ADVERSVS ANABAPTISTAS LP BRI VI. N V N C PRIMVM e' Germanico fermoné in Latinu conüerfî* per lOSiAM SIMLERVM t I G V R ï ]St V JÂé

ÈLbNCHVS pnccipuorumcapituni^ qux in hoc opère tralt;flantur,Pra:£agt;^ tioni authoris fubiedus eft.

R V M APOLOGIA,:» J«» caufas tx^onunt curno ad ectleßasfeu jderos cietut noßros accedanf,iodem interprète,

PlETATE ET SAPIBNTIA præftanti, Vuolfgango Vueidnerolu reconfultOjIofias Simlerus

Anabaptiftas Germantcèe» ditos, óó à me inLatinamlin guam cóuerl'os,uiderint,admiraturos cur illefcribendo et ego uertcndobunclaborë fufcipere uolucrimus. Nónulli enim,boni quidem uiri,fed non fatis in rebus his uer« fati,arbitrStur Anabaptiftas cffe genus ho minumnon admodum malum, Slt; potius erröte quodam ac nimio ftudiofandimo« ni3e,nonautem pertinaciauel malitiaqua« dam à nobis defecifte,?^ peculiarem feda . inftituifle’.Sd quoniam antea alrjs homini-bus exofifunt,ab alhs autem contemnun« tur,non deberi publicis ftriptis odia homi num amplius cotra eos cxafperari; prxfer« tim cum tarn multa haäenus aduerfus eos

E P I s T o L A confcnptafîntjUtnûcnon opus fucntdw DUO nouum laborem fubire. Altj ucro Ana baptiftas oppugnâdos eflciudicant,fiC eo^ rum dodn'nam peftilentem eflenornt,fcd exißimant malum hoc Anabaptifticû foH Germamæ noftrac proprium ÔC pcculiarc cflcjaliasaût nationes efle immunes â con» tagione ÔC labehuius erroris. VerQ utric^ mco iudicio longe à ueritate aberrât. Nam quiarbitranturnihil omnino contra Anas baptiftas fcribendum fuifîèjhi nccpdodri» nam neep mores inftitutacp eorum exadc nouiffe uidcntur,fienim hçc diligêter per* ipexiflenr,longe aliter iudicarent. Qiiâuis enim nónulli Anahaptiftaruminfigneshy pocritæ,fîngulari fpecie fandimoniæ fe ro ram populo uenditent, tamêreuera hoc ho minum genus cum fumma infeitia coniun ôam habet incredibilê quâdam opiniones habet quibus ÔC fidcslabefa» ôatur,amp; Refpublicæ bene coftitutæ euer« tuntur.Etcnim ficut uere copiofe in hoc libro exponitur,praîcipuûfidei dogma de graruita iuftificatiôe per Chriftum, pleritp eorum impugnanufacrafcripta ucterisTc fiamenti aboient : minifieriû ecclefiaccon-uel»

UcllunnCacramentorumufumno rede tra dunt ; ut nihil nunc dicatn de horribihbus dogmatibus Seruetanoru, Libertinorum, Dauidianoru ÔC fimilium Anabaptiftarü, qui omnes immanes 2C horribiles blaiphe. mias palam docent.Prætcrea uero fparjSt dogmata quæ tollut ciuilem focietatê’.cuiuf modi funt illa,De Platonica comunione re rum,De non iurando, De non exercendis iudicqs. Dp non adeundis magiftratibus, De comugqs no rebaptizatorSînecç enim hæc ignota funt. Vident omnes quam diffï culter retineri pofsit Politica obedientia,.ft uel maxime orneturtutcerte Paulus eâho norifice pratdicat. Quid uero futurü eft fi infanis ói furiofis illis licentia detur reuel-lendi omnia uincula humanç focietatis'^Di xit aliquando M.Tullius,religiones, pote-ftates magiftratuum,leges,indicia,iurifdi» dionem,fidem,remmilitarê,ærarium,tan quam fundamenta Slt; mêbra bene confti« tutæreipublicæ, principibus uiris tuenda amp;nbsp;uel capitis periculo defendenda elTc.Ha rum aSt tot Slt; tantarurn rerum cum hoftes amp;nbsp;inimiei fint omnes Ânabaptiftæ,merito etiam omnes uiri boni fefe illis eorSep pra« aa J

Uïs dogmatibus opponunt.Nec^ ucro alio rumlibri iam olim editi,BulIingerü ab hoc labore fufcipiendo auertere debuerunt: c3 cnim illi fubinde nouos crrores uctcribus accumulent, óó ueteres etiam augeat,noua quoc^ S)C fortiora mcdicamina huic malo curando adhibenda fuerunt.Necß ego nSc opus hoe laudare ftatui, ne forte tanquani domefticus teftis fufpcóus fimihoc tarnen affirmare polTum,ct bonafide pollicen,le=« diorem piö dC diligentem poft multos pre» ftantiflïmorum uirorum libros, qui ab illis contra Anabaptiftas fcripti funt,hüc quoqj non abfcp ftngulari frudïu Icdurum cHe-Si qui ueroarbitrantur hcc Gcrmanicefcribi debuifle, non autem inLatinam linguatn conuertijquod Anabaptifttea hærefis Ger maniac peculiaris fit,falfam de ipfa opinio-nem animo imbiberunt-Etenim non tantS noftram Germania peftis hæcinuafit, fed Italiam et Galliam iam duds peruagata eft, ôf nunc etiam renafeentiapud Anglos ec-clefiac Chrifti plurimum negotij facefsit: quin Si^ in Belgico ac apud Batauos SC Fri» ßosjöC in toto ill o tradu.quem nos inferio rem Germaniam nominamus, plurimum eccles

ccclefias turbatpr^fertiin poftquam Deus ex hac terrena in cœleftem ecciefiam uoca uit pietate 8^ dodrina celeberrimos uiros, D.Ioannem àLafcOjSC Martinum Micros nium, quifortifsitne Anabaptiftis Öd om« nibus alijs hæreticis reftiterunt. Det Deus fuç ecclefiæ in illis rcgionibus plures mini ftros,qui pari pietate,fide et eruditiôe,hoc damnum quod ecclefiahorum morte acce pitjCopiofercfarciant. Etfiautemilli Ger« inani îunt, tarnen noftra dialecflus adeo ab corum fermone uariat,ut non dubitem me multis rem gratam fecüTe, quod hoc opus inLatinam lingua tranftuli.Equidem non ignoro in omnibus ferè ecclefijs, Dei bene ficio, dodos ôd fideles miniftros effc, qui fuo Marte cum Anabaptiftis decertarc, ôd argumenta corum confutarc poftunt. Ve rum Anabaptiftæ plcruncß tales fugiunt, 6d clam per domos ferpunt, atc^ priuatos homines ôd fimplices clam ôd aftute aggre diuntur,qui fi hoc fcriptum diligêtcr legcs tint,melius ipforum infultumrepellere po terunt. Deinde ipfi quocß dodiores eccle« fiarum miniftri, multa in hoc opéré inue-

(dogmata pcrtincnt,quac ipfos iuuare pote« runt:quin etiam cum ui'dcnnt ali'arum cc« cleßarum dodores in oppugnandts crro-ribus cum ipft's confentirc, hxc ipfa cocor dia confcnfio in fide baud dubie illisiu-cundaerit. Nulla enim harmonia fuauior eft piorum SiC. fidejium orationc, qui in ca» dem ueritatis pietatis dodrina per tam diuerias orbis partes concipunt QC confen» tiunt. Quamobrem non dubito me ptjs 0« mnibus qui Germanies fcriptupi non pof funt legere, mea hac translatione gratum

acceptum officiu præftitifte. Et quia no» lira ætate quotidie multi libelli in luce pro deunt, Principum 8C dodorpm uirorum titulis inferipti, inquibus atrocibus uerbis ccclefîænoftrçhçreiêos damnantur,8C A' nabaptiftisjà quibus alienifsimç funt,adnu tnerantur,Iibentius hunc librû in Launam linguam couerti, utexterac quoc^nationes uideant,nos ab Anabaptiimo SC altjshære fibusjde quibus falfo accufamur, alienifsi« mos efle. Tibi autem, uir clariisime,hunc tneum laborem,quamuis exiguum,infcri5 here uolui. PrimS,propter fingularem tua pietatem,qua ueritatem agnitam badenus

firmiter am plexus, SC for titer arque ani« mofe confeflus es: neeg uel fenedutis infir mitas,uel multorum contumeliæ ÔC conui tia,quibusueram dodrinam profeindunt, tuam coftantiam ullo modolabefadare po tuerunt.Deinde propter eximium amorê, quonofträeccleßam,fcholam amp;nbsp;rempub» licamcomplexuseSjSC hûctuum animum huiufmodioffictjs dçclarafti,ut omnes no. ftros tibi obftridos habeas. His omnibus accedit amicitia nô uulgaris, qua focerum meum, mibi cqlêdiflîmû,D.Heinrychum Bullinger«, omnem^eiusfamiliam, pro-fequeris. C^iamobrêut teftarermeâ erga tegratitudinem ÔC amorê propter hacc tua {»ublica et priuata officia SC beneficia,hune ibrS in tuo nomine apparerc uolui. Spero enim te,q«i ecclefîam noftra femper ama. fti,hunclibrum,in quo ecclefiæ noftredos drina contra Anabaptiftarum uarias hærc fes defenditur,non modo probaturum,fed etiam contra aduerfariorum calumnias de fenfurum cfle. De mea autem interpreta-tione nihil prædicare poffuminam in hoc libro urgentibus typographis ita mihi fefti nandumfuit, utuix femel fcriptarelegere

poflcma'tac^ facile agnoico, multas dtcêdi formas Germanica phrafim redolere, idcp CO magis,quod mihi no longe à uerbis au» thoris recedendum putaui. Interim tarnen fpero mefenfum authorisbonafidereddis difle : QC quoniam hoc in interpretationc potiffîmum eft,fpero etiam pium Ledore ueniam mihi daturum,fi no ubic^ pura aut ornata mea didio fucrit. Te quidë uir cia» rüTime, qui pietatem elegantiæ orationis anteponis, cupio in hac caufa patronuni mihi efle, ÔC alios quoc^ monere, ut non tam uerba quàm res ipfas fpedent. Deus te unà c5 uxore honeftiflîma incolumem 66 firmumdiu conferuct. Tiguri pridie NonasAugufti ij6o»

Rvmgeorgivm mvllervh, ampliffîmæ RcipiiblicæTigunnæcon-fulem dignifsimum, H E1N R Y=

Honest quod quenquam ofc fendat,q» no Ika aetate, qua Euan geliumitautab initio praedicari coeptutn eft, fimul quoc^ Ana« baptifmus 6Ó aliae diuerfac 2C contraria do« dfrinae atq; dodores exorti funt, quafi Eua gelium caufahuius rci, tdeoep etiam in cul pa fiuac propterea fitfalfa, inquiéta, coten tiofa ÔC feditiofa dodrina: ficutinonnullos hacc diccre non pudet.Etenim Chriftus do minus in Euangelio inquit, Regnum cœ« lorum fîmile eft hominifeminanti bonum fernen in agro fuo:dormictibus autem ho« minibus uenitinimicus ÔÔ feminauit nia inter triticum, amp;C4 Qua fimilitudine a« perte oftenditur,falfamdo(ftrinam non ex Euangelio,fed ex Malo pet hominum ne«

P R AE F A T r Oî gligcntfam focordiam unà cum EuangC li'o crefcere.Quod fî Anabapttftçpnufqua fuum Anabaptifmuminchoarent EuangC lio adhacferunt ôô de illoglohati funt/anie hoc idem D.Ipannes refert de quibufdam hominibusfuitemporis, qui Euangeliunï amplexi funt, non autê perfeuerarunt, ab eo defçcerût 8Ó iedî^as inftituêre, ideo^ deiîlisfiçfcribit : E nobis egrefli funt, fc3 non erant ex nobis: nam Ci fuifTent ex no« bis,permanfiflent utiqp nobiicum: fed hoc fadSeft, utpatefieret quod nô fintomnes ex nobis.Similiter nos quoçp dicimus Ana baptiftas noftra çtate à nobis egreflbs elfe, non autê ex nobis neep uerc Euangeltcos fuiffe.Quamobrem Euangelium nihilofflt nusuerum fyncerumeft,ctiamfî multi non credunt Euangelio, neep perfeuerant ineojfcddeficiuntö^ fcdasinftituót. Etc* nimhi feipfos lædunt,Euangelium lacdere aut ob(curarcnonpofrunt.Ipflsquidê oh* feurum eft, fua tarnen natura perpétua ôt acterna lux eft, quod Si D. Paulus his ucr» bis teftatur,Quodfi obtedum eftEuangcs liumnoftrum, rjs qui pereunt obtcdûeft» In quibus Deus huius fteculi excæcauit mens

Wentes infîdch'um, ad hoc ne irradict cos lumen Euâgelij glonæ Chrißt,qui eft Imas go Dei.

Noautcm nouum eft multas fedas cS Euangelio exoriri,nam hac de re D. Ioan« nes ita fc ribit:Dilc0i, ne cuiuis fpiritui ere datis : fed probate fpiritus an ex Deo fint: nâ multi pfeudoprophetç exierunt in mun dum. Et D. Petrus, Fuerunt autem ôf pfeu doprophetx in populo : ut ctiam inter uos erunt falfi doâores,qui fubintroducenthç refes exitiales,Slt;c. Plurimac hacrefes com« memorâtur à uetcribus,quç ft a tim ab Apo ftolorum çtatc,Slt; deinde intra 4oo.annos inccclefia exortae funt: quas ft quis cogno fcerc cupic, legat Irencum, T crtullianum, Eufebium, Epiphanium, Philaftrium ôd Auguftinum, à quo enumerantur 88.bars refes,que à Chrifti temporibus ufq; ad eius artatem intra 400* annos exortae fuerant: amp;nbsp;tarnen teftatur fe non omnes annume-raffe. Nulli uerounquam,nifiChriftianae religionis hoftes,ex haerefum multitudinc ftatucrunt Euangelium falfum effe,aut cc» clefiam Chriftianam non efl'e ueram ecclc fiam, Clemens enim Alexandrinus lib. 7,

Strom, refert Gentes 0^ ludæos ab tmtio ecclefiæhocobiecïfle Chriftianis, ipfosin multas hærefes diuifos effe, ideo^ etiâep rare,Slt; fîdem eorum no efle ex Deo. Idem Chriftiam's Celfus obiecït^cui Origenes bro J.contraipfumrefpondit. Qiiodaute côplures hærefes Deus pafl'us eft crefeere, neep eas ftatimin ipfis l'nitijs oppreflît, id lufto eiusi'udicio ôi. ad utilitatem ecclefiae fadlû eft. De his enim qui hærefcs fequun^ tur D. loannes ait: E nobis egrefti' funt,ut patefteret quod non fint omnes ex Deo* I Item D. Paulus: Oportet enim etiam hæ^ refes inter uos efte, ut qui probati funt,ma-nifefti fiât inter uos.Simul ueroDcusfem perccclcfiæfuæfidosdodîores dédit, qui cotra omnes hærefes ueritatem uerbo Dei defendcrût SC afteruerût, nonnullos etiam bærefum authores SC complûtes ab illis fe» duSîos in uiamreuocauerunt: pertinaces uero conuicerût, SC ita in lucem pertraxe^ runt,ut minus poftea ecclefi'am lædere po-tuerint.Idem autem etiam hodie à Deo fit, quiubicpdiletftam fuam ecclefiam,multis tamenrebus aduerfis SC periculis oppref« fam,adiuuat,ita ut merito omnes eius ope^ raamp;^

ra ôf beneficia agnofcere debeamus, atcÇ gratias illi agere,fanani dodrinam amples di,haerefcs ói. haereticos uitare,necg multi* tudine haerefum ofFendi,

Præterea autê hoe quocß neminê ofFen* dere debet quod cum Euangelio non tan* tummultæfeâæ exonuntur,uerum ctiam in paucis aliquot dogmatibus diuerfa fen* tiunt illi qui alioqui unanimes funt 8ó om* nes fedas oppugnant,6lt; fefe ueram Euan* gclicam dodrina Sd Chrifti ecclefiahabere confidunt amp;nbsp;gloriantur.Etenim fi inFum* mis capitibus Chriftianç religionis confen fus feruatur, interim uero in dogmatibus minoris momenti diuerfæfuntfententiæ, no inde flatui debet, totam dodrinam efTe falfam, amp;nbsp;ecclefiam atlt;$ rcligionê laceram • ctTe, ideo^ nóampliusueramreligionem amp;nbsp;ecclefiam elFe. Confideretur enim Fand a apoftolica amp;nbsp;Deo accepta atep uera Chrifti ecclefia, qualis eius Forma QC ftatus ab initio fuerit« Etenim præter haereFes complu* res, qu3e,utdidum,exipFa exierunt,non5 nulla quoque in ipfa ecclefia diflîdia amp;nbsp;diF* Fenfiones fueruntgt;Slt; id ilia ætate qua ecclefia optima £lt; purilTima fuit. Quis enim

ignorât difîènfîonê quæ fuit inter Pauluni 66 Petrum, 6^ altéra inter Paulum ÔC Bar» nabam C N am has dißenfiones facrac liters commémorant, Galat.i. Qc Ad. ly. Simi* liter quoqî ingens difTeniîo fuit in ecclefia de celebrando Pafchate. Nam^ de hacré Occidentalis ecclefiæ epiicopi contender runt cS Orientalibusj ÔC nominafifrt Atih cetus cû Polycarpo; amp;(. rurfus in ipfd Ûccb dente Irençus cum Vidore. Sandi inarty res et epifcopi Cornelius,Stephanus amp;nbsp;Cy prianus non in uno tantum articule difleri îerunt. Petrus Alexandrinus amp;nbsp;Meletiiis, üiri dodi 8^ ptj, contenderunt de pœniten tia^ Bàftlius propter cantum contëditcuni ecclefia Cæfarienfi, Quot item diflenfio» nés fuerint inter epifeopos fub Conftanti-nolmp4 fan's teftantur Ada Niceni con-cilîj. Nota etiam efl: ex ueteribus hiftorîjs contentio Epiphanij ÔC Ioannis Chryfofto mi delibris Origenis; item D, Hieronymi contentio cS Auguftino 06 cum Ruffino? deinde Auguftini amp;nbsp;epifeoporum Africs contentio cum Romanis epifeopis,Inno* centiOjZofîmo amp;nbsp;Bonifacio.præterea C'f rilJi, Ioannis Antiocheni 8C Theodore«,

Plura etiamhuius generis commcmorarc poflem,nifi hçc fufflcerent. Fuerut^omnes iftæcotenrionesacdiflenfiones QC diffîdia 'in uera Chrifti ecclefîa,quç tarnen propter has fandorum amp;nbsp;dodorum uiroru diflett« hones à nemine nifi à Chriftianç religionis hoftibus accufata eft ( ficuti fupra oftcndi« mus) non amplius fit uera ecdefia, necp ueramreligioncm QC dodrinam Sgt;C Deum habeat,quandoquidê Deus pads,non con tentionis Deus fit, Quâuis enim fandi illi comemorati ecclefiarum mi'niftri diflenfc* tint inter fe nonullis in rebus, tarnen in prç cipuis ÔÔ neceflarijs dogmatibus noftraî rc ligionis Slt;^Chriftianæ fidei inter fe unanimes fuerunt, diflenfiones autcm iftae temporis progrefluantiquate 8C cxtindçfunt, quandocç ctiam compofitæ pacata: fuc:^ runt,nonnunquam uero 8lt; quidem fçpius per charitatem fefe niutuo tolerabant,amp; ta men interim fuas opiniones, quas ueras ar bitrabantur, priuatimrctinebant. Omnes uero in eadem ccdefia fub eodem capitc Chrifto fe mutuo adiuuabant, ut unica ea-demtp dodrina diuini uerbi uera religio plätarctur, ôd fupcrftitiones ac omnia que

11 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;b b

Quamobrem eciamß noflraquocß çtatc inter eos qui Euangelium cotra Papatum prædicant,nonullæ diüenfîones ôi conten tioncs funt, non tarnen id nouS amp;nbsp;inaudi» tû eft, nec^ id quod multicodudere conan tur bine effîcitur, nempe eos ideo non efle ueram ecdefîam, necj ueritatê apudfeba» bere.Si nancp uerum hoc eflet, fequerctur ueterem quo(^ apoftolicâ ecdefîam,in qua plures et potius maiores quàm leuiores no ftris contentiones fuerunt, non fuiflêucrâ Chrifti ecdefîamjnetp ueritatem habuifle. Quod tarnen falfum eft,fîcut anteabundc oftêdimus.Qiiare cum nos,inter quos non nullæ diflenfîones funt, in praecipuis do* gmatibus confentiamus,difîïdia in altjs no hoc effîciStjUtnoftrç ecdefîæ non amplius fint ecdefîæ Chrifti, aut ut dodrina noftra non fît uera amp;nbsp;Euangelicadodrina. Nolo autem hoc loco præcipua dogmatacome* morare,nam id pecuîiarem'hbrum rcqui* reretifed tantum obiter 8C breuifsime indi cabo,nofîras ecdefîas et dodrinâ,quç non noftra,fed Chrifti eft, non pofte uerein fus

P R AE B A T I o, fpicioncm uocari propter paucos contre* uerfos articules,quafi fallàc fugiêdacfint, Qiioniam ucroaliqniarbitrantur Ana* baptiftas alias hæreîcs eodem modo per charitatemtolerandas neep impugnandas effe,ficuti ucteres quoque dilTenfiones ali« quastolcrarunt,iubemushos denuo more et confuctudinë uetcris ecclcfiac infpiccrc. V etercs enim etfi comemoratas diflenfio« nés tolerarunt,h3crefes tarnen nunquam to lcrarut,hoc eft eos qui palàm hoftes ad« uerferij unicat ccclefiæ 2lt; comunis doâri-næfucrûtjôi abccclefia atc^ dodrinafecef fionê fcccrunt,amp; peculiarem ac feparatam ecclefiam 8é dodrinam inftitucrunt.Quia ucro Anabaptiftæ noftra ætate talcs haere« ticifuntjuunquam eos uetus ecclefia tôle« raffet,ficut nec alios hæreticos» Itaque nos quoeç qui hoc tempore ecclefiae Chrifti fer uimus,apercamfadionc amp;nbsp;feparationem Anabaptiftarû non potuimus abfc^ offenfa Dci ÔC noftra culpa non impugnarc: qui ta men alqs in rebus parati fumus,libentcr o« nibusamorem bcneuolentiâatcp omnia officiacharitatis exhibere.

mor libri aducrfus AnabaptißaSjfn qùi« bus omnia ad corum dodrinâ ÔC uitam re* tuli,quantum à me turn fieri potcrat,6(^ rei, temporis,loei et perfonarS qualitatem po« ftulareiudicabam.Itacp inillis librismulta tradâtur,quae illis temporb.idonca,noflra autê attate non adeo neceflaria (unt, quarc iHos fuperioribus têporibusrelinquimus. ïntereatemporis Anabaptifmuslongelas te^ propagatus eft, eorö errores uariss opiniones plurimü creucrunt,ipfi quoque bac occafionc in multas ÓC admirandasfc« (fias fcifli funt;6lt; pafiïm multa temerariaej noftræætati inaudiia,uetcribus tarnen no incognita facinora aggreflï funt. Multorö præterea fimplicium heminum corda hy« pocrifi amp;nbsp;magniloquentia fua obfederunt, eos^ ita perturbarunt ÓC dubios feccrunt, ut tandem deferta uera ecclefia fcparatani AnabaptiftarS ecclefiam fatfiioncmam pletfiercntur, quod forfan nunquâabipfîs fatfiû effet,fi bene de Anabaptifmo inftru« (fii fuiffent.Quamobrem à multo tempore complures ptj,cum dotfii tu indotfii, opta« runt aliquid de toto Anabaptifmo copio« fius confchbi.-ac à me nominatim multi

rcecclefiac Chrifti inferuirem. Egouero hadenus tta iudicabam,ôd tta illts quocp re fpondebam, multa iam olim contra Ana= baptiftas diligenter, bene copiofe con» fcriptaeflcjab illis qui pluribus quàm ego à Deo donis ornati fuerint. Etcnim,quod omnes nor3t,ab ipfo Anabaptifmi exortu, nemo fuit ex docflis Sgt;C fidelibus Chrifti mi niftris,qutaliquidin publicum edtderunt, qui non etiam Anabaptiftarû mcntionem feceritjôôcorum docftrinam damnarit. culiariter tarnen contra cos fcripfer unt pias memoriaCjD.Martinus Luthcrus,Huldri-cus ZuingliuSjD.Ioannes Oecolâpadius, Martinus Bucer us, Vrbanus Regius, Io« annes Caluinus,Iuftus Mcnius,ct ait) corn plures do(fti ecclefiarS miniftri.Praetcrea â pio ôô ampliftïmo fenatu Bernenfis reipub licxin Nuithonibus,publica difputatio ha bita fuit Zofingæ,8C in publicum editaiÔil alia ctia complura édita funt, ut ea merito fufficcre poftint illis, qui modo fe inftitui patiuntur. Sed denuo obijciebatur mihi.li» . bros hos plerofcß diftrados, non amplius e; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* bb 5 • *

inoenirt Nonullos ttem libellos ab eo tem porc ab Anabaptiftis conferiptos amp;nbsp;in pus Dlicutn editos efle, in quibus alqs Si nouis radonibus fuam doórinaconfirmencno-uaitem quaedamab illis proferri qult;eanlt; tea non in quaeftionem ucnertntdtacp non tantum utile, uerumctiam neceflariö efle, ut aliquod opus conferibatur, in quo omnia Anabaptiftarum ncgoda,uetera Si no» ua,publica amp;nbsp;priuata,in unum colligantur amp;nbsp;in publicum edantur. Dcbcre itacpme, quiequid hacin re pofTcmpraftarCjid in ufum ccclefiae conferre: hac entm ratione altjs dodioribus occafionem prœbci ijit ta lentumfuuminbanc facram negotiationé conférant, ut Deo aliquid lucrentur.

His igitur Si alqs eorum rationibus,cS lt;111 uchementer inftarêt, uidus fum Si hüc laborem fuicepi : atc^ ita pratter labores ec* Icfiafticos, quibus ex officio perfungor, opus hoe ea ratione quam expofui, Deo adiunante intra fpacium quatuor mêfium eonferipfi. ideo autem temporis mentio* nem facio,ut Chriftianus Ledor aequo ani mo fcrat, Si mihi ignofcat, fi non omnia quae defiderat,ita plenc att^iperaueratre* pererit

P R AE P A T I o. pererit.Totum ucro opus in fex libres dü uifi,amp; in duobus pritnis origine, progref* fum ac uarias Anabaptiftarum fedas corn» memoraui, 6(i uaria ipforum mala ÔC falfa dogmata refutaui. Tertio autem Si quarto libro expofui,ea quac communiter Anaba ptiftæ docent contra noftras ecclefias Si earum miniftros, Si contra nonnulla do» gmataEuangelicae dodrinac. Quintus au tem liber duntaxat de illis rebus confert» ptus eftjin quibus Anabaptiftac magiftra-tum, eiusep fundionem acriter impugnât. Poftremus liber tradat de Baptifmo, Pac« dobaptifmo, Anabaptifmo, Cœna domi-ni Si Excommunicatione. Studui autem in omnibus libris ut perfpicuum Si aptum ordinem feruarem , quatenus id quidem fieri potuitjin re adeo intricata, SC homini bus adeô pcrplexis» Qiiac autem fcripfl de ipforum dodrina Si uita, partim ex eo« rum libris defumpfî qui ante me contra ipfos fcripferuntjimô ex ipfis Anabaptifta rum libris:partim etiam ex ipforum ore SC confeffione. Nihil autem feienter aut dolo malo illis adfcripfî, quod non ex ipfis» auc cxaltorum fide dignis cefiimonqs habeâ» bb 4

Quod fî qui Anabaptiftarum nunc aliter (cntiunt,quàm ego de illis fcribam,amp;ideo arbitrantur me falfa de Anabaptiftis fcri» pfiffe, quâdoquidem ipff Anabaptiffæ fint atlt;ç aliter fentiant:his refpondco, primum omnes noflTe qui aliquid comcrcij eu ipfis habent,eos pleruncp nunc huius,deindeal terius fentcntiæ elTerpraîterca inmultisre« bus fie eos dilTentirejUt pauci eorum repe» riantur,qui idem fendant SC inter fe eonue nirepoffînt.Deinde nonièquit fiunusaut alter Anabaptiftarum non iiafentiat,necp hoc illùdue faciat autfecerit,neminem un quam Anabaptiftarû ita fenfiffe aut ifta fe^« cifTe.Etenim fub Anabapdfmo iure omnia complclt;ffimur,quaîcunlt;^ unquam Anaba pdftç docuerunt,aut feccruntedamfi cadê nunc non ab omnibus obferuentur. Praete rea quantum fieri potuitfedas ipfas diftin ximusjne aliqua iur^ conqueri poffèt.

Jn refutatione autcm dodrinæ eorum 6C confutandis ipiôrum obiedionibus ftu» dui ex iàcris literis tills reipodere,SC ex his quocpnoftra explicate SC cofirmare.Quan doqj tarnen Patrû teftimoniajinterpretauo nés SC fentendasadduxi, non quodbomi* nibus

nibus quatenus homines funtcofidamgt;fed ideo, quod fua fententiâ ex facris Uteris de fumpferunt,feu uerbo dciconfirmarSt. In omnibus aut his de quibus cS AnabapàOis difputo, hie fcopus mihi propofitus eft, ut ueritas explicetur ct defendatur,eteccleftç noftræ ab accufatione 8Ccalumntjs Anaba ptiftarum afferantur : ac ut ipfi à fua h acre ft ÔC fadione ad ecdefia reuocetur:ut pax QC unitas in ecdefia tnaneaf.fadiones ÔC difsi dia uitentur ac tollatur; ut omnes in una ec defiaun uera Deo accepta unitate De3 colamus. Quod fi alq eccleQarum miniftri excitati hoc meo laborc, etiâ ipfi hac de re fcripferint, QC pro gratia diuinitus illic con cefla aliquid melius et plenius protulerinc, mdiora.ab omnibus ampledenda erunU Necç enim meu laborê cuiquâ aliter obtru derc uolo,quâut quifc^ fecundû Pauli do« drinâomnia probet,ôô quodbonS eftfer-

I uet. Anabaptiftas no ideo odio profequor, ' nbsp;nbsp;q^ eos nonnunqua in his libris durius allos

I quor,g)C acriter reprehendo, atcç contuma ' cesôCperuerfosnominojDeûenimrogo, j nbsp;ut cos in uia fua reducat,ut in hac uitarcd€

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bb $

Omnem ucro meg laborem que in hos fèx libres contuli,tnfcn'bo etdedico Excel lentiæ tuacdarifsime Conful,fuppliciter o-râs E. T. utmeg hoe officiQ Qi, ftudigboni tonfulas.Etenim hac rationcfapientiâjbe« neuolentiam QC fortitudinê tuâj'n ucrac re ligtonis eaufa cofïrmare uolui,ut adiuuate Deo bona fpe pergat ea promouere,6C om nem fuperftitionem ô^faliâm dodrinapro hibere,confcruare unitatem ecclefîg,dilîî« dia,hærefes dC (iûiones tollere:(îcuu hade nus E.T.etamplifsimusfenatus clarifsimç Si uctuftifsimae Tigurinacciuitatis diligen ter, fïdeliter Si grauiter fecit. Deinde hoc officio meâ gratitudinem erga cxcellcntia tuam declarare uolui,propter fidcm,opea rg amp;nbsp;Iaborem,ac beneficia quæ E. T. muk tipliciter impêdit fcholis,dodoribus Si di» feipulis à multis iam annis, promouendo ipfoSjbonasliterasâC omne bonâ propagande, id^ Dei beneficie no abfcp frudu. Deus Opt.Max.E.T.fua gratia qu5 diutif fime ad publicâ felicitatem dementer con-

ORigo Anabaptifmi Thoma Muncero authorc, ac confuutto praux ct falfx lUius dodrinx.

Incrcmentû Si progrcfTus Anabaptifmiltem quid cum cis aftumfit Tiguri,Bafilcx,Bcrnx ct in alqs locis.

Dcpeccatisfidclium Si infidelium; de pcccatoad mortem, fif non ad mortem : item de peceato origi« nali.

7 Liberi Sf craGi Anabaptiftæ, 8^ cofutatio btfx. ipforutn dodlrin«, DeChriftiana libertatedeiure annuorutn redü tuum,decuinarum,feruitutis,d^c.

De CQCtibus eccleriafticis,amp; doiflrina externa: item facramenca non efTcfuperuacanea: ac Cœnam domigt; ni non tantum fraternitatis obligationem 8C tefleram eiTc.

Necertarium eflcutfidem externe quoç conSta* mur,acimprobari Oce difsimulationcm.

X Contra Mclchiorem Hoffmannum, X eins do gmata de uerahumana Chrifti natura, X benedida uirgine Maria.

f Cötra eos qui arbitrantur diabolum X omnes inrpios poftremo faluandos cfte^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_

Ëuangelicam ccclefiam ueram ecclefiam cfTe. Item de fignis feu notis ueræ ecclefix.

Ecclefiam Chrifti non definere propter aliqua ui* »a ueram ecclefiam efie. De emendatione feu xdifi* cationeecclefix.

Dodlorem qui bene re^lc docet, ctiamfi nonni* bilinuita eius dcfidcretur.nihilominus uerum legi timum doftorcm elfe.

De ftipcndio miniftrorum ; pofte eos conftituta fti pendiaaccipcre, 6f nihilominus ueros Chrifti mini* ftros cfle.

Vera Prophetica.Euangelica 81 Apoftolica dodfri» na defalute 8C iuftificatione hominis.

Veteres ante Chrifti natiuttatetn, Si nos qui poft cius natiuitaiem luinus,unum populum 2^ unam ce* clefîam Deieße.

Coliatio ueterû amp;nbsp;iioftræ dodrinæi fîdei, fpirituS* fpei,hxrcditatis,precuni S^facramcntorum.

In rebus Noui TeRatnéti pofl'e adduci Patres ult;telt; res amp;nbsp;corum exempla.

Quomodo fideles Àpoftolorü ætate omnia com* munia liabuerint : amp;nbsp;Chriftianos non obftridoseife ad communioncm bonorum, fed pofTealiquidproa prium habere. lt;

Animas nô dormire : amp;nbsp;animas fideliiim certo fal* uari pofteaquam per mortem à corpore excelTerint.

ChriRianos pofTc magiRratum gererecac olim eos nagiRratus gefsifle. Si poRquam fidem amplexi funi tn magiRratu permanRife.

ChriRianos poRe ludicio expertn ; K indicia ad/ ininiRrareK Senatorio munerefungi.

modo,quos Ôlt;qu»ndopofsintoc«dere: 8£ contra effufionem innocentis fanguinis.

De diferimine amp;nbsp;moderatione feruanda à inagix ftratuin pœnis iudicialibus.

An Chriftiani magiftratus pofsint bella gerere nec Be? Item de obedientia à fubditis in bello præftanda. - Deiureiurando; an Chriftianis liceat iufiurandü ùirare.

De Baptifmo X eius origine : ac unicum duntaxat dfeBaptifmum.Chrifti.Ioannis amp;^poftolorum.

Pædobaptifmum nô àPapa exDiabolo.fed àDeo tnftitutû efle : Si Apoftolos quotp infantes baptizaffe.

Contra Anabaptifmû ; quid apud uetercs deAnaz baptifmoadü fit: Si quä grauiter olim prohibitus fit.

Quomodo Chriftus primü Cœnam celebrauerit, •c an quenquam propter peccata ab ea feparauerit SC cxcluferitquot;!

De cxcommunicatione feu difeiplina ecclefix : an fidelis polluatur in Cœna domini,fîpeccatores quo* que ad earn accédant. Si an propter cos nonfitaccez dendum.

De Anabaptifmi exortit Thoma Müccro authorc, amp;nbsp;iplius periicrfis feditioftsci; dogmatibus. Ca. i.

BV M rfrfMfrfiwgrrfMfJflTore; perniciop^a- fe= Qan fotni* cr fchifimtaatq; ßäiones Anabaptijhfii, deo aditi'!Mnte,/eribcrc /kituijjcm, Utile com== confttiptu» modumlj; fire exifiit)Miii,ß ïrendti uctuflißimi

C^fidclißimiepi/copi acinartyris lèfu Chrißi cxeinpluw aliquomödoimitarer. ISiatn ut iüe infuocüittraVulcntis tiMUót cptre, fÏAtiiti ab initio dogiMta tty mirti/s corît fcHaf deßribit,^UM demde reßitatt ita e^o quoq; «i boe meó ope~ »■f cofitrrf Ana,babtiffiiiS,prMÜ ipforti ortum, niirani deinde intótfeilltit diui/tónein indicabo: de'mde iUat quanta fieri poterit breuitate uerbo Dei confittabo ey euertam. id^ fit« dam ad afi'erendam Dei diuin^eq; Ueritatisgloriani : ad iu=t uandam ecclefiant ipßult;q; tninyiros t ad inftituendos rudes acßmplicet,atq; ad confi)latiönent,confirmlt;itionem cr dd=» nwmtionem omnium credentiutn. Anabaptißiruinautein ortum ety ßdiones primo loco pofui,no nwdo ob hatte cau^ fam quod à multis hate ob'iuioni traßta, uel alioqui parunt Ulis perßieiklfunt, quibus h^ec in metnoriain rcuocare cr uereatq^breuitercommemorareuolui: itcrum etiamquoct res ipfa tails eil,ex qua quiuisfame meitds abf^; alia confit^: tatione,facile cognofeere potefl,A}Mbaptifinii è malo prin^ Ä« jbaprift cipio ortum,hue tcildere,ut iOts m lods m quibus euangeliH **“lt;^“*« iam pritnum pradicari coepit, uel ab aliquo iatn tempore annuntiatur,eccleßits Chrißi turbet,ßinpliciores tîubios et incertos ßciat,cotttcntiofos autem ey inquiétas animos adt^ hucinquietioresreddatfÇy utprtedicationein cuagelij om«

nibui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;exofam ß,cidi: pvixterea utfu^

ditos cumßtis dommis committdt.Qjidmobrem iure^utre credentibus uitanda Gffiigiêdd eft hxc fe{lc(,cwm Z}' ß£ Chrifti,cr pad ac (alutirerump'MicdrüpernicioftJtigt; Ortos Ana Ci'rcd atiiiü domiiti ft-ciuetfte i j z z.ineap^tt^ ad squot; lam SdxonïtC gu£ e^l ad SaLim flumen.exortiftwt cjuidamftoi^ fluuiura. tioftftgt;iritiis,cjitoriiprardpuit! erat^icolaus Stork, hift^t*

nia habebant,cr guafdam (ut ipfi aicbant} uiftoiies ey uelationes 4 Deo coclitus ipfis ftdas prpueris pr£dicabardt a. clanculum tarnenfttiftmiUbitsfcditiofts bominibtts.^orefti^

licet nouum mundum, 'm guo inftitia habitarct, ideog; dtite impios omnes ex terra excindi oportere, tmà cum oiwiibM tmpijsprmcipibus acmagiftratibus. Impios ueroitoinin.i'* bant omnes gui non efjent fti£fe{li£ homines. Ex hac difti^ Thomzs plinei cr fadione prodijt Thomas M.uncerus, gui cr Muucetas.ftfoi babuit diftipulos,Phiferum,M.elchiorem Eingßlt;i^’^

alios guofdam. Hic/léi cum Deo coUoguiumefteiadabat: dodrina ipflus tot a ardebat, primum contra Euattgelij miniftros, deinde etiam contra magiftratum dirigebatiir. Nam bifce duobus ordinibus ègrcge cr ecclefia Chrifti eie^ dis, lupis fecure irruere gregcm Ltcerare licet, ideod; femper lupi,ßlfi inguam dodores, prtecipue miniftris eeclc fite zx ntagiftratui fte oppofuerefi guo modo poftcnt uel hos à grege depellere, uel faltcm ouicidis faftidiu eorii mouere, ipfas àpaftoribus abalicnarc csquot; ftuo commodo abducere,

aliquot tumfcriptis in publicum editis,concionatores gui Mis tenit^ dogmata. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;euangelium prtedicabant, neg^aDeo miftôseffè,

4. (/lettremortuam fcriptur^ literam Scripturamex* ternumg; uerbum non ejfie uerum Dei uerbum, fedfolxm ’ teftimoniü ueri uerbi : hoc autem interiut ccelefteejje.

Cr immediate ex ipfo dei ore prodire, CT hoc interim doce ft oportere,non autemferipturis etr concionibus. Eodë mo do uilipendebat baptifmum acjuec, quiiictiam bdptifmii in^ fantü non ejfc ex deo a/ferebat, ideoq; ßgt;iriti{ali ac meliore baptifmorcbaptizurioportere. Attamenillo tempore çr An3.b»ftil Anabaptißni exordia Mtincerus ipfe (utfcrunt') norebapti°“'^’ Zduitycaufis quibttfdam impeditns, cr difdptdi eius(utdegt; inceps diccmus)ante ipfum rebaptiz^re cocperunt,ipfe iie^ ro ante proprio fanguine baptizatus,hoc eft,clt;cfus e)i.Doi' cebat etiam,faljum e^,Chri/iiifatisfecilJepro nobis,quic=: quid tandem molies illi fcribiC dicant. Coniugium cr thorU coniugalem infidclium cr carnalium non ejje impollutum, uerum merctriettm thorum ejje, gt diaboli pro/libulum, Addebat etia patefacere deum per fomnia uoluntatë fuam: itaq; fomnia magnifaciebat, ernt inj}gt;irata 4 /piritu fanélo pfoponebat .Et hinc cum fuis nomen accepit coclefliü pro=! phetarum,er Jfiritualium ac Enthußaftarum.

Dodrinamhancl^uncerus Jpargebat libellis in public tvtanetras cum editis, cr epiftolis, quas frequentes in omnes partes 'quot;.T’““quot;* Germanic mittebat: htecautëfcriptahomines ipß Jimiles, hoc eft feditioßJJgt;iritus,âuide legebant er approbabät,ea't demq; paßim J^argebät. Docebat idem lAuncerus circa ati* num Chrifti 1511 er proxime fequetttem Alfteti, quod op» pidumeft Saxonum ad fines Turingiie. Cum autem non tari tum inuerbi miniftros inueheretur, uerum etiameötrama giftratum furiofe er feditiofe prtedicaret, er conquererc^ tur,libcrtatem extinëlam effe, miferam plebem tyrannide er oneribus intolerandis opprimi, qult;e habeant er acquit rant principibus cedcre,ipfos autem ßbi labores,inopiä er tniferiamferuareoportere: tempus itaq; effe ut hac de re t coßderent,Grc, Ucee cum docere inciperei, Alftetoeieëlus fuit, GT îtlorimbergam ac in fuperiores Germanite partes

t(enit,eoqi itincrc etiam Baßlcam uenit, cr hinc in Miincfrus «wm, ac lüic in pago Criejja aliquot feptimanisfecotinuiti GrieiTam interim tarnen inuicinis locis cr comitatu Stulingio feduló fuam rem agebat^ac uenenatum fuum fernen feditionis rujti corum,qu£ brcuipoflfccuta ejl,animis faiiiofis inferebat. Eodem etiâtemporefua dogmata de Anabaptifmo Z!quot; bo dei(quie ante commemoraui)inuulgus jfargebat, QhW etiâcum ex his regionibus difceßijfet, er denuo Mulbu/if in Turingia habitaret, liter as ad certos ac fidos ßbi homi^ nes mittebat, quibUs fubinde failiofos homines contra fuoi principes accendebat etirritabati PaUciS etiam diebus ait^ teqiiamrujHci in Ulis regionibus arma fumerent nuntiuin illo mißt cü Uteris amp;nbsp;fchedis,in quibus deßgnataeratglogt; borum, quos bombarda fada üAulhufq in ufunifcditionis, eijeiebant, magnitudo çr circumferentia : equot; Uat i‘atione animum addebat fadioßs hominibus, eos^ confiriftabat. Nam cum bimeflri tempore Grießa manßßet,?^ poßto aptius er utilius iudicaret in Saxoniam redire, amp;nbsp;praterea in his regionibus certis de caußs locü profuo ar* bitrio habere non poßet, denuo inTuringiam rediß)0quot; Kulhußum fe contulit. Priufquam tarnen illuc fe conferrett Luthetus Lutherus datis adfenatum Mulhufanii Uteris, monebat Miinccri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pemicioßßimum diligentißime cauenduin ejfe-

ciutnaam quippe qui Cygnea^et nuper Aljletißatis declararit quatU montt. nbsp;nbsp;ßi: arbor: népe qua non aliosßudus ferat quant fedititn^^

er cades. Praterea no poße ab ipfo ciusq; fedatoribliS iw petrari,utinlucemprodeanter rcßiondeant niß apudfui_ ßmiles Eledos er dei fiUos nominari çy haberiomnes qui ex tpCorum numero funt er ipfos fequuntur : qui id non fa* ciant, impios haberi, e^ occidendos effe. Aha etiam coW* plura etfdem Uteris eötinentur, qua fcripta ßerunt Vina* ria,dominicaAßtimptionis M.aria,anno »5x4.

Muncerus uero blandis gt magnifias fermonibus fiefie Munceru» lotninumanimis infinuabat,tantaqi mifcræacfimpUdplc'- ft optime 6f cmLc cotra principes fuos poüiccbatur. ut uulgo omnibus potèut.' w ore e]Jèt,hunc efi'e ucrum propbetam, qui aufit principi busobloqui,rationemmif'er£ plebis habeat. ctuamob» rem non modo ^.lulhufii, uerum etiam multis alqs. cx locis magni ad ipfum concurjus hominum fiebant. Qjtinetiafuis artibus Ululhufij cffècit,utabrogato uetcrifenAtugrauiui}t uirorti,nouus ibicrearctur/enatus Anabaptifiicus ac Ntun^^ ceranus.Secutlt;e moxfunt plures turb^: docebat cnim bono rumcomunionem,neq- quicquam priuatum habcndü efie. t)iuinitus etiam fibi reuelatum dicebat,omncs magnates et e« ,ud»ci principes deijciendos efie, datum fibi cfiègladium Gedeo- ftuidonum nis contra omnes tyrannos,ad afiereitdam ueram libertatë, V“ ad inftituendum nouum regnü Chrifti in bis terris, etc. Eodem tempore curauit nouas aliquot machinas bçllicas co loco conflari,ut fupra indicauimus.

Hum hlt;ec ab Ulis aguntur,fequenti ifts.anno rufiici per Ru«;cor5 Sueuiam gt Eranconiam, gt multis alijs in locis, aduerfus tumuitiu. fuos principes mfurrexêre.GT nobilitatls partem profliga^ bant.arces gt cafitUa diripiebant, gt aliquot etiam incett' debant. Turn uero Muncerus uebementiores condones ad pDpulum habebat,cr Ulis quoo; lods fubditos aduerfus fuos principes accendebat, ac panto po/l c«»n 300. hominibus, feditiofisfeconiungit,qui francufij cafira habebant.Cuin uero illi 4 principibus, Saxone,}iefib, Brunfiiicenfi,gt Mansfeldijsciefi effent, gt ipforum aliqui in urbem confit.' giffent,Muncerus(qui tamen,ut Sleidanus rcfirt, multa ma Lib, j. gnifice quiefadurus effet iadauerat')unà cum alijs iUuccon fulfil GT captus ac ad principes dedud:us,et ab ijs quaflioni fubidlus,capitalifupplido ,procode comerucrat,ajfed:us rfi. Antefinem tarnen uitiefe male cgiffe publice eft con*

Atq;hæc e/luerd O' prima Anabdptißni origo,dc Munccrus homo feditiofus ipfim primu^arens o author eft, qui tomé ante obitû errors fuît cofcftiii eft, in quo tainé ttihilomiuns ipftut diftipuli Anabaptifta: firmiter hterciit,

Refutatio doôlrinæ Munceri dcreuelatioiip bus amp;nbsp;foninijs; de nouo cœlo Si terra in qua iu» ftitia habiter;de occidendis impqs, amp;nbsp;defeditio^ nibus aducrfus principes Si magiftratus. Cap.î.

Summt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P^‘^aipuis doÿndtibuf TAunceri,

çoftores ui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dcinccps oppofîtis teftimonijs fer iptur arum coa

ftes fi(tdbo,ueruntdmeii obiter breuitcr,ne prolixitds leilori IHBt'. *quot; moleftd, eiq; t£dium paridt. Habet hoc Rluncerus eiim hd:refîbiK commune, quod iaiiat cœleftes qujfdant * prophetids o' uiftones, qu£ tarnen reipfa nilnl aliud quàm tner£ impoftur/e o inaniafigméntd ßierunt. Mdchoitictus pfeudopropheta angelos fe uidere, o cum illis colloquigh ridbdtur:intergentes etiampdftim magm impoftores pari tnodo iadiabaiît fomnia o occultas rcuelationes, ut nii/cr^ ac ftmplici plebecuU hac ratione fùcilius imponerët. He/cf-faitee, quorum Eufebius ineminitin Ecclcftaftica hiftoria, gloriabantur librum ipfts cœlitus demiftum cjfc,quo myjk^ ria resq^i diuin£ continerciuur,qud; quifquis recitari audift fet,eum peccatorum ticniam confequi. quot;Verum omniafifla falfaq; crant, o' impoftura longe turpiftima. Huiufmodi im poftores Paulus Colof.z.cauere lubet his uerbis:i^equis iio bis palmain interuertat uoluntarius moder dtor,fe ingerens ÏM fubieëtione O' aultu ange lor um, qu£ non uidit, turgens fenfu carnis fu£,oc.i^on ad huiufmodi fomnia,no ad jilf^ O' conftëlas uiftones,fed ad uerbum fuum deus nos remittit, îfai£S.Euc£ i6. î.TtiMOtb. J.

De font* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q«olt;^ ttcro in propheta loele fomniortidH mentiofit, (T

Hijs. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^««4

lt;]uodijuctndocf; fuii deM infoinnis apparuit,dttj^ uißones eLlt;t iicjiiMdedit,idgenusfomiiiorum multum dj/f-crtab huiuf» nodi impo/krum foiwiijs,cr teflimonio fcri'pturarum niti' tur,ncqi e(jicitur,MÙuÇcuit^iii i^naginAtioncs eodcm lo cocumbiifomniis habciidM e]Jc. Nam er ßriptura inbct prophetids probarc an ex deoßnt nec ne:(::r Icremias pro^i phetd horumhominumfomnid et iiißonesomnesßntul, hi( uerbif euertit:Sic dicitdominus: Audiui qutedixeruncpro^ phet£ prophetdntes in nomine meo menddcium,dtq- dicen^ tes,Somnidiu,fomnidui. v fquequo cfl ifiud in corde prophe tarn uaticinantiu menddcium,çy prophehaitiUfeduélionet cordis fui ƒ djii uolunt /Àcere ut obliuifcatur populus sneus nominis snei propter fomnid eorum, qu£ ndrrat unufquif^ dd proximum fuum, ßcut obliti funtpdtres eorum nominis nteipropter Bddl.Prophetd qui habet fomnium,ndrret font nium: crquihabet fermonem meum,loquatur fermonem meumuere. Quid paleis ad triticum,dicit dominusi Cfc. Ierem.î3-îi£CdutemDeiucrbduelfolafufßciuntad refiti’ tandd fomnid cr cœlefles uißones, qu£ ab huiufmodi homi ttibusfdlfo idüdntur ex mer a }nalitid,ut cr alid ipforü ora^ culd. Pr£fertim cum dtuerfum uerbo dei, dcfaftis ipforunt cr euentisprobetur : qudre qui illos audiunt,/ponte decipi uolunt.

At uero promißiones noui cocli cr terr£,in quibus iufib t. tid hdbitet, diuinitus fdâ£ perEfaidin 66. cap, Petrum z. lepift.j cr loannem in Apocalypßit.cdp. de£terndgloria intelligend£ funt,qua eleâi ex gratia dei poft uniuerfile iu dicium ornabuntur. Et hune ejfe fenfum docent omnes cir» cumftanti£,^ diligenter expendantur. Bnmerito ergo tAun ccriani adeo crudeliter çy fanguinarie, feripturis contra ipfarumgenuinum fenfumabuß funt. Quodß talealiquod regnum in terris ftfturume/ßet,ubiqu£fo uel unica litera

facr^ fcripturce pracipitur pijs ut impios occiduntf iSlon lif quorhic dçglttdio cQtnmißo ma-gifiratui er eius ußu ,ßd ds co fuo loco dicttm.^ diuerßo uutetn docent fcriptur£,pio5 et fideles in regno Chrifli t(b Impijs opprimendas, adfinéufei; fieculi,multiplicand((m iniquitatem, pijs autem h£c patieU'' tia uicendu ejje:uenturum enim Chrifiit dominum qui fuos conßolabitur eX liberabit,impios uero perdet nduentu iudi^ Mitth. 14, pjj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;chrifli er upoflolorum uerbu docent,

fl-igeflet charitas, er multiplicabitur iniquitds. yeruntd^ Luc® is. menfllius hominis quum uenerit, num reperturus eflßdetit I. TheCf, in terra famp;it ficut in diebus Noe er Loth,erc, Quum dixe rintpaxpdx, tune repentinü eis fuperueniet exitiu. Anti^ ».Thtf.x. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dominus conficietfßiritu orisfui,er Uluflei

tu fuo abolebit.lnfuper ut difertis uerbis in euangelio doce^ tur,zize^niii creuerunt inter bonum fernen,er ferui^ dicen' tibus domino, Viƒ ne abeamus er colligamus ea { rejfondet üle:tüon:nequdndo dumcolligitis zizdnid, eradieeti^fi’^'r cimi eis triticum. Sinitefimtd crefeere utrdq; ufq; udmej^ fern, er tum meflbribus dicam ui zizdnidcoüigdtit ddex^^ urendum ealèt paucis interieilis interpretdtiofequitur: Zf' Zdnid efle impios feu filios didboli, mejfem effe coiifumniu» tionemf£culi,mejfores dutem angelos,er c-f/ldtth.e3-^°'^' Ira hanc feiitentiam Muncerus cum fua fldtione prorumpit inmedium,er idfdcereconaturquodfolam angelifdciun, uelpotius nouißimo demum die failuri funt z dtqz do fatis declarat,fe nuUdS inftitutifuiiufldscdup'^‘f^^^p^ fed reild euangelio dduerfdri,atqi diaboUs quant angeltsfl* milioremejfe.

j. C«w principes tyrannice imperant er ntiferafffpf^^ Quomodo opprhniint, miniftri ipfos grauiter admonednt,utpa nicis prill- populi no uaflatoreszatq; doceant,nijt laflae, 1« agendum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^lt;tues poenas ilUs imminere. ideoqi

rtiaaduerfusprmcipes ratio habenda efi opprejjie plebit, quemadmodum infcripturis prophetarü exempla docent. Hoc autem fieri oportet docendo or grauiter admonendo, nöut fiubditK gladiits priebeatur in caput er fiortunAS prin cipum fuorum.Prohibetferiptura malediceremagifiratui, Exoa.tt, nedum eos occidere. Et ApofiolustQ^ifijuisfe (inguit) op^ ponit potcftatijDci ordinationi refiftit.-gui autem refifiuntt ipfi fibicondemnationem firent, cigod fi hoc loco M.unce= rianidicant hac did de pijs principibut, nondeinalis,gui tanqium canes rabidi trucidandi fint, opponemw illis Petri ucrba,ciui ait:Omnes bonorate. Fraternitate diltgite.Deum Pet ». timete. Kegem bonorate.Subiedi cjhte cuiuis humante ordi nationi propter dominü: fiue E.egi,ut qui priefit.fiue Prtea fidibus, ut qui per eum mittantur tum ad ultionem malefits foruin,tum ad laudem rede agentium. Qupniam ita eji uo» luntas D«,«t bene agendo obturetii os amentium fiul* torum hominum. Vt liberi,ac non ueluti uelamen habentes nMlitite,libertatcm,fcd ut ferui Dei.Eamulifubditi fiitt cum omni timorc domints, nö folum bonis ac humanis, fed etiain tniquis. Quamobrem cum huic tum alijs etiam claris er pertis feripturarum Iods, er mandata dei fife M.unceriani oppofuerint, miferamplebem cotra magifiratus fuos incett dendo er irritando,manifeflum efi:,ipfos nö tales e/fe qua^ les uideri uolebant,prophetas diuinitus mifios, fedbospo^ tius de quibus Petrus er Thaddeus apofloli uatidnati funt. t.Petrf «. Similiter er ifii fomniatores feu fopiti,carnein quidem pob *• luunt,dominatum uero reijeiunt, er dignitates couitifs mj» tejfunt. At fJiichael archangelut, quum aduerfus diabolum tertans,difceptaret de corpore tiofis, non aufus eft iäi pingere notam maledidi,fed dixit, Increpet te dominus. At ifii qult;e no nouerunt, ea conuitijs incejfunttque uero tuUu^ raliter ut animantia rationis expertia fdunt,itt ijs corrum^

AD VERS VS A N AB A P T* puntttr. ViT ipßsutAmuiain Cain iiigreßi funt,c^ deceptiSe tno'cedis, cjua deceptitf fuit Balaam, funt, cr contra* diâiione Core perieruitt.Non potui/jentcerte horuwho’’^^ numfcditiones ipforu intcritM cxaciius dcpingi, ijuatn “ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;àfanélis Apoftolishiecdcpidklejfeinhis uerbis ^uiui^ cer*

* ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rut. Exempla guidem feditioforum m facrii literis loff

fgt;homiferiiüiuiderepotuerunt,uelutiTheud£,iudieGaa* itei, cr cuiufdam Aegyptif, pratextum uero fu£ feditiotiü nuüü plané habent. Atq; authored feditionis tn illo tumultü plebeioritm hominum, non tantum plurimos infjpirntes ac ~ nbsp;nbsp;nbsp;miferoshontinesÇqui tarnen er ipß auaritia er inobcdien‘‘

tid peccaruntyturpiter feduxerunt er perdideruiit, «fi'K’JJ etiamfdnä:um Chrißi euangeliügrauiter infantarunt,^uaji feditionemdocuerit, cum tarnen illam potius fatanwendax erhomicidaab 'mitio per tales nebulones excitarit.Dcut opt.Max.à periculoßs bis feditionibus nos deßndat amp;nbsp;feruet,

»io ad pua «pK er magiftrotus non fuperbiant, efuin potins curent^ ne mtferam plebem tyrannide opprimant, ac fnt potins patres plebis, ut ab ipfis diligantur, non odio habeantur aut metuantur.Nam ejuanuisfubditis feditionetn aduerjui» magiliratum non licet mouere, tarnen alijs etiam rationi* bus deus magifiratuum fuperbiam.miujlitiam er tyrannic - nbsp;nbsp;nbsp;dempunirenouit.'idguoddocentexemplaPharaoniSjEXO^

•• di t4..Nabuchodonoforis, Oanielis 4..ioas, t,Paral.i4r aliorum etiam pr'meipum. Certumpraterea e/i,dcumelt^ menter exaudire preces ergemitus eorum cjui iniuria ajp ciuntur er ui opprimuntur, Lwcte iS.Pauperum, uiduarn erpupiHorum preces nubes penetrant, er p^tueniunt ä dures domini fabaotb.duiitai^ maiori poteßatepradii funt^ueluti imperatoreSjReges, Principes, tueMuriml^

ros.-zr quoniamgl4diumgerunt,non p/ttiaittur pr^fiâos fuos tyrannidem excrcere, uerumpacem cr tran^uiüttaté de incolumitatem omniumÂii^ item or lt;equum tucantur ZSquot; eonferuem,

Refutatio dogtnatum Miinccri,Dc cômu.nio-' ne bonorum: De plena fatisfadlione domini no ftriIcfu Chrifti : De externoSi ucro dei uerbo, feu de concionibus: De coniugio infidelium,ah fitlegitimum. Cap, j.

De comunioneomniü bonorum et opumdeineeps coin esmunîo iiiodioreloco dicam. Peccauit autem in hac re Mungt; bonotuiw gt;nbsp;ceruf adntodum grauiter. Nttm cum bene noffèt pduperei iiliotjui opulentioribU'S inuidere c?' eos odi/fc, nihilominiit tarnen illoifua de bonorum côinunionc doétrinacumdiui» tibuf cömlßt, zr fjrfc ratione effècit, ut multi mortales non modo opibu5,uerum etiam uita /poliarentur. Etß uero oliin ab initio bonorum comunio inHierofolymitanaeccleßain ufu ^it,tamen neij; Paulum neij; alios apoflolos ufquam le ‘ gimiMintergentesinaliquaciuitatefanciuißeet prtccepiß ' fe buiufnwdi comunionem fubpoenaamittend^falutis.Ve^i rum illi hominum falutem qu£rebant, er paci fludebantt lïunceriaiü uerofeditionibut er turbis fludent,ac alioruin opes,honores,er diuitias qutcrunt: id quod complures Ana baptifte odioer inuidiaaccenß, in animo ßibinde uerfant.

linpium uero ac blaß^hemum nullo^ modo tolerandum Contra Wa efi borrendum Nlunceri dogma, quod illc contra plena do-i’ mininoftri lefu Chrißi fatisßchonem euomuit.ï;4empe,men chriftum daciuTO e/Jè (audi quafoquàm iracunde er uenenoite impu^ Âofttam fa rus Hie homo loquatur)Cbriflumpro nobis fatisfeeiße, wegt; luti moHcs iliifcripturarum iwterprctcî doceant. At quafo s^ M«nccre,I?lt;ec non tanttmi moUesJcripturaruiK interpreteSt

fèdgraues cr uu/ieri prophetic, uni cuw loanne Baptiß^^ er beatis apofiolis dicunt. Legatur nang; EfaiiC SJ • obfcruetur duotics cr g exprejje ZT di/ertis ucrbis ,PP^^ dicat:Verè Languores nofiros ipfc tulit, er dolores nojirogt; ipfeportauit. Vulneratuieji propter iniguitates attritus eft propter fcelera noftra. Diftiplina paeif fuper eü,cr liuore eius fanAti fumus .Oësnos gua/t oues raulmtu, etpofuit dominus in eo iniguitatë omniu Quid^u^fo euidëtiusfguid etiâ uehemeittius did poßd-^'^ no fufftcit guod didtur omnia noftra peccata,ótd ingui UC-ftrapeccataftm mpofita eJle,ea^ portajft ipfum tangM Hf runt iUum caprit expiatoriu,imó ea i nobis fuftuliftrjUdji^^ yi'tfTi”* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;noftra uulnera et languores ac dolores,pext^H tfi*

delicet cr eulpafanatH efte.Eat nunc Muncerus rühocteftimoniïi deperftëfachriftipro nobis fttisft^^’quot;* tieget:guodft negare nonpoteft, confiteatur ftineoitigHO molles eondonatores aceufat, aduerftis chriftu^ i^ónne uero ïoannes Baptiftti Chriftum digito dem^'^J^‘^'[ Sw* dd. iftguil^.Eece agnus dei gui toüit peccata mundii

tem dei ejfe,guid aliud eft guim efte deo aeeeptuw Cf feëtumfacrifidumi(acriftdti propitiatorium pro ’ propter guod nobis peccata i deo non imputantur-etiam apoftoli Chriftum nominant noftram redempii^' propitiationem.recondliationem, er pretium ftu ëlionempronobisiLegantur uerbaPauli,Rom j- GT f- ' Cor'ntth.t. i.Cor'mth.s. Galat.j. t.Tim.t- iiebr-9‘^*y capite-.itemJoannis t. epift.t. er 4. crfp. Hifc tnonia omnia ftlfa erunt ,ft Chriftus non eft plenum^ folutumpro nobis pretium, feu Uberatio er ftra.Qupdft uerafunt, Munceri dogma non modo pg eft,uerum turpe er blafthemum, à nemine brandumaut audiendumi Quad autem didtur

perifocordesycumprtedicatur, Chriflü fuapaßione utticam ttoflran fati-sjaihonem eße, lt;td id antea multis iw locis fe* pe re/^jndi,cr oßendi,fidem iw mortem chrifii twflri libe^ futoris, nö ßicere hoTnines négligentes,fed indufirios 0quot; ?:e (o ardentes. Quinetiamfidelesetiamßmtdta bon^operafi dunt, eer tum tarnen efl ipfos non attribuere illis fatisfaäia Wem pro peccatis cum ignominia crucis Chrifli: fldpotiut fecundum Chrifli doflrinam, feferuos eße inutiles agnoaj^c^i^^ flunt, Quod fi nuUumpr£tereacrronewmdognu fäuncex rus babuiflet, tarnen hocfoliim tanti coram dco momenti efl Oquot; pondera,ut non mirum flt ipflim adeo grauiter d deo pit

1 nitumefle.Negareenint Chriflumplenam noflramfatisfl^* (Honem efle,permde efl ac Chriflitm citm mdlediétii lucbets^ ubnegare,flgt;emere, nbsp;nbsp;reijccre. Ciuid contumeliofius did

pojfetf De talibus ucro hominibus Petrus h^ec uaticinatus £.P(t,x efl: fueriint olim pfeudoprophetæ in populo, ut etiam inter Uos erunt fllß dodores, qui fubintroducent bterefes exitid^ lcs,etiam dominum qui iÙos mcrcatus eflÇnotetur quæfo di^ îigenter baquot;c fl‘ntentia)abnegan{es, accerfenres ßbijpps cc^ Irrem »itefitum • Et multi fequentur eoriMW exitia,per quos uia ueritatis blafjyhemabitur.Etper auaritiamfldisferrno* tubus uos negotiabuntur,crc.

De externo uerbo, hoc efl de libris fcriptis eSquot; ipflt an^DeaeroM nuntiatione uerbi Dei, libenter fltemur facram fcripturam ''“’’°* non uotninari aut efle uerbum dci propter fonum uocis, aut propter literas atramento charte ißeriptas: interim tarnen affirmamus fcriptorum uerborumjenfum uere ac certo efle dci uerbum. liamleremie Baruch dicitur flripfllfeex ScripwirS orc Icremie, omnia uerba que deus HUdixerat, eaq; iw Ii= bro conferipflfle. Kominantur aute hoc loco condones lere mie uerbum dei, quod deus leremie locutus efl,nec iUis ali» quid detrahitur quod ore teremie dickibantur, cr à B4ri««

ebo 'M libro confcribebantur. Qudre aperte dicimui,ueri(^ dei uerbum ejjc uerba itht quafacris literts contmenciir eX orf minijlrorum annuntiantur, adeo ut hi (^ui htec audiunt, Ü“ iUiscredunt, uerbum dei etudiant CT iüi credant. Addi^ mut prxterea plus miüies hoe à prophetis repeti : Sic dicit dominus: cum tarnen non alia quàm prophetarum uerba au , direntur:o‘ quanuis in mente mterna uox fonAt,nihil tame aliud efl 3 quod externa uerbo indicatur.G. Petrus,ReitAti, vnquit,eftis no exfemine martali,fedex immortali,perfer“ tnonë dei uiuum cr manentem in æternü: et allegat lerende uerba:Verbti domini nunet in lt;eternü: atq^ addit : Hoc aute e/l uerbü idud quod euangelizatum efl nobis. Cu autem his cotraria Muncerus dicat, D.Petro'apoflolo cotradicit.Stmi liter D. Paulus: Gratias,mat,agimus deo indeflnenter, quod c nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;acceptüfermanë, que audiflis a nobis de deo, exceperitis no

pro fcrmane hominu, fed (ficut erat uere)pro deifermone^ a-Theft^Uisautetarncuidentibusfcripturaru teftimonifs, potius fides habeaturquàm omnâi EnthufîaftArumdclirifSi Qo»re ex- tlU enim externo dei uerbo detrahunt,::^ publice id cotein* bumquot;^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ratione patefaciant, quo uifionesfuas

GT fomnia, qua; feripturarum teflimonijs carent, libéré iaitarequeant, nbsp;nbsp;nbsp;dicere, Spiritus reuelauit,pateriufiit»

Quibusfi quiscontradiceret, cr feripturam ac uerbüdei proferre iuberet, ut turn fcilicet illi libéré refpondere pofl fent: Çiuid mihi mortua litera opus efl,cum uiuum dei uerbum in uiuo fliirituhabeâf Perinde quafifliritus illeàqua facra feriptura inflgt;irata efl,fibijpfipofiit contradicere. Efl itaq; hic error Enthufiaflarum impudens ac perniciofus.

U3ticconf homine priedicatum perfeac folum corda non conuertere, ««'i^woportfre utinterius gratia dei fpiritu fuocor moa tetmtdio, ueat. Attamen ordinaria rationefit hoc fimul cumpradica^ tioM

^one Ucrbi Jet, ueluti Ail.té. de Lydia fcribitiir, audiuijjè-illam concionem Ptf«h,Dew»î ttero cor eiu'S aperuilJeyUt at=^ tenderet ijs lt;^U£ dicebanturàPaulo. Cum ita^; Paulin t. CorwJtb.j.dtciï.Nfgfi ii quiplaittat ejî aliquid, neq^ qui rilt;* ^atyfed deu^ qui dat mcremcittam: non reqcit plantationein Cr irrigationein,hoc efl externum uerbiiminAm pauloboß addit: Etcnimdeifumusadmtnijiri. (yuamobrem conpde^ returordo dei ( qui folin corda trahit nbsp;nbsp;illuminât ßiritu

fuo prout libuerit,) quo continetur externe uerbi eius prlt;e» dicattOjRom.jo. çy facile apparcbitMunceri naniiatnde iHummafione ßiritus, qua immediate abh; uerbi pr^dica* tionefiat, inane cr mendax ftgnttittuin cjj'e,dei uerbo con^ tradicens. An no qutefo potuij]et deus Eunuchum iüum Af« tbioprm, aÆ.S. ct Cornelium Aét.to, ilùiminare uelßie ritu fuo, uel per angclum aliqué abfq; minißerio predicant-tiumliteram: ey tarnen illis concionatorcs mittit Philip» pumçy Petrum. Qjtamobrein cum Paulus Corinthios,in poßeriore epiflola jeap. epiflolam nominat non atramento feriptam, fed uiuo deißiritu, non reijcit externum miniße rium,ucrumeos non tantum externa uerbum audiuiffein* quit, fed corda quoq; ipforumffiritu diuino ilium inata eße, fie ut uere credant, çy uiuam fidem fÀills déclarent. M.ulti enim uerbum externum aHdiunt,qui tarnen non credunt,ut loan é.uideripotefl. Infumma, bucßeilabat Munceri dot flr'ma,ut minißerium uerbi deijeeretur, ey è medio toUe» retur. Hac autem rations fatan homines hue adigit, ut nihil certihabeant,crperturbati tandemdeßgt;erent. Etenimfi «t ohm Em£ matri nofine, ita nobis quoq; uerbum dei è cou ffcâuremouerit,quid tandem ßeihbimiis,quocurfumno» ßrum poßea dirigemusfNamfi uerbum dei(.quod Paulus ai E.om.s$.ait ad noßram confolationem effefcriptü)non am./ plius pro genuine uerbo dei agnofcimus,digni fumus qui de»

cipiämur ab his, qui nefcio quod inuißbile ac occultum ueŸ'^ , bum fingunt, quad ipß lt;eque ac nos ignorant ubi quid'“ namfit,utfic tandem neo; uerbum dei,ticq; uüam aliam fogt; Ildarn confolationem habeamus.

nuim^intiJe autem quàm impure er immodefte magnißeus iilè lium kgiti- Kiuncerifßiritus, coniugium er thoruin maritalem infidegt; atOumetcc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘^^3' carnalium negatimpoUutum effc,fedßrnicem cT

e. ‘ fttan^e lupanar nominat. Neq^ dubito quinßßxdius er tur^ pius aliquidpotuißetfcriberc,non intermißjßet. Ex hac ue^ rotampuraerfßirituali Munceri dodrinahic frudusefi confecutus, quod quidam impuri ncbulones perfuaßrunt, iuxtaPauli uaticinium i,Timoth.3.flultis mulierculis,uf relidis proprijs maritisipfos fequerentur. Perßiafet enim erant,ßdelem,hoc efi rebaptizatam mulierem, non poßfe co habitaremaritononrebaptizato. Nonenim matrimomunt fed diabolicam fcortationem effe : ideoq; quandiu talis inu^^ Her cum Gentili marito habitet, poüutam effe er aliénant i falute. Coniungit autem hoc loco lAuncerus nomina injidc'' Hs er carnalis:nam omnes homines qui non funt fua-fcdie, car nales er Gentiles reputat. Qualia autem connubia fpiri tualiacontraxerint, inquibus tarnen carnaliter concubue* runt, er hoc modo proflibulum er fatanicum lupanar iitßi^ Vib.t. nbsp;nbsp;nbsp;tuerunt,deinccps exponetur cum de liberis Anabaptißis a*

gemus. Verum hos impuros ßgt;iritus quiuis uitet, ac potiiis quid de hoc dogmate uerbum dcipronunciet animaduertat, Paulus Uebr.13 Uonorabile, inquit, eß inter quoßiisconiu’^ gium, er cubile impollutü : fcortatores autem er adulteros damnabit deus.Quodßaduerfarij dicant,hiec tantu deßde^ Hbus inteliigenda effe, non de infidelibus, aut Ulis coniugijs in quibiis alter coniugum inßdcliseßt opponam breuitatis caufaPauliuerba refßonßonis loco,qu£extant t.Cor.7, tit ipfe Paulusßtfuijpßus interpres. Vxor à uiro ne difcegt; dot:

LIBER PRIMVS. 9 dat : quod ß difcejßerit nuncat innupta, aut uiro reconci' lietur. Et uir uxorem ne dimittat. Si quis frater uxorent habet infidclem, zr hecconfrntitadhabitandum cumeo, nedinüttatearn. Sandißcatu^efr enimtnaritus infidelis per uxorem : zr fandifrcata efr uxor mßdclis per uiriim: alioqui nempe liberi uefrri impuri e/frent : nunc autem fan» (hfunt His uerbis non puto aliquid clarins er aptiui in hac caufaprofrrripo/ße. t.\erito autem LutheriK contra Ana,^ baptifrat Mondßtrienfet frribens, inquit; Si mAtrimonia m» Papatuadulterij frortationisloco habendaßint (utip/i dicunt,extra fidem non cjje matrimonium) age ergo an non collfiter^turfe frurios cffcfquod fr ilîegitimifrnt,quare ma* iorum frorum bona, poßident ƒ Aequum certè eßet ipfos in liouit hit tnatrimonijsnouMquoq; opes fibi parare, ^^eque enim decet tamfandos zr friritualeshomines, ut uiuant ex iniußis zx meretrieqs opibus, aut ut eafdem alijs ui zx troemio aufrrantyZrc.

De Bdptifww qui à lAuncero extenuatur,ßuo loco dicam. iiuncfii.uncerum Anabaptißmi primum authorem,eiusq; dodrinam, quamfatis conuidam zr refrtatam efrè frcro^ omitta}n,ac denuo me ad Anabaptifmi hifroriam cöuertam, er t« ed progrediar.

Dc progreffu amp;nbsp;incrementis inchoati Anabaz ptifmiipræcipue tarnen quotnodo Tigurifepara tionem 8i Anabaptifmum quidam inchoarint, amp;nbsp;magno cum motu inter aliquos fpaiferint. Cap. 4.

ET/i üAuncerus fub exitum uite fu£, ZJ“ ßuum ßcelus con fefrits erat,zr crrorcin reuocauerat, tarne nibilominuf difripuli eins, quorum multi paßim er ant,nihil bac re moti 1 nbsp;nbsp;funt,nifr quod non ita aperte zr cra/ße in impios zr magi^

delcrefK.Qult;etarnenclandcftin^ ip^orumcogitationesßie rint,alijs temporibia ofknâerunt,Mona./lerij çy alijs in lo^ ds.lntereatamenreliquosarticulas Ntunceri urgcbantc:!^ docebant,De uerbo dei fubtili nonfcripto, Dr uifîonibi'A et reuclationibus, DecÔmumone bonorum, De Andbaptifino

contra Padobaptifinu. C^ua tarne omnia quotidic nouis er* roribus,ex uißs ffmniantis ßti ffirttus augebaitt, atq; ita ab uno crrore, ut fieri fi)let,'m alium prolabebantur, rcscp ipfigt; rum indies détériorés fiebant,

a V f Q«ie «erod/i/î in locis AnAbaptijla ab initio ficerint, tni Trsurb progreffum, ey quanam tncrcmenta habuerint, alijs quiuoluerintdefcribendum rel'mquam. Qua auteini« his noftrisregionibus per Anabaptifias in ecclefia Chrifii fiiibi fiint,zy quomodo Anabaptifinum, çy rebaptizd^'^ fchifinaiicas fuas ecclefijis initio inflituerunt er propaga* runt.zr earum caufa tumultiiati fiint: quomodo item uerbo dci uiilifuiutbreuiter zy uere cömetnerabo.tiam bonä halt;* rumrerumpartem ego ipfieuidi ey audiui. Quemadmodu

uero {ut juperius indicauimus) Thomas lAuncerus, nouum fuum dogma, epiflolis cy libeUis jirenue ac celeriter m/upe rioris ac mfèrioris Germania regionibus dijfemiùauit ,amp; multi eifîmiles, homines incfuieto ßgt;iritu praditi, quadam ac rara fubmde meditdntes,illa auide receperut ty propagarunt:itaetiäTiguri quidänÖ indoéli, ueritcontet tioß homines,Müceri (qui tum inuiuis er at,et quü, ut dixigt; mus,Griefl£ effet, 'm aliquorü notitiäuencratffcripta diligenter lcgcbdt,ct ea fcriptis Lutheri et 'Zuinglij löge pr£=‘ poncbant. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ipffZuinglio palam inffciemdicebät,

Peruicax nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ucrum prophetam eff'e, qui caufam ueri uerbl

A'/pIicelgt;at,ut nimii angufii cr cxilii, non fntii j^iritualiSt altdetperjèih,. Ipforûueroalilt;]uißgt;ernbaittfemunu^prof fitendi lingual adepturos : cü uero hoc ipfumqaod de/tdera bant,grauibui de caußs no flittm adipifci pojjeitt,Zuingliïi itccu/abant, (]uod nonßerio rem ageret, ac cjuofdâalios re^ üceret:ita^i odio in ilium cÔcepto, omnibus tn rebus^in ciui but alicjuâ occafionêfe habere arbitrabanturjüi fefc oppo=i nebant.Veruntamë in omnibus bit rebut jempergloria dei, reéia ædificatio eccleßte çr regni Chrifli, prietexcbatur. Tandë autë alisjuando prtecipui ipforû (jui banc catifam ur^ gebantiZuingUû, utpote eo tempore fummie eccleßie apud Sep»taHâ nos paftorë, acceß'crunt,acgrauibus et copoßtit uerbit ar^ q“»üta« gMfbant,eum tarde çr ßigide res ecclcßlt;e cr regni Cbrifli agere Tefwpt« nûc eße,(y /firitû urgcre, ut rcs maiori /lu dio agantur:alioc]ui nullâ effeJ/gt;em falutit. D.Petrüßdeli== but dixiße,P.ripiteuosà nAtione ifltipraua. Apoßolos etia AA.u i»fp'it,rt deferuißfecömunes eccleßaSj

fideles uero Hierofolymis feparatim conueni/fe.Reguiri er go etiaapud nosfeparationem ab alifs ciuibut, ut couigatur pur a cccleßagenuinorü dei filiorü, qui pr^editi ßnt ßnritu dei,çy ab ipfo regantur. H/î Z«ing/jK-s refpondet: Ipforum S.-pafa«a feparationëZT dtuißonemßbi plané dißslicere. Apoßolos‘quot;«“'S»* ^uidefcgregaßefe,fed ab illis qui manißßi hoßes euangelij erant. tlt;Junc uero e/fe multos honeßos uiros qui uerbo dei /e non opponant,de quibutßt magnA/fies, qui tarnen fepara^ tione ofirndcrentur,ac prorfut deficerent.Eccleßänö pur= Matth.i#; garißßionibut, imößmper in eccleßa aliquid reliquüßre loaa.ij.irt quod emendandüßt, neq; talë fore /htû regni Cbrifli.qualë ßbi imagmentur.Ouod ßex eccleßaomnia mala extirpare uoluerint, quAiiam zizunia angeloscoüeëluros eßenouißi^ Phiiip.i*. mo die-Inter alia uero dicebat:Qu^fo ßatrcs dileëli,ne ni= Ioan. lo. miKin tribuatis uobisipßs, patienter fir te infirmas et Agrat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

oues,(}U£etidmdd ouile Chriftipertinent, feparatepotiaf uostpfrs aboperibuitenebrarum. Kequidê ddhuiußnodi feparationë diuißonem,qualcm uos tnftituim,nonper= trahetis,neq; enim coram deopofjum.

igiinr de bac re utraq; pars diu multnq; contendiß amp;nbsp;Anabalt; fct,facileanimaduertcbât Zuinglq aduerfarijfeperipfum piifini do- „on poße id,quodftatuerant,perficere,itaq; alia ratione co nanturfeparationé fuam promouere, cr peculiarë acfegre gatam eccleßä inßituerc. Incipiunt ergo Ptedobaptifmunt damna,re,clamant baptifnm inßiitum non à deo 'mflitutum, fed à Nicolao Pontifice inuentiï eße, ideoq; iniquu et ex dia bolo effe-Cum autë mfntü baptifinus non ßt legi{imus,atq; ideo etiam nonßmus baptizati, oporterc fdeles baptizari denuo, utßnt fanéla ecclcßa dei. Propter hoc autein dogma Baptiflte Anabaptißte nominAtifunt,quos quidam anted EnthußaßM nomindrunt. Zuinglius uero ßcileanimaduer tebat. unde Anabaptifmus ortus elfet,ztr in quëfnë ipfo uti flatuijfent,nëpeadfeparationë:itaq; cum h lec no clam, fed publice agercnt,publice quoq; contra eos pruedicare coepit, ergrauiter monebat,ne facrum baptifmum teßeramfuceß (lionis Cf fchifmatis ßcerent.

feu^dufi” nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dißidiü breui in tantü.ut magißratuf plus

ma. fidelis in hac caufafe interponeret,ac iitranq; partë adßitli Hare amicü colloquiïi hortarctur. Verum contentiofus ßgt;iritiis ita in Andhaptiflis confirmatus erat, ut nulla coüo= quia ßmiliaria, nulhe admoniriones fcript£,ipfos ßangt re, Coiioquiù. ab inßituto dimouere poßent. Staque 17. laituari/ anno Chrißi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;publicücolloqutïi feudißgt;utatio coramfenatu,

ciuibuf cr doëlis habita fuit, cr breid poßalia 20. Martij die eiiifdëanni. Praitereaprtecipui Andhapti/iarumgraui^ Anabaptif» ter adtnoniti fucrunt,ut ab inßituto deßßerent, et quiefce^ •nut. rent. PofleaquâueroAnAbaptifilt;e expertifunt,fcinhis

coUocjuijs dij^utando^ nihil potuijje efficcre, cwn tarnen ni» hilominwàquibufdâconfirmlt;irentur,cjuieuangelij opprcf» ßoiie et Pdpatits incremcnta/pcrabät, ad quod pr£fcns con tentio inferuiebat,cœpcrüt audaóter fuà caufain denuo age» re,ac palàm et difertc pr£ fefirebàt,fe caufam fuâno modo tierbK,uerumetiàfaiigiiineproprio uelle te/h.ri.itaq; i» «r« be, paßim in uarqs lattbulti,baptizare audacier cœperunt, Ciua ex remaior q antea motui exortusefl.üamquidâetiâ in regionë extra urbem egrcßi, illic quoq; fuam caufam age bant. Quidâ ipforüfalice aut refte cinéti, cum loua clama» bant, Tigurü paucis diebiisfubmcrgendü, V£ TignrOjVtC, Uie:Agitepœnitcntiâ:fecurit ad arborem poßta eü. Interen Pœnittn« «ero mfegregatis fuis eeelefijs comunionem bonorüdocere coeperunt. Clamabant flrenue cotra fuperbiâ,contra crapu lam ey- ebrietatë,contra blafphcmiM e:^ aliafcclcra.Vitam in {^eciem ljgt;iritualem agcbant:erant graues,multumfu/pi» rabant,nonridebant : uehementes erant in correptionibiM, magnifiée loqucbantur:ut bis rebus fibi admirationë ey au* thoritatem apudfimplices cr pios homines côpararent. llli nn^; aiebât: Dicant alij de Anabaptiftis quicquid uelint, ni^ bil aliud ego in ipfis uideo quàm grauitatem, nihil etiâau» dio,quàm non iurandü,nemini miuriâ ficiendä,pie cr fan-ëie omnibus uiuendû effe : itaq; nihilmali nbsp;nbsp;nbsp;iniqui uideo.

Kac autem ratione multos mortales in bw regionibus dece» perunt,et quafi exccccariint.Quidâipforü in miniftrosec-' clefiæ cr magifiratü inuehcbantur,idq; tam impudenter cr conieai feditiofe, ut incarceremconieëlifint,c^ uaria ad ipfos me* f“quot;'-lius erudiendos cum eis aëla funt. ttaq; aliqui cum promi/if* fentfèrenunciaturos fuo errori,impuniti dimißifunt : non» nuüiquifenonpatiebantur erudiri, ucrum pertinaciter in infiitutoperfeuerabant,cu/loditi cr a/ferudii fùerüt, ne ma iorisfeditiois et turbarîl authores ejfcnttatqi hi deinde par»

fimpecuniamulHatifunt,partim extra fines zypomœrii twflre regio nis relegati. Hmc autë fróiü eft ut A nabaptiflie Cf ipforuM frutorcs cum m agro tum 'm urbe grauiter con^ guererentur, ui omnia agi,ueritatcm opprimi,ac mnocëteS Cf pios homines,(jui nihil aliud concluiir cjuàm quod uerbo del contineatur,non audiriyueq; ilhs pro ipforum necefiita^i täte libera dicendißcultati dan, id quod uel auditu mtfera bileßt.-petere ergo fe,ut fiecum iureagatur, Cf ßbi fiat di* cendicopia. Simul etiam Zuinglius grauiter accufabatur, quodneminiloquipermitteret, Cf ueritatem in aduerfario rum fuorum ore Zf quaßgutturt opprimere conaretur: ité quod hac ratione,caußmfiiam non uerbo dei .fed clamori^ bus Cf magiftratus hnperio tueretur.

Depiiblica cli(putatione,quçTiguncum Ana baptiftishabita eft; amp;qmd deinde magiftratus de Anabaptiftisftatuerit. Cap.j.

HViufmodi uehementibus quereUs Anabaptifiaru, cf afiiduisprecibus Zu'mglij cf reliquoru trnniftroru, qui publica Cf libera di/fiutationë petebant.permotusfcna tus Tigurinus.mjlituit publica Cf Uberam dißgt;utationem, Piïputtrfo eamqi hac forma publicauit. Omnesilliquic!iq;exfacrisli naV/'tifbs* tucri,probare er defendere uolunt Pædobaptifmû 4 promwiç»» di bolo tnfiitutu, Anabaptifmü uero iuflii ejfe, ideoq; fe in «»«• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fle ac bene ßciffe arbitratur.q, rebaptizati funt, quiq; hoc

no 'tniquü putäi: 'mfiintes autë exiftimàt non effe b iptizan^ dos.-hos oës ßmul,fcu feparatim pngulos,ad diem lunie,qui proximè fequitur diem omniû fandorü, ad publica dijfiuta tionë uenire nofira eft uolunt as cf fententiaùUic enimfina gulifufficicnteraudientur,cf idquodiußum eequumq;fue rit deindeßatuetur,Cf c.ClUtefliones uero de quibusdißlt tandumerat,hæ fiierunt.

pärentes tpforum, ^(Juc atq; 'm ueteri teflununto. Quodß dei funt^quii Ulis bäptifinum dqu£ negabitf

i, Cit cZcißo apud uctere5,quoadßgnum, idë ßiit quad nobiießbaptißnuimt ergo mßntes circuinciß fiieruw, üa etiam baptizMdi funt.

3. AnAbaptißnui nudü teßimoniimi, exemplum aut pro lationé ex uerbo dei habet :quare qui ße rebaptizaut, Chri ftumdenuo crucifigunt, ucl expertmacia, uelfludio zs“ uo luiKate aiiquid 'tntwuandi.

Quoautehuiußnodi dijßutatio reëbord'me 'mßituere= tur, gt;ieq;audaci£dutmpudenti£ alieuilocufelßet,nealij aliorüßrrmones intcrrumpercnt, ßed iußu^ ordo 'm dicëdo ßeruaretur,pr(eßdesdißgt;jitationK coflitutißunt hottefii ac pq uiri,VuolphgangU'S lonerut abbas Capeüanus, Coradits Schmidcömendator (utuocaiu)Kußnacenßs, D.Sebaflia“ nus Hoßneißer minifler ecclefia; Schaphufiaike, D ■ ïoachi» tnus Vadianus conßul SangaUenfis.

Anno itaq; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;die ^.tJouëb.quidijßutationi deftinatus Difpmatio.

fiteratycöueneriit Tiguri magna frequëtia eccleßarti mini' ßri,et alij uiri doëli.Anabaptiflæ itë cû pratcipuis ßu£ ßeihe dncibus, qui undiq; ex uicinis etid regionibus,ut S.Gallo,et alijsaduenerät. Aderät etiälegatiex agro Tigurinopecu' liariter euocati, eo apud ipßos Anabaptißmus creßceret, ac multi coquererëtur,AndbaptiflM non audiri, ut ißi pr£i ßentes audirent ea qu£ cum Anabdptißis agebdtur,quo delt;t inde eadë domi ßtis eccleßqs rcßerre teftariq; polßcnt.

Inchodtd eß dißiutatio in curia Tigurina,apertis partis, Difputatio praßentißenAtuuniuerß}. Verum cum Anabaptißte di/ßutd re iam inccepijßent, alia ßdio Anabaptißarü eodë irrupit, gj. inter quos quidaalta uoce clamabät, Sion Sion, Letare Hie rußalem, crc. Qua ex re cum magnus tmmltus eSquot; homi* num confiipatio orta ejßet, uißumeß dijßutationis loeit mtt

tare,er in fummü teinplum tras ferre, ubi omnibus gui adgt; effe uellent, dicendi er audiendi idoneus locus eßet. Erant mie mtr a cancellos feu fepta gu£dâ,dua; menfe pofit£,unA côcionAtoribus,altera Anabaptiflis gui dijfutabant : dura* uith£c diffiitatio ß.er 7-atg; 8.^ouembris,hoceft, integrum triduüßngulisdiebus à manead uefferam. ÇiU£igi turutr'mg;tu/maïlata funt commenwrare cum nimislon= gmH,tum etiam difficile mihi effet,attamen hoc unum pr£-terirc non poffium. Qztidam Anabaptijlarum fepe inter difputandumà pr£cipuis fu£ partis difputatoribus petie^i rat,utfe cum Zuinglio congredi perinitterent,feenint breuifnem abhôni huic impofiturum. Hune fedabant cr coercebanteiusin Anabaptifmo fratres,guippeguiillius inftitutü noffent, guod Z uingUum adiurare decreuiffiet, ut interroganti fbi ueritatem fùteretur. Sperabat autem ip^ fum plané refponfurum, P£dobaptifmum è diabolo, Ana= baptifmum uero è dco eße. Cumuero fepe reprimcrctur, tandem tarnen prorupit, Ham meridie cum iam omîtes con furgerent, ad Zuinglium accurrit, damans, Adiuro te Zuingliperdeumuiuum, utmihiueritatem dicas. Zuin= gliusuero conßßhn idi refpondit, acait, Padam-.ae dieo te tam malum atgue feditiofum rußieum eße, gualem alium fenatus naßer habet neminem. Hoc inexpedüto reßionfo obßupuit Anabaptißa: populus uero ridebat,atgue omnes confurgentes domum difeedebant.

Ouiä poft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;finita diffiutatione uniuerfus populus teflabaturßbi in

difputatæ^ haccäufafatisßilumelfe,foliAnabaptiß£ ininßitutofuo nabaprittis prrfeuerabant,guare infenAtumuocatifunt, eygrauiter aäuin ßt. admoniti, guandoguidem publice 'm ecdeßa coram omni populß fatis edodi nbsp;nbsp;fortiter conuidi ßnt, debere eos deo

nitdtur, deßjiere. Cum ctutcm nihil ab ipfîs impetrari poß-fet,iii career ein dedubü atg; illic cuftoditifuerunt. V erum breui poflea fpe emcdationis diinißi funt,additis minis, gra Mter ipfos puniendosforeß deiiuo res (urbare faâionû authores ejßc pcrgcreiit.

Deinceps autem amplißimus Senatus urbis Tigurinlt;e, Teaimont fummam todus difputationis,gu£,cum AiMbaptiflis habita aé fucrat,fcripto comprehenditjCr additograui interdiólo A= difputatio-nabaptißm,id in agrti mittit,cuius fcripti htcc cratfentétia. j'

Notüc^hauddubieuobis.idg; àmultisaudirepotuiflis, Ai^ipt. guemadmodum 4 multo iam tempore quidam homines pri=i uati,qui ßbijpßs doäi uidebantur.in medium proruperunt, quiabfq; tcfliinonijsßacrarum literarum apudßtnplices ac pios homines ( quialioquiin uerbo dei addiligendum de^ urn cr proxiinuw bene edoéli, bona inter ßpace ß'ueban^ tur) propofuerunt,pr£dicarunt, et abfq; omni ecclcßcecon. fenfu annuntiarunt,baptifmum infantum no c deofed è dia-olo ortum clfe,ncq; ufurpari dcberc.Atq; hideinde Anaba^ ptifinum qiiendam excogitarunt, e:^ multis hominibus im-peritis facrarum literarum futilibus fuisfermonibus perfua ferunt,ut hunc Anabaptifmum reciperent: reputaiKes fe cte teris tneliores ejfe. Qga ex re dijfenßones,inobedicntia,zy’ contentiones,faüionesitem aduerfe Chriflianæcharitati ort£ funt, Ulis in locis cr inter eos homines quibus optime inter feconuenicbat.Cluamobremnos aliquot ex authori^ bus Anabaptifmi cr eorum difeipulis in carcerem conieci'= mus,pecunia mulilauimuSfÇy' bis, ipßs poflulantibus, de i« fantibus er Anabaptifmo colloquium feudifputationemin-^ fiituimus.Cum autem femper uiili effèndet à nobis partim, to quod poüicerentur fe Anabaptifmum dimiffuros,impuni ti dimißi forent,partim uero ex agro noflro relegati:tamen iUi nuUo re/peàu fuarum pollicitationum,nihihminus ad

nos tienerunt^izrfuamfulCam doilrina contra infantum 54« ptifmum infimplici populo dijfentiitArunc. Quamobrein de nouo iüic aha fadio Anabaptiftarinn exorta eü, ac nos hae de eau fa eofdem Anabaptiftas cepimns, zx eorum fcétato^ res pecunia mulciauimus.

CUi» autem aliqui Anibaptift£,citii inter nos funt,d^nuo d nobis pojiiilarint ut ius lüis dicamus cr di/futationem ina fiituainus,nos,ut fuperiores difputationes co effent plcnio^ res,cofenfimus, çr omnes qui Anabaptifmum defetidcre uo lt;nbsp;Noiiébr. luerunt uocauinius,conftituto illis die lun.e,qui omnium fan âorum diem proximo fcquitur. Poftquam uero Anabapti^ ftte cum fuis fedtatoribus contra Huldrychu/m ’ZuingliuM, l^onem lud£,Gr Cafparem M.egandrum,ac ahos qui infan tum baptifinum defendebant, mtegro triduo àmaneadue^ fperam in curia noftra er in fummo templo difputaruni, no bis ipßs, er multis cumuiris tum muUeribus prafentibus, etßnguli Anabaptiß£ fufficieter,nemine impcdiente,etabf que iurgijs fententiäfuä expofuerunt, denuo tarnen firmißi mis tejütnonijs facraru literarü,uetcris er noui teßamenti, declaratum efl, Zuinglium cum fuis feftatoribus Anabapti flas uiciffe,reprobaffc AJiabaptifmum^er approbaffe bt^ii ßnuminfantuon.

pr£terea dijfutationecofficue er diferte appn lt;0 amp;”proZ rwiY, authores Anlt;dgt;aptißni,qui primifaüioné feétd^ bane t»litua. isiflituerunt er de bac re eötenderunt, audaci et arrogaitti impudenti^dnimo,nulloqi bono fpiritu, bac in re dudos ef fe, inßituijfeq; An4bapti]inum,ut peculiaremfadlionem et fediamßbi adiungerent,contra dei prlt;eceptum, in content^ ptumnoßrum qui ciuili nMgißratufungimur,adplantand4 inobedientiam,er euertendamebaritatem ChrißianAmer ga proximum. ipß enim, ut fupra diximus,fe cateris Chri-fiianis nuliores er abfe^ peccata eße opinantur : id quod i~ pforum

Çluamobrem nos janciinia lt;tc uobtnMs, ut deinceps ont» nés uiri,jceminæ,adoleÇcentes atq; puelbe, Anabaptifmum déférât, neq; poflhac ûfurpent,mpantes etiam baptizari eu “ ’ rent.Quiuerocotrahoccdiéium fecerit, argentimarcain finguldii legif tranfgreßiones muldubitur. Qjtodfialiqui c3 tumdcior'es fi{erint,incosgrauiU'SaninMduertetur. Nam e-os (jui obtemperauerint tuebimur.iuobedicntes uero pro i-pforum men to inulóiabintus,nihil illis ampliits codonantes: qujre ßbiquifq- caueat. AtCj; hæc ommaßrtnamus publicis bis literis,ßgnatis noßriC eiuitattsßgillotqua dat£ funt die lgt;'Andrcte,Anno ifzf.

Q_uæ cum ciofftoreBalthafTaro, Anabaptifta^ rum præcipiiOjTiguri gefta lint:amp; pœna in Ana bapnftas fancita. Cap.6.

CVinpwWicKMfJiÄMwi/f/Mf« Tigurino contra Ana D.Biithafr baptißiS promulgatii effet, for té eodë temporel.Bal thaJfrHubineierPacimontanus Vualdshuto profugit. NJegenu ciw» eo in loco aliquo tempore euangeliumpr(edicaffet,tan dem à uaßis qui ufdam Anabaptißis deceptus er in infoeli cem ipforumfedlampertraüus eü.lAultüm uero omnes A-nabaptiß^e de hoc uiro gloriabantur. Audaüer enim Anabaptifmum,totamq; feäam ipforum,fcriptis publicif er co cionibus plantabat, er multa innouabat. Qjta re uiros bo» nos illic in periculum coniecit, er ut Euangelio priuaren» tur effecittid quod complurtbus alijs pagis er oppidis acci-dit, ut per infaelicetn hanc fedtam Euangelio fpoliarentur, Libro D.Balthaffari,quem pro Anabaptifmo contra Plt;edoo baptifmun in publicum edidit,refponderunt publico etiam feripto ’Ztiinglius er Oecolampadius.

Capta igitur urbe Vualdshuto 6.Qecembris,r). Ealthaf D.Baltha» [arusTigurummdeprofugit,er ibiclamabfcondituslate»^ **««*

hdt. Cum autem Anabaptiftarum prtecipuui cjJèt,Mippe ^Mcripfffcriptiszrfermonibui femidtum iaha]Jet,cr ab Anabaptijiti m prccio baberetur, cr tdinen interea abdi tus Idteret, ScnAtus üli )7wiM iniecit, ncque tarnen ingra-uiori carcere, fed inipfa curia incuftodia ipfum habuit, lAißifunt iüuc ad eum amplißimi fetiAtus décréta, ecclefia-rumtmnißri,cr feitatores certi,qui illi dicerent: Ipfum iain olun literis ad amplißtmumfenatum datis, poUicitum effe, feprobaturum uerbo Dfi er ipßus Zuingli/ fcriptis, Plt;eda baptifmum non legitimum,uerum pueras primum dacëdos, et turn demivm baptizandas ejfe. Qjtare debere ipfum nunc pranuffb fuo fatisfacerc:paratas enim ejfe ut ipfum placide çy benigne audiant.

lëgt;‘B(tlthitjJdrus refpondet: fe htec poüicitum effe, «“kriptu etoflendere etiam Zuinglia iS.ipfius cansluftanem, iiK^ui Padobï- fcriberet,pucros doccndos,ey ita dcmum baptizandas ejfe. ieceri^r nbsp;nbsp;Zuinglius re/jgt;ondct,fe co loco difcrte fcripfîjf infantes an

tiquitus baptizatos fuijfe.-demde etiam fe locutû ejfe de do-(IrinA qua puerißnt erudiendi. Nunc quoq; fe eiufdem eße fententi£,eos qui in imfantia baptizati funt,docendos deinde cjfecum rationis ufumhabuer'mt: fuijfe etiam olim Cate chumenos cum exgentilifmo homines ad Chri/îum conuer“ terentur,qui primum docebantur,Gr poflea demum bapti* Zabantur,cumßlem proßteri frient. Hi»c autem non fe-qui, fefe uel docuijfc uel fcripßjfe P£dobaptifgt;num non eße legitimum,idcoq‘ infantes non eße baptizados.Cum ad bac D Balthaßarus nihil refponderet, altera ailio fequuta ffl, Mt /criptttrdrj«» teßimonijs Ptedobaptifmum improbaret. Diu hie iTwltumq; difeeptatum eü,cuius authoritatis eßent tefiimonia è uetcri teflamëto adduila- Contédebat enim D. Balthajjarus, ea tantu argumëta eße firma quæ ducerçntur è nouo tefiantento,neqf multam tribuebatueteri tefiamëto.

Poft longtim dipeptationem D.BaltbaJJaruipalinodiam pollicetur:gudm tdineii fcnntM ab ipfo nonpetieratjUerum unodut p* fpontefe obtulit,zr fo^nwlam ctiam recantationis con

{cripßt. Hane cum fenAtus uidißet ^3- ajfenfut effet, finita condone i« tcmplo olim D .V irgini facro,fuggeftum lüe con fcendit,ut cjuemadmodumpolUcitiM fueratrecantaret. Vet:^ rwn in ipfa oratione 'm aduerfam partem deflexit, er feip~ fumpurgabat,ac Anabaptifniumdefendcbat. Exortumita-lt;jue cR murmur 'm tctnplo, er Zutngliui (]ui in altero fugs geftu (dwo fziim fiwn jn co templo crant) ftabat, fermonent eiu^ interrupit er populum fedauit, Dodor uero mcdrcf^ rem reduduf cR. Qj(i cum mterrogaretur quidfibi uoluif-fet hoc fado,an ne tumultum concitare uoluerid re/fondit, fe ignprarc ejuid nam locutiu fit, t]uod fi aliqua dixerit in Anabaptifini defeiilionem,id à SatanAfadum effi.

Cum hoc modo caufa ciui prorogarctiir ad 6. ufq^ diem D.BaitJwf»-Aprili'Sanni 15x6. pollicituscdfedenuouere er bonafide i^odiiu*’* rccd/jtrtturam, er pojicrum nihil babiturum commercij cum Anabaptifmo,pariter er Anabaptillit.Qj/arefide btt« ‘ bita promtßionibuf er iuramentoipfiM, Tiguri primumin ipja iirbc, ddndc Gojfouua in Groningenfi agrorecatauit, er Itbertati rejlitutiu atej; pacate dimtjfiu eft. Verum ipfe nonfyncere in ueritate perftitit. hJam in Mornuitim defeen dit,ac ad Anabapufmum redijt, er multarum turbarum au thorfiiie.-tjuamobrem captus er capitali fupplido ed:affe~ dus Ex tota autemhacadione perfiiicue apparedAnaba^^ ptifmum male admodumfundatum eße, cuiui principes er auibores mkil probarune,er tarn turpiter er mifere in eius

i Etfiautem hac Balthajfari adione complttrcs fiinplices D« pœn» 1 er qnafl errabundi homines refipuerunt, nihilomintu tarne

bdc necj; alijs rationibui ut reßpifcerent moucbâtur, fedßf miter immote in côtumetcitt fua perfeuerabât, ncq^ cefft bMK fcditiofiU ad populü condones habere,feducere alios et rcbaptizare : nullo refpeéiu mifericordiie, qua magnd in i-pfosfenMus ufusfuerat,ttecj; promißionit et lurißurandi ac fideidat£:cr cum redazjquot; audader cotra bcec facerent,ca fiantiam inßde id nominaJjant .Denuo igitur aliqui ex corn numero in carcerem coniedi cr muldati funt,nonnulli eti~ am capitis fupplicio affêdi. î^iam quia leuioribus pxnis cf uenia cLua à magiflratu nihil ejficiebatur, ey' tarnen omneS interea uidereitt cr fentirent caufam hanc fpcdare ad nut-gnum aliquod malum totiui reipublicie zr populo in urbe pariter et agro,motusefl amplißimus fenatus,utpublicie pd cis or tranquiUitatis caufa, Anabaptifmum capitis fttppli^ ciomterdiceret.

2d' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;podmodumanno ti^o .typiseuulgatueß,

ucrfut Ana «« halte fenteijtiam. Cum ad nos rclatumßt altquos d tionis bipHhnS. noßra homines, contra edida grauißmu, magno cotemptu itoßro,ad introducëdos perniciofos error es, peruerfam A-nabaptißarum fedam ainpledi zy iUi nomen dare:alios ue-TO his auxtUo eße, hofpitio ipfos cxcipere, cr uocdre,dc fu-flentaretpræterea etiam erronea; horum dodrin:e,ac occul tbs conciontbus çr cœtibus fe adiungeretcr quoniam hiecfe da admagißratum ey honeßarum rerum tiublicaruminte ritum potißiinum fpedat, dccerniinus ferio eygrauißiine, fuinina qua poffumus authoritate, fide,et ammo patcrno,ut omnes refpedu grauium poenarum et noflræ indignationis, pernicio fos hos coetus et erronea dogmataßgiant, neq; iUis adhtereat.nuüü Hits auxiliü,hoßgt;itiü,locrwe prebeantmo fit fientët,no domo nbsp;nbsp;tedo recipiant,nullàcÔmunionë cu'fo-

cietatem cîi Hits habeât, ac ommno uniuerß hac in re quieti pemtus fe ab illis fcparent. Nam omni de illis fufpidone ca-^

»wf uolumus^tuqi ipfos 'm noftra ditiQne er fub mperio no firo iiUo modo tolerabimus.

QjiMiobremgrduiter pracipimuf omnibus nojirtere» gionis 'mcolis er aliquo modo coniunüis.et nominAtim prtc feilis fuperioris er mferioris ordinii,dppttritoribus,procu ratoribusjudicibus.ecclcßarumßnioribiis, er ecclcßarum itt(nt/iris,ut ßcubi comperidnt efße Anabaptifld',nos(pro in reiurando guo obßrißißnt nobii') monedt, nuß]uam cos fe rant aut augeri patian'tur,fed manits ipßs inijeiant, er tot nobts tradaiît. Ùam Anabaptiftas cum fuis fautoribus er fc ilatoribus,ut Icgtbus noflris ftatiitu efl,clt;ipitc: cos ucro gut ipfos iuttant, wn 'mdicaiK, pcllunt, aut captiuos nobis tra^ duiK,pro tnerito ipforum abfq; uüa uema puniemus, ut uio^ late fidei er iurißurandi, quod mAgiftratui dedcruitt,reos,

EOdf m tempore non tantum Tigurmlt;e urbi er ecclcßlt;e Qgje Baß, Anabaptißr molcfh crant,er ipfam turbabaitt, ucrum i«« contra ftiara dîitf ciuitates ©quot; cccleß-e harum regionum grauiter ftaquot; la» üo» ab iUis molcfiabantur er exercebantur. Anno enim Chrifli ijîj. Baßleatturbos er fa^honesexcitare cocperuitt.

dam cnim ipforum Occolampadium eodemmodo aggreßi funtjCjuo Zuinglium ipfos aggreßbs diximustuerum eàdem ab ipforefponßonem acceperunt: amicant etiam difputatio nem cum illis Oecolampadius habuit, guic de'mde autamno eiufdem anni 'm publicum édita eft, ita ut nonßt necefte plu ribus de eaferibere. Deinceps uerofeguentibus annis Baß' le£totturb£ admodumimpudenter eraudaéler abJ^nOi~ baptiftis excitat£ funt,tot homines ab obedientia tnogiftra» tuumauocatiyUt amplißimus fenotus facile perftsiccret, cor cere er grauibuspomis mquietos er feditiofos homines da

tMtidos c/ compefccndos effe. multi ex corum nume^ ro m urbccr dgro 'm career cm deduth funt,z^ ut lt;equitas ferebat, pro ipforum merito purùti.

Anno i$i7.lunij menßs die io quidam ipforum mpubli cumproduchfunt, GXquot; cum illis Oecolainpadius c:rc£teri eccleßarum nùntjiri folide cr accurate difputarunt,de Plt;e~ dobaptifmo,dc Anabaptifmo, de Magiftratu, de lureiuran^^ do, cr reliquis Anabaptiflicis dogmattbus.ïii hac dijfutatio» ne Anabaptifa; denuo uidi funt, o' aSbit diffutatioms feri^ pto comprehenfa o m publictm funt édita.

Anabaptif ^odcia anno loaitnes Denkius.o Ludouicus Hetzertit, jni onus duo rab'mi o pr'mcipes Anabaptiftarum, lacobum Kautzi

Vuormatienßsnünifirü, in Anabaptifmuper= traxerunt .ßc ut coclußones de Anabaptifmo ederet, de qui bus difputare pr^fumpferat. Has autem puplico feripto ec-cleßie Argentmenßs mimflri confutarunc Atep hac ratione Kautzins,feu Latino nomine quot;tZoilua maufpicata auis, euatl gelio Chriflicreccleßeinillisregionibus inchoat£ parunt pro fuit. Ciuemadmodum co tempore ubiq^ pcftileiis AM^ baptifinus multum impedijt Euangelium o idud eiccit-

Anno deinde Donini «525). ruyfus alia difputatio Baßleit cum nouent Anabaptifiis habita eft, qui erroris cöutch funt. Huiufmodi dijfutationes plures publice o“ priuatim habilt;gt; tiC funt, attanwn contentioßs et cotumacibus honünibtis nil quam fatisßcripotuit.

fttr,qu£ fub finem fuperioris annilt;527. addita faluicondti-aäaßnt, ctuspromt])ione,publicedenuiitiata fuerat, mipjaacttone dijputationis Anabaptiftarum aliqui Bernant uenerunt. Ve rum cu m lUi ad di/jgt;utandum non ucnirent,fed latenter et in angulis abditi dogmata fua ftargercnt,atrocitcr mterim ad uerfusuitiaclatnando, acfinuüi concionatores Berthe cf- ■ feilt

fent cfui jcelcra gräuiter compercntfinAtii'i nMnivm illis in tecit,et eos adfincm ufyi di/putationis 'm Prccdicatoramcos iiobiofub cullodia babutt. lanuarij deinde die 22.in euriam ad amplißimum fetiAtum Hernéfein deduélifunt. Eo loco a^ nticeç^fufficicmer auditi faut, prafentibas uiris dodbs ex arbe cr peregriiiis^ciui difpatatidi caußi QernAm ueneraitt^ a cjuibiK A-tiAbaptiflte de errore cuidenter ftrmis ration: nibus conuiclißunt,zx cjaiduerimi effet fatis edoili, cxigua tarnen ipforum cam fruéiu, ctenim m fua contutnAcia pcr^^ feuerabant.

knno deinde ijp. aliadifßutatio ^crn£ habita cH cilijuo Difputatio dapracipuo AnabaptiftanominePiflormaior,cjuicouerfat Pfifter efl et Anabapt.deferuit. Hæ c dijpatatio in publica édita efl.

Sequëtianno isjznnenfeIwnio,abamplißimofenatuBer Difputatio neiijtsciuitatis fcriptïiijuoddâ inhac fententiâ euuîgatim ^ofingcu» efi.Qttouniuerßsßatisfiat,acnemocongueripoßit uerita^ gt;nbsp;té coercerijÇ^ ui ac inaudita opprimifmftituimus publicam dtf^utationent innoftr£ ditionis oppido quot;Zoftnga in Argo^ tlt;ia,in prima [ulij dië. Promittimus attf faluum conduëlü ue niendi çz redeundi omnibus AtiAbaptiftis, guicuncj; tâdem illi fuerint,crc. Vt aut omnia bono ordine agerentur,qua=t t«or praßdes difputationis conflituti futtt. Durauit h£c di=gt; ßiutatio nouem dies:cr difceptü eß inter minißros eccleßa Berneßs et AnabaptißM, De indice huias dißgt;utationis. De mißione AnAbaptißarü,anßt diuinA.De ecclcßa.De cxco-' numicatione.üe magißratu.Deiureiurädo.De concionAto rib. De baptifino. CoßgnAta aut eß ha;c difputatio à iuratii notarijs,et'mpublicü detde edita:ita ut nüc no necejße ßtpltt rib .de ea agere. üa^lenus breuißime et uerè ichoati Anaba ptifmi progreffum incrementa enumeraui:atc^- huic è re gione oppofui, ^fortiter illi pij tnagißratus er cccleßariim miniflri reflitcrint : quoties praterea AnAbaptißce euiden=i

uerfa ecclcßtcinterea tarnen principes eorü inuiilapcrtinn da nolebant uidi uidcri,?^ piorutnagiftratuu ac nünifiro* rü operam,labores,ßtmptiK, mifericordiam, admonitiones, CT Mcgt;K4?« ipßsßepe datam reieceruiit etfpreuerunt. (iua aüt hocßt Cbrifltano dignietn er honefin, quiuis lequus iu^ dex, neutri parti addi{iiis,flntuat.3 contrario tarnen multi uiriprobi AnAbaptifmtem ueneni inflir uitarunt:quidam e» tiam honeßo ammo pr£diti,AnAbaptiftlt;M deferiierunt,ac fe honeflegefferunt : nonnulli uero eo rclido ita impure etpe tulanter uixerunt, ut reipfa teflarentur, ea qu£ in Anaba-ptifmo fecerant,ex mera hypocriß ab ipßsfada eße.

De commiini dodrina amp;nbsp;inftitiKis,item de iia nis Si diiierfi's Anabpatiftarü fciiifmatibus.Ca.8.

DEinceps quam potuero breuißime indicabo, quanattt dogmata cömunia ßnt Anabaptiflis(id quod ßtperius quoq; aliqua ex parte oftendimus) er qute ßnt quorundant priuataihoc eft,mq miras et multipliées fadiones et fchiß pt^mî^rüm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;téporis progTeffu diuißßnt.Initio feparationem pra-

Anabaptis cipueßiedabaut^uteccleßamfeparatähaberent. duatnob ßatum. nbsp;nbsp;ypiji qui huic feparationi aßfentiebantur,er deferebant Pa'

piflicas euangelicas er omnes alias eccleßas, utuiue-rent 'tn noua Anabaptiflarum ordine, que ueram Deoq; gra tarn Chriftianam eccleßam nominabant, hosprincipes fe^ die in fuam eccleßam per Anabaptißnum reeipicbant,inß gnum feparationis, ad poenitentià er emehdationé uite- üi aut poflea uitä in fpeciem fanda agebant,uituperabät aerb ter auaritiam,ßiperbiam,iuramenta,fcrmones obfcaenos,et imntodeßiam hominü,compotationes er crapuläifrequeit' ter de morte ueteris hominis loquebatur,etc.ln fumma, W* gna er uaria erat ipforum hypocrißs.

nes Aiiaba Treindeuero cum ipßs fßirituStUt ipß ferebant^augere^^ ptiftaruin. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;turt

tur^tjuotidic tmlta mMata zr nouata funt i fratribui, qute paßim flulti homines,tanijuam articulas cœlitus demiffàs re cipiebant.làx aduerfo tamen alij exoricbantur,qui h£cßpi» ritu fuo reuclante, uitupcrarentdnterim tarten ipfi quoque alitjua m medium proferebant, auie ceteris dijplicebant çxquot; ab eis reiiciebantur. Anabaptijtis enm hic plané idem acct dit,tjuod Ulis cotingcre fold qui femel à redo itmere abernt runt:hi enim quo longiits progrediuntur plus ambulant, to UMgis longius aberrant. Pojieaq uero uarias in par=s t« ac multii diuerfas inter fe diuilifuerüt,cocperuntfcipfos mutuo excommunicare et damnare. Ex ommbus tarne Ami bapti/iis quida populus coUeilus efl:,quos Generales autcoi’ munes Anabaptifas nommarc poffumust mtm comnuiné do drinam,qu£ quondam communis fuit Anabaptiftis, adhuc maiori ex parte retinent. Horum autem dogtnata es- mfiittt ta his capitibus continentur,

Seipfos unicam,ueram cr Deo gratam Chrifli eccleßam cenfent,ac docent eos qui per Ambaptifmum 'm ipforum ec clefam receptifunt, non debere ullam communionem habe ßarum dog »■f cum Euangelicis Chriflianis noftris ecclefi/s, aut cum alifs quibttsuis. Eccleßas enim noftras non ejfe ueras eccleß as Chrijli,non mugis qua Papißarum aut aliorü.Hoc autem hacratione probarc conantur. In ipforum ecclefijseffecon J» /ficuam es manifefta uit£ emendationem,in iHis aut ecclegt;-fijs qu£ Euangelice nomitiencur, predicari quedaex Euan gelio,neminem tamen emendarfac omnem populum impoc'» niteiitem et peccatis ac fceleribus obnoxiu effe. ^Jon autein fas eße aliquäeu täimpuro populo communionem habere.

De'mde aiunt no modo h£c in plebe deßdcrari,fed etiam alia in mini/iris ecclcßarum;nempe in perfonis es ntinijk'' rio ipforum.In perfonis ipforum,quod non legitime es ordi 4, Karie ad minißeriisßnt uocati. Quod nö ßnt praditi his res

6.6i« c/Hdi Pa'uf.U'S i.Tim.3.in miniftro requirit. Quoded quct alios docent,i[gt;p non factant, Qjtodßipendiahabeant,et no laboi-ent,atq; ideo uentris mimjtri fînt.

ïn minijkri^ipforum multa defiderari aiunt,cH in doitri 8. nA turn in admimfrationc facranentorum. Doélrinam enim uniits conciom ajlriéiam cjjc,cü tarne Paulus iubeat, ut fi d« lijfucrit reuelatum aßidenti,prior taceat,^' alterum con^ cioKAri patiatur,

re, fedfcrtpturain interpretari. Nö autemefieferipturatn pro cuiufp peculiari interpretatione exponendain.

to. CoRciones minißroruefie leuestdocere naq; ipfos, Chri fiü fatisfeciffc pro pcccatts, zr homines fide iußificari cor a Deo,non operibus.Cum tarnen bac mundi improbitatebonA Opera magis fint urgenda nbsp;nbsp;exigenda.

tt, Docere prtetcrea ipfos, legem hominiimpoßibileefiead feruandum, cti tarne fcriptur£ ubiq; lege feruare iubeant.

rit,non recte doceri à concionAtoribus:quippe qui doceaitt, Chriftianu hominem poffealiquidproprium habere, er di'' uitem efie : cum tarnen charitas potitis omnia cumfratribus communia babeat.

Commifiere preeterea concionAtores uetus p- nouü Te fl:amentum,et tarnen uetus abrogate efie, nihilqi inter Chri ftianos ualere:atq; eos qui in ueteri Teftamento fueruiit, ni hilpertinere ad eos qui in nouo funt.

l/lagiflrdtu non dcbere curare caufas religionis autjidei. 17. Cbrijlianos iUis qui uim inférant nonreßjiere: idea iudi t8, cijs opiit non habere,neq; etiain Cbriftianos lüit uti.

Chrijlianosnonoccidere, neq; carcerene'q^gladiopuni-re:fed tantum excoimnunicatione.

î^etninein adfidcm ui er imperia cogendum effe : nemi=^ 2 o, nem etiamfideicaufaoccidendum.

ebri/lianos non defendere fefe, ideoq; bella nongerere, ï», neq; ea in re magifratui obtemperare.

Sernwnein Chri/tianorum ejfe etiam etiam,non non,cos ^z. in uniuerfum no iurare,ideo nuUum iußurandum iurare, id enimpeccatumeffe.

Prictercaaiunt hoe quoq^ deßderari inminißerio con^ zj, ciotu,torum,quoadadmimßrationem facrameittorum, quod infantes baptizent. Baptifmum enim ïnfantium é Papa cr diabolo ortim effe.

AnAbaptifmumuerum Chrißianorum baptifmum affe^ runt:quippequi conßtentibus adpœnitentiam detur,illis in quam qui edoili er rationis ufupræditi funt.

ConcionAtores nuUa uti fcparatione,etpcccatores no arz^. eere à coenA doinini, neque uÜam excommunicationem ha= here.

HiW er alias plures eiufdem generis caufas afferunt AnA baptiftæ,propter quas neeeßario fc à nobis feparari dicunt, nobifeum pertnanere, niß à nobis pollui er om)ti um poenArum participes ejfe uelint. Itaq; fe ad conf ’ruan^ dam propriam falutem er iram Dei euitandam, fummA ne-eeßitate urgeri,ut proprias acfeparatas eccleßas inßituät, er iüarum caufa, quiecunque Deus ferenda dederit, patian tur,

Poßularct autem nunc hic locus peculiarem confutatio- ordo hu/ wm ßngulorum do^natum, ut ea feripturarum teßimonijs i“«

er «WW argumentisfubuerteretttur:uemin ego in inßitiito tMlo. Enumerabo aut O“ cds,quiirum ante men tiotiemfcci,e^ alias etiafeilas zy peculiaresfaiiïonés And baptifmijCr eafdein aliquantum,ubi necejjè uidebitur, refn tabo,ac turn deinum ad generales AnAbaptiflasmeconuer^ tam, cr adfingulos articulas iam commemoratos rej]}onde bo:addi(cam etiam ear um argumenta,no quidcm omnia,fed potifi)na,,cr quàin iUa.fintfirnM,examinÂbo.

De Anabaptiftis Apoftolicis amp;nbsp;ipforum erro ribus,aceorum confutatione. Cap. p.

ba nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;arbitrantur impoßibile effe, ut omnes Andbi

u»U« J. ptifini diffèrcntiie,contrariée opiniones, cr pernicio-fte de horrendiC eorum feiia; faäiones ord'me cominent« rentur.Et quidem uerii eß.ex illoru numero pducos inter fe confentientes reperiri, itd ut fmguli peculiare aliquod my^ fkrium,hoc efl flgmentû,hdbeant. Idea non coiidborboc ut exdóie cr copiofe defcribam omnes eorum fedas, çy uMS cuiufq; cerebrofi hominis figmentd:hoc enim non tantti mi~ bi impoßibile,uerumetia ledori ualde moleflu effet. Ojid^^ re tdntum ddducaprtecipuas dliquot cr notißinMS ipforum fadiones, que cum db alijs Uteris manddie funt, turn etiam aliorumfideU reldtione çy teflimonijs cognite, ej publice etiam manifeflte çj- nota funt.

lid, rumfddianes,prinu)locoeosponimusquifeApoflolicosno mitiArunttdb Apoflolis fcilicet ey' dpoflolicdecclefld, cuife

1, conformes reddere uolebant.Hitantum nudamfcriptur£li teramJfedabant.Itaq; per regiones uagabantur abfq^ bdcU lo,calceis, pera,nummis, ey cœleflemfuam uocàtionemdd

1,. uerbi miniflerium magniflee pradicabant. Et quid dominus dixit,C^uod in durent dudiuifiis,dntttitidte in tedisttedd co feendebditt

Jhcndebani ZT de lUis coitciondbaittur. Pedes ßbiiniiicctn j, UuabStjCr cum pueris repuer afcendïi ejjèdicebaiit,ideo^ puerilßer,hoc ekßulte ZT 'meptefegercb^t Pr^terea cfuo nictm Ù domino diiium eft^cum qui non domü zr ommu quie habetdej'erat.nonpojje difcipulum fuumejjc: uxores, li-beros,domos,zy fuct opificid dc negotidtiones deferebdnt,et per regiones udgdbdntur,dc dpud frdtres diucrtëtes,eos ex hduriebdnt: qui deinde eos tdnqudin grdues CT molcftosfu cos excommwiicdbdnt.indocendohoc urgebdut, neminem quicqud prbidtum dUt proprium dcbere habere ,fed omnid bond opesq; communes eße oportere:neminein enm Chri-:^ fiianum ßmul zy diuitem effè pojjc.ijon tame inhdc bono=i runcbmunione eiufdem fenteittießierüt. Aliqui enim ipßo rum nudipedes cr noui Prdncifcdni erditt, qui pidculum cxt flinubant pecunids tangere, aut dliquid proprium hdbere^ Aliqui uero hoe non inter peccatd numerdbant,tdntum ut is qui dliquid proprium habet,id nonßbißolißeruet,uerum d= lijs etiam tmpdrtidtur,neq; quenquäjratrum qudtenus opes fujßciuM,egere pdtidtur. Qttibußid'm locis,ut 'm Korduid, ferunt ipfos dißenßttorem aliquemzT commune loculum habuilße.Verum nö diu concordes manßerunt. Omnes hipd rdti ßunt ut ßeße mutuo facile Satanie tradät et excömunicet.

î^iferum hoc zT perturbatum hominumgenus,qudcrafC'!gt;i'^utaa’gt; faßtipforum flultitia,faills fuis zT reipfa déclarât,quilite ramipfamferiptureet uerbapluris faciunt qudmuerumet baptiftirS, genuinum fenfum,Dixit quidem Chriflusdifeipulis, t^eha betoteaur um dut argentum,neq; per am dditer,nequecal- lis prohibi ccojjttetj; baculum-, tierum circunßdnti£ et alia loca feriptu rarumhiscoUatd, et ipfeapoßolorumufus,fatis declarant, blcuU. dominum in hunefinem hiec dixiffe, ut oflederet difcipulos t. non debere folicitos effe, etiainß bis rebus que commémora te funtßpfos no 'mfiruxerit,zT dd iter pararit.Kes enim tie

cefjärias illn non de futur iis,cjudiidoquidcm oinnis operuri^ M dignui ßt mercede fuu.Adhdtc notü e^ Apoftolos cu (ju£ ipßs necctßirid erüt bubiuffcßc ut domino eos interrogate, Cü abfq^ ioculo et pecunia uos )niß, num (jtiiduobis de fut f relfonàerent,tlt;îibil. In aftii apoftolorum itaperfficue cer=^ »itur,ut negari nonpoßit,Pbilippum domum boneflant (tc iuftatn ré familiärem habuijjc, quemadmodüet Philemo bdbuit. Fuere quidé i-nitio à domino apoftoli mißipro rerii, temporum tocorü rdtione, qui in initijs paßim perproa umcids cudngelium pr£dicarcnt. Perfeélo dût eoru/m mini-flerio Cf ecclefijs cöftitutis, epifcopifcu paftores manentes cü fuA gregib. eccleßas adminiflrarüt. Ab bA cü Pdulus req rat ut bojfitalesßnt, certe non ita paßim oborabant ut do=‘ jno er familia carereiu. Ç^uod aüt apoflolid Cbrißo domi' no in diuerfas orbis partes mißifunt, mhil ad Andbaptißas pcrtinct:non enim is qui tum apoflolos mißt, ideo nunc AnA baptiftas mißt, cum alia tum tepora atq^ ali£ etiacaußfue riiit-Pr£tcrcd Anabaptiflæ nuÙam uocationë fui curfus ha^^ bcnt.neq; ulla iußaßgna er argumenta babent ut apoßoli, dus uocationis quam ßbi uendicant. nbsp;nbsp;Ç^uamobrem nup-

gntfic£ idélationes, Ana.baptiflic£ ab ipßs confifl£ uocatio nis,eorum minifleriünon iuuant.Debuiusmodicnimapoßj} lis dominus ipfe loquiturtCurrebant ipß, er non mittebant eos.

Peculiar is quoq; dicendi forma, tum teporis fuit,qua do^ minus ufus efl, iubens apoftolos in teflis ea pr£dicarequ£ ipßs inaurem diflafuerant.îJam utindurëloqui.drcanum aliqiiid eßeßgnificat: ita in teilis pr£dicarc,ck arcanum il lud ptiblicare et euulgare. Quare bis uerbis nibil aliud difei pulis dominus ßgnißcauit, qua ipfos debere fideliter minißc rio ucrbifügi,et nihil earü rerü celare, qu£ Ulis comiffe et mit io taq arcanü et myfteriü aliquod indtcat£funt, fedhtc omnia

omnia dare dilitcide proponere. üocß concionAtor om nibiM lodi,ubi decet, fidditcr ficerit,nihil iüi 'm tedii nego tij erit.^crum apoftolic£,boc cjljAnAbaptißicte ßngt;i£,li-bcntei- in altum confccnduiit,ut Ù ßinplicioribus coiißician turtjuißnt,

PratereäcjKodChrißut dominiü dißipuUs pcdcs lauit, LoHope* omnibufßddibus hoc ßdoexeinplü humilitatis pr£b!iity j”’ ac docuit ipfosßpoßta arro^aiuia, mutuoßbi inuicetn in charitate ßruire. Viocß ßcimtii, id pr£ftami{s quad domi^' nus lotionepedum docuit,neq; uüa cerimoiüa opuf cß, neq; ctimn ulla tum à domino Iohannis tj.inßituta cfl : ut alibi fatis probauimus.

Exemplum puerorü quod ab ipßs addudum eß, non hue Pueri» (imf ßeihit utßnßi pueri fiamus, aut puerorumßiltitiam, er“ qu£ in Ulis imperfich et uitiofa funt,bniter)îur:fed ut tJiat= thai 1S. t/ow/nz« docet,ut non ambitioß aut auari ßmus: er ut Paulus monet,Fratres,neßtis pueriintdligentia :ßdma i.Cor.14. litiapueri, inteüigétia uero adultißtis. Ç^uanta quæfo h£c infaniaeß,quodipforumaliqui außßerunt tamturpiter abuti uerbo domim,ut id huiußnodi adionibus pr£texerét, quits nos abßjue ueni£ er honoris pr£ßtione nettomiiMrc quidemaudemus. Verumitaconßndier inßtuarioportet eorumßapientiam, qui uer£ diuin£ßtpicti£ no außultant, erßultitiam ab ipßs conßdamproßipientiauenditant,

Quod in euangelio dominus docet,dominum er cuange Dcfcrcre Um ipßus ab homine Chrißiano pr£ uxore, liberis,re ß,= miliari, er omnibus emolumentis diligendunt eße, id hune nbetoi. fenfm habet : Si res noßr£ hueßedent, ut ucl Chrißum ac uerbum eius,uel nobis eoiundos, corpus item er uitam, honores acopesdeferereernegligcre feu cotemnere opor tcat,uttumh£c tempor aria potiusquàm£tcrnA negliga-» mus,Dum nuüa talis eß neceßitas,er falua rcligione, atque

abncgatione uerce fidci, corpiM^honorcStOpes çr re^ liqudbonA noftrd retinerc poffumuf, non iubcmur uerbo deidefcrcrcdomumcT uxorcmdc liberos, nbsp;nbsp;paßimper

regiones udgdri.Audidtur uerbum domini ccclcße reueld^ i.Tisa.f. tumperD.Pdulü,quidil::SiqUduidud(uelquiiiisChriftid^ nus^iberos dut nepotes hdbet, difcdiit in prmis in propriit domumpietdtëexerccre, cr uicem rependere pdrentibus: hocenimeft honeftum çr dcceptum coramdeo,Etpduto pofl:lüdigiturdenuntid,ut irreprchcnßbilcs ßnttSiquis fuis,er mdximc domefticis,non prouidct,fidcm dbnegduit, er eflinfidelideterior. Qjtarc cum Apoftolici er reliqui Andbdptiftte,fàmiliits,quM hdbent,deferunt,er paßim udgt; gdntur,nonfrciunt quod honeftum cft er dcceptum cordttt deo.t^dm,ut Pdulus docet,dperte uerbo et nunddto deidd^^ uerfdntur,dc multißrid reprehenfibilcs funt, quinimo nifi rededitt dd ctirundos liberos,nepotes er fùmilidin ,fidédbr negdrunt,er infidelibus détériorés funt. liufqudm enim ip^ fos deus peculidri uocdtione coittrd fuumpr£ceptum uxo^ res er liberos deferere, dtq^ hue er illucpdßm in prouin^ cijs udgdriiußit. Qj/d enim rdtione uocdtionc prtedicandi er circüeundiperprouinciiis, qudm idddntjcontrd expref fum hoc del uerbum probdbuntt Vocdti utiq; funt,ut Idbo'' rent nMnibui,erßmilidm curent:hoc mtnq; cum prlt;efcnti, tumdlijsctidmlocis fcripturarum diferte trdditur. Atqut deus contrd expre/fum fuum uerbum nuüds huiufmodi obe feurds dc im contrdrids et diuerfds uocdtioes fdcit. Sed And baptißlt;eßbijpßs confingunt uocdtionem tdm dißimilem et dlicndm duerbo deißqudmnunqudprobdrepoterut. re niß hdc ommißd, dd edm uocdtionem redcdnt,quam hd^ bent ex uerbo dei,infidclibus certe détériorés funt. Veru aliqui ipforum obijciunt,fe non poffecum uxoribus er rismdnerc,eoquodinde eijeidntur. Ab his queroqunre

LIBER P R I M V S. It ^ciitnturf AnguodmChrifium credant, cypie uiuantf Q^^fe igitur f Propter faólionem An^ibaptifmùquæ jüdio uttiofa iniuflii eji, deo, eccleß^, magiftratui äduerfa. At ueroD Pctrutinquit: Pnimuerone quitue=t lquot;‘vmaffiigaturutnMleficui,fedut Chriftianuf,c^c.t.Pet, 4-Pretereacu peculiar iter Paulut iubeat, unitquenq- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i.C«r.7-

Kfi'f in ea uocatione qua uocatut eft, ntaneant etiam patres cr matresftmiliâs, liberi atq^ etiam frmuli in fua uocatio' gt;^,ut curent rem familiärem, laborent,obediant Gr feruis ^ut,cum à deo aperte ucrbo ipftus or reipfa ad htec uocati ftgt;n:,neq; Diitlicnam uocationcm irrumpant,Qr iniduitte

Poftrcmo legimut in fcriptis D .Auguftini çx aliorü pa- Diuieem eft ^f^^ifiijfe ipforum atate fetlam quorundam, qui no abfq^ ftngitlari arrogantia,feipfos Apoftolicos nominAbant: doce quid lube-^ant hi,neminemdiuitë,aut qui ftcultates aliquot,GT quic* quam proprij haberet, Chriftianum effe, cr faluum fieri pojfe.Hii non dißimiles fùerunt qui Euftacbiani, Encratito:

Apotaélita nominAtifunt. cfui tarnen omnes errons ex Uerbo dei conuibh cr damnAti funt. Hune ueterem ZT olint damnAtum errorem, cum nunc AnAbaptift«e reuocent, ip-fot quoq; uicißim uerbo dei erroris conuincimut,ey‘ legere iubemut uerba Pauli c.Tim. 6 .quibus docet,quomodo Chri ftiani diuites fuis opibus bene utantur, çr thefauros in uita AternAparent.ltemquieab ipfo feribuntur i.TheJf.A-.quo loco iubet proprüs manibut operari fideles,et res fuAs age^ re,ut nuüd re ipfis opus fit, fed ut alijs quoq^ communicare poßint. Etitahauddubiererunt proprietatem eydiuitios quoq; Chriftianis concedit:quemadmodtm etiam t.Cor.8. crEphef4. cr pluribus alqs in locis, Dec3inunionere» rum,fuo deinde loco fequetur. Talem uero AnAbaptiftit ina

ADVERSVS ANABAPT, ter fe comamonemrcrum habuerunt, uteorum uitie ratiif Diuitias nenünifideliumprobctri poßit aut debeat. V t autem ad diui la haberequot;' nbsp;nbsp;nbsp;redeamuf,uerivin efl üïoi cum magno pcriculo coniungt;

Mattii.t}. élof ejjè.'^uam ob caufam dominusippLS/pints conjèrt, etß ciliiK e/]e dicit camelum tranfire per foramen acus,(juàin di uitem mgredi in regnum ccelorum. ^on tarnen diuites idea ad defperationem adigendißunt ,neq; dicendum,neminem poffe faluum fieri gui no omnes opes elargiatur. Nam earn adoleßcenti diuiti dominus dixit, Ea qu£funt tibi,da paupe ribus, O' neni et fequere mc:huc lpeilabat,ut agno/ceret,fe non tarn bono locoeffe atq; arbitrabatur: neq- hoc uniuerpi Ic praceptum fitit,/ingulis,fîfalui cf/e uelint, opes Dei mine elargiendas efJe.An non enim Abrahamus, tfaacus O' lacobus diuites fueruitt,O' tarnen nihilominus falutemfunt adeptif An non lobus magiiM opes habuit, o' tarnen iußnt ac timens deum nominatur ? An non etiam diuites O' opn^^^ lentifuerunt, quorum in euangelio ftt mentio,iofepbus Ari matbienßs ï Uiulieres qutedominüex Galileafecutlt;efunti Lucte 8. AftbiJpit/ZefMnMcfoi« AÆ.8, Tabitba ioppenßsf Eydiapurpurarumuenditrix, o' alijplures Ail.9.O‘ Hlt;fc cum ita fe habeant, pojßunt utique Chri^tani diuitii^ PW-J7. deo approbante habere,tantum bene itlis utantur, nec^ ab^ utantur ad propriam perniciein.

De Anabaptiftis feparatis à mundo, 8i pros' fus fpiritualibus : 8C erroribus ipforii, ac eorum refutatio. Cap.io.

^kkuTics nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Anabaptiflie, quos ßeparatos À

Anabapti* p mundo,0' prorßus/pirituales nominarepo^umus,cim quibusgenerales AiMbaptifllt;e multa adbuc communia O' Jimiliahabent. Ht nihil cum mundo comune acßmile babe' Rom.ii. re uolunt : co quod fcriptumßt : Ne configuremini fcculo ißi.

LIBER PR! MV s, IJ »yii. Ciuamobrem, perinde ttc ß nouus quidam motidchorû ordo ejßet,régulas conftituunt de ucftitu, ex qua materia, i: qua item ßrma ueftes oporteat ßeri: item quam longa:, 2,. quam magne er laxe eße debeant. Interim omnem uefti= tum er ornatum precioßorem damnant, er eos qui muno’ danis huiupnodi rebus utunturnominantEtbnicos. Regu^ las etiam preßribunt cibi, potus, fomni er quietis, flaindi atq^eundi.C^u^odßaliquemridere er la:tumac hilare eße 4. «i(/wRf,exc/(jW4;it illudeuangelicum: Neuobisejuiiamri detis, mox enim lugebitis er plorabitis. Altaßuj^iria du^ r. cunt,er trißes ac admodum religioß ßunt.1lt;tuptias, conueit tus er conuiuia, cantum er mußce omnem ufum fugiunt er horrent. Feeder a preterea damnant, er armor um geßa 0. tionem ac ufum.

Huiufmodiuero dogmata acuitenornMhortvmßirituaQvid EteS ïium,ho : cfl,hypocriticorum Anabaptiflarum, non minus uerbodeiaduerfaturquamApoßDlicorum,dequibus ante to. egimus,dcßlt;ilio.BenequidemdocetD.Paulus, chrißianos »• non debere conßgurari huic feculo: attamen non hinc eßis cituridquod Anabaptifle 'tnferunt.F4empeomneidiniu=: flum es- uitiofum eßc,quodfideles ex more er confuetudi-nehuiusfeculi.m rebus externis imjlituunt er ßciunt. Di^ enimßgura jeu firma,,er mos ac cofuetudo hu^: iusfeculi.Alia entm firma aduerfatur deo,diabolo uero pla cet,cumßilicet mundum imitamur in rebus mails ey ueti* tis : uelutiß confirmes nos facimus confuetudini er mori^ bushuiusfeculi,crapula,compotationibus,fcortatione, a^ lea,auaritia,inuidia,fuperbia,libid'me. Huiufmodi firma (ù gieiida eft ab omnibus filijs dci,er m bis rebus non oportet nos mundo conßguraritidquod copioßus ap ofloli docent t ' loamzEphef. 4. filia deinde eft firma huius feculi,qu£ uer fatur circa res noftris corporibus necejjarias,qu£ non fuift

Uf title d deo,^ partim rcs ncutrte extraneie at^; tent^ pararite (Hnt,ueluti,emere,uendcre,edere,bibere,quiejce=‘ re,ueftiri,ire,ftare,Qrc. Huiußnodi rerum non alia forma inueniri ac daripoteß, quàm iüa quâhaélenui mundiM ha^t buit,amp;qute adhuc inufuc^ confuetudine cft. C^uod ƒ quii nolit 'm huitißnodi rebus conßgurari huic fcculo, huicpr» fall non pcdibus,fed eapite ainbulandum effet, ncq; eumiie ßiri,fcd nudum incedere oportcrct, er cibum ac potum iio ore,fed alijs mentbris fumere, neq; alias res confuetas age^i re quie ab hominibus huius feeuh fiunt, uerum capecultari et inaudito modofacere. Ei certe quidam Anabaptiftarum adco peruerfo er praipoftero mgenio praditifunt, utnon dubitem,ipfos,fi poßfent excogitare quomodo omnia quàm abfurdißtma er contraria atq; priepoflera ratione faceret, omnia quàm libentißme faduros effe, tantum ut 'm uniuer fum feparati nihil penitus cum aeteris hominibus comune haberent. Verum facr£ literlt;e nufquam id 'mfidelibus re'^ prchendunt,ß inhacfecunda formahuic feculo configu^ rentur.

ufu ueftis quoad ueßitum, liberum ipfum homini relinqtiit, modohoneßusmodcßus,etdecorusßt,proregioniscÓ^ fuetud'me:ut nihil ßt iinmoderatum et nimium.quod uefli'' tum faciat indecorum ,fed qui conueniat honefio erfidcH uiro aut mulieri,iuucnibus er fenibus,er eos iuße omet ac dcceat, pro cuiußj; ratione,confuetudine patrie, ordine ac ßatu t^onautem Opus eß alijs regiilis, de materia, forma, er magnitudine er dimenßone ueßium. Attamen neceffe arbitramur,ut luxus, fuperbia er nimiusfumptus ueßium 'm concionibusdamnetur, quod etiam apoßoli,D. Petrus i. epiß.^.cap. erEgt;. Paulus Tim.2. docuerunt. Qjipdßin eccleßaßntprincipes aut alij uirt uel foemina;, poteßate et eminentia aliqua bonorum àdeoornati, quifumptuolius ueßiun*

LIBER PRIMVS, ±4 uefliuntur er ornAttcur guàm uulgut hominwm, hos nuUo modo tanguam Ethnicos hac de cau/ct danutAnim : prtefer^ tim fi in c£tcris hotwfti, uirtute praditi, er utiles fint. 1«= gcnjcontHwe/Mf/id/ig««?! Ethnicum uituperari. Ethnie AHqutm eus emm nullam cum deo,et cumßdelibus, nuüäetiam cMn dotiis dei cömunionem habet,dcum ignoriit, er m omni int puritate uerfatur,erc. guemadmodum D,Paulus docet E= phef.z.er i.Thefjl^- Pricterea nunguam Chriflo er apo= fiolis uifum efl, tiuUum debere effe diferimen in ueflitu, aut omnes foede,fordide,er indecore, multominus etiam hypo criticeueftiridebere- Quinctiamnon puduit facramferi* pturam paßim ßanfhrum uirorum erfoeminArum ac uirgi numorttAtum,guiauro eraliß rebus precioßs conjhdjaty tömemorare.Qji£ eiiim de Abrahamo er Rebecca Gene^z fis i^.cap.fcribuntur,tiotafunt: erdelofepho Geiiefi. 41. er 4j .item gu£ de fiedula er indufiria matrefiLmiHÂs Pro= uerb.ii.legiintur.

Cibusucro et potus fidelibus no minus libera fimtguàmPieiïbeta ueflitusiitag; h£c legibus aftringere er uctare,eft,ut Pau= lus docet, diabolicum. Si ergo cibos fuaues erpr£jlnntes 3. dfw alicuijuppeditat, atgue is hos cumgratiarum ailione ^apit, ut deum eiusg; beneficium agnoficat, non crapul£ er luxuimdulget, pauperum memor efl:,er Ulis guog; cibum potum pr£bet, cur gu£fi} huic donum er beneaidlio dei w maledißionem et peccatum uerteretur^ An non fier ui dei hoc nomine bonitatemipfius celebrant, guod ipfiospafcat,Pbt.if. er potum etiam deti^Aulta huius generis teftimonia in Pfial gt;nis extant. Chriftus ipfie nonne amicorum fiuorivm cöuiuijs Luc» lt;nbsp;snterfiuitf er humanitas ipfiorum gua iUu/rn amice excipie'^ loan. n. banter traäabant,nonneilligratafùitf Soliexomnibus^'quot;^^^^’ tuuidi et increduli Pharifiei hec calu/mniabantur,er ipfium Matth.«, «ordccnj appeHabant.-guos nunc imitaturperuerfia et inui-

dit Anabitptiflurum KAtio, qui beneficium cibi acpotui inui PhiUp.4.. diofeinfidelibuscalumniuniur.D.Paulu^,Ego,inquit.,dtdi^ ci,m quibui fiim^js ipßs contents ejjc. ^^oui Mtein dcpri^ tnt,noui abûdare: ubiq; nbsp;nbsp;in omnibus excrcitatuf jimi,

cr adfaturitatcm,et ad cfuritionem,tum ad abundantiant, turn ad inopiam Similiter etiain uitufquifq; Chrifiianorum agit.Si emm deui fuA dona iUi abundanter largitursumgra tiarumaitioneillaaccipit,modeftui z;-fidclisefl: fipaucit habeat,fiicile idfert,non dco obmurmurat, neq; lautiui ai-uentibies imuidet. Ad jummAm,fidelis in hisomnibut deunt ».Cor.10. rcfpicitjZ^ hoc Paultnimt uerbum:Siue igitur cdititßuebi bi[is,fiue quid frcitis,omnia ingloriam dcifiicite.P,adem re Quiet, nbsp;nbsp;nbsp;gula or ratio eftfomni z/ quictis, eundi ZA fluiidi. Siain

etiam Chrifttts quiete ufitt eft, eandem etiam fids dtftipulis coneeßit ,Jlne bac naiiq; uita humaiiA non poteft durare. Idem in ftando atque eundo modcfti.e zr grauitati ftuduit. Philip. 4. Hkc autein ffiedklt elegans hicc Pauli doârma: Qjiaicunq;

uera/unt,qucccunq; honcfh, qu£cunq;iuft3,, qmecunq; pu^* ra,quiecunq; amabilia, qu£cunq; boni nominit: fi qua uir= tius,Crftqualaui,h£c cogitate. Patica biccapoftoliucrba plusftiiritu^cr ejficacûehabcnt, quàmomnesmonAcborii Zr AnAbaptiJhrum. regulte.

O e latitia nbsp;nbsp;nbsp;Fatemur etiam Cbriftum in euangelio diccre, Va: uobis

qui ridetis, quoniam lugebitis zr plorabitis. Verum ante beec uerba,Bcatiinquit qui fient,quoniâipfîridcbütictSo^ Eecie.i. lomon, tempus inquit efte flendi, zr tempus ridendi: idea Anabaptiftr non poterunt omnë rifum eijccre ex populo dei. Et quia probar e non poffitnt, omne gaudium efje pros prohibitum, pariter quoq; prob.-trc non poterunt,omncm rifum effe uitiofum. Graui autem peccato mugis affine eft, cum quis ex hypocrifi zr fidh, triftitia ac fanftimonia.iinà ex interna ZA ljgt;iritualifuperbia,fuftgt;irat ex imopeéhre, utfibi

litßbiMthoritatcm çr admirationem hac ratione pariai: altos intérim damnAt cas ob res qu£fuii, natura non fuiu ui=a tioj'i£,ahufit tarnen zx exceffu uit'.ofefiunt. Vulgo dicitur bonejhgaudianon ejje prohibenda:item,Citiaflutnenpla^ cidum eflforfan latei altiiis unda Atq; plerunq^ uidemus,in illis fimulatonbus fanéhtatis plus tmprobiiatis latere in idis qui aperti çtr hilares cj-ßmul quoque probi[uni. Gaudium facræ literlt;e no ita ßmpliciter damnant,ut fuper-fhttoluli ißt cr hypocritici AnAbaptiß£ freer e filent. Nam de populo dei,qui erat fub rege Solomone.firiptura refrrt, }.Rtg.f‘ cum Solomoneomnein ifraelein célébré fißum egißfi ^4-diebus,ey tum omîtes doinu difießiße,ljetos nbsp;nbsp;alacri cor^

defiper omnibus bonis qua: ficerat iÜis dotninus. No enim tnodo lt;eternügaudimn, uerumetiam praßens cr tempora= riu'!n,donum beneßeium dei eil:quemadmodum ctiam è diuerfi luélus ey trißitia ety' lachrymæ fintpœna : ueluti firibitur: Adolefientes cejTant à mußcis.Ceßathetitiano.' ThKn.f.i flra, uerfifint in luéfumfiltationes no/Ira. Dccidit coro' lerem.}!. na noflri capitis. Væ nobis quia peccauimus. Hane ob rem mxret nobis animus.Rurfis leremias uaticinAtur,ac melios ra ex ore deipoUicetur his iierbis: Affluent bonis, frumëto, inuflo, oleo,carnibus : animus eorum erit tanquam hortui ^iÿius,çy deinceps non dolebunt. Tunc et uirgines choris, Çr iuuenesßmul atq; fines Letabuntur, conuertäq- eoruw»

in latitiam, confilabor cos, cy ex mocrore exhilaa rabo.Etfiuero hac ucrbafiiritualem quoque finfimha^ bent,tarnenetiam corporearatione perßciunturmfldeli» bus. Hine (jHtem indubitate fiquitur, Separatos ey reli' quos Anabaptiflas qui iUis hac in re a/fintiuntur, non tan^ turn religionem flmplicibus aflerre, cr peccatum frccrc ex ilUs rebus in qutbus non eft peccatum, uerumetiäbeneficia dei amarareddere.

Oenua- •. EoJcgt;nm)donuptitefeugduditimc^uoxJ}gt;ot}ßiic/}gt;ofif ui'niUamp;* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fcriptura loqttiturynufquiiin 'm uetéri et nouo T e/frf*

ptiisnonnMdo'muitatuseß dominus cutndifcipuliseyrM trefua, uerunietiam in nuptiali conuiuio accubuit, es“ nnr ptias doiio ornAuit, non uili Mppa aut dqua,aut ueßc lugu^ bri,fed umo, er quidemprfeflantißimo.De uino 'autem Dd Püi.ioj. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uinumsquodhontinamanimosexhilarct,et

p;i.. paneinqui hominumcorda fujkntet. Et banc fententiaSdf pie/is ilieinEccleßaflicointerpretatur 31.cap. Salubreesi amp;nbsp;humana; uitlt;e conditcit uinum,fimoderate bibas. Qne enim eft uita quau'mo deftituiturequod ad uolnptatem ho-'^eaaL'‘‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;creatum eß:.Smilia ludictvm^.cap.leguntur. No»

'tarnen i^ramus euenire effè quandot^ ca tempora, qui buset{amconceffdamp; licitagaudia'mterinittenda funt,tit ante ex Solornone o/kndimus, qui tempus 'mquit effè rideii' Iólt;iit t. tempus plorandi. Scimus etiä ïoelcm iuberè tempore Rora.ii. periculofo etiamJponfum egredi è tbalamofuo: gt Pauluttt dicere gaudendum ejjè cuin gaudentibus , amp;■ fleiidum cuin flentibus. Verum cum tempora pint tolcrabiÛa, nenbellis, caritate annonæ,fdme,pepe, cr alijs calamitatibus affiidA GS- mißera, turn neq^ Anabaptifte ncq^ alij fuperftitiofiJpb ritus moderata nuptiarumgaudia pcccati damnare pote^ epubefidelium, gs conuentusad ho» ne/id conuiuid,cantionespudic£, çy )nußc£ nwderatus fus,uerbo dci non rcijciuntur ut uitiofa gt mala, abufus ta* men prohibetur GS ddinnatur, ueluti ffdi£ cap. Alioqd Abrahamum Icgimus conuiuia paruffè: GS lofephumfra=‘ tres juos magnifiée conuiuio excepifie: Dauidem, Solomo^^

Nehem.s. Elchemiam conuocaffie uniucrfim popuIum,GSpn blicd conuiuia inßituiße, Cerium quoqi efi inpublicis hu* iufinodi

iufmodicouiuijs minus imrwdeftiiecrîntemperdnti^ effc^ c/uimin angulis cr priiMtis conucnticulis AnAbaptiftarü^ Q^amobrcmChriftittni ùtempc/iiuis conuiuijs non abhor font:fie tarnen his rebus utuntur, ut iüis cor non apponaitt, i^ucmadmodum Paulus docet,dicens:Tcmpus breue efi,re* licjuum efi, ut lt;3^ qui habeitt uxores,fint ut non babetes: et quijlcnt,Mnonfientes: GTquigaudent, utnongaudcntes: GT qui emunt,ut non obtinentes:Gr qui utuntur niiido hoc, utnoutentes:pr(eteritenimfyecieshuiusmimdi,i.Cor.7.

„ .Qîtod autem quibufdam locis ficripturarumfixdera dam o« r«4cn^ nAntur,non ideo fit quodfœdera facere perfepeccatiifit, fedquiainalumeficummaltsGrinfidelibus hominibus,in rebus nulis,et in maUtntfinent, feeder a facer e: et ffem qua: infolo deo coUocanda erat, in foedere ç^focijs confeeder agt; tis poncee.Atq; huius abufus ratione fôedera reprehendun^: iiirDeut.7.z.Paral.té.Qr tS.lfai^jo.cr 3:.Alioquilegi^ mm AbrahamuntjDduidemjGr alios fideles feeder a ficifiè, GT feruaffè.Quarefoederact'p‘(^,qute non aduerfantur deo zr eim uerbo, non funt illicita Gf uitiofa. AnAbaptiftié eontra deum, honefiitein,fidem, G}‘ p‘ilt;^lt;i ficiunt divin fult;6 inani gt incerta loquacitate multosfimplices decipiuntfut non modofoedera ntala effe exiftiment, ueruinetiam neq^fit mlt;^ndaneq^feruandaputent. Arma autem pro regioniscon Afmêfniié ^ettidinegeflîire,qua ratione quafo adeô iniuftum uepeccatum ejlt si dicant caides armis fieri : qutei-o ab illii Mcißm,an non f^petutmei'o armis œdes caueantur,qu£ fie font finira adejfent arma quibus aliqui bene uterentur, '^‘flgèdicitur,Grplerunqificfereshabet,gladiouniuf,'al' tenus gladiü in uagPta coittineri o” repriwi. tnermeln effe

titpericulaconijcit,ut non tantum homines,fed etiX befii£ taies ladant. An non uero non licet cindum efie, ba^ fulivmmanugefiiire, Gffaltem cultelium ad fecandumpo^

«ew cingulo appcndcrcf Hoc nemini prohibitü effc dicunt. Cur ergo non (tgnofcunt armorumc]uolt;hgeflationem non ideo effèprohtbitam^uod armii cades fiant . Cingulo cnim aîiquis uinciri çr fu^cari potefl, ac baculo culteHo n3 fninus interßci quant ingentigladio. C^uarc ß hacßdelibuf concedunt, arma lüis non prohibeant. Nam arma geßire Chriflianis eß res libéra,nufquam prohibita. Et hoc quoq; loco Herum ejl quod à Paulo fcribitur,Mundis omnia mutut da effe, immundis aute immunda. Idcoq; jape tnagi/iratut improbis,qui armis abutuntur, poena loco arma adimit,CT interdicitjCrct

De Anabaptiftis fan élis 3C puris carentibut peccato, amp;: ipforum erroribus unà cum corum refutatione. Cap.u.

Anabapti* x—Varta feSkt Anobaptißaru habet faiiilosßatres, ßscfanftie» f 1 puros,ç^ à pcccato immunes,cumquibusetidge* aiafiae^n- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ncrales Anabaptißa aliquo modo communicant.

Horum dodirina talis eßCum à loanne diferte ßribatur, duißtuisineo manet,nöpeccat. Quic3mittitpeccatû,cX diabolo eß. i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j. er P4«/«î drfrfdt, Chrißum eccleßdß*

biparajßeabjqi macula er ruga.fandlam er irreprehenfi^ bilem: er ipp ßnt membra huiM eccleßa qui in Chrißo ma ne ntjefepuros er abfq;peccato eße. Itaq; aliquiin bac fcdlu ßerunc qui banc partem orationis dominica, Remit* te nobii débita nüßra,jicut er nos remitcnnui dcbitoribiii noßris,omittebant,ncq; amplius oraban{,ut puri,qui nuüa 4. ampliusremißione et ueniapeccatorü opus baberent Ea* detnquoq;decaufa ratione exißimabant aliorum ßde* liumprecesipßs non eße neceß'.irias aut utiles. Hiettant f. originispeccatumnonagnofcebant,er inßntesexilHma^ bant puros abfq^ peccato eße,idcoqi non egere baptißno.

Grdueshoscr horrcnJoi errores cÓmuneshabent mi'' Pnmevttt ffri homine!,cum impurii illis ueteribus hiereticis f^ouatia i^i^tCiithdriSjAuxentio, Pcleigio.crreligun. Itaqueuelob banc caujam horrendos ißos errores nibilifieri oportebat, ^uodante aUquot fecula in ecclefiateftimonijsfcripturarti ^^■partibusrefiitati^ damnAtifiint, Verwnimperitiifti homines, niiiiori ex parie ueteres pariter et nouas res igno rant,ac tantum imperita O' impudenti quadam audocia funtur,nec folliciti fuut define O' cuentu rei. Quare ipfos, quemadmodum in alqs Atubaptifturum feâishaâenusfi* fi,rclùtabo,o' errorts conuincam.

y^^baloannisabipfîscitdta,nonnofiroarbitrio,fedae CJgomodo lijs ipfiue apo/ioli uerbis interpretandafunt:qui primo ca= 1°»'’« quot;ot pùe inquit.si dixerimus nos peccatum non babere, nofîp= efle’di^ * iOifiüimus,o‘ueritas mnobisnone[i. ltent,Sidixcrimus cat. fi« nort peccaffe,mendacein fà.cimus euin,o' ferma dus no tji in nobis.H£c autein non de infidelibus ,fed de credenti-bus fcribit : neq- loquitur tantum de pracedentibus pecca» tis ,fed aperte ait.Si dixerimus nos peccatum non habere. Objèruetur quod inquit, peccatum non habere : quemad» modum impur a hiecfaého AnAbaptiftica dicer e folet : Puri fumus^oquot; peccatum non habemus. Qui fie loquuntur, hos loannes feipfos fùüere ait, o' ueritatë in ipfîs non e/fe : imà ipfos dominum mendacem facere, O' fermonem dus non efieinipfîs Quamobrem certißime hinc effleitur,fideles peccatum habere,o' peccare,o' AnAbaptifias qui hoc ne^ gantyconari deum mendacem facere,efie impofiores, in qui bus uerbum dei o' ueritasnonefi: fie enim loannes lo» quitur.

Qÿoniam ueroab eodemioannedicitur:Quifquis in eo manet,nonpeccat:o' quifquispeccat,nonuiditeum,O' ex insjdcs diabolo efi, O'S, O'tomen loannes fibijpfinocontradicit, peectw.

iiJlwgttcnJîOK eft inter pecc(tta,cr inter fideles er infide^ les,crconfiderandugt;n^uomodoutricp peccent. Peccatum nomitw.t loannes iniquitdtem,lt;}U£ contra deum,eius legem Cr uoluntdtcm comittitur.tnfideles uero uoluntdtem cr le gem del non curant,quamobrem cum peccant, hoc eft, ini=^ gue agunt,fiudm iniquitatem non agnoficunt, neq; uolunt ui deri inique egifte, uel[altem peccatum exténuant, ©“ ex-cufant, Prlt;etcrca non credunt in Chriftum, quod^[eeos à peccato lUgt;erarit,cy [anguine [uo mundarit, et ejftcerit co ramdeo,utipfispeccdta nonamplius adcondemnationem imputentumideoq; etiam[ibi àpeccatis non cduent,uerum illis perpétué[eruiunt,itaq-peccati nbsp;nbsp;proinde etiam mor

tis dtque[atdn£[untmancipia. Hdc autem ratione fideles non peccant. 'Etfl enim,ut loannes inquit, peccatum habet, taimen non eodem ntodo peccant quo infidèles. Llt;lam quia ffouerunt uoluntatem dei, cr quid iuftum out iniuftumfit: ^louerunt etiam peccatumfieu iniquitatem qi(£ inipfiseft, çrquamfiaciunt, non excu[a}tt,non extenudnt,[edpotius veniam petunt. Credunt etiam [e mundatos [anguine Chri'' Jli puros [ados efte, ita ut ipfis pofthac coram dec [ud peccata non peccati loco ad damnationem imputen^^ tur.ïdeoq;fîbià peccatocauent .quod tarnen nihilominus in ipfis oritur,amp; ipficontraidperpetuô pugnant. Ctuare rtiam peccato nonftruiunt, neque eius [unt mancipia, amp;nbsp;idcirco neque mortis neque [atdn£, uerum liberi[unt, er filij dei.Qtidmobrem loannes, Omnis, inquit, qui manet 'm ipjo, non peccat. Qjtis uero in Chrifto manet, nififidelesi Quare fideles (quia fideles [unt,er in Chrifto mancnt,er Chriftiis 'm ipfis)non peccant, idq^ non ex fieipfis, [cdprO’: pter chriftum-.non quodpeccata non habeant, uerum eptia üla propter Chriftum ipfisnon imputantur.Itcm: Quifr quis natus eft ex deo, peccatum non committit, quoniam [emen

LIBER PRIMVS. 18 feineipßu^ineonunct. Qtf,icredit, ex dco ndtuseßjoä.t^ filiuideieflßiiritui er ferma dei,t.Pet,t. quem cumfide=s. lesmcordibusferuent,cMentfibi4peccdto,

Kurfuf loutmes f.cap.prim^ epißalie,Eftpeccatum,M^ amp;non°ad’ quityUd mortem, er eflpeccatum quad non. eH ad mortem.

ScimiM qiiod quifquis nAtui efl ex deo, nonpeccat: fed qui peccan. genüi« efl ex deo,conferuat feipfu»t,er l^ialus Ule non tettt git eum.Ecce bis uerbis denuo declurat feipfum ctpoftolus fimpliciter er dilucide,fideles non peccure, non in uniuer'» fum,fed tantum non ad mortem,uidelicet ut infidèles qui in morte manent,Ioan. 3. Ve'mdenon peccant,quoniam fcipgt; fos cuftodiunt ne ipfos diabolus tangat et teneat. Nam quia repugnant diabolo er peccato, nec fefe Ulis captiuos dant er émancipant, uerfttn cum Chrifio in fide er poenitentia perfeuerant, peccata Ulis non imputantur,quippe qu£ po^ tiusex infirmitate quam improbitate aut cantemptufacb* unt-Atq; hoc modo fideles non peccant.

Nihil uero aliud à Ioannis doiirinA PmUus docetrad Ro Qnomodo manosenirn^.er S.cap.multis uerbis deferibit,quamodo caro infepugnet aduerfus/fiiritum, er quoniodopeccatü abftpmaeq fit 'm carne fua, quod tarnen ipfi propter Chrifti redemptio *’• nem non 'mputetur ad damnationem : er non tantum ipfi, nbsp;nbsp;nbsp;‘

fed omnibus quoq-, qui fecundum Jfiiritum, er non fecundü cariiemambulant,hocefi:,quifibiàpeccatis cauent. In/pi^ cianturipfaD.Pauliucrba. Quamobremquand« inepiflo Lt ad Ephefios inquit, Chriftum parafiefibi ecclefiam non habcntemmaculäautrugam,fedfan{ktm er 'mculpatam: tumfanélitashuiufmodiinChrifi:i purgatione er ablutiot^ ne confijlit,quod fideles Chrijii puritate, quam iUe exgra=i tia eis comunicat, er ipfi fide percipiunt,puri,impolluti,et inculpati funt:qui tanxn nihilomtnus propter infirmitatent earnis,qu£ adhuc in ipfis reliqua efi;,peccatores funt.ïdco^

non male hune Pauli locum ucteres ita intellexeruitt,fan^lo rum puritatem in hae uita inehoari, perfici in futur a in terna fèlicitate, cum per mortem carnem peceato ohnoxut fepofuerimui.

amp; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;docet,dicens: Qj(i lotus eft, no opus habet niß

nihüomio pedes lauet,fed efi mundus totus. Si enim totus mundus eß, nus peccalt; guid opits habet ut pedes laueti Ciuod fi opus habet pedinn nu“ lotione.tjuomodo totus mûdus eftftlt;!ecejje efl ut hic utainur loan.iî. diftinihone cjuam ante attulimus, çr dicamus, lotmn ejfie 4

fidem à peccatis purgatus efi,hic aiitë totus mundus eß pt^ pterplenam purgationem Chrifii,fidereccptam,^ult;eperß ëbt et abfoluta cft.ï^am deus illi peccatum non imputât,fed iufiitiam^r innocentiam Chrifli. Quia ueroijdeinßdeles ad obitum ußq; carnem cumßiis infirmitatibus jeruaM, amp;nbsp;caro fuam naturam et fraudulentiam feruat, femper^; dum manet aduerfits figt;iritumpufftat,opusetiamhabent pedum lotione: nempe,ut carni répugnent, mundatione chrißt ad id utätur,ac (juotidic,imô fingulis momentis,fe purgent., GT deo inferuire ßudeant, gy bonos fruélus jßiritus ßyegt; îean.ip tiam in euangelio dotninus inquit:Omnëpaliniteni cfuißrt

I fruäum,purgat, ut fruëlum coptofiorem affirat- tam uos puri eßis propter fermonem quem locutus ßim uobis. EX his ficile percipi potefl, quomodo feriptura dicat ßdeles puros eße, çr non peccare, er nbsp;nbsp;nbsp;n interim eos non pe'

nitus liberos à peceato pronuntiat, fed interea etiam pec^ catores nominat. jlt;iamfi re/ßicimus nos ipßos,nAturam aquot; infirmitatcmnoflram.reperiemusin nobis perpetuopeclt;i cata Gt lapßus : fin autem contemplamur myßeriwm ßdei, gratiam,redcmptionem, gy“ iußitiam Chrifli, puri gyfaU' tii fumus propter fermonem ipfiuf.

Hrfzicßde habuerunt fanili ueterii cr noui Teftamenti, Sin«i nu« »«tfr quos tarnen nuüi unquam fuerunt qui ita temer e iaüa q“c tintfe puros çy abfq; peccato ejfe,quemadmodum miferii- to eflè iifta ßwiuifruri AnAbaptifti£.Qtiibus facile dici pofjètjipfos ni bil aliud quàm ipfißimum quodammodo peccatü ej]c,obtugt;=^ xios et pollutos quibufuis grauißimis quoq; peccatu et fcete tibus.Audiant quiefo uniuerfi mortales,qMm alicnifuerint fanéli dei ferui ab huiußTiodi iailatione, ut fe puros cr abf peccatiTefße dicerent, quemadmodwn temer arij Amibapti^ fi£,quamuis firmiter crcdercittfeper eAeßiam purgatos et it peccatis redèptos eßße. iobus inquit: Qjtid refßondere poßlob.9. fem domino eç^uiß innocent efjem, non tarnen rcfßondere, fed iudici meo fuppUcareinEtji me itinocentë dixero,meum medamnediit os. Dauid uero ait: Si imiquitates obferuaue= Pfai. 'tio. w domine,dotnine quit fufiincbitfEt,îi5 intres in iudicium cimferuo tuo, quia tton iuflificabitur in confßeilu tuo om-nis uiuens Solomon KcrOjQMW (inquit) poted diccre,mun P'O“«- »o« dum efl cor meum,purut fum à peccato. Paulus, TSiuUius rei, _ mihi confcius fum,fed no per hoc iuftificatus fum. Item, Con Gai.j. elußtfcriptura omnia fub peccatum.Item,Mifer ego homo: quit me eripiet ex ifto corpore mortis f Plura tefltmonia his fmiilia adduci poßent,uerum htcc fufficiant. Hane autem hu militâtem Chriflusdocetßdeles fuos Lucic 17. quem certe pluris facere oportet quàm omnes Anabaptiftas.

Horrendum ucro auditu e^, quodfanâi hi AnAbaptiflæ Oratione« partem orationis dominiclt;e de peccatorum remißione omit „on amp’iu tun[,quaßipß no opus habeant remißione peccatoris. Cum «« »rate. tamendominusdifcipulosfuos hoc modo orarciufferit, qui h hauddubie omnßgt;us in uniuerfum AtiAbaptißis fanâ:iores fuerunt, amp;nbsp;tarnen nä:ilominus omnes peccatorum remißio nempetierunt: quemadmodumetiam omnes alif fideles dei miniflri, ad obitum ufqs, haiic quoq^ partem precati funt de

peccdtorum renüßiotw.In concilio Milruentdno,uerbo Dfl cxco)nmv,tùcaniur,qui tum fentiebant,fideles non debere W precSdo bis uerbis,Kemitte nobts débita noflrdjC^re.fiti cait f(t uti, fed propter alios. Qtiid iüi repfiondifièntffi audiuifr fent htec uerba penitus omittenda efie f

ftects flde nbsp;nbsp;PriCterea cumprinùtiua ecclefiafideliït oraueritpro apo^

îîfs noti°efli nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;efièiftjUt fiepe in Aâbes apoftolorum legi

iSpttaiäis tur,an ne Anabaptiftlt;e hi apofiolis fianiliorcsfiuiu:,qutb. hu iufimodiprecespro ipfis üeo oblatte gratcefuerütf aut iguo rantPaulwnadeofieriàpetijfieà fidelibusut Deum profe

Bphef. «. orent^Ad Ephefios enim iiiquit:Deprccaminicu otnntper^ *.Ti cff. fiettcrantia,pro omnibusfiatiîlis er pro me.Et ad Thejjaloiti confies : Orate fratr es pro nobis,utfiermo dominicurrat, amp;quot;nbsp;ut eripiamur à turpibus er ficeler atis hominibus. Plura hu* ins generis teftimoniapaßimleguntur, adeö, utimpudenttu Anabaptiflarum ualde admiräda fit, qui ita fideliumpreces affiernari audent, täquain ipfis neq; neceffiarias, neq; utiles. Quodfi nofiras preces tanquam Gentiliiemafficrmintur, apertaeötumelia infiequuntur O'contemnunt Chrifliunoi homines,contradeum,ius er lt;equum,

dunFeffX^ Verum quidnoniüifacereitt,cum etiamorigmispecco-infantibus^ tum negare aufint,er diccre infantes pur os er dbfiq; pecca

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;to efie,er ideo non opus habere baptifinef Qtipd autein ori

peccatufit,et quid illudfit,prolixe inDecadibus mcit, fermone30.er alibi etiam explicaui. Scriptur£ aperte te* fiantur effie in infantibus originis peccatum,nAm Dauid in/ iPbi, st, nbsp;nbsp;^‘fit.-Eece enim in iniquitat^us tiAtus fum, et in peccatis co

ccpitmenui:ermea.ilt;!eq;hocdicipoteildepeccatisparen * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tü,qui ipfum in matrimoniogenuerunt: de matrimonio au*

temfcribitur,thorunt coiugalem impoUutum effe ; quare de eo loquitur quod à nAtiuitate (quemadmodum er cieteriho tnines,idquodlobquoqifateturt4.cap.) corruptuserat

per i}fredit(iriumpeccatiim,propmfus ad mdlunt : quemad mdimt:^Paulin diferte docct t. cap.ad KonMuos. Nlt;t)K loaii.3h çrdomiiun ipfe in euangelio inquit, nenüwm poffe mtroi» re 'mregtwm coelorum,nifi caelitm detiuo genitus fuerit :

prauatam eße, in tantum utctiam i regno coclorivm exclu^^ datificuti zr Paulin dißrte dicit, nos natura eße filios irte: Ephef.» er ‘(dKom.$,Per unitmhontinem, inquit,peccatuinmuii=^ dum intr oijt,i^ perpeccatum morsizs' itain omnes homi-: nes mors tranfijtjn quo omnes peccarunt,?yc.

Hoc loco prteterire non poßum, quitt obiter deßendamfi z^uingiiuM dumecclefiie dodorempia memoria: Zumgliivm,quem non p°ccitu oti fudiiAnabaptifiie, Papißlt;e, atq; etiain Euangelici accufant sini«-f^p(m4«t,gH4yip£.ccdt-«gt;»or£gHîjî negarit, autßaltem nä ^ßopeccatumdixerit: cum tarnen feriptaipflns manifeße f^ontrariunteßentur. Dißinxit quidem interpeccatum a-duale,quodfeienier nbsp;nbsp;uoluntarie fit, et inter origmn pec

catum,quodpotiin uitium er corruptio fit quam peccatum, aduale quodßienter fiat,quit tarnen deinde etiam in adtvm prorumpat. Hoc quidam illi ficperuertunt,quafifimplici^: ter negarit originn uitium in infantibm peccatum eße, Ve »■«M illi audiant quidnam hoc de caufa feriptum r cliquer it. Inarticulis Marpurgenfîs coUoquij articula ^fic feribitur: Credimus originis peccatum omnibus nobis àb Adamo inna btereditarium eße,ac eße peccatum quod omnes kolt;^ mines condemnetiac nifî lefus Chrifiin morte ac uita fiua no ^‘^ßß^^^iiatus eßet,omnibus nobis propter id leternd morte fu^etpereundum,neq} regni Dei nbsp;nbsp;fœlicitatis participes

^ß^otuifiemus. inconfeßione autem fidei ad CarolumV. Imperßorem in comitijs Augußaiüs, fi.c feribit, Peccatum ucre dicitur cum contra legem itum efl, ^c. Pair cm igitur üoflrumpeccauiße fatcor peccatum, quad ucre peccatum

ADVERSVS A N A B A P T, fR/celut fcilicet,ac crimen nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;M cjui ex ijio pro^

tifunt,non hoc modo peccarunt: cfuti eium noftruin in pari difo pomum uetnum depopulatut eR dentibui î’ V elimM igi turnolimui,ad)niUerecogintur,peccatum originale,ut c^ in filijs Ad«e,non proprie e]Jèpcccatum,guo)nodo tam expo ßtü eü.-non enim e^facinue contra legë. lAorbui igitur pro prie eß etconditto Morb.quiaßcut ide ex amorefùi lapfi^ efl,ita CT nos labimur.Conditio, quiaßcut iüe feruus eft fi Âuf zx morti obnoxiut ,ßc zr nos ferui ZT filij ir^ trMr,mortt obnoxij.Quanquam nihil morer, hune morbuM ZT coditionem luxta Pauli nwrem appedari peccatum, irno taie efi peccatum,ut quicunq; in eo na,fcuntur, hofles O' lt;«* uerfarij Deißnt. Htec Zuingliui.

dos. ßc infero:Cum infantes peccatum habeant, baptifmiis au^ ** nbsp;nbsp;tem detur ad remißionem peccatorum,cuius remißionisin^

fontes etiam participes funt,ut cjui Dei funt,cx protnißiont a. Penr. ). chriflo,debët igitur etiam infantes baptizari. t^on quoi perfeaque baptifmiK,utpote elementü,pcccata abluat,qut admodum er Petrus dicitfed quod aqua ßgnü ßt,imoßgib lum zr teßimonium,ueram zr inter nam Chrijli nuindatio* nem etiam infantum elfe qui baptizätur. Nam cü eius quoi pr^cipuit efl in baptifmo, reißguAta participesßnt ex gti tia,cHr id quod minus efißgnum,aempe aquie baptifntus.ib’ lis denegareturf

De Anabaptifiis tacentibus orantibus.Si eo rum erroribus ac ipforutn refutatione. Cap.w. Tïcentts nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;^Acentesßatres quinto loco inter AnAbaptißasßatue

t, X mus.llißrmitercredebant,nonampliusopuseffeullif ’ concionibus : oflium enim effe occlufum -.ernune effe »wW tempora,quorum Patdus mentionem faciat,in quibusßt ti' fenduttd

LIBER P R IM V î. 5» eendutn: nuindum pruetcrea Migtiü cffe dui audiat facrum *• D« HfrifWH, er Herum euangelium Chrißi. Hifi aliqua de 3’ re interrogeiuur,atcß etMin de religio)te,tacent, ne^ uüum 4» dont reß^onfum.

Renouant hi,et aliejuo modo 'm ufum rcuocattt,nugM er nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;“***

fuperjlitionem ueterem nutti HarpoeratK, quifilentij dem *^°****’ eratapud Aegyptios,çy Pythagoræphilofophitquidifiiptt iKfuK qumq; annorumßlentium indicebat. Efl uero admi^ ratione cfrte dignum,quod AnAbaptiftic£ fcüie, perpetui quam diuerßßime in contrariât partes feruntur. Nam qui-* dam ipforum ninüum loquaces June, er conqueruntur quod n5admittantur,et iuftagarriendi facultas ipßs negetur : ex aduerfo tacètes hi Anabaptifl£,nullo precio adduci pojßnt, ut ucl OS aperianc. CaufneßlentiJ quas ajferunc, nuÜiut funt momeitti,ncq; locum merentur.Nam quod aiunt,nÓ ejß con Eajngeiiï cionibui opus, propterca quod oftium occlufum fit, hoe ex d,'^,Tdlt;blt; feipßs dicunt,abfq; uerho dei,mó contra iüud.Etenim euan rc. geliumChrifli, in uera Chriftidodîrina, euangeltumregni mominatur:regnû autem Chrifli ad omnia tempora et om= nes etiain orbis partes fefe extendit. Deindedominus difcr^ ^P***’*** te promtnrwt per angelum,euangcliü ejfe £ternum,cr pr£ dicari oportere ufq; ad ßnem fcculi Vcruw: guidnn eji, da* ntinum quandoque, propter ingratitudmem CT 'mcredulita tem hommum.,ucritatem auferre er celare : ideo autem i-pfum ia WMiMerfum o/iium gratia ftta occludere,probari nS potejl. MagnA tgit«r temeritas efl horumAnabaptiflarunif quodfuo qudfi iure er arbitrio oflium illud dci claudunt,cu IH5 taaien nunquam hadtenut euflodes er atrienfes À Deo conftitutiflnt. Quodß depoteflateclauium er apcriendo fltq; claudendo loquuntur,cogitent apoflolos nunquam tam cito er feflinancer oflium claußfle atq- ipß faciunt.Atten-dite quafo flaires, ne uos etiâperflr'mgamini hts uerbis do

• r mini:N£ uobii legK Mcrpretibu^, nAmfuftuliftii clduëfci • : ettti£:ipfin6li introiftiSy^y- eos qui inh-oibctttt prohibuißif» « nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;u*' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;apofloltü, Videte igitur quorndo dccurd

dente ƒ ciré inceddtii:non ut inßpicntes,fed utfapientcs, rcdimentes oportet. occdfionem:quonidm dies nudi funt.Ephef.f .Sed h£c uerbd ’ • non pr^dicdtionem eudngelij jßeddntiuerimi tuntimi prittd icobi J. nbsp;nbsp;nbsp;fermones:cumfacile lingud ldbdmiir,prudcntidm ddM'

bendam rt/feiüu mdlorum çr periculoforum temporum,i^ quibus facile fermones dlio detorquentur, ideoq^omnid dc-curate ob fer udttdd O' occaßonemcaptandam c(fe. Huiedo {irm£ Pauli ß Andbaptiflæ obtemperdrettt,os certe coprb merentjO“ iÙis dicendi er agendi locMn darent, qui ad hoc uocdti, or gratia ornAtifunt,dtlt;^ßc minus turbarü or ptiarunt ,mAiorq; tranquiüitas cr honeftds e/fet.

S°^i'quot;unt quot;nbsp;Vlo^ttes indignas ejfe dicuntdiuinA ueritate oßero f* uérUate^t» uangclio.Hoc omnibus feculis uertimßiit. Sed Deus non re^ tamen iliajjiidt naflram indignitatein, fedfuam mexhauflam ntiferi^ cordiam or noßrä necefitatem, or folein animis o (^orpo* ribusnoflris lucerepatitur^Çiudnt quæfo digni eraitt euan^ gelio, Romani, Ephefij,Cormthi},Antiocheni, O’ dli£ cor-loan ruptifimte ciuitates apoflolorü temporibus i An autem e-udiigelium illis idcirco non pr^dicdbaturiDominus ipfe in-quit,Deu/m fie dilexiffe muitdum, ut filium fuit unigenitiM pro mundo dederit. Anddgt;aptijilt;e autem tam funt difficile^ ut fi ipfi ius cr poteftatem tmperandi obtinerét,idmdudlillt quantum dpparet,mundus perijffet.Attëditefratres,nefor I/ucse s. te cundein ffirittvm habedtis,quem difeipuli illi,qui cum Sd tnaritani ipfos recipere nollent, domino dixerunc, Domiiui uis dicamus ut ignis defeendat c coclo, o confumat eos, ut etiam Helias fecit^Ciuibtis dominus rejfondit.-Üefcitis cU‘ ius fiûritus uos fitts. Filius enim hominis non uenit ut perde ret animas hominum,fed utferuaret.

togati,nullum penituf dant rcß^onfum, no tantum Chriftia debc°„quot;,pjg no, fedfunpliciter ejuouis homine Mignum eft, prafertlm fertim cuia t«« de fide fiia interrogantur. C^uod ucro Cbriftus coram ab“is pèti-Pilato ad c/uadam tacuit, çr corani Herodeplané nihil re= wr. fi’ondit.aiiieeaufiefiieriint ,ficut Chrifiicr Anad^aptifia- 4. r^yî/enîif«» multum hiter fe differ ant,ita ut Chrtftifileti nbsp;nbsp;“x j

ü'am Anabaptifias non tucatur. Bocf magii quod Caiapha bu« i». petente 4 domino rationem doélriiu et fidei eins, Cf ipf un ■ obtefiaitte, dominui etfi feiebat bac ex mero odio fieri, tarnen nihilominui rejfiondit, pnefertbn de doflrina Gquot; fide. Infuper exprejfiim bac de rc apofloli tnandatwnbabemiM: nam D.Pr tri« i/nquit: Sitis autem parati femper ad re/fiona dendum cuüibet petenti rationem eius f^ei qux inuobis eft^ cum lenitate cr reuerentia. 1. Petr.}. çfi^od fi muti ifii AM baptijite^ coittra hoc dei orteceptiépertinoces efTc pergunft CT oî fuum coram fidélisas (.ut nunc de infidelibus taceamy aperire nolunt, facile apparcbit,ipfos 4 muto dtemonio obfi deri,cjui ipfos ret'met, et omnes nias obfimuit ne erudiaiftur.

Tacentibuscr mutis fratribuSyfextâAnabaptifiarum^^^ff’.^' f^‘f^‘^°niungdorantescfPgt;eoreli{iosAnAbaptiftas,qui’^^ nihilferè aliud agebaiit cjudm quodprecabantur. Arbitra^ t.

Wttfiir enim fe propter hoc fuü opus cr ipfam orandi adia ne Deogratosfore. Exiftimabantetiâfeprecibuspoffe cun x* da mala auerterç.itaq; docebant,omnibus malis,precib.re-fifiendum elfeetoÙebant quoq; omnia media,quo fui Deo re^ j. uen, ut aiebani,in ipfo confijlereitt. HAulta uero de eo gar- 4.

^^orelidum fiar e porter e,ita ut tandem ne ipfi quidë imeUigerent qu^ dixiffent, cr quo tenderet, aut quid nam effet, ftare Deo relidum.

Apudueteres quoq^ huiufmodi precatores fuerunt Pfal Vetospw# twrn Cf ^uchitisnominatif quiotiabaitturfCf tantumdc=

murmurationi precü tncumbcbanc.c^ mira, cckritatc pro^ ferebaiit multa uerba è pfalmK,Gr exiftittMbant fe boc ope re Dcum colere, illi placere. V erum i uetcribut ucrbo D« confutatifunt.Oriire,feuprecari, utiijj bonumefi/t M quam precenuir Deum unum ac folum per Chri/tum, uerii fide,ex uerbo eitis,abfqi omm fuperftitione. Locjuacitas tem prectmt, cum honüiKS putant guod itta exauduntur, i Mattb. X,, domino damtMtur Mdtth.6.cap. Pr^tereanon opMhabc^ mui huiußnodi otioßs precatoribuf, prlt;efertim quifeipfos longis precibui pafcantyCT dcuorent uiduarum domos. Pif oranc libero j}gt;iritu omni tempore,cum uel neceßitus aut or do,uel religio in j:)eum,aut commodity alid,adprecaiidu/m incitat.

quidem dominus femper orare abfq-, intermißioMf iniii'ionc 0- «erwn nihil aliud uoluit,quàm oportere perßeuerare in pre bu'ca” 8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deum,nonßatin ceßare autßegneßcere ac dclaiß’^

, ri.tiußquam uero doriünus autapofiolidocent, omnibus re-’ bus reliamp;is,tantum orationi uacandum ejße.Phrafi quadant er forma dicendi dicitur aliquem die noäuq; laborare abßgt; que 'mtermißione, non quad non aliquando etiam cibi fotmii Îjue caußa 4 labore ccffct,ßed quod diligens er aßiduus fu in abore. Simili ratione dicendi de Anna Luc£ i ca.feribitur, quod non abßcedebat à templo, deprecationibus feruiens ito îbe atq; die.

An omnia nbsp;nbsp;nbsp;Preciètt-s reßßtre nMlo,er omnia mala precibus ueüe a*

bo^s aucniquot; ’^^ttere,habet equidem aliquam rationem:ßheec nö tribua^ pofliin. nbsp;nbsp;mu^ precibus ut noftræ aitioni et merito, fed gratie er pto

t. mißioni Dei,qui nobis auxilium promittit, er folus nosfer^ uat er tuetur: erßmul etiam ßdem ef obedientiam.quam ucrbo Del debemus,nö negligamus NdW nbsp;eos qui diu qui.

dem multumä; orant,interimfide er peenitentia deßituuit* ur,h£c dicit dominus:Cum extenderitis manus ucßras,auer

tam oculos imos 4 i(obis:ct c~i niultiplicaumtii orätionem, nonexaudiam.[Äanus cnim ueliræftnguinepleniefuiJt. ifa i£i.pariaquoq;fcribuntur Ezecbiclis j. or ti.cap.

lAcdia honsfla, cr IcgitinM i fidclibui nâputt negligcnda Mlt;dia i KM contcmtwndK.î^am Dc«d ipp ïnftiti(it,çr per ipfa opet Mur Qjiin feriptura cos uituperat, quod Deum ten,'^ giiscnua.quot;* tenc, qui idoneis medijs quic adntMiumfunt utinoliint, cr j, petuM ut Etais[uampotcntiain exerat. Alit Deus homigt; nem zr illi fanitotein largitur, ucrum cibos et medieinam in fiituit, Mmdia in qtiibtisçr per qu£ inter homitKSopera^i twr. (^odß quis fanwlaborat aut nugt;rbo,hüc Deus uti walt ^Mciijs, nempe cibo zr medicina,, cum inuocatione nonünis fui. Si id non facit, tierum obqcit Deo omnia poßibile effe, quarc pojfe ipfum abfq; cibo aut mediciiiAftlutcmßbi con=: ferre, quemadnwdiun fepe in fuis miniflris declararit : qui boc facit,is aperte Deum tentât er grauiter pcccat. Neque bunc excufat,quodfeipfu'mDeo reÜnquat. Soient cnim AnAEhnttsR^ baptiß£dicere,Vt omnes ttidcant nos Deo rclilt;ilos,boc efi, Deofidentes pcrßßere,omnia media reijcicmus,ernos deo Aâ, 17. eomnütt emus.Paulus certam prom/ßionem habebat, nemi= Min ex canaMi,qua ipfe P,cma,m uehebatur, niiufragio péri turumeßc : cui certepromißioni uerafidefirmiter niteba=i tur.quippe quifcipfum reôie ctuere Deo commißßct.Cum «ero na,ut£ conarentur clam c nAui aufugerc, an non Pau^^ lus qui Deofeipfim commiferat,Ceitturioni er militibus di cebat: 'i^ifi hi m naui manferint,falui effe no poteritis. Amt baptifla hoc loco dixiffet: Dimittantur, an ne Deus ipfe er faills piorümhumanis er incredulis uAutisalligataeflfye^ rimihoctemeritas efter tentatioDei. Sanbh Deiferuinun quam légitima ipßus media a/j^erncitifunt.

QHiCmira ucro h£c cft cxcellcns Anubaptiflarum feien-tid, qu£ docetfeipfumDeo rcIitt^Hetem dut.committetttem

‘ A D V E R î V î ANABAPT-perßjiere f S» Dro reUaumperfifterc, cft Deofeßdclitd' committere cy ab eo folopendere, gita ratiotK c^uii id adi^ pifcipoterit abßtji ucra uiuaci; fide f Sola eniw fidenos Deo committimiiidn tpfio manemus^or toti ab eo folo pendemuf» i» ipfum rejpictmit^ omnibus in rebui,i:^ ipfo prlt;e oinnibiü alijs rebui deleihmur. An uero iüi aliquid ampliui er p^^* fiantiiK efie /iatuunt,Deo reliétum perfifiere.^iiiec ucrofi-^ des non eji cieca er ftupida, non fenfu nbsp;nbsp;ratione dcflitid-

tur^ut media fanita, non obferuet er euret. Rachab Deo re liihl erat, UAtn Deo fidebat, e!'/fierabat fe in excidio Hie* richumis feruandam effe, er hanc ob caufam exploratores amice ho^itio excepit, abfeondit, er 'm pacatnm dimifit, atgue lt;t pinnis muri funiculum coccineum demifit. Eodeni modo cunäi fideles agunt, ^ui norunt Deo reliäiperfijle-rf.cr nihilominus 'mterealegittmis medijsuti Atcjueboclo (0primant adnerfus AnabaptifiM librimt,P: ecatoribas amp;

DfO relióhs Anabaptiftis claudemtis, er Deo iu-uantefecundum libruntab Enthafiaflis aut Excaticis mcipiemus.

B P TI M A knAbaptißarwmleiht, eßar- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t

^‘‘ticinominAtuur, quorum Pigens numerus *• fuit initio Arubaptifmi. Plurimum hi dejfis ritu gloridhütur, qui ita effieax in ipfîs ejjètt ut extraferaperentur, Oquot;fîngularia acdiuinA uifa cr mjt fieria quadam cernerent.Cum ucro ffiritus inets agere in^ eiperet,f(icieiit nMtabaiit,geßus habebant borribilvs,iy in terra procidcbatfperidequaß comitiali morbo laborarét,ct i}iterraporreiH,mortuis ßmiles iacebät,id^ longo téporet quandoque totum ipforum corpus horribiuter tremebat b aliquando quaß obriguijjcnt, infiar truncorum iacebant, Ab extafiautem fua CTfomnijs euigilantes, mirandas uißo ne^recenfcbaitt,quas jfiritus eis patefeciffct, amp;nbsp;ipßinaliti njüdo uidißent. Edoih enim erant,AnAbaptifmum faniiunl elfe,Deumqi autboremhabere: P£dobaptifmum uero ima pww.crè Diabolo ejfe. Quidam Zuingliumapudinferoi uiderant. Alij audicrant ÙDeo repudiatos cr abieilos effe omnes qui Anabaptifinum impugnArent Ommum btec uox nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uriS

erat:Patris uoluntas eß, Pater iußit, ueldixic. Omnes,aut faltennnaior ipforumpars,uidebatdiem Domini influre. Qui« etiamaliqui ipforum ita temerarij fuerunt, ut etiant tempus cr diem ipfum quo dominus uenturus cfjct^ deßgmt rent. Ht deinde tanquam ßrioß, circugt;ncurrcbant,cr per Dies aonrf* platcits clanutbantfDies domini,Dics domini.Annunciamus quot;*

moLm'quot;^râ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;potitii cjl, ^uùm hotmuum fdpientum çy nw^

uïumTrro^ t/friJtorK»«, gui reóhl rutioneßiupr£diti. Verbum Deiß' tum author cris Lit er IS coinprchcfum,diuinitus nobis datum eR, ex gM omniet iudicdndu,cr cunätl difccnda,gu£ ad falutcm necef fitria futit : nufguain autem Ù Deo ad borribiles horum ho^ minum enthußafmos remittitnur, ut aliguid difcaintts eX melancholicis ipforum uißs, aiitfiélisfomnifs ZT imaÿtut^ tionibtK,çy fidem habcamus Jfontc a(fumpt£ uerfutiie. Mrf cboOTftw inßgnis lUc impoflor,fidei Chriftianie hoßis, Turcicie ac Sarracenicte author, etiam ßmulabat fe huiuf-modi enthußafmos habere,guanuis, ut Hißorici teflaittur,fi tnul guogue morbo comitiali laboraret.Attamen huiufinotLi fiSis enthußafmis, ßolidos Arabes er Sttrrrfccnoi feduxit. Prlt;£terea, tanta eßecit Satan inter Chriftianos, enthußafmis hypocritarum, improborum guorundam hoimnu)», ut ualde admirandumßt. Alius na,nguefiihl extaß, uidit a^^ nimas guafdam in purgatorio, petentes auxilium er hbera tionemtalius ucro infuo extaß,uaria NionAchorum inßitu^ ta JfcLiauit, gu£ deinde diuinitus reuelata docebat. Bern£ in Heluetijsfratres Priedicatorcs,enthußafmis cuiufddfra^ terculi iezeri, ßaudes er impoßuras plurimas facere conA ti funt,fed mAlitiaipforwmdeprehenfa, meritam mercedeiit acceperunt. Qjtamobrem à pijs iierbum Dei efl ampleileit dum er tenendum, tales autem enthußafnü diligenter ca-uendi,

Quandodi Coiißdcretur autem in huiufmodi ipforum enthitßaf utmat”quot;' ^uis,id guod erat preecipuum, nempeguod dicm dominiin'' fare uidebant, er iam pro- foribus ejfe, it a ut certum guo^ gue dicm, guo uettturus effet, deßgnarent. i nterim tarnen plus guimjo. anni elapßfunt. An non autem hic turpiter aberra^

ISlulliü hominum tempui ç^horam cxtremie dieiprxfcircpoteft.SignA cjuidcpracedcntid extreme diem diligéterdomitiusin Euâgclio defcripßt,et addidit,Quü nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V/.’

uideritiijdttollite capita uejlra,appropinquat eiiï redéptio: nufcjuam tarnen diem er temput nominAt. Attamen non la-tetmelibeüum cjuendam à uiro doibi editum efjc, in cjuo an Anâiesi num 0“ temput extremte diei fupputauit, ucrum terminum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

ita longin^uum eonflituit, ut etiamfî calculus erret, nemo tarnenttojirumhoc illi poßit obijeere. Verumhtecutcun-guefehabeant, Chriflianis certemaioreffedebetauthori-tas uerborum Chrifli m Euangelio, quàm omnium doiio^ rumfupputationes.er flupidorumAnubaptiflarumentbu'' . /jafnü.Ita autein dominum diferte loquitur: De die autem ila-loac hora nemo feit, ne angeli quidemcjuiin cœlofunt, »ec ipfefiliutjjcd folits pater. H«c cü'rfin /ßeäat Apoßoli doblrin4,quijicßcribit : Porro detemporibut 0quot; opportun nitatibut,fratrcs,noncß: oput ut uobis feribam . Ipß enint pcmtutfciti5,quod dies Ule domim,utfur in node, ita uen= turusfit,0-c.i.Thef.f Exhisautëquiuis,uclmediocripru dentia prteditus, facile perjßicit, omnes hos enthußaßnos AnAbaptifticos, wer am 0- manifeftain impofturam eße, aduerfus EuangeliumDei, ideäqueoinntbuspijs ferioca“ Uendos eße,

Quouero huius feihe turpißima,abominaaio cognoßca=: Hiftotiami tur, ad fideles admonendos,commemorabo breuiterduas ßn gitlares 0- horribiles hijkriM , qult;ie altera Amflelredami, contigit. apudßatauos.altera 'm S.Galli oppidoßn Helitetia, ab Ert=

Priorem diligenter equot; copiosè deferibit Lambertus Hortenßus, quem honoris caufa nomino,m libro Tumultuum Anabaptiflarum, quem 'tiiclytofenAtui Amfitlredamenß 'mßcripßt. Iniüo autem in ter alia b£crefert, AnnoDgminiiiJi. tertio id.Eebru.

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E Î

^mjlerodatniinuico Salindrio, intedibui lod««« Si6frti -f)aiinicii£,(iui tumprocul domo dhcrtit,feptè uiri quin-(jucfcemind- AiMbaptijiie conticnerunt. Inter hos unus, cui Theodorico Sartori nomen erat, afj ïatits, in ferrj;» fe alt^ ijiiandiu coram ctcteris fratribns fororibns porrexit,cjui tandem euigilans.precationefaéla nugnAgraiiitate, id c/t, ijypocriß, Deum mejuitfe in fuatrtiiellate uidiße, alüque in caelo çy apud mferos luflrajße omnia,adeffe magnum ex tremi iudicij diem, eye. Veftes deinde oinnes exuit, ita ut fte interula cjuidem religua ejfet ad tegendas ucrendas cora pons partes Mandat fub htec c£tcris fratribus çy- forori^ ius,utfuo exemplofetotos exiiat-Vniuerfum enim id guod ê terra failum UAtumg^ fit, filios Dei exuere ey deponere oportere, Prieterca cum ueritof nudaßt, mhil circaßpa-tiatur,oportcre ipfos guoguc,ut ueraces, penitiis nudos eß fe- His fadis cum omnes nuda uericundia du£li,nudi aßiret, emnibuf imperat Thcodoricus,utß imitarentur. Mox igi^ tur nudus in publicum f domo egreßiis, horribiliter clamt' tat, V^e me Uie,diuinA uindida,diuindumdi{la, cri^- Hunc deinde cicteriuiriac famimenudicfeguebantur, eyquaß furioß currebant, ey- horribiliter cbmabant, ut nunquain horrendtor clamor auditusfucrit. Quamobrem dues ad ar KM concurrunt, guippe gui ignorarent ,urbsne ab hoflibui capta eßet,out quid tâdem ßbi hic tumultus uellet.Capti de mum funt nudi ilii cr impiidentes homines, et gult;eflione ha titd,guinto Calendas Martij ßptem uiri percutiuntur: ho^ rumprimus clanMbat,Laudateßmperdominum:alter,Vin dica ßanguinem tuorü domine:tertius,Aperite oculos'.guar^ tus,Vlt;e Uee,eyc.Poßea etia tnulieres fupplido affeil^ ßnt. Cum capti eßeiu ueflitum oblatum reiccerunt, diditantes, tieritatem nudam ejßoportere. An uero tales impudent

elm nudaj]efeipfbf,iicrum hoc omnium aliorum impudcn-tiamfupcrat Cum AdamtK nihd aliud in proinptu habe- Hombittf» ret , folijsßdfe tegebat: hi iiero cum facile lußcs habere'ffff^ poljciîc, ipia nam de caufa, cjuefo, fetpfos non tegebant Vcrum tum homines hue deuemunt, cum deferunt ucrum pfi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mandatum, cr juis, imà potius Satanx

imaginAtionihits aufeuhanc, cy tain impuras res etiain jpi~ ritui faiK^lo adfcribereaudeitc . Cju^attta graultatePaulin iuhet mulieres in eccleßa teélo capite cjfe i CorwJt. « ». ^Kilt;i ticroilledixijfctautfectlfct,cognitatain impudenti tiudi-^ tatef

Q«^ autè in S GaRi urbe faila fuerunt, non minus ƒ««ƒ Horrîbiif» horribdia. Anno enim 1526. duo ucerinifratres, Thomas Oquot; Leonhardus Schykeri, habitantes prope urbein ad moti iidit, tein,lt;]ui à[ago nomen habet, çy Muîleggus etiain appella»’ turffeptima Feb. cum alijsfute faétionisinpaternis edi-bus fub noilem coiwenerunt. integra autein ferè noéie A-tMbaptiflicis ßrmonibus, ey adtnirandis geftibus çy Enthufaftarum confumpta fub ortum Solis, qui lt;ües oîla-uiiseratFebruarij, Thomas apprehenfo fratre Leonhar-do,eum in medio, incon/peélu parentumçy ceterorunti omnium, in genua procumbere iubet. Cum autem aliji^ pjum inonerent. caiicret, nequidconaretur, quadfierinoit deceret : rejpondit, nihil metuendum eße, neque enim hic q uequam prêter uoluntatem patris fieripofje. Interim gladio edußo, fratris, qui mgenibus fixus coram eopro-cumbebat,caput dctruncat. Ceteris igitur omnibus metis perculfis ey lameiitantibus, Thomas quicedem feceratt continuo inurbemreôiàcurrit, horrendis geftibus utens, quemadmodumplerunque Enthufiafte facere filent. Nit«i ta/Kio» interulaty caligis ueftiebatur, ty difialciatute-

A D V E R s V s ANABAPT, mùs^VadiâGdSiD.IOrfcbim.'W Vddid-11115. * * fill!, doélnn£ cr pictatii noittine longe celeberrimui, cos ram hoc horrendi^ geflibiK additif clamlt;ibat ,'Diemdoniis Kiadc/Jc, Diem dotnini ucmrc. Addebät ctiitm,res nm-giiM CO diluculo fadîiis eße, (fctcintti tarnen horrendum non exprimebat) uoluntatem pcttrii impletam cß[e, o' acetum riefelepotvmfuijfc. Confulgrauiter ipfo increprito, pros pter immodejium clamorein O’ furorem, iubet enmues jlcoperiri,dcdonnmtrcuerti, o' ({uietemagere. Vf rum flutim horrendo eitufdcinore euulgdto.captui 0^,0quot; ftione diligcnti, de horrendo, o' inaudito eiiK fado habis td, cdpitdi fupplicio dffvdue fuit. Qudin cjuiefo penitui obliuioni tradiditAndbaptifticue fpiritm uerbd toannis^qui mquit: Per hoe mdnifefti funtfili/ Dei, o'fUj Diaboli: quifquis non exercet iuftitiam, twn eft ex Deo, o' lt;}ui non diligitfrdtrentfuum. Ôu,onidmhocednuntium,quodau-diftii idm 'mde d principio, ut diligamui dlij dlios . Non fient Cdin, qui ex iüo Mdlo erdt, O' occidit fratrern fuum,t. ïodnnis tertio cdpite. Veruntdmen DeUf iujh iudicio hors rendum hoe facinits db Andbdptijh, fieripermifit: uulte-titmpro fudfde O“ bonitate, nosoinnei ex hoe inaudito fdcinore inféelicem o' inau/ficdtum Andbaptifmum, o prtefertimfrdtres Enthufiafioi dgnofcere o' fugere.

DetDeuf omnibui illii qui hoegraui erros re detinentur,oculos dd uidendum, oquot; cor quad quam longißime db hoc ribowindtione fugidt.

Liberi fratm, quos reliqui AnAbaptifta plerunq^ craf= /oî cr impuros frdtres twminunt:,aeqi excommunicare amp;nbsp;ciaffl f» locum in AnAbaptifls,runt orditte tenent: ho

rum ab initio Anabaptifmi paßim non exiguus numerus erat, priefertim infuperiori Germania, chrijtianam hi li= bertatcm carnaliter intelligcbant. î^am coquodàchriflo liber ati effent, ab omnibus legibus liber i nbsp;nbsp;nbsp;immunes ejjc

uolebant. Idco^ exiflmabant fe iurc tteque annuos rcditus, f-Hf cï; decumas,tu’q; ctiam uUa feruitia dcbere .Altj tarnen ex ipßspaulo niodcratiorcs, docebant, etß hicc nuüo iure de^^ bcantur,tam€n Ethnicis folucnda eße,ne conqueri poßint, çrdoilrinam blafphemare. Seruitutem tarnen penitus non oporteremter Chriflùtnoseße. Quidam etiam liberifra= ^‘1 tres,hoe efl, proftigati çjquot; it^uri ncbulones, perfuadebant leuibus mulierculis, nonpolfe ipfts faluari,niß fudtn pudici tiamproflituercnt. Abutebanturautemnonabfqiblaßgt;hc= miauerbo dotnini:E!iß quis deferuerit, cr ßgt;reuerit quie= cunq; chara habeat, no poteflfaluari. ltcin,chrifli nomine omnemignominiam cr contumeliasßrendas eße. Pricte^i rea cum Cbriflus dixerit,nieretrices Cf publicanos priccef furos in regno deiiuflitiarios, debere inulieres ineretrices fieri,crfudm pudicitiam proflitiiere, turn enim maioresß re 'mregno coelorum probis or honeflis matronis, crc. A= lij banccaufampaulofubtilius agebant.Namut omniii bo=: norum,itauxorumquoq;comunionemdocebaiit. Addebât etiamfe poflquam rcbaptizati cßcnt,etiä regeneratos eße, erpeccarenonpoße.carnemtantum poffe peccare, Sub boc dMtott fllfo erfido pri£textu,cr inanifigmento.multa fcelera er libidines perpetrabantur. Et tarnen infuperdt^ (fre («HdebtfW, Hane eyepatris Mluntatem. Atq^ hoc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*»•

cio inter impuros nebulones inuenta fuitt coniugiä fpii'itUit* *’• ha Verfuadebantenim ,mtlierc!grduiterpeccarc,fîcoit» iungerentur nuritii fuis, qui adbuc gciuilcs, necdumre^ buptizaticßcnc:noii autemprccurecum AnAbaptijllicou* gredicntrs,quoniagt;n inter ipfos ßt coniugiü /piricuule,crii‘ T orpi» ab- nbsp;nbsp;Merito autem alicui impoßibile uideiitur,bomiites Cbrt

flunos ad taiHam turpitudincm pertrahi potuiße: nerunt wgt;ai. nbsp;nbsp;diaboluf fetnpcr esl ßbißmilisieiut enùn tnjimîiu iam olint

quoq; buiufinodi impuri nebulones ßierunt excitati, ad im* pediendiin cr mßim^ndam CbrilUunum religioiiem,qud» les fùerunt V alciuiniani, lAarcoßj, Gnoflici, BorboritLC, Secundmi,Anomei, Munichei, cre de quibus fanéltpatres irentcuf^Epiphaniuf, çx Attgußinus tant turpia çr abomi* tiAndaßcribuntjUt uel Icgenti horrorcni incutiant Apparet autem horrenda ira deitCr meritumßipplicium in impuris ifitsbominibus. l^am quid uerbam dei de facro coniugio contemnunt, deiner am cognitionc negligtmt, ipfumq; neiÿ uenerantur, neq- gratis agunt quemadmodum oportebat, frf ißw c«f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qute Paulus comemorat,quod à dco tradi*

ti funt cupiditatibus cordiivm fuoriim, in ignomintdnt, nt ig nominia afficiant corpora fua inter ße mutuo- 'tiam quem* admodum non curarunt utdeum agnofcerent,ita d deo tra* diti funt in reprobam mentcm,ut eaßcerent qui£ no opor^ tebat,pleni iniuftitia,fcortatione,mdlitid,^c. Kom. ».

Ciriftian» Chriflianæprimum libertatis longe diuerfa ratio eßab CmpVcx” nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;conceperunt,cr alios quoq; docent. O*

’• mus,dc proind^ mortis quoq;,infèr or urn Cf fatan£. Atque hoe ante indicaui cum de peccato fcriberem. Ab bac feruic tutenuüacreatura, quantumuis excellcns 0'fanéln,nos Roa.9. uindicare, gj“ inlibertatem aßerere potefi. At folus ßlius dei de calo defcendit,çj- cdrnent noßram peccatricem,ue*

LIBER SECVNDVÎ, jS ruw abfg; pmato, dlJumpfit/anguinem fuum effùdii,et 'm cruce morcuKi credentes 'm ipfum i pcccdto munda* retniir,uclutiÛud nobif condonaretur remitteretur, imputdTftur ad mortem ttaqi àpeccato Ubcrifumui, non ut in nobis poflhac non fit, fid, uelut ante diximus, ut non ad mortem mputetur.ldcoq; etiam d morte, qutepce^: K4 efipeccdti,Ubcri fiumus,non ut temporaria, fed ut leter^^ na!morte no moriamur. Ojeamobrcm ab infirno quoq; cr i Cor.iî* fatana libcrtiti,dc iam dcinceps Ubcri deifilijfumus. Et b(fc eft liera Chrifiianor um liber tax. Ciuiauerofumus filij dei, cr Uberiàpeccdto,morte, fdtdnA cr infirno, non ampUus ut ferai peccdto fer uimus. Qjiodfi peccatumfefe 'm nobis cömouet,non tarnen ipfi imperium'm nos permittimus, ut nos opprimât, acnosiUi feruiamus,fedpeccatorepufftda mus,et iüudopprimimus,deoqi 'm noua uita fcruimus. Qk4 dere miilta i Paulo diiUt funt Rom. 6 cr 8 cap.Ex his au.' tcmnondifficultercognofcitur,Chrifl:ianAm libertatë non efie Ubertatem carnis,non Ubidinem, ut liceatficere quica quidlibuerit. Liberatos nos effeS. ZachariM dicit: atint’OtKt^ queinfinem liberati fumus fVt fine t'miore feruiremus ipfi, cumfaniiitdte zx iuftitia coram ipfo,cunëhs dies uit£ no» ftr£.lnteredtarnencertum efi, eosquiadhuc inuetericar^ nis impuritdtehterent, zx 'mpeccatts obruti iaceitt, quibut nil répugnantes feruiunt, adhuc efic mancipi^eccati, zii“ mUo modo de ChriftiariA Ubertatcgloriari poffe. Hoc en'mt probdtur ipfius domini uerbis,qui ait: Amen amen dico uoa loan-X» bis,omnisquicômittitpeccatum,feruus efipeccati. Seruus autem non manet 'm domo 'm teternwm:fiUus manet 'm lt;etcra num.Siergouosfiliut u'mdicarit,uere liberieritis. Hane ob caufam beati Apofioli iure omnes Chrifiianos monent,, petii ut uere liberifint, ac non ueluti uelamen habentes malitUe, Qtiit.» libcrtatem,fed ut ferui dei uiudnt. Q^amobrem cum ki libg

ftAnAbaptiftienondei,fèdomni5 impuritatis çylibidinit feruifint, non ChriftiaiM libcrtatc liberifint. Hac duté de relegantfinem j.capitispofieriorit epijlolæ ü.Petri, ey refipifi:ant,çr difiant longe aliter, ut Chriftiantimde^ eet ,fcntire ey docere de Chrifliana libertate.

i^°”iibe» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;autein ad Ubertatem legis attinet,à lege Mofisfi^

tui limai, deles uindicati nbsp;nbsp;nbsp;liberi fitnt, quantum ad res externasfif

tantum regionem ey perfionas ludlt;£orum ficókibant.Qjto^ • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ad fidein uero ey charitatem, çy ffiiritum fiontaneum, qui

e/i ex fide,ey m lege donüni meditatur ac deleéhitur ,fide* les ncq; liberifiunt,neq; talent Ubertatë optarent. In Eitaii^ gelio UAnqi dominus mquit, Ne exiltimctis quod uenerim ut diffioluam legem, aut prophetas : non uem ut dtfifioluant, fiedutimpleam. Amen qutppcdico uobis,ufiq} dumprictef ricrit coelum ey tcrra,iota unum, aut unus apex nequaqui præterierit ex lege ufiq; dum omnia fiéki ficrint, lAattb.f. puomodo interea tarnen no ignorandum efi, fideles liberos efieab bas]ibc°iquot;‘ bumanis con{litutionibus,ut illis coram deo nonteneantur: finiui. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;his pratfiertim quic de cultu dei, çr rebits fiiritualibus prie=^.

ter çy contra uerbitm dei conjlitut£fiunt. Et de hac re Ic^ gantur ca, qu£ àPaulo ficribuntur z. cap. ad Colo/fienfies, Verum in hac libertate finguU fideles tali modeftia titan* tur,utfie iüis legibus aut confiitutionibus hominttmnonop ponant,qu£ fidei çy charitati non aduerfiantur ,çydemot‘ deftia,de rebus externis,çy honeflate uit£ conflitut£ fiunt, Qjtiaenimhoneftntemçyfienfium legis diuin£ in illis cer* nunt,non curant hune fienfiumhominum tterbisproponi, recipiunt,çy ut diuin£ conftitutioni parent. Qu£ au fi ue» ro fienfiui ficrarum liter arum répugnant, çy fiuperfiitioni“ hus fieruiunt,çy fideles uera libertate fioliant, ac confieie/t tins obfitringunt,b£e fideles reijciunt çy afiernMtur.

Quoduero prcetereaexiflimant libcri AnAbiptift^jfc^i Def ure re» feddeo quod À Chrijlo liberatißnt, non teneripojihac ad/ol uettdos reditus annuos, decumai, çy feruitutem feruien^ï, j. non tantum error efl çr prauui inteüeilus Chriftian£ liber tatii, ucrum manififla, iniuftitia, qua multii hoininibuf rei fuof detinent çy alienantdmô fùrantur cr pradantur.Chri ftiana enim liber t (U non hue detorquenda eft, ut à poteftate parentumßominorwK nbsp;nbsp;nuigiftratuum liberiftmui, nemi

ni rcs fuiK reddamiK, Cf ut ea qu£ debemui nominA non fol uamut.Aequû enim nbsp;nbsp;iuftum eft coram deo, ut cy ea qult;e

deut iubetftciamiit. 1)0115autem diferte priecepit,nonin ueteri tatum.uerumetiam in noua Teftamento,dare deo ed qua dei,çr Caftrtihoc eft, magiftratui') ea qua funt Cafa^^ nùî.lAagijlratui autem non tantu/m debetur honor,obedien» tia,uc(ligalia,tributa,uerumetiam in rebus externi5,ftcul^ tatibus,çr debitisftatuere Z)' decernerepoteli fx bono aquo.pro locorum, perftnaru/m,et caufarum ratione. Vnde etiam Iohannes Eaptifta, cum Publicani ipfum intcrroga= Lucaej.

haud dubte loquentes de ftis ne= gotijs CT nbsp;nbsp;nbsp;gf ne re,remifit eos ad magiftratuum leges, et

ait:î^ihil ainpliies qttàin qüod conftitutum eft uobis, exigite, Cijtamobrem cum magiftratus, quibus corporum ey fortu narum poteftas i deo data eft, leges tulermt de decumts ç;r unnuisredttibus,histamin foluendo quàm tnaccipiendo obteinperandum eft.Hue autè/feélat quod à D. Paulo feri» Horn.tt^ bitur.'Nemini quicquatn debeatts, niß ut uos mutuo diliga* tis^Qjiodßquis exiftimatfepropter charitatë neminiquic quamdebere, huic aftentior,ßcharitas nemini bene/icere, f^q;quicquamdeberedocet: quod ß ea iubet alteri ftccre qua tibi uis fieri,idßcito, tum certe alteri res fuae non dc=^ tinebis, aut aufires, duin Paulus eodem loco diferte ait: Kedditeigitur omnibus quod debetis, Cu/m autem magiftra

uino huiufnwdi debita,fyncere et honeßefolucndu funt:prlt;i fertim cum debitorcs fcfc proniißione,ßgt;onßone,iureiuraitgt; do,uadmonio, ü“ Uterisßgnatis ad/oluendum obflriiixe^ rint.Anueroßuino iure contraAus ßAi non feruädi fuut f ftttmti. All etiam mentiri er ßaudare ac filiere decet f Cur no hoc loco Anabaptiflie memores funt uerborum diii, gute ali0lt;}iii fJluth.f. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Qfp habent: Sitfermo uefler etiäeiiain, non noit,

Deftmitu- Quidam Anibaptiflirum conuiAi euidentibus tefiiwo^ nijs facrarum literarü,concedunt reditus annuos,decuiniiS, er alia débita lt;juen^, cjui tenetur, foluere debere: interint tarnen miquumexijtiimntcjueni^uam Chriflianoru feruutit eße, er feruitutem feruire. fuit autem htec non minima caii fa tumultusruflicorum hominum, quo miferi homines non tantum fefe mlibertatem non umdicaruiit ,fed multograf täoriquam ante feruitutife implicarunt. Det deus earn men

tem dommis, ut malint lt;equitate er humanitate, quant 'm^ hwmanitate er acerbitate domini ejfe er uideri, iiequunt minime putauer int,omni dignitate^er amplitudine iu/lo dei iudiciofpolientur Aluncerus tarnen atq; reliqui authoreS fcditionis er liberi Anabaptifl^e, deferuitutemalcerfen^ ferunt,er docuerunt,iniullam eße, neq; ulloiure Chriflia^ num ea teneri. IStam manißflum efl Abrah.imum, omnium fideliumpatrem,ßruos,etquidem plures, habuiße. Niinu:» rusenim feruorum illius, exceptie mulieribus er injùnti^ bus,fuit 318. Et apoßoliubiq; feruos dommis fuis obtempC’' rare tubent.Qitm Paulus hac de re ita dtferte fcribit, ut ni» hilclariusdrfîderaripofitdnquitenim, Quicunq;fubiugif funtferuiCquinon funtliberi,fedmancipia}fuos dominos omni honore dignos ducant, ne nomen dei et do Arma blaß phi met ur Qju uero fideles habent dominos, ne eos deßi^ (iaiit quod ßatresßnt ; fed potius inferuiaiit, quodfideles |

LIBER î E C V N D V î, fint äc diledi, (]ui beneBcij participes funt. Mrc doce cr . exhortare. Hw comprcnendmus doitrinam çr exhorta^: tionem, ^ult;e de feruitute 4 fidelibus d’ihribus proponenda cü. Quieuerohis aduerjantur,inter falfa re^rridebent.

C\uodfi altcjui fidelium j'eruis fais itis,ciuo ipfis obflridi bibtrtatï funt,remittunt, çr hbertate doiunt, aut precio mediocri ‘l“*'®''*’ ipfos fe redimere patiuntur,bcne ß.ctimt, çx ob banc huma nttatem laudandi funt. Qjftn ferutis fi bonefte cr legi» tiint Çnon metidacijSy doits, feditionibus) Itbcrtatcm confie» 2Mpoteji,eautatur Kesenim tiobüis cr prlt;eflans eji li-^

crtM. Quad fi uir bonus luilla iufia ratiotiefieinlibertatê Kind cure potefl, cogitet cfficiatfieruitutem anint^ fd» luti fiu£ nihilobeffc.Et de bac re audiatur D. Pauli fientcn» tia,(]ui 4if : Vnit/c/uifiq; in qua uocatione uocatus jùit, W! ea w^tifdt.Sfrw« uocatus es^ne fit tibi cura: : ficdfi etiam po* tes liber fieri,potius co iitere. titenim qui in domino uoca' tus eft fieruus,iibertus domini ejî: fimtlitcr cr gui liber uo» tutus fuit, fieruus e/i Chrisli, i. Cor.7.

Reponfîo ad reliques nefandos ÔT abomîz nandos errorcs 8( impofturas Liberorum Ana baptiftarum. Cap.j.

N0(1 trfnhiMj turpis crncfiindares eft, ucrimetiam'^^t^^*quot;^ horrenda blaffibemia, quod Liberi An^baptifte, hoc eft,pétulantes nebuloncs, perfiuaficruiu pretextu uerborü chatai-nt deimulierculis leuibus,non pofteipfias fialuari, nifipudieb tiam proftituant çr ficortencur. San^ eium çypurodei urrbo contra genuinü fienfium ad turpes fiaas libidines, ne-^uitiam impuritatem tuendam abutuntur. tCam'quÜuis 4 domino diilumfit.’Siquis uenit ad me.nec odit patrè fiiunt ac mamp;trem,Gr uxorem ey liberos, lt;sr cfirfm 4(j:m4)n (îtara, aottpoteft mriM rjè dificipulus ; tarnen bis Kcramp;js non iuftit

nxorem »Mritum odio projequi, aut fuam fantam er honot rcmodiffe,at(Jÿ turpes res nbsp;nbsp;nbsp;flagitia amare. Malta en'tttt

alialoca fmpturarum bis ntanifefte repugndnt.Cluodß ita feres baberet, quemadmodam improbi ijii ZX inhonejfi homines loquuntur, non poffent homines faluari, niftfira' rentur,ïatrocinArentur, utfciUcet bac rationc patibulo ei' rota plcilerentur,er infamia atq;igtiominia coram niiin^^ do afficerentur:id quod inaudittl cft, ac tbeologia talis tur-pis er abominanda eßet. Antea autem diximns,parentes, rib.ï. uxorem,libcros,honorcs er opes,fi nos impediant infalit^ te noftrajn confitendo er fcquendo Chrilium, odio effe ha ben das,fed tantum in hac parte, ChriftÏi uero er ipfius tier bum pro; omnibus amanda elfe. Quamobrem cum nos non impediant,amare, cur am habere, er omnia ojfcia iiijki, iU lis pr^eflare debemus.

faut.Verum contumeliarum er ignominiarumge’^ (litt. nora difeernenda funt. î^am partim pcccata, qaibus deum oflrndimus, contumelie nominantur : propterca quod nos ipfos ignctninia er contumelia afficimus, HuiafmodicorM melia; Chriflt nomine non funt flrende, ut fcilicet Chriflé nominepeccemus, autfiramus ut alij nobifeum pccccnt, er nos ignominiofos coram dco er hominibus fleiant. Par^^ tim autem ignotninia nominatur dedecus er contumelia, quam nobis mali homines inférant propter fandhmfidcin, propter res iuflas er honeflas, cam nos longe meliora megt; riti eflemus. Hutufmodi contumelias et ignominiam fidcles ab infidclibus flrre oportet: quemadmod’Mn er dominus in euangelio dixit: Beati eritis cum conuitiati faerint, er di'^ xerintquidais mali aduerfus uos,mentientes, mcacaiifa, Matth

Fdffmur etiam Chriftum dixiffèjpublicanos cr meretri Quomodo ces priccejjuras in regno cœlorti iu(litiarios:fed tomen non mcrctnccs ideo iußit mulieres fefc ultro proftituere çy fcortari, ut fci HnHuftitiw licet per fcortotionem inregnum calorumingrediontur. rios-EH(»Mge/[clt;t nanq; nbsp;nbsp;nbsp;Apoflolica doilrino trodit, fcortato»

res odulteros non ingrcfjitros in regnum cœloriim. i. Cor.y.ff. ciueuerbisonteadduélis de illis dominus locutus eft, tju£ cummeretricesfiierint,ftedeindeuerofide çr pcenitentio od Chriftîi caiiuerterunt: hos, incjuit, præcejfiurM in régna cxlorum iuftitiorios: quoniam iuftitiorij feiuftos putabot, cum tarnen non eftcnt : nam Chrifto ftde nbsp;nbsp;pœnitentia fie= Rora.p,

ft nonaddicebant.Quamobrem, Chriftione leâor,cernis l’l‘‘fthemam turpitudinem Liberorum AnAboptiftarum, aufîfunt itd cooiledetorquere uerba Chrifti ad fitas bbidinestçy tam impudenter mentiti funt ( fit uenio diito) docentes nuretrices maiores fioreinregno coclorum ho=‘ ’^eftisacpijstnatronis Atquiuerum,cr deiuerbo teftatum fj‘gt;Liberos AndbaptiftAs nifi impuritati fit£ renuncient, ^ft^iampxnitentiimuit£turpis ^libidinofieagont, in Gen 19. ^*^^‘gt;-rdpr£cipitandos,G^ in lt;eternum damnandos efte uni ‘^dmfuisftofi^if cr omnibus impuris fi:ortatoribus,adultci‘ '^‘^dcd£monibus.

^pes item etiàfii comunes efte oporteret inter Chriftio^ Vxorts nS '’OîjtÂWf rt uxores excipiuntur CT prohibenttir,ut qu£ ufit ƒ °““““ d^'^poftunt £que oc rcliqua res comunes efte. Q.«£ir£- Libe 3.

Lbriftiatu, cft,^^ cum uerbo dei aperte pugnat, atq; etiant de humana quidem, ftd lenonum et canum, or magiftratus £ udio non tantum coercendafied recindenda.

ipfis dicitur,fie poft acceptum AndArf P^'/’fidmpeccare non pofte,omniipfiorüuita cr fiodismen fuiceptum “tij redarguitur: ito ut potins è contrario inteUigendüfit,

COÎ cicceptv AnAbaptifmo abijcere zy' cxuere omnein moo dejUantypudoran ZT honeftatem.'G^ affii/increomiicm im» pudmtiam,nequitiam zr im[gt;tiritatem. ulteriori ad» ucrfui ipfos probatione opus eft:iudicethr arbor Qui et ipß C; ex euangelio loquuntur ) exfruQlibus. Qtldlisuera ft,zr qtiim pulehra do{lrina,qua docent nos nonpec care,fednojtrdmduntaxat carnem. Arbitrabar eos carné non habere, fedpenituij^irituales fiiloseße. Velquidin^ telligunt, cum fe nonpeccare dicunt,fed carné f An ne caro pcccans non eß ipßorumf an ne diabolus eorîi cutem fubijü ubi ipß interea manentiAt diciint fc renatos eßesqua qua* fo nAtiuitateiexpendantur eorunt dida cramp;éilt;i,cr confe* fiimapparcbitqualisfitregeneratio. Sed ßnt regenerati, an neidcirca nöfunt hominest propterea ne carne carenti Paulus derenatisloquens,ait: Carocöcupißcitaduerfusßi rittmi,f^iritus autem aduerfus carné. Et de feipfo loqucns, inquit:Nempcigitur ipfe ego mente quidem feruio legt dei, carne uero legi peccati. Qjuia uero hi Liberi Anabaptifta ßdis declarant fe carnem criidam eße, melius iüis hac Pau li tterba conueniunt: Impuris nihil purum eß : nam mpura eä ipforum mens zsquot; confcientia.

*“*quot;^’’10. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;impuris libidmibus uelamenfanéii z^ a*

mabilis paterni nominis,pra:tenduntf Quodß patris nomi* ne mendacij zr omnis impuritatis patrem intelUgunt, reut acu, quod dicitur,tetigcrunt. Qjiod ßdepatrecoelefiilo* quuntur,deeo mentiuntur. iüam etß abßj; deiprouidenM zr gubernatione nihil fit, tarnen peccatum in nobis ipßs o» ritur ex fatana inßinäu. Eaqua iußa zr honeßa funt dein uult zr pracipitQmiußa zr mala non uult zr prohibet. Et D.Paulusait: 'Etoßis enim qua accepta mandata dcderi» mus uobisper dominum lefum, E,nimucro ha;c cßuoluntas dci,

LIBER SCVNDVS. 44 âei,flt;t/iélificatio uejîra,ut abßineatii 4 fcortatione : et fciat he^rum unufquifi^; fuum uas poßidere ci^m janélificatione honore: non cum morbo cupiditatii,f!cu[Centesquie non nouerunt deuw. Non cniw uocauit nos deus ad impuri tatein,jcdadfdnilificationem Proindeqitibiecrcijcit, non rcijcit hominem,fed deum, qui dédit nobts Jfiritii fuum fan {iiim,z^c. i.TheJf^..

Qjiodfi Liberi AnAbaptilhe uelhuncunicum Paulilo'^ Defpin'fua CKTOobferuaffent,zir fanàumdeipr^ceptum non tradtdif feilt obliuioni, tum neq^ in tarn abominanda impuritatë pro

^/fnt, ne^ unquant aufi fkilfent mentione ficcrc mu' trimoniorum jpiritualium,feu potius Jpiritu carcntium er carnaliwm.Certum enint eji,^^ perpetuo uerü manet, cunt uxor akfs uiris quàm uni marito (qui unicus, er una ctiam tixor fx uerbo dei elfe debet in eodem matrimonio,Matth,.

} coniungitur, non poffe matrimonium effe ullo moa do, uerum ipfam e/fe turpem ineretricem et adulter am. Ejl utique unicum /pirituale coniugium toto terrarum orbe, q^uodcontraëlum eß: inter dominum noUrum ïefum Chri^ ftum,er omnes ipß credentes in Canëta Chrifiiana ecclefia,. Quamobrem quæ itnpuribine^ulones confingunt de fuii l}iiritualibui matrimonijs, nil aliud funt qu.àm diabolica int puritM : quemadmodum er hoc quod blajfhemus ille Da* uid Georgius docuit, matrimonium liberum eße, neq; uirS uniuxorifuieaflringi,fcdaliasplurespojfehabere adau^ gendom prolem,erc. Audiatur quid contra htecD. Paulus i.Ooï.Tï dicat,quiâit:Propterfcortationesfuamquif(^ uxorem ha' beat:(obferu4quodunumquenq;fuam uxorem habere iu* l’^t^Cr proprium quteque uirum habeat. Vxor propriunt corpus non habet in potelhte,fed u.r :ßmilitcrautcm er uir propriü corpus non habet inpoteßate ,fcd uxor. Qjiod ß uirproprium corpus non habët in poteflate, quomodo

lud alteri mulieri prlt;etercjuatn fu£ uxori dlt;ire potefl f A» KOZÎ ipfe dominiM dixit, duos ßre in carne una,, itatjue iant non duos, fedunam carnem cffe, crc. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ctutt

htec uera er certaßitt, bene ac iujie fècit lüe magi/tratus, qui prmcipem AnAbaptifiam, q- mtcr cateros feél£ huiui authorem,capitalifupplicio ajfccit: propterea quodulte* riits uxorem buiuftnodifalfoßirituali coniugiofeduxifet, er poUuiJfet, Quin hoc omnium magifiratuum officium eliy ut huiufmodi turpia feeler a er ftagitia diligenter pro^ hibeant. Superius etiam tertio captte primi Itbrihutus rei mentio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c/l. At que hoc loco magitos iUos nebulones (T

De alio genere Liberorum Anabaptiftarum, amp;nbsp;ipforum erroribus,cum confutatione corurn. Cap. 4.

nus biCro Ï7 Stpr£terea aliud genus Liberorum Anabaptiffitrum, rum Am. a nonü ordmem im hac AnAbaptiffica acie obtinent, puttatum. i^i f2Q,i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;craffifuiu acpriores, uerum infignes bypocri

t£,blandi, er in tota religionis caufa leues er inconftintes funequare à cietcris Anabaptiftis maiorpars ipforum do^ 1. élrine reijcitur,er anAthemate ffritur. Statuebant P£do'' baptifmum, mAgiffratum, iufîurandum, cffe res libems er medias, quibus fideles fuo arbitrio uti, aut non uti pofiint, terem 1' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;GT extmguifinebant.'nani

i.loan i. dicentes fcriptum effe, oportere omnes doitos effeàdeo, neque opus fire ue quifq- altcrum doceat. Eodem modo ft'' crament J fidclibus fuperuacanea iudicabant : autfaltem no ncceffaria effe,er extguam ucilitatem habere ^am cumfi deles jfiiruum babeant,er res externisfignisfignAtas, m= hil tdis

hil tUis empliui externdßgitd poßeconferrctcum htec .mte ' habeant, itaq^facratneiitis non indtgcre. Statuchnntetidnt liberum ejjeßdein cöfiteri nccne, pro tcmporum rdtione. Sien'mgrduidpericulaurgednt,tumpolJc ßdeles dißitnu Idre dc tdcere. Sdtis enim ejßc cordm deo ,ß qun ueritdtem f. ttt corde ret'medt^etidmß extcriu'S cord hominiboi contrd= •quot;ittmßcidt. Neg'; enim bombies debere feipßos ßdci caußt s. tormentts ziT’ morti exponere- Deo zwng; morte noßrd ni'^ bil decedere,neg; Helle mortem noflrdm.dut ut uxorein er s. liberos deferumus. Itd^ue pdcis çy trdnquillitdtis cdufd, P°ßeßngiilos in cdufd religionis feipßos conformesßcere «Hw cum quibus uerßtntur,cy' inter quos uiuunt.Cuiusßcn=i ienti£ etum fuit bldßgt;hemus ille Dduid Georgius,erc,

feild h£c longe peflilentißinu. eil,multd eitim complex Muitot ho ^iinr qu,e cdrnigrdtd funt, deo dutem in uniuerfum dduer nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'æ«

fmtur.Acnoflrd «etdte (quoddolendum eft ) plures omniii opinione, inplerifq; dogmMibus. diite comemordtis, qudfi ^gt;^merfifuiK,qui tarnen non funt Andbaptifl^e, neque tales ^^»«indriuolunt. Deum qutefo,ut tierbo cr gratiafuaidles

fideles conferuet,ne in huiufmodi graues err or es bibantur,^;- tandem homines nullius religionts fiant. Ham °gt;nnes Liberi Andbaptifix, cr quicunq; Ulis in comemora'» dogmatibus affentiuntur, reuera nuUam fidem habent, Nuiiam

^q; Chriftidni, aut Bapifice, aut uUius alterius fidei funt, nbsp;nbsp;nbsp;habc-

Mer«)» hypocrite et mendaces funt,leues ac uani homines, gVu el'*'* q'^proutcumhominibus uerfantur, ßmulant feeiusfidei

illifunt quibus cum uiuunt. Attdinen h£c resefi JO reuera abominata, qui firmam cr conflantem ueritaté J^'amp;igt;odit cr damnat mendacia,uanitatem,hypocrißin et o os. His autem horum hominum moribus nuua eß in ter-' ‘*^‘^‘gt;^)fed omnia mendaeijs crfimulatione perdita cr

^ofn°^malt; Pi^dobaptifmus, magißrdtus gx iußurandum, res non ß^’^tiiberie yitdutpenitus i» nofiro arbitrioGy poteßate tuiuirandü, pofuumßt ilUs utidut iion uti. tyuontam enim baptifmus ,10.1 c e res c{i,qui bdptizurc iußit, er quidem omnes quipopu lo dci adnumerdntur,cuiufcunqißnt letatis, non deeet nos Cd omittere qiue deus priecepit. Atque idem deus, cui bo~ minumnAturd optime cognita eß, çy- qui nouit magiflrdi^ tum non tdtitum utilem, uerumetiam neeeßarium ejße hogt; tninibuSyKon modo fnAgifiratum.ut rem utilem GT necelfd=s ridm inßituit,uerumetiam homines magißratui obtempe^ rare iußit,Ulis iurare,Gr alia obedienthe oßicia praßire. Gyuomodo ergo hie res hbere funt^quomodo omitti poß funtfAnnonapoßolusait: Quapropter neeeße eßfubijei, non folum propter iram ( ad euitandam nempe poenant irati magißratus) fed etia propter confeientiam. Ham cum hominis commodo magißratus à deo inßituti ßnt,haud du* bie conßientia eos accufat er torquet,qui magißeratus con temnunt, neque Ulis obediunt, Etß enim Uli ßris dißimu^ lant, tarnen nihilominus interius deus confeientias acceti» dere nouit.

u amphus' habctis ut quifquam uos doceat, unilio enim uos um dodrina oi de omtiibu^ doccbit. Horum autem gt ßmihum locorum pH5(labcät, ffQii fjiçßnßi^fiuüapenitusiufiitutione opus eße, fed deum edoßurum eccleßam fudin, nimiruin uerbo fuo ÇX Jßiritu-.ideoq; nonopus effè aliisdoiloribus,autälidqu'iin diuina doélrina. Diuinum uutem doihinam prophétie ü“ «(pofloli nobis propofuerunt, itaque non alia doélrina ad iuftitiam,reli^ionem gt falutem nobis necefjaria eß : cte^ uim

fluithlt;ecuer((,fyncera zr pcrfeâa eft. QiMmobrein cui» uis perjpicuum eji,teftimonia hnec (jult;e à. Liberif Aiutba* ptiftis adducuntur,non toüere prtedicationcm tterbi cr fct^ ms catuf. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cof tuctur ijuoci dicimt, /}gt;iritU’ intus do^

cente non opus eße externddoiffriM. ^Jerno eiüntunquan tbundunttus äonatus jùitf^iritu qunnt apo/hlica eccleßa prima,non tarnen ideo uerbi priedicationem ey'ptcras coe* tus neglexit.Anueroipfi fanltiores ey nwÿs jpirituales eße uolüt prima Apoftolica eccleßat Deus prtetereaÇutpri mo libro didum eft) utitur hoc ordine, ucrbim externimt per homines iubct pradicari, nbsp;nbsp;gratiam fuam addit, ac au

ditoribus eleäis fuis corda aperit, eos interne fuo ftgt;iritu docet, confolatur confir)nat,ut doiirinam recipiantjcy ament. QuiexternAm\ct ueram deidoürmam non amant, non eft guûd de interna doârina erffiritu fe iaéknt,cr propquot;è?ù*4 huicßclant.Dauid,Beatus,ait, uir,cuius uolutas inlcgcdolt;’ tnnamnon minijzrtluimea meditatnr die cr noite.^hue^eiklt g*^ndam/ quodàChriftodicitur:Quiexdeo eft,uerbadeiati^t:pro loan.«. ptereattos non auditis, quia ex dco non eftis.Et aUbùBeati l'ucx m qui uerbum dei audiunt, zsquot; ftciunt. Kariâctiampræ Mar tha laudat,quod fuis pedibus aftideret,et uerbafea audiret.

Sacrisautem etr eccleßafticiscoetibiK ftdcmnoftramtcfta^^^^^^^ mur cr confitemur, deivm honoramus, ztr iüi feruimus his rebusquasßbi pLtccre teftAtuseSi. Flamin facrisccetibus non modo predicatio uerbi dei auditur, uerumetiampres cesfiuntjpeccatadeo confitemur, ftdem profitemur publia’ cc,in omnibus neceftitatibus deum inuocamus, proomni* bus oramus, gratias deo aghnus ob accepta beneficia, pau^ peribus eleemofynas confer imits, er adminifiramus fan^kt deifacramenta. Adfummam,facris cœtibus exercetur,plait tatur er alitur uera fides, er eandemfideles hoc /àŒgt; o* prefentiafuapubliceprofitétur.Qikire omnibus apparep^

Sacros catfacros catuf wti ejje rem exigui inomenti, imà non pofje, gereï'ion nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;debcrc fideles hos nebligere er afperM,ri, er in lüis

temaae, qiii fitcros cœttis contemiiunt er negligunt,nihil bom,nullum denm,nullam fidem er charitatem,nullum bonum jpi= ritum 'mcße. Verum nunc non loquor de lt;egris lechafi-xis, aut de captiuis, c^i diuinA ui detineistur, e'propter infirmitatem non pojjunt ad facros cœtusucini e: uerum de Ulis, ijui cumpoßuit, tarnen uenire nolunt, uel ex )ieglia gentid,ucl ex contemptu, Q«t ucro coetibus facris intern eficnonpolfimt,Jßiritu tarnen funt præfentes, erfifieri pofiet, libenter etiam corpore pr^fentes efjeitt : hi fint ac manent filij dei, membra ecclefi£,participes omnium bonorum, neque corporis abfentia quiequam detrimenti illis affirt.

mue’uftös nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ecclcfiaflicos conuentiis etiam

cfTe,et omni finies Patriarchat habuilJc,fcriptur£ multis in lociste^ visinuSa'^'fiß'^^“^' quamuis templd nonhabereitt, tarnencer^ fuüTc. er honeftis in locis conueniebant, inqutbus deicuU tumexercebant, precibus, doitlrma er fiter ißeijs. Scimnt etiam quam deus Mofis letate omnem externum cultum optime inllituerit, er populo fiuo tradiderit, qu£ item quartd legeprimætdbubepriecepcrit li£cautcm,quan= tum ddfidem er charitatem Chrifticultum fiiritua^ lern,nonfiunt abrogotaa Chrifto: quietiam fiacros con^ uentus conuocauit, er apoftolos fianilos cactus per uni» uerCum terrarum orbem inftituere iußit. Legantur enim Piftn apo/klorum, er apparebit omnes infignes ecclefias fiuos conuencuf erfiacros cactus habuififie. QuambronLi» beriAnabaptiftte contra Chriftianam fidem dgunt,ineo quod fiacros cactus irritas fitciunt, er ab illis homines auo' cant. Attamen hoc plerunque omnes Anabaptifi£ fiaci» unt fdcea in regrauiter 'm ^um peccant, quippe qui cul»

turn cr honorem eins abrogant. Drt Df«i iüis ut htte agno feam, cr lt;jnod iußum eft uideant,

Rcfponfio ad rcliqiios crrorcs Liberorum et reliquorum Anabaptiftarum.dc facramentis, de fimulatione et filentiOjdeconfefsione fîdci.Ca.j.

A TErbo E)ei aperte répugnât, cr partim etiam nu.nife=:^ noiftik rt* V Iht blaftiheinia eft,quod docent facramëta ßdelib. ejft prtu»cane» fuperuacanta^non utilia neq^ necejjdria.idcoq^ pios ipfts nô “gt;““*gt;»• opus habere.Si enim ecclefiaftu fideles non opus haberent,^' Oquot; eafuperuacanea eftent.twm res fuperuacanelt;e cr non ne eeftarie à De o inftitutlt;e eftent. Qjiod tarnen ÙDeo non fit. t^am omnia que unquam fecit aut inftituit, bene iufte, cr ut res neceffarists, mftituit:aliter autem de ipfo loqui cr co» amp;tare^cccatutn nbsp;nbsp;blafthemia eft, Cum igitur facramenta

ub ipfofînt imftituta,nonfunt inutilia. V erum illi dubijfui Eotqm tpi ftrnwnis hac rationé afferunt: facramenta nihil coferre

ft fidrlibus, quod non ante infpiritucr fide habeant. Ve= run t, nihiu rumfitita, utdicunt, non tarnen inde efficitur facramen-

e l' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;” r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cramcfisu^

ta ej]c tUHtiUa, cr ex earum rcruw numro guibu^ non o- fo« efle. pus habemus. ïlt;jam quis unquam abundantius Jfiritum ha= buit,quis alius ipfefons gjratia; fuit, quàm donunus nofter le fus Chrifius cum ïoannem acceßijjct,ut ab ipfo externo a^ que baptifmo baptizaretur,ait illi ioannes:Ego necejjè ha» ^0 a te baptizari, nbsp;nbsp;tu uenis ad me ƒ dominus autem rc»

Ipondens, dixit ei : Omitte nunc:fîc enim decet nos implere omnem iuftitiam.Quamobrcm diutno iurehoc feruari opor tet,ut etiam aqux baptifmus adhibeaturt neque facrameiHa P^opt^internAdona,inutiliafunt. EîônneEunuchus Aethi AS,t.«io opsfidelis crat,cr fpiritum fanilum habebat ƒ Nonne Cor« «eiwjiJffiî erat,z^ ftgt;iritum fanilum habebatf Uaque iu~ xta jermones peruerjorum horum hominum, externo ba»

ptißwinon optKhabebätit. Sedcontrariumctpparetinpt^ criiUteris. NamalterumPhilippusipfopetente baptize* uit, alterumP).Petrus:haud dubiè non frujlra etfuperuae^ nee, abfc^ omni Militate zy augmenta donerumüei.iurei'^ Meflâiuni. ta^ ueteres damnArunt,ztr ex uerbo Dei repudiarunt Mfj faUanos, lt;jui eadem cum Liber is Atuibaptiftis iant olim do^ cuerunt.Docebant illi,his qui Chrifli corptts mtuf Jpirituae liter fumpfijfent,ccenAm domini inutile ejJè.Etenim no tan^ turn apofloli ueramfidem habuerunt,zy' Chrijium qtiemad modum ipfe Ioannis 6. docuit,Jpiritualiter nMnducarunt,et tarnen nihilominus coenAin domini externam guctp/iimpfc* runt:fed etiam Paulus iubet hominem prius feipfum probat re,cr fic de pane iüo edere.etr de poculo iüo bibere.iïee ati tem probatio abf^ dubio ßneffiritu (^ fide non poteftße ri : er tarnen qui tales funt, nihilominus ccenam accipiunt: Paulus enim eos accipere iubet,certe non ab/q; fruóiu. V iro bono promittenti aliquid,fidem habemus eitm ftaturum pro mifiis : nihilominus tarnen non arbitramur fuperuacanevM effe publicamftipulationem autffonfionem fieri, cr in ta^ bulis obfignAri,et tabulas obfignAtas cum accipimus non iM dicamusfuperuacanecis, neq; nos nihil amplius qudm ante4 habere fiatuimus .Hoc autem exemplo ideo utor, quod D. Ri3m.4. Paulus ctrcuncifionemnominAt figiUum iufkitiæ fidci : quod Abrahantus prius iufl:ificatus fuit fide, deinde accepit facra mentum circuncifionis, nonfuperuacanee cr inutilitcr,fed ad obfignAtidumfolam fidem iuftificare.

re amp;nbsp;abro- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Chriftifacramenta euacuantur,annibilantur çr ab*

gate. rog(t»tMr,»Mggt;wChrifliameecclefîædamno. Qu,amuise~ nimfalus nojlrafacramentis non efi: aftriila,ita ut abfe^ illis feruari poßimus,cumfcilicet propter ineuitabilem neeeßi-tatem non pojfumus ipfa habere cr cofequi: nihilominus ta men

LIBER. S E C VND Vî» 46 mett eo loco in cccleßa mâture dehent,quo i dowitio coiifti» tuta funt.cx ß ipfa habere pofßumus, non ßunt omittéda tan-quitinres necejßarie.Quädere alibipluribus egimus.ïnte’* rim tarnen a-Mmaduertendum eß, quemadmodum hoc or a* lijs quoq^ lacis coittumax AXAbaptiflarum fpiritus ßße exe rat, Liberi enimhiAttAbaptiflte Baptifmum petùtuscon= teinnût, alij uero Anabaptiftie ipfum etiam fupra Chriftum extollunt. Adeo nullum omnibus m rebus modum feruant, fed uel nimiivm uel par um tribuunt,

ßltquinAnq; Anabaptißarum deEucharißiiepane, non uliter quam de quotidiano ztr uulgari pane loquuntur, di=: non eft ranrf ccnteSjtttbi/ aliud aut amplius eße quàm nudumßaternita- nbsp;nbsp;nbsp;eSmu-

^ßßgnwm : neque uUam ibi eße communionem corporis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P*“quot;**

fmguinis Cbrißi. Atq; hoc loco uerum eßefatemur, eßen=: iiampanis incareA dominimanere, neque 'm corpus Chrißi ^/‘‘^ßitbßantiari, ut Papißte dicunt,ut nó amplius ßt panis, jed tantum corpus Chrißi, attamen inuiß^iliter fubßorma panis.quemadmodum corpus Chrifli etiam poß: refur ^^^ionem,quod nunc ad dextram Gei eß,uerum ey uißbi-

^0« ampliitt eßetinfacramentoßedtantum corpus Chrißi, 7‘*^gt;padmodum Papiß£ dicunt,tum non amplius ßgnum eß F ßdfQlieniyesßgnAta,c:ritanon eßetfacrament'i. tgt;lon nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;**•

fß. Qÿ^amuis autem fubßantia panis uera remanet, tarnencœn£domininon debet iudicari utdgaris pa-gt; quo ad noßri corporis alimoniam uefcimitr, uerum fa^ uptT'r‘^^r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P^tnis,quem dominus mßitutione er

tauit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4uulgariufuadßiritualemfepa

MuUwmfinemer ufumhabeat quàmcorporisalimo 'n. nam noßram falutem er ßiritualem cibum uitlt;e no^a

In hac etidtn caufa uerum cft,corpui Chrißi in cceM wit accipi eo modo quo Papiflte dicunt: neinpe ut corporeo ore edamnf cr bibamut ueràm izr nUurale corpui acfangui' nom Chrifti corporaliter,attamë mcffdbilitcr. Ndin Corporal!« cdW Corporaliter,iam fit ejfabile. i^on tarnen inde fequitur maducatio corpus chrifii mcoeriA nuUo modo manducari, quetnadmo-ChrWt* dimt quidam AnabaptifiarHfientiunt.bJam infiriptitrif ex^^ prejje duplex manducatio corporis Chrifii dejcribitur. V-nagt; corporea. Nara CdpcrnAilfC audieiKes Chrijlum dicen^ tem,feefie panem caleficm, çy carnem fuam uerc cibum ef fe.Gr jdnguitKin fuum uere potum efii-.-^cebant, durum ef-fe huncfermonem,quod fcilicet dixijfit,carnein fuam cibuim effe,no5q; cd edere oportere,fi uiucrc uoluerimus:ey qu£-rcbant inter fe, quamodo potefibic nobis carné fud {fcilicet corporaliter') dare ut uefcanuirr Dominus aüt refiroiidit il-lis,crait;Caro (corporaliter fcilicet manducata') nonpros defiquicquam. Quodfi corporaliter manducata non pro* defi,certe corporalis manducatio à domino,qui nihil nifi u~ tile infiituit, non efi mandata o' infiituta, ne in ccemt qui* dem.Atq^hocmodo corpus Chrifiinonmanducatur.

Il ma^nduca nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;prlt;eterea efi manducatio corporis Chrifii,qud Chri

nonecorpofius ipfc lo.6.acPaul.t.Cor.io. cttota uetusecclefiaunani ns Chrifti. nbsp;nbsp;confenfu, ffiritualé nominAuit.'tion quod corpus Chrifii

in manducddo fipirituale et inuifibilc fiat, corpus enbn Cbri fiifemper ueri corporis ndturam ar proprictatein feruat, fed idea quod dominus nos fpiritualiter pafcit, cr cibum ui* t£ ßiritualiter nos percipimus. id autem hoc modo fit. Cbri flus dominus,qui efl in coelis, zy ibi manet ad finem ufq) fe-culi,corpus cr fanguinem fuum,cum adhuc in his terris effet , nobis in cibum zy potum parauit, dum iUud morti tra-dit,cy fua mortepcccatum zy mortem «eternAm uincit, iu^ flitiatit

LIBER î E C V N D V S. 47 fiitiam autent or uitam réparai.Nam ut corporcù cibis ho ??”■' »«o corporaliter alitur Gf (ufteiuatur, ita etiam Jpirituali= tituaiùt/* ter alimur gt in uita conferuamur corpore Chrijti tradito» Crfanguine effkfo:ex hts enim diuina, ui nobis coferturgra tia,iußttia gt uita. Nam Chri/ius ijui iam efl ad dextra D«, nosfuo ßuritu uiuificat gt iujlificat, idq; hac uita er iuflbr tia,(i^uain nobis corpore GT fanguine fuo impetrauit,CT nobis jeipfum hoe modo in cibü dat. Noï lt;lt;«fon hunc^iritua lein cibü in animis noftris percipimus aut edimusßde, qua quot;nbsp;quot;nbsp;*™'’* iufti fumus ac uiuimus. Ç^uemadnodum corporis cibos eden dofumimus, ita beneßciorum Chrtjii participes reddinuir, Gr uitain ipßus accipimus perfidem. Idcoq^ ipfe etiam in^ quit.'Ego fum panis tlle uitie.-qui uenit ad me, (ad dominum cutem uemrc,e/l credere) ncquaquam efiiriet : cr qui crc' dit in me,non fitiet unqua.Atq; hic efi modus cy forma/fii^ rttualis manducationis corporis Chrifti^quie etia extra cae- Quomod» namdomini fit.-neq; m ca-na, domini corpus Chrijli alia for- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;®

Wd (tpdeübus ad jalutem manducatur,mfi quod accedit ex^ ßum man-ternamanihcatiofdcrameiui,G7' totaiüaailio.quapublice »lucemu». celebramus commemorationein mortis Chrifticumgratia-rum aéiioiK. Çoena enim domini eii hums rationis,qua nos faluatos conimemoraui.fiacramentum, tefi:imomum,reprte-fentatto nbsp;nbsp;commemoratio. Efi etiam fignum firatei-mtatis:

nempe qnod onines nos qui de uno pane edimus, ciufdcm cor poris^Chrifli membra fiimustucrum hoc non eft fummum et untcü i« cocna domini,ut Ana,baptift£ arbitrantur, qui com Duimonis ChriftiGr aliarumrerumnullam meiuionemfia.' eiunt,c:^ tamtim de fraternitate loquuntur.lilt;ec autem paU lo prolixins traótaiii, ut qui hac legunt, uideant quàm mi-que nobifium agant illi qui nos à ZuingUo 'Zumglianos no^ minant,(cuius nos non pudet,quippe qui fidelis Chrifti mini fier fuit, or bcneacfanile docuit, ueruntamen Chriftiani

»on Zuingïidni nomindri uolumui ) AnAbdptifiis dniut^ merdnt, ne t» fuis fcriptis pro conciombus und cum lüis damnMit:interim diligenter curant,ne no fra fcripta cr tio fira innocentia in lucem prodeant ac palam ßant,Grt-

Côfcfiiofi» QuodueroprætereaLiberi Ancù)aptifteedicunt,libe-tut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;e^efidem conßteri aut reticere,imößpericulum fit in

beta cft. confeßione fideftacendum eße:hoc manifiefiefialfium eft,et Ma“ s * ° t^nangelio aduerfiatur, in quo dominus ita loquitur : Ontnis quiconfitebiturmecoramhominibus,confiteborcfegoe^ um coram paire meo qui eft m coelis.Quifiquis autem nega=i uerit me coram honümbus, et quicunq; crubuerit me ac nte^ OS fiernumes in natione hoc adultéra peccatrice,filius f-tiam hominis erubeficet eum, quando uenerit cum gloria pa Non r tis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;angelis fiandis.

corde (etuafiefiionem,propterea quodfatisfit ueritatem in corde babe^ fef^oï^. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;referai etiamfi exterius coram hominibus con^

f. trarium faciamus:ratio ha;c er caufa qu£ ab ipfis ajfertur, non minus falfa eft quam ipfa propofitio quam ftatuerunt:^ Heichcfai - pofife hominesfidem reticere.l'uerunt antiquitus Kelchefai **• t£ qui hoc idem fenfcrunt,er tarnen uere ac iufte à Chriftia nis damnAtifunt. tlt;am fi ex abundantia cordis os loquitur, non poterit os tacere,fi corner a fide accenfum fuerit. Ete' nimubiuelparuula fcintiüulaeft uer£fidei,iüicdiffundit ex fefe lucem Oquot; calorem confeßionis. Oquot; Paulus in--quit corde credi ad iuftitiam,ore autem fieri cofeßionem ad falutem. Rom. i o. Extant quoq; pr£clara iUorurn exempla qui fidem fuam non in mantica abfeonditägeftarunt er eant Daa.i.et lt;s. erubuerunt,fed ipfam pr£clare confeßifunt. Legaittr Dlt;lt;® nielis hiftoria: Ada Apoftolorum: nbsp;nbsp;odauus Uber Eccle^

P°^trtfubirc, quare dominui in euangelio hiec dicit ? Qt(,i= «órti e« ^nque uult poft me uenire, abneget femetipfum, nbsp;nbsp;toUat P®quot;“*“'

^‘icemfuam, acftquatur me, iiam quifquis uoluerit ani- * ^^jun- iferuare,perdeteam: quijquiisautemperdiderit *^»iAmfuam,caufa mea çr euangcliftifteftruabiteâ. Piar ^-Verbii his Cbrifti apertii,quibui nihil clariuf fieri pof» ptift^^^A.)tAba~

quot; y^Kiitdoqutdem in feipfo maior cr prieftantior eft quàm «iaionibu« orr effîtri pofiit, tarnen nihilominiK fcripturte teftan= fldeUu»» afifiiilionibui cr morte fuor um honorari cr glo T ' cum ü domino Petro priedidumfuift'et, quum i^^it fore ut aliui ipfiimcingatGr ducM: quonolit ,ad~ ”‘^^^‘f'^geli/la: Hoc autem dixit, ßgnificans qua morte gio ^fpeaturiu effet Dfttw. Ioan. 21. Legatur de Meret.Petr, ^■eap.

Non «u/t Pztchiel inquit, mortem peccatoris, Quomotia W tnagii ut uiuat.Viuere autem aduerfitf Deum,in infide-lftße,in fceleribtts çr flagitift,in abnegatione Dei er uerbi mUiisi” ^P]w,non uita fed mors nbsp;nbsp;zr nomirnttur. In tali uita dem 8,

mit nos uiuere, ideoq; etiam non utdt nos ipfumpropter talent uitam abnegare, quin ntagis talem uitam,mo e-ttiiincorpoream uitam ueritatis caufa nihilifacere,^^ pro ^ttit nos per mortem temporariam ingrefjuros iw «jW t-t^t^m,quemadmodum ex euangelio apparuit.

Item fi dominus non itult nos uxorem zr liberos deferc' yxotem rt tefui caufa zr uerbi ipßuf,quare in euagelio dixit: Si quis ttenitad me, nee oditpatrem fuum ac matrem, zr uxorem poetwu. er liberos,zr ßatres, zf forores, ampliusautéetiâanùnà ÿ. fuam,nonpotedmeus effe difcipulusfLuc.t4..Veruntamen ^u^dam de hoc dogmate fcripßmus ^,cap,primi libri^

*dacia*amp; fi- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fidcm fiiTMlarejCfuam illi habcnc cfuibus ctim uer/att

rauiaHones tur,turpe diüu cft, ZX horrertduw auditu. iJatit hac ratio-horrenda zy publica fiagitiafaciunt zx docent. Sifi tiri z:rfimidarc non eiipcccatum ey flagitium^ Aut giiid-^ tMm cft meiidacium ZX'pmulatio,fi aliud in cordc babere'et longe aliud exteriui cor am honùnibuf facere, non eßmeiu' dacium er pmulatio An autem non eft graue peccatum et flagitium, nojlram guietemplutguàm ipfumdeum amare^ homines magis guàm deum timere e Et tarnen in abnegando Cr dißimtilando htsec omnia fiunt.Quamobrem ßtigulißa^ tioßim er turpem hanc doârindm negligant, er potiusß-dem habeant uerbis Pauli,dicentif:Fidus eü ferma . Namfi cum co mortui fumus^cum co ctiam uiuemus : ß tolerainiu, cum eo ctiam regnAbimus : fi abnegamus, e^ iüc abnegahit nos, i.Tim. ». cap. idem apoftolus nos docetfugere oinnem contamindtionem carumreligionu/m,guacung; funtpr£ter unicamer ueram Chrijtireligionem.Legatur t-. Cor.è.eJ t.Cor.to.cap.

Hiititx fri'^ 1 \ Ecima, Andbaptiftarumfadlio eft Hutitarum, gui itd ‘f'»- I___Jnomindti funt à guodam loanne Huto, gui contuntAX in fuo errorc in carccre obi/t Sentiebat loanncs ifte Hutus, Andbaptijlas fult;e fatiionis cfje corporaliter populism ifiae litieum, gut gladto omnes mpios Cbananeos cxcindcre de~ berent Dominum uero reuelaturü Ulis tcmpus,guando h£C _ facienda fint. Amabant ifii liutit£ uifiones et fomniateraitt autem plcrao; ipforum uifa atrocia er horribilia, N.trrrf’’ bant enim tantum res borribiles àfeuifas, guas deus in hoc mundo faäurus effet. Tam certum autem ilUs erat extrem mum

flium diem preefentem eße, ut aliqui ipforum omnes ö“ pes er fÀcultates prodegerint, ea. opinione, ut putarent fc uix cas abfumerepoße, tarn breui en'm temporis ßatio fe fatisopumhabere. Qttidäipforumtemportsprogreßiipe neßnülesfädifunt Ulis qui fc Voluiitarios pauperesnomi^ Hunt. Veruntamë Honfibi,ut aiebant,fedfratribus er foro ribus congregabant : quamuis feipfos in dißribucndo non neglcxerint,

Carnalem aut corporeum tfraelem facra; apoßolicie li^ ^os «fle ipl ter£ reqeiunt, er docent omnes Chrijiianos, qui ucrafide ^“dem^ar praditijuntyOinni tempore,cuiufcunqi fint nAtionis,cßc ue naiem ucro »■OS ifraelitas deo cbaros.lßaeUtas inquamßirituales. idco abrogatum tteteres limites duodecimtpibuütranslati funt ad fines ter i,'

antiquum fixdiis per nouum ablatum c^: atq^ nunc omnesfideles fiunt uerus ßrael dci. Atq^ hoc modo Paulus Rom.Ä. ^fiqitit:Nonomnesquifuntexllraelfiuntlfrael. ISieq; quia femen Abrah£,ideo omnesfuntfilij : fed 'm ifaac uocabitur Ul’ifemë.Hoc eft,non quifilij carnis, ijfilij dei:fcd qui funt fillj promißionis,numerantur 'm femine. Idem docet D. ?£■=

fideles qui quondam non erant populus dei, ^ß^ nunc popuhmidei per Chriftum in nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qu'meßeeos

^^ê‘‘^ofacerdotium,gentemfanélam,confecratos à deo,ut ß‘'^ficerdotitifanHum,adoßvrendumßirituales hoftiOiS ^oeptasdeoper Chriftu : quicfacrificia pluribus deferibit Paulus Rom. 12. q- 15. Philip. 4-. Heb. xj. tJoftra £tate nuUi fhatuuiei funt quosgladio exc'mdere oporteat ,fed omnes Chriflofratres fivmus.Caro noßra, cocupifeentia nbsp;nbsp;pec

catuan emod 'm nobis efi,reliqui£ funt ChanAitæorum, quets nos utßiritualcs facerdotesgladioßiritus iugularc, er no nos homines deo offerre oportet. Alioqui de occidendis im fqsfatisditlüe/la.capitc i.libri. Quando autc Hutitis /fii fitus corureuclauit impios occidendos eßeftiunquä plané,

/ D V s R s V î A N A Ê A P T, Mdgfu ita(^ miferMeft,quod hi exrcliguietiam ptiji£ cum loties imj^egermt ut fapidiu, tamë fupere nolüt. libusïïis?^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ex ui/is ante dixitnus.hoe tantiifilentio pr£»

amp; foinniis terire non poUiim,mirü cjje quad cum hi tum religui etiant A.ncidgt;aptift£ bisßiniles,neunam guide uißonchabent,gu(l ’1, deusße clemeuté ex propititi exhibeat^ in oibus enim ipfo^ rum uißs anxietas et cala}nitates,fi(lgura,tonitrud, pxn£, gladius,abomitiAtiones ex tnißeri£,fatan,mors,inßri,exci^ dia ex intrritus uidentur: ex tame certti eß,deum in medio huius uitioßßimiß^culihabereßtoseleëhs,gHorünonob» liuißcitur,ouos confolatur. Habuerunt guidé etiain propbe tte ex apojhli uißones rerum dijßcilium ex trifliü, interitit tarnen additce funtßententi£ pleine coßolationis, et promiß^ ßones^atie. Itag; Anabaptißi)i,ru jßiritus inhumanusef immitis,iracüdus,melancholicus,Saturnius et Martius,loi( ge aptior deßrerationi ex excidio, guàiÿ uer£ coßrmtdioni ex doürinießtagißepius ab imis exoritur, guàm ut ab alto

u Xrems* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hutit£ Uli ßud prodigalitatc ftudueriint

diem conlt; mnia ante extremum diem conßwmerc ,ßatis dcclararuntße fuinere. buiußmodi res temporarias pluris ßcere guàm uideri ucl^

' lent. Qjiamobrem iure exßuo merito hiopiam deindepaßi ßunt,cumomnibusrehus conßumptis extremtis dies non ue niret. Hebuißßent certe ex tarn crafßo errore eX ballucina^ tione ßui prophete deprehedere,ßcnon prophete, ßed craß^ ßo ex imperito homini fidem habuißße.

amp;'ÙrnuVaquot; àP‘tuperes uidebätur, et colletle guas pro ßatribus eX ßoto pauperta» n ti« ßciebant,jßcciem guidé aligu.ä habent inter homines ßuperßitioßos,deo aüt improbantur, gui huiußmodimbdica tionem, otium ex imertiäprohibait,ex laborare iußit :'ae prohibuit etiä guenguä altenßub religionit Jßecie molefln

tiEÊR SECVNDVS, Jö ^JJè.Verïi aifq; dubio fdtaniü htiiufmodi dco ingrdt^ mftm dictttionii author cfl. Niquonia noftra lt;ctate multu imtni^ ^tafunt metidicâbula pijs molcfta, O' ipß motiAchi mendi ^^Wes,/tudiofc noua quccda meiidicabula plantai, ne omnc fernen intereat. Audiatur quiefo Paulus apoftolus, ^^‘tnigraui orationc omnem huiu/modi mendicationë dant quanta authoritate ad laborandii kortatur his uerbisf ^i^geittu ^aurü,aut ueftein nullius concupiui. IfKs» ipfi no iht quod ußbui meis,cy' his qui mecum funt,fubtniivßrarüt f’^t'uts i/iie.Omnia oßendi uobis, quodfie laborates oportet fulnnere inualidos, ac mentinifjeuerboru domini lefu, quo^ utam ipfe dixit,Beatum eji darepotius q aeeipere.Et alibi: ^nuneiantus autc uobis fratres,per nomê domini 'noftri le iP'^hrijii,utfubducatis uos ab omni fiatre qui inordinate fis^rit, nbsp;nbsp;fig,i px tradita doilrina quant accepit à nobis

feitis quomodo oporteat imitari nos : quoniänoii tuordinate nos geßimus inter uos, neq; gratis pane edimut lt;gt;■ qMquam:fed cunt labore cr terumnA no£ie die^ opcranlt;i t^s,adhoc ne que ueßrum^audremus. Non ^«ozi no habea »tKbocius,fed ut nofmetipfos pro exemplar'i exhibeamus ^obis, adimitandunos, Btenimquu ejfemus apuduos,hoe dettuciabamus uobis,utfi quis nollet operari, is necederct, Audimus enim quofda uerfantes inter uos inordinate, nihil ^l»^isficiites,fedcuriofeagentes,i:;:rc,2.Thef.j. Hiec aut uerbanuHa explicatioeindigettnamanifefla fuitt, etaper!* ^^t'epugnütniêdicationilt;3' petaeitatiueterü er reeentiü ^^ndicabulorû,monachorum mcndicantiîi çr Hutitarum,

Defratribus Aiiguftinianis,amp;ipforuinacip fisfimiliunierroribiiSjCum corum côfutationc. Cap. 7.

VN(fecijnotflt£TAzw6rfphyîlt;tî lococonflituo Augufti^ AaguiHnH nianos,qui à quada AjMbaptifta Auguftino Bohemo

natioe dcnomiiutifunt. Hicfbnmijs ö' uifîonibtts Hutono dißimilii erat,quemddmodum hommes huim feil£ fludiofe traffant uditin {luafdam ma^inationes, er multo libentiid fomnijs guim fcripto dei uerbo aufcultant, idea iure'mfotn nijs fuii fubmerfi fuffbcdntur.Peculiaris tarnen horum AU» gußinianorum opinio fi(it,coelü nondum referatum,fcdho» ntinibies occlufum eße, et claufum etiaßre ad extremü uß[} iudicium. Hw bo/i dißimiles func gui exiftimant nullos ad» hucfanilorü 'm coelis ejjè,aut inipiorït apud mfiros,itcrunt utrofg; certo loco euftodiri, gui tarnen nobis nuncßt inco» gnitui. Aligui autem locü, in guoßnt ufg; ad extremum tu dieij diem, nomina,nt,etpios in deo,infidèles aut in diabolo eße dicunt:fed nouißimo dem um die fideles in coelü ueiitu» ros,in fideles autem ad infiros.

Aniinaduertite gu£fo,o fideles, guo hos Anabaptifias b pforucogitationesperdueätfita ut tandeimmergäturbor» ribili infidelitati,fic ut ignorent falui ne an perditi ac dam» nAtifint,ubifit ccelum, er ubifint inferfian fanili in ccelis fint,an infidèles apud infiros. v erü fic plerug^ omnibus il' lis ufu uenire folet, g expreßo dei uerbo relido (omniß au» Quomodo fcultant.Pauluseguidë,guëipfi allegant,mentionéfitcicns promlffum fandorü PamiHebr.i^ cap. inguit iüosno obtinui^epros' non obti» mißum,propterea guod deus de nobis melius guiddampro^ uidcrat,ne abfg; nobis perficerentur:hlt;ec autem de refurre^ (honemortuorum dixit, gua fidelesperficiuntur.Quonia tum demum corpus à mortuis refufeitatu animie coniungi'' tur, er totus homo anima, er corporeplene faluatur, c»«* antea anim£ tantPi fideliü gui obieranc in coclis fiiißenttcor pus autemße refurreilionis fepultum in terra mutatü eß fet.Hoc autë promißum perfiilionis fideles nondti obtiitue runt.obtinebunt autë tum demü cum numerus omnium eie' ilorumperficietur, er omnis caro cor am tribunali Chrifii

aut hitte efjîcitur,animatsfideliwm, qui mor= tuifunt, nihilpenitui ex ^mißionibus obtinuiß'e. Nö enjj» corpiu tantü reßirreüionis promißum habet,fed ßunt quo' lotn.f, que peculiares animat promißiones ,tranßturain ipßam morte corporis in uita. Atq- hue peculiar it er ße^lat,quod dominuf in morteßua Latroni dixit : Amen dico tibi, hodic Lucjc if, «Kcum er'is in paradifo Atcea qu£ à D. Petro pluribus ßri= । .Pet. i. buntur de h£reditate in cœlis prteparata, ut patefieret tem pore ultimotde qua tarnen deinde addit, fideles reportatu^ roj jjHf ,gt;t fifipi nbsp;nbsp;nbsp;ßalutem animarum.

Ccelos aute non occlußosßedper ChriftïipatefÀüos eßße, Cœios fide ^uangelica dodr'ma paßim tejhtur, m qua, uamini confenßu P^‘edicatur,calühumAnogeneriper Adamtipeceattim t. ^^ufum,perchrifiüaüt ex gratia dei aptumer pateßilü ^Jje Nähuc etiam j^eélant claues regmeaeloru, qua miné^ ftris ad claudendti er aperiendü caelum dataßunt. Et in ar= ticulis fidei cöfitemur Chrifitvm in catlos aßcendißße, uidcli= eet uteos in ße credentibus aperirct.P,xtantpraterea aper tufiripturarum teftimonia,qua teftätur cxlos fidelibus pa tefidlosejße.AmenamendicouobisCaitdns^ab hoctempo= loan.i.

uidebitis coelum apertum, er angelos del aßccndentes et deßcendentesßuperfiliumhominisAtc: Nullusaßceditincoe loan.j. tum,nifi qui deßeendit è cælo, filius hominis qui efi ècxlo, ^ulibitsiexaltatus fùeroàterra, omnes traham ad meip= loan.n.Sc fumAtemtEgoßum uia, nemo uenit adpatrem nifiper me. ^udhucclarius.'in domopatris mci habitationes multa funt. Et quum abiero, erparauero uobis locum,rurfivm ue tnam, er ajßumam uos ad meipfiim: ut ubißum ego, er uos dedifti mihi,cupio ut ubi ego ßum,er ^^’■fintmecumtutjfieäentgloriam illam meam quam dedi^ l» mihi.Vnde Stephanus protonMrtyr, cum propter Chri* jti nonten moriturus ejfit, prius diuinum er cxlefie uißum

tùiit^fidelibus cutt/lis copteólcm infe multum confoUtio^ nii.-nam mciuit:'E.cce,uideo calos apertos, crfiliü hominii fltintem àdextera dei.^tguottMcum ftbitum omnibus fide iibus calitm 4 Chriflopatefadin e^e firnütcr credeb(it,cbt= tKAuit uocenMgnd,Domine ïcfu/jufcipe fpiritii meimi. Bf4 liCor.}quot;. fuf q^oq. Paulus, niß credidifßet noßrM unimAS protinusi tnorte corporca i» calas recipi, nunquu adco cSflanter «lt;• fus ejßt: bis uerbis plenis coiifoldtionc:Scimus enim cjuodß tcmßris huius domus noßra: tabcrMculum (hoc cßß cor pus noflrum mortem obier it ) dißolutum ßci'it, £dificium ex deo habemus, domiciliü fcilicet non mAnufiUü, icternit i« calis. Plurain hanc fententiam ab codent apoflolo feri» ptdfunt ptÇyquot; IQ. cap. epifl. ad Hebr. in ejuibus teflutur, uiamtcternoquot; falutis nobis pateßdläejße,^^ reclufam mor^ te unico atlt;^; pcrßdlo facrificio corporis er fanguinis domininoßrilefuChrifli.

caîht^èquot; Ctädinobrem guod peruerß ißi AnAbaptifltC dicere au‘ inipio» aült; dent,neminë fandtorum in calis eße, ac nos poß :iurte non lt;cm apud nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in calos,fed in nefeio ejuem alium locü peruenire,

cumßlfumeßlt;y'plenumoffenßone, tumetiahorrenduet abominabile auditu : pugnat enim reda cum uera ac Chri* fliana fide no/tra,cr certa ße ^uä habemus. t^aß ßindi no funt in calis,tum ßlßum eß (juod dns adeo difertè dixit: C» p/o, utubi ego fum,cr illißnt meets, t^iß dicere malint, nt Chriflum quidëincaliseßßc.Quadß in calis eß, ut reiten ra efl,etiäminißer eius in calis crit.z^ ita ueritas uerbo^ rum tpßus perpetuo firmiter conßabit. Siitemfanliinon funt in calis, quid nam illudfuit quod loänes in ßta KeiielA tione uiditiAn no enim inter angelos eu agno uidit ^4 fis viorese Qui autë alij fiierunt 2 4 .finiores nifi eleëii dei mi^ nißriiAgnus enim Chrißuseß,uita er refimptionoßra. ifigatur 4, s-T-et tj{.,caput in Reuelatione loannis.Plurd dehet

LIBER SECVNDVS, fX de hoc negotio qt certitud'me falutis ßdeliü in feejueittibut. fcripta funt aducrfui comunein errorem AnAbaptiftiirtimj quad aiiimiefideliti d morte dormiant- His aut otbiM gui£ ex tttamßflo nbsp;nbsp;inßllibüi dci uerbo adduila futit,euideiiter zx

perßgt;icuc demonftratum cß,clt;xlum ßdelibiis per Chrißum upturn e]ß-,ac animM ipforti poflq per morte 4 corporefe» piraU jucr'mtßncaelos adaternagaudia congregari. Ex aduerfo patent inßri inßdelibui, et eo demerfi omnes itnpij ^ternoitormentapittiuntur.'f^oncnim certe ob aliud,^ut i^^ec firmiter credamuf et metuamu^, diues in euangelio def’ luck ßribitur grauißima apud inßros in ßämis tormcnta perßr re. NKÎitw unquäprophetarßapoßolorü patrunt dixit fan nödum in coelos uegt;ülfe,neci;impios ad inßros : fed fan ßos in deo quiefeere ,impios eße in diabolo, quemadmodâ ide mpurus AnAbaptißArum ßiritus loquitur. Scripturde ßnipliciter dicut, pios quiefeere, eße in coelis, et in deo gau dereùmpios eße apud inßros,er illic tormeiita er crucian tus und cum dtemonibus pati. t^ufquäautê dicitur eos in dia bolum migraffe,er in ipfo quaß in cauea inclufos extreinS, iudicij dient expeókire.Cu/wdiuntur equidesn dtentones, er oës impij ad iudicium er poenäconKritä,ßc tarnen ut nunc s^uoej- fuumlocumerpoenashabeant, quas iampatiuntur. H‘ecßrmiter er ßmplicitcr credantßdeles, neq^ fedper« uerfis er infcelicibus AnAbaptißis hinc fe duci,er in perb^ culofos errores conijeipatiantur.

Defplcndidis ac magnifias Anabaptiftis Mo nafterienfibuSjSiinférions Germaniæ, amp;dcipgt;’ forum horrendis feditionibiis. Gap. 8.

DVodecimam feüam Anabaptißarwm conßituunt Mo Monaßerf-UAflerienfes, er inferioris Germlt;uÙ£ Andbaptißie,

quos inagnificos er ßlendidos nominAre poßumus.Haßest baptiß» nus enimpleriq^ Anabaptißarü, er initio ttionaßerienfes

0uô^;,htmiles demißi fiter ant,nihilJfileitdoris et mdg,»i ficenti£ habentes : n4 clamAbant çx ’muehebantur w ointté exceüentidm,fitftum cr mdgnificentid, itëaduerfui ^lddiu cr potefltttë mAgiftratuiem, Opes cr honores er ant iHisdtd fimulabant)nAuficd.ïiïihil loquebantur quam de mortified^ tione ueteris hominis, de renonatione Jpiritus, de fepardtd Cr deo comiffitdc dicatauita.Mundü et cunëla (JU£ in ipfi funtplanéfiftidiebant.CiUictamë incordibiis ipforumld~ tuerint, hic folus nouit tjui corda fcrutatiir : attamen ualde certe metuendum eft,id lt;juod pofiea in HAonafterienfibus et injirioris Germaniee AnAbdptiftis adeo turpiterin apertïi prorupit, latuifie ante etiam in plerifij; cr guidë fandifii-tnis AndbaptifiArum: ita ut plerült;j; titulo cr fi^ecie reitoud tionis Ifiiritus cfutefiermt nouum aliquod et magnificum im periivm,in guo jua uoluntate çr arbitrio dominarentur.

y*“* MonAlierienfi aüt hilkria indubie deus benigniis CT fide biflorix. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mHdo,pr£)ertim tame fidelibus fuis, uoluit pdtcjdce

re infignes dolos cr impofturas Anabaptifini, er edciu£ in ipfi) abdita latebant. Voluit etiam deus hoe modo oculos ttperire miniftrorü uerbi nbsp;nbsp;magifi:rdtuti,ut aduerfus frdti-

dulentos çr rapaces hos lupos diligëtius uigilent, ac in tem pore reëla ratione prauis corum condtibus obuiam eant,ne paratis deinde er inftruëlis AnAbaptiftis, experiantur in* genti er-irreparabilidamno animarum,honorum,corpora er fiortundrum,qualis eorumfuerit filfia er fiékt jdnàitds, qu£ ut ^ondfteriëfis hiftoria docet, ingens efl: immanitiss. Itaq; nunc breuiter enumerabo qu£ ab Anabaptifiis tAond flerij,er in infiriori Germania gejla funt: qui copiofîorem haru rerü hiftoria defiderat, légat to. lib.hift. ïoânis Slei=* dani: erLambertiHortenfij librum Tumultuum Anaba* ptijlarum : item Henrici Oorpij,ciuislAonafterienfts,li^ hritm editum anno quoniodo euangeUtim iAotta=‘

Annodominiifjt. fA-onAfterijeuangeliumdocere cæ= ^^»nsclii pitfaerdos quida,nomine Bernharduf R.otmdnuf,qui eu n5 ^«diclVâ I exiguo fruitu idfaceret, accedente fubinde nMiorepopuli âe recept« ttuilcitudine, legati tadem Uiarpurgum 'm uicinAtn Haßiam ^ßifunt,quipeterent uirosaliquot bonosacdoShs adße

qui tionAficrij und euangeliumprædicent. Mißi funt ttaq; aliquot:qui cum eà uenifjcnt, communi conßlio funtgt;

religionis im^-capitareferuM, eaq;ßenAtuitradunt^ Jmtul prontiuentes, paratos ße hiec teßimonifs ßacrarum li= ter arum probare oßendere, Papatum deo uerboq; eim «duerfari. Senatuf facer dotes ç^omnes doélos 'm curia ue* tùre iubet,!:^ ea qute diximus capita proponit,zx omnibus locum dat ea confutandi teßimonqs facrarum literaru. Cum M^ro doäUßimi quiq; et reliqui omnes rejfonderent,fe nihil habere quo h£c oppugneitt, de'mde non eße hunc idoneii lo~ eum dißgt;utandi,crc. Tum femUus, quandoquidem nihil ha-» beam Pontificq quo fuam doilrinam tueantur, lt;a' Euageli com oppugnent zrfalfitatis couincat, iubet ut 'm poßcrum lt;t doce II di munere abßitteant, ex Euagelids doiioribus Ube fam euaiigelq pricdicationem permittant.ld quodfaélû eft. Stamen religiofi çx jßirituales (ut uocantur) eäremper^^ quam moleße tulerunt.fed imprimis ij qui prinwiimt tem^-plum obtiaentUtaq; urbe difeedunt, etforis ciuibus multum fnoleßixmfcrunt. SenAtus ac dues quoq; WAgnA prudentie CX grauitate 'm hac caufa agunt,ac tanctem certis conditio=t t^bus padio fallA e(l,ut omni o^enßoni huius rei fublata^ infex templis urbis euangelium libere doceatur, abrogato muniuerfum Papatu: mpriniArio templo nihil muteturf

dues illud quicquam ad fepertinere putent. Hcec pads formula utriufep partis confenfu recepta, ex approbata eß, dclegitime cbßmuiatdt^ hoc modo res 'm urbe pacatic funt^

jifn^ûs Mo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bo(iii,ferre non poter at: itaejue cfuod alijs 'm loeit ad

naSeriuni. impcdiciidum aut eijciendtim euangcliumfccerat,utfa(iio'' fos çr pejlifcros /^nAbaptiftot cxcitaret, id Monafterij e/uo cjuc fecit,ma,gno piorum damno, intpritu nbsp;nbsp;mfainia cuait-

loänes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;MonAfvrium ueiùt loannesBoeoldiit

dcniis' Leidcnßs (ea ttrbs Batauorum oft) far tor, homo acutut, elo Antz hunc üuens,nwdica‘ le{tionii,uerfiitut,audax,mgenio contention attamen adfiinulandum cy dißbnulandü cjuidlibet pront Dtenti iccitpto,'m fimmAuchemens AnAbaptifta. Ij 'mitiofamiliariter H.K.0U1US, (io^ribut euangclij fe 'inßnuat, er ab illit ejuxrit anpariM lorum baptifmui ex deoßt,atq; hicc fermé nouem menßbiti egit, fepe cum concionAtoribut dißutando er altercando, interim tarnen clam, ubicunc^ poter at, AnAbaptiflicam do-élrinAm diffeminAbat. Eodem tempore MonAßerium uenit ! KermAnnut Stapreda M.orfenßs,qui Rotmanni fadut colle ga,ipfum feduxit er AnAbaptifmo 'mfecit,er 'm publicit co eionibui prisdicabat baptißnum parutdorumdeo abotmnA tloni effe.

naftcrij pro Hdc cle coufa motufexortut eft m populo, er hi qui an-pter Analt; /-frf clam à loannc Bocoldofedudlifuerant,fuamfententiam biputaium profeyeb^nt^iamq- frequetes ccetut, pafim tota urbe 'm pri uatorum dontibtu habebantur,neq; tarnen docebantßre nb' ß de noébe.tAouit ea res fenAtum,^^ cum mdignum iudican ret clanculum er noilu condones haberi Anabaptiftis,ipfo rum coetUi 'mterdicit, er quofdam ab urbe proficifei iubet: uerum iüi htec contemnunt,er egreßßalia uia redibani,er Difputatio apudfuiefeil£ homines latebant.çfuamobremfenAtutom^^

‘^oticionAtores 'm curiam uenire iubet, er iüic de bapti-fmo paruulorum di/futare. In hac diffutatione RotmAiinus fe publice AnAbaptißis adiunxit,fcd eorum errores dodlo= m Euangelici bene acgrauiter refutaruitt, id quod aéia, à public»

LIBER SECVNDVS. 5-4 publico notetrio conferipta, teßantur ,Eodem tempore Ar-f. gentinenfis ecclefice miniftripdei inflitutionein quunduin ad lAotMflerienfes confcribferunt,cr mpublicum edideruite^

Sendtui uero M.onAperienßs denuo publico décréta iu=^ bet Andbdptßof omnes urbe excedere: ipß uero detreila-bant,uaria obijcieittes,ac tandem eô audaciee progreßi funt, ut Petrum Vuirtemium,euangelicum doillorem,è templo e^ ‘ ijeerent. M prteterea per urbem difeurrebant (fieiirico RoUia Andbaptiftico doflore,authore huiui faüi) clamdn-tes:PoeMentiam agite nbsp;nbsp;rebaptifamini: ßn minu^, iam ira

dei uos obruet.Hiec auteingeßi funt fubßnem ^^.anru et ini tiumj^. Qaidam itai^ uiri boni,ßmplices tarnen et idiotlt;e, rebaptizati funt,partim guod iram dei metuerant, ut dice= bant,partim bominum metu, Andbaptiflte enim tota urbe è Anabap«-latebris inquibusdelitucrant, exierant, audaces er animo elato,^ faito ad forum concurfu, curiam er armdmenta uenUn” rium publicum muadunt,er clamorem tollunt,ac omnes nö rebaptizatos iubent interfeipanquampaganos er impios, Çtr in hoc tumultu adolefcentem Burgßeißartum tormento beUico interßeiunt, in campo urbis qui ab horreis nomë ha Let.Ea resPontificios er Euangelicos comouit,ut ipß qua que concurrerent,er locum quo fe defenderent occuparét, ^ndbaptifldrum pracipui eraitt tum temporis Rotntdnnus, Joannes Eocoldus, Bernardus Cnipperdolingus, Gerhardus Cippenbrochus. Bernhardus Crechtingus. C£WM ergo alU quotdiebusuelutiincaflrisoppoßtis abutrifq^ commora^ tum eßet,res ad ultimii compoßta efi,et paxfaäa, qua cau tum fuit,utfuam quifq^ religionem ßquerentur, pacem co» laut At Andbaptißte non quiefccbant,neq; Euangelicis libe rumreligionempermittebant, ueruAnconßUtt Mant quo-modo omnes ßtnul urbe cijccrcnt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftæ fuaipar

ADVERJV5 ANABAPT« ädCfpdgos, Cæfitcldiam, DulmdnumjHdmum, SufdtuW, Vuarendorpiam, nbsp;nbsp;Ofnabrugam, ad fui generis hotmnef

tnittuittjUti fortunis fuis omnibus reliilis,uxoribtts lilgt;^* Tis,quim primum tJtomsfterium ueniant:ijuicquid relieluif fent,fore ut cum ufura decuph recipiaitt. His excitati,»M^ gno numero ^iionAftcrium confluunt, in quo mulicres er^t qute nwitos, esquot; uicißim muriti qui uxores futis deferuerut-Oppidani uutem honeftiores,cum uiderent externts hontim bus urbem compleri/ubducunt fe qudm poffunt commedißt me.,reliilis Anibaptiftis ey“ promifcuu plebe.Icuit hoc ntenfe ^ebruario anni

Anibapri ~ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;modum AnAbdptißx uircs nAc}i,ulterius pro^e

«.i rum pult; diuntur, ueteremfenAtumabrogant,^ nouumdeligut, TCi» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;omnes: inter quos confutes eraiu Cnipperdo^

lingus GT Cippenbrochus. ïtaque potejhtem iam adept i dem D. Mauritij inuadunt, diripiunt, nbsp;nbsp;cum uicinis omm

busiedißc'qsincendunt: deinde templa omnia ey ccenobia ui diripiunt,^ quicquid in iüis auri, argcnti, aut preciof^ nuüerite zr artis erat, depriedantur. mox quartopo^ hanc direptionem die,per omnes uias difcurrunt, nbsp;nbsp;prhnu

quidem horribiliter clam4M:Poenitentiam agite, Pceniteita tiam agite:mox uero, Migrate h'tnc eueftigio impij,niß ui' Anabapti t tic difcrimenfubire uobis propofitum eft. sirtud armati con beciki* 7 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*gt;dferos ciues,quicunq; non effent ipforumfe^

■ £i£,domo, bonis omnibus zy urbe eijciunt fumma crudeliM te,nullaneq; £tatisratione habita,neq; fcxus,utflt;xmin£lt;i^ liquotgrauid£ abortum facerent. Continuo pofiAnabapti flee eorum,quos eieciffent, bonA occupant. At uiri boni ab AnAbdptißis urbe eiedli,m niilitum,qui obßdione parabat^ er paßint itinera obfidebànt,ntAnus inciderunt; ab hisbojti um loco habitifunt,z^partimcdpti,nohnuUietiam oceiß funt.Eare perntoti reliqiti oppidani, homines boni,cum w-nocenteS

Vicentes teque ac fontes periclitarentur, etfi ÄnAbaptift£ von crant^m urbe renKtnferunt : qult;e iam exercitu cpifcopi (2^ auxiliarionvm ipfius c'mitA erat : ommaq^ plena erat c£ dibus zj- ommgenere calamitatis.

Ex hisqmuis rejficere er deprehendere poteß, quo ßi ^xpoMo gt;^itu praditifuerint bypocritici tlli Anabaptiflæ. i^ihil enim tat« dtrox er horrendum crudelißimi impijßimiquiq^ ßcerefolent,quod ißt nofecerint. Prius nthilapud iÜos qua Jpiritus er fantlinwnia erat, non licebat Chrißiano magi=i J^Ktumgererejno licebat armageflare. Poflquam uero cun ^ßb poteflutem fuam redegerunt, tum iüis fas fuit arma

curiam er armamencarium publicum muadere,ma S'/lfatus eligere, imö eos qui à deo poteflatem habebant ab ^°amp;gt;'efeipfüs eorum loco fuf]icere,fcipfos confules et fena ^f gt;'csfaccre.Qiionwdo autem bis ußfnt, non opus efi uer cxplicare,res ipfa declarat. Vbi nunc funt Anabaptißi''

io: übe uociferationes : IStolite reßftere malo: er ei qui uult tunicam tuamcapere , dimittcer pallium.^ lüi ueropogt; tw uiros bonos erfemeliores ßis fortunis /foliant, er i~ viiferabiliter cum uxoribus erliberis domo eüciun», mtnilitü mAiius ad lanienam tradunt.Certe nonßne cait

'‘‘.^‘vor Anabaptiflicum jfiritum fe tandem femel patefe iye,ut fx ßuciibus iudicaripoßit qualis ßt.

^odß Anabaptiftcenoßr£atatis dicant, quod faÜU-^ó cmna fos nondubito, non omnes eadem cü lAonAflerienfibus fen-

ttr^mo eos ßbi ipßs quoq; improbari.Kejfondeo, nos non ßericmibus pijfe ißisßdcm habere, quanuis fefc adeo innocentes ßmu-ifw. Qaw ez)îf„ nos certos faciet, ipßs occaßone data non ^quel^uribundos er 'mfanosforeatq^ Mondflerienfes fuc^

Nam er Aïond/krien/es initio non minus dementes, humani er pacificifuerunt, quam noflri Anddtaptfftce nunc jwt,ncqi alia dogmata habuerunt, quam qua omnibus Anat

bdptijÎK communia funt. Qu^amobrem uos,cjui innocui A-ndbaptiftæ uideri uobisfidem uultis haberi, eagt;n(( dnin deferite,ciu£ ab initio omnibiK deinceps tempoti^ bm perßda crfalfa reperta efi.'Nant utcanq^ hypocrß ali-quâdiu jßlenduerit, tarnen isjßlcndor poßnwdutn iti cfajfif tenebras abijt,çy^ mult um damni dédit.

Falfipropbetæ Monaftcrq exoriunturjrcsatro CCS faciuntjconiugiiim profanät.fartorem regem digunt.qui pkifquam regio faftii turnet. Cap.ÿ.

Muflcrtani A D hoc tcmptts H.’iunceramprophet£ Mottdßerij ftß SîonàftTrij .c\pgt;'oderc cocperiint.pratcipueloannes JSïatthiat Harle ptodeunt. niM, piftor,3atauue nations, homo audax et mult£ loqM-citatis, hic uißones nbsp;nbsp;ßgt;iritumprophcti£ iaékibat, ac att^

thoritateprophetica mädat,ut uniuerßqui 'm urbeßnt, oitl nesßtasfortuiiM in medium déférant, neq-, quifquani priutf ti aliquid habeat,capitis propoßta poena. Itaq; populut, ut^ cunq; hoc iUi moleßum effet, tarnen omnia in medium eon~ fort. Poflh£c ßmiliter mandat,ut omnes libri,pr£ter facra^ Biblia, mpublicum defcranti(r,eosqi omne: comburit. Pfi' id tempus faber quifpiam Hubertus Trutel'mgus.cuiprO' phetarum faikl er mores dijflicerent, merdofos propbetas ipfos appeüarat,eo nomine accufatus,ab ipfo propheta loait ne lAatihia mifere c£fus cß.Verum iUe moxc£dis paenos /« it.'ttiam denuo poßea prophetans, acffiritu raptus uocife--rabatur,fe hoßes ab urbe reieilurum: itaq; armis correptif inßarßrioß 'm hoßes irruit, er mox à Ntißneo milite exce ptus confoditur.Et hunc foedum exitum eins prophetia ba^ buit.

tos iailArent,inter quosprimi Bernhardus Cniperdol'mgus, CT loannes Bocoldus Leidenßs fartor, Is occifo propbeta i(f antte^

«ine Mlt;jWfcM,(i(ipopK/««wpro(/à,e£o«(j',- confóïatur,non de here i^fos lugere fu^tam profibetiC mortem,malto enim an tefibi reuelatum,ilium ejfc talein babiturü uitiefinem. Patt cii inde diebiKpoft Pentecoften,loaimes Bocoldus magnus Lege mp. pro[d?eta nomin Atur, ac afflatut triditum mtegrum fomni- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’gt;*’•

at, expergcfatiui inftar Zacbarite patris Baptiftte nullum fterbumftctt,ftd cbartam poftit,m ea^ ti. uiros dcftribit, ii. fenato-iz.feniorcf in lfi-aele,cr l^\onAfterij,tan^Udminno resc6fl«tttl

Wrf aierufttlem,eunéla fuo arbitriogubernent: b£C enint cce litwfibi Àpatre reuelata efte dicebat. Hoc aiitem modo pan latim improbui nebulo ad regiiiim,guod ambiebat,uiamftbi parabat. Enautem ut ifti nebulones mAgiftratum dittinütui *P{gt;''obatumabroga’M,crpcrftia IbmniamAlis artibiu ft: locum fufficiunt.

Poftbitc propheta dogmAta quiedam proponit concionA-^’quot;‘‘’‘tt.ciuorumbic erat fcopu.!,Cbriftianimt uirum non eft-jr deumtium uni coniugi.fed lieer e ejuamuit mult ax in niA-tfimonium ducere. Co/icionAtores iUi initio aduerftabantury tterun wox oi eiia ftententiam abierunt.Kox itleternai

duxit uxores,(]uarumprimA erat Ioannis Mattbite pro P ^^^occiftuidHct,(juamdeindereginAmfecit. Exemplum popbetie ftij quidam leues nebulones fecutiftunt. dues ue c uiri bonefti,quibiK dilftlicebat btec coiugij pros /‘tnAtio,concurfti in ftoruyn f'a{lo,prophetam cr Cnipperdo

dotlores omnes coinprebendunt. Verum'uulgui xadar^proc^ffif.^^ dues in curia inuadit, ac itlis cn dotlores liberat.Ex ciuibusuero

to nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ctefi ftunt. Nam quoftdam religa..

trquot; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tormentis (qu£ turn parata ad mAiium er at)

lt;«,i/fiet)4^ ; acclanzAnte propbeta, ut qui remgratamdeo i'’^ impios hoftes dei immitterent: quoft

dit. Attende qutefo pie le£ior, quim plané euanuerit ntitii Anahaptiftarum^iritia, çj- eiitsloco alius adnwdumfan^ guinarius fubierit.

chx^pquot;urcsf‘^P^^‘‘^ ’ xdpjïe huius libri fcripfi. Exempla autem Patri-iixores hi. ar char urn cr regum ueteris Teftamenti,quiplures uxores buerint. habuerunc, qu£ ab iüts adducuntur,uera ejje non negatnus: fed non mde fequitur, licere nüc Chriftianis, poft Cbrifti do étrinam cr rcformationem,pluresfimul uxores habere.Pt ihi enm ueterumpatrum no funt uniuerfalia exempla qu^ femper imitari liceat,fed potius priuilegia, qu£ deus quan-doq; cert is or grauibus de caufts fuis conceftit : itaq; poly=‘ gamia ipforum neq; fcortatio, neq^ adulteriumfuit:nos ue'' ro fi faceremus eadem abfy; Dei pcrmißione ct priuilegio, fcortatores cr adulteri eftemus. lam enim dominus expreß fe nos uno, uxore cöntentos effe iuftit,M.att. i^.crhoc idem apoftolißmpliciter ct fideliter docuerunt, Paulus pr£fer‘ tim a.Cor.j.cap.ltaqi nuUaprieterea dijfutatione opus eft. Polygamia Anabaptiftarumnonmatrimoniiimeft, uerutn turpis fornicatio,dignagt; quæ capitali fupplicio puniatur.Ve rum ad Hiftoriam redeamus,

loannc Lei nouus, aurifcx,loannes Tuifeofeurerius Vuarendorpius. is semcTeatf couocata inforum multitudine, comemorat àcœleftipâtre t.fibi reitelatum eße, ut imperium or bis terrarum fummunt fupra omnes reges er imperatores,fanélus propheta loan-nes B ocoldus Leidenßs obtineat:utq; federn patris fui Dauii poßideat, donee regnum pater ab ipfo répétât.

His diélis continuo loannes Leidenßs m genua proctm bit,er ßbih£c ante dies decern comporta futße ait,et fe in^^ uitum regnum fufeipere ßmulat, fufeipit tarnen. Nam id iamdudum occulté ambierat. lAiferi uero homines ftupidi aftabant.

LIBER S E C V N D V S. ^7 fSiibMjZr fe turpißimeab improbis hii nebulonibui fedti^ ^i■p‘iticbi^litur:quod ß qui dolum aninMduertereiK,metu

horum nebulonum f o nw'or erat authority, ‘lnod excrcituf,qui urbem obfidiow cingebat,aliquoties fru lira oppugnAtionem tentarat.

Sic ergo rexßilut loaiines Leidenßsßartor,continuo re t^efcnprio ponipam adornat. Nam primum duodcéimßenatores pïîoannà “brogat^cr pro confuctudins regum dcligitßbi,Proregem, Lejj«nfis. Auhc regi£ pra:feilum,Pr£guliAtores, quatuor à conßlijt, Oratort in, Canceüarium, quißnt à poculit, architcclot, Crc.et reliqua oßiciaprincipivm morepartitur.Veftis eiui trat ßrica,diuerßgeneris zr textur£,undulata, holoferh tlt;i,qiMuelutiim uocant,lt;:x aUorumgenertim,itemaurea,li

ex ornamentis tcmplorum. Erat biec elegaiitißime con~ ttnuAtaait plic£ inultißriam interßcijße eßcnt:e quarüfcißt ßris bolofericumßubduSitittm elucens,atque ebuüiens.au-reis ligidis neiicretur. Equi eins auro, argento er holofey ricofumptuoßßinie ornetti craist. Calcaria item ipßut au^ rea. Coronas etiam duas fibi fieri iußit ex auro purißimo: Uigniam praüerea gladij auream. Si quando uero rex pro rMefkte regia inpublicunt prodiret, duo iuuenes,aulico iwrc eleganter uefiitt, litrinq; illi latera claudebantsquo^ runt alter enfem,cuiut inambriumnodis aureis er gemmis eleganter omatum crat:altcr coronAm auream er Eiblio-r^uolumetigemmis etiam er auro affitbre fidiumgefitt-bat. CollocatenAm auream,fingulariquadamgemmaui~ fendam geflibat, erglobum aureum orbis finuilachrum re ferentem, duobut enfibiK decufiatim transfixum.Sceptrum eiustres ex auro annuli eingebaut. Satellites ipßum comita bantur iS.ueftiti more aulico,ue{le uiridit er cinerei colo~ ris, alba habentes capitis tegumenta. Titulus regiut hie cs rat:ÿ.ex nouie Hicrofilymie, rex iufiitiie in uniuerfo orbe,

în foYO paratum ei erat folium fublime, ad quod tribuigrda dibui afcendebatur,id^ fi rcx iüic federet,aureo pannoue* fiebatur,e:^c.

fio regt« fjowi'nfï rationepricditoSjita inepta,abfurda,Pulta, cr bo^ feudal fxcere potuijfef V erivm ita iuflo Dei iudieio puniuft-tur qui ipfum uerbivmq; eitii contumelia afjiciunt. lllos eitim ignominia cr contumelia affici permittit, ut eleüi inde ad* moneantur.'V erum rrge AttAbaptiftarum ita ut diximui att reazrholofericauefleornato, ubiquafo interea accrbm d'ad reprehendendumpromitJ}gt;iritii{ AttAbaptißdrumld tebattqui tarnen antea ualde uocifcrabantur,ß hone/h trona uel paululum ferici,aut fi uir fenatoriut annulit fiÿtA torium geftidgt;at. Atqui hic A»Abaptifia,rum rex nihil quod ad pompam er luxumfaciebat, omifit. Initio Anabapti/hf ne audire quidem fufiinebant, poffe aliquem uirum bonunt uel uniiti pagipreefedum deo approbante nomitiAri: at po* flea, iujfu patrii, fuum regem non uniui pagi, fed totiui or* bit regem appeüant, maiorem omnibui imperatoribui er princtpibui. yndeiHit hac potejiat in omnes magiflratui data eftr Annonhac ratione turpiter impingunt er labnn-tur, er feipfos abfque uUo pudore pukice uanos decla* rant f Hec qui non cernit er cauet,cecui er infanui ejl.

tu'donir^^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;obfidiotie prophete er dodboret librum con*

fcribtint er edunt, quem Eefiitutionem ipfi uocant ; quo traduntfeditiofa Munceri dogmata, feupotiuinequitiam. Refiitutionem hanc deinde uiri doili er pij refitarunt. Ei nos hoc libro adpotifitmampartem falforum dogrnattm re figt;ondimus.

Quomodo uiginti oélo concionatores àrege Monaftcrienfi emifsi alrj in Frifiam Si Ba/ tauiam,

iy/\,cru/in, nouns propheta ioannes Tuifcofcurerius tuba eanit per omnes urn, qt cdicit, ut ad priniarii templi uefti= Coenim pa bulum omnes conueniaM. Eo loco canam /plendidam rex paraucrat, cr omnent populo eonuiuio excipit: rex Cfre=i^ gmacum fuis domefticis mtniftrant : fubfinem ccen£ rex i^ pfe panem azyniiifingulis porrigit,his ucrbis: A.ccipite,co ’»édité, anntmciate ntortein dominé. Regina eadem diccns poeulumporrigebat.Aicj} hac uidelicetratione,ca:nAmdo~ tidni adminiftrabanti qua coena ipfortvtn indicium pctius e~ libidinofi nbsp;nbsp;kuis animi.PeraókL ccena, propbeta Tui^

feofcurerius fuggeftum confcendit, ZSquot; rogat, an uerbo dei nelint obtemperare f Cum affirmèrent omnes : patris, m=i quit,mandatum eft,caelitus mihi pateßäum, doüores uer- Ooïlóm oi enüttendos e/fezS. qui doilrinam.qute hac in urbe cele-6ratur,itt toto terrarum orbepradicent .^ominatim dein- mutuutut, derecenfet eos,ct‘quô qiiemqueproficifci oporteret,de=^ ttumfirattOfnAbrugam fex, Vuarendorptim totidcm, Su-fttum oilo,inter quos ipfe propheta unus erat, Ccesfeldiani totidem. Poftea rex cum iUis ccenat, zyfub nodetn eos dki ißtfft,^y ßngulis aurcum numum dat . aureorum, quent ijs in locis qua pacem ab ipßs oblatam non admittant, re^^: Imquant, teftimoniumfcilicet futuri ipforum interitus. Ht eggt;'eßi,ad locum fuivm quifque abeunt: uerum ex omni numero unus tantum redijt,reliqui omnes, ut homines feditio-^. fbcapitalifupplicioaffeilifunt.

Nam in urbibus ad quos ueniffènt horribili clamore uo- Quid puJ ciferabantur, Pœnitentiam agite : etcnim fecuris ad radk f/g Vbuî cem lt;(rboris admota efi, Sinpceniteittiam non egeritis -, ne= prjdicaril

(juerebaptizatifneritis .funditufoinnesaci mtenKcionent pcribitis. ^^agijlratui itaque diétArum urbinw, eos arripi iubet, cr ad dicendam caufam infcnAtum duci. Ipforum ucro hiecfuit rej^onfîo : Se uocatos eSquot; fosejje dpdtre, utEuangelium ipßs déférant : idfireci^ plant, baptizari eos oportere, or omnes fortunas in »K' dium conferre : ßiiautem repudieitt, tum fe aurenm tui^ mum, teßimonij loco iüis dare, ipfos tnifere animi cr cor^ pore pcrituros eße. Addebant etiam,àchrifticr Apo^ fiolorumtemporibns uerbum dei pure nonßijfetraditaM: nunc autcm duos ueros prophètes exortos cjfe, per quos ueritax mundo reßituatur, ïoannemLeidenfem regem, no U£ iiierofolyin£,etDauidé Georgia Delphenfem : totident impios etfalfosprophetas eße,RonMnü Pontifcé,et Lutbe rü, qui Romano Pontißce multis partibusßt peßilentior.^ tnterrogati in carcere de rebus tJtonAßerienßü,docent re^e imgentes copias ex Prißa, Uollandia, et inferiori Germania expechtre.Simul ac ißi uenerint, regem proditurti,ut muii dumßbi fubijciat, nbsp;nbsp;nbsp;omnes impios principes zr rebelles

interficiat, cy pacißcum iußiti£ regnum inßituat.Concio^ nAtores hi,ut fupra fcripßmus,c£ß funt,neqi alijs'murbi-bus pr£dicarunt.

ifflpoflur» Exhacautein remiferos homines cuminurbe twrna-Anabaptiflis feduólos,conifcereoportebat,h£cnoii ex dei placitofieri. Eiam profcßi fueraitt, concionatores hos pertotum terrarum orbem pr£dicare oportere,qui tarnen ßstim in iüis urbibus,quas primo adierunt, c£ßfunt. Pr£tcrea qui potuit pacificum er iuftum regnum ab A' nAbaptiftis ßgt;erari,tain crudelibus , oppletis fanguine, Noua occimiitfiitia, libidine nbsp;nbsp;fcortatipne,plenisfraude,dolo or sna

feröquot;umü°' Eodein tempore aliuspropheta oritur, Henricus HiU tuiim. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uerfum,

LIBER SECVNDVL verfum, homo improbui er uerfutui, hic regi er populo nuntiat eße coelitutßbi lt;t patre pateßt0ium,tres urbes opu* lentäs cum omnibui ipfarum fortunis, ipjis à deo datai eß-fe,[A.mftelredamumyDauentriatn,er Vticfaliam adLip= piain fliimen.Rex nuncio hoc audito,conßcßim cum fuis de* libérât, qua rations certis hominibui illuc mißii ,caiinA= nabaptifmum perducat : ac primum lacobum Campenfein Amflerodamum mittit, quem eim urbis prtneipem effe iu-bet:buiccoimtemadditïoannem Matthiam Middelburgen fem. Him Hoüandiamprofeéli, clam latent apudßu^fa-Oioiiis homines : interea tatnen multos homines prauii do~ gnutibui inficiunt, baptizaiu, er nodurnos coiiucittui ha-bent. C^in etiam inccndium hoc per uiemoi urbesß^argüt.

Leid£,mcnßr lanuario ßequentis anniri-}s. multi pro» pter Anabaptißmum, er praua atq^ ßcditioßa conßlia, capi“ tali fupplicio affedißunt.

Subfinemueroannii}j4-. rexin Yrißammittit Ioan-Witt Gflenßem, uirum aßutum er rei militaris peritü, nam itt bellis antea ordines etiam duihrat. Huie dat magnum au ripondus, quod ex templisßgt;oliatis habebat, er mandat ut exercitum in Frißa conßeribat, Monaßerium obßdio-ne liberet. Uaque in Frißam proßedus, per certos homines quàm occultißime poteß, iußd exequitur, ac tandem 30. Martij anniti)^.aliquotcenturiasconßeribit, erBolßuer= ^mexnobium (.quod uetus Monaßeriumappellatumßuit') er monachis eiedis diripit, ac caßra illic ponit,ut exercitiHM augeat er conßrmet. Georgius uero Schenkius, quiea tempeflate Friß£pr£fcdtuerat,cclcritercolledts copijs ßcditioßos obßdet, acipßosßrcnueßeßcdeßcndentes, nonßne clade oppugnat acc£dit,cxceptis óa.qui Leuardi' amjnißi,er deinde pro cuiußq- merito punitißiint.Dux ipße loMes Gelenßs è clade euaßt,er in Amßelredamum in Hol

lâlidùmlugit, ut iüicnMÏorii alicuiui cUdis author e/ßt, Ua£lui iüic complures AnAbaptiflas , àtacobo Campenßjf duâos, illis promittit, fßleitdorem zy libertat^ i^onafterien/tum euehit, magnifice noutvm rcgnum iußi-tii£ 'm terris priedicat. Nam fama Monaflerienjium rfr«»* nuiltorum animos co tempore commoucrat. Cum enim ingens exercitus urbem fi-uftra obßderet, ac iUi 'm mßiiuto (gt;crgerent, nbsp;nbsp;ipßorum libertés er magnißccntia plus iup

er fupra uerum ualgo celebraretur, mult i certe huiusßx^ licitatis participes effe, ar ab omnibus debitis culpis li^ berarideßderabant.Henricus Goetbelitus eratcitûsAm' fielredamenßs, homo robußus er magni nonünis in rc ituquot; litari, hic ab Anabaptiflis ipßjrum facris initiatur, tniliarisfaélus ïoanni Gelenßs, promißis ipßus illeäus,mul tivmeius conaius promouit. Namuarijsartibus commemorarc longum eßet,tandem 600 .Anabaptifi^ gregarunt,per ejuos Amßelredamum occupare, cr wmunt regnum, KonAflerienßßmile, facere conAtifunt. Decinti en'mi Mai/ priinores ipforum 'm tedibus Petri Galet congrec’ gati, ex ilUs 'm forum irrumpunt, er crefeente fuorungt;nu‘ mero,uigiles part'mt caduitt,partim capiunt. Dx aduerf) ci' ues colle0li,impreßione 'sn AnAbaptißas fa£{A,mlt;de nwllhi* ti,clt;efo conlüle 'mfugamuertuntur, Verum dentio coHeili, auiHis uiribus AnMaptiflas,rurfus 'muadtit,cr cruentoprf lio uidhs (T dißipatos ctedunt,inter quos etiam Gelenßs ei Goetbelitus oceiß funt, lefcobus Campißs captus pj pofitti fupplicio affeäus eß.

amp; rc * es*if nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pr^terea tumultus ilUs in locis excitatifunt amp;

rachtid te tandem,non abß[; bonorum uirorum damno, fedati amp;nbsp;?ni, compoßti fuitt.Occulti item difeipuli perpetuo fuerunt,ijiii

clam reflitutionem ifraeletici regni expeihbant'. Nam ali^ ^uot annispoflea,Veidie quidam per tormentaconfeßi funt, TraieHi

Trrfi’rcüi habitare regem AnAb.tptifhrum, nondum guident ^°^onaium,led tanwn deßgnAtum prmcipem regniifrdeliti lt;^i-Pcnes huiie captum, nö tantu. ingens uaforum aureorum ‘trgenteorü numeruf, cjute nuUi artibies nbsp;nbsp;fdcrUegijs co

cr4nt,repertuifiiit,uerti etiam quæddatrocia fcelera, folt;^io px/M dedit. dißimile uero ^JhDctuidëGeorgiumprohniufmodi rege feuëditaffe; ndin multd mdiora de fepreedicdtiit,

. Siiperiorebißoridm ex Lamberto Hortenßo {àlt;juohlt;ec AnXbtpH^ vnlibroTumultuum AMbapt. inclytoßnAtui,Amßelred4' fquot;*' wpim infcripto,come}norantur)ideo trlt;tnßripß,utomnes ui malaßeditibes et cædes exAtMbaptifmo ort£ ßnt:

^^tiibiii omnib.no difficult er coïligi potefl.nulläfidc haben da effie iplorü hypocriß et blädiloquentix. Kii aîit reb. oditi

'm illis Iods multu creuit: nAm HMgnM or pernici tunuiltibui territi ,ffib'mde arbiträtur AnAbaptifmude

^0 exoriri. çyudmobréuel hoc uno nomineAnAbaptißmu duê reprehenßonc meretur, ijuod Luangelium itaßetere

fecit, es' cbpluribui pijs ac Chrißianis necii caufafuit, qui ab AnAbaptifmo alienißimi effint, tarnen 'inter AnAbapti

ftäi numtrati.occiß ßuiit.TantämAla ity damnA,lt;Juod dolen dum efl,AnAbaptifinui iüis regionibns dedit.

^omodo Anabaptiftarum rex fuis hominib. wirificeimpofuerit,amp;illis authorfuerit maxima rücalamitatum.'de cxpugnationeMonafterienfis «rbiSjCædepopuli, captiuitate ßifupplicio regis. Cap. «.

CVm exiguapars AttAbaptifliclt;e tAonAßerienßs hißoA rite reßdua ßt,eam nuc,lt;juemadmodum habtenuifeci, ^uàm breuiffime compleblnr abßoluam. tüam hartem re-, rumcogmtio nofiro 'mfiituto mtdtumferuit : ^uoniamex

fcw rebiii latentes AnAba^tijhrum imlioflurie ae doli co^0 fci ey caueri poffitnc.

Ingene fa» MonAjlefij’mterea,etfirexdtqucprophetaamplißivtA ««itfîum ƒ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;poüiciti crant, tante tnaior neceßitM (juoti

die obßeß'os urgebat,prcecipuefiime admodu labor are incipi ebant,Itaq; populus qui natura de fame conquer i nbsp;nbsp;obnuir

murare f^et,tum quoq- concurrit,^ clam délibérât com-prehenderc regë, nbsp;nbsp;obfefforibas tradere, atq^ pace hoc pa

âo redimere. Rcx rtM^cnz re per indiciu cognita, acßbimC' tuens,érepriefcnticofiliücapit,cr ex omni nuiltitudine de ligitfibi li.quos maxime fideles fibi efße putabat, hos duces nominat, gt fingulis fateüites, gt partem aliqua urbis tuen dam attribuit,ut eo magis ipfe in tuto fit: deinde toti mul^ titudini pro’,nittit,fore ut ad Pafcha ab obfidione libereittur fimul G/ inopia.Sperabat enim legatos, quos in Prifiam amp;nbsp;Hollandiam ac alias regiones mifcrat,colleólis copies Gf nuf tu dliquofaóbjobfidionent foluturos efie.'Verum hac jfe de ceptus,ea cognouit,qu£ à nobis fupra comenwrata funt, Gf animueiusualdeperculerunt. hucib. ueroquosdelcgerat, ijs amplißima quæque pollicetur, GT obfidione foluta,rerum dominos ac principes ait futuros, er nominAtm toanni Dcn^cro Saxonum imperium poUicctur.crc, llacautem in re denuo apparet fingularis arrogantia huius régis, qui »e guttam quidem diuini ffiritus habuit, alioqui nunquampi^ os principes imperio fuo deturbare conatus ejfet, neque fu‘ os itajklide ac turpiter decepiffet.

uxoresGrreginashabebat) E-' ciditur. Ufa nomine,nonputare fe, inquit ,deumhoc ucUe , utad huncmodumhomines inediaconfumantur.Rexubi rcfci-uit,inforü idä producit, gz una reliquas omnes,ac eäin me dio,et circa ipfam reliquas omnes in genua confidcre iubet, crgla

LIBER SECVNDVS» 6l amp;nbsp;gladio arrepto rex ipfe miferant mulierculctin capite pleât, calce earn pcrcuticns,meretrice}n contumas cent fùiffè ait : relicju£ uxores hoc ßäo concinutit, Gloria deo inexcelfis. Ex hocfàcio liquidé apparet,regem hune obfua pcccata 4 de o in reprohum fenfum traditum ß(ij]e.

Cum uenißet Pafcha,neq; liberatio uüa apparcret, po= pulo non immerito indigne cr agre idßrente, rex morbü fîgt;nulat,polifextodiein forum prodit ac refert, fe liber tionein poüicitum elfe,qult;£ fpiritualiter inteüigenda ßt,fic ipfos liberdtos eße ; uifumßbi inquit cœlitui à pâtre pdtcßaumyßcaßnocieco inßdere,?^ totius inultitudinis peccataßbi deiim impofuißc,h£c fe portaße er abfiuliße, nunc itaq; ipfo! ab omnipeccato liberos eße. uuiußnodi int pofiuris çr blafßhemijs miferos homines contentos eße op portebat, quicerte ipßcteci aßni erant, quibus inßdcbat demoniacus hie er deßgt;eratus nebulo, ingens onus fcelcrü er flagitiorum,qucm tarnen nihilominus ipß portabant er adorabant.

^ißerabile auditu eßet ,ß nunc ex hiflorijs conimemo=: rentur calamitates ey mißria, ßmes er reliqua mala qu£ tnßeri homines in urbe obfeßi pertulerunt : item fumptue, damna er labores ac moleßias, quas tulerunt obfeßbres, quorumomnium caußa füitpeflißra er inßlix Anabaptif' ßarumßeamp;i, dum ßlfa religionis er fanihmonine ßgt;ecicea qu£ mundi funt qu£rit.

Quamobrem civmdeo h£c non amplius tolerareuißtm eßet,urbs ipßtproditione cuiußdamqui inpr£ßdioßerdt,f^^^^ßßß et ad hojks deßcerat,capta eß nbsp;nbsp;lunißanno ifjs .plebs, ur ipft capi«

be capta, in ipfo tutmltu miferabiliter c£fa,peri)t. R« ue * ro cim Cnipperdolingo er Crechtingo captas efi, erpofi diuturium ailionem tandem hi tres februario menß anni ignitis ßrcipibus lacerati er nccati funt. ExtinHi

cMeiifimis iüi^ati funt,^ èfumntii turriD.LdmpertiiH fcmpiterntim monumentumßij^mß funt. Atq; bic finis efi enrum rerum qu£ ab Anabaptiftis M.uncerano figt;irituoccii patiSjMonaflerij crudeliter ZS' horribiliter geftie fimt.

Chrifliis nó nbsp;nbsp;Priufijuant nero ab bac hifioria ad alia accedamus, pan*

c!irni°eiib nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;obitcT de carndU regno Chrifli in bii terris

tjuodipaus in^atiam cr ufiumfimplicium leilorumaddam. QuemaJ rcgniim in niodiwiIAonafterienfes^beneeqnidem fyiKcrc tinneef quxrérr. Anabaptiftlt;e)magnifica qttlt;edam ia^runt, CT mnltif hoe modo impofuerunt.-ita tont olim homines elati,Gr nunc qitoq; nonnuUiJpiritns meteori nbsp;nbsp;nbsp;regq fibi ntagitas et aitt

plas res ante extremum diem poüicentur ; neq-, tarnen un* quam talealiquod Solomonicum imperium naäifiunßP'fi nanq; hlt;ec uettts carnis nofiree cupiditas,qute nb tantü olirn multis impofitit,uerumetiam nofira quoq; letate periculojt infultat er oppugnat. Etenim circa aduentum Chrifli dni) iud^eifirmiterfibijpfis perfiuaferant,terrenumaliquod öj nugnificum imperium Mefliam ipforum habiturum, qutgt;fl ipfi(Romanis etreliquis Gentibus oppreßis) mAgttaii:namp;lt;^ riacr honore adminiflrarent. Adhocautemamplißigt;ttgt;^ prophetarum promißionibus abutebantur,quas omnes car naliter er fecundum liter à inteUigebant.Verum ambitto]a h^ec cr arrogant opinio id efitcit, ut ueri regni Chrifli not fièrent participes, er terrenum etiam regnum,qui^ anit^ conceperantfUonaJfiequeretur, Quin er ipfi apo/hliChr fti,initio magnificûm imperia, quod in prtefienti uita fliret, animo conceperunt,er huius caufit muUum inter fie coiden àerunt,quifiia,mipfi)rûprimusfitturus effietinregno Cbri^ fit.Sedomnibusnotumeflquàm indigne banc eorumopi^ nionem dominus tulerit, quàm ferio er grauiter ipjof huiufmodi cogitationibus dehortatus fit. Ciuod fiqutst exaäe cognoflere uoluerit,tegatüaîth,tM io. ac Luc

«.wp. Tant aiitem profunde infîta fiiit i» ipforutn animit b£c opinio de terreno regno iÄeßt£,ut toties ù domino nd^ inoniti, increpati edoéli, tarnen in ultimo eiui difceffù, fum cxlos afcenfurui effet,denuo ab ipfo ^uarerét, an hoc M-i: tempore regnumifraeli reftituere uetiet. Sed dominus eos rurfus à carnalibus cogitationibus auoeans, adpromifio» nemfpirittafaniii ipjos reuocat, quem ipßs datums effet diePentecofles ,lt;iuo idoneos ßHurus fît adprxdicandum Euangelium,utperid regnumfuum in mundo infîaurent.

Multa de hoc regno fcribi poffent;(]U£ hic fîtt:guitamëplura defyderat,légat i. Sermonë 4-Dcc4-»cccüßam* disnoflra. Regnum Chrifti in his terris efi ecclefîa, qu£ ffl cœtus ZT corpus fîdeliïi fub uno capite Chrifio .Hune au temtitulumregni Chrifli Papa ouoqffîbi uendicauit,eui id foliciusquàm Anahaptiflis haaenus fuccefîit. Rtenimciui i^hnperiwmÇetfî contra apertum uerbwm zr regnum Chri fîi)mfîituit,guodregnum zyquot; ecclefîam Chrifli nomùiat.zj' fe iuxta Pauli uaticinium,eius caput fîcit.At Chrifli eccle^ ». nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*;

b£c Pontificia. ideoq; regnum ipfîus no magisfirmum erit ^tiin Anabaptiflariim.-nam id dominus fcilicet diflipat ZT occidit ffirituorisfuitZ^ breuiaduentufuo abolebit.

QuodautemAMibaptiflxinhaccaufafîbi perfuadent, omnesimpiosabolendos effeante extremum iudicicim,dc tnhisterris flrenoutm Chrifliregnum, cr auretimfecu» ^fîuperius z.cap.s.lib. confùtauimus. Ciu£ adblandam odncfuam opinioneflstbiliendaex Apocalypfî loannisaddu cunt, eanos expofuimus in Sermonibus^uos inApocaty.^ pflm Ioannis inpublicü edidimus. Hoepotius fludeantom^ ms Chrifliani, ut Chriflus ffiritu fuo in ipfîs regnet: neque propria authoritate, prætextu noui regni Chrifli,fuamglo riam çr honores ac potfntidm qutcrant. Uam ut ante hac

femper, ita nutte etiam ambitionis huiufmodi »Mluf eriifi* ttii Gr exitut.QMd ß quii legit iWA ratione À deo adimp^^ ritim uocatui e)i,is modeße,cr quemadmodum decet,ifgt;iP^ ret, ut eiut imperiü deo honori,ct alijs utile ac falutureßt’

Dcabominandis Anabaptiftis.et corum blaf» phemijs,cuin earum confutationc. Cap. ix.

DEcwnoterab gt ultimo loco AtiAbaptiflicic ordmeponainquofdamhorrendos gt abominubi^^ AnAbaptiftiit.Liberi gt lAonAlkrienfes Atubaptiße eMgt;^ ipß hoc nomine appeßari poßcntßed hos pcculiariter dbo^ mitiMtdos appeUo, quoniam abominandis gt horribilibtf^ blafßhemijspriecipud indiibitatee noftr^fidei GT ßerify’^ boU dogmata feribendo gt docendo impugnarunt, CT ribiliter profeiderunt ac inßmarunt.

Priinumaatem locum 'mterhos mérita ßio obtincttHi* chael Seruetus Kijßanus Arrago, quem iticlytin feiuttiii Geneuenßs urbis, poilulatis gt auditis multarü ciuitatufii et eccleßarum Chrifti iudicij5,ad igncin d.imnauit,propter mauditas gt hombiles bldßgt;emias,inquibus perfeuerabat-Sparßt Seruetus fuis blajjgt;bemias iam à multis anniip^f uarias regiones,dotlfma/criptis, gt libris in publicuw edi tis:poßremo tarnen blajßhemum librum edidit, titulo Rf» ftitiitio Chrißianifmi, qui iufiius Abolitio Chriftianifinl inferiberetur. Hoc in libro multos errores adiierfus preci* pua dogmata Chriflianlt;efidei euomuit, pra-cipue tarnen ßn ». dam GT imperßrutabilem Trmitatem conuitijs profeidit, GT ueram chrifli diuinitatemabnegauit. tJiulta pratereii inaudita do^ata in medium protulit, gt ea impiorum amp;nbsp;'mfidelium dubijsanimis inferuit, gt hiec nuüis ueris argti^ mentis,Herum impudenti audacia,Gr mira ac turpi depra^ uatione faerie fcripturic. in his autem horrendis erroribus Gybldf

CT blajphemijs contra pniiam Trinitatem diuinSChri /iinaturdm,4 fuis partibus habet ueteres iam olim damna= tos hareticos, Praxeam, Samofateiium, Arrium, amp;nbsp;alios plures: pratereaomnes ludtcos er Turcos, er nofira tetas te complures pr^cipuos Anabaptijlarwm doilores.

Contrabas opimonesßnguli fideles animos obfirment, Nihil red» 4c nihil audiant aut recipiant quod aduerfatur articulis fi= dcierfyinbolo Chriftiano,quodteftimonijs facrarumlite= artîcuîi™. tarumuetcris ernoui Teftamentitam bene erfoHdecon'» »leipajna«. firmatü eft Confitemur autë admodü exprejfe,unum denn infantla Trtnitate,dicentes: Credo in unum deiim patrem omnipotentem, e^ infilium eius unigenitü domina iiofirii f^fim Chri^um,er in Jfiritum fanëlum.Hanc igiturfidem ftmiterteneamus,neq;audiamus aut recipiamus quiequa quod huic aliquo modo aduerfatur.

Anitas diuinlt;e naturæ an no exprefiis feripturarum te'^ Dtat unn» fiimonijsnititurf Scriptum cnim cH: Dominus deus nofter deus unicus c/i,er prater ipfum noneR alius deus incœlo Era.40. Heim terra: item, t^onhabebis aliosdeos : dominum deum tMum iimocabis, er HH foliferuies, er ipfiimpra omnibus rebus diliges. H/c kzjichî eft deus tuus er pater, creator et conferuator,qui te animo er corpore feruat.

Sdcraucroer indiuiduaTrinitasannonhac quoqifir^ Dcustd-maferipturarum tefiimonia habetfin lege èrprophetis a= perte Pater,Füius er Spiritus fanëlus nominatur, er tlds tequalis honor er maieflasafcribitur. An nö etiam Gabriel angelus intemeratam uirginem ^tiariam his uerbisalloqui Luc.t. Iwr : Spiritus fanétus fuperuenict in te, er uirtus idtißimi inuinbrabit te,er quod ex te nafcetur uocabitur filius dcif Inbaptifino Chrifii audiluruoxpatrisdecaelo,HiceRfi'^ Mitth.j. lias meus diledius, in quo acquiefco : figt;iritus fanëlus in loa«-*« l}gt;ecie columbæfupralefum apparet, Cbriftus ipfebaptiff Manh.18,

tni ßrmuläpriefcrihem, iubet baptiz^re iit wmine Patrif, Spiritusfandi. Hac firmuU ctm omnes beiptiz‘(ii fimus.perfeueremiK in eafide in guain baptiz‘tti fumus,cr fimplici corde cofiteamur uerum,ieternu/m,uiuum cr om^ nipotentem dcum,in [acra infeparubili Trinitate,Patrein, F ilium, cr Spiritum fandum.

Vn am dcS nbsp;nbsp;nbsp;Oliodfi Seructitni uni cum ïudicis çr Turds te rident

cfle.nô très obijciunt t Qttomodo tres diftindic res unum eße pop ßnt,cum Pater non fit Filius,fed Filiuin inittat,çr Flius mit tatur,aßumat bunMnamnaturam.c^patiatur, nonauteiit pater,ad quem iüe clamat, Pater,in manus tuas commendo figt;iritum metim : turn ad banc obiedionem fie reßgt;ondeto: Scripturas certô oßtndere diflindas perfonas, et opera fait die Trinitatis, bis autem non toüi orfeindi unitatem diub nam,ut tres dij ex uno deo fiant. Cluemadmodum cr pi no in tres foies diuiditur, cum in uno gt eodë foie tres dißine dæ res inueniuntur, globus ,crluxfine radij, atO; calon nam lux ncij; globus neq; calor efl.neq; calor lux ejt,amp;td men bec tria funtfol unus. His edo contentus, cr fieut des docetfirmitercredito, neq; aures huiufmodiperuerfis cr abominandis bominibus prebeto.Flam nihil aliud quant borrendasblaßihcmUscontradeum e^rfandum ipfiusuer bum euomunt.

Chriftü n5 obijciuiit pretcrea, Chriftum nominari quidem Filiunt nuturaeße:quemadmodum ZT nos nominA^ etiame’flen mur,nonautemnaturafumusfitijdei.Verumhecblaßbe' funt.Uos enim ex gratia infilios dei adoptamurerno ’ minAmur,Chriflus uero diferiminis caufa, unicus zr unige nitus,uiuus zr eternus Filius dei nominatur.Deindempia bec Seruetanorum herefis, Zf improbum ac inendax cont loan. ip. mentum,refellitur ludeorum accufatione,qtta chriflum co ram Piloto aceufabant, z^ mortis reum ejfe dicebant fea cunduiH

LIBER SECVNDVJ» 64 turtdttm legem tpforum, eo ijuod feipfum ßliu dei feciffet^ Lfx d«fœ neminem morte dainiMt, qui deü ex gratia pà’^ i^^mfuumagnofcit ; ita enim ipß lucLei deumpatrem fuutn tiomitiarunt loan.8.fed eum damnat lex,quifefenaturalem fubflantialemßliem dei iaiklt: hoc modo Chriflui feipf-JutnßliumdcinominMit. Sic nanep loänis i,fcribitiir: Pro pfrrw ergo tnagis quterebant eum luda:i trucidare, quia no folumfolui/fetjàbbathü/ed et Patrem fuum dixiffet deum, ^‘jnalentfeßciensdeo. Audiattt qu£fo AnabaptißiciSer=: ^‘^ta^chri/lum no eodem modo nomimtri Filium dei, quo iiosfilij dei nominamur, quo Mofes Pharaonis deut nominA ^fßdideoquiadeo Patri tcqualii efi. Quid autemaliud ^fideo aqualem cjfe,quàm teternü, omnipoteiUcm, er fub~ i^»(iaatq; natura deum eßef

An tKn autem hiec diuinii literii conßrmata funt f Ftc' [‘^loannesrnquit, lnprincipioeratSermoiUc,cT'Sermo »ternun» *Mf fTdtapud deü, eratq; iileSermo dats.Et Sermo Ule, in= 5«it,erat dem.-perfona,! ctiam diflinguit,Scrmo Ule erat a= pud deum,Patrem fcilicet. Sed Uli dicunt, Sermonem hoclo ^0 ^nßgnißcare perfonam ßlij,fed ideam çx conßlium in deo. V erum hoc exfeipßs turpiter conßngunt : nam ßntim

^o^uneexplicatio fequitur: Et Sermo i^ caro ßä'Ui efi, cömoratw efi inter nos,^ uidimut gloria eiuf,0'c.Ser perfonam ßlij deißgnißcat. Prieterea loan.f. dos defua diuinitate locjuitur, aeßrmii argumentis pro*

^‘^ßfiuerumçr uiuumßliumdei ejfe. Et loan.8. Priufqua Abraham fieret, egoßim.Item:Ego nbsp;nbsp;pater unumfumUi. lom.io.

tninut ait, Q«imt uiditPhilippe, patrem uidit. Credit ne ^od pater in me efi, er ego inpatrefumt Ad hiec hit uers bit domtnui orat: Pater, ego te glorißcaui fuper terram, o® put cofummaui quod dedifii mibi, ut ficeré, N«c i£jï«r gfo

rifica me tu pater apud tcmetipßtm -, ea ^ria quam habil apudtepriufquambic mundus cxijkret. Qiiid quiefoclalt;‘ riiu de Chrißi diuinitate did poffètiCum autein tarn etiideii tia teftbnonia habeamiis, diuinitM Chrifti non efi mdubiti uocanda propter locos aliquot paulo obfcuriorcs, quot obiediones aut rationes qu£ ab hominibus proßran» turinam fi ucra diu 'mitate non eßet pr£ditus, non pofßt no fler feruator eße. Qitarc qui h£c in dubium uocant, under. fam fideChrißianäjiibuertere conantur, ut ueri Mti' i.Ioan.i. chrißißgiendifunt. Itaenim loänesinepiflolafuaßribit:

Cinis eß medax, niß is qui negat ïefum eße Chrißüi hicßß Antichrißus neganspatrëerfiliü. Ciuifquis negatfilud^ »Joan. ƒ. ffp patrem quidein habet. Et in fine epißohe : Scimus quod filius dei ucnit,cr dedit nobis mentent, ut cognoßamus qui uerax eß,e^ fumiis in uerace illo, id eß, infilio eiiu it'' fu Chrifio, hic eß ueriis deus o* uita teterna. Hacpiafni^* plicitate quiuis Chrißianus contentasßt, nbsp;nbsp;ßgiat imp^‘t’

abfurdayCr diabolica potius quam fubtilia figmenta e?quot; ßt culationes contradeumfilium eins, er uerain fidcni. Qut uero plura teßimonia diuinitatis Chrißi habere uoluerit, u le cum in euangelio et epißolis Pauliplurima reperiet, tun maximeEom.a.er ÿ.Pbilip.z.Hebr.i.erc. (y inalijs apo flolorum feriptis.

Seruetum Quodß quisßrte exißimat nie impurumncbuloneui baptifimim Smutüw immerito Anabaptißis adnumerare,isfdat ipfui» paruuiorö. in fine libri De regcneratione,audaiier admodim et aper'' tefub peculiari titulo (ne fcilicet ledor h£c alioquinon am maducrteret)hiec fcribcre,Edptijmum paruuloru eße hor^ rendant abominationem,extinguercßiritumfandum, ua^ flare eccleßam dci,turbare Chrißianant confeßtonein, ab^ olere renouationem à Chrißo ßdam, peßundare uniucr* fum chrißi regnunt. PEec idius eftfeiitentia, quam tanteii

probat.Ex bis autem apparet, ittre neanin ipfum AnAbaptiftis adnumerauerim. Potuijjet certe ,p phetct cr impurtis do^r ejje in nouo iüo tAonAjterienfi re Chrifli et noua tiierofolyma- Sin uero AnAbaptiftis for fScrueti pudeat, non tarnen ipfum pudet AnAbaptifticte do ^lt;^‘e,qu£ docet baptifmû parunlorum è diabolo effe. Hon certe difinulis efl Anadjaptiflis,qui ipfi quoq; mAf= huiufntodi çy uehementia uerba ebulliunt, horri l’iiitermtouAnt. (^uidenmSatancumipfîsinferisturpius ft borribiliiu de baptifmo fcribere potui^ent^Elos certe ba ptipno noflros liberos no Satan£ et iüius regno afcribiinus ftddicimusfed uni Deo 'm facra Trinitate,Patri,Filio,cy ^ptfituifanéh, regno grati£ ac morti Chrifti, qua redê pttfumus^ex dus mandato afcribimus cr addicimus,ut non tmnus quant adulti ad deum pertineant, çy grati£ iUius fint participcs.’çr 'm ea uolûtatefumus.ipfos cü ad iuftaætatent pffltciieritànfide zy- agnitione Chrifli,'m dus dodrinA,fub fins nonune,Qr ad dusgloriam, atq; ad ipforumfalutem 'm ffclefiadd inflituere educare.

CEcMndiM locus inter AbominAndos AnAbaptiflis iu~ MeieJiîo» fcdit M.elchïori Hofinanno. iîunc ipfius difdpuli ia'^ üotmiau».

(hban^tque exiflintAbantejfe magnum idumprophctam ftapojhlum, qui ante magnum die dominife 'm Germania t^fldqripatefadurus effet.çy ipfe demuuerum EuangetiS pradicaturus. Htc »Mgna. fuit pars HonAflcrienfis regni, quad dddefecutii efl,çy admiritda deinde de fepradicabat. Ndm Argentinà uenit, cr publicam dijfutationë cum eccle fiarum miniflris petifl.Itaq; ßnodus it. \unij,anno ijj x. co« uocata eR.çr multis cum eo adü exfacris Uteris, errôgt; res dusfolide refutati funt, Cum uero doceri fe non paterc-

fur, amp;nbsp;cederenoRet.m career cm conieélui eft, in mirandof uißones,propheti(is zrßornmaßmulauit ùit,lt;}U£ tarnen omnia fum inßAr euanucrunt, nbsp;nbsp;ipfe in ci«'

Hofmannî* nbsp;nbsp;ArticuH lîofnMniù,quorû in clij}gt;utatione erroris conni^

». ne^ ulliChriflianofcrëdum. Sermonem deiceterüno aßu^ z. pßjße carnem ex Maria uirgine,fedipßtm elße carnéfaëlugt;

Ût eô proceßit.ut libéré diceret, MaledidApt caro Mariit-3 • Salutë in noßrii uiribm poßtam eße arbitrabatur. C^uodft 4- ‘/«(î accepta gratia denuo uoluntarie peccar et, hune nani

dâceps in gratia recipi, Atep hiec dogmata reuera abontim da funt,cjult;e tainë iüeßripturK ornarc tueri conabatur: uerû (ut fupra memini) à minißris Argentinëfis eccleße er rorii conuidiu eß-iquod etià Adn dißutationis docét, lt;1^^

«iaffumpS Scriptumeejuidem eß,Sermo illecarofadm ed, uerimi «(Te ex Ma« ttort ideo Sermo ipfe ex fe caro fadm ed,ut Hofinannuf do^ ûi uirgine. cet,fed Ut Paul.interpretatur Heb. t.Filius deiaßumpßt

men Abrah£,0uemadmodü CT' in Euangelio fcribitur,côce-ptum eße ex ßiritu fando,et natü ex Maria uirgine. Ita nd ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gue docent faerte literie Luc.t,et Z, nbsp;nbsp;nos in articulisfdei

noßrte cöfitemur. Pnetereamultaexpreßateßimoniaß-’ crarïi liter aru docët,dominZ tefum eße uerüfiliü Maria uir ginis,ex cius corpore or fanguine ueru hominë natum eße-Ge,j.et 11. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ßmen mulieris,e:^ fernen Abraha, ttyßlius Daut

dis atij; Abrahami nominAtur,natus ex lübis Dauidis : nepe guod ex Maria uirgine, qua Dauidis et Abrahamißlia erat Luc.i. nbsp;nbsp;natus eß:ucluti Matth .et Luc.docent. Fiominatur enmßu

Maith.i. (lit^uentrisMarilt;e:cr angelusperßieueait, Concipiesia utero, or paries filiü:ct denuo, Ll^od in ea conceptü eß,ex ßirit»

^iritufdnéh efl.Et PMl.PoftquâuenttplenütemptiS,emi-fit deiK filium fuum fiadum ex mullere: et alibi clariut. For nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;**

tMfierui fumpta,ßmilis homimbut efl:fa£iU'S,Gr habitu coin pertM lit homo.Plura in Paulo legStur adHeb.z.crad Ro. '■cap. Quin cr beatus ïoamws apojklus iâoUm de Hofman nç,Niemnonitis, zir alijs hii ßmilibits hlt;èreticii,quiuerita= tëcorporis Chrifti negant,nosprtemonuit his uerbis: Multi pfiudoprophetai exierunt in muitdü. Per hoc cognofeite ßi ritiim deiiomnis jfiiritus qui confitetur lefum Chriflü in car tK ueuiße.ex deo e/l.At quicunq; jfiiritus non confitetur le-fum Chriftû in carné uenilfe,is ex deo non eft, fed hic eil ßgt;t fdus Antichrifii,ctc. Corruüt autem hoc loco uetercs ac no ^ValcntinianijCt Marcionitlt;e,et prlt;efcrtimfeéhltoresMë=: ttenis Simonis, aduerfus quem uiri do£h et fideles Chrifti mi

ioannesàLafco, cr Martinus Micronius, tçiordcent ^cifia minifter,publice fcripferunt.

Tncpis autem GT intolerandaimpuri nebulonis blajfihe Marfa b«/ Wfrffft, carrù fanélæ Gf mtemerat£ uirginis Marilt;e fitaledicit. Nrfm blt;tc diabolic a blajfihemia ctiam fanéîd lefu licribus^nu» chrifti donüni noftri caro contumelia afiicitur.Chriftus eil

henedidu Marilt;e,quod omnes fideles benedicit et fan ctificat : ac ipfa uirgo à jfiritu prieparata cr fandü hoc tgt;pits fandificata eft, ut ipfa pura g^ intemerata uirgo ma^ nens Grfandn, pareret fandum deifilium dominü noftrunt lefum chriftu abfq; peccato Gf omni macula. Idea enim ab «ngelo didü eft.spiritus fandus fuperueniet in tCyGr uirtu^i Altiftimi inumbrabit te. Et Elizabetha plenaffiiritu faitdo, aitiBeiwdiëfy, tu inter mulieres,Gr benedidtis frudus tien-tfis tui. Quin et bcata uirgo Maria,Ex hoc enim, inquit,be atàmdicent omnes £tates.Ciuamobrc pcrjficuum cjl Sa~ tunàinHofinannOjGr omnib.qui illiaffinttuntur Anabapd tnaledicere et execrari laudabüein, beataet intemerata iw

gmem Mariam. Ic/fo^ non wimerito d nu inter AbotnitMi-dos AnAbaptifliSâ numeratur.

^noftr°i$ ‘tbolet tioßnaiinidognM,Salutö in libero arbitrio (7 tibu«. unUifcuiuf(j^uiri:nspofitaefJe.Çgt;uidenialiudpoffilt;mus(tM peccare et nos ipfos perdere.^ Salus nojlra i Chrijb et ipp^^^ gratia poßta eft:is, ß nobisßtußgt;iritu gratuité largitur, et nos ueraßde illuftrat.falute tn ipjb âpleétiinur et fidiiamur, Qjiodßj^iritü etßdönondat,in mortemanemus Itae^inßt( Rom.s. poßta ejt m noflra uolütate aut curßu,ßed in gratia et mißen cordia dei.Vnde et dominus irnjuit: Sine nunihilpotcflis.Et 1. Cor. j. Pd«/. Q«o(/ idoneißimus,id ex dco efl:näex nobis ipßs idoneißuinus,ne ad cogitandü iluidë,honü nêpe çr iußu,«'' dum adßaciendü. Cluamobrecü uircs humane crltberutn arbitriü ita laudatur nbsp;nbsp;predicatur.ac ßßalus in noflris iiß

ribus poßta eßßet,Euangeliü euertitur,cr Pelagiush£rcti’‘ 1. Cor. 4. eus iäolm damnatus ab inßeris reuocatur. Paulus nos nihil Phiiip.i. ôe habere mquit ^uod non acccperimus,çy deu operari in no’^ bisßdem,^^ uelleat^;faccre.Dolt;!lrina hec inhonorégra-tie Cf redemptionis Chrißi in eccleßa conßcruanda eß, amp;nbsp;iüa cfue uiribus cf merito noflro ßalute tribuit,eauenda cß.

Homtnibiis EretereanonnegamiisPaul Hcb.ö.et to.cap.ßribere, riccc3t^omßerinonpoßße,ut quißcmelßuerint iUumtnatiß prolabatur, condoniri denuo rcnouentur per reßpißcentiä: itë ijs oui ultra pec-' cauerint,non ultra ,p pcccatis reliqua eßße hoßia. Verum ,p labi cr ultra peccare dicuntur,quipenitus à gratia dei rece dunt,necp amplius umcü Chrifli ßacrificiu pro unico csquot; ue^ ro expiatorioßtcrißcio agnofcüt.Nam quitales ßunt er pe^^ ßeueräc,hi nunq gratia adipißeüturtid enim reifciüt et conte nüt,p quod folü ad gratia dei peruëitur,hoc eß.Chrißü eint qûcgrati.ïquâfidepercipimus. Qjtod ß ex fßirjtus inßin-du homines gratiä tiö/ßernät,ßed appetat, eäcoßequuntur, quotieß

^uoticfcuitq’ peccauerint gratia expctieriitt feu ad Chri ßü confugerint, C redimu/i enim retnißtoue peccatorü:et hic P^eiarttculiii nu!li ne^; tepori neq; numero peccatorum a» P^gtur,fed libere ^pponitur. Credentib. enim er agenti-

»^in (jiioij; dominicä, non tantü femel atq^ iterü, fed omni të porc noftne uit^ orainut. Petimui aüthac oratione,ut remit tantur nobit débita ßue peccata noßra:lt;juod certc dominai ^o lußijfct petcre ß nollet dare.Et dominai uniuerfaliter a-enite ad me omnes c}ui labor at is er onerati eflis,et ego ^^‘jMedabouobis.Etloan.Ehecfcribouobis,utnepcccctii. ^odß ejuis peccarit, (notate quod ait,ß quis peccarit ) ad ’^ocatühabemiti,erc.Petrus tanta luce prlt;edit!isßiit, ut do ‘Pßdiceret carné er fanguinöipß non reuelajfeßde

VH ueräet à Patre ipß datä^fe, et nihilominus cü lapfus ^jßt e“ dominu abnegaßet et abiuraßet,gratia mpetranit: Lucx «. ct dominus ipfusn fuijpßus exemplo fratres confolari iußit. i^tq; hiec eft Euangelica do{trinA,non aüt Hoßnanniaut A' ^apti/brü fuæfacHonis, aut Üouatianorü hlt;ercticorum, qui iam olim eadein diabolo authore docueritt. tqätalis ipfo rum doélrinOi homines ad dejßerationemadigit,

PoflrcmoeöprogreßuseßHofinannui, ut docuerit conlt;‘ quot;5 tra omnes jcripturas et uera pde,Cbrtltum umus tantu, non Mtmie, fed (/«dr« naturarü effe. Alij nomine quidë er numero duos na= nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5

nem unam tantum naturam eße docuit . Ita iüi quoq; inidta dicunt crßgt;eculantur,quomigt;do poß glorißcationein nulla, creatuyßt in Chrißo, fed humanitas clarificata in diuinant natura tranßerit. Sed haepium acßmplicë ChrißianZ non turbët, fedßmpliciter teneat quod feriptura et ipßt ßdes da fet.nempe, dominü noflrum lefum Chrißü ueruin Deum et

hominë ejjc in una infeperabili perfotncßc tamen,ut tMittrit twn confunäantur,äut infe trnnfmutcntur,fcd ^ult;£libet »!lt;( netit, ut non abjbrbeatur or euanefcat aut ceßet. Chrifii^ fnim in leternû Deoj ft homo »Mnct. Vtrancj; naturitCbfi' ßi Dauid difertè exprimit,dü eumßlitvmßuü nominAt.tüM fecundit carné filiuf ipßus efl,fecundum diuinitate ucro dominus.Et ita locü hunc Pßalmi no,Chrißuf tpfe interpretit S(i,7'tt?.fur Katth.zz.Qr D.Paul.Rom.z.Prophcta ctiäEfaitU uir^ gineconcepturäinquit, etparituräftlium:(luibiM uerbif tX primitur humauA natura Chrißi:nomcn aut dus fore imiM nuel,hoc efl,deus nobifcü : quoddiuina natura £^uediferte Maîh nbsp;nbsp;nbsp;cxprimit. Kicheits aut propheta Chrißü att nafciturum Bf

uina,altern de hümana Chrifli natura mtelligitur. Plurä ff flimonia adducere poffem.fed h£c fuffidunt. Nam ex hts qut uis cerncre poteR^duas in Chriflo diftindas naturiS,in rade perfona ifeparabilL,ac quodfecundü diuinitate £ternus, in mortalii,omntpotës et infinitus eß: fecundu humaiM natura tempons initiumhabet,mortalis,inßrmusacftnituseß.

ho° nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;refurrcdionc uero à mortuis qt glorißcatione Chrt

niincra nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;no defijt effe homo.nei^ humanü corpus depofuit uel dei

ec uerB cor ßcauitßed ueru humanum corpus feruauit or feruat,cr fi-fipruare ho^nts ädhuc nominatur,fed mortalitatc et infirtnitaté omne depofuit,cr corpori dcditimmorta[itaté,gloriaamp;'p9 tentiam. Pr£tcrea Patres euidenter feripturarü teflimonifs demonßrarüt,ueritatö corporis Chrifli clariflcatione ipßns non aboleri aut toüi, etiamß corpus glorificatum jfirituak corpus nominetur.Ciuiduero euidentius afferripotefl, qua quod à refurredione dominus ipfe uerîiflitem corpus et usu nerum etià uefligia difeipulis demonflrauit,ciim ipfuntflin tum eße putarent,Qr addidit:Spiritus carné or ofla nonha ^et,ßcut me habere cemitis; et T homa mittere manus w la

l’îber secvndvî, 68 tusfuûpermijît. Uë cjuodbreuipojl uero corporefuo coelös confcenditjCr in code ucnturns eftad iitdicandwifi uiuos ey Philip.j. iKflrtwoj,©“ po^Iori/îcdtocorpori mortalianojird corpo=. ’•'rhers.4. fdconformid faciet.Nos dût refurreüionët non ßgt;irituf,fed no/k^e cdrnis credimitt. Hiipij omncs dcquiefcdt, neq; fe db huiufmodi adniirabilibns f^eciildtoribiK çy Enthußdftii^, in nefcio qnd^ fubtilitates inducipdtidntur,qui!li neq; i[ß 'mtel lisant,neq^ dlijspoßiitt trddere.

Eu ÆUt quo trtiferi tdndë homines ,pgreßi ßunt:quod ßcili^ cet chriflû dominum exinumunt ey dnüttunt.t^dm dû qui^ di eorun diuinitdtc,alij hununi nAturdm negdnt,?y nöntd ‘idglorißcdtione ußq- dgnoßcuntßed ei deinde quoq; dmit ^'*gt;tt,quidquießoinChriJkrciiquumßbiferi(dntfNihil.Sed f’‘ec funt iufla prcemid eorum qui plus mdlis ßuis cogitdtioni qudtnfidei ?y ßmplicitdti fcrjpturdrum dcquießcüt, dt' i'ie nwltäs drduds res perfcrutdße uideri uolunt,

Aducrfus DauidemGeorgiutn amp;nbsp;Libertinos, stqjipforiim abominandos çrrores. Cap. 14.

ABomiJMttdos omnes Andbdptifldsßiperdt bldßihemus töeDlt;/Kid Georgius, que tertio loco hl hdcdbomindn Sdç bu d‘ifei.‘hconflituo. ttidmex htfœlici Anchbaptifmo or tus eß, fphcmi«. quodfuperiusin tlionAflerieß hiflorid dninuduertipotuit: fdi enim Dduidé Georgium fuo loini Eeidenß coiunxerunt,

,p uero dcßnguldri prophetd celebrdruiit.ClUddüt ßdii-^us udtes hic Anthbdptiflnrû prophetd Dduid Georgius ßte gt;'it,quiefo dttenäite.Td d Sdtdnd, deceptus ey totus obfeffîis ßit,ut ipßum non puduerit publice fcribere ey dicer e,oinne do^inühdéknus d deoper iüoßem,Chrißü, prophetds ey dpo/klos trdditd GT pdteßildm,imperßc{ld ey dd cofequen dum fdlutem mutile e/Jè,fudm uero doilrinaperfeildin eße dduerdfdlutem.Sefe ipfum, inqud,Dduidcm Georgium, ue

rum Chrißum or !ÄeßiScßßc,dtlcäum filiü dei, non ex c^r ne,fed ex j^iritu nAtH,in guë ^iritm ploie e/pifui fit. Se do tntvm \frdelii,eyueros filios Leui, uni cum uero tdbernAcn io reparaturum-Pofiremo fe iüum efie quipeccatd codonet, out referuet cr iudicaturuf fit extreme die,e:irc. Apagc Sd* tan,gui adeo impudcnter ZT turpiter teipfiim extrcmii temporibu^ cëjpiciendüexhibes.Cite perdatte drus, dui^ aut iüi,gui his abominandismendacijs çr blaßthcmijs eredi derunt,an aliguid Simoni Kago,gui fefe deü gloriabatur,ait Sarracenis atg; TurcisipforumKachometü exprobarepo teruntf duim autë miferi homines, ejquot; nuUiuspreci)fue^^ rinc inaufiiicati HliKonAfterienfes Amtbaptifto’.ucl bine ap paret, guodaufifucruntpro fingularipropheta celebrate hominctam abomimtbiliter bla^hemüfiupotius incarrM-tumSatana. Prudusprcetereafingularis Anabapifitul^^' pfo cernitur,gué deus conj^icicndum nobis exhibet fit forte refiîpificamus et Andbaptijmum omnis malt fonte Dauidis Gcorgij hifloriaydoéirirut illius,uita et obitiis,fopfi riori anno Bafilelt;e in publicum édita, çy omnibus nota ejt: guare ea de re non necefife efl plura ficribere.

res libre edito dammutit loannnes Caluinus,fidelifiMtlt;'t clefitlt;e Geneuëfisminijler.Hideopeccatum adforibüt,guoi

!• hominibus imputandum erat,çr aiunt,P)eüfieci(fie acoperi turn efifie peccatum Caini, Sauli, tudæ çyquot; alioru impiorttntgt; guomâficriptum efi, Deü operari omnia in omnibus: indura)^

X. fie Pharoné,exciecafiè ïudieos, Gentes tradidifie in reprobit fienfium,fialfis Chrifiianisfiub Antichrifiloimnùfiififo ejjt^‘t'quot; J, ciam erroris. Refiurreéhonem guogue carnis negant:gitlt;tt^ 4. guidam etiam AnAbaptiftnrumnimisfipiritualcinfieceruiu, t, GT alij ex aduerfiofiuas ofonionèsfiecutinimis crafiè naliter de refiurreâione locuti fiunt : perMe ac'fi tm

LIBER SECVNDVS, lt;9 trmätus, ebrius pocuîum, e^ulo autem farcimenuel co* üiingtiüiniinmMii tenens 4 mortuis refurreäurus ejjet. Sunt aiuem hi error es uetuftiplus quim ante fexcentos tiimasabeccleßariMn miniftrisdainnAticr refùtati ex fa' tris Uteris, qnos turbulenti iüi homines denuo in qult;tftione Meant,ad tnrbaildos fideles,^c.

Scripturadocetfimpliciter eS“ perßgt;icue ctinóiain hoc^‘quot;'” °'** mundo diuina prouidentia nbsp;nbsp;procuratione confifiere, con u'dinn^^

firuarizTgubernari. Deus cnim infua natura conficruat betnuc. CT5«6fr«£(t omnes res à(econditas. folem, lunam, fiellas, *• omnia elementa,^^ funäas res créâtm ,figeilabiles er ofieétabiles : er quoniain hominis caufa creatæ funt, Ulis profua uoluntate utitur ueladfalutemerconferuationê, Mladpaenam er interitum hominum. Nam manififium eß eonfiteri hoc oportet, imo quotidiana experientia do* oet,Deum uti bonis er ntalis angelis, ac eos mittere ad exe ^Mndamßam uoluntate inter homines : datetiamcomo^ MS oquot; incömodas atq; infirugifiras tempeilates, cœlos lt;e» ^eosficit,ç^ terram/irream; htec enim non uiribus er in* rlt;^xu planetarum fiunt, quamuis etia bis utitur deus : nec^ ii^mcreatq-fitrtuito accedunt,ut Gentesopinantur. Morf poq^ IQ- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;beüum in manu deipofita

junt. ipfi indices er uindices excitât, quipopulü fuum tue* lt;(ntur er Uberent. Senacheribum etiam er Nabuchodono* jorem deus per prophettts fieruos fuos nominat, quippe quo ^‘^minifieriopcccatapopulipuniret. t/i.ulta in hanefen ^^^l^minlegc,'prophetis, er Pßlmis prteßrtiin,legütur.

^Mid enim mquit, in te domineßeraui. T« d«« meus es, pcüu, h; “’’quot;pordwcrf in manibus tuis pofita funt. Verbum eins con

IW,in deo Jfier,aui,non timebo quid ßciat mihi caro. ^‘^ationes meat numerailitponis lachrymds meas in utre ifotnonne in Ubro tuo funtfDomineprobafii ine, er eogno

uifli me: T« cognofcis feßionem meain, cr furrciÜionen meam, intelligis cogitationem meain longe ante. Seniitam nuam çr accubitum tneum c'mgii:ey omnibuf uijs meis aß fueuifli Quia necdttm cfl ferme in lingua mea, ecce dom«i tu nefti totum ififum. Formai ea nbsp;nbsp;nbsp;antea cr deinde ßcio,

ex tenes manum tuam fuper me.ey'c. idem docuit filins uidis Chriftuf dominus in Euangelio : Sine me,inciuit, nibU ^^^‘^■^'‘^'potefiis.Nepilum cjuidemalbum autnigrum ficerepote^

ftis. Qiiisautemexuobisfoüicitecogitandojpolc^appo' nereadftaturamfuamcubitum unum^ isie timueritis uobts db his qui trucidant corpus,anàmam autem non po/Jitnt tru cidare:fed timete potiiM eum,qui poteH cr animam CX pus perdere ingebenna. Fionneduo pajferculi ajfirio ùe^ neunt,ex unus ex eis non cadet humißne pâtre ueflrof W igiturtimueritis, multis pafferculis prafatis uos.Veßriuf ro etiam eapilli capitis omnes numeratifunt.

omnk nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;deus,qui fuaprouidentia ex procio'a»

gubeinet.'” omnia regit er conferuàt, in operibus prouidetiti^ fuceordinem exdiferimen feruat, excreaturisfuispi'out ßierint.utitur ex iufta ex fandla fua uotuntate,tum adgrii^ tiam,tumadiramexequcndam. Hoc autem ßfcrintenCX ordinemjfcdlarenos oportet, quemadmedü bac infaerti literis proponuntur, neq^ omnia tur banda funt, ern3qn‘^ Peccatum^ bomints funt deo,er qu£ dei homini attribuenda funt.

quot;° primo lapfu non quidem abfque priefeientia det, propria tarnen culpa,in peccata incidit.et totus corruptUf, malus atq; uitiofus eß, ideoó; peccat, ex quotiefeunq^ ptlt;^* cat ex fuo,hoc eft,fua uitioßtate ex deprauata natura pe^* cat,ex ita peccatum ipßus eß, et manet:Satan uero tentait do,inßgt;irando, inßiüando, illiciendo, ex incitando caufaiH dat, ex auxilium præbet, ut peccatum ab homine perßeia^^ tur.Hoc autemhominis opus,peccatünempe, ueluticaint ciedenb

lieer SECVNDVL 70 «lifïK.Srf«/! {)erfecutionem,ïud£ proditionem amp;nbsp;fiirttmi, deo non e^ab homme imptitnndu/m, quaß deuf non hof iHfl pfCMfuw hominis operetur.Homo enim ipfe peccätivnt operntur, idq^ ex proprio quod ù corrupts or htereditaria Miioßtiite habet. Etfi dutem deus opus ct'perfondm impio

( id quod Libertmi uehementer urgent dd confirmani’ dtim abominandii fuu/m erroron) ßub prouideittia fud com^ pleilitiir,^^ illi^ pro fdnfbt fud uoluntate utitur,tdmen hie peccdtwm non tollit dbhomine nbsp;nbsp;deo imputât: non e=

tiain excufat opus dut perfonAm hominis, quippe qui h£c non re/jieilu diumte uoluntatis ,fed contra detim ßcerunt, propria malitia nbsp;nbsp;nbsp;cupiditate mflmóbuq; diaboli:do=

t:et hoc luda proditoris exemplum, quod in Eudngelio ex^ ipßus diaboli. i^am quanuis deus in rerumgubernA t‘one diabolo utitur, tarnen is non excufatur,neq; ipßus ma lum ac turpe opus,dei eß opus ,fed eR^ nominAtur opus Jetane. tüßi: jßiritum mendacem contra Achabum (quë iurepunire decreuerat)ut per prophetas ßios feduce^* ^^tur:nihilominus uero deusipfa ueritas efl,mendaciaodio habet, er prophetas non iubet mentirùfatan dUtem menti» ^nr,^ exßuo prophetds decipit : propheta uero mentiun» ^‘^’'txpatremenddcif. Deus tdmen interea tpß) utitur ut ^drnifice abfq- uUa ßilt;e ßtnihtdtis contaminattone, ita ut fa idiia çr eorum qui feduHi funt malitia non excufetur.

Cdufehuic deferuit Chriflifententid,qu£extdt ïoan.S. ^p‘Satdn ßit homicida à principio, cr m ueritate non per ne pccc»ti. Jutit,nAm non eû ueritas in eo:quotiefcunq; loquitur men» ddciwm,cx fefe loquitur,quia mendax eji, ey- mendac'q pagt; ^^f-Nominat dutem pdtrem,duthorem et originem,quem» ndinodumetiam Gen.f. Hucetiam ß^e^ldnt uerba laeobi, hcohii n Çw itafcribit: V nufquifq^ tentdtur, dum à propria cupidi» ^lt;deabflrdhitur zj inejcdtur, Demde cupiditas pofleaquH

eoncepit, parit peccatum: peccatum ucro peradlumproÿg nit mortem. Idem ejuoq; de origine peccati Paulus docet, quipeccatu/mab kdamo in totumgenus humanumderiua^ Rom.f. tum docet bis uerbis : Sicutper unum hominem peccatum in mundum introijt,acper peccatum mors:cr ita in oinnes homines mors tranfijt, in quo omnes peccauerunt. idem quoq; his uerbis docet loannes apojiolus etiangelifia: Omne quod eft in mundo, cupiditas carnis, çy libido oculo rum, cr ßijius uit£,non efl: ex Pâtre, fed ex mndo cft, Q£l committit peccatum,ex diabolo eji: quoniâiam inde à prin cipio diabolus peccat. Ad hoc patejùélus efl:filius dci.ut dif foliMt opera diaboli. Exhisfidelibus apcrtum efl, peccatü quod hominis proprie efl, deo non effe imputandum, idea quod cundlagubernat, et creaturis pro fuo arbitrio utitur. Kominibiis autem peccata ipforum cr mteritus imputari debent.-quemadmodum cr certô in feipfo unufquifqi expe‘ riturhocfuumopuseffe,quod cr omnes pij flceruntqid peccata/uadeplorarunt. Deusutiq; peccata prohibes : cr iuMit,nolens iniquitatem tues.Pfal. i- Puifi^ peccata, nonutluumopus,fcd utnoflrum comiflinn coni tra ipfîus uoluntatem,ucrbum cr pr^ceptum-

Moncm'in- ^‘it)nis,çr alijs fimiUbus locutionibus(,quales fupra à tiber «lutarit. nbsp;nbsp;t'inis adduiiie funt')utuntur,ex ipßs facris Uteris inquircn^

3.. dum efl quomodo deus induret çy exc£cet, cy quo fenfu di catur deus mala operari, an homo ex fua mala natura nou operetur, çy omnis operatio peccati deo imputari poflit. Dicimus itaq; diferte deum dixiffe. Ego 'tndurabo cor Pha^ raonis,ut non dimittat populum: (y eodem modo h£c uer^_ baàPauloadducunturKom.9. cap. no autë hoc loco coflci tur,nonetiam ipfumPharaonemfuitm corex 'mfitaethi^ reditaria uitioßtate deprauaffe: aut ideo quod deus cor i«= durauit,

diuinam cjquot; hununam indurationem eiufdemgene ^^cJfc.Exodi enim ^.cap. fcribitur, Pharaonem iiojeoquot; f^aronc uocato,dixijJe:Peccdui etùm nüc: dominus iuflus,

cr populus meus impij.Sed pauio poft fctjuitur : Vi dens Mtcm Pharao quod ccftajftt pluuia er gratido,çr to= ffdrua,addidit peccare, indurauit cor fuum ftruorti fxorum.-ç;^ hoc modo Pharaonis corretentum fuit /tcdi= nitteretfilios l/rael.Exhisautcm maniftftc apparetPha= taonis indur ationë ex ipfiuspraua natura or tain cffe, qua fpfcpeccauit,cr pcccatum fuum libéré conftjfus eft.Q^od nutem dcus dicùur cor eins indur affe, id ftcit ut omnium re f^nigubernator,ç;riuftus iudex hominum, abfq;fuaculpi( Ct' uitio.Dcus enim indurat, nonnouum peccatum zx ««« durationem ( quippe qua ante ex lapfu er peccato in hos »dne eft)inferendo,fed fö quod hareditariam duritiam ho= »liniimiioncinollitaHttollitjCridiufto iudicio eriHi^in pceitam. ltaq;induratiodeinon eH inftiiratio er operatio peccatiftmilis uitiofis hominum operationibui, fed potius equum iuftißimi iudicis iudicium er pecna pcccati,

Eadem ratio eft excacationis ludaorü, traditionis tium in reprobum fenfum, efftcacice erroris quam deus fis Chriflianis er Antichrifto immifit- Nurn de ludais quos j. Efaias 6.cap,àdeoexcacandos effc dixit, idempropheta fic loquitur:Surdi audite, et caci intendite uifum ad tiidcn^ dum.Quiscacus nift feruusmeus’lerc.Paulusttero, ftobteilum eftEuangeliumnoftrum, qs quipcreuntobte= äum eft:in quibus deus huius f eculi (hoc eft diabolus) cxc£ cauit mentes infidclium. Et in eandem fententiam hac alibi de Gcntibiisftribit: Gentes uerfantur in uanitate métis fu£: Epher. . cogitatioaein habentes obfeuratam, er abalicnata 4 uita dei, propter ignorantiam qu£ eft in ipfls,propter cæcitaté cordis ipforum. Et denuo alibi de Gentibus jeribit : Deus feRoat.t.

îHw nMmfè[kLuit:ipf! uero i{uivm Jeum cogn{gt;uerint,eu»i nÔ ut deu/inglorificarunt, neque gratiäs egerunt, fed Mni ßih fuitt in rdtiocinAtionibu^ fuii, çx obtenebratum eH defipi^ ens cor eorum.-qudtnobrem ftiiltifÀâtfunt,cy' traditiidco «-» reprobum fcnfum. Deßlfis autem Chriflicinis fub î.Their.î. cijfiflo idpjjt apofhltts fîc fcribit t Antichrifiiaduenttuerit ex efficacitdtefatan£,ctvm omnipotentidjCrfjgnis acpro^^ digijs mendacibiK, çr ctim oinni fraude miufiiti£, in ijs pcreunt : pro eo quod atnorem ueritatis non receperunt ut falui fièrent.Propterea igitur mittet illis dem efiicacitattnt deceptions,ut credant mendacio: utdamnenturomnesqtU non crediderunt ueritatified acquierunt 'm 'miuftitia-

Ex bw autë tefÜmon'ijs non dijficulter 'mteüigi pote^^ modo,ratione ac orime dem homines mduret,exciecet, det 'm reprobumfenfum,?:^ efficacitatem erroris innùttat. terum quidam hæc omnia uno uerbo 'mterpretantur,(^ du‘ ptrmiuiteunt,Deum has res qu£ fibi et uerbo fuo aduerfentur, pee* mittere : quod ucrum efl, modo ne talem permißiom^”* bis imagmemur,qu£ deum à gubernaculis reratn amotsut) Cr otiofivinfiLciat, e^fatan£ acpeccato omnein pegt;tep^ concedat.tJam nifi in hac permißione dem guberndtioue rerum fibi referuaret, peccatii coerceret,diabolu ieëh copefceret cr repri)Wrt, certepernicies CS“ latim feuiret ct rueret quam hununumgenm fieee po^-Deus mala nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;potentia mdlum 'm bonum,ey' perniciofafie‘‘’‘^

ucrtit: cr tnala qu£ iüis mmittit,ipfiorum bone ipßs tit. Vnde etiam fanbh mala opera, qu£ fcilicet ipfis nw^e rant, deo afcribunt,et mediaper qu£ malumcôntifi'umej gt;nbsp;in quibm peccatum cr iniquitas erat,ßlentio pr£tereui^‘ ïdquedclarifiime 'm duobmfîngularibm dciminijlei^J^ boGrlofephocernipotefi. lobmenim à Sab£is

LIBERSECVNDVS. 7I tó fatan^e mjiMuf^oliitui,amißK Uberif, zrferuis ocj-(ifis,nonMtdiabolü Mt Chald£os hacftciJJe/cdtDomitms lob i. (inquit)dcdit,dominui abftulit. l^on quod dtaboÜ ofiuf, zy (^haldieorum rapinas cr c£dcs deo imputaret: nam uitioße reuera nMl£ ailiones, diaboli hominum pro-' pria r^ebant: fed quoniam fciebat deunt non tollere nw* tiumirebui gubemAndU, zx damnum quod i Chald£is, malimt quod à !^alo Ulo acceperat,impedire er auertec potuijfe: uidebat autë deum id non jiciße,fedpermifîffe fierùquod tarnen eerto Jlatuebat 4 deo fioi m bonum, er probationer» ßHunt effe:h£c itaq; eum fciret, deo totü ne» Z^iiumzromnefuumdiimnum afcribit propter ittftaeiui S'^beniationem, er propter bonum, ae ait, Dominus dédit, dominus abjiulit. lofephus uerofi-atres fuos côfolabatur,ne (’’ißirentur quod ip/iim m Aegyptum uendidiffent, er 'm» l^tfe 4 deo prami^m e/Je, ut iUis res necejfarias in ea re S‘onepr£pararet,er ipfo^ m uita conferuaret,itaqi fe non •^b ipfis,fed à deo iüue mißbm ej]ë. ^on autem hac oratio» lofephus peccata fratrum fuorurn extenuataut deoitn^ P»tat;fed illa fuo loco relinquit, er propter bonam deigu» b^gt;Mionem,qui malum in bonum conuertit,ait : Non 4 uo b^gt;ledàdeohucpr£mifriisfum. Et idem dar ius inter pre» Gea-so. iatur his uerbistVos cogitaftis de me malum, fed deus uer» titiHud in bonfrut freer et peut coràm cernitis,er feruaret ^gnuw populum. Hane refronfronem fujfrcere arbitror ubominando frrori Libertinorum, quipeccata impie ab ho minibus 'tn deum transfrrunt, er Uli imfritant. Nam ex hac fxpofitione er coUattone fcripturarum, cuiuis apparct, deo omnem honorem,nobis autem peccatum er ignominia deberi,quemadmodum Daniel ^.cap.loquitur.

^ueruntiam olim Pauli apo/kli atate improbi homines, Derefunei quorum alqrcfurrcdionem mortuorum in uniuerfumne^

g!trunt,quosPaului grauiter or ßrtifereonßtduit, t.Co* rmch.ii.cap.itd utnonopmfit longiore dij^utatione: alif ucro fierunt qui refurreAionein iainefie dicebäitt: contrahosPaulut z.Tim.z. cap. Qui uerofubtilemquttn^ dam er/piritualem refurreélionem confinguntabfqiCitr^i pe,lt;i ucteribus (nam iam olim apud ueteres quoq; hic error agitatus ßit)folide cöfiitati ßint, præfcrtim 4 Tertulliano, er lt;i ß. Hieronymo in libro quem firipfit ad Pammachiiti» contra errores loannif aierofolymitani : nos quoq; debit recopiofefiripfimus libro iz,commencariorum mEuin^t lium Niatthici.

Stuitte uero ipforum cogitationes, quibusfibi eon/ingiit milites armatos à mortuis refurrciiuros, nullam uerißini^ litudinemautoccafionemexßcripturis h.tb£t. Paulusenim fimplicitcr nos tranfinutandos inquit, id^ confijiim ey momento,tempore extreme tube, eye. z.Corintb.^i.G' ’• Thef. 4. Hrfzïcfimplicitatem pij teneant, er confiteantur carnis reß(rreäionem,quemadmodü infymbolo fidei congt; tinetur, er uitam eternam : Libert'mos aute er omnes qui refurreéitonem in dubium uocaiK,fiigiant. f^am itbi bet 0^ pinio inmentibusradices agit,nullam efjè mortuortmrej furreäionemiibi nulla eft fides, neq; quiequam boni fterari aut expedlar i pote ft à tarn abominandis hominibut.

Contra abominandos en orei eorum qui ar/ bitranturdxmones lt;3^ omnes impjos poftremo faluandos efle,amp; uetus Teftamentum reqeiunt.

EX Abominandorum AriAbaptiflaru numero adhueal^ fuperfunt,quiarbitrantur deum poftremo poft iudicili o’^fti‘*^f^ip^^‘urum.Nam ipfum non pofte in eternu ira* fei. Pr eter ca feculi out eternitatis nomen nS femper per* ,, petuicatem,fed quandocu diuturnitatemJignifieare. Itaque tondel»

altcjuando omnes impiosuni cum diaboliifalujLn-«ose/Jè .Hlt;ec horrenäa do£lrmd,quie nullti argumentii niti

ad nihil aliudfacit ncc aliimi 'm fine diuulgatur, guànt ^plantandäturfjcm impiamuitam. Quaenimratione latancertior de nobis efie poßit nos 'm ipfius potefate fiirct ^Mmfi hue deucniainus, ut nö ampUiK metuenda putemus ^ittnAfupplicia. Puit cjuidê hoc dogfnaetiä apuduetereSf femper enim diabolus fibifimilis efifad uerbo dei repudia-

ejli'm lucem autein reuocatum efl: à loanne Denkio,uL 1'0 alioqui doéhjfcd ejui columuA ZT princeps efict Anabar tgt;dßiciefelt;;i£,quihuncAnAbaplifinifruillum edidit.Atta* »’fiiDenkius ante obitum refipuit,zr hunc atq^cieteros er f es,inter quos Anabapt^mû quoq^, dammmit et reuocauit. i^am cum 3afileä uenifiet,multum diu^ egit zr dijßutauit «w lorfhf Ofcofrfmpdrfio, miniftro tum temporis Bafilien fisecclefi£,ab hoc dei beneficio conuerfus efi; magno enint ipfius labore fi^udio tandem effvüü efi, ut Denkius res uocaret dogmata,et uitam emendaret,poenitentiam agens, qui breuipofipie 'm uerafide obijt.

tAulta zr magna, ubiqs 'm facris Uteris de amplißima er Qaomodo ^perfirutabili dei mifiricordia ßcribuntur. Dauid enim urumquot;!«! inquit, Kifericors clemens efi dominus, longus ira, er « mi nultusmifericordia. Non m fieculumcontendit, neq^ ina^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fit.

ffrn(w«ir(t/«f«r,ppî,toj. Hiccautem omnia dicuntur de ** conditione er fintu hominum in prtefenti uita, non de Ulis quiiammortui, er in alia uita ßunt. Quandiu mpriefenti uitafumus,gratiamdeipofiiimus adipifeiuera poenitentia ex ßde: fi aut ein abßuera poenitentia ex hac uita migra= mus,zrdei bonitate abufi fiimus,eamq; eötempfimus, tum nihil reliquum efi quàm lt;eternü exitium. Hoc enim Paulus Rom.i.' docet : nam mquit, eos qui copiam benignitatis,toleranti£ Zr lenitatis dei contemnunt,ne^ agnofeunt ße dei benigni~

ADVERSVS ANABAPT. tittcâdpœnitentiitm muititri^recondere ßbi noniram täii' tum,fcdthefaurum irie dci^td pœnAincX uindiélMprO' priam.EtadTheffàloniccnfes itaquim apertißimeferibd' Donünus ultionem inftiget i/i gui non nouerunt dectm, ne^ dußcultam EuMgelio domini nojlri !efu Chrifli,çiui pceiHf* pendent teterno exitio, cor am ßeie domini er potente ip* ßut gloria.

Kon decet dutë mißeros mort ales uerba domini fiio modo interpretari,co modo quofe ßrendo exifliment: into omnino non cönenit nos dei indicia arguere, aut ea corrtttd pere,Qradnoflrumfenfumdetortjuere. Etfi enimittorni* tatis autßeculi nomen panels aliquot locis pro diuturnitidt Itfurpatur, non tarnen fequitur id eodemfenfu in iuiieio at^ accipiendumejje, prießertimcumfcripturie expreße doce» ant, ieternam dammuionem non tantum diuturnäßre,ßd perpetuo er ßemper duraturam. Etuulgo h£cbenedijeß^’‘ nuntur cum dicitur, teternü quide diuturnum eße, fed dtß turnum non efße æternum: poßfent autem multa teflinto'i' adduci ex feripturis de perpétua damnationeetpot/Miß'* nos panels erimus contenti, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Danielis tz.ßc feribitur'j Et multi qui dormittnt in uere terris euigilabunt,alq ad leternam uita, alij tid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

ignominiain er contemptum. Qjei autem popidnm iujttti docnerunt, fklgebunt quaßßellce inßeculü er in teterntnn-Cluodanteprophetadixcrat iLcolam) ieternum,iddeitt dicit(Leolam uaed^mfeculum er In eeternum,hoc efl,P^^ petuö abfq; ßne. Ita enim interprétés tranßulerunt dotiodnieternum er ultra. Alij, In ßculum er tttuin.E{ieronymui,ln perpétuas leternitates. Septuag^‘^gt; dsTèiv(vwaK.àii-ri,ïn£ternutn er ampliustquid auteeßlt amplius abfq^ßne Eadem interpretationeChrifintm^' uangelioufusefi,cnmait:Ciuiinmonnmeutiißnt,

Jjûcf f» ßlij hominis: prodibttnt, qui bona ßcerunt,in re= l^’rredionem uitie:qui uero tMla egerunt, in refurreilionè

[èu condemnAtionis. En dominus non tantum inquit ^^farcéluros ad iudicium feu condemnationê(iudicij cnim ionien etiarn condemnationemßgn:ßcat:')fedinrefurre~ ' ^ioitem cödemnationis, uidehcet ut in codcmnationeper^ P^tuà maneant, ncq; confumi poßint. Refurreólione enbtt 'i^^'ceciderant zx euanuerant,iie^ amplius extabant, res ^‘O'antur z;- conßcriiantuf.

^ßi£ 66.dominlis inquit,Vermis eorum non morietut*, i^nis eorum non extinguetur. Verba hlt;£c dilucida ßunt • ^indubitat£ fidci.t^on inquit,düi ardebunt,ßed, iÿiis co» ^‘^‘'^nonextinguctur. C^umdominum interpretem habe^

qui in Euangelio Marei fecüdo aitßatius eße mincuni Mitüp: ^^S'^ßdbtnregntvm caelorum, quàm duos pedes habeittent ptoijci ingchenndm,in ignem inextinguibilem: tibi uermii '^orum non obit,z:r ignis non extinguiturf Quid qu£ßo cLt ^‘uspoßet dicifiJamß ignis non extinguitur, tum ignis ßi=i i^rißculi non tantum diuturnus eß, qui tarnen aliquem fi^ ^gt;n habcatßcdperpetuus qui nunquam ardere dcßnet, ZT

qui in ipfofunt torquere, ludicium igitur amp;fententM ^brifli ex ipßif^ ucrbis hoc modo bene 'mtelïigimus de fup= ^‘eio £ßrm,quod nunquam ßniatur, quando diäurus cß,

4 me malediéli in ignem ietcrnum,qHi paratus cfl Matt-tf. diabolo zr angelis eius.Quare Chriflidoitrinam, zx con» jepionem omniumfanóhru, quifemper unAnimter orßtn piieitereonfißißunt, eßß aternAin ßoelicitatcmfidelium,et ^iertiAßuppiicia cr condcmnAtionem mßdelium ,firmiter amp;nbsp;immote tcneamus.-ßudeamus ctiam er oremus deum ar Jitibusprecibus,ne£ternonoflrocxitio experiamur con . oemnAtionem er ßupplicium tcternum atq; perpetuü eße.

Bctiptor« f05 jhiuimuf,c[ui uctus tefk^ïwntum reijciitift, quiteßinw* ftïmëriw niaqu£exSloadducuntur addecliranda er coufirnMdit ieflje. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Chrifliauiefidei, autuderrores ßlfudogUMt^

re(ütatida,non redpiunt, er aiunt, Teftumeutum uetia iJt* rogatum eße,quad Pauluidoceat Heir. 8. îAofent item btt' bere tedam er uelatam freiem. Puit autem peflilens hie er ror etiam ueterum hteretieorum,ut 4 Tertulliano traditur. t^eq; animuduertunt miferi homines ,fefr dum uetus teßi* meneum reijeiunt, nihil ex nouo referMre,fed id fmul citm ueterireqeere.î^amiüaquæ innouo teftamennto propO’‘ nuntur,eonfrrnMntur teftimonijs ueteris teftamenti. fi dodrinA ueteris teframenti nullius eft uuthoritatis, etiunt noui nihili erit, quippe quod reiedis er ineffreueibus tejli‘ monijs comprobatur» Nemo prteterea nouum teflAmtntimt abfq^ ßeriptii ueteris tcfiAmentiintelligerepoterit.Piumid de dlqs tdceam ,primum caput l/latthiei totumexueteri tefiamentodefumptii efl. Sepofitoigitur ueteri teßumento tanquam inutili,quomodo quiefo uel unicum hoc caput ex* adeintelligipoteritf

ueceris’uf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Heir .8 .cx kremiicßu potius dei uerbis,ße

ftameniinS ratiocinutur:Duwnouum dieit,antiquauit prius.'porro abrogatam q^od dntiquatur er fene(cit,prope eft ut eudneftat. Difter nendiedutemhoelocofuneceremonite er ftriptur^e uete* ris teftamenti.Scripturie cnim manent, er perpetuo utuer bum dei ßtam duthoritatem feruant, dcftdcm merentur, neq^ unquam dntiquantur aut dbrogantur: ceremonie auté dntiqudtlt;e funt er dbrogdt£. Ac mdniftftum eft Paulum erleremidmnonloqui dcftdcris Uteris,Çed de faeerdotio Aaronis,de tabernaculo er frer is uaßs, de facrificijs er lijs rittbus ueteris tcftumenti.Leganturenim 8. err eap-epi/klie,er freile hoc quod dixi dppdrebit. Scriptures auté ueteris teftamentifuo loco er dignitate manere, er w» eccle ftjsau*

fijs iiuthoritatcm habcrcyZ^ publice debere legi, nunc coin probabo tefiiinonijs euangclij,amp; doilrina. atq; exempla apoflvlorum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■*

Cbrifl:u^,quod negari nonpoteft,fequefter eß et doüor itoui tejlanieiKi, hic autein in Eu.-tngelio ubiq^ nos ad Icgem ^P^'ophetMremittit ,quagt;nobrem ipforwrn doólrinAnon fß abrogata,fed authoritatcm retinet, nbsp;nbsp;nbsp;in ccclc/ia præ^^

dicari debet. LuciC 16. diuiti apud inßros petenti, utfratres )‘*^‘tinortuomoneaiMur,necripß ueiiiant in locum cru' ‘^‘“tw.reßondctur: Habeiit Niofem acprophettis, audiant ^o!-Si fAofcm nbsp;nbsp;prophetas non audtunt, nequeß quis ex Dominus

^,^i‘^i^ßfcitatitsßierit,credeiH.DcindeLucte4.cumdo' quot;quot;’“‘.‘L ^^nusmfynAgogam tiazurethiaddocendumueniffet, da= 'àmamp; pro» ffl tlîi liber EfaiiC prophete, quem non abiecit, dicens, p'’“as. teßamenti tempus nunc ejjè,idcoq; ße nolle ueteris tegt;

J ‘^nuntiltbros^edpotiusacceptumlibrumaperit, crpar=t öi.capitis récitât,cr interpretatur,çr ex hoc prophc ^‘^^uangelium populo prédicat. Similiter cumpoßrefurgt; ^^^ionemimortuis EnMuntem cuduobus difcipulisiret, P^unam ad eos concionem d refurreâione fua ex ueteri te-» hmento habuit. Ita ndnq; fcribitur: Turn ipfe dixit ad eos: amentes zr tardi corde ad credendum omnibus qua: locu Luc* X4. ‘PWpropheta: none hec oportuit Chrißum pati, CT »«= f'oire ingloriam fuam^ Et exorfus dMofeçr omnibus pro P^i^gt;interpretabatur Ulis in omnibus fcripturis qua de fe J^iptd erant. tHeminem autem arbitroritd inexercitatum vß inßaeris Uteris, çr igndru rerum Chrißi,qui dicat hac ^^idetusteßamentum no pertincre: quia uero Chrißus.qui ^‘un a mortuis refurrexerat,do{lrind aque ut ante extAoße ^P^^pbetis defumpßt,neceße eß hinc confequi, dottrina hriflißu Euangelium doceri ex lege ey prophetis, et id^ ftrco eorumfcripta cxtare, authoritatem hdbere, er reels

frfri debere in ecclefia,ut ex iüii ßlfd dogn^ta confîdeniKgt;'gt; çr ChriftiaiMcon^rmentur explicentnr. tJain ineoii^ C£ipiteLuc£ paulopoßfeguitur: Dixit^dominui difcipH’z Us,ilifum:(ertnones cjuoi locutui fum ad uos,cwin adhuc e) fern nobifcim ; quod fcilicet oportcret impleri omnia fcripta^^ in lege Mops, ey prophetic, Pfabnb,de Tuneaperuiteorum mentent, Minteïligmnt feriptura!. LUCiO :!,4.

ApoRoü Qdibi ZX beatut Petrus apopolui Chripianos reinidi^ |n xdicarût ctd fcripturdt ucterii teftatnëti:nAm cum dixijjct, nos à do^ ftainnno,« PuangcUcam e:^ dpoftolicam doélrinam aeeepijp, itd îios ad id’ dit : Habemus enimfirmißimum fermonem prophetariiw-' t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^diejàcitis quod attendatis, uelid lucernlt;£^plendéti f»

' obfcuro locoyufqucdum dies iducefeat, ce lucifer exogt;'iatuf incordibustieflris. Quibus uerbisaperte tefiatur, fideles redle ßcere, quod attendant fier ip tés prophetarumteSoDn-«lt;U h£c lumen, no tenebras:lumen inquam,quod plendeat in obfcuro loco ,imcgt; quod luceat ufquedutn dies illueefeot-Exprophetis enim caufam falutis cr Chriftum doinimM difeimus ,quinon tantum lucißr,fed ipfe fol iußiM cfi-S-'it'' emplum prteterea Petri habemus,qui die Penteeofles aece^' ffitritu fanâo, cum iam in uniuerfum in nouo tefiainen^ to concionaretur, concionem tarnen fuam ex ueteri teßd^ mmto defumppt,zy’ cÖfirmauit. Legatur enim a.eap. A^-Qjtodp etuis dicat beec in ludteorumgratiam ßdla epe, qui adhuc à lege er prophetis pendebant, er àferiptis ue^ teris teßamentijhuic obijeiemui Philippi exenmluin, Aethiopem hominem Gentilem ex . capite Ejaiie ad fide Chriftianam conucrtit,cr baptizauit. Extat autem hifio' fia htec in Ailis apoflolorum. Si autem dixerint aliqui Aflt; thiopem huncprofelytumfùiffètnihilominus tarnen uerum nanebit ipfum in Chrifliana ßde inflitutiem, ey Euangelß ex Efaia

W Efailiprophetii cdoâitm elfe. Ç\uid âutem dicent de Pau ‘0 Gentiumapoftolo,gi{i ad Romanos fcribit, feà deo uo- Rom.ï, ejje ad pr£dicandiim lS.nangelium,quod ante promis

Jeratper Propbetasßios infcripturis fanélis f Ç^nidautent (larius dicipotell,quàm quod idem apoftolus coram Agrip pt rege çj- peflo praßde, fidei fuiC rationë redditurus,aiti Miumentum à deo nadus, perßiti in hune ufque dicm, ieflificans turn paruis, tum magnis, neq; quicquam dicens extra ea qua Mofes or prophète prlt;cdixerunt futur a effè. ^i^peanChriftuseffet pajfurus,an primusex refurre^ ^nonemortuortvm effet lucein annunciaturus huic populo

Gentibus. ais uerbis Paulus uniuerfamfuam do^rinam eoniplellitur,Qr earn ffripturts firmat, et ex ficripturis de* l'wptameffè tefhtur.-ac Euangelium fuum, quod Gentibus ptedicauit, non aliud effe quàm doitrinam M.ofîs izx pto'-pnetarü. tdeoô; Timotheum cr fub eins nomine omnes pios eeclefiie mini/tros hortatur,utlcripturis adha;reaiît,cr eos populo Chrifliano in Chrifiifidepr(edicent, z.Timoth.j. et 4’cap.

'i^ontrahecopponitur,nofrufiraMoffm, cumde mon' ledeffendiffet adpopulum tlraeliticumyficiem ueloobte'’ ^tmhabuiffeffgnificatîienim fùiffè, Mofiem unà ciem pro ciesueiat» pbetis Chrifli aduentu fùiffe tegendwm er abolendum. Sed nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

fetipturarumperitihanc interpretationem aUegoriam maxime cum multa euideiuia teftimoma,qult;e hacknus addux'mus.huic interpretationi aduerfentur, zx peffertim cum Paulus longe tneliorem afferat his uerbis: üaq- obduruerunt mentes ifraelitarum : namufiq^addiem i Cot.t-hodiernu/m[ idem uelamen m leiiione ueteris tejtamenti m ^tnonrete(limt,quodperChriftMn toüitur. Sed in hune upq; diem quum legitur Kofes,uelamen cordi eorum impo= fitumeli.Poflquamautem conuerfi fùerint ad dominum^

toUetur ueUmcn. Hlt;ec ejl uera mterpretdtio iüiia ucUmi^ nis,ijuo nobis Mofes er prophetic non penitus abfcondun^ turner ex ecclefiA Chrijïi tolluntur, fed ludieorum ciecititi reprafencdtur, dc docetnr Chriflum erfidem in Chrifium ueldniendufèrre,erfdnum inteUeólum Moßs er feripturii rum confirre,dc ipfds utiles er fdlutdres nobis ßcere.

Nouum ie» Ad hunc dutem mteüeéium iuudmur fcriptis noui teßd^ dîHntJr ™ gt;^nti,eudngelifidrum er dpoftolorum,ciu£ueldmendufc'' pretationé runt.Ndmedqu£intAofeleguntur defdcerdotibus erfquot; veteris, nbsp;nbsp;crificijs, obfcurd nobis funt fed cum ex Eudngelicd er P‘^'^

liiiddoélrind, pr£fertim dd Hebr£os, didicimus Chriflui» noflrum fdcerdotem er fdcrificium effect urn ueldmeii toUii: tur, er cernimus, er in fdcrificijs difcimus mortem dc fup^ plicium Chrifti.cjuomodo inquam liber dti, er ipßus jangui iw dpeccdtis expidtipmuStldeo^i ex N.ofe er prlt;^betis ebrifttim quoq; er redemptionë noflrd docere poljùmusgt; permânere nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dutcm er perßfiit hdc rdtïone in ChriftidUd ec^

in«cclefia. cleßdnontdntum feripturd noui tefldmenti,uerumetiäigt;t ueteris:er ex ipfd fideles peterc poffunt argumentd er td-tiones dd Herum fidem explicdnddin er coißrmdnddin, er dd jilfddogmdtdrefiitdn^. At^i hunc ufum uetus feriptu^ rd in ecclefid hdbuit,db ipßs ufChrifti teporibus. Qudm' ‘ obrem Andbdptifidrum errorem , gui ueteris teftdmenti feriptd reijeiunt, ut dboinindbilem er bldjfheinum in uer-bum deijdgnofcdmus er fitgidmus.

Flures AnAbdptiftdrumfeckts hoc loco comemordrepof fem,uerum bis lt;ju£ enumerdt£ funt contentus ero, er fiquot; cundum librtmi, ejui dlioqui in muius uolumenqudin mibigrdtum fuerit, excrcuit,finidm,er idtn deinceps dd Cenerdles Andbd-ptiftds reuertdr.

An ecclcfîa Anabaptiftica fît ucra 8^ deo acce p(aeccler]3,quemadmodumipfiia(Hant:uelqua« ' lis alioqui fit ecclefia ca quam ipfi habent.Cap.i.

PRinw libro huitu operii aducrfm Andbaptifi^^capite oikuiOjComnKmorauiîi. dogmata communis?^ gene tur Gene« i'alii Anoibaptiftdrum do{lrinte,quibiM etiam ipjorum inßi= fata Grnwres comprehe/tduMur.-pollidtui autem fum eo lo jogm»«? ^0, nw enumerate qt confutatis peculiaribta ciuibufdam fc ^nabaptiftnrum, denuo rediturum ad ilia communia ^«dbaptijtirum dogmata,ac ipfa,deo adiuuante,examind=i fKiquot;«»!.©- ueris teßimonijs diuini uerbi confutaturu.duain ^brem dcinceps, de o adiutore,Jjngula eorum dogmata fepa ^^timaggrediar,?^ id quambreuißime poteroabfoluam. p - - .

Pnm« ipßrü dogma eft,quod feipfos unicam ueraCbrifti g,”quot;de aÎ ecckfîà, deo accepta,profitentur cr iudicant, et docét,eos nabaptiftt ~ 1^iltiipß)rüecclef!amperAnabaptifmiireceptiftint,nÖde ere uîlam communionem habere cum Euangelicis aut uUii ** ^uftecclefijs. Duie autemfunt huiiu dogi^is partes inter h nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;connexe. Qttarumprimah£ceft, Rna-

^^ptißieam folam efteueramet deoacceptam eccleftam: omnesdeberchac ccclefia contentas

vftifieq; uUarn cum alijs ecclefifs communionem habere, ne Euangclicis quidem. Etfi uero confutatione confequen dogmatum hoc quoq; explicatur et folide confutatur, amen utres imlius cognoftatur, qutedahoc loco fubiugam,

^ttod faltem in primo ipforum dogmate Anabapti * P^)reuecernitur)omniafuadi{kl,,confilia cy' ftda,,hucdi cut“quot;opii

riguni,ut feparationem cr fchifmAfitci.int:ne)npe ttt nesduellitnt aut fraudulcnter àbducant ab ordinArijsfuii :c clefijs paftoribiis, quo catM ecclcfiajUcos no a’ttpliiifà' ' nbsp;nbsp;nbsp;deant/acrdi condones non audiant d fiàs pa/kribus,neq; i»

iüis coctibus preccs fuas deo per Cbriflum ojfcrant ZT adorent, ac facramenta in fuis ecclcfijs ZT' fdt pajbribtit tionperdpiant^non eleemoßmAm pauperibiis conferant,i^ queuUis alijs honeftis conuentibus mterfint. QJio autem p dliuspoßint efßccrc,ßgt;lendidc loqiuintur, ecclcfijs er ipP rum miniftris borribikter conuitiaiitur,Gr iUis odium quo» poffunt maximum conflant. Qjiid cnim atrocius de nobis,et quad minus ferendumßt,dici poteft, qudm nos no cjfe dei et CbrijH eccleßam ƒ interim tarnen c£ci er indurati hottunef non uidentßc conuitiari deo eiusq; injHtutis.erßbigraueP dei iram conciliare,dum eccleßas lacérant,er facros ccetut j. Keg- »Î. dißipaitt.Hieroboamo ttanq; ßmiles funt,qui ipfe quoq; pO' pulum à facris cœtibus ab/iraxit, zx boc ßdo dcum irritd^ uit,ita ut er ipfe deinceps per omne tempus letatis fu£ nid-lafruereturprojßeritate,er fuos quoq; perderet.

Anabapti, Qjtis cnim uere,^^ deo teße,de noftris ccclefijs (ßM o' u neeeßiw nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Chrifli caute funt) aliter pr£dicare poteß,quant in u

gt;t^tn tiiftitutameffe,qu£cumuerbodeipug^tiVerbuwdet mfnia'eria t^ttmi audimus,de poenitentiafeu emendatione uit£,amp;' inßituMc. mißionepeccatorum in nomine Chrifli : deüpatrem folum-

modo in Chrifli nomine inuocamus : facrantemis non alitef utimur,quàm utàdomino funt tradita : beneflcëtidnoflrant erga pauperes in Chrifli nomine declaramus.Omnia autent publice coram deo,n5 in angulis, peragimus : deum publice coram omnibus celebramus; id quodfequenti capite ettiden tins declarabiinus.CXu£naim ergo res Anabaptiflas abfler-ret^ An tales non funt Chriflian£ eccleß£f duamobreiu Anabapti“

tuerc nouM eccleßdi gt itiiniftros,?^ hoc modo dijjenfioties ft intentes turbds excitare. î^S itbi nulla eft idololatria,ftd tlotli-iaa fana facris Uteris conformis,uera adoratio dei,re=‘ ftcramentorü ufustibi turpe et ingcs peccatü eft,fî quit ffipiivmftparet,zr alios eodem adducat,^^ diffènfiotùs ata ^tie deftShonis participes facial.

Qi^ndoquidemuero AnAbaptift£ futis ecclefîiU otnni- Anabaptu alijs anteponunt, obiter cr quafî 'm tranfîtu 'mdicabo, qitalesnàreuera fiitt ipforum ecclefice, ut ifti qui à nobis ad cfie lieras Jp/oî deficiunt,perjficue coràm uideant quàm bene fuis rc= husconfulant, quàm iujbtfit ipforum defecho. Primum fooidotirinA'm Attabaptifticis eccleftjs non eft pur a zr fa Ooamp;tia», hda,conftiKicns Euangelio zr apoftolorumdoilr'm£. t^ani ^‘ingelica zï apojhlica dotlrina,humlt;tnas uires dcprimit, ^0 nos natura peccatores Zf perditos ejfe ofte/idit: uiciftim ttetogratiam zs^ nûfericordiain dei fummopere célébrât,et docet, nos iuftificari et faluari folaftdc per Chriftû,nonper Ugem aut opéra zr mérita noftra. Ex aducrfo Anabaptiftia et dofhres de his pr£cipuis dogtnAtibus,qu£ omnis bonifun danuiuunt funt,nihil dicunt,aut faltem paucis att'mgunt:ur ^entaüt tantum humana opera,itaut pleriq^ exiftiment ,/ê P^^nitentia zr proprüs operibus iuftificari zr faluari. Ont nibus autem notum eft,quid de hac dodrina Paulus pronun tiet^quimacriter ipfam 'tmpugnet.Quonia autem 'm fchif= ptect». fgt;Mtefunt zr permanent, neq; m catholica ecclefîa deum 'm nocant,preces utiq; eorum non funt iuft£.Baptifmû facrum Sawamct» datum à domno,utfit initiale (ut ita dicam)fce^isfignivm omnibus his qui funt 'mfaedere, teffaram fu£ priuat£ßSli9 ms et confid£ fandimom£ faciunt.Cocnam domini, qu£ eft comuMnis commemoratio mortis Chrifti, zrgratiarum a= mofipfi reftrmgüt,et tantif fandis iUis fiatribusqui ex ipfi»

fum[eihfitni, comnuinicant.tiiferos peccatores reijci^» ^itaittmnuK peélM percutiant,cr uocifercittur cum gclicoillopublicäito, Deuf ,ppitiut ejh mihipeccatori. EX

botiAopcra nugnißce ihnt:lt;piibuf tamé nMgna, cx pctrtc dcflituuntnr. Non cnii^ talii efi rcfîpifcentia qualem inilant. Bcati apo/hli Mßri^ ptis fuii docuerunt uere bouiti opera, er«t aha prtete^^* amjdocentfamilidm honeße zr atnanter curare,in rebttf h gitimis magiftratui obedienter obtcmperare. Sed in bus Anabaptiflee turpiter délinquant contra boneflain otco Horrtnda nonüant crpohtiam. Coniuges enim quiplures annos bont difsidiaquj flcac amice unàuixeruM,fefetnutuodeferuittpropter bui Bxfadunt? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;» defirunt etiam charißima pignora crfamiH-

' om. Nam quod aiunt fc bac Buangelij caufafaccre, refutnut mus lib.i.ca. 9. er lib. i.ca.sApJïintcreapaßim uagantnr, uxores cum aliems uiris, ntAriti cum alienis uxoribus,no^gt;*_ er interdiu,locis cultis cr mcultis.nonabfq; magna fußgt;hf one etgraui offenßone:imö ubiq; oberranty nec ufquamdo' mti habent : çr cîi ex diuina uocatione domi ipjos laborart er familia cur are oporteret,illic effe nolunt,ac fic fegetni, utillicnonpoßinte/Je aut tolerari, aeq; fe ullonwdojn^ firui patiütur.Simulaût euanefeit omnts diledio fratru,fo rorü,j)pittquorü et familiarui,ac eius locofuccedit omnu i* humanitas erga liberos et omnes familiäres etfidos atnicos-Sequitur etiä inui^tzi pertinocia, qua conftantiam nomnit, et omnisbenignitas er lenitas in aßteritatc acerbitatéq; tatur.Nihil ab ilUs auditur qua querelte,iudicia er condënti tiones aliorum omnium, turn hominum turn negotioru. Q£i uero itafuam ipforutnfamiliam negligunt,quomodo qMjO, aliorum rem familiäre uera charitate promouerent^ adnufdum autem oeconomiam euertunt, ita politics quoqtu» quantum in ipfts eji, lacérant er dißipant. inftitutifunt nia

^‘firdtufà deo ut conferuent tucantur plt;tcem,tranciuiUi ^‘lt;t^m,honefhdem,«conomiam:ita(^ hocagunt cum AnAbtt ptiftis, orjtudiofe ad occonomiam curandam reuocant: ue~

ipfi mAgißratui ntAledicunt, cotumAca et mgrati funt, ipfos'per conuitiiim Gentiles nominAnt, çr aiunt neminem Chrifiianum poffè ntAgiftratu füngi. Ex quibus quiuis coüi ^tfeosquimmagißratufunttnoneffe bonos Chriflianos. tiacautem ratione dei inßitutum coiuumelia afficitur. Nf-W(«t pr£terea uUum honorem exhibent,er quofuis abfq; ul la l^norifßgnificatione alloqtMtntur,ac cuniiis iüiberauter ’yIpondentjMagißratui no obtempérant, iufiurandum non ^o^tCrß forte dederint, non feruant, indicia erßipplicia jontium improbant. QmßtK audaiier er temercSatanat ^adunt,(:^ in illis rebut ubi non neceffe,ßed potiut pernicio }‘W eflthominibus religionemfaciunt.Htec tMla omnia cum Plt;^^petrÀt,nolunt hiec pro malis er uitijs agnofeere, uerum pWextu diuini Ipiritus er uerbi ea ornAre er colorare co ’^'''^‘^t.Hisexpoßtis nihiladdam: arbitrorenimomnes qui

predittßtnt,facile ex his qult;e de AnAbaptißica eccle tantum poffè intelligere,ut deinceps nuUoß-^jplendoreßbi oculos perßr'mgipatiätur, ut AnAbaptifti.

pro ttera ecclcßa agnofeant, cum nulla iußü er folida J’S’^uer^ ecclefite habeat, er ea qu£ iam commemoraui-^“^ypttblice faciat.Ex hit uero omnibus, hi qui à n^ra aj '^l’aptißicam eccleßa defecerunt,facile cernunt,fi modo n. .y''’ nbsp;nbsp;fnat non njeliore,fed potiut détérioré loco con^^

Ecclefîas Euangelicas lieras ccclelîas efle,quä Oismultaemédationiuitædéfini. Cap. i.

!\jprobaboßrmisargumentisueritatis,no Secundum X \fitASeccleßas,qut(s AnAbaptiß^e ut falfat er contra-

tji« deo,mfamlt;tnt cr reijciunt,folase]Jc ucras.deoacrept^f ecdcßas, er populMn Chrifti. Ecclefia Chrifti, extuf fidelium efi in bis terris(.dc bac enim nîte tantum loquiniur, interim tarnen non ignoramns mtenum cr externM ecclt fiam cfjè,r^ nos idem corpus ejjè etiam cunt illis guifunt in coclo)certas notas czpropriafignA habet expreUat(erlgt;n det,per cju£ in hoc mundo poteft cognofci,cr ab alijs cceti; f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bus difeerni. Nam de apojklica ecclefia Lucas feribit, pttji

uerafjè ipfam in dodrina apo/hlorît,in comunicatioae,frlt;i^ £iionepanis,t;::r orationibus : ofiendit autein uera ftgnAcc^ ef}'e,puram,diuinAm,apo^licagt;n

' dodrinAmtorationemfeHinuocationemdeitreilumfaerä* mentortim ufumtet communicationem feu charitatem Chri flianam,

Dz uera amp;nbsp;Primum itag^ confidcrabimus,anfacra diuinA âpO' dodtrna*^* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;proponAtUT in nofiris ecclc/tjs. D(

ruptam effe, ZT cundos homines fua nAtura damnAtioniob Gaiat.j. noxios e(Je,ac folüper gratia dei in Chrifk àpeccatisexpi^ ri,iuflificari çr faluari,idq; ex fola fide, non per legé âut lit

Coioà: I t^ofidnii operatin Chrijto aüt folummodo uitam Zf i,Coc.}.io gt;da bonApojita effetextra Chriftum neg; uitam,neej; uHabo nA effe: chriftum unicum effcfundamëtum ecclcftlt;e,unicitfi^ caput,unicûpafkrem,principem,regem,TAeftiam,faccrdO' tem, mediatorem,facrificium, inftitiam, redemptioneinff faluatorem,ct denitj; in ipfo effe omnem plenitudinein. autem dodrinAabundat in noftris eccleftjs,crfemperftde^ liter traditur, ita ut ipfi ^uot^; AnAbaptifla; noftris doftori' bus conuiticntur,cxiftimdntcs noftram banc dodtrinAin le' uem nimis effe zr remiffam,quemadmodum lo.dognuüedt inteps exfonetur.

Vf aute m euidetitim apparc(it,nos in Zuangelicii eccle=^ bum™”^ ftjs retinere apofiolicam doilrinAm,feiendem efi,nullam do if™ ^irMin untere crreeiptà nobii abfq; te/limonijs ueteris ct noui Tejh.menti:neq- cuiquam hoc perinittitur in noftrls eccleßjs,ut exfuo capite ab/q; uerbo dei docent. Scriptura fura ueteris noui Tc/amenti, ucrum, inqunm, dei ucT'^ bum,efi lumen nojirarum eccleßnrum, régula, ßAtun M.er~ (urulis,iudex,lydius lapis,zr fundamentuntjcui fidem,pre ces,facranienta,charitatcm, o' omnes-ailiones O' negotia eccleßx madificamus, ut de omnibus rebus certi o fecuri fimus.tinbemus aut cm in tradenda doélritM Chrifliand,ru-dimenta o mtroduóliones adplcniorcm fenfum.'R.udimen- RuaimenM ta nomino Catcchcßm iuniorum. Nom in cateebißno iumo- Chnaiiiae fes edocentur quidßt deus,quod eius ßtfoedus, o' lcx,qu£ fitueraCbrißianafides, quicuertepreccs ofiacfamenta fint,quid priinum credeitdum, o deinde ex fide facieiiduin fit ab bominibus. Prteter autem htec rudimenta ßmul quoq; pleniorem doilriiMm habemus, co modo o' ratione quo i-pfam 4 domino accepiintis. Habemus enim interpretationë Forma p» diMinæifgiîçj-EHrfngeifj, propheticorum o' apoflolico-^^^^*^^^* fnm firiptorwn,qu£integraiufto ordineccclefijs nofirts propommus,et ad ipfarum todificationem publice docemus, tiocemus item ex firipturis fumma capita feu dogmata no^ fire fidei, O' falfa atq^ erronea dogmata itidem exfcriptU'^ risconfutamus.Homines affliëios, o' qui tentationespatilt;^ UMur atq; deieiHo animofunt, confolamur uerbo dei O' qu£ raEMongch'o extat confolatione:eodem quoq; modo £-grofos uifitamuSjO' ipforum animos,inhisipforumnecefii tatibus,tentationibus o' angufiijs,erigimus.Docendo item eofirmamus fideles,et urgemus ad omnia quie deo debentur ojficia facienda.Doccmus item uere bona opera,quibus dea Ksglorificandus o' ceietrdnd«« ejî. Verum etiarn ordinein

A D V E R s V s ANABAPT* honorum operum tradimM î ttempe,deum effe inuocditdiM ddorandum,driMnduim,iüifidendum,ö' beneficia ^ato animo agnofeenda, ita ut nos totos iüi commitiamuft et patienter ac firma, jpe eaferamus qu£ twbis intp0nit,ÿ^‘^ tiam robur ab ipfb petentes : deinde ueterem homiiuK* docemus occidendum efJe,Gr nouum hominem deo ofirent dum,ut noftrimt facrificiumfit rationAle,uiuum izs“ Jpiritu^^ le.-prteterea proximo docemus no tantum nullam iniuriatn infèrendam efje,fed cunilis beneßeiis ornAndum, V rd charitate mferuiendivm efje : Jingulis item bominibit^ Chriflianis in ßia uocatione deo fideliter feruietidû effe, uera fide cr charitate:quemadmodum t^ofioli quoque pr£ fcripjerunt minifiris ecclefiarum, magiftratibus, itUsquii^ aliquo tnunere uerfantur,parentibult;4tberis^coniugibiu,fif uis,mercenArijs,mercatoribus,iunioribus,fenioribut,diiiiti bus, pauperibus, . Si autem in his rebus delinquiturjt peccatum aliquod aut offendiculum committitur, babeinn^ poenas cr increpationes feu obiurgationes ex uerbo deide-^ fumptas.De bis autem omnibus unitierfa ecclefia teftinunt* um ferre poteH, ChrifiianAm cr apofiolicadodrinAnt, iis haitenus enumerata efi:,in noftris ecclefijs feruari.Qtif^ obrem cum inter cuttiblfîgnA uerlt;e ecclefiæ pr^cipuumfti ChriftianA cr aboflolicadoitrinA, acnos priefiantißi»“’ hoc atq; diuino figno non careamus, indubitatehinc contra omnes noftros aduerfarios conßcitur,nos ueram amp;nbsp;dto acceptam ecclefîam habere,imô ecclefiam noftrà umcd,t^ tbolic£ GT fanihe Chrifti ecclefice membrum effe.

De uttij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deinde in precibus aut orationibus ecclefia: noftre /«'

Chriftiano eft.lSiuUascreaturos inuocamus aut ucneramur,p nnum lt;eterntvm,ucrum,omnipotentcm,uiuum dewm, per tùcummediatorem aduocatum lefum Chriftum. Prater hue nuüos alios aduocatos habemus, eo uno contentifumittt , feintuf

LIBER TE R TI VS. 8l pWKi Cr credimus,iplum optimum ac unicum mediatorcnt patri charum cr acceptum,cuiuf caufa nos ab ipfb ex~ ai^imur.^^am etiaoramius exßdc çx charitatc, noq; quic^ totracius uoluntatëpetimus,fed nos feinp ippus arbitrio co

qua: nota eft domino,^ à nobis dotnintca oratio appcllatur^ In omnibus noftris neceßitatibus ad dominum confugimus, amp;nbsp;iüi iwftri cordis defideria aperiinus. Habemus dcmde in noftris ecclefijs deo acccptam interceßionem, qua fideles in bis terris indcfinctcr deii orant,pro infirmés et ijs qui uarie ^^^‘‘'^^ur,proaberrantibus,peccantibus,anxqs,lt;egrotis,et uffiitlis homimbus. Pr^terea habent etiam noftrlt;£ ccclefi^ fiudcs dcijQ^ multipliées gratiarumailiones pro omnibus ipfius beneßcijs. Cum igitur hlt;ec ccrta fiiuicr' negari nö pof fintfcquitur nos fecüdam lt;p{oqs notam er fignü. uer£ Chri ftian£ nbsp;nbsp;apoftoltcte ecclefia: habere, er ueram ac deo acce

Tertio loco conftitutafigna, uerie ecclefi£ faniln facra-Dehctiiuf fnenta,Baptifmum er Coenam domini,n£mo negare poterit innoftrisecclefqs extarc.Baptifino eosin ecclefiam Chrifti fecipimus,quos ipfe fuos effe tejhtur,per ablutionë pecca-torum,quos ipfe loco liberorum habere ft:utuit,ut fint pecU‘

de in nouitate uit£ deo feruiant. Cœna domini in reccnti me nwriaretinemus Chrifti domini mortem er liberationem nobis partam,ac teftimonium er facrameimi habemus,cum fua carne quam ^p nobis mort i tradidit,nos ffiritualiter pa^ feere ad uitam leternAm, er fanguiiK potarc er mundare: uniunturitem omnesfanciiunà cum ipfb in unum corpus,ut ineo fanäeuii(ant,erdco in Chrifto infempiternum laudes dicant etgratias agant.Quoniä igitur, quaittum ad tertium

/DVERSV S ANABAPT» hocßgnü,nihil twftne ecclefite deeß,dcrtuo ecclefiiix ucr^,Ci^ deo acceptiH eccleßds eße et fore. Etjt i’’ tereaßdeliwm falutem non eo modo facrameittis aüigdnu^t ut arbitremur eos ideo non eße in eccleßa dei, i^uifignit bi careitt nuUo conteinptu, fed cjuod propter tneuitabilemi^; ceßitatem ea non potuerunt habere: nAin hic ilüs fubfcri'”'^ mut, qua de hac rc D. Augußinut ex facris literii cotijctt-pßti^fuceflionemLeuiticumS}.

“ ' minui in Euangelio ait, ex bac cognofcendos eße ueros ipjgt; ut difcipulos,ßnon tantum uerbit fideles mutuo fefediugdh o»n- iJ» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;reipfa.Hacautemguogueextatinnoflr^^‘^‘^

fijs. QjMuisentminmultischaritas extm{b,fit,tiicip’‘ men in multis ardet,ciui hoßibui fuis igiwfcuitt, cunt init^^ cis in gratiam redeunt, zr cunüis pro uiribus fuii ciunt.lAifericordia quog; extat in noßris ecclefi^t}'^^^'^^ centia erga pa}fperes,in iuuadis, confolandis Cf traiklndis egenis,inuifitatione iegrorü,in confolation^‘‘/e éhrum, Praterea Xenodochia Cf iJofocoiniabent tur ,fic ut in ijuarto figno ecclefite nullum ßngularetid' . reperiatur,proptcr quod non poßituera eccleßa eße. i,cs'amp; patllt; nbsp;nbsp;Accedunt poßrento bis omnibus uariit Cf ttiulta tent *

entia in ad» tiones.perfecutiones, er affliiiiones, quas experitur Wßi eccleßa, cf nihilominus durât, Cf in omnibus uincitgtat dei Cf ui diuini/firitus,qui fe multifariam declarß, ^3' tJr cit ut eccleßa deum femper landet, confiteatur, agat er feruiat,cr ut fideles noßrte ecclefite pleni eonßl^ tione,cr l£ti,fœliciter in uerafide ex hacuita migreM-_^ bis autem omnibus perßieue cernitur er difcitur,noflra t cleßa ueram Cbrißi eccleßa eße. Quamobrem uos Attoba' ptißte ( ad uos enim fermonem meum conuerto ) lUinqua itaueßrama noßra eccleßa defeéHonettiexcufare

tit, ut wn hoc ucre de nobis dicatur, uos fcilicet, ijuanditt non ad nojlras ecclefias redit is, fed in ueftra ßihone permit netis,Jpoitte cr fcienter turbarivin O' dißidiorum inpopu-lodei author es effc, o defcólores ab eccleßa Chrifti. ldcogt; ße multum contra uos facit Pauli adhortatio, qua ad om^ Ues fideles ufus eft,fcribcns:Precor autem uos fratres,ut jfie culcmini dißidiorum O' fcandalorum authores, prater do-' (Irinam quam uos didiciflis,O' declinetis ab eis,0'cgt;Rom, t6.capite.

Verum hoc loco Anabaptifta obijciunt,fc fequentibus An ecelclîâ ^ogmatibus fatis comprobajfe. nos non habere ueras eccle= fæ“ fias.-quibus reßiondcmus,nosfingulatim in omnibus dogma nxuos amp;nbsp;ui mamfiefte probaturos,ea qua: ipß afifierunt,nihil pcni=

Addunt illi fcriptum efie, rcgnum dei non effe pofitum I'ltuerbisfed in uirtute : itaqueß qua eccleßa à mundo fepct ^‘^tlt;(fit,inquaß{iis o' reipfa ex uerbo dei uita inftituatur, ueram eccleßam : ß qua autem non fit feparata, Jedinea rcperiantur homines abfquepaenitentia, qui non uiuant, ita ut multum eorumfidei O' charita^ talem ejfefalfam ecclefiam, à quafilios deifeparari oporteat refiiondemus, nos uerba Pauli i. Corinth, 4» ^ofenfu admittere quo ab ipfo fcripta funt,longe nempe di~ ^lt;^tfo ab eo quern ipfiproferunt. î^am ex Pauli uerbis nul^i 0 modo conficitur, nullam effe ecclefiam ubi funt homines f^p«nitentes, o' aliquidfidei atq; charitati deefl, ludas fuv ^ fi’^fejius homo fuit in apofiolorum cœtu, O't^menni-^^^niu ea eccleßa uera eccleßa erat. Nonne dominus i-Pje dixit, in eccleßa zizaiùafore inter triticum adfinein mundU Nonne Paulus Galatas ecclefiam Chrifliiio=^

objcqui, an nmingens uitium eft f Quamobremftijuitui'f non effe priuandos ecclcft£ tituLo notnine.aut ueram ec^ cleftam non effe apudiUos, inter ijuosfunt alicfua uitioft membra.zT nonnuila in ftde charitatc deftderantur-Corrinth*quot; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Qjioniam uero in bac parte AnabaptiftiS multum

multos ni- ptngunt,caufam hlt;tnc euideiitiits exponam, ft forte fuot et“ refipifcant. Paulm eccLeftam Corin' (fuidein faiiihtm cj-deo dtlcéhintno' fe cccufiâ. minât,ac abundantem omnibut dei donis: attamen multit î.Cor.i. uitiofa erant in hac ecclefta, propter quie 4 Paulo re^

nes. Vtide Paulus ait, Adhuc caruAles eftu:quumetiimin uobis ftitt liuor, çtr contentio, cr diftidia, nonne cariutlt^ eftis etr fecundum hominem inceditis' Etenim quumduit quidam,ego quidem fum Pauli.-alter uero, ego pint ApoHo-4, amp;nbsp;$. ca. nonne carnales efttst Paulo poii eos dicit inßatos effe, eutn tarnen inter eos tabs fcortatio audiretur, quæ ne inter Gentes quidem nominatur. Keprehendit quod iniuriamftbi imt tuo facerent, iudicio contenderent fub Gentibus : quod fcortatio alia qiuedam peccata inter ipfos ejfent: quod coniuges fe nvutuo defererent, zr priuata authoritatc 8. repudiareiutquod ingredcrentur idolorum tcmpla,c^ c“® 10. zmgnA offtnftone ederent quie idolis iminolabantur. In ft-crts coetibus, tain uiriquàm foemine Corintbiorum,fein-ordinoite gercbaiH Cocna, domini turpiter abutebantur, ‘ ita ut Paulus diceret, ipfos hcec ftciemcs, non cdere cccnAin dominicain,etr bunc quidem efurire, iUum uero ebrium eP-fe,acipfoscibumbunc pbijppsadiudicium cr damwiio-nem fumere. Prlt;ftcrc£i donis ftiritus faniii ad contention nes,fuperbianiey‘aliorumconcemptum abutcbantur. Hoc autem ait apoftolus fieri ex deftig charitatis. Linguis f-h'«)« abittebantur in fun ecclefta, zx multa iiiordinatefies

LIBER T E R n VS. 85 iiitt. Prêter h^cgrauid peccata çr uitia inpreecipuo do= gtiMte ßdei errabant : dubitabaitt entm de mortuorum re=i Jurrcéiione. Quis autem potcril: dicere uitiacommemox rtttdleuid,çy defeéiU'S feun£uos quofdameße^ Et tarnen nihilominM Cormthiacaecclcßa, in guo omnia hiec uitia erant, deo accepta zr uera eccleßa fuit. Cij/amobretn concludimuf,etiam npßram eccleßam non amittere eccle-fie nomen, propter nonnudos gui paemtentiam non agunt, V propter peccata amp;nbsp;uitia atgue nauos alignas guos ha= bet, fed nihilontinus ejße CT manerc ueram iefu Chrifli ec^ clefiain.Sediam dcinceps caufasaudiamuspropter guas ttabaptifta arbitrantur noflras eccleßas non effe uerits,at» gue ideo ab ipßs dcßerendas efße, crc.

An nulla penitus emendatio uitæ fit in Elt; uangelka ecclefia; atquefi nulla fit, an ideo non fit uera ecclefia ; ac Anabaptiftas iniuftc feipfoSjfeparare ab Euangelica ecclefia. Ca put 3.

PRi»«lt;i zr prcccipua ratio Anabapti/hrum, gua pro= Nuiiam bant, nofirM ecclcß^ts non cfße ucras eccleßas, zsquot; i= mcdationé^ deofeab Ulis feparari oportere, tails efl: in ipforum eccle= ßjs AnAbaptiflicis efße manifcfhin uitlt;e cmendationem, fed lî» cffc. m Euaitgelicis ecclefifs nullam dcprchendi emendation: j, ncin,Meriwn plebem abfgue reßpifcentia uiuere obnoxi~ ampeccatis zr flagttijs- Etß autcin hoc dogma duobusfua perioribus capitibus fatts confutauimus , zz oflendimus gnalis fit emendatio Anabapti/kirum, tarnen hoc nuncad^ tiimtw, peterenos ab Ulis da am zr difcrtam rcjßanfio:: «ein, (tnconjîkdtttur uerum Euangeliunt pure prmdicari i« nojtrii EKrtngeticis ecclef js, an non Si non rede pr£~

äicMUi,erro)\moftenc{dnt: fed hoc non poterunt face* re, f^uentadmoÎMn fuperiori cnpitebreuiter ojiendimuf-Quamobrein dlteriimfequitur,nos Euangelivmmnofiris ecckfijspuredocere. Quod cum itdfit, pracipuam ue^ rlt;eecclefi£ notdm habemtu, neque ecclefiam noflrlt;tm ad ttihilumredigunt uitiacfnieui, ^uOnuitafeurefipifcen-tistfideliumdeprehenduntur, Tumuutem nonhaberettius Herum ecclefidm,fi uerdm doitrindm dudire fdcrameit-tdpercipere nollemus,fedfugeremui ea uituperdreinuf, quemddmodum AnAbdptijiie fdciunt: çr fi item infuper pec cdtdnofiranonpropeccdtii dgnofceremus,feddefendere'' muf,neg; pdteremur reprehendi.

vera'eccie* Chrift^ tpfe docuit, coUeg^it ecclefidm, CT fidelitet P» njuoj ef integro triennio laborduit : dicite nobis hoc loco, AMbd‘ f*’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ptiflie,quantum ipfius dodrina populus etnendatus fueriti

an non manifefli cr infignes n£ui in apoftolicd ecclefid fuC' rinte Quoidfiuerum fdteri uolueritis, confitebimimWit tdntum 'm populo exiguamuitie emendationcm fui/fe, ue^ rumetiam in ipfis apoftoUs multa defiderata fuiffe, propter qu£fiepe cr grduiter d domino fiunt reprehenfi. N««» dutem ideo quod exigua fienticbatur emendatio uitiCyGr pdf tius fidelium er at numerus ,nulld ecclefid Chrifii tempori-bus fuit i Quod fifuit ecclefid, ut reuerdfuit, turn mttfte condemndM no fir dm eccU.fi am, nbsp;nbsp;fie abed feparant pro=i

pter uitid or nauos qui inipfit deprebenduntur. initio ue-ro huius libri dixi qudlts fit uefira illd manifefiA emendatio, acplurd pofifiemdddere, quiehoc tempore prteterire uo* to, Hoc dutem dico, dei munus uos inuadere amp;nbsp;eius ittdfi cid, dum tarn intolerandd temeritatefideles ipfius iudicdtis, MiW,uj. nbsp;nbsp;eontemnitis dtquereijcitis. An ignordtis doininwm iufi

fiffie rete in mure proijcere, CT pifces quoficunque compre-henderit,tdm bonos quam malos extrahere: fie enim eos fe^ leéluriimi

leélnrurt ? Item debere nos cxire in oinnes aids, ontnes ti. g«oj)”tpfrràî«j ad nuptien adducere : fe enim dgnitnmm zreieàurum eosqninuptialemueßemnonhabentf Non guod nemo in ccclepd puniendusßt fed ut iudicium cfuod domino pertinet, non uendicemns nobißpfis, zreccleß= am anguflins conflnngagt;nns,^uàm ipfefecit aut iufit. San^V^ii fru-fitdcwm ç^deo accepti ßudus uerie fidei, uelMicon= Domini fcieniiibondi, qu£ extra Euctngelium nonreperitur, ßgt;es bus (uatcs pleM confolatione, ardentes preces, gratiarvmadiocr^'^^'^'^^' inuocatio dci, pite cogitationes, dolor aninùde peccato, interne pugna, carnis aduerfus f^iritu/m, modeßia amp;nbsp;hu=: militas coram deo , pax animi, patientia , glorificatio dci,giiudium^irituale, gt alij fruitushuius generis fo* lideo noti funt. Externos aittem fruftus, qui fub horni-num iudicium cadunt, hypocrite cr mali cumpijs amp;■ fi~ delibus communes habcnt : imo quandoque hypocritte ma-gis abundant his ßudibus, çr fandiores uidentur quant fwgulares amici dei, idquodin Pharißei c^Publicani c' xemplo apparet LuctC decimo oiUuo capite. Quare cum non omnia Anabaptißtc uideatis , nolite ita temere no» ßram eccleßam iudicare, quaß nuUaßt in ipfa uitee ernen-datio, Conßderatce hac Pauli uerba : Proinde ne ante tem~ pus quicquam iudicetis, ufque dum uenerit dofninus,qui oquot; illuftraturus eß occulta tenebrarumtCtc, i. Corinth, quarto capite.

Praterea ueflrum iudicium, quo omnem populumno^ ßrie eccleß,eimpoenitentein, peccatis er flagitijs obnoxi-ç^a^s con^ um pronuntiatis, aduerfatur modeßite er charitati Chri- démte non fliat^. Niß for fan neminem piumprieter Anabaptißus xißimatis interris fupereße. Helios prophctacum quo=}.Reg. iji dam tempore in huiußnodi moleßis cogitationibus er er» rore uerfarctur, ut exißimaret fe unum ac folum ex omnia^

hM delminiflris[upereffè, à domino reprehenfiii fuit,^ui il li ait,adbuc yoo o.fupercjje bonorum uirorum gui Baaleiit non coluerint. Cur non ctiam uos quoquc cogitatis,dctm i» medio improborum hominum nunc c^uogne ftios eledof habere^ iionpotejluere denobiidici,(juodin noflris ec^ . nbsp;nbsp;clefijs non habeamui uerbum dei. At Efaitii propheta ff'

flsiurtuerbum dci,ubicunque id prædicetur,fuum fruiiwm ferre : qua ergo fronte uos no/iras ecclcfiiss omni fu-ilu j^ioliatis f An non cum ecclefiM twflras itain iiniuer^ fum damnAtis, faltem aliquo modo ex horrefcitis ƒ cum do-Mîtiii. rs. minus dicat,iUosnon impunelaturos,qui contempfrintC!'

Eda in uc- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quodammodo nos adigitis, qui

r:t ccckHa alioqui filere maüemus iUis de rebus quartern commemo-tcAa^effe' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iuchtntiauideripoffet) fecerimusutcommcntorcmus

‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' noftra: ecclefhe jnanijeftum prol^edliem emendationem,

ccrte id iuftius ac ucrius O” certius quant Anabaptifi’O fecerimus. olimfuerunt htnumera; fupcrftitiones, ß’e-dra apparuerunt, zr fgnAfadla funt, qute omnia in ne-ftra ccclcfia priedicato Euangelio euanuerunt, CT quant iam deprehenduntur. Pratcreamultis abufihuspij Chriftiani grauiter oncrati fuerunt. lAultorum piorunt confcieiu:i£ grauiter angebantur magna anxietate crme-tu. lam autan confcientiæ è uerbo dei confolationemha-battes cr confirmai,deo uera fide confidunt, ipfum a-inant, glorificant, CTquot; ita ut oportet metuune, ac pacatum tigitofcunt. 'Sicgariitem non potcfi:,inulta fcelera ct‘ gitia fubîata , cr bonas leges aduerfius omnem liixtem latas efie . Qjtod fi h£ non in uniucrfiim feruaittur, quemadmodtem oportebat, tarnen nihilominus res boni ut bon£ proponuittur , zr contra maU reprchenduntur Ztrprohibentur,utfaltemmctum cuiuisinijciant. Adhec multi

LIBER T E R T I V S. Sj* fwlti funt uiri boni,tempérantes in cibo, potu, uejlitu: alij intérim intempérantes funt, quales olim etiam in apoßoli^ eisecclefijs (utfupra docuimus ) aliquirepertifunt. Multi qui olim temere iurabant, diuino nomine abutebantur^ qui turpiter çy- obfeœne loquebantur, qui mercede condu= ^icomra eos arma fèrebant, à quibus nuîla iniuria affeSît ^atK,bi nune turpe hoc uitiegenits reliquerût,Gr modefict pacifiée,or honefte coram deo cr hominibus uiuunt. Agni tio dei zr ficripturarum intcïleâus tam omnibus nunc coin nnmis efi,ut multi pueri m noflra eccleßa interrogati défi ^lt;^gt;lege,precibus,facramentis,adeo apte refirondeant, ut fi olim'uiri doclifie refigt;ondijfent,non modo fatis uifum effet, nerumetiam admirationi fiiffent. Ciuod fi interea multi quoq,ffunt qui iurant temere, qui rarius orant, imô or are ncfciüt, tamë iHi apud omnes uiros honeftos in nuüa leftinui tionczy honore funt, cy ad id quod honeftum efi, foUicitan f«)' CT «rgentur. Plures praterea funt coniuges zy domus honeftæ in no/lris ecclefqs, quartmi fimilia; ccclefiaruin h CO haberi poffent : nam multum ey diligenter legunt fcri=s pturas, zr maiori diligentia quàm olim uel in cœnobijs figt; ^umfiicrit'.orant ferio ante zy pofleibum, mane zy ue/fic cumfurgunt zr cubitum eunt:pudice er modefle loquun tur;Chrifî:iane uiunt,liberos zy fimiliain bene inflituunt, fideliter laborant,honefle rem fimiliarein adminifirant,zy pancm fuum pauperibus comunicant, H.ec omnta cum non pofiitis negare,qua fronte qult;efodicitis nullam inter nos c-»Kndationcmeffe'l Quare propter nudos uosàbonisfcpa-ratis t Qjiare didtis nS poffe uos comunionem habere cunt tam itnpuropopulo f Quod fi bonos uobis ofkndipetitis, cr quaritis ubi namfint^ Quid hac re opus efi f an non fa^ tis efi eos in ecclefia effe. Quamobrem cum ipfa comunio^ nein babetote,manete in ecclefia,zy ad facros cætus zy fa*

crdntenta, (juentddmodam oportet, dccedite: etidmß efùiH multi impuri publici peccdtores no mundati in eafuitt, tdnun uos db illis non poüuemini, non mdgi^ qudtn dpoflo^ los luddi polliierunt. Qumpotius uidete ne d uobis ipps pot ludmini,proptered i^uod multtvm uobis tribuitis, iudicdtis omneStO' plurimum uobis pldcetis, itdq; ßiiritudlis fuper^ bid Ztr contemptus nimtum ueftris dnimis inßdett

ßaTno^u^? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dnintdduerto, idem uos foUcitos hdbere

Donat^a« pcßilentißimam Dondtiflarum feiklm dntc inide lt;ffe- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nos:iUi enim 'm Aßicdpeculidres et fepdrdtds ecclcßtU

fiituerunt, dicentes eccleßdm 'm qud hddlenus ßtißent,i^'' puros miniflros hdbere, zy ejße nMculdtdni,quod hotninef peccdtores mtpoenitentes hdbedt,ideoq; fe nouant, fdmUdit zy ueram eccleßdm abfcj; nuculis zy rugd uellc 'inßituere-Verum ifli und cum fuis ecclefijs inter icruni, ac inultipHoi^, ter uerbo dei conuiäißerunt,quemddmodum adhuc 'mfrt ptis D, A«g«/lt/« cernitur. Sed Andbdptifiie hißoriarioii ueteris eccleßic funt ignAri,duddces tantum funt,ut impeti^ tid duddcesßcere folet, zy idonei funt per quos hoßis nogt; ftrtc falutis ueteres hdrefes 'm eccleßa reuocet,lt;y tiones dißidi^ excitet.'Vtindm dgnofcdnt, z^frAio«^^ inßituereceffent.

Wiquot;amp;ftfquot; Qttonidmuero omnia qu£ Andbaptiß^ dicuntdedejt» parationes ilu zy uitijs noßr£ eccleß£, t« illis qui zizdniafunt

^^ßp^ßiif^i^Poleo dicunt ut feparationem mducdnt, GT ßilionem tueantur,comemorabo iüis edqu£ fandus eptjeo puszÿ' martyr ChrifliCyprianusfcripßtlib.3-opiß-t ’^^'' quodhominumdo£lrm£ innitdr,fedquodciusdodr'tnaeX uerbo dei defumpta et conßrmata eß.ls ergo aduerfus reticos fu£ £tatis,qui quantum ad ßdiones Andbaptiji^ Matth.1}. multumßtnilesßerunt,h£cfcribit:tiam etß uidentur ejß

noRra, ut quoniam ziz^tHM effc 'm eccleßii cerni-de eccleßa recedamm. liobis imo laborandum, ut i’'f*gt;’tentumcßepoßimu!,utcum cœ^erit frumentum domi ’“cis horreis condi,frudlu}n opere noflro er labore capia^ Apoflolus in epiftola fua dicit : 1» t/omo autem magna uafafunt aurea çr argentea, fed er lignea etß-gt;’ ^“a,er quadam qtiidem honorata, quædam uero inhono^ ’‘‘‘ia-i’Ios operam demus, er quanta poffumus laboremus, “lUaureum uel argenteumßmus. Caterum fidlilia uafa ^““rigt;igere,domino foil eoncejfum efl, cui er uirgafirrca

nonpoteftmaiordomino fuoferuus. liecquiß Matth.«».’ quad folifilio pater tribuit,uendicare feputet,ut Matti).j. ““‘treain uentilandam er purgandam paleam iam ferre fe ^yf^iäutaßumento uniuerfa ziZ‘inM humano iudicio fe'^ Now.

gjl ißa obßinatia, er facrilega pritefum^ r’'o,quafKfibi ßror prauus afßumit.'E.t dum dominiumßbi Ijnper quida plus quam mit is iuftitia depofeit, aßumunt, “cecclcflti pereunt.Et dumfeimfolenter extollunt,ipfofuo ^“’“oreexc£cati,ueritatis lumen amittunt.Et h£c Cypria» ““^feribit. Cum Cypriano uero unà confentiunt exempla P^°[gt;betarum er apoftolorum Chrifli er ipßus domini. cum eccleßa, quam fua netate coüigebät, pafeebant et ^“bernabant, multos nlt;euos er uitia haberet, non tarnen ^“codißiiHuin ßcerunt : idquod deinde clarius apparebit ^J-dogmate. Cunilipræterea qui à Chrifti eccleßadifce= Qa^^gM-““’y^uellunt feipfos à uera uite, er ßuntinßugifiripal= dïÏrpMamp;^ ’“^cs, igni deftinati,quandoquidem à uite auulßfunt : paU *“«• “Utes Uero qui 'm uite manent,er frudum firunt, nihilomi purgari oportet, ut ßudum copioßorem afférant. Ita^

ƒ«lt; quoq^ uitia habent, alioquin nuUa purgatione opus ha^s erent. yc(ceo nunc Anabaptißarum feparationem effeuo utntarmm er manißfium contemptwn membrorü chrifii.

« Vetî'j nô ecclepM EtiangelicâS aque AimbaptijHciii culp4 »(Te fcpjralt; ri CT ddutnAripoffè,quandocjtiidem ms guoc^; fcccßioneitt fe° ft quot;nbsp;car nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;à KonMiiÂ ecclefîd, ob banc prlt;ecipue caufam,

«tob'caècf lt;îlt;^od i'ilius prtcßdes ddeô insle uiuereitt,iit multos offindc^ reiu,crc. his relpondemustüos non tdntum 'm ipforum ui^ td emenddtionein,f'd dlid quocp'm Roni4B4i cccleßd defide“ rdre.Stenim EomanAm ecclefîdm tdlem cfft cognoui/ß* mus gudlis dpoßolorum £tdte ßiit,mn db cd f^drdti /ùim^ mm,ciudntMncunlt;i; praßdum de populi uitd fldgitiojaßiß ßt.’Vcrum'mRomdnd eccleßd uitidtie,imà extmîl^fuiti præcipuie et certa mt£ uer£ eccleß£, dpoßolied doitrUM, fyncerui fdcrdmentorum ufus,ordtiones pi£ dd unum i:y[o lum deiim. Ac uerd dpoßolicd eccleßd non modo per Aotni ndm mutdtd eftßed etium nu c 'm numbris fuis ( (ju£ fciücet dpoßolicdin ecclelidm imitdntur, zy m eius unitdKmfe cott firunt)contumelid dfficitur, çy“ perfecutionem dc c£des pit titurjdç/uodddmodumgrdue cr mdgni momentieß Hit omnibus demum accedit tall'S uitd, ut Chriftus nonfrufitit l'coî lo’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dixerit,Exite de ed popuîus meus, nepdrtici^

%.Cot.g' pesptisdeliSlorumeius, zr de pldgis eiusnon accipiatts. Matth.7. Interim tumen hoc feimus zr fittemur,noH tdntum 'm ïJoanjr. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t^erusn pdßhn per totum terrurum orbem 'm udrifs rclù'

gionibus,deum eleéîos fuos filios zr eccleß£ membrd cwn olim hdbuiffe, turn nunc guoque hdbere, qui ex deigrdtii zr mifericorßd, purtim ex omnibus tenebris liberdti uitditl iw «erd i» chriflü fide morte comuturunt, de omnibus dlip rebus neglcéiis foligrdti£ dei confiß funt : partim ddhue eius gTdtid db erroribus liberdbuntur,ut foli deo in Chriß fidant,zr d morte in uitam dternam perueniant. Taies au' temfunt uer£ eecleß£ membrd,ac non magis à nobis qudttt nos db illisfepdrdti funt. Uaq; unicd tdntum eß uera Chriß eccleßd,

LIBER TERTIVS. «7 tccleßd, cömunio fan^hrum, 'm qua nuUum dißidiumßcix nuf, net^ßi^hiri fumui: ideoq; miufle tanquadißidiorum i« eccleßa authores accufainur.'De dißidio autan çr ßepa» ntione AtUibaptiftarutn merito conquerimur, quoniatnße üb ea cccleßa jeparant, qult;£ uniucrßali eccleß£ chrifliaittc Kntta eft,acuera Cbrißi cccleßaßgna rctinct.

Miniftros Euangclicæ ecclefiæ legitime, Ana baptifticæaiitëecclefia.’ miniftros illegitime uo«' MIOS elie.'item de uocatione amp;nbsp;mifl’ione,Cap.4.

POßquä Anabaptifla hac ratione, qua primo adßua ßc^' p‘iriitione tucnda utuntur (, quod jcilicet multa 'm uitlt;e '' ^O!egt;idatione deßnt plcbi nojlrlt;e cccleßa, et quod nojlra ec dep£ nöucfie cccleßaßnt) nibil cfßcere pojßnt: denuo di nö tantü multa in plebe deßderari in noflris eccleßijSt ftid in mtnißris,ncmpe in ipßorüperßonie,quod non

‘‘‘UltimeCS“ ordinarie ad minißerium ßnt uocati. Quare Aneondo* eorum rationes, quibits mouentur utbacdicant, natoresnS^ Paulus(aiunt)ad Timotbcumßcribie, Eflo exem fuamniu^ ^‘»'fidclium in ßermone,in conuerßationc, in cbaritate, in nus uoc«i Jp‘^tii,infide,in puritate. Vßquedum uenero, attende le= ß°gt;’i,exkortationi,doälrina. Nr neglexerw quod in te e^k ’l°gt;^um,quod datum tibi eß per propbetiam cum impoßtio«-’^ß’^aniiumpresbytcrij. ïdisautcm uerbis Paulumdocere ^“^‘^ntyUocationcm uita ex cbaritate inäituta comprobati' 'ß’'^fße.ldcoq; uocationem minißrorumEuangclica eccle J^^'gt;tilliusmomcnticße,quoniam cam uita ßua noncoms-

^°bait nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rcßiondemus, Anckbaptißai

oc loco ut femper opera er propriam ßtam iuftitiam pra °gt;nnibus rebus extoüere, ac inßar Pbarißaorum damnare

ADVERSVS ANABAPT, antcccdcrc nbsp;nbsp;nbsp;fi doélrma nonfît fana cr pura, opera

cationcm non comprobare.'tieque tarnen Anabaptiftacon firmarunt idquod dicunt, minijiror euangelic£ ecccleßif non comprobare operibui fuam uocationem. Etenim fîg^^ riari liberet, iiiftiiK quant Anabaptiftte aliquo modo bonit exemplar ojkndere poffèinm. Docet auté apofloluf bi^ iter bii quitipfî adducunt, quid miniflrum ecclefîtefacereopor teat.-debere ipfum non negligentem effe 'mfuo officio, quo» ipfîper manuum impofitionemconcreditum eft:neq; dicit, honunt exemplar piæ uitce, effie certam notam uera uoca^ tionis ad minifîerium. tAagnum certe difcrimen eSl inter officium, quod unicuiq; prteftandtvm eÆ in fuo munere, interfîgnum, quod certo ofîendat etim ad id munin uocata elfe,^^ ordinaria rationeperuenifîe. Quod fî grauA CZ uefla^ita unicumfîgnum uocationis effet ,fequeretur om^ nesprobosGrhoneâos uiros ecclefîarum miniflros cffi-Hoc autem falfum câ : nam Paulus t. ad Corinth.it, cap. ait,non omnes effie dodlores. Singiili quidcm Cbrifianiuor bumdeilegere,çy ex eoloquipoffunt: nontamen indefe^ quitur.omnes Chriilianos concionatores amp;nbsp;ecclefîarunt tninifîros effe,fed eos tantum qui legitime ad hoc nuuttis ab ecclefijs uocatifunt. Itaq; uocatio locii habere potefl, etiffi qu£damuitiafîntinuita uocati: non quod negligeiitibuf praibere uelimus maioris negligenthe occafîonegt;n:arbitra^ mur enim Paulmam adhortationem neccffariofemper niflris inculcandam effe:interim tarnen ft qute uitia depre* hendutur, no fequitur eor, qui alioqui legitime uocati funtt nullam uocationem habere.

flaTiws'* Suam uero uocationemiuftam effe Anabaptifhe oflen^^ tcciefijs uo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;} ex eo quod àfuii ecclefijs uocati cr mißt fint : noßra

î»o äutem nos uocati er mißi ßmus,{)aulo ^oRdiaim, (y oAendam uocationem eSquot; mißionem noflritm,diuinam,noa hununam efße : guod autem aiunt fe d fuis eccleftjs uocatos V mißbs ejfe, uocationem er mißionem ipforum non tan i«'mfujpeéiamfitcit,fed illipenitus omnem authoritatent ‘^dimit.eiuiicnam enim er gualis eß ipforum ecclefiai Non »xmbrum uniuerfalis ecclcfi£, fed feparata ßilio defido^ tunt.Quodßabeccleßa feparata,qu£ dcßilionemßcitt ^ß‘eflis,uos^uog; miniftri deßdores erejuafißgitiui ^ßisduorum miniflerium tantum feparationem er d^idia ^i^rit.sin minus, prius probate ueßram eccleßam uerain ^.iß eccleßam:nos enim ante probauimus, uos non habere eccleßam, ideoo; ueßra uocatio er mißio idegiti* liti erit.

. ^odß dicitis,uos inßlr apoßolorum peculiarem uocn Aonenihabere, probate eamßgnis er miraculis,donclin^ ^‘*lt;»‘im,dodnna apoßolica, quemadinodwn apoßolißce^ gt;■«»{. Hoc autem nunquam ßdetis, ideoep uocatio ueßra ni dlijimó perniciofa eß eccleßa Chrißi. Ad htcc cccleßa non AnibaptL» ®pi« habet ueßro minißerio:nAm euangelium de reßpifeen A‘iuit£^et remißione peccatorum in nomine Chrißi, abun- bus cccie« '^meccleßa Chrißi docetur. ltaq;ß idem uultis docere,fu P^tudeaneum cd,necii eßis neceffarij. Qÿpdß aliud docere h°be°u quot;** uosunicum ueßra dodrinaexecrabiles ernö

^‘‘^Andi eßis.Nihil auté nunc aliud dico quam Paulus mul^' 0 ante dixit. Enimueroß quis ueniat qui alium lefum pr£' ßft,quein nonprtedicauimus: autß ffiritum alium aedpi fi^gt;quein non accepißistaut Euangelium aliud, quod na ac^c iolf:raueritis,erc.duodßnihil aliudafferre ntodo à iieritate nolunt recedere, quam quod iant

^e habent noßr£ eccleße, quam ad rem qu£fo ipßs opus uero Jfiritus idi AnAbaptißid ,tâçxi-

mie illumnAti^ommnoprusdicare uolunt,^^ eccleßii^ ittjîî-tuere, qui fit quod non fi confirunt aut mittuntur in iUa lo ca in quibits Euangelium hnéknui none^diinunciatitntf Tantum Uli'S inlocis feinfinuant, 'mquibnsante multo la-bore cr opera eiiangelium populo efi annimciatum^cr ec=‘ Vbi nam clefix refirnMttc fint. Atq; ubi pq homines, pacati cr feia fixiib^^ntér^^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fii'tt,illic AnOibaptijiie turbds mouent, difiidu atq;

àoceiat. fiéliones excitant,ut multi deinde, prefirtim infirmiores, nefciant quo fie uertant. Verum dicite quefo nobis, Anaba' ptifte,cx quibitsficripturis hoc didiceritis, licere quoduos fiicitis, qui aliénas ecclefias que minijlros habent qJ' bent injlitute fiunt,inuaditis, nbsp;nbsp;nbsp;abfij; diuina cr humanauoca^

tione,nemine iubentc CJ' concedente, ex propria uoluntate libidine clam cv dolofiedocere incipit is,hoc esl,fiduce-re cf perturbare.î^ullus certe opifixaut mercatorullain tirbe negotia fia agit, qui non ante, pro more mftitnto, laude certe digno,profit eat ur quis fit,quid rerum agat. M ucro in ecclcfia tantum nullum ordinem efie oportet, ut u^ nÏcuiq^ liceat ex propria libidine quiduis conari prater ont nemordinem er equitatemtQualisuero exiftimaridebet qui in rempublicam bene infiitutam etpacatam fe ingerit, Cr turbas mouet f An non autem Anabaptifte oues Cbrijii perturbant, or legitimis pafleribus abftrahunti At uero i.Thz!r.s. D. Paulus fie precipirtKogamus autem uos,fiatres ,utag‘ nofeatis eos qui laborant inter uos, eg' prefimt uobis in mino, ev admonent uos, ut babeatif itlos in fimmo pretio per charitatem,propter opus ipfbrum : pacem colite inter Hcbt.ij. uos mutuo,ttem:Obedite ijs qui prafiint uobis,tyobfecuil date.'uigilant enim ipfi pro animabus ueftris, tanquain rd' tioncm reddituritut cum gaudio hoc ficiant, os' non geineit testnam id efi uobis inutile, Nonne uero Anabaptifia plane contrariumagunt, quition tantum ecclefiie minijtrospre

liber TE R TI VS. 89 ueruwetiam omnes mfènflf=‘ oderunt, ntAgna, cum acerbitate contumchjs afficiunt, ’iiuerjam ecclefiäcontemnuntdVemm hbs omißis nunc «erlt;t Hoc atione ugam, er oHendum wftram uoeationem ^^^‘Onnon hunuMin cjje.

tenendum eSly.dotninum noftrum Ic/um ff nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;GT unicum caput Chriftidn£ ecclefîie.dd^ ni^teosT

P^^^'^dum effè. Itaenim dominus ipße Meßii quideinyMgtiAebl, operarij autempand: Matth.p, dominum meßis^ut extrudat operarios in meß^ quoque legimus, dominumßeptem fkUas, hoc ’°’nnemmultitudinem minibtrorum ecclefi£ tenerein

. ^^^lt;ifutt:unde etiam Paulus ait,dominum qui ccclos con Epiicr.4. quids dedißßeapoftolos, aliosprophetM,alios alios paßores er dochres,etc. Ex quibuspergt;

uaria eße dona, er official/n eccleßa, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

J‘^nj‘‘‘^^‘‘^^gt;tapoftDlatus pf£cipuumeß. Chriftusenim ApoRolu ‘^P°l^hsfibi elegit, er hos ftios legatos mißt in uniuerfum p ^’’‘gt;pt£cipiens,ut Euangelium ubiq; doceant,er eccle=i Implantent et inßituaiit. Et quoniam negotium hoc mun^ ^^ounrn erat,à domino tnirabiliter inßrudi ßunt: nam ßi . ‘^^juurn lUès dédit, per quem omnium linguarü et totim

addocendunt ^-‘»uiterfum munusßuum obeundumßdi ßunt idonei : de^ ‘ ^t^äpotejhtemßciendi miracula, quibus diuhiam eße lt;nbsp;‘‘’’^ftocationemprobarent. Quamobrem apofloliegreßi

Pê'^ts confirmarunt, ac ubiq; cccleßas ßtndarunt er infii^ 1 J^^runt .Tumuero initium habuerun{,er iußu dei infiituti PaRoees h'^paftores er doéhres, qui alias epißopi er ßacerdotes “^ptesbyteri nominantHr,Apofloli enim ßndatis er infli-

tutîs ecclefiff,piiflores nbsp;nbsp;nbsp;doilores iüis ordinAbdnt,lt;ltiilclt;^

per cum ecclefijs ffunercM, quorum minijlerio G!quot; apojiolicd doärind conferudretur propdgdretur, (J *'* _ tus Chri^idiü exercerentur.

amp;°n,ùao'né No/J autem morii /îdt ut quiuit curreret, etfeipfîiW do“ jieceiamp;riâ élorem dut pdfiorem ßccret ,uerum qui legitime adhoc eligcbdtitur dtque ordigt;uibuiiiur,hi docebdiit, fdcros cxtiti conuocdbdiit ,jdcrdmentdddminijlrdbdnt,amp;‘ dlidsresiic“ Gii»t.4. cejjdrids ecclefiie:c£teri omnes fideles in ccclcfid hune pro fuo pd^oredgnofcebditt GT dmdbdnt, dtque illi utdeinii“ Rora,io. obtemperdbdiu. De hdc dutein re Pdulus loqiutiirgt; Quomodo dutem credent ei de quo non dudierint fquornt'' do dutem dudient dbfiqueprædicdutcf quomodo dutempr^ dicdbunt,nifî mifii fùerint^ Et dlibi: Neq;fîbi quifiqudmfigt; mit hune honoreinfied qui uocdtur ddeo,ficutcr ïtd cr Chri^us non fîbi hune honorem tribuit ut fieret pon Mïnuum ^^fî^oefied is qui dixerdt ci,Fliui meus es tu, ego hodiegenui unpoiiùo. tc,crc.Quiuerounquddd minip:erid eccl^£ eledifant, mifiifùeruittut docerent ecclefîds,zr iüis minifirdrent: qudndoque etidtn uocdtio ipfioruin per impofîtionem niium presbyterorum declardbdtur,G'‘ minimer hoc modo proponebdtut.

ucra“quot;* nijlerium,duo legitimd cr totidem lUegitima. PrimA uoed“ tio eorum e^, qui d deo ipfio uocdntur, ueluti t^ofics, Sd“ muel, Petrus gquot; Pdulus d deo immedidte dd minifieritmiuo cdtijunt,G mifii dd obeundd negotid qu£ ipfie cis iniunxe' rdt. Alterd uocdtio eorum eH, quiipfî quoq; d deotiocdii“ tur, fed per homines intcrmedios,quicxdci Mituto eli“ gunt G mittunt ueluti cum Petrus tAdreum, Pdtilus ttero Timotheum, Titum g Eucdm uocduit g mifît: item cum nofird £tdte ecclefî£ uel hi qui hanc potejidtë db eeelcffi aeee*

Kccperuitt,mimilros cliguKt^cr iHis munui obeundtmi coi Wunt.Vtruncf; uocationiigcniit diuinimt z;' legitimum fA,nonhumaniim falfuin.Reliflua duo hocationumge=* lt;i^rAhumandft(iit,cariialii(,c:;‘ uitiofd.Primum citgt;neccle=: fia, aut qui ab Cd potcftdtem acccpcrunt, eligunt aliquctn ^xßuorc, propter lucrum, dut propter inunerd. Veteres ^oc Simonidin à. Simone mago noinindrutit,qui dona dei pecuttid emcrc uo luerat : ac omnes cos qui hac ratiotic per Siinoniam ad aliqua cccleß£ munera promotiqüerunt, ue= ffJ’ejdfc oßteio dcpofuerunt.cr idem hodie quoqueßcicu'^ dttmeii. Uuiufmodi autem uocatio etfiuocatocr idisqui ^Pjumelegerütcoramdeoddmnofd eÄ, tarnen hoc peccd» f oo;i Mt eccleßamfidclium, ut propter malum miiii-t nuni/kriu bonis dei donis ^olietur : quemadmodunt . Augußmus multis teßinumijs feripturaru cotra Do 'ß^ißASconßriMuit. Alter um gems illegitbnie uocationis, Ppgt;‘oprieloqudmur, nuHd eR uocatio: civmßcilicet aliquü ‘‘^fque uUd uocatione currit, zj- propria autboritatefeu po temeritatefe tninißrum ztr doäorem ßcit. Uuc etiant ma uocatio refirri potefi, qu£ ab Ulis fit qui non funt ec^ ^^^fiA,necuüäuocandi aut mittendipoteflutemideo acce^ P^tunt ,Z3‘ tamenpro fiio arbitrio nihilominus uocant o* 'ß^^ttmt:quemadmodum AnAbaptiflæßcere folentjqui de--i^^ioiiemabccclcfidficerunt,ideoq; ecclefiä z^ecclefia-ßicain poteßatem non habent, ac propterea neque uocatio aut inißio)!em.

Qjtterendum etiam hoc loco cß, quis nam olim in ecclef Qgfi poeéi Chrißi tnim^ros uocarit er mißerit, z^ qui mm hodie

qKoque uocandi zèT tnittendi poteßatem habeant. Anti= tu7ndi°mini igitur temporibus reperimus miniHros quandoque »ros eceiw “bipßdecclefid , nonnunquam ucro à certis hominibus in fwf/irf,non tarnen abfque ipfius ecclefiä: conficnfii, eleüos

cr fwftiÏKtoï effe. Qjiamobrem hmc efficitur, eccleßttnt babcre poteftatem tMndatum eligendi mitii^ros. Hoc autein ßcere poteA uel tota eccleßa, uelfidi homines nb ecclefia adboc eleéli ,prout commodius, utiliui, çy ad pa^ cem confcruandain aptius uidetur ,prolocorum, perfona

i.Cor.14- gt;-«M» izT temporum ratione. Nam cunih h£c ad PauÜrc^ gulamdirigendafunt, ut omnia decenter er ordine fiant: item paciftce,ad adificationem ac non in fiibuerfionein. Addamuero hoc loco exempla ueterum eccleßarum,cjn£ hoc modo nüniflros elegerunt. Vetujiißima, eccleßa Hie' rofiolymitana, communibus fuffragiß Niatthiam elegit, amp;

eodem modo diacones elegit, ejui pauperum curam age' rent, er legatos quos cum Paulo ad Gentes mißt.Ecclefiii Antiochena mißt Paulum er Barnabam. Vicifiim apofloli Petrum er toannem in Samariam mifierunt. ita Paulus er Barnabas presbyteros ficumimflros elegerunt mecclefijs Aßa:.EtTitusmCreta,acTimotheus Ephefi, ecclefian/m miniflrosordinarunt. Atque wz hoc dei infiituto fiendatut nodirte eccleßie confiuetudo er infiitutum, in quacerti^ deleili homines ex ecclcßarum miniflris, preccipuisfeni^ toribus er plebe, miniflros eccleßarum eligunt er tunt.Habentautemi^i ßuampotedlatemex eoquodàtoti eccleßa deledi ftnt, qult;e ex uerbo dei poteiiatem er datum habet eligendi eccleßa minidiros.Çiuamobreincirtt^ huiufimodielediioer mißio nonhumanafieddiuinafit,cr nos ex hoc dei inflituto ad minißerium uocati ßmuSffi^^ quiturnos diuina ordinatione uocatos er conjiitutos (ifi. Ciuiaucro Anabaptißarum eccleßa:non fiuntucra; eccle’‘ fia;,fiedfieparat£ß(iiones,conßequitur eorum uocationent er mißionem non diuinam er iußam eße,fed fiéliofain er fchifmaticam,ide«^ànemine pio ipßs obtemperanduut

De ccclefiarum miniftris quales ipfos effc cv porteat:atque fï quippiam in ipfis défit, an idcir-' CO non poiTint elle ucri ccclefiarum miniftri: adz hortatiopoftremo ad ecclefiarum miniftros Si Anabaptiftas. Cap.j.

DEinceps incjuiremui qudles homities dd ccclefiarum ntinifteriddeligendi fint.Omncs autcin utrinque 'm Ecciefiirs confentiunt,talcs eligi debere, quales Paulus defiribit |™ bènt om-'■Timoth.3.Tit.i. Hrfî autcmdotes d mini^rts ecclefiai' ncsdotes,quot;

Euangelicarum non omnes habcri aiunt, ideoq; non f i‘’g‘timemifios,nequc ucros Chrifii çr ecclefia: miniftros (lômiffi/ ^Jft-(iuibus rcftondemus, ipforum doiiores Andbdptifti= [OS multo minus quàm nos his dotibus præditos efti,ideoq; ^Pßfta ipforum iudicio non legitime mifti,neq; ucri Chri= ßitS'ecclefitcminiftrifunt.PrtCtered hanc etiamrejpons ßonein damus.FornMm uittc, qult;e certis regulis cotinctur, docent quomodo fe quifquc in fuo munere gerat,quant oxdiüißime cr pcrftâiftime 4 deo proponi 'm facris literis.. hominis cnim imitdtio opus, propter harcditariam fiwatem çr 'miperftéiioncm.femper abeft ab co, er uia ^ias eü eo quod ipft imitandum er ßciendum proponitur» ltarequiritur,utddfnagiftrdtus eligantur homines probi ^integri,pij,incorrupti,ueraces,dudritii£ er dliorü gragt; lt;siumfcelerumhoftes. Sed inter mortales adeà corruptos sdgt;i nam taies homines,his uirtutibus abfquc uitio pricditi, ^cperienturfCerte fi ucrum ßteri uolumus,inter mortales nuÜi talcs reperiuntur, Qjiid ergo deus prdcepit f aut quid faciendum crit f Id quod perftäißimum e^l deus nos fem» per refticere unit,utftudeamusmanddto illius, qiiàmple-tiißimefieripoteft,fatisfrccre,etiamfi id non 'm uniuer» fuM poßimus aftèqui. Hoc autcm fit,cum iUi eliguntur,

uitaquÀm proximead dcircgulam accedit, qtii=gt; ius qudin minimum decji. l^on tarnen fequi'tiir, eos qui de fiiftmt, omni uitio carere, zx cundos dotes habere qudf deus requirit. t^eque item fequitur, tales non ideo rite deigt; {los ac ueros dei miniftros eye, quia non omnia 'm ipfis 'in= ueniunùtrquædeusrequirit. C^uis enim mortalium 'mhis terris omni uitio caret e Certe hac ratione nuïli ucri dei tninijlri neque in ecclefijs neque in rebuspublicis reperi^ rentur. Atpif mecclefiaomni tempore contcnti fueruiit, cum ecclefiarum minißri ftuduerunt quam proxime uita fua accedere ad re^ulam ipfis prtefcriptam, etiamfiperfe' âionemnon ajjequerentur yfcdfimulquoque uitia aliqiut cr næuos habcrent. Itaque uere fideles nunquam tales mi^ jtiflros tradaxerunt, quod non rite uocati,neque ueri Chri 'fii cr ecclefiarum minifirifint, quemadmodum Anabapti^ fitc folent ficere. Attamen inter illa,qu(e à Paulo enuinelt;‘ rantur, quiedam eius generis funt, ut iHis ueri ecclefiarutn miniflri carere nonpofiint: ueluti hoc quod requirit in tufiroygratiam zr aptitudinem docendi: item,ut uere,Chri fliane crfideliter doceat, hortetur, increpet, confoletiir, ut preces ZT facramenta reile inftituat zr adminijlret, axpiicadir Antequam uero ad alia dogmata Anabaptijiarum ac'‘ 'rV Tfra*** nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;commcmorabo, zr paucis cxplicabo uerbi

Zdeoffkio D' de officio minillrorum ecclefi£, idq; rei ipfiuf fpifiopi- CT wiKiyirowragrrftw. Oportet igitur ( inquit apoflolus) epifeopum effe irreprehenfibilem, ad Titum ait inculpa^ turn, nempe qui uere z^ iuP:e accufari non poßitzftt^ prehendi propter uitium aliquod fingulare. Alioqui om^i nes homines etiam epifeopi fua uitia habent, neque quiff quam uere dicere potefl:, fe abfque peccato effe. Pratereit gruuiter minifiri ab infidelibus reprehenduntur zr cub pantur,

pant ttr,(^ eorïi rationc inculpati no pojjènt eßc,nifi à fide ucra CT minijkrio juo deficcrcnt. Idco mculpati nomen na fiitiplicitcr, nbsp;nbsp;ut dicitur fecttndü literä^ 'm uniuerfum 'mtel

liÿdebet,ne^ihicPaulifenfiiMjiiit,ejuê Anabaptifite efie uoluut. 2. Vniui uxoristiirumefiTe oportet, nonfcorta^. torein, adulterum, libidinofium, çy laficiuum diHis aut fii,» äiificd pudieum, caflwn,probMn hoiieflum, ïnaritum, iiutalio(iuicafium,gui'mtcgrafi,nMutatur. j. ’Vigilaii' tem,diligentein aßiduum 'm omnibus negotijs, prafer« timinfuomunere. 4. Soamp;rniw.i/wiTuiKcupiJitiitocoa erccrepoßit,humilis,prudens,crmodeiluffit. 5, Com= pofitum,grauem, ^ui in moribm çy ue^litu decorum /er« uet, nulla leuitate çy immodeftia utatur. 6. Hojpitas lem,comem, benignum, mißericordem, liberalem pro ßuii ßcultatibM inperegrinos fcuhofßitcs, inuiroshoneftos, inpauperes. Quemadtnodum Philippum Aél.zi.crPhi^ lemonem ko/pitales fitifie legintm. i. Aptum ad docent dum:ad Titum ait,Cijii poßit adhortari per doilrinam fa^: tuu»,çycoittradicentes conu'meere. Hoc «ero primum çy precipuum efl inter omnia cjua in quouis miniflro eccle^ fie requiruntur.Etenim fi dofhr ipfie nihil unquam didicit, V ignorât diferimen 'inter doilr'mam,adhortationem, Mia crcpijtiozion, conßolationem, quomodo alios docere aut adhortari poterit Atque hoc loco Aniibaptiftici doélores hoc uitium çy fuam ignorantiam non pojßunt excufitre, KanifiRinn enim eR,eos 'imperitos eßße, neque quicquaia unquam didicifie. Qjiidam eorum certos locos fcriptura-^ rum didicerunt, quos recitant, ey his recitatis,fi quis plu* ra abeis requirat,inanes cr uacuos reperiet. 8. Mia niftriMn ecclefiee non uinofium efie oportet,qui uino de^ ditusfit, qui tantum ebrietati çy crapultc Jludeat, inca

Irictur, er in hoc uit£ injlituto pergdt. Aliogui imum per fe e^ßmpliciter non damnatur.ut alibi oheitdiinu(gt; - iJon precujjorcm. f^on tantum non fit percufior, vquot; Martiui homo,pronui ad arma capiettda, er gni perpétué eontendat, rixetur er pugnet, uerumetiam nonutatur inarulentis uerbic, hominibui abfgue caufa male loguatur, er os petulant habeat. to. Nonturpislucricupidimi. No« omne lucrum, fed turpe er iniuftum damnatur : prlt;e^ cipuc tarnen reguiritur ,ne fe donis patiatur corrumpi, ue foenusillicitum exerceat,ne alio turpi genere lucriuta* tur,guo opes guidem augentur, interim dedccus er minia comparatur. ïtague mefiocritate contentus fit,GT honeüe rem familiärem adminijlrct. nbsp;n. Moderatuin,

ienignum ,gui ea gu£cungue pote/i abfgue damnofidei, tnitiget er emendet, omnia in meliorempartem 'mterpre^ tetur. rz. 'S^onlitigiofum,guiabfguecaufarixetur,gui femper uincere uelit er neinini cedat, gui iracundus ft, uociferetur guafiinfaniat.Ad Titum Paulus ait, t^onpre-' fradlum,fibipertinaciterplacentem,coiitumacem,iracun^ dum. Ac ualdc optandum effet, omnes utring; omnium ec^ clefiarumminiftros, minus hocuitio labor are,er tradbbb Hores effe guàm fmt. i j. Alienum ab auaritia, non eu^ pidum alienarum opum, gui eas fibi aeguirat, nec interim fatiaripotef ,fed femper cupitplus habere, fiue id honefie cum deo fiat, fine non. Auaritia uero omniu malorumra^ dix eüin omnibus hominibus, r.Timoth. 0. pr£cipueta' men in magiflratibus er ecclefiarum miniftris. 14. Qifi fu£domui bene pr£fit, guihonefleer laudabiliterfantin Hamcuret,nonhomo nihili,ob£ratus aeprodigus fit, gui plus inutiliter confumat guàm foluendo fit, er ita as alie^ num fi,ciat,ac bonos offèndat, Rt certe gui rem familiärem curare

(liWe nefciunt, in docendo quoq; ignorant quid maxime ur ^(ndumfit aut non urgcndtvm. Gtuodfi obicrati ßterint^uc^

Wtiitt. Inter dues er ruflicos homines obærati ad feditio-er quiouis malapronifunt, neque confiantes er fortes fint. ç^i libci-os contineat in fubieiiione cum. omni ho neftate. M TitumtQtti liberos habeat fideles, non obnoxi= oî critnini luxus, aut qui nonfint contumaces. Quid enim dies liberi efficiant,in exemplo Heli apparet z. Sam, z, er 3 • QuÄdoq; tarnen honefii er probi parentes liberos habet prauos er luxui deditos,fed abfq; ipforivm culpa,ut Aaron, Samuel er alij.Addit hoc loco apojblus : Namfi quis pro^ Pf!« domui pr£effc non nouit,quomodo ecclefiam dei cura»

(igi enim id quod minus efi prtefiare non potdi, quos ^^domaioraabipfoJperaripoffend zö. Nönouitium,qui uullum rerum ufum habeat,adhuc rudisfit,er ttmi primum lt;“ifidei agnitionemperuenerit.Tales enim fuperbi funt,er 5«o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/««tjCO etiafunt audaciores,fibi ipfis mul=i

dmpldcent, ercafaciunt,obqu£merito reprehendun^ tur.ideoq- addit,Ne inflatus in criminationem inddat diabo 11' T (tie; iiouitij funt,qui uix dum legere poffunt,er id pau^ cis ante diebus didicerut,er tarnen nihilominus docendi nut ^tisfubeum. 17. Oportetautemeivmetiambonîihaberete fiimonium ab extranets:ne in probrum inddat er laqueum diaboli.Extrand futtt infidèles, à quibus non requirit (neq; enim darent ) tefiimonium dodrin£ erfidei : fed ut vnßde-— les quantocunq; odio minifiros profequaittur, non tarnen di cerepofiint, ipfos fures,nebulones et turpes atq^ flagitiofos homines effet fed fidei nuUa ratione ( ut aiunt) habita,ipfos homines non malos effe.

Hancdefcriptionemerregulam offidj nünifirorum ec^tioad min,' clefi£,qu£ tradit quales eos effe oporteat qui ad hoc mwtus g,™’ƒ

ADVERSVS ANABAPr, dcliguntur,duas ob cauß^ adduxi, G!quot; breuiter intcrprf^‘lt;^ tuifum. Prirnuw propter eccleßarü tniniftros: deinde prO' pter AnAbaptilliis nbsp;nbsp;eortitn doókres. Adhortor dutem oW^

ries ecclefiarum mmißros,lt;jui gtiidein adbortatione opus bit bent,u t feipfos in häc PmIi doélrindi.tanqitam in /peculo lt;t' i(quo,contemplentur, Gt' diligenter conjiderent quibus pituantiir dotibus,ex his qutc commemoratte funttquod cutn cognouerint,ardentibusprecibus ad denm cofugiant, abee gratiam cr nires poftulent,ac omni diligentia Jttideant,pi’‘gt; uiribus uitamluain huic régula: aceomnwdare tlt;am reuera complura in nuiltis eccleßarum miniftris deßderaittur, qxi ßc fe infiio ttuinere didiis nbsp;nbsp;faiiisgerunt, ut deus nonaß*

que grauibus caußs ipßs Anitbaptißas gt alios haretieos iminittat,qui ipßrum ncgligentiam in doeendo,Gr intempe rantem uitam coramplcbe accufant,Gr ipßs aliquaignonü tüa afficiunt.lion autem eos iuuabit quod bacchanture^xß^ roces fuM,et adtterfarijs minAntur, quos potius pugnit qa^ faiM doärinA redarguere conantur. Qua quidë ratione po'^ tius ßandala excitantyquàm ut aliquid boni efficiaitt, et qut erroribus implicati funt,potius cotißrmAmur,quüin ut mde libcrentur. Partim enimßmplices funt, fedudii ab aßutis Gf loquacibus AnAbaptiftis, gx magis zelo quodam quant malitiaerrant. De talibus uero mitüßri, qui inß(o nuanere negligentiores funt,quam honeflum gt utile ßt,cogitem,et rabundos hos hontines nihilfolidiex ipforumdoi^inaipo* tuifße percipere, gt offenfos intempérant ia uitte faflidm pforum animo concepiffè: his autem omnibus no alia ratione fe mederi po^ (ß modo aduerßrifßmplices no hypocri tæ funt) quàmßfeipfos mutent gt entendent,nempe ut di-Ugentius doceant er honeflius uiuant, deinde ut humaniter firmis rationibus er diligenter,eos qui aberrarunt,m uiaitl reaoeenty Partim uero hiquiminißris aduerfantur,aßidi hypocritit

LIBER TERTIVî. 94 hpocritic fuitt,'mMdi,frihoß, loquaces,pprtiMcei, conteit tioji,quinegligcntiatnindocendocr uitia uit£diligenter ^ artißciol'edeßwgunt, cr dinulgant, çr nüniftris odiutn ubiq;conciliant. Contrahos tacendoaut debacchandoni^ bil cfficitur,fedgraui amp;nbsp;folida defcnßoiw, quetnadmodum faulus docet his uerbis:Sunt enim muUi cotumaces,^ ua^ itiloqui,!^ mentiumfeduâores : quibus oportet os obturât’ te:qui totas domos fubuertunt .docentes qu£ non oportet, Çrc.Ç^are^aues efîote.ne eccleßam, cuiiK nünifiri eflis, ignomnia afficiatis, cr uosipß cogamini bas contumcliatt bareticorum cf reprehetßones, propter ueflram negligen 1 nbsp;nbsp;tiam tolerare. Infumma, diligentia,fide,doilrinA,grauitate,

fortitudine.ç^ honeflite omnibus hiereticis uehementißime I teßftitur er obiiiam itur Oportet atitem minißrum prom-ptum er labortoßtm eße, er ergaßmplicesßmplicein er“ benignumfe cxhibere.eos inßituere, er cum ilUs dißerere, Çontrapertinaces er contentiofosfortem eße oportet, er iOis flretuie fatM dotiritM reßßere: quodß apud illos hac ra tione nihil proßeitur,tarnen omnibus uiris bonis eorum te=gt; »xrariapertinoicia breui dißlicebit. Prlt;£terea magiflratut ßirepoterit, quid cum huiußnodi incurabilibus hominibus ßt,qui totos fe hue canßerunt.ut alios feducant, er ui quadam ßmplices homines feducant.

y OS autem, Amtbaptiflie, er priefertim eos qui prieel-pui er doibres aliorumfunt,hortor, ut in hoe ßgt;eculo uof=i ipfos diligenter conßderetis, er ingentia uefira uitia obfer Ketis, Agnofcite foltern monifeßam ueflrä imperitiam, quod penitus adco ad hoc nuutus inepti eflis:ne itafeflinetis ad do tendos alios,cum uosipß parum,aut nihil didiceritis. Ane-fiißimotisforeutuos eßügiatis indicium deif Multi adhuc fuperfunt pij atq; dodi eccleßarum minißri.qui uos uere et reäa ducunt j» uia iuflitiie er Kex£ falutistquamobré à difa

/td^s celJatc, crttosuerig eccleßte tninißrii coniungite, er iüii obteinperate .Et cum aligua uitia äutnteuosm illif cernitis, cogitate nobis, quandiu in his terris fumus,bot»i' nes (qui certe omnes aliqua uitia habent ) miniftrare i» ec^ ctefia:quandoquidem tM angelos, fed homines deus nobis ec cleßarum miniftros dedit. Qalt;c bona, funt ab ipfs difeite ficite:mlt;ida qult;e 'm ipfis cernitis, non difeite aeq; facite:qui admodum deinceps j.cap.plenüts explicabitur,

Breuis refponfio ad quardam capita quæ A' nabaptiftæccclefiarum miniftris obijeiüt, ut eau am reddant, quarc non interfint ipforü concio=: nibus. Cap. 6.

At^ltequam fextum AnAbaptiflirum dogmt aggredioTf breuiter reßgt;ondebo ad qu£dam capita, qu^epotißi-mum cccleßarum minißris obijeiuntur ab Anabaptißis, lt;« iUolibeüoin quo caufasexponüt propter quas ecclefiissfe*^ coetus noßros non accédant .tAirauero ipforu eß ey loduäcitas m eo fcripto,er tarne melcßn iüa nugacitate qua fub'mde eädem rem repetunt.nihil aliud dicunt, quam quoa nospaucis uerbis,attanwn fideliter er fumnMtim,propone' Minîffros mus. tJlinißrosecclcfiarumaiuntdefecißcabcadodri»^ «cckfiars nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hitio tradiderunt de ChrijlianA charitate,itaque non

decereuteoramconcionesaudiant quid Chrißianadodn ua dtftciflc na, defeceruitt, friejertint cum ipßs ad omniaßt tacendum.

Verum iüinosdueritate defeciffe,abfq; uüaueritateaccu^ fant.tJamdChrißidna,doärinai eylibertate quamdocui^ mus,nunquam unguem latü difceßimus,ac nudto minus de^ fecimustuideant modo ipfi an ChrißlanOim libertatë,de qui Lib.i. «.1. fuperius fcripßmus,inteüigant:nAm »i hac re,ut etia 'm cd* teris partibus Chrißiand dodrind,nMltum iUis deeß: quo* warn hue J^edkMt ipforum uerba, ut libertate Chrißia«iu^ dßmtuf

t/Hment poßtam,ut non fubie^bßnt bonis legibus,fed ut li= bmpoßintcrederectfacerequictjuid libuerit.-quodfiuos niAgiftratui zr bonis legibus obteinperare oportet^ id quod ntinijtri ex uerbo dei urgent, conquerimini uos chrifiiun^ libertateßioliiiri, GT M.ofaico lugo coailione onerari. Sed ipforum rationes audiamus, quibusprobare uolunt nos À ueritate defeciß'e,neq; Chriflianos crjideles eße. Initio in In negotif« quiunt nos pr£dicaße contra coa£tionein ad ftdem, Pontifia coaffionc

Cießtrcnt GT magißratus nonpoße adßde cogéré: nüc utaidam tf Kfro nos »Mgißratus incitare, ut adfidem cr cœtus cccle-ßafiicos cogant legibus iuregladijyÇ^ inobedientes occi

, qua rations nos innocentisßtnguinis participes fieri^ todcm peccato magißratü obßringere. Cunt talibus au-eoncionAtoribus, quis (aiunt) libenter cômunionem ha

yati hiec refßondemus: Fidei nomen quandoq^ falßamß yß^gt;dßcare, de ea ab initio docuimus, id quod nunc quoq; ^°^tgt;nus:pnncipes er magißratus, tä ciuiles quam eccleßa ßsos, non habere poteflatem quenquam cogendi adfalßatit

. Si autem hoc facer e conantur, tum deo potius quàni WS obediendü eß. idon tarnen fequitur uiros Iwneßos, pr£ '^'^piores,parentes,magißratus, non haberepotej^c,ut int perdos dementer,aut etiam durius, ac uirga quoq; gt poe-’^^tnßtuant gt emendent, gt arcbusprauis gt malis ad

et honeßas cogant: two ut Anabaptißas cx angulis in pfblicas eccleßas,Gr à falfa doärina adpurÜGT fanamco^^ amp;‘»ft‘t^am deus ipfe hocpr£cepit a..mandato Exod.ao. Itrf

*^S(flratus monemus, ut munusßbi deo comtnif l^^^tßreiuie exequantur,tum fcilicetpeccamus, gx tarn ma

Zr turpiter agimus,ut idea fanâi AnAbaptiß£. non debea accedere noßras eccleßastnam liberi ejfe uolunt: fed tu

‘1‘^^libertatem deßderet. Qjiis quafo in hac caufa i-^i°Ult;ff^rati9nepr£ditosiudicarepoteritfUiagißratüne-

ifitnem intcrßccre iubcmuf,nifï quos antect dcui ipfc interß cere iußit,ac dixit languinem ipjorumfore fuper caput ipfo rum. Uaq; uerbo dei credimu^,neq; arbitranwr noßpfos aut nutgißratiK coittaminAri Innocenti fanguine, cum iüi eajici unt qux dem iußit.Sed hac de replura deinceps 20,dogma- , te fcribemm,

fiftcre, docueriiniii non effè refißendum malo, neq^ nos, autfident noflram tuendam ejfegladiocarnAli.fedtantummodogla-dioJfliritm,uerbo dei:imô Chriflianos no debere inter ipfos . habere gladium M.oflaictmt. Zuinglium nAnq^ j 6. articula ßtarumpropoßtionum ßcripßfße: Qjiandiu fcrrea armajlu gitM,apparet te no Chrifli aut Petri, fed SataUiOfcihtorcnt ; oflo,crc. Et LMtfccrtMM i» Pfalmos fcribere:t^on ucra fedßl fa eccleßa brachio feculari defenditur. iJunc autem nos do^ cere nugifiratus noflros, quodgladio uti poßint, adfeipfs Cr fidem fuain defendendam. Ad htec re/fondcinus:Ea ont^ ttia qu£ ab initio docui)nut,etiam nunc docemut, neq; defe^ cimus,quemadmodum AnAbaptifla: falfo de nobis flargunt. Cocemus enim, à Chrifliano bomine pro malo bonum reddé dum efle,neq; reßflendum e/fe malo. Ita nanq^ Chriflus do‘ gt;nbsp;cuit Matth, s-cr Paulus adRom.n. v erum hie meritoin* ter iHos diflinguimus qui in nullo jnunere Herfantur,(^ in^ ter eos qui àdco in aliquo inunere feu officio confHtuti funt. Qui enim mandat ivm a dco non habent,non debeiu proprii authoritate flimere gladium,non magis qttàm Petrus, quein dominusgladium recondcre, CJ“ paßioni locum dareiußit. Magiftratus uero cumßnt à deo conflituti,qui Ulisgladium dedit, cn mandauit ut uiduas, pupillos, afflidbs cr oppref ' fos,quiiniuriampatiuntur, tucantur: non peccant utique cum malo reßflunt, fed potius cum non reßflunt, neq; tuen fur opprejßos qui miuriam patiuntur. Atque hoc madofcri pturd

«BO locö iubet non reßftm malo,altero iubet rc P!^gt;'f‘,nonßcii/mpugnAt,cimdunteres hicretici,Porphyrie •lt;5 Uli fitntles calimniatorcs fcripturarum, falso jacrii li impinger c cotMtifunt. Etcnim diftinguèdum eji, guid, tempore,quis ob caufM pnecipiatnr. Zitinglim uero de ro loquitur,Potuißecm etfalso nominAtosjjgt;iritualei, no de ^SteutigladioyfedtantivmmAgiftratitm. cumPotifex farea artna ßimt,ad Eueingelium fcilicet opprbneiidMn,de io»a.». (1‘irttt hocßclo cuiut imitatorßt. Pacile etiam inteUigi po» ieA,de qua ecclcßa eSquot; defeiißotic Lutherm loqiiatur,quan ^0 brachium feculare nomittAt. Poittißcia enim ecclcßa hoc brochio praeter er contra uerbum, non inquam alterogla-^‘^fi'irituali ticrbi dei,dcßnfa efl:fed uera ecclcßa non de^^ jrnditur hac ratiane abfq; uerbo er contrauerbüdei.Qu^ ^itimalioqui Zningliut er Lutheries docucriint,dc potefli-defenßonc nMgij’tratuam,item de fenfii iierborum do-Matth.Noliterepflercmalo, omnibm ntAnifefla, er '^oi‘tfunt,utnulldcemtneimgt;ratione opusßt, oßenduntau^

horum allegations AnAbaptiß£, quam ipßos noiiptidc^ ‘‘^elfuam ignorantiamprödere, uel fuam malitiamauda-^btrpropagare.

Tertia ratio, qua er noßram dcßebKonein,ernos j^iri- Condon», bi^dei, charitate carere probant, hatcadducitur.

^onciqaatores noflros Anabaptiflat abßp; diferimine Inter ptiftis dis« Wfticos numerare er traducere, cum quibus tarnen ntd= •^gt;ti communionem habeant: atqy hoc (aiunt) contra uerita b^gt;ttfaciut,ideoci: ßdritum ueritatit nonhabent, er propte ^^aettam neq;ßdem neq-, charitatem. Quk ergo ipforti ec-

H’^^ttuales cccleßat iudicare potefi,er abfq-, peccata iuorü concionibui 'mtereße? VetM hic uefler error eß,AnA baptiflisaiobie communis cü Dondtiflis, quod propter mi-uitiatotamcccleßam,er prxterea ucrbuftnç^

facratwntorum adminijirdtionein reijcitii. Qjid de re deiv ceps agdm.Vetui etiam hic uefier error efi, ([iiod facile dium, quem uofipfifdbricdti cftis, aduerfuiproximumdi-firmgita, cr Ulo non uerbi deiglddio tpfum perciititii, hoe efl.pro mfideli Gentili infanMtii çy- ddimMis.l^e ante temput indicate, neque nos penitits Q)iritu dei, fide, amp;nbsp;charitdte jfoliate.Fundamëtum cui nitimini, cr ex quo hat in nos conuitia profertis,'mßrmum er uitiofum e{t. Dicid^ enim, ttbi ueritas non ßtjUic quoq; non ejfe Jfiritum ucrit^ tis,er proptercd neq^fidem neq; charitatem. Veritatein aU tem non eße i« nobis ex eo probatis, quod abfq^ diferimiue tios pro hiereticis traducamus. iSlolo nunc dijfutare, an propterea )ion fit Jpirittos dei 'm honüne, quia feriptum c/l, Deus uerdx,omnis aute homo meddx:fcd dico, hoc libro ne /train 'mnocentiam euidenter declarari. An non en'tm difeti men mter Anabaptiftas pofuimus,cr mentionem Generali-ttm, er peculiarium AnAbaptiftarumfeciinust nónnedixi-mus quofdam tales, alios uero his diuerfas opiniones tueri, er ab iUis alios reijei er excommunicarUexc. Uuerea hoc quoque perfficueapparet, Anabaptijlas illos, quorum uos Lib.z.c. s.pudct,initio uobis non dißMes fuße: qucinadmodum fupe rius oflendimus.Quts autem nos certos faciet, uos occafio-tie data,non etiain ipforum fimilcsfore e Qjiarecum mone^ mus et dicimus h£c fub Anabaptifmo latere, quid qutefofal fidicimus^ Equidemalioqui inmultis turpibus erroribut uerfamini, ctiamfi non eßis è roimero craßißimorum amp;nbsp;dbominabilü Anabaptifiurum : itaq;nidla uobis ßtiniuria, neq; quicq 'mcharitatempeccatur, quumgrauiter ànobis arguimini,fi forte adhuc uos lucraripolfemus,

TAis itaque expofitis hoc capite jf eramus fatisfailum e/fc obicëhonibus illis AnAbdptißstrum,quibus probare uo^ hint ,fc iufias caufas haberejua; feparationis, propter quoi

(oncioncs minijirorum ccclcßic nolunt audire. Rc ip/rf er tierc appariât rationes ipforu infirmas effè : itaque ‘ffos inerito debere reicilis huiufmodi frigidts excufatioms legitimam obcdientiam prie filtre.

An concionatoreSjidco qiiod non omnia faci ant quæ alios docent,fintfalfi dodlores.^tem uir tuteni uerbi Si facramentorum non à miniftris, ft’d à dco pendere. Cap. 7.

dcnuo A.nAbaptifilt;£ccclef!am EuaiigeUcam Minidros er dus minifiros,proptered quod ilU non omnia faci quot;°æ

“lit qu£ alias docent. Nam quia operibus fiibfequentibiis fu docent. atn dott)‘inâitonprobent,0' ueraeffe ofiendant, idea ipfos (aiuiif) non effe ueros dod:ores,neq‘ dofirinAm eoriifynccs tainejfejçyquot;proptcrcanonaudiëdoscjfe,ncq; ecclcjias,qui ont illiferuiunt,inter lieras ecclefîas numerari debere. Ef ad ooe confimMiidii tierba s o. pfalmi adducunt: Impio autë di' Wdeuf; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dbi ut enarres fUtuta mea, çy afiumas padtt

^iiiuos tuumfTu uero odifti difiiplinâ,^ proiecifii uer- * ^^gt;^lt;ipo{lte.Et Pauli etiamuerbaadducunt,quiait:Con=: Rom.». fidisq; te eruditoré ejfefimplidü, ut qui habeas authorita= fon opinionem fcientiiC et ueritatis. Q^i igitur doces a-

I ^‘im.tdpfiint non docest qui prccdicas nonfurandum,fura= gt;^lt;tfcrc.ltem doinini uerba quibiis falfos prophetas cauere ^fl’et,et aitiAfruiiibuseorum agnofeetis eos.Nunquid col NlîUh.rt quot;êunt àfiiitiis uMas,aut d tribulis ficus f Ua omnis arbor bo~ ^)bonos frudus fcrtiputris aut arbor, malos fruëlus fert.

Ad Afiphi uerba è Pfalmis adduibt, quidam ita rejfon- Hypoen-dent, utdicant,Spiritum fandum aperte loqui de imptjside «« nbsp;nbsp;nbsp;pof

iMWjinyMdm, qui deum ey uerbu/m dus oderunt atq^ abijci= [udiciFdS Xftt.Difiinguendum autem cfic inter impios or peccatorcs, qnipotius ex infirmitate quàintenwritatealiquapeccant.

pue À propheta repreheiidi.gui eu reuera non cû deo conue ruant,externo tarnen in cultufic fegerunt, cr ita de deo lo~ ^uuntur,ut uideantur ,pbi iM ejjc, cr e^ui efptgerint co demnationê deùhos propheta palfos eße arguit, cr non gijjèdei condemnAtionem.t^atn addit:Hlt;eefecißi,cr tacui: exiflimafli quodfuturut ßimßcut tußed arguant te,ç^ tuatn me eoiurafaciem tuam. Sitniliter lud^i non agnojee-baw fo!ide,fefe tain peccatores ey uitiofos ejjè,quant reue^ ra erant:gloriabantur multum de cognttione legis ,fefe do* éhres ejje iujiiti£ Uos Paulus teflatur peccatores eße,nei^ eos id tueri quod fint doóhres iuftitiee. Eodë modo nos quo-que libcnter coccdinius,mimßros Euangelica ecclcßte,cutgt;t nonfaciuitt ea qult;e alios docent,ejjè peccatores,iniôgraui-ter in deum peccare,neq; ideas tueri quod bene CTrefkdo ceant,ucrü nihilominits puniendos eße à deo, et eograuii^t quo melius nor tint quodiußu efl, zS“ tarne cótrariumfaciót-t^on tarnen hinc conftcitur, eos quipeccatores funt, Cf ipß non omnia faciunt qu^ docent alios , noneßeiierosdoiH^ res,nequepoßeueradicere,aut ipforumdodtrinamnoncßi Quomodo iierä Dodlrina, enim non ex mintflri uita,fcd ex uerbo dei dl fu°dicäda kt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;efl,an uera flt autfalfa.Multi fände uiuitt, Zf

funt corä bominib.qui feipfos fcilicet aliquädiu eötinerepo) funt,ut mn facile quiequam mali de Ulis poßit dicfnihitonn mts tarnen ipforü dodrina falfa efl, er uerbo dei repugttii-Sunt etiant tniniftri qui turpiter uiuuiu, pure tarnen ex uef bo dei docent.-hi pofleriores er uitioß,prioribus illisfanlld meliores miniflri funt.

Cuomodo Eduidfin in Euangelio iubet dominus falfosprophetaseX îæ'inrtar ar ßu^bus agnofccrc,queinadmodü bona arbor ex bonis flu^ bo'isfx frii dibus dgnofcitur,et putris arbor ex malisfrudib. Hint aid 'pno^n'idi i^fi‘i'bapt. colltguitt,cü conctoMtorû frudus tnali lint,nec(l -'t, fariofequi, ipfos eßcfalfos pphetas,qui cauendißnt.Vera ßudus bani,quorûf;riptura meminit,non funt eiufdcntg^

’’’’■wE/î frtjm quids cörnunii fruilui bonorü operrt,quSon» fideles ferre oportet, ut ex eo cognofcancur an fint bota nudi: et bonæ arbores funt, qui bona, opera faeiunt : pu,* arbores, qui mala opera ficiunt. £t de hii non prlt;e»

^‘pue loquitur dominus in fententia ante citata. Sunt dein^ prater hos, communes etiam quidam peculiar es fru-t nu a reliquii difcreti .Omnes enim frugifene arbores fru* quide edunt,fcd non omnes eiufdégenerts, uerü diuer r^gt;,p arborum nAtura,fic ut malus arbor è malu.et pyrus è agnofcatur:neq; enim malus jert pyra.neq} pyrus ma* ^‘‘l’^èitdmodü cr dominus inquit,t^HquidcoHigunt à ffimii ““‘’î.Cr à tribulis ficusf Cum a~tt hoc loco de prophetts do *

loquatur,non quiuis,fcd ,ppheticifruéus iMelltgcn,^ »‘luiu. Propheta enim homo quide cll,quem idea cü aettris oxùnibus fruâ'um bonorü operü ajfirre oportet,fed priete J™fPphetafeudochrconjiitutus efi. QuiaütfuntU ^i. fi'lt;*^us,er(-quibus agmfcendum eft,bonäne an mala arbor y' ^pürina eß: peculiars ijle fruélus. Pruélus aüt, hoe ejl f^ina,autbona,,dutmalae^.Bonae^,qu,e exuerbodei dqi^itur, cy confentit apofiolicie doilrin^: qu£ aüt diuer

htcntala eA- latq; prophétie ex dodrinat dijudicandi j'lt;gt;^,inboni ucl mali fint. Qicimus aüt,minijlrü poffe tequé “^'Isteteros homines uitiofum ejfe, neq; omnes fruélus bo-^ ^i'tvin operum habere:uerü no ex eo de officio eius iudicart '^^efi.ut dicamus ipf m malSarborem ejfe:fed ex prophé ^fiudibus iudicandum ejl,ita ut bonam arborem pronun ^J^^,fi dodrina ipfius pura bona eji. At(p hoc moda quot;qlruitur Anabaptffiicum tedificium,quod iüi cötra nojir4 ^fijieria çy ecclefias erexcrunt,quo nituntur plurimü,et /wrndeobijeiunt. i^amfi propter fanSdodrinam conciona arbores funt,dodrinaueraèji ey audienda, çy ftdefia quoque uera er it: neq^ hate toïluntur uitijs ininifirii

ADVERSVS A N A B-A P T* quippe lt;jult;e non onuittur ex officio ipftut ,fed ex comtnlt;^ honiinum inffrmitdte.

Xnïhîpti - nbsp;nbsp;Atlt;j; hic dcnuo repetendum eft, cjuod fuprd quoi^; dixi^

» propn^f fKUi,latere in Anabaptiftis inalü errorcm,quë paiici uinnud^ fuisopcrib. uertunt, imô pleriq; propter hune ipfum errorë eos teftimutt.'iiam onms ipforum doëlrina, pendet à jgt;prijs ope ribus,cjr iüis quaß meritis nititur.Eflautem peftilës error, cû homines in fuis rebus, prefertm in eccleji£ negotio, hominibus fiduitt,et uerbi cr facrameiuorum mini fterium ,potifimum fupra homines fundant: cum fcilicecin dicant, earn tantum doëbrinAmpuram çy- bonam effe,lt;]niei fanëh miniftro prædicatur, crfacrameiKa non effe ejfcd* cia,qua: à malis tninijlris adminijirantur. Hæc cnim ratione non tantû falutis noffre negotiü in carne feu hominibus re-poß turn effet,uerum etiäperpetuo ejfcmus incerti, an reite haptizati cjfemus,necne:an coenam domim reële fufcepijfe^ mus,necne, Nam etiamß mhil in mintßro reprchëdipoteü, ctiamß fanëleuiuat, tarnen poteR interim ejfe hypocritä. Quod ß res ipfa à miniflri probitate penderet,ipfe autchy pocrita effet, tum çr cgofallerer,çy doëtrina, eius non effet uera,neq; ego ipfe rite ejfem baptizatus,aut coenam domini reële pumpßffem: minifter enim à quo hæc accept,non fan^ ëlusfuit, quemadmodum ipfum iuxta ueftram doârinam ef feoportebat.Quidautem aliudhinc fequeretur, qudmnos propter aliorum improbitatem,uerbi zy facramentortt mi-ttifterio priuatos effeë autan omnia A nabaptifîie no c» '^ita fubinde dicunt de bonis fruëlibus, zy hae ri niiicnj ucr» tione ootimis fruëlibus falutis eccleßam C hriflifpoliaiK: et torà Tiko nbsp;nbsp;fr^fdtis declarattt, quàmßnt egregij erperiti doëh-

fia.non afit Contrahuncpeftilentemerrorem multapaßimD. Au-liiotMtiflisfcripßt: pr£cipue iit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tameit

litimtt (ut aliquot loca deßgrwm,fi forte alicui lt;jult;£rerc libc tt)contraDonAtiftat libroj.capiteio.cr contra Crefconi ^ingrammattcum,libro 3.capite itcrumlibro 2. capi*' ttu.Firmiter autc probat multts teftimonijs fcripturarum, »^utn nuni/irum poffe pure nbsp;nbsp;fane doc ere, at^; facrameit

^‘irede cum fru^fidelibiitadminiftrare. Porrohoc la to rurfut apparetjAnabaptiflat ueccrum htercticorum erra tts deiuio,magno eccleftie malo.in luccm reuocare . 'Verunt ^“»«niucrahuuii negotij fumma cji^ nbsp;nbsp;folida doilrina. Izj

ptiedicat ioneuerbi dci,cr facrameiuorumadminijirationc, ^‘*‘lt;(udiunt iQT communicant, deum ipfum cr' eiut uerbum, t”'lt;^»iifionem,ueritatem,Qr inflitutionem jfeékire debcnt, ijui in eleélit fuis interiut gratia fuacfficaciter ope ^‘lt;tnr,lt;jualefcun(j; minijiri,boni aut )nali,foris doceant,et ft ^“tntntaadminijlrent Ita enim apo/hlus inquit; Qjtis igi'^ »-Cor.j.

“tittem ApoUos.nift minifiriper lt;iuos ere «w{iis,ç^ id çifiq. dominus de dit f Ego plantaui, Apollos ^‘S'tuù.feddeus dédit merementum. Itaq; necji; is quiplätat ^ltalicjuid, neq; is qui rigat : fed deus qui dat incremmtum. ^tntautem facramentoritm uerbi ratio eji. Minifter ^'^Wexterius aqua baptiznt,cr panent c uinum in Euchct ^‘f‘‘tporrigit,facrameitta ueri corporis cr fanguinis Chri-J“ pro nobis in mortem traditi : interius autem ubi gratia, itittus Ç- uit^ cfl,Chriftas eledosfuos lauat.pafcit, ey po-qui in fuis promißionibus er inßitutionibus ucrax etfi ^us oft,ita ut iüi nibil addat aut adimiat minißri bonitM uel ^itia, neq; fideles patitur detrimentum aliquod pati pro' Ftr^niflri infidelitatcm er malitiam, quemadmodum ex firibitur: Çluidtumcnim,fiquidamfueruntincredu Bom.j, ƒ• Wi incredulitas eoriwnfidem dei faciet irritam.- Abfit: '^ofit deus Ucrax,omnis autem homo mendax,erc.

er ffficdciam uerbi ac facramentorum ,non effè pcßtant 1« merito aut fdn(Htate minijirortvm, qudlefcunquc illifue-fint, fed m ipfo deo, eiutJfiritu , er gratuita dc ejfedci opcrdtione. Eiut cnimfoliut eji omnit honor, uirtut, pote-gt; fidf,gratici cr falui:externtimautcmmintfteritim tantum* tnodo tnintftro proprium efi. Vnde etiam minijlri notni-tMntifr œconomi dei, çr dij^enfatores niyjieriorum dei-Cum autemdeuf benigniüfitcr uerax.guittonmitiutpet tnulum mm/trum, guim per bonum .fuam gratiam c «4 poteR cr uult conferre, guid hoe tun refert ,ß minifiet Ktdlui fittm hac dif^enfatione cr ntiniftcrio nuditiA tint th bimhiloberit. tJominAntur etiam miniftri nuntij: tióune nero deui donuin guod tibi dare uult, tam bene per nudum Cr tegrum,guàm per bonum ZX fanum nuntitmi mitterepu tefle An uero gualiteu nuntij donum äuget aut nüratit f fum guidem eji , nos donum iucundius i fano guàm dgeo nuntio fufeipere: ttihilominus tarnen donitm ipfum nonmu^^ tatur. Ita guogue, etfi nos plus dclcektmur donisdei,cttmtt bonis crfanis.non malis çr eegris nobis admimßrantur.ta-men dona ipfa mimjirorum relßeilu non mutantur. Vß fiint ueteres in hac caufa ceræpmilitudine, c«f non minus 4 plumbeo guàm aureo annula fignum imprimitur.’C^ agu/, guie eadem eft.fiue per lignedm,fiueper lt;eream dut argen^ tedin ßflulam ftuat. Et agud guidem guandogue d uaßs uh tiatur, donOi autem dei nofiris uitijs non corrumpuntur amp;nbsp;foetidaßunt.

Doétorem qui rcéte docet, ctiamfiuitçetmo ribus eins aliquid défît, nihilotninus ueruin Ä boniim doóïorem eflic. Cap. 8.

VEruntdmeno tantii ßmilitudinib.fed rdtionib.^^ te/b monijs uerbi dei demonßrdbo, minißrü gui no oiaja* fit gu£ docet alios ,ß docet ueritatem diuini uerbi,ueru do

doiirinAm eiia uerain diuirum , c}M ^ifwndaßt, neque dißidium ab ipfo^r eccleßaciuf fa'' ^‘citdum. Chriflui induit : In cathedra lAoßs fedent feri-uiuoi. i,. ƒ Pharißei : oiniua frgo gu^e dixerint uobts ut ferne-

) feruate erfaeite : fecundum uero opera ear um ne J^iaüs : dieunt enint, er non fteiuitt. C^ibia uerbii expre/ß eos audire iubet, efui uerbum dei pricdi-

Nam in cathedra Nioßs federe,efldo0irinAm à deo in cstheOra ^’iofein traditam docere. Expreffe etiam euidenter “Ofef^oî no facere quit docent,er tarne eos mhilonunus an^*’ dite iubet, idea uidelicet jCptoduerbum deipritdicabant. ^0« autem Chrifiui cjuicijuam iniufii pr^cepit. Negue ius Anabaptiflas,(]uodfeinhis Chrifliuerbis miferetor’t ^Kent, errimam alii]uami]ult;erunt ^uae/fugerepoßinc. ^‘gt;»1 omnino dits confitendum efl, dominum aperte priegt; ttt eosaudiamus ejui uerbum dei predicant, etiam^ ß ipß id nonfaciant. Ncque etiam ipfos figmentum hoc lu^ ^bit ß duas cathedra! fabricentur, unam coadlionis, quje ßt }.\oßs alteram gratie Chrifli : er dupUces difcipu=: ift,alios lt;jui Jfiritum Chrifii habeant.er alios ejui eum non nabeant: nam ante Chrifiietatem, er poflguoque femper boc uerum fuit, minißros qui uerbum dei aßerunt, audien-dos eße, etiamß uit£ eorum aliquid deßt : pr£terea Mo« ßt er Chrißi dodlrina, eadem eß quo ad fubßantiam, ac Nofesde chrißo fcripßt. CiuinetiamßdelesprieditiJßi-fitu Chrißi, uelutiprophets, federunt fuper cathedram i'’ioßs,er non tantum Pharißei. Contumeliofe uero Anaba» ptifl£ de Moße er fanilis patribui loquuntur ; nemini e* nimparcunt ,dummodo idteneant quodpertinaciterpro-pofuerunt.

Chrißus dominus ludam ifcariotem Satanam nominat, laetus gats loanmc tf,c-4päc. Et tdWf/i certit efl,eum etiam,tiî cumßc à

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hilointnu!

ChrijhiwntittAretur,dpoliDlwnfuil]e, ac^edicaffèamp;^ ptizdjjc^non aüt utiq; iüos decepit ‘cr cis nnpofuit quos ptizduit docuit. Itdcp; guodd ip/ius jninifteriii,fdit ucrus docior eccleßce minifter:interim tdmen i^iioädjcc' IcTd fldgitidfua,Sdtan erat. Scio AndbdptiftdS roï nos hoc loco, crvxcldmdituros,Et fdóiü bcnc,cn niiniftfi Eudgelicteecclc/ite, Phrißeoser luddlfcariotcmfibidwei exempli loco propontint,quos fcqudntur. Veriim nos,Agt;t^’‘ ptift£,neqi Phdrißeos,neq; ludd diices er excpldhdbemUf, fed Chriftü er dpoßolos. lud£ meittionc facitnus 'meo quo» docuit er bdptizdM,dtq^ in eo non minus rede fecit,quigt;^ uelPetrus dut Andreas. Udq;fiquis hdcin re ludam tur,eum in bono imitdtur.Atq; boe ipfum qu£rimus,ut fci=^ licet mimftri ecclefiarum doceant, doceunt inqudin iierbujn dei,er fdcramentd rede ddnünipirët, Qjiod diit ludds diabo lus er fur. fuit, hoc non excpli loco imitandum ^pponiiniis, fed refutdtionis loco,coittrafdlfdm ueftruer tuiüis rationi^ bus confirmdtdm dod}-inAm,qud. jkttuitis mimllru,qtiipec^ cdt,neqi omnidfdcidt qu£ docet,iierû aliqud uitia habet,n5 pojjè uerum dodorem ejfe qui audiendusßt. djtod ß liidss infuduocdtione uerusdodor fuit, qui tarnen tam turpiteï uitiofus er fceleratus fuit, quareuos conciondtores inj'iitl uocdtione , tanqudm falfos dodores reijcitis , qui aliqui quidemuitid bdbent, non tarnen tam fcelerati funt quàn Judasf

ûrorâ''t'c nbsp;nbsp;nbsp;Cuperem uero hoc loco ex uobis, Andbaptifla, audire,

cieOx ait! ^‘^‘Cndm mßgnid ida concionAtorum uitiaßnt, quorum eau adeo turpi» fa fubinde uociferamini, nos propter pecedta non poßeue-«r uitiofa eccleßiC minißros elfe.Equidem coram deo Ubenter cr humiliterfdtenwr,nos miferos peccatores effe: quod dût ta horribiliter nos traducitis,id non agnofeimus. 'liîam etiantß dliqui funt ex noßris,quiproprijs uitijs laborant, tamë idis poeiui,

eft, er multi funt dpud tws honejli, probt HC doch cccleßarum miniftri,fic ut uobifeum mutuctm per' ^^’■ititioriemßccretiolimus.Anuosipf'os tales ejje cenfetis omnia jiciatis qua; docetisi' Quodfîuos ipfos non tales fße cenfetis, ^3- tarnen nihilominus uos ueros doóhres effc '^‘citis, turn idem etiam in nobis tolerate. Quodß uos oma »lt;Hfacereiudicatis quiedocetis,cr interim uera docctis, certe nimium tribuitis uobis ipßs, 03- indigniores eflis .■ audiatrdiu, quàm ß ueflra uitia agnofeeretis ,^4am opti^

^e tum in uos quadrat Cbrifli hcec ad Pbarifeos oratio, Si eßctis,nö baberetis peccatum : nutte autan dicitis uos

, Veruntamen bocpublice teßor, non ideo bate à me fcri= Pcectti. c5 quod peccata et ojßnßones mimflrorum tueri ttelim. Sh „s fu’n°de«i ^gt;*1 itAfiO; urgeo er doceo, miniflros eccleßa; debere irre^ fendenda, Pf^henßbilesfeu inculpatos eße. E,taio, bominesiurein= H^ègt;^ri iUis qui fua uita alios oßvndunt.lnfumma,, quifquis deimt er eius uerbum peccat, pratfertim tarnen cc' n!inifkr,pocnitentiam agat,agnofcat fuum peccatum^

C de eo doleat,alioqui à deo punietur. Atq^ bis iüud quoq; “ddotminifiros qui non bonefk uiuunt, feueriter monendos puniendos eße, atq; amouendos ab ojßcio,fi non amn^ dHntur,fedaliosuitafuaoßenderepergunt: quemadmodii er Pauluspresbyteros grauiter arguere iubet, t.Tim.s. ^»inis autem mea dißeptatio hue ßeiht, ut minifkrium ^lt;^'dcßi£erfanAdo{irinanon damnetur propter aliquami ’’fflrorum uitia : item ut hominesßbi non niinium fan^hta- q“’ fw nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fetpfos magnißeiant, cum tarnen tales non dam Euans

ß'^f.Sediamininfiitutaprobationepergam, * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dka^’^quot;^*

^nEpijkhadPhilippenßes apoßolus fegauderetefidtur, qLTmm's id laod aliqui EuangeliZprtedicarant, quauis id non fyncero l«‘dioficißent, neq^ propter inß^ uititi eorü pratdicatio^

fient et minijkriûinuniuerftimrcijcit. Quare longeaho m'f/w fiiit pr^dititf noßri Anitbabtißte,lt;}ui er uoeißrati effèiUyZr tôles mimftros nbsp;nbsp;nbsp;condones pent*

tusreiecißent. Hisautem uerbis apojhlus utitur: Ac non^ nulliguiacm per muidinm zr contentiomm nonntdli ucro etiS propenfa uoluntate Chriflum priedicant- Alii liiiidcd in^uam per contentionem chriflum annunciant non pure/ j exiflimantes fl fl affliHionem addere uinculii meis.-alif riirt , fus ex charitate ,fdentes cjuod ad deflnfloaë Euangelij ßd conflitutus. Qjtid igiturf cjuouis modo, flue in flgt;ectein,flut i fyncere Chriflus annuntiatur, de hoc guoq; gaudco, ot^ue etiam gaudebo.Philip, « .cap. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

ÄpoRoio» Praterea aperte cT euidenter apparet, ut negari non feciffequx poflit,ipfl)squoq; fattdosapoflolosdocuifle caqu^e nonß^ •hot dome cerunt zr feruarunt in uniuerflim. An non cnimpredicu^ *“*5 runt, dcum fuper omnia, cr perfldiflime amandum ejßel

»on effe concupiflendum. 'Verum cum homines fuerint int firmitdti obnox'ij, ZT od mortem uft^ orarint, Remitteno^ bis débita noflra: quomodo potuerunt omnia flicere qui do cuerunt f Audite quidflngularis Hie homo dd Paulus Apo' flolus dicat; Noui enim (mquit'yjuod non habitet in me,hoc efl m carne mea,bonum : nam uelle adefl mihi, fed ut quod . ionum efl perfeiam, non affequor. Non c «»» quod uolo, ! flxio bonum,fed quod non uolo malum,hoc ago. An non uti ternuerba htc perflgt;icua funt,zr flnfus eorumapertusi AttamenpluraRom.y cr Gal.s.legipoffunt. Quinetiuin ; aUj apo/hli hanc infirmitatem coflfli flint, D-enim facobd hsobij. aitiNejitismulti magiRri,fratresmci,fcientesquodgru^ 1 »ius iudicium auflremus. in multis enim labimur omnes.

Hac quoq; fententia perjßicua efl. Atq; utinam Anabaptfl : flit,qui ita auide doeëdi munus appetunt, diligentius quditt fliciunth/ec Apofloliuerba expenderent. AdhicD.lo.iiP ‘ jifj Apo*

Apoflolitf 'mquit:Si dixcriinui nospeccatum non habe^ ^^:nofîpf'osfiSimus, cr uerit^ m nobis non efi. Item:Si di* nos non peccaße, menddcemßcimus eum, or fer^ oius non eft Pi nobis. Hac autem uerbu etiam ipfa per^ funt, ex quibus multa contra ßlfam AnabaptiflArunt °pinionem effîcaciter concludi poßuncattamen h£c quoq^ l‘lt;porius à me citata funt tt.capitei.Ubri.

Qâodfifanblidei miniflri id ex dei gratia confequun'' SanÂosM nullp uitijs nbsp;nbsp;Pißgnibus peccatis laborent, fed inno

ut Paulus ait, irreprehenfibilesfunt,humiles ni* ^^^minusfunt, neque dicunt fe omnia qu£ docent, ßcere. ^‘‘nquäenim non in oculisßrunt Chrifli fententia,quain

ipfos tum omnes homines docuit, dicens, Cum ßcerP nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’Tquot;''

^^:quoddebu'musßcereßcimus. duo epambauddubie ^•Paulus reßexit, cum ait : Nuüius rei mihi confcius fum: ßdtionper hoc luflißcatusfum. î^am uerum et certum eß, t.Cot.^ ^‘^^incm hominum diumlt;e legi plene poße fatisßcere ; ue.' ’'WïM omnes homines coram deo peccatores cffe,c2r deßitui Z^orii dei,quam ipfum 'm eis habere oportebat. Ideoqf Da-' ^‘d aù:î^e uenims in iudicium cum feruo tuo, donäne : quia nbsp;nbsp;nbsp;’ **

ßniußificabitur 'mconjfeélu tuo uüus uiuens. Et Pdwfiw ‘^tConclufitfcripturaom'tna fubpeccatumtnon eßdifcri ^n; omnes enimpeccauerunt, ac deflituuntur gloria dei.. ^‘fftißantur autem gratis,id eß eins gratia, per redemptia ^»ißHamper Chrißülefum, crc. duamobremnepoß^ nac ita de uefiris operibus gloriemini,Agt;Mbaptiß£,uos fei» ueetomnia facereque docetis,fîuera docctis,fedpotiu9 f(oßpfos humiliate, cogitantes hocquodD. Petrus fcripßts t^rusfiiperbis reßflitßumiUbus autem dat^ratiam.

Euangelicx ecclefik miniftros non falfos mû niftrosefle,ac ueritatemnon pofl'edicere.pro« ptercaquod ftipendiaiiabeanucum Chriftus ip^ feamp;apoftoli fiipcndia babucrint : atqj ut caaccü piancccclefiæ miniftri^inftitucnnt 8C conaflc^ rint Cap.9.

Conciona* T jAdenusconumoratisreltUi Anabapti^ke eed“ ™fuï nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;euangelicarum ecckfidrum odium co/tcibd^

cfficij acci- re,fed m ea qiue deinceps feguitur flipendiorum t/Uieflioii^ ïde^o n^n uehemeittioresfutit, nulitiofÏM fegerunt. Libère tgc ueros mint dicunt,concionAtores lt;Jui fiipendium dccipiant, neif iSoflores et nbsp;nbsp;nbsp;uerosdeiminiftros, neq;pofjedocereueritdtë,fedelfe

-j, ex iTlis rebus (iii£ßimldchris imntoldtte ßterunt, er ex bt^ diuitijs Jflendide er Itixuriofe uiudiit. Cum tdmcti Cbrif fius dixerit,Grdtis dccepiflis, grdtis ddte : er prohibucrit • r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;d«lt;« tunieds, per dm nbsp;nbsp;pecuniam hdbere. Preetered Pdulu

(diunt)nMnibusfuis Idbordfje, er ntdnddjje reli^uis ntif^’‘ ftris ut idemßcidnt, cjuodcx to.cdp. Aél. er x-dd Tbef-L cdp.cognofci poßit.Ud0; concludunt miniftros (uelut fuprii diximus)nullddcberejtipendidhdberefuioß’icij,fedldbo^ rdre,er grdtts miniflrdre:er guia hoe non ßcidtit, non pof ' ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;feipfos ueritdtem docere : itdq; 'mfldr luporum ßi^iendos

ejje,non audiendtim eorum doïlrtndm, nelt;]; ulldm cum cir comunionem hdbendam Hoe dutem dognid có uehcmentiuf contra miniflros urgent ,ouod experiuntur fe hdc ratione tnultorum fluor em er afjenfum fibi compdrdre,(}ui qudin^ vis non fint AnabaptiRæ, miniflros tdmen odio hdbent, amp;nbsp;iüis inuident. Sed nos his omißis, ad obieitiones And^itp^i-Anabapti- fhirum breuiter refßondebimus.

fcbuettitur. non funt ueri doólores er miniflri dei,ne(ii ucritatem pri^ dicdre

LIBER T E R T T V S» lOf Acifl-e fgt;oj]iint, timt Chriftia dontintu ftniii etpojhli «on {iierunt ueri doiiores, o' ueritatfm non potuerunt do» are : immexfuo miniflerio idäum O’fiijkntationcm ha' buerunt:id quad dcinceps fcripturii probabo. Abfit autent ^nobis ut de chri/h O' apoftoUs hoc cogitemuf, nedum ut dicttmu^ ip[os non docuifje ueritatem, neq; ueros dei mini» Ibrosjùiffe. ç^uamobrem Anabaptifta.rivmargumëtumf'eu r(itio,non effè ueros mini/iros,neq; ueritatem docere qui fit pendia accipiunt,fubuerfa efi O' mendacij conuiiki.

yeiHrismi}uRriilUpropriefunt,quinonuocati,ueni Qulfint gratia,non ex ojficio o' mandato dei, docent, O’ non ” * docent qu£ deo,fid qu£ hominibus accepta funt, qui ipfos o^wt. Ventris minijiri junt, qui uni cum Balaamo murwra O' dotu accipiunt, O' ueritatem uel reticent, O’ dus loco PMUp.t^ fi‘tqu£ditm maniacommenta O'fibulas docent, ueletiain contra ueritatem O' propriam confcientiam lucri caufapo pnlo dei maledicunt,O' rebus atq; bominibus improbis coit fentiunt, illos excu/dnt O’ dcfindunt. An autein nosfimus talcs ucntris mituftri,iudicandum comittimus omnibus pm deiuibus ineccleCia O' honeflis O'grauibusuiris, quibus tes nojlr£ cognit£ l'uitt:,ac Jperamus nos ipforum iudicio et fefiimonio ab ignotninia, qua nos AnAbapttft£ 'miufieaffii ciiint,ablbluendos ejje. Pojjeinus equidem hoc loco AnAba» ptifias pro dignitate tradhre, ac ordifie comemorare mira

artifiiofa fidn Anabaptilhrum ,qui non neglexerunt fium uentrem,fed pios O'fimplices homines fuis concioni* bits O' laboribus fiaudulenter et afiute depr£dati funt:ue-v«»? quia uideri pofi'em uindiila cupidus, o’ res ipfa alio^^ qui multis uiris bonis nota efi, earn hoc tempore relmquam intadam. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^quot;or’so?'

Eccleßarwm minifiros otiofos effe dicunt: hoc autem il- üoG fint, amp;nbsp;lis cum multis alijs commune efi, qui nulltim aliutn laborem quot;quot;üm oua

tJIè ccnfcnt,(luïin cam »Mnibuf laboratur,ligone,t(Ut fectl* ri,autdliareinmanugt;5fumpta. Ita agricoLe opißcimläbogt; rei rcf^cilufuorum laborum cum ligna cadunt, glebds firis jrangtit,frutices excindunt, ac alia huiufmodi ßcitini, otium efle rcputant : cr inter ibfos opißces qui in duriort labore uerfantur, alios qui opißeiü ßcilius exercent,otio^ fos eße dicunt. Omnesautem operarij,eos qui in adinini* flranda republica uerfanturtitem fcribas qui in edition nelibrorü quimßtholis laborant, otiofos eße iudicantt Cum tarnen fepoßto aßeäu omnibus notumßt, omnia b£C qu£ commorau'tmus cum labore fieri, non otio, er fi laboT alius alio durior er molcftior cß.Praterea quoq; notum efi quod bis quoq; laboribus nonpoßumus car er e, er ftepedu riores abfq; leuioribus non poßunt fieri, er hi qui leuiores uidentur,fiepe ergrauiores erutilioresfiunt. Multafiunt membra humani corporis, neq; omnia idem oßieium CT rem laborem habent,fied quodlibet peculiarem habet bibo^ rem,er aliud alio grauiorem. Pedes per lutum ambulant, ac totum corpus gefiant : manusßigora patiuntur, caHoj'i funt, er pro toto corpore laborant. At uero oris, rfuriKM er oculorum oßieium non tarn e^ rude er aßerum, Nunt uero idea hac membra otiantur^ an autem membra crafiio* rahis fiubtilioribus carerepofifiunti tJiinuscerte,quàm reU-quis, his carere poßumus Eadc quoq; ratio efl reipublictt er ecclefi£,ut Paulus t.Corinth n.docet. Ciuamobremnii nifierium dofhrum ecclefia: non efl otium. Verum qui^ dem fft (tc dolendum, multos ecclefiarum miniflros non tarn diligenter in fiuo munere laborare quam oportebat.fid plus fiatis otiari: uerum no idco miniflerium otium didder iet,er miniflri innocentes, er in fiuo munere aßidui,igna^ ui,otiofi,er inutiles culpari debent.

^^uidcamtis guid facr£literlt;ede mi»iß^riopronunti= Scrîphim *’'^0' «n laborein.uel mcrtiam ZT otium appellent. Chri^ do^rum

nonittertibuf otiofîs ecclcp£ miniftrosconlrrt,fed lahortmm ^perarijs.-ittguit enim, Omnti operariui dignus eâmerce^ mw«lt;-*^ßlt;a. Paulu^ Hcro mimflror eccleßarum conßrt arehite»

diJponfatoribiK, militibuf, agricolis qui agros aut ui^^ ^'gt;t eolunt.item pafloribus.Hoc autem non ßeret,fi eccle* f’^niniftcrium in fuogenere non efl'et lt;eque labor atq^ te»

‘ire,pafcere,militare.Paulus i.Timoth.f.ait: Qjiibe* ^^ptiefuntpresbyteri,duplici honore dignt habeantur: m4

if qui laborant in fermouc çy doitrina. En, /df’ordrc hiquit in fermone et doâtrina.Et reuera non Icuis labor ^ftgt;etiant quoad corpus, aßidue legere, çy literis operant parareße ad condones,cöeionari, errantibus cy per* iticioßs hominibus obfijiere,ßdclitcr er perßncue docere, ^’l’ttiniflrare facrantatta er preces publicas, pauperttm ett •’«w habere, iuniores inßituere, lt;egrotos conßolarßpro ec»

omnibus temporibus uigilareerfoheitumejje. Citai mediocriter, ne dicain ddigenter er ßudiofe ßcit, hic

non nihil agit Quiuero nihilominusdicit,mintfirot nihil ,:gere,hic certe dodrinam de deo,de ßde, de /a-e ^ßde beneßdis, de precibus,de facramentis,er omnia ec ^Ißenegotiapro nihtlo habet.Qjtam autêhoc deceatho» Einern Chriftianum, quiuis fidelium ßcile agnofdt. idcM ^oq; ßcile agnoßeit grauiter peccare Anabaptiftos, qui ß«nc malum erroremßubinde inter rudes er craßis homi» ^^/}’‘gt;rgiint.quihorumconuitqs in miniftros er minifk^ ^ß^i^mconftrmaiMur, er maiorideinde audacia immodeftos fermones repetuHt,er in eis perßeuerant,miniftros nihil a» Sere,er bene adum,fl(,ut uulgo didtur) conftagrante pago ^niftri domus ßimul ardeat.Atqui apoJhliCquod Anabapti ftf quoq^ non ignorant ) longe aliter nos de mimjlris iudi»

■ ‘ cdre docuerunt, eos fcilicet ut patres ucnerari, cr iHis eX animo bene uelle:ArMbdptift£ uero hue fuam opérant con* ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fèruitt,utfrilidium,odium, contumeliie miniflrorum ecclc-' ।

fiæ augeantur er confirmentur, magno zx ecclefî£ dainno zr eorum (jui hoe fàciunt : id quod ßto tempore experieir* tur,nifieospoenituerit.

Deßipen- Pr£cipU£ tameneeclefîafticiflipendij nomen Anabdpti bendis.*’'^”habet,quod nos Germanica lingua Pfrunb««®’ namus, fuperior £tas uocabulo,nefeio quam bene Latino, Prabendam nonünauit, non debereaiunt minislri/mecclc* p£ pr£bendam habere, Atq; haud dubie ignorant quid Ger mamcum nomen Pfrônb ßgnificet : quemadmodum alijs quoq; in rebus ex mera imperitia contradicunt. Equidéfei* re eos oportebat,quid ftüinmen,pacijQ:i,flgnificaret,eer* tis conditionibus cumaliquo conuenire: uelutifiquiscuM drchite0lo,cuiopusß,ciendumlocauit, de opere zrprecto pacifcatur: hinc nomen Cermanicü i frummen pfr»namp;gt; (lt;i quo non abludit Latinum nomen Pr£benda fàrfanàpre* bendo diäum,quod ueluti cert£ res pr£bend£ erant iMgi^ ftratui, itaetiameerta jiipendia prebenda erant eccleßarum)ßgnificat paäum zr conßitutum /lipenSitim, quodalicui munerideftinattvin zr conilitutum e^- Qz!quot; autem horribile in hoc uerbo ineftf Etonne ipfe dominus ui élum, qui debetur miniftro ccclefi£,mercedem nomiiiAidtl Etonne Paulus hoc idem honorem ßu honorarium muntu, fiipendium ZT uiäum nominat ƒ Aut quid aliud eR quoi pr ebenda nominaturr ç^od ß memoria pontißeiarum uo* cum uobis ßßidium zr naußeam mouet,cogitate alia quolt;^ uocabula nobis cum Ulis cömunia eße, à qaibus tarnen non abhorremus,proptcrea quod res que illisßgnißcantur,det gratia zr beneßeio in ueterem ztr legitimum ufumreflitn^ t£ ßtne. Templa,opes eccleßafiic£,facra uafa, nonßtnt li»

LIBER TE RTÏ VS. loj* lorum tcmpla,facrificia, çrfacra uafn. Abufu ettint non uc ro uju huiuf nodi rcs fgt;olluuntur :quodfi illis bene et cxuer bo dei utagt;nur,fana£ cr p«riefunt. Ntadianitarü hoininti lerem.jt. infiticlium aurum çy argcntü, tmpurum erat tum cum ipß niorcluo his uterentur, propterea quod homines impuri et injideles his rebus contra uerbum dei utcbantur:ßc corona i.R«g- »*. Ammonitica Kabb£timpura erat propter impuros Amme» gt;utishacute)ues:poflquamucrot^\ofes tÄadianitarü opes id mcliorem ufum tranßulit, nbsp;nbsp;Hauid Ammonitica coro»

na bene ufus cû, tumb£ res fanüte er ant, à quibus ßdeles Hon abhorrere oporteret. titec autem fcribimus de Ulis opi biK (ju£ initio abufus gratia qua:ßt£funt, nunc autem non umplius in abußm conferuntur. Interea quoq; manifeßum rfiaoBegia et eccleß as,prefer tim uetufliores,inflitutAs eft fol regibus,principibus, eS“ hominibtis priuatis ad minifle fitem ecclefia in fermeme er jacramentis, non autem udius lt;tbufus caufa,quas rton poteftis ueritateßußragante inter ea fitte idolis immolatafuitt nunter are. tiä etß temporis pro^^.

propter publicie errorem ad abußmiconuerf£ßtit, fitnc tarnen reßrmat£,boc eâ, antiqtio ußi reßituu funt. ^flltautemD.AuguftinusaitadPublic.epiA. ijj opibus fern î Gentili idololatria ad dei cultim transßruntur, wi» quod hominibut accidere. llli enim qui antea m inßde H^ite impuri erant,nunc inßde fanéli,immaculati,c^ puri

fttetemßipendiorum,de qua admodum in-Hidioje loquütur,reßgt;ondemus, magnitudinc aut cxiguita== bere.*^ *** ß'f^ipendiorumnoninnoflrauoluntate ('3' poteßatepo J’tatn eße. Utagiflratus aut deßinati eccleßarti dißenfato' ^ef^stipendia conßituunt,idß pro temporüjocorü et per')’ i^'tar-am ratione, imoprout ßcultatcs (uppetunt e:T necef-Ji^tis poßulat.jn Ailis apoflolortem ßribitur: Diüribuc= aa.^..

bdtur dMemßngulis prout cuiq; opu^erat EtD.Pdtilitii . Qui pr^funt presbyteri,duplici honore digni habeiiit tur: ntdxime ij qui laborant 'm fermone nbsp;nbsp;nbsp;doôtrina. Dicit

enim fcriptura,Boui trituranti non ohligabis eüopcrariut mercede Jua. Hancregulam magiftratuf cccleßarumuicarij fequantur, cr exopibut ecclcfi£,ui* (turn conüituunt minijtris eccleßte. Hk(c autein tnßitutio=‘ Irucxii, chrifliaiitemeritoacquießendumefi. Cum dominus ddi fcipulit quereret, num quid ipßs deßicrit, tum cü eosmifit acfq; pecunqs nuüa re m/irult;2os,rej}’onderunt illi, nihilß^ bidefuiße. \tanuncquoq;cu/m ßdelibus eccleßa; miniftrif nihil deefl, pij er gratinomines potiut Letanturquàmut id eis doleat Sin uero miniflri aliqui opibus ad luxum Cf flum abutuntur, peccant, er puniri atq^ abrogttri debeifl Attamêminiflri uulgopotius mediocriterpauperes,quînl mediocriter diuitesßunt, Interim tarnen præclara Pauli ad^ monitionem ante oculos habent, qui ait: Nam ego didici, i» quibutfumdjs ipßs contentut efle.Noui autem depriini,na

«s date’, nbsp;nbsp;cepiflis, gratis date : uerum de fanationum dono loquitur,

non de miniflerio ecclcßic. Helifeus cum Naamanti Syrum À lepra curaflet, nihil ab Ulo accepit: ex fuo tarnen muitere uiéium accipiebat. Præterea eodem loco Chriflus inqiiit, Dignus efl operarius mercede fua: er hoe Paulus interpre tatur,miniflro eccleß£ flipédiiim deberi, ut ante docuimUS f.cap.i epifl.adTimoth. Chriflus quoq; non tantum uni^ cam tunicamkabuit,ut excf-er '9-cap. Ioannispoteftcoa gnoßei-.er idëdePauloflcribitur,Aa.T9. er z.T'im.4.cap-Interim liberefateor,mihi admodü difllicere, cum miniftri eccleßie uel fumptuofo ueflitu fuperbiunt, uel peregrinoue ftitu lafciue erindecore fegcrunt,uelcum fordideauris garum

fcurrarum mftar ucflitinnir.TaUbmpalrodna^ i'inolo. Paulmminifirum honcftum, modeftum fffc iubet: hoe honc/tte mentes fpedent, honeflo or ]nodelt;* Mo ueftitn pro regionis conluetudine utantur,(}uo twmo ofinddtur,fedpotius alij nteliores /iaitc.PrietereaChrijïns locidos pecunia»! hahidt,cjuod ij Ctip. lojzwwtZocfh/r, Cr k/ic per fttum dijpenfatorem expendit in res fibi et fuis H^ee(fariiis,cr in ujum quocf; pauperiim.

Paulumquo^i ftteorproprijs nunibus laboraffc,çràPaaiâpro,^ ^idbujdam ecclefijs nullum fltpendium aceepijfetfed ß non ideo ftpendium non accepifjè, quod non poicjhdem tiife. laberet accipiendi, fed ut initio ecclefam literi/âceret Itn tninteccle/i^ Thejfilonicie cr Corinthi coiiftiiutié crant, M ntMori cumfrudu ftipendium non acciperet Et hue/pe= ^at Paulus ad Corinthios, ctem fcribit: tium péccMi.cum i. Cor. n. ^atuitoEudngeliüdeiuobis eudngelizàuii Alias ecclefias Ipoliaui, accepto ab eis flipendio ad hoc ut uobis infcruirëi. ^i quum apud uos effent agerein, non obtorpui cum cu-* ^ÿquam mcommodo : rutm quod inihi deerat fuppleuerutit f‘j^tes qui uenerant d Macedonia, cr in omnibus me prielt;‘ Jiitiuobis minime onerofum,z:r pMftdbo. Ad Philippenfes '‘^O4-cap.tefiAtur,Pbilippenfes non modo Romainfbi quot;bundaitter m neceffarias mißlfe,fcd eos laudat,quod ante aliquot aniios femel atq; iterum TheJJalonica fibi miferin^ P ’^’^^(farias.Hinc autem conjjcitur,Paulum etfi manibus Juts laborauit,nihilominus ex ecclepæ ftipêdio uixijfe.ïtac^ '^tmplunt Pauli,quo Andbaptiftæ utuntur, nihil cofirmatt ^^‘^^o’ftjs habemus,damnat, aut fil

ut efficit. Si quis tarnen tanta gratta prieditus eji, occlefi^ inferuire, çr fimulmanibus laborare pofiit t:^ ac ita nuüum ftipendiü ab ecclefia accipere ,huichoé

Conciona- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nos,üui ccclefitc Chrifii in!eruimus çr Eimh

tores qiii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;{ -r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r

Chriiium g«'»oporteat, qucm^ predicant admodum nos Anabaptiftæ nominant. Lupi cnim (unt, ^ui pos'.*^*^“^ ßlfam doilrinam affiruiu,qui animasperdunt cr latmnt, dc pios homines fanélimonilt;e ßgt;ecie fuis opibus /jgt;olidiit.Ti( Icslupinosdei beneficio nonfumus.-doàr'ma enimiwftftt Chrifli cr apoftolorum cü: fidehter quoq; fludemus Cf boramus animas hominum conferuare et tueri à rapacibuf lupis.t^eminemprætereaunquamjuK opibus Jpoliauimus, er ftipendia naîtra,qu£ ex eccleßarum opibus accipimiiSt non deprædamur crpauperumeleemofynæfubtrabinuts: quemadmodum esquot; operarij laborantes in templi ledißsio, ß mercedem fuam ex eccleßlt;e opibus accipiunt, eleemofy* nam pauperum non uiolenter intercipiunt. Ham ut operas rij qui in templo laborant, labore mercedem mereittur: itd quoq; concionAtoru minißerium labor eü,cuius gratia non eleemoßynAm aut rapinam,fed meritam ac iuftam merceie accipiunt. Et dominus ipfe (ut fupra oflendimus ) unà eum Paulo apofhlo notirum mnifkrium laboré, er flipen^i''^ minio'for^ü mercedemnominat. Quemadmodum uero 'mueteritejti^ eiTe ipforü mcnto dominus Leuitisßiam mercedem ex decumis cy opi «ukatèt' ecleßtededit, eamq; ipforumhiereditatemeßeuoluit, ut eodem iure quo clt;eterißua prædia ey negotiationes bagt; bebant,ex quibus tanquam ex proprqs ßcultatibus ojfere^ bant deofacrißeia, ita etiam Leuit£ hancfuammercedem ceu h£rcditaté haberct,ex qua etiafacrißcare deo pojßnt: çr mßupcr deus illis ait.po/Je ipßjs et liberos ipforum ontni loco his rebus uti,eà quodßt merces minifterq eorum, at^i bacinreipßosnoncömittcrepeccatum. Nw«.t8. EadëU-tione Chriftus in nouo teflamento minifiris eccleßarum fn‘i flipendia coneeßit atq; conflituit, qu£ illi tanqua propriy

^nltates cr iufittm ac méritant mercedem, codé iurepof» fideant, quo alij iuAas facultates et hæreditarias obtmcnt, ac HIm in ufum proprium cofirre,tum dei uel honoris caupt ^ogarepojjunt. Ç^iiodfidicaiit Anabaptifl£, nos nihil ex ^eteri tefhmento zy Leuitarum exemplo cocludcrepofie, ^^/i'ondemus zr quterimus, an Paulûquoqi exiftimeiitni»

in epijîola ad Corinthios conclufific,cum Leuitarü uê» teftamenti exemplo probat ,licere miniftro ecclefite

^^cipere ftipendium exfuo muneref Qjtare his rationibut ^nlt;ibtippp£ palàm filfi conuincuntur, zr nos diuino iure J'^pendia habere euidenterprobatur.

^oniàuerohanc Anabaptiftarü coclufionë nuncpro= Scopus dû P°liiâhabemus,nos ideo quod hipendia aceipiamus,n3 pof r «ffoî det tniniftros et doëhres ejje,neq- ueritatë docere: «ewceps aduerfusoîa Anabaptiflurum mendacia firmis ZT ^ntdentibus tefiimonijs firipturarZ probabo,Chriftum dot’ ^^nuatq; apoflolos ftipendia fui muneris accepiffe, zr nos

acciperepermififfeatq; iußifie. tiacaZt ratioeappa Anaèapti/las falfa docere,zr nos quâuis iufta merce^^ ^^‘tccipia,inus,nihilominus pofièueritatem docere.

^^niadmo^ igitur Chrifius difcipulis cocefiit,ut tan- Chriftus 3ç i 'l^operarij ab i^ quos docerent mercedem acciperêt: pend^'fe*t* I ' rtiant ipfe, ca qult;e fideles illi confirebât, accepit. Lucas mercedem

’’lt;’«2; trüatur.ipfum oppidatim zr uicatim prtedicafiè re= l'Wflt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cum ipfo.-fecutas autë ejfe ipfum mu runt.

^’'^!,quie ex fuis facultatibus ipfum fufkntarmt. ïoannes P^^i'^^eai2.C(tp.ait,ludam loculosgeftaffe, quibus recon==

Wur ea que ipfis confirebantur. Qjtod fi chriflZ qui quot;f^feclifiniui fiit in omnibus, nonpuduit donafideliZacci inhacrenonpeccauit,utcerte infons fiiit,A--:

‘’,‘^ptiflartmt ratio et findamentum fubuerfum efi. Index l^'piione uero minifiri qu£ è Paulo fuperiusadduëfafuit,

». Ti« t- dicitur,miniftrum Mere ho}fgt;itaîein cr liberalem effè, domum zy familiâhonejlam habeat: quod certe abfij; opt^ biii cy facultatibU'S non potcR fieri : aut non ii erit gualcin Paulus deficribit. Qjiodautem Anabaptiftie ccnfent,miiii' ftrum apud (juempiam diuertere debere, çy apud bunc ini ncre,guod fie m Êuangelio dominus doccat, m eo non bene disTinguunt apofioli e::r pafioris fieu doiloris munus.t^ain, utfiupra olkndimus,apoftolt non diu eodem loco manebant, fiedpergebantalioadplantandas eeelefias, ita^ ho/fiitinni tale ilUs fiatis erat. Pailorcs autë, cum codé loco maneant, pluribus opus habent Pbilemoncm legimus fiamiliafiernot, opes^i habutficecy Philippum habuifie Clt;efiarilt;e domum et filias,çrc Sedut htecomittamus, Paulus ad Galatasexpre/^

0sl4t.ai p. communicct autem qui inftituitur infiermone,ei fie inftituit,omnia bona. Similem etiam fiententià fiupra ad^ duxi ex f.capitc i. adTimoth. crplurahuius generis eX^ tant i.Thefifi.f .Tit.-).Copiofifiimetarnenhanc caufianitrfi élatapofiolus t. dd Cor- 9. cap. quo loco multis (y rationibus probat, pofiè tmmjlrtt iure accipere ftipendium fui minifierijficu doHrmae, Primumaüt utitur apofiolorum exemplo, çy nominAtim Prtri, quern Cepham ftominat,qti^ nomine etiam i domino appeUatur Ioannis 6. item fintru domini.quifiierunt lacobus Alphei, fudasThaddeus, Simon Zelotes, qui omnes fiipcndium fiua dodlrine habue* rint, or tarnen nihilominus uerizy legitimi apo/hlifi^^ rint. x. Vtitur deinde tribus exemplis,militi5,agricole, (y pailoris,qui omnes fini laboris ?y uocationis iufiânier^ cedem habeant : quamobrem æquum elfie ut etiam ecclejù^ piiniiler temporariammercedem habeat. 3. Quiauerif bdoc exempla aliqui,ut non magni ponderis ad caufianj con^ firmandam, reijeere potuiffient, legem diuinamfiubiungd, qua deus iitbet operario merce^m perfioluere. Ait enimfi eaqu^

Tà lt;{ult;e die at,non tantum humanU ßmilitudinihiK, uerum-gt; f:tiamuerbodeifioßeconfirmlt;ire. üammlAoßs kgefcri'-Oeaiif. ptum ejßc: Hon obltgabii os boui trituranti. 4. Ne «es gt;■0 obijeerctur,hiec de animantibus tio de eccleß^ nümßrii feripta ejje,fubiiigit : An non feriptura hoc propter nos onf gt;nnodicit^ç^addit,Propternoshocfcriptume^l. 5. a« deinde exemplum adducit ex agricultura, nempe, ut it ^uiarat, et cjui triturât, fub ]^e idßcit,^^ ex eo utilitatent lt;^‘tpißac ßgt;ci fuie particeps e^:ita mini^rum cfuocj; oportet te fruâü aliquë fui laboris percipere. 6. Stipendia exte-' ’^‘lt;‘ttreßgt;cdlu laboris qui propter hoc toleratur. Aitenim:

gt;tos uobis Ifiiritualia leminMimus, magnum cR ß nos ue^ l‘■t‘^carnalia meßuerimusi'Addit tarnen, fe non ufumßiße lifte ßeo apud Cormthios, ut Chrijli Euangelium plus pro' li^ueret. Poflremodenuouerbumdeiaüegat u^^ *i^iftEeuita^u^cxemplo,quidei mandatouiëtum CT tes ii^'^^ffariitx ex fuo minißerio habuerint, e:;}“ ait : An neßcitii ^fod qui in facris operâtur,qu(e ex facrario funt eduntt qui aßident,cum altari participant f Ac concludit,cr ait: dominus confiituit ijs qui Euangeliumannunciant, Euangeliouiuant.duid clarius dicipoßetfSperoau^

Itn his rationibus fatis conßttatum eßßfeptimum Anabas-ßifyrum dogma,ßc ut omnes ßlßam ipforum er nuUis ra* lionibus confirmatam doëtrinam agnoßcant.

Corinth 14. nonferuireinftituto Anabaptiftaz ■fumin impediendis amp;nbsp;turbandis concionibus Euangelids ; qualis item hie ordo fuerit. Ca^-put 10.

POflquam tnini/trorum perßonas Anabaptißit aecufa^ hbus'qü« * tunt,deinceps doilrinam ipß)ru aggrediutur, et hanc,

tjuod no légitima, fit-,i(ccupmt,idcoq; eccle(iiii/s, 'm quihKS In^ concionAtores docent, non ej^e ueras ccclcßof, d'proinde feparationem faciendatn eße, necfuecnm illis comunkan^ dum. Qnoniiiuero primumnodlramdodlrinaniautjiiltein Hofine doéirin£ quidam dogmata, Cf deinde facrutneiito-rumadminidîrationë inno/tris ecclcßjs accujdnt,prinM dog^taquie in docendoi$. numero pratcipue rcprcheni dunt, aggrediemtir, Gfpolkaadiuuantedco ad facramenti accedemuf. Frimum autem dogma, in noftra doârina rcpre , nbsp;nbsp;hendunt,tlt;ion effè doëtrinam nofiramfynccram,propterea

ill °ua\'içc? condones noftre ad unum quaß aßridte ßnt, cum w» licis non cf jMf/j Faulus ucUt utßßquentlreuelatü füerit, prior taceat, fedai'hS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dicendilocum.Ciudmobremaiunt,cm Chri

■ ßianum hunc ordinem in nofiris eccleßjs nonßerueinus, tä poffe Cits pro Chriflianis agnoßi. Ad conßrmandit autë hoc dogma, récitantuerba Pauli i. Cor. 14. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;igi(«rf/lƒlt;lt;

tresfquoties conuenitts, quifque uejtrum canticum habet, dodrinam habet, linguam habet, reuelationem habet, ingt; terpretationemhabet:omniaad, ædificationem fiant.ß'tt lingua quis loquitur, fiat per binos, aut ad plurimum ter^ nos, d- uicißim : unusautein interpretetur. Quodfi non ßt interpres, taceat in eccleßa qui loquitur lingua, ßbqpfi uero loquatur er deo. Prophetæ autein duo aut tres loquan tur,eralijdqudicent Qjtodß alij fùerit reuelatum aßk denti, prior taceat. Poteats cnimßgiüatim omnes pro' phetare,ut omnes difcant, er omnes confolationemacgt; dpiant,erc. Ex bii autem Pauli uerbis multa mirumi» modumgarriunt Anabaptiftte inillo UbeUoquem clancn^ lo inter fuos ffiargunt, er tandem htec quafi capita aut dogmata ex eoconcludunt. «. Paulum aiunt hoc loco ex fßiritu dei fanxijße, er inflituiffe, ut omnes Chriftianipro^ phetent,hoc eft,concionentur,no tantü minifiri eccleßaru.

Nm clare ipfum dicere, Poteßis enim omnes prophetare» ^lt’m,Vnufyuifq; ueßrumlmguamhabet,interprctationem ^“bet.Vnufquifq; ait,quod notâdum eß.Uem,Si propheta-^ peccator argueretur ab omnibus: nota aiunt,quod ab omnibui dicat, a. Si'm condone aßidenti reuelado fiat, priorem,hoc eß,concionAtorem debere tacere,(y alte locum dicendi dare. C oncionAtores autem hoc nolle face» cedere AnAbaptißi-stitaq; oportere ipfios abfconde^ talentum fiiu/)n,ncq; negotiari poße,fcd cogi ut illud péri ^^patiantur,?:^ ideopceiuan 'm aduentu domini expeélent. 3’ deunt,Cogi/ntir aflitre tacere,quicquid tandem quis “^omendationein bdbeat,ßiie concionAtoraberretùueritit fiidut non erret.tdeocp non tam à Chrißo et dut jßiritu,fed ‘^wini/iro dodrinAin penderethac autem ratione fluuios a* ^^uiueretinerietfiuppriini. 4. Si mE-uangelicameccle Pom altquis ueniat,ac tantum unum audiat loqui, id ita ad~ '^orfiriPaulidodrm£, uthuiußnodicaetuf nopoßitproue *■lt;« er ßirituali eccleßa haberi,?:^c.

Ad b£c capita ab ipßs propofita,breuiter rejpondcinui. De renfii 'mtelligere Anabaptißdf occafionem uerborü Pauli, ne^

9“^ttiam ipfia uerbaaut eorumfenßim. Paulus enim ». ad rint, 14. d« ^ormth.14.. cap. non docet quteratio nbsp;nbsp;forma, 'm docendo

fiifconcionandoferuari debeat, nam huius rei mßitutünon ’^dt, ut condones no fiant àpaßoreeccleßi!e, fed abufum qui prêter ordinariiis condones eccleßam Cormthioriein ^^^lt;‘gt;fcrat,emëdat. Deus nOintp 'mitio fidclibus 'm eccleßa Co ^dthiorum ßngularia dona, cotulerat, quibus lüi abuteban ^‘iflnteridaaute dona, priecipuaerant,lmgu£peregr'm£, quibus muite quoq; mulieres 'm eccleßa loquebantur,ora» ^‘lt;itt,pfallebàt, quas Paulus 'm eccleßa tacere iubet.De'mde ^“bebaut nonnullireuelationes, quosabfq; ordine eccleßit fumperturbatione proponebant : atq^ ex hoc abufu dont»

AD VE R S VS A NAB APT, | rum det',nMgnA conßißo focda perturbatio in eccleßd er ta er at,Hane confußonem Paulies auxilio cr gratia ßnritus fan£h conatur tollere, cr ordinem injiituere, guißutlion CT adißcationem afferat^non turban. Hane autem ueratn oc caßonent effc buius dißiutationis uel ordirtationis Paulina, . ipßuf uerba expreße teftantur,ß quis diligciuer inßiMt, Ï tJeq; enim hie uetuflißimorum interpretum mentioneiitfd' dam, ne Anabaptiftæ clament, nos patribus çr btnndiid de drinte 'mniti, quamuis iHis libentius quant Anabaptiflis i* niterer.Sed tantum ipfa apofloli uerba,boc loco ab ipfis tata, mßgt;iciantur:nAm cumaityCiuoties conuenitis,qt4‘^ j ueflrum canticum habet, dodrinam habet, Hnguain habet, ! crc,teflitur dominum largitcr fua dona Cor'mtbiis coiud^

liße,ita ut peregrinis Unguis pfalmos, preces, reuelatione^y finis et fco do(frjH4)« m eccleßa proponere pojjent .Oßendit auté boe jposdoaosa nbsp;nbsp;nbsp;paulus uerum. finem, m que dona hac conferenddßul’

nëpe gdißcatione eccleßa- Et ßutim docet,quomodo ad eccleßa adißcationem utendüßt,ac ait:Si quis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ie

quiturißai per binos,aut ad fummum per temos, cre-bpM ret autem hic nMnifefie,Paulumnon loqui de patrio Cort^' i thioriim fermone, qui Gracus erat,ut noficr ferme Gere^^ nicus eft ,fed de peregrinis Unguis, quales erant Chaldaica,SyriacaiCr ßmiles lingua,quibus Chrijl‘is,p'^°^ pheta or apoßoli locutifunt. Nampod Peittecoftes die uulgare erat linguare donugt;n,attt faltem fapius hoc deu^ bat (ut ex Adis patet) ßdelibus,non tantum nünißeie ecc ßarü,Hoc'aHt Unguarit donü Paul, non uult extinguere,fed ad utile ußum reuocare : nëpe ut onwes^ {j fcilicet linguis Ipquebantur, nö qui eds tgnordbaitt)ttece^ fe or abßj; ordine, quemadmodü badenus fecerant, ugt;^ loquätur,ßed ut aliquißgillat'tm loquatur, ita ut i0quatur,etpoßquamis finieritfermonem,

h(/ui 'ntcipiiit.Addit tarne, peregritut htu ItgüiU in eccleßlt;t ^terpretandis ejje: guodfi id fieri nÖ poßit.tü non publice er clare lociuendum effe peregrinii Imgun, fed poffc ununt guengue tacite fihijpfier deo locjui.

fir£terea ulteriM docet,fi adjittt interprètes, lt;jui pere* D e ttAo im linguai interpretari poßutt,ad do^rinctm, exborta= op*’«* tionem et confolationeni,hoc e/i, ad csdificationem ecclefiæ, ^Mtnodg id faceredebeant.Inter hos,'mquitdpofiolus,debe ^eordinem effe, ut non finguli aut plures finud loquantur, fid ut tantunt bini aut terni ex ordine,fi opus fittloguantur^ ‘'di^ui autem taceant er audiant. Silentium ttero iudiciuan i.rcan.4. “Ppellat, ejuod diligenter attendant, er confidereitt, an ea ‘•Thelf.

“Ktem dicuntur,ea non maligne reifcere,accufare, er in con itntionein uocare lubet, erc. Interim, ne duo uel tres hac 'm te fraudem aliguam adhiberepoßint,addit,duodfi alij fue reuelatü aßidenti,prior taceat. Qjiibus uerbis.haud du-

^ie Wnloquitur defalfa reuelatione, qu£ nö ex fpiritu dei, fid ex hominis prauo affeflu oritur:fed de ea,(}ult;e certa,ue» ^‘‘Mlis er neceffaria fit, ac regube fidei er diuini uerbi c5 ^itat.^odem modo,abf^; dubio,non finecoiulitione ait,Ont *’^^prophetdrepoteftis:fedeosmteüigit,guidoiMprophea

habent,non qui id fibi uendicaM, er tarnen inanes funt, fundamento carent:item tum prophetandum,cum necef

Jdiifpoftiilitt.ldeo^ in uerbis Paulifcopus et finis,ad guein bec omnia referuntur,proponitur,V t omnes difcaiit,ut ont »ts confolationein habeant.

fielefijs hoc Pauliinftitutumconueniaterdeferuiat.Annef^'^i^}'*quot;^^ ipforum ecclefia talis e[t,lt;]ualis Cormthiacafuitf tJim ha~ nabapt. bent totdonA,er prtejertim linguarum, ut hac ordination« er inflituto Pauli infua ecclefia opus habedtfDicaW,^Uit-

ADVERSVS ANABAPT* , ß,ifuot homines habeant qui Syriace,liebraice,Chaldtticft autfdltein Gr£celoquipoßint^ Innoftris certe rcgiombiu ne utwm quidem hnbent- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eorum doihres,nütt

bene Gemunice loqui cf fcribere pofltint. En igitur qudnt egregieçyhonefie coram deo cy' eccleßd eius conßßunti Cluidenim hoemflituto,quad ImguM fßc£ht, uobisopitf eft, cumneunicamquidemImguambeneteneatis f Quoßf aliqui ueflrum linguiiu nolßent,neq; tarnen eas ad ledßcatio» ner.' 'mterpretaripoßent,an non Paulus ipfos in eccleßtt care iuberetf quanto niAgis igitur uos Paulus tacere iubtt, i cum linguas cr interpretationem earum ßmul ignoretis^^^, taq; locus Pauli, quo uoßpfos.zy ueflrum inordinatu, i»io malignum impetum in eccleßam tueininißrmiter coram niuerfo mundo ueftrte temeritati répugnât, çy uobis tium mperat.Declaratis ante hac ratione quamfacrariflP terarum CT mflitutorum dei periti ßtis, et quàm egregij dii cesßtis nüferorumhominum, quiuoslhilte proEdbbii^ quvufdam adorant,ac pro fdnilis çy' diuino /piritu replttis docloribus habent.Similes certe hoc 'm negotio iUis eftiSi'l'^'' fe quoq; non patiuntur doceri,ßed perpetuô £gros olto iti^ gunt, eo quod hoc m apoflolica eccleßa 'm ufupérit ctiM d'f no fanAtionis,ut 'm Euangelto Utarci legimus,Vngebaifl KC' ro xgrotos oleo çr flanchant: gt idemfcribitur ïaeobi Quoniam uero donum fanationis in eccleßa ceßauit ßudu unâio htec retinetur. Euerunt equidem olim i» eecu fia ritus aliqui,e:y mufla miracula cr figna,, quetantettiteif amplius in ufufunt,fled ceßdrunt, ueluti donum lingustM earatione qua tumdabatur.Chrifliano, enim fide ab apo]W‘ lis promulgdta, cf fignis atq; ntiraculis c5fimMtafiggt;t^ et] farunt.^Jeq; caufa nobis efl,quod htec hodie ceflàfièeonqut ramur.Cum igitur, Anabaptiftee, peregr'mas linguss tteqtte fcitttis,neq- mterpretari poßitis,quo fi-uiiutqutejo,

i ’• Qvodß AnAbaptiftlt;eineoquodpropofuerunt,per~^quot;'''lt;^^sgt;^■ ' ßuerant, Paulum fdlicet hic de coitcionibui loqui,

«f omnes 'm ecclefia concionentur,quandoquidem dicit,Qn prophetare poteflif, oftendantnobii eccleßam ßmilent ^lt;gt;^inthiaclt;e,talibuf donis omaiam er 'tnßrudum. I4am fi f’oe fccerint.idis aßentiemur. C^uodß hocfacere non pof-ßntdum nihil ex noc loco probant. C^uod ßdicant fetalem f^(lefi4ejfe,qualis Corinthiaca ßtit, tum donApryerantet ptregrims Imguis loquantur .Si hoc non poßunt facere, ta nonpoterunt, confequitur hoc mfiitutum e!quot; præce» quod Hits datum eji qui Imguax norunt, nihil ad ipfos ptrtinere. Quodß nihilominui pergunt abfq^ Imguarüperl

O“ßne 'mterpretationts dono,tum tarn bene er riteßd '^'^gt;quäilli qui tegrotos oleo ungunt,abfq; fubfequéte fanoe* donis dono. Paulus uero cum ait omnes pojß prophetare,de loquitur qui donum prophetiie habebant : uos autê hoc ilonttm non habere manifeflum efl, quare hoc tejUmomti nüt ^dprouobis ßcit. Prlt;eterea quarto capitehuius librioßen ^iMneuiutsHeere concionArHerc. Quin et ipß Anahapti fi‘O,pofleaquam exhoc er alqs fcripturarumlociSf nudede flt;»'tis,probaruitt,ut ipßs uidetur,cuiuisChrißiano licere,et »iMdatum eße utprophetet, tandem tarnen eo defeendunr, lt;it libere dicant,gt;ios tarnen non omnibus noßris confulimiis ^Hoquantur,pra:fertim mßrmis, 'mcxercitatis er rudibus, imperitis in fermone. Quod ß uos non omrubus ueßris con^ ßhtK ut loquaiuur er prophetent, tum Ulis donum non eß datü.Quod ß iUis non eß datum,quid ergo fubinde has par* ticulas,'Vnufquifq; er Omnes,mtonatis. verü de'mßrmis, non de Rabbinis loquimini. At uos boni Rabbmi inter inßr mos rttaneterhoc enim multo fatius eß,quäm ut mßgnia do^ nOi er magnas uires laärtis, er mtcrim inuobis appareat

WMg«4 tcmeritax,^^ intolerabilis drrogitntia,adhiec ddtM* dum 'ntfirnM cr imperita igtiorantid.

Bi afsidtnti x. --Aiunt (gt;rt£terea AnAbaptifttCjfi aßidcnti rcuelctuf, prïot'wcê- P^^or^debere tdcerc,et alteri dare locum diccndi.Vcruin L fuperittsoflcndimuidelt;}uibtKretteldtïó»ibufPMluflo‘l‘^ tur,neinpc de utilibui er neceljdrijs,quie certo.cy “bfy; di* j bitdtione, ißgt;iritu fdttih in/pirdtif funt dd lt;edtßcdtiogt;i^'’gt;‘ ' nondutë de illiireueldtionibut, qu£ nonreueldtionesßo^t fed errores jßoitteconßHldtq; concepti ex noßris dfi^' buf, er dliorum erroneis er fdlßs figmentii : quales nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

funt Anlt;ibdptißic£ reueldtiones. CXÿ.dmobrem locUf P“'*' li nihil dd uos,Anddgt;dptiß£,pertiiKt. Q«lt;e enim haëleni^^ **• concionibut locuti eflit, er propter qu£ conciomUores luißetis tdcere iure huiiK Pdulini nunddciyomnid A!ud’‘‘ß‘ ßicdfuerunt.-propter qu£ conciondtores non oportet tàet^ re dutuo! dudire. fiant Paulus de diuinis reuelationibn^ quitur,non de uoluntario ueflro errore.cui contradicerej'* bet. QuadßAndbaptißicdmueßrdmdodrindm immifeere, neq; de ea quiequant dicere, quam ergo renel'^f tionem affèrettsf Quandoquidem conciondtores de ßde, charitdte bene docent,quid uos aliud docebitisfOJi^tfo efamp; £quedcc£tcri homines contenticßote. QuodßresdHte^ ibtcß,quid opus eßut uos eandent denuo dicdtisf fiooo^ nidßnwl er vn und condone did dc doceri poJßintßedßP^ alio tempore commodius docentur. ltdq; hincforfdit oeeà-' ßonem cdptdtis loquendi in eccleßa, ut ed dicatis qu£ dum didht funt,fed tdmen uos animo concepißis ■ fiónne ue- j ro dlius Andbaptißd dufdein ammi eßepoterit, cr itetn frf t(«lt; dtq; quartus e Nurn ergo omnes und condone, uefirdift fdpientiam in medium proferetisf Quis igitur finis eriteoft donise pr£fertim ß unittfeuiufq; ßgt;irituscontendat (utàHO bisßerifolet)fudnircuclationemuerant ejfef

ffs ZSquot; talii prophctia f eer te naad xdificationemjed ad dif ftj“ j, u«» fipationem. Nam legitimie ordinAri^ condones coar- amp;nbsp;leguimg ikntur, impediuntur ZJ dißipantur, zyßmplex dodrim,, j^öiemr* comemtombuSfCjuxflionibtis dubijs mtricatis implicatur

i nbsp;nbsp;cr amara ƒf, nbsp;nbsp;tta coetus nbsp;nbsp;conuentus facri dißipantur.

(IrirtA abutitur litcnim immodica ucflra loquacitM, Anuba ptiftie,ita omnibus dei beneficia nota efl,utnepuer guident nuper ndtus, ad finem ufigue omaes ueftnu rcuelationes aM drepoßit.guanuts ad nudtain £tatëperueniat. Didtis Patt bim fcribere ; spiritus prophetarum prophetis fubijdutur, Non ettim c/l confiufionis author deus, fed pacis, etc. Hoe ue tüejfie fatetmir in tali ecclcfia gualis Cormthtfuit, inguit bitc dona erant.’in uefira autem ecclefia non efi ucrü,in gult;i »d lufi contentiones zx rix£ funt - id guod reipfia multiplici terd^rehenfiim zjquot; manifieftum ejl.Quodfit talesprophe

ejjetis,guales iüifiueruiït de guibus Paulus loguitur,nuit g‘lt;‘on ne unam guidem earum rcrumfiaccretis, guas guoti-die in Anabaptifino uefiro temerc fadtis. Itag; omnino non tft guodcongueramini, uos hoefilentio cogi.ut nonpoßitis lucrari uefiro talento.fed illud apud uos defiojfitm perire,ae Mbispaenamin indicia domini expeilnndam efifè. Eteniw» priuf uobifcum confiderate, ZT femota arrogaittia er pbi-l‘gt;‘itiarationemf'ubdudte,guotnAm talëtamloculis uefiris

putajis,zy fi loculos uefiros diligeiUerpcrficrutatifiueritiSf id no inuenietis.Prophetie guidem femper efiè !{Siltis,fed r» des zr ignari efiis,neg; donum prophétie habetis. Qjfam^

«ti eftii, facile Ac potim hoc nomine deum metuite, cfuoi uos abfque uocatione imnufcetif Mis rebta quariim imperiti ejiis,cr id quod noftis nonfacitis.

PopniS nS Cmw uero dicitis ,fiue errent à ueritate conciondtoreS, afiriôû «iTc ßifc noHitamen nihilotninut populum aflridumß cocioitAto mimflru. chrijh) nbsp;nbsp;eiuf ßgt;irttu pendere, plus æquo ainpli-

ficatis. Audimiis equidcmalioqui,crreipfd fepius cxpc^ rimur,noüe uos ajirmgi bonis legibiK, neo; mjktr boiur»» ouicularum pa/hrcm fequi.Attamcn i« nojlra ecclcftamm) alicui dogmati cocionAtorts aftringitur,fi falfa doceat.'^fui^^

‘ eum hoc nomine alloqui rcprebendere licet. Quod tem hoc fem per publice uult is facer e, zx amarulcntis ucr-bis contradicere,tnquietam uefram naturam refipit,ilf' piditatem inftituendi confufionem, offcnßones ZT difidi'^' Ad uitandam confußonem z^ cauendas occaßones ccitteih ttonum z^ turbarum,nö eft morts in noftra ecclefia,ut qub MS interrumpat fermonem miniftri, cr fuos affrdus depro mat. lieque nos huius confuetudinis pudet, quoniain iierbo dci nititur.KSam Paulus in fine 14.capitis ait, omnia decetf' ter zr ordinefiaitt. Interea neq^ uobis, aut cuiquam altert, dcnegatur,quo minus liceat, ft quid m dodrinA,tn minijho, aut 'm eccleßa dcßdcret, miniftrum alloqui, zr cum co de» center z^ ordine de emendatione agere. Quod autem baptift£ aiunt,non decere mter paucos ea reprehëdereqti^ quis publice 'm ccclcßa pcccarit,ad id reffondeinus : bitiuf modi negotia qu£ alioqui amice no potuerunt componi,ftgt;^ per haàenus à tiemine melius ct magis pacißcc cmëdatafiul fc, quàm à fcnioribus ecclcß£ : qu£ autem coram hisßioU, non clam zt“ po^jornAccm,ut ipß aiunc, oblmuntur. Vfquot; rü Mi cora populo ammofuo fatisfacere, ct loquacitatc eXt turare uolunc. Sperât enim fe femper poße aliquos inqetos homines reperire, quorü aceeßione fuâfaéhonë confirmet-

^dmobrem non eß quod conquerantur fluuios aquti ui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fj'

Mtneri ^fuppriini. Aqua enm quant haélenui ptimcte. 'lßlt;derunc,ß[gt;i femperßmilis fMt,turbida,i,nquieta, contett facile ex hoc animoducrtipotcft, non tant um uobii ^ß^yaquisutsprobari, fedctiamuottammagmfice detio-gJ'pß^ fentire , ut tales nos cenfeatis ex quibus falutares filant. Conßderatc quiefo, né hae re grauiterpecce-^ocutut eß equidetn bac figura dominus deßgt;iritu fan= IOi?«n(j capite fiptimotfed uereor uos non adeo abundan ro donatos cffe,prtefertim cm habitet apud pacificos, hu zr contrito corde. Alioqui dicite, quidnttm tam ma*: neceffarium protuleritis,quO eccleßa non nulit ca

4- Hicitis etiain,nôfiram eccleßam,ß quis in ea unum loqui audiat, non paße pro ßgt;irituali eccleßa agno= ne quis inli Iß-hnoß apoßolus in noßram eccleßa ueniret,aliquod man «cionatot ddtum habens, no permittendü ilii ut/firitualia dona ferma

di/lribuat,ac illißlendum eße,Q7' concedendttm, ut folus ^ß’icionator loquatur-Verumfi nulla eccleßa jfiritualis eß

^ua imus taiKum loquitur,certeplerieq- eccleßcefin qui-Chrifius q“ apoßoli docuerunt,non fuenint ffiritualcs, ^«mutEuangelium docet,dominus folusdocuit, neq^ quif-^ufniß Pharifei et ipßus aduerfariffermonë ipßusnitemt Pßzr Pcntecoßes die, cutnßgt;iritumfandium apoßoli acce P‘]ßnt,folus Petrus docuit,quanuis reliqui apoßoli Petro iio ^ßeitt inferiores,neque tarnen uelßnita condone,uel in ipft toncione qitifquam eorum progreffus eß, qui Petroßlenti-um imperaret,ut fdlicet ßbi locum daret, quo Anabaptißia co Dior e peculiar cm aliquam caitiiunculam cöcinerc paßet. Quamobrem certum eß ,ßquis à dco mißiis ucnirct in noo' jiratn eccleßam, acaudirctpraidicari Euangelium de refipi fccntiauitlt;£, nbsp;nbsp;remißionepcccatorum innomine Cbrißi^

roKtf ntus effet de probetret, neq; AnAbaptiflurie)» nwre Iti auide propbetare appeteret.

Jlnahapri- cîtiouero S. dogmdabfoluamw,ffcrouerisücduùni( »5' iuTido nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;figt;'»^ter comprobdtum ejj'e, nos uertis eccleßif

116 Iiabcre habere,qutbus naÜa Chriftiand mftituta defînt, ac nomM' peccarein noffris eccleftjs contra ordinenti Paulo traditnm t. C0r.t4.fedordincmçr inffitutumChri flianü firmiter teuere, t^amprjedicationein puràdiuiniuer bi.tpidfiat reéh) ordine,deccnti moder atione,et bonApace, ünàcam emendatione,retinemtK. Qumetiam deibenepM poffumiis uere offendere, nos ea in noftris ecclcfijs babere, dutb. Anabapt. carencimè hune ipfum ordinë, decjuoAVii baptiftd hoc loco locjuwuur. N4 noffrlt;e eccleffd habet bon» nesperitos peregrinArwn linguarum, pricfertim Hebrede! Grdciie,tjuibus facra Hiblia funt conferipta. qui non taiKiii» feripturas in his Unguis prelegunt, uerum etiam ad ædified tionem interpretantur. Cluamobrë hoc libéré profiteripof fumus, AnAbaptiftttrum eccleffa(,fî cor um proprie ratioites ualët,non ueras effe. Naff,ut ipff tradunt.illd douq; lune ue r£eccleff£,qult;e ordinëà Paulo t. Cor. t4.trddititferu‘titt, Ccfalfe in quibus hic ordo non feruatur,neceffariofeqiu!ur ex ipforumfentcntia,AnAbaptifficdS eccleftdsfalfAS,tU’{h'td autem ueras ecclefias effè.

Diuinam feripturam exponendï erte-.S^ quolt; modo uere amp;nbsp;Chriftiaiie exponi pofsit. Ca. «. tatioiTkH I \OgmA, quo feripturarumexpofftiotum damnAnt,ili pturarum 1 __yqua ex parte commune efl Anabaptiftis cim illis ho-minibus quihiis alioqui facne conciones moleftdfunt.eâsq; quà hreuiffimas ßeri rupiunt:neinpcut exigua aïiqua euan-gela particula recitetur nuUa addita interpretatione, uelut ipff aiunt, abfq^ uerbis adieëlitijs, ut cuiqs Uberûfitprofuo

hoc eft, pro fua uoluntdte cr libidine interpretarh tii ftripturarti interpretationem lt;egerrtme feriit, et multo 'fgrim cu ex Ulis corripiuMur.Uaqi dicut,ft cjuidéuerbü dei non illibcntcr aiidire ,ftd interpretationem cr adieikl mini ftorum uerba non pofte agnofterepro uerbo dei, aut liben tor audire cr recipcre .Interim nonftecunt cxpendiint,do^bgt; rum officium effe, non tantum uerba(cripturarum recita-er iiter£ affixum eff'e,ftd eadein pro locorum, tempos tnnpcrftnArum, ratione, pia imterpretatiotw accomodare dotirine,adhortatiom, correptioni,conftlationi cx £dificct tioni.l^am guidaliud Paul, in epift.ad Timotb, cr 'i 'f« do^i

in ejuibus inter alia h£c ejnoq; concioKAtori pr£ftribit: ^tndeteipfttmprobatumoperarium exhibere,cjuireileft= i-Tim.*. ^otftrmonemueritatis, Secureautemfermoncm ueritatit, oftftilritMnt ftu uerba ftripturarum piocxfanoftenftile gitime cr ud £diftcationeinproponere,lt;juo auditor ffiritua liter paftatur cx £dificetur in fide ex charitate.

Cjwtj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tniniftri nihil aliud docent, cpiànt quod uerbo Concionet

dfiquantum ad ipftm rem ex{ententiam,continetur, et a- bum“dei'au tfinopluribuiuerbis idproponunt, non debet id, ut homi^ dicdjseiT«. tgt;it ftrmo ex inane figmentum,contemni ex abijei. Nam uc turn dei uerbum ftmper idem nuinet, neq; mutatur ex exte n«atur,ut non ampliut fit dei uerbU,quando ab hominibui di ttorfis uerbis ftribitur aut ,pnuntiatur,di{modo no à uero et gonuino ftnfti detorquetur. Qjtamobrem etiam non in mi^^ tdlfiunconcioTiAntem reftgt;iciendivmcft,ftdobleruandunt qlt;ud dicatur: ex id conftrendum cum uerbo dei comprehett foftcris litcris,ex per idudprobandum (iuxta régulas quas tnoxftbiftiemus,)an cum hoc conueniat aut diftrepct C^ui enim condones aut ftripturarum interpretationem à doffo fopropofitum ucl fiftidiunt,uel de ea dubitain,nihil rebliiis iut melius facerepojjùfW,quàm ft fidelium Berrhoeenfis cc»

clcßiC exemplum l'equdntur:dc hii en'm Lucdx fcribit, Aa.i7. runt autemijUgeneroßoresijs qui erant ThejJalofucte.’Ut quireceperint f 'ermonem cum omni alacritate,quotidie[crii tances fcripturat,an blt;ec itafe haberenti

Scripturâ nbsp;nbsp;nbsp;Rf amp;nbsp;Mcro dicunt Anabaptiftiießcripturam non pro ciu-

?ufquot; '’intcv peculiari mtelledu intcrpretandam eße: mtm cr kdii inter- trusfcripfît, fcripturam non cjje priuatie mterpretationii-p«tandam Quamobrcm.ut negotium hoc melius intelligatur, printufit l.Petr. 1. oftendamfcripturam interpretàdam efje^deinderationiii' Uquam formam indicabo quomodo reiie or Chrifiiii»^ explicari poßit. Spero aut me hac ratione euidenterdcclartf turiijzos interpretationefcripturarZ^nihilquod ft contre deum, contra eius uerbum inftituta, hi ecclefqs nofitgt;^ feruare aut admittere.

s cripturâ nbsp;nbsp;nbsp;Primum itaq; fcripturas facras interpretanda; e/feßo'

iiiterprctan cet ipfa experientia fcripturarum, in quibus innuntera loci^ dam eiTe. oç^urrunt, quicfecüdum Zirßmplicem uerborüfenfuninß* poßunt intelligi. Veluti quodferiptum eß Sermo caroß' loan.i. élus cfl.îüam deus nofaélus eß homo,[eo modo quoaqiut Cilt; «lt;c faéh eß uinumtiUa enPn no amplius aqua erati ßd num mutatafuit,ut uinum merum eßet.Deus aut imnuddbt lis or leternus eß,non deßnit e(fé, neq- in quiequa aliud ntu tari poteß. Quare ferma nö ita carofaélus eß, ut fermaßtu tatus nucfola caro ßt,fed Sermo,hoc eß deus,fuä Mturü^ eßcittiam feruauitfm utero autem tAari£ uirginis carne äß fumpßt, ita ut Chrißus dominus nuncßmul uerus deut (f homoßt. Hane auienii interpretationem Paulus nos docuu

Hebt.». nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘’d Hebræosfcripfit, Chrißum aßumpßßefernen

hiO.teiam CH aßumpliffe dicit,duo eße oportet,unü quodnjß mit,e::r alterü quod aßiemitur: tarnen duo hlt;ec uiMperß nafiüt. Præterea Chrißus alt, Pater maior me eßtquii uerbi quifecundumdiuiiMm natur am inteüigit, grauiter erräb

Qaiwotrm de hunMUA uAtura intelligcnda funttfecüdttm ^uam p4tre minor efl, uelut denuo Paulin docet in epißola * ad Pebr£os. Chrijluiprêterea execratio nominAtur et pec catum,cr tarnen neq; execratio neq; pcccatum efl, fed fieri feium expiatoriim,guo peccatü er execratio toUitunqua tatione etia nominAtur Agnindei qui tollitpeccatamwidi, Superioribtn annis apud nos homo quidam perplexus at qiieperturbatus ammo, AnAbaptifmicaufa in carcerem du ci fratnbus ^us efl:hic dum tantii litertc in feripturis inh£reret,eo ad=^ du{lusfuerat,utpalàm nbsp;nbsp;libereperfeueraret, beatäet in-

i^imratam uirginem Mariam,poA Chriflum nAtum, plures fx !ofepho liberos peperiffe. Cum igitur à me admonitus fu fjfet,huiufmodi cogitationes à feripturis aliénas ejfe, et abo fninAndas atq; mdignAs qu£ de Chrifio, de fanän eius niA^ ^lt;i,crbeato lofepho animo concipianturiac olim Heluidi-xntimpurum h£reticum, hanc fenteittiam à Chrißiano ho^ fgt;dne alienAm er offenßone plenam tenuijfe er inuulgaffe. Tum nie uero ad h£c rejpondebat, fe aperta feripturarum te^monia habere,qu£ fuam fententiam confirmArentiroga tiit äutem à me ut iÙaproferret, attulit uerba Matth£i, Et *ioneognouiteam (t^ariam) donee peperit filiitmfuumpri ^genitum : item ïaeobum nominArifratrem domini. HtCc tterba feripturarum clara elfe,er fuo iudicio non aliter qua P^£ fe ferant interpretanda ejfe, verum ego multis rationi bus adduâis,ofiendebam fcripturam,er h£c ipfa loca ab eo lt;jddufy,mterpretandaeffe, no tarnen pro nojfro ar bitrio, fed ex fcripturis er ipfa fide, tn dogmAtibiis uero fidci,aper te nos confiteri uirginitatem Marie,haud dubie ante,in er pojipartum, quemadmodumprophct£Efaias er Ezechiel te/kuifuerint.eiuamobremuerbaMatth£i, ESoncoguouit eaitt,donec peperit lefum ftlium fuum primogeiiitimipecui-liaremphrafim effe,fimilein huic ; IgiturMicholfilieSaul, t Sara,ff.

Kon cfl »wtHi fiUm ufque in diem nwrtii fute ; ut Mtcm non fequitur,tiichol poft mortem filios nAtos ejje:ita etiitm non fequitur^lAariain poft Chriftum nAtum 4 lofepho cogmtain fuiJJeAdcobu/mquoque minor cm oftendebam fratrcmdotni Çf.ii.et 1} vinotnioAri ufitato more fcripturie, quo fratrum aut ftro* riwn liberijratres nominAittur: ita uAnque AbrahamiitLO’^ tbum fratrem fuum appellat,qui tarnen non frater,fed Arn* tni fratrii eiui filiuf er at. Cum uero hac reftgt;onflone non contentai effet,oftendi iüi lacobivm, qui frater dontini nonn VAtur lAarci capite fexto, neque lofepbo patre, aut f/iarin HJAtre nAtunt cfjc , fed Alphiei zx tAari^ filium fuiffe, non uirginis, fed ipfiun fororft,quie Ioannis capite decimo nonogt; foror lAarido , z/ àpatre lAarid Cleophe nonunAtur : idem etiam cqnfirntAbam ex decimo capite lAatthdi,^^ ex feXto. Cr decimo quinto capite lAarci.^uamobrem tandem coii-= feffus eft fe erraffe, aeq; expendiffefcripturas, ZT ideo eti-’ am non intellexijfe: quam nunc opus habere mterpretatiO' ne agnofceret.

vitcrprcu- Chriftus dominus,qui lS,failt;e uerba interpretatus eft,ut Lu-ïos cfli, nbsp;nbsp;cas quarto capite docet,et alias etiam fcripturas,tuc£ ï4-

Pffrw cum alias fcripturas,turn maxime pfalmumsé.mter pretatuseftineaconcione quamhabuitindie Pettteco/ks, Aél fecutido capite.Eccleßa UierofolymitanA Dauidis uerba ex fecundo Pfalmo interpretata eft,Aft. quarto capite, Philippus difcipulus domini,uerbaP.failt;e^y-cap. Eunueho Aethiopi interpretatus eft,atq; iüum ad ChriftianAm fdein conuertit. Pauli omnia fcripta tefÏAntur ipfum in ufu habuif fe,ut frequenter fcripturas interpretaretur.

•^omoda Poftquam igiiur certum eft,fcripturas interpretandas ef •^rpï “Tdaquot; A gt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;conftderandum erit,quomodo eus imterpretari

fi,. quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oporteat.

oportfjl. Nrç; cnim 4ßdeUbus q-4ieuii 'mterpretatio reci-pietidacfl D- lo.probarenosiubi'tjßiritiiianexdcoßnt:.i.loaa.4. (iudvc ccrtdc noräi eße oportet, quibut ueru^ ZX f4lfui fen fus deprehetidi pofit:imà tam interprétés,quàm auditores, communesqtiafdam régulaishnhere oportet, exuerbodei defumptai^,quibus ad uerum mtelleilum perducdntur,cr f-um uiteiK qui i pictate ChriftianA alicnits cft. Primum ita= , que animo tenendum eft ,fcripturas non ab hominibus exor tas Mit prolatas/ed 4 deo traditds,zr perßiritum fanilum irßiratas effe: quamobrem etiam uerumferipturarum {n~ tclle(tum,non 4 carne,fed 4 ßgt;iritu,4 quo in/firatoe funt,pes tere er accipere oportet. Ad id autem requiri f-cquentes preccs et inuocationem ex ßde,quiuis ccrnit,item ut ferium «dfit ßudium humilitatis çy modefli!e,ßinplicitatis,fanblt-

gt;gt;tigt;ni£ O- caßitatis,pacis çy concordite Has enim uirtutes l’cob. j. ßiritus fanélus amut-.odit autem crfugit fuperbiam, drro= ^antiam, malitiam, corda camélia er profana,, impurita~ tcm,difcordid)n,conteittiones,odium,inuidiam,dißidia.

Deinde feripturarum interpretationem conuenire opqr z, tct{utetiam fupradocuimus) dogmatibusßdei, ChrijUa-

charitati in deum atque homines. Nam ad Komunos Pau Rom.iî. luf ait,Nam per gratidm qu£ mihi data eß, dico cuiuis uer-faitti inter uos, néfapiat fupra quàm oporteat fapere : fed ßpiatadfobrietdtem,prout cuiquedeus partitusefi men= fur am fidei.Et idem apoflolus breui fumma, feripturas coin- i.Tîm.«. pleblitur, er ait : Porrôßnis mandati, eß charitas ex pu-ro corde, er confeientia bond,, erßde non ßmulata.ciutn ^oc ipfumquoque iain ante Chrißus dominus docuerat, dum ait, Qmnia igitur que uolueritis ut ßeiant uobis ho- Niztth.?, »lines, itd er uos ßcite eis. ifld, enim lex eß epquot; prophe= te . Pt alibi: Giliges dominum deumtuum ex toto corde tM.erex tota animet tua, zy ex tota cogitatione tua. ïfiud,

eflprimumcr inagnum mandatum: fecundum autcntß^ inilc cji huic, üili^es proximum tuum ut teipfum. Ab ijüf duobuimAnditiitota kx amp;nbsp;prophet£pendent. Qt^arecX his ueritatii diu'm£ teftimonijs certißinte efficitur,fcripttt' | j-dgt;-«»î ownf)« 'mterpretationem qu£ non conuenit ßda amp;nbsp;charitifti dei acproximi,falßam erfugiendam e[ße:quit‘iit-tem dirigitur hue,ut nd fidem or charitatem reßeratur,t‘ tiamß alioc]ui imperfcdn efl, tarnenßina efl interpretatie, n£(j;abijci debet,

Pr£terea ante omnia flripturarum interpretatio ai deigloriam referridebet, nonadhonùnMn aut creatura' îojn ci ’ honçrem,fcd ut dei uoluntas fiat. idam cr domiiiUi i» puangelio ait:Quonwdouospoteflis crcdcrc,guumglorh am alij ab alijs cdptctis,cr gloriain cjuteàfiolo deo profiel' loan feitur non cjuieratitfAc rurfut:I^ca doilrina no efl mea.fetl etiAqui mifît me. Siquii uoluerit uoluntatem eiui fiacere, cognoficet de dodlrina, utrum ex deo fit, an ego à meipfe loquar, C^uiàfiemetipfioloquitur,gloriampropriamqui' rit:quiautem qu£rit gloriam eim qui mifit ipfient, hictie» rax efl, nbsp;nbsp;iniufiitia 'm eo non efl.

cumfihmtiarumobfieruatio: nempe ,cum diligenter expeit, duntur tempora,loca, perfiotM, occafiones, caufe, er aha his

Ui fîmilid. Sic Paulus ciuterit, quo tempore Abrahamo ß» Rom.4. des imputatafît ad iujiitiam,ante ne an poR circumcifîonë, Pluraprceterea huiusgeneris exemplapofîent aff'erri,fed bis contenti erimus:et,ut arbitrorfîatis probauimus, doitri luunnoftrie ecclefîie de feripturarum interpretatione, nihil habere miquuM Chrijliana, religione alienum, ideoq; Anabaptiftas iniuria nos accufîare, ac eosfîpaci, quemad» twdum decet,lhiderent, tuiUas iufla,s caufas habere defidiio ^s zr feeeßionis à nojira ecclefîa. Atque hoc loco.,gratijs adis dco pro ipfîus beneftcijs,tertium librivm aduer/its Ami baptiftasßniam.

Noftram falutcm in CliriftoIefuSi ciusre* demptionc duntaxatpofitä cfle : recipi autcà no bisfïde,n5operibiis;amp;hancefleprophcticam, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

HeINCEPS,deoadiuuante,quartülibrüex^ Condon», ordiemur à pra;cipuo dogmate cuangelij Chri^: lli,quo docetur, omnein noflram falutem in uni fxcuio ni» Jcodft filio domino noflroiefuChriflopofîtam fSß^^qidptnoftraiuftitiaßatisjiiHo, crpreciumpropec= Coum'eflt. eatisnoflris.-recipiautem à nobis falutem Cfhunc unicum to. feriMtorem fola jide,nonper opera- In hoe autem priecipuo dogmatefideinonleuiter errant AnAbaptifîie. Nâcumhiec clare izrfîmpliciter à nobis proidicantur, dicût nofîrM coït

CIO«« Iran' cr reinißiorcs eß'e^priefcrtim hoc ßectilod^^o prauo et compta,'m ijuo potiusßt de bonis operibmpu-dicanduM Howinfj eiiim cum andiantßlutem 'mßolj. Chri ßißitiißiflione paßtatn eßc,^^ itosfide non opcribiis ficarißerifecuros nbsp;nbsp;négligentes, lionnegauerim

ipßi'um rcvTr de hoc doginAte fcntirct Herum ego paucosuel potiusnentinem eorum cognoniiiuinoninbdt parte impegerit. I^onnulli guife probos dofhres indicant, docent quidem ftdem itiflificare, ita tarnen ut opera ^ue noflra nd id iuuent, ncq^ ßdes fold iußtßcct:itac[iie iK/ii ßcdtionempdrt'tmfidci,partim bonis ßdei operibusaferi^ bunt. Aßentiuntur aute hac ratione quibufdant VontißeifS, er Ulis cum quibus Paulo apoflolo tarn grams contend^ fuit,cuius 'm eptflolis jmininit, priefertiin ad Calatas CT lippenfes, er Lucas A£l. ij. Non««üi enim contra Paulun/gt; docebantßdem in Chriflum abfq; lege non feruare.Sedoif »es apofloli er tota eccleßa HierofolymitanA Paulo confia ferunt, er aduerfarios Pauli,ac omnes quieadem cuinil^i^ docent, damnarunt.

fgt;‘oliris er alte repetitis quæftionibus cauß »o.dogma. hlt;ec,qu(e alioqui perßgt;icua,utilis er ncceffaria cognitu en, obfcuretur, et prolixa ac uerbofa oratione 'mßugißta fdß breuiterdeinonflrabodoârinamnoflram 'm hac edufaniii feripturarum teflimonijs, er ueram ac ueterem Euangelie cam er apoßolicam dodrinam effe : AnabaptiflArüauteiii üccufationem,qua contra nos utuntur, tarn iiüquam eße,iii »iß hanc Euangelicam er apoßolicam dodr'mam ipß lt;1^^* DeChrifti ^'*^^‘^‘^^P^‘‘^/dluarincinpoßint. Quarenunctantumpf^ plena amp;tis« dpna capita huius caufe tradnbo.

faftione Df domitti noßri lefu Chrifii pleuAfatisßdione pro n» pcccawi* miferis peccatoribus, quiedam fuperius i.cap.e-»ibus. co»fr4M«/»c£r«w4wepriptrfp«t. Qjuibtahtecadiungp,

donum diuinu; gratiie fcu rcmißioncm peccata^ ^um,({ucim in articulii fidcicoußtcmurjor petimm in ora^^ Hone dominiez,cfuum docet Paulus Galat.3.Kom.4: GT *’• wp. [olamßttis effe ad euertendü meritum çy fatisfàétionc ljunianorü opemm. Nam negari nonpoteft,nos eanon me=: ^^^i(lu£rwbisgratuito donantur. Gratia enim fiue donum Ü“ meritum non conßftuntßmul,quemadmodwm Paulus ad ^om.u.cap.docet,Sedfalus gratuito nobis donata eH.-nam^P^*^'*’ ‘^’i^e'juamßtndamcta mundi iacerentur,eleCti fumus, ut ex ^^«tiapanguinc Chrifli abluercmur. Quamobrem etidere ^'■nus remißionem peccatorum. Debitori autë nomina feit ^^bita remittuntur et inducuntur, qui non cfl foluendo:qui ^timfoluit, ucl foluere potcü, remißione non habet opus, ^nos debitorcs, inquit dominus in Euangelio,fiiiffe cuidam^quot;^* (teditori, qui quum non effent foluendo,gratificatus eft u^ P'fqi.Et hoc illud eR quod Paulus ait, Ccum nos adoptaffe fnfilios per lefum Chrißum,in femetipfo, iuxta beneplaci.' ^‘^muoluntatis fua;,ad laudem gloriofe gratiæ fu£. Satisßis ^tteuero, eH tantum ßccrc quantum fatisßt ad eiusirant P^‘‘eandam qui tibi irajcitur : uel tantum alicui dare quan^ iivm Kpoflulut, nbsp;nbsp;nbsp;tu illi debes. (^uis autem in terris uiuit

^bactnifera carne peccato obnoxia,qui conari außt terril bilem dci iram,qu£ 'm nos nbsp;nbsp;peccata noftra exarßt, feda*

extinguere f Q_uis autem ita locuples,qui omnia de^* bdaquibus deo ob£ratus eff, cundtn qu£ deus exigit» Jolucre poßiti’ Si cnim hoc ßicere poffumus,cur filius dei de

^^ffenditf Num diihiri fumus,nos noftros liberatores f^^bßt.sic enim {ut fupra diximus)dominu, qui nos re* ^^dzirliberauit,abnegareinus.SatislÀcere,prccium per* I°l‘tere,liberare,rec5ciliare, reipfaidemfunt, Quarecum fnus tantum or £ternus liberator feu redemptor ßt tam m

terndm plcMm fat^ß,£iionem cjjcjnempe marteni^ fupplicLum dommi noßri lefu Chrijti, Vermn hiec deMf elariU'S exponentur.

ftüoquot;ciX nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C^olt;^i^lt;^'gt;'op^^tereddoccmtii,nos folaßdcäbjf^

doóir'mit nnic£, ietern£ gt ple/tie fatisßilionii Cbrifiid^' ßo, iuftitia er beatitudo, non aliud ßndamentum habef^ pofjunt, quam dominum noftrtim iefum Chrißum, PauliK docet, dicens: iiemo aliud fiindamentum iacerep'gt;^ tefl prêter id quodpoßtum cß, quod eß Chrißuf ioßf-ßmiliter D.Petruf, Innuüoaliofaluipofitaeß. Quotdaßi non aliud ttomen hotninibuißtb cœlo datü e^, in quo ipß^ faluari oporteat.Cinamobrem tantummodo tnearnAtiouf» morte er refurreäiono Chrißi, hoc eß,tota uita Cf obtdiquot; ciitia Chrißi, detit nobii placatuf e4 er reconciliatut, ttobii peccata noßrapropter Chrißi fanguinent non din'_^ pliut imputet,fed ut innocentiam, obedieiuiant er chrißi nobii imputet, ita ut ea iam noHra ßat : hoc autcui modo in Chrißo erquot; eiui reconciliatione, fatisß(lione,tf redemptions iußißcamur,Uberamur à peecatU, CT tedd« mur hsredes uit£ ater nee. Sed hac de re audiantugt;'P^‘*^^ Rom.j. nbsp;nbsp;fçflinionid ßacrarum Uterarum. Paului ad KomOJios :

nes enim peccduerunt er deßituuntur glorid dei. luflifttf'^ tur dutemgrdtif, (ex gratia dbfq^ merito ) per redemption nein ßdam per Chrißum leßvm: quem propofuit deUf pU^ cdmenperfideminfdnguinefuo.erc.ClUdrto deindeeapi^ te eiufdem epißola docet dpoßolui multii rationibiti, pec^ cdtd noßra propter Chrißum nobii non imputari,fedcotl^ donArißdem uero ßue ChriRi iuflitiam, qtiamßde appre‘ hendimus,erno{lram eßecredimui, nobii imputariadiif ’ fiitidm.InpofierioriadCoritithioiitafcribit.-Deuirecond

LIBER Q„VARTVSgt; II9 iilùuitno!ßbiper lefam Chriflü, Dem enim erat in Chrigt; j^,mundumreconcilians fibi,ttonimputando eispeccata ipforum.Fecit enim ut ts qui non nouitpeecatum,pro nobi: Peceatam fgt;matum e^et.ut nos efficeremur iußitiadei m eo.Ac rur' fwadColoJjèn/en.i.cap.ait.’Qiioniam in eo complacuit Pa Aima pro W«t omnis plenitudo inhabit ar et, er per eum réconcilia^: rct omniaßbi,tum qu£ im terra,tum qua in ccelisßtnt, paa peccato, cificansper ranouinemcrucis Cuie ,berfemettpfum. Quo= ‘1“°“’ ntamueroapojtolicahac doiirma etiam conßrmatur Jcrigt; p„caprum ptis Fuangelicis,uelut i.3.$.6.crio.cap. Ioannis,firmiter txpiatoriü, abfq; dubitatione credendum eü ,falutem noflram pofitam fjß duntaxat in uno er aterno faluatore leßi Chrißo.

J. Salus aute)n,hoc ebl, remißio peccatorum, iuflitia, Rje (r aterna beatitudo, quii duntaxat im Filio dei poßta c^, Chriftum. tömunicatur nobis ab ipßo perßjiritii ipfius, er a nobisßde ^7a'ius1 recipitur. ideo^ feriptura ait, hominesßde iußißcari,non nobis re-opmbus. Chriftum enim dominum er omnem fidc re ipimus,cum ex intima corde ( iüuHratiJßiritu fan-^)firmiter conßdimus, er ßituimus,deum patrem ex fua gratia er mifcricordia,in ßlio fuo nobis propitium eße,er propterip/umpeccatanobis nonimputarc,fed obedientia er luflitiam ChriHi, ac nos quos iam liberos pronunciauit àpcccato,morte,ÇatanA,er imßris,pro liberis fuis agnofce= re.Quinetiam promißio dei in Chrißo folafiderecipi po-teß,nonoperibus, utfcilicet hoc tiel illud opus ßeiamus^ Atq^ hoc dominus in Euangelio docet, propoßto ceneo fer^^ pcnte,qui ßit Chrißi typus : nam ut tantum uita in hoe me dio à dfo inßituto repriefentata ßit, er extra hune in nul= lis alijs medijsfuit: ita falus quoq; tantum poßta eß in Ftlio dei crucißxotitcm ut ifraelite uitatn non aliter feruarepox terant,quàm obedienter intuendo ferpenté : ita nunequoO; uita er omnia bonA Chrißi tantummodo perfidein ehrt*

fiianii commum'cantur. Qui enim uulncratM erat àferptif tibui ignitii, nuüii operibM, qualiacunq^ tandem potuiffet fattAri, etiamß omnes fuof opes deo ßacrificaßet, fi Mk diem ora^et,ß corpus cafiigafjèt nbsp;nbsp;nbsp;ieiutMjJ'et,ßi’^

tumobediendum erat, ferpens rejpiciendus. Silniliiti' nos quoq; per fidetUQcjua uere et J}gt;iritualiter chriflu»! i’*' tuemur)donorum dei Chrißiparticipes reddimur, liacunq; tandem lüa ßnt.

tiominAntur,nempe (juteßecundum legemfiunt, tielutini»^ fcrimiiu. ßrari,non moechari,atit aliaßcere qua: diuina lege tietaii’‘ Gai« »’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;huiufnodi operibus Paulus loquitur, Hon itifltßett^

‘ *quot; bitur ex operibus legis omnis caro. Hon ajpernorgratin'^ dei:namfi per legem eil iuüitia, igitur Chrißus ßne eaitp, ntortuus eß. Alta pricterea funt opera quæfidei nomin^^ pojßmt, nempe qua: àfidelibus hominibusfiunt : ucluti brahami opera, qui ante legem uixit, ac uerafide fiit P^^^ ditus. Itaq; ipßus opera, non legis,fed fidei opera fuerti»^'

Abrahamum patrem noürum adeptum ejfe fccundum nem i Hamß Abraham ex operibus iufiificatus fiit, quadglorietur,at non apuddeum. Quidenimfcripturadi^ citi Credidit Abraham deo, imputatum cjl ei pro itif^'', Wc'nS* er nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ueceffarionunefequitur, nosnullis oper^

opera iußi« quodcunq^ nomen habcant,ßue legis,ßuefidei,fedt‘f’^* ficati. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tum folafide lujiificaricoram deoX^uis aut tain inßpi^f^

efl,qui non intelligat oportere arborem,quie bonlim firat,iamantebonam eßefita ßbonAoperaßceredebt» tuns, ncceffeefi nos ante bonos amp;nbsp;iuftos elfe. Ciuid dutent^ nos iuilosßciti Equidem opera hoc nonficiunt, qua fequuntur cum iuflifumus, fed fdes in chriftum. Exfdi AUtemàfideli qui iam 'm Chrilh iuftusßilus eü,fiunt bo'“^ opet»

iperd, ncq; pr^ecedunt iuftificutione, ut eiui ßnicduj^aut Kerita Pnus enim bonum eße oportet cjudm cjuii hotiAOpe rlt;t poßit ßccre. in Cbrifto autem exßde ex ynera. deigratu lultificatnur. lt;XEanjobremfirmwtn eil uerum, kos foU flik um per Opera lujiificari tKAmfoUfidc non operibiis Chrijium recip'mus ampleblimtir,^!/ ciusg^iiti^ rcddi* nur participes.

Vcruw perjpicidtaliscrnMioriscertitudiniscttufd dti=t dkittiir ptr/lnciia ZX clara teflmonid facrartim liter arum. lojH o.càp. ponitntur li Chriflo domino hx feittetitiæ tans ijuuinpares zj- eiufdein ßenfas: Amen amen dice nobis, lt;jui ^I'^iit ill me,habet uitam «eternAm. Item:Amen dico uobK^ ^nieieritme.uiuet ipfe propter me. i^ain qucinadmodi'M ^tecibosßcßde ChriHumpercipimus.BeatM uero Petrus upojhlus ait.CbriHo tefn omnes propbetas tvßimonium ßr te, ijuaid remißionepeccatorü accepturns jit per name eins ^iiißuis crediderit i« f{«m . En bic dicittir,guirquis in Chris jlu.mcrediderit f eum remißionem pcccatorum accipere: ideoq-dotlrina bee de pcccatorum remtßioneprophéties tits' upoHolicacfi. Naineodem medo Paulus quoqßocutus efleorarege Agrippa : ait cnimjdeumßbidixifjeyisiitto tc Aa-itf. nd Gentes,ut aperias oculos eorttw, M fe conuertant à tenc Iris ad lucent, zsquot; À poteftate fatane ad deum,ut remißione peccatorum er fortem inter ßanblißcatos accipiant perß: dein que cH erga me. Et idem apoflolus alibi clarius inquit: Galat,». Scientes non iuflißcari hominem ex operibus legis, fed per fidemlefuChrißiietiamnos in Chrißiitefum creßdimus, utiufiißcarcmurexfide Chrißi, ZT' nonex operibus legis. quot;Vere auteni hoc loco dici poteß,ß opera no iußißcaiK quiC fecundum legem dei ßunt, multo minus nos faluabiint ope^, fitanobispronoßro ar bi trio cxcogitata. PrafertimcimKiitA.tr.' dominus tarn clare dixerit, Erußra ine colunt docentes do.-

Urinasmanditdhomiittwi. Sedaudiatur aliud Pauütrfli^ tnonium cuidens 'm bac caufa, ad Epheßos ait : Gratia efii^ feruati per fidem:idq; nmex uobis:Dei donum cß: notitX operibtK,ne (jiiis glorietur.üam ipßus ßimus opus, conditi in Chrt^olefu ad opera bona, lt;jult;e prlt;eparauit dcusut in eis tier far einur.

«liekuem poßit,docirinanoßradejattsfuitionc Cbrini nojtraja-aut monc. lute nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;duntaxat in CbriHo poßta eß, à quo tantum ptr^

fidem in ipßim, non per opera, iußificainur, abfoluiiiiur i peccatis ctr iudicio dei,^ h^eredes reddimur £[ern£ Euangelicaincr apoßolicam, into etiain propbeticamdo^ ihinaejfe: uideant deinceps AnAbaptiß£ quotAodofeeX‘ cufarepoßint, qui doéhinam noßram letiem couitiatißnt-Si enim noßra doétrina letiis eü,oportebit Chrißi, apoflo' lorum er prophetarum doólrinam möllern er Icucm eßt. Id quod altenißimum effc debet àcogitationibus Cbrißia^ ni hominis. Potiits cogitandum eù, Anabaptiüos in iitdie^d do nimis leues ejfe. aortor aiitem omnes Chrißianos,ut A-nabaptißas iUos caueant, quifaitam noßram doélrinain dt iußißcdtione er falute hominis nimis leuemeffeccnßnt. Ham quia in hoefummo ßdei dogmate errant, nihil iußuid er folidü apud ilios efße poterit. Hobis autem non noitti aut mirum eß,culparipropter condones,quibtts omnein honoi' rem deo er dus grade ac ßdei 'm C hriflum aÇcribimiis.

Biiangciicä Scriptur£ ctiim teßuntur eadem, D. Pa;z/«»i apoßolunt Pßfum eße. Ham Pauli adiierfarij latis accu' ipfum inßmabantiquod fua dodrina grati£,doceret ßeere Kom 3*$.’ ^u,la,ut euenirent bona, er gratia abundaret, erc Erant ctiam aliqui Pauli £tatc,ut nunc quoq; funtpfeudoeuange^ lici,qui pr£dicatione grati£ de Cbrißo,dc ßde,de ampliru^ dinc gratia', de Chrifliana Uber täte ,abutebantur ad cx^ plcttdid

P^^ndtts cupiditates fuAi:nihilommvi tainë apoftolut in prie ’quot;‘^‘^ndagratidperrexit, çj' conftunter cttcjuc uebcmcnter “Ocuff fcripßtyiiosßde,non per opera iujlificari, neejue »oiürinam propter illos mutauiti qui bona opera non ha^i ^fbant, ßdem Chriftianam ßlfo fuic nequitia; pr^texe^*

Qiiid nam Euangclicac amp;nbsp;apoßolic» litcræ de I’onis opcribiis doceaiu; ac niliilominus dodtri nam defola fidciuftificantc, puram Sdinuiolatâ gt;n ccclcfia Chrifti feruandam cfTe. Cap. i,

QVamobrcin d nobis quoq; deineeps exponendum nx fide fo« eft, quid de bonis opcribus EuangeliciC c tapoftoii' 9*“ b®quot;* licieliteriedoceant. 4.

'^‘ttionem Ulis non tribuimus, nullo modo tame ajfternainur C eontemnimusfidclium bona, opera. Confiteniur cnim ue gt;■««) effc, ficuti ex bona arbore boni ftuëius naftantur, ita

ex ftdeftcere fideles bona opera. Uaq; quifidem ia^, ^‘int,tteq; uUosfrudlus autfigna fidei habent, declarant fie potiusfiimulatos quàin ucros Cbriftianos cfj'e.Sacra; autem btera tales in Euangeli^aru et apoftolorii fcriptisgrauiter ^eprebendunt Dominus enim ait, Qjiid me dommü dicitis, Mjtth,r. ^qtficitis ea ßilt;£ mando uobis^ Qui audit fierrnones mcos, tir fielt eos,ftmilis eü ttiro prudenti,crc. Beati fiunt qui au Luc» u. diunt uerbumdei,cr fiiciunt illud. Quimandatümeumfier nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ •

«df, hic cft qui me diligit. tSlifi quis in me man fier it, eieëlus ffitim ut palmes areficettdeinde colliguntur i/li palmitcs, izx 1« Innern conijciuntur, er ardent. Si manfieritis inme,cr uerba mea in uobis manfierint, fi-uftum multum ftretis. sic Mattb.#. luccat lux ueftra coram hominibus, ut uideant ueftra bona opéra, (y glorificent pair cm upftrü qui in ccelis eft. Et D,

fctrM : Ad hoc ipfum ucro uos omni prjeterca. coH^to fh* dio adijcitc cum ßdc ucilra uirtuton, cv/m uirtuteuero fcigt; cnti(im,amp;c. z.Pet. ». Hue/ßefbit quod ù Paulo fcribitur: H£c efluolunta^ dotninifinblißcatio uc/lra, utcontineatif uosdlcortatione,i:^c. z.Tbcß,^.. Itcmquod'momnibusß rc epijklis primum diligcncer deßdc,dcmdc de bonis operi , busferibit, zSquot; ad illa hortatur er follicitat. Ad Ticimait, Deumproßtenturfe ßireßed ßüis negant:quwm ßntabo^ minandi,er immorigeri,et ad omne opus bonü reprobi. D. etidlacobidodhutMhue ^eéht z. cap. Itaq^ ex Euangcliat er apoßolica dodrinaßdelcsgrauiter ad boM opera hor^ tamur,neq; nünorigrauitate illos reprehedimus, qui in pe( catis abßßulla uit£ emeitdatione uiuunt,»eq; ueräfideje' cundüapoßolorumdoürinäyUeris ßdei ßuaibus déclarât.

Non ditn- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;h£c t» noßrts ccclcßijs ßciamus, nonreijci'

nainus bo» mts botiA Opera, neq; ea nullius momenti ejße dicitnus : non ffd° KOKS itnprobis hoininibtis ßena laxainus,neque grati£ pr£dica' qm illa con tioiieipßos ad impie uiuendum prouocamus, quemadnwin ftquuntur. nonnullißlfo nobis impingunt. Fatemur enim botiA opeta

docenda er urgenda eße in eccleßa Chrißi, ideoq; nos ißß | hocßcimus. interim diligenter cauemus, tte errores,qui li‘ benter commifeentur er edniunguntur bonis operibus, (t j corruinpätsueluti quü bona opera ipß noflro arbitrio coti^ ßngimus,qu£neq; cxßiritufan(bo,neq;ßecund!ideipr£oe pta fiunt,imö nönunqua contra dei fermone ßunt: itë,qiioi operibus tribuititr meritum uit£ £tern£, atq^ hac de caßn homines ßdunt operibus,de imsgloriantur,feperßcißtlt gemßatisßciße pro peccatis,er calü meruiße aiunt: pf^‘ terea quad dicitur, bona opera elße neceßßtria adfalntloon ßequendam, er abßi; illA neminemßaluaripoße, aut ßaluatum eße, ey ß qui alijßtnt huius generis erroreS!

foil debetur.ïdeoq; eu noflra opera, gtue exfideficimuf, lu Q!!o«’»‘j» flitia tw}mMiitur,doceinui,ea no propter nos fie nominari, ftrriuftUia fed propter Cbrifli iulditiam, cjUieperfidem nojlra e^t : ex But* lüd eium oriuntiir, e::r propter iüatn deus ipfd accepta ha= lgt;et,e^ nier cedent cts poüicetur çy dat. t^ibilominus firinrs V uerum cli, nos prima Chrifti iuftitia perfide iuftificari, nbfj; nofiris meritis, ac deinde altera iufititia opern,ciu£ rx fide fequitur, jefecxcrit, or iufiitia nominatur cr cA. Sed ht!c de re nos alibi copiofius ficripfîmus,

t^on alitent aduerpmur quo minus poftremis his corru-' Qi? J po^ ptis temporibusfierio doceantttr bona opera, ey malagra^^ tTp^ibu'/ udercorripiantur ,ficutD.Paulusdocuit z.Titn. 3. Gquot; 4. «loccndua Interim hoc palànt dicimus,ante omnia O' quàm diligentifi- **'• fine ftudendum efie,ut fiummti dogma degratuita iufiifica=s done perfidem Cbrifli abfi^ operibus et meritis bominum, lt;^onferiietur in ecclcfia,amp;doceatur pure o' fimpliciter ac perjf)icue,neq; uHomodo contaminetur. PriCcipUce autent ^aufe qu£ nos mouent ut fic flatuamus,h£ fiunt.

A. mundi mitio, ingenti confienfiu omnium piorum, fan- Cauri Patriarcbarum O' prophetarum, fides h£c o' do=

^ina tradita fiiit, homines in promiffio fiemine per folamfi ftificarioni* d^nfalutem confequi. tJiagna femper fiiit in ecclefia autho

A.brahami patriarchs, o'Oauiidis régis prsclarißi-i’ tain tcclen 't^amalter omniufidelium,hicuero domlninoJiri

cbrifli pater nominatur.De ambobus uero D.Paulus teftaa tw,eos non fuis operibus aut meritis ,fed per fidem in Chri fitmi ex gratia faluatos effe. Superius uero exD. Petri te^ ifimoniocognouimus, omnes prophetas tefiimonium firre doniinonoflro lefu Cbrifio, quodremifiionëpeccatorûac-a ^epttirusfit quifquis in eumcrediderit. Plane doiirina coït firinauit, o’ approbauit concilium Plierofoly initanü, et im

G»*«- '• aPcribebantyimpojiDres or turbatores ejje^qui nullii ab apo ftolti mandatüacceperint. Hucquoq; merito refcrtur Chri fti exemplü, qui doilrinaiuftiftcationis per fidë fideliterä diligetißimc docuit,iAatth. i6.pr£cipue tarne 'm Euangelio Ioannis,ae maxime 3.}.é.S.io.ç^dlqs demceps capitibus. Soli iieo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uero negare poteß,ante omnia Chrißo fuii hoM^

Xcm uc-^ conßeruandum eßje,qui iüi uni debetur, neq; ilium cui' bett. quam alteri cÖmunicandüQjiis uero alius fummus iüc ho

nor epyqui uni Chrißo debetur, quam quod ipfe folus ex bö mine peccatore.miußo er fatan£ filio,probü, iußum etdei filiwm ßcittt-iam er Paulus ipßtm mquit iußü eße,et ii^ ficante cum qui efl ex fide leßu. Ciuod fi nobis noßrisq; op^ ribus partem aliquäiußificationis uendicamus, neq; huini''' liter er cum gratiarü adione totumgratiee dei in Chrißo tribuimus,nónne Chrißü ßuo honore ffioliamustQuiti etüß nobis h£c aliquo tnodo ipße cömunicat,potius tarnen gratis ipfîuslaudarequàm nofipßos hoc nomine extollere debe'' mus.San(tiprophct£,Eßaias 4.4..etleremias jj.prrdieunt ' liberatos er iuflißcatos,gratosfire, er omnem gloria do^ mino redemptori ipßorum daturos. Ita etiam Petrus doeet, 1 Pet. ?. er Paulus Epheßt .Hhc quoq;ßpelt;^t ccena dni no^ fin leßu Chrißi,er ßaerifieiülaudis er gratiarumadlionm Etenim fißummü hoc dogma Chrifltan^ religionis labe^ ß{htur,neq’ purü er muiolatum ret'metur, non modo gri tia dcicotemnitur, uerüpromißiones quoq; locü nÖ habet^ er prieter oiaßalus noßra incerta ßt er dubia, CT fi''^'*^ ßcientijs certitudo er conßolatio ßubtrahitur. t^äfi per no'' flra Opera iußificamur et ßaluamur,qu£ nam gratiareßat, aut quid habet quod agat t An obliti ßumus uerborü Pauu-Qjlt;lt;gt;dfipergratiam,non iam ex operibus;alioquin,gra^ Romai. iam non efigratia,Sin ex operibusßam nö e^lgratia : alilt;gt;'‘

î«'«,opw iitnt non eR opm. Si item operibut nojlrii pecca PromiiTio-^^^^'nremißione^uita£ternäpromcreripojjcinui,guid «es det ibs

fùijjet deunt ab mitio müdi.etfemper demeeps, Semé °*®'''“’ Ygt;gt;edi^um,ç^ Germen Dauidis promittere, hoc eîi,Filiti {«««J, er (7î ipßo ex fola gratia jidelibu^ falutë polliceri f Si

pendetàiiojiraiujlitia,G' lt;* nofirisoperibut Sainsdu-0quot; iritis ^cjuis un^uà iüis cofidere poteritfQjin tiero ho= ^»tumfeipjum cö/olare fibiperfuaderepoterit, opm i \ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;imperfiâü e/fe agnofcit,ac cui multa admodü

certe nil niß du bitatio oritur,imà dejperatio, zr fît incerta. At ex aduerfo Paului docet,eos qui iuflifi= Rom.f.

^otifunt ex fîde pace habere,effe fecuros çr certos falutii, enim ponunt falutis j^ë m carne çy fanguine, cr mint opibui carnis peccatricii,fed mî merito ^3' redem»

ptione^^ fumnapotentia uiuentii Pilij dei: quiideo quoq^ ^^ßipfoait,Qui meederit çy' biberit,nonefurietetßtiet loan. .e, ^'^quà.cum mors inftatyzy aduerfus diabolum pugnandum ^Jlgt;nihil efl quod ßdele ßtlari et fuftentare poßit, quàin hoc 1‘inimü dogma,nos gratia er mißericordia dei per morte er

atq; aternum meritü domini noßri lefu Chrifli, per plt;iem,nonper mérita noHra fdluari.Ad hanefententiäper tiflfnt Pauli uerba : Etenimß ij qui ex lege junt, hlt;eredcs lßnt,inanisßiln eftßdes,et inanis reddita efl promißio: na «■X iram efficit. Propterea ex fideflëla efl promißio, utßt P^gratiä,utfirmaßt promißio totißemini, erc, Rom. 4gt;

^b^autem efl uera fides ,ibißunt omnis generis fluëlui bjgt;norûoperwn.Vbino eflfides,ibinitUaßunt bonaopera, ß‘lnierapeccata,quodclaretcflnturPaulusRom.t4.Hei r breorü n.itaqißbonaoperafaciendafuntabbominibus, prius eos credere oportet. Ni)? f«»« /ÎJ« doilrina prtece»

ndlaptiflce gui opera fuèinde urgent, cr fidem minorif e^t DoArinam guodâmodoludicant. Speroautemuiiiuerfos intelligereeX lt;5de S’opta nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;haflenui guàm breuißime ex uerbo dei à me coint'

ribut, Chri moratafunt,noßramdo{lr'mädeunica plena domitùno «fft. jij-i jpßf chriftifatKfa{lione,ac de iuftifieationcperfide eX jTKrito Cbr^i,noper operaautméritanojlra, (guatain^ opera no abijeimut, uerutn iHii honeflü locum damuf, tuemur)cf/e ueram,iu/iam,propheticä',cuagelicam,Ct'‘^P^ fiolicam,no uitiofiam,cf nofiris temporibus nimis leuein inoUem: idcog^ AnabaptiflM immerito dotlrinä et ecclefi^^ noflras figere. Ctuamobrem ipfios hortor,utnonfiigi^’^ hanc do{lrinä,ficd potiut toto corde ampledlantur, guopd' veramfidë ex deigratia ey'mifericordia,inChriflo unlclt;gt; feruatore noftro und nobificü fialuifiant : ne idem ifiraelitK accidat, de guibusPaulusficribit, Gentesgua'ß’^ feilabantur iuftitiam,apprehenderunt iuftitiam:iufiid^f‘^ fein earn gu£ eil ex fide.lfirael ucro,guifie£labatur legi fiiti£, ad lege iuüitia: non peruenit. QuareiQtda non exp (le,feduclut ex operibus legis fie{labatur,R.oin.9,

Dc uero fine et ufu diuinac legis.quarc lex à deo data fit : amp;nbsp;an à nobis feruari St nportit.item quotnodo implcatiir. Cap. J-t-egemfer* Vemadmodü inpriscipuo doginate iufi:ifie‘i^^ ti L J falutis perfidem Anabaptiftje grauiier ^‘quot;^gfit, ita in doëlrina de fine ficu ufiuet legis multii aberrant:de guibus tarne nos accufiaifi fa doceamus, çr aiunt docere nos legem ab homine fee“^ non pojjèjcum tarnen omnesferipturce legemfieruare in ant.Produnt uero fie/e hoc loco,cuius generis doilore^i' • t.Tiifl-»- illi^nempefîmiles,guosPaulus ait à nerts Ct'neef

^uum iiclint eße doéîorcs legis,non inteUigimt cjiL-e locjnun ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;de (Juibus aßenerent. Qjiamobrem illußrancße rei

ßadendamueräneßram doclrinä aduerßis AiMbaptiftArZ igt;lt;i^eritiani,qu£ tarnenßngnlaris dlnßris fapientie no^: »tine nibilcininusße uenditat, ßnem er aßim ac obßeruatio gt;‘(in legis paucis cxplicabo, ut ßcilc perjßiciatur Anabapti ßifum error,quo loco tlb impingant.

decaußs.Primum,ut hominëßipßumignorantem,ß)'^ ag„itio-Vde doceat quis nAm er qnalisßt:ut eum deducat in cogni= nem pccca* iionein ßtijpßus, quo fcilicet agnoßat inße,boc cfi,in homi ”^gt;0“ in omni carne nihil boni eßß,fedßrlum peccatZ, iniu=

et omne malZ ineßße humAn£ nAtur£,m animo,cogita done, didis er ßilis.H£caute cfßcitlex bac ratione, Rc-

ab bomine non tantunt externa opera, ut nö occidat, ^‘tchetur,ßiretur,fed etiä ut hö concupißat, imo ut nuZaf penitus prauas cupiditates babeat.atq; ut ex corde,er toto lt;i^nw,oinniq;ß(a nAtura,mente er cogitations ßtßanüus, P'lt;gt;'Ut,et irreprebeßbilis, imo pcrßdtus quemadmodZ deut dominus noßer perßäus eß: que etia pr£ omnibus ama^

gt;'0 lex iubct,tota anima er omnûrus uiribus,er iZi perßdia obedientiam exhibere. Cum itaq; legem er mandatum tam ßnäum bomines ßbi proponunt,ad idßtas cogitationes, nA turam ipfam,er didbl atq; Æt rxrfJWMf«, deprebendunt »aturam fuam inobedientem eßß diuin£ legi, er plané con tumAcem,qu£ omnia concupißeit ,eruultac ßcit, qu£ lex eoncupißcere uelle ac ßcere uetat.ttac autem ratione,inte=^ Tius etiàlucente /ßiritu ßanao,bomo in ßui ipßiis cognitione prruenit,(y-ßentit inßc,hoc eß in carneßua, no babitare bo tuim;imö omnem carné naturaßaa,morti,peccato er dam=i ^iianiobnoxiaeßße, er ßuo uitio ac culpa penitus eße cor^

ruptlt;int,/jc ut exfe nihil boni intclligere, ucüe, aut ficere 1 p^it.Uunc autan pruecipuum çx proprium legis finein et 1 «ƒ«»« Paulus nos fuo exeinplo aliquo modo docct, R.om.7. Rom.J. 4. cap.et eadem decaula alibifcrtbit,legem occidere, openri iram,per Icgent effè agnitioncm pcccati, lege ointK os obtu rari,cr totum mundum fub peceatum concludi.

liuiiisautem finis ref^eélu lex in facris Uteris infiriot piiut. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;longe cuangelio reputatur, in quo nobis falus per ftdem i»

Cbrifio annuncidtur.ltaq; Paulus de lege loquitur,eum cM Euangelio opponit, ez legem lit cram nonùndt, doôirinain ç::r minijkrium mortis,doilrinam atranwitto feriptam, CT lapideis tabulis inficulptdm,^^ caducam. Euangelium uero figt;iritum iwminAt,cr minijkriumuit£ acgratia;, infiriptS cordibus bominum,firinum, durabilc, er uiuificum, 2. Co' rmth.3.Adbancdoilrinampertinet fintentia lüa in gelio Ioannis i.cap.tqam lex per Mofem data c^l,gratia ueritas per lefium Chrifium fiSkl eji. Cum autem Amba^ | ptifilt;£ ey alij igndri falutis et ueri intelleilus legis, audiunt , huiufinodijententias, confi/tim Mofem ty legem deipenk tus reijciunt, ac non aliter de fingulari iüo dei tninilh'O quim de coadhre, tortore (y aliquo carnificc loquuntiit, qui nihil feiat ey jiciat quàm occidere, terrere, torquere, Cir ad defiieratiSnein adigere.ticq; interim expendunt,bdc ratione nullos ueterum faluari potuijje, cuius tarnen congt; trariumdeinceps oüendam. Ç^uamobrem ipfosnonfolion hune fine legis jpedlarc oportcbat,fed longius progrediifUTquot;^ quicrcrcquid hoc fùndamento iafh deirnde fequeretur. Nji Mofet ui.î diiju [^\ojcs nos penitus corruptos ejje docet, cr peccati P3r3hquot;‘^'' f°!^decouincit:qui,utante diximus,propriusejl finislegisf bortatur utique nos hoc ipjo, ut nofiris uiribus non fidd'‘ mus,uerum de illis penitus dej^eremus; zr ita nobis aliquo modo uiâfiernit ad Cbriftü : tunt enim locu habet Euageli/

ßnis uerin er officiZ, lt;Juod nos uicißim confol4tur,et perfe dionem in Chrijh per/idem oftendit. Ad bac etiam Mofes nos iuuat,non ut legislator, fed ut praco er teftis pronüßio num de^ade/uM lex reinittit, queinadmodum Paulus docct, dices,promißionem non abolitam eße per legem, fed logent udditatn eße propter tranlgreßionem,donec ueniret fernen, de quo promißio fiiiti erat. Itaq; legem non aduerfari pro-ntißioni i^amß datafui/fet lex/mquit Paulus/qua poßfet ui uißeare, uerc ex lege effet iuftitia. Sed conclußt feripturtt omma fub peccatuM, ut protmßio ex fide tefu Chrißi dares tur credentibus. Antequam aute uenijfet fides,fub legis pra fidiotenebamurconclufi,in earn fidem,qu£ erat reuelanda,. ffique lex padagogus nofterfuit 'm Chrifium, utex fide ^nßificaremur.Galat.j. Hocautefenfu lexquoq;docetper fefinm dodirinAm iufiitia; fidei,qua; ipfa alioqui jceüdum lis imperfeditt dodtrine, efi:,cr eos qui Chrijlum ignorât operum iu/litiam doceteex eo enim quad Chrifium ignorât, (T legem non reäe intelligunt,difcunt operum iufiitiam E.t ^oefenfu Paulus ait,iufiitiam dei reuefittam effe abfq; lege, ffd confirmatam tefiimonio legis cyquot; prophetarum. ttaque row Paulus ait legem taim elementa tradere,id per fynech ^°':heninteUigendum efi. Item cum feribiturueterempopu Qaomoäo ^“nt carnAlem fuiffe,idnon de omnibus,fed ex parte dunta^ 5clt;t intelli^endum eft,ac potius de illis, qui tantum literam [uetu. ‘’xternamq; legem dei uiderunt. non autemffiiritualetn le»

uiderunt. tiulti enimfùerut qui Chrifium in lege uides gt;nlt;Kt,cr ex pronüßionibus mtellexerunt.ac per fidem iu/Ks peatifunt. rfe re milita ex facris literis dijfiutat fidus det wimfter Augufiintis lib.^.ad Bonificium,côtraduits Pe* fi cui libet légat, ne cuiquamuidca-

nouam dodlrinAm afferre: etfi haefatis iam ante Pauli , iftrois comprobata cfi. Eodem modo non efi exifiimandunt

Mopw,CTreÿccrc'intct ; gé'dciMat. leHmn lcgis,qt((m Uttercs lUi fanéli dci mintftri habucrunt: s .interpre- ^tùm tatitH Dcuterotdf,hoc cft, Pharifoos et Scriba, Qu“^',ç nbsp;nbsp;q legem fuo fenfui accommod-trant. Prlt;cterea eum alibiIcg^

ca.huius U. tur,legem inutilcm effè^id de litera nbsp;nbsp;prauo mteüeébt, at‘

que dbiifu legis mteüigeiid’imeft. Abßtenimanobis,uHc‘ , gem do)ninifi)npliciter,abfq; aliquo re/}gt;eâu,inutileni inif çemtis.

regem efTc Alter etiameft fitiis CT uluslegis,(nduemädcodatäeß^, tç noftî^.ct at per earn exaàc uolütatem dci cognofeamus, c^uid bonicfl , indicé uir- aut nMlum,(]uid iujlum ant iniuflu'm,quid rcélum ey «îotumT “'flam,quid uitioßum nbsp;nbsp;peccatumfît, quod item officiumßt

eorumquipergratiamdeicrChriftiredemptionemexßt , de iuftificatifunt,cui deinceps rcifîudere, nbsp;nbsp;quonudo ui‘ i

tam inftituere debeant. Qjeantum autem ad bunc ßaem, ap paret legem dei perfeékim doftrinAm effe uere bonorum o* pcrum,qu£ deo acceptafînt.tdeo prophets et apoßolhouoi fidelibus botiA opera pr£feribîtt,cr ad ca exhortantur,cum peccata çr mala opera ar gaunt er ab ijs dehortantur fîc“ ' fîumuntfuam doitrinam ex lege dei:quemadmodutH etia oi9 tiis,qua utun{ur,emendatio feu reformatio ex uerbodeide-' fumpta efî : er Paulus quoque Chriftianum concionatorem ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;doôlrinamfuamhincpetereiubetjZ.Tim.j.EtChriftufdo' ;

minus,ut in Euagelio refertur,cum interrogatus effet, qui» homini faciendu/mfît ut faluetur,ad legë remifît.Pfain^o ro jSfîc fcribitur.’Et ftatuit dominus tefiimonium in iucob, er legem pofuit in lfraele:quie pr^cepit patribus noßrb ut notaßacerenteafilijs fuis: uteognofeeret generatio pojl^Uj er ut filij qui nafccrentur, exurgereiU er enarrareiußliß fuis.'utponerent indco /fern fuam,nec obltuifcerenturope-runt dei,er mandata eius cußodircnt:nec cjjcntfîcut putret rui,generatio de feiens à deo er rebellis, ere.

Tertium ufum habet lex in eccleßa,quo(i eos cajligat q- Lt* caftu P^otit, gui doärind er benigmtate non mouentur, jed omgt; '‘^lt;^onteinnuiit,religioni male dLcunt,eam irrident, publi-^«»tpacciner tranguiUitatemturbant. De hoc ufu Paulat ^^!‘itur,Lcx non eß iußo poßta ,fed iniuftis, ijs qui fubijei ''^!'eiüt,ifnpip peccatoribut,patricidi5ermatricidii, ho ^^Iditierc.Hunc autcin ußwt adhuc apud ina^iflratus obti ^iMfoo loco oftendeintit.

. ^o^»itoitaq;uerouß legis,hoc efl,quare, er ht quem Dc ïmpie^ Pwi« ßt,de'mceps,deo adiuuante, dicentus de im fhdonclcgii.primu/muero tenendum eftthominein fuis ui=^ Homin^nS ’‘‘“W non perficere diuinAm legem, mq; etiam poffe : caro 'ntpi^e ic-naturam fuam,etiam infidelibus, ad mortem ufq; fer- nbus?'* ’'‘'fjfic/firitui rcluilatur,et efßcit ut hotno bonum,quod ex ^S^ngnofeit er faciendum effe uidet,nonfaciat, faciat au= ^‘^'^gt;^lum,quemadmodMn Paulus teflitur Galat.s.capite.

^'“leetiamD.Petrus,0jiidtentatis,inquit,deum, utimpo Att-ift: iugü (hoc eß legem ) fuper ceruices difcipulorü, quoi

^ipatres noßrt,necj; nosportarepotuimusfSedpergra* h»t dominénofiri lefu Chrißi, credimus nos feruatum iri, l'^^’nadmodtim er iüi» Qjßdapertius dicipojßet,quäquod ‘^,^erbis Petrus ait,nequefanilos Patres,neq; apoßolospo ^^^ißportare iHgum,aut fatisfacere legi, itaq^ cun^is con^ r^ÿciidumftiiffe adgratiam Chrißfut fe huic committeröt flderenttac itaferuarëtur. No» ffttnK-s autem aperte hac

^^eD.Paulus fcribit,Scimus enhn quad lexjfiritualis eß: Rom.A quot;carnalisfumuenditusfubpeccatü, Quomodoautem ^arnali! homo fatisfacere poteritjßirituali legi,aut quomot ^cam hoc modo,quo oportet,feruabit? Priefertim cu Pau-.

addat:Hon enim quod uolo hoc ago ,fed quod odi hoc fa ^»•Acplur^ eode locofcribuntur,qult;e hucfaciiutt:ex qidu

tut coiïigi poteßfPdutum dcfeipfo loqui, quiiwnntfrec^^ tudts eratßcd cmn cdrnejpiritum habebat,çr eiuf rifm fentiebacmterim tarnen non dicit f' legi fdtiffacere,p oibtuo demdecapite,legis impletionë nobis oflendit,ut P‘'i^ lopoflclarius explicabitur. Hominem uero non poßeftdi-r cere diuin£ legi,net]; earn plcne feruare,pure etfyneereaO cuerum D.Hieronymus D.Augußinus: alter in Ctefphontcm contra Pelagianos: bic uero deJfiritu Cf ‘‘ï tera ad Niarceüinum: er Dc peccdfor««» mentis Cf ßone lib. z. cap.tà. Ç^amobrem cum banc doëlrirUM ex fl cris Uteris defumpferimus, esquot; nibil aliud doceamus, lt;]uod fan(h doëhres ante nos docuerut, gua ijuefo in tiAbaptißiC nos peccati cr erroris damnabuntf Quodfi’'^‘ He docemus.peccät AnAbaptiß{e,t]ui co pratextu, quaff'd fa de lege dei doceainus,fe ab ecclefjs noftris feparant.

ChriftS cf- nbsp;nbsp;nbsp;Secundo loco tenendti eft, noftram fatisfaéhonem linti^

ftraro P^etionè legis in Cbriftv pofita effe. Nam Cbriftus prWWI« bAione u- gi fatisfecit,cr ea ciua de ipfo fcripta,promijfa,et in leg^ Ö* pis adumbratafuerunt,impleuit. Quotquot enm funt peo^ a.Cor.1. mißiones dei (ut Paulus ait) in ipfo funt etia,e^ in ipfo flut Amen:boc eft, ßrm£,uer£ çy cert£ funt. Deinde ChrißKi omnia perfeHefecit,qu£ lege pr£cipiuntur, (y'perfeëhm obedientiam pr£ftitit,dcpcrfe{bim iuftitiam cor a deo ade^ ptuseft,quamfidelibuscommunicateydonat, Cf P’''^ fua ( quemadmodum etiam ipforum eft ex gratia) imputât’ ac boc modo fideles in Cbrifto per fidem legi fatisfaciunt,e^ amq; mplent-Huius autë rei teftimonia ex feriptis D. Pdtt-liproferemus.Nam finis legis (inquit) Cbriftus,aditißißeit tionem cuiuis credenti. Et alibi: Not um igitur fit uobis fin-très, quod per hunc (Chriftum) uobis remißio peccatorutn annuntiatur : cf per hunc, omnis qui credit abfoluitur ab omgt;ubus,à quib)ts nonpotuiftis per legë Mofis abfolui. Itein adbuc

apcrtius : tJain quad impoßibile erat legi ( quatenm Kota.s. ^Bgt;'nMbaturper carnem) deus fuo ipßusfilio ntiff'o,confor

curni peccato obnoxi£,prteflitit:cr peccatum i« ca.r~ per peccatum condemnduit, ut iuftitia legis compleatur gt;tobis,qui non Cecundum carnem incedimusfed fecundum Jpiritum.

Q^mobremhisnonaduerfatur quodinEuangeliodo^ Siuiudoj ait,siuisaduitam ingredi,feruanMndata. Ulandata

^'iimpropric jcruat, qut idf-aat ^ppter quoatUd data fuM: datiu pftecipue autem idea data fuitt, ut per ipfa homines propri

htßrmitatem agnofcant,non fidantßbijpßsßed Chrißo. ^amobrem qui credit in Chrijlum,mregnum coelorü in* S^^dietur:Chripi ciiim, qui legi fatisfecit, perfeiklm iuftiti

babet:pr£terca etiam ftudebit per fidem GT j^iritu dei, i^eundunlegem uitamformare.cr nonfecundum carnem, leam ßgt;iritu ambularc. Nam hoc quoq; tertio loco tenen-

^Ji.quod in omnib. qui ex gratia in Chrißo per fide iuftiß ^_‘lt;hßiu,quibMobedicntia sy' iuftitia Chriftiimputatacli,

fernem ftudiumejluiuendifecundum legem, ctquot; feniandi earn. Et quamuis propter hlt;ereditariam tnßrmica* nullus hominum pcrfeäionem adipifeitur, ut legem im pleat: nthtlominus tarnen fltidium er inditfiria fidelium deo peobatur,hac maxime de caufa, quod Chrifio funt inßti, er perfeilionein habent,ita ut fideles dici poßint legem im plere,haeratione quain expofuimus,noninuniuerfum,neq; P^oprqsuiribus.VndeD loannes,H£c(inquit)eftchantas ‘gt;ei,iit mandata eius fcruemus:cr mandata eiusgrauia funt. ^oniam omne quod natum eß ex deo,uincit mundu/m: cyquot; blt;eeß uiihria qute uicit mundum.nempe fides noftra. idem docet beatus Augußinus Retrait lib.i.ca. »p. Et in libro de fpiritu nbsp;nbsp;liter a, circa finem, exißimat pricceptiim hoc, A=

igt;npM, Ideo autemgrauiter hicnobiipf^i^ deus pt»ce P'j«t jntcMi^dratï cjuantum nobis défit, çr longeii-_ hue d pcrfe^ iufiitia abfimus, Alibi etiam ait,deïi bottiitn intpoßibilM prtecepiffi,ut dgnofi:at fuam infirmitiitein,eoii ardentius deigratiam zs- nüfericordiampetat.

Itdlt;J; h£c de lege dei,de fine er nfu legK,er ipfins inip^ tione diéhfim-.jfiero autem AnAbaptifidS non pofie iuredC' cufare nojiram doélritiAm de impletione legis.lam autetnoi' dine iz. AnAbaptipAru dogma fequitur, uerum^uoniaiHfl‘ dogma etiam ad legem pertinet, ac nunc de lege aginiiu gt;nbsp;of tnijjd li.dogmate, ad ij. nunc accedemus.

Anidco qiiod Paulus docet.uctus Teftamen' | turn antiquatum effe.Si nos non efie fub legc/^^ fub gratia, lex non amplius locum habeat amp;nbsp;au«* thoritateminter Chriftianos. Cap. 4.

Concton- A CcufiantnAnil; Anabaptiftiedenuo noftradoflrimtnt, mifcere°u'e- tyoïÙM caufid mcrito fecefiionem à noftris ecclefijs fiti) | tus amp;nbsp;nouü feuideri uolunt, er diuitt, nos commifeere uetus er nouofn Teftaracn. Tefiii.nientum.cu'm tarnen uetus abtogatum, et nuditufii^^

J, thoritatis apud Chrifiianos:dcprietereaguiinueteriTep memo fiuerunt,nihil per tineant ad eos c^uifunt in nouo.H^o t. autem eft ipfiorum in his uerbis fententia,Vetus TefbinKO' tumitaprorfiisadeo abrogatum efte, ut nullum amplio^l'^ cum habeat inter Chriftianos,er nullius fit autboritatis.l^

J. ta^i nos in nouo Tejklmcnto nihil negotij, netj; ulldm conif munionem habere cum patribus ueteris Teftamenti-OH^^

J, obrem pofthac'm caufisnoui Teftamenti,patrumfiadla nof efte adducenda, neep guiep ex Ulis probandum. Sin autent hoc fiat, tumfialfiam, dolojdm er fiugiendam pertnixtio^^ fieri,N.ofis er Chrifti.legis er Euangelij, d gua.utfalftdo . ilrinAfugiendwmfit, gua Buangelium uitietur,er lt;td ni^^ j

Priecipuui atg; uebemés or pernicioßii hic error eft,qui w ointubui alijs erroribui Andb^iptiftM confirmai ey retb^ «dix «Vun ^^■itaq; necej/arium eft eorum cauftt ,quife doceri ad- dwtutwi». ^neripatiuiJturjUt hoc dogma ahquando cxadim or co-fioßu6 traékmui.Dct deU'S KobÀ gratiam ad id faciendum.

^ftendam autcin primum hitc crrorem Anabaptifturum de P‘itribus ei ueteri Tejhgt;nento,exortum effè ex incerto,'mà {’erntciofo er fulfo mteUedti doilrin£ Pauli apoftoli. Predi

eiiim Paulo unà cum alift apoftplA,gratiadei in Chri» IKm quo uno omnii film poptae/fet, ac nos per ßdembt ^brißum falutis cr omnium cœle/lium bonorum participes P^i,idcoq; omnibus in Chriftum credendum cffe,ut qui ele omnia prueflttre poßit et uclit,qu£ lex adumbrauit,

tarnen prafture potuit. H;fc, inqitam, cum ilii prtcdi^ , multi ex circunciftone fefe apojklis, cr priefertint

^‘lt;tlo,oppofuerunt,cr ad extcnuaiidüEuangeliü çrfdcnt ^lfifiianam uehementer hoc urgebant, legem à deo datant 'lftgt;cr hanccultumdci, cerimonias cr opera præfcribere 'quot;^‘ubere,ac patres,qui tarnen faniiifuerint, uixiße in lege, ^placuijfe dco.Qjiareetiain nos oportere legem feruare, ^tfemadmodum patres,per opera legis,non autem per ß

^m,dco placere.Hac autem ratione,hoftes Pauli legem a=e 'f^ßnßiaccipieban{,e^patrHmetiam exemplo abute-

. Quareapoftolusueramßdem in Chriftum, in quo p‘°gt;tnus plenitudo,pr£dicare quidë perrexit,interim uei'o *‘’2^ CT nbsp;nbsp;nbsp;Opera,ac pacrü iuftitia oppugnabat, non per fe

t’encraerant ÇnâadHeb.cap.ii.docet, patresdeopla ^t'ffeperßdem) fedquemadmodimhis rebusboftesipßiis ^quot;titebanturadmalam caußnn defenditm, er inalienumßen l^tneadetorquebant, qui Chrißo er fidei in ipfum adtierfae •otKr, Ideo eos qui legi fidcbaiK,filios eße ait Agar lt;e non

Abrahdmi, nAtos fecundum carnem, dues terrene rofolyme, litere deditos date 'm monte SinAi, IhtuentrS iußitiam proprium in externis ritibus en mandatis, duciam inAnem habeât in patribus.erc. Hlt;fc aiitem Atuibi ptifte en alij hisßmiles ,jtc inteUigunt, guaß Paulusßfi; tumfidem,et pcrfeckM iuflitiam,tamum his uendicet, reuelato demum E.uangelio in Chrißum crediderunt. ueteres patres tantum feruos literefuiße indicant, ^ui lumpcrceremoniM en propria opera iußifuerint, accos carnales ?3' literalesßuiße, qui nibil niß umbram cnfiS'*' rJ habuerint. Pepigijße quidem deum cü ilUs ßxdus,fed taii‘ tum de temporaries bonis en externa, iußitia: fœdus aiitciii quod nobißum p^igit, planejßirituale eße, iit longe alui^ populus quàm ipßßterint,ac plane ßiritualis ßmus. Errant autem Anadraptiße cum ßbi ßmilibus, partim quod ea qat Paulus de aduerßari/s fuis feribit, (qui legem en ra fupragratiam Chrißi er fidem extollebant ) ad totunt ïfraelem er ueteres illos ac ueros ifraelitas referunt : P“’’' tim quod opinantur ifraelem ueterem totum carnalem fr‘j feiquodfalfum eße,nos deinceps oßendemus.

Non autem ipforum fententiam probat, quod à ueteTit De abroga Teßimentiabrogatione ratiocinantur,dicetes,nißilludear «lone kgls. incfficax faßet,non opusfuiße ut abrogaretur, iwo ut plane nouo en ßiritualifcedere cmendarctur.

autem rurfus hoc fado ß abrogationem legis,ßu ucteris Te ßameiui,nonfolide inteüigcre. Scriptum cß cquidcin lt;t lo,uctus 'Teflamentum antiquatum eße,co quod nouum pf leremiam promißumßt: quod autem antiqueturpropeß nem cßeiuerum prtecipuedeccremonifs ßripßt.'dc'mdeeo^ gitandum cß, hiec à Paulo Hebr^is feripta eße, quißnfum longe diuerfum, ab eo quo lex d deo tradita fucrat amtnt, conceperunt : alijs in locis laudat legem, ut exadum regn*

tim nojir£ uit£,(iu£ pcrfecht, iujh, botMacfan^fît. His lt;tccedit,(]uod Chriftus dominus in Euangelio aperte er per Ciirîfis^S It’icue ait.’^e exijlimetis quod uetKrim utdijjblua legem er annMute pnphetas:no ueni ut difîolu!im,fed ut impleam. Amen quip itgem. pe dico uobis, ufque dum prteterierit ccelum er terra, iotd iinum,aut unus apex^nequaquam pneterierit ex lege,ulquè lt;fi«« omniaßflafuerint. Quifquis igiturfoluerit untm ex »widatis hifee minimis, er docueritfîc homines, minimus ^octtbitur MI rfgno calortvm:quifquis aUtem fecerit e?' do-^^rntdlkmagnusuocabitur in regno coelorurn. dupniam ^«tem borum uerborumfîmplex çy planus eft fenftus, necef ftfto fequitur,eum dicitur legem aut uetus Tcflumentum an t^quatum er abrogatUM ejje:item cum Paulas fcribit, Non 1‘t’nejiis ftblege, fedfubgratia, longealiumfenfumefte

quidam animo cotlceperunt, qui omnia qux funt legis ^‘‘iriarcharumerpfophetarûinuniuerftimreijciuiit.Vc-

Lex dei conuineit nos propria corruptidnis, nihil peni-gt; Quömodd t«lt; in nobis boni effefîed nos eftè tniferos peccatores; ideoq^ nbsp;nbsp;nbsp;fquot;“ at)!*»

^^limmerito nobis irafci,ac iure nos,fî uelit,occiderc er co ^^miMrcpoftô.Vnde, utfuperiori capiteferiptum eft,Paulus ait per legem eftc agnitionem peccati, item legem ope=i tariiräer occidere ,In Euangelio uero Chriftus prafted lur ,qui nobis peccata condondt,irdm dei pldcat,ucniam im petrat, libérât nos ab aterna, morte, er uitam fuam dondtt (T idcirco reile dicitur, nos non effe fub lege ,fed fubgra-hi,autlegemefte abrogatampeccati ratione,utnondm^ plias ftntus fub peccato, ira, morte, condemndtione, fed fab gratia,er in uita iefu Chrifti ,ftcuti E).Paulus ad P.omd , f^capite fextoaperte docet. Lexuero nihilominus fati’t ^Zr bond eft, (fc reguld uita noftra, de qua ne apex qui-

dent untK preterit. Pr^terea antequam homines dontO^^ fideihabcattt, nAturn faftidiunt nbsp;nbsp;nbsp;oderunt legem del, e'^

quod ipforü uoluntates impediat O' frangat,prohibendo qu£ fete ere cupiunt, nbsp;nbsp;iubendo qme inuitifuciunt. Aceegt;

pta uutetn fide(y j^iricudei, faßidiumhoc odium gistoUitur, cr eins loco fiuccedit umcr, ficutiCT D‘tifi‘1 Pfai.19. aittlucundiorejllcx tuu aceruis auripurifiimi, crduleii»' tnelle aefauis. ltaquehitcquoquercitionedicipotefi,leg^^ nbrogatam efie,quantum ad fiftidium legis, quod fublatut^ eft,cuius loco atnorcf delefiutio fuccefiit. Sic igitur ItX fo^uiturautannihilatur.

ceptanSief Certifiimum ctiamefl,decentpr^ecepta, Gf ointiùtf'^ fc abrogata quibiis tn ueteri Tefh,mcnto feu lege fides GS“ charitas dO' tetur, nunquam abrogaripofie. Irao Euangelifl^i:^‘(p‘’^ I flolifubinde nos hue rcmittunt:quod neutiquam facerent,f hi£c inefficacia, gt penitus è ntediofublata,nihili iam ejfi^' ' Verum quidem efl,ttouum Teflumentum omnia breuiiAfl^,

amp; qVoquot;mL ittuiolata manet. Prieterea ueteres multas ex lege cerirw)^ àoieitpxof nias habuerunt,ac cultum externum,typos Grfigntuf, togau^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tabertiAculum GS“ templum,ac omnia qute ad tein^^

plum pertinent, area foederis, GS“ tnflrumetttafeuuafafl^ , cra,arlt;£,facrificia,facerdotes, dies fefli, difcriminA uefiintt^ amp;nbsp;ciborum . Circuncifio quoque hue referri potefi, aduerfarijPauli, Gf omnes ludaimagnij-aciebant, accert' ipfl Mefiice,cuius tarnen adumbrandi caufaàdeo t»' flituta; fuerant, anteferebant. Cum igitur Chriftus Mefiias aducnifict, GT impleuifict ea qute externis his rt' bus adumbrabantur, eosabroga' iGS'tollioportuit-rebus ipfis uere pricfentibus, non amplius figuris, umur Gf typis opus fuit ,quo de futuro aduentu illius te/fitenta^ qui iatn aduenerat. itaqe cum lud£i has cerimoniis

LIBER QV A R T V S» T^ô himeli'din Euangelij dedccui,ui in urbc cr tempîo Hic» nfolymitano retinere uellcnt, templum ac urbs cr omnes cmnioni£ ßmul uoiuntate dci concrenMta. cxtirpata flint. Quoniam igitur cerimonia4 Chrifto impletæfunt qt itbolitie,reélc dicitur legem abrogatam elje,guamuts ex pur te tant um, guodd externos ritus religions,non autem in uni ncrfumcejßtrit.

Non,autem qticnqudtn hoc moueat, quad in ueteri lege Qnomado iominus cerimonius mjiituens, eus in teternum feruandM ef ßilixit. Ciuonidm non taimi/m ritum exteriorem dominut ß’eihuitjfedidpotiusquodeorepriefentabatur. Certum

», qiiie lfraelitlt;e in multis cerimonijs babuerunt. Cbri; curinuso^-fliitenim nobis efiarea fœderis, Chriflus altare tbymid- fî-tgt;ilt;itis zy holocaufli eft, cbriftusnoftrum aternumcy u~ ’M«« ejlpacrificium,Cbriftus unicus nofler zy £tcrnus efi pontifex y Chriflus noflralucerntkefl çymenfa cumpro-f’ofîtionis paiübus, Chriflus efl noflra circunciflo zy no~ fii'iiMpaflbd, chriflus unicus efl zy teternus nofler falua^

flia prtetereapars legis eft politicd,qute uerfatur in iu^ ylt;^ifl,biereditatibus,contraétibuSipœnis z^fupplicijs, zy togiuünt. ‘^adminiftratione reipublicce, Qjioniam uero non inhabit tdmus Cbanantcam regionem, ad quant multa leges accoa t^datte funt, abrogata quoqueeft lex quoad banc partent: Item in eo quod lex non eft pofita iuftis, fed iniuftis : inte-tim pax zy iudicia ac alia bona non toUuntur. Qwrfwîot-tem ex his qu£ expofltafunt, fequitur Anabaptiftiis ac i^ Pflttimflmiles,nimioplus de abrogationc legis dicere, cunt aiunt legem aut uetus Tefhimtntum non amplius locum a=

ucrbd Chrijli, t,\dtth£i capite ijumto, tmita alU tejlifHO ntdUdriorimtlocorumipps aducrfaittur. Eguidem uermf c/tßftidium legis per Jpiritum liberum et jpontjneum latum eße:item peccatum, iram cr mortem legis tam eßi, unâque omnes ceremoniis feu externum illuquot;' cultum, ita ut Chri/liani ab his omnibus liberi, deo feruiti poßint, ratione à Cbri/h Inflituta, cr ab apojhlts traditti’ üon tarnen hinefequitur, legem non amplius locum habe* re in eccleßa:quoniam fcripta legis er prophetarum nihil* ominus in eccleßa Chrißi manent : quemadmodum fuperim i}.capite,lib. i.probauimus.

Patres ueteris Teftamentiunum populum « ccclefiamcum Chriftianisefl'e, eandetn doiftri/ nam,fpiritum. Si fidem nobifciitn liabmfle. Ca*

nos'Vüdcm r^^bneeps diligenter expendendumeft, anquiinn^ni^^ popuia_ Se J__/Teßumento er Chriftianifumus, nihilnegotifacttul-cccuci Cf» ommno cum patribus ueteris Teßitnenti coininunio-nem habeamus:cum iüis^inquam, qui ante nettiuitateindo^ mini, noftri lefu Chrißi in ueteri Tefkimentofuertiteeo quoi illifuermt carnalis populus,àquibus nos feparati fiinusl}'i-’ ritu,fde,doéïrina,,ct facrameiitis,ideóque ipfos ueteris, ties autem noui Teflumenti populum nominAri.Vnus ergo •' dem dei populus, ineadem eccleßa, in codem fadere amp;nbsp;Tcflamemo,er eiufdem falutis participes iüi funt, qui ha* bent eandem dodlrinAtn, eandem fidem, ßiritum, ßeiu, hareditatem, eafdem preces er eadem facramenta . QUU' ' I reß ßngulatim teßimonijs uerbi dei comprobaro, patres hlt;ec,qute commemorata funt,eadem nobifeum habuiße,jj’e* ro me euieiße, cos eandem ecclcßam er communionem ne-bifcumhabuiffe,fiii(fe in eodem fadere er Tefli).nKnto ,ac eandem utr 'mque falutem adeptos eße illos ac nos, ideóque ipfof

LIBER QV A R T V S. Ijl ijgt;fos nonnihil fed gt;nultit ad nos pertinere, ac f imma zx M mi inter ipfos ac noscomunionem effe. magnam uero^abfq- Vnîça etc» fidelibuslætitiam ajfert ,cumaudiant fe ejfeunii/mc°','^i corpus, iinam ecclefia,uiiü populum cü omnibus fanilis cicßa 8e c5 eleilis dci, à inundo condito: cusn Adamo, Abelo,Setho,ex rdiijiiis Patriarchis, cum cundis Sacerdotibus, prophetis, cxcelleutißimis regibus nbsp;nbsp;iudicibus, cum tot millibus fan~

biorun clarißimorum uirorum ueteris Tcßameitti. in-tcrimimicuiq; hoc loco cogitaudumrelmquo, quid Anaba-ptiftefeutiant deßmdAumucrfali ecclcßa, qu£ commumo cftfandorum, quam honorißcc fentiant loquantur de fandis er eledis dci,Patriarchis,iudicibus, regibus, faccr-dotibus, prophetis, erßngularibus dei amicis, quos omnes lt;fbitrantur non tarn effe bonos, ut cum iüis communionem ^»beredebeamus,erc-Spcro autem cundos fideles hicc ani msduertere, eX düttdicare poffe, intoleranda fcilicet con~ iumeliiafiici cleaosdeiab inaufficatis eximperitts Ana^ ciiptifiis.

, ^‘cndcmautemejfedodrinAmueterumexnoftram,ex'E.2näi cite dodrinte ratione cx proprietate poteji deprchen=

dl-bios enim Euangelicam dodrinam habemus,ea autem notttam. ^»»tpledttur dodrinam de cmendatione uit£,ex remißione pcccdtorum innomine Chrißi feu McßiiC. Hane autem ejje ^itangelicam dodrinam,nonpotcft negari:nam id teftimogt; ^‘iconuincunt,fdarciprimo capite, Luca 14. ex Ad .fe-cundo capite.Lex autem ex prophetar teflantur,ueteres ha ’’niffe dodrinam de refipifccntia, fiuc emendationo uitie, quin ubique hac dodrina in prophetis obuia efl:. Prat créa pcoittißioncs habuerunt bcncdidi feminis, in quo efi remifa jio peccatorum,qute etiam uarijs facrificijs adumbrata fuit, tde^; D. Paulus non abfquegraui caufa ait ,feuocatum a= Rom ». pojwlum ad pradicandum Euangelium, quod deus ante pro

fniferctt pcrprophetiis poï in fo-ipturis fanilii.'Euängclii*'^ in(iuit,antelt;juam idprä;dicaret,in fcripturis fanilh perp^^ phetM promijjum ejjc. Et certe cum prophctAt lcgirnn^gt;P^^ fertim Pfalmos Daiadicos,cr Efailt;£,i:ia}iiicli'S, Zachari^i'^'' aliorum prophétisa,omnia cpi£ ad Chrtftttm pertinent, ne iüic deprebendimta.v nde etiam Euangcliftie paßim lt;lt;“* ducunt uaticinia prophetaru/m, quo ßc do^trinam fuam toi^ firment. C^uanuis (,utpoßeadicemui) hiccipfa clariutbt uo Teflamento priedicantur.

n^r'iîîus’îe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fcribitur in Euangelio, Chrißum dixiße,b^

f an' ïnur! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quod diéliimßt ueteribui, ego aut dico uobis,win eß

rrcïttur, quod quenquam turbet:quoniahis uerbii dotninui ueteretH Matiii.f. ßenfimi,que initio habuit, que etiäagnouerunt uetet^^ ^pphetie ex ueri dei miniflri,non damare ey tanquäfalfr'ß tollereftatuit,aut nouam aliquant ex ante inauditädo^^^ tiAmaßcrre:ßdutpauloante moruii, reprehenditfalßi«^ terpretationelegK,quaPharißei ex ßcribie,ßeu Deutetote, contra uerü legis fenßm attulerant, ex in populo dei ditW* garant.Etenim lex diuina. fua natura ßan{ki,iufla eX (Itt efl,ex tnhil in ea,ut löge perfedlißimaregula, reprehtit di aut mutari debet.cüßt immutabilis ex perpetuo iuftaitc perfeölndeiuoluntia. Qjiinetid Chriflus feipfum interptt tatur,qua de re loquatur,cti ait, Dico enim uobis,quod mß abudauerit ueßra iußitia plus quam Scribarü ex Vharißo rum,nequaquamgrediemini in regnü coelorit. Noff niß iußitia ueßra abuiidauerit plus quam PatriarcharutX ^phetarivm,fedplus quam Scribarum ex Pharißeoru. Qua re horum dodh-inse dominus aduerfatur, non autein Patruf this exptophetis.

Tknuief Qjiofum igitur una doilrina eß, quomodoßdes duplex ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;poterit f Eides eßim ex auditu eß, auditus aut ex tterbo

' ■-ar’i- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dçi‘ Credimus m detimteßentia unwm,trinüperßonis,in Pa'gt;

»I, lèilium, er Spiritum fdti£lum,quc)nddmodû in Sy mbo lofideinoßra trdditur^Quiddutë omnia dogmata Symboli feripturisueterii Tcßameticonßrmamin, neccßcejiPatri “rchdi er ^pphetat hiec eode modo quo nos credidiffc. NdJB lt;1^ P‘ttre,Pilio,er Spiritu[anih teßatißint. Patron nempe owma qu£ codita funt, tierbo (uo condidiße,er fpiritu or is ßi conßruare,ac per eundë homines fanëlificare: domin u/nt

lefum chrißum, uerü efß deum er hominë luiti ex ^‘rgine,mortuü^e in cruee,refurrexiße 4 mortuis, afcot'^ ^^lßinccelos,eßeunicu er perpetuumferuatorë, erßnud

iußum iudicë:eos aüt qui in ipfitm credant.ßanilificit ^tSpiritu faitëbgt;,adipifci remißionë pcccatorü,rc/urreëiio^ ^gt;ncariiis,er uitäieternam. Hæc omnia erßngulauetee ''^^dlißinßi ab Kdamo ad Chrißü ufq; crediderunt, ideoeß ^‘‘dë eß ipforiier noßrafides.ßcut erobhanccaußddPait ^i^ibitur,Vnus eß dominus^una fides,unum corpus, unus Jpifitus, erc. Interea tanwii non pratereundum eß ,fidem EpheC 4. '^‘‘iTeflamcnti, quemadmodum er dodrinam, aliquaitto Jpi^ndidiorem er illußriorem eße : de quo tarnen poltta fieri betur.

. Q^oniam aut non igtoro Anabaptißis mirS uideri quod J^^ihintus ueteresfianëhs in Chrißü credidififie £que ac nos, W f» unicum er tcternumfieruatorë, aefialuatos eße per fi-dem in ipfiim ex gratia dei,non per legë aut fiua mcrita:hoc ^Plumnuc tribus inuiélis teßimonijs Chriß domini,er duo-^“wprießintiü apoßolorü,Petri er Pauli,eiiidenter demon P^ubo.QhrißusigiturinEuangelio loan.ait,Sifilij Abrahafije” e’no ^Jfi‘tis,fiaceritis opera Abrahami. Abrahamiautem ope= ßr»-f“* pauk poß commemorat.audire uerbum dei, credcre,ep ß^S^tt^dere. Aperte entm ait, Abraham pater ue ^rßiuit utuideret diemißum meum,er uidit,er gauifius

ADVERSVS ANABAPT, tn (fuo nobii Chrifim ac oinnis in ipfo faim prtedica(tir:una deetiant Chrifii dies,tcmpm cr dies cji faliitis, ut eumPM

lus notniitAt. Diem itaep falutis,hoc efl Chriflum, t« cjuo ont nis falus eft,Abrahamus uidit,non corporcis oculif,fed ocii^^ lis nttutis : hoc efl: ,flde ftlutis m^otium mteüexit, ç/flde Jlbtainmû çhriflumamplcxus efl.Siceteiüm Cbriflus loqiiicur: Chrifti.''** f^^ mt‘e:lt;im uenit ad me, neqtiaquam efuriet : Cf* . loaii.ff. nbsp;nbsp;qui crédit in me,non fiiict unqiiam. Sed dixi uobis,quodeti

am uidiflis me,nec crcdttis. Hrc autcm efl uoluntas eins qui mißt nK,ut omnis qui uidct fllium, ly credit in cum.babe^ at uitam £ternAm. tide igitur Abrahamus Chriflum uidit Cr recepit, idcôque fcquitur, Etgauifus efl. Compledlitui' autem hoc gaudium mundationem à peccatis, iuflificatio^ nein, fecuritatem isr tranquillitatem confcietiti£ : nAm ut B om. ƒ.amp; Paulus docet, qui iuflificati flint perfidem ,habent pacent H’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cumdeo. CiU£omnia Abrahamodatafunt, utiuflifltatuf

per fldem in Chriflum ex gratia,pacem çx fecuritatem, uc certain cr 'mfallibilem ffem haberet uit£ £tern£- ob baiK autem caufam, Chriflus in Euangeliofideles, qui uerafde Fidèles fill) inipfopendebant, filios Abrah£ nominat: zy' Paulut A-fomiaitur. brahainum appellat patrem omnium credentium. Qiiaifio^ rem cum h£cnonpoßinc negari.aut aliter interpretdri,ut^ ceffario fequitur, Abrahamum cûomnibusueris fuis liberts crcdidijfe in Chriflum, erper ipfum iuflificatum cr tuméfie. Pr£tereahocidem confirmât,quodin Euaitgt-Lac» 15. îw feribitur, fideles à morte congregari infinwin Atrahu» Witth, is, mi: item quoiddominus ait, multos uenturos ab oriente et oc cidcnte,z:r difeubituros cum Abrahamo, ifaaco nbsp;nbsp;lacob ni

regno caelorum. Qttibusexuerbisapparet,fidelesfandh^ Patriarchis in regno caelorum coniungendos effe . fiAnAbdptift£ cum fandis Patribus, qui ante Chrifliud^ uentumfuerunt,nullam communionemhabere uoluerint,

^eyteipfoi extra regnum ccelorum nMnereoportehit,aut liouumccelum ßbi extri{ere,z^c,

D. Petrui in Hierofolymitano illo exceüentißimo conci- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jg

^o,lt;tduerfui eos qui legi falutem ita afcribebdnt,quafi abf= „etcrlm do lege fides in Chriftum ferture non poffet, inter alia his cucrit.

utitur: Quid tentdtis deum, ut imponAtis iugum pi'f eeruicem difcipulorum, quod neq^ patres noßri, neque ’^’^^portarepotuimusfSedpergratiam domini noftri lefit ^l^gt;'ifiicredimus twsferuatumiri,quemadmodumcr illi, ^°n arbitrer ad hanc caufamiüuftrandamquicquamcla^ *■1!« did pojje. Primum patres ueteris Teßumenti eyr nos gnoque exprejfe nominAinur. Deinde ait, neq; patres ante ^^gt;'ifti aduentum, neque apoflolos aut nos qui poft Chrifti ‘‘'^lt;*entumuiuimus,potuiftelegi fatisficere, eamq; ftrre, y^^'tioojknditinquonunc falusorjpes nohrapoftta fit:

gratia inquam domini noftri lefti Chrifti, qua; fide reci-» piatur. ïdeoq; ita concludit, Credimits nos feruatum iriper ^‘itiantdomininoftri lefu Chriûi, queinadmodum cr Ulc ^i’firuentur autem diligéter hoc loco fingula D.Petri uer^ ^‘'■i^os inquit, ideH, apoftoli gt populus noui Teftimenti: rredimus firuatum iri, ecce de fide loquitur.Qjta autem re “pofhlift ftruatum iri credebant i Gratia cr redemptione ^^’^ifti-Addit deinde, Quemadmodü CT ipfi- Quiiftifunt^ Patres ante Chrifti nAtiuitatem. Qurpropter ifti quoq; ere ‘gt;iderunt,ft non per legem aut mérita fita,fiedpergratiant Chrifti ftruatum iri. Tam aperto cy euidente D. Petri tefti ^oftofi Anabaptifhe non mouentur, ut errorem coceptum ‘'^'ftiant,nulla alia re moueri poterunt.

'^eruntamen fingularemquoq; iüum Gentium do^hrem bratim Paulum apoftolum audiamus, qui ad Corinthios fic aaeueuri ßribihPatres noftri omnes eandem eftamJ}gt;iritualem ede- docueriu riiiit,^^ omnes eundem potum jßiritualem biberunt: bibe*

lat cn'mex j^iritualifctjuentepetra: Peirauero erdtCW flui.Cltiemddmodü uero Petrus fuperius depatribus,etno bis qui Clmjio crcdmus,dpcrte locutus esl: ita cuidcittcr[ii tis Paulus in his uerbis utrunq-, populum cogt;npleâitiir,Ci' aperte uetcribus eundein nobifcÜ cibum ey- potum tribuit: fieinpc Chrijlum leftmi,ucram Petram ,jupra quam oiwies fideles ædificant, hoc eü, credunt in ipfum, er ilii Nam Paulum hoe loco edendier bibendi nomine ßdcinin^ teüigere,apertius efl: ex 6^ cap. Ioannis quàm utprobii^ tione egeat, Qjioniam igitur ueteres cundem nobq'cumjfi ritualem cibum comederunt, ideo eandcm quoq; fidein no^ bifcum habuerunt, nempe in Chriftum leflum- Ad hoc uero probandum feruit etiam ii.cap.epifl.ad Plebra:os-

Äo»«”efl° nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;teftimonijs fcripturarivm er alfls etiam copbi-

n^Pitta ’ ribus permoti ueteres doihres et ecclefiaru mimflri,(iper^ flintierfcripflerunt, ueteres ante Chrifli natiuP tatem,er nospofleius ndtiuitatem,unumpopulum,iiMii fcclefiam, er unum corpus efle, cuius caput fît ChrifiK^-nos item omnes unam in Chriftum fidem habere : nifi illi in uenturum, nos autem in eum qui iam uenerit, creip tnus. Quod fî cui libeat aliquid hac de re legere, cofulat EK febiumpxclefîafticie hiftDri£lib. i.cdp.t. ex De«iW ftantini lib.i, Epiphanium initio Pantirij contra harefts-Philaftriumcontra hterefes cap.61. er ój. Aiiguftinû co»lt; traPelag.erCeleft.lib.z cap.zi, Contra duos Pelagiaaoti epift. ad Bonifac. lib.j. cap. 4- Ad Dcogrdtt««cpi^- 4P' - Tradkitu in loannem 4$. Profflerum Aquitanicum ad ob^ ieéla Gallorum,Obietl.3.Nicephorum CalliftumEcclefla* fiieæ hiR. lib. gt;. cap. i. j. 4. j. er c. Quod fî ne fîc quidem ttabaptiSlis )dtisfit,uterrori renuncient, age inuocato deo, cognofcant eas rationes quas deinceps in haccaufliaftiri' mus:fî ftrie his qu£ fequu/ttur, lucrifieri poßint.

_ Om«fî qui habent uerttm fidein w Chrifium,abfq;Vetats 2a. fitudcinonpojjùnteamhabere:qnoniant nemopoteAle= fum doininü appellare,nifi ex/piritu fandh. ^Jegari autein hibcrè? gt;K»tpotefl ueteres h'abnijjèfidemin Chriftum:quare etiam fundem nobiCcum jjgt;iritiim fanilwm habuerunt. ^iam unui tiiittumfandiiis cr diuinus^irituf e^t. PrtetereaD.Petrui ‘'Pef*** “perte teftatnr,]^iritum Cbrifti in prophetii ßtiffe. AcD. Paulus ait nos eundé J}gt;iritum cum ueteribus habere, cujtt i^afcribit : Et quiahabemus eundemJ^iritumßdei,fecun-‘^‘«n illud quod fcriptume^: Credidi, cr ideo locutus film:

“[‘bi: Quodß quis {piritum Chrifti non habet, hic non eA Quamobrcm quideie{l,noncaretipßus f^iritu. Vc-

\eresauteinnon tantumpopulus dei,uerumetiain eledlus ^ßus populus ßcrunt, zx regale facerdotium : idcoq; non earuerunt Jpiritudci.ldemdocent aperta teflimonia PfaU luoruin Dauid Pfalino 143, orrft ; Doce me facere uolunta= tfW tuatn, quia tu es deus meus : Spiritus tuus bonus dcdu^ w in uia redla.Et alibi:Cor mundum créa mihi deus, et

fi^ritum fandlum tuum ne aufiras à me. Qjtare etß Paulus rrxntinit feruilisßiiritus, tamë hinc apparet,ueteres libcrü ^“P^ijpiritum habuißetZr ßiffe liberos.Equidem redemgt; Pbo (quig in facrficqs pro peccato cr holocauflis zr ugn» P^ebali adumbratafiiit') pojka demum per Chriftum ßikl ^quot;Manien nihilominus apud ueteres efficax erat, quemad ^dum apud nos quoq; efßcax eß, quàuis centenos aliquot “'tuosanteßdnßcrit Cum igitur htec teßimoniamantßße ^piritum(andlum,quem à Chrißo habemus,ueteribus qua^ tribuant, nbsp;nbsp;infuper etiam aperte in facris literis fcri^

’’“t^'Zachariam patrem Ioannis,Simeonem iuflum,Annä Ioan-?« wwrfm, nbsp;nbsp;Elizabetham matrem Ioannis, repletos füiße

Ioan.7. bd hipc ïoanniSi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'cm dixit de fpirituguentdccepttif^

erant crcdentes m-! : notidum enim erat IpiritiK iluijCfuidlcfwnodu/meratglorißcdtiK. Loquitureninibot loco(ut poftcd y cdp. oßendcmiK) deßnguldribiis et inßSquot; tiibus doiiis Spiritus fdnili,(j!i£priinum difcipulis in dic Pentecoßes, er po/kd etidin ßdelibus data fuut: non dut:'^ itaintcUigendd hieefunt, ut arbitremur Ifiritumfdiidla^ ante Chrijiiglorißcdtionein,neq- in mundo ßiiffc, nei^i euß fludin datum effe. idcoq- ßußra hxc uerba ab Anabaptifti^ comra Patres ueteres proßruntur, neque enim biiprobdf bunt eos penitus jßirituftnólo caruiffe.

'Veteres Patres eandem ciim Cliriftianis hire ditatem amp;nbsp;fpem,eafdcm preces, eadem facramen ta habuirte: item Cliriftum 8i apoftolos dióla fa élaqj fiia Patrum exemplo Si dodlrina compro« bafle. Cap. 6.

t Tdeinceps oßendemut, deum Patribui non tantum cot diiatcBi Sc £poreiM,exter/tlt;M, er corruptibilium rerumprotnißioitd »u^ac nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jßi^itualia guoi^^ promifîffe,aniinarum fdlu^

ütMo, tem,er uita: leterna h£reditdtem : er ipfos c}uolt;ji firntam jjgt;cm horum bonorum habuiffe. Contumeliofumeertee/ft ueteribus Ulis fanais er clevis dei, exißimare ipfos à dco in terrapromiffa quaß faginatos ßiße, ac tantum temport ria er corruptibilia bonOi percepiffe,deinde uero pecorum inßur abfq;ßgt;e aterme uitæ mortuos eßfe, neque uitdm dut elei^ru/m hiereditatem er falutem adeptos e^e.At illi cer' to Ml Chriflum uenturum liberatorem crediderunt, aeße^ raruntffe poß'hanc uitain 'm ipfo uita hdbituros:quare ßes ipfos non ßßllit,fed fecundum promißiones dei er ipforum Ioan.«, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ßilum eH Ulis. Certum enim efl,quod qaifquis credi*

timfudiet domino A ^rahamum er prophètes obifcerent, mortui jùiffènt, refpondet, Abrahamum ( guod autë de

fliodidt,deprophetis er rcliquK fanëlis intelligcndii e/l) quamuis corpore mortuusßt ,nihilominui uiuerc, animit ”fgt;npe in pace er gaudio:att enim, Abraham geftiuit utuigt; derct diein meum:er uidit,dc gauifitf eü:.

debareditate lt;etern£ uit£ita feribit admodivmdb fcHcTiàus* 'xcidc: Credo uidere bona dominiin terra iiiucntium. Ecce, Pûi.17. ’ ^‘lt;Kidfecrcdereait,credereaiitcmquod uifuruißtbona lt;'gt;gt;’dni,ingcncia uidelicet er fummabona, qu£ in fùtura ub ^‘‘pdelibui deui praparauit.-nain inquit, In terra uiuentiü: ^“q; loctM ille uitæ locu^ eft,in quo eft gaudium.tranquiüi' tat Q- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ifp j-f ßcl'cribit : Scire )»eß^

^^^^femitam uit£:fatictas latitiarumeflcum uultu tuo:iu^ f éditâtes funt in dextera tua in ßecnlü. Ctuidpofßet aper^ buf diet de animarum falute, er ueterum patrum filicitatef ^anta autem fiterit ipforumfelicitof, deßnire er dime=s

lt;t Morte uitam,gloriam er honorem accepißc. Nam de ^’dnibut quoq; fanélii Patribm ßcribitur, mortuos eße, er ^°^ßr^Sdtos ad maiores ßlt;os: quod fcilicet anima ipforum^ .ßnßlos, qui ab origine mundi mortui funt, cÖgregata, et ^q^ittemunarecepta funt. C^uemadmodum enim unum T nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fodictdt eß impiorum, qui ad diabolum

‘^oHignntur: ita etiam una tantum cömunio eß Jdnitorum, qui in ßtura uita apud deum in quietem cogre

ad Hebraat tr.cap. aperte tes I atur,Patres non tantum terrenampromißionem Chana~ jta terraßicdaße,quam non acceperunt aut poßederuitt, r titimus uideriinr; fed ccelefiem hareditatem cxpctijßef

A D V E R s V s A N A B A P T. îdcoq;ieterndm ciuitatemipjis d domino paratam cjfe. nochum etidm translatum effe ait àdeo,ne uiderct mortct non inucntü effè, propterea c}uod träßulerat eum dciKt hUith i' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Heliamcurru igneoincœlosraptûeffc[cri^

' bitur,qui tarnen in gloria una cum Mofe çy Chrijh in eiüf transfigurations ab apofiolis uifius

fiés uTteds equidem his contradici, ante ChriRi aficenfioiton teßameiiti tn ccelos neminemfanóiorum in coelo jùifi'e:fied qusefitfiri^ per ChrVttû fiententia,)àcile apparet. Verum alioqui efi, ev^ rcruatos nbsp;nbsp;tra Chrijium neminem fialutein adipifici, zr omnes qui uid

«ff«- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;beatitudinem adeptifiunt, earn per Chriflüfunt adepth

loan.3,10. quiipfiedefieinquit : Hullns aficenditincœlum, nifiquidC' ficendit è ccelo,nempe Vilius hominis,qui eil m cæio. Et rut fus. Amen amen dico uobis, ego fum oüium ouiu/m, Omnes quotquot ante tne uenerunt fires funt ©- latrotKS, ji quis introierit,feruabitur.

Sanflos Pa Denwo uero nobis obijcitur,fanélos Patres apud infiros inferoV nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;auxietate cr defîderio fitifiejUd quos Chri/lus ad infiros

luiâ'e. defeenderit ,uteos àpœnis liberaret. Nos uero fitemiir i» articulisfidei reéle nos confiteri Chrifiuni ,fiue anima dû'' mini noiîrilefu Chrijli ftatim à morteperuenifie adani=‘ mas beatorum Patrum, atq; Chriftum morte fuafalutarettt fiifie fidelibus, contra autem infidelibus mfalutarem : nen tarnen i/fdem articulis traditur,ipfim uUatormenta apud Patres fenfîjfe : quemadmodum etiam D. A-Ugufiinusdocet Epift-adDardanum S7. Qmm etiam fcripturienos dehne locum Pa» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mfiruunt,locum cnim, in quo funt anim£ Patrii qui

îiuTcxccP olim mortui funt,finum Abrahæ nominAitt, quod iüue oin^ ferunt,eiîc nesfili) Abrah£,koceil,fidelestanquain flnumpatrisfiii braS^' oongregati fierint. Locum autem hunc fiißegaudif, tran^ Luex la, quiüitatis er recrcationis,non anxietatis e7 poenarum lo^ cum,fcripturlt;e teftantur.Prater ea, ut m Euangelica hifia^ riare^

rii refèrtur, Latronipendenti in crucc dixit dominus^ Ante Luœ ij. difotiWjfcoÄf wfcMHZfrw inParadifo. Hisautcmuerbii interpretandits efl articului de Chrijli defcen/ttdd inßros.

Docft deniq; Euangelium inßros,in quibm fupplicia luun=: tur.loiigefepardtos effe àlocofanüoritinyquijlnasAbra' ba nominâiur. Dines na,iiq- detrufus nd mßros,fubUtis ocu ^luis, uidct Abrahamn emir,us. Abrahamus etiam Uli ait: lili,memento quod receperis bona tua m uita tua, cr LaZii tusßmiliter mala : nunc autctn hie folatio fruitur, tu uero cruciaris. Etßiper hac omnia, inter nos uos hiatus i»« gensconßitutus eft: utij qui uolunthinc tranfire aduos, ^^n pojftunt, neq; iftinc hue tranftre. Hcec autem omnia di^ ^itdominus ante ftiam reßtrreitionem afeenftonemin coelos, atq; aperte his tcflatus, locum in quo anim.e fterunt belt;ttortiPatrum,quictiscrrccreationislocHeft'e.Qjtam« obre no opus eft utter ills curioft ftmus, arcana dei pcr=i ferutariuelimits : cuiiiis enim apparet, ueteres à morte in giftete, gaudio çx ftlicitate ßiiffc. Qjiapropter cumftacra litera calos nobis indicent, cr dicant,nos cum Abraham, ftaaccr lacoboquieteft-uituros,quid ampliusquarimusi i^eq^enimftfanäiueteres poii ChrijH in coelosafeenftoo-nem maiorigloria or gaudio donati funt, ( queinadmodum omnia in nouo Teftameto illuftriora funt) fequitur cos idea nonetiamantequietem cr recreationemhabuiffe.C)ttem'f‘ adtnodum etiam mortuorum refurreiho, inquaiiluftrior ent gloria piorum, non efficit quo minus ante quoq; animlt;e piorumftatim à morte ante refurreétionemuita cr gloria ftuamur. Etenhn uitec cr recreationis jfes, quam pq uete^ resin deo pofuerunt,eos certe nuHo modo filiere potuit.

Quin etiam ijdem patres qui ante Chrifti natiuitatem , fiixerunt,quortim iam ftepe mentiofidhl eü, eadem dei in= «rum «quot;no i uoeatione uififunt, qua nos quoq, bodie ex apoftolica das ftta».

utimur. Nam M nos in noßris precibus tinum ternumdeum inuocamus,ac crcdimus nos ab ipfo,utpatre noßro.exaudiri propter Chrifli interecßionem : itacMin patres fideles unum fiolam^; deum inuocarunt, ut ipjbrwn patrem,Qr illipreees fuas ea jfie fi(crificarunt,(liiodab ipfi propter Meßi£ interceßionem exaudirentur. Etenim cn»! in precibus fuis rogarunt,ut memor fit Abrahamklfi^cl^, lacobi,non rejfexerunt animas fanilorum, nef^^ arbitriU funt deum ipfos propter earum interceßionein exaudtfii fedpotiasfixdusrejfiexerunt,ciuoddeus cum iüis pepigdgt; Crpromißionem Meßue benediäi feminis. SemenautéA^ brah£ Chriflum effe,ex }.cap.epifl,ad Galatasnotißiigt;f»^ eH.ltaq^petieruntfeexaudiri, non propter Abrahamif^’ fed propter Meßiain, lt;jui Abrahatno ad falutein proiniß^

EfMr. fi^i^'Similiter in Regum libris, apud Efaiampropbetitiii fcribitur,Eieum poÜicitum efie,fe urbein firuaturum pr«^ pterfe,çy'propter feruumfuum Dauidem. Omnes auteiti norunt Dauidi amplißimas promißiones ßiliiseß'edet'’ifi Efa'?' fi'^t^Jttodab ipfo uenturus effet. Quam ob caufam

chriflum Dauidem nominat. itaq; Achazi Cf Ezccbia: tem poribtis,dominus Hierofolymitanam urbem ex gratiapto‘ pter tefum Chriflum Dauidis filium conferuauit.

Jean. 1«. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q«o J uero in Euangelio Ioannis dominus ait: Quietism

petieritis patrem in nomine meo,dabit uobis. Hafkm^ hilpetijflis in nomine meo: no huncfenfiim habet,nemi^m uetcrumquicquam Meßiie nomine petijfle : fedaddifcipgt;gt;^ lospcrjinet.Difcipiili cnim quandiu dominus corporepr^^ fens CÛ Ulis fiiit, eorum res oës curauit, et in omnibus rebi^ iUisprolfexit,nonita per nomen Chrifli patrem preedtt funt, quemadmodum pofl eius afeenfionem in cœlos fiee^ runt, ey nos quo^- docuerunt flcerc, ac magis etiam uul^^ crfidelius cceptu efl fieri in nouo Tefiamento, De ueterh

uero negari non potcfl, ar^m fuffitoriam Ç m qua fola quot;j^**^* ßffitum jîcere ipßs licebat,nequc ufquam alibi,fî nwdo fa^^ to niTp«* ^i^ciHWcffo accepta effè uellcnt) typüfuiffe Chrijii, quæ ces roium e^ßcabat CM tantum preces dco acceptas effè, qu£ ipß °

M.eßiam offèrrentur. Typus etiam,qiiémf'accrdos præ quæper f^ßrebatjidcm docet : hic enim mediator ctr mterce/Jàr no quot;linaturytion quod uerus faccrdos eß'etifed quad Herum, 'gt;ieumçy tetcffium facerdotem zt' mediatoremadumbra^ de caufa ueteres non 'm res ajßeäabiles, quas cox ^tmcernebant e^quot; rejßiciebant, credebant,fed in uentux ’’’*»1 fernen benediâum. Daniel quoq; or abat dtfmittû, ut jàx ^‘^fuam iüumin^ret fuper fanéhariû defolatum, propter ^»lintmt.Hoc autem quidam 'mterpretantur, propter teip n fed propter dominum dicendumeft,fiuerbum euer bô _ ^^’isßras. Hand dubie enim Daniel ingentichrifit deßdc» Ôanîci.^, ^‘»«ecenfus ^ ex folidaßde in uenturu Meßiä ardentes has deo obtulit: unde etiamconßßim angelus Gabriel à

‘‘»niitio ad ipfum miffùs fuit, i quo folidam Chrifli or reru ^nniwm qua ad Chriflü pertinent cognitionem accepit.

f “eramenta ueterum Circucißo ?yPafcha,fub quibus 'i'^nfacrificia compleélimur, pro temporum ratione non amp;nbsp;noiira. ^^istum facramenta fùertit quàm noflra niicßnt : nempe juntonia diuinægratiii, adumbrationesfuturtepet Chri^ pum liberationis, conßßio publica uer£fidei, obligatio ad ^^“oeentiamuit£çy charitatem.Qjt£omniahoc locoexx Pnimis longum fret,alibi tarnen i à me hoc copiofe ß, tenendum cß,ßlfumeße, uea

^^1‘^fuisfacramentis nihil mß liter am abfq;ßiirituhax ^'^‘jfe.Mofes enim Deut. so. Cf 30. ac leremias 4.. cap. ^f^ie requirunt/firitualemcircücißonem cordis, utdox

‘’''^^interiuscircucidat. Qjiinetià Chriflum redemptore minus ueterumfacramenta adumbrarunt, nbsp;nbsp;fideles 'm i.Got.iö'

ADVERÄVS A N A ß A P T» iRi'sf^iritualiteripßiinfumpfer tint, qudtn nunc hocipßttif 4 nojirii ßdt.Nunquäetiam ueteres opindti funt,fefMOft‘ rts grdtid propter fdcrdmentorn ufum deo pldcere,fed crtf débat fe propter Cbrißum, quem facramenta adumbrabiiti deo charos zx dcceptos efJè.Qjtamobré nofiracumuettrif facramëtis optbne coueniunt, niß quod noftra teftdntur rt^ exhibitas ztrquot; impletas ejße,nec tarn fumptuofa aut laborio^ fa funt,mterim tarnen iüuftriorafunt nbsp;nbsp;euidentiora. QJ{‘^

derepoflea7.cdp qu£damfcriptdfunt. Qj(inetidD'Plt;‘'‘quot; lut nobis ueterum facramenta tribuit,ueluti Circacifionet^ adColof a.Paßha vCor.f.cruicißimnoflratribuituete^ ribus, ueluti baptißnum, er eundemnobißumßsiritualtquot;^ cihum,t Cor. to.Qm enimßeripoffet, ut noneadetnßf'^ meiua hi haberent,qui eundem fßiritum,ßdem, dodtin'i^’^

ui Tcfl’m? Tam euidentibus er apertis teßimonijs diuini uetbiß^' tiPatreseoro mecomprobafß, ueteres,qui ante Chrifli natiuH^t^^quot;^ Kde^adTu- ßi^iint, eandem doärinam,ßdem,/ßiritum,f}gt;em, brttedb Ci. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tafem er falutem, preces er ßteramenta eadem nobiß^

3- habuiße:et idcirco ipßis eundem nobiß:um populu dei tßi in eadem cömunione et eccleßa, in eodemßedere feu tejbi* mento, eiufdemq; ßlicitatis participes eße : ita ut utrinqt^^, magudßt neeeßitudo, ac ßatres erineodem infeparabi^, Chrißi corpore membra ßmus. Cum igitur bis contrdit^^ nonpoßit.corruitiam ßrmißimum Anabaptißaruntß''quot; dament'j,m,fupraquodßtaßre omnia ßalßoßndarunt amp;nbsp;extruxerunt, dicentes, in rebult; noui Teßamenti ueterui^ Patrum exempla, qu£ aholita ßnt, ztr nihil ad nos pedP néant,non debere adduci ad ^liquid conßrmatidum. NdW/' unusnobßcumßnitpopulus, bt eadem eccleßa, fubeodtß Hebr.7. capite Cbrißo ,ßeundëno' ißüßiiritüer ßdemhabueridgt; quare eorü doHrtna et exemplts nö uteremur,er hide

eiu{ generis ijud: tantü data ßint ad id ußj- tempus,quo per (^hriflnm emendarêtur, ut deinde abolerentur ipfa cr an-iiqudrentur. Huiußnodi naiiq^ exemplis nihil probatur. in ^diquis Chrifli cr apoflolorum exemplum habemus,qui 'm »01(0 Tefldmento doilrinam, fidein çr ßilaßua, doàrina Ueteris Teßamenti ßanftorü Patrü exeplo cößrmdrüt.

^dm cum quondam ßabbatho dißeipuli domtni per ßata ChtiÜasSC ^^bularent, ac fßicds ueUerent er ederent, cum Pbarifæi ßüum hoc domino obijeerent, deßudit ipße dißcipulos ex- ijHa tu^Pi ^»iplo rgt;duidis,qui urgente neeeßitate,panes propofitionis

quibus alioqui u^ci non erat ipß Ucitum. Hißoria exgt; ptobatuat, ^‘‘tfàattb. iz.Apud eundem Euangeliftä cap. 15. dominus ßc pdriter er dißcipulos tuetur dodrima Eßaicc i9.cap.creius Ketbis hypocrißin Pharißeorii reprehendit.lte i9.cdp,ue^ ^“«K dodrindde matritnonio renouât in nouo Teftamêto, et ^ocßcitßcripturis ueteris Teßameti, et exemplo primorü P^^tntii.ciitemplü repurgalßet,eiedis emetibus ctuende^

ac Cd re o^ndiß'et aduerßarios, deßndit ßdüßutt ex ^^■^dp.p,ßa, ct ïere.7lt;cd.CiMnetidduorüßummorü dogmet Matth.ijù fitin noui Teßamenti, reßurredionis mortuoru, diuiihe

^ßdmpßt à ßanciis patribus,Abrahamo,lßddco,Iacob0,Dtf‘ Kide,exßcriptis ueteris Teßamenti Exod. 3. ter Pßal. tjo, ßcit quod Chrißits ßdeles Abrahamo coparat, eos Abrahamifilios nominat. Qjtomodo ergopoffent

^^tiftianinulld cum Patribuscomunionem habere'Annul ^fipatrü er filiorum cömunio^ Qjia uero de caufd rebut

^^itris Teßamenti in nouo uti non licerctfPaulus ßammum precipuit dogma noui Tcßameti, homines iußificariex

STdtia.per ßde in Chrißßnon per opera, probatßcripturit ^^ttris Teßamenti, exemplofidei Abrahami crDauidis^

ROM. 4. priCtered eiufdem generii ex Paulo ad brieos n.priefertim cdp. çr ex dliji noui Tcfiamenti IH”^^ innumerdpené teflimoniddfferre po/JèittyCr cuidenterde^ monjlrare,omîtes dpofîolos rcî noui Teßamenti teflinu»ij^ ueteris Tefldinentietexcmplisfdnâom pdtrumprobaße' Sed hec gute ddduximuSyfideUbus,ut ßgt;ero,fdtis crüt.QJl^ ddtn etidm in hatte fententidfuperius lib.z. cdp.t}.ß^‘pPquot;, inus.Videant nue AnAbaptiß£ guomodo ttcl rccatfteitt, ad ßrtiter tueanturfuaeonelußone no taiitüinfirma, feddfi nefinda, guain iUihisuerbisproponlit.-Res noui Teftaiad' non eße eonfirmandas ex ueteri : quod fl id fiat, tuni mifeeri abominabiliter tsSofem nbsp;nbsp;Chrtflu, legem CT

geliuttalem aute doilrinäfiLlfam,^:^ euangelif adulteraW^ Item eße. Haólenus eitim inuiilis teßimonijsßripturarü moßratum eß,non tantü uctcres Patres unum poptiliiia,*gt;* una, eeeleftd,fub unieo edpite et ferudtore Chrißo ßiße,P Chrißü quoq; apoßolos in prieeipuis rebus nota menti ufos ejfe feriptis ueteris Teßamenti,cr doillriita,^ de,er eXemplo Patrü dodriitäfuä iüußrafife et eofiti^fjß' Qjtodfi uera eßet Anabaptifldru eoelufio, Chrißus cü ßolis Eudngelie£ ueritatis adulterator eßet:quod no nttda d fermone,uerïietia (i eogitatioibus Chrißiani hominfi nu eß. QJiamobré poßremo hme eßieitur, Anabaptiflaf“ falfam doélrinâ neeeßario pqs uitandä eße, atq; ab ea tan^ quâàfiaude er impoßura eauendü,nulldqi penitus cu ip)d ebmunioné habendä : quippc qui no tantü dfidclibus,qilt;i it terris uiuütMcrumctiäà fandis Patribus, qui in caloßtxh fe fepararunt er auulfcrunt, quo ipforü eeelefia pcnitin.m feparatd-Equidcinco iudieio craßa nimis er impura efiipf forum feparatio, quandoquidem fe à tanta multitudinept liumfepararüt. üonet Udos dominus tntellediü,quo graiteia

De ucro difcrimine uetcris noui Teftamen tiatqj popiili, Ôi de ampliflima gloria ôiliberta^ teEuangelq. Cap. 7.

P Xtrenium conatum uiriutn [uarü Anabaptiftec in hdc De difcri-iZcaufa edunt,cr aiunt, nos iniuria comifcc' “sX no-* ^U£ dens ipfc fepauMcrit, Eteiiim in facrts litcrisui Tcfta-

PWf diftingui uctns cr noiium Tcftamentum, ZX tnentio= ’^'njiencarndlis Israelis. Quapropter deinceps quicdam ueterum noßro difcrimine, zsquot; de ueteri z^ nouo Te n‘»n(nto exponAm,(lM tnun in re différant, zsr ofkndam di A’^imenhoc non reijcere ueteres Z3quot; ipfospenitmànobis J^parare.

, ^ibenter autem agnofcimus et ßtemur, multos in uete‘gt; ßaelis populo ffiiffe, gui caruerunt ffgt;iritu zx mteüeélu

P^tarum, ideog; plus fatis carnales fùerunt. Z^uin zx pro Pb^tie multum cum bis contenderunt,zx eorü caufa labor a

Negi. id nùrum eff, guandoguidem in tanta luce inter ^brßictnos nonnulli funt admodum carnales, exiguo pr£s intellettu myßeriorum dei : attamen non ideo propter carnales uniuerfus populus camutlis cenfendusefi, denuo aio,guantü ad fubftantia et pracipua religio ^°ê'nata,ueteres idéfunt nobifcum populus in eadé ec=i ' ^Plt;iMterim tamé nihilominus EuangeliH maiorë claritalt;i j^’’^ßruat, maior^ eftJflendor zr gloria ac libertas poptt

‘*^Ttftamenti,guemadmodumfigillatim oftendemus, , '^lnutnontnia 'm nouo Teflamento apertiora, diluci'

fiff^b.Vetus eniin Teftamenturnffguris ua ß.°bteilum, multas habet obfcuras fententias:undeetiam diiuddum. figT nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;igouuin uero Teffamentum

ChriRi myfteria nobis notiordfunt Hoe dutem deßdelibtif loquimur l^am alioqui Paulus ait, Q_uod ft obteélum eft Uangelitim noürum,qs qui pereuiit obteólum eR.in quibiif deushuius feculi exciecauit tnentes mfdeliuin, adhotnt irradiet cos lumen Euaitgelq gioriat Cbrifli. Qjiod^dUtciH apudnos mdiuslutneiicü,idnon efficit ut ueteres nuHüln^ men hdbuerint.Quidiluculoante exortü foilsiterjiciunb hdbent quidé lumen quod illis ad iter conßeiendum fatis efi, interim tarnen nMiorë luce expédiant, qu£ cired meridiem edlclarißinM. Rd etiâPatres falutisnegotiu uideruiitqiMlt;i tum Ulis ad fdlutë fatis erat, interim tarnen ßtiebant cldrio^ remlucemexoriturain. Cumautëbieclux fecundupropbt tdrum uaticinia nobts exorta fit,longe clarins cerninutS'^i dit quidem Abrahamus diem domini,fed Simeon iußus, qm Chriflum in ulnas fuas accepit, çy ide« exultauit, hie eittn clarius uidit, er co nomine ßebeatum predicauit. Vndt etid Chrißus in Euangelio dißtipulis ait : Beati oculi det quteuos uidetis. Dico enim uobis, quad multi propbetit es- reges eupierunt uidere qult;e uos uidetis, et non uiderut:^ es dudirc qu£ auditis, es non audierunt Hoc dutë dißrimt D. Cbryßoßomus fimilitudine tali ante oculos ponit-.peritt^ deejfeatq;cüregis alicuius triumpbus carbone tantuai^ timbrdtur,fic tarnen ut tota triumpbißrma, conl^ici poßit: banc elfe rationë ucteris TeßamentitnouZ uero Teflameiu tum ej/è triumphipiëturam elegantem uiuis color ibus ilht* flrdtd. Quaremeritodco ingentesgralias ageredebetniis, quad tam Jßlendida lux nobis exorta edl, eS inßeriptispto phetarum es apoßolorum adeo clarc lucet.

-TeaameM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;difcrimë edi non Icue, quod ueteres promißio^

eo cfTeTpT hdbuerunt ßturorum bonorum, qu£ umbris uariarunt faro fubftan yiguj-dr«« inuoluta illis ßunt propofita: apud nos autem im nebula uiderunt,

CT ere dide runt ßto tempore futur a efje. chriflum enim ZT ^entiumuocationë, zs' amplißi-mum Chrifti regnü 'm imi'» uerfo orbe^emiuus Mderunt:crediderHt promißionibU'S pro pbetaru»i,Filium dei uenturum 'm mundum, ut buriMnÜ ua» turtim afßumAt, coiicionetur, edat miraeuh, patiatur fup^i plicium^Gr mori4tur,Gr itu homines redimat, eundë Ù mor tuis reÇurreilurum, aßcenßurum hl cœlos, mifßtrum ßgt;iritü ßn(lum,e::r totum mundum adfe attraéiurum. bilt;ec autein oinnùs nosß£la impleta effe credimusjtitq; no expeélnt »lus alterum M.eßium,aliam reftitutionem uut perßäioiie, fedeerto zr mdubitatö nou'imus, omnia 'm Chriflo domino impleta e/ßc, ipßum ejße noflräplenitudinem 'm t^uo omnia bubemusquiE m lege prophétie promiffît zsquot; adumbrata ßerunt:ftcuti 'm Euangelioßcribitur, LfX er propheta ad Matth.n.

«ƒg,• prophetarunt ,crabeo tempore regnum dei predicatur.Eex per Moßem data eß, gratia qt ueritas per i^ßunt Chriflü fdéla eft. £/■ ex plenitudine ipfius omnesßum Ppwus.crgratiam pro gratia.

Q^oniâ igitur Chrißcu ipßum omnis gratilt;e,ueritatis zy Chriflia# pÎMtij plenitudine habemus, cefßant iä ea qu£ ueteribue ua quot;os’éiTe'àlu figuris muolutapropoßta fiierunt, quemadmodüßupe= go q«oJ «« tius quolt;^ de abrogatione zr abolitione legis (cripßmus.Li beramur autem nos onere et iugo quod uetercs por tarant.

quia Chrifius nondum uenerat,neq^ figuras,typos cerimonias impleuerat,nMnßerunt ea immota, et ueteres ad hec obßeruanda iure tenebantur: eoó; modo ßub lege or ßer »itute erant,ey' quantumuis fide ac jpe uenturi tJleßite ani=: »10 liberi e/jent.a lege tarnen, ut diximus, non erant liberi. ebrijiiani autem liberißunt, neq; ad hoc obftringuntur, ut ea que lex pr£cipit de externo cultu dei in templo peragen do,deßacrificijs,deßacerdotio, de dißeriminezy deleftu temporum, nbsp;nbsp;cibortim, nbsp;nbsp;alijs de rebus, magno labore,

opera zx fumptu ficiant: ciuentadmodum ccclcßa Hierofo^ I nbsp;nbsp;lymitanA te^ata eil, fe nolle Chriftianii hoe lugum

nere Ciÿamobremdenuo gratia deo funt agenda propt^ a)nplißimamhanclibcrtatcm, mquamnos Chriflut ruit: uidemut item ingens difcrimen inter nos GT ueterth qui tarnen nibilominus in eadem nobifeum ecclefia mnenb h^P‘^lt;^‘^ntc eos iugo quodipßsimpoßtumçü.Diß^^quot; ((imenti. tnen hoc pcrßgt;icue apparet in noflris or ipforunt ßerd' mentis, t^am Circunteißo erPaßsha, atq; omniaßteriß^ eia, qua ingentemßimptum çy magnum apparatumre^ quirebant ,abrogataßunt, er in eorum locum ßibflitidii fuiH ßaptifmus er Cœna domini, qua abßq; omnifumpn^i abßque apparatu er pompa facile peraguntur, plusq^ß^* ritus quam externer um cerbnoiüarum requirunt. TeflaH^ tur autem nojtra facramenta,uerum feruatorem exhibit tum effe, qui nos ab omni impur itate abluat, er morte fut abaterna, mdrteliberet, qui pafcat er potet corpore fanguine fao ad uitam aternam : er ei foli nos obtempéra^ turos liera fide etcharitäte Jfiondemus,erc. Pratereacutit cultus dei in ueteri Teftamento uni loco aflriilus fuerit, nuncinnouo Teflamento tempus er locum liberahabP inus:atquefolumfacroscoetus er pradicationem uerbiha bcmus,quibus precesergratiarumailiones connexafint^ Uaque liberifumus à tot cerimonijs, qua apud ueteres in ftfu fiieruntiin quibiis tarnen etiaè ueteribus, qui uera fidf praditi erant,tantü Chriftü Ifieilabantiutfupradocuimiit’ ^tgt;ftremo in ueteripopulo eccleßa er religio exigua re toomnes” gionii termmis circuferipta et coclufafitit,nüc aut eccleßa Gëtes funt Umites in nouo Te/iamento ad fines orbis terrarü pertine ebrifto non tantumtfraelita ,fedomnes Gentes à giier dlt;?- fintbus orbis adducuntur,ita ut nunc deus non tantum in W Noi aVe- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tn otbus locis per totü orbë colatur.iiominaturan

Siineatä, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1^^

Chrifli populus nouns populus, eo guod de nouo Ù dno ficepti,noua doitrind/acramentis et ritibus donMi fuertit, amp;nbsp;noiMimfœdusfcu Tcflujnentum cum iüis ßLÜum efl.No-

lt;j^enouo modo annuntiatur, Omnis en'm noui Teftitmenti 'm Chriflum refertur.Hic autem ab mitio promif.

ueteriTeftumentodeus Chrijlumpromifiioni ^fiêurisQreerimoni/s promifit et adumbrauit: ideoq; do ^ptiauetusefl. Ciuoniam autem 'm nouo Tefinmentopr^s

Chriflum exhibitumejfc,cr omniahnpleuiffe cju£ ^^ieribus promi/fa cr adumbratafuerant,quare non alium ^^^(^ndum effefied credendum m hunc, m quo omnis pie ^udo reperiatur: adhlt;ec quia Gentibus quoq; h£c annun-omnes ueteres cerimonùe abolit£, er noua fa ’^‘inKnta (ut fuprafcripfimus ) mfiituta. CT m ufum rece^ y‘‘fi(‘gt;'unt,Euangelium lure noua do{lrina,cx fxdus quod eum nouo populo fecit, feu 'tefiamentum quod 'm Chri

nouo item Tefiamento gratia gt ffiritus dei abundan In nouoT« “'fpertotum terrarum orbem diftributus fuit: ex agnitio ‘'»'««“’gr» “(xta prophetaru oracula inter omnes gentes longe maigt; diïirÏbuïs * qnitnapud ueteres peruulgata efl. Quamuis enim uete

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;àdeoffiritu et agnitione ipfius adeo largiter donef

Pnuci'mnouo Tefiamentogloriaripofiint felargiusdo-tiuii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nihilominus manifefi^ efi, donumffiri^

n ‘:^^^iusq;uirtutesexclaramagnitionem ccelefliummy S‘°’'‘^gt;^ngißime effùfa effe in nouo Tefiamento 'm om^ . 'n earnem ex per totum orbem:ita ut fan Ai amici exqua J ‘'°nfoederati dei,miniftri,doélores,indices, reges, pr'mci^ «ii ueteripopulonutneraripotuerunt, nunc 'm

' tr, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Chriflianos: ita omnia in nouo Teflamett^

I ‘°Pgt;-^flnntiorafunt, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S j

huiu»’cauf tidhuc hdc dere fcribi poßcnt, tarnen cum ubic^ue * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i» hoc fcripto brcuitati fîilt;dcam,jfero me etiâ nunc his cjue

aüatajunt, fatts oftendiffè, quod n^m fi[ ucrum difcrimeit Ueterii noui popuU zx Teflamenci, ac tuhilominui utrungue populum, ununt populum , unam ecclefiam, cr corptii unum eßefubcapitc Chrijlv. tiequeuetcreSyCO quodfub feruitutelcgii fuerunt, nec]ue liberi cr KOiitni» amplis ut nos per Chri/lum in nouo Tcflamento donis orni ti fuerunt,idco reijciendos,contemnendos,ey‘ d nobisÇepit' randos ef]e. Spero etiam bdc explicatione difcrimiitis utri* uf^; Teftamenti populi,gloriam cr claritatem Euange^ iif. ChriftidnAm libertatem itafideliter explicatam amp;nbsp;oculis expofitd effe, ut AnAbaptiflje nullo iure cotra nos u» cifcrari poßiitt,nos coUdtione patrimi nojirie rcligioufi) gloridm Euangelij obfcurare.

Doftrinam concionatonim de charitate d« amp;nbsp;proximi Chriftianam, Si facris literis confcn/ taneamjmô ex illis dcfumptam elfe. Cap. $.

tores'XVi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fuperioribtK capitibiM ad . Andbaptifl^'

tatem n5 rc J/ rum dogntd rejpondimus,nunc denuo ad duodecimi»^ ^quot;fuis hucufgue diftidimits,reuertemtir. Aiunt ergo, cbaritlt;t fijs. tem cjU£ omnium bonorum communionem recuirai, iz,îkd concionAtoribuf doceri:eô quod doceaWjhominé Cbrl fUanZpoße iureproprietatis aliquid poßidere 03quot; dutd^ eße, cum charitas omnia cum fratribus communia iubeat.Cum igitur Anabaptiftæ noflram de charitate do^ ttAm miufiitiie cr falfitatis accuf’nt, res ip fa a nobis poP' iatjUt breuiter noftrlt;e dodlrinte de charitate,rationent re damns. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_

Charitate Charitds itaq; oritur in pijs cr fidelibus honünibt^ •X iJeo elTe, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ß^^^ dondtur

LÏBER QVARTVS^ î4î te fangum. EtcnimÀ'D .ïoannefcribitur, tiosdetimdili-giinui,guomdm ipfeprior dilcx.itttos:cr G.PauhiS, Porro *’ fnis nMiidati eß: charitM ex puro corde, çr confcientia bo ßdc non fimulata. Bt alibi, Charitax dei effußi eft in Rom.j. wdibm noftrispcr fpiritum fanótum, ^ui datm eft nobis, ^occmusautem charitatë compleiH deum cr proximum, f/uos uerc cr folide diligit. Dei autem charitatem ita conne Curitis unitam effte diccinus cû charitate proximi, utabf'ci- nbsp;nbsp;“ p’’®**

fe inutuo fubfiftere non poßint : into ex charitate deifequi tbaritatem proximi:çy e x charitate proximi,agnoßci cba-titatem dci:quetnadmodü D loannes fcribit: Diligamus alij ••Ioin.4. '‘lios:nAm charitas ex deo eft. (iuißquis diligit,ex deo natus cognouit deum.Quinondiligit,no nouit dcum: nAin

efl charitdS.Si quis dixerit,diligo dcum : erfratrem fn I**» oderit, mendax eft : qui enim non diligit fratrent fuunt 1‘fent uiditfdeum quem non uidit,quontodo poteft dtligeref Et hoc nwidatimt habemus ab eo, ut qui diligit ^um, dili^ ^dçrfratremfuunt.

, i^odum autem diligendi deum, ex Euangelio docemus. Modus din dominus fie ex lege docet.'Diliges dominum deumtu

te ex toto corde tuo, cf ex tota anintd tua, cr ex tota co-ÿi'itionetua.l/iud eft primum cr magnum nundatum-Uoc ^gt;'^0 mandatum domini grauiter urgemus, ac docemus,de^ ü)» ante omnia diligere cr amare fyncere, uere acfideliter, fxomnibus uiribus zy facultatibus noftris, ab eofolo pen^ Ygt;‘e,illiferuire,neminem illi innoftro corde uel anteponen

uel adiungendum efte, fed ut ip ft folus omnia fit in uo~ hjßflautreliqua,qult;e ex eius mandata dil^inius,adnormS «‘uinecharitatis dirigantur cr amentur,fK ut deus quern-^modü decet ,frmp,er omnibus aHteponAtur,atq; primum loetmobtineat.Klodumquoq; charitatis proximi, ex Euan Modus ch» , ielio mdicamus,in quo rurfus fie ait dsmunustDiliges proxi

itiwn, tuumßcut tci^fivm. Proximum dutem nomiMintif,U' proximus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hominem cöditum dd imdginem dei, obuiiM äut

{)rlt;efentem nobis, de noßro duxilio dut conßlio opus hdbés, Luc«IO. Ifit(tKfei» proximinomen inteUigendum effe Chrtflus exeiit plo Sdmlt;i,ritdnidocuit,qui tMlnerutum (ejuem nonnouentt, necj; unquam ante uiderdt, çy qui illi nuüo modo coniuuÜilt;f erdt, tdntum,db omnibus alijs defertus, ope eins mdigebdt) fideliter curduit,çy omnibus,quibus potuit,modis iusiit-^^ lutio item pedum idonüno ß.ikl,qute ioSnis ij de-feribitur, i docet nos,ut mutuo inuicem in chdritdte ey humilitdtejcr' Wafth.7. uidmuf.P.tdlibi dominus dit, Omnid qutecunq^ uolucritis ut tiobis homines ßcidnt, çy uos ßeite illos. tsc rurfns feipfr»* exemplü chdritdtis dominus^pponit,et ojkndit ueru rntioni Ioan.ij. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;modum diligendiproximum,dicens : Nldnddtum nouio»

do uobis,ut alij dlios diligdtis,ßcut dilexi uos,ut uos diligt^ Ioan, ly. jjj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Item,Hoc ejtprioceptum nouum,ut diligdtis

lij dlios,ßcut dilexi uos. Mdiorem hdc chdritdte nemo hdt bet, qudm utquis dnimum fudpondtpro dmicis fuis ß quemudmodum Chriflus nos dtnduit ,ßc nos alij dliosaiM rc uoluerimus,ßcuti etidm debemus, tum non tantum boni er opes noliriiis,ßd uitdm quoqs pro alijs,ß opusfoerit,po-nere oportet.Hane igitur ob caufdm etiam D. Iorfn»K^pi'i« i .ioan.j. pßi : Per hoc cognouimus chdritatem,q^uod iUe animam fut ,p nobis pofuit.-nos igitur debemus pro fratribus animas po‘ nere. Quiuerobabucritmundanas facultates, ey uiderit fratrem fuum egentem, çy claufcrit uifeerafua coram eo, quomodo charitos det in eo nMnetf Filioli, ne diligamus uef . bo,neq; Ungua.fedoperecrueritate. ConiungimusetidM buic dodr'mie ea qu£ Chriflus dominus tiatth.ai. ey Pd«' lus t,Cor.tj.dechdritatedocuerHt:interdliaquoq;hisPdU li uerbis ad charitatem hortamur : Si qua igitur confolatio I eft in Chrijk,ßquod folatium ebaritatis ,ß qua communia i fliritus,

^i'nïi« ,ƒ qult;e uiteer d ac nüferationes, explete nUMn gatt-lt;itum,ut itidem fitK affedi.eandem charitatë habentes, UM ^mes,idemfentientes. tiihilgeriteperconteniionem, aut pfr manem gloriam,fed ex modeftia alium guifq^fe prteflan tiorem exflimet.Ne fua quifq- jpcéktK, fed unufquifque eti tm ^uiefunt aliorum. Emmuero iißt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'m uobii, qui

flut zr 'm Chrißo lcfH:qui cum effet in fornM dei, non duxit tdpitMmparem eße cum deo,fed ipfefe inaniuit, cre, Phi-‘ lip'i,

Simulquoq; docemu^.ctt'mfindlexperiuittur fearden= Qö'“ ^^ lietmiattMreyGrproximum ^oq; ex corde diligere, nbsp;nbsp;nbsp;H,“'cVonci

iuiferuire,eos non ideoanimo cffèrri deberc,neq^ ßdere fuic pete opor-ß per ipfam feruarentur: fed fidendum effe cha

titati dei,qua nos dilexit, crßlium fuitm ad redemptionent 0“perfolutionem peccatorum noftrorum dedit, per quent folum feruamur Moneinus etiam ipfos,ut petant à deo hu^ fiilitatem, ut humiliter corain ipfo uiuant, agnofcant^ quamuis ardenter ameinus, tarnen adhuc ardentius nos ama, te iebere:quepidoquidem modus charitatis, qui nobis prte=i fetilgt;itur,ut deum fupra omnia diligamuf,ex toto corde, etc^ ptoximum autem ut nos ipfos, imo ita quemadmodum Chri Itus nos dilexit,prtefkuitior eß, quàm ut nos per noßrain in fitmitatem ad tantam perfedionem pertingere poßimus, Quodß ex aduerfo aliquis experiaturfuum cor ßigefeere, uefe exiguam,aut nullam dei ey proximi charitatem habe=‘ te,bunc hortamur ne deßgt;eret e:y omnem ßgt;em abijciat,fed Ißio, quantum poteft,à deo precetur,utaugeat ßbijßiritim u quo cor eius uera dei proximi charitate accendatur, ^c.Hiecigiturnosm ecclefqsnoßrisdocemus: qult;£ tarnen t^nnoftr£,fedfolius Chrißifunt, nobis ut Ulis inferuiamus lt;t domino commißis/ßeramus autem neq; AnAbaptißas,ne-^ue ulios alios noflros aduerfarios,poffe nos ex uerbo dei ul

limerroriiconumccre, Ciuamobremdenuo AtiAlmpti/l^ nullam caufam occaßonem habent deficiendi à noftrii ec defijs.pmndc quafifalso in ea de charitate doceatur,

De communione bonorum,qualis nam apo I ftolorü ætatc fuerinac poflc Cliriftianos res pro/ prias habere,nei^ eos apoftolorum iillo manda/ nbsp;nbsp;'

VErum AnAbaptiftie ideo aiunt noftram doâriMm ni' tiofam elfe,quod charitatem non aliter doceaniU'!,qii^ quodßmul etia pr£dicemui,ChriftianûpolJe aliquid ffti' um habere,cr diuitem effe, cum tarnen charitM potiufom* i nia cum fratribui comunia habeat .Sediwshis opponii»*^^ eaquibuf fupra lib.i.cap, 9.probauimiu, Chrißianuwpoß fe aliquid propriwm habere,cr diuitem eße: itaq; tur,charitatem nos cogéré ut omnes opes 'm comnwn^^^’''

■' feramus, Cluod autem rurfus aiunt,diuitiiis nMlum que charitatem poßulare ut malum abijciamus, V h’’'“* agamus, quodfiat fi diuitiæ publicentur.Ad id reßondcin'fb diuitias habere,per fe neq^ malum neq; bonum eße . cum diues ex dei benedißione opes fuas habet, netnù^'''n’ j ƒ«« rebuspraudauit,ac opibus bene utitur, tum diuitii^ }tMl£,fcd bon£ funti'iniuftaautemopumacquifîtio C fus,cas malas facit. Nam qui (.ut Paulus 'mquit) uolunt feere,hoc efl,qui non dci beneficia diuites funt, nihiloi’^' tarnen ditefeere uolunt mendaeijs, furtis,fraudibus,rapp'quot;’, £2- quibufeunq; alijs rebus fibi opes compararepoßuiP’ grauiter aduerfus dei mandatum peccant. Quod fi opts lufmodi maltsartibuspart£funt,no tarnen neeeßeeflu^P ilicenturßed qui cas iniufle acquifiuit,clcemofynas latg tur,£:^ illis quosßaudauit,aut iniuria aflècit,fuiis

ÔÿainuK autem fuperiiis probauerim ,poße chriflia- chriHiîo» ^^^t'Kalicjuidproprium habere, attamenadconfirnMndaßi- pofleaii* l’eriora etiani nunc aliquot rationes adfer am. Abrahamus

ait.-Deus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diuitiiu dédit domino meo,et eum nui

^nimfecit.dedit ei ones cir boues.aurum Oquot; argentum,fer •WS eSquot; feruas,camelos afînos, h^c omnia dédit filio fuo, Sinautem hoe tcßimoniumAnlt;itbaptißlt;e reiicereuoluerint^ ^óijuodcx ueteri Teßamento defumptum jit,obijciemus il» '^Abrahainum in noua Tcßamp;mentopatrcmfideliumnomi-quare nos bene ipßus exemplo uti poße,ey propriety

, rtritHi hoc loco inde probare.-quemadmo dumfuperiui ^fl^ndimus. Attamen ctiam teque euidentibus teßimonifs no w Tejkmeiui rerun propriety conßnnatur. Chrißm enhn Matth.xf.' pMcs célébrât, qui ipß in fuis paupcribus cibum potum^ P^bucriiit, ueßierint ipfum, hoßgt;itio exceperint: qua fgt;gt;tcntiarerumproprictatem concedit approbat. Ne-gt;’«gt; eiiim quenquam hoßsitio in domum fuam exchere, ci-

potum, ucßesq; de fuo dare pauperibus poff'ek,ß om^^ *^gt;quetnadmodum AnAbaptiß£ uolunt, communia effent. ^knugt;enimdefuo,fcdcxcommunilargiretur. Longe

^f»t aliter Paulus apud Corinthios fieriprtecepit. Porró i.Cot.iff. ukcoHeéhin fanflos (pauperes egenos, quiüierofolymis: ^unt) quemadmodtun conßitui in ecclefijs Galati£, ita ty ^osficite. Primo quoq; die hebdomadat utiufquifq^ ueflrum quot;pKdfereponAi^cr ita thejaurum colligat:ne quum uenero ^f^kcoUetla; fiant. Nonne Paulus hoc loco unumquenq^fi utiium, dominum ßcit fuarwm opum, ita ut eas fuo arbitrio ^dminißrare, çr in ufum pauperum reponereac feruare, ^‘‘o^tumipfiuifKmfueritjpoßitf Quodficommunio bono fim necejfaria effet in ecdefia, quo loco aut tempore melia.

or occaßo dari potuiffct apo/blo i^uàm hoi:ipfo,^uodeP‘‘^ peribui iimandi'S locjuitur,eandcin communionemWf^^^T is Galatiæ nbsp;nbsp;A.cbt(i£ in/iituendi.^ Attamencui^; propriä/t

temÇuarum rerum relmlt;juit : cuius rei m pofleriore epip^ la apertiora teftimonia extant, Ham cum Corinthios adcol leétnm pro pauperibus facienda,ct ut in ea excellèrent, hot x.Cot.S. tatus ejjet,mox addit:'!^on ex mperio loquor,fed per alio-rum ftudium,etiam ueflrie dileSionis fynceritatein reddens exploratam.Et confilium in hoc do. Item : Sicut proinpti^^ ejl illud uclie, ita etiam adfit ipfum perficere ex eo ^uodbt betis.Etenim fi prius adfit promptus animus,acceptuf eß liquis pro eo quod habet, non pro eo quod non habet. Nü'’ f nim ut alijs relaxatio fit,uobis opprefiio.Sedpari conditio ne,ut hoc tempore ueftra abundantia fuppleat iUortum doß éium, crc. An no aperta htec uerba funt, qua unicuiq; Chn fiiano liberam fuorum bonorum po^efiionem nbsp;nbsp;adtnituflrß

tionem permittuntt Quod fi, ut Anabaptiftæ aiunt, chart^ tax non re(kpr£dicatur,cum prlt;edicatur Chriflianitwpofi fe proprium aliquid habere, neq; debere cum fratribiis oiii“ nia incommiine conferre,tti certe ipfie apoftolus charitateitt non recie docuit,utex his,qu£ diximux, aperte cognofoip‘gt; tefl.Verum iüe reéle docuit,fed Anabaptifia errant.y cufiatioeorum innosinftituta, efiiniqua,inqua fiperfeue^

Philemon rdr«»f,ctwiK apofiolos accufent necejje e/i. Phileinonis ^tddens habemux, ut uix euidentiut aliid nator pro- optaripoffit. Philemon enim non tantumdomum CT fand' prias opes ac opes facultates habuit, uerum etiam feruumßit tes ^häuif. tnancipium OtKfimum. ISlon autemeum ipfo Paulus eodein modo agit,quo AnAbaptift£ niic fiolent agerecuntfidelibui-lion enim ipfum 7tegat,po/Jc mitcipium pofiidere, aut iubet fuax opes mcommunem fratrum potefttttem conferre,ßd feruum Uli refiitui curat, ac jßondet çy uadetn fe dat,fepro cmnioiK

, (jUicOtKpmu^ iUum l£ferit,aut itti ‘ Qÿodfi AnAbaptiflie dixerint, Phileiitoncm 'm fide ‘iKdiant qudtn prie-

«gt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;l^^ftimoUitim Paulus pcrhibeat. Gratiax, mquit^

.6^ WO gt;neo,femper mcntionem tui fiacicns 'm precibus me» audiam tuam charitatem er fidem, quam babes ef

o‘’®o»a/iHW icfimtjCs' erga omnesfan£b}S.Acrurfus:Gau~. “^”gt;ewmhabeinusmultum er confolationetn in dileóho»

quod uifeera fanOorum refociüata funtper te ,fgt;'a^ ^■^gt;tditeAnAbaptiP:a;^diuitem qui proprias opes er fa^ pofiedit, nilnlominus uera er laudabilifide pra-di»

^^l''^‘fi'e.Ciuare uefi:ra de charitatc doilrinA, nMnifefis ab Ti“ ueritate erronea er falfia arguitur.

^0 aut ein de bonorum comnumione aliquid fiolidum breuiter exfacris Uteris afiêrainjqucmadmodum quot;um'^ i'^periitf poüicitus fum, prius AnAbaptiftArum opimonent

‘’’’gumettta explicabo. initio itaque Generales Anabapti poflea alij plures, docueruni nemînë po fie quiequant

^‘0 Chrifliani hominis obftringi eoram deo, ut oinnes opes r^amp; facultatcs fingulis fratribusliberMpermittaitt, uet ^^^oinmunein/ratruntpotefiAtein cofer ant, quo ex ipfis ui

poßiift habere. Scriptum cnim efie 'm Ailis apofiolo-•‘M’On’nei autem qui credebaitt,erant eodem loco, er ha bebant omiiia communia. ïtaq^ fi apojhlicam ecclefiam ha-^ bere uelimus, hoc apoßolice ecclefia exemplum imitädum e/fe.Et quia f» noftris ecclefijs non extet hlt;ec bonorum com nM',iio,non effe apofiolicM ecclefias : ideoq^ iure Anabaptii-ßuinobisfcccßionemfecifie,ut alibi uer am ecclefiam mßi tuant,in qua fit omnium bonorum communio. Ad hat ipfo^^ nbsp;nbsp;nbsp;boäol

fum rationes nunc breuiter re/Jiondcbimus.ttaq; ut Ulis con rum non re ffiiiüniWjHtcro/o/jww talcin rcrum communionem fuific,

Kt owtif ƒ fideles eodem loco uixerint (ctfi interim cuiuK ri* pcndeiidum relinquo gudni c0mnwde3ooo.autfooo.h0* mnumfimid habitare potuerint) ac omnia habuertnt com* miu)ia,num interimpoterunt uelunicamaliam ecclefinm oftendere.in qua hoe in ufiufiucrit ? l'tunqutun ullam ojkn* dent.Contrariiim enim antea aperte probauimuf. QjtMoh rem iurequis cogitare poterit, ifiud inprini^ hacecclcfiit quiddam peculiare fiuijje,quod non ab omnibus ecclefifipo-fiulctur: quemadmodumetiam in prima ecclefiafingtdirii qutedam doiia fuerunt, lmguarum,miraculorum cffiÿ^' rum,zxc.qu£ nunc nonhabentur in ecclefia,quie tatnentn' bilominus ucra nbsp;nbsp;apoftolica eft ecclefia. ï^am fi abfip boito

rum comiminione nuUa ell apofiolica ecclcfia,fiequercturlt;t“ pofiolos ipfios nullas apofiolicas ecclefias infiituijje : quippf qui hanccommunionein bonorum non infiitneruitcinecd^ fiis,quas exgentibiis coUegerunt, ut fupra ofiendimus. Sso iui apofiolicas ecclefias abfiq^ bac communione injlitilt;ertitlt;(gt; quare communio bonorum non requiritur ad perficcho^wm ecclcfilt;e,ita ut non poßit uera ecclefia cffe,mfi qu£ nione bonorum utatur.Atq^hacratione denuo Atud’‘lt;l’^‘P rum argumentum confistatum efi:,quo iUi iniuflamfult;lt;»f , fiebhonemtuentur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

rü cohabi- Po/lrcmo comtnujùo bonorum,cuius mentio fit M AH titio in co- apojhlorum,reuera non fuit talis communio, qualcm A»*' amp;nbsp;honors baptifitc intelUguiit doccM : nempequod oinnes comniiniio loco tnanfin-int, omnia bona coimnunia habueriitt incccifha pj-opj-ium cuiquam: quemadmodumahquaexp^f’^ •po 0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iff coenobijs uiusmt. Verum fideles priinuwoot^

unanimes fiicrune,dcindein facris caetibits mul coniienerunt, inter fie amice O' bcneuole uixerunt, mos tarnenfieparatas habucruiit,fiiepius autem una amp;nbsp;firmpferuiKfO'niUtuaintereosfiuitfiamiliaritdS •

liber QV a R T V S. 146 modo ipfos puritcr fiuffc, Lucas fequentibus uerbis do»gt; gt;nbsp;cuin ait ; Et quotidic perdurantes concorditer in tein» r nbsp;nbsp;nbsp;frangeittes perfînguljis domos pattern, capiebant cbs

‘^‘ncu/m exultationeÇacnequiscompotationem luxuriös l^'’gt;Wtelligcit,uddit)crftmplicttatecordis. Laudantes de~ ’^iCifhubentesgratiam apud totum populum.Cotmnunio bonorü htec ratioßiit. Diuitü aliqui ædes, agros ac f^Jpßiones uettdebant,pecuniam uero mdc acccptam,apos ^fß'i'ebant, ut ea egenos iuuarenc, amp;- ad communes ^‘^'^‘^ßiefumptum uterentur:alij uero, quifuii^ poßcßiottes '^^^^gt;^bant,noii uendentes ipfas,fic tarnen ipfas o-ßtrnAbantt qua non ipßorum er propria effent ,jed ubi opus effi f‘‘lebant, iuuabant egenos ,profuis facultatibusjcr prout Vhsopus erat.Huncatitem/enfum denuo nos Lucasdocett ipfos dixit omnia habuiffe communiayaddit: ^'’Ißßiones ac facultates uendebant, ac differtiebant ca 0.^ ^^^tproutcuicj^ opus er at. Et 4.capite:Nec quifquam ali qxid foruttj qua babebat,futm effè dicebat,fed erant illis o-' j^tommunia. Ideo nempe quod poffeffores ea non ff bi fo '^P^ßidebantffed libenter etiam aliis ea communicabanttin tarnen ipff nihilominiis poffeßionem er adminifiratia *’‘^’gt;ifcruabant. Reïiqui autem qui fua bona, uendebant,non ^°S‘^baittur,fffalui effe uellent, precium 'm commune cons rgt;T'e,H(ff id ff ante facereitt. Nccj; legimus eosqui poffèffio ^endiderunt, omnia in uniuerfum uendidiffe, ut nihil is lt;nbsp;fflinaueretur, quo ad fuos fuoruq; ufus pro fua uolSta J,^tpoffent. Etenim cu Ananias poffeßionö quädam uendi älter affbi feruaffet, altera ad pedes “Pyltlorü depofuijjèt, interî aûtgloriarctur fe omnë pecu

‘tttuhße,ait illi Petr. Anania,cur Ipleuit Satanas cor tuii ittmentireris in ffiritüfanëtum, et mteruerteres ex prccio vtuisprediff i^ónneffferuaffeSjmanebat tibi, er uenutidast

tumintuacratpoteflutef Quiderdtcur induceresin^ mum rem ijhm^ Qjiibui ex ucrba aperte perßgt;icitur, potit ijje fideles fuM pofiefiiones feruare,ac commumonemnibi* aliudfuilJe,qitàm fieruata proprietate liberam commuiue^^ tionem fubfidium egetwrum,(}ult;e fi adhuc 'm ecclefiallt;f uantur, non opus habemus M^onAchorum aut Anabaptiß^ rS communione, Eodem modo alibi m apofiolorum Aâis t(' gimus, fideles lt;edes,opes CT pofiefiiones feruaJJe,nee[;Utlt;^‘^ mulum omnia in communem firatrum eoetum contulijfe,p ipfi eaferuarunt, cr pro fita uoluntate ac charitate egenis largiti fitnt. De Tabitha nAnque feribiturfipfiam fi^lt^ fuifje, quie domtvm çy remßmiliarematq^ opes habuerit, er magnas eleemofynas largita fit. Simo coriarius,duts WP pcnfis,dom(vm habuit, ipfiusq- hofi^itio Petrus apofhlus ufus. Fideles Antioebite cum refciuijfent ecclefiamHierofi lymis er in lud^ea egere, coHedum mutiusin fubfidiusnillif tmferunt,De illis etiim Lucas feribittSinguli autein difdpK' loritm,prout cuiq; fuppetebat, decreueruntinfubfidiumaU quid mittere habitantibus in ludeaJratrib. Prout cuiq;ß‘P petebat ait,ideo unufquiqp aliquid habebat quad illifuppdf rct,neq; omnia in unum aceruum ab ipfis congejiüfucruiity nam turn in fubfidium aliquid illis ex commun! aceruo ntiftf fent Quidueroapertius e/i loco iüo Aôlorum, inquofçrt‘ bitur, Mariam matrem Iohannis,cognomeiuo Marei, niero folymis in ip fa urbe proprium domum 'in fua potefiite ha* buijfefAd hanc autem ipfius domum Petrus primuw uetut, cum ab angelo è carcere edudits fuijfet, er multos illie jiit les, orationis cauCa, congregatos inuenit : non quod domui efiet totius ccclefie publica,aut quod tota ecclefia iüic con-^ , gregata efjet,fed tantum uicini er amici ac noti homines co^ i ueneraiK.Ftenim Petrus tubet cos lacobo er fratribus ( qat baud dubie non erantprafentes)fua liber atiofiemistdicttre.

LIBER Qjr A RT VS. »47 tÄarid Mt, nbsp;nbsp;nbsp;domum pro^riä habebat,^^' fideles iUuc ad

Wcindum admifit,nMgnAm ex couentu fideliH laudent habet ^od ipfa guoq;fidclis fuerit : idci; cofirmat guod Petrus ad hmcprimü è carcere uenit.P.odem modo Lydiapupurarum Aft.»«, umditrix doinum O' fuanegotiationein feruauit,idg; etiani poji^uam baptizata fuit. O' Paulü domi fult;e hojfitio cxce= pit Alibi uero Paulus ait, Salutatuos Caius,hoff es meus'O' Rom.i«. sKleß£ totius. Item cum ait fe nullius aurum aut argentum Kii^uam c5cupiuiffe,fatis docet,unumqucng; argciitü et au *fgt;»fuitproprietatis iure in fuapoteßtue habere. Q«o»w= lt;gt;0 enim id concupifcere potuiffct,quod commune ideog- eti *tttipßuserat.Pr£terealegmusPbilippü,C£fareiedomum P” tem familiärem habuiffe,ac Paulü und cum illis qui cum hoffitio exceptos effc.Vltimo itë cap.epi~

IW ad Kom.aperte docet,Romce non fiiiffe häc communia ut fideles eodë loco habitarent atq; omnia communia babcrent,fed feparat'tm eos uixiffe cum fuis fitmilijs, O“ iüis inos hojfitio exceperant. V Itimo item cap.prior is ad Cor. ^ptll/cribit,SalutaM uos 'm domino multü Aquila et Prifcit «irä ea qu£ ’tn domo ipforü eft ecclefia. Ephefi aüt mult£ a» ^fdclitvm domus erant,non tantum Aquila, ut omnesfide ^tilliccongregati fuerint. Ex fcfî omnibus neceffario fequi ^f^y^qinmunionem habitationum ac bonorum, quam Ana-^‘tphfta 'mjlituere conAittur,nidlum habere mandatum, uel ^‘'P»tonium,uel exemplum apofklic£ ecclef£. Cura aut cm f^t'^ifamiliaris,cum unufquifq; Chrißianorum honejk üiiium parat, erga alios humanus efl, pro uiribiis li-^mter ac prompte egenos itttiat,h£c,inquam,excmpla blt;t»

Q‘ pracepta apoßolicarum literarum. Hetc ergo pij w* tfntur, O' Anabaptißieam communionem caueant, ex qua (ntfupra docuilibro primo cap. nono,) nihil aliud unquam eß^dut adhuc orietur,quàm dißidia o' turb£ o rc^

ruw confußo: ut iam taceam, quad hdc ratione perditii Qbteratis hominibus multorum tnalorum anfi ditur,

Animas HJclium non dormire poft difceflum à corpore, fedreélàà morte ad uitam «ctcrnam incoriosmigrare, SCillicdcum.eiuscjj filiumin gaudio cœlefti ineft'abili laudare 6^ prsedicare* Caput IQ.

AtiimaspJo l~^Eci»w qu:(rto dognMte Atubaptiflæ docêt, MccrW* pïlt;7cpoft°'^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘^oncionAtores tradant,atwnASßdelitimß*

difcefliim à éta à morte in coelos ad uitam aternAm tranßre. Et MtlO' ÇPtpot«- lyanc a/fèrunt, quad aiümlt;e ad extremum ufque diei» dormianc E-ft aüt iUis boe dogma comune cü nönuÜis qui

' ’ nabapt. eße nolunt, tarnen anintii dormire[ommunt- W annes, uigeftinui [ecundM huius nominii,Pontifex [uit olù» inhac [ententia,animus Àeorpore [cparatM nonuideredt-uw ad extremum ufquc diem : [ed ad reuocationem adaâut eft, Quidam nullam[omni mentionemfacium, arbitrantuf autem fideliim animai propter^uofdam defedhu igmdiu expurgarioportere,in quo 'meffabilia tormentapatiainur-Sedftriptura: ftmplexftdei noftrie confeßio, meliui nts de animabui fidelium feparatis a corpore iudicare docent: ttempe ipfoi reilà à morte''eorporea in eternam tiitaiu tranftre: queinadmodtim anima; 'mftdelium coiifefliitt ad tartaraprieeipitantur. üequehicarticului leuiimomcti'^ ' tl exiftmari debet ,[cd potiui diligenter ab omnibus Cbri-Hianis expendendus eft , çy mente [eruandiu . Continet nanque ftmuftimam noftram ft em, twque in periculis ton* folationem çrgaudium haberepoterit is qui in hoe dogmi te non bene cr [olide inftruólui eft. Ex ^«o perfticue ap-paret,qu4m meptidoäores fint ifti AnAbaptifttrum anti* (lites,

in Enangelio no indiui inftru^ fnnt,ciu2m ut de fi iKteiitumAriim dubitenr, zr alios dubitaredoceant: loqui’t nw.r autem de iUis gui hoe dogma tenent.

Magna e^uidem imperitia eß Anabaptiflarum, qui ani Animai n« ! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ea tribiiunt, qu£ tarnen in ilUs locum habere )ton pof^°’^quot;'quot;*’

ßntyUeluti eßfomnus. Animæ cnim indiitte onerofa hac zy ^^»aaa carne non dormiunty cy quomodo dormirent ab hac bberato! zy feparatie it corpore, ey proinde etiam liberio~ ^^!?Pretcrea niß plane rudes imperitique ejJcntjnoJJent a»

ßatim atque à deo condite funt, eßeßirittis immor« ^“Its.eternoSjqui ßtnt in perpétua abtione,ideóquc non do r

quare etiam longe aliam quietem habere,quàm ßt ßoa ^nus,qui corporis quies efl. Verum adducunt quedam ßeri ptiirarum teflmonia, ueluti quod flribitur inAäisD. Ste= AS.r. pbanum lapidatum à ludeis, cum donunum inuocaßet, ob^ lt;lor)tt(uiße:cr quod à D. Paulo flnibitur ad Theflalonicen-

1 No/iw autem uos in ignorantia uerfari ,fratrcs, quod eos attinet qui obdormierüt, ut ne doleatis,quemadmod!{ CT cifferi quiffem non habcnt,amp;'c . Sed illis miponit quod ^nime tribuunt ea que proprie funt corporis, neque ob^ feruant quàd feripture mortem corpoream fomnum, ey ^^idormircdicunt. ttaquequum Lucas Stephanum ob= Quart qui dortniuiße dicit, idem eflacß diceretßpfum mortuum ef- jjcy„“ur“’ ff. ItemgwttTM Paulus ait: Nolim uosin ignorantia uer^'obaotmire fri, quod ad eos attinet qui obdormierunt : nihil aliud ß^ P^ificat, quàm fe hec illisßgnifleare de ijs qui mortui funt. Morte autem ( quod omnes norunt ) anime tantum fepa* tanturi corpore, atq; ita corpus uita priuatur, anisna au~ tem nianet,nec moritur ac périt, fed folum corpus moritur.

Quia autem corpora ße refurrcihonis fepeliuntur, çy quamuis corrumpuntur,ey in terram, ex qua initio defum pta funt,redcunt, turnen die nouiflimorefurgent,ideo flri-

fttura nurtem fomnum, cr mori dormire appellat. Quellt* ttdnwdü etiint, qui obdornüunt ,fomno abfoluto denuofur* gunt zr laborant: ita etiam tnortHi,cum ternünui confitu-tuf aduenerit, in fua carne refurgent ey uiuent. Hatte au* tem interpretationem nSnosipfi confinxmut, fed è iierbi dei defumpßtnut. Etenim Ioannis capite undccimo ftcfcri* 1)itur : lefus autem ait difcipulis ßtis, Lazarus amicus nC' ßer dormit : fed proßcifcor ut à fomno excitem euan. Ditct-runt ergo dtfeipuli eius:Domitte,fi dormit feruabitur. bi* dit autem Euangelifli, Dixerat autem lefus de morte e^ ius: iUiuero putauerunt quod de dormitione fomni dice* ret. Tunc ergo lefus dicit eis aperte: Lazarus mortutU cß. Pauli duoque tcftimoma hue faciunt, quiitafcribit: «.Cer.v. Quad ft Chriflus non cß fufeitatus, inanis eß fides ue-

ßra : adhueeßis in peccatis ueßris. Nempe CT qui dormierunt in Chrißo,perierunt. Hunc autem Chriflm fufeitatus eß ex mortuis, primitiv eorum qui obdomùe* runt,çyc. Etpaulopoil: t^onomnesquidem obdortiùe* ntus, fedomnes mittabimur. uiomento çyiâu oculi, ad ultimam tubam ( canet enim ) ey mortui refußitabuittiir Wcorrupti, ey nos imtnutabimur. Idemq^ apoßolusad' hue apertius ad Theßalonicenfes feribit, bis uerbis, Haut ficredimus quod lefus mortuus eß er refurrexit : itaetH am deus, eos qui obdorntierunt in lefu, adducetcusneo. Kequis uerohtecde animabus intelligere poßit,quaßil' le obdormierint, additur: Hoc en'im uobis dicimusuer* bis domini, quod nos uiui, qui reliquierimus madueiitit domini, non prieueniemus eos qui obdormierint.

ipfe dominus cum bortationis clamore (y uoeearchageli ac tuba dei defeendet de coelo: (y qui mortui fuerint in Chri ßo (ecce quofiMm antea dixerit oodormiui^e i« Chriflo cf quomodo uiui nonprieuettiant mortuos)rejurgent primim,

LIBER Q_yARTV5, 149 nos uiui, ^ui reliqui erimus, rapiemur ßmul cü cis occurjum domini in acrtcet itafeinper cum do-

prtccipua rätione An^^baptißn■u'm,w^m reU» n ^‘lt;»1 füllt [cues çy inßrmlt;e, ut nidU confittatione opus feainfi^'* i^^lt;iiit,deinceps noftram feittentium confirïHAbo,çy prO' ‘quot;“f« ^•’°^eflinwnijs facrarum liter ar um, animcis fidel tum re=

»lorte in cœlos ad uitam aterriAni tranfire,zy illic con ^gê^ti.Primo autein loco, confirmandi caufa, adduco coit fimphcem noftrlt;e fidei.feu Symbolum, quad apos ' ^itni nominatur:m co cniin confitcmur,nos crcdere re^ Vonem peccatorum,refurreäionem carnis,cr uitam cC^

Salute nihil nifi pcccatum impcdirc potcß:, er not IPoliatos uita dcgaudio,ietcrnie damnationi addicere. Q^o ^^^uutent fideles àpeccato funtimmunes, (.conßtcnutr ^^,credere nos retnißionem peccatorum,hoc eü,cumfol er fatisßciendo non efiemus, deu id ex gratia fiia no morte zy fanguineFilq fui pricftitiffe, ut iam fideles i P^^Cito immunes fiitt,)ideo uitam leternamconfifiim j ^f^^adipifiuntur. Anima mtnq; ex hac uita in ictemMn ^'ftiittcorpus uero fcpelitur, corrumpitiir, zy 'm terrant ^^conuertitur,fedomnipotentiadeinouißimo diere* itatur,er confirme fitgloriofi) corpori Chrifti, itaque ^‘■‘/iwiMtotawj/jowtt'new animacy corporeferuatumiri.

Latroni enim dixit, llodie mectiM eris in Paradifo, Xîôrmü quot;nbsp;dubie ut fruaturgaudijs,non autem ut tanqua in fom=^ ^^‘^deabfq-omnifenfudormiat. Deinde bis uerbis uitam Pijt:Pater,intuM manuscömendo jßiritummetvm.Ciuin^ Lu«»i. rtifiin antea difeipulisprædixit, multas habitationes effe in io*n.i . owö Patris fui, fe autem tnort^uaprlt;eccdere, ut Ulis locS Plt;irct,fed rediturum ut ipfos ajjumat ad fcipfum,ut ubi ipfe

fit,etiamälifint, CumigituraiiÓM chrißt non dormierit, nos autem uitam eo modo, quo Chriflus, acccpturi anim£ quoq; noflrg uiucnt, nee ufquam dormient, nifi iwi . . Chrißuf,et^es quam in ipßimhabemus,ßUat, No» auteiii finit nos Chrißu,s,ßed ellnoßra uita-Docet hoc etiam Rom.8. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;liheri,ergo ZX hieredes:b£redes quidcm d(igt;

cohteredes aute Chrißi, Ciÿpdfi Chrißi eobceredes ftimtKi bauddubiefliüimlt;lmoyte abßq; uHamora hareditatcinui^^ tie adibimui,quemadnwdum ey' ipfe adijt. (Xuod uero aWi Coiofj. apoßclusait.'VitaueHraabßonditaellcum Cbrißoinih'O' quando Chrißus uitaillanoßra pateßüusßerit, tuiiKf uos cum eo declarabiminiglorioß:non adimithis uerbis tii' tarn er gaudium Ulis qui mortuifunt,ßed docet tempotei»* dicq Cf ingentisgloria Chrißi, corpus ncßrumgloriofr^ ßre:quare iUud quotidie à nobis occidendum eße, ne(p g“*!* diabuiusmundi anteßrendaejjelabori quemßdelesßbei unt in domanda et occidenda fua carne,quandoquidcgt;n minus tempore gloria bac omnia copiofe rependere, multis modis recreare poteß.

füafcri°«lt;! i^inltapraterea tnßgniateflimoniaextant.qitadüceid rae de cîrti* fidclium unimM reäd à morte corporea in atermW «Udinefaiue tranßre.Chrißus in Euangelio ait: tion enimmißt deusp^ iorum™ ui“ nbsp;nbsp;nbsp;ß^tm in mundmn, ut condemnet mundum : fed tit

fideles fue« fMr mundus per eum. Qui credit in eum,non condemnätttf-Joan.j. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;credit, iam condemnatus eH : quia non credit

bis,qui credit in me,habet uitam aternAtn. Sicut mißt nK uens itte Pater, er ego uiuo per Patrem : ita er qm me,uiuet ipfe quoq; per me. Et adhuc apertius: Egofumre‘ furreflio er uita: qui credit in me, etiamß mortuus ßerd, uiuet. Etomnisquiuiuitercreditin me, non morieturilt;t aternum, E» quam aperte ait, Qui credit in me,eMnli ■ mortintt

Utortuw filer it, uiuet. Kori no impedit uitam iUiui. Corpiu moritur,a»itfM uiuit.Vita autem bac non patitur font

»wt.Corpm uero tandem etiamipfum refufcitabitur ,ut ««(»M rt corpus fiinul in £ternü uiuaitt,etgaudiofruantur.

Sed contra b£cfcripturarum teflimonia diciturànon^ ’^^is,probari Ulis animant uiâuram, i}uod new neget, nS «ntë probari aninMm ßtüim à morte uiuere, neq; dormire, '^tmpusucro quod eù à morte ad extremum ufj; iudiciü, adeo longu effe, ut deum accufare poßimus quafîpro=t

ut anni mille, et mille anni ut dies utws. His reßfonde^ quot;‘‘ityCr quierimus, an non illis dominus aperte fatis locutus ^‘^eatur,quando fidelem uitam habere ait, et' modum fir...

oftendit quomodo habeat, nempe, etiamfi mortuus i^^itiAnnonaudiunter animaduertunt, morte non im» pedire uitam anirntefAninu enim uiuit, etiamfi homo cor* pote moriatur,ideo etiam ftitim à morte corporis uiuit. Ve tomaiunt fomnumuit£ nihil adimere. Sed qu£ro ab illis, ‘quot;f biprefentiuitaexifiimurenthunc uere er beate etiam ^''gt;ore,qui omne tempus £tatis fu£ dormir ct^ Quomodo er ^°lt;‘fferunt,fomnum uit£ aninuiriim nihil adimere^

Cam uero Petrus de mille annis loquitur, qui tanquam jvniie anni oies anus fint coram deo : docet, etiamfi dominus non fifii= ’P“ ^tad uindicandum, tarnen ipfiim nihilominus fuo tempore oenturum ad iudicandumtpraterea odijfe maiwm,er id fuo Compare uindicaturû : quare malos non debere exiftimare, f «% ideo, quod uindidiam ^ffrrat,app»robare ipforum ma,^ liiiatn.er ipfos impunitos dimiffurum, neque uettturum ut l‘iosliberet,er e4pr£lktqu£ eis poüicitus efi: deumenint ’ ion eodem modo quo homines tempora fupputare. Addit tnim apofhlus, Non tardai dominus, qui promifit, ut nona 11^ tarditatem hanc effe ducunt, fed potions efi ergo noSf

ADVERSVS A N ABAFT, ere. C^uamobrmucrbd Petri non aliodetor^uend^ff“quot;^' ne^ Slii aliter utendüeft ^udm ipfrapoßolus ediociui breuiomnis fj^esnobisperiret. Qwniamßi^'^^ eptione falutis miße anm e^ent ut dies unus annis dilata diceretur t ipjam uno tantum die dilatant cj]^; ^uem tandem cxitü fpes noflra habitura efjet, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;

dem centum dies ejjent centum annorum miUiaiUuinf'^^ iuauditte ZT abßtrdlt;e ^Uiefliones fidem inßrmamß‘^i'‘'^’ itecjue guicejuam earn confirmant. Cum igiturdeuffah^^^^ tmimarum non difiulerit, tjuemadmodum corporunt repquot; reäionem ad extremum ußfue diem ^fed ßmpliciter dicät, -Qiti credit in me, non morietur in lt;eternum : iure credifgt;^ । fideles animos ipßorum flitim à morteuiuere.

» QäP autem euidentius apparcat, expreßts indul’d^ sm.f.txpS^ Chrifii probari^animas fiótim à morte in «awwr. er £ternam uitam tranßre : age, Chrißi uerba audia^ hac de re,que Ioa.s.extant:Amen amen dico uobis,lt;inifr'^ tnonem meum audit, er credit ei qui mißt me, habet hiWquot;' acternam, er in iu^ium non ueniet, fed trat^uit i nietig in «lïdTO. Clÿid quafo deßderari poteil in euidentibm hl!

perfßicuis Chrißi uerbisf An autem hlt;ec clara uob^,nn uero obfeura uidentur Anabaptifiæ^ An non obferuatii do^ tninum dixiffe, Habet uitam leternam, er in iudicium ueniet, fed tranßuit à morte in uitam : an non hoc idem A atq; flatim 4 morte, cum quis ammam ejßarit, »i cxlos jeenderef Quarefirmißimum tefitmoniumhabeinUf,agt;ii^ mof fidelium fiatim à morte in cœlos er ^ternamuitatit tranßre.

Cht nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vfruftftf»«« propter meticulofos et ßmpUces hoiitinth

^onfolationem erconfirmattonemßdeliuin,p‘tliiigt; daun« nbsp;nbsp;nbsp;copioßuf esquot; diligentius explicabo fententiam hanc domV!

ç‘^lt;^‘nunuduerterent, diumam^loriam çr honorentfibi ^'’lt;t‘cauit,^uod dcofit iegMlis,eiii[dem nAturte cr potens ^^Sic enim EuHgelifta firibit^Propterea ergo niA^ qu£‘)‘

H(ic lMdlt;forlt;wM offèiifione comotui dominai, copiofe et •'^^^‘ifdemôflrat, fe patrilt;equalemejje,uerum,unicam,ui* *quot;‘*’1. aternumq; deum cfie unà cim ip/o Mer alias ueref etiatn hac utitur, Diuin^ uirtuti h£c operatiopro fj'^eonuenit,ut uiuificet,^ in uita confiruet : Ego autem Christ dl ^xitÇbriflus'gt;peculiariter uiuifico, ey conferuohomi^ Uci^acîn* 1 uita: ideoq:, diuina potentia cr efficadtatepr£ditus ui» confer /“’’’iCr uerus etiam uiuensq^ deus fum Se autem conferuas “**• uiuificare homines fie probat.-tiomines anima cr for

P°’'e confiant,utraq; auté hac ÇT uiuifico, cr in uita, eai^ *^^'^na,eonfieruo:itaq; nbsp;nbsp;uitam do atq; conferuo, edT idea

Kfrw deus fum. Nam homine moriente cum animafepara» corpore,Chrifiusanimam à morte conferuatjCr fua xictute cr potentia efficit ut in aterniim uiuat.Corpus ue* ^^c/tiod niortuum ZSquot; fepultum efi, imô computruit, Chri^ iw i morte refufcitat, zr anima rurfus coniungit, zrfie comment totum uita atema donat: ideoq; hominem uiuifia cr in uita conferuat, nbsp;nbsp;nbsp;idcirco uerus uiuensci- deus

^'cimum autë dominus de anima uita, çrpoftea demum De uîw anl «cuitacorporis feu refurredione mortuorum loquilur: ue ego de refurredione nibilhoc loco dicam, fed tantum

«c anima uita. Vitam igitur anima fuperiori fententia dot ^''quot;^tamadmirandarationedocet,utfimul Euangelium Cr totum nojîra falutis negotium comprehcndat:cr idcir^

animo infculpant, ZSquot; femper uera ßde cum laudectgfi tiarum aäione meditentur.'Vt autem caqu£domitiui diiÜi^ rui crat dc anima uita,maioremßdcm cr authoritatc/it berent, neq- dubitationilociu effet, agrauißnna ueritatif obteftatioiie catifamproponere imeipit, er ait, Amen amen dico uobii. Merito equidem domino credendüefi turn ci«’^ abfq^ uüaobteflationeueritatis quiequam dicit,fed ma^ii certe iUi credenäum efl tanta obteftatione addiUgt; qua non femel, fed iteru/m Amenrepetit. Quarequieqgt;^^f tnundut uel Satan cumfuis contradicat, certum ttobiitHt debet,omnia qua hoe loco à domino diilafunt, effe certißf mam er perpetuam ueritatem,qu!e co; non jÀüat qui iSip* dunt.Primumucro utaudiamusrequiritur.

diendum eft f Qui audierit fermonem meum, inquit nui.Sermonemaudire oportet, fednon quemuii,ueruf^'!* flifermonem:mquitenim. Quimeum fermonemaudietii-meum inquit,non aliorum fermonem aut dodrinam. rum efl quod requiritur,fides:ncmpe, ut huic, quod audit“ erexfermone acquafl ore Chrifli pradicatume^f df’ habeatur:inquitenim,'E.tquicrediderit ei qui me mift^ Compledlitur autem his quoq; fummam uerlt;e fidei, puequodita expreffe miflionit mentioncmflcittelltiu^ hac fententia horum uerborum,ex uerbês Chrifli difleiiflf er firmiter credendum effe, deumpatrem nobis propM ac no^riem patrem effe, ac nobts bene ueüe, idcod; a^ tmflffefiliumfuum,uteius interceflionediuina ipfli^^ iy tiafatüsfleret pro peccatis noftris, acnos fanguinefP^ ablueremur : imo ut propter Chriflum noflra peccata“‘’^^ bis non imputarentur,iuflitia autem eius imputaretur, atf nos fide fier emus haredcs omnium bonorum Chriftu Fid« u!ui- etiam uita aterna. Sequitur enim tertio loco fluflus,uif

liber CLVARTVS. Ifl j'^'Wabebitjfcd liabet:clud locutione certitudo etirunt regt; ‘^»‘^claratur, fide apprehcndimus. Incipiunt au* ‘‘»t fideles in pnefeiui uita ffiiritualiter uiuere ex pane ui* ylwni comederiint.'cr Chrifîiii bt ipfîs, ac ipfi in Chri^b

poH banc uUam fiuftranturÿfied conficquuntur '“^‘tneternAm.-ficuti Paulus docct Galat, loannes in^: ^f“^)Vitamietcrna,tn dédit nobis deus: er htec uitam fillo fil. Q^t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t filiunt, habet uitam : qui non habet filiH

‘‘ftuitani non habet,i.loan ;. Ex fcw autem manififie appa* ^^fiChrifiam ejje ueram ani}n£ uitam. ^am ipfe panis eil quij'quis eum ederit, uiuet Animic autein fideles eusn aut recipium per fidemfideoq^ er bt præfieiKi uita bt uiuuiit, er hinc difcejjcrint, bt eodem uiuunf •’’ftfrnw».

QZJrfrto loco in uerbis domini dilucide explicatur, quo'- Ammx lU ^lt;^0 fidelium amn.e uitam habeaitt, an diupoH aut Ihtim nbsp;nbsp;nbsp;“°quot;quot;

in «itdw. D«o autë his uerbis dicit dominus : primum Won non uenturum bt iudicium,hoc eft,non aceufiandum *^iudicio,{juod Paulus quoq; docet,qui ait, Q^is aceufiabit Roa.s. flfibs deii Deus eil qui iufiificat : quis efi qui condemneti abfiflus efiquimortuusefi,imóueroquietiant cxcitatus ™ : qui etiam eA ad dexteram dei, quipoflulat pro nobis, ^arectimfideles propter Chrifli intercefiionem nonpofi fint ad tribunAl dei aceufitri, liberi fimt à iudicio, ut non in ludicium ueniant, multo minus uero damnAbuntur er addi fnttur fupplicio.'ita^ penitus in iudicium non ueniunt,ne* qlt;*fullampcenAm ,fitpplicium, aut tormentumpatiuntur. Alterüin hb uerbis eji quod ait, Tranfiuit à morte in uita. ^ibus uerbis apertifiime teftatur, animas Jlatm à morte «! eerlos er gaudium recipi,ut cum primum(ut dicitur)ani

ADVERSVS ANABAPT» tmrte ,fcilicet corpora, tranfjuit 'm uitam £ternàin, autcin is dixit, cjtii idta eA, uitam dat. Qut^ . contradiccre poKrit.^ Dcmdc adeo aperte düuctde tur,ut nuSa prteterea 'mterpretatione oput f!t.Atlt;l; boettP) do Chriflui fidcUum animof etiam 'in ipja morte in uM eoü feritat,cr eas beatae ßeit^ideo^j eR ueruf uiuens^; dtut-Exenipia Manififliim hoe or apertum teßimonium, afuiuilflgt;i^ ftaiîîuà^''* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ueram falutein fiatim à morte conßcqui, cößrmAiit «f *

morte æter (fforw)« aliquotdà mortes çy teßimottia. Latronisenigt;it‘gt;’^ nam feiici» ^ qtti ^ruce mortuui eH ,}bt'm à morte tranfîuit in ui^ R.-urifmt. tam, qtiemadmodum lüiChrißus m cruce promijerß^'' Lucx if. uerbis,Amë dico tibi,hodie mecum erii in Paradifo.Sind^ ter beatus Stephaituf,cum ab hoßibusßsis morte datnftatut eß'etfCcclum uidit apertum, ZT Chrißum ßantem 4 de xtrif dei:undefirmaßie conceptafie quoq; poß morte iHue uen^^ turum,ctmi lapidaretur,clamabat,P)omine tefiu ,ßßip‘’]}‘ Phiiip.i. rieum meum. Et Paulus,Mihi eniin Cait)uiucre Chrißus eji, crmori lucrum : (y defîdero dißblui ,creßß cum Chrifio^ Si quis ucro exißimatexfîngularibushis exemplisidbiligt;f uniuerßumßatui poße, expendat id quod Paulus aperte amp;nbsp;uniuerße dixit,Scimus quâdo terrena domus noßra defirui-tur,hoc eßeum morimur,nos habituros eßv À domino do^^ mum non manußdtam, ßedleternam in cœlis. \tem quodidt Htbt.ii. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hebratos apertis uerbis docet,animosfidelium poflnot

tem congregandas in ciuitatem dei uiui, ad innumerabiliit angclorum conuentum, ty concionem primogenitornnt, qui conßeripti ßunt in ceelis,e^ iudicem uniuerßorum de um, Anim« nbsp;nbsp;çzßgt;iritus iufloruw perfiélorum, (y' ad noui Teflamenti

mortuora nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;leßum Chrißum.

»ncoelisl- „ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. gt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, ; r •/). nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. ra.

pud dcum Prieterea in reuelatione te/u Chrißi per angelum F» gaudio amp;nbsp;D.Iodnni apoßolo, extant manißeßa er aperta teßimoniii ßalutis animetrti. Videt eniin animas eoriun ^td

liber QJV a R T V s. IfJ î“i propter uerbivm dei occifî (iieratit ,fubaltt(ri clatnat^a

«fi dominü, (ex quo apparet cm non dormi]jje) ÇT audit ^‘^ gt;'eß)onfum accipere à domino ut quiefeant. Deijfdent pnttbu^ deinde feribitur: ïdeo [une ante thromem dei, cr l'^niuitt ei die acnoâe'm templo eiui : cr ^ui mfidet thro= '‘^•bibitut fuper illos.Non efurieitt ampliiK^iKq; ßtieM ant

neq; in cos mcidetfol,neq; uUusleftns. duoniam ag=t S^tii 'm medio throni eft,pafcet eos, nbsp;nbsp;deducet ad uiuos

aquarum : eSquot; abfier/urus efl deus omnem UchrymÜ “^oculis eorü. No poffumpraterire hoc loco qu'm mentios ßciäreueldtionis, qu£ i^-.cap.Apoc.defcribiturt ^““'‘doquidemfîngulariter noftro mflituto deferuit. Audit

loannes uocem è coeîo dicentem: Beati poflhac mor^ in domino(boc e^,'m uera m dominu/mfide) moriun

Clare autem h£c uox è coclo nos doeet,animasfi* flatim à morte ßlicitate frui, cr ab omni labore Ü* ^^«ri,uthauddubiegaudeant zx celebrent deurn.crc. ^re ex omnibus his folide apparet, tam abefje ut animiS fidfbum dormiant,utpotius m jummis cœleftibusq; gaudijs ^xifltent J ©“ bis 'mcjpabiliter recreentur, ac deumpatrem ^“»ißlio laudent cr celebrent.Hac autem de re qutedam fu pt ‘iiib.i.cap.y .fcripfîmiis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Morwi b#

üisautem non aduerfantur uerba'Ezechiie, quiinfuoi^^Ja^'aat stntico ita loquiiunfAors non laudabit te,neqi qui defeen^ te.

m Ltcum feu ßueam (qui moriuntur ) celebrabunt ueri katern tuam,cre. Neq; etia illud quod in Pfalmif feribitur, ^on mortui laudabunt te domine. Ezechias enim petit fibi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

ndani 4 domino prorogar^zy liberari à morte, zy promit idfe bac de caufa deo gratias ailurum, zx eum celebratu=‘ ttimfi uiuat, quod non poßit freere fi mortuus ac fepultus ßerit.Itaq^ de ea laude zrgratiarumailione loquitur, qu£

t(bhontinibui 'muitdpricfentifit.A.itcnim: viui,^uiiiiw(gt; hi inguain pr£dicMt te, qucmadmodum et ego hodiejid»-ïntereanon negatanimdi mortuorumdeo inthronoipfi^ nouas laudes caaere: quemadmodum in reuelatione Chrißgt; loatini apparuitfCr plures fcripturarum loei teflantur.

Quamobrê cum hæc ita fint, jßero me rurfus in hoe dogmate, nofiram doitrinam ita fcripturarum te/lntioniß dcmotiflralfe,utoinnes non modo animo cernere,fed manu tangere poßint, Anabaptiflas 'miuria ab ecclefia no‘ fira fcceßilfe,ob hanc caufam, quod non reile doceainu^^^^ Jlatuanimarumpoji feparationem à corpore, imóaperit dicimiis,nofiram doótrinam de hoe i4.dogmate,hoc eß, tlt file fidclium,cr de certitudine falutis animarum eorwnqt^ in ßde mortui funt,fic uerbo dei confirmatdm,et ita nccef fariam effe qu£fide recipiatur,ut Anabaptift£ damnum i-nimarum ßilurifint, nifi nojiram doUrmam recepcrint,(t ea qu£ Chrifluf credenda docuit de animartvm fideliumfi' lute,crediderint. Hortamur igitur eos,ut fu£ falutis ratione habita, inuiam ueritatisredeant, zr grauë acperniciofum fuumerrorem er pertinaciamabijciant. Largiaturhoci' lis deus.Cui laudes et gratias ago.quod mihifuain^utiam concefferit, ut depotißimis dogmatibus uer£ religionis d quarto hoc libro fcriberem,qu£Jfero £dificationi Cf

folationifidelium utiliafire. Itaq-, nunc ipfo duce Cf authore, quintum librum de tnagi' ftratu ordiemur.

Magiftratiim liomini in bonum à deo tum efle,8i deum per ipfum agerentem obtempe randii efle magiftratui: SC in ecclefia Chrifti ma» giftratum neceßarifi cfl'e,ac Chriftianos,qui fern per crucem expédiant,magiftratus auxilio et dcx fenfione abfep culpa Si uitio uti pofle, Cap. i.

N T E R e’rf dognwfrf (JKlt;e PMAbdptift£ ut ui^ oe iVtagJ» reprchendunt,cr i no uratu.an K«haéknU'Srefùtlt;itdßiernntito,cap.3.libri, adhuc relhnt,gu£ ad magifiratttm omnia tnbuät mj» pnmen{,qu£ AnAbaptiftte nobis ut ßlfa,mida zx crronca obijeiunt, idq; pra:cipue in himcßmm.ut oßtndaittfe ii{= fi‘iScai{fiishabui]Jefu£defiä‘ioni'S inoflraeccleßa. Quo^ ’’Min en'm de mlt;igiflratu(,ita ipß aiunt)non refle docetnuSi eccleßte noflrte fidunt definßoni er auxtlio magiflra^ iiis,non funt uerlt;e eccleß£,er ideo iure ab ea feceduitt. Seil fgo ex aduerfo teflimonijs diuiniue rbi probabo,nos mom» ^biu bis otüo dog^tibus, quie iüi de l^agißratu nobis ob» ïjciunt,reéle fentire er docere, er ideo eccleßam noflrant

decaufa non cjfeuitandam, er idcirco etiam AnAbapti fits rttrfus non habere iuflam defiéiionis caufam, quamob» tein eos merito ad noßras ueras eccleßas rcuerti debere. ^rimum autem dogma de Magiflratu ita proponunC : Con^ cionatores ninùtim tribuere magißratui, cuius tarnen nuHui fit ufus inter Chrißianos.quippe qui femper expeäent ali» quid aduerß.Tria autem bis uerbis copleiluntur. 1. Co« cionatores nimium tribuere magißratui, a. Chrißianos , non Opus habere magiflratu, 3. ideo quad tantu ßbi pa»

tiendünouerint.Primum itaq; çr ante omiiMexpoitenilini^ efi,quidnAm nos nusgiftratui tribuamus : neinpc,nihil aliial ,1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id quod facris liter is pojjumus probare non niittiui^

Summî fa- DocoKJ« autent,magiflratû i deo inftitutum e^fe in nxde nu* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;humanigeneristcT deit nune quoque nugifii'il^

I gifaatu. nbsp;nbsp;tus ordinare,ut inter homines pax,iuflitia nbsp;nbsp;honefliis

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pagetur i:^ conferuetiir : imo deumper magißratü frot *quot;

hueuitaiuuare,^:^ beneßeijs afficere: waIis auteinobßfi';“, re,et eos punire. H£c autein ßdeles ac fanA ratione preüi^ homines agnojciit, zy deo propter heec beneficia gratifuntgt; magifiratui uero obtempérant, eos pro bencfiiamp;ribus amp;nbsp;fidclibus dei minifiris agnofcunt,uenerantur ey amain,ho* norem fludiofe Ulis exhibent, er quecunq^ preeterea bonit iUis pre flare poflunt, fideliter etia omnia pre flant C uunt que mAgiflratni debentur. Hec igitnr fiainma eß nfl flre doilr'me de l^agiftratu, cui nonplus tribuimus oportet.-quemadmodüpoflea ex ficripturis confirmabimu^'-arbitrainur autecuiuis apparcre, omnes eosquimAgifl'‘^ tuifeopponunt or eum impugnant, ordiuAtioni diuimt ß opponcre,crpublicaintranquillitatê erpacem,iußitio''^ ac boneflatem, quantum in ipfis e^l, impedire euertttt'

V)eus ipfe initio reges, principes, er ntAgißratus inßi^ «x™eo. nbsp;nbsp;tuit,eos gubernauit er conferuauit : ficut aperte docet So*

hxoj.is. fephihifloria in primo libro NSofis. letbro iAadianita,ofl fapientißimus, cui uix fimilis inter Gentes extitit, USoßIquot;! gulari miniilro dei cößuluit,ut indices eligat, er fenatußs* iudicum conßliiim 'inflituat,in quo omnes controuerfie po' pulidijudicentur.tlioßes autem itade hoc injlitutoloquitsif Deut.r.er gt;6 capite,utßicileapparent, deihocinflitutui^ ffifl gt;nbsp;CT iMdtctM«» hoe, eße dei iudiciü. Preterea deus ipß nonti'^

itit ut reéte indice ut, non accipiant dotu,, necfue refpiciant pf^Ponuficjuarecum heec demßciat,nos quoep non nimium ^‘buiinm magiflratui, cum ea docemm quæjupra commet ^riui. lofaphdtm ptnilm rex iu indices aüoquitur: v ide^ ^^qwdßcitttis.Uonenimhominis exercetis indicium,fed ^(fuuni.-ipß enim uobifcum eß:. Sit igitnr timor domim uo=: bilciim, cduete diligentiam adhibete, No enim e^ apud '^^’’tiitumdeum noSlrum iniquité, neque perfonnrum re^i ff^iHuSjaut munerum acceptio,!. Chron.i^.Sdnitus dutem ^tesDaniel,nontdntum monarchic d deo ejje ,çy'abco Dan.r.*. ’^jlitniergubernario{lendit,fed etiam dddit :Ldudctur

domini d fecnlo in ßculum, cuius eH omnis fapieiii’ potentid.Mutât tempora nbsp;nbsp;occa/tones: reges infti^

^dmobremomnespopulicultiorescf fapientes(cm' Sempera-dliqnos magiArdtus hdbuerunt,etiam ipfepopulns dei: ft? nuitc quoque prudentiores populi fuos habent magiflra tun«. gt;nbsp;amp;nbsp;eodcm modo ad extremum nfque diemfict. ojtim

nuUo tempore Jfraeliticus populus adeo mi(er or aj^' l‘^lt;^us ßit atq^oR Sam(bnis mortem,cum nullus 'm ffraele ludicS 17.

e(jet,((edunu(qui('q; fuo arbitrio uineret. Tum jf ca'’' ^gt;^tinrdpinte,feditiones,bella,cædesfiebant,cy’mifcrip(o= ’(fiw flatus erat. Alqs etia temporibus magni tumultus orti fllt;W,cum impif magiftratus oficiZ fuZ, ad quod a deo erant ^ocati, negligenter adminiftrarunt. Sed impcrantibus pijs ^i^auibus hominibus, quales fuerZt Iofaphdtus,Ezcchi:iS, l^ß‘is,dc alij pü principes, filix quoque cy tranquillus ßit ftutuspopuli {fraelitici, id quod prolixe docent çy conßr^ tnant (dcrte literie,

autem hoc loco migiftratus o' fubditiagnofcânt, wagüîra'a Doum qui ciint hominibu-i per media agit,uti magiftr^dbin tstequnur. tanquam inftrumentis o medqs,MexequaturuoliwtatefH O' iudicia fua inter homines. Si populo alicui beneßcerc uoluerit dominus^dat ilUs bonos etpios magijlratus, qui bene adminillrent,quemadmodü fà{lum e^ Dauidis, Salo^ monis o aliorum piorum pr'mcipû temporibus. Taies aa-tem magiflratus gi-atias agant deo, qui ipßs uti ad uafa ho‘ uoris uoluerit,O pétant ut omne bonum in ipßs augeat amp;nbsp;eonßrmet. Populus itcm,qui in pace oquot; tranquillitate pro^ /pere uiuit, non minus deo gratias agat, magi/lratus atiiet O ueneretur tanquaßngulares et beneßcos dei miniflroS' Sin autem deuspopulü aliquem punire uoluerit, dat iVà, 'Efaias 3 .cap.ßribit, pucros o imperitos hominesprùiei^ pcs,ucl potentes et graues hofles immittit, à quibus uajleU tur.tta üabuchodono[6rë mi(it,quem ferunliium noittiiui^gt; quoniam ipfo ufus efi adpuniendumpopulüfltuin.î^onau^ tein ideo malor um principum tyrannis exeufatur, eôquo^ deus iüispro uirga contra fuum populumutitur- Populas tiero cogitetpaenàhanc àdeo effe, quânuüis fleditioitibid) fed tantum uit£ emendatione e^ugerepoßint :ßcuti docct liber ludicum,o’ i.Sdm.7,cap.

Oiriftia« nbsp;nbsp;nbsp;Si autem Anabaptifl£ dicunt,h£c teflimonia è ueteri Tt

dcb«e°?a» defumpta ejfe,cr ideo nthil ad ipfos pertinere :jt enim concedere, ueterem populü habuiffe fuum inagtftta' tum,non autem ideo fequi magiflratum ineccleßaChrifi^, necejfarium,aut d deo inflitutum effe,ac chriflianos eo iid poflcjOc-Ptefpondemus, primum,nos fupra oflendi/fe (T probafle, ueterü eccleßam O' noflram eandem eße, ideoip nos in nouo Teflamento ucterum feriptis poße uti, O empla piorü ueteris populi pofl'e adhibere ad unamquaa^ doiirinamprobandam aut improbandam. Deinde noflram dodiritt‘igt;’f

ad Romanos apoßoltis ait,O)nnis animapote'^ Rom.trgt; l^tibus fupereminentibns fubie^ eliO. Nonenimefipote^

fcopponit poteßui,deiordtnatiom refiftit: ‘l^‘‘iMcreßßunt,ipß fibi condemnationein ßrent.Nant ^ê‘flgt;'‘!tus nonfunt terrori pro bonis operibus, fed malis. ^is Mem non timere poteßiüem^quod bonum eß ficito: et l^ts laudem ab ipfa.Deimm mimfler efl tibi in bonum. ^odßßceris quod inalum eR, time, ^on enim temereght ^‘“^ge/ktt.^sädci minifkr eA,ultor ad ira,ei qui quod moe ^neüficerit. Cluapropter neceße efifubijci, nonfolum propter irain,fed etiam propter confcientiam : Qconfcien^ iiitenim deum metuens te obtemperare iubet 'i propter hoe enim zr uebtigalia foluitis : ßquidem mimßri dei funt in quot;ncipfumincumbentes.Reddite igitur omnibus quod de-l’ePs:cui tributum debetur,tributum:cui uc£ligal,ueéhgal: enitimorem, timorem ; cui honorem, honorem, üeminein fiffo adeàßmplicem amp;' imperitum eße arbitror, qui non ehtreanimaduertatdoôirmam,quam antcabreuiter pro-^ pofnitnusjindicantes quidnam magißratui tribuamus, de^^ fnmptam eße ex uerbis Pauli, cf per ilia conßrnuri. Pau* Ins eniin aperte docet. t. f.’iagißratüeße à dco,ac deüor'' nugißratus. z. Quipoteßatifeumagißratuire* ßß^it, reßjkre deo, qui idea ipfum puniturusßt. Loquitur Mem hicc Paulus ad Chrißianos, qui in eccleßa Chrißi fnnt. }. obferuationeeßdignumquod tertio magißra* innminißrumdeinominat. 4. Docet quaremagißraa ins à deo inßitutusßtfm bonum, ad bonos tuendos de* ßndeitdos, ad coercendos nbsp;nbsp;puniendos medos. $. No»

temere iUigladium 4 Deo, hoc eß, uindiil'am poteßa^ iempuniendi datum eße. Debere enim ipfum uindiélam ddi

erga malos excqui. ideoq- deus antequain magiflratus ai Chriflianos delati ejjent, quandoq; deßnßotte Gcntilium UMgiftratuumadeccleßamtuendam ußuscß: quemadmo^ Qui nam fe dum in Paulo apparet. 6. Quoniammagißratus inbo» c'^^ooanr'quot;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;huttMuigeileris inßitutus eil,obiter oüendit, qui nam

' fepotißimuinmagiflratui opponaiit ,ne}npe qui quod mal' lü eßfaciunt, ztr tameiiimpunitießecupereiit.Bonis enim ttMgiflratus non eü oneri,quandoquidein ita uiuunt,ut non Opus fit magiftratum metuere, quin potius grati ßuit quoi d deo Ulis definfio aduerßts improbosdata fit. Itaq^Cbri' fliani in ecclefid KomanAutebantur opera magiflratuû ai fe defindendos, er tarnen nihilominus ueraeecleßaerant. Contcmplentur autë hoc loco Anabaptiflec feipfos diligöter quafi in quodäßieculoiapparebit enim cauß(,quare ße adeo uehementer magißratuiopponant. y. Docethisomni^ bus Paulus,obedire magißratui, libenter ea qu£ iüi debens n- ■ f^gt;'plt;^figt;lif^^^ßpßlt;gt;ftthfi^cct'honorare,

magiHrTti« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;obijciunt Aiiabaptißnc, Paulu loqui de Romanis

bus maior gi{iratibus,qui eius £tate imperarunt,quibus chrißianino ebedientia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;obteiiiperare potuerintiquod nos libenter cocediinus.

nißros noininet,atqi Ulis obtemperare iubeat: quomodo tau dem fideles lauda(jet,fi qui iüis t empor ibus ßdeßs in maÿ* ftratu ßiißßnt f certe hos multo magis appeUaßet miniflroS dci,iußißet eis obedire, eos timere er honorare, er ontnU qult;e tnagiflratui debentur,iüisperß}luere. Ua nanq; fideles ratiocinantur:Sitantü debetur Gentili, quanto plusdebe^ tur Chrißiano magißratuif Rtenim in fimili caußa ßc nos ratiocinariPaulusdocuit:iubensenim ßiruos chriflianos i.Tim.c. infidelibusßeu Gcntilibusßtisdominis obedire, addit: Q«i

«fro ßdeles habent dominos,ne eos deßieiant quad flatret fintßed potius infiruiant quodfidelesfint,er cgt;

Q«0(/ dutem ea cetdtc, qua hxc ctb apoßolo fuut fcripta, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J’j®quot;

'' titmddepti erdnt,non ideo faélti efi cquemudmodum K-^‘iptiftte opinatur) quod nuilus niAgiftrattis in ecclefîd ef rP°ßd,fed quid nondum tempus confiitutunt dderdt,neque f'gt;f(gt;let£ erdnt prophétie qu£ udticimMur, reges er prm» ^‘pes tn ecclefîdm uenturos, er eins defenfores er nutritif ^^fore.Pofiea tamêprophetiiehæ implet£ funt, ctmdgijirlt;t

K^nerunt in ecclefiam, hoc efi, fideles homines in magi-ecclefidfuerunt, edinq; fuo tninifierio fi^ iusidrunt.Sed rfd obedientidm reuertatnur.

^^ulusigiturfinguUri diligentia docetnMgifirdtui obe» ejfe, non tantum loco adduih ex epifiola ad Kom.

ndalijsetiainlocis.etnonünAtmquidëadTitüitafcribit: ^'^^treipfis^ut principatibus et poteftAtib.fubieevifint,ut °°^tperent, er ad omne opus bonum paratijintine de quo-nuledicant^ne fint pugnaces,fed moderati,omnem ex

quot;‘t’entes lenitatem erga omnes homines.Similiafidelitcr ad ’’’•’«iitmdocctD.PetrMi t. epifi.i.cap. Nam er ante domi^^ ^‘‘^‘Pfeniagifiratui obedire iuficrat, er ea qute iUi deben-

perfoluere: er ipfeprofeipfo ac Petro tributum feu ue^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«ï''

Sedfi Gentilibus magifirdtibus obendiendum efi, (aiunt Quatcmis ^tiabdptiflæ) tumeritferuiendumidolis. Itemfimagifira^ GEnUfito'i ‘t^ efi res ddeo bona er hone/h, quare alibi potefias tene- bediendua-i ’’■‘«'1»« nominaturf M ideo uos,A.nabaptifiæ,non ita ingra

effe oportebat, et maledicere magifiratui, cum habeatis ^S‘fitatwmqui uos no ad idololatriam cogit,fed ad ueran fideittducit. Quodfi magifiratus aliquem,uel ad idololatri» “tttiUel ad alias res à deo interdiélas, adpeccataaut flagitia telfi cogere,nota efi Petri régula,deo plus obediendum efife

AßVERSVS ANÄBAPT, docctXi^nicUs j-capite. Interca tarnen in relicfuii rebittWi ^iflratuiobtemperandumeft: quia nihilomtnusdeiinflitu^ tü ejl nMgi)lratut,etiamß inuUa Ulis défunt, qui hoc mutins admimftrât. Qwarf euferiptura mAgiftratui iiomineiitpott fhttem tenebrarü, idnonßtipfiics poteflutif ratione, Dca injlrituta et“ bona. ejt,fed propter homines tnalos tc/htem habent,necp fe benegcrunt,imc) mugis fuapotejb' te abutuntur, ©- patiunturfe régi ipiriticipe tenebrario»’ C^mobrem magiftratus femper er it bona or iußtideiof^ dinAtio,in bonum homintmt mjlituta, ideoq; oingt;ubusuttlilt; CT neceffaria.

b''*‘‘ii‘3be^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fecundo loco in fuodognMe addunt AtubapH^

*“• • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;caufam addunt,quodtantu/mfciaiKcxpeéhtndaseffeceSiti'

udrfas .Tantam enim in Chriftianis perfcchonein c/feopc''* terc,ut in nullam contentionem cum alqs ueniant, non irlt;lt;^ fcantur,ncmincm hedant/eipfos non ulcifcantur. Chrifli*^ enim huiufnodi iuftitiam perfechorem quàin ueterunßß rit.docuiffe {Aatthici capite quinto.t^os autë neganiiu,Co’^ flumpatrumiuftitiam tyquot; eius perfediionem damnAre,P tantum (utfupra docuimus) Scribas feu Deuterotat O' rifeos damnat:illi enim hypocriftm ,fcu fàdkt amp;nbsp;extern^* ftgt;ecie, perfcdhim effe iuftitiam tradebdt,nuUa inter^ eof* dis ratione habita,quale iUud effet :his ergo coittrariu

Juflitia Palt; ftus docet. Veteres autem Patres non habuerunt hanc rifaicam iuftitiam aut perfcdlionem,fed Chriftus ipforn nt' ftitia nbsp;nbsp;perfedtio fuit, queinadmodum etiam per ftdetn n»*

admodü cr noSjbonAoperaffccrunt.’neq; noftra operaint iora O' priflantiora funt ipforum operibus, nif tnaiorem o firmiorem fidem.Interea tarnen omnium ele ram cademfeinper eftiuftitiao'perfecho,0'i^‘gt;''‘.^

Ptiffinttdnwrtem ufcj; infirmité carnii refidua mAnet.tJe^; j fiiimueteribuilicuitirafciproximo,ipfumltedere,feipfam

gt;flcij'ci:ßcul: nbsp;nbsp;de nobis fcribitur:t\on uofmetipfos ulcifcen Kom.itgt;'

^ependam,dicit dominus. Qj(,onidm uero ultio deicß ab data magiftrdtui,cjui aperte magiftratum ulcifci, hoc eft, pKnire iußit, non ulti funt feipfos fideles, necj; idßcerc dc' ^lt;'itt/cd dare locum ir£, C^uando autem magiflratus ex dei ^dato ficinorofios ultus eji, et homines in fontes défendit, t«wifideles ueteres hlt;ec cumgratiarimtaihone exceperilt:

j funis uero opinio efl,Gr imagimttio leuis, quod AuAba pfifiefibi imaginAntur talem ecclefiam, ’m qua ajfeâus zg* imaginan-otnnes penitus extiniiifint.Solent autem Anabapti- tur.quaiis

1‘^libeMereainMginAri cr 'mammofuoconfingere, '“'^‘lUmfiierütjneq; extant,aut pofthac futur a funt. Nam pertinada exctecatiefifent, facile hoc ipfum 'm feipfis

^uds magifiratus mflituti funt,non pemtus extinguairu-^f*^i^fidelibus,quare non etiam apud Chriflianos magifira ^‘‘opus effeti Magiftratus autem,ut fepe monuimus,m bo=‘ ^^hontinum inftitutus ejl:homines feipfos amant natura, i‘lt;^utfua commoda,cupidi funt mult or urn bonorum:qua-''‘‘uinturiiehmc oriantur cr diffeßiones, utquifq;fua fee ^^quot;^poßit, infirmiores contra uim potcntiorum dcfengt;^

, magifiratus à deo funt mfiituti, qui 'mter homines fintarhitn çj- indices.Kis autem uiti/s, non tantum filq hu P’®* ^^J^lifiedfidcles quoc^; multifiriam laborant .Nam quo- magXa-populus dei uixerit, nbsp;nbsp;nbsp;quomodo fegefièrit, copiofe tus funt in-

I SUues poenas,qu(is Ulis deus iltflixeradCT gloriofe atq; d'efa?quot; *dgt;turaiid£ liberations cr trafitusper rubrum mare, pari

ticept ßterat,ac deunt in nwitte SinAi dudierat, Cf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

r.(bilit(rpajiiiserat,crprtetcredetiam eundemtu)bifi:if!‘ figt;iritualemcibum erpotumederate^biberat: tanxn ipje populuf non adeo jpiritualK çr tranquiUitt fiat I iàofcs de iüo diceret,KlonpoJJumfolui uofferreMulttpb' | eati cfiii À deoßcutflelle cœli:guomodo ergofohü bbor^''^ j tCjr otiM hoc ac contentiones ucftrtaferamfQui‘‘ tapi-iJliC baud dubie hiec tefiimonia de ueteri populo^'*' iudicattt, (3- arbitrantur tantam uitiofitatem non Ko populo,age conßderent primun cr apoßolicat» ont, cr uideant ^uomodo iflußß in teinporarijs ÇT reis bonis gefferit, an tamßiritualisßerit ut carueritulP , Hibus, ne^; turbos mouerit propter res externes. j Adis ßribitur,ln diebus autem iüis guu/m multipliciiti'itl^’' dißipuliyortum efl murmur Grtecorum aduerfus HebriOb guod deßieerentur in minifkrio (juotidiano uidu£ An hoc leuiculumßit, murmurare cotra. apofloloSfi^ii^r^ diflribuenda uel négligentes eßent, uel infidèles, et de uterciuuriSimiliter etiam Corinthi/ qui fideles er xos er litesmutuoshlt;tbebant,er tandem ctiam cordinßr. delibus iudicio contendebant.Plura autem huius generic ßm occurrunt inßripturis,ßdhorum ideomentiotie^P. ci,ut oflenderem, primam eccleßamfidelium non fidjfir neßiritualem et abfß uitifs,ut Anohaptiflie uoluntiijUi^ t rcfiicilecolligipotcd,nos multo minus ijfdem uitijs citef^’ prießrtim cum in eccleßa etiam zizdnia extent, CiMtri e^dem cauße, utpaulo anteßripßmus, maneant, ptopl^ nuas mAgiflratus à deo inflitutus efl, manet etiam iit ßa interChriflianos ipß ntlt;igiflratus,per que deus,cotdn‘ t Crox Cfcri ßedor.pacem er tranquillitatem inter homines eoufetK^ ßiarut im» Polb-emoAnAbaptiflteaiunt,eccleftamtantumerut^ toii'Tmijquot;i» fxpeb^re, i(leo^iwnopufhaberedefenßonetnAS‘fi^^^^

pacem procurent: adJucunt etiam nudtafcript» tejlimonia de cruce or patiétia fidelium. Verum nos roij; ante AnAbaptiflat docuimus, Chriftianos femper de=e ^^cruceni cxpeikirc,Gr fe iam Mepatientia crfidedd

'‘^ß, Sempermortificationem lefu Chrifti'm corpore cir ^‘‘Vi’reiitesnntcred tumen cum deutpacem GT trunquiüittt lurgitur^eosqi tuetur cr defetidit,non udeo ingruti etferrei funt,ut h£c dei dona non ampleHuntur, W45 equidein calamitates apoßoli er prophets in hue ui pl’^ß^funtjUerumdeUinonfemperresuduerfis iUisimmi quandoq- tranquiUiora tempor d dedit, quibus fe re~

quot;quot;Itsauxilio magißratuum ttfusefl.^ Aél.z3.cap. Romani milites Paulum armata manu Rierofolymis Cefareain

^dprafciüum deduxerunt, Sed iuxta Anabaptißarum fcn~ ^quot;ham,Paulus non fuiffet ex uera eccleßd,quoniam magigt; quidem Gentilis, auxilio ufus eß. Q^pdß Chri* i‘‘‘‘quot;lt;magijtrdtu ideo non opus habent, ut patiantur, neque ^quot;leteßui poßint,quare Paulus ecclcß£ minißro h£cpr£-ßribitt Adbortorigitur ante omnia,utfiant deprecationes, i.Tia.»^

ADVERSVÎ ANABAPt* , ordtiotus, poßuldtiones grdtiarivn ditiones pro homiinbiM:pro regibui quibufuis 'm eminentid conjtiif' tts,ut trdnguilldm quietdmuitdm degdmuf,cu oint^C^ täte honeßite. JSldin hoe bonum qt dceeptuM efl ferudtorcnojirodeo.Ciuodßbonivm or deo dceeptu^^i'j j ccc/e/irf,K fub tutela mdgißratia quietam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

tdin degere,tiimcerte AndbdptijÜcddoóiriiMdeo nonrP । ceptd:^ Pduli teftimonio ipforum rdtio confutdtur, tuntur dd demoitflrdndam,non debere m ecclefid tum cjß, ideo neinpe, ne crux 'mpedidtur fed liberu/i^ fern hdbedt;dut Pdului mdle docuit,precdri d deo,utftfß giftrdtuquictam es“ trdnquilldmuitdmdgdnuis. tein dpcrtius dici poffet, qud quod Pdulus dlibi deferid^K bit:SeruU'5 uocdtm esf ne ft tibi eure : fed etidmp ber fieri,potÜA co utere. Etenim 'mfimilicdufd bits externe fieri debet ) rdtiocind.ri poffumut : No» snAgifirdtum qui te defenddt,fcd crucem ferre oportet, confions O' eonfoldtione plenum: quodfi rndgifirdtm lia uti potes,potins eo utero. Niwn dutê AnAbdptijhe flidnistruHcos o Idpides ficient.qui caredut fenfh^’^K'’' nü pre nidlo eligd/P,fed tdmë nulum, fi d domine itnntijfif fuerit,libenterferdntiln fummdfcri^turis dduerfus ptiftds cofirmduimus, mdgiftrdtwn 4 deo homini in bottu i/nfiitutum efi'e ad pacem o tranquiUitatem ecclefie, dC i* km O necejfdriiwn ejfe, itd ut Chrifiiani, quamuis ferip^ rcs aduerfiA expeâmt,tarnen auxilio mdgifiratuum deus hdc ficultatem dct) dbfq; culpaopeccato utipoß^quot;'’

Remotio caufarum,quibus Anabaptiftxpro bant, Chriftianiim non poflemagiftiatufungü ac aperta demonftratiOjChriftianiim poffemagi ftratfi gcrerCjSi fi'de acccpta,deb£re in magiftratu manerc. Cap. 2.

NOnnuUi AnAbaptiflurum conccdiiitt nui^iftrdtum ha chrilUîo» bc/idum ejje,c2' hoc ejje necc^arium, Cbriftianos quot;Oquot; P“*’quot;'.

fl’furda funt, tarnen pracipue miror eos hoc dogma urgere 1 ^ßlaniiire,Chriftianü nonpoffemdgiftratumgerere. Nun» l’^Si/iratuf bonui efl er ex deo,quemadmodiimfuprafp probauimiii ,er ß magiftratut dei minißer efl, quare

f‘gt;^pote^gcreremagißratumf AnnenChrifiianolicet cf pbonumter rx dco effè,er dei effe miniftrumf En quo per Qax mal» fiwcid homines deducat.Valdc certe metuendum cß, Sata- nbsp;nbsp;nbsp;g qm

loBge aliud moliri fub tanta humilitatis ß^ecie, quanta ßunus no\ primo aßcöfu apparct:netnpe dißtpationem er euerßonem pofs« f“quot;-’'Wi«t publicarum, qu£ bene imßitutie er ordinM£ funt. ^^mfichrifiiam non poffunt magißratu fungi, tum ipfos ’fipublicie adminißrationem defcrcre oportebit, ßmoda ^^^ifliaiti eße uelint. Quis ergo in cortim locu fubrogabi-

Chrißianinonpoßuntfuffei, nam iUisnon licettnagi^ i^^itügercre.Itaq; in eorum locü infidèles fuccedent. Q^iid *Wfin hißnffa(luri,er quomodo res adminißraturißnt,ß eonißipoteß, ex fo priefertim quod olim à Gentibus fit h nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tarnen ex eoquod olim deus in lege, er

^‘‘biis imperium in populutn dei cömittatur. Salomon nan 'l^^^'^oucrb.s6fcribit:Eeges cum mlt;ilcagunt,abomindtia ‘J'lt;»t,iuflitia enim thronus confirmatur:er zo.cap. Boi» ƒ ‘“weitas eußodiunt regem, et roboratur bonitate thro

D nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fumpfcrintprmcipatum,gemetpopulus,

iu/î* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;terram : uir auarus deßruit eam . fJouit

a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pauperum:impius ignorât fciëtiam. Princeps

1. ‘ loenter audit uerba mendacij,omnes minißros habet int f• Rf X qui iudicat in ueritate pauperes, thronus eius in

ADVERSVS ANABAPT, atertuvmlirnMbitur. Cumprophetia (feu doilriMamp;pf^ dicatio uerbi dei) defecerit, dißipatur populm: qtd uert Jhdit legë, beatus eji. Exhd aut facile cognofci pote/i, inde fcqu(ttiir,qudndoChrifliani5 non licet re. Interim tarnen pertinetciter cotendunt Andbaptifle, licere Chriftiano gerere »Mgiftratum. Qjwd fi uera efd^' pforum fentétia,fequeretur,eos qui nüc magijiratugcriiiX’ neg; Chriftianosneg;uirosbonosejfe. Quoniam uero ip' aiunt Ethmcis amp;nbsp;tnalis hominibus non obediendü efe, tx”* nuUi magifratui obediendum effet: quandoquidem non thquot; os magijiratus agnofcunt, quàni inter quos nulli fint Cbnquot; fliani.Verum reipfa admodum abfurdivm eft,quod ab itn^quot; rijs cos rcmoucM.qui ea optime adntimftrarepo(fcnt,amp;^'^ eorum locos illos fubftituwit.qui çj- fi homines fecularil”^“ dentia pr^editi nor une ea adminiftrarc, tarnen ueritateix^^ ueram fidem odio profequnittur. An non hac ratione ref^'Xquot; blicie beiw conftitutie perturbantur, nbsp;nbsp;fides Chriftitn^ xlquot;

tróperfecutionibusexponitur.^Ciuispiorum hlt;ecleqxotx^ tno ferat, filentio prlt;etercat? Cluodfiprudentesy^^“ bas moucre condnturjtmtnifefttfeditiofifunt, eypetxxi^^'^' tores bonorum impcriorum. Si autem ex impcritia prudentes hocfaciunt, patianturfemeliusi’nftitM,gt;'t'X ' pfam diligentius expendant,perniciofum erroreintf'f ciaM-Nifi enim hocfecerint,eoruntfa(ltt nbsp;nbsp;confilia ixgt;n

Coiifutïtio nbsp;nbsp;nbsp;Verum quoniäaliquds rationes ey caufas affètnni) P

bu^ Anaba nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;arbitrantur Chriftianumnon pofte diuino ixft

pdita pro- giftratum gercre,audiamus iüas, ey expendamus atq; bint, Chri cidinus. Primum nero aiunt ,fi Chriftianimigiftf^‘*r/^ etiaapoftolorivm cetate magiftratumgeftiSf^’^J^^ iitatu fungi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Chriftianorum Icgimus apoftolorumletate

LIBER (VIN TV S. lé« contritrium hoc loco jhtuimiK. Chriftien'mi cT “Poßolorimt £tlt;tte,plures Chriftiani in nMgiftratufuerunt, ^“^nadmoclum pojka oßcndemns : quare hmc fequitur^iu'»'

^^ff'c.î^am coceffirunt Chriftanos fi poßent nu^ißrattm apoßolorü letate idfai^tiros fuiße, interim uerü eit ^‘^10 ecclepce,dc mvdtis annis poßea Chrißianos nö habuif r^’^iiüpotcßin'cm zx fumintim mipmuin,qucmadm)dMtt 1’^‘ori cap.ßripßiniiS.iJihilonünns tarnen aliclui Chrißiano tum jjtap^ißratitthabucruitt,ßcutpojleafuo tempo fofuw imperlû in Chrißiaiiorumpoteflitëperuenit. Ad nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;de principes Chrißiana fide dmplexu P'*-

^’’^»KefttKrosMteccZc/zii', neep in cd tantum ut Chrißianos ut reges zf principes qui luttent eccleßa ey ldi l^iant.Dauid de Chrißo ey ipfius regno aperte uaticindi^ .‘‘'^,^‘Pfaltno,dc hortdtur omnes principes ut fie Chrifio fub^ '^lt;^nt,credant in eum,et ei ex uerafide feruiant.Ait enim, ^,^ne reges pudenter agite:erudimini indices terrlt;e. Ser-^^^^dotniitointimore,zy exultateintremore. oficulanùni ‘»KM (hoc eßßonordte ey amate eum^ne forte iraficatur, P^eatie in uia, zrc. Hiec uerba aperte docent principes y '’’lt;tS‘figt;'atHS amplexuros fidem Chrißi.cr feruituros do tanquamreges ey principes, hoc eß,in illisofflcijs l’^ffili reges cr principes prtc/iire poßlint. LoePt hüc D4

D. Augußinus adducit, ad Bomfàciu Comité epiß. s o. ‘^ter ceteraßc feribit: Aliter enim fi’mit quia homo eß, quia etiain er rex eß. Quia homo eß,eifieruiuit uiueii '’fideltter.-qiiia uero etiam rex eß,fieruit,leges iu/hl praci refutes,ey comrariaprohibentes, connenientiuigorefian-fieruiuit Ezechias,lucos lt;y templa idolorunij ‘^txcclfia, qute contra praiccptadei fitter ant c(mßru£kt^

ADVER5VS A NA BAP T, deßruendo.Sicutferuiuit loßM, talia er ipfc facienda- St* cut feruiuit rex i^iniuitarum, uniuerfam ciuitatem ad pla* candü dominum compeüendo.Sicut feruiuit Dc(riuf,idolitni frangendum mpotejhuem Danieli dando, er ininücos eiiif ieombut mgerendo.Sicutferuiuit îiabuchodonofor, decjna iam dixtmtcs,omîtes in regno fuo poßtos à blajfbemädo detgt; lege terribiliprohibendo, In hoc ergo feruiunt doniinort-ges, in ejuaatum funt reges, cum eafaciunt ad fci-uiendiini ilii,qu£ non poßunt facere niß reges . Cum itaque iwnduui reges domino feruirent temporibus apoßolorum,fed adhuc meditarentur inania aduerfus eum er aduerfus Cbrifiin« eins, erc. Poflea ucro quam cccpit impleri quod feriptttß efl:Et adorabuiit eum omnes reges terr£ omnesgeittesfi' uicnt lUi : quis mente fobrius regibui dicat, ^Jolite curare 'm regno ueflro 4 quo tueatur uel oppugnetur eccleßa doiut Efaf» «««f/îrijCrc. Haâentis Auguftinus.

fcrîbTt *ƒ« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;propheta Gentium uocationem preedixit, quitnü

ges fore nu^H4 multitudine 'm eccleßa uenturæßnt,erait:Et entra re cufi». ges nutritij tui, er regmee nutrices tute. vultu'mterriiiti demijfo adorabunt te,er puluerein pedum tuoruw lingtnt. Et feies quia ego dominus, fuper quo no cöfundcntiir qttt eX peilünt eum. dupdß reges erunt nutritij eccleßlt;e, ntiq; eccleßa erunt,er regijs offic'ijs eccleß£ feruient:^^ modo regin£. Ojeinctiä hißorite tefluntur,antiquis temport bus quofda reges er regmas credidiße 'm Chrißü,er ßam fupra modum uehemëter dilexiße. Hw autemßrntder contra AnabaptilhrZ obicëhonem confjrnMuimus,cbriJha nis Heere m ecclefia magiflratum habere, er m eaproofft-DT • ult rnagißratus agere, tdeoq;poßealiquemßmul Chriftid^ ewunämt ndm eße,er rnagiftratumgerere. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Interfcquis z, îturfusobijduntAnAbaptifliC.ortacoittcntionciitteT ?o°r quot;futwus difcipulos qs eorü uidcrctur mnior, domitui iUis dixiße gt;nbsp;ec.

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;domttMittur eK:cr (}ui poteflutë basent bt fiK*

^^»lefici uocantur.Vos aut non ita.His uerbts cötendunt A-s ’’^^‘’ptiflie^domtnü Chriftianii imperia feu magiftratU'! ite' . Gentes cnim,incjuit dominus,potcjhie habent nbsp;nbsp;bene

r^^itocantur:uosaut (Chrijliani) nonita.'Verühiclocusno ’’^2^ improbat magiftratü, quäß quis ex hoc reßöfo quod , ^hriftus difcipulo dcditpetenti uemam fepeliendi patris, di ^ß^^iSequere me,crßne mortuos fepelire mortuos : conclu uelit Chrifiianis non licere mortuos fepelire. tlt;!on aüt (ffici ex hts uerbis poteH,quoniain mandatum idud non “'‘‘Xerfum,fedtantumßngularcfuit. Quaproptertnbis ’i'^olt;jue uerbis domini ad difcipulos,Vos autein nonita,diU^ '■tlw conßderandum erat Anabaptifiis, ad quos, CT quct ‘2^lt;lt;itfa,dominuf huecdixijfet. îiequeenim negare poteriit ^'^aptiß^^ dominum hic non de eo loqitutum eße,an lies ^^yifliants tgt;Mgißratumgerere,fed tantum de hoc loqui, ^fs^ipuli quos ordinAuit ad minifteriu uerbi,reges et prbt ejfe debeant,de quo ipß contendebant.Ai ipfos igitur

’‘fgt;V os autem non ita.Certum enm e{l apoßolos er omnes vot iate« 'l’hgt;‘‘imfuccefbres non ad hoc ordinatos cr tnßitutos effe, no“ if»« '*W reges nbsp;nbsp;principes,fed utßitt concionAtores. Qjtain

hic dominas ofïcia dißimguit, neq^ mltconcionAto-’’^^ prxtextureîigionis imperiaßbiuendicare, çtrCeipfoi (quot;'‘^ipesfacere. Hts autem uerbis, magiflratus autnoritas bnininuitur, fed potins conßrmAtur:quaß diceret domi eyî quod contendatis uos difeipuli mei,quos ad prté 'lt;^‘tndum uocaui, quifnAm ueßrum in imperijs ciuilibus pa ^lt;^ior futtirus fit. Magißratus enim conßituti funt er impé talia imperia no ad uos pertinent:neq; necefie efl ut ta adtninißretts,quandoquide magißratus clemeittes amp;nbsp;^'^fieifunt : ad pradicandum autem uos necejfarq eßist 3'^tmadmodü copiofius dominus ipfe docet, uerbts flatim e» ^^oßquentibus[ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X *

mundo.loßgt;^ JiMgiftratumgerere. Aho^uiregnum Chriftiejp^ »f- hocmundo:feddomniKfuosuocauitexhocgt;n«,tido:pf^’ I red eccleßd et régna, huiits inwidi dißmcta^e oportet-^ I WzjtM corlt;» Pilato aecußttuf erat gaodfeipjtvm contra C£farë,ita^i contradicit regnum fuu noncßetxl^ i mundotquäuii enim rex fit, tarnen idaliarationem nöfe rcgno fito quicquä C£farts imperia adinKre,aut m Bi rofolymii fibi regntmt lud££ eieih) Tiberio le;uerum fe regnare ueritate,lt;]uä qui ampleâantur.fr'^ pcrto fuo effefic tarnen ut magiftratui fuivm iui non

Imperia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I^Ÿ

uilia fepara ejjje aiuttt de quo contendant, imperia ciuilia ab ecclefifi^' w^b nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oporterc, nihtlq; negotij ejfe priwipibut intt'

cle/ia : quandoquidë regnitm huiuf mundi er Chrifi,fif’'* e{lecclefia,nuÜo modo interfeeouenire^oßinf, ideoq;'’^‘' ommno na ejfe cöfundetida. Ad h£c reßgt;odemuf,quado cipes mundanorn imperiorüfub pr'mcipe numdi et tenebrn rumnMnent,neq; inChriftumcredunt/edpotiui Cbrifl^*^ ipfius mëbrii perfequuntur,tumcerte mundi c:y Chrifif^^ gnum nequaquä inter feconueniunt, Veru fiprineip^^^'f' m mundi, reliih tenebrarü pr'mcipe,adhdret Chrißo pf'^ dpi luds,m eit credunt,etm adorât er colunt, at^; Cbri/^ näfide tuentur et ,pmouent,tum 'm Chrifii, non aut 'm bifii^\ mundi regno funt,ideoq- non mundanißed Chrifiianipr^ pes funt.U£c atit debere fieri in ecclefia, antea ex ,ppb^ß rumteftimonÿs cognouimus.Ciuodfi Ana,bapt.nüäospgt;'iil cipes 'm ecclefia Chrifii ferre uolunt,quare non curariint tt^ clefiâà Chri/h fic infiitui,ut nulli in eä principes uoceiftut-Ojtodficonfufio er perturbatio eüfi Chrifiianiprincipti funt in ecclefia et eä iuuaitt, tü dem ipfe huiuf cojufionif‘“^

rtor fft.Ver« nuUa cH confufio, quoniäprincipes non iant qucißfpiritualesfunt. J^Jon ergo,mqui, ulla c3 pfioeüßed decorus er pins ordo ab ipfb domino 'mßitutus, ^^poflquäinccelos ipfe conjcëdit,apoflDli uero mtotü ter •‘‘»'Wi orbem egreßifunt, ut Cbri/k regtiû acquirerent ad ^^winosufq; orbis,Chrijhim ipßprlt;edicarunt. et isßiägra fimlargitus eil.ut non tantu/mplebs,fed multi etiam prin^ ^‘lgt;ts Chrißiandm ftdem ampleékrëtur, qui hac ratione ex '^»do in ecclefiäuenerunt, er Chrtflo non tantü ut honti-^^gt;fed etiäut reges et principes ,p ojßcq fui ratione feruie renuntiantes tnundo er eins principi, Chrifto fe ('f^uträfidem fubiecerunt,agnouerunt eum unieü moriAr^ ^quot;‘lt;1«,regem et dominum omnium regum er principum, et ^“icmerito imperia fua fubiecerunt,ut in illis uerbofuo re-i*'lt;t.Ideoq; falfam doUrinttm, er omnem idololatria er fü ^^^tionem,fcelera erflagitia extirparunt:er horum lo* ^°l»l’ßituerunt Euangelicain do£lrinAm,inuocationem dei^ euZ/-»)«, modeftiam, honeßtttem er pietatem.

^^'^‘tutem hrc itaßnt,quis dieet ulläGentilifmi er Chri^ ^’dfmipermixtionem faibrn effe: aut ecclefiam faSnm ef ßtiuile er mundanum imperium, propterea quod manda» ta fint principes,uerum non iam ut mandant quifecun '^'^^tuindum regant ecclefiam,fedut Chrifiiani principes, ^^“»ntuain ecclefia ex uoluntate er uerbo Chrifii admini' ', ut ChriRus ipfe uiuat er regnet in medio fuie ec-A nbsp;nbsp;nbsp;Ureter ca decimo capite, primi libri, docuit,quid fit

l^tottfomtem mundo facere. Adhtec dominus in Euangelio io»n.i7. ** ’i^onfunt ex mundo,ficut er ego non fum ex mundo.Et ^^npaulo ante dixerat:Sed ij in mundo funt,er ego ad te ^are dominus non ita fuos ex mundo uocauit, ut no

itt mundo, neq^ quiequdUlis negotij cum honti-w mundo habere liceat,fcd ut poAhac peccatis mwt^

dife non contaminent. Qjtonia ergo »lagisiratui dei ordini tio e^,in cjua homines deo fermant, et ideo ueri dei minißri funt,Chriftiani {iti(j;,cü nMgiäratügerunt,nÖ cotaminätur, ^cn*uuquot;it iult; nbsp;nbsp;Pflt;£terea hoc cciain ex EuangeUo AnabaptiHie obijcitit,

Sex aut par nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ctm quidam è turba domino dixifet,yi.agilier, dicfi

*cm*adTnc'« partidtur mecwm hareditatcmt dominiisrejßoit» ramXipu ditMeia tu,ciuis mecon/htuitiudicem aut partitorem fuper pijt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;KOJ.'’ Cum igitur Chri^as noluerit iudex effèyne nos gaiden

ChriftiMos iudices effc debere:prlt;efertim cü dotninus adith teram inuliercm damnArenoluerit. Veru/mnosuicißitüol) ijcimus : Chrilhim non fuiffe agricolam, coriarium,aut ft‘ brum : tgitur Cbriflianum non poffe agricolam, coriariuw, autfdbruAn effefDomini officiiim non erat iudicare, ideo'c^ iudicium cxcrcerc noluit. An autem ideo iudicia dainMttt reijcit.an retinet Volebat eü guipartitione oput habebat, eampetereab hit gui ad hoc munus definati erant,nonM* tem à fe qui aliud officiü habebat, tteinpe ut prlt;edicdret E« Ki/ngf/i»»î. Cum autem ad adulteram ait.ï^cmo te conietu“ KAuitran nonhis uerbis iudicium excipit,neqiie adueitM ßo abolet intérim tarnen adulteræ ignofcit pro fui officij ne,quad nunc quoq; miniilri facere folent nbsp;nbsp;debent, ut

ptiuos confolentur, CT iHit remißionem peccatorumpttdi cent:idquodfententiaiudicit(.fi lataell) nonimpedit.Q^^ re mAgiUratus manent neq; à domino abolentur.

Chriftuj fu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hoe quoO; aiunt AnAbaptiüte: Chriüut fugitcumpo

ScUent’te^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ucUet regem ficere: idcoqi mAgiüratUf fuÿ^’^

vcmfuceie.difunt Chriftianis. QuiChrißumregem uolebant fdeettj jpan.ö, ßi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;neque niAndatum, neque iut cr poteßntem

bant. Qjiod ß Chri^lus paffut effet fe regë fieri per /edition nem,feditioforum hominum rexfaiiut eßet. Hoc aüt noluit, legitimo mAgi^ratui hunc honorem exhibuit»^ fugeret, neq; paffui efl ut populus duâus afirihbus cot^^

I W WMgzyirdtKi delin^ueret. ïta^; Chrißi excmplû,non do C!mjii.-inü,(jui legitime ad tnagiftratti eligitur^dcbcre fn ^^gt;‘e:fcdß coittra magißratum legitimumconßlia ineittur, '}'lt;l(^‘ludad!{erßts cos mouetur, ab bis Chriftianus ciuant feßibducere debet. Veluti cum apparet A-nobapt.

Poflremo obijciuntAnAbaptiß£,quiccjiiidtande condo Magiflrati dicrfiît Chrifliiinü pofße magißr atu gerere,turnen id

,pbari,propterea quodcaßät àmagtßratu qu£ Chri qux Chri-, omninefacerenenpoßint. duare cupimuf ab ilUsau nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;**

quorum caufa magißratuf mßitutißint.'Ergo nefacerc ionü e^,clemente eße, bona defendere, mala punire, ^^^lt;^re,auxiliari,ius ey £quitate conferuare,uiduM ez ptu^ piüos tueri.iiißitiä exerccre,omnein honeßue er pietatein feuere,pacem, tranquiüitate erquot; unitatem propagare ^onferuare, res adeo alien£ à Chrißianohomine uidentur pftuerßs hii Anabaptißis, ut h£c Chrißianus abß^ cötanii ^ione fui nonpoßitfacercfConteplamini,cn{£fo,uos ipfos ^gt;tabaptiß£^Q^ conßderate quo progreßißtis. Et certe mi ’■«w fft, uos, poUquä adeo turpiter in ueßro errore depre=^ ^^'gt;ßeßis,non h£c meditari aninw, ut uos tandë ueßri miße •quot;fiffur, er corddeo atq^ hominibm pudeat, ut petatis à deo Reniant, erde Anabaptifmomature deferendo cogitetis. ^pera enim qu£ antea enumerauimus, dus generis fuut, ut deus de iüis glorietur, er prophet£ ac apo^li ea ubiq; ce= Kbrent,er ad iüa hortentur. Pr£terea pluraq; ex illis talia iKutjUtnemo ea commode,»iß magißratus, facer e poßit, er ptefertim Chrißianus ma,gißratus. Quodß Chriflianum »MS‘flrdum aboletis, an non etiamßinul quoque bas uirtu

tes aboletisf Aduertite igitur inepti et tni/eri homines,lt;]uiil non'je'bert nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ueftrd dodritM efficiatis.'V erum baud dubie egt;

occidere. * xijiinMtis, IdtTones gy blajjihemos,dc alios facitwrofos oc-adere, rem cjjeindignumbomine Chrijliano. Chrijlittno^ enim non dcbere occidere, çr idea non poffè magi^atufi* gerere,quia iüi occidant qui magi^attem gerüt. Seddebäc repojka agetur.ïncerimnon amnuduertitis, AnabaptiHA i Chton. deum iplufinfoittes occidere, nbsp;nbsp;magiUratumn indicia, nof

ipforum, fed dei effe, ita ut ntim^er non exfeipfo,fed deUS per minifirum pœnamexequatur. Quarecum tus punit ggr occidit,non hocfaélivm taie eü,quod hottiineitl ChriHianum polluât, ut idco non poßit maginratum gère-re. tJainfihocmunus puniendi cr defendendi fideles net poffunt abfq; peccato adminiRrare,dicite nobis, Anabapti^ ife.quomodo Dauid,Danieder alij fanbh reges, indices amp;nbsp;^phetie^hoc tnunus ita adimni^raueriitt, ut laudë magttiit in facris Uteris merucrint ƒ In ipßs aîit fpiritü Christ ftififi D.Petrus ait, et tarnen nihilominus magiRratumgc/feruitt: quamobrë nunc quoq; Chriftiani homines abfq; peccato pof funtmagi^lratusgerere. Peto autëàuobis, AnabaptiH^ëd ß potucritis,argumentum hoc foluatis:fi autein non potuert tis,ut ueflrum errorem abijciatis.

ChriftianS nbsp;nbsp;nbsp;Poflquam haëknus fatis, ut jfiero, reffiondi argumetti^

drbitranturfe probafië, non licere ChriRiano homini mAgiflratumgerere,cr contrariuw pr'^ baui,poffe ChrifUanûgerere magiüratum, nunc alia argt^ monta afiferâad explicandam çx confirmanda noSlrâpia et Chri^iana de hoc dogmate fententia. Gicimus itaq^ aperte^ et palâ,tnagiAratus quos mpfi habët,uel oU habuerunt,eM légitimas magiliratusfuiffe,quippeqdefenderut et auxiha tifiit: nemo tamë melius utilius,et deo acceptius magi^ttu gererepotefl, q fideles fiucpq et ueri ChriHiani. Qjiarept

LIBER Q_V I N T V S. léjT tiuf dicendü effet,qua ratione pij ad imperia,pmoum pof* quomodo abjkrreätur auocëtur ab iüif, Deut ent ffuis mmürii,qui ftiagi/iratu habet,uerat uirtutes Cfope tlt;ißdeirequirit,pietatem,ftpienttam,prudentid,iuftitiam, ßytitudinem,temperantiam,modeftiam, çr aliat huiuige=* ’Kris uirtutes. Apud quos aut ein uirtutes huiufmodi plenius Cquot; perfiëiius quàm apudfideles reperiuntur Qjeare quit «ccomc^dtior erit ad magiHratiK gerendas uere fidclibus ‘ttnieifiAtqi optime huic locoferuiunt uerba h£c, qui^ tHofes ufus eil, cum fibi 'm fuo magiftratu fucceffbreitt ”gt;fiitueret : Dominus deus ffirituum omnts carnis, conflit uirum fuper populum fuum,ç^c.

Ojtieramus autem hoc loco,an 'm nouo Te^amento alb In nooo ‘l’‘‘repertantur,quiet fynceri Chriüiani fiierin{,ct nihilo- c’hnnJa quot;’’’’USmagihratügefferint.De tüicodcmo tofepho Arb not magi-^‘’tbienfi non efl dueiimi,cos difcipulos ChriAi,hoc eft,fi= i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;magiüratumquoq;geßiffe. utarcusenim

[ ^‘'^dgeliflaferibit, lofephum fiiiffe honeiium fenatorein, Marei if, amp;nbsp;ipfe expeÜarit regnum dei: id quod ucra fidei opus ^‘^■^atthaus uero refirt, ad dominü ueniffe quendam cen Ma«h.#.

tanta fide prasditum, ut earn dominus omnium if I ’’'“^btarunt fidci antepofuerit.In Adis legimus,ad fide con' , ’yos ^unuchum Aethiopein,uirumpr'mcipe,Ad.3, Qorlt;* \ y’itntcenturione Italum,quiCtefareæ habitabat, Ad.to.

etiam ex parte Publium 'm lAelita infula, cr praci*: f“'' ^^rgium Paulum. Hi omnes magidratumgeff'erunt,Gr

-Oicitis eos, qui in magiftratu fiterunt, podquam ad fit^ poftquam magidratum. Sed hoc ipfi did

I nj fidem uobis non habemus : rationes cr teftimo funt, magi» I ‘‘ftgt;'‘pturarum afferte, quibusprobetis eos magidratum

ADVERSVS A H A B A P Tt , abdicateßdci catifa. Nor cni)» fcriptur£ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;!

mui,eos ßmulfide prteditot fii^CyZ?quot; mägi^atumgeßiji^', /• nbsp;nbsp;Quidautem dpertius ejfiepoj]et,lt;]udi»(juod loannesBtipf'

Ad d militibus interrogdtus, quid ipfis faciendum fiti iufiit eos drmd ponere, mdgiArdtui non ampUui inp* uire,fed dit,t^emincin cocutite,neef; cdlumniemini: amp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

tenh’ e/hte Aipendifs ueArif, Qult;ero igitur, bene an eos lodnnes docuerit Si male ey' ßilfe cos doeuit, rionp‘^ prophetd : lt;fuod tarnen oraculis prophetarum cy Matth.ii. Hq aduerfdtur, in efuo eum dominus plus efuam propheWquot; , nomindt. Quod fi bene docuit, turn fideles mdgiAraMW^^ . ferunt, zy mwius fMm ferudriit,neg^ propter fidem id iecerunt, QuodfidicdHt,iodnnem nonpriedicafieBuan^^* Hum, turn nobis Karei uerba interprctentur,lt;]uifirit^’ principium hoc Euangelif effe, ut fcriptum cA m propbf* tis: cr Chrifli uerba,qui ait ,Lex cr prophets ufy dd wni prophetarunt. Quare qui gerunt ntagi/tratttm,exp’'n fa hdbent tefiimoma noui Tefiamenti quod id ficere «.Cor.7. Prlt;etcredapofiDlufdit,'VnuJquifqßmquduocdtioneii('^‘^‘ tus fùittinednuneat. ideoq; Arudfoptijlasfitteri far£kres,uefiiarios,fiutores, çr qtiofuis opifices dc agr^‘’,^ las cum dd Chriftum conuerfi fùerint, non cogi ut opiß“'* fideicdufddbücidnt,fed eos coram deofimuley opißi^^^^ Chriftianos eJjepoJJe. Cum autem Paulus aperte died, nufquifq; i« qua uocatione uocatus fuit,in ca maneat: Mtem hoc loco de peccdtisloquitur, inquibus Euait^di^ pradicato deprehendimur,fed deconditione feu uitegtn^ re.) cur qu^fo ei qui in ntAgifiratu eA, cum uocatur non cet retinere magiftratü d Nu uero opificia plura teflinu»“^ et mdiores laudes in fcripturis habet quàm magijlrdtiuibif pr^fîantius e A,homines pafeere aut peeora.^ Qud quejo re deo ma^s feruiturKum dutein AneJiaptifiee pecorup^i* gt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fltrd

^^’^S‘flratum non efje àdeo, fedgcnut uit£ uitiofimi , ac pa/hres pecorumplut deo inferuire poffi quam po

tquot;lt;loru»t paftores. Qnodßhoc conati fùer'mt, tum demum “Pparebit eos contra apertat fcripturas pugnare,cr pcco^^ ‘ njagii quam hominibutßmileseJJe.In fumma, cerni*

Anabdptiji£,ß modo ipß uolueritts, nos firmit teßi ^’^'i^coinprobafßejChriftianumpoJfemagißratumgeret ^^•Q^areueritaticcdite,(:y earn unànobifcü,ut dcumho-^

f^nqueruntur prteterea Anabaptifi£, concionatores ^fticaußsßdciisr religionis uti magifiratuum opera, b^curk/ ^J'^°ccre ,ntagiftratus Chriftianos non tantum pofß,ue-- renegoti» '^tiam debere(fimodo nontanttimagiftratus,fed Chri' ‘quot;‘^'‘i^gißratus efße ueliitt ) diligenter curare ea quie ad ^^‘‘êioiiempertinent.Nam ipß contrariam fententiamßr^

rctinent,ac docent magiSlratum non pofße neq; dcbe^ ^^cwareres zy negotiareligionis, Interim nullus Anabar-r'/taadeö ntifer er imperitus efl,qui non omnia religionis ^gotia ad fe j^e^re exiftimet, er de pra^cipuis quibufq; ^^bwlog^uier iudicareuelit;foliquimagiflratumgerunt ^J‘*^plerunq;fapienfes, honest aepij homines funt}reli^io *‘^'gt;1 nihil ad offieiüfuumß)eäare arbitrori debent. Quant ‘‘Ment iujla et idoneaßt hiec dodrina, omnes prudentes ho ^»esßcile iam ab initio iudicarepoJJhnt.Conßntiunt aU'»

in hoc dogmate aliqua ex parte cum Romane €ccleß£ ^imatibus, qui Cafares, reges,principes er omnes magit Ittatusànegotijs ßdcier eccleßte remouerunt „e^ eafibi

Joli ucndicdrunt,c!r tam à multis admodü annis mirii dibM zr artibw magno eccleftic zr ßdeidamno obti^^ runt.Nunc autem poflquam dci beneficia lumenueritatis adeö clarc lucet,ac ueritaf 4 nobii priedicatur, ita ut cuiutt appareat,pioi magifiratUi àfidei negotijs nö effè exclufiSt non minui aduerfiti nos Romanæ ecclefiæ primates uocfi^ rantur,lt;]uàm AnaAapti^fitcerefoieant. Verumillifalio loco reffiondimuicitacji nunc Anabaptifiis tantum breuitfi re^ondebimui. Anabaptifiii abfurdii uidetur alium^udU uerbi dei gladium in ecclefiu ufurpari, zr longe abfuriliut indicant, fihominibuiyhoceR iUis guimagiftratugerunti mgotiafidei ZT religionis fubifciantur: hacitemrationt tonfitndi aiunt minijkria,quie aliogui diftinôta fi»t,ct titf' boiatg^confùfîonemjecjuitnecclefîa.

iiosautemdocejnui,inecclcfia omncscaufdsreligionis «etbi dei CTfidei tantum regi deberegladio diuini uerbi:({uoniani nt ^lf*^'quot;f‘‘f^°^s^^t:clefianon/oltt»t concionatoresfuntyfedmagißtn” pari debet. tuiydocemui utrof^; debere in fua uocatione curare et exf ejui ecclefiie negotia eo modo gladius Jßiritus prtftx^ bit.Concionator ad ecclefiie minifieriunt uocatus eft, ut ft* er amenta adminifiret,ecclefiam regat, zr in unitate cont^ neat.pracipue autë ut doceat, ^uod uniuftcuiufq; fit o/^i'b quid credendum fit, zr quomodo coram deo uiuendti m (C* elefia. Hec autem omnia duntaxat ex uerbodei petatef tradatyzr ita tantum gladio Jftiritus feu uerbi in eccleftau* tatur. Magiftratus uocatus eil, ut pro fui munerisratioiU ecclefietferuiat. Ex ojficio autem uetat zr iubet, ac profc** bet zr punit. In ecclefiie igitur negotijs no minus gladio ritusquam conciondtores magiftratum fubijci oportet,iti nihil iubeat,nifi quod deus ante precepit: nihil prohibed, nifiquod deus ante prohibuit : nihiluetet zrpuniitt,ttiß quod deusuetarezr punireiufiit, Chriftiani enûnmaÿ^

non ex fe nouiu leges 'm rebus religionif fèrunt,fei ^^^‘luituerbodeip(ncitiefunt,tuentur cs^mpopulopro^ ’’WKW, ac fciunt uerbo dei nihil addendum aut adimendü 'IpiXeq; ad dextra aut finiftram declinAndum. ïofue i.cap^ ^^igiturhoc inodomagiüratus gladiofuo ecclefi^ fer* non aliéna, fed ipfo uerbi gladio utitur,guippe gui huic Sl^dium fuirnijubiecerit, er eumregiacgubernari uerbo ^^‘patiatur. C^uaregladiusJpiritusfoluspoteftAtem feriut *^^olefia,etj] aliaratione ipfo concionatores,aliama,gi=* fi’^otuSjfngulipro fui offidj ratione Montur,

liac doärina ßc canjlituto, cfuie ueraßntplex CT firma Verbs Sti ^^gt;ficile iam ad fecundam Anabaptijiarum obicüionö re= quot;?*’ Iponderi pote^ : Concianatores er magi^ratus, homines,

idriq; deo fubieilifunt,netf illi anteponuntur : itatS; cau i^ ^^ligionis erfidei nö fubijeimus (gueinadmodii nobis fit loimpingitur) magiftratibus autconcionatoribus ,ut iüi in ^pfs fuo arbitrio poßint iubere aut uetare, inflitucre er or ^‘nare,punire, etquiduisfacere. Docemus enim, conciona er magiflratus dei feruos cß'c,ideoq;deo effe in omni ^‘‘^fibie^hs, qui in ecclefia omnia religionis negotiadun^

ex uerbo dei injlituere et adminißrare debeant. PriC= exemplum babemus,piumregemKChrB-tr-^oßphatum,^^ ut eccleßam uaftatam purgarct, er ueram ’'di^ionem labefiólatam er coUapftm refiauraret, princi^ p’s amp;nbsp;Leiiitas in onines regni partes mißt,qui ueram refir ^itionem inflituerent,non propria uoluntate er arbitrio, fid ex Uerbo dei. Nam Ulis legem domini dedit, qiiain Ceui}-tepïiedicarent, er feeundum quam principes refirmatio-’''■‘m inftituerent Helchias quoq; pontißx,qui legem domi- z. Chro«. Kl iofue regi mißt, baud dubie ut iuxta ipfam refirmationë n/litueret, num ideo,Anabaptiflte, religionem bominibus fibiecitiHoc nonpoteritK dicere : nos autem dicerepoffu*

aut cm ßdei res hominibus fubiecijjent, ß lege abditd ‘'P prcßa,docuißent regent pro regiti potejiate er mero imperio poße pro ßta uoluntate religionis negoM flittierc.acfe mhacre Uliauxilioßre.Quare cump^trt ditione concionatores er magißratus in negotijs religion^ exequendis non donemus libertate,fed ad uerbü dei äjlr^ gamus,ciua ratione Anabaptifiie ajßerunt nosfidem CT «f*quot; bum deihominibus fubijeere^

«TfuiuiUn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;miniüerict non conßndimus, nc»ipe«l

«uefi».* *quot; concionatores magiftratuum munia obeant,mßnatumtn^ niant,iudicia exerccant,tmperent,uctcnt,puniant.Htet iii‘‘ giRratuum munera funt,non concionatorum. ConcioMto^ ribusinejuitdominus, Vosauteni non ita. Concionatorigt;lt;^ eR docere,colligere populum,facramëta adniinißrare: bot autem ntunusuieißim magißratusßbi non uendicant,itt^i adminißrare conantur. Ojtamobremordo uerusideoi»^ flitutus, ac iÜi acccptus,manet in ecclefia, netj; uüa conß* ßo aut perturbatio oritur,ut Anabaptiüa: aiunt.

Scribunt pratterea Anabaptißai in fuo libella (cuius ùm fæpe mentionem ßci, epuern iui lt;]uaß ßicras relic^uiis ucue^ rantur,er clam ßbi mutuo coinunicant ) anno domini 'ß-?uquot; Bxtnen nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Bern£ in Synodo (cuius Aidtl cum praßdlt;igt;

Ctciiiüi'po neantplißimi ßenatus rcipub.Bernenßs ßmtédita) denio ntdgißratum ciuilem in eccleßa extulißc, ut Euangelio Ct règenîum, £xtern£ pradicationi fidei ac uit£ dominetur. Racuu^ (ubieettit. tem ratione fidem er conßeientiam mandatis er intttdi' gt;nbsp;üis rerum externarum abß^; dubio cogi, er ita toüi Cbn^ ßianam libertatem, er rurßts tAoßaicam coaitionemci)«’^ trapriorem concionatorum dodrinam ßubßitui. Hanciiu' tem eßepr£poßcramdocendirationem, ejuaretro adîAO* ßcmdenuo er i Sole in umbram rclabamur. Antcacnint conclût

LIBER CtV I N T V S. l6S **Kio«((tor« ipps huiußnodi coaóHonem, perßccutionen ^brannidem nontin^ße. Conßdcrandum itaij^ ipfis ejje l'^^itiuncßciatK. titec illifcribuiit. Attamen ßpcro oinncs . ('''iidentes Chrifltiigt;tos,gui abrogationem legtijd uderis ac I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Teftamentißinilitudineni nbsp;nbsp;dißrrcntiain reóic inteU

guibm multa nos ßipra 4 Mro ßcripßmus ) ßci Wenigerepoßßc cx bis AiMbaptikarum uerbis (aliogui '^iricatis 03- obfcuris,ut ipforum funt ontnid,) ipßos non ha ’^fuenm cognitionem Chri/iian£ libortdt^ aut Hoßticte l^‘igt;tutis.t^egi t^^lt;^°amp;^tant mobodientibus z^contuma imperium aut coaäioncm. non toUi: illis autö gußper IP'ntunidci ht Cbriflo liberi funt.nuHa utilia nbsp;nbsp;necejjaria

gt;teg; diam talia conßeientias ‘^^fii'ingunt. Prietcrca ücrncnßs Synodi taliafuitt,utiüii ^^itis,gitiuii ßcilc animaduertat,iniuflani eße Anabapti“ '‘‘‘tum accufationem, negue amplißimuin ßenatum Ber= reipublic£, aut fidelißimos cius ecclcß£ miniflros edidilßc in hac Synodo.guod aduerßim'ßt deo, ^‘^uerbo, Chrißian£ libertati, zy bonis legibus, cyuama in eorum gratiam gui libro ab iüis edito carcnt,pau ^^1gt;ttdam commemorabintus. Inter alia ergo h£c Synodi funt : officium eilnM,gißratus,gui Chrijlianus lt;3^ Mus magi^lratus eße uoluerit, ut omnem diligentiant *‘lquot;ibeat,uteorum poteflasdeoferuiat, acut Euangelilt;‘ ^‘’itidotirinani cruitam (,guatenush£c externafunt)£gt; t’‘xl fuos fubditos conferuet : nain harum rerum rationent ^‘^ddet infeuero deiiudicio,guo iüe mundum iudicaturus I ^^‘(^ntumautëad progreffiumgratÎ£ {guemagißra» 1 eiuilis, quatenus in externis rebus poßtus eß, promot’ debet) ut iUa interius inßituatur or promoucatur,no ntifi hominum uiribuspoßtum.neg; ad magißratum aut ul ^^ftrraturampert'met.^es eniin jßirituales orcceleßts

A D V E R s V s ANABAPT, tltiores funt, çr otnnein ciuilem potc]htemfuperânt-nuUits magiflratU'S fcfe côfcientijs imnüfcere debet, nee teriutiubere autuetare eaqutbuf bon£ confeienti^ rentier, et fpirituifaiifh) terminui preferibatur. ChriJ‘i^‘ enim lefia dominus naßer, cui ù deo omnis pote^ CTP’^' ttüßio j^ritus fanüi data eR, folies confeienturum do^»“ efl.Et paulàpofi addunt: üon tarnen piamgiibermiiionx'* abijeere debent quatenus iüa extemAeil, ac liber curftts per eorum poteflatein tanquâ cooperarios deiptoquot; mouetur.Hoc autem efi,ut fanAin doilrinam tueaiitiir rares cr fcduchones prohibeaitt, blajfhemix^ eSquot; nuviipc peccata in religione amp;nbsp;uita toüant, ucritatem zr tem tucantur. ltein:Et/t aiitem nuUapote^ds bonam cor^^ deo confeientiam poteflßcere, iuùat tarnen effcitji^'’. mnifterio, ut purum uerbum dei hominibus eorü plt;gt;trftlt;‘^‘ fubditisprlt;cdicctur,ut gratta aperte indicetur,cr nés remittantur ad eumßinteni ex quo folo aqult;e uita riuncur,hoc eft,addominum noft-rum ïefum chriflui»,‘l'‘‘ unicus naßer e^ mediator : quicunq; tandem hoiniu^^^^!i recipiaitt : imà fî omnes ( quod tarnen fieri non poteft) “ relouant, tarnen mhiloininus qui magfiiratum geruiKtr^^ ofiicio fùndi func, cr proprias animas liberarunt-admodum ueroMofes cypq reges inluda, eà^uodapiu^ populum legem domini perpetuô doceri curarunt, multtt^ ficerunt bona. l^am legis recitatione cr pradicationeUtt^ bi, qu£ reges promoiicrunt, annüciatur iudiciü dontini^ tramaleuolos, mAmßß£ blaßgt;hemi£, uitia ZT-flugitiit^ offenfe toÜuntur,malitiapuniturjZr quod bonunt eßpto^ mauetur zr palàmfit:zr ob banc caufam pij reges tu fanch in fcripturis laudantur. Ita eadem niic qiioq; i gißratußeripoffunt,crc. Çgt;!itd autemin bisuerbis,f^ commemorauimus, abfurdwtn zr alienum efl à Cbriß‘‘^ religioquot;^’

^cligione, guod aduerfetur dco, ucrbo eim or Chriftianlt;e li Çjucirc AnAbaptiR£ tantum tnalas 0quot; uenerMM

“ow Ipargunt, ut mimftros apudplcbein moment, ii ‘^bfq^tiHaucra GT folida ratione, tantum utdoélrittamcT diiU res bonat detorqueant, cr male interpretenturflgt;Jun= ^‘lam anteadocuimus,leges, qu£ à pio magi^atu ßruntur

«wi «f rèo dci non pugnant, tyrannicits eße, zy earum ‘^periu feucoailiope effe iniquain zr perfecutioncm uis ‘‘'’'i- (iuamobrem cum AnAbaptisl£ contumelia nos af}t~ '^^^^oonantur, ZX äiunt cogitandum çy expendetidü nobis

^uid nuncßctamtit,noßrü potins eßet, ipßs hortari ut ^^‘S^nter quid agant conßdercnt, quandoquidë manißfi£ ndiszr ntendacijconuibtißnt. Ciu£damqu£ad hunc '9cimi pertinent lib.3 .cap. 6.fcriptafunt,

^ofteaquatn adAn^baptiflarum obieäionesinhoct'^.^^S'^'^ ’‘°ÿttate reßondimui, deinceps nojlra argumenta proßre^ r“hô^dei^-

gt; qu£ nos mouent,ut doceamus.chrifliano magi^lratui r« ^!iigt;ugt;do Heereut caußt religionis zir fidcicuret,uerimt=^ î^loaisr* ^^‘^'’lipfum hoc debereßrio Zf ßudiofe ßcere. Verißimn ^'“ßtil,eapotißimum amagißratu curandaeßequ£ ad P‘fMicutn falutem zS“ ßlicitatem conßruandam ßeiunt, ‘ß! autemßeu religio pr£cipue ßcit ad conferuandatn fas . er ßlicitatem populi:quare magißratus quoq; pr£s h nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^‘t^tre debent. Idq^ eo magis quad ex

‘l^iarum lc{lione dißitur, nudaunquam régna aut imgt; ßrtunatiora ßiße,quam illa quibns magißratus pr£s

lt;^‘^gt;-am habueruntfidei. Pr£tcrca li.^ ‘Pß’populißii magißratibns legis libru dedit,zr hunc

ex co omnia adminiRrare iußit.Vnde etiam hu~ ^ndati ratione pq magißratiis, iudices Zy reges, fides

iniibris (^profcripferunt. Pofjent hicc multis excmplisprobäri, ChxX iofue,Dauidi5,Solomonn,^ce, lofaphati, Ez^chite, amp;nbsp;lo* ƒ «, niß omnibus notum ejjet hos omnes diligenter curuffi fidei çy religionis negotia, conuocajje Synodos facerdo^ tum,curaße recitari uerbtmt do}nini,leges ediäii de re^ ligione promulgate,fiicerdotes inßituijße nbsp;nbsp;abrogajjeti^^

multat alias rdigionis eccleß£ res admini^raße. îis* quehis quicquam derogat quod Anabapti^£ omnia uete“^ ris Tesiameiiti tc^iinonia reijciunt, quaß nihil inter Chrt ßianos probent : na,m ante quarto libro docui cr probaui, hos reges ey magiüratus uere fideles fiiße.An ueropritP cipes or magiftratus noui Tcilamenti minore figt;irita 0' poteilatc prlt;editifunt quàm in ueteri Teftamento fieritid Vel quo tandem loco Chrifita gz apofivli principes

»■»49. fliitijosàmagiUratu amouerunt^üónnc fitpra Efai£“^* bis ojkndimus, reges et principes ChriRianos fire ecclefi^ nutritios, quod nonpoteH fierißnuUam religionis cteratft habeant. Sed HU in quibus hioc prophetia compléta cr fidemeurarunt. Conjiantinus enim

pum eiiiAa tor idolorum templa claudere lußit : Synodum otnni»’quot; dereiigSe. filtern pracipuorumminifirorum uerbi Eiiceain^H^ thini£ conuocauit, CTpropofito nouo ueteri TcHai»^'^ to, iufiit ex Ulis abfijue contentione controuerfi dogntdi^ explicare i:y conprmare. VndeEufibius ipfitmprintoamp;' quarto libro de uita Conftantini, uniuerfialem epifiopi^’'^ ecclcfia; Chriftinominauit. 'Valentinianus, Gratianus.tii'^ Thcodofius Imppp. publico edifto filfim doiirinani pß' hibuerunt, ey omnes per uniuerfium imperium eainfid^' ut uerain ampledi iußrunt, quainjy. Petrus docuit-ra huius generis exempla ordinc commemorare pofißetngt;^^ fi bis fitis confirmatum eßet, Christianum inagiflrd^’’* poffe lt;zy debere religionis curam fufeipere. Qj^are

; 'S i^uod pios niagifträtM Anabapti^ärum nugie moueant: fefé tum demum dco ctcceptos TiMgiftrutus cumreligioneift ChrifiianAmßdeliter curant,pro^ »louciit, zr tuentur, idolokttriam uero amp;nbsp;ßlfam doiiri^ aboleiit dißipant.lAalitin uutë perfuaßonein prin^ utiimi, inferucrunt Pontificij primates, perfuaden^ ics illis non pertinere ad eos uel minimam religionPs ad=‘ ^^flrationem, fed ommm admiiiißrationemjfirituali* ^^teliqucndamcjfe.tÇloniwlli adeó contemptimdeChri^ fi‘‘inii magißratibus loquuntur, utplerifque uideripoffeti tantum opes,çr carceres, ac reliqua buiusgeneris l‘gt;lgt; eorumpoteßate contineri. Verum facr£ literie nos Ion

1 Sc ntaiora Ulis tribuere docent, esquot; eos quoque docent in cwiiibus in quibus pojjunt fideliter eccleßam Chrilliiu» ^tedebere,

i ’■ffiftere malo : item Chriftianü hominem pofTe ius dicere amp;nbsp;iudicio cötendere;ac ius dicere,rem

C(gt;mmunis quoque AttAbaptijhrwm do(lrinaeß,C^ri Chriit«-, ßianum non reßflere ui nbsp;nbsp;iniurhe, ideoqi non opus quot;udi?°o;co,j

^‘’bere iudicljs, ac neminem Chriflianorum iudicio coram tendat. '’’^^‘^'iratu contendere, Eß autem hac ipforum doélrina ^ldepernicioft,(inideniinpernicioßus eßepote^, quam f'cntpublicam bene conßitutam fublatis iudicijs euertc» ^clVerum aiunt longe aliam eße ipforum fcntentiam quam nos interpretemur: chrißianos enim debere tanta perß» ßionepr^ditoseßc,uttnala nonreßßant, feduolenti tu^ ftieaincapere dimittant er pallium:er itaßonteiudicia toSi ac concidere.Verum cum hlt;ec perfiélio non habeaturi

guod Anabaptifl£ choque noruiit, inter feipfos expert-untuream non pojfe haberi, cr tarnen iüi nihilomimtt itl fud pertinacia perfeiierent ac clament, inter Chrißianos non modo nuUa indicia eße debere,fed eos ({uoq- qui iiadi-cuntpeccare in detm : nonne indicia mfùmant zx uitupe^ rant,reijcinntt zr toïlunt, zr qnoniam perfiétionem bittK inter homines non poffunt conjlituere, omniurnturbart/lt*^ inpopuloauthoresfnntf Errant antem hoc loco potißitt^ inhisrebm. Primumqnod longe aliter rem animo concis piunt z^ imaginantur^utfupra qnoq^ monuimus) quMre^ ipfa et experientia doceat. Et fi enim aliqni id afiequuntuti ut iniurias,fraudes,zr bonorum^oliationem, tequoatnrn^ firant,ita ut neq^ diélo neque répugnent: tamenlonge maior eorum numerus eftquifèrre nolunt, neq^etiant^ quum exiflimat,ut res fuas quas iure fernare poTentinei^* gentia Çua amittant. Hanc autem infirmitatë manere etittH inpijszr fidclibus, zr fefe exerere cum diäis tum noVpoffé nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Chriftiani magifiratu opus habeantfiupra s.cap^.

iudicijt uti. It« libri ofkndimus. itaq-, cum Chriflianus iniuria affèdA zr corpore nel opibus llt;cfis,(eipfivm non ulcißcitur,ßß quemadmodum Paulus docet,dat locum irlt;e,et iudicio lt;gt;ÿtgt; ut iudices tanquam dei ferui,dei etiam uice litem dirintattt, ZT uindiitam fumant: quid nam de talifitélo ftatuent baptiflæ, an pronuntiabunt hune qui hoc ficit non effi tiibrijiianumQuidigitur deD. Pauloftatuemus,qui tantumàludteisuimpaffus ,contumeliofetraélatus,Zt^''* templo ctefus eR, uerum ad mortem requifltus, ipfe âUtett contra abfqueullafui ipfiusumdiâta,,definfionis caufi»^ à Romanis po^ulauit, zr eorum iureufusc/i:quinetuiigt;^ cnmFefiusiud££pr£fcs inindicando nutare Z7 ri uideretur, Romam ad Cafarem prouocauit. üum titre PaulHS,qui iudicio ufus efi, Chriflianus fuit an nonf Si chri

liber QJV I N T V s, 17« fei« non fiât, cur adeô à f^iritu fanch Uîfcripturis lan» ‘^frfSiautem Chrifiianm ßiit , ut ctiam reuera fuit, non ootnes damnAiidi erunt qui ludicio contendunt, neq; dicetu^ ^fi Chriflianos nonpofjeiut dicere, aut iudicio agere, Chrifiianos non opm habere iudicijs,

Secundo AnabaptiAiC non animaduertunt, nequefe do^' ^^’'^patiuntur,eamecclefi£rationemeffect foreufque dii[mmixti* iudiciuw, ut femper paletc intnüxt£ fint tritico, funt in eclt; cuinbono femme ad indicium ufque cre= hnt, Uaque propter malos er hypocritas, qui inter bo' '^^^iproboserfintplices uerfantur, deus iudiciamflituit ‘•‘f tuendos bonos, itaque omnibus temporibus iudicia in ^'^^f^/iafieruntt Quod autem Chriftus mEuangelioeum^'‘^’^*^-'^^^^(cit^quirogabat utfratrernhicreditatem fecumpartiri 'fheretjuon idea ßilum eH ab eo, quod arbitria er iudicia ^^tureuoluerit, fed idea quod non pertinebatad ipfum lit arbiter er iudex effet controuerfiarum de bonis tem= porarifs.De qua re fupra t .cap.fcripfimus.

Verum exaduerfoobijeiunt Anabaptift£,fenon poffe Dpmlnam ^lt;lue etiam ueUe fanam doHrinam CT «frèrf Cbriyît rc= un^ucre, qui dicat : Audiftis quod diilum fierit, Oculum te maio. prooculo, er dentem pro dente. Ego uero dico uobis, ne refifiatis malo : fed quifquis tc ceciderit 'm dexteram tuam ^axHlam^obuerte ei er alteram : er ci qui uult tecum iu^ Ano contendere,ac tunicam tuam capere, dimitte er pal’: Iiiwn.Hitnr autem doélrinam (aiunt Anabapti^e ) non ali» fer 'mtelligere poffumus, quant Chrillianis ficienda effe dominus hoc loco precipit. Qjtod ft ca ßciunt, tiitn ftuttis iudieijs opus eil:fi non ßciunt, non po/fumus eos pro ebriflianis agnofeere qui doiir'me domini repugnant, Nos Kero non hoc ab Hits pofltilamus ut uerba domini reline ^itant,fedutillis inuero fenfu utantur, nonabuicintur, er

àlios fcripturarum locos cum his domini ucrbis conjir^’^' ^onobftamus,quo minus ipßaiitalijciuimiurid tur, nctnim ea dc re conguerantur, fèd M eaquisdoinnf''^ iubet etictm fecitndum literum (fi modo pojjunt ) prdfie^h Q^odfi quis feipftim non ulcijcitur fecundumdontiiù^'’quot;. ilr'mdgt;n,fcd iudicio contendit, hic non eß inß,mdndus

Pc nero HO» fît Chrifliunus. Qiionidm dominus ante commonor^^ tu’in*jornb lif^bis tAatth.f.magiiiratüsnonabrogat, iiequeiudio^ toüit aut prohibet,fed difcipulis tradit uerumintellc^K^^ legis,^^^^} renouât contra fîlfain Scribarum feorum interpretationem. Docebantctiim pharifdi,(^^ oui ab alijs iniuria afîiili efîcnt, pofje ultionem de ddtuf‘ fario fumcre, guandoquidem deus talioncmlegefuacoit-çefîerit.Attamë deus in lege talionë ultionë ac pccnid^ magiflratus non ineiusquil£fus eAarbitrio crpot(^‘‘‘^ pofuit. Qnamobrem hoe loco dominus docet,non e/fehiiigt;lt;^ legis fententiam, ut fînguli in proprijs caufts propria poli' ftate fe ulcifcantur, fed neminem malo debere reßft^'^' Quomodo Md/o autem dupliciter refîftitur. Primum cum animud-' rct,Uitat uertimus alicjuid mali nobis imminere, ueluti cutn uidewn^ ®-'®' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nos fîioliandos,aut c£dendos,aut alia ratione hedendos, amp;

cauemusne deprehendamur nofîpfî autno/irabonaabd* Us^ui nos conantur hedere : ueluti cum fecedimus, acW* flra bona ilUs jubducimus, interim non pugnamuscuttid^ lis qui nos Itedere conantur,nec]ue eos l^dimus aut uim ® injirimus.IÄaloautemhoc modorefîfterenon illegitiiitn^ aut à domino uetitum eft, nifî liter am contra fanum fumurgere uelimus. Secundo modo malorefîftitur,ßi^ iuria aliefua affîili,cum uel corpus noftrum aut fîitta a( ßrtunie hefte ftuM,ui gt manu non tantum noftra conftt' uare GT nos^duerftus alterum defîndereuoluinus ,uenttt çthftn ipftun hedere contunur aut penitus mterfteere. IM

LIBER QjrrHTVy» 17t inteinmalo rcßftcrs , (y huiußnodi cotuttui uindiila fepu^tiAt deo diiim£q- Icgi. ideo^ Chri^Ui adcà non uult gt;^5r(ßlkgt;-e,mAlo,utnMgKin amm) no{lroftatuamui,çy ,ut potiui plura pdti,cju4m nos ipfos uldfci nbsp;nbsp;âdticrfaritvm l£dcre,ctiamß infontes ßmus,

^do cauere poßimns, ne damn'M datiem no/ira cnlpa au^ ^edur. Et in huiK fcnfunt reliijudd domino fubiungun» ciciderit te in dexterain tunm m4xill(tm,ob~

Uertcei ^3“ dlteram : ei qui uult tunicum tuam capere, dimitte paUium. Qui igitur ab alio l£ditur,ita Chriflia-' ^patientia ßrmatus ßt, utpotius quàm feuleißatur,ani=: gt;»0 paratasßt paria aut maiora pati. tlt;on autein iubet do» ^nus ut abfque caufa tibi maiorem molefliam concilies, ^aincbrißus ipfe Paulus cum corum uterque in iudi^' lt;^iouapulafßt, non ulti funt feipfos, neque tarnen alteratn ^axälttm obuertcrunt, feducrbis arguerunttcmeritatcin (orim 4 quibus cieß ßerant. Similiter Paulus cum tu» dei miufln ui cum opprimèrent ( ut fupra quoq^ meinini» ”11«) tton reftitit malo, fed paratas fuit plura pati : nihilo» ^wstarnen caufam iniudiciwmE.omanorumdeduxitt ne» aduerfus legem dei,aut Chrifli doiHrinam, Nolite reß» ßtremalo, quiequam peccauit. ^Jam cum magißratas le» DoMn» g« habcat de uindiébu zr deßnßone diumitus datas, Chri= V. ßiis autem deo er ipßus legibus adnflitutis non aduerfe= non tollte ^«gt;')£Z£’«t«ö«to/Ï4t Matth, f. fed tantum doceatquomodo^^‘^’^*“ ß»S‘di priuatim fe gerant, interim magiüratui fuum ius feruet, quemadmodum ex alijs didlis er fidlis dominiapparep. nonpeccant indices contra Chrifli doüri» ’ww cum ius dicunt, neque etiam contra hanc peccant epti flipfosnon ulcifcuntur ,zr iniurias quibus afliciunturput tienterfirunt, caufam tarnen fuam ad indices (quibus uin^

d dco ut ipfiu-s feruis commiffèt efl:)(iefirunt, dcfeffteH tiamdei iüic qu£runt,^ eictcquiefcunt-

Dcucro Adhunclocumpertmeuted qult;e 4 P^a/o IcribunturK rum Paiiii, CorM». ë.cdp.quo loco notiJimpliciter uetdt ludicio con* i.Cor.s. tender e propter res tempor ar ids,tdtiqudm id malu/m ßt amp;nbsp;de iudicijs, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cofmthios reprehendit, quod impatientes ep

fent, qui nihil pdti ueUent,fed nimium ddiudicidßstin^ rentsde'mde quod iniuriain ßcereM, nbsp;nbsp;damno djßcereiit)

ax: inßiper mdlds caufas in iudicia Etbnicorum ajjirreiit, amp;in eis fe itd gererent ,ut magnam praberent occaßo'' nemEthnicisuituperandi Euangelium. Hifc omnidPdH^ lus reprehendit, non tarnen objlat quo minus ßuiis contro' uerßds ad arbitros reßrant,cr eorum iudicio acfententi^ committant. \mó iubet fideles zr prudentes uiros qu£de infipientibus loquitur,pudoriscaufii illisdicit,'gt;^ ipfie teftatur 'jeligereadquosfiids controuerfias dejirdtit' iion quod hoe inftitutolegitimum magiftratum cor'mtbio rumfiuo iurepriuareuclitfficd ut ofiïnfiones tollat. Q^ofit pafiim in ecclefifs iudicia bene infi:itutd habentur, qu£ i ris fidclibus,honeftis eS' prudentibus adminiftrantur, qni^ non dgnoficat hoe nonpugnare cum diuina lege dpo/hlt^ cddo^rina^

^titered tarne fiteor mihi admodû improbari, quod Chn bum liti? ’^ftidni ddeo fi-equenter iudicio cotendunt, aefiefie inßimptuf gandi. ingentes magnas molejlias conqciunt, er fimul etia «tS giftratui molefti fiunt. Quare merito Chrijii confilium lau^ damns,qui ita dificipulis fiuis confiuluit: Efto amicus dduerfi rio tuo cito dum es in uia cum eo : ne quando te tradat ad' uerfiarius iudici, gt iudex te tradat miniftro, G?quot; hi cufio' diäconqcidris,Mdtth.f. Hortamur interca homines,fiqu£ contentiones inter eos ori4ntur,nefacultatë gx occafione pr£beatit

LIBER Cty I N T V 175 pfiebeant Sateens,ut ntMU^ odij or inuidite incendiiim excis ^(t,fcd ut amice rem co)nponAnt,autfi id nonßeri pote^,ut 'idfcitteiitiam 'm iudicio expcäent, ziT ea audiU, ^niefcat. (iÿemadmodum uero multi 'm eo peccant,ejuod ad liti= ^^iidum contendedum nimium ,ppenfî funt, ita etiämul {întiti^sin ‘iiudices,lucri cduja,Utibies dele£kintur,lt;s^ fententiam difgt; longsum-i^unt,neq-caufäf legitimumfinemddipifcipatiuntur.Cltii ?gt;■uuitcr hoc fa£h cor am deo rei funt, quibut etiam prophe grauespomof mindntur. Aiudicibut deus rcquirit,ut ''‘'’‘»K}; partem diligenter GT benigne audiant, tionaccipi^ '^^nw,nera,non rejficiant perfonam 'm iudicio, ut caufas le gdmeagant,Gr quamprimum fieri pote^l,finiant, hominis ’w pacem G!quot; tranquillitatcm refiituant, onmein miuriain ^rceant,G^c, . ludiciatalia GT huiufinodi indicesdeo probanfur,cr ab

in/litutifunt.Hoc enim Sapientia teflitur 'm Prouerb'qs Ptoun's. ^^^tiwnis,his uerbis : Ptr me reges regnunt, gt principes “lt;ß!t decernunt. Pertne principes er omnej pote/jec^ 'm ter '''‘^‘tbernant, Quare regere et iut dicere,diuinum opus e/i^ ^fintentie qute ex timoré dei iufleferuntur, dei fententiie l‘‘'^quemadmodü fupra ex lofaphati uerbis patuit, qui ita 'Plt;luitur:'vidctequidßciatis, i^onenimhominisexercetis i.Chto.v. ’'“liciient,fcd domini-.is en'm in medio eSl iudicq: quarefit ti

dontini uobifcum.Certnm uero eH pios indices, eo ipfo ^‘lt;°dÇenAtortmt aut iudicum munere funguntur,rempubli’*

bene guberneinttGr fan3e ius dicunt,non minus deo fer '^'^quàmfi in templo oraret,cleemoßiniis largirentur,aut quot;''^ßedam bona opera facerent. ïmà ius fanâe diccre gt ^'^^hnonpofiremumlocüobtinet 'mterprtecipua bona, ope

; Q^id enim adeo uehetnenter deus per prophetas urfit, indicium gsquot; iuftitiam ? Efaias bomt opera qua ab ho- Efahe. i.

flicos reifdt, er olkndit quicnAtn botM opera deo maxiixt [gt;laceaitt,ac ait: Lauamim.inundi e/kte, aujèrte malum co^ gttationwm ueflrarum ab oculis men. Ç^uiefcitcagereper^ uerfcydifcite boiefacere. C)_Ha'ritciudiciufK,fi(biieniteop^ prefjb, iudicatc pupiüo, uiduarum querelas aiiditc Eoi/fW Zïchar.z. modo Zacharias loquitur : Ha:c ait dominus excrcituuw,di ceiis:ludiciumuerum indicate, er mifericordiatn amp;nbsp;mlt;f^ rationes facitc unufquifq^ citm fratrefuo. Et cr Pquot; piüum.zy' adnencim,amp;“pauperem nolitecalumniari, etfif^ ium uirfratri fuo non cogitet in corde [ito. Ciitis atitein ert' dat bona, hitc opera deo mnouo TeflAmëto dijpliceref re qui iudicia toüunt, iüi etiamßmul auferunc magnAtn psf tem bonorum Chriflianorumqs opcrum,cr fepem aufernn^ ab ouili, ut lupi faciliorem aditum babeanc ad oues lacerait das.ïn fumma, nihil eü quod dominus tam diligenter inE“** gelio docuerit,quàm proximo bencfacere,eum iituare, re,tueri,illi conßilere: h£c autem omnes homines dei bemß cio facere pojfunt, pracipue tarnen qui magifiratum gernt-^ Quareipfaueritasfolideconfirmât, iudicianon aduerfari lE.uangelio,fed pojfe ac debere etiam in ecclefia ejfe. Ac fit inde quoq; ex fcripturis declaratur, dotlrimun noftrain Je magijiratu ueram ,folidam,cr deo acceptam c/fe,Agt;idbaptt flürum uero dogntata de ntagiftratu,facrls liter is,pad et tn quillitati, iuftitiæ cr lt;eduitati aduerfari. Dct ipfis deUf btcc agnofcantjO“ tos ab inuiëkl pertindcia liberet.

Interpretatio pra:«pti,Non occides, Ité Cliri ftianos magiftratus in ecclefia iurepofle aliquem gladio occidcre. Cap.

Mn Uccre'* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;de »Mgi/lratu hlt;ec quo^; docent et dieüt Att^

•««idtre. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;baptifiæ, Chriftianos non occidere, neq; carceribus ad

LIBER QV AR T V S, 174 filt;nthuÙKdognMtif partes. Prior, Chrifliaitos non occidc^ te. Altéra, Chriftianos tantnm punire excommunicatione, »en alijs mulâis,aut carcerilgt;ns,autglaudio. Ad conßrntan “liitn uerofuunt dogma,, addncuntprieceptum deiy'tion occi=s ^es.-cradditntetiam quàmgrauepcccatamßt humanum^^'^ ßiguinem effundereeitemgladiunt Aloßs, er imperium ac eoiiäionemM.ofaicam inter Chriflianosfublatam eße. Priç cum ecclcßaßiiritualisßt,non debere ipfam uti carna, ipraifertim cum Paulus dicat, arma noflra non eße e^nAliii.Adducunt item omnia qua de charitate copiofe in péris literis traduntur, er aiunt, charitate non pati utquif’quot; ^‘Onoccidatur. Repetunt etiam uerba domini, ijolite refi prenialo : erquorundam apojiolorim exempla affêrunt, »eluti lacobi es“ ioannis: itli enim cwn ucUeitt ignem è cœlo ^ocare,er iticëdere uicum SamAritanorum, qui dominum quot;^Jpitio excipere noluerant, reprehenßßint à domino, er eß: iUis, Neßitis cuius jßiritusßtisiPilius enim homi non uenit utperdat animas,fed utferuet. Uem Petri exë g affêrunt,qui in horto, difiriólogladio dominumdefen '^reconatus eSl,fed à domino rcprehenfus,hanc reß^on/ios »^gt;naccepit:Conuertegladiu/m tiium in locum fuum:omnes enim qui acceperintgladium,gladioperibunt.Cum ergo do »»»US in nouo Teßamento gladium recondere iußerit, non ‘»»plius eße diflringendum in eccleßa. Atq; hac funtpraci argumenta Anabaptißarum contra gladium magißra^ , quibus probare uolunt Chrißianis non Ucere quen^' juam occidere:qu£ nos ordine expedemus, er deo adiuuan eonßtabimus.

P»quot;‘oceptum domini,Non occides,uetat nequifquam alte xmetfrtt»» »‘^occidatpriuatapoteßate, ex malis affimbus, inuidia, »‘lt;‘»,ira;ßecommodi,autpropter damnumaeceptum,aut buniana uoluntate, idcoqs in hocpracepto n^ißratus

ADVERSVS ANABAPT* excipitur,gutppc qui non priuata poteflate, aut ex hunMH^ uoliintateqed ex dei muidato priecepto occidit,iu»gt;' piditate u'mdiaie,nó ex ira aut auaritia,fedpropter coittt^ nem iufiitiam,ad tuendos bonos, ey publicam pacetn amp;| licildtoK populi conferuandam. Ciuod fi cui heec interpreii^, tio non fatisfacit, cogitet deiim, quifibijpfi nonefl coittriii'i us,non ferre leges contrarias, qui tarnen non tantumpritct Exod. 10. pfm hochonümbus dedit,Igt;Je occidito,fed etiâdifcrtepf^' Exod-zi. cepitfMaleficumnonpatierisuiuere. ISSonpoJfuntauté^ leges conciliari,nifi priorem.Ne occidito, omnibus hontim-^ bus datant effe mteüigamus.qui non habentfingularetn ah' (luani etexprejjàm uocationem: alteram autem,Maleficui»^ no patieris uiuere,mAgijlratibus datam effe. Deus enim ommbus hominibus iram et priuatam u'mdiilam prohibaib eo quod ipß committendafit ultio, hic magifiratum it, CT m bonum humani generis fuum u'mdicandi ey dimunus illis commifit, dcpr£cepit,utiulUs fupplieij^ nomine ultionem fumant de omnibus improbis. Atqi neq; fibijpfi contrarius eil, neq; etiam côtrarias leges titht' Quomodo Ciuamobrem iüiqui magiftratum gerunt, ccrto nef wsfegcté- A lt;lebent,ipfis utoccidant àdeo mandatumeffe:diligenit^^ te debeat in autem ipfos cauere oportet,ne quenquam occidant,queni ne occidendo. donùnus zx uerus iudex deus ipfe in cœlis condetnni rit,çy hancfuam uoluntatem in uerbofuo patefecerit-Ete^ ßPilatus arbitraretur fe habere poteflAtem occtJt'' di dominum aut conferuandi in uita, rejfondet iUi dotniniU) Non haberes potejlitem aduerfum me uUam, »ifi tibi datn'fi effetfuperne. Itaquenondecetmagifiratumdicere,feej]e^ ius,fe ueHe fuo arbitrio occidere aut in uita conferuareijiK cunque libuerit. Talis enim lt;t dei ordinatione recedit,CS'^ rannus ac homicidaejl. Sedpotius magiftratui cogitanit/in eft,nequidiniiidicando exfuaopinioncfiiciat, zyntAxi’gt;!^ (ff

quot;^o^cidendo.-ae quoniam non merum imperium habet, fei domino fubieitut nbsp;nbsp;dei fcruia efl,deum timeat,pettit

fapientictm ut eiuf jfiritu regatur : ac diligenter con^ J’‘leret,du£n4 pr£cipue deui pnnire iubeat, ueluti h£c funè ^f^po/t latot leges duarum tabulartim commemorantur. Q.“i immolauerit dijs alienis,occiditor. Qu,i habuerit]^iri^ Uxoi. »«, fi«« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ziT magos er ariolosfecutusfuerit, occi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

• Qui falfam doilrinAm contra deiimfob ipfius notnine t ^‘^‘terit,occiditor.Quimaledixeritdeo, cr blajpbctnaue^ -•■‘f nomen dominé,occiditor.Quipcrcujferit patrem aut niA

contumax aduerfusillosfuerit,occiditor.Qjiiho- ' ' ^neinocciderit, etiam ipfe occiditor. Quimcechatutfue-^^'yOcciditor, Qui cum iumento coierit,aut concubitu con-^nnuuramfe polluerit.uel mcefium commifcrit.occiditor.

huius generis plura,Leuitici 20. çy alibi 'mfcriptua ^'^‘ommemorantur.Quiautempropter tale aliquodfcelut “ ’^ÿftratu occiduntur,hi ex dei iudicio occiduntur,qui ia fos condemnauit. Itaq; indicium in eos, dei iudiciü ejl '*^10, qui magiftratu utitur, ut per cum iufln fua indicia ^^‘jult;ttur,ut quod malum eftpuniatur,lt;:^ bonum conferue

P^ragdtur. Quarc non efl quod iudices 'm tail caufa tuant ,quafi unius aut pluriimi clt;ede pccccnt 'mde''

quot;•■‘‘Uiicium enim non honunum, jed dei ejt, qui malepcos nomine n5 ’‘^'dderc iußit.Ac fepe in caußs capitalibus à deo dicitur et ’■‘‘pftitur, (quemadmodüfupra monuimus) Sanguis eius,bo ‘ ^’’^fcilicetfontis quê magißratut occidit,ßtfuper ipfum, ^^fnper caput eius, nempequod fangtiis aut culpa non 'm ^^ijiratum redundat, ut illi metuendumßt, ne deus effiiß r'amp;inis poenas ab ipfo repetat.

'^’^rumetiamefteßiißonem fanguinis graue peccatum Sägtn'nem ^Iß^quod ultionein è ccclo poßdat,neq; 4 deo multü er im= funderc gra r^Ww» dimittiturtuerum boc de innocentifanguine 'mteb

lige ndum efi,non de fontibut, Quinetiam reuera omüis bi iudices dolent cumßbi fanguinem ƒ yntiumfundendutn fe uidcnt,äc tnifericordia conimouentur erga miferum hot^^ nem qui peccauit, cr fuis fccleribus mortemßbi accerfind-attamen cum tale eßßc'mus, ut nonßt nùfericordia er deus iudicium urget ac occidere iubet, tum obtempéré iudex uoci domini,äceum occidit,quë alioquiß iurcamp;d(i uoluntateßeri pojfet,mailet in uita conferuaretC^tü n^'f' que eß, iudices cum non damnant quos deus damnare inpdt^ ' ac iPbe funt circutißanti£ facinoris,ut is non mereatur wp ricordiam, turn eosignofcendo grauiter in deumpeccaft' SolomonnanqueProuerb. 17. caf). ait, Quiiußfcai eß abfoluit) impitvm,er qui damnat iußum,uterq; a^otidna I, Sam-V- ^i7(s eßapud de um. C um deus Saulem iußijßt Agt;nalechd~^f

und cum rege delere, er ntbil relinquerc, er Saul regh bus^; prccioßs peperciffet, neq; obtemperaßet uocidoim^ i.Reg. 10. ni, a domino reieélus efl. Sinüliter cum Achabus Syror«^ regem,non quemadmodumdeusiliit iufleratjpumjfliifPr cum populo fuo in locum Syrorum er Benhadadi, nati fuerant,fubßitutus efl,ita ut Achabus cum fuis a dado er Syr is ca:derctur, in uMiibim eins quod syrosnott punier at quemadmodti dominus illi prieceperat.Rurfui c»”* Achabus occidiflet ]Siabothum,qui no erat damnatus à det, fedexpriuato affe^htabipfo occifusfuerat, uteiiishtrtt potiri pojfl-t, deus grauiter huic ciedi Achabi indignatus ej(gt; Ita etiam deus grauiter indignatus efl, cum à Saule Sf/aeet dotes und cum uxoribus er liberis oceiß eßent infoiites,e/ abf J; iuffudei.ex ira er odio.Exquibus flcilecoUigi potep Mods amp;nbsp;quaiido magiflratui interficere liceat.aut non, ac nibilimp^ niagiftra- diente priecepto hoc Neoccidito, mhilominusmagiflratK^

Jatuin. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ycrimheecomniaAnabaptifiee unouerboreijeiuntfl

LIBER CtyiîîTVJ. 176 allatd funt ad Mofiicurnghdiamtetädmpe ferium coaétionem ^Aofaicampcrtinere,à.tittibiis Chri-fiiiù libcratifiiu.Scd bis reJ}gt;ondrmiis,gL{diiim nbsp;nbsp;nbsp;capita^

I •'•M in/htutam ejjc täquam ceremonialem aliquatn legenr, Chri/H tempore cejjàret,fed ah initio lex hiec, ut tt4tu-gt; zj' omnibus tempori ui necefJdria,À deo eü mjlituta, ^«»tomnes ueteres magißratut ante Mofemexdeitnundtt j ^Ojgbdio ufiß.», çr homines maleßcos occiderutit. liane legem deus ifraeliticis lt;juog; legibus 'mferuit,ticgladi tangua Mofaica coailio ablatus et abrogatus efl Chri P‘tlt;liie!icu, guia polttiam nAturlt;e Icgem non abrogauit. Q«i4 «fro ciuriw eße poteR, guemadmodum etiam lib.4^ ^^P'3- docuintns,Pauli uerbis.gui nos fatis de bac re inflru^ ait,legem iu/h poßtam non effe, fed concemporibui ^gs gui fubijci negueunt, impijs cr peccatoribus,nefarijs Pgt;'ofanis,patricidis ey- matricidis,homicidis,çrc-QJlâs j^^gt;fiChrißa»i,gaando nonfunt homicid£,parricidlt;e,fce* “ amp;nbsp;maleftci ac f4cinoroß,liberi fuitt à lege zy poenagt;,fett '^‘^‘loguuntur,ab imperio cr coallione Nlofaica: gui aut ^fiei cr ßcinorofifunc, non funt liberi ù, lege cy pceMi.

Puulusfcribit ad Romanos: Uam mt ^‘Iftatus non funt terrori pro bonis operibusfedmoilis, Vis non timere poteftatem^ guod bonmn esifacito, ey fe „^^luudemab ipfatdeienbn mintßtr eRtibiin bonn. Ojtod fe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f^dintetnon cnim temere gladium gc

i^Aoin.ij. duare capitalis pcena in eccleßa manet. Qjùn ç udcles gui ita grauiter labuntur, çy propter fuafcelera l^f’ifiuntur gladio ac pleiluntur, ac in bac calamitatc pœ=t . tntiam agunt peccatorum,cy ueram ac firmam in Chri^ haben{,non ideo deßnunt membra eßeßnil£ ec nlt;lt;f,fed potins eülatrone ido in leternduitam recipiittur,

GiïdiS eor nbsp;nbsp;Agnofcimui prlt;£tered,eccleßan{ j^iritualem eßc,nei/i^(

fcTnVpTrk iBuminetur, conßrmetur zr regatur j^iritu dei, at^ne niaii ecciegt; fecundwmj^iritum, nonfecundum cartwm uiuat : tionU-mèh'mcfequitur,eos cjuiineccleßcteiuig-membr4f'unt,fli ne effè j^iritM,cr nullis amplius carnAlibus rebus uti. Qff adiTtodum uero fideles,gui uere nominAntur et fiunt j^^iritit'i les, nihilominus propter carnem lt;ju4in ad mortem uf^; /f-cum circunferunt,cibo,potu, uefiitu alijs carnAlibus amp;nbsp;temporarijs rebus opus babent, er cum bis rebus tituntur, tübilominus in eccleßa funt, neq; earn carnulem ficiunt : iW etiain fideles (fieut ante probaubnus ) defienfione gbidij o'-pus babent, attamen uerus ufitsgladij i« ecclefia ipfattttio'^ focit carnulem, neij; f^iritualis ecclefia reijcit ufwm corfO-reigladij.CiuæueroàPaulo t.Cor.io. dejfiiritualibiusf^ misfcribuntur, intclligendafuut de armis minijkrij ipf'^^’ aduerfusßlfam doilrinAin, çy omne id guod aduerfus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

extoUitur. ISloit autem propterea magifi:ratui in eedr j fuumgladium quein ex officio habet, adimit. QuentädnKgt;'‘ , dum uero difcrimen officiorum mer ito f:ruatur, itu ed“’^ ter gladius propter altcrû non eft reijeiendus aut danAudu^'

Chriftianam cliaritatem non hocpoftularcut nemo occidaturaiit piiniatur: amp;nbsp;in ecclefia non modo excommunicationem eifcjfed aliasquoqf multas corporiirrogari. Cap. 6.

fhquot; ntatem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;charitdte, cuius prlt;etextu Anabaptifite

ticmo punit l_yiereconAittur,itarcfigt;ondemus, chriftianAmchie^^,^ tern tarn non toüere iusgladifiut idpotius confirmet-l^‘^ff'.

occi £ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;conftitutus, non tantum

ttibusßed etiam, bno multo magis magne multitudinfi^’S tiumfprefertimijs qui 'miuriaafficiuntur. Q«lt;e

Liber qjzintv5* 177 wi’frfî effet qu£ nMlefich hominihui no tantum pamret^ f Mettant ipfos hac uenia infontibui tmnutteretf Perm-V^afiiwnftificiat cos alijs antea nocuijfe, nifi liberen^ ^^^t^iadhucampliu/tMceant. At ali dimittcndos effèinul-««t inpoftermn non nMlc again.Et ii qui eos dimittit,nott ^^odinuetii: utampliui noeeant, fed ut 'm uita maneaitt pxiutentiam agant. Sed aliter den'S uerbo fuo pr.eeipit '“rficiiw J nempe ut commiffa peccatapuniant, ZT non ex ^witate condonent /fe emendations: nif caufa aliqtta eiuf ’quot;^dicircunfhntiM habens iudiciofferatur, acita fcipfant ^^'^‘lt;fet,utfaluacoramdeo confcientia fontiueniamcon-^ '^^derepofit. Hoc autem non'm iudicis opiiüone zt' arbi^ e^, fed utfaâum ipfummodeftecr accurate ^^^tndatur fecundum its amp;nbsp;£quum, çtr diligenter proffi'* ^ft^ttrnediununi confulitur, ineocrretur zrmultsfiat : nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fifacinorofum iudexffe eitundationiidimife-

rd plus etiain tnali Cf damni dederit quant unquam anteut ' ^“^poterithancucniain Cf lt;^baritatent laudarei Cumi-^^’^fiacinorofi nonpuniuntur^'miprcbiautem homines,quos ^^Stiius metus pœne coercuit id uident, augentur Cf con-PniiMturperniciofi homines, ac honefii cf 'mfontcs homi» '’^^‘ibimprobis nebulonibus, preetextu uenie Cf charita-^^^gt;cötra moré uerte charitatis 'miuria ajficiuntur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aut

Paula ajferuntur,Charitas patiens efi, coinis e^, non co i‘^'gt;tmaliim, omniafuffert, omniafiicrat, omnia fuflinet, ^‘^■iwnexcluduntpoenam. Jlt;lam eodem loco Paulus in-' Charitas nongaudct iniu/iitia, gaudet autem ucri^* . Ideóque charitatem non c£cam er fiultam cfje nuit, ^flontoti quoque charitatein cf pcenam coniungit, cum a-a ' nbsp;nbsp;nbsp;purcit uirg£, oditfilium:qui autem amat eum, ca-

efje inter caftigationem cr capitale/upplicium.Interim tnenfctteri oportet, guod/icutpatris ca/iigatioin boiiutit ce dit ßlio, ncque charitati aduerfatur : ita etiam cum tni^ gillratut iure occidit,non tantum id uni hominifid totir(p publicif lalutare ef)e, ideô^ue non ejp' charitati contrat' tim. Quamuii eiiim iiejuioccifits est, homieidlt;emorteito'l reuocaturin uitam,nihilominiis tanten iufh, eiui mors tos improbos in republica à cdedibtis deterret, atq; itii bomnis fontts, guodammodo multos in uita conferMt' Quarefubinde ofienditur iuftampanam nonaduerfaricoi^ ritati, ac charitatcm ueram non abrogate panas à deo Abufus ch2 flitutas. Verum non modo in hac cauj'a, cum depanis tiÿ' mans. nbsp;nbsp;nbsp;tur,fed al'tjs in rebus char itate i^uàm plurimi turpittrK^

fua libidine abutuntur. Nam homines prodigi, ZSquot; confumpCerunt, qui otiari uolunt, er interim quotidie'f' cbriari,ß quid Ulis deßt,no pudet eos ab honeßis Cf tibus patribusfamiliiîs auxilium petere, zy charitatb^^^ admonere, qua ßc charitatis iure teneantur fumptusilli ad luxumfuppeditare : neque cogitant fe non minus redebereeos à quibus auxiliumpetunt, neque iOh rc molcßos eße, aut damnum er iaduram Ulis coneilù’'^ ßd potiuf ita cü Ulis agere quemadmodum inpari caußp'' cum agi uellent. Qui certenollcnt,ßrem fatmliaretn^^quot; ne adminiflraßcnt, alterum prodigum ex charitate fujltn tare. Nam quod Paulus ait, Neminiquicquam debeatHi niß hoc, utalq alios diligatis : non tantü de auxilio fcroit^ do loquitur,fed etiam de illis qui aliorumßubßdio opuso^l* bcnt,ututrinq;mutuamßbicharitatemdebeant. . NoHte rcfi ChriftiautcmuerbayNoUtereßfteremaloßuprnnbui^, ftttemaio. expofitafunt: nempe,dominumnonloquidediuinAui/n

ihi comnüßa magißratui,ßd de priuata Hindiih,qu£ rX tiiuscuiufqueajfeihbusoritur: quare Chrißusnon

LIBER QVINTVî. I78 i^ßfuttiigladiiim, negue prohibct iufljis nbsp;nbsp;legitimäf pœ»

JK • Similiter loatinigt; CT lacobi exemplum nihil admigi= l‘riitum pertinet:tlli ent ex ,ppria ey humunA offènfione, at T’. uindiHic cupiditate,SamAritanorü uicü incêdio perdere '‘'gt;lcbant,âc hanc eorum uoluiuatem dominm reprehenditt ^'•onùm uocati eraiu ad aimuniiaiidaingratiam, n5 alitent ''^^‘idiuntgererent. Deinde guodfaccre tentabaitt, ex 1=^ (’l'^ortiim erat à deo prohibitumtguod autem bi gui nut ^'l^^ittimgeruiit,lcgitimM poenas de aligtio fumunt, id ncit ^^ßfiiciunt ,fed À deo ilbs prieceptum eü. N egiie alia aut PefttiS ‘“^faratione dominus Petrum iiißit dijlriitum ’i^ondere, guippc gui non adpugnAtidum cr geftundtlgLt= s. °''*^,fed ad pricdicandum uocatus effet.Cîjiodautem Cbrb Lucx ii« ''‘'^iußit eumgladium aufferre.ideo fecit,ut illi acreliguis quot;’oorto reipfa offender et,piignAm eorum nihil prodcffe,fè ipfos, Apoffolos inguam, abfgue ipforum pugtm tuerie ? “îi inimicis defendere poffe : idcôgue ipfos de dcfenffonà etiam de uiéhi.non debere anxie folicitos effe. Itaguc non publicum mugiffratus gladium recodidit,fcd prL ^^^^^,gucm guifgue bominum abffj} uocatione, propria po flttin er rcucra,guipropriapoteftAteex nn^bus diffringitgladium, abfgue neeeßitate, hic diuinté ^f^'^'^obnoxiusfit. Si uero dominus, cum Petrumgladiuni ^‘^ondere iußit, uoluit in nouo 'Tcffumeiuo nullum penitut ^■^^'ft’'utusguidem gladium diffringi, guare Paulus ma^ ?^^‘'tHidatpoteffAtem diffringendigladij fAn non Paului Tefhmentofuit An non Chriffianis fcripfît epiffo^ ^.'quot;’guam Romanis fcripfît f Ciuamobrem cumdécima ter ^^‘^‘‘piteadRotnanos feribat, Poteffas no temere habetgllt;t f dei minißer,iiltor ad iram ci gui guod malum cü hinc fie hoc negotium concludo, nbsp;nbsp;dicogladi^

.^S'fttatui à deo mandatMn,nonuetitum cffe,itaii: licê ^^‘‘i^occidere, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Z i

ftiaiü tanttt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;partedogmatis docent Agt;Mbaptifilt;e,Cbr^

cxcômuni* fÜanos peccata aliorum non carceribus, multis, uel gbtd«' citioncpuf pttnire, fed tantum exconnnunicatione. Jgt;lcguedeberc‘‘^ poffenugiftratumelfe 'm ecclefia, uerum quemadrmxl^^ apoftolorum temporibia tantum miniftri eccleßa^feudt^ r« filerunt, er eccleßaßue populut, ita nunc (juo^uetjr debere, Quoniam tieronosßiperius firmtsac ueritarg'*’“ mentis probauimns,polß ChrifHanos magifiratum gtrtr(gt; et hoc fuum inunui feruare in eccleßa, ac fatis oflctidintquot;*’ gutenam huius rei ratiofuerit apoflolorum £tate, iHi^ diximusconteiuicrimiM, nihilifacientes fermones Avao'f ptißurum nullis folidis rationibut confirmatos^ciuos inde ex affcHibiit abfque uüis argumentisproferunty*'^ equidem eßet Anabaptißis,ß non Heer et eos carceribiif pecuniar i/s multis punire, maiores enim turbot faciliuf if' citarepoffent. Qjiis autem non uidetquid fublatogladitr* quaturf Plerique enim àquibus metuendum e^jqulqaei'^' pure uiuiint,ita animo affe^funt, ut etiatnß centies tnunicentur.nuüam excoinmunicationis rationem habeatti imö iurpius excommunicatiquam ante uiuunt. Uaque wquot;' aliud hinc quam turpitudo er turbæ atq; difidiafequirC' tur. Quare uos ueßra doilrina eccleßarum, qute bene 'mjHf tuticfunt,horribilemdißipationem inflituitis. Nainqnod«'^ citis Gentiles extra eccleßamgladio uti poffe, in eccleßa ta tum excommunicatione effe debere,temere nbsp;nbsp;abßq; ratio-

ne dicitis, erßmul fßoliatis eccleßam bono lüi à dontinoco ceßo.Satis iam ante probauimus, femper in eccleßa nomtoi la eße,ciu£ non poßint alia ratione commodius quaperntO' giflratu emendari. Quad autßngitis Euangelica eccleßanh er abfq; uitio,tantum paucorum hominum, multaq; de iHa garritis,qu£ tarne nufquä reperitur.et interim nihilotninitf ecclefi£, qu£ ex bonis er malis coUeän e^, ut Chrifiut do-caitf

^ defenßonem toUitis, pcr'mde ßtcitis acfi ’nuro nondwm ad tedum eduélo, fulcra quibus teäum nitdurßubtrahat.

“ût diligenter à uobK quterdtiir,utad confirnidiidâ do ojiendatii, ubinAm Chriftinfacinorojos excomunt l^ficuti nos omnes excoinnmcare imltis) no multa ex^ ,pferre poteritis. Peccatrix enim erat mulier ilia Lu publicani plureSjprxfertim Matt.et Zachte ns: pec ^^^^^xfuit mulier adultera,peccator fuit Petrus cr alÿ plu ^^‘^Hando nero horum aliquë excomunicauit, uel quandiu ^^^°»inui»icatifuerunt^ luxta nefirâdurant cquot; äufterara l^^oiyUix fe Cnriftus excufare uobis poterit. An nero nul ^“'5“ '»ulta corporis fidelibus aut infidelibus in ecclefia irro- ciefîrirro-^ß^ßnt ƒ Qj(id igitur de fingularibus fadis fummorü apo S»'»« fuiiî«. /“’‘orH Pétri pauli dicetist Petrus enim Anania uxo~ ''f’« ni« Saphira propter ipforumpeccatanon excommu= ^‘quot;fityfeddiuimtui fubitamortepunijt. Lticite Anabapt. AAj. ^^gt;K)nhoc 'm ecclefia fadü fit fan non in Ulis fadü qui Chri i^rim nomen habebantfan non ab illo fadüfit,qui fyn=

Chriflianusfuerit ƒ an non illi corpore pœnas luer'mtf ^oii yî hoc Petrifadum non fuit iniuftum,quod conceden tii, nolite damnare tnagiftratum qui facinorofos carce ^‘lt;t,nuiltis,gladio,pro criminum qualitatepunit. Mam ut ^'^tfaciant, non minus quam Petrus à deo poteftatem acce ^^’'Kut.Paulus uerofedudorem et impojkrem Bariehu, qui AA.ij. n‘Ji coram Sergio Paulo prxfide oppofuerat,plenus fjpiri= ^“[‘tnëlo exc£cauit.An non h£c quoq; corporis tnultafuitf

itaq; qui 'm ecclefia per Pétrît er Paulü corporis mul irrogauit,nunc quoque per magijlratum punit, quem in '“incfinem inflituit er ecclefite dedit, ut per cum operetur ^puniatquacunque rations commodißimum erecclefilt;e ^‘Üßimwm fuerit. Vm«» hac de replura fequentibus capi

fibilf icriptd funt, Ulukaetiam dcmulcficorumfuppücii^’ mAgijlrdtuirrogàtur,fcripfi 'm SermotùbmnKi^,^^ fad.2.Serm.8.

Hommes contumaces, ad boniim 8^ ad uer^ bum dci licere cogère; amp;nbsp;refponfio ad Anabapti' ftarum argumenta, quibus probare conanturns mincm ad fidem cogendum efi'e. Cap. 7.

Ncmii.î \ 7^Igc/imum AnAbaptifkirum dogma fXin.Tut'' V ui cogendum efp-, necjuc etiam aueiKlu»'’* propter propter ßdem puniendumaut mterßeiendum elje. Aeritti' ^'pnt Sd oc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uirtbiK hoc loco contendunt Atuibaptiß‘^'

çidçndû fC’ O“ multi alij cum illii, 'm eccleßa unicuiq; liberum efßit“ fe. here ,utagatcr credat ejuod ipfi uißim fucrit. Speßitt tem denuo hic conatu^s ad mgentia er 'mtolerabilia diß' dia, turbM er excidium, ita utßß-cjiiainur horum co”'“' ntaciam cy- peruerforum hominum opiniones, breui urbibui modo, fed mßngulii uicis plui quam duodecim tt“ ligiones habituri ßmitfjta ut tandem nihil omnino credeft, peculiaris fcóbi er religio ßturaßt. Cum uero nos tinit^»^ ueramqueßdem docemui ( non enimplures contrariit rclgt; gionesßmul uerat eße poß'unt,fed unica taiuü ac ueraCbn ftiana religio ßu fißs eß) ac omnes hortamur utfeilif degt; feranc, er unicam ac ueram Chriflianam ßdem, Euangtlio conßrnMtain,ampleä?iiitur: item cum Chriflianos magißt^ tm hortamur, ne patiaittur unumquenque dogmata nupef excogitata,quie adhuc ignota,neque conßrmata funt gere,er pcculiarem eccleßam mflituere contra unicam amp;nbsp;ueram eccleßamthiec 'mquam^cum nos docemus,comra noS quaß parricidos aliquot uocifcrantur,nos fanguinarios ap' pcllant,qui omniusneorü fanguini inßdteinur, qui noncun^ geredere uolucriitt quie noscredtmuset doceinuf.Nosuc roiwt

Kon (dictm dofhinAm autfidem urgemui, qudin eäm cfu£ ^»nßniMitir diuinis litcriSjprophctarimt, EuangcUjùrü cz ^poßoloriim,gii!C uni Chrijh fidit, lt;3“ huic omnein gloriunt fidé omnes uerc fideles db initio habuerüt.t^e î“f ‘iliorum opes aut fanguinemfitimus ac finiguitiArij fits ^Ktficd hoc conteiidimiM omnibus uiribtis, ut ChriftidUA u^' ^lt;llt;ffferuetur,neci; in multM feamp;ds homines fieparentur, ex ^xibus offènfie.dnimorum alienAtiones,difiidid,fieditiones et ^^ies in populo excitdutur, qu£ omnid multifidriain ex A-quot;^dptifino ortd fiunt,utfiiprd primis duobus libris oftendi. ^dmobrem fiinguinis efiufionem cduere cupimus,cr AnA ^^ptiftü ipfos,modo fibi eonfuli pdtidiKur,db exitio liberté

homines multare,qui fiinAri nolunt,3- totam ecclefi-^''’■ inexitiumfiecum ddducere eomiMur, no tumen ideo cru

Zr fidnguinArij fumus,quemdd)m)duni nec dlij pij doeîo qui eadem ditte nos docuerunt.

iiU£ dutem pdvtes fiait dogmciiis unie commemordti: ^'^^or,neminem dd fidem uüd ui cogendum effè. Altéra,ne^i ^nem propter fidem nudtundum dut occidendum efie. De Pdori parte itd fi:ribuiit:Chrifi:idnü zx apofiolicum Euange ‘‘“in non defiderat neq; docet quenquam ui cogère dd dodri ^'’hconcionem cr communionem ; de Pdulus exccratur eu ^xteunque aliter docentur. His rejfiondemus: Euangelicant O’ dpoflolicam ficripturam, ac fandm rationem non obfirtre uetare, quo minus indoéh cr indociles atq; contutmtees quot;ow/tif J doceanturfmftituantur, et ducantur atq; cogantur ƒ »wfo ad bonü. îtaq; neq-, Paulus neq^ quifiqua apofiolorum cogere. quot;Of execratus ed: fed illi uerbis Pauli ad Galatas capitepri ^dbutuntur, Eaenim qu£ Paulus feribit de Euangeïio, ^’tod ipfe inter Gentes et ubiq; pradicarit, nenipe fblain fi^

uceommßdditt, qMß Paulin exccratinßt omnia ({m lgt;aptiß2irumdo{irin£adtierßatU:tir, cum tarnen ipßrutndo^ 'l nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;üritM cum Paulißriptii pugnct,lt;jucmadmodum fubindc (»

Fidé cfTe Pr£terea aiunt idco neminem ad ßdem cogendum ejjegt; aon'inn‘Juodfidcsßtgratuitum donum dei, cjuodßlin dein cordi-e.cci$ i’cmi nbsp;nbsp;nbsp;eïeólorumi largitur. Qitodß quis fidc caret,non data elf

cegVdebe- deo,ideóque non e^i è numero elecîorum:quid igituro^ te. pue eSi hune adßdein, qua caret,cogéré t Hocauteniadt» firmum fundament um effe arbitrantur, ut nullo medo ßdfnri aut conuellipoßtt. Nos autem illis rej}gt;ondcntes,ptl mumfidemdiftinguimut (quemadnwdian etiam fupralibrf tertio cdpitefexto fecimus) alia enim fides uera cil, fa. Adßlfamfidemnemocogenduseß: adùeramholfiin^^ pojTunt. Praterea coaSio non eil unius generis, Al[‘ quando enim homines firmis argumentis coguntur, ut ta imßtutione animum mutent,quandoquidem nemo his rt-fi-jgari poteil.-per qu£ dum docetur, efficaciter anted con* uifius fuperatus eil . Quandoque uero tnali^i amp;nbsp;contumaces homines, qui reuera argumentis conui^ fed ex pertinacia cedere nolunt,neque uerbis fibi perfuade^ ripatiuntur, duriori caftigatione adiguntur ut id quod rum^ Cf bonum eil ampleffnntur. Huiufmodi autem coi^ । (hones bonæ funt, cr præclara exempla habent facrdriedt liter arum. Alia uero coaiho eil tyrannica,quie null.is iufiss caufds habet, quando debacchando gt minando res atroces et iniujh ui cogitur quis ad id quod malum efi cf iniuft“^' Kuiufmodi coadio deo aduerfatur, ideoq- nemo ita cogeit-duseji.

rules iiomi VerdpriCtereafides 4 nuHo hominum dari (yquot; cordiitt* nibus à deo f.yi poteHfed cd liberum dei donum, quod tantum eleilis fuislargitur,ßcutiloan.^.et lo.cap.fcribitur. Verumnoi । hich^'

^‘chmndumejl, ut non ultcriui progredidmur, çr cuU M noflr^ infidelitatis dco imputemui,^ dicamm nos efgt;’ i^(xcujdtos,quiadeus nondederitnobisfidem, QuidcnimRom.«, Wft tihi dciisfaut quid prior dedifti ci Mita repetere pofr ]’!iMiillo minus in eo nobis hlt;eTendum erit, ut perfcrute-

'’^ßiones dci uniuerfalcs funt,omnes uocunt er bona, illis Poliicentunet ad h£c Chriiius iußitpctere,dicens ; Petite^ ^oscipietis:qu£rite,zrinuenietis,lt;yc. ^.ïatth.7. çrLu '^‘‘^‘■crprietcrca eticim dominus iußitEuitngeliüpr£di= Marei «r.

• omnibus creaturis : bene /ßerandum de gratia Matth, is. quot;‘‘I^ficordia dci, cr ardenter precandum ut uera fides do-

amp; augeatur, fimul fßerandum efi, nos ex eleélo» numero efie. Et prtcterea cum dominus t/ixcnï, Qttt lo»quot;-®.

'^'^deoell,uerbumdeiaudit,cr dcusetiamhoc ordmeuta= ‘'’’M interne in corde trahat per Jfiirttum fan{ium,exter=^ plantet prtedicatione ucrbi,ficuti Paulus tefta= Romp.

ƒ idicens : Eides ex auditu efi, auditus autem per uerbum l^‘•‘lt;detlnd^efunt condones Chriftianis, audiendum ell uer ‘*»t medium per quod deus dat fidem, non efi: con* ^’^niendum zs' abqciendum, ac inter ea dijfiutandü de fuin* ’“^imperfcrutabilibus abficonditis iudicqs dei. Eiac au^ ■^^^ione externi ordinis, etfi fides cor dibus nonpoßit tamê nihilominus homines uocandi cy' mittendi funt 1‘nras condones diumi uerbi, nbsp;nbsp;cogendi fi contumad»

^^dudentur. Eacere autem htcc debent feniores cr nta^i ^l‘gt;'atus,et omnes illi qut imperium habent in contumaces, ^'^ßenim non tantum omnes prudentes ipßatequitas docet, Oent magi '/“‘'po'ti«» çr exprclTum dei mandatum hacderehabe=^l^’fi^/‘‘' a ' '-t^arto enim pr£cepto prim£ tabulte, cum deus fabba maces ad

^ßtndificare iußifiet,addit,fJon facies uUum opus,ne= nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«o-

tfnciUct tua, aut iumciuum, aut peregrinia qui inträpofi^ tuui habitat, hoe esl, quifub imperia cr pote/late tua f»* Hocautent dei mandatum quatenui fidem cf charitatet» Jpeih'.tynon efl abrogatuni.Qjiis nero parentuin aut ptlt;t^^ ptorum hospuerorum fermones/èrret, ß dicerent,Diß^^f er prudeiitiam aßi-qui.dei donum esl,cui hoc non eA littUi nihil uirgis cf praceptis efficietur : quare non eß: quo‘1 uirga caßiget, uel mandatis ad bonos mores Oquot;/lud^‘‘^ fchoias cogas. Parentes zr magiiïratus non patiantur fnftituto abduci contumicium hominum obieüione,qut^^^ tmt, Pides efi liberale donutn dei,ideo nuüis legibus da cR. Azt non probitM,quod non ßir, non latro aut fuaar [US cs,donum eü dcitt^lum igitur fitalisà magifiratu prehenfus cxcujare feuelit,çy dicat.fe non habuißedonu»^^ hoc à dco,ideoq; non eße pumendum,magißratus huins^ eußationem fufeipiett Çijiamuis igitur fides liberum deido' numßt, nihiioim'nus tarnen homines legibus cogendißquot;'

docucnint, adfidemcogiuolunt,produite Ana.bapti^£ fuatn imP^ dTm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«rterzzzM, quandoquidem ueteres herefes

gendumquot; fopitos CT uerbodeiconuiäas, infitndludiaboliinlucért^ «ff«. uocant,çtr Donatiflis ucteribus Anabaptißis per otnni‘‘ß milesfunt. Contraquosante aioo.annosfcriptispugn^i''^ D. Augußinustcuius ßententiam ineorum gratiam, magna ex parte ignorât, ddßcribam,quamuis ha:e etiaui i Angoflinus uUjs Ubriscommemoraucrim.

aiiquando ftaq; D. Augiiflinus epiflola ad Vicentium 48 ptoe'd» tentu fuü, nbsp;nbsp;corrigendos eßehlt;ercticos,ey inter aliaßc

neminem prinütusßeiitentia erat, neminem adunitatem Chriftißl ^endum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ucrbocß'eagendum,dißiutdtionepugnanduP'gt;

•pfffos hte rcticos notierainus:fed h£c opinio nud non con^ ^''‘“iicentium uerbii ,fed dcmonftrantiivm fupcrabatur ex* ^'’!ptis:nam primo mibi opponebatur ciuita tnea^quie cum

effet in parte Dondti, ad unitaté catholica timoré legti '^^erialium conucrffa e^l, ^uam nutte uidemui itahuim ue gt;quot;‘^lt;inimofitatii pertüciem deteffiri.ut in ea nunguamfuif reredatur.ita alite nudt£, (ju£ mibi nominatim commenta j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, ut ipfis rebus agnofcerem etiam in hac caufa re*

I ^^igt;ttelligipoffè,quodfcriptumefl: Dafapientioecaßo* ; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp;japientior erit.Uem: Non omnw qui parcit anücui

j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Meliorafunt uulneru

^f^‘itediligcre,quàm lenitate decipere. ltem:Etquiphrene ligat,cr qui letbargicum excitât, ambobics molejiui

“'’’l’os nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, Quis nos pote/i amplius amare quàm deus f eb

i ^erterrere non ceffat. Putas neminevt debere cogi ad iujli* ^^‘^^cu.mlcgaspatremlitmiliâsdixiffeferuis: QjioÇcunque ”^«eneritis.^cogite intrare. idem quoq; Auguffinus Sermone ^ldeuerbis donünifecundum Eucam: Piteretici nolunt co* ^^yamp;dicunt, Voluntatenojlraintremus. Coge,mquit,in*

Paris inueniatur neceßitM,na,fcttur intus uoluntas, amp;e. Huiufmodi interpretationibus ueterum irafcuntur A^ ’’^‘iptiftte in fuo libeüo, ey eiS noRras effe arbitrantur, fw« tarnen non noRrte, fed ueterum funt, cnnt quibus nudo

cum Anetbaptiflis fentire. C^uamuis boc diélum,Coin pelle intrare,nunquä ita interpretatusßm, quod mea com* ^entariateflàntur,

(iuandoquidcm uero etiam tdia ftrmiora argumenta a^ ftuguflino affiruntur de ui cogendis ad bonum hominibus,

^dhucaliumeiuslocumadßram, exepiffolafo.adBoniß* aaßj/»4 cibtn Comitentjin qua ita fcribittybi fft quod ifii(qucinadt «uäus t»*

modum etiam Aiuhafitijlæ noftri ) cLtmare confueueflint, Liberum eUcredere uel no credere, Cuiu'm Chriftuf inti* tuUtfijuein coegit ƒ Ecce habent Paulum apoßülum, agno* fcant m eopriui cogentem Chriftum, nbsp;nbsp;po/ka docenten:

priu'^ ßrientem, z:;- po/ka confolantem. lAirum autein eü quomodo ille lt;jui poe/M corporis ad Euangclium coailus i»quot; trauit, plus illis ommbus cfui folo uerbo uocati funt 'm EW» ge/io laboraiiit.Et gueni maior timor compulit ad charita^ tem.,eius perfiibi charitas firas mißt timoré. Cur ergo (ogeret ecclefia perditos filios ut redirent, ß perditi fii/ coegerunt alios ut perirentfHaéknus D.Auguftinus.

hypo- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;acgutefcunt Anabaptifla, fed aiunt coalli'^^

aiiot. ' ne fieri hypocrite, gui fuppUciorum metu ßmulant fe tuf' bum dei amare, longe autem aliter animo a/ßilifunt. earn gute legibus çy ui fiat charitatem coaélain eße, (jtt^ deo mhili fiat. Verü rejfiondemusßatius eße malos Cf tumoices fe continere,non turbare bonos leges cx i)tfldtii‘‘’ non maiitiam fuam exegui.fed uni cum probis feruarebo' nos leges.guàm palam id guod bonü eü oppugnAre, amp;nbsp;nos leges ac homines probos turbare, cr iUis mole/ks e/Jf‘, Vtrum enim uobis melius eße uidetur, aliguem metufitpr (ij nonfiirari,rapere,latrocinari, gu£ tarnen appétit /ift^ re,ideo^ hypocrita eß : an eundem nolle hypocritaW t/l^’^ fed malitiam fuam exerere, cr ßcere guicguid libitefd' Ciuinetia cerium eß.metu çr ui homines guädog; tu reuocari,ut initio multi hocfaciant çy hypocritteßitt’^ rum poflea dum ui coerccntur,eö adducuntur. ut dein^ /fonte ex animo ea ßciant, cT gratios agant illis gtd ipK coegerunt: agnofeunt enim fe fiinditus perituros fiii/ß’ alij ipßs ui ob/litißent. Cöfitemur deum ultroneu taneum miniflrum reguirere, er uiolentam ac coéfan f ritatem exiguam laudem mercri: mteritn tarnen id

ojkndimui coßteri oportet^ex inuitk Cfcoailis CT ^ontanea prompta^; corda fieri, At^ hacde ^ienuo D.Augußim uerba afièramuf, quibttt refillit Pc-lib.i.cap.S^. PetilianutDonatiftadi*

Abfit abfit à noftraconfcientia, utadnoftramfideni compellantui. Hute reßjondct Augufttnus, ait^ quot;‘^'nergopergemts eadenifenticmtK cumhareticisf j ^’^potim dominum in feripturis htcrefim plantare dice^ ; ^“^iCluando minis flagellis cogit ad bonumi Dauid,ßo* mihi,ait,eft domine, quod humiliafti me. Et leremicu, I me domine, zr manfitefiiius fimfîcut uituUu “^mitus. Quod fi nemo ad bonum cogi debet, quarefapi--^'^imusSolomontotiesliberoscaßigareiubeti Quipar ''f ‘quot;’■g'f, inquit, hic oditfilium : cum per cutis eum uirga, eins à morte tueris. Praterea quotidiana experien^i ß^ltlt;ttur,zz ipfanAturadocct,uchementesinhomineaf*

effe,qui nifi medicina adbibcatur, ÇA frenum inijcia' ftO“ alios freum perdant,qui tarnen mediocri ca* 'quot;gfthozîf frruari pofrent. Dzlt;»î homines infani ca non fute compotes fiint, u'm coadionem uituperant : fied

^^Hedü adepti, ÇA cernentes à quibiis malts liberatifint f”■ ^os qui ui ipfos coercuerunt, gaudentfe adeôfalutaria ^‘^afiigatos efrè, ça uim, qult;e Hits adhibita cfr, laudant, untea adeà grauiter uituperauerant. Atep ho’c efi D.

dominum fimpliciter Domfnnm ^'J^^uangcliitm priedicare, ça neminem ad id cogère.

‘Mc etiam nobis frre,fiomnes Turcas,iud£os,ÇA infi.- prædu'àrç. quot;[actfidem cogère ucltmus. Relh3demus,Dom'tnii equi= * quot;ff gt;”lt; ^^^‘‘ßilJeprjedicareEuangelium, quod ÇA apoftclifrce' gije,

‘^yUcimnèq; coegerunt, nifi quatenus uis et potentia ues ‘ ‘‘lis cogit. interea tarnen ex Euangelio docuerunt, ficuti

fh'dJK EMrfzjgcù'o continctur, unumcfuenq; in fua ttoctttioitf dcbere bonum promotiere,cy cunilos ad iuftitiam adduce^ re:pra:cipucdutem hoc magiftratUi officium effè,ut ad hi)( cfpcicndum poteftatem fuam conßrat. Non dWtfm priecipi QÿinsrantturadeomagiffratuifUtTurcas ac cæteros infidèlesnoii fèrià'‘{uhTefi*^i‘’^^fi*° imperio,cogat zsr beOum illis infirat.ln ueter^ ai, cos non TfyfejMenfoprHictpfî populutn fibià deofubiedlumgalxf luctcogw ndlgt;atit,neq;aliarum gentium hacratione curam agebatib fed eds fuo drbitrio regere or crederepermittebât.’idsino^ nunc guog; pip tnagifiratus ficiunt^ (fiuodficommodert^ gnum Chrtfli propagare pofiunt,nuüi fitmptui, operie et» iori parcunt. tnfiiinma,, magi/lratus curat ut f us Êuange^ Hum prlt;edicetur, quod fi huic fidem habcant, id ad eor«gt;’* falutem ficitfiedfi aliqui non modo non credunt ,fed eWf fe opponunt, cr dodlrmam euangelio contrariam uiaitt do lo inducere conantur, ey difiidia in ecclefia excitdnt,‘‘oi^‘‘ authores hariiin reruinetiam inmagifiratücy diuiuaei“^ injiitutd peccant, turn iure snagijlratus hos turbulentos amp;nbsp;contumaces homines coercet cr punit pro ipforitnt tttetie to.Atq; hoe nonproprie eft coadlio ad fidem,fed turbitle»* tfcontusnaces c^rebeües homines fic cöpefcuntur amp;nbsp;eof ercentur,ut pax qt tranquiüitas conferuetur. Sequitur ittit quaRio de fupplicijs.

Refponfïo ad præcipua argumenta Anabaptî ftarum, quibus probarc conantur, neminem te' ligionis caufa puniendiim aut occidendum Cap. 8.

Neminem A 'LtcTd pars uicefimi dogmatis Anabaptiftarutny ' Ugioncm'* J~\eli,t^eminem religionis caufa multandil, aut capita piuiiands fupplicio afficietidü elfe. Nos dût eodem modo,queiitadiuo^ dum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fupra,refipondemus, neminem propter uerä

aut occidendutn ejjc, fedfalfe religiofii effe obß-hduntjUec tolerandam ejjeß fieri fgt;otefi:blu/}gt;beiiios ue=i

, ^'oamp;'fierntciofos feditélorcs etiain occidipofiepro crimi=* tom (jiidlitiite, de ijuo pofiea diccmm. N«nc aiii em ^na,bci^ fti/hrum argumenta comemorabo, cju£ ab illis adfiruntur probandum,non licere udo tempore ejuenquantfidei can

^ddiiitt. R.efiionfio. Jzodemmodofec]ueretur,pcenaf lt;3-^‘^‘taliafupplicia latronimgt;.,blafigt;hemorum,feditioforitm, ^ßtiiiorofonm hominü contraria ejfe charitati, CT' idco

lt; ^»tinemampliuifupplicioafficiendücffe.Scd fuprafexto ‘“fiic huiti^libri demon^raui,charitaiem non tollere fup-^ pdciafèu potnat jicinoroforum hominü. Qutcro autem hoc annon conuenicntiut charitati fiaiffet, fi initio tumuU

^^^^'ionaßerienfis in Vueflpbalia, pauci feditiofi nebula^ omnium malorum authorcs, capti in carcereitt

^^'gt;^iH,autpro ipßorü mcrito multatifiiffent : quàin ijuod r’‘l‘f‘idumnemo pdeicaufa multatur, tarn borrendamulta ^^'»tcedet neceffario fuit facienda, aut pcrmittendiim ut quot;^I’apt/fle eruptione fiifbt omnia longe latcói igni zx fir

i.c ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ununujuenq; altcrins onitt portarCyZy' Aitct aite-

in fide hunt-tniter affumere lt;3- infiitucre, non muU ‘''“5 carcerem conijcere , aut mlerficere. Reffonfio. c^iaVs.

effe,(3 humaniter inflituendum Paena ante non r‘»ti,fidcoiKuttMcct,pei'uerfi, tnduratizir perniciofi

tontines afficiendi funt, qui bonitate non nugt;do noiie»Klt;t^ danturfid détériorés fiunt,neq^ ceffantfimplices

Rom.ij. mos l^edere.CXÿamuisautêfcriptumßt,Alter alteriusoat^ ra portatettamen etiam fcriptum e^, poteflaté non teint^ regladiumgefiare.

Fidcm efle nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fidcs çj' inßdelitäs funt res inuißbiles O'

HImI 1. Ill J A* - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tail /

ufo^ noil h£c iudicare poßit:cur ergo ciuilis magiûratus ilia jupPquot;. aio*'w!ui corporalis gladij fubijcitf Kcjjgt;onßo. C^andin pP lo piui n. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;h£reßs tn animo abdita latet, li nemine niß

».Tim.i. di-o iudicaripoteB::ß autem erumpit, erferpit utgangt^^ nA, itautnon tantumprobi homir^sinficiantur ,ßddtii^ quoq; O' uerbum eius blaißhemetur o' aperte lacercWb turn niAgißratus oß'icium eßut h£c apertamAleßciap“' niat.Imó diligentius o'ßudiofius cauere o' uetare debet, qudmß carnAliafljgitia effent. Pr£tereamagißratit^'''’ß tantum iudicat de impoenitentibus AnAbaptiflis exinctedf^ . litate cordis ipßorumffed ex apertis O'fcelcratis ßeino^^^ bus. t^on eninßmpliciter errant, neq- unum taiitü ipß’’'*’'' fceluse^ffedprimumpeccantßlfa fide,quam alijs nus pojßtnt mffiüant, pr£terea uer£ßdci o' ueritaticod' uitiantur Deinde in ßtnilam Chrifli cccleßa peccd!itß‘i‘‘^ abßq; iitftacaußa deficiunt. O' in eccltßa turbos ,fcâ:ts, grau ia dißidia excitant. Pr£terea alia qitoq^ mala coinlt;lt;^^^ tunt, ucluti quod non obediunt ciuili magislratui diui’id'f^ inßituto. Inter fe nanq; coniurant, ne iufiurandum i flratu accipiant, o' obedientiam fßondeant, aut ßboep^ cerm,ne ßeruent. F^ammagillratui iußurandum pr.fß-‘’'^ peccatum effe arbitrantur.Plerunci; adiierfanturmogift^^' tui,o' quotieffunq; ßcultatem O'^occaßonem habent,^p^ ipfa fe opponunt. Grauiter etiam in matrimonium O res externas delinquunttita ut nö opusßt aliquidffiriti'y

amp; occultum in punire. iJant Paulus aperte ait, eos c]ui lè magi/iratui opponunt,reßjkre ordinationi diuina^, or (ondemnAtioncin Jibijpfls ßrre, It a ut hoc loco ntagijlratui Scriptam contra eos fententiain habeat.

4' Supremîiudicis munus cfl,ziZMia à bono feinine Zizmi» ßßlt;irare,quodCbriftusnouißimo demumdie fdcict. CîUie-fentibus eniin fcruis à patreßmiliäs, Vi^ ne abeamits nbsp;nbsp;ne St

dum coüigitis ziz^nia, eradicctis fîmul cum eis triti ^«n.simte fiinul crefccre utracp; ad mejjèin: zx in tempore ’’’(ßis dicämeßoribus, ut coïligant zizania, zy lisent ea in f^ßiculosad exurendü ea.Quandoquidê tier o zizania ßunt I ßij illiiii fAalifoi ßlß do0lores,zy dominus aperte pr£ce* i feßmul crefcere, nö debet magiflratus fupplicijs ct ^eiibuszizamaeradicare. TZcIßonßo. Hacrationeomnii ^•^liigatio etpcxnAtollitur,ut ticmini quicquäuetareliceat, Hbor^i.ty' mala abßq^contradiiHone ßmul crefcere pati '^poi'tebit. Quoniam uero hoc cum comuni fenfu, cum iufli equitate,zy cufin multis alijs fcripturarum lodspu^

caufa effet turbarum zy omniü malorîi, ad qua; ta Chriflus non iuuat, ct multo minus ea iubet, neceße cß

I '‘ß'unfenfum efc huius loci quem Uli ex P.uangelio adduxe ^’^lu.piocet aüt eo loco dominus, quanäconditio zy ßrma ß(lefi£ fùtura ßt in hac tiita:nempe,nunquam in his terris '^eccleßa tantum uiros bonos ßre, fed feinperad fine ufß ^“ndißre malos immixtos bonis. Cum autë mali non pofr Ifitpcnitus extirpari,no ideo debcrcfideles ab cccleßafc^

\ rfparareßcd in bonoperfeuer are,ac twfie dcum fuo tcm-a emalospuniturUM effe. No dKtcw uult dominus utmali

^unc iiö puniantur, cum id utiliter fieripoteft.JSIä'cum ex~ ^ftgt;tione iubet zizania non cradicarc, nempe cum mctuen^t

per«4 probis gt pijs pim damni quÀm comrMdi avertit, Quamobrem cummpugt;ùcndonon eftpericuliiinnonuiuf (t h quod )n4ium(equatur, fed pottm boiium ex pcetiAjj’erâ^ tu r, eur ea non utendum effet f Neq; tarnen cajîigatiotw pana, tantum proßci potejl, ut non etiam Chrißm ucnietis midta mala GT malos reperiat, iju£ per angelos coHigat^ii exurendû: neq^ nbsp;nbsp;nbsp;quod quifquâarbitreturpoffeoiiinesiitt

pios ante iudieiü eradicari,ut et làfupra ojkndt lib. s. cap i, Itaq; meafententia Jimplicißima reffonßo e^, qiueadbaiic obiebhonë dari potc^:non aduerfari iudicio fitpremi iudif ets qui maledichs et benedidos feparabtt, id quod ccdcli^ htereticos excludit, anathemate da!nnAt,ac magidtratiK eo^de Opibus, corpore aut uita multat Nirfri« ipfe iußd^lt;^ fligare er pumre in eccleßa adßnc ufq; feculi. intereaU'' men eccleßa nunquam ita purgari poterit, ut omnia nid eradicëtur,fed Chrißus lefus qui folus twuit corda, f«»* uenerit in gloria fud,perßdam jeparationè ßciet, qua: ntinijiri eccleßarü er ntAgißratus non potuerunt agno feere,datnnArc atq; punire, non latebunt iußum iudicemi’i die magni iudicij. Cljcoad nero ha:c ßaitt ,miniflri doccniOi magißratus caßigando er puniendopergat: hoc tarne ce femper ffedcnt.ut omnia ßaitt ad lt;edißcatione ecclcß^gt; ne feinen bonwm unà cum zizanijs eradicetur.

■Tit Î Hx» nbsp;nbsp;j. Paulus fatis nos inßruit quomodo nos in eccleßa et*

tîndaîn 'harcticosgercTe dcbeainus, dicens : Haretteü hoinine'’^ 'ff'« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;poÄ unam er altera admonitione deuita:feiens quod cuet‘

fusßt quieiusmßdicd,erpeccet, utqui fuopteiudicio/u condemnatus. Paulus h^retieü uitare iubet, non torquete, punire er occidere. Keffonßo. Paulus fninißrosinfid“^^ quomodo fuum officium ddmigt;nißrcnt,er quomodo feerg^ hicreticosgerere debeant : huic autc Pauli infitutionitnee rito oës minißri acquiefcüt:attamen magißratui, qui

dei uocdtionem habet, gladiitsfeu ius puniendi non I Wfo , neg; prohibetur miniftro quo minui mAgi=:

Cut»apofoli Hierofolymii in concilium addu^li efDcGMU f^Mpericulü mortis illis immineret, furrexit Gamaliel, ^ft:Èt nunc dico uobis, abjlinete ab hominibus iftis, apoftoiorä J’titeeos: qttoniam fiefiex hominibus opus hoc, dilfoluc~‘^^P‘f'’ ! nbsp;nbsp;nbsp;■'fn dutem ex deo eft, wn potcritis diffolucre. Eodem

Andbdptiftnus dut reliquee fedtee ex hominibus funt, Ipoite corruent: fm autem ex deo funt, fupplicijs çy ctedi^t ^^snoii poterunt prohiberi. ïdeoq; inftdei caufis omnia li^ permitti debent, neque quifquam puniri. Keffonfto.

I ’'ntur,zr iniuJÎ£ uiatque libidini aditus patefteret. uihil ^'^Inadeo iniquum autiniuftum cuicunq; urbi aut regioni ^oiitingere poftet, de quo non poftet dici,Si ex deo eft,per-

j ßdetur:ft non ex deo eH, fponte cefta bit: quare nemo im^ Pfdidt,çrc, Hane autem dei uoluntatem non effe, ubique literæ teftantur. Qa^re Gamalielis uerba non funt pro lege aut folida doólrina habenda, quomodo omnibus ^rnporibus cum falfs doiloribus agendum fit: (neq; etiant ^pofloli fiilfi doélores er ant} fed qu£ iile dixit tantum pra:-l^^iiscdufe gratia dixit, hoc Jfeilans ut apoftolosinuittt ^fi^feruaret. C^uare qui uerba Gamalielis ulterius extent ^r^re, Q- alijs rebus accommodare uoluerit, hiefeipfum in ^^Itd abfitrda conijeiet.

, Apoftolinunquamgladiticiuilemimplorarunt,nc^ Apoftoio» ’^peratores c/ principes rogarunt ut hd:reticos punirent, quot;(quot;ire nihilominus pricdicatione fua Euangelium per cipibus.m:

quot;'riuerfum orbem propagarunt: ideoq; etiam kodie tantum pr£dicatio uerbiin ecclefia feruari debet, ne.q; ulli h£retici lios puni-*'gt;gt;‘iÿftratu puniendifuntp Kefftonfio. ïdemargumentü'^’^quot;’^'

conßmili firma 'Donatijhe Augufiittoobiecerunt,tiuiil!if prolixe rejjgt;ondit,maximeepifi.f o. ad BonißciäcoMiteiV, inquafcribitaliamrationein fiijje apojhlorült;etate quint nunc fit.Nam apo/hlorum £tate principes nondum in flum crediderât, fcd aduerfius eum pugaabant: pojl aüt in' xta prophetarum uaticima inecclefiam Cbriftiueneriinf' ideoq^ domino in ecclefia non tantu ut Chrifliani homin^^ ; feruiunt,fed ut Chrifliani magiflratus,legibus,ediili^, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5

hibendo,puniendo,defindendo. Qjsa de refltperius fecunäD capitchuius libri firipfi. Qu,amobrê cumnuncquoij} »iii^ ÿflratus chriflianifint, debent ex officio Chriflo in fia inferuire,defendendo bonum çy puniendo malttni-

Sccicfia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8. VeraeccleflaChriflihancproprietatemhitbet,^!^

fccurioncm nbsp;nbsp;nbsp;ipfi’n Chrifli effe agnoficipotefl, quodperfecutiot!(’gt;‘ ।

pVtït™quot; o™ patitur,ipfia uero non perfiquitur quenquam. Quodfln^'^ aiios perle» pcrfequitur,fequiturhanc non effeueram ecclefiaininqK‘‘ magiflratus Anabaptiflos cr aliosh£reticos,captiuit‘‘ttgt; . carceribus,cr alijsfupplicijs perfiequitur, Keffonfio. idem argumentum,ac fimili firma,,ueteres Anabaptiflit D» nAtifl£'D.Auguflino obieccrunt,quibus ille epijbbt cömemorata in hancflententiam reffondet. Si ecclcfiii ipfa eil qu£ perflecutionë patitur, non qu£ ßcit, quant cc^ clcfiam fignificabat Saraian non Paulus docet Galat 4 «frtc ecclefiie typum fliiffèiEt tamé perflecuta efl, ancillam Hagar, qu£ filfiam ecclefiam fignificabat. Attuo^ ergo ucra ecclefia perfiecuta efl^ Si autc melius difcutiant^i magis ancillaperfiequebatur Sara fluperbiendo, quant Saracoercendo. lüaenim dominte ßciebat iniuriant ,t^^ imponehat fiuperbia: dificiplinam. Deindequ£rofiboniamp; fianëli nemini ßciuiu perficutionem,led tantummodo pdtt* untur,cuius putant effe in Pfialmo uocem, ubi legitur : fequar inimicos meos^iy comprebendam illos,zir non eou

donee deficiant f Si ergo ueritm dicere uel agnoicere nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

perfecutio iufta,quamßciuntpij: er eft miu= fufta amp;“b* 'rf'^gt;'lecutio,qiidm ßeiunt impij eccleß£ cbriüi. Altera iufta.

reuocet ab errore: iïla,ut pracipitet in errorem. li£c alia plura in eandem fententiam in hac epi/kla{cri=

ƒAlibi Itéra idem Auguftinui fcribit,Donatiftaiper=: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

, D. Epifcopiii diu à coinmunione quorun D- Marri* epifcoporum abßiniiit, propterea quod petijßent ih^rcricos

^‘lt;’CW!O C£fare,utper Emodium praßdumTreuiren- aiitcrquàm '^^quot;^tPrifcillianum h£reticumcum focijs

, Qtiamobrem concionatores nunquama^entiridcbc^funiti. ut quifquam à magißratu capitali fupplicio ajf-iccre= . P'f/i’onßo. Emodium pr£ß{iM Treuirorum C£ßaris

Prißillianum cum alijs fupplicio affècit grauißimis ^^‘“ißi.erß aliter ßeißet, iniußeßeißet, nam magnorii r^leruni ßtcinorum conuiili erant : nempe quod Gnoßi ac turpia neßnda facereiit.QMdautë hot ho

’’wgtw p^ufo epifcopis indignatut cfl, hoc immcnf£ ^^^benignitatiimputandHeR,quodßrfan tum(ßmodo no ^^‘«gt;gt;tali£ cauße ßerunt ) in eadem fententia ßiit, in qua ^P^'Augußinuialiquando(.utdixmiA ) ßierat, neminem ^‘'^ßreendumeße. Verum poHea exa(liuiedoilus,fen‘i ^quot;^ßinmutauittquemadmodum er alij epifcopi Treuiris ^gt;^tiicinia. Nam quod Setter ui Sulpitiui infuahißoria nouttm er inaudittvm commémorât, ciuilem ma-i'ßfatum rerum eccleßaßicarü ettram er adminißratio^ quot;^»tßbiafcifcereyexemplis Conßamini er aliorumpio-' ^^^principtmt,qui ante illa tempora uixerunt, abunde re^ l^^titr,de quibui tertio capitehuiuilibrifcripßmiti. Prx«

tcreacctufaPrifcilliani, propter quam capitaîi ßtppliciotif fiiliis eü, ctß aliquo modo ctim religione eÙK coniuiiiti ß(tt, tarnen potins ßc'mui aut alioqui crimen capitale jùit: quemadmodum nunc quoque in punicndis hæreticis, tot acccdunt externlt;e cauße,ut nö 'm uniucrfum religionis caii‘ fa ceftimari aut iudicari poßit.

Poenitcnfia to. Perniciofimte^animlt;ehominis erroneißoccidtt^. tfronci ho- antequam pænitentiam fuorumpcccatorii agat: ideo'^ poenitentia expeihri debet, »eque homo occidi, »eßinul anima, er corpore pereat. S^epe etiam contingit aliqiniit i« grauibus erroribus ejße,qui tarnen dc'mde eos reijeit, Cf adßanam meutern redit.Sicuti D. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, qui aliqK^I'

annos in Manichieorum b£reß fùit, poRea tatnen coniter^ fus, contra Manichteos ßcripßt. Rejßonßo. Sibocargit^ mentum ualeret,tum nuÜi latrones, predones ,ßcditioß 0“ ficinoroß bomines à nugifkratu interficiendi e]ßent,ßil uniußeuiußque poemtencia er emendatio uit£ expedbioß eßet.biulti uero noUentpœnitere, tantum ut nonßuppU^“' afficcrentur : atqueita unicuique liberum eßfetuiuerepto fua libidine abßque ullo metußupplicij, qmd aperte legibus er inßitutis dei aduerßatur. vbi uero ßies cilpceniteiitifgt; er talesßmt perßon£ qualis D. Auguflinus fitit, non exi* ftimamusßeueritcr agendum cjßc,neque etiam putamiisoi» nes errores, er cundios induratos,ßedu6hres, ac ßmplicß^ bomines £qualiter puniendos cfße ,ßed in puniendo er £qHitas ßeruanda eü à iudice,de qua nuncßeribemu^-

De diferimineSi moderatione à Chriftiano jmagiftratu feriianda in fupplicris fiimendis fîdc‘ caufa;aclicere magiftratuiinobedientes multare €lt;occid«re. Cap. 9. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

aVctprudentic(,diligctid,grduitdte,fa(gt;ietttitt, mode Difcrimfti» rdtione,iudices pxiidßbi d domino comijjàm exe^ amp;nbsp;moXM» lui moderari dcbcdnt, dlibi quoq^ fcripßmuf, none adhi-

•îciiocwwjîKi bcnc Ccrudndum ciTe diCcrimm perfo/Mrum, ^^imuin^^juppucioru^. ingens entin aifcrtmenefl tnpcrtonxrS P^rfonti eomm qui errant. HomiuUi eniin Kabini ßint cy difcnmei».

! Principes dtque atithoresßlße doUritu.contumdeeSjarro' Sentes, confidentes,pertmdccs, ey admodum temerdrij,hy pocrit£, bene loquaces, idcoq^ apti ad(educendum.Acf hucgrauitas uitæ, ita ut mhil niß f^iritum or fanéli-

gt;»omani ißirare çy gemere quoq; uidcantur, ?y præterea ^gt;lt;011; magnified uerba ey horrendas minas intondnt, itd ut utdeànturplus qu.àmfiaiiilidpollolinupcr caelodeldpfi. Ex

I quot;U dliqui et idfi uerbo dei error is conutncdtur,pertinAeiter ’^Mominus m cocepto errore pcrfeucrdnt:m uno tantü ce lt;l«iu,quod magijlrdtui promittunt,fe fidé fiiamfîbijpfis fer

i W«roj effe,nemincq; docere,çy adfidëfudpertrdhere uel dût itd animâti fiant et promifid fierudnt,mfî:ituidnt

plias cr temporw progrefiu lucrificri poffuntßta ut de iUit ’’oufitde/fierandü. Aliqui uero no tdutû inuiélapertindcid ^trorè conceptum ret'ment,fied eundem etiam/fiargunt, de P^fiqud edo^ nbsp;nbsp;erroris conuibhfiunt, mhilominus tarnen

tandë tuentur,zr fie Hlû ubiq^ aiunt co fit er i ueüe, zy doce*^ tt ac prtedicare, côtemptis omnibus mandatis lt;y interdis ^is.Adeo enimßbimandatûefièjUthanefidë annùntient, in mûdo plantent,tempcfiiue ey mtcmpcftiue-.itaqucfie aocfiëiuros, zy paratos effè corpus cr uitàexponere pro

contra magißratus ly omnes quifieiHisopponant.l^î ianquam certißima peftis ecclefîa;, religionis y rcipubli-

-, i« tempore omni diligentia adhibita coercendi fiunt, ne ttror eorum ferpatutgangricnA, yplurespioshomines igt;nplicet,feducat yperdat.

Ex aduerfo [unt twnnulli non rabini, doébrcs cr flores,fed homines fiinfolices feduili ab his impofioribiif, qui potius errant ex ftulto quodàzelo nbsp;nbsp;nbsp;imperitia qiùn

ex malitia.Hi paßimfunt in ecclefijs ubi Euangeliü Chri/H non priedicatur, ct^uod tarnen illi dcßderant ,■ quoniam uer9 plurimum iîlis dijplicent jdlfa doélrina et iiitlt;c turpitudein tniniftris, quicrunt Euangelium, flt;cpc hac occafionein^ /snAbaptiftas incidunt, çj- quia Euangclij Anabaptifrii difcrimenignorant,ßciliusfeducütur. Näi« quiaAnabatti ftlt;e craffos errores 'm dodlr'ma ßdei, er turpia hoininü /v* gitia reprehendunt, admodü placent nouis his auditoribus-Interea tarnen Anabaptifta: pcrniciofam fuam doälrittutn fimul tradunt,Luidant esquot; ornant, atq^ hac ratione imperiti adhuc homines Hcncnimiconeipiunt,çy Aiutbaptiftffiniit qui maluijjènt uerè Euangclicißcri. Hw proculdubionùf^ ricordiaexhibendaeß, neq;duriter zr fiftinate cumdii^ agendum, Qjimetiam ardenter deits pro illis efi orattdus, ac ipfî diligenter crfideliter inßituendi ,ut uerâfidein i«'' teliigant, Anabaptißieum errorem clarc agnofcantgt; Qjtod ß doceri fe patiuntur, uenia eß illis dandaiey fi ''•’'j fiatim fe patiuntur doceri, nihilominus ex charitate cam il lis agendum eß,ßßrte lucrifieri poßint. Similiter noMti^^ ßmplices propter Euangelicorn concionatorüquos auditif ineptias in dodlrina cr uita, ßßidium illorum concipiunt, m Anobaptißis autem grauitatem uttai (hypocrifim eorum crgraues ac perniciofos errores ignorantcs)cernuitt ,ac imaginantur fibi nihil niß fanil'moniam cr felicitate w Anabaptißieaeccleßa, et hac rationeadillamdeficiunU cum his quoq; non cß fcßinandü,Qr duriteragendû.Aliijiif' etiam reuera non funt Anabapttflie,fed quia iUis uchemen^ ter diff licet hominumlibido zy leuitiiS,ideoq;uitiaaMiit flagitiagrauiteraccufant,hanc obcaufam àpetulantibnf hoini^

LIBER Q_V I N T V S* 189 AnAbaptiftie notmtuntur uituperantur : qui ^^^^nonfuM moleftiu âligua afficicndi. ll£cautetnde(gt;cr=:

„ ^quot;S^ns deinde difcrimeiie^tfalfiirimiopiniotumcy'do- Diïcrimen 'quot;‘''^rum.aliie eiiimalijsgrauiorcs fui». AUqu£ plane im-

î blajphem^ turpes junt ne ^ionuui^^ndee quidem ne^ . “^fereiidie.-euiu/modi funt ilia dogmatu,quiefînùliter de^i ^’’^diuinâq^ maieflatem, fanfklm trinitatem,diuinam et hu ^/Wiïî natur am, çy redemptionem dontini noßri leßi Chri '^‘’^pugnani:. Eodem modo nonnulia dogmata ad dißidium interitum ecclefîie fßeiklnt, item adßeditiones cr euer^ bene con/litutarum rerumpublicarum, nifî in tempo occurratur. Cum hit ferio ey grauiter eHagendumt quot;quot;^^oinnia uero euidentibut ey apertis tc/hmonijs feriptus ’'.^^^oßendendumeil,erroreshos, quemadmodum aceuo' '‘quot;’^‘lt;gt;',ita etiam reuera effe bla/phemos, nonfcrendoi,per-2^iofos eccleß£,reipublica: intolerabilcs,qui ad feditionem Quadßh£cdiuinis feripturit demonßrata fue~ n’’*» impoflores ac feduihres errorit conuiâi,tum bla-JP^etni illi, uaflatores eccleß£ ey rerwmpublicarumgrauU ^^’’{»'orei qualitate puniendi funt-î^onnulli autem erroret 1 blaßgt;hemi,neq; eecleßam ey refpublicas bene con^ I dißipant, neq; pacein atq; tranquiUitatem publicain ^“^’'tunchi leuiut,non fiattm capite,punir i poßunt, ßc ta~

^oftremo loco ex his qu£ diikt funt, fequitur Ingens 0- D (fcrimen f‘°gt;'‘^re diferimen eße fuppliciorum.'tiam blaßfhemi, qui ec ^‘ßain dißipant,qui rcßiublicat euertunt, interim h£c non

citcyerrorem tucri conAntur, ncq; ceßjitt contendere,err» rent^argerc, ac ubiq; apud omnes pktntare, tales corpore ! Ct uitamultari poßinst.Nonautein ideo fcquitur unumquë^ ' ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;que qui errat,capitali fupphcio clJe afficiendum. Leues ers

rores leuiter cajligandi funt. Quee uerbii (y tninis emendd-ri pojjunt,non opus habent grauiore paena. Modus in oiiini bus rebus feruandus edi, Prlt;etered multispeettniarijs c ceribus nugiflratus utipotedl.atq; captiuos incarcereddi nerefeduâiores cr fedudhs,quoufq- traihtbiliores ßMttQ“ fecum amice agipatiantur, uel eos euflodire, ne fcabiefis^ quenquam inficiant,(y‘ homines quietos tiir bent.Vermut* men pietas,lt;equitas,cr fapientia, facile docebunt cquos iii' dices ex circunßüMijs dijudicare, quomodo temerarijCd' confidentes impoßorcs, quomodo item feduSi homines tri‘ ûnndi GT puniendifint. Viri enim boni omnia adgloris«* dei,ad conferuationem cr ledificationem ecclefiic, ad ana’ll j rumfalutem, adpacem cr tranquillitatembonorumho’H^* num conferuandam facient.

K5 doeeti Ex fcdc traôkttione facile apparet, nos dodrin^ mnocentis fanguinem fitire, fed ea doceff^ qult;e deo accepta,ex uerbo ipfius defumpta,iuflitie amp;nbsp;tati cogruunt,Gr eedefiæ chrifii utilia atq^ necefiàriaf«'’^' Iniuriam ucro nobis ilÛ ficiunt,qui atunt nos hac rationed fupplicia tuemur,gladtum iUis porrigere, qui alioqui hoft^ nés perfequantur gt occidant, nunc auté eo magis Uonen'mquia ifligladioabtttuntur,diccre pofiumiisglndi omnino non cjje utendum.'Vino snulti abutuntur, certip‘’'quot; ipforum gt aliorum hominum exitio, num uero ideo tus à uino abftinendum e^l f NuUo modo pcrfecutionenl rum approbamus, qui Euangelium, rcs bomts, GT nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

innocentes perfequuntur. Imo dicimus iniuftum peceatum effèjquod ultiontm è ctxlo pojhilet,fi

LIBER CtyiNTVS. I90 non mßdelitatem.ucritatem non jnendlt;(ciwin,inwccit «on mlt;ilitiam,lgt;onum non nulnm,iuftitiam non autont perfegtiitur. Imo hortainur eos ut rcj^iciant dei mifcricordiam,ac iuflum Chrifti donüni iudici^ '‘'’gt;gt;lt;1111 brcui ucnturuifit ad iudicandum uiuos et mortuos, tanta uehcmeittia Euangelicamucritatetn perfiqua piosx^ Euangclicos uiros^qui non funt AnAbapti^ fib nomine Anabaptifturum, quafi AnAbaptiftæ ^ll^ocddant. Si fur es afficiuntur fttpplicio, non puniun» ^’bitronum titulo ,fed quiuispunitur dut criminis titulo «onüne quod ipfe de fe confeffut eB:. Quare deum metud '^gt;tgt;‘trcite innoccnti fanguini,quandoquidein uos quoq^ ap~ Mitis brcui corain tribunAli Chrißi, ut omnium eortmt ''.‘’gt;gt;one!nreddatK,quiepro magifiratus ojfidodd nomitie

‘ , Vfr««î quoniâ locut poftulatfiolidit acfirmis argumen-^’5 ditiimtrum fcripturarum.probabo,chrifiianum magiftra ^„5 pquot;fr, '“’’’poffè religionit nomine blaj^hemos perniciofosmfi in rciigîo-'^f'duihres,fnultare ocddere. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;punke'^

gt;lt;in impunitam efiè. Sed hosD. Auguft'mut ex facris li~ refutauit, atq; ofitndit magiftratui iure licerepunire ßlfam religionem.

Magiflratuf à deo 'mflitutui fft.er 'm huncfinem gla ^ium à deo accepit, ut publicam pacem, tranquillitatem cr f^lùitatcm prontoueat cr tueatur,cf omnes eos puniat qui posent, iuflitiamcr tranquillitatemturbantcr euertunt. Cnwt igù«gt;- h^retid Cf ßlfi dodores atq; fedudores publia sonipitcem, iii/HtiamCf tranquillitatem turbent Cfeuer« 'oitt,àmagiftratu opibus,honoribus,corpore cr uita,p cru ’’linumratiotK multaripofiunt.

l'aii£ doâi^a conuiciantur, hotnines d ueritatc ad mertda^ cia atiocant,animas ZJquot; corpora perdant, Hisplerunijueeoii iunih funt,feditiones,dißipatio concordiie ZT bonoruM^ rum,eacrfîo rerumpublicarum,{ngentes turbte, et otnnin’^ reramconfufio,

Nonautemfolum nMgijlratus cr prmdpeîpopuli Principe ^hßdpotentißimireges or monArchæ Gentium

I «‘ojuee religionis, grauißinM de religions ediéhi. ediderût.pinürs t Nlt;(^; îiabucbodonofor, ut Dunielii j. cap. refertur, legemin c3ufiitti ^‘^tlgauit,m qua hit uerbit utitur: A. me ergo poßtit eâ hoc '^^i:rcttim,ut omnis populus, tribut nbsp;nbsp;lingua, quiecunq^ lo~

^iißerit blafßhemiam contra dcum Sidrach, Mifach, zx ^bcdiMgo, interficiatur ,crdomut eiut uaßetur. Septhna ^^^»pite Efdriie,'m edido magni regis Artaxerxis, biec uer ^fhguntur : Et omnis qui non fccerit legcm dei ZJquot; logent diligenter, indicium erit de co,ßue in mortem,ßue in ^ilium ,ßue in condemnAtionem ßubflstntite eins, uel certe ^^carcerem,e^c,

S. Pratereaapoßoli homines contumaces in eccleßaet RpoUftm,, ^^l’tUcsfideipunicruntjZr corpore acuitagt;nultarunt,ßcu eccUGioc-^ß^praojkndimus.Pctrutcnm,quodomgt;wsnoruiK,AnAni aUquos**” ’quot;i Zr Sapbiram interßccit, zx Paulus Elymam cxcecauit. quod i« «e ^^lt;litehoc noftro inflituto adnerfatur,quod aduerfarq ^“lUibec non eßefaih à tnagiflratußed ab apoJhUs.l^amß rauit«un«! (’^‘^tliari dei mandat o apofloli hoc ßcere potucrunt,qui ta= longe aliam uocationem habebant: quanto magis id t^epoterunt magißratus, qui publicain uocationem à dco quot;‘’bentutgladio puniant.^Sed apoßoli (aiunt tUi) nö ußßtnt ^^liioßed uerbo- Occidcre per fe idem cß,quocunq; tadent ”‘lt;gt;lt;10 aliquis occidatur, uerbis an uerberibut, an potione, ^ßfquomodo tandem idßat. Ananias certe zx Saphira occi J‘ßitt. Sed apoßoli peculiarem in hocßdo rcuelationcm ha ^“tritnt.^ At magißratus publicum uniuerßile erßcriptunt ”‘^datum à dco accepit, ut hominesßacinorofos gladio pus quot;wt. Sed apojioli hos twnpunierunt religioiiis caußt imö

er Saphir £ caufam nurc ecclejjdßicamfuijjc,6.^ apo/klorum teflAiitur : zr Pauluf Elymam pumens, ait: O plene omni dolo omni malcficio, fill diaboli hoßii oin^ omnis iußiti£, non deßnes peruertere HÙf domini re^^‘ Quisnonuideathimcßduihrem ideapunitumeffc, plenuf dolo et inwftitia,non deßnebat peruertere uidf aotigt;f ni. Si qu£ri^ cum Icgitimits magiftratui Sergiut Paulm confulddeßet, ad quern Inecpertinebant, quare nonpot^ Pauluf adbortatut e^ Proconßlem ut ex magi/lratut off^ ■do Elynuim puniret!quot; Ad hoc rc/pondemus. Plus in coM^ authoritatis quod Paulm ipfe hoc fecit, quantß Procoiifr‘ lem idfacere iußißet. Etenim hoc modo Procoiiful uidebat omnia qu£ Pault.ts contra Ely mam faciebat jßngularimdi^ te dei,non hominii mandato fieri: itaque hmc cotligerepoquot; terat,deum uelle blafithemos,fedudores,contumaces, , ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fidiorum author es in rcligione puniri cr coerceri.

giflratus àdeo cofiitutifimtpafiorespopulideif omntsp^ \ ptur£teflAnturipjosefi'epafiorespopulorum-(^i‘tf^^ÿ^ tur, an pro bonis pajioribus habcri debcant, qui cum lupot uident gregem lacer are, nbsp;nbsp;cos arcere poficnt,id non

untf Qjtareexpendantqu£fo,hiqui JtM^iflratuigladtunt contra h£reticos extorqucreconAntur,quo magi/ii'^'duwt' digant. Caueant etiam omnes qui magi/lratumgcruiiWl bi perfuaderipatiantur, utluposfinant ingregem Chriju grafiitriiCr hac ratiotte iudicium dei infc prouoceitt.

Impttato- quot;J. Imperatores Chrifi:iani,Conftantinus,Gratianus,^‘^ ^lt;^gt;^ldanus,'Theodofiut, Arcadiut, Honorius, Valentini(gt; Hgiôis eau' t^arcianus,cy alij plures, grauibut ediflis prohibuer« fa leges tiiic omm'rf impia dogmata Cf facta contraria uerbo dei. Veluti ra7ii^ixelt; quod pr£felt;flis,proconfulibus, pr£fidibus omnibus iiiW lunt, toimperiomagifiratibusmandarunt, utidololatriamp’’“^

, cldudanttempla idolorum^neq; quencjiidm i« lö/f 1‘^‘ißicere permtttant : ut omnes h^retici, nempe lAani-^

1 •'fi»» rfoftnki nonferaittur.ut tUis auferantur ecclcli£,neq; ronnfntrc permittamur,ut comburantur eorum hbri,ut iM eosfoueitt ac hoßfitio excipiunt, gratiitcr puniantur,ac

^pßconcunMces bieretici multentitr honoribuf, opibiKf corpore çy uita, exilio er alijs ratiombuf,ut »mIü toUatur»

leges has cognofttre cupit,légat Cod.lib. t. tit,f. de hiC '^^^dcManicb.cr Samar item tit.si.Sacr.päg.Ciumetiain ^■^ugiiflinus n.Tra{hitu mloannemdocet,fuia£tatepios 'quot;'pfriitor« Doiuti/las ueteres illos Andbaptiftos uita mul l‘‘l}'e,et inter aha ait . Si ergo tlt;!abuchodono/()r rex,gloriant '1^‘lit dcoycjuia liberauit de igne tres pueras, (Jtiomodo Chri IHnti reges non moueaiitur.guifeipfos liberatos degehenrM fttChrijlumnoruittjUtgloriam Chrifliaugeant er tuean tur.eEt pjulo poH contra Donatiftas loquens,dit: Aduerfa-i ’’Ipefiritaliafacereuoluitt,er/altem taliapati nalunt.Nàl ^etequalia/aciüt.cr qualia patiuntur.Occiduitt animas^ ^fßlguntur in corpore. Sempiternas tnortes faciunt,er tent (gt;orales /e perpeti conqueruntur. Qjiotudm ucro fatis nunc quot;‘lelintum AnabaptijÎArum dogma confutauimus, etproba “wiw conßrmauimus noflrani doärinani, iam dein*: ftps ad ii. dogma accedemus,

Licere Chriftiano magiftratui bella'gerere ad lt;ltfendendos fuosfiibditoszacCliriftianosmagi ftfatuifubieótos.debere magiftratui in bellis ob* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;

QVemadnwdii in ali/s dogmatibus de magijlratu,ita Chtifliinfs etiam hoc zs. dogmate /foliant Anabaptifloquot; magi । flratumgladio, er uiros bonos légitima defenßo ' re.

non dcfcndere fei(gt;jbs,ideoqi non bcüigerari, nequc in ea re magtftratui obtcmperiire. itaque du£ funt partes huius gnM,ti5.Prior,Chriftianosnonbcüigerarineq;fedefendere: Altera,fi mAgijlratuf eorum opei-am t« bello recinirat, nM obtemperandü ejje, atq; oinnino non beüigerandnnt. Prii’i‘* parte ex lege dei vbâc, Ne occidito,itë uerbis Chri/li,i^trt , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fiflitis malo : çy- ji quis te pereuffèrit in dextram tuatnaril

iam, obuerte lüi cr alteram : pr£terea Petri exemple, lt;l'i‘ cum m horto difiriSio gladio pugnare uellct, iufiuieüàdo' tninogladtumrecondere. QupniitmueroadhæcIotafert-pturarum,fttprd rc)jgt;ondimt(i,ea rej^onfione contenti natte erimus-.çy dicimtis,omnia hate teflimonia non coiifirnMrtit^ De magna nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Anabaptift^ probare uolunt.Adducuntptt^,

Si uniuerfa tcred Ejaix prophetidin de ecclefid, in quagladij iicrteiid‘ tnfalces: nonenimpo^haepe-itian^ ex 1. pnlum uniwi contrd alteram arma fumpturumtneqsfrrtf^^ amp;nbsp;Il cap. poühdcbeUigeraridifcant. Luposbdbitattiroscamaffd^’

**quot; Gf puerum uni in pafeud abdéturum uitulos cr leotiuiit ci tulos, udecas cr urfosineifdempajcuisfore.Adiuiigniit'^^' inde huic uaticinio, qu£cunque pafiim in noua Te/hmeiH^ dcchdritdte cf concordiafcribuiuur.His autein nosfict^^, ßgt;ondemus:Primum, omnes Cbrifiidnos inter fe matuo ce, unAnimiter Gf pacifiée uiuere, idco^ contra netnittcn^ gladtum dijlringcre,nemini miiiriam facerc, aut beüumiH' ferre. C^ui etiam olim immanitate (y crudelitateleonesac tirfifucruttt, Cbrifiianafîde recepta, benigni,humatiiamp; faciles funt. C^ui ante fufeeptam fidem nunquam inter feco fentiebant, in communione eeelefia: optim conueniwtt, oinnes alterifaciunt quodfibi uellent fieri. Hate omnia pletd cjjè uidemus,Gr quotidieadbuc in ecclefid Chrillü^^ ter fideles impleri. Çruoniam uesv iton omnes funt fidèle^

I ^tâmdtnice CT bcncuolc inter fe mutuo affvêli fuitt, fed i hominwm multitudo omni charitate çr prudentiit ^“’’et, dtguc ex mera libidine cr tcmeraria ni bonos ac in-^^XeiHes op(gt;rimit,^ miiirici ajf.cit,?^ interficit,ideo ma,^ ^‘llratiis (t deo inflitntus cü ad defeiifîonem bonorum uiro^s '^‘'^'hijuideoinpace cr trainjuillitateferuire defiderant^ ^^‘jue bec in eandcin fentcntiain D. Paulus docuit, dicetis:

I malum pro malo uicißim reddentes. Procurantes ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;coram omnibus bonunibus. Si fieri pote^, quantum

J^obis c^l, cum omnibus bominibus mpace uiuenccs:Çob~ niidum autem eR quod ait,Si fieri pote^,ct quantum in-

ultio dei efl.cui earn committere oportct:deus au jj'w cam maÿfiratui cum gladio demandauit: itaque magi'' WiW ofiîcium cA, ut istiuria ajfiôlos tucatur, id quod Patt ' ^ßitimpo^l bate tier ba 15. capiteclarißinwdocet.

^ibil autem hoc loco dicam de non neccjfiaria merce ^'iamilitia, in quam multi fe præcipitaiK, non neeeßitate ^‘‘l‘ti,aut ex obedientia.ßed ex mera libidine. iSieque etiant ^hwneaußiS, propter quAS Cbrifliano magiftratui bebs ‘“wgerfre liceat,aut non liceatiquàm item periculofiim fit ^.^^gcrcrc,etiam cum iufta, caufa e^,quandoquidcm etiant '^^fipenumero uibtifiucrunt : item c^tiod iuxta uulgare pro i , mala pax etiam bono invoque beüo anteponenda J’^'Dc his enim rebus omnibus, CT alibi or ab alij s etia mul ^^'^dnßeriptaßunt. ttaquehoc loco tantum brcuißimepro~ ^^^omagißratum Chrißianum (infiimmA neeeßitate cum

aliud auxilium rcfkit,cr cedereßuo iureatque ignoßce^ ’'^fihilprodcR,cum nihil iu-uat ins cf lt;equitAS,ßed maii ho^

ui ey- libidine populum perdere conAiitur ) debere ex oificioprouiribushinoccntes homines beüo er neccjßarqs ^gt;'nis tueriineque dcum hac re oßrndi, quandoquidem nott

’’ ^^’'^S'ß^‘‘^^^P°gt;^^ß‘^^deod!ttäßt (ßeutfupf^ l] t! po^ffc amp;nbsp;d'e« probcttiimuf) utglädio eoercedt latrones,feditiofos G' P^'quot;' bcrebciii- nieiofoihomitKS,ßuep(tueißuepluresfuerittt, ciudrenoii etiam poffit iure gladij idii obßßere ejui milites quidein ' nüruMtur, lUos autem quibus beUum mferunt, non patinn^ ' tur iure agereßdeoq; nihil aliudßmt quàm eohors quiCtbiiit quie aperta er mAnifefla, ui, contra ius er tequum, innoeeif ‘ tes homines aggredi conatur ? Tales autem honünes ex uerfoui repetiere er fuperare ,autfeditiofos ac uiolento^ gladio in iudicio punire,reuera idem cPl.

2. Pr£tereacumdeusiußcritmlt;i.gißratimtuerifiilgt;^^'‘ torum bona er ßcultates atq; patrimonium,que res KiuO' ris momenti funt,quis non aniniAduertat magijiratus offidii 1 eße mult'o magis tueri maiora bonA,religionem,libertitté,iA j ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tarn,honorem, er ipfampatriamac homines er

ipforum funt : que quidem omnia mtuflo bcllo diripinnt»’’ | er funditus dißipantur P nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

j. Ide ob; femper pij magiflratus,reges o' principes, uerfusiniuftam uimbellagefferunt, er innocentes bowiites Abtaha gladio er contraria ui tutatifunt.Abrahamus pater noßtr, mus bellum q etiäKoflrefideipater nominAtur,inßruibo exercitu qtit-tuor orientales reges aggreffus eil, er eofde,auxiliäteileigt;, uicit,ac Lothum ßatruele fuum und cum alijs captiuis libt^ rauit.Cum igitur Abrahamus be{lügefferit,non eildicen^li Chrifiianis non Heere belligerari : quoma Abrahamus,Htfi( pra ofiendimus,Chriflianus fuit. Adcà aüt deus à iuftls ld' lis non abhorret, ut etiäipfc leges bellicas fuo populo ctcdc' rit Lseut. 20.Et nunc etiam perferuos fuos nMgi/trafus,ope ratur,pcr quos fuosdéfendit ettuctur.Quin er obhäccats fam fcriptura bella domini eße aiunt, ac ipfum confimuire brachia prteliantia,docere ttMnus corum ad bclia,dare et a ferre

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uiihrMm acfalutem omnem^ fortuna belli

11^n coelii,j^ojiy ,p[gt;hctct ZJ' duxpopuli da,dc ïofue eiuf^o^^s «Io iiiiuquot; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;princept Ù deo conftitutut, grauia

I'y’^JU'S Amcrr£ot,cr ChutMUieos zr deui per ipfbspopu falutem dedit,hoftes uero fuos punijt. lAulti guoq; in ludices i-^’’^^f^^ptteclari iudices fuerunt,(iui contra bo ft es dciçr po ^‘^‘‘‘pßwfortitcrpuggt;Mrunt,Gr oppreffbs liberarunt, arunc.

at^; trcinquiUitatc eis reftituerunt. Quin çy fummi ^p Samuel er Helifeuf curäbelli habucrunt.Bella ilt;cro Reget Sc Wuw er clarißimorumregum Qauidis, Afe, lofaphati, proph«« aliorumfttem lotMthtc er ludic Uiachabei no-

fuut per uniuerfum orbem, er facra: liter £ ipfortvm '^pftain Idboreni commendant er celebrant. PugnArunt ac bellagefjeruitt pro patria,pro uera religione, pro i’‘P hotninibus iniufte oppreßis, prouiduiter pupillis, ad=‘ “^ßitimpiamjtcmerariam er miuflum uim. liecautem eo

Opera fcriptur£ non nominAut opera carnis, ejuemad- Bdligcrarf ^‘läbodieAnAbaptift£facerefolcnt,fedoperafidci:Herü°Pf^ **

' ^“P'iindecimo itafcribit:Jit ^uidpr£terea loquor f deficiet '’’‘»tute tempus,commemorantem de Gedeone,de Barac er '‘‘Jainpfone,cr Iephte,necnon Dauid er Samuele ac pro* ^»^ds:quiperßdem (baud dubie ueram, de hac etiim ?lt;««« ‘“’boccapiteloquitur) expugnAueruntregnA, exercue^ ’'“w iuftitiam, affecutifunt promißiones, occluferunt or« ^^»uni.extinxcrunt uim ignis,eßitgerunt aciesgladij, uali ’‘‘ßllifunt fx imbeciUitate, efibh funt robufti in bello, ex '»dtus exterorum infugain uerterimt. Ex bis autem uerbii ^‘txlifacile etiam boc apparet,in nouo TeflumentOyßcutßt P^ius quarto libro monuimus, bene ac idotiee nos uti pojße '^fitiplis ueterumfanftorumtneq; Paulum in AnAbaptißti^ *’'* opinionefuißeßlefenßone, qua uis ui rcpcllitur,tolli er«

ce ChrijHyCum ex Dauidis hifloria twtvm ßt,cjuomodo critx er defenßoßiTiulconiungantur,er idem quotidiaMexpe-rientiadoceat.

4. D. AugtißinU'S teßimonia alic^uot fcripturarum (O'* geßit,quibtes contra IA.dnichlt;eos ,pbat,heiligerari no eßt nt Quidfenti»eiuiucrbd adßcripß ex xz.cap. lib. contraVoußnm endu fit de nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;am ca.74.'tgt;!ec beüaper Mofemgeflu mirctuntni

ris Telia/ fcorrfZ!quot; ‘tl tali diuiuAjecutiK mperia,mnjituitiin ’quot;'quot;M- nbsp;nbsp;nbsp;fed obediensfuit: nec dent enm iubebat ijh,/euiebat, fedt','

gna dignit retribuebat. Q^id end culpatur 'm bedot An moriuntur quandoq; morituri, ut dominentur in pace nna* rif Hoc reprehendere t'midorum e{i,non religioforunt:’’^^ cendi cHpiditat,ulcifcendi crudelitlt;ts,mpacatut atq^ cabilit animntßeritot rebcUandi,libido dominadi, ßmilia,h£c funt qult;e iure in bellit culpantur, qu^pleriin^ ita culpantur,ut etiam iurepuniantur.Aduerßut uiolenttatu reßflentium ,ßue deOyßue aliquo legitime) imperio inht^' tc,gerenda ipfa bella fufeipiuntur à bonis, cum in eo rerin» hunMtMrum ordine inucneuntur, ubi eos uel iubere talt a-liquid, uelin talibut obedire iufleordo ipfe conftringP' Alioqum loannes cum ad cum baptizandi milites ucn^ rent, dicentes : Et nos quid faciemus i re/ßonderet nMabijcite,militiam iflam deferite, neminem percUtittgt;‘^'‘ nerate, profterniteneminem. Séd quiaßeiebat, eoseuwot tnilitandoßcerent, non eße homicidae, fed minißros legtet er non ultores 'miuriarumßuarum, fedßalutis publica: at'^ fenßores,rcßondit eis,Neininem coneußeritis, nudicalac*' niam feceritis,ßißiciat uobis ßipendium ueßrum. Sed qaia Nanichtei loannem aperte blaßgt;hcma.re confucueriintß' pßm dominum leßem Cbrißum audiant,hoc ßpendiumia-bentem reddi Clt;eßtri,quod loannes dicit debere ßußieere liti. Reddite, mquit, Ctefariquießint Ctefaris, tlto

hoc en 'm tributa præfkiittur, ut propter beÜ4 '^^^ffmomilitillipendiumpriebeatur.Nierito ziT iUimcen ^’'‘oiiisdiceutis,Et ego homo fum fub poteß:^te conjiitutui, me milites, or dico huic uadCfCJ' uddit:^^ alij ue^

’'*10“ Hfgt;ut.-ç5”I'eruo tneo fac hoc, cr f‘(cit:fidem Idudduit, quot;^’'iHiusmilitiie defertionemimpcrduit. Ehec Auguft'mus, ^^P^urddefiderdtlegdteiufdeinlibriyi. feptudgefi^ ^‘^'’^fcxtum cdput.

5' Sideus omnidbeîldddeôimprobdret, utChriftidnis Pauiusmi-p'firatuumdefcnßoneutinonliceret,tumPaulusdefcrt' cïo“nquot;£u[u$‘' ^omanorum militum non cf]ct ufus,nMlto tninus belli eft.

j“”’ ^atic defenßonem lt;i Tr/^Kno petijfßet.ßed fsihi apoßo^ docent, Paulumßntim cognita coiuratione, qu£ con ß‘P[umfdißuerdt,rein Tribunorenuntiaffe,quiconfe=:

i Wiftins armatis ey mßruilis, noiht Elieroßlytnis Anti-ey inde adprießdem mißt: quibus omnibus Paulus ß’f^aldrideibeneficio,cum gratiarum ailioneufus e^. pXfKozj tantum licet Chriflianis utimagißratuum defen ‘‘'^^ßdnugißratus quoque Chrifliani exemplo Ronutno-iftßdelium.qui adcôfortiter Paulum tutatifunt,monen çi^teodem modo infontes tueantur, quandoquidem UU magnam coram deo zy honunibus laudein merue*

^eUageßifßChrißianoszymilitdffeantiquistem-Veteres Pofibus (cumßdes longe ardentior effet qua nuncßt)etidm Ci«iftiäo« rcligionis.docet Eufebiuslibro nono,capiteoSauo Annoitoml

^‘^deßa/licte hiflorüe. Etenlm Armenij (qui anted Romanis «i 140. zyf£pe in beUo utiles fuerant) cum eos Maximinus cogereueüet, ut ChrißianAmfidem,quamuniuerft »Mgna religione colebat,inidololatriam mutarcnt,zy

fèttdbettum contra ipfumpararunCyac J}gt;ontcfufcepto bcb lo,flrenue ?yfortiter ipftmi aggreßifunt,crc. Faàum hoc ucterum Chriftianorum longe uebemeiKiui e^l, guàm id ^uod nos pij s principibus militamus, aut eorum dcfenßone fttimur. Poßcm etiam alia eiußdcm generis exempla affër* repiorumprincipum,Conflintini, Thcodoßij, çr alioruM ex Paulo Orofio,c:r Auguftino libro Quinto de Ciuitate dei, fed his contentas ero,J}gt;ero enim argumenta ante adduibß delibus fufficere.

(hs^doccre nbsp;nbsp;nbsp;A/tcrd pars 2t .dogmOitis de bellis,perniciofa eH acßdi^

fubiicepcrtiofa^reipublicieintolerabiUs. Docent enim AnAbapti' magijlratui, cum in bellis, hoc e/i, in [umma neceßitate, opera cr auxilio eorum uti uolunt. Qnarehacunamre,fiinaeteris iduidere nolunt, principes cr omnes magiftratus ammaduertaitt, qu'am idis nonßtfercndus AnAbaptißmus, Nam cumfumntAneceßitits urget,zy mAgißratusidexequiuolunc quodpriecipuumeß i« ipßorum nuanere, ut bene inflrubU ui neceßaria hofiem repellant,et homines ipßs à deo commiffos, fenes,adolcßeit tes,mulieres,mßantes,e:r famam, corpora er for tunas aii^ xilio populi tueanturtQT ideo etiam totius popuU falus,honor, corpora ,fortun£, Ubertas esquot; domus atquepatria in fummo diferimine uerfatur : tum uero pcflilcns perniciofa, er intolcrabilis AnAbaptißarum feih, inaiorem populi par tem nùUtite idoneam infecit, nèque leue auxilium ettr adiu-tnentum hoßi parauit, eo quod tnultis perfuaßt Chrifliauis non Heere ut fe defendant ac beUagerant ; imóß magifira-tus iubeat utfe aduerfus hofle iuuemus, no effe obtempérait dû ,hanc enitn inobedientiam deo placere. Hac aut ratione pij principes produntur,atq; cum fe fatis mfiru^bs eße ar^ bitrantur, magnAin hominum partem AnAbaptißnus abri-»

LIBER QVINTVS. »$6 puit Q^inctiam exerdtus fx hoc {»eruerfo, corrupto et nu ticulofo populo confcriptut, animo caret, negue quicgu^nt iiudedignum cum eo effîcipoteA,fedtantîi igiwminiacr dedecui conciliatur.

Mque h£c AnAbaptiftica doiîrinA,quiie in beUo non obe Quam p,,, •^iret/ocft, non tantum cït contra reinpublicam Z!quot; iußu= nfcioù fit ^‘tndum datum ,fed cum ipfa nAtura,charitatc,fide, æqui t‘tte et humamtate pugnat.An non etum tnagillratut innocc tem fangubicm ab hoflium incurßone tueri debet t Na»i lt;gt;nmiagladio c^mcendijsuaßüripatieinur^ t^um^edns buntfenes cr honeßos uiros contumeliß et iniuriaaffici,te=: gfoî homines cr integra nofodochia euerti, eccleßas ey fcholas deßrui, infantes occidi, uirgines ctmatronas ab inpuris nebulonibiis fluprari,decus e:s‘ honefutem omnent, pucem çy-felicitatein, religionent, œconomiainGr poli-tiam fubuerti zr peffùndari f Certe qui in tali rcrum flutu uuxilium ferre debcret,neque id facit, fed tantum otiofe J}gt;e{lnt,autfitgit, nequead mortem ufque fuppetias fert, bicnequehomo,neque Chrifiianuse^t^ónneenimlupts amp;nbsp;urßs irruentibus cr lacer antibus muiieres-ac infantes obfißendum, crüliarcendießentf Qjio enim loco deus defenßonem prohibuit, uniimquenque pati iußit ut di^ laceretur f Dicite autem nobis, quid à lupis çy urßs diffè-, tunt milites illi,qui abieibi pietate,iußitia,tequitate z:r hu-s. tuanitate, crudelitate fumma er impudenti temeritate ho-tum loco utantur i tieque enim ßuflrafacrat titer£ rapa^ tium animalium nominibus, homines rapaces er immanes uppellat. Qisodßinagißratusojßcium eil,utfummishis «eceßitatibus famam, opes, uitam er corpora diferimini txponAnt, er fubditos, deo auxiliante, tueantur : cur non rtiamex aduerfo fubditorumofficium eßet, magißratum

fidclitcr opibui, corpore çr uita iuuarc Ho/iem enim tMgiflratuf abfijue contraria ui nonpote^repcllcre : /à. haautem abfque auxiUo nihil cfficere polc^. Quaredi-uinoiureillts obediendum esl cr imtandi faut. Hancobe-dicntiam in ecclcfijs noftrii docemta , or- uiros boms hortamur,ut m tali neceßitate animam ßta'm, ut loan-i.Ioan.j, nes inquit, hoc eß uitam, animofe pro jratribus expo'' tiAnt gt;nbsp;Qocemus etiam À deo petendamßapientiam, cor amp;nbsp;uoluntatem, uires ex robur, ex cos iubcmus feipfos deo offêrre, acßbi ante oculos ponere libcrtatcm, religionent, famam ex honorem , uxores, liberos, fortundS [, ut iM cum nugiftratu animofi ex confolatione pleni in ipß’’^ mortem pergant, fine uoluntate dei h£c ad uidloriam ciant,ßue ad mißeram cladcm: hoc enim deo comnütteiidio» e^l,ac nos toti ab eins uoluntatepcndcre er idi acquiefeert debcmus,

cnti^în b*^! quotießeunque duces tuba Ulis expcditionein detwn animo magno ex conßolatione pleno armation conuenijße ad principes ßuos , er UUs ßdem atque obe^ dientiamad mortem ußque pricflitißße, ex hoc Paulus, ßupramonui,fideiopus nominAuit ad Hebreeos capiteuiidc cimo.Pidelis ctiam er pius miles ßuit centurio Ule,Matthäi 8. ex' Cornelius Adi. capitedecimo. Quamuis autcin ««“* alij Chrißiani milites nominAtim commemorentur in bUd apoßolorum, multi tarnen nihilominus initio eccleß^ runt,qui Gentibus militabant, malui(ßent autem chriftiit^. magißratibus ßeruire.i^am ecclcßaftica hißoria docetiCbtl flianoset deo diledhs homines militaßße in caßris Ro»b de re conßulipoteß Pußeb.lib-S.cap.s.eccleßafliciehißorß^ quo loco comemorat precibus Chrijlianorum militü exei ci-

(«w Ronw/!«m,q«( in mortis periculo conjlitutus erat, nti=‘ fiibtiiter feruatu eJJè,Gr hoflcs cœlitas ßilminibus ZT toiH= P'^jbitib'M^qucmadmodtvm olim temporibus lofue,uiilos amp;nbsp;pro/iratos ePJe.

(^araobrein decetÇubditos, cnm omnibus dlqs in rebus 1‘lt;lt;cad!nagiflratum /pcilditt, illi obtemperarc, turn mdxi= ^^inbellicis neceßitatibus libenter mAgno animo mili'' ^“'^^^zrinreliquis beUicis rebus obedire. ïtaetiâcohortes ^l^riflianorum militit in Komano excrcitu obedientes fùc= QaâJ^ »»f* )uß cwm^id idololatriam cogebantur,aut ad Chriftia' ^pctadut^ ^'‘^amp;ueramfidem pcrfeguendam : Pi alijs rebus fe neuti^

oppofuerunt. Interea tarnen Chriftiani in eccleßa in= Pro pace ^pßnentcr orent deum,ut eos à bellis nbsp;nbsp;feditionibus feruet ’rà bcpa”quot;*

“^tueatur.Cluantumcunq; enim ßlix ßt belli exitus, multa randumeä, ^‘inen mamp;la cr neßnda 'm eo cömittuinur, prlt;efertm ab ho ^nibu^ gui pietate carent, neg; magiftratui i« «mwer/àn» '^’’tempérant, crpriudtum lucrum, nonpublicam utilita=‘

tdeog; eagucehaßenus debcUo ß:ripß,non l^^ipjiguod bellis deleßerßed ut indicarem pij s hominibus ^‘^guidmagifiratuifuo diuinoiureobßriiHßnt,Gr’guomo fe gererc debeant ß beïla exoriantur. Mouit autem tne dicercm perniciofa ç^'intolerabilis doilrina Anet' ^‘’{’dßarum, gui adeô aperte O' impudeitter fubditos 'moa ^‘‘dientiam o' perßdiam docent, o hac rations cum to= f«« rempublicam turn priuatim guàm plurimos homines '‘^dunt. Spero autem noßram de hac caußa doélr'mam, ita ^^plicatam o feripturis conßrnuiam effe, utomnes cer^ ^’’iipfam ueramo' iuflam eße, AnAbaptiflarum uero Plftm O' 'miuflam : ideog; ne nunc guidcm uUam iuftant habere Anabaptißos guare à noRris ecclefjs fecefr J’^nemßciant.

Chriftum iufiurandum non uetaffe Manh.j!. fed peicrationes execrationcs; item quid fis iufiurandum,quare detur,ac utile amp;nbsp;neceflarium ciTe: amp;nbsp;Chriftianos pofle abfqp peccato iufiuran/ duni iurare. Cap. ii.

ChriRiani* Tfqfer AMbdptiliamp;rum dognMtit,ctU£ Riapiflratui dduer* iufiutandü ^/Mtur,rejTdtaabucï2.aeii{returanao, dcijuo Jjcdoccm »ut»«- AMbdptiüte : Chriftidtiorum fernwnem debcre cj]è,etidiil ctidm,non non-, ideog; eos non iurare iufturanduri}, ac catumejjcßqttisiupurandumiuret. Ad co.-ßmidiuiainiif* tem fudtn doélrinam bis Cbrifti uerbis utuntur : Audißii quoddidumßteritdntiquis, No/t pcierdbi5,fedreddesdo^ Künoiurdmctd tud.Ego ucro dico uobii, ne iurctisomMOt neq; per ccelum.quia thronui dei eft: netj; per terrant,quii fcabeUumeft pedum eiut : neq^ per liierofolynM,qtdaitrlgt;s cAmagni rcgis.t^eq; per caput tuumiurabis, quianonpi» tes unum capillum ^buw aut nigrum ftcere. Eftt autemfct »)w uefter, etiam,etiam ; non, non. ciupd autem fupra b£c redundat, à malo eft. His Chrifti uerbis ddiungtnt ifla

Jacobi f. bi, Ante omnia fratres mei, ne iuretis neq^ per caelitWjitdl; per terram,neqi aliud uUum iufturandü. sit autem uefirient efi,eü,er non,non : ut ne in hypocrifim aut incoiidemaa^ tionem mcidatis. Hw autem duobus teftimonijs eontincW omne robur AnAbaptifticÆ doilrinæ de iuramëto. Reliquat enim argumenta quibus utuntur, nuUius momentifunt,qii^ ftcile à quouis folui poftunt,

nonuet^e nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fcripturdru locd negdmus legitimvm iitß

lufiutandü iurdttdum uetarc cf peccati damnare. lacobus enim repe^ Kittb.s. tit dodrinam quam à domino aeceperdt.Dominus ucro,cu* ius uerba interpretanda funt,ut ba-c eau ft de iurainentoib luftretur,is ergo,fîcutiftprdquoq; monumuf.expreftète' ftatur.fe non uenijfe ut legë foluat, fed ut impleat. Quanta obriin

fcquitur necelJariô, dominum cum legum^uarun» nciitionem facit, noUe cas abolcrc aut reprehendcret

1 ^‘diijuidcontrariumantiquis legibusftatucre.Tantutn= '!’°‘loeafuftulitquie Scribie,Dcuterotlt;e zr Pharifeifalfa ‘’^‘^’'pretatione legiaddiderant : nbsp;nbsp;nbsp;uerum ac ueterum Ic^

docuit doitrinäPty repugnare doàrinx Patris:Pa „aTa de^*ult; preccepiffe iußurandu, ’^iliü uetare. tAanich£i guoq- ramento.

''°^Uerunt omnino non Heere iurare. Hi rfutew omnes ante ^‘^notfecula à pijt, doilis fidclibui eccleßte miniüris l'■^‘pturis conuiài funtmoflri uero Anubaptiftie har um regt; ignari,non à bono aliquo ßgt;iritu excitati,eadeni denuo

“ria Patri doceat. Vniut enim eiufdcmq; funt effenthr^ eundemq; Jfiritum habet:qu£ cum ita ßnt, uerba

^quot;gt;'‘fli Matth, f. nonßc inteUigenda funt quaß omne iura» uetent.in lege nanq; teuitici t^.feribitur, Nonpe

‘^bis pe)- nomen meum, neq; prophanAbii nomen domini ^^^tui.Confentit autem h£clex cum j.pracepto decalogi, teniere aut in udnum ufurpabis nomen domini dei tut.

lege Scrib£ et Pharife ita interpretabantur : docebät Matth.«. tf^P^lüß iurarent per nomen domini, nbsp;nbsp;ea feruarent qu£

'^‘^iurajfcnt,idfatis ejfe : quodßaliquiper ccelumaut ter» ''^n,lt;iut per aliat creaturus lurent,non uiolari legem, neip t’‘'^e‘iri in deum.Dominus uero ex aduerfo docet,Deum le^

‘fl‘i,Non peierabis per nomen meum, prohibuiffe omnes P^ationes, etiam iUeos qu£ non expreffe per nomen eiuf, W per creaturos fiunt. Q«M enw» res iÜ£ àdeo creat£

^Witur, cum per ccelum aut terram iuratur. Cœlumenint ibronuf dei e^,^' terra fcabeUum pedum eins, Hierofoly»

atitaliamembrdiurdre,quandocjuidcni totushonu) itdin dci potefldte eil, ut ne minimü quidem 'm corpore fuo,hoc eß pUuntißio drbitrio inutdrepoßit. De'mde etiam docet dominus,guomodo in guotididno jerinone homines fefcge-rdn{:nempe,ut dedifcdnt iurdre,cr /è dßuefdcidnt,ut eMit t:s- non feruenttdc alios quoq; fic djjuefrcidnt,ut cunt ctiant dicunt.hi quibus cum dgunt,idpro etidm habednt, O' cM non dicunt, ut omnes non effe dgnofcat.Addit dutem domgt;

3 Quod dutem fuprd hlt;ec rcdundat, malo eil. uisduteinßcileuidet blt;ec non ad iufîurandum indicia /ßeildre.

Quomodo H»ic interpretdtioni Andbdptiftte nuttd ratione contri’^ iutare om« ^icere pojjunt, qudndoquidein uerbis fcriptur£ coiigmit: niiioprohi ineodutcm errant quod inter iurandum non di/lin^uunc. b“‘rK- nbsp;nbsp;No« enim omne iuramenttmt peccatum eft. î^eq- cnm om*

ne iurdmentum eil eiufdem generis. Cum dUtem illi rdntur,Dominus iurare ommno prohibuit,crquicquidfi‘-pgt;rd etiam zy no abundat, dmalo eft: rejßondemus.oinniiio turdre à domino prohibitum ejje eo modo quo ipße interpre tdtur, nelt;ß per coelum, neq- per terrdm. Qjtibus uerbis fe declardt de quibus iurdtnentis loqudtur,et no de iureiurM^ do,cuiuf löge diuerfd rdtio efl.Ciuin etiam dicimus, otnnii iurdmentd qute db hominibus ex uitiofo ajßaußunt,uitio-fdGTprohibitd eße, CT itn iurare dominus omnino pro' hibuit.ReileautemAnabdptiflie eosreprehendunt, cri« deum peccdrediunt,qui ita iurant per deum,perpdfftonei!t dei,per coelum zy terra,per elementa zy ßacramentd, per diuos,Vdlentinum,C}uirinum,cyc. Ita enim iurare contrit rium eß deo zy doilrin^ chrißi, quinosßc agere er lotjui docet,utetiam(ttetiam,zy nonnon,zy nihilprietereaiiigt; rare.Qjtodß his Anabapttß£ contenti eßent, neq; longiuf progrederentur,non pojßent in hoc re culpari aut ^mnari.

8oc f nim quod fÀciunt,uniufcuiufq; Chrifliani hominis of= Mum eü,ut: ctlterum quem execrari, iurare et abuti nomi-' audit, arguai, moneat,ut huiufmodi iuramenta ^^ttat fùgiat. Cerium enitneji uulgo homines imp ij s ^^amp;diabolicis iuramentis grauiter deum offèndere, ac “‘‘xm ad puniendum hoe fcelus, bella,ß,mem et alias peenaa ^'^^ogare. Dolendum etiam eil concionatores er nutgiflra» ^'lt;^fua poieftategladq adeo negligemer operam dare, ui lgt;'ohibfantur huiufmodi iuramenta, quibus deus ac(anili^ mflgniores creature, itemfacramenta er inliiittia dei ^^'itumclia afficiuntur. Nf^; e«»H tantum barbari milites, Hciues er opifices,imó concionatores ipfî,matronæ,uir^ pueri er puelle iurant. Ätq; execrabilis ac diabolic er confuetudo iurandi adeo 'mualuit,ut multi non quot;'^iwaduertantfciurare. î^ihilindco,'m ChriflD,e^' infagt; ^mntis adco ßngulare er occultum eil,quod non cum ^Wumelia profratur.luucnes nanq; er adulti per dei uir^ tetfiB e;-potentiam, paßionem, uulncra, crucem, er alia *^niimra iurant, Hecomnes abfq; dolore ermoleftiaau^i er hec adeo uulgo er turpiterßunt,ut multißngu^ iisuerbis luramentum addant, qumita hec immixtaiam î^jtt quotidiaiio fermoni,ut nihtl bonum aut malum pronun dxri poßit, niß paßionis aut crucis aut alio nomine addito, ^lgt;leruatc quefo quis tandemßatus ßt extremorum tem-porum, quod nuüo unquam tempore adeo fréquentes blaf-plientie in deum freruntatq; nofrra etate. Vos quoque qui populi curamgeritis, animum rei aduertite, ut tarn horribi ^i^prophanatio er frclus hoc coerceatur. Concionatores contra hac iuramenta er blajphemios concionentur,ofrem ^nt hominibus quam grauiterpeccent, er ßbi diuinam ul iioncin abfq; dubitatione uüa concilient. Magiflratus uero lt;l(i nomine ad deigloriam aßerendam gladium difrringant.

»duerfiü ontnes blaf^hemos,^ delinciuentes tnonei-tntiCii^ fiigent,puiiiant,cdihts, uerbis^jiiiis, multii opuin,bo^ norum,corporis nbsp;nbsp;uit£. Si eitim uos dei honorem ne^leX^

ritis,ttvm deus uicißiin uos non dejèndet 4 contumelijs, gue uobis honorem cr tranquiUitatem largieturM^^^^ nbsp;nbsp;nbsp;,

ton mdtresßmilMs nonpatiantur liberos iurdre er exeerdri, nbsp;nbsp;imprimis cduednt ne ipfi deumblup

tum'difcî* Sedutddinterpretdtionem uerborum Chrifiireuertdd inquit omnino non iurundum effe, objeruandu^ eH Udrids ejje iurandißrmds:id quod Me cognofeipotest) quodquibufddm feripturd: locisdeusiurdre iubetjhtdhjs dutëiurdre prohibet. tJdmdliudeiiiurdmentum publicity quod in iudicijs u[urpdtur,e‘ 4 »Mgiflrdtu exigitur. Velnti cum mdgiftrdtus obedientidm requirit, er dd edm iurconeii to obftringit, tu uero obtemperds, e^ iurdmentwm probes pr^eunte uerbis mdgiflrdtu. Aliud uero priudtum iurdnteti tum eü,cum non iniudicioneq; corum mdgiflrdtu, fedex nobis ipßs Ibonte ex chdritdte erflde iurdmus, PibontM proximi ut eum certum dliqud de re qt quietumfdcidmiu: ueluti cum Dduid londth£,zr uicißim londthds DduidiM)‘ rduiteuelexdffèilu etirddutprdudconfuetudineiurdmus, er nomine dei Udne dbutimur ,non m bonum, fed potius i» detrimentumproximi, Qu£ primo cömemordui iurdmentd nonfunt iîlicitd,fed h£cpoflremd. Primdenimnonpugnut cum chdritdte, fed cum cd funt coniundd': chdritds dutettt interpretdtur legem. Teinerdrid dutem iurdinentd e“ exe erdtiones chdritdti er legirepugiidnt, er prohibenturd ab'a'iiTu^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tnquit omnino,omnino mqudm,non effc iurdndü»

ramentis di dudmobrcm ctß iußurdndum efl iurdmentum, diflinguere Rw^ueaiiä tmnot id db dlijs iurdmentis er execrdtionibus oportet.

muocitmtif deum er tefléfadmuf. Alia tiero iuramentit cj“ nobii ipfis oriuntur, et contra deum fiant, Vurandum uero à magiftratu datur, er in bonum proxi^

Quare cum lex res bofiAs utiles nonprohibeat, J Chrijius ea qu£ ad politiam pertinent dainnduerit, ac “‘/‘‘trandum in republica utile er neceffarium fit, twnefii ^fgt;ri{lo prohibitum, Jed tantum aha iuramenta er exete ^fationes.

Qso dKff)» catifa iurifiurandi melius intettigatur,ac ^^gt;Ksintelligant Chriftianis Heere iufiurandum accipere, 'quot;gt;0 iurare iufiurandum non efiepcccatum, fed eos peccarc ^oinolunt à inagiftratu iufiurandum accipere, uel acceptU ^'^feruant, breuiter exponam quid de iureiurandofaerte ^^^edoceant. Iufiurandum eR legitinM ef conceptainuo Quiaßt ^“dodei, gua deü te/iem ßcimus,nos ea qute'antepomemo' ‘“ßwaadS-[‘Xafunt, er nos conceptis uerbis repetimus, ea inejua qute dicenda uel ßciendafunt, uere erfidcliter ßduros

^ditiuros.ücbr£iteftemnüminAnt Ed, er teftimonium ''^‘ih,er quoniam uero teflimomum iureiurando confirma ab Hebrao nomine Ed nomen Germanieum

''^‘iiiäumcß:, Inftituit uero deus ut iufiurandum fiat con^ Eormiivu '^l'ds uerbis, er externa cerimonia autcerto rituadiuni’^'‘’''‘^*‘^^^‘ ^0‘Verba concepta quibus trngifiratus iuranti prait, hac r'ihPirmitcr er uere hac feruabo,his fatisßcidm,fideUter

Cf lt;gt;blq- dolo malo, ita me deus iuuet. t^ititur autö hac iu^ ^^'^ntifomtAyfacrarum liter arum teftimonijs: nam lere»

A-jcribitur,Et iurabis, Viuit dominus, inueritate,iudi ™gt;er iuftitia ,ac populi benediceiit tibi. Continentur au= ConditJo* dtnhisuerbis coditionesuer£ legitimi iurifiurandi.Erimû nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*“**

dum uero cffè duntaxat per dei nomen diferte teftMur cr£ literie,Exodi zj. lopc 23.Ifrc)K.5.Sopb.i. cap. Dciiidi iurandum eft in ueritate, nempe, ut no corde dolunt tnedi^ temur, fed corde nbsp;nbsp;ore fyncere iuremus,et ea puc iuraiii^

miK conftanterftdeliter zy uere ferucmiis. Pr^terea iiirait^ dum eft Pl iudicio, id eft, certo cuvn iudicio, premeditate, prudenter, cum cequitM poftulat,non leuiter. Poftremo ill' randum eâ in iuftitia, nempe que iuftafint, nihil inittfiuttl contra deumçy ipfimuerbivm. Inhiiautein omiubufiioii utenduM eft dolo malo, fed ftdeliter,honefte cr fyiicert agendum.

Cerimoniafiue cxternM ritM adhibetur iniiireiuraii' 7.1 Ji. nbsp;nbsp;quot;nbsp;do,quod manui tolluntur. Eft autem hie ritus uetuftißimin-'

Genc 14. nam A.brahamus quoq^ iurans, manui ad deum in cxlutnfn ftulit. Orantes ctiam cum deo nos comittimui,tollimtts manui, infignu quod corda noftra ad deumjfeiient -, quod nol illi dcdamui,quod eiui auxilium zr fubfidiü petamui, quo'i' nos quafi manu porreékl illi obftringamui, nbsp;nbsp;cofiteainur,

eum dominü noftrum amp;nbsp;deum effe, coram cuiui octtlis coit ftitutifimui, qui nos feruare aut perdere poßit. Ac reuera iufiurandum non efi execratio aut uulgarc iuramêtum,fei inuocatio dci,qua nos deo committimm, qt eum teftemfa^^ cimui,ut unicum noftrum ftimmuq; bonum, à quo auxiliM petimui, ut ea que iureiurando à nobis exiguntur redie amp;nbsp;beneexequipoßimiii. tdeaq; cum iufiurandum datur, om-nes confurgunt, capita nudant, 03“ omnia magna grauita^ , teftunt.

iufiul-ÏMâ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;autem dem iufiurandum magiilratui in auxi^

(Titumiik'' omnibus hominibm in bonumiac certum ncKina-tum^ftnem habet iufiurandum , ut fitftrmum uinciiliim quo homines inter fe colligentur, çr in obedieiuiacontP neantur : itemutunuquenq; extimulet ad officium obetui^ dum,

, 0quot; prteflmidum c]uod iuraitit : pr£tercd ut iudicei ^mfîsgrauibu/s cuin no pojjimt ccrtum aliquid inuenire, i Wneî iiireiurando ad coßßionein ueriurgeant.Sic nanq;

^lËxod zz. iubctiufiurandîiilUidari,quidepofittiper^ ^f'ierüt.Deus eniin,cUi omnia occulta notafunt^quieft fcru ^«Kor cordiumßdem çs- perfidiant rcpciidit,ut merito in re “‘^dubijsQr occultis ipfeteßiifiat. Quamobreni Pauluf iîebrteoi 6. cap.ait, iufiurandum efie certitudincm m re omnii controucrfixfinem ad coilfirmationê: dcum quoque per feipfium ittraffie j n£ de proinifiione zrfalutis hieredes promifiionis dubitarent.

’■‘‘«fiuw nifî M grauibui caufis. Duabui enim rebui iufiuraii «sVJcuVa« ’“«! ttile contemptumfit,ctem in rebui leuibui qu.wi'S de ‘•.'•m dcd«*

^''f,ac'mtefiitnonijs dicendis iufiuranduM exegerunt.tio prohibuit deUi teftintonium dicere, fed falfuin tefti^ prohibait: ncc nomen dei ufurpare, fed tentere cf in '^'‘ttnufurpare uetauit. Deinde in iudicijirerumamilTa-

gt; er ntAgiftratü ad futim munut obeundü iureiurando ’’^Jh'inxerunt.Pif reget cr principes, Afa,ïofias,Efdraset unàcumpopulo fefe iureiurando obftrinxcrunt ^obediendtim uerbo defer uerain religionein ac reßrnM *‘tgt;iemretmendam. Abrahamus iurauit fiis confixderatis, uicißim Abrahamo iurarunt. Propter bas igitiir eau If confimiles magiüratus iufiurandum exigerepotefi à tgt;igt;ditis,er idi uicißim magiftratui iurare pofiunt. lufîurandS

Pdeile autë ex bis intelligi poteft, iufiurandum omnibus ^ininibus non modo utile,uerumetiânecefidrium efie.Hac eff«.

f«fWt rationeueritAf uirMü prieflittttißimd 'm mundo coni» ferudtur, qii£ 'm tantum deo probatur, utfidos cr ucraccf homines,guifidem cr iufiurandum ßeruant,ßemper priemijs affvccrit:contra ante mfidos ac pcriuros nbsp;nbsp;perp'

dos homines,ucluti Zcdechiam regem luda CT aliquot mp' riades Idteorum, grautßimis fupplicgs punijt. Deinde dcii^ ipße iufeiurando glorißcatur. Näßeuti ide ßolus fcrutatot eji cordiü,ßeruator ultor, ac folus muocari Qf coli ita iubet ut tantüper ipßus nomen iuremm. lurciuraiidon^ eadë religione cotinemur. lureiurando omnes qui ahquo

fùngütur,aflrmgütur ut ofßciu ßciant.Iufeiurddop^'^ lt;ga,cotralt;dus, promt^a firmanturAureiurädo ßepe luocß^'' qua ojßrtur indicibles, ut certiits de rebus iudicarepoßi^\'^ lureiurando cotrouerßddirimuntur,et quiesciurbuctej , tuitur.Hiec omniaßmul A.nAbaptißlt;e toüunt, quandoaic^^ pertmaciter urgent, iußurandü non Heere à quoquain gere, aut cuiquäiurare:qua ex re prudentes facile coiup unt,quàm 'mtolerabilis ßt Anabaptißarum feéld nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

enim lureiurando è republica,nonne uinculumfoludi*^^' totum corpus reipublicar çr iuRi imperg contincturl Iußurandü nbsp;nbsp;(;u)„ igitur h£c uera er folidaßnt, ßequitur non ejßc,

oatumitßurandüexigere,autiüudiurare,ideo^;Lt tuCT. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zuî Heere iußurandum iurare^Vt aute hoc euidentiUi upP

reat,rationes aliquot noßriedodlr'mteexponam- ’• ™ randum eß muocatio er obteflatioßummi bonHgi^oß^ .. ro chrtßianis licet deum 'muocare,et teße ßcere, iurare. 2. IußurandüeßInter preeipuas res qu‘^‘‘^.^ y ßratum pertinent, quia autem feriptura iubet obtemperare ,uult etiä ut iußurandü,ß exigdt,pn^ßf j. Erf(/«(f deus ipße facit er iubetnonfuntpeccatd,ßi^ fld er bona.Deus autem ipfe iurauit, er nos 'm iurare iußit:igitur per nomen dei iurare no

^Nu») o»iußum. Dfî»» d«té iuraße Gen.zz. paßim 'm pi'ophetK PfalmU fcribitur, dclt;i Paulo ach\ 6. cap. ^od aMnos lurarc iulßcrit, Geut.é.ç^xQ.cap. apparct.

pf^ccant non laudantur. C^ui autem iurant per do= ^^nUjlaudanturtficutPfalmo 63.fcribitur, Ctt^iper ipfuM ’“»•«en't laudabitur.lgitur iurare non efl 'miuftum. 3. gt;ie=s ^^^ftndo montedomini habitabit(^ui contradeivmagit. ^KWew proximo iurat or feruat illud, habitabit in ta= ^itAculi;dotnini, DauidetelkPfal. 13, Quareiufiurandü

contradcum. d. Praclara exemplahabcmiKfan-dei.qui iußurandü turarunt abfy; peccato, quamob

HO! quoq; non peccamus,ß eodem tnodo quo ipß iurc^ Abrahamui enim, ïfadcws, tacobui, Dauid,propheti6

^iPrf«/K4 apoflolui iurarunt,Qr deum teflem ßcerunt.Dc ‘^'^loteftimonia extantRom.^. t.Cor.t. er zz. z.Theft.

%amp;c. 7, Poflremo extant'm prophetnuaticinid ehrt i^'onos iuraturos in nomine ueri dei,Efa.t9. er 45 cap, er Weundc 63.capßcfcribitur:C^i benedicet fe in terra, S’^dicetfeindeo ueracheT quiiurauerit interra,iur.abit ^deo Ueraci.

quot;’^ttantü 'mobedientes nMgißratui iurare nölunt,fcd alios raquot;^,p™ c»«

holes ab obedientia abducut, ßcut AuAbaptifia: ßce-' tarn’tSü., ^ßolent.’ite eos peccaregrauiter in deum, qui quod bonu/m

‘ufiu eft iurat,fed id non feruant. Quos deus uindicabit: ^^^madinodü ubiq; feripturte er hijioricc tefiantur, Deunt l^’’ipcr periuros grauiter ultunt eße.-ut alibi oßendhnus.

his omnibus qu£ no modo de iureiurando,fed de nut ^mtu in uniuerfum dißutaumus,ßgt;cro nos talibiis tefli-^ ^°nijs diuini ucrbi,quibus contradict non poßit, euidenter °f^ndiße,dolt;llrinä' nofirä de tureiurando, er alijs contros 1'^ iWer nos dogmatibus ad magißratum^c^antibus, effe

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. J

Chrifliand,iu/îd,cr confentire uerbo dei,ne^; nos cfuic^iu ßlß no fins ecclefîiis docere, cuîus uitandi caufa An^äptb fidf {utfdlfà obijciunt)fecefionéßcere oportuerit d noUri ecclefid,etnoud inftituere. Siinul etiddppdret Anabdptiß^ rumfeceßionezydoärindperniciofdm ,feditiofdm,è' tolerdbilëeffemultismodis. Quare aut aprauodefjldnt, aut grauiores paenas à deo expedient. Atq^ hoc loco librumßniemui.

De facrofanfto Baptifmo, amp;nbsp;eius origine: iiÇ unicum duntaxatefleuerumBaptifmüiinclioatü à loäne Bapcifta à Clirifto autc fimpliciterabfi^ multis cerimonijs difeipulis mandatü, uteo on* nés genres haptizentur. Cap. t.

E X T O er ultimo huius operis librdttitdi' /»t'wMî iüd dogmata, quibus Anabdptifldmii’d-noflrû aceufant, quad non tantn«uli doceamuitfed Sacramenta quoq; non reile idgt; miniflremus: quarc fc cogi ut à noftris ecclefijs fecefionC^ ßeiant, er pcculiares eccleßds mflituant, inquibusfacsi^^ menta reële adminiflrentur illis tantû quibus ^bëtur, Prt* mo dutem nobis Baptifmum, deinde Coenam domini obije^ Infantes nô ««t Accufattt dUtcm nos quod inßntes nuper in lucem zTndor^' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;intelleëlucdrent,bdptizemus,ciontâiil‘

“’quot;°’' BdptißnusparuulorumPontißcetner Didholumauthortl hdbeat. Quareßeuthadenus duo et uiginti AndbaptifldfH dogmata,iuuantc dco,erroris conuici. er noflrâdoëlrini«^ teßimon'qsfcripturarumcöprobauierillufiraui: itdiquot;/quot;^ qut^

ÏKoj j^cro mc,auxili4nte cleo,tria, quie ddhuc reflànt, do=i ^■‘iAMbapti/lic4,ucrit4te expugnaturuin effc, et defin

(isonid uero alibi de Baptifmo dotnininoüri lefu Chri= De origine pCr cpiteflionibui qu£ de iüo mouentur, copiofe ex jacris ‘^^iiexpofui quid Chriftiano fentiendum fit : nunc tantii ’’^'‘iter ilia comemerabo qu£ noRro mftituto feruiût; tient l’M'i£fit origo Bdptifmi, ac duntaxat unicü uerum Baptif

eije.Pr£diélü uero eü 4 fanétis prophetis, ante Chri= _‘^initùueriMefii£ aducntù uenturu Helidpr£curforê yfli^cë clamante in deferto ,fingularë concionatoré, nid domino paraturm fit, homines fcilicet pr£parando n^bortandOjUt feruatorem pr£fentem recipiant, nbsp;nbsp;ita

nlnifidtit. Eudngelift£autë çy apojkli teflantur, ioanncin ^‘gt;^hdri£ filiimi, fuiIfie Reliam pr£curforcin Chrtfii,

enim Gdbriel ZdchariaÇut Lucas fcribitfitaallo^ 'Ww fft; Vxof nbsp;nbsp;Elizabeth gignet tibi filium, et uocabis Lucx «.

fj'iw lorfzinejn.-frjÉ- cnim magnus coram domino: CT ^‘’'fufdtiëh inplebitur etiam ab utero mlt;Urisfu£. tAuU ’^^^s ßliorum Ifrael conuertet ad dominum deum ipforum: ’^^ipfepr£cedct in confipcëlu eius, cum ffiritu uirtute '^nlt;(,utcouertat corda patrïiin flios, contumaces ad ^^ff^^ntidiuftorum: ut paret domino poptilüinfiruüù. Si=:

‘ fir Marcus Euangelium /îium inchoat: Principiü Euait pj lefu Chriftifilij dei(fuit) ut feriptum eft in prophetis: f^fêo mitto nuncium meum antefaciem tuam, qui para ç tuamcoram te,crc. Quamobrëloannes à deomif

Grpr£dicarecoepit nouumfædus,hoc cH, euan= ^^‘‘nm,etfimul quoq^ aqua baptizauit. Nouum autëfœdus I plena remißio peccatorum per Chrifiü : qui nouum po^ tantum ex iud£is, uerum etiam ex Gentibus col ^SUficut etiam loannes dixit,Deum ex lapidibus fufeitatu

rum ßbi AbrahamißUos.Baptißnus itaq^ uerum ßffwm cß fçcdcrii fit nouo Teß:aincto feufœdere : quod ißß oinidbi^, dcdit qui erant in feedere ; hi autem fuerunt omnes iüi qifl pradicationi ipßus de Chrißo crediderunt, nbsp;nbsp;pceititeiitiit

egerunt:nec iüi tantum, fed omnes nati ex bis qui itu Zuti erant. Neq; enim nouumfeedus ueceri infirius nbsp;nbsp;P^’quot;

tefi,m quo inßntes continebantur, erßgnum foederis äcd piebantüdeoq^ etiam in nouo fordere inß,ntes ßgni faederit participes funt. De quo pofiea plurafcribemus. itaq; wnf nes primus det mandate Baptifmivm inchoauit : ßcut rurjus Marcus teflatur,diccns .‘Baptizàbat loannes in deferto,amp;' preedicabat Baptifmumreßpifcenti£in remißione peccuto rum.Et ipfe loannes,Qnimißt me (inquit} ut baptiZ‘itt''^ aqua,crc.H£cigitur cßBaptifmiorigo, cuiusgratU^^ annes Baptiß:^ cognomen accepit: alia ratione qu^ tis Germanice illi üóufffr, Baptiß£,dicuntur,quireiliigt;^ ïüibcrtóuffcr, Anabaptißie, nominantur.

alium,fed eundem quem er loannes Eaptip* loanni» difcipuU domiiii poflea admini{irarunt,ßcut loannes Baptifmo. gclißa teftatur dicens:Venerunt aut ad loannëdifcipnh,^ pa,3-«t4- (iixeruntei,Eabbi,quierat tecum trans L rdanë.cnitiittl-^ tnonium dcdißi, ecce is baptiz‘tt,et omnes ueniunt adeiiiti' Et alibi idem Euagelißafcribit : Vt ergo cognouit doniim^ ((udilje Pharifeos, quod ipfe plures difcipulos ßceret ptizurettqudmloannes: (quanquamlefus ipfenonbapUZ^ bat,feddif(ipuli eins:') reliquitludteäcr abijtrurfusinf'^ eiiriflus n5 Pofl refurreëHonë igitur cum dominus antequisiX uuin confcenderet.difcipulosiußitaquabaptiznre,noaliin’'^ mura. nouum baptifmum inßituit, fed eum quem loannes t)i‘ Niarci ’ ^bjoarat iuffu dei,apoflolos in totum orbem propagare, €/ omnes Gentes baptizare iubet. Diflinguunt cquiderämii^ tmUi inter Ioannis Baptifmum er Chrifti, quem iHo difif^

LIBER SEXTVS. I04 lis idminiftr andü cömifit. v crû facrte literie diferte teftan^ tiir,unicü taittum^Baptifinum in ecclefîa Chrijii effc: ficuti da,Vnüeflcorpuf,cr unuiUnraus, ficiit qt uocati ^flis in unâJpë uocationis ueflr£. Vnui dominut, uuaßdes, WübaptifnM.Vnui dcui nbsp;nbsp;pater ommü,qui eß fuper oïa, Ephcf.4.

CTpn- omnia,G- inomnibutuobii.Vnüante corpui eß,et «gt;Mccclcfia,acunus f}gt;irituiIoämf gt difcipulorîi Chrifii: quarc utium etia ipjorum cß baptifma,. Certü pratcrea eß ^briflü leßim codé quo nos çr nos uicißim codé quo ille ba pdfnw baptizatos cjjc: na gquot; ßater noßer eß, G’ folos nos l■quot;iihfJcat,G facratncnta omné ßiä uim ab ipfo habèt.Chri lii‘t autàloane Baptifmo eiui baptizdtus eA, Baptifmo im-que loannes dabat,qui tamé dei erattquare loânis g (ibri/hfeuapoßoborü Baptißnusidem eß. Quinetiaomnes ^ßßtemur,Baptißmum eße facramentü, et doärin£ tanqua fisdiiiooniungi.Eadëaütfiiitdoóirina Ioannis G difcipulolomnis 8c •■«)« Chrifli:itaq; non diuerßaßgnAfeu facramenta eorZdogt;

ßerZtaddita. Quodßquisßrfandubitataneadem jem joari ßtrit Ioannis g Chrißi atq; dißcipulorum eius dodrina, m f““gt;

Katthicum qui itafcribit: Temporibus Ulis affuit Io Matth.j. ^'^nes Baptifln,pr£dicans in deferto ludtOie, diccnsq;, Eeß= pißite,appropinquauit enim regnü coclorü. loannes autein loan.i.j. ^^ngelifb, diligenter comemerat teßimonia qua; loannes ^^pti/ln Chrißv no tantZ abfenti, ßed coram prießnti dedit, di^ito eum demonßrans, ac dicens, Ecce agnus iüe dei, qui tollitpeceatummundi.Qu^o loco etiainaperteconcionAtus 'ß de diuina Chrißi nAtura, quem pater ßcruatorein nobis dederit,ut in ipfo ontnë plenitudinë habcamus : itaq^ qui in ipfum creduitt,peccatorZ rentißionem g atteruAm uitäha beretqui autë no er edunt in ipfum, perißfe in aternZ. Atq; bec eß fumma do{lrin£ noui TeßAmenti: quam auté aperte loanneshonepra'diearit ex t.eti-cap. Ioannis Euangelifl^

cognofci poteft. Cwmhis nutte coßrantur ea ^Ute Euangelit fltc de doélrina Chrifti cr apojklorum fcripferuntMarcui Mitci I, enitn ita fcribit, Poßquüautem traditm effet loanrKS,uenit lefu'S 'm Galil£dm,priedicdns Eudtigelmm regni dei, cens,lmpletü eff temput,çr dppropinguat regttu dei:re/ipi feite nbsp;nbsp;crédité euangelio. idc EUditgelißd rejèrt ChrifiiM

poft relurreilioné dixiffe difçipulii,Proft:ai in mundü utti=gt; uerfti/mprtedicdteEudngeliüontnicredtur£. Quieredidet fit, cr bdptizdtut fiierit,ferudbitur : qui uero non credide^ rit,cödeinndbitur. Ex dut coUdtione teftitmniorußeile dppdret, lodnis, Cbrifti et diftipulorü eiiK dodrinüfeupr^ dicdtionë ediidé fuiffe,quippe çuiuf duo fummoifunt eapiU, reftpiftentid feuuit£ emenddtio, zx remiftio peecdtortiiii nomine Chrifti:h£c dütfumnu funt totiui noui Teftdinéti-

Qnemddmodüuero ïodnnesuqud inChriftübaptiz'i'^d dd reftpiftentid nbsp;nbsp;remiftionë peccdtorum,itd etidtn dpoft

Z^ruitt.Ndm ft hdc re Mdrcits quoq; (ft quit forte dubitäf) teftimoniü perhibet, ßdptizubdt,inquit, lodnnes in deftrto, er pr£dicdbdt bdptiftnu reftpiftenti£ in remiftionë peccä^^ Aä.ip. nbsp;nbsp;torttw. Luedt uero in Ailis dpoftolorü itd fcribit,Pgt;ixitäiite

Pdulus,lodnnes quident bdptizduit bdptifmo reftpiftenÙA dicens populo ut in eü, qui uenturus erdt poft ipftmycrede^ Aamp;.1. nbsp;nbsp;nbsp;rent,hoc eftftm Chriftü leftum. Cumhisc3ftredqu£deäplt;i

ftolorivm Bdptifmo, quomodo ipfum fidelibus cötuleritit, i« Ailis ftribüturtiüic enim Petrus itd loquitur, Beppiftiteti bdptizetur unufquipj; ueftrü in note lefu Chrifti in reinift ftonë peccdtorütet dccipietis donüffiritus fdnfti.Qjtod d«t Jn Cfiriflä jodnes in chriftü,dpoftoli t« nomë Pdtris, Pilij amp;nbsp;Spirituf^ aptizarc, bdptizdrunt, non eft quod quenquit mouedt. Nd etß dpoftoliftmpliciter in Chriftum bdptizdffe ftribütur. QJlt;^ énim Chriftü nendt, unHü nominut, itdq; er eü intelligere doortet

^ortet qui ungit, nempe Patrë, c!“ eu qui ungitur,Piliü,et unëlionem,Spiritum fanâum. Etfi autem aliquo tent loaiines in uenturum baptizuuit, poR tarnen etiant in

«ero ait,fe quidë aqua baptizare, Chriftü aüt baptiztt ^‘‘^afiiiritu fanëto Cf igné,non dijïmguitfuü et difcipulorü baptijmu/m,fed domino,ut dei filio,pluf quàm omnibus

quot;OKinibus ç^^miniftrit tribuit,neinpe peculiarem baptifmû iBi cum ncmineßt comunii, quem ipß ßolue confert,grit

*'‘’W fcilicet J^iritUi fanëti.Uanc enm ipfe dat,quomodo,u*: quot;'iquando, ©- cuicunq; ipßuoluerit. Quandoq; en'meam externii ßgnit confert, ut cum ignearum limguarumfi ) quandoq; fine uïlo externo figno. Hanc autem Ioannis

l^çiuiam fuififie dominum ipfie m Aëlis docet, prtecipiens Vpulis ne abficederent Hierofiolymis ,fied ut expeëkirent f'’'^nißionem Patris, de qua loannes dixerat, baptizandos ignéßeu /fiiritu fanéio, quod die Pentecojks fidum ed.

Ex bis igitur omnibus manifeflum ed, unicum tantü Brf= Quodnî fit in ecclefia eße, qui ab illis à quibus adminiftratus ^^quandoq; îoannis, alias Cbrifti aut apofivlorum Bapti= p“*®»-/’quot;wnominAtur,unumtarnenChriftiBaptifinaed. cyiiarc ^°’^du(limus,hoc uerum Baptifina eße,à deo imitio per loan mjhtutum çr inchoatum, quo Chriflus ipfe baptizatus

^^gentes in nomine Pair is, Pilij, zx Spiritus fanfh, in re= ^ßionempcccatorum,crc. Jure igitur Baptifinus munda-

Cr ablutio peccatorum nominatur, ZS' fîgnum nouifœ^ yis,zr lauacrum regenerationis. Deus enim nos per Spi' ’’‘itmfandum ex gratia propter Chrijlum à peccatis mun aternieinfoedus nobifcum facit,ac nos in fuum popu in numerum filiorum fuorum recipit, hiec autem do nobis Baptifino,quem minifiriconferunt, obfignat, Bd-

ptifim priftcrea in unionem corporii Chrifii cottigiWOquot;) cum Chrißo cr omnibia fidelibiii corpui uiiunt ßiniaf'*^ tnco cäpite Chriflo. Prictcrea baptißm» fidcm coiifitentiifi ttos obftringimuf.ç^ recipimur quog; tti Chrifîo »« fim cum ueteri noflro hominc confepeliamur,ut wi CbriJK’i cum ipfo refurgamuiin nouam uitum.Qua derealibic» piofefcripfimus,

Bîptiïmû nbsp;nbsp;nbsp;Habuit autem BaptifmiaftAtimab initio, oinni'^i“^^^

^^P3^'c3s° ‘tpoflolorum,paucaf aut nulloi ccrimoniof.loaunesinioi'«^ c«timonias ne non tantum reliquos, fed Cbriflum quoque baptiZ‘‘if‘^' Sic Philippus quoque Eunuchum Aethiopem ex fonte uni' no ui£ baptizauit,nulla confecratione,charaäere ant fnf^^ aliqua re adhibita.Chrijlum Icgimut oraffe cum à Eapti/i^ a/cenderet. In Aélis autë legimut, uerba ex prortufi»“^^^^ tniniin Baptizando recitatacfuiffe. ç^uamobrem tttl^r^ non funt uituperand£ qu£ in Baptifmo precibut utnntni' a uerbum dei recitant,etiamfi nullax alias cerimonias habt^ 1 quales pojka addit£ funt, chrifna feu oleum,fal,J}gt;ntiingt;gt;‘‘, nonnuOis in lacis lac cr mel, cxorcifmus eorum qni zandi funt ut Satan ab illis eijciatur, ex fi qu£ aliafuttt^^^ ius generis, Antiqua enim fimplicitas et ufus Baptifitti, lis apoflolorum £tatefuit,cunëlis fufficere debet znullatn lt;lt;“ aliam rem appetant aut adhibeant, quàm iüas quibnt apr li ufi funt. I/f ueteri ecclefia ante Chrifii nAtiuitatetn, res figuratas er resabolcndas,fuit oleüfeu chrifma,fii'’O Chriftus aboleuit,er fuos uero chrifmate Jfiritus fundit:itaq; hac in re nihil nobis dee{i,neq; etiain chrifmaquicquam curamus. Ociilos er aures eorum pttzantur Chrifius interius aperit, ita ut non opus fit ttt t JW ceriOTOJM'tJ, qu£ circa h£c membra olim adhibita Kulta enim Chrifius non idea fecit ut imitemur, qu^ imituri (fifurdum eSl.Adh£c cumBaptifinus conferatutr'

dci ad remißionem peccatorum, quid opui eR ut adiur4 Satanse ittamur f Qjtia enim ii qui baptizatur à Chri I J® ex gratia adoptatui e{i, hoc ipfo liberatuf e^à SataM-. j ^lt;iuiafiliuie{idei,ßgniim quoque filiorumdei accipit. ' ^ÙKfro olim initio Chrijlian£ religions adulti baptizlt;t-^ ’“luur^quiercbatur ab iüis an renunciarent diabolo. Nunc inchoata religione, cum baptiz‘tti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;liberos fuos

°‘lt;tgt;tifino offirant, non opus eSl in Baptißno huiußmodi ins ^^ogatione,qua,haud dubie, ueteres quoque ßunt ufi in ba P‘‘Zandis infantibus, quippe qu£ tdtum ad adultos pertine ^gt;1tii rejfondere pojfunt.

. autcm haéknus fcripß de liera origine Baptifnü, quod duntaxat unicus ßt Bantifmus in eccleßa Chrifti, Jxiinitio à loanne, e:^ poflea ab apoßolis ex Chrijli manda= lt;l‘ttus cH, utßgnum noui feeder is ,ey'aqua fit in nomine ^lt;‘ifis,Bilij,e^ Spiritus fanài, ad poenitentiam zy remtßio quot;^”1 peccatorum,neO; multas cerimonias habetihsec, inqua, ^^'feipuè Anabapti/hrii caufa fcripß, qui cum multa dicat firibant de Chrifti Baptifino, nemo tame ex his qult;e ipß “'‘'«w, intelligit quodnanißt uerum Chriftianoriem bapti-aut unde id ortum habeat. Ea tunque que fcribunt,a~ 1“ infirmafunt,?:^ nullis rationibus folidis nituntur,ut fici yppareat eos nullum firmii aefolidum fu£ doélrinte fun^ '^ntum habere.

Refponfio ad præcipua argumenta Anabaptj ftarum, quibus probarc conantur, non licere oïdium infantes in ccclefia Chrifti baptizare. Ca put X.

baptiftasdifceptdtur,aggrediemur.Cum enim quieri ^’^^nifnam baptizandnsßt, rejfiondcmut : Omnes bapiie:

Zändos efjè qui fint ex populo deifiue ipfi Chrifluin confia teantur et Baptifinum petant, fine fint 'mfint es ex fidelibm ndti, quibiK parentes ipforum Bapti/inumpetunt, Contra uero AnAbdptiftte dicunt, infantes non ejfe baptizandos,i^ mo Baptifinumparnulorum ingens fcelus efiè. Qjtare tiune pracipuas ipforum rationes commenwrabo,^/ ad eax breiu ter rejfondebo,

^dèmquot;dcbe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^aptifmus, aiuut, fie infiitutut e^ à dorntto iüattb.

»e præcede î8.CT Mdr.16.UtdoélrinA cr fidespr£cedat,ac deinde te,amp; dein- ptifinuf fequatur, ut iUi baptizentur, qui dodrina eruditi mami^ai.faitt e:^ credunt.ïnfintes autem non pojfunt doceri,ne^^l dunt,ideoq; nonfunt baptizandi. Atq; hoc cftJfieciofifit»» ipforum argumentum. Prieterea in libro quem in publictM ediderunt,hoctitulo:Adhortatio,accerta eS' folidadoâri^ na, cui nemo refragari poteü, ad ueram Chriflianam O' ater num permanentem (en quàm tumidis or magnified uer bis utuntury confixderationem,orc.Scribunt,diligenttr ob feruandum efie, quod ante or pod BaptifmumdodriM we tiofiatjOr Baptifinus medio loco cÖßituatur. tiiam primnm condone Buangelij fidem doceri oportere, or gratiain Baptifinum ofièrri,quemadmodum fcriptum fit,omnis credidmïjCr baptizatus fueritferuabitur. 'Deinde uerofi qui alteram dodrinAm,quomodo fe baptizatigerat, de qiW fcriptum fit^Docentes eos feruare omnia quecunque uos io cuitnihil autem horum infintibus conuenire,ore ■ W ergo leiit.t. nbsp;nbsp;contra re/fondemus ,fiubiq; uerborum ordoferuanduffih

nosquoqfioca proferrepojfefimquibusaquaoridqaode^ temum efiprocédât,or dodrina, atque/fiiritualefequatitr-Sed mis omifiis,dicmus, Chrifium utroque loco Ratthgt;i^' or tAar. 16.nMndaffe difeipulis, ut exeant in uniuerfutn of bem,cui Chrifli dodrintt adhuc ignota erat, or ipfi a^ncat omnesnAtiones: forma demdec^ rationem defcripfifie quo moio

LIBER SEXTV S, Î07 *Kgt;(/o hoc agere debeant, nempe ut primum iSf! Euangeli^ ’‘’’i pradicentfCr fi huic crcdidmnt,ut tum eos baptizent, dc'mdeplcniiK inflituant. Hoc autem tantum ad initium P^ttinet, ueluti fi nunc aliqui ad Turcat abeant ut ipfos con ^^tant ad Chriftum,hos primum docere cr inflituerc, non ’“ffWantebaptizitreoporteret. QutsentmBaptifmumre ^‘P^fet ex eorum numéro,qui nihil unquam de Baptifino au ignorant quidnam Baptifmutfit.Verum no hoc ‘“ro confiftendum e^,fient AnAbapti/he/oient,ut non ulte-^“*^Pgt;'ogredia/nar : quid enim fequitur pofiquam homines ^‘^^.crediderunt cr fufeeperunt Bapti/mum,ac iam in no '/gt;funtfcedere.^ An nullam rationem/uorum liberorum ha~ °^»t,num ctiam ipfifint infœdere, num falui cr donA dei '“^^l’fosquoquepertineantf Si accepta fide nidlamhorum ^“tionein habent,/èr£ ß^li fiint, çr longe détériorés quant “^efiterint .Sed iUi etiam qiiarunt fuorumliberorumfalu-

J er quia fciunt etiam infantes 'mnouo feedere dei effe, quoque Baptifino, tanquam fi^ filiorum dei confignA» amp;nbsp;baptizari curant. Ita nAtique Abrahamus primum fe^ 'Pfim zx adultes circuncidit, deinde uero infantibus quoqj knwm foederis communicauit,cum feiret etiam infantes in fordere ejfe. Qjiare etfi uerba M.atth. 28. cr Mdrc. t6.ad o^ttltos tantum pertinent, quibuspradicaripoterat ab ini~ iio aiuequam baptizarentur,atque etiam oportebat,non ta ’»^nideo infantes excluduntur,ut eos non liceat baptizate. ^o^nadomini initio apofloli foli interfuerut, quis uero hinc '^o^eludet,homines idiotas feu laicos cr muUeres àcœnAdo J®«» excludendos ejfe ƒ Quodfiliterâ mordicus retinere uo 'gt;fermus,non patiemur nobis perfuaderi laicos cr mulieres •dcoenAm hanc pertinere : nulla enimplane horum mentio ß m prima 'mlHtutione. Sin autem ucrü fenfum, cr certant ^»timfentcntiam quierimus,cr intelligimus CatiAm à domino

tnino inßitutäm effe,utßt coinntemordtio päßionis ciia, publica gratiar tim acho, quod corpore er [anguine [uo fide les alat ad uitain aternam,facile omîtes ir'■eilige: s cceMiit domini omnibus fidelibus datant effè, non tantum tninifirif, fed etiam laicis er mulieribus,quamuis nuüa eorum mentie faéhl ßt nonüiMtim in mflitutione : nam redemptio ergt‘i* tiarum afho illis quoque communis efl. Similiterß confide ramus Baptifmumefleßgnum foederis inpopulo deitetprt terea nouimus infantes effe in populo dei er Uli admmerd-ri,flituere inde oportet Baptifinum quoque illis deberi,qM uis in Chrifti mandato lAatth. 28. er tJlar.i6.nonfiatnoi)ii natim eortim mentio. Imo plane contraria rationeatqtieA^ nabaptiflie folent, ratiocinAmur, Bidcles funt baptiztidit infantesfuntfideles: deus enim ipfosprofidelibus reputdt, ut moxprobabimus : igitur infantes funt baptizandi, Vdcu le autem quiuis animaduertit, iüud quod de docendo fcribu tur,non magis ad infantes pertinere, quant hoc, Qui non li borauerit,non manducet. Quod autem ipfi aiunt in codent libro,ß ea qu£ tJiar. 16. er fAatth. 2 8 .fcribuntur de doilri-ttA,nos tantum de adultis,non etiam de infantibus inteHigt^ inus,duosconjHtuiBaptifmos,unumeoru quirationisufiun habent, alter um eorum qui nondum habent ufum ratiotds, plane ratione caret.'Nam eodem Baptifino. quo pater inee^ clefiam receptus ell,etiam liberos fuos recipi curat, er ci'‘ dem deo cuife objlrinxit, etiam liberos fuos obftringit. Ut nanque iußit deus patreinfamilids omnem fuamfamiliädeo, cui feipfe commendaucrit,adducere.

EKépiâb2lt; Î. obijeiunt pra'-erea eorumexcmpla qui baptizdù ex fcr7ptu-P'*^» tttterquos in fc. ^pturis tantum adulti er fideles coin-ra. memorantur ,er nulla infantium fit mentio. ita MattbM M»tth.j, Çcribere omnem HierofolyntAm egrejfam effe ad loanneiit

T.Hoc autë mdlo modo de inßntibm inteüigi pojje. Rafj» J’’i»Adi«apoflolorumfcriptumcOe, Ciuiuerbwmliben= Aa.t. ^’’^ecipicbant, baptiz^bantur. A^unt etiam aliorumex quifaäkiconfeßione buptiz^tißtnt,nempe Pauli, Eu AA.9.i.se '^bi,Aethiopi'5,Cornelij,cr cujhdii carccris Ail.ió.capi “*• ^^jyoufio.Omnibui bis excmplis, probatur cos baptizuu-°^^ß'e,lt;^uißdemfuam confitcneur, nonautem hiiproba-^^^faittes non effe baptizandos .Infantes enim non winui et numerantur in populo dei,c{uàm confitentur fidcnt

'‘‘^’’l’Deinde ea e^lconfuctudo fcripturte, ut ca qu£ ad uxo ^f^liberospertinent, nonfemper nonünAtim exprimât, Wnb niaritorum ac parentum mentione compleätitur. In i°‘lt;lere nulla fit mentio inulierum, tarnen non ideo fue.-

omnes 'm Mofem baptizntos elfe,neque mulieriviti 'quot;'^eiHinfantum mentionem facit, quit tarnen ideo ipfos ex-^^‘‘^et, dc non Patrum nomine or mentione coprehendi exi I^oitbite Preterea Chrißi exemplo utimur, qui in 'mfantiit ^^eiiiicifus cft, et hauddubiefi Baptifmus 'mjlitutiK fuijfet, Witntia quoq; baptizntus effet : quandoquidem n5 diu di ^^‘tfidbreui po^l incboatum à loanne Baptifmum, ipfimt ^eeßit^QT- ab ipfo baptizntus eä. Quod autcm Paulus Ba- Coloflji.' circücißonein appellat, nunc non commemorabo.

^‘O'e cum AnAbaptiftiC aiunt,Chrijiumtum demttm ba-effe cumuAtus effet annos jo.nihilprobaitt : nifi neminem ante trigefimum £tatis annum baptizurc uo infantcsB» prifmi tîgni

. t tjon minus tiero urgent AnAbaptifliO contra Bapti^ amp;’obUg™ paruttlorum,fignificatione}n amp;nbsp;obligationem Bapti “Oquot;«iquot;quot;*' M ‘gt;tq; hoc argumentum magni faciunt:aiunt autein, Qu,i pr^al^nö ^fptizantur, non tantüfidem fuain confiteri debent,uerü e poffunt.i-^‘^feipfot obfiringere ad deponendû ueterê bominë,et uiuë fu

ADVERSVS ANABAPr, ia/m in noua uita. Baptifmuf enim ueteris hominis fcpulttt“ refurreého noui.tttcc aut cm mortificatio non tan^ turn acjU£perßißon€fit,fed ipßs operibus: infantes non mo do hlt;ec ipfo opere non poßunt pra/hre, uerumetiam my jit rium tnortis non mtelltgunt, into has caleßes respenitus i-gnoranc,ideog; nonfunt baptiznndi.B.ejfonßo. QjtodAit^ baptiflæ infantibus fidetium Baptifmum negant, OS' omiiiigt; poiuint inconfeßione, mortificatione ueteris hominis et no uauita, ideoßt guod (utfupra 4-libroaperteoßendi)p‘t^ rw» admodü gratix es mifcricordi£ dei tributint, multnm

g«lt;U tws à deo in gratiam reeipi, abfj; ullis noßris nuriti^’ , ex mera mifericordia. Verum gratiam nos feruaittem non multum curant AnAbaptiß£,imö in ea Adhortatio!ie,cnnif fupramentionem feci,aperte feribunt, dcum mifereriinß^ tum propter ipforumignorantiam es ßmplicitatem,ton^ guorumautem propterfidemespoenitentiam^Vbianßi’^^ hac ratione locum aliquem habet gratia abßjue operUnf^^ Non negamus,Baptifmum eßefepulturam ueteris Adaim, refurreihonem noui hominis,ßcuti Paulus docet Romsm • negamus autem hoc in omnibus qui baptizantur ante aatr fe es perßei oportere:an non h£c poßea fequi poßtmti A» non enim infames,qui tum cum baptizantur myfleninm B ptifmi non intelligunt, neque ueterem hominem fepelinO^’ aut nouam uitam agunt,h£c cadem poßea intelltgenejamp;ßi pere ipfo praßitre potcrunt i ideoq; BaptifmusnonM^ et inutiliter Ulis datur. Quin deus ipfe tußit pueros octo rum circuncidere,qui tarnen myßerium ßiritualis cirenn ßonis,neq; inteüigebant, neq^ re pcrficicbant, poßea tann^

Hp® P^‘£tcrcd fcribitur, guojdam fuos liberos Cbrijio attu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’o-

’’■'^^iCune lUis qui ipfos afférebdnt. d^Äob caufamfHciud ideo quod mßntes odio habereift,hoc plane inhu fuijjet:uerum arbitrabantur frujîrd,e^ miuria do-''''■^'oniolefiiain exhibcri ojßrendo mßntes, mutosadhuc, ^otioius ufti careiitcs : quandoquidem uenerit ut ageret ijs qui ratiofiis ufum haberent,qui condones dus audd

’'^gt;lt;^gt;'ederc,fide!n confit er i,c:^ refîpifcere poßem: cü aüt in E'ites harü reril no ßnt capdces,cxißmlt;iibdnt ipßs non af= ßmdos eße ad dominum. Sed dominus difcipulos increpa-

dixii ds,Sinite puerulos uenire ad me,talium enim eß coelorum. Pr£terea etiämanus impofuit fuper eos benedixit eis,quamuis id non mteüigerene. ïdeóque non

'^■itandum eR dominum AnAbaptiftis quoa; indignAriyqui '^^tifdein caußs nolunt infantes domiiw offerri, quod no fa

aliaratione quàmper Eaptifmumfieripote^i. Qu£ ue ’''^ilominus dixit etr egit cum infantibus, effic^da fuerunty quot;*3; illis quicquam obfuit quod adhuc tmiti erant,^ ratios ’^fl^ßcarebant.tdiß forte AnAbaptift£ dicere »Mlint.Chri e“ “bfq; fi-uélti ey- frufi,ra eis bencdixißef Kar 9. fcribitur ^'^tndäadduxijfe ad dominum filiü fuivm, habentëßiiritum ’’^tum ç;- furdum,ita ut neq; audire neq; Ioquipofict,nibi[ ^»liint's tamen,qudnuis non po/fet audire uel loqui,aut or as ’’f er confiterißed 4 demone ieneretur, hoc illi non obfuit. ^‘‘^e enim ipßits ex uera fide inuocante dominü ey fupplis

^pfiliofinduit ipfum dominus.Scribiturquoq; in nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘o*

êdio deunt auium cura habere, ey eas ^puidentie ipßus er ßocurationi fubiedlas effetnivm uero ideo.quia aues hec no ^tHigunt, deus nuHä carum cura habet ƒ An non cecusß-

^aliquomßgniripotcil,quodnihilominuse{lßgnu/inff j ipfe hoc geflArc pote^ etiamß id non uideati num uerofi nbsp;nbsp;nbsp;. ,|

ttideretcragnofceret,ideorurfuscodeßgnoconßgnAnib^ , eßetnmoßdenuoconßgnAretur,anilludtnagisquäantef nbsp;nbsp;,

gnum effet, an maiore efficaeiähaberet qua cum die adht^ ciecuseocoßgnAtuseAi Qjtareratio h£cAnAbaptipic‘i^‘' traBapti/mumparusilorumconfutataet'euerfaell.

Salute po- 4. Poftremo aliqui argutiores AnAbaptift£ ex arcäiilf ßl^gt;^^i‘e^gt;tuuum argumentum ^pferunt,falutëtdtii^ titAioat. nbsp;nbsp;nbsp;libera eleSione dei,et £ternA pr£deftinAtione pofitSeße*

ßcut tantum illiferuentur, quos deus ad id pr£fciuit git.QuiautemeleSißnt,nonapparerein infantibus, fei‘^ adultis, Eledos enim crederc, eos autem qui nonßnt non credere.Uaque ne aberretur in ßgno populi dei,G' lisdetur adquosnonpertinet,illisnempe, quinonfuidit‘gt; neque tterih£redes funt falutis,expe{Ùndam effe iiiflutt^* tatem,qua quis fuam fidem confiteatur, ut deinde lato mo abfque uda haßtatione baptizari poßit. Si quis etiifii^ te rationis ufum baptizetur, Baptifmum profanari amp;nbsp;P' bus ac canibus dari. Rejfonßo. Denuo hoc loco app‘»'dgt;

AfubaptijlM Biiptifmum conflitucrc, partim in nofiris ritis^partim in mintftro^guein ccrtum ejjè oporteat, lisßt is qui baptizatur ab ipfo, alioqui Baptifmum non ucrum cr iuflum:fcdnos hocfupra Ub.3.refutauimus. lippi Baptifmus uerus ßit,quäuis Simonis ßdesfalfa l^eq; is canem aut porcum, ßd Simonent confitentcm Zauit. Multo minus uero nos porcos aut canes baptiZ‘‘’gt;‘^^’, cü Chrißianorum liberos baptiz^tmus ~ Cum aütßmonpil^ fimulauerit, cy ita baptizatus ßt, an non hoc idem feinpd er nunequoq;fieripoteRf Uaq; facileapparet, quàmfob' de de his rebus Anabaptißte loquantur.

pentiere 4 libera dei eleSlone er teternApr£deßinlt;i nenÜKem mfi eleihs credcrc er feruari. Htcc en'mt °i^rina, femper receptafuit in ecekfia, et confirmatur e^^ l‘’”t‘ipertisteflinwnijsferipturarü, NamG.PetrU'S epijh- i.Pett.t. ^”ifu4 inferibit, eleilis ex prlt;enotione dei Patris ad fanihß ^‘‘tionein /piritui, ad obedientiatn er ajperßone fanguinis ‘ß'‘Chrifli.EtD.Paului,Nouimm (ait) quod cos qm dili=

dcian,omnia fimul adiituat in bomt: eosßcilicet qui ex ffoßto uocati fuut.'Nam quos prafeiuit, eojdein er priedc Pgt;‘lt;iuit conformes fieri imagini filij fui: ut is fit primageni-

inter multos fratreSt Ciuos ueroprsedejlinauit eos etiant '*tciuit:er quos uocauit,eos etiam iujlificauit : quos autent quot;‘fificauitjhos er glorificauit. Plura etiam in hancfenten= ^finifcribuntur ^.cap.ad Rom.err.cap.adEphef VfrwfnNopctfcni quot;ûc lt;etcriitcm confiliivm dei,cli arcammi dei,noftrittn autein nbsp;nbsp;nbsp;euaio

«1 i-» caelos afeendere er perfcrutari myjkria dei : fed MtecundS qit£in uerbo ipfius diferte traduntur,contenti elfe debe

. itaq; cu lit umo }uo deilt;^ tnj'aniesjuo populo annume iudiçaUum non autem excludat, neq; etia difcipulos feparationem f‘!lt;^^rciufierit,fcd adducerefibi omnes Gentes, er Ruange-'^'^nipraiiicare omnibus creaturis: nnfquäin fcripturis exS

nlla extat, minifiros priedicationem fuä 4 priedcftinatia '’^inchoafiè,acdixi/fe, C^ui nonfunt prtedefiinAti er eleSi ’'^nferuantur,quarc frufira iUfS pr£dicatur,abfq; fruéîu ft rretmenta percipiunt,irrit£ etiam corum funt preces : faluf fnim tantum ab clcchoncpendet. Exempla autem doélrin^ ^poflDlic£ talia habemus,docufife eos,deum diuitë er mife- r-t ficorde ejje erga omnes qui ipfum inuocant,ac inundum ita 4-ddigere, utfilium fuum dederit feruatorem omnium creden^°*quot;'^ h««i, deum credendum ejfe, er orandum pro fide (T fiiiritu dei,quern libeiiter oraittibus concédât,iuxtafuat pi'onußiones,Luc£ n, er iàatth. 7. clt;lt;p. Hocapofiolorunt

Mitth.ii. exemplum, cr priejert'm ChrifÜ, qui clamai, Venite adi^ omnes qui laboratu nbsp;nbsp;onerati e)hs, çy ego requié dabo uo

bii,concionatores fequniHur,ac falutem umuerfaliter onini buf hominibus aniuintiaitt, ac omnes ad Baptifmü admittunt qui eum uelfibi uel fuis petunf : neo; hic de eleéhone diuin^ dijfutant,quam tainen firmiter credunt,ac fciunt dominïfo loin.io. lum nojfe qui fui fint. Mtamen mterea ex uerbo dci iudicâi: i. Tim.i. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fcnpticm edi, Qjd crediderit cr baptizatusfuerit,

loan, s. feruabitur: djii ex deo c^,uerbum dei audit: Omnes qui ^O3n‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;funtfChriftuminduerunt : Qu,i ueritatëfacit,ueiùt

'mlucemjOrc. ideoiureabfq-uüometuetpudoredicunttoi qui uerbum dei libenter audiunt,credunt,baptizantur,blt;i-tiA Opera faciunt,effefilios dei,neq^ intérim rejpiciut, anali quid occultit in eorum corde lateat,nobis incogmtumtauub quando alia mente habituri fiiu: an deus ƒ fua uoluntate amp;nbsp;iuflo iudicio aliter iüis uti uelit. Eccleßa enim de rebus fentibus manifeftis iudicat, idcoq^ hos qui noluntaudire uerbü dei, facramenta contemnimt, zr opera itißdcliu»if‘t’‘ ciHnt:hos,inquà,ait,cum htec agât,à deo reprobatos dp^ ditos effe. infantes aîit nô poffumtus reprobos nominare, fd points quia faderefuo deus ipfos côplciiitur, bene non le de illisJperare debemus. Paulus etfi feiebat duntaxat el(' ôbos conprmari 'm fine ufq;.ut omnis generis bona, opera pef ficiant, nihilominus nulla feparatione utitur,fed communi-

Phiiip t. terPhilippenfibus fir tbit,ac ait: Gratias ago deomeotnotU ni memoria uefiri,fcmper in omni precatione meafuper up flri in Euangelio participatione : perfuafimt habens hoci^ pfum,quod is qui cœpit in uobis opus bonum, perficietufi; ad diem left Chrifli:ficut iuflum eH ut ego id fentiam deoffl nibus uobis,propterea quod animo teneäuos,cre.hauddu» bieChriflianacharitate ipfos tenens animo . Qupniamiit^ ro Paulus h^ec de omnibus Philippenfibus firibit,inter quos

froculJubio multi hypocritte çy reprobifuerunt, cur non etunobis licet ßmilem Chriflianä fiduciam er bondtn ßgt;em liiibere,deiemßdelem, benignum er eletneittë, qui ubiq; in (tcris Uteris infantum diligenté rationein habet, er eos in foditi fuü recipit,bcne uelle mßntibus Ulis qui nobis ad Ba= pdfmum aßeruntur, ideoq; ipfos non reqeiendos effe ob id ^uod ignoramus an eleéhßnt nee ne.ludicare enim debemus « uerbo er uniuerfalipromißione dei,Ero deus tuns,er de '^liberorwm tuoru,etc.Smite eos uenire ad mc, quoniäipfo '■«w eft regnum dei. Eadé ratione toüitur etiä illa A nabapti l^nm obieého,infiM:es qui ita bona, jfe baptiznntur, fepe '^merofaüunc Jfem noßram,er eum adoleuerint,non fyn~ ‘^i Chrijlianißunt ,fed deficiunt ac ßciunt opera diaboli, ^nq- non funt baptizandi inmfantia.Verum Ulisre/fon-'lnnus,simonem etiam defeci/fe à Philippo,er tarnen nihih '»innas baptizutumfuiße.Prietereafcriptum e^ducob dile ’'i j E/i« »ero odio habui, er ut Paulus ait, îtlondum natis Pgt;gt;eris,quum neque boniquippiamfecilfent,neque malißis ^'*ne{i:M^aiorferuietimnori:ertamennihUominus Efait ^‘’’cundfusfuit. Qjtamobrem nos quoque baptizare poifu* quot;‘‘'f ( non habita ratione liberæ eleélionis dei, autfuturo « ’■“w euentutmi)'mfantes,quicHnque nobls àfidelibus ad ba^

oßeruntur. Ndwßfuturafemperin Baptifmoße ^nda effent,nunquam mßiues baptizurenturjerc.

RElique obieéhones,quibus BaptifmumparuulorU pugnät,leuioresfunt,neqi ita Jfeciof^, itaq; in Ulis co l'^^mdisnondiuimmorabor. f. BuptifmusparuulorürMfJ^^p^ff^^^ pracipitur expreße 'm feripturis, nufquä etiäin Ulis co paruuiotä

fît, non liccbit infantes baptiz^re. Verum ego uieißitn lt;lt;b Anoibaptifis qu£ro,ut nobis o fendant mamfe/hm lege uetet infantes baptizlt;iee : nullam autem talë proferre pote runt. Sed hac ratione omiffa^relfondemus, nihil nos addere aut adimere uerbo dei,mó nihilabfgue dei mandatofacere. Chriftus enim difcipulos nbsp;nbsp;eorumfucceffores iufit nouwn

fcedus autfalutem offerre omnibus geiKibus,debere attt eot^ h£c ojferre prlt;edicatione Euangelij nbsp;nbsp;Baptifmo. Mandatu

uero Chrifi non taittum ex uerbis interpretandmn eH ex mente et fciifu eius gui dedit. Quare etiäß no feriptü ejh Baptizate infantes,ea tarnen fcriptafunt, gu£ hoe in feeon tineitt y ideoep nihil fit contra dei mandatü quando infante^ iaptizantur:dticmadmodü fupradocuimus, eos nihil peet^ recora Chrifiiin/iitutum, quiirMlieresadcœnâdonùdâi tnittunt,quanuis tnulierü in prima, ccen£ mftitutione no fil exprcjfa meittio,nelt;p uUü mandatum extet de mulieribus ad tnittendis ad cocna domini. Chrifi enim fententia ey fcopit^ e^l M.att.z8.apo/blos ^ppagare debere noutl fcedus in o^nes gëtes,nötantüfermone,uerüeiiaBaptifmo. Certifigt;nü‘^‘^l eH infantes fideliü efiè in nouofoederetquare fi Chrifli datu eä, ut fcedus inter homines ;ppagetur,nö tantu uerbo, fed etiaBaptifmo,cur infantes à Baptifmo areëdi efiÓtiC^' etia,utfiipra diximus, fideles parëtes hoe maximeexpejut» ut Uberifui eodë cZ ipfis Baptifmo deo et Chrifio in/èratur-An Baptifilt; é, Baptifmus paruulorum à Papa inuentus cr infill** ïonim’fit'cx^“^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;omnes qui in infantia baptizati funt,

Pontifice huc baptizantur,non Chrifiified Pap£ Baptifmo baptiz^’^* fó nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;baptizatis haberi debent, sùfi denuo baptiztii

Pontiff cis tur. Cum uero nominandus e^ Pontifex huius mali author, Baptifmo täinter feconueniunt AnAbaptifi£, quaolimconfenferuitl tefiimonium contra S ufanna fer entes .Primi enf»

^oKiulerunt : 'm libro Mt ijucm Adhortatione nomiwunt, ^gf)«aw cjuendattiunt Baptifinum pamulortmt confirnMf ‘^• Verum utraq; fentcntij^qucfalfa câ. NtiiM ctfi ante no quot;^gt;^1 pontiftces ac dlij noimuBi quafdäleges de Baptifmo ^“lerunt, nihil tarnen eM Chrifli ecclcjict curat, qu£ Bapti-I^Umjßcuti 4 Chriflo accepit,mtegrum muiolatumq} reti* ^t,ßcuti t.cdp .huins libri oflendimui. Pr^tcrea uetuftißi’^ ’ß Prftr« tcj^ntur Baptißnunt paruulorum in eccleßaßtif K nb apoflolorü lt;etate,aliquot feculis antequa KonMni pon-^^ib:esitaadornAticrmhac fedeconflituti ßint. Ciupdß

bac de re ueterüßcripta cognoßccre uoluerit, legat Ori lib.$.mepifl.adRom.mcap.é. Cyprianivmlib.î.c= ßß.S.ad Pidum.üieronymüad Llt;etä:et 3.lib.contra Pelag. biigußinumcoiuraDonAt.lib.4.xap.23.G7'i4: Chryßjflo quot;“imapud Augußmum contra iuliaruimlib.t.cap.i. Cyril ^»»1 cöznrnt. (« Beuit. 8. Poßquä uero AneAaptißte adeo tur ßttr hoc loco impingunt, neg; quicquäucri contra hiecpro ßgt;rcpoffunt,denuo in eodem Adhortationis libro aiunt,eti quot;»tli Baptißnut parutilorü ab apoßolorum temporibus du-fo.ritçy adynodum ßt uetußus,tarnen alios quog^ error es uc efTcyCr ab apoßolorum ufg- £tate duraße. Quam aut ^^crcßoiißo impudens et temer aria ßt cuiuis apparet. Co ‘Hagere conantur Baptißnum paruulorum alijs erroribuf, ^Heni tamentuinquamhaamp;nutprobare potitcrunt errone quot;’’i eße. Sed ipßos mterim reuocare oportet quod temere ef ' fatierunt, Baptifmum paruulorum ex Pontißce eyr diabolo (ße. Quod autem addunt eum eße ex diabolo,horribilis e/l ^laßhemia diurne ueritatis et ßacri Baptißmi, quit nuüo mo ^0 ferenda e^.Quin potius ueteres hißorie oquot; do^res tra iHnt,h£reticos iäoümßcripturis couióhs, Baptißnu paruu lorü negaß'e,cr AnaJsaptiß.'mßituiß'eatq^ deßecifßc.Q«dde te alibi ßribitur.Baptizati uero ßvmus Chrißi,no aüt Pap£

BdptifnMjnef]; in nomen Poittificii ,fed m nomen Patrie, Fi' Apoc.r. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Spirituefandi.QuamuieautcmPontificesadmodum

fœdaucrinc ecclefiagt;n,nihilominue tarnen conficruati fine c-Icch det,atgue Baptifinns gui notmne dei datus ed, non gis reijciendus ed, atcjue circuncifio qua Ezeebias edcir-4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;^i*ttcilus. Nam lotham Ezechiie auus non conteneus fint tem

i.Pu3i.isplodeicr ucris facrificijs, atque Achas patereius ficram cathedram deftrtixit.tcmplum dominé claufit, ingciteeiii idololatriam commfit: mhilominus tarnen Ezechias non esl denuo'circtincifies, fedcoiuentus fuitcircuncifionc, ejuam méferis iliis temporibus acceperat, annis iuucnenM fute habuerat. Quare igitur nos propter errores cf nafi-tioncm Pontificiârebaptizari oporteret, cû AnAbaptifimi ttihil aliud nobis conferre pofiit, quàm ut denuo aqua ablM tiMrin nomine PatriSyEilq^ey Spiritus findi, quodantefi‘ diim ed,zr fi nunc repeteretur,peccatum effet f

Baptifmü 7. Baptifino parusilorû homines ad idololatria abutun non^eff^fài tnr,feufalfum ex deodeüfaciunt (aiut 'm fia Adhortatione fum deum. Anabapt.) quandoquidë meo falutëconflituunt. Perfiadet

enimfibijpfis infantë baptizatum ChrfiUanü effè,atq;fi mo riatur redà m calos migrarc.B.cfponfio. Nos ex Baptifme neq; nobis neq^ alijsfalfim deum fingimus. Nam id efifilfr^^ deus,quod à deo nos abducit,Baptifinus aut paruuloru aettti nem à deo abducit,fed nos idi adducit ey objlringit. Quiire denuofacrumBaptifmum contumelia afficitis 'mgraueindi cium uobifipfis .Èluodfi hoc ignoratis, filtë nüc difcitejtos Baptifino,tanqudexterno elcmento,non attribuere falHté,fi • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cuti uos arbitraminijfcd deo cr gratiæ eius,per meritum If

fu Chrifi et fandtficationem Spiritus fandi: ofièrturauteiit hlt;ec falus,zy repraifentatur atq; obfignatur 'm Baptifmo.Fi quia deumueracemagnofeimusfideo de'mfantûfalutc,que ilUs initio per promtfiionëpadn e{l,ct demde per Baptifrtii

oißgiuta,plané non dubitamut.Vos autem, (juantu ex hoc hco apparet, AnAbaptiftæ, de eorumfalute dubitatif, o' ^hrifHanorü lentes baptizatos non agnofcitii pro Christ filants, ne^uc fi moriantur reéià 'm cœlos migrare putatis.

de um ctiam mfintum dcum effe, et talium ejje regiut '‘florion. Ezi autem ciuùm uos egregie hanc caufant agatis, loi ttdeà turpiter 'm errore tteflro non hoftes modo Baptifi quot;ofid etiamßdutis 'mfintiumdeprehenfi efiis.Qjiamobrc '*^iiim 4 deo petite, redite ad ueritatem, ZX pœnitentiam ‘ÿie. Plui fatis enim facrû Baptifinü contumdijs afièciftis.

Veruntamë illi'mlibro Adhortationii longitupro^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■

^^diuntur,atlt;j; nihil e/l cfuod eos illic fcriberepudeat,quitgt; (iquot;râ, qucm Ion omnia uerbot'm, fed tantum fummam breuiter corn Aunortjfio '^rabo.Baptifinu^paruulorum (aiunt) tieraorigo, fùii'- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’PP‘1*

'‘‘O’iciifum ac radix eü totins Antichrifiianifmi, abro=: ^‘dio foederis ChriHi, Ex hoc enim Monackatus exortus enim Baptifmi obligationem ignorarunt,uo-profißiones quafi nouum quenda Baptifinum in^

Vsliierit : uerum hacre'mtermifia poflquamfintesre» '^^^Pdçradmifii funt, alqfe pro alijs Jjionfores obtules acfidcm Ifioponderunt, per'mde quafi poilea in ip/o^ poteftate conflitutü ejfet fidcm dare, cuius caufa Jfon^ '^quot;’'^sfiéîifunt : fecuta cftprofinatio myflerif dei. Promit'^ ttiam fe repugnaturos diabolo çr uitijs: uerum Ute U£ 1‘^eßjonfioni, propter 'mgentem blafi}hemiä,crc. Hlt;ec

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘ihfurda çr contumeltofa,fcripta funt 'm libro

autem miferi AnAbdptisite hunc librum, landißbiMriM . rcliquiariim loco haben t, cum reuera fît nulliui precif, fe^ nbsp;nbsp;J

ita iure qui ßftidiunt diuinain ueritatein,prauK bominum erroribui implicantur etfeducunttir. Qjlt;icunq; uero buint i । libri authores fkerunt, temerarij er arrogantes fùerufit, qui multumfîbi tribuunt, zy-fîta omnia probant^ çr in »«' nbsp;nbsp;jj

bibusambulant tanquam cale^es prophétie,omnia dijfici^ lia er intricata fùciunt (priecipuc tarnen Baptifmicaufîn: wî Cmi£ enim negotio aliquanto apertiores funt, quamuii iti ea quoq; aliquid peculiare habeant )fîcutfî quis legeft conetur,ita ut eorum fîntentiam bene affequatur,huic non una tantum lucerna opus erit. Nam eum multi ali) erroreS de Baptifîno eo libro traduntur, tumpricfertim abfq; ooi!» pudore iam olim damnatus error Pelagij m ipfo renoMtnf' nbsp;nbsp;'

mittatur:ef multa alia abfurda mouent, qu£ nuiK omitto- , Chriftianos autem homines boru.fîde hortor er nwaeo, nt J hunc librum fùgiant. Qjtamuis enim qu£dam in ipfo bon^ contineantur,tarnen ea alibi melius O' minore cum pcricv^ lo difeuntur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;।

radicem, originem er fundamentum A»* Antichri» tichriftianifmiofîendiàDanielcj. erit-cap.cr4donti'io Kianiiini. ttoftrotefuChriftoinreuelationeïoannifîitzl,quimP£^o‘

baptifmum. Verumuerbis inflatis erueneno rurgeitti^^ , contra Baptifmum paruulorum AnAbaptiSl£ deletiaiit^’ ut hac ratione ipfum mfîmcm,turpem e^ inboneflum tfr nbsp;nbsp;,

ciant,quo ipforum Anabaptifmus magis /plendeat: aM J illis comune eft cum horribili illo couitiatore dei Micbntit ScruetoHifîgt;ano,dequofuprafcripfîmuslib.i.cap.ii

I« rem ptifîno uero paruulorum non tollitur nouum Chri^ift‘inti fîdpotiusconfirmatur.Btenim fl hoc nouum Chrijlifoo'^^ , o’’

'l^tluod nobii propitiiu eß:,fjeq; peccatorum noflrorû me-i« huim reifignum omnes qui huiu^ gratite parti

‘Vcs/ùnt baptiz^ntur, idcoq^ etiam inßntes baptizantur, I ^’'oxiàbuiuf gratis no miiiuf quùmadultiparticipesßutt,

•”gt; certe Baptifmo paruulorum faedus non toüitur,fedab ^^botius toîliturqui Baptifmum paruulorü reijciunt: imo ^^^irantur nouum Chriftifaedus non leque cfficax ey glo^ P W effe atq; uetus fùerit, in quo fidelium liberipromip’

Gf facratncntis comprehenfi fùcrunt. At nunc è con= '^^^ioAnabaptifta:ita nouumfoedus aflringuttt,ut inßiues in eo locum babeafit,neq;ßgnum foederis Baptifmü ‘’^'ßquipoßint, MoMichatiis ucro longe aliam origment

Biedobaptifmum,uctcrcs ojkndunt, imprimis Rie i« «itrf Pauli primi Eremit£. Vota quoq^ pro» initio ßebant.Sed multlt;t i^ndedicunt AnAbaptifiie, qute nunquan probare O' de» ^’^’^ftfarepoßunt.LuxuSjfuperbia,crapulaet ebrietasno Äbufusca ? ^“ptifmo paruulorum,fed ex libidinofo o' impure corf

'^f'iuntur. Nam m AjMbaptißno omnia iüaßeripoßunt, p impuri quidam homines in Picdobaptißno ßciunt. Co= '’’^inj in coena,damini gulne feruiebant, num uerocoeniii i.Cor.wi caufa/ùit O’ radix luxuri£ipforum f Quemadmof

Ko-o CorMttb^’grdKÙcr pcccarunt, qui fuas compota» commifeuerunt : ita non minus peccant j l’‘*’'‘nonnullihominescöpotationibus,crapula o ebrie» ^^ßquibus jßuim d Baptifmo operam dant.o inßiwis ba» nomine h£c conuiuia inflttuunt. Odit banc turpituf ^'^’ndeus,acprobihomines ab eaadmodumabhorrent, j îgt; (gt;ii magißratus earn firunt.Veruittamen propter quofe ’’’‘tbufus qui circa facr amenta contingunt,non ideofa» ^^'^’ftaipfauituperanda o abqcienda funt,fedabufus

pros, ut diligenter has comfgt;otationes,lt;JU£ inlàntis bapti* Zdti nomine fiunt,z?’alios etiam Baptißm abufus tollant.

Quodfi Baptifinusporta eft eccleftlt;e,an non in domurt, hoc cA,m ecclefiam mtromittendi funt qui ad eccleftaper^ tmenc, ueluti Chriüianorum inftntes i Vitia enim quie quuntur Baptiftnumparuulorum, etiam circa Baptifmatn adultorum cot'mgere poffiint, Nam illi quoq; fe mutare tnaleuiuere pojjunt. Numautem ideo nemo baptizandKt eft S Verum, ut diximus, culpa non eft Baptiftni, fed huJM^ rnTVu»quot;«quot;”* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;prieterea 'mutiliter garriunt Atubapd^

in Baptiii ftic de[fonfione qult;e in Bapt^mofiat,ac rem admodiiin ef-^ uggerant,ea^ abominanda mciun{,m quibus nulla eflabo^ mnoitio, ac fatis declarantfe ignorare quidnam autquatlt re loquantur. Etcnim m noftris ccclcfqs nullos ftonfortl poRulamus qui de fide Jfodeant, ac fi in ipfis poftium eftd fidem poftea donare,^c. fed tantZ teftes 'm Baptiftno/tdhf bemus, qui teftentur parentes petere ut 'mfiinsfigiioflt;tdt' ris 'mfoedus dei recipiatur,^^ externe coram ccclcfia inf' gniatur.ideocp mintfter in baptizado ipfos, ut 'mfintis com patres et comatres, alloquiturCunde etiam uetcri GerrMtto rum lingua ^cuMeren Compatrcs nominatifunt) neq^^ ffonfionem ab illis exigit ut pro infinie credät,autpro dem contra diabolum pugnent:fed eos hortatur, utfifgt;^^^ antequä in fins adolefcat parentes eius moriantur, ipfi f'quot;” i/nfintemfymbolum fidci, zy oratione dominicain doceanti Cr ita deo, cui m Baptifmo oblatus efi,adducant. tem ob caufam à Germanis Teftes,Baptifmo adhibiti, tinen 03ottcn à deo nominAntur, quod ad diuinAtn «J* tarn auxiliatores nbsp;nbsp;duces fint. Quid uero his turbis

moribus inecclefia opus eft, quod Vieu£ clamatis tniftrt ffonfioni^ Crc.Iuftius certe nos clamaremus, Proh wff^^ cr peruerfos homines,qui ea in re,in qua nthd tale

LIBER SEXT VS, llj ibominationem ßatuunt. Nomi etiam hoc loco quid ue« ßcripßeriiu de eorum ßde, qui inßntes Eaptißmo offc» docuerunt enim horum ßlt;^ inßntibusprodefße. Hoc Wok «0« in uniuerßum reijeiotubiq^ enim m Euangelio le ÿ^Uf,cos qui uera ßde pro aliorum ßanitatedominüadie» ^‘gt;nt,ab ipfo benigne receptos, ey lt;egros etiam humaniter

Non tantum adiiltos qui fîdem cöfiteripofz fwiit.fed infantes quoqj exipfis natos, eiTepopu« Ium dei amp;nbsp;in fccdere dei, ideocp Baptifmo figno fœdensconfignandosefle. Cap. 4.

“rgumentis aduerfariorum contra Bdptifgt; 1 ngt;um infantum refpondi, dcinceps noflram doärinam '^^^ddobaptifmo expltcabo, er cößrmabo teftmonijs feri ^^‘‘^orumSummamautem noürecdoélrinitfuperiuf initio r'^xndi capitis expofuimusrnempe, omnes in eccleßa bapti ^^gt;lt;dos eße qui funt ex populo dei, aut in nouofeedere dei.

negari non poteß,Baptißmum ßgnii efjefiliorum dei, '‘’“/'gnS nouifadcristquadoquidé ipjum dominus Matth. ‘’■er Marc. 16. «OMO Teflamento feu doilrinlt;e Euangelij ^^’'^ngit.-quemadmodum olim antiquo fæderi, quod nunc ^^'’ouatum efl,circumcifioàdeoaddita ßit. Quamobrem quot;“cre nulla efl controuerßa ,dceo autem controuerß^ ?’’gt;Cr in hocßatus cauße conßjiit, qui nam populus dei,et . quot;°lt;^faderedeißnt. Hoc autem duabus rationibus cogno QHinïfint ^‘^‘'^’^‘^'^■Primum excöfißioneßdei. Hiecautem uelex jei’“'“* ’'fß^fyncerocordeßt, ueluticum Aethiops Eunuchus Aa s.

eft fe credere leßim Chriflum efße ßlium dei : uel ^ß^falfo o“ hypocritico corde, ßcuti Simonße in Chri-credere conßfßus eß. Eccleßa itaq-, ßecundum externa ^’’ßßionem iudicat, er eos quißdem conßtentur ßue ue»

ro Mt fido corJe id fiat, pro populo dei agnofiit,lt;:^ in fitt deredei ejjèiudicat. Etenim homines externa confißiont Contentos efie oportet, corda autcmfierutari iw hominion, fed folius dci eSi. C^uandiu itaq; hypocrifis lat et, çr hypo^ crit£ nonfeparant fe ab ecclcfia, uerum in ea manent, amp;nbsp;palam fe fideles ejfe firunt, tandiu tolerantur ZT inpopul^ dei numerantur. Atq^ hoc modo multi à loanne baptiz^^‘gt; hoc eü,figno noui foederis zT populi dei obfignati funt,lt;]K^^ rum tarnen interea hypocrifim ZT fiaudes occultas coat' guit. Philippus propter externam confißionem Simon^ magum baptizauit, quem tarnen Petrus poüea increpau^’ ZT dixit,cor cius non efie reóium coram deo, atq; nori tlß illi partem in h£rcditatc dei. Quare fcmper minißt^^^. rccipere ZT tanquampopulumdei baptizare Chri/lum lefum externe, ore ac moribus confitentUt}‘‘T\ ptifmum pctunt, neq; opus eflulteriori difigt;utationeilequot;‘ terno hominc,quem deus fibi iudicandum feruauit. tarnen omnes docendi ZT monendifunt, externam nem abfque uera fide cordis nihil ad falutem prodeße, gt;nbsp;dominumomnemhypocrifim amp;nbsp;hypocritasodifiögt;^tj niturum efiè: itaque fyncere coram deo uiuendtim non poßit à quoquäfalli zT decipi. Secundo agnofcd»’'quot; pulus dei ex diuina promißione: quos enim deus lo fuo agnofcit,ZT fe eorum dcum fore ait, ipfos debere populum dei, hi proculdubio funt popuhß lt;1^' foedere continentur. Cruis enim contradicct domino/ j gabit hos ipfius efie quos ipfe uerbo fuo aperte afieueratf Promtßiones autem dei tales funt,ut reat,deum non tantum adultorum deum efie, bis etfailisconfiteripofiunt.fed etiam inlàntuw,^'*^ delibusparentibusnatifunt,neq; adhuc uerbis ' deumconfiteripofiunt.Atque hancfententiant

, (jKod dcus cum Abrahdmo er Jemine eiui Sternum pepigit. Etenim m illo aperte deui ait,Stdtudnt meum inter me er te, et inter fernen fuum posi te in f^dtionibui fuis fcedere fempiterna,utfirn deus tuus, er ‘^'»inistuipo/ite, Gen. ^7. cap. Quamobréficratiocindt* deus pro populo fuo er liber is atij; cöfeeder atis *^^fcit,hifuncpopulus,filif er confxderatidei. t^Üficuti j Aiïw, c««» Pftrw-s Geittes no agnofceretpro populo dei, '^‘‘^iHiuifiimquoddani mißt,er id interpretdtus eß,ac di-^‘^’(iÿedeuspurificauit tu ne poUudt, dut prophana, er M«t(t arbitrer is ïta nos quoijue dicimus, eos quos deus in fuum recepit, er pro populo fuo dgnofcit,d nobis non ^^dudendos aut reqeiendos effe. Agnofeit dût deus pro po* {‘‘'lofuo et confœderatis fuis infantes nAtos exßdelibuspn ^^'Xibus: quare inßntes à nemine ex fcedere dei excludendi r'gt;t,quaßnoßnt de populo dei. Cum autemßnt de populo J‘gt;eur iUis Baptifmusjignü. populi dei denegaretur, quana ‘'f^juidem circücißo ßgnum feederis piierulis odo dierum eli e ^eq; impedit inßntesfujfcdn quandoq^ parentii i'“^s.Qjtando enim petunt liberos fuos baptizuri-, ea peti^ nümsler contentus c/fut paulo ante de loanne er Phi ßripfimus, qui ctiam hypocritas baptizarunt. Impia ‘^^»luitdlotham er Achds non impedierunt'.circumcißo’e '■'w Ezecbiiie, neque tlle propter patris improbitatem deo ^'^Ksgratus^it.

iiuicnoflrterationideBaptifmo paruulorum i^gt;^hdpti^^^‘^ t^fe mfnfo animo opponunt, er diunt : t^os quidem ex' fasa^ l/^dibamus ut concionatores Baptifmum paruulorum tan^ «ff«* fiiw noui foederis opus ex nouo fœdereprobarent, uerum i^icontraria rationc antiquum fœdus adducunt,quod anti-^tiattm er abolitum ed, er hac ratione oculos fimplicio=

pertinent aä neuum popidtim, neq^ fruftra nouum faedtif, noHMn dppelUtur. Rcjponßo, Scriptura exprejje fee' dm quod cum Abpahamo dein ficit leternum nominAt, nbsp;d

lud tnquit manfurum in leternum ipfi çr femini eim- Q«lt;’® tarnen de fummts capicibut mteUigendum eft, ut ahbipro^ lixe ey folidc demonftraui, nempe prtecipua capita no ab* roganda autantiquandaefje. Quatenutautemquafdäex^ ternax resffcHabat, ut Chanaikeäterrain crfimiUaquit'' dam,fœdus hocabrogatumeft.Prtecipuum ucro caput ilbid ipfum eft de quo ntic contcndiinus, nempe deuin Abrabami cr libcrorum eiux deumfore. Hoc caput fcederis non muta tur,ita ut deus nunc quoq; non minus nobis noftrisq; liberie quàm ueteribus propitius fît. Anuero AnAbaptiftffaltti’^ cogitabunt,ne de dicendo loquar,deum tn nouo Tc^aiWWO minus propitium ejje quam in ueteri ftierit Aut minorci^ populum ab co tn nouum fœdus rccipi quàm in uctus ƒ AM men omnia 'm nouo Teftainento abundantiora cr perftdio rafîtnt.lmô in nouo faedere,boc eft,infacro Eatangelio, cx^ prefta fit buius capitismcntio.Annon enim Cbriftusdifer^ te ait,paruulos ad fe pertmere, nbsp;nbsp;ip forum effè regnum cce

lorum'All non teremias apud Paulum ad Hebr. 8. ita loqttb tur^üam boc eft fœdus quod pacifear domui ifrael poft diet illos,dicit domnius: inditas leges incas 'm ment ein eorum, et in cor eorum inferibam: or ero ipfis deus, cr ipfi ernnt mi' hipopulus. Eropropitiuspeccatiseorum: zir imquitatuin ipforumnon recordabor amplius,eyc.Qua;fo, an non bee etiâquoadreinipfain deus in ueterifxderecii AbrabtO«» pepigit'Deus, aiunt,non inferibit in corda 'mfantium. «cro aio temerc eos loqui de relus diuinis. cfuoinodo cnint probabunt deum no ftribere m corda infiintum' Deus enim qui in utero maternoloannem mfaiitcm coinouit, utpre‘ fente ChriRogaudio exultaret, annc iam non ainplius ope j

■ fOTpoIcftirtcord/t;« infantum cleilorumfuorüfVcrunt fcnc rc omijfa. ijitam ^lotentia; zy ftpientiie diurne comitti-’’W t nihilontinui cxpreffe dcus m nouofxdcre tcftaturfc ifforurndcum^çy ipfosfuumpopulum jvrc. Si uerodicant Aubaptijla:, dcum hic nullam mcntionem ßccre liberorü fîntin ucctrifixdcrcßccrit, codcin modo guo antcrcjfon

, Etwi et/1 non noininct, tarnen ipfos fubintelligere. ^enimß excluß eßent, tum nobis deus minus propitius eß c/itàmueteribusßerit: hoc aiitem falfum éft, ey ßerino PWfft.QKrfre bis uerbis,Ero deus eorum, cy ipß eruncpo (‘‘'Ins meus, injùntes nan excluduntur ,fed comprebendun-fubintelliguntur : priefertim cumin Euaagelio clare ^'erpreßenomincntur,ut mox oflendemus, ey participes /quot;xhuius capitis in federe, Pcccatorum ipforum non res ‘^fiabor amplius : aliociui dominus non dixißet infantum tegnum caelorum, aut regnum dei : in illud enim nemo f^Hntus ingredi poterit.

Qjipdautemfcedusbocnouum nomimitur,nonfitideo^o'‘'^quot;gt; f«» ^“od nihil ex uetcri in nouo renMneat,fedpropter renoud' ^‘oitetn cy impletioncm, ey efuod nouus populus non tantii ^^^itdieis.uerum etiam exGentibus in hoc foedus afeitus ^^'■ßeuti alibi copiofe er folide probaui. Etenim Paulus Rom if.

teflatur Chrißum uenißc, ut promifiones patribus Ktas impleat, cy ut Gentes gratia: lt;y promißionis parti= “pfJ fallt. Eccleßam etiam comparât arbori, cuius multi Rom.««. ’’^’»ideßaiili ßnt-.ita autem feipfum mterpretatur,ut facile ‘ognofei poßit radicem ac truncü patres eße, quibus pro' '’''ßiones faillie funt, liberos autem ipforum eße ramos, qui tgt;topter incrcdulitatem funt deßadli, cy eorum loco GetUi inßta: funt,ut nos iam ita dei populus ßmus,quemadmoi ^“^anteapatres cum liberis fuis erant.Ciuareinnouo Tc fiottento infantes non penitus excluß funt ex nouo federe

i ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c

QÿlnS flnt nbsp;nbsp;nbsp;r)enuo ttero aiunt AnAbaptiftie, exprejjeÇcripM ejje»

Al’i’uhumi cr femin^ cuts in leternü. EX' plicationein autan melioreminnouo Tcß^,mentoproponi guinam uerum Abrahami lemen /tnt,nempe non t^ui fecun' dum carnem nAtifunt ,fed qui per ueftigia Abrahami itue^ dunt,hoc eft, quiuerefîdeles fuizt. ïlaenim Paulumdocere R.om.4..Galat.3. cr Chriftumdominüloan.8. Alibietiatn in Euangelio (cribi,Dédit eis hanc poteßtLtein utfilq detß rent,qui non ex carne ,fed ex dcogeniti lîM,toan. t. uero Chri/iianorum libcri fecundît carnem gcniti fuut,nclt;^ ueram fidë habent,non eße ueros Abrahamifilios, acpro^ pterea non eße 'm nouo poedere ac numero populi dei. ßonßo. î^oftrum argumentum cr ratio non nitittirpro^ creationefecundum carnem, ut ab ea pendcat quinaniftn^ Abrahami filij, fed gratia nbsp;nbsp;promißione defquifeAbra^

hamicrfemini'5 eius deum fore dixit. Propter hanc promißionem bi funt filij Abrahami ex gratia, non propter procreationem fetundumcürnem: itaq; nonpugnantadi^^ £la tefiimoniaferipturarum, quæ tantum ad adultosperd? nent, cum falute infantum cr gratuita adoptione infccdiU' Si uero denuo Anabaptiftee obijciunt Paulum ad'B.ojnaU’^ ^.capitefcribere,tlt;!eq;enim quia fernen funt Abrahe.idee^ omnes funt filij:hoceH,nonquifilij carnis ij filij deifed^1“ funt filij promißionis numerantur in femine. Rcßonde‘ mus,Paulum rurfus de adultis loqui,qui procreationem fe^ cundum carnem iadkmt, non autem imitanturfidem Abrigt; bami, tnter'm nihilominus uerum eft, Gentes quia credid(gt; runt euangelio ab apofivlis priedicato,uetcri trunco Abrt^ bami infit as eße, ideoq; ipfas omnium pr omißionü,que brahamo dat£ funt,participes faëlas eße, ac eorum hberct receptos eße in familiam dei. Sicuti ubiq; in Euangelio^ I

’hßolorum fcripti^hi qui Euügelio crediderunt Abrahd^ j^lij nominantur, atquc familiarum non ininus mentio fit ueteripopulOjÇ^c.

Solida docirina ex Euangelio petita, de certa 8lt;indubitatafalutc infantum. Cap.5.

DEinccpsfblidedcmonfirabo ex facrdeuangelicado* éirino,,infantes qui Abrahamifidé confiteri non pof^ mhilominus m nouo TcflAmcnto ^'e cr appellari fi'^

J”’ dci, ideoq; etiain ueros Abrahami filios efife, cr necep fxdefc dei contineri. Marei to.capiteficfcribitur: obtulerüt eipuemloSjUt tangeret eos : difeipuli uero Chrifiiand* eos qui ofièrebant. Q^ü autan id uidijfet le-

Kmdignatui efi, gt dixit eis : Sinite pucrulos uenire ad dcL quot;fjCr Kf probièediw eos:talium enitn eâ regnû dei. Amen 'Üfo uobis,quicunq; non acceperit regnum dei ut puerulus, ^lt;luaquà in id ingredietur. Etquum cepijfet eos in ulnas, '^l?ofitis manibus fuper eos, benedixit eis. üon auean du^^ ’‘“We/l hoc loco infantum mentionem fieri,non tantü quia ^l^addonùnumnonabierunt, autquiaab alijsaüatifuntt r‘lquia Lucas exprefic jà ßMH, hoc cjl in/àntes, notninAt. ^titerea ßcile apparet, ut fupra quoque monui,difcipuloS ex rnhununitate aut immanitate aliqua iratos juiffiefied exiflimarent Jruflra dominum molefiia affici, cum ülé “'ibucratione or intelîcélu carerent. Seddominus non tan luw hoc nomine indignatur contra difcipulos,feduerbis J’»tul fiélisq; declarat,quid eccïcfia Chrifli deinfintibus ^dicaredebeat. 'Verba enim aperta Gf perjficua fum, Si^s pucrulos uenire ad me, Gf ne prohibeatis cos : taliunt cü regnum dei. Et rurfus, Amen amen dico uobis, ^uicunque non acceperitregnum dciutpuerulus,ncqua^ iKitinMîidingredietur. duis uero dieet eorum e^eregfiS

A D V E R S V Î ANABAPT. eoclorutn qui ipß non funtpopulus aut filij dei, ncque/^^ dcre dei continentur ƒ Qjtis enim aliui eß: ßnii O' quisßt de populo dei,quim ut 'm regnum dei 'mgrediät»“’^-Itaque cum inßntum)it regnum dei, neceße e/t eos eßt^ foedere O'in populo dei. (^are igitur neganduteßetdii Baptißnufßgnumpopulidei f Quantum uero miniattinet, ita certccum mßmtibui egit,ut facile reat deum mßiues ßngulari amore coinplcäi: inulnof cepit, manui cii impofuit, orauit, o benedixit Vfruw! AnAbaptift£ nufquam aiuntfcribi eumbaptiZv infantes. Rcjponßo. Hocnon e^mirum: naindoni'iquot;^^ ipfe neminem baptizauit. Apoßoliuero opfimi cum agnofcerent Bapttfinum ejfe ßgnum foederis, quo/gt;quot;i. dei conßgnandi cßcnt, O' preterea ex fadis etdidH fti aperte uiderent, dominum mfantes pro fuis quirts'*^ dei participes effent agnofeere, non h^ßtarunt i« Ptdol»^^ ptißnicaufa, neque folliciti ßierunt aut dubitarunt fautes baptizandi effent. Pritterea locum Nlarci lO.t'tP' non in hunc ßtiem adduxi, ut ex eo probarem Chrifut» fautes baptizaffe, fed ut oßenderem,mfantes dei foedere eins contincri. Hoc enim confirmato,ßgt;onte fcquitur ipfos baptizandos effe. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

An ferutan Pofleaquam uero aduerfarij noßri hue adatli, C ' p* vrde”a nndique c'mdi funtut fubterßigere faluo honore non pT nbsp;'

lut« infan- ßnt,multu/m fe torquent, o' alia obijeiunt, ac dicunt : nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

ejfefcrutandumdeinfantiumfalute. Nofirumnoeße‘Pr ' faluos aut damuAtos pronuntiare : fed eos merito deoI candosrelinqui. Re/ponßo. Hac ratione auferre eon^quot; I mimdodrinam O' confolationem quam in uerbo fnodt''^ l nopiw dedit, in quo diligenter etiam docuit quid de ßtl^^ ' infantiumfentiendumßt. Quodß non adeo aperta«!lt;ilt;’' : £lr'mähaberemus,tum ut in alijs dubijs caußs tota häc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

LIBER SEXTVS. I19 iHuJicium del reijcmmm : uerum certain doârinamcr folidamconfolationem habemus, ac fcimui drum non tan* gt;imn{ibis,fedlibeni cjuoquenoftris propitiumeffè. Vos ^empropter uefiram pertinaciam in re adeo cö/olatione fltnanosdubitareuultis. Animaduertitcquafo quàin egre ^iim/tthoc quoque ueflrum faélum. Sed inutilcm curam 'Üiiint e/Je,cr curiofam quteftioncm, de alterius falute qute ^^e.E.tenim cum Petrus fcire deßderaret quid deloanneloia.tt. f'itiirum ejßt, reßiondit lÜi domintif, Si uelint eirni manere ^oiec ueniam,quid ad teftu mefequere. Reßonßo. SoU Kitumeße de falute liberorum fuorum,non tantum non inittilis cura, fed ualde etiam neceßaria, O' d deo pr^e^

^fpta.Quii enim nonagnofcit turpem negligentiam o ^itatem ejfe ,ßnon cur emus an liberi noftri dei aut dia*

Petrus ucro non deßderabat fcire an loannes fal-/orf t dwt non, fed quia mteüexerat fc oecidendum effe^ '^ßderabat fcire qua morte ioannes, quem coram uidebat, quot;»»'iturus effet. Hane quaßionö ut curiofam, qualis etiam dominus reijeit.

forrofacr£ liter£ iubentnos follicitos effe dealiorum Soiifcito« falute, quantomagis ergp noRrorum liberorum 5°’ƒ

pßis curanda eßf Paulus iubet ut diligenter oremus pro om failli III fa* falute, etiam Gentilium magißratuum, o ait : Hoc *““• ^’’i^bonumoacceptum eß coram deo feruatore noslro, ^‘fiuult omnes homines faluos fieri, O' ad agnitionem ue* ^‘^“tisperuenire. Kulta quoque o' magna parentes qui ^'^bberis folliciti fiieruntßuafoüicitudinea domino impe^’ ^“.IfefEuangelium tefiatur: uelutiCenturio propucro fol» ‘^dxs.uitam o'fanitatem illiimpetrauit, Matth. S.Qrfii.

quot;'diter regius illefiliofuo,Ioan 4. O' tairus filiæ, Matth. ^•^nanan£a item mulier fili£fu£, Matth. 15. cr pater fi» ’ damoniaco, Marei o' alij plurcs. Vttaceam quod

hocipÇo loco Niirci lo.cap. parentes pro liberisfutsfolh' citijuerimt,e::rciuuntdifcipuli hæc non ita utoportebat, exciperent,à domino 'mcrcpati futit, qui 'mfantibus belieg fècit, çr fatis oßendit foüicitudincm hancparentumdcli^ berorum falutc fibi probari. Quare rurfus Anabaptifiif erroris arguuntur.

denuo illis pugnandumßt, obijciunt uocii’^ fat Taiia /rfw Talium. ^ion fcriptutn ejß. Horum, fed Talium, Uatjtn ^oi^inum non loqui decarnalibus paruulis quiprlt;efei(tt[ ' ‘ crant,feddejfiritualibw,hoceâ,deadultishominibus,q»' innocentia mfantibusßmilcsßnt, horum ejfe rcgnum lorum,non autcm infantum. Rcjfonßo. Verba ipß, amp;nbsp;natura earum rerum qult;e mtcr fcconßruntur.aperteamp; ejßcaciter docent, uerba Chrtfii primum de infantibus iu^ telligenda effe, ip forum eße regnum coelorum, nempe ei gratia : deinde etiam adultorum qui iüud tanquam infantes accipiunt.'Hißenimhiecde infantibus dominus locutusep fet,nQn ccpißet eos in ulnas, neq; eis benedixißet,imooin^ nino non dixiß'etyAmen amen dico uobis,quicunq^ non dcd périt regnuin dei utpuerulus, nequaquam in id tngreditur. Itaq;primo infantes regnudeiaccipereoportet. Qui altcri dicit, tSliß feceris ca qult;e iüe ßcit, nunquam fanitdigt; reflitueris, deeo loquitur qui fanitati reßitutui eft.eo quw hoc uel illud ßcerit,quod ipfe alt er um facer e iubet, utamp; ipfe fanus fiat. Quinetiam dominus non abfque grauieäiip non dixit Horum,fedTalium:nempe ne intelligereitiuseo^ folummodo infantes qui tum domino oblatifunt ,fedomgt;ns ipfisfinüles : item ut adultos quoq^ inteüigeremus,quit^‘ gnumdeißcut infantes accipiunt, uidelicet ex gratia tioii fecundum merita,e() quod ipforum peccata obteäafiify^ fcelera atq; impietas non pcnitus in eos imperiü obtinent, ÇTf, QM»d autcm mifcri ifti homines, hoc loco dej}gt;iriflt;ß ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;libiii

infantibus milita uerbafaciunt, ut rem per fe berjfi^ obfcuram ßaianti Amwn enim manififium eft^atguc non potejl, netj; 'mfi,ntcs neg; adultos abfg; carne feu

^xtracarncm uiuere^ Scriptura autem folumprohibet, ne f^cundum carnem tiiuamw.Kom. 8.

t)ehuiufntodiauteinpdruulii,hoce/l,de'inßintibuf, Qumfum ^^idultis,quifemßmtibui cofirmes ficiüt,dominus Matth. ga“amp; '^ italoquitur: Ciuifquiiexceperitunumpuerulütalë,me rctinfan-^^cipit.Ecce quanti deus ficiatpuerulos,quorû Andbapti=:

nulldraiionë habent. Qjimetiam,quod uehemêtius eft^ quot;‘Idit: Quifquisaütoffinderitunum exparuis'iflis qui in ^credunt ,pritfiiterit ei ut demergatur 'm profundo ma,' ’■'î. tüominat autem hoc loco paruulos non tantû humiles, f’Kiles 'mfintibusfedfidelcs : ait enim, Qjti in me credunt. ^re nonnuüi h'mc concludunt, or id etiam alijs fcriptu-futunlocis confirmant, efieininfintibus occultamfidem. ^amfententiâego fuo loco rclinquo : fimplicior autê in» ^^^'pretatio efl, quodfidei ey'fidcliü nomen bifiriäufurpa»

infiripturis. Primum enim ftdeles nominantur,qui uer fl«») audiunt e^ huic crcdunt, fidemfuâ diélis cr fiflis ^^jhntur cr conftentur.infintes autem non funt hoc modo ßdeles .Secundo,fideles appcllantur in fcripturis,ueluti hoc ioco infimes,hi qui fidem quidem confiteri nonpojfiint.at» tarnen 'mter fideles numerantur, idq; ex meragratia dei, qui inßntes quoO; fixdcri 'mclufit. ïdeoq^ iuxta Euangelium i»' ßntes reite fideles appellantur.

Pofiicaquauero dominus adultis puerulos exempli loco propofuit, ne quis firte eos uni cü Anabaptiftis /fierneret, uddit, Videte ne contemnatis unum ex paruis iflis. Ac ra= Hones affirt. t. Adeo nanq; deo dileilifunt, ut minifiros fios Angelos Ulis adiungat. 2. Tantietiäfuntapuddeu^n, utfiliusdcidecceloueneritadferuandumeos. 3. Hocip=»

fum dominât eleganti ßmilitudine ouis perdit^ illuflrat,cr tandem ita concludit : Ult;t non cft uoluntiit coram pâtre ue» flro qui m cceltt efl, ut perçât unut ex paruis iflis. Quare multa cr firma tcftimonia de mfintüfialutehabemut, quoi item dci fint.z^ idco ctiam baptizaridebcant.

QVamuis haéîenus doiiirina nofira de Baptifmo par uulorum cuidentibut fcripturarü tefiinwnijs fatis iUufirata çr cofirmata efi, attamen alia adbuc ar ginnenta quicalijs mcis libris contincntur,ct haârnutàiuil h AnAbaptijhrum confùtata fitnt,in fimpliciorum grutuiu hrcuiterrcpetam,(y oP:cndam infinités poffe cr dcberebu ptizari,ac apofiolos quoque infantes bapttzafjc.

1. Chriflut dominui apofiolos baptizare iufiitoinnts apofioltficcrunt. Quarcctiam infintes bapti-re omncs Zare iitfiit^zj' eofidem apoficli baptizarunt. Gentium eiù«^ Gintci. ttominc'mfiintes contincntur,quamuis nominatim nuHuto rum mentio fiat. Jn Ailis apofiolorum firibitur,Omîtes tem qui crcdcbant,crant codé loci, cr habcbant omnia cont munia. tiuUa hic fit infantum mentio, num aüt idco credett dum efi eos infantes abiccific, action potiut ipfos /ecumha buific t Paulus etiami.Cor.10. Patres ait omnesfubitulie fuifiêjCr omîtes marerubrum tranfijlfc,crc. Hicauteiitgt;quot;^ unica quidem litera mentio fit infantui^i,qui tarnen nonex^ cludendijfed fubintelligcndi fiant. Q/tod fi in typo Baptifmt fiicrunt,quamttis non nominentur, cur non etiam baptiZ‘‘'' rentur, quamuis hic quoq; no nointmitim cortî mentiofiatl

Z. Chrifius apoilolos iufiit baptizare omnes eosquip’ Ciirintis Mpulus ipfius, hoc cü, qui fidclcs fint, cr hac m re apo/loll ba*'tîzare ^^ob’^^’^ft^^arunt. Quarenontantüadultos baptizarunt aptizare. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;coiifiteri potuerunt, fed Ctiam ipforum liberos:

''^’ndominU'S in Euangelio mfautes ejnoq; fideles nontinAt, 'X'lutifnpraex tS.eap.Matthieidocuidmè tuincciuoqi tota fcclcfia,infantes çy ddulti,paruuli ^3quot; ntiiores, diuites (gt;^nperes,omgt;ies uiw nomine fidelium appeUaittur,

3. DoiirinA inthiori diligentia guàm facramenta apofio domino commendata e^ Qjtamtiis enim fact amenta,ut Verb« pr* diiiina, inflituta,ma,gni tejiimarunt, nihilonünus ta ^’lUerbuminmAioripretioapudeosfuit.tiotumenimefi ^“iili didltint, fe non ad baptizandum, fed ad predicandnm ^lt;tlt;tngelium,uocdtum eJfe.Euangelica ante doilrinA infan= i.Cor.x. ^^^nonexcludità falute, fed aperte tejh.tur,ipfos deicfie, '^'^tegnum dci ad eos pertinere. Cum autem hec apofkli m-

Gmces prtedicarint, et firnul etiam doetierint Baptifmü i '^itiatoriü fignum effe foederis populi dei,facile bine ratio-^^Uripofiumut, fideles ex Gentibus liberos fuosad bapti’^ Kddum obtuliffe.Etenim tn Baptifmo fignum,hoc cü ai^ua, '^on/ideratur,cr' res fignAta.nempe remifio pcccatorum,i-

effe de populo dei, erc. Qjiare cum id quod mAius e fl 'quot;ftnies habeant.rem fcilicet fignAtam, gratiam dei zr re« »dßionem peccatorum, qtiis Hits id quod minus e fl, fignum, “’luani uidclicet,dcnegabitf

Coram Cornelio zr niultisfidelibus, ut in Aflis refers i nbsp;nbsp;nbsp;D.Petrusaperteconfefiiisefl,BaptifmumaqutenonefPetrat eot

^areinfantibusE). PetrusaquteBaptifmumnondenega^^ dei habue. Wfed dedit. Quoniam participes funtffiritus fanfli, cum '‘quot;“• Diulus dicat, Cittodfiquisfipiritum Chrijli non habet,hie Xoncfleius: undefequitur eos qui Chriftifunt, jjtiritumP-ot«-^’ t‘Ks habere. Inf antes autem Chriftifunt, zripforum efl fegnii dci,quarede iUis etiam concludunt uerba Petri,tilum quis aquam prohibere potefl, quo minus fcilicet baptizen-j tur ifti quijfiritumfanflum acceperuntficut zr nosf C^uèt

ttw dutcm b£c à Petro de re certa gt indubitata di^ ßiti» tiihilominut tarnen AnAbaptißa: ßngulari iwpudeinia td pro bibere conAittur,quod PetrM à nemine penitM prohibédum cxifliniabat. Quadautcmaiunt h£c in Adis didaeße de^ Cornelio ilUiquicimipßifuerutit er audierunt Petrt concionetn,ac ei erediderunt,non contradicimm i!lii,fed‘i‘^ dimue, turn in quffiioneßuiße an Gentes ^Cornelius aute’f* cumßiis Gentilis erat) ejßcnt de populo dei,an Puangeliie»* er ea ault;e Puangelio oßrruntur, ad eos per tinerent, it‘t Baptißmomeccleßärecipipojßent. duareD. PetrusiUrii tiocinAtur,tios qui ex circuneißone populus deißimus, bt-ptizatißmius er donatißgt;iritu fando: itaq; cum Gentes e' undent nobißcum ßiiritum acceperint, er ßiritu ßeut (X KOS baptizati ßnt,quisprobibebitquo minus etiamaquabt ptizentur,ut 'm ccclefiain cooptentur,cti Euangelij C“ um donorum qu£ 'm ipßo oßvruntur,participesßnt propter nos quoq^ rede h 'mc concludimus, 'mfdntibus nenß fe denegandum Baptißnum aqult;e , quandoquidctn deibaptizatier donatißunt. duamuisenm externo^‘‘P^* [mof^iritus,nempe Unguis igneis, nö ßtnt baptizati, tübilominus habet teflimoniumßiritus ,cui contradiei»^'^

taus*’fucc r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Teßamento eodem modo nouifß

fucceßit,ita ut iure Cbrißianorum circuneißo appeduripß fit. In ueteri auteni Teßumento nö tantum adulti,ßd tes quoq; circuncifißuerunttideoqi 'm nouo Teßnmento tiß tantum adulti,ßed 'mßantes quoq^ baptizandi ßtftt.SicutAt^ tem argumentum hoc firntum er fimplex ac perßieuu^ß itahuicualdemdignantur AnAbaptißie,acnegant finum 'm locu/m circuncifionis ßtcceßijßc : dc nmta abßfd

»ff uUii rdtiombui confirmattt de circuncifione CT difcrimi uetem noui Tefl!i.mentifcribunt, qu£fi cuiforte U-

pojfunt ex ipfirumAdhortdtione,m quo libro bac re alioquifatis j)erjficua ( de qua nos co^iofe nbsp;nbsp;fimpligt;

dter lib. ^.fcripfimus) iu obfcure eS“ mtricate loqurnturt ‘‘tdubitemanipfiinteUigatquidfcripferint. Ciuarenos 0=^ '^ßi^ eorum nugis obfcuris e:s' 'mutiUbus,qu£ nullis rationi ’‘’f eonfirmantur ,fimpliciter retinemus Chriflian^m do^: binant, qu£ ab apoflolorum tetate inecclefia conferuatd ^ tradita eù, nempe in locum circuncifionis fucceßijfe 5a ffißnum,imö Baptifmum in circuncifione adumbratumfuif

ßi/tiis bac de re te/tintonia ucterum doôbrum defiderat, lea ^'i^Cyprianum lib.}.epi/i.8.cr Aduerf.lud.cap.S.Laâtin^ ‘‘^■^.cap.is.Epipbaniunt cont.bar.inEpic.feél.8. CT con ^’'^Cermtbum.Auguflinum epift.adDardanum sj-cr'De' '^pt.QTconcup.adValer.lib.a capai.cr cont.ïulianum li ^foî.yeruntamen ne Anlt;ibaptifl£nobis obijciant, nos bo^ doilrmis niti,age audiant ea qu£ D. Paulus ad Coloff if^ibit,his uerbis : Per quem (Cbrifium lefum) circunci Coloff* ß^/lis circuncifione quafitfine nwùbus, dum corpus car-'f^peccato obnoxia exuiftis per circuncifionem Cbrijli: c5 l^ptilti cum eoper Baptifmum,per que etiam cum eo refur-’^ftitflis, perfidem potenthe dei, crc. Quid quafo bomini-”lt;« non contentiofis apertius dicipoffet, quàm quod apofio

nit, Baptifmum effe circuneißonem Chriftit quod nun^ ^tiam dixijfet,fi non in circuncifionis locum fuccefiiffèt Pdfmus. Elam ante b£c uerba docuit fideles in Cbriflo om” plenitudinem babere, ideo^ ipfos ad perfellionem fui indigerelegeaut cerimonqs : eumenim qui Cbrifium '^^tafide pofiidet , omnia eababere qua lege adumbrant '‘tr.Probat autem hoc circuncifionis exemplo, qua Chrifiu

béant qute circuncißone adumbratafucrunt,nempcp!ir^^' tionem àpeccatis. Chriflum enim purgare à pcccatis abfq; circuncißone manu ßitn, rcdeinptione à fefaSbl ej Jpitili^ fno:huiui autem circuncißoniifeu purgationiißgnum Bilt;-ptifinum dare eum populo fuo: eandem uero Baptifmict ctf cuncißonisßgnificationem e(fe, nempe utpeccatufepeli^' tur,çr nouM homo 'm Chrißorefufcitetur.crc Eteniintir^ cuncißo quoq;ßgnificauit ueteres ut impuros e3' peccatO' res per Cbrijtum uenturum M.cßiam circuncidi 0:2quot; purg^' ridebere,utpoßhacaurcs,oculos, manus, eyßngulantti^' bra circuncidant, zx àpeccato impollutaconferuent, s°fami nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;etiam ell apojhlos mtegrat familie,

haV^baptT- baptizaße:quainobrem hauddubie infantes quoque,ut zarunt. non mimnMpars ßntfamiliarum,baptizaruiK.Paulusßb^

P^tzajfe ait familiam Stephanie.Pra;terca in Adisapoßo' lorum de cuflode carceris Philippis fcribitur, BaptiZ‘‘^‘^^ cdipfe GTomnes dome/ttciUhusillico. QuuinquepeftlKquot; xißet eos domumfuam, appofuit eis menfam, er exultauu Quid Do- cum uniuerfa domo fuo, quod er edidiffetdeo. Domus autf^ ^CHpeuris nomen,quantum ex hoc loco animaduerti poted, biftouats figiiificet. cipitur in fcripturistprimum enim edesßgnißcat,in quibUS paterfamilias cum familia, uxore, liberis cr feruis habitah atq; ita eußos carceris apoflolos domum duxit,cr fam appofuit.'deinde idem nomen non edes ßgnißcat ,f^r tniliam,uxoremer liberos. Quarecum fcribitur apoj^‘‘’ baptizaße domos, 'mtelligendum ed ipfos patremfamilits f om«« qui fub eiiK potefate et 'm eius domo erant, baptiZ^i fe:quare etiam precipue infantes baptizarunt.

Verum Anabaptiß£,qui abfque fine contendere joltiff er hoc tantum Jfedunt, ut aliquid dicant er uincant, ttllam quantumuis bonam erßmplicem 'mflitutionem adwi^

tuntjtiouam litem hoc loco mènent, zr diunt, non poffè hicc lt;le mfttntihut inteïligi,qiiandoquidë fcriptivm ßt,ipfum cum uniuerfd domo fud exultd/Je,quod credidijjèt Chnfîo, infdit dutem iwn poße exultare dut credere. At neqiie nos did hdc dd infantes referri debere, quodiUi exult arint. No

(dfo è domo atque à Baptifmo excludendi fuitttaper-cnmfcribitur, B aptizdtus eftipfecromnis domus dus il

^ico.-obferuadum autem eR quod dicitur omnis domus dus. ^cnim fl pdteijdmilids priuilcgio aliquo donetur i prind^ pf quod ad totugenus ipßus pcrtinedt,cr ideo cum fuis,qui exultare pojfunt,exultet : num ideo priuilegio hoc infantes ptiHabuntur,quodnondum exultdrepoßuntfRurfus dicunt i^nabaptißie, tmllos mfdntes in iUis/àmilijsfui/Je. Sed hoc numetaarÏ quot;^bis probari cupimus,ndm temerariie eorum aljèrtiom cr *^gationi non habemusfidem. A noftrapdrte flit commu-’*’5 fenfus totius orbts, ubiq; manque domus nomine infantes ^on^rchenduntur. Quarc probent ipß nullos infantes in ^f^phana- euftodis carccris domibus fuiße: item o/kndat '^fautes non debere communiter in domo ruimer ar i, Hoe au ff»» nunquatn in teternumprobabunt: quare contra iïlos co ^^'^dimus.-Apofloli domos baptizanit,igitur etiam infantes, ^'’fautes enim cum uniuerfa familid domo continentur : hoe

tribus tepimonijsconfirmAbimus. Geneßsr^.capite ifibitur: Eodem die circtindli fnnt Abrahamus cr ifmacl nuus dus, cr orafwf mafculi in domo dus. Simile huic eß, ^‘lt;0(1 legitur Geneßs3o. quod tacobus Eabano ait, ii fcum ^^ut aliquando ctiä prouideä domui meæ-.attamen domum j’O'J habebat,fed uxores,liberos cr feruos. Eodë modo Pau ‘‘^^presbyterum iubet digi,quibene praßt domui fuat, qui obtempérantes liberos habeat,t.Tim j. Sed nuc omijfa hac oontentione de domibus,jperamus fdelcs,dociles,çy uerita ^^ßudiofos homines,facile tutncperfpicere nofiram de par

uulonmt Baptifmo doólriMm niti fundamento rum, AnAbuptiJÙrum dutê obieéhones confutdtM ejjè et uerfds. Çiuamobrë eos rurftu hortdnuir, ut abieëhgrMi ef rore.ueritdtem apud noi UM nobifcum ampleäuntur, ut Ui glorificetur,?^ propri£ [aluti confulant.

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Anabaptifmum iniuftu effc, et antiquitus dam

Contra nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diferui, wnneceffè ell ut prolixe

toumAndbuptiflurivm doÿuMti rej^ödeamu^. Etertim eut» »• cat Anübaptißnum clJe ucrum Chriftiitnorü BdptifnM confitentibus dctur ad plt;xnitaitia,qui ante mflruilißntamp; ratio/iis ufum habent : nos aüt de bis omnibus fupracopiep Zr fatis [cripferimus,cr probauerimus etiä Baptifmü p^r^ ttulorü iuftü er ex deo effi, /ßoitte fequitur AnetbaptißuuiU iniiiftum cJJe.Prteterea no minus infantibus Peedobaptiß»“^ ad peenitentiä dari potell,quàm adultis Anabaptißniis-Coi^ feßio aut adultorum nihil aliud efficit, quam quod inigt;uflgt;f licet tpfos propter confeßionem ipforil baptizare. Cuw “Ut deus infantum uice eonßteatur, eos ipfius er eetern£ uitt hæredes ejfe, cur non maiori fiducia minißer ipfos propt^ deiconfeßionö baptizaret, quaadultospropterhumaiutO feßionet Qiiod autem ratio er intelleëhis in infantibus neH dum tilget,nö plus eos impedit nunc 'm Baptifmo,quant oliin eos in circuneißone impedierit.

eiuoniam uero alibi de Anabaptißno ea feripß qu^ßl' gulariter huic loco inferuiunt, er le0hgt;ri,utjfero, utiliae^ runt,eademnuncrepetam.lmperatoribus Dedo er

Qtixnî o.quießio'm Africa nwtae^, Anhareticirebaptizandi fn^' lim in Ana vt/twM autem c^ beato Cypriano,er reliquis epifcopis Cf cauf^fafta thaginenßs concilißrebaptizandos ejfe, Sed id Cornelio fp , fuerini. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;feOp» |

KonMno,fan^ zs“ doóh uiro,cr qui martyr neque ac . ^yprittnu^fuitjdcalijs epifcopis Ualilt;e dijplicuit. Placebdt JW iHii hfCretico! abieétti prauis opiniombui, nbsp;nbsp;nbsp;uerd cott

bßionecdita, tantum per mdnuum impofitionë purgari de quot;^gt;'e:fieuti docet Eufcbius Ecclef.hifl: lib. y.Extat etiätra=: ^tio hac de re 'm Dogmat.Eccle/iajl. ea.;z. Verum Cypria '‘^t.quod diligenter obferuandum eil,in bac caufa nuüa per ^‘tiAciaufutc^.-näinfineepifl.ad lubaianü,itafcribit: Hlt;ec breuiter ,p noftra mediocritate refcripßinut,frater cha ''‘ßiine, nemini priefcribentes aut prlt;eiudicantes,quo minus '^fquifq; epifcoporum quodputauerit jiciat, haben; ar--fuiliberamfacultatem. Pofiea uero Ariaiti Dona-Anabaptißno ufi funt. De Arianis enim hifiorici fcri^ ’^’n,i:^pr£fcrtm Sozomenut lib. ó.AcPatres quandoque rei mentionemfaciuitt.

Ad’terfut Donatiflaf uero D. Auguflinus cu alijs uiri; do dijjiutauit. Qjtinctiam lex tmperatoriaab Uonorio ^Theodoßo Iinpp.édita c{i,qua AnAbaptifmutinterdici=: f“’'• Lfx b«cc4 lu^niano inferta eil Cod. libroprimo,Tit.

uerbis: Si quis rebaptizare quempiam de miniflris ca *bolic£ feil^efuerit reteéluttunà cum eo,qui piaenlare cri~ 'f^’^coinmißt {ß tatnen crimmis per atatem ci^ax ßt)?^ b'lt;^gt;cui perfuafumßt, ultimo fupplicio percellatur. ibident ^!gt;nppp. Valent'mianus,Valent, er GratianusadElorùi '«ttnuicarium Aß^ ita feribunt:Antiflitem quifanihtatein ^^ptifinatis illicita ufurpationegeminauerit,ßcerdotio '^‘^nunt eße cenfemtts:eorum enim condemnamus errorem, Ifiapofiolorupr^ceptacalcantes, Chriflianinominis facra '^inafortitos,alio rurfut baptißnate nö purißcant,fed Ince l^m.lduacri nomine poUuêtet. Atq; h£c fentétia er uolütas ßnhorü Ccefarü.Reuera enim nomen donüni cötumeliaaßi ^mtquod inuocatü eilßtper eos qui baptizatißuit, qui illos f(baptizant,er hi etiaqui rebaptizantur, er inßitutü dQ=gt;

mini tanguant inane zr nulliia prccij cotcmnunt.Chrillutii non nifi femel baptizatum e!]e leÿmue.Scmel duiitaxat apo fkli bapti'zutifuw : femel e'tia baptizati fuitt religui fanW. 'bicgue etiam Icgimuf eos gui femel à luda baptizati fuerdi, poßea ab aliguo digniore miiùflro rebaptizatos effe. Ce!'-turn enim eilftcrametuorum dignitatem non pendcre gnitateminifirorum.Apud ueteresguog- neminemfeciini!igt; circuncifum effe legimue, ne iUosguidem gui ante

‘ eir ioftieimperium ab idololatricis tniniflrA, non tanteiidf idololatriam,fed in focdut dci eircuncift fuerant: giiod abdi ofiendimut. Qjiare iniuße cerimonia Baptifmi repetitiir,d hoc faétum exemplo caret, negue uUa neceßitas hoc pojtii^ lat. Ad guid enim AnAbaptifmus confert, cum Baptifinuffi meidatusper uniuerfeuit£ffaciumdureti Qmnetiaiit nabaptifmui nihil aliud efl guàm conf^iratio tio atg ue confccderatio nouie ,fcditiofe,çr ut minintit»^^ perflitioC£ feél£,ut noua feparata eccleßa, noua Chrißiaiie zT afiofhlicat dodrine in uniuerfum conttd!'^ recipiatunideog-, non nürum eft, contumaces AnAbapitlh' publias legibus etediilis magillratuiim coercerietpn”'’''' Nam baiî ipfa per fe peenam merentur, negue à Cbrifi^^ Qjiomodo magiftratii ullo modo toleranda funt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Êe^ueâ'/ur Obijeiunt ucro itobis Anabaptiftce duo fcriptitraruf^'^ Aiiabapti- ca.Primü cx 5, capitelibri lofu£,guo loco fcfcribitiir.'i^‘ fnuim. cultros lapidcos, ci- circuncide fecundo filios ifry

Non potuiffent autem (.inguiunc illi)fecundo circuneiib'‘‘L ante circuncifi fuiffent. Hjî reffondeo ,fccundo circuin^ aut Cecundo aliguid fieri, non effe idem ac id fieri fa£liim esl,prieputium enim femel circuncifum guoinoi^ nuo potuiffet pro'cidi, guum femel ablatum fuiffet? CH^, id denuo aut fecundo fit,guod diu intermiffum faerat.wtfi UOK fecundi no intelligenda eA de circuncidendis,

‘/«O circuncidendi erant qui huâenm nonfaerunt cir^ primil enim in Acgypto communiter circuncifi fue iimequum Pafchct edcrent: po/ieauero aittequamin ^‘^futuam ingrederciitur,fccundo itidem communiter cir

[unt, illi nempe qui haéknU'S in defer to er in itinere ^’^fucraitt circunciß.Nunque eodem capite fcribitur,om-

qui egreßi fuerant ex Aegypto, mortuof elfe in '^rgt;'to,eorMn autem liberos nonfuijfe circuncifos, ideoque patres corum in Acgypto,ßc ipfof in Chamiiiiea cir oportuißc.Qnarchoc teftimtnuianlegis, Anatbapti nihil iuitut.

, Secundo profcruntAmtbdptifleeJocuntAélorumip. er Qubmodo p'lt;'^,duodeci»iillosEphefiitos primetm aqu£Baptifno, ’«.iiHAiSo Bonnis inquam Baptifmo ab Apollo bdptizatos fuiffe, eofgt; ptî^îufuM ^’ndeinde à Paulo in nomine Chrijh rebaptizatos ejfe. Ris »in». ^^Itwdcmus, duodecimiüos non fuiße aqua rurfus bapti-

■Ncq; etiam Paulus ipfos alio aqua; Baptifmo quant '^^gt;^nis,baptizarepotui)Jet:anteenimprobauimus eundein ''IlfaquseBaptißnum Ioannis,Chrifli, er Apofklorum : er quot;trimus Baptifmum ignis feu/firitus fanât, peculiareitt

Baptifmum effe. Quamobrem Ephefini illi aqua qui baptiz^ettt erant,ßcuti er d Philippa Samaritanimon* autem plene edoäl de Baptif no ignis, neque igne bapti ^^thimó confitentur fe ignorarc an tails Baptifmus ßt,hoc f,an Ipiritusfaiiäus uijjbiliffecie ignisfuper homines ca= ''m isiitni alioqui non ßmplicitcr er prorfus ignorabant jfi ^dumfanilum cjfe,abfque illo enim baud dubie non credide

,fi uere crediderunt. Cruare tantum ignis baptifmum 'amp;orarunt, Sicut autem Petrus er ioannes Samaritanis ma impofuerunt ac illi confeftim acceperunt ffiritum fan-

rittmi fanélum äccepcrunt.LucM ndngue dit,His igitttf äif* ditis,ba(gt;tizdti fùnt in nomine domini, lefu.t^equisucro hic inteiligdt de dqu£ Bdptifmo, modum huius rei exponit, dquot; feipfum mtcrpretdtur,dc dit,Et quum impofutßet ets nuntts Pdulus,uemt jjgt;iritus ptnilus fuper eos. Hoe nomind^ uerat, bdptizdrimnonüne Chrißi.Sequiturenim,Et bdntur linguis prophetdbdnt. Semper ucro boe ipfu'^ ß'uituscr Operdtio fuit Bdptifmiignii inprimd ecclefiii' dudmobrem Amtbdptifiænullis teflimonijsfdcrdrumhte^, rurum Anubdptifmum fuumconfirmdrepoffunt. ExplieitK^ quidem hunc Aéhrum locum dliter in dlijs meis fcriptis,lt;it' turnen bdnc 'mterpretutionem ßmplicißimdm ejfe iudico.

Po/kdqudin uero hdâenus Anabdptiflis in toto Baptt^ fmi,Piedobdptifmi cr Andbdptifmi negotio, uerdin fcntet^ tium expofuimus,hortor eoSjCr obfecrodetuio,utddglon' dtn dei dtque fuam fdlutem , errorem conceptum deferäiit, cr ucritdti libencer ceddnt. Omnes enim fund ratione, Gquot; Chriflidnd moderdtionc utentes,fdcile aident nos non ti Bdptifmo in noflris ecclepjs, neqae fdlfd de ipfo doceff qudmobrem nullo iure AnÀbdptiftlt;e d noftris ecclefijs deji' ciunt,crpecHlidresacfepdrdtds ecclefids inflituuat-

Docere nos uere amp;nbsp;fimpliciter de Cœna domi nizAnabaptiftas autem iniufte nos difsidiorum ßicontentionisaccufare. Cap, 8.

Conciona- T T tgeflmoqumto Cf poftrcmo dogmdte, Andbdptifl^ nare'cœnâ* \ nos dccufdnt grduiftmi erroris,imàfccleris,quodpf^ domini phdnemus coendm domini: diunt enim,Conciondtores tudu ^5* fepdrdtione utuntur, peccutores non arcent d cœnA dotlH' ni, neque utuntur excommunicdtione. Hmîc coneludul^’ qudndo alioqui etium non reâe doceamus de caM dowititi

W M mv.ltum rixemur, fc neceffîtrio cogi, ut feceßioneitt '^^ccleßjsnoflrts faciuftt, nbsp;nbsp;nbsp;uerus eccleßus inltituuitt, i»

^'libui pure ztr pacifice cextM dotnim doccutur, er puris e-detur, in qud pcccatores arceantur Ù c(jen4.,er j^iritud ^^^xcommunicatio mflituutur : ijuMdocjuideni concionAto ''Ethanenolint ferio mßitiiere, Hf c omnia fîngulatim dili=i i^^Uer expendc)nus,acitojlrie eccleßie,c}U£ Chrifti e^,ho» '^’’entajjeremus, er probabimus etiam, neque nos cxnAitt “^tiini propharMrc,neque AnabapttftM iufhm caufam ha-°^efu£ feeeßionis à nofira ecclcßa, er inchoationis ncult;e ^^(leß£.

J^rimum autem nihil de catiA dontini doccmut,qtiàm qtioct □ o ftrftna ’^ilicimus er aeeepimus ex Euangclio er Puuïi doilriiM, de ^lt;tith£iuigeßmoßexto, t/iarcidecimoquarto, LKcf ''’^ßeundo, Ioannis fexto,t.Corinth.undecimo.l^einpedo= fimpiiesm noßrum lefum Chriflumßacram exmun, in qua pa^ ''lt;\ßangitur,er poculum domini bibitur,eccleß£ pf inßi^ ^'‘‘jß,ut ßt ßgntvmßeu ßacramentum, feruatorem C hriftum ^wiiium antiquis Paßibus à deo ab initio promiffum,er in hierum ßacramentis Ycpr£ßentatum,uere iam à deo exhibi fquot;*»! eße. Chriflum item ueram carnem er fanguinemfluvtn '^ßitradidijre,ut nos à morte liberaret,ac nosßaluaret, i» ut nospafeeret es' potaret tarne er ßanguine fuo,er ut ipfum uere,uera fide ederemus cz biberemus,ßeu reciia

perentus ad uitam £ternlt;tm.Pr£terea,ut nos,qui fitmus po-palus ab eo redemptus,mortem domini erferuatoris noflri chrißi in recenti memoria rctineamus, cum laudemus^

'Higratias agamus : ita utßniul admoneainur noflri ofificij, *ique ita in unitate unius corporis Chrifli, in ucra pietatc, fraterno amore,in cmendatione er innocentia uit£ ainbu lemus, et ßoli chriftian£ religioni adh£reamus. Inhunc fine lt;ßcentus chriflum tvandafle, utfideles in unam eccteßäcol

ltgMur,uerbum eiui aiidiant,ßmul or ent, çr fiinuletiittit coetiAm donüni in commemorationein ipßut célèbrent. Do' cemut etiam oinnes qui in httncßnein crfornMac rituîdo ntino apoßolit tradito.uera ßde cœnAm domini((ccifgt;uM,e^ ot rem cr Chrifliane celebrare cœnAin domini. Speraittuf autem in hac doélrinA, paucit expoßta,nos non errarc,iiid cœnAm domini ullo modo profanAre. duct de re cim in alijs librit copiofc,tum etiam in hoc operelib.z.cap.i. quadant fcripß.His rr^o contentui ero.quandoquidem fatisprobtti nos de cœnA domini non tradere nouam, aut ß:ripturie con' trariam doilrinam.

J^ncontenlt; Porro quodaccufamur,quodcontentio/amdotlriMind( ni domiM” nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;domini ccclcfijs noßrts proponAmus,qua: rixarum amp;

jiabcïmiis. dißidiorum caufa ßt in ecclcßa,in eo nobis ßt iniuria. î'^dt les enirndoilrina, quanos (utantediximus)tradimitSjndco contcnti,CT’ dei beneficia tam unanimes fintt, ut cû cceMcc lebranda cil, magno nuniero,cr ucra laudanda religioi^nd ccenam dominiproperent. In libro AnabaptiftArumque^d hortationem nominant,grauiter illi conqueruntur, contenu, tioneminutilcmzrlogomachiam excitataefiede/èttfuner borum,lioc eH corpus meum,liic ell [dnguis meustciintpo^ tius hlt;ec non finerint moucnda,neq; difigt;utandum cjuidpuint aut uinumfit,fied quare iliis uti deoeamus. Quo loco tnifart dumellcur bac ficribereuoluerint.P.tenimfifidelis nefiitc debet qualis cibus iftefit qui ci in ccena domini proponitnti^ quomodo eum di/udicare et dificernere atq; fiumere potent-Praterea cum in hac ipfa q'uaßione intolerabiles errord q fient,quomodo cos pij çr fideles eeelefiarü miniftri,qtdffi' mo nojlrts temporibus cœnam domini ex uerbo dei illujoi runtßlcntio praterire potueruntf Sed aiunt hac rattoneâq ßdia excitât a ejfie,z:r ex ccena domini,quodborrenduno^' üu e{l,canium conuiuium fiüu/m eße. Ergone iuxta horoo^

^wionem ueritcts reticendct errores tolerandi cum yiditt nwtunntur ƒ Qjiare ergo Paului nontacuit t« caulti ‘quot;fificationiSjUt unitii^ 'mtcr ipfum or falfos apoßDlos,et in cÖferudreturf Vci-um reélcfeceruttt ferui dei ([uod

lt;^rori oppofuerunt, cr populum docuerunt qualem ndtn domniK in cceriAfidelibiiS propofucrit, ut omîtes in^

^Uiori certe moderatione Amiibdptift£ uti potuijjent. An concio ^quot;ofüfratres nos accufaiit,G^ dicuiH nos cnnibus er porcis æ'quot;°' P’'«di«re, propterea quod iüis pradicamus qui non jhtim c.i,„hus ^f^pilcunt.Quafîuero non hoc idem contra D. Paulum di- p««'’ pt* ^^Potuiff'et,quiecclefqs Galatarum GT Corinthiorumferi-Pßt,qu£ tnagnis uitijs obnoxi£,non reftpifeebant. Chriflns '^»»tinus ^.o.annis ab afeenfione fua in coelos, uoluic Euan-idiü ludeis Hierofolymis er in Iud£a pr£dicariper Petru, ^^mnem er lacobum^qui tarnen ita non refipuerunt, ut po-1‘^tfunditus ab ipfo exeißßnt-.num uero ideo beati apoßoli

porcorum pr£dicatoresßieruitt Eiihil hoc loco ^l»in dc prophetis : fed de Chrtßo Icfu dotnino nofiro ,qui ^lt;irci^. conqueriturdeingratitudinepopuli cuipr£dica' aittO natio infidelis, quoufq; tandemapud uos erof ^'«lufq; tandetolerabouos^ C^uamobrënos non pudet mife ^o^peccatorcs tolerare, er Ulis interim pr£dicarc uerbitm ^hrifi,non ut canibiit e^ porcis, fed ut homiiùbus qui reßc Pfeerc debeant:non ut canum er porcorum condonAtores, ifdut Chr fiianier apoßoliciconcionAtores:etcnim Egt;. Pau z.Tîm.i. 'lt;uboc Euangclico concionAtoripr£cipit his iierbis, acr= Win rfKffin domini non oportet pugnare, fed placidum cjjè ^tga omnes, aptum ad docendum, tolerantem nu-Jos, (Ob-fttuate hoc uos qui nos canum condonAtores appdiatis.)

Çwinlcnitdteerudienteineos qui contrarie ßtnt animo {h:ß quando det eit deut gratia ut conuerfi agnofcant ucri~ tatcm,cr rcßpißant f x diaboli laquco,quo captiui tenëtiir ad iüiui uoluntatein. Ex bis aüt er alijsßcripturarum Iods tnoderandafunt uerba Chrißi, quibuf iubet ne fanflum ob^ damns canibus,neq; margaritas pords. Interim uero Ana* baptifttefeipfos conßdercnt,neq; fe folos homines arbitreria t!tr,neq‘, omnes alios, qui non ^unt AnabaptiftiC, canes amp;nbsp;porcosiudicent.

in' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;noßri, qui ante nos iti noflris eeelefi

çcçiia domi w docucrunt,adcograuiter peccarunt, quod uerum feiifioii P* ïiiqoiJ uerborum domini,lioc esl corpus meivm, denuo i» lucein te kibet'c/' uocarunt,qua ex re contentiones er dißidia in eccleßa ortt funtf Quodß tarn ex ammoßtidctis concordix.er odio ha-betis dißidia, quam hoc multiplici querela de conteiitiont fderamentariaßmulatis, quare non quartam ueftram inter pretationem uerborum domini. Hoc e^l corpus )neum,on!iji ßisf Quodß uobis licet nouam opinionem nullis arguinëtis confirmatam ccclcßte proponere, curpeccaffe dicemus ne-firos prieeeßores, quod uetcrem aeßolidam doitriitam rett» uarunt, etiamß propter aliorum contradiëhones dißidiunt exortum eRf An non cnimueßra quoq; interpretatio tque ac noftra contentiones parèrepoteël f Si autem contention nes uitandäc ßunt,cur uos iUis occaßonem præbctis / Etcnim in Adhortatione ueßratres interpretationes ponitis tier* borum Chrißi, Hoc cÆ corpus meum, quarum tertianifan* da; memoriæ uiris Zuinglio et Oecolampadio, noßris 'm ini tiißeriodominiprieceßbribus adßcribitis, et dicitis,Arbiti‘a tnur Oecolampadium cü ßiis, uerumfenßum uerborumqM proximeattigiße. Deinde etiam dicitisßguratum effe ßr* t»onem,ßcuti de Pafchate dicitur, Hoc cd tranßtus : donü-tiiem enim nec^ mutaßepanem 'm corpusßuum, neqs eorpus

LIBER S E X T V 118 fnnw in batte inclufiffe. Præterea etiam dicitif ucteresferè otinesjjc inteüexifje^ interpreMos effeuerbd donuni. cum fcribati5,^uare non ßmplici, communi çy tokra-’ili interpretatione contentiefiKfgnare quartam opini-^»ent profcrtii, qüaß nonfatis fit tres controuerfäs opinio^ ejjèf Verum deus bäte itd fieri uoliiit, ut tandem agnofied ^‘‘rueftraconfuetiido er nAturd,quod nthilßmplex ,fynce er cum c£teris hominibus commune habere uultis, perpetuo omnibus in rebus peculiarc aliquid habetiSy ^fingularcs,abfiirdds,er fieparatäs ab alijs opiniones anu» autem non itd ad dißidia propenß eßi-tis, ita ut uobis ^^gt;^probarentur ea qu£ alijs pijs homimhus probdntur,er ^oiuhper fe er fanéb, fiint, non itd fiepegrauiter er perni-impinger etis. Expendite enim tnhacipfia cdufid, quam “^fque neeeßitate er fruéhi quartam opinionem cum igno-quot;'^^lia ueftraproponAtis. Dicitis enim uerba h£c, Hoc eft mc(M«,«on fiunt nAturaliter er proprie de pane intel hoT dî’cor quot;Sfndrf, fied de nAturali Chrifli corpore, quod menfie aßide= ^“iamp;panem diftribuebat,quod pro nobis traditumcjßnon cliîmi’^nS pants. Siitaq^ bate uefira fiententia e^l, dominû his uer^ aûtdepane J'^.Hoc eA corpus meum,)teq; panem domonfirajfie, rteq^ ca nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t®'quot;'

pane 'mteUexilfi-jficd demonftrafie corpus fiuttm, et hoc in ^^^extfi^fiuü corpus eße,quid dicetis de uerbis domini in E-quot;‘Oigelio qu£ aperte er euideitter de pane dicuntur, er itd '^^'àintelligendd fiuntf Dominus enim panem dccepit,hunc il ^ltporrexit er addidit,Accipite, édité, hoc e^corpus me» '‘^■^um abfiq; caufia panem in munus fiumpfit er iUis porre ^^^•Eijtid aut opus erat his uerbis,Hoc eft corpus meiii'nunt ^ÿ^rabantdificipuli hoc, quod habebdt corpus, ipfius cor» eßefciuodß dominus nonlocutus cR de pane,quomodo

Pjßis fiacramêtu autßgnü eü corporisChriftitQjiomodo pd , nbsp;nbsp;wpus Chrifti de'mceps nomimare potermus,cü dominus

pdiie no itd iw)ninArit,le‘d hæc ucrbd de(uo corporedixerit/ Prietercd cü uerd fdcrdtnentd uerbü infiitntiom ctfaiibltfielt;( tionifîgni ddditti neccjjdrio habedt, quad nd uerbü hdbcblt cœnd domituf Dc'mceps no poterit facramemü cjfenicrbu'ifi enim iIlud,Hoc eß:corpus meû,nihilddfîgnumpertinet.M non dût hdc ucftrd opinione fdcranieutum euacudjiiif An no fuijfctjUos non condri peculidre aliquid bdbere!

Scimuf pdnem twn effe pro nobi-s trdditum,led corpus Cbri fÜ:ucrùm iüud nobio panii reprie(entdt de eo teflificdtur, idcoq; corpus ChrilkiwnunAtur, atq; ctiam iüudehfdcrtt-tnentdlitcr, feu ut uos dicitis,fi^urdtiue. Htec dutem de do^^ (triuA nbsp;nbsp;contentionc,quie ortd câ circa cœnam domini,no

potui omittere,(dltcm eorum caufaqui Andbaptifticosbos libellos coiurd nos feriptos legunt, ac re non exaamp;pcrptn fa, Andbaptiflds, quaßpacis fhidiofos, 'm hac caufa cele^ brant :noftram autem doilrinAm,qu£ tier a cA, cx nos quo-que 'inquictos ex contentiofos elfe uituperaiK, quafi mulU^ contentiones 'm ccena, contra ipfuis nAturani,civm pacis co» uiuiiemfît,moiteamus. N os autem pacis hoc conuiuiiM dgnofcimuf,ex concentiottes ac rixas odio habemus.Prate-rea nojlra dodlr'ma de ccenA dominéfiinplex, apo/blica amp;nbsp;pacißca dodtrina c^l. Verivm nos non 'm culpa fumus ft Aw* baptiftæautdlij abfqicaufanobislitcmmouent, noscont»^ tnclijs profc'mdunt,er profanAtionis horrende accufdnt:o~ tenim ueritatem ipfam, ac noßram mnocentiam, er maxi^ nieeccleßarum noftrarum fmuim ex honorem nos affercrc oportet.Ojiinctiam fideles ficilc agnofeunt, qui nafint di) fidiorumauthorcs. Qptamobrem Ana.baptift£ nonhabeiit iiijhmcduftm defebiionisd noftris ecclefijs, utfcilicetno-uam ecclefiam 'mfiitu.tnt,'m qua de coend domini ucre exp^ eißce doccatur. In nofiris enim ccclefifi,qu£ Chriftiftint,rc fk ex pacifice de coettA domini docetiir,

Qiiibiis Eucliariftia à domino inftitnta fit, amp;nbsp;quib«S etiam danda fit. Item de peccatoribiis ar^-«ndis à Cœna domini. An Cliriftus à prima Cœna quenquä cxdufcritautfeparauerit. Calt;' put p.

POfidoârMadc Cœnadominifcrtipulole (juan-unt As Ænabaptî* rubaptiftde, quorum caufa Cœna domini inflituta, CT

dandafit,dc multa defeparatione dicunt: ncmpe, in^Caniquot;' pKcatoresarccndoseffc lt;i Cœnadomini:atq^hacratione domini. ftïniïjn domini amabilem cj' gaudio plenam, horribilem t?' trißcmfaciunt,ac aditum ad earn adco coarélant, ut pij ^‘lt;oque homines ab ea abhorreant, er earn potius ßfgiant

accedant:quoniam fecundum Anabaptiflarum doiiri 'gt;^i)t,iiunquam fdtis idonei er digiii fumus ad earn percipb ^tdain. Chriftus autem dominus minifterium uerbi er fa--ttamentorum injiituit, ut populi magna multitudo fibi ads ^lt;^catur,er in una ecclcfia contiiieatur. Vertmi Anabaptis è contrario tantum failiones, dißidia er feparationent f ’i^üaiic;ac fubinde metuunt ne nimis multi homines Chris l^oac!ducantur,magnam multitudinem non poße totäChri fi^effentaq; optime confultu arbitrantur,ß paueißimi Chri er regnwm eius curent. Cum tarnenßciamus dominum ^ßuangelio illußribus ßmilitudinibus, ueluti retis, conttis ^ßgt;nuptiarum,ac pratterea etiam alioqui uerbo fuo docuißs rße ueäe regnum fuum inhis terris quàm maxime comune [Ife. [^ufquamprteterea legimus ipßum Cœnam fuam adeo ^oardalße, er additisgrauibus minis er' obteflationibus ^orribilcm ßcijße, ut quifquam cogitare poßit angelis ips f'nn potius quam mißeris er peccato obnoxijs hominibtts ^°nßrmationis er’ conßolationis caußa inßitutam eße, er oidißipandum er feparandum potius quàm adcoÜigendti,

tiïecîuiif“ debent canibus aut porcis : fed diligenter expendendiM eft S)us. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quinam uere canes cr poreifint, baud dubie non omnespet

catores cr uitiofi homines, fed potins impij hoftts deiamp; Uerbi ipfins: quemadmodn feipfum dominus mterpretaW, dicens,i:iecoculcent edpedibns,ac conuertant fe, O' uosh cerent. Sapenumero enim peccatores flagitiofi homi' nes feipfos accufant,fua pcccata confitentur, cr fibijpfi^ ffliccnt, tarn abeft ut eos qui tpfos caftigant aut accu/atit lit cerarc conentur. tiuiufmodi autem quafiporcos amp;nbsp;reijeere graue eft. Qjiare hoc loco dom'mi GT Pauli exeM^ plim eft imitandu/m, Dominus enim ludam m ultima cans grauiter corripuit monuit antequam facramentumdb firibueret;fic etiam ccclefia minifter antequam Ccenanict lebret, diligenter çrgrauiter hortetur, moneat Gf eorrilt;‘ t.Cot. II, . Paulus uero ait, Probet autem quifq; feipfum,

de pane illo edat, gSquot; de poculo Mo bibat. Ecce quifq; feip' fum probare debet,non autem debet ab alio probari. Nc'®’ enim feipfo exadliusnouit quid in corde fuolateat. Quin^ etiam cum multapeccata, uitia gt' nauos haberct Coring thiorum ecclefia, non tame Mi Paulus Cœna doinini inters dicit. Cum item ludas poft multiplicem admonitioiiemps^ nem poculum à domino acceperit, nemo tamedicerepo terit,dominum facramentum fuum profanaftc,Gr idud cant GSquot; porco obieciffc,ideo quod Mud luda manufua porrexit. Quodfi dom'mus,qui corda nouit,talem afua cocna non eie cit, minifter quoq; eos non debet eijeere quos non ita bene nouit,qui ut fideles ad Coenam domini accedunt, esquot; audits uera dodlrina gt admonitione feipfos probarunt, ac defids rant dominum publice in ecclefia celebrare, cr feipfos ta* les oftendere qui refipifeere uelint. Certu arbitramur Ca* Hamdomininunquaperfitdliuscelebratam effe,qu'amcunt

LIBER S EXT VS* Ije dominuf primo cum difdpulis fuis celebräuit:cum ait ‘Pfe ludam tum non exduferit, non debemus ueUe ^'^'^iorcs,prudcntioreset meliores ejjeip]ö domino. Qui multißiriam admonitui dolo utitur, hic non dorninü (cclefiam uel miniftrH,fed feipfum decipit ,ßcuti etiain “’«.•pr grauiter contra dominum peccat, fo^j ziominc in ç^^^itur.Etenim Paulus ait,Qui indigne de hoc pane edit, corporis cr funguinis do:^

^(Tum nonnuUiaiunt ludam non interfùijjè c«n£ cum, facrum panem cr poculum difiribueret ,fcdpriui ‘quot;anumum 2if*^ße:ßcutctiamßenjerit çy-docuerit Hilarius. Hisre^: acctgmt. ifodanus, Euangelifias aperteßcribcre dominü difcubuiffc ^'•»1 duodecm,cr ülis panem ac poculum di/tribuijje.-prie^

tamenLucM reßrt dominum partim ante, partim ^^‘“npoR coenamludamonui/Jè. Hilariits uero guemetia quot;locentius tertius fecutus elt, fententiäßiam nuHis firmif '^^’snwntKprobat,propter quie itlieredendum fit, Pr£te^ '^'^.‘‘T'homas AcjuitiASparte j.gu£ft.8t.art.2. Hilariifienten rcfiUit. Poftremo reliqui Patres,Ambrofius,chryfofio amp;nbsp;pr£fiertim Auguftinits, teflintur lu^mfacrimi pa ”^”1 crpoculü accepijj'e:quibus idcofidem habemus, quod f * qu£ fcribunt euangelio nitantur. Augu/linu^uper Pfial^

10, chriftum inquit tanta patientia tulifie proditorë 1'*'^, ut primum lacramentum iUi fuaipfiits manu ficuti ’'cliquis apofiolis porrexerit, neq^ ipfum excluferit. Epift, '^3. deconcor.far. c^deconfen. Euangelifi.lib, 3, cap.t, ifad. in Ioan, 62. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;An lud«

dominé celebrata efi:, ßcinus fuu nondü perpetrajjè, petratum id adhuc ignotum GT occultum ßifie, ideoq; dominum w/» in coena non tanquam maleficum, fed ut difcipulvm can»quot;

toleraffè. Hw rej^onfiotiis loco Lucte de hue re te/litnoiiiK Lnex i.z. opponimU'Sj^ui üaferibit : Introijt autem Sataitaf in ludain cognonunAtum ifcariote)n,è numero duodecim. Qui Mein cotloquutufeRcumprincipibui /acerdotum c^mAgiflrttti bui^ ({uemadmodum ilium traderet eis. Quiguui/i fuiit: acpaâi fuiufe daturos ei pecunium.Et ipfe f^opondit : lt;jii£ rebatq^ opportuiutatem, ut traderet eum ipßsßneturba-Quare cum h£c magiftratui fciuerit, non fiiitpeccatum il‘' tud occultum nbsp;nbsp;tantum in corde abditum- Cum itac^i

pondiffèt iliis proditionein, cr propter pecuniampatlaiit inprodendo doimno iam laboraret, ey opportunitatéciM^ reret.imc) bac ipfa de caufa ad conuiuium dominé ueiu/Jêt) etfi nondum reipfa proditioneinperßcerat,tot tarnen tia coaceruauitjey itaproditio ipfaßeprodiderat,ut Iwtó KO« pojîù illii annumerari quorum peccata leuia cr oceuh tafunt. Pr£terea loannes ante coenam eum manififlum^^ remßiijjeferibit,loan.ii.crD. AugußmiKineiuit,do^'^^* cum h£c fciret,nihilominus ipfum in caend toleraffe,utnes doceret ey exemplum nobis prober et, malos tolcraiidos effe,eos^; etiamp Cocnie interpnt, bonos tarnen nonpolht^^ re.crc. Trad, inioan.io. Quinetiam dominus ipfe malcpda in menfa comemorauit, adeà aperte ut nihil ebi' rius did potuerit, Prteterea ipfum ut manififlum proditore apertopgnoPetro çy îoannidcmonßrauit.Attamendomf nus ecclcp£ fu£ dominus,pafvr or gubernator erat,inpgt;i^ débat omnium ejuibits cum agebat corda,etiam lud£, certo fdcbatqualis ïudas effet,falfus,inpdelis,iùr et proditor, iti^ ut nemo melius ac maiori fecuritate cjuànt ipfe dominus damexcluderepotuerit,ueruntameneum nonexclupt,lê^ in Cæna tolerauit. Quomodo ergo fideles miniftri adeojis die, ut AnAbaptifl£ uolunt,à Coena excluderent ey' fepar^ rent hominespeccatores, fed tarnen potentes gratiaindei, ^cliU

lt;luihoc tefiantur eo ipfo quod accedüt ad Clt;xna.C[uan= ^^uidcm doininui ipfc qui o[itime potuijjet hoe facere ut proditore,hoc noii fecit : nos autem miferi homiti£,ex

^'^oinmibiK nullam habemusfidem, ac eos longe deterio-iudicagt;nus,quàm reuera er coram deofint, ideo^ iudi^^:

•’Kf m dominupeccare, quando htec melius quam ipje do^ afinngt ad ’’Wi« inflituere conamur, er Ccenäquam dominus, ficuti pa“f os ^o-^'»nemorauimusjcum duodecim celebrauit, plané priudtam ^feparatam flccre condmur, Etenim fi nos Analgt;aptiflis ^'^'‘iungimuSjCr corüfeparationem approbamus, metuen^ ^'^’'^efl^neCoenadominiplerüq; deturflimmis hypocritis, fubtrahatur longe dignioribus. Etenim qui fe demifierint bumilitatem fimulauerint, etiamfi animo longe turpifls

nfîntjcr Euangelium flgt;ernant,nihilominusprooptimis flnflißimis habebuntur,qui fint dignißimi Ccena domi=:

uero apertiores et hiLiriores erunt, acobnoxij co= ^lt;nùbuspcccatis,à fiinulatione aüt alienißunt,corde tarnen niter diuin£mißericordiiefidunt,ßyncerißunt erga deti, ^peccata fuaconfitentur : hiquia nondum Anabaptiflis f’'» peccatisßuis ßatisflccrunt,ncq- Ulis probantur,ac non' fatis digni uidentur,excludentur à Cana domini: cum Publicanus tüepeilus percutlens, ac dicens : Deus, t‘’'opitius eflo mihi peccatori, maiorem apud Chrifluin lau meruerit, quam Phariflatus qui multa fua bona opera ^luinerabat.Lucie i8. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;An Ccena

Verum denuo aiunt : Non poflumus kuiuflnodi Canam 'iommi pro pi'o Cana domini agnofeere, quoniam illiad hanc admits cores^’non^' quiadhuc in peccatis uiuunt.Chriflus enim Canam ampims Rn ßnn cömendauit fuis qui à mundo feparati funt, csquot; ipfum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘'°*

ÄDVERSVS ANABAPT* fecfuuntur, dc eim funt difciptili, fe mutuo diligunt: inquain qui circücijl funt circücißone non tercaß Cana, domini abfqueßgt;iritu nbsp;nbsp;charitate fiat, tinn

non domini Cana cfißcd abominatio corJideo. EtcniMäb^ ominabilis quoci; cor am domino erat quicunq; i-ncircücif^ pafcha comedebat. l/tulto magis ergo eos baptizittos fr oportet, qui dejfiirituali agno edunt, fiflum celebrant non in firmento ueteri,neq; in firmento malitilt;e,fed inpa^ nibuf azymis,puritatii er ueritatis. ReJ^onßo. Superini firmi-s argument iS demonftrauimufßacramenta nonpe/i^ dere à noftris merit is aut no fir a aptitudme,neq; à fa/utlita* te miniftroru'm,fed à dco, uerbo eius, ©- promißionegrd^ ti£ illius:imcgt; ueterem Donatifiarum errorem ejfe ,fifi^‘‘ mentor urn uis in eo conflituatur ß nos ad iüa aptifingt;‘^-Quare ß Anabaptiftæ ita indicant, cum peccatores ad Ci’t nam domini acceduntjlloru caufa Canam non ampliu^ ram Chrifli Cana eße, tum in Oonatijiarum damnatoer-rore hierent.Etenim fiuecredamtts ßue non credamuf boniautmaliaccedamus, Cana, domini ipfa per fefen!p‘^ bona cr reóia efi:ßcuti etiam uerbum. Noflra enim duUtas non irritam ficitfidem dei. Eorum quidemfaluteix nihil iuuat,qui abfq; ßde accedunt,imcgt; hi in dcurn peccaiit-iudascumcordefalfbunicum reltquis difcipulismefei'^'' mini accumberet,ßbi'ipß nocuit,Canam autem domini non idea irritam er inefpcacem fidt ,utnon effet per fe bon^gt; er alijs difeipulis utilis. Ciifcipulos etiam qui cum ipfi accumbebant non polluit.

Ad id autem quod aiunt Canam hanc à domino difeipgt;^ lis er fidclibus itat omendatam cße,ut eos qui ipfa/rni lint,baptizatos(nonautem rebaptizatos,ut Anabaptip opinantur)eße oportcat:item,ut fifittm celebremus noni^ Jirmento maliti^, fed in panibus puritatis abfo; firmento: adhlt;((

inijuam it a re/pondemus : nos hlt;ec omnid ^uoque ex *^’■^’0 dei docere : ncq^ ciumdicimus dontinZ Candtn(itdtn ^fidelibui infiituijje, non bdpttZ‘gt;tis,aut iüis qui platiè ue^ ^'^‘firinento dtnari cir dufieri funt,fedfidclibM sneccle-^ ^‘^^ocemus prætered unicum fanilumq; paruulorum Bdgt; fu/pcere, ^uemddmodü etidm dpoßoli qui printte ^^n^domitK mterfuemnt, unico Baptifmo Ioannis quo bd ^^‘Z‘tti,nonrebdptizdti erant, contentifüerunt. Frittered ^^profidelibus puris er infirmentatis hontitubus agnofei quot;quot;‘^^qui quamuis coinunibas uitijs,peccdtis ex nteuis laboi^ ^^'gt;t,nilnlominus tarnen peccata fud dgnofcunt,er coradeo ^'‘'‘fitentur, acueniain ab eo petunt,erit Chri/li fanguine ^'O'tficatos eße credunt:atq; ita ßatis cdobli ad Cocnam dcce '^‘^^.ut fe liberatos et purgatos d domino, eo ipfo oßendant l'^od facramentum percipiunt,quod publice gratids dgunt^ W confitentur fe nullum alium feruatorem dgnofeere, fecum omnibusßdclibus 'm unicum Chrifli corpus ad handam charitatem er imocentiamobßrmgunt.Qjiieii' ’‘‘‘lib.t.cap.ti.de ucrapuritate. Qjioniaautem Paulus dit, ^^obet quifq; feipfum,er ßc de pdne illo edat, er de poculo ^dgt;at,cuiqi oanc probationem Uber am rel'tnquimus, neq; ip i‘quot;gt;timnijtriaHteccleß£ ludicio aßr'mgimus, ut tum demZ *liquis ad Cocnam domini dccedat,cum minißer uel eccleßd 'Pfifm fatis dignum, fidelem er fanilum iudicarit.

Porro autem 'mßrmos non deterremus, eSquot; utfupra di= ConfoiiHo ’'•’»1«, lychnum ßtmigantem cum Chriflo «ö ext'mguimus, drundmemfradlam non conterimus,fed mßrmos confos’ Quäuisenim 'mfeipßsexperiuntur multainfead* quot;Kc ardenti ßdei, ebaritati, er ucrit innocentiie deeße, ta^ omnibus hominibusquandiu m hac infirma carne ui^ '*‘lt;m,fubmde ex gratia uiuendum eil, er perpétua orandZ fto augmenta er (onßrnMtione donorü dei. Docemus etii

Probation noflrMt probation? ccrtum ntodum ac lînem haberc in (jtiO iicmliabete ■ c'^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t ' ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;'

fine in quo acquiejcat,neq- injtnitam ej}e,)ic ut hommes perpétua tn-aequicUat. ccrtifînt quando accedere ipfts Itceat.Etenimfi boino pec-cata fia agnojcit, nbsp;nbsp;firma fide credit dco, peccata fia ßbi

ab eo condonata efiè, propter traditum corpus (y efiiifirt fingumem Chrifti,ac prteterea firiàgratiam eins petit, ut tntam cmendarc pofiit, atq; id auxilio idius ficereparatus eft,hic accedere poteft,CT deo grattas agere, atq; comemo'' rationem paßionis ipfius ordineab ipfo mftituto celebrare, quâuis interim pcccator fit,et multa ßbi deeße fiiwiat.tiuc autem fieilant omnes fentcnti£ cofiolatione plen£ in Euait gelio,quibus Cbrifius tefkuur, fi propter peccatores uenifi Je,ad ipfos ficruandos,atq; omîtes peccatores adfie uocat, il’‘ lis gratiam, confiolationem O'fialutem pollicetur. Praificr' ttmuerohucfiacit elegans parabola ouis perdit£, erfibj perditi: pr£terca exempla peccatorutn, quorü multos do'' Tloair/i. recepit zr confiolatus eftiitem quod Paulus loati^ nesnonànobis cxigutitutnonpeccemus,fiedutpeccattigt;it tton dominctur in nobis : ité ut peccato admififio propreinus

Pafeha CO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ZJquot; uerum intercefibre no^rum Chriftü Icfini^

F-.eiierunt ' nbsp;nbsp;Pafichatis autem mentio, qua Ana,baptifl£ iituntur, no-

(y.t nonJû bisplurimum defieruit. Etcnim exemplum confiolationeplt n‘^nthabemus,eorum qui Paficha fiubpio rege Ézochia tele brarunt,cr tarnen nondum ficcundum legem expiati erant. De illis cnim fie feribitur: Magna etiam pars populi de Effraim Manaffc cr ifiafichar zr 'Zabulon,qu£ findtfi c.tta non fiiicrat, comcdit Phafie,non iuxta quodficriptû efi Et orauitpro cis Ezechias,dicens : Dominus bonus propb tiabitur ctiiiôlis, qui ht toto corde rcquirunt dominu deum patrum fiuorum,cr non imputabit eis quod minus fiaiidifi eatifiunt.Et dominus cxaufiuit Ezechiam. fianilißcaiiit populü.(iluarc cum h£c itafint, quis dubitaret nunc quot^ domiimiK ‘

dominum i tanto ccetu inuocettiim\ (,ab illis itufuam qui ip^ nomine conuenerunt, zx nb ipjb duntaxnt per Chrijiii ^utiam er mifcricordiam petimt, ut ipforum er omnium fidclium'ii^rmifates fua gratin refarciat er perftciat)nunc '}noq; dementer ignofeere, er eos qui ipfi fidunt fandifi^ ^‘lt;^e,no minut quam inueteri Tejiamento f Pra'fertim cum ^nidenter uideamue, quàin clemëter dominut in prima Cx . qu£ tarnen perjidißima fuit, difcipulos fuos toleraue* ac nuüüfeparaueritaut reiecerit. Etenim difeipulis qui i^im£ Cœn£ interfiierunt, e^ facramentum ex ipßits do» ^ni manibui acceperunt,gratia admodum neceffaria fuit^ ^‘»nßdeinfirmierant,moticuloß, mfirmietiam in chari* alqs uirtutibus, er in bac ipfa Cxna inter fe con-^fnderunt,quis nam maximum inter ipfos fret: preterea 3 ^omino quoq; reprebenß funt, quod effent inepti ad inteU ^è^ndof res jfirituales: pr£terea er alijs bominU uitijs las °’^tttrunt:nemo tarnen ipforu propterea exdufus efl,nemi» '‘‘Ccena denegata ßit, fed à domino ipfo data ex gratia, '‘^qdamenhac rationeCoena ab ipfo domino poHutaefl. ^eiiimconfolationis gratia peccatoribus data efl. Quarc quot;’J quoq; Cxnam domini non profanamus, cum bac ratios ^zrhis etiam earn damusßcuti hadenus expofuimus.

DeExcomunicationefeu difciplinaecclefiçutc an ea Cœna in qua pcccatores funt,neq5 excom* munkanturamp;fcparantur, fideles eötaminentur. Cap. to.

MVltapoflremo garriunt AnabaptifliO de Excömuni= catione mflituenda, de clauibus er poteflate apoflo» „quot;“quot;„au ' : fe rogatos effc aiunt ut excomunicationem indituant, tuend».

î'«’ teflianonium idis detur, ipfos fliritu dei praditos ejfc: ^umquia Jfiritu hoc Concionatores carcant, nonpojß

ipfoshdc'm reßbiauxilio eße. Ciuodßcoiicioncitoresßi' rit um ßcuti apofloli haberent.twn ßiritualem excÖmuntc^ tioncin tnßituerent. Hoc autem cum non ßciant, certuiit ßgiium^ejpfos carereßiritu dei, nihil^ boni 'm eccleßiA poße efpcere: imo eos excommunicationem ideo non tuere lt;juod timcant ne grattain hominû ainittant, er tnetuant pcrfeciitiones, erc. Ego autem ignoro t}uijnaiil auxilium ab ipßs.ejucmadmodum /e iailant, petierit. Ete^ mm cum tales ßntquales baétenui 'm 2}. dogmatibiK ap^ ' parucrunt, bene Ulis hoc teflimonium prteberc poßuniu^’ ipfos prieditos eßepugnaci er perfido atejue contentiofo ßiritu : quare ipforum auxilium non poßulamits. Intercut ’ nonglortamurde magnts rebus, ßcramus tarnen pios etß^ . deles homines,ac labores er opera,quie deigratia perßei' mus, poße teßimonium ferre no^o minillerio, quad do^ '

Lib.j. minononabfq^ipßusßiritufcruier'mius. Ciuadereetian cap s. fupradiximus Clauesfeu apoßolica poteflas pofitd e^i^ amp;nbsp;is'.' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;erfoluendispeccatis, per miniRerium feuprdü^

uolumus. Qadf« autemßuorem er gratiam hommirniea^ j ptemus, er perfecutiones ßgiamus, feile ex coneionibiif apparct,qu£ potißimum odia conciliare folent. Qnodß minißri non omnes eos à Coena domini arccnt,quos A»lt;t^ i baptiB:£ excludi uolunt, 'mterim tarnen ßrenue laborant, J ut peccatores feu uitioß moneantur, à malo auocentur eZ nbsp;nbsp;j

dunt. Imoßdeleseccleßarum mini^lri excommunieatio^ J nein feudifciplin iin er caßigationeinpeccantium non'wlt;^ ßituent 'm eccleßa abfque prudenti moderatione ,er mB^ mnibus icdificationem non dißidium er feparatioiiem ec»

^nihiliccnt,ät non omnia conditcunt.QumctiamG. Au ^‘'Jiinii'S qui ecclcfiam ultra quadragmta annos cum laude i^bcrnauit, inquitfatit»ejje ut improbi nonpuniantur,ß corum hue /patfet utplus tnali quam boni indefe^

Viatur. Et ad conßrmandam fuamIcntcntiam Chrijli ucr=* adducit.dc non cradieandis zizanijs, nefimul eradicctur triticum : qui dut fententiam plemtit cognofeere cupid

‘^S‘‘tlib.3.cap. I. Contra Parmemanum. duamobrem fi ^lt;tabaptiftce non plusimperij ßbi arrogarent mcccleßa^ 1lt;flt;iinipßs àdonùno commiffum ejßet, plui tranquillitatis minui contentionum in eccleßa eßet.

P.xcommunicatio eß dißiplina ecclcßaßica, ut moret Quiddt ^^endentur,oßinßones tollantur,honeßatplantetur,quod^^^°'“^'quot;^ t^ntonendo, corripiendo er puniendo,pro criminum ra-. quiieinUi^ ^^°ne,adcnKndationemeorum qui caßigantur, adpacem, tut»ßt» ^^iuquillitatem er filieitatemeccleß£ conferuandam. Ei^ ^^^eiiimexcÖmunicationii eitemendatio eiat quicaßiga^ ^'^^ihonor er ßtna eccleßie,ne alij oßendantur,er detcriot ßant,ac ut eccleßa in bona pace etr tranquiüitate con-»

ißKetur.Quare ante omnia £dißcationem, er eccleßa: fa-^temßgt;edare oportet,ßcuti etiafupra ex domini er beati ^«ê'^flini fententia monuimut. Etenimß excomitnicatiofjo ^'^^deterioreißunt, er eccleßa euertitur er pcrditur,tunt '‘^iarationeutßiorirem aggredioportet. EiametiamPau.-cum turpem ilium ince^um hominem,qui impudenter i,_cot.h

^^ßelere perßeuerabat, punire iußiffct, mox tarnen addit: ^‘^Ißcitißiufmodi hominiobiurgatio h£cß(ht àpluribut: '‘^ccontrario uospotiut condonetit er confolemini.nequo ^do redundante triüitiaahßorbeatitr uirhuiußnoß. Hoc loco breuitatit gratta non comemorabo Chrißum er

^lgt;ojhlos non ita communiter er üUco hac poen.i ufos eßcf J'W AnOibaptiß^ßcerc folent : neque etiam prolixe cnu=a

»Mf rabo quifnAtn hanc nuDutionem or fdßigationem cleßdcxequi debeat,pauci neprtecipuiabecclefiaadhoc deleili honüttes, an tota eccleßa : neque copiofe expotiAW qu£ratio, (yquiffiAm modtts in monendo O' cafligaitdo MjkIi 13. j'eruanduifit. Etenimcum dominai dicat,Siecclefiam non *■ audierit,fittibiuelMEthfticuiO'publicanm. EtPaulnt, Tradatur eiußnodihomo Satans ad 'mteritwrn carnii,nt jßiritui falutaßt ’mdieiüo dominileßi. Item,Siqunciei» ßaternominetur.,ßtßortator,o'c. cum eiußnodi needatii i.Ther.j, quidem.item, ToUite igitur malum ex uobtßpßs. Et alibi, Qjiodß quiinon außultat fermoninoüro,per epißvla/it hunc ßgnificate: o ne cornercium habeatK cum eo,ut eutn pudeat.Hxcinquamcum Cbrifiiuo“ Pauluidicaitt,jicile apparet ipßos in hii omnibus ledißcationem j^e{kiffe,quoi ctiameccleßa ßceredebet, oquot; id agere,utßcandala,quaa cunque ratione id quam optime ßeri potefi,tollantur,nie^ dicina magnis et grauibus uitijs adhibeatur, uera difctplM plantetur, o i/nßemma id agendum e^i ut quàm comodif-ßme O' fecurißime o“ cum tranquiUitatefinem excoinmn nicationis ^equamur.

Anabaptiflte,C^uicquid tandemcon^ tSTc etiamß cionotoresglorientur,clament,O' magnißceße iaäent, non excommii- tameti habcnt eccleßam dei ueram, puram, O' feparatani careat. nbsp;nbsp;atque purgatam per excommunicationem, O'c. O' hoc ur^

gent.noneßßeiüic ueram eccleßam, deoacceptam,ubi non ßt excommunicatio qua ipßutuntur. Hii igitur rejponde^ müi,Corinthiacam eccleßam, ueram eccleßam fuiße,o^ Paulo talem agnitam fuiße,i.Corinth.i.priufquamuüiis excommunicationii ußus apudcot eßet, Etenim ubifanlt;e doiir'mæ o' facramentorum admitufirationi nihil deeß, etiamß aliquid in dißciplina deßderatur, nihilominus tarne eccleßa iüa uera eccleßa manet, Sedobijciuntilli, Si non adßt

légitima excommumcatio tum Ccendmnonrcólead=: '^inifirari. Quibui idem quod ante rejjgt;ondemM, primant ’'^ininiCœnAmuereçr reâe adtniniftratamfùijfe,quam^ '^^neque ludoi excommunicatui ßt,cr rcliquos apo/blof, fua uitia habebant, dominai tolerauerit. Kurfus uero

^lt;^biptiftiein Adbortatione fuaitafcribuitt: indigne fus ''‘itur Cœna, cum quis altcrum peccatorem effè nouit, çr '^ilominui Canam dominicum illo accipit. Poüuitur enmt ^'dttfenonfeparatfGr fealieni peccati participem ßcit. ^timobrem dem fideles fuos huiufinodi contaminât am et follutam ecclefîam fiigere iubet. Adducunt autem hoc loco ^poc.cap.iS. or '!■. Corinth.6, Politeiugum traherecum ^iidelibm,crc.Verum iüa tejlimonia loquuntur de magnOi de infidclibm qui extra ecclefia crant, non de

Wibusqui 'mecclefialunt , or aliquibus uitijs laborant, ^'^elcfiam autem non oppugnant.

, C^uodfi CoenAdomini in ecclefia adminiftratur firma AnRdeies ^domino tradita, es“ c(b apo/blis accepta, interim tarnen ,P°”m pcc-flures peccatores uitijs obiwxij homines accedunt ,ib caioribus ^quidemmeritofidelibus dolet, acdei gratiam eiT ue= ’lt;ilt;tntpetunt,non autem ideo fie àCoenadotninifieparant, Coenädo« ’«Klto minus dißidia excitant, erfieparatam Coenam infti= m’'’* =gt;lt;:«-

•■1»» caufia inflitutam efie-. norunt praterea hac Coeno' com ^unionefie nonpóllui,fi cum peccatis alioruin nullam com ^Mionem habeant.Quaregrauiter Andbapti^iC peccant, ^«inon tantum Baptifimumfua fiilionis tejfieram ficerüt, hierum etiam CœnA domini,qu£ infiituta efi ut ecclefia in Ino corpore cont 'meatur, ad fieparationcm er dißidia ab= lt;*iuntur.

Bfidias,leremiM, er alü fiandi propheta er fideles fierui ^ecclefia dei,ecclefiam fine atatis magnorumficelcrum eX

Ijonvitd^ abonüuAtionii accufarunt, dc teftati funt,duer^ tice cdpitis ufq; ddpldiitd pedum nihil fanum nbsp;nbsp;mtcgrum

effc.CumdUtem talii effet eccleffd, no tumen earn idea non accefferunt, no fepararunt fe ab huiufmodi borribilibitt ho tntnibiti,non peculiarein arum erexerunt, ulium eccU^ ßam in/iitucrunt:nequeetiamprobibucrunt ne quit in ed circilcidat ff aut cum ilia ad fucrificiu accedat. Separat runt autem ff ab horribilibiK ffeleribui qute accufarunt: ucrum fdcros ccetus nbsp;nbsp;facramenta, qu£ per ff bona non

gt;nalafunt,nonuitarunt:neq- huecommunione pollutifunt, alioqui nulli prophetarum fanéli or ucri propbet£ fuif fcnt.Confiitatur autem hacratione AnAbaptifliru/mdodri na, quidicunt,fenon poffc in rebta fidei uüain communio'' nein habere cumillii qui contra Euangeliiem crpr£cepta del uiuant.Et addunt, apoftolos in rebut ciuilibus.uelutiin emendo uendendo, communionemhabuiffe cum Genth but,nullam autem cum ip forum ßde. Verum ingens difefh men efl inter noflramzr Gentiliumfidcm. Gentiliuenint fldem illiimpugnarunt,noflram autem docuerunt. (}uare cum AnAbaptifl£ à, nobis qu£runt,cum in emendo cr ucnlt;^^ dendo comunioncm habeamus cum Papiflis,quare non ettî religioni corum communicemus’’. Rejpodemus: Siillifacris fcripturis £quc fua explicarent çr confirmarent, atq^ not aduerfus Anabaptiflas doilrinam noflram cr facrainentii explicauimus or confirmauimus,nulla nobis cum ipflscoti tentioflret. Quamobrëcumprophet£tncaufis fideicom^ munionem babuerint cum peccatoribHs,nequeindepoHuti Jintfpropterea quod fides, dodrina facriftcia à dco infi tutanonfueruntpolluta, Anabaptiflæ quoq; non pollueur turnoflradodrinazir facramentis,cumh£cex uei'bodei defumpta fint,quamuis eorum uita qui ad dodrina cr faerS mcntaaccedunt,uitiofa reprebenfionedignAfit,

Siuerofuomorc AnAbdptiftlt;erel^ondediit,propbetarü ChrHim fXcmpla mhil probdre j« no«o Teftameiito,age Chriflü cr quot;kV^po-«pofaios iUiioppoMinui. tJeq; hicopu^ e/l ut tnaltts enAr puiofuo l'em, (jualts TtAm ecclcßu Chrijîi £tdte fùerit. Omnes cnim “‘‘“’f®' ^runt uitiojam or pUnè corruptamfidße : cr tameii ni== ^iloitù/iu! in eu Chriflui abfque omni contaminAtione fui '^ircumcifus e^l. Tempore purification's in templum aÛa~ i^ise^yÇrufitdtumfiicrificium proipjb abfqueuüdpollua fione obldtum c^:cum ddoleuifièt, diebiM jifiis, quibus pos ptdus conuenicbdt ,HierofolymAm dfcendit, in eccle^' pam m templum uenit,neque inde pollutus e^. Ojtinetiant ementes cr uendentes templo eieciffet, dc eos dccufdfi= pt quod pdtris fui domum, quic precdtioni defiindta efiet, ffieluncdin Idtronwm ficifièut, mhilonütuts tdtnë in templo, ^uodlatronum Jpcluncam nominauerdt, tnanfît, çy' iufii^ iilt;m docuit, neque ullum difiidium fvcit. Prtetered codent ^‘iptifino à loanne bdptizatus efi, quo iüi bdptiz‘tti fie= »■«w, quas lodiwes uiperarum progeniem nominAuit, ne^

h'mc poUutus eil. Caenum uero, ut fupra abuiidc docui=: »ius,cum dijcipulis,qui fiid uitia hdbebdnt, celebrauit : ïu^

quoque tolerduit, neque per hune quamuis Satan ef pt.uelipfe uel difeipuli ipfitiscontaminAti funt. Peccatogt; tes uero no tantum dominus fiufeepit, uerum etiam comu^ tiioaem aut fiocietdtein cum iïlii habuit, id quod boUcs ip^ pits uitq loco ei imputarunt, dicentes ipfum publicanorum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ii.

Çocium efifi. Apofioli uero non fierunt idea polluti quod ipfi CoenAm dominé cum peccatoribus fumpferunt;aut idea quod Paulus hoc Çorinthqs coneeßit. Imô omnes Chriftia-Hi ab initio diligenter cduerunt non necefiariadifiidia, (y“ communiter agnouerunt comunioncm autfocictatem cum peccatoribus,in Ulis rebus quie per fe non fiint mal^, nemi^ Uempoüuerc, tSiani fidelis coniunx cohabitare pote/i infi*

delinurito,nequc ideo poUuitur ,ficuti Paulus docet i. Co« BpiieCy. rinth.7. ïdetn uero apo/lolus diftinélc ait, non babendam effè communionem cum infrugifiris operibus tencbrarum, Qjtarc cum alibi eadem de perfonis fcribuntur, id propter ipßusperfon£ uitium er iniufiitiamfit, qu£ nos containi^ narepotefl. Quamobrem AnAbaptijiæ non polluuntur ß ad noßras eccleßas, do{lrinà etßicramenta accédât, quam-UIS multi peccatores ßnt 'm noßris eccleßqs. cyuinetiänuUo iureànoflris eccleßjs deficere, er nouas inflitutere poß funt. C^uod ß id toties admoniti nibilominus ßciunt, facile omnibus apparebit,eos plus pernicioßs dißidijs quim Cbri fliana unitate deleilari,z7'c.

ConciuCo. nbsp;nbsp;nbsp;ttaäenus igitur fex libris probaui (, ut /fero) diu'mi! te^

flimonijs,noßram eccleßam,qu£ Cbrifli eil,ucram CT dco acceptam eccleßam efße:neq; i« minißrorum perfonis, do^ ilr'ma,minißerio autfacra)nentis,ullam iußam caufam eße, propter quam Anabaptißis liceat tantum dißidiivm er febifmafacere,quantum hailenusßcerunt. Quamobrem eos bortor per mifericordiam dei er ipforum falutem, uti ßilionibus er turbis cejßent ,atque uni nobifcum Chrißi ecclcß£ fe addicant, nbsp;nbsp;in itta deo fideliterferuiant,pie ui^

uant,idquodnemo uetat (quemadmodum miuße de nobis conqueruntur,neminemillisobßUißequum omnino fiagi^ tioß eßent,nunc autem cum cupiantpie uiuere,fe perfecu^ tionein pati ) imo ad id monentur, er ut idßciant, deßn'' duntur. Pr£terca amice ipfos oro, ß in boc opere ( quoi nunc gratia er beneßeio dei adßnem perduxi) aliquid du=‘ rius ex mclementius contra ipfos feripß, er eoscontuma' ces.pertinaccs, contentiofos ,fa£Hofos, er quocunquedio nomineuituperaui,utmihi ignofeant. iieq;enimeosodio aut inuidia profequorßed ex animo deßdero ut ad meutern redend,

, ^(deant, etfaluifiant.Qumctiamipßnorunt,^uimacriter I fipe parentes er prieceptores liberos er difcipulos erran-' alloquantur : quim item prophète er apofloli eccleßatt 5“quot;« non oder ant, fed ex animo diligebant, duriter aüoeuti fitt.er quàmgrauiter'mcreparint. C^emadmodumuero fiilgt;'mderepeti/, engens difermen eße inter AuAbaptifiox, P’ropterea ejuod alij exßmplicitate er Z^lo errent, alij au-(fw nulitioß,contumaces er pertinoces audaéber er terne-^^fimpliciores feducant,er magnat turbos excitent : ita e-^iam peto meam obiurgationem iußo hoc diferimine er iu-lt;licio obferuato intettigi,t^emini enimprorfus, ne Anabapti fiii quidem, quiequam mali opto,fcd deumoro, utpro ima menfa fua mifericordia, cum ipfos tum omnes errantes homines in uiam reducat,et deinde deinen ter conferuet.lpßßt laus,honor, ex

aV O NIA M fæpe in liis meis librts mentio* nem feci libelli Anabaptiftarum, iiï quo eau« fas exponunt, quarenon ad illas ecclcfias ac* «dantin quibus concionatores feruiunt: atqj bic libel lus nufquani,quod fciamjypis in publicum editus cft; præterea quia ipfi cum bis qui cis fauent,grauitcr con/ queruntur,fecapiSlt;:in carceres conqci, ncqj feaudiri, amp;nbsp;rationes etiam fuas,quas aduerfarq metuant.oppri« mi.ne in lucem ucniant:curaui ut hic ipfot um libellus quem thefauri loco habenqficuti eum feriptum accepi, ita hicadfînem meorum libroriim adiungeretur.Non quod id ualde nccelTarium fit, quandoquidem omnes ipforum rationes fidcliter amp;plene in meis libris corn/ tnemoraui : fed ut apparcret nos eorü rationes amp;nbsp;argu menta non formidare, imo cupere utin lucem profe/ rantur, bona fpe freti, caufafn noftram perfebonam, liis potius promoueri quâ impediri. Qiiamuis autem iticlibellus maiori moderationc conferiptus fît quant r cliqua corum fcripta,et mitior fit quàm alioqui loqui foleât.’nihilominus tarnen multü acerbitatis habet,prx fertim contra magiftratus Si concionatores, ita ut uiri prudentes facile agnofeant fpiriium hune alfecfibus ra pi.Etfî uero omnes qui mcos hbros legerunt,facile ani maduertere poterunt quo loco fingulis eorum rationi bus rclpondeatur,nihilominus tarnen quibufdamhu« ius libelli locis numerum librorum Si capitum afsignaui, quibus argumentis ipforum '

Ij8 apologia qvorvn Dam, Q^vr vvlgo anabajti-ftænominantur, in qua exponuntcaufas quare non ad ecclefias feu con«

O N N V L VI Kc/îr»»» qui AnAbdpti ftlt;e nomitiAmur ,q. dei benefido deßdera ßeundum purum Euangclium uiue t, crederi', dc pardtifumus meliord ' 3 fequi,ß quii ed nos docedt: hdc qu£ fe-qimiitur confitemur, ZS' omnibus nota ^jlecupimus.Polkdqudciuiltspoteftds,^^ homines eorûm^ ^ue cöciondtorcs, cdufdin perßeutionis contrd nos qu£rM, «c nos dccufdnt quod ad eorum condones, doärinAtn çy ec ^ießdin non accedumuSjOr hdnc,dtq; ipßm uerbum dei con iiimclid dffiddmus : zx quod nobis maxime doletßoc ipfum ßeiiit quospleri^ maxime Eudgclicos eße arbitrantur^qui i-utherdni G“ Zuinglidninominantur:^''ßp£ lt;tnobis quas ^unt,qudre dd eorum condones (ut ante didum eß) dccede gt;'erenudmus.His igitur de cdußs neceßitdte cogimur, er ui ^uoddtnodo ddigimur, ut nos deßndamus neque tdceamus, •wö ut cdußs exponamus propter quds no dccedimus ipßrS lt;^öciones,dodrinam ex eccleßdm, neq^ uüdm cü ipfis in fide (irfidd negotijs communionem hdbemus:er ut oflenddinus »• «perte quÙ in iüis deßderemus, er qudre uitcinus ipßs, ut hiius rei cldrd lux habedtur, neque quifqud drbitretur nos «uerbo dd dbhorrere. Cupimus dutem er rogdinus ut h£c sognolcantur,neque incognitdcdufd mtws impingdnt er“ irrudiuficd ut nos quoqueßeuti £quum eß,dudidmu,r,quc'' Î» ' «diKcil« omnes leges iubent ut nemo inauditus iudicetur aia

damnetur : unde etiampiui iUe Nicodemut dicebät loan.7t tiumlex noflra. codemnAt quempiam, nbsp;nbsp;priuf audicrit ab

ipfo, cr cogruiuerit quid ßciat f Clÿod fi non omnes ueritii’‘ tern i nobis expofitam audire potueriitt aut uoluerint, necp etiam ad earn audiendain aut uidettdam,ßcut fiatth.t3. annis ii.A£t.iS.Kom.it.Efa. é.dicitur, aures aut oculos bd bucrint.-ficuti haâenus nonuüis in locis fimilia fcripta Cbri fiianA,quibus nos defendimus cr excufamus,non recepta ne que audita,fed jfrctafuM:qua ex re f^ilc conqci potcH^Att non iUi ipfi Çid quod nos accufant) uerbum dei coitteinnMt, ey ut Paulus z. Tim.4. inquit ,fanAm dodrinAm non tolèrent, fed ab ea aures auertant: nos tarnen nihilotninus banc Apologiam non potuimus intermittere,fiue audiatur necne, ac obtemperetur itli nec ne,Ezech.t.3 .Sperantus tamenno/t nuBos homines pio animo preditos, htec audituros effe, cr accepturos inde redum iudicium rertm difcrimen ad ampliorem uit£ ipforum originent confumntAtionent-Amen.

Ï. Quod initio pollicentur fe paratos eifc mcliora fêqui,(î quis eos edoceac.mctuenduin eft id eos non cf fefatfluros Sfhxc tantum fuac commoditatis caufa dP cere.Etenim eos iam eonftituifte,in quo perfeuerare ue lint, quomodocunque tandem erudiantur, fatis dare apparet inpoftremis uerbis Prasfationis ipforum.NoS tarnen nihilominus.Sfc. Sfcxpoftremis uerbis Apolo gixipforum. t. Non tantum ad conciones amp;nbsp;ecde fias, in qutbus noftræreligionis cœtus ecclelîaftici lia-» bentur, Anabaptiftæaccederenolunt, ucrum nullam prorfus cum noftra fide amp;nbsp;fidei negotqs communie/ nem habere uolunt. Hocautem diligenter obferuan/ dum eft. Etenim hic fepubliceprodunt manifeftos ac feientes fadionum ôi priuatarum hxrefum authores.

Qiixre librij.tria prima capita,amp;i.Iib.4,cap.j.Perin drioquunturacfinunquamauditieiTenc, cum tarnen 'cucra nulli homines plenius aut fxpius auditi (înu Quxre 11 b. 1. cap. 4 .j.ß.amp;y.Librumeorum excudi cu )'auimus,quo iphs audicntia detunquotiefcunque ue* ^0 cum miniftris colloqui defiderarunt, nunquam id ■Ilis dencgatum eft,etiam extra omnia uincula : itaquc facile his uerbis abftinere potuüTent.quibus aiütjle n5 Pofl'e uilü colloquiü impetrare, niß in quo carnifex ilz lis à tcrgo afsiftat:aut ita fegerant dccore amp;nbsp;obedicter, »t non necefl'e fit pio magiftratui ipfos in carcerc conij tcrc. Verum eodem modo Anabaptiftscanimo affefti ^unt, quo illi qui iniquam caufam coram fenatu aut in iudicio agiint,ac fi contra ipfos iudicatur, conquerun •ur nimis fcftinate cum ipfis aiflum effe, fe non fatis au ditos,amp; caufam nö fatis cognitä eife, uim fibi öC iniuri 3in fiert. His enim etiam nunquam fatisfieri potcft, nifi (aufafecundum ipfosiudicetur, quemadmodum ipli *nimo fito concepcrunt.

COMMEM ORATIO CAVSARVM, guttrum ante mentionemfecimtK, propter nbsp;nbsp;nbsp;non

PKinM cattfa hlt;ec eü,guod non feruant Chriltianum ors dinem quemEuangelium feu tierbum deidocet i.Cor.

’4.«cpe ut auditor ex officio Chrifliana charitatts (fi quid ■Hi ad ledificationem reuelatumfuerit) poßit loqui in eccle= fa, çy interim alter taceat,ficutiuerba hæc docent : Quid i^itur fÄ /ratresf quoties conuenitif.quifque uefirum can~

tiam t ,epi^. 4. cap. iubet ChrijUanosßbi muicemferuire, ( prout quißque donum accepit.ficuti bonos dijpenfatores tid f rilt;e gratie dei : fi quisloquitur, loquatur ut eloquia dei. ■ ( Hoc autem optime er commodißime fieripotc^l, cum eccle fia in unum conuenerit, ecclefie entm corpus templu/m eH nbsp;nbsp;t

US ad communem utilitatem conferri, proponi er ufurpari f, pojfiunt, quam in ecclefia ad cius utilitatem er edification nemtficutfi1periorauerbaPauli1.Cor.14. o}hcndunt,cum 0 inquit,unumquenque fidelium (nota quod dicit unumquen^ nbsp;nbsp;c

^ji£,lt;ju£ cögregata eü: h£c autem clara lux efk,qHicquii ^tndcm aduerfarij obijciant. Vult itaque Paulm ji fedenti hauditori rcuclatum feudatumfuerit ut douA fua/piri-' ^‘‘alia propondt, ut tum prior taceat : propterea ait omnes Ptophetare pojje,fed ßgillatim:uult autem femper fßtritunt ^i^,qufprimKm prophetat,docet aut pr£dicat,alteri federt *jcr audienti,qui etiam ipfealiquid habet quod prophetet, I'lrrc zx fubieélumejfe, neque contenciofe or pugruiciter f''contra opponerc,ueluti noimuUi, pr£fertim è concioiMto '■lt;»« tunnero, flntuerunt netnini, zr maxime fi è ttoftris ßt, ^^dere,tacere zr loctm dicendi dare, unde feâü dißidia ^iunturracpugnoit hoc cum Pauli doilrina ante coimnemo

cum ipforum fcholqs, qu£ in quibufdam Germani-^^Tcßimciuis huic locoadiunxerunt.Pr£tereacumPau- Omne» in fine buius capitis iubeat ne prohibeantur linguis lo-

iKi hi qui linguarum donum habent: nam, ut initio capitis âoùs,‘amp;î-'^cetur,hoc ad utilitatem facit cccleß£:quanto minus pro= dco cóncio Liberipoteslprophetidautdoólrina, uelmterprctatioaut ^hortatio per quam eccleßa £dificatur^ Qjiod ßquis 'm i.Pet.i.A^ 'Pforum eccleßas ueniat er unum tantivm perpetuo loquen

audiat,duditores autem omnes tacere,non loqui aut pro Vtimm om quis na,m iudicabit häc eccleßam Jfiiritualem ejfc,

'‘cliuxtaPauliuerba c.Cor. »4. confitebitur,deum^iritu pbcurer pcrutiria dond'millis habitare çy operari f quam fiordi-

, ante mdicatum ,ßgiüat'm loquendi (y prophetandi jiHoqü?' ptuarent. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tur.x. Cor»

Hoc aüt modo nobis,ut fupra diximus, Euangelicü hunc ‘gt;tdinem denegant, neque cum nobis, ß ecclcßas ipforum ac Stiere uelimus, concedunt : uerivm docent aut arbitrantur '«gt;squo (^,ßcuti erroneos,debere tacere 'm ipforum concio-

n£,ßue botiA ea ,ßue mala effet, ad earn confcientia ample^ dendam,credcndam çr ßciendam,aftriihgt;s effe oporteret, O non à chri/h o eins ac fanih ipßus ffiritus doilrinApe 'dere. QÛodß in ipforum eccleßäprophet a aut nuncius del ueniret Çßcuti apoßolorum eetate fiebat ) qui à dco, non ab nbsp;nbsp;nbsp;i

quenque talentum fuum fepelire oportet,neque eo fanera-ri licet, ideoq; in aduentu Chrifli dominé hoc nomine pxn^ exigentur,{Äatth.is.'tiacitemrationeEuangelicadoilrinai , Chriffi tranfgreditur,neque in ea perfeueratur, ac nuüiis e- nbsp;nbsp;j

tiam deus habetur,z.loan.i.neque taies Chrijlidifcipuliaat Chriftiani funt,Ioan,S. E^ autem hic error grauis o' niciofus, neque uerbum dei aut C hrifli uox,fed contra pere grina uox priedicatur, ideoq^ mer ito earn non audimiis, ffd iuxta Chrißidodlrinamloan.to.fugimus,nenosquoquep^ nlt;e ante commemorat£ obnoxij reddamur , O' nt infrugiff rtuites autmembraloanti,abfcindanuir:ueltanquainar^

non fcrune bonum fruélü,fJiattb.7.exMagt;nur, bi ignem abijcidnMr. Diu uociferati fnn(,non auäcre noi W/icf loqui zx 'm apertmnprodire.ct tarnen nobis hoc, ut prohibent. Hoc autcin eftßtiritum extinguere,pra aj^erndri, zy non omnia probare atep bonum tene.^ '^^ycontra uerbn dei KThef.}. Quamuis no omnibtts nojlris, ^^lt;(fertm mfirmis er rudib. ey- ineloeiuentibus ,hoc co full bus,fed cospotius ,ppter caufas expofitof monemus, ne ipfa condones attdiant cr illic locpiâtur,quandoquidë fnei^i audiendis détériorés fiunt,çy tales corÜtalib.homed, bisfacilius couitta or execrationes quabenedibliones ^pfe^ quonia oia fcmper 'm détérioré parte lüi interpretâtur. CondonMores ipforum (ßcutferibitur)primwm docuc-,fe nolle uüum iudicent fupra uerbttm dd conjiituere, *'^5'; ullû q fuper id iudicare poßit nofeere t nullum magiftrit ^ßnnifi deü uerbo fuo fuperiorem effe, ideoq-, neminentpof i^idprohibere,alioqui hune non magiftratum,fed Antichri l^feruüfore,quoniant aninu,rum falutë, quÜtum 'm ipfo ßt, ^pedire conetur,cre.Hiee prima ipforum dodrina, ut di^ ^iwus,uiolatur. Dices,Si aliquid 'm condone dicendum ha~ contra condonatoris dodrinam, finita condone ipfum “^cedito çs- iUifolidicito,fecundum ChrilHdodrinä, Si pec ^'“lerit in te fi-ater tuus,argue eum inter te nbsp;nbsp;ipfum, er c.

^otth. 8. Rejponfio. Seiuentia hccc plane nonhuc fidt,lt;ty ^^coratio oritur exmagnaimperitia rerum jfiiritualiumt Ct ucrtc adminiftrationis Chrifiian£ eccleßte.

Dic'mut itaq; ß auditor i aliquid rettelatum fuerit dicen^ **««1 aut prophetandum in cccleßa ad a:dificatione,ut uerba '■Cor.t4.apcrte docent,ßue non fit error codonatoris,fed ^liquid aliud, ßue etiäjfiedvt err ore condonatoris, aperte ^oräcccleßa qu£ audi/t et non clädi folo condonatore age ed:quandoquidë non in ununifautcontra unum,fed co b

ce corä omnibui e{l agendum,pralertim cum eccleßa iudeX fit corum qu£publice coräipfa diiklfunt. Quamobremhu iufnwdi cauße non poßunt cläextra ecclefià tranfigi et pef fiel. QuitfetiainficoncionatorpeccettantücontraunicuM hominem in eccleßa, Gr eum femel ata- iteru non dudierit,^ denuo id tuxta Chrifii mandatum,publice ad eccleßa referri debet,hoc esl,cau/a h£c illic exponenda eü. Hoc quoi^ in i^ pforum eccleßa fublatum eil, quandoqtiidcin nulii mß con~ donator i dant locum dicenditGT ita eccleßa omni iudic.o in negotijs animarum priuata GT Jfioliata eil,Graflridhlad co cionatores : ex proprio fenfu gTquot; mtellefbi contra iiei'biM dei Quicuncticoncionatorum uerädeiGT proximiebarita të habct,gaudebit de ueritate,ß ucrc m caußs,in quibitt cogt; ram eccleßa errat,etiam corä eccleßa amice inlliiuatur, no impatics erit,nö cötradicet, na acerbe netj; indigne idferet, Cor.t}.et errorem ut nta^ metu dei cauebit,Prou. i6.ßn tni niK, tu tali charitate et timoré caret, gt ucritati quädiu po teil aduerfatur. NonnMÏÏj' concionatorum cum iUii h£c PaU li uerba i.Cor.14- obijeiunturtQuoties conueniM,quifqne ueßrum canticum habet, doärinam habet, gtc . omnia ad £dificationem fiant. îte, Omnesßgiüatmprophetarepote flit:hac excufatione utuntur,quod aiunt,h£c no effe feripta de uniuerfa eccleßa,fed tantü de cledii minijlris,quales cÓa cionatores fint qui in peculiar es fy nodos cöueniunt: talibiU Paulü h£c fcriberc. Interprctationë aüt hatte ex alijs uerbif eiufdem capitis dcfumunt.in quibus idiotarum mentio fit,no 4. men ÿ.et,hoc esl, idiotarum fats auditoribus aut ouibtts tri' buant,atq; bos pro idiotis habet, fe autem pro !llis,ad quoi Paulus uerba ante commemorata dicat:cü tarnen Paulus uef ba hec, f ■) noties conuenitis.non adaliquos tantum,fed ad to tarn ccclefiam fidelium Chrijb, qu£ Corintbi erat, feribat.

AIÎAB A P TIS T AR VM. ±4^ h’rf terea ws Idiotie nomen non fie inteüigcre pofiùmui,fed potiut de iOis q extrn fint. CT non ad eeelefiâ Chrißi perti^ gt;gt;ent,ali(]Uiindo tarnen accedunt amp;nbsp;audiunt,ficut ctiam do» (et uerborumIcnfin in GnnMnieo textu:ubi idiote etr infi delis nomina.fitnilia uidentur-.dicitar enim, fi idiota fine tnfi delis in^ediatur,uidelicet in eeekfiam Chriflianoruin:atqf Hoflro iudicio clarius in Latinis exemplaribus apparet tjnid eerto idiotie nomen fignificet, ijuod non poßit did de uere fi delibus aut meinbris Chrifi:fî quis tarnen hoc arbitratur, fi lidis rationibus id probet tum ueritati non relud-abimuri ^odfi Paulus Herba biec, Omnes ejuidemprophetarepo^ tefiis,tantum de idis diceret (jui uatidnantur, tarnen mhil» oininus uaticinium non ad unum ajlridum effit m ecclcfia^ afis etiam à deo datur, qui ctiam prophetare pofiunt^ tiixta uerba h£c, Omnes prophetare poteflis: quamobrem præccdcntia uerba,Qjtoties conuenitis,quifii ueflruntha-^et,cy'c. Omnia ad ledificationem fiant,ab fine omnicon» Irafiàzotte, ad totam ecclefiam ,feu omnia membra Chrijli pertinent.

t. Primæiproriim caufærefpondimus j.Iibroid. lt;apitî, 2, Qiiærej lib.4,cap. j. Qiiserej.lib.j. ca pile. Nam nonfubqcimusdeum Siuerbumeius mife fis amp;nbsp;pcccaioiibus hominibus ; neep noftra ifta doftrî fia à nobis uiolatur. 4, Tam eleganter ex linguis deldiotx nomine diflerunt, ut iiel bine facile appare« at parum prophetiæ in illis pente, ac ecclefiam nô m» gnuni damnum facere,ctiamfi illis non toties, quoties ciipiunt.locus dicendi detur.

SEcunda caufi ed,quod Euangelici condonatores multit in initio Euangelice Chriftiane nbsp;nbsp;ex dei uerbo docue-

». trdeosgui fideiimperare ç^eamcogere uolunt:dcmA^-firatu5,poitttficcs,imperatore5,prmcipcs,uel aliof tali loco conflitutoSyin Hits guje adfidem, antmAm et confcientia per tinent, nuUam potcftatem aut impcrandi iiu habere, qu'm^ etiam Hits in huiulmodi caußs, non deberi obedientiam: cr aha etiam hii fimiha doeuerunt. Prwr autein htcc iplbram doéhinAjfua fundameiua ZJquot; tcftimonia habet inhii Euans i,geliciefcripturielocif,Matth.i7,loan.8. i Cor.6. crio.

2.Cori«t/7 j.Galat.z. e:^ 3- t-Tim.t. AbhacatitcmCbriflid nA doilrinA uerbo dei de Euangelica libertate , nunc tit huncerrorem defecerunt, uthanc opprimant ty-uiolent prétexta Euangelij ; propterea cjuod (ut omnes audiunt aquot; tioucrunt)gladium ciuilem cr magißratm in pw condoni but incitaiu cr inftigant, ut (ßcuti nobis contingit) homines fidci caufa in rebus ammarum ui legibus feu cdiilis, uelti ti ad ccetus ecclcfiaflicos or ad alia huiufinodi coganc, gquot; ut eos ,fi non obtempèrent, perfcquantur, occidant, in exis Hum eijciant, cr moleftijs afficiant : hac autem ratione fe* ipfos Innocentis fanguinis participes cr nbsp;nbsp;nbsp;ficiuntyCy mA

gifiratum ac alios etiam homines 'm idem peccatum conijci unt. Quis uero tales audire uelit,Gr partem atque continus nionemaliquam cum ipfishabere f Quomodo uero tales aU ditores falutem adipifcipolfent,cü Efau 33.illis tantugra~ tiapromittatur , qui aures fuos obturant ne confilia contrd innocentesaudiant,crc.Qtfmetiam concionAtores inSyno do Bernen(i,utaiheius teftuntur anno iS3z.inpublicum e-ditaynagijlratui ciuili denuo imperium cr potefintcin in ec clefia fupra Euangelium feu externAm iiitam ec doilrinant fidei concejjcrunt Hac autem ratione fides er confcieittid mandatis cr mterdidis rerum externArum,quod negarino poted. cogitur, zy C hrtflianA libertas toUitur, ac eins loco lAofaicacoabho fubjiituiturt contrapritnum concionato-

doélrînAm,c}ui nunc retro rebbuntur in l^ofcm,^ fX So/e in iimbram redeunt. Qua enim rations aliter homines ionari pojjùnc fidem cogéré, guàin externis nundatis cr iuterdiitis in rébusßdeif Quinetiam antea huiußmodi coa^ ^nem perfecutionein tyrannident neminarunt : quare fonßderent quid ipßnunc ßiciatu. Etenimdici non potent fos hac ratione Euangelicum del uerbum predicarc/ed po~ Uns ab eo deßccre,mö reccdcre ab Euangelicis uits, cy cßß ^ere ut populus in illis cadat ,ßcut etiam deus de Jacerdoti-tus ueteris Teflameiui queritur, Malach. i.

Chriflianum cr apoßolicum Euangelium, neminem des ßderat aut docet ui cogéré adßuam doärinAin, condonem, foinmunionem aut alia ßdei ey animarum negotia : fed pos tins contrarium docet (, ut fupra diximus ) neminem ad hiec ^ogendum effe,(yr quiequid aliter docetur,execratur, Ga-^t.t. cap OjtarecumCogelij dodrinAyÇyquicquidconcio •Mtoreî docent (. ut fupra oflendimus, ey poil etiam ßcie~ tnus) Euangeliclt;e dodrine aduerfetur, çy diuerfa dodrinn fit,ideoq; etiam,ut ante diximus,cxccrataßtdtcm cum hus iufmodi dodores non ßitt imitator cs apoßolorum, fed ßaus dulenti crfalß Corinth, capite undecimo, non dccct nos «d talem dodrinstm accedere.aut earn audire,fcd potius fii» iere.

Neminem moitcat qiiod iibiqiie in hoc libello Ana liaptiftaemulta teftimoniafcriptiirarum allegant, pere indeac fi nihil, nifiexuerbodei Si feripturis loquanx *ur.nam fi uerba exafle confiJerentur, nihil adduóla fcripturariim teftimonia corum inftituto dcfcriiiunr, auteadctorquentamp; illis contra geniiinum feiifum ux •untur. De Chriftiana libertate lege i. libro, feciindo Wpite, }, Obferua ingens difcri.mcn elfe inter füiv

|es Ct infontes,Qiiare quid uobis, qui (otes eftis, fociiJ pfaixftruii^ 4, Hac derequærclib. 5. cap j.amp;per totumlibrum. y. DeusLeuitasaçciifat.quodàuera Wiaucrbideirccefsiflent, idcocp etiam populum ipfis coiTinnfliim nonredteduccrent: SJpodus lucrum ex. cxfacrifi\i, gt;nbsp;quan, animarum falutemfpediarct Quid ergo bic locus pro uobis contra nos facit“? lt;. Lege li brum 5 prælertim 7.caput, Nomine Cogcliorum (Germatuce ,§iHii5ngkr,alluduntad Zuinglij nome) odium liium piodunnabutuiiiuretiani loco Pauli G4 lat.1, cap. ficuti 111 noftro opere euideuter ofteridimus,

I mtvm (utfupra diximui ) Euangdicain libcrtatem da cueriit,et denuo dcfieruerun{,ita etiapie nbsp;nbsp;Eudngelicedo-

cueruittChrifliatips non debere contra hoflescr aduerfa~ trios fiuosfieipfis ac fiuam fidem GT Euangelium ciuili gt car nah pote(kue,gladio,armis gt contraria ui tueri gt defen-dercifed uerbo dci uelutigladio f^irittis,ac Ulis artnis de qui, iuf Ephef. 6.fcribitur : GT tn patientia gt tolerantia, utfe t,. non ulfi:ifcantur,mlt;do non refiflAnt, ac ut ciuilem gt Etofii cu/mgladium non habeant, honorum er opum caufa no con tendantiniudicio,fedadpatienditm Grferendam crucein fint parati,alioqui ipfos non efie Chriftianos :Gr alia etiant in banc fententiatn docuerunt, qute cum Euangelica fcriptu raconfcfttiunt,Matth f.Luc.6.R.om.cz,i.Cor.6. Ephef.6. ^fia i.GT « • Gf eandemfententiamhec quoq^ confirmant qult;e de Cbriftiana, charitate dicuntur, in qua omnibus Chri fiianis uiuendiim e^l.Hebr M.ïacob.t.et $. E.om.n.2,Tmi, i.Nunc autem J ChriftianA hac dodrinA defiecerunt, G7 E-preetextu deferunt cz id.

anabäpttstarvm« 144 i«od hinc .ippjret, cfuod ficuti utuntier ciuili ferro, gtadio, Cr ma^ijiratuum, ciuitatumGF proumciaru,mopera,utad fidem C!quot; ftdei eaufîs cogant, ita etiam ijfdcm utuncur ut f^ipjbi er fideinfuam ac Buangclium tueantur, defendant contraria ui ajferant, er ut hoftes atque aduerfarios he

er perdant, idco cum ciuitatibiK ac prmcipibut fxde- j, contra hofles ßciunt: prteterea opumaut fiine er hono fui caufa 'miudicio contendunt.üacautem rationepati- 4, (ittiam er crucem Chrifli toHunt, guam tarnen ex Chrifli doilrinA ipfos amlt;trc oportelgt;at,cr hoflibus benefltcercyne--^itc moilum nudo rependerc ,fccundum Chrifli doólrinAnt, ^Uam cumulatimmuhis partibus hacrationetranfgrediun sicuti omnes norunt, er nunc palam uidemus in ciuita’s iibus imperij contra Clt;efarem er Papiflas fieri: er concio^ Hatores m coinmeinorata Synodo Bernenfi declararuntfcri pto fuo,ejuo docent nutgijiratti debere externa uitam er do (irina,m Euangelif apudfubditos conferuare,er tuerilAo» f‘{icafortitagt;:ijua quidem ratione,ut clarius ex ipforum libel lointeüigipote^, ^iofaicum imperium er defenfiocumec tlefia chrifli er Chrtfli nomine confunditur,er Chrifliantb charitas er patientia (ßne qua nemo feruari poteü) aduer fus hofles er aducrfarios,tollitur,contra Chrifli doflrinetm Hatthcci f.capite. Præterea ctiam in eo defeitio ab hoc do=i (irinA apparet,q uod conciottAtores er eorum ouicttllt;e,ß di do aut faóh aliquo Itedantur, ftAtiÿi contra iudicio conten=i dunt, er coram magifiratu litigant famlt;e er opum fuarum gratia, contra printAm ipforum priefata doi^trinAm. duam^^ obrem non conuenit nos ad talem doilrinam er ecclefiant accedere, inquadefeiliofltab EuangelicadoéhinA, pne* firtim autem cum nobis adhec er ad alia tacendum ßt. Cluid enim inde tedificari pojjemus fuel quofnAin bonos flu flus,ficus er uaas d^inis aut à tribulis coUigerc poffemusf

J. tHatthiei7.QuodfiLutheraniconciondtoresnuncdicänt, cum ipßs priorcm eorum doólrinAin obijcimm, doólrinAtn iUamfalfamßiiJJ'e,^' Euangclio contrariant, neque fe rent tam bcne,cjuàm nunc inteUcxijJc: ficut ex dei iudicio (prte-fcrtimß Cicfar u 'mcat) cLiâhiri funt, ne à Clt;£fare,aut ab illif guim Cccfarn potcß^tem ueniunc,dain}H aliguid patiantur: rcßjondendumc^l.m eo rentpoßtam eße,numEuangeliam priori aut pricfenti ipforum doilrmue confentiat, an potiui tejiimomum perhibeatpriori ipforum doélrtthe coiurahäc poßcriorem.

1. Adhæcquoç rcïpondimus tertio libro, fcxto capite. Z. Quærej.librOjquarto capitc. j. Fœde* ra facerenon fêmpermalii eft.ueluti apparctlib.i.c.io. Imd fj fœdera tollanturamp;foluâtur,reipiib.bcne côfti-' turçdifsipabuntur.Quæres.li.ii.eap. 4. Qiiæret.ca. j.libri.DeBcrnéfifynodofupramonuimus. Nos ncque Luthcrani neque Zuingliani concionatores fu/ mus.aciuxta Pauli do(flrinam t, Cor.i. amp;nbsp;3. cap.nolu musabhominib. denominari. Sed Chrifti 8Cecclcfik ciusminiftrifumiis. Vcrum in omnibus Anabaptifta-' rum fcrmonibus Iplendida bilis apparet, quaita côtra concionatores amp;nbsp;inagiftratus perciti funt, utfæpeillis redundet. An autein hæc,qua: illi commcmorant,ab ec cicfiis amp;nbsp;eariim miniftris faifla fint.pofteaquam Cæfar uiéloriam obtinuitin Germania,malumus rem ipfam defcteflaii,qu!c certe contrarium oftendft.

Q_V ARTA CAVSA, Q quot;Varta caufa c{i,pofieacjuâhlt;ec qult;e contmenwra-uitnui faciunt,amp;' CbrißidoilrittAinfeuEuangeli um aliter quâgladio jfiritus, uerbo inquadei,tue ri, confcruarc et defendere conaniur,aut docent et monët ut aliterdcfendatur,tefldtur hoc fadofegladio Jfiritui carere: quid

^uid autë hune no hdbent^mdmftftum efi cos jj)irituptnilo (irerOyijuem in ipßs huncgladium regereoportcbat-PriC* tereaße hoc carere m eo etiam declarant, ijuod nos cr rui^ ^r£ doélrmæ homines, ( qua de caußa hic libellus confcri^ ftuseft)abfq; omnidiferim'mereprehendunt, crerronea^^ fi«n hicrefiim.cum quibus nihil coinune habemus,accufdnt,

tdlfbiZiZ contra natur am Jßiritus fandi ßeiunt, qui ueo’ titatis non mendacq /piritus ed.Sicuti autem Jßiritufando (tireWjita etiain eurent charitate dei, qult;e per /firitum fan pontiîîX ^W)neffunditur,Roin.s. Apparetautem hiccharitatisde-14-ca- Si littus,quod/àlfà, ut diximus,nos erhninantur amp;nbsp;reprehen ^KiitjCr quod malo aduerfariorumfuorum reffiunt : item ptobawr ’luod homines in fidei caufa cogunt cr perfequuntur : qua t'erfeeutione declarant feJfiritu fando carere, neq; ex co clelîam quj ^os elfe:quandoquidcm Paulus Galat. 4..perfecutores no perfccutio-flt;:cundum/firitivm,fedfecundum carnem natos ejfedicit: quot;onautcra * Idem etiam uarijs operibus carnis erga nos declarant: eam quæ ip Xeluti inimicitia, ira, odio,maledidis nbsp;nbsp;conuitijs, orfinü'' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„0^0

^us.-QT hae ratione natiuitate ex Jfiritu fando,cx chari= doenimecä» ^ote dei,hoc efl,quie à deo datur,carent,propterea quodÇut ^lkndimus^lfiritu fando er charitateffiritus eurent,ßne Xß ipV

3^untur, er »ö, t Imo quiadeum non agnofeunt, q«inäout« ex ipfofunt,ucrba quoq; noflra, ut dei uerba non au''

'^'unt,neq; uocem noßram intelligunt,Ioan.8. i.iolt;tn.4. cuangcliü, etiam caufa ed propter quam nos non patiuntur loqui

'l^ipforiwtecclefijs:metuuntneeos feducamus: er ignorât quaw,inlt; l^iiondumàfedudioneer errore liberates effe, er wta^ iuriaaffici-^os à natiuitate diuina, adhuc animales homines eße, qui jün^an V? •“t i.Corinth.2. feribitur,eaquteßiritusfunt, nonpoßunt quiiniuria» ‘Snofcere,fed Ulisfiultitia efi. praterea etiam cumßiritu

er chctriMe del careatit.non funtichrifto baptizdtbMni: ^iritui er ebaritas dei fimulconiunild, baptifnta funt quo homo lefui Chri/lM baptizut poft afccnftonéfii.t tgt;i ca-lof, iJidttb 3.Mar.i.Luc ). loan.i Abfq;etiam Ipiritti er charitate non habent uiuificam er ftlutiftram ftdent, unde ctium flumtne aquie uiu£,de quo loan.7.ftribicur, lt;»* terfe carent,ac fc abfq-, ante diiia natiuitatc ex dco, i pec^ ratii continerenon pojftint, erab infultu maligniillius,tgt; Ioan 3.eri atq^ita inpeccatis inanent. tiamabftqilpiritii fanäo peccata,utpote opera carnis,occic{i non pojjunt, er nondumßgt;iritualis,fcdtantumcarnalisajfeiiui adeft,qui inimieitia eft aducrfiii deum, er legi dei nox poteft fubie^ üttt efte:er btec non eft uita domini,fedfecundum carneitt, er mors potiuf,Rotn i. Stipendia entm peceati eft mors, Rom 6. ciuisergo poft hlt;ec omnia ipftos cum fuisconcioa ttatoribiKpro Chrifti erftgt;irituali eccleßa agnoftere po* teft,aut ad eortem conctones accedere, et comunionem cum ipforum fide haberef£uangehum nan^ banc duntaxat pro fcclefia er Jfionfit Chrifti agnoficit, qult;e Chriftum J^onfum fuum fequitur, er 'm eius oMientia inculpate er finite ui ititffiphefif. Quoniam igitur,ut fupra ofttndimus, Euang,e ticam doürtnam er uerba Chrifti tranfgrediuntur, er in ea perfeuerant,dc huic fe opponunt, idea nuüum deum ha^ hent, neq- ueri Chrifti difeipuli fiint, er tales à nobis abfi} tnendacioer contumelianominis Chrifti appellari erba^ ieri non poJJuM, neq; ipfi uere feipfis tales teHimare ac no minore poljunt;atq;utindmeosuerè poftemiis Chrifti ec^ clefîamnominare : uerum fi in eorumgratiam ipfis ßlfi ita nominaremus,fimiles effèmus p(eudoprophctis,dc qui» tus deus conqueritur,Cîiti ßcunt,Pax,ubi nulla pax eft.

». Subindealiascaufasafferrcconantur, amp;«amcn ferme omnes lunt eiufJem generis. Omnia enim hue tenduni,

AN AB APTISTARVM, I46 *fndunt, cogi ipfos ad ccdcfiam S^adbonu:hocnon placet bonis fratribus, ideoep adetj uehementer con* ’iucruntur.Sed adiftafatis refpondimus j. amp;nbsp;j.libro. Duo genera funt martyrum: nempe qui propter •Itiim Si iuftitiam patiuntur; 8i qui propter pertinaciS fuam Si ob malam eaufam patiuntur: hi tame proprie *gt;5 funt martyres, Priores martyres non facit ecclefia, '•erum pofteriores.Qiiærcj.lib.S.cap. Vehement ’'r conqueruntur nos ipfos odifl'e,8i eis conuitiari; uc 'am legat Cliriftianiis ledlor quartam hanc Caufam, ^obferuet quemadmodum concionatoresnontan* •am feurriliter conuitijs profeindant, uerum etiam fa* '3næ(prætextu tarnen Si fpeciefpiritualium uerborü) 'auniuerfum tradätidicuntenim nos nullü dcumha* ‘‘ere,nullü fpiritum dei,nullä charitatc, nulläfidc,nos ’•lliucefleinpeccatis.non ciTe^difcipulosChriftijSic. ^cxhisiudiçet utri alteris atrocius conuitientur.

QVintacaufet, propter qui non accedimutadeorîi conciones er ecclefiam, hiec efi : quod ChrifiianS er fjiiritualem excomunicationem er panant, er ^parrfhonc)« ab intpuritate,non habent inter fe,neq; Cferi er apoftolicampotejlatem clauium, recipiendi er ^dudendi, ligandierfoluendipeccata,imô remißionent quot;“i reßruationem peccatorum, neq; ßmilibus inflitutis ^^Ualibuf er tali gubernatione utuntur ex uerbo dei Jeu ^^dio^irituali,ut inftituatur, conferuetur ertedificetur *‘’^a,i/nculpata er Chriflo accepta/ponfa, cunt fuis ornaie er uirtutibuf. quibus ipfam fcriptura depingit, Dç ^^‘^ommunicatione hac,ßparatione,ui er poteftate, claui %^ladiq,de admittendo er etfcludendo, ligando,folitetfa

ào, omnî huiufmodi gubernationc ordine, fcribituf i, i.ïatih.i6. çy i8. Luc.iy. Iojrt.20.2.Cor lo.cr ij.i.Cor. (ij s GT à.Ephef.f.^ 6.2,Tbef 3 t.Tbn.UGri ac 6. A(t^ 20. Quiniinàhxcomnia ipßs (ficutnonnulli concionato^ Hj, res confitentur)etiam cum ciuili poteiiate ad hicc utuntur, impoßibdijfunt Quare^ideonempe,ciuiaipfi/piritufan- tu éio carcnt.çx hiec lUis potius coinittunt, gt iün etiam poß nbsp;nbsp;tj

dLcurc oportet,loan. 14. Solus etiam epifcopos injlituit amp;nbsp;ip confecrat.Ad. lo.ldeoq; Chridus quoq; apoflolos doeendi tnunusdißirreiußit, donee ßpiritum fandum aeeiperent, Luc. 24. A(î. I. Quamobrem quantumcunq; glorientur, ij^ ckwcnt, GX fe magnifice iadent, non tamennabent neque nbsp;i,,

tiorunt ecclcßam dei gt Cbrifli,de qua Paulus Ephef $. lo^ lit ç«if«r, qu£ mundataßt lauacro aqu£ in uerbo,utßfieret fibigloriofam eecleßam, non babcntem maculam aut ru^^ gam,aut quicquam eiufmodi,fed ut effet fanda GX inculpa'' tu ta.Excômunicatio uero Chrifliana non eß talis qualë non^ ij, nulliintettigunt:cumenim Paulusdicit t Corinth.f.ToUi-- (f tf igitur malum ex uobßpßs : uult ut ex ecclefia feparato' rum membrorum Chrifli, in mundum,ßuead cieteros nta^ fç los hommes qui in eadem urbe aut regione funt,malus dnti‘ cè dimittatur, non autë ut à magiftratu ciuili urbe GX agro t^ fijciatur,aut etiam prorfus occidatur.-quemitdmodum mine bi qui fe eccleßas gJ“ cöcionatores effe opinantur.fiatuunt: î|| quod tarnen in letcrnum non erit Chrifliana excÔmunica' (f tio. Atque noflram fententiam Chriflus confirmât, dicens, ij. Sit tibi uclut Etbnicits: gj- Paulus,tion tanquam hodis, fld )ij amicustnon iubent nos ut taies perfequamur,ex uno ope

pido cr regione in aliamfubinde pellamus, g^ fupplicio ficiamus, aut ut ciuiliter excomunieeinuf etprofcribamiis:

nunc fieri fold. Etenim fub Chrijlianii cf ^^^itU4li jfecic,loco ^iritualii glndij dpotc/iatis, ciuilent zx ghdium inhuiufmodi f]piritualibui er ßdei î'gofijs làtigc{nt,ddhibcnt, er eo utuntur:lt;juê tarnen ufunt ^iigclicicoiicionAtores initio diu feriptis fuif impugna,^ ^'^'^tiertyrannidem notninArunt. Siigiturconcionatoret ^fumlfiritum fandum haberent, Chriflianam excomma ^ationem, er h^c inßituta ac hunc ordinë inter ipfos in^ rent, netj; ad id citiili gladio optii haberent „ aut eint '‘l’fpetcrent, fed abfq^ eins ope hocfacerepolfent: cjuemlt;a '^odum apoftoli ßcerunt, quibut hocabfq; brachifj.eculti ^^ufu er imploratione poßibile ßtit: quandoquidein olint ipß concionatoref, ut prima ipforum dodrina tefln^ ^gt;',poteflatein ciuilemi rebuf ßnritualibuf ainouerunt, i** eui ha-c diuinieuf non fiK cömijfa, imo ut hanc qu£ fem~ f^ßgt;iritujlia negotia Euangelij pluf impedierit, dißiparit perjecuta flt,quÀtn ut eapromoueriter inftituerit. Si=: '^^ietiam fcribunt 'Zuingliumart.36. itaconcionamp;iorcs al z. Qjiandiu ßrrea arma inclamid, omnibuf apparebit ^non Chrijii aut Petri, fedfatanæfuceejforem elfe, ac ue^s Antichriftim, erc Et Lutheruf fuper Pfalmos, Vera ’flcfianon defenditurbrachio er pote/late f£culari,fei er fidn eccle{ia,qu£ nomen ecclcß£ßbi uendicat.uir iiwtfra eiuf negat Et rurfitf: 'Vera eeelefia Chrifti no '^tofcit brachium feculare, quo tarnen nunc potißtinimt ^pij epifcopi utuntur, er illud implorant, erc. Sulfedi au ^^gt;nfunt,quodgladium'ciuilem idco rurfw m eccle/iam in-^oiucant,er ^es ita inflituant, ut carnale brachium et des hfionent habeant fi quif cos perfcqui uolueritiitcm ut cos luierrores ipforum g’adio /firitiu impugnant, ipß ciuili ihtlio perfequantur, ne quod purit er darum cd in lucon ^tni(it,Efailt;e }^. QjipdßlfirittiimfandMnhabercnt,tunt

excoinuntcationêGT r cliqua tam facile quant apojlolipef Euangelicam dodrinam uerbi dei inftituere poffent. enim hoc fe régi pateretur,hic Chriftianus eliet,ncqi ciuili gladio opus hnb£ret:qui hoc non /irret, hic non effet Chri^ Jiianus,neq; fubiedut effetffirituaiigladio cy imperio,feii eijciendus effet fub ciuilemgladium çy gubernationem. SU fpedi ctiam funt hoc loco quod metuant crucem cy odia hominum propter excoinmunicationem, crideoeaipfis impoßtbilis e/l,cr hoc de caufa,ut ferunt, ciuileingladiunt MI ecclefia conjlituunt, ut curet çy exequatur res ffirittio^ les, nbsp;nbsp;ita ffiritualem poteftatem, gladium çy uirtutem

». Ad omnia hæccopiofe refpondimusj. li-' bro, præcipue tarnen lo. capite 6. libri. Denuo bocloco ueterem querelam renouant, quam fubinde répétant, quafi non bis ter^ audita fit. Refutauimus autem earn j.lib.é.cap. ), Sideusperfecutionemim mittatjtum nulla carnalis defenfio earn arcere poterit: cum uero nulla à deo immittitur, turn fideles gratia, pace amp;nbsp;felicitate cum gratiarum aólione uti pofiiint. Qua de re copiofe fcripfimus lib.y. Quoniam uero nofipfos quoque fubqcimus magiftratuum poteftati amp;nbsp;pœnis, facile apparet Anabaptiftas fuis uerbis ex odio male noftra omnia interpretari. Quod atitadeo magiflratum auerfantur, ut nulla de re magis con/ querantur,amp;abeoadinodum libcrari cupiant.hoc ipfum oficdit quales nam ipfi fint. Etenim Paulus ait* Magiftratmn non efle terrori bonis, fed mails Si non uis timere, quod bonum eftfacito.Stc. Nunquï implorautmus j amp;nbsp;ne nunequidem ciuilem poteftate contra cos tniploramus qui fpiritualem gladium lia/ bent, tk ilio bene cum contra alios, turn etiam contra

•losutuntur. Vos autent Anabaptiftæ und cum Papa pcrfuaficftis HOS gladium quendam haberc^ ölt; eo uti ponÏEjquo tarnen carttis ntqj reéte uti co potcftis.

SExta caufa eft,C^m non fint inßituta çx feparata eccte t» fui deitßcuti ipji uidere cr iudicarepo/Junt ex ration^ ^tKanteadduitK ) ncq; corpui ChriJliper/piritumfaniHüf ^uippcßnritum charttatis, imo per (piritum ZSquot; charitatc ileiipui/uicarent,baptizatti4 Chrifio,i Cor.12. Matth.j» pfaterea cum Euangelium,utfupra ofiendiinuf,tranfgre* ^Mtur, csr ita contra charUatem dei in peccatis uiuant: Ininprtctcréa Coman iplbrü nonpoffumus pro Coma doa '»ini agnofcere. CbriJtM enim Comaia hancfun,(}ui 4 nun ^ofcparatiipfum fecjuuntur, çr difcipulis, hocefl,ucri$ ^bri/iianii inflituit et cömmdauit, cjui fcfc mutuo ddigiintj ht tpfe nos dilexit: lUis inqtiam qui Coloficircumcifîa» '^cnon mantifaila drcumcifi fuut,qui corpus carnts pccca^ lo ob/ioxiie exucrunt : hi cmmfoli funt corpus Cbrifli, cT Popiilusatq; eccleßaeiut. Hoc autcn corpus charitatis ifti ’■«'I agnofcunt,quoniam iUud oderunt, tan abcft ut ipfi hoc corpus ßnt.Qmniam autcm non hoc corpus funt,ncq; ibui *^Ucrunt, non poßunt etian id dijudicare, ideoq;ßdjpßs ‘gt;‘dicium edunt er bibunt, quoniam hoc non dijudicant fe^ ^ndun Pauli dodrinam. Itaq^ Coma tails abfq; fpiritu CJquot; ^baritate dei,non Cocna donini efl^i, Cor. n.ßd abonina* *'o foritm dco : quenadmodutn etiam in carnali cr typico hele,contradeum erat, cr ab eoprohibitü.ideoq; etiant ^bominatiocoräeoß quis Pafcha edijßet,cuius pr^putium '^onlùiUètcircücifun.ÉxodAi. Ctuantonagis ergonucin hflantiali crJi’irituali ißaelc, eos qui Coman donini cc ^brant, prießta circücißone non manufada circuntcifas.

loc eft, renatos cr ftirituales homines effè ofiortet:, ijttiin fidei obedieittia,imó 'm J^iritn or noua uita, ac non (ecun^ dumcarnemdinbulcnt, Rom.6. er 8. Ciui 'mquäinpd^i fchahoc i.Cor.s.non 'mftrmento malitiieer concupiften^ tiie,fed 'm ßtaui majja puritatis, cbaritatis er umtatis ccle brent, er nuptialem ueftem charitatis er ftiritus, deqiu Calat.s.Matth.ii. indutißnt. Qui non fentit fe ita idoncii, CT paratum eftèjhic non abfy; manibiis circücifus eft, ncq; Ccenam accipere aut cömunicare poteft ,fed adhuc 'm pcc-catismortuus eft. Quamobrem ante commemoratieeccle» ßie(utfibiuidentur) bis'm rebus feipfas probare poteriint, quod fermé totum Euangelium de quogloriantur,quantum ad efficacitatem, aélionem er uitain 'm ipßs er eorum con cionatoribus proftratü iacet : ac ipß tantü nomine er ali-

3. quibus in rebustßcuti Papift£ ) illud in ore et uerbis habet: atq; oculi iüis ita occluß funt, ut hi qui uera uiäipßs demon ftrant,feduélores er hlt;ereticiab eis appellentur. Quider=‘ go 'meorumconcionibus er Cœna faccremus Nos cnivt, præfertimueromftrmiores ex nobis, grauiter eorum do^ Urina er uita offênderemur: quemadmodü præfata Euan^ 4quot; golij tranfgreßione nos omnesq; homines o^endunt: neqtie lumefed tewbrsefunt, fub pra;textu luce er imagine Euan gelij 5 quicquidemojfenßograuis eft, lAatth. 18. L«c. T.Cor'mth.s.Rom.^.Obliuißunturnanq; uerborimt P^«-li.NuUam ullainre pra;bentes oftenßonem, a-Corinth é. cum tarnen ipß quoq^ olim contra huiußnodi oß-enßones concionatißnt, Quarenonemendaremur,fedoßendere^ mur,er détériorés fieremus : ipß quoq; no emendaremur, quoniam nobis non darent locum dicendi. Qumimo nos po tius omnis ante commemorat£ ipforum turpitudinis, pec^ catorum ertranfgreßionis participes redderemur: deus autem nos ideo ab omnibus hommibus et rebus, qu£ oßena

AN AB AP TIS TAR VM. 14^ rferr posent, duocat,ut hac fcripturarü loca docent.Apoc» ’8. Exite de iUd populus meus, ey nc participes fitis deli* (lorum dus, quæpcrUenerunt ufq; ad caelum. z.Cor. 6.Ne Inpari iugo copulcmini cum infidelibus. auod enint con^ [ortium iuflitiiecum iniu/litiaf cr qu£ comunio lucicuttt ^enebrisfçx queeconcordiaChrilio cum Behalf autqua; parsfidcli cum infidclif cr qua; confenßotemplo dei cum Pmulachrisfnam uos teinplum eftis dei uiue/itts.Sicut dixit ieuSfiidbitabo iti ds,ey inambulabo : amp;nbsp;ero illorum deus, ipßcrunt mihipopulus.Qudpropter exiteè medioeo-fepdrcntini,dicit dominus : impurum nc attiges titis:tum ego excipiam uos:(y ero uobis propatre, çy uoS tritismibipro filijs dcfilidbus,Grc. Prlt;etcred fercmiæst. lcribitur,Fugite ex Baby lone, utfaluet unufhuiiq^dnimain fuam,ne in iniquitdte cius pcreatis. Et E-Cclefid/hci t j. Q«» tetigerit picetit inquinabitur ab ea : tyy qui conimunicaue^ fit ^perbo,induct fuperbiam.Ac rurfus,Omnis earo dd ß* tiiileinßbi cüniiingetur,zromnishomoßmili fui fociabia t«r. Item Prouerb.n. Arma ç^glddij inuia peruerß,qui «utem longe receditabea, eußodit ditimam fuam. ïdcoq^ iteus itd prlt;ecepit ïfrdeliticO populo Exod.24: Nc faedut liceris cum irtcolis terrie qudm occupdbis,ne ßrte tibi fcdii ilalum fiant, amp;c. Verum illi pri.eceptum hoc non ferua* tunt.-fed utPfalmotoé .feribitur, mifeuerunt fe cum Gen* tibuSjCr didicerunt operd eorum, feruieruntq; fculptilibuS forum, çy fiiéid funt eis in fcdtiddlum, Vnde etidm Dduid Pfalmo i6,fcribit,Eion fedi cum uiris mendacibus, cy cunt occultantibus fenon introiui. odi eccleßam rndlignuntium, Cr cum hnpijs no fedebo: Eiomine, dilexi habitdculd domus tult;e,cr locum tabcrndculi glorice tUie. Vnde etiam uulgari prouerhio dicitur, Corrumpunt bonos mores colloquia pra Ha- Lege N«»n. 16. cap. z.Paralip.20, Paulus quoque

Konuinos tg.cdp. dißidiorum feaiMorunt authoret pr£ter dodir'mam quant acccpimui obfcruare iubct, çy (dcclmareab (is. duarecum concionatorespr£ter doétri^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

nam, quamßupradiximus eo5cxEuangdiopr£dicalJ(,ac ' nos ita didicimus, dißidiorum zir fcandalorum auchores 'J fiat, proptma quod ab ea dcßciunt, merito nos ab eoruin nbsp;nbsp;■! '

eoncionibus declinamus, iuxta uerbum dci à Paulo tradio .■ Î tuni,cui iure plus obedimus quam hominibus,ßcuti apoflo=i lielocuerunt, A£l. 4. er f. cap. Pr£terea concionatoresà prima fua Euangelica doélrina de^ccrunt^çy ße atq^ eccle^ fias fuas fedlarios feu h£reticosßciunt, qui contra primant fitam doélrinamuiuuntciquot;agunt.PaulusueroTit.j.iubet defèdorem cr h£reticum hominem poft unam cquot; alterant admonitionem uitare:ipfi uero haélenus à nobis fcriptis c uerbisfæpe adtnonitifunt,cr adhuc admonentur,cre.liu=i iufmodi paftores alieni cr peregrininobis funt, quamob^ rem iuxta Chriüi uerba eosfugimus, quandoquidem ipfo^ rum uocemnonagnofcimus,loan.ao. Ciuarehortamurip=‘ fos,fimodooculoscr aures ad uidendumcf audiendunt habent,ut omnes caufas à nobis comemortas nbsp;nbsp;adhuc cont

tnemorandas, ad fuam utilitatë animo recondant,uitam CJquot; inftitutum fuum timoré dei emendent,cr confîdcrent quo^ modo Jpiritum fanélum acquirant, qui ipfos docerepoterit quod nam fit corpus Chriüi, fi ftrtè co agnito unà nobifcû membra etus fiant,ac deinceps unà nobifcum à corpore Saturne feparentur ,ficuti iüudfupru 2.Corinth.ó.feparatur. Pr£terea etiam corpus Chrifti Ifiritualiafapit, cr hi cor^ pus illud funt qui fecundum ffiritum m noua uitauiuunt. Corpus autem huius mundicarnalia cogitât, caretffiriM Chrifti,nequechriftieR,P.om 6.y.crS Galat, s. Cora ' pus etiam mundi natum eft fecundum carnem, zr perfea . quitur corpus Chriüi quod fecundum jfiritum natum eft.

Galat.4-. Chriftuiquoijuedefuo corpore dicittEgottosê Mundo elegi, idco inun^u^ uos odio habet, I04/1.15. (^are Manifèfîum eâ,eos qui mundano carnali fenfupræditi ■funt,corpus e/Je Bclial cr Satanie,Qr Satanam eorumprin cipem GTdeum ejje, z.Cor'mtb. 4. lorfii.tx.er 14. chri/té pr£tcrea corpM fruélm J^intits cr charitatis profert, atq^ hi fuut boni fruélus: corpus atiicm mundi fertfruilm car=: nis, atque hifunt maïifruélus : de utroque autem genere fruéluua^cribitur i.Corinth-is.Galat.}. Exhis-ueroaga nofcipolJiint,ficuti dominus inquit, îAatth.7. iz. Lucie 6^ Exfruamp;ibus eorüagnofcetis eos-.lt;ty t.loan.z. Sifcitisquod iu^us eR, fcitote quod quifquis exercet iu^itiam exipfo gt;tatusefliCf ». ïoan j.Ç^ijquii natus efi ex deo,peccatum non comittit:quoniam feinen ipßus in co manct, nec potcß peccare, eà quod ex deo natus eft. Per hoc manißfii funt fiUj dei crfilij diaboli quifquis non exercet iuftitiam non eflcxdeo, cr qui non diUgit ß-atein fuum. Ac doininui Ipfe Ioannis 1}.ait: Mandatum nouum do uobis, ut alif olios diligatis ßcut dilexi uos. Ex hoc cognofcunt oin^ tes quod difcipuli mei ßtis , ß charitatem habueritis olij in alios, Hdc ergo ratione corpus Chrißi cogiiofci amp;nbsp;dijudicari pote^ : uult enim dominus fuos hac dijutt dicatione uti, priefertim uero in Coen-a : ut unufquiß que feipfum probet cuiusnam corporis ßt, an uerè in coroi pore chrifti tanquam corpus charitatis deißt, ac charita*i tent fer uct erga reliqua membra: item ut non cum iüis editt O' bibat in Ccena domini, aut communionem cum iüis ha^ heat, quos agnofcitad corpus huius mundipertinere:cr ut Paulus docet ». Corinth $. tanquam ßrmentü uetusexpur» ^ori, ad corpus huius mundi eijci debere, ut ita ßgne otq; inculpate panem 07 poculum domini edat çy bibatt Zrßc Cccnam feu Pafeha hoc comedat non'mfirmento ue^

tm,neq; 'm ßrmento malitiic er cocupifcentiie, fed in duki muJfapKritatis er ueritatis. Qui enim indigne edit er bi^ bit,hie,ut Paulus ait,ßbijpfi indicium edit, propteren guod nondijudicatcorpuidoinini,i.Corinth.tt, Sicutietiainfub . lege deUidifcrimenolßeruariuoluit, NialachConiierti-mini er uidete quid pt mter iufum er intpium, er inter f ruientein deo er non feruientem ei. Et Leuit. lo.vtbd^ beutii feientiam difcernendi'mter fandtum er prophanum, 'mterpoUutumermtidum.ltemEzeeh.HtSacerdoteseim contempferunt legem meant, er poUnerüt fandiuaria inea» Inter fandlumer prophanum non habuerunt difiantiam, 'mter poUutum er mundum non intettexerunt.

I. Omnia hare confutauimns lib, 6. pfarèipue ta/ men 8, 6^^.cap. a. Admirationcccrtcdignacftim/ menfa horü hominüarrogantia amp;nbsp;temeritas,qui an-dent fc folos iienditare pro uero puro corpore Cliri fti, ab co alios fideles qui no funt Anabaptiftæ reij^ cere, quafiillinihilpræter nomen fidcliumhabcaiir. Eft uero hoc omnino fimile Pharifaicæ fuperbiæ, qua miferos peccatores fpernebant. j. Qlia quarfo iiiani nobis oftenditis nifi illam perquam uos ad diOidia facienda ambulatis, à quafcriptiira nos deliortaturj Vos ipfi hæreticorum amp;; fatflioforiim nomen nobis coipfotribuitis,quod adeo audaftcr gloriaminide feparationeabecclefia, amp;additisiiosnolleullani com munionem habere cum noftra fide, amp;nbsp;rebus ad fidem fpccflantibus : cum tarnen nos uerä fidem habcamus, ficut J. di 4. libro demonftraui. 4. Qiia alia de caufa rurfus tot fcripturar loca coaceruatis nifi quod uideriuuhis ?De eonanq; nulla eftcoritroucrfia, an fcandala deodifpliceantrdeeoautem qua?ritur,an hoc fit uerum fcandalum quod uos à nobis accipitis ahfqf noftra

A N A B A P T I s T A R V W. If I •'oftra culpa et mcvito.Scimus cnim aliud efie fcanda^ lîi,quod malts faftis daturtlniiiifmodi aiit fcandaluin quot;obis non danius : aliVid quod à contumacibus quot;ouitatis ftudiofis hominibus accipitur, abfq; cius cul pad quo illi fcandalum accipiunt. Nos non in culpa iiitiofumusquod nos noftramep doélrinâ multis quot;ominibusaccufatis, fedfalfo, Denuo ucro id repeti-' ’is,ad quod fupra rcfpödimus, nepe quod aliter nunc ^«lt;im olim doceamus.Plurimaquidéfcripturarum te ftimonianunc quoep coaceruatis, quæ tarnen nobis quot;on aduerfantur, quoniam nos non illi autillis fimia les fumus, contra quos hæc reuera ab apoftolis feripta f«nt. f. Rurfus falfum dicitis, nos fcilicet defecifle. Etenitn fumus ßi pfeueramus fub iinico paftore Chri fto, neq; ulla alia quam cius doólrina amp;nbsp;uocc utimur, ’deo non alien!fumus, ad quorum uocem ouesfugi^ ant. 6, Speramus nos membra e(fe corporis Chri-' fti,ac omneseos qui noftram doftrinam audiuntSi illi credunqidcp eo magis,quo minus noftra dignitatc mcritOjUt uos facerc folctis, nitimur, fed toti à diuiz quot;a gratia pendcmus.De friuf tibus.item de eo quomo« do ex deo nati non percent, neqj fecundum mundum ambulent, Siqutecunque alia hoc loco lt;i nobis fcriz linntur, uelutidecharitate, SCc. fatisfcripfimus lib.«, tapiteto.amp;ii.item j.lib.capitex.3.5.7.8.ôic.

SEptintiiCiiufaeft,(JuodcorMnconcionatores inminijle rio priedicandi ZT baptizdndinon fequuntur Euangc= iicuin ordinem, d Chrißo domino inßitutu)» zS“ ufurpatunt «b apojklii,ad ledificandant, colligendam ZS' recipie/tdant ‘ 3

Clrijïiditdmccclcpjm. TranCgrcdiuntur uero hoc Chrtßi mandat um er apoflolorum cöfuetudinem, (^uibia primum doéirhta ( adultorum nempe tjui doceripoßunt) er deinde Bdptifmui commendatui, er ita ab tllii ufurpatus efi.M.dt^^ thdizS. Aéîorumi. tpfienim hunc ordinem inuertcrimt, er pr^poftcre agunt: primutn tidntjue baptizant, er qui^ deminfintes mutosguinondum rationis ufumhabent,er hocipfumiuftum er reSlum ej]edocent, cumßtpertur» batio Euangclici ordinis, inßituti er confuetudinii, er nunejudm kailcntts aperto, ebtro er indubitato uerbo dei probdrint id reélum er Euangelicum ejjè,er ne probare quidem poßint : ejuemadmodtm inultd aßvrre pofßeinm, er eorum obicäiones conßtare , (]u£ omnid breuitatis caußaomittimU'S. Paulus Galat, u execratur, quietjuid ali* ter docetur qudin tpße er retiqui apojloli docuerint. Df apoftolorum autem miniflerio tantü, de concione, doótri^ Itd, confuetudiiie er Baptißno adultorum, expreßa mentio fit, er nußquam de Infantibus mutis nondum rationis ufum hdbentibusquicquain dicitur. Uaque ipß utPddobaptißie tiulldin adhuc inftitutam er feparatain eccleßatn Chriüi habentÇut fupra diximus)propter eorum Pddobaptifmum: ernuUdtnetiam (.noüraoptnione) longo adhuc tempore inflituere potcrunt abfque commemoraio Eunngelico or' dine. Quare cum talcin eccleßatn non habednt, er propter Bdptifmum er alias resquerelam ercaufam contrd ipfos bdbeamus,ercumindoilrinaer rebus eccleßaflidsnon poßimus communionem cum Hits habere , non poßumut utiqi ad eorum condones er ecclcßas accedere, aut ad td^ (em dodrinam qua; non conßtrtnis cdapoßolicte dodrintt, fçdpotiustutfuprayi Paulo exccratacfl,

lib. Arroganter amp;nbsp;contemptim aiunt Pacdobaptiftas longo adhnc tempore non pofTeueram ecclefiam.hoe tft.feparatam, inftitnere,amp;c. Certóaiitcexiftimare de bent,nosdeoadiuuante,nolled lieraccclefia Chrifti feccdcre,8C nos cum illis Anabaptifticx faélioni ôi fez paratæecclefia: coniungereiquippequam tn noftris li bris loties erroris,falfî,8i iniuftitiac.in dodlrina 6d ec* clefixinftitutis conuicimus.

OCtaudcaufd hiccefl: Concionatores ipforum anted guoc^; Euangelium docuerunt, aligna ex parte e» ».

tiam nunc docent,oporterefcilUet àpeccandodeß/iere,et piam, Chriftianani ac inculpatain uitam agere, nouum amp;nbsp;ex deo régénérât um effe oportere, Chrijtianam crfrâter=s nam charitatem habere, Chriflum imitari, crucem porta~ Ce, deiim timere ey amare fitpra omnia, maaere im Euans gelica ueritate, tty potius domum, uxorem et liberos dcfe~ rere, guàm ut à ueritate deficiainus, cr earn abnegemui: ubig;autem eorumprimiEuangelici librihacdoôtrinarcz firti funt, ey in nouo Teftamento copio/ißima teßiinonia extant Hune uero cum nos per deigratiam id aggredimur, ut ßc faciamus, credamus, doceamus zy uiuamus fecuU'' dum primam ipforum doilrinam. aboininationi iUis jumits, negue nos ßrrre pojfunt, ac uituperant cy conuitiatis tur Chrißianam banc noflrain fidem, doâ^rbtam (y ui~-tam, er hdreticam er erroneameffe , ciuilemg^pote' ftatem er homines contra nos implorant, aut eos incitant er mfligant ut nos perßguantur er occidant. iJonnuUi prxtereaipforumconfulunt nobis,ut banc uiam er uitam deferamus, guo domum, uxorem, er liberos retinère poß ßmustfliiUos nos uocant, gui huius ueritatis gyatia nos

«ramp; his fugdri patiatnur, Qum ctiain ß quisex ipforun ecclefia. conatur pßuittere ,hunc lt;i «oèw dénommant A= nabaptiflam, ita declarant fe hoc nomine nos odiße. Cjjtare hinc apparet Euangelium quod ante annuncia^ runt, plané inter ipfos inuerti abnegari, eius prie* textu er Jfecie irrideri, ZT pedibus conculcari. Eodein modofanitaChrifli crux per ipfos toüitur. Déclarante* tiam his ßilis fe illos eße de quibus dominus M.atth.i3. cr Lmc^c II. loquitur , qui non ingrediuntur m regnim dei,iüud tarnen prohibent çy occludunt illis qui ingredi h uolunt : quoniant priefat£ noftne Chrifliance fidei doéiri-^ nie ey uita; aduerfantur,ac nos, quaß iüa heretica et erro* nea fit ,mfùmdnt in ipforum ecclefijs : quam ob can fin uulgo homines arbitrantur rem fie habere, ey ita ab illis ma hccc ad regnttm dei contemnitur, fußeila illis çrub“ ominabilis eil, ey fie impediuntur ne ingrediantur re^ gnumdei, feruantes uoluntatem dei: abfque huiusenint obferuationenemo 'm illud ingredi poteil, lAatth. i- ey 15. H0îc/è^«à«rco«cionlt;ttow fepe necefiarià doélri' nam Chriftiane uite intermittere , atque aliquid aliud diccrequod illis non aßeratcrucem,quandoquidemnunc ab ca adeo abhorrent: ne item ut nos Anababaptifte no^ minentur , zy ut nos quoque odio fint, ey perfecutio^ nés patiantur. Taies autem ßiritusfandus nominatini-micos cruets Chrifti, quorum finis cü exitium, quorum deus eft uenter, zxgloria in confiifione ipforum, qui ter* reftriacurant. Philip.3.Hebr.6.Diligenteretiamcaueant 4“ ne ipfiperftringantur D. Petri uerbis,qui ait, Per quos uia ueritatis blaßhemabitur. Et rurfus : Qui reliila reila uia , aberrarunt. Item : ifti funt fimtes aqua carentes, nebuhe à turbine agitate : quibus caligo tenebrarum in

db ijs qui 'm errore conuerfaiKur, 'mejcaitt: libertatcm polltcêdo, cum ipßferuifintcorruptionis, t.Pet.i.Uein ^iuli uerbis : Semper difcewes or nunquam ad agnitionein ^^itatis pcruenientes.kc rurfus : Homines mente corrupti ''eprobi circafidem.Sed non proficient amplius : uAin amen fi« i/krum euidens erit omnibus, ut or illorumfiuic.i. Ti~ »lotb.j.

I. Hxc omnia çtiam nunc docemus, Si fi quidem quot;os his acqukfcerctiSjbene fe res haberet : iicrum non l’is acquiefeitis, fed à uera ecclefia Si dodtrina uos fepa fîtiSjSirebaptizatis, Siturbas arque diGidia in ecclegt;-*gt;3 exciratis: ficutlib. j.commemoraui.Itaque propter ’’ïncueftraminiuftitiam,ut fontes patimini, non ut in quot;ocentes.Non enim dei Si ueritatis caufa quicquâ pa= •‘mini, led propter ueftras faéliones et inobedientiam. Ûequibiisfcripfimuslib.i,cap.9.Si2.Iib.5.cap. 2. Ni Hil uobis impingimiis, nifi ea quæ ueritate Si teftimo* quot;ijs feripturarum probamus, Si uera efl'e contra uos oftendimus. j. Cruccmquaeueritatis,nonmendagt; quot;li.fadlionum Si pertinaciæ caufa portanda eft.fi nobis quot;deo immittatur, libenter, eo adiuuante,ponabimus, »cque nobisabominationi erit. Vos autem impudent *cr,quicquid libet,de nobis dicitis:quiuero nobisinui lt;Jcnt, libenter liæcadeô acerbelt;à uobis commemorari quot;udiunt.Multi piq per Gcrmaniam,Galliam Siltaliain Soi Anabaptifmum.ut pernitiofam feftam, ex animo odcrunt.ita fe in cruce ad mortem ufqj geiferüt, ut oin •les Anabaptiftarumfalfi martyres cum illis nullo mo do conferri pofsint.D. Petrus inquit. Nemo ueftrum patiatur ut maleficus,8ic. Verba uero Pauli, quæ con*

tra nosaddiicitis,reiiera contra uosfaciunt.PauIiisnä que contra falfosapoftolosloqiiitiir, qui difsidia con traEuägelium excitaitt,amp; legis atcp opcrum iuftitiam contra crucem,pafsionem redcmptionc C hrifti prac dicant,amp;fc, 4, Qiiemadmodumueroalqsfcriptiira rum locis contra nos abutimini, ita hæc quoque loca coaceruatis, quætarnen dei bcneficio non contra nos faciunt. quoniam Cliriftoamp;l ucrbociusadliæremus, atqucomnem libidinem lafciuiam rcprehendimus. Qua dcrcfatis fcripfimushbro 4.

gt;1 rdfi« catißK,partent adeoJ^irituaU5,fed multum car-nails iudicij cr mteUcilM in conciotuttoribus zr ecclcftjs gua- ab ipfis reguntur deprehendintus. Hoc autein prmum ex co apparet, quod ad nosaiuM, quoniam in emendo, uendendo zrßtmlibm contmunionem cumipßs habeamut, debere nos etiam ipfortem eccleßiis aecedere, z^ in iUis quo 1, quecommunionemeum ipßs habere, l^os autem reßgt;onde-tnus,hac rationeJ^irituales z^ terrenas res conßtndi ,zrß tnulabßquedißcrimiaeinteUigi. Qjiod ßßgt;irituales effent, tum res jpirituales,hoc eü,fidei catf,ßif,ff)iritualitcr intcUi^ gerent ZT iudicarent, iuxta Pauli uerba i. Cor. 2. Chrijiia^ nos enim in emendo,uendendo, zr ßnülibui terrenis rebus qult;e ad corporis ßiftentationem pertineitt ,comnMnionent habere oportet cumtnundo,attamennon mpeccatis,zs' mu do uti,neque id per Euangeliü prohibetur, ita tarnen utßnt '' tanquamnon uteiites. t.Cor.7. Non tarnen ideo in rebusße dei communionein habemus, in Ulis enim dißrimen obferud

ANABAPTISTARVM» 15-4 ’’W.cr dicimni,nos infidci negotijs nuHtm commumonetn Poffè habere cunt ipßt autaliß qui contra Euangelitim er P^itceptadeiuiuunt:nAmprimi apojklicichrißiatti eiiant ^‘ic ratione commercium habuerunt cum mundo ,creoufi f*lt;w, extra tarnenfidei res ey peccata mundi, alioqui ipfos gt;nundo exire oportuiffètffîcut ey nos,ut Paulus ait i.Cor. S' Sed codent modo nos quoq; Luthcranis diccre poffemus, ^unt commercium habeant cum Papiftis in emendo ey uen^ ^ndo ac ßmilibus rebus, quare non etiam cum ipßs in ßde, ^oilrina, M er ßmilibus communionem habeant ?

Secundo, amplius etiam falfo opinati Euangclici camOi- *• fuü fenfum exerunt, carndlibus huiufmodi fermonibus. ^icoenim ob commemorat/is caufos eorum condones non ^cedimus, neq; uüam cum ipßs in fidei caufis cominumo-'‘fin habemus,accufant nos ey aiuttt, nos contemnere ipfos^ uclle ac iudicare etiam nos meliores ipßs eße: neq; cogi~ f'tnt nospoße uicißim ab ipßs quterere, quareßbi meliores P‘tpiflisuideantur ƒ Ciuemadmodum etiamPapißecarnali ^‘tshuitßmodi fermonibus aduerfus Lutheranosuti fblcnt, ^od ß dicant,fe non meliores ipßs ßbi uideri, reßgt;onde=s quot;nt, quare ipfos reprehendant ey corum doSlrinam ey fi-^ent uitent ßsiautem confitentur ex feipßs Ulis non eße ’^ÜoreSjfcd tantum in fide,aut propter melioremfidem çy ‘‘itam : age ergo nobis quoque concédant, ut hac ratione i. Pfis melioresßmus. Nempe no ex nobis ipßs,fed ex deoßiro pterea quodper deigratiam uchementius quam ipß deßde= gt;^‘tmus Euangelio et mandatis dei obtemperare çy obfequi: ftein quod nos non tot tranfgreßionum in his rebus conuin-poßunt,atque nos ipfos,ut fupra oflendimus. Vitamus «iitem eorum condones ey eccleßas, non ex contemptu cor ^li,ut ipß arbitrdtur,fcd uerbo dei obtemperofe cupimus,

tfuod nos eos uitare,ab illisf’parari propter commet moratds caufM iubet.Hanc autein obedicntiam c/uagt;n uerbo dci exhibe!nus,rem )jgt;iritualcin, illi teftimaiu ej indicant ,p cartiadi contemptu.t^on autein gloriainur de nobißpßs,(luo niam,ut Paulus docet z.Cor.ti.gloriatio mhilprodcR: ue=! rum tarnen fiquis nobis caufam gloriandi pr£bct,ut ipß fa 3 ciunt.tumgloriamurnon innobißpßs cr carne noflra ,fed in domino nofiro Icfu Chrißo eius cruce, i. Corinth. ». Galat.ó,

». Conamini nos fapientcs fubtiks 8C acutos decla rare,Si uofipfos ornare,fumma tarnen eoriim qux di* citiSjhacc eft, uos propter fidem nobis melioresefle. Atep hoc idipfiim eft de quo uos accufamus. Et tarnen falfo hoc uobis tribuitis. Etenim cü uefter Anabaptif. hçrefîs fit,quç ab Ecclefia Chrifti defecit,uidete an pro ptcrfidem ueftram meliores aut détériorés fitis. Vos ipfosfacitis purum Si feparatum abalqs Chrifti cor* pus:nosautcm dicitiscfleabfqjdeo,abfqucfide,abfque charitate,finefpiritu,quod idem eft ac ft diccretis, nos plancomncs diaboliefte. Certenon immerito nobis hie ingens contemptus efle uidetur, alieno domino fer uum fuum iudicare,Si fe una cum Pharifxo primo lo^ co in ecclefia dei conftituere. z. Diftinguitis deinde inter fpiritualem Si carnalem contemptum.ac nos po« tins hoc nomine acculatis quam excufetis. Nam quern admodumfpiritus carnem antccellit,ita etiam fpiritua* lia uitia carnalibus peiora funt. Poftetis nihilominus uerbo dei obtemperare, Siinterim peccatorem, ne dk cam fidelem, noncontemnere. j. Si in ChriftoSi cius cruce, pafsione Simcrito,rc(flegloriaremini,8iei confideretis,minus iatflaretis ueftram mortificatam et fpiritualem uitam; non quod uerc fideles non morian

•ur «eteri Adamo,fed quod non gloriatur de illis quæ faciunt,Herum omncm gloriam deo afcribunt.

Tertio patefdciunt cariulcm luam fenfum zy impe-quod cum nos dicimus eos excommunicatione cr lt;n» ^ijs mftùutis ac difciplinA /piritus fan^li carere, quid igitur gt;gt;obis in tali ecclejia/Àcicndumßtf rej^ondent conciondtO'-•'ttw nonnuUi, debere nos ipfis auxilio eße ut talis excontmtt »icatio cr difciplind inflituatur.His reßondemus, nos mi~ •■«ri quod cum tantus fit numerus concionAtorum ubiq; ter-i farum,aliquot centeni per oppida cr prouinciof, quod ta-»len ne unum quidem nouimus, nedum aliquot, qui excom^’ »uimcationcm cr hoc inflitutum ßiritus fanih ineccleßa fila inßitueritjidq; tot annis ab co tempore quo Lutherus et 'Zuingliui docere cœperunt. Uaque non immerito nobisfu^

funt,quod caufam non agant feriOjCX carcant iüis per ^Use hac apoßcli cf apojklici epifeopi inßituerunt, nempe ^irtuteßiritusjati^h. QuodßnonnuHieorumdicantfeßgt;i titum fanólum habere, mhilominus tarnen hoc ipßs impoßi I’ile eße, tum carnalihocfcrmoneaccufant et contumeliaaf ßciunt ßiritum fanäum,quaß fuas uires amißerit, neq- tam brtis ßt quam apoßolorum tempore fuerit: acß: denuo ßif' Specks ßaciunt,quod non quarant aninMrumfalutcm,neque qu£ chri/hfuntfedfua acfeipfos. Si enim tatus ipforum gt;tumerus,autfaltem aliqui ex ipßs,/piritüfanlt;llum haberêt, opus haberent noftro auxilio, ßed ipforum fatis multi ef ßnt.Apoßolorum diu non fuit tantus numerus,tarnen lott citius, into confeflim in multis terrarum partibus, ueras Ij’irituales erChriflianas eccleßas collcgerunt,cr ßmul ex ^omnuinicationem nbsp;nbsp;reliquajfiritualia inßituta ac difei-

plinam inßituerunt. Quodßconcionatores jfiritu fanflo ^arent,ßcut ex carnalibus eorum diilis or faills (quibus uf l^pra diximus, eötra Euangelium or ws utuntur) ßiritum

in mis nondeprehendimuf, tumrurfuswnbofftimiKipJtt auxilio effe 'm 'mflituendis rebui Jpiritm fanai,cü ipß no Ifi ritualcs.fed carna,les fecundü carnë natißnt, ut cf^uatuor caufe expoßt£ oßendiint:itaq; nihil certiui e^l, quam ipfis qui fécundwn carnem fiAti funt, 'mjütutionem huiufmodij^i ritualiiim rerumplane coiKrariam fore. Cluod autem petüt ut in hii rebiK inflituendif ipßs auxilioßmus, teflimonium twbii perhibët quod nos ad id idoneos arbitrctur,nëpe quod jfiritum fanëlum habeamui,ßne quo hac non poffuntfieri: ideoq;resf^iritualesfcientes mnobisperfcquuntur. QM^ modo autem b£c inter fe coueniunt, uel qualisnAin hiec ipfo rum petitio eü, ut ipfos hac in re iuuemus, cum nos errare dicanc, çr odio perfequantur propter hcec ipfa Chrifiian/i cr apofiolica infiituta cr cöfuetudines, quibus ueram Cbri ftiamim eccleßam, excbmunicationem reliquaperChri fii jfiritu in/lituimus : nempc quod ordine cr apoftolico mo re adultos baptizumus,qua in re ipß contrariumfaciunt fi-' {hillofuoP£dobaptifmo, perquem impeditur huiufmodi inflitutum. Quomodo inquain ipfos iuuaremus, cum ipfi re fijlAnt(utm prinMcaufaofiendimus) Cbriftiano injlituto t. Cor. 14. er poteftati loqucndiin eorum ecclefijs ca qu£ £dificationi, colle^oni mftitutioniChriftian£ eccleß£ C!“ ordini in ea utilia cr necefiaria forent,atq^ 4 deo dätur.

t. Anabaptiftæ hoc loco pro fua confiietudine ca quæfemel dixeruntiterum atqueiterum magna cum auditorum moleftia repetunt:amp; longam narrationem inftituunt, amp;multaacmagnifica iaciantSógloriantur de excommunicationeàfe infiituta. Qiiibusrefponcii mus in fi'ne é. libri. Præterea temerefiio more loquun tur,quafiper totum orbem niilli fmtminiftri, 8C eccle* fiæ ubi difciplina aliqua habeatur. Veruntamen fi nogt; £gt;isglohariliberet, ecclefias beneinftitutasoftendere polTemus:

Poflemus: Sifiautem quandoque executioninonnix ''üdeeft, non tarnen ideo ecclefiæ ordinc 6^ inftituto ^occarent. Sedhæc nihil apud Anabaptiftas ualent; ^iioniam nifi Anabapiifmum recipiamus, dicunt nos »on elfe fideles, nullum deiim, nullum fpiritum, nuU ‘im ecclefiam habere. Hacenim rationein Anabapti* faio tantum eft fpiritus famflus.ncque ufquâ ali b i. S o It 'pfilpiiKualesfuntjficuti olimMonachi:qui uero non funt Anabaptiftæ, caro Si carnales flint. Attp haie non 'xaffeótualiquo loquor.legaturtanium diligenter hçc jpforum Apologia, Si facile apparebit, non aliam elle 'pforum fententiam . Præterea uero intolerabilis eft pforum temeritas Si arrogantia.Sie.

foncionAtorum nonnuUi ad eos Oui ipforum condones adi^ •■c ttolutte , proptcrca quod ipfi non fecundum priccepta uiudiH,aiiaK, ctiamfî twn fecundum btcc uiuant, tarnen ^hilotnittusex officto oportere tws ad eorum condones ac^f ^fdere,quoniam Chd/lus dicat Matth. 2 j. In cathedra Ko-fis fedent Scribcc cr Pharifd:omnia ergo qutcdixerint uo=* utferuetis,fcruate nbsp;nbsp;facit e: fecundü uero opera eorum

^faciatis. Dicunt eiiim cr nonfaciunt. Ligant cnim onern îfauia dijfdliaq^ portatu, zir imponunt in bumeros homid' ’^fdigito autem fuo nolunt ea moucre.tiis rejfondemuss^ ^^itatoreshos fatis fermonibus his declararc,fc non in Chri 1^, tbronogratiee, Ro.j.Heb.s-utdifdpulos ÇS'fucceffores ^^y^i effe,fed fdpfosconftituerein eum locum,inquo Mo piri Scrib£ QT Pharifeifederunt ante Chrifli mortem, re* iftreSionein, afcenponein incoelos, eiSquot; mißionem j^iritu^ i^idi,nen!pe in cathedra Kojis,ut legetn Kofaicam coa ^onem,non Euangelium or Euangelicam libertatempr^-‘‘‘s^tnt.ßcuti Koßs cathedra non Euangelic^pricdtcationit

i^um (.qui turn non er at loan. 7.) dedit: fed hlt;ec tantu/m de^ ditcrnMndauitdifcipulisfuis,M.atth.6.craS.!Aar.t6. Io j

dientes çr e a tton faciant qu£ dicunt: atqueß ita lAoßs ca^ tbedra illis afcribenda efl, turn etiam adeosVie,cr omneS miiue cr ^cen£ pertinent,çr illis feipfos fubijeiant quie de:^ inde eodein capite à domino contra Pharifeos or Scribas di cuittur,nempe quod doilrinam propria non obferuët, quod r regnuni coelorum occludant honiinibus, ipß non ingredian^ tur (nAin qui faciunt diuinctm uoluntaté,ingrediuntur,mat' nbsp;nbsp;u

perarum nominAntur,qui intus pleni ßnt rapinA cy immun dicia,qui Chrißi legatos occidant, crucißgant et perfequan

Quomodo autem ipfam melius cauere poßumus,qudm ß no accedamus. Pr£ terea cum iuxta domini uerba c£cißnt,quo tnodo alijs uiam ojkndere poterunt, cum ßnt c£ci f îdfiut c£cus c£cum ducat, crambo in foueam cadant,ut dicit do^ nbsp;nbsp;j

minus,qui iubet eosßnere.tÄatth.i$.Euc.6. Quinetiamdo j minus pr£fatam or ationem ab initio zi.cap.t/iatth. de ca^ nbsp;nbsp;i

''tißionem JpîrîtM ßtnSh habuit,neque tetntwin ad difcipulos l^d ad umucrfumpopulumi zy difcipulosßmul 'mdifcrmi~

locMiii eil, ut qui oinnes nondum adhuc à lege libera ejj'eitt,e:x eos in hue caiifa no ut chrifiianos aUocutui eß:, üquot; ut liberos dei filios, hac ciümfiliorum conditio nbsp;nbsp;liber

nondum er at,fed à morte air afeenßone eins demumfuit, jfiritu ipfiusfanéio zjquot;filiali,per quem liberamur, 2. Cor. j. Item,Omnia,inquit,qucc dixerint uobis utfaciatis,fa Ve : hoc autem inteUigcndum e^ de bis qu£ iuxta lAofai-'^‘tin legem facienda erant, non qu£ Pharifeicontra legem ^iconftitqebant:nibil enim eorum deus,aut Cbriftus, face iubet, quie nobis imperantur,non autem ab ip/o pr accepta ï^iiityucrumcontracius legem etdoilrinam itnperaiUur.Ve f,, ’■«w ipß neque legem tJiofis, neq; Euangelium chrijli reile ^°eent,itaque neq; in Chrißi cathedra fedent, fed h£c tur= ^‘nit,zrmterfeconfundunt Euangelicam libertatem er ^ofticamcoa^ionem, cumnontanKnpoßint conmngiey' ' ^ofes atque Cbriftusßmul pr£dicari. lleque tantum b£C ‘^onfundunt,fed etiam ea qu£ contraria funt Euangelio do= ^^nt, zr id opprimant,quemadmodum •. 2. er j. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;often

’^iftius. Chriftiani non funt fub lege,fed ab ea liberi funt,Ro=i *^,6.Qr7'loan,S.z.Cor.3.Galat.3.cr s. EtChriftuseft fitii legisunicuiq;credeittiinipfum,Rom.eo.ideoq- Chri=^ Ifani non amplius eos audiunt, qui lege pradicant et in Mo cathedra [edent.-fedpotiusper Paulum ab hac legis pr£' ^lcationeauocantur,Colofz.Galat.3 4.. es“ s. cfremittun

ad Euangelicam concionem grati£ zr libertatis à lege peccatis. Chriftianis enim legem zr legalia pr£dicare, ^Uangelic£ libertati aduerfatur,Z7 dißidiorum caufa eft in ^^angelicadolt;arinA,quam docuimus, Paulus uero huiufma ^‘do^rinam, qu£ dißidiorum caufaßt, uitare iubet, Rom^

[cultureiiibet,Matth£i 17.Marcy.Luc.^uidunidxatpit ce)n^dti.-!m,uitam ZT libertatcindlege,tnorte,^pmd-topradicat: Mofesuero iram, initmeitiam, 'mclementidm, mortem, cr captiuitatem atq; coa^honem per legem pricdi cat inftituit. C^are illi qui 'm Moßs cathedra fedeftt, pe regrmi paftores fuut ouibui Chrifti, uox eorum ipßs pe regriuA eR, neque earn pro Chrtfli pacis or gratite uoce a-‘ gttofcunt,pcr quam è captiuitate legis çtr Moßs cducuittur, Rom.y.ideoq; earn non audiuut, fedpotius Chriflum audi~ unt,^^ alienos paflores fugiunt,fecundum Chrifti uerba lo. to.Adhtecmercenarijfunt conduchabhominibus, noiiautb paßvres ouium Chrifli à Chrißo mißt (ut fupra dixmus} i-

6, deoq; oues Chrifli no curant. Cltiomam uero (ut docuimus) non uiunnc fecunduan dei aut Chrifli mandata, dódrinaeo-rumdeononprobatur,ßcutidicitur: Cluidtibi, utenarres ftituta mea, er affumas padum nwam 'm os tuum ( Tu uero iodifti difciplinAin, er proiecifli uerba mea poft te. Si uidcbiis fureuLflutim currebas cum eo: er cum adulterisportioneni tuam ponebas Os tuum Mittebas in malum, er lingua tua concinna,batdolu/m,Pfalm.$o.Huiufmodi doéhresülis flini les fuut de quibus ad Romanos fecundo capite feribitur, qui alios docent er feipfos non docent : er Hits qui doitrina fua aliisfcßicaln ex oculo eximere uolunt ( quoddofhrum cfl ofßcium') ipßinterim trabem 'm oculo babent, undeetiam à Chriflo hypocritienominantur, Matthaifeptimo.

I. Qiiacciinquehicfcribuntiirde cathedra Mofis, brCiütcrrcfutauimiis libro tertio cap. ofta 110, amp;:often ditnus Mofis cathedram eftepraedicationein uerbi dei, amp;nbsp;in hac non tantum Pharifæos fedifTe, iicriim etiatn prophetas Itaq; quantum ad fiibftantiam amp;fummani dôiflrinæ, Mofis St. Petri cathedra fibi mutuo non ad» uerfantur, a. Quæ Anabaptiftæ hoc loco conclu^^ dunt

A N AB ÄPTISTAKVM, 1^8 dunt, ea aut ex malitia aut ex imperitia infcrunt. nim amp;nbsp;pœnæ amp;nbsp;alia quæ cooimemorant.non ideo dé nil data funt Pharifxis,quod in Mofis cathedra federet, fed ideo quod non in cafederent,id eft,quod non ro fte docerent.imô quod addebant aliqua uerbo dei, Si magna onera hominibus imponebant. Fermentü ue=: to, ut in Euâgelio cxplicatur,fuit Pharifaica ipforfi do ftrina. Vnde ea quarpoftea dominus Matth.ij. cap.il-' Iis imputât Si cos reprehcndit Si pœnas minatur.conz tra ipfosut Pharifaeos Si hypocritas dicit, non ideo quodin Mofis cathedra federent. j. Omninoarbigt; tror,nifiita à pertinacia.quæquiduisarripit Si obqcit, obfefsi effent,nüquam eos hçc diéiuros fuiffe. Qiiis e^ nim non animaducrtat eos ex affciftu loqui,quando di cunt, debere nos faccre ea quæ dicunt, fed non deberc ipfos audire. Perinde enim loquuntur atque quidam qui dicebat, fibi quidem præceptum elfe ut nouum Té ftamentum cmat,non autem fibi mandatum ut utatiir, inlpiciat Si légat. 4. Dicunthoc loco ante Penteco-' ftes diem neminem libertatcm, redemptioncm Si fpi-titum habuifle.ne difcipulos quidem Chrifti : perinde quafi hæ fententiæ, CaroSifanguisnon rcuelauitti-' bijfcd pater meus cocleftis.’item, Qiii credit in me, ha.-bet uitam æternam, Sic, nihili Si inefficaces fint, quafi difeipuli abfque fpiritu prædicarint, Si perpetuo, cura tauien fîdcmhaberent,fcruipcccatifuerint Lege quar* htm librum,quinto capite. Hac de rc,fi ciii libcat, Icgat quartum caput quart! libri* Ita uero hi homines bis de rebus feribunt Si loquuntur, ut facile apparent eos Euangelium non uereSifolideintelligcremihilos: •ninus tarnen in feribendo Si loquendoaudaces ac te* ■^crarij funt.Det illis deus folidioré do cT:rinam et intel k X

leftum. Ô. Qiiærelib.j.cap.y.Obferiiaautcm Gliri ftiane Icrtor.qudm omnia quæab his hominibus diciî mr,biie fiitfiifa fint.

fli ma,ndatis mii obtempérant, non tantum, ut diximus, in Hofis cathedra fc uenditant ,fed alijs quoque nominibut fe tuentur contra eos qui ipforimt condones audire renuunt Cf contemnunt .propterea quod manifefte prlt;euariccntur Euangelium,cf dicunt:iudaf quoque pr£dicauit cf à chri t.fto nujfus eil,Matthiei decimo,Marei fexto,l,uc£ nono capi tc,qui tarnen nihilominus fur cf latrofuit, er ßmilia quie^ dam addunt. Huic ucro ipforum fermoni facile re]fondcri pote^, ex hts qute antea rejfondimus illis, qui in cathedra Moßs fedent.Arbitramur enim,ßco tempore,quo îudas do cuitßeec eius nMlefaóki manifcflîtfuiffent, ipfum fcilicctfu^ rem c{fc,cr fore proditorcm dominifui, aut in dodrina ft^ bi demandata errare ,qucmadmodum hi ab Euägelica Uber täte,et in alijs quoque rebus aberrant: tum certe hiquih^c cognouißent, non magnifcciffent ipfum er eins condones, nonaudiuiffent cum,neque quiequaminde emendati fuifr feni. Mufquam tarnen legimus ipfum in dodrinaßbi de/nan 2. data erraffe, ßcuti ifti ab Euangelio aberrant : prteterca eo tempore quo à domino ad prtedicandum mißiis ed, nondum proditor fadus erat,fedpoflea demum. Incertum etiam ed an tempore mißionis fu£ furfuerit,quando iuxta mißio-nem hatte non licebat ipßs aurum,argentum,peram ac num j, mosfecuminitinerehaigt;ere. Qjtod cnim Ioannis duodeci^ mo capite für nominAtur,er diciturloculos habuißc, er ca portaße qu£ donüno dabantur, idfadum ed cum dominus paßioni uicinus effet, biduo ante Eafcha, quando breui po/ ßtaproditus er morti traditus ed, Matthd uigeßmofexto, ^,IAarci decimoquarto capite. Pr^terea ad condonandum

ANABAPTISTARViî* 15'9 non inflruüusfuit uirtutc j^iritui fan{ii,n£lt;jue in prinMritt apojhloriim mißione comprehenfiis, cfud; po^afccnjîonem demum in die Pentecoßes inchonU e^, quam iioit expeân* uit,fed ßioßacmore ßcelejlofe perdidit, ac prîM ßeipfdmßii^ f}gt;cndit. Cttm uero ifti concionAtores fefc ïud£ loco conjh^ tuant,declarant ße quoque Jßiritu fando car ere, quo prodi^ tor ille ut uero dodbre car uit,qui uerba domini fuggerit o' inomnem ueritatem ducit,loannii decimoquarto capite.'tie que uero plerifque corum oput edutfe eins in locum con-^ fiituant,O' fe uenditcnt,caueant modo ne ante hoc loco con ftituti O' iüißmilesßnt, quoniam fuis conuitijs o' contuf melijs ide quibus ante diximus ) nobis honorem noßrum oquot; ßmam fuffurantur.et fe noftri fanguinis participes ß.ciunt, ro quod ciuilem poteflitem O' homines ad nos innocentes perfequendos O' occidendos incitant o' infligant. Et certe proditor eo ipßs tneliorfuit, quod poenitentia dudus ed, liatth£iaT- O'fneinus fuumconfeffused,fepeccaßeinin nocentein Chrifli fanguinem : quam pcemtentiain in condo tiatoribus non reperimus, uerum Uli abfque pudore per= gunt.

In fumma quicunque fe in proditoris aut ßtnilium locum fubßituit, hic fatis mifer ed, o' dignum honorem ac pceni-tentiam habet,o' tanti £flimAndus efl, quanti ludas o' Uh flmilestad ilium etiam pertinent horribiles ifl.e res qu£ con traproditorem O'UUßmiles pr£did£funt, qu£ Pfalmo 3, S.^p.ioo.er Ad.primocapitecommemorantur. ßleque talcs apoflolorum fucceflores nominari pofl'unt, quandoqui deinuitao'ßdisnonimitaiuurapoflolos. Cceleflis pater per Chridum Iefum,omnesfuos ucros Jpirituales feruos uir tutefliritus fandi conferuet, ut dodrinA o' uita in obedicn tia preceptorum O' uoluntatis eius ambulcnt,^ eos con^ feruet,ne propter horribiles iflos ante commonoratos fer^:

tMttfS, Ilia et obcdientiam Chrifliante et Eudngelicie ueritd tii fugidtitfCr fe ac miniflerium fuum, in quo ipfos luxta E-ucsngclium per omnem obedieittiam ueritatisdurein es' ex=^ emplum aliorum homintim eße oportet, non ut ijlifunt, te= »ebr M,horror ent, ftiflidium ZT rifumfiiciant, Det hoc dem pater per Chriftunt lefum dominum feruatorë noßrum. Amen.

t. Qiiærej.lib.S cap, i. Vosquidcmhæçdicitis, fed nunquam haclcnus teftimonqs ueris amp;nbsp;diuinis probaftis nos à ucra et Euangelica doótrina aberraffe. Quid aüt nos Eiiangelicis apoftolicis fcripturis con tra uefträ doólrina probauerimiis.eoriim iudicio com mittimus qui quartum iioftrum librum legerunt. j. T urpiter hic niagni illi doctores labuntur,qui Itidani biduo tantum antepafsionem, difpenfatorem Clirifti faciunt : ac denuo fcripturas afsignant, quæ nihil ipfis feruiunt. Duodccimum cnim caput Ioannis ipfis adgt; uerfatur.Qiiemadmodiim uero domino ab initio qnç dam colla ta finit, ficuti ex oôtauo cap. Lucç colligi po.' teft, ita ab initio quoque difpenfatorem habuit. Nun» quam autem hocfcripffflent, niff pertinaciafua,qua ea quoque, quænonfunt, euinccreuolunt, hucaddutfti effent. 4. Rurfusincogitariter,amp;abfquerationibus iillis loquuntur.Spiritus quidc die Pcntecoftes difcipu lis Chrifti largius datus eft, ante tarnen quoquefpiri= turn doniini ccrta mcnfura habuerunt, per quem crez didcrunt, prædicarunt Si alia bona opera fecerunt. Abfqjfpiritucnim dei niliilpoffumus.Qiiçrcquartüli brum.quintum Sifcptimum caput. 5. Simodeftiam feruarctis, amp;maiorem modcrationcm adhiberetisiii dicendo, Anabaptiftæ, id uobis fa Item in hocprodefz fet,uthoinines fpiritualiores nos iudicarentquàm aliq

qui faciant. Cum cairn liuiufmodi,amp; fimilibus uerbis utamini, apparct «os iniufte nos crimiaari condcm nare.propter ucrha quxdam minus accrba.quibus ali quaudo contra nos ntimur.SæpeteftatifumuS, Si hoc coram domino ucrum apparcbit.uos imnierito Si abf que caufaadeo grauitcr de nobis conqueri, Vçrü bare primum domino, deindeiudicio Chnftiani Ic^îoris committimus.

Qjioniain ucro huiufmodi dochres j^iritu fandh utgrd-ti£ l^iritUjid cH Chri/k tpfo, carent (ex guo ctiam dcfcóïu expcriitntur uoluntaté ZT prtecepta dei ipßs impoßibilict cf fc ferudtu, Kom 8. lo. . ) audent eorum ahgui ctidalios ho mines fecü intrudcre ziS“ inducere 'm eandent inobedientiam dcifin gua ipfi ucrfiimur,acaiunt,ne}miié poffe Euan^clium cr HMiidata dci perfegui et obtemperarc illis ac ea feruarc, (tut ita guemadmodü docent cf exigunt in ChriftZ credcre, mori peccatis.-priefcrtim cum nos odio habcant,eo guod cupimus abfgi pcccato uiuere, nos uituperent ac dicant, nos ucüc abjg; pcccato effe aiit iiittere, gtiibiis uerbispcculi ari libeUo rejfotidimus : hi aZt ipforum fermones ciX conui- Satis decia tia, non ad edificationem et faliitë hominum ac animarZifid ad ipforZ interitic»)Jfeéhintteil aZt hic errorgrauis çr per loco.fc nun niciofus admodZyhac enim ratione nullus hominZ feruarctur ƒ h£c impoßibiliafcruatu effcitts, guandoguidc twn nißper S foiidï fidemfaluamur.ut M.arAó.docetur,^;'non nißferuatis ma Euangciij datis cr uoluntate dci coclZ. ey otternAm uita adipifcimur, IHatthy.cy 19. guiaZtpncuaricaturneg; in chrijlidoilri nA mAnet,nu'dZ deZ habet,i. loan. ^-Atg; hoc fenßt omnes co rum condones irritlt;e,inutiles lt;ty inanes funt : ac omnem E= uangelicam fcriptura mendacij accufant, gue apoßolos atg; alios fecundZ h.tc credidißc ait,Korn, i.zyó. z.Cor. 4. Gal.

eiuicJjiirit.ite uixiJfc,z.Cormth.it.Colo]Pt.cr 2. i.TheJJ'. i.C^3.Phil. i. i.Pftrii. z. Theßalon.i. Ephef.z. i. lodn.j. 2 .loan. i.Apoc.t4.,ac mortuos effè peccatK, feu corpta caf nis pcccato obtwxiwm exuiffe, aut quicti deftinAffe, Rom. é.coloff.y, Dominum quoque mendacij arguunt, cum di.-cat omniapoßibilia ejjecredcnti, Mar,^. capite: itemere-dcntibut nihilimpoßibile forc,{Aattblt;ei i-j. Deusconferuet ac tueatur nos çj- omnes pios in perpetuum ab huiufmodi concioiiAtoribus 'Q' doâoribus.Amcii.

lJonnulli etiam ipforum cx carnali fenßu dicunt ,fe iure poffe ciuili cy humana potefl^te nos ad ipforü condones co gere,quoniam Chrtflus dicat,Compcllcintrare,Lucie deci^ moquarto capite.Reßgt;onßo,dominus quidem f^irituaUfer^ uo dixit, Compelle intrare : non aut cm iußit potefttitc ciuili feußeculari brachio^cr gladio cos cogcre, neque illos quiße non patiuntur cogi,ßcruum fuum perfcquiiußit : fed bene di cit, Compelle mtrare.Facile autem hic cogitaripotcA, hcec non inteüigenda effe de uUa coadionc que à ciuili potcßtite aut carnali coabhonefiat. iJam compellcre feu cogcre, digt; fiinguere oportet. Compcüuntur cnim quedam abfque bu^ iufmodi poteflite, ucluti Geneßs dccimonono capite. Coin.-pullt eos er diucrtcrunt apud ipfum : item Luce uigeßmo^ quarto capite, Et compcüebant feu cogebant eum,dicentes, lAaneto nobifcum,erc.item Ad. dedmofexto de purpura^ rum ucnditrice didtur,Et coegit nos,erc. Hec autem coalt;^ (ho ßt bonis uerbis,ßcuti etiam apoftdi plus uerbis, nempe uerbis dei,bomines ad obedientiam ßdd adduxerunt, ut (hi ipforum er epiflole tcßuntur. Quarc aduerfarij non po teruntprobareucrbahecLuce 14. dibhleffede coabhone queßt ciuiligladio aut minißerio, er per minißros ciuilcs: quemadmodZ feruus de quo loquitur, qui jfirituali munere fungitur,no ciuilis feruus aut coabhr eßtubi ucro alioq locu habe^i

ANABAPTrSTARVM» 16l haderet fcripturtcguie loquûtur de liber täte et fjgt;otaneo cul tuet nÖcod£lo,qdiitdxatdeo{gt;ldceat,i.Co.8.et ^.t.Pet.f.

PriCtcred cum nonnulli ddticrfdriortmi d nobii qult;erdnt, „ çur nmfurgdmu^jCr ddpopulumprogredidmur,dcpublia popuia pro ce concionemur,ßue id honiinibus pldcedt dut non, er cru= squot;''* nbsp;nbsp;,

cein hdcdecdujd expe£îemM,ciuemddmodivm er dpoßülifcdqmrnat ßceruM: : cum enim illis dnnuncidtum eßet ut non dmplius docerent in nomine lefu,A£lorum 4.reßonderunt,An co= JJabetis qui »•rfw deo iuflum ßt uos potius dudire qudtn deum, iudicdte. efeere uos Nozf enimpoßumiis quie uidimus er dudiuimus non loqui. quo'^jet Keßonßo. Loquuntur htec quidem dduerfdrij, uerurn. non uobisdeu«. ferio neq; ex chdritdte: ndinß 'm eorum eccleßjs confurgd= inus, er loquamur qu£ dd dnintdrum fdlute ßciunt, quem' admodum fiepe hdcknus ßilumeß, primifunt qui contra nos uoeißrdntur, dc nos tdcere uolum, dc ideo pcrfecutioi^ ties er dffliiiiones contra nos inflituunt. Praterca cogitdtt dum efl, ipfos bee ideo duntdXdt loqui, ut occdßonem hd' bedilt nos perfequendiper humdiidm potefldtemiquomodo enim ferio bee dicerc poffunt, qudndoquidem (ut 'm prima edufd expofuimus ) obßdnt ne in ipfortvm ecclefijs, publice pro more cr confuetud'me Cbrifliane er dpoßolicic ecclei^ fhe loqudinur: qudmuis nihilominus,ß quando deus uni auf

alteri bocfdciendum dederit,non omißuri ßmus,non tdmen ex dducrfdriorum inßigdtione er mdii-ddtoßed ubi er qudiidocunqi Jpiritu^^ fdntlus nos iußerit er dd hoc

S C R I P T V R AE VETERIS ET noui Teftamenti,qui partim in hoe libro explicantur,,

1 N.rm Icx perMofem datae* 114.b. 140

I Qui niifit me ut baptizarcm aqua nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;loj.b

1 Videbitiscœlumapcrtum

1 Ecee agniis iilcdci 6.b.zo4. î Nullus afccndit in cœlum si 3 Sic cnim deus dilcxitmiindî

51. b

3 Qui credit in cum non côdem natur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;149. b

3 Veneruntautem adloannédf fcipuli eius nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lOS.b

S Amen amen dico ifobis,qui fer moncm ineûaudit,amp;c. «yo.b amp;nbsp;lyt.amp;ryi

S Qui in monumentis funt au-dient uocem rilij hominis 73 b

G Fugit dominus coronam re-giara nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iS3.b

e Ego funt panis uitæ 47 lt;î Amen dico uobis, qui niandu caucritcxhoc pane 110.113

7 Htecauté dixit de fpiritii que accepturi crût credétes 134 b

7 Qui âfeinetipfoloquitur,glo-riam propriam quacrit 116 b

S Qîji ex deo eft uerbum dei au dit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;44. iSt

S Priufquä Abraham fieret ego fuin nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;04

S Abraham pater uefter exulta-iiitutuiderctdiemmeum 131

S Oninis qui cômittit peccatum feruus peccati eft

S Ncmotccondemnauityi63 b ïo Egoamp;paterunûfumus «4 n Eazatus amicus nofter dormit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I47.b

Il Ego fum refurreeWo 8i tiita, qui credit in me,amp;c. 149.5

li Si exaltatusfucroc terra yi li Eratcnim ludas fur 130 b

13 ChriHus lauit difcipulis pS' des nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;II

i^ Sine me poteôis nihil eo.b ûÿ.b nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;is Qin-

G Væ uobis quirideds 24.b p Dnc UIS dicainus lit ignis ecœ lo defeendat 174.17S 10 Exempiû Saniaritani i4£.b 10 Bead ociiliqiii uidcnt,q»3e uosuidetis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1^9-b

ii Bead qui uerbum deijaudi-unt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;44-

11 Heus tUj'quis nic conftituit iudicem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iG^.b. 171

X4 O améces amp;nbsp;tardi cordc ad credcnduni omnibus quæ lo-quud funt ptophetæ 7$ Ex EttdngcZio Ioannis.

piifmnni lol.h. loef, loö.b. io7. b.ioS.iop.b 8cc.

AnabaptiHz reijdunt miniftros Euangclicos.qun non rcfpon dcat uita ipforü dodrinæ lt;37. Docct itc cos non dcbcte fti-pcdia actipcre fui ofFicij lOi Anabaptiftaruni inuidus fpiritiis Änabaptiftarä libcrqui (10 Adhortatioappcllatur zij

Anabaptiftarum Monafterienliü liiftoria nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fjamp;c.

AnabaptiftarS proplietizimpe-diuntconcioncslcgitimas tiz

AnabaptiQarum fpiritualia con-iugia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4Z

Anahaptiftarumfomnii j.b Aiiabaptinaruni uocatio SS Animzfidelium 147. poft di-fccftum à corpore non dormi-unc 14S. à morte ftatim in uigt; tamtranfeunt i4.£i. lyz. Earü faluscertaeft 149. b. i$l. b de Animabus ftdeliuni Anabapt.

dogma nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;147. b

Annul rcditiis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;39 b

Apoftolatus

Apoftoli amp;nbsp;paftores difterunt ApoftolidoÂrinâfuam (i07.b comprobarunt teftinionijs ue-tcris Teftamenti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tjS

Apoftoli nonoraniafecerütqiiz alios docuerunt

Apoftoli quomodo omnia liabue rint communia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;14s'.b

Apoftoli proprias pofiëirióes ha bucrunt

Apoftolici Anabaptiftz cum ip' forum errore amp;nbsp;eitis confuta^ tione 19 b. 10 zi.Zi.

Apoftolis quomodo^hibiiae pe-rz.calcci.baculi

Apoftoli ftipendia fui miniftcrii accepcrunt

Apoftoli totas familiasbaptiza-lUM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Jii,b

Apoftoli uita multarimt contumaces nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;179- gt;91

Baltliaftar Hùbineycr Anabaptt fta 14. VcnitTigiiruni 14 b Palinodiam canit ip. Occidi-tur in Morauia

Baptifraus cft circuincilio Chri-fti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ixx

Baptifmus necclTarius eft lïdeli-bus 4p.b nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(ill b

Baptifmus paruulorum apofto-lorum temporibus in Eccicfta fuit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lil

Baptifmus fucceliït in locum cir-cumcifionis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lii.b

Baptifmi Cliriftianorum ceremo nise nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lop.b

Magidrîtui Gentili quatcnus o-bcdiendutn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ifr

Mjgiftratuiiure debcntiir annui reditus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;îp.b

Magiftratum gercrc non eil contra ueram fidem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ley.b

Malo non rcfiftere gf.b.iyi.b Maicfici funtpunicndi nondimit tcndi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;177

ManuiiminipoRtio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;89

Matia bencdida non maledida cft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;60 (yf b

Matthias Harlcnius Anabaptifta MatrimoniS inüdeliü legititnum

eft ,

Media à deo infiituta non funt ne gligenda

Melchiors Hofmanni dogmata cum eorum refutatione 6f

Meretrices praeceiTurz funt iußia tiarios

Mtniller,um EcclcGaüicum non eftctium

dcMinillerio EccIelîaHico Ana bap dogma 37.5)a-94.b. 97. loS.b ii7.b

MinißriEuangelicz EccIcRzle ggt;ti:nani amp;nbsp;dtuinam uocatio-ncnihabentSr.b.Sg, abec« clelia cligidcbent. Qualesnä elTedcbeant 91. àChiitiaiia dofliinanondcfeccrunt94 b doflrina corum no cx uita.fcd ex ucrbo dei dijudicanda eil 97 b

Minifiri Euangclici non funt uen ttisminilltiioj .ftipcndiafui laborisaccipcrepofTunt tos. 107.b. nonfintlapi loö

Miniilii Eiiangelici non docent crudelitatein nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j89.b

Miniilricx (rufiibus cognofcun tur 97.b (fia 113.101

Miniilri loquantur foliineccle-Miniftriuentris qui fint^ 10;.107 Miniilrotuinpeccatafuntpunié-

da loi (t66.biO7.^ Minillrorum tierbi dei officium Monailcriéfcs Anabaptißx cun»

fuis horrcudis fcditioiubus 31 Monaftciienfis obßdio ff Monaficrij expugnatio eo.b Mortui dormiredicuntur i43.b ad Mortem amp;nbsp;non ad morte peC

troxi ucnitinfiipcriorc Ger maniaml. b. capitali fuppli-cio afficitur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3

b.i4t. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(4

damnat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;if.b

Obedientiadebetur Magiftrati-bus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ifff.ifö b

Obdormirequid fignificetinferi pturis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;148

Occjdcrc priuata potcfiatc,pro-liibetur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;174

Anabapt. dogma 10 Officia magifiratus erga fubditos Opcranoniiißificant ii9.b (fb Opera,uidc ßona opera Otdofalutisnofirz nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iO9.b

Oratio Chrifitanorum Ji. So.b Orandum eil pro pace 197 deOrationc Anabapt. dogma