern impu^ lerint^dmoderdlotumenfcriptore,ne incertd indefenßq; pro ueris ßdem r« cipwntjp r^tcrtM.’tdd uidedntur.C£teruin

pAVLi rovn HisroR.

pcrorMtc Orlaniio, ac regem demißißimo geüu ïntérros game, num qui ai libcraniam X tyrannii maximamitaliff partem uenijjê ueUeuideretur,Pifanum populumtam in=: (1(^4 feruitute oppreßum, liberum eßße ueüet: Carolm more Gallorumalacriter,(2“iam opportune fau€ntiumpro=: cerum murmure exorto,paucii annuens,ßiblataq; manu id Jê quod isquum ejjetpricflare ßgnificäuit.Qu£ uox excepts ab his quiintererant ,flatimq;foris omnibmprtc l^titia in* genti clamore,FRANC IAM, ^«od efl antiquum liber lt;ß CeÜi£nomen, ac libertatem uicißimingeminantibm,pcv ttrbem delata, uniuerflum populum ad dulce exoptatumq; id nomcexcitauit. in co tumultu marmorem leo Fiorentina rum inßigne, inprofluentcm Arnuinpr£cipitatur.Pr£flâi autem qu£floresq; Florentini urbe profugerunt. Q_nibuf exailis Pifani ex numero optimatium iecurioties uirosflr* tes delegerunt, qui darent operam, ne recepta libertM,uïl£ tti, ullisue hoflium confllijs eriperetur. Qjiod fl tanta foelici fate atq; for tuna ipfamlibertate tueri Pifanis datum for eti quantaeamconflantia atq^uirtutepofleaperflxdcciman* nosdefenderunt, bellum profodh quoiflatimflecutumcllt neq-, pertinacium ciuiii frcgiflet fliiritm, neq^ flnem eorum opibmunquamimpofuiffet. Accidit autemmemorabitica* fu, ut eade hora qua Florentini i^ediceos patria domoq; pel lebant, ipflquoqiàpifanispari afßerend£libertatisdeflde* riopellerentur,pr£clara equidem cum laude GaUi régis, quinonminm £quitateatqfluflitia,quam uirtute bellica tnagnus, duabm nobilißimis itali£ urbibm inaufficatant propcc^ nullo her de negotio hbertatem attuliflet.

3«gt;

PAVLI lOVII NOVO-COMENSIS EPISCOPI NVCERINI müorMrnm [ui temporis.

LIEER SECVNDVS.

T CrfroïWjAntrrfcio uiroforti cumdek£lct Gallorum manuPi^ fand inarccconiiitiito,c£t€riicl; deditarumarcium prjeßdijs pari diligentia conßrmatii,Pißs pro«! ß{tus adsigninum pontem fexto ab urbePlorctîàkapide Arno int poßtum, terrtjs caßrii peruenit, fbüicitaadinodum cinitate tatUiexercitusnKtu,lt;j!tc)dnott omnino inanii rumor increbuijfet regem Uiediceosinpd^ tridincolumi dignitate moderati principatus,eß'e redaélu= rum. N.tmBrißonetusatq^TielcariusPbdippusq;item'ßref ßus AUobrogii regußfrater regij conßlij principes, eo atro ci fatlo quo Petrus patria pulfus ac boßis iudicatusfuerat, regi£ßdei maießatem uehemeuterhxdi teflabanturtdijfere^ bantq; eum quißefe atq^ arces optima fide tradidi(Jct,ob id^; prxclara ipforum/ßonßone amicus fuifiet appeüatus^utpa. tri£ (ypenatibusredderetur,omninoeffereuocanilM.Pros babat idrex iuuenis,honefli decoris tenax,nec facile exalie^: nainiuria nominis fuicontumeliamferens. iainq^Fortund) nouos ludos Ploretinisediturauidebatur,nißPetrus quipa rß Ifto nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'ßmtiuolo exceptas f»c.

PAVLI lOVlI HISTOR. rlt;it,cBononiaßbitimens, nimKceleridc/pcratione Vent» tiMprofugißet. Cteterum Carolin dpudsigniäm rebus per legatos qui frequentes aduenerant magna ex parte compo= frtis,7lorentiamarmatus in^editurMagiftratus cunâi fuo ordine, facerdotcsq; facris in ueüibus fub umbcüa aurea in^ trantemexcipiunt.Populuf Utis acclamationibinfummos honores defertmiratur externi cultus tot equitum agminai phalangesq; lîeluetias,Qr ad tormenta anea tranfucila cur ribus maximeftupet. Sed obiterfufrëfro animo reputat,quo in difcrimine uerfrtur,qui tantam frrocium gentium multi^ tudmem intra meenia domefticosq; lares acceperit, 1: a dies funerc quoq; Pici MiiranduU hnmatura morte correpti,in^ frgnis fuit,qui ob alterna diuini iiigenij monumenta,erudito ruml}ominumconfenfu,Phcenicis cognomcntum adeptus efr.Rege fufrcpto,afrc{ibqi omnibushumanisbonoribus, plorentini defcederis conditionibus agere cœperunt, cerW=: tumq^ efraliquandiu,^^ fubinde liberi bominis inter arma^ tosuoxaudita. Quum enim Gaüi periniquasconditiones dicere uiderentur, ob idq^ abnuentibus infolenter obftrepe= rent,Petrus Caponius indignabundus,libellumconfcripti foederis palàm concerpßl,addens dar a uoce,poftquam Gai li ui agere atq^ impotenter contendere uellent, non dcfutus ros, qui Campant arts fonitu,tubarü cantibus effent refron fieri. Seddemum cum regefeedus eaeonditionepereuffutn eft,ut Plorentini centü cr quinquagmta milibus aureoruni nummum in beüicos fumptus regem iuuarent-.lpfe eas arces quas Petrus tradidiffet, intra certum tempus reftitueretilU bertatc qua tunc recepißent, egregio ftudio tueretur : Ne Mediceosgratiafoueret, neq; Pifanos iuuaret auxilijstSic, nt Carolus ar£ maximi templi aiinotus,folennifacramento iura»

SVI TEMP. LIB. n. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J7

wr^ret, ß integra fide pricfliturum quod ex fadere promis fifièt. Hi5 confeilis rebugt;s,epifiolaf fubedilii nomine per om^ ncm Italiam perfcripfit,quibui teftatuf ejl ß ueni/ß ad libc^ randos fieruitute populos, bellumq; in Gr£cia aduerfus Tur carumgcntem,acipfoscommunes Chriftiani nomiiiishos fies transfirendum: Propterea fie nemini nociturum,pacat() faâiurü iter,cr qu£ alendo exercitui necefiaria firent,pr^-fientipecuniaperfioluturum.Dumhicin Aetbruriagerun^ tur ,Gbigninus crCalatinus inAeiniliacopijsatq;animis aufh, ad Mordanum Forocornelienfium caflellum procejfi rc. Caflellani pcrfiuafi à Marino Mercatello Catharinx sfir= tii£pr£feflo,qui pr^fidij caufaaliquotarmatos nitrod«xe=! rat,portas claufierant, ac murofofiisq; confifi,Gailos oppU do excidium, ni fiatim reaper eut ur comminantes, lapidi^ bus aefagittis fiunmouere caperant.Ea iniuria accenfi Cal Uelatisanimisnequaquamferentes,quod tantulum oppi^ dum, tanti exercitus impetum fiufiinere auderet, tormenta promouent, mûri partent deifiiunt,Gr fifiàm tranficeitdere conantur. Sed ea re parunt projfierè tenttM, aliud cofiiHutn capiunttCluoniamfofii multitudineaquarumflagnantes, ncci;fiuperari nifi certo cum periculo, neq; extrui fine inuL to militwn Labore poterant. Tormenta itaq; contraportant dirigunt, ut tolonem trabem, cuipons fiubduâilis ad fiable^ uandumcatbenafiifigt;cnditur, tormentorum piltseffringe-rent. Acciditq^utadunum atq;alterumfalcoiiisiditm,ca^ tk?w trabeq; perfi'ailis, pons ipfic concideret, irrumpenti-busq- HelMctijs gt Gallis, oppidum extemplo caperetur. Tantiis porrô certatim incumbentiX impetus fuit, utmulti àlateribusinfo{fiamdecidentes,fied multo pluresipfipr£-gt; mentiuin pondère ruptis pontis affieribus prxcipitati in pr»

E

PAVLI lOVII HISTOR.

Idtos Umofosfojjigtirgites,fa:dcperierint. FÏec»Wfilt; GMi dinijforum commilitonum dolore concitdti,ut c£teroi unocrudeli exemplo dß'inili pcrtindciadctcrreretit,pr£jU dium oppidanosq-, omnes ad untt,qt(ibus tteq; latebr£,nelt;ß ‘Deorum templa in qu£ confugeratitprofuere,in!ißtata ra= bie triicidarunt : ita ut neque fcnibusnequefa-minis^neclite ipßs, crudele uißi, pucris,barbaraßritd[epcpcrcerint.Cu= ius mlnimanißac'morii fama peruana, totam ltaliain,ßcit=: ti maxima tcrrori omnibus fuit, ita Gailorumgenti, quant pUriq^ moribus noßrit no omnino dißimilem putabant^in^ crcdibile odium concitauit.Mordano amißßo,Catharina }m=gt; ferabiliß:ruorum cladeperculßa,Ludouico etiam patruo pluriinum impellente, Aragoniorum partes deßeruitAißlcnt ferme diebus, ïoannes Galeacius diuturnaualctudine con^ ßiilatuSjTiciniuitaexceßit.Bo nuncio accepta,Lodouicus qui regem in Lunenfem ufq; agrum fuerat comitatus, Mc= diolanum aduolauit, ubi iuüis inßgnipompafuncriperß)= lutis, optimatium confenßi ad imperium eueilus efl,qui in tanto rerum motu imperq fummam infanti minime deßren^ dam ejfe dicebant, quanquam illud Prancifco ïoannis Galea ciffilio ccrtoßicceßionis iure deberi uideretur.l'uere ea tern peflate complures,qui loantum Galeacium lentis atq^ mor=: tißrispotionibus ab eo pernecatum fuiße putarent: quod ßrtaße nobis pro con^anti effet afßrmandum, niß eius am* bigu£ rei indicia, faüacibus innixa coniediuris,inc€rta ad* modumopinionis fidem^curioßs amp;nbsp;medicis reliquiffent. 'Deberi etenimßbi imperium Ludouicus pr£dicabat, quod ipfe natus effet, du Francifcus pater Mediolano uirtute par* to potiretur.Contra Galeacium,qui £tatis pr£rogatiud in* duélm defun^o patri ßweßiffetßtf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;adhifcparentum

sVI TÊMP. LIB. II. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;38

fortune gcnitum, atc^^ in ^irmcmd Piceni arce fi/fce^tn^pna poflera fucceßione principcttni, t'ortnndni:, in cjua. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dij

iidfci uoluißcnt, refßicm minime dcbuißi.Dk phmiüdejnofj; dlùjudto poji ÀMaximilidno C£ßire:,trecen tiimHit^m n/morum nurnmit impeträta, qnibia Litiouico iibm'iié^^ ciuf^/ßoeioßs ddinoduin ut«li«,Mediol.-tn i,finitimlt;i rumq; urbium imperium,Mgnftd C^fdrii duihoritdte,dlt;iiii iicdtum e/l. Ferdnt-trtdui dduerfls Aethrurix motibU'S per=! cuiruf,ßnud permotKi Cdtlmrittiie deßilione,quod medijs dt tionii eins infinibus erdt, Obigninumq; cf e^Ltinfï ddneti^ tn nouorn militnm firmioresfd^ios dppropinqudre cogno,: uerdt,dd Caßrocdriü,quod olim in Apennini rddicibns SdU fïibin fuit,retroeeßit.ld iter per uids miilto Into dc fi-equen^ tibmfdxif impeditM, noUcmq; cum tenebris, titmßeuii zr imbribns fcedam,mdximd dim tripiddtione Idborecp confers ânm eft. Nec Sdlfnbidni portds dperuere,qui pdulo diite ftn guldri ftndio enm omnibus rebus ddiunerdiit, uixq; Ferdi=! jidndus dlimentd dfflidis inedid militibus impetrduit, qu£ iitgre prius acceptd pecunid cdniftris erfuntbus c rnuro demittebdutur. Adeo enim mobilis de infidd populorii ndtu^î rd e{l,utfddle qnos defertos d Fortwnd conlfexcrint,ftdtint foluto pudore deftitudt. A Sdlfubio in Cefenndtem dgrum di grejfum, miftusq- Petilidnus dd Cefenndtium Sendtum,qui ddret operdin, ut db his prouifo commedtu,deftgndtisq- ho=; /}gt;itijs,exercitus intrd mcenid reciperetur. Exuldbdt turn Ce pntid Giu'do Guerrd, uirfddiofus, zr beüo dccr, qui muL tos inurbedmicosclientesq^ihdbebdt. Hunc Obigninus amp;nbsp;Cdldtinus idoneum rdti per quern dd introcludendum Ferdi lidndum,Cefennd occupdrent,pecunid,drmis, duxilijsq; in* flruiit : dd tçi}l4ndos daw rtniin«} iiifttMrdrg iKamp;çfitjrfd f er*

PAVLI lOVII HISTOR.

tum itineriijpatiiim Yracajjïtin Sanfeuerinum cum ali ec^ui tum quifubjiiio foret, fubfcqui adeßeq;pncipiunt.Guida qui fuosfecerat certiorcs,et tempus patrand^ rei conftitue^ rat, primo aduentu à Bartholonueo Notario Guerrianjefa* {lionis homme introducitur : tota urbead Guidonis uocein tumiiltus exoritur-.fadioji arma corripiiit, quorum auxilifs Guido in pritorium curiamqs “iduolat: Petiliatiunt de commeatu cum decurionibits deliberantem inîeita manu capit, cuflodiendumq; ipfts fenatoribue tradit.Erat pertur=: battu rei nouitate Senatus, nihil publice in rcpentino cafit confuliprouideriue poter at,quit quifq^ domum,liberos,for tunas'qi fuasineo periculo potius rej^iceret ,quàm quale quantumqjfacinuse/JêtadmifJuminttieretur.NamdumPe tilianü a due capi, in con/jieclu Senatus, cr Aragonios qui iitgreßi cum Petiliano er ant,capi dijjgt;oliariqi permitterent, manifeflè .4 Rohmko Pontißce rebeüabät.tam tota ferme cd uitas,Guidonis, Gallorumq-, ßgna fequebatur,quum Alßn ßis Daualus nbsp;nbsp;Liuianus,his rebus cognitis,cu deleéla equi

tumpeditumq; manu Cefenna perarcem loanneCaroccio cußode,pontes ex templo dcmittente,ingrediutur. Commit titur repente pnliümedia in urbe. ïpfe Guido ingentipros teóhie fcuto, cum pducisfamiliaribus,ßetus uiarum angus ftifs, Aragoniosfußinet'.nwxauihis nouis clientium,mild tumq; ßibßdifs, eoslongiuspropellit.PorrÖAragonij fuper uentu Germanorü qui dudum c Venetia nauibus tranß/eBt in caßra peruenerant, pugnam inflaurant. Daualus cripfe pedes ante alios inßgnis, cominus cum Guidone congredd tur,acriter utriq^ contendunt,Gothißedus amp;nbsp;Gaßiar Ger^ manicohortiumpriiefe^jimpigreprielioßtccedentesuulne rantur, multi cadunt, utrifq^ ex omnibus locis auxilia, fed maio^

SVI TEMP. LIB. II. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;39

miiord ^rdgomjs dg^cgantur. Poßrem6,(iuu Tcortmta pius,moio hii,nw(io i^K,uiéhri!e/}gt;em ofleitdiJ]it-,Guerri(t ni uirtutc Germanorum piilß difieiliq^ cum magna cxde in fngam ucrtuntur.lpß Gitido per tumultum à fuis in equum Hiatus, è manibus hoßiuuulneratusejfugit. Fraca/faucro qui tardius iter feerat, cognito Guidonis cafu, priu/quant partis appropinquaret, in caftra retierfus eß.'Vrbe recepH, Petiliano eußodia eduûo, Ferdinadiis magno metu attp periculo liberatus, Cefinnam uenit. Eius aditentu domus aduerf£ partis qu£ Guidoni fauerat, lit milites gratuitô penuarijs copijsalcrent, exercitui,pried£lococoneedun^ turicrBarcholoinius qui Guidonem introduxerat,latebra extrai^lus fupplicio afßcitur. Galli Cefenna exclufi,de occus panda Sritanorio conflia inibant : exulesq^ pr£fertim qui repetend£ patrhe auidi,in eorum caftra confluxerant,pr£^ mijs atq; poüicitationibus inducebant ,utper illos amicitia cumeius fa(iionisbominibusimta,urbe potirentur. C£te^ rum Ferdinandus opportuniMe uicin£ urbis permotus, co gnitis eorum conßlijs,eocumcohortibus duabustribusq; equitum turmis Liuianum celeriter pr£mittit, cuius aduett tu, eorum conßlia qui iam animo deßcerant, opprelfi,om^ neséj; demum dues inßde Pontificia conßrmatifunt. EritOii noria a Brinto uetere oppido nomen inditu putamus, quatt quamidnonnuUi 'aBritonis Aquitani£ populis quiurbent inßaurarint appe-Üatum credant.Erat Theodorani propinc quo oppido Gallorum equitum manus, qu£ per agrum in^ ter Cefennam (^rBritonorium uagabatur. Huie fepeinß^ dias Liuianusßuflra tetenderat, quod illi niß magna manit txplorato atque inter diu nunquam exibant:hos,quum do* lis nihil proßceret, uir audax tentandaq; ßmper FortumS

PAVLI lOVII MISTOR. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(

eimiui,uerduidggrcdiconftituit. Itdlt;}ue coddlisontniiuS copijsi adiuiiSiisiii fibioppidanorumpromptißimi^, noän gt;nbsp;itinercconßilo,primaluceTheodordnum adoritur: dcbU k oppidum, GdUti repentina re confierudtis, acriter trnneit fi defendcntibus, celeriier expugmt dc diripit. GaÜi equU tes mdgtu ex parte in arcem reliais equis confugere, quoi quum biduo continenter oppugnäfjet,dtqueipfidumin'i cMtius muruin fubit,fdgittd uulnus dccepijßet,fuperucni= ente tcerdinando, omnes ad iinum in potefiatem redegit.Ve rum Ferdinandus, quüMnibal Bentiuolus Florentinoruni equitum prxfeblus, quod commutato B.eipublic£ fiatu,oni niumq; fiudijs ad Carolum conuerfis,ßaluafide militaris fid’s cramenti, diutius eins in cafiris ejfie non potcrat,impetrald tnißione dificeßifiet, crpaßim apeditibus defiereretur,retr'o abiens per Vmbros Roinamcontendit. Ex itinereloannei quoq; sßrtidor Guido Feltrius, cum fiuo quifiq^equitatu, bic Vrbiiutm,iîle Pifiaurum, rerumfiuarü mctu conceficrut- : Gbigninus uero Salfiubianis iugis Apenninum tran/grefiutf adCarolum inAetbruriädefietidit. PereosdiesPrancificui Picolbomineus cardinalis, qui pofiea Pontficatum eü adess ptus, ad tradandäpacem à Pontifice Icgatiis ad Carolum i» Aethruriam ucnit. Sed is neq^ auditus,ncque in caüra recc^ ptus efi, quum regi atq^ proceribns ob recentem adhuc pd^ trui Pq Pontificis memoriam efifictinuifius,quod itle,fiipcrio re Fieapolitano beUo adtierfius Andegauenfies, a Ferdinando Aragonijsq; partibusfieti^fiet. Carolus paticos Florentid: nto j ratus dies rebus compofitbs, Senas uenit. Fxcepere ucnicti” temSenenfies,portis ac regionibus feftafiondeexornati^' lauteq- ac Uber aliter Gallos milites per domos bojfiitio ceperunt. At rex primo aduentu cohortemprtetoriam,

F’

SVI TEMP. LIB. II.' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;40

Jldtîoticin inforo habere,or pricfîdio decurionibuse^e coït Çueiiit, denimciata per priSconem cfde, ni extemplo arma, ponerent, locoq; decederent,foro urbeép expulit. Seniiper vlßnios'yiterbium exercitits efiduâtu: Eam urbem cxFo= ro Caßij rninii creuiße putauerim : hitius enim in proximo nonoblci{railt;ejtigi{t,in ip/à ftlice coiiftrata uiaCaßiaui^ fimtnr. At Pontißx, qui Eerdimindo eitts'q; exercitu in tirs bem recepto,et confcriptii tumitltuiirijs cohortibus, Rotna noq; populo arma, capere cr patriam tueri iußo,Gdllos ur=! be prohibituriis ejße uidebittur,Cdrolifiicceßk çj- celeritdts ui^i5,dd cum legdtos mißt,qui ordrent,nefdcrofdn{tdm uv bcm,fdcrorum domicilium,Pontißcii optimorumq^; antilliz; tum ßedem,cui dliqudndo ctidin bdrbdrus Atild peper cißet, turbdnddin uiolditddinq; tantx multitudini extcrnorum ini litumprxbere uellet. Quodß uti Chriflianum dtq^ eius co^ gnominis rege diceret, dugußiC urbii reîigione tdngeretur, ingreßuqidbflineret,Pontißcein ei tum omni oßßeiofdtis^ fdólurum, commedtùsqi militibus idoneis in locis prxbitu^ rum. Carolus ad ea reß’ondit,fe priufquam Gallio fines exh ret,HOto pro falutefoelicitateq; ßißcepto, decreuißi Romas KA templa inuifercifanilißiinas Petri Pauliq; aräs tienerarit ipfumq; Pontificem, qui pietatis religionisq; fafligium obti neret,ßippliciterddordre. Proinde ß PontifixAragoniont hofliumßioru copias urbe emitteret, medidntq;perfonam, titi par eßet, ipße duguflus er fdnihts inducer et, commeds tus'qi expcdiret,ße amice pacatoép dgmine ingreßTurum urs benvquodß uim pdrdret,^^ ßbi obßßendum arbitraretur^ fe ßbi tiidin confiilim per urbem Roma, ac Tyberinos pons tes armis dperturum. Joannes quoque Andegduenßs Rpü fcopus, qui eadé Pontifici coràm populoq; refirret, cum l(s

PAVLI lovn HISTOR.

gitk Komiim difiiiMtiii efi.Erdl: Alexander^ut f£pe dcctt dit,lt;juuin dubios pcriculofisq; confïltjs dgitamur, uelutiiit fitpremoreruincdfu uehementeranimo confleriiatui.Eor^ midabot iuuenan regem inimicorü fuorum innixum confia li'js, qui tantamferocium gentium multitudinem traheret^ qudtamultos ante annos^ltalu fuo tantum militi, nbsp;nbsp;lenio^

ribits bellii alJuetd,nunquamuidiffèt.Timebat Afcaniunt quempaulo antè,datdjide,cum Projpero cujlodi£ tradidiß: fet: fummoq- dolore angebatur ,quod lulianu Roucreü ins feftunthoüem fuumapud regeminbonoreeffè,G'fummd cum autboritdte conftlijs omnibut interefli didicerat. Colus nam quoq^ et Sabeüum cardinales cit c£ieris eins ordinisAfs . canq clientibus, qui fe ab initio ad eins nutum autboritds temq; contulerant.deindicendo concilio,utipfe facrorern fi/ligio deiiceretur,agitare inteüigebat. idunït enim concis hi nomen fupra c£tero5 infoeliccs bumanarum r er urn cafus, maximo terroriEontificibuse^Jeconfueuit:Quodpleriq^ itt ' his conuentibus, dum de Republica Cbriftiana referunt,pla citareligionis interpretantur, cr ad caftigandam facerdo= ' tü luxuria cenforias leges cond^t, ipß Pontifices Pontificio iure circumuenti,eiurare fiupremam dignitatc, fieq^ demunt pontificatu abdicare coguntur.Hoc metU:,armati reges poit tifices terrent acfiibigunt,quando omni tempore ex difiidio cardinaliü, facilem ad cogenda liuiufinodi concilia occafios nem inueniant.idcp proptereafit,quoniam cardinales inter fefaéliones fimultateséj; exerceant,et quadam nouarum res rum libidine ac Uuorc duéli ,Pontificem, quan ipfifiuis ftits dijsatq; fufifiagqs extulerint, repente fiaftidiant, autodio profiequantur. Pauciq^ admodum cardinales, inuitis etiant pluribus, indicendi condendiqi concilij uetere Pontificu

cret^

SVI TEMP. LIB. II, 4» ereto potefliitc hnbere uHeri uolunt. igitnr Alcxdnder ientibus (tmicis,FerdiitMiduinmonet, utpoftqudmdieó iin potêter 4 Fdto pariter atq; db bofte urgedtiif,incoldmi exci* citudburbedijceidt,^mdturè ddftrmdttdd Regnicldu^ ftrd, q!{£ ad fdiidum Germdnuin Cdjiiidtis faltus anguftidi pertinent,in Campanidm proftciftcdtur. Nee m«/fo poft Fer dindttdus quidb Alßnfo pdtre etidfuerdt reuocdtus, qtium primd Lttn Gdüorum dgmind Lignino duce Oüidin è vitcr bio contendißent, cr regid uexilld Mdrio in ingo dppdrcre inciperent^Ldtind porta ftib ftgnisexercitnmeduxit.De^ treti ftibinde è Romdnii optbndtibns ordtores ,Hieronygt;: imi! Por tins,CorondtusPldncd, Cbriftopborus Bubdlus, Ludonicus ïAdttb^ins, Kdrius tfiellintis, nbsp;nbsp;idcobus SinU

b.ddus,qui regi Gdüo urbem ipfdm,priudtds domos,çy md gndincopidcoininedtus omnis generis perfora expofttain Pontifieis populiq; Romani nomine offtrrent, uenientemqi introducereiit. lam Carolns Sutrium uenerat, ubi memora* bili iudicio inreconfultum Sutrinum, quiprdftroccm Gal^ Inm eqnitem,contumelia laceftitus occiderat, è uinculis eau famdicentcm,qudnqnam irato frementeq; exercitndbfol^ uit : Sntrioq^proftéms adBraccianumcaftrapromonerdt. Fft id dd Sabitinti Ldcum inter uiam Caßiam o” Aureliam, dd oppidum Anguiüdriam, qu£ Fidenatiu urbs nobilisan-tiquitusfuit. Ed oppidd cum Trininidno dtq^ Gdleria Ver.» ginij Vrfini ditionis crdnt,quibus timens Verginiiis,ne prh mus ipfehofti prlt;gd£ duido,quèd Aragonijs prdeftêt copijs, fduiendi mdteriam pr£beret,Cdrolumfilium ad deden^ op _ pidd,et regem in ea arce,qu£ infummd loei amoenitdte fu^ iedum deftednt ldcum,boftgt;itio excipiendum prtemiftt.Tri duo poft Carolus amMtis diftindis^ peditum Ctrequitut»

F

PAVLI lOVlI HI5T0R.

irdinibm, Flumentanäporta Vrèem itwcchif eil. Prteeeffêti rM longa. Heluetiorum Germanorumq^ agmina iuftis pafr fibus ad tympanorum pulfum,dignitate qnadammilitari dtlt;ji incredibili ordinefub jignii incedentia. Vefte omnes riaacbreui crfingulos artm cxprimente utebantur.For^ tißimui (^uift^; plumeii crifti^ pileo furgentibia, inßgnlffu= jper cgteros eminebat. Arma cor um erant breites gladij^atcß hafts fraxme£denuin pedum,anguilo priSfixsfrrro.Qjtaf ta ftrmè eorum pars ingentibus ftecuribus,quarum é fummo quadrata cujßts prominebat, erat inftru{îa,has csjîm pun^ àtmq; ftriendo ambabus manibiK regebat, A labard^q; eo^ rum lingua uocabantur. Singula autem peditum milia ftlo-^ pettariorum centuriâhabebant,qui paruis tormentis plunt heasglandesinhoftememittüt. Milites inuniuerßumquum denftitis ordinibus conftrti prslium incant, thoracem, ga^ leam,fcutumq; ita dcft)iciunt,ut folis centurionibus atq- hü qui Phalangis principia explere,^^ in prima agminisftoa^ tepugnare confueHerint,gale£,çy~ferrea peéhralia confti ciantur.Hos quinq; Vaftonum milia ftequebanturibaliftarij ferme omnes ,qui ftorpionibits arcuferreis, punih tempos: ris tendendo fagittandoqi peritè admodu utebantur : Quod genus hominum cultu ajfeôhtq; admodum deforme, îieluc* tiorum comparâtione uidebatur, quum iüi capitum orna^ tu amp;■ armis Jflendidis, ipfaq; proceritate plurimum emine^ rent. Peditum ueftigift equitatus inftitit,ex omni totius Gat lisnobilitateconftriptus. Is fagulis fericis,criftis,torquit husq; aureisperornatus, longo turmarum alarumq; ordine procedebat. Prant cataphrafti bis mille zy' quingenti,et bit totidemleuis armaturs equites.iüi craßiore ftriataq; hafta, folido mucrone,claua^ftrrea, uti noftri confueuere, ute^

bantitr-

SVI TEMP. LIB. II. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;41'

ftäninr. E^ui eorum robore ac rtMgnituiine pr£ftMtes,ïit-bii duribustji defeüii,qu6ditd decere Galli exiftiment,firo3 ciores dp(gt;arebant,uerùm ex eo minui er at conß^icui, quoA te^mencK rceoäo è cario confèâis, uti noUrii mus efl,mtis gna ex parte carebant. Singuli cataphraâi ternos babebani equos, puerum armigerum cr miniflros duos, quos (ubßa diarios laterones appelkbant. Ecuis eques ingenti ligneo ar cu Eritannorum more, maiores ßagittas emittit,thoracc,gct teaq; contentaieft. Aliquieorumtragulaxgeftant,quibui /iratosàcataphraHis hohles in pr£lijs,imprelja cujpide bu^ miconßgereconfucuerunt. Hix omnibus fagulaerant,acu, braäeisq; argenteis piäa, inqueisjßeciofo opcre ad notant: dam in prielio equitum uirtutem uelignauiam.propria dum cum inßgnia pra:textii imaginibui exprimebantur.Qtia-dringcnti bippotoxot£,in quibui centum erant è Scotorun gcnte, uirtuteßdeq; prueßantes, régis latera ßipabant. Sei ante bos duceti equites Galli,àJßeHata uirtute iiobAitatec^ delefli,clauas ferreasmagnis fecuribui parcs,inbumerif geßaiites, cultu inßgni circa regem pedibus euntem uerfalt;» bantur,porrc) quum equitante, catapbraäorum more exis miß inequis, auro purpuraq; ß/edabilcs prodibant. Juxtjt «Min primo ittloco comités aderant Aßcanius ipfe ^'lulia^ nus:fecundum eos Columna atq; Sabellus cardinales. Protei vea Pr ojßer atq; Fabritius,cicteriq; Itali duces Gallorit pro* cerumturb^immixti. Parataerat adregem bofßitioexci* piendum Etiui tAarci templo coniunóia domus,Pauli fecun* di Pontificis fumptu ex Ampbiteatri lapidibusßrtiikl. Ci* uiumquoq; adcs Traianiforo proxim£, proceribus pate* bant,adquasmulta iamnoSle lunünihus accenßs peruea* tumefi. Erant t«t equitum peditumq;agmina,non pompiamp;

F

PAVLI lOVII HISTOR.

WoJo .'tijjgt;eciem iecoremq^ oßentandum cxorn4tit,ßed. firiiila beüico moreomnibiKdrmiSitdnqudniiiiipfdurbt ßrct dimicditduin titd ut omnium mentes eoßieiinculofdi eile terrerentur. ldlt;]uoq; metum ftupentibus addebatiquoi uiri, equijuexiUdi drmd tot pdßimfundlibus injtqudlijßlett dore,incertdm pr£bentibus lucem, dmpliord dcntdiord ue^ ro uidebdtttur. Plurimum dutem ddmirdtionis dtq-pMoriS omnibus intulerunt tormentd curulid (upru tri^intd feXf qu£ equorum iugis per £qud pdriter dtq; iiuqud locd incre dibili cekritdte ducebdntur : maximd eorum, longitudtne oäonü pedum,pondere uer(),fexmilium libruritm £riS,Catt nones dppeüdbdntur, qu£ £qUdli tubo huntdni cdpitis md= gnitudine ferredin piLtm emittebdiit. Secundum idniioneS erunt Colubrin£ ,fexquidlterd longiores,dnguftiore tdmeit fifluld, pil£q; minor iS. Sequebdnturfdlcones ddeo certd pro portione mdiores dcminores, utminimis tormentiS)pil£ Medico mdlo perßmiles emitteretur. E d omnid binis cr.ißilt; dßeribus ßuperinduSlis ,ßbulis erunt inßrtd,ßiisq; fußenßt anßs, dd dirigendos iSlus medio in dxe librdbdntur. MinorU bus rot£ bin£ erdittßibie(l£, mdioribus dutem qudtern£, qudrum poßeriores ddcurßim incitdndum dut ßßendunt txemptiles erdnt.Tdntd dutem celeritdte eorü mdgi^tri dtqi durige huiußnodi curßis circumdgebdnt, utfuppoßti equi fidgeüis dc uocibus concitdti, expeditorü equitum curßum, £q!(ioribus in locis dd£qudrent. DeduSlo rege, deßgudtisq; f er priudtds domos hojßitijs, Gdlli, triuid,omniumq; regio num dditus qui dd Mdrcidnds £des pertinebdt,tormentis certis equitum dc peditum prjoßdijs confepßere,bindq; miliii equitu qu£ßngulis ßeniS boris per uicesßdtionem dgerent, in campo Flor£.collocdtd. Tumultudtuineßbaudfemeltö=!

a

SVl TEMP. LIB. II. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4)

tit Uïbe, i^uum Romana pkhs ßlt;opte ingenio turhulenta et frocax^wjolentium gt;Sallorum minaces,accentuq^fupcrl'a( uoces,Gr feras Germanorum uultfii fern nonpoljet.lpßci; (xternimditesinpopinis, erluflris pleruncpàmultouino irueiorcsfafiirixas paßim eie obuijs mifeerent: indeq; te^ mulentia calenles er incauti no^himaximcperinfrequen tia urbis loca,à. fiearijs atq^ lenonibus aedercntur.Expugnit tt eft magno Heluetiorum Vafconumqi impetu Bancarunt domt!s,'ac in ea quidam è plebe Galli militis percuftores,tru cidatifConfofto ibidem Marco Matthaio Patritij ordinis.ln^ ualuitq^ fubinde fama in tantoftrepitu, acdiftono clamore cclcriter peruagata, urbem capi,dc diripi opulentas domos tiBarbaris. Qko («mwlt« cepitarmaRomanuspopulus,ut dignitatem MartiiC gentis, fortunas^uxores ac liberos tuere tur. Sed ea die, dij fuperi alm£ urbis tutelaresftuduofum id certamen ,fupremumq^ rerum omnium periculum auerte, runt,quumProft'er, Gienfis atq^Ligninusaregeadeiues tnilitesq; tranftnißi, deterrendo, dirimendoq; cceptum iatn multorum concurfu et clamoribus tumultumoppreßiftfent, VrbeRoma dubift Gallorumarmisoccupatd,Alexander, qui metu anxius dtqftncertusconftlijjinPladridnitnolent confugerat,oratores de pace lt;tdCarolum miftt.Puere i)/èiw torij ordfKis antiftites longe clarißimi, Antonius Pallauicit nus, loannes Alexandrinus, Bernardinus Caruaial, er Ra^ pbaelRiarius,quilongouerborum circuitu orß à Carola Magno,ci£teriscji GdHorKin regibus,qui inftgni pietate ren» pontificiam aduerfus tyrannarum iniuriasgeneröse defen^ diffent:monendo aduldndoq;pacem impetrurüt : bis tarnen legibus, quibtts eamuiäis ui(loresddreconft{euerunt,ftc, «t coniplures,qui Hijftani hominis ingenium nouerat, cm

F (if

PAVLI lOVlI HIJTOR.’

(^cem UnqiMtn ui expre/fam häud multum iurdturdm dU cmnt, qucd Gaüi aliquanto arrogantius qiùnidecmt^ pontißciprtcfcripßfTe uiderentur.PromMcbatrcx GaVui/i bcllocr pace amicum fociumq; futurum poiUifici, ueiieras turumq; eum maiorum more, uti uerum Chrißianlt;£ religio nii principem: neq^ unquam bis in rcbiis quie rcligioné pla=! citaq; pontißcum rejßicerent, ab eins autharitate difceßu-rum. Cbtrà ueropoflulabat, utportus ciuitatis ueteris cuin ärce apud CeiKum ceüasßbi dedcretur,ad clajfem GaUicaitt qu£ Tyrrheni maris oram legebatexcipiendam,zyClt;efa=i Vern Horgiamßlium, qui tue cardinalis erat,obßdem daret,. quißifcepta legatione ad honoris ac amicitiiJßeciem, quatuor menjis cajira Gallica fequeretur, traderetq; item Ge= mem ßaiazetis Othomaniß-atrem. Is toin nt Vdticrfno in li= bera eußodia feruabatur, quod eum Gaüi tranßnarino in beüo ßbi magno ufuifuturü exißimarent. üunc aliqui fcri= ptores 'Zizimum imperitè uocdrunt,quum Gemes de nomt ne Parthorum inclytiregisappeüaretur. Poflremo ingr(t=t tiamfuam Gaüiciq^ nominis honorem, Briffonetum in cok legium cardinalium cooptaret. Inhtccomniapontißx, nee ull.a quidem conditione reieóki, facile confenßt : ut qui iain in animum induxerat, neminem uüa data: ßdei religione te= neri, quiuimetuq; fubaélus iniqua atq- indecora pontifici£ maieüati/fopondißfet. ttacp in coÜoquiu amicitia omni uer borum atq^ hilaritatis artificio ßmulata, in Vaticana deueit tum ,adorauitq; pontißcemproieihisrex, omnisq^demunt turba procerum zy'ducum, obßgnatos aureis crucibus pe* des ofculata eft, obiterq; pontißx fenatoria: purpurn orna* menta Brißoneto de manu tradidit. Pofiremè Gemes ipß prodtfilw efl, tabiilis^ fuper m re publice conßdii^Carolo trd'ii-

svi Temp. lib. il 44

^jilitUiAs regiam manum cic bumerutn ofculo pefj«Ït,prew catnsq; eftgraui oratione pontificem ,utfe tdnto regi, qui orientis imperium animo concepißet, enixc commeniaret: futurumenimeße, Hii neq^ pontißcemconceßlclibertatii, neq-regem aifciti comitii, quum in Grsciam traiecißet, fl confiliojuo uteretur,uUo tempore pœniteret. Erat Gemes aßectti plané regio Qrgraui, ingenioq; item Arabicii lite^ rK uehementer exculto,promptoq^ ad ferenda falße urbanù tAtés diiAeria, ubiq^ demum corporis or magnitudine animi fuaßirpeminimeindignus. Ispaucis antcannis mortuoin A ßa patre tAabomete, quanquam £atis prtcrogatiua fupe» rabatur ,ßetus tarnen populorum ac militum beniuolentid Cicilijeq^ regulorum opibus,armis de imperio cum Eaiaze^ tefratre contenderat uidusq; inPrußacis campis,oralis quanto poü in EycaotÜa ad Iconium amißo exercitu,E.bo^ d.7ra profugerat ,ratus non defuturos ßbiad repetendant fißam Cbriflianos, quos propter antiquaodia recentesq^ iniurias, et Afi£ incommodis er 'Baiaz^tis periculo magno ftere l£taturos exiéîimabat. Sed alios quàm putarat Cbriflia norum animos inuenit,£ Bußbnio nanq^ Rbodiorum equN tum magiflro car cere inclufus, er aliquanto pofl,ut tutiui atq; bumanius feruaretur,inprouinciä Gaüi£ßnitimant efl tranfmißus. Nec multum inde Innocentius pontißx cutn quot;Bußonio tranfegit, ut e Prouincia Romam adueheretur, duare impetrata,nonmulto pofl ipfeBußbnius,que rIjo« eg’'fgièdefenfa, omnibonore dignumeßvcerat,erboc

quoq; merito in collegium cardinalium receptus efi. Fuitß} Rom£Gemes magnum ueâigal ipßs pontificibus per ali^ quod tempus, quum Baiazetes Jendo ßatri quotannis qult;t tniliK (ï«rçor«(n nKininMin fonti/ici numeruret.

f iiij

PAVLI lOVII HISTOR.

Ingrucntibm autcm in Itdliciin GaUis, l\lcxdnder, Ïnito iM cum Ardgonijs fadere,Giorgium l^ucciardum ndtione Lï= gurem Turcicd:peritum lingud: dd Bdidzetem mißt,qui Ja ceret quduto dppdrdtu, qudtttisq; cldßibm rex inuenisglo^^ ‘ riiS crproßrendi imferif cupidiis, îiedpolitdnum regnuiif inudderet : qudntisq; demum opibiif confiée) fidtim Itdlieo telio in Grœcidm ejjét trdieüurtM'.preiptered eum enixipe^ tere, ut Gemes ßbi trdderetur, cuius dfacijs, propter gtids pdterno in regno neceßitudines, cunäaßbifdciliorlt;i eo bcllo futurd conßderet. Caterum pontificem,qui Gdllof, gentem ddmodum, fuperbdm imperijq; duidam ßußgt;e(ldnt hdherct,dtqiurbis Romatotiusq^itdlia periculoplurimu angeretur,cum Alfonfo fadus percußifapdrdtosq^ eße co=s muni conßlio,eius gentisimpetus terrd mdriq^ ßußinere', qudndo neqs milite neq; cldßibus egerent,modo dlicunde , pecunia iuuarentur. Vna dutem ea ratione Bdidzetem,ß ; quota ßuaparteaurum in flipedia fuppeditaret, Graciare=i bus opportune conßulturum:ßquidem urbem Romain Nerf? politanunfa regnu Othomanici imperij fore munimcnta, ß aliéna in terra bellü aleret,neq; eoßumptu deterreretur:mul to enim commodius atq^facilius auro arceriboßes,qu'din ferro ac uiribus in ipßo belli difcrimmeßuflineri, quod ex re=t rum uß{plerumq;dccider€t,ut qui pecunia pdrcendo,remo ta pericula negligere contemnereqßfolerent, incumbentibus demum mdlis,deßgt;erdto faperemedio grauiora detrimenta fentire confueuifant.Baiazetes qui cunóia bac cum à fpecu-Idtoribus turn multis etid Alfonß Uteris atq; legdtionibus ue=: raeffe didicerdt,Georgiogrdtiasegit: quod fe externum, cr Aiuerfa de Dijs atq; religione fentientem, Alexander, quifa^ cri imperij fafligium tcneret, adeo benigne amiceq^ de ma»

mü I

SVI TEMP. LIB. IL 45 miî reamp;iw tcmpc/li«è moniiiffèt. CiSterum fuaßt ut cum 'Dau, tio legatoßtoquicr pecuniam nbsp;nbsp;fecretiora. de hifce rebult;

maniata deferret,iiHtaliamreuerteretur. Inhiiinandatis erat epiftola Gr£ce confcriptlt;i,qHarex ’Bârbarui multa ar=! te pontißci fîtadebat, ut Gememfratrem tanquam aliène re ligionii hominem, uencno toüendum curaret:quem iinum, de imperio follicitiif, ob ingentes uiri uir tûtes, ß qua forte (uüodia cMdderctj maxime formidabat. id ß prf/taret poti:! tißx, ducenta milia aureorn nummum, integraßde fe pcr= foluturumpromittebat: Chriüiq; inconfutilem tunicam,ß^ cutipaucisanteannisLonginiatue lancejecußgt;ide tranßni=i ßß'et,dono daturum: neq; unquam dum uita maneret,motu rum ultra arma aducrßes Chriflianos ,fecus ac Mahometes paterGrauus Amurathes,qui infeßißimi CJmfliano «omt=. nis continenter bella gerendo,nunquâabinferendainiuria ceffauij]ènt.Sed GeorgiiK ate[i Dautius Hadriatico fceliciter cnat{igato,quum apud Anconam in littus defcenderent,À,}o lt;tnneRo«oreo lulianiCardinalisfi-atre,is adSenogalliaia ßijeditiomsexcubabat,capto nauigio,pecuniarcliquisq;re bu^ exuti funttquod ille ob mérita fub ïnnocentio flipendia, multam àpontifice pecuniam ßbi deberi prjedicaret.iieque Alexander €lt;( iniuria perturbatus, quanquam illi omnia ho ßilia minaretur cràVenetisopem imploraret,quorum in^ tereßetTurcas toto eo mari inuiolatos prieflari,quicquant tarnen ex ea pecunia, quae annul attributi fummam excede^ bat, recuperauit : quonia Rouereus aduentantiu Gdllor«!» quorü partes fequebatur,prießdio ßetus fecurusq^ in Ficcni ßnibus ,facra pariteratq; profana irati pontificis arma con temnebat. Tiautius ipfe pedibus Anconam profugit,atq; in=i deadFrancifcii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;MMtuee principe aduerfoPa*

F »

PAVLI ÏOVII HISTOR, do ielätui efl,gui Barl!((ruin,propter arnicitum quärn cufif BMitzeiemultoriimnumerummutM libcrulitate insiitue=gt; ra,bcnignc fufcepttim,dotMtumq- pecunid^orpretioß ue^ fteinGrxciamremîfit. AtCdrolm qui pontifiàjs folcnni=i buifacris aftiterat, txtrdq^ Trigemitidm portdin diui Pduü templum cr ruindf ddmirdbilium operim cupidc]}gt;e6bl=i Vdt, Komd difcedés,multis de cdufis bipdrtità dggrediendof fibi hoftes ejji iudicduit, quôd id conßliüpdulo ante in Ae=i thrurid Aemilidq; pro/ßerefuißet expertus, tnultumq; nu= mero militum dbunddret,undefdcilè diduci debilitdriq^ bo^i ftium liiresneceßefore prouidebdt^fl diuerßs regionibui d= lia dtq; dlid drmd de duo propé diuerfd beüd, pidßs idm dtq; perterritii inßerrcntur.ltdq^ FdbritiumColtimndtn,Anto= nellu)nqiSdbeîlum,ddiuniiii Roberto Lenuncurto,qui^ prjefeélurdVitridcioppididGdlîA Bdiliniis yitrius uocd=! bdtur, Grdtidtioq; item Guerrd, et Cidndeo cum GdUicii turmii, et Vdfconum Heluctiorumq; cobortibiMperSdbi^ num dgrum prxmittit, qui per Mdrfosin Aquildnorum ßs nes irrumpdnt, dtq- edin omnem Frtcutinorum regionem^ qu£ Aprutij nomine nuncupatur, et Superum mdre Apu^t Ham dtq; Cdmpdnidm per Apenninum Idto dmbitu contins git, dd deditionem compeUät. Venerdtpdulo dntè Ceüdnum 'Liuidnus mißus d Berdindndo cum equitum mdnu, ßtbitd:^ rijsq; cohortibus tribus, ut oppidd circd Fucinum Idcum int pofitisprtßdijs tueretur : Sed is uiribus impdr, nec tentdto quidemeertdmine, bis locis celeriter expulfus eß. Tdüdco-tium fub inde et Albdm cldriord Mdrßoru oppidd, qutC tunt VerginqVrßniditioniserdnt,Fdbritius Columnd recepit, quad certo dtq; dntiquo iureddColumnios pertinere dieet rentnr-^Qde quoc^ curfu,qunm iiqç Iç^wes Ro«

SVI TF.MP. LIB. n. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4«»

HfVewJ, iHiitc ueró loAimes Paulus Cantclmui,Soranîs faltig bus occtupatis, circumieélos populos dddcfcäiottemfollicU tarent,tota ea regio incredibili celeritate ab Ar agonis de)r=: cit,reduâusq} efl in urbem Aquilam lodniKS Galiofius,qui patria exul /fe recuperandi principis inciuitate loci,colunt niosproceres çy-CaflraGallicafequebatur. Ab alia parte Caroluscumtotamoleexercitiis, LatinA uia promotisca= flrisexitinere l^ïonteinFortinum lacobi Comltis oppidum inßnibiis Herzu'corzii» expugnauit : Pro/ßeroq; Coluinnje, qui td hxreditatis iure repetebat, in ditionem coneeßit. Vix iuin Romanum agruin Galli excejßerat, quum pontißx in=: genti liberatus metu, tioua conßia expedire, qu£ diu antè uel prxfeiKe etiam rege xftuando, çy iuüum dolorem inuU ta arte comprimédo concoxerat, etr démuni quibus poter at moiis,Gaüo hoflilia moliri ccepit.Siquide uti plané uir ma, gni quidé animi, quiq^ fuxauguflx dignitatis erat memor, quod Gallus in ea foeda paeeßbi ctdcci infolenter prx/cripffi fetfirre non poterat : Ofienfe prxfertim Centumcellanaq; arcibus ereptis, inieilas procul dubio ßbi atq^ urbi compe, des exifimabat,ratus fuperbum rcgem,qui ante uióloriam, d«fcii$ etiam turn rebus tarn fcuosgcreret/}gt;iritus,filS!eapo tt jjio regno potiretur,tum deinnm inßatum uiiloria,cun, flis quas uellet belli uel pacis leges impoßturuiip/amqi Ro, mani pontificis aulhoritatem, qux hominum opinione po, tius q«.4)n certis uiribus conflaret, de/feélui protinus habi, turum.Erat dp«d Carolum Antonius Ponfeca Hi/}gt;anus,uir fcelZo et plt;tce cUrits, qui pro Ferdinando rege legationis mit ijere fungebatur. Is cum Alexandra coni im^s habebat fen (us,cr nimix GaUorumfcelicitati, qui totamUaliam,ccden Hamp;di (Wtilif,fobf HQtninis ful^ore ttrribilfs

PAVLI lovn histor.

{{uiiem gldiijif-crcurrißent, plurimum inuidebjt’.umbd* turq-, ne opulcntum id regnü üi/jidnicie flirpis occupèrent: Cluoduel ipjdpopulorum leuitate, tanta t^rag^onij exef citut imbecillitate, Al^nfo pr£fertim fatali quodam met» confier nato, infirmifiimum efi'eprouidebat.HuncidoneiM ratui Alexander per quem Gaüorum impetummeraretur, et/pes adderet Aragonijs, quo minui celeri dejperatione fu( cumberent, induxit-.communicatiiq- confilifi çr uerbif fu^ perearecoceptiifubornauit. igiturFonfica apudVelitr.iS inconfilio regii crprocerumgrauiorationehabita,quif~ ftus^ efi qu6d Carolui,qui aduerfics Turcas beüum fufiepifi fe eximia pietate uideri uellet, Romano pontifici uim intu-lifiet: quum Centumcellje ipfaq^ Odlia GaUicii prafidifi tene rentur ; Gememq; TurcamextortüminKficumabduceret: ipfianq^ pontificem çsquot; Senatores armor um firepitufube^ gifièt: Valentinusqi interim cardinalis captiuo quam obfidi fimilior cafira fiquicogeretur : Non idcirco Ferdinanduirt cum eofcxdui, Perpenniano recepto, percußiffi, acfidc de:: diffè nunquafe 4 Pyrenjeis bofiilia moliturum,Gr dum Gal:: li italiam peterent omnino quieturum, ut tota paßim Italia nobilißimarüciuitatu fiatus coturbari GaUica libidine pate retur ; ac fineret facrofanSium pontificem ad iniquafœdera fancienda,fummipericulimetu armisq; acipfispropemox dum admotis bellicis tormentis cogi.Lucenfis primum peen niafuifiè mulüatos: Mediceos inde-,qui moder ationis atque fpendorisfama, toto terraru orbe fingularemgratiam cum magna gloria meruifiènt,patria atq^ penatibus eieSlos. Plo:: rentinos uero, quibus ipfe libertatem refiituifie uideretur^ detraftii Pifis, multisqi eorum arcibns occupatis,Qrpecu* niaparitcrmuldatoSi Qrpragrauiinuolntosbello. Porrb

StlKtt*

SVI TEMP. LIB. IT, 47 Senéfcs cuerib ciuitatis üätu,G(tUorumq; prsßiio dccepto^ non tam ßbi Galloruin aduentu uiolatain, quam impoten-, ter ereptam liberMem queri. Kon procul quoq; abfuijji urbcm Roniam quin iterum à Gallis funditus cuerteretur. Quotumultuterrituspontißx omnis^ordoimbelliumfa* cerdottm, de ineundafuga cogitarint.Sperauilße Ferdùun=; dum,qui iu/iitiam omni tempore coluißet, quantu ad Kea^: politanam rem pertineret, Gallos prius ex ^quo cfinre, qudmbelloacarmisdifccptaturosfuiße,quu pontifcxeius controuer/le tcquißimUf iudex atq; arbiter haberetur, Gr Alßnßis iudicio pontificisfe ßaturum Jßopondißef.idq; ßn Ceraßdeprteüiturum pontißx prxfenttbus Gallorum lega^ tis recepilßet.Froinde Ferdinandum,poßqudm nullo tiiiuris zr fcriptarumlegum reß^eilu,regnum perpétua fexaginta amplius annorum poßeßione,cr pluribus ponti, ficum deeretis Aragonij regibus attributum, armis peterc^ t!tr,ße Alßnßrégis,qui er neceßitudinegentis, üquot;/angui^ nisatque familie coniunäione ßbi eßet deuinäusßniuriM minime negleilurum. Dtcentei« ddb/ic Fonßecam ßiborto ß-emitu Galliproceres interpellant, elatisq^animlsrejßonv dent, neq; iura ßbi defuiße unqua,nec defutura ar}na,quü bus régna antiqueße£ ditionis recuperet, tyrannoruep hor: fliu fuorit ßiperbos /ßirituscontundac: ß Ferdinädusfe Ara goniß minime de futurum denunciaret ,recentisq; foederis obliuifceretur,parumeare Gallos permoueriquumueüett uires experiretur. InteUeäurum enim protinus, quidrex Gallus laceßitus iniurijs, animis atq; opibus poßet. Fiilßa^. nosuerb équités ßinaciem prodirent,continuoßnfuros, quantum catapbraâi Galli Mauros iaculatores,quibus ipß B^thicis beüis inßucuiß'ent,conßantu metu in ipßs coa

PÄVLI lOVn HISTOR.

greßibu^ anteirmt. ßifccpatum (itbMe cft acrioribtd ntT* bii,quli utrinq^ plures fimul de ea re uehementißmc loques rentur : adeoq; inter fe conteniendo animts incdluerunt, tit Tonßeca alioqui ßediiti uirdnimi^ird prxßriiidits libeÜum M quofaderiicdpitautriufq^ régis mAiiu fubfcriptd dcobß^ gndt.t erant, in conß^äu régis concerpßerit: moxq- iMnni Pititto CerbeÜioni er Cdro/o Arelliano Ui/jmnis, qui apni Callum ordines ducebant, denunciarit cos apud terdina!f= dum reos maieftdtisfuturos, ni triduo Gallorum caflris ex» ceßißeiit. Poß idfaäum,Valentinus cardinalis,minus intett tis in eins cuflodia Gallis, mutato habitu è Velitris KomaUt profugit. Piecmultopoft GfipfeCemesadCaietammori-tur.Pratq; conftansfama Alexandrum, ut barbants pritt^ ceps inimici regis giorite atque /ßeüaculo fubtraheretur» ipßeep obiter propoßta aBaiazete promut promereret, le= thißrum puluercm ßaccaris,quibiis Turcapoculis omnibitt uteretur, mißeuiße. IS eratpuluis adfallendum candore nii* rabili, nec iniucundo admodumßapore, qui non acriore ni protinits, ßcuti pneßentaneauenena ßnritus uitales opprik tneret'.ßed ßenßti uenis illabendo, cxitiabili tarditategralßd= retur. CiuopoßeaAlexander opulentosaliquotßnatores, erpoßremo ßeipßum,incat:temutataldgena,ßußuliß'e ßre* tdtur.Sub id tempus Alßnßus,ut GdUicam claßßem toto An^ tiate littoredc ßnitimisportubus prohiberet, è Tdrraciiul ad oppugndndum neptunium duxit, quod AntoneUum lernitdnu,Berndrdinum Beßßennidnum, O“ CldrdmontiuiU regulos, tribus milibits peditu onerartjs nduibtis impoßtis,( Genua pdulo diite foluißße,^tz dd inuddendamCdinpdni^ or am dduentitre cognouerat. Verum oppugnatione oppidi inpro/ßtre tentant quumfoedte admodum tempeflates ßab=

orti

SVI TEMP. LIB. IL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4s

crfiC effent, repentind imbrinm dtq^ uentorunt ui oppfeßis dc penè dcletis cditris, Neapolim fc recepit. Sed cr Gallicne nMeseandeinfimili props pmculoforfun4mtulerut,^u£ fi:uiente}ndridij)icili dc Idboriofd nduigdtione in dduerft Corßc£littorddeldtte,poü fuperdtdi niuofis dcdefertisiit locistcrr£ dcmaris difficultdte5,portum Herculis tenues runt. C£terum reguli cum multo mdximd militum pdrte,ut TTdnt omnes tnaris tigdio ndufedcj^ confióii,pedibus Romant ftd Cdrolum contenderunt. Intered Ferdindndus in Cdßindte dgrorfd /dnóiumCermdnumoccupdtis l^enianemßsfaltus •^'^g'tftißifudiSdtquepdternds copias dduentantibus Gallis Oppo fut. funt fauces montium inter fe coeuntium, quit defcendentibus e Latio in Campaniam cr Leborios cam^ pos djfero-crconcifo dditu, iter coardant.Hnc locaperfe difficilid,ddie£lis infrper agger ibus multo impedit iora relt;L dideraf-fnitimarumq; uallium ingrejfts quosq; ingentibus drboruin tr uncis,multack paßim citfa mater id repente coih fipferat, ratus bis clauslris expugnandis diilineri Gallos poße. Suftinendoenint atq;cun{lando,interimmdiorapdv raripr£fidid,atqueexpedaribyemem,qu£ ddiutumaac infolita ferenitate fuasnondum nines acpluuias efficdi/Jet, turn uero futurum,ut Galli qui impetu ac celeriMe tantunt ualerent,cum pabuli inopia,tum multis aliarum rerum iitm commodis afflidaretur.Erant Fcrdinrfttdo équités catupbra flibis mille er fexccnti ,leuis armatune autem quingenti, decora quidem ac ualidd manus, parfuturd bofli,nift Fort» fWjCjMiC iam turn nimio plus Elorentiltalin excidiumpara^ bat,et uirtuti prijlime eorumfoelicitati nimium inuidifl fet. Sedpeditatu Gallis longé erat inferior:quum neq; exer:, fitatione neiji numerQ ntqi armornm genere

PAVLI lOVII HISTOR.

fubitdrio deleilit magm ex parle coai}!ii,H€luetifSdt^Ui C€rminii,qui oninibm GaUi£ bellid interfuiljent,foret co* pdrattiut. idq; priecipue accidebat inueterdta quahm ïtulo rumdueumconfuetudMe,qui perdlnplum equitatilaUre, eiq; uni rei impen/iu! ftudere ,fbliti eranl : nee peditem ma* gnifdcerent, quem expugndndif tdntum urbibutidoneimt apertii duteminprixlijs prorfusinutiUmducebdnt.SfèrtU etenim Ç^Brdccius Cdrinagnoldq; etPiciainus ,qui militii multK dittè dnnis in Iextinüd cum mdgiidglorid fufei* tdffent, multd belld folo equituin robore eonfècijfe dicebdit* tur. Vurduitq^ ed opinio pluribut dnnii dpud imperiloS principes, qnnntprduii mercennariorum ducum conßij^s dccepti,neglcâd peditum curd,équités pdßim tótd Italid ß* bi etprouincijsgrdues iniiituijjent. Siquidem callidt diicei, qui crebrispotius transfugijs qudin uerd uirtute inßgnes e* rdnt,quum difcordid principum opulentioreseuaderent) confulto inter eos dlebàt belld,neqi cd unqudm,ß iußo pr£* lio certdndumforet,ul{dplcniore ui^oridßniebät, adeo ut qu£ßui potius quam decoriproinercdlem illdtn militiähi* here uiderentur.Vnus tdinédnte dlios Frdneifeus sßrtid fu* periorum iißcitiant, occulta iüaßaude commiflain, multü fuis aliorumcp periculvs deprehendit,cocpitq; é peditatu fir* tißimum quemq^ beüo acpacepariter pr£cipuo inbond* re habere.Vnde paucis annis effèiiü efl, ut iüe ueteranorunt maxime peditum uirtute, ßimmam ßbigloriam,G~peram* plum imperium perpétua uiiloriarumfcelicitate compara* rit. Cuius conßlia dtq^ iniiituta exail£ uirtutis atq^ prudeti* ti£ plena ,ß c£teri £mulatione dißciplitue ßecuti eljent,pro* ßäo Italiam totßeuis implicitam malis, qu£ quondam cutt* fltsgentibusbemc£uirtutis au/ßieqsimperauit,neq^pri*

sVI TEMP. LIB. IT. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;49

i£,neq;titiibrioexternisnationibusreliquißent.AtAlfo!i’c fus po^lqiiM ß deftitutwn duxilijs,qu£frufirj, i 'Vtircis pa riter Venetis implorât,tMtiq; exercitns impetu,cui cun alt;t omnium opiniom celerius tot itinera patuijpnt, oppref fum dc circumuentum uidet,dbdicdrefe inipen'o,Fcrdtn.jnc doq; ßlio curd rerum dtq^ imperij reltôTit, in Sicilidm uigareconßituit. ingrduefcebdtenimindiesinteftinumma lum,necexternishojiibusmdgis quam domefticis Idbord^ bdtur. oder^trtt eum plericjj regni proceres : Nc.tpolit.i!ti^; inprimis,ç^ ßngulx jtnnè totius regniciuitdtes: ddeocj; p.t«ci erdnt qui lingudmmoderdrentur,utdliendtipopuli ßemitus ddregias dures fepißimi pc,ietr.irct. Accidit eniitt plerwitg!; ut ed odid, qu£ di« in tyrannos ßante eorumfor= tuna exitij timoré dißimulantur, quum eorum res Idbdre cœperint,dcrius dtq^ liberius erumpat. Poft detelt;ft«m eiin» cdm coniurdtionem, cuius cdpitd jucrdnt reguli Sdrnenßs Çy- Sdlernitdnus, prêter inßtos mores, zr djßer çr immitis eudferdt.Fuerdtq; in uindicandis ùuurijs «lc^cenii^jpcrji’* dùitdjnod« feuerus cr inexordbilis: Vtpote qui timerimd^ lcb«t,q«?tm humdnitdtis «tq; clementix nomine Uwdari.In« grwente dutem bello,pecunids «deô inclemcnter imper drat, utpriudtè dc publiée m«lw ciMitdtescontraftomulto xre «lieno db immodicisfaenerdtoribus dbfumerentur. Ob edrü rerum confeientidm dc imminentis excidij metum, itd ernt dnimoperculfodtqidbie{lo,ut uir pdulodiitefortißimus, çy modo tdnti nominis imperdtor, fatdli quodetm hor-, rare perturbante, cuutld imperitè dc timide fjcere wide« retur. His diu ac multumagitatus curis,quum omninoßce deredecreuiß'et,Ferdindndum ab exercitureuocduit,que}n • primo congreßii mdaftwrn in intinwmnoMje «reis partent,

G

PAVLÏ ÎOVIl HISTOR.

amicorumprxdpuiSjitihunctnodom dUoquutuS tft.Si Dij iinmortitUs qui hjcc terrene baud dubic rcljgt;iciunt er regunt,boc imjperium Alfonfiprûdut tui inßgni uirlute partum,auiq- t'erdinandißnguLiri defenßum conßantia, ac fudi deniq; multis laboribiK ßabilitum, certa Tcatorum lege mihi decreuißent, neq; in hat urgente belli erumnat inci,z dißimut, ticq; qui modo terrori atq- formidini c£teri-i era^ tnut,tamp:uisaduerfeFortuttffludibut iadaremur.

humanarationcprouideripotuere,omnibuipriwnoti inodo Europa, ßd etiam Aßix regibus non una legatione ' nequiequam fatigatii, arma,pccuiiia{, milites, clajjès, per quam mature parauimus,qu£ omnia hadenus non ho/tium * uirtute, non imprudétia uel ignauia noftrorum ducum aut tnilitum cuerßa ßunt,uerttm una uis Eati, Dqq^ ipß me£ an^ tepart£ glorixhuic ßceptro, er capiti deniq; meo nimiunt infenß,cunda retrouertendo nobis eripuerunt.^ecabnue^ rim meam ßrtafß obnoxäaut^auiorem culpam,eos nunc j tneßentire infeßos atq; aduerßis Deos,quos ßepius,dum fa^ mam egregijs militixßadis extenderemßccundos plané attp propitiosßuerim expcrtus.Sed nec ob id aut uenia aut mitio re certcpcenaßierim indignus,quum multoru perßdia cir^ cumuentis, er in hac qua laboramits ^rarij dijßcultate,ne^ ceßße ßuerit 'a lenitate nature prißinisq; moribits noßris de^ flcxiiße.Elonenimiißdemßemper artibus reges magna impe^ ria tueri poßunt,quibus ea quatßerint. }gnoßcendo,largien* do, indulgendoq-,régna l£to admodu aujßitio falieiter ine* untur. Caeterum quum praua inquietaq^ hominum ingenid» audédo,moUendoq- in/ßeratas ex occulto tempeflates cient, tum deniq; feueritatem pro clemetia,parßmoniam pro mu* nific(!{tia,pro facilitateautem aclenitate,illiberalem du* rio*

^VI TEMP. LIB. If nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;50

yiorcinqj n.-tt!irdm,utilù falutdriaq; didicerii. Stdt dti xitm uüd ill blandi ß)C mcltoris fortuiM,cdnrdndo, dc perti ndciui «iJjlicljrMjn reru,cuentuin expeddiido ej numind nol le expcn'rijC[«(e quum femel irdtd fuerint, ufq^qudq^ hilt;md’gt; JW conßlid mille cdßbus inuoluunt, fummd imii repente per mifcent, amp;nbsp;date dlw meutern lt;JMoq; ipfdm impoten ter eripi unt. Non proiiocd6otnq«ctni«IteritKir4tosDeos:ti€ fcili^ cetreliqujt ffes omnes, qu£ tibi nd ferettdî giiduiterfuperd (Uinq; huiufce belli imminentem procell.Mn£tamp;«nde fuper=r fuiit,bii mc/s ra.tU dujficdti^ conßlijs euertdntur. Cedu iLtq; «nperio, pdi-rWjpeiwtiamp;tKjdtqstppedeinuin ltdlid,utqu£ »ne;( cttlpd nobii dtqjltdlije ineidiße iiidentur intild,©“ defor DH cxtlio,etbis ernmnw weis expientur,mitiufqi tecum dge^ retnctpwrtt LndontciK zr Afcdniw duiinculi tui, qui dunt me unum petere, zr perfequi «ideri uolunt, qitod immode* rdt£ eorum dmbitioni fceleßisqi conßlijs obßflere dufus fi/e rim, nonfolum domui noflrtS tdntd neceßitudine sfortidn» fdnguini coniunél£,fed toti etidm ltdlilt;e funeflds fdccs intu* lerunt. Igiturmaaeuirtuteßli quodDij,quimeliordmibi fuddent, res fdluas dtq; boc imperium incoÎMmc tibi fdxint^ dccipe huiufce imperij inßgnid, dureum diddenw, dc ebur* ncilt;m)ceptr»m,qi{X ßcuti mAi monente nunine diutius re» tinerefdsnofic/l,itdl)Mict.intif indoli z:r fdtdliuirtutitUiC merité debentur.Cldrefc€sindiesfoelicirerumeuentu,fuper bisqjboftifi!« impones iugum, ß, qui ueru militix Idborent tx me hdud indecoro exemplo difcere pot«i/li,dkcrdm db e^i qu£ ueterem induflriÜ medm modo elußt dtq^ deflituit For« tundm dliuiide qttx/ïeris.Perordnte Alßnfo,omnibus obor* t£ funt Idchrimx : Pdtremq; ip/è Ferdinditdus e^r cxteri non aliter dcfdto funftwrnluxerunt : interq; ßngultus trdiisldti

G ij

PAVLI lOVII HISTOR.

imperij tabuU, diilMte loutMo Pontano,coiiceptcC confer funt. Nee wttko poü Alfonfus cum pretiofä fitppellc^ (tile quatuor!^- trircmibus^Niaz^rM Sicilixurbem delatus tft. ïpfeueroYerdittiindus fummo ciimplMfu grdtulatio-neq^ omnium rex falutatur.'Erat in co iiiiiene mirifica indos les bellicxuirtutis. 'Kemoenim eo uclequitdndiueldecnr': raidi agilüdte dtq^ peritid admirdbiliorhabebdiuril^ano tum uitiSJbendore atq; munditijs dnteibat : Nemo dc/iig; co niitdte,mwiificentid,Uberdliumq; drtium /ludijs dpud dues icqucdc milites commenddtior dutgrdtior unquàfuit.Eunt regio hdbitu inpublicum db dree prouedum, perequitdit^ temq; de more urban, ordo procerum, togdtorumq; collent gid,lt;3“ ciuium primores inter fduftdS dcclurndtiones populi cunikl projjierd dtq; falicid omindiîtis ,foienni pompd eo= mitdtijiint. Ncemultopoft, ciuibusdtq^proccribus, quo^ rum dnimos redemerdt dtq- deuinxerdt, eu humdiiiter ordn do,tumpoUicendo ftuidor ftiret,ft corumftdeigrdtidin cu^ muldtcreîdturum,demore ftdcrdmentoddddis, nbsp;nbsp;con^itn

tis urbdnis rcbu i, in cdftrd reuerfus eft.Iam Galli in Arpind tan dgrumperuclierdiit : poftitisq^ cdflris dd Montent fundi io.''nnis,qucd eft oppidu DdUdîorum,omnem cum trddunt ejfusèpopuldbdiitur. Erdiitprfftdio impoftti oppidotre^ centifermèpedites,quos AlfônfusDdUdlus cXcliêtibus fuis ntdgndexpartecocgerdt. ïiquumfefdtisueldcbilimurotu tosftirecrederent,nec tdntdin uim Gdllorii tonnent is, qudit turn pofted ipforum dliorumq^ periculo compertum eft,in= eftèputdrent,non modo clduferuntportds,fedetprtCconan Gdllum,niprotinus fe dederent, infolentius c£dan dtq; in* cendium denuncidntem, penè uioldrunt. ldfddum,qucd in GdUiduel fumm£ inloquaiio libertdtis pr£eonan,quan

ArdU

sVI TEMP. LIB. IL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ft

Ar Mum uocctnt, uiobre ne^M ducunt,fupcrblt;egentis atii* tnos uehemëter dccédit. iiecmord tdutduidtq^ ird militunt eppugtidtio cœptd efl,utpdruo temporii mometo, nequic^ qttdmfe tumtibia prfßdidrijs, Gdlli perßrdtd dtq^ deicékl muri pdrtc irruperint, neq; quifqudtn ferme eorum qui d’^ criui reftiterdnt clt;ccli fuperfuit, quo ffdtio c£teri per dduer fdm portdni qu£ dd Lyrim ducit, effugerunt : ßc ut imbeU lium fdluf(quod plerunq; dccidit )flrenuorum hominutn mortecon^iterit. Cdeterum oppidumdircptumdtqßncen:^ fumeß. Tumtiero tdiituidbedcrudelitdte circumieëlif op^ fidif terror iHdtus efl,ut omncs,reputdndo dnimii,qud cld^ de Rlorddnenfes pdulo dnte orMonteßrtinenfes dßvcißitit, drbitrdrenturnutldmcenid,nuüdiqi cofi«« iii terrii fore, qult;eeorumtormentorum uim,tdntiq; exercituf impetmn ßne fummd pernicie ß^ßinere polfent. At Cdrolus promot tii inde cd{irii,dd fdiiäi Germdni fdltum contendit,ubi Fer^ d(«4nd»s fuis munitionibus fe teuere, bofleméj; ßrocem er pugndndi duidum cunëtdudo ludificdridecreuerdt,donee dutpdbuli inopid,dut tedio hyemis, dliqud hoüibus ex ini* quo loco dimicdndi neceßitds imponeretur. Verum byberim ui dies perpetud dërisfereuitdte, uernis icßluisq; perßmiles, Gdllorum ßjei tdm opport«nc dcciderdut, ut quduqud om^ ne ferme pdbuludbArdgonijs pdulo duteeßetcorruptumf ipßtdinenexremotioribuslocisfdciUpdbuldrctur : dcom^ uiumrerlicopidfloridlt;ebyemisbeneficio plurimumdbuun ddrent : Adeö «teumSapewndtt dtq; fdcilidGdllis, dduerßt dutem dtq; dß^erd Ardgonijs, fdtorum u i dc ßiperuin conß^ lio,pr£beri uiderentur.Sed d;lt;ra Fcrdwdiidiw fdltibus occupe pdtis Gdüorum impetum fiuürdtur , Fdbritius Columud quiqj cum eo erdut GrfUor« w duces,urbe Aquild dtq- omni G üf

PAVLI lOVlI HISTOR.

to trtiâtipul/is Aragonijs, ex Apeniùno in CampMÎdm cîf» fcdiicrc, lUoq; itincrii deßcxu à. tergo dpparere cceperantr quodieab antecurforibui Gdttis tmnMunâtirotiumequi^ turntemercudgdntium intcrceptd efl. Quibusnuncijs tcïïi tus Verdinandus ,nedb duobus cxcrcitibus intercluderetur, twtisrepentc cdftris, Cdpudnt ferecepityobieéiurusuidoïi boüi Yulturtut dmnem, quidb occdfu moenid prlt;£terldbés, neq; fdcileponteiungi,jubldtisomnibus nduigiß,nccj;O^ ripds ddm odum impeditds profundumq; alueum uado trän ßripoferdt:guodg^unus tantum pons eßetlapideus,^uo urbs ipßd fuburbdiiis ttdißcijs coniungitur,quifdcile exprt’ ^ugndculis impoßtopTicßdio defendebatur.Verùm er tpuoq^conßlidtiouusinurbe'tiedpoli tumultus exortusin^ terrupit. Populus cnim perfe mobilis, er reruin nouaruitt eupidus,ddfortune:regixcommutdtionem ceperdt: fdbloq; impetu in iuddtos trdpezitds, ciui opinione diuturni foenoris locupletes habebantur, eorum domos temporis mo men to diripuerdt, totdq;urbsobidfdiilumdddeß\lionen( Ißeilare uidebdtur.Ciuo improuifo fortund: turbine percul fus Pedericus patruus,dd Ferdindndum fcripßt,utpoflpoß3 td Cdpu£ dtq; exercitus curd,fubßdio per ditis pene urbduis rebus uenire maturdretimultitudine enim dd armdconflcrt ndtdm€ße,populdrici; petuldntid cunbldconßundi: iam^; ediéld regid dcmdgiib-dtusffcrnùopusenimefèpriefentis regis dutboritdte dd feddiidos tumultusßrnidndumcp nutdtt tisciuitdtisfldtum. lïis cognitis rebus Ferdinandus ejudn^ (]udm mdgnd dnimipertiirbdtione comotus erat, nec uUuin lis in mdlis conßlium periculo udcuum inueniretur,ipfe men animo nondeßeit. Duces ordtdtq^obte^dtur, ut Cd^ pudtn,dumipfeîüedpolitdnisrebus (^uietem dßvrdt dcde^

WMlî

SVI temp' lib. ïL 0

WWW reucYtcitur, egregiè muniiiitt atq^ defenddttt : omneq; c£rt£(tnen,ne uniuerß pr£lij cafum fubeant,tolerddo acfußi nendo de«itent. Conßflimq; ï^eapolim citato citrfu content dit.Mirum diif]« quanta reru ciui aduentu mutacio ßt con^ fecuta:poßtii en tin armis,ßngulari omnium ßudio efl falu^t tatus,fedaticii omnibm locii tumultus. Erdt eniinddco cclfo inßa^loq; animo,ac uultu maxime adpromcrendägratiain fereno,ut pro condone obnixe deprecanti, ne nefaria defci (lione ß regem uel potitts omniuß'atrem in ipfo patrio:gre mio, apudomnium ordtnion dues famtliaritcr educatum, crudelißimis barbaris prodere uellent, certatim omnesfor-i tunasacliberos pro einsp/nteottnlertnt,modo inco/Hini exercitu Capua teneretur. Qjeod ß Aragonqpulß,uel timo re difliinde excedereiit, crNedpoIi uidor Gallus appropin quaret,cum inique impièq; fadurum,ß fidem datam à pro:, occupatis inflo metu duibits repofcendo,nobilißimapatria eßvris nationibus uaßandam atq;euertendam cxponeret.Iit tered Cdroli« fuperato Lyriamne in Calenum CTquot; Campa* numagrumadVultunum defeendit, confeflirnq; or ipfuin oppidum Cales cr Theanum Sidicinum ad eum defecere.Ca puani quoq;tametßueterifludio Aragonium nomen cole* bant,de dedenda urbe agere cceperut. cyuorum animos per /e inclinatos aefluduantes, non multo pofl ad defedionent impulitrepentinaTriuultij profediods enim,quôdmanda tdddres aliquaiequitate componedas, àVerdinando adGal lumfe babere teflabatur,Cales adCarolumfecontulerat: ubi quum agedo nihil publice proficeret,priuatimßbi con* fuluit: afeitusq; eß GdAtc« miliflde cum cddein ala equitum, qu£modo Aragoniumßipendiü merebat. Eare Verginius er PdilidlUit Mçljçinçwtfî pertitrb^h ‘l'tôdfe exclufos fot*

G itij

PAVLI lOVII HISTOR.

iere cr f^l-^nc defertosÀTriuultio quxrmntur, cumfuo equitatii profugerunt. Jam mim milites ßnepudort, equos or fupetleüilem regiam diripere, paßimqi tiirmdtiitt dilabi^hojies approp!iiquare,cr ipfi dcmum Cainpaiii aper tè GdUicum nomen inuocare coeperant. l/i clt;t Ar^goziif exer cittis conßerndtione ac fuga, Galli antecurfores proueâf ttfqi in fuburbana teiki,ultra Vulturnitm,)nagniim tumub tumedidere. JdconJficatiGotbifredus Gajf ar Germa-ni,repente cohortes porta acponte fub ßgnis eduxerunt, ut Gallorumaudaciamreprimerent, Cr Campanos quos pa= uidos cr infide nutantes cernebant, alacriter erumpendo, inßdeatq; oßßcio continerent. Seduixdum inito leuicerta-mine Germani longiusprogreßi, à Campanis ponte ac urbe excluduntur. Turn ucrè centuriones, qui modo ferocem bo ßcm inßando pepulcrat,fupplicesacproicâi in genua ora^ re ac deprecari,ne cobortesfidelißimas benemcritasq^ de ci= uibus acparatas pro urbisßaluteßrtiter occumbere,Gallis ac Ueluetijs infenßs bofltbus fuis, trucidandas tradcre ueU lent : Vixqspoßmultaspreces, pudore metum uinccnte,à Campanis impetratum efl,utdeni urbem ingrederëtur-.neq; alii prius fuccederent, quàm primi aduerfa urbis porta exi^ uiffcnt. Eo modo quum mceßi inordinatiq^ Germani pari^ tcracltalipedites atq^equitescontingenti agmineiieapos Um ire pergerent,Jcerdinandum apud Auer fam obuium ba= buerunt. jsquanquam omnia circum feruere,cr copias dißipatas eße cernebat,tamen progredi non dubitauit, delà tusq^ad Capuic portim,nequicquamprimores uerbis appel Itndo acprecando, ut fe introducerent, uexiüum Gallicunt in moenibus co/fexit,nemineqi ex ueteribus amicis ac clien= tibus ad colloquiumprodeunte, Jtleapolimreuerßuscß.Sed

Cf

sVI TEMP. LIB. Il, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yj

Crtbi cun^ikirepetinoFortunximpetu. euer/àproflrataq; rcpperit. Priecurrerat enimfaina F^eapolim, Campanos de» ficii]i lt;td Gitllos: Triunltium di hofies tranßjjTe: c£teros an tan ducesiijperßs proditione ac metu omnibus copiis,fugi ßbi confuluilß. Qjtas ob res, Neapolitani ,lt;juum tuniuUn iterumexorto cunólis (tddWM, dißcurrentibus,aduetu tanti exercitui portas claußjßent, ac folim prope regem re^: cepturi uüerentur, Ferdmaniits, copijs magno itinerisfle=: xu lt;tdCoroiMtam circumdiiiHs, inarcemßrecepit.'Necino rJ multitudo opißeum perditorumq; homtnum ad diripien diim regis ßabulum, quoi arci propc er at coniun£h.m,de^ lata eß.Sed dus fcedi facinoris adeè ingratum grauecj^ regiß oculisße(iaculumßlt;it,utFerdinanius,quumnobilcmeins loci apparatuin diripi generoßosq; equos ab inßmaifortis hominibus trahi cerneret,penèfoins,or periculi cr maiejh tis oblitus in praiiatores eruperit.Fadum'qi eß augußo dus conße0lu,ut alij metu pudorciß confuß,proiedis in terrain armis,ueniam oraret,alij relidbl prxda diffugerent.Veruin paulopoflreceptisinarcem Germanis,cußodiaq; Alßnfa Daualodemandata,inAenariam infulam cumuigimitri^ remibus adnauigauit.Vbi iUa eade Fortuna,quii: regno aui^ tisq; laribus excedentem infenfa perßquebatur, etiam tum ueluti fupremo in cafu,reliqua: dus dignitati impotenter iU lußt, quum luflus ifche arcis eußos, codem, qui nuper oijia nej/rrmc Ar^tgoiiioruin clientes inuaßrat, perßdia: morbo agitatus,deßendenti in terram fores occlufifßt.Ferunt eum inßjcrata lufli perfidia conflernatum, et cohied is in ccelum oculis,querentem quodßbi iminerenti A Dijs omnisp» lutis eriperetur, de maturanda in Siciliam fuga cogitaßi: uerniit nwnentibns ita Fatis, porta: arcis cum paucis fuccef^

PAVLI lovn historJ fijjè'.tdntumqi tialuiße oranio, dc fudArdgonix^^doWtKi^ euin beneficid commemordtvio, utUiftus ed conditione:,uti rcx folud ingredmtur, cum receperit.Tum nero i'erdindih dum Cd conßdentid,eoq; uultu dc uigare dnimi:,dißri0io glit dia incuflodemimpctumßciße,utlu^i fdtetlites,qHidrmlt;i ti in ftdtione dderdnt, ipfb commindiilK dc imperdntii regÜ aß)eüu perterriti, rcgijs dubilt;e rei euentum expeildntibus, extemplo portdin dperueriiit.Qvo edfu mdnifeflè dppdruit regum oculii, in omni Fortund, qudnddiit fuprd humdndtH inejj'e uiin: praditoribii^ dutem dégénérés ejjc dn’iirios,prf-fertim qtium in ip/dperßdid deprehendütur. Foftero die Cd rolus urbereceptiis efi : tdntoßfludio T^edpolitdniinnoni regif dc externegentisßie^ldculum effuß^uids exoriidudo, uidhric^i certdtim dtq-, dmbitiosegrdtuldndo,omnes burnd^ nos honores det uier uni,ut tum primum ueluti è ßeud dc diu turnd fer uit Ute, externi regvs beneßcio,dd libertdtem reuo^ cdriuiderentur. Sequenti die noud drx mdgno dppdrdtu op pugndri coeptd, çr db dred ßmul qud urbem /ße(ldt,^db hortts regiß'.nec ßne pernicie quidem Gdllorum oppugndit tiim, quonidm è fummis drcii propugndculis,qui in opere circd munitiones dc uineds dgebdnt,deflindtis tormhorunt idibuspetebdntur. Sedindrcemultomdiormetus,longelß mdximum erdt periculum, quum piltC ferred: perßne^ds addilicfnteriord drcbs tcdißcid deformdrent-.multosq^ diße» (tu Idpidnmfrdótorumq; pdrietum ruind pdßim opprime^ rent : neq^ ullus periculo udcuus locus totd drce cußodibuf intcrdiuuelno^trelinqueretur. FidmGdlli conßitutisfe* melcerto in librdmento mdioribus tormentis, dtq- his dd li^ bclldm direilis, etidper tenebrds in ed qu£ dnte deßindßcni locd,pHds certißimq r(tt(Çlfç ççiiijwhdt. Aeeidit^ memord

SVI TEMP. LIB. IT. 54 iilicä[u,utmultii uis tormentdrij(iulum,Gi'’^ttdtituda ineens ualorumfidiliumfulphure lt;tc reßna oppletoru,qult;e dd ofcr«édos fubcuntes G-ilIos erant pdrdtd,protinus ineen* deretur,0uumforteexcnjjdtorinenti ióht modicdfduilld, cddi eo pulnere plenifldinmdcorripttij]'ent.iS.xte)nplo cniii» ingenti crepitn edifo, nbsp;nbsp;totd peiiùi« eins conclduis tcfludi

ne ni udporis reuulfd dtq- diße{ld,ed nis incedij fuit, nt mul torum qui in proximo erdnt f£uum dtq; defonncßpcddcu* lum, punâo temporis ediderit : multi ndnq;fldmmd,fnmo, rnindq;exdnimdiifunt:ßdmnltoplure5femidmbuÜi,ldce* ri^;, drtubns ignis uiolentidfcedc dbreptis eudferc,qni mi/è rdbili einldtu dolorcin exprimendo, dcfrnürd implordndo opcJHjdinentes totddrcc difcumbdnf.quibus netj; apporta nireinedi.:, alijs alio periculo occupatis, neq; locd dd quie* tern fdtistutdprfberi poterdnt. Edres initinm defeifeendi Cermanis pr^ebuit, ndiiq; his conßifldti incommode pdldin ?u£reb.'ttur: etdntcdlios Gdßidrdnthoritdte inßgnis,qnoii orrtîji« uiris quibns dperto in prxlio egregiè mort non liée ret,tdm fœdè pduldtim eßet percMndnmjdmn ed,et nihil de=lt; mumprofuturd confldntid, regia illdm ucrius quam drcei» tneriddner/îwwndtqjnidoré exercitum condrentnr:Sdtif* fddu dbundè eße nel ddt£ßdei,uel dcceptis flipendijs,qunni dlijsferè omnibus dd Gdüos deficientibus, ipß uni omnium dd extremn pro régis fdlute, uel iniqud etidin in pugnd mor tem oppetere minimereeufdrint. Inftni profcólo eße conß* lij pro rege 4 Dijs pdritcr dc hominibus proßigdto dtque deferto, perire mdlle, qiiam uifloris clcmentidin dc libérait ' tdtem experiri, ^«xndo er pdrdtds nires hdberet dd perti* Udcidm ipfornm nel ultimo fupplicio «indicdnddin, et fdcnl UUj eidein[npereßent in tqm opiind niilçrid ddgrdtnw,]!

PAX’LL! lovn HI5TOR. fèdrcemq;matnrè dederent,iiberioribm priemijs refereitt dain. Omnis enim laborii pr^fertimq; milititeßnem eße, di‘ uitiä^,et propter quM, patrican,uxares,(ic liberos reliqtäß fenttproindcipfos omnium fore fliiltißimos,ßi illtK it Ferdin ' n:indo expeänrentjqiäreliquaiiitfdcdignitaHsßiiepricft did in ipßs tuntu remis dc uelispoßiißet, dbijcerent eds Ißes, dcfdîuti fortunisq; nuUodcdecorismetu conßilercnt.FdC^ nim omnid dbunde /ßeruri duiâoribus^qtiiadalidqitoq; beUitimmortdliumCeorum conßliouocarentur.DumhoS mdximè ßrmones in flationibus ferunt, totisq; dnimis di Gdllum inclindnt.Alßnfus DdUdlus,dninudncrfd GemMU» rum conßerndtione, quad neq^ corü ingenid moderdrt,nelt;ß periculo obuidm ire tutoßepoßeperjßiceret, in triremeß intulit,qu£ lt;td drcem prorum applicdrat. Nec wöm Gcrmd^ ni ad diripiendam regiamgazdin conuoldnt,loculorü cldU^ firareß'inguitt,quiomnis ueterumregum opulentin atq; apparatus reßrti erät. Tum uero ditati omnespotius quimt explcti, quü in tantdnobilisprisde copia, qu£pretiumde= des centum m ilium aureorum nummum exceßit, neq^fac» ci,neqimantic£militdres djßortantibusßtfficerent: C^uin crtanto ßacinori ipßtm quoq^ perßdißfcelus addiderunt-Adum nanq-, eß cum Carolo per Germanos quiinpartibtts GaüorummilitabaM,'Eufecco interprète,ut tradita arce certis conditionibus Gallicx militieadfcriberctur. Sunt qui afférant Ferdinandum prins quàm arce excederet de Gaffi ris er commilitonitßde dubitaße,obiecißegazte regia par* tem GermaniS diripiendam,uti eo ffatio feße c manibus illo* rum eriperet.Caterum conffat,diß:edente T)aualo,tum pri* mumpretioßoremßippeUedilem inpradamfuiffeconuer* fam : quamobrem non ntnltis inde annis Maximilianns Cf»

SVI TEMP. LIB. IL fdrGdf^dremi^fuminGermanix eins pdtrdti fceUrkcon^ ui^utn^fecuriperculJèrit : dbfoluto Gothifredo, qmmiU-tnm omnium iudicio, ne tdiitumfdciniM ddmitteretur egre=! ^iè reftitiß'et. Arce noud in poteflatem reddâd,Gdtli rfd op, pugitdnddin dlterdm drcem, qux db ouo nomen ducit om, ncm tormeniorum dppdrdtum conuerterunt ,Eii eßrupi impoßtd, qiüm L. Lucullus quondum à continenti dc Van, füipo monte, iitEuripum immitteret,multo feruornm lubo re abfcidit : contru cain dlterd eß rupis aliqudnto excelßor, que À continenti in mdreporrigitur,in cuius ßimmitate terrenum erdt propugndculum, dntiqiiitus pro Ißcculd db Ardgoniß regibus xdißcutum, quod Piccifalconium dppel, Idtur.Ex eo loco in fubieâdin Oui drcem erdt dejjjeilus mo dico intercedente mdris trd fl U. Qjtod ubidGdllis efl dni, mdduerßnn,ßnguLtri celeritdte in ßtmmum rupis uerticem nidiord tormentd contulerunt,tdntdq; ui oppugndre cœpe, runt, ut quum à ßiperiore loco pildS coniicerentur,nemo in muro conßflere duderet. Quibus dddußus difficulMibus AntonelîusPicciolus cuüos,tdmetfi Ardgonio noininifidus 'bdbebdtur,quu nihil duriitsßbi ßtßinenduni drbitrdrctur, drcem dedfdit. Vicenlid quoq; turris ,quje in Megdri Syre, num inßild prope portum in mdgndm dltitudinë cxtrudU, no fturnum prdtbet ignem «td curßem nduigdntibus dirigen, dum,pdruo negotio oppugndntibus Gdllis ceßit.Pdri etidm Tdto Ardgonius equitdtus, quit^oldtn conceßerdt, mißd eo rigninij dldfub prdfeflo Arßo,equis dmiisq; turpiter cxu, tus eß, recldmdntibus Nolaiiiî, qui idm dnteeldto GdUico uexillo, or dcditionc per legdtos fdfld, Ardgonijs militibus uti dedititijs prolixe cduendo, incolumitdtanpoUicitifue, rdiit. Ciieterum omniequitumturbdprotinusdemiß'd,Vert

PAVLI lOVII HISTOR.

gilius et PetiliMiif ad Carolum Neapolim perducuntur,cU* /todiieq; traduntur periniquo equidé iure et fumma cum inria, ut Argentonm ingenue perfcribit.Pandemferèj'ortit nam tiderunt reliqu£ copije, qu£c Pelignis et Pr^cutinif in Apuliam defcenderant. Puere in hif ad tria milia peditü Caii tabrorum italorüq;,^^ grauis armatur£ équités ferc quin^ geti[i,quibuspr£erantC£farAragonius,Liuianus,z^An^ dreas Matth£us Aquauiua:tenebantq; curfum in Aptiliaeo conßlio, ut Prundufij, Piydrunte:,autTarenti coiifiiterent, foUicitatisq; inde Venetis ac Sicilienßbus Pii/ßanis,accitisqi ètAacedoniaTurcariiauxilqs, nouas inirëtamicitias,et ai renouandii bellum maiora pr£ßdia copararent. Sed Pabri= tius et c£teri eins ualidiagminis duces, nunquäabcuntiunt

abß:edendo, perßequendo'qi cu expedites equitibiiSt cos uni tanti ßtluti conßilere coëgerunt.Ciuamobrcm c£ co pi£ cum inßeüa ubiq; itinera,er infejßos ab inßenßs populif annes reperirent, breiti dißipat£fugat£qi ß!nt,ßc iit nulli certa eoru manus,qu£ alicubi conßüere auderet,aut reno= tiare bellum poßet, eße nunciaretur,pr£ter cam qu£ C£fd=‘ rem ßecuta, in Brundußnä arcem fc reccperat : ea enim arx una omniü totius regni poflea in Aragonioriißde perman-= ßt. Vt uero inmaritimis CalabrorüSalentinorulpurbibitf Gaüica arma cofßeSlaßtnt, tantus repente Tur cts omnibiit qui circa Epiri er tAacedoni£ oram inpraßdijs erant,ter‘ ror Hiatus,ut plures oppida deßererent: er Gr£ci in ßjem tt cuperand£ libertatis erigerentur.ae tu aperte arma,equos, comeatusq; expediréf.deq^ recipiendA Gallis,et Turcis uno edido trucidandis coßlia inirent:et ante alios montani Epi* rot£,qui êhim£ram in Acroceraunijs incolunt,quöd anted dumrupibus conßß pits libertatem obüinate tuerentur,i l-iaho»

SVl TEMP. Lï». ïl.

f.ulomettc^'BMiizttenonunim chdenidccefiißint. 1’4« (lumq; efl demum dd edm Gallorumfdutdin, ut tota Aetolùt Cr Pelopotinefo Grjtciomnes, intempffliuo libertdtisdcß^ dcriojd»« friiflrdGdÜos cxpeitdtit,inconßUj5 cr cotidos ttibiiSiiBdidzcte dcfduerint. Qtiibui cognitisrebui, Bizdtt tijextemphcldßii refi(lddcduddq;cfl,rcmiges mdritimis Afig EufoptCq; gentibuiimperdti,crcopi^ omnc5qult;ein ripii, cr mtditerrdnm lUynd,Ntießdqi Ityberitds bdiitjdd tuenddin Epiri cr Mdcedonix or4)n trddudjt.lnte^ rei CctroUs tdiitii rcbusßimmd celeritdte ßne fuorum uulne re conßäiSjintetui conuiuijs,cqueftribtisq;/ßeddculii Ne4 poli, ornatißimd: dus urbis dclitijs fiuebdtur. Non dcer^nt tnim totiiK regni proceres, ipfas quonddin Andcgdueiißunt fecuti pdrtes,qtii nouo regidusq^dudbus nuüo benign£ ho/f)itdlitdtis ucl dduldtionisoffido prxtermißo, uidoridm grdtuldbantur.ipß quoq^ Gdllidtcy Gemtdni in fum JH4 rerwra omnium copioß urbis dffluentid, uini prdfertint no6iIit4te4lleai,TO.-tgiwni pdrtem militdrisßrod^ cxue^ rundmultorumq; moüiuerdnt dtnmos corpore iüuflres fœ« miitj:, luxu, comitdte,eruditisq; niunditijs, quum certdtim gcntiï more,etidm ludicrdbdfldtorum certdmiuajßeddndi ßtidio frequentdrcnt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t«)n erdt uerni coeli clementid et

perdmxnd temperics: ut non modo rex iuuenis, er proce» res,qui reputdndo, qudfdcile uidores eudßßentyob idq; ltd li£ opes ludibrio bdamp;endo,in ed licentid folutiori uit£ indul gerent, uerùm et ipßd quoq^ dgreflis militu turbd regiorunt 1}ortoruin,ez bedti littoris dmcenitdte cdperetnr.ldinq; er rexipße er ducesßtedoßorum pdulödnteconßliorüobliti^ omnes penitus trüfindrini belli cogitdtiones itd dbiecerdt,ut Wditifißc dppdrerct, Gdllos idcircoei}« ßefeipiemU expe^

PAVLI lOVlI HISTOR.

ditioniifâmixmpr£buijj'e,ntmâioribusuiïibiiinitereittnft fl conftlijs fuii cMfain religionif adiungerentjQj' hcr de non inanisfamaferebjt nihil abind eosucl nb initio,qiùm de fit* bigen^ itdia dtq^ Sicilii cogitafjc. Qt(Mobres,uelutiin fummo omniumdifcriininemetn condernuti Europ£prin cipes ,foüicitii unimis reputure cœperunt, quonum Gallo= rum conßlid argt;naq^,iain abfecundoubiq;rerumfuccejfn focijs puriter atq^ hojtibus formidanda uerterentur: do nihil ufquam initdiu uirium effèt^quibus publicum fuln tem tuen pojjcnt,ß rex externus iuuenili cupiditate autdn^ cum ßtorum impulßi,totius lUlix regnum,^^ Romani iw^ pcrij federn äctitulosaßvduret. Ante alios pontifex AlexdH der inermis çy trepidus Caroliuidoria plurimum angebd-tur, quippequipod Cicfirisßlij fugam iam plane de/cinc= rat : neq^poflea uti Alßnfo Eerdinando'q; Aragoniß nupcf dediljet, tum ui^ori Carolo id enixè poflulanti Keapolitd^ num regnum pontißcia authoritate adiudicare uoluerdt-Ludouicus quoq; Sfortia fuis dcmum omnibus decepttis coif ßlqs,ferö fipere, O“ ea qua: impenderent mala,£gro anind) prouidere coeperat, quum Gallorum copias robore, fidCf difciplinaqjßrmißimas, ucra tumprimum atflimatione nK= tiretur : ctrprdtfentis maxime regis nomen uirnq^ciuscttin fummo, fodicitate coniun{iam,in tanta Italicarum opuin inf beciUitate magnopereformidarct:quando imparatis oinnh bus neceffaria fumenda armouiderentur : atq^etiampbiiff cerneret Galium,modo late imperaret, nemini datantßdcnf feruaturum : quoniamTarentum urbem, uti fe dono datn^ rumSßrtian£ genti ab initio idi fcederispromiferat,po^ adeptam uiiloriam, conccdere rccufajfet. Eadem etiam cd' ra Venetos foUicitabat, quife eius belli ffedatores ßrepola liciti.

SVl TEMP. LIB. ïï. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J7

Yegii uires in iijjinri gercndi billi rdtionc fer^ mè igquales fore crediderdt: beUumé^; proptere^ diutnrnutn plt;tmt,qttod no itnrf, niß admodum memordbilipt(gn.'t,{)rie fertim propinquainmhyeine, poffet deßiiiri. inanimumq; fubinde iitduxerant,fe tuin in tempóre, zrmlt;xgndquidcin cum mercede,beüum inoturos,quuin Aragonijs rebiK muL tipliciincoinmododffvdii utque contußs,G.rllQru}ndrinii fuum impetiiin quo iw^ximè Udlerent dinißßint: quod ne^ ceffe erdt dccidere,ßGdüi cunddtione hoflium dtq^ hycmif dtfficultdtibus iinpcditi in oppugndtionibusßitgulurum ur bium fenefcendoiCdldbris çy Brntij $ bi£ rcretur. ^Adxiinilid. nusquoque Ciefdrpublico priudtoq^ odto Gnllis infenfM, non modo gloria er mdgnitudinißorentis uidori^q; iuue^ nis innidebrft, ueruinetidin mdgnopere uerebdtur, ne dugit fluin Romdnt Cafdris nomen, quod ßbi GdUuf multorunt dßentdtione deberi exiflimdbdt, erfdind pdrta uiiloria, et prafentii cxercitns uiribin ufurpdret. His ctidm Gdllorunt fecundiifucceßibns Ferdindndi« Hijpduus, uti erdt db inubt to rerum ufu iniMtdq; prudentid in omni conßlio cx^âe civ cuinferiptui er cdutut,uebementer perinouebdtur, cum in edddmirdbiliinßgnii uiâoriaceîeritdte Sicilia fuadidicK itisernuddtdmpraßdio impotentidtqiduida noui imperij GdUicifgentis duddcia expoßtdin «ideret. Igitur,ciuos modo nomituni Enropx principes ,unis exceptis Florentinis: ii enim Pi fas per Cdrolum fe breui recepturos putdbdnt,fo-IcnnefocdnscircitcrGnîendits Aprilis inter fe percufferunt his legibus,ut nno confenfti communiq; impenfd, fdntds cow pids terrd mariq; pdrarent, qnjtntds pro tnendit falute pu-bliedfdtis ejfe drbitrdrentur. Ciuodß quißgt;idm exfocijs,dli eui bellum irtjvrend«ntp»t4ret,td iüe fuis uiribus er priu4a

PAVtï ïôvn KïSTOR.

tit M^icijs gereret, cr Cdrolo regi fuut locus exprcjp cott ditione rclinqueretur, modo xquißimifocderit bcneßcio uti ueüet.Per eosdies Verdinandus exKifpania Triuentitim re^ gulum cum ualidd cldjjè ,fguo ddhuc muri in Siciliam traiß cere iußit. In edfuerc circiter qtiinq; milidpeditum, er de-leäi équitésßexcenti, quibuspucrdtConßaluus Ferdindit^ dus,uir Bethico hello cldrus,quipofied Kdgni liucis r o^flo tnen,erßuduirtutc,eT‘milituinßecundofduorepromeruit. Veneti ßtiprd quddrdgintd roflrdtds ndues exorndrunt, prJt fedoewAntonio Grimdno uirole(iißinw,mdgniimq; ubn leuisdrmdturieequitum,quibus terre^is exercitus fupplt retur,ex Epiro,Mdcedoitid erPeloponneßo mercede condn xerunt. Eodem quoq; tempore Ludouici sfortif pecunid, cohortes in Sueuidßcribebdntur, er Mdximilidniis Uteris ji= gnißcdbdtßeinttdlid,quumßd{lo opusforct,extemplo trdti ßturum e/ß, ddduäurumq; inuiiitdm Germanorum iiu^ ttHm,cuiiiS uirtute, pducis dnte dnnis,Gaüoru legiones Mo finis in cdmpitldteproHrduijßet. Bdiazetes quoq^quiiain certius de frdtris morte cognouerdt, cddduerqi illiusper le^ gdtos exltdlid Prußdm Bithyni£,ubi Othomdnnorum gen* tis ßepulchrd cernuntur, referendum curduerdt, non modö omnem belli dppdrdtum intermißt, fed er mdgnd terrd md= riq; duxiliddduerfus Gdüos Venetlsobtulit,quum idm in ei nouifoederisfdmd, er Gdüorumfolutus metu, er reliquo etidm timoré,quem ex inimicifcdtris uirtute cÖceperdt,ont3 nino liberdtus eße uideretur. At Cdrolus improuifd princi* pum conjfirdtione perculfus, uehementer de pdrtd iam uh (iorid dubitdre, queri feproditum iri fronereq;, ird tdmen potius qudm dolore dgitdri, erplùrimum militum fuorunt uirtute ßdere. Ndm,etßillinondumexprofeß'ohoßesm.h

gndtit

5VÏ TEMP. LIB. ÎL yS

Cittipe lt;equitatem,leuiti(temq; nouo faderi, quod pro tuendd tdiitiim fdute ac libertAte percußißcnt, prxtexuijje MiJcrctKrjCrf iAmen omniA contrAfe pur Ari mAitifeße prout defeat. C5«.ttnofercmopti;}iMgt;n fAilurAttis,fipotitificem iin pArAtuin, necddbuc hofliliA molientcm, fubito Aduentu À captii confilij deterreret, Roraam contendere, otq- tiide in CAÜiAm CifAlpinÄ pcnetr.ire conftituit. 1 taq; ex omnibia co pijj,(jiticq«id florin Acroborif erAt,ßbi deligit.Fnere expe^ diti équités utriufy; ArmAturx quAtermille, prjeter latero nesacpiteros Armgeroz quos fccumtrAhunt: Heluetioruitt «erôacGermrfrtoruin, itemqiVAfconum peditwincirciter oólo iniliA: priCterea tornKntorumiuftusnumeru^,eorum pr£fertim,qu£ expeditii curribiu ueljcrentiir, Reliquat ue ro copias per opportuna totins regni Ioca di/ßertitw efl, ut wnaquxq; regio certii fuii pr£fldq5 ac diicibus flrmAretur. CAiet£ totiiM Cawpaiii.e tuendje curA,BelcArio demanda tA cfl:îîuac urbe Nola doiiAuerAt Mrioq; priCpce’'‘ifgt;B'‘i= lim« Autem Vitrim, CrAtiAniK Guerra ad Aquila»» fttq; SulmonentyMArflsorPelignis impoflti.PerufluM ciitn frAtre Alegria LucAiiiAin taeri iufllu. AsbArr£,regulo SAt lentini : ObegninoAutem Brutij ofeueneruntiHuncmagi« flruinequituincrearat, qui bonos militif fummus exifli* tnAtur.luliAnus porroLotboringi« in cuflodiA GArgAni m5 tis conflitit. MAitfl-edoni£ autem Gabriel Monfalconiiw, Tarenti Georgius Suillius prdefeóluros iniere.Neapoli uero, oinnifeusq; pariter copijs, Gilfeertus Mompenferius cum int perioprxfeélusc/l,adqHem rerum omnium cum urbana^ rum turn feellicarum fumma refliceret.fls rebm mature con flitutii, Latina uia P.omAm profeflus efl, prx»»«jjô Andrea Lugdunenß Antiftite,qui potipcein bortaretur, ne ipjii« re

' H ij

PAVLI lOVII HISTOR.

gk dduentu temretur : aut guicquM hojlile aè eo,quï Cf pietatefilius, crpontifici nomitiis cultor egregius ef]et,ßbt timendumputaret. Kegcmeniin adeè^quiiudicijpacatiq; ünimi ejjè,ut quum ad colloquium ueniret,in priflinäcunt ipfogratiam, nee excluf(s cxterifprincipibui, quißnecM^ ft de eiuißde cic moderatione dubita/Jènt, continuo eßet ret diturui. Cditeruinpontißx planémetu obrutuf,quum neq; fibiinermicumarmatorege depacedc faderedijeeptädunt exiftimdret, neq^ fe coUoquendo quicquam^quod 4Jreruiit quietem pertineret,profeilurum drbitrdretur,et uebemcnt ter dubitdret, ne fides fud fiociis ex contdgione coUóqulj fut ffieâd redderetur, ex urbe Orbitum profugit, moxq; Perut fidm,ut inde per Vmbros dd mare, dc dcmum fi Gallus infet queretur,'VenetidSprotinus cnauigdret. Sequebatur dbeuti të plcriq; cardinales,furbdq; ingens eins generis hominnmi quibonoris er quicfiusgratidpontifici£aulx opeYamim-pendiint.Iis priefidio crdt,pr.eter ipfos pr£torianos,aliquot equitum at£ j, qitas Veneti er Ludouicus opportune tranfi mifierant.Carolus fua ffie deceptus, pacato agmine urbe Cdt tendislunifiintrauit,erTranflyberina inregione cafirat mctatus efl. Sed triduo poll tribus diner fis agminibus ab urt be difeeßum, totusq^ is tra (lus, qui Cafiiam uiam er Auret tiam interiacet, tranfeiintium iniuriis expofitus, pabuli amp;nbsp;commeatusomnis generis detrimétdfienfit.SedTufcdneîlen» fium cdlamitds infignisfuit: Quum enim rixd forte oxorta, Galluslapide iôlus cecidiffèt, commilitones irati non ipfuni quident percufiorent,/èd oppidanos omnes ddorti,duce ftardo Borbonid, magnam eorum partem crudelifiimé trut cidarunt,atq-oppidum diripuerunt. li quoque populiqui utriq; uiiSimminent,totus^Senenfîs dgerPifasufqiuarii

tnt

SVI TEMP. LIB. IL f» fncommoidpdßim açcepere. Porrb Carolu'S quum Senas tie nijjèt, itd perturbatiim citiitatisflatum innenit ,ut dues in quatuor iiuiß fadiones,infam Uuore mutuo indudi,à re^ prafedtim peterent^qui Gallico fret us prießdio, inter ordi^ nesffdionumiequo iure libertatis nomen tueretur.Ambie* bat ad id Ligninius propin quus regis, ita ut cohortem Gak lorum facile impetraret,q!i£ duce Gualterio Tindauiîla ur bi prxelfet.Sedfefinante in GaUiam rege,no multo poli de^ pulfis foro atq; urbe Gallis, ciuitas ad ueterem Pandulfi Pc« tr«cij dominatum redijt. Pifani eo tempore cum Plorentinis beüo contendebant,quumlibertatem quam GaÜorîi bene» ficio recupera/fe uidebantur, acerrimè tiierentur.Plorentd ni etenim poU exados Mcdiccoj ,Caroliqi difeeßum, in una earn iittenti curam, ut Pifas reciperent, magnum numerum equitum cr peditumex ueteribus copijs conduxerant: eijg; Hercwlcni Bcntiuolum,Prancifcum Siccum,Gr'Ranucciunt tAartianum militix claros,crfide maxime inßgiKS praßce rant-.ç^norum uirtute complura callclla,qult;e audito liber» tatis nomine ad Pifanos defecerant, breui recepta funt,cr in primis Bicntina:ea paludi adiacet,c^Pontis Er£ oppidum, quatenui Pifanorumprießdiotenebantur. îHec multo poß dxôliî ad Calcinariam copijs, nadi diem denfa caligine nubi lHm,itautomneiséßeculisproßedus Pifaniseriperetur, tribus ex improuifo pralijs ad murumfadis, occifoq; loan» ne Saluio prlt;efedo, oppidum expugnarant cr incenderant. Cald'nariaautem capta, 'Legolum,Palaia,Montefufculum, cr Pontefaccum,aUquotq‘ alia ignobiliora oppida ad anti» quam Florentinorumßdem redierant. Ex aduerfo autem Pi fanis per eos dies fubßdio uenit Lucius Maluetiusuirfor» tiSjOr maxime pugnax: ((dduxit^; grauis et leuis armature

H iij

PAVLI lOVII HISTOR

dekiHos équités or pedites ueteranos nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uînutis fer^

treccntos. Ab Genuaquoq;,fiibtnittcnteloanne Adurnilt;f nugna uis mirorum tomKntorum,bdltftarum,ci'nnorunt,ts lorumqi omnium mari Pifas delatd. NdiK fcdwd obfcurè PJ-fdnicitm pecunia turn armisac milite à Ludouico sfortitt iuuabantur,qui tnultis de caußs,uti poflea diccmiii,PifanoS incolumcs liber osq^ prjejlare, porró l'lorentinos,qH èd Gallis fauerent lon^o belloimplicitos di{lineridtq^.dtterima= gnopere cupiebat. H/ï auxilijs Pifani, ho/iium ducef, qui magno apparatu Buttum oppugnabat, muriq; partent maioribus tormentA deiecerant,cum dctrimento inde dijce-dere,ac incenfis exterioribus tedificijs Bientinam /è recipere co'égerant. Sed nee multis inde diebm par incommodum ip^ fi Lucio à Plorctinis ducibis repenfum, quum e Cafeina pro motis caïlriSj Liberafailam oppidum in Lucenßumfinibits, quàdàpaucis Pipmisbauddcriterobßdebatur, oppugna^ tum cum iußo apparatu cotendijjènt. Kagnp nanq^ itiner^ flexujFlorétinorum copi£ Liberafaélam duól£,quarum ad uentu, pr£ßdiarijs,Qr Barigo pr£fertim Borg£, qui forti= terfeptë dies longe acerrimam oppugnationemßißinuerat, dnimi adauóli : Cötra uero Pifanis adeo imminuti,ut LttcitH dppropinquantium multitudineperterritus, defó]fo ßatint maiore tormcnto, ne eo hoßis potiretur, Pifas profugerit. Poflero die Plorentini équités, eo ßteeeßu eiati, excurrendo populandoq; per ualle Sercij amnis, qui olim Auxeris fuit, ingentempecoris atq;hominumpr£dam egerunt,euefii^; ufq^adcalidas aquas, qu£M.ammof£ dicuntur', adeoma^ gnumfuburbanis uicis terrorem intulerunt, utPißtnus po^ puluseßcutin ßimmo acciditpericulo^fonitu campani£rii i facra turrc c(d 4rma ßt uoeatta, nbsp;nbsp;Lucio militares copitf

educentt

SVI TEMP. LIE, H. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;So

cdfjccuK/onfrJHm eruperit.Commijpimqi efi atrox pulili in dfigujlijs Cdpelle/Ï) poiww dpud Frttflttm einißariu, quod ex Mxeri dmne dd coiiitcbenddm mdtcn'dtn, Laurentius Mcdices laboriofo perutiljq; opcre Pipts ufq; perduxcrat. Pugnatum c^l ab initio inag^ ui ,pd Plorentini improuiß hojiis impetum non tulerunt^uerfiq} cum c£ie infugam tre piddnUdgwirte Lifccrdfdfldinprcccperant.lneetobtinendi pontiscontentione,HcrculifDrtiterpugnatitiequusfoffbp: fuseft. Siccus ipfe àpluribus ßmulcircumuentus,multis^; clauarumi^bus contuftis ,£grè fe ènwiiifcH^ boftiumeri=: pKit. Kouer/ins Pononienßs centurio inßgniscaptus,zy cum eo cdtdpbrdól ( uigintifex, wdgnMsq; niinieriM dliorHi» eq/u't«in dcpcdititcdpti nel exMtidrraisp«re. Lucius ouait tißmilis in urbem reucrfus, ut hoflibus perterritis aliam quoq; cUdein pdrdret, BerndrdwKiit Clo/ïrdm er Annndné gMin Ligurent «iros apprimèpugnaces, quivicopifanoni oppido crditt, deßtccejßu dus did certiores facit, monetq,-^ utciuM babeantcopiascciuitum aepeditum intempeflano de educant, zr dd occupdiidin» Sercij ponté dpwd fandunt Giuliciumcfuahoflesßnth'anßituri progredtdtitMr:SeL«:= cen^Kidddi«tErcl«dcndosco5,cxpedifd4 eddólwr« copias: Puturumijs effeßmaturarent,ut ea celeritate reliquxlio:: fliumcopi£ delerentHr. Cloflra Animanigra imperatA faciunt, amp;nbsp;ijuanquam dliqudiito tdrduts ^hAi» putarant^ per tenefcrds iter confeeißent,fdti« tnmë in co tempore trdn» feuntibus iamboflibus ßcperuenerHnt,ciuos inopinantes amp;nbsp;ttidiore qiùtn eßet copidritnt jßecie dcccptos, emißis fclopis dtej; fgt;.tIiß:ilt;,ittgentiq;ßra«l,Mt in ui{hriaß)let,clamoreßtb lato perturbarunt. Equités tarnen,agreflium beneßcio,ua^ dis in ainnc reperti», euafere, pedites magna ex parte c£ß

H iiii

PAVLI lOVII HISTOR.

flint. Herculesuerà citato agmimereliquiMbii fuß txcrcitiis priufquam Lucim Lucam pra:teruehcretur,!Aogt;t tecarluinrcduxit. Atq; inde Arno amne ad Montecuculuut fuperato,intieteracafraadEr£pontemreuerfufeft. Vi* (lores uero /folijs onufti ditm redirent,apud Liberafadant, tormentum, quod paulo ante defoderant repcrtum atq; erif turn in urbem rediixerunt, nbsp;nbsp;l^ucius biduo poft Caftinant,

utexpropinquo inomnes hoftium inotus intentus bcüui» gereretcopias fuasadduxit. Viebatcp propinquitatehofti^i uin,ut quotidianis prjeliolis occafto pricberetur,quutn utri ufq^ partis caftella, agrutnq; omnem repcntinis excurftoni^ busper mutua detrimenta deuaftaret.Ver eos dies,dum Lu~ dus Cafcin£ incenibus teneretur,llorentini duces Ranucci= urn Martianum cum ualida parte exercitusRaftgnanum nd fere, quod eft oppidum fupra Liburnum, Volaterranis ua~ dis propinquum, rati feautLuciuminterclufuros,ftadfes rendam obfeftis opem Cafcina ßbi egrediendum atq^ eo cott= tendendum arbitraretur,aut ft oppidi pratftdijq; falute om=: nino negJigeret,oppidu nullo negotio in potcftatem efte re-daduros. Sed Lucius de eorum coftlio conicdur a indicans, aliquant0 minorem eius oppidi quàm exercitus iaduram fi re exiftimauit, Cafcinaq; fe continuit, atq; ita Raftgnanunt quafftto iam miltis tormentorum idibusmuro,dedenteq; ft pricftdij pratfedoreceptumeft. Subidfertne tempus le-gati Pifanorum, qui Heapoli ciuitatis fu£ falutem Uberta^ temq- Carolo obnixe commcndauerant,ipfo concedente,feX centos pedites Gallos oneraria naui Pifas adduxerunt, quo^ rum aduentus,ftctiti Pifanisfuitgratiftimus,ita Plorentino rum animos uebemétiftimè pupugit,quum ft dccipi Gallica fide manifefteperlfiicerent. MeminerUt etenimft Gallorunt amif

sVI TEMP. LIB. II.

timicitUm in ^em rccMpcrdd^ eiui urbif,non modo c£tcro^ ruin omnium E.uroj}£pr!ncipumfocietätidcfcederipr£tu^ hßijUerumeti.'im, quod pudendum omnino uideri poterdt, multdpecunidcoemi^èjdquibus tdmen neq; drcem tolies promij/dm rccepißent: cr contri Pifdni hoftes, grduii coii^ tumcli£ lt;tc iniuri£ nomine, GdUicii duxilijs iuudrentur. Tribus iidnq; diited inenßbus À ßrißbnetto,qui tum Mdclo^ dtenßscdrd!ndlisuocdbdtur,Nedpolimdgniipecuni£poK licicdtionibus impetrdrdnt, ut idoneos homines mitteret, per quosPifdnidocerentur,edm demum effè Cdroliuolun* tdtem,ut inditionem Plorentinorum redirct,omniumq; in^ iuridruin impunitdtemcrlene moderdtumq; ii«peri«iniit poßerii 4 ueteribus dominiiexpeüdrent,ß:queßro cr/ßon fare pr£fertim regc, cuius dignitdtis effet prxfldre qu£pro milteret, nbsp;nbsp;uires hdberet rfd uindicdnddin miuridin, ß F/oa

rentint Àpddionefde lubricddifceßijfent.Sed GdUi dcceptis Plorenti£muncribus,quum Pif(isueniffent,crdd fcrocein populum ß-iiürd conciondrentur, ludibrio hdbiti fuerdnt. ltdq; Pifdni GdUicis confirmdti duxilijs, fummo omnium ftit dio dldcritdt€q;,Perreto mcïxtiwÈ GalIorKW duce,ut erdt uir impiger ndudre operdm citpiefitejdd oppugndnddin Liber d fdildin proßcifcuntur. Clojlrrf nbsp;nbsp;Animdnigrd duces fitere,

pluribusq; ßmulproldtis torniétiîoppidwm ßnguldrimilu tum drdore oppugndri cocptKin.Dcfeiidctdt fe de muro tur req; B^rrigiw Brfrgd longé nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uerltm ed turris qus

inultis incommodis fubeuntes dtqjoppngiwntes dfßciebdt, nonmultisindehoris terribili uiolentidingentistormenti, quad d Pifdnis'ßdbulus dppeUdbdtur,profciffd Idbefditdinq; efl,ed mdgiid muri pdrtem cddendo fecum trdxit,pr£buitq; Uvrorcirt defenforibus, qui mox fefe dedendo,PifdniS

PAVH lOVII HÎSTOR.

rilfii! (treem oppidum reliqiieriiiit. Neg; Herculei^ui ad Erdepontem cu/irit habebdt,(itbßdio laborMtibuiddeuf rendum e^Jè indicduittC^onidtndgnopere timebdt, ne Lu= dus eduLÎii Cdfcind copijs, nbsp;nbsp;cdpto dd Vicopifanum itiiie^

rc, d tergo protinus infequeretiir, dtlt;^; itd pdri drte utriscli bellum gerentibueficiiti pdulo dnté Rdßgnditum receptutJt fuit, Liberdfd^kt jlmili quoq^ aßu çy celeritdte boflium d~ mißd eß. Poß idfdéium fdn(l£ Luci£ uicus,Ldrium, zr mijßtm pdulo dntè t ecolum, Pdüdidq;, Zf minord aliquot cdßelld qu£dd colles uergunt, i Pifanis in potefidtem redrfi (Idßtnt. Pereosquoq- dies Lucius circiter ducentos utri^ ufq-drmdtur£ équités zreobortemunamhofliumadPor^ nacellds ultra Cdfcin£ amnem ,qui foßa dicitur, ex impro-uifb ddortiis,proßjere conßixit, uerßsq^ infugam hoflibus, ddeô der iter c£dendo capiendoq; Ulis inßitit, ut ufq^ ad Er£ pontemßt proueäus: tantdq; fuit patent! porta ingredient tiumtrepeddtio,utnißpducitdtißiorum militum Lucius difßßis fubflitijfet, oppidum ipßcm, in quo duces c£ter£qi copi£,zrcomplurd tormenta erant,ßmul cum boßibus irt rumpendo,fdcilc capi potuiffe uideretur, magnamb^; eo die quot;LuciusdpudPifanos,egregieuirtutis laudem promeruit, quodeopr£lio er periti ducis er ßrenuimilitis officium impleuiffict. Riduo poß Lucius fortuna utendum ratus, quf quum benignaß:mel arriferit, audentes fecundo paffiißibt fequitur, noble intempefln copias Caß:inA eduxit, proß» (tusq-Ponteßdccum,prius pene quam dbhoßefentiretur, ddmotisfcdlis in oppidum tranfeendit. Qko tumultu Ludo uicus ^Aartidnus Rannucijßdter equitum pr£ßbhts, er io annes cognomento Vetula, cldri nominis centurio,er cunt ka centum équités plures^ pedites capiuntur, oppidum^;

iiria

sVI TEMP. LIB. II. «3 diripitur. rrdtljgt;eculaeditißimo inmoiiteinarchnodujn /sdificata qu£ Verrucula mcabatur, ex erf dejjgt;c6bis crat in omiies campos : Pifdtiici- intenti aßiducJßccuimdo^om^ nes motu^ egrc/Jitscj^ hoftium ex oppidis notabMt,cr qiidtn in pdrtem «erterentMr,linteis,Kex(lIis ZSquot; fKmo,intcrdMni^j ignibu^ er tormmtornm fclopii ßignificdbdiit,mdgiidflt;:ii tdres Florcntinis gerendi bcUi difficultdtes f£pius dttule^, rdt: Proptcre.t er tii cdftrii À ducibus er Ploraitii infcnd, til demtiim eftgt;ilt;t oinnino quibiK mdxitnè drtibus opus fo=! ret, VerrzfcKlrf hoßibus criperetw. Uaquc rfd tcrrcndrfiM cobïamp;end»mq; Lttcium,ncVcrruculdnis cuüodibusawxi^ lio proßcifccretur ,Prdiicifc{is Siccits ad Luttum «rfltdrfin eciuitum dc pedifnin «rfii»)» ddduxitytpße Hercules rfd pon=! tem Erf permrfitjif.Moiitrfuus uerb et Chrißopboriis Epiro tduirißrtes aimpeditdtumoutem fubire iußi. M Lucius qui decoiißlio projèdioiieq; lioflium cognouerdt,milit£S cobortrftur 5 Ht if quo dnimo unius noilis Lifeorem ßrdtit, quidßeriuclitmonct,crflum£H Arnum de ßcundduigi^: lid uddo trdnfgr£ditur,indlb£ßc£nt£qi corlo -, Buttum rfdbo^ ߣmp£ru£nit, tdrditdtan ßgpf militum cdftigdns u£rbis, erffipfum mctifdus, quodnödis br£uitdt£ deceptus m.nit:! ß/fd trfin in luc£, rci b£n£ gfrcndf occdßonan dinißfßc uide=: retur. Sfdutinbcüicis rebus rfccidit,irt quibus fort«n.-tnt omni prudentid mdioran ßipe exp£rimur,f£cus dc ipßf pu=: tduerdtßibißcundd omnid, Jiofli u£rb mdxim'f dduerßt con tiger unt. Siccus enim^cum prfulo rfute per Jßeculdtores Lus cium ßios rfrmrf crfpere, prfrrftosq; eße rfd profcólionem iuß ' ßßc,cognouißmnflrdtis frendtisq; equis totdin noófein i'u:» ’ fomnem duxerdt, ne db inquieto rfcerrtmoqjbo^le impdrd^ I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tw oppriinerctur. oriwu aHtcin wnt SoU, nibrde tnfidip

PAVLI lOVII HISTOR,

ampÜM du bitundo, milites corjpora ßmul equos curdTC permiferdt,ßcut turn primum Lucij Mtecurforesappure» re inciperét, quum Siccidni femifomnes^difcindi inermesqi adprimum ttigilum ckmorcm turbdti oppreßiq;ßnt.Burld equitum pr^fcóhis uir ßrenuus, dum inuudetium impctunt proßatione impigrèßißinet, obtruncutur, Cfteri Sicco

inuddente, pducis interßblis cäpiuntur,mdgnusq^ equa rum numeruspeditiexpr^da ceßit:ßc ut omnes ferme dunt td:ti uc ludibundi redirct, équités fudi uiderentur,quod tho rdçes çrgdleds relidus db hoflibus induißent.Eius reigeßfi nuncijs territi Montdnus er Epirotd, nequiequdm tentdt^ conßetgoßs Verruculx caüibus dd Herculem in caßra redit re. Sed dum Elorentini duces dcceptds eludes nouisconßlqf ultum iri properdrent, prima, Gallorü dgmina qu£ turrint SandiKorndni exitinere expugnurdnt,oppidumqiMon* topolim diripuerdnt, aduentdre cœperunt. Quorum aduen tus^Floreittinos, qttonidmßuds copias tranßeuntibus Gdü^ mißceri multis de caußis nolebant,ponte Er£ erettteris quit obtinebant CaßeUis^decedere cocgif.prdbuitq; mißeris oppt danis materidm iterum rebeüandi,quumPißdnireli£kidb boßibus loca circumduHis paßim copijs occupare nitereif* tur. Porro Carolus magna omnium alacritate a Pißanisßußet ptus eß: ac ueluti author eorum libertatis ab omnibus ordi* nibusßalutatus. Cieterum,uterdtincertusconßilißquu ordit tes proieäiq; rfd pedes ,ut ciuitatem liberam er incolumeitl uellet,ßippliciterpoßularent,ambiguo quodamre/ßonßo fßeseorum necimpleuit, nec elußt,quöd ß er promißis ont nino ßuturum,nec ße uUis Plorentinorum precibus dißeeßu* rumab£quitdtepoUiceretur. Sed adeo mirißca eraiuont,^ nium dubunt Gallorum^ militim ßudia ergaPißanos,ut

qudti*

SVÏ TEMP. LIB. II.

quditi^ttm ingrdU duribiK uerba retulcrdnt,ne(li trifles cfl fint,ne(^i uUis dmbigu£ regi£ uoluntdtis iudicijsflangeren^ tur. Dum I^ißs Carolus moratur, multorü literisfit certior LudouicumAurelidnü,lt;juem apudAflam adincertabelli cum ualidd copiarum parte reliciuerat,^ouariam occupafl fl,nouolt;^- eo rerum motu in fummum amittendi imperij dis fcrimen Ludotiicum Sflrtiam conieciflè. Q«o nuncio incre dibili IstitU affióhis eß -, tjuod non modo euadendo, uerùm cr occupand^ GallitC Cifalpin£occaflonem flbi dariàDijs immortalibus arbitraretur. Scripferat enimmultumantea audito noui foederis nomine ad AUrelianum,ut circa fiflaia quittas maxime copias poßet celeriter pararct,gu£ fibi per hofliles agros, contrac}; oppofltas actes erupturo opemfers rent: iamq; tres aU Gaüorum eguitum, et aliquot Heluetió rum cohortes duce Henrico,cui à lauto conuióiu Germania ce Agnauolebano cognomenfuit, ab Alpibus deflcenderatit, Scd Aurelianus perfe ftrenuus, auidus imperifnouisq; pr£ fertim copijsfretus, ultro ßbi moliendum bellum, crfortis ter audendum exißimauit, ne Fortune ad magna atq^ fcelis ciaaditumpr£benti,deeßeuideretur. Cum Opicino eniin Catia fÄanß-edocp Tornietlo, qui Fiouari£ potentes clariq^ erant,occulte tranflgit, uturbe ßbi traderent: eaq; flbijpßs patrato negocio, qutie ueüent pr£mia, decernerent:Se eniin eius beneßcij meinoriam nunquameßi depoßturum. Siquis dem Opicinum atq; Manß'edÜ ante alios eius ciuitatis, à. L« douicoSßrtia iniurijs detrimentisq; indigne aßvißosfuiße didicerat : reabaturcj^ eosqui iam animo deßeiffent, oblat£ occaßotli minime defuturos.tnnocentiu nanq; Catiam Opi« tinipropinquum, 'Ludouicussßrtiaaliquotanteannisfa« ilo funclum, obieflis quibusdam criminibusfl fepulchro in

PAVLl lOVïI HISTOR, ins uocdri damnitric^i iu^erdt,ut bond illiuf ueluti cotwi^^i iiidicio per leges fifco dddicerentur.Qnodßcuti inauditutil inexecTdbile uifum efl, ita iüißngulnrem inuidiM con» , ciuuit. Dum uero in Houarienß latifundium ad eximi^tl . ßrtilitatem magno ßudio conderet,quod de nomine ßifgei* tis sßrtiadam appellauit, uicina prxdia iinpote/tter ab in-uitis dominis coëmcndo, ipßis sßrtiadx ßnibus inclußcrat, corriuatisq-, priuatorum ciuium aquisutßua plenius irri^ ret,aliénas agros folito bumorc deßitutos,penitus iiifalicei rcddiderat. Ojta: dult;g res grauibus incomodis compluriutn, çrprießertimTornieüorum poßeßioncs afßixerant Igituf ^uum itli,ciui accepta iniurig uindiëlam coquunt,facile ad omne perjidig uel audacig facinus impellantur,datafide,fr fceptoq^i negotio, er die conüituta, qug diui Barnabg erat folennis,Aurclianum cum expedito equitatu e Vercellis con uolantem urbe receperunt. Venitetiam cum eo Ludouictit SaUaßorum regul'M,qui eins conßlij particepsfaëfus mon^: tanorum manum occulte coägerat,atqßta introduis ar^ matorum circiter oëlo millbus, üouaria Gallorum ditioni ceßit.AtLudouiciiseius nuncijatrocitatcpcrculßus,extent* plo adHierony mi Leonis legati Veneti domu ab arcecuttt paucisfamiliariumdefcendit,orauitq;demißeadmodumac trépide,ut imperium, fortunas, ßalutemq; ßuamfenatui uc* bementißime commendaret,quando in eafortung iniquita* te neq; opem aliunde implorare, neq; prgßntia ßtbßidia aß fiiilis rebus expe^re poßet.In cuius rei celeritate non ino* do Gallig Cißalping ,ßed totiusitaligßalutem ac dignitatem ' eße poßtam, quando cunän uel inopinato caßu,ucl comuni omniumimprudentia,ßummi dißeriminis aleam ßcbifjjent. Soloseßße Venetos, qui ßcuti conßlio atq; opibus egteros ante*

JVI TEMP. LIB. IT.

in tei/en t ita ai iuuaiidum opportune ätcji expcdhd remec iJù hdberent,fi non modo focijs in pr£/inf,/id e::^ rebus fuis in poflerum, abfj; ull4 cunäatione prouidendum efè arbic trarentur. Periit Ludouicum duinperorc(ret,cr'captalegi tidextrafeperpetuo Venetorum clientem futur» iurdret, nobilißiMSmaragdo iüius digitum induifè,ut ardentius atq; propenßus pro falute fuafenatui perfcriberet,deq; eins rei cafu, er pericuU magnitudine plenißimc doceretur.Tfi Jmo poft tJouarix arcc à Galeacio Ludouici fratre magno fumptu xdificatä, GaUis dedidit Ioan nes Calchits uir imbelc lis er timidus, er qui beneßeio potius qu'amuirtute,eam è l,udouico quieftus gratia cuftodiendddcceperdt.Twm uero 'Veneii,qui neq; focijs neq^ftbi decjjè, uel lt;equum uel tutuin ducebant, referente Barbadico principe, de bello pro com^ muni falute aduerfui Gallos gerendo mature decernunt, ^elcbioremTriuifanum er Lucam Pifutum eximi£ uir, tatis optimates,ad exercitum legatos creant.Prancifcum ue rb Gonzagam Mantu£ principem £tateflorentem,belli de» corisq- auidü omnibus copijs pneficiunt: minoresq; ducesq; er copias ad conftitutam dùm in ripis Olij amnis adefti iuc bent:mittiturq- dd Ludouicum BentdrdjM Contarenus cum fexcentis Grtscis equitibus, qui Galeacium Sanfeuerinunt Ludouici ducemadfequeretur. Isenim intJouarienfemac grum proftilus, fupra feptingentos cataphrados ftgitau riorumcj; equituin plures turmas, er aliquot fubitarias co^ hartes coegerat, quibus Gaüi interim ab excurftonibusftne uadendisq; alijs caHellis terrerentur,dum,Germanorum pe deftrcscopi£aduentarent:qult;e fuperato Adulamontepeit Volturenam uaüem,erLarium lacum,omni adhibita cekm ritate mittebantur. interea Cdroltw prouifo coinmeatu, er

PAVLI lOVII HISTOÉ.

tumtnUi /èx dier urn quiete recreatii Pifis profrâuf, LiMiH contendit,libertdte deijitdddeèciipidè attxùq; dgebatur, Pifanis ncc concejldi nee erepta, tjunm infami£,amp;~ mdiorif tÙM periculi metu, neq;fidem Plorentinis faUendam arbi^ traretur, ciuibmacceptdpecunid faderepdulo dnièfe con^ iunxijfa,neq; Pifdnos, guos ipfe in libertdtem ttindicafa ui deri uolebdt^Tlorentinis ueluti irdtis tyrdnnif excruchndof trddere, uel iec[uum ttel regium putdret. Prunt dpud Caro-lim ïulidnns Pdulusq^ Pregoßius cdrdbudles, amp;nbsp;Uibleti^ Tlifcus,qui uti exules folent,diibijs d/beriiq- etidm in rebm, cuniinfdcilid dtq;expeditddduiävridmpoÜicebdtur,ßiit Piguridm cum ntediocribiis copijs mitterentur. PiifarebdUt cnimpnefloßbiddfuturosnwntdnos homines Fregoß^fa lt;.^ioniS)per quos omnem inferioris L iguri£ ordin in poteß^ tem efant reddi^uri. Promo tisq; inde dd Genudm tdßris fd^ cileßre,ut ßrti operd dmicießdHionis,cuicundtiiordine commUnicdßßeiit, Adurnij urbe dtq; imperio pellerentur^ priußqudm d Ludouico Sßrtid qui ddeô opportune grdui beÜo domi eßet implicitus, duxilid ßibmittipoßent.Phdip’ pUsquoq; Breßius AUobrogujn principis frater, quiapui Carolumgrdtid atq^ authoritdte plurimum ualebat, ut qui indximè eorum conßlium probaret, fefe iturü, dc ducem eo bello futurü proßtebdturAtdq; re ad conßlium deldtd,cotn3 probdtdq^,'Breßioduiieequitumalfi, Gdüorumq- pedituitt cohortes quatuor, er tormentafeptem dttribuuntur:Cmii to etid Vgo l^mboßduirnobilismilititeq; peritus, undpro= ßcifcitur:ad Miolaniic quoq; Gallien claßis prdfeäum cuit( Uteris regijs plures ßmulnuncij mittuntur, qui monednt,ut db ora quam legeretdifeedere nolit, terreßrium copi'aruin ducibuspdreat: pdratusq; ac intentus remigio uclis,quigt;

SVÏ TEMP. LIB. II. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6$

cpMt^le uidedtur,protinui enauiget.CamiUo item etPdulo Vitellocioq; V itelijs fratribui, c^ui iam cum cdtapimilis dit centi6,crtotidemleuisdrma,turlt;ecciuitibuf fefcdccepto ßi, pendio GdUii ddduxerdntßinperdtu, ut in Liguridm pro)ï« cifci mdturdrent, cr Breßumqudiitd mdxime pojjèntce« leritdte confe(]uerentur. Ipß cdrdindles pdßimex Luceii* ßumcdfleüis,ApudnKqiLiguributpcdites cogunt, ©quot;pei* Apennint udllesnotKtrdmitibui in Liguridmproficifctm* tur. CdrolMinteredhiirebutexplicitiidd Apc«niii«tti)?w» gni^ itineribusfe extert4e£»£it,ttt eo celeriterfuperdtó,dd Au relidtuim priuspenetrdret, qudm hoßium copi£, qud^ «n» djlt;j; cogt Pdduinq; trdduci dudiebdt, dd Apennini dn^ßidi ducerentur.Vix primd üdlloruiw dgmind fubire cceperdnt, quumPontremolenfes, hdudigtidriquidfibidbirdtii Ger» ttwnis tiincndwin foret, oppido ferme omnes effiigeriinA Nt'c nuilto poßncqiticqudtn probibente Cdrolo «rldepre» cdntibui ducibut,totupenitus idopptdzt ^aod icdtjîcijs dtq; opibus pro loei opportuniate cldritm erdt, («ieflis uno tempore fdcibw, bdrbdro furore incenfum dtq; dcletuin eß. Torincntt demum t«de conßdgoßs Apennini iiigit ddBur^ gum cdßeüum, qMod À udüe Tdrri dmnii nomen ducit, nM^ gito (juidein cum ldbore,fedmdiore dliqudnto militum ßu-dio trddudd: QMdiido cd ßngulif dttributd cobortibuf,non folitiiequif,quiindbrupto flexuoßoq^pdßimitinere miiii« mè iungi codptdriq; poterdnt,fedmd.nibus dtq;hum£riiMi^ Uturn tTdherentur : Bquitesq; ßngulipildinferredm quin* I qudgintd pondo, irtdnteriorcepbippii pdrte coüocdtdm, dldcirter defrrrent. A Burgo Idtiore dcmuinuid, quiS dl Toronouum ducit deßcendere cœperunt, pr^miffuiq^cum «dlidd pedit«)» diq^;cg«itJfin nwrnt Gicnßt primidgminit

I

PAVLI lOXHI HISTOR.

lt;lux,et cü eo Antonim 'Bdß'cius'tieluetiom prtclvtflufjdc ipfe TriuultiiK, ut dpui foronouu locum cdüris antecaperent. Triuultio enim tanqudm itincrii duce Carolus utebatur, ai(iue eius uiri conßlio fummam ddhibebdtßdcm,cum pro» ptcr ßngularem militix locorumq- peritiam, turn ob ucte» rem fimultatem, qtum cum Ludouico sfortia femperiitji* flus exercebdt. VudeiHipoflea perampl£ opes dtlt;]; ingenf belli gloria, cumexcidio totiusUdlia creuerunt. Habebdt turn cd^lrd Mdntudnus, cuife Cdldtinus cü copies sfortianit adiunxerdt, odGldreoldmuicumin ulteriore Tdrridmnis ripdßoco ddmodum opportuno,ut Parmenßbus qui in ter» goerant, ßdddefeiiionemlßeüdrcnt, immineret, pr^ß» dioq; effet proximiscdfleüis: deß Cdrolusea ire pergeret, prisnd defeendentium dgmiiid iniquiore boffi loco, totis ß» tnul copiff ddoriretur. interim dum Galli Foronouo appro pinquarent, Gonzaga de eorü aduétu per exploratores cer tior fdélus, leuisdrnMtur£ équités, duce maxime Nicolao Annonio Dalmata uiroimpigro prjemittit, qui ad hofles dduolent, amp;nbsp;dttm ipfe cum robore grauis artnatura: equi» tum,peditumq; expeditis cohortibus fubfequitur,tumultua ria pugna dißineant. lUi imperata impigrcfaciuiit,ddortiq; boffes ptbM incurßone ex omnibus lateribus eos pertur» bant,multisqi cxßs ac captis,raptoq; uexiüo uno, priufqua cdtaphra^ipeditüq; auxilia fuperuenirét, omîtes retro pd» uidos duerterüt. Idq;proptereadcciderdt,quôd Galli non» dum Grjicorum militis ufum nouerdHt,Gr£cos enim inful» tantes ffsmulac inuita arte refugientes, quum Galli ardore quodam pugnandi concitatius perfequi uellent, ordinesq; diffoluercnt, illiffibito redibant in pr£lium, pluresq; ßmul txpediti, ßngulos di/ßerfos, graues drmis,incauteq-proue» dos

SVI TEMP. LIB. n. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6g

^0! ädoriebant!ur,fäcilcq; incuruo nbsp;nbsp;prfgrgitigUdio »«o

re Turcdram, autjirred claiw feriendo fternebdiit.GonzdK gdquod fdtiilongo difficiliq-itiiiere fcjjos cquitesqnomi^: in« dfeewnfcin in caftrd ufq; perfiqumtur, renocrfiidoj eße iudicdbdt,co fuccejju contents Ixtif omnibus, crpleripq; {gt;r£ßxd kmccis GallorHin capita geftantibus, dd cxerdtwiit reuertitur. Erdt infer captiuos Antius Uclueti^ cobortis frffrdi«, not!« antea Calatino : Is primi agminis peditum, cr equitum collide mentittis,numerum dddngefcdt dd deter:« rendos noftros^ne duddcti« progre/?« i-ncnfcerentj itd wt re« gempdriterenm medio ode, cr fubi»deTramiilium cum po^emo non procul eße nu nciaret ,quo mendocio [olu tci» Gienß oüotom confiât,qui poucitotimilitu fitorum diffifus, perturbatttsq; certdminei« edtttorein locum fèreceperot, Kt ibi comunitis quoquo modo co{lris, uel torde fubfequenv tein regem expefldret. Sedquum peritis diicibus delendi pri tniagminis occafio,odfurnrndnidcnUtrnderegenifloridm obloto uidereturjb’iotuanits nibil tentandum efièjexpedonM eLïS^; omntno rcliquos copias cenfuit, ut toto fimul inüruK iloexercitu tutiusotq;nobilius configt;edoregehofieccrtd’gt; retur. Numero fiquidcmltalicx copixfuperobont,oppdre’: tdtq; eos in cong^'ejjic fuperiores euofuros ,nifid maiarum difiiplina fœdèdifcedentibus, Fortuna defuifiet. ltdlt;j;Cd« rolus integrum fiquentis diei figt;otium ndôlt«,dtq; opport«« ftè ofiècutus primum agmen,od Foronouum cocedit. Inter» erdt inter bina co{iro,flumcnTarrus qui ex Appenino ßeui torrentis more per abruptas uottes,faxofo inxqualupaluco delopfus,pdtentibus demnm cimpis in Padum euoluitur.Ve netiàlxuain lotipreamnismArgine,nonlongèab Oppid» no uico deprefiioribus locis tendebant, Gdllt« in dextro I.t»

1 ‘1

PAVLl lOVII HISTOR.

tere profluentii udium, in letio Kedefaniim oppidum habe bat,potitufq; fuperioribui coüibM,hoflium cd^a facile de ßgt;eflabat, qu£maximicxercitui Jfedern tot undiq^eredU tentorijs, nürantium Gallorum oculit reddebant . Carolui ubi fe exercitumqi fuumeo pcrdudum uidet,unde ßbi nulla ß)es euadendi,nißduce Vidor ia relinqueretur,ad tentant dos legatorum animos,ß aliquot dierii inducias impetrare poßetjcaduceatoremtranßnißt. ttanq; Hercules Ateßinuf inßt£ legatorum ingenijs cundationifauens, pauloante, ut animos cum regi tum Gaüis ducibu^ inopinato hoßium apparatu perculfos confirmaret, pro certo exploratoq^; per fcripßrat, neq; legatos neq; Gonzägam ducem generunt fuum uüamhabereàfenAtu committend£ uniuerße pugnU poteßatem. tgitur caduceator ad legatos ac duces introdu^ dus, regem ßtum uehementer mir ar i dixit, quod Veneti quos nunquam iniuria laceßißet, ad prohibendum quo ntûi nus in GaÙiam proßciß:atur,Mrudis copijs aduenißiiit,fe pro £quo iure gentium id tantü petere, ut per inducias ex=! ercitum commeatu nec gratuito quidem paßim iuuent, zr pacatoitinereinGalliampertendere finant. id ßßcerintfe Veneto fenatuieiusq^ducibus ßngularem gratiamhabitu^ rum: Qtiodßidpr£ßarenolint,amicitiamq^recufent, ey contra ui contondant, Gallos milites uera uirtute non modo ßbiaperturosuiam, fed regi ßioiteripfum prohibent tium cadaueribus conßraturos. E a legati, timetß arrogant tiusquàm Italorumauresperferre poßent expoßm er ant, ^quisUfmenanimisexceperunt. Quoniam Araldosueldi* do uiolare nefas eß,qui GaUico more fuperbe admodum cy fumma quadam dicendi libertate mandata deßrre ,crbella boßibus denunciare impunc folent.Cigterum ad ea breuibus

sVI TEMP. LIB. IL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tfy

tß reßonfuin : Si Carolufoccupandte UalitC conßlia ttb'ice» ret,oßiaatq; üouariiiprießdudeduceret, nbsp;nbsp;ßnemale^

fidoproficifceretur, libérant tUi fire abeundi facultatem: fi ea facere negligeret,Veneto{ quoq; fociorum iniuriasnth nime negleduros,ac uti ex fadere dederent publicum totiut italia hoßem beUo perfecuturos. Arlt;tUt«dJ Carolumre^ uerfia,utpote quißgt;cculando cundapropè oculis colluürtt rat,multa de ßtu munitioneq; cdürorum,G“ dc numero,cul tuq^oralacritateltdlorummilitum dnxio timentiq;ßmilii enarrduit.ltdutrexipß^CT'pleriq; ducesuelutiptprema, in curd, nbsp;nbsp;de fdlute omnium dubitare uiderentur. 'Dißu^t

tando cnim,dliqui Pifas redeundum eße, es' federn bello dd^ iundis Florentinis in Aetrurid deligendam: dlij nulladede=t coriscurahabitd expedito dgminepertranfuerfas Apennü ni ualles, dd Aßam prope contendend«in.Cieteri nullam Aat relianirationembabendam: pacißendumq; cumhoflibus, qui omnibus rebus fuperiores eßint,modo regis exercitusq; fdlutiprolixe cdueretur,cenfebdnt. Pauci deniq;erantqui régis uitdm ac libertatem inpcriculum iniqud pugnie teme re deuocandam arbitrarentur: quum nemo effet, qui non de regis potius quàm de ftafalute/ôllicitus, imminentis prdlij euentum omni alia re duriorem fire exiflimaret: Itaut neq; exitumconßlijs,neq;certain ineo difcrimine feruandiex^ ercitus rationem inuenire uiderentur. Tumuerô Triuuh tium,in quem unum maxime ducum oculi conie^li erdnt,in hunemoduni magna omnium expeôldtione locutum ferunt. Ojii de dubijsrei bclliclt;e caflbus pr^fenti tant periculo cou* fultant, unam, qidereliquaeßcr“ falutis amp;nbsp;uitlori£rd=: tionem, ab ipfa animi magnitudine d«cere debent. ilam quum uis in negotio plitrimum urget, cr firti pariter con«

»

PAVLI lOVlT MISTOR.

ßliofdchq^nvxximeeflopus, demitterel'eanigt;noueîpM(tlt;^ re occupdri,cum turpc, tim eucntu ipfo plerunijjfuitefluitt cß iScdid midtomAgis indecorum atq; importiinum uidc= tur, ^uum ipfd pericttla dnxic nimis expendendo, reputan= do(pi,Qr atrociord çy ntdiord uero nobis efjingiimis. Dubi^ tduerc zr quidem ucbementer inuiéte Cdrok de tud cxerci^ tusij; fdlute nonnuüi qui dute me dixerunt uiri grdues : çy quod mdximeeorum difHs fidemobligdt,perdcresey/îre^ nui beüdtores, fcilicet commemordudo qu£ penurid rcruiit fdmesqs uiris pdriter dc iumcnt^ immineunt : qu£ locoruin dfpcritdtes, quXdnguflid: çyitcr demorentur çy uirtutis ufnm fortibus uiris eripidiit-.dc demuin qudles, qudiitiq^ ko^ flium copi£, cy numero pducis çy tdnti itinerisldbore de= fêliis, dditus ipfos dd euddendum pr£cluferint : Sic ut omnid dlid cxpcriripr£ßet,qudm de]ferdtd ui^rid,ui contended do fummereidifcrimen fubire: qudfi,unaliquibas pldcet, permontdndLigurum, utinpdcdtdm ltdli£pdrtemddAl= pes eudddmus, impedimentis, rndioribusq^ tormentis hofti rcliclis, cldde^lind feeddq;fugd,generofifimo,dc femper uU ^kri régi, turpißimit de mdximè lu£btofum iter fie drripicit ditm,uel tergd bofli ddndd,et Pipe iterum repetédx, ut mox circumpißs terrdmdrió; boßibus,fdmedomiti,deditiqi !niim,cun(lisludibrioßmus. Neqßdquoq; probduerim,ut turpi pdfhone tut um in Gdllidm iter db drmdtis boßibus fit impetrdndum. Per qudin enim dlidm fidem pdcdtx omnid prdßdbunt, niß per eum qud modo tdm impudenter recette tidfcedcrd uioldruntfSed hoc creddinus perfidioßs hominis busydm ?y ij dliqudndo ddtdm ßdem ferudre folcnt, ut op= portuniusermdiore quidem cumlucro poßed decipidiit: NÓ/i«e hdc infcelici/fonßQne,tot uiri ßrtes,qui Nedpolitd^

tmiti

SVl TEMP. LIB. IL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;08

tiiiinre^um egregiè defindutit,omtti auxiliorum j^edeftig tutijdefirentur ßmuletffuißiinis hoflibus prodcnlurfcur^ ampliorem tàâorhm inflitutuf,ß î^oiiaria ur^ beprifßdMdedttcmtur,petiitiK eritinterrupts f Ego certc id unumamp;tutumamp; decorum conßlium eße uideo, quod ajßerumey'nutxime periculoßnn citeris uidetur. Scilicet ut dbie^iis omnibs pdcis autßig£ cogitationibs, iter no* bii qudmprimum gladijs aperiamus. Nf^; proiiide tjHod }}£cßtcceßuipfo fdcilia nobis ßrepoUicear, necdeuidhria de/ßerem,plsprouidere dtiimo quam c£teri,z^ de toto in* fiantisnegotijeuentu prlt;efentire arrogantius uideri uelim. Hoc enim non ingenio meo ,fcd militije ufui, er ILiIicdr«)» reruin experientije concedi potefl,quum abhinc multos an* nosomnibs Italiie bellis interfuerim, quibuscumprinci* pitim tum ducum acmilitum conßlid,ßnß{s, artes, difdpli* namq^ipfamabunde nouißehaud difficile fuit: qu£omniu ßcmedemumnonobßcurismeis {xpe pcriculis erudierunt, utneq; ct«dctccm neq^ omnino trepidu ßcerint. Ante omniu qu£ animos periculi magnitudine commotos uehemeter per terrent,illud minime crediderim, Venetos coüatis ßgnis ultronobißum effiedimicaturos. üampr£terquäquodnul lamconfligendipoteßatem legatis uel dueibs à Senatu eo* rumdatamaliquorum litcris cognouiflis,quisputabitgen* tem ad trabenda bella,Qr adcunflandum natam, tardis catt tioribsq; Umper innixam conßlijs, pro aliéna caußa, abßß uUa neceßitate,aleam uniuerß certaminis eße ßibituraiAu* xere enim Venetirem ßiamßedendo ffieitandoß; quum pr£* lia temeritati ducum ac militu,(^ mille ßrtun£ caßbsfub* ied^a eße, fadhßepius infadid periculo didicerint. Stultunt sniin efl in repubUca qufperennibus conßlijs atq; inexb^WM

1

PAVLI lOVn HISTOR.

pii opibtii uigst,lpeciofos ab Mtàpùi cruenUq^ dcie triMi phos appetere, qiwm ndturScertMc^i uniuerß belli nido^ ridmnoniemerèexpedent,qui belUcii fumptibia mininn detemntur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;L«doz«'lt;;«iBsßrtidmbominemperfe tU

tniduin ßijpicdcem or iidlde cdutuin,id pldnè ex drcano con plio contendere drbitror, ut du/picijs Venetorü Gallicæ co^ pijedelediitur. Qttiienimdliui(ejuoddijduertdnt)eitauh (ïori£ exitiisfuerit, quitm ut uidori Veneto Medioldnenß ■ imperium pr£d£ ceddt, guod impotentibui drmis inudden= doldcerdndoq; ßnguldricupiditdte femper dßvddrinti Sei putemus Ludouicit nihil hodie pro /dno cdutoq;fd{lurunt, nbsp;i

Venetosq; item nouo ijuodd repent inocj- conßlio to tim Itd-li£ imperium dubij Mdrtis drbitrio commilJuros, non ob M edepol mdgndnime Cdrole de uiSloridfuerit dubitdnd^.Ve-ceddnt fortibm dnimii indnes metm, quü cd omnid cju£ ßbi dimicdturo optimm quifcj; imperdtor exoptdt,/ßem non dubiam rei bene gerendxnobiipoüicedtur. Cdufd inpriinii longe optimd,fidus dc ueterdnm miles,tormetdplurimdßoi cm £cjuißimm,Gr nullim demiim rei pr£ter(judm commua niifdlutii Gfglori£ reJpeSlm. ttdlorum hodie militum uir= | tiitem necji eleuo nei^; extoüo: Ineptè ßquidem dut impuden terßcerim, ß de hdc re iudicij mei fententidm interpoiidin, ßc,ut intégra pudore meo hoc unum conßteri teßdriq; non dubitem,nobii fcilicet cum tirone et coüeditio exercitu rent futurum: multo enimmdximdpdrs eorum equitü quos cri-ftps drmisq^fulgentes confßicimui,nunqudm niß in pompd, dum luflrdntur exercitmßpßsq; in luiicrispugnii dtq^ fßc= fldculis (trmd induit,dut clungorem tubdrum dudiuit,quii in Itdlid multii db hinc dnnii nec belldtu ßi,nec iufld cruen^ td^ acie ümicdtum. 'Peiites ipßi non modo uim Gemdnicfi

SVl TEMP. LIB. II. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ef9

non ßrent/ed nee a/peitum qu idem tanto ordina incumbentiumdrmiidnitniiq; impdresfuflinebunt. Relin^ quiturutdrtesçydolosdlicuinfinueterdtte prudentije cii mdgnopere timedmus.Qudi enim inßdids teiidet, quoue ordineperiniqudtomntisuddd producet,ut nos denfdto ägmineirepergentesinudddtddolefcens iinperdtor,qui nul Id unqud prêter hiScfud, nominis hercle titulo potius quiint certteuirtutiinierito,tnilitidrid cdftrd conß}exit:ltdq;rex inuiäe,ut idm inflituiinus, peruddendum e{J'e cenfeo, tu re= âè ßceris,ß milites, ut de pugn£ euentu non dubitent, boa ßesq; de^icidnt,fueris ddhortdtus,dd liudtn iuxtd colles int pedimentdpdululumfemotd dbdrmdtisordinibus ueldiri^^ piendd hoßi, pr£ddepotius qudin pugnx duido,non temere obijccrem.in dextrdfccundü amnem tormentddduerßcs ho=! fies coUocentur. Ego primidgminis dcitineris cum Gienfe noflro collegd ducé dgdm,periculoci; propior ddbo operdnt nduitcr,uthuiustefufcepticoßliiminimepoenitedt,reliqud bellimunid ucteres mdxime duces inter fepdrtientur,dt(^} inutrunq^ ßmulitinerisQrpr£lij cdfum,pdrdto expedito^; exercitu dd uiéloridm contendent, neq; enim eos uel prißi=: Jid uirtus uel Fortund tud deflituet, qui perpetuis nobilitdti uiólorijs flrenuè pugnure uel pro undtdntumgloriddidi^ cerunt. Poflqudm Triuultius uultu fiducie pleno perord* uit, nemofere uifus efl, qudnqudm non dubiiis quorunddin dnimis inßderet metus, qui non dldcriter in eins fententiant irct,iurdretq;fcniß tiiilorem c prcclio minime difeeßurum. Tum uero Cdrolus dijßoßtis equitum prießdiis,qui Griecos omnibus propéhoris cumtmilto cldmore udrios tumultus dd cdßrd excitdntes ex omni pdrte rcprimcrent,integrdm ß re noâêperuigilducens, indlbcfcente coelo fdcris interfuit.

PAVLI loxni HISTOR.

ïentaaitq;, ct ut idemfacerent milites,lt;id iterq^ ßntul de pt fi Hum cdpejßndum corpora a^; animos priepar.'trent,edh xit : nee multum inde ualidis potius gu.im decoris proteflM

armis, equu confeendit neq; nobili colore uel celfaftaturd j conßticuum, quum e/Jet dbßolut£ ob idep damnat£ nigredi^ ■ nis unicolor, dextroq; oculo cdptus:fid qui quadrato hdbi=

to indomitum prxfirret robur, bumano cp propè ßenfu,feßo

ris indicia concepts de fejßeidecusdgnofceret.aeq^enint uel à cono caßidis, uel à regali cultu nofei uolebat : utpote quißbi ad latus feptem iuuenes ßde uirtuteq; prjeßantes pd ribus ornatos inßgnibus anted delegißet. Prodeunte milites ita alacri uocegeüuq^ ßtlutarunt,utfari incipientem intern peUarent, obß:crantes,ut deuiiloria,qu£ iam eßet in mani-bus, minime dubitaret. Apparuit enim tußeipfo celßor atq; l uiuidior,quum eßet admodum pußllus, et propter ueterent nbsp;nbsp;|

morbum imbeciüis, ad inceß'um cruribus nequaquam pla^ ne ßrmus zr ualidus : Sed tum ßonte atq^ oculis aduncoq; pr£ßrtim, Gr prominente naßgt;,pugnacisacintrepidi mili^ tis fpeciem prxbebat. Confepfere medium regem bin£alfi nobilium equitu,quibus Scotorum pr£toria cobors ßefe ad= }niß:uit.Kattb£i{sporr() Porbonius cognometo Paßardus, ciii rex maxime ßdebat, gt Robinetus Pramefetla uir egrC’^ gièfortis, Ludouici Aureliani catapbradorum duélor,alai fuM conßrtim applicantes, bic in l£uo, iüe in dextro latere conßiterunt. Sequebatur interuallo duorum fladiorum ter^ tium,id(q; poflremum agmen,cui fußuspernobilis in Aqui^ tania regulus, atq^ ipße Tramulius magnis poßea rebus ge== ßis dux clarus, pr£crant. Apud bos inßignium equitum rogt;: burßiit.Sed inprimo agmine Germanicamp;pbalangesprfici« pufijßeiuirtutis^, ettQrmetamitiQr‘iJßt(l‘ibantur. Ante»:

cede»

SVl TEMP. LIB. II. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;70

cedcfedHt Gicnßs dtq;Triunltiii{ expeditdiitdiliiequitu^iit fequentibus iter monilrarent. Hoj ddteli iaélumHeluetij Gernwniq; quadrato domine fequebdtur, qtiibm Gilberts Cletieiifis,crAntottius'Bd(J'eii{S diices, Gerrndniae perit» lii!gu£,triplexftipendiiim regio nomine promiferdt,ßfide=s li fortiq; mdiiu inui^lnm incolMweinqj regem priSÜdrent. H« ddUudmconinnélierdntbdlifldrii Vdß:ones,crtrecen tifereex prjetorianif ßdgittdrißquiinßceliciconßiliodmotii tquis in pedesdeßlierdnt, utfirmiore neßigio tendendis £lt;r=! cubus niterentur. Tormenfit uero iiixtd phdldngc pdri pdf= fiiperdu^ldjcontrdfliime qnodintererdthoflilesq;dcies col locdtd erdnt.Lixx dtq; oraiiw i/icondit.'t cdlomtm turbd cuni impedinentisfeeundum ßnißros colles iterintendebdnt. At Wdntitdnus,qtii Gdllos,ß dd Undm Medefdnn uerßis deße^ Herent,qn'd illis iter erdt indgrumr)erthonenfim,tergis dbeuntium inßflere, et totis copijs perfequi decretierat, tibi eos db Poronouo denßs ordinibtts deßtendere con/ßexit, ßbi nequdqudm dmpliiis mordndtim rdtiis dciem, ueterum mile tumußis conßlio,inbuncmodiim inßriixit.Erdnt tiniiierße copix in noueindiuifje ordines, quiC dtiorii dinplius miliinn amp;■ qitddrtngétoriim equitum cdtdphrdHortimßeuis dutent drmdtarie pdulö minus duoriim milium,et peditum circiter duodecimmiliumßiinmdefficiebdnt. Inprimo dgminefue=! rePetrus Dodus Venetus cumGrtecisequitibusfexcentis, et Alexius Beccdcutus cum totidem fennc equitibus ßigittd rijs,qui non dreubus ligneis,uti Gdllifolent,ßed bdtliflis dr* cuferreis utebdntur.Qnibus iniunHumfuit,ut colles 4 ter-gocircuirent,Qrin Idtus ßniflrum primi dgminis uerte-. rentur, ut ire pergentes Gulloj,^ coepto idm itinere,tHmuU tudriopugiucgenerediftinerent. in feeundoCdldtinusfuit

PÄVLI lOVII HISTOR.

eumS/vrtidniscopijs,ea ratione ut tjuum pritnum dTru uultio çyGienfi cumleui dmMtur(icontr.iütimcertdgt;nen fDret,ipfe confèjlint oçcupdtos turbdtosc^; dd dextcrdin ddo* riretdr:Edddes fexcentis cdtAphrd(iii)GrGemMnorum mercede conduchrum Itdlorumcii peditum tribm milibuf conftdbdt.Duxipfedfcitisflbi Rodulpho pdtruo^Rdndc= cioq- 7drneßo,cum dcledii circiter cluingentiscdtdpbrdt totidsmfdgittdrijs, qudtiiorq^ peditum milibiK,iii* Uddendi medij dgminis.ubi rexerdt munus deßumpßt. Forte brdcio dutem Montonio cum qudrtd dcie inuddendi poflre^ moshoflesßorsobuenit. Tcrn£ quoque obiter fubßdidrifi dcies opportuno bereit or dine ,ßed foedo ddtnodum euenti4 conßitut£ßint:UdutAntoniusEeltrius VrbindS tmperdto rijC^uumßgnum ddretur, mdturc opemßrret. Annibdl ue=: ro Eentiuolus,amp; GdledtiusPdÜduicinui,ubi opus foret, Cdldtinum confec}uerentur:Aloißus demum Aduocdtus t'rdncifcus Gdmbdrd quot;Brixidni, Socinusq; Benzonus Crcs menßs,Montonii ueßigijsinßßerent. U^c ideö conßitutd fuerdnt,utquumundqu£q^ Gatlorumdcies fuoimplicdtd periculo, proxime Idbordiiti fubßdio effeiion poßet,omîtes ßmul uno tempore db omnibus propè Idteribus efderen’: tur, Oddud nondcji pdulo remotiusdd incertapr^lij in fub* ßdijs coUocdU.TdUdnus uero pius et Cdrolus Meliteus cum reUquis copijs cdßrorum pricßdio relidi. Forrö tormentor rum mdgißris imperdtum ,uted locis qudntum rationemi^ litdri prouideri poterdt opportunis, longo ordine fecun^ dum profluentis Tdri editiores ripdSjin boües uerterentur. inßruflddcielÄdntudnus ddlegdtos reuerfus eß, quitdm^ ttßgrduiddmodum fu/fenß curd pritlio decertdre db eo^ rum Reipublicdt rdtionibus dUciwm ejfe iudicdbdnt, ed td= tnen

SVI TEMP. LIB. IL 71 wen trAt ddeô egregic injlruóli ortidtiq; cxercitm etdpu^ gnandumaUcritM:gt;utipfos iam cautiorif cotißlijpcenite^ ret,çr fuintttii ßmul Ijctitict nbsp;nbsp;ccrU/ße ui(iori£ penitus int

plerentur.Keq; erat quifquamuel £tdtii ud militaris digni^ tdtK honore inßgnis,qui tum cimdanter aut fu/ßense de in^ eunda pugna confultare,uel palam de uidoria dubitare aus dcret : nam pleriq; tirones inani quodam pugnandi fludio, acumumfiduciaelati,ß quem in eo fummxreidifcrimine cautius confideratiusq; loquentem uidiß'ent, palam incefjè^ bant probrisyamp;fegnetn ac timiduin compellabat. Acciditq; ut ipße Rodulphus, quum locum pugnaturis iniquum ßrej Cf propterea prius exlt;equandum eße cenferet,d Mario Ca= luißano petulanter irrideretur. Is erat inter Mantuanifami Hares gratia decore iuuentd parta con)ßicuus.lttotocmm ore di{iitabat,eos qui tantopere cutißc£ pertimerent caute fa(luros,ß quainprimu abirent fr Parm£ urbis mceni^ busegregietuerentur.Vtinam inquitRodulphus quiuer=gt; bis audaces Cf feroculi funt, me uadentem in conßrtos hov ftesßrenue ßequantur. Non enimpidarum Cf inanium ha^ ftaru(ut in ipßs ßt ludis)idus excipient, frd ualidos mucrO’! nes experientur:P)ijq;faxintut ßagulos hofre admodum/ße dofosalienopotiusquàm noßro fanguine defredemus. E«. rdtcnimRodKipbns cxternx militifi ucrusatq;pr£cipuus ^ßimator : quoniam ab ineunte £tate inter pueros armige» ros Caroli Hdgarum principis,hisq; tribus admodum fune^ fris interßicrat prflijs, quibus iüc poflremo deuidus,etfor midabiles £tntelt;t copias,etregni7 ipfum cu uitapariterami^ ßt. Interea quum iam Gallus appropinquaret,cffrequenti tormentoru crepitu milites ad pugnam excitarcntur,Man=gt; tuanuf coiiuerfus ttd legatos : St uobis, inquit, è Republics

PAVLI lOVII HI5TOR.

uidctur, ut fvrtiter obuiam camus Gallorum duiaciii,i^ui flbi totius italiic imperium barbara uanitate !leß)ondet,mi^ . mine prolixe conCultandum eü ; fed quum uis or turb£ bo=‘ I ftium nos uocent, è ueftigio de pugtu cogitandum. ï^mn ß j Iwffon è manibus cunüando einiferimus, neçjuaciuam pd= remeius opprimendi occaßonem pofiea reperiemus:fru= ftraq^ expeditum, tiaftantcm cunäA, etfubfidio fuis ire pro perantem per a/f eras tramitesperfequemur.Ego equidem, fî iuffcritis, Veneto fenatui probabo operam meant, cun= disqicorporis ac animi uiribuscontendam,utItalo nùliti antiquum fuum decus ab externis gentibus minime erep= turn eße protinus oflendatur, uobisq; Venetis Italictc digni^ tatisucris certisq; uindicibus clarißimus de fuperbohoüe triumplius noßra uirtute comparetur. Ad ea TriuifmM annuente collega, Made inquit ingentiuirtute imperator, poûquam adeo inßgneßudium erga Venceum nomen exi^ mia animi magnitudine teflaris ,Grtead fempitern£ laudis f-udumferuand£ ltali£ decus accendit ,figna canere iube, et quod Veneto fenatui fgt;ciisq;fa:deratis bonum fau^hanq; ßet, inßrudas acies in boßem uerte,fortitcrci; uincendo eiii tcre,ut familia tua perpetuo ueterisglori£fulgore inßgnis, multo maxime decoris nou£uidori£ titulis illHflretur:^^ec , moratympanaturb£q; çy' tormenta ex propinquoinho^ flen: emitti coepta, unoßmul tempore concrepuerunt, di= flindaq; acies fuo (ut diximus) ordine tribus in locis per am nisalueum adhofles contenderunt. Veritm adcotemcrèac infoeliciter procurfum eß,ut qui tanta alacritate fereban^ , tur, fumma locorum iniquitate prius turbati femiuidi'q; ßnt, quam ad hoßes peruenire potuerint. E rat enim Tarri alueus enorme,tortuofus, internatisqißequentibus falidü ' ualde

SVI TEMP. LIB. II.'

«dUe ïmpe ditm, ipfi: margincs uh-iustj; r!px,nbi tomntü aqufi iii^ allidebdt, defcenfu pdriter ctjcmfuip difficiles. A’t cpij: eti.m db hcfterno pleno iinbre cduis deldpffi locis,m ld cnnM mdxiinè limofds nbsp;nbsp;c£cds uordgines dbierdnt:poßre=gt;

moudddipfdudgdiitis dmnés pdßint Idpido/adtejiinccrtd: quibui rebus,uti neceffie erat, trdnfeitntium curfus dtq^ im^ petus ntdgnopere tdrddbdtur. Hiï confliélati iiicoinnwdis, quditqudm mdgud corum purs £grè fe explicaret, nee pr£^ euntes confequerentur,flrenuè tdmen hoßes inuddunt,hd^ flis,glddijs concurrunt, dc trffilici loco prlt;eltum dtrox,ud^ riiim,zr modo ipßis, modo illis funeßum inißent. Conßite^ Tdnt GdUi loco ddmoduin tuto, qui abed pdriequddditus ddbdtur,falcbroßis erdt,çyfi-equeittibusdrboribus impede tus:itd ut db dccliui parte Itdli fubirent,çy diffierfi cum con ßrtißima hoßium ade, maiore ui quam drte,Gr iniqua de^ mumßrtuna dinticarent. GaUi contra denßre aciem, nihil temerè loco dimoiteri, in medium proruentes excipere, cx=z ceptos circumßßere, brcuioribusq; gladijs pertentado qua maximepenetrare in corpusßrrumpoffit, confodereatq; proßernere. Interim Grad equites,qui primum agmen in^ udßerant, quum À cataphradis nequiequam circumfuß un, diq;pellerentur, Cf Annonius atq; Bußchiuseorumpra, ßdi uiri acres, uulnerati pralio exceßißint, conuerßs re, pentèequisaddiripienda impedimenta conuolarunt,qu£ monituTriuultij dc indußria hoßibus obiedktfuerant, ut Ülis pradd occupatis, regi tranßtus expeditior atq^ fadlior redderetur. ifci lixlt;e, cdlones, z:r flt;xmin£,multone5q; inter iumenta cddcntesq; fardnas foede iaddti,dc d«m repug, tiant, uelrapientes iinpediunt promifiui caß impedimen, taq; ferè omnia capta direptaépßmt. Is tumultus, quod dif.

PAVLI lOVII HISTOR.

fonk tot gentium clamoribui cunâaper/irepebant,è proxi mo peditum cohortes etiam exciuit,qu£ pr£dlt;e duidte,ordh nesnullo pudoredeferebant. Tumuero interfocios cruen* turn üdnwdum zr miferabile certamen exortum, quum re^ '■ giamgdZdm alq in diuerfa trdherent^dlq À ualidioribus op'» preßi,inip/tspried£complexibuscederentur. Eures 0)«= niumconfenfu Gallis falutem peperit. I^am prima Gallon rum acies, Grlt;ecis ad pricdam inclinantibus, cx tranfuerfo corum quos Calatinus induxerat impetumfortiter excepit, fecund£q; labor anti opemtulit, er ficundapariter audit uiribusatq^ animispulfo cum ingenti c£detAantuano, ter-ti£quam Montoniusperturbarat^pibßidiofuit. ibi demunt quum du£ ßmidacies, prima Gienßs, er fecunda régis utrinq; Italum militem acerrimè premerciit, Rodulphus dtq; Ranucius inmediocircumuentiinterßciuntur,tota'q; pene alaßamiliariu tHantuani in quaplerique nobiles erant conciditur.Caditeranteoculosducisipß Caluißanus,Cf centuariaßngulariumpeditumadcuflodiam corporis dele ^dapariterc£faprotritaq; efl. JpflMantuanus, quiadini^ , randauirtuteper medios équités ad tormenta peruenerat, magiflrisq^eorum, erequisquibus trabuntur interfldiSi cohortem Vaß:onum tormentispr£ßdio coflitutam, etprf torianos ßmul fagittariosprocella equitum obruerat, è nie dijsboflibusequograuiter uulnerato uix fleripuit,quutgt;t eum ingetißerica pyramide, qu£ iUi pro cono in galea fuit, ante alios conflicuum, er tota ade uolitantem omîtes cer^ tatim peterent. Eandem quoq- fortunam tulerunt Itali pe-dites,qui in parte Calatinifuerat. ^am quum primi eorunt ordinespr£longasbaflasl£uo ßiflentatas braebiocuttm’f mos erat) abßolo excuterent,ßequentes uerbßiutati haflild

liitf I

SVl TEMP. LITÏ. 11. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;73

lato jtrro iacularentur,çr c£tm poft ftutatos baliftarï'f fa, gittas ctnittereiu, no ino Jo fttw timoré alicpio^feti eti.!in ciim rifu db Helnetijs excepti funt, qui in unum Jefiptópb.il.;iH gü corpiw egregiè cong[ob.lt;ti, iJincpbtmnrmoran: gennî lt;ttq;eMinp«gn.in4imore)n Jùcilè corttemneb.int. Exfen:pîo jwnqjMbi lt;tppropinqM4t«)n eft, extrnordinArij JeUch/n^ uenes ferme trecenti, qui propter Lu JenijOtniino quj:fi:din pcriculo,Mitxprodigtperdittcj;Mocdnt«r,£ibKtroqj pb,il.-ji gis Idtere proftlierunt, dc ingenttbiwgbdijj quos dmbdbiis nutnibiM regebant, enormes bA/l;« pr^ciJere cceperuur. Qnornm duddcid territipenè omnes, priufqudin phdb.ngis impreJ?ionemexpeJ.(rent, tergi werternî«. Eoqj in loco Germdiuorum mercede condnilorwm cobors utid,, qu£ GüI» lieu tormentd dud.t6lcr mudferdt pertinaciusq; reftiterat, perdcri Helnetiorum impetw truciddtd. Imber qiioq; admo, Juin repcntinws nutlta co!nmiftuigrdndme,cugt;n fulgore o” toiiitru cœlo eJfnJÎMjddeô opportnno tempore fufbs iam cr trt fngton tncIinAtos afflixit, ut Dij ipß pro Gdllii bellum ge rcre niderentnr. TAnta en ttn aqudrum mole flumen Tdrrus, qntmoJo drentiftmilii defluebdt,torrentibus dc riuis «ndiq; in eiui dlueum prjccipitntis, duilus eft, ut neq; euddere,q'!i iam in fuga fdlutis fflem coUocdrant tuto pojftnt, neq; inte, gri ordines, qui puljls fubftdio pergere cupicbdiit, dmnem, uiros, equos, drinaq^ feuo impeturdpientem trdnftre nude rent.Nec interim tormentdutrinq; cefldbdt,qudnqudm uii = cipiti uel inani periculo inpermijfos fepius emittercntur.iü tintd reru iniquitdte Mantuanus fe iplim non defcrit,tam etjiincredibilidolore erdt perturbdtus,quodtot uiros frr tes fuumfequutos nomen, ipfîemq; Rodulpbum pdtruum dt/flerdtd ope circumuentos conJflexiftet.Erdt ad leuam n gt;

K

PÄ^LI lOX’-IÏ HISTOR.

RMî utrin^i modico aggere caftigdtits, qui ad jruinetitärM inoldf dcfluebdt. In eumprfcipiti fu^peditesatq^equitei fxdu coüuiiAtione deßrebuntur. Qttd re anitndduerfif MMtudnui mutAto cquo ibi conflitit, increpando fu^tn äc fißendo ßgnd,U(iliddm mdnum coegit, qui Umetji Mrij! pr^lq fug£cp dcipßus demum pluui£ incommodii ueb(-meuter erunt futigtti, impigre Unten pr^lium redintcgrd= runt, eßßuseqßinfecutos GdHoscum cfde repulcrunt. ibi Kiolenßsregultts dtque ipße Horbonius ab Aleido Beccd^ cuto inceruiceuulneratus,nonproculitrege cdpiuntur,Cf nonnuüi lüußres GaUi équités. Magno autem ußti ßuit Pe~ tilani aduentus, quo minus qui primo pugnam inter ant de^ lerentur.ls enim iampridem adNolam c.ïptus,quum in Gal Ham duceretur,occupatis in eo pr£lii dißr imine cußodibui i medio tumultu'ad Venetos perfugerat, uidosq; Gallos amp;nbsp;inßugam eonieiUos nunciando cohortandoq^necertamui^ doriam tnanibus emitterent ,pduidis ci“ dilabentibus dnU mos reßituerat, ita ut obuios quoß^- in pr^Hum nominis dit tboritdte conuerteret. Cdtterü Gallos a primo et ßecundo dg^ mine,pulfuin fufumq; Italu perß:quentes,ide inßdtus amnü, ne ßtmmA uichiridpotirentur,retdrdduit,ßcutipdulo ante, iKpo^lremie Venetorum acies primisßiccederentdtq; opent perturbâtes ßrrcnt, obßiterdt. 'Verum pr£clare conßdt Gienfemuelcontr'aipßo Triuultio er Pruncißio Siccoplo^ rentinorum duce uehementer obteßantibus, ne occdßoncnt dclendi hoßis deperire ßnerent, ter^dantes perfèqui aut emnino progredi noluiße, quid à conßte^i regij agmii nisnequaquam temerc difeedendumputaret, incertoddbud , pr£lii euentu, regeq; pr£fertim a uarqs qudnquain pld^ ne dißipatis hoflium turmis ex omni parte circumuentOi

NfC

sVI TEMP. LIB. n. 74

S^ec wuiîto po/l coèuntcs circa regem plertq; ducef, recep« tuicecinerunt,utconiun(iis agminibus çr deiifata rurfas lt;tcie,}Wtum boftiu expeiklrent,quu noui 4tq; integri arma, torum hoftium ordinej parato ad excipiendä pugnatn in ul tertore rftnnis ripd jpei^rentur ; er jißii equis jrßi ipfi mU lites requiefetre, quAm pdUntes perfequi nwlloit, contcnlt; ti ßcilicetea uidoriaquiU reputdttonepcriculi feipßonaiamp;r dpp-rrMtttqMÔd nonmodo inuito hofte,fed eo pulfo proflr^« toq; iter ipfum uti inftituerant fibi armis atq; uirtute prf« t(t«ij)eiit. MdtitUitntiJ qwoq; fubßdijs ßuüra expeflnti«, igiiód reliqua: acies fociorum clade, ac inflati amnis difßcnl,» täte conterrit£ pugnam detreilarant,ab ultnno dfceKiittuna agininefcexplicuit: atq;amne£quioribus uadii fuperato, ' (td legttos irtCitflrit fe recepit. Hlt;ec e/l ilïdntemorrfbtlii T.ir, »■etijïsp«gïM,qM(inMioredIiqKitnto tcmcritdte qw-èm tgiid« uia, (tntiqwum l(uliclt;£ inÜitiiC decits amißnuis : cocptmus^ cHin incxptdbiU ignominia noüra exteris natiofiibu^, qwù bt« modo terrori crttmi«, contemptwi eß'e,ßc, ut eif in qudt feruiete demum Italia cttUmitttes 'meidimtes ,t« bttne ipßttn lt;tdeö lugubrem inau/ßieatje pugn£ euentu referamustet me rito tantnrum (qu£ mox fecut£ funt) cUdiHi« rfntborct dir« imprccationibuf profeq(tdm«r.Qtt.enq«äin certo pLt« neDeornm immortilittra jHdictofdfhtm e(]i uideamtis, ut qui primi execrabili fcelefloq- con/ilio,pittrt£tm terrd in bas miferias prsectpitdrunt, ipp,-(ntc£tlios, crinßgniqMidem exeinploj digfid« exitiabiUinfania/uapocnas per/öl«eri«t. Pertreco prdclioex Venctkdtq; Sßrtiamis fupra quatuor bonßnum mtitetjin queis f/tere, prêter Roditlpbum dtqjRet« nitcci»tn,IO4nnes PictiinitMts NtcoUi clarqlimi diets nepos* Gtdeacius Corregiilt;s,RobertMS Stro^:lt;d, Alex Jdcrq; Berat

K q

PAVLI lOVII HISTOR.

Alts turnMrum pr£feâi,item^; vincentim Corfui,(lui peAi turn dgmen iuéiAbdt, nbsp;nbsp;MaîfaûU'i zr GabAneüm, qui iit

prxtoriu cohorte, cuin aliis turn eo pr£lio nuxime eximifi fortitudinii buiem udepti, eiiudenti MuntUMO ingentibus romph£ii /iernundo hoftes uiant aperueruM. titpartibm uerà Gullorum:pr£ter inconditum lixurum nwltitudinein, qu£ flrugem multà nuiorë fœdioremqi reddidit, uiri (brtes circiter miUe: deßderuti ßint etium in hii lulùmas zr Daßo^ niui uLtrum legutbVitrdeMq^ Uippotoxoturum dux, et ip^ fe pr£toridn£ tunn£ pr£ftdhts, dtq; ité nobiles oppidoruni [norit nominibm dppettdti,Torfuenßs Semplenßs etAmprd ceßs.Sed inßgnem oinnino idâurdgraui cum dolore rexpf ßt, quit [dgittdrios corporis cußodes fermé omnes,quos re* tnotùsequii inpedes defcendiffe diximus, interßdos ej[e co* giiouißet.Nec ipfe leue ddmodum uit£ difcrimen fubiijfefeï tur,quumperrumpente dciein Mdntudnt),perturbdtoq- to* to dgmue, pené defertits obuertendo ßontem, orgludiunt ftringedo,propulfdntis equi inui(lo robore,[e proculdtibio [erudtumfuijßefdteretur. C£terum Carolus, ßgtm receptui cdnentibus,inßgnes aliquot ex fuis ob eximiam Jfeëldtdmcp uirtutem,equeüri dignitdte donauit.Cluod ßdtimßebdt, et maximi honoris loco hdbebdtur, qiium rex ipfo gladio di* flriiilo uiri fortis humeritm leniter percufißet. I« /?« fuit Camillus vitellius, qui,ßdtribusin Liguridm tendentibus, Cdrolumfequebdtur. GdÜi fecunduniTarrumin proxinui coUe pernoikirunt exuti Omnibus impedimentis atq^ tento* riß,et ad [ummam prope commeatus inopiam redafli. Citii tametß non dubia potiti uifloria effuse l£tabdntur,paucitd ti tarnen fu£ magnopere timebant,uel maxime propter fait* cioruin £gxorMnqi numerum,quibus conferuandis aueheii disc^

SVI TEMP. LIE. 11.

iisq; propter dljgt;eritatem itinerit, mdxima difficulté pro^ ponebdtur.Videbdnt enim dduerfarios multitudine expcdù torum equitum plimmum ualere, quorum indejeffit opera ac celeriMe prxcludere commcatié, itinera obffdere, no uißimosperfequendo carpendoq; uariis incoinmodiSjgrrfa ue pr£fertim Heluetiorum agmen, afffccre poffcnt. écd boe metucuraél; ducibusoccupatis,crmdxiinè fvßii, Cernuni lleluetij,quum rexei^donatiuinomine tnille aureosnum^ »WS libérait mAtiu diuijiffct,ed noék cuftodi£ caflrorum met. niKcum multo tympanorumffrepitu fufceperuiit. At inVe neti^ caRri^ uarij erant animorum babitws ; natiq; alij inoc« rore, alij gaudio in ßngulii propè contuberniff agitaban^ tur, proutquifq; focium uel propinquum dmiferat,ucl opi^ mdprxddfuerdt potitm Cejßere omnidignobiliümilitum,

pr£fertim Gr£corum dudriti£ regij jpparntt«, udßt dureddtq^drgented, pretiofdueüis, rcgdlenbertidculum, duldomnis generis, ü“ gemmdtd ßdcrorum in^lrumemtn, ipßeqs demum Nedpolitdnorumregum',opes, qu£ in Gal* lidm dd exorttAndum triumpbum d/ßortdbdntur. C^erum duces pr£ßfiiq;omnes, poflquam cum lentis in unumco^ iuere, udrie pro cuiusq; ingenio differebant ; lif enim, er ij quidem ?milto plures,qui timoré oppreßi uidcbdntür,jnu tandd ejTe caflrd cenfcbdnt,fcrudndumq; excrcitumßn cuiiis incolumitdte ßdlu£ or incolumes ltali£rcs ßrent. Altiqui i» pr£lio ucr/dti crant, nbsp;nbsp;ntdiores quitm anted ßiiritusjibi

defumpferdt,inuddendum iterum boftem,dtq; eum dcbilita=gt; tum uulneribuf, actimore confterndtum omnino delendum iudicdbdtit: Ciuödipfinonuirtute Gdllorum, fcdlocorunt iniquitdte ßuperdti uiderentur.Tum uerb Mantudnus,lt in^ quithodiepdriconßenfu, iielcunbtitimidi fuifßemtts, nc^;

K iij

PAVtr TOVII HISTOR?

amp; loco deferendo, neq; de inuadendi! hojlibu^ ägeretilVt iwn uel Ixtiores cumregc captiuoin hofitum caßrii cceM^ rtmus, uel certe 'wtegri uiribtK dtq; dnimis, hoe ipßo tutif* pmo udllo tenereinur.Sed quiim extre)iM conßlid dißidetiti^ ’ bus i/igenijs femper oßicidn{,medid dntem in untuerßim iu-uent,ncqi pduidos refugere pdtidr,neq; itempermittdin, ut uirißrtes iteru pugme Fortunam periclitentur. Qjiid cniiH aliitdertt,hdcnonfdtisddhudcdßi^ti te^neriate, iniqu» dtqi infcelici loco hoßemddoriri, qudmßrdscxdgitdre,dtq} ipßs ultimo fdlutis diß:rimine eßirdtds irriare f vltimd ß^ quidem neeeßias in rdbiem uertit,dtq;eosplerunq;, qui penitiis deuitddejßerent,extimidislonge ßrtißimos fdciU duod uero cdßrd procul db hoße reducendd uidedntuif dbßt médius fidius d uirorum conßlio, utqudmhodie dli= quommignduidfugtignotninidmdccepiinus, edm de cdÜTdretrdhendo, uelutißupremo dcdecore cufniileinus-Quid enim dliud ßubia mutdtio cd^orum quiingrdue uul nus dcceptum, timorem ßomnum, deßKVdtionem uifhri£, et dcniq; turpißimdmfu^m propinquis hoßibus ßignificd= bitiMdnendum igituvhis in cd{lris,ddbibenddqi ßrtiter ope rd,lit quod dcceptum eß incommodum,cdutiorc meo conß= lio,^fceliciore ue^rd uirtuteßdrtidtur. Primm omniunt fducios Pdrmdm deuehi, curdriq^ iubebimus : integris fo= piis,ut dliqud defeßis requies detur,curd cdilrorum erit de-mdiiddtd.ipße uigilids circumiho,cunilos dditus certisßrmi bopr£ßidqs,idq;omnino contenddm,Htnosqudm nuximc tutidb impetu hoßium redddmiir.Crdßind uero dies,motitt diiimosq; hoßium cldriiis nobis oßeiidet, tutioremq;uidnt conßlijs noilris explicdbit. Legdti huic fententùefdcilè dßeti ferunt: üdmtdmetßMdtudtuisßreiwipotiusequitisqu'm prudent^

SVI temp. lib. il nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7«

firuientii ducii officium impleuiffè uidebitiur, tMnmtA^ men aberat, ut eum dfunejlo pugn£ cxitu temeriatii nonüm ne reprehenderent,ut etinm hacnounprobdtie uirtutiiinui éliq;animi gloria,cldriorë faóhiinadmirarentur. N^ïWpcr feue[peramplisali.ïs geftishonoribiM maxime ciari fines, ea tanguam fiimmc decors bellicj! laudis aceeßione Ixtaban-tur, einsq; uiéhri£ magno Gonz^gx propemodum part£,pernobilemdetnntore^pcnc capto triumphum ali^ quorum imperitia, aut igttauia ffbi creptum effe iudica^ bant. Pofkra die Carolus per Argctonuin, quem Venetijs ab initio le^tionisnuincre funóhim fuiffè diximus,trium die« ruinduciaspofliilauit. Is ciiin Robcrtetofcriba regio tranßc grcffiis amnem, cum legttis er ducibus collocutus, mtilnt de noui foederis iniquitate, de fucceffit prxlij, uirorumff; iüu^ ihium CiedCjctc demum de cuentu totius belli ita commemo-rauit,ut de pace, ßper legatos liceret,uti pridie inftituerat, aëlurus effe iiideretur.Verùm id colloquij ff'ttus co pertinet bat, ut interpoffta pacis mentione, Cdrolo ßead iter expe® ditumparanti,iuftii:mor£ fffatiu prjiberetur. Sediseorunt fermonisexitus fuit, Venetos £quißim£ pacis conditioncs Carolo regi oblatiiros, ff offiaatq^ ^iouaria,uti ante denun datum fuiffet,pr£ffdia dedMcerct,à populationibtisacin= cendijs abftinerct, zj' in Galliam proficifceretur. Quodfi aliéna occupando,Italië imperium animo uolutaret, et pro pterea antique Jffei inffftendum, comraordiidiiinq; in ttalia ffbi effe cenferct, ipfos cuncUs oppibus annixuros, ut omne Gallicum nomen Italiicfinibuspellerctur.ltaq; dus did tan^ tum induci£ ad fepelienda CieddHcnt conceffe. Quód «6t prtcconisitoceutrifq; in caüris ffgniffcatum fuit, itali Gak lisptmt'ffi rfd fodos feficaüris effudere. R*»

K «ij

PAVLI lOVII HISTOR.

perti funtpf rj ducenti, nbsp;nbsp;'m hii Galli aliquot,quos agrt*

jies, tcrgjra etiam equis detralicntes, nudosç^multo luto cruorecj; in miferabilem modtt defxdatos reliqucrät. muen^ ; tu;ii quoq; Rodulphi corpus pluribus honeflis conßß'unt unltisribus, quod Mantuanin in patriam cum multofuncrü honore tranjlnißt.Senatus autem Venctus,uti4legatis nottti na:i n acccperat, ijs qui ßrtiter pugnaßent, ucl cgregic pt* gnäio cecidißint,in/igni liberalitate premia perfoluit. Cutt Ciis ctiim,amp;-ante alios Fortebraccio,quigr.witer uulnerd^ tus iiltimus prxlio excelJèrat,aHÛa ßipendia,honore5q; ad^ diti Cf/orum liberis, quimiUtisfluderent,prlt;eßÜurjetur- ' m.zrmn dat£,filiabus autem dotes,or uxoribus annu£ pecU :ii.s in alimenta conßituti. i^otati quoq; ßunt ignominia pit ri.p, dißimulanter potius quam feuere : inter quos PiutoniuS rdirius Vrbinas quum ab alijs accufaretur,qncgt;d fubßidio pereuntibus ire, uel träßre amnem recußajßet, mißionempo ß;tlauit,ueluti inique calumniätibus fubiratus: neßmoxSt natus indicium expe£larct, maiorem exißimationis iaätt^ rainfacerc uideretur. Sequenti noéht Carolus de ßcunda ui-gilia multis adßillendos hoßes ignibus cxcitatis, nullo tubtt ant tympanorum ßgno,fed per occultam teißram proßfH» ne deitunciata, caürisexpeditumagmeneduxit,amp;-Aemili‘t ui.trccbimiterad Trebiamintendit, tantoufusßilentio, ut prius aliquot milia paßuiißt cmenfits, qu'am ab hoflibus re* pentinaeiusprofißiofentiretur. LucefadUcognitoqßto* ßinm itinere,Mantuanus Grjicorum alas prjemißt,qua: abe unies pcrfequerentur. Calatinus quoq; et Fracaßius ciusß‘t ter cum cxpedito equitatu,ut nouißimos ädorirentur,ß^bße c:tti funt. G^ui tarnen quu Gallis fuge ßmile iter habetibus, r.iAxime nocerepoßent,no modo nullam uim intulerunt:felt;l

SVl TEMP. LIB, It nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7'^

«tî pojled artiore fœd uiilgatum eft, regem ex ttincre,dd Dcriboniin filutarunt, utqj oranibiM rebm zr comment» «Jpttnn iMMer«nt. lJprti«toeor«m Jfudio f^ólKin ejjè plcw riqj arbitrabMtur, quoi Sanfeuerina familia L «doMicunt Cdîoli p£irté inmmç coluißct,cir ipß paulo ante cum Obe^ giiino Aducrfui Aragonios iiiTog.etd Gallùmilùdljcnt. Alij porró eos LMdoMifi sfèrtiji iußis opportune parntjjecena febuntjciuinonminiisfociosVenetos,ß plem'ore «iólorw potirentitr, quim hoßes Gallos uel integros uiribus ßibi metuendos eß'e iiidicabat. Fernnt Gdllos in dißceßu d«ogr,t« tiiora torinciita defodij]è,quôd ef/î-tifliirotis conuebi non pojjent, quin nbsp;nbsp;crenujp aiirata cqnorum teguments,ninl

t.onq; fMppelledilem: er dcni.u,qMod «ix credibile tfl,quofi d.()n faxgentis, mortißrisuulneribus debilitutoj, ne rius 4pHd hoßes périrent, crudeli mifericordia iugulaßi. Cfterum Carolus iußis confcitis itineribus, prftcr Piecen:» ti^m dtq; Dertboiwm, nemini inßeßus neq; ipße ab alijs Idw ccj?itiw, qwMin paj^iin commeatus amice expoßtus tranfeun ti prlt;cberetur,ßcptimis caßris Aßam per«enit. Veneti uero flacentijt mccnia pvicteruedi, clailidium coneeßere, dtq; inde Pddo adCafeolum uicum ponte con/Irdto, per Lnumel lin«in agrum, «d oppugnundam Nouariam contenderunt.

SECVNDl LIBRI FINIS,

PAVLI lOVII NOVO-

COMENSIS EPISCOPI NVCERINJ .

Hjflorwr«m fui temporii.

LIBER TERTIV^,

VB idemquoq^tempuiTdmn ßspugni):,nouum btüum conucf ßs priticipum fludiß rendtumßit L igurid uebeiuentifddioßcgen^ contentione tem mdviijige^ rebdtur. Nd Philippus Sreßiuf, er cum eo luliduus et Pdulus cdf diudles omnibus inßnrioris orß oppidis recepti, moiitdnorumq- clientu dduentu iufliidudi copijs, Genudm ußj; proceßirdnt,poßtiS(j^iddTerrdlbdtn cdßris, qui eß locus fuprd Peritorem dmnem, PregoßiCfd-â ionis ciuiu motus expeâdbdnt. Interim quotididnis equei ßribus prieliß certdbdtur : ndm ex urbe BerndrdinusA dur* nius, corporis dtq^ dnM uiribus belldtor inßgnis, er Sed* Tdmucid Vicecomes, cum deletes turmis ed portd qu£ddBi* fdmnc ducitßtd erumpebdnt, ut ßngulis prope horis eit Gdl lisequitibus certnretur.Erdnt Gdüo peditum omnis generis circiter ßepte milid,-o(H'gt;]genti équités,tormentd feptem,ßed ed dd cdmpeßres ußts potius qudm dd muros qudtiedos ido* ned. (Xuibus de rebusßebdt, utßubire tcntdrecj; meenid ne* qudqudm duderent:Pr£fertim qudm idm udliddpeditu dtq; equitummdtius,prêter ipßdm pr^toridmcohorte, è GdUU Cifdlpind in urbéperueniffet. Tottf igitur uidoriät rdtio po

quot;SVl TEMP. LIB. in. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;73

pt(t erdt in duxilijs, qu£ c diucrßs regionihui fX{iclt;?fclamp;4nt. Bdptiftdrttïfiq; Fregofius in Aßenßagro aliquot peditu co=! Portes O“ equitum turinoi cocgerat, qudi pdrtim ab Aureliano,qui tum liouariji obßdcbatur,dcceperat,partim ipße amicorum cardinaliumq^; pecunia conduxerat, co conßlio, utquü in Pocißram uaÜem defcenderet,db altera quoq; petr te qu£ Occident? Solern Jßeäat, urbs undiq; claufagraui ob ßdtonepreineretur.vitellij quoqiiami Lunenßagro )Kon= tesajßeros er Petrdcroߣ iugaßcperaßedicebantur.claß: ßt item in R-ipdUinoßnuerat,igt;itentdadBreßij dnciî iinpe,.: rium in qua ingens erat copia tormentoru:quibus ß'eti acce dencibus nndiq; auxilijs, maioredemußducia urbem oppn-gnarent. Ciuibw cognitis rebus, qui in urbe erant Fregoße fadionis, noua inituri conßlia ct p.-tUm aduerfus Adurnios ex tuto armaßempturi uidebantur.Pr£erat Liguflic£ chtßi Francißctis Spinula,ab orii fußedineMauricognomen adc=gt; pitus,uir dotni nobilis,et in re nauali periti£ ßingularis.Con=! ßabat ea paucis onerdrijs,ßd beüico apparatu optime iiu ßrudis, er triremibus dccemjn queis tres erant Aragonit à Ferdinando miߣ,quibus prferdt Syraeußus trierarchui. Galli ante odo triremes babebant,et tresgaleones militari^ terexornatos,quodnauigijgenus quandäminorisonera^ ri£,uel ercd£ IdtiCcj; triremisßmilitudine refert, uelisq^ uti tur,et nonnunquäremis:pr£ßertinquu ddcdptdiidnm uen^ tHm,portMilt;eljiniamp;tt$ inaltu cducitur,Galli ejHOcjjKdpdUo fotiebantur, nam cunda (u ti iam diximus)eius orlt;c oppidd fingulari Fregoߣ fadionisfludioeosbenigncreceperant. ibiq; tumtutißima inßatione, cfBreßij impcrium,etcdpta deniü Gcnu£ nunciü expedabat. AtSpinula quimaritimo tiegotio iiitclitSfquibtti w nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;holies iiwdderet,»igild ter

PAVLI lOVH HISTORJ agitdbdt, per exploratores comperit hoftium cLffetn Tidtfi magno difcrimine po^Jè deleri,ß Galli uno tempore terri mariqßnuadereiKur. C^uôd paruamadmoduininantlquif tlaßi atq; oppido prfßdio ßret,GaUi reliquerant,quu ipßiS Cenuam obßdentibus nihil tale unquam aiiß/ros hoßes pu^ tarent. ISlecmora Adurnios ßatres eius coitßli^ participes facit,ßiadet ut magno außi unius noflii opera bellum con* ficerc uelint,cÜ{taproß)erapollicetur,ß adfallendu utrun^ quehoflemorßummoßlentio^cr ßngulariceleritateute^ rentur.Kc comprobata, loannes Adurnius or Aloyßus Fli^ fciu, quos idem locu^ fuperioris ui(lori£ßoelicitate inßgnü plurimum excitabat,ßxcentos ueteranos,çy' ßtbitarioi co^ hortet duas claßi imponüt,ßoluuntq^ c Genu£ portu de pri* ma, uigiliaietltapallum littoralis aur£ beneßcio peruehun^ tur, ea enim noilu maxime ad curßum in quam uoluerispar tem dirigendum, certo ueloruflexu ßemper excipituriTan^ taq^ßaclicitateadnauigatum efl,utnu[la eiusproßäionisfi ma, totßeculit totq^ etiam exploratoribua ea littora obßer* uantibus,in caßra peruenerit. lam ccelu inalbeßcebat,quum Adurnius çy“ TcUfcus milites in terramexponuntaduarils tißnduigUs,mdgnarumq; pr£ßertim nauium fcaphis,ç^ R4 paUum oppugnare adoriuntur. Pit magna er in claße er in oppido, ut in re admodum repentina,concurßdtio:clamore fublato pr£lium in aditu oppidi comittitur:£gre impetunf GaUißuHinent-.dcriter tarnen repugnant. Spinula cohortan dis remigibus intentas, maxima ui aduerßs proris in hoßiu claßem inuehitur. tuudt nduticus clamor oppidum a terra oppugnantesxontra illi alacritate pugnandi nauales focios accendiit. Dimicaturutrinq; ^umma contentionei C£tcrum ftrreßres copi£ßratis hoßibus oppidum irrumpunt,erna ualeS

SVI TEMP. LIB. in. 7?

K.-ilesfoci] GdUorumtriremibiifpotiuntur. tAioläniits cLif-, ßs prxfeàus zr Stephanus Vendus c]u£jiorid digiut.ite ior ßgnis protinuj fe dedunt, ciSteri dd unimt paucis interfedis cdpiuntiir. Vidcre eratinhoflium ndui^ijs, ex NcdpoÜtdiU prjcdd/cgdlis apparatus, cubiculorum abacorum^; omirt jnentàjaiilea pidi operis,mtertextisauro ledorum flragU’t Ids, pliirimam uefleni fericam nobilißimis Scythicaritnt Kartarum peîlibus fiiffidtam. Itçniq; etr)«or»ra tormentor, rumej; iiigcntem copidin, cfiif omnia ßngulari ducum tfejui tdte,militibus cefjèrun t.Eaubiper milites fuga elapfos Gdl licK incaßris .-td Genuam nunciata funt ,'Breßius crcdrdû tiales nihil ßbi amplius expelt;fld)id«m rati, coUedis repente ficc concLirttdfiî quidem itaßs, difeeffere ,fuperatiscß Pinni montis eulminibus in Pociferam udlem defeendereseata^ men conßantia atq- ordine, quu proper arent iter fccewnt, utagreßes plMn)nos,lt;j;(ife)«eïep'iquot;^Eddntt»)nnwreepyoxiw «lis uicis montibusq; decurrerant,conuerfa dcic,lt;ttq; »mpe» t» fdiTo pdj?iminterfec£rint:irtdeq; incolumes pertranfuer fos montes in Aßenfcm agrum fe receperint. PeruntAugUt ßinim Adurnùim qui Gcnult;eprlt;eerat,magnameodiepOT tiende nobilis uidorie occaßonem ßegniter amißfßiqnöd pdtffdilisrcpeKtèportisiiidfceMntesGdHos omnë militunt oc urbane plebis turbamerumpere minime permißßet.Cit^ iusreiconßlium fortaße improbandum uideri poßet,niß uir cautus, et incertum Portune cKcntKin refonnid£lt;nj,d6= fente ßatre ipfoq;prefcrtim cummilitumroboreßneondh tdjn pd^dnormn WKititHdinent ueteranishoflibusobijeere dubitajfet. At ViteUij qui iam nonlongè à, Rdpdlîo fupra Se*! geßam perHenerdiit, de Tarrenfi pugna,çr de pr^Ii j naua=! Iw euentu, dcéjj Brepj er Cdrdiiwl!«)« fuga unoßmul tema

PAVLI ÎOVir HI5T0R. , , parecertius cognofcunt. Qu^ibus nuncios perculjiretroä^-men ifertere conflit nunt ,utin Lucenfem agrum reuerMi* tnr. Sei dum inuiium ie itinere confultdt,flupcrnenitägr(* ftium Ligurum ingens muUituio, itinera obflicniur,exp(* diti Ligures c fliperioribus cautibus faxa fltgittasq^ ingc* runt, nonnunciuam ex proflnquo protêt i feut is hafl dia M* culantur. Equitibiis iniquiflimis inlocis iifficilis receptuf d.itur. Paulus ndiil animo perturbatus, Vitellociu flatreiX in fronte conftituit’.ipfle intergo aicogeniumagmen,itbt plus iifleriminis erat, conflftit, confrrtos denfatosq^ iter fr’ cere iubet,cominus agmen lacejjire auientes facile fumniO’ net aut interfrcit.Montani nihilominus inüare,circumfun’ di,fublatis clamoribus uniiq; prcmere,itcr maxime ietnO'-rari,aliquos fagittis,plures uero lapiiibus uulnerare. TdH’ iemaiBracbi montisanguflias perueniunt. Pugnaturfli dcriter,Vitelliani tarnen multis utrinq^ acceptis uulneribui for titer euaiiitAs iies equis ac uiris longé grauiflimus fitdgt; qitoniam tanta erat agre^tium multituio, quum aliipo^ alios ex proximis pagis aiprjefentispratiiiefamam euocati) in uiam fefe effunierent, ut neq^ uiris neq^ iumentis uUa r(= quies iaretur. Peruenit tarnen equitatus incolumis in quält iam planiciem non longé a Borgeti uici finibus,h} qua tiiiU primumequi,quosfrrméomnes loris trahebant magno ef-fe ufuipoffe uiiebantur. Hdc re animaduerfa,Paulus miH’ tes aimonetj utfugam flmulent, Ligures in aequum locutit cliciant,et moxconuerfls equis incautéperfrquentes ©quot; di= Jferfos aioriantur. Sei ai recipienias uires ut tantiff er con fiftant,amp;inorbem conglobati lenté admoium pugneiit, opportuné praedpit: erant enim duorum fermé dierum inet dia,frtii uigdijs, caloribits, nbsp;nbsp;continuo demumpugme ab*

ruptic^

SVÏ TEMP. LIB. III. «o

Î-Mpticjiitineris Ufcore Kebementijsimè fatig.iti.'^Jecmulto pojl meIuH foliito confüio, ut in ultima rerum de^crdtfone fitrifoUt,falutemßbifugäqu£Yereßmulant.ldconJjgt;icati J^igures quipdulo ante neqiexpropinqiiodimicdre,neq; intrd fdgittji iadum metu bdlidariorum progrc di audcbât, Idcuelutifiigdcrtiinorelioflium audaciores fddi: contù nenticurßi per ei!»n pLniciem eos perfequuntur.Tum uerà P4k[«s:Hos inquit latrones quo depopofcimus lato loco te^ nemus^urgete dcritcr cquos,dc in eos qu'dm maxime cruder liter dgite, ut tandem prxcUrè ulti iniuYias,hac importuna inßdioße gentis mMltitifdinc liberemur. Jgitur Itto ßgno ca taphradiabiedis ocreis dcbumcrdlibus,utexpeditiHSpu^

, giiitrcnt equosinßliunt. Leuis equitatus tenßs bdliftis,dc infeflis haflis conuertitur : omnej nno tempore montduos temerèprocurrentesinuadunt: eos facile dißipdnt,cr cunt magna csde proftern/iiit, aeteri per a/ßeros montes fe fug£ celeritermdfidttnt. Poft id Pauluspdcatioraitinera repcrit,Qrper Lucenfein agrum Pifasfe recepit-Podcm tempore, ct ^«odmitxime rfdmirrfndwm uidetur, ipfo etiant die, Nonis iulijs, qunm pridie cjuoq; dd Tarrum effet dimi^ cdtum, ZT GdHicd claßis ddRdpdllum cdptd, CT Ferdittdit^ d»s urbe iJeapoli incredibili ciuium fludio receptus eft. Po)l Cdrolt/îquidem difceßlem, t^eapolitanißiopte ingenió nouitate regKm,ct rerwm commutdtioiie gd«dentej ,quunt Gdtlos wmpUnèfd/Hdirentjdd Aragonios rurfus animos inclinarunt. Ndm uti quifq^ equum inßgnem domi babe^ bat, Gdllt ewm tanquam ex Antgonijs ßabulis abdudunt 1 imperiosè repetebant,bojßitabanturq; ultrb apud priua^

tos ciues,quü femel hojßitiorum magißri domorumforibuS Gdüi boffitis nommpr£fcripßffent:0^ibin «dwocUmgri

PAVLl lOVII HI5T0R.

Ut!acmoïeftierant'.quoniMigensiracuniii,f£fieci; info^ lens, z^rinparando uiilu, cnm exfuo,tuin ex aliéna admo^ dum prodiga, apud Neapolitanos frugi homines, ac amani tatis Grmuitditiarum maxime fludiofos cunóla perturba^ bant atq; fœdabant. Pleriq^ etiamaßuetiauhe régis,orba^ tam rege principe ciuitatem atq; omnipriilino decoreßio^ iiatam sgreferebant ; quod poftquam,qui cunilos O“ prs^ fertim opißcespecunia inomnesfumptuslargißimepro^u* fa locupletes effècerat, Neapoli difceßifjit, durioribus pr£* feâisperpetuô ßeruituri uiderentur. Ojtibus rebus per ue^ teres clientes ßuos quoßdam nobiles Aragonij nominis ßudiofos Ferdinanduscertiorfaélus,ab Aenaria infulacum roftratis nauibus Meffanam adnauigauit, cohortantibuf Alexandra Pontißce, çz Aßcanio auunculo Cardinale, qm eum tanta indole inßgt;em recuperandi regni ereäum,uehe= menti ftudio magniscp opibus egregießublcuabant:mone= bantq^i tum maxime,ut eb traijcere maturaret,poflquaCoti ßaluus tanti apud UiJ^anos nominis imperator, ad eum in regnum ac patriam reduceniiüi, ab üi/ßania cum regijs au^ xilijs in Siciliam peruenißit. l'erdinandus regio märe ßub umbeüa ßerica,ßingulari Mamertinorum benignitate ßußce= ptus,cumipßoftatimConßaluo quibtis nam rationibus gc= rendum bellum ßret ,confultauit : accepitq^ pecuniam nb Alßmßo patre, qui è Mazara uidendi filq Federiciq-fratris ftudio ,Meßanamße contulerat. lseratlugubriindutusue= ße,capilloq; in facerdotis morem circumtonfo, oculis dete= (lis,atqianimoäddiuinarum rerum contemplationem pt-^ nitusabßrablo :ßcuthumanis omnibuscuris,ipßsq;panter uoluptatibus, quibus antea luxuriöse fluduerat,renun‘ daße uideretur.Fiec multo poß Ferdinandus atq^ Conßthmi

SVI TEMP. LIB, III. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;St

pptingenti« circiter equitibut,Q^peditum Ui^dnorum cr Siculornnu^uinq^ ntilibiK in tuues inipoßtis,e ^eßanA fups rdto freto Kbegium traijciunt: Ihtimq; expoßtii copijs tur^ menti^q; prolatii urban oppugnare udoriuntur. Rbegin t, quidbexiguoGallorum prießdio,quo minusßilutißrtu^ ni5^;ßiis cauerentjuel fliidium fuum in temporc ergi regelt» nudarent minime deterrebmtur, refugiëtibus in ar can Gal liSi portas aperuerunt. Arx quoq; triduo poß magna ui oppagnata, ac demum fabri cuiu/dam lig^rij prodif tone, dumacritercertareturcapta: Gdiliq; jtnncomnesàtMuro pr£ cipitati,quod de deditione,duin coeptas perßeerent mu^ nitiones,ßmulanteregißcnt: lMdijicdtiq;di(t crebrii colo« ^«ijj regem,aliquot demum milites incautè ante arcem ob^ uerfatos,tormentis repente emißis interßcißent.Rhegio re« cepto FerditwitdiwFcdericum patruumcumtribwsroüra^ tisnauibusinApuliammißt,utcuGrimano Veneta claßii prlt;tß0lo,C£fareq; Ara^nio,ç^ (îdmillo Pundonio, vs enint ÀBuiiCçeteredierut, aduerßis Gallos beUum admini^raret. Crimanus uigintiquatuor triremibus, cr quinq; onerarijs in queisplures erant Gra:ci équités è Corcyra nwperddue« {ii,è Hrundußno port« eduëlis, ud oppMgtîAiidum Moiiopo liirt contender at. Ed «rfcs ex ueteris Agenatiaruinii creuitz tencbdtwrq; tumfatis ualido Gdflorum pr^ßdio, nee Mono politdni à. Gaïlorum conßliß dißentiebant, quttm in faëlioK fa ciuitate dlij, qui ab Arugonijj depciendi autbores fuc^ rant,figt;rtiterreßikre ueüét, alij porro contra, ne bifcere qui dem auderent,ne print à Gullit inimicisq; domeflicis, qnàtft (t{gt; extreno boße, qui uniuerßs uim inßrebat, oprimerëtur, Igitnr Grimant« «bieosneq; fpe optimarum conditionna ne^«Hoperic«limetu penno«eri «idet, terratnari'q^«rbe

PAVLI lOVII MISTOR/

ttir,iiinwtii triremium proris in queii ingtntid Wd tnmtd eräntcollocdti,mdgnlt;i ui murum qudtit.Summd moe ni.tdeie^ipinnii^nugndq; propugnatorujii ftragceditd, dtjinforibui nudantur-.ixb inferiore tarnen muripdrte Gdl» ti reßßunt. Petruf Bembm nobilii trierdchus ferpentino iüiiinterßciturpleriq; dlijcdiunt. Tuntuero GrimAitut-ird dccenfu^, poftqudm inquit Mompolitdni Gdüorum fer^ uipotiusqudmliberießenolut, objiindtiiperedittdnimis, uosq; milites fuisßrtunis opuletos redddnt: jldtirnq^ urbent prxdg militibtisconcedi, ßedmegregiecdperetttper prx^ conem totd dcie pronuncidri iußit. Nec mord milites cer^. tis ueluti prxmijs excitdti, ßnmnd dldcriate nmrum fube^ unt,pdrs fcdlis, pdrs hdflis connixi,fubleudtiq-, aliorum hii^ ttwrisinurbem trdnfcendnntmulti ex GdllfsKonopolia^ niscp ctcduntur, c£teri proieBis drmis fe dedunt. Vrbs dirb pitur, tiixq; templdinqux fceminje pueriq; confugcrant, fummo Grimetni labored militumlibidineatq^ duaritidde^ ßnduntur.At PdndoniusdpudBrundußumdißfdri ßrtuitA cum A/ßdrrd bellum gn-ebdt : nam quum plurd oppidd ciuS agri Gallis ddemilfet, (^in projßero rerum curfu uerfd^ retur,excurßone dd Mifdgium uicumfddla,,d uilißimo drd-: tore uir nobilißimus eft interftdkts.Sed Ajparrd triduo poß eundem propè uitx periculum adijt, nam Pdndonio eodeiX er hoße ßmul er Xinulo fubldto,quod ilium ldpygi£ Apu^ lix prxßdem deßgndtum dudierat, dum aldcrius er inedU^ tiusperedlocd ud^retur, dbequiMu Ard^nio intereen ptuseft. Nec iTueltopoft Cxfdr Ard^nius copias qudshd^ bebdt coÜeélitids in Tdrentinum dgrumadduxit, et Grimde nits er Ft’dcrinw fuperato idpygio promontorio in Tarent tinumßmim cum uniuerfd cldjfe deflexerunt, fpe eius urbif

SVI temp. lib. III. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«i

ferproditionempoti/mdtf.VeràmquMmrfppropin^/MtKto me Jefe tem nwricj; bis qui res muM nwlituri dicebaiitur o/lent£«iido,T.irent!«orMm uoluntutisßuürdpericulumfe cilfcnt,ej]entq; À GoUis, er db dree, or d portu uehementeV tormentis oppugnmti conuerßs uelis Leucopetrdm dite» rzttn extrem!« ItdÜ« promtiiitorium fuperarunt: etfubjïdio Medpolitdiiis rebus,idmdxime pofli,laute Ferdi?!dndo, pro» febh funt.Per eos quoq; dies Cdietdni dGdllis dcjrcerMiit.Vc ritmedresddeo funeftum hdbuit euentum, ut aeteros qua minus id tariere duderent,deterruijj'emiferdbiliexituuidc^ rentwr. Sub id enim tempus lt;jmo Cdroliß Nedpoli profèóïits e/l,G.-(Iliddexorn4ndds triremes pecuniamCdietdnis impe» rdrdnt:cr tjs nwximè nomindtim quos Ardgsnijs rebus uete re qnoddm eins faélionis ßudio,fduere intelligebdnt. Ed res omniumpropecininm duimos nebementcr ccgt;inmouit,qui non modo Gd’los nouis oiieribus miiiime prxgrdudtnros cU Mitdtcm,{eddliqnid etiam de dutiquis ue^^libus liberd^ literremijßiros arbitrabantur: ntiomninm ftrmepopnlo»: rumuwsefl,qui quuin pr^fentid fèmperfaftidiant, et noitrf temerè exoptent,intcmpe/li«.« cupiditatis pœnds ßepius per foluunt. Igitnr Cdietdni inopidin dccufdre,te(tdri ciuitdtene publice dc priudtiin ueteribus tributis no;«isc[; fumptibus ex hdiißam dc demum ordre Gdllos,ne quam opinionen de Gdl lid imperij lenitate omnes coiicepißint, edin dcerbißirno in^ iuri£geilere fdllerétpcnitus, uelomnino macul.irët. At Gdl li quos Eelcdrins qncjlornm mmgißer ddpeennidm exigent dammißerdt, quum dpertè imperinm detrcflnntes cogendt potiiis quam ddhortandi Midcrentnr,de cdtiicdis his, qui mm xime recufdrent,cußodi£q^ trddcndis,co/ili«m iniernnt.Sccl dnm Gdlli uiin parant, Çaietani à fœmind cjndddin qn«

L. ij

PAVLI lOVIÏ HISTOR.

per fène/lram fermones excepcrdt, de ea re ccleriter ddm^ nentur.Quibuicoÿütiiamp;ex uultu Gallorum facile des prehenfis, arma, capiunt : Aragonium nemen incLimanti cocurfuq- totüapopuliad templum maximum fai^, quoi tuin forte fupplicationes foleiini pompa circulato Dei. hri fti corpore ducebantur, Gallos in arcemcompeüunt. Eds dem die oratores ad Rodericum Nionterifij oppidi regus lum,Alfonß Daualißatrcm, quem Acnarieeinfulje atq^ ops pido îfcl£ Rerdinandus praeßdio r cliquer at ,naue Jfecula: toria mittuntur ad petcncLt auxilia, quibus fe ab iniuria Gal lorum tueantur. tAonterijius coUaudatis Caistanis, bidui) poßtrecentos ßrme Cantabros,Duce Düaorio uiroperacri, çrinremilitari terramariq; admodumexercitato, duabui carauellis impoßiit, quod eß nauigij genus ad omnem teim peßatis, uel longinqu£ naui^tionis contumcliam perß^ rendam maxime idoneum: et fecundo perßante uento Caies tarn tranßnißt. Ex aduerfo Mompeßerius atq; Rclcarius tieit poli Caietanorum deßblione nunciata, ut eos à quibus inis tium rebeüandi natum erat, quamprimum opprimeret,claf femquinq-, onerariarum er quatuortriremiumpararunt: in qua Gratianus Guerra cu o^ngentis nülitibus fuit: loatt nemq^ Columnam cardinalcm Projferißatrem, qui in Eutt dano erat agro monuerunt, utquantas maxime illisinlocis copias poß'et,extemplo cogeret, atq^ eas ad conßitutam dient dum ipß àmari urbein oppugnarent, terre^lri itimre Caies tarn adduceret. Elecmultopoß Gratianus idoneum nachts uentum Caietam peruenit, amp;nbsp;Roccabertinum natione lii= fßanum cum trecentis peditibus equitum more tlioracatR et ^leatisnon longea portuin terrain expotùit, iußitq; ut in arceiii, qu£ in edito monte ßta difficili perangujb^;

dfcetifit

SVl TEMP. LIB. UI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gj

tfcenfu cy'fdxei’fgradibm aditur,protinus euäderent. IntcK rnncardindlii ColumnA,(juicum mügtu.mlt;inumditum,cr fitganorum ad portam accejjcrat,hortari Caietanos ca'pit, ut arma ponm,redire ad officiiim;ac fua: demtim faluti, et omnium firtu!iifamfulereueïlent,fe earn apud Gallos obtk nere authoritatcm, tantis pr^jertim in eorum auxilium co» pijs addubhs, ut eins incöfultjcrebellioni uenia facile poßit impetrare. caietani qui ficuti tenure deficerantßta nbsp;nbsp;in ft

na ob/iinatione confiantes uideri uolebant, reffonderunt /è nequaquam Galloru minos timerc, paratosq-eficoperibus ofirndcre, quibus animis fuperbam gentcm odcriiit, qufi adeo auaré nnperare coepijfet, quóue fludio Araÿiniorunt nomen colerent, quorum lene imperium uero: libertatiper* fimile fexagintaampliiisannoscxpertieffent. itaq; direm^ pto colloquia,or fignificatione undiq;failA,cardinalis mii to fuccedit. GratiatMs exaltoplenis uclis portum inuebic tur, crabarce armoti per decliuia in tirbein dejcendunt: committitur fummis in xdificijs cfdcj : fuperioraq^ urbis obbisquos^ocabertinus deducebat,crplano fimidcirca portuin 4 claßiarijs pundio temporis occupantur.Paßim fiK rox didhspopulus, fadtis autem imbellts, ZT fubito timorc confiernatus crudelißime trucidatur : mogna pars ciuiumy quierumpereaduerfus Colomniosdecreuerat, apertispor» tis,crproiedlis in terram armis,benignè eos excipiente car^: dtnJe, incolumiseuafit'. IStiaoriuspariterciimCantabris fuis diu in platea cumhofiepraliaius, inconti^ammuro Cr portui domumferecepitimultisq; fuorum amißis, cr pluribus uulneratis è fummomuri parte in fubicdloscaro^ uellos faltu fe deiecit, cf admiranda ufus animi fcrtitudine, (xpanfis fubito uelis ualido frétas aquiloneper mcdidin Glt;(1

L lij

PAVLI lOVII HiStOR.

torum chffem crupit:neq- triremes,quanquam incitdto )MA TOTJcrcnngio fequerentur fugientcm confequipotnernnt, admultiiin tdtnen fjidtiumcontinenti curfii ab utrifq; pU3 gndtum efl, quttm Galli à proris inpupes, amp;nbsp;Cantaber abipflspupibHsiiiaiuerfas perflquentium triremiumpro rastnagnoriim tormentor urn pilas emitterent C£terumcaf dinalisiirbemceleritert}tgreßüs,quanquä Galli nihil eins uiri dignitate permciti,in ipfltts complexumfugientes truch d irent, nonnullis etiam in templis apud aras iugulatis,plt(=gt; res nunen conferuauit, honeftetscp aliquot fœminas, quarutts pudori jolicitè fludebat, è nunibus GaUorum eripuit : eon^ clufltq; inamplißimam domiimappofltaq; cuflodiatutatus efl. Verùm tota urbe cundü crudelitatis duarithe dtq^ libidi nis .4 Barbaris exempla édita flunttmultiS nanq^ uirgines uio lat£: cruni ante alias é nobiliLaudatorum fdmilid,duitt inuadcndi Gallo uiriliterreflfleret, manus pr£cif£ : du£^} ali£ in ultima conflamp;ntia iufftlat£. Viri omnis ordinis £ta= tisq; quadringcnti flrmeoccifl: templa omnia cunâisuete^ ribus donarifl expoliata: qu£ tanta fuere,ut neq^ pretioflo^ ra neq; plura urbis ipfla Neapolishabere diceretur.Ea eniitf multisante fleculisincolarumdcnauigtntium pietatedcif= nndatafuerat, dum Caieta, ante iaiklm molem apud Elea^ polim, abipflatutißimi portiis commoditate, ueluti totinS or£ emporium magno, homlntim frequentia nbsp;nbsp;opibtis »»4=i

xime ßoreret. Ed omnia biduo pofl adueniens Eelcarius, in recenlènda pr£d.a qu£florio munerefungeretur, uix rcH éhs ßandkrum oßibus atq^ reliquijs qu£ loculis includeban^ tur in Gdlliam aflortauif.ttd uteius iufjupofkd apudinfn^ lam oppidum prope Ararim durea argeitteaq; donaria, fando duaritiß genere in fcyphos çrpaieras conflarentuf-

îîf(

SVI TEMP. LIB. in. «4 ïîaecewntjf rester iMfa altaribuf dicata^lktuie flt;ârult;e ßinu^ hchra periculoru, ac na.uium imagines, omnium^i norum membrorum effigies,ßcuti ea religioßmcrtal£S,uolt;i to proßilute fufc£pto,Dijs bcncmercntibm exolnerant. Ndr rmßoknt Caietani eosquiminas ßiaii dotinrijs polluißc ft:nt,inextrem{ii miferids 'Deorum iru fiiifleprcecipitätoi. Nd«K quoq; oneraria Cdietänii or.ufla jßohjs, cjuit conßdh) belloiii Gallidmiterhitbebdt,dpud (.irceosnauß-agio pe^ rijt, ßd^iaq;pcnitus, dtq; eieiba, in littm circumiedios po« pulos ditauit. Düin bxc ad Caietam, er Honopolim atq; Erundußum in Apulidgcruntur, Ferdw^tndMJ 4tq; Confah UM B.hegio in potefldtem redadfo, er dd fdmam noui belli excitd Brutioruin iuuentute, dd fdudlje Ag^tlne oppidum cdilrd promouerüt, ßeitimq; pducis ibi Gdliis in deditionci?» dcceptii,oppidopotiti funt. Horum ßecuti exemplum finü timi er deßderioregiserGdllorum Mdio ädducH ,portdi Äperuerc. ProcejßumindeeflddSemcndridm, GdHonnnij; tumwq«lt;cexplordt«jttmc4KtiK-s exierdt, exitineredb Hh /ßdnis equiiibus eßinterceptd: t^cc Semindrieiifes, quinex tetnploreciptendtMrex ßretdubitdrunt.Erdtincdßris Mt« rijuwCoredltsTerrenoHiCreguIu-Sjqucnidbnn'tio belli congt;= fldnter Ardÿinidm fidem fecutum , GdUiditione cxpulc^ rdnt: eum Ferdindndus de fe optime meritum reducere nW:; ximc cupiebdt, ut inconßeiendo bello enwprtidcpdcli ope rd,opportKntsc[;opibus uteretur, er ßibipricßertim tutum «dcb^ein dditwin pdrdref.quod dd mdre iter Imbentßc.ißel^ Id eins certis loror/on dnguflijs impoßtd, neeeß'e erdt ßipe« rdrcjdd qu£ occupdndd pdulö dntè Alßnßm Ddudlum mi^ ßßet.Villdntdrinus enim eldßs pr^ßäus in portum Hcr-(»115, qtti Mit Tropea dicitw, perMenerdG nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tcffe*

L »ij

PAVLI lOVII HI5TOR.

fîrii conafus euentum tamp;quii Ferdinaniia ConfdluiKjîe^ ri iuberent, fiieli in op(ndo,cr Ma maxime in ftatione op~ periebatnr. Decrenerant ßquidem,fu{gt;eriore Brutiorum I regione recepta prlt;eßdijsq^firmaa,nauibiis exercitu impoz nere,crprimoquoq;tempore ileapolim proficifci:quo^ niam rebellafjèCaietanos,e:^inagroRomano, Alexandri pontifieii Afcanijq^ pecunia,copias parari ad pr^cludendof Sandi Germanif faltus anguftias audiebant : /ßerabante^ tieapolitanos egregia erga fe uoluntate res nouas primo fiatim aduentu opportune molituros. Kis cognitis rebui Gbegninus qui Brutqs pra:erat,Perßuum Alegria ß-atrem, ßnibus Lucanorum euocauit,ac ex omnibus oppidiseiuf dgripr£ßdiadeduxit,coadisq; Terranoua copijs,priuf~ quamhoßes dePerßuiaduentu cognofeerent,ad Semena-riam proßdus eß, eo conßlio,ut cum l'erdinando quampri mum confligeret ; uel ß ille Semenaria mœnibus teneretur, neq; aperto campo fe committere uel dimicare änderet, ue^ luti uidor exprejft hodibus ignauia reuerteretur. Ojaod ad populos in officio continendos plurimum conducere iudU , cabat : prafertim quum ex Campania Apuliaq- er PeligniS conueturaßbi auxilia intra paucos dies exidimaret. At Per dinandus qui nondum de Perßui aduentu cognouerat,^“ deObegnini copijs qua pertenueserant,àffgt;eculatoribui (ertior eratfadus, quin oppido copias educeret,er aduen* tanti hoßi obuiam iret, minime dubitauit. Ciuoniam quic= quid noua exißimationis er gratia, audendo er ßrtunam egregia uirtute experiedo,paulo ante coÜegijfet, unaßrda obßdionisconclußonisinfamiaconceptiq; timoris dedeco-re,ß oppido fe cotineret,amijfurus eße uidebatur.Cofaluus, euius animo ea uis exada prudentia inerat,qua poflea cate

ro«

SVI TEMP. LIB. III. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;if

ros fere omnes noür^ jetatis duces fuperauit,montre iuue^ nemrecuperandi regni pariter crparandalaudisanidum capit,atç[i ohteflari ne prim oppido exiret,qitdm certius de bojtium conftlio dc uiribus cognofeeret. Eafatis dccord eße conßlid, qu£ dubijs rebus fecurititem pr omitterent,tUa ues ro longe turpißima utq; miferrima, qu£ ab ipfa temeritate, dum tnanem Animi uigorem oftentamus, omnes fumm£ rei concept£q- demum ui{lori£ rationes cuturbare confueuiß, fent. t rgo inquit Ferdinandits ■gt; pari qua regnum amißmui ignauia, nobis illud erit recuperandum^ nec quam fedendo abßinendoq^ Àpr£lijs in Aemilia cr' in Campania aduerfam fenßmusfortunain, earn nunc in tamprojßeris captisagen do atidedoq; experiemurt QUAß initia bcüorum maximum inrcliquos fucceffiis momentum non habeant^çr qu£ auda Her ccepcris,niß ea perficere fortiter pergas, focdu ac infali ccin exitum minime ßgt;rtiantur! Aderit audentibus Fortuna Confalue, qu£ hadenus pro Gallis fletit, quum iam cceptis arrideat nojlris, nec quos ultra ad uiéloriâuocat, unquam deferet,nißipßtmignobili cunâatione deferamus. Vidcd’: jnus aliquando Gallorum ora, quos fola cr ea quidem ina^ nisfama tembilesfecif.cr flrenue noßras atq; aliénas uires coUato pede experiamiir.Peditatu z:r equitatu,hominum^ fludijs, cr ipfo dejiiq; Fortun£ fauore fuperlores ßimus„ neqi;deueßrauirtuteeritdubitandum. Quiscnimue^um fuerit, qui ß ßngulari certamine erit depugnandum ,fuum fibi Galium uel Germanum boßem latus nondepoßcat,cr egregièprotinus non obtruncetf Egocertèquemprimum in acte armis inßgne conßgt;exero, primus ante alios intenta baßa audader inuadam,fceliciq^ aufu uobis prabebo exem* plum,utcodcmardoreirruëtes celercm de temulentobofle

y

PAVLI lOVII triSTOR. , nbsp;nbsp;..

uidoridmparibMânimisïelirdtii. Erdnt incociliopkyti^ uiri illu/lres, (juipoüed ttd ßmntdm rd bclliclt;e Iduiem pcf=‘ ucncTunt, AndrcdSAltauiüd cpernobili Cdpudndfdmililt;(t Vgo Cardonius, Theodorus TriuuUiu5,pr£tered exUi/ßd^ nis Emdnud Eenduidius, Petrus Pdceus,Alberddus,et Peti^ Udlofd: qui quum prdlio decertdre magnopere cuperd Coit filuuin ordbcint,ut militum uirtuti diffidere nolkt,flre^ nudmq^fe operam uMdturos polUcetido, Ferdindtidum ut ßgndportis cßirri iuberet,bortdbantur.ScmetMrid edito lo co po/itd cft, pertincntq^ perpetui colles db oppido dd modi cdm udllem, qult;e liumili uddo faunen emittit: a.b ed patentes cdmpi initiiim bdbent, in quos Galli dTerranoud proceffè* rant. Eerdindndusper coUes dgmen duxit : nbsp;nbsp;confedis tri=

buspdfuum milibus ad dmnem peruenit,collocdtifqi dd If^ udin peditibus citeriore in ripa, et toto equitatu in dextraiit ad alx fimilitudinem exporredo, ut hojies amnë tr an firent» expedabat. Ex adiierfo Obegninus dtq^ Perfiuus, UeluetioS in unain denfatos pbaldngem,hoftiumpeditibus opponunt. Erutiorücohortes intergotanquam fubfidiarias coUocaK partiunturq; inter fe equites'.erant q cataphradi paulo mi* nus quddringcnti : et more GaUico leuis armaturd bis toti* demiquddratoq; agmine tran/greßi amnem in hoflesßrun* tur. ld conjficati équités Hi/fani concitatis equis alacritef quot;nbsp;procurrerunt, et quum armis uiribusq- impares catapbrd* dorum confcrtdm adem loco pellere nequirent, chmort editofedere equos, er ddfuos pergyrum Plijfdnico quo* dam pugmegenere redire cceperut.Ea res er peditibus Ard gonijs animosfi-egit, quum fios ab holle pulfosrefugert piitarcnt, er Gallospariter ad incumbendum incitauit: itd ut Obegninus ddextrd c^Perfuus dl^tudtxfubftdijscuia

SVI TEMP. LIB. in.' 8«

ptd in pedeftré adem ncriter inue£li,e^ totumpmè prii« Heluetij à fronte haftM iiiclinarent, pcrturbdrintyOr compluribus eoru ftr^tis penitiis dißiparint. Ferdinädi^fr-it ftra fuos, ut in pugn:(m redirent cohorMus,cum familidri-biff cdtapbradii Jirenui ccjuitis more, inhoftes incurrit,in iiduerfot^ infrgnii Galli pedore lanccam perfrcgit, pro tinus^cjuu hoftium inultitudinc obrueretiirdnfrgamfr con iecit. Fugientem crifris auratisip armis conjpicuum multi 'funt perfrcuti. Sednemine eius curfrum ad^quante, lapfru equiin arätis concifje uix anguüias prycipitatur-.Flec muI twin inde Galli aberant,quuin dcfuper equo refupinato,fta:t pcdiiaclunatiiephippij cornibusimplicitofommoqfrn lii^ t£ periado laboranti, lod/ies Andrex Altauill£p-ater,auxi lio puperuenit, et memorabili charitate equum obtulit,quo ipfrpernicißimo etd falutein utebatur. tneumFerdinandut uti erat dcfolutoria: artis peritia mire agiltt,quanquam gr.t uibut contedus armii ejßet,ftatim infiHensfr manibut Gallo ruineuolauit. tpfraute Altauillainpedc5deftitutus,paulo poüab hoflibusefr interpedus.obegninui magna partepe^ ditum c£fa non longé ab eo loco conßedit: ita ut uidoria uti nefciuijfre diceretur, quod nee totilluftre5uiro5,inquibui etiam erat Ludouicus Aragonius cardinalii, fuifrèt per freu tus,nee ad Semenariam uidorem exercitil protimts adduxif fit. Quojpatio ey illicumregeuarijs itineribusincolumes adclalfrinperuenerunt,cf Confraluus oppidum ingrefrits impedimenta, ey pretiofrorem omnem apparatum ajporta Uit, Rhegiumq; nequiequa poUea perfrquentibiis Gallisfi recepit.Fo prdio re infrlicitergefta, frecus atq^ alijs accidit^ Confaluus eximix prudentix laudc tulit, quod piis alienisqi viribM rtdè qdinodu xfrimatis, nihil tcitierè (tudendum epè;

PAVLI lovn HISTOR.

îudicdlJèt. Apparuit nanq- Bilpdnos eciuites cum GdUiic^ tdphrdâii minimee^Ji conjirendos : utebdnturenim co tent flore pleriq^ eorü pro Gdled linteis tegumentis/cutisq^; pld^ nis è codo corio,zr lt;1 ßtmmo in imum cunedtis-.itemglddio breui, hdßdq^ ßubtilißdxined, Idto prjefixd ferro, qud dd medium comprehenfd, erigendo feß db ephippqs,hemicy* clisq;ßrreis quos pcdibus induunt, bi fidpcdx uulgo dppeU Idueur^ueluti ex dito iâus infèrebdnt, inermi quidem lethd^ les, fed drmdto,penitus contemnendos.lpß quoq; pedites SÜ! culiet Hißidiii Brutijq;, pro hdßis denum pedum,et ijs qui^ dem crdßioribus dtq^ßdxineis quibus Ueluetij utuntHr,eX’: iles cy breues equeßribus ßmiles,qud,sgidnettds dicunt,get: ßdbdnt ; uel bdßilibus ldt£ cuffidis orfeuto rotundo,cuius nuUusapudGermdnos uel GdUos eß ufus ,inßruebdntur. Qufomniddemum itdlus^y-niffdnitsmiles,fdüoßepius infcelici periculo, penitus dbiecit: er quiS db Heluctijs dtq; Cermatiis mutudtus eß,dliqud folerterdddedo,in meliorent atq; bdbiliorein ßrmdm codptduit. At Berdindndus tdnto accepta incommoda, qudnqudm d fummaJfe dd extremdin rerumdeßierdtiottem punßo temporis erat reddâus,nihil, tarnen fe animo demittere : cofdem prope aeß uiciß'ct tusgerere, queri tantum fe fud opinione deceptum, dc nihil de Fortund dubitdre, qu£ idm pluribus oßentis, mdturum in regno pdtriamq; reditum,omnino deßiondißet. tnerdt enim eins dnimofiducia quddamfdto potius quam uUis hu= mdttis innixd rationibies: adeo ut cunild qu£ dmicorum dni. mis obferuabdntur,periculd deßiiceret,dcß no modo dues, fed er B^eos quoq; ipfos terrd mdriq; prlt;efcnti numine adftt turos arbitraretur. Nec ßgt;es qudnquä temere conceptd,rem tKtrem£ dißicultdtis atq; dementùi dggredi dufum, fefellit,

Supte

SVl TEMP. LIB. ilï. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;87

Siiperdtc , cr colkdis MelJatu circiter/iptuor gint.( nAuibM,mquMperpaitciprêter ipfos nautas milites eräitt,fecuttdißiinis u(ks uentis,î^eâpolim perueilus efl^pe^ nè priufquamcertiorfama deprjtlio (td Seinetiariantfaflo in urbem perucniret. T«m ueró Gaüi pjriter ac ciuium ont nis milltitudo ad molem ejfundi, editiora loca ad ßteildduin occuparetalijadingentis claßis fpeciem metti temri,dlij gdudio exultdre, uti ^uifq; AndegdUen/ès uel AragpnidS partes nouo autiieterejludioße(ldbdtnr. Appropinquabdt tnim kni perßante Euro excclß naues tumentibus uelis, iieluti congreljitr£ cum Gallicd clajje : lt;ju£ nauiumgenere appdrdtuq; er intlifc cLtßidrio ßiperior Aragonidsfacile profligare potuijß:t,nifi Galli numero miuiunt deterriti, (juum eas omîtes militibus pknascrddpugnaminflru^ds crederent, portu fefe continuijßent. Ferdtnandus pr£ter oflium Sebeti amnis ad id littus, ubi Diu£ M.agdalen£ tem-; plum,£:y‘ueterumregum magnißei operiS equiliauifuth tur,claßem deflexit: ut amicts coniurat'isq; ad nouandds res animos adderctjßc ut in terrant protinus quum opus foret, adferendum auxiliit defeenßtrus eße uideretur. Pkriq; eunt tnim ß-equentibus Uteris euocarant : poUicitiq; fuerant ß conßanter,quum in conjßeilum urbis ueniret, arma capta ros,dtq- occiipdta repenti porta, aduenientent in urbem eß ferecepturos. liiijsfuere Andreas Gennarius,Albericus Ca rafajodiines Cicineüus, er Cola Brancaccius,quorum con ßlij participes erant Satigr'ti, Pignateüiq^ iuuenesßpßq^ Aie (Uns Syncerus non minus fide quam carminum gloria in/tc gniS-Veriim quu Gaîli ad primum flatim claßis con/fieilunt impigri arma cepifiènt, cyfub fignis tota urbe difeurrerét, nemo omniit fuit qui fitaufits quicquamaducrfitsGallMH

PAVLI lOVlI HISTÖR.

aperte moliri, uelomninouocememittere, quapopultisäi armAuocmtur.Accidit cnim plerunq;,ut homines,ea. con^ ßlm,cinie alacri motu fummo'q; unimi uigore ante difcrimeit inierint, ed demum inpr£ßentipericulo,qua fadh maxime Opus efi, timidißime reßnrJdent. Ferdinandus quum diu dh urbe tumultum aliquem motumlß ciuiuin neqiiicquam ex^ peittdfft:t:c!r'db Alegria,qui dd Magdalenam ualidam equi^ tum er peditum manum ddduxerdt,non modo terra prohi^ ieretur, fed è littore tormentis oppugnaretur: dd Flyßthdin infulam contra Paußlypum clalfem reduxit'.tota tarnen no= (lecnauibus pariter er è littore,mißilibus atq; formen* tiscertatum eft. inurbeitero Monpenferitts er Salernitd* nus,diß!oßtisubiq-prd:ßdij5,er ciutbus limine fetenere, facesq; er lumina èßneßris proponcre iußis,omnes regio* nes obequitarüt.ïnterim Merculianus inßgnis audacU cen turio,e clajfe in urbem ad Aragonios occulte peruenif.Qui timidos focordiiS cafligando, conßrmando dubios,er uali= dainclaße duxiliaeßepr£dicando ,eano{le magnum opi* ßcum numerum ad arma concitauit: er ante alios Paynal* dus er Caymiis Grandilli ß-atres pcrtrahuntur:qui utierÄ manu prompti er feditioß,apud ßcarios ac lenonesfyri inlt; coldsmaximam authoritatë obtinebant. Monpenßriusqui dliqudm noëlurni tumultusproceUdm timebdt,totd no fient in armis egit:quoniam perAndegauenfesßebat certiorpd* rari arma ab Aragoniis,conciliabula paßim iniri,er deniq; inultorumnobiliumaduerf£ pr£fertim fafiionis, domosar inatis compleri, intentosq; omniu animos eße, ac nouarum rerummotüexpefiare. Qnibusadduflusrumoribu'f,quos maxime ßujbeflos habebat, cöprehendere cogitauit.Veri- nt uduerfante Salernitano ac deprecante, ne temere tumul*

tus.

sVI TEMP. LIB. ÏL ~ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;88

iK5,^!(etMWWxiine uitandum ccnfeb^t, ß uim nugnis domU bui ddbibmt,protiniisexciUretur,itbhiscoßlijSitbflinnit. i^onmdtopüß amenmilßu^ ePddMerculwnMmijutcren^ diiin coinprebendenduinqj TitM5 Beretirtt« praetor cum cîr citoredmMtdq;familid,quod nihil eos,qui in urbe pmiur'ß ernt pro ignobili fucinorofoq^ hoinine außuros eße putd^i bdt.Sed fecus dcciditmum ubipr£tor,indlbefcete calo, cum turbd ofßcidlium dppilt;ritoruinqj in ßrum prxldtis ntdgu ilratt!« inßgnibui copdr»tt,cxt?plo oinnes, quum fe quifq; confcientidfceleru, cy- nou£ coniurdtionis fupitioncud fup plicium peti exiflimd,ret,drmA cceperunf.neq^ depiere, qui uexillum Ardg)niim,quod q«tdcire fub to^ codttMin repert tè extulerdt,hdfl,eqi pr£fixerdt,continuöfcquerentur, om^ «fsq; Ferdirwndi tiomen ingetnindrent. lOitnrtes quoq; Spi= ijefliwdfite dlios Ardgmi£ gentiiinßgnein flrdguldldtuit dc«perpt0htm,pertic!e induit,ere ßne^lrdtrdnfeuntibus (ße^Andummdgiid oinniuin dldcriMe propofuit. Prxtoi* in eo drmorntn JlrcpitM-in fugdm conijeitur, Gntli obuidm fdbli trucuddntur: Vocdtur nd nnn-n populin fonitu cdpdni £rii è Ldurentidndfdcrd twrre in qudtn Merculidnus dfeent derdt-.mdximusq; nwinento tcrapori« exoritur tumultuf,dr Wdtd plebs nd priictoridndm doinü cocurritxdrceres effrin-e gütur: fwppeUex oinnis pr£torid,libriq; publicdrumrdtio^ nummquosmdleßcioruin dnnntoruinq; noininnernntde« pciptn nd dbolenddm criminü memoridm difcerpuntur.Do nti« qnoq; p«l)licn,Mbi ueiiigdl exigitur,ingenti copin onu im generic inercimonij refcrtn,eodcmnwidaCplebisigt;Mpet« direptn eß. Cdietdni quiddm dliquot nndi GnUos qui in tent pinin coiip4gernnt, crndcliter interpeernnt, ddeo ut exem^ ptd moricntibiis cordn intrnnni qundntn rdbie pr£ ira ac

PAVLl lOVII niSTOR.' dolore accepts calamitatis dentibm admouerent. Dum in foro gerutur, Grandillifrdtres ad CarinelitanAi'n portam dduolantes eam occupanttet Alegriam qui ad Niagdalcnam e.t littora tuebdtur,urbe excludütjconfeilimq; è fumma Car mclitanicœnobq turrecircumdu^lo Imteo uexillo ,regiut redeat, amp;nbsp;celeriter littori adigat naues^ißgnißcant. Abfceß* ferai enim iUe paulo ante defßerato introitu mcerorii ple« ntM: quad deteilam e/Je coniurationem, g“ amicos beniuo* losq^ ßuos àGaÜK opprelßos arbitrabatur. Peruenit quoq; adclalßinexpeditoperueilus lembo quidam è plebe nomi* ne Monacui, qui Ferdinando optatißimum de tumultu eX* orto, (y ciuitatis incredibili erga eum fiudio nuncium atta lit,ßdtimq; ipßcconuerßis triremibnsinlittutcxiliit,ç^iit urbem receptui eß, tanto omnium fauore^ut dum certatint nobiles plebeis immifli /ßeilandi gratulandiq; gratia cdi* rent,eum equo inßdentemconßrtißima multitudo, impul* fuatq^humerisinGennarijdomumintulerit. MereaitJion* penßerius ab arcis area ubi Galli adßgna conuenerant,quÀ in forum cradvlmi plateamitur,inflruélos armatorunt ordines introduxit. idem ßcit Alegria,qui a Carmelitana re pulfus porta reliólisq; tormentis, er petitus è muro lapidi-bus,magno circuitu ut urbem intraretad arcis portam per-uenerat. Sed Alegria cum fuis agminibus Catalanaregione in mediam ferme urbem perrexit. Commiffum eü magnis clamoribusatroxprdium,populo alacriter GaUorumim^ peilt excipiente:cui fe ducem prdebuerat loanes Montanus, qui primus ex omni nobilitate fublimis in equo er uoce mtl nuq; conßyicuus, Gaüos acerrime perfequebatur. Dauali quoq; fratres Pifcarius er tüonterißus, hic aduerfus Ak^ griamßttc contra üionpenferium cum dele^lis centurioni*

SVI TEMP. LIB. 111. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;89

'f)tK,ueteränifqi aliquot nülitibiu ubi plurimum periculi int mitiere uidebatur, adcurrcrat. Alegriani «öd CdtdUiw uia erat anguftior, nonmodo cominws Nejpolititnornm znuitH tudine uer'um è teäis ßtielirKqi donwrum uulncrabantur. tAonpenferius autem patentem ingre(jiis regtonrm, £qt!io, re coiiditione ingruentiipopuli impetwmfuflinebat, quum etiamcurules paruos falconei duoj dddMxij}tf,q«ifncon= firtamlwfiium turbamf£piuf emittebantur. Protulo-^tiit Ne4politdnittinlt;trw dolialapidibiMfemiplena,qu£ cylindri nwre i« lt;td«erfos Gdllo j cum magno fragore crftrepitu^ad. toTefdciendoj equos,furcis er lanceif prouoluebdnt, Cdr= riscj»oq;inawntperd«ól(ï, erhiiinhoftes inipulßs, pi(= gnantes tegebant, fclopettii fagittitqiCr tum nu^xim 'c Id= pidtfciM infultantes GaüosrepeUebant : trfntionnjlocipLtH^ firiiacdollipaßimpropulßsoccupabant, quantum àreie= él^ccdenteq; Gaüorumacierelinquebatur. Ad extremm» GdUi qnutn iamaduefperalceret,/ummaAragoniorum uir tute inarciiarearn funt compulfi, neq^Mkcriiwccdentium ue/iigijs inßßere licuit, quoniä ab arce tormenta dd exitum regionii co!locdtt,protinws emittebantur. TSa qu£ fecuta eß: noékjPifcariuimunitioncs fubitaria^Gaüif oppoßat. Sc^ queiiti uero du muk.tmAteri.d, er ubninei? tiirriculis qu.-ti caueones uocatßr.mna replctis, dditits quoßq;,qui ab arcii area in urbem pertinebdnt, continent totiM populi labore prxfepßt ,ßßasq; idoneksloci5ddfoiifidffidojlt;id!ti«perdtt xit-.ita ut iam GdGi «ndiij; claußaccircumiiallati uideren^ tur^perßratiq; ßtbinde pitrietes quibui adißeia ßp.-:r.iban^ tu;-, ut difeurrendi per contiguas domos, niiktibi« ßacultas ßrct,et tonnentd in occulta coUocari m emitti in bo/les pof i fcnt.GdntnwgiiMm Io« ambitnmquo fe Um rent complexé

PAVLÏ lOVII HIsrOR,

fi{nt,ßc ut noua am,Qr cd qtM db ouo nomenbdbet, er Pi Zdfdlconii cdfteUo, turreq^ Vicentina amp;fdnüs Trinitdtis tcmplo,item^ fdn(ilt;c Crucis cccnobio, regisq- bortii conti^ ncrentur.crdperto in loco poßtis ubiq^ teiUorijs tenderend làrdtin drcibusomnisgeneris comntedtns copid ingens : fed qiiee tdntiS multitudini minime fùfficere poß'e uideretur:ex-cedebdnt enim fex müium omnis conditionis hominum fum^ mdin: ncc tdntns cquorim numerus dejferdto pdbitlo co!n=: mode dlipotcTdt. anibus de cdtißsfepius equos ignobilcs ernittebdUt: cr qnum tçtcdpolitdni certdtim dd predLm cd^ pienddin munitionibiis euoldrcnt, eos de^inatis tormentor: ruin iäib'ds, ueluti per lufum interßeiebdnt : neqiie cdteri unqudm temei'c pereiintiuin exemplo, quominus dd rdpien dos equos projilirent,detcrreripoterdnt:ddcoq;edulioruin rccentiiim penurid creuit, tit Galli generofos equos totident pnepingtiibus iuuencispermutdrent. Tridui/fdtioperf^ étis munitionibus, 1'crdindndus tormentd, qitee tiduibus ddi uexerdtyin minori portus mole^Gu in ndudlibiis, totof pdf fim littore collocduit, ut Gdllicdm clafim, qud intr.imAio= reinmolem fe tenebdt oppugndret. Ùecmultàpoflndutü eo dppdrdtu dtqs periculo territis totd cLißis ipfo portu cclc riter cxpulft efl, intulitq; fe in id mdrisJfdtiiim, quod imter Ouidrcein ViccntinAin turriinmteridcet. Turris tdtnen qu£ portui efl impoflti, cr noóhirnum nduigdntibus pre^ bet lumen, Gdllorum prefldio tenebdtur, multdq^ inde Ard gpniis eins cuilodcs detriirwntd fdgittis minoribiisq^ tormen tesinßrebdnt.TdmPifcdriusoppugndrcddortus,diflicilipe riculofbq;certnrnineoccupauit: Qupnidinècldffccircunn ie^iscj; Gdllorum cdflellis,fleques einilft lormentispiiirunt pfocclld, oppuguAntes addperto in locoplurimuiU i/iflih-

bat.

svi temp. lib. in. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;90

fi.it. G-iUi tarnen celcrîter turrem,ne ealjoßis tdncj«4)« pro= fngnaciilo £tdoppngnan4ii)ncUjJè)n»terct«r, »idionamp;iis (UÜÓlis tormcntiî diruerimt, tn citim rttJertfcus nochtPijca. riiw miHiitiones crexit, quitritm beneßcio milites cr in m^le Mo conßßcrcnt, etè munitionttm jrneQrisnAwcs 'm Mcbo risMi clixim«:)iipMd oui arcem comraoMnteSjdn'eilw cô co lubrmis perjringerent dtq; denwrgfrét. Nec miilto po^fl Gai ipßritm cläßis c moIibiM,er ij$ prlt;«fertiin mmitio nibu^, qii£ idPhiirigturris rtiiiiiWerefl^errfnt, torinciitif pctcrëtitfjinolem occ«p.tre, ic eam à coiitinenti âbfcindm, interrnptdmu.ri ^urtcdecYeucriM. Eraittcnimditi dixt^ mt(^)in am multi hoTniitum milia: er in ijs prêter ipfbs dw CCS, Monpenfcriicm, Alegri.im atq;Bc!carium, pleriq; ali-rnm le^ti,ßgmßri,cr uctcrani équités animi uigore et rci militirisfcientii prxjbntes : qui ßngulari promptitndmc nuüis deterrtfi periculis, apudintttiitiones omniènspropc Loris cwmbojlipüs prfliocontendebant,atç[;c.'(s tnnfgre^ di, zy in «rbemerumpere combintur. i^ituromuibus rc^ bus dcnuxintè animis ad id pr(Cparatis,/capb.as trireiniwnt, mi^^mtrumq^nAuium, tormcnlis nùnoribui plopettarijséj;

bali/larijs Vdfeonibus comptent,er ßtperdre inôliî bra^ dnum dc inßnumportus dejleiflere iiibent: dlidm uerô iMt lidairt drmAtoriim manwm, çr ânte atios aliq«ot fortes ca-s t.ipbraflos, qui diinifiis equis grduibus content armis p£di= bus pugiure minimè recußtbdnt, db dree quum nihil mi~. nus,cr pre/ertimeo tempore,bofîes timerent,repente emit t/fnt,propo)itoßgno,utomgt;KS uno temporeoperamndud-Yent. Et iüi d nuri circumduHis in portuin aóïnariis ndui^ giß,et ü ab arce perruptis hoftitt manitionibus foßdß; ßubi tdrio potc coiißriitd,Ard^nios iugeutirepetinoq-impetu,

M ij

PAVLI lOVII HISTOR.

er nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;clamoribtü adoriuntur. Milites,üedpolitanus^

fimul populus dd tumultu excitdti, impigrèdiTind, cdpiunt, er feft omnibus urbis regionibus ddmokm effündunt, cer=gt; tdturpanmdcontentione,peüimtur Aragonij,amp;'C(leriter Gaüi in molent euoldnt, ubi Germditorum cohors in ßitio= ne erdt.}l£ccpiumd fronte dcriter dbdrmdtis Gdüisurge^ retur,er 'd tergo,et A Idteribus db ijs qui in frapktrum cldfr fe erdnt,tormentis dtq^ mißilibus peteretur, milites fenßm fefe recipere, erperinterioresmolis grddus fr demitterCi cod^ funt,frc ut è friperiore loco GdÜt dldbardis dc Idnceis uitlnerd in/^ent, er turbdtos,lociq; iniquitdte plurimunt impeditos,pcrfraldspr£cipitarent. Rcî erdtinfummopo= fitd difrcrimme, nec idm plane in repentino dc tumultuojifr* frmo prflij gencre, oculis dut dnimo perfrici poter dt, quo= Udinmodo quibusüe confrlijs dut uiribus periculo obuidm iretur. lidm Galli molim,portum,(y~ nwnitiones ipfas, tot mentdq; deiedo pr£/idio,er pluribus prxfrrtim è Neapeli^i tdniscrebrd tormentorum emißione fœdèmifrrecj; per lit= tusportuscji ß'dtium mterßShs, occupdtdnt, er lamfd^ brillbus ueâibus dc huiufmodi frrrdmentis molem,ne in editi À terrd dditus ßret, abrumpere coeperunt, quum Pifcarius Idborantibus fuis duxilio fuperuenit.P.ius dduentufugA fifti tur,Gérmd,ni dnimos recipiunt, populus fre completur, dc in pugndm redit,nec mord,eo cum ingenti feuto diüridhq; glddio intrépide dnte alios prouoldnte, er Plederlino impU gro Germdnorum centurione in dduerfos hofres flgnifrrum conuertenle,pr£lij Fortuna commutatur.Eo quoq; rex ipfr cum fortißimis familidrium decurrit, ab utrifq^ dduentus eins d multo cedentis dcclamantisq.; turbie fremitu confrh citur. Ard^nij Gallos loco propellunticonnituntur ui fdüd

per

SVI TEMP. LIB. in. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;st

per eofdetn grdduf : multisq^trucidatisin fummammoletn celeriter euadunt:Qjian!]Udm multi ab omni parte tormcn torum pilif /krnerentur.nemoqi omniu effet adtè ßrti con-ßantiq; animo,lt;juinterribili earum undtq; incidentiuin uio lentianonmaximeterreretur. Sedquim fcaphiserant,ne fuo, hoßibuiin ßimmamoliiarea permiftos interßcerent, continuo ab emittendii tormentis abflinuerunt. Ineare-rum commutationc fßesatq; animus Gaüis repente concis dit: namquinwdo alacriter atq; andackr occubandxmolis negitium fufceperat,tantamq;rem ßrtißimeperegerant, quum ingruentes Arag^nios «eqj corporibusiieq; animis (usinèrent, trepidanter de fuga confulere ccepcrunt.

peignantes cadunf.in^nti fxltu alt] in fubicSlas ßaphas fe conijciunt : alij ab hofltbui in exterius mare pritcipitan^ turßquibus plures armoru pondéré degrauati: uelaßcifs tutandi imperitis demerit pereunt: pauciadtriremesena^ tant. Eo priElto dcßderati funt è Gallis aliquot uiri ßrtcs: fed multo piKrej è îieapolitanif,qui ab initio tumultus, im~ prouifo periculo temere ad littus ac in ipfum portu deuota^ rant. Riarcellusquoq- Columnanobilisatqßmpigerado'e-fcens,infacießlopettograuitereßuulneratus. 15 dies longe omnium periculoßßimus fuit, nam in ea adeô repenting GdllorMiît eruptione, tdntnq; ancipitis pugnlt;e difßcultate Verdinanduscumuitietum urbis amittends incredibilc dk fcrimen ddiMit,qMKmtnco tumultu ab aduerße fafßonis hotninibus,Gallicumnomeninclamaretur. Sedeius facino-ris initium ßatim oppreffum eß ; priuiusq; omniu qui earn uocemßiß(lerat,teonardus'Blancus,infurca adalios deter rendos laqueoßrangulatus eß. GaUi poß id faâum, qixin» ernptionem ftepius improjfere tenuffent, er proUtis Ktv=

M tij

PAVLI lovn HI5TOR.

diij; munitionibus iiidics ätq; ualiditts conduß elßeui dcrenfur, zy“ iäinplané ipforum etiam confißionccircu)n= nallati e/]'ént,ad anittenda ntvrtariafe contukrunt. Eafunt patuU ing:ntii ori^ tormenta,qu£ /iliceampilam tripe^ dalis ambitiii infubliine iacinnt. T^orum pihe quum ab alto cad.'ifgt;i,domorum tedn cum magna contignationum ftrage, ad infinias uß^; tcfhdines perforant, apertii autcm in locif, crjolo prgfertim ßrato illifsßpfo cafus impctu perfringun tur,friifitilisó^in diuerfa dißilientibiu obuios mortd.estni= ßcrabilibus plagis deßrmant atq; interimunt. Necintereif ab tormentii tnuralibus,qult;x editioribus ac opportunes triu arcium locis erant coUocdtä,utlo diei nodisue tempore ccß-fabatur. Ombus nonmodomilttesßatioiMrij, fedurbami plebs er fcentine intedorum fubdialtbtis domefticis ofßciß occupatte,à Gallis uelutipcr locum ac uoluptatem peteban^ tur.t.’ionterißus Pifcarijß-ater,dum incautius in agiere uer faretur,maiorisßclopetti idii altero genu debiliatus eß. Ex aduerßo,Arag3niipluribus tormentis, qux ipßpr£ter naiia lent apparatum ex coüeciitio cupro Eieapoli conßcifßent, ueltmiubctpontißce crà Li^iribus aecepißent, qiioti-die magna Gallis detrimenta inßrebant. Nam er pontent jtouje arcis qui ducebat in CittadeOam ingenti murorum rui na editadiruerant,interßcerdnt plerosq^ex occultocertis falconum iüibus: er propugnacula demum ipßipitmarunt coroM penilus enudarant : ita ut nemo editis in locis confßi-cerctur. Excogitati quoq^ erant plutei ex eraßis aßeribus, culcitris atq; centonibus protedi,quibt(S tormenta occulta^ bantur, qci;dit{iileserant,utquum emittenda forent tor= ment;i,,attollietdeduciceleriterpoßent,priu/quam à Gallis adfumi flammarumq; indiciafidido collimatibus tormenta

ab arcç

SVl TEMP. LIB. III. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5%

ah dYci inuinenrum friiePrits c onijccrétwr. Gulli iimili diH te pluteorum ufum, iftterjèólis aliquot tormcntorum indgt» ßrii jimas pilas in oratomcntorumaAea pcrfringenda, deflinatis iâibits ddcgerant. Per eoj dies quum Aetiops fer=: uus qui tum apud Gallos erat/e incenfürum GdHicdw claf= ferner aditum Ara^nqsinfaniliSCrucisttmplum fe ftatu tdJtotle prgbiturum poUiccretur, Pifcariustantji indolis atq^uirtutisd«x,inipfb ftatis floreeiusnefarijbominisfln gulariperfldia crudeliter efi interj'e{lus. Ndnq; iRe peregre gi«5prod(tor per/ïdii^ plane feruiit er pliifquam Punica, quumdoliac infldiarum ordinein Gitliis detulijfet, erab his optima prxmio ditaretur,Pifcarium iutempefta node dd colloquium euocatiit,euadeittemqi militari fcala in fiim^ mamhortorummaceriem er in caputexporredurn fagitta lunatarepenteemiflaiugulauit.Corruentcmfamiliares qui ader ant,quumfl'u^tra erigere conati efl'ent,ipfum iam exa^ nimemfeuto impofltum extulerunt. Tantusueromoxlu^ 61 «s eins uiri morte per urbë multoru pbuól« dc lachrymis enunciata, dues £què ac milites occupauit,ut ea node /fles omnis partie iampropè uidorie amiflaeffe, aedeniq^ip-faigt;teapolis abho^libuscaptauiderctur. Galli quoq; dus perpetrati fadnoris certiores fadi, nculiam rei bene gc=! rende occafionem pr£termitterent,Alegria d;lt;ce in confier natosmetu ac dolore Aragonios eruperundmultisqi inter= fidis, er ceteris in flugam coniedis tormenta er militunt tentoriaoccuparunt.tn tanto repentinoq; tumvJtu «c foedlt;t omnium juga, populus impigre drnid ccpit.Rcx quoqfipfi cohortantibus maxime Profijero Columna, Vgoneq; Cdrdo nio, dolorem fldlicet ipfo metu uincéte cum cïifiodibus cor= poris ((dflerendäope fuperuenit.lbipugna dmodKin crueii

M Hij

PAVLI lOVll HISTOR.

tt magnis titrinq^ clamortbui coUato pede, dc dubio ptpt euentu codimijjiiefl. Alegrid enim, utpurtüuirtutelocunt tumtur,dcriter repugnare,modo urgentibut cedcre, modo collcéhs uiribus redintegrdtoqj impetu incumbentes propel lere:ipfe inprimdfronte uerfdrijftrenudmq; adhortando dC pugnando operam nduare. Ad Extremum Gdüorum impe^ tus egregiè dc jirtiter eft repreftùs,quum Ardgonij pudore ftmul dc dolbre iiicitdti, ^uod er locum ubi tendebdtit, cr pubiicum dppdratum priudtdmq- fupeüeébitem dmiftftênt, in prieliiireuerterentur,GernMniq; denftatis cuneis hoftiunt acicmperrumperent. GdUis intrd ueteres eorum munitio= net cSpulftSjtormcntdomnid et tdberndculd,resq; milituiit nidgnd ex parte recuperdtic funt. Eadie AlftnfusToraldui uir nobilisdc ftrenuus,tormentoe Vicentinaturreemiftb dumin pugnam deftrretur,interftdus eft.Mortuo Eiftario,' (luum Ferdinandus ob dtrocem cafum hominis ftbiomni^ bus fid ei dc amoris officijs coniundißimiftncomparabili do lorepremeretur,pluresq;diescolloguiohominum,crpu= blico dbftineret, Pr öfter adminiftrandi belli cur am fiufeepit, Tranfteratisreliilis Gallis multum anti ad Ferdinandum hortatu pontificis,cr Afcan'^ maxime cardinalis, cuius con fiUa ab initio fiuerat fecutus,ftoponderdtc[i Fabritium Co^ lumnam Patruelem fuum ftmiliter cum his ejuds haberet co pi sin partes protinus ejfe tranfiturum. Sed Fabritius ne alienoarbitrio de his rebus,gudfidei ac decoris curam exi== ftimationemq; refticerent, confilium capere uideretur, apud Gallos aliquandiu militareperfeuerauit,continuitqi in fide GaUorum aliquot Campanidoppida, amp;nbsp;Uierony^ mum Tuttduillam Aragoniorum ducem in Venefi-anis cam pis tumultuario pruclto fudit. Cdterum Fabritius, Afca=i mij

SVl TEMP. LIB. 111. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9î

jjîj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;totius dcmum Columnii£ familix pre^

abus fuligutui Ardgonijs partibiis adh£ßt:utqi 4róliJ?uno dmiciM uinculo rcgi tHngerct«r,Viiflori4 ciusfilid tion tri ntdji’erdinandoPifcdrij ßlioddhucinfdnti,dcjßonfdtdefl: • qudmpofleddltitudinc uirilis iiigaiij, nbsp;nbsp;literdrum ckgan^

tld c£tir(ts noßY£ £Misfatnindsfupcrgrel]am, plcriq; funt ddmirdti, quum pdriter uir eins Perditidndus dntc altos re=: rumftrenuégefldrumglorid m.-txràè florerct. Ccrtabatur quotidiedJCtttddcnx niuros : condtiq;funt Aragonij flt;cpi=: us trdiipenderc hofiium muniiiones,/cdeu res ftmpa muU tis iüdtûs dcccptiscj;uulneribus impro/ßere taitatd. üdrcifi fus demum Aethrufciis mirdbilium opcrKni mdcbtndtoi-, «t dgendorummdximc cuniculorunt artifiao infignis',inge=i niumfiitimproßirticndis Cittddi'lld mûris Fcrdinundo obtu lît.Necmukopoftfinuofos cuniculos fubter ima futtdamcn tdjocculto multorum dgreftium Idfcorc per noftent (xcdua^ uit,plurinwq;fulpl}ureopulucr£replaiit.Quibiisperft(lis opertfci«, quum Aragonij quotidiena confuctudine ddmu^ nitioncs fucccftijftnt, cr Gdllos dd locum defendenduni fto impetüprocurrcntesinfummum murumelicuiftint,Ncr= cijfus opport«nè cuniculis igntm inlulit^cxttmploqftioi ri=^ biliftagorecditototusdbrddice »rnrtM cummiferabilt fits perftantium GdUorMmcIddcrcuuIpj utq^diffrailus initis tcriorcmpartemprocubuit. Tmhi «erô Ardgonij per mis nas figtidiritMlerunt, zir Gdîlos tant£ atq;inopindt£clddis nitrdcMio percMIƒoJ,^lƒ^dIIdo cxdciidoq; infugam iiertcrut: ftatimqÿ omnibus in opéré uerfantibus munitiones proferri axpti: dctdiitumJfdtij intraboftiumfeptd occupdtumeft, qudntum temporario dggere, p riufquam Gdlîi à timoré ft reciperent, tormcutd^ dirigèrent, compîCv'IipotKernnt.In

M V

PAVLI lOVIl HISTOR? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;!

idmini^randis, Dimaßus Rccußinttus minore tormens 1 to idus eß:plerifq; nlijs ex militum ac iiectpolitdnoriim W bi uulneratis inteißdisdti tame, ut nemo ab indituto operedijceieret, uel ipfo uit£ difcrimine permouerctur.fgt;i prima uero nodii tenebra concurfu iindiq;fado,mullipli catisq-, operis,munitiones ered£ perßd£q; ßint:nam ßciiti Galli in ipfa nodis obfcuritatc idus minime eertos infcre^: baittßtd in opere Aragonij ardentiore fiiidio^çir minore c« pericnlo nerfabantur. Dum Galli ad Ncapolim circumual^ ldntur,Mantuanns CaleaciusSanfeucrinus 'üouariani graniobßdioneprcmcbant. Primo enim aduentti,Dertho-na atq; Alexandria nrbibiis certo pediium equitumq^ pr^ß-dioßrmatis,aliquot cadclla circa urbem,qu!lt;e 'a Gallis tcne= bantur, inpotcflatem redegerant,cr in bis C^alogianuith Burgarum, amp;nbsp;Vercellenßuiaquinto ab urbe lapide Area marianum,ßcdb arcu uidorije C. Riarij nuncupatum,qM patentibus Ulis in Campis, Cimbrorum,ingentes copias me= morabili praliofuperauit. Galeacius quoq; Sanfctierimis,' cui Contarenum cum Gricoru alis ab initio fe coniunxijß menwraiiimus ycqiießrihiis prsli's prc/ßerc ßepius fadis, Gallorum eruptioncs repreßcratircceperat ßubiirbanos tä cos:amp; oppidum quod uulgo Lumen omnium aicitur,expn gnarat. Eo enim loco oriundtts fuit Petrus Lombardus,qui quum rudi iüo fisculo facros librosgrauibus commentariß illußralßet ,fcntentiaruin Kagißcr ejr L unten omnium eil efppeUatus. C^uibus de caußs Galli duobns magnis circum=: nbsp;nbsp;(

feßi exercitibus,quanquam ßepe erumper(nt,çrpecus un= ' diq-raperct,ccmmeatuq; nonnunquam abamicis nodu ad urbem conuedo iuuarêtur, multarum tarnen rerum inopitl liiborabant.ïmmatura enim fegetes incumbentibits sßrtia^

nü

SVI TEMP. LIE. HT. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;94

tihytiftiiK fucciderecoddifumnt, cy-jvinncnrinKficinod expritt^ilwborreis uetwhabcbüt, idUptdets inpilis conttm dcfcdtnr. QiioiiidOgonid,Tcrdt(bioq; et Mora fuburbdtiis ütmicuîis alio auerßs diriuati5q;.ßtimcntarb:n:olie açiiaric impetu deftitut£, aut à militibut perfrad:a:,pcnitiis inutiles reddebantur. idg; folumin nobilium menfarum ufum itenie bat^guodtrufatilibus moîis (jiiotidiano labore terebatur. Kultitudo autcm milituac ciuiitm, ipptq; iwnciita pro^tcr pabuli ordciq; inopwin tritico cacabis excodo uefcebâtur. Scdante alias difficultates funtma uini penuria, fiiblata pr£ fertim omni ßße propinciux «nidciiit;e,diK:i:oîHcî/(etior.'(gt;» Gallorumq; perßegcrat. ip/è AMrclt;tlÙ!fM(s,gH(tiigï(d cjuarn n£ nwrbo implicitus,ßngulari animi uirtute ßngulos cofo^ budo, er celeriter uentura lüixiÜ.t poliic?do,rcr/(in propc ominüdifßcultatibus occurrebat. Lranf i/i tirbc prxter Ko uarienßu cohortes publice conßcriptas, équités utriußj; ar= VMturfißipramille, Heluetioru circiter quinq’ miliaduce Atüio uiroJortißimo, cui à lauto conuiSiu Aiiauolebatio cognomen fuie : cgterieraiit Subalpini pedites amp;nbsp;Gallißi^ gittarij, quosLudouicus Salafßis adduxerat.Cum Carolus modo in Aßenß agro, modo Taurini in maximis .eflatis .ca=: loribusßatiuahaberet, amoreq-, Ann^ Soleria: nobilisma^ tron£ captus efje diceretur,iifq; ddeo moÜiter animum neta^-te ad uoluptates facile protium rcinifcrat,ittà totius belli co gitatione plane difeederet : ct regij concili; proceres,uel tx^ dio diuturni belli,uel repetede patrix deßderio dwó?t,deßiis obßdione liberandis tepidißime loquerctur. Kcc decrät qui Aurelianxglorix atq; amplitiidini nequaqiia occulte obtre Nantes, turpitcr inuiderent. Gribus illc totaduerßsrebus p(rmotus,adreg?fcripßt uno arguineiito etpluribus (xcJn

PAVLI lOVlI HISTOR.

ptis, ut db uno [altem UbelUrio ftationes dtq^cuJîoJhefab krentur : ut turn pro/[ere dccidit: ndmef; dltero intercepta, alter incoluinisdd regent peruenit. Hw literis [uam crtot ßrtißimorutn militum [dlutem demiße dtq; [uppliciter cotk menddbdt, pertinere dd publicam Gattorü exiflimdtionent, Cr ad ipßus priefertim regis dignitdtem, cuius maxime cott modo dtq; iudicio Houariam cepijßet, defendi dc liberari prjißdiumßn qiiod, ß aliquorum malignitdte uel inciirid et ßdgitioßsconßlißde[ereretur,ltali acceptiS clddismemo= res,crudeliter eßint ßeuituri.üoudrienfes enim gui [ummf fidei eßint, amp;nbsp;milites, gui [umma conflantix laude, aßgt;erd omnia paterentur, propter commeatus inopiam iam propt ad rerum omnium deßgt;erdtionem perueniß'e, neg^ iam uüd re magis eoritm corpora dtg; animosfitflineri, guam certa ßgt;e ipßus régis aduentus : ß exercitum À Ver cellis admoite^ ret,Q-hoßes perterritos ,gHos modo ad Tarrum late pro-aompoßto aggrederetur,[e cotinuo erepturunt cum o^lomilibuspugnacißimorumhominum, egregiogiß cinoreeditouidoriam eße geminaturum.Carolusadea[a= lutem ßbi cordi eße rejßondit, ueleins ßbiardaaßinitate coiundi ueldeoptime meritorummilitum: neg;paßurunt ungudm,utdetrimentumautulld ab boflibus contumclia dcciperetur: Acciuißi nuper[e ex Heluetiß pedites,et è Gal lia équités cataphrados in[uppkmentum exercitus: Spera-re ea auxilia preguam mature conuentura. Qu£ ubi appli= cuißent,extemplo caflra promoturum,ddturumg; operant nduiter,ut Italifcedafugaobßdionem relinguerenttuclß conßflereatg- operiri ipßus dduentumuetlcnt,in[aliciter Gaüorum uirtuté iterum cxperirentur.Ws literis pro con^ cione recitatis, jS urelianus militum pariter ac ciuium ani^

moi

SVl TEMP. LIB. 111.

mos mirißce cofirinduit:eosq; dd in/rit«tlt;w in porti? dcgt;nœ=; nibus niMtiitiones cckriter perjiciendd? dcccjtdit. Jpfeim^ portuntn ualttiidinii nulL-ini excufcttionemdccipiebdt,lt;}uin uigiliM infßiceret, circuiret urbem, operibus udcdrct,ßns gnldq; militie mtmerd die iioéluq; tncredifcili tolerdntid, ubic^^ multui excqueretwr. Scepè milites «ideretrecett tium cdrniu de/ïderio taieri, eosqj incommodé fdlitK uefci, prxfin-tim lt;jMÓd in raedijs ^ftatis feruoribiM uino penitw ca rerent,min«sgenerofos equos occidebdt,itd ut dijjèiios per centnri.'ts dqud diitißone mtlitibui Idrgiretur. Nono tjno^j inKcnto^nfei? de ßipendio cdum uidcretur,quußanmd pe cunid inopid Idbordret, xreos dendrios pro urgentie cKde= bdt, (Lüdßde totidcm drgenteos perfeólo bellofereddit turim poUicebdtur. Per eos dies à Sendtu Veneto Mdntud^ nws cnm multo uerborum l:onore,quàdddTdrru pro digni

' tdte totius ltAli£flrenuè dimicdßit, imperdtoreü dppelldt tiw.Ncc mnlto pofl Georgi«? Hcmns,Petrus^;Mdrcelltt? imperij miiitdris inßgnid,argenteumßceptrum,et uexiÜum aimtum in cdflrd detulerunt.Secundus nero bonos in exert cituPetilidnoddtus,ßc ut tum Veneti duobus decretis, er grdtidnimi,er ßnguldris prndentide Idudem dpudomnes tulißeutdercntur. 'Exdrßtindeßeditiomditdris inteirltdios dtq; Germdnos,ob ignobile fcortu, quo die res in ßtmmum pene diferimen ddduild eü, quüm irdrum cduße mutuisext dibuscreuißcnt,erdbutrdq;genteinduxiliumßiorumdrt }ndt£ dcies ddcurrere properdrent. In co tumultu MdntMds nus udliddin equituin dc peditum mam“, uids qu£ ddurbent ßrrent inßdcre iußit ,ut ßi forte Gdlli ined tdm diri tumult tus occdßone criimpcrct, pnrdti? oppofitisij; præ/îdijs in «r bem rcpdierctur. Ip/c porro inmedios Gernwiios intrépide

PAVLI lOVlI HISTOR.

procurrit : eosq; fraires cr confctnguincos appclliirtdo,tii depreciUido, ne tMit^nfMinus in focios admitterent,facile prslium iam muhornin ciede atq^ uulneribm cruentuin,di= remit. Erat enim tAtintnama Germana, ma,tregenitut,pluri mainq; ex ea fangninis affinitate apud eita gentii milites diithoritatem obtinebat, quamoripfemirisartibiisadaii^ gere erat folitus : ornabat enim fspe eoriim centuriones atqgt; ßgnijiros nari/s mwieribtis : immifcebatq;fefe grega^ rijs militibits incredibili comitate : fed mcorrupto fimper ducis acprincipishonore: adeb ut nemo tarn ßriaeffetac turbidiis, qui e.i liumanitate, fed maxime iiifigni liberalita^i te, qua uir tile maxinios etiam reges fuperauit, minime fle= âeretur. Cr.ecos quoq; équités, qui Dodum ipforum prit= fedum, quod auarcac infolenter fecumageret, interficere, Cr ad ho/les transfugere cogitarant, placando largiendoqs inßde continuit, ifsij;, exaubhrato Doa'o, ut Contareinint Gr£Cie peritum lingu£, amp;■ honeflum in primisftrenuumqi bontinemSenatuspr£ficeret, impstrauit.Qiiibusbeneffeiis adebßbiGr£corum animosdeuinxit,utinpofierumßdeli foitiq; femper eorum opera maxime ufus, amplißimum fe= quentibiis bellis ui(lori£ dccus compararit. iam plures dies inuaßandisagris obßdendisq; itineribus conßimptieranb Gf £ßeis iam pr£cipitdrat, qua certis rumoribus ac nuneijs dffirtur ex Gallia nouit adiientare equitatu, e:;}- magnâ Hfi uetiorum multitudme Graias alpes tranfcendcreiiamq; Ver cellas À Eußo rcgulo atq; Triuultio aliquot turmis atq^ co= l}ortibuseoadl.’{flis,occupataseffi:urbcmq;eabcllofedetn fore, in quant rexpropediem eßetccnccfßmis,utindecoa^ âis in unie copiis,cx propinqtio obß’fß: iiouaria opemfer^ rematuraret. Qdtibns aniinaduerßs pcriculis, Mantiianus

ç;-

SVI TEMP. LIB. ni? çi (7-lcgiitos cor ;(iK,O” SendtHm ac Luiouicum sfcrtidin per titer dccuit,quanto ciim iifmmine fumnt£ rerum fibi res Cnturaej]'et,ßcumdiuerfis hoflibus ancipiti prxlio dimi-cxrc cogerentKr.Proinde deledibui ubiq^ habitis ttiMoribiis copiß exercitus firmare maturarent, nec uUis parcerent i,gt;!pendijs,quando ùm propè adßnemUborum eßitper^ uentum. Qjÿimenim audje aires noaiSMxilijsßretit,Je protirjus adiaiidis Sßrtiitnis propius arbeni moturum cd=: llra,!tc turn ex tato maiord tormenta proldtarum,ne adiiett tdnte rege ,ßobuidm irctur, ed protinttsßtbitd tot obfeffo, rumhofninum eruptiottcrdpcrentiir.Sperdre ße intereduel boßcs ultiiM fdmisneceßitdtefubddlos:,deditioneme(ß:fd^ ä^iiros : iicl ß rex dd ßoluendiun obßdionemddproperdret^ eiini ßmmo cam dctrimeto,uelßugaldricum infdmid Vcr^ ■f eitiW eße rccftn/rwin.Ncc midto poß qaum db omnibus eius ßenteiHid probdrettir, ex Germdnid Georgius VetTdpldnius Ilir domi nobilis, nbsp;nbsp;multis militie geflis cldras, cum dele^

lt;3i5 cobortibus incdilrdperaemt. 'Vettere quoq; Ludoui^, cipecanid condudi Germdiiicquites quiiigenti,duce'Brun ßiico rcgulo, Gr ex cdgente trid milid peditum.totd dutem It^did utriußq; drmdturecquitdtus crpcdeflrespdßimco^ pie conßribebdntur : ttdiit uno ferme tempore GdUoruttt duxilid VcrccUits dpplicdrent, Gf in cdßrd ddüoudridtn «nduj; (np'pplemenca copie mitteretur. Interim opptcUm 'Brionid^que preßdio G^HorMin defendebdtur,cum drce eX pagiidtdeß,interceptbß ßepc cbinedtus,quoru uedores in prxdltis furcis, iit obfeßis fpciktciiloforet fujßendebdntur. Vdfldtus qaoq; ßtbitd incarßome dger 'Vercellenßs,et dbd^ ingens pecoris copid. (ßuonidm AUobrogum principis axortum tiidiid Gdliis fccus dc fe fdduvddb initio promißfi

, PAVLI lOVII HISTOR.

jit,ttpertè fauebat,Vercellis^i Gallier copias receperdti Venit etum in cdiird Ludouiem Sjirtid,cr cnm eo 'Bedtrix uxor ,incuiui grdtidin ïAdntudnui uniuerfum exercituttt inftru(lum,dcomnibtis inßgnibm exorndtum,inpomp^ moretn circunduxit dtij^recenfuit. Ferunt,qui longeo!n= nium pulcherrimo fummo ordine incedenti^exercituijße^ itdculo interßuere, nunqudm pofled uel dinpliores uel or= ndtiores copidi uni^ incdftrii initdlid fuijjicon/ßefids. E* rrfrtt enim pdiilo minus quinqudgintd milid dele^orum ho-minum,exceptis etid militü minißrisjpfe quoq; Ludou icus tdmetß in togdmeliorhdbebdtur,(iuod ßdturd eratgeßddH arrnis idoned dtq; decord, dnndtus prod:it,Gdledciüq; duce fuum, e^iibd uerßcoloreßtgulo Gdllorü more indutus erdt, dcerbißimicdßigduit,uel!itiillepropriüßdßidirel)dbitum, dchoflilem pr£ferre dig; imitdri uelleuideretur.Ldbord= bdiitobfeßiin diesmdgis dcmdgis rerum omniuminopid' amp;idm pierisc^; continuo fdb£ dc furfurdcei pdtiis ußttd^ befcentibus, dc morbis ßubindepercorpordhominumuuU gdtis, regid duxilid de/ßerdbdnt : cjiium inßeßßzs uids,occu= pdtd oppidd, exercitus dddudos, tormentd Medioldno dd^ ue(ld effe confßicerent. Cijtibus decdußs nodurnos ignes in turribus excitdre, dc tormentorum fclopis certo ordinc dc numero editis, omnibusq^; demumfumo dc uexillis ßgnh ßcdtionibus fdétis ,fupremd rerum fudrumpericuldregijf exprimere,dcmdturdm opem iinplordrecoeperunt. Quo piidore ddduéli Gdllorit duces, udliddin peditum dtq^ ccfui= turn mdiium cum fdreindrijs iiimentis,^^ multo conimedtu lioudridintempeßd no^le introducere ßdtucrunt. Sed Mdii tudJtus perexplordtorcsdecorum dducntu certiorfddus, in omnespartes Pr£ßdid dijßofuit: cunebt'ß itinera celcri-ter

SVt temp. lib. III. 97 teŸOccup4iùt:ProgrejJ'uiq; ipfe ante alios, quum femiamu, tM fomnum caperet,Gr plures equos die noiht'q^ per uices epbippwtos er frenatos contineret, prlt;eter Ar cum Marians n«m medw in uia conftitit,quo protinus Grfcorum al^cr GcmtnorMirt colories decent accitfi fueraut, eo conßlio, ut fuis,ad quos lofies uerterentur, quum opus firet, fulfil dio protinus aduolaret. GattipriHter oppidum Lumen ont« nium,çr Nlonticeüü pagü itinere capto,in cas turmas quat CoÜeonqÿergomates duäabant,inciderunt,ßTitimq;,ut eo vum nws eß qui in furto deprehenduntur, uiribus dtq; dni=i tno concideritnt. Nec mora,quum ignota regione denßsq; i« tenebris errabudi diffu^re conarentur, coêuntibus itndicj; Venetis ac sßrtianis, tota ca manus dißipata captaq; eß-Poß idfailum Mantuanus,ut acrius hoßts ur^et, coenom bium diui Nazarij, quod moenibus erat propinquu occ«pilt; uit, Caroloqi iJieliteo cußaditepriSpoßto, ßffa atq^ agge^ Ve locititt egregiè communiait,unde ßnepcriculo coîîocdtis plurifciw tormentis,muladetrimenta obßßis ex ipfa prie fer tim facra turre, templiq;faßigio,fepius inßrebantur. Ab to toco, quum ßrte Mantuanus ad injßeäandam munition tiem, quam ad extremum fuburbanorum teéhrum caput Aurelianus erexerat, cum aliquot centurionibus proccj?t/i fet,uifa eß occaßo eius munitionis occupade, /tcttimq; tpfo cobort^nte, Gorlinits Kauennas cohortis pritß^his uir im-i piger in cam tranfccndit : Gdttisq; intra portum compulßs totiint earn munitionem, quod ex materia cejfiteq^ conjbu bdtjprotimis iucendit. De prinw uerb uigilia,quum mtniM Gdlloritnt tormentain tenebris timerentur,fuburbattAiedu ßcia cr alteram munitioné, qujs ante Agapianam portrfin (onUrudaerat, expHgna,readorttts,iacomatioVeneto cT

N

PÄVLI lOVII HISTOR.

Pefro Didmàtafortemnauigantibus operain,pdriflt;xlicttJ teinpotejlätemredegit. Sed dum Dalm^tAportarum fores concremareconaretur, obid^iiiicautius propugnacubtns fubiretjtormento traieüus interijt. ibi etiam Antonius Fa^ ber^y-loannesFeltriusfirenui centuriones,fagittis confait ciati funt. Seauéti quoq; die,quum eum fuburbanorum idi ficiorum tra^im ad cohiben^s Gaüorum eruptiones mu^ nieiidumprjeßdioq^ßrmandum omnes cenferent,cr ibi Peti Hanus multus in opere uerfaretur ,minoris tormentiplum^ bea glande, nequicquam te^ntibus eum armis,in rene deX tro grauitcr eft uulneratus, ßc ut cu maximo omniu dolore extrem um uit£ per iculum adiré uideretur. Aurelianus,eo fuccejßihoßium, erumpendiab eaparte facilitate fublata, ne ßmili qtioq; audaciaareliquisportis fuburbia occupa* ■ rentur,ea omniaßeuo conßlio diruit et inccdit. Interim duo bus ingentibus tormentis idoneo in loco conftitutis, maiori* busq^mortarijsßepiusemißis,crinuripariter cirinteriu, urbis indißciadiruebantur : dabatq^ operam aßidue Man* tuanus oppuguando acriter, atq; omni ex parte urbem prfi ßdijs circa proxima templa coUocatis circuendo,ne alicunde commeatus importaretur, portarumq^ egreßibus concißs atq; aggere obßeptis,ut omnis undiq; exitus hofli prieclude* retur. Hiscognitis rebus, Galli qui Verceüis erant,copias eduxerunt, er trans Seßthen amnem quarto ab urbe lapide apertisin campis caßrapoßcerunt: quum /ßerarenthoßes timoré eorum aduentus adduci poße,dc eos propere copias atq; tormenta longius ab urbe remoturosjn uniuerßq^ fu* turicertaminis cafum animis ac uiribus intentos ,folitam cuflodiarum acßationum diligentiam effe remiffuros, do* nec Carolus cum totamoleexercitusaduentaret. SedMan*

tuanus

svi TEMP. LIB. 111. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jS

tUftrtUJmMnitw caflris ßnguLmanimimdgnitttdine rftq;co JljnttiijCodcinloco coiißflcroninime dubitauit,quimquäin kgt;?wkis, ^«i)n.(g(t£tin tmlitarii prudentie opinionc adepm ti uidebdutur, utfefe rtciperct tormcntaq^ retraheretfoüim citèmoncretur : quoniam fuprauigintiniilialieluetiorutn txnouisddciiibui, crualidumequitatum Aurctntio duce nd Cdrolitirt perueniße dtdicerrfnt. Ipfe enim in coßlio er pd km dpiid gf Corios etiam milites Ye}ßondebdt, cd ßbi mdxh tneptlutdridconßliduideri, qult;eimpauidi dnimier fcelk’ci decoris pletw Ißeiblrentur : ßgt;em cnim er mc tMm fcello turd£qudliter eßediuifl, fed cum femper euddere uiólo^ » etn, qui prinM dlieni pduorisßgnd deprebenderet, er in* clindtis protintM inßdret : nccnim uÜd fdtis udlidd, femel conuerßs dc reffxânntibus, ucl dmnium, «cl montium eße tnunimentd : Proindceii« foedt conßlij obliui/cerentur, er fe duce de»Mturacumuldtdcjiui^ridminime defferdrent, CdterumSßrtidniedin VrbemiiVenetis exp«gnArt er di« ript «olle uidebdntur, «c cdptd fu nditiis dcIeretKr : uniuer* ficqyitcmpugiteeuentumnMgnepereßrmiddbdnt, neßui* fHforent, citterdsprotinusurbesdmitterent: ucl ßui^h* rid potircntur,Venetircrum omnium drbifrißcrciTt, er iit tduidhridpro uctere libidine totiusltdliti imperium ufur* pdrent. Per eos dies NicoIdHS Annonit« er lodnnes CojneS «td cdflrd ufq; hoßium prouefli, equellri prjcho projfere dt ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tnicdrunt, cognitum^; efl à cdptiuis Regem ddhuc Tdurini

1 eonßdere, fedpropediemcumreliqulscopiß incdßrdprofi cifci,et prtflio decertdreftdtuiße.Sedno multo pojd Mgcn^

1 tontfs dd Mdutudnum prueconem mißt, moiuiitq; ,ßVcneti ' de pdce loqueretur,futurumeße,utneq; regem «ect; proce« ; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ves db bamp;neßis cotiditionibtis dlienos inuenirët. QMdmokr«

PAVLI lOVlI HISTOR.

ifuumin cailri^pdcis nomen grdtißimis omnium duribui exciperetur, fequenti die miß'us eß Vercelld^ Albertinut ^ocbetus perjßicdci uir ingenio per cduftm uißndi ßbj dpud Triuulcium dduerßiudlitudine Idborantis, quidpud hoßiumduces,dccurdteuoluntdtes eorum explorditdoj ccf tdxde pdcc conditiones proponeret. K poßrro die retulit Cdllos hdud grdudte in cottoquium deuenturos : duxitq^ in cdflrd Ardldum regium cum quo de die dclocofuturi coUa qui/, comitumq; numero ßdtueretur.i^ec multó poft Mdn^ tudnus fide ddta dtq; dcceptd, in cdmpum pdtentem dd inft^ didf minimeßuftiedum,ftrme medium inter utraq^ cailrd (ft euocdtus. Bo conuenere Aurnntius princeps, Gietifts, Af-gentonus,^Pienesregi/ cubiculiprxftâis : ddhos quoq; Triuultius, Cdmillusq; Vitellius pleriq^nobileséquités nrmdtigdledti^,uelutiprielio ftret contendendum. BXdltt fdpdrte Mdntudnus cum Contdreno illuilribusq; dti/S dtd^ rum prlt;gftblis prodijt, pducisq- de cdufd fermonibus initis, quodnec Aurdntius Ldtiiidinpldne cdüebdt lingudm, nec Triuultius interpretismunere foelicitereo tepore fungere tur,de inducijs trdnftddum eft, ut e£ decern dies mdiierent, quo temporis ffidtio commode de pdcis conditionibus dge* retur: Ipftq^ interim Veneti dc Sftrtidnidb oppugUdtioiie penitus dbftinerent,pdriterq; Aurelidnus munitiones,qudS intrd murum diligenter extruebdt,lhtim intermitteret,dtq; Cimenta di'etimobftßispr£berentur.Bdutid^erdnt Aioi fins Aduocdtus, ey' Phoebus Gonzdgd cdürorum prlt;efiebtit cum pr£cone Gdllo urbem ingreßi,Aurelidno minoribusq; ducibus renuncidrunt. Qjtibus ed omnid leto dtiimo cöpro bdtibus, ïtdlis poteflis eftfiifhtjUtquotidiemunitionesin^ ffiicerent, ne quid eisadhucimperftbiisper nodem occulté nouicli

SVI TEMP. LIB. ni. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;99

nouicli open's didmtur. Biduo pofl LudouicusdMedio^ laito in caftrafe contulit,inifitq; ad regem i'rancifcum Ber= nurdinum Vicecomitem ©” TAieronymum Stangam, qui fumma ud componendam pucem tnAudata defèrebat.Verutn in coHoquiOfUbi omnesjiréproceres erant, Brifonettus cur dinalis durioreji inuentus : utpote quicunüasiniuriaseo bello dcceptdsferuido quoddin ingenio recenferet, er con^ ditionesfumm£ tniquitdtis proponere uideretur.Qudm ob remrebustuminß:äis,pdulöpoflArgentonus,Gicnßs,dtqi Pienes, ut cordtn cum Ludouico Venetisq^ legdtis difccptdx rët, in cdßrd uenerunt.Ab ijs impetrdtum cfl,ut Aureliano eundi dd regent poteflds foret,ed conditione,ut fi pdx dd ext turn perduciminimcpoffet,cumeodemquemeduceret conti tatudd reliqudm eins beüi firtundm fubeundaminurbent reuerteretur. Poftuldbdt GdUus dnte dlid, ut Veneti Ferdù nandumcontrd fe t^cdpolitano bello, claffe uelcopijs terre flribus iuiidre nollent. Sed Sendtus, quem legdti per literdi confulebdnt,perplexe ddmodumrefcribebdt,Venetos qudm diu Cdrolus dfociorum rebus dbftineret, regium eiusno^ men culturos femper, dtq^ dmicitije iurdfyncerd fide ferud* turosmegdbdntqs legdti pertinere dd edm, qudtn GdÙi cunt Ludouico trdäarent pdcem, ut dlicui nouo feederi Sendtus Venetus dUigdretur, quieiquod nupercumC^fdreMdxU wiilùtto,er Ferduwndo Hi/fdnidrumregc,poiitißceq; Ale-^ Xdtidro,er LudoHtco sfortid idum effet,fe fldturum incoH’i cuffdßdepromißffet.Porro Ludouicus, qudiiqudm, Grre^: giserprocerum fummdmeffeuoluntdtem, ut res non inU qud conditione componerentur, baud obfcurc inteÜigebdt, dtq;obideosdegrduibus ipforum poftuldtis di/futdiidore ««cfido^ dliqnidremifjitroseffe prouidebdt, tdmeiitdntct

N ii]

PAVLI lOVlI îïISTOR.

(Tdt dnimi foUicituiine, ut nutiqndm poflea adeo /ècunJd ß bi bominum ingenid ßre putdret,ut eo periculofi belli difcïi mine(bliitui er incolumif eri[gt;eretur:ddeoq; dnxiè nbsp;nbsp;nbsp;cupi

dèpdcem petebdt, ut 'Ferdindndi Ardgonij cdufdtn minime re/^iceret:cr fe eiui duunculum eßi,dum priudtimßbi cott fulit,peiiitus obliuifeeretur, Itd^; per idoneos homines, re fgpiusdccurdtè-dtepfubtiliterpertrdddtd, Gallidd fextiint idusOélobris bisconditionibus pdcem cum Ludouicope* pigeruntjUt cunild prxßdid urbe i^oudrid ac omnibus lo^ dsguje Ludouici ditionisfuijjint, continuo deducerentur, ducentdq; miliddureorum nitmtnum, qu^ Rex ÀLudouico fi-dtreg^eius Afcdnio cdvdinale-, db initio belli mutud fuin pßlJet, duibus penßonibiis redderentur. 'Ludouicus uerà GenitenfemdrcemHerculi Ateflinoipßusßocero,cui Cdro* lus mdximè ßdebdt, regio nomne cufiodienddm truderet. Cdttis item Genu£ qudntdmueüentcldßempdrdre licerelt et quds ndues dpud Rdpdüum AdurnißLiguresq; cepiß'ent, reßituendds curaret, Ferdindndumg; Ardgsnium dnte om~ nid eo beüo contrd Gdllos,copijs,cldßibus,pecunidue mini mè iuudret. Poüremà quinqudgintd miliddureorumnum^ tnum impenße nomine, Ltidouico Aurelidno perß)tueret,et cdptiui utrinque redderentur. FtecmvltopößLudouicus Sdldßßts er Anatiolebduus Heluetius urbe prxßdium eduxe ruiu.Fuere équités omnis generis duo mille obHn^ntiOT quddrdgintdßex: Peditesuero ter mille er ßexcentitrigintd qudtuor,pr£ter eum numerum quem dnteitper inducids dd regem proßilusßecum Aurelidnus ddduxerdt. Forum eqiii »Mgnd expdrte ßrig)ßextremdq; inedid ermdeie conßmt-pti erdnt,ipßd dutem uirorum corpordfdmc eneóla,er trifli pdSorc miferdbilemin modumadeödeßrmdtd uifebdntur, utpriuß

SVl TEMP. LIB. III. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÏO»

ut priufqudtn Vercdldf peruenire poßint,plures in itintre pjßim interirent.lnhunc modumrebuf compoßtis,MdntM nui quum 4 legdtii facile impetraß'et, utßbi Caroliim adiré, at(j; ei coram priuato nomine pace gratuLtri liceret, VcrccI l4s cum ornatißimo comitatufe contulit, exceptusq; eß 4 re^ ge GaÜifq; proceribtif ßngulari humaniste, ccrtatum'^; c/i utrin^i muneribus : nee li^antuanies regi^ ceßit liberalitati: nam (plum duos exintàg procerit3.tiiequos,{iuorumaltcv mille aureis ucnierat dono accepilfet, aliud ipfe nobilißU mumeguorumparregidedit, guoru alter ßadiceo erat co lore,natus in Calabris, c^ui incredibili ad feßiris nutum agi, liate,çy‘ in gyros circumßexus ,Gt' ctirfu ac faltibus incita, tus, ßupentibus Gdlli$ regem magnopcre dele^Auit : nemo enim totius Eiirop^e regum ea tempelhte, TAatuano,omnis ÿ:nerii militures equos uel plures uel nobiliores alcbat, lt;(«od magnoßimptu dd propagandam fobolem,ex omui uet tranßnarina prouincia coquißtis equabus admißariß, domi greges mirofceliciq; prouentu inflituifJet.At Ludoiiicus Ca, rolo in Galliam proßäh, le^tbs itti maxime debebat ingen, tes gratiascgit,quod imperium in tarn repentino belli turbine iam prope amißum, non minus ipßjrum uirtute quant publico Veneti Senatus prjeßdio conßrmatus,mature atqßx Heiter recepta Noudrid conferuaßfet. Nee mwlto po/l T!üan’, tuanus copijs ultra TicinumAbduamq; tradiifhs, dtlt;J; in by bema dimißis,fecundo Pado Venetias eaaui^uit,ubi Augu ßinoEarbadico cum uniuerfo Senatu in 'Buccintoria na-z ue longé omatißima obuiam prodeunte, tanta ciuium ala, critafcatq; frequenti fufeeptuseß, ut ea innumerabiliunt cymbarum multitudo,iufli dc ßecioß triumpbi,uelinßgni pompant fuperaffè uiieretur.Du htte ad Nowdridtn germ»«

N iüj

PAVLI lOVII HISTOR, tur,Tlorentini multo dcrius qMm anted cun Pifanis bellum gcrebant.EniiKuerô quuin fe Gallicdfide,regijsq; proMißit flanè deceptos con/ßicerent, quod difcedenterege neq; uï* bcm neq- arcem tradidi/Jct, omnc fludiumadparundas phares copias contulerunt, condu£iusq;e/i libérait flipeiit dzo Guido Baldus Vrbiniprinceps, crpleriq-minores dua ces cum deleâoequtatu, pluribusq^ peditum cohortibus, quibus in unum locum adduélis nbsp;nbsp;nbsp;paratis maioribus tor*

mentis,ad oppugnandum Pontefaccum contender ut, Eratit in oppido circitrr fexcenti uiri fortes, et in his Gallipeditei ferme centum,qui magna ui reßftendo,Qr ab interiore ntu* ri parte munitiones fumma celeritate ac induHria extruen* do,fefeperqu'Amegregiè tuebantur,expe£tabantq; auxilùt 4 Pi[anis,quiflntim cognito fuorum periculo,omnes copi-tf urbe eduxerant ,magnamqiagreftium armatorum multh tudinem ex proximis Arni Serchijq; uaüibus euocarant:amp; apud Cafcinam cum 'ViteUiisfrdtribus,qui turn pertnitteiite Carola Pifanorum flipedia merebant, uires in unum confif re,cr fubßdio fuis proficiß:i decreuerant.Sed dum h^Kparii rétur, Ponteßaccenß:s biduo continenter oppugndti,quu(t ßratamcenia, crfoßßiundiq^ fafcibusuirgultorumacrui* nis complet£,Qr locainterioris munitionis plurimum infe* pa hoßium tormentis forent, depgt;eratis auxilijs deditioneitt fecerunt,ea conditione ut incolumes abire permitterentuY-Sed nec fides intègre feruata ep. Ham Prancifeus l^iontedo* lius,quemprimumin Lunenßagrouulnera ppulijfe, amp;nbsp;cohortem fi£uientibus in earn crudeliter Gallis amififfeme^ morauimus, ira prxferuidus ad ukifeendam iniuriam, ont* nes ad unum Gallos,nequicquam probibetibus ducibuSjtrt* cidauit. Capto Pontefacco Guido Baldus codent circumhdlt;gt;

SVI TEMP. LIB. III. to» f (Ui ttrrore,'Maluetio etViteUijs ncquaqua campo fe com^ tnittcntitufjper eamregionem libéré uagatus eft,Ldriu)nq; cr Pecciolum, cr (juiedam minora in collibuf cafleUa inpo te/iatem redegit, murisq; ea oppida penitus nudduit,ut in^ colSjjïibïata mceniumjiducia, inpofterum ß quiiex ipßt reruin mutatione cafus incideret, certim in fide contineren tur. Nec jK«Ifo po)l Toianum cr Lecoluin receptd’.quaßa* tdq; efl Lecoli turris,et guum dliquadiu pertiiidciter defeti^ fd, uiilorvi drbitrio dcderetur, Zdninns Sdmpetriu^ cuflos, et qui cum eo crant Pifani milites ,quod obflitiatis dii imis)c defendiffent, iodiinis Ricdfoli legdti florentini fifuitid,db ipflsmuri ptnnis fu/fiendente Idqueo priCcipitdti funt.SeK quenti die adPdldidm exercitus efl d«lt;fiiw,c(dnioti«q; nuira* Itbus tormentis, ea diu quim accrrime oppugnata,Pifa* nis nequaqud Opern ferentibus, quod uiribus impures cgre* di Cdflind, GT oflirrefl pugn£ cafibus nolebant.Ciuamob* rem Pdlaicnfes, pr^fidiarios ,quiapudfe erant milites^ob* nixe deprecdti,nepertinacius refiflendo Plorentinorum dni nws ad fui teâorumq^ excidium irritdrent,feptimo diefe de=» diderunt. His rebutgeflis,duces legatiq^FlorentiniVicopi* fanum magno apparatu oppugnandum eflecenfuerunt. id oppid«ni collibus adiacet, alluiturq; Arno amne ,quieom loco maxime tortuofus peninfulam efficit:ab ea autem par* tequaBientinam/fieiiatiCampidntealios eius regionisad equeflres pugnas maxime idonei patefcunt : dd interiorem uero oppidi angulum quadrata exurgit turris,db eacp Idpi* deus murus initium capit, qui oppidum undiq; circundat, Crficquentibus munitus propugnaculis iniuftammagni* tudincm attollitur. Hi« in locis tucius atq^ Vitellij qui cum deledbi parte copiaru rfdoppidwit} deJvndfndM ddc«mrdf,

PAVLI lovn HISTOR.

tnagMnt uim omni^gencrif tormentorum, cräiite aÎMÎiù geiitetn colubriium fumtnlt;i in turre coüocarunt:cuiinpil£ ßmx fixagintd pondo, ad duornm nülidrium ßjatium ceu tis propè iflibtts emittebatur. Quibtu rebus ad definßonem egregic prxparatis, (juum ïlorentini inconjßeilu oppidi caftrapofuißint ,proldtisq; tormensis murum quatere coe^ pijßent, tantApilarumuisexoppidocmijJaeft,ut taberna* culorum et eqtiorum atq; hominumfoeda lt;ïc miferabilis {hit ges ederetur : ita ut multi uiri ßrtes omnibus horispaßint occiderentur, quum necuineas neciuftas munitiones qui» busfefeac tormenta de more protegerent,erigere uebproftr re tuto poßcnt: tantus enim omnes ab tormeiuis metus incef ferat,ut milites ante fua quifq^ tentoria, ad excauandasfof» dggerespriuatim extruendos ,omne fludium con» ferrent. Pifdniquoq; noiiuߣpiuserumpebdnt,e:reosqui in excubifs cr ftdtione erdnt,duda{ler inuddebdnt,excitdtis uero tumultibus,quu)n necefjariodd lt;trzK4 conclamaretur, Cr ignesundiq^totiscdftris ddpr^benduin lumen circum* fèrrentur, qui in turribus erant tanquam dd propoßtumß» gnum tormenfd protinus emittebant.tnterdiu dutë ßebieäii in prdtis,db equitibus concurrebdtur iniqua Tèlorëtinorunt conditione, quum Pifanis uelpulßs uel cedentibus inßflere tormentorum metu nequdquam duderent, çy illisßib oppi dum tutißimus receptus priberetur. Tdntis dfß^H incomo* dis Plorentini, expugnatione oppidi deßjeraa, nafli obfeu^ ram nodeut fuga tegeretur, ßlentio extindisq; ignibus dd Albdrettii ßtpra Arnudmnëcdflra reduxerut, ddeoq-, trepi dè dcßflinäter agmë his locis edudu eß,ut nee more milintri tdbemAculd incenderët,nec ipß duces funalid pr^ferrët, et mdgnü numerü hafl^,ru ligonu^,etplHres (arros relinque»

rent.

SVl temp. lib. III. 10» rent.Nec miltopoft Florentinis per/pC'fUs eins belli difficul tätibus,cum Carola, dutn ille apud Taurinu in a^liuis eßet, fcedus renouarnnt,promiferuntq;ße quamdiii i Gallis in Ita lia bellum gereretur, copijs, amp;nbsp;certa prefer tim meflrua pe cuniaregiaspartes eße iuuaturos.Rex uero per nuncios li^ terasq; curaret, ut omnes quas tum Galli tenerent Aetbruo ri£ ar ces, Florentino populo certis legibus redderentur,iu* beretc^; vitellios, qui apud Pifanos militabant,ut in Floren^ tinorü caflra protinus tranßrent, eorumq; auß^icijs £lt;d;(cr» fus Pifanos bellum ßrenue atq; fideliter admin iflrarent. Ncc ViteUij quin regijs epißolis eßet parcndumquicquamdu* bitarunt : llatimq; ex Cafcina Pbntaderam,ubi tum Floren* tinorii erat exercitus, profei.^i fient, datisad Pi/anos Uteris, quibus in excufationem repentini difceßus,fe eins facr amen ti militaris,quod Carola regi antea dixijfent,religionc tene, ri,ipforumq;fidem ueteribus regijs flipendijs obligatä eße perfcribebant. Salentins qiioq^ Libitrni prießilns,accepta à Florentinis donatiui nomine ingenti pecunia,arcem relli* tuit. Clu£resPifanorumanimos,er camßgt;empr£fertim quam de régis erga fe uoluntate antea coceperat,magnope» re debilitauit, quanqua Antracius qui Pifanx arci praerat, nunquam fe earn, iubente etiam rege,Florentinvsredditurii eße iureiurando polliceretur. Euf cnini Antracius ex dien tibus Ludouici Ligninij, qui Brißbnetto cardinali admodü erat inßnfus, quod eum Florentini ante alios proceres dele-giß'ent,pecuniaq; donaßint, utpatrono fummie authorita* tis uterentur, quofauente Pifanam arcem reciperent.Ob id Ligninus Antraciofcripferat,utfuopotiuscomodo, quam alienje auaritix confuleret’.at ea Jfc Florentinos omnino frußrarctur.Cluin etiam per fe Antracius Florentinos odt-

PAVLI lovn HISTOR.

riit,lt;juod Gallos ad Pontefacciifaäa deditione trucida/Jênt! Pifanisq^ mirificefludere uidebatur propter Delantiam Pï’ fanant nobilem pueïlam^quam impoteiiti amore deperibat: ipfosqiPifanos,ßpartamlibertatemtuerentur,perpetuoS GaUorumclientes futnros exiftimaret. duibus de cattßs, qtinm Liüenßs nobilis Gallus, quiBrißonetto affinitate e^ ratconiunéhis,cumregijsepißolis inïlorentinoru caßra pert(eni(fet,çtr de recipiendaarceper internuncios çr Gat^ losageretur,Antracius perjßeciofos uerborum cirenitus rejßondebat,ß, quum teßeram qua inßgnum regi£ uolun^ tatisaccepißet,ßibi remißam conßjiceret,neqi ßioofficio neq^ fuje exißimationi eßi deßtturum. Itd quum nihil ab-nuere uideretur, Tlorentinorum animos inffiepotiund£ df cis egregiaßnwlatione contineret. At Pißani quum ad eant nouißcederisßamdm d Carolaßeplane deßcrtosintelligeret, er non modo libertatem quam regeauthore receptamfate* bantur,ßedddßalutemßuain, detraélis Vitelliorumauxilißt atq; bis acerbißimo hoßi adiunilis ,penc proditamuide» rent,adLudouicum Sßrtiam Venetoscj; legatosconfugC“ runt, miffio ad t^auariam in caflra Sylueßro Pogio,uiro in* terpatritios ßßiritu atq^ eloquentia maxime infigni,qui ad* tniffius inpriCtorium talem habuitorationem: üißadeos, quißelibertdti5public£uindices, non ipfo tantum Jßecioßo nomine,ßed clarißimis etiäfalt;!lis,pro tuenda libertate conßu gt;nbsp;geremus, nobis proß^lo ad caußam ßumm£ dtquitatis expU* candä, comouendosq^ animos ueßros, longiore accuratii}* req; oratione opus effiet. l^emo enim quicfortuna Pißanipo* pttUßuerit perßeptuagmtaamplius annos,quibusPlorenti* nis ßeruiuit,prorßus ignorât,quum demum, qui paulo ante ubertdte agri^mdris opportunitate, nduali gloria,tedißeio*:

runt

?VI TEMP. LIB. HT. toj y«!« pulchritudine, ciuium uirtute^opibta dc rentiquondam urbi Rome exfquari pofje uidebamur,ad extremum defcrti à focijs, zir A fxuißimii hoflibw fubaâi,i tdnto rerufaftigio in cm luiluopi fernitutif mifcridi cecidifc femus.i^obis hercle,non unius bominii,cuiiis duaritid^cru^ delitdf dtq; libido,dliquando uel Deorum re/peóhi,uel metu bominum,uel ipfd fdtieMefiniiintttr,domindtM erdtßren^c dus: /èd db infiniktpropè nuiltittidine,qult;e tyrdtinorum mo res prorfus induerit, pcrpetud fucceßione, omnisgenerii iniuri£ er cdldmitdtespdtiend£erunt : et quodmiferidsac^ cumul.it, cotnpreßb dtiimi dolore fuflinenddttßc zU hciWo Pi fdnoru,dut priudtim dutpublicèl£titidm,pdcem,requiemf ullounqud temporeßbiexpeildiiddindrbitrdretur: Ciuum ylorentini uno confenfupernidnus tritdito,)Mlt;t,ligziè conjpü rdntes,dntiquitdtietdecori urbif,ciuium f0rtunif,dlien£q^ demum induflri£ plurimum inuiderentinosq^ pduldtim om ni honore de omnibus priflin£foelicitdtis inßrumentisßjo^ tidret: maritinM negotidtione ante omnia fuit interdiiium, mox ddemptus ager, pr£fcript£ leges,ueiligdlid noua exco gititi, drees ceruicibus impoßt£, çy cunila demum uetèrif dignitatis iurd,comnwdd,orndmcntd, impdtenti rabie peni tus dbldtd. Hi5 tdntzs er U mnis cr clddibus de formata ciuitds tè, fdilum efl, ut nobilißimi quiq; Pifanoru, qui neq;ßertiU re,neq^ pdtri£ interitum oculis intueri poterant, paulatiin in alias terras, natdlifolo,paternis dom!bus,mdiorumq;fè:! pulchris /ßonte relidis, emigrarint : ddeoq; ciuitatis faciès pducis annis immutata efi,ut nemo Italus uelexternus,ß forte Pifas repeteret,reperiretur,qui dntiqu£ dmplzïzzdntis UC opulenti£ recordiZtione, miferijs noflris non ilùcJrryma’* ref.et ßmikm quoq^ cîadê ipßs PÎorentinis, qui adeô incle«

PAVLl lOVII HI5TOR.

tntnM crudeliter impcrdrent, iinprccaretur.Jtdcl; bis in Itidti dc mcerore uitam trdducentibusgt;Gdlloru diiien tusoccdßonempriebuit,repeteniielibertdtis:Dijsqi bene in udntibusfirtiter iugii excußimti5,dc publice fdcramcto dll’! dlt;iH,fDrtunds,corpora,dtqf dtiimos prolibertdtedeuoui^ mus.iJeq; bd'iienus tot eoru ming, tot inßdigjtotq^ boe in^ terneciuo beïlo drmorü conatusnobis obßuerunt.meliori-bus enim dujßicijs libertds defenditur, qud m eripitur. Viri bercle ßrtes, emoripotius liberi, quant ferui cü ignominid uiuere didicerunt. üdmßperß: indignum eß,et mißerü alic n£ libidini ß:ruire,etidm,illud longe gr duißimuin Pifdnis ui detur eorüßrre iugum,qui neq^ uetußdte origiitis,ncq- bel lied uirtute, neq^ uUd in re ßbiomnino conßrendi eße utde-antur. duid enim mdgis intoUerdndum efl,quim ut Floren tini libertdtem illis inuidcdiit, qui dnte l'lorétidm conditam liberi ßorentescjißueruntiidqi in dlio ßrendum uelint,quod ipfi penitus reßrinidat et excutiuntüpß inqudtn Kediceos, quinunqudm niß fummd cum moderdtione dtq;modeüi(( publicis rebus prgfuerint, quiq; pdtridm egregiß omniunt uirtutum monumentis exorndrint cr ittußrdrint,ßrre non potuerunt'. nos illos, qui dd urbis noür£ luâum,mi[eridm, udßitdte, ndti eße uidetur,£quißimis dnimis ßremusiHinc quoqieorumimpudetidminßtndmcß cupiditdte dgnoßere poteflis, quum feeler dtis conßlijs, er uti ßicrdiidü eßfune^ fits, nuHo totius ltdli£, uel ftlutis, uel dignitatis reß)e(iu, ipß itdli contrd Itdlos, cum bdrbdro rege dd fubigendam ud ftdnddmq;Udlidmfoeduspercußerunt,ettotprincipumfce=: derdtorum dutboritdte dtq^ potentid indolenter contemptd^ peeunidm ei ingentc numerdrunt,duxilid, comedtus et trdtt ßtum redituris bdrbaris obtulerunt-.fciliçet utuos bis in cd^ ßrii

svr TEMP. LIB. IJf. »04. firü oppreffbs.fugatûSjet urbibus ueßris expuîfoS uüediiti dut certè bunc Heßrum,p4rM iitm ui(toriit:de exadis Gabt lisjibcrataq- Italia,triumphtî retardct ac interpeüent.Qui bus decaußsxquißiinü uidetur,uos pricipuè Venetos,qui per odingentos annos auguHum libertatis nomen religiose coluißis, crfortißime defendiflis,eorum fortune mißererit qui À uobis opem implorant,ut libertatem quam uißbi ere^ ptam, DeorKm beneßcio recuperarunt, liceat retinere.Te quoq; Ludouice sfortia, qui zr iure hoßiitij quum exuldt res, er ßanguinis affinitate qu» maiores tuos refpicit, zr ueteris patrocinij Vicecomitu, in quorum clientele femper fuimus, hand obßura neeeßitudine Pißarnt ciuitati coniuns dißimus exißimaris,uebemcter obfecramus, ut nos liberos zr incolumcs eße uelis: Quod facile prjtflabitur, ßl auxilia nonmododcU^rtate,ßed deuita retinenda dimicantibus, opportuneßubmißeris. ClU£ etiam optimo iure tibießßent propere tranßmittenda, ß nos neq; clientes tui eßemuSjUeq} ullum libertas noßra uel amißa uel retenta,ad uniuerß belli ßrtunam inclinandam momentum haberet.Nonmodo enint aduerßus communis totius Italic foederis hoßes ,publicisßi falutis oppugnatores, neceßitria ac iußißima armaferren^ tur,ßcd in eos etiam, qui ab omni bominum atinaliumq; me=t mona infeßi maioribus tuisfuerunt, quiq- Gallos amp;nbsp;Ger* inanos, infenßßimas ItaUco nomini gt;Mtiones,in ttaliam euo carunt, ut vicecomites domo rcgnoq; expellerent : zr ßo* rentißimam italije partem, externis ferisq; gentibus inua* dendampoßidendamq;pr£berent. Siueßraigitur intereß, ut ij qui quum prlmii nos expugnarint er oppreßerint, ai uos extëplo oppugnandos perdendosq:,opes,conßlia,arfnit fint couerßuri,proprio bello dißincantur,noßro^pericuh

ÊAVLI lovn HI5TOR.

re^rintMtur,Opern ferèinaturetis oportet:twnßpilutetA cUëtiüttt ueßrorntn neglexeritis auiacidprofeilo hoftiunt in immenfuin fucceffk crefcet,nec facile poftea^quum adaua £blmlt;!daingruerint:,communibttspericulisocctirretis.7or roß ueßro beneßcio érimus conferuati, non modo qtiiis de« dcritis leges UtiaccipiemuSifed in ditionem poteßatem'ilf ueflram ultra concedeinus: omnis enim reliqua uitie condi-tid j modo Florentinis minime feruiamus ,ßimmci nobis erit libertär : eorumßquidem iugum nemo unquam uiuus fub^ ibit^namß'auobis deferemur, egregie moriendóßdtem alb quem À uirtute conßantiaq; animi parennisgloriicßuäunt )eremus,amp;' memorabili interitu Pijanos minimeßcruire uo^ luiffeteflabimur. Ludouicus Venetiq^ legati,quianteam^ tercepto Florentinorum nuncio cum publicis Uteris,eorunt conßliaplanecognouerant,Pifanos bono animo effe iuße-^ runt ipoüicitiqi funt eorum libertatis ac falutis fe prjecU puam habituros curam,zrpropediem cum auxilijs Fracaß fum Sanßiierinum eße tranßnifßeros, iniunilurosq^ Adur^ nqsßatribus,utinparandisatq; adminißrandis Ins rebus quatbeÜoufuißrent, amice ac Uber aliter Pißanis adejßnt, dtq;eos terra mariq;, quantis maxime poßfentopibusiuui rematurarent. Necmultopoß Gerardus Boncontes Pifa= nus, quiTaurini apud Carolumlegatus fuerat, ab Genua trecentospeditese^rtormentarij pulueris ßagittarumq;amp; armor um omnis generis magnamcopiam, duabus birentU bus Pifas aduexit,conßrmauitq; ciuium animos,quum Flo^ naria iam prope fame fubaita effe, nec Gallos obfeßis openi ferre, duobus magnis oppoßtis exercitibus,dußuros pradi* caret,afßrmado breuifuturii, ut Florentinos initi eit GaUo foederisomninopaeniteret. Quädo ceteriltaliiieprincipes.

SVI TEMP. LIB. III. tox

pwißs G-iHis, tn eos tanqud publics libertdtis f)roditore!,ar mA protirti« cj]ent couerfuri. Itaq; Pifani fubldtis Mimif in tdtn propinqKA nbsp;nbsp;duxilioru,dlt;l inuniendd fuburbdtid xdù

foid,qii£ turn erdnt extrA Mdrtidndportdm,omne fludiunt contwIerMfit: PdMcorwmqj dierwin f^dtio perpetudm ninnU tionej»,Aamp; extremA fnburbij porta ad Arnum amnem, prox culdb arce quingentos pajfus Antracio minime prohibente perduxcniijt : Mt oinniî AdcundiC arcis ptcMltAtFlorentmis eripcrctHr. siquidem Arnus a Spinea pora,ubi pons tfl la» pidetit arcicoiunilus, urbem ingreditur:arcemq; ddIxuam manum preterluit.Aedificia uerb fuburbana qu£ diximus, À Martiana porta in longitudinem curuata ddeo porrigunz tur,ut ab eorum enpite extremo, ubi altera ingens pom An tiqui operis uifitur,perdues dd Arnummunitionibus, arx ipfa nndiq; cingcrctMr.Scd uix dum per^âis Pifanorum ope ribitî, Plorentini duces copias omnes trifariam diuifas in conlpebbiurbis adduxerunt,eo potius confilio,ut quidnam propoßti de trudendA Arce Antraciits Ij Aberet^Accededo cer, tilts explorarent,et Pifanos ab eruptione deterr erent,quant Ht fuburbium oppugnAre adorirentur,quodßne iußo tor= mentornin AppATAtn capi minime poße MidebAtnr. Verion quum AntrAciMS neej; «exiHwm album proponeret, quo tu« tiw Ad arcem acceß'us indicaretur, neej; mUa propenß pAcA« tiq; Aiiimißgnadaret, Pißaniminime contineri potHerunt, quin extreiKA Juburbij porti conjrj Hin erumperent ,0quot; pAMa ci cum magiM lioßium nmltitudine congrederentHr. Ojio= niAin locoinAximè(idebAiît,qMitMtugt;n intrAportArarecep» tum cedentibus ipßs oJîendebAt : tormenticj; etiam in munU tionciuxtdportamcoüocarant, qux in prorMcntes bo|{rs, qwnjii opMS ßgt;ret,fe protiiuts emißuros /ßerabat. Non tulerc

O

PAVLI lovn HI5TOR.

pefulMtiJtn infultantiuin PifMorum Florentini, exléptö^ ante alios Kanuccius NtartianM, qui agminis fivntem ohti . itebat,pluresßimlturinascatapbraiSorumcquitum con* ^lobauit,faihq;uehementiimpetu,Pifanospettendo ftcï* nendoq^ ad portam ußq; précipites egit, tanta céleri täte pct fecutuSjUt pilé tormentorum, quum ea,ut in repentino ca^ fu fépe accidit ,aPifanistrépidelibrarentur, ßupracapita hominum prouolarent, aut certe paucos uulnerarent. Ipß quoq; pcditesconßgt;icatihoßiumfu^m, undiq; procurre^ runt, unoq;ßrtne tempore et Mont:inus ab eo fiiburbq late^ re, quod meridiem /ßedhlt ,hortorum feptamaceriasqiCf nouas man itiones perrupit, et perédificia inipßumßtbiir^ bium peruaßticr Cyriaci cohortes, id quod diximas ad Af num pcrtinere,muiiitionis brachiumßipcrarunt : ez A\on= fedoliui equitibiis immiflus portam, nequiequam ad ßrcs obluilätibus Pißanis, inueßhis eß.Tum uerb Lucius, in tarn repentino grauiq; amittendé urbis periculo ,fi!is non deeß: cum conßrtaequitum ala per medium ßiburbanx uié fpa^ tiuin in hoßes procurrit, adhortatorq; inßignis beUator cgregius prélium renouât,ßußiuetqi ßrtiter hoßium impe^ turntet à M.irtiana porta Pißinorum ualidam manum auxi’^ hum euocatam ßßinare iubet. Pugnabatur in ipßs uié an-: guflijs acerrime,fed Pißani ab hofliît undiq; urgentium nud titudine maxime premebantur, quum ab omni propè latere circumuentßquidmagis cauendum, aut pro ßalutc tentant dum liret,in tanta rerum perturbatione, neß:irent.Sed dum Lucius crcéteriuiri fortes incumbentium impetum fiißU nere conantur, Paulas Vitellinscüßto equitatu ab ultcriore ripa reperto uado Arnum tran/^eßlts,paulo inßra muitio^ ne in ipfumßtbitrbiu improuifus aduolanif.Cuius aduentus

(suum

SVl TEMP. LIB. III. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;toiJ

prêter omnium opinionem dccidifjèt, quoi ncmo rtmnem eo in loco tranßri pojjc credider^t, ddeô fißtnorunt diiimos perciilit, ut cjuum fe urbe auxilijsq; interciufos eße conßpicereiit, conuerß in fugdm curfii ac timoré pluris mum incitdti «id portdm mdximo impetu deferent/tr. Pertur bdtis dcfugientibus Mdrtidnivitellidnici^equitesinßflere:

quum toto ui£ /ßdtio Pifani multis illdtii dcceptisq; uuU tKribm exdcii intrd. urbii porton compellerentur, nonnalli ex Vùelîidnis permißi boßibus ingreßi ßunt. Ne uero onincs ßinulirrumperei^t, er urbs caperetur, GdUi db dree tor^ mentd cîwttentcs, er fdgittdf fdXdq^ nMxime in ßubiedknn turbdm ßne«llo dißerimine wcuUntes,Plorentinosduerte^ rim.lpß q«oq; Pißini ßenti feinere eruperdnt,itdßnguldri conßanticfirrMentesrepreßcrnnf; er «æÎiws totites maltitu dini« impreßione propnlß« cclcriter occluferüt. Periere in hriiinepleriq; uiri ditd.tccs : ipßqt Luciuidiite dlios uiilne^ nti«, cHietwin ?.«lt;[[« Parnniui Mdrtidn£dl£pr!cß^his glddium longiorecdpnlo correptum mdgndtii er fnm= mdcumldudecoininw pngn^ret, c nuina extorßt, Pazdo quoq; Viteüio dextrum crus, quod ßne ocred proeeßerdt, Irfiiccd trdiechnn, er viteüoeius Ltpide üu^. Pifdnarum dutem ex numero,Petrus Gdmbdcurtd,cuius mdiorcs quiw ddmurbis imperium'tenuerdnt, er yidrtidnus Orimdius eques tllu^Jris excluß cdptiq; funt.Plorentini occupdtis fub^: urbiß, omni beüico hoflium dppdrdtu, er in prim iS Pdjjdlt;! uoldnte in§;nti £neo potiuittur : nugndm quoq; copictin, c!lt;tn uini in cellis et ldcubus,uti uindemi£ tempus offèrebdt, lumetidm frutnentiquoderdtin ßubterrdneis fcrobibiisre j conditum,it}U£niunt, er in ipßs fuburbdiiis dcdißcijs cd^lrd i '»«etÄnrjerciJlis continuo cotrdportammunitionibus,utl}a

O ij

PAVLI lOVII HISTOR.

Jksdb eruptione cohiberét. At Pifani,quum animis uix dunt réceptif, reputando quale periculum, zx fua temeriate, cr iofliumfalici audacia,fubijßent,attoniti or pauentes oegi taxent,(è deorum immortalium cura non nwdo ferudtos,fed td demum die primum natos ejjè fdtebantur. Proq; fummo beneficio gratis dnimis accipiebant, quad Antraciusfideni qudnqudin ambiguis tantum promißisddfam,m eo perU culo,difcrinüne minimeßßlli/Jit:cy~ tormentis emißis hoflU urn impetum opportunißimo tempore retardaßet. E^t no^ nemo dumm fuit, qui corpus uel recentis prxlij Idbore de^ fdti^tum,quieti fomnoq^dederit. Decurioncsquaq^Lit^ dum inuiferunt,urbis ciuiumq-, omnium feruatorem appel lantes, quôd non modo incredibili uirtute omnibus pericu= lis ßrtiter occurri(jit, uerùm ob id quodpdulo ante diuino confilio fuburbium minime deßndendum, ac omnino defe^ rendum effecenfucrat: çr quum primi équités Pißani ipßies iniußu temerc extretnaporta crumperent,reclamando ac deternnJo rctinere conatusfucrat. Poßera die Pracaßius ad Serchij amnis oßiumnauigio delatus Pißas peruenit: cuius aduentusuel ob id omnibus gratißiinusfuit, quoniam cuin Lucio,cui ßororem in ^latrimonium collocdrat,eoßdem fen= fus in gerendis rebus, nulla interpoßtd lt;emiildtionis dubita^ tione,bdbituruseffe uidebatur. ApplicuitetiamabCeiuui fcriba Vendus, pecuniamq^ attulit ad conducendam uetera* norum cohortem.Triduo poß Antradus ingratiam, ut po^ flea creditum eft DeLinciieuirginis,fe arcem Pifano populo traditurum poRidtus efl,ea lege, ut fl Carolus intra centefl^ mim diem in Aethruriam no rediret, arxpenitusab radice dirueretur. interea Pißaniaddlödumpr^ßdiumGallicufin gulo quoq; tnenfe bina milia aureorum ntimmum,çy quum lyrimunt

SVI TEMP. LIB. UI. toy ^riinum one euer tenda traderetur, donatiui nomine qua^ tuordecim milia fibi numerarent.Ea omnia uti Gallus poftit labat,obfidibuf datis, cr conjrâis de more publicis tabuliSt decuriones pro ciuibus prieflituros receperüt. Rebus co rao docompoßtis, Antracius tormenti duo inußM£magnitu= dinis rudi ueterum ßeculo fabrefaila quorum alierum ab snfciilpta aueColHmbina,alteru uero ab terribili iéhis uio^ kntia de/ßerata uocabatur,?ifanis «e/ididit.Elt;t totius popu ti concurfu, funibusfubieäisq; ßtculis ab arce ad earn muri partem pint conue^,qu£ inter 'Barbaianum propugnacit him amp;PagiaKAm portam, intercedente Arno ,ßiburbanai Kartiana profßelbtbatAbi perßrato muro ampliores paß, ßm ßneHneßint patefadie, per quas ingentes faxet globi in omnes caürorumhoßiliumpartesi lt;^nm maximo omnium terrore aq^ periculo emittebantur.Erat quoq; fummus miu, rus per interualla pinnarum ntinoribus tormentis adeo egre gie inflruchis, ut nullis propè temporis momentis ab infe^ ßandis hoflibits ceßaretur. Eifana etiam iuuétus per fe acris er uindiäit dccorisq; anida, certatim cum Lucianis mititU busßepius eriimpebat.Euitqi inter multas eruptiones,ea nw xime inßgnis,qua Fracaßius à Port;« i/saritima fiib occafuin Solis,eduilis omnibus copijs, improuifo hofies inuaßt : nam eodem tempore ex conflituto,Galli d MartianA porta in gra tiam Pifinorum repentino egreffu, magntiqj clamoribus edt tis erupcre,cr qui ad Earbaianum erant trans Arnum,tan, tjin uim pilitrum dijßloßs Ulis ingentibus tormentis, er mü noribus colubrinis, in fuburbanA teihi adegerunt, ut equi, tiiriq; ßrtes pdhtcr er ignaui, quumnulii« locus periculo uacuus relinqui uideretur,attoniti ac terrefaöli fcecLt trepi« dationettndiq^diff'ugerent,er totiscaüris cuitfluprfuore

O tij

PAVLI lOVlI HlsrOR.

(ictumidtucomplmntur.Ea die cadrorummunimentä^^ grc funt defttifa, gt' pleriq^ nv-lites nbsp;nbsp;nbsp;iiijigties equi tornten^

tiidifcerpti. Po^lero die/trtiics imbribui audia intumuili nfq; ddeo, utfutnmis dggerum Idbrif exteqiidretur. Qjiare anitiMducrfd, Pifdnimdgndin nMltitudineni dgreftiumdd Edianim uicum conduxerunt, ut curfum incitati ainnii duertcrent,prlt;ecifisq^ dggeribus,ubi maxime cajiigabdtur, in deprefjd ko/iium cajird pro/iuent^m cffunderent.Sed Elo rcntini duces cognito hoftiuin conßlio,mißis ad Laianum fa-gtttariorum turmis quatuor, et cohortibus duabu5,p£fenti periculo celeriter occurrerunt:et ne quid ßmile itipoßcrunt hoi^is moliretur, perpétuas equitumflationes qui ripas cu= lkdirent,totoeoßuministrdihidi/ßoßuerunt. IntereaLil^ knßs Gaüus, qui aïlatis mandatas regijs, Anlracium, utar=gt; cem dcderet, precibus nequicquafati^bat, ßbre coreptus, ïlcrcntinis in cabris moritur. Eodcmq; tempore certißinii rutncij de pace ad Eiouariamfaiki, et Eifas et in ca^iraperß. runtur. Quibusderebits,quumPifaniomnibitsconccptalts titi£ atq; hilaritatis ßgnißcationibus, feomnipropeperi= eulo in poßerum liberatos oßrndißcnt, Elorentini, abiebhi pr£fentibusconßli'jS,dSanfouino in fuperiorem Arniual-lern copiasreduxerunt. TriduopoßArnus iterum autumtub libus pluuiis adeb creuit,utnufqudm tentandi uadiffes uüii relinqucretur. Propterea tucius nuVas ueritus inßdias ßii-tim ad Caprondm,qu£ cß rupes ui£ immincns,'a qua dltißi= mi montes initium ducunt,cum curulibus tormentis contenu dit, et c citcriore aninis ripa caüra hoßium poßtd inter Sep timitm etfanSlum Cafcianum inßlhre capit. Pifaniquoqs milites qui Cafdna in praßdio erdnt,ßepius erumpebant,ct comriK(itus,ç^ tpfos prafertimpabukitores intercipiebant, tantalß

SVI TEMP. LIE. III. 108 tüitdcj; erdt Ins in Iods pabnli difficultds ut ex uüium, drMndniwinc]; (üiijSjtndgreApars equornm aleretiir, er unL gns militum moliti tritici peiKtria Ltborard. Q_nibus affidi tncommodis dtices Florentini, tjMod o~ bxws fiiberdt, ey inclinante autumnofadx ddmoduin tciüpf/htcs inciderant, Pontefaccuin er Pontiiderdin in hybtrna. conccßcriint. Per eosdiesquum Galli ards culbdes pabulum quod in imri^ timisuidseratinfolentcrdiripcrent, er id contraFracaf^ ßani Pifanorum coneeßione obnixe armis tucrentur, aliquot utrinq; in ipßa rixa interjibh funt,exciuitq;run!or cruent£ contentionis ab urbe utriufq; partisauxilia : ac niß Pifani ineo tumiiltuadamu uocati, Gallis opportune fa^ uijßentjlubhioßum omnino facinus editum fuijßet. Sequenti dieFracaßius Pisanis iratus, quodaduerfum ße pro Gallis fktißent, ut erat ingenio maxime repentino, abdubkt parte priejidijPißsexceßit, erin Galliam Cißelpinam proßbhis eß. Honmultisuero poßdiebus, Antracius, cuiiisanimus dtger incredibili Delanti^ uirginis dmore dcflagrabat^decu^ rionibus, Pißanis matrenarumq; nobilißimis inarceepu^ Ium dedit: er choreas ad tibicinum concentits ipß ante alios duxit,omnibusq; humanitatis o/ßeijs teßitus eß,quum pri^ mum ex foederis pr^ßeriptione annus ßret exaiius, cotinuo arcem Pißano populo fe dediturum, neq; ßonßonißdes ablt; fuit, quanquam i Florentinis mirificè ßollicitaretur, per quos ingens auripondus, ßpißanosexcluderet,ipßAntrit cio,et nominatim ßngulis centurionibus oßrrebatur. Galen dis namq; îanuarijs,aduocatd populi condone, atq^ indibhs ßepplicationibus,arcem dedidit, tranßmißis-Petraßandam obßdibus, ut in eins oppidi drcc,quo dd promißa pecu^ Ilia ßret numerata, euße^erentur. Moot Mcrfcü conce^

O iiij

PAVLI lOVII HISTOR.

ptif decuriones in uerbd Caroli GaUorum regif fdcram(ntlt;} adegif.tantui'q; fuitpr£ Utitia eodem temporifpunóto ewif forum torment or um fircpitia ,ut lloretinis in caftrii in cioo{luagintaamplitifftadiorum fitaudituf. C^ui fcditios nem inter Pifanos cr Gallos fubortain rati, ne occafioni dc= efcntpcopiiis expeditas ufq; adfecundumlapidemproperan ti agmine finira produxcrc.Pifini eodem die Antracium ac onnes uno nomine Gallos ciuilate donarunt : quibus etiam domos pratdiaq^ plorentinorum, iam initio recuperatie ti^ bertatispublicata,decreto publicOjadiudicarunt. Nummus fubinde in honorem Caroli regis cum liliorum nota perçuf fus, nbsp;nbsp;arx ipfa concurfu totius populi incredibili celerita^

te folo £quatacll. NecmultopoflGalli, qui Sergianiar* ces euftodiebant, Antracij exemplumfecuti, eas Genuen/î-bus magno auripondéré accepta uendiderunt.ls quoq^ Ro» fws 'Rafklrdus l^ignini ê 'Lucimburgenß familia propin^: quits,quiPetrafanitiCprieerat, Lucencibus Trigintamilii üureorum nummum numcrantibüs, oppidum arcemq; tra^ didit. QMt pofleà auaritiiS ac proditionis infamia notati, pulßq^GaUiießnibus perpétué exularuiit.Cièterum prüfens tem PifanorumliXtitiam ingens cura conquirendtepecuniit magnopere miiuiebat,perfoluendum enim eratprlt;etium co* emptie arcis,£neorumqi tormentoriim, quodpublicc etpri uatiin exhaufiis grauißimurn erat, quum quadraginta mi* lium aureorum nummum fummamomnino fuperaret. Sed tanta er at omnium alacritas pro deßndenda libertate,ut ul* tronobilesmatronte,ornamcnta fuaanulos ,monilia ßbu* lasq; zonar um conßrrcntiquie omnia Lucenßbus pecunia* fis mircatoribus in mutuà~pecuniapignori mittebätur. Sed has etiamararijdißicultates opportune atq^mirifee fuble* uauit

SVI TEMP. LIB. ni. 10$ ittiuit Lu/itätia nduif, qu£ dd ingcntan tant noôhirn£ tent^ pcftdiif,lubmerßs ntdgnd expdrte nduti'S,ßuprd oftium Au^ xcriidmnis,ctanpretioßs mmimoniis in littuscicétdcji. Tdntum enimpecuni£ Pißtni uixtoto uertente dnno in beU licos ßtmptus mpenderdt,ut nihil idin ueterii drgente£ßtp pcUcâilii ufqudm reperiretur, et ueéÜgdlium redditus mut to ^Udtn dnted détériorés fdiii eß'ent, preuertentibns €os publicdnorumußtris,ciuipublicain egeßdteindb initio pr£ fentipecunid ßibleudrenttddeö ut iain^uopidni ciues,ßbcl lutnßretdiuturnum,recuperdt£ libertdtispaniteret.Jgi^ tur cjtium ße impdres opulentis hoflibus fdterentur.dtgue cpein, ne inccepto dbßßeretur,undicp implordnddm onnes cenjerent'.ordtores mdxinii indußri] er eloquentes,ddprin CipesItdli£ deleilißtnt. 1ère ddLudouicum ißrtiam Marw Pccc(o/«s ,dd Alexdndrum pontißcem Auguflinus nuius, dd ipßos uerb Venetos Berndrdinus Agnellus, er in GaHidm dd CdrolumPetrus GriphHS,utßcquentius Ploren tinorumlegdlionibusoccurreretur, quiin duld regidldr^c giendo dtq; dgendo procerum animos Pifanis infeflosred^i derecontendebdiit. üUecmultopoß sfortia tuendisPifdnis intentus,Ludouicutn Mirandulatn cum aid equitum,er tre centos Germanos peditesPifds mißt : codemquotj^jtempore Venett, idsfortia enixeflagitante, Paulum Manßonum uù rum ßrtem, er Socinum Benzonum cum utriufq; armdtUs r£ equitibus ducentis, Idcobumq; Tdrßam ueterdn£ cohor tis pr£ßilum, er cum his Praneißeum Indeed»« qu£ßorctn .cumpecuniamißere. Ludouicus enim qudiiqudm dduerßus Florentinos, quid uni omnium in dtnicitid er ßoeietate Gdl lorum communium hoflium rcmanßßent, Pißdnorum Uber tatem tueri uideretur, occwifo tarnen exitidliq^ conßlio Pu

O V

PAVLI ÏOVII HISTOR.

ptrum imperium dffeilabaf.nec obfctiro quidcm it{re,què)i ld regiili vicecomitcs ipßus progenitores quondam tenuiß fent. Sperabat cnim earn ciiiitatem, antiquis ac rccentibuS beneßcijs ßibi obßriilam^attritispaulatim diuturnitate bek li Florentinorum opibus, aliquando in ipßus potcflatem ul tro conceßuram, quum ßc imparcm duccndo bello arne ret, Venetos Pißno bcllo alligare, cr aliéna impenßa,ad id quod inani/pe conceperat,gradum ßbi facere contcndebat: ratusVenetosnunquam adeo impudentesuelinfanosfore, ut earn urbem ultra Apenninum ßtam , çr Jßeilantem ad Tyrrhenum mare, quod ab eorum negotiatione penitus cß fetdiuerßum, adißere imperio cumßumma omnium inuidia eogitarent. Sed ipße rerum exitus, qui ßmulata bominu con ßliapateßacere ßolet,Venetos ualidiore aliquanto quam L» douicus, ßed occultiore ambitionis inßania laboraße déclara uit. At Florentini maiore qu'am antea cura atq^ apparat» bello intenti,ߣuis adhuc hycmis tempeßatibus,arcem apud uadaVolaterrana terra mariq; obßeßam,actormcntisde* mum quaßßitam ceperunt-.Pißanisq- mari opem ßerre cona» tibus, eorum biremis altera onufla armis amp;nbsp;commeatibus, in proximo L iburni littore nauß-agiu ßcit : altera cummia paronibiisaduerßo rapta uento, Lunenßem portuin tenuit. Qjtoßucceßßi Florentinorum claßicula ad Arni oßiumpro ucdla, aliquot Ligurum or Tußcorü nauigia,qu£ßumens tum Pißanis importabant, intercepit. Caterum Francißcus {i -custis enim d Carolo poß Tarrenßem pugnam ad Floren^ tinos rcdierat ) receptis uadis ad Buttum oppugnandunt cum magna parte copiarum eß proße^lus : ßubuedisq; tor^ mentis circumieilos colles occupauit, ne ullus ad oppidum adttus pateret, ß Pißani ßuorum periculo adduili auxilio

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;prot

SVl TEMP. LIB. III. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;no

properdreconarcntur. Ncgj; Sira/w opinio, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;deeo^

rumaducntu conceperat, omnino fefellit: accedentibus »4nq5 cxpcditis Pifanortm copijs ad ipfài collium mitniitOK ties, atq; hn egregic repulßs, oppidum ßmul Ætq; ipßmilN tes dcditionemßcerunt. Per eoj quoq^ dies ßmäi Mickdelii uiciis qniad VermcuU niontem pertinet, expugndtus eß, qiium fi-iißrditd opemßrettdit abärce Pifanidecnrrißint: cohortes qnoq^ lt;(d expugnaiiddin VerrucuUm per ardii.« montis du(l£, commiffumq; eßprditim uehementi utrinq^ i.npetu-.ueriim ad extremum Florenti iniquitate loci er te« lorum ac lapidum maxime procella retardati atq; deieóli, re iußäa adßandum Michaelem rediere. Sequeti die Siccus dd expugnandum Calcium contendit-.quod ubi Pißs eß nun datum, inito conßlio ut laborantibis opem ferrent,complit res exinn'x agilitatif ac ßrtitudinis milites ex Caßinae Vico^ pißniq; prxßdtjs detrados, in arcem VerrlicuU euadere iufßrunt, ut quum ex edito cquitatum per campos appro^. pinquare conßbicerent, ho^es in oppugnatione oppidi oc^ cupatos ab diuerßt parte adorirentur. Sed tucius qui co^ pias militares, magnamq; agreßium multitudinem ad ter=gt; rendos hoßes in conßeSlum Calcienßum ddduxerat,pra^ occupatos antca colles à Sicciaimßibire non potuit, alacri ter tarnen Verruculani deß:enderunt, illatiq^ magno impe^ tu in primam ßationem caßra ab ea parte irruperunt,in^ terßäisq; circiter quadraginta militibiis,multiscdptis,er‘ fupra centum uulneratis, incolumes peraßieros montis cal lesinarcemredierunt. (Xuibus rebus antmaduerßs,pratß=!. I dii prxßdus, quod muri aßidua tormentorum ui,folo pro^ pc xqiiati erant, deditionem ßcit. Amißo Caldo, Pißt^ tii molettdi tritid difficultate ßborqre coeperunt,quo.a

PAVLI lovn HISTOR.

nidtn omnes eiut traiiuifruinentdrix mollt;e Serchio amni iitt poßt£,inpoteft((temJiofliiimdeuenere. Biduo pofiquant inconfilio ducum omnium ßententi£conuenilfentt ducere ad Verruculam atq; earn expugnare decretum eft:erat enint Pifanii omnibus, qui repentinis decurßonibus itinera inßes ßabant, in earn arcem tutißimus rcceptus: eaq^ pro fßecuL't (utifuperiore libro docuimus)utebdntiir. Itaq^ circiter duo milia peditum, amp;nbsp;quadrigenti leuis armatur£ équités cuin tormentis minoribus inßimmum cacume,ubiarxerat,mit=: tutur. C£teras copias,cataphrailosq; prffertim Siccusß(b Butto oppido in exterioribus £dißcijs continuit,ut ßtis Ver ructtlam oppugnantibus praeßdio eßet ; çr qua: ußti forent expropinquo ßtbminiüraret. AtLuciuscognitahoßiunt profeitione,ßmilem Verruculanorum or Calcienßum op^ pugnationis exitumueritus, ut ßiorum periculo occurred ret, et Cakij in conßfeSlu in ipßus nuper amißi dedecus au-daci aliquo facinore reßarciret, nodurna expeditione cum deledis equitibus ex sßrtianorum Venetorumq; auxiliß,ac ipßa Pifana iuuentute,Buttum aduolauit. C£ßsq^ repentino aduentu, qui excubiasagebana priußquam boflesarmaca^: perent,in media cadlrapenetrauit.In ea omnium ßubita con ßernatione, ex numero reßßetium circiter trigintaßtnt in^ terfedi, capti uero plures,et equipartim farcinarij, partim militares paulo minus trecenti, c£teros proxim£ conualles nemoracß texerunt. Siccus ipfe ad oppidi portam curfu fe proripiens, quuin ea pr£ timoré ualidis uedibus eßet obßr mata,funibusin murumaboppidaniseßfublatus.Quiue^ ro Verruculam appugnabant,cognita ßtorum cLtde, digref ß fummo cacumine admontcm cuiabaßieritate'Dolorofo noincnefl,prope Buttumße recepere, atq^ inde diuißs inter

SVl TEMP. LIB. III. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ill

ft copijs, duces Bientimin, Pontaderamq; reuerß funt .Ex dduerjo Pifuni Pdulum Manßonum cîi Venetis cofiijs apud Vicopißtnum,Ludouicumuer(gt; tAirunduldm Germdnosq; ultrd Arnum Cdfcinie coÜocdrunt. PdnnucioMartidnoex Ponutderd cum sfortidnis res erdf.d Sicco dutem cum Mdn-fronidnis c Bientind bellumgerebdtur, nelt;j; ulld prlt;eteribdt dies, qu£ dliguo priecldro belli fdcinore non eßet tnßgnis: uirtute enim,inßdijs, duddcid, nouisq; drtibus quotidie cer tdbdtur.Js ndmq^; regionis erdtßtus, ddmirdbili ndtum ud= rietdte in pdtentes cdmpos,crueflitos drboribus colles ters renosc^^i tumulos, cdudsudlles,emißdrid,pdludesg;diflin^ flus, ut duces ßcutieorumingenidferebdnt,ßueucrdui,ß= ue dßu dc dolis certdndum foret, ad resgcrendds cohortari dtq; incitdri uiderentur. Ab Bientindcdmpipdbulo uberes di Vicopifdiium ufcp pertinent,quipdlude^collibus dte^ Ar no dmne clduduntur. In hos Siccus uti erdt in omni militie munere pcrdcutus fdgdx,lAdnßonum fdcite elici, ex inßdijs opprimipoß'eiudicduit : cfuod fciret bominem nd^ turd mdxime pugndcem,cr proptered uti pleruncj; dccidit, dpertum zr incdutum, pugn£ fludio iniduumin locum fd= eile progi'eßurum.ltdqi circumpoßtis inßdijs,edoilis^; mili tibus quid fieri ucllct ,quum ßgnum proponeretur, leuem emißt drmdturdm,quie in conffieSlum oppidife ddret,pdbu Idtorcsq; confcädnio, m.tiorc qudin «njfei licencid udgdre=: tur. At Mditfronus, qui ex oppido cunSld defficddbdt, ubi pdbuldtoresdcmilites,quieisprießdioßmulexierdnt,mdio rc hoßium numero urgeri uidet,lodnne Rduennatemlodn^ netumcjj PdUdidm cum expeditis turmis celeritcr emittit: moxqi ipfe cumgrdui drmdturd equeflri,ß(bßdidrijsqi pedi tibusßibßequitur. idem fdcit Siccus dccitis è proximo cdtd^

PAVLI lOVII HISTOR.

plrifólii, priHiumq; auäis undij; iiiribiM, tantd dmM0YU))l aldcritdte committitur, utmdgnorü excrcitum Jj)eciesljgt;e^ {lantiiimoculiipr£berctur. Nono enimcquesddcofegnii trat,qui hafldin in ddiierfd dcie non perfringeret,^“ glddtjf eduóiii,colldtifq; equorüpe8oribui,cum boiïc mifccretur. J n eo perdcri conciirfu quu multi equitcs proftrdti,ç^equi plures conuulnerdti cUent,'Florentini Sied monitugrddunt rejim,Qr timorii ßmuldtione tergd ucriere clt;xperunt,nec Mdnfrontes ingenio ßuodceft,fuos cohortdturutdcriterin^ jlent, neq; perterritiireftituendg dcid/ßdtiim relinqudnt. ipfeq^ uehementi impetu in tergd dbeuntium cum deledif equitibtet inucliitur:ct pugnundo, mdgnum cdmporum jb^ tium prxtergreffiis, dd occultdtos hoftes peruenit.Tum ue^ ÏO cx inßdijs nouje undiq; turm£ cokortesq; conßergunti Vcnct£ copi£ circuueniuntur,ipße Mdnßonus fortiterran gerit,denfdriquimmAximèturmdeiubet,Gr ßgn'd ddop^ pidum retrouertit, pugndtur dliqiidndiu in orbem fummd confldntid,ßed incidentibus undiq; hoßiumcuneiitAdußo^^' nidiiifunduntur, er dißipdtipdßimÄpluribusopprimuni tur. tnedfugd 'Venet£dl£ uexiüißrcddif.PdlldidequiMn pr£ßdus cdpitur : ipße Mdtifionus dtq; Rhduennds uulne= rdiitur : pedites equitesq; plurimi in fugdtn ß dedunt.Sed dumpdrtduidorid Siccus incredibili Utitid dfficitur, ho= ßesq^ perßequitur, tormenti minorisgldnde trdieSlus conci dit, mdgno quidem iliudentis fortun£ cdfu, qud/ido edpH^t i» fßdtio trill dmpliusßddiorü ex oppidi turre in incertum emißd, ipßtm itnum uidorë ducé,mirdculo quoddßißtilijße uidereturdtd ut et uidorid,qudnqudm inßgnis, Vlorentinit bdud multü grdtdßuerit,qu£ prudentis ßmul dcßrenui dm cif morte conflitiß'et.Sed idemßrme tempus quo Cdrolus m

5VI TEMP. LIB. 1ÎÏ. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«»

Jji cxceßityatq^hxc in Aethruriageftd funt,Gil(gt;ertuiMatt peiiferius l^eapoli obfeff'M,Gcitlom dudbus,(]ia wdein if/ld le Fcrdindndum in Brutiji acn fuperdrant,flgnificMit ß re fjm omnium difficultatibufadduâu, niß auxilia terranut imri î^eupolim mitterentur, diutius obßdionem tioneßi to leraturiim. Qnibusdecuußs, Galli euocatif adfeAndcga^ uenßum partiH regulis, coadisq- militibU'S,prauinciiis in^ ter fe ita copararunt,itt diuifo exercitii, alter aduerfus Cott ' faluum,gui ex prdio Rhegium fe rcccperat,lt;:^ acdtii c Sh cilia auxilijs bellu renouabat, Briitios tueretiir: alter iuflii itineribui Fleapolim fubßdio obfeßic ire maturaret. Obe^c gnißoBrutij obuenere, Perßuus adiun^ ßbiBernardino Sanfeuerino Beßcnniani principe, cjui alam unam eguitunt Cr quatuor cohortes ex clientibus fuis inBrutijs confcrix pßrat, per Lucaniam Ebulum peruenit,quod efl oppidum Picentinoruin non longé à Sylari amne prxalto in monte pofitum,C7- profunda undiq; ualle circumfeptum.Perdinan diM cô duces copiasq; prxmif rat ad prohibendos tranßtit Gallos,guibus iter erat ad Salernum urbmdpfe î^eapoli re^ tnanferat, ut colloguijs Gallorum intereß'et,gui iam de pa* cifcendis inducijs arceg; dcdenda deßicratis auxilijs aduri uidebantur. Prlt;ccr;(t regio exercitui Thomas Carafa Md» tdloiîijprinceps,extern£ milithe prorßisignarus,f'edcunt CO plerq; «irt militarcs adcrant,cr in his ante alios Venant tius Camertiumregulus, Lucaséj; Sabellus:Clnibus,cogni9 to Gallorum itinere, uiribuscj; eorum diligenter exploratlt conßlin erat, hoßes reda Salernum petctes,modicis itinere biisfubfegui, auertere comeatus, nec prius acte confligere, guàm eos iniguior locus exciperet,opprimëdosgi prf berets uel guédmeximc ufui fore uideretur^cotinuô adoppidu eut

PAVLI lovn HISTOR.

cottoUre'.incolisq^ dernier ßSiConcreitMto!^; oppido,ne commeatu m teéiis hoftis utcre tur,SaleriMm pr£ciirrere. Q»o perfeâo negotio neceßefo ret Gattos,qui nee coéia cibaria, nec maiora torinenta con^ ueberent, retro in Lucaniam regredi, de/perata prefer tint expugnatione Salerni, quodmagnis boftium copias tenere^ tur. Verùm c£teri duces militesq; contempta hoftium pau-citate tanto pugnandi ßudio ardebant,ut incitati flolida ai£ critate[ucclamaret, nequaquampertineri rfd regij nominis tantiq; exercitus dignitatem, ß ea uidoria quam propé cer~ tam explanatamq; tenerent, non uera ui appertaq^ uirtute, fed per circuitus ignauis artibus peteretur. Earn quoq^ mul torum temeritateinpr£properi ducis imperium augebat, qui nihil in cailra pr£terß^eilatamßdem,^^ Celebris famh li£ nomen attulerat. Is enim caßigatis qui cauta, nbsp;nbsp;minus

decora conßliafequerentur-.t^eqiinquit : Gatti hodie anti^ qui itti Heroes funt, quos ab admiräda ui corporis fabuloßs carminibus Gallia celebrauit,neq; nos omnino foemin£ fr-mus in uirilem hunc modum armat£ atq; exornat£, ut dubi temus hos barbaros temulento agmine inccdentes ad pri= mum ßatim confreilum adoririatq; proterere. Ac ßmul l]£c dixit,pronuciari iußit,ut omîtes arma pararét,equos'qi frenarent-.detertiaq; uigilia omnis exercitus Ebulo fub ß-gniseduilus eß.Perßuus zr Beßennianus frbauroramsy-larim amnem ponte traiecerant, ad Salernum iter habe* banf.confredisautem hoßibus, ut£quiore loco adern in* flruerent,per tria ampliusßadia retrouerterunt agmen : et ingentifylu£ qu£ patentibus campis adiacet, Uuurn latus applicarunt, ne hoßium multitudine tdtul£ copi£ circum* ueniri poßent. Erant enim uix mitte Heluetij, quibuscon^ iunili

svi Temp. lib. in. «j

'iun^i À tergo Brutij peditesoilingenti, cjiiadrdtnm pbd-ttngii corpi« efficiebant.Equites utriufq^ armdturig, GdUi, itahq-^circiter tnitle dcnfati in unum agmen, Idteri peditunt adbi)efere.AtfJldtaloniiii omnes copiM, uetcrummorem fe^ cutu^,qui noüris fepiiKfunefltüfuityin quinq; dcies diuißt, qu£ pdrifronteddßmilitudinemdiredloru cornuumdme:, dio dginine extendebdntur,in quo ipfe Eucasq^ SdbeÜM coft ßiterunt, feptidUudmille Cdntdbrif, à dcxtrd uerb, tribus tnilibus peditum ïtdlorum. In extremis dutem cornibus cum fuo quifq;equitdtu,hincVendntius Cdmers, illincHgt;ero=. fiymus Tuauilld Sdrnenßs regulus curdbdnt,eo conßlio, ut quum primum t.ïdtdlonius pediMu pedites Helwetiös, equi tdtiiuerb équités GdUos à fronteddoriretur, Venantius fe cum turmis fuis CdntAbrorumqiCobortibus inter hoflrs amp;nbsp;fyludm fd^ impetuprotintisinßnudret, ereodem fimul tempore l£uumcornud TutAuilldin Idtusdcter^bofriuin duceretur,nondbfrirdd quidem rdtione, ß militum düimi dc dcier urn motus, quos mille cdßbiis Fortund ßibijcit, quum mdnus confrruntur, ipßs ducum conßlijs dtq; iinperijs ple^ nißime re/ßonderent, ut tum frrtè dccidit. Nton prfter (4 ^Kod Ard^nid dcies eo loco imprudcnter crlt;tt collocdM, ubi dduerß orientis Solis rddij militum oculos tndgnopere perürtngebdt,ob id etidm temerè induikt uidebdtur: quon nidm ordinibtismodico interudllo dißunSlis, neque frdtis ro« borisinerdtdd conßßendum, neque ßngulis nintum /ßdtij relinquebdtur, utß circunid^re conuertereq; dciem opor^ teret, fieri non pofiet quin mutuofe implicdrent,dc pertur* bdrent: frdquodnMgnofuitdetrimcnto, ç^miUtiiCuidctur execrdtidum,miles ipßo tirocinio dldcer, quum nee dibh pd^ tere nee benepugmre didici(fret,neutrum difrciplins: munus

P

PAVLI lOVII HI5TOk.

mplcuit. N.i)kcj; ut primum à longe etni/Jàfuere tormenf^f aliguot nobiles/j)lendidiq;eejuitcs,utc£tsrKJjgt;eibtt£uir’t tutii decus prmperentjiniufju extrd ordinem inclinAti^ jiii, dlij po/i alios, certdtim equos in dduerfos lioßes concis tarunt. Ctuerum impetum^quum denfdtd inconeußi dgmi-s nis fronte GdlUcus equitatus excepifret,nonnulliq; adiicrfrs loftium hdflis induti repnlfiq;, ex equis ceeidifrint, reliqiii omnes extemplo retrouertentes equos, uehementi dc tionul tuario quodam recurfu inCdntabros inciderunt, totdmép; eorum aeiem perturbdtam A dextro latere in Venantiatutni aldmpropulerunt, itd utfluóhidntibusprcmentibusq; Cdn=! tabris,equitum ordines non modo itnpulfr,ueriim etidm pro ilrdti froluerentur. Eodemquoque temporis memento A= ragonij pedites incitdti curfru, Heluetios pdri temeritite funt ddortimam quum dlij fcutdti intortis bafrilibusgladios frringerent,alij dut aurita uendbuLt, dutrompheds adunco dncipitiq;frrro lato préfixas frrrent, ad ipfrim corpus phd= langis longicrcs lanceds ericij modo priCtendetis, peruenire minime potuerunt. Tanntq; confrccutd eft dnimorumeom^ mutdtio,ut quimodo frn^lari fèrocia frimmdOßaldcritate prdteurrerant, retro fr^tim, fa^h uirium periculo,fuoruttt maxime intercurrente equitdtu,pduidi uerterentur. Pcrfr= uus tdnt£ rei miraculo ftiipefr{hts,ne 'Fortun£ contra /pem obnixè fauenti deefrct,grddum intulit,etfruprddceruosljo~ mtnum cquorumq- cadentiu dudaârr progrefrus,quod uix credibtle eflßemil]or£ frdtio,penè ßne fuorîi uulnere boftiu copias proßi^uit : peditatus Jtalicus frrmè totus db Kelue-tiis eft concifus,dc frmul deleta cobors und inßgnis duddci£i quam exßccarijs t^eapoli coifrcripfrrdnt,periercqi dum c£ teri ter^ uerterct, egregiè repugnädo flrenui centuriones,

Henri

SVI TEMP. LIB. in. 114. Henriciw nobilii Corfut, Aloißta SqudrcM, Vincentiut Cdpecnw. CMtabros armis expcditos ätq; agiles, denßßiiitjs fylux,dmAtishdi(dfacilè penetrabilesprotexerunt. Mdtd^ loiiius uerb c£teriq; dwces ?n«ltw equitibus dmißis, Ebiduin focdiïfwgi petiiiere. Sed dunt £grc intrd portam recipcren^ tur, cr Gdüi équités tergis mhd:rerent,Venantius conßixnti uir animo Jioflium impetumanouißimo dgntine ßrtiter fu-fiinens egregieq^ dimicdns,capitur.Cieteri porro équités nu ntero frnnè trecenti, c4pto circuitu per iniqua locd dd dds uerfam oppidi portent peruolitrunt. Verùm tanta erat in oppido omnium conßemAtio,utnemo eßet qui portam ape^ riripermitteret, uel tettdentiunt rfd nturospro falute fup^ plices manus, periculo permoueretur.Sed Galli ßcuti impe^ ritid ignauiaq; hoflium uiihres euaferant, ita pleniore uti ui6lnria,fatdli ßia focordia ncßciuerüt, deledoru enim equi^. turn occaßonem Perßuus amißt, quum ßrte nihil explora^ tocircumexteriores foffasoppidi ßtii,inflru{ldmßtoruni adern ad id tantü,quod ante oppidum eradpatctis ared: tium produxißetjntirabundus et expeóbn'ns,ut port£ ab his^ qui tarnßxdeßugerät, uiShribiis jperiret/tr. Verum,Gdilt non miilto pofl,quu expugnudo oppido tormenta deeßent, Gf 'Beßennidnus Serpentinx pila', qux propugnaculo ßrte tgt;f‘lßd,glddij cdpulu deterßrdt,thordcemqi a)üiß:rat,prope exanimatus ceddißet,ddß)olianddcadaueraredierunt:quH busabeuntibusequitatus ßtpremo timoréatq^periculolibe ratus eß, çy portamreceptus. Eo quoq;poflaliquot horas Cantabri ßluarum beneßeio feruati, er ejui narijs ßug£ caßbus cladem euaßerant, cateruatim peruenere. QwodfiPerßuusad Ebulum caürapoßtißet, pleriq; aßflr« mant oppidanos, quoi Andegiuenßs erant facHonis /e« i’ ii

PAX’LI lOVII HISTOR.

i^uentî die aditpertii Gallo partis, copias omnes Ara^niiX fuiß'c tradituros. Ea iju£ fecuta efl noiie^TutauiUa cum par tecopiarumad firmandum prjefldio Sarnumeflproflditls: quoetiam Profljere Neapoliadeiuscladisnunciumdppli^ cuit. Galli prieda onufli^omnibusq^ oppidis, fliidio aut metit liberaliterrecepti,.ab Salerno ad Sarmun amnem, ubi oppi^ dum eji dus nominis, biduo pofl peruenere, ac ponte quein Prol per Tutauillaq; refliderant,fuperueteres fltblicasre^ flCh, nec/uaguamtentataoppidtoppugnatione Neapolint contendere. Interea Ferdinandus, tota Fieapoliob amiflbs dues metu flnuilac dolore conflernata, incredibili animifol hcitudinetorquebatur. Flam fupracladem fufic£flqdur= piter exercitus, etiam ingentifuflenfus cura magnopere ti^ me.'dt, ne dus accepts cladis fama, uidhrisq; fltnul exercU tus aduentus, ab obfeßis,aliqua Ande^uentium flaude fen^ tiretur. Flam Galli, quum iam plerosq; eorum concliiflonis uiti is affl^sgrauis autummis ualetudine tentalflt,nec iant reliqui extremain rcrum inopiam perflrre poflent, nequa^ quam ffcrnendas de dedcndis ardbus conditioncs obtule^ rant, defleratis pr£fertim ma.ritimis auxilijs ,qucgt;d littora Tyrrheni maris Ara^nia claffe claufa atq^ obfejft tenebait* tur. ç^uibus de caufls agendo per crebracolloquiacumre^ gïfl nuneijs,adultimam difeeptationem tranflgend^padioK nis erat per uentum. obidFerdinandusinomnem adeourx gent is mettis diflimulationem compofltus, quod mature fa* éh opus erat, Mompenferio earum rerumpenitusignaro denunciauit, fl intra pr£fentis did fljacium, in eas quas ob* tuliflèt conditioncs de dedendis arcibusex£quo pacifeere* tur,fe ctindia qu£ obflgnatis tabulis promitteret,regia fide pr£fl:iturum. Porro fl ad extrahendum tempus impudenter

eludenda

SVI TEMP. LIB. III. «s eI«Jertlt;Io fiiUacibia colloguijs uterctur, nullam Gallos fo=: /[eà impctràdx ueniß facultate liabituros. Se propterea 'm=t uitis etiam amicis ipßsqj prlt;efcrtiinf(xderatis principibus, pubuiljè aures ad^nodum benign as eorti poßulatis, ut ßite fanguine, uUoq; utriufq; partis incommodo pax ipfa para^ retur, (juod natura ab omni crudelitate penitus abhorre^ ret,gua ße pojT€a,abicóbA omni humanitate^ ncceßario itßim rum fciretjß bellum non certa ac tolerabili coiidatone nui^ tuxpaäionis,fed.infana animorum obßinationc ac pcrtina^ cibus armis finiretur. Ad ea üAompenßrius re/ßondit, fe eo animo de arcium deditione femper cgiß'e,utßlt;egua ucl certè non indecora conditione fieri poßet,neguaguam pacemab^s nueret.ldcirco fecum ducibus egrefiurum, fi Rex obßdibuf caueret,neab iCquabilicompofitioncdifcedcret, totumfi; id ineund£ pacis ncgitium expeditis fermonibus cfße confiâu^ rum.ltaq; ßatuitur colloquio locus in Aragmia trireme.mit titurq^pro obßdeinarcem Dimaßus Triuentijclaßisprie^: fiSli frater: nec mora:Mompefrrius,Alegria,'Belcarius,Gra tianus Guerra^ipfiefr Salernitanus cum Gaüo qult;eßore, no^ bilioribusqinauarcbis,adpr£toriam triremum accedunt: eo quoq;ßmul,Triuentius,ProJfierColumna,Albericus Cei rafa,Andreasq; GcuMniw peruehuntur. Pit mdgnA,uti de» bebat de fiumma re,in utranq; partem difi:eptatio,ita ut col, loquium mutuis altcrcationibus plurimum extenderetur. Errft ob id fu/ßenß omniü animi expeékltione tant£ rei: ip’t freq; ante alios Ferdinandus muxhnw mcert£ mentis bus agitabatur, ut qui ncc rem nMxim£ /ßei frflinatione fiua impedire ac conturbare «eilet, nec uüam moram animus in^ quies omnino pateretur, quum Gdlllcd ca^ra non abejfie pu taret, eorumq; fremitum auribus propè perciperè «ide»

P »ij

PAVLI lovn HISTOR.

rttur,uti Mxilijs fujpenflsq; frequenter dcciiit, qui^Ui ult;i=i n£atq; indues remotißmurum rerum imdgines deceptis fèit fibus ojfèrunturAgitur morif itnpdtiens,Frdncifcum Cdpud num dftutoin^nio iuuenem fcdph£ impoßtum ddeosmit=: tit,ut regio nomine Pro/ßeruin dcc£teros codrgudt, quoi feiudnibus uerbis dc dmbagibusdtßineridclongiusdbduci pdterentur: Simulq; imperet, niß. GdUi intra borlt;e fßatiunt dc deditione pepigerint, tdbulisq^ ßibfcripfcrinc, uti eos conßßim abire iubednt,ijsq-omnilf!eucla}Uoququelpd=: cKinpoßerum ßMdtd,perpétué cunibt hoflilid, crquÀin ntdxumé feud denuncient.Çinibus duditis Galli ßrtunxfuß prorfus ig^ri,quuin quifq; de propria ftlute folUcitus, cd= lamitofum diuturne’obßdionis exitu demiffo animo fnni= daret,cu£hq; ß incolumes inde cuaierët,renouato betlo neq; plcnain iterum uidhriam,neq; ipfas demum arces fibi defu=: turas exißimarent, in bos conditiones de dedendis arcibiis pepigerunt. Vti intra certum diem,nifi ana terra marine, Caüorumduxilia fuperuenirent, uteoriimmetuadduchis Ferdinandi excrcitus, rcliélis patentibus campis, intra op^ piia ferecipere co^retur, arces omnino dederent : ipßq; per id tempus quotididniscibarijsimpenfo pretio iuuaren^ tur. Intereaqfdatis decern obßdibusquos Ferdinandus dili= ^ret, terra dc mari manerent inducie, necullum omnino teluin utrinq;ntittcreturAnducqs opportuuißimo tempore conflitutis,Ferdinandus,uti erdtdlterd negytij täti cura Ube ratus, quibiisnammodo betti artibiis aduentaitti Perßuo obßßendum foret,fumma foUicitudineconfultabat. Variée ffquidem pro ingenio ducum fententie dicebantur,nec dees rant ex intimis amicoru Albericus Carafa Warinusq^ Gratis cdtius, qui, quumbis uiHisperterritisqi militibiismagnos

pere

SVl TEMP. LIB. III. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ill#

pcre ili/jîdereitt,copiM mtraurbërecipiëddi, mn^cßiftnci; uiëhrii exercitui omnino deuitandum dißerebant, cjuando tmmtiones, qujc arcem perpctua coniunbhone ab iirbc pc^ liitus excluderent, nullo cum periculo et Çolis propè tormen tic deßndi poße täderentur,quibui deßnßs neceßcßret tan=t td Gaüorum midtitudinë paucis diebuc abfumpto omni uc=! tere par iter dc adueëUtio comeatu, inedia penitus inter ire, quod militu numero propemodii diiplicato ,qui adueniß'ent non modo prepntë inopiam aliqua ex parte/ùbleuarc, fed, nee feipfôs quidë alerepoßettt,etiamßcotraprodig£gen3 tic morëcibaridparcifiimèmetirëtur.lnfana: demieejfeper^ tinAci£ ac temeritatis potinc quàm uer£ uirtutic, copias apertie in loeit educere,et totics uiëlvric exercituc uim peri^ clitari, quando faluc omnium atq; imperiii periniqua forte uniucpr£lijdle£ comittiuideretur,fimilite5indgnd expar te dut uulnerdtos dut recenti metu trépidantes, uiëhribus Gdllis,q!iorudrmd,criߣ fagulaq^Aragonio fanguine re^ pecudie more maëltindos obijceret. Hic maxime uerbis,qu£ timidorumduribusmagtwpere pldcebant, adeo fr£fentium animifunt permotti,ut qui nullis etiam manife^ flis uit£ periculis pro tMcndttregi« falute dignitateq^ terreri didiccrdf, klberici, Mariniq^fentëti£ aßinfuri uiderentur^ niß eos Proßgt;er Columna, qui magnitudine animi dc dicen^ di libertdte ante alios erat inßgn is, contrit dißerendo acer^ bißimis uerbis cafli^ßfet. Qui copias inquit inurbem non modo turpi, fed admodum perniciofo conßlio redweendu^ cenfent, ij miJn potius de fz/ga nauibus capeffenda, quàm de minitionibusßrtiterdeßndendiscogitdreuidentur. Ojiid enim nobis intra urbem metu compnlßs,reliqu£ßfcifuper=, erjt,ßl}olks tam nalida ri((ntiqit)Mnu militum adauëli, P iiij

PAVLI lOVII HISrOR.

ob idci' [ubldtis iure inducijs, ex omnibus munitionum loclt eruperinti Piterorum puto dc foemindrum ptdnébis,in ipfo urbti fupremo difcritnine,trepiddntiumm terg} duditusyui^ rei dddet^iiel dnimits excitdbit, conßflmtcy fvrtiter, aitcri^ terq- pugMbüt,qui fdlutem fudm in dliend, uirtute uel ign^ uidpoßtdmeßeconjf ident, quumdiuerßsinlods, iiarid fDrtund,dimicdri dd cuentum fummlt;c rei fu/ßcnßs dnimii co gitdbunt. An uobii inente dtq; memorid excidit ciudiito cum idbore qudntoq; cu periculo repentinds boflium cruptiones fißinucrimusiut nuc oinnino infanißmu,i,ß c^ui GdUisec^ui tibui pcdcilri in pugnA nix dcjudbdmur,nunc demit ïielue^t tispbdLiiigli uim ftißinerc ex improuifo poße conßdimui. Lgj certè, ciudnqudtn fcidnimuitofdcilius ejfecontrd dißc rendo,dlienii obtreihtre conßl!i!,lt;]udm uerdin in fummn ne gitij difßcultdtefalutiidt^; uiiihrMrdtionem inuenire, mA l.imtdmenrelic^udmddduertendos boßesuid fuperejjècon^ ßdnter dlßrmduerim,pr!eter edm,qu£ nobii in bdc reru ont nium dngußid fecuriMem poÜicetur, no modo fdlud uerum etid dmplißcdtd regß nominii exißimdtionc, qud und re uel inßrmos exercitm fœlidter régi, er pletu.]ße dd uidoridnt fdcilèperduci uidemui.Cdßrd etenim dd Ecciam loco dperto dtg;munito locdndd, concidendoiß; omnesdditusquditer dd drcemfdéhirui ßtboßii, edrdtiotiecenfeo, utneeboßes temere contemnere, nec eos demiße nimii dc perdite timere uidedmur.Exercitui ndnq; nofler decoro in Jfeciem egrejßt eo tutiordtq^nobiliorerit, quod udüdtis cdürii locoq^nd^ tun permiinito,etprobibere ex tuto boßem,ß temere proa gredi pereüt,et oßetdre uires poterit,ßne uüo aiddx ditnied tionii periculo'.ij quoq; qui in dreibui funt omnino conquie fccnt,nec iiiducids,ut datif obßdibm cduednt,unqud uiolda bunt.

SVI TEMPO. LIB. III. Ï17 hint.Qjtcd ß conßliu nS diótu tnodofœdum, /èdipfô etiatn exitu ludtioßuin fequemur, nbsp;nbsp;capita in urbc coiitinaidOf

flratiiatq; cxpeditum itcr adarctm Perßuorelinqu.tmus, non modo dctuenda l^eapoli,fedde fummâ belli uifloria omnino nobis erit deßyerdndum qudnda receptâ ße^nelin^» trd dïces tothoüibta,qsq; omni inducidrum religione folu^ tâ, nec robuflißimia quidcni cxercitus repugndbit. At ß qnofq; dditialocornmqidngnflids ueliiiflo opere^uelcon^ gcrieIdpidum,decißsq; cr obiedis dYboribia,utipfdloci firt ndturd ,flrenuc dtq^ celeriter munidinus, bxc qud: ple^ risq;ardnduidentur,opinioneomnium fdciliord euddcnt, coiidtiaq; boflium mdiore dliqudntocumuoluptdtequîirit pcriculonoflrorummilitumpcnitiaeludentur. Ergoßur^t bem incolumen, Ferdinunde, fdliium imperium,dues pdru terdc milites tuos ßerudtos uidoresq;, qudm hxc omnid ue=a luti uno fulminis idu concußd dtq^ proilrdta uidere mdlue^ ris,protin!a dd Eccidm educß^nd,regqq; dnimi uigorem, quum mdximc fado opiaeß, dldcritdtâ dtq;fiduci£ plenw oflëde. Aliendndmq;uirtusuel fdlfo etidmfulgoreboflibus fe’pe timorem pr£bet,dnimtacii uel dduerfo fucceßu confier ndtus plerunq; dd dlieni metus imdginë uelfdlso conceptam trigit. Sed btCc tibi extemplo perdgendafi{nt,ndm in prxci^ piti bellicdrum rerum occdfione,grduid repentindéj; pericit Idmulttedeliberdtionisconßliumnonddmittunt.Ferdindn’t dl« ed permotus ordtione, ueluti difiufib ancipiti metu,dni mum erexit, qudnqudm eum ingentisJßei plenum biniS clds des uebementercontudifiè uiderëtur: Stdtuitq;,utprotinus ddEccidm periti locorum dtq^ militi£mitterentur,quiin= fßicerent cundd oculis, diligenterq^ lufirdrent,fl concidi dc muniri adituspcfiint'.Se nibil mordturü quineo capita ont

PAVLI lovn HISTOR.

fies eJuccret etProß^eri con/ilta feqiieretur.î^ec muîto poß loaiies montanusßde uirtute^i animi illuftris,qui pede{lri=! bui copiispr£erät,deß^gt;npto jibi eo muitere ’Ecciam profe= dus, renunciauit ea qu£ Procter docuiß'et, optima prouifit fuifje coiißlio: operÜé]; fuä ad eaperßcienda maxime coßan ter obtulit, ita ut condudis operis prolixe polïiceretur,fe ce leriter munitiones eße perdudurum: quitnißfummacum pernicie accedentium hoßiü, non modo fi(perari,fcd nee op pugnari t^uidem poße omnium iudicio uideantur. j tdcjj ni.t gnus numerus agreilium ad faciendum tuendumq; opus,ß-nitimis totius Campanig imperatur. Vrbana omnis multU tudo, aemilites qui exprailio tieapolim fugarepetcbät,edit citur : tormcntaq^ in primis Peciam conuehuntur. ij efl lo^ cusadmodü editus nonprocul ab occidentaliporta, qui ad arcem Pizafalconis extenditur, deßnitq; in prjealta cauteiti pneifo undiq; deiedu mari imminentem, qua Gallis ad ar= cem tendetibus neeeße eratpenetrare. Paulo inßa Ecciat»} canobium eß Capella nomine nuncupatum.}d ad mare pet tinet,impoßtüq; eß ui£ inßriori, qu£ marisfludibus aüui^ tur. In eo coenobio tormeitta locis idoneis ßint collocata: bisq^ urban£ cohortes du£ pr£ßdio addit£ :utab omniß~ mul parte accedendi facultas Gallis eriperetur. Montanuf etiam Crypt£ uiam, qu£ perforato antiquitus monte Pauß lipo,Puteolosrc(Iaperducit,aggeßitiamateriapr£cludere conatuseß. SedPerßuus prima luce motiscaßris,perdor= fum Paußlipi agmen erigere coepiticuius aduentu Aragonij ab opere reuocati, inßrudis ordinibus uti rex iufferat,fuif locisparatiadpugnam conßiterunt. Collucebant proxiini colles ingenti armatorum agreßium multitudine, quorudt inconditis clamoribus cunda refonabät. P..egi£ uero copi£ paulo iitßd atqs opporfitno Iqcq tewbatur, adeô ut

SVI TEMPO. LIB. III. tiS proculinmagnis tympanom,tubdrumg; conccntitius,tor=t mentoritq;ftrepitu,longé maximi exercitus f^ecus fubcun^ tibus Gallis redderetur. Perßuus fua opinione deceptus patt lulumfubfiitit-.cjuippe(jni regemadfamam tanttCniéloria perterritum, dtq;addud7idncipitipericulo,no modo exfrd urbem habitiiru caürd,fedfugd ßbi oinnino conßilturu o'c didcMf. Mox amp;i ßios nibil db drcibus moliri neep ullum oi» nino lMigßgnnm,di/ßloßsdemoretormentis,cderecon=: fßexit, ratus eos diit dcditoj cße,dut omninoçuti erdt)indM=: cijs dUigdtosßdei religions detineri,dd dextrdin in littus de^ flexit,G~iuxtdReginiC hortos caflrametdtusefl.Tnm nero Galli eminus c caßris, etcCapelk coenobio tormetis oppu^ gnariccepti. Immincbdntq; eiseßtperioreloco inßruila: rf=: cies,leu iaq^ certdinittA extra ordinem db expeditis peditibus tdebdntur.Sic tarnen utfe potius ptigniS duidos inclamando dtej; arma ejuatiendo procnl oilentarct, lt;juàm nt dd conß=i rendas ex propinqno manus decurrere andcrent.tÿldnq- cos Ferdinandns deßendere prohibebdt, quu munitus caßris e^ gregié ße teneret, nc partd propé ui^loridßn diferimen iiH=: prouißc pugn£ temeritate inilitu dddncerctur.interim Per^ ßuus proximo in littore pißdtoriiim naitus lembnm,de dd^ uentußio^et de priclio ddEbulnm proßerc fdilo,nHnciMn ad drei trdnßnittit.Mompenßrins exteriq; duces his cognU tis tdntauniuerße uidork occaßionem niints celeri rerii de^ fßerdtionedmi(ßtm,nequicquantdéplorât: etPortunâqu£ punito temporis cttndki pramerteritßndnibus qu£relis exe crantur : inßruftoq; mioparone idoneos homines remittut, qui de inducijs Perßuitm doccät,qudsßbi inopia rerit ßubd=: fliSjultimdneceßitdsexprefßrit. Sibienim quandiuPerdk ndndus dperto in loco cdßrametdretur, no Heere quicqudin loßik nwlirij quod id eßet expreßsc er iurditrândo, er

PAVLI lOVlI HISrOR.'

obßiibui cdutiim. Qjiódft Perßuus pulßs hoflibi{{,p(itff-i» iloq; dditu dd drcem perrumperet,fc tum inflruüd dcie pro tintis eritpturos'.Sin loco ttiribuscj^ inßrior idfdcere necjui^ fit, proptered regrcieretur ,ßedd conßituta dient dedi^ turos drces, er copidf quds hdberent,incolu!nes,expe^idtti aquiore reriim Fortund,doncc Cdrolns noud duxtlid trdnß^ tnitteret, ßerudtiiros. Itaq; Verßuus locorum dißicultdte cfe« territiK, qiiüneq^dddrcc neq;ddiirbii port dt propter an^ giißidt penetTdre ,neq; oppitgndre cdflrd ,nißi ßmma, cunt cldde ßioru militupoß'et, cd qu£ imniincbdt no£tc dißcedere coflituit, prxfertim qtiu eiim hii in locii diutiits perindiicri' commedtuiinopidminimepdteretur'.ncq^ triremes Arago* ni£ qugBdidno ßnuedii^^£, exdlto edlittord tor mentis in* ßfldbdnt, GdUos dpertis in locis tendere permitteret. Jüeß* cundd igitur tiigilidßilenti dgmine proßcifcuntnr : pars eo= dem Pdußlipi dorfo itcrfdcit,pdrs CryptaqudinArdgoni) obß:pßerdnt,dißieilis pdrno Idbore repdgulis mgreditur.T it uerô ceredfundlid religione hominufujpenßd in M.dri£ nir* ginis templo,quod Crypt£ ddidcet,ddpr£bendi( lumeßixd* rum dc militum concurßt rdpiuntur, quando id iter perpe* tuis tenebris incultum, dc intondntis turb£, ualidoq^; equo* rum terrdm pulßintium repercußu, Gallis et Hcluetqs hör rendum foret, qui cum indudita anted uiam humano opere pcrßäamfuiße non credercnt^ueluti inßroru ingenio,md* gicisq; drtibus perfoßa montis uifcera mirabantur.Sequen* ti die Perßuus pluribus carris cum magna ui omnis generis commeatus ad Cryptam reliólis, quibus obfcjforu inopiafe dbunde fubleuaturu fferauerat^Pomelianu peruenit.ld op* ptdum cum omnibus rebus turn maxime conßlio inßrmurnt Gallijquod ab Aragoni£fdâiotiis homwibus port£ clande*

bantuTt

SVI TEMP. LIB. III. «9 lidntur,nullo negotio expugndtit: onmesq; cid untiin^ut nee fxminif nee pueris pdrceretur,interficiut:eoq; immdniatii ^drbdrd fteuitid peruenit, ut quu dbditM rej queerer ent,Id^ tebrasomnes fedulo fcrutdrentur,ciuofddqui in Furnos me^ tu mortis je coniccerSt, inieélis ignibus concremar int: alios inldtrinisldtitdtes haftis dtg; lapidibiisdemerfosfcedißimo mortis cafu pernecarint. Direpto atq; incenfo Pomiliano, PerßuusFiolanduiditerintendit,nouißiinuGdllorudgnu‘tt cdrpëtibus regijs equitibus:ndnq; Ferdinandus motis extern plo caftris,dbeuntes ijfdem ueftigijsfuerdt infecutus:uerùnt ddeô cunilanter nbsp;nbsp;cdutè, ut tergis inhlt;erendo non procul

tibeßet, nullddimicäiidi neceßitdsimponipoßeuidere^ tur.Adidtamëquodoitinibusartibus deuitdbat fummirà certamë quorunda equitum petuLmtid pene perdudus efi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, (

Ndin c/KMj» inpdtentesPdhnß campos quiaduotamuer^ gunt,ubi quondam IJldrcetlusdtqs Annibal conflixere,eß'et peruentum, Galïorum extremum dgmen,ut ientaret,forte confedit apud uillam regio fdificio inßgne, quam Alßnfus maior uenandißudio dÜediis, opportund ad id genus uolu= ptatis regione codiderat. Quibus potantibus Aragpnij equi tes leuis armaturx ßiperiienerunt: certatumq; efl tumultua ho pr£lio,fed celeriter leuis armatura d GdUis equitibus ca tdpb.radis repulfdefl:quiutiprimumconglpbatiequosin^ citarüt, regij non modo uerterunttergd,fed prjecipitifagd in media peditu ßiorum acicm, qu£ non procul aberdt,inci derunt, totamc^ feeda trepidatione inieëla perturbarunt. lAontano quipeditatum regebat obßflenti ac ordines con^ feruare conanti, aduerßafugientismilitis cu/ßide crus traij^ citur. PaynaldîK Feramuß:d atq^ CerbeUio leuis armaturt prdßäi, immifli hoüibus denßßimipulucris beneficia fer*

PAVLI 10VU HI5T0R.'

Mttir: tumultus nbsp;nbsp;confterndti metu exercittafugd di

regem momenta Jemenit : adeà ut rex ip[e,^ Proffer Co^ Itimud oppoßtis equitum turmii effuse fugientes multu iih nbsp;!

crepdndo,Qr plerisq; ordglddijsfodiendo nix ßflerent. Coit nbsp;nbsp;’

ftdl ed die tantum exercitü p.trud manu dcleri potuiffc, niß cdeleüdtipulueristiubes Gallis proffo^iü penitiis ademiff fet.tidnq;pducitdtis ßu£ cofciß alien^q; trepidationis prof fus ignari,quü fe ab fuis in multo ffatio dißuniT^os, er train in inßdias er circumueniri facile paße iudicarent, retro di fiosplenispaßibusredierut. Ferdinädus qualtquaplerosq; fuorumuulneraffet, £gri: retentis erreflitutisordinibits, Cerbellionem atq; Raynaldu temeritatis caßigauit: et non= nullos qui proietlisfoede armis üeapolim ufq^ resperditdS nunciantes perfugerat,ignominia notauit. Poflera die Per-fiuü per Sarnenfes montes euadentè, concidentëq; in tergo itinera,ut fequentiïl curfum retariaret,ad Sanfeuerinü op‘= pidüufq; perfecutus eß. inde Galli expugnatis in Sannio alt quot ignobilibus caßellis, in l\pulid in byberna coeeßiritt-Ferdinandusuero aliquot dies ad Auelinümoratus, multis de caußseosperfequi deflitit: er quöd hyemsfuberat,etdi recipiédas arces exadis iam induci)s,Neapolint uocabatur, có cti familiaribus equitibus e^ reuerfus. Cateru Mompelt-ferias priufqua induciiS praifixo ad certu diem exitu ßnirett tur,drcëq; dederet, contra iufiurandu ex arce noua cum le= flißimis fuorü equit!i,noilu cofeenßs nauibiis, Salemu pro fugit,ipßus maxime Salernitani conßliu Cecutus:qui cum fe nunquam alicuius Aragonij principisßdeifilutcfuam com tnißlcru iuraßet, Gallos omnes omnibus arcis locis concio= nabundusadrenouandübellumbortabatur. Quandoßui= Horum arbitriofedederent, non modo boßium fraude,qui

SVl TEMP. LIB. III. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;na

n«ni(’n iußurMtdü nuUamq; pietatem colereiit,fœdè periM ri effènt:fèdc£terorum quoq; omniti Gaüorum, qui in pr£ fidi js toto regno ej]ènt dijperß,falutc proditiiri uiderentur. Superejjè batii.^oreexercitii,egregü ubiq; AndegMcnßü fludiduigere,CdietdTarentumq; ualidißiinas regniurbes prxßdijs tenerixxpeiüdri clußis qute in Gallui atq; Ligurix pdrarentur.Noneßc curregem innni multitudinis fludio itt /ßein obtinendi regni ßibLttum,C!eteruinprofligatum,exu:z tum drmii,exlMußumq; pecunid, Neapoli dc regno iterunt expeUi poßi dißiderent.Si enim neq^dnimos dimittdnt,neq} amu, turpiter dbijcidiit, cunild ipß)s,qucgt; femel uires ac dni mi uerterentur, projßere tentdturos. At turpe non modo fed erumnofum omnibus ßre,ßMompenferius or perfonfi qudm gereret, nbsp;nbsp;ßipremi offlcij militdris, quod db Cdrolo

ßbieffetdemdnddtum, penitus obliuifceretur.Deberc eum ßcuti prxproperc inducids pdcifcendo, uidoridm dliorum uirtute pdrtdm interpelldrit, inexpidbilis eins errdti detri^ mentit fortioribus conßliß refdrcire.îiec tum ipß duci prie-cldrddudenti milites defuturos, qui publicum GdUite decus reßdicerent, ipftmq; omnium fdlutem dc libcrtdtem obnixe tuerentur. Se quidem qui id conßlij prxberet^omnes Lucd^ ni£ opes permiltis or recentis er ucteris belli cdßbus GdU liconomniobligdtdsconßßim dddituru,z^ ddextremum conßdnter inßdc perßßendo ,ßDij tdntis dc utiq- prüden^ ter initie fufeeptis conßliß infeßi ßrent, Cdrolo Regi uel dcerbißinu morte fdtisfddurum. Erdt cnim Sdlernitdnus Ardgonijs omnibus mttximc infenfus : nec uUum omnino grdtie, dut ueni£ locum uüo unqudm tempore dpud eosßt bi futurum drbitrdbdtur, propter inßgnes iniurids quh bus feniorem Ferdindtidum djficerdt,quum lUited depraudt

PAVLI lOVII HISTOR.

tisconcitiitisq; omnibus ferè totiusregniprocmbus,ädutf fils cum coniurnjj'ct: uc turn demit quum in GaUiu exuliret, Alionfi) regi tantil bellum undi^} concitajjet. t^onpenferio Salernitano'q; inLucnniurnddinjluurMdum bellumproß= ûis,c£teri duces Galli arces dedideritt: obfidibusq^ receptis cum reliciuis copies Caietam nauigariit. Igt;lec multo poflAl* fonßisfibre feuacorreptus quamexatrishumoribuscon-ceperat, Meljdn£ interift : tanU quum moreretur coelefiis uit£ cura^dieoq^ inßigni in Detim pietate,ut qui regia liceH tiaperomnéiEtatemcundisuoluptatibus effuse feruierat, deffeflis humanis rebus plonge omnium faniîifimèexlidC luce migraffe diceretur, quanquam poft Ferdinandifilij re= ditum, arcesq; receptas,rurfus cum repctendi rcgni cupidó inuaferit : quum animus haudfatis con^antibus dccretis priuatam uitamfortiter ferencLmi conftrmatus,fcfeinliis arridetis Fortun£fucceftibus erexiffet. Obtulerat enim Fef dinando pr£ter ueterisgaz£ reliquLisftnduÛriam/ùam,/i eaadconficiendum bellum uftii futurauidcretur.C£terunt fe ab omni iumanarum rerum cura penitus abdicatit, arce Capuanacontentumfore,qu£ amoeniftimum regalis Podij feceffumextremoinurbisangulo ab feconditum deffteila^ ret, atq^ ibi uit£ reliquum procul 4 conffteSiu multitudinit tranquillainpaceftniturum. Sed Ferdinandusutireguft* r'e omnium moS eft, qui regnandi caufa,neq; pietate neq; ut recundia permouentur, quum eadem impcrij libidine tene~ retur,infanientis Patris deftderiit ccleriter eluftt,deprecan= do ne initia infirm£ adhuc ui(lori£,intempeftiuodduentu fuo perturbaret cr euerteret: Quod erga eum alieno effent animo nio modo ipfi Andegauenfes,fed omnesprope Arago nij^qui ueteris eius impcrij memoriam reftmùdarenttetftu^

SVI TEMP. LIE. nil. Kl

ill Gallos ß tum adumirent,fubitlt;i dniinorum conßvr ndtioiic conuerßiri uiicrentur. Ob id Alßnfinßuo pudore plane cafii^tus, omnc rccuperand^e regi£ dignitatisjßem penitus abrupit: contulitcj;ß in cotiiberniumfacerdotuniy ubi facris intentas Uteris religioßißiini oßicium ußcp ad uit£ exitum plenißime uel ßinulauit uel impleuit.

PAVLI lOVII NOVO-

COMENSIS EPISCOPI NVCERINI

KiSoriarum fui temporis.

LIBER CtyARTVS.

N T E R E A CrfroÎK? cjui iam fuperatis A Ipibus in Gotliam uU teriorem peruenerat, pofli^uam de Perßui uiibria certius co-gnouit,eos quibiscollatis ßgnis adec» foelicitcr dimicdßem,auxi= lijs terra mariq; tranßnißis iu^ uarc conflituit. Itaq^ in maxU

mumffem belli proffcrè conficiendi baud dubiè ereihis, na, ues onerarias inßgnis magnitudinis parari atqi exomari Viaßili£ iabet:mittunturcp Cenuam ad alias pecunia condu cendas Orpheus pr£ßäus nauium Gaüicarum er Primos deius qu£flor : qui tarnenß ab bis rebus admini^andis per Ludouicum Sßrtiambaudobßurisartibus retardabantur, clafßm tarnen coadis undiq; nauibus celeriter compara^ runt:copijsq; impoßtis, nautas Caietam curßim diri^re

PAVLI !ovn HI5T0R.

iuljèrunt. in ea clajjè ^ufechis zx Anzoltm erdnt cum dÏii qnQtielet^ii GcrnMnorum Heluctloruinq^ cohortibiis:pr£=c tered circiter tniÜe Vdfcones fdgittdrij,crnonnulli zduites GdUi illuüres cum Aloißo Arßio duce impi^o : itemq; cx l^edpolianK Ande^uenfis fdlt;!lionis Aloißus Gefudldiui Comp/dnusprinceps, zr Trdidnus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mdgni uiï

conßlij, gturusq; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c^ui Cdrolum fecuti, pdce demunt

apud Vercelldf conflitua, eum proceresq^ omncs dd trdnß mitteiidd duxilid continua cohortAtionibui dccenderdut. Jn= tcriin Ferdindtiduc i Ludouico sßrtid de dduentu cldßii certiorßebdt: num qui ex fadere, eiuinporti(c,cldßcs,ctin ikiqi regijs procurdioribuc pdtereM, prohibere non poie^ rdt,dßidue moncbdt Ardgpnios, ui qudntd rnuximè po/Jènt curd dcceleritdte cldßem du^rent dceducerent. Qudiido interclußs mdritims duxiliß, nonmulto poß uelutidcß)e=: rdtdui^rid, Moinpenfcrio zz c£teris Gdllii omnibus regno eßet cedendum. QJi^^ßlt;^‘iin^ofliücldßimCdietditt libero mdri incolumendeßrri pdterentur, ipßos uiähridnt qit£ idtn certd explordtdcj; eßet,non in dubium m!)do,fid in funeßuinrerumomniitdifcrimen eßedeuocdturos. Verùnt ed fuit fuprdc£terdi reruin difficulMes in educendd dtß; expedienddcldffe Ardgutijs incurid, utGdllic£nd,uesqu£ duerti uel opprimé fdcile poterdut, priuc Cdieanuin in por^i tum ex dito fe intulerint, qudnt Triuentius ex Pontid infuld, ubi ßAtionem hdbuerdt,e^cs ddipifci potuerif.und tAnun, mA gnitiidine inßgni nomine MdgddlenA milite comnwdtuq; onu )h, qu£ c£terdrum curfum £qudre non potuit, imterceptd efl. Per eos quoq^ dies conduütis Gdllico ßipendio Virgin nias Vrfinus'.ö“cum co pleriq; uiri illuHres exeddemfdmi^ Ud, qui dus tdnqudm fdbtionismiliti£q; principis nomen ätq;

SVI TEMP. LIB. nil. ,23

duthoritdtan fequebantur. Is enim quum cdptiutis in GAÜiam 4 Cdwlo duceretur, ed fortè die qud dd Tdrrum cjl d'in(cdtum,iCg€rpcdibtiSddForonouuinin Apentiino (itbo ßitmt, incertum, ddtn fide,ancuflDdum incurid, regie jci= licet Gdüorücp omnium dnimis dtq; oculis in eius imminent tis pugnte dijcrimen intentie. Exinde nonnihil in Gdüid Cifgt; alptnd nwrdtue eft, ut beüi inclmdtionem potius qiùm exi^ turn expeädret : explordtdép principum ergi fe uolunMe, nouiiefèirtun£ conßlidfequeretur. Trdnßuitwnmulto poji in dgrum Romd««)«, amp;nbsp;ueteres milites cocgit pecunid Pe=: tri Medicis nuximè ddiutus: quem leutiprinv-imexercitm fub ßgnis ßretjFlorentindm reduâurumpoUicebdtur. l«Jc proßätis in Vmbridm, Valdum 'tiucerini dgri oppidum tit grdtidm Edleonum Perußje principum,qui id drmis repet£^ bdnt,oppugnduit,ß’dfcedo ddtmdum exitu: ndm deßndett^ tibiis non modo moenid Fulgindtiu cobortibiis, uerum etidin dudaéirr erumpentibiisdliquot milites er ßrreum ingens torrnentumdmißt: Fili)q;eius Cdrolus dtq;Iorddn£sitem^ Eiuidnus,conuuln£rdtifuere.Igt;lec irrito incoepto dbß:edcn-tem, dc ßgnd in Aetbruridtn uertentem, Ealeoni fecuti funt, uti fefdduros promiferdnt: quando cum qui in op^ pugnAtioneoppidiplures diesßu^rdhxßjjit, tdnt£molis bellum pdrum pro/ßerc tentdturum dppdrebdt. Virginitif Vmbrid digreßics, fuperdto Cldni dmne, dd RdpoldtidS dqudsinßnibnsClußnorum concedit: mdgnumqsFloreiiT tinis dmittend£ liberatis timorem pr£buit : pleriq; cnint ßu)ßen!d metu ciuiMe occultds coniurdtionesd ueteribnt Mediceorum dmicis,clientibusqi initds eße ßi/ße^lnbdnt,ue rebdiiturqi ne e£ copi£, qu£tumexigu£ erdnt, occulta Ludouici Venetorumq; conßlio, mdximi exercitusinitiunt

Q- gt;ƒ

PÄVLI lOVn HI5TOR, ficrent:QUMdo illi umexpro^jJb.ettueriPifMOiucUcnt, et Gaüorum focios pro hoflibits liibcre,belloq- perjcgul de^ muijJènt.Quibui de cau/is Florentini^ne aligns uis intcßi^ nefraudii erÜperet/uJßedhs dues in proximo oppid^ pr£=! fcriptiißnibuf able^runt, aduétanti^; Virginio HerculeW Bentinolinn^çrKcinnucium MartiMumdpud CortoiiM oppofuerunt,quos exdgro Pifano cum expeditii copiß euo^ cdrdt. ob id Virginiiii per niiiofd locd copidi circurnducem dddlendümilité dliqiiotigKobilesuiüdf expugnduit: quunt necßbißitii uiriumeßet, utiuimmdgno condtumoliretuf dperteq; perrumperet, ncq; Petro Kedici conßlid procédé^: rent,qui dmicoriim er^ ße ßudid opinionc debiliord fuerdt expertiif. Interim CdtmUuf Vitellins cum Gimello Galh equitee GdUidmißus, dd VirginiumcummdnddtisRegiß peruenit : dttulitcß in ßipendium diiodecim milid dureoru'tt nummum : congreffutq; cumVirginio orfilijs, pr£ßdifq; eiut »MgnKpoUicitdtionibui nutdntem,perpulit ut Gdllorßi pdrtes fequeretnr. Veneti ndmq^ er Lttdouicus Sfortid itcc^; Alexdnder Pontißx per idoneos homines Virginium Ferdin ttdndo concilidre coMti fucrditt: dc tummuxime homineiit obtelhbdiitur, necontrdtotius ItAlixconßenßtm dtqßudi= cium,publicis hoßibus ddhsrere uellet. Fore etenim utd Fef diHdndo,qui idm honeflißimds obtulißßet conditionesßn dn= tiqudm dmißorum oppidorit poßeßionem,prißindmq; mile tiiC digniMem reflitueretur,ß uti erdt humdniter inuitVitS, ueterder^ Ard^nios beneßeid nouis uirtutis dc fideigt;ne= ritis cumuldret.Enimuero Ferdindudus Tdlldcotiu in Mdr^ ßs,erdlid oppidd Virginij ditionis,Fdbritio Coliunn£ dttri buerdt,qu£ db eo ßub Cdroli dditentumßuerdiit cdptd.Ipß^; FdbritiusVIdgißer equitum erdtcredtus, quemhonorem ml litifi

SVl temp. lib. nil. nj litU logcdmplißimu fnb Ferdwîâido Seniore, Alßnfocj^;, Vir gin id'S anted geßerat. Eautidre animus eius^neciuaqudm Çu perioremuelparemdignitatefire/()littts,uchcinenteroßrit debatur. Porrà,m partes Gallorum tranßret, ducis qnidem nomen penes Mompenferiu ßre, c£tertim in ca^is GaÜos ßbinni obtemperatnros exiflimabat, quod neminem eße, quifemeliusAra^ni£ militifi, rationes regni, opum, loco=: rumcj; omnium notitiain teneret, arbitraretur^neq^ utile ßs bîucl decorum putubat, ß Ferdinando fefeuiresq^addcret, apud quern aduerße fabhonis principes Proßjer atq; Fabri’, tins ueteres ipßus boßvs, primiim honoris cr grati£ locum occupaßcnt. Liuianus tarnenßepius efl cum deprecatus, ne fefl totq-clientes flios ac uniucrflam Vrflnam familiam in flnnmum diflrimen adduceret. Qnoniam adu erfus flimmas opes antorum regum, qui Ferdinando ex foederefltuerent, earn belli expeditionem, Dijs atq; hominibus inflflis, fluflcc’. pturusefle uideretur. Sedvirginiumuelinnata elato eins animo contra lequum cz bonum contuntatia,usl occultauis fati, qujeflpenumero prudctes ad infaniam uertit,contaóhi Callic£ pecuniiCcorruptum, aliorapiebant.ltaqfPetrum medicem quern pecunifl nuperexhauflrat, magnißcis fo:, latus uerbis,dimittit: abeuntem orat, ut neq; de fua er^ ip., fum uoluntate,neq; de Fortuna deflerare uelit. Fore etenim ut Fieapolitanfi ui£hri£ quam ip fl concepißet,flu{lum ma, turc ßentirct, qndndo ip fl nonprius quam Mediceam fami.: Ham armis Florentiamreduxißet, corpore uclaninMeßet conquieturus.Eo dimiß'o Caroltimfllium pro obflde in Gal^ Ham tran/mißt : er per Tndertinnm Sabinumq; agrum Aquilam profliluscfl. Fius aduentu timoré adduólns Cun’, telmiis Populi contes, cum Aragjiiio pr£fldiourbeexcef,

PAVLI lOVII HISTOR?

fit : Simulcjilnterdtniu inpriecutinis partes Gaïlortitn fe^^' ciita eft.Montelconum oppidum à Vitellianis ex itia’ iKre cdptum, er cum midta cttde oppidanorum crudeliter direptum '.paucisep diebus Ldncidnumcelcbcrrimu,m Apu=! li£ emporium, quod antiquitui Anxdnum Frentanorunt fuit, mdgno Ardgoniorum cum terrore peruenit. Frant enim fubßgnis 'Virginij équités cdtdphrdSi circiter quin= genti,ettotidem leuis drmaturiit : fingulMdlds duéikibdnt lorddties ßlius, Pdulus er Franciottus Vrfini: prxtcrett Fiiiidnus er' Antonius Comes, itemq; Fdleonij eximix uir= tutis iuuenes Simonettas, Carolus erliddridnusà prcce^ ritate corporis cognomento Morgantes, Viteïlij quoque Camillus er Paulus, namVitellociusTißrni remanferat, ut in Galliam pro obßde proßeifeeretur, quadringentos utriußq; armature équités militariterpotius quamßiledide inürufhs adduxerat. Hw nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TSaylinus vitrius qui Aprtt

tinam priß^htram obtin€bat,cumala Gallorumex itinere fe adiüxerat.Ab Gratiano autem Guerra,ioaneq^ Fouoreo er Sigißnundo Cantelmo in Marßis et Pclignis bellum impi gre ^rebatur. Beicarius CaietiSproximisq; CampaniiS op= pidiscopias, qute eGallia nauibusaduenerant, ßngulari curarecreabat, armis, uefleq^ac rebus reliquisomnibus adornabat.ipße tJlompenferius ex Perßuus, Salernitanuscp erBefennianus copiß nouodeleélu aubUs, ex Lucattiain liirpinos ita opportune tranßerant, ut Ferdinandus qui Appenninum tranfgrefßis ad Fogiam urbem in Apulia con=! federdt,undiq; magnis hofliu exercitibus circüuentus eße ui deretur. duibus decaußsinfummaseiusbellidijßcultates adduidus,quód extrema pecunix inopia premebatur, ad Ve netos confugit, orando, ut ßcuti totius Italic rgregijs ope= ribus

SVI TEMP, LIB. nil. «4 vibtts editie conferiMtorcs omnium iuditio nuper extitifz fent,itd Imperij ticapolitani atq^ ipjius Ardgom£ domus fd lutis ac dignitatis curümfufciperenf.Se in tcjlimonium egre gi£ uoluntatis, dd gratiam dus dccepti immortalis beneis ficij intcgrdfide,ciuum potis foret rcßrtnddm,conccffu)'uin tn corum poteftatcm,quds ucüët Apuli£ urbes pignoris no mine, donee c£,reflitutd pcetinid qudm mutuam dediffint, recupcrdt£ßrent: Futurumq; eße,ut ß ipßs mature opent ßrentibus ArdgonLe rcj ßttrent, aceiedh externo bofk ßr^ marentur, ipße Ardgnnjq; poßeri omncs,Venctos tanquant prxcipuos patrones dc tutclarcs dominos ßudioßßimc cole ratt.Vcndi qui tum magnis opibusßorcbant,dc imper'qß^: nes extra principium inuidiam proßrre cupiebant, ddbor« tantibus maxime Ludouico Alcxandroq; Pontifice, deßn=s dendi aduerßts Gallorü uim Fcrdindndi,conferudndiq^ eitts regni negotium ßtßseperunt,cd conditiogt;K,utßbi tnaritimoi urbes ’Franium,t/tonoßolis,PolygnAnum, Nold, IIydrun=: tum, dtq^ Brundußum in Apulia traderentur : cjßentq; Vea nct£ditionis donee Ferdinandus impenfam eo bello pecu=! niam Senatui Vencto perßsluifßet. Ncc nuilto pofl Mantua^ tws recenti rerum ^(h.rim gloria clarus, quum neminem eo ßrtius Gallos dcbcUare pofß homines erederent : cumq; pr£cipueFerdinandusßagitaret,lmpcrdtordeligitur:addi=i turqße^tus Paulus Capelliuf excellcntiuirtutepatritius. Ittcf; circiter idi« FebruaridS,euocdtii adfe Nantuam ex hy bernis deledis militibus, hisq; nauibuf impoßtis fecundo Pa do Kduennam dcuchitur.aiq; inde perVmbriam itinere fa^ pducis dicbtis Komam eß proß^his, putas Alexandrum Pontißccminipßus gratia, utitlepromiferat,Sigißnudum ßatrem purpurdgekri dignitateprotinusornaturu,qu(gt;d

PJiVLI lOVII HISTOR.

inedpericuloßadnwdumbellidifficultate, erd fetldtuVf^ neto, ordLudouico sßrtid, ntAgiwpere ineius howrii ■ pctuione fuerat cotrnmnddius. Vemmquum db AleXdn^ dro, qui iam aliquot neq^ animi uirtute neq; natalibw inß= gîtes, Sigißmndo pr£terito, in eum ordinem legerat, falßi poUicitdtionibus impleretur, duerfatus hominis in^niuHl Jlt;.omdexceßit,tratt/^eßtisq; fanéiiGermdnißaltusangu^t ßids, ctr Vendfi‘0 ex itinere recepto, Cdpudin, atq; inde Be-neuentum exercitu incolumi peruenit, ubitumerdt Bedes ricus régis patruus, quiurbempontißclt;editionisaduerßlt;s Gallos ex omnibus Samnij oppidis imminentes, prteßdio im poßto tuebdtur., Bius dduentus labantem Ardgoniarum res rum ßrtunam mirißce ßibleuauit : adduxerat enimutriuiq} armature équités eximiè ornatos, circitermilleç^ quins gentos, in queis erant feptingenti,partim Greet, partiitt Epirote, duce Contareno. Sed in iß minores preß^Hplures erant probate uirtutis: zr ante alios Oominicus Boßgid, et Mercurius, uiri in eo gmere militie omniumpofleaeius not tionislonge clarißimi. Mille quoq^ ueterditipedites, quibus obßicäbltdmuirtutempdcedc beUoßipendio foluebantur, Craßo duce,ßecundumAdriaticioramnduibus inApuliam delati, ad eum peruenerat. Dum Mdntudnus è Ldtino agro in Cdmpdniam tranßret, Galli de eins aduentu midtorum li teris certiores fa^, diuerßagerendibeUi conßlidinibant. Virginius ad eum intercludedum ex Apulia in Campaniaitt proßeißeioporterecenfebat,coniunflisqiuiribus cumhis, quimdri adueniß'entducibus,crtormentisexdrceclaß'eq; detradis, du Eerdinädusin Samniomordretur,ddoppugnd dam Bleapolimproperecotendendumeßedijßerebat. Qu.oi conßlium quumabipßoBelcario, tum à, ceteris qui Caiete

erantj

SVI TEMP. LIB. HIT? «x eratjrMximep roMdtur.Mompcnferius uero atijiFerßuui prxfcntii potiu^ comnjodi,qudm uniuerß belli exiitis ratio, nem ß:cuti,ex Hirpitiii perfcrib€bdut,no uideri ßbi cur alU bi potius qiùm in Apulia bellumgeri deberet. Imminere a, dultiyeristempus, quoportoriumpecorif,iß qui in Apu, lia uiribus pollerent, exigendum foret, uti ex mutuata pa, äione cumhoßibus conuenißent.Fxeo uefiigali fupra cen, tum milia aureorum nummum pendi : Propterea nihil flul, tiusßre, quamß ipforum beneficia, Terdinandus pecunia^ rum inops, tantum opimi portorij emolumento ditaretur. Quodß in Apulia undiq^ GaUorum arma coirent, milites qui iam debitaßbiflipendia flagitare ccepißint in tarn pro, piuquajfie nouiprouentus, no modo conquieturos eße,fed in ea alacritate omnem penitus exiflimationem, qu£ uana potius regij nominis imagine quam ueris uiribus conßaret, hoßium copijs erepturos.Froinde ßbi uideri magno ufui fo, rc,ß viteUij fi-atres cum alis fuis ad Caietana prteßdia ex iti, nere excipiendamitteretur,utad fe pcrHirpinos iterfaéiti ris, tutißimus aducrfus hoßium inßdias tranßtus priebere=; tur. Virginius qui nec ab fentes docere potcrat,monflrando qualis occaßo ad fummiS uiäorix profiâu, eo in Apuliam tranßtu,penitus amitteretur, er Gallos homines ab eo con ßlio Uteris dimoueri no facile poße intelligebat, utinam,in, quit, rortuna, quae re^la monetes ßepius eludit,opinioneni meam faUat: Ducemq; noflrum priSpoileris utentem conß, lijs, fecunda acfauens omnino fubfequatur.'Necmulto pofi ViteUij trans Apenninum inCampaniam mittuntur, ut pelt; deflribuscopijs ac tormentisprießdio eßent. C^uibusexce, ptis iunélisq- inunum copijs, dd Mompenferium contende, runt. Cognitis hoßium coßlijs FerdiodndîW è Samnio,ficuti

PAVLl lOVIl HISTORJ

Aixünui,inApuliAtranfgreßit5,'Fogiie,qtiieurbscxHliirpos rum ruinis creuit,cofederat,urbes(j^ medittrrancMiOppoï= tunaq; oppidapriefidijs municrat, quit ord maritima firme omni^, Venetieclaßiipr^ßdio, Aragoniainfidetencretur. Exdduerfo Virginias ad fanili Seueri oppidum agri Sipon^ tini caftrapromouerat, omniumq^ utriußi^partii animiin earn cur am erat intenti, ut coafiisac oftentatis HiribM,ad-uerfariosadpugnamprouocarent, acpatentibiauagando campit,bofti detreâanti certamen,amiff£poj]eßionitApu-lie conßßionem exprimerent.Quoniam qui earn rem obti^ nuißentexpreferipta paHione exigendi ueâigalls iura ba^ bituri uiderentur. Inclinauerat enim iam ße annus cxßeua hyeme,ac uernum tempus appetebat,utarmenti qult;e niuo= fis Precutinorum Pelignorumq^ montibus dedu£ia,in berbi dis apricls Apulie campis byemem abßumpferant,apdßorU bus rcducerentur ,qui nonproculà Gargano monte quunt tranßibant, portorium regijs publicanisperfoluere conßue-uerant. Per eos dies quum Ferdinandus ad tentandas VirgU nlj uiresleuemarmaturä, quamaximcualebat,ßepiusemit teret, Franeißeus Romanus ßigittariorumequitumpreß^ iluSjOrTbeodorus Pocalus Griecorum dux non procuH ßanili Seueri oppido cum Virginij cquitatu pro/ßere confli xerunf.occißoq; Antiquano inßgni arcbitedo,cr Morgan te conCauciatOjpluribusq; alijs interßilis zyr captis,ceteros perterritos intra oppidi portam compulerut.Qno ßuccefßu Rex inuitatus,ßequenti die omnes copias in conffeàum op^ pidi inflruilis ordinibus adduxit, ut prius quam Mompeits ferius VitcUÿq. cum Germanis in Apuliam deßcenderent, cum Virginio manusconßereret,ßi temeritate bofliumaut caßu aliquo,pugif((ndifa(ulti(s prteberetur.Qjiödßr^irgi^ nim

SVI TEMP. LIB. iril. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1Xlt;3

niia dd pdgnam elici non pofjct, cdmpos circnmeiindo ddea pt£ pojjeßionis portorij nomen apud pajlorcs adfccjnerc^ tur. Scd qunm VirginiuscMto innixiK conßliomunitis lo= cis dc uinetis, qu£ oppido iungcbdntur,fc contiiicret,Fe; di HiitidiM alterii propoßtü tenuit : circnmneélusq^ oppidum, dhs inpomp£ morem explicaiido^dcigndiiidm hoflibiis ex-f rofcruiido, itd ut expropinquo militum noces exaudiren^ tur, Fogiamuiiiorißniilis efl reuerfus. Triduo pofl Mom=: penferius apud Cdfllem drbore)n,quodefl oppidum Kirpi-norum in rddicibits Apennini pofltum,cumpe^eflribus co=i pijs,qu£ db Cdictd dd feperucnerdt,cdflrd coniunxit,depo=: fltisß; ibi mdioribia tormentis, quonid dd exigendii pecoris ueitigdl, celcritdte potius quÀmueru ui opus eflè putdbdt^ cxpedito cunt cxercitu in Apulid deflcendit.Fi quoq; ab flan^ ilo Seuero obuidmprogreßiVirginius Baylinusq; Vitrius, dpud Syluam plandin Troidni dgri cum omni equitdtu con iunguntur. Fit mdgndgrdtuldtio tdntis inunü codétis duxi liflyBußecus Gennunus et AnzoltusHeluetius cohortes fluds producunt : explicdtisq; uexillis dc inflruilis ordinibus eds oflentdnt:ingreflic]; infermonem deTdrrenflpugnd,cons temptim de Itulij, dc fc uero dc Gallis mdgnificè proloquun tur-omnibusq^de obtinenda nonmodo pecunia ex ipfapofs feflione ueéligdlis,fed de flnnm£ rei uifloria flgt;es confirina-tur.Erant enim in caiiris cataphrachmille centum,leuis au tem urmdturiC équités circiter mille er quadringenti,pedi^ turn Germanorum ac Heluetiorum fexmilia ,'Brutioruin C^Lucanorum quos Beflnnianus ctr Salernitdn'us uddu« xerant adiunflis Vafconibus,cohortes decem:quibuscunt minime congreflurus efle uidebatur Fcrdiiwndi«, prins., quàm liüdntiidnns cum du^dlijs fuperiteniret, ^uum ntt»

PAVLI lOVII HISTOR.

fnero,amp; nirtute militum inferior baberetur.Erät eius cxd citintrifariMniiiaßa: Fabritius Columns TroitC prfßdiif erat impoßtits. Pro/ßer Columna Luceriam tuebatur.ipß utdiximu5Pogi£caßrababcbdt. Gallis propterLuceriant acTroiam iter erat contendcntibus JAanfredoniam,qu£ Si^i pontus olim fuit, ut publicanosloctimq^exigendi portorij prxoccuparent. lis in itincre obuij fiantfiptingenti GermA ni pedites dttce Plederlino,qui Troia egreßi,utfe cum c£tes ris Germanis Pro/fieroq-, coniungeretit, Luceriam petebiit. Eoî Fabritius monenio deterrendoß;,ne fe in tanta hofliunt propinguitate adapertis prxfirtini locis ßneecjuitatu coin* )nitterët,multumfueratobteflatas.Sed Hederlinus ßioriint uirtuti cofifus, omne periculuin flolida temeritate conteitis pfierat. itaq^ patentibits in campis à ViteHianis,qui antecuT fores erat,circumueniuntur. Germani difcipUnte memores, pedora obuertut, ac in orbem depugnant, cominusg; pr£* longis liadis, eminus uero fclopettü rem gérant. Contra Vi* telliani c[uum ordines fiußra incurrendo perrumpere cona ti eß'ent,maltici; e^uipilarü procella fauciarentur, balißii acfclopettis aticceperunt,ßcutc^uatern^ tarm£ßbi/pfif ingyrum fuccedentes,orbem incedentium boflium fagittait do perpetuo ordine circuirent, multiq-, paßim, quam nulla fagitta conftrtis fiußra incideret, configerentur. Jn tanta prdij iniquitate Germanipertinacia ac rabie quadaminci tati,quod neq^ alicunde fabßdia expedabant,neqi ß tn tan* to emenß itinerisßiatio ,ßconßruatis ordinibus fe recipe* rent,fagittarum aim tolerare poße iadicabant,aperto orbe circiter dacentoscmiferunt,fadoq; impetu in équités,cos plaribus interfedis difiecerant. Periere eo concurfu Cempe rußusnobilis Galins Ahtij in Salentinis regulus ,itemPe*

trut

SVl TEMPO. LIB. int

, trufPo^JitiStur)n£fagitUrioruinpr^^élus, crPufui inßgt;= gnisequesuetxranU'S. Sedquum GemMniinHlluiiifciplinie ac uirtiiti lociii rclinqueretur ,abfumpto pr^fertim omni puluere fulphureo, quod nbsp;nbsp;rcpugnantes extra ordiiiëinut

titudtne equitum opprimcbantur, crdenfato agmine ince^ dentes, A circumfußsfagittarijs delebantur,deßterata falute ddchilonemamnem peruencrunt. ibi quodfolutisordiiii^t but propter iinpednat ripdt deßcendere erat neeeße, Hedcr^ linut, que multit mißrabiliter confixum fagittit exanimem equoq^ impoßtum fumtna pietate deßrebant, À ßiit deßeri= ttir : csteri incredibili pcruicacia repugnando dd unum ojn nes iiiterficiuntur. Eius Celebris faài laus penesCamiüutn 'Vitellum fuit, cui qutim eqiius fuißit interßdus,^^ pbare tras equitum exinanitM eße animaduertißet cataphraâos deßenderc ex equis iußit, et cu ijs pedes inßuminis alueum, ubißiprenM Germanorum obßinatione pugndbatur ,ßngif L-tri promptitudineß coniecit. Ed d/e ßlopettarios équités, quos Qdmiüus ßiopte mlituri ingenio nuper inßituerut, tum primum in adern et fœlici quidem periculo produdos fuißi conflat.Deletis iam magna ex parte GemMnis,Liuiagt;! nuscumala ßtbßdio Vitellijs aduolauit: dlijq;deinceps,dc alij duces: ipßq; demü Mompenßrius atq; Virginius ßtper^t ueneriit. Idcebdntpdßim,uti incedentes fanguis uiresq; des ßcerant, toto eo itineris tradu ingentia corpora Germano rum:ipßqiamnis,qudnqudmexigudsunddstraheret,obice cadauerumretentus,alueum cruentis aquisreßagnantent trdnß:untibtMoßendebat. Eiuscladisfamauno ßmultempo re 'Luceridm,Troidm, Fogiding; delatd,Ardgoniorum anis mos magnopere perturbauit, auxitq; Gallis ducibus audds dam, quam nuper cundarum uirium, opportuna coniuns

PAVLI ÏOVII feriiTOR.

■fliotieconccpcrant. üecnwrdcofuccejpi aldcres reéldFo* ^idm pergunt,utregem infultando acproitocdndo (td cer= tarnen extraherent : Si fèrte inuent£ uigare prxferuidus periclitandäi uires,po tiare decorii quÀin pdittis cura duce-retur. Sed FerdiiMiidu^fuorum ducum monitK obtempéra^ re folitui, di/poßtiiundiq^ torinentii, copias ita eduxit,uti tncenibiKportiScp miniinè dißcederet: et Gmcorum tantum kuis armatura, qu£ ei er at miriftca, audaSler emitteretur-fSlanq; ijs ßrme diebus fupra miüe egregij équités Venetorii pecunia conduéh, eNiacedoniaFogiamperuenerant.Flo:: rum alacriac fßeciofo admodum egreßu conßrmatus,defeif fîisq; prxßdio tormentoru, qu£ in mcenibus e'rant,aliquan diu in acie fletit : atq^ ea mora tarn diu hoßes futur £ pugnfi tXpeSlatione ßuflratus cß,ut lam ipßim minime pralio de^ fugijfeappareret, zr Galliingruentibustcnebris, magno cum incommoda caßra ponere cogercntur. Poßero die Gal lipromotis caßris ,inßruikiq-, nbsp;nbsp;nbsp;parata ad dimicandutit

acie,Togi£ mcenia pr£terucSH, ad Deipar£ uirginis Coro=t nat£ Fanum, quod in medijs nemoribus eßpoßtum,conceß ferunt. Tuncqiprimum prißini errorisßii incommodum Uiompenßrius fenßt,quc)d tormcntis maioribus ad Caßilem arborent reliâis,pr£propera atq^ inani ßßinatione in Apu Harn tranßendißet. Kam omnium opinione conßabat rd gem turpißimefugere,reliäis impediment is necefßfuijfi, aut eum, ß dignitatis iaSturam quam falutis potiorem did xißit, expugnata nullo negotio Fogiaopprimipotuijß.Sed is animo erataduidoriamadeo confirmato,ut qua Gallos magisdeßgt;icereuideretur,falconum aucupiointentusFo= giaexiret, qt pereoscamposipfo prope inconßgt;eänho= ßiumßncredibilifiducia uagaretur : ita ut quum femel om^

nibiis

SVl TEMPO. LIB. Iin; «» n£amp;ws de eius falute folïicitis,errabutidus in muItM noblem rcdiiijct, à Proßjero ßngulisq; militum ordinilgt;us,qui armn ti obuiamprodierdntytdnU temeritdtis hberd riocerepre=: benderctur. Inde Galli dd dnnentd cogendd ï-iuidnit ctm leid armdtura prxmifere. Interim uero Mdn^ tuanus è Samnio frequeittibus nimcijs accerfitn^, Afculum Apulorum profèàtis eßdbiq; praeßdio relidh,dd Ferdinan-dum inßibiedd Fogig capis peruenit,à quo incrcdibili Igti tid,ßngiil.'(riq; totius exercitus aldcritdteßifceptuseß.F= tiimucro no modo duxilidß4nimgßiei,fed c^famampugitd cißimi ducis dttulerat : adcuiiK nomen fgpius Galli duces txcitdbdntur,qui ab co belli initio Italos aliquanto conßlijs qiMtn manu meliores effe perßiaßim habebanf.uidebaturq; is niittam occaßonem prgtermißurus,quin ex gquo manus conßrcret, quum iam Gallicg militig morcm non modo fe= ncre,ß-d contrarijs adinuentis artibus prope contemnere di ceretur.Coailis in unum ducibus qui in proximis eratprg^ ßdijs, de tofAbelliadminißratione aliquot inifis conß^ lijs,ßatueruntprglio ßiperßdere, tueri circumieila oppU da,C!-iterperApcnninum inCampaniam atq; Fieapolim aperire. Quoniam inSamnij uallibuspleraq;oppidauexiU la GaÜorum erexerant. Fiebatq; eorum latrocinijs or loco^ nmopportunitate,utcommedtus in Apuliam ggrecon« ueheretiir. Poteratq; ideo trahi bellum nullo inetu amitten’z dgexißimationis,quodundiq;auxilidaVenetis, Alexandra Pontißce mature conuenturanunciaretur. Kantuanus na^ uandgopcrg cupidus ,eamprouincia ultro ßbideßimpßtt progreßusq; cum Francifco Vrßno Grauing regulo,re9 gionisddmodumperito,cr Aragonig domid inprimisßs delijccliriter Kontern «(in'dcnb Rochetdm et Carbonariant

PAVLI ïovn HI5TORJ

tn fïdeHt yecepit. ValUta oppidum iit edito coUe poß^^ tum, mdgtM ui utq' iru militum expugnata, trucidutisq; ad unum ferméomnièui oppidunis direpta,quod Vaüatenfef ugreßi feritute in fde GaUorum perfeueruntes,primoßa^ timuduentuadcoüocluium progreßoi Alexium 'Seccacu* turn, Aloißum^; Albcrum deledorum cobortis pr^ßduin, cr Crdßum centurionem, mißilibui uulnerujfent, Suardbt no^; etidm exurmigeris fimiliuribui nobilidecoroq;ddo^ lefcëti, dduerfum os.lapidis idu defirmaßeut. Vdüdtenfium cdldmiMepermotipopuliomnes, (^uivicobifdzdm, CdrU frdi, Gudrdidm, fditéïi Angeli cdftrum,yrbeinqi Cidonidnt mcolunt,pr£inißisordtoribus, ddArdgonidinfidem redie^ runt, idempdulo poßfecere Pdndinenfis çtr A\ontecutdni‘-totumq; id iter und dtq^ ed ddmodum celeri expeditione pd= tefd^lum^ß. Gdlli intered ddfdnélum Seuerum innumerdbi lempecorisnuiltitudinem coegerunt. 'Verton quumpecu^ nidmex ueüigdli fe exdüuros ßjerdrent, FerdinundiM uni^ uerÇum equitdtumnofhlFogid emißttdccerßtdq- leuidrnti turd Mdntudni,z:r tumultudrio prtdio pluribus ßmul locii initio, mdgtidm pecoris pdrtem duertit dbripuit eo eueit tu,ut Gdlli,gregibiis in utriufq^ partis militum priiddm colt uerßis,et cdptis dijßerßsq; pdßoribus,fugdtiscp demum Pul» licdnis, omnem penitusprtieoccupdndd: pecunia fdcultdtem amiferint.'E.rdnt,(iuod uix didu credibile eß,ßuprd fexcenta milid minor is pecoris, maioris nero circiter ducentd milid-Fuiteiuseditifdcinoris ffeddculum udlde deforme mi~ ßrdbile, quum eo tumultu innocentißimorumpopuloruiit opesinexpeddtd cdUmitdte conciderint. 'Viderecnim erdt milites inter ße Idtronum more de pridd decertdre,drmentd ipfd dißedu drmdtorum et concurfu rdpientium,metu con=!

fierndtd

SVI TEMP. LIB. lin. U»

«ndi(j; afflige: pdjhres uinihs train,tumultuos pqjcofUentioitß genere cunikt permifeeri: quod propè ridiculitin erat,milites de/peratione nuioris lucri,oues rap^ tim detwftderejdlioj iu^latds excoriare, ut lana, ac pellibiis potirentur. Ardgonij partent pecoris Troiam abegerunt, Gdlîi uero multi tnaximam dd Gar^nü,atq; inde in Apru^ tqßnes,utdominis, qui Ande^uenjiicfabtionis efjèntjred^ deretnr, dednxernnt. Veriim or ea pars pecoris paulo pijl ab Ara^nijs eft direpta, quum ßrte Gratianus etpleriq; alij Ande^uenf'esreguli,quipr£ftdio armentis fatisincau=gt; te per Pelignos ftrebantur, in Cantelmum populi coinitein, Traianumq; Sabellum incidijjint, À quibus apud Piineiittt« agriSulmonenftstutnultuariapugnA fuperatifunt. Mom= pen/eriiw eo depulfus conftlio,quöd neq; ßbi neq^ hofti ueébi gilis pecunia celftrdt,ad'Cafaletnarbore}n iter intendit, ut fumptis fibimaioribus tormentis priftinafn belli rationent in repetenda Nerfpoli fequeretur. Ex itinere Coneoneßnin oppidum poft faSlam deditioneni Gemwnorilt; et GjllorMirt crudelitate,trucidatis ftrè omnibus oppidanis faminis ad libidinem abdublis, deletum eft.Petracallum quoq; baud ignobile cafteüum, eandemfteui impetus ßrtunatn tulit'.atq; indeCaßlem arborem per Apennini ualleseftperuentum. EerdifundiM interea apud Luceriam cum Mantuano cailra coniunxit : prouifoq; commeatu medinra iter tenuit, utbo^ ftium ueftigia jequeretur: nam duo omnino erant itinera, quibus Gallidiuerfbeonftlio, autPelignos, aut Neapolint per Samnitiumfines petituri uidebantur.Sed ij Jbe potiundi Beneuenti adUuam deftexere. Veriim,quumeam urbem, çr regio præ/îdio, er recentibus Ioannis sßrti£ Pifauren^ fiumreguli auxilijsfirmatam nequiequam tentuftint, retro

PAVLI lovn HISTOR.

Murconem .-tbfcejJèrc.RegiM ucro exercitus di Podum cd» ftelliim coiifedit:lt;jiio etidin lodimes Gonzdgd Ndtitudiülrd ter, dldm cquititm fuo £re conitiddin regi in duxilium dd» dlixit. Scqnenti die Circellum oppidnm i Gdllii infccliciter efioppi(gndti(m:ndm Cdmillus Viteüins,qtinm lentdddmy dnnidc fegnis pdgiix d V^fconibui iniretnr, er militibm igndnidm increpitdiis, mttUii fècum ex eqnis deßlirc ittßis, duddcins tn!lt;rofuaeßifjet,l.tpidii ichi coUißt iiehementcr gdled occubuit'.uirprofedlo corporis dc ingenij eximijs doit bits inter pdncos £tdti$ noßrx duces mimerdndus : ßßupre» mos egregis uirtutis condtiis,nequdqtidgt;n tunc pro exteriii regis dmplitudineßed pro ßeruiturxmox Itdlix libertdte de» uouißet.Cdmillo proßrdto,cobortes occupdt£ metu,e!“ du cum imperio reuocdt£,retro pede retulere, ndm tum forte Kdntudnus cu tmiuerfo leuis drmdtur£ equitdtu cdßru im» prouiß} ddortusßntcrccptis undiq; coinmedtiis ßibueäori» bus, (3quot; ex numero udgdntiü militum multis cdptis er inter ß^lis, mdgndm undiq; trepiddtionem intulerdt.Quo ffdtio temporis,oppiddni qui £gerrimè dqudbdtur, libère egreßi, ex fubieilo dmneproximisq; ßntibus dqudmßimpferunt,et nuncios de fud conßdiitid dd regem protinus emijerunt. E o demdieVerdindndus inipfohoßium conjße^u, Frdngetto tormentd ddmouit, ut GdlU dmittendi eins oppidi,quod An degduenßs nominis mdxime erdt ßudioßim, periculo dddu» fii, à Circelli oppugndtione dißedere cogerentur.Erdnt ei oppido pdulo dnteprxßdio impoßti circiter quadringenti Vdfeones, qui quum murtis bdud multis tormentorum idi» bus effet qudßdtusdtq; dißuptus, er proptered uchemen» terdefudfdlutedubitdrent, ddmi/ßdd colloquium Cerbel» lioiie,fefe dc oppidum prxter omniü opinionc extemplo de» dide»

SVI TEMP. LIB. UIL 130 iiicrut. Cerbeüio nMq;,uU(ïi^rd iiocuimus,fub Carola me ruerdt,eoracj^; noticid dc fdtnilidritdte ddduàus,fddlèpcrgt;s fudferdt,ne(itpranos oppugiidtionis impetus expeddrettt: ne dutn fera oppidum præjidio de moenibus injirinißimum tueri dduerfus tdnti exercitus uim jlultè contenderent, dd unum,omites pro dlieiid fdlute truciddrentur. Qud repentie: nd Vdfconiideditione mox efjvdum eft, ut Gaïli duces,qui redudis d Circello tormentis,l'rdngettdnis duxilio ire mdtu rdbdnt, utrdmq; or Circeüicdpietuli,amp;Frdugettipericu^ lo liberdiidi occdßonein dmiferint. Ndm dum appropinqud rent, no modo oppidum db regijs occupdtum fenferunt,ueK rùm difcußd radijs foldribus »idtutind craßiore nebuld, qu£pro/ße{lumddimebdt, te(td oppidi incendiofumdntid expropinquo confßexerunt.Qtionidm Ferdiiidndusdebos ftiumdduentucertiorfddus,quü prdio decertdre necejje fore exiflimdret, nec milites prfdabundi commejßibundiq; uUomilitdrißgnopropoßito,educipofßent,te{iisfdces inic^ cerdt. Mompenfirius contrd oppidum molli in tumulo con^ ftitif.ç^ qudnqudm,uti conßlio repente depulßs ߣpe dccin dit, militibus edm qudm modo pugnx duidiferocesq; dttulc rdnt,dnimoru dldcritdtem,refediße cerneret, pugndi tdinen ßgnum multo tympdnorum tubdrumq^ concentu edidit.In^: tererdtmodicd udllis inter Frdngettum zr cdflrd,in qudin primo Gdllis erdt defcendendum,mox uero hdud multum Id to dditu per Collis dorßum inpldtiiciem dd oppidum perti^ nentem,ubircgi£.copi£conßederdt,erdteuddendum.isddU tus Htriiiq; deieâus l)dbebdtin£qudles amp;nbsp;dbruptos,nec tdit tumjßdtij ui£ militdris in medio relinquebdtur,utexerci^ tus expdiifd dcie fubire pofßet. Verum Ntompenferiusdtqi Virginias quo minus dd haße extemplo contenderct, nulld

PAVLI lovn HISTOR.

this loci iniquitdte dcterrebantur,cjuum GemMtwfum Hel KctiorKin^j uirtuti plurimum confiderent^et militie decdu^ ßs reliquM ßiesomnes ad uturn eiusprjclij fèrtundtnomnU no penclitandatn recidijjè conßyicerent. Contra autem Per= ßuus,PduliM Vrßnus zr Liuidnus,infdni£ ud ultimd: dejjie rdtionis conßlium eße dißerebdiit,milites dflu dc ittneris Id^ lorefdti^tos inicjuißimo dcceßii recctibushoßibus, qui lo CO opère imnito fecontinerent,dcoppidopotirentur, ob= ie^bi retnon defuturdin mox occdßotiem ex £qu o confligett ai, iiiß tum Germdtiorum dc lîeluctiorum dldcritdte peiti^ tus dbutcrcntiir, quicdtnpeüïibusin locis,ßßgnAconßr=! rent,hofiilem dcic c£cistMperddLuceridmfrlt;rtißimis Ger^ mdnorum cobortibus ueltcmeutcrdttcnudtdtn, ttuîlo tio proslrdturi uiderentur. Turn uerô Ferdindndus et Kdn= tudiws uultu quidem aldcres, fed intimis fenfibus m.ximè fu ßtenß, milites dd ßgnd, uocarc, dcies idoneis locis inbruere, no modo duces dtq; pr£ßdhs obfecraredc obtejhri, ucr'uin ßngulos quoq^ milites wmindtim dppclldndo cobortari, ut pro fdlute omnium, pro liberMe digniMeq^ ltd}i£, pro prxmiis, qu£ finÿilisexdmplifimiregniopibuspromiffd eljcne,forti animo conßßrre,zrflrenue nuimis conferere ud lent. Sed ea erat infita Aragonioruin animis de externo Itoße uirtutis et crudelitatis opinio, ut pleriq; prxda onußi, ardentibus ac femiußis in tcdisfe conderent, aut turpi fu^ dilaberentur: neceffeq^ eßet re^m ipium fua manu alios Id^ queo fufßendcre, alios intentato gladiouulnerareac inter* ßcere. Interim Proffer atq-, Pabritius qui anted in poflremo dgmine curdrant,cueteredifciplina,ßßdm in ßontedus planicieitrdnfuerfam tumultario opereperduxerunt: qu-^ tametß latitudine erat mediocris,nec moratura hoflium im*

petiint

SVI TEMP. LIB. un. 131 petuM uideb:itur, ob id tarnen magno ufuifuit,^uod terre-num in aduerfumfojjic labrum de more eieólum, (jgt;eculan~ tibus Gallis amplioris munitionis f^eciem procul oflende^ batAainleuis Gaüoruarmatura, amp;nbsp;exaduerfo Grxcorunt turm^ piigtiam clamoribus denies inßibiedäuallem deuo^ tarant:ipfeq;Virginiuscjiianquam lt;etateacobefocorpore ualdegrauis, undiq^ tarne armisprotedusacpaludatus,ad coboriandos intliiesproeeßerat, guum Hcliietij méritafld pendia or donatiuum certaturis dari folitum depofeere cœ permit, gua inopinata ac plane flagitiofa cundatione,'para tormnadpugnam dneumermilitum impetus eürctarda=: tus. lis porro creuereanimi, gui dudmn aduerptspemmos duces ineund£ pugn£ conpliü improbarant.Itagi guu pmcl duare er turpiter conpernat£ legionis animi,uel multis pe cuni£pollicitationibus£grc pacareiitur, iiigentis uiaori£ occapo i Gaüis atnijpa uideri potuit. Ferüt Heluetios perße fpecie amplioris hopiu munitionis deterritos, di am Perßui obliguisartibus,dpudguosUleauthoritatc plurimum ua=: lebat, ad detredanduin certamen ßuißc indtidos: Qnôd Ule fuprauerumdecus adSeminariam atg^Ebuluminßgniuir tute partum,noua ac inanemgloriam ex Mompenperij £mn li ßui poelicitatc turpiter gu£ßuißi diceretur. Virginius ne^ guicgudin Heluetiorum, guiadeo impudenterßumminnpe rij iußa cbtcmnerét,ingcnia dete/fatus,guU è manibus eripi ßbiuidoriä guereretur, utiuerus uates calamitoßcxitus, fatales lacbrymas teuere no potuit. Seguenti die Galli uidis ßmilcs Kurconem atg^ inde Andrcttamßgna ucrterunt,ut in fines Hyrpinorum çy Lucanorum proficißcerctur.lbig; dmicdrumciuitdtum fludijs çy firtilißim£ regionis copijs fi-ctij religuum £/latis extraherent, doneeampliorapr£/i* .

R iij

PAVLI lOVlï HIsroR.

dû pdrärcntur. Ande^um/èsautan reguU'Ëefèninanmf Sakrnitanui ct Compfanu^, ßiie deßjeratis rcbui,ßuc ut ß dicebant ad accerßendum è Brutijs, Obegninum, nouoscji exercitui comparandos in ßix ditionif regiones dißceßirunt. Abeuntibits GaUii,FabritiusColumna, utieratalampu= gnaciq; in^nio, tnßßanuii inquit abeuntium Urgis, more militia: maxime tuto decoroep, ut qui ultrô abeunt, uipelli fu^riqi uideaiitur.î^cc word re^ Mantuanoq; approbanti bus, tanta uis equitum nouißimum agmen pcrßecuta eß, ut quutn Gallicus equitatus undiq; inßdtanUs ac urgentes legerriinc ß4ßineret,'U.eluetq et Germani fcloppetarij à me= dia acie dedubli,in terga ag)nen claudereac laceß'entes ßtm nwuere cogerentur. Berdinandus interea aequioribus locis exercitii ita du£blbat,ut necà ueßigijs,nec i colßcihi hoßiif abß:ederet: pritemißaq; leuiarmaturaeos omnibus partibus feihtretur : ßepeq;fiebat,uti ex eodcßumine aquaretur,le=

' uibüsq^ cotinue commißis certaminibus, Galli cataphrabti gileati intentiq; in pugnä in ßummis Solis ßruoribus magno cum incommoda diflinerentur. Tertio die Ferdinandus in confjieéht hoßtium Geßialdium Compßani reguli oppidum expugnauit, arcemq; recepit, quum ßrte miraculoquo^ damunieeußodibuse ßummaarccGaUicuuexiUü uibran=: fi,falcon iS pila,brachium cum uexiüo fuißet abreptum.Eo^! dem die Galli baud multum ab terga laceßiti, Atellam Hyr= pinorum oppidum coneeßerunUprimoq; aduentu oppidi ar ce, quam Gurellus Caracciolas auaritia infamis, utpraßdij ßipendium interuerteret,cußodiendam acccperat,abfq; ul-lo certaminc potiti ßunt. Eoî Ferd(«dnd(M Andrew, Paters noq; ex itinere receptis biduo poft cum toto exercitu atq;

. apparat « tormentor um eft conßecutns. GaÜis in Atellam aompulßs.

SVl TEMP. LIB. lin. 'ijs coinpiilßs, u.irùâb ducibui nd gcrendum bclluin conßliit (Sgitabantur.Virginius eius turn bellienentUi fipiU'S diitimi mente pufentire/olitm, nißmAiurc inde menèrent cdHra, AtelUra ipßs, qu£ CapuA quondnm Panis extitijjit, hand dubiè futuram tcßabatur. Qjeaiido eauini rcrumq; onj=: ninra copia, qua adco licenter ac atiide milites uefcerentur, omnem corpornmacaninwrnm nigsremprins extinchira «ideretur,qi{àmèGalliatcrraa!itmari auxilia fuperuetiN rent. Ex adncrßo regem hoßem,qui wox tota mole exercitus undique oppidum eßet circumfeßhrns,Ui/}gt;anos er Confal numtnagrMmducem cErutqs nouaq;ab Pontißce auxiliet fropediemexpedhre, nec obßidionsmtolerantibns in tant long!nqua/}gt;eauxiliorum,commeatuexigui oppidi, quan^ quam midtus eßeuideretur diu fußvdhtrum: milites enim, externoq- pratfèrtim qui ex alieno penu large prodigeq; conuiuarentur, fero uelprxfcripa dcnzltm nichts rations, futuram penuriam prfcauere confueuijfe: nec uüum ab ijs qui merccfurij eßent ac inter fe moribus lingnaq; dißvr=! rcw,crgtdz(cej in perßrendisobßdionis incommodis,obs fequium jperari,quum modo in acie ad claßicißgnum ddeo infolentcr atque obflinate didh audientes eße noluerint: Venußam unis cadlris contendi poße,Hbi ad trahendum beh Ium commeatumaßßatim er pulueris fulphurei pilarumq; er tormentorum apparatum eßent inuenturi. Jn tergo quoq^eße pleraq; oppida arte actiAturalocorum perjnu=, nita, eximijttum fidei tum ßrtilitatis Ande^ucßumregu=! lorum, ac patere expeditum iter commeant^us in Lucanes er Brutios: nec diu moraturos regulos quin coailis er iun^ äis cum Obegnino ualidiscopijs ad fereuerterentnr. Si id conßlij ejctemplo caperent, integra adhuc ßgt;e,nec iniqua

V. iiij

PAVLI lOVlI HISTOR.

fortiatAgcfturosbiUum: dt ß cunélareittur, crfentcntiji dißiderent,tpßosnoni}W,lto poß fefe äc Ugiones rcgi, cunt ex merito impldcabili nbsp;nbsp;nbsp;dcerbißimo hoßi, tum ex iiAturd

famili£ crudcli dc ßeuo fub iugum mittendM: etciuot Dij auerterent,fubßdc mdßdtiddtpr^bituros. AtM.ompenße= riitiprobdrequidemconßiliu prouidentilt;e militdrii plcnu: fed miUtem ßipendid meritdfldgitdntem, conflerndtuin dd= hue, dlicud, tumq^db ducibiK circumducere, quotididniséi; viiiiutis prxlijs obieóldre, multo periculoßiM uideri: Gers munos robor eße totiui cxercitui, geufem cx leuibus fspe ofßenßombus turbidd conßlid dgitdrefolitdni : xquiore cos dnimo ßipendiorumdildtioncpcrldturos,ßi)i oppidoom/ii cibdriorumgeneredfflueittigrdtuitodlerentur. Quidßin ttinere db innumerdbili hoßium equitdtu aliquo ddßceren=! tur incommegt;do,cr in congreßibu^ cum confdnguineis fui^, qui dpud regem militdrent, colloquereittur, fdcile futurum eße,uti belli tedio etregijs pollicitdtionibuirepeiu:inAdefe= (tione dd hoßem trdußrent: qudrum rerum occaßo muiiito oppido ß tenentibui omnino toüeretur. iieq; fe dubitare quin prius qiùm omnem dbfumeret commedtu,ccrti nuncij de dduentu eldßif dt^; duxiliorum in cdßrd perferreittur. Alienum tidinq; efß 4 iudiciofortißimorum uirorum,ß pu^ tarent Cdrolum regem cun^lofq; Galli£ principes, omnent penitus rerum humdMrum niemoridin dmißßc: ddeo ut fu= bitd mentis commotione, uel induditd ßgnitie dtq; focordid oppreßbs,ciuium,fidtrum,confdnguineorum,dmicorum, comilitonuinqi fuorum, falutem ncgleélam dcperditdm ue* lint. An nonaudiflismquitqudnto drdore,qudntoq; dppd=: rdtu Galli duces db t^drbona Hißidnii fines irruperint, Sal fuldruq- munitißimoinPyrendispropugndculoui cdpto, Cdteld^

svi temp. lib. nil. 23^ CdteldMOïHni nobilitdte trucidatd, quantum bellum îiofliîc noftrorumfocderatis intulerintf Kaiorc profcóló cura inco lumitatem noßramreßticient, quiutiiiitaliaboflibus ^ra gonijs Hi/]5;jnoytt)n auxiliadetral}erent,finitinMm nation ncm animi^ uiribuiq; potentem, ultra armii laceßire mini:: me dubitarunt. Virginius poßquam ex GaVorum omnini« ßntentia AteUiC commoyrfndMm eß'c uidit, ut ipfe cum Ud:: lico equitdtu inBrutios mitteretur,fuadcrc codtut eß^quod. ij qui Atelia renidnerent, ipßm diß:€ß'u rimphorc copia co» mcdtuipotituri eßint. Andegauenfes quoq^ inquit reguli, me cohortante er bellum iußis uiribus adminiflrdnte, ald= criui copias coget dtq^cuocdto ex ultimis Brutiorum ßnU bus Obegnino, dd AteVam obßdione liberditdam UMi'ore ßudio reuertentur. Sed Galli comuni forte fortunam,qult;e:! cunqucdb Dijs pdrdretur, fubeunddin eße fucclamarunt. Quoniamfußiicioß homines Virginium durioribus, quiff imminerent belli difficultdtibus, fefe aefuos cxplicdre pO:, tiuscupere, quÀm fdlubri conßlio futuris mdliircmcdwpd rareexißimdbdiit. interimFcrdindiidus iuxta oppidu CaU li'trof, editum monté, qui àfeptentrione Atelldm er fubic:gt; ilos dejßeildt campas, munitis cdßris occupauit. AteUd qui dem in a:qudpldnicßpoßtdeß : Sedcum mille ferme pajfus ab oppido reeeßeris, perpetui montes in altitudinem fexßa diorum molliter dßlirgunt, non omnino drdui, ucru agrü coldrum indußrid impediti dtq^ difficiles, quum pdßim in ipfodfeenfit^quiora locdpergradus drdtrisprofeindatur: Ciütera uero quumfi-equentibus uinetis tumßugifiris arbo* ribuspulcherrinwartisdtq; naturie ordine ita ueßiantur, ut ab tribus firme lateribus, oppidum in orbesn cingant, et in medium reliélo camporum fßatio, ingentis theatri

PAVLÏ lOVlI KISTOR?

democuIk repr£fentent. A heuaurbi IXclIif (id conßticitur : à dextra ubi Comp/dtta eft uid,deßßimx oc curmnt fyluiS: db occdßi !sfliuo,dmnK decurrit pdruw qui medidin plditiciem irri^t, latoqi circuitit A telldin pr£ter=: Idpfiu!, codrddiusq; dngußiorc alueofiiimentdridi agit m« Idi^atqiiudeeffußutinAufidum amnemeuoluitur. Ab or= tuRipacandidaoppidumVenußnieuite impoßtuefl, qud expdrie libéré Galliß'umcntaripdbuldriq; poterant, quad Ripa candida corum praßdio tenebatur, omnesq^ ßiiitiint populi Andegduenßum rebm maxime fludebant: abalijs uero partibiM propter lcuAdrmatur£ cquitum multitude nein, nißmagniicum prjeßdiis ßimmoq; periculo exire ac longitts eudgari no licebdt. Gr£ci enim inßdioßi expeditieß homines c ßtmmis collibus ßeß: ßenßm demittebant ,Qrquo minus ab hofle conjßicerentur, equos Ioris pertrabebdnt, arboribusq- qx uinetis condebantur: quiim uero Galli pa^ buldtores oppido exibant, improuißi ex omnibus locis euo=! labantiatq; omni re ßiperiores, cum Gallis di/ßerßs atq-, perterritis in eaplanicieprdiabdtur: coq^ audaci£ ßtcceßit quotidiani certaminis erant cuedi, ut non modo Gallorunt equitumarcus, Italoruq^baliflas contemnerent, ßed catd= phradorum intégras turmas ob longis acinflexis protedi clypeis, adoriri, zr cominus equos admittere auderent. Tie bat enim equoritm pernicitate cquitandiq- peritia, utßepe Galli cataphradi, quum infolétiusappropinquantes repri mere magna ui contenderent,ab inermibus circumuenti ce leriter’opprimerentur. Tormentaquoqi maiora ciitiori* bus locis oportunecoUocdtd, er ad conjßcdum exeuntiil agminum emißßa, nihil tutum in ea planicie relinquebant. Dum h£c initio obßdonis ßunt, Confaluus cum centum cdtaphr^

svi Tempo, lib. mi 134, catap^ädii, (jningentii uerô îïijjianis fcutatis ec^uitibiti, cr iiiobu/s millbus îiijjjânorum peditum in caflra peruea îiit. lïppen'orebycmetït Mctgtid Grxcid pluribus oppi-: dis cittj- urbibus Gallos expulerat, Scyüaccutn, Sybarim, Crotonem, Semenariam, tieocaftrum, Tmanouiim^i uiautuolunfaterecepcrat. Inde initio flatbn Veris Con= fentiamprogrejfîes, Gallis acte pulßs, earn iirbem ceperat: domitisq^agreßibus, qui Gratis amnis uaües incolunt, rfd 'Laynu}noppidü,AndcgauenßHm partium copias, interet fèâo Americo Sanfeuerino earuin d«cf, repente adortus op preffiratiommijjoq; obegnino etreliquis regulis,db Ferdin nddo Alexandroq; Potifice cuocatus,Ateîlaiuflis itineribus cotenderat, iudicansinBrutijs boftiü reliquias facilepojjè debellari, ß hoßes ubi maiore belli mole regem urgeret,per quàm mature uincerentur. ïgitur primo aduentu locorutn ßtu ßationesq; hoßiumß’eculatus, non longe àfrumctarijs meîis confeditiac inox uti crat in prouidendis perßeiendisq; rebus ingenij maxime praflantis cr ccleritatis eximia:, pro felß(sefl,fenon prius milites cibum capere permißiirum, quàm pr^eßdium quod ad mol.is crat expungnarent. Nec mora Hißianis bipartite» ad munitiones ßgna ßrentibus, flrenueq; irrumpentibus,prlt;eßdium Gallorîi deijciturimul tiscjiciiinipfocertaminetu infuga trucidatis,maclnnarü molares lapides,rotaiq^ ligneje perfiingutur.Ea res Gallorü animos magnopere coterruit,quod ab nouo boße primo ßa tim eius aduetu in oculis ipforü pene prius coßila fuerat, quàm ab oppido prouideri ßtccurriq^ potuerit.Triduo poß cquitatii queAlexäderPotißx imttebat,PetrusGonzdga, et ^^icolaus Gabar a alarü duces in caßra perduxerut: Super uenitquoqiPhilippnsRofciusVenctti: militix equitii prxt ßdti«

PAVLI lOVII HISTOR.

/êvïf« ; qui in tranßtu Sorani fukui à, Gratiano Guerrd int’» peiimentii Gr nugnd parte equitum exutus fuerat : nos uxtpabNeapoliltalorum cohortes quotiiie mittebantur. ’Regißdduentuauxiliorumjßeacuiribiis duHi,mxiore flu= iiodtqißiucid, Gdllorum pdbulationes frumentdtionesq; obßeruabdnt,ac eueilosproculdb oppido, quumproximis eudiiatis dgrislongiusneccßario procédèrent, ex omnibus îoeis ddoriebdntur,mdgnisqi incommodisdfficiebant.Udiit fipe pulfoßifoq- prfßdio, Gr tnultis pircinarijs iumentis cum toto cdlonumgrege ßmiil interceptis, non quotidiand modo, fed ßiiguldrum propè hor drum exercitatione in cd^ flrd reuertcbdiitur. Ojiibus detriinentis Galli duces, quan-tumratione prouideri potcrat, pabulatoribus magna ad^ dendo pricßdia, explorando loca Gr idonca tempora, quu hofles corpora curarent, captando, diligenter occurrebat. Sed ijs iniiixi conßlijs, quum iam neeeßariarum rerum ino piam fentirent,Gr Gdllorum Germanorumep corpordin magna recentium obfoniorum uiniq- penuria, immodera^ tvs ifflibus conß cerentur, tert iam equitum partem 'Venufi* nauiaemittere ßatuerunt. Itaq^Nonis Sextilibus,deleilo adfallendos hojles meridiano tempore, quo maximè,utiin feuls Apulidtferuoribus accidit, iumenta atq^ homines ab omni militie munere quicfeebant, Pauli duo, Vrßnus atq; Vitteüiusfubßgnis agmen educunt. Conjßiciuntur GaUi undiq^èfummis iugis, gt totiscaßris ad arma conclamd^ tur. Alexius qui in flatioe erdt,frenatosq; equos fub tugurio lis umbraculis atq^ tentorijs continebat, cum leui armatu^ ra ïtalica primus procurrit. Contarenus Grxeis confeedere equos iußis,exlemploßibfequitur. Ipfe Mantuanusßatim 4rmd induit,et cüreliqua expeditoru equitum multitudine

svi TEMP. LIB. mi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÎJJ

«J hofks contendit : Conferiturhiffnti tiimultu wngniscj; clitmoribii^ firifliutn.Pâuli dëfàto agmine inccdunt,circum-uenti^iaboinniparte neminemacieexcedcre permittendo, fèrtiter depugnant, ita. ut t^nt£ multitudini! impetits egre^ giè à. câtdpbrablis piftincretur.Sed dum Gr.eci d,fronte,d ter go, latereq^ omnidcritu ac infolentiud LiceJJuntjdttj; agmcn totum denwrdntur, firtè Pcrußnus ecjues cdtd[gt;hrdâiK,nd= tura firoxô“ciuietisimpatiens, appellatis proximisequi=i tibiis tribus,ut infulnntium arro^ntiam un'd fupprime^ rcnt,!ntetah(ißdin medios hoßesincurrit,Griecumq;equi=z temeo impctutransfigit. ]demc£tcri faeliciterdudent,to^ tumq; proximum hoftiumglobum propellunt. Scd illi exfu gt nwiore denium audaciain hoßesreuertuntur. At Jkwi PerußnusciSteriqiiegreßeexplicant, er récurrentes à ßiis recipiuntur, laxatur dgmen, mirumó; diiln,Gr£ci équités in medios cdtdpiirdSksße celeriter inßnuant: mometoq; tem poris cunedtd dcie totum eorum dgmen dperiunt, dttj; per= turbdnt. TumucroinnuixinMnubeeleudti pulueris rftrox prielium committitur, cohortante dtq^ urgente dcriter Kdti tudno Gallorum uexilld ßernuntur, er fupra trecenti utri^ ußq-drmdtur£ équités interficiunturdutcdpiuntur. Vrß^ nusdutem dtq; Vitellins cum conßrtißinu deledhrum tur^ ma, ß’ßeab circumfußsGr£ciseripiunt: bcneßcioq;tiuidni er lordijiils Virginiifilißquißubßidio cum duabus cdtdpbrd dhrum turmis ddcurrcrant, impetumq-, perfcquentium rc= tdrddrdnt,ferudntur:reliqui uero omîtes in oppidum ex fit ^pduidi compclluntur. Ed die Gr£corumltdlorumqi leuis equitdtus maximdm uirtutis opinionem dpud omîtes uindi^: cduit,qui tot cdtdphrabhs oppoßtus, nidJo peditum dutgra uisdntMturjü fubßdio,tdiitum fdcitws ßiiguldrifoelicitdte

pAVLï rovn HisroR.'

muUo poft RipMicättdidäm pcde^ef cov pi£ cum tormentis du6lce:repulft;q; primo in cerumine Coif filni cohortes. Rrant ij ex ultimo Hiftdnia Calkici Ocediio proximi, quibnseo tempore in unitterfum fcutd erdnt in^ gentid breuesq^ trdgtili'.dliis parui iimboncsjirrei cum hd^ ftiïibusprlt;elongis,db hoe ineptoarmorum genere cun{lisn diculi:fcd qui db duddcid çr corporis agilitdte nünimècon-temnendi uiderentur, Calldicis d muro fade repulfts Craft fa cum ueterdiiis Italis ftucceßit, et ftecundum eos Cdntabri, dcreliqux denuim itdlorum Germdnorumq; cohortes:pdu=: cisq; horis oppidum pdri propè uirtute dcpertindcid deftn= fan dfa expugndtumeft. Ripdcdiididd hoftibus ademptd, ïerdindiidns è ftuperioribus locis in dduerfam pldtiicieiti trdnftulit cdilrd: crddintercludendum iter Venuftinduid confteditßuds'q; res hoftibus mdximc dduerftds,ed cdftrorunt mutdtioneeftconftecHtus'.ndmoccupdto or plane obslriidh dditu, qui diitea commediitibus liber erdt:et recipiendi cont medtus db Ande^uenfibuspopulis^amp;'Venuftidm euddendi, fas omnis hoftibus ereptd uidebdtur, promotisq^ in oppidi confticâum cd^lrisftjoftesgrduiore in dies obftdione preme-bdntur.ldmqiddeds rerum lüfficulates Galliperuenerant, ut quum molis pdulo ante ui hoftium perfi-dólis farina, defi= ceret,ftinguli pdnes ftin^ilis Re^libus denarijs uenirent: C!“ gregdrij milites fdbis codhcp tritico uefterëtur.Aliud quoqs incommodum idin penc fubadis acceftèrdt^quod nif fummo cum periculo magnisip dddudiis prxftdijs dqudbdtur:quiM ex eodem amniculo utriuftqi exercitus iumena potarent: Rieripnon poftet quin addcccfftumtdntimultitudinisnM lionum ey- militum, incredibili contentione omnibus horis iüipfto ftnmine certdretur. Galli in parte fluminispropin^ quiore

XVI TEMP. LIB. IHL ijd quiore dolitt Miniirw bpidibiM plena medio in i«do collo« carant, rfdiciHoq; aggere profluentem exceperant,tit plenia re alueo cr tutiore loco aquarentur. ibi quaternAuexiUd Helnetiorum cr GernMnoritm pcrpetiw uiflitioneexcu=gt; babant : aquatoribtaq; quum hoftii ur^ret, ex propinquo celerùerduxilium ferebant. Forte inclinAiite in ue/perant Sole pugna folito tumultuoßor nd dqud,crefcetibuf utrinq; auxilijs, eratdccenfa: coq^res fummo contentionisardore proeeßerat, nt neutra pnn fefe inde explicare atq^ recipere ßne mngno inconiodo jingulariq^ infamia poffe uideretur, quodregijs qui audaéicrflutncntraflerat difficile in lt;equio ribiiilocifrecepttts dabatur, et Galli,ß locum pulß reliquif fint fitmmo cum dedecorc cundnt exercitmiumenta patila pbfl ßti interitura exiflimareiit. Adcrnt /peékitor pugniC Ferdinands, qui quum Germanos pro numero admedum firtiter rem gerere animaduerteret, Annibalq; Pnndonnu Citmilli filius ante oculos eßet interfiihts, lt;3quot; O^uianut Columna inßgnis adolefiensex equo deturbatus, in fumnuf Hit£ periculo uerfaretur,quin fubßdio ßuis ire contenderet, minime dubitauit : dclatusq^ inpugnam cum leSißimis fami liarium equitu,Germancrumordines perrupit, duabusq} primis cohortibns cataphradhrum repentino turbine difis fiipatis,reliquos infu^mconiecif.qui quumadoppidumfi rcciperent,toanne Spinello nobili iuuene obliquum iter re« giismon^lrnntc n tergs circKiKMeninnhir, ctcpn/?im undiq; irruente,cr confiSlante equitatu trucidantur.Tants uero terror co tumultu hoflibs illats efl, ut GaUi qui in oppidi porta Ihtionem agebant, tiulla Germanorum in fuga pere* untium mißericordia addu^, pr£ timoré obfiratis ualuis complures excluderet,lt;:tr eos ante porta crudeliter intetfici

PAVLI lOVn HISTOR.

pdteretur. Pencre eo pr^lio ampUm trecenti Hcluetii,Ger maniq;,et fermé totidem cdpti,uexilU duo reldtd,äliquotcp üurei dcplures urgentei torques,et operoft exurgento em-blemdtd,quibiK plumeascriÜM in pileis mduebdnt,occifis cdptiuisq; detraiïd. Repertus quoq; efl Germunus figiii/è)' amputdtd dcxtra mlt;i,nu,e:^ Ijeuufxdo uulncre difciffa,uexil lum mordicusretinës, itu ut in ueftigio inuiéï£uirtutis eX~ piraße uideretur. Po/i id ftótum Germuni pdulutim regem trunjïre coeperunt:quos prolinus interceßione eorum, qui dpud fe miliub(int,in fupplementum cohortium dupli^ catis ftipendijs ddfcribebdt. HAeleuger quoq; Foroliuienßs equitum prie/èëlus, multis anted d Gallis df)vëlus contuine^ bjs, ad Mantuanum tranßuit : adeo'q- turn aduerßs prxlijs, tum crebris transfugijs, iiti in ßeprema rerum dejperatione contingit, Gallorumcopix erant extcnuatx, utiamGdlli atq; Heluetij incoronispaßim,crabfentisCaroliregis,(y' prxfentium ducum nomen malediëlis aperte lacerarent: quöd hi malignis prauiséj; deßcnßonibus, totßrtißimos mi Utes toties uiëlores,é ßmmafhe uiëlori£,in eas calamitates morte ipfa duriores adduxißent. llle uerö nefaria fegnitie dtq; infami negligentia, tot milia benemeritorum de fe mb litum,eontrd ßdem datant omni ope deßitutd,m ultimis ita lix ßnibus ab mßnßßimo rege trucidanda reliquiffet. Ras militumquerimonias acerbioresq^ ßtrmonesPerßuus excb pies, utpote qui res maxime dßlidas ad inuieliam aliorunt ducüuerterc cupiebat,bono,inquit,animo eßote meicom= militones : l^am poßquam Fortuna ßuo more mutabilis,cr nufquamfida conßlijs noßris illudens, nos omnes hue eom-pulit,ddbo operam, ut meßequejlro, eonditiones ab hoßb bus, nec GaÙico nomine nee fuperioribus niélorijs noßris, iitc

SVI TEMP, LIB. UIT. 1J7 iniignjisre^dtii. Quod fi itli crudelius fangutnemnoflrti cxhaurire quM moderuU potiri uiilorU mi,luerint,e^icN amprofi(î(),utuoS(iMmccumhos ipfos fepiusfine ueftro uulnere c£cidifî:is,fid Dijs omnino deferemur, iinpldcabili hofiiuidorumlongcomtiium ludHofifiimcun relinquittis. QuibiK tli61is,plt;tiic4rtd duces in pretoria prolacutiis,'mA^ Oiima militü nfiètifu dd amnem coittendit: or pr^cone trdfu

Yegcm lt;td colloquium euoenuit: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cr pridiequ£^

flor Güttus dpud regios milites captiuus, quum fide data ni cogendnmpecutiinmqui redimeretur,ultra citroq; com^ •me.tret, de compofitione loqui cœperat. Itaq; concurfit multorumfddo, rege alncriter prodeunte, Perfiuus ab ulterioreflumiiiis ripa, in bunc modit loquutus eft. AEquü uidetur, inquit, Ferdinande, ut ego ante omnes G allo s, qui duabus iOatis cladibus, res tuas affiixerim, hodiegratifiimZ tibi de optima/fie futur£ pacis nunciumfiram, ut hoc meo infigniergateofficio, ueteres iniuri£ penitus expientur. Triumdieruminducias poftulo, ut commode deliberanda de compofitione agi pofiit. Conditiones uerô taies erunt, ut nos aliquanto maiore uirtute cepifiè hoc regnum, quàmre liquijfe uideamur : Et tu toties acie uidus, egregium uido ris titulumfiras. Qjii uer'o /fieratam uilt;tîoriam nuüa dubij euentus aequitate prxfiniunt, fumma cr iinmoderdtd cupi-, entes, fepe aduerfam, nonfemper œqui Martis uim experts, untur.Proindefiamicifi)ciiq;tuiferocius loquentes, anù mumipacealienumoflenderint, impudenter feceris, quH alieno arbitrio in ipfa fumm£ rei tu£ caufa periculofunt confilium fumes. Potior enim cfl moderata fine uulnere uû iloria, qudm eadem fi decertes cr uincas fummè optima cruenta^. Confilium meum propterea ne /fireueris,quoi

S

PAVLI lOVlI HïSTOR.

Ra« uoluntdte Atq- indicia,fed ultiiKd expreffum neceßitdte uidcdtiir. tiampiiblicns hojlis fdlubrid tutnq; conjllid dd=! uerfdriis dliqndiido tulit. Sed de pdce belloiie CjUicutu^i men^ tndfuerit, c/nod dedcm dldcriter dccipiemiis-.iidin tti= taHosGiilornndiiimos, (^ddntrdmci; ßrtuiidm egregie pdrdtoi itwenics. Ferdittdndns dd ea rej}gt;ondit: dinitMfieri iiiftitid, ut qui primi bellum inique çr drrogdnter intuk^ nut, fitpplicespdcëpetdut: Sed porro quad tatiw iniuriti obliuifci mdlit qu'dm non omnino clementix dc humdnitatrs nwmniifi, pldnc pdcdtu pranuinq^ diiimum dd complexé ddm pdcem aflenfium : quduqud edndiurjefux lenitdi neq; utilisneqjdecordquibufiddmuideripafiet,uel ab id quod ipfe non igitdrus militix, er profii^tM Gdllorum uires, erjfies omnes peltitut dccifdt prxcldre co;tffiicidt,itd ut bei lumfunefto hojliuinexitu propediem fe finiturum /fieret. Cxterumgeneroß propoßtifiuinmdm eßße, ut eos qui etidin crudeliu! uidorid exercueriiit,incolumes uelit: modo con^ ditionesdccipiditt, qudiexßententidducüßtoru, quießent nirißimmx xquitdtK pdulo poßd.üurui eßet. Dircptocol loquioßequcnti dicLiuidttus, Bertdnus Mdtigloi, Petrus Crxßiis, Bußecus, er Anzoltus,eit ßtrnrnts de pace nidiidd^ tisddregemmittuntur: breuiq^ difeeptdtione res bis legi’gt; bus uigeßmoCeptnno obßdionis die componuittur. Mompelt feriusdtq;Virginius,nißiuß.( obfeßisduxilid intrd trige^ ßmum die dlicutide fuminittdntur, cü oinnibus.copijs Gdle lids fie proßitluros promittut. Tormenta £ned,cquosq; oin= nes regid notd inßeriptos relinquet : omnes regni drees refit tuent,prêter Terctifidm, Venußiidin, er Cdietdnä,quibus dißcedens Cdrolus cufiodes prsfieißet, teßerdsq; dcceptx ßieiin GdUiddetulißet: Cdptiui utrinqi ßnepretio reddere tut

SVI TEMP. LIB. UIL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»jg

titr,dc Obcgfiino Gratianoq^ çr omnibus regulis Andcga^ ucßbus, qui inpartibus Gallorum eß'ent,eius fœdcris bcne^ ficio uti licmt. Kex intérim comeatui ac na,ues quibiK trM /ßortaretur, expediret,ut mtraflatutii tempus in Gniliaitt en:(uigdrepolfeitt. VthfcporrôftmMrataq; ßnt,ßnguld^ rum UAtionü obßdes dätur. Pro Gallis Perßuus, Paylinusqi Vitrius, C:,- Aloißus Arßus : Pro ILite Pauli duo, Vrßnui eftq; Vitellius ; Pro Germanis Procardus : Pro Heluetijs lt;(utem Plefcuia, primarum cohortium prtcß^li. Traianus itero Papacauda Neapolitanus,ztr Leoninus Tyburs virgi nij medicus,utrerum exitum Carola regi certius demoßret^ init£ ad Atellampaftionis tabulas déférant, in Galliain abire permittuntur. Pxaduerfo autem, loannes Porgia. Cardindlis pro pontifice, Confaluus pro Ferdinando Hijßa niarumrege,PaulusCapelliuspro Veneto Senatu, Fran^ cifeus autem Cafatus pro Ludouico. Sfortia, regem cunéla qutß nie promißffet Gallis integra fide pra;ßaturum rece=i perunt. Rebus in bunc modum compoßtis,Perßuus equum illüabincredibilipr£flantiafupraca:teros omnes tnaxime celebratie,Ferdinando reflituit,cuius lapfu regem in pugM ad Semenariampenè oppreßum er captum à Gallis fuifje memorauimus. Poflero die Ferdinandus mouit cajira,Gr ex itinere Arrianurecepit: Sanfeuerinum interfedis defen/bri bus expugnauit. Inde SalernuprofeSlusurbemcr arcem, Jiptinw Jie in deditionem accepit. Interea Gallorum copifi Caßellum quodad mare dicitur, iuxta ueteres Stabias per^ uenere : pars eorum in Paianumßnu delata eß. Ojtibus in locis,qu()dtumadmaregrauiseratautumnus, er Gallon ru Heluetiorumq- corpora xßibus ac ßti maxime obnoxia, quum uino er uuis, omniseßgentris, pomis dißoluta «

PAVLI lovn HISTOR.

^iibd-tmuitiegaiere, iimnodcratius indulgcrent,tanta uit tnvrbi (osinuafit,ttt infinitif pro^c funeribut ea littora ' cotnplmntur. tHompenferius ante alios, quumferi(aric:f abduciinuitanteKantuano cuiusfororem in matriinoniÏi babebat,recufiafi£t,neexmitHmturpiter defiruifiè uidee retur, Putcolis interijt. Similiter Vitrius Haylinus, çyAn» Zoltus uentris profiuuio perierunt. Fuere ex Gallis qui ui* na tteneno infieila ab Aragonijs fibiuendita dicerent : quo* rum etiam opera naualem apparatum, interpofitis quoti* dianis dififiicultatibus, ut nemo in Gaïliam rediret, retarda* turn efi'e querebantur. Sed eius fceleris fiijfiitionem celeri* ter extinxit infingnium uiroruin interitus: quum qfdem ferme diebus exercitus Aragonius pefiilentipropè ualitudi netentatus ,Contarenum cr Crafi'um crBartholomiiM Ceorgium VenetiieclafiispriefieüumamifijJ'et, cr ipfisun tuanus çyPaulus Capellius, cr pleriq; alij uiri fortes feuis impUcitimorbisfummumuitje periculu adijjfent. Reliqui CaÜi atqi Heluetij nauibus impofiti, quum quibufdam fol* les tubiq-Jfiiritalesad exhauriendam fentinam, er quibuf* dam armamenta deficerent, iailati etiam aduerfis tempefta tibus, partim naufragiüfecere, partim Genua: omnibuscp Prouinciig por tubus, quod nauigationis tedia ferre non po teratit,contabefa{Hs corporibus, interierut. Germani uerô magnaexparte confanguineorum fuorum beneficio non modo feruatifunt,fedregijsflipendqs addiâi. Reliquatot nationuinutilismultitudo nauibus minime receptamifera rabili errore rerum omnium egena,per omnem Italiam con uerfe ac ittudentisfortunaejfieüaculum praibuit. 'Vrfinoru quoqi copi£, quum pacatuin eis iter,ut in Romanu agrunt redirent, regio diplomate Ferdinandus pra:Jlitifièt, in Pc«

SVI TEMP. LIE. HIT. 139 ligrtW Akxandri pontificis iujj'u,ttb Guidone Vrbiiidliu re® gtdo, drmis nbsp;nbsp;eqitis exutlt;efunt, captif; Liuidnus ZT lo’'»

tUrjcj.Sed L ittùnMî ƒ de ddtd,quu liberius coftodircti{r,pcr feneflram noâu euaßt. 1 orddneî uero I^eapolim mtß'us eft, ubi Virginiu5pc(tercontrdiußur.indum,quüfeinGdüiam profeólurum^eraret, in Oui arce firuabatur. 'Enimuerö pontifex Alexander,quo nemo principum ea tepeflate atro ciorfuit, l'erdinandum datam fidem feruare cupientem, tnonendo ac feua denunciando induxerat, utvirginium cit {lodi£traderet, quod ille aduerfion Aragonios prions fai cramentimilitarisreligionemuiolaß'et,atq; infinabili per uicacia perpetuum beüum moliturus ejfe uideretur.Borgict quoq; CardinalisPaulum Vitellium iujfupontißcisßbi trlt;t dipoftulauit. SedNtantuanus, cuiusfidei 'Vitetlius falutent fuam antea commendarat, omnes urgentis pontißcis minM contempfit,‘nefu!nm£ uirtutis uirum ad juplicium^cruento generi hominum traderet: atcp ita nequicquam ihßdiante pontißce, incolumis Mantua efi perduäus. Agitabat enim uir iÜe immoderatus, zr perfonx quamgereret penitus ob litus, quibu/hamodis ingentes opesßlqs pararet,quod niß mdtocufcelere,nMltorumqiinfontiuregulorü nece fiert nb poter at: propterea utriufq; fa^ionis inßgnes uiros,qui uiribus authoritateq^ pollebät,ne coißHijs fuis alicunde ob^ uiä iretur, uti poßea perfecit, pedere ac interficere flatue^ bat.interea Jmih FedcricMS Caietam parat oppugnare,Perdi nandus multis militia: laboribus cofeéius, in uilla apud Vco feuü montem, dyfenteria biborare coepit. Prat habitu cor^ poris ad perferendam omne aduerßc rei contumeliam uatde firmo,fedquumintemperantius nou£ nupt^e, qua: Ferdin natidi auifiliit erat, coplexibus iiidulß/fet, er iam ferme

S tij

PAVLI lövi'l

pe/lileiis effetMiumnuf, aim morbi ßiflinere non potuit, Kcminem regum nMtoribui omnii generis homintt,aut cer* tè uerioribus lachrytnis tumul.ttaferunt,lt;}aod iüe tätd ani= mi corporisq- uirtate prisditus, in medio ittatis flore ipfoffi part£ uidorix, ac recepti regnilimine, duit mMimè priinif l.iborisfraSlum capere deberet, inicjud fätorum lege faiffit extintlus. Cclebraio funere, Federicas patraus rex flilus t£tur,aliqaiinto Andegiuenßbus gratior qiùm Aragonijs, (juarnexpr£cl.eraregis inuenisliberal)tdte,inquem cer^ t.itim omnes ftadiaoraff; conaerterant, mcredibilid Jperlt;i rent: contre aeroFedericam lenem potius, £ciuaGr'mode rata regem.qudmgratum er liberdlem flre arbitrarentur: quodexpriaatduitd tdle prorfas ingenij/ßecimen ofleti^z diflet, lit in fummo etidin imperff fldftigio, neq^ inimicis udt dc infenfus, neq; dmicis er clientibus aaide indulgens dtq; beneficas flutarus efl'e crederetar. Eoram enim mos efl^ qui obfeqaffs'er certis bello erpdcefdcinoribus editis princi^: pamgratiam qa£rant, at eos er iaflos er temperatos efle nolinf.propenflmaero erga nominisfuifludioflos^eraete rumfdäionam memorc citoep exorabilem, parati ad omne uit£ dijerimen finguldribeniaolentiaproliquantar. Mor=: tao Ferdiiiado Befennianas er Compfdnus,qui paacis ante diebas ad Ardgonidmfidemredierdnt,Salernitanum lenitd te ndtar£noHi régis inda{lam,impetrdtd uenid in partes pertraxerant. Sed is, qaamfolenni diefefio malta omnium dlacritate Federicas regdli diddemate ornaretur, euocatas adcelebrandam pompa tieaopolim uenire recufauit, et uti . erat fli/flicioflis er Gallicis ftudijs inueteratus, beüa renoua re coepit. Ciui hominis amentia permotus Federicas, in Lit caniam e)cercitum daxit : expagnatoq^ F)iaito celebri op:, pidoj

svr TEMP, LIE. UIL 140 piio,omnibus cum ditionis locis expulit. Ad extreme cjuit tit in iùlliam abire pcrmitteretnr, impetraffèt, ad fällcdus inlidiiis (juitsßbi regios tetendijjè putabat, SenogiUiain 'anijs itincribns profugit : quo feloanncs Roaoreus Sora pulpisrecepcruttatq^ibialtquantopoft, quitantn bellunt Aragoniis adexicium Itulije concitarat,zr calamitofus cy“ exul interijt. Exinde QietJ terr.i muriq; obßeß'a ucrius qiùm oppugnutu : n.tm NelcbiorTriuißinus, qui pace ad iiouariuinjdila Grinmno inclaßis prxß^lura /ùcceljèrat, adiunâisArugoiiiarS triremibus Idtè maria tuebdtur,ne G lUicje naues, uti anted projßerc tentarant, Caietanis corn meatus importarent. Federicusautem à terra bellum impi^ grègercbaf.crquanqnarstea urbs monte ac Çumma arec munita, difficilcmacpericiilofambabebat oppugnationë, ey Obertus Rojßcttusprxßdq prxfióltts uirtntis ey contu=: macisßngularis, egregièße deßnderet, tamennuUis incom modisdeterrebatur,quoMiimseamurbem inpoteflaté rcdi geret.Sed quit dnrior indies çygrauior obßdio obß'ßispas fiter ac obßdctibus ejßet, çy pleriq^ uiriß)rtes,lt;y in ijs Ray naldus i'eramußca, torinëtis iëli perijßent, Eberardus Obe gninus obßdioni finem impoßtit. Js enim AtcUani fcederis beneficia ußis, quume Brntijs oppidorit faëla deditione,ut inGaüiaabirct, Bteapolim uenijret,uti eratßmms apud Gallos authoritatis, Oberto perfuaßt,ut ßrtuns expro^ fißo Gdüis injifis reluëlari deßnerct, ne uana cy mox noci tura pertinacia,ßeße reliquosq^ milites ßtmmis uits peri, cxteimplicitret Obertus non minus extremis rerum diff'i^t cultatibus quam cius longe clarifiimi uiri cxeplo monitisq; copnlßts,Caietamreliquit, ey GratianusGucrraex Aprn tioßtb id tcpuf,quiqi Tarenti cquot; Venußs in prsßdijs eriTt,

S iiij

PAVLl lovn MI5TOR.

«(d extremum tedio rerum Mloq; domiti, regnifinihtK ex^ ce/Jêrunt. Jtunc exitum hdbuit terribilispdulo dntè Gallon-rum ddu€ntui:ijui ßcuti db initio dißun(lis,inermibus,dt(ß imperitis hominibus maximum negotium fecit: itd fuccefju beilijCiuum deprehenßedries, crcoUdt£ inunum funtuU res,tdiis dppdruit, ut eamgentem noflris tantum dißinfio’; nibusualidos impetus babuißi conflet, uelob id ijuod non multopoß Italia prißini atç[; infani pertefa erroris,dum fe= ra propè concordia confentit,quod libertati omnium immi nebatdifcrimen,repdrdta militidpoßtisq^ odijs,hdud longo Idbore depulerit.Sed eograuior Gallorum aditentus omnic bus eß uifus, quoniam poß turbatam quietem,etiam inaus ditumprioribus feculismorbum nobis importauit,eiber3 de perßmilem, qui Tiberio imperante fub mentagrx nomi ne uebementer Kom£ graßdtus eß. is uelut i occultiore ui fy ierum coelo demißiis, dira acadmtirabili contagione fexum omnem acjitatem inuadebat.Venereis maxime contailibus crmulto accubitu uulgabaturtapudendisidcircoprimum uiruscrum{)cbdt,ßeud ferpiginecunätt paßim abrodens: Inde cetera membra, atq^ ipfa prjeßrtim ora ulceribus ac pußulisfaedabantur. IrrequietiporrbcrucidtusßnguUs ar tubus intolerabiles, exterior a pariter ac inter iora corporis uaßdbant:tedio mißrabilisuita confedis,etfrußrd mortem inuocantibus ,quifquam mortaliu abartemedi’: caßcelixremediumtulit.Aliqui tarnen ex argento uiuo ax* ungidpermißo, triduana inundione conualuerunt ,fed ut enormia morbi ueßigia relinquerentur.Alq laboriofo exer citdtionis genere,et pared exquißtaqi uidas ratione,qHunt feuas manus mcdicorit alieno periculo remedia qusretium eßßugcrent, certiora fubßdia repererunt .Yuere qui crede* rent

rent id ntAlum db nouo orbe aioccidentc rcperfo, initinin iiuxil}'e,Grdbludtgii fubidtcmpus totdüijpdiiiapulßs.jn Itdlidm c£terMq;regiones udrio corttm crrore dcldtii ,lub id tempus quo Carolus pdßim uiilor Italiam percurrit. Scd ubi nbsp;nbsp;qudtido cceperit,diligentiores ueßig-dbunt,et uerius

nomen imponct, confenfu certe multarum gentium GdUici cognomen tulit, ita ut ea ndtio inquiéta cr uehemens, qult;e inßftis armis falicitati Italiiefepius inuidet ,crboc quoq; peHilenti uulnere infliélo,fcmpiternatn nobis odijfui memo ridinreliquiße uidedtur.Galloru copiesadNeapolim uarijs cdßbus terra inariq^ deletis,quanquam I uiw omnisgrauißi nw ingentis beHiperieulo leuata uidebatur^nequaquam tai men bellum eiße deßcrat. Kamq; pontißx Alexander ueteri* bus ßuis innixus conßlijs, Vrßnorum opes euertere,ipßu5q; Virginlj maxime oppida occupare maturabat:p- Vlorctmt Vißds cumveneto tum sßrtiano milite fumma^ ciuitt per^ tinacia deßnßasßncredibili omnium ordinumfludio,totisq} coUdtis in arariu ciuitatis opibus repetebat. Carolus quoq; regni pariter atq; exercitus amißi dolore permotus, rcno Kiindt belli conßlia agitare nunciabatur. Ij cniin Tußum A« quianü regulum cum ualido equitdtu,Vdfconumq; cohort tibus, er tribus üeluetiorum milibus Aynauolebano duce clarißimo, lt;tdPgt;ycnlt;fos pramißeraf.qui quu Perpenniano plurimu imminerent,cr aliquandiu adfallenda Hilßanorü pricßdiaToloßatiumßncs circuilßentßmprcuißs diuerßs iti neribus rfd oppwgHitnddJ Sal/as conuolarunt.Salßd: bodie uo cantur^quie antiquitus Salfuljtfuerut, ad flagnii falpt aqu£ uerius quam dulcis, marboncnß uiis impoßtte, ubi extrema Pyreniorum iuga Haledrici maris fluâibus alluuntur.Pro^ pugnaculuÿi id potius diceres aduerßts Gallos quam of pù

S V

w

PÄVLI lOVII MI5ÏOR?

iiuiit;iiam pMci admodum, pr£ter eos dui nierhoYldt td^ef ndi exercent, locum grduitdte dêri^ infamem incolunt. Ed ualidd manusUiJfanorum et^uitum zr peditumproceßcz rant, cjuotidianii^} excurßonibus ßnitimos Gallorum pd^ gos pr£dabantur. Salßt tum pr£erdt Eernardut Erdiice^ ßusutreximi£uirtutii atc^^ conlldnti£. IjRenricum Alba^ lt;nbsp;deliftd regtilum, copiarum cju£‘Perpcnniani erant, ducc de aduentu Gallorum certioremfacere ,monere, utaduerjui cor um uimatq^celeritdtcmpr£fidid parata baberet: Salfdi cum muro tum munitione inßrmdf effe,tamenfemilitu uir=gt; tuti conßfum,cjuin tridui oppugnatione fuflinexe queat nti nimè dubitare. At Renricus qui anguftias aditws inter gnu et imaf montiu radices ad Salfas pertinentes,uelparud. manu tueri, gt Gaüos tranfüu prohibere poterat, Eufium ' tranßrepermißt,/ßeranscirciter quatuordecim cohortes, qu£ proximis in oppidis cofcript£fuerant,adfe biduo per= uentu'-ds,foreq; utuno tempore a l£uaper montes duâis pedelîribus copijs,à dextra uerô per militarë uiam,qu£ in^ ter/hgnum extremamq- maris marginem, Elarbonam du=i cit,immiffo equitatu, i tergo obfeßurum hoßes : intercep* toq; commeatu eos peneßne uulnere deleturum. Verùm pe dites citer ioris Rilj)dni£ ediilo regio in ffeciem tantü con* fcripti ,quum fe non modo ad bellum, fed ad ipfum ineund£ pugn£ difcrimen duci conlficerent, una édita uoce fe pro* greßurosnegdrunt,niß ftipcndium amplißimi pauloantè uerbisprj;riiffum,pr£fenti pecunia folueretur. Qua fada inopinataq; tot cohortium coßernatione,Renricus tota /fe pcrficiendifufcepti coßlij deiefhis,neceffdrià fefe continuit. Perß-ripßtq; régi ut pacandis cohortibus pecuniam in fli* pendium,uclpducorumdierumfubmittcremdturaret.Ecr*

dtnandus

fr

SVI TEMP. LIB. Ulf ,4J (lindttdiW enim ad Gerondam cum Elifabeüa. uxort confcde rat, euaitum Gallid motus cxpedans: utpote qui maxime cautus cr pecuni^e tenex ,j^eciem ingentis coah i exercitits dd dctcrrciidos hoftes pr^bere, quàm bellum gerere mallet, quum ld )ine ingenti pecunia adminiflrari non poßi inteÜk geret : cr Gallos cum hyemistumlocorumdifficultatead-diiflos, extcniplo rctrocej]uros arbiiraretur. Fußus bidui fßacium nachts, i flagno adpriirupti montis radices pcrpetuammunitionéperduxit:iterq;maritimuperangu^ ßfeiusuia'yprxßdio impoßto celeriter occupauit'.crca^! Uris undiq; permiinitis prolato tormentorum apparatu,op pidumoppugnareadortus efl. Murus eratperantiquus er dctilw,cr qua parte uetuflate erat collapfus,ea terreni dg=s. gerej multa materia confipti,çy“ in mediocrem altitudinent edudi oppidii uallabant. Sed eauis erat ingentium colubri^ narum, ut non modo aggerem ,fed coniunSkls etiam muro dotnos, er mirum didu nonnunquam adaerße partis oppi~ di murum,pil£ferrex,cum multa obuiorum hominumflra ge penetrarët.In ca rerum acerbitate,1iiß)ani, tametß neq; multis,uelidoncis tormentis uterentur,neq;perfi'adiagge res rnuriue ßne certa cxde reparari poßent, neq; uUum ab Kenrico ßibßdiit expeilarent, uß. tarnen inuiüis animis ali^ quandiu reßiterunt. Cxterum tertio die,quum uulneribus laboreq; er continués uigilijs conßdi eßentjperuadente in oppidum per ruinös hofle,ad unum ßrme omnes memorabi lißeuitia trucidatißmt. Periere circitcr ducenti nobiles ex ulteriori Flifßania équités: et in ijs illußrcs eorum dfices,Pe trus Solcriusà Corduba,ct Didacus Azauedius Archiepißco piToletanißater. Bernardus ipßc multlsacceptisuulnerU bitsuiuusinpoteflatemhoßiudeuenit. At Henricuscaptit

PAVLI lOVII HISTOR.

tam Salßs,neguicquätnpromoto cquitdtu,inconj^eihni boftium deuenit,proximi£^i Cdtalanorum cohortes puiore excit£ cdiira compleuerunt. Verum Yußtcs quanquctm mul to tubaruin cäntu di pugnamdb Ki/ßdnis prouocareturt fuis munitionibus quM tormentis in hoßcm uerßs inüruxe* rat, fe tencbdt:mißisqi pr£conibusfe prflio congreßurunt proßtcbdtur, ßadfe oppu^Mudum propius munitiones dcceßißent: qudndo non eoconßlioiii]ßdni£ fines intrafi fet, ut ad nutum hoflium dimicdret ,fidut Salfds in con/fie* üu llißydnorum, quinihildedecorisddmißuri uiderentur oppugnuret gt cdperet.tis faeliciter expugnAtis,fdtis abun* de expidtds uideri iniurids, quds ipfi pdulo dntè Gd{li£pov pulisomni pr£fidionuddtis intulilfent. QkôJßdolore inc terfiäorum dffinium, er commilitonum permouerenturt eorumq; c£dem ulcifci ueÜent, debere ipfos inndtdm uirtuc tem dliquo nobili edito fdcinore periclitdri: neq^ id db hoße petere,quod ne infulßßim£ quidem gentes,uel db imperials poßuldrent. 'Hybern£ tum pMui£ cdmpos }7iolliuerdnt,foec doq- cceno cunéîa tenéte itinerd, propter dificiHimdsfubue Clones, GdUipdriterdtq; Hi/fidni commedtusdnguflqspre mcbdntur. Quibus de rebus,quum Henricus neq; bellumdu rifiimo dnni tempore,pecuni£q; inopid confivmdtis cohorti bus, pro/fiere fe geflurumprouideret, cumhoflequdtuor menßuminducids pepigit,Vußonequdqudm detredbtnte, quum Hi/fidnorum ctuddciS, Sdlßs expugndtis, c£foq; pr£'’ ßdio,fdtis dbuderepreßdm eßßedrbitrdretur. intered quum Cdrolus Amboße hyenuret, dc eius uiihrie nuncio nuxic me l£tdretur,regid duld exulibus er le^tis,omnisq; gener/i hominibus belli er noudrum rerum cupidis plenA erdt. Floe rentitU ditte dliqs regiumfidem implordbdnt: Venetorum^i

er

SVI TEMP. LIB. un. 14Î C^ LnJouiciSfirti£ communiumhoßiunt opihui VifMoi tiiuirfum fe deßndi, er beüum fumma eorum iniqititäte^ ri querebantur. luli^tnui quoq; Ro!ioreia,PituIuiqi Fregi^ ßui Cardinales,Gr Hiblettus Flifcus,cntn ducibus Gallis ue* teribnsq; amicisfuis iniiadendx Li^ri£ conßlia agitabant. Carolus item Vrßnus Virginij patris fratrisq^ lordatûs, gt Pauli Orßni falute, cum regi tumpurpuratis aßidue comen dabat.Quod omiiis pa^ionis dati£q;ßdei uiolatt religione, in catbetjisF!eapoliferuarentur,ipfiq;pontißx Alexander cuäisvrßnje famili£oppidisimmim-ct. ViteUociusetiam, quanquamPaulum ßatrembeneficioMantuanie manibus inßßi pontißcis et uitie periculo ereptS fciret: de eius tarne libertate foükitus, Carolu obnixe deprecabaturyneTißm^i tes omnes^ 'Vitelli£ domus fortunas,ß: abßente, altera pre^ fertimßatre capto,altera in partibus Gaüoru interßilo,ab nemine deßnßts,f£ui pontißcis c£terorumq; inimicoruin iniurijs diutius expoßtas eß'e uellet. Fore etenim,ß clientiutn falutem non omnino negligeret, ut GaUici nominis hoßes non diu ea uidhriaUntrentur, quam multi potiusperßdia faUacißimisq; artibus, quamuerauirtuteßbipeperi/fcnt. Ncc Traianus Papacaud^ quem ab AteUa in Gaüiä mißifin fuijfedocuimus,totexulum opem implorantium querellis deerat,quin çr re^tm Gr proceres multiplici oratione ad renouandum bellum hortaretur. Supereßi plures régulas, Gr in primis Solernianum ipfum,qui Gaüica inßde non tna do perfeueraret, ßed bellum uimq; omnem Aragonij exerck tus egregiè fußineret,foelici certe coß^mtia, niß à Gallis pro quibus uitam acßrtinas deuouißet,omnino defereretur: ex tinäum effe Ferd!nandum,cui generoß planèq^ regij, et mi^ litares Jßiritus inerant: acin regno fucceßijfe Federicum,

PAV'LI lOVlI MISTOR.

tjuiinßtdm animo eins timiditatem inaniprudentia: nomine congerere ab inciintc £tate cofuejfet.- Sed ante alios Aurelia nus Cifalpini imperij auidus, er Triuultitis Ludouico s(tgt;r= ti£ maxime in^nfns non modo regem,fed erquot; ingentes diices erproccres, omnibus quibnspoterantartibns,ad repetent dam Italiam concitabant. Uis ittjlis clientium fuornm qtie-rellis ditdusCarolus, Tlorentinorumlc^tos,quiapudß erant,cohortes fagittariorum Vaßonum conßribere, et na ties Marftli£ conducereperinittit: Carolum ^rßmiin er teUocium confolatur,eif uetera flipendia perfoluit,miiltaqi pecunia ambos replet,ut in Ualiam ad tuendas res fuaspro= ficißätur.Triuultium cum alis duabus equitum Alpes tran^ gredi, er in Aßenßagrohyemare iubet, utprimo quoque tempore,nuioribus è Gallia tranfmißts copies Liffiria bell luminßrretur. Quibus cognitisrebus, Ludouicus, Vene* tiquer Alexander pontißx,utGallor um er Florentinorum conßlijs obuiam iretur, Maximilianum Cafarem in 1 taliai» euocareßatuerunt.Frat magna eins uiri bellica uirtutisfa* ma,er publicopriuatoq; odio Galloruin hoflise/fe tiideba* tur. Floretini quoq^ Cafiris nomchorrebät, quod inßnfum ßbi atq- terribile fuperioribusßeculis extitißet,er is tum in re fuo Auffißa maießatis Fifes fu£ ditionis eße pradicaret, pecuniamcj; ingentem tributi nomine repeteret, quam Flo* ‘ rentini ueteres Cafarum ßipendiarij à multis annis pendere

neglexißent. SperabantenimipfoCafarisdduentu, Floren* tinos ueluti imparesei bello quod tantis außieiis gerere* tur,aFifmorum oppugnandorum conßlio Gallorumqßo* cietatedißeffuros'.neßpcrtinacius Fifanos bello perßqui perßuerarent,aliquo forte aduerfo pralio contußs uiribus, liicinasurbesamittereiitietquod fu)nm£ rerumgrauento*

mentum

SVI TEMP. Liß. nu. »44 mentit jttit traherc poß'e uiitbdtur,nouus non plane confir mata repubUca ciuitatis ftatK pericitlttm adiret, ^iediciß prxfertimfaéüominigcntibits/indiis.lnhfccjudncjuam fee derati omnes confentirent, cjtiifq; tunen dißimuldnterprU iidtiscommodisfliidebdt. Ludonicutenim exdliqttd tandem turbdtarum rerumcoinpolitione,ijs de caußs qnas fnpra memorauimm^PifM in ditionem fibi concejßurof, et Gallico metufeliberatumiriexiftimabat. Contravcnetiqitodma^ gniiopibusamp;Jpeciofo quidem praitextu Pifanornmliber=t tdtemtucrentnr,ci'ciuiumpropenßone defatigatione ' bofliumeam urbemimperio ßadie0hiros conßdebant.Jp/è nero Caifar er tenuitate Germanici regni, et profnßorefuit , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;liberalitdte pecuniarït maxime inops,ß Italie ßnes ingrede^

retiir, adeundis liberii urbibutjdppeUddis^ regtilii,prieter flipendiamagnum attripondin ß coamirum ßjerabat: rebaturq^ ßbi oblatam iri Augußi imperij coronam, quà «wx ex ipfo rernm proßere ge/hrum fucceßt(,dd urbë Ro« ■ I nbsp;nbsp;mam enocatiis ii. potißce more maiorum omar eturAtaq^ Lu

douicits cum uxore inßgniq- comitatu per Larium lacum Cr Volturenam uallemLurmiü extremum Itali£ oppidum ad Abdu£ fontes proß0his,cuin Maximiliano,qui Malßunt pdgum ufq; procefferat, coram tranfigit, ut accepta pecu^ nia confcripttsqiinilitibusin Uatiamijfdem tramitibus de« ßendere maturaret. Interest dum ,4 Cafare copU paranturj à Venetismaiora indies praßdia terramari'q-Pifasmittest bantur.Triremes decern ab Siculoß-eto Italiieoràcircumue (f£,cum multo commeatu Arni oflia ßtbierut,luflinianusq; Maurocenus patritius cum oilingentis partim Gr£cis pdr« tim EpirotiSequitibus,jer LucenßußnesPifas perueiiit: ea equitü ala uel equorü genere,uel hominü cultnuirtute^

PAVLI lOVII HISTOR«

rtifjil ortkttiuifuit.Erant in ea ceninrijs prießili loMnes Pti . leoloÿtSy ^icolcMs AnnonitM, loMnes Zaphinus, Tbeoio «

rut ErußiniHf,et De^netrius EizMtiiis,(iU'em ab miUtiri dole Mii^dncem apelUbant, uiri eo iemporc illnüres : ßd (juipoßeaalijsbellis cximi.î citmlMie floriiernnt.Pereos âieî Lucius i.uluetius,qiio nemo tum uigihtntior aut acri^ or fuit, intempejîa node Ponteftcum adortus,fcalis magno filentio admotis,c£ßsq; uigilibus,oppilt;iuin irrupitxapto^i Ludouico Uiartiano Ranuccij fratre cum amplius duceiitlf armatis equitibus, c jeter a uero turbapeditum atq- oppida^ norum à Germanis faede trucidata, prius quàm à Florenti* nii ducibusfentiretur,Cdfcindreuerfus eft. Nec multo poft eadem foelicitate perua^tusPiftienftm agrum, abaàtt^ tTwltapecorisatci; boininumprieda, Eolgianu uicumcon* cremAtis ftribus expugnauit atcß diripuit. Eximde fan^ Rc g«/i uicus,amp;Larium oppidum à Pifmisfruürd tentatlt;i,tri duocj} poft Gr£ci équités qui in Voldterrano agro ViUama^ gn£ uicum diripuerunt, cy opimam prjedam Pi fas reduce^ bdiit, in itinere à lAartianti equitibus exuti prjeda fugati^s funt. Quopr^lionopauciexGrxctsconftxifdgittis,dutin ßftasutrinq; militdriui£adidcentes uicdtapbrd^rupr£^ cipitdti,perierunt.Ex Florentines dutem aliquot occiforunt cdpitd bdftis pr£fixd, Gr£ci ne omnino uiéîi uiderentur,dJ Venetum le^tum detulere. Pereosquoq^ dies Pifdnorunt manus Vdidnn£ cdfteUum cepit,cr Lucius Suttii oppidum conueibis eo tormentis, dedeteq;ft dd uiitoris drbitrium Flo rentino pr£fidio,celeriterexpugnauit:commiffd quoq^ funt inter Cafcinam nbsp;nbsp;Fr£ pontem aliquot pr£lid quumpdbu=

Idtoribus utrinq; pr£ftdio ir€tur,modo qsmodo Ulis aiduerß pcundd^, in queis Nicolaus Annenius graui bediftarid fa-gitta

SVI TEMP. LIB. nil. 14/ ji'tttù tergo trMsfixus interijt: or Pirrlus MdrtMnus Rlt;e nunccij frater Gr£corum injldijs eft mtcrccpti«. Er^t tcf belligeftiM^ut ne«tri cun^oi uires in unie eager et,Mt iufta dcie prxlidretur: Sed dijfterft in pr^ftdijs oppidorutn, inte=! tiqftnomnescdfrs,hoftiummatusnotarent: ey gnantuitt occultii itineribtn, uel repentinis noólarnis excurfionis bus fieri polfrt, aduerfarijs detrimenta infrrrent,pdbulatio iiesimpedirent,ç:rdoliSdtq;infidijs,nMgis quim uerauir tute niterentur.Sed Pifani inea militum exercitdtione,Gr£ corum equitum TUimerofreti, propter eorum iiigilaneid celeritatem,f£piits fuperiores euadebant. li enim tantam uim pecoris omnis generis,bubalorum è maritimis locis, quisad Volaterranorum fines uergunt ,longinquis excur= ftonibus dbegerdnt,ut fuperioris anni incommodd toties db hofte perpejp, dmpliore drmentorum copia farcirentur. Sedea die Gr£corum equitum uirtus plurimum enituit, qua Ranuccius cum ualida parte exercitns maioribusq; tor mentis tribus ad oppugnandam Vaianam ab P.r£ ponte de fr cedit, Pifani enim qui Lauenn£ erat,animdduerfo fuorit pe riculo, quum ctd ferendam opem propermfft, cafteb Io airtate Raaaccij celeriter expugnato, fero appropin^^ quaffent, Grieci équités caftra adorti memorabile certaine ediderunt. ibi lato ac patenti campo aidere fait (eats arma-tur£ équités cataphradis mlultare,eos circumire, aadafler iutentis haftis adoriri,acfi Paulum turm£ ldxdrentur,mir9 celeriqj impeta intercarrere, cuélaperrumpere,clduisfrr=: rciî, er meuruisgrauioribusgladijs incredibilia uulnera tnfrrre, agilitateq; corpora er equormn boftium iâus atq; impetum ludificari,er ipfos deniq; inermes ( mirum difiu) «udi^j armis protcilos équités paßim capere at^; profter^

T

PÂVLÏ ÏOVII HISTOR'

n#rf. KicolMSKartiinusKanuccijpetritelvi itlfprie/r^ui fortißime dimicMS, cum eo circiter ‘uiginti catitphraili eqiiitcs intcrßciuntur : equimßgnesperpiilii b.-irdii con^ te{H,trigin(d fex c4pMti{r:multoq; mAior cL^desfuijJet ceptd, nij'i '«dnucciu^, qui db initio dus certdminis in £%=gt; pugndtionc cdßeüißuerdt occupdtus, fubßdio Idbordtibui coiißrtißimdf turmds ddduxijßet: çr Gwos, cxßs qui per tindcius pr£d£ mh£rebdnt, effuse reßigere coegiffet. üec multis poß diebtis Venet£ copi£ Ldurentidnu uicum,et fdtl di Reguli oppidum expugtMrunt. A Floreiitinus uero duci bus Sollidnd oppidulum inprofßere tentdtü : tMm Petrifi Cdponius legdtus vlorentinus quu in ddminißrdndis fcdlii cohortdudisq; militibiis intrépide periculofo in loco uerfa returß muro minorés torinentigldnde idu.s interift, uir in^ ter pdtritios, cum ueßutdtefdmi'li£, tum eo pr£fertim celes bri fddo udldeinßgnis,quod pro dignitdte pdtri£ dduer^ fus purpurdtoru Caroli régis fuperbidin, iniqui foederis li^ beüü libéra uoce édita confcripßffet. Per eos dies Veneti re^ bus ad Atellamfoeliciter confcdis,quîi Pifanum bellum in^ tentiore demum cura aditùniflrandum effe cenfuiffent, An= nibdlem Bentiuolum cum trecentis utriufq; armatur£ £qui tibits,zir cohortibus ueteranis duabus,flipcndio condudUt Pifds miferunt. Ei Luccenßum alpium iuga fuperanti, Cy^ ridcus cum expedito peditatu ad Bargarn uicil obuius fuit^ ut fauces Apennini quibus munitionem addiderat,euocdtii dgreßibtis tueretiir. Sed Anntbal pr£ßdio incondit£ multis tudinis deiedo, iter expeditü facile ßbipateßcit,cr in Pißt numagrlidefcendit. Pius aduentu uebementer permotM Lucius Mdluetius, Pißs egreditur, cti Sßrtianis copifs iter in Galliam Cißalpinam intendeiis Apenniu tranßcenditf

SVI TEMP. LIB. nil. 146! •^«odBentiuoîiSj adnerfu^ quos ipfe paucis Mfe äiinis Bo» noni£ CU uniucrfi l^ldluctiorufamiliu coniuraßet,faluteiit fudtn minime comittendam exiJtinMbat. Bu rej LMdoMici animu uehementer pupugit, quôd nemo ctdeà abfurdis/èth ßbus erat, qui no Bentiualü propterea Vifas mißum iudica ret, ut Maluetius cü sßrtianis inde peüeretur : c^Pif£de* mü omnialio eie^oprißdio, in poteftate Venetorumcon «derct. lî£cfuere initia eius execrabilis infan£q; dißeußo^; nii inter Ludouicîiet Venetos, qu£no mnlto pofl, quuin utrofq; loge «.ixtraw beUoru cladibuf inueflis, penitus ob=! ruijjit, uniuerßnn pene Italia fraélis opibus ïabanté, in ex» ternarügentiumferuituté adduxit. Interea Niaximilianut Rheticis alpibus zx Bario lacu in Italiam defeedit, adeà te» tt»icogt;ntt£(tM,;it/re^tte(itw populorumofjàcij caufaobuia pyodewiittîî deuitaret: nec urbes Comnm zr Mediolanu in^ grederetur,qu£ineiusbonorcm portas templaq; zr do» mos ßnguLmfludio exornarant. C£terumobliquis trami., tibus iter facientë,dele{i£ cohortes decë cr quingenti Ger» manigeleati équités fequebantur. Bquitibus décora crant arma fingulis commenfurata artibus, ac intereißs ad elegt;: gantia fagulis emicantia : abhaflaru cujßidibus ,quod er at probat£ uirtutis argumentu, uulpin£ c^Kdae depcndcamp;rfnt. uer'o eoru omnibus, caHd£ penitus abci(f£,nobis qui deinrideiido,fed ueteri probatoq- GernMnom ç^Belgarü worequodobidet^Hi certa contrailioris alimenti rations pinguiores, zrßgt;in£robor€ fortiores e«.-lt;dere exifliman=: tur. Ludouicus crBernardinus CaruaialCardinalis Alex^ ddri Potißeis Legdtwî MedioUno pijofeâi Comeß uia apui Meditiii pagum C£fari affuerunt. ibi de genere ac numerct auxiliorü, de itinere ac rationegerendi belli conßlia tnita^

T ij

PAVLI lOVII HISTOR.

attributiK Cxftri CaLitinus cum sfortiMis eqtiitibiti utric ufq; dmMturxfeptingentii: quibuscoaiiiicopijsacccpCdqi pecunia Gemiam pernenU.Aiurnijfraires uenientemfntn* mo cttm honore,ac inßgni maxime liberalitate fufcepere'.p^i rata uero claßc atq; expedata idonea ad nauigandum tcm= peßate, podridijt Nonas Odobres, qua die rex Ferdinand dus ad Veßeuum exceßit è uita naucm confcendit,et legendo oram Pifas eft deueßiiis.Tum nero Fifani incrcdibiligatidio cxultare,omnibus regionibus efftmdi, Letis acclamations bus^nuiltisq^ tormeiitorum bombis ftudiumatq; àlacritalt;z temßgnißcare : Niaximiliani innidi Cteßiris omnium libe= ratoris nomen ingeminare, mirari auguflamfaciemßn qutt tantum maießatiSy tatumcy bellid uigoris, ac benigne pro= bitatis ineßiprjedicarent. C£ßir à decurionibus urbis,lega= tiscp Venetis in Mediccam domum deducitur: fcutumq^ mar moreumcumliliortim aurcorum inßgni, quod inhonore Caroli régis Fißtni, medio in ponte collocarant, multitude nis concurßt in C£ßarisgratiam conßringitur,C!~in Arnitnt pr£cipitatur.Poßero die conueniunt omnium principum It gationes: L iburnu propter maris opportunitatemierra ma riq; oppugnandum dccernitur, ne uüus Galileis cLtßibus re ceptus in Italia relinquatur. Pißmimagno agreßiumfabro-rumq^coa^hnumero, paludcLiburninauia maximeimpe ditam er inßiperabilem, ueteribus reßdis pontibus confier nunt.Tormenta aliquot £nca,infigt;iciente necprobante C£^ fdre,ad aptiorem firmam coflata renouanturxt cunda de^ niqs qu£ res poficerct mira celeritate diligétia comparätur. C£ßirin con/ßedum Liburniportus, quiVenetaclaß'eobß debatur, trireme deuedus, ex alto oppidißtum, portus lid torisq; /ßatia dejßedauit: inde Pifas reuerßts ad Liburnum

oppugnandunt

SVI TEMP. LIB. nil. 147 oppwgrtdfidMin cop ids duxit.îlorëtini in oppidum duM de^ kàorum militum cohortes, itemq; tormenta omnis generis dbunde contulerdiit: Bettinum Ricafolum legdtum fupra. to g£ opinionem uirumliirtem dc /lrenuum,pr£ßdio prteßce^ rMt.lsanteOëhgoniàturrem Lunenßemannore decora artificio parudiii iiißild£dificatd,qu£ late maria,por tum, littoraq; tuetur, circuduilo aggere comuiiiuerat:reßrtäq^ tormentis ,Florétinis ciuibus cuflodienda attribuerat: arcis dtq; oppidi meenia in longo belli metu reßitla,coflitutis paßi ßim idoneis in propugnaculis maioribus tormetis inßruxen raf.domosq^ aduerßts omne inopi£ metu,uino,ß'umeto, pe coreqj repleuerat.Erant dd dextram tres ali£,marmore£ alt quanto minores lateriti£ turres,qu£ mari pariter alluutur. 'E£ primit tormetif uerberari ccept£,coßlio,Qr à,C£faria^ nis militibus, et ab hoflibus pariter ridendo,quum longo in /ßatio emißi cannonibus pil£ contumacibus mûris ß'uilrit incideret:nec patefail£ctiam uel dirut£ turres, uUum om^ ninomomentum adexpugnäduinoppidumhabitur£ uide^ rentur. Veneti nanq^et sßrtianinequaquam bonis artibus bellum gcrebant-Quoniamdeobtinendo Liburno,ßcape^ retur,magnacontetione inconßlio certatum fuerat: qiiuni Ludouicus oppidumportuq; ßbi tradiuß^-ad belli exituin poflularet: Venetis id ßbi cuflodiedu iure deberi prxdicatU bus,q, eorli claffe maria tenerëtur. Dixerät aliqui mediafen tentia, ut .f. C£faris £quißimi ducis arbitrio permitteretur, cuius außgt;icio bellum gererent.Ea ex ore Ludouici mitti ui debantur: qui quu Venetos Eifaru imperio potiri £gerrime ferret,nimià eorum potentidm «fon«idds,ctid maritimunt oppidum ad inuadendas Pifas opportunum,corum prxßdio occupari nokbat.Veneti uero tametß occulte ipforu cupidi

T iq ■

PAVLI lOVlI HISTOR.

tdiif pYinfèntem inuidMuitare cuperent, eo^ hdud fcenderët, ut Ciefiritrdderetur,conditionem periculoflco/t lij reiiuebdt.cjuujn Cxfarem zx inopid dugufldlis terdri], amp;nbsp;pleruq; zv. inconfultd liberdlitdte dliettiie pecunia duidum, i tlorentinis duro corrupi poffe, ut oppidum ßbi emptionii iure de mdnu traderetur, mdgnopere dubitdrent. Scd du tur res hdud obfcuro quoddm ludo tormentis uerberdntur,tur=‘ m£ ndttdles, qu£ in terré!defcenderdt, eruptione pr£/ldij dc oppiddftoru dd triremes cum c£de dc trepiddtioneßmt const pulf£. Pofterd die GdUicd cLtßis in co]pe£iuße dedit,nduis^; und cognomento t^ormdud dnte dlids pr£grddis et militdri ter exorndtdfecundu nd(lduentu,defpe(lisVenetis triremi bus et ingenti ndue Ligufticd, plenif ueîis inportum fe intn lit,cro{lingentos'Vdfcones ttiercedeconduilos expofuit, comedtuq; omnis generis óppiddnos repleuit.in ed nduefue re Cdrolus S/rßnns et ViteUoccius,qui regid onu'ftipecunid trdnfuerßs itineribus, Perußdm dd cogendos milites contert derunt. Interim obort£ funtfced£ tempeßdtes,ddeoq^f£uui Aphricus pluuid contmixtus inudluit,ut Germdnipedites^ qui tdberndculd fecum ferre minime conßieuerunt, duritidS frigoris fubdiii Pifds refugerent : dliorumqi militii tentoritt pdßim ßcrnercntur:quo etidm uentorum turbine quodpof tui Liburnio uentus Aphricusmdxime efldduerfus,trire=: mes uehementer funt confliddt£, und^in littus eicUddtq; perfrddd ndußdgiu fecit: er eo quidem miferdbilius, qiiod endtdntibus ßeijs ndUdUbus ,dut uulnere dut fludibus, efgt; fufo ddpr£ddm hofle,erdt pereundum. Adurnia quoq^ one=: rdrid ddmodum inßgnis, q uum dbruptis rudentibus quibus dnchor£ diflinebdntur uim tempeßdtis fuflinere non poß et, inter ijt. Qjtibus detrimentis ueluti dduerßo omine per=:

tnotui

SVI TEMP. LIB. nil. 148 wotus Q^fcir fope diilÙMs fe, Dijs cttg^ lominibus infenftf, iellutn non elJigeflurum,copias rcduxicà ualida ta):;ë Ger manoru manu qu£ logins prlt;edatît ierat,^urgaru oppidum ui captum, ac occilb Henrico maritime regionis regulo^ cunHisci;fere incolis crudcliter interfèâis,incenfrm atq; de^ Hec multo poft Cicfar diuerfts itiiicribus pr^mifjo milite AppenninumPontremulanis iugis tranfgreffiis, Tici num ubitii eratLudouicusperiienit-.atq^indcper Larium Ucu mediahyeme,niuofts admodu alpibus, in Germania eft reuerftis,nb uno in loco irate atq; minaciter iiirans fte no ue=! natorishabitu, uttu focioruauxiliftconfifusincauteftcift fet,fedarmati C£faris more totis imptrij uiribus in^lruitu, in Italtainaliquado reditutu. Maximiliano Pifts excedente, Gennani omnes Sftrtianiq^i milites pariter in Cißilpinä Gal Ham abierunt: ac turn demum Pifte in Venetorum poteftate futit conftitutje.Ham quu Pi/ani aduerftus uim PlorcntinorU longe inftrmiftimas ciuitatis opes efte conftiicerent,acft pla ne reliquo omni auxilio deftitutos intuerentur, arcem uete remqu£admareftjeâat,ç^ Stampacis propugnaculum ad paruiS arcis efftgiem citrafttmen exporre(iu,omniaq^ belli iura Venetis ultrb concefterant: Caftinamq- cr Verrucula= nam /peculamVenetis pratfidift commiftrant, ut liberaliter fidenterq; cundaconcedendo,Venetoru uoluntates redime rent, ac maiore eoru ftudio,amplioribusq; pr^ftdiis in tuen da libertate uterentumautfi Dijs omnino inftftis de Repub. foret defttcrandum, mitioribus certeatq^potentioribus clo=; minisferuirent, poflquam extrema fupplicia potiuspati, quàm Florentinoru imperiu rurfus perferrc,publice decre-uijfent. Du h£( in Aetbruriageruntur, Alexander potifex, uturbis pro ceres dcleret,quos Roniaitorumpontiftcu com«

T iitj

PAVLI lovn HISTOR.

pedes itppclldbcit, utq; mator inde filijspotentiaflrueretuft äd opptignända Virginij oppida copias inißt.kre cum Irätt cifeo Borgidfilio principe CandiMo, Guido Beltrius,Fabri tius Columna,Antonellusqi Sabellus:primoq; aduentu oppi da circa Caßiam uiam, Infula, Gdleria,Campanianum atip Scroßonü facile occupata:qult;e uero ad Sabatinum lacuper= tinent,'Frebonianum,AnguiUaria Braccianum ditionis caput ueterano Virginij milite tenebantur. Eo enim Liuia^ nus ex fuga fe contulerat, ut affliiiisfamiliie rebus,extrema opera nauaret.ls milites armis,equis, uefteq;lfoliato5 exce per at, ßngulis cquos indomitos ex armëtis attribuer at,Ube ralitateq; Bartholomew uirilis animifoeminie,quw Virginij foror erat, recrearat,^^ inflruxerat,quu ea maritales zo^ naamp;miindup omne muliebre,acueßes nuptiales,ut ex ijs jâ ga militibusßerent alacriter protuliffet. Mira quoq^ Liuia^ ni celeritate Braccianu ualido aggere comunitu, tormenta uetera coaptata,agreßesqi eius trailus ferme omnes euocati armatiq; t'mißilis plurimus ignis in olUs tefiaceis fabrefa= dus. J temq; trabes onußw lapidibus in fumma pinnaru coro ttA,ad obruedos hoßeS coUocatw.Fianq; Liuiano neq; ardes fludium ingerendis rebus, neq; military induflria unqiiant defuerunt. interim Trebonianu in ora lacus ab hofie conue

eo tormetis oppugndri cceptum.Liuianusprwpoßtis op pido peritis centurionibus,id egregiè tueri,db aduerfa ripw recctes milites lembis tranfmittere,ßgt;e maioris celerisq^ fub ßdq,ubi periculum pofeeret, oppidanos implere,hoflium'q; impetit nauigationis beneßeio retardare atq^fi-uflrari.Qjti bus rebus quum nuUa ui terreßris exercitus occurri poßet. Duces à pontißcepoßulabant,utab urbe Mioparone plaus ßrisadfe deuehi curet: Jferare fe eoß-etos nauigio celeriter

SVl TEMP. LIB. un. 14» CrTrcfconwno crBraccidnocffè potifMroj.Ponti/rxMioa pdïonem fiimpttim c Tyberi, cobortis uigilnm priefcdo, Troiloq;Sdbello impigro iuueni couebendum irddit. idd«» tem dd Liuidnum,VrßiicefdiHonis hominum fludio dc dilia gdtUid celeriter dcfertur.qud re cognita uehementer pcrtwr bdtur^qiiu udlido uduigij genere res fuds profiigdtas iriui^ âedL C£terü à prx^nti animo d«ddx,/cd euëtu falix coßliu cdpif.cii deleóld Udng- ßioru indtiu teilus intcmpeil£ noftis tenebris, dduentdtibus obuidprogreditur,c£teris oppidnn» tueri,etfui mdximèprxfcntif ßiecieprfbere iußis.Vix d«ni pontißeij Miopdronein dd ßextii db urbe Idpidë couexerant: quu Liuidntis inexpeéldtusfuperuenit, magnoqj impetu ßt ilo, ßtbldtoß; db omnibus cldmorc hofles ddoritur. Cohors Oquot; ttirmd prxfeólt uigilü dffuct£ triumuiris cdpitdlibus in^ fdmem pr^ßdre opcrd,tergJprotinus uertut. Troilus Jïre» nuè dimicdtis ,uulnerdto, Liuidnimdliu, quo uehebdtur equo,iiifugdconiicitur,eopulfoc£tcriproßigdntur,Liuiit nus defertu db hoflib.nduigiu inccndit,dc cmmb.ßiis incolu )nibus,negotiociifortiter dc falicitcr cofcëlo Brdccidnu rew uertitur. Ea re potificijs in cdilris nucidtd,ßecus dc Biuidus putdrdt, omniii dnimos plurimü incitduit:quü plerüq^fidt, ut ex dolore contnmclise,«el igndui milites ad uirtute dccen ddntur.ltdq^frequctibus tormëtorü iëiibus Trebonidni moe nidpcrrupuntur.Potißciusßibit miles : Vrßnimultitudine oppreßi cedut, oppidi“ cdpitur atq; diripitur. Trebonidno capto tormëtd ad Brdccidnu trddueütur. ibi mdiore ui plu=; res dieseßrepugndtumdet ipfe Liuidnusaderat, ctcoJ’or« tdtor et propugndtor egregius, et uiri fortißimi quifdilto^ niVrßn£Virginioq; duci dnted ße deuoueräntyet locdperU culiplenaßbi egregia uirtute tueda defuinpferat. Sfpe pon

pavli loVn ïïistoR?

iißcij c propugnactilii ruinis^ procidenUn nMYOYtt ietUY=gt; bdti,pipe eruptions certutu-.repuljîsfugatisq; hoftibus pin=: giilari eorum cum ignominiu tormentu occupât^, clditisé^ coßxd:itu utpotificij duces Vrßnis pepe è muro irridetibus eorucp cotidtus contetui utq; ludibrio bdberi uideretur.tdcß mdiore ipporüpducidpebdt^iquonidm à Tiprndtibus, Per« finis,Tudertibusói dc œteris Vrfln^ fdiÿili£ clientibus,du=: xilid propedicm jibi uenturdjferdbdnt, Cdrolüîj; Vrpnunt

ViteUocciumcod^iisinunum copijsddfemdturareco^ gnouerdt.ViteUoccius'enim popqudm è Liburno Tifernunt ucnit,ciudntum equitum de peditü cogi potuit,celeriter dr= mduif.et phdldngé cduxit ex oppiddnis dclc'^lisq- dgreßibus et colonis, militdri dipipliiid inpitutâ.lpfe enim et Cdiniüus Pdulusép pdtres uni huic rei mdxiinèpuduerdt,ut dduerfus pnitiinorii iniurids,Pjomdnoruq- potipeum uim omni tem=i pore fibi metuenddm,certd dtq^ domejUca pr£fidid compd^ rdrent,quîipedePripr£cipuè opéra beüd copci parariq^ ui iiorids,cum receti maxime Gaüoru exéplo, tu antiquoruM more prorpis inteUigerët. P-rat homines intop ßmplices ip^ fo dgreßihabitu,a/pe(luq; propemodü cotënendi: fedeertd dnimi contumacia, corporisq^ duritie ztr ßde ddmodü coih ftanti-.multo'q- ducü amore etparedi obfequio, optimorunt militum nomine digni: eos GermdniciS militix more gladijs baflisep in^ruxerat. Signa fequitympanorücertispulfibus feienterobtemperdre, couertere dirigereq; dcie,in cocledtn decurrere,ç^ deniq;multddrtehoflemferire,eXdëlèq; ordi nés fer tiare docuerant. Quodq; magno ufui femper fuitjom nibus eoruin manipulis mifeuerant uiros militares fuperio^ ribus beUis exercitatos de ingenio mdxime udlentestqui mul titudinemregeret, et fubitis cdflbusdtqi periculis fe primos o^rentt

SVI TEMP. LIB. nil. VO oßvrret:pr£tcr hos plmi^;ueterctni équités ddeyât,Perufià, TudertoiNjrnWjdtcJjurfcc Romdeuocdti: pluresab Atel-ti redieräiiV.multictidm purtilt fludio, ^propterueteres clienteleneceßitudiiies,ut feinioppreßis opcj^entincu^ {ivit ferebäntur .Validiim quoq^cätdphruäorum turmain Ambroßus Lrfndrirfn«s lo^innis Rouorci eqiiitu prxfeilus ddctwxerdt. Coniundis itlOrthano agro omnibus copqs,yi teüoccius et Carolus Surianu proficißcuntur. id Sabini agri oppidum inter Caßiamuiamatq;Flaminiä drd«o inmonte poßtum efl,ubi tum eranfßaptißa Cardinalis er IkÜus Vr ßnifratres^qui metu potißeis urbe profugerät.lbi C(tflr4 ed noólc babita,militesq; oppidi copijs abüdc recreati. Sequeti die uix dinn exorto Sole,dum de itinerc profedioneq^ dclifce rat^plurib.nucijs affrrtur,pontificios duces de ipßoru aduen tu certiores fudos, Bracciani oppugnatione reliquiße, ßib Ciminio monte per Cdpeitrftcs iter habere atq^ aduentare eo conßlio,ut locis dBracciano maxime remotis £quiore con=s ditionsconßigant. Vixdum eorum aduentu certiuscogni= to, uel explorato,Vrßnipontißcios antecurßorcs denßs ne~ moribus egreßos conjßiciunt,et ab ijs quoq^pari pro/ßedu atq; eod? tempore Vrßnorü caiira uidetur. itelloccius çsquot; Carolus alacriter acic indruunt,ac expeditä equitu alam in hoflesemittüf.cocurritur impeditis inlocis,Potißeijrepeti nohofliüincurßuperturbati,du adßuos ßerecipere cupiüt, jit hofles adefle rent{cict,in fugaucrß,ad tormeta ufq^ copel lutur.Brat in prima agminis flöte AntoneUus atq; Fabritius cum Romano equitatu.li eußtorü fuga,tum hoftiu infoleik tia permoti, uti erant duces eins dtats longé omnium mann promptißimi,extemplo concitatis equis prorupere : alijs^ fubinde ßtbßequentibus turmis ■, VrftnorHij» cquitatum

PAVLI lOVII HISrOR.

miltis uultieratiialciiproftrdtism fugatn coniecere. Erdt eo locofylud ddmodu rdrd,feilfrequeiitibui dumetis impe* dùd qudin potificie copilt;e iam eudfirdnt : db ed pldnities effigie oblong£ coudllii utrinq; feptd nemoribus, dd Vrß=i nortiiniegros ordines extendebdtur. ibilato Jßdtiomdgtui ui eft decertdtii : tdntoq; hoftium impetu Vrftnoru prim£ turmce funt repulfte dc profligdt£,ut pleriq^ debeUatum effe iudicdtespr£ timoré ldtcprofugerint,Elordbrdccijq;dnte alios Edleoni,equitu infttgnis priefeélus ad Stipicianum u/q; fuie didionis oppidu ingenticurftuft proripuerit. ]n edper turbdtione turindru Koffetus Tifernds finguldris animi uir pbdlangisq^ pricfeilus, quum extra ordineequo ddueâus procurriffet, gt cum co Franciottus Vrftni(s,quipoftea Cardinalisfuit, circumueti capticp funt. Sed quo minus pon tiftcij perturbdtisinftfterentyQr indelendohofteprffenti fortunauterentur,locus quialeud procerioribusuirgultis denfusdditum impediebat, plurimum retdrddHit,dc ftmul Vrbinas er Cdndianus Ivgius proueólos rcuocduere: qui ni ftprodudtsantedciem tormentis,promotoq; Germanorii peditdtu,quein in poftremo dgmine reliquerdt, cupedeftri bus hoftium copijs conftigere nolebant. Edresmaniftftant eorum uidoriaminterpellauit: namViteUoccius fuos con-ftrmdndi atq; ddhortdiidiffdtium imdus, £quo in loco pha lange conftituit: earnq^db latere dextro totiusreliqui equi tatusfubftdiofirmauit. Atdum ViteUoccius cruentumgla^ dium tenens, miiltoq- hoftium ipftus equi in ceruice fau tij cruore pcrfufus,eduda caftidis buccula ad Tifernates fu= os concionatur,Gr Carolus redudos conglobatosq^ équités ad demendam ignominiam accendit, pontiftcij promouent tormenta, quorupiU altiusforte coÜibrantibus magiftris cmifffi

SVI TEMP. LIB. nil. j;»

,ßne dctriinento boftilem açùm prxteruolMt : tum uero cum totii mole copidrum incumbunt. Landmnus der» fdtd ßuorii did pr or actes egregiè fuflinet : Tiferndtes lt;juoq; pcditcs finguLm conftdntid GermAnorum impreßionem ex cipiut, pr£liumc[^mAgniscldmoribuscomittitur. Gemunt itiiquo cogreßi loco longioribits TißruAtum Ldnceis ,qu£ GermAtncAS cubito ßiiperdbdnt fdcile conßdiutur, utq^ in con/ßeäu equitdtus dd unum omties temporis punélo truci ddntur.Ed re confßedd équités timoré conflernAti, fugie fe tnAuddUt. Dux ipfe hofliie Guido Feltrius in depreffum cdL lern exfugd prxcipitdtus, du RuinA ßuper colldpß equi oplt;i primeretur, RdptißteTophionobili vrßitoequitife dediï: Cf db eo dbß'ißs ephipij Ioris uit£ periculo eximitur. loan^ nes Petrus etidin Gonzdgd db boße circumuentus dcdifo)ie ßdcit. Vexilld er tormeiitd cun{ldq;exercitus tmpedimentd cdpiuntur. Riutius Columnadccerrimus iiiuenis in inguine fdglttduebemeter uulnerdtus eudßt. tnedßugdTierndrdinii LunAtüTiciitëfemCdrdindlem,quiincdflris legdtus erdt, adeo uebementer incitdße equum ferunt,ut ex pduore c on^ ceptodtq^edin/ólitd idildtione pdulo poß obierit. Vrfini duces ed uidorid Ixti curddis corporibus er diuidendi pr£ d.e,biduu quictismiliticoneeßerunt. Terf/'o die promota ßgnA lunól isq; cu Ltuidtio copijs qui in cdßra db Rrdccidtta iiiäoridni ducibus grdtuldtu ddcurrerdt oppidd pdulo dntè ttmißdyprdterAnguilldridetTrcbomdnüfuntreceptd.Pdu là poß quit vitelloecius uiilorid moderdndum,nec pontifia ci ulterius iißultundum eße iudicdret, er poutifexßufcepti temere belli pudore ddduélus, mitioris dnimi ßgnd prtebuif fct,pdx eß coßeSld dußiicijs fedcrici Sdnßeuerini Cdrdindlis qui Vrßiidfdmilidm eo tempore ßnguldripdtrocinio tuebd

tur.

PÄVLI lOVII HISTOR.

tiir.Septudginta milid dureorum nummn db Vrßnis impeft fi nomine pontificiperfolutdßmt: euius fumm^mdiorcm partem Guiio Teltrins ut carcere éinceretur dppenditxdu tumq^ eft ut Vrßn^qui SSIeapoU in cufloita erant, ßne pre^ tio diinitterentur : curaretq; pontifex ut Paulus Viteüius d N.dntuauolibertatem impetraret. Sedquum ad feptimiim , Calendds Februarias ad Surianum effet pugnatum feptimo ' ante die Virginius in Oui arce,fenio. mceroreq; confeäus, uitaexceßerat: Vir .etatis ßt£ fummi^ honoribus militias geßislongeclarißimus : nam fupra peritix militaris opi= nionem, quodnequaquam inane noßro f£culo cenßtur, multo etiamfflendore liberalis uit£ cultuq^familie ac ipfd demum apudfaóliofos confirmata Romani norninis dutl:o= ritate, uel dmidos Columnas proceres anteibat: guibus uirtutum dotibusfuprapaternas opes, gu£erant amplifia m£,foeliciteraccumulatis,fceIixprofeóJo uideripotuit, niß peri niqua aut certefatdliperuicdcia ab £quoQr bono iin=; portuneabduftus, inipfo uindicanda: contumelix conatu, . in arüa cuflodia miferrimc concidißet. Luxerunt eum non fecusac Optimum parenté, exaél£q-difcipîind:mdgiflrunt '= per nobiles aluni cum ipßgentiles Vrßtü, tum Comités vi~ tellij, Anguilarii, or Falcones, qui ex eins domo tanquam illußrifcola prodenntes, pr£clari demum beüo duces eud= fere. Nec multo poß iordanes filitis or Paulus Vrßnus à re ge dimißi funt,quod odio ac inuidi£ unius Virginij morte fatisfadum eße uidcretur, conceßumq; filio patris cadd= uer : quodapud Cere uetus totius famili£ concurßi, or nid gna clientum ueteranorumq; militum ßequentia, celebrd=! tisexequijs, tumulatum efl.

FINIS QVARTI LIBRI.

PRIMAE Jiuiui Tiecdilii po/lremi fix Ubri cUdc yrbis perierunt, quos tarnen author exfchedijsex^ emplaribus fuafretus memöria ( modo uita fuppetat ) refiu tui pojje non defter at. Errera namq; Cordubenßs, nbsp;nbsp;An^

tonius Gamboa Cantaber cohortium priefeäi, t^uum in templodiu£Mari£ai KinerttaexcruciatiS£dituif, omnes latebrasexplora/Jent, ferratam area inuenerunt, in quant author elaborati argenti pondo centum amp;nbsp;hiftoriarunt codices condiderat. Sed Gamboa argento contentus libros tanquam inutiletnpr£dain abiecit. Errera uero non inßtl=gt; foingenio partent eorum coUegiti eos fcilicet qui inmem=c branisfcriptierant,ç^purpureo conteâicerio, papyra^ ceos autem contempflt, eo euentu ut dißipati in fados ufus omnimoperierint. Coïïeitos autem ad authorem in arcem detulit, utpr£mium acciperet: idq; munus pontiftx author ris lachrymis exoratus,facerdotio rependit, quod Emrrf, nijfanofacerdote deßenäk, apud plt;ttr«oî Litres mtgnope^. re expetebat.

HORVM SEX LIBRO-

RVM, QJ/I CLADE VRBIS PERIEw runi, author Epitoinata appofuit, ut legetites interrupts: hißori£ dcßierium leniuf. ßrant, pipplereq^uolentcs, ab hi^ rerü feriem perdißant.

V1N T O libro, narratut beüum inter Columniosç^vr^ ßnos Rorndnoï proceres ortum. PugnaturadNionticellum Crut ßunüni agriabutraq^ fabtione: uinccntibus Columnijs, Carolut Vrßnus capitur,moxcj‘ciuili hu manitate pace fada dimittitur,

^uod Alexandri pontificis aßuta conßlia in utriuß; fadios nAperniciein uerß deprehendiße/it. Interim Carolus rex Gaili£,ijuumèludoparu£ fpher£ in cubiculum alienum fefßts fe reciperet, apoplexia correptus moritur, eiq^ fucce ditLudouictK Aurelianus, itirapprime bellicofus. Eloren^ tini fadionibus inter fe fluduantes,Hieronymum Sauona^ rolam cucuüatuin, de pontificis poteßate male fcntientem, crhumanis rebus fefe ambitioßus, c}uàm facratum uirunt deceret, immifcentem, fed indignum Chrißian£ dodrin£ nomine,adeoatroci fupplicioin ßro comburunt.Veneti quianteahortatuLudouici sforti£ Pifanos aduerfus F/o» rentinorüuim defendcdosßfceperätjCiuodnMgis ac magis prsßdia augerent, er Pifani eoritm nouo imperio Lctaren» tur, cum magna inuidia, in fußitionem occupand£ eius urbis uenerunt. Qjtibusde caußs Ludouicus sfortia, ne ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Veneti

sVI Temp. lib. v. epit. vj Veneti immodica affedates imperia, ea opportunißintd Ae thrußco in nMri urbe potireiitur ,ab corn amicitia difcedit, ■FloretinisciidiUjxrens, tranßmßis auxilijsVenctornm dn^ cescuinnMgniscopijs Apenninum tranfiendcre maturan^i tes,utßnmmis ingis arceantur^operam d.-(t.Nd)n PmIusVn teUius Florentinorum dttx, pojl illata Pißnis Vcnetisq- pne ßdijs aliquot detriinenta e Piftrto dgro reuocattts,((d tutaiit Caßcntimtis ßiltus ßummitates,ad Pagum diui Stephani peruenerat, nuiltisq^prielijsfailif, Guidonein Feltrium, Liuianum, Afloreinq; Baleonum Venetos duces fingulari uirtule profligarat, atq^ deiecerat, ufq; adeo graui cum do lore ab ea irrita ß)e Veneti Senatus, ut is implacabileodM aduerßus Sfortiä conceperit, or cum nouo Gaïlilt;e rege, Ale^ xandroq; pontißce,ad coturbandum totius Italia: flatu con iurarit,diuißsinterße totius fere Italic iirbibus. Ex eadi, uißone, JAediolani principatus non obfcuro iure hxredita^ tisLudoiiicoquaerebatur. ïsCremonam Venetis eius belli focijs inpraemiumßocietatis er foederis concedebat. C£ßiri Borgia Alexandri pontificisfilio,qui fe'a facra purpura abdicarat,interfeâo^ Candianofratre magnum imperium affeélabat, Togat£ Galli£erVmbri£ reguli concedeban^ tur, aßitusq; in id fædus Ferdinandus Hifßania rex cum Gallo clam Apuli£regnumfueratpartitus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;confia

lijs ingens mox bellum exortum eft. t^am Florentinirecut perand£Pifan£urbisauiditate in id fædus conftnfere, ea conditione,ut GaUorum auxilijs freti, pifanos fubige*^ rent.

LIBRO fexto narranturresgeft£ eiusanniquifte^ cularem ab Alexandro conditie anteeeßit. Ludouicus sßrtiacognitorerumßuarumpericulo, quod aduer

V

PAVLÏ ïovn HISTOR.

fttmfè tot principes coiurd/fent, litem de imperia l^edioldn nenßper coditionesannui tributicu Gallo coponere,des precariq; iniuriamàVenetis conatus, poßquäomniafiu^ flra tentarêtur, ad Baiaz^tem Turcarülmperatorem con* fugit,per legatos quorßtm h£ coniurationes tenderent, de^ mon{lrat,atcpauxilium petit. Barbar us occaßone inteUi^ git,or terramariq- in Venetos arma parat. Veneti ingentc claßem Grimatwprteß^bloiiioinmari Turcaruclaßiop= poniit. Sed GrimanusnMleexplicatactaße,^ trierarclns nec^uaciuapriefenti animo pugnam ineuntibus, adProtum infulainterSporadas,turpemin fugam conijcitur, quum explorata uióhria pene eßet in manibus, niß trierarchi cef fauiß'ent, Albano Armer io, or Andrea Lauredano,gui uni omnium impigre pugnam inierant,miferabili incendio ab^ fitmptis. Ç^uum in ingentem nauem Baracclnj Sinirnei pr£donis,cum duabiis utrinq^ celocibus uebemanter inue= fli,poßinieikisbarpagonu ferreasmanus Barbaride/ße* vatafalute, ultra repentinum incendium excitaßent, qua uiiliuidhrescii concremati funt. Pofl rem male geßä, Gri^ tnanus ad Sphragi£inful£partum, cuiSapienti£ nomen eß, ße contulit. Dautbes autemTurcic£ priefelt;,^us claßis, defertis nbsp;nbsp;amißis aliquot triremibus, in t^aupafteumfinii

abfceßit,Naupa'.‘lumq; fegniter defendente Veneto, in po* teflaté redeget. Necmultopofl Grimanus propter rem m.i legeßam,reuocatus Venetias,in compedibuscaufam dixit, damnatusq^eflorrelegatusinOßarum Abßirtidem infu^ ■ lam, inuidiofo nimisq^ feuero Senatus ludicio, quod nihil Dominici cardinalis pro finie patre deprecantis ,facratisqs manibus fubleuantis paternos copedes,conjßeilus, pur=s pura,autpreces ualuißent: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;etiam oborta in Sena=

tn

SVl TEMP. LIB. Vil. EPIT. iJ4 I» mifcricordwj multis honefllt;e lichrym£ m.inarent,uel ob idpriefcrtiin qwód trt trier archos quofdamnobiles initws int perio parentes non aninuduertendo, pro prittataeius ckx mentia, publics feueritatis pœiiitn fnbi'lßet. i.xitn etws äeftatis Sciinderbaßalüyriciprxfe{lus,cumduodeciin milibus eduitum, per A^MiIc£eii/ejrtdgrMtnniE«g4(teoï, al tißiinis fluminibus fuperatis, popuLtfewitdus penetrauit, lt;(tptoq;jnlt;tgno bomtrtunt nttinero, quid nemo armatus ob fifteret, er trncidittij immaniter fenibus, in Tilauenti am^ nis ripa, «nde uenerat, graui ex incendijs cr cfde luiht in ï}isregionibusrclióh,reuerfus eft,poftquam feferamLu^ donico Sfbrti£ opent attulijje didicü.

Liber feptimus, eiufdem nnui per autumnum res geftiM refèrt. Nxrrdtnr beUumortu inter Heluetios ' nbsp;Germanos Kheno propinquos.Ui VaUis AgnedU

n£ incol^«, qui inter H.hetos,Grifoni Jjodie iiocantur,incur poneßt0fei,jerrolt;tt(|;igne populatifuerant,qHibus opent implorantibus,'Hieluetiiuetuftof(xdercconiun^ no defue runt, conflixere^ cum Germanis dd Suarzuuldttm, qui lox cits combuflinemoris nomen fonat. Eo pr^lio AyiMuole^ banus Heluetioru dnx peritißimtts, ordtnes pdrticndo pro® mouendoq;,ita boflium aciem perfregit, ut celebri uiftoria fltpotituf. Sedquum ante alios pulfum loco boftem acrius urgeret, iam plane uiilor, plumbea pila caput iilus occu^ buit. Sub id quoq; tempus Paulus vitellius Elorentini dux exercitus,tormentis admotis rndgno apparatu,fed infoelici coMtu Pifas oppugnauit. Quum entm StStnpacls propug^ , nbsp;nbsp;nbsp;ttlt;iculum, quod in meridiem uertitur, deieilis atq^ interfl^

dis deflnfbribus occupafl'et, atque inde in urban irrupt turns ejße nideretnr , Pifani ab interiore area in eaiti y if

PAVLI lOVlI HISTOR.

porté ingens tormentum, quod Bubjlus ob incredibili uio^ kntid uocdbotur, obuerterunt. Tdtd nero pilorum eins uis €X[itit,ut omnid munimentd à 'Vitetlio obieôld difijceret, ne minéqi propugnotorem introrfus confiftereßne certd pera niciepdteretur.ltd j; propugnotoribus Stàpdce denudoto, Vitellijnipedéretukrimt,jîcitt Jßcßre coptg urbis Pdu^ tus dciiceretur, Z!quot; dutuinnusgrduis exercitim iniieilo pe=: jtikn.i tnofbo mira n in inodum uoftoret. AtVitclïiitm pofi tdtttds res pdulo diitc projj/erègeflds, quoinouißimo cond^ tui Fortuno non drril'ijjètjnuidid inuaßtprxbuitq; cdufont dccufdtioni Kdynucio Martiono perpétua boßifuo atcp ob trefldtori, ut dpud Florentinos fdcilè ßißgt;icdces, non ui, feddolo ceßijße, nec potiri Pißsuoluijßecrederetur,quod Ludouici sßrtio Uteris obtcinperore potius quüm 'Reipu. cmnodo, extremum capiendo: urbis periculum facere iiox luijßet. Itaqi cdoneratus calutnnid, nihil tdle timens CafcU nd in oppido dlegdtis florentinis capitur, Vitellocioßdtre per tumulturn eldbente. Perduilus dutem Plorentiam exqui ßitißimis törmentis ßubditur, nec quicquam quo nominis fa md mdculari poßet, db infante dtq; fortißimo uiro elici po^ tuit,quum tdntumfe d ßrtuna fua miferè deferi,e:y ingrate plediquereretur. SedRdynucidn£fa(iioniso^lo uiri, qué iure ddmnare nonpoterant, impotentibus fuffragijs, ne in=! iurieultoreudderet, capitali fupplicio damnarunt. Pereof dem dies Galli in Italiam tranfcendunt, dc Qbegnino Triuultioducibus, Aratiumey Annonium sßrtianiimpe r ƒ arces expugnSnt, atq^ inde ad Alcxandriam deferuntur, tudgudßui tonnentorum mnrum quatiunt. Sßirtianis co^ p’isprxerat Galeacius SanÇeuerinus. tsutipoßea dicebat, falßsCdldtinigermanißdtris Uteris, quaß id iuberetsßr=:

tia.

SVI TEMP. LIB. VU. EPIT. v;

t!a pr£pdio excedere, et MedioLtnum reuerti iußüs,magna partem exercitus interclufamPado, Gallis diripiedampriß buit, turpiterq; aufugiens, urban Jjoßi occupandam reli^ ^uit. Ätsßrtiaad profli^ti exercitus, ami{]iqi^leXiin^ dri£ nuncium perculfus,quum ßrtcSimonÜorrigmusIn fuberhomofacmorojùs, Antoniü Landrianumlt;erarij pries ßdum trucidaßct, ab eacj^^ ade expediendx pecunix jitcnl tlt;« conturbata uideretur, animum de/^ondit, Conuimq; proßiluscumAfcaniocardinAleßatrecrlibcris, in Gers nMniamad Maximilianum Citfarem confugit. Ncc multa pofi ex eins uidiori£ Ixtißimo nuncio, Ludouicus rex Me» diol.-tn;ï«cjuï,cKicMndïeó/Drfwni impcrij urbcs cum Ge» nit;t deditionem ßcerunt.CremcM aute m ex conditions foes derisvenetoceßit. ArcemuerÔMediolanenfem longe om» ni«m munitißimarn at^; pulcherrimam, Bernardintw Cur tius inßgni auaritia ateji perfidia uir, qui sßrtix alurnnw fuerat,Gallis prodidit. Per id tempus Cxf.tr Borgia,Helues tijs mercede cod/iäw, adiunäoq; ßbi Gallico equitatu, cui Alegria prxcrat, Catberinam SßrtiamForocornelij crFo roliuij urbibus expulit, dcdentéq; ße demum, captiuam Ro» »ndrad«xit.QuumueroPauenti^, Arimino,atq^ Pißturo imperij auidus imminsret, sßrtia pofl quintum exilij men ßem,quodt£dio Gallorum ab tnßubribus accerßeretur, cü »mum üeluetiorum MedioU««m eß reuerßus. Verum intra paucos dies poft Fiouariam tormentis receptam, nouus Cal lorum exercitus duceTramulio cum ueteribus Ligninii çx Triuultij copijs coniunilus,eum magnop^ij conterrHit,ob

• nbsp;idmaximequodmagnusHeluetiorumnumerus Gallicis in ,

caftrismilitaret,mißceretq;facileßcrmoncscum conßanguis neisßuis,qui apudße ftipendia merebant.Ludouicum quoqi

V iij

P AV LI lovn MISTOR.

Valdreium uirttm Sequdnum, qui trecentos ^leatos equi^t tes adduxerat, À Gallis ei nctis ducibtts, follidtari dd deß=i dionem didicerat. ]n eo graui metu sfvrtiacerta tributi pa=! (lione cum Ligninio,utfepericulo eriperet, träßgere conn tus efl, fed eius confllia Fortuna iam pridem inflflapenitus tluflt.NaHeluetq utriufq^partis Gallica pecunia ttorrupti, eii babituUeluetij ntilitis inter phalangisordinesprodeuit tern, Gallisducibustradiderunt,priecipuis tantie perfidiiß authoribus Rodulpho Salice Rheto, cui Logo cognomen fuit, Ztr Cajfare Sileno ab Vrania Fleluetio. sfirtiam in Calliam perdu dü, Ludouicusrcx nullam humanitatis zr clementhe laudem querens, inpredurum carcerem fine fcri bendi folatio coniecit. Ländernflrtunatulit Afcanius car^ dinalisinPlacentinoagro,dumeffugereta Conrado Lando Venetis equibusproditus. HuepofleaVenetijs diu cuflo ditum,dcpofcenti regi Senatus tradidit, ut in Gallia fers uaretur.

OCTAVV5 liber BaiazetkTurcarum Jmperatos ris in Greciamaduentum continet, is anno feculari cum centum quinquaginta armatorummilibus ab iflhmo Peloponnefum ingrejfus, trinis caflris ad Metonetn pofltis, turremporte imminentem maioribus tormentisefl demolitus ,mur urn que tribus in locisaperuit. Sed pofluas riacertaminautrinq^ accerrimè depugnata, lanizaripes dites à fantie Maure porta in urbem perruperunt, quunt firte miferabili cafu Metonenfls con/fedis quinq-, triremis bus Venetis, qi^rma,milites,zrcommeatum obfeflisafs flrebant, ut appulfos exciperent, ad ma.re defertis flationis bus defeendiflet. Itaq^ Barbari potiti lato aditu, editaq; nuts gnacede, Grecos fnud cr Venetos milites obtruncant, cohor*

SVI TEMP. LIB. vni. EPIT. i;« eoJ}ortetnqidudumex[gt;oßtitm,crdportti intrantcnt con^ cidunt. lït ea flräge Antonius ï^brius, zr BardeUa prlt;eßdif prteßäi truciddntur, Andrexq; Falconi Mctonenßum Epk fcopo, qui in facra uefle hortabundns prodierat, mitratunt caput barbari gladio detruncatur : neq; cuiquam armato uelinermiTurcamiles pepercit, niß qucmaut tctas, aut decora forma conferuauit. Captiuilongis nexi reflibus ßi^ pramiüeperduili ad pretorium, inconjpeéh Imperatoris trucidatifunt.Cußodilt;e tarnen inieitis cathenis traduntur Gabriel priCtor, er Balaßrus qurftor cum Aurelio ßcriba-, I (itqi item Sebafltanus è nwnte Silice, qui ueteri priißdio prtefuerat. Inde Bdw?;etes Coroncos Mctonenßum ca^tt perterritos indeditionemaccepit. Crißeum quoqueà Cher feoglebaßa Baiazetis genero, tormentis efl expugnatum. Tentairit er frußra Ftauplium Ficlibaßa: er Pilus oliin Heßoris fedes, bodte FJauarrinum Innco portui impoß« ' tum, metu exterrito arcis eußode, Barbaris eß deditus.

QuibusrebusgeßisBaiazetes terra er Piari plane uiSlor, quod Veneta claßis nufquam congredi aufa certamen detre if!iß'et,Bizantiumcßreuerßis.Fiec)nulto poßaConfaluo, j ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cui propterßngularem uirtutem confenfus militum Magni

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cognomen dédit,coniunélo ßbf Pifaurio VenettC claßis pr£

ßfh, Cephaleniapofllongosdißicilcs^labores expugna^ »I, taeß,quumTurclt;eßrmeomnesin ueßigio ßationis cum i Gifdare pr^ßfh no inulti cecidißent.Pißaurius quoq;, quit 1. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;multa Turcis detriments agilitate triremiumßuarum intu^

; lißet, fanileMauriEoppidum, dd LeSèadem Bieritho in I,» • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;infula,ßrtiter expugnauit, Turcarum equitibus peruadet

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;reciprocantis Euripi ab Aetolico litore obßßis, opem ßr-

' reßußra conantibus. Sed neqnaquäpari ßrtuna Gallica y iiij

PAVLI lOV II HISTOR.

cldßii,lt;^Uiefub/idiotm]JainGrfciäperueiierdt, nuri rem geßit.Kam RMaßennius prlt;eßäiis ad Lcsbum infulam de^ Idtui, Mityletidscij tormentii oppugnare adortus, Turcd ße iinpigrc dcftndente, ita incapto abceßit, ut feuù nie tetnpe fhte,cldßts cius dißieüdßitjpfecp pofimultn pericula ac ttdU fragidadTnrentumcuaferit. Galiilt;edtqiVLilßdniiiireges erc. compoßto Tedericum Ardgininm ddoriuiitur, Mdgnus Gonßdlimtcäo cbßUo,ßnMLttnq; dmiciti.t Brutijs ZT Apn Us imminet.îidm Vrßius GaUorum dux,ddiundh) ßbi Cifare Borgid per CdmpdtiiddcldtuS:, Cdpudtn Vrbem oppugndt, dtg; inter conditiones dcdentiuin ße ducum hoßiÜter irruni pit: direptisq; Cdtnpdnis crArdg)nijs militibus ttMle muU datis, Ydbricius Columnd er Rdynucius Mdrtidnus cdpi= untur. HuncuulnerdtumViteÜocius, utPdtilißdtrismdni buspdretdret, ueneno pldg£ indito tottedum curduit.lüum lorddnesVrßnus ctnAnibus Gdüorum liberdliter prdbito duro redeir.it. Federicus exutus copiis et conßlij inops,qul( dnted dConßdhio opem ß'nßrd iinplcrdßet ^relidh regno deditisq^ drcibus, dd Ludouicu rege uerum lioße nduiÿre, qudmdd Eiß^dnum coßunguineuin d quo ße iniquißimc dtq; ingrdtißimc proditum querebdtur, conßugere nidluit.itdq; Conßtluw ßne uulnere Brutios, çy Apulos in ditionem Fer diiiddi régis redegit : eoq^ euentu Alßonßum Federieißliunt Tdrenti obßedit, ut quuin ddoleßcens certd libertatis coditio ne mexpugndbilein urbedederet,contrd iußurdndi religio nem cdperetur,ut unicus Fiedpolitdni regni hires in Hi/ßd nidßerudretur. diupoß Hilßdni amp;nbsp;Galli ex propin= quispreeßtdifs deßnium diuißione di/ßutdntes, dddrmddccr rimumepbelium deßcenderuul : C^uo exorto, Gdllis pdrd^ tioribus, Conßaluus in Bdrolum compellitur. Fo obßeßßo

noud

SVl TEMP. lib. VIII. EPIT, 157 no«lt;( MxiliäjCMn db iïiljgt;dnii,tum è Gertndtiid perîiddrù ticum Confdltio p/perucnerunLOwbusfretus cum hofle ad Gerioncm in Apulia projperc confiixit, interfere in ade Hamurfio duce. Pari etiam fortuna in Brutijs Vgo Cardo=: nius Gbegmnum Gallorum ducon ad Semenariamdebelld'^ uit, quum ab co pawIo anti' apud Gioiatr, Brutij Agri, acie fuiljet proßigatus,getninataq; eo modo ’tii/panorum uiflo ria,Galli uix retéta Caicta,'iieapolitdno regno depulfi funt. Sub id tempus C£far Borgia, qui quatuor Vdranios pro^ ceres antiquißim£ftirpis Camertes necarat,uteorum impe rio Q,~ opibus poliretur,Guidoncm FeltriumVrbino,Pani dulphum Malatefiam Arimino depulcrat, Aflorenq^ Mans fredumexpugnata Fauentia fubpde deditumflrangularat: Sanguinarias manus vrptiiefaihonis atquefamiliieproce^ ribus admouit. Primo Vitcllociumabinp'gui urtuteinuU fum, amp;nbsp;Liberottum Firinanum, moxq^ Paulum Vrßnunt Latinicardinalisßlium, etFrancifcumVr/inumGrauineie regulum inVmbriatctro fupplicio fuflulit: eodcmq;dieab Alexandropontificeadcoiifiitutum tempus,Baptifla Vrßv nus cardinalis inmole Hadriani cantaridum ueneno fubla-tus efl. Sed italictS nobilitatis flirpes excindenti,affe!lanti^ regnum ïtali£,non diu Fortuna arrißt'.quum canaret enim 'Vaticanainuilla inuitatusàpatre potißceuenenum bibit, quod conuiuis quibufdam ßenatoribus ditißimis paratuin erat, fallente lagenasincautèàpoculisminiUro. ScdAle^ xandro uim ueneni non ferente,ipße Clt;eßar paterno funeri mißeriieq^ ßu£ interfuit.’Nam Julius Alexifiro ßuffidus,eum exutum exercitu, in arce ßib cuflodia tenuit, quo ad mißis tefleris arx Oflicßsredderetur.Fide demum aConßiluo ac^: ceptd, Neapolim nauigauit, ubidum compararet copias,

V V

PAVLI lOVIÎ IÎ15T0R.

CT Itotids res moliturus uideretur, captas eft,et in ‘Üil^dnid cußodiendus ctd Sctabam tranfmilJus. Alexandra mortuo item Pio territo, qui paucißimis diebus regnauit, nec adbuc per comitia Julio creato, nouas Gattorum exercitut ^omam intrauit,Tratnulio,et Prancifco Go:?:rfgi Mantuds no principe ducibus. Ji Appiaatq^ Latina uia bipartite) re~ gnum ingreßi,tailla memorabili re gcfta,totamßre hyemeni inAqumdte,et Fregellano agro conßimpferunt: ntirißcc eis reßßente Q6ßaluo,qui Lyrim amnem pote tranßgredi aufos^ ßrtißime repulit-.caüraqi demum eorum ddortuS:,quuin no^Lßtperioribus uadis copias omîtes traduxifßetßm foedattt fu^m per Forntidtium Uttos cum mala ade coniecit. Quo aduerßo rerutn ßucceßii, Galli duces animis ßa^ti Caietatn dededirunt,€d conditione,ut fua claßße ueHi,inermes in Gab Harn redirent.

Libro notw Julius pontißx, Joannem Pentiuolum ab inueterata tyrannide, coetuq^ audacium ßlioruitt prxpotentemBanoniaexpeUit, ope Gallorü adiutus, qui ad portas exercitum adnwuerant. Bentiuolusßeptuage-narius ßenex^animam dejßondens,quumfcrociam imminen tis Pontißeis magnopere timeret, ad caSlra GaUorum conftt git,nullo in ßuprema rerum difficultdte,dut uirtutis,aut in^ duSlri£ conatu edito:ßc ut poflea apud Mediolanum in exb lio perierit. Domas eius mcomparabilisßrucbirie, quamec diain urbe ddißcarat, utabotninandidominatus memoria toUeretur,concurßu populi àfundamentis euerßa eß. sub id tempus Philippi^Maximiliani Caßaris ßlius Bel^ram prin ceps,inliißgt;dniattaui^uit,uttßabell£ ßoerus dotale regnü adiret. Receptuseßab VJilßaniiC proceribusußq;adeoßu^ diosèfUt Ferdinanduntre^m ßoeerumdeßererent, cuitdm= quant

SVI TEMP. LIB. IX. EPir. ijS qwrfin /ènicrparumliberali facile omnes floreitfem ditate et Jflendore tiit£ nouum reg:m anteponebant.Ferdinandus fuorit leuiMc perfidi£ proxinta deteflatiK, ‘Neapolim naui gauit.liec multo pè/l Philipptti ab intcperie mui cceli, cui Belgien epulx minime congruebant, obornt ßbrefurreptui efl.Eiusnwrtem Luriduscometesportendit,lt;]uifgt;eraliquot dies ad occiduam plagam arferat. E xi«dc Fcrdmandm ^ca^ poli rebui compoßtis,Gi~ Magno Confaluo propter affr= dhitiregni fii/fitionem abdiiólo,ad fua rcgnaredienSyCoïlo-cutuf eftettm Ludouico Gaüia: rege apud Sauonam ,dein= uadendiiqiVenetisconftlium ab utrocj; initumeß. Tunf enim Ludouiciu Geniienfes armii fubegerat, quum pulßi nobilitate fh.tum populareminduxiffent, rcßßereq;außc culminibU'S montiit deicéïi, uiSiep adGaUicu imperium im^ petratAueniaredijßen/. Pauluf i^ouius uirplebeimquiad fummumhomremfauoreplebés erepferatßnau/ßicati priit cipatm pcenas capite perfoluit. Secutum efl demain beh lum,q!iod Germaniautliore Cicfare ciimVtnetis geßerunt-, partim À CarniciiAlpibus, partim adTridentmas fauces. Him ad Petram caßcllumPitilianus crTriuultiits cum Gat liciscopijs, Hi/famrumq; cohortibns, Germams facile re^ prefferunt.Ad Caduriuin uero oppidum alteram Germano^ rum maman per niuofa Camorum iu^,'i.iuianusitacecilt;, dit. Kt 116 eo cruento prflio, aliquot oppida Germanics ditionis, amp;nbsp;in his Ter^ßum urban ui expugnata, Veneto imperio adiecerit. c^uaaffi'éîusiniuriaCiefar, concitante lulio pontißce cumc£terisEurop£ regtbus coniurauit dd« uerfus Venetos: eaq; coniuratione Italia fupremampro^ pc ddijt cladem . Veneti enim immoderaia affvbh cupidilt; tAte,peramplumgt; ob idqiinuidioßimexaliorumruinaim^

PAVLI lOVII HI5TOR.

perium cottdideränt:frementepontifice, quod Ariminunt litq- Yauentiu urbes, pontificio imperia erept£,ex £quo eX bona fepitis repetit£,minimè redderentur.^^on ferebat lus Cremoimm duioni fu£ detruiiam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hi/pätitis rex ne-

quaquam ßbi intégré partum l^capolitanum regnum cxißi mabat,quum miiritim£ Apulorum urbes oppigiiordt£ non pridcm ab Aragon;js,Sypotus,Traniitm,Monopoli5,Brun3 dußum et Hydruntum Venetis pr£ßdijs tenerentur. Coiue= re legatiprincipum ad urbem Camcraccum in Belgis, decre tumqi eß communibus uiribus in Venetos be ttum,tanto ß^ lentio,ut quum eius ßefcepti conßlij ßefbitiones emanarcnt. Venetijs nequaquam mature crederetur. E o modo Ludoui= eus in Italiam cum ingentibus copqs tranfgreffus, ad Ab= duam Venetos caüraconferre,atqiacian tëtareaupjscum magna c£de profligat, capto Liuiano. Secundum earn uU iloriam intrapaueißimos dies, non modo ßea qu£repeter bat,Bergomum,Cremonam,Cremam cr Brixiam ßne uuU nere recepit,fed eodem terrore Veronam, Vicentiam, atq; Patauium, C£ßari capienda pr£buit, quod deleto exercitn cumpaucis Pitilianus, de/ßeratis rebus ad lAedlrium extremum continentis oppidum refugißßet. Pariqiioq^curßcîu= lius non Ariminum modo atque Bauentiam,fed Ceruiam et Rauennam rccepit,Hltroq; Senatus Venetus Apuli£ urbes, Hijßano regi dedendas curauif.ßc ut tanta modo Veneti im perij fortunaitalishominibus plane miferabilis,extcrnis uerö ridenda uideretur, quando uni omnium Turc£ pacis paulo ante confeSi£memores, non modo ßdem feruarint, uerumauxilia in id bellum amice fludioßeq;obtulerint. Sed barbaro regi, quod ßdem pacemq; egregiè tueretur, gra^ tias egit, quum huiufmodi auxilijs nequaquam è Republica

utendum

svi TEMP. LIB. IX EPIT. i;? tttenl’t eße cenfuijjèt. ^JMdrrus ex gregario milite,cömen^ ditione tiirtutis duxfäilus,q!iii dntedaußiicijs'Kimenis ar chiepifcopiToletani clajTem fua pecunia adornâtis,Oranti tAauritani£ etnporiie, in magno porta occitpa/Jèt, 'ßuzidm de,num in ^iuinidia urbé MahometanorHgymnaßo claram cepit atq; diripuit, emenfoô; inde Africie littore Tripolim inter duas Syrtes, terra mariq; admotis copijs expugnauit. Sed reueflus 4.{ Mcenicc infulit, quu Cirapolim adoriretur inßgne accepit detrimentu.lngruentibus enim Barbaris,Ht fßani milites per loca aqu£ indigna,torrente Sole ßtimper= peßi,ordines ßeruare nequicrunt,uerßq; in fuga,dum ad na nigia qult;ein alto erant,deficientibusfcapbis enatare proper rarent,ab bofle c£debantur.Jneo tumultu Garzids Toletd= nus illuilris iuuenis fortiter repugnans efl interfeffus.

E CIM O libro, A ndreds Grittus Venetus lega-Dtus Patauium, fegniter tuentibus earn urbem Cue^ ftrianis,receptis, LeofJitrdo Dreßano non diu tu^ eiltearcem.is quad eßet Vicetinui ciuis, inbaratrum teter^ rimi carceris Venetijs efl deicHus. Quatuor uerô è Pdtritijs Patauinis,qiii flultè perfidioflq; Venetis ß: auerfos oflende-z rant,inforo Veneto latronum moreflrangulatiß(nt.Mdxi=: milianns Ctcfar, Çuorum incurid amißam urbem ut recipe^ ret codSlo ualidißimo exercitu è Germania defcëdit, ad que GaBorum et Hißianorum Pontificiorumq-militumauxilia dccejferunt, Scd late proüratis mûris oppugnatio eum ha-buit euentum, ut Pitilianus conflantißimus dux,urbem iiix ßgni cum laude defenderit, irritoq^; incoepto Cdfar in Ger=: maniamredierit. Pofl flruatumegregie Patauium, Veneti contra Alfonfum Perrari£principem,dduerfoPado,claß: femuiginti triremiummißerunt. BamPerrarienfes pofl ua^

PAVLI lOVII HISTOR.

ria accepta incemmoia, authore Hippolyto Atcftbio cariu nale, tormentis ftibag^e conftitutis ita perß-egeruttt çr demerferuMt ut uix Anffluf Triuifanus claßif praßihis ef* fugcrit. SenAtUfVenetui graui falubriq- fufcepto conßliOf tieniam pacemq- à luliopontißceper lestas /upplexpetijt, facile^; impetrauit, quum lUe ^nerofo Jßiritu publicunt ïtalia corruentif decut, difcrimenq^prolßiceret. Kagno quidem eipudorierat,ß(crorumprif!cipisperß»um ßißi^ nenti, fubieiiis nonparcere,quando ipfe ßruidiore ita corh citatut, nobilißima Keipublica excidiumparaße dicerctur. iJ fadhun nouarum cladium initiumfuit. Ham tuliut Vene^ tot deßndens,AlßnßoFerrarienß bellum,i}ittilit.'HuncLu* douicut Rex, quum tuendum ßifciperet,'Pontißcit boflis ef^! ßäus eß. Cuiut cdtrouerßa it extititfinit,ut Gullut per Tri iiultium ducem, profiig^o pontificio exercitu, cut Fcltriilf prteerat,'Bononiam reduâis Fentiuolis Pontifici eriperet, Fa uit Pontificio nomini iUata, deprecante iniuriam lulio, dtqi opem implorante iuniuerfiosprope Furopa Reges,adx uerfitt Gallos ita concitauit, ut Afi-icana legionesaFerdi=‘ nando rege,qu£ pontifici opem fi:rrent,m Italiam mitteren* tur, Heluetijq; poncificem contra Gallos tuendum fiuficipc^ rent. Gallut fuit fubnixits uiribut, facraanatbematistela a)ntemnens,utomnem Pontificit authoritatem comellerct. Concilium Pißs indixit, concedentibtit primo Florentinit, ft wx Gallicapr£ßdiarefigt;ucntibut,ßcut ßacerdotesaiubo transfug£ Pifis cxabli, Mediolanum conßugcrent, atqfibi Concilium celebrarent.Interim Gafio Foijfiiut for ore tudo iiici regitgenitut,copi';s praficitur.ts femel atq^ iterum Heb uetios infiflapopulationeinagrum Infubrnm defeendentes repreßit. i^ononienßbut raptato per lutulenta ititiera ua=

svi TEMP. LIB. X. EPlT. lö» tidoexercitu-, opemtulit ,quum Hijj)anoritm (^Pontifim ciorum manid c^uatientium uim £grè fuflineret Alegrta Gallid pricfidij prlt;efèóius. i.iiK aiuentu non plane matu^ re cognito , tianarras att^ Carioniut tormeiM retraxe^ runt, Gr ft per Aenuliam uiani receperunt, ne antepor’t tas beUico(£ ciuitatis cttni Gallis prifliocongredi cogeren^ tur. Gap liberatiBononia, incredibili celeriMe aduer^ fits Venetos traicóh Pado conuolauit, quiBrixiamprodi^ • tione receperant, arceadhucGaüicoprxßdio retenta, ad quant expugnandam, qutim Paulus Baleonus i Senatu mit teretur, mitinere CaflonifitobuiusdJtiirremmagnAnimit qu£eftprope Atheßm, ßntimqj improuifa utrinq^ exortA eft pugna, quaBaleonus uiribus impar, profli^to exercitn ßo, quumAtheßmtranAß'etexfu^ uixferuatuseß:.Eabe=: ne re ^ßn, Gaflo ubi Brixiani peruenit, per arcem ingenti c£de editai,urbem recuperauit.,capto Critto.'De Aloißo au^ tem aduocato, qui deßbhonis author fuerat ßtpplieium in ßroipfo Jßeifi^ntedefltinptumefl. Direptt nüferabilemin modü ÇT“ cadauerib.repleta, Brixia Gaflo unde uenerat,redè tns,fuperato rurfus Pado,pugn£ auidus,ad oppugnandanz Rhaucnam delatus eft,ratus,uti euenit, Cardonium atq^ Nlt;« uarrum obflfjie urbi ad non dubiam conflrend£ pugn£ ocat flonem.opemallaturos. Sedoppugttanletn triduo flrtißime fuftinuerunt Ni. Antonius Columna, ar Petrus Caürius. In ea oppugnatione Gaflo Spinau tormentorum magiürum, crCeteIlionemeColin£afamilia, duceni cLtrißimumtor^ tnentis idhs amißt. ç^num uerb hofles aduentare cognov feeret,caüra}nouit,tranßgreflusq; Vitintdmnem qußho^ die Aquadußaappellatur, cum hofleconflixit. Eopr£lio longe omnium cruentißimo, tormentisutrinq;lt;iciespro%

PAVLI lOVII HI5TOR. fleriKiüibus,resgeß:d eß:,fedmMore l-lißj-tnorum income modo, (jititin Alfonfus Ateftinus qui priimm dciem dudd^ bdt, cdpto opportuno circiütu, tormentd fud, in Uterd ho^ fiiuittdirexi/pt,nonpducis etidinè numero fiiorumintcrfe dis. Verum Gd/lo ingenti potitus uiólorid, quu recipiente feperdggere Ui/^dnoru legions intëpcrdnterperfeqiierea tur, immoderdtje uirtutis iuucis dglobo hoftiii circünetuSf . dtqfinterfeciuseft. GdUipropepdridffvSHcldde,cdpodtq} bojiium cdRris potiti pint, dtq^ inde Khduenndtes fe dedetts tes,contrdfidem,uioldtii etidin templis,mdgiM clddedffrce* runt. Eo pnelio cdptus eft lodnnes Medices Cardinalis Po«’ tificis legdtiis,Gr cum eo tidUdrrus.Suprd nero quddrdgiii^ td mdiornmminorum'q; ducumcddduerd,repertdfnnl. Se^ cundiim dutempdmdm prislij Rhduenndtis, Heluetifdlulio infrdéli dnimi Pontißce in diixilium exciti, per Tridentintts dlpesintrdpducißimos dies inVeronenfemdgritm depcen^ dernnt, repulfoq; db Athefi GdUorum exercitu, cni Pdlicii pr£erdt,retrocedentes,nec congredidufos GdUos, Ticino in urbe obfederunt. Nee multo póft qnum Pdleonus cum M fioexercitutormentorumq; dppdrdtu Helnetijs feconiun^ xiljêt, Gdüi Ticino eietli, compulßiq- infu^m ultrd Alpes redierunt, dtq^itd Iulius liberdt£ d Gdllis Italie titnlüprS’= tulit, egregieq^ ultus ep Florentinos ,qui duthore Soderino ipforum diâ!ltore,concilio federn dedipênt,reduxitq; inpd^ triam loannem Medicem Cdrdinalem,qui mdgno cafu è Gal forum mdnibus eldpfus,cum reliquijs Hißjanoru in Aetbrin ridm peruenerat. Sed Iulius feptuagenndrins fenex,uclfcelix ea uiihrid, lethiprum concepitmorbumiRomeq^fatofun^ âusefl. SuceeßitdutemeiloannesMedices, in mmitioiu^ Wrumfuffrdgijsfubleudtus,

PAVU

PAVLI lOVII NOVO-

COMENSIS EPISCOPI NVCERINI Hiüoriarumfui tempora.

LIB-E-R XI.

EONE Decimo pontificdtuin in{unte,quumisad tertiumidut i Aprifet/jtm/rfcrilmperi/jnwre ; maiorutttaccepißit, ut dies ^uo i ddRfcdwcHZïdin captusfuerat,cif cumagéte fe anno, infauflus, tan ti Ijicdaculi celebritatc ex atro in candtdum uerteretur ,exRufi legati literis cognituin eß,Ferdinandü regem occultas cum

Ludouico induciaspepigijJ'e:F.areRritanni£ regem gra^ uißhnccomoueriy^ubd fe deceptumà (bcero quereretur, cuiushortatu'Dorfetiumcumualida claße, ad inuadenda Acluitanieoramtranfrüßjßet.'Enimuero Ferdinandus cutt Has beUi rationesßcederumqi iura, uel cum pudenda muta-txftdei labe,amp;graui fociorü iniuria,ad commodu fuum re ßm eratßolitus. Nampoftquam loanne Catabrioe regno expulfum, Gaüicisq; ar mis id repetcre conantem Albanij uiv tute repulerat, noui regnigentem Albretis antiquis regibuit deditam induciaruJßatio confirmandam exiftimabat: ratui utiq-, opportunieius regni acccßionem multo potiorem uti tilioremq; defenßone Cifalptn£ GalliiC, cuius auiditate Lu^ douicus inde pulßts ufq; adeo ardere uideretur, ut loannem ex antiqua GaÜoruamicitia,rccenti^eiusßgt;cietateregit9

PAVLI lOVII HISTOR,

eieólum, dtq^ob id dpudfe(xulem,totn fpe recupcrandi. regt;s. giii deijcere no puderet. Ex bom enim longé ntMtmorunt noUrjttempefldtaregnuingenijSjettu liquidé), er multu antedprsclctre copertu eflnihil omnino fancoil er miiiold= biU, uel in rite coceptis fancitisq^ foederibus reperiri, quod in profiredif intperijs augêdis^ opibià, apudeos nihil ad il li/firlifam^decus interej}it,dolóne etnufquaßnefaUdcip, lt;m fide integra ueraq^ uirtute niterentur. Itaq; Perfinando, quod de inducijs occulte tranfaäum erat, egregiè dißimu= täte, et Galits armaparatibus, Moronus îAaximiliani sfér^ tilt;ele^tueaLeone fupplextnaturäopent implorât: Pla=: centiam Parmamep urbes,fi sfi)rtia deferatur, ad Qallos re^ dituras docet: Venetos porrcgt; aduentanti Gallo minime de= futurosdeinonftrat,quödperfiimmaminiuriamPrixiaex-clu/{,exnouofijedere Cremonam répétant, er Veronunt quoq; Gallicis fi-eti auxulijs fe recuperaturos ß)ercnt. Pros inde mature cauendum eße, ne confilia lulq ßrtißimi pon^ tificis non fine diuino nunine ad Italia: libertatem explicate, totq; partis uiftorijs egregiè confirtnaa, cum dira rcrunt omnium conturbationefubuertantur: ipfitmautem focio^ rum omnium eße unum, qui imminentibus malis occurrcre poßit, er pr£claro fado res omnium feruare incolumes, pofiquamUifitanusafcedereiamplanédifcefierit, fi pecu-niamexfacroatrario sßrti£ fHppeditet,ut perfolutisßi-pendiisHeluetijingentibusanimisadtuendam sßrtix cau fam parati, in uetere ftudio er fide contineantur. Hec dif ferenti^tiorono,uehemensadiutor aderat Sedunenfis Car=: dinalis,quiexprofißoGallorumhofiis,fii£ gentis princi^ pes sßrtiane caufx, quepontificiamdignitatcincluderet, MS et iwme cofiantißime defenfitros pollicebatur.Eos enint

SVl TEMP. LIB. XL

nbi pontißcem, amp;nbsp;nouo nomine, er paterneßjiritn gence rofnm, nihil aniino labare, fei pontificif Itdltciq^ nominit densanguftoconlÏMtiqidécréta tueri dndicrint,ex^ teirtplo iiiuiilis drmis oftenfuros,(iuoflHdio ,qua ßde, cjna deniq[; uirtute, haftatns miles Heluctins pro ßoeijs femel in tntelamreceptiSjddnerfcs facrofanSliemaieftatis uiolato^ res pugnareßt folitns. At Leo de commutdtd Ferdinandi régis uoluntatec€rtiorfdélns,prie(cnticji addndus pcricKs lo,(j«odwin Galli ad Copias alpes peri(eni(fent : tametß utiacciditnonoprincipatn,nondumrerum pnblicarn cox gitationes explicaffet: grani tarnen expeditoq; inücio, ijfdi quibus lulinsßrtiter gloriofeq-, ire inftiteratconfllioruues fiigijs ßbi conßflendum exißimanit : eo quide temperamc. to, ut aperte neminem offenderet, er pi(ci/ic4toris norac» facrofanclo omniumparentedignißimum tueretur. Sßr^ Ü£ nitnq; falutem omiwOT negligere, pop«liq; HeUetij ami citiam tanquam utilem decoritmq; Romno pontißci, niß impense ergrauiter jeßimare non poterat, poßqna Inti«« Mixiiwilwno sßrtia legitimis tdeo^ foelicibus armis reßi^ tuto, paternam ei ditioneiu ex decretofenatus adiudicaßitz er popultssîîeluetiusßde, uirtute, er recenti uiSloria in^ dytus, Ißcciofo decoroq; titulo deßnßr pontißicje libertatit eßet dppelhti«. lUq; Morono in jlipcndinm peennUn«« meratur, quam ille magnis itineribus Placetiam cotendens, Hclnetijs cohortibus diuidat, egregium Leonisßudiu oßeit tet: detc[;op£rdm,Mt Cttrdoniiw, qui tum ad Trebia amne habebat caßra,fuperato Pado, cumHelnetijj ß coniuÿit. Sed bis adßatnampropenß £inttciq;PontiJicilt;dbMnde exbi» hrjtis ,erq‘iod ßtmm£ rerü intererat, prefentis peenni« fonjßedu opportune conßrmAtis, nihil plus i Cttrdonia

PÄVLI lOVII HISTOR.

ie inditcijs äb rege fuo pctritcr zr i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diligenter edo^h

impetraripotuit, qMmutpromoiicndocdftra, PAdumtrd ie{htrißgt;ecieinprxberet,crRomAfM uia prêter ClaftidU umAtcpDerthonAm,Uilj)Ani leuKdrmatura équités, ad cont inendos in fide focios Gaüorum metu nutdntes,excur=: rere iuberentur. Verum ea fimulati duxilij oftentatio uet multis impetrdtdprecibus, magno detrimemo focijsceßit: UdmquumPifcdrio cum peditdtuprjieuntes équités fiub-fequenti,Vicoirienfes tdnquam rapdcis dc impoteniisgcn=: tis timoré dddufli, portas claufificnt, necpofiuldtiticomed tum nificorbibus è mwo demiffùm pr£berent,Hfiqi adeo grduis toto dgmine indignantium militum ficmitus eft exor tus, ut cohortes fub fignis arma cdperent, ultur£ contume-lidm quod db dgrefti inhoffiitdliqi populo minime rccept£, fub diuo tendere cogerentur. Itaq- fd^b impetu proldtisé^ tormentis muro portsip fiiccedunt: refi-ddhcp ponte ligneo Crdeieäis exmuricorona defenfionem pdrantibus, nihil uetdnte Pificdrio in oppidu irrumput: crudeliq; cxde édita, per fie opulentum, lt;zr eo terrore Gdllici belli eo confiugien-tium diuitijsrefirtumhoftiliterdiripiunt: infiigtticum infid nidPificdrijducis,quidduerfiusmifieredtq; improuide ob= ßftentes fiocios dignitdtem fiiiam, uel iniquo maximcq- fieuo fdcinoreedito,ut milites ditaret, tucri contendebat. tnte= red. Ludouicus ex inducijs db Uijfidnid omni belli metu libe rdtus, amp;nbsp;udlidd cldfi'ein Oceano aduerfius Britannos Ar^ morici littorisurbcsdefiendens,duos fiummi authoritatü dtq^peritiic duces, qui Alpes tranficendant, TramuUu atq; Triuultiudeligit,euocatP.obertu Sedaniu in Pburonibus principem cum nigra Germanorum legione, atq^ itemAloi ßum Beoimntiume Cätabriiefinibusaccerfiit, cumhis Va^ fconum

sVI TEMP. LIB. XL

fconum coJjortibus, tj« ƒ paulo ante PMicia dace dd Pompe lonemcumH^dnis beUum geßirdtit. Hisquoq; admifeet cGdllid dlic]uot peditum iiexilld dclcilie iuucnbutis, quod turn hotieftißiinus quifcp, qui non eßet nd equu refcriptus, dldcritdte inßgni pedibus militare decorum putdret. Hos omnes mdgno tormentorum dppdvatu inflruàos in Itdlidm mdturdre, communicdtisq^; cum Veneto Seitdtu confilijs, sßrtidin folisUeluetioruntduxilijs conßfum ddoriri iubet, Veneti enim db Hijpdnis contra fadus intercepta Brixia indigne pro boflibus babiti, cum GaUo in amicitiam redic’i rant J biilegibus renouatofeedere, ut conßä) connnunibus armiisßrtiano bcllo,Cremondpotirentur,GrreliquMde^ tnumfuiditionisurbes Gallorum adiuti copijs rccuperd= rent. Quibus obßgndtis tabulif, Liuianus diutumo atq^ dit rißimo carcereedudus, inUalidmueneratç^d Senatuin honoremilitarisimperij Petilianofujßeäus,nouiif copiai uetcribus dddendo, iuflu atq; optime inflru^luin exercitum compararat. idon quoq; ex fœderc coneeß^ libertatii bene ßcium Grittus tulit, quem fuperiore anno Brixix captum diximus. HuiciniunStücflutTramuIiodtq; Triuultio co=: mes tret, cy'prolegatoexpediendisconßbß caßra Gallica fequeretur. Eodo« quoq^^tempore Ludouicitsintentus, in edm curam, iitGenuenßem arcem quit Laternauocant, ob^ fidionc liberaret, per Renatii Sabaudi^ baflardü cu Adur=: nijs ßdtribus egit, ut coa^^a per Apennini uicos Ligtirum manu, nouas res Genua: dduerfus Fregoßos molirentur, Praeerat tum Liguria: lanus Fregoßus ßudio dtq^ opibus iuli) pontißeis in ciuitate principatum conßecutus. Ij pdulo ante Hieronymum Flißeumfummo loco natum,Gallicis ßu-: dentem rebus, quum exiret è curia ,per propinquos ßuos

X iij

PAVLI lOVIl HISTOR, fdnguindrios domines ßngtildri crudelitatc truciddrdf^ Qjid cdide exdcerbdtifrdtres eiui, Otlobontü zr Sinibdt^ du^, itd tirbe exceßerdtit, utpdrdtis dd uindiäatn dnimii,ci( Adurmß Trcgoßiorum boßibiK conßlid dtq^ drnM confo^ cidrent. Ab eo dtrocifd^b) Idtiiupopuldri iftuidid ufq^ddeff defldgrduit, utiam plane duerfd magna Senatus pdrtc, uim imperil legerrinié retineret, cjuod Adnrnij GaUicd in-ßrudi pecunia per Pulcißrie ualles aduentarent,ç^Pr£=: ianesGdlUc£ claßis praßiiliM, Ligußico mari nagaretur, obfeßisq; in arce Gallio per minora nauigia ad fallendant magnarum n\uitim cuflodiam idonea, comeatumßepe ßub ttülteret, eograuiore Genuenßumincbmodo, lt;]uodmerca=: turxnegotiationesinterclußanAuigatione fußulißet, to=gt; ttnq; curuata: molts portns Laterne arcis tormentis cxpoß= tus, ab eo periculo inutilis atep mßflus redderetur. Qua re rudifßcultatecircumuenttisianus,^uod necppecunia im= perare, neq; imperatam afaiHoßs dubijsq; ciuibus exigerc änderet, animn de/pondit. Adurnij namq; opinione celerU US inßuburbana teäa ad dini Petri Arena perHenerät:com= tnijßaq; peracri prxlio in aßcenßu coÜis qui Latern£ arci imminet,urbem(p deßgt;icit, Pregoßas cohortes inßugam uer terant, neq; in eo tumultu quißqua è populo turbulentis fe= ditionibusafßueto deßuit, quinßecundisacclamationibus ui Hores exciperet : crt'lifciparitera diuerßa porta armatis clientibusurbcintroirent,àquibus quot;Zacharids tani ßater unus è percußoribus Hieronymi^trucidatus et pedibus rap tatusperurbe, patrattC ciedispanos dédit, tanas aute in co occupât^ urbisadnerßoßremitn, co'ßcenfa nauicula ad ßuam clafßctn pro^ugit. Hec multo poß Antoniottus Adurnius faluis Galli régis aujpicijs, zr J^tern£ arcis cuflodibus omni

SVl TEMP. LIB. XI. t(?4 ontnigenere commcatus abunde recreätis, A Sciiätupopu^i ioq; ciuitatis «tq; Liguri£ princcps efl äppellatus. l utn h£cinLigurugeruntur,H€luetij de Gullorum appardtit , tranfituq; Alpium certioresfaéh, concilio indi^, fententijSyddmirdbili Pdgorum omnium confenÇu, Sßrtid omnino defendendum cenfcnt,uiri longe omnium promptif ßmi,gerendobelloduces deliguntur, amp;nbsp;dnte dlio5Altofd=gt; xus dntiqudfudnobilitdte cldrus, amp;tumpr£cipudde ex= ■ d^tis ïtdlid GdHis Idude illu/iris, ^ui fubldtis uexiüis confe* flim in Itdlidtn contenddnt. pit/s’iw fcribuntur milites, nuüopropoßtoflipendio, ntillaqipr :ntip:cunnid, quod nungudanted dccidcrdt,ncmindd tntes, tantd quidem dlds critdte, utmirum uideri pojjct ncna odw, ueteribus fidelis dinicitiicfoederibus indudki, tdntït udJttißi. Veri enim bomi nes probec^ cbßdntes,et fud ßmplicitdte generofl,£(]uo uni mo ferre no poterant, quod Ludouiciis udrids ipforü ßrti opera multoq; fanguine uiéhrids cofecutus,illiberdli demii ingratoq; ingenio,ut minores beUo [umptusfdceret, Germa nosudg£ incerttcq; militi£mercenArios ignotos, ipßs pr£tuliß'et, qui et uicini effent,Gf“ GdUiä omni tempore dd=gt; nerfus externauimpromptißimedefendiffint. Primi omnis nm Vrdni£,Suithi£,Vnderudldi£q; pr£tores,quos Huma^ n'osuocdt,uti Itdli£ proximi, Alpes trdnßerut, peculiari etiä rerum fuarum me tu concitdti: fuperioribus enim bellis treptd Gallis Bellizona,Gr Lugano demit occupato,itt Jta^ liitimperij ditionéextenderdt,quaomninotuerioportere, cummagni prouentus,tum public£ exifiimationis caufa iit dicabant. Hos continenti agmine reUqu£ cohortes è Gla^ rond, Zuchio, Lucernd, Cefußo, e^ demum ex inters Hallo Tiguriiiorum cr Bernenßum fumm£ authoritdtis

X Hi]

PAVLI lOVïI HISTOR.

i't(fipotentiif,Pitgorum nexiüä fequebantur. Jn pofïrciM tigvine, intiuocrant quinq^ milia deledorum peditu, fuit Alioptxus, per diß^oßtos in itinere commeatus quantum fie ri uiiC compendio pojfit, per Grifonos fifiinare iufius : Ad ]!oienim'Leponti£ alpespertinent, qua: Spltigig Sep-tticnominehodieuocanturjCrèCuria Rhctorumurbe per Clauennam ad Larium lacum perducunt. Sub idem tem^ pus Sßrtia aduerfisnutantis Ligurie rumoribus, or Sa-cramoriVicecomitisinexpeSlata defiSiione perculfus cum primis Heluetiorum coliortibus ISlouariam contenderatiut opportunain urbe tutus ab inßdijs, aduentantcs Icgiones expcStaret. Sacramorus circumuallande ar ci preerat, uir principe ortusfamilia,fiedmaiorumfiuorum uirtutis orglo riepenitus oblitus, utpotc qui firtutiAfua minime conteit tus, ad antiquum inclyte domus decus, nequaquam bonis artibus ajfiiraret : Alebat enim circafe audaces ueteranos ab egeßateatq^ßuperbiacedibusafi'uctoset maleftcijs infac mes,er in bis aliquot prime nobilitatis adolcfcentes difiolu ta uita perditos er effrenes,qui 'aparentu imperio gratiacp dilapß,licentie militark libertate querebant.ilis omnibus m turmas cohortesq^ deferiptis, Sacramorifiatruq- domus, penuarijs copijs incondite er Uber aliter expoßtis, ita pate=gt; bat, ut quum extra modum prodigo,neq; patrimoni/ proue tus neq; flipendia ßifficerent, uecordia preceps ad retinen* dum inßituti luxus nomen, twunquam inpecunioßssfeenez ratores, er opifices noSiugraffiaretur, atq^ inde infame noiii Catiline nomen apud Infubres referret:nee infiulsè Jniidcm,quum multo ere alieno oppre/fits, ne decoqueret, ibiomninoconiurandum arbitraretur. Quibusde caufis, quèdfimitUis inuifum,erprincipifußgt;e(lunofß:t,cuTri‘:

sVI TEMP. LIB. XL i6f uultio trri/igit, ut ah equitu pufiihis regU ftipendia »»fe rcrct, q^UiC crrfnt nirtxiraè opMlentrf dtq; perpctua. Intenï» daretfediilo opcram,ut obfèjjorum incdii« occurreret-.crli fieri pofjct, sfirtiaper itißdiof interficeretur. Vt cum in[h gni munere, quo tota beUi controuerßafiniretur, dd regent tranfiret.Ab hac pa{lione,no£himif/htiones ad uaüi muni tionc ita finfim ldxat£ funt,ut GaUi ex compofito exeuntes, fingulisno(libusparatum,amp;'gratuitc) traditum omnifge^ nerif commeatum in arcem rcfirret.Sed ea dißumulatio non occHltóflcHApcr/ïdtiC, diutegi nonpotuit quinmanaret, prodentibuifèrtèbaiulis, quiquaternimiiltolaborefuccol lantes iiitegram uini uegetcm,ad uallum obfejfie arcis intent pe/ktnoékcoinportafient. Hacre deprehenfaSdcrunwro^; detedhatq;couim parante, Uiaximilianitsper fepauiditt, monentibics amicis ut fibi caueret,defi)eratis îîi/fianorum ait xilijf, tAedioIano exccdens (ut diximus) i^ouariam conten» dit.Mcnwnerdt enimfe non multum antea,quum c fifk ma-: tronarum conuiuio nc£bi fine funalibtu in curiam rediret, occurfit incognita armatorumcateruie infolenter atq^ aerh teromnibuiteliipetitufuiße,quo tumultu Galeactui sßr^ tia Pifaurenfis principis fiater ipfiui lateri contes liierens glande traieilusintcrijlfet,nonullisproculdubio cdinKint atrocisfafli nequaquamßrtuito fedparato dolo illatam,ad Sacramorifatellitcsreßrentibus. Conjlnbat enim Sacrontos: ridomu, qux una exVicecomitib. MagniMattbifi pofkroK ruinqi eius Mediolaniprincipum,quanquam exnotlio prod uo ueram ftirpcm re/fiiccrct, Sßrtianis tanquam infititijs noukcpprincipibitsimperium femper inuidifii, qnôdpojî: PJiilippnmFato fundlumcxPlandie jfiurh connubio fieti arinis, illudincercepilfe uiderentur. TtonueroSacromo^^

PÄVLI lOVn MISTOR.

TM (fuod tuillM iiOn tocUfiSfvrtia pro^éki,tendendif tnßdtjS relin(iueretur,nilil ßbi )nor£ altulit,quin impotmtii aninti perfidùm nuditret.l4ni enim GdHi duces i Taurino ad oppi* gitandam i^ouarium conuolabant^or Liuianus tranßicrßt itineribus per Tartari amnif palitdes perdtidh exercitu, ad occupandam Crenwnam iter intcnderat. Primum omnium aduocata condone co)nmutat£ uoluntatis caußus txponit,noui conßlij neceßitatem denwnürat,opimiora ßi-pendia, et premia ex liberalitate opukntißimi régisßngulü poüicetur, patefa^aq^ manitione, aliquot euocat Gallos: explicatisq; regijs uexilis, in^nti arinatorum ftipatusagmi ne,per ntediam urbem in ßrum percurrit ; occupât extern^: plo curiam, plebiq; diripiendam pnebet, nec ulli tarnen ci-uium ab armatis uis inßrtur.Exinde populum tantf rei no= uitate Gr certo metu à Gallis orVenetis imminente perter ritum, patritijs improuifo timoré prlt;iepeditis, hortatur, ut ad ueterem Ga}li£ régis ßdem redeat: Sßrtiani domlnatus obliuifci uelif.qui nuiltis ab iniqua ^rofcriptione exiliic,fn= gam, egeßätem, compedes er foede necis laqueos attulerit: quandoLudouicusad nondubiam clementiam fimperui-^r, ab immenßsq; opibus refftm maximiis, rapacif£uo^; tyranno femper egenti,eriam plane ab omnibus deßerto pr£ßrcndus uideatur.Per Inenc modum Mediolanenßes,ut plerunq; accidit ex timoré in nouamßgt;em proclinatis, arma tenenti facile parent: nouumLudouico régi facramentum dicunt : reflitutoq^ Senatu, Sßrtiana inßgniapublicis Iods deradunt. ElecnMltopoßSacramoruspacata urbeaccitus in callra,quod Ueluetij numero audi pr£ter opinionem races animos praßrrent,er pr£liocertaturi uidcrentur,ß( pra oliingentos ^leatos équités educens ad Tidnumam^

SVl TEMP. LIB. XL tóö «OMcontctidit. Eodfin tempore quohtcc Mcdiold«t ge/h fi(nt,d GallisdMcifcttSddAgipttdnctm portamnwgno tor=i mentorum apparatu NoHarilt;e moenia qua/jdbäntur, tam ^aui citiiummetii, qudminßgnilieluetiorumalMritdte. Hij enim egregio conjenfuintrepidisq; aniniis, quanquam pro^lrdto addpertoq;penitusnMro,iti(uim tanti inüructi exercitus,amp;' GaüorumminM dejßiciebdnt, tttnuUumin= trorfus dggmm more militie, nuüaqi prorßis ad fuftinen^ dwin inuadentis hoßii iinpctÜ,tmtnimentd fe ereéhiros pro=; fiterentur,ßuflrd obfecrante Siluio Sdbeüo, ut trdnfuer^ ftin faltemßßamltdlorummilitum ciuiumq; luboreiuxtd mindtperducißnerenUdemquoq;Cigteri Sßrtiani proce^ res non ignari militiiC poftuldbdt,z^ ante dlios lodnnes Gon

Alexander BentiMölHS,etCanaliMsMontafuisPri£torij pr£ß0his,quodfirtibM itquè er peritii ducibus mdximè dc corumßret, de temerdrijs hoflitm minore qudm ßeri poß, fetldbore atg!;inconimmodo ui^ridretulijîè. Sedhiiobte^^ fldtionibus'fuperbd fronte reieóhSyïorditutsVnderualdiut prtefldntif eldtiq; dtiimiTribunus, adcos conuerßis,deßni=gt; te uiri inquitfide nbsp;nbsp;dignitdte ueifrd illiiilres, uobis timere,

er tdntopereßolUciti eße de bellieuentu:tgt;tdmhi5drinif,ßr ti dextrd aldbdrddm qudßdus, zx hdfldtoru corondm oflen^t dens, cum publicdm omnium fdlutem, tum mdximè prmci^ ptsdecuset dignitatemno^d proculdubio flrenuèdtq;ßx:s Heiter dcßndenMs:modo Gdüisfudmdni idädtidßrocibus, tdntum diiimi tdntumq; bcUici drdoris inßt, utpropius dcce derc,intrdreq;pcrpdtcntemmurumdudcdnt.Experientur ». enim quddifciplinig conßdtttid, quo robore dnimorum,qud denique ui corporum, HeluetLe legiones hoßes fecutn (ongredi dnfos exdpere uhtifeiqs folitit ßnt. Tum «ero

PAVLI lOVII HISTOR.

*cf minuenhm irrideniamq; Gdllorum duddcidnt,lt;jui pro» motd dcie fi irrupturos quuin ßgnum ddrctur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pdr»

furos id£kibdtit,quod nemo unqudm tdntd hofiium content» plione fdéhun dnted meminißet, leéhrum linted trdnfuerßs fufßenßd perticis, contrd hidtus pro^rdti miiri pvistendt» runt, ut commedntes in urbe milites in /kttioneq; di/ßoßi* ti,necdb hoße conjßici, nee idea certis minor um tormen» toruin i^bus peti poßent. Emiferuntq^ ßtbinde tubi» einem pdcdti ordtoris tutd inßgnid prxßr entern dd hofliunt duces, qui mdnddtdßrrent. Petebdnt Heluetij non dbßivde per iocum, ut idtn tdndem Gdüi librdtores db emittendis tor mentis temperdrent, ut tdntis ßdpbureipulueris pildrum'q; Udnis ßemptibus pdreeretur : poßqudtn non uno in loco Idte proürdtdmanid dtqudtü folodditü irrupturisprxberent: neculLe intus munitiones, quisuelquddrdtis ordinibusin» trdntes mordrentur inßitutiepdrdtieq; eßent.Proinde fea curi dduerßis otnnes inßidiiis,quibus Heluetij confiß uerd uir tute minime niterentur,ßi Gdüi Genndniqi uiri eßint,drmil) dtq^ d/timos expedirent, ut xquißimd, conditione cum pducis cohortibus congrederentur, dntequdm mdiordß{£gentis dit xilid, qu£ idm nonprocul dbejßen^mportuno ipßis tempo» reßeperuenirent. Ad ed Triuultiusgrduiterreßgt;ondit,Hel» uetios, qui in remßtdm nufqudproterui dutßolidi eße con» ßießßent,re£leconßilteqifdibiros,ßipro Sßrtia exutourbi» bus er db dttticis ßoederdtisqi defer to, pugnAre dtq^ infdnire deßnerent dduerfus mAximüpr£fertim inui^himq^regem, cuius modo tot principes dcerbißime coniurdti, neq^ opes neq; ßnritusinßegerint. E)ebereeosßfdperent,er liberiS ac uxoribus optime confultum uellent, quad pro fud pecu» Hari er^ gêté dtnicitid atq^ beneuolctiduebemcter optdretf

SVI TEMP. LIB. XL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;löy

0ptdyet,rcceiiti$,O“ uetufliC Gallomn ncceßibidinis mentis nijji : opportzlt;ne$ proßgt;ic€re,an alunide quÀm è Giitliä,pi( ce C}“ beào,lkltaatlt;^nberrimA flipendia inter niKo/M Alpes rerum prope omnitimegenis e/ßentprouentnra. Qttorfunt inquit eorumquiobflindte flidtec^ firociunt,conßliaeua=: dent : fitrahere at(^-alere beüumuelimus, quum affluentc commedtu dtg^ pecunia,ijudS Jwo prjecipue uobis défunt,re^ deuntibus ad fidempopulis abundemtiis? Ncqfj cnim eos ufcj^ rtdeo uecordes uitiC prodigoj effe credidertin,MtnosK£tl=: L-ttii munitos caüris, tottormentis inürudos ualidißimis^} Germanorum amp;nbsp;Cantabroruniauxilijs peramplo ße=: tos equitatu,adoriri amp;nbsp;in ueßigio eßvric tcmeritatis poenas dare maliiit, ([udm cum triplici ftipendio,Qr certis opulent tnuneribw, ad uxores domiim rediretcjua: oinnia abun dc ex fide regia fintim confeciuentur,ß sfirtiam:uti antca ex merito patremeius inuifum terris, cceloc^^damnatum tradi= derunt,continuö in mantis tradant, aut certedcdita urbe nu datum pricfidio ßrtun£ fiifiadhtumrelinijuant. Kxctu^t bicen renimciare iufiiis,pecuniac]:; donatus,ad fuos in urbent redijt. Cxterum bis reßjonfis ad duces relatis,^ mox per fin gulas cohortes emanantibus tantum abfuit, ut quifiiuam c primoribus atq; fignifiris permoueretur, ut pr£ infita con=; firmatacpaudacibtisanimis fi:rocia, Hixaberuptionetem=: perarent : quanquam nonnuüi Gadico, ut creditur, captc auro fententijslabarcnt, crcerta oblata:pacis premia du^; bio zr difficiilimo bello, cautisetfatagentibusanteponendà difièrerent. Ineamenimcuram fiduloTriuultiusincumbe=! bat, ut peruicacium fcritas per partes occulta largitione molliretur. tdaute eofacilius comodiusq; iäapluribus tétari cocperat, quod Vertins infignis c Glarona iieteranus, uti

PAVLl lOVII HlStOR.

erdtabdßuto uenali^^ingcnio ïMximé uafir, deprMdndif militibiii indtt^lricimfiMm uenditaßit. ) nterea Nidximiliino iiigenti curd dtixio pduentic^ddomnesrumores, Hcluetio^t rum duxiliacitdtii agminibui dduentare, Altoßixum ucrb cotnenß uid dddntiquu Gdleriti£cohortis uicuperueniße iiuncidtur.'Eoi^ quotj^ tépore Trdmuliusdttji Triuultiui de hoßiü itiiimperexplordtorescognofcut.Aduocdturitdiß coßliü : düriäis^; ßntctijs deliberä^do dißgt;utdtur,mouere ne retro cdflrd expedidtßongiuf^; ab urbe loco tuto coitßdere, ancumexpeditdexercitus pdrtenouos boßes pdteiitibus in cdmpii ddoriri,ßne tormentif,ßitie e^uite,dijjblutocp dgtni^ ne properdntes, qudndoquidem circumfufo equitdtu, proc ductiié^; fdlcoiàous perdgilescurrufcohortibu^q- leuiidr» tndtur£Vdfconu!n fdgittvsremgerentibuf,dut proteridut mdgno certe illdto detrimento dd Ticiitum rctrudi poßint, priitfcjudin eii è Houdrid, uel db Altofdxo qui in Ticini trdit fitte ddhuc l]£redt,iH tépore fuccurdtur.nec intered mdnen= teeddemcd^rorum ßrmA, er Gerindniißtopeculidriudl-lo inclußs,reliquiscp copijs tndioru tormentoru corotu pr£* feptif,quicqudm de hofliü eruptione timeri poßit. Hoc md* ximèprobdbdt Kobertus Sedanim, ßtfßefo nec dbnucte Trd n'Mlio,uti erdtpugndei ingenio er dd onmem uel dubi£ pu gn£ dledin pdrdto.Sed Triuultius peruicdcis er fèruid£gen tA recentem uim reß:':nidds,o)nne prdlij dißerimen uitdtidu eße telh.bdtur, uti dlienum dut certc non neeeßdriü dd ßiCi r-dt£ uiélori£ prouentum, qui pldnèßne uüo incommoda i cdutisnünimèq;pr£properif Jßerdri deberet. lndomit£,in^ quit,uires,qu£ uel grdui iinpetu ßnemnlto fdti^ine detri-mentoqiperrupi nequeunt,plerunc^ nwrtt utili er tutd cun

äAtione

SVI TEMP. LIB. XL tsS (Silttone diffrmgutur.Qjiod liercle »wgno ufui nohii, cuelt; iüet,ß hiiic (td Rtottd «ic« procul db urbe uiginti /kldijs cd^ ^rd reßrdmu,3.tiecii enitn eins ^ntëtiieccjjèrim^nifi impru'^ dins ßncx ßm, qui diuidendds copidf putet, ne utriq; pdrti tdnqudin inßrmie zrinudlidlt;£ddreß)kndum condndumq; Kires deßnt, nbsp;nbsp;nobis cum triplici haße, ß itdforsßrdt,uno

tempore fuer it dimicdndum. ^rdnt uerd hfc, ptdneq; fccu, v^d qu£ Triuultius dßentientions cteteris dßrrebdt, niß Far's tutid (ut plerunq; dccidit) finis inßßa conßlijs, cun^ quiS illcoptinurdtioneprouiderdt ^inopindto ueluti correptd turbine pr£uertißet. üihil enim A tdnto duce ,jui U^jicd’: rumrerum ufu regionisq- peritid dc tetdtisgt;}lt;^nare^llos Meiret,temere confirmdriuidebdtur, /(dWdprtcfertim quodinldtifundijs fuis peculidriq; nbsp;nbsp;nbsp;ßbitmo.in prfdio

dd Mordin dmnc ponendd cd^lrd iudicdbdt: qudnwtße fubti cente Seddnio, ueld flrenuis pugntC cupidis in Triuultij fentcntid ibdtur. Itd^; naïïo flrepitu edito rebus omnibus dd proß^tio^em inüruóhs, db oppugndtionerecedunt, amp;nbsp;lt;t4 .^iottdincdürdmetätur. Eo madoHeluetijnerninebdßiunt qui contrd iret, initinereconjfeflo, Noudridm peruene=s runt, tnd,gndq;grdtuldtione er Mtid omnium, quum dox tidti uino Idrgiter ientdßet, uix unius boriS Jfdtioddquiet tem def impto,noui duces inconßliüdefcenderut.FJdmpria res,ut qui dnted maueri retro cdßrd reduciq; tormentd cont ffexißcnt,idm hofles dd Riottdm conflitiße didicerdnt:edot àiqi db incolis de iidturd loei ßluq; cdmporum,cr de uddo^ ripd, etflexibus decarrentis dmnis, priufqudm hofles db urt be longiusrecederent, conflftim dudendum ßrtibusq; dnit mis inuddendd cdürd iudicdbdnt, uel exigud ttdm^ mord ha flem emitti è ttMuibus rebantnr, quod non poflea, «t tcqutt

PAVLI lovn HI5TOR.

coniitioneconfligeret,occa.ßonemeU'entreperturi.'üädli£ quocßGiüoruin cohortes, lt;ili£cii tiirin£ et]uitt{m,adducen^ te Stmrdo Albdniß regulo, Rl^es tranßlfe cognouerant, qn£coigt;ifi itMgno incontmodo i^ßs aduerße ßrent, hoßi* bus nero peropportun£, at(^ ddco tunqiiü utilißimd ration ne beüttin truhetibus expeéiii,nd£ cenferétur. Tum uero ex^ urgent Craffius Tigurini pagi metgißer,uireximi£author ritdtis,noUte obßecro initié frdtres(mquit) difßretulo cont }nittere,ut conßilium ingentibus dnimisßißeptum, intportn m Altoßtxidtq;duxiliorum expeibitione corrumpdtur.

celeritdte tutum amp;nbsp;euentu foelixeud^ det. 9fc-^ifficquin dliud nobis reife or nduiter decer= nentibus, mdture fd^ opus eß, ne tdnt£ occdßoni, qu£ in idnr rei bene gerend£ nobis oljvrtur,et kni tem* porisna^nto pr£uertipoteß, nequdqudmimpigre dcß= mus : fdtisitdmqieruntuel pduc£ cohortes inui{l£ uirtutü (td opprimendos hoßes, dum nihil nos dntè dufuros, qudm fc coniun^t Altoßdxus, exißitndnt. Proinde utdmuiir illorunt errort'-QT mcdute ßsperbis opinioneq^ deceptis inéxpeihtt^ nbsp;;

iinpetu improuifum terrorem dd non dubidm c£ddm ctrf“- nbsp;nbsp;i

gintinßrdmus. 'viebnusproßifo ßui^hridegregio conß=i lio conceptd dtq; exploratd, intrepidis dtiimis ßrtibus ; dextris qu£rdtur.Tum uerb cuiti dd tmum duces dtq; ßgitk ßri, nuUdm omnino mordm ßibi dßvrunt, quinperordnti Crdfio ßsUim dcceddnt:de rdtione ineund£ pugn£ grduiter decernunt : E diciturq^ militibus ut cibo et quiete corpord cu nbsp;nbsp;'

vent'.ey-poßfecundäuigiliddduexiüdcoednt: quidßeriue- I lint diite dtirordm duces imperdturos. At Mdximilidnus qui dudulegionespdtern£ proditionis recorddtione fußieihis, eofdem hoßiumgeminos duces, quipdtrem ccpißeiit

tdnqudtrt

SVÏ TEMP. LIB. XJ. lÂÿ tdiufuttm deflinMte Fortune, ddexitiumsßrtiäiii twminis ddtos,©“ illoj quoqi recaitis ddhucperfidid: mcmorid infd^ mes cdijtpos tdnqudmßbifdtdksa/j^iciens, diixio fdtifcen-» tiq; dnimofuprenid uolutdbdt : tum primu fefe erigere con^ ßrnMreq;,prfcldrumergd ßgentisHudiumtdMumq; dnt morum drdorem ddmirdri,comple(lißngulos ceniurioneSf bijq;prolixeteßiiri, quibuslmperiiimßrtunM,fdlut£mqi debei-et,gratidsingéniésreldturum. Sed dwnz inteti« omni^ umdnimisineuëtlifuturd; pugn^drmdpdrdrentur, et Sol idm in occdßtm inclindret, mirum diäu, er quod mémorise prodendum uidetur Gdüoru cdnes relifüs cdflris mdgno continentiq; agmine, Noudridin intrdrunt,ddinifliq; Heiwe tijs nbsp;nbsp;nbsp;inßdtione erdnt, corum crurd lambere, cdudi« dd»

Idnter qudterc ,dcmißisq; blande auribus ßngulis dppidi« dere cceperunt, tanquam Hcl«etij iam ipforum ejßent dornt nt,dMtcertefMtóri«tgt;woxdppdnlt;it.PrimiM omnium taco bus Mottinus c Torfaiio nequaqua agreßi ingenio uir, er itdlic£gnaruslinguie,tanqud duguralif difciplinlt;e,utiab euentu credi par eß,non imperitus, oiwiie dccepto dd Mdxi tnilianum contendit, ciq; uidhriam de Gdllts cjl poUicittis, quod d maioribusgentis eßet obßruatum in au/ßieijs prlt;eli orit,proculdubioeorumßrcuidhriaad quos hoßium cd’i nes täquä ex infcclicibus caflris dd tutd ßrtunataq; ho/ßitict peruenißint. tgitur Hel«ctij duces ßmulando aliud quant quod parabatur, tympana, tota nodk pulfari et circumßrri per urbemiubent: utJpeculatoribus,ß qui adeßent, exeitdi fßecieprisberent: ideoejihofles quos totadie inarmis fuißi confldbdt,etidnodîveademinflrudios in equis dißinerent. Cieterumimperator omnibus,utcibo cr fomno corpora firment,er lucemoperiantur-.ut quifq^ uirtutem fuant

PÄVLI 10VII HisrOR-fulcTjtïYînM Jecoriî contentione inpr^clard luce oßeniii* ret : nee igiiduosporrà impunc tergd uertere dut deferere ordines dufuros. H£ßquidem Heluetioru, feucrißimsßnit leges, ut fub occulte jßeSktntis exercitus,qut prx metu tur-pid dt^; indignd uiro ßrti tentduerint,dproximis comilito nibusfldtimobtruncentur. Itdmdiornutusminorem uin^ cit-.QT metufoediSmürtis,decord mors non timetur. At pdU lo dntè qudm diluceferet,duces ex omnibus copijs ( erdnt ed) ad noueminilidpeditum) millie /ßeiktte uirtutis deligtint, qui oâhfdlconibus prixßnt, çr Mdximilinü equitesq- dus, qui ddmodum erdtpduci,fed prime nobilitdtis comitentur. Reliqui in dudsß:ße dcies pundiit: amp;nbsp;diuerßo itinere,nequd qudm flrepentibus tympanis, ßlentiq^prorßss dgminedd hoßesßruntur. AtTriuultius, quitdmetßinueterdtepru-: dentie dux hdbebdtur, pducos tdincn feßosq; pedites antes qudin adueniret Altofdxus egreßuros dduerfus ßrmißimds copias, dut quicqud de fir tuna prelij tentdturos no putds bdt, ubi boßiu dciem in coßieihi eße cognouit,Trdmiiliunt ceterosep duces excitdt, ßgna cdnere, tormentd in dduerfos collocdri, cr cunibs, pro neceßitdte periculi, que ußieydi fciplinddidicerdt, ddminißrdri iubet. Temporis tanta fuit exiguitds,hoßiumqitdm pdrdtus dd dimicdiiduin diiimus, ut Gdüiequites uix ddßenandos equos amp;gdleds induendas tempushdbuerint: utpotequi rndgaa parte did et no^s, inteti dd imperid in armis conßitißent: erfero demit,quoi Uouarie pdcata omnid niincidrentur, in tabernaculd ai quieteferecepißint. Satis tarnen opportuno tepore leuis ar matura equeßris uti expeditior, extenfo ad leua longißimo cornu, uenientibus mitie Heluetijs occurrit, qui ut boßiuin tormentd declindrct,quoi bis iampeter€tur,finuofo circui

itu

SVI TEMP. LIB. XI. 170 ftitdd ^’iordmfluiiut contendcbät: ut inde ponte/ùpcrnto, tergd ho/liu er tciberm.culd adorirctur. £ rat enim is amni cnlusqiiiinquäfuodecurfulcniSjßuddo tranßretur, quod media xqudretcoxam,peditic((lceäto er iam pugndti,udU deincominodus.HuncLudouicus Sßrtidab emijßario Sc= ßthis dinnis ad ubertatem dgri, indito ßio cognomine, in e.i frdtd deduxerat. Itaq^ Heluetij dd ponte pdtenti uid procc= dentestormentis hoßium ex trdnfuerfo peti, ingruenteq; per dlueum er utrdmq; ripdmprocelld equitum^ueheinen^ ter preini cœperunt. Tum uero Mottinus prrfenti ditints conßlium muat,et Mdximilidnum,qui inßtltdntibus Epira tis nidgno in difcriinine uerßibdtur, pugna. excedere er con tinuo in urbem reuerti iubet: ut belli cdput dcerbitdti fortu n£ expoßtumßgt;erdt£ uidhrir conferudret. Eum ueroge= nerofe renitentcm,erutße communis ßortis cdßum fubire pdteretur,conßdnti diiimo deprecdntem,duocenturiones cumtotidemmdnipulis ßeno arreptum, erdetrabÜs caßi^ decrißisßnditdqiuilichldtnide ut paludamentÜtegeretur, tx deießibducunt,conglobdtoqi equitum dgmine in urbem. redire cogunt,ut inde periculo udcuus, ipforum uirtutis fßedba,tor,mdtur£ uidhrifi nuncium exßgt;e£ia,ret. Itdq^ lAot tinus ed foÜicitudine liberdtus, nutdiite fuorum dciem qu£ idm tres fdlcones dmiferdt, fducijs in medium receptis com ponit,eruifdéia magnoq; impetu prouedos Epirotds pro peüit, interßdoq;ibi Alexio Boßgio nobili Gr£co Epiro^ tdrum dir prießdv late profligdt. Eodem quoq^ impetu de, fertur dd hoßium caflrd, cgßsq^ lixis erßdtionis militibus perturbdtis, impedimenta, capit. Paulo ante dutem quam h£cd Mottino ßerent, aliud dgmë capto per adulte fegetis (dmposlongiore itinere,pdruoq^ ob iidtormentisaccepto

PAVLI lOVlI HISTOR.

dctrîmento, in latin hoftinm impetum ficit. Confliterdt e9 loco Gallicd dcies tripartiti: bine Tramulim, Robertuf mine cornibns pr£erdnt, Triuultius meHum dgmen tuebd* tur^proximd^i inter ec^uitnin dcies Germdnorit phalanx itt^ tra modicamfojjam fc recepcrat, quod uaüum noui dc adnid rabilisdrtificijddpr£liorttmcafus,quo fe includeretd Se^ danio inftitutii, in eo hoftium improuifo piperuentu depgi dtqieriginequiuijpet. inbanc itaq^Heluetij,circumduéltlgt; addextrain acie, concitatis animiife conuerterunt, quod ui^kriamPibifacilemtumforeintelligerent, quum boflilif exercitiKprxciptMroburfaihcuneo perrupijPent. idGdl li Duces è proximo conjpicati, tormenta flatim in conpr^ tosdirigijOrbttdftrage ordines perrumpi, mox in latut fatifeentis agminis équités cataphraóhs uebementi impetn procurrere iubent. ineotumultu Bernenftum tribnnufin dduerfum os pila uerberdtus,Qr Antius Aman Zuchiuspu^ gnates cadunt,nihil tarnen horu milites, uel ducu morte,uel periculo fuo uel comilitonum horribili clade per terr itijfefe coUefhs uiribus inglobum c difciplina componunt: equitet ntdgna ui propellant : amp;nbsp;ftatim uti antea decreuerant, fuc peratdfoffd Germanos adoriutur. ibi continuo cruentunt çr dtroxprxlium fubortum efl: nullje tarnen utrinq; uoces, fed horrendus armorum fragor fummifli cadentiumge-mitusdudiebantur. Gcrmani, ut comilitones ßtperiore an^ no dd Ticinum exfos ulcifcerentur ,ç^ut belligloriam dn* te quatuordecim annosdpudSyludmnigTram in Rauracoi rum finibus dmiflam,nouo decore redimerent,ardentiflimè prxlidbdntur. Heluetij uero ut uetereserproprios boflei cGermaniaprofugos, in contumeliam Caefarispro GaU lo mercede pugndiites, aliquando delerentj paribut

anitnis

SVI TEMP. LIB. XL 171

lt;ni)nilt; cr uiribtis decertab.uit. liiterea dum coUato pede cum GemMnis res gereretur, Triuultio atq; Trumulio im^ [ledimenta capta,trucidatosqi caflrorum cuftodes^atq^ om^c niu in tergo tumultu crciedibus compleri nunciatum efl. Cuiusreifamaadeo GaUorumanimos turbauit, uteo ma^ gna pars equitum, dum quifq; follicitusfuis farcinis impede mentisq; profliceret, ad recuperandam prfdam fine impe^ rio conuolarint. P^Irte quoq; altera eodempene temporis momento, tertia Ueluetiorumacies à fronte frefre oßendit. Quie dum tormenta i Gallis in oppofltajyluam fruflra emit terentur, quod inter arbores ad faUendum boftem inutiles miniflros, quiarmatorumflgt;eciem facerent, aflutè reliquif fet, per obliquum frnflm irrepferat, inclinatis humi corpo^ ribus, cir attraiiis per cuflgt;ides maioribus haflis, ut prxter uolantesgloboseuitarent. Tanta fuit contemptio incidenti urn pilarum, cr tantus incumbentium impetus, ut Galli et Cantabri pedites, cadente Aloiflo Beamonio ipforum duce, GT cum bis cohortes duf Ligurum cr Salaflbrum celeriter cigfefuffq- flnt, nbsp;nbsp;capta infuper tormenta uidkres infugi

entium tergt conuerterint. Quod ubi conflexere cfteri équités, tormenta fcilicetab boflibus occupata, in quibus Galli fempcr plusfiducije,quàm in dextris atq^ uirtutc omni bus bellis pofuiflint, deletos iam propc Germanos, tentoria capta, rftcj; hofles flernere omnia, cr campo late potiri, it], ter pudorem et metumterga uerterunt.Duces perculfls om nibus,ipfifatisut in trépida re impauidi,turbatas ordines conuertentes fe,ad diffonos clamores focioril inflruere t»» nari: conflflere orpugnare cogere:adbortariprffedlos ‘tlq;flSgt;tifrrosutmetumponerent,Cf paucos agreflesfefr fos, inermes, cir iam uulneribus debilitatos tantiffer fufli*

T iij

PAVLI lovn HISTOR.

ncrmt ; dum leuis annatura circttmfunditur. Germai l’j pondus fiiftincnty crpugna omniiuslocis reparatur, Sed nihil his iiocibus cohortuntium nbsp;nbsp;nbsp;imperjntium D««

cum permoti équités, fife inturpißiiniimfugcim dederunt. Gijioniam Heluetij, quanquädux eorum tAottinus tormett to difierptusconcidijfit,potiti cafiris cruenti atq^firoces imn ßnifirum lutus equitum inuafirant. A deucro gt intergismiiiorMiestnfiftis cufiidibus territos er confu= fos acerrime perurgebdt. Perierunt in reparanda acie Kott fdlcoAlbdnidn£dlxpr£ftilus, er Cariolanus Iriuultius fummisßKiddolefiens. AtCermaniquiplusdimidid parte cisfd, amißisq^ duobus uexiUis, gt Plorantio duce grauitcr uulnerato, aliquandiu conftantißimc depugnarant, ubifi ab equitatu deferi,reliquuin peditatum undiq^ deletum.o“ tormentd capta conßyexere,quod fuga turpis çr minime tu ta uideretur,ereaisfuo more cufpidibus,dedentes fcfi,'a uU ^rehofte clementiam qult;tßuerunt. in eo graui tumult» Sedanius impotenti dolore percitus,ut PlorantioGfGeme^ fioßlißin tantouitx difcrimine circumuentis, extremain opc firret,adadh cataphradhrum uehementi cuneo ad me= diamhoftiuaciempenetrauit,filiosq; iacentes inter cada= uera Gf multis fcedatos Hulneribus,ita erexit er fuflt(lit,ut fimianimes farcint: modo ceruicibus equorum ajfortati, cumfummapateriiiCpietatisGfbeüicguirtutis laude, ad parata iamfuturis beUis decora firuarentur. ita Heluetij t riplici agmine dimicätes,fesqui horee /patio et memorabile pretliu et grauißimü bellum confecerut. Nec Mine» «c/ tan tihoftiiimflrageédita, adpraedadifiurfumeft, quanquam prttiofa fupplex ducum, gt cunila opulenti excrcitits im= pedimenta multorum animos allicerent. virienim patrie difii^

4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;SVl TEMP. LÏB. XT. »7a

iifciplinlt;e memores ^Hod neintiicin ännatuin in ncie ni^ uuincäpere,nec uertentem tergdiiifequi liceret, medio in campo conßrtis ordinibusin multadiem immoti conflitcs runt, ne Galli équités aut ducumaftuaut fuopudore coiici tatiregrederentur,cr/poliandis cadaiteribus occupatos op primerent. VerHinddeo pertùwx er intena hoflium fug^ fuerat, utTriuultius uoce rauca puluerulentus adequitata nec adhortationibus,nec contumelijs,nec authoritate Impc njßgndßftere,autprlt;ecurrentesdbiefiishaftis équités re^ tinereudluerit. ConßdtGrittÜ eins infduflie expeditionis comitem, qui und profugiebdt,ßepius inturbdproperdn-tium dixijfe,liodie «t «tdco, équités ucterani qui tarn effuse calcaribus ßudetis, idm non eflis Venetorum cdtaphrdfli, fed nobiles Galli, qui eos fugaces feeminas appellare cofue=: uißis.'^uquam enim acciderat, ut inuiäifortunatiq; anted duces,tanto iiißru{liexercitu,d paucis peditibns ludete For

funderetur. lEerunt GdHicu m equitatum i-n fuga delf ri potuißi,ß Mdximilidnus ducentos faltim cdtdpbraéhs ha^ fgt;uißet.Kemoenime Gallifequitibus( tantus crateuddendi drdor) Lmceam ultra Seßtliem tulit,infecuti tarnen funt fus gietes ex interudllo Syluius SabeUufet Corradinus CribeÜM cumexpeditisturmis ad Trecatum ufq; oppidum. Pagani uerö abagrisatq; omnibus uicisad prtedam effuß, ubife^ , concifdüe aruorum itinera palantes çy trepidos morabantur, ipß plures conffeiln prædd paucos curßt

erudeliter opprimebant. Vixdum conß^prxlio,et adhuc/firantibus quiceciderdnt,fuperuenit Altofaxuslu-pinapetlecontciRus, atrociuultu,promijß( perborrU dd barbd hofli fermidandus. Is quodßro cunt cohort!^ (idnitiifßt, prfi dolore gemens ßemensq^ barbant

- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-X iiij

PAVLI lOVII HISTOR.

eonueUehdt, quod incruentii alabdrdis ingloriu^ confzéh beüo, domum redire cogeretur. Enimueró Vertiui iHe de quo duted diximuf, GdllictC fdfiionis HeluetiiK, inchodti idinpugtid^ex dcie Olegiuproftigerdt,exitiali meddcio de^ letos Heluetios, lÄdxintilidnuin captum, dtq; omnid dduer* fdinprdlioobuenijjerenuncidns. Qjeo nuncio commotut Altofdxus ,qui or ipfe dudum fuperdto Ticino Olegiunt peruenerdt,uticdutu ducem, amp;de legionum fdlute Ibüici tumdecebdt,pdululufubflitit,fed mox duditif torinentorü frdgoribui, tdmetßuerd ejjè qud: Vertiui dttulerdt tnagnA expdrte putdbdt, opinionetdinen inuifiiS uirtutis priind=gt; rum cohortiü,frd3di dttritdfq; Gallorum uires fe inuentu= rum rdtui,iuftis pdßibus dd hoftes properduit:pducos uerb pofl dies, quumAltofdxus in confilio Heluetioru db dmulH dtq^ inuidis tdrditdtvs dccufdretur or indicia Vertij qui per ßdiose udnum rumorem dttulerdt,fufßicionc criminis prd=! cidre diluijjit, Vertius conquißtus dtq- itd ddtnndtus eß, utmoremdioruin infruflrd fecdretur. Eodemdietieluetij colledn fuorum cddduerd bunteris in urbem reportarunt, ut optime de Republicd meritis iußd foluercntur. Deßderd tifuntineduiéhridmillecirciter ettrecenti, equibusß(= prd feptingentos tormenti, difcerptos retulere, quum ßre totidéfducidtièprglio difceßiß'et. Perieredutemin pdrtU bus Gdüoru dd oih milia omnif generis. Inter Heluetios du ces lordini Vnderudldij immanis propè efßera uirtus emi= cuit, qui conßenßunultorumßtprd uiginti boßes dldbardd conßcit,cr certiS laudis premia tulit. Tum uero PAaximili= anus tdnto fucceßu hetus dduocatd condone, quü pr£gdu^ dio manarent ldcbrym£ çx uix efßari poßet, cundisgratd « ^Sft, QT quodprd:fentis UtitiiS munus eßßepoterdt,com^

tned»

SVl temp. lib. XÏ. 17} mfdtuinomncin dondtiui nomine militibm iiuiimium ck= dit.Tonnentdqnoque crqwicqnid prlt;(kplt;irt«w fuerat, cobortifci« in premium z4irtHti«dceejJère.Scd«.in«m de 1)0= fkcaptum Mdximilùnitj tanqudm uiókri^c nwtuimentum porticibus affixit. Hniiw Hitlli flruâtiraquamiws uidimus utpofkrii docizmento dtqne ufiti ejfepoßit, pducis cxpli= canda uidetur . Cimenfo ad paruam caiiromm efficient quadratopafjuum q!{inqiidgenii)nß)atio,quatuorfolidi fii pites in angulis dcfigebantur nd umbelicum folo extantes,la tern ntinoribm aliquot tignif per interualla pariter dcfixif fepiebantur,ad ea plicatiles cancellos jimis anfis reiba con= fibulatos applicdbant. Intra hancmunitionem legio ita fe inüruebat, Ut totius ambitus fumma corona, centum fire muralibus fdopettis aduerfus hofles undique muniretur. Hoe modo ingruentiü hoflium uiin fufl'meri er plane refiùn gi pojjè SednniiM exiflima,rat, quod Heluetios priufquàm nd haßiis mnnusq; uenirent,iitlt;^onfulti impetus pana,s datu^ ros credebat, quum praitentis haftis hij}gt;ida phalanx erfuo tuta, robere infuperabilis, deßnfura uaüum, er demum in perturbatos patefaäit munitione, adnondubiam uidoriz: ameruptura uidcretur.Sedhxcmilitari ingenio excogitata, tnnto^j labore er fumptu per Alpes adueila,ßcuti/hebkin^ tium oculos nouitate fonnx er Jße uidorilt;e fubnixos ani^ mos magnoperc deleéhtbant, ita ut plerunq; folet, t'ortunOi ßibtilibus artificijs nihil arridcns.tum maxime quum opor= tebat,rationiatq; operi fuccejjumeripuit. id «ero Germ4= nos fißllit, quodeodemdie moturisretrö cailra ducibus, eiusuaüiapparatumuti (uisiam impoßtum curribusmink mè erigendum putaffent. Sed idacceptum uulnusTramu-z ltus,quum h£c ab co liononilt;e quxreremus, in Triuultiuat

X lt;0

PAVLI lovn HI5T0R.’ • nonînfulscreiecit, quaßiüeiiipriedijsfuis utddultopdiu* lo pdrceretur,feciisdc ipfe dijjiruerdt, çdürdmttAri noluiß fct. TriuttUius uerà uù nufqudmdntcdui^his, quum de eiuipnlij euentu multd ndmret, ddfdakm nomini fuo ins iuridm reßrrebdt, quid temcrdrijs nbsp;nbsp;in furorem dâis nul

IdrdtioiK uel dperitißinto ducc obuidiniri pojjc prxdicds ret. At SdcrdmoriK, qui ut dd tioudridtn in cdürd contendes rct,dd Ticinum continuo trdkilurius peruencrdt, ubiprb mumexmulto rcbodtii ctcontinentifrd^retormentoruia, proculdubiodcccnfdpugnAreingcriprxfenßt, coaihfuos rum dgmine pdululum ßtbßßit, ut ex euentu pugnx conßs Hum cdpcret:Scd non multo pofl, quum ex mdtorum fu^, Beluetiosproßi^tii Gdllis cdinpo ui^hriaq; potirididcif= fet,ne mterclußnfluminibut, cum db hoße tum db inßflis ßs biundq; mœlii deleretur,retro dd Abdudin eflprofeäus,ßf ferdtoq; dmneddCremonenßum fines Venetif copies fecotts iunxit. Pereas enim dies Liuidnus eit omnibus copijs Crema ttd exceß'erdt : num pdulo dnte plebe dd Venetum inclinamp;nte in urbc fiuerdt receptus, qudnqudin Gdledcius Pdüduicinus rem dd Gdüos deducere cotMretur,amp;nonnum dues ex prU mdnobilitdte Sßrtidnonominißuderent, quöddPrunoria Petrd dreis cußDde,ut belliexitum expeéktre ueUent, contis nuis obteßdtionibus in fide aintmerentur. Sed idm Sßrtidnfi uidorix fdtnd ddeo Idte emdndrdt,ut Liuidnus, qui eum diu fuppimere nequiuerdt, fitjfienßs ddhuc ciuibus er integris rebus fiuisexcedendum exiflimdrit. Itdq^eddem celeritdte qud dudum uenerdt,Verond,m contendit,proldtofi, tormens torum dppdrdtu dd diux Lucix templum urbem oppugnds reeßddortus. Vir enimin omniconßlio uiuidusçr firox, ïdqi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dliquiifibiQmqitiçtfntdndum

c?dßi^

SVl TC MP. LIB. XT. 174 wîj}tnw64t5 ut äuiMi ficinore Gallic^ cladif fanM feg:re:, tur, zr qualeser^ Venetum nomen Veronenfiunt (tnimi forenéjuehementij^adhimpetutctnquamexitinereprotinus experirctur. £ed is condtus dd («cerhtm ^cm prtepropere fii/ieptus, eumhabuit euentum,ut quum deterßs pinnis de^ pulfisq; propugnAtoribits, militesingcnti animoperfcalM infummammuricoron^m etiaßßint, nee prifaltoexitialiq; filtu in urbemßedemittereauderent,undique gIdndtttMtr4 iefhatqueinterß^hdeijcerentur . inter quos fuere ß/mma ftrtitudinisCenti(riogt;tes,Thogt;na,sFubronusè Pißorio, er-Viciniiis Vmber, qui prinü eonfeenderant: Georgius nätnq; Tridentinus antißes ,ßibitario dekóïtt feptem cohortes ad^. duxerat^ quje conßrtis ordinibus ßtb muro hoflium defeen^ fum expeiktbdt. Qjto dninuduerß) periculo,nemo milituni fuit,quinonexcipientisphaldngiscußgt;ides ßrmiddret: zr f «dorc e:^ metu confufus in muro minime cundhlretur. Ed re improfßere tentati, Fiuidmiis ußjue ddeö ßßindn^ ter redukis tormentis er ßgito proßihonis dato è con/ße=s (ht urbis difeeßit, ne ab erupturo hoße dißineretur, utali^ quot notos milites, qui ad proximum puteum ardentißimo ‘Sole potandi caußtex acie diuerterant, crudelimanu confo^i deret, ßu^lra deprecante Paulo Baleono, qui inßßos ßti^} conßdhs d mucrone temperandumeße dijßrebat: iußisq; indeconjtfljî itinertbusad Tombas Vicentiniagri inßatiud caüra coneeßit. Baleonusautem addextramcumparteco=! piarum Aüieniacum petere iußusßd oppidum et arcem patt cis diebus expugnaui t, Villiada H ijßano dd extremum ße de« dente,qui exi^a maiM arcem acerrime deßnderat. Hifder» quoque diebus Odktuianus Fregißusl^ouarienßsuidhri^ ytina excttus,commend((nte Leone Pontißce,ut Gennnm re«

PAVLI lovn HI5TOR. ductretiiY,cuin Cardonio at que Pifcario tranfegit. uianumenimpnßiinti ingeniohominem, crmedtisbon^ artibui inüru^im, lulianus Leoniffrater ueterii amicitifi nomine mirificé frubleuabat: parié^; ftudio Pifrariu^ affiiiU täte fibi coniunünm pollicentemq^ pecuniam tlifrgt;anis in flipendia diuidendam,}ano Pre^fro antefrrenduin arbitra^ batur. Hunc enim quuin plerique ciuittm tanquam nitnif propere à fredefrrtum omnino metuerent, multi ctiamin uniuerfumoderant, quodipfr conniuente fanguinarij fra^ tres nefarÏM manui Hieronymi Plifri fanzine imbuijfrnt: lllunt uerb patre principe genitum egregiifq; uirtutis frma iüuürem adeo populusexpetebat, ut in omnire ciuilinel beUica ïano potiorem exiftimaret: quéd in long) exilioi Fortuna grander eruditus, in gnbernanda'R.epublicamat: gnain fr)einlenitatd,eytemperanti£aüaturui efrèuidere^ tur. Uaq^Pifrario inPulcifrramuaüem, abApennini iug) pulßs undiq; montanit Liguribns, cum exercitu defrenden^ te, Adurnij fratres de/peratis Gaüorum auxilijs, confrliuni pietatis atq; prudentie frbi defugt;npfrrunt:profrßiq; in condone frpublicamciuium falutemprindpatncypit-tr'qs penatibuf cariorem habituros eo animo,ut patriam om ni tumultu beüiq; periculo liberarent ,poßtif armis, ab Gee nua difrcefr'erunt,quum alterum tätum atq^ uigeßmum dient domnatuin tenuijfrent : tanta quidem cum laude, ut magna pars Senatns,abeuntibus gratioiageret, orpleriq^hones fli amantescp patri£ciues, nunquamobürepente populo, uel natura infrolenti ßaddofb, eos frrecumlachrymisad tnultum /ßatiumproßequerentur. Othobonus quoq; er Si-nibaldus Fliß:iq^ eodem conßlio, fed aquioribus animis, quad principatut Ft^rtuttaw iiweterata confuetudine, folis Gibek

SVI TEMP. LIB. XL gt;7^ GibeUiniiMributam minimereß)icerent,crfr((tern£ ctedii iniuriänt probe uindicaffent, inCa/klla fuaquisad T/gww montes cr Lduanidm amnë pcrtinent,profècli funt. EomodoYregjßus pacatoagmine inurbemreceptus, Qrîi populo dux çtr princeps efl appeUatui. Triduoq; poß impe rata pecunia, qu£ oéiuaginta milium aureorum nummunt fiimmam exce debat, Üi/futnis flipendiaperfoluit,remuncK ratusq^ Pißariu,id ab eo impetrauit, ut fine maleficio finib. excederetur: atq; itacum omnibus copijs ùi Placentinum d^um eß reuerßis, indignantibus Heluetijs,quod Hifßanit qui eo bello neq^fidem neq; opem,difficillimis ipforum rebus pr£ßiterant,alieno fanguine partie uifhriie premia intercc pißent.Hifdemporro diebus quibus Adurnijßatresprinci^ patu or patria deceßerunt, Preianes Gallus, quum intro^ mißa in Laternam arcem quanta maxime potuit, commea» tus cr tormentarij pulueris copia cußodes diligentißime confirmafßt, iujßt regis è Li^ria cum quatuor triremi^ bus,quod nemo anteaaußis fuerat, perGaditanum ßetutn adArmoricumOceanum enaui^uit.Eo enimtempore'Brû tanni ualida claßeper Gallie oram inßßn populatione ua^ ^bantur.ExißimabatenimPreianes triremes fuas tranquil lo prxßrtim mari, zr nuüo Ißirante uento, aduerfus ma io^ raboßiumnauigiaqueuelisagerentur, magnoufui futu^ ras:quodhoßium excelfe naues(ut nonunquàm efiAte dccü dit)exmalaciainalto deßitute expedito !o(igir«i« ttauiunt remigio, circunßßi, er adaéhs colubrinis expugnari atq; demergipoße uiderentur. Sed nihil ea eflute tantis claßiutn incurßonibus magis memorabile geftiim efl,quÀm ut Odar^ dus Surreißlius Britannice claßis preßilus, magno caßt pe neßolus occideretur.lsiuuenis, utmagnitidineanimioßen^

PÄVLI IOVII HL?TOR.

ÎAret, (^uum fecundo uento uelis Pr£iMem dd '7idd^ ndm portum (fui Breftius diciturfiullrdperfeciumtur, itd demum dcmißis dntenniifubflitit, ut opprimcndt boflis cua pidiMetnindgtidrumnduium fcdphdfdeUflo MruHd^nd liteaudaékr deßliret: cir triremes humlißdbuloßoci; inlih torefemiduóhis ddoriretur. Ojeo certimine,quum Pr^idtiiS tpibdt£dcerrime feße deßnderent, Ododrdusduminprf* torum fcdndere condreturßd prord reieóïus contis,Gquot; fecu* re uulnerdtus in mdre concidit : dtq; ita Britdnni dtnißö claß ßspr£ßäv,reinß^iiidd cldßim redierunt. Triduo dutcnt Cdoardi cddduer flu^btes expiilßim in arend repcrtiM tfl, nbsp;nbsp;ßAtim dgnitum, quonidm diireum corniculum coüo

fuffjenÇum g!ßnretquodpr£ßctimdriseßinßgne. Eoenint ßflul£ more infldto,mdgiüri nduium diuerßsßbilis cdd’i tibusopportune editie, nantisddofßcidreuocdredt^ßncii tdreconßneueruitt. Necmultopoß du£ maiores Britanni* c£ndues, Thoma Gniueto immenße ßrtitudinis Pr£ß^, audente concitanteq;, Gallicam inußtat£ magnitudinisndc nem qttam Chordi^ram appellabant, adort£ ßmt, tormen» tisutrinqilaterapertundentes. Cordiger£ pr£erdtPlumori gher,inter Gallos Oceaniaccolas rei naualis peritißimus. Is pr£ßenti infaufloq; conßlio inhofliles naties ex propinquo fubeutes, quodin acerrimo certamine f£pefaüum legimus, cathenatosharpa^nesmiecif.terribiliq; fi-ag^jre tormeto* rum undiq; edito,itd pr£lium exarßt, ut qiium ßacibus, in* cendiarifsq^ maUeolis ad mutuam cladem res gereretur, uno tempore tres ßmulnauesmißerabiliexitu cremarentur, cy fupra duo miliahominumautdißcerptd tormeittis, aut fiant mis circumuenta^aut demü fiemiambußdßjonte in Oceanum pr£cipitttt^, perierint, totidemq; ßre omtUi ^aeris £ned tormtnH

SVÎ temp. lib. XÎ. lt;7^ iömtitfa Occam tmr^rëtur. At LtidoidcuiHMiores etiant c BritanniaimtiM cxpciSans, qunm iam ira or dolore mtiU tum exarcifjèt, quod pauci atq^ incrmes Heluetij, peritißi* nwj dzicej, MCterctnum equitatiim er pedites numero robo» req; prxthntes uerauirtutefieperaßint, omnibwsregnitü^ ribuf in ^el^rum fines tradu{iis,ad Britannicum bclluin fe (onuertit. E»rà;ïerôHenrjc«îpnwrerzmdd Houariant ^ftnrum permotus, quum iam antca in Aquitaniam adpoi pulandamoraintnaritimamOdoardo Surreifiliocum clafi fi tranfiniffb, ingentes copias terra mart fi parafiêt, ab Atu thona Dobra fi Caleßain (. qua: partus lcius olim fuit) ip/è breui fubfiecuturus maximam partem exercitus traiecit. Su quidem rex iuuenis fuper mfitum à natura odium aduer^t fus Gallos, fbidio etiamgloria accenfus,quod de/tndere in^ iurias facrofan^Pontificis crtucriarmisreligioniscaux fam aquum atq^ magnificum rebatur,ipfi: transfietare cotu ftituit,conciliandis maxime Germanorum animis quorum imgentem numcrum mercede conduxerat. Ndffï^ Czcpr huic bello intenttis, TtHar^ritacius filia tiirilis animimulier, ob ueterem repudij contumeliam Gallis infinfa, qua tunc adolefcetis Caroli tutrix,in Cijrhenana Germania(ea Beîgù ex pars efl)longe latefi imperitabat, auxilia cataphradvrti cquitum amp;nbsp;peditum pafiim exutraq; Rheni ripa Britânicli caürisadiunxerant. lamBritanni duceTalbottoè Calefîii Taroannam Morinorum urbem oppugnatum uenerant: admotisfi muralibustormentis,mcenia magna ui nbsp;fumma

pertinaciafama quafiabant. Eaurbs mûri circuitu parua^ fed adifici,fsfiequens,qucgt;d ab imminenti monte çr ab Dy fia impcditifiimo ftumine muniebatur,ex omni parte difficitem habebatoppugnationem. Additaeranta/fierMti fitifsmxt

PAVLI lOVII HISTOR.

nid ß(fd:q;,cr ßper h£c eqiiitum dc pediti/m prxßiid, quit bin prierdnt flrenuißiini duces Pontiremius dtq; Rouergdf. Intercddum TdlbottusTdrodundin continenteroppugndt, Henricus è Britanid fuperdto fréta Cdlefidtn uenit:quod ubi perGdUidS udrio rumore uul^tum eft,Ludauicus inten* tißinM curd deleilus hdbere,euocdre quofque nobiles dc ue* teres équités perfundhs iam militia, claßcm in Oceano idi* frcdre:proß}icere ßmul ommb. regni latcribus,çx nbsp;omncJ

cdfus remedid comparare: omnium primum îiarbondm Gquot; quiq; proximo, Pyreniis faltibus pnßdio frrmat,Hißgt;dno haudfdtis fidens, etß cum eo iuducias pdulo ante pepigerat, ne finitimi gentes belli auidi intergp repentitutm beüum aperirent ; Heluetiorum quoque in finibus iuftum prope exercitum, qui Heduos db iniuria tueatur decernit.li namq; uix dum e Kouaria ui^hres domum reuerß, concilia Turt* gibdbito: quumlegAtinMgi^lratusq- omnium oppidorunt uiw tenore de infrredo Galliibello retulißcnt, fublatis ue* xiüis arma ceperant, eo conßlio, ut monte lurd fuperato, per Sequanorum fines in hoßilem agrum irrumperent: atque omnemeam Burgundii partem qui Gadorum efl(ed ad Ararim er nd ulteriorcm Alduadufij ripam frednt) ui ad deftdionem compcllerent, uel effiisc popularentur. ^nimuero Cißar, ut Heduorum urbes, quas in altera Bur* ^ndii parte poß Carolum eius ßoeerum ab Hcluetqs ad Hanßm cum exercitu aßum, Galli armis per occaßoncni occupauerantfUeteri Neapolis imperia reflituerct, Hclue* tios iure foederis dd tranßnittenda auxilia er ad maturan* dam profrdionem foUicitdbdt.P.os quoq; Henricus oßenta* tis pnmijsatque flipendiis,erMaximilianu5 sfirtianon* dum arcibutreceptis,firmadi imperij cura anxius^ut quan*

SVl TEMP. LIB. XI. Î77

femel exptum fcellwmjinirent, in eacji temporKm ßr=s turnt fuperbos hoftes in perpetuum donMrent, «terentitr^ recenti widorù, continujs legdtionifci« «tdbortrfbdtwr.QMt buidecuußs, LuiouicusTrumuUumcum pitrte eq»itttt»s Crcohortibusexitinereconfcriptis in Hedwoj nwhtrxre, cr totii uiribus prohibere trunßtu Heluetios iubet. Dem« Roberto Sedjftto m.ttid.it, ut quiim mdxbnum poteß pe^ ditatmn in Eburonibiit Arduennjeq^fylu^ proximis pop«» li« mercede conduit, continuo in Morinos proßeifed^ tur.liemutfdcidtCdrolo GbeldritC Duci iniungit. Is, quo niitm initium dißenßionis inter Gdüum zs- Clt;e[drem rttqj luius beüi non dbfcurd cdufd fuerut, è Menupijs utq; Siem« bris quibus impcritdt, legiones duus, ddiunän Bdtduorum nutnu experts uirtutis mittit. Itd breui Ludouicus mdximo equitdtuetotdGdllidcodéh), zr Germmiorü uuxilijs irt=: genti pecunid copuruti«,etd boßes qui idm in Morinosper=z uenerdiit, contendit.Eodem quoq; tempore Henrictw,«t ui rescum Talbotto per quàm mdture coniungcretjpurutis quf ud proßäionempertinebdnt,c Cdleßd mouitßnßruih agmine procedens, itineri ßnuil dc prælio intentus-Vene^ rdnt enimGdllorudntecurfores,ztrieuibus prilijs dgmnd, in itinere Idceßebdnf.moxdlixdtqidlijt: turm£equitü,dtq‘ ipfdfub uexitlisgrduis drmdturd equeßris in pdtétibus cut« pis/efe oßenderdiit, non eo quide conßlio ut dcie conßige=t rent,pd ut Britunnos oßentdtis uiribus mdgis dc mdgis mo=: rdrentur. Vcr'um Henricus,quu mdiord qujcdum tormenta fuo pondéré effrd^s dxibus, dc cominutis pdßim curruum rotis tendci m limo ßrte h^ßßent, zs- obedm cdußdin necef firioßubßßere,crtdrdius dgere dgmen cogeretur, dire=, éto dcie bis pugn£ poteßdtem fecit. Contri uer'o Gallis

Z

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PAVLI ÏOVII HI5TOR.

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;confulto certamen detre(ldntibw,lt;}uolt;l uniuerß iimicdtio

niscdfumneceßdriumnoniuabdnt, difanflum Odeme* ntmc id cdfleÜii eß ) fubfedit. Sequentibus uero diebm inter iniffo nunqudm itinere, pliiribns equeftribus priclijs decer^ tdtumeft: perijtq; in pdrtibus GdÏlorum MdtthMS t:oro* neus nobilisGr£cuskuiortimeqnitnmpr!eß:ilus. ItdHetk riens incolnmi exercitn,nequieqndm Gdllo iterdemerdnte, qitdrtiscdftris Tdrodirndm peruenit. Tune pritnmn urbs qndtn dceerrimè oppugndri cceptd : ndmq; tripartito hinc Tdlbottns,illinc Cdrolus Soinerfetns tertio loco Kex ipß ingentibus tormentés, murorum pinnd^ nbsp;nbsp;interne nr^

bis xdißciddiruebd/it. Exdcbterß Pontiremius dtq; Rouef gds nouis operibns inxiiid qudßdtd reficere, contrd nbsp;nbsp;ipß

hofliumcdßrd tormentis inßfldre, die noduq^ pro mxni= bns, pro portis dgere fldtiones, nihil fe dnimo demitterCjCr fummd /ße duxilid Gdllorian opperiri. Intered ddfdmdtn aduentuslienrici régis Cisfdr mdiore dnimo qudm uiribus beüncomplexus, tendentibus idminUeduosHelnetioriint legionibns, pdneos Ger})Mni£ proceres fecum ducens dd Henricutnperuenit.Secutdeumquoq; eß nugud Germa* noruntm(iltitudo,quipdcisodio Incricupiditdteddid bellum, in quo trespotentißiiniReges delmperio dimiea* turi uidebdntur, ex omni fe prouincid effuderdnt. Henri* CHS quoep, ut erdt qudtuor ferme e:x uiginti dttnos ndtus db excelßflorentis letdtis uigorepecunix profufus fuperdd* ueóhs db infnld ingéniés thefdurosßmmefiS liberdlitdtis fd* mdor ßudio ergd milites incredibili,nugt;rtdliu metes dccede rdt:mdgnitudo enim dtümi,corporis decas dtq;proceritds, ddinirdtionis humdn£ in co rege modu excefferdnt. Appro* pinqudti igitur Cicfdri obuidm dd fdtidi Odemdri oppidum pro*

SVI TEMP. LIB. XI. 178 proceßit Hetmcus : confalutatumc^^ eum or pdfrem appels iatii incct/iraperduxit.Vener.-it eo Clt;efdr magnis itineribt^s, fine regio dppdratu, ut alicui memordbiliprslio interejjèt. j^dinfuperiore cjuo(j; Germctnidfamd eratctduentctrecinn mdgnis copijs Ludouicuin, ut liberuret obßdione Tdrodft ndm,Mt cumUritdmiis de fummd rerum dimicdret.At duin reges mutdta uefle circuinueili incenid, apparatit oppug-itdtidf urbii munitionuq; ndturdin infficiüt,ctc de genere pr£lii expugnationeq; deliberät^nunciätur db explordtori^ bus, Ludouicü qui in Ambidnis fubfederdt, cum omni gene re comedtus uniuerfum equitdtu intrd biduil Tdrodnndm lt;jfefubmißuru,quodfciret conclufos diuturnitdte oppu^s gnAtionisfejfos,dcnecejfiridrurerupenuridldbordntes,di utiusno ejfe tdiUdisdifficultdtestolerdturos. QuodubiCie-fdrprocompertohdbuit,quonid)ncrrei militaris peritiu -GT notitid locoru pluriinum udlebdt, coinunicdto cum Re=: gecon/ïlto,trddzlt;cere inulterioremLifi£ripdm mdximdtn exercitus pdrtem, nbsp;nbsp;dd boßes fummd celeritdte,ut impdru

tos inudderet, cotendere decernit. Ergs qudtuor pontibus uniushornepropemomento perßfits,quibusßmul omnes copi£trdnßnitterentur, relifhinoppugndtioneTdlbottOf J-ißdin trdqciunt, cr dd Gbin^ttdm uicum duobuspdffu-t ummilibusdburbedißdntempergunt. Erdt Gbin^ttAob^ fcurus anted pdgus : feddudbus iam C£fdris tiiihrqs GdUo infdußus : ßquidem Eudouico Vudecimo GdUorttm rege cum Germänisdeßnibuscontendente, ipfe C£fdruixdunt pubefcens, Pbilippum Decbordum expertißimum ducem, cum triginti milibus GdUorum biflt;iem,in campis dcie ßcpe^ rdrdt. JgiturGdlli, ut obfeßis in tdntd rerum egeßdteßte^ current, cum 0^ milibus equitum, receptis in met

PAVLI lOVIl HISTOR.

HumpircinArijs iumentis, reóïi Taroannam nugt;uent. Pr^« erdt omnibus Pienes,tiir in Morinis fumm£ nobilitdtis: quoniMninprouincid,(iudmipfeidmpriiem à Ludouico regendum acceperut, beüügerebdtur. Veru cum eo aderdt cldrißimi quiq^ GdUorum duShres, dtg; et^uitatus duratus in i(rmis,Gr tmltdrum gentium uiSor: in quo nihil prater Fortunum ueterem deßderabatur. Eo modo Pienes quum c tumulis defcendens, qui ad Ghingattum uergunt, in fubie-{laple(nicießignAatqiequitesoßendijß:t,C£fdr or Henrik eus incredibilipugiug deßderio deßdgrdntes, pdrtiti inter fe copids, ed forte ut dlter equitdtum in hoßes duceret, dlter uero cum peditdtu cr curruîibus tormentis continuo fe~ queretur,inflruere ordines, quidßertuelintprxß^ks do= cere, ddequitdrelegionibus, hic Gernunos O” Belgds,ide Pritdnnos quos db infuld trdnßicxißit, ddhortdri, ne uete-risgloridi militdris obliuifcerentur,ne eos hoßes dut ßrtes, dut infuperdbiles exißimdret, quos omnibus bellis dtq; om^ nibus figculis etr progenitores fui cr nuper Heluetij pedites dcie deuieißent: Adniterentur, duderentéj; primo inipetu, dcßbi ducibus,amp;rcgibusfuis, quiopinioneuirtutis om-nem dignitdtem atq; fdlutem in dextrismilitum pofuißent, ßrtem operd mdturdmqi uiôtoridm prißdreiit. Germuni pedites igndri ddhuc dduentus C^fdris, ut eum dperto cdpi-tepdluddtum ßngulis ordinibus ddequitdntem cognoue^ runt, ex eius prlt;efentid uiâoridm dujficdti ßdtim dcclurnd^ uere,Sdlue Cdtfer, Sdlue pdter optime, Imperdtor inuiéh, te duce idm uicimus. Isut drdorem militum uidit, non cun^ 6ldndumrdtus,drreptis fecum qudtuor milibus equituin quibus îlippotoxt£ Britdnni, Cifrhcndni équités cdtd^ phrdüifub Hdfeo Pofeo dtqi Ldleno fortißimis ducibusfue rdiit.

SVl TEMP. LIB. XI. 179 rdnt, ad Gallos [gt;ergit. Henhct« guoq; pari paßn ctint roborclegionujfagittarijsfiiisimmixtus fubfequitur. Idin flwres GdUora equitit ut comeatu intromittereiit, circum^ diifiiab l£ua,adeamportam, qu£ fegtiiorcm tsritannorü ßationanhabitura uidebatur, pcrwenerdfit: ü“ àTalbotto qui paratus inarmis adftiterat, cuin detrimcnto repulß fux trant: quuUeiiricusadpriinumlioftiucon/peSbint, ddpcr tMrfcitndos toru ordtnes duos tminus colubrinas dijblodi iußit. Mox C.£fir quem fatalis tofti locus gt antiqua uidh^ riaclaris au/picijs adprtclium acccndcbant, in aducrjbsitn petu fecit. Tanta fuit ftgittarum uis, tantusq; cataphradh rum irruentiu urdor, ut primo concurfù Galli équités tur=: batifufiqißnt,quanquam accerrimiduces manu prompti inßgnibusq; fulgcntesante alios ßrtißime decertarent, atq; impetühoftiufuftinere,c^reparareperculfamacicmincre pitis retëtiscj; militibus conarcntur. Cittcril quoniam nec tormenta necpcdttcj infubßdiuin equitatus adduxerat, ur^ genteC£fare,Gr’ appropinquante cii tota mole peditatus Henrico,cederc et tcrgd dlt;tre coafh ßcnt.Ducesipßm tantôt cquitu perturbatione dcdecoris metu du acrius reßflut,ca^ piuntur: Ante alios Marchio RotbclintMS, quipaulo ante Doneflo, fratre mortuo, diix longauillx creatus fuerat. Cum eo Pdlicia Imbercurtius, BdiardKî atq; Tufluus. Sed Plt;tlici4 GT UnfccrcwrttMS ob ueterem amicitia GT cogna tionc, qu£ cumKofco intercedebat,ab equitibus Sequanis, in dcie dimißifunt. Signa uerô qua in ilia ufq; dicin totgen^ tiü cruore conßerfa, in tot bellis atq; periculis feruata fue^ rant, occißs aut captis ßgnißris, i» poteftatcm Britanno^ rum deuenerut. Fuit bac pugna periculo ducu mugis quàin militum C(f de inflgnis: quum nec peditrftïts conflixcrit, nec ii|

PAVLI lOVII HISTORJ formentä ußfuerint,etfoliihiiftiidtq^}niicYonib[lt uß cdti plmbtijUtrinq^ coUuänti inter ßcequis atq^ cor^oribut mlt;i ioreinttimulti{,cjitdmc£deedtderint.Picnespituciiß(oruin deßderatif, trepidanti agminc ad Bhingim unde uenerat, ce lerifuÿ. ßrecepit. Cigfctrautein er Henricus cuptiuis co^ miter apud fe habitis,in ueterd cdßra redierunt. lam Tdlbot tus cuniculos effdderat, tormentis muri parte dißecerdt,er magna/ße iain turn' expugnado: urbis tenebatur, lt;^uü Pon-tireinius atg; Rouergas, Pritannis, captiuos Gallos oflen^ tantibus,dejjgt;eratocdmcatu,percoüoquiü tridui inducioi poßulant. Quibus impetratis, pabh ut inde cum armis atq; uexiUis ßnefi'aude difiedere liceret, urbeni cotinuo dedunt, paulopoß uidiores, colonis alio migrare lußis, ut abßmili pertinacia c£terds urbes deterrerent,ßeruatis templis ineen dunt.ltaclarißima MorinorumduitasMilleßmo quingen^ teßmotertiodecimoannoapartuuirginis, Hono Calenddi Septembris exeißa eß. Ludouicus interea ad Motrellum cod=: iliscopqsindiäoconcilioprocerum,decreuit idoneo om^ nibus rebusloco caflrisße teuere, neq; ad euentum Portu^ nieexperiri iterum boßium uires : qui magtiam beUice lau=i dis opinione,deuiSh ueterano equitatu adeptifuerat.Pnbn uerô manu proptuserconßüio optimus, quanqua uiiiuer fi certaminis deßderio teneretur, prefebHq; omnes ad abo lendam ignominiam,deuouendo peßeproutdhria preliunt depoßcerent,baud tarnen tutu fore exiflimdbat,ßperculfds animo milites, aeßuperioregloria rei militaris obßcurata, qudß dégénérés fados, quum intra ßeptuageßmum diem ad ßiouariam atq^ Gbingattdm infoeliciter digt;nicaßent,fortif ßmis boflibus^actumrecentiuidoria elatis obieciffet, uel ob id maxime quod rumor in caflrispercrebuerat, Helue=!

tiorum

svi Temp. lib. xt. »go tior« uiginti quin^} milia cü duobus milibus equitS, quos CiSfar dddtderdt, per dnguflÏM Sequanorumin Hedizos penetraße, z:r iam eorum ngros ntAgna, beüi clade popular ri, neq; Tramulium contimtè caßra mutaittem aut ire ob=: uiam,autmanus confcrereaudere. QutbttfdecaußsLudo uicus,ßuß)enfa GdÜw, or ad noui belli periculum excita^ ta, cMiidfeindo circumßeäAreboßium motus : er reliquü dßatis extrabere,, quam in dißrimen fumm£ rei deuenire malebat. Mox conuerfus ad altioraconßlia,Iacobü Scotorii regéiamtumanteaprecibusfatigdtum,per legatos ßllici ttt,ad nouas res in infula moliendas,gcrendumq; aperte bei lumaduerßts'Henricu. Lratiacobusmaximis beneßeijser antiquisfuperioru regu neeeßitudinibus Gaüo obfln^is, ob idq; facile impellipoterat ad quäeunque beÜi ßrtun an fubeundam: Quanquäperfe animo immodicus, er natura iufenfus Anglico nomini, priuatis etiam laceßitus iniurijs, 'mßrre ultro bellum er proßrre Imperijfines meditaretur. Nec deerant,prifter Galloru le§ittos,arma, pecuniam, tor~ menta,duces,claß'es atq^ omne belli apparatum pollicentes, quimobilerégis ingeniu uarijs artibusexpugnaret, ex inti ma aulaßjeibltieapudeum gratis regniproceres,muncri3 bus empti ab Gallo, ut propoßta prafentium reru occafio^ ne, ac oflentato totius infuU imperio, in fßem proßeri es uentus er magn^ ßrtuna: ere(lum,ad ßumenda arma uebe^t meuteraccenderet.Quandoabdudis incontinente omnis bus ßrmc copiß, er Henrico in Gallia bellum gerente, res gnufub uxoris tutela rcliilum inuadere, atq^ armis exagi^ tare interiora'Britanniie,baudfaéludifficileuideretur. At bac ßecum quum ipße multum animo uarius reputaret, obiierßabanturanteoculosuxor, quitHenriciforor erat,

Z iiij