Wegens onderzoek aan deze collectie is bij deze boeken ook de volledige buitenkant gescand. De hierna volgende scans zijn in volgorde waarop ze getoond worden:

Due to research concerning this collection the outside of these books has been scanned in full. The following scans are, in order of appearance:

I quid aliud, certè tria hæc, 3 Symbolum Apoftolorum, Decalogus, amp;nbsp;Sacramcnta Ecclefiæ, adinftitutionern Chriftiani hoîs funt cum-primîs neceffaria. Symbolum continet doôtrinam fi-dcijfinèquaadDeumacce-g^gjj, dçrç, Sc falutemimpetrare potcft nemo. Decalogus dat bona vitæ prçcepta,amp; çft ilia ipfa quafi lucernape* dum noftrorum,.quam qui fequitur, benèfànâéque viuit,Ôc cauet ne ofFcndat vfpiàm,neque incurrat. Sa-cramentaautem ilia funt quafi va(à,per quæ gratia 00-mini noftri Iesv Christi ad nos oiuinitùs deriuatur.

Quæ cùm talia fint,cgo vt operam,quam pofrum,Ec-clcfiæ meæ nauem : primo Symbolum, deindè Deca-logum, poftremo Sacramenta ipfaaliquantoaccura-tiùs cxplicatiusque pertraôtabo: vt ex bis veluti fonti-bus populus meus,quæ ad pietatc vcram, amp;ad omcm Eenèfandcquc viuendi rationem pertinent, haurire poffit. Ac primùm de Fide ac Symbolo, DE FIDE.

CVm nccDcû habere jppitium, necadfalutêadfpi rare pofTit quifqua, nih crcdat, de Fide hîc initio agcndû puto, ac ne ambiguitas vocis nobis negociû”'’’^'”' Al facef-

faceffat,quænam fit vera ilia ScChriftiana fides, expli-cabo. Ac mihi quidem videturadhuius rationem per-tinereprimo, vtcredamus Deum vnum efle, qui cæ-lum,terram, ôc omnia quæ in eis funt, creauerit, nec create atq; regere dcfmat.Sccundó,vt credamus Deo, omnib’ ijs quæ oiuinitus tradita funt, aflentiamur.

Tertio, vt non folùm Deum efle, amp;Dco,fedctiam in Deum credamus: hoceft, fpem Sgt;c fidutiamnoftram conferamus: huic Patri mifcricordiarum atque to-tius confolationis,nos totos comendemus atq; com-mittamus. His tribus confiât plena ilia Chriftiano-rum fides,cuius is frudus efi,vt hauriat è promifiis oci confolationcmvcram, habeatoco honorem cùm ve-ritatis,tum veto etiam benignitatis i'ummæ, in eoque folo glorietur, amp;nbsp;làlutariaDeidona, quicquideft bonorum, quæ c vuIneribusChrifii profluunt,acci-piat. His fané cognitis atque perfpeôHs,de fidc in Deum quifqucfinè errore Omni indicate poterit. Nunc veto quiaSymbolo Apofiolorumcontinetur materia ea, inquaverfaturfidesnofira, ôc quicquideftrcrum falutarium,quas crcdcre,amp; àDeo^perare,atqueexpe-ótarcdeberaus: Capita fingula eiufdéSymbolifingu-latîm cxplicabo primùm: Deindè, quinam horû vfus bonus fit atque falutaris, monftrabo, vt nihil eorum, quæ vel ad vtilitatem Ecclefiæ noftrç, vcl ad ofii cium . in hoc gcnerc noftrum pertinent,defiderari poflit. •

DeVM verumeflTe,quicælumamp;rterramcreauit, ôepræter hune nullum,docent feripturæ niuini-tùs infpiratæ, hoc quafi fundamentû religionis no-ftræ facrofanâ:æ iaciunt.Nam,Audi Ifrael, Dominus Dent.r. Deus nofter,Dominusvnuseft,inquitMoifes. Item Hieremias: Dominus autem Deus verus eft, ipfc Deus Hier. lo. viuens ôc Rex fempiternus: ab indignatione eius cô-mouebitur terra,6c non fuftinebunt gentes commo-tionem eius. Sic ergo dicetis eis:Dij qui cçlum 6c terrain non fecerunt, pereant de terra, 6c de his quæ fub cælo funt. Ac quia hoc omnibus nobis Deus eft, cui quifque làlutem fua credit atq; committit,necefsc eft, vtfidutiam fpem^; noftramab omnirccreatafeiun-gamus, 6c in folum Deum, qui cælum 6c terram crea-uit,conferamus:6c oinne quod expetimus,fiue corpo ris hue animi bonum,fiue temporale fiue çternum,ab hocipfo expetftemus: atque hoc illudipfumeft,quod Articulus continet,Credo in Deum patrem omnipotentem, creatorem cæli 6c terræ: Deus hic nominatur quidem Pater, idque vtpro diftindioneperfonarum in Diuinis àpiliodifcernaturiDcindcverô ctiamvtco-gnofcamus atque eredam us,eundemPatrem efle no-

6 ftrum,quiamp;: velitamp; pofiït cum omne aliud bonum, turn falutem æternam nobis dare: eft enim poteftatis tantæ, vt omnia è nutueius quafireligata pendeant. Hæcferède fenfu germano Articulihuius diótafint. Venio ad vfum eius.Nam fruftra quicquid eft generis huius cognofcimus, nifi idem in vfum nobis vtilem fànèatque falutarem transferre didicerimus.

QVicquid bonorum expetis,atqueea fiue aeterna fint, flue huius vitæ,crede in Deum,fpemq; tuam in eo pone,amp; id quicquid eft,impetrabisatque accipi-cs.Neqjenimdubium eft, quin idemamp;velittribuerc Deus, cùm paterno te amore complecftatur, 6c poffit, omiainipfiuspoteftatefitafint.QuareSalomon prouerb.}. hoc dcdit ptxccptum: Habe fidutiam in Domino ex toto corde tuo,amp;: ne innitaris prudentiç tuç:in omnibus vijs tuis cogita ilium, ôcipfe diriger grefliistuos: nè fis fapiens apud temetipfum:time neum, 6c recede à malo:6c quodij, q, fpem in Deo, 6c no in feipfis col-locant,bona, quæ fperant, confequantur, eorumque' iuaic.7.8£ voluntati euentusfecundusrefpondeat,6calia6cGe-Regis Azæ exempladoccnt. Acccdunt hucpromifladiuinajeaqueconfolationispleniffima. Sic enim Deusdilexitrnundum,vtfilium fuumvni-genitum daret vt omnis qui credit in eum, no pereat, Hiwcm.i/,fedhabeat vitam çternâ.Item, Benedj^us vir qui cô-fidit

fidit in Domino,erit Dominus fidutia eius. Atquc 7 vt corde creditur ad iuftitiam,ita ore fitconfeflload falutenuFruftrà enim credideris, nifi idem,quotiès opùs erit,confiteare,atque præ te feras,vt nomen Domini co magis cclebretur.

IN hoe fecudoSymbolinoftricapitedocemur, qd de Christo Iesv domino noftro fentire atq; crederc debeamusioeus hic eft,quodtcftimonio fuo Thomas Apoftolus in hæc verba eóprobat: Deus meus amp;nbsp;Do-ioan.x«j. minus m eus, 5e vnigenitus atque natura D ei fili us, Vt feripturç multis in locis,8e hie articulus fidem facitiex quo etiam illud exiftit, quod vnius fit cum Deo pâtre cifentiæ, vnius maieûatis, vnius voluntatis,vnius po-tcntiæ,5e vnius æternitatis. itaque res atque officium noftrû poftulat,vt in eum credamus, quo fidei genere Deus folus colendus eft. Hine ilia eius vox:Si creditis in Deum,öe in me crédité. Atque vt in tel liger e poffi-mus,quæad n os bona é fonte nuius noftri Seruatoris permanare foieant, id duo eius nomina, quæ in hoc articulo ponuntur,oftendunt. Namhsvs appellatur, quod nos {cruet: Christvs aute, quod fit vnduszidq;, vt eum ÔC Sacerdote amp;nbsp;regem noftrum fummu agno-fçcre poffimus. Atq; vt ea,quibus tota hçc ratio pleni-ùsper-

8 ùs peripici poh^!gt;, àîiquânto aîtiùs repetam, fie habe-tote:AaainuiTi,cùrn contra, quàin Deus vetuerat,fa-cerct, ôc feipfum contumacia ingrata pollueret, graue pcccati labeiîi contraxiflc,amp;: in cam calamitateniinci-difle, vt originalem iuftitiam quapræditus erat, amit-terct. Quæ cùm talis fuiflet initiô, vt omniailliiis redo ordine conftarent, atque continerentutjac infc* rioresanimi corporisqtje vires mentiac rationi obe-direntjôe fugere malum omne ac bonû facere,amp;quic-quid eft officij redi ipfe explerepoflet,fublato hocre ditudinis quafivinculo,ineodé magna prauitasatq; peruerfitas fecuta eft: cùm non ampliùs ilia inferiora parèrent rationi vt ante,fedtanquàm feditiofi ciues tumultuarentur, amp;nbsp;rationem veluti Magiftratum fu-um, comprimèrent. Hinc peccatumoriginis, ôere-om I amp;ƒ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cupiditatis prauæ, quod malû, amp;nbsp;id quidê

‘ perniciofum, Adamus in omnem pofteritatem luam transfudit.Hincilludnaturæ noftræ vulnusatqueca-lamitas,vtab ineunte çtate procliues fimus ad malum, amp;nbsp;in poteftate Sathanç vt principis huius mundj,quo vt primos' parentes noftros circunuenit callidè, ità omnes eorum pofteros inlaqueosfuos induit, amp;ea feruitute oppreftit, vt ad ycram libertatem relpirare minime polient. Itaque cùm ijdem non modo non à peccatis auerterc fe poffent, fed ex vno criminc in aliud femper ruerent præcipites, ôc Deumæternum pattern

trcm offendcre non definèrent:illud quidemimpen-dére videbatur ipfis,vt fi in hac conditione miferrima morcrentur,in gehennam coniedi, æfcrnis tandem fupplicijs maólarentur. Ac cum omne genus hominu italangucret, Satanta calami täte premeretur, neefei-pfum ex ea cripere poffct,Dcus mifertus tâdèm operis fui quod fcccrat, confilia pacis, hoc eft, hominis cum liberandi, turn veto etiam fcruandi benigniflimèini-uitîamp;r quo maius effet beneficium fuum erga nos,mißt filium fuum vnigenitum c cçlo, qui nobis fàlutcm ipfc affcrret,amp;nos è conditione ilia calamitofiflîma in côditionem filiorum Dei traduccret.

En tibi filium Dei é cælo delapfum pro admirabili Dei confiliojidque vt è Virgine homo nafccretur, Ôc humanam naturam itàfufciperct,vt tame non ab-ijceretdiuinam,fed Deus ipfe homo medium quo-dâmodo inter Dcumamp; hominem fefegereret,^ in-terpofitis fuis quafi partibus, hune illi reconciliaret. Conceptus quidem fuite Spiritulànâo, amp;nbsp;natusex Maria virgine,quorum vtrunquc Angelus Dei Matri B Virgi-

IO Virgin! nunciaucrat, cum hanc mitterct vocém:Nc timeas Maria,Inuenifti enim gratiam apud Dcum.’Ec-ceconcipiesin vtero paries ïiliû,amp;vocabis nomen eius lefum: Hie erit magnus, amp;nbsp;filius altiifimi vocabi-tunôêdabitilliDominus DeusfedéDauidpatris eius, ôeregnabitin domo Iacob in æternum, Ôeregni eius non erit finis. Dixit auté Maria: Quomodo fietiftud, quoniamvirum non cognofcoÆtreljJondens angelus,dixit ei:Spiritufianótus fuperueniet in te,amp;viïtûs altiifimi obumbrabittibi: ideoq; ôequodnalccturex: Efai.7. nbsp;nbsp;te fanâum, vocabitur filius Dei. In eandem fententi-

am Efaias Propheta: Eccè virgo concipiet ôcpariet fi-Üû,6e vocabitur nomen eius Emanuel, hoc eft,nobiC-cumDeus,proutvoeem hanc MatthçusEuahgelifta interpretatur. Atq; hæc quidem ratio nafeendi è virgi-necaftilîima, fuit Chriftonomino noftrocumprimîs apta. Nam cùm Deus hîc naturam fibi humanam ad-iungeret,ità eum amp;nbsp;concipi nafci oportuit,vt nullo jièceato inquinaretur: quod vitare nequaquàm potu* ilfet,!! eum Materèfemine viri concepifiet. Quin ta-lemeum innocentiamex vtero maternoferreopor-tuit,vtinnoccnsipfe6e omniprorfus peccato vacuus, pro nobis nocentibus 6e grauiffimo peccatorum tûi.jrj. reatu obftriâiis,fatisfacere Deo patri,eundemque no-bis placarepolTeLAtque hoc quantum confolationis alferat pijs omnibus, qui non intelligit,hiccertcab

omni fàlutis fuæ fenfu atque rattonetam remotus cil, w quàm qui remotiflimus, Sed nunc ad rcli qua.

quot;K TEnimus hoc loco ad Myfterium crucis Dhi no-V hri lefu Chriftijèqua benignitatis oiuinæ admi-rabilelumêmentibusnoftris affulget. NaniChriftus cruciatusjquos perpefl'us eft,acerbiflimos nô fuacau-làjcùm planèinnocens effet, fed noftra, vt noftras vi-dclicetpeccatorumfordeslânguinefuoelueretjcxce-pit.Quin mort cm ipfc oppetiuit,vt vitam nobis lâlu-temque afferret. Quo beneficio maius vllum non di-co cffe,fed ne fingi quideatque excogitari poteft.Iplc vulneratuseftjinquit Efaias, propter iniquitates no-^p^.^^ ftras,attrittuseft propter fcelera noftra: difciplinapacis noftræfuper eum,amp;Iiuore eius fanati funius.Item Paulus: Vt quid Chriftus,cùm adhuc infirmi efferaus, pro nobis mortuus eft?Vix enim pro iufto quis mori- Rom.y. tur:nam pro bono forlitan quis audeat mori.Comen-dat autcm charitatem fuam Deus in nobis, quoniam ciim adhuc peccatores eflemus, fecûdùm tvpus Chri-ftus pro nobis mortuus eft,idque vt nobis remiftione peccatoru atq, liberatmnemimpetraret.Hinc illalo-

Il annis vox, cum Chriftum digit© quodamodo mon-uan.t. nbsp;nbsp;ftrarct:Eccc agnus Dei,cccc qui tollit peccata mundi.

lam quia Chriftus non folum mortuus fuir, fed etiam fepultusjid etiam in hoc fidei noftræ articulo confire-mur.Nam vt noftra caufa captus fiiit,virgis cæfus,pu-gnis acriter verberat’, ôc cruciaffixus,acmorte tâdèm crudelem in modû interemptus,ita etiam noftra caufa fepultusfuit,0ehumatus, vt noscum eo fepcliremur, Rom. lt;s. peccato mortui, iuftitîç ac Deo in pofterum viue-

reinus. Et quanquàmvishæclcpulturæChriftireôlc tribuitur, eadem tame etiam ad crucem vt fontem fu-um non minùsaptèreferri poteft.Scriptum eft nanq; à Petro Apoftolo,Chriftum ipfum peccata noftra per-tulifle in corpore fuo fuperlignum, vtpeccatis mortui,iuftitiæ viuamusjcuiusliuorefànatifumus. Exhis omnibus eftfanè perfpicuum,curChriftustâtos per- ' tulerit cruciatus, cur mortem talemtamque ignomi-niolam oppetiuerit,curdeniqucfepultusfuerit; Pri-mùm,vt expiaret peccata noftra, amp;nbsp;nobis eorundé niam atque remiflionempareret:Deindè,vtimpetra-ret nobis donum «Spirituflanâijquo nos in nouam creaturamregeneraremur, vtabieda vetuftate carnis, in nouitateSpiritusambularepoflcmus. Poftremo, V t reconciliati Deo atque iuftiftcati,pacem haberemus ad Deum: Sc cùm Deo filÿ adoptati eftemus, certus nobis aditus ad çternam hereditärem patéret: vt enim

Moifes exaltauit(erpcntêindeferto,itàexaltariopor- 15 tet Filiuni hominis: vt omnis qui credit in eum, non pereat,fed habeat vitam ætcrnâ, inquit Chriftus ipfc. {oquot;”‘ Habemus hic ilium ipfiirn falutis fontem, quem nobis Chriftus in fanguinc fuoconftituit: vnae omnis, quem peccatorum fuorum pœnitct, Sc in hunc Dominum noftrum credit, fpemque fuam ponit, hauri-re poteft remiflionem peccatorum adreconciliatio-nem, renouationem Spiritüs ad fanótificationem, adoptionem filiorum Dei ad ætcrnam hæreditatem. Quo triplici bono tota falutis noftræ ratio côtinctur, Hæc ferè diâa fmt de fruôtibus crucis Chrifti feruato-ris'noftrijin qua nos fola gloriari oportet. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cai.«.

T)efcendit ad infer os/ertia die refurrexit à mortuis, HOftes noftri capitales funt,Peccatum,Sathanas amp;

Mors. Qui fane quandiùnoscaptos tcnent, amp;nbsp;fèruitutc fua premunt, tandiù ad falutem vcram adipi-rarc haud poüumus. Itaque né in re vlla nobis deeflct benigniftimùsSeruatornofter,vtin crucefregitpec* catunijita etiam Sathanam atque mortem vicitatquc comprcflit, vtnos poteftate hoftium eorundem libe-ratijin regnum ipfius transferri,in eoquefempiterno æuo conquielcere poflemus. Quam rem,earn q5 cum-B } prirhîs

HOItlytfl

Rom.i.

Aßo.j.

primîs falutareiTi) Chriftus peradmirabileni vîdona fuam confecit. Nampeccatum,quatenùsfe fecitpec-catum,profligauit:Sathanam autem compreffit, qua-tenus ad inferos defcendit, amp;:ex horumqu^fifauci-buscaptiuos eripuit,atq; hosadeó hoftes principatu amp;nbsp;poteftate illius fpoliauit aediripuit: Mortem veró vicit eatenùs,quatenùs fuapte vi,caq; diuina,è mortu^ is reuixit:amp; quia refurreótióe fua eiuidem mortis vin-culadifrupit, non folu regnum fuu có Rit uit prçclarè, fed etiam de hoftibus huius gloriofiffimû triumphû egit.Exhis conftat,quantum nobis cofoîationis fit in Chriftoregeillogloriæimmortali. Quippecùm non folùmin eo ôepereumpcccato atq; Sathançrefiftere, (èd etiam cum eo refurgere,amp;iuftitiæ reuiuifeere pof fimus.Eft em mortuus propter peccata noftra, amp;nbsp;propter iuftificationem noftrî refurrexit, vtfcriptumeft ab Apoftolo.Nam fimulàc hominem pœnitet pecca-torujin quæ incidit,Ôc eo animo eft, quod hæc in po-fterû vitare velit,mori hîc videtur peccato:amp;: quatenùs in Chriftû credit, cùm eodênomino refurgitatq; reui uifeit, idq; vt no folùm côditione fit filius Dei,fed etia quatcnùs charitate ducitur, animo, volûtate,atq; afte-(âu, nihilq^ caueat magîs,q ne pâtre hûc çternum atqj benigniflimû contumacia fua improba oftendat.

SEXTVS ARTICVLVS symboli: AJJceditdd aelosjèdst ad dext^r^^ nbsp;nbsp;^atris Qmni^otetts

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' ybî

VBï Chriftus in hacterraexpleueratomniajquæ ïj ad nos rcdimendos amp;nbsp;in ftatum falutis reftituen-dos neceflaria effentjaflcendit in cçlumjamp;s ad dcxtera Dei patris confedit, idq; vt honorem, gloriam, atque magnificêtiam regni fuideclararet, amp;nbsp;nobis fratribus atq; cohæredib’ fuis viam in caelum muniretdd quod euenturum elTejhac fuaDiuinapromiflione oftendit, Vbi ego fum, ibi ôc minifter meus erit.Et quia in cælo fumma atque fempiterna eft felicitasjccrtè Paulus pro defidcrio quo ardcbat cæleftis patriæ, hancmifitvo-cem: Cupio diflolui 6c efle cum Chrifto. ac quo nos ’ minùs a felicitate ætcrnæ vitæ arceamur, earn certe in hac vita peregrinationis noftræ quodamodo inchoa-ri oportet,vt tandem in çterna patria perficiatur.Nam vt Chriftus refurrexit 6cin cçlumaftcedit,ita nos cum eo,ac per eum refurgerc,6c quicquid mentis,voluntatis,atq; cogitatiois habemus,in cælum ferrcj ôc quoad eius fieri poteftj à mundo nofipfos feiungere, 6c nihil æquè ac cæleftia fapere, cogitarCj atq; expetere debe-mus. Quicunq; ità cum Chrifto ôc per Chriftu in cælum aflcendunt, eofdcm carnem fuam lafciuam coër-cere,atque mortificare necefse eft, vtviuantbenèlàn-deque,6c quæfurfum funt, vbi Chriftus eftaddextc-ram Dei fcdens,querant, feq; in hunc Dominum no-ftrum plane abdant. Ac quia Chriftus non folumin cælum affcendit,fed etiam ad dexteram Dei confedit:

Hebr. 9.

ftatuitur documcntuni, eum quam femel fufcepït cu-rani noftrî nonabiecilfe, fedcfleetiamniim aduoca-tum atq; pontificé noftrum, idq; fecundum ordincm Melchifcdech, inhocfemperapparérevultuiDei, vt quæ nobis in cruce bonafalutaria pcperit,ea quoti-dièadnosfmgulosdcriuctur, dc nobis diftribuantur. Et cum ad dextcram Dci fçdcat,intelligitur ctiam cun-dem effe æqualis cum Deo tum oiuinitatis tum potc-ftatis’.vt dubitare non poffimus, nobis eopluspræâ-dij in pontificatu eius atq; regno pofitum eflc, quod non folùm vclit pro fuaiumma dementia fuccurrerc nobisjfed idem etiam,quia omnipotens eft,poflit.

Ey. his quos explicauimus, Articulis fidei noftrac eft fane pcrfpicuum,Chriftum amp;nbsp;expiafl'c peccata noftra,vt veniam confe^uamur peccatorû,6ç donum Spiritulfandi impetrâflc, vt eo præcordia noftrarc-purgêtur,amp; nos à peccatis auerfi,bona quæ Deus prç-cepit, expetamus, amp;nbsp;omni opéré atque aôlionc bona abundemus.Quod ipfùm voluntas oei apcrta à nobis P oftulare videtur.En cnim fcriptum,Eftis faluati per fidem,amp; hoc non à vobis: Dei enim donum eft,non ex operibusjvtnèquis glorietur: ipfius cnimfumus faélura,

faâura, crcatiin Chrifto in operibusbonis,quæpræ- 17 parauit Deus,vt in illis ambulcmus.Item, Apparuit erh gratia DciSe Saluatoris noftri omnibus hominibus, erudicns nos,vt abnegates impietateni ac feeukria de^ fideria,iuftè,fobricacpiè viiiamusin hoc leculo,expédiantes beatam (pem Sgt;c aduentû gloriæ magni Dei Ôe fâluatoris noftri lefu Chrifti, qui dédit femetipfum pro nobis,' vt nos redimeret ab omni iniquitate, Sc mundaret fibi populum acceptabilem, fedatorem bo norumoperum: hæc loquere amp;nbsp;exhortare, 6c argue cumomni imperio. Nemotecontemnat. E quibus intelligitur haud obfcurè,Chriftum nos redemiffe,6c éleruitute veteri in libertatem vendicâfle, non vt car-ni, fed vt fpiritui obediamus. Nam debitorcs fumus non carni; Etenim fi fecundi'im carnem vixerimus, °“' ' moriemur:Si autem Spiritufadacarnismoitificaue-rimus,viuemus,inquit Paulus. Quo minùs contumaces illi, qui nec refipifcunt verè, ncc vita mutant,aptî funtciues regno Chrifti. Nam hoc regnum non eft filiorum veteris Adami,fed filiorum Dei,qui eundern Adamum exuerunt, Ôc in nouitatc Spiritus iam vi-uunt. Quæ cùm itàlint,Deus æternus Pater Chriftum Dominum noftrum non folùm redemptorem dédit nobis, fed etiam iudicem conftituit viuorum Sc mor-tuorum, vt reddat cuique fecundùm opera quæ fecit: bonis ôc regni fui ciuibus décernât prçmiabona, im-

i8 probis autcm amp;nbsp;àregnofuoalienisfùppîicîapêfacer-ba: atque iudicium hoe fuum idem Chriftus cum magna potentiaatq; maieftate exerceat,de quo amp;in hoe Articulo amp;in Euangclio fecundiim Matthäum Chri-Matt.2;. ftusipfe in hæc verba: Cùm autem venerit Filiiis hominis in maieftatefuajamp;omnes Angeli cum eojtunc fedebitfup er federn Maieftatis fuæ, sécongregabun-turantceum omnes genres: Et fcparabitcos ab inui-cem, ficut paftor fegregat oues abhœdis: ftatiiet ouesquidem à dextrisTuis, hoedos autem à finiftris. Tune dicitRex ijs,qui adextris eius erunt: Venite be-nedidiPatris mei, poflidete paratum vobis regnum à conftitutionemundi. Efuriuienim, amp;nbsp;dediftismihi maducare: fitiui,amp; dediftis mihi bibere: hofpes eram, amp;nbsp;collegiftis me:nudus, amp;nbsp;operuiftis me:innrmus, amp;nbsp;vifitaftisme:incarcéréeram, Seveniftisadme. Tune refpondebunt ei iufti, dicentes: Domine, quandöte vidimus efurientê, amp;rpauimus? fitientem, Sededimus tibi potum? q^uando autem te vidimus hofpitem, amp;nbsp;collegimus te'aut nudü,amp; cooperuimus te? aut quan-dó te vidimus infirmum, aut in carcere,amp; venimus ad te? Et refpondens Rex, dieet illis: Amen dico vobis, quandiu feeiftis vni de his fratrib® meis miminis, mihi fcciftis: Tune dieet amp;nbsp;ijs qui à finiftris erunt:Difcc-dite a me malcdidi in ignem æternum,qui paratus cft Diabolo amp;angelis eius, Efuriui enim,amp;non dediftis mihi

mihimanducarczfitiui, Sc nondediftismihi potum: hofpes cram,amp; non colicgiftis me; nudus, Sc nó opes ruiftisme:infirmusamp;: in carcerc,amp;nonvifitaftisme. Tuncrefpódebunt eiamp;:ipfi,dicentes:Domine,quan-dö tc vidimus efuriçntem, aut litientê, aut holpitem, aut nudum,aut infirmum,aut in carcere,amp;: non mini-ftrauimustibiî Tunc rçfpondebit illis,dicçns: A.nièn dicovobis, quandiùnô fcciftisvnidçminoribushis, nec mihi feciftis; Sc ibunt hi in fupplicium ætcrnum, lufti autem in vitam îeternam. Nec ijs qui damnan-tur,fit iniuria dum corpore amp;nbsp;animo in gehennam conijciuntur,amp; ibi æternis fupplicijs maâantur,cùm qui in quo iacuerunt peccatorum cœno volutarç fe-{c,quàm Chrifto fe applicare,atque iuftitiç viuere ma-luerint. Quo magîs cauere debemus, ne non finem malèturpitçrquc viuendifaciamus. Quin idoperam demus potiùs, vt falutem noftrameum timoré Sc tre-more operemur,vt Paulus grauiter fane monet.Cogi- Philip, t. tent homines boni, vt eo diligcntiùs eau cant, ne à là-lutis ftatu décidant. Cogitent mali,fcq; periculo fuo excitari patiantur, vt refipifcant tandem, ne fi Chrifti lànguinem faôiis fuisprauis côtumcliaafficçre,amp;pç-dibus quodammodo conculcare non dehêrint, in ex-tremoiudicio audiantcum hoedishancperhorrefeen dam, fed tarnen iuftam Chrifti vocem atque fenten-tiam; Difcedite à me maledi^li in ignem æternum. Et

io quanquàm omnis quîcunquc in vltîma horavîtç fuae à pcccatis in viam redit, amp;nbsp;ad Dcum conuertitur, fide accipere remiflionem eomndem peccatorum de æter nam vitam confequi poteft, vt (andus ille latro ex-Lucæîj. cmplo fuo comprobauit, Sgt;c earn ob caulàm nemo quanuis fceleratus, defperare debet: tarnen cùm nihil certius fit nobis, quam vt femel moriamur, amp;nbsp;hora mortis incerta fit, lempcr vigilare,amp; in nouitate Spiritus viuere debemus, ne cum forte Dominus ex hae vita euocauerit nos, imparati inueniamur. Sc non fo-lum regno cælorum excludamur, fed etiam in gehen-nam detrufi,fempiternis cruciatibus afficiamunvt ni-PjJJq melior fit conditio noftra,quàm virginumfatuä« rum, quæ,quod habere debebant, oleum in lampadi-busfiiisnon habebant, atque itàopportunitatemin rçgnum cælorû introcundi cum fponfo amittebant, Verùm vtChriftusin extremoiudicio improbosatq; iniuftosdamnabit, ità bonosac iuftospræmijs æter-»• Cor- 5* nis alFicict. Om nes enim nos(inquit Paulus)manife-ftaii oportet ante tribunal Chrifti,vtrcfcrat vnufquif que propria corporis, prout gelfit, fiue bonum, fiuc malum: ac turn quidem Deus corpora iufiorum diuer fis gloriæ generibus omabit. Vt enim ftella àftella dif-i.Cor.ï5.fertinclaritate,ità ctiamcoiporahominuminrcfur-redionemortuorum, Hæcrcrèfunt, quibus Articu-los fidei de Chrifto Domino noftro explicandos pu-tauf

tauimus, fpcramus fore, vtcoenitis his, Chriftus 21 plenè in præcordijsnoftrisac facile formetur. Nunc verö de vfu eorum,quæ de Chrifto traditafunt,agam, vt guftare, quàm fuauisfitidc Dominus,ôeveros atq; folidos ex eo falutis frudus capere polfimus.

COnftat ex ijs, quæ pofuimuSjChriftum fadû efle nobis iuftitiamjïanâificationemjredemptionê, vitamamp; refurredionem, vtquicunqucgloriatur,ini-C«’' i-hoc Domino noftro glorietur. Nam languis eius pctrauitnobis remilfionem peccatorum ad rcconcili-i.loan.i. ationcm,rcnouationem Spiritûs adfanâificationem atquc iuftitiam cordis, Scadoptionem filiorum Dei ad ius æternæ hæreditatis. Quin nobis in rêgno illius cfl'e prçfidium falutarc contra peccatum,mundû,atq; Sathanam, quibufeum nobis perpetuum eft bellum. Breuiter ex hoc Domino atque Scruatore noftro tota falutis noftræ ratio quafi religata pendct.Ncque enim (vtPetrus in Adis Apoftolorum ait) aliud eft nomen fubcælo datum hominibus, in quo oporteatnosfal-uos fieri. Itaque fi confeientia peccati te prenait, Sc cx-petis veniam,fiexpetisiuftificatione amp;nbsp;quiequideft virtutis Chriftiancjfi expetis opem Sc prefidium con-

quot; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C 3 tra

ix tracârncmtuam8cDçmônem,quicircumittanquàm leorugiens, quçrcnsquenideuoret: fideniquèvitam atquc falutem æternam expetis, cofuge ad Chiiftum, crcdehuneefle çternû filium Dei,quiin mundum ' venit, vtpeccatorcs faluosfaceretzcrede eundemfibi humanam n atu ram adiûxiffc, amp;nbsp;natum fuifle ex Maria Virgine, idquefineorani labe peccati originis,vt ipfe innocentiflimus peccatanoftra lànguine atque morte fua expiare, pro eisque fatisfacere poflet: crede patTum etiam fuifle fub Pontio Pilato,amp; crucifixum, quatenùs peccata noftrain fe tranftylit, atquepor-tauit in ligno, eatenùs eum innocentiam fuain ac iu-ftitiain communieâlTe nobifeurn, vt veniam pecca-torum noftrorum conlequeremur. Crede item eundc Rom.lt; iftum Dominum pro nobis mortuumatq;fepultum fuifle,vt noflrç cupiditates prauç cum eo morerentur atque fep elirêtur,amp; dominandi poteflatemin noftriç mortalibus corporibus amitterent. Crede Chriftum noftra etiam caufa ad inferos defçendifle,vt dçmones poteftates tenebrarum comprimer et, atque ità débilitât et, vt nos eifdêrefifl:erepoflemus, Crçde Chriftum rcuixifle fuapte vi, eaq; diuina,è mortuis, vt nos iuftificaremur, amp;abic(ftavetuftate Garnis, in nouitate vitç per SpiritumGnâ;um,qui in cordibus noftris dif-funditur, viuere, ôc vt decet bonos at;que fantftos fili-QSjCogitationern nollram in Dco Âterno pâtre in per- / petu-

pctuumdefixam habere pofîcmus. Crede Chriftum 25 nobis lua morte atque refurreétione fàlütari vita çter-nam peperifl'e. Crede Chriftumin cælum alîccndif-fc,vt nobisjquotquotmébracius fumus,viam in çtcr-nas illas fedcs patefaceret, atque illic eum confediffe addexteramMaieftatis,vt aduocatus nofterièmpiter-*’^®’quot;’^ no æuo effe poflet.Nam fungcns ipfe facerdotio illo (uofecûdùm ordinem Mclchifcdech,apparetvultuiHeb.tf. DcijVt quotqüot per eum adeunt Deum,lâlut€m con-fequantur. Crede Chriftum venturum efle tandem in magna maieftate, vt iudicet viuos amp;nbsp;mortuoSjÖ«: in hoc iudicio boni prçmijs æternis afficiantur: mali au-tem ad ætcrna fupplicia condemnentunatq; ità vnuf-quifq; hominum, prout geflit in corpore,référât, fiue i.Cqm.' bonum,fiue malum. In hune modum Chriftum atq; beneficia eius mente ac fide compræhendere,amp; in co fidutiam fpemque noftram poncre, ac mifericordiæ diuinæ nos totos comittere debemus:quod quicunq; facit, eius nec fides, ncque fpes fallitur. Scriptum eft: cnimàPetro ApoftolodeChrifto: EccèponainZiój.pet.i, lapidem fummû,anguîarem,probatum, elelt;ftum,prc-ciofumî amp;qui credideritin eum, non confundetur; vobisigiturcredentibus honor^non credentibusau-tem lapis,quem reprobàuerunt çdificantes,hic fadus cft in caput anguli,amp; lapis ofFenfionis amp;nbsp;petra ftanda-liijs, qui offendunt verbojnec crcdunt,in quo amp;po-

14 lom,II.

fiti fu nt. Accédât illud Chrifti ipfius:Ego Rim rcfurre-óHoamp;vita. Qui credit in me, etiamfi mortuusfucrir, viuet:amp; omnis, qui viuit Accredit in me, nonmorie-tur in æternum. Éx his omnibus conftat,quam amp;: vti-lefitamp;ncccflarium cuiq; noftrum, cognoicere Chri-ftum,crederc in cum, atq; ipfi ità adhærcrc, vt fe ab co nunquam auelli patiatur,

VEnio ad Spiritumfandum, qui cfttcrtiainDiui-nis pcrfona, eaque Deo patriae Filio æqualis, vt Chriftus iple teftatur, cùm ait; Baptizate cos in nomine Patris,amp;:Filij,amp; Spirituffandi, Vbi Spirituifando par poteftas gloria,atquè Patri amp;nbsp;rilio tribuitur.Quo minus dubitai c debemus de Diuina cius natura. Et quanquam perfonæ Tiinitatis fandac tresatq;diftin-dç funt, vnus tarnen eft neus feeunditm fubftantiam, prout hæc eius fubftatia in partes diftrahi minime po-teft. QuaproptervnuDeum in Trinitatc, ScTrinita-tem in vnitate colere atque venerari debemus, idque pro ea, quaSymbolum AthanaOj præfcribit, rationc. Cùm igitur Spirituflandus nihilominùs,quàm Pater amp;Filius,Deus eft,Sc huic par,atquè Patri amp;nbsp;Filio, honor eft habendus:fit,yt in eundem etiam,quemadmo dùmhîc pofitumeft, credere, ôc nosei totostradcre atque'

atque commîttcre deb e am us. Atq; vt cognofcerc pof 2^ ‘ fitis,quos amp;nbsp;quantos frufäus nobis hic idem Spirituf-fané:us afferat,fic habetotc: Deum patrem per Filium in Spiritul'ando omnia creare, regere, atque modéra-ri, ôc nosin hoc per Filium adPatrem venire ôcquo-dammodo trahi. Vt enim Deus pater nos adiuuat per mifericordiam fuam, Sc pilius per fanguinem fuum ac crucem, ità Spiritufl'andusafflatufuoSc communi-catione eorum,quç largitur, bonorum tribuit primo, vt qui pro corrupta natura noftra Setenebris, quibus inuolutifumus, nonpercipimus, quæ Spiritûsfunt, beneficio ipfius eadem ipfacognofcamus. Secundo, vt qui ad malûab incunte çtateprocliues fumus,men-^j^^^p g, terenouemur. Nam hie Spirituffandus excitât pœ-nitentiam, ingenerat fidem Sc fpem, iuftificat nos, amp;nbsp;adomnembenè fanóbeq; viuendi rationemaptosfacit,accendit charitatem, tribuit timorem filiorum Dei’ proprium,habitat idem Spiritus in nobis perfidem Sc charitatem. Sc omnibus donis bonis nos mirabiliter ornat,Sc in templum oei quodamodo cofecrat. Qui n nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

idem eft nobis arrabo hæreditatis æternæ, Sc veram acKom. 8. plenamadfeit confolationem, quatenùs datteftimo-nium Spiritui noftro,quód fimusfilij Deizbreuiter quicquidboni velfacimus, velvolumus, velcogita--muSjidomneabeodemSpirituproficifei: Qui nobis etiam Scripturampeperit, Sc Sacramentis,nèinania’quot;^^”'*^’

2,6 fint, vim falutarem adiungir. Hæc omnia de Spiritu-fanlt;flo ità credendafunt, vt dubitcmus minimè quin ipfa veriflima fint,Slt; in vfum noftrum ad eum, qui fe-quiturmodum,transfercnda.

CVM cogitationcs noftræbonæ, opera bona, fides,item fpcs,chari tas, gaudium, pax,æquanimi-tas,bonitas,temperâtia,fànditas, iuftitia, quicquid eftbonarum virtutum atq; adionum, fruâusfintSpi ritûs fan(3;i,quas ipfenon folùm largitur, fedtuetur ctiamatqueauget:certè quicquid harumrerum expc-timusjconfugere ad Spiritufanólum, amp;nbsp;fidem Ipemq; noftram in eo poneredebemus. Quodfi fecerimus, hic nobis in tribucndis illis ipfis bonis baud décrit, cùmpræfertim idem Spiritus in præcordijs credenti-um habiter, eademquc rcgat, amp;nbsp;ad virtutem omnem formet. Sic igitur credamus,amp; perfuadeamus nobis, quicquid in nobis virtutis eft amp;nbsp;boni iàlutaris, id ome donum efl'e Spirituflanóti: atque vt fine mifericordia ’ DEI atquemerito Chrifti,ita ncc fine communicati-onc Spirituflanóti quenquam noftrum aut iuftifica-xi,aut bené fandeque viuerc, aut ad æternam falutem adfpirare pofte. Quare in hunc eunde crcdere,nosque ci committere debemus, amp;nbsp;non fine magno frudu polTumus.

E proximo articulo Symboli cognouimus Spiritü i.cor.«. fanôtum liabitare in Chriftianis,fi qui probi funt, i.Cor. 6..

horum fingulos in tcmplum fuum quodammodo confccrare: Qui ità contrahit in vnum Chriftianos omnes,vt conftituant vnam domum,quç eft Ecclefia Deiviuêtis,amp;: corpus vnum, cuius Chrillus caput eft. In quo ipfo non foiùm homines viui,fed etiam ange- ßphef.4. li ô^beati mortuorum fpiritusfociantur. Etenim per Ephef.i. fanguinem Chrifti omnia,quç in cçlo in terra funt^ inter le çôcilianturatqueiungûtur,vtfcriptumeftab Apoftolo.Ac quia Spiritufanôtuscompleâiturac fouet Ecdefiam hanc ’vt templum fuum,ccrtè more fuo cam purgat atq^ fantftificat, idqucper lauacrumaquæ’** in verbo vitæ.Nam quatcnùsBaptifma omncs pecca-torum fordes abluit,eatcnùs nos Ecclefiæ atque huius quail corporis Chrifti membra atque çiues lacit.Itaq; Eçclefiç in hoc articulo tribuitur quôdfit fanlt;fta.Atqj vt hæc habet caput vnum, quod eft Chriftus,amp; vnum Spiritum: ità Se vnum eft corp us Chrifti Se templum SpiritulTanôtiiVnicanimirùm illacolumba, de quain Canticis Canticorum : ac quia charitatis fpiritu hæc ducitur,ipfam etiam confçntiêtem elfe oportet.Qua-rè Chriftus eandé ætçrno patri paulb ante quàm mor-

18 tem oppetcrct^in hçc verba commendanit:Sandc pa-loan.17. tcr^fcrua eos in nomine tuo,quos dedifti mihi,vt nnt vnum ficuti amp;nbsp;nos.Apoftolus autem:Obfecroautem Ephef. 4. VOS ego vin dus in Domin O;Vt dignèambuletis voca-done, qua vocati eftis, cum omni humilitate ócman-fuetudincjcumpatiendafupportates inuicèm in cha-ritate,foliciti feruare vnitatem Spiritus in vinculo pa» cis,ficuti vocati eftis in vna ipe vocatióis veftræ: vnus Dominus,vna fides,vnum baptifma,vnusDeusamp;pa-teromnium, quifuperomnes,amp;in omnibus nobis.

gt; E quo ipfo admirabile lumé benignitatis diuinç men tibus noftris aftulgct: Quippe cum Chriftus non folu redemeritnos, fedetiamad quandam Dei fimilitudi-nem coniuxerit, vt qucmadmodùm hic cum Pâtre amp;nbsp;Spiritufando vnius eft eflentiæ,immô vnum,ità nos voluntate ac fenfu vnum fimus. Huius coniûdionis tanta debet efle vis, vt nihil accidere poflit vni mem-brorumEcclefiç,quodabaIijsfitfeiûdum.Hincillud 1 Corn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;corpus,eicuideerat,

* abundantiorem tribuendo honorem, vt non fit fehi-fma in corporc,fed in idipfum pro inuicê folicita fint membraisèfi quid patitur vnum membrum, compa-tianturomiamcmbratfiuegloriatur vnum membru, congaudeant omnia membra. Tanta item eiufdem côiundionis efle debet vis,vt non modo nondifere-pemus fenfu, fed idem etiam fentiamus omnes amp;nbsp;w. Ci * nbsp;nbsp;nbsp;’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;loqua-

lóquamur. Ncqüc enim ignotumeftillud Apoftoli: 29 OEfecro autem vos fratres per nomen Domini noftrii-Cor.x. lefu Chrifti, vt idipfum dicatis omncs, Sc non fint inter vos fchifmata: Sitis autem perfedi in eodcm fenfu amp;nbsp;in cadem fentcntia. In hac vna amp;nbsp;ità confenticnte Ecclefia cubat atq; paicit Chriftus,Slt; Spirituffandus tanquàm in templo fuo vigct:vt facile appareat, extra hanc Chriftum inuenire,Spiritumfanótum accipere, amp;falutem cófequipoffe neminem, idq; ccrtè nihilo magis, quam cxtraArcamNoë tempore inundatióis vllus mortalium feruari potuit.Vtcnim nullus coru, qui è Chrifto tanquàm capite non hauriunt Spiritum vltæ,Deo viuereôcadfàlutem æternamadfpirarepo-teft'.itàidcm confequinon fane vllus poten,qui non fit membrum viuum eius corporis Chrifti, quod eft Ecclefia; cùm prçfertim donaoeifalutarianecaliude, quàm ài Chrifto capite noftro permànêt, ncc in aliud membrum, quàm quod proprium eft eius corporis, fluant. Itaq; ne prorfus exiftimandum eft, fi forte plu-res exiftanthominumcœtus^ôcij quidem inter fepu-gnantes,quorum finguli Chriftum in ore habcant, amp;nbsp;hbi authoritatem Ecclcfiæ vendicent, non plures tarnen quàm vnam veram atque germanamelfepoflc Ecclenam,in qua Chrifto viuerc queamus. Quare nc-cefl'arium eft nobis, non folum nofle quod fitEcclefia vna quidam,cofentiens, atq-, Chriftiana,fcd etiam

’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D 3 quid

30 ' quid eins propriu maxime, quo ab alijs cœtibus,ijsq; peregrinis clifcernatur;Idque,vt cum vitare cœtus ali-enoSjtum in illius quafi complexu perpetuó hære-rc poflimus, nee ab ea vllo vnquam tempore nos di-uelli patiamur. Qua in re vt nobis probe cauçretur, Appftoli volucrunt Ecclefiam Chriftianam,de qua in hoc articulo agitur, non folùm San clam efle, fed etiâ Catholiçâ;Catholicâinquâ,hoc eft,per totu orbe ter-rç fufam.Quod vnû Ecclcfiam verâ ab ali js cœtibus in ijs,quæ ad Religionem pertinent, difiungit maxime: Cùm præfçrtim Spiritufl'andus in fcrjpturis tribuat Ecclefiç,vt fit magna, ôc per totu orbe terrç fufa.Nam Dauid in libro pfalmorû ait:PoftuIa à me, ôc dabo tibi gentes hæreditatemtuam,amp;pofleffionemtuam ter-Mîinh. 8. minos tçrræ.EtChriftus ipfemico autem vobis quod multi ab Oriente 6c Occidente veniêt, Sgt;c recumbent ' cum Abraham) Ifaac 6c Iacob in regno cælorum.Qui-bus oraculis Diuini$ vt euentus refpondeat, certe vt Ecclefiamagna Catholica efle cQepit,ita nec hoc tempore magnaatq; Catholica efle definit: Etfi enim Mahumetana lues eandem in Afia olim extenuauit atque affiixit, tarnen vt hoc quafi damnum farciretur, non ità muljo poft magnarum gentium ^tque natio-num acceffiones ad earn in alijs orbisterræpartibus fadæfunt, cum ad religioneni Chrifti conuerteren-t^n acnoftraquidem 6c patrum upftrorum memoria

ïnfuîæ amp;nbsp;Regiones aliquot magnarum gentium per 31 Euangelium Domini noftri IcfuChriftietenebriser-rorum ereptç funt^Sd in regnu filij oei tranflatæ.Con-Iht igitur liquide,Ecclefiam Catholicaab eo tempore quo primiim conftitutafuit, nun quam concidifle, ftare eüamnùm,vt,fi quis cótradicat,aut impudens fit, aunilaneincogitans. Eodemaccedit, quodquiSpiri-tuflandus in feripturis amp;nbsp;Symbolo tradit Ecclefia efle Catholicam, idem etiam perennem atque perpetuam oftenditjita vt non poffit no effc vetus, cùm Chriftus ipfefecum eavfq; ad confummationefcculi futurum effe fandifiime promiferit. Cui aüt hominum focie-tati Chriftus præftô eft omni tepore, quid ei ad veram atq; perennem Ecclefiç ratione deefle potefKan hanc SpiritulTandus non fouet,regit, amp;nbsp;in omnêducit ve-ritatê? an hic cande interirc vnq finit? Quarè cùm De* Ecclefiä fuâ ita côftituerit, vt fit Catholica,8c no folùm Cath olica,fed etiam pcrennis,certèEccIefiçveræ atqj Chriftianæ fignû certû,quo ab alijs cœtibus difeerna-tur,eft,vt fit magna, perpétua 6c vetus» Ac quo minus hóftes Ecclefiç nobis prçftigijs fuis imponcre poflint, fl quos hominum cœtus cognouerimusaut angufti-ores effe aut recentiores,quàm vt Catholici amp;nbsp;veteres çffe poffint,hos fugiamusrpræfertim fi viderimus.cos ex alio alilt;juo vetuftiore, qui Chriftum confitetur, cxiuiffe,feque ab eq quodammodo auulfiffc.

De quo ipfoitàloannesin Canonica fua:Exiêrunt i.Ioan.a. nobis, quia non crant è nobis: vtigiturnulli horum coetuum nos fine grauilîîmo falutis periculo adiunge re pofl'umus, ita caucre dcbcmus, ne ab vnailla focie-tate, quæ Çhriftuni confitetiir, Sgt;c alijs omnibus ma-gnitudinc hominumatque vetuftate temporis antc-cellitjdiftrahi patiamur, cum prætcr hanc vnam nulla cfic poffit alia vera atque germana. Hec eiim talia fint, vt non folum mente, fed etiam fenfu compræhendi poffint, eftprofedo quamobrcm oeoimmortali gra-tias agamus,quód hoc fignorum genere,coq; tarn cer-to atque perfpicuOjEcclefiam fuam ab alijs hominum focietatibus, ijsq; percgrinis,diftindam voluerit: etc-nim fi vllo vnquam tempore,certe in prçfenti cautio-ne opus eft magna, nè errore opinionisdudi, à vera Ecclefia nos abduci,amp;: cœtibus alienis,in quibus falu-tem confequi poteft nemo,aggregari patiamur, præ-fertimin tanta opinionum atque fedarum varietate, vt mihi quide videatur tempus illud iam venifle, aut breui venturum efle, quod Chriftus ipfe in hæc verba Matt.24. prædixit: Surgentenim pfeudochrifti amp;nbsp;pfeudopro-phetæ, Sc dabunt figna magna amp;nbsp;prodigia, vt in erro-reminducantur(fi fieri poteft) etiam eleôti:Eccèprç-dixi vobis. Si ergo dixerint vobis, ecce in defeito eft, nolite exire: eccein penetralibus, nolite credere. Sed deijS;,quæadEcclcfiampcrtinét,fincmfaciam) fi hoc

tantum, quod nos cognitum habere interefthoftra, 35 addiderOjUimirum Ecclefiam, de qua in Articulo hoc noftroagitur, fanóhm efle, quatenùs baptilinateïâ-cro confecrata eft amp;nbsp;repurgata: fed ita tarnen,yt con-cedamus vnani Secadem hanc nonfoîùrn bonos, fed etiani malos complcóti. Nara Euangeliura comparât hancrcti, quod bonos ac malos pifees comprçhcdat: Boni flint, qui Spiritu ducuntur, Sc ûndè benèq; vi-uunt, inter quos eft fandorura communio, (cuius ctiam in hoc articulo raentio fit) vt quae finguli habet bona,ca omnibus conducant.Maliautcm,qui poft Ba-ptifma in peccatu lœtale reciderunt,Slt; fccundùm car-nem viuunt, Sc quanquàm aSpiritaliillafanätorum communione remoti funt, nec vllum cxeafrudum capiunt, tame ab Ecclefia externa necdùm diuulfi funt atque præcifi,fedhçrcnt adhuc in hac,tanquam çgrch tamébrain corpore humano.Et quia duplex eft communio Ecclcfiæ,a!tcrafpiritalis, quatenùs vnum hau-riuntfpiritum omnia eius membra: altera verb externa, quatenùs idem verbum Dei audiunt omnes illi,amp;: Sacramêtis cifdcm,quibus Chrifto iterùm inferi que-ant, vtûtur: certe qui loctalib’ peccatis inquinati funt, etfi Ipiritali communione quæ iàlutcm continet, ca-rent, tarnen externa non carent: fed per hanc in alteram il!am,eam que falutarem,rcftituipoffunt,nififor-tciuftis de caufis per fententia'm excommunicationis

ab vtfaqueEccIefiæ communione diftraóli fint. Quo deterioreft fchifinaticorum atquehæreticorumconditio, quorumfcelus tantum eft ôctam graue, vt antè ctiam quam à iuftaEcclefiæpoteftatedamncntur,fei-pfos condemnent, nift in viam redeant, fuo quo-damrriodo iudicio pereant. Nam vt Paulus ait, hære-ticum hominem poftvnam amp;nbsp;fecundam correptio-nem deuita, feiens quia fubuerfus eft, qui eiufmodi eft, Sedelinquit, cùm fitproprio iudicio condemna-tus:neq; id iniuria. Nam cum laceret Ecclefiam Chri-fti,atq; eandem contumelia grauiafficiat, certe ex hac ipfafe culpa fuaeijeit, ncc dignus eft qui in vlla eius parte haereat. Quin talis eft,tamq; calamitofus, vt tan-quam pi-æcifum quoddam à corpore humano membrum, in hoe ftatu fuo ad fuam ipfiuspcrnicicmpu-trelcat,amp;funditusintercat. Quanto igiturmagisfthi-fmaatque hærefin vtpeftes grauiffimas fugere, tanto * diligcntiùs Ecclefiæ Catholicæ locietatem perpetuó coleredebemus: fi modo earn, quam debemus, cum officij noftri,tum verb etiamfalutis rationem habc-mus. Sed hadenùs de fenfu Articuli,nunc de vfu.

COnftat,Ecclefiam Chriftianam non in vnum aut alterumlocü orbis terrae inclufam,fedpertotum potiùs orbem fulam,atqj itaCatholicam elfe,nee nu-per

per natâfbjâut intefrupta vn quam, fed peren lie plane atq; perpetuam: vt eadem fc non poflit non magnitu« dine fuaac vetuftate commendare,nec difl'entientem hanc efle,amp;: plures coetus, eosq; inter fe de Religionc diferepantes, continere: fed vnam tantùm ciTe, atque vnius cœtûs focietatem planequeconcordem. Huie ac tali quiadiungit fefe, tanto minùs in deligendavc-raatq; germana Ecclefiç focietatc errat,quanto qui ab hacdiuellitur, amp;nbsp;alijs hominum coetibusaggregatur, à lalute æterna eftremotior. Quarc veterem illam atq; Catholicam Ecclçfiam, in qua quotquot quinquage-fimum ætatis annum exceifimus, Chrifto renati fu-mus,crédité folam efle Ecclefiam earn,in qua falutem confequi pofhtismec audite peftiferas eorii voces,qui abhac vos ad coetus alienos, amp;nbsp;ab hacdiiïentientes auocare conantur, Tantum nanq; abeft,vt his finepe-riculo falutis veftræ obtemperare poflitis,vt fi fortaflTc cum coetu aliquo à veteri atque Catholica Ecclefia * alieno fitis coniundi, nifi ab hoc in ilia reuocati fue-ritis atque reftituti, non fit, quamobremfaluti veftrse non defperetis. Ac ne exemplum de re tarn neceflaria requiratis, conferte Anabaptiftarum cœtum cum fo^ cietatecorum,quiBaptifinainfantiumdefendunt:amp;: cognofeetis hancmagnitudine amp;nbsp;vetuftatetemporis gregem Anabaptiftarum longo intcruallo antecellc-re,cùm prgefçrtim hiç in angulis nefcio quibus,ij sque

36 anguftisïatitetjillaautempertotumorbcmtcrrxfufa fit: Et hic item nupèr ortus fit, ilia aute antiqua, è qua ctiam Anabaptiftæ îpfi prodiêrunt. Igitur quia cerni-tis hîc à fententia eorum, qui Baptifma infantium dc-fendunt, ftare Catholicam ôcfanôtam vetuftatem, ab Anabaptiftis aûtmiftimèicertè ab his tanto vos magîs remoueredebetisj quanto minùs, nifi cum illis idem fenfcritiSjCatholici atq; verc Chriftiani efie poteritis. Par ratio eft dilcernendi Catholici atq; Chriftiani do-gmatisjab omnibus alijs fchifmaticorum atq; hæreti-corum comentis, vt ftatuere poflitis, quid vos in tota hac rations fcquijquidvefugere oporteat.

QVa via Se ratifie Chriftus nobis fânguine fuo re-miflionem peccatorum impetrauerit, fijpràdo-cuimus.Quando autem rcmiflio horû eft vnus è præ-cipuiscrucis atquc mortis Chriftifrudibus,poftulat ratiol^utis noftræ, vt hune eundem bene cognofea-musjamp;invfumnoftrumquàm pofiimus diligentif-fime transferamus. Nampeccatûdiuidit inter Deum Ôe hominc, eft aculeus mortis, pcrnicié affert æter-ï. Cor. IJ. nam,vt feriptum eftdiuinitùs. Quarè non ante nobis introitus in cælum aperitur, quàm idem pcecatum nobis condonatum fit,ôlt; hic quafi aculeus mortis fra-dus.

âus.Et quia Spirituflanâ:iis extraEcclefiam Chriftia- 37 nam atquc Catholicam nihil eorum,quç largiri folet, tribuitjnecpeccatumextracandemrcmittincertèhic articulus Symboli, priori de Ecclcfiaredèfubiûgitur, vt cùm credamus Ecclefiam nos habere,in quaSpiri-tuffandus vigeat,certè nos,quotquot eiufdemEccle-fiæ ciucs fumus, in hac veniam, reconciliationem, amp;nbsp;yitamætcrnam confequipoffe minime defpercmus. Àc quotics venia cgemus,totiès ad Chriftum,qui fan-, guine fuo hanc nobis impetrauit, confugiamus ne-cefsèeft. Quod omnibus, quos peccatorumfuorum pœnitetjfalutare efle, amp;nbsp;veram in Domino confola-tionem afferre folet. Neque cnim ignotum eft illud Petri de ChriftozHuic omnes prophetç teftimoniuni Aâo.io. perhibcnt,rcmiffionem pcccatorum accipere per nomen cius omnes, qui credunt in cum.

NOS quidcminhac vitaperegrinationis noftrx labimur quotidiè,amp; in multis offendimus ornes, jfecquâquàmlœtalipeccatovacui effe polfumus, linèi.ioan.^, vcnialitaménonviuimus. Quarèfiue illud, fiue hoc, fiüevtrunq; nosinquinet, egemusmifericordiaDei, acpcccati eiufdem veniam atquc remiffionc. Cuius ■quidem rcicùm fanguis Chrifti,quieft expiatiopro’-loin«** pcccatis tôtius mundi,nobis fpem haud dubiam ofte-

Jatxredcredebctnuseam nos cÓfecuturos effe,GmuI-àç ad Deum fuerimus côucrfi, amp;nbsp;in Chrifto Domino ^em'noftram pofuerimuszvt eo magis in eodem,cuius beneficio peccatum nobis donatur, gloriari amp;nbsp;nomen eius ünäißimum cclebrare poflîmus.

Nihil çquèrerum omniûnatura noftrapcrhor-refcir, atquè difcelïu animæ à corpore, id quod res ipfadéclarât, amp;nbsp;in fenfibus omnium quodamodo hæret. Itaq; vtChriftus in alijs omnibus, quæanimis noftris metum atque terrorem obijcerepoffunt, nobis perbcnignc fubuenit, itàneç in hac parte defujt: Quippc qui non id folum irnpetrauit nobis, vt animi noftri,fedetiam vt corpora aliquando reuiuilcant, cum ipfo quodammodo refurgant:ac ciirn moriûtyrj hac quidem vita cedant, non vt non amplius fmt, fed vt aliquando multo melius beatiusque viuant.Futuru eft cnini,vt animæ noftræ in corpus,vndèdilcçfterut, redeant aliquando,corp ora vitam, eamquc multo qudm nnnc,feliciorem recnpcraturaftnt, dc quo ipfb audite Paulum,immó Chriftum per Paulum loquen-teni:Nunc autem, inquit, Chriftus refurrexit à mor-I. Cor.ij. tuis, primitiæ dormientiû: quoniam quidem per hominem mors,§c per hominem refurredio mortuoru: ficutiu Ada omes inoriûtur,ità inÇhrifto omes yi-

viuificabuntur:vnufquirque âutem in fuo ordine,pri- 39 mitiæ Chriftus: Deinde ij,qui funt Chrifti, qui in ad-uentum cius credideruntiDeinde finis.EtpauIo póft: Seddicctaliquis: Qüoniodó refurgent nioftui? quali autem corpore venient?Infipicnstu, quodfeminas, non viuificatur, nifi priàs moriatur. Et quid feminas? non corpus,quod futurum eft, feminas,led nudû gra-num,vtpotetritici,autalicuius cæterorû. Deus autem dat illi corpus ficut vult, amp;nbsp;vnicuiqj fuum proprium corpus. Non omnis câro, eâdem caro: fed alia homi-num, alia pecorum, alia volucru, alia autem pifeium: Sc corpora cseleftia, St corp ora terreftria: Sedalia qui-dem cæleftium gloria,alia autem terreftrium: alia Claritas'folis, alia claritasliinæ,ôcalia claritas ftellarum. Stella enim à ftella dilfert in claritate:fic refurreaio mortuoru.’leminaturin corruptione,furgetin incor- -ruptione: Seminaturin ignobilitatc,ftirgetin gloria: Seminaturin infirmitate, furget in virtute: Semina-tur corpus animale, furget corpus Ipiritale. E quibus omnibus intelligiturfore, vt corpora noftrainrefur-redione mortuoru in vitam fpiritalem, eamqj multo quam nunc beatiorem reuióiura ftnt.Nam co tempore neccibo,necpotu, rfeefomno amplius egebunt, nec erit, cur ad genus fuum vel propagadum vel con-Apocal.7? feruandumliberosprocreent,nec morbovlloaut do-lore afficientur. Quin omni mortis metu liberabun-

tur,amp;: immortalia cruntjplanequc æterna. Immo vita gt;nbsp;horum^ngelorum vitç fimilima erit.Hinc ill ud Mat-Matt.jx thçi:In illo die acceflcrunt ad cum Sadducçi,qui dicut ’ non efl'e refurredionem, intçrrogaueruntcum,di-Deutaj. centes; Magifter, fi quis mortuus fucrit, non Habens filium,vt ducat frater eins vxorem illius; Erantautcm apud nos fcptcm fratrcszSc primus vxore dudadefun-dus eft, amp;nbsp;non Habens fernen, reliquit vxorem fuam fratri fuo,finulitcr fecundus amp;c tertius vl'que ad feptó mum.Nouiffinjèautem omnium ócrnulierdefunda cft, In refurredionc ergo, Cuius crit è feptem vxor? omnes enim habucrunt earn. Rdpondensautem le-fus, ait illis: Erratis nefcientes fcripturas, neque virtu-tem Dei, In refurreótióe era ncq; nubcnt,neq; nubé-tur,fcdfunt ficut angeli oei in cælo.Ac cùm ita corpora amp;nbsp;animée itefum coniungentur,tum perficietur félicitas noftra,ólt; tanta omnino erit,vtad cumulueius nihil omnino accedere po(ïit,amp; Deus omnia futurus fit in omnibus, Quiequid em omnes homines expe-tentatque amabunt, hoe cis crit neus, extra quem nihil eis crit iucundum,nihil fuaue,Quin Deus fummu corum bonum,quo fempiterno æuo frucntur,vitam corum fumma Sgt;c incredibili iucunditate fuauitatequc condietjSc gaudioatquclætitia æterna perfundet. De hacbcatifiimarefurredioneatq^uenouiflimaregene-ratióc fpeni adfert hic articulus lymboli noftri,amp; tan-

to magîs omni nos terrorc mortis leüat, quanto crc- 4t dimus firmiùs,corpora noftra aliquado in vitam ætcr* nam,amp; multo, quam hæc prçlens effe poteft, felicio-rem reuidlura eife,idque per ChrälumDominum no-ftrum.

SI terror mortis tc pturbat, oppone ei rcfurrcólionc carnis:Acfihac nixusfueris,ex eahauddubiètantû

lt;onfolationishaurics,vtminimèdefpcres. Quin ad Chriftum, quitantu nobis bonu per cruce fuam atqj relurredionem impetrauitconfuge,in eumq;credc. Atque fidcs hçc tibi erit ancora falutis,at que adeo feu-turn illud,quo ignitafathanæ tela,quibuste idem for-tèin defperationem impellere conabitur, cxtingucrc poffis. Aequo minus hicanimumtuum contrabas*, nanc Chrifti promiffionem, eamque confolationis pleniffimam, in animo tuo atq; memoriafempcr ba-beto:Ego fum (inquit) refurredio 6c vita: qui credit in me, etiamfi mortuus fuerit, viuet; 6c omis qui viuitioanaK 6c credit in mcjiion morietur in æternum.

DVODECIMVS ARTICVLVSi gt;nbsp;EtVitamaternam.Âmen, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* '

TJOftremus btc Articulus fidei noftræ agit de vita. æterna,quæ eft finis illc,ad quem Chriftus negbef-

42 um redcmptionis noftræretulit. Hine illud Chrifti; loan.j. Sic Deus dilexit müdum,vt filium fuum vnigenitum darer, vtomnis qui credit in cum, non percat, fed ha-beat vitam çternam. Quo minus dubitädum eft,quin ij,quiin Chriftolefufunt,nec ab codem deciderunt, hanc vitam fuam cumætcrnacômutarepoflint.Nam Rom.?. cùmijdemfiIijfintDei,funtetiâba’redes:hçredes qui-dem Deijcohæredes autê Chrifti:idq; fecundum fpem vitææternæ. Quam hærcditatcm fimulàc poft banc vitam adierint,animi corum vt oihium bonorum généré cumulabûtur, itaab omni malo remouebuntur. Nihil eritampliùs quodangat cos, quod perturber, quoddeprauet: VidebuntDeum non per ipeculurn, i.Cor.Tj. vt nunc,fedfacie ad faciem: amp;:quacogitationem,fa-pientiamq; perfcólam è vifione eius hauriêt, ea mira-biliter ornabuntur. Quin charitas in eis tarn perfeda érit,nihil vt ipfis ad vitam fempiterno æuo beatiffimè degendam deefle queat. Ac quia ità paratum eft æter-no Dei confilio, vt corpora ctiam aliquando in vitam SEternam reuiuiicant, turn certe bead illi amp;nbsp;animo amp;nbsp;corpore perfedionem çternam,atq; çternitatem per-fedam candemq; beatiflimam confequetur.Et quan-quamvt (^uifq; in Domino moritur, animus cius in cæliim,vbi vitam viuat æternam,fubuolare fubito po-teft, tarnen in nouiflimo die, ciim corpus cius à mor- -tuis cxciwbitur,eandcm vberiqrc etiam cum felicitate

obtinebit:Quot?porc corporaîpG,non minus quam 45 aninii,omnibus malis vacua crunt: nonefurient,nec litientampliùs,nonalgebunt,non caloreafficientur, non fcndcent, non debilitabuntur, non morbo, ncc dolore vllo cruciabuntur: breuiter, impatibilia erunt, immortalia,gloriofa, pulcherrima. Scriptû eft enim: Corpora Sandorum luccbunt ficut fol.Atque vt rem totam in vnum cotraham, fimulac quifq; viram æter-nam confcquitur, angelorum fimilis eft, nec an gelo-rum foliim, fed Dei euam ipfius. Chariffimi, ( inquit^-^^an-s. Ioanncs)nuncfilij Dei fumus,amp;: nondùmapparuit quid eriinus:fcimus quoniam eùm apparuerit,nmiles eierimus,quoniamvidebimus eundéfîcutî eft:amp;tan-tatumeuiufq; bonaerunt, quata necoculus vllius vi-dit,nec auris audiuit.Hçc ferè eft magnitudo ac gloria hæreditatis noftræ,quæ eft vita,quam ChriftusDomw nus nofter,cùm è faucibus mortis ipfe moriendo nos eriperet,nobis hærçdibus fuis æternam peperit.

CVM quæin hac vita confequimur bona,fint flu-xa,nec ætcrna;certè non hic animo hærerc,fed afi feendere in cælum,ac meliora ilia atque cæleftia expo-tere debemus. Cogitemus nos hic a Domino peregri-' nari,quoad viuimus,nec permanetem habere locum: fed cum nobis finem propofitu efTe, vt tadèm in çter-

44 patriatn,vbî omnia funt æternaatq;bcatiflîma, concedamus.Quo magîs vigilâdiim eft nobis,nè cùm dominus veneiit, nosque ex hac vita euocauerit, im-paratiinueniamur, amp;nbsp;occafioem optatifümam in re-gnum cçlorum introeundi amittamus, qualis fepo-fteànullovnquàm tempore offerer. Adquamvigili-am,eamq; cumprimis ncceiîariam, Chriftusrpfe nos excitât Semonet, nè cupiditatc carnis aut negligentia bené agendi,aut contumaciavllanosabeaaucrti pa-, tiarnur:ldeinqueaccidatnobisaliquandó,quodvirgi-nibus fatuis,quæ culpa fua fecerant,vt regn o cçlorum cxcluderentur. Ac quanto cafus hic flebilis nos terre-re debet magis, tanto meliorem fpem atque ccnfola-tionem fides de çterna vita afFerre amp;nbsp;debet amp;nbsp;folet. Ac fl fortè aduer/àhuius mundi,qualia multaaccidere fo-lent,tepremant,credealiquandó fore, vtfublatis his rnalis,aeternamvitam,eamquecumfumn'iatranquil-litate atque felicitate coniundam,confecuturus fiSjamp;r lecreaberis hauddubiè, ac fpes æternorum bonorum mitigabit dolorem breuis temporis, cùm præfertim fi in Deo ac (anguineChrifti fpes tua pofitafuerit, Deus quidiues eft in miftricordia, earn falli minimè pa-tiatur. Ac fi vllo tempore, certe cùm diem tuum obi-turus es,hac eadé fpe te fuftentes necefse eft. Atq; hoc cumprimis neceflari um erittibi, vt fpiritü tuum non iruftra in maiius oeiûnôliffiinas commendare pofiis. nu'i ’7 T * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hæc

Hæc haôlcnùs dcduodecim artîcuîis fidci, qui oifiia 45 quæ à deo accipimus, bona compleâuntur: Et quia quicquidhorumeft, à Deo proficifcitur, ruriusautc omne malum noftrum à nobis; certè id agere debc-mus, vt nos in nobis deijciamus, amp;nbsp;nosiplos accufc-mus hümilcs:ln Deoautem {olo,atque Dominono-ftro lefu Chrifto gloricmur, ac fpem noftram tota col locemus: Et hoc Dauidis in animo atque oreperpc-Pf*I.«j» tuo habeamus: Non nobis Domine, non nobis, fed nomini tuo da gloriam. Eftenimveræin Deumfidei proprium,excluderc gloriatîonem no{}rî,vt fcriptum cftab Aportolozamp;omnemomnis boni gloriam Deo^®™’V tribuere, idqueita, vthabeashuic OptimoMaximo cùmvitç,tumfalutisnoftrçauthori honorem verita-tis, quatenùspromiffis eius indubitatercredischono-rcm omnipotentiæ, quatenus credis amp;nbsp;Ijîeras eum, quod promittit, prcharcpoHe,amp;in ipfius poteftate fita efle omnia:honoré deniquè benignitatis fummç, quatenùs credis amp;nbsp;fperas eundem Dominum ac pâtre Domini noftri lefu Chrifti,qiiç nobisjpmittitbona falutaria, pro mifericordiafua atque dementia hand dubiè largiri. Atque hanc in Deumfîdem,vtdonat , Deus,itàetiamapprobat.Nec folùm tribuit huicacci-^P pienri, quæbcnigniflimè promittit, fed eâdem etiam ipfam ad iuftitiam imputât. Nam qui corde contrito, Rom.4. fummifîb^atquc deiedo ad mifericordiam oei confu-

■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’...... -F 3 S«:

git: Ôi in hoc Domino, amp;inChnftiûnguineamp;cruce ndutiani fpemq; fuarn ponit,non folùm accipit,quod credit: fed etiam in vitæ huius imperfedione fides ei-ufdemadeamiuftitiam imputatur, quafi ipfiadfum-mam iuftitiæ perfedione nihil defit. Ac nè qnis foitè putct,me fidem talenijquæ in animis eorum,qui pec-catis Icetalibus inquinati funt,amp;: à bono auerfi,inhæ-refcit,afFerrejVt nó tam fidem quam temeritatê quan-damconfidentemtradere vidcar: dicorncdeea, qpae in Deum eft,.amp; fpern atque fidntiam intra fe inclulani habet, agcre:cuiusj:a eft natura, vt non ante exiftatip animi$noftris,quàmijdcn)3dhumilitatempœniten’ tiæ fint deiedi, óc quse ità cum charitatc coniungitur, vt fimulac credis Deum tibi propicium efre,eum non poflis nó continuo, vt patrcm diligere, nihil q; malis, quam voluntati atq; legi ipfius obedire.Hæc enim eft viuailla fides, quæ fyo tempore per charitatem bono:-runi opcruni procreatriccm,bene reóleque facit.

VEnimus nunc adLegem,quæ doôlrinç fidei, de qua iam egimus,redè amp;nbsp;ordinc fubiungi-tun Namquandödodrinaeademcerta Dci çognitionemimprcffitçræcordijs noftris,ineisquc Çhriftum formauit,certe,ne quem ore confitemur,fa lt;^is ncgemus,vitanoftraitainftituendaeft,vtqu« bona funt faci^us, amp;nbsp;horum contrariafugiamus; amp;nbsp;ca-ue^mus^nè npn iuftse Dei voluntati in qrpni vitç pcr-petui-'

petuitàtc parcamus. Quam officiorum rationem Lex 47 Dei nobis ita præfcribit, vt fi ad hanc quafi regulam vi-tam quilq; fuam direxerit,is nec offendat vfpiamjne-que incurrat. Hæc fane Lex Sgt;c cognitio eft peccato-rum,0c pedum noftrorum luccrna. Etenim 11 contra, Roni.4. quam ilia prxeepit, fecerit quifpia, ea monitus agno-^^^*’*^^* icet fe p eccâfle, amp;: iuftam Dei voluntatem offe ndiftc. Sin verb fequutus fuerithanc eandcm,vtlucerna pedum fuorum, nec ab eadeflcxcrit vfpiàm, non folum rede facict, fedetiam tcftimoniobonæ confeientiœ feipfum confolabitur. Et quanquàm feriptum eft,tex Matt. n. amp;nbsp;Prophetæ vfquc ad Ioannem:hoc tarnen non de ea Legis parte, quæ bonos mores lànxit, fed de cæremo-niali eft intelligendum.Hanc enim fublatam efle fàtîs conftat. Habuit nanque eavmbram futurorum, quae cùm cederet corpori fuccedenti, hoc eft,Chrifto,nul-lus eiufdem partis ampliùs fuit vfus: Ncc eo tamê minus Moralis vim fua retinuit,nifi quis forte putat Chri-ftum venifle, non vt explerct earn legis partem, fedvt tolleret: At contrarium eo, que in monte habuit, fer-Matt. j. mone docuit.Breuiter,cùm Chriftus fitille agnusDei, qui tollit peceâtû mundutantum abeft,vt foluerit nos lege, quæ vitæ officia præcipit, vt eandem ctiamcor-roboralTe videatur.Neq; enim ignota eft hçc eius vox:

Si vis ad vitamingrcdi,ferua mâdatajn candefenten- . tiamloannes: In hocfcimusquôdcognofcim’cum,JjQjn’^ fl man-

,48 fl mandata cius obferuamusgt; qui dicit fe nofle Dcum, mandata eius non cuftodit, mendax nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in eo ve

ritas non eft. Et paulo póft: Chariflimi, non mandatum nouum fcribo vobis,fed mandatum vetus, quod , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;habuiftis ab initio: atq; hoc eft illud ipfum madatum,

quod Decalogus continet, quem Chriftus non modo non abrogauit,fedetiam perfçâ:ioremfecit,qua-tenùs cum fpiritn ch^^ritatis cumulauit. Quod ipmm quale fit, çognofeite hoc loco. Ac cùm tria fint quafi gcneralegis,NaturalejMoüicum,amp;Spiritüs:defingu lis dicana quod fentio,

PrincipiQ innatuna eft vnicuique, vt putet malum omne fugiendum eftc,bonum aut expetendum, faciendum qj:amp;: pofitum eft in çuiufqueintelligentiajDe-um elfe colendum,parentes obferuandos,amp; quodfi-bi non velit fieri quifpiam,altcri ne faciat.Hçc régula rationis noftrç,eft lex ilia naturç de quah oc loco quç-ritur, Quçgentibuspræclara vitæinftitutapeperit,id quodPerfarû, Lacedçmonioru amp;Romanorû mores ' aeclarant.Etfi autem ij,quilege naturæducuntur,ho-neftè viuere, amp;nbsp;focietatem cumciuibus fuisreôlè amp;: . commode tucripofliint, tarnen hoc genus anguftius eft, quàm vtvirtutemChriftianorû, pleniorem illam quidem,formarc poffit.Nam vt homo qui natura tan tùm ducitur, numen aliquod fibi colendum putet: ta* men peccatum originis naturam ipfius itâcorrupit,' yt nec

vtnee DEVM verum, nee quæ fpiritusfunt cogno- 49 fcat, fed ïn grauiflimorum errorum tenebris vcrletur. Conftat nanq; cthnicorum multos, qui floruerunt amp;nbsp;fapicntiæ ôe virtutû moralium laude,idola tame colu^ iffe, Eôdem accedit,quôd qui natura tantum conftat, non intelligat cupiditates prauasvida efle, vcl pccca-ta, fl non in adum crumpant,nec hominibus quibus cum viuitur,noceant. itaque animalis homo interio-res Se latentes animi motus atq; voluptatcs,quæalteri non faciunt iniuriam, aut alias cos non Içdunt, non modo non exhorrefeit, fed in dclicijs potiùs habet. E quo ipfo eft fane pcrfpicuum, legem naturç non ani-mum cxcolerc,fed externa potiùs iuftitiam excitarc.

Ac quoniam Dco, qui Spiritus eft, hçc externa iu-ftidæ ratio no fatisfacit,nec aliam ille approbat, quam ' quç cum pietate vera coniunôta eft, amp;nbsp;àbono animo, voluntateque proficifcitur:ccrtè vt gcncri noftro in hac parte cofuleretur,legem quam feripta dédit Mofi, adlegcmnaturçaccedcrevoluitbenignifl'imusDomi-nus,non vttollerethanc,fedvt plcnioré melioremq; faccret.Nam per hanc non folùmab idololatria ad vc^ rum vnius Dci cultum, qui cçlum Se terram creauit, hominem reuocat,nec folùmmaleficiaquç fub fen-fum caduntjfed ctîam voluntatem improbam, cam q; latentem prohibcf.Non concupifces,inquit, nec fo-lùmfaita externa,fed.ctiam charitatem præcipit. Atq;

vtinhunc fcrcmodum Dcusmonftrat fontempræ-c^torum fuorum, iti riuulos, qui ex eo ipio fluunt, oftcndit,ac Dccalogo inclufit.Et quanquàm præcepta hæc Icgis Mofàicç per fe cùm bonalunt,tum vero eti-am honefta,tamê quia animalis homo à bono ad malum procliuis effe non definit,ccrtèneq; hçc Molàica lex ad iuftitiam,quæ cum lalute hominis côiunâa cft, conftituendam latis virium habet: prçcipit nanquc charitatem,finè qua benè iufteque haud viuitur, earn tame non tribuit. Quin cupiditatcs prauas non modo non comprimit, fed incitât etiam magîs atquc auget* Idem nanquc per earn accidit horaini, quod flumi-ni rapide,cuius curiui moles quædam opponitur,quç ipfacurfum eundem non modo non fedat, femulto, quàm antè erat,concitatiorem facit, itaque Paulus legem earn vocat occafionê peccati,amp; mortis miniftra-tionem: Quippe cùm amp;nbsp;cupiditatcs eafdêincitetma-gîsjôc facit vt eædemincitatçypernicièm gencri homi num afférant, nô quod lex perfe nô bonafit, fed quia naturænoftræ languenti etiam id, quodbonum eft, nocct,idquc certè non aliter,quam ægrotis oculis bonus folis Ipicndor, ôeijs, quifebriaflSciuntur, vinum bonum.

Verùm vt Deus pro miféricordia fua in hac quo-queratione nobis fuccurrerct, addidit leginaturæ at-guc Mofiiicç Icgcmfpiritûs, quæ non fcriptaeft,fed digito

digito Dei prçcordijs hominû imprcfla,amp; cam omni- 51 no vim habet, vt non ampliùs inuitus, fed fpontetua amp;nbsp;bona cum voluntate facias, quod lexCcriptafanxit. Eonanqueamore reóti animum in flammat, nihil vt malis quam Deo çterno patri atquclegi eius obedire; Immo mori malis, quàmcontumacia vlla tuaDcum offcndere.eo fit,vt acceflio fpiritûs, de qua hic agitur, viuificet, quos fcriptum amp;rlitéra legis ocçidit, Dehac^’^®*^’^* autem lege fpiritûsjCxtant hçc Dei promilTa confola-tionispleniflima: Eccèdies venient,dicit Hœremiam) amp;nbsp;feriam domui Ifrael, amp;nbsp;domui luda fœ dus nouum,non fecundùm padum quod pepigi cum patribus veftris in die, quaappræhendi manû eorum, vt educerê eos de terra Acgypti,paôtum quod irritum fecerunt, amp;nbsp;ego dominatus âim eorum, dich Dominus: fed hoc critpaótu quod feriam cum domo Ifrael poft dies illos,dicitDominus,dabo legem mea invi-feeribus eorum, Sein corde eorum feribâ earn, ôc ero cisin Deum,amp;ipfieruntmihiinpopulum, Inean-demfententiamloquiturDeusapud Ezechielcm’.EtEzech.js effundam fuper vos aquam mundam,Sc mundabimi-niab omnibus inquiqarnentis veftris, Scabvniuerfis idolisveftrismûdabo vos, ôedabo vobiscornouum, ßefpiritum nouumpona in medio veftri,amp; auferam corlapideum de carne veftra,6c dabo vobis cor carne-um,0lt; fpiritum meum ponain in mçdio veftri,Slt; faci-

yi am, vtin præceptis meis ambuictis, Seiudiciameacu-ftodiatis amp;nbsp;opcrcmini.

Hæc eft illaipfalcx, de qua hic agimus, Lex nimi-rum fpiritus atque charitatisjquæ non Iblum præfcrL bitjquid facere, qufdve fugere debeamus, fed earn eti-am vim ingenerat animiSjVt quod præfcnbitur,amp;: limus, amp;nbsp;vol entes faciamus. Atque hæc iplàtanto ôc melior eft, amp;dignitati filioru Dei aptior, quanto cum libertate eorunaemconiundior. Quorum proprium Rom.8. cftclamare, abba pater, Sc voluntatidiuinælibéterpa-Gal.4. rére. Et cuius animo lex ilia infita eft, is Deo atque iu-ftitiæviuere,Scvoluntati diuinçfereâ:èamp;: itàaccom-modarepoteft, vt hanc non facile offendat. Et quan-quàminijs,quirenouati fpirituSc charitatc ducutur, refident ceita vitia,quibus ad officium humilitatis re-uocâturperpetuojôccaro contra Spiritumhoru quoad in hac terra viuut,pugnare non definit: Cuius qui-dem rei fenfu afficiebatur Apoftolus, cum hanc voce Hom.;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;genitu ederet:Infelix ego homo, quis me li-

berabit de corpore mortis huiust tarnen quicquid vi-tij huius eft,idijs,quiinfiti funt Chrifto,neccupidita-tibus prauis conlentiunt,pcrniciofum non eft. Nihil j^om.8. cnim condemnatiois eftijs, qui funt in Chriftolefu, nec fecundùmcarnem ambulant, inquit Paulus. Ac cum ijdem ipG fine peccato quotidiano non viuat, vt fl dicant fe peccatu non habere, feipfosdecipiant,amp; veri-

veritas in eis non rit,vtloannesait,tarttcnproea,quç $5 invitam peregrinationis huius noftræcadir, iufiitia,'-loan.i. legê Deiexplercpoffunt Quodfiaffequiturquifpia, ôe è fide fuaviuitjhiiic quod minùs facit, quàm ratio iuiririæ omnino perfedæ poftulat,fraudi non eft.

lam verô Decalogus ipfc regulam certam eorum, quæin hac vitaexpleri pofiunt,officiorûtradit:quic-quid enim horum eft, decem Ülius præceptis côtine-tur.Nain cùm prçcipua officij noftri ratio pollulet,vc Deum omnibus ijs,quæ in noftrapoteftatefunt, animo videlicet,corp ore, amp;nbsp;reb’ externis colamus:quic-.quidadhanc rationem pertinet,tribusprimætabula; præceptis includitur. Sed quid hominibus, quibuscû viuimusjprofraternacharitate tribuedum fit,cogno-fei potcft,è generali legis naturæ prçcepto, Quç volu-critis vtvobisfaciant homines,eadem facitc eis:è quo ipfo legem amp;nbsp;prophetas pédere Chriftus ipfcfummaMatt.n. authoritatedocuit. Quandoautem vnufquifque no-ftrûm vult, vt dido fuo audientes fint, quos habet in poteftate,acnè vlla iniuria afficiatur iple, needeho-norçfuoatquefacultatibus quicquadetrahatur, néve falfo teftimonio ab vllo lædatur, ex hac legis naturæ régula ftatuerc potes facile, quid in hoc toto generc ipfivel facercvel vitare debcamus. Hucaccedit illud in legc,Diligcs proximum tuum ficut teipfum, è cui-us quafi fonte fluunt ilia feptem fecundç tabulç deçà-

prçceptxNcq; en im ignotum eft illud Apoftoli: Kom. 13. Nemini quicquamdebeatisjnifi vtinuicèmdiligatis; Qui enim diligit proximum,lcgem adimpleuit.Nam non adultcraberis,nó OGcideSjOon furabeiis,non fal-fum tcttimonium dices,nó concupifces,ólt; fi quid aliud eft in lege,in hoc vcrbo inftauratur, Diliges proxi-mum tuûncutteipfum: dilcdioproxirninialuninon operaturrplenitudo ergo legis eftdiledio.Sed fatis di-dum fit de vniuerfa legis i)ai;ura.Nunc de lingulis oe-çalogiprçceptis, '

Aput Chriftiani offieij eft, D E V M piè çolcre,amp; V^contrariû huius,quod eft iùperftitio,fugere.Nani cùm Deus nos amp;nbsp;vniuerfum hoc, quod cerninius,crea rit,regat,confcruet; poftulat verç pietatis ratio,vt talia ac tanta eius beneficia agnofcamus, atq; folùm hunc Deum noftrum effe credamus, Scriptum eft enim oi-Dcut.tf. üinitùs: Audi Ifrael, Dominus Deus tuus Deus vnus Hier. IO. gji. Item apud Hieremiam: Pariterinfipientesamp; fatui probabuntur: dodrina vanitatis eoru, lignum eft; argentum inuolutum de Tharfis affertur, amp;nbsp;auruinde Ophir opus artificis ôc manusærarij: hyacinthus amp;c purpura induipcnçum coium,opus artineum vniuerfa hæc:

Ghæc: Dominus autcm Deus vcrus eft, ipfe Deus vi- 55 uens amp;nbsp;Rex fempitcrnus.Ab indignatione eius com» mouebitur terra, amp;nbsp;non fuftinebunt genres commo-tione eius.fic dicetis eis: Dij qui cçlum amp;tcrram non fecerunt, pereant de terra, amp;nbsp;de ijs quæ fub cælo funt. At que vt nos Dominum Deum,qui cælum amp;nbsp;terram creauit, folum efle Deum noftrum credere, ità hunc, amp;nbsp;non alium,Diuino honore afFicere atque colere dc-bemus. Et primo id quidc animo amp;nbsp;interioribus hui-us motibus,ijsque pijs. De quo genere fichabetote: cùm bonu omne ab hoc vno Pâtre luminum defeen-dat, amp;nbsp;ipfe fit Rex regum, in cuius manu diuitiæ funt^^^° atque paupertas, vita amp;nbsp;mors, lalus amp;pernicies, certe omne bonum ab co, vt authore expedare, amp;nbsp;fidem fpemœnoftrâineofoloponcrenos oportcf.Quippc ciimidcuique Deus fit, in quo fpcm fuam collocat. HincilludMofis,de idololatrisloqucntis: VbinuncDcutsi. Dij eorum,quibus confidunt? itaque quatenus in Deum folum credimus, fpcmque noftram conferimus, lt;atenùshunc verum Deum noftruefle agnofeimus, amp;veraeumpietatecolimus. Neq; verb nos folum in Deum verum credere atq;fperare, fedetiam eundem ipfum prç cçteris rebus omnibus cum timcre,turn verb ctiam diligere debemus. Neque cnim ignotum eft illud legis. Dominum Deum tuum timebis, amp;nbsp;ei foUp«««* feruies. Item, Dibges Dominuni Deum tuum ex toto

0 cordc tu o. Quod vtrunque ad cum, qui Dei proprius « eft, cultum, eiimcp fpiritalem vehementerpertinere, Gtis omnium conftat. Az cùm Deus fpiritus fit, certe fpiritales illi motus fidci, amp;nbsp;charitatis ad cum verapie- ■ täte colendum tarn apti funt, nihil vt cfl'cpolfitapti- , us. Quos qui aftert,maximam à Deo gratiam initc,5v pracmiavberrima confequifolet. Nam vt Paulus ait, i.Tim» 4.pietasadomniavtilis eftjpromifiioncmhabens vitse, quæ nunc eft,amp; futuræ.

lam quanto magis elaborandum eft nobis,vt Deo foli tribuamus,quodipfius proprium cft,tanto diligc-tiùseft cauendum, ncidem in rem aliquamcreatam transferamus,cum eave communiccmus:atq; itaDc* urn Verum turpiflimedeferamus, atq; adalienosneos deficiamus, contra quam hoc legis capite exprefsim prohibetur.Deum autem alienum habet, quicunque vel a feipfo, vcl ex alia quapiam re creata idolum fibi facit.

Hoc locOjVt de ijs,quç prçcipua funt huius generis, fingulatim agamus: facit quifque c feipfo idolum p ri-mó,quotiès prudcntia,fapicntia, fortitudine atq; po.. tentia fua fretus, opemDei autcontemnit,aut non tanti facit, quanti debet. Quid ità?quia quem honore Deo habere debet,eum fibi arrogat.Quod cuiufmodi fit,amp;: quam pcrniciofum,oftêdit Deus ipfe apud Elai-Bfaix 29. am: Perdam,inquit,Gpicntiam lapientum.Item apud

Hiéreniiam:Maleclilt;^ushomo quifpemponitin ho- $7 né)amp; qui facit carncm brachium fuum, Sc â Domino Hicr.17^ recedit cor eius: crit enim quafi myricæ in deferto, amp;c non videbit cùm veneritbonum, fed habitabitin fic-cirate in deferto, in terrafalfuginis amp;nbsp;inhabitabili. Ité apudEzechielem: Eo quód elcuatum eft cor tuum,^^^^^-** quafî cor Dei, idcircó cccc ego adducam fuper te alic-niflimosôcrobuftiflimosgcntiû,amp;: nudabût gladios fuos fuper pulchritudinemlâpientiçtuç, Sc polluent decorem tuum,Sc interfici ent tc,Slt;: moricris inintcri-tu occiforum in corde maris.

Secundo facit aliquis èleipfo idolum, cùmiuftitia fua ad fpem falutis nititur, nee arbitratur fe mifericor-diaoei atq; meritis Chrifti ad eandem rem egerc. Qni cum Gcrilegatemeritate vendicat fibi, quod Dei pro-‘ prium eft, nee iuftitiam, quæ è fonte feruatoris hauri-tur, huic acceptam refert; ab omni falutis fuæ ratione auerfus eft, Sc dum iuftitiam fuam ftatuit, iuftitiæ Deï fubiedus non eft.

Tertio facit è feipfo idolum,quicun que fc magis aut çquèatquèDeumdiligit.(^idita?quiaDeus prç cçtc-ris rebus omnibus diligendus eft. Reótè igitur Paulus qui fcribit,hominis,qui ita in fuïainorcm defixus eft, vctrcmeireDeum,quatenùs mauult cupiditates fuas improbas cxplere,quam oeo vero obedire.Quiod cùm per fe peccatum graue eft atque Ioetalc,tum alioru cri-

Ncq- verb folùm è feipfo, fed etiam ex ijs quæ extra fcfunt, facit homo idolumfibi: primùm, quotiès fimulacrumaliquodadoratjin eoquefpem lîiampo-nit. A quo gen ere vt caucremus nobis,lex in hçc ver-Exod.2o,|j^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;facies tibi fculptile,nec fimilitudinem

omnium, quæ in cælofuntdefupèr, amp;nbsp;in terra deor-fummon adorabis ea, Sc non coles. Verum etfiimpi-um eft amp;nbsp;lege interdidum,fimulacris honorem, qui Deo foli tribuendus cft, habere: tarnen fimulacra per fe nequcimpiafunt, nequemala, Alioquïncc Deus impel aftet, vt fimulacra Cherubinorum in areapo-nerentur, ncc Ecclefia Chriftiana fimulacra,quæ nos rerum bonarumadmoncrêt,approbauiiret. Verunta-Nuro.2i« men quale hoc totum fit,declarat effigies çrei ferpends in lolitudine.Quam cùm Deus initio approbaflet, poftcatarnen quam earn ludæi cultu latriç colere coe-perant, improbauit cam, vt ea ab Ezechia Rege opti-mo no iniuria confiingeretur,amp; amoueretur, vt feri-Kcg.iSP^^*^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Regum. Habemus hîc régula,cam qj

diuinitùs traditam, ad quam fimulacra quæ in Ecclefia extant, vel probarc vel improbare debemus.

Ex fignisitemcælifaciuntfibi idola, quicunque Micr.io. ah eis fibi metuut. nine illud Hiercmiç: luxta vias gê-riû nolitc difcere, amp;nbsp;à fignis cçli nolite metuere, quç dmcntgcntcs,quû leges populoru yanæfunt. Nam lt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cùm

cum Deus aftra amp;nbsp;totum cæîum in poteftatc fua habe- 59 at,hæcipfàhauddubièadnoftram vûlitatem regit, moderatur, Qiiod qui non credit, detrahit hono

Sub eandem rationem cadit omne niuinationis ge nus,quod non àoeorcuelâte proficifeitur. Quam fu-perftitionê lexipia nominatim damnat, Nam vtferi-ptum eft in Leuitico: Anima quae dedinaucrit ad Ma-gos Slt;:ariolos,amp;:fornicatafueritcum eis, ponam faci-emmeam contra earn, 6c interficiamiilamde medio pop uh fui,

lam agri vt fera nt fru!ftus,colcndi funt. Verum fi in hac re paterfamilias plus fpeiinfamiliæoperis, quam in Deo atq ue benignitate eius ponat, comittit in hoc legis caput, Quidita? quia quod OEOtribuere debet, homini tribuit. Sed hoc crimen ij vitabunt facile, qui has fpjrituflandi è fcripturis Iqquentis voces tanti fe-cerint,quanti debent: Bcnedi(ftio pominidiuitesfa-p^^j^.* cit, Item,Ialt;fta curam tuam in Dnm,6cipfcte enutrict.

Paritem crimen efteorum,qui ft ægrotant,ad medicorum opem ità confugiut, vt ipem fuam non tarn in Deo,qu im in arte iftorum collocent, Quanquam enim non fruftraftriptum eft, Honora medicum: ta- Ecde. 38« menidpermiflum non eft,vt quod Deotribuerede-besjin vllum hominem transféras,Q^od quale ftt,ca-

6o fus Afæ Regis illu dre document um datuit. Ed cnim J.para.Kî-memoriseproditum, cùmhicin mo'rbumincidiflTçt, magîs medicorum arti quàm Dco (àlutem fuam cô-initterct,mortemullt;datufuifle. Breiiitcrjfipervllam remcreatam nobis aliquid boni tribuitiir, nonhuic, fedDeo, qui per earn bcnignè facit, gratiasagerede-bemus:vt fides,amp;fpes noftra femper ut in codcm Domino nodro.

Ac fi Deus hodièctîam per rem aîiquâ figna omni-potentiæ fuæmirabiliter edit,non in re eaaem, fed in Dco qui per banc agit, fpem noftraponercdebemus. Ac cùm quod fuum eft,hîe tribuerimus Deo,res tamé creatas, quibus Deus vt i nftrumentis beneficentiç fiiç vtitur, contemn ere non debcmus, prout nec oifaEli-4.Reg.’3’2.çi olim, ncc fèmicindia Pauli contemnendafucrût.

Quod rcliquum eft,poteft alter noftrûm pro altero •vtilesfanè precesfundere. Nequeenimignotumeft lacob.y. ilIudlacobiiOratcproinuicèmvtfaluemini.Ethane ob cauiâm Paulus fratresfuosrogauit, vtfeprccibus coadiuuarêt.Et funtin corpore Chridi,hoc eftjin Ec-clefia etiam beatiilli Spiritus, qui ex hac vitain cælum migrâruntjSc cum Deo fempiterno æuo viuunt.Qui Apoc.14- fequant agnû quocunquèiërit,amp; oeum facie ad u.Cor.ij. faciem videât, perfeàacognitiôe præditi, haud hubic intelligunr, quæ ad nos pertinent. Quominùsdubi-tandumeft,^ quinijdem probonitatefuaamp;charitatc, qua

qua abundant, nos Deo commendcnt.Etfiautcmboc Ä inutile non eft, cum noftra interfit, multos pro nobis l'upplicareDeo,amp;eo etiamtepore cùm aliud agimus, tarnen Ipem falutis ineisponere minime debemus, quandoquidemnonipfitribuunt, quodrogant: fed Deus, quern pro nobis rogant.

Ex his lane pcrfpicuum eft,qua quifq; rationc De-umvera cum pietate colere, amp;nbsp;fupcrftitionematquc idolomaniam omnem fugere poflit. Ac fi cautiones eas, quas præftripfi, adhibuerimus, non erit pericu-lum, nèab officio in hoc genere noftrodifeedamus.

- Atquevtvoluntatem Deiinhac rationepleniùsper-fpicere poffimus,côfidercmus præmia, quæ neus pijs proponit: poenas, quibus impios atq; contumaces terrct.SicDeusdilexit mudum, vtvnigenitumfiliumloan.5. fuum daret,vt omnis qui creditin eum,nó per eat, fed habeatvitam æterna, inquit Chriftus ipfe. Item, Egojoan.n. fum refurredio vita: qui credit in me, ctfi mortuus fucrir,viuet: quicunque viuit,amp; credit in me,non morieturinçternum. Hecpromifta quantum nobis credentibus atq- fperantibus cófolationis afferre poft-fiintÏquantuffi ex cis lumen diuinç benignitatis men» tibusnoftrisaftulget? Addehuc illud Hiercmiæ;

ncdiófus homo qui confiditin Domino, amp;rcuiusfpes Dominuscft:^erit quafi lignum quod tranfplanta-

quot; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;H 3 as,

as,amp; no timebit cum venerit æftus. Rurfus verb eum, qui non credit atq; fperat, remotum efTe à rationcla-Jutis fuæ, nee ocum propicium habere pofle,oftendit Mar.xö. Chriftusipfe:Qui crediderit,inquit,amp; baptizatus fuc-rit,Gluus erit: qui verb non crediderit, condemnabi-loin tur.Item,NonenimmifitDçusfiliumfuiiminnHin-dum, vt iudicet mundum, fed vt faluetur mundus per jpfum. Qui credit in eum, non iudicatur: qui autem non credit, iam iudicatus eft. Ac ne charitatis nullam rationem habere vidcatur benigniflimus Pater, ma-. ena etiam ijs, qui dihgunt, promittit, inquicns: Qyi Ioan.14. 2iligit mc,fcrmoncmmeumferuabit; Pater meus •diliget eum,amp;:ad eum veniemus,amp;rmanfionem apud cum faciemus. Quod diuus loannes in hçc verba con i.Ipan. 4. firmat: peus çharitas eft,amp; qui manet in charitate,ma-net in Deo, Scneiis in eo. Ex his verbis mirifica quan-dam eofolationem haurire poflunt diligentes. Nam cùm Deus fit bonum fummum,quid efie vel cxcogita-ripoteft maius amp;nbsp;melius Deo? Quern quiaccipiunt, amp;nbsp;inpræcordijs fuisclaufumtencnt, non folùm ha-bent amp;nbsp;rctinent, quæ ad falutem perti nent, fed in cif . dem etiam indies magis ac magisaugefeut. Quod autem ad premia huius vitç attinet,eadem etiam diligen tibusDeumDiuinitusproponuntur. Eft emin Deu-Dcut. JO. teronomio fcriptum, è calamitatibus eripi diligentes

Pewm,qeç cosin pcriculum vhæ adduci. Atq; vtpe-- ' quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;” usfo^

ils fouet cos, à quitus diligitur: ita vici/sîm fingulari Q cumfcueritateplediteos, qui nondiiigunt,ncclcgi voluntatique eins pàrent:id quod amp;: ratio ip fa contra-riorum,amp;fàcræliteræ pafsîm docent. lam veró ijs eti-am,quitimentDeum, vtfilij patremfuum,amp;:caucnt diligenter, nè hunc eundem contumacia fua ofFen-dant, propofita funt niuinitùs praemia. Ad quem au-tcm,inquit Deus apud Efaiam, rcfpiciam, nifi ad pau-perculum,amp; contritum fpiritu,amp; trementem fermo-ncs meos? Quin hunc bcatum prædicatDauid, 8c Salomon cidem vitam diuturnapromittit. In quantum autem periculu coni j ciant feipfos, qui hoe legis præ-ceptum vi olant,n ec oeum timcnt,conftat c fcripturis pafsim. Rogandus veró cft fpirituflandus,qui verum atq; germanum huius praecepti fenfum aperit, vt pro ca,quçhîctraditur régula,ad omne pictatis genusper-petuó excitemur*

VT proximum caput animû hominis,ità h oc lin-guam eius atque fermonem ad pietatem format, idquc vt non animo folùm,fed ctiam ore Deum rede colat,amp; nomen ipfius fandilTimum celebrct. Et qua-tcnùs præceptum hoc interdicit, nè nomen Domini Dcinoftriin vanumaffumamus, eatenùscontrarium huius videtur imp nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vt yidçlicçt flomçn D EI piè

Rom. in.

Matt.io. he o b. J.

Ioan.ï6.

C0I.3,

vfurpemusiQuod turn côntî'ngitjcùni Dcum ac Chri-ftum ore confitemur, nec ab hoc officio vUo huius mundi pcriculo nos deterreri patimur. Quod quale fitjdocct Apoftolus ciim inquit: Corde creditur adiu-ftitiam, ore autem fit confclfio ad falutem. Et Chri-ftus: Qui me confeffiis ftierit coram mundo, confite^ bor ego cum coram Patre mco.Dcbemus item nomen Dci inuocarc, idque cum fidutia. Inquamratio-nem Spirituffandus in fcripturis amp;nbsp;Chriftus ipfe ccr-tas preeandi formulas nobis præfcribit,amp; ad hoc officium nos verbo fuo fic inuitat: Petite, Ôe dabitur vo-bis, Itcm,Quicquidpctieritispatrcmin nomine meo, hoc dabitur vobis. Itcm,Inuocamc,amp;rcruamtc.

Nunc officium ctiam noftrum poftulat,vt laudc-mus Dcum,atquc pro omnibus,quæ ab co accipimus, benefieijs gratiasagamus. Hine illud Apoftoli: Orne quodcunquefacitisin verbo aut in operc, omnia in nomine Domini noftri lefu Chrifti, gratias agentes Deo amp;nbsp;Patri per ipfum.

Quod autem ad munuspafcendiattinct, paftorcs Ecclcfiarum verbum Dei diligenter nuncient: quod faólumtanto maioribuspræmijsafficietDcus,'quanto idem cum gloria cius ôc làlutchominumeftconiun-dius. Quo magis elaborandum cftci{dem,vtfanam dodrina afferat, nec patianturhanctanquamlympi-diflimam aqua vUo aut fupcrftitióis,aut hærcfcos cc£-no in-

no inq^uinarirquocî qui non virant, ijdem in ccrtifli-mumlalutis difcrimen fcipfos adducunt, Setantoid quidcm magis,quanto pcrniciofius cft venenû,quod populo fuo pro l'alubri dodrinæ potu mifcét. Atq; vt ij,qui nomen Domini co,quem pofuimus,modo rede vfurpantjmagnam à Deo gratiam ineunt, vt tefti-monia fcripturai'um,quæpaulôfuperiùs jpduximus, fidem non dubiam faciunt: ità qui nomine Dei con-tra,quam hoc præccptum vctat,abutitur, coram Deo innocens non eft.QjJO magis peierationem,b!afphe-Exod.io. miam,falfam dodrinam omn em fugerc amp;nbsp;cauere de-bemus,nc quæ facimus vota DEO,violemus.Neque cnim ignotum eft illud Iegis:Cùm votum vóucris do dcumj. mino Deo tuo,non tardabis rcddcrc,quia requiret illud Dominus dcus tuus:Sc fi nioratus fueris, rcputabi-tur tibi in pcccatum,Hæc hadenùs de fecûdo Decalo ci capite.

Memento 'Pt diem fabbathi fan^ifices, SAbbatum fignificat requiem ac vacationcm à la-bore manuum.Etfi cnim homo ad laboradum na-tus cftjperindè atque auis ad volandum,vt lob inquit, tame labor,fi perpetuus fit, ncc remiflio homini con-ccdatur,tolerari minimepoteft. Iraq;ferias hocLCgis capite i'anxitDeus:Memento,inquit,vt diem fabbathi^^^j fandificcs:fex diebus opcraberis, amp;nbsp;facies omia opc-

66 ratua:Scptima autcm die fabbathum Domini oei tui cft.Non facies omne opus in eo, tu amp;nbsp;filius tuusamp;fi-liatuajferuustuus, Seancillatua, iumentumtuum5amp; Gen.3. aduena qui eft intra portas tuas. Sex enim diebus fecit Deus cælum amp;nbsp;terram,amp; omnia quæ in eis funt, amp;nbsp;re-quieuitdie feptima.Idcircó benedixitneus dieifabba-thijôelàntftificauit. Sandificatio autcm hæc nonfo-lùmincoconfiftit, vtvaccs opere manuumtuarum^ fed etiam vtDeum certo facrorum ritu colas,amp; ocium labbathi vera cumpietate cofiimas. Nam cùm homo hac lege natus fit,vt Deum veneretur, quo pleniùs fit hoc eius officium, non folùm corde amp;nbsp;ore, fed etiam re aliqua externa,quam charam habet, eundem ilium Dominum, eundemque cum vitç fue,tum verb etiam falutisauthorem colerc debet. Hine oblationesillæ Gen.4.8. Abelis,Noë, Abrahami, amp;alioriim, qui ante legem n.amp;c. nbsp;Mofis vixcrunt.Et quanquam hoc totum genus qua-

teinis5eferias,amp;externum Dei cultum induxit,per fe morale eft,amp;: fiib cam Icgis paitem cadit,quæ abro-gari nunquam poteft,tarnen tempus amp;nbsp;modus ciufde ad ius cæremoniarum pertinet. Quod cum in lege ta-lcfuerit,vtChriftumvcnturûadumbrarct:poftquàm hic venit,tan quam vmbra corpori ceflit atq; euanuit. Quo minÙS tempore nouiteftamenti quifqj adferias atquelandificationcm labbathi adftringitur, prout nee ad holocauftum,ncc aliateuitica facra:fcd tarnen

ad id, quod rnoralein hoc gencre eft;,nô miniis quam lt;»7 antc,deuincimur. Ac quia nec ferijs quæ vacationcm â läbore manuumtribuanî, nçç extcrnoûci-orumri-tuatq; fâcrificiocarcrepolTumuSjnèdetcnorfitcon-ditionoftra,amp;'pictas minus plena quamveterum,qui vcl fub lege naturæ, vel fùb lege Mofaica vixcrût,fuir, fublaris antiquis ferijs atq; ûcrificijs, alias nos fèrias 2gt;c aliud item facrificium habere neceffè eft: Sacrificium, quod Chrift’ i pfe in vltima cœna fuainftituit,amp;: Apo-ftoli pofteà vfurpârût, ab his quafi per manus tradi-turn, vniucrfa per orbe terræ Ecclefia acccpit, amp;nbsp;ab co tempore cclebrarc non delHtit ferias, Vt diem Domi-nicum,quern Apoftoli baud dubie I'anxcruntjcum lo-annes in Apocalypli eiusmeiitioncmfccerit: DicmApo.i. item natalis Domini, Rcfurredionis,Pentccoftes,amp; alios,qui in honorem oei inftitutifunt,dies fcftos. Et quanquam hi à Deo nominatim induóti non funt,tarnen nè inane fit,quod lex naturç de hac re animis no-ftris imprefiit,amp; Deus in lege Mofis prçccpit,fanôlifi-candi funt. Qui cùm vcl ab Apoftolis, vcl ab Ecclefia Catholicainftituti funt, certe qui hos cótemnit,idem Apoftolos ipfos, aut Ecclefiam eandem cotcmnit, amp;nbsp;crroris quodamodo infimulat, quod finè nefario fee-lcrecômitterepoteftnenao. Etquiadepræccptispri-mæ tabulç iam fatîs diétum eft, ad quartû præceptum, quod eft primum fecunda: tabulæ,açcedimus.

honora patrcm tuum mati’em tuanif ytps longicuuspijler terram^quam Dominus Deus tuus dabit tibi.

CV M in explicandis tribus præccptis primæ tabula:,de ijs vitç officijs,quibus DEVS colendus eft, cgerimus,nunc adeaquæadfocictatem interhomi-nes tucndam pertinent, venimus: fed quia homines conditionc ità dift'crunt,vtalij in aliorumfintpote-ftate,alij verb pares inter fe:hoc loco quæ ad prius ge-nuspertinêt,pcrtraôlabo.Etquanquâm feriptum legis illud tantùm, quod liberoru eft ergaparentes officium imperare videtur,tamen fenfus eius latiùs patet, amp;monftrat quid tribuere debeamus omnibus, quorum in poteftate fumus, qui vicifsîm in poteftate noftra funt,nobis debeant.Suntautem quatuor pote-ftatis genera ; Parentum, Maritorum,Dominorum, amp;nbsp;Magiftratuum.De fingulis nunc fingulatîm.

Parentum poteftatem ipfa natura rerum induxit: Nam cùm initio homo in nanc lucem editur,tâtæ eft imbecillitatiSjVt nee vllum rationis vfum habeat, nec feipfum vel alere,vel educate, vel tuen poflit.Hûc igi-tut petite necefle eft,nifi habeat à quo regatur.Et cum eius interfit,vt non folùm hutriatur, educetur,defen-datur,fed etiam honefte viuere afluefcatzeertè DEVS per

per naturamcam am oris vim animis parcntum ingc- 69 nerauitjVt nonfolum velintliberos, quoshabet,nutriri atqueeducari, fed etiam ad bonos atquelaudabi-les mores formari. Atque hie eft ille ipfe nnis ofFiciô-rum, quern parentes liberis fuis præftare debent, idq; vt non foliim hos alant,fed etiam educentmec folum cducent,fed etiam ad virtutem inftituant.Huc accedit eaparentumpoteftas,vtquos liberos fuos regere dc-bent,eofde coercere poffint. Qui parcitvirgæ, inquit Salomon,odit filium fuum : Qui autem diligit ilium, inftatererudit. Quod iuscharitasipfa, quæ eftimplc-tiolegis,itâ moderatur, vt neq; lenius fit quam opor-tet,neque durius.ninc illud Apoftoli:Patres,nolitc ad^P^ ƒ indignationem prouocarefiliosveftros,vtnon pufil-lo animo fiant. At lib eri vicifsim parentes diligat.etc-nim fi quis alios vt feipfum diligere debet, quato ma-gisparentes,quieum genuerunt, obferuct atque honore afficiat,etiafidelirent,aut deformes findld quodGen.46. lofeph amp;nbsp;Salomon exeplis fuis comprobârût. Alant47-48-parentes,fi egcnt.Nam qui tandem eos ex animo ob-5'^^S-^' icruarcpotcit,q eis non fubuenit, nec benigne facit, quotiès poteft? Obediat deniquèparêtibus quifq; fu-is.Nam Salomon hoc dédit prîcceptû: Audi fili mi di-j

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\ î* • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Prou.i»

iciplinampatnstui,amp;: ne dimittas lege matris tuæ,vt addatur gratia capiti tuo,amp; torques collo tuo.HÇc hac-tenùs de primo poteftàtis généré, Nunc de fecundo,

Ac primo quidcm obicurum non cR, Deum vclk vtvxores fintinpoteftatcMaritorum. Neq; emigno-Gençf.j. taefthæc DEI voxadmuîiçrem: Multiplicaboæru-mnas tuas amp;nbsp;côcçptustuos, indolore paries filios,St fub virîpotçftate cris, amp;nbsp;ipfc dominabit tuî.Addç etiâ Epbcf.j, illud Paulinum; Mulieres viris fuis fubditæ fint, ficut pomino, quoniam vir caput cftmulicris, ficut Chri-ftus caput eft Ecclefiæ: ipfefaluator corporis fui. Ac quiafœmina: imbecilliorcsfiintpintcrcft earum vt d Maritis fiiis regantur. Has vicifsîm wariti amare dcbef, vt corpora fua. Hinc illud Apoftoli:Viri,diligite vxo-rcsvcftras,fiçutamp; Chriftus dilexit Ecclefiam, nbsp;nbsp;fei-»

pfum tradidit pro ea,vt illam faniftificarct. Brcuiter,in I^em peicornmittunt Scwariti, amp;nbsp;vxorcs: Mariti,fi aÇcriorcs fint his qiiâm oporteat:Vxores,finon obc-diant Maritis fuis: Quorum vtrunquc amp;nbsp;cum lege çha-ritatis pugnat, amp;nbsp;iuftam pei voliintatepi grauitcr fane offenait,

C^odautem adtcrtiam poteftatem, quæDornino-rum in familia eft, attinct:fic habetotc,familiam obe-dire deberc pominis fuis,id quod charitas amp;nbsp;pci volu-i, p«t. tas poftulat. Scripturn çft nanque à Petro Apoftolo:

Scruifubditi fint in ompi timorç pominis, non tantum bonis St modcftis,fcd etiam dyftolis. Item Pau-Tit. 1. lusadTûuniîSçruiDoininisruisfubditifintjinomni-buS

bus placcntcs, non contradicentcs, noh fraudantes, 71 fed in omnibus fidem bonam oftendentes, vtdodri-nam Saluatoris noftri ornentin omnibus. In eandem fere fententia Paulus ad Ephefios: Scrui, obediteno-Ephef 6. minis carnalibus cumtimorc tremoreinfimplici-tate cordis veftri, ficut Chrifto, non ad oculum lerui-€ntes,quafi hominibusplacentes, fedvtferuiChrifti, facientes voluntatem DEI ex animo,cum bona vo* luntate feruientes ficut ßomino, Ôe non hominibus, feientesquoniam vnufquifque quodcunque fecerit bonum,hoc recipiet aDomino,fiuc feruus,fiue liber. Dominorum aût officium erga feruos vicifsîm quale elle debeat, cognofcamus è Paulo qui inquit: Et vos^p^^p^ Domini eadem facitc illis, rémittentes minas,fcientes quia amp;nbsp;illorum amp;nbsp;vefter Dominus eft in cælis, amp;nbsp;per-ionarum acceptio non eft apudDcum. Item: ‘niquod iuftum eft Sc æquum,feruis prçftate,fcientes quoniam amp;nbsp;vos Dominum habetis in cælo.Hi autem qui mercede condudi funt, Dominis præftent operas fuas diligenter, amp;nbsp;fint fideles: Quibus vicifsîm Domini eandem mercedem bona cum fide foluant, Sc mc-minerintillius Spirituffandiin fcripturis: Dignus eft mercenarius mercede fua. Item; Quicunque ^liquid i.Ti’m.?. operatus fuerit,ftatim ei mercedem ieftituc,Sc mercesTob.4. mercenarij tuiapudteomninononremaneat.

Reliquum eft, vt quartum poteftatis genus,quod cftpenès ïmperatores,Reges,Principes atq; Magiftra-r tus,explicemus. Atq; huius ipfius quantiis fit frudus, amp;quamneceflarius, resipfadeclarat. Namniühæc fcTim.*. hominumfocietatesin officio contineret,necquie-tè,ncc honeftèviuere inter nos poffemus: fed bellui-no proriùs more,qui plus po{ret,opprimcret alterum, nec iuris vUius æquabilis vllam rationemhabcrct, ac breuiciuitates omnes, régna,atq; imperiadilaberen-prouax. tur. Eftigiturfcriptumniuinitus; Vbinoneftguber-nator,populus corruet: Salus autem, vbi multa confi-Romaj. nbsp;nbsp;nbsp;Et Apoftolus: Principes nofunttimori boni opc-

risjfed mali. Ex his cóftat,cur inffituta fit poteftas hçc, nimirùm vt præfidio fint bonis, malis autem terrori, nec patiaturpaceturbari. (^uam autem coniundum hoc fit cum officio Magiftratuum, ex illo etiam quod Paulus Timotheo fuo præcipit, haud obfcureintellf gitur: Obfecroigitur ( inquit)primum omnium fieri obfecrationes, orationes, poftulationes, gratiarum adiones pro omnibus hominibus, pro Regibus omnibus qui in fublimitate coftituti nint, vt quietam I. Tun.» nbsp;nbsp;tranquillam vitam agamus cum omni pictate amp;nbsp;ca-

.. ftitate. Sed vt cognofccrc poflimus officia amp;nbsp;eoruni quifunt cum poteftate tali, in eos quos in poteftatc habent, amp;nbsp;vicifsim horum inillos, fingula hocloco aliquante

aîiquanto diftinâiùs pcrtraâabinius. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7 J

ccm Sctranquillitatem Rerumpublicarurntueantur. Id quod cófequi non poffunt, nifi Icgû amp;nbsp;iuris æqua-bilisrationemhabuerint, Seludicia ipforunifuerint benèconftituta. Nam vbicunquè hæcvigcnt, facile vnufquifque ius fuum contraalterum,à quo Içfus eff obtinerc poteft. Ibi ctiam animaduertitur in fcelera-toSjVt caufa non fit, cur quifq; fe vi vlcifcatur. Quod adauertendos aRCpublica motus atq; feditionestam aptum eft,quàm quod aptiffimum.Quo magis ad eam curam incumbere debent indices at que Magiftratus, vt ius æquabiliter dicant, ncc odio, gratia, aut largiti-one vlla fe tranfuerfum agi patiantur. Hinc fanôtio illaDeutcronomij:Iudices ôcMagiftros conftituesin Dcut.i6. omnibus portis tuis, quas DominusDcus tuus dede-rittibi per fmgulas tribus tuas, vt iudicet populum iu*-fto iudicio,nec in alteram partem déclinent. Non ac-cipics perfonamnec munera:Quiamuneracxcæcant oculos fapientum, ôc mutant verba iuftorum. At que vt Refpublica tranquilla effepoffit, Magiftratus ipfi improbos atquc fceleratos coërcere debent; in quam

Porto Magiftratus non folùm id procurare debent, vt Refpublica in qua verfantur, fit pacata atque tran-

74 lt;]unia,{eJctiamvthonefta bonisrebusflorens,5c tabs, vt in eafcclerati non fàcilè religion cm veram co-uellant. Nam quod paterfamiliâs tribueredebet fa-miliæfuæ, quam regit, idem nifi Magiftratus Rcipu-blicæ,quam gerit, tribuat, in officio fuo turpiter clau-dicat.Eft quidem vnaquæq; fàmilia per fe veluti parua quædamRefpublica, amp;nbsp;Relpublicatanquàm magna familia. Neque enimeaexiftercpoteft,nifi emultis familiarumdomibusconglutinctur, amp;in vnum vcl-uti corpus coalefcat. Quare vt paterfamiliâs bonus non foîùm id ageredebet, vtfamilia habeatvndèala-tur, veftiatur, fuftentetur, fed etiam, vt fit bene mora-ta: ità Magiftratui curandum eft, vt non folum popu-lus, que in potcftate fua habet, fit quietus, fed vt idem etiam ad benè,honcftè,Iaudabiliterqueviucndum ex-citetunNec excitetur folùm,fed etiam in hoc ipfo officio contineatur, eique eaueatur,ne in veropictatis officio ab vllo fedittol'orum hominum tumtututur-betur. Nam vt confiât è tefiimonio,quod paulo fupe-i-iùsproduximusjisdemùmfruôtus è munere Magi-ftratuum amp;nbsp;fperandus efi öc capiendus, vt quietam amp;nbsp;i.Tim.j. franquillam vitam degamus cum omni pietatc Sgt;cca-^ ftitate. Quo minus ijdem patiantur Reipub. mores ‘ veteres atque infiituta bona labefadati; Nam vt anti-quus illc Poeta (cripfit,

Cui affine eft iUudjVtboni prçmijs ornentur,mali au- 7$ ternpœnis atque fupplicijs coerceantur. Extat enim hoc Solonis diótum plenum prudetiac, Rempublica pmio amp;nbsp;poena coiitineri. Et illudctiamPetri,Subiç-i.Pct.t. (fti igitur eftote omi humanç creaturç propteroeum, flue Regi quafi præcellenti,fiue Ducibus tanquam ab eo miflis ad vindiótam malcfadorum, laude verb bo-norum.Quæ cum ita fint,ftatucndum eft,ad officium boni Principis atque Magiftratus vehementer petti-nerCjVtquam moderatur Rempublicam, ea bona fit atque bené morata:Et fi quid vitiorum fit atque fcçlc-rumjid ex eatanquam ebono agro frutex quidam malus, primo quoque tempore euellatur, nee bonis atq; de Repub. bene merentibus non decernatur honor, nee malis atque fccleratis non iufta poenainfligatur, vtineadem Rcpublica nihil fit beatiusquamhone-ftè, amp;nbsp;nihil miferius quam turpiter viuerç. lam vidimus qua ratione Magiftratus ciucs fuos bene,Sc ità regere poflint, vt hoc eorum officium niuinitus appro-betur,amp;:felixfit fauftumque. Nam plerunquèbonus cuentusbonis horum cum confilijs,turn verb etiam faófis refpondete folçt. Et tanto id quidem magis, quanto minus à régula iuftitiædefledunt. Sçriptum -eft enim Diuinitùs,idcircb conftitutos elfe Reges Deo, vt faciant indicium ôc iuftitiam.

giftratuum attinet,vtçquum eft 5ciufl:um,eos è publico habere, vndè pro dignitatc fua cómodè viuerc pof-fint,(Naru cuitributum,tributum.’cui veóligabvcifti-Röm.ij. gal, inquitPaulus) itacaueredebcntipfi,nèpriuatuin fuumcommodum communi anteferant:quod contra naturam efle, etiam Philofophi, fi qui lâpientio-res fucrunt, agnouerunt. Cauere item debent, nèpo-pulis fuis duriores fint,quam ferat charitatis lex.oines paterna beneuolcntia compledantur, nulli eorum, quosin fua poteftate habent, vllam iniuriam inférât, amp;nbsp;content! fint ordinarijstributis,caq; non augeant, nifi forte cafus aliquis contra voluntatem ipforum ità tuleritjVtadtêpusneceflariôaugendafint. Quinrem familiärem fuam ità curent, vt çis non facilèopùsfit, liominibus,quosregunt, extra ordinem pecuniam vl lam imperare: Et amoueant à iè eos, qui improba cal-liditate nôrunt exprimere pecunias è miferis colonis atque ciuibus. Quod genus hominum vtperniciofif-fimum eft Rebuspublicis,ità minime ferendum,cùm neque honeftatis,neque çquitatis,neque communis boni rationê vllam habcat, fèd omnia vtilitate priuata atque quæftuturpi metiatur. Etprincipum animos, à quibusaudiuntur,ità corrumpat,vt ad nihil minus apti fint,quâm ad Re{p”blicas fuas bcnc gerendas. At-que vt rem paucis complcdar, Magiftratum Chriftia-num talem elfe oportet, vt non ad fuam, fed ad corn-munern

muncm vtilitatê référât omnia: nee minus faueat po- *77 pulis fuis,quam pater liberiszquod qui facit,amp; charita teatqj iuftitiainprocuratioemunerisfui fe ducipati-tur,eius res fecundæ prorlus effe confueuerunt. Nam vt Salomon fcripfit, luftitiaRcgum facit thronurn eo« Proihij. rum fortunatum, idq; non minus, quam Tyrannoru exitus triftes funt atq^ perhonefeendi. Hæc ferè funt, quæ de officio Magiftratuum feribenda putaui.

Sub eandem ferè rationem cadunt, quæ adEcclc-fiafticampoteftatem pertinent. Namcùm omnisho-minum focietas non modo non florere,fedneftare quidempoffit, nifi habeat, qui earn regant: Ecclefias etiam Epifcopos fuos habere oportet, quieasmode-rentur. Horum præcipuamunera funt, attendere, pa-feere, regere: tum attendunt refte, cum tanquam in ffiecula collocati prouident, ne quid detriment! Eccle næ capiant,fiue àfeipfis, fiue à pfeudoprophetis. Ne-que enim ignotæ funt hæ Domini voces: Clama, ne celles, die populo tuopcccata fua. ïtem,Et tufiliho-Ezech.j^., minis, fpeculatorem dedi te domui Ifrael: audiens ergo ex ore meo fermonem, annunciabis eis ex me: fi medicentead impium. Impie morte morieris, non fueris loquutus,^t fc euftodiat impius à via fua, ipfc impiusin impietatc fuamorictur,fanguinemautem ciusdemanutuarcquiram. Si autem annunciantete ad impium ,vt à vijs fuis conuertatur, nonfueritcon-

•.7.» ■

Aâor.zo.

uerfus à viafua,îpfein iniquitatc fua inorietur,pÔrro tu animam tuam liberâfti.Paulus autem in AÓtis Apo-ftoloru ita afFatur Epifcopos Ephefios: Attêditçvo-bisamp;vniucrfo gregi,inquo vos Spirituflandtuspo-fuit Epifcopos regere Ecçlefia Dci,quâacquifiuit fan-guinefuo.Egolcio quod intrabûtpoftdifceflionem meam lupi rapaces in vos, non parcentes gregi, amp;:ex vobis ipfis .exurgent viri loquentcs peruerfâ, vt addu-cant diiçipulos poft fc,

Quod autem adipfum pafcendi munus attinet, tum eoreôtè funguntur Epifcopi,cùm verbum Dei amp;nbsp;fanam dodrinam tanquàm pabulum animæfalu^ berrimumgregipræbcnt, autpræbendumcurant, Si £:aucnt,nèhæcquafilympidiflima aquavlla ruperftp tione authïprefi inquinetur,néve Sacramcnta, quorum vbcrrimu s eft frult;ftus,non ritèdiipenfentur: Pa* fcite,inquit Petrus,qui in vobis eft, gregem Dei, non coa(ftè,lcd fpontaneê, neque turpis lucri gratia, fed voluntariè, neq^ucvt dominantes in cleris, fed forma fadi gregis:Et cum apparuerit princeps paftorum, ac-.cipietis immarcefcibilem gloriæ coronam.

lam regendi poteftas in eo cofiftit, vt grex in officio redo contineatur, amp;nbsp;vt caueatur, nè defuy qui Gundem falubriterpafcant. HincilludLucæ in Adis Apoftoîorum: Miniftrantibus autem illis Domino, 5e ieiunantibusj dixit illis Spiritulfan(lus; Segregate

mihi Sauîum ôcBarnabam in opus, ad quodafTuinpfi 79 eos: tunc iciunantes Sc orantes, imponentesque manus, dimifcrunt illos. Quin hos etiam eofdcm, quos it à creârûtjfacerdotcs aut ipfi Epifcopi, aut p at-chidiaconos fuos inftituant,atque inlHtutos Ecclefiæ muneribus admoueant, atque hoc ipfum quanto amp;nbsp;vtiliusfueritjSc neceffariummagis, tato magis cauerc debent ijdem Epifcopi, neimprobiautineptiadfa-cerdotia Sc muncra Ecclefiaftica obrepant. Quod ipfum nifi quantum in cis eft,cauerint,non folùm fua ipfoSjfcd etiam aliéna peccatâprement. Etquâquàm Epifcopos decet manfuetudo, tarnen ne accidat eis, quodHeli facerdoti,eö quod filijs fuis nimis indulfe-i.Rcg.4. rat,impunitatem criminum nequc clero fuo, nequc populo conccderc debenf.Neque enim fruftrapotc-ftatiEcclefiafticæ datum eft ius excommunicandi, vt .quos authoritaslegis afceleribus non aucrtit,cos me-tuspœnæ deterreat. Quin cam etiam poteftatem ha-bent,vt Synodos cogere,eisquc præcffe,ôc Diœcefes iVifitare,coërccre malos Sc bonos ornare polTint.Adde qubd ij,qui cum poteftatefunt Ecclefiaftica, itàviue-re debent, vt non folùm boni fint ipfi,verùm etiam exemplum grcgis.

Hine illud Apoftoli ad Titum:In om^nbus teipfiim Tît.». præbe exemplum bonorum operum, in doârina, in mtegritate,in grauitatc,verbum fanum,irreprçhenfi-. “ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bile.

go bile,vt is qui exaduerfo eft, vereatur,nihil babes main diceredevobis.Etcum Epifeoporum atq; paftoruin munus maius quiddam fit atquediuinius,quam homines vulgöopinantur,amp;:ipfiperfonam Chriftiquo-dammodôfiiftineant,cùm fcriptum fit diuinitùszQui Joan.îo. vos audit,me audit:Certè quato maior eft horu digni-tas atque poteftas,tanto grauiùs delinquunt, Sic Dcutn iuftu offendunt,quicùm hanc obtineant,quæfua,iiô aute quæ Chrifti amp;nbsp;ouium fimt quçruntmec gregem, fed fe potius pafeunt. Si paterfamilias quifpiam con-duceret paftoremaliquem,amp;: hie nullam gregis ratio-nem duceret, fed madaret, fi quid è pccore effet pin-^ guius,amp; deuoraret:quid quæfo,quid huic tandem paterfamilias faceret? an non in cum acriterftatueret, improbum hominem male muldaret? An cefes Dcum permiffurum effe, vtmali Epifeopi atque paftores fi-mile feel us impunè ferandSed audi feueram illam oci vocemapud Ezechiele: Væ paftoribus Ifrael, qui pa-feebantfemetipfosmonnè greges à paftoribus pafeû-czech.54. tufîEt no itâ multó poft: Eccè ego i pfè fuper paftores,

Screquiram gregem mcum, Scceffareeos facia, vt vitra non pafcant gregem meum, nccpafcantampliùs paftores femctipfos.Quarè hoe cogitêt clerici omnes, vt fi necdùmad munus pafcendi accefferint, nè idem tcmerè,néve malis artibus ambiant, aut fi iam fufeepe rint idem, né eo ipfo non gnauiter fungantur, Quin cog*:

cogitent,fideferucrintofficium fuüm,in periculum 8r adduci non folùm fuam,fcd etiam gregis Chrifti falu-tcm:ac fi perierit hîc, damnû hoc grauius fore, quàm vt re vlla farciri poflit. Planum fecimus iam,qua ratio-neij,qui cumpoteftatefunt,velciuili,vclEcclefiafti-ca,fe gcrerc poffint, vt non modo non à confeientia bona difeedat, fed etiâ à dco immortali gratia ineant.

NVNC quæMagiftratibus, Epifcopîs,atquePa-ftoribus officia vicifsîm tribuerc debeant ij, qui in poteftatehorumfunr, oftendemus. Acprimùm Ma-giftratumquifqucfuumatqüe principem obferuarc, ôc honore afficerc debet. Nameui honorem,honorem, inquit Paulus. Cum quo officio coniumffumj^ojj, eft, vt horum etiam dido audientes fint, ncc impef. riumeorum temere recufent,nec indicia atque fen-tentias contemnant. Quin illud Salomonis in ani-mis fuis perpetuo habcantzEum qui prouocat regem, Prou.20. inanimamiuampeccare. EtilluaPauli: Eumquire-fiftit poteftati,voluntatidiuinæ refiftere, cùm omnis poteitas à Deo fitzveruntamcn fi contra aliquem inique vel iniuftc pronunciatum fit,licebit huic à Magi-ftratuaut principe ad fuperius,fi quod cft,tribunal jp-uocare. Neque enim iniuriam facit vlli, qui iiircfuo vtitur: Alioquin Paulus àFeftopræfide Romano ad Imperatorcm Roman urn non prouocaffet. Idem ris eft, fi quern princeps cius aut Magittratus lædat, amp;

ßx idem feluré le cibus defenderc pofTit, vt Kecat huic defenfionem lufcipere præfertim fizeloiuftitiæ du-catur.Sed quid fi princeps, aut Magiftratus ciuem ali-quem fuum vi amp;armis opprimcre vellet? Liceret tie huic contra arma ferre?minimeiftud quide.Nam qua defenfionem naturæ Lex permittit, contra alios, qui pares funt nobis,permittit, vt vis vi propulfetunid né fiat contra principes atque Magiftratus,Lex atq; aper-ta Dei voluntas interdicit.Omnis anima, inquit Pau-° lus, poteftatibus fublimioribus fubditafit. Non eft cnim poteftas, nifiàDeo:quæautemfuntà Deo or-dinata funt.Itaque quirefiftit poteftati, Dei ordinati-oni refiftit: qui autem refiftut,ipfi fibi damnationem acquirunt.Et quanquam durum cft,iniuriam ferre ab co,à quo minime oportet,amp;: fub cuius tutela ipfe contra alios tutus efte debeat,cogitet tame idem,hypocri-tam regem dari propter peccatapopuli,amp;rationcm ineat earn, vt cedat duriori domino, amp;nbsp;quicquidinde acciditmali,cuni patientiainbono vincat:corrigatfe ipfum,amp; inuocet nomen Dei,fi quomodo Dci benefi-cio animus principis aut Magiftratus p eracerbus fledli atq; mitigari poflit. Ac fi forte Princeps aut Magiftratus bellum iuftum pro Repub. atquc patria gerere ve-lit S)C armaimperct,jpfelt;Só oportebit ciues cade cape-re: alias in poteftate gladij, quam à Deo accepif, non tantumprçfidij eflet RcbuspuWicis,quantö res amp;nbsp;publica

blica falus poftularevidctur.Habcnt quidem hïc cun- 85 di principes atqueMagiftratus noftri,quodapopulis fuis iurc quodam fuo exigant: Et quanto id magisè nepublica effedntelligunt, tanto minus committen-dum purent fibi, vt Impcratori noftro contra hoftes patriæarma imperanti, nonipfietiampareant. Non emminùsin eiulHê Impcratorispoteftatefuntquàm ij,quos reguntjin fua ipforum poteftate.

Quöd autem ad cenfum principum amp;nbsp;Magiftra-tuum attinetjVt hi cauere debent,nètributis extra or-dinem imperandis duriores fint populis, quam liber-tas eorumiufta feratntâ viciisim populi caueat,nè quç tiibutadebent eis vt Dei miniftris,non pendat: quin hçc tanto alacrius pendere debent,quanto agnofcunt çquius eflcjillos ali è publicOjin quibus tantü præfidi j pofitum habent. Date Cçiàri quç funt CçGris,inquit Chriftusipie.Dcquaetiâre pulcherrimè Paulus, qui Ma^iftratum Dei Miniftrum appellat. Etfubiungit: Ideö enim amp;tributapræftatis: Miniftri em Dei funt, in hoe ipfum feruientes. Reddite ergo omnibus de-bita:cuitributum,tributum:cuihonorem,honorem. Hæc haótenus de officio cùmfingulorum, tumcun-ftialicuiuspopuli ergaprincipes Magiftratusqj fuos.

Reliquum eft, vt eaetiamquæ Chriftiani om nes Epifcopis atq; paftoribus fuis officia prçftare debent, confideremus. Ac primo quitoi ira fert ratio,vtfi ci-

uili poteftatij muko magïs Ecclefiafticæ fit obcdien-dum. Quippe cum hæc muitó vbcriorcm quam ilia fruólum ferat, amp;nbsp;cumijs,f quæ æternamlàlutem pari-^^b^i^^oniunólior.HincilludiApoftoIizObediteprç-pofitis veftris, qui vigilant pro animabus vcftris. Tantum abeftjVt alicui hominum Chriftianorû authorita-tem ôf poteftatem fpernere liccat, nihil vt ci minusli-ceatj cùm præfertim Chriftus illis fua ipfis perfonam quodammodo impofuifle videatur. Gautum igitur cft iure publico, ne ante déférât eos populus,quàm au thoritate publica moti fint locojaut in hærefim aliquâ damnataminciderint, nèfiliceat populo Epifcopuni atquePaftorem arbitraru fuo repudiate, paft ores non ampliùs gregibus, fed greges paftoribus legcm dare videantur. (^od quaîe fuerit, amp;nbsp;ab omni ratióe quàni alicnum,quotufquifque eft qui non intelligit?

lam quiinpotcftate Epifcoporumatq;Paftorum funt,vthisobedireatque honorem habere, itàetiam cenfum,vndèviuant,prçbere debent. Nam vtferiptu bCor.9, eftab Apoftolo: Quis militâtftipendijsfuisvnquàm? Quis plantât vineam, 8cde frudu eius non edit? Quis pafcitgrcgem,8cdela(ftc gregisnonmanducat?Nun-quîdfecundùmhominem hæcdico? an nonLcx hæc dicit?Nô alligabis osbonitrituranti.Nunquîddebo-buscuraeft î) E O? an propter nos vtiquèhæcdicit? Nam propter nos vtiquè feripta funt; quoniam debet

in fpe,qui ant,ararc: Sc qui triturât,in fpc frudus per- 85 cipiendi. Itaquequicenfum Epifcopoatque Paitori fuo,quen] debet,non foluit,aut eorunde cmolumen-ta alias interuertit,hic certe in legem Dei committit,

Ac fi in Repubiica eius,qui Içdit Maieftatem prin-cipis,grauiflimum eft fcelus:quantograuius eft fcelus corum,qui ScEpifcopos Paftoresq; iuos oppugnant, ôc Ecclefiam watrcm quæ ipfos Cnrifto genuit, fchi-fmate lacérant? Quo magis ab hoc fcelcre Paulus Apo-^.^j ftolus nosomnes deterret,dumid in eoponit gene-re, quod Sc à focietate Chriftianorû auellat, regno cælorum cxcludat.

Sed vt fincm faciam eorum,quæadhoc capiitDc-calogi pertinent, dicimus ad extremum, quicquid vcl ciuilis vel Ecclefiaftica poteftas præcipit, ei obedicn-dum cfle,dum modo poteftas fuperior contrariû non impcret. Age quia D E V S eft Rex Regum,amp; omncs omnium ordinum homines fuapoteftate compledi-tur, certe nullus eft in terris fummorum Principum, qui huius lege non tcneatur. Iraq; fi hi contra, quam ille fanxit, aut impcrent quippiam, aut conftituant, inane eft iftud quidem, nec vllam adftringcdi vim habet: Quippe cum iftud Petri, immo Spirituflandipery^^Q,., Pctrum loquêtis,perpetuó verum fit,nos Deo magis, quam hominibus obedire oportere.

85 ftratuum impcret idem populis fuïs,quod[ fuperiofjirt cuius ipfepoteftate cftjPiinccps vetadvtri horum populos parère oportet? certè fuperiori. Quid ità? quia quod contra leges fuperiorisab inferiore, qui in eius eft poteftate, præcipicur; dubium no eft, quin irritum fitatque iniuftum. Ac ne dubites,quin fuperioris im-perio quifq; contra, quàm inferiorpræcipit, ftare de-beat: Cogita Dornini tui Dominum,ctiam tuum efle Dominû,quemadmodùm Auguftinus fapienter ferb bit: vttanto minùs liceattibi contra facere, quàm perior Dominus imperat,quanto minùs inferior Dominus imperarc poffet, nifi caufam, poteftatemqueâ fuperioreDominobabçret, Vcrùmnuncadreliqua.

QV O D innatum eft cuiquc,vt quod fibi non vc-» lit fieri,alteri ne faciat,idem Lex Chriftianæ cha-» ritatis præfcribit. iraque cùm nolis tibi fieri iniuriam, caue alteri earn inféras. Hoc autem præcepto iniuria, quæ corpus alterius lçdit,prohibetur,fiuc pulfes eum, nue occidas. Et quanquàm Magiftratibus,qui potefta-temhabent gladij,liçet in fceleratos animaduertere, çosq; morte mulâare, vt fuprà docuimus: tarnen pri-uatis no licet vllius fanguin em haurire, aut vllius cor* porimanusafterre. Quo tnagîs hociniuriæ genus fu* ........ gerÇ

gere debemus^cùm prçfertim Chrîftus ipfc dicat, fore 87 vt qui gladioferitjgladio pcreat,Etin eandemfenten Matt.i«. tiamfcriptum fit in libro Genefcos'.Quicunqüe efïu-derithumanumfanguincm in terra,fundetutfanguis Qoicf.p. illius. Huic tantotamque immani fceleriquàm gra-uiterirafcaturDeuSjdocumentumftatuuntmultorum hominum cafus, amp;nbsp;ij quidê perhorrcfcendi. Açfi qui priuatîm vim atque iniuriaminferunt prôximisfuis, contrahunt fceleris tantum,amp; Dei iram iuftam in fefe concitant: quanto deterior eft códitio eorum, qui vel ipfi bclla iniufta fufcipiunt,vel eorundem funt autho-res? Cuius quidê facin oris vis non poteft nô cum mift toruminiuriaconiumftaeffe. Cogitent hîchoïr*ines crudeles appetentes furtdendi fanguinis tiumani, cùmtam graue fitSc perniciofum) culpam^ ipfosprsç,. ftare vnius hominis cæfbquid tandem f Qturum fit ijs, fl fanguinem tot hominum exorbur

tio noftra fensîm delapfa eft ad nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;alicnum fuc

rit ab inftituto noftro, fi quæ lt;\c horum iureatq; iniu-riamihiin mentemveniun'^fQljiunxero. Igiturficha betote,bellum iuftû ger\ non poftejnifi is,qui idem fufcipit, poteftâtem ':,ius gerendi habeat, amp;nbsp;eauûipG, curbellum fufcipitur, fit iufta, nifiadidemipium animus redus bcllatoris acccdat. Nam bellum in quo non dicotriahæc, fed vnum horû defidcratur, qucm-admodùm defendi ôi fine Dei ofFcnfa geri poflit,non ’’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;equi-

«quidem reperio.Conftat,penes PrincipeSjqui potc-üatêgladij nabent, ius effe bellandi: Quippecùmor-e«ntri do naturaJis, vt Auguftinus ait, mortalidpaci accom-Fauft.is. modatus,pofcat, vtfufcipiendi belli authoritasatque confilium penès Principes fit. Nam ad horum officium proprièpertinet,'non folùm confiliotueri Rem-publicam, quam gerunt, fed etiam armis defendere. Non enim truftrà portant gladium: Dei enim mini-ftri flint, vindicesiairamijs, qui male agunt, vtferi-Kom.ij. ptum cft ab Apoftolo.

Etfi autçm ei,cui neus gladium quodammodó ip £c porrexit,bellum gercre licet, tarnen hoe idem iuftum non fuerit,nificaufa,curid geratur,iufta fit.Iuftaautê tuncfuerit,fi non inferatur iniuria,fed depellaturmifi fortc,quod infertur bellum, defenfionishabcat vim: vt fi Refpublica tua quieta elfe baud poffit, nifi vicinu infolentem ac turbulentum vi atque armis fregeris:vt fiquis Chriffianorum principum hoe tempore Tur-cæ bellum inferat, iuftiffima de caufaidfacere videa-tur: Cùm, nifihuiusimportuniffimi atque truculen-tiffimi poft homines natos Tyranni,qui nullum facit de nobis malè cogitandi finem,potentiadebilitata fu^ crit,nos omnes magno in difcrimine verlari neceflc fit.

Verùm vt in hoe toto gencre tcmcritas vitari poffit, Principes qui ius fuu contra Chriftianos iure nbsp;nbsp;legi

bus aut tucri aut obtincrc poflunt,rem vi gercre mini 89 me debent. Quod nifi cauerint, non iam hominum, fedbelluarum fimiles crunt, Deum offendcntjSe à re-da confcientiaomnino difcedet. Sedfiquifortebo-na rapuerunt, aut vim at que iniuriam alijs intulerunt, ftare nolint legibusatqueiudicijs, necbabcantprin-cipcm,quieos cocrcerc vcl poflitvelvelit:ccrtelicet principi,qui aut cuius populi iniuriam acceperunt,la-trônes iftos armis captis comprimere, Scab cis, quae rapuerunt, iurequodamfuo non folùmrepetere,led etiam auferre:alioqui potcftas gladij, quam à Deo ac-eepit,nec fibi,nec populo eius contra fceleratosfatis præfidij afferre poffit.Hinc Auguftinus iuftabella definit, quævlcifcuntur iniurias, fi gens vel ciuitas plc-denda eft, quç vindicate neglexcrit, quod à fuis improbe fadum eftjvel reddere,quod per iniuriam abla-tum eft.

Nunc veto,vtamp;quibellum gerit,buius rci potcfta tern habeat,amp; caufaitcmbelliiuftafit,ipfumtameiu-ftum non fucrit, nifi animus amp;nbsp;principis, qui indicit bellum, amp;nbsp;militis qui huic operamfuam nauat, fit re-dus.Quo minus is,qui aut cupiditate nocendi,aut fc-ritate rebellandi,autlibidine dominandi, aut quæftûs alicuius gratia,aut alia quadam fimili de caufa in Militia verfatur,flue princeps,fiue miles,habet quo fe pur garepofiit, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/I

non item?certc miles dum non animo co,quo debet, hoc eft, aut defenfionis aut pacis tuendæ caufabello intcreftjdelinquit: Princeps tarnen cuius confeientia redaeftjnullagrauiore culpa premitur. Quid verb fi principis animus redus nô fit, an miles fub hoc rede amp;finèvlloconfcicntiæ ferupulo mererepoteft? Aut confiât de praua principis voluntatc,aut de caufà belli noniufia:certèhic nec miles animumredumafterre poteft,eoque minus iuftum eft quod agit:aut non cô-ftat de tali principis voluntatc, nec caulà belli videtur iniufta:ccrtè hîc militis animus redus efic, Sgt;c: impera-îa principis facerefinciniuria pote^ etiamfi opinio cum fua de volûtate principis amp;nbsp;cauta belli fallat. Nam cùm ei quod rex aut princeps incafiris imperat,cer-tiim fit nô contra Deiprçceptû efle,vel vtrùm taie fit, incenû,fi paret,8c catenùs ordinem atque inftituta ci-. uilia fequitur : ipfc quidem innocentiam fuam rcti-netjRcxautcm fcipfum iniquitate impcrandircurn Lib.ji. facitjVt vifum fuit Aurelio Auguftino, Acnècallida contra hominumintcrpretatioid,quodinhoc generecertû Fauftum eft^incertum faciat,fic habetote: bellum quoditâ luf-*’P’75* cipijm-jYi; zjm; pacem Reip.publicam turbet, aut Maie-ftatemImpcratorislædat,iuftum eftenon ûnèpofte. Quo magis caueät milites noftri,qui in militiam pro-fidlci confueucfunt,nc contra patriam ciusqueprin' cipes

cipespiignct. QUOS maiorcs noftri fi quâdo ab cxtcris Regibus códuccrcntur,in Sacramêto militari femper exceperunt. Arque hoc vt facerent,non folùm Legibus bonis maiorum noftrorum moribus, fedipG etiam lege naturç addudi fuerût: Quippe cùm ij,quorum naturabenè coftituta eft, vitam amittere mâlinr, quàm contra patriam arma ferre, caueant item milites noftri,ne ob earn tantùm caufam in caftra fe conférât, vtrapiant, amp;exalieno quafilànguinccrcfcant, Quod non militum, fed latronum efl'e quotufquifqqe eft non intelligit^Arbitramur ex his perfpicuû efle, qua* tenusiufta mftitiaab iniuftadifeerni poftît, ac princi* pesamp;r milites vel peccant vel non peceât, fi alteris vim atqucmanus afférant,

Atque vt de bello concludam: Si vllis, certè Chri-ftianis elaborandurn eft,vt quod in caftrisagunt,noii folùm iuftum fit,fed etiam cum beneuolentig erga ho-ftes coniuntftum. Hæc eft enim propria Chriftiano-rum virtus, vt quoad eius fieri poteft,vidis parcant,in eisque feruandis præclara ftatuant clernentiæ documenta,amp; hoftes non vt non fint, fed vt meliores fiât, comprirrjantzquodtumvfu venit,cùmeifdemlicen-tiainiquitatis eripitur,vt Auguftinus ait. Hæc haôte-nùs de bellorum ratione.

9X 'vctat hoc idem ne cædem facias. aJ hoc caput fi quan-dö charitas accedit, illud quidem exiftit,vt non folùm cædem non facias, fed ne velis quidem facere. Quod ipfum ad olFiciu Chriftiani hominis vehementer per-tinet: QuippecùmChriftus exigatab eononfolümj vtmanusabnineat à proximo fuo, fed etiam vt non iraicatur, aut vllam irati animi vocem edat. Quin hoc etiam prælcribitLex charitatis,(quæ è vita moribus Chri fiianorum lucere debet) vt non folùm ij s, qui bene de nobis merentur,fed etiam male merentibusbe-nefaciamus. Tantum nanq;abeft, vtaliquispriuato-rum vindicandi caufa proximumiure lædere poflif« Et quanquàm huic licet ius fiium in iudicio perfequi) id tarnen non odio eius,quocumlitigandum eft,inci-tatus, fed beneuolentiapotiùs amp;nbsp;zelo iuftitiæ duâus, faciat.

Et quia de eo iniuriæ généré, quo corpus cuiufq; læditur, îàtis diôlum eft: venio nuncad alterum, quo nimirùm exiftimatio alicuius imminuitur: quodetia iplam legem charitatis vehementer violât, cùmpra;-fertim inueniashomines honeftos amp;nbsp;magnis animis præditos,qui omnia mâlint, quàm honorem amitte-re. Et fub hoc genus cadit contumelia omnis amp;nbsp;iniu-ria,quam verbo quifq; alteri facit.De quibusità Chri-ftus: Audîftis quia didum eft antiquis; Nonoccides. qui autem occiderit,reus crit iudicio.Ego autem dico vobis,

vobis, quia omnis qui irafciturfratri fuo, reuseritiu- 93 diciozqui autem dixerit fratri fuo,Racha,reus erit con Mat. j. filio. Quocirca Salomo præcipit: Remoue à te os pra-üum,amp; detrahentialabiafintprocùl à te. Quodreli-quûeft, vt nulla iniuria afficeredebemusproximum noftrumjità hune iuuare,amp;: quotiès opùs eft ôc poflu-mus, ab eo iniuriam omnem propulfare debemus: Id quod officij Chriftiani ratio poftulat, amp;nbsp;talé omnino cftjVt fine criminc prçtermitti minime poflit.

IR Ajlibido, Sgt;cauaritia funt cupiditates illæhomi-num,quas nifi charitas Chriftiana reprefferit, fo-cietas inter eosreôtè coli minime poteft. Ira parit pu-gnas cædes,libido adulteria amp;nbsp;ftupra,auaritia autem lurta amp;nbsp;direptiones: quibus fiquiobediuntjhicertè tamalienifuntab omnium hominûiurcfociatorum cœtu, vt non iam homines, fedbclluæquædam elfe videantur. Quin quandiù his cupiditates illx impro-bæ dominantur, tam diù mentes corûdem à ftatu fuo itàdimouent, vt SpiritulTandus in eis nô modo non vigerCjfed ne fedem quidé fuam collocarc poffit.Qiys cnim coniundio fpiritui huic tam lànâ:o,cum impu-risatque improbis animi motibus atq^ affcélionibus? Iraq-, cùm de proximo legis capite ca attulerimus,quæ

ardorcm iræ, fi non omninô cxtingucrc, tarnen mo derari poflint. Nuncquomodo materialibidinifub-trahijS^ caueri qucat,nc ea exardefcat nimîs, Se chari* tatem,quaî eft ccrtiflimus fpiritûs frudus, excludat, oftendam,cùnifieri non fané poflit,vt is,qui in pote-ftatecftcupiditatis iUiusprauæ,vcl Deum,vel proxi* miimjVtdebctjdiligcre poliit,

Ac primo quicicm lex Dei,vt coërceat libidinem,’ adulterium prohiber. Quod fcelus cùm per ferfœdum cftjtum ira pugnat cum charitatc fraterna,nihil vt ma gispugnare poflit. Quid cnim bono arque honefto viro molcftius arque accrbius accidere porcft, quàm fi indomumcius tantun) dcdccorisinferarurl Ac cùfû i.Cor.7. corpus vxoris in poreftatem viri, Se vicifsîmviri corpus in poreftatem vxoris coccflerit, quo tandem iurc velillavelhicpoteftaté corporis ciufaemftiialterifa-cerepotefESi quæ Magiftratus lànxit,non violarc dc-’ bet,qui in Rcpublica cius viuitzquanto minùsinftitu-rumDcideindiuiduavniusmariticum vna coniugc focictate, violate vlli hominum licebiE Quæ ciim ita fint,præclarèintclligitur, Se graue fcelus in fcadmittc-rcadultcros,Se iuftamD El voluntatcm vehementer Galat oftcnderc. (}uo maiorc nos feucritate Apoftolus^ tanto flagitio déterrer, cùm oftendit adulterium elfe opus carnis, quod nos hæreditate æterna excludir. Quales ^uteni Se quâmterribilçs Deiplagæaduften^

in hacvita îmrnïncant,declarantcxcmpkPharaonis, 95 DauidiSj Abimclech, amp;nbsp;aliorum,quæ pafsim in lacris fcripturis amp;nbsp;veteriim monumentis cxtanr.Ncc igno-p^^^ turn eft illudSalomonis; Non grandis eft culpa cùm quis furatus fucrit: furatur cnim, vtefurientem im-pleatanimam: Qui autem adulter eft, propter cordis inopiam perdetanimam fuam.

Ac quia non latis eft abftincreadulterio, nifi eti-am voluntas tua ab eo abhorrcatgt;Chriftus ipfe ftimma authoritate dixit: Audiftis quod veteribus didum eft, j. Non mœchaberis:Ego autem dico vobis, quia omnis qui vidcrit muliercm ad concupifeendam cam, iam mœchatus eft in corde fuo. Iam etfi adultcriym graui-us eft peccatum quam fcortatio, tarnen quia hæc ex eodem libidinis fonte manat,ipfa etiam peccatum eft loetale,amp;tale prorfus,vtnos â regno cælorum arccar. Neque id iniuria. Nam cùm Deus omnium,qui ex fe nati funt, corpora in Baptifmate ità confccraucrit, vt lint Spirituftandi templa,fine graui fcelcrc pollui pcr^* fcortationem non fane poftunt. Et cùm item corpora noftra membra fint Chrifti,quæ cum Domino no-ftroin refurredione mortuorum reuiuifeere debent, quo iure tandem corpus fuu adimerc quifpiamChri-ftoamp; fcortofocdo adiungcreatque traderepoteftUs autem fetraditipfi, qui in Vencrcnütâruit,vt vnum cumfcojxo fiat corpus,

rinthijsdixitjFugite fornicationcm, vobis omnibus didum exiftimate. Ac quomagïsab hoccriminede-terreamur, Deus huic amp;nbsp;æterna Sgt;i temporalia fuppli-ciaproponit. NamvtProphetaOfêasinquit: Aufert ca corjSc à ftatu mentis fuæ hominem deijcit,amp;in pe-Pro. j. li. riculum corporis amp;nbsp;viræ eum adducit. Nam vt Salomon in quit, fouea jpfunda eftMcretrixjamp;puteusan-guftus aliéna: infidiatur in via quafilatro, Ócquosin-cautosiiiuencritjintcrficiet. Et Apoftolus numerat fornicationcm in operibus carnis, quæ qui agunt, regnum Dei non confequentur.

Nec folum fadum hoc turpe eft, fed etiam voluntas eius atq; cupiditas, quæ confenfumin idem elicit, qualis eadem in omnibus alijs,quæ lege Diuinaprohi-bentur,efle videtur. Quin non folùm cupiditas atq; voluntas mali illius noxia eft, fed ipla etiam occafio,u cam vitare pollis,amp; non vites. Nam no folum à com-plexu eius cuius cofuetudo tibifraudi fuerit, tcrcmo-uere,fed nec cam lie adfpiccre quidem debes, vt cupi-ditatituæindulgcas. In quam fentetiam fcriptum eft Matt.J. diuinitùs; Audiftis quia diétû eft antiquis,Non moe-xo. zo. chabcris:Egoautem dico vobis,quia omnis quividc-ritmulierem ad concupifccndam cam, iammoccha-tus eft in corde luo. Quod ft oculus dexter fcandaliza* uerit te,eruc eum amp;: proijee abs te.Sub idem genus ca-diteti-

ditetîam ingluuiesventris, quæ cùfnper fceftpecca-tuiTijtum libidine ità accendit hominum animos, inftupraatq;adulteriaprçcipitesruant.HincilIaPau-^^j^^ li Apoftoli admonitio: Nox præcefiit, dies autem ap-propinquauit:Abijciamus ergo operatenebrarumjamp;t induamur armalucis, fient in die honeftè ambulem’, non in comeflationibus amp;c ebrietatibus,non in cubi-libus amp;nbsp;impudicitijs,non in contentione amp;: æmulati-onc,fcdinduimini Dominûlcfum Chriftum, amp;: Garnis curam ne feceritis in defiderijs.Quin etiam fermo-nes obfcœni excitant hominûlibidinem. Quarèhoc quod Apoftolus prçcepitjin animo vcftro femper ha-EpheC j. betote: Fornicatio autem Scomnis immunditiaaut auaritia, ncc nominetur in vobis, ficut decet fandos, aut turpitudo,aut ftultiloquium,aut fcuiTilitas,quç ad rem non pertinent,fed magis gratiarum adio.

‘ Verùm vt amp;nbsp;adulteria feortationem omnem amp;: quicquid criminibus hifee cauiam præbct, vitare nos oportet,ità nifiil nobis debet efle antiquius, quam vt cafte,fanàéque viuamus.Hæc eft enim voluntas Dci, inquit Paulus, fanótificatio veftra, vt abftineatis vos à fornicationc,* vt feiat vnufquifque vcftrûm vas fuum poflidcrc in fandificatione amp;nbsp;honore, non in paflio-ncdcfiderij,ficut gentes quæ ignorant Deum. Quod ipfum vitæ ci quam fecundùm fpiritum degere dcbc-musjtam aptum eft, quàm quod aptiflimum.

Igt;Roxima fuperioralegis capitainterdicunt, nevel cædcm faciamus,vcl adulteriacommittamus.Hoc vcrólegis præccpto apte furtum prohibetur. Neque verb dubium eft,quin homines interfe amâter viueie poflintjfi alter alteriusneque corpus lædat,neque honorem atque exiftimationem imminuat, nequerem cius familiärem ipfoinuito contredet atque auferat. Nam fi quid aliud, ccrtehorum contraria focietatem hominum perturbant,labefadant,difijciunt.Eö fit,vt non folùm lex Dei, fed ipfa etiam natura crimina ifta damnet atque deteftetur. Nequeenim gens vlla tarn cfferata eft vfpiam, quæ ferendum in Republicafua putet,qui vel hominem occidatiniuria, velthorum alienum adulterio polluât,vel de commodo alterius, fui commodi caula detrahat. Atque hoc poftrcmum co eft peius, quöd è peffimaradice, exiplànimirùm auaritia, quam Apoftolusidolorum cultui comparât, nafcitur.Et quauis,fi à iuftitia originis noftræ non de-cidilTemus, omnia haberemus communia, nec elfer, cur rem pararet fibi quifque, tarnen cafus Adami, vt ° nbsp;nbsp;nbsp;naturam noftram, fic etiam hanc rationem mutauif,

amp; fecit vt quifque rem fuam,vndcfe familiamque fu-amalerepoftit, habeat. Eôfit,vtdominiarerûdiftin-guantur,id quod amp;nbsp;iuris gentium eft, amp;diuinitùs 3p* pro-

probatur. Itaq; cum prçter ca,qiiæ vcl cornu nia funt, 99 vel publica,vnufquifq; etiam quodfuûcft,proprieta-tehabere poffitjcertèidabco inuitofinèiniuriaatq; crimineauferrinon poteft,cùmprçfertim lexoei fan- . xeritjFurtu ne feceris: hoc cft, nè rem alienam i iiuito domino fraudulcnter contreô^aueris.Sed quia tarnen ea eft hominum conditio,vt non æquè omnibus fim-petant omnia,fed multi multis etiam ad vfus necefla-riosegeant:certèquo gentiumiure diftindafuntdo-miniarerum,eodem indudifunt côtraâus varij,ijq; ad focietatem hominum vitamque tuendam cumpri-mîsapti,nimirùmvt quifque déco,quoabundat,no inuitus communicetcumaltcro: oiiod fit,fiue mutuum detjfiuc commodct, fiuc emat^ fiuc vcndat,fiuc permutet,fiue lodÉt,fiue conducat.

Mutuum qui dat,nô id fuæ,fedalterius,cui dat,vti-litatis caufa facit. In quo tarnen ipfo cauet, nè ipfc damnum faciat. Nam eahuius contradûslexeft,vtqui mutuatur aliquid,reddat non idem,fed aliud,ciu{dcm tarnen cùm naturç turn qualitatis: Vt fi vcrbi gratia decern aureos accepcrit,totidem aureos reddat. Par ratio cft etiam aliarum rcrum,quç in numero,pondéré,aut mcnfuraconfiftunt.

Nec minus commodatum gratuitum eft, cùm pro co nihil mcrcedis exigat qui commodat,nec aliud po-ftulat quicquam,quàm vt rcs commodata fibi reftitu-»

Permutationis ea ratio eft fcilicet,vt qua quifq; re abundat,eam permuter cumaltero,vtvicifsim accipe-re poftit quo eget.Quod nee ipfum illiberale eft,ft mo do fine fraude amp;nbsp;dolo fiat.

lam emptio atque venditio contradus tarn gratui-tus non eft, vt mutuum amp;nbsp;commodatumded non minus tame honeftus eft, quam ipfa rcrumpermutatio, à qua illc differt eatenùs, quatenùs cótrahitur,nó vt in permutatione res pro re quacunq; cômutetur,vt vinû pro iumento, fed vt pro rc ac mcrce, de precio, quod in pecunia numerata confiftit,conueniat.

Accedit ad hunc contraólum locatio ßc conduâio. Atque hoc genus differt â commodato,eô quod non fineprecio contrahitunab emptioneautem amp;: vendi-tione,quôdrci,quæ conducitur, dominiu non tranf-fcrtur,led res tantum vtenda traditur.Sunt quidem hi contradus ad tuendam hominum communitatemj focictatcmquc cumprimis vtiles,dumperhos quifq; id quo eget, domino non inuito, ac fine vllo eius da-mno,acquirere poteft. Acfi fortafsenon habeas, vn* dcvcl emcrealiquid, vcl conducere, vel expermutatione reiu acquirerepoffis, quo vitamtueare,nec in-ucnias qui mutuum dare velit,non eft tarnen,cur ani-mum propterea cotrahas, amp;nbsp;opineris te fine furto aut btrocinioviuerenonpofTe. .Etenimfiquis ociofuo non

non nimîs dclcdctur, fed laborer amp;nbsp;frugi fit, iufteque loi viuat, non décrit ei quo alatur. Neq; enim ignotum eft illud Salomonis: Non affligit Dominus fame an^^*^®“* mam iufti, Seinfidias impiorum fubuertet: egeftatem operataeft manusremiffa, manus autem fortiumdi-uitias parat. Qui congregat in mefle,filius fapicns eft: quiautem ftertitæftate,nlius confufionis.Hinc Apo-Ephcf.4, ftolus; Nolite locum dare diabolo, qui furabatur, iam non furetur: magis autem opcretur,laborando mani-bus fuis quod bonû eft, vt habeat vndè tribuat nccef. fitatem patienti. Atq,- vt forte laborare quifpiam non pofiitjinueniuntur tarnen interChriftianosboni vi-ri, quiffua eos Eleemofynaatq; beneficentiafouent: id quod amp;nbsp;Deus praecepit, nbsp;amplahuicbenignitati

præmiapropofüit: DateEleemolynam, inquit Chri-Luex n. ftus,amp; omnia munda erunt vobis.Item,Qui petit à tc, da ci. Habetis hic vias ac rati ones,per quas quifque re-ûè èc finè iniuria alterius,fibi parare poflit vndè viuat. Quo minùs cuiquam licet furari, autalio quopia per-uerfo modo aliéna ad fc transferre.Nam fi quid aliud, hoccertè humanæ focietatis rationes conturbarc, amp;nbsp;Dei atq; naturç legem violate vidctur.Itaque vt Deus furibus grauiter fane irafcitur,fic ctia latronibus. No-lite errarc, inquit Paulusrnequefornicarij,neq; idolis^ Icruientes, neque adulteri, neq; molies, neque fûtes, ncqucauari,ncq; rapaces regnum Deipofndebunt.

toi Quæ cùmitàfmt,eaucanthomines, nèaliosfpolicntgt;' neve fàcra rapiant,id quod finè nctàrio ncligiois con-temptuacciaere minime poteft, cùm prælçrtim hoc ius naturæ præfcribat,vt quæ femèl peo clicata,amp; quo-dammodôcôfècratafunt,ampliùsin prophanos vlùs non conucrtantur.

Caueant item milites, ne in bona atque fortunas Riorum impctûfaciat, néve maiorem quæftûs, quam officij Chriftiani, rationem habeant. Mçmincrintil-Lucx J. Ioannis Baptiftæ,Neminem concutiatis,neq; ca-lumniam faciatis, fed cótenti eftoteftipendijs veftris.

Caueant Indices, né ob rem iudicandam accipiat 'pecuniamabijs, qui forte litigant, atq; ità fe corrum* pipatiantur. Ncqjenim hæcinlegeDeiignotafunU Exod. i8. Prouide ante de omni plebe viros fapientcsamp;timen-tes Deum,in quibus fit veritas,amp; qui oderint auariti» am, amp;nbsp;conftitue ex eis tribun os amp;nbsp;centurioes Sgt;c quin-quagenarios dccanos, qui iudicent populum omni tempore.

Caueant denique Principcs,Magiftratus Sc Nobiles, né populos fuos tributis extra ordinem exigendis premant, neve adpriuatamvtihtatemfuamitareuo-cent omnia, vt communis vtilitatis minorem, quàm oportet ratipem habeant. Nam G idem cupiditati fuas atque auaritigß indulgcnt,amp; contra faciunt,quàm Lex eharitatis pr£fçribit,Sc oeum grauiterlànèoffendunt.

Sed ad contraâus iuris gentium reucrtar:quânto io3 hi maiorem vtilitatem humanç focictati afferuntjtan-to minùs cómittcre debemus, vt eiidem contra quam lex charitatis præcipit,amp;: natura illorum poftulatgt;abu-tamur: quodaccidit, quoticsin contrahendo circua-ucniamus proximum,amp; cui prodeflc debemus, no-ccamus: yt fi quis multo pluris vedat rem fuam, quam aeftimarihæc debeat. Item fi quis contrahentium fal-fo pondéré aut menfura vtatur. De quo genere Salo-moniAbominatioeft apudDnm pondus amp;nbsp;pondus; ftatera dolofa no eft bona. Item fi quis corrupat mer-cem,vt ea re imponat ei, cum quo contrahit. Hæc oîa qualia fint,amp; vt iram oei in nos çoncitcnt,âu^dite non me, fed Paulum Apoftolum qui ait: Et nè quis fuper- i.Ther.4. grcdiaturnequecircunucniat in negociqfratrçmfu-um, quoniam vindex eft Dominus de his omibus,fic-utprædiximus vobis, ôctcftificatifumus.

. Ac quia mutuum,eius eft naturæ, vt fit plane gratu-itum, vt fupraanobispofitumeft,certcquicûq;iftud calege dat, vt ad fortem aliquid vtilitatis fuæ caufaaex cédât,non mutuum dare,fcdfœnerari videturzQuip-pc cùm Chriftus ipfe velit ità nos mutuum dare,vt ni-nil indé fperemus. Et apud Ezcchielem fcriptum fit; ezccH. 3 Etvir fiiuftusfuerit,amp;: fecerit indicium Ôciuftitiam, in montibus non comederit,amp; oculos fiios non leua-uerit ad idola domûs I{racl,amp; vxorem proximi liii 1^0 L..I quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;viola-

IO4 violaucritjamp;r admenftruatam non accefrent,amp;:hominem non contriftaucrir, pignusdebitori reddiderif, jjer vim nihil rapuerit,pancm fuum cfurienti dederit, amp;nbsp;nudiim operuérit vcftimento,ad vfuram non com-rtiödaifei‘itjamp;: ampKüs hôacceperît,ab iniquitate auef terit manum {i.iamjamp;: indicium verum fccerit inter vi-rum amp;nbsp;virum,amp; in præccptis mcis ambuIaucritjS«: indicia mea cuftodiêritjvt faciat veritatem,hic iuftüs eftj ViTâ^kiétjâitDorrünusramp;fubiungitfeucramhâcatqj 'teiTibilern vocem in eum, qui contra facit. Quódfi genuerit filium-latronem effundentem fanguinem, amp;nbsp;fccerit vnum de iftis,amp;hæc quidern omnia non fa* ctcntcm,fed inmföntibiis comédcntfefnj Sé vîtorcm Tproxiini fuipolluehtem, egenuttiSepâtipêrcmcon-triftantcm,rapientemrapinas5pignus non reddetem, amp;nbsp;ad idola leuantcm'oculos fuos, abominationem fa-cientemjad vfütaiW dah*tém, Seampliu^'accipientenij nun quid viu^t?Nôn vîuetibum vniüérfahæc detefta-(lafecerit, morte morietur./Sanguis cius in ipfoerit. lamvideiïîusDeumvfuram atqüèfœnus non minus damna^^ quàm mnfuû approbat at que præcipit, cùnj Matt.j. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vqlenti’mutuari â te,ne

' - i auettaris. quot;nbsp;Itâtjuc taüenduméft Chriftianis homini-bus,nèfœnercntur, 6e catenùs in pœnam grauem le* gisDiuinæincidant.

’ quot;V erôrfï quia exiftunt callidi hoirtinesgt; qui vt faâa - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fua

fua maladcfendant,non vfurä, fed id,quod fua intcr-eft,fe exigerc aiunt: hi dum exigut aliquid, vt lucrum faciant, Ic exculare minime pofliint: Cum præfertim: contra, quâm fert natura contralt;âûs, Sc eius quidem' gratuiti,faciant: Sed fi quid exegerint, non vt lucrum raciantjfedvt damnum vitcnt, id excufationemluam habere videtur. Verbi gratia,vedideritaliquis fundum fuumhaclege,vtrefHtutopreciö,eundem recuperate poffitJntcrea verb fruóluum nomine emptori in fin-gulos annos quinquagintaaureos foluat. lam verb G idem venditor tantum pecuniæ coêgerit, quantum adrecuperandum fundum, ciusque nudum fatis Gt, caq; fummâ emptori fuo foluere velit, vt fefe liberet: veniatautem alius, qui eadem pecunia egeat, eamque avenditoremutuetutjcum hoc padOjVtipfe tantum, quantum ille fruduum nomine emptori fuo debeat, in Gngulos annos dare velit, quod G accipiatis, qui mutuum dedit, quia id n on lucri faciendi,fed dutaxat damni vitandicaulafacit, certe nee cbtra natura con-tradûs facere,nec vfuram contraherc videbitur.ouin vthicvfuraabftinetjdum nullum lucrum cofedatut: itaalter,cum quo contrahit,dum cauet nc idem ille da mno vllo afficiatur, eiquebeneficentia Gia inebmo-do fit,rede facit,6e officio boni viri atque grati hominis fungitur. Habes hic,quid in omnigenerecontra-dui^ rcdumfit Sc honeGum, quidveprauum atq;

turpe, vtftatuerepöflls qüidin eo ipfo fcqur, qiiiJvc fugere debcas. Ac li hçc,quç icgiDÎiiinæ plané confen tança fiint,cuftodiêris,non erit periculû, né te auaritia turpiflimûanimi vitiûtranfuerfum agat. A quo tanto magîsabhorrere debcmus, quanto id ab omnib’cùm vitae,tuni falutis nollrç rationib’ alienius efle videtur.

Nam auaro primo hoc malum accedit,vt quemad-modùm hydropicus fitim fua nûquàm extinguerc po teftjfed quâto magîs potat,tanto magîs fititntà iile cu-piditatem fua nunquàm expier,quin quanto plùsfoP tunarû acquirit,tanto pîùs appétit. Nam vt Salomon aitjAuarus non implebitur pecunia: ôc qui amatdiui-tiaSjfruélum nô capiet ex eis. Quiditàîquiadum non cxpleturanimus eius, femper eget: ôc egct no tam ijs, quæ non habet, quàmijs,quæ habet,

Sccundö,vt cùm fibi videatur cûprimîs beatus cflc, ante morte opprimatur, quàm eum, que expetit, fru-dum è bonis luis percipere poflît. Quodamp; euctus re-rû déclarât, amp;nbsp;Chriftus ipfelumma authoritatc docct.

Tertio dantliberi plerunquéparentibuscaulâm? vt fipt attentiores ad rem, quàm oportcat, malis ar-tibui quærant nonunquàm ampla quæ illis rclinquât patrimonia, quorum tamenfpesinancsfunt, cùmità vulgo eueniat, vt male parta, male dilabantur: amp;: quî-bus ea relin quuntur,hi viuantintemperanriùs,amp;: tanto tninorcm ex ilHs frudum capiant, quanto ipfa tur-

piùs profundunt.Reélc igitiir SalomonîQuicî prodcft 107 llulto habcrc diuitias, cum fàpientia emere nô poifid Prou. 17.

Quarto ità etiam vfuuenit, vtauariprocliues fint adlitiganclû,amp;ea re nô folùm alijs,fecl etiam fibi mul-tùm negocij facefiant. Nam vt feriptû eft, conturbat Prou.ij. domû fuam, qui fedaturauaritiam. Quin ijdcm auari feipfos in vitæ fuæ periculû adducere foIent.Nam per 4^35 Amos propheta ità loquitur Deus: Auaritia in capitc omnium, amp;nbsp;nouiflimû eorum in gladio interficiam: non critfuga eis.fugicnt, ôe non làluabitur ex cis, qui fugerit.Si defeenderint vfq; adinfernum,indè rnanus mea educet eos: amp;nbsp;fi adfcenderint vfq; ad cælum,indè detraham eos; amp;nbsp;fi abfconditi fuerint in vcrtice Car-melijindè ferutans auferâ eosrSe fi celaucrînt fe ab oçu lismcisinprofundo maris, ibi mandabo fêrpenti, 8c mordebit eos:8lt;:fi abierintin captiuitatem coram i ni-micis fuis, ibi mandabo gladio, 8c occidet eos: 8c po* namoculos meos fuper eosin malum, 8c non in bo-niim. Acfi vllis,certè potentioribuSjfiqui opprimunt populos fuos,vt ex eoru quafi vifceribus crefcant,aua-ritiapericulolà eft. Nam ità ferc fit, vt ijdem freti opi-busfuis, eamoliantur inpcrniciem aliorum, quibus leipfos euertant.

Quin ijdem b oc fibi didum purent, Væ qui con- egîx iungitis domum ad domum, 8c agrum agro copulatis y fque ad terminum loci.Nun quid habitabitis vos fo-

lt;oB li in medio terra?? in aunbus meisfuntba?c,ditit Dominus cxcrcituû, Nifi domus multæ defertæ fucrint grandes, amp;nbsp;pulcbræ, Ôeabfq; habitatorc: decem enim lugera vinearum facientlaguncuiam vnam,amp;rtrigin-ta modij fementis facient modios tres. Væ qui confur gitismanèad ebrictatçm fedandam, amp;:potandûvrq; ad vefpcram,vt vino æftuetis. Cithara, Se lyra, Setym-panum,amp; tibia,amp; vinumin conuiuijs veftris, amp;nbsp;opus Domini non refpicitis,nec opera manuum cius con-fideratis:proptereà captiuus dudus eft populus meus, quia no habuit feientiam, amp;nbsp;Nobilcs cius intericrunt faine, amp;nbsp;multitudo eius fiti exaruit. Quæ cùm itâ fint omnia, perfpicuo rerum euentu declarétur, fi quid aliud, certè auaritia fugienda eft, cauendû maxime, ne contr i,quâm lex oci atque charitas præfcribit,rcm quifque fuam augeat: Cùm præfcrtim qui contra Legem eandem remalterius aa fc transfert, nifi eandenl ieftituat,Deum, qui fado tali grauiter irafei fol et,placate minime pofiit. Quàmautem neceftariafit refti-tutioin hocgenere,doccntnôfolùmpropheticalcri-etiam Lex naturæ,quæ pr2ecipit,vtidem facia-Tob. 4? mus cuig;, quod vt nobis facianthomines, volumus: Matt. »2. è quo ipio legem amp;nbsp;prophetas pendere Chriftus fum-ma authoritate dixir. Quotus autem quifque cft,qui non velit rem fuam, quam alius per iniuriam abftu-lit,rcftitutamûbi? Ac quia à Lege, quam in præcor-dijs

dijs quîfquc fuis naturaînfitam habet, admonetur, vt 109 quoain ifta raiicne ab alijs exigit reftitutionis officium, idem ipfe proximo fuotnbuat at^uc præftcr; certèpeccat, quicunquenon reftituit: idquc non minus, quàm rcàè fecit Zachæus, cùm quadruplum eo-rum, quæ male pepererat, reftituerct, limulâc verè ad Dominum conuerti, amp;nbsp;abiedo veteri homine, per nouum ad ïâlutem adfpirare coeperat. Ac fi reftituerc debet quifque ca,quæ contra officium redum acqui-fiuit,quem hîc tandem frudum è cura atq^uelaborc pecuniæperpcramcogendæcapiet? Nam fi reftituit, quodadeptus cft, inutile ac inane fuit, quod in re ilia egit: Sin minùs, auaritia, qua inejuinatus eft, plùs ei damni quàm commodiafferet: cum præfcrtim acci-dat, vtquicquiditâacquirit quifpiam,non folùm per» dat,fcd ncc ca,quæ benè acquifiuit,retincat,immô fe-ipfum a ftatu fal utis d ci j ciat.

lam vero cùm nobis cauendum fit, ne cupiditatc diuitiarum accendamur,atquc catenùs in laqueos dia-boliincidamus, idvicifiîmopcram darcdebcmus,vt eardemhabcamustanquam noh habcntcs,ôeadlibc-ralitatem benignitatemque veram, quotiès opùscft, conferamus. De quarum vfubono audite quæ Apo-ftolus Paulus ftribit: Diuitibus, inquit, huius feculiT»,Tim. tf. præcipe nonfublimc ûpcrc,nequc{perareininccr-to diuitiarum: lèd in D E O viuo, quiprxftat nobis

HO omniaabundc ad fruendum, bcnè agere, diuites fiert in bonis operibus, thclaurizare fibi fundamêtum bo-num in fucurum, vt appræhendant vitam æternam. Quin illudetiarn contingcre videmusmultis,vtqui dqnant amp;nbsp;benigne faciunt egcntibus,eorum faculta-tes non extenuentur,fedijdem bonis etiam atque for Prou IT nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;augeantur: Alij diuidunt propria, amp;: ditiorcs fi-

untjinquit Salomon. Alij rapiunt non fua, Se femper Prou.19, in egeftate funt.Itcm,fœneraturDomino,qui mifere-tur pauperis,amp;viciflitudinem fuam redder ei, Ne^uC vero Deus nofteriuftos atque liberales fouet tantùm, fed etiam liberos pofterosq; corum.Iuftus,inquit Da-miferetur commodat, amp;nbsp;fernen illius in bene-di(äionc erit. Sdaddit: Non vidiiufiurnderelidum, nec fernen eius quærês panem.Ec quanquam eos,qui pro mifericordia fua benignè faciunt proximis fuisgt; beatos efle iudicamus:tamen prodigos no modo nou laudare, fed ne probare quidem ponumus. Nam iftt nec ijs, quibus oportet, nec eo modo, quo oportet, largiuntur; fi cauti effent Sc frugi,liberales effe perpe^ tuo poffent,cùm nunc it à profündant fua, vt ip ß tandem aliéna ope indigcant. Quod tanto eftmiferius, quanto beatior eft, qui dat, quam qui accipit benefî-ciumtalcjVtvifum fuit Paulo Apoffolo. Sedfatîsdi-dum fit de ijs, quæadfepiiniumpræccptumDeçalo-

T^on iGqueris contra proxinjum tuumfalßtm teßimonium, QN AE cuiq; facienda fintjVt fado feruiat at que confuiat proximo fuo,amp;: quç vicifsim fugienda, né huic noceat in explicatione coru,qu£ antccedunt, præceptorum legis monftrauimus. Nunc fequitur de officijs linguæ at que fermonis, quç alter alten tribu e-rc debet. Nam quo quifque alten commodat aut in-comodat, id vclin fado, vcl in fermonc confiftit: hic autem nominatim prohibetur falfum teftimonium. Quod ctfi in iudicia potilfimùm cadere videtur, tarne latiùsetiampatet, omnefermonem, qui proximo nocet,compleditur. Ac quoniamDeo omnipotenti etiamdevnoquoqj verbo ociofo ratione redaere nos oportet,vt Chriftus ipfe monet:quid futurum erit ijs, qui lingua luaproximis fuis ihfefti funt? Quo magis teftimonium omne falfum, obtredatione, calumni-am, infimulatione iniquam fugere debemus. Verùm vt mala hæc vitanda funt, ità eäam cauendum, ne aliter cum proximis noftris loquamur quamfenärous, cosque fallaci fermone circunueniamus.

Ncq; enimignotum eft illud Hicremiæ: Propter-Hier. ea hec dicit Dominus exercituum:Ecce cgo conflabo amp;nbsp;probabo cos. Quid enim aliud faciam àfaciefiliæ populi mei? fagittavulnerans linguaeorum, dolum Joquuueft: inorefuopacem cumamico fuo loqui-

Ill tur,amp;:occulteeiponitinfidias.Nunquîdfupcrhîsno vifitabojdicit Dominus,aut in gente nuiufccmodi no vlcifcctur anima mea?

Nee minùs cauendum eft,nè malum confilium de-musalteri. Quod qpericulofumfitauthoribusipfis, docet exemplum horrendum Acliitophelis peruerfi a.Re.17. cQnfJijj-ij. Ex his pcrfpicuum eft,ità viuendum efle, vt non modo non fadis, fed ne verbis quidem proxi-mis noftris noccamus: Se médaciura, rixamjiurgium, contentionem anguc peiùs anerfemur. C^ôdfi(vc jjjç J. inquitlacobus) lelum amarum habetis, 8ç contenti-onesin cordibusveftrisfunt,nolitegloriari ôc meda-ceseffe aduersùsveritatcm. Nonenim iftafapientia defurfum eft dcfcerxdens,fcdteiTçna,animalis,diabo-lica. Vbî enimzelusôccontentiojibîinconftantiaôi omneopusprauum. Quæauteni defurfum eftfapiê-tia,primùm quidem pudica çft,deindè pacificajmodc-fta,fuadibilis,plenamifericordiaamp;: fruôtib’ bonis, nô iudicansjôç fine fimulationc.

lam quçDeilexinterdicit,nçfermoncproximuni , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;noftrum lædamus: eadem præcipere videtur,vr quan-

tùmpolTumuSjfermoneiuucmus, confilia bonade-mus,6ç quotiès opùs eftjmoneani’jnè aut bona Sc fot tunasjaut corp’ amp;nbsp;vita,aut honore Ôc bona exhlimati* oné annttat,aut feipfum æternafàlute euertat. Quod q facit, figna dat plbicua ci’, quo ducitjfratcrni amoris.

Ac fiforufsèdamnumautiniuriamab aliquoaccc 113 peris, non huic tarnen litêintcndere debes, vt percat, fed vt refipifcat potiùs. In quam rem nobis hanc rati-onem Chriftusipfe præfcripfit;Siautcm,inquit,pec-c-aucrit in tc frater tuus,vade amp;nbsp;corripe cum inter te 8c ipfumfolùm: fite audiêrit, lucratiiseris fratrem tuu: naatcmtenon audiêrit, adhibcadhuc vnum tecüm vel duos,vt in orc duorum vel trium teftium ftet omc verbum. Quod fi n on audiêrit eos, die Ecclefiæ:fi au-tem Ecclefiam non audiêrit,fit tibi tanquam ethni-eus amp;nbsp;publican us.

Et quanto hxc ratio melior fuerit,amp;: cum Chrifti-anorum officio coniundior,tantominùsferêdifunt famofi illi libelli, quibus Icuiffimi qui que nebulones optimorum virorum nomina confeindere nondu-bitant. Quibus dum principes certiatque Magiftratus contra,quam iuftitiæ ratio poftulat,indulgent: oci ira iuftam hauddubie in fe incitant,ôcincauti eöruunt, vt non fuæ folû,fcd etiam alicnæ culpæ reatu obftrin-gantur.

CV M præcipuum legis caput fit talc, vt Dcum amp;nbsp;proximum diligamus, reda officij noftri ratio po ftulat, vt non modo non proximis noftris male facia-

114 mus,fed ne velimus quidem faccre: Idquc ne animus nofter à faólo difcrepet,fed integer homo neo autho-ri vitæ falutisque fuç obediat.Itaque hoc Decalogi ca-pite intcrdicitur, ne rem amp;nbsp;domum proximi noftri concupifeamus. ()^ndô enimDeus præccpit,vt eu-dem æquè àc nosipfos diligamus:certè non minus, vt res eius quàmnoftræiàluæfint, veile debemus. Tait animo atque voluntate qui fuerint, auaritiam, graue illudatque perniciofum animorum noftrorumviti-um, cauere facile poterunt,vt co minus in laqueos di-aboli incidant; Ac quo faciliùs cupiditas hæcmalain nobisfrangiqueat, hanefeueram Deivocemperpe-Efaiæ îuo in animis veftris habetote: Væqui coniungitis domum ad domum, amp;nbsp;agrum agro copulatis viquc ad term in um. Accédât iîlud Chrifti in Euangelio: Vi-Lucxn. jççg cauctc ab oinni auaritia, quia non in abudan* ria cuiufquam vitaeittseft exijs qusepoflidet. Dixit autem fimilitudinem ad illos, dicens:Hominis cuiuf dam diuitis vberes frudus ager attulit,amp; cogitabat intra fe,dicens:Quidfaciam,quia non habeo, quocoß' gregem fruôlus meos^Et dixit:Hoc faciamcDeftruam horrea mca,amp; maiora facia,amp; illuc congregabo orhia? quç natafuntmihi, ôitbona mea,amp;dicâanimçmeçî Anima, habcs multabonapolitainannosplurimos: requicfce,comede,bibe,epuIarc.Dixitautem ilÜDeust ftulte,hac noôtc animamtuamrepetuntàte:quæaù-

” ' A nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tem

tem pârâfti, cuius crunt? Sic eft qui fibi theiaurizat, amp;nbsp;irj non eft in Deumdiues. Equibus ipfis perfpicuum eft,quod non folum perniciofum fit,fed etiamplenu ftultitiæ,fi quis non mis rebus çontentus, auaritiæ in-dulgeat.Et quæ'prçtereà officijin hocgcnercnoftri funtjfupra ad feptimum præccptum â nobis explicata funt.

Non defiderabis l^xorem eius^nonferuum^non cmallanijnon bouem.,non afinum-fTieç omnia qu^e ilHusJunt, quot;PRoximûprçceptû prohibct,neappetamusalienaj atq; itàab auaritia nos auocat.Hoc autê non folùm ab auaritia,fed etiam à libidine auertit. Non defidera-bis,inquit,vxorem proximi,quo ipfo à libidine dedu-cimur. Quodautem fubiungit, non feruum,non an-cillara, non afinum, non omnia quæ illius funt, aua-

ritiam prohibet.Par ratio eft aliarum etiam, quæ in fa-milia proximorum noftrorum funt,perfonarum, vt fi quçingcnuçin operas reifamiliaris conducuntur. Ac fi nonlicet appetere ea{dem,quâto minùs licebit cum eisagere,vt déférant dominos, quoshabent,ôcfein tuam familiamtransferri patiâtur-.cùm præfertim hoc idem etiam lex naturæ, quæ fanxit, ne faciamus alteri??^'^ ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Matt.7.

quod nobis fieri nolumus,vetet?

affeólibusque,inud quidem memineritis velim. nos «tfi eifdem, quoad in hacterra viuimus,agitarifole-muSj eô quod caronoftra contra fpiritumperpetuo pugnatepoffumus tamen beneficio Spirituflanâi amp;nbsp;3« vi charitatis, quam hic diffunditin cordibus noftris, * eifdem ipfis refifterc,idq; ità,vt non modo non quod ijdemtanquàm confiliarij improbi fuadent velimus, fed etiam vt renouati fpiritu mentis noftræ, contrari-um expetamus5amp;: præceptisoei eatenùs quatenùs pro condition e vitæ huiusjciusque iuRitia fatis e ft, ob edi' amus.Non cadit quidem fummaiuftitiæperfedioin vitam huius peregrinationis noftrç,quod fuprà etiam pofuimus: veruntamê tantum tribuit Spirituflanólus nobis, vt Deo credere, amp;nbsp;fpem fidutiamque noftram in eo ponere,atque ipfum prç rebus omnibus alijs di-ligere,tum ità etiam viuere poflimus, vt non modo non lædamus proximos noftros,fcd quibufcunquc poflimus rebus iuuemus. Et quanquam homo in hac peregrinatione fuafine vitioatquepeccatoomnino viuit, fine criminc tamen amp;peccato loetali viuere po-tcftjidque itä,vt ci vitium atq; peccatum veniale,quo vacuus non cft,fraudi no fit.Nam vt Paulus ait,Nihil Rom.8. damnationiseflijs, quifiint inChriftoIefu,quinon fccundùm carne ambulant. Lex fpiritûs vitæ in Chri-fto lefujliberauit me â lege pcccati amp;nbsp;mortis. Etfi igi' ; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tur

turprauç cupidîtatesin Sandis ctiam rcfidcnt,quoad ny in hac terra viuunt,tarnen vtcçdem nos incitent,maxime fi idemquod fuadent,necfeceriinus,necvoîu-crimus, nos quidem in legem minime cômittemus. Ex quo conftat,quatenùs legem Dei explere,amp; ad re-gulam huius, piè,fobrièac landè viuere poflimus.Ac quale fit,amp; quàm neceflariumlcgiDei parère, quotiès pofîumuSjChriftusipfefummaauthoritatc docct.Nâ cùm quidam acceffifletad eum amp;nbsp;dixifiet, Magificr bone,quid boni faciam,vthabeamvitamæternâ? rc-fpôdit ci Chriftus: Quid me interrogas de bono^vnus cftbonus, Deus: Siautemvisad vitamingredi,ferua mandata. Dicit illi: Quæ? lefus autem dixitzNon ho-micidium facies,Non adulteraberis,Non faciès furtû, No falfiim teftimonium dices,Honorapatrcm tuum amp;nbsp;matrem tua,ef Diliges proximûtuûficutteipfum.

Itaque cùm necefle fit homini Chriftiano,vtt cgi diuinæ eo,quem fupràpofui amp;nbsp;explicaui,modo,obc-diat,idque non fado folùm,fed animo etiam atq; vo-luntate,atque vis hæc non à naturanoftra,fed à (piri-tufando,quidatur nobis,accipiendafiupoftulat ratio falutis noftræ, vtin DEVM credamus, amp;nbsp;cum fidutia adeamus fontcm leruatoris,ex coque hauriamus tan- . turn munerisdiuini, ^uatum ad legem in hac vita ex-plendam cuique noftrum fàtîs elfe poteft. Quod autê Deus crcdentes in fe,Spiritufando eiusque gratia,au-

n8 gere,atque or nare velit, ex hifce Chrifti verbis eft ünè loan.7. perfpicuu: Si quisfititjVeniatadmejamp;bibat. Qui credit in me, (ficutdicit Scriptura) flumina de ventre eins fluent aquæ viuæ.Hoc autem dixit de fpiritu,quem accepturi étant credentes in eum. Faciat Deus ac Pater Domini noftri Iclù Chrifti,nihil vt eorum,q.uç ad ea,quæ lege nobis fua præcepit,attinent,pr3etermitta-’ mus,amp; in cam rem ipfe dona neceflaria,nnè quib’ nb hil boni no dico efficcre, fed ne inchoate quidem pof fumus,perbenignc largiatuncui fit laus,honor,Se glo ria in fecnla feculorum. Amen.

Et quanquam de redis vitæ ofFicijs ea,quæ ad rem Si explanationem Decalogi pertinent, nos attulifteaf bitramur, tarnen operæptecium nos faduros exifti-mamus,fi quæ fiiprà de oratione,Ieiunio, amp;nbsp;Eleemo-fynaftridîm attigimus, explicatiùs pertradauerimus» De/quibus nunc fingulis fingulatîm.

HO Cadionis bonæ genuscaditfubfecundâ Decalogi præceptum. Quod cùm attigerimus fupràjde eoq5 feripferimus breuiter amp;nbsp;non fa-tîs explicatè,res poftulare videtur,vt de eodem hoc loco accuratiùs agamus. Ac cùm huius officium fit,men tes noftras in cælum erigere Si quodammodô attolle-re,amp;:ynû hoc ex omnibus externis vitæ officij scum pieta-

pietate coniundu eft maxime,' ac longe omnium vti- 119 liffimum. Inuoca mc, inquit Deus ipfe, eruam te, amp;nbsp;Pfal.49. honoiificabis me. Item Chriftus; Quiequid petiêritis Pattern in nomine meo, hoedabitur voois. Atque vt quifque eorum, qui fupplicaturi funt Deo,fe officio huic reétè accomodate pofiit, fidem affetat, nihil hæ-fitans; nam qui hæfitat, fimilis eft fluótui maris, qui à lacob.i. vento mouetut amp;c citcunfettut. Non ergo exiftimet homo ille,qubd accipiat aliquid à Domino,vt feriptû eftà lacobofratre Domini. Fidem autem atque fidu-tiam, quam quifque affett,talem effe oportet, vt earn non in fe, aut innocentia fua,fed in milericordiaDei repofitam habeat: Quippc cùm nullus noftrûmple-nèinnocensfit,Sô finèomni prorfuspeccato viuat. Itaq-,meminerimusnosinprecando non minushu-militaté publicani, qui fummiffo animo veniam p ec-catorum petebat,imitari,quàm arrogantiam Pharif^i,^quot;*^^quot;' ’ qui ad fpem falutis innocentia fua nitebatur, fugere debere: Quippc cùm hic fruftrà orauerit, illc autem, quod voluit,àDeo impctrauit,amp; iuftificatus difceffit.

Quin igitur cumDaniele ex animo profiteamur, nos j)an.9« noniniuftifteationib’ noftris,fed in miferationibus Dei multis preces noftras profternere? Ac fi fidutiam, eamq; cumhumilitatevera coniunâam, attulerimus adorandum’.ccrtè nec fides, ncc fpesnoftrafalletur, dummqdqnon deftiterimusDeo fupplicare,ôlt; ea qu^ ” ~ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pomi-

120 Dominus Deus pro infinitafipiendafua nobis profu-tura intelligir, icdulopcticrimus. NamChriftiisipfe Manb. Petite, amp;ciabiturvobis:pulûtejamp;aperieturvobis.

'^'itaque fl quodpetimus,primo nonaccipimus, itéré-rauspreccs: pulfemus, amp;nbsp;aperietur tandem nobis, vt confequamurquodfecundiim voluntatemeius peti-pfal. 144. tnus. Neque enim DEV S,qui fidelis eft in omnibus verbis fuis, promiftis quæ ip 1 c fecit, non ftabit. lam preccs ipfç, quæ orc funduntur, turn gratæ funt Deo, Ioan 4 ' fpiritalis amp;c cordium oratio accelferit. Nam vt CHRISTVS ipfeait, veri adoratores infpiritu Si veritate adorant. Itaq; non voce tantum, fed mente, necitl quafi aliua agas. Dominum huncadorare atque inuocare debes, fed attente potiùs ex animo, credente quidem amp;nbsp;fidente, fed fummiftb tarnen, cogitante te non ad hominem,fed ad fummam in c^' lis Maieftatem, cuius nutu vniuerfum hoc, quod cef-nimus, regitur, verba facere. Et quan quam pro magna ilia rerum varietate, quæ nobis à Deoimpctrafl-dæ funt, ncceflitas ipfa varias ex ore cuiufq; noftruiU formulas precûm elicerç folet, quales Spiritùffandûs in Senpturis pafsim tradit: earn tarnen cuiùs prçcipua ratio ducenda eft, Chriftus ipfe præfcribit, inquieflS^ Sic aùtcm vos orabitis;

Matt 6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;noßer qui es in çælisj fan^ificetur nomen tuum. Aà*

in terra, ^anem noJirum quotidianum da nobis hodiè. Et di- 12 r mitte nobis débita noßrajicut nbsp;nbsp;nos dimittimus debitoribus

Qua benignitate Chriftus Dominus nofter nobis quæ vcl ad vitam, velad falutem neceflaria funt aut vtilia, tribuit, eadempiam hanc formulamprecandi tradidit.Qiiç vt plena eft myfteriorujitavn a ex omnibus aptiffinia ad impetranda,quæ nobis vel neceflaria funtjvel vtilia.Nam cum prece atque oratione, quam filius docuit, apud patrem loquamur, dubium no eft, quin faciliùs audiamur, vt fcriptum eft aCypriano. Nam vt idem Cyprianus inquit,quç poteft magis fpi-ritualis efte oratio,quam quç à Chrifto nobis data eft, à quo nobis amp;nbsp;Spirituftanâ? miflus eft? Sedhæc hac-tenusdevtilitate orationis, quæcùm à Domino pro-fe(fta fit,Dominicarede appellatur.Cuius primo câ eft ratio, vt fit comunis, non vt finguli pro fe precentur, fed vt amp;nbsp;finguli amp;nbsp;omnes pro omnibus: Quippe cum vniim corpus fimus omnes,amp;totus populus vnus fit, necvni corporis Chrifti myftici membro,fiuebonu flue malum accidere poffit quicquam, quod ab altero fit feiudum.Hincilla,Etdimitte nobis débita noftra: Item,Et ne nos inducas in tentationem. Sed nunc de fingulis orationis Dominicæ partibus. Ac primo qui-dem, quia Chriftianus homo fide confequutus eft, vt

122

Rom.8.

fit filius Dci adoptione,amp;vtpro hacfeliciconditioc fuaclamare pofiit: Abba pater,poftulatquidem officium cius, vt agnofcat hunc patrem fuu in cælis,in eoq; fpem cùm omnis boni liii,tumûlutis ponat, vt quod ab eo precari debetjid cum fidutia faciatjcaqj talijqua-1cm filij in parentes fuos habent. De quibus nifi optima quæque Iper ent, fibique promittant, naturamfua bonam atq; filiorum propriam cxuifle quodammodö videntur.Ad quam pictatisrationem vt excitarcmur, Chriftus hifce verbis orationem fuam inchoauit: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i«

Et vere hicpater eft nofter, quippequigenerauit nos cùmnecdùm eflemus; èc regenerauit, cùm perij fi'emus: nee definit nos beneficijs fuis diuinis af-ficere,fouerejtueri,amp; nobis ad haereditatem filiorum Dei, quæ eft vita æterna, aditum munire,ac in feipfo firmiffimum contra carnem,mundum ôc làtanam in-feftiflimos hoftes noftros,præfidium ponere. Adhûc patrem noftrum tantum,tamque benignum,nos qui in hoc mundo, tanquàm pelago periculorum plcnif-fimo iadamur, confugere, in eumq; crcdere,ac fpem omnem noftram coferre dcbemus,Sc quæ nobis cùm bonatû falutariaelfepoflint,peteredebemus. Ac pri-mùm quia fundamentum falutis noftræ cft gratia,qua aut

autDeo nos reconciliamnr,quotiès opus cft,aut rcco- 125 ciliati in officio pietatis atq^ iuftitiæ bon o retinernur: hancvtfcmper,amp;: inomnivitæ perpetuitate obtine^ re polfimuSjDeus hic pater nofter piè rogandus eihiit igitur ora:

CV M nosipfi nee placareDeü,nccranótos,iuftos, 'faluosque efficere poffimus,necefsc eft, vt ad De-um,tanquam fontem atq; originem omnis boni nq-ftri conhigiamus, ab eoque impetremus,|quæ nobis adfalutem velvtibafuntjvel neceffaria. Hancigitur primaminorationefuapofuit petitionem Chrifiusî S ANcTiri CErvK. NOMEN TVVM. Dci nomcu eft per fe omi temp orc fangum atq; gloriofum, quod in nobisianâificatur tum,cum ex eiusbeneficijsjquç ipfc nobis per fthumfuum dedit,fummabonitas ipfi-us,mifericordia, atq-,benignitas elucet. Hine iUaDei ipfius vox apud ELcchielem: Sanûiftcabo nome me-umin gentibus muftis. Nam cum rihum fuumvnige^’^^^^ nftumin mortem obtulerit pro nobis, Sc in fanguinc huius eum nobis falutis fontem conftituerit,vnde rc-coneihationem cumDeo æternoPatre,renouationê fpirftus,fan£tiftcationemq;, Sc adoptioncm filiorum Deiftaurire poffimus,Sc tanto nos beneficie fuo non obmeritum vhum noftrum,fed propter nome fuum

1X4 pcrbcnîgnè afiîciatnn hoc, in hoc inquam ipfo con-nlHtfandificatio gloria nominis ipßus, quatenùs eafefcin honiinibus oftendit Quarèaurrvquifq; no-ftrûmprecatur,vt nomen Dei fanóiificetur^idcxpe-tere videtur, vt quæ nos bona falutaria viribus noftris cofequi non poflumusjdiuino munere côfequamur: amp;nbsp;quanto nos in nobis minus,tanto in oeo magîs bo-no omni cumulari,amp;r cum Dauide vcrèatq; ex animo dicere poffimus: Non nobis Domine,non nobis,fed Pfalm U riomini tuo da gloriam. Quod vt ad pietatem atque falutemChriftiani hominis pertinet maxime, ità primo loco à Deo petendum eft, Huicparti oratiois do-minicæreôtèfubiungituraltcra:

QVemadmodùm gratia Dei,vndè gloria eius mefl-tibus noftris affulget, expetenda eft,idque vt bo-num omne accipere,in eoq; nobis ipfis conftare poffimus: ità ad regnum Dei, tanquàm finem bonorum, nobis referenda funt omnia:ad quod vt adfpirare tandem polfimus, Deus ità rogandus eft, Aduèniat regn« tuum. Kegnum nimirùm gloriæ, in quo cum Angelis Deiatq; Sandis conquiefeere quàm beatiffimè, àc felicitatem tantam, quanta nec vllus vllius oculus vi-dit, necauris audiuit, confequi atque obtinere pofli-mus. Acncabhocbononoftro,quonullum eflepo-teft

tcft maîus,auertamurî preccmur à Deo id,quod tertia iz j huius orationis noftræpars continet:

corrupta,eftadmalum procliuis, amp;auocatab ijs, quænosadfaluteniæternamducerepofl'unt. At Dei voluntas, quæ femper optima eft, adlalutariaillanos reuocat. Qua duce, à via falutisnecdcfledimus vn-quam,ncq;aberramus. Quarevtnon quo noftravoluntas impellitjfedquo Dei inuitat,fequipoflimus; ideniDominus nofter ex animo inuocandus eft, vt fiat voluntas eius, ficutin cælo amp;: in terra. Vt enim in cælo nihil eft, quod Ie voluntati Diuinæ non accommodât: itàin terra nulla eft voluntas,quæ non oiuinç refpondercjcum eaque fe coniugere debet. Voluntas autem Deieft,vtfimus pij,iufti,lobrij, cui ipfi voluntati vt accommodate nos ipfos poflimus, faciat Deus promifericordiafua, vtbonifimusinhocfeculo, ex-Tit.** pesantes beatamipem, amp;aduentû gloriæ magninei, amp;nbsp;Saluatoris noftri lefu Chrifti.

CVM beneficio nei non folùm,quæ làlutem æter-nam aftcrunt, fed ea etiam,'quæ hanc præfentem

126 tuentur,accipimus,certè vt ilU,ita hæc ctiam precari a Deo atq; impetrare debemus.In quibus cum panis il-lud ipfum fit, quo homo alitur maxime, hunc ipfum pro eo, quodChriftuspræfcripfit, quarto precationis loco rede petimus nobis dari.

' Et quanquamis,qui rilius Dei habet fpiritLP fandum i n prçcordijs fuis idem ipfum teftificanteffl, ex animo dicere poteft,Pater noftcr q cs in cælis^cùm omniprorfus peccato Iœtali atq; crimine vacuus fit? tarnen quia carnem necdum totam exuit,varijs animi motibuSjijsq; turbidis,agitat, plus minusve quoth die facit,quam ilia plene perfeda iuftitiç ratio prçfcri-bit, nec finèpeccato ornni viuit.Quo minus ipfe per-fedaminnocentiam arrogate fibi, fed fuumhocpo-tiùs peccatumcùm agnolcerc confiteri,tum vcro etiam deprecari debet quotidie in hæc verba:

E-T quo minùs fe quifq;, qui itàadportum miferi-'cordiae niuinae côfugit, veniam impetraturû elfe dubitet,audiat non me,ied loannem Apoftolum,qui • inqhiit; Sidixerimusquiapeccatûnonhabemus,nof ipfos decipimus,amp; veritas in nobis non eft. Si autem cófcffifuerimus peccata noftra,fidelis amp;nbsp;iuftus eftno-minus,qui j-emittat nobis peccata noftra. Ac quia fræ

ârâ quifpiam venia petit,qui non ignofcit i)s,à quibus ip(c offenfus eft : (Nam vt Chriftus ipfè ait, Cùm fte-teritis ad orationem,remittite,fi quid habetis aduèrius aliquem, vt pater vefter,qui in cælis eft,remittat vo-bis P eccata veftra: fi autem n on remiferitis vos, neq uc Pater vefter qui in cælis eft, remitter peccata vcftra)re-dè nos, quotquotrogamus nobis peccatadonari,ad-dimus: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;h « gt;•

Vt officij huius noftrinofipfosadmoneamus,Slt;:ca-tenus nobis^eniam daripetamus, quatenùs remiferi-musdebitoribu's noftris,ô^ eo maiore cumcautioé pre ces has noftras adhibeamus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’•

lamvero vt adreliquaveniam, eft quidem pecca-tum caput malorum noftrorum, amp;nbsp;id quidem talc, vt non folùm ipfum,fed etiam illecebras omnes,quæin idem malum nos inducerepoflunt,fii^ere debeamus. Et quia contra bas ipfasjatqj ornes adeo carnis noftrç, inundi,atq; fathanæ infidias atq; tentatiôes nobis cer-tiftimum eft in neo omnipotente.præfidium,necefsè fucritnobis, vtnos, nosinquamipfos,eidépræfidio vera cum pietate committamus, atq; it à precemur:

1x8 A Ddituradextreniu,SED libéra nos a malo. zAuNam cùni m hac vita omni tentation urn pcricu-lo atque malo minime liberemur, certe quatenus pre-camurnos ab omni malo liberari, eatenus, vt nobis via in cælû patcat, precari videmur: Quippe ciim non ante ab omni maloremouebimur, quàm in illas ætcr-nasfedcsmigrauerimiis, fiimmamatque ætcrnam fçJiçitatem çonfecuti fuerimus.Quo ipfojVt eo,quod ad fincm bonorum noftrorum vehementer pertiner, orationem Dominican^ reÄe claudimus.

Habcmus hîç modum ac formam precandi,quain Chriftusipfetradidit,vt non videatur vlla effe aptiof ad animos noftros, iq cæluni erigendos, nec vlla me-lioratqiie vtilioradimpctrandabeneficia Deifaluta-ria, at que ipfam adeo vitam æternam. Faciat Chriftus Dominus nofter amp;nbsp;author huius noftræ precationisj vteamiplamin omni vitæ noftræ perpetuitateredè at que vtiliter vfurpemüs, Sc nihil corum, quæ adDe-umverèamp;rpiècolendum pertinent,prætcrmittamus. Cui immortalijinuifibiliiolineo fit laus,honor Seglo ria in fecula feculorum, Amen.

CAro noftra non definit contra bonu, qucm à Deo accepimusjfpiritum pugnare: vt fi quo modo nos ab hoc aucUere, Óc in fuam rcdigc-' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rcpo-

rcpoteftatem qucat.Quodficuiaccideritjhuius mifè- 119 ra eft conditio, plancque calamitora.Nam à Deo ipfe amp;nbsp;falute fua auerfus,hunc habet iratum, cuius iuftam volutatem offendere non definit.ïtaque viram quifq; noftrum itainftituere debet, vtcarni petulantiatque cupiditatibus huius non indulgeat. Indulget autem catenùsjquateniis largiùs ipfe,quam opùs eft,vel edat, velpotet.Hocenim pabuloeas acquirit vires caro,vt quern motibusfuisagitat,cundem vincatamp;tranfuer-fum agat. Quo magis amp;: ingluuies ventris ôc ebrietas fugiendaeft, quæ vtcarnemimprobamnimisalunt, ità caufas dant grauifl'imis quibufque criminibus,in-iurijs,cædibus,adultcrijs,amp; homines à ftatu mentium fuarum plane deijciunt. Quod igitur nobis in omni vita noftra necefl'arium eft maxime, ità viuamus, vt ebrietatem crapulamque vitemus, Sc frugi fimus atq; fobrij.Sobrij eftote,inquit Petrus Apoftolus, Ôcvigi-Luc.ii. late,quiaaducrfarius vefterdiabolustanquàm leoru-giens circumit, quærcns quern deuoret: Cuirefiftitc^-^'^^'î* fortes in fide.Nam cum diabolus falutcm noftram op pugnet, amp;nbsp;carne noftra ità abutaturillc, vt nos per nofipfos quodammodo euertat: rede hîc monet atq^ præcipitPetrus,vt fobrij fimus. Nam quatenùstem-perantia noftra carni poteftatem regnandi adimit, ea-tenusfaeit,vt alteri etiam hofti noftro faciliùs refiftere poffimus in fideicùm præfertim quato minus materi-

i^o ci in nobis fucrit,vnclè potentia carnis noftrac crcfcaf, tanto magis fpiritusin nobis bonus vigear, Scopcin | Diuinamcótramalignumiïhim impetrct. Etliauteni hac cautionc nobis opus eft perpetuo, tamen fi pctu-lantia carnis coufq; progrediatur, vt non iatis fit earn fobrietate atque tempcrantia coerccrifieiunium ad fo I Cor nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;etatemaccedere necefse cft,idque vt caro ipfa amp;at-

hoc genus non fempcr, vt temperantia, neceflarium eft nobis, totiès tamen ncceftarium eft, quoties caro nos nimisagitat,amp;: libidine acriùs inflammat,nec in-ucnimusnos, quomodóeidé refifterepoflimus, nift inedia atque precibus rationes falutis noftræfulferi-mus.Ac ieiunium quidcmipfum,fi cum orationeco-iunólum fuerit, non folum fedandis improbisatque turbidisanimi motibusaptumfuerit, quodtameper Ie magnum quiddam crit, fed etiarn adauertendasaut mitigaridas plagas oei atque pœnas temporales vehc-meterpertinebit, cuius quidemreiôclohcl, ÔC Ionas, Dan^9. amp;nbsp;Daniel fidem nondubiamfaciunt.

Publicum eft hoc genus atq; priuatum:PubIicum) , quod cudoalicui populo, vt illud apudlonam, cdici-lonx 2. tnr.Priuatum, quodfibiquifqjadfuamvel vtilitatcm vel necefiitatem imperat, vt certe imperare debef.Atq; vtinam aut magis cauti eflemus nos,aut minus dclica-ti,vtquotielcunquèopùs efletjnosipfosieiunioatte-î I

nuaremuSjnè ad hanc rem vllo publico Ecclcfiæ infti- 131 tuto opùs eflct. QuodtnjVt nuc funttëpora 6c mores, optarefaciliuSj^fpcrare polTumus. Ac quia holes nul lum delinquendi finem faciunt,fit,vtcisgrauiffima quæque periculaimpendeantzQuæoeus ipfe porten-tisvanjsdenûciat.Quarèfiantehàc vnquàmneceffa-rium fuit nobis cómune ôc publicum ieiuniumjidem certè in præfentianecelfarium eft maximè.Et quia nÓ ità multos reperias,qui nift ab Ecclcfia moniti 6c mo-ribus huius inftitutisq; excitati fuerint, fefpontefua iciunio atténuent,certè non folùm retinenda funt ie-lunia illa priftina quæ Ecclefia induxit,fed etiam r efti-tucnda,ficubi fublata funt. At que id tanto mâgis,quâ-to abrogatioeorundênuncplùsdâni hoîbus noffris aft’ert. Quifimulàc carni fuæ nimis indulgerc cœpe-runt,non modo non ieiunant ampliùs, fed ne fobriè quidem viuùt,immô fe ad paft um vt pecudes abijcere nondubitant.

ïam veto ,vt rem in vnàm fummam côntraba, funt quidc iciunij fruûus magni: Primùm,vt caro noftra lafciua caftigetur: Deindè, vt quo eadem magls atte-nuatur,eo nos ad munera fptritalia, atque ipfam adco orationem ftmus âptior es;P oftr emQ,vt plagq temp ó-raf es,ft quæ nobis forte imminent,vel auertantur, \ el mitigentur.Quanto igitur nos hoc offtci j genus plu-\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ris facere debemus,tanto magis cauetidum eft, nè ipfi

132 idem,fi aliter eo,quam oportet,vfi fueriinus,deprauc-musddquod acciderit,fi cibis tantumabftinuerimus; peccatis autem, fi quæ Deuni oft'endunt, non item. EfaijS. Qiiod quale fit, déclarât illud propheticum: Eccèin die iciunij veftri inuenitur voluntas vefira, amp;omnes debitorçs veftros repentis: Eccè adlitcs ad conten-tiones ieiunatis,ôcpercutitispugno impie. Noliteic-iunare ficut vlque ad banc diem,vt audiaturin excelfo clamorvefter.Nunquidtaleefl:ieiunium,quodclc^ij perdicmaffligere hominem animamfuam? NûquiJ contorquere quafi circulum caput fuum,amp;: làccum cinerem fternere? Nunquîd iftudvocabisieiuniuffl Sz diem acceptabilem DominoîNonnè hoc cft maggt;5 iciunium,quod elcgiîDifloluc colligationes irnpieU-tis, foluefafciculosdeprimcntcs,dimitte eos, qui cô-fradifunt, liberos,amp;omnc opus difrumpe: Frangé efurienti panem tuum, Quin in hoc ctiamgenereer opus eft cautione, vt no folùm abftineas cibo amp;nbsp;potu, vcrùm ctiam inanem gloriam vites.De quo ipfo audi non me,fcdChriftum, duminquit: Cùmieiunatis, nolite fieri ficut hypocritæ,triftes. Exterminant enim faciès fuas,vtappareanthoniinibus ieiunatcs. Amèn dico vobis,quiareccperunt mercedem fiiam.

Porto etfi deledus ciborum de more Ecclefiæ Q-tholicæreâ:èadhibetur,ciim ieiunio coercendafunt corpora, proptereàquôd alius cibus alio vel plus vel '■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;minus

minus alatatque nutriat: falliturtarnen,quicunqj pu-tat in hoc tantum veramieiunij rationem conhltere:

neque enim rede atque vtil iter carnibus abftinct,qui fcaliascibisalijs implet, autvino ingurgitât. Quod ipfum non eft ieiunare,fed tantum crapulaatq; inglu-uiem ventris mutare,vt ft forte minùscarnium edas,

' non minus tarnen carni tuæ indulgeas. Videmus iam quidfequi nos, vt rede atque vtiliterieiuniuminfti-tuamus, quidve vitare debeamus, ne idem inane fit, atque ad nihilum plane recidat. Atque iciunium qui-dem ipfum tale eft,vt ab amore fui,eoque redo,profi-cifcivideatur,ciimquicaftigat corpus fuum, vtfpiri-tui obediat,animæ fuæ mifereatur. Quæ cùm ità fint, tantum abeftvt non neceffcfitcuique carnemfuam, quotiès opiis cft,ieiunio coërcere,vt ft idem non faci-at,peccet grauiter, amp;nbsp;fcipfum quodammodó fugiat. Keliquum eft vt deElccmofynaagam.

V M charitas crgaproximum hocpoftulct maxime,vt alter alterum adiuuet,8c is qui ab-undat, egcntem libcraliter fubleuct,hoc ipfo officij genere Elcemofynamcontinerifatisconftat, Qualis autem hæc fit, quam vtilis,quam que ncceffa-ria,Chriftus ipfe fumma authoritate docet,mquicns: Cùmautemveneritfiliushominismmaieftatefua,8lt;

134 onmes angcli cum eo, tunc fedcbitfuper fedcm maie-ftatisfuæ, Sccongregabuntur anteeum omnes genres,ßcfeparabit cos ab inuicèm,ficut paftor fegregat oucsabhœdis: amp;nbsp;ftatuctoucsquidemadcxtris fuis, hœdosautemàfmiftris. Tunc dieet rcx ijs, quiàde-xtris cius cruntzVenitebenedidi patris mei,pofiidete paratum vobisregnum à conftitutionc mundi: Efu-riui enim,ScdedilHs mihi manducare: Sitiui, amp;:dedi-ftis mibi bibererHolpes era,amp; collegiftis me: Nudus, öcopLiinis mc:Infirm’,amp;viGtaftisme:ln carcere era, ôc veniftis ad me.Tunc refpondebut ei iufti,dicentes: Dne,qntevidim’eGirienté,ôcpauim’?Grienté,amp;de-dimus tibi potu?’Qn autéte vidimus hofpite, Sccol-legimustefautnudiijSccooperuimuste? autqntevi' dimus infirmû aut in carcere,Sc venimus ad te? Et re-fpondes Rex,dicetillis: Amcdico vobis,quadiu feci' ftisvni de his fratribus meis minimis, mihi fecifth* T uc dieet Sc ijs, q à finiftris erunt: Difcedite amc ma-ledidi in ignem æternû,quiparatus eft diabolo Sean-gclis eius. Efuriui cnim,amp; non dediftis mihi raandu-care:Sitiui,Se non dediftis mihi potum: hofpes erarn, Senon collegiftis me: Nudus,Senon operuiftisme: Infirmas Sein carcere, Se non vifitaftis me. Tuncre-fpondebunteiSeipfi, dicentes: Domine, quandote vidimus efurientem, aut fitientem, aut holpitem, aut nudum,aut infirmum, aut in carcere,Senon miniftra-uimiis

uimus tibi? Tunc rcfponcîebit illis, dices: An^cn dico 155 vobis, quandiu non feciftisvni de minimis his, nec mihifeciftis. Etibunt hi in fupplicium æternû, iufti autem in vitam ætcrnam. Ex his Chrifti verbis primo intelligimus, quod opera ilia mifericordia?, qEIee-mofynæ reâ:èattribuuntur,Gnt, efuricntibus præbe-rccibiim, fitientibus potum, nudis veftem,hofpitcs in domum noftram duccrc,amp;: quicquid rerum omnium eft,quo proximis,qui opcnoftraindigent, beni-gnèfacere polTumus.Secundo,quod opera hæc,quo-tiefcunquè fufcipi Scpoftunt Sc debent, fine peccato loetali à nobis prætermitti minimepoifint: Quippe cùmijs,quincgliguntea,pœna ignis æternipropofi-ta fit. Tertió,quöd Deus eadem æternç vitæpræmijs ornat.Nam qui ipfa fccerint,hac optati flimam Chri-ftivocemaudituri fimtaliquando: VenitebenedidiMatt.i;. paths mci, pofiideteparatum vobis regnum à confti-tutione mundi. Quailo, quod quæ proximo fiio in hoc quifque genere tribuit, eadem Chrifto i pfi tribu-erevideatur. Quintó,quód quimifereturegentium, eiufdem vicifsim miferetur Deus: Sc plagas, fi quas ei proiuftitia fua infligerevelit, velauertit,velmitigat.

Hine illudDanieliszRedimeeleemolynispeccatatua. Dan.^; Sextó,quód hæc opera mifeheordiæ ea etiam præmia propofitahabeatdiuinitus,vtnonmod6 non ipfos, fed ne liberos quidem eorum atque pofterosbona,

ij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;156 quæaclvitamtucndamncceÛariafunt,(îeficiant. lu-

niorfui(inquit Daind)amp;fenui,nccvidiiuftumderc-Pfal.jó. Ii(5j;uni,nccfernen ciusquærenspanem.Tota diemi-) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;feretur commodat,Se fernen illius in bencdidione

( nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;erit. Quo minus quifque ab hoc officij gcnerefcvlla

j' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ratiôe deterrcii patiatur,necarbitretur fe pecuniç cius,

s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quam ità erogat,vllum damnum facere, fed cogitet fe

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;poflintlurripcre,necvis vlla hominûdiffipare.ctuo^^,

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quanto tutius fuerit, quàm magnum in terra thefau-

rum,quem bella,tempeftas,incendiaamp; quicq^uid prç-tereà harum rerum eh, facileconfumere poHiint, re-; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;conditum habereîMifericordes arque liberales fpcrât

redèfe quod habent,liberis poftcrisque fuis relichu-ros elfe: At qui mifericordes non funt, fedauari,nc-fciuntcui,quæacquirunt,cogregent. Cuius quidcm

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pfal.48. pei ,^05 pauiJiYiagnacumaurhoritatemonet. Itaquc

i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;operibus mifericordiæbonisdiuites fimus. Namfa-

culfates noftrç turn demùmhabiles funtatqjdiutur-nç,fiadcasoperamifericordiçaccefierint. Redèigi-tur Cyprianus Martyr:Si vereris amp;nbsp;metuis,nè fi pluri-mùm opcrari cœperis, patrimoniotuolargaoperati-one finito,adpenuriam forteredigarisÆho in hacre intrepidusjcho fecurus:finiri nô poteh,vndè in vlum Chrihiimpéditur,vndè opus c cl ehe celcbratur. Ncc hoc

hoc ùbi de mco fpondeó, fed de feripturarum facraru i jT* fide,amp; diuinç pollicitatioiïis authoritatc promitto.

Loquitur per Salomoem Spiritutranótus,amp;lt;: dicit:Qui pf^u. is. datpauperibus, nunquàm egebit: qui auteni auertit oculosfuoSjin magna penuria erit.oftendit mifcricor des Se opérantes egerc non poflcjmagis parcos ôc fte-rilesadinopiampoftmodùmdeuenire.videm’ quim vtiUsfit hominiChriftianoElcemofyna,atquebenc-ficentia erga proximum.

Ac quanto hoc genus minus prætermitti debet tê-porefuo, tanto magis cauere debemus,nè eidem ipft nos non reâiè accómodemus. primo igit omnium de proximo tuobenèraerere non inuitus, fed fpóte tua. Kamhiiaremdatoremdiligit Deus.Deindè nontuXi.cor.y. vtilitatis caufa,fed própter Deum lad bunc enim referenda funt omniavitæ noftræ offtciajVtG eleemofy-nam tua vtiUtatc,5c non potiùs voluntate Dei metia-tis,non gratuitumbenencium dare,fed cxElecmofy-na quæftum potiùs facerc veile videaris: id quod có-tranaturam nuius tampugnat, quamquod maxime.

tjS Prætcrcà caucndû eft,ne de alicno largiarîs: cùm prç-fertimideius lit generis, vtdominis quibusablatum eft,rcftitui,nccin alios vfus transferri debeatxTalc au-tem eft, quicquid furto, vfura, latrocinio partum eft. Augufl. Bteuiter Eleemofyna cum cupiditate acquifita,vt Au Iib.de Sa- guftinus ait, abominabilis eft eoram Deo: amp;nbsp;acceptu do^u nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ei,quod fidcliter fuitacquifitum.Sunt enim non-

J,/ ’‘^^P’nulli, qui diripientes aliéna, facerefefimulantElee-mofynam:amp; cùm alios premant, alijs fc mifercri fin-gunt.Si autem ex propriolaboredederint, gratum acceptum erït Deo. Ac fi quçras,num omnesChrifti-ani,qui habent vndè Eleemolynâ dare poflint,omnù bus largiri debcantiSic habeto,non omibus earn dan-dam elle, fed proximis tantum noftris, qui nirnirùm cadem cgent.Veruntamen ft dubites,an ftipe indige-ant, qui cam forte petunt, lâtiùsfueritdareeandem, quâm negare:atq; itàid, quod cum beneficetia Chri-ftianaconiundumfuerit, eligerc. Nam vt forte per-das pecunia tuam,id tamé Icuius malum fuerit, quant proximo tuo, fi forte egeat ope tua, nô fubuenire: im mo ipfa,quam alfers,benefaciendi voluntas Dcogra*? taerit.Sea fi qui petit ftipem, eget quidem ea,lèd male aut vixit,aut viuit,huic tu quid facies^ Si forte vitana huius amp;nbsp;mores cofideraueris, caufa erit, cur quodpe-tit,neges, Sinvcrôconditionemhumanacnaturæ, amp;nbsp;^uód proximus tuus cft,lpe^ueris,non erir,.cur non

tribuâs ci quod petit. Ac fi ijs, qui nobis malcfccc- 159 tint, bcneraccrc debemus, quotiès openoftra indi-A^S^^' gcnt’.quato magîs debemus idem officium ij s, qui nô J * * oenè viuuntjtribucre?

ïam verb modus,intra qucmEleemofynam cro-gare debemus,tabs fit,vt qui habet multùm, multum largiatuf.Qui autem parùm,parùm. Nec Deus minùs hunc,quam ilium remuncratur, eô quod non tarn fa-dum,quam voluntatem cuiufque in hoc gencrc ætU-mare folet. Statuit huius rei documentum mulier ilia tenuis,quç in Gaiophylacium tenuem monetacon-Mar.«.' iccerat, cuius benignitatem piam Chriftusipfe com-^'^^^ medauit.Et quanquam,vtfupia etiam à nobis pofitu i.cor.j. eftjhilarem datorcm diligit Deus,non tarnen eft, cur in hac rem nimis profundas, Sc te exhaurias’.Sc vt ma-.lefittibi,cum alter! ex largitione tuabene fit. Ac ft in vllaaliarc,ccrte in hacliberalitaslaudanda eft.Nam vt i.Cor. 9. Paulus in quit, Si voluntas prompta eft, fecundiim id quod habet, accepta eft,non autem fecudum id quod no habet. N on enim vt alijs fit remiflio, nobis autem tribulatio.Breuitcr, memincrim’ eius quod Chriftus ipfe de hoc gencre dixif.oate elecmofy nâ de eo,quod luc.xt; fupereftvohis. Quodaute attinet ad egétes,quiÉlee-inofynafuftentatur,horum offtcium poftulat, vt pro ijs,a quibusbeneftcium illud accipiunt, Dcum obfe-crent. Quod Corinthijs fuo tempore folennefuiffe^ çQ^ -

140 fcribit Paulus. Validi autemilli, qui laborc manuutn fuarumacquircrepoffuntvndèalanturj Elecmofyn^ ncquaquàin cxigât, ne amp;: Ecclcfiç,â qua earn accipiûtj iniuriam faciant, verè egentibus præripiant, vnJe hi viuantûd quod oeum grauiterfanè offendere vide-tur. lam amp;nbsp;qui cum poteftatc funtjnon folùm pnua/* timjfed etiam publiéerationem habeant, hoc cg^-îium fibi negocium à DE O quodammodo datum putentjVt ptochodochia, nofocomia, amp;xenodochia benè conftitutahabcant, ne ab eis defiderari poflib quod jpxiinisjproximis dico^immb verb quod Chri* fto iphjtribuendum eft mifericordiæ officium: Etip^ tandem cum omnibus fândis illam iueundiffimam vocem Domini huius noftri audire poffint: Venit^ Matt. 2j. benedidipatris mei, poffidcte paratum vobis regnô à eonftitutione mundr. Cui cum Deo pâtre ac Spid' tuiànâo fit laus,honor amp;nbsp;gloria in feculafeculorum-Amen.

QVIA iam de omnibus pictatis atque vitç of' fieijs fatis diótucftjnccptermiftumquicqu^ e^rum rerum,quibus vcl Denm colere rede, vel viucrc inter nos amanter poflimus:Reliquum eft, vt rationem myfteriorum oci atque Sacramentorum, per

per quæ,vt vafa quidam, Deus gratiam fuam nobis 141 diftribuit,explicemus. Quod autem Sacramentahæc vim habeant amp;nbsp;fidei, qua gratiam promiflam accipia-mus, excitandæ, Ôegratiæ tribuendæ, conftat exillOjæQj.g, Paulino’.Noliteerrare. ncqucfornicarij, ncque ido-lisferuientes, neque adulteri, neque molies, neque mafculorum concubitores,neque fures,neque auari, neque ebriofi, nequemaledici, nequerapaces, regnu Dei pofhdebut.Et nçc aliquando quidé fuiftis,fcd ab-luti eftis,fcd fanâiiftcati eftis, fed iuttificati eftis in nomine Dni noftri Iesv Christi,amp; in fpirituDci noftri.

Item,Noli negligerc gratiam quæ intecft,quædataj Tim.4' eft tibi per prophetiam cum impofitionc manuu pre- ' sbyterij. Et quanquàm DEVS ctiamfineSacramen-tis nobis Calutem dare poteft,tamen quianoftraintcr-effevidetur,vt perca, quæfubfcnfum cadunt, ad co-gnidoncm,fidcmq; gratiæ fpiritalis ducamur,amp; earn , hauriamus, inftituta funt diuinitus facrameta n oftragt;

vt qui cadem contcmnit,ingratus fit crgaDeum: ncc dignus, qui gratiam, quæ per eadem Gicramcnta dcri-uatur ad nos,confequatur.Quo minus vlli hominum licet aut omnia haec,autaliqua eorum contcmncrc,0£ non gratopotius animo bencftccntiam niuinam ex tilde agnorccre,eisque,quoties opus eft,vti. Scdnuc defingulisr

14^

Matt. vit.

CHrfftus rnyfteriumEoc facrum ficînftituitî Data eft mihi om nis potcftas in cælo Sein terra. Euntes ergo docete omnes gentes, bapti-xantes cos in nomine Patris amp;nbsp;Filij Se Spirituftandi, Cui facraméto vis gratiæ eius attributa eft, vt Se reput get,amp; regeneret-.Nam quatenùs nos fenfibili rationc lauat, eatenusperfpiritumlandum infenfibilimodo fprdcs peccatorum noftroruin eluit,ita vt amp;: originale peccatû amp;nbsp;aduale, ft quod contraximus, nobis do-* netur; acnos abiedo vctçri homine,innouumi,qui fecundum Deum creatus eft, reuiuifeamus. Etcnim fcriptum çft apud Paulum: Cum autem benignitas SC humanitas apparuit laluatoris noftri Dei,non ex opc-ribus iuftitiæ quæ fecimus nos,fed fecundum miferi-cordiam fuam laluos nos fecit per lauacrum regenera-tionis amp;nbsp;rçnouationis Spirituflanlt;fti,quem effuditin nos abûdè perlefum Chriftum faluatorc noftrum,vt iuftificati gratia ipfius,hæredes fimus fecûdùm (pern vitæ æternæ.Erat quidem diuinitùs paratum, vt quCf admodum nos à parentibus noftris generari oportc-ret,vt eflemus: ita necefle eftet ûcramento hoc regc-nerarinoSjVtlandi iuftiq; eflcmus.HÎnc illud ChrilH* Nifi quis renatus fuerit ex aqua amp;nbsp;fpiritu,non intron bit in pcgnü cçlorum. Ac tum quidem myfterio hoc rede j nitiatur quifpia, fiue adultus fit,ftuc infans, cùm ad baptifma,qijo lauatur, acçcdiç verbum illud folênç!

Baptizo te in nomine Patris amp;nbsp;Filij amp;nbsp;SpiritusGnlt;5b‘. 143 Hoc autem intereft inter infantem adultum, quód illefrudlum facramenti, qui in remiflione peccato-rumjfandificationc,Se hæreditate æternæ vitae confi-ftitjconfequatur, ctianifi motum nullum pœniten-tiæac fidei attulerir, prout eum nccdum afFcrre po-teft. Hie autem nec finepœnitentia,necfine nutufidei eundempercipiat. Scriptum eft nanq; diuinitùs, Agitepœnitentiâ,amp;baptizeturvnufquilq; veftrûm. Item, Qui crediderit Sebaptizaf fucrit,lâluus erit:Q^i autem noncrediderit, codemnabituf. Acfi fortehic) cùm initiatur, non credit, verUm eft tarnen baptifma eius, ncciterâdumîEtfi nccdùm vtile eft, poftcaquara pœnitucrit cum peccatorufuorum', atque ipfe credi-dcrir,reólèfrud:um facramenti non minus obtinebit, quàm fi initio cum pocnituiflet, atq; ipfe credidiftet. Et quanquam infans finemotu fiacifuaeVtiliterba-ptizaripoteft, tarnen finè fide Ecclefiae non baptiza-tur,idque de fententia veterum. lam myftcrium hoc conftat aqua,amp; folenni ilia verborum formula,de qua paulo fupcriùs:vt fi nihil aCccfrcritpræterca,idcm pej fe fatis habeat virium ad nos tegerterandos. Et quan-quam ex inftituto Ecclefiae huic iactameto additi funt ritus certi, eorum prætermiflio baptifma n on vitiat, tarnen quia vtilcs funt amp;nbsp;myfterio adumhrando cum-primis apti, fiquis contemnh cofdem, pcccât: cùm

144 FTæfêrtim tcftimonîahabeatâ vetuftiflimisPatribus, êcabEccUfiapertotumorbem fufaapprobentur.

ADgratiam repurgâtemacceditbcncficio Del gratia corrobora,ns,quæ eos,qui veniam pce catorum impctrarunt,côfirmat,amp;: in hac perpétua quafi militia noftra contra holles noftros, cif' nem,munclum èc rathanam,armauHinc illud CHR^ STI de Spiritufanâ:o,qui hoc donum afFert fecum,ô^ præcordijs noftris infundit: Nifi cgoabicro, parade-tus non veniet ad vos. Quantam autem vim habeat gratia Spirituffanâ:! ad animos noftros cohrmandoSj corroborandosque,documétum ftatuerunt Apollo* l^quicàm,antequàm mitteretur Spirituftandus, ani n)is non ità firmis credisque fuiflent, fed à C H RI* STO,mctu periculorum impulfi,fugiftent: pofteata men tantaanimorumcóftantiaatqucfortitudine fu-çruntjVt mâllent mortem oppctere,qu3m nomen ci-us faiidiftîmum negate. Quæ gratia vt per facramen* turn aliquodatque fignum fenftbile deriuaret ad nos, atque fidem noftram ad eandem iplàm accipiendam cxcitaretjcertècùmApoftoli, quierat Hierofolymis, vt feriptum eft a Lucain Adlis Apoftoloru,audîflent Samaritanos Verbum DEirccepiftermiferunt ad eos Pçtrum ôclohaunf m/qui cùm afleendiflent, oraue-runt

runt pro cis,vt accipcrcnt Spiritutnfandum: nóduiu 145 cnim in quenquam corum fupcruenerat, fed bapti-

• • T'ccxz T lati tantum crant in nomine Domini Ibov. 1 une imponebant manus fupereos, accipiebant Spiri-tumfanólum. Ag turn Chriftusper Apoftolos Sacra-mentum manuum impofitionis,fcu Confirmationis induxit. Quod baud dubiè Cbriftus no minus ratum habuit,c[uamfiipfcpcrfcipfumilludinduxilfet. Rc-aè cnim Cyprianus, qui inquit: Non minus ratu cft, quoddiaâte fpiritu fanao Apoftoli tradidcrût,quàm quod ipfe Cbriftus tradidit.Quod autembic Apoftq-b non adbibuerint inanem impofitionis manuurn ri-tum,fed verum facramentû at que vtilcjdeclarauit ipfe rerum cucntus.Nam donum lin^uarum, quodinitiô eum gratia corroborante Samaritanistributûfuit,do cumentum dédit, boc facramentum inane non effe. Atquc vtdonum boc ad tatum tempusEcciefiçvfui fuit,itàpoftquàm defijt vtile effe, per facramentû am-pbus coilatum non fuif.fed tarnen lacramentû idem, quantum ad vim corroborâdi attinet, effe non defijt, co qubdEcclefta vi eadem nunquàm non eget. Hinc

1 ïbud Auguftinu N on têporabbus fenfibibbus mi-1 racubs atteftantibus per manûs impofitioncm nunc trinona-i datur Spirituflanaus, quemadmodùm ante dabaturûftw«

ad commendationem rudis bdei ScEcclefix primor-dia ^latanda, Quis çnbnnunccxpcaatjVtij^quibus

manusadaccipiendüSpiritumßndum imponit, repente incipiât linguis loqui.Sed inuifibiliter amp;nbsp;laten ter intelligit per vinculü pacis in eorum cordibus di-uina chantas infpirari, vt dicere pofiint: Quoniacha ritasDei diffuiaeft in cordibus noftris per Spiritum-fanólum, qui datus eft nobis.

Chrifmatis autem, quod adimpofitionc manuum in hoc facramentoaccedit,ritus eft puetuftus, non folùm Eccleliç folennis,fcd ab ipfis etiâ Apoftolis jp-fedus. Cuius quidemrei teftis eftlocuplctiflimusFa-bianus pontifex atque Martyr. Facit huius facrameti mentionêTertullianus,amp;:ait:Caroinungif,vt anima confecref : caro fignaf, vt anima muniaf : caro inanûs impofitionc adumbrat,vtanimaipiritu illuminctur. Additur certa verborum formula cum inuocatiôe no minis Diuini,quæ cùm orhia ritè^ôe caratione,quaEc clcfiaapprobat,fiant,quo iure repudiari aut ex Eccle-fia tolli poftînt,equidcm non reperio.

Quin fi qui adultorum hoc myftcrioinitiant,cogi-tent per manûs impofitionc Epiicopijamp;inuocationc fandç Trinitatis fe accipe Spiritûfan dum è cçlo veni-cntem,quiipfoscôfirmct, amp;nbsp;dumcrucc confignanf èc chrifmate inungunt,cogitêt de pugna, qua fub fi-gno Christi manus conferere debent: cogitent item de pinguedine ôeabûdantia gratis,quam Spirituflan-dus anert, amp;nbsp;ad confirmados contra aduerfa orhia

Etquan^adultos potlffimum cófirmandos puto, nee ante quidé,^Exomologefin feccrint, vt eo Ie melius ad hauriendam gratiamhuius facramenti accommodent, quemadmodùmSynodo Aurelianen fanci« tum eft,tarne nec paruulos ab eodem remouedos cen fcojidq; vt cum gratiaDEi,quam facramentum tribuit,in Domino quodammodo adolefcant: neq- enim Christvs fruftra hos ad fe venire, eisq; manus impo-ncrc voluit.Sed de hoc Sacramento haâenùs.teftino cnim adEvcHARisTiAM.

EVS non folum cam gratiam tribuit nobis, vt corroboremur quodamodo armemur ad pugnam cotra hoftes noftros, fed etiam vt omnibono fpiritali nutriamur, atque itàin Domino ' augefcamus,quatenus nobis corpus fuum vt cibû, Sc fanguincmvipotumfalubcrrimumpræbct. De quo ipfo extanthæc Christi verba: Amèn Amen dico y bis,nift manducaueritis carnem ftlij hominis,ôç bibe-ritis cius fanguincm,non habebitis vita in vobis, Qui manducat meam carnem Sc bibit m eum fanguine, ha bet vitam xternamtSc ego refufeitabo eum in nouiflî mo die. Caro cnim mea vere eft cib’, Sc fanguis meus

lt;48 vcrè eft porus: Qui manducat meam carncm,Se bibit I mcum fanguinêjin mcmanet,Scego in ilIo.Et quan-qUcim bic potus Sc cibus ipiritalis cft,ac fide atq; fpiii-tali rationereólècapitur, tarnen nè nobis Chriftus dominus noftcr vlla in re ad falure vel ncceflaria vel vtili deeftetjcertè vt gratiç repurganti accómodauit Sacra-mentum Baptifmi,óc gratiæ corroborant! Sacramcn-tum Cofirmationisjitàcibo illi {piritali amp;nbsp;gratiæ nu-tricti Sacramentu corporis ócfanguinis fui, quodEu-charirtia vocamus, attribuit. Nam vt Matthæus inqf, Cœnêtibus Aportolisaccepitlefuspanêjamp;benedixit acfregit,deditq;difcipulisfuis,6cait: Accipiteamp;cóe-dite:Hoceft corpus ineum.amp;accipiés calicem,gratia5 cgit,ócdedit illisjdiccns: Bibiteexhocomcs: hiceft crn fanguis me’ noui tcftaméti, qui pro multis cfiFun-deturin remiflionem peccatorù. Nam fimulac verba hæc, Hoc eft corpus meû: ité,Hic eft languis meusrad panem Sc vinû accedunt,fit è pane Sc vino corporis Sc lànguinisChriftiSacramentû. (^odqui negat,non folum lènfum EcclefiæCatholicæ de hocmyfterio, fed ctiâ aperta ilia verba Chrifti, Hoc cft corpus meu, oppugnat.Item,Hic eft languis meus noui teftaméti, in dubium plane vocat.Et quâquàm eare fpecies fen-fibilcs, ipfa nimirîim accidetia panis Sc vini, non toi-luntur, fubftantiam tarnen panis Sc vini in fubftantia corporis Sc fanguinis ChrilHj eiusqj veri, couerti atc}

» d • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tranf-

trafmutari dubitarc baud debcmus,nè verboDci,atq; 145 adeó Chrifto ipfi,iniuria facere,amp; fan dis fynodis atq; ipfi adcó vniuerfæ Ecclefiæ repugnare videamur.

Quin ctiam cauendum eft nobisjnè credamus corpus Chrifti verum amp;: fan gui né verum, etiam poft có-fecrationemin Euebariftianon contineri,antequam lumptio acceflerit.Etem fi hoe ità haberet fefe, potc-ftas verbi diuini,eiusq;confecrantis,cum fado hominis cómunicaretur: vt non folùm verbo Domini, fed ctiam furaptione hominis myfterium hoe corifici vi-deretur, ïmmó ft quid forte poft verbû Domini enun-ciatum accideret alicui eorum,qui Euchariftiafumcre vellet, vt earn caperc non poffer,illudquidem cuenh re necefsè cft,vt quod verbo codemdicerctur,Hoc eft corpus mcum,iam corpus non effet,atq^ ità nos idem verbum falleret. Quod quale effet, amp;nbsp;quam abfurdû, facile intclligunt, quicunque Chrifto, quemdcbent, veritatisfummæhonorem habent. Ac ne in fuperio-Tcm arque hune errorem incidamus, monet nos gra-UKcr Gregorius Nyflcn’ fapicntiffim’parer: Vtem, inquit,illic Chriftusvcrbl fui gratia fan dum efticitil-lud corpus,cuius ftrmamentum expane conftabar,ôe iftud etiam quodammodo panis erat: Sic ctiam hic pa nis per verbum Dei Se orationé fandiftcatur,non quia comcddtur, co progrediens, fed ftatim p er v erbum in corpus mutatur, vt diduna cftj in v erbo, Hoc eft cor-. . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T 5 pus

' lyo pus mcum. Verùm Vf crfóres îllos perniciofos fugcrß cauerc cicbemus,primùiTi nè verbo Domini pane vinumin verum eiqs corpus ôcverûûnguincm con-uerti dubitemus: tum nc exiftimemus,Sacramentum hoc corporis amp;:fanguinis Chrifti non ante verboDomini confici,quam capiatunlta contraria horum cre-dere debcmus, né mynerio hoc, quodad iälutem no-ftram inftitutum eft niuinitus, ad perniciem noftr^ turpiterabutamur.

Nunc verb vt co animo,quem rcspoftulat,admy^ ftcrium hocaccedamus,fic nobis pcrluadcamus,cibü hunc üluberrimum vitam darc mundo, amp;nbsp;cum affcf-re frudum, vtis, quem alit, ità Chrifto adglutinetuf, vt mancat in hoc Domino, amp;nbsp;Dominus hic nofterii^ co: Tum vt nos omes in vnum quafi corpus coalefcä-mus, quotquot ex vnopane participam’. Ac quiahic non cômuncm cibum atq; potum,fcd Chrifti corpus ‘ atq; Gnguincm capimus,ccrtè quanto maius eftamp;di-uinius hoc myftcrium, tanto magis caucrc nos opor-tet,nè idem indigne fumamus. Indigne autcm funiifgt; qui vel aliter fentit de hoc Sacramêto, quam dcbct,vel non vere refipifeit. In quantum autem pcriculu tahs homo feipfum conijeiat,planum facit Apoftolus cuiu j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inquit:Näquieditamp;:bibitindigne,iudiciüfibiman'

non ante hoc myftcrium difpêfatur pcccaton, quàni 151 hic Sacramento pœnitentiæ'eft repurgatus. Quod ipfum qualem vim habeatjfuo dcinceps loco docebU mus. Hæc hadeniisdevna Euchariftiæ parte, quævt cibus amp;nbsp;medicamentum quoddam animæ capituf.

Venio nunc ad alteram Euchariftiæ partem, hoc eft,ad oblationem. Nam quatenùs Chriftus dixit, Ac-cipiteôc comeditcôc bibite ex hoc omnes, cibum Sc potum animæfalutaré induxit: quatenùs autem adie-cit, Hocfaciteinmeacomemofationem, eatenùsLi-turgiam atque Sacrificium Ecclefiæ inftituit. Atque huius non ea eft ratio, vtfacrificiocrucis, quod nobis falutempeperit, quicquam vcl addat, vel adimat, aut nobis toticsmereaturremiflionempeccatorum quo-ties adhibetur: Sed eum potiusfinem, quoreferatuf, propofitum habet, vt mcmoriam illius fummi, quod nobis in cruce datum eft,bencficij quotidiè in animis noftris renouer, vt pro eodem gratias, quaspoflumus maximas agamus,8? fublatis'animis in cçlu, vbi Chriftus ad dexteram Maieftatis fedet, preecmur, vtidem Dominus è fonte, quem nobis omnibus in fanguinc fuo conftituit, deriuet, diftribuat, applicet, quantum cuiquead falutem fàtîs fit. Quod qui facit,amp; ità fe mi-fericordiæ Diuinæ atque cruci Chrifti lalutcmfiiam committit,huius neque fidcs,ncque fpes fallitur.

iji lâcrificium altaris,dum fub fpccic panis amp;:vinihoftb corporis fanguinis Chrifti incrueta a ûcerdotc dco fiftituratquc oncrtur,prout candem Chriftus in cxlo Deo patri,cuius vultui apparet fempcr,fiftcre non dc-finit:ide amp;nbsp;hoffia fuauiffimi odoris,amp; facerdos fecun-dum ordineMelchifedech. Hæc cogitarc,Ôc in Chri-ftumfpcm noftramponeredebemus, omes quifacrû hoc vel facimus ipfi,velaudimus,vt mortem Domini huius noftri grata commemoratione profequi,amp; frU’ dum crucisjqui èfontc faluatoris ad nosdenuatutjCO vberiùs caperepoflimus, Quoipfo nihil adalêdamfi' demnoftram pictatemquevcram,immö nihil ade3, quç ex Euangelio Domini noftri Icfu Chrifti auribuJ pcrcipimus, in vftim noftrum falutarem transfèrent^^ aptius vel efl'e vel excogitari poteft. Atque hæc eft ipfa oblatio munda,de quaMalachias:atqj fàcrificiunî Dan.?« iugc,dc quo DanieLNunc de poenitentia.

AC quoniam Deus pro mifcricordia fua ndH folùm ca vim gratiæ tribuit nobis,vt repui'g^' muramp; iuftificcmur, fedetia, vtadpugnäcO^' roboremur, nee folùm vt ad pugnam corroboremui'» fedetiam vt fpiritali quadam ration calamuratq; triamurddem certc vt nobis cx omni paite

rifortègrâtîanî,quaiuftificatifumus,amifimusîopcm 155 fcrt benigne,vtbcncficio ipfius candcrecupcrarcpof firnus. Ac quo mcliùs de nobis mererctur, huic ctiam Çcncri propriô quoddamSacrametumattribuit, atq; in hæc verba inftituit:Accipitc Spiritumfanélû: quo-l®«*.2o. rum remiferitis pcccata,rcmittuntur cis.E quibus ver-bis intclligitur prrclarc, Chriftum Dominum hîc nô inanem induxific cærcmo niam,fcd facramentum ve-rû,per quod in cam,vndc decidimus,baptifmatis gra-tiam reilituamur. Eft quidem in folius Dci poteftatc fitum,donare pcccatûzEgo fum,ego fum,iiiquit dcus, £ qj, qui delco iniquitates tuas propter me. Itaq; Chriftus vnocodcmq; tempore amp;nbsp;Spiritumfanâium largitus cft difeipulis fuis,amp;: poteftatem ligandi foluendiq; de-dit: vt non tam ipfi, quàm Spirituffandus per cos pec cata rcmittere videretur. Rede igitur Ambrofius: Sa-

, cerdos quidem officium fuum exhibetjfcd nullius po teftatis iuracxcrcet’.Minifter cft quidem SacerdoSjfcd Deus author, Quamobre quotiès peccata tuatibi do-nantur per Saccrdotcmjcogita hune no fua,fed Chri-fti poteftatc vti, vt fides tua atq; fpesnonfitinhomi-nc,fedin Deo viuente,in cuius folius poteftatc eft re-mitterepcccata, fiuc per Miniftrum, fiuefinèMini-ftro’.fiuc per Sacramentum, fiuc fine Sacramento.

lam verb vthuius facri myfterij fruôlum pcrcipe-rc poflit quifpiam, cum poenitentiam atque ndem in-

154 Deumafferrcnccefleeft: Poenitentiam,quaitàcum pigcatpeccatorû fuorum,vt ab eisauertatur: Fidem, quaconfugiatadthronum mifericordiîe, ôc gratiam quam facramentum exhiber,accipiat. Ac fi quis forte antequam abfoluatur a {acerdotc,(in quo ipfo vis huius Sacramenti confiftit) fide iuftificatus fit,non ta men ei inanefuerit idem Sacramentum. Etfi enim non veniam huic, ramen confolationc maiorematq; plus rob oris afferre folet. Sin verb nccdum iuftificatus quifpiam fit, ei non Iblùm vtile, fed etiam necefla-rium fuerit hoc myfterium: maximè fi confcientia eins ità perturbata fit atque intricata, vt fine Sacramento hoc necconfolationem vllam, nec remediumad-mittat.Quo minus committendum eft nobis, vcmy-fteriumhoc contemnamus, ncc quod Deus per hoc idem dat beneficium,non gratis animis agnofcamus, amp;nbsp;quotiès opus eft,accipiamus. Quod nifi fecerimus, crim us plane incogitates, ôe à noftra ipfi lalute alieni.

' Atque vt fc quifque de more Ecclefiæ Catholicac Sacramento huic reâ:èaccommodet,in aurem Sacer-' dotis, que penes eft poteftas abfoluendi, peccata euni fua confiteri atque aperirc fingula oportet. Ac ne quis forteputet hic fibi onus grauius, quam ferre poftir, imponi: fic habcat, non aliapeccata enumeranda elfe fibi, quàmlœtalia, fi qua? non anxie, fed tarnen diligenter cogitanti in mentem venianc: Reliquaautem omnia,

omnia, generali cófcffioniincludcnda. Quódautem adcircunftantias ipûsdelidorû attinct, non aliasrc-■cenfere debemus,quâm quæ pcçcatum augent,amp; genus eius mutant. Si confuetüdm'cm turpem habeas cum virginc,eamque vitics,peccas grauiter:grauius,fi cum aliéna vxore: id quod tranfit in aliud genus pec-catijöc fit adulterium. Grauifiîmcautem,ficumfœ-minatibicognatarfiteniminceftus.Huiufcemodi cir cunftantias te enumerate fingulatim oportet. Ex his nanque agnofeitur rede amp;nbsp;quäl it as peccatorum, amp;: magnitudo. Ac cum Sacerdos, à quoabfolutionem petis,poteftätem habcat non folùm foluendi, fed eti-am ligandi,ncc facile ftatuere poflit, vtrùm foluere an ligare debeat,nifi pcccata tualoctalia fingula cognouc rit:certèquatcnùshoc Sacramentum inftitutum eft, catenus etiam confelTio cum enumeratione peccatorum fi non nominatim, tarnen tacita quadam rationc inftituta effc videtur: cùm officium in hac re fuum ità vt oportet, facere non poffit Sacerdos, nifi confitens ci peccata quæ confeientia fuam angunt, fingula ape-rueritzQuippc cùm occulta fæpè peccata grauiora fint manifeftis. Quarc amp;nbsp;Sacerdotis, qui conntentem au-dit,amp; cius,qui Sacerdoticonfitctur,intereffe videtur, vt Exomologefis illi fiat: idque certe no minùs,quàni Chirurgi amp;nbsp;eius, qui faucius effivt hic vulnus fuum illi aperiat atque monftret: id^uc tanto magis, quanto

1^6 maiorc cum pcriculo Saccrdos, fi tcmerc foluat,crnt, Quomagïs kudandum puto morcmillum Ecclcfiaf vetcrcm,vt Dcccaufua quifq; Sacerdoti fpcciatïm tC' ccnfeat toties^quotics aofolutionê ab co petit. Quin itàplancftatuojcùmmhoc generc Sacerdosperfona Chrifti quodamodo fuftineat,dum abfoluitipfcjpcr-indèeflcjàc fiChriftus ipfcabfolucret. Quodquan* tum confolationis bonis atquepijs mentibusafferre potcft,mâlo vostacitos cogitare, quàm ego de reapta multus efle.

lam e'tfi qui corde conuertituradDcum, mox im* petrat culpæ fuæ ôc ætcrnæ pœnævcniam,tarnen ncc rcliquijs peccati, ncc omnis temporalis pœnæ metu fubito liberatur. Itaque quaauthoritate icripturæ do* cemur,Chrifti ktisfadione pcccatanoftra expiari,câ-demmonemur, vt dignos pœnitentiæfrudusfacia-mus. Quorum duplex kne ratio eft: altera, vtexcin-danturreliquiæpeccatij amp;nbsp;viumutcturjdcquailM Apoftoli: Humanumdicopropter infirmitatcmcar-nisvcftræ:Sicut cnim exhiouiftis membra veftrafer-uirc iniuftitiae Sc iniquitatiad iniquitatcm,ità nunc exhibete membra vcftrafcruire iuftitiae iniandifica-nonem: Altera vero,vt non folùm vita mutctuTjft^^ ctiam caro caftigetur,idquc vtpœna quam Deus pec-catoribus infligerc folct, temporalis vel auertatur, vel ïohd X. mitigetur, De quo gcncrcita lohcl: Nunc vero con-uerti-

fletn amp;: in plandujamp; feindite corda veftra, amp;nonvc-ftimenta veftrajSe conuertimini adnominum Deum vcftrum,auiabcnignus eft amp;nbsp;mifericors, patiensSc multa: mifericordiæjôc prçftabilis fuper malitiaiQuis fcitficonucrtaturôc ignofcat, Screlinquatpoftfcbc-nedidionem? Confiait hoc genus in Iciunio,Elce-mofyna amp;nbsp;oratione potiflitnùm.Quin frudus ijdcm pœnitentiæ, funt adioncs peccatis comiffis aduerfæ. Rapuifti alicnamon folùmbçc reftitucjfcd de tuo eti-amlargirc. Intemp cranter vixifti*. nee folùm hoc vita inpoftcrum, fedetiam ieiunio atque inediacarncm tuam caftiga.Malefecifti proximo tuomec folùm hoc inpoftcrum fuge, fed etiam cidcmauemlæfifti,bc-nefaCjSchuc tibi ofticijs charitatis obftringe.Et quarv cpiamDcus rcmiftioncm impunitatcmq-jtalempro-mlftt adionibus noftris, non alijs tarnen, quam qux fanguineChrifti adfpcrfxfucrint, campromiftffeyi-dcturîvt nee hie homo habeat,quo infeipfogloric-tur. Ac quo minus dubites, quin remiffionem ciuf-modiimpunitatcmqj confequatur, quifeipfum con-demnarit atque caftigaucrit, cius rci Ipem Ap oftolus oftélt;ht,dûinqtàv. Si nofmetipfos di)udicarcmus,nô v Cor, u. Vtiquciudicaremur àüho. Quodctfiitafehabct,5c fibi quifqfinhoc gencrc eonfulcrepoteft,tamc cau-

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'S/ con«

ijB confitcmur, in confiliuin adhibuerimus: amp;: qua ip prçfcripferitrationem faciendorumfniduum poeni-tentiæ, gnauiter fucrimus fecuti. Quo ipfo de nobis ipfis bcnêomninömcrebimur. Sed hæcfatisdcSa* çramento pœnitcntiæ.

QV O S Deus per Sacramentum pœnitenti^ repurgatatqj regen crat;eofdem perEuchari-ftiam îpiritali quadam rationc alit atq; nutrit.

Quod li earn etia vim habet, vt fit illud lalubcrrimuifl viaticum migraturisex hac vita, tarnen quia extreme vitæ noftræ tempore tantoplura gratiæ Diuinæ nos præfidia habere conuenit, quanto maiore in pericul^’ verfamur, Sc metuimpendentis mortis vehcmcntiùs angimuratque torquemur: Certe Deus per Apofto-lum fuum lacobum, cuius orc ipfe baud dubie locU' tus eft, pcculiare Sacramentum, amp;nbsp;id quidem niori-bundis accommodatum, in hæc verba inftituiflevi' detur: Infirmaturaliquis in vobis? inquit idem ApO' aco .J. ß.QJ^5g^f|.J|.e^.£)Q^^iJ^J^^J^J^£.Jl■PI.csßytcrosEcclefiç, Scorentfupercum, vngentes eum Oleo in nomine Domini: Sc oratio fidci faluabit infirmum, Sc alleuia' bit eum Dominus: Sc fi in peccatis fit, remittentur ci. Oleum, in quo tanquam materia fua verlatur myftc-riumhoc,fignum cftintcriorisatqj fpiritalis vndio-

nis: vt cùm corporis morbo opprcfîus fis, relpircs in 159 Chrifto,quiefi;vndus olcoiunitiæ præparticipibusP^=‘^’44‘ fuis: ôc cogites te tanquàm Athletam ad extrema pu-gnamin nomin e Domini inungi, vt nulla vis mortis aut Sathanæ aiiimum tuum frangat,fed eodem potiùs ' creélo perrurapas, amp;nbsp;vidis hoftibus illis, Ipiritus tuus in ilia æterna tabcrnacula fubuolet. Accédât hue oratio presbyterorum Eeelefiç,de qua idem Iacobus,quç vtilis fané eft ægroto,amp; eius animû vehementer con-firmare folet,vt confidat fe âoeo tanquàm viuû Eccle fiæ membrum relpici, coq; minùs dubitet fe Domini cffcjfiue viuat,fiue moriatur. Ac cùm triplex fit huius myfterij fruétus/anitas corporis,incolumitas animç, rcmiflio peecatorum,quatenùs horum rcliquiç de-lentuncertè vt donahæc gratiæ Diuinæ feparatafunt natura fua,ità etiam feparatîm per hoc Sacramentum, tanquàm cannalcm,ad nos deriuari poffunt.Quo minùs quenque moueat,quôd non ornes qui inungun-tutjè morbis fuis côualcfcant. Vt enim qui Sacramen to Confirmationis initiantur,ctiamfi donum linguarum non accipiant,nihilo minùs tarnen Spiritumfan dum confequuntur:ità multi incolumitatem animæ amp;remiflionempeccatorum confequûtur per extre-mam vndionem amp;nbsp;presbyterorû orationem, etiamfî fanitas corporis non accedat. Quarè tantum abeft, vt Sacramentum hoc iurc repudiare poflimus,vt,fi fecc-

i6o Hmus idem, re adßlutcm vtili nofipfos priuemus, grauiingratitudinis gcncrc obftringamur.

VT ius naturæ Rcligionêapprobar,itâetiaip Cærcmonias amp;nbsp;Sacerdoces, qui eidem Reli' gioni colendæ apti fint. Ac quia ca, quæ iuris naturæ funt,non fane vnquàm tolli poffunt, certê nihilominùs fàcrorum ritu atq; iacerdotio^quâm RC' ligione carerc poflumus. Sacerdotium aûtipfum tafl-to eft melius,quâto finis eius quo refertur, cft mclior, iplà nimirùm gloria Dci,làlus animariim,amp; ædificatio corporis Chrifti, Partes aût eiufde munerisfuntpr3f' cipuç,quas Chriftus ipfe in fçripturis cômendat,auiU loan.io. inquit: Acçipite Spiritûfanâum: quorum rcmiferitis Marci !lt;?. pcecatajcemittunnu- eis. Item,Euntcs in mundû vni-uerfum, prædicateEuangelium omni crcaturç.Item, Luc« 21. Hoc facite in meam cômcmorationcm.ïtemjEunteî Matt. 28. crgó,doccteomncsgentcs,baptizantcscosin nonii' ne Patris amp;nbsp;Filij amp;nbsp;Spirituftanâi, docentes eos feruâ-rc omnia,quçcunq; mandaui vobis.Vtaûtadhasatql alias partes muneris fui facerdotes noftri idonci fiant, inftitutum eft Sacramentû Ordinis, quo in munusil-ludfuum quodâmodô confecrentur, ôeidquidêpct manuum impofitionem. Hinc, vt feriptû eft in Adis Aôor. 15. Apoftolorum,cùm Barnabas,Simon amp;nbsp;Lucius Cyr^* ncD*

ncnfis, Sc Manahen iciunâffent, dixit cis Spirituffan- i6i ótus:Scgregatcmihi Saulumamp;Barnabamin opus, ad ^uodafTunipfi cos. Tune ieiunantes, imponétesque CIS manuSjdiniiferunt eos.Ncq; verb hæc manuû im-pofitio ÔC quafi confecratio inanis cft ritus, fed Sacra-mentum vtile,amp;: tale prorlus,vt per id gratia tribuatur ijs, qui confecrantur: Sctalis quide gratia, vt ad partes munerisfuiperagedas habiles atq- idonei efficiantur. Cuius quidemrei fidem facit Paulus dumferibitTi-^ Tlm.t. motheo fuo: Noli negligcre gratia quæ in te eft, quae ’ data eft tibi per impoutionem manuum.Reliquu eft, vt de Sacramento Matrimonij agamus.

S Crip turn eft Diuinitus, Et creauit Deus homine adimagincm fuam,ad imagincmDei crcauitil-lum, mafculùm ôc fœminam creauit cos: Bene-dixitq^illisDeus,ôc ait: Crefeite Sc multipUcamini,5c replete tcrram.Quibus ipfis verbisDeus earn inferuit vimhomini,quern creaucrat,vtipfe genus fuum propagate p offer, atq-, hanc procreandivim, ncinvagatn vcncrcmirrucret,ccrtaconiunâ:ionislcgcadftrinxit, atq^ ità Matrimoniû, quod effet vnius maris Sevnius fœminæ indiuiduæ focietas,inftituit. Hinc illùd Gc-nefeos: Quamobrem relinquethomo patrem Sc ma-^®”-UC, Ôc adh^rebitvxorifux, 5c eruntdùo in carnevna.

l62 Atajhæcvniusviricumvnavxorecomunâioin- f duâ;aruitnôfolùm,vtîiberiprocrearenfhoneftè,fe(l ctiâ vtredc educarent.Quoa em fuurn eft,quifq; dili-gentiùs excolitjq quod vel alienû eft, vel ei cum muV tiscomunc. EtquanqMatrimoniû vt primo in para-difoinftitutûfuitjhonefta jpcreationem fobolis atq; cdiicationêjVt fines certoSjquorefcrretjjppofitos ha-buit,pofteâ tamc q peccatû corrupat naturâ Humana, camq; ira afflixerat,vt cùm alijs cupiditatib’prauis, tu libidine agitaret,ad priores Matrimonij caufas acccflit itê Tertia,vt videlicet fcortatio adulteriû vitaret, de qua ità Apoftolus:Habeat vnufquifq; vxorê lùam pro pterfornieationê. Reéièigif Auguftinus cocubituio i.Cory, coniugalêgenerandi cauia no habere culpamrcócupi icentiç faciendç caufa culpa quidê habercjfèd tamécô côiuge, jppter fidê tori, veniaîem: Adulteriû vel forni-cationê,culpâ habere lœtalem.Etfi em Matrimoniu prima inftiturione taie fuit, vt inter duos tâtùm cofta-ret,vnû nimiriim viru Sc vna vxorc, idq; vt effent duo in carne vna,nec exalia,qadultcrij caufadiuortiûfictJ liceret.’tamen cùm peccatû natura noftra vitiâffet, datum fuit aliquid imbecillitati hûanç, idq; maioris livitandicamâ, videlicet ncaltcr côiugumalteri mot' tem aut optaret,aut ^curarct. Nam Icx Mofaicaptot* fit,vt etia ex alia q adulterij caulâ, alter altcri libellw pudij mittcrcpoffct.Qjiin ctiâ vtvniviro multas vxO'

res habere licerctjdq; vno eodcmq; tcmporcxVcrùm 19^ pofteaquam Chriftus in hanc terram dclapfus eft, ac omnia quæ in cçlis amp;nbsp;in terris hint inftaurauit,coniu-gibus etiam perbcnigneftibuenit,cisq; talem gratiam adiunxitjVt ndcs (juam coiunx coniugi debet, prçftari facüiùs atq; plenius poflit.Quin rationes matrimonij itàconftituit, vt idem non folùm coniundio fit ppe-tua inter coniuges,fed etiam facrametum quoddâ,per quodnimirùm idtribuat coniugibus, vt fimuUc alter cumaltcro contrahit, earn accipiat vim, vtpoffitaltcri (idem tori ppetub feruare.Eo nt,vt tempore hoc noui teftamenti coiugesardiorevinculo adftringantur, antè,neclieeat ampliùs alteri cum altero ex alia,quam adulterij, eaufa diuortium facer e, plures quam vna, vno codemq^ tempore habere vxores.ctyoru vtrunq; cauitChriftuSjCÙmpharifæisinterrogantibus, Quid ergoMoifesmadauitdarelibellûrepudij,ôlt;dimittere^^’^’^'^9* cam^refponderet: QuoniaMoifes ad duritiam cordis veftripcrmifitvobis dimittcre vxores veftras,ab initio autem non fuit fic.Dico autcmvobis,quódc[uicunq^ ■ dimiferit vxorcm fuam,nifi ob fornicationem, amp;nbsp;alia àuxerit,mœchatur: Sc qui dimiffam duxerit, mœcha-tur.Oftendithic Chriftus do no gratiç fuç duritia cor-(hs eorû,quitemporchocnouiteftaméti contrahunt, italcniri, vtcis necefsenonfit,ncchceat,veldiuortia faccre, nift oh aduiterium, vel multas haberevxores, '

1^4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;altcri horu accident aliquidjVt ampliùs debitö

tori alteri redderc nequeat, hunc tamé fidem illi nihi-lominùs cùm feruare pofTcjtum veto etiam debere.Et quoniam gratiam eam baud dubièaccipiûtjqui in fide contrahunt, certcmatrimonium non folùm ftatus eft certus,atq; focietas,fed etiam facramentum,pcr quod De bono hoc bonû ad nos fluat. Quod cùm Auguftinus cerne# coniugaJ. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;matrimo n ij bona enumerauit,fi dem ,proleni)

facramentu. Ac cùm duo priora Chriftianis cû ludæis ôcEthnicis cômuniafmt,vtvidelicetadulteriavitenf, amp;nbsp;procréent atq; educent fobolem:Tertium autêho-runijipfum videlicet làcramêtum,proprium eft Chri-ftianorum. VirijinquitPauluSjdiligitevxoresveftraS^ ficut amp;nbsp;Chriftus dilexit Ecclefiam, amp;nbsp;feipfum tradidit pro ea,vt ilia fandificarer,eam mundans lauacro aquÇ in verbo vitæ, vt exhiberet ipfàm fibi lànôtam ßc glo-riolàm Ecclefiam,non habêtem maculam autrugam, fed vt fit fànâ:a atq; immacùlatailtà Sc viri debent dili' gere vxores fuas,vt corporaftia» Quifuamvxorêdili-git,feipfum diligit: nemo enimvnquam carnemfii^ odio habuit, fèdnutritac fouet eam, ficut SeChriftuS Ecclefiam: quiamêbrafumusde carne cius,amp; de ofib bus cius:Propterhocrelinqucthomopatré ôcmatré, amp;adhçrebitvxorilùç,amp;erûtduo incarne vna. Sacra^ mêtumhocmagnûcft, egoautemdicoin ChriftoSi Ecclefia. Quo nt,vtMatrimoniumadmoneatnosSi

coniunâionis cius, quæ eft inter Chriftum amp;nbsp;Eeele- 165' gratiç kcnijquam nobis idem Sacramentû in-fundit. Cuius ea nimirùm vis cft,vt coniunx coniuge non minus quàm feipfum diligat,ncc fe magis à con-iugefuajquâm à feipfodiuellipatiatur. NamMatri-moniumjquatenùs Sacramentû eft, eos coniuges qui in fide idem contrahunr,ità conglutinat,vt quoad vi-uuntjintcr fe honeftam vitæ focietatem tucri pofîint. Quod qui non agnofcit,aut agnitû contemnit,is fine grauiingratitudinisfcelere gratia atq;beneficentiami Dei,quam affert,contemnere videtur,

Hæehabui quæ vtvobis de Sacramentisaffenem, amp;nbsp;tes ôc falus veftra poftulare vifafuit. Sunt quidë alia horum alijs maiora, vt fi quibus Chriftus non folùm materianijfed ctiam certam, quaconfidantur, verbo-rumformam dédit: Cuius generis funtBaptifma Se Eucbariftia,fed tarnen veram Sacramenti vim omnia habet. Hine illud Auguftini:Refpice ad muneraipfi-usEcclefiæ, munus Sacramentorum in Baptifmo, in Euchariftia,in cæterisfanamp;isSacramcntis. Etquan-quàm non omnia Sacramentaformas'verborumni-uinitùs traditas hab ent, tarnen omnia Se fingulapro-miffioncshabent, ad ciuas cum fignum externum accédât,fides noftramagisalitur. Ratio ante veraSacra-mentoruin eo côfiftit,vtfint infenfibilis gratiæ fenfw Vdia figna, nec vllum eft eorum, quæ in Sacramenùs

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X 3 nume^

numcraui, fignorû, cuihæcdcfinitio non rcdèacco-, modaripoirikEtcnimaquabaptifinatisan non fenfi-bile fignum cft gratiæ regencrâtis, ciusq; infenfibilis? Nonne manuû impofitio confirmationis?Sub eanHc rationcmcadûtEuchariftiaamp;abfolutiofaccrdotis,Vt cnitn manuum üla impofitio fignum eft gratiç corro^ borantis, ità Euchariftia fignû cil gratiæ eius,quæ nos amp;nbsp;Chrifto adiungit, amp;nbsp;fpiritaliquadarationcnutrit» Et vt Euchariftia talc eft fignû, ità ctiam abfoluüo Sa^ cerdotis fignum cft gratiç infenfibilis,quç vim rcputf gandi amp;nbsp;peccata rcmittcndi habet. Par ratio cû cxtrc-mç vndionisjOrdinis atq; Matrimonij.Nam vndio eum oratiôe prcsbyterorum Ecclefiç,fignû cft gratiç, quæ vel animis roburaddit, vcl reliquias pcccatoruin deletjvel morbos hominum curat.Impofîtio manuu, quaordo confertur,fignum eft gratiæ,quç hominem ad munus Ecclefiafticum aptum atq; habilem efficit» Neeminùsmaris Ôcfœminæ conucntio, quaMatri-monium contrahitur,fignûm eftgratiç eius quainter fc coniuges ità iungatur, vt alter alteri fidem tori per-petuo præftarc poflit. Quo minus audicndi ftint, qu* {àcramenta ilia vel omia, vel aliqua in ordinê cogunt. Quod quifaciunt, ijdem fcipfos à gratia,quæ perSa-cramcntatribuitur,culpafuadimouêt: homines non digni bcneficijs Dei, qui beneficia eius in Sacramçn* vis oblata,tanta cum infolcntia afpernantur,

Hæc ferè funt, quæ de Inftitutione Chriftiani ho- 16'j minis affercnda putauimus,amp;: ità id quidem,vt quicta rationcfentcntiam noftrâexplicaremus,fi quomodô c commun! vcftra cùm vtilitatc tum falutc vcrû offici j fruâum caperepoflemus. Ac quiaquæprotulimus, non noftrafunt,fed SpiritulTandi èfcripturaloquen-tisjôc in Ecclefia Domini noftri lefu Chrifti fpirantis: Vos in Domino hortamuratqucmonemus, nèhæc cadem repudietis. Quo ipfo caucbitis haud dubic,nè in iftis temporum noftrorum proccllis aùt in pericu-lofiffimos errorum fcopulos incidatis, aut pietatem veramcum iuftitia atquc fanditatenonconiungatis pcrpctuo, vt ex hac tandèm vita in æternam migrate, ac Deo fempitcrno æuo quàm bcatiffimc fruipofli-tis. Quod iden^vt Dcus noftcrpro fuamifcricordia