DE CORRVPTIS

MORIBVS VTRIVSCiyE partis, Pontificiorumuidelicet,

DIALOGVS LECTV IVCVNlt;

dus amp;ualdéutilis,

%

Authore Sylueftro Czecanouio.

^ßäoportiinej ifftportu/ié, ar^uc, objeera^ificrepa^tn omnipäciintiä cr doSlrina. Jdrit enim tempus^ cufftßanafttdodlrinatn nonß/ßinebunt^

Prouerb* 2.^$^

R cjßonde ßulto iuxtaßultitidtn fuatn, ne fibijapiciîiejjèuidedtur,

DE CORRVPTIS

MORIBVS VTRIVSQVÆ partis, Catholicorum uidelicet ôc Proteftantium.

DIALOG va

T dix quot;Pdrochiis 'Polonti^-, nbsp;nbsp;Sylueßer J\dar-

cbita Qoncionator Luthcranus,

SalücFeUx. FELIX. Sakiusfistuquoq;. S Y. Videris tu me no agno-fcereamplius. FEL.Ità plane eft, non fane te a-gnofeo. S Y L. Sodalifnc tu ita es oblitus tui, ÓC qiiondani in communibus literarum ftudijs Cracouiæcondifcipuli^’ FEE, Re-ducis tu uero in memoriam mihi,nonfo-lum amicitiæ noftr^ ôc confuetudinis, fed

A ij etiam

etîamapoflafiæ tuæ. Sedhoc omitto.Vndê tu nobis bac in^Villa adesC S YL. EPiiv Gzouia hoc iter liabeo. Verum hodiêali-ûuantô tardius ex hofpitio egrelTus fum. Cyni igitur me proficifcentemnox hîc op-prefsilîet, ad te diuerti placuit : nam frétas lege ueteris amicitiæ noftræjcredidiidtibi forenonin2:ratum. P,ED. Nonin^ratuin 3 U idem fanêjqu od ad me attin etjkd non uaP e gracum tame5fi officium fpedes meum • Catbolicus enini funijtu Lutlieranus, inio ut propius accedam ad rem,ego paftor ouP um,tu lupus gregis mei : à fide enim tu no-ftrà maiorumq; noffrorum defeciffi.SYL. Importune iffanunc abste inbofpitemdici uidentur : Lient er enim, præfertimieiunus, aures non habet.Nec iam nunc opus eft tam obiurgantispœna,q cæna efurientis. FEE. Recfté lanc admones. Iam famuli s mandatum eft,ne quid défit iuri bofpitalitatis. In-tereà fi libet in hoc mulæo nieoconfidea-

nius

mus tantifper, donee cænaparetur: SYL. Placet. FEL. TibiautemhominiMarchi-tæ óc Germano quid erat negotii Pinczo-uiæ? SY L. Longa lenes negotij,fi intègre narrandum eflet^tibiq; fic audirCjiit mihi filerejexpediret^no te equidem celarem. BEL. Non elEquod celesmejfcilicetbo-, minemminimccuriofum. SYL. Hauddu-biê audifti, Felix, q foedum certanien atq; horribile fuperioribus annis Francofordiæ inter And. MufculLim,(5cFran. Stancaruin faerit exortfideluftificatore Cbrillo, cum hic folam CbrilBi humanam naturam iufti-ficatricem alTerer et,exclufa diuina,ille contra adeo Chriftumiuxtautramq; naturam^ liatueret iuftificatoremjUtnonueritus fue-rit palam docere,diuinam Cbrifti naturam, quæ DEVS eftjuna cum Humana mortu-ani fuiffe in cruce.Stancarus quidem expul-fus eft ex MarcHia,r emanfit Mufculus, nec deiHtit hicjillo exterminâto, id dogma de

A iij mortua

t

mortuadiuinitate publice profiterl^ac fpar-gcre,adiutoreloannelflebio. Fuit hæccau-îa ad Laufanciifes Tlieologos Zuuinglia-gt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nos deuoluta,óc bine mox ad Pinczouienles

Dodlores Lifinaninuni, Statoriu, Branda-tam.Tametfi uero hi Theologi Stancarum dainnarint omni no: tarn en nec Älufculi dogma fecu s, q hæreticum iudicau erunt, licet initio aliquantô obfcurius,poftcà certê ma-nifeftó fatis : quemadmodum iamcomperi Pinezouiæ. Eô namq; mifltis fui à fenatu meo, liquidem eædem contentiones apud nos increbrefcuntjUtjCÛ Pinezouiæ aliquot infignes Theologos conu enilTe audi ffemus, abilliscertum aliquod deMufculi Stanca-riq; difceptationibusiudicium requirerem. Veni Pinezouiam, nobiles qpiurimosibi, ÓC Theologos reperieham : led tanta inter feanimorumdiflenlîone diftraélos,ut fuerit uifu horrendum, Ôc didlu turpifsimum. FEL. Euangelicinc erant ifti;' S YL. Euan-gelici

gelici omnes. FEL. Itanè feditiofum eft recens iftudueftrum EuangeliumT Sedg^uæ fuitcaufatantælitis:' SYÜ. Poloniaenooi-les pleriq^qui exciiffo iugo Papae idnunc unicè dant operain, ut,Eccleliadicis bonis inmelioremufum conuerfis,Ecclefiæ paf-fini ad redlain normani exprefsi ditiini lier-bireformentur.Nobilesigitur hoc negoci-um cum urgerent, conuentus Pinczouiæ indiétus eft.lbi quoniam Tbeologi interro-gati, quomodo arbitrentur purum DEI Verbum in Polonia inftaurari poiPejiie ullæ admifceantur traditiones humanæ,quæ non infacrisliteriseuidenterexpreÆefint.The-ologi refponderant,iamtalem inPolonicis Ecclefijs reformationem nullo modo poffe fierijuili ad nudum fcripturæ S.textum om-nis Ecclefiarum adminiftratio accommo-detur. Placuit hæc fententià uniuerfis : Bi-his Tbeologi aufpicari negocium. O DE-VM

VM immortalem, mi Felix, quantacoiv feftim inter Theolofros dilTenfio fuborta eft. Alij enim ad normam ueteris Tefta-menti, alij ad ordinem Noui, Ecclefias re-formandas effecenfuerunt: alij adconfuetu-dinem primænæEcclefiæ.Omnisq; difficuF tas in eo uerfabatur, quod, cum nobiles,nb ‘bil U ell ent in reformandis Eeclefijsadinit-tere, quod non in facris fcripturis ex pref* fum DEI Verbühaberet,protuleratStaiP earns aliquot ab fe conferiptos reformandæ Ecclefiæ Canones,qui in fcripturis facris fie exprefsi,uti lo poll:ulat,non inuenieban-tur : quam ob caufam etiam répudiât! font à cæteris,præfertim à Lafconitis.Hincdiflen-fionis exordium extitit,binc iürgia amp;nbsp;ma-ledida fecuta funt,liinc uariæincenfæ difcor-diarum maximarum faces. F E L. Quid m intereàjSyluelfer,faciebasC' SYE. 1’acitus Qïeófabani êc mirabar,quo res illa effet eua-mra. FELIX. Conuenerunt ne tandem^ SYL.

SYL. Qiiid connenirent homines omni* um difcordifsimi Etenim non de reforma-tione tantum diffenriebant, verum etiam defummisChriilianæ fîdei articulis digla-diabantur. Stancariani enim Caluinianos accufabantjOuod publiccdoccr ent5n5 unum efle DE ViM, fed tres DEO S, óc quod Chriftuni uellent minorem effe patre, amp;nbsp;iuxtautramq; naturam^mediatorem. Cal-uiniani uicifsim Stancarianosinfeéiabantur propter renouataNeftorij hærcfin. Erant alij quoq; utrifq; non minus^q ipfisfibi inter fe mutuó adueiinquijCumCaluiniani ununi DEVM effe negaffent ôc afferuiffent tres, tumillicotra, unum DEVMaffirmantes, tres perfonas effe inficiabantur. Quin non modo de his, quos iam dixi,articulis, fed de prçcipuis totius Chriftian^ fidei fundam en-tis boftiliter altercabantur, ut deiviftifica-tione,de liber o arbitrio,de peccatOjde iufti-tia,defideóc operibusgt;itemq; deEcclefia,de ß numero

numero Sacramentoru^alijfq; generis eiuC-dem q plurimis.Et ut breuitcr dicam, fpiri-tum difcordiæ præfentoii uidi, concordiæ authorem ualdè defiderabam. FEL. Num Spiritus concordiæ'alîquid ad euidentiam ueritatis:^' SYL. Num dubiuni id elL FEL. Si hoc ita^ut dicis/entis ex aniniO;, cur Ca-tholicani Eccleham deferuifti, inquafem-per eftconcordiajamp;contulifti teadhærefes, in quibus perpetuæfunt dilTenfiones^uelcur potius ad concordiam non redis^rekdadi^ Icordia' SYL. Qi^sdeferam^uideozquos fequaivionreperio : uereor enimneex fu-mo in ignem. FEL.QuomodoCÏftud velim vt nobis explices. SYL. Si uerum eftjquod iubet Chrilius, ex fruólibus debere arbo-rem cognofci, q autem infrucluofa ifthaec uedraconcordia fit, mores cleriueftrinon obturéloquuntur. FEL. Minimequidem fallax régula ell, quam tradiditChrilhisde fruclu óc arbore: hæc enim naturae lex eftfi . ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ariftoteli

Ariftoteli creclimns,ab utuquaq; re,fimi-: leiïifui fœtuiîi edi.Sed hæc r egula tarnen di-fciplinam requirit non foluni 7w/J US£^ü)/Jgt;fedi^/» ’'Sois^o.vjquoq;, quippeut óc arbor fruélui re-fpondeatjÄ fi'uótus uicifsim arbori. Eainq; obcaufamnon nudê dixit Chriftus óc fini-pliciter,fed copulate, adijciens banc iTTlvÓ^ld^C: Mt aut arborem facias bonani, óc fruduni tonuni, aut frudum malum, óc arborem nialam : ne,cum alteruter alterius connexu Urere non pofsit,feparatim alter abfq; altera rede intelligi pofle exiftimaretur.S YIgt;. Antiqua tu mihi Felix,óc abfoleta illaCra-couienfis fcliolæ ænigmata r ecenfes.Clarius ifta tu quidem,fi u oles me,qu od dici s,perci-iere. FEL. Non hercule abfoleta bæcfunt, edadhuc ufu hominu uigent, nec tibi, cum eadem antea mecum didiceris Cracouiæ, ignota.V erum,ut moremtibi geram,quid clarius dici potuit,q cum ait Chrifius,aut facitearborembonam,óc frudum eins bo-t...... nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;B ij num ;

num: aut fàcite arbor em maîam Óc fruólum eins makim : fiqnide ex frudu arbor agno-fcitur '1 Hæc duo extremaidcircó tam aróte conftrinxit Chrithis, ne^fi aliquando fru-étus bonus appareat, mox arbórem bonaiB indices: uicilsimq;^ fi arbor pulcbra uidea^ tur,mox ilatuas frudum eins nobilem elle, óc bonum oportere. Nam fieri aliquando uidemus folere^ut uita Philo fopliorum pu-gnet cum oratione,contraq; oratio cumul-ta:fic etiam reperias Ecclefiafticos pafto-res,quorumuitaimpura fitjdodrina purai acjuerfauice^quorumuitainculpatajdodri-nahæretica.Eam obcaufam necefle efi,tuni arbor em bonam elTe fiatui^cum frud:us fue-rit bonus, uicifsimq; frudum bonum efle, cum arbor bona fuerit . Qinpr opter fi Do-dores eadocent5quæ faciunt,et quçfiiciunt, docentjcertum elt dodrinamfadis ôcfada dodrinç refpondere.Cepit Chrifiusdocere ôc facere, ôc inquit : ôCjSi mihi crederenon uultis.

üultisjcredite operibus meis,quæ fàcio.Cur autem ? Quia cum rudis populus ob ingenij ftuporemueritati doctrine tarn facile fideni habere no polletjUt mirandi.sillis,quæ Chri ftus faciebat, operibus crederet,ab euentu adcaufamducebatur.Secus efl; in ijs^quæ fal* Tadocent,óc bona operantur, quemadmo-duin deDonatiibis apud D. Auguft.legitur, amp;nbsp;nunc in Anabaptiftis uidemus. Quorum fiinplicitatem,innocentiam, fidelefq; labo-res laudamus,dodrinam uero iure damna-naus.Hic enini nonfimpliciter ex frucbu arbor, fed etiam ex arbore frudus cognofci debet.Elbitem fecus in his,qui uera docent, ÓC operantur niaIa.Nonnulli noftrorumfa-cerdotuni redtè profitentur Catholicæ do-' ârinæfidem,prauaoperanturintereà. Nec hic régula habet locum,ut ex frudu iudice-tur arbor : cum ea opera, perfonarum uitia fint,nondo(flrinæ.Hæccum ita fint Sylue-fter,non te decet ob prauos mores cleri,ab-

B iij liorrere

horrereàueritate concordis doélrinæCa-tholicç:quaiidoquidem tibi mandet iionhii-maiiauox/edauthoritas diuina, Iii Catlie^ dra Mofis fedent5et omnia quçdixerint uolt; bisferuate,ôc facite: fecundum uero opera eorumnolite facere. Expreïîum foletisôc darumdiuini uerbi textum exigerez quid ’potiiit enunciari exprefsius^ Duo cernis poni, cathedram Molis, ôc non facere fecundum mala opera Dodorum : quorum alt erum tui muneris eif3Utcertófcias,qux nam cathedra Mofis fit : alterum uero nihil ad te,fandene5an impure uiuant facerdotes, modo fedeant in cathedra Mofis. S Y L. Qui autem certo pofliim^ut tu dicisjfcire^ quæ Gernianacathedra Mofisfit^quæ aduh terina:' FED. Nihil facilius^modôanimad^ uertere uelis, non auertere. Vnicus hic in Symbolo Apoftolorum articulus, C R E* DO ECCDESIAM CATHODE

C A MjU eram tibi cathedram Mofis mon-■ D - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftrauerit.

ftrauerit.CathoIicu aiitem id eft, fient Ari-' ftoles defîniuit, óc comprobanit D.Angu-ftinus^quodnbiq; eft^óefemper efl.Quocir-caficoncordemDinini uerbi fenfuni,fi or-tliodoxam legitimamq; feripturæ facræ in-terpretationem, fi deniq; in ipfa Ecclefia Dei,noilinEcclefîamali2:naiitium ciuis ef-fecupîsjioc credcjquod credit Ecclefia ca-tholica^fic interpretare feripturani S/uti earn interpretata Ecclefia catbolica nbiq; et feiiiper elEâc fparfit in iininerfum orbem Cbriftianum. Ità demum Syluefter difcor-dias hærefiu efEigeris/neram Ecclefiæ coii^ cordianitenneris. SYE.Monestu quideni me ôFelixjfed nondnni permonifti. Nmn quod ad me attinet, facile tibi affentior, ß poffes earn Dniini uerbi interpretationem, quam Papatus profitetur, catbolicam efle euincere,faterer equidem ueftram doclri-nam ortbodoxam efTejnolframbçreticam. bEL.Polliceor tibi Syluefter,ôc quod pol-iiceoi\

Iiceor,rc îpfa præflabo,qLiippe omnes artî* culos catholicæ fideijioc eÆ^vniuerfædo-drinænoftræaflertiones polie à nobis de-monftrari5(|uod fint catholicns diuini uerbi intelleélus.SiîdeintuSyluefier in dodrina Lntherana demonftrare poteris, hoc tibi perfuadeas nelim,omnedifsidiLun bac unica noce, CATHOLIC A, continuoTubla-tumiri. S Y L. Ego taie nibilaudeopollp ' ceri dedodrina : de qua minor nobis eil cura : fed illud nobis curandum eft,quid populo perfuaderi pofsit.Hic etenini ex vitaDo-dloruniomnenidodirinæ veritatem meti-' tur,quandó nullum tenet inter dodorem óc dodrinamdilcrimen. Itaqjioc nuncpotiC* fi mu m i n lane em p o ni t p o p ul u s, vt ri u s par -tis vita morelq; præponderent. Quamob-rem fi hilce Germaniæ moribus mederi vo-iemus,ex comparatione morum in vtraq; parte ordiamur,neceireerit. Quotus enini quifq; veftrorum facerdotum vel Epifco- \

porum

poruiTi inuenitur, qui lit ità moratus, ità animo ac uita conftitutus,vt canones veftri poftulant ( Quis clericoruni fie animatus agnofciturjquidifciplinam fuani non ollen-tationem potiusfcientiç,fedlegeni vitæ pu-tetC’Qui obtemperet ipfefibi, ôc decretisfu-ispareatC* Videre licet alios tantaleuitate, 3c iadatione, ijs vt fuerit non feire fuam iodlrinam melius; alios pecuniæ cupidos, gloriænonnullos: multos libidinuna feruos: vt cum eorum vita mirabiliter pugnet ora-tio^quodöc mihi et populo videtur efletur-^ifsimum.Vt enimfi Grammaticû fe pro-effus qiiifpiam,barbarèloquatur,autfi ab-fiirdècanat is, qui fe haben velitMufiçum, hoc turpior fit, quôd in eo ipfo peccet, CLiius prolîtetur fcientiam : fie Epiîcopus,, Sacerdos aut Monachusin feripturæ S.ca--nonibus peecans,hoc turpior eft,quôd in eo munere, cuius magiller elfe vult, turpiter pernitiofèq; labitur, doólrinamq; ChrilHa-

C næ vitæ

næ vîtæ pr ofefTus^enormJter ocliiiquit. FE. Dolendum quiclem verô Syluefter, feda-riorum fraude eo res ChrilHaiias deuenifle, vtiam populus nullum queat inter mores Cleri ÓC dodrinam catliolicæ fidei difceriiF Gulum vider e: quo vix vlla potuit maior citas populum inuader e.Sed tame quia placet tibivtriufq; partis vitiacum vitijs con-ferre,vt vtra prüftet pars alteri niorum lio-neftate,dijudicari polsiî,iuuero fane te.Quae roigitur,quæ tandem ed iliacatholicicleri tam lœda,t aniq i nimani s t u r pi t u doT Nam ß redoiudicio vtriufq; partis perfpexi mores,neutram alterilongc anteponendam ef-fe intelligo. S YL. Si placet experiamuG vedrorum ne^an Euangelicorn vita fit lan-dabilior. FEL. Placet. SYL. Sedvndèvis , ordiamur,variæeninicumfint materi3e,vèl fordes potins,quarum cœnoPapidicorum facerdotum vita volutat F EL. Nonre-pifcendi erdotij î

facerdotij : hxc etenîm viaprimam aperirc foletad omne genus vitiorumianuani clc-ro noftro. S YL. Obfequar tibi^óc itafa-ciam.Quæfo te,dic ingénu eFelix,quisnunc veftroruni animo eo capefsit^vt decet, fa- ' cerdotium,pietatis videlicet caufa^ac fuç er-§a D E VM deuotionis Video equidem veftri ordinis plerofq;, quorum alij re fua familiari domi comella óc décoda,inhiare Eccl-efiadicis bonis,famem vt expleat, ino-piam vt fugiantzidqj tarn aperte quidem, vt nunc in genere de cundis r edius dici pofsit, q olim de monacbis,lacerdotem facit defpe-ratio. Alij cum videant in eo vitæ genere bmnia licere impunê, nullum fermé fcelus 3oeniscoércerijbuc velut ad fœdifsimæ vo-Liptatis patrocinium confugiunt. Hic fco-pus cundis ferè peculiaris ell, atq; communis. Nam fi diuini cultus exercendi gratia hue adfpirarentjiion illi iflis, quibus nunc vtuntur artibus, facerdotia venarentur.

C ii Quid

Qiiid enim v fit at ins nunc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;his conferre

Ecclefiçbenefîciajqui non,quia virtute poh leantjiterisq; fint egregiê inftituti : fed quia diu famulati fint, quia fideliter Epifeopo-runi redditus procurarint, auxerint, quia gynæcia Prælatorum arte temperauerint, vel quia fint agnati,fint affines,fint domequot; ffici iurcones nofl;ri,quiadcolenduniBaCquot; chum óc Cer erena magi s idonei habeantur, qad cultum diuinum,ad docendum popu-lum,adgubernationem Ecclefiæ. Ideoiftis videas EpiPeopos malle facerdotia, q pijs eruditifq; viris conferre. Sunt etiamnom nulli,qui vel earn ob cauflàm turpifsimos quofq; faciunt facerdot es,ac legunt CanOquot; nicos : vt,cum capitulum talium fpurcifsiquot; morumcolluuierefertum effiEpifcopi pof-fint,partim talium capitularium ignauia ac turpitudine, partim detelbatione populi, ecclefiaffica bona, iura,priuilegia,ôc cime-liathefaurorumfurripere,inpriuatumcon-uerterc

uerterevfum,ac deniq; eademiftaoccafio* nejiæreticis prodere religionem ac fidem Chrifti. FEL. VerumquidemtuiftaSyl-uefter,non enim pofliimjquod verum eft, diffireri. Nam memini verficulos rudes fa-nèjed fcitu non indignos,me audir e à maio-ribusnoftris recitari.

jt^los cß 'Pmlatis prcebendasnon ddrc^ratks-^ Scdbcnêr.umniatisjticl e^orumßttiQ-uine tiatis.

Itaq; videmus non modo indignisdonari optima Ecclefiæ munera^fed etiàmturpiter Simonis Magi exemplo diuendi pecunijs. At liæc tu Syluefter,cum nobis exprobras, putasne tuos fedarios horu vitiorumim* munes efleC SYL. Ego vero non opinor : fcdcupio audire. FEL. Vos Syluefter,quia Canonicos non habetis,Prxlatos abieciftis, Par ochos folummodo r etinuifti s,amp;5nefci o quos,Ecdefi2 miniftros, et loco Epifcopo-rum vobis fuperintendentes extiterunt. An iftorum nulli,vel potius non maxima pars

C iij iftoruin

îftorum non îrrepunt in Ecclefias veftras, ali) fraude,all) fauore,alij munerum corrupt élis 7'Efto autem^quod Symoniam non ità,vti noftrates exercere pofsitis,quandà vobis non adfunt tantæ copiæ ôc opes : non défunt tarnen fraudis artificia. Scinaus mul-tis in locis, Superintendentes/non ligafis manicis fuos clientes in pinguiores paro-chias introducere. Quin de ipfi Viteber-genfes Apoftoli,vndè eas tantas adepti opes funt,fi alienæ fraudis munufcula alpernan-lurï’Meniim^cum Pomeranus Apollolus rediret ex Dama, tranfuedufq; per finuin Balthici maris effet^nô abfq; periculo tenv peftatis, eum aperte dixilTe, cuni in Cym-bricæ Cherfonefi littus effet expofituSjTu habeas meum Eiiangelium Dania,ego pe-cuniam tuam : vale.Edidit is pater,poh beh lum Smalcaldicunifcriptum benêlongum, in quo non potuit ineptus fenex auaritiae fuæ dolos tegere.Sed mortuis quietem pre-ceniur,

ceniur^de viuis loquàmur.Nec eft^quodacî-modum nobis obijcias Syluefter, Epifco-porum aut feruulis^aiit agnatis Ecclefiç fon- , âiones amp;nbsp;opes fimul dari^nam ea in parte ' veftri peccant miilto gratiius : folent enim Ecclefiariim patroni, quibus eft iiisconfe-rendi aptid vosji habenttaleniquempiain in Parocbia Parochnm^qui non omnia faci^ at adnutiimdoininijfolent illijinquamjéiuP-modi expellere^óc accerfere aliiim, fine far-âorenijiiiie calciariLimdiue fartorem, fine toorem ant carnificem, aliofue generis eiufdem:qnibuscnm pacifcuntur,tanq dinr-ni laboris mercedem. Interea ifti illi fideles patroni,agros parochiæ proprios aliénant, fibi adfcribnnt,cenfns Ecclefiae præripinnt, oanpertatem vero, miferiamq; folam re-inqnunt nouitio parocbo. Q^les antem ifti Pint, ÓC q fideles paftores,pa(ftamerces oftenditjvidelicet eue mercenarios,quibus reelins forfitancornos pafeendos cómiferis,\ q animas

q animas Chrifti fidelium. Ellnê res indi-gnifsima^'Ancilla aliqua,aut millier ollain emptura,pulfu digiti prîus explorât ócfo-nitu,folidanèfit,aut fatifcens olla : veftri au-tem Parochos fuos,quos conducunt,vt fint animç falutiscuratoresjiion explorant,ido-neinèfint an ineptijhonefti an turpes/edid operamdant folumjiie eos cogatur magno conducere. Ita fîtj Vt Pârochi vcftrates in villis præfertim ôc oppidulisjiaræ purgan-dx, q adminiftrandæ aræ, fint habiliores. SYL. Apud nos iftaquideni fiunt,ôc gran-dioraetiàmjqdicisjfedniinqtanientantisin rebiiSjquemadmodiim in papatu folet deliiv qui. Meminimus enim, cuni regalis perfo-na quædam/fpecieiôci quidem, ôc occulte, fer io tarnen ad quendam fuæ aulx domefti-cumdiceret, Certabo tccû/depofitisvigin-timillibuSjteEpifcopum fore breui,ineo, quo fcisjloco. ObluAabaturfanèaulicus,ré impofsibi lem ratus,fe ad eius dignitatis çra-

dum poffe peruenirc.Sed tarnen fi it à vide-turjinquitjcurabo vt primo qiioq; tempore,earn auri vim deponam. Nam vtciinq; res ceciderit: fi pecuniam perdidero, Epi-topatiim lucrabor: fin Epifcopatum, vi-ginti millia: nec potero,fiue vidus fim,fiLie viiicamjaliquid perdere. Quid vero Felix légitima né iftbæc eft adEpiîcopatumviaS per tedumnéille,an per ianiiam intrauit^ FELIX. Ea via intrare conabatur Ananias, fed vtinani eodem fpiritus gladio taies helkiones confoderentur, quo Ananias çonfoftùs interijt, in confpedu Petri. SYL. De ifto facerdotum aufpicioquo primum fe in Ecclefiaftica munera inge-riint,fatis didumefto.Iam iddifpiciendum videtur,qiiç prima,poftq beneficia funt adept!,ftudia fuit adminiftrandi muneris:fi licet apud te Felix,quod verum eft,dicere. FEL. Licet, amp;nbsp;libéré quidem. S YL. Animad-uerti equideni earn efle omnium curam pri-D main,

mam, vt fedtiló percjuirar^cjiiam ampK fint, óc quinaniannui redditus.Confellim enim, vt fadus eftEpilcopuSjCx numero redditiiu initrationemcônftituendæ aulæfuæ. Initio magnç ell;curæ,vt fint aliquot equitesnobi-les^quicôfcifsis vefiibusjcaligifqpferico fub-farcinatOjad talos vfq; defluétibus^ôc decura to ad nates vfq; pallio indutijprçlôgo gladio accindijvel alligati potius,torquibus aurcis, ornati^pileoMolcbouitico acuminat05pIii^ ' mis circu caput volutantibus obtedijôc alijs eiufdê generis nionftrofisnænijs confpicui, in palati o Epifcopali frequent es confpician-tur, ad menlam circumfiet ôc adarâjtali or-natu,addecoru Epilcopalcjôc ad exemplum pietatiSjCompofin.Hinc continuo et alia eft îolicitudojVt abacus fit extrudus multoar-gento ÓC cælato auro, poculis diuerfi generis, vitreis, torneumate, ât alijsntemq; alia vala,omnes patinæ^omnes orpiculi,coclea-ria,candelabra lâlina,horum vt nibil non fit argent eum,quod bolpitibus apponi debeat:

fed au reu omninô,vel certc Jean ratum, quo Epifcopo vtendujioc eft^vt coclear fit aure^ uixi,vt bides fit aureiis,orbiculus ctiam^ôc fi quidaliudprætereà. Et breuiter quidem,vc niliil in tota menfa fit,præterqEpifcopusi plumbeuin. Nec illud in poflremis ducitur^ artificioficoci vt liabeanturjóc nouorii epu-lord inseniofi inuentores,vt denis vicibus, nouenafercula ad nienfam parentur^prandi-umq; p ofsit ad vefpera vfq;,^ cæna ad dimi-ianinodem^aLitvIteriusetiaperduci.Qtiin hoc neceflarium, vt fit giganteæ fiaturæ dapifer quifpia^óc qui hune antecedat,Mar-fchalcu Sjau r o, etar gent o fplendidu s, vulttiq; feuerushteniq; vt luuenis quifpiâ,elegansq; âdolefcens pocilletur ac prælibet : ôc huic 3roxinius,qui carnibus præcidendis niini-Iret, cruribufq; diuaricatis (etiamfi fortê honeftæ matronæ ôc virs-ines menfe ad-fint ) lacio fuo infarcinato ôc prægrandi an-terius quadræ labrum terat: tum,vt menfa D ij circumquaq;

circumquaq; circumfufa fit turba auIÏco-rum^puerorvimq; in primis nobiliumjqui exiccatapocLilarepleant, qui quadrascom-niutent, panes reponantgt;óc fi quid generis eiufdem necelîàrium, fubminiftr ent: ne videlicet, quandó cum poculis certamenini-tuFjCeffet fedulitas fundendi, replendi, fug-gerendi. Epifcopus intereadifcere debet ab ali quo exercitatoconuiuatorejVt (ciat^quid Golloquijcum quolibet inchoandum: vt, fi adlint militeSjde bellis pofsit et decaftrisali-quid dicere : lin œconomi, aut patresfa-miliasjde pifcibus,de bobuSjgallinisjanferi-bus,de braxandacereuifta^ôc re œconomi-ca : fin mercatores, aut ludæi, de quæftu,de vfura, de permutatione monetæ, de rebus Indianis,de pipere,croco ócfimilibus. Et cum forte deeft garrulus quifpiam,aut ob-fcænus conuiuator, qui exhilaret conuiui-um,moriones accer{untur,nonilli Syriaci, faceti vt fint,fed crafsi Afotici,qui qualibet inre

in re fcapham pofsint fcapham die ere, iain deprioribusAriftotelis,iamde pofteriori-buSjóc à virili partu argumentum admu-liebrem diicere : nam de his vt pofsit aliquid in mediu adferre Epifcopus,peritiae fignum eft : vt autem aliquiddefacra Theoiogia,de Biblijsjde philofopbicisartibuSjde hiftorijs Ecclefiæ,vel rerum publiGarum,id fcholari^ Ü1Î1 efte videtur,^ baccalaureoruminfcho-lis,nonEpifcoporum munus. Sedhæc quæ diximus quotidiana conuiuia funt, audies etiam Felixjdefeftiuis óc letioribus. Solent

enim quidam,cum carni volunt negotium facere in ocio (quod faciunt fercquotidic) adbiberead menlam dicaces aliquot,^ fefti-iias mulieres5quæ óc rifum pofsint excitare, ÓC inflammare Venerem, didterijs fcilicet illis,quæ aflectus illos Spiritualiumhomi-num, epilcopales commouere pofsint, re-tinere non pofsint.Tametfi non loleam ex-emplis libenter vti,vnum tarnen recitabo, D iij tibi

tîbî non mînus,q mîîiî,notiim. Mcminifti opinorilliuscelebcrriinicôuiuij,quoclpro-pter voluptariæ amæniratis excellentiaiïigt; Paradyiusappellabatür. Inftruxerant eniin duo prælati ( nomina reticeo) palatin quod-dam, credo Appolline Lncnlli,diebusæfti-' tiisjOmniq; arbora genere ad quincuncem dillindÛ5amp; floribus tapetijfq; ficornatum, vt aliquamfpeciem paradyfi præfeferret.In eo apparatn conuiuiû fuit/çminæaccerfitç, ÓC fodalescôlimiles5pran(umq; eft^et datum gule tantum cibi et vini^quantû fatis videba-tur ad choreas jad amores^ad Venere. Tarn demq; meiifis remotis (aôtasDeogratiasin tali côuiuio,quisdubitetÔ furredum eftjfa^ mulitioq; exire iulTo^claufe ianuç funt,inte-rea pudicæ illæ Euæjôc duo illi Venerabiles Adami veftes omnes ôcindufia exnerunt ; inox nuirEüulæ illæ recondidernt fe intra folia arboris vitæ,donec faty rifcû faltare cç-piffent veruncantes Adami. Quuamé mox

per

perfrutices,per arböre$,perfolia quîritan- ' tesjvix tandéEuulasfuas repcrtas ad chore-ain protraxeruntjiiudi cumnudis^óc cætera quis nefcitrita niiiiirum5cü illa hiftoriaGe-nefeos verbis vix fatis explanari pofsitjqua-ftin reniprçfentêpraxiniftius rei^pijPatres adducerevokierLKjVtjquodpr^legendonon làtisaflequividebâtur,aélu monftrando eui-dentiusdeclararêt.Annó dignu exemplum caftimoniæ PrelatorCfNoncgrapliicc banc frugalitatê in vellris Prçlatis depinxit Efai-asProphetaîCôiurgunt inquit5ad ebrietate ieëtanda,óc potandû vfq; ad vefpera^vt vino æftuê(:,cythara er lyra^óc tympanû óc tibia, vinû inconuiuij s eorum,et opus Domini nô refpiciutmec operamanuû eins refpiciût. Ite ôc alio in loco: Venite fumamus vinû,ôc nnpleamur ebrietate, et erit hodieficut eras €t multo amplius.Quçbacbanalis prçlatorû canonicorûq;luxuriacû alias femper,tu cer tê nûc execranda elf. Verû quid Ht:'Adeó illi

««»ovfxSc/patcrneq; vJceiti dolent Ecclenæ,ni-miruiTi patres fencli: vt die nodiiq; omnein vitæ fuæ diætain5vel coiiuiuarum garritu, veltympanorum tubarumq- fonitucurent continuo perftrepifcere, nefcilicet frago-rem ruentis Ecclefiæ vlla ex parte audire pofsint5autperfentifcere. Quæfo te mi Fe-lixjliceat nobis inter priuatos parietes verum loqui,nonne eft tabs viuendi ratio ve-ftro clero vfitata^óc propriaquidem quarto modo : quid tibi videtuilt; Qmd etiam ille vefterjquemnofti^cu admonitus,vt Chri-ftum curaret Epicurum mitteret C at ille vero, Laflà me godere di quefto Epato. Sed bis commemorandis finem faciaiPjVt audiam, quid tu in partem pofsis contrari-am. FEL. Ego vero, vt reliqua generis eiufdem inuitus plane, fed tarnen, ne fimili-um fordium veftrates Euangelicos exifti-mes efle immunes, vicifsitudo colloquij po-ftulat,vt etiàmaliquidafferam in medium.

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Primum

Primumvt in gen ere dicam^quidyngpo-tuiflet excogitari, vel ad perniciem hone-ftatisjvel ad exhauriendas priuatas opes ca-lamitofiLis,q omnem tollere legem ieiunijf Q^od qnidem ieiunium tantopere nobis fcriptura omnis commendat, vt propter niLiltiplicem eiusvtilitatem Apoftolis ne-cefsitatem prebuerit, ctir aliquibtis certis diebus ieiunium indicerent, omni autem tempore mandarent temperantiam. Hinc extiterunt ieiuniaaliquot, vt quadragefi-uiale^quatuor temporunijvigiliarum San-âorumjeiuniu Aduentus : amp;nbsp;vt indie Ve-neris óc Sabbati homines abftinerent à car-nibus, pifcibus vefcerentur, quód ij minus alimenti haberent,illæ plus : quod hinc libido infurgere foleret,^ omne genus luxu-riæ. Qmd autefublatis bis falutaribus Apo-ftolorum præceptis fecutum eftc Crapula infinitajuxus immenfusjhelluationes quotidians, ebrietat es inufitats, commeflatio-

nes

nes beluinæjôc apud ditiores conuiuia,qux mnltitudineferculorum naufeentjvinOjva-rioq-potumadeantjacfluitent. Cuius reifi varia exempla voles,ôc documenta cogno-fcerejegas quefo cuiufda Germani Euange-lici prædicantis librû, de potatore Dæmone infcriptû.DEVS bone,qualiaportentaille co memo rat, que ant eà i gnota fu eru nt, nunc primu peperit noui Euangelij veflri ntiper reperta libertas. Tametfi etiamanteilEid Euangelium ebrietatis gulæq; vitiu graflà-batur apudnos mPoloniamunq tamenpro-feclo ità fœdèincrebueratjficut nûc régnante Euangelio ifto veftro : quod cum neget, vlla bona opera ad falute elle necellaria,imó affirmet obefle vehementer, quid aliudift-hinc fequi oportebat,q,fi ieiunium non exi-gitur,crapulari5comniellari,inebriari fit li-citum S quam fi eleemofinæ non profint, vt in luxum,in fallum,in fplendida ædificia, infuperbiam,opes priuatas conuerti, liber

tas

tas Euangelij ruadeat^|cleniq;fïnecpreces fuerint ad falutem necefïàriæjquinnialedi-cendi, blafphemandi, Gonuiciandiq; libertas omnibus impunc coiicedi debeat, nemini interdicicSicut etiam nunc fit,et plane fitjóc iiusq borribilius, q vbi nonum cocpit re-gnare Euangelium. Meminimus in niul-■tis locis Germaniæ, qui mos etiam apud nos nuper inualuitjnunqcrebriora baberi cóuiuia, q aut die V eneriSjaut in alicuius S. vigilia. Feftos dies pene omnes vos Euan-.gelici abiecilbis,retinuiftis Bacchanalia: quæ ttiamh cert is de caufis, cum fint Ethnica, retentafuerunt in Chrifi;ianifniO5fuo tarnen amp;nbsp;idoneo tempore. Qui_dautem vosSLoco niouiftis, ÓC quod vna hebdomadepropter infirmitatemChriftianisconcedebaturjVOs perintegruniannufparfifi;is,ut quæuis fepti mana, quiuis dies,quoduisanni tempus fint Bacchanalia.Quoties noscum magno dolore vidimusjn ipfa magma hebdomade laruis

Ja ipCiCic ra parafe eue ludibundos diffluere in ornai généré obfceaitatis ac lafciuiâeT’Huç ;iadde,quod nobiles veftri, tanto ihidio cumulant tabernasin oppidisjn pagisjin viels :vt nusqnon fit ebrietati locus amp;gulægt;\ ÓC obicænitati rufticorum. Cereuifiani co--quunt illi, quæ crepitibus magis profit ôc ructibus, fiiiiilibufq; Euangelicæ diætæ re-gulisaccôinodatæ,q reftinguendæ fiti.Nec fati s eft tabernarij s cr udam c er euifianï et fu' mofani obtrtîdere,fed etiam cogunt rufti-coSjVt nufq aliuade5nifi ex tabernis fui Do-mini capiant cereuifiani. Addunt buic ruRi-coruni enormi ebrietati chorauloSjôc fimi-les phonafcoSjqui faltatione ôc tumultu ru-fticos indamment, reddantq; ad haurien-dain malani cer euifiam atiidi or es : vndè démuni iurgia oriantuisverberajcædesx qui-bus omnibus, plurimum lucri dominisaccédât, ôc fubditis masrna licentia helluandi,

f'

’ facultates

facilitates fuas perdendi, alienis rebus iiT-hiandi. Quidtibi Syluefter, veranèhæc^an falfavidenturC' SYL. Suntvtdiçisampu-dentis enim eflet veile inficiarijquodcundtis notum : boininis fcelerati defendere, quod flagitiofifsinium. Verum eftojfit paritas in ebrietatis vitio vtrobiq;, certê in libidinis nialo non fuerit : quantum enim libidinis incendium iam multo temporearfit in re-giio pontificio : Coniugium facerdotibus ademeruntjConcelTerunt feortandi liberta-tem,ôctot quidein, tàmq; fœdis modis5Vt nullius mens hominis fatiscogirarepofsit, nullius tantum fit flumen orationis, vt fatis - etfari. Vifnèjpercurram obiter hoc thea-trum regni vellri T FEL. Volo,nonenim me, verum dicens, offenderis. S Y L. Vi-demini fane nonfolum vitia hac inre fponte fouere,fed etiam violare exprefliim Dei verbum. Didum quidem Pauli eft,fed yer-buni Dei tarnen:Melius eft nuberem vri.

E iij Vos

Vos Gontrâ, melius eft fcortari,aclulterari, fornicari^q nubere. Matrimonium eniin in facerdote crimen inexpiabile eft,fcortatio iocularis nugatio. Verû ficut initio præfati fumus^no tàm velle^quid in dogmatibus verum fit vtrobiq^vel vtri ait eris doótiores,q experiri, vtrius partis mores fint praeftan-tioresntaq; dogmatamittamus,óc Papifmi veftri óc Euangelij noftri frudus colluftre-mus. Scimus Felix, olim non modo pieta-tis,fed caftitatis etiamfuiftemaiusftudiiini inclero,q nunc eft,etiam veftrorum homi--numiudicioJs Pater, qui Canonicos ex cç-nobijs,hoc eft, ex communi viuendifocie-tate primum exemit, dcditq; poteftatem, vt extrudis priuatis ædibus, feparatim lice-ret viuere,tantum malum attulit pudiciti^e cleri,adeoq; erexit libère fcortandi vexif : lum, vt nunc apud inferos publics libidinis ; pœnasdepeiidere exiftimetur. FELIX. . Xlonacliinefuerunt Canonici quon-daim

I

dam:’ S Y'L. Mönachi 'pforfuè. Apud vosinPolonia amp;nbsp;Silefia^quiatardiusifthiic Chriftianifniiisperueiiit, nulla adinoduin extant eius rei veftigiazin Germania au-tem,amp; alibi pafsim,iiionumenta certa re-perias. Vidiitinê porticus illas quadratas ad cathédrales fummorum templorum Bafi-licas : FELIX. Vidi, maxime ad R he-num cum fui, óc alijs in locis Germaniæ. SYL. Hæporticus communis Cœnobij normamdemonlf rant.Nam proximis epi-ftilioruni contimiationibus cellulx adhuc

O

vifuntur^quæ fingulis Canonicis lingulx-fuerunt olim. adhuc pafsim vide-as commune aliquod penes eafdem porticus dormitorium, óc refedorlum pariter, fic enim illi fuum coenaculum appellabant. HabitationisGanonicorum locus, à domo Germanis nomen habet, vnde óc ipfi Canonici nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quafi Domini vnL

us domus, ócfocietatis nuncupabantur.

Quæ

Ôuæ fané ædifieiorum forma, 5c visvoca-Buli,normam nobis fandioris difciplinæ,ob oculos quafiproponit. Mater nequitiæefl folitudo, 5c, reniotis arbitris,anceps occa-fio.Ex vna popina coniedebant,ex vno cel-lario 5c ex eademcupabibebant,idq; eodem in loco omnes:dinerfis qnidemcelkilisiii-clLifi,ijfdeni tarnen parietibusfepti,dormi-tàbant.Omniahæc 5ccaftitatis erant,5c fo-brietatis indicia.Nunc verô quid^'Tedet re-minifci,piidetdicere. Quàmautem proba- ' bilis exeiifatioC’Qi^ enini votum nullo pa- , élo liceat franger c,lioneftanèfpecie,iuriliik randi voto fatisfadtum eft,quod ex fuperflu-entibus copij s Canonici alios Canonicos in-ftitueruiit reguläres,vt ipfis liceret irregu-lariterviuere:' F EL. Nefcioquorfumilh dicas, velim explanes clarius. S YL. Ego verô quidem,fed nefcis tu Canonicos liinc traxiflè nomen fuum,quod Canon eft régula,vndc Canonici appellati funt,vt vitam fecundum

fècundum régula ducerent: verum illi con-trâjcum opibus cepiffent abundare óc copi-isjVt fibi lieer et fine regulis^d eft, irregula-riter5eodemin oppido, vbi catbedralisEc-clefia eftjibidein condiderunt alios Canoni-cos,quos regulariter regular es volebantdi-cijVt ipfis voti fui r egulam feu eanonein ab-ijeereras eifetjôcalijscafbtatis regulaconi-niittere. FEL. Miror equidem,at doleo tarnen, funt enim, quæ narras, veri fimilia. S Y L. Nondubites.Videautem,quid inde fcutum. Quoniamquilibet Canonicoruni priuatas ædes fuas iam inhabit at,duo famuli ei conducendi funt : quorum alter ab equis fit,alt er à cubiculis:duæ faniulæ parit er, vna quæ cibum par et, altera quæ fternat ledu-los: etenim minori familia canonicalis di-gnitas contenta efenon poteft. Hinciam rationem inito, quid ocium ôc alienus cibus nonficiat. Poftqprecescanonicæ abfolutæ funt ( quanq admodum rarô abfoluatur qui-F dem )

dem veî inchoantur etiam:}ircmq; poâq ôcpranfumôccœnatum eft, amp;nbsp;vifccra ven-terq; vino ciboq; refertus, quidcredisnie-ditari canoniGuni S'Adftabuiu videlicet re-légat ftabuiatorem, pu er um in fchoJas di-mittity aut aliud quippiam, vt faciat,iubet. Intereacuiiicocaiocus,cunicubiculariacu-bilia.Hæc quanq iiii Felix adbuctolerabjlia videntur, non enim fi fatis caftc,fatiseaiite tarnen: quid autem de bis dicenius,qui integra fou ent donii lupanaria,proftibula eri-gunt, lenones accerfüllt, ienafq; fniiiliter, vxores à maritis peliiciunt, virgines arte lenonia perfuafas, in liunc iudu pertrabunt^ O domus veftro regno dignas. Quid putas Ó Felix (vtinani non niifer óc infelix)qui vides fureni öc curris poft eum; Quicfin-quamqiutas f ea. in focietate Ecclebam po-nisT Dictu eft iiefinduiiKcoaitatuborribi-le, Qx lila enim fcliola, quas artes proFcifci arbitraniur : Maleficia iiiniiru,incantatio-

nes,

nes,magicæ præftigîæ, phyltra^dæmonuni collufiones, ôc plurima generis eiufdem. FEL. Abundê tu quidenideiftis Syluefter, atq; adeô etiàm^vt iam liceat dicer e,

(Jlctnditc iafft rimäorpueri.ßitprdtabiberc. -Arbitror enim nunc tempus effe,ut par pari referam : naiïi fitibi libet5quævelis dicere, vicifsim decet,vt quæ nolis,audias. An non ' fimilia multain grege tuo reperiftÊ Quanq' vobis videbatur^nonfolû vellris cocionato ribusdari vxoreSjVt effet id taie matrimo-niunijCapiftruLutlieranicæcaptiuitatisffed etiànijVt hoc prçtextu facerdotes veftri vel predicant es caftiores exiftimaretur: verun-tamen quid euenit jini Syluefter 7 Memini-mus quendani ex LutheraiiicisPrincipibus non Poftr emûjdolenter côqueri, quod ma-trimonium niiniftris Ecclefiæcocefluili fit, cum videatjiie mat rimoniu quidem Luthe-ranorumfacerdotumfeu prædicantiû libidi-nibusmederi poffe. Turpis quidefcortatio

F ij eft.

cft/ateolsócoffendiculum graue;fed aduk terinm amp;nbsp;turpius óc grauiusfimuLSi in ve-ftris obfcLiris Eccleiiafticis fernulis, æquc confpiciRi effet dedecus^atq; in noftrisPrx* htis ÓC Epifcopis eft : credeniihi^multo fœ-dins culpares, inplerifq; veftrum coniu-gium,q in noftratibns cœlibatumlt; Ante bk enniuniciiiii forte ex Gallijs per Thnringi-am in Poloniam retierterer^incidi Neobur-gi inqiiofdam veftrarum Ecclefiarum vifiquot; tatores : in quorum vifitatorijs tabulisvidi et plura et détériora ab Euangelicis concio* natoribus coniugatis commifla, óc diueida ÓC varia adulteria,q vlla pofsint apud nos in tarn augufto orbe terrarum fcortationes. reperiri. Nec profedo mihidubium foret, fl veftriconcionatores has faeultates effent adepti, ôc aliquantulum plus dominationis, q nunc habent ; quin multis modis turpiora commifturi videautur.Exemplumtibi pof ft m vnu m at q; alt er uni r cc enler e, ex qu i b u s niuka

• tnulta fimiliaconijcias. Anni admodu panci funt (fic enim ex vicina Silelia increnuit) anodin ditione Vratiflauiefi Sacerdos qui-oam LutheranicuSjqui Catholico facerdoti moribundo, formata fnratus, ac rafo in his literis all eno nomine, fnoq; inferto, paro-chiamquandam tali fraude óccriminefalfi, tanq à catholico Epifcopo eflet ordinatus, adeptus erat. Sed neficquidemfatishabilis putabatur lutheranico Superintendenti, quin vt conftantiæ erga recens Euangelium kiædaretdocLimentum, vxorem ilium du-cere oportebat. V eruni hæc vxor,cum no-uellomarito iamcepilfet minus placere,óc mulieres aliæ placere magis, toxico illam inter emit, vt ad noua vota libido ardentior transferretur.Interrogatus autem, quaoc-cafione tantum patraffet fcelus : relpondit coniugium in Lutheranis facerdotibus non reftinguerevagas libidines.Si exemplis res ifta illuftranda elTetjDij immortalesjquan-F iij turn

tam tu mihi veftràrum turpitudinum fyh uam aperuiffes. Hoc faltemabs te quæro,aii vsq vllo fecLilo antejibidinesadeo frequentes, adeoq; varix in omni genere fexus, ætàtifq; exarfifle commemorentur, qlioc feculo noftro Non fané arbitror. Nam hoc vnicuni decretum Lutheri, quafi lex diuinanunc pafsini habetur, nullum mor-talium poffe continere, óc non minus, q nonexpuerefaliuam:itemq; nec minus vi-rum muliere, vel mulierem viro carere polfe-,q vllum hominem aut cibo aut po-tu. Hoc vexillumcaftitatisóccontinentie, primus er exit Claudius Nero, Cæfar Romanu s: qui Tyr annus natans inter fpurcif-limas libidines, palàm diôlabat,impofsibile etTe,vt aut adolelcens, aut puelia,autmas, aut fœmina,fi modo Veneri apti fint, à Vénéré-abftinere pofsit. Arripuit hoc Ne-ronianum vexillum Lutherus,refixitq; in Germania : ad quod iam tot vndiq; concur runt

cnrrunt impudicitiæfororesjibidinum fra-tres, quot munera Cereris óc Bacchi in-fartire queant. An non cum videmusado-lefcentulos hoe tempore palam fcortari, aut fi ah hoe vieio retraluintur, fibi dari vxor es flagitar e eontiimaeit er Turn veró puellasjfi aut libidine lapfæ fint,aut alias im-ptidieè lafciuiant : tam has,q illos proteruè Neronianam legem Laitheri obtendere : is Tyrannus enim,ex vnofe metiens vniuer-fosjhatuit impofsibile elle, hominem eatlè continent er q; poffe viuere, en V enus æque neeellaria fit atq; potus ae eibus. Ex his nouis ntiptiarum ritibus^pueri dueunt^pu- ' ellulæ nubunt, tandemq; nafeuntur vin illi tam hrenui heroes, qui hello Tureas vitra Caueafum montem lubmouere, qui faiiis confilijs ÔC eoneordibus paeatam Grerma-niam reddere, qui deniq; hoe aureum fe-culum 5 quo nune Germania mirum in modum floret, reducere in Chriflianum orbem

'J

orbeiii poflùnt. Ob eofdemq; nouos nu-ptiaru ritus vobisEuangelicis verè licet di-Gere,Nos fenes nafcimur^ItalijHifpanijLu-fitani femper funt pueri. S YL. Qmmuis ludere videris in referiajdieis tarnen ca,qu^ fi inficiari veilem, impudens fim oportet,fi defendere, nefarius. Migrauitlex ifta ex Germania in Poloniam,quæ no tantum ait, caftitatem,vel continentiam impofsibilem elfe, fed etiàm nefcio,qinipfaforniGatione commendatcaftitatem. F EL. Cumfciam te Syluefter,hoc in gencre Ecclefiaftici iuris verratum,cLipio mibi vt explices,anifta, quæ nunc apud Euangelicos freqnentia funt répudia, vlla (cripturarum authoritate putes poffepermitti. SYL. Quænam ilia funt répudia:’ FEL. Varia iliaquidemóc multi-plicia,quæ nunc referre intempeftiuum, in-finitafunt enim: vnius fatis ell,vel alterius exemplum proferri à me. Accidit nuper in vicino oppido, cum quidam inLiuonicani expeditioneni

expeditioneiïi proFedus, liberis domi aliquot ócconiuge reliólis, non itafubitó ficut vxor volebat domum r euertit.Interea millier anioris nom concitataflaminis^confili-unipetijt à qnodaEuangelij præcone^qind-nam videretur, qiioniam maritus abfit, óc cummelius fit niiberCjq vrijan non prçftet, vt priorem maritum r epudij libello fubmo-ueatjCLini non ftatim adfitadquemuislibi-dinis ardorenijóc ad vota nouarum nuptia-rum, nevraturampliuSjtranfire, atq; mox fibi accerfere maritum nouum. Quid bac in re faciendum cenfes^ Ecce exprelfum Dei verbum. Melius eftnubere^q vri. Maritus enim quiaaberatjóc de reditu tæminaambi-gebat : at interim tarnen lex Pauli vrfit,vt præftet carnis ardoremnouimariticoniu-gio reftinguere, qdin expedando vri defi-^ derio veteris manti. S YE. Abs tecupio iftud audire, qui me ilE in re es peritior. FEE. QuMantiquiiurisfuerit,nectibi eft, G nec

nee illis, qui Iftudfcifcitantur^ignont. Qua-re nolim tàm, quid iuris fit, feiens quæras, q quid fentias de ipfo faéto. S Y' L. Ego vero iuris iftius Eeclefiaftici non ità gnarus funijq non iniperitus communis experien-tiæ: quæ nos abundc fatis monet,quid hoc in genere cafuum matrimomaliû apud nos fine redtc,fiueperperam fiat : vndê quidem,fi quid meiiudicij efi,arbitrer fane præftabili-us elfe,fubinde veteracoiugia rescinder e, amp;nbsp;permittere noua,q aliquid prohiber e, quod earnem vrat, nubere impediat,ôc quafi noua 2;audia inuideat humano fexui, ac velit ftabilir e doôtrinam Dæmoniorum,quæ ue-tetnubei'e. Nam indé quid efi,quod admo-dum res Ecclefiæperturbet:' F EL. Nihil plane, vt opinor, nifi incertum quod facit ficramentum Matrimonij, ôc dubiam fo-bolem (nimirum quæ res parua eft)quafî , verolex Pauli eô refpexerit, vthoefacra-mentum velit potius mulierum virorumq;

libidine

1-

libidine moderan,vt cuilibet liccat^quod li-betj qponderareex liocinimutabili DEI mandatOjQuos DE VS conitinxitjhomo nonfeparet.TantunijCredemihi Sykiefter, niali iani ortum eft^reuiq- qiietur^ex per-uerfa ilia Paulinæ legis interpretatione, yt Içdiora multa ifthinc iiobis expeôlanda fuit, q Turcis ex fua Polygamia:quibus t ot licet, quot libitum eftjvxores ducefe. Nec velim àiiie vt poftules exempla: domi fis oculatus Sylueftei', amp;nbsp;fi quid bic documentî deefle putas,effer oculos in vicinam Germaniam, ôc ibi quæ audieris,quæ videris, qux exper-tus fis,in aiiimum r euoca : nec tam velis elfe iudicembac in re,q teftenicoiifcientiam tu-' ain.Sed bæc fatis Sc abunde quide de gula ôc libidine.Quid aut eft Syluefi:er,quod defide-rasampliusinvitaClericoru^’ SYL. Side-fiderij locus eft,tantu omnino eft,quantuin plane fatis fuerit ad extirpandam Romani Papatus fedem. FEL, Sufficiat igitur,quod

fatis eft, nee adviuum omiiia, óc,vt fapiens quidam monet, Ne quid niniis. Nam per fe res plena odij eft, óc naufeæ óc facietatis, de libidine óc ^ula,communia liominum vitia exponere,cum Lxc videantur potiuseiuf-modi efte,quibus quifq; in corpus peccet fii-iim. Hæc ergo fuæcuiufq; intimae confeien-tiae relinquamus. lam vero de adminiftra-tionefandi illiuspatrimonij Petri colloqua mur paululum, videamufq; quo opes tantæ, tamcitô,tamq; grades profluxerint. S YL. Tu vero Felix,equumnon videris infoflàin detrudi,fedincampum emitti fuadere. Ex-peeftabam illam vt mihi occafionem praeter es. Scio equidem multis retro feculis im-menfas opeSjthefaurofq; Principû,pioftu-dio collatosefteClerOjVndêtot pafsim vi-demus furrexifte bafilicas cathédrales, tot templa, tot fana, tot facella:óc,nehis deef-fent certi greges,gregumq; magiftri,hinc promanarunt Cardinales, Patriarchæ,Ar-chiepilcopi,

chiepifcopijEpifcopijCorepifcopijSufFra-ganeijPrælati, Abbates, Præpofiti, Decani, Archidiaconi,Scholaftici,Cu{lodes,Cano-nici, Vicarij,óc maxima ilia Monachorum Vari etas, quæ diuerfis diilincla no minibus, colore ÓC habitu óc ritu viuendi, penê in-numerabilis eft. An hac in tanta omnium ordinum, Ecclefiarumq; omnium contur-tgt;atione,putas no maximum elle tantarum opum facultatumq; temporalium abufum Minores gentium omittamus, in paruis enim rebus peccatanon Hunt magnafted re-liquos gradus videamus fuo ordine, amp;nbsp;de Canonicis initio. Poftq enim Canonicis . conceftiim fuit extra commune collegium priuatim viuere, D E V M immortalem,q creuit primuni auaritiæ ftudiuni. In comnium contubernio cum eflent,vno quilibet Canonicoru5aut certcaltero beneficiocon-tentus erat. In bebdomadem fingulis fum-ptus certus, quern refedionem vocabant,

G iij dabatui\

dâbatur.Deinde diflributioiies fiebac etiàm fenieRres,quas vulgo fol cut grollàsaut ma-iores dicerezquæ eo dirigebanturjVt cuili-bet ad vitæ fuæ cultûjlibrofqpneceflàriæ expense fnppeditarentur : reliqua verô,fi qua lupererant, in alios pios vfus5inhofpitafia, incænobia pauperiim, Virginum velMo-nacborunijin fcholas,in ercdionem alta-rium amp;nbsp;finiilia deftinabantur : quorum de menfis antiquæ fundationes piæ etiamiium ereôlæ cernuntur.Nimiruin quia rebantur, nec vnum pofieplus,^ vni altari feruire : liquidem Vilius' beneliGijjminifterium vnum totumhoniinenijôc huius intevruniCano-nicarum precum penfuni requirat. N'num ergo cenfebant cuilibet Canonico cocedeiï-du ni beneficiuiiijiion plura fingulis.Iam ve-rô inuerla videmusjôc peruerfa omnia. Re-perias nunc multosjquorû lînguli obtineaiit Eropemodu infinita : font enim qui babeaiit enefîcia^nonmodo ad viétu,cultumq; vitç, fed

Ted ad inftrnmenta etiam omnium volupta^ Uimdiftributa.MeminimnsCracouiçPræ-Utum,qLii habebat fingula beneficia pro fm-gulis faniiliaris rei fundionibus : aliiid quo cocus alebatur, âliud quo fiabularius, aliud quo cubiculariuSjaliud quo ganyniedes, aliud quo concubina^aliuddeniq; quo axungia eniebatur.Interea taceo, quot ipfe Prælatus îrofe^inenfaq; fuajóc fplendore prælaturas labueritjidq; no vnum beneficium fubvno teclo, fed fub vno eodemq- q plu rima : vt propemodum pofiet idem vnus Prælatus, tot in codicillis fuis facerdotia computa-re^quot in anno dies. Hine demum qualis foleat exerceri mercatura, quales emptio-nes, venditiones, refignationes, referua-tiones, penfiones, permutationes, amp;nbsp;vt breuiter dicam, nullum non exercendi fœ-noris quxftufq; illiciti óc Simoiiiæ Rudi-um. Et vt multa humanæ faluti pernicio-amp; præteream, quid execrabilius aut dici

aut

aut cogitari poteft,q,c^uôcl pier i q; Caiioni-co rum, aut horumfimiles,folent paro'chias (fiue fauore præfulum,fiue mercatura,aut fimoniacis artibus,hic noncommemoro) impetrarepafsim'Videmus enim lios paro chiarum aucupes, cum opimas fint adepti, ijs præficere mercenariuni aliquem ex eo generejqui lupum fugiatjgregemiionma-gnifaciat, nifi prxfente ladteatq^abdomine. mtereà vero reguläres illi, præclariq; aucu-pes parochiarum, frudus admodu lludioß inquirunt5colligunt5inborrearuacompor-tantjóc ficuti confueuerunt, fruuntur venu-. ftc atq; genialit er : at vero interim à merce-nario male pafcijperniciofc deferi, fraudulent er q; prodi lupis dominicum gregein,' nulliuscurç eft,fed iocus ôc ludus Canonico-' rum.Hæc obiter de Canonicis. De Epifeo-pis vero ôc Abbatibus quid referam C mul- ' tos noui Abbates, qui redius villici procu-ratoris integrum munus nofTent^q primani l)diabain

fyllabam cîocïi pijq; Abbatis. V nicahis cura ’ (voluptat eni tarnen óc Itixum excipio i n plerifqj prouentus Monafterij ftudiofifsi-i^ièconquirere. Eftq; hæc primacuraóc fa-lus nionalHcæ vitXjVt loeulirefertilnit,amp; ^bundent pecunia. Dant ergo operam Ab-tgt;ates(loquor de bis qui laudabiles putantur) pifcinæ quæftuofæ fintjpartim nou o fe-^inario fœcundæ^partim adult o pifce vbe^ î'es. Hine exitur in fyluas^vtlixlint caedua; ri annuuna lucrum, vt bæ alendis porcis glandiferæ babeantur, óc feras contine-ânt, ne in vicinias excurrant, neue alij s, ni-fi domefticis fit facultas venandijôc bunc in vfuiîîjVt alantur canes q plurimi5frequenfq; fit ociofa turba famulorum:atq; fi famuli defint, vt rufticij negleôlis domi necellariis operibuSjboc faciantdn eiuldemq; fyluis,vt apum examina atq; aluearia aflFatimfoue-antur, vndè quæftui multum accedatjôc eu-linæprofpiciatur.Hinc proxima follicitudo c nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;H dead-

deadininiftrandis prxdijs:vt vaccæ fœcundx fînt,abundentq; Iacle5cafeo5butyro:vt vitu-li fuccrefcant, boues grandefcant : quorum alij quotidianis epulisfuppetant5alij venum propofiti. Abbatiale crumenam inlarciant. De equisjde capris^deporcis^deouibus^de anferibuSjóc gallinis eadem procurationóc folicitudo ell. Nec hoc in loco ceflat agri-CLilturæ exercitatio zhocnimirum ftudioß Abbatis eftnprouidere ut agri ftercorentur, arenturjOcceiiturnfcrantur : vt horumfolfe paftinenturnriuuli ducanturrvt deniq; vber-rimum fundant fruclumntamagrinqprata, atq; pomariajomnifq; resrufticaquæituola vt fit,vnica cura elf Abbatialisftudij. Haru igitur reru copijs opibulq; cu Abbatesab-undentnftatim illi in bee verbajEt nos poma natanius faftidiunt continuOnCti iam funt in-flati (infulati voleba dicer e) vt Patres vene-rabilesappelleturnfedaudire volunt Milof-civvy kxLezejetnVt in Marcbia niea snnbtgê

V oluntq; non fo!ü fuï cœnobîj Abtäquot;-; tesdici ócfcribi/ed Domini etia. Vide,quid aliud de illis ftatui poteft, q quod (inuito Chriflo faluatore, qui vetuit, ne beneficia hoc eft,ne Milofcivvy Sc gn/ibig vocentur ) Vetitos ÓC interdidos titulos vfurpent: Hec ludicra adhuc funt,fi quid patrent Ëpifcopi, confideres. Abbatum eura,quamrecenfui, plane eadem efteumEpifeopis communis. Q^ud enim aliud pleriq;Epifcopi nunc,q vil -lici, q quæftores, q fifeales, rerumq; munda-narum procuratores ( Tantô plus ftudent auaritiæ, quanto ad hoc vitium occafioncs habent grandiores. Præter iftud, quod re-cenfui. Abbatiale ftudium, ôc hoc Epifeo-pis pecLiliare efl, præfertim hoc tempore, cum pafsim altaria, manfionariæ, vicariæ, Canonicatus, hofpitalia, fimiliaq; generis eiufdem, propter inopiam perfonarum va-cent,vtharum rerum fundationes,velop-pignorent, vel diuendant, vel extinguant H ij etiàm.

ctiam,óc transférant in cognatosjnagna-tos ÔCin alios^quibiis ipß feuent,aduterinos fucceffores.Qnidintereàqnæfo ô Felix/un-datores talium eleemofinarum, quorum monumenta, abolita memoria beneficio' rumjCxtinguuntur^óc preces5cultufq; diui-nuSjquæ proillis, ex talibusfundationibus, quotidie fieri debebant, penitus obi it eran-tur ( Quis etiâ laudare poteft noua ilia Epi-Icopalium quæftuû aucupia Sacerdotia aut -vendunt padtopretio^aut largiunturagna-tisjfamiliaribuSj domefticis famulisjiomi-nibus nimirum advitia huius feculi prompt! oribus, q ad peragendum cultum diui- ‘ num inftrucms.Infinitum hocchaos efi,quis hæc Icelera enumeret Notum tibi efi pro-cul dubio, quantas opes pleriq; Epilcopo-rum Mammoni fuo bine cumukueriiit, dum nulli ludæi foenus foedius ex ere ere, nulli mercatores lucrum turpius vnq fa-cere foieant. Romæ,vti auditum eft, quid his in

his in rebus vfitatujquidcorninuriiscurfus Curiçjquid fraudes illæ curial es, et val eat óc valuerint Iiadenus^mens abhorret dicere. Memini ego Cameracenfem Cardinalem, Iliadatalium querelaru Conftantienfi Con- ' cilio proponentê aflerere^additahac obte--ftatione^nifi ifa RomanenliscuriCjCÇtero-ruinq; tàm Cardinalium, q Epifcoporuin corruptelæfublatæfuerint/unditusEcclefî-ain perire oportere» Atq; profeótó verc qtiidein. Nam quæ vlla turpis lucri faciendi occafio prætermifla eftïTaceo multitudi-nembeneficiorumjEpifcopatumjAbbatia-rum^Præpofiturarunijquæ tenent finguli : taceo fimoniacas emptiones, permutation nés ÓC fimiles pradlicas, quas mine lioneflo titulo finantias appellare confueuernnt. Sed fortafle nimisquidem ametibi obiedavi-debunturjCum ad perfonas potins eins generis vitia referenda putes. Atq; ne^vtin Coinœdia eil Ariâopbanis, dicere tantum

H iij velim.

velîm,lt;5c âudire nîhil,âueonuncâijdircv^ ' cifsim de noftris Euan2:elicis,an habeas fi-* milia. FEE. Egoveromi Syluefterjquæ reeenfiuftijiion vt refellam^fed vt dolorem, queni ex vitijs vtriufq; partis grauemcir-cumfero,tibi declarem, placet non tam milia veftratinm, quàm multo immaniora proferre. Memini te enumerare opesEc-' clePiç^et q in liis varij abufus graffenturapud nos^perftringere. At verô miSylneller,!! licet verum loqui,et rem eu recomponeren tu etiàm aliquantulum prefsius veftra ducas ad liniam. Vtcunq; fimonia inPontificijs multa fit,nec eo in ufu5quo maxime debe-bant res Ecclefiaftieæ, verfentur : apud vos autem vide, q vnâ, res cum abufu extindæ partim, partim debilitatæ int créant. De Apoilatis, fiuê lili Canonici fint, fine Præ-iati,fiue Abbates,fiue Epifcopi,quiddebe-at dicî, iura iam olim præfcripferunt : quid. autem nunc conftitui, fummx infirmitatis eft.

eft. His gradibüSjVelcLinicLiIis potiiisjtum êft ad fu bu er tenda fiindamenta Ecclefiæ. Nani compertuin eft eos, qui defecerutit à nobis, pacifei folitos cum Dominis fecu-laribus,qui quoquo modo aliquemtitulum vel collationis, vel ius patronatus habere vifi funt, ac prodere bona Ecclefiæ, óc tali propeniodum Iraude, fcilicet vt priuilegia, iiiftrumenta,monunienta,regeftra, pr oto-colla, ÓC fimilia,quibus Ecclebafticailiabo-naantiquitus à Clero pofsidebantnr,tradant ac prodat fuis adukerinis patronis, fehifma-ticis nimirnm:à quibus illi vicifsimaliquain padlç fraudis mere edem aut portiunculare-eipiant.Exempla nopr ocul p et enda funt : vidimus in vicina Prulsia noftra talestranfa-âiones nec paruas nec raras. Et vt vnû pro-feramlocomultoru,q egregiusfuit olim,q locuples EpiEopatus Sambienfis^ Qmd aut euenit'.'Polentarius ille Epifcopus Sambieii fis, oppidulum vnii atq; alt erum, óc aliquot villas

villas fiBi'hæreditarias paólus eft de toto Epifcöpatu,reliqua omniajiura, priuilegia, ÔC poHefsioneSjócprouentuSjqui maximi erant vel ex folo fuccine,vt reliquataceam, concefsit nouitio Domino: vt fcilicet vterq; procreandisliberisjqnos nouo Lutherani-co iurejexnuptijsiam animo coceptis, fpe-rabant, Ecclefiafticas opes poffent bæredi-tarias relinquere. Idem exemplum, fed ma-iori etiamfacrilegiojvidimus in Epifcopa-tu Pomefanienfi. Verum, quo res ifta pro-cefsit 7 Nunc vterq; Epifcopatusre penitus éxtinólus eft (bonis nimirum omnibus in cameram confifcatis) nomen tantu refidu-tim eft,quod nuc gerit Cbiyfopœius mifer, tarn procul à ven Epifcopi officio óc digni-tate, q longe deftitutus neceflario viétu alendæ familiæ. Fertur quondam Dynaftes eius Prouinciçadmonitusà quodamcatbo-lico noftro,nè,ità temerê fineret opesEc-elefiæ a fecftarijsSatrapisdilacerari:Eccle-fix

fiæ enim iftas facilitates eflejiion cameræ:ik Itinaverôrefponcliirejfî omnia, qiiæ Eccle-fiae ordiniq; beatæ virginis eripuiiret, refti-tiiere deberet,libi adFrancicumlagumre-dcLindiim effe. Rides tu quidem Sylueller, fcd verè hæc,an falfo dixerim,tuos velim, qui ifthæc infpexifti, oculos telles elfe.

S Y L. Ità verô cft,vt narras. FE L. Quin nuper admoduni,fimile quiddam in Epifco-patu Mifnenfi fadum fcimus. Oftolidû caput hominis,11 tarnen homo dici debet,qui. h'audulenter fua prodidit*, fe ipfum perdi-dit. Voluit ille duabus fellisvti,apud Luthe-ranos altera,altera apudCatholicos,fedfua ipfeftultitia inter vtramq^fupinuscorruit. Qiude retædet pluradicere.Fuit is Epifco-pus paulo ante Dominus Prouiucialis feudi, iain feruus hæfitat in aliéna fraude.Cr edo fi-inilia multa eueniffe hoc tcmpore,nonita in Polonia noftra,quæ adhuc minus infeda elide peruerfa,vt in Germania tua,quæ quo

I prolapfa

prolapfa fit, orbis Chriftianus fiolet, vos merito deplorare debebatis. Duxifti autem tu mihi quidem in memoriam tantæcala-mitatis Ecelefie,non pofiiim no ingenti do-lore affici,qLioties recordor tani immaniu facrilegioru. Vide,quot Epifcopatus orna-tifsimi conciderintjin quibus baclenus diui-huscultusfedulo peradus eft,lt;5c fuftentati q plurimi homines docli. Quot enim Epifcopatus, quot Abbatiæ, quot collegia Cano-nicorum,quot coenobia Virginû,ôc Mo-nachorum,quot aliæ laudatifsimæfundatio-nes penitus abolitæ funt, intra annos qua-draginta c’ In tribus enim illis regnis (Da-nicum dico, amp;nbsp;Suedicum, ôc Noruegia-num) quot putas faltem Epifcopatus extinct os efie, vt reliqua omittamS S YE. Certc dubium non eiEcum tria re^nafint fatis opulenta, quin ad minimum vigin-tifuerintrfiquidem hadtenus res-num nul-'lum reputabatur, nili Archiepilcopuin haberet.

Kaberet, óc hic fob fc feptem alios Epifco-pos. FELIX. Ita cft. Sed quid de Scotia dicani^óc Anglia, quai'um hæc plus^quàm tredeciin Epifcopatus habuit, illa etiani nonpaucos^ O D E V M inimortalem, quanta dodtoruin viroruin in his diœce-flbus copia fuit olim q multa liberali -um mularum hofpitia : q egregiæ multi-îlicefq; literarum óc artium, mprimifq; acræ Theologiæ officmæ At hæc qua-fide alieno orbe : noftra videamus ôc do-meftica. Quot arbiträre Syluefter, in Germania Epifcopatus, Abbatias, ôc alia collegia interijfïè S YL VE. Ego ne-fcio, fl tu nouifti, recita. FELIX. Infinita multitudo elf Syluefler, nec enini tàmmihi ifta poffent elfe homini Polo-no, nec inter Germanos mukum* ver-fato cognita, quam tibi:at recenfebo ra-meiijpræfertim Epifcopatus, amp;nbsp;ea quidem fide, qua ego ab ipfis Germanis accepi.

I ij De

DeEpifcopatu Magdeburgenfi ordiar^qui quo in Ratu mine fit, óc q catholicus in eo ■ præfubnon libet dicere:doleo: nihil eniniad lynceritatem óc inftituta maioriiin.De Ca-nonicis vero eins catliadrx antiqi.iç,hoc noun ni auditur, quod Auguftanæ Babyloni nomenvelintdare fuum,atq; cotinuô res diicere,!] ex iure Stellionatus eas fibi ca-nonicales, quas iam pofsident, liceatinpo-fterum habere hæreditarias. O fides Canonica. Videbasfurem, ôc currebas poft euin. Quid Brandenburgenfis, Quid Lebneenfis, Quid Hauelburgenfis Epifeopatus in Mar-chia7* Qiio in ftatu nunc eftMersburgenfis Epifeopatus ÓC Nauburgenfis : De alteró poteftdici,Lignuni vbicunq; ceciderit,illic ent : de altero,'rô/.ôîÀ;£'j,7rû:^àzx/K^o/jj^.NihilGerte aliud de omnibus poftiim,nifi,vt Græci fo-lent dicere, Ad Bremenfem Archi-epifcopatumveniojdeipfo quidem Præfule nihil attinet, conftans enim eftedicitur:de

Prælatis

Prælatis vcró óc Canonici s varij hominum fermoncs funt : vtinani vani, ne quid ab in-ftitutis maiorum alienum fecerint. Huic Arcliiepifcopatui fuberant Patrum memoria Epifcopatus Lubecenfis, Slcfuicenfis, Hamburgenfis, Racenburgenfis, Svveri-nenfis:quorum tantum nomina reftant am-pliusjipfadignitas extincla etl:,ôc bonacon-fifcataïunt.Hinc fl placet in aquiloneifî ex-CLirram:feptimâ enim Metropolitana fedes fuit Arcbiepifcopatus Rigenfis, cui tali s Antiftes præfuit hadenus, qualis adinteri-tum neceflàrius videbatur. Non ignota re-fero.Hic Arcbiepifcopusfub metropoli fua habuit ReualienfenijCririenfem, Dorpten-fem in Liuonia, in Prufsia Sambienfem^ôc Varmienfem, nifi fallor, ôc Pomefanien-fein. Ex bis omnibus vix vnicusfupereft Varmienfis. Hinc ad meridiem vertamus iter. Quanq Colonienfis Archiepifcopus per fc adbuc authoritate ôc virtute Coloni-1 iij cnlis

enfis Academixjliominumq; dodoru atq; pioruin vigilantia perfiftit incolumis5velu-Catholicæ religionis propu-gnacukimifedtamenaliquotfuffragatiEpi-fcopatus, partim nutant dubitanter,partini adhuc conftantes funt^vt LeodienfiSjTraie-étanusóc Ofnaburgenfis. Proximo huicac-cedit Moguntina metropolis, cui fubiedi parelt Cóllantienfis, ArgentinajSpirenfis, Vormatienfis, Auguftanus, Aichrtet enfis, ócin Saxonia, Hildeshemenfis, Badenbur-genfis, Halbcrldatenfis, Verdenfis. Sedqhi extenuati,atq; ambefi viciiiorumingluuie fint, norunt ij, qui miferas querelas Iruftrà iuris adminiftrationemefilagitantium quo-tidiè audiunt Spiræ. Ità namq; arrofi funt ifti, vtvix ofsibushæreant :itavafi:ati,vtin plerifq; eorum Bafilicis ne diuina quideni lieeat peragere facerdotibus. Treuirenfis vero Epifcopatus, quia paucos fufFragatos antifiites habet lub le, óc vieinitate Belgij viriliter

viriliter fefe hactcniis oppofuit fec^tarijsjÓc ideopræ cæterismînusaffliétus eft. Quin óc Salisburgenfis Archiepifcopatus, óc qui fub hoc flint RifFraganei,virtute catbolici Prin-cipisBaiiaricijbuc vfq; funt egregiè defenfi. Quanq Ratisbonenfis ne fie quidem commune malum Germaniæ eftugere potuit, quin vehementer attritus, vix polsit fefe Clerumq; fuum tuerimediocriter. Omitto hîe familiasminoruni Pontificu, Abbatum, Præpofitorum, Hofpitalenfiû, fimiliumq; : quoru opprefsiones tot funt ac tantç, vt nu-merum excedant. Pencoblitus fueravicinî

Epifcopi Vratillauienfis,qui cumtotius Si-lefiæ Antiftesfit, ità tarnen violatus eflevi-detur,vt præter armatos Vngaricos Ma-•thiaftos propemodum nihil viuum habe-atamplius in ouili fuo. O quo vadit anima huius Symmiftæ C In cœlum fcilicet. Hçc breuiter de Epifcopatibus per quintum LutheriEuangelium euerfis. V elimautem cogites

i

cogites nil Sylucfter, quantæ facultates, quantæ opesôccopiæfubijsfuerint olim,ôc mine direptæ in prophanos vfuscefferint : quam autenifeciliterjconiniunedocet pro-uerbiuni deanro ToloHano.In Boemoruna annalibns le2:itur,deloannc eins g-entis Re-ge: quod is, cum duodecim Apoftolorum argent eas ftatuas ab altari S. V enceflai auf-ferrijôc in thefauris fuis recondi iufsiffetjCO-tinuo eadein hora excæcatus fit,nec vnq vi- ' fum recuperauerit. Philofophi fcribuntj earn effevim ôc naturam lupinarum pelli-um, vt fl hæ cum ouiumpellibusmilcean-tur,has primum abfumereôc fefemoxeti-am. Exemplum vnumfufficit provniuer-

. ils. Meminimus Lubeeæ omnes Ecclefiac thefauros, patinas, calices, ampullas, mon-ftrantias,cruces,ftatuas, óc fimiiia argentea ÔC aur ea innumerabilia vafa,diuinis cultibus dicata,exEeclefijs pafsim direpta,vnuniq; in locum congefta, fpeciem præ fe tulifle tantaruni

taiitarnm facultatum,vt ciues Lubecani ha-rum rerumfiduciaelati,non dnbitarint in-gens bellum mou ere adu er fus Cbriftianum Kcgem Daniæ. Accidit autem illis,quodde lupinis pellibus dicitur. Cum milites atq; equit es in Vrbem accerfiuiflent^p ecunia ex illis^quos dixi, ecclefiafticis tbefauris cufa eftjfedeaadeo in exiguameonflatafumma, vt ne in menftruû ftipendium quidemcon-duétis militibus fufficere potuerit. Pofteà verôadærariu ciuitatis itû elljquodinfelici ecclefiafticorum thefaurorû contadtu, pari eeleritateeuanuit.Acindê continuo ad pri-uatas ciuium opes, belli fumptus deuoluti funtjquibus Lubecani ità exhaufti fuerunt, ita attcnuati, vt fe inopia omnium rerunï viétosDano dedere propempdu coadi fint. Similia exempla fuperioribus annis = vidi-' musin Saxoniajin’MifniadnTburinffia, in ' Hafsia, in Palatinatu, in Sueuia ôc pafsim. Nemo caufam aliam quærat, nifi quia ad-

K mixtæ

mîxtæ Rier int ouinispelltbuslupinç,et vin-dicataToloflàni auri furreptio.Hocquideni miruiïi non eft/ed illudmirandummagis, quod cuiïi pleræq; nobiliumfamiliç videant intelligantq; eo vergere illaEccleftaftico-runibonorualienationem^vt nó modóhxc facrilegia Cbriiliane religioni perniciofafti tiirafintnfed etiamdijxnitati nobilium.Non enim res obfcura elbjquód opesEcclefiafticç multas nobilin familias aluerint,auxerïnt, cóferuarint,ad fummos honores euexerint. Quid autemfuturu crediSjfinobilitatishxG prçrogatiua adempta fueritT’Qiiomodofefe pleriq; nobiles honeftcfuftentabûtjaîienatis fupprefsifq; tantis Ecclefiarû opibus7’Sunt vni patri nonnunq filij compluresdn quosß patrimoniu diuidendu erit, het omninOjVt alicubi ne ruftieana quide cafa cu agello pof- ' fit figillatim hæréditas obtingere. Inbellu, inquis,proficifcätur.Nonomnesbellatores natura genuitjnec fingulis mox in pr omptu el%

eft, et iamfi idonei videatur^equos, famulos, ôcarniajpræfentejpecuniacomparare.Qux nobilitatis conditio fit in Germaniajnó fatis noui ; in Polonia aut ein vidi antilt;niæ ffirpis nobilesob paupertat ein faóloseflevillanos aratores. Quanq arai'e nobilem,ac teuere ftiuain, ignobile non eft per fe: fed tarnen, fi dignitatem fpedes, fortunain iliis debe-naus optare fecundiorem. Nec indignuin, ( fi, cuin feculo feruire propter tenu it at ein fortunæ nonqueant,Deo ieruiant per opu-lentiain Ecclefiæ. S Y L. Define obfecro Ó Felix, cuin magno dolore ifla audio. Et quanq iftas rapinas Donarioruin, bono-ruinq; Ecclefiafticoruin alienationesnunq probaui, vidi enini infeliceni huius inftitu-ti euentuinfore : fedtaiiien,crede, mihi le-lix, grauem præbuerunt caufam hismalis Prælati veftri, vt taceam, q turpiter iilis Ecclefiæ bonis abufifint ad luxuin, ad fa-ftum, ad libidines (quæ vitia non fuerunt

K ij tolleranda

tolleranda ampli us) quid qucfo putas cor-datos homines cogitarcjcuni videant in Cà-nonicorum ædibusdn Abbatum monafte-rijsjin aulis Epifcoporum, verfaribarbari-earn quandam 1 Hit erati ( quid'ilJiterati dicolt;’ ipfi enim ilh patres ab omni literarumilu-dio alienifsimi {tint ) imópeisimé moraufa-mulitij turbaniT Malunt enim illi in peri-* turn coquum^qui plus palato fapiatjq corde, aut in alios nugatores óc parafitos iHpen-dia etfundere, quam in literatum aliqueni aut docluni viruni. Idcirco enimji vir qui-fpiam doótus,vel in monallerium Abbatis, vei in aulam Epilcopi venit, ludibrio eft Abbatialibus illis vcl Epifcopalibus gnato-nibusócthrafonibus. Quiuis enimhoruin præfertur, ac maiori in honore eft,q litera-trfsimusquifq^.Quo fit,vt vir dodlusin Pr£--Jatoruni famuJitio aJbo coruo fit rarior. Memini equidem, atq; I nice ocuJis meis vidi, quofdam Prælatos deridere eos, qui aut fcnbendo.

fcribencloj aut difputando, aut alio qiioqu-o fnodojoppugnare fedariorumhæreles co-liarGntur: ac nondifsi'mulanter præ fe ferre, hominum-leuiu elle atq;dgnoDilium,quan gladiat or u feu b efti ari o r u in infameni ac fer-uilein operain eHe cum liæreticisincerta-inendefcèndere.Meinini itidein,qui, ne fu-Os vicinos Lutheranos offenderent, coin-niertia vitare,£ainiliaritatemq; eornm, qui propter Catholicæ fidei defenîionê fedari-isjexoli funt :ne fcilicet boruininuidia,ali-quaex parte,inipfos quoq; deriuaretur. Ac fi qui tarnen funt,qui eruditis viris deleden-tur (quanq bi ran funt ) illi taniencuin audi-unt libent er pefsiina quæq; de adu erfarij s di-ei : turn eertê de vitij s Cleri,vel vnuin verbum facere eft crimen læfæ maieftatisjóc ad-huc inhærens nota quædamLutberanæ hæ-tefeos. Quis ingenuus Iiberaliterq; erudi-tusjtalibuspoffet Dominis feruireS Intereà conqueruntur Prælati, fe dodis liominibus

K iij deftitui.

deftitui,difertosconcionatores non habere, Viearijs cactcrifq; miniftris orbari. DEum immortal em,quanta impudentia ifth^c eft^ Præfcntes faftidiunt, ablentes aiunt fedefi-derare.In tales homines vt educentur,vt in-ftituantur,ne teruntium quidem volunt impendere. Ea dementia funt occoecati,vt exiftiment Principumliberalitate, copiaq; loeLiplettimlt;siuium,quemadmodufuit olim vfitatum, Clerifrequentia fuppeditari pof-fe. Cum nuper de tanta inopiafacerdotuni fermo incidiifet, fuafifletq; vir non im-, prudens, decere Prælatos,literarios ludos aperire, fumptus eonferre, óc hoc conari vince, feminariu Cleri vt plantaretur : turn ex Prælatis quidam, Sufficit diœcefi nieæ, quod Dux Prufsiæ Academiam er exit, fi-gnificans niniirum nihil minus elTe Epifeo-porumvel Abbatum,fcholasproiuueiîtutô inftituere. V erum O Felixjaliahçcætas eft, alios hæc mores poftulat« SecularesPriii-

cipesnonideô mine înftituunt Academms, vt Papatui vellro fuppeditent Cierum^fed vtfibi difertos erudiant concionatores^qui Abbatias Epifeopatufq; veftros non inftau-rare/edeuerterepofsint. Quqdq mukisin keis hoc faélum fit^fiatq; nünc etiam, nos corâm videniiis. Mœforum libenter re-cordor. Memini me legereGræcumcar^ nienLypfiæ de vicino Cœnobio cella co-pofitum,nec ità pridem æditum^quod c^o obiter fie verti Latinum.

Qrätum murmur apes,bis (luondamuiiierc celîii tdouimips, undè pij s co pia rneUis erat^

Ignauum pccms hinc aliéna ad pahuîa fuci^ p^eneruntMonachijbcIlia, pi^ra, uorax.

Tdeniipcrabrones kùfuccejjêre maîigfîi^ Qm^ucorum apum aijjôluere domos^

PEL, Carmen fane noninlàcetiimrecitas Syluefter^necdiffiteor^quininprimçnaEc-clefiajCt maior pietas ftierit in MonachiSjCt fandior vitæ dilciplina, ôc dilcendi ftudiuni^

ardentius.Nee illud négauerim^quin fubfè-cuta fecula multos ignauos fucos pro fedufe Monachis nobis pepererint. Hoe auteni expendas velim teeuni Syluefter, hæccinê fit iiormareformandç EeclefiÇjVt cum apes in fucos degenerarint 5 continuo expedire videatuFjpro fucis crabrones, óc mox pro vtnfq; ferpentes reponere 7’ ApudPlutar-chum ÓC Philofophos legi, ex putrefado boue apes nafei, ex cadauereafinivefpas^Sç fucos, ex mortua mula fieri crabrones, putrefada carne Humana fer p ent es.Non fa^ ne videtur bonus paterfamilias:qui pro ara-tore boue, pigrum afinuni fubftituat ,atq; mox pro foecunda afina, mulani fterilem: qui deniq; ferpentes malit fouere,qpabuli aliquidfucisconcedere. Quis frudus ex ifta eommutatione,aut potius alienatione pro-latus elE Certe non folu Catholicus Clerus, eafraude tota pene Germania expulfus eft„ vt.vix paucis inlocis reftent yefiigia: veruin , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;etiàm,

ctîàm,cutn apud vos^óc apibusócfuds fi-niuljifta pabula erepta fint, vt nee væfanis iftis veftris crabronibus crapulandi copiani abunde amplius fuppeditar e pofsint :quo de-iTiumfitjVtduni maxime Romano Ponti-Hcijôc Clero catbolieo noe ere volui ftis^vos ipfos vehementer in manifeftum exitium Sræcipitetis. Exemplo nobis eiPepoterunt •ohemici Sacerdotes5quibus hoe poft Hul^ fi tempora fuit femper facrofanólum, nihil eorum facere, quæ communia effent cuni Romanis. Sed quid indéfecutumeft:quot;Barbaries plane infinita, óc artiu rerum q; omnium optimarum flagitiofa ignorantia, óc paupertasingloriç vitæ miferabilisjVt Clero Bohemico propemodum nulli homines, veladiudicandum ineptiores,vel ad honeftè agendum,magisbarbari,nûc a plerifq- exi-ftimentur. Eadem hæc de Lutheranicarum Ecclefiarum miniftris omnino dici licebit.

enim Lutherano facerdoteilliterati-L us^'

lis f Quinta prætereain moribus petulantia xft, quanta prot eruitas 7 De miferia illoriim non pofliiin conqnerijpfi enini met fibi in-iiitæpanpertatis anthoresextitertint. Ete-nimdum fiiaueiu2;Lim Chrifti, in mediocri

--T nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

rernm copia fnb Epilcopo catholico/erre non voluerunt, cognntnr nunc fernile iu-gnm -Antichrifti fuftinere in miferanda panpertate, fnb fæculan Lutberanico ma-girtratn. S Y L. Veriim tu quideni nu Félix, ifthæc recenfuifti : quid ell autem,quod adeô facile à Pontifîciogregepleræq; gen-tcs defcifcunt 7 Si apud vos non fola fides regnum CbrilH tenet, fed fides per charF taten! operans, hoc eil, fides viua: qui po-tell fieri, vt vbi fit charitas, non etüin fit. eharitatis vinculum, concordia, óc frater-na inter fratres eonfociatio T' Ignofcas ve-lini mi Felix, loquor quod verum eft,non difsimulo quod hifum : vide quæfo conr fratres tuos maximeq; iJlos, qui, quod ex ( j régula

régula sharitatis vin ere dcbebant, Can® nici dicuntur,^ eorieordes fint^q fefeeom^ •pledbntur fraternc^q pijs fefe inuicem iu^ uent deuinciantq; ftudijs.' Et vt ordiar de îapite : noftinê ilium vicinum Chreftolo^ gum veftru m FELIX. Nefci o qu em velis. SYLVE. Quafi vero ignores, qyicondus eft, nunc promus vocetur.

Félix. làm video, quô refpicias : fed quid in eo culpas tandem SYLVE. Ego vero nihil fane admodum, nifi quod ÔC lippis ÓC tonforibusnotum eft. De fra-terna enim fua erga fuos confratres fynce-rè dileclos charitate quod requiris tenaci-us vinculum 7 Ecce Pleonafmus, amp;nbsp;nemo hie bardus, óc ecce it erum fagenæ, ôc hic nullus, magnus, malus pifcis, óc eccede-^ niq; tribuli, quorum lemper quartus aculeus eredus in digitum : quin etiam fara pinguis inter poftes ianuamq; retenta, quæ facit fpeni, non farani fe.

fed forarn fore. Nugsc iüæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ad naamp;das

vinarias Vngarorum relegandæ:ex harum cniin fentina baufit (ex dolijs debebamdicer e ) præclaraifta confilia^e quibus de cœlo penderet hæc aureacathena Homeri :

Ccrncre nii^rä nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fed candida nulla uiderc^

'T u bcnéJalfèdU/ijnil nißdulce tihi,

JMLars calcas hedcrafitj rujeumfuflolh^ algarttf Tu M^ars uix porewnfartii alif^ tuwn, T^odua no6le uolat, uolucris bené tuta tenebrii

Qup magii obßura eß, hoc magis ilia nocet.

Hoc enim èParnailb riuulos illos eduxitjin caftellapromptuaria^equibus tandem nii-rificerigarefolentprata Qoadoru. Idq; bi-fariani quidem ócquodamoaturx'miraeu-lo.Ferunt enim (Strabo author eft) fontein quendam eife Dodonxunij in quern fi laces extindtæ immergantuGeas accendi : fin ac-cenlæ, eas extinffui.Ita nimirum hie ex eo-dem oris fonte, óc calidum nouit óc frigi-dum efftare. Ex emplis hie paree vti^ipfede-

cor

^or poftulat^Qualem ver o tu,«!! Felix,ccn-etimjqui fi apudconfratres fuos eftjn re-ligionis eaufa, qiiod negas, negat,quodais, ' îiit : vicifsimq; eademarteapudfeélarios: Ôc vtrumq; hoCjCa libri pendis acftimatione^vt luicfemper magisjq illuc propendeat : cum Urnen nihilo minus velitjqquod verceft, cliqua{peeievideri. Adcoq; nimirum.

JS^ullafidcs^rontiyCclantpnecordiafraudctn^ l^tilîa^ iudiciutn ianua cordis habet,

Res ipfa fidê excedit hominum. Iftinamq; cum apudeosfuntjquos effe catholicos ar-bitrantur, tanta oris facundia differunt de veritatereligionis catholicæ, de fraude no-Uorum dogmatum, de vi potentiaq; hxre-ticorumjalijfq; generis eiufdem quæftionî-buSjVt credascœlitus illos loqui.Sed quidfit pofteà7’ Non multisopus eft verbisjpfetute nofti mi Felix. .Confratres ft quos ha-bent, ità traitant, vt viaticu malintjq Bre-uiariuni meditarixontraq; fi confratres de-

L iij font.

funtjdant opera,ne vlli eupiant adcHe,miil-tô minus, vt velint eos vitro accerfere.Inte* reà Ecclefîæ bona clam furripiunt,religio-nem antiquam,ipfumq; adeo DE VM pro-dunt aduerfarijs. Quamuis aliquandó amp;nbsp;voce óclit eri s fe,quafi rem agant feriójollen-tent :de quibus dixit Principum non minimus,iftas quidem figuras colore albo effin-gi,rem vèrô ipfam figuris nigris. Hæc fané fimulandi difsimulandiq; verfutia, religio-nem omnem reddit ambmuam, homines impellit ad defperatione,ad Epicurifmum, amp;nbsp;cum eô prolapfi fint,Gofequitur demum, eos nullius mendacij pudere : nullius pigere flagitij aut fceleris. Heu Felix,quanta ego xibi hîc polTeni ôc q inauditafacinora r ec enfer e,fiità animo veilem indulgere,q lingua currit prompte. Qi^ntus enim campus, nondicamfenefirajhîc apei iretur,fidefum-ma fratrum inter ipfos perfidia vellemdicer e vt infinita-taceam, vnum hoc fatis fia-

gitij habet atq- perfidie, quod cum vndiq; res Ecclefiæ oppugnentur, tanta tarnen fit confratrû inter ipfos óc inuidiaócmaleuo-lentia, vt fæpè ipliim Ecclefiæ ftatum cuerti malintjq velcondonare quippiam confra-trijfi fortêdeliqnerit, vel illius fanisconfilijs vti,ne tu altum fapere videare. Hincani-maduertimus illorum plerofq;, faltem vt Gonfratribus ægrc laciant, ineutiantq; ter-rorem, colludere cum fedarij's^cum illis far miliariter viuere, ad menfam acccrfere, cum illis potare, pergræcari,amp;quiduis aliud eiufmodi ficere potius, q vlla in re fefe comem fidumq; præbereôc lyncerum ami-cum collegis, q vlla manu auxiliari, ruen-tem Eçclelîam lulcire, collapfam^rigere conari. Imo quod execrabilius eft, cum horribilem ilium mentis Eccleliæ frago-rem audiunt, turn illi conuocato fui gre-gis fodalitio, conuiuia adornant , pocu-fis certant, óc luxu,cantu,tympanorumq;

fonitu

fonitu fie curant oinnîaperfti’eperCjne vllus collabantis Ecelefiæ fragor ab ipfis vel audi-ri pofsitjvel animaduerti, Hæc illuftrari ex-xmplis forfitan facilius, q plerifq; graturn. Memiminus qucndani ex Canonieorum gregedieerCjCuin eiuscupiditati cofratruin vnus ôe alter obftitiflet,malle Capitulum in pedes conuertijVt ru ente Ecclefia ad fugam paratiores fint, q ad fulciendas Ecclefiæ ruinas. Ab hoc no difsimile eft, quod in plerifq; Ecclefiaruin catbedris, qui bu s non nifi no-biles fumofas illas fuas imagines oftentant atq; iaélitant, neminem patiantur virum doélum in fuo confortio, quafi fi homines literati in tailbus capitulis locum haberent, nec ignauiæ fuæ, nccfiultæ nobilitatisopi-nioni ac peruerfæ,fatis loci futurum. Cre-dunt enim ifti, reliquos omnes homines, etiamfi virtutis eruditionifq; commenda-tione celeberrimi habeantur,feruorum tarnen hos loco non nobilium habendos elfie.

Ex

Ex quo hxc duo eonfecutâvidenius^prius, quodindeceniaulis Epifcopalibus^ne vnum quideni reperias doótuni aliqueni ócperi-tuintheologuiîi*: alccrum,quod in cathe-dralibus itlis Eeclefijsfoli régnent agreftes Faunijfalaccfq; illi Satyri^atq; inipuri Syi-uani ÓC Centauri:qui quafi ex lege confbtu-tuinhabent^neferant in collegio fuo vlluni doótorein, aut thcologum. Putant enim di-uinitus libi debcrijquicquidinEcclefijslu-crofum etl, quiequid laboriofuni Vicarijs. Frudus ergo, opefq;, ac redditus Ecclefia-viina ipii percipiunt, ipfi pro arbitratu fuo uioderantui'jdifpenfantjeilq; fruUntur : Dei Verb cultuin,cæteraq; pietatis officia,Yt di-uina p erager Cjlacranienta adininitbrar e,do-cere populum, Vicarijs comniittunt, hoc eft, honiinibus nobilitatis titulo minime tumentibus. Ex quo qu idem nobilium llu-dio, ÓC feruitio ignobilium Vieariorum, magnum Prineipem aliquando ficratioci-

M nantem

nantem audiui. Optiino iur^, înquir, no -bilibus debentur oFficia nobiliora. Cano-nicis quidcm nobiJibus decernitur rernm mundanarnm, vel fecularibin adniiniR-ra-tio : igiiobdibus verô Vicarijs5rerumdi^ uinarum ae fpiritalium munera commit-tuntur. Quamobrem necelfe eft, iiidicio Canonicortim, nobüiorem elfe adniiiii-ftrationcm rerum feculariuin, q diuina-rum : quôd harum cura vilibus lacnficiH lis committi folet, illarum vcrô nobijio-ribus Prælatis, Quid tibi mi Felix vide-'tur bic Dialeótieus Princeps làtifneiuxta IxvaÄtia'ip Ariftotelis 7’ opinor equidem: fed au-di, quid adieceric prætereà Si, inquit,nobi-liores Canonici autPrælati fecularium re-rum iura fibi potius,q ignobilibus, tradlan-da ludicant : quin necellario fequitur, bas mundanas res longé præferri diuinis : quan-doquidem bas alijs committunt vilioribus ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;perfonis.

perfonis, illas autem fibi tanq dignioribüs referuant. Quid aliud hoe eft,inquit idem P rinceps,q fi palàm fateantur Canoniei no* biles, feinfiar Epieureorum, voluptatem diuitiafq; præfentis vitx pro DEO eolcr re, cœlefiemq; verum D E V M miferis illis, ôc vilibus Vicarijs colendum relin-quere Cquot; Acerbe quidem hie Prineeps, at profecto, fi licet verum dicere, reni acu tetigit. An fecus res ifta habet mi Felix, q ille dixit Rem diuinam appellatis, ôc tremenda DEf myfteria, mi flam. Si er-, go nobilioribus nobiliora munera admi-

niftranda funt, cur nobiles Canoniei ve-ftri hace ifla myfleria atq; rem diuinam indodis vilibufq; facrificulis obtrudunt: atq; interea fibilumunt iuris dicundi mu-nus, ôc venandi ftudium, ac fi quæ alia funt . generis eiufdeni voluptuaria ôc amoenalt;^

Num arbitrate omnium populorum ocu-los ita cæcutire, vt hæe, q perueifa fint, M ij videre

viäercnonqueant 7’Quidquxfo Fentiatine-rudita multitudo de faerifitio Miflæ veftrx, demunere predicandi Euangelij,de officio adniiniftrandorum facramentorum, cu hæe omnia nobiliores Canonici ac Prælati,tan^ nullius momenti fintjdefugiantjnecFuacdi' gnitatis elfe, ifthæc attingere, paknnprxfc lerant 7’ Cumq; vicifsimicl fignificent nobk lium munus elTe, vt lielluenturjVt pergrx* eentur, vt fcortentur, vt lupanaria äomi -alantjVt.quæftum turpifsiinum exerceant, vndefit^quo voluptatibus^quo aleæ^quoli-- bidini5quo faftui fumptuspofsint óc alimenta fuppeditari Hxc ego mi Felixj noiiideó recenfeojquôd verç nobilitati non exiftinie deberialiquid praerogatiuæ cocedi: fed quôd indignifsimum eftjillosfaftidire facrofanda ilia DEI myfteria, facramentorumq; ad-miniftrationes,atq; inprimis doeedi Euan-gelij oflîcium.Hæc eceiimicumnobilifsima

DEI muncra fint in Ecclefia,nobilesper-fonæpotifsimum eafibi adminillrandaatq; difpenfanda præ alijs vendicare debebant. Q^id vero nunc fitrplane contrarium.Quid autein de ifta perfonaru difcrctione diólurus eft iudex ille minime corruptus,invltimo ludici olEcquid ille hoc modo7 Quoniam tu Prçpofitus/u Decanus5tu Canonicus fuifti, til opinione nobilitatis fublimiorain Ecele-fia cathedrali occupafti fubfellia : tu etiam inundanas Ecclefiæ opes^vt tibi elfent co-piofa voluptatû inftrunienta, adminiftran-das fufcepifti5culrum vero diuinumcæteraq; Ecclcfiç facram enta Vicarijs tuis commen-daftireamneigitur obcaufamtibituiq; fimi^ libus regnum Cœlorum credidifti deberi Hacc ifta Canonicoru atq; Prælatorum per-niciofa vanitas in prouerbium populi abijt. Qiju enim cum Canonici conftituant Vi-.«ariosjqui pro ipfis in EcclefiaDeu colant : •neceflariu quocp,vt Viearij pro nfdem fuis

M iij Canonicis

Caiionieis ineœlis æcerna vita fruantur:vi-cifsimq; cû Canonici pro fuis Vicarijs omni genere voluptatis ac libidinis in terris de-fungi foleant, necefle erit vt pro ijfdein fuis Vicarijs in inferno tantorum crinainum pœnas dependât. Quidputas mi Felix, iftos homines cogitareC’Equidem nihil reperio aliud, nili quod fomnient, fibi fummo iurc lieere,quoa libeat:atq; ex eo canone, ex quo nomen adepti lunt, vt Canonici volt; centur, reótc fieri,!! fGortentur,fi helluen-tur, fi Pkitumdomi curent, diuinuni cul-tum in Ecclefijs abijeiant, fi vbiq- id agant, quod Prineipi huius mundi placeat, ôc quod Deo faluatori difpliccat,nufqnonte-merê machinetur: intereà aute Ecclefiæ ne-gocia,laborelq; et officia,quçadeurâdomi-nici gregis,adlalutêq; Chriftiani populiper tinebat,cônii{:tere ijs, quos loco vilifsinio-rû mancipioru habent. O reuerendi Patres, vel potius ôfcroces Satrapæ,itane vobis ex libidine

libidine veftra indice Cbriftu iinaginamini^ Hæccinè eft caufa,cnrvobi s Ecclefiaftica beneficia expet enda exiftimatisCidcirconc tot tantafq; Ecclefiç opesdedernnt maioresno-ftri Non eqnidem arbitror. Si nullus apud DEVM, præfertim in eaufa fidei, refpeëlus eft,qnæ eaufa obtendi poteft^ob quanifecu-laria potins Ecclefiac bona adminiftranda vobis, qnàm peragenda diuina myfteria;’ Cniîî fl bæc nobiliora fint, nobilibus cer-tê perfonis potius congruebant, quani il-la tcrrena, quæ funt omnium hominum iudicioignobiliora. Nobilitatis vel maxi^ inc olim putabatur efte, Miftæ facrinèidm futnma deuotione celebrare, ad populnm concionari, error es bæreticorum rcfellere, fidem after er e catbolicæ Ecclefiæ, bonos mores honeftaq; opera docere populnm, ■ non folnm dodrina,fed etiambono exem-plo vitæ, veræq; nobilitatis documento. Eamq; ob caufamvidemns, vtquifq^fnerit nobiliore

/

«obilîorè domo liatus, tantó aobîlius ali-quod, exccllcntiufq; offîciû dignitatis obti-nuerit iiiEcelefia. Hinc enimßarones,binc Comités,liinc Principes, imo Reges etiàni appetiuerunt in Ecclefiamunerailk inpri-mis ardua,Scholad;icen,Decanatus,P ræpo^ fituras, Epifcopatus, finiiliaq; generis eiuf-deni. niunera,fi officium fpeólcs,noii quaeftum,eô potifsimû dirrecla funt,vt Deo (uus cultus diuinus Temper præftetur,ôc populo æternaTalus. Quo autem ea nobilium Eudiadeflexerunt 7 eo Tcilicet,cumîpTi déliteras, ÓC dodtrina, morumq; Integritätem oderint,afFedlentq; nihilominusprimosac-cubitus incôleflù, TummoTq; inEcclefiagra dus : vt nullos homines magis, q qui his rebus gcrêdisidonei {unt,literatos videlicet et do(ftos,morumq; finceritate commendatos €onteninant,perTequantur, atq; Tublatos c medio connitantur.Nonprorfus ineptè nu-fer quidani,cû vno autaltero verboldudia

iftoruiii liominuin vellet exprimere,dixir, ifti hominum generi innatum videri,fili-briim initienfa vel in fcamno eruditu vide-antjVtfeputent igne infernalem^li doótuni viruni ac probu injCÔfcientiæ fuæ malæ ear-nifieem cernere:fi deniq; fpein audiant pro-poni reformandi clerijVt præ feferant, inte-ritum fuLiin fc metuere. Adeo enim bis pro literis faftus eft^pro boneftafanctioris vitæ, deuotaq; conuerfatione, centaurica barba-riesjpro munereEcelefiaftico fideliter obe-uiido, fylueftris venatio rerumq; tempora-lium faftuofa adminiftratio, pro ieiunio, helluatîo diurna atq; noélurna^pr o faeerdo-Uli caftitatejinultorum lèortoru inquina-nientajpro iuftitia fubditis adminiltranda, tyrannica opprefsio pauperû facerdotum, ae rufticorû^pro fortitudine animi^qua Ec-clefiæiura poffefsionefq; defendi debebant, blandçhçretieorû eonuerfationes atq; communicate familiaritates, deniq; vt fincm fa-N ciam.

.ciam^ pró horarum canomcarum breuia-' nojlnforiorum taxilloriimalea,pro fando choro pollutus thorns, pro Chrillo fifcus, pro Ecclefia tabernaj pro Deo Sathanas, pro cœlo fempiterni gaudij, gehennaæter-ni fnpplicij. Ex bis fanèmaionsCleriper-uerfis Ibndijs, vide mi Felix, quid effeduin fit : nimirum nulla cura catholici Cleri per fedarios opprefsiattingit Prælatos,dodri-. nini ipfi côtemnuiit,dodos homines afper-nantur, ignauos in confilium accerfunt, ex Lutheranici Cancellarij confilio fimi-Itumq; pendent Epifcopiatq; Prælatizvn-de tandem fit,vt facere cum aduerfarijs prx-fertim principalioribus malint, ôc connir nere ad hærefes, q vel vllum inter vitulos

tauros pingues, ftabularium ofFendere. Ah quantam ego hîc fyluam præterue-hor : c qua fi in pofterum voles noux dir fputationis materiam fumi, abundê fuppe-ditare potero. F E L I X. Definas Syl-uefter.

uefterjquxfo : non eniniæft'hoc enunié--rare, fea lacerare vulnera Ecclefiae;

qui 11 ifthæc ità dicis Sylueftcr;, vt in illis vitijs concludas omncs, excipias nemi-gt;-neni, profeóló, vt pace dicani tua, illhæc coinmenioratio tua nefaria ell. Collu^ • lires veliin hoc Poloniæ regnum nollrum^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\

quàni multos ôc innocentia vitæ, ôc ex-^ cellentia doôlrinæ clarifsinios Antiftites (vt de alijs tac earn) tibi pofsim opponc-re. Quid enim reprehendere potes, hue cruditionem fpedesjfiue integritatem vi^ tæ in Nicolao Arehicpifcopo Gnefncnfi, in Philippo EpifcopoCracouienfi:’vtcrq; certc ab illis vitijs omnibus, quæ tu enu-nieralli, immunis eft. Quid culpas in Vil^ nenfi Epifcopo Valeriano 7 Quid in Sta-nillao Hofio Epifcopo Varmienfi 7 an his eruditionem poteris, aut vitæfanclita-tem adimere, aut eorum quicquani, quae tu lon^a ferie recenfuifti, iure obiicere'f

N ij De

De domcfticis loquar ver ecundius : in Ger* maniam tuam migremus.Quid eit,quod taxes inTreiierenfi, ôc quemnuper creatum auditiimus, Salisburgenfi Archiepifcopis^ Num ftudium pietatis hi s deeft '1 num cona-tus reformandi Cleri^et extirpandçhærefc-o s^' Qijid 1 lia du o lu mi na Germaniæ, Michael Mersburgêlis,et Iulius Neuburgefis Epi-fcopi, quorum alter nuper pic defunôtus eft alter fubiiide expédiâtaduentumDominik Equidem^quidinhisjfi pietatêjfi innocenti-amjfi caftimoniâ defideres^li eruditîonein, fi eloquentiâfpedlesjcçterafq; dotesEpifco-po dignas, nihil video, quod meritô pofsis requirere. Cofimiles tibi pofiem plures re-cenfere non Antifiitesfolum,fed ôc Canonic os ôc AbbateSjôc Prælatos alios. Quain-obremità te decebat Syluefterjgeneratiin ifthæcdicere de omnibus,vt tarnen ex ho-rum numer o fingulo s exci p eres.SYL.Scis tu quidem me baud paulô acutior em elfe in

Dialedticis

DialeAicis præceptis ( quæ ex Petro Hifpa-îio fruRra conabor Cracoiiiæ difcere) q accurate folitum atomos cofedariincopiofo puluerulento aère. At verô^ne tame non fuaincuiq; velim tribuiffe videri innocentiç laudem^fic à me hæc dicta accipiaSjVt nullos accufem eorum, quæ recenfuijcriminû,!!!!! bos^qui illis domi co operti funtjforisinqui-nati, manifetbô confpiciuntur. F EL. buit I ifthæc correètio Sylucfter neceflària. Nam tametfi (prohdolor) magna ex partefic eft, vt tudixilli: tarnen nunq dubitauijquin De-Us fibi referuarit aliquot pios pafsim inipfis Sodomis ÓC Gomorris.Scd putafne tu Syl-uefter fimilium flagitiorum immunes elle tuosEuangelicosC S YL. Ego verô nom F EL. Nifi metuerê diutius extradumiri bunc fermonem, q ut cænapareturjibcret fancbicaliquantulum per tuam Germani-aiîî dilcurrere:etiamfi domi apud nos inPo-lonia exemplisfimilibus abundemus.Obie-

N iij cifti

cifti tLI noüris Sylü efter maleuölam infidc-lemq; fpiritüaliuni noftroruin hoininuin 1 côuerfationcm, quam egOjfi veilem, dupli-catampolTem inter veftrates oftederCjinul* toq; maiorê^præfertim inter Ecclefiaruni

_ veltrani gubernatores. Dedilsidijs dogma-tum opinionumq; contrariarfi, quaru apud VOS nullius finis efi^niliil dicam : lcd cas per-ftringaduntaxatjquæ cxdilIenfioneEuaiigt; gelij vefiri difcordiæ natæ fint inter omnes ’ordines.Repetas,quæfo,tempora Cæf.Ma-ximiliani in Germania, óc Regis Sigifmun- ' (finoftriinPoloniajóceófidera ipfe tecum, quales et quantç cocordiç vtr obiq; in vtroq; regno fuerint.Quis Principti aufus fuit,qux liberarum ciuitatû conata efi fefe opponere ImperBtori fuo ( Quù Princeps vicinum Prineipèm:’ Quæciuitas vicinamciuitatem tàni inleftis arniis vnq inuafit, qucmadmo-dum fieri confueuit prolato Euangelio Lu-theri Qua autê fide fefepopuli,procerelq;

Germaniæ

Gcfmanix complexentur mwtuo : non obgt; fcurcloquuntur infinitæ multarum fedkio-numjbellorüjatrociniorum coiifcriptæ hi-ftoriç.Grandiora recenfebo^relinquam minora. Qua ex cauladntekinisfeditionibus Heluetiorû pagi inmutua vifcerafçuierunt^ Quid in Germania rulHcoru tumultus con-citauk?quod malum etiàm in vicina Prufsi-ain nokrani irrupt. V ndè exortu eft V uir-tenbergenfe bellum C Et quae indemox fe-cuta eft, Anabaptiftaru feditio in V eftpbalia Holandia?itemq; quod ex eadehac mali-tia exarfit inter maritimas ciuitates óc Danos bellum exitiale z' Quaiiicaufamhabu-it etiàm Prufsiacum bellum cum Polonis, cuius primo mentionem fieri oportuit^quot; profeÄo non aliam, q quod ex altera parte noui Euangelij feruor intumuerat, ex altera oblata occalio no f epudiabatur. Qiialis etiam, ôc quam odiofa de Epifcopatu Ca-minenfi exacerbatacotentio inPomerania^

Quaks

Quâlis non îtà mtiltô poft, óc q fœdade oc-ciipâtiônecœnobij Doberle in Adifnia^ Pla-centaleboc quiclenibellûfuit,fed non omnb bus gaüdium Pafchale. Q^din Megalabur-gode Epifcopatu Suerinenfi inter germa-nos fratres 7 an nihil putas etiàni ad perfidie crimen pertincre, dumfocijs Auguftan« ConfefsionisjNoricisjAuguftanisjôcfimb Iibus, prætextu libertatisGermanixjarnia inferunturS’ Quid quod non îtàmultôpoft idem ij male foeiati fratres,fefemutuiscx-dibus conFecerunt nihil hîc interim dieo de tanta Dynaftarû inter ipfos diFfidentia,nihil devrbiûliberalium inter fefemutuis odijs, quanta ante hâcnunqin Germanis coperta (unt hominibus. Quid de fubfecutis bellis commemorem tam varijs,tampernitiofis^ An non vicinus contra vicinum^Fi'ater contra fratrem 7 agnati contra agnatos vrbs contra vrbemÆt quod peiusadhuc eft,ma-net hoc malû alta menfe repoftum,necqux

turn

tum vulnera inflióta funt, curatafuntpeni-tus, fed, tanq fuppurata vlcera ex diuerfis animorum morbis lie adhuc tument, fic ferpunt, vt niliil defiderent amplius,q ferro aperiri. Quod regnuni haétenus in Europa magis floruit, tum ciuium inter ipfoscon-cordia,tum erga Regem obedientiafubdi-torum, q Regnum Galliarum c’ lam vero poftq Caluinus in illud Regnum Luthe-ri intulit Euangelium, quid euenitC Oni-neraius difcordiarum inter eines, óc inter Proceres omnis perfidiaomnis exulceratio animorum:refq; omnino fpedet eö,vt ean-dem vidcas Babylonem br eui extrudum iri inGallijs,quæ iam pridem extrui cæpitin Germania. An non idem lioc difcordiæ malum iam multos annos vexât Britanniani Vilde etiam iam in Scotiamirrepfit. Nonne in liac Polonia noftra cademdiflenfionum femina frutefeunt, idq; non vnoinloco,fed etiam indiuerfis Regni partibus'Recordor

O

ego qualis flatus fuerit tempore Regis Si* gifmundi in hac noilraPoloiiiajCumaclhiic Euangeliuin Lutberi minus apudnos,^ nunCjincrebuilTet.Si quidmei ludiçij eft^au* rcum fuit tunc feculummunc luteumacfer* reum videtur effe. Cumfedebant proceres regni in Concilio, concordes fententiasdi* cebant^fadioiiu nomina ignorabantur,erat fuLis locus amp;nbsp;honor Clero,ócfuuscuic|; ci-* uili ordini flatus integer. Si quid autemco* teiitionis erat vel magnatiu inter ipfoSjVel inter nobilesjvel inter feculares amp;nbsp;Ipiritua* les perfonaSjiure legum certabatur, non vi, non fedlione,non tumultu. Nimirumjqui^i vinculum concordiæ, fuit falua relisrioxVna o

fidesjvnus DEVS5 vnus Rex.Nunc autein quid fiat, videmus. Quid enim in Lituania proceres nunc magisfludent,qvtindiuer* iasdiulfi partes,aiiuddefefuilq;,aliuddePo* lonis cogitent, ac demum vndiq; difcordijs laborent^' Quid in Polonia?’an no idem ma* lum

Ium multô Gepit fçuire vehemeiitiusr Vndc idiam eonfecutum videiiius, vt tot fintfa-éliones pafsim in Polonia,in Prufsia,inLit-« uania ( Kufsiam excipio óc Mazouiani,qux adhuc aliquanto aceuratius vitat Germanise Proplietas ) qnot pafsim familiæ nobiliûjôc domusciuiumreperiuntiir. SYL. Difcor-diç font nune cômune maluni vbiq;,nee tam exreligionisnegotionatÇjqcôcitatçaliquo infauftoeœleftiumfyderum pofitu. FEL. Non Deo acceptum. referas,mi Syluefter, quod liominum culpa tcmentateq; comit-titur.DE V S author côcordiæ cft,vt inquit Apofi:olus:et,vt PfalmiïLeSjDEV S iniqni-tatem volens non eft. Flscreticorum fraus in hominibus literatis, óc fcudium noui-tatis in rudi populo liane diflfenfionuni lernam orbi Cliriftiaiio inuexit. Die quæfo mi Syluefter, quæ Prouincia, aut vrbs in Germania recepit Lutlicri Euan-gelium, citra tumultuni, ae feditionemt' D ij Norin-

Norinbergam fortalfi exccperis, vix vilain aliain vrbein prætereà.In Dania fcimus Sc in Suetiacrudeles ext it i He et perniciofas cofpirationes ex difsidio religionis quidem ortas, fed conuerfas in reipub. miferabiles clades. VndcinBritanniatot fiibindc emer-feriintjôc tam variæ facliones, nifi ex diffo-lutQ vinculo ChrilHanæ religionis C’ Ea namq; quoties illo in regno mutata eft(mu-tata auteni eft fæpius intra paucos annos) toties etiain faefte funt eins reipub.mutatio-nes calainitofæ.An non idem nunc in Scotia audimus fieri:'An no inGalli js idem malum iam quater expert! fumus 7' Omnes in quie-tiji'erumq; nouaru ftudiofi emendandæ religionis curam prætexunt : intereà quidilli aliud,q vt fub tali obtentu non modo Eccle-fiafticas opes fpolient, ac fibi vendicent : fed etiam5Vt alter alterius dignitati infidietur, honorem praeripiat óc locumjalienaoccu-petj amplificet fua, óc quo$ oderitj cadem 'occefione

occafione opprimât, fi pofsit, vel quoqüo modo debilitetjiie obfiét in futurum 7’ Ipfe-methifeèoGulis meis, quale hoe fitjinciui-tate Gedanenfi coram vidi,cuin Sigifmun-dus Rexde ducibus tadæ leditionis fuppli-ciuni fumeret. Euangclij caufain ob tende-tant homines, qui fua aut decoxerant pro-Agiofè,aut ob ignauiam,rerumcopiaaefi:i-tuebantur: ÓC vt iniperitamultitudinecon-citarent, hoc Euangelij caput elfe dicebant, Oinnes ciues fratres elle, qui æquaîiahabe-atitjiiemo pluris fit, nemo minoris,qalius, fed vt æqualitas fit inter omnes. ÎXec tu ignoras Sylueficr, quo impetu iftudEuan-geliû Lutheri, etiàminuito. Principetuo, inMarchiâ penetrarit. Sedtibi ifthæc funt, qinihi, notiora. S YL. Nó eo inficias,quin itàût^vt dicis.Nusq penc Euagelij doélrina reeepta eftabfq; tumultu ac feditione. Qu?-niodo enim fine tumultu Papifticaldolola-tria expugnari potuit,ôc introduci Euan-

gelîum^Non cnimïeens potLiit^quiiiGor-ruptio præcederet generatioiié.Gelia Apo-ftolorum legimus, minime dubitantes^duce Spiritu Sancto^omnia illa ôc cæpta effeôc confeôta.Qnam multis ante in locis excitatt tumultus funt ab Apoftolis quot;î Qmd etiama-gis obiedn 2\poftolis,bornq; diicipiilis eft, q,quôd Reip. tranquillitaté perturbaret/e-clitione popnln eomonerent, vetere religio nemtollerentdnneherentnouaCFE.Longc alia ratio eftjSylueflerjin Apoftolis Chrifti alia inpfeudoprophetis Satbanæ. Abolere antiqua^ôc inftanrare nona^aliquando lieitu eftjfedno femper tame^nec euilibet licitum. Apoftoli mifsi fnerant vt Cbrifto regi,toti-ufq; orbis terrarum nuper declarato bæredi pollefsionêacciperent. Idcirco^quonia htiic accipiende poffefsioni obftubat duç religio-nes antiquçjudiasa atq; Gêtilisrqua vtranq;

ante corrumpi, q noua generaretur, opor-tebat. At enimuero plane feditiofum hoc fu-iflet

iflet conarijß id qui fp ia tent affet prïuataau-^ ' thoritateeflïcere.Natanietfivitiolareligip diuinæ ordinationi aduerfatur : ipfe tarnen niagiftratuSjqui illatLiGtur,ordinatio diuina clE Eainq; oE caufam^qui poteftati refiftit, diuinç ordinationi refiftereitidicatur.Quod aüt Apoftoli hiiic legi no parabantjaliaçaufa, fuit,qnaD.Petrusexplicauit3Guinquit5Deo magi s obediendû,quâ bominibns.Deus iuf-fitidolatollidtidaicä voluit no vlterius,qua adioannêdurare. Huie igitur fublimiorile-gijCæteras leges inferiores cedere decebat. At quo modo, inquis,cognofci potuit, Dei efle lege, Etbnica r eligionê tolli debere,an-tiquari ludaicu, Cbriitiana vero inftauraric^ Non alio modo potuit cognofei,nifi quod Deus ipfemet admiradis quibufda operibus, quç ab Apollolis effedafunt,teftificatus eft, bos fuoslegatos elfe,et quaafferât dodrina, fuûverbû elTe,G.ialege,luuEuangebu,Guius -ïperio ludaicapolitiacçderejcuiuf^efïicaeia deleri

deleri debeat omnisidoIolatriagentilis.Lu-therani autem,cum refiftuiit fublimioribus poteftatibus, Romaiio Pontifici, óc Rom : Cxfari, nouaiTiq; introducunt religionera, explofa veterijinuitis fublimioribus magi-ftratibus:nonne optimo iureab bis Pfeudo-propbetis requirimuSjqua autboritatetalia macbinenturC S YL. Andubitas:' Autbo-ritatediuina (implicit er. FEL. Quis auteni iftuddicit:* S YL. Lutberus. FEL. Qui tellesfuntC' SYL. Lutberani. FEL. Qui iudicesf SYL. Ijdem. FEL. Profedo mi Syluelfer,quód pace dixerim tua,mihifi-dem non fccerint: nam fi Lutberani nos fibi voluut credere, quod ea, quæbadenusma-gn's tumultibus nouarint, idfeautbori-täte diuina facere : illud neceflarium erit, vt diuina niiracula operctur, eaq; tanq légitima documenta diuinæ vocationisfuæpro-ducant. Sinautemidnonfecerint,nibilcer-tius de eis alTeri potent, q quôd homines fe-ditifio

ditiofi fint^quia fubliinibribns poteftatibus relïftuntjóc perniciofi nouât or es, quia anti-quam religionem opprimunt5quæ germa-na eftjóc obtrudunt nouam,quæ adultérin?. SYL. PeriftoSjquosdixiftitumultus,non ipGi religio fauciatur, fed rcfecatur abufus. Fel. At vero mi Syluefter,longelateq; debet ab ipfare abufus difcerni : eumLutherani prsetextuabufus^antiquçreligionis ncc vllum veftigium relinqui patiantur. Nec' vero placet nunc accuratius difceptare te-eum: led dc hoc conlerimus inter noSjPapi-ftarumnc, an Lutheranoru vitia grandio-rafint5cumvtrobiq; cflenoninficiemur. Si isEuangelij fenfus, quem vos profertis,or-thodoxus effet amp;nbsp;legitimusjde vitioru prç-rogatiuajCredemihijiiullu foret certamen : fiquide boni,maliuc mores proprièadper-fónas pcrtineant, nihil ad doótrinam Euan-gelij,vicifsimq;,doäh*ina articulosfidei re-^iciat, non attingat mores perfonarum.

Qnamobrem, mi Syluefter, fruftranosdi-gladiamnr, vtrius partis vita impuriorfit, cum nifi doótrina Euangelmquæ régula pu-rioris vitæ eft^prius emencietur, ôc correëla nbsp;nbsp;nbsp;I

fit^vtad liane regulamcorre(5lamores5non ad mores corredos régula corrigi pofsit. | S Y L. Scio Felixjnon Lesbium hîc cano-nem, qui ad quiduisfledi queat,fed Aman-nnû, qui fui fimilisfit fempei^effe oportere.

•At videris tu mihi id nonviderCjquodvel inprimis cofiderandum erat, fi modo nobis vllafpes refiaret huius mali corrigendi.FE. Qjid illud fitjquodme dicis nô vider e^cupio fl tu tam lynceus es,te monftrante, cernere. SYL. Nifi vererer Felix^iam tempus cœ-ne imminere5paucafaltem5Vt hoc coîloqui-um concluderemus, adijeerem Epilogi lo- ' CO. F EL. Si quidvoles^poterisriemihora adbuc refiat ad cœnam. S Y L. Credis ne, mi Felix, bifee moribus Chrifiianorum ftantibus, Chrifiianum orbem amplius fia^ repofle^

!

re poiTe?’ FEL. Ego veto non arbitrer ï naitiin tanta hominu perfidiajintantis Prin-cipuna omniumq; ftatuumdifcordijsjin tani pernitiofadogniatuin Chriftianorû diflen-fione veile DEVM, qui author concordiac eftôc pacisjhabitare,non eft verifiinile.-cuin ipfemet Dominus affirmer regnû in fe diui-luindefolarioportere. SYL. Rededicis, neccerciusaliquidaquoq dici poteft. Qua-propter nifi maturchuictam exitiofo malo occurfjni fueritjperire Chriftianifmuniiii Orbe terrarUjUecefte eft : F E L. Quoniodo occurreturautem:’ S YL. Nulla alia via in rerum natura eft^nih per reniediû generalis Concilij C FEL. Laudo^atq; vtinaomnes Lutherani idem (entiant.Credo aut te Syl-U€fter,non'ignorare:nunc denuô Tridenti Conciliû indiâxi àPioIIlLCuiusauthorita-tem ft volent Germani tui no lpernere,pote runtjquam tu optasjcitra vlladifficukatem ôc vitæôc dodlrinæ emendatione obftinere.

s YL. Erras ô Felix, óc quidem toto cœlo erras.Putafnc Lu the ran os vniuerß omncs, vbicunq; gentium illi fint ( funt autcm nunc ferme vbiq; ) tam iudicij rationifq; expertes eficjtamq; væcordes aut infanos,qui veliiit ideôvenireTridentunijVtfententiamaudi-ant fuç religioniseondemnatoriam recitari exDeeretisanteriorisTridentiniConcilij^ Si ita fentis Felix,fatearetenonnoffeLu' theranos. Altcrutru c duobusneceflàriuoi efiet, fi tua ifthæc fententiahaberet loeum, Lutheranos aut fponte fuafateri fefuos er-rores agnofcere,velleq;, acceptis Tridenti-n^ fynodi decretis,redire ad cor,ôc in pofte-rum præftare obedientiam Eeclefiç Roma-næ: aut vi quadam coados condemnatori-anifententiani Tridenti audire ac rccipere compellidebere.Analterutrûborumpotes futurumdicere?’ FEL. Non pofitim. S YL. Quomodo igitur Lmtheranis promittisin Tridentino Concilio, tam vitXjq dodrinæ emenda-

eniendationem:' FEL. Ego veroquidem hoe modo : fi tarnen man oient cum ratione fana confultare, q eum deprauatis exukera-tifq; affédibus inireconfilium,neq; hoc date priuatis perfonis, quod publicæ Óc Chri-ftianae veritati debetur.Tanta enim euiden-tiain catholica fide veritatis eft^vtnondu-bitem, fi priuatæ affeóliones defint,óc adfit candor in iudicando, quin vitro fint omnes cordati homines aeceffuri. S Y L. Qj^m-uisadhuc, o Felix,longe abcs àfeopo : pro-pins tarnen nune^q antea^eollimare vifus es. Reétè hos tu quidem,óc vt Lycurgus Orator noninfcitêjanimi affeóliones redto iudi-cio plerumq; nebulas folere effunderejiielu-cemqueant cernere veritatis. Eftofane(id nunc non difputabo ) fit tanta fidei vefirç ca-tholicç euidentiajqnantam efie dicis:fedhoc non confiderasj quod vel inprimis confide-rete oportebatjex’veftriCleriprauismo-ribus adeo prauas animi affedtiones infedifie

P iij cordibus

eordibus populorum, vt propter has tàm crafïà caligo rationis iudicio obdudla, non finatlaicos iftani catholicæfîdei veArxeuî-deiitiana intueri, nondicam perfpicere. FELIX. Ità profeóló eft, vt dicis SyF lieft er 5 fed quo eneniatc iftas aniini af-feóliones ex cordibus hominuin elui,0C quo deinceps collyrio abftergi caligineni, quæ eft ex illis afïedibusobfufa,vt tandem poftet reóte in catholica Hde veritatis eui-dentiam populus cernere, cenfes debere^ S Y L VE. Arduuni iftud plane mi Felix, nec huius loci,nec temporis, necetiana iu-dicij mei eft ; cum non tarn, quid pofsit, q quidfieri non pofsit,denionftrare,uiri pe-ritific. Veruntamen lie opinor,quodprac-poftereres fufeepta fit tradtari inConcilio Fridentino. Non inficior : folitum eft,pri-usdoeftrinam, quæ morum régula eft, cor-rigi,q emendari mores .-fed hoc tarnen rede

ûehabnît femperjCum prauxillxafFedtio-nés ex pefsimis Cleri moribus natæ, nori ' tantani circiimfudiffent iudicio populi ca- ' liginem. Hanc igitur nifi abftuleris, veri-tatis enidentiam in fidecatholica veftra, popiilus nunquàm videre poterit : nec iU laiîi caliginem vnquàm toiles, nifi prius kiius tanti malt cauamp;m, id eft, prauos mores Cleri, radicitus euulferis : neq; bofce euelles vnquàm , nift aut feuera Concilij generalis difciplina Clerum conftrinxe-ris, atq; redegeris ad primæuæ Ecclcfiæ paupertatem : vt, cum religio pepererit diuitias, Sc hxc filia perdiderit matrem, iam vicifsim paupertas refufeitet religio-nem, ôc bæc denuô neceftàrias opes Ëc-defiæ. FEL. Itàprorfusforevidetur.Non enim tu bæc Syluefter primus, fed multi alij ante teRiturû prædixerunt. Qindauterri’ ihtereà het de puritate doâ:rine,€atholicæq; ' fideinoftræ^ erit Coiicilium,quodde moribus

moribus Cleri einendandis ait tantuniodo, de hærefibus extirpandis ne verbû quidem. S Y L. Tali Conciiio nunc opus eft : de extirpandis hærefibus deinceps agendum. Hoc tibi velimjipfaeertitudinecertius perfuade-asjpopulum nunq ab liærefi retraôtumiri, nifi prius hoc in vniuerfo Clero palâm ôc conftanter appareatjquod Chriftus iniui^^ xit fuis difcipulis, cuni inquit, Lucent lux veftra coram hominibus, vt bona opera ve-ftra videant,^ glorificet cœleftem patrem. Bona autem opera Cleri funt,primû,vt fa-nam docftrinâ Euangelij ab Apoftolispro-feôlamjin vniuerfoq; orbe Chriftiano di-Iperfam atq; propagatamjdoeeat populum: aeindcTi hoc opéré faciut^quod oredocént, hoc eftj vt cafte, vt fobriè, vt piêjhonefteq; viuantinhocGcculo,no minus morum ho-neftate illuftres,q dodtrinaadmirabiles. Si nuncaliquodhabendum Concilium eft, tale omnino eft habendum, quod quia priuatis

Cleri

Cleri morbis medeatur. Clericale vocari pofsit.Deindc aliud quoddam celebranduni clTet Concilium, quafi populare,quippevt ab hxrefibus tandem fcéiifq; populus repur-garetur. Sed hoe pofterius, fi fruóluofum lïiallemus, q tumultuofum fieri, illud prius Concilium non folum ritcpræcederedebe-batjfed etiam efficaciter dueiinexecutione: vtjfi riuulos viuends aquae in communem niultitudinê populi ducerevellemus,initió populo certu fit de purgato fonte,vndcri-uulosduci oporteret. Etcnim non efijO Fe* liXjfibi vt Romani proceres ducat in men-tem,populum vllos difeiplinæ Canones ac-eepturum à Romano Clero,nifi ipfo mcri-diano Sole cernât clarius,vitam Cleri intègre folideq; repurgata efie.Sicenim populus cogitatjVt cecinit Poeta quidam,

nififyncerum c/ly quiJcun^ inf midis aeeß-it.

Sic cnim populus Spartanusrelpondit fena-tui fuo, CÛ Demofthencs,n5 ill e Orator,fed

Q alius

alius ciuisjhomo riiniiruni inipurüSjdixiE-fee, fe habere quoddam faliitare confilium reipub.quod fi veil ent audire,fecómuni€a-turuixi elfe. At refponfum eft,no folitu efte, yt eximpuro vafe liquor fyncerusproma-tur.Tantum valet fynceritatis opinio apud rudern populum. Quamobrem, fi Ecclefia: proceribus cordi eft, veile hærefes tollere, v.ellefarcircconcordiädiuifi orbis Chriftia^ ni,nó poterunt aliunde ordiri aufpicatius,q à eapiteÓC Lare domeftico. Hoc enina cum re, non verbo faötum intellexerit populus, adduci poterut, credo,vt vnam aurem prx-beat populus catholicis Ecclefiafticis, alteram Lutheranis, quoad tandem,depofitis priuatisaffedibus, audiat vtramq; partem tantifper,donee queat iftam,quam dixifti, catholicæ fidei euidentiam apertis oeulis co Hilft rare. FELIX. Non equidem Syl-uefter pofttim improbare iftud confilium tuum,quodno tarn cx h^retico,qcathölico

pedlore

pec^orc profedain iudico. Si itadecxteris catholieæ fidei artieulis fentires, vt iftud fends nó malc,næ ego te verc Chriftianu arbiträr er.SY. Nonomnes funt,mi Felix,Bac-chi,quitbyrfiinigerunt:fieri poteft,vt quis corporefit inter feclarios,inter Chrilfianos animo : óc vicifsiiii corporeinter Cbriftia-nos,aninioautinter fedarios. FE. Dei hoe eftjiió hominis iudicinm Syluefter, quid in corde quisq fentiat fuo:Chriftiani tarne aper tam defyderant catholicæ fidei cófefsionem, Verum hac de re nihil adprxlentecaufam. Iftud velimmihi expliees Syluefter,in alte-to,quod populareappellas, Cóciliojquara-tione pofsit populusaddueijÇquis auribus vt audiat vtraq; parte.S.Eongius iftius oratio nistuç pat et epilogus,q exordiu.Cur aut no 'potius ld qu2ris,quod minus quidem fperas, nietuis aut magi sé^^f EL.Qijianani ifiud efi^f •S Y.Eogas^cogitas nê,quidluturü fitjfi nul-

cogito ferió quidem : at nihil tame aiïèquor cogitando^q prüfens exitium. SYL. Vtri-us partis C’vtriufq; ne, an altenns tantum C FEL. Vtriufq;omninó,fed noftræprius, polleaveftræ. SYL. Vndêconijcis^FEL. Exdiuerfis quidemcaufis^fed ex code euen-tu. Vtreliquasaût taceam, vna explicabo. Nofti enim prius defeóhonem ab Ecclefia catholica fieri oportcre,vt D.Pauluspredr-xitjqreuelabiturfiliusperditionis.Defedio autem ilia triplex erit^quemadmodu S. Patres interprétât! funt : prima, cum régna?, ÓC reges s ab imperio Romano difeeflerint : fecunda,cum ijaem reges ac régna autliori-tatem recufaucrint Apoftolicæ fedis : tertia cum populus et Principes,magnaq; ex parte Clerus,ut CardinaleSjUt Epifeopi atq; alij ' Prælati dodrinam Catholicæ fidei reiece-rint, nouis addidi opinionibus. S Y L. Si ifta triplex, quam tu recenfes,defeôlio An-tichrifhi prxcedere debebit, quin iam hune

aduentare

aduentarc ncceflc eft^cum illa iam prçccflc-ritjvel faltem etiàm nunc curfum vrgeat fu-uni. At vero mi Felix, quis tibi iftud^abfcj; tefte^afferenti crediderit C F E L. Non po-ftulo : multos polTem producere, fi tempus permitteret. D. Paulus prædixit, difeefsic— nem ante fieri oportere^q reueletur filius perditionis, hoc efi,Antichrifius.Eam fanc defedionem præuiderunt fancti viritripli-, cem efie oportere. At tefiemquæris^Do primo D.Ambrofium Ansbertum5qui vi-xitjlmperatorc Arnoldo: deinde do Engel-bertum Admontenfem Abbatem fub Im-peratore Rodolpho Illuflrem fcriptorem. Plures proferre non efi neceflariumjquan-do ipfenofti confimiles. S YL. Terres tu me^ó Felixyhaudmedioeriter : atq; fi debeo aperte, quid fentiam, proloqui : vereor ne fint,quæ afïeris, Sy billinis folijs veriorazvi-deorq; mihi quafi iaappropinquantisAn-tiehrifii viderc exereitu, audire firepitum, iij atq;

àtq; tutnultUjfentire etiamaliquo modo im rninentis fupplieij horrorê. PEL. Qjcrelis impendenti malo no medebiniur.Dcû ore-muSjiniSyluefterjiiefaganoftrafiat in hye-me. SY.PLeôlêmones. PE. Ecccpuer adeft: cœna niinciat clTe paratain.Placuit aût niihi hoG noftrn colloquiu Sylnefter^vel hoc no-minCj qnod tametlî grauia in vtraq; parte . atq; criminofa vitia graffenturdioc tame ar bitror tefentircmeGÛjiion ex moribusper-fonarum veritaté doôtrinac, fed ex vcritate dodtrinæmores perfonarû iudieari debere. S Y. Adentior tibi. F E. Scd heus tu Sylue-fter.Qu^ fl hoc colloquiu noftrû aliquis au^ dierit ex occulto aufcultans S Y. Nihil ar-bitror referre: quid enini eildifputatu à no-bisjquodnô reipfa verû fit,et vulgo nonin-cognitiY' FE. At enim nolH illud vêtus. Veritas odiû parit. S Y. Parit quidê,fednon nifi in maleuolis.In generede vitij s coliocuti fur mus,ôc- fl quid uominatimperdrinxmius, ipamp;

ipfalucemcridianaeudispatet manifcftîus. t eci ego fepe PrçlatorûjSacerdotumq; ve-ftrorum mentione5taxans quçdam eorû vi-cia:quôdcertcà mefadtû eo confilio non eft, vt omnesPrælatos vel Canonicos vel Sac er dotes æqualiter exiftime effe tales5quando bonoshoneftofq; norim quaplnrimos.Qiu propter à me quidqtiid v.eftro Clcroobie-^um efljid illi fibi didû putent5qui talia pa-làin patrare minime verentur. FE. Eadé lege ôc meâ GLipio in tua parte libertatê exeu-amp;ri:quandoquidêmihi eu vicijs ôccumhæ-' refeveibrorum hominujiioncumperfonis ipfis hæc difputatio fufeepta ôc habita eft. En iterum puer clamitans eœnam corrumpi. SYL. Qi^n reéta ad eœnam igitur.

errata.

cgt;

A i/dc.x.leg.utriufiii.'B.i fdc.t.Itg Ctpit Cirißus docere fy f^ceretintjitltt fac.t,.[eg.lt;]ui(iuid uirtute. f.i.fdc.t.[eg,irreguldriteruiuere, H. 4» Uc.tJeg.folofuccinod. * fac. i.leg.Cdnonicdlci opts.K.^.fd. i.[eg.Qu,oi in locis fd^imfit, li,^fdc. Klegdnddicdm polüidm mIuîl ibéiim f^^udri luddicdf».