Dit boek hoort bij de Collectie Van Buchell

Huybert van Buchell (1513-1599)

Meer informatie over de collectie is beschikbaar op:

http://repertorium.librarv.uu.nl/node/2732

Wegens onderzoek aan deze collectie is bij deze boeken ook de volledige buitenkant gescand. De hierna volgende scans zijn in volgorde waarop ze getoond worden:

• • de rug van het boek

• • de kopsnede

• • de frontsnede

• • de staartsnede

• • het achterplat

This book is part of the Van Buchell Collection

Huybert van Buchell (1513-1599)

More information on this collection is available at: http://repertorium.librarv.uu.nl/node/2732

Due to research concerning this collection the outside of these books has been scanned in full. The following scans are, in order of appearance:

• • the spine

• • the head edge

• • the fore edge

• • the bottom edge

• • the back board

àï«w/*âtfnt«nTini«tmcit4 •iniit.tóflööto^vqneüaw

y 4^ult;gUH wccw^tr^^Xtoar^fi^ » nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*gt;■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

fliïr «S' |«gt;»Mri4il CM« • Hc46lt;«-\^Ïlt;^ - AMjJâftèftinfijuwttâ óbföIuTt Zdud41gt;CiIitce- crqiâvrqiicbâitt 'ïfït' wciöl é^fAnccüöcftt^

^SPONSIO

PETRI WAREN-

BORG AB ALTENKIRCHEN, AD NOVVM SCRIPTVM H. HAMEL-manni Licentiati Theologias Superat-tcndentis Oldenburgici,quo conaturpro-» bare, cum iis, quos ipß placet Caluinîftas amp;nbsp;Sacramentarios appellare, non efle pofthac publico colloquio agendum.

3.

PRAEFATIO AD NICOLAVM SchonhouiuiTijvirumintegerrimum.

V 0 D ad me mtßßt ßriptum U, leéïione dignum non iudwaui : tarnen tuo poßulatu non potuißacere, ^uin obit er per curr ere3^ quidamßiltem quafi aßerifco notarem, quamp; ingenium hominit non tantum inßgniter confident nbsp;nbsp;maledtcum eße

oßenduntyfèdaqueetiam ignarum jiolidum, quot;^t non duhitem compotandi artem einotiorem eße {poculisenim admodumaddtidueßeaiunt') quam finbendi. Qpßdßt autem homoprorßa perfrtUi)ifirontüg,y.a:^Ua.K^,Sycophdta3aßentator3 qui fi quottdie tn quorumuis etiam peregrino-rum ignotorumfiamiltaritatem ac conuiuia, infinuet ^Itrb ingeratj ut cum idispotitet j iam dudum dpluribus audieram .Hoc u erbßri-pto^quo me nunc onerafihferb nihil aliud ^ideo, quam calumniofis MyLKjlt;xytii,quibuiimpudeter re-petit^quA ipßus olimfiocius S elneccerutßmili o-^ mnino arttficio contra Hh.Bez^am, nunci-' terum contra Dantcum Ambroßum Wob-

gt; K AE ï A T I O.

jiumeuomuh. Sed quemadmodum iUetumna.-éiî4^ e^i^quiretunderet eii4spetulantiami^ deine ep s, wt j^ero^nancifieturtfic non dubito nunc proditurum aliquemi qui fat uitat em infeitiam huitts triobolarü Licentiati mundo exhtbeatffeStadam. Qu^detfimihtfacere non libeatfctltcet cumfi er core certarc-^tamen abuti •uolui wnius diei opera, ‘vt hanc reffonfionem intuamgratiam licentiofihominis maledicetia opponercj donee alius exifiat,quipro dignitate monfirofumferiptorem confatenim ex ariete vtro)excipiat,ç^ nimiumlafciuienti arieti cornua detrudat. Bene^vale, ^ßquidprs^tered molirieuintellexeris {nefeio entînqutdgrauius minetur Sacramentarijs, maiusfcilicetnaéius ocium, quem confiât tarnen b ona temp or is partem ocio nbsp;nbsp;commeffationibus tranfigere^mibi

qusfifignifiea: ^tfaltem ‘uelitandioccafio cum quot;tam celebripugtlel^quA non minima laus mihi fuerit)detur, Qu^muis enimmodocumciuili-bus hofiibus lu£lemur-^ tarnen non omninb nobis negligendifuntffirituales qttéq^y qut periculo-fiùs Ecclefis, noflrA infidîdtur,qudm ilii. Iterum 'n;ale.Dat.in ^lltehrehen. Anno. ijSq. lulqi^'f.

Cur Sacramentarij in coUoquio publico iam nonßntaudiendi ^c.

! OmmodènuncdifputatHamelmannus devî- Depubiî-! tandis publicis colloquijs, quia ignorantiam «» «oilo-; amp;calunmiasfuasmetuit deteâumirî .Egregi-( umveró«f»aifu5,4T0)z,amp; compendium foluendæ litis,vt exterminentur amp;nbsp;deleantur aduerfarij fui. Idem Nicolaëjfcribis placuifle cuidam Bremenfium conciona-torum, quicùmin cæteris fit omnium ineptiflLimus( ve-riùs cnim caprum gementem, quàm hominem aut Eccle-fiiaften ad populum perorantem videri aiunt, quieumè fuggcftu audiuerunt) tarnen cum viris modcftiflimis do-ftinimifque,quos iudicauità fediflentire, quamuis idfa-miliari teramp;obnixè poftulante magiftratujcolloqui récusant. Cùm tarnen Hamclmannus mirificèiaóletfuorum ^a.ppna-lit.11,amp;falsônoftrosfugere lucem hocipfolibrofcri-ptitct.

Vltima pag. ) Noftros appellat hoftes omnipo- Hofteso-tentiæ,Maieftatis amp;nbsp;veritatis Chrifti. Quafi verb vnquam negauerint Chriftum elfe omnipotentem, aut ei Maiefta- qui fint, tem fuam inuideant, vel veritatemeins obfeurent. Mera eft igitur hæc calumnia infani blatcronis. Si verb huma-nam Chrifti naturam omnipotentem efle negamus, ne cum Eutyche exæquatione naturarum faciamus earun-dem confufionem, id cum ipfo Luthero facimus, cum quo delitigethanccaufam,fi vult.NihilenimChriftodc-trahimus, fed fua humanæ eins naturæ îJ\iafMTa. attribui-mus,alicna non couenientiahaudquaquam aficribinius.

6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RÏSPONSIO VVARÎNBORGll

Noncnitneo modo Chriftiim honorari autumamus,fcd iniuria affïci,vt eleganter amp;verè Cafllanus lib.de incarnat. a.cap.i.ait:Nonminoris,inquicns, erroriseft. Domino le-fu Chrifto impropria adderc,quàm propria derogate. Quod enim dcillo non ita dicitur,vtcft,'etiamfi honorvi-deatur,iniuriacftamp;c.Noftri ergo intempeftiuiEncomia-ftæ,æquèChriftumhonorant,âtq;illeædituus,qui volens paftoris fui verba corrigere,Cliriftû infigni equo,nÔ afino infidentë ingreflum eflevrbS Hieruialcm dixit. VcrûHa-mclmanno hæcaccidunt, quod non nouit, vel non vult interabftraélû amp;nbsp;concretumdifcernere,vcl vt calumnian-di cauftm habeat,vcl vt imperitispaftoribuspagorum ali-quid efle videatur amp;nbsp;pcrfuadeat.

De imagi- nbsp;nbsp;nbsp;Pag.B.i.)Loquiturdcimaginibus,quafi omncsà.TrKas i-

magines damnemus, cùm tarnen fciat nosdeijs tantiim intelligere, quæ ad cul turn, amp;nbsp;in publicisfanis proftituun-tur.QuasficumIrenetucrivult,vttucturccrtô,nonIfraë-lita,fedBaalitaerit.De abolcndi rationcfollicjtus cftfci-licet, ne quidpcrvimfiat à priuatis hominibus. Sed etfi néquenoftrihoc probant: tarnen cum VV. Mufc. aufim dicere longe minus coram Deopcccare «koi/oxxâç-c« Calui-nianos,quàm eîxoroTrXttçczfHamclmannicos.Si quid aliquan-doànonnullis zelo imperito faftumcft,Zclum laudo,at fcientiamrcquiro.Sedhæc quôqueSycophantapiaufibi-literadfuorum fociorum aurcsloquitur.

B. 2. ) Finem prohibitarû imaginû putat, ne adorcn, tur.Q^odetll ci conecdatur: tarnen non minus Scrip tura faclionem, quàm adorationem vctat. Si cnim non fiant, fublata caufii cftadorationis: Si tarnen alicubi faôtæ rcpe, riantur, tumetiamcultusadorationis àDeoprohibetur, cuiuispriuatim,amp;infupcrmagiftratui, vtrcmoueant, iu-betur.Ibidemloquitur de quatuor colloquijs folcnnibus cum Calqiniftis habitis : Inter quælcneranum quoddam - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ ~ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;file,

AD SCRIPTVM HAMEIM.

fuerit.Dequocquidcm nihil anteà audicram, quantum-uis ille folennevocet, propterea qnod ipfe refpöndendi partes fuftinuerir, vei etiam(vt verifimilc) ^SriyaÓA/'ïjprae-federit, vnà cum alijs quibufdam partim x,(B(po/f partim iudicibuspartialibus, quoru cenfura nulliusmo-mentifiuSed ego virosillos bonos ( quos memorat)non noui, etfi imperitosfuifle conijciamearum rerunijde quitus lis eratjCÙm Hamelmanno iudicium,vclur cat o (vt di-cifolet) cafeum commiferint.’

Ibidë memoratur,Stcphanus Kempcnus nefcio quis amp;c.HofFmannumncfcioquem,tanquam imperitè cxim-polïïbili iudicantë reprehedere. Sed reprehëfor nó minus calumniator cft,quàm Hamelm.HofFmannusenimexhy-pothefi locutus eftpcul dubio quod ali j fophifticè ùfATKaf diëtû rapiebat. Darepotuit corpus fuûChriftus,fi voluit; Deditetiam,fednonoreamp;manibus capiëdum.EtFilium nobis datu aitPropheta,fednoninos.Quorfum ergoift-hæcexëpla, quçallcgataduerfarij^Q^orfumlacobi Hegge forte non fatisinftitutipalinodia? Aut quid probat incon-ftantishoministeftimoniû?Prudentiffimus veróRexDa- -niæfortècômotuscfteorum infîrmisrationibus,quicau-ûmnonpotucrefufficientcrdcfenderejqualis maior pars cftHamelmannorum, li explorcntur ad viuum.

Sccundu colloquium ncmpe anno ap.Marpurgi celc-bratum,conftatnö damnaffe Zvvinglianos,inquo tarnen præeipui Germanise doctores afférant. Ergo vcrifimile, non taiîî vulgaria argumëta allata fuiffe pro Zyvinglij fen-tëtia, quàiîinuperabsHoffmannis amp;: Hcggijsamp;c.Qnpdfi Veto tune tëporisaliquid contra fcripfitPhilippus,parum refert,pofteà cnim reéliùsfapuit.Necvcro etiam vnquam ^vvinglius dixitdcChriftoincôcreto .i,dcperfonaChri-^ijquodnufqua nifi in cœlo fit.Dc corpore Chriftiquçftio crat, fîcut etiam mine eft, quod ctfifcmcl àLogo in vnam i^ypoftafinaffumptûnunqiîâpotuitfeparari,nemortnnm

s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RESPONSIO tVARENBORGII

quidenij tarnen non neceffe cftcflevbique fient Vbiqnifticorunidogma, quodipfeHefshufiusportento-fnm vocat, nititur probate. De corpore Chrifti,inquani quæftio eft,calumniator præftigiose, refpôde ergoad rem: Refpôde exverbo Dei,quod verbi miniftros decet, nÔ ho-minum autoritatibusjquod femper habet petitionis prin-cipij fpeciem,cùmnondeipfo textu,fed textus interpre-tationequæratur.

B. 6.) AitexD. Vnicorniointelligi, quid fit fcnticn-dum de feripto Philippi ad Elcdorem Palatinum :quafi non confier cxalijs maioris âutoritatis,qua; optimi viri Philippifententiafuerit.Curnonigiturmalunttenebrio-nesilliaperteaffîrmare Philippi crroremefl'e, quàm eun-demfalso excufarecontraautorismentcm? In vfuautem cœneverèamp;fubfiâtialiter adcflcChridumnon negamus, vt ncq; in verbo fuo deefi, néq^ in minifiris, néque in fide-libusfuis, quod Lutherus ex Waldenlium Confeflione approbauit, amp;nos omnes credimus.

B. 7. ) Quoddam tefiimonium Philippi Lantgrauij récitât, fcilicet forte non bona fide ; Itâque mihi tam faci-le efi hoc negate, quàmipfi affirmarc, Sed quid præiudicia humana hîc, inquam,agunt, vbi quæritur de vçritate diui-na?Non moramur modo Ethnicum âÙtos-?fed facto fan-ûumilludjHæc dicit Dominus ;cum Theologis agimus, non cum

C.îJExLutheroiterumrccitat, qui dicit : lien nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ntc^t vorüber/ fonbern

6en vnï» tgt;efennen/ba^ ber 4.etb nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ba fep» Vcrùm hæc textus feu To fxrav Chrifti non habet, fi intelligas nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eft, hîc

fubpane latet meum corpus : Tantum igitur honiinum glofla eft.Cùm veto aduerbium ( ^a ) locum defignet,cur localiter feu locali modo adefle negant corpus Chrifti? Cur tergiuerfantur?Cur pronomen Hoc,mutant in aduer-bium

AD SCRÏPTVM HAMELM.

bium HïcïDifcant Grammaticam melius, aut oftcndant, vnde poteftatem habeant has nimis inauditas enallagas fa bri candi.

C.4.)Decolloquiotertio'quod inter Hcidelbergen-fes amp;nbsp;VVirtembergenfes habitum,in medio funt vtrinquc protocolJa, nihil attinet hïc quicquam fingere. Mirari magiscogor,quomodo Hamelmannus huius meminifle audcatjinquo tamturpiterfcgeflerintSchmidelinifuióc Brentiani Sophifiæ.Hîc autem multa balatufuo nititur taxareineptusaries in fummis viris, quæ néque ipfe vn-quam intellcxit, néque reuera taxaripofliint, nifiperca-lumnias. Non diftinguit hominemabhumanitatc,con-crctumab abftraéto,non intclligitquid fitvnioperfona-lisjuefcit quid fit hypoftafin eflchumanæ naturæ, ignorât ii!iii/ayîa,yîJita/^lt;iTay,non uouit quæ fitdiffcrentia proprieta-tuminChrifto:quidcrgomirum,fi imperitede hifcemy-fterijsfcribatïlmó blafphemetfæpius,quàm benedicatin maximisrebus? Sedage tarnen, videamus quædamerro-rumeius capita paulolatius.

C.6.) Ait,ideoinhomineChrifto omnia funt dona i„ chrifto Communicatiua,quæinDcofunt fubftantialia. Hæcfi vc- quali« «-ra funt, ergo amp;cqmmunicatiua Deltas, amp;communicati-'quot;quot;‘P®‘'“quot; uaqmj^otentiainChrifi:oerit,amp;proinde duplex erit in quot;Chrifto Deltas,amp; duplex omnipotelatia. Atquehincfu- , met argumentum Ari us credendjiÇhriftû non efle Deum æternum confubftantialem patri : amp;nbsp;Neftorius diuidet Chriftuminduo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nam quod putatfaluam mane-

'rë eflentiam diuinitatis, fiidquod habetincommunica-bile,communicet,ncmo vnquam fanus el conceflerit. I-mo néque humana natura in Chrifto faluamanct, fi Dei proprietateseflentiales realiter acquirit in fefe.Vtaqua in Cana Galilæa proprietatcm acquirens vini, aqua non manet. Ergo Hamelmannus tarn diuinitatem detrahit

—• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;B

lO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RBSPONSIO VVARENBORGII

, homini Chrifto ( cùm communicatiua ei Deitatem tri-T)uît)quàmhuïnanitaTë7c5nïtalemeiattribuit, quærca-liter faó^ft Deltas. Vel tertium q uendam Chriftuni con-fingit confufum exduabusdiuerfiflimisnatuns,nontan-tumperfonalitcr vnitiSjfed realiter mixtis. Imó, inquam, cumNeftorioduasinChrifto perfonas cÓftituit,dumair, homo in Chrifto ex participatione habet omnipotentiä, pro eo quod efthumanitas in Chrifto^ Nó eft enim homo in Chrifto, fed Chriftus efthomqj?eraflumptionem hu-manænaturæinfuamhypoftafîn. Homo cmmperfonafi-gnificatjid eft,conGretum,quomodo Hamelmannus earn vocem vfurpat : Si veto dixiflet in Chrifto homine,pro eo quod eftChrifti humanitate^omnia funt communicatiua, aliquid dixilfet, quod patru locutionibusaJiquando con-ucniat.Sedhcec tenuis differentia abillononobferuatur, nequeipfiuspropofitoferuit.Vfitatumenimcieftduderc ambiguitatibus fermonis, quo faciliùs incautos decipiar.

C.7.)Numerat inter proprietäres diuinæ naturæ,mori ócviftimameffepropeccatis noftris, quas dicit humanæ communicarij fedquis ignorât hæc propria effenaturæ humanæ^Similisfarinæfuntpleraq; quæfequuntur,nem-pe ex niera infcitia aut malitia orta.

fonaUs’'*' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ibidê vnionem ait perfonalem non efle verbale.Sed

nugator infulfe,quis vnqua id dixi t?nifi forte Arius?patrcs aliquâdodicût communications Miomatûphrafinefle, quia toti perfonæ reali ter, nonfingulis conueniatin per-ïona:Êt Auguftin. per hanc vnitatem perfonæ Chrifti, air, ex vtraq; natura fie confiante, quælibet earû voca bulû al-teri(nota tenebrio, vocabulû ait,non rc) attribuit, diuina humanæ,amp;humanadiuinæ. Qmdergonugaturaries,aut potius quid balat, dû Chrifio homini excellëtias no infu-fasfed donatiuasefle ait.quafi inter has differentiafit,qua5 infundâtur amp;nbsp;donëtqr:Çû oéq; nçs nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^/««wQfçd eflçntia

libus

AD SCRÏPTVM HAMELM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Il

libus^prietatibusloquamur,quasaliter deChrifto hortii-ne pdicari, qua per idiomatu cómunicationê inficiamur.

C.8.)arguerevuItOleuianum quafiperperamdedex-tra Dei locutum. SedOIeuianus de Chrifto loquiturvt anteaflumptamcarnem.Suntergohæcmerafophifmata, calumniæjblafphcmiar.vide protocoll.

D.i.)Humanâ Chrifti naturam partem trinitatisvo-cat. Scd cogita Hamelmaniace quid dicas,an non reuera fisplusquàm Eutychianus,aut potius bavdusafînus,attt blafphemuspotius Selnccceri difcipulus.

Ibidem arguit Vrfinu, quafi ex ipfîus fententia fequa-tur,Chriftumnuncinccelofybariticasepulasfeâ:ari,quia corpus eius rctineapeflentialcsfuas^pfietates. Sedfimili argumento vtitur,ac fi quis dicat:H.Hamelm.Linfenfato Th.^priueftgarrirc,ergoetiâgarriet dcreb’diuinis,cuni cxcelTcritèviuiSjamp;velincœlo Vbiquiftico,velintartaro erit;autctianidumpocuia hauritfpumantia,garrit.PauIô. poil ait contraries fibimutuo elfe Vrfinu dcOleuianum, quafialter eorumneget,alter affirmer Chriftumaliquid habere,quodfuperetproprietates hominis; cùm tarnen v-terq; Chriftum credat efle Deum, amp;nbsp;humanam eius nature pre ceteris omnibus hominibus Infinitis excellëtibufq; ornatam dotibus. An nondumfatis eft calumniarum ? At moxquidaddir?Vrfinumfcilicct duo contraria devno ho mine Chrifto proferre : quafi id fit abfurdum, diuerfarum naturarumrefpeiftu.HæcfiHamelmannonintelligit^ftu-p idus eft: fi n d i ffi m U1 a t,fy CO P han ta.

D. 3. ) Dicit aflump tam naturam, id eft,humanâ rea-ii cômunicatione elfe omnipotentem, quod eft inauditû dogma tu eötra Scriptura S.tum eötra omnemantiquita-tem amp;ipfuminfuperLuthcrüj fedfi realiter hæc infe ha-buithumana natura, quænaergo earn mortuaexcitauitï Si feipfam excitauit^ergo reuera no fuit mortua: fin min’

B g

lï nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RHSPONSIO YVARENBORGH

ergo fcipfatnnoncxcitauit. Chriftus tarnen reftèfcipüim excitafle Öc viuificaflc dicitur, cùtn effet Deus. Sednon-né, quod amp;nbsp;ante dixi, ex hac Arietina doólrina fequi-tur,dupiicemomnipotentianiamp;duplicemDeitatemeffe inChrifto ? Potentia enimDei, ac magis omnipotentia e-ius,ipfiusefteffentia,vtamp;ipfe Schmidelinus alibi ait.Fa-ceffe hinc inpiftrinu afine,vnàcuni tuo Selneccero, qui nefcis diftinguere inter donacreaturis communicabilia, Si. Dei effentiales incommunicabiles proprietates.

D.4..)Bullingerutnquafifibi contradicentemaddu-cit, fed mera eft calumnia uel pueris ridicula. Nee iuuat hanc eius calumniam fuus Schinidlinus triplici fua con-fideratione corporis Chrifti. Hæc enim imaginatio feu phantaftica confideratio diuerfa,non poteft parcre diuer-fam effendi veritatem. Mera igiturhæc nebula eft,feufæ-piæ atranientum,quoimperitis oblcuratæ veritatis aqua clabatur* Ibideinfràficfuorum aduerfariorum fententiâ conformât,quafinegent humana natura in diuinisamp;mi-raculofis operibus aliquidin Chrifto egiffe. Quodtamen mentiturganeo. Non eft enim hæc illorum mens,fed di-ftinguunt femper idiomata naturarum,vtantè diftû eft; itâque mendacium eft, eos affirmare Chriftum hominem nihil operatû effe in excitatione mortuorum. Fàtentur e-nimlocutumeffe,lachrymatum effe,porrexiffemanum, egiffe patri gratias, patrem adoraffe, amp;nbsp;feciffe quodfuum cft.Hæeciné nihil funt ? Vide ergo Selneccerianam Syco-phantiam. Sed non fatis eft illis, nifi etiam diuinæ in Chriftonaturæ propriaattribuamus humanæ,amp; mortem voccmusvitam,imbecillitatcm omnipotentia, adorantemadoratum. Vtraque enim natura hæc non habet, fed fimul tarnen funt in vnaperfona. Quandotan-dem hæc intelliget non iam arics folùm, fed amp;nbsp;afînus Cu-manus J for taffe nunquam, vtpote

AD SCRIPIVM HAMELM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;|5

D. 6. ) AitHeidelbcrgenfes amp;c. Chriftum aftringerc loco. Cùni intelligat tarnen nugigerulus, aliter fe rem ha-bere.Sed quid non agit calumniofus Sycophanta? Qui vel ipfi Chrifto verba fua peruertere non vercatur. Chriftus ab illis non adftringitur loco,fed pro natura fua fecundiim Scripturam verèdefcribitur.Inloco autemeum concludi pofle fi neget Hamelman, à Maria non concep turn vtero, non geftatum, non partum, non inuolutum pannis, non impofitum præfepi, non afino vcdum in AEgyptum fu-giire,nonrurfusafinoingreirumHierufalem, non docuif-fein templo, non captumin horto,nonincrucefufpen-fum, non depolitum in fcpulchro, non inde refurrexif-fe, non fuilTe in Emaunte cum duobus difcipulis, noi^ in conclaui cum Apofto lis ftetiire,non denique afccndilfe Sc nunc in cœlo elle,aut, vt Heßhufius loquitur,côclufum effe fateatur oportet. Quorum poftrcmum quod nimi-rumincœlo Chriftus corpore fuo nonfit,libérénimisôc fine Omni pudore, cum infamia totius fuæfaâ:ionis,qui fuêre olim, amp;nbsp;contra omnem denique piam amp;nbsp;fanam an-tiquitatem alfererenon erubefeit. Quid ita? Qma fcilicet fuper omnes cœlos Scriptura ait Chriftumafeendifie,ergo nullosfuprafereliquit. Puerileeftfophifma, Omnes cœlos afpeiàabiles penetrauit Chriftus, amp;nbsp;cœpit feu ca-ptus, id eft, exceptus eft à fupremo cœlo, in quo exaltatus eft ad dextram patris, amp;nbsp;vnde in nubes defeendetadiudi-cium extrenio die, nonantè, tefte D. Petro. Quod fi verb illud fupremum cœlumnufquameft,in quo Chriftus eft, ergo amp;redè Chriftus nufquam efle dicipoteft.Item,fi non eftillud cœlumfurfum, cur erso afeendit in altumChri-ftusïCur nubes eu excepitf Quomodo furfum afpeftarunt eumabeuntem,Apoftoli?Anfortèabiuitvifumaftraamp;fir-inamentum amp;nbsp;mox redijt, amp;nbsp;deinde inuifibilis faólus hîc nobifeum-afliduè verfaturï ô temerarium iudicium, ô

B 3

14 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RESPONSIO VVARENBORGII

impictatem exccrabilemün pafcua arietem, vtgramina voret;myfteria Dei non conueniunt tam brutæ amp;nbsp;propha-næbelnæ. Interimnon ignoramus,quemadmodumpu-gnantiaquæ vidcntur, Scripturæloca pro diuerfa Chrifti natura rcftchïc fint fecandaamp; intelligenda,neinersÂ47ÿà-noua nobis obganniatfophifmata«

prodit ftrcnuus Dialefticus, vel ï»-®- potius * (rvwlt;05//^ôfzïv®-. luftus Iudex (ait) iuftè debet indicate :Quod autemiudicabit,necefleeftvtantèhabeatcognitu. Cùm ergo Chrift’omniadióta,fafta,cogitatahominü indicate amp;nbsp;quids iuftè debeat, ilia omnia cognita habcat oportet. Ergo fecundùmfnam naturamhumana enm oportet efle enet confeqnentia in Baroco,æquè ac fi quis ratiocinctur;H.Hamelmannusdiirerit,ergooculisamp;auri-bnsvtiturdialeâ:icæartificio:Velinpopina potitat,ergo anima eins paulo poft inebriabitut vino.Sedpag.fequenti vult inftitutum fuum fyliogifmu confirmare,id eft,a(ftum agerciNon enim dubitamus,Chriftum corda noftra, amp;nbsp;co gitationesnoftrasvidcre:quia Deus eft,nö tantum homo, Sedobidnonfequitur,humanam eius naturam Den efle, autidiomataDei infc realiter habere, quæ folummodo poflidet in perfona,amp;iuxtaDamafcenum,;öiT*a?Ao.Satisi-giturapparetrudentemhuncafinum nnnquam adhuca-gnonifle Chriftu, nifi moreNcftorij amp;nbsp;Euty chis. Lutherus autemexScriptura negat humanamin Chriftonaturam femper omnia feiuifle, cum tarnen, quandiu fuit, femper dininænaturæfucrit vnita.Ergo quæ fequûturàrocA«$i? Ha« melmanni nihitad controuerfiam faciunt,

E. 2.) Non vertitut in dubiûànobis, videlicet omni-fcientia amp;nbsp;occultorumnotitiam tarnhomini Chrifto oo-uenire, quàm Deo ipfi. Quia homo Chriftus Deus eft,(Sc quids ipfe Deus lehoua, QuodD, Petro quoq; aliquid di-uinitns fuit rcuelatû,idfimiliter Chrifti humanænaturæ fiepe amp;exccllSu'x contigit; ScriptnxaenimfapiStia ôegra-

AD SCRIPTVM HAMEtM.

tia creuifle cum dicit.An tunoncredisScriptunsfpcrmo-logc’Exhuiuscnimignorantiavel veravclaffectatanalcir turtnadifputatio,aricteamp;afinodigna.

Pag.E.3.)Quærit ftolidusLicetiatus, vbi futuræ fint a-nimæ beatorû hominuna terra amp;nbsp;coelo dcletis: ego malim diccre innouatis. Rcfpondemus,cö. Chrifto erunt,ex eode cuni illo coelo venientes, in quod fublati funt. Si aries ho-rûmyfteriorûrationemnondû nouit,finéqjnosipfi hæc plane cognitahabemus, ergonéæquûeft,vtelndanaus,amp; coelûnullum,velnondumcreatum,inquoChriftus eft,di-camus? Verumenimuerö quorfum hæc de coelo tam anxia difputatiö,nifivt Vbiquifticum cœlum,velutnouamA-mericam inueniant, ex quo excludi non poflunt.

Ibid. Inquirit quemadmodum Chriftus è fepulchro euaferitjamp;fuoruaduerfariorumdiucrfasfententiascona-turproferre, Sed paru proficit : Etfi cÓftet,non multu 7ài;xofZ«)'faciât.Refpiciéda Chrifti natura Humana,qualis fuerit in prima coena,cü pane Eucharifticü (quem ipfeap-pellabatcorp’fuü,hoceft,)ti)/i-«i'(«n'corporis lui,vel teftamc tü in corpore fuo,quod de calice dixit, amp;nbsp;de pane æquè in-telligit)difcipulis daret,amp; eo vtetes morte fuS annunciari iuflit.Hçcfimpliciterficredcrem’jamp;incorruptèagerem’, no opus effet hifee nugacibus Hamelmaniacis argumetis.

E.5.)MiraturVrfinû Chrifti Humana natura impoten-tiore facerc ipfo Angelo,cuius opera reuolui lapide à mo-mimetooportuerit.Scd ^ptereàferuusnô eft potior Domino, quodDominuseiusalicubivtaturferuitio.Deindc quis nege't humanamChriftinaturam infirmiorem fuilTc aliquSdoangelis,quippe quæperangelû aliquando fit CÔ-firmata,amp; tandeetia fuccubueritmorti? ScdhæcHamel-manno fortalKsphanrafmataMarcioniticavidetur,que. admodti corp’ CHrift’ amp;nbsp;cœlû ipfum inftarfpcótra effe ere dit. Vndc paulo interi’magniloquus Thrafo infurgit amp;fe-fc effertjdigneq; miferos S«.chvvermeros excipit.No efthîc

16 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RESPONSIO VVARENBORGII

Chriftus ( inquit ) infepulchro, id eft, non videtis eum hîc ( Qmfi de eo dubitauerint, quod nimis follicitè defidera-bat)Inuifibilis faftus eft.Q^s veró ei hoe reuelauit,ita an-gelumintellexifleïAut vnde habetprçlcntc corporeChri-ftumfuifle, quemoculis nonvidebant? Hæcannonpræ-uaricatio eftïitaomnia myfteriaDeiludicrisgloflisimpu-rare?HincigiturfequiturfccundùmHamelman,nonverè Chriftum mortuum, non verè fepultum,non vcrè refur-rexiffe, id eft, fepulchrum reliquiffe, non verè fuis præcef-fifleinGalilæam amp;c. Atque omnia hæc ex Schmidlini Officinahaufitinduftriusdifcipulus, amp;nbsp;charus Selnecce-ricommilito.

E. 7-) Oftentat trofgt;æa fuafingulari (En ); En, inquit, leélor quàm inter fefaètiofi ifti collegae pugnent. Scilicet quia in explicandis quibufdam incertis S.locisdiuerfam fequantur fententiam .-De quibus tarnen néqueipfecerti aliquid poteft affirmarc : Et quæ parum ad rem præfen-tem faciunt,quantumuis intelligantur» Fatemur tarnen multapræternaturamfcuûîTtfipvfr/KWfinChrifti corpore ef-fe a(fta,non corporis,fed diuinae naturae vi,quae amp;c ipfum,vt ante diximus,mortuum excitauit : Nifietiam mortuum corpus feipfumexcitafl'edicet,adquidlibetdicendumLi-centia donatus Hamelman : Vnde fequatur, reuera mortuum non fuifle,fi vitairj.eolatuit,aut viuificatrixvisab conondifeelTiU

Ibidem vrget fcilicet Vrfinum acutus difputator, Vt refpondeat, an non æquèfit Chrifto poflibile porrigerc corpus, atque illud ipfum corpus fuum in pluribus fimul locis fiftere? Si Elcnchi doètrinam melius didiciflet à fuo quondam hero Groppero Colonienfi, non tarn multa in-eptèquæreret. Dare fuum corpus fimulpoteft omnibus fuis fidclibus, fed non corporaliter in fingulorum ora fimul ingredi,quia contradidoria non vult, ne'que mentiri poteft

AD 5CRIPTVM HAMELM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17

poteft, more Hamclmaniaco. An veto Hamclman non credit nos nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fieriChrifto in baptifmo?in quern igitur

iniplantanturparuuli?Cuiusfanguine abluuntur^Anhæc quóq; corporaliter jideftjinodocorporeo fieri dicctrCur non igitur æquède corporali præfentia inbaptifmo,âtq} in cœna Domini difputan t? At diuerfiflima funt,dare corpus fuumChrifi.um,amp;iIlud in niultisfiniul vno momcn-tolocis conftitucre.

E.8.)Concludit angelos non difiungi à coelo,ctiamfi, in terris fin t. Vndc ego vicifTunconcludovnàcumfandis patribus,Si angeli vno codemque tempore in diucrfislo- fintybi-ciSjVel vbiquefunt,angelos quóqueDeos efle. Nam vbi- que. quitas,fccundùmillorumquôqueteftimonia,Deitatëfe-cum trahit, vt anteàexpcrfonali vnionc hæcproprietasà noftris antagoniftis aflerta cfthumanæ Chriftinaturæ. Vt ciufmodi ratiocinatio ex illorum diâis fequatur:Quic-quidvbiqueeftjDeuseft,Humana Chrifti natura vbiq;eft, ergo Deus eft:vel, angeli vbique funt,ergo dij funt. Sela.

Pag.F.i.) VbiChriftus de fua abfentia,amp;pauperum præfentia loquitur, mirificèhæc commentaturLicentio-fus Superattendens; fed id facit contra communem an-tiquitatis confcnfuin; fruatur igitur amp;nbsp;deleôletur morio fuo clauo. Nos cum vera Ecclefia fentimus,Chriftum lo-qui de fubftantia,nonde qualitate fui corporis, dum illud nonfemper nobifeum futurum prædicit. Ergo hîcnoua paradoxa amp;hærefes vcteribusignotæ,Hamelmanno gra-tifllmæ traduntur.

F.2.)Di(putationcm cumVrfino,cui valde acriseft hoftis,inchoat de mundo, luditqucpueriliter inæquiuo-catione vocabuli (mundus )amp; funugerræ ficulæindignas Theologo, amp;nbsp;adTheologos. Verumfeurræ etiaminter honeftos ludere folcnt.

Ibidem ait, Chriftusvadit ad Patrcmnonlocalimo

C

dOjfed eatenus amp;c. Deus bone quanta confidentia amp;qui-deni contra omnem antiquitatemlErgonouus eft Doftor Hamelman amp;nbsp;vetus hæreticus, amp;nbsp;fi non ad igneni, fal te ad ftiuam relegandusfuerit. Vrfinus rcdcexpatribusdocct, quomodo Chriftus abierit, amp;quomodo in coelo lit, etia-fihicalFeótatusfophifta omnia nitatur eluderefalfafuoru interpretatione, vel præfraôla malitia,qua tarnen nulli prudent! fidem facit; Néquecum Vrfinofolùm,fed cum vniuerfo doéiorum piorûmq; maiorumchoroludatur, quos durum ci erit crroris conuincerc.

F5.)Suomoreambidextrè inquit,Chriftumvtme-diatorem,id eft, non minus hominem,quàm Deum Ec-clefiæfuæ adeire,eamq; regere,amp; nifi hanc confolationem habeamus,fequidicitrurfusPapifticâ dubitationë:quod ego de Papiftisme Icgerenonmemini.Vcrùmquiseicri-pithancconfolationem? Noncertèabfentia corporalis, néque vlli illius dodores.Imo Chriftus ait, paracletum amp;nbsp;verum confolatorem non venturum,niliabeat,id eft, corpore amoueaturjitemSpiritum S.nô venturum, qui ipfos inomnemveritatemadducat. Non mirum eft igitur Ha-melmanniacos ignafosamp;non capaces elle veritatis, cùm careant Spiritu S. hoc autem careant, quia Chriftum abijlfe (corpore inquam fuo)non credunt.Q^æ fubfequü-tur,calumniæ amp;nbsp;fatuitates funt,quibus fuum crrorem ali js attribuitfecurus bonorum infeftator. Videat,inquit,le-ftor,li non poteftmihiadeflc Chriftus homo amp;c.At Simla SchmidelinicavelSelnecccrina,quis negat pofte âfaTrKaf: poteft omhia qtiæ vult: Vult autemquænaturæ fuæ funt conuenicntiagt;ideft,quævcritati ipfiüs congruunt,quana noncuertit eius omnipotentia. Et quia nos perfonamo-mnipotentem credlmus, amp;nbsp;prætercà ex verbo iplius difci-mus, fua carne ipfum alere nos veile etiaminhac vita,amp; noshacpræpararead inïmortalenirefurre(^lionem,quam car-

AD SCRIPTV M BAMELM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;19

carncm tarnen in cœlo effe nunc dicimus:ob id etiam hoc eum pofle conftantcr crediinusrT u vcro non pofle credis, nifl hîc corporaliter in hoc mundo,iniQ in ore tuo fi t,oré-que comedatur. Quod eft dogma omnium abfurdiflt-nium, nullique feculo notum aut creditum, nifi qui Bac-chum amp;nbsp;Cerercm Deos efleputarunt. Die igiturperMu-famfubtilisdifputator,quiomnesdo£tos virosnoftiacu-mineingenij velutaries cornibus ferire, die vtriplus tri-buantomnipotcntiæChrihi, nos qui corporeabfentem (rcfpcä;uamp;fituloci)alerc tarnen fuos fideles fua carne crc-dirnus,amp; carncm ex carnc fua, ófquc ex offibus fuis fa cere: antctuófquc,qui id non pofle, nifipræfens corporaliter adfit? Quorfum ergo tuæfçurriles calumniæ, dignæqux fuftibus puniantur?

F. 6.) lubct Chriftîanumledorem aures artigere, vt fcilicct intclligat pudedam ipfius infcitiamamp;calumnias, quibusconatur dcmonftrare humanam Chriftinaturam omnifeiam effein fefe, oy/jiiyof )cÿ,r âxXo;âtquc hîc nefariè hallucinates Sturmiumamp; Vrfinumamp;reliquoSjimo blafphc-miam dicere Chrifto vociferatur furcifer. Verùm vicifllm arvigataurcsPamphilus,autpotiusafinusArcadicus,Stur-mium amp;nbsp;Vrfinum non intelligere, fient quadruplator Ha-rnclmanipforum difta peruersè interprætatur,'57tcl}ttttrt ÇÔ?cnfc^^eîÉ/ hoccft,âbfq; huirananatura,àquafæpara-turnunquam,fed quod 2(((f6tfgtcren VBÎ) O'Çalten/non fit i-dioma humanç Chrifti naturæ,quæ amp;nbsp;ipfa fuften tatur à di-uina:De tota veto perfona reôlè dici,^a^ (jÇnfîuentteeer:? Çgt;altC/nunquamnegant. Quod veróamp;fanótishominibus indiciumamp;rcgimenaliquädo Scriptura attribuit,idqnó-quealiqua,nö total!illisdonatapoteftate,amp;quidë accidenti, non propria, vt in Chriflo, fieri intelliguntilli quidé-.nifi tot Chriftos, hi homines arietinifacerevelint, quotfnnt beat! in coelis. Aut fi non perfedi Chrifti, quia

, Ç a

lt;

quot; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;MSÎON5IO VVARENÎORGII

non omnia illis communicari dicët,ficut Chrifto:tamcn aliquo faltem modoChriftierûuatq; hscetiamerrornm portcnta Hamel manniacisaccidnnt eó,quódnon didice-rint reôlè definite pcrfonalcm vnionem.

F.8.)videturChriftotribuerefecundùm carne, quod fit alpha amp;nbsp;o:quo quid magis nefarium dici pofli t ? feque-retur enim inde,humanamChrifti na turam etiam in prin-cipiocumVerbofuiffe Entemerariumdifputatorcm;qui n nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;viros piosamp;cordatosaudet fuonomineappellare mon-

II nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftrofosjfccleratosjinfcitosjipfemonftrofiflimus ftupidif-

n nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fimûsque aries.

j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pag. G. i.)Mendaciumimpingitaduerfarijs mendax

adulator amp;maledicus conuiciator,quafiquæfunt media-toris officia, illihæc Chrifto verbaliter, non realiter attribuant. Verùmhicafinus non nouitnifi rudere. Non enim intelligitdiftinguendaeflc idiomataquæ funt in Chrifto, i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quia Chriftum non nouit.

G.2.)Inuoluit quædam de Vrfini amp;nbsp;Boquini Antilo-gijs,amp;cenfurammagnifie! Schmideliniillisopponir. Vr-finus autem cum Vigilio loquitur,Schmidclinusfui cor-li;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dis figmenta profert, Sed videatur de hifee rebus proto-

ES nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;coll.Heidclbergenfium.Longumeftmëdaciarefutare. Ita

L■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fequentibuspaginis multa gannitde dextraDei,amp;defef-

r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fione addextram, fed omnia calumniosè, amp;nbsp;proindere-

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fponfioneindigna.videprotocoll,amp;@egcntgt;Cnc^tHcidel-

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bergenfium.

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;G. 8. ) Qiii receffit ab eis, eum adorarunt. Quid ni ?

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quia Deus erat:amp;viciffim adoraujt Pattern, quia homo.

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;HæcftupiditasafiniCumaninonintelIigit,autpræcrapu-

l î. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;la non videt,mente ocuÜsquccæcutiens commeffatorpa

rafiticus«

. Ibidem taxat Vrfinum, quafî non rede definiat, I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quid

ad scriptvm hamelm. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;21

quid fit in forma fcrui efle, amp;nbsp;in forma Dei ; remittendus

• nbsp;nbsp;nbsp;■ r- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-r. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;. z- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;forma Dci,

autem aries m pafcua fanctorum Patrum, vt ibi difcat me- amp;nbsp;faui ef. lius,quæ perperamdidicit,amp;imperitè reprehendit.Deus bone, quid nonaudet præfraftaignorantia! Vix me conti-neo,heus Bcza, fuftibus hue fubige afinum,amp; in piftrinum dede: calcibusenimferitobuiosquófq;,amp;feLeonisvédi-tat pelle, cum reuera afininasprodatauriculas.

Pag.H-?.) ExCyrillohæc verba récitât: caroChrifti chrifti ca-viuificat non fecundum propriam naturam, fed fecun-dùm vnionem cum viuente verbo,Hîc fi quid humani cerebri haberetHa elman ( arietini feuafinini plusfatisha-bet ) fe ipfumme fuo iugulare gladio videretjquidenim aliudnoftri docent ? fed non;(^T’azxo,ait,vtnoftri aduerfa-rij amp;C.HÎC rur fus fe prodit afinina ftupiditas.Quid eft aliud hîc ääXo ,quàm non fecundum propriamnaturam, fed fecundum diuinam,cumquain vnam hypoftalin eft vni-ta?NamhisverbisÂ?Aigt;;^azÀo, Cyrillusamp;Damafcenus intel-ligunt diuerfas naturas Chrifti. Ergo ipfus eft, qui omnia inuoluit,non aduerfarij: ipfe omnia ignoranter fimul amp;nbsp;malitiosè mifcct, vt anfam habeat calumniandi. Miferæ oues,quæ taies naiftæ funt Paftores. Quæ fequuntur, fub-tiles nugæ,amp; impuden tes ftrophæ funt.

H.^.)Scriptura dicit nos in æterna vita angelis fore fi-miles,mox inquit, ergo cœleftia beatorû corpora nÔ fem-per funt vifibilia,aut palpabilia,ô acumen arietinü! in fine fuiferiptiex Haymoneaitfemperfore palpabilia. Sedre-fpondeo tribus verbis, Angelinunquam palpari poffunt, quiaofTaamp;carnem nonhabent. Videbunturautem olim, à nobis,vt amp;nbsp;Deus,fcd ali js oculis,quàm qualcs nunc habe-mus,autqualeshabituri funt ciufmodi verorum dogma-tum illufores»

Ibidcminfràaccufatnoftros,quôd nonrccipiantfor mulas in,cum,fub 5cc, tres fane prorfus '5rep/za;gt;zi,Tcis-particu-

C 3

22 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RESPONSIO VVARENBORGII

las,néque à Spiritu S. fcdab hominibus inueólas : quas etfi aduerfarij Hamelmanni, non rccipiant ipfiusfenfu,non reijciunt tamëpenitus.Subiiingit deinde nimiumLicen-tiatns,amp;plusquavrbanusfcriptor,perbellas quafda para-nomafias,amp; Dilierum nominatDuIJerû,BoquinûBoui-num, Olcuianu Oleaftru amp;c.quibusfifua addidiflet vulgó iam nota proHamelmanSämelnaan,vtintelligeretnrinfa tiabilisefreauaritiæjCÔpleiTetnumeriim fcurrilitatis fuæ.

Ibid,Boquinum notât täquain prauè devnioneper-fonaliloquentem,fedipfetambardèdehisrebLisfcribit,vt nihilvnquareótèintellexiffemanifeftè probet,quemad-modum ó in fuo templojd eft,Chrifti humananatu-rahabiter,eâmq; fuftentet,id eft/Trós-cta-zr fit human® natu-ræ.Atq5fiCÀ6;z®-innullofanclorumcft,proptcreànullifan éli dij funt, etfi diuini dicanturpropter cxcellëtia Dei dona, Hiccinétheologiælautcampra:fcrat,qui profeffionis fuæ fummos articulos tam foedè confpurcat?Sola quantitate donorumChrillum Deö elIcvuItpræftigiofusLicen-tiatus.Vndefequitur,omncsfanâ:osaliquaten’ elfe Deos amp;diuinæ naturæhypoftaticè vnitos. ô fccuram blafphe-miamîHæc aute impijfTima dogmata noftro tempore do-cuit Bventius amp;nbsp;Schmidlinus, olim Arius,nuncAmphi-bius Aries,amp; ipfius condifcipulus Sellecker.

H.6.)Ncgarc videtur contra Scripturâ amp;Lutheri më-tcm,filium hominisfecundùm naturamfuamhumanam pléraqueignorare. Sedhæc ex primo errorum ipfius fonte oriûtur omnia.Quia ergo Lutheri difcipulus efle no vult, fed lacobi Audr.abîegandus eft Tubingä,non fouedus Ol-denburgi,vbi fe profitentur feüatoresLuthcri efTe.In fubfe quentibusreprehenditHeidclbergcnfes,quödperpera do-ceant de omnipotetia Chrifti;fcd omnia rudifiimû manci piûdéclarât,qui nihil nifi ftcrcora fuorû doftcrumlegit.

Mox deinde de coelp locuturus afinus fyllogifans, o-ften-

AD SCRIPTVM HAMELM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2?

ftenditjfe mai or cm habere notitiam popina’, quàm loci tam cxcclfi :cuius etfî néquenos inhac vitarationemo-mncmintelligamus: tarnen cffecreatum, nonadhuc cre-andum,vt Faber docet,fcimus,amp; quidemfupraafpectabi-les cœlos efle,vbi Chriftus Sc bead mortui funtjnifi fpefta-culumcomicum exChrifti afcenfionc in altum cumfuo Schmidlino fabricate velit,quod fuorum plerófq; non pu detfacerc.Garriatigituraliquidde fuoBrcntianocoeloamp; beatorum domicilio,nostameninhocFlaccianorumv-biquariocœlojinquoamp;brutaamp;cacodæmonesfunt, elfe non cupimus.

PagI.i.)RepetitSchvvernieros(ficenjmLicendato licet veros doéfores nominate ) affirmarc,Chriftum non habuiffegloriamfuamante refurreódoncm. Habuitfanè gloriam,lednon ita,vtpofteàjcurcnima]ioquiafcendifle, Cur exaltatum elfe ad dextramDei,ibiqj federe çquali cum patrcMaieftate Scriptura referret ? Anne hæc Hamelman-no præftigiæ comicæfunt Habuit ante refurreftionem gloriamChriftuSjfednon vniuerfam, nonfyncerä,vtpote cui imbecillitas adhuc fueri t adiunéha,amp; ob id in poten tia veriusquàmaûu habuit, tefteipfo fuofabello. Ergo Ha-mclman rediùsSchvvermeri titulo dignus, amp;nihilomi-nusfutilis fophifta eft.

1.3 • )Arguit aduerfarios fiios fymuiyftas hïalæ confe-quentiæ, quod dixerint memoria Chrifti pafli eelebrari in cœna,ergo abfente eflc:præfentisenirn fruftrà memoria cc Icbrari.Opponit ipfe fefta veterisTeftamêti,quibus Domi ni celcbraretur memoria, qui tarne illispræfensfuerit. E-gregiû argumentû D. Licentiati à creatore adnatura crea-tam arguere.’hoc didicità coquo fui hcri Coloniëfis. Non uegât tarne Chriftum abefîe à cœna,ficut néque abeftàBa-ptifmojuéq; vcrbo,néq5miniftrisamp;fidelibusfuis-fednon corporaliter hisadeft. Ergo hæc

24 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RESPONSIO VVARENBORGII

Explicatio 1.4.) Vult probate nefcio cuius Magiftri'refponfo,in niTchriftï Chrifti verbis non efletropum,ideft, mutationcm pro-hoceftcor ptiæfîgnificationis.ScdfiinhisChrifti verbisnulJumtro-pus meum pumagnofcitMagiftcr ille,tranfeatadPapiftas.Cum vcró de altera parte cœnæaudit, Calix eft Teftamentum no-uuminChrifti fanguine: Si non hic adinittit tropum,i-dem ei erit calix aut vinum, quod nouum T eftamentum: cum tarnen vcruni-fit, cflcfigna facra feu Sacramentavel noui Teftamenti. Verius ergo amp;nbsp;fimplicius fucrit (quo folo obferuato potuilTent vitari omnes vctercs amp;nbsp;noui facramentarij errores) fitotum prædicatunipropo-fitionisChriftijVtfit infacrametali locutionc,tropice iu-telligatur, nempe effe corpus Chrifti, pro co quod eft, elfe fignum vel figilium corporis Chrifti: Efle nouum Teftamentum in fanguine,id eft,eftc Sacramentum noui Tefta.-menti quod in fanguine Chrifti peraftum eft. Obfecro te, mi Nocolae,quid hîc impium eft? quid reprehcnfione di-gnûïNonné hæc vera Chrifti mens fuit? An quicquam prç-tcreàdepane amp;c calice dicipoteft,quàm nequaquam nuda amp;nbsp;vacua ligna, fed Sacrameta vel Sacramentalia ligna elfe, return tam facrofanctarum?Poteftnémaiordignitas extet nis dementis contingete,quàm vt à Domino ad res tantas nonfolùm fignificandas,fcdamp; oblignandaseóqucmodo quafi offerendas amp;nbsp;exhibendas fidelibus inftituantur Sc fanciantur? Quidigitur tumultuamur, quidquærimus, quidlitigamus?Sçdabrumpo hanc difputationcm, ciini dehac caufa probe inter nosconftet; de aduerfarijs verb cxigua fpcsfit emendationis. Multi ctiam inter cos tarn funt improbo ingenio, vt etiamfi vidcant Sc tacite fecum fateantur hanc, qiiam dixi, æternam Sc irrefragabilem elfe veritatem,répugnent tarnen amp;nbsp;tergiuerfentur,nc çonuifti erroris alicuius videantur, neueabalijs aliquid didicilTe, id eft,ne homines vidcatur fiiilfe,Sunt igit ur potius beftiæ arietes.

AD SCRIPTVM HAMELM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2Ç

arietcSjVel afini,qualiseft veftcr Hamelmannus Sc focius cius f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Selneccerulus.

Ibidem. Aduerfarij Hamelmanni cx afcenfionc Chrifti probarant forte abfentia corporalem eius in coe-na,fedrefponfumdicit,afcenfionemChriftifuifleexalta-tionem ad dextram Dei amp;c. Notaautem hïc facrilegum Superattendentem fufFnrari nobis veile articulumfidei de corporali afcenfione Chrifti in fupremum cœlum, quem articulum mifcet cum illo qui eft de feflione ad dextram:cùm tarnen omnes antiqui peculiarem amp;nbsp;diftin-ftum articulum iudicauerint efle.SediftisLicentiatis ta-bularum corruptoribus licet quicquidlibet.

I.5.)Affirmat carné Chrifti non abforbcrià diuinita-te,fediuxtaTheodoretidoftrina,mauere. Quomodoveto maneatfine^prietatibuseflentialibus,vt ignis fine ca-lore,equidënonvideo,AnnôergoHamelmanChriftoat- ' tribuit corpus non reale,fed verbale? Et paulo inferiùs ait, Chrifti corpus nobis exhiber! in cœnafiipernaturalimo-do.Cur nobifcumnon dicuntfpiritualimodo,cùmidem fentirevideantur?tergiuerfantesProtei!Curaddût corporalem præfentiamneceffariam efle,quæ in modo fuperna-turaUnoneratrequirenda?Nam præfentiam corporalem fingere fupcrnaturalem efîe ( eo enim modo præfens eft corpusChriftiinpane,quoexhibetur,amp;viciflim eoexhi-betur,quo præfens eft)implicat contradidionem.Et vtra-que vox(corporaiis amp;fupcrnaturalis)modum fignificat,amp; quidem alteri mutuoque contrarium. Verùm hi Domini fidei amp;nbsp;Grammaticis imperare pofluntjVt ipfis fignificent vocabula quodcunque velint, amp;nbsp;inftituto ipforum fer-uiant.

Item ibidemarguit fuosaduerfariosimperitæratio-cinationis, quod quatuor terminos pro tribus pofucrint invnoiyllogifmotSednon fuerint quatuor,fiafinusreâè

• 2.6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RESPONSIO YVARENBORGII

pofllt numerarc amp;2v?Ao7/('^^.Nam mortuum intelligunt proratione cdendi corpus Chrifti:acfidicerent,mortui fpiritualiter, non edunt corpus Chrifti fpiritualiter:fed pancm,qui corporis Chrifti nomen habet, ederepoflunt»

Ibid.fequentipag,Affirmatvocen'i(corporaliter)reni denotare, ( idem dixit olim amp;nbsp;V Veftphalus ) Sc hanc vera-citer cumfi^nofumiait. Poftcm totumconcedere,fibe-nc diftinguatur. Sed quis Grammaticus eos docuit,aduer-bia qualitatis,rcs ipfas,in quibus illæ accidunt,fignificare* ScdarietesAKnyoi funt, fermonishumani expertes. Similis eftfequés oratio, qua Hamclman vult Auguftinum corri-gere.Sedinfœliciter : prodit enim auriculas afininas po-tius. Vcrum quia præfidet iv Athla omnia ei facere contra miferos Sacramentarios fas cft.

• 1.6. ) Mirificè fe cftertcuiufdam vulgaris amp;nonfatis inftruäi Symmyftæ collaudatione,quód admodum expedite potuerit aducrfariorum argumenta diluere ex antiquorum fententijs. Stulta arrogantia.Recitatmox amp;A-thenenfis cuiufdam poëtæ fui collegæ præclarû epigrama amp;Hamelmanno periucudum.Nam i p £e quôq; Mufice pe-rituscftjVtafinifolent. Verùm hocfciatcû fuo pœta Ai thenicnfi,maledicere viris bonis, no eflcredè Nä Ignatius eiufmodi affcribitfpiritui erraticojquo in generc pcipuèvalet,peromniaLicêtiatofimilis,D.Nicl.Selnec^

• I.7. )Confert noftroru errotes cum veterum quorun-dam hærefibus, fed tam fycophanticè, quàm falsó. Ex vno reliqua cognofces. Ari us ( ait ) in carne Chriftum non efle adorandum dixitddcmdixit Beza. Vcrùmquæ maiorin iuria,quod impudetiusmcndaciumdcBeza ipargcrepof-fit^àquo tam procul abeftBeza, quàm procul Hamelman àveritatc.Beza enim dicit Chriftum femperamp; vbiqjado-randum,fed huius cultus caufam pendcre ex æterna Chrifti diuinitate.

1.8.)

AD SCRIPTVM HAM ELM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IJ

1.8. ) Ex Cyrillo affert,folam dignitatis aut poteftatis îEqualitatcm non poffe vnircinvnamhypoftafinnaturas: Atqni hac doôtrina plané cxpugnaturFIaccianorum dogma de perfonali vnionc, quamfola donorum tranfufione meti untur, cui amp;nbsp;Hamelman confenti t.

Pag.K.i.)Dicitaduerfariosfuos truncatim patrûdi- ' ftaallegare,quodipfiperpetuumeft,amp; qnidc in alicnam fcntétiam de torquere. Vcniatur igitur in rem præfcntem, infpicianturipfaillorumfcripta. Ncc vniusMorlinitcfti-monium tantum valetjVtaducrfariosconuincerepoiTit»

Affirmât tempore ncceffitatis mulierem pofle Muliernn» baptizare.Duohîc peccat,primo, quôdvelutPapiftarum collufor fingat fibi ncccflitatS,quæ nulla eft: Deinde quod contra Chriftum, Apoftolos, primâmq; Ecclefiaminiftc-riu hoc bap tizSdi afterat mulicribus. An verb qui miniftcr non eft, ei minifterium conuenit? Sed ft vrgeatneceflitas? Hacigiturneceflitate à fetandem, nonab Apoftolis ani-madueriààTÂ^winuehct inEcclefiam fanaticusLicentia-tus,aut per maiorumerroreminucdam defender. Curau-tem Euangelicus Superattcndens non potius rccurrit ad initium,quoficnonfuit5 dead quodfemper inreforman-do erat fpedandum, Cùm nihil aliud fit reformate, quàm ad primam formam redigere ?

K.4.) laótat fe magnificusThrafo egregium certamen certalTe contra Cafparumlftelburgum (aquomortuo ca-nis dentes abftinerc non poteft,quem viuum non aufus eft laccflerc ) propriuata abfolutione. Tam ftrenuus eft Ecclefiarum reformator Hamclmannus, vt etiaa? pro ftercoribus pontificijs,vel ipfius potius cacodæmonisde-pugnare nonvereatur.Scdfimiles habentlabraladucas, ge^pret ïgt;cn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ifîdn*

D 3

18 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;KK SPON SI o VV ARBNÏ ORö-lX

K. Ç.) Exemple vnius Iffelburgi reliques omnes cen-feri vult.Scd liber auteris in medie eft,legat ipfe, qui veri-tatem vult cegnefcere,néque ex heftis ere iudicium fcrat. Deinde etiam nen eft æquum ex vnius errate, ficubi ille errauitjCæteresiudicare; autiamdudum emnesHamel-nianniaci cendemnatifuiflent.

Ibidem de quibufdam heneftis viris', vt Hemmingie amp;VVitenbergenlibus nennullis dofteribus falfum tefti-monium refert,quod ex ere maleuelorum leuiter arreptü in fuam quóque hiftoriam tranfferipfit, mendaciorum confarcinator; qualium mendacium hiftoriarum ipfum nunquam pudet. Q^emadmedum amp;nbsp;nuper de fenatu Bre-menfi in fynedosfuas mendacium retulitpublicum,quafi aduerfarios fuos vi è fede fua amp;nbsp;ciuitate exturbauerint; Q^ed tarnen nen ita fe habere, ipfa Cæfareamaieftas5lt; tetum Imperium nouit.Ques cum bic mendax hiftoricus oblique iniuftitiæamp; iniquelatæfententiæaudet infimu-lare(cur enimviolentiæamp;feditienisreosabfoluilTent: I-mo cur inacceptis officijs amp;nbsp;dignitatibus cenfîrmaflcnt ? ) qua pœna dignus fit, relinque magiftratui decernendum.

Ibidem vocat aduerfarios fuos feditiofos «»oi'oxXaçtij, adconcitandum illis odium imperitorum amp;nbsp;fuperftitio-forumhominum. Sedrifu dignum cft, quodincertosamp;i-dololatrico cultu vitiates cineres D.Martini pluris faciat, quàm æneum ferpentem ab ipfoDeo inftitutum,ac à regc Ezechia reieftum ac contritum. Vocet crgomalitiofos nebulones fuo fcilicctnomine, qui idola demolitifunt in Belgio,illivicilfimhuncLinfenfatum proprio nomine appellabunt SacerdotcmBaal,Irenæ Imperatricis capel-lanum. Idolorumpatronum, fimulachrorumcultorem. Et hee itafe habere to nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oMi-a j8oS,cùm,vt feribis,médius

inter ipfas ftatuas munus fuum ficcrdotale obeat,amp;nc verbo quide audeat attingere tam abominabiles in Eccle-

AD SCRIFTVM HAMUM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2^

fia corruptelas, ne hominum amittat fauorem.

K.6.) Malta menti tur deaduerfarijs fuis fine vllo pudere, quafi omnesalij tam ignarifint return geftarü quàm ipfe:verùmanteàadeafatiseft refponfum. Q^odexAu-guftino blatcratjipfi nonconuenit,fed aduerfarijs. Augu-ftinus enim omnia illafancdicit, fed Hamelmannonfanè intelligit; luditenimmerisambiguitatibus, potiffimum in verbisedendi, bibendi, corporis, fanguinis.Sedquae cft,inquit, confequentia quam Auguftinoaficribunt, De-dit fignum corporis fui, ergo non dédit corpus fuum^ Ma-giftralisreprehenfio. ScdAuguftinofatisconftititfuacô-fcquentia,amp;quo fenfu præmiffas fuas intellexit, eo re£tè infert eonfcqucntiam,non hoc corpus amp;c. Videvtafinus fophifticani cxerceat, quem merito piftrinum exercere debuit. Sednodum foluitipfein fequentibus,fortèada. ftusconfeientia.

Pag.L. I. ) VVolphioindignatur, quôdexHaymonc référât, Chriftum nobifeum manereper magnitudinem Deitat is fuæ, amp;nbsp;non potius ( quod maluiflet ) per^lorifica-tionem carnisfuæ, feu per Maieftatem corporis fui,feu per transfufionem idiomatum naturæ diuinæ in humanam, vel realem idiomatum communicationem,dcnique per fefl'ionem ad dextramDei.Sed intérim aliaobijcitexeo-dem autorc, vt litem fcilicet lite dirimat, amp;nbsp;autoris autoritärem eleuct;âtque hæc dum agit,rurfus incidit in Scyl-lam cupiens vitare Charybdim. Ait enim Haymone affir-mare, corpora cœlcftiunitam fore fubtilia poftrefurre-aionem, vt quôuis poffint penetrate, amp;nbsp;vbiuis vbi voluc-rint elfe,femper tarnen palpabilia. ô talpa cæcioremfcri-ptorem,quinô viderquàmmultismodisquem pro feci-tat,opinionem ipfiusconfutet! Si enimpoftrefurreftio-nem id demum habirura funt, quando omnia peruia crût reddita,quidhocad tempus præfens facit? Si vbi volue-

D 3

30 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RESPONSIO VVARENBORGir

rintefleibi erunt, non ergovbiquevnomomentoerunt: fi palpabilia fntura funt, quomodoergo conformia cor-poriChrifti emnt,quod ipfe amp;nbsp;fui impalpabile efle volunt in pane ? Sed eiufmodi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hamcimanni in ratioci-

nandoamp;adducendis veteram teftimonijsinfinitapoflent recitarijfi opus fit. Verum me nunc piget huius refponfio-nisadtam ineptiratiocinatoris calumniasacpueriles ca-uillos.QuódautemhuncIaborem ccepi,tuonominefcci, nihil veritus, quiequidmonftrofus Haxmclman minetur, fe conceflb maiori ocio (quem tarnen non tempore, néq; fenioimpediri, quo minus aliquid bonipræftet, notum eft,fed crapula amp;nbsp;mentis infania) Sacramentarios acriùs traólaturum. Scio enim amp;nbsp;iam dudum fciui talem efle pu-gilem, qui non minus fcipfum, quàmaducrfariosoppu-gnet:quiignarusrerum dequibuslirigat,m3gisprodatin-.fcitiam fuam , quàm alios conuincat errorum : qui vt Iefuitæpontificis,itaipfe lacobi Andr.amp;Selneccerifter-coralegat amp;lingendafuisproponat.-quideniquefumuin proignc,fonumpronummo vëdit^t,mufcerdam pro pi-pere. Quicredere mihi non vult, bilancemadhibeat, vel

potiusmentem,amp;nihil fingere videbit. Sednimis hæc malta, Deus conuertat,qui conuerti debent,ne diutius cumSaulo perfequanturfideles.

FINIS.