ANTICHRISTVS

P ROGNOSTI

Finis MVnFfI

FxMatthcci XX llll Cap.^IDaniele alijs Scn^tura locis.

i.Theflal .v, Spiritura ne extinguatis:prophctias ne afpernemini

B A S I L E AE

EER locdpïcrarumßripturdrum nbsp;nbsp;nbsp;ai^

J^rognoßica ßacmnt, habes le^or ßbrißianet-

In UH. um. IX. Eamcliscap.lt;amp;

In^rimam amp;• yltimam'vißones è'^echieli^i Sxpofïtione^-

DeSmii. Habraha

IDe Xflortepeccatipæna

De Reß/rrechone Qhrißi

De ^Hßenßir Domini

De ’RœmtentiA, amp;nbsp;Qhrißi atcpie lodnnii iaptißndtis^ dißrimine

De Conßeßione auriculari

De ^bfilutione priudtA

De SdcramentoTHm lußißcatione

^n littpare Itceat

Expoßtio in tllud loannù U. Ddtermeui yßue mo^ operatur amp;nbsp;e.

In illudRauh I. Cor.II. Sic tarnen cpuaßper ipnem

De Rrimaßde yiduarum

De Duplfci Del Imagine

In lüudSßtid : Roßi \erbamea amp;nbsp;c.

De Qro Eßiacap. XE U..

In illud Eß. UerbumDomini mdnet m dternu cap.LIh

Qv'ißianO Le^ori S.

I s V s mihifi'm,(^hrißt(inele^amp;r,ßpereepre’' ciiimßaBuriisßt de nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;libeüi edmon-epdu^ .

Cd qu-ada prxßdrer.prdßmm cum auHori^ nomen non-prlt;eßerdtyqHodneßio pudm^ ßtß^i

Tonern in bominum dnimn relinquere yidedinr. Uernm ego credo,non hoc fd^um eß dudlorts \itio, qnodeum fudedtinlucemprodtre,ßdßrtblt;£.potiic4‘Culpd. Tgt;[dm ex hnitis operii le^ioneßdcile depr€hendes,hHnc,cjuißqnis ide ßt,mißltoplurd amp;nbsp;eddie grdwßirnd ßripßjße.^od etid in cdußdßmt, yt cU'm dnte dnnoi dltc^uot in haec opnßnld in-cidißem, ed edere nolnerim,ßerdns me relicjUd hniics ho -minußriptdpoiße conßijM, amp;*ßmHl etidm du^orii normen, pnodomnibusprdßgcrem. :Fdctle enim contingere potitit, yc ^ui hdc deßripßr,non dprincipio opens totuss, lt;pnoddM^ons nomen inßonte wehereßlet,C(eperir,ßddlt-nd c^Hippum iUins,yt tnm commodnmßnir, primo deßri-pßrit.'Uernm cumßes meßeßeüerit haEienus^interim ye-ro omnid rumordbns bekomm amp;nbsp;religionts djßidß con-pledntur,impie amp;innide d mcdgi exßimdbd,ßi hdc ,the ßnro qiiolibet:prdßdntiord,p'ijs dbßonder'e,dcnonpotuc-s in tdntd eornm cdldmitdte,c^udßßldtor ijs ddeßßcm. rdm enim ygt;ensßhrißidnis conßoldtionem dßeret hic libel--lis6,cu ed id dduentdßß,dc prdßoribn0,prd^ ocnlis eßße oß'e-ddt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cn 'videremns,iußit ’Dominus nos leudre capita,

attj^dtot'vexationiK ac ernmnis quibns iam dm premi-tnnr re^irare atc^animn ßmerc.Hoc eerie ßtpnod aliud a 2,

hic libellas-praßat alunle. quot;Nonenim ßlum docetTnirißce ijKO paêlo tntelligendteßnt de grogno^icis ßnis wandijdet^ ^ntichriHoßrigtur^e noate Veteres: ßd eyii hdclenuiin his altos docentes erraaerant, cor--rigit,erroresj^ oßenditßta yt nihil dabites,hanc aßßequa' tarn Qhrißt, ^goßolorarn ac Troghetarum mentem in hisgroghetß eßße.,^dde qaoqae traêlartones, gaaruin--dtcemßcanda pagina leges^rerum diainarum graaißi-mas^quas etßbreaißinde exgedierit,plus tarnen erudition ms glas gondertsglascg momentiglas denig conßlationa aHataraßantgß mentibas , qaamingentiaßribentiatn quot;volamina tarn yieteYamytam noaorum'.yt yere. exi^ima-re ac dicere goßis,Deam Ogtimam yrtaximam^cam om ma adnoHram commo dam dirigat, hoc nobis adßolatia ßraajße ad hac yß^ae tarbalentißima goßremaqae ttchriHi tempora, yt ß conßrmaremar, atcgie ad-aerßa Sathanainiarias ac ^ratagemata,e-

tas^^mini§iros, caato in-aiêlo^ animo cotra ger^aremasJUale amp;ßßa ere,donecmeliora det7)eas

pater totias coßlati-onisper Chri-ßamFe-

PROGNOSTICA FINIS

M V. N D I.

E c V L A R E s Sophirempeftatö progno inquirur,quanto iuftius nos fuprc itxA^'Än'uni illû rcdemptionis noftræ diem ex præfcriptis Chrifti fignis indaga* HO^^5^^,mus? Quæ cum ille non minus amicè quam fideliter præmonftrarit, ua ' nijadeoq; infani etiam fimus ft ncgligamus. Arguebat ludæos Dominus Luc. xij. quod aeristepeftatem ob- Luc.xif.. feruarent, tempus verb fui in officium aduentus non obferuarent. Rurfus autem prima Petri i. laudantur i-Pfti. quiidfecerunt.Vituperandiigitur non furaus noSjqui idemhodie infecundoaduentufaciraus. Quisenim non videt quam vtile fit, ne quisimprudens dieillo opprimatur, præcaucreamp;efiïcere,utilla fignorûpor-tenta non modo non terrcant,verumetiamiucunda fiant? Quam iucundumenim fitpaulatim ad ilium diem per prognoftica fibiinuiccmfuccedcntia,ceu pcrgradusquofdam fenfimafcefiderc,ncmo nifi ex-pertus credat. Ncque verb minimum eft Dei erganos. amoris amp;curxargumentum,cum diemipfum amp;nbsp;ho-ram indicate nollcqqubd fignaproxime præuia præ-fignarit. Quidenimampliuspofiet? Curioseigitur confuliuoluit, quætam amicè præmonftrauit. Fruftrx enim tot uerbis ifta egerit Chriftus,tot fcriptis fpiritus fanétus,ni fagaciter inueftigari voluiffet : fruftra refpi cerCabc capitaleuari ad eaiuficrit; fruftra ficus arbo-rumque parabolam dcderit,fidiciillius amp;nbsp;horæ vici-nitas profpicinon poftet. Sunt igitur prognoftica diciiftius inueftiganda, amp;nbsp;diligenter inueftiganda.

a 3

2 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PRO GNOSTICS

Porro utanimum hue appellcrem miilta mouebant: primùm vt figna hæc clarioraquàm hcólenusfiicre, fiercnt:dcinde vtveritati pati-oeinafer,amp;ineptas quo-rundain interpretation cs refutarem.

Vellet veto Sathannos dicihuius fecuros agere, coque quantum poteft, ne inde differaturjvetat: vti-turque hueduabus potiflimuin machinis. Prior hæc: Ecquis hie tarn arrogans qui diem hunc prænoiîe prç furait, quem Chriftus ipfe fibi ignotum dicit ? Refpo-dco : Signa feimus, deque his loquimur : diem autem amp;nbsp;hora-m nefeire nos palam profitemur. Non ipfum aduentus articulum, fed articuli prognoftica C' hmamur . Confecrandus Cæfar, diem quo Aquif-granum venturus fit,nobilitati,quo fc paret,cdicit: fit autem non raro, vt cum luci venturus fpcratur multa node veniat: dato tarnen fuo die uenit. Ita Chriftus cum diem amp;nbsp;horana monftrare non poHct, proximos dies quo nos præpararemus indicauit. Qui amp;nbsp;fi die quofperemusftatim nonveniat,tarnen finitis fignis continuo venturus eft. Faceftat igitur cauillator.Non enira diem ipfum monftrare præfumimus, fedtan-tùm proximo præuios,quos ut agnofceremus, fignis fuis cffecit Dominus. Quod autem Chriftus dié hunc fibi ignotum dicit,de humano eius apoftolatu intelli-gendum eft. Si cnim diem hunc verc ignorabat,qué' admodum Elizeus mortuum eflepuerum ,ignorabat: alioqui iuxta deitatem, ita ut pater,omnifcius erat.

Sed Pfalmo X C fcriptum cft,inquiunt, Anni mil le funt coram Deo ficut dies hefterna : Vanum igitur fuerit figna proximo præuia obferuaro. Siquidem procul amp;prope coram Deo idem funt. Rofpondco: Coram Doo quidemidemefte, fed corain tempora-neis

FINIS MV NUI, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3

neîs hominum oculis non item. Qiiippc quibns pro' €ul procul cftjftatim flatim, prope propej pro foribus pro foribus, appropinquat appropinquat. Atque au-teinDcus in bac fignorum ratione nobis noftrisque hominum oculis loquitur,, nô nos Deo, nec ipfe fibi: proinde abfithæcabdodisinfcitia.

Sed addireauillator, Petrum hoc Pfalmi ucrfîcu-lo vfumin ludicij argumento. Refpondco : At non pro codem argumento..Petrus enimeo locilongam illam mille quingentorum annorummoram futuram prædicit : Chriftus autem loginquæ illius moræ finem Matth, 24-præmonftrat. 'quot;Obuiatenim ibihis Petrus qui in fine îeculi mora moti eos vidèrent, qui aduentum Domini inftare ex prognofticis prædicarenttaduerfus iftos verficulumhunc vehit Apoftolus^nequa mora,quâ-uislonga,promilfioneminfirmaretEleâis. Quafidi cat Petrus Promifit quidem dominus feventurum, fed ita ftatim venturum fe non promifît : longa porro mora promifiîonem Dei non euacuabit.Apud Deuin enim mille anni ut dies vnus. Promifit itaque fore, fed tarnen cum promitteret, nondum propè,.autpro foribus efle . Quandoautempropeforet,id fignis exponit Matthæi x x 1111. Viden,doôte Ledor, Petri mentera, vt pro tempore amp;nbsp;loco rede fit vfus illo Pfalmi verficulo. Vndevides quoque,quam indo-di fint,qui eundem nobis, hodic figna illa videntibus ©biedant. Inuitis igitur omnibus Sathanæ machi-nis inftitutum Prognofticorumtradatum,quotande aliquando Petri verbum de illuforibus iftis qui adué-tum Domini fnbfannarentimplcatur,aggrelfilumus.

Ethæc quidem Iiadcnusprologi vice.

^cripturæ autem quibus hîc potiflîmura vtimuTj,

4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P RO GN o STIC

Mittb.ï ' funtMatthæixxmi. Marc.xm. Luc. xvii. xvni'amp; Mire H- XXI. Paiili II. Thcflal. ii.Efa. xxxxmi. Daniclis u. Lilt;c, ir.i8 præterea nihil vfquam Prognofticorum in Biblijs in-ue‘'*i‘^s.Nouiflïmorum quidem tcn^poruin amp;nbsp;refurre-

E/â.44.. ' Adonis plurimamcntio eft, fed Prognofticorum nuf-üiniel-t. quam alibi. Sic cnim Spiritus moderabatur Prophe-taSjVt hæc Chrifto nouiflîmorum temporum magi-ftro relinquerentpræmonftranda : tametfi hue multa detortafint, vt Mofi Enoch,amp; Malachiæ Hellas, amp;nbsp;E-uangelifta loaunes. denique duodecimum caput Da nielis cum fuis illis numeris. Sed Efdras quoque li-bro quarto duobus quibufdam capitibus triginta ligna ponit: quem librum, quia fomnia ölet, in totum mifliim facimus. Scripfitfuperhis etiam incertus au thor Methodius, qui fpe vanaPapiftas fallit,dum poft longameorumafflidionem, tranquilliratem illis fo-lidamrepromittit, quam Paulus cis fallacem prxdi-X The!? futuram:cum clamaucrint, inquiens, pax, amp;nbsp;fecu* ’ ritas,tumfubitus eisfuperueniet interitus. Sed co fallacibus fi'gnisnos tradit Dominus, quod vera fua figna negligamus. Ea quoquequæ à Ladantio phb lofopho confuuntur, vaniflima funt. Porro quæ vulgaris ille libellus dediutinatelluris ac mulicrum fte* rilitate fcribit,ex diametro cum Chrifto pugnant. Quod fi enim per omnia, tefte Domino, perinde at-que indiebusNoe amp;Loth. a(fturifunthomines,quo modoigitur muliercs fubfinemfuntfterilcs ? Illóne tempore fic erant ? Tumne tellus fterilis, cum ede» rcntjCommeffarentur, amp;nbsp;crapularentur ? Quomodo crapulæ amp;ebrietati (quas Dominus regnaturas fub finem monuit ) conucniat cum terræ fterilitate ? Pro-dijt etiam nudiustertius Vincentius quidam Domini-

canus

FINIS MVNDI nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.f

canus centum annis fcpultiis, mirusfomniator. Pro' pheticum fermonem firmiorcraefle conuenitjpriuf-quamineo quiefcerefîdcs velit. Nos igitur quid ve ritashinchâbeatjcum Chrifto eius aflertore videa* iniis:ac primum quidem vigefîmumquartum caput Matthæi expendamus.

ETegreliùs Ießs,(lißeJebar à templo, nbsp;nbsp;accejjerunt

’Difcipuli eiui ^yt oiienderent ei ^Irti^luras rempli, leß^ aute dixit lüiSy lgt;lônne yiJetii h^ec omnia, Keimen ilico yobtSjUon relmqueturhiclaprsßiper lapide, qui non de^ruetur.Sedente autemeo in monte oltuarum,ac~ cejßeruntad eu S^ißipulißcreib dicenres:7)ic nobu,quan do hac erunt^. amp;nbsp;quodßpnum aduentus tut nbsp;conßma-

tioniffecult? Etreßondensleßs,dixiteis'.'Uidetenequa quot;voißducat.^itCulttenimyenienttnnomine meo dicetes, Epoßmßbrißui'.multos^ducet, ^^^uditurienim eßis bella rumor es bellorumj^idete ne turbemini. Oportet enim omniafieri ßd nondum e^ifinis. Conßrpet enim ßs contrapentem, repnum contra repnum, Et eruntpeßi lent la, eist'fames,terra motusßnpulis locis. Hacautem omnia initiafunt dolorum.Tunc tra dent y o s in affiiHio-nem,c^ occident yos,^ eritis muß cun^ispentibus pro.-pter nomen meum. Et tune oßendiculupatientur multi, alius odium inuicem tradent,ß^ odio babebunt inui-cem. Et multi Tßudopropbetaßrpent,acßducent multos . Et quoniam abundabit iniquttas, reßipeßet chant as multorum. Qui auteperßuerarit yßi^infinem, hic faluus erit.EtpradicabiturhocEuanpeliu repni inymi-b

tferß orbe, Zv teîlimwiu omnibi^Et tunc ttcniet conßimatio.Q^umergo 'Videntts abomtnationcm' deßU ttûms,quæ dicta eß a Eameleprophctaßatcm in locoßn 8o, qui legit,intelligat.Tuncquiin ludaafint,fugiatad montes-.qiiiin t€ElQ,non defienclat,yt tollat quicquam de domoßa-.et^quiinagro, non reuertatur yt tollat yeiies filas. Va autegragnantibus, lapant ibi^ in tllis di eb us. Orate aute,ytn'b fiat fuga yeßra hgieme,ncq^ Sabbato.E-rit enim tnnc affiidlio magna,qualis n^fuit ab initio mu di- ad hoc yß tegus,neq^ fiet. Et nifi decurtatifuiffentdies illi,nofieretfitlua ornnu caro.Sedgropter eledlos decurta^ buntur dies illi.Tunefiquis yobis dixerit:Ecce hic Chri-ß US,aut illic,nolite credere.Surgent enimpfiudochrißi amp;nbsp;pfeudopropheta,amp;dabunt pgnamagna amp;prodigia, ita yt in errorem inducaturfifieripofiit etiam eledli. Ecce, pradixtyobu.Siergodixerinty^bis, Ecce in defertoeßy nolite exireiecce in penetralrb.nolite credere. Sicut enim fulgur exit ab oriete,c^ apparet yfi^ in occid€tem,ita erit

aduentusfilq hominis.Vbicunq^enimfuerit cadauer, idic cogregabuntur nbsp;nbsp;aquila. Statim- autepoß afßidion'e

dieru lüorüfoL obßurabitur,amp;luna n^ dabtt lumen ßiu, ^ella cadent de calo,e^ yirtutes caloru comouebutur.

jyt tune apparentjignupLq nominutn£aio.l:gt;ttuc plan gent omnes tribus terra,amp;yidebuntfiliuhominis yenisn tem in nubibus calt,cu yirtute amp;nbsp;gloria mult a.Et mittet angelosßos cu tubayocemagna, cd^egabunt eleSos eins à quatuor y et is,afiimmis caloru yf^ad tei-minos eo^

rum

rii^rs MVNDL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7

arbore anteßci dißiteßmilitudine,cti- iam ra^ tenerfuerit,lt;amp;ßoliafuerintenatadciiis quod P^ßf^ßloijtaamp;yos,cùyiderttfshacomniaßcitote quod fßo^eßtinforibu^. ^men dico yobu,noprateribit arof donee omnia i^aßar. ßalÜ nbsp;nbsp;terrapratertbut^ yer-

va, aut mea rioprateribut. Caterü de die illo amp;hora nemo ßit^ne angelt qui de caloru,ntß^later meusßlus. Sedßcut ^raa dies ISloe^ita ent nbsp;nbsp;aduetusßlq hominis. Sicut enim

ftatindieb. qpraeeßerutdiluui}i,edentes nbsp;nbsp;bibetes,con-

trahetes matrimoniü e^i' nuptu dames,yßp ad eu die,quo ‘ intrauit ’l^ioe in arca,e^ nii cognouerut,donee quot;s/enißet di-liiuiu, amp;ßftulißet yniuerßs,ita er it amp;aduitusßlqhomi nu.Tune duo eruntin a^o,ynm aßumitur, amp;alter rclin ^uitur.Tfffa moletes in mola,yna ajßumitur,eisi' altera re hn-quituriUigilateergo,qaneßcttisquahora dominus ye Üer y'eturusßt. lUudautßitoteßßißetpaterfamilias qua horaßir y’eturusßuißet,yigilaßßet ytiq^, noßuißet pßodi domüßa.ldeo et yos eßoteparati,quia qua hora no puta tis, eaflius hominis yeturus eß. Quißa eßßdelisßruus et prudes,qu’cpraßceitdominusßamulitiofao,yt det illis cibü in tepore?lBeatusßruus tlle, que eu yenerit dominus eins, inueneritßcßacienieiame dtco yobis,ßlt;p omnia bonaßsa coHituet eu.Quodßdixeritßruus ille malus in eonleßio, Cunilatur dominus meus y enire,cœperitqperentere c’a fir uos,imo edereet bibere cuebrfi,yeniet dominusfiruiidi-us,in die quo no expciidt,et hora qua ignorât,difieca-bitcum,parte(y eius cu hypocritisponet. lllic eritploratus e^ßndor dentium. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;b z

s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P RO G NO STI C

CA P V T îgitur iftud diiplici quæftioneconfiât. Mi-rantur Apoftolitemplum, quod Dominus dicit funditusfubruendum: Rogant igitur Apoftoli quando id futurum fit. Etcum fortafTe cxtremo cum die futurum fufpicarentur,obitcr addunt quoque (vt eft natura futuricuriofa) de fine mundi. Quando amp;nbsp;is effet Venturas : fcu,vt Lucas dicit: Quod fignû ad-uentustui ? In hac igitur geminaquæftione totius capitis argumentum tanquamincardine verfatur. Re-fponfum vero Chrifti hue vergit, teinporum articulos quibushæcfutiirafint non dicam,fcd figna quædam vnde articulos percipiatis ilia exponam. Quanquam dubiü non eft Èuangeliflas omnes ficfenfifrc5Vt Hie-rofolyma amp;nbsp;mundum vnàputarint peritura.Nam hinç faêlum cft,vt ita omnia confuderint..

Sic igitur teneo. PrimamrefponfipartemjVfque’ eô, Cum yeroyideritü^bominutionem defiLxtionüc. ad fincm fpedtare^non ad templum. Prognoftica tan-tùm quæhic poniQllis ante rempli excidiumtempo-ribus.nequaquam conueniuntPrimum enim quod dicitjmultos fuonomine venturos, qui dicerent, ßtm chrißu^. Quando,in quibus idfaótum eft nifi in Pa pa ? quife palam pro Chrifto ac noftro in terris Deo-oftentauit,id quod ante rempli excidium fecit nemo. Nam vtillud obiter moneam; In nomine Chrifti veni re, ac fe Chriftum dicere, nihil aliud eft,quam Chrifti regnum titulo,vt ficdicam,Vicariatus vfurpare:. quod qui facit, hune vulgo Locumtenentem vocanr, aut clare amp;nbsp;redè, Chrifti vicarium. Quod vt ex pro-feffo fecit Papa, ita nemo fecit præterPapam. Quod porro MultOS dicit venturos, ad numerum Paparum pertiner,non ad Papæ perfonam,quæ vna tantùin fuit de qua.

FTJVIS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P

de qua alibi. Vnde amp;nbsp;hoc darum efle poteft, de Simo* ne Mago non effe hune locum intelligendum: dicite-nim Multos fore. Adde etiam quod ifte non dixerit fe Chriftum effe, fed magnum aliquem, quemadmo-dum id Adateftantur. Quodautemvirtus Deidice-batutjid nominis ipfc fibinon tribuebat, fed populus iliumita vocabat.Dominusautemdicithospfeudo-chriftosjipfos fefe mentituros cffeChriftum.Sed neq» quælibct Dei virtus dida Chriftuseft, vnde fuprà. Pfeudochrifti igitur ifti, foli Papæfunr, quippequi fo Pafhe pfeU li mentitifunt, fe Chriftum efle in terris. Per Pfeudo ^ochrißi prophetas intelligitquofcunquefalfos dodores.Stat igitur hancpfcudochriftorumagnitionemper Luthe ri Euangelium fadam, finis fcculi prognofticon efte, nontemplî.

Pro maiori autem omnium fîgnorum luce, vnum femel Canonem ponam,omnibus amp;nbsp;fingulis progno fticis accommodandum : Hune videlicet, omnia H AEC PROGNOSTIC A IN COGNITIONE CONSISTEREZ Cum enim pro fignis confumationis mua diponantur, ligna autem nilicognofcantur,nobis ligna elfe non polfinr,amp; cognofei nifi per Euangelium nonqueant: Euangelium autem finali hoc rempote ante Lutherum citra controuerfiam nullum fuerinfe-quitur igitur omnia hæcligna inchoatum Lutheri E-uangelium fequi,non præcedere debuifte. Hune canonem aftùmc quifquis velis: nam li ncgligas,nil ho-rum intelliges. Cætcrùm probate pergamus primanv illam partem ad mundi,non ad rempli finem pertine-re. Quod enim bellahæc, amp;nbsp;hi bellorum rumores hue fpedent, vel hinc parer, quod dicir, Gentem ad-uerfus gentem,regnum aduerfus regnum infurredu-

b 5

lt;Ô

rum: quod quidem fadum ante Hicrofolymorum ex-cidium nullætcftanturhifloriæ. Quæcnimrum gens aduerfiisquamgcntcmjaut quod regnum aduerfus quod regnum:quæ dcnique turn ilia tot tantaque bel-la?C)uæ omnia hodie quidem palam fieri no videmus modo,verumctiamplus nimio fentiraus*

Poftremo autem partem hanc primam ad mundi fincm pertincrc vel hinc colligas, quod ipfius finis mentionemidcntidcmfaciat. Sed, Nondam^ inquir, dlatim finis, rurfus tunc finis, veluti digito monftrans quodida ibiprognoftica pertincrent. Cæterùm ne quiscauilletur voccmhanc ƒ)’««, de Hicrofolymorû, auttcrapli Sae intelligi pofie, quæfiionis vetat fimpli citas. Rogant enim Apoftoli, quando hoc efi, fcculi confumatio. His fimpliciter cade voce refpon-det Dominus, Incifientibus hüƒ er/,inquit, nondumhutint fed decurfo vndiquc Euangelio, tunc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vt

iniquusfit,amp;terdodus,quivoccm hanc in refponfo aliorfum defledat à qusefiionc.

Quod autem prædicationcm Euangclij finalem ibiintellcxerit,non illam primitiuam, vel hinc pater, quod continuo addit, decurfo vndique Euangelio, tumfinü. Alioqui eum,prædicantc adhuc Paulo,finem venire oportuilTet, fi primitiuum Euangelium hoc io covoluiflctintclledum. Euangelium enim primitiuum iam turn viuo dum Paulo,in omnem terram exie rat Roman, x. amp;nbsp;CollolT. i. Hisigitur tribus quatuór-ue argumcntis potenter euinco, partem hac primam ad mundi finem, non ad rempli cxcidium pcrtinere. Sedamp;quartæpartis cum prima hacconcatenatio fen tentiam iftam multo reddit certiffimam : vnde fuo infra loco vbi quartam partem dabimus. Nequc verb obftac

fTNIS MVNDi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n

übftat quód ad Apoftolos dicat,rrrfydgt;«r yos, quaß iUo^ rum tempore ifla fuifTent cuentura. ’Nequeenim nc-fciuntdoóli Scripturærrrorem, quæ omnesEcclefiæ cues vnaintelligirclaudicquepcrfona,amp;velut in v-num comping'tcorpus: multi enim vnum corpus fu-mus, idquod ctiam Chriftusipfe Marei xiii. fatis monftratjvbi oinniaftgnahac claufnla,ceu colopho-ne concludit : Quod vobis dico, inquiens, omnibus dico : quale etiam illud eft, quod Chriftus dicinCum vider iris hæc fierij rerpicitC3amp; leuate capita veftra: ec ce enim appropinquat redemptio veftra. Cum tarnen certöfcirct illos Apoftolos co vfque non viótu-ros :fed in bac loquendi ratïone impios terrere vo-luir,fuos animate ac confolarï fpe videlicet finis fem per inftantis. Quin amp;PauIuspari modo loquutus eft: t.rbeff 4^ NoSjinquienSjqui turn refidui erimus,cum tamcn fei-ret,qucmadmodumfecunda Theffaloniccnf. li. cla-». Tbejpi rum eft, fe cum fuis illis ThelTalonieenfibus co vfque non vidurum. Nihil igitur effecerit, qui hoc cauillo fententiam noftram vellicarit. Non mireris autem, quod ad priorcm quasftionem pofterius rcfpondetme queenimidadconouum eft. Quis nefeit, Arma vi-rumquccano: fed tarnen virum ante arma deicribi ? Et quid denique refert,propofitis tantû duabus quç-ftionibus, ad vtram refpondcatur prius ? Chriftus ita-quefuo hie more, non priorem,fed propiorem prius expeditquæftioncm. Quod autem multosdicit affli dione iftaoffenfum iri, hoc eft, fide cafuros, adeo vt venicns vix etiam fidem fit inuenturus,id non mireris , fi dodorum in docendo imprudentiam attendas.

Omnino enim ita habet,vtqui defrado vmbilico na-feuntur, ifti mox vtfanguincm ftillant, pereant. Sic

« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PROGNOSTICS

præcipîtatum ànouitijsEuangeHum,Chnftianos pro fert temporarios Scindurabilesjdccidunt cnim ad cru cem : quia enim indodè fundatifunt, afflidionibus non poflunt. Arque hæc quidetn de prima partejHuncdefecunda eiufdem capitis.

ûs xxiiij

IL L E igitur locus de Abominatione dcfolationis, vf-queeô, Tuncft quü y obis dixerit^ Ecce bic eü Chri/îus: torus inquam ifte locus,dcrempli tantùm ac Hiero-folymorum excidio intclligendus cft, vt mirer Com-mentarios in Matthæum didos Philippi,in re tam data hallucinatos. Sed de Abominatione iftafufius infra.

TE'K.Tlst nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;LIVgt;

^em Captti.

E K TIA verb pars inde, Ecceh'iceß chr'ßM^ Ecceil-* I Zîc,vfque illuc,Sflt;t?zwrf«tezwpoßdfßifiionem illorum die A gt;•«/», rurfus ad finém pertinet. Deferibiturautein hac parte, quo in ftatu Papatus tempore reuelati po-; ftremiEuangelij futuruseffet.Nam vtdixi in Cano-ne,Signa,fignaeffenonpoffuntnifînota:nofci autem nequeunt, nifî currente Euangelio, propterea quôd Ipiritus quiannunciatfutura,nonoperaturnifi euntc , Euangelio: quod fub finem ex confcffo Lutherus pri- , mus inuexit. Vndcfequiturhanc partem ad eum Ec-clefîæ ftatum, qui tempore Lutheri Euangelij vigeret, pcrtinerc. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quälern

rJ!(rTS AfKA’DA nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ï3

Qvialcm autem Chriftiis prædixeratforCjtalem o-ffcndiraus.Prædixcratpfeudochriftos fore qui dicerent, hoc eft, mentircncur: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Id primus

quanutm adfignificationcm per Euan^clion faâum attinet, fine qua,vt dixi,figna non funtfigna,fccit Leo deinde Adrianus,poftremô autem Clemens,amp; quot-quot poftea fequuti funt amp;nbsp;fequentur. Ec hos Pfeudo-ehriftos in prima parte prædixit venturos. Inhacter-tia parte cofdem cum pfeudoprophetis repetit. At-quehifucre quidem primi,Sophiftæ plané carnalcs, amp;nbsp;tara verbi quam fpiritus concemptores . Secundi Erafiniftæ partim rationi, partim fpiritui deferentes. Tertij fpirituofi virtuiis verbi contemptores. Quarti verbi obfeuraTores. Quinti pro foribus funt. Ifti di-centChriftum indeferto aut in cuLiculo aliquo latentem ad iudicandum defeendiffe. Ifti funtqui 'dirent, Ecce hîc eft Chriftus, cccc illic- Horum igituro-mnium pfeudoprophetarum indicia fignafinis Rmto. Eft autem duplex pfeudopra{^hctaruin furre^Stio,la-tens 8c manifefta.LatcnsfLnTeótio illa,figno cflCe mon poteft. Cura autem hîc pro quæftio«e:forredioneni figno efle voluerit, de manifefta imtur furredione lo-quutumoportuit.Non manifeftaturauté pfeudopro-phetarum furreäionifiEuangclio, quod inde à pri-mitiuo Apoftolorum Euangciio,antcLuthcrum, vtdi ximus,nunquam iuit. Ne quis autem HufTitieum euati gelium pertinerc hue putet, id prohiber, quod Chriftus illudEuangelium cdicit, quod fub finem per vni-uerfumorbem eflet iturum. Porro Huffiticum Euan-gelium Bohemis tantùmvenit: figno elfe nó poteft: nam commune orbis Euimgclium figno efte voluit, nonillud vuius gentis. Lutheri Euangelium per or-

c

14 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PR oONOS TIC^

bei« volar, tum voce, tum prælo. -

T)E

O ftrcmo autcm ab co îoco : StAtim poß a/ßiSliofitm PiUoru7ndieruK^ lt;^c. ad fine vfquCjproxima fini pro-gnofiicafunr,dequibusait:Cùra hæc videritis, leuatc capita veftra,appropinquatenim rcdcmptiove ftra. Illa cnim fames, peftcs, teniculamcnracoeleftia, terræ motus,forent initia dolorura . Quorum aurem? nempe eorû potiffîmùm, qui b ns cum loquebatur A' poftolorum : non illorum aurem ipforum quibus rum loquebatur, fed illorum Apoftolorum qui nouilfi-mo Euangelio miniftrarcnt.Illos paiïuros dicitproxi* mè poft ilia peftium,famis,terræmotuü ligna . Quôd eniin hæc fit mens Chriftifequentia indicant. Tunc, înquit,tFadcnt vos in tribularionem, amp;nbsp;occident vos » Etpoßillatam,Statim folobfiurAbitur-.lunAnon lacebitßell^ ctidint fulmtn,t fine /iümirAndifßniiibmporttitdcnt. Com mittend um eft au-tem huius qùartS partis inkium cum primaparte ,vbi famcm, peftem,terra:motum amp;nbsp;bella prædixit futura, initiA-, inquiens ,cZoZc?'«w/;lt;cc.Tunctradctvos intribula-' tionem. Subiungit itaq; hîc : StAtim Autem peß tribitlAtio -nemillorum dierum/olobßurabitur. Porto vt ante tribula -tionem iftam fol fexcenties obfcuratHs fit, figno tainé non fuit. Poft,poft,inquam, confummaram banc tri* bulationem obfcuratus, turn denique figno forer. Proin quædc Ecclipfibus bic Dodor narrat,nil ad vcrfum,amp;iucüdiffimumilludfignum commento obnubilât. Pauló potentius tarnen baue vltimae partis cû prima connexionem probatevifumeft.Scrupulum e-nina

FINIS MVNDL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;15

nim facit,quod in ipfo capitc 3^x/4ilt;9^,idcft tribulatio» nis gemina fiat mcntio. Prior Apoftoloriim in prima parrctaltcraludæorum in fccundaparte. Cuinigitur in quartapartedicar,PofttribnIati()ncm illormn dic-rutn; animus Leâorisiain immemor prions tribula-tionis. amp;nbsp;in poftetiori ilia liidai,ca adhuc pendens, præfertim cum proximo fubfcqaatiir, facile faliitur. Cur igirur ad primam partem fpeâet,amp; non ad fccun-dam,hx’c ratio efi. Quia cnim addidit, Sraiim autem pofttribulationem illorum diernm. Palam cd autem diem Domini, amp;nbsp;ligna illafinem proxiinè præitm a, non ftatim à tribiilationc ludaicacontigiiTc. Non igi-tur de illatribulatione, fed de primæ partis Apoftoli-catribiilationcintelligcnda cft hæc tribulatio,poft-quam ftatim fol obfcurabitur. Eftenim hic in Græco vox iliaorSUf,qu3e moræ prorfus impatiens eft. Nihil igitiirconuenit haie parti cum fccunda:omnino auté ad primam pertinet. De induftria autem dominas ita diliunxit,vt obfcuraretquç protemporefeiri nolcbat, feire autem faceret,cum tempus pofeeret. Neque idhoclocotantùm fecit, in Daniele vbi fpiritus pri-mum eiusaduentum deferibit,idemfecit:vbi quutn IX capite totam hebdomadem qaaChriftuscum lu-d^is faccret paâum pofuiflet, feindit deinde hune fer monera,amp; duodecimo tandem capite cundem profe-quitur.Qaodcum nefeirent haôlenus commenratO' resjomnes ibi ad vnum falfi funt, quod amp;nbsp;hîc in Mat-thæopatiantur.Sunthæceiufraodiloca, vtnifi fingu lari fpiritns impetu expediri haudquaquam poftint, âc CÓ obfcurauit fortafte Dominus, vt poftremo tempore fuam inhisexhiberetvirtutem,amp;hæc exhibita ma ioremparcretgratiam. Vides itaque Lcâor, primam, c a

PROGNOSriC^

tertiam amp;nbsp;quartam partes finis prognoftica eficjfecrfn dam rempli.Hæc partium quadriga boe paólo digefta, dominicuin rcfponfum,ciufquc ordinem ficfatis,opi-nor,illurtrabit. Pofiquam autem de quatuor partibus capitis huius vidimus, de quatuor etiani fignorum gia. dibus dicendum cft.

7) S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S rÇTSl 0 M.

Nv^ic igiturad fignorumordine tranfeamus, quæ quidem opéra,vtdifficilis eft,itadifficultarem o-rnnem iucundavciliratecompenfar.Qu.emadmo dû cnimiucunduscratcaptiuisBabyloni ludæis fiip-putatusillc adfcptuagefimumlibcrtatis annum afeen fus, amp;nbsp;annus quifque tanto gratior erat, quanto fep-tuagefimo propiotjitanobis quoque incundum' fue-rit, per diftinôtum prognofticorum ordinem, ceu per' gradusquofdam ad nofirum libertatis diem fenfim; paularimqucafcendere. Arque omnia quidem figna in.quatuoEgradus diftinguemus..Prima erunt Euan-gclica: fecunda,dolorû initia: terria, ipfi doloresiquar ta, figna ilia dolores fequutura. In primo fignorum. graduillafunt: primùm Euangelij prædicatio dein, prædicatorum pcrfccutio,amp; pl'cudochriftorumj pfeu* doprophetarumq; furrcâio. In fccundo gradu funt, famcsjpeftes, terrieulamcta amp;nbsp;figna de cœlo magna, bella amp;nbsp;rumores belloruimitem terras motus. Famem autemmaximam fuific confiât anno xxnii amp;nbsp;xxv fupraw.D. duratqucctiamnum..Obfcruatumeft autem à prudentibus viris, fami maximas femper plagas fiicccdere ; Yndc Lucanus lib.i 111,.

rTNlS MVNDJ,

IT

Steu-a-fames fernher ma^orum ^rima maloram JEf comes —

Pcftcs autetn amp;nbsp;fuifFc his Lutbcri annis,arqueadhuc löngè maximaSjipfaics indicar.Terriciilamenta ante v de cœlo vbiquc gentium bis proximis annis tarn ennr miaviia funt,quain vnqua alias. Quæ cum mundo no-tiffima cfle pofTmt, mea commemorationc non cgct.

Porro cum Mattæhus que nospræ ceteris fumplîgt; mus imitandum J terrx motus ponat doloribus proxi-mosjiftud igitur diligétius expendamus, ne forte præ-tcrfluamus,amp;dolores opprimantimprudentes.EtLu thero quidem in Poftilla fua annis ab bine plus minus noué in lucem édita, omnia figna iam olim faólafunt, cüâ terra; motus.Ego igitur anno xx vu i de terræ motu fie fcnli: Cum Matthæus cura ponat proximum do-loribus:euenturum,viderem autem cçtera fccüdi gra-dus figna iampridem ferè complcta,monut familiäres, roeosji quid meafagacitas valcret, tcrræmotumpro foribus.e(re.Ececceannoxxxix,cum iam cfiTcm in e-JUS expeâationc, Dux Bambergéfis toti Concilio Spi renfiperferibit, enormes terræ motus contigilTeVene tijs, Florcntiæ amp;nbsp;circumcircalocis admodum viginti. Sedamp; annoXXXI OlylTopolicotigifiTe certonunciatû eft, totis tribus horis.Quare mihi quidem dubium nô eft,dolores illos amp;nbsp;apoftolicâ tribulationcm proximè adefte. Nondieit autem hos terræ motus (quemadmo dum Erafmus male verrit) per fingulaloca,led tantùm per locafuturos. Græcilmus non ferthoc loco illâfin-gularitatis cxpofitionem,quætâtùm ibi locum haber, vbi diftributiuus eft fermo, qui hcc loci nullus eft. Quemadmodum etiam Aélofum v. feriptum eft: Affe-

FR O G Nö STIC^

rcbätApoftolis inHrmos gt;(3tTtnX£t7tflt;4fvthic no quadrct perßngulas platcas vcrferc,itlt;'ineq; hoc loco per fin-gLiIa loca.De natura ^utê terra? motuûfic fcribic Plini us:Ncc verb fimplcx malum eft ten-æ motus, ncc in ip fo tantum motu pericuiura eft,fed par fempcr aut raa-ius oftcntum in co eft. Nunquara vrbs Roma tremuit vt non futLiri alicuius euentus prænuncium effet. Ec anno ante Punicum bellum terræmotus fep ties atque quinquagics Romam nunciatus eft. Irarerræmotus ifti traditionis Apoftolorurn crunt prænuncij.Ac pro-inde fieri non debebantnifi doloribus iftis iam iam in ftantibus:alioqui fimultis annis autlongo tempore ante venirent, quomodo pro dolorum initijs accep-tarentur èNon igiturde quibus vis tcrræmotibus,fcd de iftis tantiimloquitur, qui fub hanc iftorum tradi-tio'nem eftentveturi: An autem plures etiam præterea venturi fintnefcio, venire enim queacadhucjtametfi verbofatisfadum eft.

Iam de bellis iftius gradus pauca etiadicenda funt. PrædixeratEfaias capitc quinquagefimo nono baud obfeuris verbis, Dominum,infulis ( Romanæ ccclcfiæ dominum intelligit, Papam videlicet) vicem redditu-' rum, quod veritatem tan to tempore prodfdiftcnt, amp;nbsp;nouiffimereftitutam etiam impugnarent. Infulis,in-quit,vicemreddet;amp;timebunt qui ab Occidentefunt nomen domini,amp;qui ab Ortu fobs gloriam cius:cum vencritquafi fluuius violentus, quern fpiritus domini cogit. Vnde amp;nbsp;Paulus fuam prophetiam aduerfus Papam mutuatus eft,vbi eifdem fere verbis rem exponit. t-Thelf.!, Quern Dominus,inquit, confumet fpiriru oris fui.

Quod autem id ante mundi finem fierct,fatis Prophe ta lignificat cum dipt, id obftupcfaduruin totu mun-, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dura

FINIS MVNJDT,'^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;19,

dum ab Oriente vfqiiead Occidentem; quod quidem non fieret,fi non fit Oriens autOccidens.Vnde amp;nbsp;Pau iushanc Antichrifti confumptiencm finis prognofiieû ftaturt, quemadmodm-n id iuo infi a loco videbimus. Hocenini Eiaias folus habet,qitod ctiani tempus quo id fieret indicaiiit:Cum vcnerir,inquit,quafiflu«ius vi olentus,qucm fpiritus domini cogit: amp;cum venerirSi oniredemptor, amp;eisquircdcunrab iniquitatc in Iacob, dieit Dominus. Qiiod cum fine Euangelio non fiat,amp; Romanae infiilæ præfides id tanto tempore pro-fligarint, vt manus Domini abbreuiata videri poflet: refiitutum igitur ante finem oportuitEuangcliü,qijod redimerec Iacob amp;nbsp;Sionem ab iniquitatc . Hoc igitur Euangelium cumvcncrir,veniret aiitem fub finem quemadmodum dominus dieit, tum infulis vicem red det. quod amp;nbsp;fadum eft: fed tum demum fadum mire-ris, fi id quod de fluuio violento dieit, cum faóto Bor bonij conféras, vt i 11 c alacriter ac fubito Romam amp;op pugnaritamp; expugnarit. Cum Efaiaigitur Chriftus có-fonat,vbidicit,Euangclium praedicandum,amp;benafi- ' mulfccutura. Nee hocfortalfe tacendum eft, quod quum id Papæfatatumeflet, vtpaterctur vidoriamt Gallus auté prohibere vellet ne fieret,videlicet, quia Gallusi-amp;«oA«t;^fimul cum Papapaflus eft. Ita vides, vc pulchre Chriftus amp;Paulus cum Propheta confpirent, vtque acute illos infpexerint. Poftremö autem amp;hoc monendum erat, fortafle Daniel capitefccundo,cum Efaia pulchre conuenirc, cum iftevitionem ecu cafti-gationem tantùm dieit accepturum Antiehriftum, ille lapide illo ( de quo poftca ) fine manibus de monte abfcilfo cum aduentu Domini prorfus abolendum. EtPaulusvtranquehancprophetiamvno verficulo e*

«o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;O G NOSTJC^

narrauit:qucm Dominus, inqiiiens confumetfpiritu oris fui. Hoc enim Efaias hïc futurum fignauir. qui e-nim confumitur,non ftarim in totum abfuinitur:ex Da niclefumpfitquodadiecinamp;abolebitilliiftrationead ucntus fui. Elos gloifatores laudo , qui vno vcrficulo expediuntduos nodonflimos prophcrarü locosmunc noftri magiftri vix multis paginis, operosè ctiam cor-rumpunt Prophcras. Exprædidis hocquoque colli-gere cft: vidorem fanè Turca ante traditioncm hacin Germaniam non pcruafurum: fi facerec videlicet tra* ditores vnàcum tradcndis au ferret: poft traditionetn autem inuafurum non metus. Poft affliótionem eniin iftam,nouiflïmaillafolis amp;nbsp;lunæfignaftatim vnà cum fineingruent. Quod autemrumorcs etiam bellorum futurosdicitjid annofuperioriin bello Hcftiaco com yletum potiftimc vidimus.Erat id belli fatis acritcr af-fedumquidem, fed tarnen in merum rumorcm cua-nuit: fed amp;nbsp;totus mudus hodic belli rumorib. clangit.

Tertius porro gradus ipforum dolorum ,ipfiusque afflidionisefto. Hos dolores Apoftolorum fore ante vidimus. Dedimus autemibidem amp;nbsp;huiustertij gradus rationcm: vndc hîc fuperfcdebimus.atque hue fi-gni,mea quidem fcntentia,iam nunc peruentu credo.

Quartus amp;nbsp;vltimus gradus eftfignorum clemcnta-lium infolcjluna, ftellis,in firmamento amp;nbsp;aquis.Con-tingent hæc autem fubito poft peradam tribulatione. Vc demus autem tribulationcm hanc(taractfi rneo iu-dicio iam nunc pro foribus fir)fed demus adeo inccr-tameflejVtad annum vnumdiuinationc aftequi ne-queamus, hoc tarnen mihi certiftîmum eft, Dominum ijfdemraenfibus cum illis elcmentalibus poft dolores fignisadfuturuin.Dicitenim de ilhsfignis: Et tunc yide^

fTNIS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;it

\tdelgt;itùftliuni hominis dementem. Poftl'cmiim autem om Ilium prognofticorum critvcxillum, feu fignufilij ho-minis-.quod cum apparebit^tum ftatim adcrit: quemad modum tongrcH'urus cum hoftibus princcps, vbifi-gnumpugnæcrigit, illico pugnacommittitur. Ita Dominus cum ülaDanielis ftatua(vnde infra) fubitó con grcdiccur,vbi fignum hoc vins cumfuo regno manife ftabitur. Quod auremSolem amp;nbsp;Lunam dicit obfcura turn iri, non fic intclligendum eft , quafi rum deinde perpétua eorum futura fit obfeuritas ; fed enim ad tern pus tantum negabuntlumen,vt facerefolentcQ quip-piam fignificant: quemadmodum etiâin morte Chri-fti. Duabus igitur aut tribus horis plus minus ifta lumi nis priuatio durabit: deinde fuo more ad finem vfque recurrent:quemadmodum Gcnefi vi i iferiptum efti Sedamp;Chriftus dicit:Videndumpoftea fuum fignurn inacre.-quodquomodovideamuSjfiluminaria ilia in totumfintobfcurata?Inconfolarioncm piorum hæc fcribimus,ne grauiorain hacobfeuritate fufpicentur, quam in morte Chrifti. Quod dicit autem, Virtutes cœ-lorumtommouehnntur. Significat totum firmamentum cum omni militia cœleftis exercitus, fyderum videlicet amp;nbsp;ftellaruin motum iri, amp;quafi ruinam minaturû. Deinde addit: ÉefinabitmarePoftremoloco autem, Videbitur ßgnum ßlij hominis: Tum '\erb plantent om^ nes tribus terrie^^ mox cttm ^rchan^eb tuba aderit Domirius, Turn plangent,inquit,cüm hoe lignum viderint:quafi dicat; cætera omniafigna cöntemnentimpij,hoc folo tandem mouebuntur. Et tuin illi timebunt quidé : vos contra gaudcte,amp; capita leuate. Chriftiahos enim eau tio decet, non timor. Signum autem hoe filij hominis nihil aliud eft,quàm vCxillum quoddam Chrifti,qua-

S2 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PR O GNOSTIC J

leconfliÄnrnsprasfci-refolet.Non dubium eft autetn quin vexillumcrucis ftituium fit, quale Carolus Magnus vfurpabat, quod Labbarum vocabatur.Tametfi aurera ipfc Dominus ecrtum diem nefciuic, hoc tame fciuit, ftatim fub hoc fignum feculum exiturum:atque hoc nobis quoque indicauitrTT/ÄGinquienSj^/rZe^-y/i^-linm hominü dementem in nubibus acli. Ratio enim milita-ris,vtdixi,poftu!at vtpræliumeontinuofequaturcrcc-rum fignum . Qiiomodoautem appariturus fit iudex, non eft mei inftitutijqui tantùm prognoftica prçfumpfî illuftranda. Siquistarnenfeire vclit, videat Paulum t.TkeJj: 4. primaThcflalon.quartoamp;quinto,amp;fccundaThcfta

Ionic, primo. Et prima Corinth, xv. Tune fiet fermo,.. X. Tbejjii quiferiptus cft,Ponet orancs inimicos fuos fcabel-x.Cor.i.y pedum fuorunij.ficut in diebus diluuij, amp;. Sennacherib.

Atque hic quidem prognofticorum amp;nbsp;numerus eft. amp;nbsp;ordoiquórum fidem Dominus,ne quis vel vnum o-mittendum putaret,duobus etiam figillis obfignauit ,■ ^mendicoyobis^ nontranßbitgenerntiohici-, hoc cft,mun-dus(ficcnim Gen.ii.capitur)d/zrfy;/rfW6WHzrf.(inteilige memorata prognoftica)/^«^. Etrurfus quafi interpre-tatus quid pergenerationem volucrit:CœZ«»zinquir tervii tranfibunt-) ÿeyb,t Autem mea non tranfibunt:ïZ\.tc\]À^C de his prognofticis faäa . Quantum porro gaudij figilla hæcfidclibus afférant,dici nonpoteft. Q£udcnim,an non confolatorium maxime putes,certo feire diem ilium ante folis amp;lunæobfcurationem,antcfirmamen-timotum, poftremöantc vexillura vifum , non poffe venire?Quantum denique,quantum voluptatis hic fic digeftus (ignocum ordo in fe habeat,.ij demum fenfe-rint qui obferuabunt. Sed ratio ordinis nunc quoque paucis videndaeft. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- RA--

(

FINIS MVNbl. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ïj

VODigiturEuangelium primo loco poRierirOj' •fj hinc fadum cil, quod airiftus dicar; ^«rt- cm^ ^•~^Ki.ih^:cinijcient ')'oZ?fo(id cft Apoftolis amp;: difcipu-lis mcis) manns. quod vt ficrct,fcilicct Euangelium an te omnia milïumopoptuit. Euangelion enim parens 'Chriftianorû clt. Porrô difcipuli vbi funt,ibi Euangelium antccefiïffe nccefle eltanque hinc faôû eft quod Euangelium piimo loco pofitum fif.Cætci a ligna deinde Icic locant.

Nunediuinum pledendi moremhuc quoquere-fçrt adnorare. Priufquam Dcuscondcmnetautpcr-dar, vtmifericors eft amp;nbsp;æquus index, epos perd ere vultantereos peragit, monetquc vtrefipilcanr. Eft e-iiim iuftorumiudicumpriusrcumagere,quam puni-re. Itaprimùm mundum cum vellet pertlitum, diuum præmiiit Nohen,fed non iudicabat fpiritus eius in ho-mine, quia caro erat. ■Cum Sodomam perdere vellet, præmiiit Loth: cum PharaoncnijMofenrcum Iiidæam prophetas;cumNiniucm,lon3m. herum cum ludæâ perdere deftinaffet, Chriftum præmifit amp;nbsp;ApoftoloS, quos quum audire nollent, pcrierunt. Sed amp;nbsp;Romano Impcrio fuospræmifit?ipoftolos,fcdcontcmpfe-runt: vnde amp;nbsp;deleti funr.Poftrcmo autcra cum noftro etiam tempore diuifum illud Daniells regnu ( de quo poftca)velitdclctum,monitores præmiiit Luthcros. Quod autem Lutheran! Papiftis funtjid illis ego fum. Sedmonentes cótemnunt Papiftçamp;occidûr,nccpec-catum agnofcût:Chriftû perfcquûtur, ream tarnen fax terinolunt,quamlibetaccurentur. Citantur igitur te-ftesMofes cumProphetiSjChriftuscum Apoftolis,0c

f

14 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P KO GN a

ramen nil promouerttur. Quid igitur rcfiqiuim eft,niÆ vtdecapitationisftntentiaproferaturrcacjue ve in 0-* mnibus Dciiudicijs'*^Aquot;‘amp;'*gt;gt;?inbancformafn:Entui-

nique rex Chriftum meum regno amp;nbsp;vita fpoliafti: tu i-gitur vita amp;nbsp;regno fpoliator. Huius exemplum babes Matthæi X XI, in parabola occifi ab agricolis filij. Pri-mùmenim mifitferuosamp;filium:inquemdeinde,du. occidunr, im pin gunt. Sequitur igitur eorum indicium idq; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Malos, inquit, malè perdet.Porro quof-

dam anteaduentum perdit : quofdam cum aduentu pej diturus: de qnibusdiceraus, fi prius de aborainati-one defolationis exequamur. Ex his omnibus prudes Iedorfatis,opinor, percipit,primas irrprognofticis E-uangeliodadas eflc,vtpctræpofituspræcatimpadio-nem-.Quomodo enim impingas in petram,nifi ante fit petra?Impadioncm deinde antimifthicafequiturpla ga.. Poftremo autem id quoque hinc vides, Chriftia-norum perfecutionis fincm,efle afflidionis aduerfari-orum initiû :qucmadmodû etiâi. Petri IlIIdcriptû eft: cü enim nos paflierimuSjtum in ipfosDominus eredo fignoirruct:quemadmodumfcripLum c^'.Stdtimfoß tribuldtioncm illorum dierum c

DE hie^osolTmoiivm ^C-Eemplt excidio '.necnon amp;nbsp;de^bomtnatione de' filationis f

altéra qnæftio fupereft decuertcndotêplo., De qua quidem nil hic cram didurus . Quid enimad fînalia prognoftica? Sed tarnen bine ve certiora quedam pcrcipi.poflentzneuc aliorfum detor

que-

f IN' J S MVNDT^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2^

queantiKrgt;pcrftringenda cciatn bæc crant. Mundi fine Dominus (vti vidimus ) multis cauitprognofticis (fic enim nccefFefuit, cum fuo cuique tempore difficile crédita.fit,tarn elegantem mundimachinamitafundi-tus interituram)atremplicxcidium duobus tantum fi-gnis prçcauit:vno longinquo,abominationc defolatio nis,,quod Mattheus ponit:altero ipfius obfidionis:hoc Lucas dcdit.Nc porrô,vt quidam fccit,al:enam quan-dam amp;nbsp;inccrtam abominationem fingeremus, ad Da-nielemnos remictit Dominus . Igitur quod Daniel hinc habeatyvideamus.

iX,

CUmlt;^aâhuc lôijuerer,^ ordrem, nbsp;conßtererpec

cdta med^i(fr peccdtd populi mei Ißdel,yt pro Herne ■ re preces meas in co^eHu 2)ei mei,pro nomine fan Bo Deimei. ^âhticmeloquente in ordtione med,ecce yir Çabriel cpiem yicieram inyißone d principio,cito gt;lt;7* lans,tetigit me in temporeßcrißcij quot;veßertini. Et docuit me,ei;' lojHUtdi eH mihi,dixitcp,Ddniel, 'ISlunc egrejßus ßmyt doeerem te,amp;intelligeret.,gt;ib exordio precti tttd-rtimegrejßdseßßermo'.ego dutem'veni'\it indicdrem tibi, quid yir iteßderiorum es : tu dutem dnimdduerteßrmo--nern, inteüige 'vißonem.Septudgintd hebdomddes db^ breuidtd funtßperpopulum tuum, nbsp;ßper ygt;rbemßn-

Bam tudm,yt conßimeturprdudricdtio, amp;ßnem dccipi

d -

P R O G /i'O STI

arpeccatU}n,amp;dsleati/r ifiiijuius, aâhcatur MflitiA ßmpiterna, cgt; impleatur quot;vißo amp;propljeàa, amp;nbsp;\ngarur finêliisßn-Eioram. Scito ergo amp;animaâuerte'.a^j exien ßrmom; yt iterum adißcemr lerufilemj'iß^ue ad Chrißd duce, hebdomadesßptemiamp; hebdomadesfixàgintadua erant: amp;nbsp;rarfam adificabuurplacea amp;nbsp;muriin angufiia temp or um. Et po^ hebdom-adesfixagintaduas occidetùr CJorillus : amp;nbsp;non erit eiuspop!flus,qui eum negaturus eîî. Et ciuitatem amp;ßnEuarium dißipabitpopulus cum duce 'deturo-. amp;finis eius y aß it as, amp;nbsp;po^ifinem bellißatuta de^ filatio. Confirmabit autempaclu multis hebdomadauna, in dimidio hebdomadis de fielet hoßia ßcrificium :

O erit in templo adominatio defilatioms:amp;yfic^uead c'o^ ßumationem amp;finemperßuerabit deßlatio . '

Clpitc igitur nono fic ait: Confirmabitautem paEiutn (^\i.2.n^Xï])multis hebdontadeynayhoc eft ,toto fc-ptennio prædicabitur Euangeliû in ludæa.Chri-ftus enim tribus annis cum femis prædicaucrat : Apo-ftoli à Refurreäione totidem. Et in dimidio hebdomads deficiethodliaC^ iuge facrificium . Oblato enim amp;nbsp;praedicato vero illo agno(de quo cap. vu) ceflarunt îllælegalium facrificiorum vmbræ. Quorfum enim vmbræ, vbi corpus adeft? Et erit in templo abominatiode-filationis , edt* yf^ue ad confimationem eit*finem perfiuero' ^YiZe/oZrffto.Abomiaatiodefolationishicnil aliud eft, quam

fiSrrS' MjrNIJ-ri.

^uamipfaEuange’ijjfcuregnidci cx fynagogà fuga» tioamp; cxulatio.Vnde male Luthcrus tranftulit cura ^Üjlcn.ßmict vertit. Nam ^vcuoüc^e'ïO»|ïöng/verte-rcdebucrat.Idem entm eft abominatio dcfolationis,. quod abominabilis delblatiomon autem abominatio dcfolabilis.Haec porrovndefie dicatur infra videbi-nius.Hæc autem finita illahebdomadc contigit huic synagogæ.Cumautem x 11 capitc omnia iftadeabo-minationis tempore clarius amp;nbsp;certius profequatur propheta yOpcrçprecium duxi illud quoque jOC cum numcrisfuisadextremamdiem,quod quidam fece* funtjdetorqueatur,explicare,.

Q^^VT XIl

tempore autetn iUo con/urget Michaelprincepsma^-^atpro filijspopuli tut:amp;ygt;eniet tempus

Ie non- fuit ab eo ex quogentes e(Jè catperunt quot;vfq^ adtenk pus illud. Et in tempore lUofaluabiturpopulus tuus^om--nu qui inuentus fuerit friptus in libro. Et multi de his qu.i dormieruntin terrapuluere euigilabunt,alij in ^itd aternam.,alq in opprobrium ^fvideantfimper. Qui au--tem do^lifuerint ,fulgebunt quaßßlendor frmamenti:

qui ad luHitiam erudiunt multos,quaßßeüa in perpétuas aternirares . EuautemEianielclaudeßrmones,ei7*. ßgna librum ^ßue adtepusflatutum:plurimi per trans-ibunt,ç^ multiplex eritfientia . Et yidi ego Eamel, amp;nbsp;ecce quaßduo alijßabant: ynus htneßtper ripam fumi -ttisi^ alius inde ex alia ripa fummis. Et dixi- yiro qui e-^

rAt

28 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P R O G N'O S TI

rat inâutuslineii, c^uißahatft^per aatiasßuminii, 'vß^ue ijuoßnis hortim mirabilium^Et auaiui 'virnm c^m mdü=-t(ü erat hneii^qi/ißabatßtper ac^tioißi/miniiy cum eleua-ßßt dexteram amp;ßniiiramßuammceelum , nbsp;nbsp;iurajßet

- per 'viuentemmxternum : cpuia in tempus tepora,

dimidtum temporis, Et cum compléta fuerit dtßerßo mA nuspopulißinlltyComplehunturyniuerfi hac . Et ego aU diuiy nbsp;nbsp;no intellexi. Et dixi, ‘Domine mi tjuideritpoîl

loec?Et air,y ade Daniel: cjuia clauß sutßgatic^ßrmones, ttmpus.Eligentur deallgt;atuntur,amp; tjuaßignuprohabuntur multi : nbsp;nbsp;impie agent impij,ne~

queintedi^entomnes impij,porro doài intelligent. Eta tempore cum ablatum fuerit tuge facrißcium, amp;poßta ßuerit abominatio in deflation em: dies mille duceti nona^ ginta.EeatusquiexpePlatamp;lt;peruenit quot;vfq^ad dies mille trecetos triginta quinq^. Tu autem Daniel quot;^ade adpraß-nitu:amp;requießes, amp;ßabisinßrtetua inßnem dierum,

Et dc cohærctiaquidc huius capitis cu nono fuperi US diximus.Dicitigitur^phctaj»t^ogt;-e/(!yo,fcilicet dimidiæillius hebdomadis, cö defecerit hoftia amp;nbsp;iuge facrifjciöic^j^ff Michdelprincegsmag»t0y (juiflitpro ßlüspopfititui: nbsp;nbsp;teniet (iucundfi èi, niii'abile)nâ

afnidionû répus hic neq; legi,neq; intclligi poteft,ta-metfi hebraica hodieledio falsô,vt amp;alia nô pauca,fic haber.'fed ncqjvctus tralatio fie habet, igitur mirabiliû tepus intelligo de quib. infrà : Vbi quato téporcmira-bilia

' FTI^IS MrXDL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;29

biliailla duratura fint rogat.ï^«/gt;rz^/gt;«/'Z^«^ (juale no fuit ^beo ententes coEperunt,hoc eft,ab initio mudi.Talc têpus venirct poft dimidium hebdomadis occifo Chtifto. Quippe cnim Chriftus àRefurredionc,fpintualefiiû. rcgnuin nunquamin ante in mundo vifum cxcitaturus crat,mirabilecerte tempus redditurû.Atq; hoc regnu profcire cçpitin luce ipfo PenthecoftcsdieperCcpha. Afi .t, Qiioddchoctemporeloquaturfcquentia etiamcon-Uincunt:£r z«rcw/'ore illo firuabittir populus tuns omnis^Ejui inuenttisfumtfriptus in libro, hoc eftquod Aótorum xiii nbsp;nbsp;nbsp;tj.

Lucas dicit: Et crediderunt quotquot præordinati ctâtà Deo.Eft hic prlt;edcftinationis locus lalutis balls, initium amp;finis.Vndeamp;'Dauid,Beatus,inquit, quern delegifti amp;nbsp;aftumpfifti,h3bitabitin atfijstuis.Et Rom XI ,ElcCl:io accepir, cætcri excœcati funt. Allufit hue Row .n. ßhriftus,In hoegaudete, quód nomina veftra fcripta fintin coelis.Vndeamp;ColofT.i.Paulus inquit,Euagelij coioß ,1, inyfteriumreuelatûeft Tandis,quibus Deus rcuclari voluit. QucinadumetiamEfaiasinï.fcriptumeft.Me .4. rninit amp;nbsp;huiiis prçdeftinationis libri Mofes, ex quo de leri pro populo fuo orabat .Et Q intellige in téporc illo dimidiæ hebdomadis ')multi dehü qui dormiunt in terret pul uere-ieuißilitbunt ciliq quidem inyitcttn *terttiim.,(ilq in opprobriu, Nonintelligohocdcijsquimoriente Chtifto rcuixe runt.Eaenim vel Matthæo tefte ,non nifi fandoruni corpora erant:hîc autcmquofdam etiam in opprobriu euigilaturos dicit. Nonintelligo igitur de corporali euigilatione,fcd dcfpiritualiamp; euangelica.de qua Pau lusiExpergifeere qui dormis,furge à mortuis amp;illuce- Ephtf.f. fcct tîbiCliriftus.Hçcfufcitarioeftquaper fidé refur-reximus cûCiirifto in Baptiftnatc.IJ qd* jpfpicicns Ipi- Ccif,ß ütiis, pluraliter dixit de refuiTCéiioneChrifti: Viuifi- of«

?p nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pp. o (iNOSIlS^

' bit nos poft duos dies^ amp;nbsp;in tenia die fufcirabit no3» Excitatio hæcnoftncum Chrifto faCta eft, led nobis €|uidein per Euangclij voccin de qua ChiiftuszAmcn amcndico vobis,qui verbum meum audit,amp; credit illi qui me militais habet vitam æternam: nee in coude mnationem venir, fedtralatus eft de morte in vitara-. Deinde vclutcx-propoftco rftum Danielis locum ae tempus interpretatns addit: Amen amen dico vobis, veniet hora amp;nbsp;nunc eft ( videlicet de qua Daniel xi n) quando mortui audientvoeem filij Dei, amp;nbsp;qui audie-rint viucnt. Intelligitautem hiceam mortem amp;nbsp;vitana vnde ante dixerat, fpiritualem feu Euangelicam noa corporalemmam de communi refurredtione fubiun* git.-Nolitemirarihoe,quia veniethora-vt omnes qui in monumeatis funt amp;c.QuGd igitur dieit, ejui credif in rae non guftabit mortem in æternum, nondc morte corporali,fed de morte damnationis intelligendü efh. Proinde hoe qwodfideles vitam habere dicit,d€ fpiri* rituali fidei vita intel lisendum eft.-

O

Pro maiori ante luce huius fententiæ fciendü efh Omnes nos natura-moreuos d am natos que. efts,mor* em nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;innatos propter feirtenriam Genefosii:

Quandocunque peccaueris, morte morieris.Cum igiturinpeccato concipiamuromnes,amp; innafcamur etia,in morte igitur amp;damnatione nafcimur. Proinde natura omnes fumus mortui,hoe eft,daranaK:qucmad lieer,fentcntialitcr, de quo alibi didum. Verum hæc mors(qucmadmodum-ctiain corporalis)domino tan-^ tum fomnus elb, vnde excitare quos vult fola vocc^ hoe eft,cuangelij verbo poteft:Quare dormire amp;nbsp;iace rein pulucrejhocloco fpintualitcrpofita funt:amp; tan* ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;run dem-

F-TN I s AÎVNDT, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5«

tundcm Valent,quantum'd3mnatum,mortuiim,amp;pcc cato fepiilrum efle.Cum efletis mortui per dclida,có- Epfcff.*? uiuificauitvos vnàcumChrirto,amp; cocxciraiiit,fimuIq; federefceitin cœleflibus in Chriftolcfu. Quoin loco Paulus verbo excitandi fie vtitur,vt ad hune Daniclis locum alliififTc vidcatur.Ncmo irntur abfurdum exifti

O incr,quodhîciacercfeudormire in pulucrc,de fpii'i-tuall morte fpirituahtcr intelligimus,-n() de corporali. Siccnimfæpe Paulus,fæpe Chriftus vfus cft. Neque verô nefciunt dodi feripturæ propheticæ raorem,qux fie de anima amp;nbsp;fpiritu mortuis-his vocibus à mundo petitis loqui folet.Sic Efaias:Viuent mortui tui, inter-feólimeirefurgenoExpergifcimini amp;nbsp;laudatequi ha-bitaris in pulucre.Et x x x x i : Nolite'timcre qui motz tui cfiis ex Ifracl. Ad cundem modum mortua illa Ezechielis ofia intellige.Ipfe enimaddinOlïahçc vni-uerfa domus ifi acl fiinuAdeo enim corporaliter mor tuiflon-crantjVtipfimctdicant, ArucruntofTa noflra. Et quod Daniel hïc dieitin puluere dormire, Zacharias in tumbisamp; in vmbra mortis {écle-re vocat. Quam deniqueeuigilationem Daniel vocat, hanc Zacharias Uluminationem ad viam pacis appellat . Proindc conuenienter fcriptura? facio,dumDanitlem boe loco de fpirituali morte amp;nbsp;euangclica per fidem refurre-âionemtelligo.Siccnim Ioan, v Chriftus ipfe inter-prctatuiîSic Paulus amp;nbsp;omnes prophetæ locuti funt.

Ne quern autem offendat,quödquosdann-ctiam in opprobrium exeitandos dicit,cum Euangelio non nift in vitam(vt apparet)cxcitct:Ac proinde ad commune hæcrefurredionem pcrtinerc,qua tammali,qua boni pariter fint excitandi.Sciendum hie igitiuEuangclium duplices femper difeipulos exeitare., bonos amp;nbsp;malos.

5i ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PU o GTIC^

lîcutrctcilliidtiaxitpifccs;Nonquoci opprobrium amp;nbsp;nbsp;nbsp;*

mors iftain ipfo fit EuangcHo,fcdin audirorc:id quod Chriftus in parabola feminatoris monftrat, vbi dupli-cem terram vni femini tribuit: Gccidit,inquit, in bona terram bonum fernen : cecidit criam in malam terrain bonumfemen.Mala terra funt qui ad tem.pus creduf, inquit,fed tempore tribiilationisrecedunt.Excirantur autem malt non vtperftent, fed vt probos tentenu Crcaui, inquit Efaias,fabrum adfufflandiim:Quemad tCor.tt' modunactiaPaulus: Poftquaomnesquîdemcurrere

dixcrat,qui Chrifto perEuangclium nomen dcdcrat, i] fubiunginOportethærcfeseHe, vt qui probi funt in-notefeant.DequibusctiamiIoan.ii.Enobisprofcâi ‘ funtjfedno erant de nobis. Quemadmodu ante etiam SophoniasdixeratrNugas earum qui in legem pec* caruntcolKgam,quoniam ex tceranr. Vide verb qua-clare hos in opprobrium excitandos. Ephefijspre* cauetPaulus;Surgent,inquienSi,c vobis ipfis(quinunc Euangeliacreditis)Iupi graues,quinon parcentgregt» Vides hos Eüangelio quidem excitatos, led in opprobrium vtfeduccrent.De quibus etiam Philip, tertio: Complures ambulant inimici crucis Chrifti,Excitatos quidem vides adeo vt prædicarent quoque Euange-lium.dd enim hîcambutare vocar,{cd infuam ipforum códemnationem,quorum,inquit,finis,perditio, qua-leserantHymenæus, Alexander amp;Pbiletus.Habue-rantenimiftifidem, fcdnaufragiumfcccrunt. Tales deniq; funt omnes pfeudoprophcræ,qui currentcEua gclio cxcitantundc quibus Màtth.xxi in r Exurgent 1 Pfeudoprophetæ multi,amp;fcducctmultos:Cuiufmodi hodiefutplcriq; omnes qui^ppterinutilesquçltioncs fedas faciut.Excitati lût quidé omnes Euagelij voce è nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;|

puluerc

MTN-DT, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5J'

puîiiereA'^etcris Adçamp;peccati,fcdin opprobriunijduin (qncmadmodum Paulus de Hynicaæo amp;Philetodi-ciQabnegato dominoquicos inercatus eftjnducunt bærefcs .De his amp;nbsp;illud intelligendum elbTuncolfen-diculuiB patientur multi: Ec il lud potiCsimiim : In ma- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'**•

gna domo funtvafa varia,alia in honorem comparata^?^*’”*’^ alia in contumcliam.Vocat Ecclefiam, ilia magna do-mum Chriftianorum, qui excitanturquidemomnes, fed non omncs in gloriam: nonnulli enim amp;nbsp;ini^nomi niam.Et Ioan, v i,multi Euangclio cxcitati fide cadunr, apoftoliperftantdn hisfuntquoqueilli Hcbr.v i. ifti enim amp;nbsp;Chrifto amp;fibi opprobrio funt,dumCqucmad-modum fpiritus ibidem dicit) Chriftum iterate cruci-figunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hisigiturZizanijsvnoin

agro cumtritico mixtis hanc fpiritualem excitationem intelïigo,nÓillicommunê refurreótionê.id quod etiâ fequêtia fortiterjpbat.NaEuâgelieç doûrinç oflSciû eu iuscertè nullus poftiudiciu eritvfus,ftatjmfubneôtitt: Qui ad iuflitia eyuiitit multostficut Stelia: lucebHt:quiyero do£ii fr«««f,yzcMryrm4»ze«rz^Dcquibus ChriftusiVos eftis fal terræ:vos eftis lux mundi:Et Dauid:Cœli,id eft, difei-puliamp; Apoftoli enarrat gloriâDci,amp;opera manuum eius anùnciat firmamentû. Quemadmodûamp; alibi di-cif.Vidcba Lunâ Sc Stellas quæ tu fundafti,ideftAolt;}'lt;-cfiéxjsuçtuos.vnde Paulus quoque, Lucete inquitin medio gencrationis prauæ fieut luminaria , verbum vitae , tcnêtcs.De his inquam Thcodidaótisprçfertim verbi miniftriSjhoc loco vaticinatur propheta. Defcribite-nim omniao ftatûEcclefiç currentis,non triûphantis».

Quod fiautem vno eodemque temporc,omnia hæcmàabilia fada efle,ipfa etlam litera tefte monftra-uero, turn abfquc controuerfia expofuionem iftami

er 3

,j'4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P R o O O s r r c

euiecro. Dïcit igitur : v/que (juoßnis omnium Jjorum m!gt;‘i(’* èiliiim?Qüx videlicet de faliice Eledorum ;dc cuigila-tioneplui-imoriim,quæ dc cruditoruin clai itate lupc-riiis dixi:quandOjinquam ,hæc finem accipicnt '^Et iuva uitftribusannis cumfemisdurAturam 'ÿé. enim (ignificat pet tria tempora cum femis ^Et cumperudtAfuerit dijjyerßo fgt;0-pub findiiChriftianorura ab lcriifalcm fuga-.8. tio id quod cum pcrfecutione Stephani faótura eft.

Atquehincperfpicerelicet, quo tempore Stephanus oceifus,populus Chrifti difperfus, arque ab lerufaleia Fugatus fit,anno videlicet tertio cum lemis poft mortem Chrifti.7«w; enim complebuntur omnia hxc.\\QC eft tuna crit in lerufalem horum omnium mirabilium finis. Poft hanc enim Chriftianoru eft'ugationem, incoeptu-ra erat in lerufalem amp;locofanâo,hoccftin rernplo, Abominatio illadefolationis,quç,vtdixi nil aliud crat, qua ex fynagoga fibi fuisq; mandatis rclinquédaregni dei,feu Euangelij fugatiozab ipfo fynagogæ facinorc ficdiâa,quæhæcabominabilia facerct:hoc eft, qu« fuisin Deum furijs,tcmplum amp;rcmp.Iudæorum Euan gelio amp;nbsp;regno Dei defolaret: Qiicmadmodum pulfo deicultuper Antiochum,amp;dæmonumcultu creólo, abominatio defolationis turn quoque perpetraraeft, cap.xi.Namhocfacere, hoc eft, regionem cultuDei defolare,Deo furame abominabile erat: quéadmodû ibidem dicinPolLuent fan(ftuarium,amp; iuge facrificiutn auÊcrenr.Porrô hæc Antiochi abominatio defolatio-nis,quemadmodum amp;nbsp;ilia Hieremiæ ßabylonica,con-tingebat in cultu Dei legale.Ifta autem vnde hie Domi nus ait,eaeft,quæ àlegali populo, in fpiritualem cultu defignaretur.Pulchrèigitur quadrat,Fugatis Chriftia-nis mirabiliaillaEuagelij fimul defituradimul abomina tionem

trNfS jurNsr, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;35-

rioncmtîcfolaiionis incœpturam.

Ethaâcnusquitlem quoufqpe mirabiüa trium illo-rum cnm fcinis annorunidufacura cfTcntj.cxpofuir.

*Nunc etiam inidum corundcra audit : nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cuftt

ablAtumfueritlugfficrißcium : Hoc cft, à tcniporcrnortis Chrifti vfquc ad fiigam Apoftolorum, quod ipfc dicit abominationcm deïoladônis, dies m c c x c.Totidem enim dies ex tiibus-cum femisannis cmergunt.Fixiim itaque ac ccrtnra temporis, mirabilium illorum initiû ac Hncm,pFophcta,ne quis aliorfiim detorqueret ex-pofuit. Qjiod autem addit; Bcatus (jui exfgt;e6iaty peruegt;‘ tfit yßitte ad dies vi c c ex x*v. nihil aliud fignificat, quàm illafub Stephana perfccutionê xxxx ûtûmodo dies duraturâ-Beatitudo auté hçc per côucrfioné Pauli , qui pcrieqiiutionis duxeratjCÔtigit.Sic cnimteftâ-tur Aâa cap. i x ^quodeü cóuerfo Paulo cccléfiæ pe^^.. to ta ludçâjG'alilÆâ «amp; Samaria pace habuerint.Obfer-«a autem numerü bncM c c cx xxvulicrum à morte Chrifti repetendum clTe, hoc eft à dimklio hebdoma«-diSjnon àhnciUius numeri m q c x g incipt. Neque enim à deriuato numero propheta numerat, fed â pri-mitiuo repetit. Hoc tempus amp;nbsp;omnia ifta mirabilia Zacharias quoque afïîgnauit cap. vltimo:quod cum hacfpcxâet,amp; à quodammiferabilitcrlaniatû-fit^vifus ium operæpretium faâurus , fi illud quot^ue^paucis rccognofcerem;

Zac\)Arilt;it yltimi.

Ecce dies Tgt;omini y enter,dicit ‘Dominm, amp;*diuidentiw -Jjgt;olia tttA in medio ttfi. Et congre^abo omnet^ntes^

ST IC

fid krufàlem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;capietftr ciuiMi,

tfir domii'S,^mulieres\iolahiintiir:amp;t£reJietU'rfnetlU pars CMÙatii in captiuitdtem, reliii^ut-impopuli no ÀU\ feretur ex yrbe ■. Et egredieturDomini'x iamp;prdhabitar contra, gentet iilas:ßcnt praliatM eßin ilie certaminii. Et ^abantpedes eins In die lüafkper montem Olinarn tjui e^l contra lerußalem ad orientem. ßindetnr mans Oh' Hamm ex mediaparte fm ad Orientem ad Occidents pramptH grandi y aide, ßparabitur medium moth ad ^ptilonem^amp;medium eius ad J^eridiem. Etfugiet/s dd y allem montiurn eorum, qHoniam coniungetur quot;vallh montium nbsp;nbsp;adproximumi amp;*fugiethßcHtjugiflis afa

cie terra motus in dieb. Ozia régis luda: \eniet Eortii nus E)eus meus,omnes^anEi cum eo. Et erit in die id'a : non erit litxßdßigus amp;gelu. Et erit dies quot;vna (qua nota eß E)omino non dies neq^ nox, amp;■ in tempore ye^eri ent lux. Et ent in die iüa: exibunt aqua yiua de lerufalem t medium ear um ad mare orientale, amp;nbsp;medium eârum ad marenouißimum'.in aßate inhyemeerunt. Eterit dominus rexßtper omnem terram ; in die illa erit domif nusynus,lt;t^eritnomeneiusynum.e^c.

E 0 S IT i Ö

De feribit hoc capke prophets,quæcunquc vitimo fiiocapitcdefcripfit Danichiicmpepriinumillu pn.’niduæ 'icclehæflitû, Vocat autem ipfam CC' clcfiain Icrufalcin, Dicitjgiturfex?aiejdominiyeaient;

dicit

rZÄT rS M 7ND t

37

diät Dominusdiuidenturjj}o[iatua.{ Ô mca ccclcfia)/« mediof«z.Itie{l:,prædicabitur tibi Chrißus, qui vnus eft tibiquicquid ad falutcm fpedat. ( quod Daniel dixit, prædicabiturpa6luinlicbdomadavna)quod cum videbit Synagoga concitabitur in ce. Hoc eß quod dicit: omnesRentes contra lenufalem inpreelium'. non queinadmoduin Lutherus putat contra Icrufalem externam,fedaduerfum Eccleliani Chvifti,quamliic Icrufalé vocat.c^' cabietur ctuttas^ïà eft Ectlelia: htinturdomH,Sy^mnlieresyiolcibHntHrWQC.]è^‘iX\\\XS in partem fecit.Nonintelli2;c autcm hic vaftationem mulie-rum externam,fed fidci.Sequitur cnwv.Etegredieturme-diApars ciuitittisÇcc.cXc^xx^in c/z/zfrffez«; hoceft , quemad-modum paulo poft dicit ;rzlt;^zgt;»frfu!'^f«rfj:id quod etiatn fadum eft in prima ilia Stephani perfecutione. Et reli-. ^HHt^npofstilinonnufereturex yrbe: Apoftoli enim non fu-geruntjfed difcipulis fugientibus ifti manebantin le-rufalem,qucmadmodu id videre eft Ad. v 11 i.Quod autem reliquos pcrmanfuros dicit in lerufalem, latis declaratjifta de expugnationeTiti non pofte intelligi. Titus enim nil reliquit.Quod ante Lutherus illud, Nó aufercturexvrbe^ficintelligitjquiamortuiin ea func pefte, fame, gladio , id mihi videtur efte coadum, amp;nbsp;fcntentiæ fpiritus obfcuratiuum .Submngit igitur propheta:£r egeedietur Dominus pr^eliabitur contrAgentes illAs^ßcutprjeliAtus eß in die certAminis, Hoc de fpirituali pugnaintclligendumeft,quà difcipuli congrcdieban-turcuraSynagoga. Omnis huius vehementis pugnæ vnumin Stephano exemplum dcdif.vnde amp;in Euange 11o dixit, fefe illis affuturum Spiritu fuo, daturumque -OS amp;nbsp;fapientiä,cuinon poftcntrefiftere omnes aduer-farijiqucmadmodum amp;nbsp;de Stephani fapientia teftatur

jS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P R O QNOiîJCJ ‘

fpirims : Non porcrant refiftere fpiritui qui loquebar tur per cuni. De ifto ce; taminc hune ego locum intel-ligo-.firmantquc hanc eôam fentenriam fequentiar Et Jîdbuntpedes ciM in il!a die/tiper 7nontem oUnArnm., i d eft, fU'” per Ecclcfiam,quç vcrècH: mous vndionis Ipirirus fan di:ftabit autem fuper banc montem, hoc eft, robora* bit eos fpiritu fanôlo : quemadmodum id Ada teftan-turfadum.Ncqrfc verb hoc Rare dominivanumquid-dam eft : fed flat Dominas fuper fuos, fientgallina fuper puHos fuoSjVtfoucar amp;defendat, vtafpiciat amp;nbsp;ani met. Etfvindetur mons oliu.irum ex media parteßi ad Oriente

ad Occidentem rnpturaff-andi y aide : id cft, Gum fic po-' tenter ccclefia ftabitaducrfusSynagôgam,tum côgre-gabunturomnes genres aduerfus fandam. îerufalcni quemadmodum initio capiris dixit: Et capietur, amp;nbsp;va-ftabitiirciukas, ideft, Ecelefia.Etegredieturmedia pars eiuitaîis(Ecclefiæ) in captiuitatem, alij autem ma nebuntin vrbc:hocipfum cft, quod hîcdicit, Scinde-tur mons Oliuarum,id eft,EccIefia: tantaqueruptura fei n d^r U r, v t te r ra ia o s fu os fp arfu ru s fi t ifte m o n s p c r vniuerfura terrarum orbem, per Aquiloncm amp;nbsp;Meridiem . Etfuÿctisadyaüem monriam meorum. Hîc fe ipfunif prophera cxplicar.Dixit montem Oliuarum,id cftEe-clefiam,rumpcndum,amp;fparfuruni fuos amplexus per extremos fines terraJcircumcirGa,-Itaenhn fingitpro-pheta, quafi fi mons aliquis dkiidatur : deinde media pars cxplicaretfuum amplexum mambitu pertotam meridionalem plagam, id eft, per medij miindi fines* Altéra autem pars mentis feptentrionem Gomplexa, OGCurrcretfuis extremitatibus ilii alteri parti explica-tæ per alteram meridionalem mundi partcm.atque ira mons ilic totum orbem tanquani murus complexe

Filers MVND T, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;

fjoconcingeret. Deinde fingirtotum orbe eins mon-tis efTevallem , inquavallc Apoftolilongèlarcqueà Synagoga tuti forcnt,id quod amp;nbsp;faCluni ell.Nam pcr-fequente Eccletiam Synagoga, ilia fc ad genres con-uertit. Er fugietis ad vallem montium meoruin, id eft ad omnes genres,quasmons ille oliuaruni(quern iam ex diuiftone mon res vocat) complexu fuofuam libi val lé fecir. Er ne ftatim metuerctilx quotp pei fceinioné, sd'Aït-.Q^oni.iin coniun^ehtry-itlii montium adpi-oximu. HoC eft proximabunr fe vobis,amp; proximc coniungenr fe,amp; VOS accciTent etiam vino . Id quod amp;nbsp;ipfum in Aólis complctum videmus; potiftiinum taincn vbi gentibus ille Cenrurio Perrum aeccrlir, vifumque adco ado -rar.Dcindc amp;nbsp;Samaria ftarim ftatim apcrfecurione ifta Stephani accepir verbum, amp;buc Philippus fe rece-pit primùm.Dein etiam Petrus amp;nbsp;loannes códem có-ceftere : fie vallis gentium coniungcrefe ccepit euru monte Oliuarum,hoc eft,cum ecclcfia ludæorum. Et fugietüftcutfu9ifîis ÀfiHieterr^motitiin diebusO:^^ dd. Hoc fie faâum elfe teftantur A6la cap. vin, quæ AU .t. fichabcf.raÓlacftautemin illo dic(occifoStcphano) pciTccutio magna aduerfus ccclefianx,quæ erat lerofo lymis, amp;nbsp;nmnes difperfifunt per regiones ludçæ amp;nbsp;Saraariæ prærcr apoftolos. Et erttin lt;ùeiUa Ç id eft,in illo ipfo tempore)z/o« mtlux^fêdfngus^;^oei„,. Sic vocat il -los dies quibus fumme feruebat perl'ccutio, quo tempore Stephanus occifus cftjamp;SaulusDamafcûgrafTa-bundus petebat.Sed non multo póft intepuit ipfe per-fecutionis feruor, ita vtneque omnino fecurieftenr, neque prorfus vt ante defperati .Nam occifoiamSte-phano, Apoftoli etiam manere aufi funt lerofolymis. Atquehocilludeft quoddicit : Eteritditsyndqtt^nau

f 2

40 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P R O G NO STIC^

t/î Domino^ cum ne(]'^ plane'diesneej-^nox erit- Qliod autcm îtl Aétis lcgitur,cccle(ias vbiq; fùmmâ ftatim pace habu-jffe,conucrfo Paulo,hoc ipfum cft quod hîc dicit:£r/« temporelej^eri erit lux .Y)c quotcniprc Daniel ait:Beati autem qui peruenerit vfqyc ad dies m c c c x x x y. Hanc pacis felicitate Zacharias hîc multis verbis pro-fequitur: 11 e-, /fjir.quit ns, in diriU^ exil'unt ae/u^e yiu.-e de leru/àlc^mcdiii earn adOriente^mcdinm admarenouipimu,'. hoC eftjCuangcliû difpergctur per ludæos difcipulos,quos lerufilé vocar,in vniuersû terrarü orbe. In lt;rflateç^hye-meerHtiß.lt;i acfuce\ hoc efl,nô cxtcrgétur foie çrtiuo,neqgt; gclubrumali, ficutlacunislolet accidere. Taiescrunt enim prædicatores,qiii nulla aduerfaria vi reprimi pof fint.Dominus enim apcrict his aquis aggeres, vt per-rumpant virtutemulta:idcodicit : Ex^unt : non enim poterunt ne excant prohiberi. Hos aggeres ipfa metSynagogareclufit, dum extergere aquas ftudet. Et hæc quidem in Zachariam obiter dióla pro Danielis confirmationc, Mirum verô quos ludos hic quidam facit,dum quæ nil intclligit,tarnen magis itaoblinit,vt dicerefe ipfe verum putet.Quidquid huius eft , fie illi profîtentiin osretorfiirem,ficômunis iuilfet prophe-tia . Verum hanc cum parum ex laude fuafuturam profpiceretjecclefiamfuis falfis infanijs falli , quâm verirate pafei maluit.

Poftremô autéquod Daniel dicit : ClanfifitntfignA-ti('ine fermones yfque ad tempus confumationis : cl au* furam hâc intelligcs intelleôfui faôlanufed phrafis cftj clâuderc amp;fignârcfermoné,pro finire feu obfignare: inde duóla,quód qui cpiftolam aut aliudcunque ferip-tû abfoluit, is id deindCjquo maioris fîdei apud leôtu-rosfir,affixofigillo confignat. Et tempus ißud con/ù^ mationis

r/Nis mvndl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4x

tnationis qtiousfjue ? Signacos forc dicit fcrmoncs, non fdculi, fed ipforum fermonum confuinationem intclli git.Qiiaft dicauNuncifta fci ibuntur tantùm, amp;nbsp;fcripta feruabûtur, hoc eftfaâo implebuntur; qucmadmodû capitenono dixit; Complebitur vifio amp;nbsp;prophetia-, Hocaddere vifum e(i:,nequis opincturid voluifTc fpi-ritum, ifta nüc fub confumationé feculi incelleâû iii.

-RV'RSVS ^atthteum.

itaq;hâc,hoccft,regniChrifti Dfugationem fuis pro fugæfigno ponit Dominus, vt cum qua peflîmum deinde tempus ad vrbis vf que ex pugnationem futurum eifer Ierofolimis,cuiuf-modi venire conueniebat, vbi pro vno dæmonio fugt; gatoredibant odo,Speluncalatrounm fit regio, vbi pulfo Chrifto regnant dæmonia, pro cuangelio homi-num decreta.Hic enim meralatrocinia,feditiones3 cæ des:hîc deniquc vera vaftatio eft, amp;nbsp;quà corporum, amp;nbsp;quà animarum. Qiiid enim aliud fieret, vbi tota regia diabolis eibpropinata ? Hocdæmoniorumin ludæa regnum totis triginra annis amp;nbsp;plus eo durans aburtdè defcripfitlofephus. Confulitigiturfuis dominus, vifa abominatione, quæ pofttres annos amp;ftmis à morte Chrifti veniret, fugam capeftere, fi non vnà cum alijs vellentperire. Docemurautem hîc lerofolimoru'in exeplo abominatione defolationis région! in qua eft, exitiû portendere. Neq; tarnen ftatim abominatio ifta defolationis eft,vbicûq; euâgelium noneftjfcd vbi fuit amp;nbsp;pulfum eft : unde amp;nbsp;defolationis diciturjVtantè vi-fum eftivt viduatus no eft nifi vbi antè fuit coniugium,

4^ nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;quot;nbsp;P O G M O STI C

alioqui cœlibatus non viduatus dicédus. Proindc hic oido voluitur,abominatio dtfolationis fèmpcr fequi-tur euanoelium,alxominationem vaftatio fcquitur. In iccundum gradum adiniirus Sarhâ,mox in tcirium affectât viam. Itaqucciiangclium tnalumfempcr rcgio-ni cuimitricur omcn ell, quà huius dumtaxat: elcCtos enim cripit,deinde totam perdit. Synagoga amp;: Rotna-nuin imperium excmplo elle poflTunt. Sic poftquani LurheranosdelcueritCæfariatus, turnilLiinuetiapis illc Danielis ii.fientferiptum çÇ(.statimemtemf)ofltrtbii-Luionem illorum dicrnm t vnebrAbitur fui yidebiturfignut» filijbominif^ amp;nbsp;cum fîgno Dominus. Vt vernm apparcat quod feriptum cft in Prouerbijs : Defcôta prophetia, diffipabiturpopulus.

Poûrcmô autem quoddefolatio iftafpiritualisrc-gni rif,nonfceuiaris,velhinecolligas,quôdDanicldi-catjCam in tcmplo ftaturam : Deinde quôd huius ilia prognoftieon fit.Eft autem fignum omne fignati fignû non fuiipfius. Regnum igitur hoc Chrifti fuerat quidc ,. inludæaiuxtaMatthæum x n. Peruenitvtiqucad vos regnum Dei,fed noluiftis, Matth, xx i.ideoque defo-labiturvobis domus vcftra, amp;nbsp;auferctur regnumDci à vobiSjamp;dabitur genti facienti fruâus eins. Et in Ac-tiSjVobis primùm oportuitprædicari.amp; c. Hæc omnia ad fpiritualem defolationem pertinent.Defolatio igi-tnrfpiritualis regni, dcfolationis externi regni fignum foret.Tantum habui de abominationc dcfolationis.

Quod porro Matrhæus addit: propter eleTlos curtAbun tur dies videlicet: non de regni Dci clcCtis intcl-ligitjfed de reliquijslud3eorum,in gentes,vtLuc3sair, difpergendis.Id quod fpiritus quoque in Pfalmo l i x, tanto antèprecatus erat: Ne iugulcs omnes Domine,

vt

l

' FINIS MVNDI nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;43

vt mancatinter genres poputimeilt;iudaici)memoi-iale feddifpellceosinviitutetua : facdomine,fac in ira tua ne finr,amp; depone eos. Certum eft autem Chriftia-num neminem ferofolymis ad obfidionem vfqiie pcrmanfilTe. Hic enim amp;nbsp;contemptor confilij Chrifti fuiffet,amp;tentator Dei : vt cleótis Chriftianis ibi non opiisfuerit,parcito. Parcirum eft autem tum impijs, quemadmodü ctiamEzechiel nono, figno T eligütur in Babylonica obfidione feruädi.Eledio igitur ifta cor porum falutem concernit,non animorum.Proinde Sc ad corporis falutem pcrtinct verbum quem-admodumin multis alijs feripturæ locis, vt in pfal. Hominesde iumenta feruabis domine.Et ad Thimoth. Qui eft feruator omnium hominum.itcm in Mofe: Vidi dominö amp;nbsp;falua manßt animame3,id-eft, non mor-tuus fum.Qiiomodo Deus autem perTitum in media cæde infanam militum graflatianemreprefterit, fatis. ipfæ teftantur hiftoriæ. Quod porrö Lutherus in condone,quam Caftrenfem vocat,hos dies tantæ afflióti-onis,quanta non fuit ab co quod genres cfTc cœperûr, de TurcænoftriingraHationibus intelligit, id plane voluntatium cft,amp;authoritatis hduciadióhim. Nunc porrö duo locaeödcm argumenti pertinentia expli-cabimus: Airerum quidera cxfecundo cap, Danielis: alterum autem n ThclT. ii. C^orumille quidemde vtriufque tarn Cæfaris,qiiàm Papæ : hic de ruina Papæ tantùrn agit. Et exponendaquidcm hxc fumpfimus , turn quiaprognofticorum propofiroferuiebant, turn quia Patrum dtfiliormn quorundam commends vehe menter confpurcara funt. Sed amp;nbsp;Cæfari noftro indu-biègratificaturi, cui tantam credimus inlitamanimi generofttatem , vtpropheticammonelam non modo

44 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P RO G N O STI C

non fit afpernaturuSjfed cum gratiarum adione ctiam fufcepturus.

SECV*MT)I

TV rex^iJebi^Tj^ecce quaCtßatua yna^radi^ßatUit lila magna lt;^iiaturajùvlimisflabat c~otra te, nbsp;nbsp;m-

tuuHS et ta er at terribilió.//niiis ^atua caput ex auro Optimo erat'.peBus autem bracbia, de argento, porro yêter amp;nbsp;femora,ex are:Eibia autem ferrea:pedu quada parserat ferrea,tjuadamautemfêiilu. Videbasita,do' nee abfcijj-is e^l lapu de montefne m ambus : nbsp;nbsp;perçu fit

fatuam inpedibus eiuiferrets amp;f^ilibus, amp;nbsp;comminu-it eos .Tue contrit afmtpanter ferrum,te^la,as, argentu amp;nbsp;aurum,césx‘ reda^a quaf infaudlam afiua area, qua rap taftntyento'.nuüus^ locus inuentus ef ew.lapis autem qutpercufferat n:atuam,fa^us e^ mons magnus, e^im^ pleuit yniuerftm terram. Hoceffomnium : interpretati-onemquoepeiusdicemus coram te rex. Tu rex regum es'.amp;'Teuscxlt regnum amp;fortitudtnem imperium amp;nbsp;gloriamdedittibi. âi omnia inquibus habitantfilij ho-minumamp;beftiaagri:'volucresquoq^ exit dedit in manu tu a, erf sb ditione tuayniuerfa conflituit. Tues ergo caput aureum. Etpof confsrget regnum ahud minus te, ar gent eum : nbsp;regnum tcrtium ahud ar eu, quod imp er ab it

yniuerCaterra. 6tregnumquartument yelutferreum.

quo

Fr!gt;7TS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4j

^tto modoferrum commtnuit amp;nbsp;domdt omnid ,ßc comt uuetconteret ommaheec. Torroquidyidi^tipedu digitsrum pdrtem teßeamfigult,^ pdrtemferredm : re^ gniim diuißim erit,ijuodtdmen degUntartoferri orietur ficun-dkm quodyidißtferrum mixtum teilte ex luto. Et digitos ge dum ex gdrteferreos nbsp;nbsp;ex garteßililes:exgar»

teregnuynentfobdurri;amp; exgarte contritum. Quodau--tem 'sudßiferrum mßum teßa exluto tcommißebuntur tj^uidem humanoßmmeßdno adhareluntfbißcuttfer-rum mißen nongoteß teßa. In diebus autem regnorum iüorumßßitabit 2)eus coeb regnum quod in aternum no dißtgabitur, nbsp;nbsp;regnum eius altengogulo non tradetun

comminuet autem amp;nbsp;conßmet yniuerß régna hac : igßmftabitinaternum . Secudumquod\idtßt,quodde monte abßijß^ eil lag isßne manibus,e^ comminuit teßa amp;ferrum,as,amp;argentum,e^ aurum, Deus magnua oiledit regi qua yetura ßint goßea: nbsp;yierueßßmniu,(^

ßdebs intergretatio eius.e^ c.

e 0 SITÎQ- .

I

VID E T igiturprophets ftatuam in quinas diuifam partes,cuius caput vidct cfle aureum,pedusar-genteum, ventrem ærcum, crura ferrea, pedes partim fcrcos, partim terreos . Iftæ quinque partes, quinque Monarchias fibi inuice fucceliiiras præfigna-bant» Nara hoc inpriraisfcirchîcrefcrt, prophetam bxc non de vulgaribus quibusqae regnis, fed de im-

46 . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P R O G N Q S r i C

pcrialibus tantiim Monarchijs,penes quas rcrumfuni ma forcr,obfignafre. HuiuftnodiJVlQnarchix àcondi-to orbeIcx cxtitcriiiir. Primax'Xßyrioriim, fecundaBa-byloniorum Guc Chaldæoruin ,à quaftaruacospit.No tangit cnim ftatuahæcprimiim iilud AfTyriorum impe rium: quorfutn enim attinuiffetde aboliro regno memorare, cum vis omnis prophetiæ futuroruin lic?Que-madtnodum ipfeedamDanielmonet: Deus,inquit, oftendit régi quæ futura funt ►

Habetigitur ftatuapancisquidcmhocpaâo Ca-putaureum regnum Chaldæorum cft: peôiusargente iim,Medorum ôc Perfarum: æneus vcnter,Græcoruni ftueMaccdonum: (cuius regni rex primus Alexander Magnus verè venter illc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;extitit)crurafcr

rea illud lolidum adhuc Romanorum er an t imperium: poftremoautem pedes partim ferrei,partim terrei,no ui/fimum iftud imperium lignant,in geminos diuifom reges, Papam videlicet amp;nbsp;Cæfarem. Et de hoc diuifo quide pedû regno nobis in praefentiafermo erit.Cetera cnim amp;nbsp;per fe clara funt, amp;nbsp;nil adinftitutûfaccrent*

Primiim igitur de diuifi huius regni origine videa-mus.üe/'/xw^irz^igirur/bn owf«gt;-,inquit:Ferrum autein in hoc verficuloi, cruris ferrum eftjnô pedis.Crus por-ro ferreum, quemamodum dixîinus, Imperiû Roma-num adhucfolidumerar.Cæteruraplantarium hoclô CO non idem eft quod planta, ceu plantam pedis dici-muSjfed ficut plantam arboris: vnde plantare verbum, amp;nbsp;tranfplantare. Sic capite x i. utitur hac voce. Et fta-bitdcgermineradicum eius plantatio. De plantario igitur rerri,fiue ferrei cruris,diuifum iftud regnum ori-ri, nil aliud eft, quàm exfolido Romanorum imperio aliud quoddam imperium tranfplantandum cfle : vc

FINIS MVNDF nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;47

(i dc arbore plantariö rcfcindas, quod aliö transféras, dcintotam matrem arborcm pcrdas.Ita de toto illo ac fülido Romano Imperio, plantarium quoddani fcrua^ tum cft,reliquum totum pcrijr.Propbcta autcm folidü cruris imperium vocat illud, quod totum mundum fi-bifubiugarencuius poftca Italiaamp;Gcrmania minime quædam particulæ , ceu plantarium quoddaraè toto imperijcorporereferuatæ, diuifum iftudpedumdefc miicrunt imperium omnium mundi regnorum 4x7fa’/za. Tranfplantatura eftigitur diuifum hoc regnum, è foli-do illo rcgno,ita vt iam aliud regnum fit fadu è folido videlicet, diuifum, cx viiico geminum. Vnde nee adminiftratio eadem manfit, nee idem titulus. Solidi enimillius regni titulus,pr-opheta nomcnclatorc erat 'Tttp/tt/xaTöj’ .Qiiafi dicat, omnidonum,vt quod donaret omnia,amp; dominaretur omnibus.Hoc dominium qua-tifper manebar,tatifper crus ferreù erat.Porro folida il -laadminiftratione turbata, deindencuüregnü vocat prophetamempe diuifum, contritu amp;nbsp;tranfplanratum, Quod fi autem nouö regnü eflet, titulu quoque nouii fierioportuit.Diuifum itaque regnum vocat co, quod tranfplanratum duobus diuerfis regibus effet admini-ftrandum:quorum alterum folidum regnum, alterum autem contritum regnum habiturum dicir. Solidum qui iüftam imperij adminiftrationem in p e d e haberct: contritum autem qui non ita iuftam,id eft folidam imperij adminiftrationem haberct,fed potius imperij titulum.Adminiftratio enim regno nomen indit: qua: fr iuftaac folida eft,regnüm folidum amp;nbsp;re amp;nbsp;nomine facit. Contrita autem adminiftratio,contritum etiam regnü cfficit tarn re quam nomine. luftam autem Cæ-fariatus adminiftrationem in fua Italia amp;nbsp;circum fitis

g 2

^4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P O O N' O s TT C

rcgicnibus Papa habet : vnde Se folidam diuifi huiiis regni partem babuifle cenfendus cft . Cæfar autem quia iu folidam adminiftrationcm non rexit, fed potins titularem ( propter inobedientiam fœderato-rum)contritamigitur diuifi hums regni partem habue-rit.Ab adminidrationeenim (vtdixi)regnû diciturvcl folidum vcl contritumjuon ab euentu.Quod dico, ne quisPapæregnumideo fufpiceturcontritum cife di-cendum, propterea quôd nunc per Borbonium fit caftigatum . Vnde nomenclatorc fpiritu hic verus horum regum titulusfuifTct, Papæquidem, hic Cle mens Papa^diuifi, fed tarnen folidiRomaniimperij rex ferreusîCæfaris autem,hic Carolus, diuifi,fcd contriti Romani imperi) rexfamius . Obferuabis hic autem, propheta tefte,Papam non modo fpiritualé regem,qui in templo deifederet,fcd fecularé etiam regem efle de-buifle,ipfoque adeo Cæfare maioré,vt à quo Cçfar cô tritumhaberct regnum:amp; tefta foret ad eius ferrum,de quoinferius plura , Ac tantum quidem de duorum Romanorumiperiorum diferimine, crurum videlicet amp;nbsp;pcdum,amp; quantum ad titulum attinebat, amp;nbsp;quantû ad adminiftrationem. Porro de hac tranfplantatione crurum in pedes fada,hoc eft de folidi illius Romani imperij abolitions,amp;diuifî in Papam,amp; Cæfarem im* perij tranfplantatione amp;nbsp;deriuatione,cum nulli haôte-nus præter b vllinge ri vm quicquam digne

tradiderint, vifus fumamp; fpiritui, amp;Danieli, amp;nbsp;P aulo, etiam leôtori gratum faâurus,ft prophcticâiftam cruris in pedem trans-plantationem implctam fuifle olim,ex huius rapfodia coramonftremus.

FINIS MVNDI,

49

O MO 2) O, B R QJJ 0 S, qua arte Ta^a in ^omaifum imperium peruenerit.

lt;.

Gkegokivs magnus, is qui anno d c.initiatus eft pontifex in Epiftolis parte feptima,Epiftola trige-fima ad EulogiQ Alcxandrinü Epifcopu : Equidc inquit,in P’nâa Chalcedonéfi fynodo,amp; poftmodü in fubfcquentibuspatribus,hoe honoris (quód Epifco-pum vniuerfalem Papam vocarunt) deceflbribus me-is oblatum veftra fanäitas nouit.fcd tarnen nullus eo-rum vti vnquam vocabulo hoe voluit. Haâcnus Grc-gorius.Vnde fatis conftat, quöd adhuc Gregorij tempore earn authoritatemfibi Roma non vcndicarit, id quod canonicis etiam decrctis comprobare poflumus dift .X c 11 i.eap.Legimus.Et quanquam apud Eulogi-um fe maximè humilier Gregorius,tarnen acerbiflimè expoftulat cum loannc Conftantinopolitanorumpa-triarcha, quod is fe vellet agnofei vniuerfalem epi-fcopum,Romanæ fedi id honoris peculiariter vendi-cans:qua de re nonnullas etiâ epiftolas plane anxias, ad Mauritium imperatorem amp;nbsp;eius Auguftam fcripfir, iniquum putans vt eo honore priuarentur fucceffores Petri,cum diótum fit: Tu es Petrus , amp;nbsp;fuper hanc petram ædifîcabo Ecclefiam raeam. Q^are hand im-meritd Gregorius is videtur,qui Romanorum pontifi-cum Monarchia aut cœpit,autfanè vt à Bonifacio cius nominis r r i aufpicaretur,occafio fuit. Nam fic fcribit Paulus Diaconus de geftis Rom.xviii ,cap.v,Phocas extindo Mauritioeiusquefilijs, Romanum regnum inuaditHicrogantePapaBonifacioRatuitjRomanain

g 3

'5Ö nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;G^os rj c^

fcdcm caput cfTeomnium Ecclcfiarum, quIaEccIeGa Conftatinopolitanâfc prima omniCifcnbcbar. Etquagt; quam Romanus Pontifex hic cætcris effet prælatiis, tarnen adhuc fui iuris non erat, fed cleäus cogebatur expcâarelmpcratoris Conftàntinopolitani fenten-tiam: deinde Italici Exarclii autoritärem : denique populi Rom.comprobationem:qucmquidem primus manumifitConftantinus imperator cius noinints iiin SiquidemSabcllicusEnneadc vi ii libro, vi teftatur hune in modum. Conffantinus multa animi bona in Benedidoi r ccrnens,fl:atuit,vtquem iam ante Clerus populusque-Rom.cumcxercitu creaffentjis verè vice Chrifti in terris gercre vederetur. Cum ad id temporis vfque Conftantinopolitani principes Exarcliiuc earn ratam pontifici faecrét dignitatem. Et haótcnus quidemquibusinitijs prælufumfitdominio pontificö, nunc vero quibus artibus iè penitus cxtricarint ex Cç-farum imperiomam Cæfar Pontifici adhuc imperita-bat.Exorta eft hoc eodem tempore in Græcia hærefis, ^quam Monothelitarum vocant, vtpote vnam in Chri-fto voluntatem feu naturam afferentium: c qua conten-tione cum etiam fimulacra incontrouerfiam venirertf, Pontifici Cæfar mandauit, vt femel omnia tollerer. Quainrecum Pontifex confilij inops effet,quippe qyinec obedirc vellet, amp;nbsp;interim Imperatori refifterc no poffer,principio ad Rauenatü cóuerfus cxcrcitû,ip-fum addefedionéfollicitabar. Deinde ad Francorum regis confugitauxilium. De quare Platina fieferibit: Gregorius 11 impietati Leonis de fimulacris tollendis nô modo nô obtempérât, vçrû etiam omnes Catholicos admonet,ne in tantum errorem timoré vcl ediélo principis vllo modo delabantur. Qua cohortatioac

adeo

FINIS MTKSIi

adco aniinati funt Ita]iæ populi , ut parum abfuerif quin alium tmpcratorem fibi deiigerenr. Raucnnæ ccrtccum aîij Inipcrat:ori,alij Pontifîçi obtempcran* dum dieerentjtanta orta eft fcditio, n in ipfo tutnultu Paulus Exarchus cum filio occidcrctur. Et in vira Gre-gorijiii,cumIinpciatoriLeoninegocium cfTctcum ‘Sarraccnis Xuitprandus rcx Italiæ rcgnandi cupidus. •exercirum Vrbiadmouir. Quare Gregorius FranGiæ principi legatos mißt,qui rogarcntvt primo quoque tempore laboranti Roiiîæamp;Ecclcfiæ auxilium ferrer. Confucuerant autem Pontifices Romani,fî quid; maliab externe bofte immineret,auxiliaob imperato ribus Conftantinopolitanis pctere,quod facere Gre-goriusnoluit ob caufas quas antè memoraui dis itaq» rationibusaccidit, vtjmnc priinùm tutcla Ecclcfiæ ab Imperatoribus Conftantinopolitanis ad Francos tra-latafit. Hæcille, Cxterùmeumadeumqucmdixi* musmodum Pontifex aftutè in Francorum penetraF-fet animum,moxfefe aKa-obtulit occafio Pontifici-busmulto commodifiiina. Nam cum (vr haélenus) apud Francos non reges ipfi,fedregni nobiliftimi qui-que (Maioresdomus voeant,aut,vtnoftrotempore,, Parlamentum)omnia adminiftrarent. Chilperico igi-turrege,Pipinus quidam Pufillus in Parlamente ce-Icberrimus, cœpitanimum ad regnum inuadenduin adijcerezquôdque commodius poftet,principto qui-dem fœdè principibus amp;nbsp;populo adulatur , regem-ignauiæac torporis aceufans ; deinde Romam mittens Herbipolen fem Epifcopumßurchardü ad Zacha-riamRomanum pontificem, qui tum magni nomiriis erat apud omnes, vtis pronunciarct, Nunqiiidipfe regio nomine dignior eftet Ciiilpcrico, qui ignauus.

5J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'P R O (7 N’ O S Tl C

ociotorperetjpf^^erd ftrenuus,aulæ fine Maioris domus præfeôlumageiet. Arque hic mos rcgumerat, vt non nifi femel in anno Cal. Maij folio refiderent cultu regio ornati, vt vndique vcnicnres audirenc legatos,amp; rcfponfa,qux vel ipfi dodi, vel iuHï effent, rcfcrrent.Quibuscoraplctis, mox in villam fuam redire eogebantur:erat enim omnis rcrum fumma penes aulicos .Quare Pipinus lugurtam verius quam verum difpenfrtorem autpræfeôtumcgit. Sed Zacharias re ifta non modice lactatus , vt pote quj fperabat fibi armaamp; auxilia aduerfus Imperâtorem oblata , mox Pipinumregno dignum iudicauit.Quare Chilpericus inmonafleriumquoddamincluditur: amp;Pipinus Ma-guntixaBonifiacio Epifcopoinungitur: fic enim habet Platina; Annuit pontifex eius poftulatis , accepti bcneficij amp;bencuolentiæmcmor, quæ inter Pontifices amp;nbsp;principis huius familias intercefferat. Atque ita Pontincisautoritatereghum Franciæ Pipino adiudi-catur,annoDominiD c c LI 11. Hjecille. AtPipinus beneficij feu potius proditionis ac fraudis viciffim memor,(namcum optimusrexfideidatæ fuum minb ftrum Pipinum moneret,Stcphanus Pontifex qui Za-chariæ fuccefferat, Pipinum abfoluit ab omnibus iu-ramentis amp;fideprifHna Chilperico data:nó hunctangt; tum abfoluit,verum caeteros quoquç qui in fraudem Pipini confenferanQmemor inqua proditionis, totus Romani Pontifici deditus,totus ab eo pependit. Imo amp;Iraliam ingreffus,vrbcs amp;nbsp;régna imperatoris vi ce-pit,amp;Romano Pontifici tradidit.Sic enira habet Sabel licusvt irEnneade, libroviii. Legat! Conflantini Imperatoris occulté noótu ad Pipinum proficifeuntur, queminTiciaiano rcpcrtumraultis magnisque munC’-

riGus

PINIS MVN DI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yj

ribus funt adorti vertere, Illud omnium primum po-ftulare,vtRauennam amp;ca;tcraexarchatus locarefti* tiienda ,lt;|uia Impcrij, non Pontificis effent, curarer» Ncgabat Pipinus fe Conftantinoautciiiquamhorai-num prætcrquàm Romanæ Ecclefiæ militare: coque confflio fie arma induiffe,vt apoftolicam federn ab omniiniuriavindicaret. Vtq; Raucnnam,amp;quicquid Longobardivi amp;armis fubegiffentjRomanæ fubijee-tetEcclcfiæ.Græciergo oratores vid.entcs quid Pipi» nus haberet in animo jte infeda Conftantinopolint Tegreffî funt.

Pipinopatri fucceffît c a r o x v s Magnus filius, qui cum â Leone 11 i.Romano pôtifice donaretur Im-peratoris Romani titulo , quemfraudeamp;proditionc Irenes Auguftæ, Conffantinopolitanis ignorantibus, apud quos turn Imperij fumma erat,acceperat, etiam Carolum fibitotum deuicit, vt templa amp;aras, amp;nbsp;quic tjuid Pontifex iuberet erigeret. Fuit hic annus Domini d c c c r. Neque auo Pipino, neque parenti Carolo ceflîtLudouicus filius, quem pontificij Pium coguo-minarunt. Huiccniintotum primatum,omnem immu nitatem quam vocant ecclefiaff:icam,omncm Romani Pontificis tyrannidem ferimus acceptam . De quare non inutile duxi, fiadfcriberemRaphaelis Volatcrra-nifententiam Geographia? libro 111, vbide Pipini ac Carolorum geftis fie fcripfit : DepietateLudouiciin Romanos Pontifices multaBibliothecarius fcripfit, ci uitates quaseidono dédit enumerans : cgoquoque exaucographo vetufti libri, quodin Bibliotheca Vaticana conrinetur,vbi eiusnarraturdonatio,apographû excerpfi. I n nomine Domini Dei omnipotentis pa tris amp;nbsp;filij amp;nbsp;fpiritus fanóli. Ego Ludouicus Impera-

$4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P R O- Q zv O S ri c

tor concede tibi beato Pcti'o principi Apoftolorum amp;nbsp;per te vicaiio tuo Doi»;ino Pafchalifummo Pontifici j lucctiToribufquc eins in perpetuum ciiiiwtcm Koraa-nam cum fua iurifdiciione, omnibusqiic circa terris ci uitatibus, portubus, a inaririmis locis Etrurice : in ca denique mediterranea, Vihem veterem, Balncoregiii Vital bium,SaonamjPopuloniam,RoIellas,Pcruiium Maturanum,Suti iam, Nepeivcrfus Campaniam,zAna-niain, bi^niam, Ferentiniim, Aiatrum, Pairicmn, Fru-finonum cum omnibus circa oppidis amp;nbsp;vicis :necnon amp;nbsp;Exarchatum Raiicmr integrum: Sicuti piæ recorda* tionis pater Carolus,amp; item Pipinus auusnofterbeato Petro dudum conceRere; videlicet, Rauennara, Bo^ Ilium, Acmiliam, Forumpopuli,Foruraliuij,Fauenn-am,Imolam,BonoHiam,Ferrariam,Coinaclum,Adri-am,Ccruiam:In m a r. c h i.A,Pifaurum,Fanum, Seno-galliam,Anconam,Auximum,Numanam,Efium, Forum SempronijjFerctrum, Vrbinum, Territorium Val uenfe,Gallium,Luceolos,Eugubium:In Campania Soram,Aquin um, Ai'pinura, Theanum Capuam ; pa trimoniaquoque ad noRram ditionem pertinentia, Beneuentanum, Salcrniranum, Calabriæ fuperioris, amp;nbsp;inferioris,ac Neapolitan um: Ducatum infuper Spo letanum,Tuderotriculum,Narniam, reliquaque cius ditionis : inferi quoque maris Corficam, Sardiniam gt;nbsp;Siciliam ; quæ omnia piæ memoriæ Pipinus auus, deinde Carolus imperator genitor nofter per Atherium amp;nbsp;Ainradum Abbates adhoc fpontc miRbs, beato Pe tro eiufquc fucceRoribus fcripto conccRerunt, nos i-temprobamusatqueconcedimus . Prætereafummî Pontificis cligendi Romano concilio poteftatem cRe voluraus,modo fine difeordia fiat,ac poft confecratio-

ncoi

PINTS MV N T) 7 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ƒƒ

cnemlcgatiadnos fucccnbrefqueregcs Francoriùn, conciliandæ chariiatis araicitiæ caula mittantur : (i-cuttemporibus Domini Caroli at3ui,amp; Pipini a ni, Sc poftrcmô Caroli gcnitoris noftri mos fuit- Hanc igi-tur noftram voluntatem fcripto 8i kireiurando firma-mus, amp;per Icgatum S. R. E. Theodorum jDomino Pafcali mifimusj nianuquepropria fubfcripfi Ego Lu-'douicus. Subfcripfercquoque tres ciiisfilij,Epifcopi deecin, Abbatesodo, Comités quindecim, Manfio-nariuSjHoftiariusque vnus. Numcrabatur annus dc-C C X XXV.

Et Raphael in co quem citauimusloco,Donationt iftafubiungit : Infequenti deinde tempore Otho im- » peratorfub loannc x 11, in hæc verba fe fubfcripfit: ■Ego Otho Imperator pro animæmcæ, filijquc acpa-rentum meorum falutc, hæc omniafupradiâatibi beate Petre, fucceflbribufque tuis libcntcr conccdo.. Anno D c c c c.Subfcripfere Epifcopi decern,Abbates duo, Comités quinque, Optimates octp. Sub Henri-lt;0 autem fubfcripfere Epifcopi quatuordecim,Abba-tcs quatuor , Duces tres, Comités odo, Optimates oiSto.

Hæceo libentius annotate vifum fuit vtoftende-rem,Pontifices Romanos, terrcnos ctiam Romanæ ditionis dominos verèefle . Profedo enim parum prudentes funt,qui de iuftainiuftaue regnorum acqni fitione ad vulgus difputant, cum magis an poflideant, quam quomodo pararint fpedtandum fit. Acquifitio enimpoteftatis,reseftpcrfonalis: atpotefl:as,ipfa efc cuiparendumeft . lüfte enim parauerit, aniniufte, quid ad fubditos? Cum hoc, vt dixi, ad perfonam ac-quifitoris tantùmpcrtineat, fubditis poteftas ta-ntùm h 2

P RO G N o sri c fpeâanda eft, non pcifona, aut potcftatis acquifirio* Sicutfcriptum eft. Parère dominis veftris etiamdifcho lis: non eft cniin poteftas nifi à Dco. Si cum Papa A-poftolus efTedebcretjfecularibus feiinmifcetnegotijSj peccatipfequidem,fedqiiid inea ? Illevidericvcpo-tcftatemfuajnpararirjVtuepoflîdcat.Mibi fane poteftas quam habet ifte,.taiTi cftfanôla amp;adoranda,quàtn lioptiinus aliquis habeat. (^cmadmodum feriptum eft: Omnis anima poteftatibus fublimioribus fubditâ ftr,qualis qualis demum perfona fit quæ præcft.Quod de Papa dixi, de Epifeopis ctiam atque Abbatibus di-ôtum volo. Qnætantoquidem libentius afiignaui, vt etiam militiamquæfubpcrfonis fpiritualibus geritur iuftificarcm.Aequè libentecfub fpirituali perfona mi-litarem atque fub lèculari; nam poteftas eadera eft om nium, tametfi perfona? variæ funt. lanvego poteftatera^ perfonæfpedoinmca obedientia, non perfonam po-reftatts: 8i. illi parco,quia fie à Dco mandatum eft. Ete nimpoteftas gladijfuperfecularis eft, amp;manctvtma ximè perfona fpin'tualis fit.Et peccatquidéfptritualis perfona dû bellatur, quàpcrfonæ fuæ, quia feculart-bus fe mifeet negotijs,quà poteftatis auté fibi comiff« non peccatjfed bene facit.Ethæc quidera obiter,nunc. ad inftitutum.

Vidimus igttur qua vîaRomaniPontiftcîs imperium; ex plantario cruris amp;nbsp;coeperit, amp;nbsp;adoleucrit: mine hoc quoque vtad Germanos pars huius imperij ex eodem plantario peruenerit, videndura eft. Anno igiturd c-c c cixii, Gallis in totum à regno Romano defeifeê tibuSjCœpit amp;nbsp;Papa aliô fpedare.Atque Othoncm Sa xoniæ Romanura Cæfarem fecir, fub eonditione tamé vt fua fibîporro poteftas conftaret,fiquando exigere-tur

Filers MVXD! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;57

tur ratio fuarum pofTcffionumzenam vt haberct cui in-nitcrctur . loannes igitureius nominis x 11. Othoni eiufmodi iuramcntumpræfcripfir, Dift.lxi 11, Tibi Domino loanni Papæ,ego Rex Otho promittereamp; iurarefacio per Patrem amp;nbsp;Filium amp;nbsp;fpiritum S. amp;nbsp;per lignum hoc viuifieç crucis,amp; per has reliquias Sando-rum, quod fi permittente domino Romam venero, fandam Romanam ecclefiam amp;nbsp;te redorera eins exal-tabo fecundum raeum pofle : amp;nbsp;vitara aut membra niinquam, nequeipfumhonorem quern habes mea voluntate,aut meo confilio, aut meo confenfu, aut mea exhortatione perdes .Et in Roma nullu placitum autordinationemfaciamdc omnibus quæ adte amp;ad Romanos pertinent fine tuo confilio. Et quicquid de terra fandi Petri in noftram venerit poteftatem tibi reddam. Et cuicunque Italicum regimen commifero, iurarefaciam ilium vt adiutor tuus fit ad defendendä terram fandi Petri fecundum fuum pofTe.Atque hoc iuramentum exigendi facultatcm habet, quemadmo* dum id canunt eadem iura x 11 quæft. i Clericus. Ab hoc Othone deinceps oranes reges amp;nbsp;Cafares coadi funtfePapætanquam Domino fuo hac iuris inrandi religio ncobftringcre.Rcgn ante autem Othone in in comitijsdecretumeft, vt fubfequente tempore non amplius aliquis Cæfarum ex Romanorum Unea veL fanguinein regnum afcifceretur,fed tantùm Germani afeifeerentur, amp;nbsp;in Germania? principum poteftate foret,quem v client Cæfarem eligere. Atque hoc con-ftitutumefta Gregorio v.amp; communi concilio anno poft Chriftum natumM xi.Hincpofteain confujtudi-nem abijt vt Cæfares fuftragijs feptem principu Ger-maniae Eledorum crearétur:atque iccirco rexRoma*

h 3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

5^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ pn o G Nosrrc^ 1

nusjfîlius Ecclefîæ Roman ænotninarctur?

Exhisiamfatislt;laTumeflepoteft,quomodo diui* fumiftud Papæac Cæfarisregnu(n,excrure ilia ferrcojhoc eftjCx folido priore Rom.regnofitCDa-nielc tcftc)tranrplantatum.Probauimus autem amp;nbsp;hoc fatis,Papafn folidam in diuifione hac partem obtinuif fe:Cæfarem autem contntam,eo quod vix plenam vP ’ lamimperij adminiRrationem vnquam habuerit,fcd. potius imperij onus amp;titulum,fi adPapæ adminiftra-tionemfpeôlemus,videlicet enim titulum magis Iinpe rij Papa Germanis conceflît quàm imperiö, idque quà Italiæamp;circaregioiium-.quemadmodum ex hadlenus diâis cuiuisprudentipoteftenenotiflîmû.Quis enîta non vider,fl faltem Donationem fuprà pofitara fpe-âet,pontifîccs medullam regniltaliç fibi refcruafïc,amp; oflatantùmImperijImperatoribus reliqua feciflc ?In Donatione enim Romam ipfam cum omni fuaiurif-diôlione, omnibusq; circa terris amp;nbsp;ciuitatibus,amp; por-tubiis Pontifex habet,quæ quibus non anteferas?

Dicas autem Cæfarem hodièiuftum acfolidum regnumtenere,Hifpaniarum videlicet,proinde regnu ciushodie noncontritum,fedfolidumcfrc. Refpon-deo'.Hifpaniarum regnum non efle Imperiale regnum fed priuatum : qualis erat fub Aflyriorum imperio AEgiptus. Porro Daniel in hacftatuadecôtrito quo-damImperialiregnoloquitur.Hociuxta prophctiam contritumhaftenuspomdetCæfar. Hue tantumodo Romanû imperiû pertinebat, Cæfari certè contritum regnum, Papæfolidum. Ethæcquidcm omnia faâa fuuc

rr^rs' mvndt,

funtjVt implerctur fcriptura quæ dicit: Porro quU ^idißi f^rte pedufiri-eß^purte terrea^regnu- dinifim erit^quod tarnen deiilantariofirri orietur sprout yidisliferrd lutoconiundiu cum teßa. Et digitos pedum partim ferreos partim terreos-,regnum partim erit/ôlidum^partim contritumA^XC nunc ex fupciio^ ribus clara funtfatis. Obferua autem hic mirabilen® ülamaçncccflariamDei difpofitionem , dum toiius-pcdalis rcgnipotcftatcm Si cenfura fine titulo Papac donanContrà autem Cæfaiifcre fine poteftate amp;nbsp;cen-futitulum. Quodnififadumfit, quomodo infinuare fe in rcgnum potuiffet Papa,fi titulum quoque Imperij primitus vfurpaflct?Addeetiam,quomodo fanótifli-mus, amp;, iuxtaprophetiara , Chrifti in terris vicarius foiffet vocatus amp;nbsp;habitus (quodiuxta prophetiam ne-cefTe fuit )fi Cæfaris aut Regis nomen ab initio vfurpaf {st^QwdauterrEyidßi ferrum cum teßa Into ferruminaturrty hocfignificatiquodcommifiendipHt quidemÇ Papa amp;nbsp;Cæfar) humanofminc ßdnon colntßtriyficutferru cum teßaferrumi-^ »lt;«gt;-z»o«/gt;orç/2.Humanumfemenhocloeo fragile illud human æamicitiæ glutinufcedusquefignificat.Quem-admodum etianacap.xi dixit, Poft finem annoruin foederabuntur;Filiaque régis Auftri veniet ad regem Aquilonisfacere amieitiam, nee obtinebit amicitia ilia robur brachij(hoc eft firmitatem)ncc ftabit fernen eiuSjhoceftfoedus ,feu illud amicitiæ glutinum non durabit.Quod autem ferruminandas has pedum partes dicit,hoc eft, Papam amp;nbsp;Cxfarcm coniungendos amicita,nunquam id magis tentatum eft, quara noftro tempore per Carolum ôc Adrianum, Pedagogus hic, alumnus ille : amp;nbsp;tanto amicitiæ glutino coniundi, vt illefilius,hicpater audiret . Sed humanum fe men erat» amp;nbsp;humanum glutinunuquarc foluturaefr.

PR O G NO STIC^

poftea in Cleméte.Quêadmodû enim lutû foie aduftö fathifcitjita omnia huraana firmamenta fpiritu dciaf-flata,fubitcgt; foluuntur amp;nbsp;corruunt. Quod vero non cohæfuros dicit,inimicitiam quç his noftris annis inter hos venir,defignaiiit.Sequitur in tcxtu: in dtebu'j ttutcm regnorum ilJorum (Papæ videlicet amp;nbsp;Cjefaris ) ßifätAbit Deus Cieli re^nu-,cjuodin aternum non dißßpAbitnr:\.i\ eft,duo-busiftisregibiis, régna fua adhuc adminiftrantibus, fuperueniet Chriftus aduentufno: vtimpolfibile fit antefinem mundi altcrutriim horum regnorumde-letum iri. Caftigari queant, deleri dum mundus fta-bit,nonpoterunt. Delcbit enim ea Chriftus aducntu reçni fui,j^(»t/(Chrifti regnumgt;««y«rf dißif Abitur^ netjue altertpopitlotrAdeturdXwm cnim femper,erimuscum Domino ,amp; metemus indefefli. Cominuet autem conßmet quot;ynitter/À régna Âlt;cc(ideft totum mundum)£fij^«wj?rf^zf in sternum (vnde vitaætcrna âdc\t\Jtï)QM^mAdmodu.m yidißi, ^nodde monte abfcijßtseß lapis fine manibus^ nbsp;nbsp;nbsp;comminuet

tefiam-ferrnm-f^s^Argentum-,^aurum'Xé. eft omnia régna mundijhoc eft,totum mundum.Porto lapisiftc,quem delabi vider,nil aliud eft,quam fufcitandû in fupremo Chrifti adiicnti!,regnum Dei, quod omnia mundi re-gnaaboliturum eft . Sic cnim dicit: Hoc regnum com-minuet vniuerfa régna hæCjideft, totum mundum, iu-xta quod vidifti lapidera amp;nbsp;c. Arque ifta lapidis huius præcipitatione Chriftus amp;nbsp;Paulus mutuati funt, quod idixerunt,dicraiilum ficut laqueum amp;fulgur mundo fupcruei'turum. vidibasita^ fcilicer,ftare ftatua,lt;/o«fc abßißtiseJliApisdem'tnteßnemAnibusXiQC cft,donee dominus cumreguo fuo appateretiftiszfeu -vt hic dicit : Do^ necpercitteretßatnarr inpedtbus eiusferroßmtfdnQQ cft, do-ncc dominus abolcict Papatum, amp;nbsp;Cxfariatum.ß comminnct

rcwww/zfrco-cncampliiisfinr,aur rc^nent.TUnc contfita. fitntpâmerferrnm Q Papa ) f(r/?rf(Cæfar).Hoccft quod Paulus diïdnPapam confumcnduin quidem, hoccft iTeß.t. caftigandum ante aduentum Chrifti, (cd cuin aducnru Dornini abolcndum.Qucmadmodum addit Prophc-X.2.Et reJ.acilt;eßint infnuiU^im ffliude a,relt;^^qnie riptntafitnt^ëto-, Alludicadinoreni triturandi ludaicuin ,qui amp;nbsp;vfurpa-turetiamnuinapudltaloSjvbiboues congedas fpicas ruriad ventilantem auram trituranr.AWzlt;^y«fZoc«jz«-we«fzfjfi?rzj:Obrcruahïcdifcrimcninterpcdura régna amp;nbsp;alia quinque régna, A(ryrium,Ch3ldaicum,Pcrlicû Macedonicum , amp;Ronianû illud folidum: Hçceniin quinquefuntjfed amp;tralata. Vltimaautemifta pedum régna delcnda tantùin ait,non ctiam transferenda. Namhoccftquod dicit pediim régna contrita amp;nbsp;di-fperlà adeo ,vt nullus cis locus inuentusfit. Vltimum igiturimperiorum eftdiuifumiftud,Papatus amp;nbsp;Cæfa-riatus regnum,cnm quo omnes anticrîfticæ poteflatcs fimulcorruent. Tumenimtandé aliquandoimplebi-turillud,quodiaókatüeftdiu:Ruente cœlo nulla fub-ftiterit fepes . Omnia igiturmundi régna peribunt:

regnum Dei autem amp;nbsp;Chrifti omnibus mundi regnis (uperdes crit, ftabitque in æternum. Nimiiannhucfpeftatquoque quodPaulus tCor.tf.

dixit:Oportctcumregnarc,donee ponat omnes inimicos füos fubpedibus fuis.

Quo loco cum Paulus obfcurifßmus fit,non alienum fore putaui pro-pofito nodrojfi hunc locum ctiamillndrarem amp;nbsp;vindicarcm.

C^^ITIS XV. £îgt; ISTO L^E priori ad Connthios

Dl c r T igitlir Paulus: Deinde finis cum abokaerit Omne ^rincilsatfipoteßate yirtute. Oportet enim eü rcvnare doneepcnAtomnesinimicósfiib pedibus fiiii.

Aiitem tmmitorum de/lrtiet{irmQrs:DeindetyAdet(fih US ) reÿJH Deo i^PatrMïic lücum pauci intdligunt : neque cniin hicdefine inundiloquitur,fed de fine regni Chrifti, Hane fententiam cogit partieulailla d e i n d E,demum-ventuius fit mundi finis d'cquatiir omnes ifias aduer-lariaspotelîates, amp;nbsp;Mortem,ante mundifinem efie abolendas :quem intellcdum non fert Daniel, neque adeoipfePaulus.Ipfienimcum ipfoChrifti aduentu peritura hæc pedû reOTa fcnferur,amp; cü eis omné mûdi poteftatem. Quôd fi autem cum Chrifti aduentu de-mum peribunt,qui videlicet non apparebit, nifi prius. abolira iîiundipoteftateamp; morte (non enim apparebit nifi nobis immuratis,quæ immutatio fcilicet, præ-cedet Chrifti aduentum) confèquitur igitur omnes aduerfarias poteftates cum noftri refufcitationcnobis delendas eficinon poft Mundi igitur finem,etiamip-fum ante Chrifti aduentum contingere oportear. Turn cnim horum fînis erit,cum abolebuntur» Dicit autem Paulus,amp;fincm alicuius ctiam futurum poft omnium abolitioncm,amp; poft omnium fiucm.Non poteft igitur hic Pauli finis omnium ,illarum aduerfariarum mundi poteftarum finis effe; alioqui quomodo poft illorum finem ,deindc rurfus finis corundem ? Finis igitur hoc loco non mundi aut adüei-fürrarum poteftatum finem, fedregniChriftifincmfignatmon quidem quà eflen-tiæ

Ff NI s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6^

lîæ rcgnî(nam quà huius ætcrnumeft)red quà œcono ,miæ,quamvt cœpitamp; accepit à pâtre in die virtutis fuÇjid edjRcfurrcôhonis : qucmadmodü fcriptum eft: Tccum principatus in die virtutis tuæ .Etiam rcfufci-tatus dixitîEgo aurcm conftirutus fum rex ab co fuper pfai Sion.Hanç inquain, œconomiam rcgni, vt coepitamp; cr.*, accepit in die rcfuiTcébonis fua;, iracam finict quoq;

amp; trader indie refurreôtionisnoftræ.Turnenim, in-quit Patiîus,trader,feu ( vthodic vfitatius cû Horatio loquuntur)rcfignabitregnum(œconoinicum)D eo amp;nbsp;Patri.Hanc œconomiæ rationein in regno Chrifti, pa-tralisnclciuitnatio. Paulus autcmfuæ fcntcntiæ fun-damcntûexDauidcmutuatuscft.ifte lie habet. Dixii dominus domino meo fede àdextris meis:hoc eft,ad-niiniftra regnum tibi pro Bcclcfia tua delegatum.Qua-diu?Donccponam inimicos ruos,ideR,oranes aduer-farias fponfæ poteftates, fcabellum pedum tuorum» His enim aduerfarijs poteftatibus fubaôtis, amp;nbsp;fponfa -iam in totum falua, deinde nullus fît vfus regni Chrifti œconomici. Sed enim fruitiotum aderit, propter qua. •fponfæ fuæparandam,rcgnum illud fuum inchoarar. IftudigiturbauidisD O n ec ,adfincmœconomiæper tinet;,quoproindc amp;nbsp;Paulus accommodauit. Verum huius ignaraifta natio,D o n e c iftud cum Hicronymo amp;nbsp;Auguftino infinité hic pofitum elîc commenta eft. Hæc uifum eft annotarCjfîmul vt feripturas de æterno amp;nbsp;non æterno Chrifti regno conciliarcm ,fimul vt non intelledum hic Paulum illuftrarcm.Etcftfanè,mciudi ce,hic locus verbi ftudiofis fallacium omnium fallacif-fîmus,amp;obfcurorum omnium obfcurilfiraus, propter ' denfas patrum amp;nbsp;filiorum illi illatas nebulas. Sed amp;nbsp;proptercalibcntiiishæcannotauijuequis fruftra ex-

i a

lt;6'4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PROGNOSTICS

pedet ante mundi finem,omnium Chrifti inimicorum dcletionem,quam certe fieri oportet, fiTtÀ«? Paulinu de mundi fine hîcintelligamus. Atquc hæc quidem hadcnus infiatuamDanielismuncad promifium fu-pcrius Pauli locum fccundæ Thefial. 11. tranfeamus; qui quidem amp;nbsp;ipfe hadenus malcintellcdus,malas in-ucnitglofias, praefertim in ijs locisde defcdione, de templo Dei,amp;dercuclatione Antichrifti, de eiufdcm CQntritioneamp;abolitionc.-pofiremo amp;de fpiritu oris domini.In his omnibus locis interprétés omnes hal-lucinati funt.Proin operæ prccium fadurus videbar, fi hæcquoquereftituerem.Sicuilongior videar,corru-ptoribus imputetur,non corrcdori.Quia verb huis capitis fententiaeadem fere eft, cû iam expofito Daniells loco,praefertim qua pedum régna de plantario ferner cruris dixitoritura.Proinde vt hic Paulum rcótè in-telligaSjDanielcm vndePaulusfuahabet, fac ante preceperis.

SE CV^7)^E ^7) THESSEL. 1L

RçiG nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;autem 'X'Oiß-ätresper aâuentum

ni noßn ießt, ßhrißi nbsp;nbsp;nostra congregationa inip

[itm: yt non ato moueamim a ye^roßnße^^neque terrea^ mini, neepie per ij^tri turn, nequeper'eptßolam, tanquam per nos mijjam, quaßinßet aies Domini. llt;[eqtie qtiis y os ßducat y Ho moiloiquoniam nißyenerit dißesßoprimïtm^ reaclatifsßuertthomopeccati, filitts^perdnionis: qui aduerßtur amp;nbsp;extollitttrßtpra omne quoddicitur iDem,

aut

fiNlS MVNbl.

dut quod colitur, it a yt in templo Deißdeat, oßendensß ßitis: yt reueletur in-lùo tempore. ÇHam myHerium iam oferatttr tniquitatii : tantum yt qui renet nunc tene ar, donee de medio fiat.^Et tune reuelabirur iüe tniquu5:que dominui leßts interßcietßirituoriifiit: amp;nbsp;deßruetiUuß tratione aduentiußi, eum, cuius eß aduentusßcundum oterationem Sathanœ in omni yirtute, eir*ßgni»\ pro^ ai^ß mendacious: ^inomnißdu^iione iniquitatis iji quipereuntßo quodcharitatem yeritatisnon receperüt^ ytßaluißerent.ldeo mittet lüts Deus, operationem erroris yt credant mendiciotyt iudicentur omnes qui non credi--deruntyeritatißd conßnßrunt iniquitati.

E XT Q, 3 IT 10

hniusEpiftolæfcribëdç hæccratratîbî Sertpferat Apoftolusi.Their.iiii in hæc verbaxNos quirefidui crimusinaduentu Dominiamp;c.Hocleda ThelTaIonicéfcs^turbàbantiir,quafifuis illis tepoiibus Dominus fuiflet venturus: Hane turbam vt fifteret Paulus,fecunda hanc feripfit Epiftolä.Dicitq;:Äofrf»2«j ■gt;o^ Fratres., nbsp;nbsp;nbsp;c.ne cito dimoueamiinà/ententiatjuam ae tidne

tu Domini à mepercepißistnetjue turbemini fgt;er Epißoia (juaß 4 nobisprofediam tid enim proptcrpriorcm Epiftolam ia-dabatur- Deinde quam cis fententiam cxpofuiflec, fuggeritjtria ponens , quæante finem fieri oportear. Nempc folidiillius Romani Imperij,quodDanieIi crus

fis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PROGNOSTICS

ferreutneftjdefcdioné:Deinde Antichrifti reueîati» nem:Poftremo ciufdcm adminiftrationcm amp;nbsp;confiira-ptioncfn. Quod autem abolitionem eius ponit, bæc prognoftico effe non potcrat,ficutcxpugnatio lerufa-icm eflc non porcrat prognofticon eins expugnandæ. Atqiiehæc quidcm capitis fumma cft. Nnnc omnia iftafigillatim vidcamus paulo prcHiiis, quam quidam haólenus.

Primùm autem non me latet^pleroCque omnes no-ftroadcotcmporcdcfcétionemhancad fidcm dcflc-xifTe.Verüm id hocquidcm loco callidius ed amp;nbsp;magis faôliofumquàm verum. Qiiüdaute*m de Romani im-pcrij,hoc eft,de ferrci illius cruris (vnde fuprà) defe-ôtione intclligcndum fit,id amp;nbsp;prophcticæ fcriptiiræ confcntancum cftjamp;ipfius etiam Pauli fententiæ. O-mnino cnim Paulus hoc loco illud Danielis exponir, quod pedum régna de cruris ferrei plantario dicitoi i-tura.Neq; veropedüregna,nifidefeóto ferreo crure, rcuelari potcrânquêadmodum hoeipfoloco alijs ver-bis explanat Paulus, Qwd deüne'atÇ hoc eft,quid demo-xetùr Antichriftiregnum)yc7f/j,«ew/’e yt (jm nnnc tenct^ fcilicetRomanum illud imperium(illud quod Danieli crus CV2.C)teneMy/quedHmê medio to U At ur^ ^reueleturini-tjiiusille/no temfgt;ore. Sublato cnim criiris iraperio, ifte cumfuo pcdalircgno exilieret.Nirairum enim hocillud eft, quod Daniel dixiCjpoftremum illud bipartitu pedum regnum,de planatario ferrei cruris exoriturû. Quam autemhîcfublationemvocatjhanc defedionê ante dixit:vt vim Paulo faciat,qui hxc alio fleclat.

Pcculiariter porro monendus cil hîc ledor,Reuela-tionem Antichrilli hoc loco,non illam cfic quæ verbo fitjdum hodieproditur illius impietas ,fed publicam

Roman«

FT NIS mD'l nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;êf7

Romanæfedis amp;nbsp;regniinuafionem.Id cnim antirhefis Icntcntiæ poftulat,vt vno clcficictc,alter reuclçtùrjhoc cft,in locïi defefti (ùbdatur.Cætcriim quod Paulus rc-«elarivocat,id Daniel oriri dixit.Bipartitum inquiensj iftudrcgnû de plâtario ferri orietaivOpponitauté Pau-lusduo hæc,Myfi:erionagere,amp;reuelaii.Mynerion,in' quit,adhuc agit,hoc eft^nondum reuelatus cft,fcd duny obfcurus priuatusque manet vfque -, hoc efl:, vt olim rcueletur. Defcfto autem priore cruris regCjtum ifte reuclabitur,‘hoc eft, regno initiabitur.Ethæc quidc o~ mnia vt fada lint,fupcrius abunde oftenfum eft.Addir autem Paulus,S'95’m/wwfe'w/’Zo 2P«:qu:bus verbis pfeir do Cbriftum forèinnuit, vrquicum Cpfritualifuo re-gnOjCtiam animis impcraret,non vti altero illo Dànie-Ms regno,corporibus tantùm.

Nuncdeperfona^Antichrilfividendum eft. Vulgus Antichriftum vnum hominem putauitfuturum. atqui' vnaperfonaeftAntichriftus, nonvnushomo, vnae-nim omnium Paparum perfona eft,tametfi Papæ multi 5c varij fint. Error eft autem qtiódperfonam vulgus pro homine vfurpauit,dcuotam perlbnam, pro deuo-tohominedicentes. Perfona enim proprienon eft ip-fus Iroraojfed cft,quemadmodum Cicero docetin pri mo libro Officiorum. (^anquam Valerius Maximus Qj-ßc, libro fecundo vulgari etiammore vTus eft. Titulus ille quern ex officio, dignitate, uclfcda homo induit, fine honeftus is fir,fine inhoneftus. Ita Carolus homo eft\ Cæfar autem illius Caroli perfona eft, Petrus, loan-nesjlacobus,homines erant, fed apoftolus corundem . perfona. Ita Clemens homo eft, fed Papa ôc An-tichriftus eius perfonæ funt,omnibus Romanis pontifi cibus communes.Hoc igiturloco nomina ifta, aducr-

68 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PROGN^OSTJC^

Carius iUcjïniqunsillc, illequi fe fupra Deum cfïcret; itein,filiuspecc3ti, filius perditionis ,amp;filius deniq; iniquitatis:non vnus aliquis homo eft, fed communes omnium Paparum perfonæ funt. Loquitur igitur hic de ca Anrichiiftipcifon3,quç fublatoè medio Cæfire, ip fa Komanum rcgnum occuparet :quo de fupràfatis. Leuiculum eft aurem moncrc has voces,Anticliri(lum, virtute eafdem cfte. Et tantum quidera de Paparum perfona : de’ cuius regno ex haótenus diâis liquere id potcft,quod duplex ht, gladij âi doôtrinæ: feu,vt vulgo loquimur,fcculare amp;nbsp;fpifirualc . Quod fecularc foret in dida fecularium regnorum ftatua Daniel prophctault,vbi^eminailia pedum régna di-uifum regnum vocatjquia videlicet geminos reges ha-biturum eftet. Quandoquidem autcm de Imperiali-bus ibi rcgnis tantum agitur,vtrosquc igitur oportuit reges efte,eos(ljuc quos Cæfares vocamus feu Impera-rores.Relinquitur igitur Papam fecularcm etiam regê efte,id quod Paulus quoquc innuit, cum cumin de-fcduri locum fucccffurum dicit. Defeólurus autem illcImperator fccularis crat:fucceftionem igitur amp;nbsp;fuc ccfforcm eiufdcm fedis fecularcm efte oportuit. Qua-lis cnim fcdcs cft,talis amp;perfona eius eft, Neque verb homo fcdgfed fedes homini perfonam facit: quæ ft fccularis eft,fccularemperfonamcfftcit. Vt cnim homo ipfe fpiritualis fit,perfonatame in feculari fedc,fccula-ris fit amp;nbsp;eftc debct.Vici igitur cum ex Daniele amp;nbsp;Paulo turn etiam cxrationc amp;iurc , Papam verc fecularcm etiamregem efre;vtinterim de fua.illa gladij admini-Ih atione nil dicam, qua fc ipfe nimium fecularcm ef-feoftendit. Spirituale autem, fine doétrinæ rcgnum i'-aulusillitribuit,cumin tcmplo Deifeffurum ilium, hoc

F ! N'I s MVNDr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6^

hoc eft,regnaturû cffc dicit-Hoc rcgnum mandatis ho-minunijbuilisjdiris amp;nbsp;minis rcxinquæ omnia fi parum cranr/cculari gladio præflo erat: videlicet, Lcontae vulpinam a{ruens,amp; vulpinæ Iconcm. Hxc de feculari Papæ pcrfona co ftudiofius egi,vt fcirctmundus Papx deberiobcdicntiam æquè atqiie Cæfari. Quod de Papadixi, idem amp;nbsp;de Epifcopis diótum volo, vnde fuprà.

Y*orrbTemplum Dei hoc loco pfeudonymam Chrifti eccleliam vocat, hoc eft totamperorbemChriftiani-tatcm,non vtiftiputanc fingulorfi confcicnrias. Quia enim federe ,hîc publicæ adminiftrationis verbum eft, ideotemplum quoquehoc loco communera vocatæ Chriftianitatis ecclcfiam,cui adminiftrando Papa præ-fidetjfignificabit.Alioqui enim fi fingulorum confeien tias intellcxiffet fpirituSjOÓ templftled templa dixiftet • tametfi non ignorcm,temp! urn etiam pro priuato qilo-libetChriftianOjamp;fæpecapi amp;nbsp;capi po(fc:vtad rinth:Corpus veftrum tcmplum eft habitantis in vobis Spiritus ftmóli: Et VOS eftis tcmplum Dei yiunquem- iCcrin .lt; madmodum fcriptum eft: Ego habitabo in cis amp;c, Attamcn quoties de publica Chrifti vel Antichrifti ad-miniftraiionc fermo cft,vt hie eft,turn totam Chriftiani tatis ecclefiam fignificat, non vnum quodlibet Ecclc-fiæ mcmbrum.Sic Paulus vtitur: Conclues fandorum Ephefa. eftis,amp;domeftici Dei, ædificati fuper fundamentum apoftolorum amp;nbsp;prophcrarum,Iefu Chriftofummo an-gulari lapide,in quo v n i v e r s a (obferua comprehe* liuam vocem ) ædificatio (in vnum ) compadacrefeit in templum fandum,in Domino,in quo(doir i io)vos. quoque coædincamini in Dornicilium Dei. Vides hîc vniuerforum compadioncm non templa, aut domici-

P R o G N O STI

lia,fed tempkim dici amp;nbsp;domicilium: Qucmadmodiitn ctbrn Petrus,amp; rurfuS Paulus ad Fiphef; Adolcfcamus in ilium pcr omnia,qut cfl£aput, nempc Chriftus , in quo totum corpus ii toagmcnrctur,incrcmcntû corpo tTiinoth nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fa€it,non dicit corporum.Poltrcmô adTimorhcinn

Cor .11.^ Domus Dei cft Ecclefia.Etad Corinthios prima cap.

XI ijvbi de publica ChrilHper Ecclelîam adniinrflra-tionc agir; Vos inquit cftis corpus Chrifti, nô dicit cor-Roh» Il poi a.Sic idé ad Romanos quoq;.Ex omnibus his locis fatis colliquefcitjVoccs iftas,templum', domum,domi-cilium,corpus, queries de eommuni adminiftratione mencio cfl,ecclcfiam per totum terrarum orbcm quà verbum vaditjfignificare, non priuatam vniuscuiufq» confcienmm. Cunrigiturin feeundaad Thcfl’.i i. de » tlcß .i, publica adminiftratronementió fit, Papam videlicet 'Chriitifedern,hoc eft,publicum Ecclcfijc regnum in-uafurum, quemadmodu ctiara Chriftus ipfe predixitr In nomine meo veturi funt qui dicét,Ego Rim Chriftus hoceftirexamp;caputEcclefiæ. Satis ergo monftratumr habeo,Templum hoc loco non priiiatam vniuscuiuf-que confeientiam fignificarCjledvnmerfam Chriftia:-nitatis Ecelefiam.

Quacrasigitur cum templum Dei dicatur amp;nbsp;ChriftÏ^ vbi tandem Antichriftus regnat? Refpondeo : Appcl-Eitione honoris id fieri, non quafi verum firtemplunr Dei,qui eeclefiaPapxfanr,fcdquianomen,liccrfalso vehunt: ideo fpirirus tales vocar, quales ipfi habcri amp;nbsp;vocarivolunt. Sic ludæospopulum Dcifpiritusvo* catjtametfinorr effent verus populus del . Titulienim dantur, non quod fimus id quod dicitur, led vtcure-mus effeid quoddicimur. IraAnrichriftiecelefiam, dei templum.vocat,no quod vere effenttcmplum deij.

FINIS JUrUDl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;71

fclt;I quia nomen vfurparent Ôc veherent. Falfam hanc perfonam veritas quoties venir miindo aufert^ni finâr, ipfos vnà aufert. Huncludum hodic feriô ludit dominus cum noftris piincipibus,amp;ludere porrô perget vf-que dum aduentu fuo,quem maturar,omncsfimul ex- , tirpet. Id cnim debent illi fententiæ Deuteronomij v: Non impuneferet qui nomen Dei varie vfurpar. Hu- Dr««' .?.’ tus exemplum videre licet in Ezechiele. In hoc albo .*«■.-PapaEicile primas obtinct.dequo fieaitPaulus :Qiiem dominus çonjumetJ^iritu orisßi-, nbsp;nbsp;nbsp;abolelsit dppariticne adue-

tsfsfui. Hic feire refert,rcgnum Chrifti vno quidem fpi ritu vchijfed diuerfi tarnen officij, gratiæ pro pijs feruâ diSjirjcautc amp;vindiCtæproinimicisvlcifcendis.Por-roproduplici Papæ regno, duplex quoqueconfuni-ptio cius fieri debebat. Secularc regnum feculari glà dio confcvlum oportuit: Cpirituale autem, fpirituali verbi gladio. Çmorum illud quidem à Cæfare contrt ta tefia : iftud ab liumilibus hodic prædicatoribus paf* fus eft,amp;patitur ctiamnû deus illcTf/a-fib/fo?, Quod autë Scriptura fpiritu Dei, etiam in iræ executionc vratur, teftis eft Hieremias cap.i 111: Vidi impios fpiritu iræ Hitr .4* eins elfe confumptos.Et Efaias xxx: Labia cius repleta funtindignationc, amp;fpiritus eins veluttorrens inun-dans ad perdendas genres in nihilum. Quôd auteni Chriftus tam irx quàm gratiæ adminiftrator fit amp;nbsp;vindex J Paulus clarè docet prima Corinthiorum xv, ‘ Cor .ir. vbi ipfumct Chriftum dicit,omné principatum amp;nbsp;po-tcflarem aboliturum: quemadmodum in Pfalir. feri-ptum eft : Tanquâ vas figuli côfringet eos.Et Pfal cxix; “'** Confringet in die iræ fuæ reges . De vtriufque igitnr adminiftrationis huius confedione Paulumintclligi-mu^amp; feculari amp;ecclefiaftica. Quod enim de feculari,

k 2

71 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PR O GNOS TI CJ4

id facimus, primùm Efaias monct,qui id cap, 11 x, futurum prxdixit.Sed amp;nbsp;Paulus ip fe hue nos interprew-tionis impellit.Cum enimhoc capitcin vna eademq» Antichriftiperfona duplicem iftam adminiftrationem forc prædicanæquum igitur eft, confuraptionem quo-queeius deduplici adminiftrationeintelligcre. Con-fumptam igiturhodie cfto in partem, vtrunque huius rcgnum,non tarnen abolïcum. Nam abolebit eumdominus jinquit Paulus, apparitionc demum aduentus fui.Moncndus efthïcautemleólorLuthcrum interpre tando voccra hanc^'=^'^“, felfum efle, cum earn iugiP lare Germanicc vertir.Putauitille nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;: atquiin

Paulonon «’»-eAHy ,fed’‘«'«Aî(U eft. Etillud fané iugulare eft, fîueèmedio tollere, iftud nunquam. Eft enim erstÄ Græcis hocipfum,quod Confumo Latinis,^Có-fumercautemLatinis,non eft,iugulare aut abolere. Neque enim ftatim in totumaboletur quod confumi-tur. Confumic tincaveftem,nequetarnen continuo abolet.Confumitinuidia hominem,confumit amp;nbsp;phthi fis,non tarnen continuo abolct,autiugulat. Quemad-modum amp;nbsp;Lucanus dixiti

--^ell^ conßimpßml^6

Non dicit,abolcuimus,aut finiubnus.Potius enim atte nuationem ftgni(Ticat,quàm abolitionera» Ariftopha-ßcs in Pluto pccunixaccomodauit‘tgt;'‘‘A« (ideftconfu-mo)inquicns: (^lantum opus eft amp;nbsp;vfus,rurfus parco vtnullus magis,Alioquifi,vtLutherus autumat,«.'quot;*^»^’ iftud iugulareßc,quomodoigiturfilius ifte iniquitatis reftetin aduentu domini etiam abolendus , quein-admodum Paulus futurum dicit ? Quod enim iugii-latum eft ,prorfus abolitQ eft. Verft ideo iugulare ver-titjVtquadraretcum fua fpirituali per verbum iugnla-tione.

FINIS Aïl^NDI, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;73

tione.Vnde amp;nbsp;hoc illo flexitquod Paulus dîxît : Spirt-tu oris fui,hoc eH(vtiftis placet) verbo Dci.Sed vt di’ xijflcxuræ funt .Nos fîmplicker vrranquc Antichrifti confumptioneinintelligimus, amp;fpiritualcm,amp; extcr-nam:Et illam quidera per reftitutum Euangelium diac perCæfaris Borboni uni fadam -.vtranque autem per fpiritum Chrifti,qui vtriufque rcgni eft vindex. Eraf- z nms,Conficiet,vcrtit nieiius fanè,quàm Hieronymus, qui interficiet male reddidit. Ergo hoc voluit Paulus , Antichriftum hune atterendum quidem fub Chrifti aduentum, fedipfo aduentu demura abolcn-dum.Vtcnim cofumo abcubi plenam abfuraptioncm fignificct,id exadditis circumftantijs vtnitpetendum: quæ hoc loco,quiaabolitio Antichrifti, aduentu Do- i mini pofteafiet,intclliginon poteft. C^o autem haec prophetiae particula implerctur : ecce confedo pet Cæfarem Papa,aducntu Domini paulo poft abolcn-dus reiinquiturJmpoflibile cnim fit Papatu£n,pcrCa:-farem autvllamcunque humanam vim, ante Chrifti aduentum abolitum iri'.vndc amp;nbsp;donante Cæfare fedi fuç rclinquitur,amp;rclinquctur vfq; dum aduétu domini incotû aboleatur.Itaimplentur quidc prophetiæ, fed cxcus mundus ncgligitûrnoncanimùquidéaducrtir. Cum igiturconfumptusfeu caftigatushodie fit Anti-chriftus, certiftimu ergo prognofticon efto,diem Domini iuxtà Paulum breuiaffuturum. Idenim vnicehic contra turbatores illos,quiiara turn venturum iadabJc Paulus agioNon uenturu dominu ante confumptu Ro r manum pontificcm,fed poft confumptum. Cum igitnr hodieficamp;gladio amp;nbsp;Euangclio confumptus , reófè ergo cum Paulo faciraus, qui dominum nunc breui venturumprxdicamus. Ac tantum q’’idemdc con-

k 3

74 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P ƒ o a r/osric^

fuinptionc 5c abolitionc Antichrifti quam potui dt* ftinàiflîmc.

Contra Hieronymum anrcin amp;nbsp;qui ilium imitantur dicentcSjhunc fecundaThclT.z. Antichriftutn diabo-lum elTejhocpaucisdiccndü erat,quod quadruplices fint Antichrifti,Dæmonesamp;homines: Et in Dçinoni-bus rurfus dupliccsfunc.Princeps omnium Dæmonio Gen ,1, niorum Beelzebub nomine,de quo Gen ai. Conteret caputfcrpcntis,id eft principatnm Diaboli principis: Altcri omnes vulgares diabolifei. Sunt enim omnes Dæmoncs Antichrifti,hoc eft,Chriftiaduci fiu ij,iuxta illudjQui non eft raecum,contra me eft. Sed amp;nbsp;in ho-tninibus duplices funt.Vnus fummus, de quo fccunda tTheß.j., Theflal i i;alij vulgares,quotquotvnquam reftiterunt Chnfto,amp; cius verbo; de quibus prima Ioannis 1111. Quod igitur Hieronymus Antichriftos confundens, ex illo Pauli Antichrifto Diabolum finxit, commentu eft .Summa temcritas eft, tantum fibi in Scripturain permittcrCjVtquern ilia aperte hominem vocat, tuin-» de Diabolum facias.

Nvn c hocquoque confutandum videtur, quod Francifeus Lambertus ilium fccunda: ad Thelf. II. Antichriftum nondum venifle ait, fed du m venturum. Abfolueram autem fcriptum meum, cum ecce Lambertus Apocalipfi fua prodit. Qui etfi mco fcripto nondum vilo fuaillafcripfcrit, fic apte tarnen obuiat, vtconfultofadum putes : volentenimirum Deo, vtvnovenatuaproscapercmduos. Scribitifte Antichriftum ilium nondum venifte, fed veturum ad' hucefte, quampropofitionem quia perplexe propo-fitam perplexius etiamprobat, cogaraigiturillius de fuo

FI AT r s An'.v r)!

fuo Antichrifto fcntentiani in côtlufioncs aliquor5quo breuius quid velit perfpici poßir.

Primùm igitur defeétionem illam feciinda ThefT. I i-Cnani hic locus eontrouertiturgt;non de ea defeâio-nedicitintenigendum,quafub prætexto Chriflinomi ne ab Antichrifto vehenda fit,fed quapalamgt;vtire, ira jpfaetiam profcftione amp;titulo Antichrifti vehcrctur: hoc cft,non foret defedio fimulatafub nomine Chri-fti,fedpatens vtrc,fieetiamnominisprofeffione. Vc quemadmodum nunc audimus Chriftiani, itafub illo audituri fimus Antichriftiani : nec nos tantùm qui ho die Chriftiani fumus,vcrum etiam totus adeo mundus amp;nbsp;ludaicus amp;nbsp;Turcicus idem fadurus fit. Atque hæc quidem ficfirmar,quia Paulus in generedixit: Vt iudi* centuromnes. IntelligitLambertus vtiudteentur,id-eft, vt regantur omnes ab Antichrifto. Vt cnim iudica'-ri omnes ab eo poftrnt, fubiedos ante oporreat.

Deinde ait, cum Paulo tefte, Antichriftus myfteriû iniquitatis adurus fit, donee auferatur Romanum im-perium,quod Lamberto adhuc ftat : Ergo pubîicus il-le Pauli Antichriftus nondum venerinqurppc quem tû demum venturum frbiperfuafit, vbi fublato Romano imperio ,iftudiniqurtaris myfterion in publicam exie-ritdefedioncm:amp; adeo publicam, vt totus mundus fit illi Antichrifto etiam ex profeftb nomen daturus. In-fclix Cæfari nuncius: quippe eut, iuxta Lamberti vati-cinium,breui pereundum fit.Dicit enim Antichriftum ilium fuum(qucmfublato Romano Imperio venturum imaginatur^breui venturum.Quod fi verum fir,fequa-tur iuxta hunc,Romanuin imperium,breui etiam bre-üius occafum ire. Vcrùm vtingratum Cæfari, fie gratif-fimumPapæfacitj quihadc;ius abeuangelicisfugiî-

PRO G NO S TI

latur,nuncrcliâafcntentia,ab ifto rurfus hoc nomine iuftificatuFjVt nc fummum ilium Archantichriftum cf-fcfateatur.

Qux fi vefafintjConfequamr, meiim Prognoftico-rum tcriptum,noninodo infirmatum,fed prorfus con-uulfum cfie. Siquidem igitur mea veil cm falua cHCjCO niittcrcnon debui,vtcamufritarcm,quibusft:anribus, fubfilleiemcanon polTcntjpræfcrtim authorcillotan-to, quanquam nominis autoricate non Edit, fed ratio-nibus,quas co titulo cohoneftat, quod à Deo effe có-fidat. Âdde ctiam quöd ifla fic incipit,vt vcl ex præfa-tionc prophetam fimplex ledor agnofcat. Sic cnim orditur» Perturbant me nimium co^itationes mex^i!^ metuo ne apudDeum fim iHdi(i^reus,nißreue/auero.ln Cuius VClfuS heraifticllio, illo videlicet, Perturbant menimium co^ta-tionesmeat-.^^rïQÏco quidcm Daniclicam praefandima-ieftatem. Et pracfaüo quidcm,præfatio Danielis,verû nos amotopaulifpcr præfationis vélo, ad veritatis co~ tem, ipfara expendamus prophetiam. Quo fado turn denique quo fpiritu motorc turbatio ilia concitatafit patebitfpero . Ettolcrabilcfortaflecratquoddicit, Perturbant me nimium cogitationcs mcae: nimium c-nim verûcftdcd quod addit, Quas cofido effe à Deo, banc appendieem illi non concedam. Patibilc enim mendacium fit, fi non veritatis mantcllo venundetur, Si folum po!itura,foluni ctiam fui confufioncm aufert: nunccumDeum autorcm facit,hic vindicandus venir, neunàcû mcndacio in eandem trahatur confufioné. Fiericnim nequeat, quin altcrutcr Chriftus vcl Lamberti , vcl meus ( nam quà de Antichrifio ex diametro diftamus ) mentiatur. Fieri præterea non potcft,quin vt mendâx confundatur,qui contraria dixifle conuin-

FINIS MVNDI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;77

cinir. Vt potcft autera Deus nil minus quàm mcntiri (incnticndo cnimtotamdeitatis gloriamlemcl effun-da't)ita nil minus Ferre potcft quàm mcntitus diti.Men tiras fit autcm,amp; dici poffiqfi ilia finalia folis,lunç,ftel, larum,firmamenti,vcxillidcnique figna,fnllainquam iam iam vcnturus oftendat, amp;nbsp;non ante venifTet ille Pauli (vt Lambcrtus vulr)manifcftus Antichriftus. Vi' dentes enim ligna ilia dicerc Lambertini poHintico nc ante Antichriftum ilium venturuscs Chrifte ? quern anteaduentumtuum,Lamberto tuo tefte venturum •condixti? Atque ita Dominus per Paulum mcntitus ftuVcrumcgoiftis Lambertis iam nunc Domini nomine ficfelpondeotVos ipfos mentitos efte, dum mc-um Antichriftum,alium atq; depinxeram,intellexiftis. Ego pfcudochriftum fore prxdixeramdaoc eft, fimula-tum Chriftum,qui4‘'vJ'i’,hoc eft, quifimularetfe Chri-ftum eftemoneumqui vchcrct etiam Anrichrifti no* men.’fedquifubiaóFato Chrifti titulo,latercc Antichriftus : hoc eft qui re ipfa Antichriftus foret,titulo autem Chriftus.Tale equide Antichriftuvobis dcpinxerâ:dû Matth.X X1111 pfeudochriftos venturos præcaueré.Et hi venerût quidë,fednôobfcruaftisdumnôfimulatu, fed apertu Antichriftû expeâaftis.Hoc palt;fto,inquâ,iâ nûc eiusnomine vobis refponfum efto, ne vifisillis fi-nalibus figniSjChriftû médacij infimuletis,quafi Antichriftus iuxta verbûeius nô venerit.Porto de voce etia fuperius diximus, quôd pfeudochriftus non ftatim is eft,qui malus Chriftianus cft,fed quimentitus autft-mulatus eft Chriftus, Sicut pfeudophilippiis non cft inimicusPhilippi,fcdmcntitus,fcu aftimulatusPhilip-pusificutluturna pfeudometifcus,amp; Cupido pfeudoiu lus,non inimicus Metifci autluli,fcdmétitus amp;fimula-

78 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PR o G N OS ric^

tus Mctifcus amp;nbsp;lulus. In fine Valerij Max. complures iftiufmodifimulatorcs videreeft. Vndefatis perfua-fumputo per pfcudochriftos Matthæixxiiii, non quoscunque malos Chriftianos,fedcostantùraquife Chriftos efle fimularent, intclligendos. Quod vt foU Papæ feccrunr^ita nulli præter Papas.Quod enim Tiir-ca iuum Mahumeten ercxit,non pro Domino autDco (qucin in vna pcrfona colunt Arij,amp;Iudæorum more) led pro primario quodam apud Deum diuo id fecit. NequeTurcavllum Chriftum,hoceftgt;Deifilium Ec- gt;nbsp;clefiæfu\T regem agnofcit.Vnde necMahumetcipfeu dochriftus eft:fedtantùm Mahumet, qualis amp;nbsp;nobis cumChriftumncfcircmus, Maria fuit, non quidem pfeudochriftus,fed Maria, qua,cxplofo vero mediato-re Chrifto,médiatrice vtebamur. Atquinon ita Papa habuimuSjfedexplofoveroChrifto, Papam vicarium amp;,vt fic dicam, LocumtenentemChrifti, hoc eft, pro noftro in terris Chrifto amp;nbsp;Deo tenebamus. Non carui-mus omniChriftOjficutTurca,fedvero Chriftocarui-mus.Vnde dum excidimus,iftum pfeudochriftum Papam recepimus.Ita Chriftum habuimus quidem,amp; re-cepiinus,fed pfeudochriftum.Eft enim pfeudochriftus etiam Chriftus,ficutnigcr homo etiam homo eft. Tur-ca autem amp;nbsp;Iudæi,dum nullum Chriftum ( Dei filium) regemreceperunt, in pfeudochriftum incidere non potucnmt. (^i enim omnem verum Chriftum reçu-’ fat,fimulatum recipere non poreft.Proindequod Lam bertus dicit, Papam ideo non cfte ilium Pauli Antichri ftum,quöd non palam exprofeffofit Antichriftus ,fed diflîmulatè, idnoftrafirmatfententiam,dum fuoptc eum gladio iugulamus,qui dicimus Papam eftc ilium Annchriftum, hacipfa ratione , quod non palam ex profeflb

- ’/=3

FINIS MVNDI.

pTofcfTo fit AntichriftuSjfed diffimulatè. Nequc cniin Chriftus eum exprofefib palam , fed incndaci titiilo regnaturum dixitpfeudochiiftumjioc cft,quod addi-ditjiN NOMINE Qirifti. Etdiccnt, inquit, E G O svm c H R1 s T V s. Vndc amp;nbsp;hocobferuandum ei ar,quôd hç voces «tAxï/fXjFsq amp;Antichri(i:us,rcgnaturinionitri viiu exprimant:Voxautcm,Pfcudochiiftüs, legnandi cius niodum; quôdnonfuo,fedfimulato Chrifti nomine, elfer regnaturus,id quod Paulus etiani indicauit, cum eum in reinplo Dei feffuium vtDeum dixit.

Confimilitcr ôc alrer-o iilo dicto fe ipfe conHcit La-bei tus,cum lie ait : Quü non f)rohibuit pdpap-aldm myflerijs fidci credi^txmetfi yerumiUorunifeiificm fuii mendjic^s conjfiur carit: er^o non fit .Archcintichriflus illc. Hoc ipfo, inquam, telo cum iugulo. Quia cnim Papa non palam prohi-buitcredimyftcrijs fidci, tametfi vcrumillorumfen-fumfuismendaeijs confpurcarinergo efli.pfus illc An-tichriflus,nèc vlla alia rationc. Ncque cnim foret An-tichriftus ille pfcudochriftus, fi pala prohibuilfet. Sic cnim publico titulo Antichriftus fuiffet, nec formam vllam pictatis habuilfet : nunc autem pfcudochriftus cfte,vtdixi,dcbuit;hoc eft,fimulatc Chriftus,diflimula tc autem Antichriftus. Quod fi verb publicitus prohi-buiflctjtum verb Antichriftus illc pfcudochriftus non fuiflct.Publica cnim prohibitio exireideo non debuir, quia hoc pfcudochrifti non fuiftent. Nunedum non prohibuit Euangclia, fed tarnen virtutem ( hoc eft veramyfteriorumfcnfa)corrupit, amp;nbsp;corruptamundo obtrufinenimuero id erat Anrichriftum

gnarcjhoc eft, ipfare Anrichriftum efle, fed tarnen diffimulatonomine, quemadmodum Paulusipfefu-turosprofp exit: Hab entes quidem formam, inquiens,

1 2

So nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PROGNOSTICS

pictatisjfcd vtrtutem abncgantcs. Quod igitur Lam-bertus addit,Etnondû vidimus apertâ amp;publicam de-feótioné:ergo Papa n(5 cil AnrichriRus illc: hoc ipfefe teloconficir, amp;nbsp;Papam Antithrifluin cfie confirmar. Quia cnim non vidimus apertam ilhm ex profcflb dcfectionem in Papatu,fed tarnen veram defeClionc, vel fe tefi-erErgo Papa eft die Amichriftus pfeudochri ftus-Nam fi vifafitjoon effet Amichriftus illc pfeudo* chriftus..

Quod addirautem : (publicadefe(ftio)ó/cyf£««-ddTheßiilonI'l iß^fiificariyideturz id Lamberta tantùni-videtur,mihiceftènonvideturjneque cuiquam mor-talium vidcri putera.Porro quia ipfc publicum Anti-cfiriftum,publicam adniiniftrationcm,amp; omnia publf-caimaginatur,hincfir,vt ci omniapublica fore apparc-antjtametfi no fintfuturapublica.-qucmadmodum per rubrum virrum videnti,omnia funt rubraduxra cnim immundiciam interrogantiSjCrit quoque refpondetis feripturæ immundicia.

Cæterum quod dicit.-j^w/’^i/’a t-antttm in mundi Angtdn re^nituit^nonetiAmperynitterJum orient ^er^o pAparn non ejß Snüchrißum'lA tam bcirumeft,quàm ftdicas,Auguftus^ non eft Cæfar, quia Indis non Imperauit. At turn de-mum bellum probes,fi confirmarioncm audias.Q^iia, inquit,Paulus dkit:Vtiudicentur omnes, Hinc Lam-bertusfugit (vtctiamantè meminimus)totum terra-rumorbem Antichriftoillilubijciendum» Quafi veto locus hoc velit,ab Antichrifto omnes iudicandos, ac proîndeantcfubijciendos, amp;nbsp;non hoc potins, quod omnes iurc fint à Chrifto condemnandi,quia contem-ptaveritatc mandacium receperint .Sicenim verbum iudicarcpaflim vfurpatSpiritus,pro condemnare, vt loam

finis MVNDI,

Ioan.Ill: Qui credkin me non iudicabkur : quinon credit iam iudicatuseft,id eft condemnatus-Deindeetiamàdcfinitionc defedionis argumenra-tiir,idqueper Antithefim:Dcfedio,inquiens,opponi tiiracceptationiChrifti,quemaccipitquiin eum cre-dir^abeoverôdeficit,qui eum ncgat. Accepit mun-diisfcnfim Ciiriftunv, amp;multæ regiones ab co rurfus defeccrunt,W/»o«t/z/w,inquit,lt;Zffft'k£«gt;-o/’rf.Moxaddit, Porro defeciia a chnßo non e/l deperfinis nonuUis intelli^enday fid de yntuerfii tergt;'AYum orbe-, quod in eo pubib cdAmnAndum fit Chrißinomen Alius chrßufpAlAmAfiumendus. HæC ille» Refpondeo:dcfc(ftioncm opponi quidem aftumptioni qucmadmodum ifte dicinfed duplex fit regnum, fpiri-rituale Chrifti, amp;nbsp;feculare Cæfaris : Et ex inde duplex quoque defedtio amp;nbsp;afftnnptio. Et defcdionem hoc loco mundaniregniefte nófpiritualisjd Lambertura fugit.

Tametfi autem confutatoThcmatetotum argumen; tationis corpus labefadlatum.fit, tarnen vnum illud quod à\lt;:ïV.Sednondumdtfecit EttropA ,vid'etur expenden-dum:vifufi num id ex fpirituali fibi defedionc conuin cipofit.Ego ex diametro diuerfum probabo , folam. videlicctEuropam bac Antichtifti defedtionc defecif-fe.Atqueillud quidem nunc aggredior;. Dick igitur ipfemct: dcfedionem hanc cam efte quæ à Chrifto amp;nbsp;fide fi erct;præterea addit, Antichriftum-hanc allaturù. Porróqui dick Antichriftum regnaturum vbique, ac propterea totum ctiam orbcm ad eum à Chrifto defc-durum,ismihihoclibenter dabit: defedtionem hanc Antichriftinon latius patere pofte atque debere,quàni qua Antichriftus eflct regnaturus. Quod autem ifte

3;

82 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pn Ô G NO s TIC^

Pauli Antîchriftus non per totum terrarum orbem rc-gnarct,queinadmoduin Lambertusputat: quàditcm Papa fueritifteAntichriftus , hæc duo volo mihi ex fupcrioribus argumentiSjVcl inuito Lamberto concef-faJam defeâionemhancPauli (fac cfle fpiritualem) de ca tantum quâifte Antichriftus Papaallaturus erat, incclligcndam eiTe, id nemo fanus præter Lambertum fortaiTe negaucrit.Nequc veto de quauis vbilibet de-feâione Mc Paulus agit, fed quant inferret Archan-tichriftus ille, deeatantum agitnnferretautcm quâre-gnarcttantùm.quomodoenim latins qucat?Rcgnauit autem per folam Europamngitur fola Europa hac And chrifti dcfeâionc defecit.Huc facit quod Paulus dicit: Eum feifurumin tcmploDcijhoccfbm Ecclcfiadióla veri Del patris amp;Domini lefu Chrifti.Eft enim templû Dei,quà Euangelium in Chrifti nomine vehitur. lam confiâtEuangeliura,quà quidem huius Antichrifticæ defeólionis extra Papatum,hoc eft , Europam hade-'nusnufquam vehi. Aeproinde nec Turcia templum Dei cfljVtquæ verum ilium Deum Chrifti patrem,Dcû non habet, quia Euangelium non habenfed Deum perMahumctreconciliabilcm,hoceft, Deum Mahu-mctanum,qui Sathan cft,non Deus. Deus porro Chri-ftianusjis folus Deus eft.Deum Chriftianum voco à fi-îioChrifto,quem habet. Hune igitur verum Deum ' Paulus dicir,quando Antichriftum in Dei templo dicit fefturum. Neque Turcia igitur, neque vllacunque alia regio templum Dei eft:fed Europa tantùm : quippe quæ fola gentium verum ilium Deum Chrifti pattern, etiamiubente id,fed fuo more. Papa iadat amp;prædicar. In hoc,inquam,dido veri Dei templo , hadenusfedet Papa. Quod igitur defeôtiopatcrctjquâmlatè regnaret

Antichriftus

TINIS MVNDf, S5

Antichiiftus,concedo:verum id ego hinc infcro, quod perfolaniEuropam regnauittcfte cxperientia. Ergo amp;fola gentium defecitEuropa,cuius caput fuit Roma; vbietiam reuelandum eife innuit Paulus, cumin fu-blati è medio Cæfaris locum venturum dixit.Erat aute CçrarumfedesRomarRomæigiturrefiderejfeiRvtPau lus loquitur )rcuclatum iri oportuit. Reiielatus eft igi-turRomç,idquefingulariSathanç aftu.Cura cnim Roma E«ropæmatereiïetamp; caput, fine negocio potuit bincpefiilentiæfuæ defluuiumintotum vfque corpus tranfmitterc.Quod tanto pronius pofrcr,fi Cbrifti nomen vtfecitprætcnderet. Cur veró Europa dióla fit templumDei,cumin veritatenon eflct,id fuperius vifumeft. I nunc Lamberte amp;dic: Sed nondum defecit t Turofxi.

Atquc hæc quidem hadenus dcfpirituali defedio-ne per concelfionem cgimus:Nam ego hanc defedio-nis vocem non intelligo fpiritualiter: quemadmodum fuo fuperius loco fecundaTheflal.i i.vifum eft.Omnia tarnen vcra fint, fi pro defcdionis voce, feffione in té-plo Dei vtaris. Hæccnim fcffio inuoluithanc iftorutn fpiritualem dcfcdioncm:Vt quod illi dicunt torta de-fcótionis voce,Europa defecit : vel vt vult Lambertus, , nondumdcfecit, idcgoferuataproprietatePaulifub eodemfenfUjdico: In Europa templo iamolimfedit, vel vt Lambertus vult, nódum fedet Antichriftus.Pof- ’ fern tarnen ego quoque defedionem hanc donare fpi ritualem, id^ue falua omni mea de Antichrifto fenten tia : verum vt germanitas vocis amp;nbsp;fenfiis in fua vi amp;nbsp;vi-gore iuxtafcripturæ circumftatias tencatnr,idco nolo. Satis igitur potenter cuidumfpcro, falfum efle quod ille ddcit^ednondttm defecit Euro^xt : Contrarium autem

§4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. o GN C)

vcriim efTcjfolam gentium Europam(quà quiclem hu* ius antichrifticç defcâionismam de hac æi h i hocJoco tantùm fermo cft) defecide: feu, vt ego cum Paulo lo-quor,ab AnrichriftopoiredamefTe. ,

Pofiem nunc amp;nbsp;in hoc difertus efle, quôd Lamber-tus contra fuain ipfiusfentcntiam ilium patentem xAii-tichriftum in fuperius citatis verbis, a l i v m Chiifttim vocat. Q^iomodo enim palam Antichriftus fit amp;nbsp;tamé alius Chridus? Græcus eft,nôeft alius Troianus, fed bene alius àTroianis. Verû hûcfolœcifmû illido-namus,hoc contcntimonuiirc,mcndaccmfuifïeiHCÔ-ftantem. Hoc magis dicendum crat : Impoflïbilc efle talem Antichriftum futurum unquam,qui,quod Lam-bertiis arbitratur,exprofeffo Antichriftusregnet: Et tantum abeftvttotiorbi poflit dominari, vtnevnus quidem,nifi démens,eius laturus fuifTetimperium.Na tura enim fie omnes compaiati fumus,vt prona mente ad apparens bonum rapiamur, praefertim religionis : deteflemur autem cùm omniaeognitamala , turn vel maxime religionem malam,vtpro bona,qua vel falfus perfuafus eft religione, nullus quamuis prophanns,vi-tam pacifci detredet. Quiaenimde anima hïcaginir, ideo hïc pertinacifiimifumus,prorfusque indomiti. Et iftedicit, Antichriftum quendam patentem regnaturu idque quam latus eft oibis. Nouum hominum mundö ifti Antichrifto creatum oporteannam profeólö noftri mundi genius nunquamreciperet cognitum malurn, præfertim numinis aut religionis. Nulla,inquam,gens idolumhabuit, ficvtidolum: amp;decipiquidemreóft fpecie pollumus,malicognitione decipi nó poffumus fed neque patiamur. Vndeillud mundi prouerbiuin: Notura malum optimum,indedudum, quódtumvi-tari

FINIS MrNDI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8j

'tari poflîr. Erantautcm hæcomninorcfellenda, fimiil vt locus fecundæadThclTi i. vindicarctur: fimul vtne cxpedatio illius venturi adhucAntichrifti vana fpe fal fam habcrct Ecclefiain.

Sedamp; illudquoqueanîmaducrtendumcft, quod qui abominationemillam Defolationis ad Antichrifti regnumtrahit,pcccat. Sc-cundô: Cum Dominus ligna ilia in foie amp;nbsp;luna pofl: illos afflidionis dies ventura pronunciet: Vanuin igitur eft,ca iam olim Ce pin s in cc-clipfibus illis naturalibuselTevifa. Atquiquod naturale cftamp;naturæ curfum currit, id nobis ligno elfe no potefl. lam hæc Solis amp;nbsp;Lunæ figna, Dei li^na funt, non naturæ: nec naturalia,lcd fuperaaturalia. Vt li Sol amp;nbsp;Luna in medio cnrfu horis aliquot lumen fiftant : fi ftellæ infolira dcnfitatepræcipitent:fi lignum,hoc eft, vexillum Chrifti in acre confpiciatur : hæc omnia hy-perphilicafuntjamp;Dei ligna. Quodautemhodiciliafç pius dcnliufque fieri quàm folentquis dicat,nugame-tum eftjVel omnibus fenibus atteftantibus. Mihi fane his proxirais x x. annis quamuisobferuantiin ftellarû cafu nil noui confpicere contigit. Dicere quoque fi-ena hæc Solis amp;nbsp;Lunæ fæpe faâa,bis fallitur, amp;quod fada dicit,amp; quod fæpe fada dicit. nequc enim fada funt,ncquefæpe fient. Fientenim tumdcmû, vbi Lutherani Èpifcopi afiflidi erunt,amp; tum femel tâtùm fiée. Neque cnim Chriftus Solcm fæpe obfcurandum dicit. Quodautem Lucas feribit: Erunt ligna in Sole amp;nbsp;Luna amp;nbsp;Stellis, non quia fæpe futurafunt dicit : fed quia Sol amp;nbsp;Luna amp;nbsp;Stellæ diuerfa corpora funt,crgo multb tudinis numero vfus cft,

quot;XcrùoyTumplangentomnestrihHs fw«.Non crit inquit, ftgnum iftud corporaleaut externum: Namfcriptum

m

FINIS MVNDI

eft , Cîamabunt pax amp;nbsp;fccuritas , 81: repentinus eis imininebitinteritus.Scu^quemaftmoclum Chriftus ait: Plantabunt,nubent,commeflabunrur,ncut tn diebus Nobe.De confeientia;i^itur anguftia inrelligendum autumat. Atqui autem finis lignum elle non poteft, ejuodnullotum tempore vifum eft , iino adeo quod plus ante reftitutû Euangelion fub Papatum regnauit quant hodièfubfîncm facit. Euidentiora ccrtc figna fubfinem cfte conuenit, ficonfpici palam debent. Quod autem confeientiæ dolore planâuri lint homines,oftendit Chriftus ipfe , dum quid planóiüri fint adiungitiVidcbuntinquit,fignum filij hontinisthoc có'. fpcóto expauefcent,feu(vt Lucas aitgt;exanimabuntur. prætimoré, nonconfeientiæpeccati,fed rerum , aifi mundoimpendentium. Quod autem dominus homines fecurèaófuros ait,id vfque ad poftremum illudfignum filij hominis, cum quo ftatim apparebit Domi-nuSjfuturûeft.Namhocvltimofigno vifo, tuminquic plangent,fed fruftra,fcdferö. Quafi dicaqOmniaalia ligna contemnenqhocfolo mouebuntur.Neque contraria hæc funt: Clamabunt pax amp;nbsp;fccuritas: amp;nbsp;iftud. Plangent omnes.Nam fignum hoc filij hominis ftatim 1'ubipfumfinem vifetur.Sicutigitur fignum præfertur iamiam præliaturo principi,de quo fupra. Quod Por-ro additur fignum iftud Anguftiæ confcicntiarum,his centum annis plurimum fuiffe,nihil eft. Ncque enim quemadmodumin canoneillo noftro probauimus , à centum vfque annis prognoftica hæc ducenda funt, fcdàreduôloperLutherum Euangelio. Addcctiam quod non fentiri tantùm figna hæc voluit dominus, fed oculis etiam vfurpari, iuxta illud : Cum vidcrins hæcomnia.Nonpoflent autem videri, fi confeientis

FINIS M^NDI nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;87

fignafint.Nequc enim fignafpirirualia/cu infcnfibilia hic ponitdominus ,fed externa , amp;nbsp;externo proinde fenfu vfurpanda. Atqiii videbuntur quidem omnia vulgo amp;nbsp;fcntienturjfcd non attendent.Quis enim non vidcrctbella,tcrræmotusjpeftem /amenijluminarimn obfcurationcm,ftellaruni dccafum,hrmamenti motû, immancm ilium aquaruin ftrepitiim , vexilli dcnique monftrum?Videbunt iglturomncs,fed*animum non aducrtent.Atquehocill«dçft quodChriftus accufat, edentjbibentjnubcnt. Quaiidicat, prophanus mun-dusvidebitquidem figna, fed cor non apponet. Cumigiturfignapoft affliétioncmcafura,inter ea po.. nat iftc qiiæaffliôtloné præccdût, fatis confiât,rotam huius deuterquot;!^'^' inhanc quidem IcdionemcfTe apo-fcopam:velle poffet autem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;figna præterilTc.

Nam fie etiam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;facrafine fc tranlaólafint.

. nbsp;nbsp;Quarto peccat,dum ilia, plantabunt, ædificabunt,

nubent.bibent,putat finis efle prognoftica. Neque ' enim hoc voluit dominus vt finis effent prognoftica, fed fecuritatis mundi ftib fincin argumenta.

Quinto, dum hue congerit afininum illud Tyberis capur:itc,fanguineasillas cruces ante annosx x v 1 ii vifas : iftæ enim non fincm mundi,fcd iram Dei in Pa-pæ venias portendcbant,vt quæ in fanguinem amp;nbsp;crucc Chrifti effent iniuriæ.

Sexto, dum Hifpanicam feabiê, prælum, bombardas, amp;nbsp;nouas veftes, amp;nbsp;nefcioquæ alia phantafmata hue cogit. * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Septimo, quôd virtutum cœli motationem, illam pla-netarum conftellationcm effe, quæ anno x x 1111 cô-tigit,pro certo affirmauit, id vel euentus probauitfal-fum. Et tarnen hæc omnia velut ex ipfa Phœbi cortipa

S8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PROGNOSTICS

prolata leâitantur, Aliani, Aliam omnino motationS videbimus poft illos Aftlióiionis dies.Malam certèhic operam nauauir,dum Ectkfiæ,fignaadhueimplenda, pcrfuadeteftccompléta. Dominusftcordinauit, vt omnes creaturæ hanc nobis diempræfignarcnr.

Odauo, Non tranfibit gencratio hæc : intelligit per gencrationemhancindæosjcum Chriftus fimplicircr mundum,qùæquc ineo funt intcliigat. Sicut etiam Gen.ir.Spiritus vocem hancvfurpauir. Vnde amp;nbsp;luuen. eus ilîuftrandi gratia ficreddidiu

Pneteriet nec en 'un prüfens gcnerntio. fidi,

Nono. Hoclcpidumeil, quôdcum fonitus illos marinos dixiflet iam tumfæpe fados, adiecit,hoc elfe feiendum^non illos vbique æquè euenturos. Id eo aftufccitjVtftnufquam à quoquam exauditi eftent, quifque.cogitaret:Vtego non audrerim,at alibi tarnen forfan auditifunt.. Et fie fer èin omnibus fignis ludit,, amp;nbsp;eludit..

Pottremo inpapæ gratiam impertinenter hîc allegolt; rizat:quafi verb omnis hiftoria allegoriam patiatur. Celle imhoc Prognofticorum traólatu nihil eftallego-ricè,didum,vtineptusfit,quiidmoliatur.Nequevcro alijdefunt(Originemputo amp;fimiles ) qui omnia hæc lignaallcgorijsclufcrunr:quodquidem haud quaquâ permittendum eft.Videnda enim palam Chriftus pro* ponit,nóallegorizanda:iuxtaillud,Cum videritis amp;c.

Nobis de his fubmonuifle fat lit »intérim adeuenta prouocamus,quemadmodum propheta dixit: Si verbû quod propheta dixitjlicut dixiteuenitjVerus habebitur un min; s,fblfus.

Ad vltimum autem refponderehisvifum eftjqui di-eercfolentiVt maxime Dominus cum his fignis finem - ■- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mundi

FINIS mVNDI nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;89

mundi futurum dixcrit^mutare tarnen fententiam, vt cft longanimis poflitrquemadmodum Régi Ezechiæ fecit amp;nbsp;Niniuitis:Rcfpondeo verbum Dei duplex efle; Autenimcertumefle deßinauitquodedicit,aut ten-tandi tantum amp;nbsp;comminandi gratia dióhim . Tenta tionis verbum erat illudEzechiæ:Niniuirarumaurem Comminationis,amp; ad pœnitentiam mutationis. Atque hæc verba mu tari poflunnqucmadmodum etiam mutationis appendiccra fecum femper ferunt. Atccrta ilia dei verba,prophetica vcritatc pofteris commenda* ta,cuiufmodihæcfunt,illamutari nunquâpoflhnt,prç-fertim fi iurc iurandojquemadmodura hîc fecit, obfî-gnet.Omnis enim controuerfiæfiniscft iuramentum. lurauitigitur Dominus hoc loci ia hæc verba: ^men ■ dicoyobis-)Cœlunt^terrAtrnnftbuntÇUeybA(Lutemeit(c^è. dc prognofticis )«o» ft-/t«y7ô«»f.Quodautem nullum figno rum automiflurus fitjaut inuerfurus,id quoque iucun difiimè firmatîNon tranfibit generatio hæc nifi omnia hæcfigna antefafta fint .Stat igitur fixum : Omnia hæc prognoftica antèfieri oportere,amp;cxadis oranibus^ven turum indubiè finenuFaxit vero Ghriftus, vt fuo more-ardeniiflîmam fuorum cxpeôlationcm vel præuertar,^ quemadmodum in dicbus Nohe , cum cxx annos ’ condixilTetjanxictatctarnen iuftiviri,amp;mundiirapie-tate motus, adeo non prorogauit effatum , vt totum etiam vigintennium præcidcrit.Eft quippeis eius erga nosanhnus jVt multo plusac citiuspræftetjquâm veli mus.Temporemifericordiæcum ad pœnitentiam in-uitat5tum longaminis eftjRom.i i, fed tempore quo iâ iraexardecit,tum'’^«'^‘'A“’'^‘*'^“^ eft:quemadmodum Pfal. vii.aicDeusiudeXjiuftus , fortis amp;nbsp;patiensjounquid irafeetur perfingulos dies ê Nifî conuertamur gladium.

P R O G N O STI

cxacuîf,arcum tetendir .Quafi dicat^diu quidem mina tur,fed minas tempore iræ quafi volante fagitta vélo-citer excquitur.Vndeamp; gladius cius, gladius coluin-bæapudprophetas dicitur. Etrcfipilccbant Niniuitse dcprecantes plagam: quemadmodû ctiain Ezecliias. At noftri homines in impictatc quamlibctmoneancur perdurant,amp;non modo non deprccantur plagam, fed fcclerumintentione magis magisque lacclTunt. Quo aujpm prorogatio illis,qui non cogitant vitæ corrcôtio nem?Quemadmodum'Efaiasait: Mifereamur iinpio, amp;nbsp;non difcet iuftitiam facererEtindulfifti gentiDomi-nejindulfiftigentijfednunquid glorificatuses ? Pij auté quàm multi funt,qui amp;nbsp;foli cxaudiuntur,non pro-rogationCjfedaccelerationeredemptionis fui rogitaf. ' Hos hos inquam ,exaudiet Dominus, amp;'votura citius 'quàmfperareaufintprællabit.Clamaueruntenimiufti, amp;Dominus exaudiuiteos.Tanto auteramaturtorade-f rit,quanto plures funtimpij:Rurfusquc tanto feftinan-tior,quâto cupidiores funt pijdmpietas cnim plagas at-trahitjVt Cœcias nubes.Cum igitur ifti trahant, con tràpij idem fummècontendant, fcilicet duplùm pro-perabit dominus, iuxtaillud Luc. x v 11 i:Amen dico vobis vindicabit dominus eledos fuos de inimieis ipforum : idque b r e v i. Egregium verbum, maximè-que fincm orantibus confolatorium. Quæfigna autem faâafmt,quæue futuraadhac fint,in fuperioribus abun demonftratum cft.ItaquePrognofiicorumhîc finem, facimus,ad reliquesDanielisnodos tranfîturi.

ANTICHRISTI FINIS,

pi

DANIELIS ET EZECHIELIS

LOCORVM Q.V OR V ND A M MA G NI

M o M E N T I NONiaVLLORVM SCRIPTIS comiptorumjintcrpretatio fcitu digniflima

Modern autore.

vuL Q^Tvr, T)anielii.

Ne nobis fraudihicquifquam fit, vindicanda igi-tur veritas eft,amp; propheta fibi reftituendus.Pro-babimus autem illud paruulum cornu huius capitis,ad AntiochQ pertincrc tantum, no etiam ad Anti chriftum:probabimus auteperipfumm et Danielcm» Ponit itaque primùm vifionem, dein interpretatio -nem vifionis.In vifione autem de quinis loquitur regi-bus;quorum primus quidem aries eft, fecûdus hircus, tertius coimu illud magnum,quartus quatuor cornua, quintus cornu illud modicum ex quatuor illis egrcfta rura.In intcrpretatione porro hæcquinquc de quinq; regibus interpretatur. Quod autem quintus rex in in-tcrpretatione, illud in vifione modicum cornu fit, vcl Inde patet,quôd Angelus non fundus fuiftet probi in-terpretis oracio, fi non totam vifionem ex ordine fuif-fetinterpretatus. Dicitigiturin intcrpretatione Angelus : Arics cum fuis cornibus rex Medorum ac Perfarû cft.HircuSjGræcorura fiue Macedonum,Cornu grade rex primus Græciæ eft, Alexander magnus. Quatuor cornua,quatuor reges funt Alexandriluccelfores,An-

92 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PROGNOSTICS

tigonus Afiæ, Seleuciis Babylonis, C afTander Mace-doniæjPtolcinæus AegyptiSiriæque.ReRatiai-n quin-tum cornugt;inud in vifione modicum,qnod populo lu daico malta inferret mala. Hie fuit Antiocusillc, qui primo Machab. I .depingitur. Quod aute cornu iftud non fit Ancich riftus noftcr Romanas,aut Turca,vt qui dam putantjVel hinc confiât,quod propheta in vifione dicit: iModicum iftud cornu ex quatuor illiseornibus quart! ordinisegreiTurumfinter quæ,vt vifum eft,non-dum cratRomanum imperium.Atqui autem Antichri« Rum cóftatèRomano imperio amp;extitifie,amp;iuxtapro-phetiam fccundæadThelf.r i.exifterc debuifl'e : qué-admodum antè vifum cft,Danielis fecudo- Antiochus igitur modicum hoc cornujcxcis (in quit Daniel)egre-flum cftjfadumque eft grande contra Meridiem,id eft Aegyptum,primo Machab. ï:amp;€ontraOrictem, id cft3^. Perfida,primoMachab,vi.amp; contra fortitudinemet» li,id eft,Iudæam,primo Machah.r. Hoc eft , quod cap.v 11 dicit,ipfumTres reges humiliaturum, AEgi-ptiorum,Pcrfarura amp;nbsp;ludæorum. Porro ludatorum rex Deus eft:de quo dicit, Aduerftma principem forti-tudinisraagnificarum eft corcius, Sctulit ab eo iuge-facrificium: Vocat autem ludæam forritudinem cæli, quod fortitudo amp;nbsp;protedio eius cæleftis efle, hoc eft, diuina,proptcrDeumipforum regem.

Hoc corrtH mttltAs deßellis deiecit-, conculcauitque : hoc eft, multos ludaeorum intercmit, ficut vidcre eft primo Machabcorum.i.

Etabßulitiu^eficrificium, legale illud Mofi facrificium.

Et dciecitlocumßnSlißcationis enim Icriptum eft . primo Machabeorum.i, Et intrauit Antiochus in 5an-lt; tificationcm

93 âifîcationcmcumfiiperbia, amp;nbsp;accepit altare aureum amp;nbsp;comminuit omnia.

Rübur enim datum eft ei contra iuge facrificium pro ptcr peccatapopuli: amp;nbsp;profternetur veritas humi, amp;nbsp;profperabitur amp;nbsp;facict.Ét audiui vnum de Tandis ( an-gelis )loquentctn:amp; dixit vnus ad alterum ; vfquequo vifio(hæc de conculcatione rempli,facrifîcij amp;populi ftmdi)vfquc quô peccatum delolationis (id eft, abo-tninatio Antiochicæ defolationis , rempli videlicet prophanario ac legis exrirpatio } durabit? Et dixit ei,à manèvfq; ad vefpcram:hoccftab initio cius vfq; adfi-ncm,dics bis mille trecenti. Ç^od ftratiocincris ex primo Machabeorum, fie haberc ifta deprehendes. Dcqiio infra cap.v 11.

Deinde munda,bitnrJÀn^iuitrium^yQC eft templum.Vidc primo’Machabeorum nu.

Iftud igitur modicum cornu , rex îllc impudens Antiochuseft: quifurrcxitpoftregnum illorumquar tuor regum Alexandri fucceftorum: qui fine nianix contritus eft, primo Machabeorum v i. Vulneratus enim infortunij fama in morbum incidit,curruque prç-cipitatus intcrijt.fecundo machabeorum i x.Hunc ipfif fimum huius vifionis fenlum elfe nemo dodùsinficia-bitur,nifi iratis circunftantijs pertinaxcfte velit: quod addo,nequis cornu hoc,Papam efle diccret .Sententiâ vero mcam raulto certiflîmamidfacir,quôdpropheta ipfe cam diÓlet : dein hoc modicum cornu

è quatuor illis cornibus in quibus Roma-norum regnum nondumerat, oritu-rum dicit. Porro VII caput cum hue ctiam fpedct,adden-

ziijn: f/.,; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dumvidetur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n

94

ZN J z:? Tl MVM, Ca^VT

DANIELIS.

Iftud caput qui viterius quam iara diâum Antiochum trahitjindoótc facit. Omninoenim Antiochum per cornufuum partnilum propheta intelligit. Qiiod autemquartambefKam,(regem Grçciæ Alexandru) decern cornua fub fe dicit habiturara gt;nbsp;id verum fuit. Totidem enim régna fibiiîle fubegit ; quemadraodurn teftatur polyhiftor Solini eap.x r 11 r :Afiam, Armeniâ iberiam,Albania, CappadociamjSyriarajAEgyptunx Mcdiam,Pcrfîdcm,Indiam.Hçc dceem régna ftibiugl*' uit fibi vnus Alexander,verè venterillc capitis fecundi. Hocmortuo régna ilia rurfas dtftraóta lùntjitavt fingulafingulosfortircnturregcs: quemad-modulegerecftapudlufHnülib.xiii .Atque hoe eft quodin expofittone dicit: decem cornua ipfiusrcgni,. decê reges erunt. Quod auté capite v 111 amp;x i.Alexan dri regn urn pofte a quadripartitumpropheta dicit , id tum demum faduraeft, cum-omniailla decem régna in quatuor contracta funr»

£tlgt;()ß omne^ ißos re^cs^tAntiem conßrget (juidAm (Antio chus)y«;/’ûre«fzorerit(^rioribus'. non ipfo Alexandre qur viuus eratjfcd'vno quolibet Alexandri fucceftbre.

Ær nbsp;nbsp;rf^e^Cex decem iHisy^wwzZz'rfi^zyidc quibus ca--

pitefuperiori. Hic 'tdemfirmones contra excel/itm locjuetur. hoceft,aduerfus ludæam infurger, amp;ejusdeumquï' diciturExcelfus.Efaias.n. Qnasautéq-uatuor beftias poninhafum prima leæna, regnum Babylonicum erat» Sccunda,Vrfus, Medorum:Tertia,ParduSj Perfarum: Q^arta infoxmis ilia belluaxMaccdonicum figurabat iraperiun»

9^

nnpcrîum.'Etbc quidcm illabelluaeft,quæ Hbi dccê illacornuaparauincxquibus poftcacornu illud modicum (_ Antiochum ) exortum dicit.In qucm abolcn-diciusfententiamàDcoiudiceinpublico angclorum confiftoriofcrriconfpicit, quam Scpafliiseft, primo Machabçorum iï 11. amp;nbsp;fecundo Machabçorum vi. Nequis hxc,vt quidam fomniat,ad commune mundi iudiciumtraliat. Quod fcribit autem omne regnum mundi dandumpopnlofanftoium,chriftianosintclli-gitiquorum principiChrifto fubijcienda funt tandem vniucrfa mundi regnadd quod nunc fit quidcm verbo» infuturo autem iudicio reipfa fict : quemadmodum Paulus ad Rom. ex Elaia doect. Oportet, inquiens, emnesnos ftare ante tribunal Chrifti. Scriprum eft cnim:Viuo ego dicitDominus,quod mthi fleCleturo-mnegenu. (^odautécapitinoRro fit,toticorporifir.

Etpeneshunepopolum manebitimperium; quemadmodum àÀZït^Rcgnumhocfèmpiterniimefl. Tum enim fcmper criraus,regnabimusque cum domino» Hanc efleipfilTimamhuius capitis enarrationem certiflîmû eft. quare fequitur,vt qui hïc Turcamnngit, longum errct.Erroris autem caufa cft,quód Medorum amp;nbsp;Per-farum régna,quæ Daniel ex fucceftionum vice hoc loci diuidit,ipleprovnoregnohabct,coquod VI ri ca-pite fiepofitum videret.Atqui autem diuerfæ vifiones diuerlarationetraôlandæfunt. Quod autem hoc loco fundat,tum aduenturum Chriftum, cum regnum Tur cæin faftigio ftaret,amp;Turcamnouiflïmo hoc tempore fan(ftosinfeftaturum,merafigmcntafimt,cum in toto Daniele ne my quidé fit deTurca.Si porro cornu hoc, quodifteTurcamcfledicit, præualiturum fit Tandis, quetnadmodum Daniel huit ait,vfque diim uenircc a a

Chiiftus, quómodo ergo ifte fpondet Ferdinando, Succnmbet manibiu bellud yiElA tuü^

An vcrôputet ifte fuis tinnulis verficulis prophetae fignacula rchgere ? Etenim dicercnon dubitat:

^JptceÇVera, tibi non e^ofnifa, loqnar^

Cum autem hæcita lint,Qii£eratigituraIiquis,quo-raodo id quod capite v 11. dicit, tribus annis amp;nbsp;fciiiis tradendos ludæosin manura inimici, conucniatcum VIII capitCyVbi annos v i cum femis ponit ? Rcfpon-dcodfraelera traditum fuiftc in manus Antiochi tribus annis cumfemis. Nam ab huius potcntia liberauiteos ludas anno Græcorurii cxxxxvii, qua detcnti fam fucrantabanno c x x x xi lizqucmadmodum vfdere eft primo Machab. i amp;nbsp;1111 ► Tametfi autem ab huiuS' potcntia libcrati effent hoc tertio anno amp;nbsp;femis, vifio tarnen quæ Antiochum vcxaturumiudæam diebus m-Mc c c.conftitucrat,nondumplencimplctaerat:fecit enim id ille quoad vixit,vixit autem vfque ad annu c-xxxxix. cœpcratverbvcxareillosanno cxxxxi-11.Iraq; eius morte quç contigit anno c x l i x.impleta eft deniquc vifto capitis oótaui. Impletum eft quoque indicium illud Dei cap.vi i,quôd fine manibus conte-reretur»Sedebir,inquit,iudicfum,vt auferatur potentia (Antiochi)amp; conteratur,amp; difpereat in ftnedd cft tan-demrqiiod anno tyrannidisfuæ feprimo contigifTccó-ftat ex capitc oólauo. Cum hæc autem in Antiocho fie certo tempore per omnes circûftamias compléta fint, fieri non poteft, vthæ vifiones aliorfum quam ad Antiochum tendant, Quomodo enim feptimi capitis tri-ennium cum fuo fcnicftri, aut oótauifexcnnium cum fuo femcftriTurcæ,aut Anrichrifto Papæ,quod iftivo-Iunr,rcfpondeat? Plane cæcutiunt qui tam expofita nó vident

97

vid ent. Quod fi autem hie vbi minor difficulras eft in tantum ^moTrxffOff, quidinalijs vifionibushuius pro-phetæ, multo ctia his obfeuriorib. faduros fpercmus?

Qh'K.ism^te ix.

fitif. E)anielis.gt;

Hq c loco illudmonenduseftledor, quodquif-quis locu ilium, Poft fexagintaduas hebdoma-das auferctur ChriftuSjfic legerit,amp; no proChri ftus, Chrifma,(vt quidam fccit)ifte hanevihonis parte nontantùm nonintelligct,verumetiam vitiabit, vtin telligi non poflit.Qui enim Chriftus legunt, ifti ex cer-to Danielistempöre, Indefinitum quoddam tempus ponunt,quo ,in hacquidem vifione,propheta nufqua vtitur. Alioqui fane amp;nbsp;illud quod poft cxitum fermo-nis ædificandæ lerufalcm dicit,amp; cæteraomnia,ad incertum tempus aliquis trabat. Vnde Sc Græciomnes Chrifma legunt,amp; multi etiam exprifeis latinis. Sic e-nimTertùllianuSjficEufèbiuslegunt: vtdubiumnon fitjhunc locum,quemadmodum amp;hoc codem capite, ilium de abominatione defolationis, amp;nbsp;ilium duode-cimi capitis de tempore tribulationis, à ludaeis efte fal fatum. Veritas igitur ledionis hæc eft: Pofihebdomndns duas, extermincbitur cbrijmA, nbsp;nbsp;non erit. Atque

hoc pado etiam legit Tertullianus in libro aduerfus ludæos. Omnino enim de Pompcio, qui vndionc abgt; • laturus erat,loquirur.Romani enim creandorum pon-tificumius fibidcinde vendicarunt, aftipulanteetiam lofepho amp;nbsp;omnibus hiftoriographis.Quôd porro quidam fexaginta duabus hebdomadibus, feptem etiam

n 3

9^ alias heb do manias aliunde pctitas alTult, violenna cîl, pro cómento fîrmâdo excogitata. Cçterû quodjpphe-ra ó\cïX.’.CiuitAte dißipabit dux nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bclli/iAtutit

deßLuio:Gcv\m defolationé intclligindc quaCaiaphas propbetabat: Venient Romani, amp;nbsp;auferent gentem cû loco.Ncque verb hæc defolatio,abominatio ilia defo lationis erat,quam in teraplo ftaturam dicir. Iftaenim fpiritualis regnifuit tantiim,ilia aurcm externirquem-admodum ctiam apud Hiercmiam fæpe vfurpatur.

Hæc Dodo ac Studiofo Ledoriin Danicicm dida fufficiant. Cætcra enim per fcclarafunt. Ego nodos tantùm vel obfcuros,velobfcuiatos,in'prærentia vin-dicafle fat habeoftn primo en im capite,itein in tertio, quarto,quinto amp;nbsp;fcxtoTnil eft difficulratum, 8c decimû præfatiotantùm eftvndccimi. Nosfecundum caput, feptimunijOdauum, nonum Scduodecimum expedi-uimus. In vndecimo fiquis omnino commentarium velitjHieronymum legat. Nos in eo,cum non feruiret propofito,noluiraus operam poncrc.Tantùm feditio-Ïaillaregum Macedonicorum, Aegyptiorum, Afiæamp; Syriæad Antiochumvfquc cum quo amp;nbsp;caput claudit, temporabellaquc defcribit. Vbi hoe tarnen in primis tenendumeft,quödtotusillelocus, indc^ Stabit in /oco vfqueadfinem , perlonalis fit ad vnum Antiochum(dequoinfeptimoamp;odauo capite vifum cft)pernnens:quod propter eosdico, qui Papas etiâ amp;nbsp;Antichriftos ,amp; Turcas confingunt.

Brachiaautemquæ ibidem ex Aniiochoftatura di-cit,quæ fanduarium in lerufalcm polluercnt,præfe-dos Antiochiintclligit jLyfiam videlicet, Gorgiam, Timotheum amp;nbsp;cæteros , quos vnà cum Antiocho Ezechiel Gog amp;nbsp;Magog dixit; quemadmodum id ex Machab^orum

MacbabçoTum collatîone liqucre potcft. ' EtcumTs feptimocapkc iudicium in Antiochum fieri vidiflTet, hic etiam vbi id pateretur aflîgnat, In monte inclyto putte-titr,inquir,egt; nemo auxiliabitur ei. Sic enim fcriptum eft fecundoMachabæorum ix: Igirur homicida amp;nbsp;blaC-phemus in raôrib»miferabili obitn vita fundus cft,amp; c.

Pcruadatisautcin Daniclisabyflis, tempus videtur vtadEzcchiclemquoquetranfeamus : quempatrum natioamp; corrupit^amp; ecclefia corruptum hadenus tenet. Duos igitur huius prophetatnodos cxplicabiraus, pri-mam vidcliccr5amp; vitimâ vifiones, fimul prophetæ gra-tificaturijfimul noftram artcm,vtiftelt;raà-sF7umpliuseti3 ' oftenfuri.

V T J MV M â'zechielts-

ET'ßiBum eß in triceßtno anno, in quarto in quinta jnenßs:curn eßcm inmediocaptiuorumiuxtaßuuiÜ Chcbar apertißintcceiijÇ^yidi yißones T)ei. In quinta^ menßsjipß eß annus quintus tranßnigrationis régis loa-cbim. Fallumeßyerbum ctomini a^Fzechielem filium *Buzt ficerdotem in terra Chaldaorum, ßcusßumen-Cbobar: amp;•ßalfa^ eilßper eutn tbi manuy ‘Domini. Et yi di amp;nbsp;ecce yentus turbinis-yeniebatab^quiloneiamp;nubes magna amp;nbsp;igms inuotuenSy nbsp;nbsp;^ßendor in circuitu etus:

lt;p*de medio ignis quaßifecies eleilriddeii^de medio imü. €t in medio earumßmiUtudo quatuor animaliumi amp;nbsp;bic ^ßeiliiseorumßmilitudo hominis in eis. Et quatuorfa-

100

des nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;efUdtuorpenna Etpedes eornTn pedes re^t

^plantapediseorum,epiaßplantapedisyttuli, amp;ßin' tilia qnaßa^edus arts candentis. Etmanushomims fib penna eorum in quatuorpartibtts'.e^facies amp;nbsp;pennas per quatuor partes habebant. lundaq^erantpenna eoru al-terius ad alterum. Is^on reuertebantur cum incederent: ßed'vnunquodque ante faciemfiamgradiebatur. Sinnli-tudo aute cultus eorußacies bominis^amp;ßacies leoms a de-~ xtrisipCoru quatuor:Faciesautebouisdßnißris ipfirum quatuor. Etßacies aquiladeßip er ipfiru quatuor.Étficies ear U amp;penna eoru extente:de[uper dua pennaßnguloru iungebantur,c^duategebantcorporaeoru. Et quot;vnuquod queeorurncordmßaciefiaambuiabat: ybi erat impetus fiiritusjtduc gradiebantur,nec reuertebantur cum ambu ' tarent. Etßmilitudoammalium a^edus eorum, quaß carbonum ignis ardentium , quaß afiedus tampadarum . Hac erat yißo difiurrcns in medio animalium^ splendor ignis , e^deigneßulgur egrediens. Etanimaliaibant, amp;nbsp;reuertebantur inßmilitudinem fulguris corußantis. Q^tn^ a^picerem animalia, apparu-it rota yna fiper terra luxta animalia ßabens quotuor facies.Et a^pedus rotarum^amp; opus earum,quaßyißo ma ris:yna ßmilitudo ipßarum quatuor: a^edus earu amp;nbsp;opera,quaßßt rota inmedio rota. Éer quatuor partes earum euntes ibant :0*non reuertebantur cum ambula-rent.Statura quoque er at rotis,e^ altitude, borribilis a^edus:e^tôtumcorpusoculisplenum in circuitu ipfi-rnm

101

rum quatuor. Cumq^ ambtdarent animalîayamlulabant fanteriuxtaea:amp; cum eleuarentur ammalta de terra eleuabaturßmulcf^rota. Quocunq^ ibat ^iritus, illuc eunteJfiritu, amp;roufariter eleuabatur,fiquentes eum -.^irittu emm yita er at in rotis. Cum eumibus ibant, iC' cumßantibusßaban-t: amp;nbsp;cum eleuatis d terrafariter eleuabantur c^ rotaßqucmes ea:quia jfirims quot;vita erat in rotis.Etßmihtudo fisfer cafita ammaliüßrmamenti, quaßaßeäus cryßalli horribdis, amp;nbsp;extentißufer cafita eorum deßtfer.Subßrmamento autemfennaeorum^re.^ iia alterius ad alterum: ynumquodque duabus alis 's/eia -bat cor fasßtum^amp;'alterumßmiliteryelabatur. Et au die-bamßnum alarumtquaßßnum aquarum multarum: quaßßnumßtblimis E)ei cum ambularent : quaßßnus erant multitudinis^ytßnus caßrerum. Cum^ tarent,de~ mittebantur fenna eorum.^am cumßeret yoxßisfer ßrmamentum quoderat ßufer cafut eorum ^dabant eit* Jubmittebant alasfùas.Etßtfer ßrmamentum quod erat imminent cafiti eorum^ a^uaßi aßeElus, lafidis ßiffhiri ßmilitudo thront: amp;ßifer ßmilitudinemthrom ßßmilt-tudo quaßaipedus hominis deßifer . Et 'vidi quaß^ecie eledri quot;velut a^edu ignis intrinßcus eiusfer circuitum :d lumbis eius deßifer,eir* d lumbiseius yßque deorßm, yidi quaß ifeciem ignisßlendentis in circuitu . ZJelut a^eêium arcus cumfuerit in nube in die fluuia : hic erat aifedus ßlendorisfergyrum.

roî

/N nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ET VLTIM^M

yißones^

eX‘P OS IT10 t

PERventumigitnrturbinis amp;nubcraamp;igncm iu-uoliicntcm, nihil aliud ihtcliigit prophcta, qiiàm . grandem illam tempeftatem qtiæ fpiritu iræ Dei vcnirctiudaris à Babylonc. Atquc hoc totius vifionis argumentum cft. C^cmadmodum alibi vidctollam igncam diccns: Ab Aquilone pandcturomne malum. Nunc totam tcmpcftatis vifionem fpcciatimincipitex-plicarc:/» medio huîMignüJ^edes elellri: id cft, probe ar-m^ti exercitus. Exeleclro enim optima arma fiüt:quê-adraodumamp; in fine vifionis viderc cft , vbi Chriftum ipfum eleótro armatum videt. Sed amp;nbsp;Vulcanus in ar-mis Acneae métallo hoc vfus Icgitur Aeneidos oôlaî-uOj vbi ait:

Tum leu^s^ ocreas eîellro auroj^ recoHo c, Idco autem inuoluentem ignem dicit, quod inuob iieret hanc cleâri fpcciem. Qiiod dicit,fplendorcm in circuitu turbinis nubis amp;nbsp;ignis fnifte, fignificat Deft amp;nbsp;gloriam Dei cum hoc cxcrcitu aduerfus ludæos fta-re.b'ic enim amp;nbsp;in fine capitis fplendorcm ponit.Quôd autem Deus huic cxercitui fpiritu fuo fauerit, exipfa vifîonc infra vidcbimus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Etinmedio ignispmilitndo(\à eft l3.c\.es')qu((tttoranmsR-Hm. His verbis excrcitum defcribere incipit.Etprimû quidcm à rcge,qué per hoc animal intclligit : nifi prç-fedos regis quatuor intelligaSjquodcodé reditrquip-pe enim quod prjcfedi faciuntj nomine regis-faciunt.

ÎOJ

Et line ma gis quadrat vifio, vt quatuor vicarij regis, in quadriformi hac,tarnen vna imagine,vnum rcpræfcn-tent regeni.Subdituin cxercitum pofteaper rotam dc-,linear: vnde inferiiis. Nunc quadrifoime ducum ani* mal profequamur. Quæigitur huiusanimalis facies fu erit, exponit. Fingit autem fimilitudincm feu facicm horum anîmalium,nô quemadmodum vulgo ex Apo-calipfi pingunt , quihinc Euangelifras quatuor nobis reddunr,fcd fie vtvni animali quaternæ fuerint formæ amp;vnaomniû quatuor liypoftafîs,quç vnica eft : vndc ctiam capire x animal fingnlaritcrdixit. lam quomo*' do pingi poflit, videamus. Sinühtwdo hominù in eü, inquit ’ propheta.quafi diceretdn quatuor fuis faciebus huma nam ctiam facicm habebat. Quo verbo animal hoc, hominem ctiam fore fignificat. Soli enim homini fa-pientia eftamp; ratio pro adminiftranda militari difcipli-na. A dexn a parte Iconis facies erat,quo potentilfimQ animofiflimnmquc regem figurabat. A finiftra parte bos foret, quotoruitatem eins notât. Eft enim taunts toruilfimum animantium. Defuper autem aquila pro-minerct, quo amp;nbsp;celeritatem amp;nbsp;pertenfionem régis fi-gnat : vt cnim aquila fuo volatu quafeunque nubes facile tranfeendit fupcratque, ita rex iftc omnefeunque

I muniriones perrumpcrct: quemadmoduminThrenis dicitpropheta, Vclociorcs fucrûtpcrfecutores noftri aquilis coeli,fupcr montes perfecuti funtnoszin defer-to infidiati funtnobis. Eodem fpeiftat,quôd pedes e-ius redos dicit, amp;nbsp;platam vitulinam,id eli:,protcruam: omnia enim proculearetifte rex. Quod autem fcintil-lare eos dicit tanquam 3cs candens,ad alacritatem amp;nbsp;i-racundiam regis amp;nbsp;ducum pertincr. Iratorum cnim o-culi quafi fcintillarc videntunqucmadmoduille dixit:

O 2

— liant ïumina flamma.

Et alius item de fuo Agamemnone:

’OoJt/ oiTTugi

hoc eft,vt de Turno nofter dixit.

//is agiturfarijs, tdto(^ ardent is ab ore

Scintilla abßßunt ^ oculis micat acribus ignis. Quemadmodum etiain clarius idem propheta fcribit r Et dßecius eorttm (juaßcarbonum ignis-^e^ (junßaße/ius lam-fttdurum. Cæterum quod pennas quatuor fingulis tribuit , ad militiam adminiftrandam egregiè inftrudos docet. Vulgares enim volucres duarum alarum remi-gio tantùm vehuntur. Quodautem extentas faciès Smalas fingit,datum regis animû,amp; magnum ducum ftu-dium ad deuaftandum fignat. Quôd duabus alis fibi mutuôconiundadicir, concordiam fummamquedu-cumconfpirationem dénotât : acproindeetiam omnia quatuoranimalia invnumfinxit alis. Quod porro alteris duabus alis corpora tegunt, fignifîcat ill os pro-bèarmatos aduentare aduerlus hoftium iniurias:qua-les fingit Arpiasfuas Maro,quarum alæ nulla aecipic-bant vulnera. Quod coram facie fua ambulare ea di-citgt;pertcnfionem ducum fignificatjVt qui non refpice-rent retro aliquid aggreflî: neque defifterent, donee obtinerent.Id fignificat cum addit, Vbierdtimbetusßin-‘ r«j-,ideft,vend,feu turbinis, quem fpiritus iræDeiin ducibus côcitabat://7//c^iidieb.intur^nec reHertebMtuig in-

cumxmbu,la,rent. Quôd autem manus illas qua-ternas addit, easque humanas: fignificat eos grauiter acricerque executuros quicquid aggrederentur. Vnde etiamnumdchomineignauoamp; ad opus fcgni vuglô dicitur .Vt ftat quafî Ci mancus fit.Denique quod animalia

105

malia hçc cfle ad fimilitudinêfulguris corufcantis dicit adpertenfioné munitionumqi obftantiü demolition ne pertinet. Quemadmodû enim feriuntcelfas arbo-resfulminajita duces iftifummasquafq; vrbcs fcricnt: potiflimötarnen ludcTaamp;IerufaléjVndehic fermo eft.

Quod dicit autem '.h^certttyifio di/currens per medinm animaliumJblendor nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;de igneful^ur egrediens. Per ignê

intelligit ilium ducum ardorem vchementiamque ad fubigcndos perdendosque populos.Quod autem ful-gura cx igncpromicare dicitjfignifïcat illorum ardorem cfficacem fore atque infuperabilem.Namfulgur fanèpercellit,quæ tangit. SicMaro de Cæfare.

—alt um nbsp;nbsp;gt;

Fulminât 6uph'ratem bellotUi^osj^ yolentes Ferpopuloiâat iura..

Deinde addit: Cum(jneCijjgt;iceremanimaliii^Apparkitrota ynajuper terram iuxta animAlia., hAbens (juatuor^ facies. Per vnam iftamrotam iuxta quatuor animalia apparenterai vnum ilium exercitum qui à quatuor animalibus (fuis dicibus)duótabatur,intelligit. (^cmadmodumenim quatuor equicurrumtrahunt, ita duces ifti exercitum hune duólarent.Quód autem vni huic rotæ quatuor facies adfcribit,nil aliud fignificat,quàm quod vna ilia rota quatuor rotas in vnareferret fubfiftentiaequod' dicit propter quatuor primarios duces, quorum vnus quifque rotam dd eft,exercitum ita curaret, vtfoil fibi coramiflam».Vnde amp;nbsp;propter quatuor iftorumadmi-niftrationcra,pluraliter rotas appellat, cum tarnen re ipfavnica foret. Quodautem per rotas exercitum in- , tclligat,ipfeproph.eta paulo póft exponit, cum addit: Et ajfedius nbsp;nbsp;nbsp;opus^ïA eft, forma,earum^^MafiyiFo maris.

Mare enimin fcripturajpopulos fignat,vt ibiiMirabiles

lo^

clationes maris.Hue iam deinde fpcdant quæcunque de rotis fcribit,quöd ftatura effent horribiles,amp; quôd totum corpus rotæ ocalis plenum elfer,quo ligniHcat, torum exercituin accerrmiü fore amp;nbsp;vigilcm, minime^ ad remgerendam defidem. Quodautem excrcitus per rotatnintelligcnduslit,etiam hoc conuincit quod fc-qu itU r: Cum umbulurent unimaliu tUmbulAbunt parit er nbsp;nbsp;rot«

iuxta, frf-Nihilenimhocaliud lignificar, quam excrci-tum duccs fecuturum:£fr«»zf/e«4rc«f«gt;- animaliade terra^ cleuabanturftmul^ror^e : tjuemadmodum cum ^antibus 7?rf44«f:hoccft,ducibus caftra mouentibus, cxercitus quoquccaftiamouebat,metabaturque. Nunc idem ctiamalijs verbis cft'ci t: Quàcuntjueibat Jjgt;iritus-, iÙuc foM/óor. Dixit enim fuperius quatuor animalia,in medio venti(quem hic fpiritum vocaOfuilTc, amp;hunc fpiri

‘ tum iræDei elfe diximus: qui omnes illos duccs agat amp;impellataduerfus ludæam-.qucmadmoduiTi alibi di-xinSpiritusplenuscxhisvenietmihi. Porro quo dit-ces illi. aguntur , eódem amp;. totus mouetur excrcitus, Jpiritus enim yitce erat in rotis:. Hîc clarillimè dénotât quid per rotas intelligat,nimirum homines rationales, qui fc ducum iulfu duci permittanuCæterum quod di-CïtyPercjuatuorpartes earum euntes ibant. Hic pro carum, Icgendum cfl,fuas.Vulteoimlignificarepropheta totum cxercitum fe fimul mouilfe per omnes partes fuas neque vlla fui parte debilem fuilfe aut impeditutn, quo innuit totum exercitum alacrem,amp; omnes plané Martiosfuilfe. Vnde amp;fubiungit quemadmodii ante de animalibus dixeratiTVb« reuertebanturcum ambularenf. Et tantum quidem de animalibus amp;nbsp;rotis, hoc eft , de toto^xercitu,qucm omnibus numcris in militari difei-plina abfolutum, amp;nbsp;omnibus modis ad bellandum tnftruâuui

Toy

inftruâS frgurauir.Nöc poiTÔ quis totîus aâor autor^ fucritafïîgnat,qucm ipfumct Deuincap cfTc dicir, Ipfum cft animal inquiens , quod vidi fubtcr Dcum Ifraeliuxtaftnuium Chobar.Hnius fptritu impcllcban tur duces,impellcbâttir milites. Hûc videt longe fupra caput animalium in chriftallinoloco, velut innrmame to,folio fuofapphyreoinfidere.Ifto deoloquéte omnia mouebantunrurfushocrcmandante omnium animalium alæ fubfidcbantjid cft,duces Dco amp;nbsp;eins impulfio niaufcultabanr,vtquoqud illeimpclleret, hue duces fequcrétur.Eftcnim corprrneipis inmanuDei,amp;quô vult impellit illud.Bellû igitur hoc,Dci bellû fore pro-phctafignificatjne quis non pertendendum cogitaret. Vndeamp;Hiercmias dixit : Non cft malum in ciuitatc quod Dominus non fccerit.Dcfcribit autem Dci maie ftatem ,à folij ipfius magnificentia: Quod autem dicit: Subfirmitmento penrtas Animalium reElas altmus Ad alterum^ nihil aliud fignificat,quàm duces de Dei mandate arrêtais auribus perpendifle.Etquicquid illcducibus fie imperaret, id ftatim omnem pcrcurrcbat cxercitum. Nam cum fieretyox À Deo/ùfgt;er firm Amentum quod erat /upfit CAput AnimAhuifiabAnt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t anti fierJubmittebant aIas^as^

ideft, quictè aufcultabant, quidDeusmandarimili-tibus vellet.Accepte autemmandato, Sc mouentibus iftisfuasalas,ideft,dum exequerentur Dci edidum, dicct Audifiesfinitum^quafi/ublimis Déifié cft, maximum amp;nbsp;humane maiorcm. Totus enim cxercitusad ducum edidum fefc moucbat:Vndc ^fonum quafitAquArum mul tArum fuilTc dicir. Per aquas enim fcriptiira ,vt dixi, populos intelligit. Quod autem Dcum in hominis forma confpicit,indicat Dcum ilium, Chriftum mundi iudicë patrisque adminiftratorcni ftiiffe . Subminiftrabas

loB

cnim filins patri in omnibus i ft is per alien i ns creature induinonemzqucmadmodû loannes dicir,Filius enar-rauit.Sic Daniel quoq;perfuûillû fiiiû hominis,Chri-ftum intellexitcap.v11. Poftremô diuinæ maieftatis animum ab habitu iratum ad vindicandum inftruâum fuifle indicatjdum totum armatum videt LambisHeor fum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;igniarmatttsrutilat4nC[U\ens,^JLumbisfitrßim(in

tern eleilra «.rmAtns ApfiArebAt \ videlicet ignis amp;nbsp;eledri rutilatione iram eins in ludæam fignans. Pulchre aute eledrum igni coniungit:fic enim argento ipfo magis rutilât,tefte Plinio. Eft autem eleótrum vbicunque quinta portio argenri auro incft.Ad vlrimum autem ve-lut epiphonematc vifionem claudit./yzcjinquiens,^,-^: afpeblnsfjylenddrispergyrum-. perfplendoreintorain intcl-ligensviftonem,quam fplendor illuftrabat : quanque (vt initio capitis fcribit)apcrto coelo confpexit. In hac autem vifione cxplicanda , totus Ezechiel tanquam in cardine verfatur.Exponitautem cap.v 111 potilfimu amp;cap IX,x,amp;xî.Vbi animaliaiftaalata,etia cherub vo-cat,ne quis ibi angelos ex cherub fingeret.Tantü habui ingratiamiftius nationis de prima Ezechiclis vifione diccre,quæ vtnil aliud dcfcribit, quàm cxcrcitus»Ba-bylonici venturi aduerfus ludæos formam : ita finalis eius vifio ( namamp;hîcmirc fudarunt ) nihil aliud eft, quam futuræ poft capriuitatetn Babylonicam vrbis templique dclcriptio,quam quidem Dominus tanto ante in populi confolationem dedit, ne abdudi Baby-loncm,prorfusomncmabijccret animum. Quam aute Ezechiel rempli menfurationem tanto ante videbat futuramdianc Zacharias cap.i.prçfenter fieri confpicit. Atquehæc quidem in Ezcchielem dida fufficiant. Si

lop

tjuîs alius longior hîc cfïcvclit,per nos liccbit, quibiis materiam præbuifTc fat eJI, neque fané admodum nobis placent ilia longa, præmanfa. Quid autem per Gog amp;nbsp;Magog idem propheta voluerit,pauloantc oftc fum eft.Ec præ ter 1k»s tres nodos,csetcra huius prophe tæfaciliafunt omnia.

Poftqua fumma manü fcriptis meis in Daniele, im-pofuiffem, ecce quida prodijt cum fuo in Daniele prologo. Et primü quidem mixturaferri amp;nbsp;luti in vnam mafîam hngit,amp;tanqua medicus ex duobus phar macis vnam facit potioncm,acproindc non duos reges, ncc régna duOjfedvnum fore fentit, hoc fallitur, dum nefeit Komanix regem Papam , alteram horutn partem obtinerc,acproindc amp;alterum pedum regem cffe.Quam ob rem amp;nbsp;folius Caroli cæfaris in pede me-minit,quod qui facit,nil fe horum intellcxilTe prodit. Nam textus dare contra tendit,vbi ait; Pedum quædâ pars eratfcrrea,quædâteftea.Etin expofitione,Vidifti inquit,partem digitorum famiam,partem ferream. No dicitjVidiftidigitos omnes aut totos pedes ferrofami-os. Porromifturahæc luti cum ferro fie câpienda.cft, quemadmodum ad poculum milcendo committitur, HÎC enim miftura quxdam finiumfitad cohærendum, non prorfus omnia in vnum commifeentur. Quemadmodum fitquoque dumvallum vetus inftauramus, no mifeemus omnia, fed tantum mixtura finium prxuia aggerimus noua : ni fiat,non teneat; Sic ferreidigiti ad fainios coiungerentur.Dicit eni’tn, Mifeebuntur quids humano fcroiue,fed non adhærebunt. Quod autem duo régna forentin pedibusvel inde liquet, quod di-eif.Z« diebns Autem reÿiorumillorumfitfî.itiibit deus cœli re^nu «f«-««w,B.eghorumfubaudi,quorum poftremo memi-

Ila /

ncrar,ncmpc pediim.Nam in dicbus hornm rcgnorui» fufcitaturus effet Deus aduentu fuo in iudicium/egnu illud gloriofum, quod in diebus priorum regnorum, eapitis jpeóloris,ventris autcrurumjncqucfccitjneque iam faccre qucar.Præteiierunt cnim dies adminifhatio nis ipforum. Sed vel hinc etiain patet duo regnaia pedibus effe,non tantum vnum. Q^ia enim diuifura regnum dicitur,geminum igitur amp;nbsp;duoruin rcguni fore innuitur.Namfivnius tantum régis quomodo ctiam diuifumfîtèCum autemduos reges regnaturosfpiritus profpiceret^ergo amp;nbsp;pluraliter ilia z'sxvSÀz.Commifceb'^tHf (juidem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;non te/j-fj-f^w/z/jfcilicetduo diuifi regnt

reges. Quod autem amp;fingulariter regnum dicit, co fit,quodvtrunqueRomanu foret, origine videlicet amp;nbsp;fubftantiavmam, caetcrum adminidratione geminum»^ Qucmadmodm enimcxeodemtrunco duo propagines cxiftunt,amp; vna eft arbor, fic vnum regnum foret iftud pedum regnum, fed adminiftrationc amp;nbsp;ditionc geminum..

In codem prologo dTcitiftc, tranfplantationem pedum aerurefaCtam propter Pvomani iuris retcntioné^ Atquinon dicitjlGgcstransfercndaSjfcdregnum tranf-plantandum abfquc vlla legumaut munium mentio-ne.Quiaigiturprincipalispars crureæ regionis,pcdu Fcgna flint ,ergo de crurum regno jpedum regna dedu-da funt,non quod leges,fed quod ditiones ipfæ inde tranfplantatæ fuut.

Et quia errat dum vnum regnum pedum ponit cum duo fintjproinde amp;hocfalfum eftquoddicit, Propter reges forces aut non’fortes, regnum hoc ferrcum auc luteum à Daniele appellatum, Nam quemadmodum nos probauimusjab eo quod alterwm regnum iuftam tegni

ïïl

regnî Scfaciemamp; adminiftrationcm effet habîturutn, alterum veró nucîumferè tituluin.-nam prætcr pan cillas ciuitates diólas regias, quid accedit ducibus Auffiic impcratoribusfadis?Pontifexigitur cum folidum imperia torius Romaniæ amp;nbsp;circaobtineat^ergo mcritö bic fcrrü,illi teftafunt .Etaddicquidam,Haud fcio,ari lutü hoe admixtum ferro, in omnibus regnis,epifcoporum. amp;principummixruram,ad raodcrandavim regiæ po-tGÜatis bgnibcet.Quod vaniffimumnugamcntum effe feiet ilic qui me legcrir. Et quod tandem docédi genus eft,pratfertim inTlieologiara profcffo , diccre , Haud fcio. Quod fiipfe nefcis qui fcribis,cur legentes fcirc quod tu ncfcis,fuadcs?Eiufdem raonetæ eft quod idé ibidem negat,vtrunquegladium adpontificcs pertine-re. Omninoenira vterque gladius pontificum eft, ( fient eft 8c Presbitcri loannîs apud Indos ) pofteaquâ eis dominus vtrunque conccflît.Conceffiffc autem quem-admodum alijs principibus nuUi dubium eft. Res ctc-nim ipfadocct,amp;Scripturafuturum tanto ante conte-ftatacft.Transfertenira régna Deus in quos vult: nee difputandum ftibditis quomodo illi pgreant. Difpu-tent fane amp;nbsp;décernanthæcinter fereges. Nobisfpe-dtandumnonquisrcx,quavia regnum fuum inuadat, fed cuiregiregnum det Deus.Quemadmodum id pul-chre oftenditPoeta in duobus tadrisjqui

FromibiisadHerßsinimicain-prtxliarHunt.

Statfeciti omne metu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iwiencd.

Qutij^ecorf imperitetiC^uem tot a armentaßquantur. Atquehîc louem trutinantempóeta fingit.

damnet lador, lt;amp;• cjtto yer^atpondéré re^num.

Spiritualisperfonafitj an fecularis,nil ad fubditosi

• . I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P i

qucmadmodum alibi idfufius monftratum eü, Quodauteminviicapitederegno Romano dicif^ ipfum diftradü cHe in decem rcgna,indigna duco quïc ' refutentur. Nam amp;nbsp;multo plura rcgna imperium hoe habuitjamp;inmulto plura diftradum eft.Nimiruminto-tidem ferèfcdum rcgnaeft,quot habuit . Vis ftire autcm quot habuerit? Vide Horos amp;nbsp;Trogos-.cxtera. fuodiximusloco.

Quodexparuulo cornu Mahumeten Turcam fingit, nihil eft.Nam hic fibi plura tribusregnafubiccitj Vide Erafmum in fuo deTurca libello.

Ferè fugerat quod cap.v 111 GlolTa luferat,ibi:Intcl-ligcfilihominiSjquoniamin tempore finisimplcbitur vifio.Quia finis dicit,proind.c inquit, non de Antiocho tantûgt;fcd de Antfehriftoetiî intelligenda hæc vifio eft. Atqui pro fubiedo argumêto finis capiédus efî; t fi £• nim fuus cuiq; reifinisgt;amp; fua diiiturnitas.Sic finisamp; no-uiffimûrêpusiudâîcçpolitiæfub Chrifiiaduentû appe-tebat:amp; de hoc tepore hîc loquiturjppheta. Sic Mofes,. nouifiîmoinquitjtcporecôuerterisad Dominûmempe -aduentante Chrifti regno, quod fub Tiberio illis ad Vefpafianara vfque fubuerfionem contigit .Dc quote» poreamp;EfaiasdixitzEritin nouifiimis diebus praepara-tiis morts domusDomini:qucmadmodumMichcç iiir» quemhodie certe ibinon efie confiât. Sic lohel.i i. In nouifiimisdicbuseffundamlpiritum meum. Quin amp;nbsp;Ezechiel eademforma verborum Gogamp;Magog(hoc eft,qucmadmodum ex Machabæis manifeftum eft)i Aniiochum hunc cuntfuis præfeâis in nouiflimo anno-» rum venturumdicitadterram lt;|uæ re uerfa eft de po-pulis ( Afiyriorum amp;nbsp;Babyloniorum, vbicapitiui fue-lant) ad montes IfiacljVbi fub muijdi finenxaeqj

futures

faturo$,neque Gog vcnturumeße certum eft:videlket Ezcchieli fubfcribit Daniel amp;

7) B S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R Has

VN T qui Sinum Abrahaj^promifSonem de Chrifto X faâarn Abrahæ intelligant: In feinine tuo benedicé ^turomnes gentcs.. Cum enim, inquiunt,finusifte eorporeus effe ncqueatjamp;animahominis poft morte nullam federn locumue manendi habeat^nifi verbum Dei, vfquedum ârefurredione ad claram Dei facie in veniat,non poteft igitur (inquiunt ifti)finus Abrahæ a-liud efle5.quamiam diótapromiflSo, Hicx inconceffis porro pergiint colligerc quæ volnnt.Nam quod dieüt,, cumfinusiftecorporeus ^cnó poffixianimapoftmor-tem nutlura locum habeat nifi verbum Dei, id nega-mus illis» Nam animis poft mortem locû efte ex Chri-fii verbis probo, dicentrs; Hodie mccum cris in Para-difo.In Paradifo igitur fidclibus animis fedes cft,amp;re-frigerij locusiquemadmodumSalomon vocauit. Atq; cum liic Chriftum fpiritualifuo quodam vifu pracfentê habcantjamp; contucanturiergo Paulus dixit: Cupïo dit Iblui, Si efle cum Chrifto. Cui hæc loca non perfua-dentanimisaliquem à morte cflelocumj buieperfua-deantiftinullüitliseftclocum,nifi verbum Dei, Atqul Paradifus non eft verbum Dei, fed locus eorporeus : Peccant igitur qui iddicunt cum fuafalfainduólione, amp;nos feducunt àloco quodamfm fuum quendam nui lumloeum.-

AddCjfi promiffio illafit Abrahæ finus^quemadmo duxQ,iftivolüt,,amp;infinu Abrahæftntquotquot in pro*

P 5

IT4 miffionefunt-.qua igkur vatione angeli à morte vehunt ' animam Lazari in finum Abrahæ,cum vbi quis cft,non fit amp;nbsp;eódem gcftctur,cum fit vbi ett?

Addunt etiam,fideles difcedentes in hacpromiflï-one^ obdormifcerc, amp;nbsp;in extremum vfque diem in ea-dem, velut in finu quodam dormituros effe. Quod fi verum fit, neceiïe eft,cum anima? èflentialcs fint,vta!i-cubi dormiantin vcrbo.Quödfi autem alicubi dormi-unt,amp;alicubi çfle confequens eft. Quod enim dormit eft,quod autem efijalicubi vt fit neceife cft. Si eïl alien bi,quomodoigiturij fuperius affirmatanimis à morte nullam, nifi verbum Dei fedem elTe? Etenim verbum non locus eft, fed ftrepitus.

Nunc porrô quod animis dormitionem aïfignant, id vt inauditum eft,ita amp;nbsp;contra fcripturam eft. Tefta-tur enira ChriftuSjLazarumin gloria cfie : qui in gloria eft amp;nbsp;refrigerio,quomodo idem etia dormit? Nifi cre-dendum fitMofen amp;Heliam,cum gloriofiin monte gt;nbsp;fcriosraifcerentfermonesjfomniafte. Autfidormiüt \ animæ, quomodo euangelizantcm Chriftum exaudi- « eruntiuxta Petrum? Quoraodo Elizeus mortuus pro- . « phetauit? anpotius geniumhominisfuiflecredamus -

' reçlaraantefcriptura? Quod autem fcripturamortuis dormitionem tribuit,non id de animis,fed de corpori-buslcgédum eft. Corpora enira in jegeneratione fufei tabuniur,non animæ,quasimmortales efle, amp;nbsp;Chri-ftus teftatur amp;nbsp;Hieremias. Quod eo diótum volui,nc hinc patrocinium mutuentur, quod donnire legantur fepulti.

Cæterum non tam miror hominum infcitiam,quàni temcrariam arrogantiam, dumcitravllumScripturat fuffragiuEOjtam incumftantcr aiüt quæincoraperta ha-

benc

- gt;

nr

bent. Nam cum fcriptura ahcubi doccat, quid fit in fî-nu alicuius eflc,nempe id quod apud alique cffe: que-admodum Io. I. videre efi. Filius qui eft in finu pa-wis, de quo ante dixerat, Et verbum erat apud Deum» Qu is ig^itur demens no malitScripturæ phrafim fequi, vrin finum alicuius cfie^fitapud ilium eflc,quàmmô-ftrum huiufcemcdi expofitionis ampleóli? Namfiin finu Abrahæ^idem fit quod in verbo Abrahæfado ef-fe, fequatur 8c in finu patris idem fore, quod in verbo patri faäb cffe.

Proinego ficfentiofimplicitcrintclligendum cffe» vt in finu A.brah æ fucrit LazaruSjhoc eft,apud Abraha amp;nbsp;in eadem cum Abraham gloria.Nil refert autera ve-refaftum quod legitutjan exemplum fadi effeintelli-gas.Hoc fatts conftat,quicquid huius eftjfub exemplii nobis à Chrifto datum effCjVt fcientia falucisin tempore nobis compareraus , ne fero pœnitentibus non fit locus :atque vt moncnti cauentique pœnas Scripturæ potius credamuSjquàm fere experientia. Tantum ha-bui quod in iftos de finu Abrahæ dieeré. Neque enim ftatus animarum à morte tacendus videbatunfed neq; falfus muffitandus.

Et erat fortaffe in finu Abrahæquiefcendum, nt promiffioni Dauid iam diôfæ,promiffio Iacob de fcep' tri æternitate, quam noftri non minus quàm illam có-taminaruntj effet addenda. Non enim hic fenfus eft» qucmiftiin Cltrifto ludæo nato effc putantiChriftuin propterea iam olim veniffecredêduTneffe,quód fcep-trumper Romanos ablatum fit. Nunquamenimabla-tum eft perpétua ablatione, vnde hic Iacob loquitur. Auferri enim ad tempus poffe no ncgatûd quod amp;nbsp;fub Nabugdonoforpaflifunt, fed in totum auferenduia

n6

negat. Quod cnim rcftituitur, non aufcrri dicendiiffl fitjhac faltem lacobi aWationc: qucmadmodü amp;nbsp;pro-phetæ dixerunt inftantc iam captiuitatc Babylonica: Caftigationcm faciam,non confumacioncmiintciligc abfolutaiTi,alioquiconfHmatiol’cptuagçnariafaâ;aeft: lt;iucmadmodum prædixeratSophonias: Confumàtio-netn faciet Dominus cunótis habitantibus terra.Quod porro argutantur quidam, tcmporc captiuicatis Baby* lonicæ,alicnâtum,non ablatum fceprrum, id infcitum cft. Ablatum enim vcrè crat, amp;dici poflït, tamctfi non cavndc lacobdixerat, ablatione, ncmpc perpétua. Quod autem ablatum negat, quiaftirps regiain lecho* niapcrmanferit,indoól:um eft.Neque enim ftirps ipsu fceptrum autregnum eft,Poteftenimrcgnum aliquod auferri iurc belli fuperftitc regia ftirpe: depoteft regia ftirps fine regno efic, teftibus illis,

—nee Çraijs fèruitum matribus ibo. Item

—inuenemj^Juperbum

Seruitio enix'e tulimuf. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et

JXeßruamfèrnoh Heïeno tranpnißt halenlam.

Senfus igitur lacob nie crat : Sceptrum luda nunquam auferendum, fedæternum fore. Venict enim Silo, inquit, qui ipfum æterno dominatu effet excepturus, amp;nbsp;adminiftraturus : quemadmodum Gabriel teftabatur. Alioqui fi fententiahaec fubfiftat,bis métitus fit lacob, quôd fceptrum bis ablatum fuerit,prius quàm Silo ve niffet,femelperBabylonios,femcIper Romanos an tè Chriftum natum,qui ablatum ab Iudafceptrum,alic nignæHerodi tradidcrunt,fub eanimirum tempora, quibus DanielChriûna auferendum tradidit.Et de his fatdiâum.

DE

P OE N A.

V M igîtur fcriptû fit: Q^ncunquehorApeccduerü mor^ worzer«:Hîc quæto quid per morte intelligatur» Refpondent quidam,Pudorem ilium efic amp;nbsp;con-fufionem, quam ex peccati fenfu patitur peccator: Arque hanc paflumfuifTe Adamum , audita in Paradifo Dei voce: Adamvbi cs?Hæcilli, Expendamus autem quid feienti^e fitinhoc refponfo. Sienim pudor mors ilia eft, amp;nbsp;hune Adam paflus fit, mortemque hanc di-■ cunt iliumfenfiflfe, planèque mortuum ftiifle eo die; ' proinde fie ego inftotSitum mortuus efteam mortem • Adam; quomodo igitur Chriftus mortuus fit pro illo ; - fiquidem ipfe Adam pro fc raortuuscftillam mortem peccati pœnam^Si enim Adam paffuseft illara illo die ' mortem(quæ mulda peccati arat)iuftifîcatus eft igitur ’ fua ilia morte à peccato. Qui enim mortuus eft,iuftifi-■'Catus eftà peccato. Nec Deus punit bis in idipfura. ' Fruftra igitur Chriftus mortuus fit,non tantùmpro A-■damo, verùra pro omnibus adeo iuftis. Omnes enim • iuftipatiuntur,amp;pa(fifunt hanc fui côfufionera,amp;mo ' riuntur hanc mortem.Porro vbi fatisfadio eft propria, ‘ ibifriiftraneaeft aliéna. Euacuat igiturhæcdodrina mortem amp;nbsp;redemprionem Chrifti, ac proinde totum ’ Chriftum.Citra controuerfiam enim iftud, Morte mori-erii, mulôtafeu pœna peccati eft,quafoluta,à peccato, ~ vr Paulus inquit,iuftificatifumus.Etquöd mortuus eft Chriftus,peccato mortuus eft femeb Quafi dicat, non ’ bis moriendumerat propeccato.Siquidemigiturhæc mors,quam ifticonfufionem appellâtjpeccati multra cft,amp; Adam,vt ifti aiunt, hanc femel mortuus eft, pro-

a

iiS pria rgîtur morte depcnfurn cftdebiturn,amp; frufiraneus eft Chriftus.Ncceiïe eP: ij^itui^doârinam hanc cflc iiii piam,amp; omnibus modis fugicndam.

Sicdieere debebanr:Duplicemencmortcm:Vnani verbo fententialern, alteram rc ipfaexecutiuam. Et A-damumjqiià delâtafentcntia,verè raortuum fiiifTc fta-tim atquc peceauit, amp;nbsp;hanc ilium mortem fenfuTc. No mortuns cftautemfententiæeffcdu, feu exccutione. Pon d fententia iliamorti5, feu mors illafententialis, quam Paulus conderanationem, Icgem, amp;nbsp;iudicium vocat,de qualatius in Daniele: Plæcinquara mortis i-ræque fententia, verti ab codem illo Deo in vitæ gra-tiæqi fe»tentiâpoterat,quéadmodû faâû eft.Cui altc-ri fententiæ quifquis crédit , is liberatus cft à priore illafentcntia tquemadmodù fcriptûeft,Ioannis v. Qui credit in me iniudicium non vcniet,fed tranfijt de mor tetninvitam, Quiautera ad Chriftum non venir, hic iudicatus eft,Ioan.i 11gt; Vndc amp;nbsp;de vidua impia Paulus dicit:Hæe viuens mortuà eft.Et Chriftus:Sinite mortu-os,mortuos fuos fepclire. Etant enim iili iudiciariaamp; fententiali morte iam turn mortui. In qua morte ,.vr ctiam in peccato,nakimur omnes. Sententia Baptifmt autê,fîquidéirii eredimus,redimus in vitaamp; gratiädtaqr fententiatantùm amp;nbsp;verbo mots amp;nbsp;vitavehunturjquan tiiperin humanis exiftimus. Simulatque deeedimus autem,executio Icntcntiae fit, prout deprehcndimur. Sicehim fcriptvrmefi;Qui reddetvnicuiq; iuxta opera fua quæ fccit per corpus fuum,videlicet in hac vita,hoc eftjin quo quifque ftatu mortuus eft,iuxta hunciudica-bitur.Poft hac vitafententia amp;nbsp;fcntentialis fcu verbalis mors exit in effcólu amp;nbsp;cxecutioné,qu^' ad morte vfquc fufpenditur in pcenitcntia .Sic erat docendum de mor* te.

1

129

tCjpeccâti pœna,nobU pro pcccato irrog«ta,quam• luRî Rîoriunrur quidem aliquandiufententialiter^non adu autem,autrcipra.Siceniin Chriâus qui fententiam in fe trâfumpfit-,pro omnibus pafius in fe credêdb.eft.Trâ ftulit autem fentcntia in feâ nobis:quéadmodû Paulus fcribit dt fyngrapha ad ColofTcnfcSjEtad Galatas, Fa-dus eft inquir,malcdiôtû amp;pcccatû pro nobis.Conni-tcnduni igitur vnicuique-,vt priufquam dcCcdat,fenccn tiçmutationcm faciar,amp;pro kge Êuangebum accipiar^ pro inaledido bencdidionem» Porro malcdidionis ientcntia in Deuter. Galat. 111 cirata,ita moiTcm Ge-nefeosincluditjVtmors Genefos maledidionem Deu* teronomij contineufub quaquaiitifpermanemuSjtan-tifperfub vmbra mortis fumus ; quemadmodum prö-phetæ loquuntur,Quod autem idem addit,Omnes et ia corporis aFflidiones peccatipœnam efle , idfalfiflïmö. cflefciuntjqui folam mortem iuxtaiftud Dei dccrctum pcccati pœnâ efleagnofcunt.alioqui partim pro rrobis fatisfaciamus,amp;: falfCi fit,Ecce agnus Dei quitollicpcc-catumraundi.Aliudeft autem caftigario pro peccato, ïïhud poena peccati,vnde hïc loquimur. Hæc omnibus iinpijs venitdlia non omnibus veninMors enim ex ver-bocerta clF:caftigationem autem fibi Dominus ferua-uit pro lua voluntate,quibus ipFc velit inferendam. At-quehanc deprccari, «amp;eleemolinis,aut alioqui bonis operibus redimere poflumus . De qua caftigationis redemptione Daniel intelligendus eft cap.i 11 i.Illa autem peceati poena quç mors dicitur,fic redimineutiqua poteftjficut fcriptum eft Pfal. l x x x v 111.

Non eft autem ifta mors fola corporis mors, neque fola animæ mors,fed ille fub maledido deceflus : illa hxcmorseftjamp;rotius horainiseft. Quippequa à con-’

q 2

lio

fpcâus Dei fviùtîone feparamur.Cæterü quod Augu-ftin.in lib.xide Gencfi,cap*x x xii,mortem hancdc mortalitate corporis tantum intelligit, id omnis fcri-ptura præfcrtim Rom.v.falfum efle conuincit. Ncque enim quælibet mors,peccatimuldacft, fed ca mors quæ ex peccato nobis indicitur. Atquc hæc quidcm eiufmodieftjVt extufta iudicijDei feueritateirrogetut* quæque gôlicnnæ pœna poft fe trahat. Non quod ipfa nt gehcna ,fed refuciratis iam corporibus,amp; faóla extrema fcntcntia(quod quidem in fupremo iudicio fier,cùm iam fententia damnationis demum exibitin executioncm)tummorsfequentem habebit gehennâ ac proinde Chriftus folam mortem pro peccato paf-fus eft,non etiam ilium infernum qui gehenna dici-tur,de quopaulopoft. Nifihæc difertèteneas, facile fallaris.Vt fi quis hoc pado controuerfetur: Si mors damnationis muliftapeccatieft,.eaque , vr ajt, æterna' eft,non igjtur Chriftus pro nobis plenè fatisfccitmeq; enim i lie raortm æternam paflus eft,fed tantùm illam ■ încrucetemporaneam.Sicnos autem-aeternaî mords tenemurex præuaricatione , quemadmodum docet iftCjiam quæritplerophoria,quomodo Chriftus dtca-tur,feciftc fatis pro pcccatOjCum tantum momentane ara illam in cruce mortem paflus fit : deinde colligjtur , non feciflTe fatis» Siquidem enim Dci fententia æternam morte irrogat,qua Chriftus non præftitit,amp; iuxra Dci veritatera prçftaredebuerit fi pro nobis fadsface-redcbuit-Vel ignurveritas^Dei minuta fit, vel Chrx-ftus nonfadsfacir. Quodenim temporancum eft amp;. tranfitorium,quomodoidem æternum etiam fit?Sen-tcndæigiturDeinonfatisfadû eft; ac proindefalfum fit Euangelium, fàlfum fit totum nouum teftamentû,^

amp; omnis

ni

amp; omnis omnium noflrorum praedicatio : expeÂan-dusque fitalius Chriftus , qui illam æternam etiam mortem pro nobis fubeat: hoc eft qui ætcrnùm pro -nobisdamnatusmaneat. Refponde. Hic ego vefter difcipulus haereo,fcrupum quern iniecifti ae t e rn i adidione, fiquidpotcs,exime. Equidcm per omnia fcriptaveftradifquifiui, ficubi forte inucnircm quo me hoc fcrupo leuarem.Scd ahum hic filentium.Tan* turn mortem æternam peccati muldamex Deiiudi-cio nobis indiólam lego. Quomodo autcni Chriftus. lemporaneam tantum mortem paftiis fit, amp;nbsp;tarnen fa-tisfcceritjhuius pbrfus nulla mentio, nulla omnino'. ratio eft.Cur autem æternitatem in debito ponitis,qua infolutionenonexpcditis?Porrócumin vobis nulla fpes eftct,meirpfius periculumfeci,amp;Dominumora-uivtnodum à vobismihiimplicatum, ille folueret.. Dicam igitur breuiter fentc^ntiam , iudicabit autem: Ecclcfia.,

Principio,quód mortem Haneæternam vocant, id' Dei ftntentiæ de fuo addunt.Ncque enim mortis æter nitatem in fententia Dominus nuncupauit: fi feciffct,fi, erinecefte fit.Statenimfigillum hoc:Volutasmeafiet. gp, Proin fcquatur,quemadmodum debitum peccatiæter num eftet, amp;nbsp;fatisfadionem debere æternam efte : ac fatisfadorcm in æterna morte detincri debere. Quod in Ghrifto neque fiiâum eft, neque fieri erat necefte. Neque enim fententia habebat mortis ærernæ mub-^ ótam,fed fimpliciter,Morte moricris.Scriptura infernû; amp;ignem vocatquidem æternum, verùm hic infernus-non eftipfa mors, fed mortis, vt dixi,fequela.Nam fi b-dem fint,fequaturChriftum ignem hunc pafliim fuiirej, amp;iainferno qui Q ehenna dicitur,cruciatû elfe, duoq

q 3-

12 2

falfuin eft. Caêtcrum quo lucidius hune de morte no-dum foluanius,eommodû videtur, vt de Inferno quo-que fententiam appendamus: pradertim cum akeruin fine akero traftari non poffir,

7) E l'ElFE'K.riO

*

ID E A M VS autem quid de inferno Ch riff i fenti-\/ antifti. Infernuspcccatipœnaeft, inquiunt,3C ’ proindc Chriftus infernfi fuftinuic,quia pro pec-cato fatisfaccre fufccpic. Paftus igitur eft infernum,amp; in Diabolorum defeendit conforrium, inque infemû pro nobis (^uàm profunde nemo alius eonicólus eft. Videlicet Inc non obfcurè verbis fignificant, fc locum damnatorum infernum ilium intelligere,qucm dicunt Chriftu noftro nomine paffura efte, idque triduoillo. TenetigiturIiæc natio, quod Chriftus infernumilium damnandorum palTus fit. Id ego nego. Hoc etiam ad-dens, quôdquifquis hocdicit,refurredtoncmChrifti negat.Non h'ic impictatem iftorum tâtùm damno, fed arrogantiam adeo miror, qua fit, vt dum vendicanc fe fcirequodnefciuntjamp;fuam infeitiam produnt, amp;fim-pliciummeiquefimiliumfidemperturbant. Nosigitur quid tandem hinc fani partim ex alijs, partim ex no bis perceperimus,communicarcnon grauabimur. Ac primum quidem quid fit infernus, deinde quibus tandem debcatur expenfuri. Capitur itaque bifariam: femel vtipfum fepulchrum,quodin inferiori terrae loco fit fignificet, amp;nbsp;fic pro ipfa etiam corporis morte po nitunAtq; hoc paóto in veteri inftruméto,amp; in Pfalmis vfurpatur,vbiChriftus in inferno,amp;in inferiori inferno fuiffe legitunNihil cnim hoc aliud eft,quam quod cor-

poremortuusfueritamp;rcpultus. Qucmadmodirm M doóti fcribæ ctiam hodie pcrfpexcrunr,amp; fcriptis pub-licis prodidcrunr,præfcrtim b v c e r v s : qui cü erudite amp;luculentcrhac de re fcripferk^ vehementer mihi mirum eftycur lvthervscû fciat hune id fcriplinc,amp; reôlèfcripfiflCjtamenyne quid ab alio didicilTc videa-tur, falii magis quàm difcere amp;manus dare velir. fcio enim qui ilium huius monuerint.Nemo verb mihi tam inimicus eft,quin vbi bene fcribit,amicus fit.Ettantùm quidemdéprima inferni fignificatione, iuxta quam ChriftiiSjVti in Symbolo eftjad inferna defcendit.

Secundo modoinfernus pro Gehenna etiam poni-tur, qui mortem fcquitur. Quemadraodum ex vulgi more vfus eft Dominus Lucæ x v i, inEpulonis exera-plo » Siuc enim vere fadum eft quod ibi legitur, fiue exemplum fadi cfr,ni! refernhoc dubium nö efty-quin Dominus h'ic inferni voce pro Gehenna vfus fit. Ete-nim ignis amp;nbsp;flammæ ibidem meminit, amp;nbsp;locum cruci-atus vocat. Atque ifto fecundo modo, vt fit poena poft * mortem,eriaranum àvuIgOjquoties vocem hac audit, intelligitur; quomodo ctiam iftidc inferno Chriftiih-telligcndum ariolantur. Omnino enimhunc vt.pœna mortem fcquentem Chrifto adferibunt. Quodfalfum cflequoclariusconuincatur , Ergocui infernusifte, quæ gehennaeft,debeatur,vidcamus.

- Internus igitur proprie nomeft mors ipfa,aut pccca« ti ex legis irrogationc pœna, fed mortis appendix ac fequela. Sequitur enim mortem,(quemadmodum A-f pocivIpatet)nififentétiam mortis, vitæ fentétia priuf-quàm cxtreraùm iudicemur,immutcmus amp;nbsp;præuerta-mur.Quôd fi quis ante extremam fententiam,mortem ftlam euaferitjis inferni liber eft, quéadinodum Chri-

124

ftus Lu er XI idocet: Quando vadis cum aduerfario tuo adpræfidem, in viada operam velibereris ab eo, ne forte trahat tc ad iudicem,amp;iudcx tradat te exaóto-ri, amp;nbsp;exactor mittat te in carccrcm. Dico tibijnou exi-bisinde, donee reddas extremum quadrantejn. Et Marth. V, vbi legem feuere en ar raffet, idem dicit. His locis infernum ille vocatcarcercm, exadorem diabo-lumj præfidemipfum pattern Deum, Chri/lum autem iudtccm. Pater enim omne indicium dédit filio.Viam ( vocattotumillud tempus pœnitctiç ad extremum vfq;

judicium concefTum, Paulus dicit vnumquemqueiu-dicatum iri prout feccrit per corpus. Vnde polt hanc -yitamfequaturjnullumeffcpœnitentiælocum. Con-'tra Petrusctiampoft vitam fpiritibus vt refipifeerent . ' prædicatum efte à Domino feribit. Ac proprerem dixi ad' extremum vfque indicium pœnitentiæ fpacium ef-fe eonceflum.Vtrum vtrum horum eft,nil refert. Hoc ' certum eftjquisquis ante extremum iudiciû ex prçdi-*‘cationc,fiue in hac vita fada(cui ego plus tribuo) iîue ' poft hancvitam, fententiam iHam mords,fenteiiffa “ vitæpræuerterir,ilium inferni fecurumelfe. Eft mors ' deb5tumpeccatiRom VI. Quod fi tempori foluatur, ‘^ab inferno tutus es:Sinon foluis tempori, hanc (vt ita « dicâ ) infoluendâ fequitur(Qucmadmodum hîc Chri ftus monet)infcrni career.Vt fiquis creditor mihi mille anreos crediderit,ca lege,vtnifi intra annum repé-dam,compingcndus fi;nincarcerem:ego autem non Iura folucndojfed amicus aliquis mifertus mä,debitü omneinfetrasferat,acpro meilliintraannum foluat, ‘ hunciam nil neceffe fit in carccrem ctiam pro me ire.

Quiaenim tempori debitum foluit, amp;nbsp;me amp;nbsp;fe à car-_ cere liberauit.Ita nos cum inferni gehennae teneamur ex

txpræuarrcationCjnifiDeo antcfuum judicium mortem pro pcccato præftemus,aôtum fit, atque in carce-rem æternum eundum fuerinmifertus autein noftri ChriftuSjpeccatumcummorte, peccati mulda in fe tiâfumpfit,amp;præftitit:quo fado no ncccffe habuit,€tia infoluentiæ muldani penderc ; foluit cnim tempori.quot; Cû igitur ex ifta peccati infokientiajnfcrnus fuccedat^ foluarurquot;auté morte,qua Chriftus pro nobis vicariam prçftititiQiiisquis igitur Chriilû.infernûpafsum dicit, is Chriftum morte fua pro peceato fatisfeciiTe negat. Quod fiautemnofatisfecit, relinquitur ilium adhuc daranatum in morte efrc,amp; nos cum eo perpetuo da-mnatos fore.Impius eft igitur qui dicit, Chriftum fub-ftinuiffeinfernum.Taceoquod defperadonem infer-num efle fingunt, amp;hanc pcrpelTum elle Chriftum docentPropnè igitur iuxtaDei fententiamjoqucndo mors non æterna dicenda fitjfcd fequclahseç^æterna eft.Quiftue infernus fiue gehenna dicatur , pcrindc cft.Dicitur etiain afpiritu cruciatusignis, amp;nbsp;fecunda Thefal.i.pcrditio æterna.Sed nilintereftquo nomine appellctur,modo infernura iftuin pœnalem à morte diftinguamus,amp;mortemtotamillam hominis in Dei ira Deletioncm efle intelligamus : quemadmodum illam Efaias vocat,vbi Chriftum pro nobis mortuum dicit:Quia,inquit,excifus eft de terra viuentium.lftam mortem no fequitur ncceflario infernusjneque-necef farioæternaeftjfcdfubconditione. iiiquis criperefe indcpriufquam ilia extrema ad infernum fententia excat,poflit,hic amp;nbsp;fententiæ Dei, Morte morieris, fa-tis fecerit, amp;nbsp;inferno fe lib era rir. Hoc folus Chriftus potuit-.quanquam ex legis impletioneidipfum ctiam meruit.De quo paulo poftin refurredionis loco.Mors

r

13^

igiturvtfententîaliter æterna non eraf, îtaneercîpfà æternailli fint.Hocillud eratquod Pemis voluitcûcii ceretdmpoffibile cnim erat vitç principe clauftris mor tisteneri.Nolgt;is aurcmomnibus,tametfi ex fententia non fit etcrna, quia tarnen fuperare non poifumus, verè æterna futura fit; Futurafit autcm æternanon ex Dcifententia,fcdexno(h-a, quia fuperare illam non valemuSjimpotentia.Sienirncx fententia æterna fit,, ctiam Chrifto æterna fuificr.Deoautem gratia qui de-dit nobis vidoriam iftorum monftrorum per lefum Chriftum dominum noftrum. Hoc tarnen obfcruan-dumquoqueeftjlnfernumaliquando à corporalibus ad animum tranfumi.Dolores enfin fepeliunt quodæ modo hominem .Sic primoReg.i i capitur: Dominus deducitad inferos amp;reducit.Huncetiam Chriftus

palTus eft, præfertim in horto agonizans.Verunx dodiieribæ fucrit inter legendum ifta difeer-

n ere.In hac autem difputatione,vbi de inferno Chrifti quæftio eftjde vero inferno non demetaphorico animi inferno

loquimur. Sed abruptis his de morte amp;nbsp;inferno locis, ad legis fententias tranfeamus^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' «

DE

1

J

137

DE D V ‘E V S L E g î S

su NT EN TIIS.

Et primumqiiidcmLeg«fententJÆduæfunt.Vna mortiSjfcu malcdidionis: Altera vitæ ,feulgt;cncdi-quot;dionis.Sccunduîiiliocfcicndum quoque, quôd

Lex (qucmadmodû Paulus dicit ) non eft ex fîdc,fcd cxopcrib.Qui cnira feceritca,inquit,viuct in eis^Atq; hæc vitæ fententia eft illi di6ta,qui fcruaret Icgcm : qui autem legein non fcruaretjis maledidus effet: quem-admodum in cadem lege feriptum cft : Maledidus omnis quinonfecericomnia,quæfuntfcriptain Ilbro hoc.Arquehæ quidem duæ legis fententiæ funt. Pra?-terea nolîe amp;nbsp;hoc refert,quod quemadmodum bene-didio legis vitam amp;nbsp;Dei gratiam, ita ciufdem tnaledi-dio amp;nbsp;Dei iramcomplcditur. Omnino enimeadem fententia eft Gen.i i.Quandoeunque peccaucris,ino-rieris :cum ifta, Malediôlus eritqui noferuaueritomnia qu X feripta funt amp;nbsp;c.

Denique neclioc omittendum:Cumlex ex operi bus fit,non ex fide ( quemadmodum Paulus ait) Chri-lt;lusautemdixeritjfidera etiamàlegeexigi, vbi dicit: Maioralegis omittitis, mifericordiâ amp;nbsp;fidcmtquomo-do igitur Paulus neget, legem efle ex fide , hoc eft,non implendam eamp; fide, fed operibus ? O ppo-nitenim Paulus fidem proprijs operibus hoepado: Si operibus impleo legem amp;nbsp;legis iuftitiam, non opus fore ilia fidc,qua,eredam Chriftum legem pro me im-pleuifte . Neceffe eft igitur duplicemefle fidem, amp;nbsp;Chriftum de alia fide,amp; Paulum de alia efle locutü. Chriftus en im loquitur eo loci de legali fide, qua de-beremus Deo ex proprijs viribus in omnibus verbis

r 2

118

crcdere.Stquidcm ex proprijs operibus, amp;nbsp;expropria. iuftitiaJuxtalesemiufiificarivelimus. Hanc enim fi-dem ateamp; tuis viribus exigitlex. Atque hæc hdesin primo mandato vbi fe folum pro Deo habendum,hoe eftjfibifuoquc verbocredendum mandat, fundatur» Paulus autem non loquitur de ca fide, quam lex à te amp;nbsp;tuis viribus,vt iuftificeris exigit :fed de ea fide, quae dono Dei tibi datur per fpiritum , vteredas Deo amp;nbsp;Chrifto. Atque hæc fides Euangelica ilia cft, prior autem Icgalis :quemadmodum ctiam dileâio primi prç-cepti Icgalis eft, A te enim tuisque viribus Mofes hanc exigit,quod videlicet legale eft, vti te amp;nbsp;impotentem amp;nbsp;infidelcm arguat ,ac dein condemnet .Ilia autem di Joh .4k ledio qua de Chriftus fuis dicit:Qui diligît me,ferma Row.r, nemamp;c.Euangclicaeft,non Icgalis. Ifta enim non exigitur ànoftris viribus, fed giatis infunditur nobis perfpiritum fanâum Itaque quôdlex à nobis exigit quod in nobis non eft,id Chriftus per fpiritum nobis fine cxaClioneilIa gratis infundit. Atque hoc quod lex ira à nobis amp;nbsp;noftris viribus opera exigit, vt ijs operi-- bus ex noftris ipforum viribus fadis îuftificemur,hoc illud eft,quod Paulus dicit,legem elfe ex operibus, id cft ,nifi tuis ipfius viiibuseam impleas fine aliéna gratia,occidat te amp;nbsp;maledicat, iuxta fententiam: Malcdi-dusomnis qui nonfecerit amp;nbsp;c. Sin autem férues tuis viribus tota,tii viuas iuxta fententia ifta:Qui fecerit ea homo,viuetineis,idcft ,iuftificabituramp;faluuscrit.llli autciftud,VIVEr IN Eis,dcvitacorporalitantûin-tclligûtjdimidiâ legis parte no intelligunnac proinde totâlegé hacinfeitia prophanat.Vt enim Dominus tato potentius nos nobis monftraref,vtraq; amp;nbsp;durilfima malcdidionisjamp;lçfiirimabenedidionis, fententia ad

conanduuij,

129

conandumjamp;periculuin virium noftrarum facienda nos iniiitatamp;prouocat.Ita omni modo nos adconan-dum pellcäos voluit.Si legem faccrcmuSjViueremus: finonfaccrcmuSjmortui amp;damnatie(remus. Quod quidemhocconfiliofccit,vtfi, neque malediólione pcffima,neque optima benediäione ad implcndani legem moueri nos videremus, hoc alacrius confuge-remus ad Chriftum. Primus igitur error hoc loci eft, quodiftamvitæ benedidionem corporaliter intelli-gunt in bonorum affluentiajn honore apud homines amp;nbsp;pace externa gt;planè contra Ingenium legis, contra raentem Mofis, amp;nbsp;confilium Del : deniq; contra expa fitionem Pauli amp;nbsp;Chrifti. Nam rogatus Dominus à quodamlegali,quidfaciend(gt;vitam æternam alTequi pofretJlt;efpondit;Quidlegis?DiligcsDominum De-um tuumex toto corde tuo,amp; proxùnum tuum ficut te ipfum .hoc inquitjPac viues, Quöd fi Chriftus in fuævitærefponfo, corporalem vitæ bcnediólioneni intcllexilfet,cum alter de vita æternarogaffet,quid,an non fophifticos egiffet ?qui de cepe^ quod dicitur ro» gatuSjalliumrcfpondiiretCum autemipfe fophiftice loquentes exofos habeat,qui fieri poflct,vt quodin alijs odit,ipfecommittat?Dc vita igitur æterna rogatus,de vitaetiam æternarefpondit.Nam amp;nbsp;Paulus ;Mä Roflï.7. datum inquicns,quod eratad vitam ,hoc ipfum confirmât. Qui aliter exponit,ex Chrifto fophiftam facit. In re manifefta nolo longiorelfe. Alioquifiquis velit conférât cü his caput ad Gal.ii i.Quod cö per fe longe clariffimum efict,ifi;orum illuftratorum,fi Dijs placer, opera,ita obnubilatum eft,vtintelh'gi nulla ratione ab Ecclefia poffit.Faâû eft autem huius vocis ignorantia, vt lex manferit dimidiafui parte non intclleâa.Faâû

140. cftjVtPaulimcnsadGalatasii i,vbî in fummo theo-logiæ gradu verfatur, faerie obfearata. raefum eft denique vt digniffimus ilie locus Roni.x, Chriftus eft finis legis ad iuftiiiam omnicrcdcati, raiferè iaceat vitiatus.Omnino cniin Paulus hoc agit; Cum ludæi luis viribus legem implere non polTentvt viucrent, Dcummilifte Chriftum fuum fadum fub lege, qui . .finislegiseftcc, ideft^quilegepro nobis confuinarct; quemadmodum amp;nbsp;ipfe alibi fonat; Non veni folucrc legem,fedadimplerc. Omnium horum optimorum locorum obfeurationem iftisiurc refcrimus accepta.

Caufa autem erroris fuit,quod hæc legis fententia, Quifeceriteahomo viuetincisjvifa fitltabilirc iufti-tiara operUjContraquamiftireâèconiurarunt.Quod . fi autem Mofi amp;nbsp;Dei raentemreófèpcrccpifient., non opus fuiflet corruptclis iftis,aut flexuris. Neque enim * quia facienti legem promittit vitam, ergoftatim ex lege,aut legis opcribusiuftitia eft, aut vita rfed idco promifitlegem facienti, vitam, vtad conandum pel--liceret, amp;nbsp;fruftratos occideret ,occifos autem per Row.r. Euangelicamfidem viuificaret.Etiam hanclegis fen-tentiam,viuct in eis ,iuxta mecum intelligit Sedulius. Tantum habui de primo iftorum in legem errore, amp;nbsp;fummo intclligendæ legis impedimento.

Alter erat, quod primum præceprum dileófionis amp;fidei,de Euangelicadileólione amp;fide paflim intel ligant, amp;nbsp;non legaliter .Nullum diferimen inter fidem aut dilcefionem legalem amp;Euangelicam habentes, quod nos efte ante oftendimus.Hac iftorum confufio ne iniuria fit legi,vt à fualegali amp;nbsp;natiua virtute,ad alie namvirtutem, nempe Euangelicam,dcflc0fatur . Lc-galiaenim legaliter, Euangelica Euangclicôs forent tradenda

Ï4I tradendajüonvaftè vt ifti faciuntjCommifcenda.Poft-quam autem fententiam vitæ ex legis opei ibus ab iftorum corruptionc vindicauimus, nunc hoc quoquc confeq,uentur,vt ex iftius fententiæignorantia,Refur-âionem Chrifti nunquara etiamintellexcrint»

DE nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EEECT1 0^8

CHRISTL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

• -v M Chrifti relurredto fît omnls fcientiæ Hdei C fundamentum/œdiflîmum igitur fit, hanc no in* telligere : De Rcfurredione igitur videamus, o-ftenfuri, quanamrationcChriftusrefuriexerit, amp;re-furgere debuerit. Quo item noftro commodo: Sc hoc commodum deniquc quo pado ad nos redeat mon-ftraturt

Ac primùm quidem hoc fcicndum eft:Chriftum nö gratis aecepifte refiirreäionem, fed ex merito : eme* ruit enim hanc legis impletione.Scriptum eft,Qui fe* ceriteahomojviuetin eis. Chriftus igitur, cum legem lmpleucrit,necefîe habuit ex ca viuerc, Porro vt folus legemimpleuit,itaamp; folus refurgere fuopte merito dignus fuit. Quod quo clarîus etiam fit, adijciendam duxi quandam bencficioiumChrifti bigam. Dixi fu-perius dupliccm cfie legis fententiam , matediâionis vnamexiegcnonimpleta, alteram benediétionis ex impleta, iJcindé hoc confiât quoque, Chriftumpro «cbisfaâu’nlnbîege, vtqtiod nos peccaueramusiti has duas ftntennas, ille farcirct.Primùm igitur pecca* do ii\' g. , .. .lt; malediéiionis amp;nbsp;mortis fenten-

• - nbsp;nbsp;nbsp;• - 1'■ ƒ ‘Xfunde Chriftus pro nobis faâus

IJÎ

fnb lege,banc féntentiani cum caufa,hoc eft,cum pec-catis noftris in fe reccpit, amp;nbsp;malediâus raortique ob-;-noxkis pro nobis faélus eft.

Secundo autem bencdiftionis fcntctia cxcidimiis, quia legem non fecimus.fcriptum cnim erar,Qui face rcr eahomo,illc tantùm viuerctlam fcriptura dicit nos omncs exorbitafte, folum autem Ch ri ftu m Icgem im-pletum vcnifie amp;impleuifte : Debuitigitur viucrcamp; refurgcre, quemadmodum fccit quoque. Ethoc qui-dcm hadenus de rationc,obquam iefuirexit,amp; rcfur-gerc debuit. Quod autem noftroid commodo amp;no-ftra caufa feccritjpaucis ctiam dicendum videtur.

Dicitcnimfcriptura, Chriftum pro nobis fadutn fub legc.Itcm,Chriftus eftftnis legis, ad falutcm omni credenti. Cum igitur pro me ille fub legem fadus fit, quicquidigiturin legefecit,mihi, amp;nbsp;mco nomine fe-cit. Quod igitur priorem maledidionis fcntétiam mo riendocxpcdiüit,id mihi ctiain fecit. Rurfusquod alteram benedidionis fententiam refurgendo cofuina-uitjid quoq; mihi fecit: quia mihi fub legem fadus eft, non fibi. Noftro igitur commodo quicquid huius eft, fadum eft, Quo pado autem commodu iftud mortisamp; refurredionis ad nosredcat, id nunevidendum eft quoque. Quod cnim cffecit,hæc omnia nil nobis pro nnt,nifierogandi modum conftituiftet.Fititaquchoc per verbum Baptiftnatis,vbi dum in nomen filij bapti-zamur ,totius filij amp;nbsp;filietatis fimus participcs,vt quicquid illi ynquam acciderit, nobis arrogemus licet. Quod igitur Ghriftus mortuus eft pcccato, id tan-quam ipfc fccerim,mihiexBaptifmi virtutc, quam ex v’crbo habet,arrogo. Qiiod item rexurrexit in viram, id quoqiie vt meum mihi ex baptifmo vcndico:quem-admodum

admodû Paulus Coloflcn.i i,vbi baptifraü prçdicatjCX ponir. Virtute igitur verbi baptifmatiscrediti, refurre-äio Chrifti fitmca .Quiaautem Chriftus rcfurrcäio-ne iuftificatus eft à morte in æternain gloriam,amp; hanc pro nobis ex impleta lege obtinuit, ergo Chriftus re-furrexit proprer iuftitiam noftram. Quemadmodum entmipfe rci'urgendoàmorte iuftificatus eft in vitam amp;nbsp;gloriam æternam,ita amp;nbsp;ego eins relurrcdionc, quæ ex baptifrai verbo per fidem mca fit, à morte iuftificatus fumin vitam æternam.Atquehoc iliud eft, quod Paulus dixit: Et refurrexitpropter iuftitiam noftram. JRo»» Quem locü cü omnibus id genus alijs,nemo neq; pa-trü^neq; filiorûhaâenusintelleKit.Omnino enim iu-ftitia amp;iuftificatione hoc loco fic accipit, vt fitglorifi-catio in vitam æternâzquemadmodum amp;nbsp;prima Timo -thei. 111 fecit : Iuftificatus eft fpiritu,inquiens ,id eft, glorificatus eft,amp; Repoliraeft mihi coronaduftitiçrquç lt;ft finalis amp;nbsp;re ipfa peifeda iuftificatio,

Poftquam autemqua caufa 'Chriftus Tefurtexerit: ‘quoitem noftro commodo , amp;nbsp;hoc qua ratione ad

nos redcat , diximus ; nunc ad Afeenfionem de-feendamus , ft tarnen hoc prius dexerimus,

Chriftum tertio die rufurgerc debuifle : quia fic feriptum erat Ofeæ vi ,amp; tertio diebenemane. Nam amp;hocfigna-

‘tum erat ibi : Ex vtero ante luciferum genui

te. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«

154

Tgt; e $ C SV Tgt; 0 K

E Afccnfu igiturifii pauca quidem amp;nbsp;vana di-I I cunt.IdeOjinqukintjafeenditjVtiaipleretomni»

amp; vbiquc elTe poffer, quod quidem non poterat in terra* In terra enim non poterat omnibus cfTe con-fpicuus, propterea eö conccflit, vbi ab omnibus con-fpicipoffet*Hxcilli. Porró-dicere Chriftüm in hoe ta* titra afcendiffe,vt implerct orania,hoG eft,vt pro œco» nomia regni fibi comraifli, oranem omnium poteflatê ,amp; cœleftium Sc terreflrium haberet, ea propria non e* rat caufa afcenfus, fed potius- appendix amp;nbsp;honor àpa-tre afcendenti filio iniundus exhibitus4|ue.Alioqui cu' Paulus nos vnàeum Chriûoafcendiffe, atqucàdex-tris Dei eonfedifïe air,fcquatur noflram quoque afeé-fioneiTijnil aliud efre,autfore,quàmvtomnia per eani‘ impleamu5.Adhæc,cum dicunt, Chriftumin hoc tan-titra afeendifle vt impleret ©mnia, non vel tantùm fa-cerent, vr quidpropriè ficiraplere ilium omnia, doÓlè difertèque expqnerentraempe fpiritualis fui regni ce-conomiæ (dequaillinilnorunt) inaugiirationemfuf* ceptioneraque effe.Quam œconomiam tametfi acce-perit quidem àpatre vehvndam in die refurreâionis non inchoauit tarnen ante Pentecoften. Quara vtfpi-rititaliter aggrederetiir, queroadmodû à Dso ante or-dinatum crac: ergo ab externa hominutn confuctudi-ne auferrefe dcbiiinquod quidem amp;nbsp;fecit dum in coe-lumafcendit. Verùra vrficomniaimplcret, non crac caufa primaria afcenlùs, fed fecùdaria, feu potius fub-fequens amp;acceffona. Primaria enim caufa hase erar:; Quialegcm impleuerat, 8c Dcnsimplcti Icgem vitam 8c bcatitudinein côdixerat, quemadmodûfuperius vi-

T35 fiirti ert:crgolfta'beatiti]tîoamp; gloria rcgnîcœlorum fi lioDcidebcbatur àpatre. Quia autcra debebathanc . illi parer,crgo amp;nbsp;præàitit. Iftâonlm regni cœlefFis glo-riam coinplcôtcbarnr ex debito Icgalis ilia vira: bene-diâio,qucraadraodû id latiusin Chriftû exponit Pfal. XXIII r.Quis afeenditifl montédomini?id eft, in cœ-lum. Refpondet: Innoccns manibus amp;nbsp;mundo corde. Huicenira foli attollentur,ideft, recludcntiwillççtcr--nalcscœliporcae.Quisautem cftille rex gloriæ, eut foli illærçc‘ludcntur?Dominus virtutum,inquit, id clt ChriRus jip'fecftillcrcx gloriæ : huius eniin merito attollentur,quippe qui folus natura inuocens fuit. Vndc amp;nbsp;loan.i 11 dixirr Nemo afcendit in cœlura præ-ter me,qui defeédi delt;œIo.Quéadmodüamp; alibi dicin .Spiritus fandus arguer inundû de iuftiti3,quia vado ad patrem. Quafidicat: Nó credet mûdusncminé prçter mejpprio merito amp;fuapte iulfitia faluariiautadDeä venire jwfTc.Qut’admodu igitur impletio legis primaria caufa erat refurredioois Chrifti, ita amp;nbsp;alecnfionis erat. Quod autc Paulusafcendiflc illûdicit,vtimplerec omnia, acceffo ria caufa erat, vt dixi^ó primaria-Qiiani ■dum iitivt vnicam amp;nbsp;primam vehunt, afeenfionem Chriftiprorfus inutilem redduntr arque vbioptimè perceperis quæ hinc fcripferunt, inuenies tandem interrefurredionemamp;afcenfionem nilillos dilèreuif fe .Ego autem ifta longùm diferimino. Refurredio c-nim no eft ftatim alèenfio,neq; afcenfio Ratim refurre dio. Refurredio tantùm corpus quod mortuû erat fpi-rituale reddin afcenfio autc refufeitato ilLi corpori gio riam vultus Dei fruendl exhibet.Hæc gloria varie ap-pellatur ; Etenimregnum Deidicitur,amp;vitaæterna; item, gaudium Domini, Quod autem qui refurrexit

s 2

non ftatim gl o ri nm hanc habeat,vcl hinc manifeftiim’ efTe poteft,quöd Dominus in iudicio didurus illis iam rcfudtatis-.Vcnite in regnuin qiiodparatum fuit vobis à.condito mundo, fruftra’ cosad poHeffionem voccf, fiiamhabcant. Tamctfi igjtur Chriftus refurrcxiflTict, adhuctarnen vtregno hoc Dei porircuir, adfcenderc habmt (loquor aurem dc Chiifto qua homo amp;caro erat, cui accidit quiequidnoftræ carni in refurreäio-ne cuentuium ch), Hocdico , quod quidam illud, Nolt me tangere, nondum em'm afeendt ad pattem, ficexpofirit» Chn'ftusid non dtcebat de fuaperfona, fed de Manx perfona. Ipfc cnimfam pridcm,mquir, afcenderatjCurrrrefurrcxit.Quo quid queatdicit vani-us,aut mendactus ? Vbicmmmancbittota fcn'ptura noua,que Chriftum ipfum dicitpcrlbnaliter afeendif« fe quadraginta dies poft refurreftionem :unde Afcen-fionis fcftum?Inæa(chate autem reflurrexifle tantùm-Quod fi non afeendit Chriftusinfua perfona n fefto Afcenfionis,nunquam igiturafcenderit, amp;nbsp;vana eft fides noftra.Si cnim non fit afeenfus ad gloria,nec gloria quîdê fir,quanô.habebimus fi Chriflus nô accepit.ae-cepit auté indieAfcenfionis,quêadmodû Paulus dicitî Alfumptus eft in gloria. Proinde hanc amp;nbsp;nos habituri olim fumus . Quopado autem quaque ratione,

hæc Chrifti afcenfio per baptifmum noftra fîat,in præcedcnti articulodidumeft. Hæc erant,quç,mciudice,iftiin Chrifti myfte-

njs vclobfcuraruntjVel corruperunt- * Nuncquæad Ecclefiæ politiam at-tinent, paucis ctiam perftringe-raus.Etpnmùm de-pœnitentia.. .

OE TSIr T e TI

difcrimine bdptijrna^ tum loannti amp;nbsp;Qhrtßi.

Qwk autem miravarictatehîc obfciiri func, vt qiûd velintà neminepcrcipipoflîciergo amp;hic locus eratexpendendus.Nuncenim pœnitcn-ttamnicramiuffificationem vocantjuunc regeneratio-nem noftri,nunc mortificarionem amp;nbsp;rcnouationem: poftrcmôcontridonem amp;fidemincontritionc erigé-tem’amp; confolantcm, ôc dcnique ncfcio quid non inde fînxerunt amp;nbsp;refinxerunt: vtnequcquid fit pœnitcntia;. ncque quid non fir,fcire queat Ecclefia.. Vnus cnim à fruàibuspotius dcfcribitquàmànatura, alius à cir* cumffantijs amp;nbsp;appendicibus feu fcquclis : vt fi fînias fidemefie Charitatemamp;bona opera , eoquod hæc fequantur fidem.Hæfinitiones fiç pofitæ,al» omni ve-raloa,icaalienfifiniæ funt.Nos igiturmiifis iftorum va-fiis perplexitatibuSjiemGramaticos vtdecet^expcdie mus,amp; pœnitentiain pœnitentiam gt;fidem- fidem cfie ' probabimus.Siquidem enim in facris vnaquæque vox hoc eftquod. fonat. Metanœa igirur nil aliud crit Latinis,quàm pœm'tentia ,feu rcfipifcentia,queinad-modumnequeeft5quàn'gt;rcfipfcere gt;. aut pcenitere.Nunc quid Latinis pœnitentia fitgt; à Grama-tfcispetendumell.Non videtur antemmihi alius vini vocis proprius defcn'pfîflc, quàtn Aufonius ». Hic iik. Occafionis epigrammate fie ait:

—QutenbijQ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cornes?

Refpondct Metanœa,

s

13 s

3 cuï nomen nec Qtce^'o i^ßdclic. Cicero cnim nunquam voce pcenirentia vfus cft. Sed de virtiite amp;nnmine defcribir, cö nominarc no pofTet,

Sum Deu^ quaßi^i nónfatlicq^ exigo pœnof,

quot;Mempeytpœnueat,^[te Metanæa^yocor: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

aîiquid fcilicct fccinc,vel non fccifle. Ex hiiee verbis obfcuriini cfTc non potcftquidMctanœa fir,ncpc hoc ipfum quod pœnitentia eft, fadi videlicet mali, id eft, pcccatizautnon faai,id cft,boni dolor. lam pœniten-tiaàgenitiuoparticipij fit, quemadmodiimomniano-minaquæin cntiaexc«nt,fi«nr,raatato s in a. Porrô pœnitetGermaniccfignificac rœ« . Hinc pœni-tentia propriè ^«Iwe/no lam iftis cft iuftificatio, fides, amp;nbsp;nefeio quid non. Cum pœnitentia pcccati, amp;nbsp;fides remifii peccati occurrant fibi inuicem, amp;nbsp;ma-gisfintad vnum,quàmvnum . vtenimrcmittaturfidc peccatum,pœnitentiam præire, aut comitari faltemo-porter. Porrô qui præit,aut comitatur, non vnus cft cû CO quetn præit aut comitatur. Vnde amp;nbsp;diucrfos prædi-catoresfortitæfiint,PœnitétiaBaptiftam,remifliofeu fides Chriftum. amp;diuerfa item figna : iliabaptifmum tantum aquaticum,hæc non tantùm aquaticum, fed e-tiam verbalem feu facramcntalem in verbo promiflîo-nis conftitutum. Ioannis cnim propria vocatio erat fi -cutetiamMofis, prçdicarcveterihominilcgcm amp;pœ nitétiam peccatoriun,vtChriftus cum yeniict cum fua rcmiffionis fide,haberet locum(vnde amp;nbsp;praîcurfor Do mini di(âuseft)neveniens cum remiftîonc fua, fi non inueniftetpœnitentesjfruftra venifter,amp;tcrrararemif-fionis contemptricemanathcmatefcrijflct. Contem- : pûfiet autem, fi non pocpitentiac prædicatio præccifif- nbsp;nbsp;nbsp;j

let. Arque hancfu^m pœnitentiânam prædicationcm loannes figno aquei baptifmi in hoc à Deo dari con-firmabar,qTQod ramen non iuftificabat ,ficut Chriftv baptifma facit.Et fi entm loannes remiffionem quoqgt; prædiearet, haectamen ilîias , quemadmodum nec Mofis,propria Icgatio non crat, fient nec baptifma, il-linsremilfionisbaptifina,fed tantum modo pœnitê-tiariæ prædicationis eratin remifiîonem amp;nbsp;fidem panic mox rcuelandam.Quod autem remifiîonem quoqgt; prædicab3t,id qaeraadmodum Mofes quoque fece-rat,obiter faciebatjUon vtex fuo fibi delcgato pecu-^ Hariofficio. Vndeamp;fpiritusvbiqiie de îoanne dicit, quodprædicaritpœnitenriara amp;nbsp;baptifmum pœnité-tiæ:Ita tarnen pœnitentiae,vtad remiffionem peccato-rum, quemadmodam Marcus dicir,hoc eft, quæ viam expediret ad remiflîonem. Contra antem Chrifeus amp;nbsp;Apoftoli Chrifti, accepta à refurreâione legation e, propriæ reraiflîonis amp;nbsp;gratiæ erant præconcs . Quod autem pœnitentiam quoque prædicant, amp;nbsp;prædicarc inandâtur,,id obiter propter Euangelium,id eft, remit* fionis prædicarionem faciunt. Vnde amp;nbsp;baptifmaha-bcntnonpropriæpœnitcntiæ, fedremiffionis amp;nbsp;gra-tiæ.AbluitjinquitPetrus,fordesconfeientiæ. Quod ' autem Paulus pœnitentiam amp;nbsp;mortificationem ba- Rom. ptifmoetiam tribuit,id non ex fubftantia facramenti ducit,fedquôd æqumfitjCura mortui fimus cum Chri-ftoin baptifmate, vtetiam mortificemus membra^ quemadmodum mortuos dccct : non inde argumen* tans quod baptifmus Chrifti fit tantùm mortificatio-nisjfcu pœnitcntiaefignum . Qnisquis igitnrdodè ftiper his loqui volet,mifTa horum vaftitate quàm pote lit Grämaticilßme agat,amp;pœnitentiam pœnitcntianij,

140

fidem fidcnVeHe finat. Ec loanni tribuat fuam fibî propriamlcgadonern,amp; Chrifto fuam.Loquorauteni tie Chrifti legacione amp;nbsp;baptifmatejquod à refurreäio* neiaftituitprædicandum, nondcillo baptifmo cum loanncm adhucadiuuaret. Hæcmihi in præfentiafu-f'crpropvietace pœnitcnnæ,amp; baptifmi pœnitentiarij oannis contra vaftitatem iftorum vifum eft, vt Icire-Tur,quid propric fitpœnitentia,comiTioncrc:vtpœni-tenciæ fua fibi vis , remiffioni amp;nbsp;ßdcifuatribuatur.,amp; •nebeptifinata comifeeanrur .Neque^nim valet argti-mentum,pœnitentia nihil prodeft fine fide, ergopœ-nitentia eft fides.A-ut pœnitentia vera non fit fine inor tificarioneamp; renouatione veteris hominis: ergo pœnitentia eft ipfamortificatio autrenouatio.Sicutnófe-c^uitur, Dominanon eft fineferuaautpediftequa:ergo Domina eft ipfa ferua aut pediftequa.

De C0^F€SSI01lt;[E.

EI V s D E M monctæ eft, ejuod confeftioncmaufi-cularem fic commendant, vtprorfus neceftariam ' dicant,adcoquechriftianumnonbabedura,qui hanc non vfurpet : fed cxcommunicâdum quoque qui cam ncgligat.Sic enim eorum quidam diccbar,amp; præ-loinfupcrpromulgabac : Qui hanc confeftionem 0-inittct, ad Papatu reJegator : fed neque ad Euchariftne .participium admittetur. Qua alia via putemus Papatu ccepiffe primum, fi non ifta? Dicite cnim vos,ô noftri noui Papæ,quid vobis venit in mcntem,aut qua demu fróte,quüuè domini vcrbOjhæcinneceftarijs ponitis, quorum nc meminit quidem vnquam Dominus, nc-^ura necelïaria fecerittluflît ille prædicari fua mand^a-za,

I4I

ta, non veftra décréta, videlicet quiadcfolâtur altaria: quia rarcfcunt cœnantes: quia mifla confeffione,liccn tiuspcccari vident: ad minas igiturconfugiuntpapali iure. Paulus tcntarefequcmquc iubetprius quàmad Synaxim accédât , ad difcernendum panem corpus à pane non corpore: auricularitcrconh'tcri noniubct: iulTurus certc, fi quidem à Domino acccpifiet. Nunc ■quæ Paulus in tertio cœlo non vidit,iftornm cancolla-ria nobis didat amp;nbsp;fupplet. Sed poftquam fatis côfelfi fumus,ad abfolutionem igitur tranfeamus.

SO LVTIOriZ.

Diévar abfolutionempriuatatn,tamnecefiaria efl'e quàm Baptifmum, Quafcripturaautem cô-firnaarc poflimthanciftius abfolutionis neceffi-tatem? VbiChriftus diftinxitinter publicum Euange-lium amp;priuatum, inter abfolutionem publicam amp;nbsp;pri-uatam? Siidnufquamfecit, qua igitur autoritäre ifti præfcribuntjVnde mandatum nullum habent? Nimiu fibi permittunt rn nos, amp;nbsp;nimium nos illis côccdimus. Abfolutiautem ad facramentapergamus,

2)£ S^ C nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RV M

ÏVST IF IC a’T lONE, )

Cv M magno mundimalo quidam fcribit, Sacra-monta noftra non iufiificare,neque vimiuftificâ-di habere,manifefio nimirû errore. Si cnim verbum in fe habent quod iuftificat, amp;nbsp;iufiificandi vim ha bet,qucmadraodum fcribit Paulus: Euangcliù cft po-

tentiaDei ad falutcm omni credenti.Eti Corinth.xv-lt;. Per Euangcliura faluati eHisdmpictas igitur eft, Gicra-menris negare vim iuftifïcatiuam,vbi fcribinCircunci-fionihil cftjBaprifina nihil eft, Euchariftia nihil cft, ie manifeftum errorem vocat, illis vim iuftificandi tribuquot; ere. Sed óc hoe impium eft^quod ibidem addit,vel fine facramentisnos iuftifieari poÏÏe, Geut Gedeon j in -quir, Madranitas finefigno vincerepoteratjficredidif-fet. Quödfi ChriftusnoninflifiTetnosbaptizari, amp;li-berum reliquifictjtum verum fit quod dicitmunc poc-rö cum Chriftus iufferit fuos baptizari, non pótefii: ho impium eflcsquod ifte fine facrametis falutcm facitpa» rabilem. Quód fi hac m re neceffitatis falte femel me-ininifrer,excurandus fit, nunc inexcufabilis eft, amp;nbsp;tan--to grauius peccatjquanto maior eft autor. Hoe tarnen omnium deteftabiliflimum eft,cum iam fciat meiiora,. amp;facramenta iuftificarc nunc palam affirmer, non ramen hoe q^uod peecauit eraendat,fed fub Zuinglij no.« men publicis rhematibusidfaótum vadit,quo fibipar-catmanticulatonvi'deliccrpopulo imponimus,amp;ora,-tores videxivolumus.,

LITig^’RE LIC£^T

'i

V N c tempus eft,vtraifro templo,adforumamp;ni-l\j tes trâfeamus. Igitur pri-mum omnium hoe có-^ftat: verbum Chrifticrucis verbum efte, quem-admodum Paulus vocat. Hoc verbum lires prohiber non obfcurè,nififi noscæci fimus. Quis enim non vir dear, quid fibi hoc verbi velit, Nonrefiftendum efte' malo?neque illi ,,q^ui in iudicio tecum contendereve-

1)3

lit, repugnandum?Quin tollenti pallium, cddcdnm e* tiam ueftempotius,quàm cumeo litiglndum. Vtetia Paulus additjCur non potius iniuriam patimini?Cótra hanc crucis doóti inam quidam fie tendit : Magiftratus bona Dei creatura eft,qucmadmodum cibus amp;nbsp;potus, inhocàDco conftitutus, vt eo tanquam mftrmcnto aduerfus iniuriam vtamur. Quia igitur fie medium eft, vtcaro amp;nbsp;vinum:crgo co vti licet,nent amp;nbsp;came amp;nbsp;vino vtimur. Refpondeo : Magifhatum medium quidem inftrumentum elfe à Deo aduerfus iniuriam confti-tutum,verumtamenalitef quàm carnemamp;vinum.Ma giftratus enim tale medium eft,quo nobis adnoftram iniuriam propulfandam vti eft vetitum:quemadmodû ctiamcaro medium quidemeft, itatarnen,vtfi cum proximi oftcndiculo edenda fit,vetita fit:vt qui hoc in c.afu edat,inpræceptum chatitatis peecet. Itaque eft vbimagiftratu vtilieeat,cft vbinonliceat. Si proxinro fit commodandum,hîc vti licear. quemadmodum Mo fes ab fente Magiftratu tutatus eft fratrem fuiim aduer fas Aegyptium, amp;nbsp;Abraham fratrem fuum aduerfus reges. Aduerfus violentiam tibi ipfi iilatam hie vti non licet.Sed Paulus prouocauit,inquit,Ergo nobis quoq; prouocare licitum eft,Si prouocarc autem, quod pars litis eftjlicetitota igitur lite vti liceatRefpondeo. Pin- ' rimum intereft tua caufalitigcs,an aliéna Jam diximus excharitatis mandato nos deberehoc proximo, vt, ft quern videamus iniuriaaffici,hunc tueamur; non quod ille.cui fitiniuria fubornarc aliquem autinftrue-re dcbeat,fed quod tu, vel non rogatus facere id eius nomine debeas. Sic Paulus cum rem Domini ageret . non fuam,amp; defpofitum propugnaret non peculium, litigate amp;nbsp;prouocarcpotuit;amp; fiquando vfus eftet,

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;£ 2

I

V

’44

pro fide fua ctiam debuit.Nunc huîcîdcm eft, niaagas analienajanlitibus vtans quatcnus vetitae funt, an quatenus non vetiræ funt.Non poffit tarnen pater filio rum gratia litigate hocprætextu, quod proximi gratia faciat:Nain parenteSjdoniini funt ctiam fi Iio rum : ac proin filij peculium funt paren tum^proquolitigare no licet. Sicutfcriptum eft,Siquis velit auferre tua, ne répugnés. Hæc omnia cum iftcigncrarit, faólum eftvt vehementer peccarit, amp;nbsp;toti Ecclefiæ ad peccandutn autoramentofit.idqueadeo contra fe ipfum fadum iuit:videlicet dum plus fatis popularis videri ftudet in aflerendts politicise Chriftianifinu vulnerat. Hoc inte rimverû efteChriftianümagiftratum no cfTe vetitum, fed liteSjiuxta illud,Et non potiusapud fendos? Quo circa fi duo indicium aliquod fine contentione àMa-^ftratu velinqifti propofita fimpKcitcr caufajMagiftra tu vti poffientefieVt dixijChriftiani fint magiftratus: fen, vt Paulus loquitur,fandi.Ifti cnim componcre (quod ounqua vetitum eft)quærunt,non contcdere.Alioqui chriftiano vrolentia oranis ferenda eft,quamfi cum ciuili lite propulfare pofiet, non debeat, Sed Si priuata chriftianorum inter fe compofitio Temper licita fuit. Is verb peccat, quod quoslibet magiftratus chriftianis h'eitos facit, quodque forenfes contentiones amp;nbsp;compo-

fitionem non feparat, Expo^

exl^osirio ILLVTf V, ^atermetti'vfjuemado o^eraturf ego opror.

Hn-^c locum itaconfpurcatiftanatio, vtqinsin-dignatione cogi poflit ad fcribcndum, fi nô cha-ritatc. llli fic enarrat: Duplicem efle Operationen conditionis,amp; conferuationis. Et conditionem quidê in principio mundi fuiffe cenfumatam:conferuationis autcm operatlonem adhuc irc. Verùm hoc comment« pro loco amp;nbsp;indodum eft,amp; mcptiffimum,nequc coel« neque terram attingens. Quod quo euidetius pateat, meam ponam fcntentiam,vt ex collatione veritas col-Iiqucfcat:quæ perfe fic potens eft, vtpulfo mcndacio, ipfa cor violenter inuadat, expugnatisque præcordijs, mcndacijfedernipfafibideuendicet. Eftigiturfente-’ tia mea h«c:Curarat Dominus infirmum hominem ia fabbato.Id culpant ludæi. Refpódet lefus: Pater meus vfque modo operatur, amp;nbsp;egooperor.Quafi dicat Vos' me accufatiSjVt qui hune curando fabbatum fregerim: at codem ore amp;nbsp;patrem meum fraóli fabbati accufatis. Ilie entra haélenus opcratur, aeproinde amp;nbsp;ego opc-ror. Quafidicat, Cumillemefibipcromniafimilem gcnueritfiliura,crgoquicquidillefacit,egofaciofimi-liter.Cum autem curare ægros opus fit diuiiiae virtutis» amp;ego idhodie fccerim: ego autem nil faciam,nifi ide faciat pater: pater igitur hue aegrum pariter mecum fa-nauit.Proindequi me accufatfraiii fabbati,amp; patrem quoque accufar. Tantùm enira quæ ille fatit amp;nbsp;fihus fa cit. Ira filius non diuinicatem iuam probatam hoc ver-bo voluityVtputantjfed fuumfaóium per parrem,cuiuamp;

14^

autorîtate omnîa faciebar, voluit hac apologia excuià-tum. Ifta eratfententia huius verbi cum accufatione cjuadrans.nec aliter effe potcftjuifi fortè apud eos, qui niliquodipfîaiunt,nilrc(îlumputant. Hic vkimus noquot; lt;ius mihi in loânc vifus eft : nâ reliquos in Gcrmanico feripto foluimus,ad Pauium igitur tranfeamus.

IL LV T) L^^VLI CO II INT IL II

Sic tarnen quaßper ipnem.

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VM Papiftæ iuxta Auguftînifententiam, locum

V f nbsp;nbsp;iftum depurgatorio igné intelligcrent, amp;nbsp;Luthe

rs raniin hune lundis vmbonibus iront, detorque-dus igitur aliquôerat, nequodüli vellentcfTe videre-tur, Ergoad tribuIationOm deflexum iucrunt:quod quàm ut iqdodum,ex collatione apparebit. Dabimus autem germanum fenfum , quem inde ab Apoftolis vfque neminem video aflequutum . Principià igitur conftat Paulum hîc de ædidcioEcclefiæ amp;nbsp;dodorum officio agere,idquc perpétua quidam allegoria. Do-dores vocat ædificatores, Ecclefiam .autem ipfiim ædificium,feu domum:Aurum, argentum amp;nbsp;lapides preciofos,probam illorum dodrinam zligna ,fœnum, ftipulam,improbam dodrinam vocat. Tanta porro allegoria in fine quarti capitis fe operum omnium ædificantiumdodorum,venturumdicitcognitorem, hoceftjCxaminatorem. Breui inquiensveniam amp;co-gnofcam,hoç eft, exarainabo iftos, fcilicet do (Stores veftros.H enim hoc loco cognofccre eft. Atque hanc fuam examinationem,in allegoria ignem probanfem appellat, item diem. Quemadmodum enim ignis fe-parat

147

parat argentum afcoria, exurens fcoriam, lignumjff»--num,ftipulamdta Paulus fua cxaminatione doótrina illorü improbam cxurcret amp;nbsp;tondemnaret, amp;nbsp;impro-bosoperarios àprobis fepararet, iudicaretque .. Et flucmadmodum'.dieamp;difcernit amp;nbsp;dijudieat colores noâe cófidbsdta Paulus fuoaduêtu vcros do ft or cs cum ipforum doótrinaa non veris fcpararet.Dié enim-vocat,non diem aducnrus Domini in ludicium, fed fuiaduentus adiudicium : vel fane tempus diem vocat, ex illo Græcorû prouerbio o.yuS'i’TifófTi^cafaAndia.f, Xfóyof , Intelligit autem,vrdixi,diem aducnrusfui ad illos.Veniam inqutt, amp;nbsp;cognofcam iftos . Sequitun Si cuius opus ( examinatum videlicet ) manferit vti probum,IS mcrcedem accipienhoc eft qui dofte, ü-deliter amp;nbsp;prudenterin apoftolatu fuo egerit ( id enim requiritur in oeconómis) mcrcedem fuæ in officio fi-dei habebit iuxta opus fuum enim iudicabitur, mercedemqueaccipiet. Quod ft cuius opus exuftura fuent,opus hoe damnum patietur, videlicet tempore examinationis mcæ. Exarainatione enim fua Paulus damnaturus, amp;nbsp;quodammodo exufturus erat illam malidograatis fupcrædificarioncm; hæcfiipeiædifîca-tio exureretur,acproindeopus derriraentum paterc-tur. Aedificatorenim oleum amp;nbsp;operam, quod aiunty perderetnpfetame faluus foret, lie tarnen vt per igné; hoc c4, ficxaminationecorreptus relipifcerct. Hunc ignem ego huic nation! hodie,amp;in hoc loco amp;nbsp;in om nibus alijs ftruxi.Etenim dies eft,quo Dominus fedet Conflans amp;nbsp;purgans filios Leui,id eft doftores populi fuéfivelint,refipifcant:vt autemid non velint,opus tarnen pœnas dabit.Ncq; enim fuper mendaciûfuit, iîiquitSapicntia,ncque vfque manebit. Sed quemad-

14?

mo Jum fcripfit de Chrifto Efaias:Regnabît Dominus dum cijciar(omnis mendacij )iudicium ad vidoriam. Etqucmadmodum alius propheta dixit: Nugas com quia lege receflerunt colligam .Poftquam autem ig-nem doCtoium expediuimuSjad votum igitur viduarii tranfeamus.

T) amp;nbsp;I F I E,

vGVsTiNv slibrodcBonoviduatuscapitCix, hac Hde male devoto pudicitiacviduarCi intclle-xit: alioquiOnea quidemfentcntia)reótè fentiés de bono pudicitiæ. Sic autem fcribit : Poftquara virgo aut vidua continctiam(pudicitiam dicerc debebât)lê-nicl expetiuerit,elegerit,amp; voti dcbito( Dco )obtule-rit,iâm non folùm capeiTere nuptias,fed etiam fi nô nu bat,nuberc veile damnabile c/î. Nam vthoc monftra-ret Apoftolus non ait,Cum in delitijs egerint, in Chri-fto nubunt, fed nubere volunt, habentcs inquit, dam-nationem: quoniam primam fidem irritam fecerunt, ctfi non nubcndojtamcn volendo. Non quod ipfe nu ptiæ tali'um damnandæ iudicentur,fed damnatur pro-pofiti fraus,damnatur fradi voti fides, damnatur non fufceptio à bono inferiore(idefi:, ex rupta fide pudici-tiæ)poftreraô damnatur taies, no quia coniugalc fidé poftcriusinicrût,fed quia pudicitiæ prima fidp irrita fecerût.Hæc Auguftinus. Equidé pluribus inibi hanc fententiâ agit. Luthcrus auté cû plerQquefitAugufti-nianusjhîc tarnen ab illo diflcntit. Naquod ipfehanc prima fidé de fide iuflificanteintelligit,amp; non defidc pudicitiæ, id plane coadû cft.quâ fcntcntiâ,vt ipfe pri mus habet , ûa fine alicuius dodifufFragio,inuito Paulo pofiidc:. Sed vc ilU ciariora etiam fiant noftrâ dabimus

149

’dabimus fcntentiam,

Ac principio quidé Apoftolus hïc neq; de fideiufti-ficante loquitur,vt Lutherus, ncq;dcHdc pudicitiæ vt Auguftinus autumat-.fed de fide, feu voto otficij lo-qukur.Viduatus enim eo tempore officium in ecclcfia cratjin hoc confiftens,vt peregrinos fratrcs honeftè ac eipcrenthofpitio.Priufquaautem hoe officij illis de-legarctur,fidé dabant fe in eo fore fideles.Hanc fidem Paulus hîc fidem primam intelligit, quam -quia Deo datam pollea rumpebant:ergo quà huius,damnationê illas habere pronunciât. Hoc enim fciendûhîc,quôd dupliciûviduarumhoc capitementiofiat. Prius pau-perum,deinde iftarum in officio exiftentiû, quibus de agere incipit ab co loco. Vidua eligatur. Quia autem Paulus illis vitio vertit quod nuberepoftcavoluerinr, clariffimu eftjamp;eflepoteft, hanc conditionc in voto intcrceffiffiCjVtquæ officium femel fufciperct, dum in eo permancrct,nó nubcret.Alioqui enim cur illts nuptias exprobrarct? Tametfiauté fides non dareturpo tiffimü pro pudicitia feruäda,fcd pro officio delegate, tarnen hçc officij fides includebatinfepudicitiæ fer-uandç fidem. Atq;cx his omnino patet illo tempore fc-ueriorem fuifie in ecclefiadifciplina. Etenim cuiofficium aliquod comittebatur vt ipfum perpetuaret,non vt,cum ipfe vellet, deponeret, fed cum ecclcfia, vnde acccperat,vcllct.Quare amp;nbsp;Paulus Deipa damnat, qui mundum amplexatus,fufceptû femel apoftolatus officium abicciffiet.Quod quid aliud erat,quàm,vt hîc di-cit,primam fidem rcliquiire?Hoc Chriftus vocat, manu aratro admota,retro rcfpicere. Vnde «ScPaulus i'am immolandus gloriatur fe fidem feruaffe, amp;quam fide intelligat additiCcrtamc bonücertaui, curfum,inqui

V

• T5O

cnSjCofumaujjdc Apoßolatus fîdefarisclarçfclocuta innuens.De bac loquitur prima Carinth.ii j i.In occo nomo hoc tantû requiritur, vt fîdclis inueniatur . Algt; bac o’fficij fîdc feruata,dominus quoq; feruum ilîum fidclcm vocauitâilum autcm-qui officium non facir, hune hipocrita appellat Qui autem officium plané de-feritjhicnon hipocrita, fed defertor amp;nbsp;platie itnpiusi ficut Demas amp;:iftæviduæ.Sic Paulus TimotbeOjdepo fîtumferuainquitjideft^quodtuæfidei creditum cft. ludicat autc Paulus cas damnatas, amp;Sathanâ fecutas. ex fruâibus. Quia cnîm in officio fibi àDominoamp; Ec-clefiacômiflbfuerunt infidèles,quod tarnen cum data Domino fide fufeeperantergo cas fidem etiam iu-ûificanté prodidifTe fentit, Infidelijinquitjdeterior cft,. amp;nbsp;fidem abnegauit.Non cnim de fide öfficij data, fed de fideiufiificationis hîc diintaxat loquitur. Al ioqui fi primam fidem de fide iuftifîeante intellexiffetPaulus, quid opus fucratapudTimotheum adderc, habentes condemnationé? Neque cnim id dubium erat,velob-fcurum.Huncefic Gennanû h uius loci fenfum,nullus, fperojinficiabitur.

VIA in prioribus articulis de imagine Dci di-f J ximuSjproindevelutaudarijlocoadijciédûe-rat,quôd quida male docér,illâ Gen.i i, imagine candé cfTe cumillaEphef.n i r,Induitenouûhoini nc,quifccundûDcû creatus eftiniuftitia amp;fanditate, qui renouatur in agnitione Dei fecundû imaginé eius qui creauit illû.Col.i i i.Hîc cnim dü bas imagines fie confundûtjVehcméterindoôlifunt,Loquitur cnim per contentioncm

UI

■cöntcntionê Paulus in his fuis locis no obfcurc de du* plici honiinejveteri amp;nouOjCarnali amp;fpiritualhgcnc* rato in carné amp;poftearcgeneratoin fpiritiKamp;homine» quern ad imaginé Dei faâum his dicit locis, de nouo homine inte!ligir:qui cum ex Deo nafcatur, ad fpiriru* alé quoq; Dei imaginé fit,comparaturqî.Porrô Mofes in fua imagine non agit de Ipirkuali homine^fed de ho mine carneo tunc faóto,hoc eft,de homine cóiugali,amp; cómuni eiufdé fubftantia.Etquidem Mofis imago car-neæfubftantiæ eratrelinquéda, Pauli ante imago fpi-ritui.Itaq; vtriq; imagini fua erat natura reiinqucda,amp; fualoca. Ex ilia Mofis imagine Paulus hoc produxit, quod virû dixit imaginé DeiCpatris videlicet)ac proin-de virü caput vxoris eflewt Pater Deus (quem fuo mo reDeum vocatPaulus)caputeftChrifti.Hasimagines »Cor.p quia ifta natio fie confundit,hoc indofta eft.

/N ILLV^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;LI.

‘Poßn ygt;erbd Tnea in nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;plantes çceloSj

jnndes terr am,amp; cgt;

Cv M Deus pater loquatur toto hoc capite,amp; iden-tidem Chriftii comp eilet, iam iuftum fuum, iam brachium fuum,vt qui nomine fuoregnaret, vo-cans: Queraadmodum dicit,Propeeftiuftus meus, egreffus eft faluator meus,amp; brachia mea populos iu-dicabunt.Cum,inquam,toto capite de Chrifto loquatur,tandem etiam ipfum his verbis affatur.Pofui verba mea amp;c. Vthinc difccremus amp;nbsp;Chrifti officiu, amp;nbsp;eiuf-dem aurhoritaté,nec non amp;nbsp;verbi eius virtuté amp;nbsp;cffica ciam.Alioquiquisaufitfibiarrogare cœliamp; terræaut populi chriftiani crcatione præter filium ? Cum igitur

152

omnia amp;nbsp;verba amp;nbsp;fcnfa ita apte in Chriftiim competat iuxta veterem tralationc:male igitur quidam fecitjquf malo aufu iftafic nouauit : Vt plantemin prima perfo-na tranftulerit contra ordinem amp;nbsp;verborum fenté-tiæ.Quomodo cnimquadret,pofui verba meain ore tuovrplantem cœlos ?Non fic Hieronymus primùin fccit.Cur non potius qui omnia cum patrc,'in nomine patrisadminiilrauit, ctiam verba in nomine eius pro* nuiiciaiiit ?'Quemadmodum Heb.i fcriptum efliQui ( Chriftus)portat omnia verbo virtutis fuæ. Ncautem ad Sion(id eft Apofi:olos)trahi poffit,quafi Sioni pofi* ta fint verba in ore, id non ferunt circumftantiæ , vt plantes,amp;maximeillud quoddicit: Et dicas ad Sion populus meus es tu, cum conflretEcclefiam non cfie Apoftolorûjfed ChriftuQui enim habet fponfam ipfc' fponfus efi.Vtrocunque trahat ifte, indoduseft.

CT^O IXLV.

_ o c caput quidam totum Cyro applicauit, cuta* I—I men ibi fint,fi fimpliciter agamus vt verba fonat, •*- -*quæ Cyrumomnino non ferunt. Primum illud:; Rorate cœli defuper,amp; nubes pluant iuftum,aperiatur terra amp;germinet Saluatorem.Deinde illud loquentis Domini Dei: Tantum in te eft deus,amp;.non eft Deus abfquete. Vcretues Deus abfconditus Deus Ifrael Saluator,cum cæteris illis cohærcntijs,vbi dicit, Ciui-tatemmeamædificabit.Idquodde Cyro certèintel-ligi nonpoteft:neque enim ifte ciuitatem aut ædifica-uit, aut ædifîcari iuffit, fed templum tantùm,quemad-modum idfacræteftanturhifton'æ. Ifta omnia ego, amp;nbsp;quotquotvnquamfucrunTante nos,de Chrifto intel-lcximus:ifte verb contràjtotû caput Cyro tribuit. Ego

fie fentio,prohetam fub figura Cyri,ctiam Chriftû de-fcriberc voluifie (qui verus Cores, id eft, pal tor fuit) ita tarnen fubfigura,vt sliquando inapertum de Chri- ' fto fermonein cxierit:cuiuimodi funt hæc loca iain di-da : quæ nifi quis violentertorqueat, vt ifte facit, ad Cyrum fpedare non potcrunt. Primùm enim necefle habet,vt pro,in te,cum te legat, contra Hieronymu amp;nbsp;Septuaginta:quibus,opinor,linguaiftapaulo familia-rior fuir,quam huic nupero eius colono : deinde contra ingeniu circunftantiaru in eo,Vere tu es Deus abf-conditus , apoftropha fidum iuit ifte, cum inquit Hieronymus, etiam ftultispcrfpicuûfitjvnum elfe fermo nis côtcxtû,ncc pofTe fenfum diuidi,qui in iplonarra-tionis ordinc amp;nbsp;ratione coniundus eft. Neque credi-bile eft,Apoftolos banc falfurâfuifle admilfuros vt pro in te,cû te legeretur.Hîc cniin habemus obfigna-culû illorüfummorûlocorûapud Ioanncamp; Paulum, viros noftræ profeffionis peritiflîmos.Primû vbi loan-nes dicit:Philippcnefcis t]uôd pater in me fit,amp; ego in patre?Et itc,pater in me manés ipfe facit opcra.Pau'us-quoq; Deus mquics erat in Chrifto.Cü igitur Hebrai-custextuscuius ifte vult viderivindex,habeat,inie,n5 feredû cft,vtcûtextusiniuria bis locis fuùaufcraturfun damétû. Similiter illud quoq; quod prius dixittSalua-toré rorafle dcfuper,amp;hîc illû Deûvocet, èi codé no-minequo antè,Saliiatorc, quis nô tnalithanctextus col uenientiâ ampled^quàm licétiofas iftas torfuras:præ-fertim cum videamus toto capite,pâtre itainfilij expa-tiationibus verfariè Alioqui fi totû caput adCyrum fledere obftinauit, quomodo tandem id quod propheta in fine capitis ponit,Cyfo accômodabit?illudinquara: Ad eum veniét,amp; côfuiidêtur omnes quitepugnabant

V 3

T54

îllî.Videlicet enim id muiter ilia tuficiabitur, que refe* ôum vidi Cyri caput,in vtrem fanguine plcnQ tinges, ficafFatur:Sanguincfitifti,fanguinebibe. Autvbiillud relinquet,quod ibidem pater addir, In Domino iufti-ficabitur,amp; laudabitur omne fernen Ifrael?Et ft in toto capite nulla fuit Chrifti metio, quomodo illud illatiuû patriSjE R G o ; Ibi ergo in domino dicent,poterithabere lociimêOiTinino enim hie Dominus,Chriftus eft,in cuius nomen qui credunt,patre3amp;folum amp;nbsp;verft Dcu, cui foliomncimpertûamp; iuftitia fit,agnofcfit. Autfi hie ex abrupto dicit fieri mentione Chrifti, cur no ferat in media allegoria,manifefta eius cuius eft fieri métioné? Quod tantu abeft vt abfurdû fit,vt etiam congruum fit ad allegoriç expofitionem.Ifto enimmodo fit,vtquo fpedet Cyri allcgoria,clarius cognofcatur. Mca igitur fententia fermo ifte de Cyro fic cóftitutus eft, vt fimul in fe habeat Chrifti defcriptionô,aliatTi quidc allegori ce,alia autem plane amp;nbsp;apertè.Et quemadmodü quedâ funt c|uç folum Cyrum cóccrnant,vt‘illa: Et me no co-gnouitnta rurfus ibi quedam efte,que folum Chriftum tangât:cuiufmodifuntquç ante dixi. Cum igitur caput hoc itadiftindè effet intelligendû, indoótè facit ifte, quiomnia3ccuamufïïalba,ad vnuin Cyrum impertinê ter detorfit. Dodi feribç eft, videre quid in eiufmodi allegorijs allegoricu fit,quid hiftoricutamp;relinqtiere li-teram in fua veritatc,nó violate: vt ifte,qut ex claris bo nis pleruq; obfeura fabricat,non admodû bona. Vt c-nim fciatis,non hoc tantu loco prophetiam fic intexuit propheta,fed cap.v 11 idem lufit, vbi Chriftu de virgi-neconcipiendfi dixit öenafeiturä. Quod fi tarn rtgidc contextfl appellemus ibi, quàm hie facit ifte, nimiruil-liusibijVthuiushîcprophctiçiaduram fcccrimus .Id

in

E c hoc pTçtermittendû eraqquöd illü verficulS • l\j ® ® domini manct in æternû,ifte co flcxir^ quödEuangeliiiinuitisviäisq;omnibus aducr-farij s, pertéfurû eflet curfum fuum per vniucrfum ter-raru orbem.Quafi verb hi loci de huiufmodi pcrtefio-ne curfus verbi fint intelligendi, amp;nbsp;non potius de eo, quod Deus fignifieat,eredentibus verbum fc feruatu -rum.Queadmodücap.XLVjIurauijinquitjpcrmemct-ipfum,quod verbü iufiitiç egrefium de ore meo, non redicuru ßtad me vaeuQ : id eß, cgo eertßfima fide fla-turus fum verbOjVtqui illi credit,huic manfurü fit in ç-ternû. Hic eßproprius fenfus horum locorii, qu£ cum ßnt feitu vnice neceßaria3amp; maxime confolatoria,non ferendûputabâj.vt vel feßuea impr oprij fenfus illis in-ferretur,nedum ifiç trabes.Stat cnim Efaias hîc in pul-cherimaantithefijOmnifcaro foenum,fed Verbü Domini manct in æternum: quernadmodüctiam Petrus compofuit. Quafi dicat, carne amp;nbsp;operibus earnis nihil efficitur,ncqj hæe naanent in æternum, hoc eß nó fub-fißuntin tetatione, autiudicio: Verbü Domini autem ißud ßabitjfirmü credctiinßrumetü quo fidat, cuique innitatur.Staturü enim fe verbo fuo Deus iurameto cq dixit,idq; perfemetipfumjVtjni faciar,fe ipfum abiura-riqquod fitimpoßibilc. Tametfi hoc quoq; interim ve rüeßj quod quirepugnatEiiagclio, aliquädo Clirifto

amp; fuis fîntfubijciédnquêiidmodû fcriptû cfü:Gés quæ te non i-cceperit,pcribit.Vcrû hinc non fequitur,eos fi dé recepturos, aut euâgcliû adoraturos. Subijci enini gladio,autaltoquodainiudiciopofTunc,quifc verbo fubijci Chrifto nolunt.Igitur fie habet. Qui fe Chrifto no fubdit veibi fide,is fe plagis:fubderc illi debet. Ve-ram iüa-iüc confandh^Scomnem omnium nationum fubicâionem verbo futuram putat, quod quàrn verû fit (ni vehementer fallor) propediem ifti fenfuri funt.. Cæterû hoc paâ:o impleredebuit illud Efaiç verbum: X nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et erit ficut hodie,fic ôc cras,amp;multo amplius, de quo

fuprà. Iftaatqnd genus alia ille fie cifutit,quæ deinde fpargûtur per orbé,fpargûtur per Ecclefiâ.Quôd fi ius fedentiû ircr,cogeretur ille eiufmodi vel tacere,vcln5 impunèadco cffutire.Illas porro minuiias illi dona-musvtcap.xx xii11 EfaiæIdumæâ,SynagogâIfrael, id eftjludæâ efre,aftirmarit. Credantid qui illi quidli* bctcredunt,mihildumæâ hoc loci ludæa effenonfit yerfimile. Poftremoquod Efaiæ Leuiathan dicit elfe CçtejhoCjquia illûpriuatim monui,nô putaui hîc repe tédû.Sic filiosDei Gcn.vi.iuftos fuiffe fomniatjCÛ Gi-gantû genté Mofes intelligat,quemâdmodû folct im-menfitaté fignificarc adiedio Dci,vt cedros Dei,mon tes Dci,amp; fonitû Dei legimus. Has inqufvminutias,nc omniaprefccutivideamurjillidonamus. Quodli hæe quantulacunque loca cautiorem erga hos reddant . lcdorem J fathabemus.

B A S I L E AE

PER PETRVM PERNAM