Wegens onderzoek aan deze collectie is bij deze boeken ook de volledige buitenkant gescand. De hierna volgende scans zijn in volgorde waarop ze getoond worden:

Due to research concerning this collection the outside of these books has been scanned in full. The following scans are, in order of appearance:

Historia Gentium,

Quarto nt tfdo.

.ó«ria»rsi^ïi

Compledcntcs vniiicrfale Thcatrum , omnium Rcgno* rum amp;nbsp;magnorum Impcriorum totius vniuerfi, cum Vniufcuiufq;rcgni amp;Imperij Regali,ccnru,æi-arijamp; ar-morum potentia.Imperij magnitudine amp;nbsp;Rcgiminis forma, Principatibus dcnique finitimis, cum populo-rum variorum diuerfis moribus.artibus, ingenijs, amp;nbsp;militia ftudijsquc.tam pacis quàm belli tempore, amp;nbsp;vniul^ cuiufqueimpcrijinitio,incremento ôc conferuationis modo.

Cfusno’vum^inrerumno'uarum cupiiorum magnarumfl^udiofo-' rumgrAtunty îi GutdoneduBruecqs, ex iQAnniamp;Botteri Benefi It »lids relationibfts Lutine fA^um :Iuciinduni fine futurum le^Uy^etiAmvtile,nonmodo RegibwmAgnû Prtncifibusy fed fir DynAfiis fir virii heroibusfir equitibuSjmilitu rerum fublicArumAmAntibuA firfittdiofis^

Lib RI lol^unnisBotteriBenesij.cuitituliif Rehtionet vnitier» ptlei,eam^artfmànqtta defcrtbit opes,vireSt re^tmenq, Princi-fttm Europdt,Afiit., Afiicxf^ Aliorum,quos raiuerfalei dicit, quod mult A fcitu digfiA contineret, ex IîaIico idiomAtein LAtinunt'uer-' fum,excudi curAuimuiieum^inÇcrippmus: Mundus Imperiorum,lî-ttede Mundi Imkerijs, quod vniuerjltle TheAtrum,omnium regno^ rum ep’mAgnorumImperiorum/otius'uniuerßcopleSteretur , quod-queeorumopes,'vires,formAmqueeA AdminiprAndi.quAßßellAndÄ proponeret. VAle Lelior tibi^paruo Are comp Ar a,ex quo none xi» guumfru^um dele^ationem^^ hAud vulgäremperciperepot er is..

^Franciac \ Angliæ Regcslt;Daniæ

/Sueciae

( Poloniae

Magnus Mogor,

Prefbyter Iohannes,fiuc AbyflinQj-jjjjj Imperator Monomotapa. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

B orbe condito nuHi rmperatofum,Regum vcl Prift' xripmttimaiusImperium obtigiteo,quo Phili|gt;pus In= diariihi amp;H1fpaniarü R’expotitur.maximèculwLu^, iitaniæregnutn ipfi poftrenlô fitadîcôl»m;ampliflî-imascnim Europxprouintias',nobihffimafque Alîac Africsé^ fègionfes eompJcöitürïNoüutn' dcniqutf Orbcm’qui Europa Afri caque la ri us parer abßiüc ri vali paci fice p o fsi der In Europa Hifpaniam'ccrrè rener,quç odingentisabhintannis,nul-Ji tôraqüamipfius imperio paruit:Bclgium,quod mille milli-aribus ambirur:Regnum Ncapolitanum,quod'mille amp;nbsp;quadri ngca-ra miliaria'GiFCunicuntlhfuBriam' (qùæ Mcdiolanen’ fisDucarus rirulo defjgnaturycùius’ambitus eftrreccnrorû mi-liarium : Maioricam , Mirioricam amp;nbsp;Euifaniinfulas,quarum prima300.alterai50,tettiaoâo miliaribusinorbemporrigi-tur:Siciliam,cuiuscircuituscft7Oo.miliarium: EtSardiniam qüae56x,rniliaribusparèredicirur. In Africaporirurmagnoil-* loporru quem incolœ M’afaliqulviràppcllant, quoporru nul-liM rnfighior'jcapa'ciôt, fccuriorque in mari Mediterfaneo eft: riaberetiam Oranüiti,MelilIam ÓcRupcmPegnonum Velez difl:a:haberóc extra fretum Hérculcum Infulas Canaras duo-decim mins ero-, inter quas præcipuæ fdntfeptem, quarum nulla minusqiiarn nonaginta-miliaribvisambitur. Éufitaniaereg-niiürcpraeClaralocaiS'cptamamp;Tahgcrum,quæclàuesFrcti,im’ momarisMediterrahei.amp;Oceani Atlantici funt: Extra Fretö autem Magazanurticiuiralcm Habet. Idem Lufitàniærcgnum ihimmenfoillö Oceano*, InfulashabetquxvuIgoTerzeredi-cuntur,quaE'numGi(gt;funtfeprem,exijs Angra nomine .j,b.miii»' aribusambitur,S; MicHaclïsplufquam 90;miliaria cö-ntinet; habetamp;lt;Portum’Saftum,nee pröculïndcMadêram( vinoprç ftàntiflimam)qnæ rcginainfularumOceani Arlaticieft-óci6o. miliaribuscingitur.InfularüqüOque'Capitis viridis (Capo ver denominanrlimpetioclaret,feptemquefunt; HabetfuB Ac-' qpinöétiali linea infulam-Sandi ThOmæ ,'.quæ Madera ali-qyantómaiör,faecari abundediveselF Qiiinamp;RexPhilippus’ ätc,totius or«' ilIiusgt;Africanæ^quæ à' Capite* Agucró'ad illud' quod-

CTibmj^

5i'gt;

iic fa' ' ?

lt;

^•*1

^^^irmtatuneitt iueryàlisfferardj^Âêrcatài ? ceu^J^fter Oriis

iervi^'ncoteria^J^pi^iBae

.MT.V.AC\ 5'1 VK INDIA IST OVA , anncHfi' Jf-fl, « Ch^qflmv Cnmt' benaninefK ■ '’ ’ ~ pnmim Je tret» .

-- Lacctut C-itSJAr.

Archie

ZPt

lt;Dn^ÿlt;

■Oiauiâig

jpw^e'

'Cnhi^ï'u^

.*F«’gt;® ;■ î^rf«

\^*' ^*'^^*OcrÆ.«s

lt;|ji ^i^ei-ati:

Occidcn

CMfßc hbs

; -.^rÿltuimtgfff •.\\C-lt;-.i,^:

; . sv:. ». j^iiJim

yltJibrnyrtr CJt njswîiy

^/n.eJw

tl^S-c^rtn

^Juttres

’T^gßißimasJnc e^e regiemest’ß JC-'Taub Ceneti ctL uJuiaci Vartmam riptisger^riaariembus liipijo

cpodGuardafudicitiircxtenditurjDeniquccommcrciorum,-Eegôtia.tip^çî's amp;nbsp;naivi'gationïs iMius Oceani, rorqqc infulä-ru in quàs nat ur ad b i dem diflc na i n a vi vel a npri mis à régi one Caprariæ interPromantöria Bönsefpei St Smardàiuenfc'do-.minus,,hçrüfqnc vfamp; elVagriofcitur. Idem amp;in Afia ,Lufirani-ci'rcgni iure.potioresOrâe ocCidéntalis parres.nempe Armu-zium’, Djum j Goam amp;nbsp;Màl^c^m polpdet, Armuzium com-'moditatc fui' fltüs'adcb dives eft ,, vt ArabibuS'in proverbi-toriî âbicrit..

' si terrantmOrii/ quigüi patet^Àtinulâ/ iffttt „ iUiui Armußum^emmadecu/queforet.

Magna Arabiæfxiicisparsad Armuzijregnum fpedaf;ficutamp;' Bahareminfula.reginaciusSinüsinfularum.tumproptcrmag nitudinéjçui’terrîefeftilirasamp;fruftuum'vàrictascôiunftaefuric tum propterditiflîmam Margaritarum pifeationem: Dium,, Catnbaiæeftclauis,quæincnarrabilibus'diuiti)sabundâtfuiq; maris.in quo mariLufitani quoquepoflident Damainum, Ba-zainfijTavaam, Goam. quæ( vt inreri m Ciaulc, Gananorem, Cochimumamp;Colanum præteream)ranti momenrieft ciuitas v.t Régi Lufitaniæ tantum; quâtum vJla Europas regna; pefldat. DeniqueLufitani obtinentomnë ferèoram miiritimam, quae à-Damarnociuitate ad M'elépuram vrbem vfqueprotenditür. quæ integra ntarisoraiipfiuseft-auteius’fociorum.exceptoCa IccutioZeilanaßneinfulaeft Orbis vuiuerfi prçcipuçdeliciçr iheahabentetiam Portum amp;nbsp;Arcemvulgb Columbo nuncu-patam . Pôtiunturamp; Malàca, quasiJsipfislôcisImpet/jftii terminus cftclàuifquîegotiationisôCcommercijOceani Eoi, il-làrumqucinfularum;quçtotactantælunt,vt toti Europç,ma-gnitudineparesputenturiDomosquinctiampotius quam Arces in Amacano, ad commercium cum GhiniS'exercendum. amp;in Tidorc infula, negociationi cum Molucis amp;nbsp;Banda exer-cendahabent. Resprofeûoftüpendaeft, à i2. tantum Lufira-noTum millibas(nécenimpluresintanto terrae mariïqde tra-dufunt) tot potententilTimos'Afiæ Reges, populos, tânqua frenocoerceriiillofquetampaucos Lufitanosmaris Atlapti-ciiîhdici,amp; Eoi impetiû afTcrcte, fibi leruare,actueri. Ab K-ine sumis go.fcfe iJli i|s.locismuniucruati nonfolum magna^c um

fvil gloria,verùmetiara totiusorbis Chfiftîanî laude, Vtîlîtâ-; ie ae ftiiftu. N eqj veto obijci poteft, ill is hoc faci Ie fuilfcqüóiti förtaflcresipfiseflètcumpopulis belli minus peritis: Eripuef-runt etiim armOMim virtute regnum A rmuzianu R egis Perfix cl i enti : V icerunt criam, quaflaruntque ad Dium Magni iulta-«i Aegyptijclaflenijplcnam Mamaiuchis,quinonininusartc nïilitan,quàmPrxtoriani Turcæ raiiites(quilanizari nuncu* pantur}clarebant:Dium illud aduerfus Turcae amp;nbsp;Guzaratarum YÎ res fortirer defenderunt : Sxpc Turcarum clafles mari rnbro, infugam verterunt: Ad Armuzinm claflemTurcarum Anna Chrjftii5S2.fubegernnt: Cü PrincipibusDccàn.RegibusCam-baix,Calecuti3 amp;nbsp;Achen (quiarmisamp;militibus Turcicispro-bcinftruaierant)inTaprobana pugnarunt. IraqueLußtanO' rum cxpcditiGnes in Cambaia, India, amp;nbsp;in vniuerfo iHo Ocea-ftoamp;ora Afiç,non minus admirandçfuntquàmMacedonum^ Alcxandrique Magni viûoriæ.Eo quidem magis quanto Lufi-tania tcrtacamplitudincMacedoniac multóminor,numerut que Lufnanorum vndique Macedonibus par non fuit. Proftra-ueruntenim 19.nauibus claflem Sultani Aegyptij,longè numero maiorem:Duobusvirorum millibusexpugnarunt Goam: tam amiflam 1500.militibus rccupcrarunt.OctingentisMala-cam fibi fubjugarunt:pauloquc pluribus Armuzium. Altera di' tionum Philippi RegisCatholici pars,inNouo Orbecontinc’ tur, in quo quantum ipfe velit conlcquitur,cöprxcipue quöd fine focio velrivali illicrcgnet.Diuiditurautem Nouus Orbis jnContincntemamp;infulas.Marisfcptentrionalistotfunt Infu-Jçvtcarumnumcrus(Lucaiç tantum exceduntquadfingentas| pondum cognitus fit: Earumquc nonnullç tam amplç opulcn-tçquelunt,vtvcl carumquacq;grandi regnoconftituendo fuf-ficiat. Eoriquena longa eft300 miliaribus,lata 6o:Iamiaca paulóminorcft:Cuba longa cfttreccntis.lata 2o.lcucis:Hifpa-piola inambituióoo. miliariumeft. Qupd ad Continenten! ^pedatjRex rcapfe toti marisorx,quzEloridam,Nouam Hifi paniam, lucatan lambit, deinde toti illiimmenfae Pcnin-fulç Mcridionali ad caput Californiz immó adQuivirâ vfi qucimperat.cóenimatqjvkerius Caftellani nouas terra manque regiones detexcrunt.HifpaniæNouæora,quæinitium c^

pjtàSânÔæHcîcn«opiâô .Panamatn ' tràhfietf^d Qiiiviram^ j^totcnditur/circitcf qiiinqüies millediieenrifque miliaribus' longa cftrquibusficoniungantürMcditcrranea confinia.Sep-* tentrioncs vçrfus,nonminusquàmnôviesmillemiliariactfilt;? éicnt. Pcruvia,quacadPanamamincipît,habctoræMariTim» Juodccics mille fexccnta miliaria, quorum tria qiiæinrcr Ma-' faghoriem fluuîum amp;nbsp;Argenteum continenturjliräfiliamcöi jiTedentiäjRcgcm Lufitanornm aghofcunt.NouiOrbisGon-rinens mulràrégna ditionefque perquam amplaS compledi-Ât'jin qùibusduo præcipua régna quafi Imperia funt,nempc’ Mcxic'anumamp;Peruvianum.quorum Reges pofehtiirimi olim opulentiflitniquefucrunc. RexMckicânüsfloh faflguinrsaviti-jùréifçdà6.'viriseligcbatur,nîm'irumquiiuacni'!f,clegans,{lrc-i nuus,corporebcnecómpóritó,militia:qucaprusefler,ideoqucf Rcgçm quéndam fuurh^quôd igna vus, i ni bel I is tim i dufqué tfj fet,vencnôriecaruht. Senaitiislüpremusapud Regemcrat,qui ex qùatüôrhobilîtàtis ôr Officiàriüm gtadibuîi cottftabât, abfql cuius author!täte 3c cohlènfu; nihil quod eflet älicuiüs momê-fl ftatuidecerniquepotefat. Nihila’quèatque tedampuerotS inftitutiohemcurabantiamp;praccipuo apudiplosin pretioeraf Religio,ftudiumquc_rei militaris. Interipfosfuitegregius hc^ fos Tiacacllel , rahtuSf arhtorufn virtutc , vt magnam reg^ hi Mcxicani partem fibi pararit,animi adeócxcclfi,vtobla* ifum fibi regnum cónftanter récufarit,diccnsex vfuReipub-efTö Vt alius Rcx.ipfeveföminiftereius cflet,humérosrcgno impa |csefle,addens fepîdR ópub. non minus fedulólaborarUruni quàm fi Rcxcflct. Réx ciim maieltatc vi vebat, magnificcque habitabat,maximoquecriehtum fatellitioftipatusincedcbat» Rcgni pomocrïa,Religioriem,lihgUamque ab vno latere ad ^cguantepceum,quod México 200 leucis diftar,extchdit; AÖ alio latercadGuàtinfalarri,quæ5oo.leucisabcft:quinétîâreg^-'lii fines ad Mare Septentno'nareóc Meridionale protulït: éioacari .Tlafealam Sc 1 crpeacam debellate nonpotuit. hal-mi ci tiæ qhat Mexicanis cum Tl alcala no opi do erant,Hi (pari is ïa'nu.irri in Mexicanum regnum aper«erunt,reddidcrunrquè adipifuédoimpefio Mexieanofaciliorem.quodarihoChrïin »iii. cohtigït.Mexican! in feptem tribus dimfiiCxtégùyne^ie^

) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;trionali.

tentrionali,in hsccrcgnavcnêrCjin.quaScptcntnonalipIa^^ ^pcrionbusannis, Hifpani ditiflïmam prouinciam populq-îjfliinamquedetcxêre,quamNouum’Mexiciun nuncuparunç Præcipuus honosin armis,quibus hoinincsnobilitabantur, (i-tuscrat. MotezumavltimusMexicanusKex,aliquotordincs jequitum inftituit,quorum alij Principes,leoncs,quidamAquî-Jac, nonnulli Pardi diccbantur. Ijsaurum.argentümqucgcftarp amp;nbsp;xylo yel goflipio (quod Barbari amp;nbsp;Arabes çotum amp;nbsp;bomba-^cm appellant ) vcftiri, calccatis inccderc,inauratapifta,quc ^afcula habcre(quibusomnibusplçbiignobilibufqucinterdi-)Ccbatur)liccbatImperiiPcruvie cuius Rcx Inga diccbaturcô'di /:ioftatufq;aliquandomultômaiorfuit;Dumfummèflorcrçt, .fcà PaftoChile vfque porrigebat , am.plitudinc mille Icucà-xum, Latitudinc verqccntuna Icucarum crat, ncmpcab Oceano Meridionali adpartem Orientalem Andi vfque. Immcnfa aquarumcopiapartimyiuaamp;dccurrçns,partimmortuaamp;quî-jtfcensobftitit quo minus vitcriusprogtedercntur. Prxtcxtùs .bellum ali js infercndi, fuit, quod indîluvio in ipßs Ingis ferya-jtusmunduscflet.amp;quddipßfolihabcrcntvcfamreligioncqa .camqucaliosipfidoccrc tenerentuc. Præcipuus illorumDcus .erat Viracoça, hoçeft vniucrfi creator ; alter yero Deus illfs .Sol crat. Inga Pacacuti,qui maiorem fupcrftitionu(quibusa4-diâicrant)partemrcpperit; quum aliorum deorum templis .prædia rcditufq;attribuiflct, nullos Viracocç afsignauiLq'qôd “quum ille,inquicbat,creator omnium ciret,cisnon. indigcrct. Inter alias rcs mcmorabilcs’pci ipfum inftitutas prorcgionl-busacquißtis vna crat,quod terrasin trespart es diuidehat: Prr-,ma Religion! amp;di|sdedicabatur. Altéra lngædccidebatur,qu'a .fcipfiim,Curiam, Parentes, Baronesamp;præfidiafuftçntabat, ,cratque ea parscçteris maior;Tertia pars populo cedebat, Nc-,mo rem propria habebat, fed Ingç beneficio, nec ca f es ad he-redes tranfibat. Agri, qui popul i amp;nbsp;communitatis erât, quotan-nis partiebantur , amgnabaturquc vnicuique tantum terræ, 'quantum ad fui amp;nbsp;familiç fußentationem opus effet,eratque -caportio aliquando.maior,intcrdum minor : dequeeatribu-■tum non pendebat : Eins autem loco colebant terras Deorum

Ingæ :rccondcbançfru£tus in ampliffima horrea, ad iddcfti-■ (,•.)' 3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nataivhdc

«îtâjVndcquum ftcriliras ingrucrct fumcbarrtur pro popuTot Idcficbatde animaHbusqux per capita dividebanttir. Hacin rc vidcnturmihi longèfuperaflc diuifioires terrae quas Lycurgus fccit, aclcgcs Agrarias Romanorii. Ex Nova Hifpaniaöc Peruvia(prxterraerces)opcsincxhauftx anriamp;argentrtrahu-tur:Earumopum ordinaric duas partes Pcruvia.tertiam Noua Hifpaniafuppcditat,quaemcrcimonijsditior eft Mexico.In ter alia dat Cocinigliam maximt fané pretij mercem.dat Sc Aniramp; corra vaccarum infinita. Eiusautem infulx vbcrrimä eopiamcorîoram,Xyli, facchari cannæfiftulx, fandarachx^ amp;margarirarummittunt.IntcrthefaurosPeruvixduofanead mirandifunt : Vnuseftfodinarum argcnti quxPotofi| Anno 3545 deteâçfucruntjVndc effoffa fuit,effoditurque tanta argcnti vis, vt quinta pars,qux Regicedit4O anno rum fpatio ad ccn tumamp; vndccim Peforum millioncs acccfferit: Vnusautcm PcfottcdccimnumosRcgalcsCRcalcsvocârjeiufqucquartani partem valorc exxquat. Nectamcn duç tertixpartes pcndc-runt qui ntü Regi debi tu. Ea argenti copracxpurgatur in 51. m a-chinnis(qnxinftrumcra vocât)influminc vicinoexftrudis in la.quç in vallcTarapaia runt:Prçter,ca organa ad hue alia funt qux ab cquis verlantur inquegyrum agun tur. AHç opes confif-tunt in fodinis Girancaualcanis quxargeto vivo abundant,dc-tcdxfuere Anno 67. vnde Rex pure citraque expenfas errei-tcr quadringenta Peforum milliapercipit.NaturaquçPeruviç tam liberaliter fodinasauti argentique largitaeft, nihilciut modi Brafiliç contalit,fed earum locodeditaerem ventorö dementiafalubcrrimum, Fontes fluminaqucmulta,eaqj gran dia, fyluarum fans. Diftinxit tcrraminplanicem amp;nbsp;colles delicatos: veftiuitcam;iugiamoenrtarc,dotauitqucmultistu-tiffimifep portubus. Abundat fupramodum Sacharo quod co intuleruntLufitani,maximam(^uecius vim foras mittit:Novi Orbis appendices fere funt infulç Philippinæ;quamvisenim, fl earum fitum bene confideres habendç (untere parte Afîç, tarnen per Novam Hifpaniam primi earum cognitores ad cas pcnctrarunt :Earü Infularum amplins 40. fuçclientelç fubiecc runt, pacatafquc reddiderunt Caftcllani.Qiium itaque Regis Catholic! imperium adco capax, nc dieam inhnitum fit, di ui-demu»

dèmuseiusTraftationem .quantum ad vires Arçgimcnfpo état in quatuor partes. Prima erit deeo quod in Europa conti* nctur : AhcracomplcdeturNovumOrbcm: Tertiaditioncs quç inOra occidental! amp;nbsp;Meridional! AfricæluntzVltimado* miniacius in India amp;nbsp;Ada recenfebit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

DIcamus itaquc ditioncs quas Hifpaniarum Rex in Euro* papolddctefTeex ditiiïlmis opulcntilTimifquc quç in ca Punt: Hifpania cnint auro argcntoquc ditiffima Prouinciaruna cognitarum tan tique mo menti eft, vt non abfque caufa prima Contincniis prouincia fuerit, de qua tam acritcr Carthagi ncnfcsSc Romani depugnarunt.GothiVandalique.poftquani maximam Imperij Romani partemhoAiliterpcrfultafTcnr. eamfibi pro ftationç, clegcrunt. Trebcllius Pollio »ipfam amp;nbsp;Galliam roburamp;nervös Imperij Romani vocat. Con-ftantinus cum Imperium diuidcrctur,pr£tulitHifpaniâ(amp;nos Italitantopcrenoftraji Di js placet admiramurjltaliac.Quum enim ci in partem obtigificnt Britannia, Gallia, Hifpania* Italra,ipfccontenfus tribus primisPronincijsparvi fecitltali-am, camquc focio fua fpontc rcliquit . Regnum Neapolitanû pulcherrima totius Italiae gêma audit,amp; eft : Natura enim ibidem vcJut in compendium idomnc collegilTe videtur,quod propria manu pcrrcJiqnâ Europas partem difleminavit. Quid autcmdiccmus deditioneMediolancnfi?Eft-nc alius ducatus» annona,frugibus,Oryza,pecndibus,laaiciniJs,vino linoque opulcntioifAutopificum éenegotiatorum multitudine.acdi-ficiorumque populique frequentia abundantior, fituque locicommodior inter omnes Maris Mediterranx infulas caput cfFert? Sicilia , quum amplitudinc, turn fertilitatc, Inter regiones, vltramontanas lîvejtcrracfecunditatem ,fivc opi-dorum magnifiée,itiam,(eu politiam , feu locotum muni-tionem.feu Gcntisindolcm amp;nbsp;induRriam ( neque enim aliundcfeliciora prodeunt ingénia,necexprcflîora prifeæ vir tutisexempla:)Belgium,quod inferiorisGermaniæ nomine

(.-.) 3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;indigo-

MX» Hrs PAORTAE {h4igetan't)citracontradiâioncnyfacilè primas obtinef. - i;, REGIMEN. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘

REdio, fine rcgcndi forma Hifpaniæ rcgia cft,amp; Priftçîpis, quç duobusxundamcntisnititur, quorum vnum Religio, altcnim iùftitia ctt: Illâ protcdio fauorquc numinis, hacamor bcniuolentiaq;populico.npararur. Illa aniraosfrenat,rcgit-’^quc,hçcmariuslig-itcocrcctque:déniquc,iilâReipub:bonafpi ntalia fcrvat,hæc paccm temporariam concordiamque tuc-jtur.Hocinrcgimineplurimummaturitatisccrnerccft:delibc-aranturenimomnia inConfilijsadiddeftinatis, potiufquèlq-cum habcnt confiiia gravia 5c lcnta,5c cunftatio Fabi j,quant te maeritas praecepfqucfeftinatioMarcelli. Vitantur,quoadeius fieri potcft,rçrum novandarum ftudia,confuetudinum 6c infÇi ,cutorû veterû murationes.Qub refpiciës fanftorü quatuorC^f -dinalis(qui póft Pontifexinnocëtiusoftavus fuit) dicercfojç-»• bat Ad regim ë Hifpanos ira attëtos vt hac in re ncc hi 1 û errp ” ris ij cÔmitterent.HifcemodisRex Catholicus fub fuo imp^ riofnifi, vbi Principum aduerfariorum vicinitas obftat ) na-tioncsmoribus,inftitutis5cingcnijsoppidôdifparesCaftelIî^-•nos,Arragonas,Cantabros,Lulitanos,I talos,Germanos,Orbë noftrû Novumqj fubditos naturalesamp;acquifitosChriftianoS amp;Gëtilesquietèplacideq;inofficiocôtinet.Rationiquoq}CÔ-fentaneueftjVtditionesquæ AuftriacçFamiliçviaquictâamp;pa. cificâÇquales matrimoniaôc affinitatesfunt) acceflere, moderate quieteq; admi’niftrentunQuûquc initia adcóiuftahonefta Tquefuerunt.diutiftimc durent. Qiiodaliqui obijciunt hoc Imperium durarenon potfe,ideô quoddiuifum difperfumq; fit, haud eftmomcntofum.Prxtercnim argumenta ànobisaddu fta in difputatione de Statu,quibus contrariü e vicimus, cft a^-'h-uc hoc argumentum quod dominia magna à ruina aducçfus malaextrinfeca, mediocria autem aduerfusinteftina mciii^ - conferuantur. Caeteruminlmperioita divifojfuntamplitudp .amp;mediocritas fîmul uni tac: Amplitudo in toto corpore ex më-rbris diftinôtis compofitoconfiftit: Mediocritas autem inma-dori membrorum parte, Quum cnim aliquâ eius Impei;i j rnem-' bra,ncm-

REX HrSPANIAEr bra(neTnpcHirpania,Pcfuvia,Mcxicum} perfcmagna finf,os mnia ilia bona habent, quae turn amplitudo rum medioeritaSr luppeditarcpotcft,nempe magnampotentiaaduerfushoftes^ externos,amp; fecuritatem adverfus corruptelas domefticas. Ad» de his, quod viribus maritimisomniaimpcrij ( dequoloquk murjmembravniri poflunt.QuemadmodurticnimCa:far Ai*» guftus vna claire,qua m Raucnnac tenebat, Si alia quae Milfcni c. rar.totum lmperiöRomanüfecurfircddebar,itaamp;RexCatbo. licus^duabus quastenerer,claffib.vnam innoftroMari.altcrj in Oceano, omnia Imperii fui membra, ram quae in Europa fonr,quàm quae in Novo Orbe habet, vnire poffer. Bonusitaq;^ Myoparonum amp;nauigiorumbelliçorum numerus, quemi» Mari Arlanticoteocrer,nonfolùm oram MaritimaraHifpa-. niaeôc Amcritae,claffefquG quçfurfura deorfumque nauigant fccarasrcdderet,fedamp; AngliamadeôZeloty pam(vritadicâX facercr,vt Regem Belgio pacatèfrui fineret. Quodadclaffengt; maris McditeFraneiattinet,eaditioneseasitaconiunget,vt Ci rum vires femper in ea fint,ficut videmus Lufitanos viribuy Maritimisditioncsquas,inPcrfia,Câbaia,Dccanamp;inreliquo ïndiachabentabhinclt;)o.annisamp;àmplius,gloriofefibiconfer» vaffe , Quidam cgrcgiipraeftantcfquc viriindelibcrationibns füperid habitis oppofuerunç rivalitatcmfiveacmulationcnar Turcae,dicuntque,quodfi Rexvtparcat expenfis immodicis, tjuasin Arccsfacir,caimpenfaclaffemi5O. autpluriunaTrirc-mium inftrucrevelit(quodeifadufaciIceft)incitabitTurcan* (cuiusclaffisijô.Triremiumnumcrumnon cxcedit)vtRcgcfii periorfirjearumducentasinftruat.vndcfuæMaieftati,expcnfaç taciundaecrunt, nectamenaliquid adeiuspotentiam accéder» Ead'ubtiliras-,neargutadiçamverfutia ,cxccditmodumgt; Inrc-» busquoquepraûicis nihil infeliciusquàm nimiumingehiia-tmnenruccedir.-.’Nonfufficircnimdicerc,quôdTurcaviribus Maritiniis Regefuperior effevelit, fed videndum cft,nami'lt;4 in eins poreftarçfirum fir. Quamuiseum Turca plusorxMarii fimae qiîàm Rexhabear,non tamcnplus nervoEum habetçnec geiitisitiachinarionibus navalibusapracj In totaenim Africa 'on nônhaber,excepris Algieraamp;Tripôli,locum;,vbiaurfebrH 'Cave, aur tcnerc par Ttiremium poffït; idem de Pwrtp Euxin« i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dicimus

iÂîcîmùS,vbînihil magnimömcnticftprscterCaphatti ATri-pezuntcm, Idem dici pofTetdetöraquafiora Afix. Nonfati« eftcnimcft habere mukum orxMaririmx.pluribus opus eft: Populo inqiiam qui arte marina dcicdctur : Qui laborcs amp;nbsp;in-commodamaristolcrarcpoffit:Cui cordi fitnauigatio amp;nc-gociatio in Mari; Cuiligni amp;nbsp;Cannabis fit : Qui minis ven-torumamp; horrorc tempeftatum non exanimetur; Qui vitam periculis cxpöncrcamp; in ijsvcifari audeat: Qui mortem inter Scyllamamp;Charybdinprouocarenonextimefcat. Indimidia parte imperi) Turcici populus mari afluetus non eft, necqui comparari vcl opponi Catalanis,Cantahris, LuStanis, Genu-fibus,fhosnomino protêt multa'ofticia que Regi Catholico inluisclaftibusprçftât)poflit Duabusdcniq;rcbusRexCatho licusTurcxprxvalct: VnäqüodquamvisTurcafubfiio impc-tioplus populorumquàm Rex habeat, cis tarnen quod maxi-ptaeorum parsChriftianifint,contra nos fidere nonpoteft: Altcra.quod orx Maritime Regis magis vnitç funt quam quas Turca habet,coque nomine couiungi Regis vires facilius pof-funt.Compertum cftetiamclaflcs Orientalesplerumq;abpo« eidchtalibus,Méridionales à ScptcntrionalibuSjCarthagincn fesaRomanis AfiaticasàGrxeisfuperatas fuifle. Cxfarüda-Viusclalfibusltalicisfrcgit Aegyptias: noftrotêporcChriftia-niTurcicas Ipfi 1 urcçfatentur fuasTriremesnoftrisvirtute c^cdere, timentque carum impetum. Quotics Karolus quintus voluitclaftes armarc,tantas vires coniunxit vtTurca feloco jnouercnöfuftinuerit:Duxitcnim Karolus, in expeditionem Algieranamquingentasnaves. InTunctanamplusquamfex-centas. Andreas Auriatantascopiasduxitin Grçciam, vtTurca fc loco movere non audente ceperit Patras amp;nbsp;Coronern

Nihil dixidc viribusMaritimis,quasRex habetin Oceano Ccrmanico propter motus Bclgh Verö eni m vero quç Europç regio habet maiorë naviû hominumq; cxccllcntiü qui cü im-fietuofi maris tempeftatibus ccrtarc valcant quant vcl Hol-andiavelZelandia copiam habetgt;hcqugt;portusmagisfrcquS-tantur quàm qui vulgo Rammekes vcl potius Zepyrgü dicitur Ancvverpiaamp; Amftelrcd^mù, NihUdicam de vorcurfunsui-lt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i«ni cutuis

Hm omnisgcncrisHifpali.quoappcllunt^claflcsNouælîifpa* niæ amp;nbsp;Per«viç,qiûbus femper maximus Nauarcharum amp;nbsp;Nau-tarum numerus exercctur. Mcû noncftloquidc virtutc Canta broruminrc maritima, qultum in arte militari, tum nautica excellentes evadunt, parique ferocia hofti armato amp;nbsp;vndistrc-mendis Oceani obuiam eunt.Demonftravimusferè prxter in-ftitutum viresMaritimas. Dicamusnucpaucisdeterreftribus. Exconfiftuntin PeditatuSc Equitatu;^ Adillum quod attinct, optimus miles pedeftrisGermaniæcft is qui vulgôVValondi-citur : DcHifpanonon eftmeum dicerc, qupdhæcnatio ab omni ævo ex bellicofiflimis totius Orbis gcntibus extiterit, Galli nouem annorum fpacio, à Romanis domiti fubiugatiq; fuere : Hifpanibcllaadducentosannosduxerunt. Domandis Cantabris Augufti Cçfarispotentia amp;nbsp;perfona neceflariæfue-runt, Hifpani fuam patri am Mauris eripuerunt, ftatimqueea expeditioncdcfunftiinvaferunt Africam, ceperuntque præci-puaeius loca. Lufitani invaferunt Mauritaniam: impofuerunt frenaoræ Guineæ, Aethiopiæamp;Cafrarixîcônquifiveruntln-diam,Malacam,amp; infulasi Moluccas. Caftellaninavigando Oceanum Atlanticum Novi Orbisdominiû fibi fubiecerunt, in quo tot régna,prouinciç,populique linguiSjVeftitu.moribus differentesfunt:expuleruntqueFrancos Neapoli amp;nbsp;Mcdiola-ino.Hifpanorûvirtusinfagacitate fitaeff,nulla enim aliagens meliusnouitquidinbelloconducatautquidobfitilndiligen-tia.nihileinmper focordiam elabifinenteSj'arsi.voöjyxf 4*8pMarlt;ji3rfy^*âlt;r(xj'gt;)lt;amp;a:i,vti foro noriint; In vnione concordia-que,nunquâenim extra patria inter femanuscôfcrucrunt: De-nique in tollerantiafamis,fitis,aeftus,frigoris,incommodoru Jaborifquequa omnes alias nationes defatigant. Hisvirtuti-bus ab hoftibus preclaras vidorias rcportarunt.Quamvis aute aliquandovidifuerunt.eosnihilominus àquibusvidi fuerat vicerunt, fi cutacciditad Ravennam. Necvnquam infignicla-dit affefti fuere, quamvis adverfos fortunaecafus fubierunt in expeditioneAlgerianaamp;Anglicana. TriaautquatuorHifpa-norammilliafurfumdcorfumquevcrfarunt nobilioremGer-maniepartem,perruperuntque vndiqjpermedioshoftes. De Peditatu Italico qui Régi Catholico parct,noncft meum dice

rc:Notum cflcnimroburmilitarc Marforû.Pclignorum.Mcr' nicorum,Samnitum,Lucanorum.Qnpd adequitarnm attinèt Hifpaniae Rex generofiimam equorum Europe Rirpein habet, hempe Afturcones hifpanicos, qui vulgó Giannetti dicun-tiir: maioresNeapolitanosquos vulgus Corfieri (quad equos ad curfum,vt Värronis verbo vtar,idoneos dicas)appcllat; Sc-quanieosqui inter Francicös antecellunt,amp;: BelgicosquiGcr-manicis prenaient. Hos populos natura fuosarmafle videtur ferrofodinarum Bifcaiæamp;GuipufeuçA MolînaerTcmperatu-ra que fit Baionœ, Bilbili, Tólöfettae, Calatajnt; Officinis ar-morum Mediolani, Neapolis, amp;nbsp;Bufcoducis. inftruxifle eos annona commeatuamp; horreisinexhauftis ApuIiac,SiciliaE,Sar-diniae,ArtefiæjCaftiliæ, Andalufiæ: Eis quoque largita eft co piamvini,ncnipeSom3c,Calabriç,San. Martini,Aimontisa-iiorumque locorum infinitorum. Abundat deniqueRcxCa-tholicus auro amp;nbsp;argenro', quo quantum vult equitatus pedita-tusque Italici Sc GertnanicKnegcnshifpanica tot in partibus diuerfisquecxpeditatîonibusintticatacoafumatur)conducit.

PRittcipes,quorû regiones Régis Catholici ditionibus coH fines funr, amp;refpedu viriû ali quo in pretio habentur, funt VcnetijFranciæ amp;nbsp;Angliç Reges,amp; Turca. Apud Venetos ia ni inde ab eo tempore ex quer ditio Mediolanenfis penes hi ipa-noseftres in fummaquiete, pacatiflimxq,-funt, quod Veneti tuitionepotiusnituntur, fummopereque opidorum fnoraM amp;nbsp;arcium muniiioniincumbimt,quàm return acquirendarum confilijs:€^TOmcnim corum Refp. totaad pacemcollimetno expcditvtresin vicinia turbent. Rcgi Catholico quoq'jfofdi-tionesfuhtjVtciscontentus fifgcnfqjhirpanicatot,cxpeditiö-nciaducrfusTurcas,Maurosaliofque hofics in Europa, Afia, Africa, Americaque casque tarn neceflarias vtilcfque pnaema-nibushabet,vtin eos iram fuampfenis eftundat habenis: Sed amp;nbsp;vidimus hifpanospromptealacriterq; arma in gratianfiVc-nctorumcepifledam tumquu eorum Relpublicain maximis difticultatibus belloiu cfict, quç ci intulcrunt Baiazethes, So-limanus

REX HJ SPAN AE limanusScIimusfcctindusad Ccphaleniam, Prcvefam,LcpS' turn: HabebanttamëhabentqsHifpaniadfuûlatus Algicrum, Tunctfi Àpbrodifiunî,quçHifpani3p,Siciliîc,Sardiniç,Ba.lc-anbusamp;regno Ncapolitanovidniora fynt quàmCyprus, dc infulæ maris loni j. Quod ad Franci.am atrinct, Re;ç Caiholicus camprotcgcndamfufcepitjfecitqueexpenfasinxftimabilcsiti Langedocia.Guienna, Prouincia. Noripannia, Dclphinatu, Britannia, LurctixParifiorumalijfque inlocis.Quidautedicc-remusfiFranciacumhifpaniaftib vna corona vniretnr^Primu idquidemoptari magisab Hifpanis quàm ciFcdurn dari pofle dico: prçterca quod vires Francorum in impctu, Hifpanorum autcmincunftationcconfiftunt,noncnim aliter aninii fenù .exprimere valco. Facilius autem eft, vt cundando impetus rctundatur,quam vtcontrariumaccidat; Impetus enim facile præyidctur.vitatqueautcluditeumvirconftans. MagnusCa-pitancusquum lècótulit in Barlettam.amp;poftca fubftititadri-pasfluvij Lirisqui nunc vulgo ilGariglano dicitur, primo eri-puit Gallis pofleflionem regni Neapolitan!, deinde fpem id tecupcrandi. lifdem artibus fatigavit Antonius Leva Regem Francifeum ad Ticinum; Profper Columnaautem eiecit ciuf RcgisCapitancosc ditionc Medionalcnfi. patcor equidem impetum multuminoppugnationibusvrbiumvalere: Fareoc qubque Francos hac in re aliquid prxftitifleadlvofium. Mo-medium.Calctum.fedinfummisprçlijsvtplurimû viftifucrc nempcGreuelingç , S. Quintini 6ienç:inhiscnimplusvalct ordo amp;nbsp;ars quàm furor: in illis aute nempc oppugnationibus plusefficitimpetusdc furor,quàm conrdium.Etfiautem Hifpa ni,cundando, prxclaras rerum gerendarum occaftones elabi fivcrunt,eâq;cx.causâfæpc incommodapatiantur, ilia ramen cundatio ipüsfeiè femper, cum Gallis maxime,non folùm inrcbusbellicis,fedamp;in tradationibus negotiorum féliciter celFit. Veniamusnuncad Angliam. Anglorum arma adfui defenfionem quàmaliisoffcndendis,aptiorafunt,idqueàna» turahabent lnfulæ;quæalicuiusmometi amp;potentiac funr,ali3e necad offendendum alios, iiec feipfis defertdendis valent. V i-dimusitaque Anglos,nihil vnquamincontinentepraeclarife,» cift'c uifi ab ali jsfu^ultos; Divexarunt quidem gt;Franciam, fed a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;auxilio

REX H I SP AN I AÉ auxilio Duels Burgôdiæ:ipfiàncmincfu{Fultinôfolûra quod in Francia acquifiuerantjfedamp;ditioncshercditariasamiferQt, cxcepris Calero amp;nbsp;Com iratuOycn(i,quæetiam noftrotempo-reintiapaucosdics, pcrFrancifcum Ducem Guifium eiserep-ta funt.Angli nuncßelgiüexagität,fedauxilio Belgarû in pri-misîficvtnatura Angliam finxiifepotiusadfefuoin ftarucon-feruandam,quàm vtaliarumditionumvicinarum acccfTionc imperijl'ui pomeriaproférât,videatur .Sunt itaque Anglia;vires diuexandis RegisCatholici ditionibus,quàmijspcriculo involvendismagis idoncæ. Facilitatcineasdivexandi præbet ipfarum amplitudo amp;nbsp;opulentia,Iatronibus amp;nbsp;piratis multis inlocisexpofifa.Sicutaurem nemo miraturTurcam adcopo-tentë Principem, mareàduabusaurtribus Triremibus Sandi Iohannis,aurS,Stephani tutüredderenôpoftcârà nemini mi-rum videri debet piratis Anglis in immenfo illo Oceano, quiRegisCatholici ditionc.salluit,iterpræciudinonpofîe. NOVVS ORBIS.

TRanfmittamusnunc Oceania. DitioncsquasRcxCatho-liciis in Novo Orbe habet ram magnæ tanrçque potentias funtvthoftesnontimcant.Hifpanifundarnnt in omnibus lo-cisoportunisoptimascolonias .Occupant ijs fauces fluminu, Portus Maris,amp;prxcipuostran(itus,omnefque Situs ad inoffi. ciocontinendii regiones, annona fertiles ant dites venis mi-ncrarum aptosraut ad frenandum populos bel licofos,aut vali-dascivitates. A Mcridicnulliim hae regioneshoftem habenr, quicismoleftusfit:Nullacnimibîdemlnfula.nec Conrinens ipfisadaliquotMiliarium milliaadiacct. AlarcrcScptentrio-nali vexantur atiquandó à Francis,amp; Anglis, qui vt clafies por-tustp, deprædentur,eô vfquc excurrunt. Maximum damnum, quod palïifunr, Anno 1586. quoFrancifeus Dracus, Anglus,diri-puitSando Dominici opidum, in Infula Hifpaniola,amp;Carta-genamin Continente.•'Sedca Anglorum audaciaincaufa fuir vthifparti circumfpcdioresfadifint,meliusq;carumregionamp; fecuritati profpexcrint. Eç à SeptentrionaH latere à natura mi-rabilitcrmunirxvidentur; Primum totlnfuIiSjquxproScpto, aut ValloNovx Hifpaniacfunt: deinde frequentia breviumva-dorum,fluduumque varictarc,quiibldeMi cadunt.vulgus eos correnti

currentesdicit; Deniq; vno fluftu rapidiflimo,quiperSinuih'^ Pariæ(vbiosDraconisvocatur)intrans,dcindcintcr lucatan ACubam tranficns inter Cubäamp;Caput floridæ tam rapidèfe retrorfum vertit, vtnec expanfis cclox velis,cum vllo pado fuperarcvaleat:hicfludus,ventorum varietas,aliaqjmarispc-ricula cos animi dubios redder,qui portu, quo ferecipiät caret. Porto KcxCatholicuseonaturçbeneficiovtcnsçdificauitprç claram Arcemin quadam lnfula,VcræCrucisopidovicina,in plaga, iuquam, Mcxicana Cita. Extruxit amp;nbsp;aliam munitionetn Havana: inCuba ex ad verfo Floridæ ; Tollit ilia hoftibus opor-tuniratem cvitandi fluâumjhaEcfacultatem co vtendiiçdifica-uitdcnique Arccm validaminSanftoDominiciöpido,quod tam oporrutic firtim elï, vt obrinendo eins Maris Imperio fac-fumcG'. vid a!ur Et vtconcludain: Sicutfitusltaliæ ad Marls Txlcdiicrranc' dominum obtincndumfaûus,itàamp; Hifpanix ad imperium Occani obtineiidum videtur. Ipfa dcniqjcxperi-entia docer, Hifpanos fuapte natura varijs climaium, regio-numque plagis rolerandis, magisquàm cetcros effe idoncos.

pHilippinæadNovarn Hifpaniam pertinent, non quod ter eins aut Novi Orbis fines comprehendätur, fed quod an-no 15Ó4. detedç fuerunt per Michaelcm Lopezium Legafpc» quià’.Ludouico Vclafqueo Nouæ Hifpaniæ Prorege addete-gendumincognitastegiones mifflisfuit, Diôtæ funt Philippi-nacin honoré gloriamq; Philippi Regis Hifpaniarum cujus au-fpicijs'ca expeditio fufeepta crat.Inillo Oceano qui feinter NovâPîifpaniâ ócTaprobanain extendit,ellevndecies mille omnisgcnerisamp;magnirudinis Infulascreditur. Quamvis aüt Hifpani cas oës nomine Philippinarü cöprchcndät, id tarnen nomêpropriè i js convenir quæ Septentrionaliores funt: Earû hucufqsplusquàm 4.0 fibiacquifiueruntcû vna Myriade homi-nû cas inhabitantiü.Prçcipuadicitur Luzon,quçducentasleu-casquidëlonga,fedadmodû ftriftaeft.Ibidem adosmagni fiu-vijqui Manila vocatur,ædificaruntbonû opidum idq; vrrinq; mari flumineq; cingitur:Vbi fluvius in Mare fcexcMrerat,fabri-' catuntTurrim robuftam,ab alia autê fluvij parte civitatulâ quç ptimum ligno amp;nbsp;terra,deinde muto c lapide amp;nbsp;cake cingitur.

Maiori Infularumeftnpmcn Vendcnao,celsbriow Tanliaja. ^ux.quodprimüdeteda fucrit,dicitur PijiJippina^ IntcnaliaR cftillîc Cebu, inquaobijt Magcllanus, ambitiirvndctinijcur-ciSjCftindccimogradu latitudinis. hæ amp;nbsp;aliæ infulæ yicinæa-buhdant vnivcrfalitervenisauri 5c frugibus. Vendenaoquoq}, Ginamomocuiusmultum in novam Hifpaniâ arqueadeo in ipfamHifpaniâ importatur RexCathoJic, mâdauit vtex np-* vahifpaniaineaslnfulasboves vaccç,cqui,cquç ad propaga-tioncm deferrentur; NumerusHifpanorum qui ijlas regiones conquificruntdefenduntqucaccedit bodiçad mille fcxcentfis Milites qui inter hos,npnfuntplur,es npngcntis. Aedificarunt Arccsin locisopprtunismaximcin Luzon, in Pavai,5c Cebu, t-cnentq;ibidcaliquasTriremes dcCelpces.lnManila ciuitatc feabetdomieilium Epifcopuscum i8.yirisEcclenart:ieis,Patrû bus ordinis Diyi Auguftini, amp;nbsp;Soçietaris lefu quorum opera ftudioqyadfacramfidécircitcrtreçentahpminummilliacon-verfafqiît.Maxirn.adifficulrasquçineorri cpnyerfionceftcon ClJifiqpoIygarHia.quçcundis^entibuscommuniseft.Sunthç ditipnes momentplioresquàm quis exiftimet: Vitracppiam çnimalimentprum Sc auri quod ibidem reperitur, fimt in fitu pcrcÔmpdo, tumad fubiugandum Infulas vicinas amp;nbsp;confer-yandum Molluccas: Turn ad iptroducendam navigationetn inill.um Arcbipclagü5cNovamHi,fpaniam;Etcommertium inter Chiqamamp;Mexicum: hærçs magni ponderisfunt: fed id quodgravitatereivinejt hçcomnia, ell, quod inde taoquam amp;enp,coeprafunt cohiberi feda, amp;nbsp;arma Mahumetana qux paulatimfibidominiûtâlnfularû, quàmOrs Afiæ parabant. Quin amp;Caftellannis.cxnovaHifpaniaPeruviaquc expeditio quàm Arabibusex fuaditione facilior eft. Prjeterquam enitn quodilliviribusfuperipresiftis fint,cpmpertqmfuit Navem bimeftrifpacio ex Peruviâ,ad Philippinas(q’i:çminusab Apul coa amp;Salifcp,quàmPeruviâdiftât)appu}iire,qup nauisfcmc-ftri ,cx Arabia non pcrtmgatmpn ob id modo, quod Arabia à Philippinis longius diflitafit quam Peruvia, fedqudventi communes navigation! Caftilianorum ( hicnimreda illi curvanavigant lineajfavcnt impenfius. Conficiunt prxterca Caftcllani inftitutum iter vno tiadu, Mauri autem pluribus,

»niitâîurcni m cis ad caput Comorinum tem pus arftivum în hi-bernum.Idcmquoqjfcrè eis accidit Mafacac vbi vcnti (quos vulgus Monzonos) cxpc4tandi furit. Quod âmpliüscftCaftî-lianifcmpervcnrofecundo amp;in mari tranquillo quodqjinde Marc Pacificumdicifür, Arabes aurcm iiï Archipelago,in quo variösimproiïifös^; venroscxpcriunturincidunfquc in latr©-nes homines^; facinorofos navigant. Adde fupradiftis. quod ficuticxiftimatiorCaftilianorumopirulatuf Lufitanisobvici-nitatem.LnfiranorQnî viifusidCaftilianisabundcbenificium foenerat: ac fi contingat uthiduopopuli coniungantut vni-anturqj, ni hil nô in illo mari efficienr,quod eu Chinenfes probe norint, profp'iciurtt cavcntqj fibi,Ghriftianûrumq; vicinita tatem amp;armafufpeâa habent.

DIcämüSnuric de ditiönibus,ad Regem Catholicum proprer corona Lüfitanicam pertinentib. Hoc regnü,quod îzo.miliarib. longü,6öautem latüm eft, quamvis ncc rcgio-Xicnec terra valdc magnum,rtccpcrfcpröventibusvaldcdives fit, in fitutarnen adnavigationescommodifiimo, amp;faciendis acqvtifitionibusoportunifiimoefi. Inhabitaturcnim à populo tanti animijVt expedirioncs in Barbariam, Aethiopiam, Indi-am,Brafiliamq; fecerit.Iamq; per 90. annos, dominium loco-'rum ,amp;portuum maiorismomenti diftarumProVinciarum, Patronatum navigationis Occani Atlantici, amp;nbsp;Eoi fibi ven-dicat. Antequamautcni pergamus, opuseft,pauca dicere, dc lnfulisTcrzeris,quaeetiamcoronac LufitanicaEfimt.Hsclnfulx proprer earü fitö,adcöopportunxamp;neccfläriaefurtt, VC abfque eisipfisnavig/tioin Aethiopiam,lndiam,Brafiliä amp;nbsp;Novum Orbem vix fieri poflit. Claffes enim qüs ex didis regionibus VCrtiunt hi fpali m amp;nbsp;Oly fipponem cas vix vitare poflunt, quin in easdefeendant: Clafics Occidentales vt Ventos fequantur: .Ofientalesautcm adconiparandum fibi Ventos fccundos.Célébrés non itapridemfadx funt, primùmpropterobftinatio-nemincolarnm,contraRegem Catholicum, iam tarn quum RexCatholicusJregni Luficanici fuccefibr fadus eft.Dcniquc ob vidorias, quas aduerfusclaffes Francis amp;nbsp;Angliae Hilpani circum ipfas fibipepercrunt.

■pRçtcrScptamamp;Tangcropida.quçRcxCatholicusrationc coronac Lufitanicç pofïidcr ad Fretum Gaditanum:amp; Ma-zaganum extraFretum 20 ab Arzilla miliaribus magis Meridiem vcriùs,RexCatl,(olicus in Ora Africæ à Capitc Aguero adillud quodGuardafLidiciturvrqueduoditionum(Starusvo-cant) genera habet;aliquaenimipü immediate, alia confœdc-ratis ipfius fubfunt. Parêt eidem Infulæ Maderx, Portus Sandt, Capitis viridis, ArguinjSandiThomXjamp;vicinæ.Hædidæ Infu 4æ non modo fe fua annona fuftentant, fed amp;nbsp;inde in Europam mittunt,'iimprimisSaccarumfrudusq;arboreos,quibus maxi-mè,ficutamp; vino, abundat Madera. Saccari maximam etiamco piamconficitSandiThomæ Infula, Hçditiones non ab alijs quàmàpiratis Anglicisamp;Ftancicisqui tamencaput viridenó' tranfeunt infcftantur.InlnfulisvulgöArguinamp;S.Georgijdel-lamina:habentLufitaniduasinftitorias(quasfattoriasvocât) cafq; ad exemplum Arcium fadas domos,vnde cum gentibus vicinis Guinex amp;nbsp;Libyz negoîiatur.aurumq; ad fe ex Mandin-galocifq; finit! mis trahnnt.Intcr Principes cÔfœderatosditiP fimus honoratifitmusq; eftRexCONGO; poflidetenim reg-num quod luculentum cft,aërifq5 temperieopaca rerumq; copia exteris Acthiopiæ plagis antiftat. Lufitani ibidem duas coloniashabent; vnaminS.Saluatoris ciuitatc alterâinlnfu-la,quamLoandamdicunt. Pcrcipiuntex hoc regno diverfas opes,fed prapcipuæfuntplusminus quinque millium Mançipi-orum,quæillinc quotannisin infulas amp;nbsp;novum Orbem ave-hûtur, proqj vnoquoq; quod evchiturjmancipio,’pcnditur angt; plum vedigal coronx Lufitanicæ. Ex hocregno facilcad Preß byterumlohannemperveniripolfit: non enimlongiiTimcil-lincabcITc exiftimatur . CO N GONiS regnum adeo Ele-phantis,annonaE copia;omniq;aliancccflariareafflucnscft,vt ci expedition! fingularem commoditatem adferrepoflet, Eft ctiam Congo confinis regno Angolx,cum cuius Principe nûc bellum gerit Paulus Diaz Lufitanorum Capitaneus: Belli vero caüla primaria funt quxdä fodinxargenti, qus Potofianis neu-tlquam

R EX HISPA NI AE. ' tiquamccdunt:tantôautcm illis mcliorcsfunt,quant oargen* tuittpurümixtoimpurôucpræftat.Vtaütquodrcscft dicatur« ■ Si Lulîtani tantircs vicinas,quanti longinquas fcciflcnt,cafq; ; vires quibus Caput Bonæfpci fupcrai unt, penetrarûtq; in Indi- „ am, Malacam, amp;nbsp;Moluccas,contuliflent in expeditioné Afri-canam,faciliusrnînoriq; expcnfa,raaiorcs opes prepcriflcnt. Nullaenirii in Orbe regio Auro argentoque ditior eftrcguis Màndinga, Aethiopia.Congo, Angola, Butua.Tcroa,Maticu-ca,Boro,Quiticui, Monomotapa.cafati.Monoemugi.

„ Humanafedenimcupiditasplerumqucrem „ Plurisalienam quàm fuam ipfiusfacit,

Inter promontoriaConxfpci amp;nbsp;Guardafuenfehabent Lu-fitani ArccsCcfalxamp;Mozâbiquc:illius opera negotiationis regionû circumftantium Cquxomnesauro eborcq; abundant) dominium fibi le ruant,huiusautem bcneficio navigationem, lndiamverfus,facilioremlcvioremq;fibireddunt,proptercà, quódipforumclaflcsinterdum ibi hibernant, interdum feseî-' bîdem refocillant. Habent in hac piagâ Regem Melindæ, fibi amiciflimum,Reges Quiolæaliarumq; vicinarum Infularunv' tributarios. Nihil,nili V 1 R I LuIitanisdefunt:Prxter cnim aliasInfulas, quae quafi fc proftituuntomnibus, eft hîc lufula S.Laurentij inter maiorcs,aut maxima totius ürbis cenfenda, longa eft 1200,lata aütem 4.80 railiaribus, Quamvis autem pai mm colatur,cft tarnen ob (uam bonitatcmomnisculturx ca-pax diftinxitq; cam natura in flumina,Portus amp;iinus com mo-diflimos.Hzcoronac Lufitaniczditiones,nôalias vires quàin maritimas timcnt,quac ex Turcis tantum conftarcpoflunt.Sed perpetuus curfus claflium Lufitanicarum ( qux vitro citrôque pcrillasorasnavigant)easprorsusfecuras rcddir,ceperunt4 ic Anno isSpapudMombarzam 4Trircmcs,amp;vnam Navem lon-gamTurcarum,quieô vfque penetrate fuftinue'rant.

HAE ditioncsinPerfia,Cambaia,lndia,citeriorc3cvltcrt-orcfunt.ln Perlia habentLufitani Armuzium-.inCamba iaiftlUlam Diu,Damainamp;Bazain.ln India citeriorepoftidene 4 nbsp;nbsp;nbsp;■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. inl'ulam-

Caul,infulamGoam,cumvicinis ArcïBusCóchitn, Cófarii, îclndilarn Mavar,PortuinCo!urnboinlnfulaZeilan, Sedca« piitcft Goa, vbi Prorex vires Indiac fcciim trahes habitat. Ar-niuziumamp; Goa magni æftimantur propter dominium Maris amp;commerciumSinuum Pefiidosamp;Cambaiæ.-Cochimum 5c Colamum propter copiam Piperis, quod inde naüibusimpo-fitumavchitur: Mavar, proptcrpifcationem Margaritarri,quç iri illo Mari fit.Colombo,propter cxcellentiam âc copia Cin'-namomi,velCinnami,quódcxeainfulaexportatur. Damain 5cBazain, propter fertilitatemRegionumicircumiacentiumr quamobremIohancstertiusLufitaniacRcx,veteranis praedia in didis regiombus alfignavit. Goa maximi mömcnti eft, propter fitusoportunitatcm, cuiterrae vbertas coniunfta cft. Oés hae Indix regiones GoflîpiopalmisÇvndcmaxima incolarum parsfefuftentat) Oryza,Piperc,Zinzibere aliifq;fruû5. busabûdanr. Habet Rex Catholicushîc adhut nönullos Trift tipes amicos, aliosTributarios. Amicorum primus ditiffi-jnufqjeft Rex Cochimenfis. qui primùm beneficiarius Regi» Calecuti) fuit,necadmodum potens crat,nöcamicitia coni-mercioLufitanorumtantas opesvircfq;acqüifivit,vtamp;Rcgi-bus vicinisfitinvidendus. Rex Colamiquoqueeidemamicus cft.In duobiis hifee locis, habet Rex ciui tatulas quätivis pretif. Sunt5c ibidemnonnulli Principes tfibutarij,

LVfitanorum in hisjditionibus vires duabus in rebuS fif« fiint:Vnaeft fitnslocotum 5crobur; Altera numerus claf* fium, 5c earum praeftantia: ad fitum quod attinet, Lufitarti fcienteSjfepropter exilem fuorumnumerum,in Mediterrane-as regiones, magni momenti expditionem fufeiperenöpofi fe,nec fe viribus pares cfle Perfis, Guzaratis,Princi pibus Decä, Regi Narfingac 5c ali js in hoc ineubuerunt, vt eos fitus, qui fibi commodiidonciq;vibebantur,admarisncgotiationisquedo minium fibi parandum, 5cin quibuspauei maximiscopijsfrö-remobvcrterepoflentjfibi compararcnt.QuumquePortuum Pélagique domini fint,tantas vires maritimas commode con* iungerc valent,vt nemoipfis ibidcmrefiftcrevaleat: Navigi* aqueeorum talia eoque modo inftruftafunt,vtneccorum y-num,tria,quatuorvealtcriusgcneriscxtimcfcat. Atquc.vtali

quiddicatur,cx quo,quidipfi in India poflîntcognofca tur.ErS-cifcus Almeida cum ai paulovc pluribus navibusfudit Mama luchosinviciniaDiuopidi:AlfonfusAlburquercius,cumcla-fl'e3omagnarumnaviumoppugnavitCalecutium:navibus2i cepitGoahi; J4rcccpiteandem: 23 ccpitMalacam: zójingret fus cfi Mare rubrum: aarccepit Armuzium. Deinde rebus corum magismagisq; invalefcentibus,duxit LopeziusZuarezi-us in expeditionë maris rub ri 37 naves magnas: Lopezius Sc; queira 24.navibus(fed maiorequà vnquam anteamilitum copia; tentavitGniddam admarcrubrfi: 40 Diumopidum: Hê-ricus Mcncfius 5onavibusvaftavit Patancopidum. Lopezius VaziusSampaiusrcliquitin Armamentario i3lt;5 navigiabelli-ca,omni ex parte rebus neceflarijs probe inftruóta.NoniusAcu gnafufeepitexpeditioneminDium300 navibus,inquib.crat jLuGtanorum tria, Indorum quinque millia, cxceptofamulo-rum armatorum fa tel li ti o, quos fccum magno numero ducc-refolenx.DpminusConftantinusBraganza, habuitinexpedi-tione Onorcnfi 60 naves velivol 3S,nec minorcm numeru, in ça,quàmin loncfepatanfufcepir.

PR çter Princi pcs confccdcratos amp;nbsp;tributarios,fijnt his diti-onibusconfinespotcntilTimihoftesnimirum Perfa,quiin Armuzium(quod fub clientela cius fuit)ius fibi vendicat ; Rex Cambaiae,quiD IVM (quæinfulailliquondàmparuit)aliaq; Iocaqu3£:jpfiusaliquandófuiflediximus,repctit:Nizzamaluc ,çusamp;Idalc^mus(ità voeâturà Lufitanisduopotëtiflîmi Principes regni Dccan)RegcsCalccutij amp;nbsp;Narfmgæ.Sed Reges Per næamp;NarfingænunquamLufitanosbelloimpetivêrc, quode-isfempercumalijslôgèpotcntioribushoftibus rcsfuerit. Alij quamyis adrccipiendum Dium,Chaulcm,Goara aliaq; loca, omnesncrvosintcnderint,nihilqucin eomolimine intenta-tum reliquerint,nullam tarnen expeditionem momentosä ad felicenapptatamquecataftrophcnpcrducerevaluerunt: Situs cnimlocorum,maritimisauxilijsrecipicndis commodilTimi funt. Acquamvishoftcscxpeditioneshieme(vtfacultatemau xilij ferendiLufitaniseripcrent)fufccpq«nt,nihiltamen prq-fccêrc.

* « fecêrc tqiicjdnaviumXufitanicarnm conditio amp;nbsp;apparatus, 3c ferocesLufitanorumanimi quævis pericula contempfcrintî Dum itaquccertatim opérant dantjobfefli vt perdurent, 5t patienter vincant: Alij vt foci jsobfcffisfuccurrat, omnibus ven-torum marisq5pcriculisfeexponunt,omnes hoftiuinconatus irritos reddiderunt Nullus autem Lufitanisacriorformidabi-liorqjhoftiscft ipfoTurca, quicacommoditatefretus vtenG que,quant vrbs Adcnacipra;bet,èxmarirubro, identideeos India Gxpellere conatus eft,ad cam expeditionem niodo à Rege Cambaiæ,modo ab ambitionefollicitatùs.Maximaclaffis quant Turea inftruxerit ôf.navium fuit, quas ad verfusDium mifit:fcdeain turpem fugamadaeft. Mißt deinde aliaclaf-fem 22. magnarumnavium in expeditionem Armuzianam, quæclaffisferètotaôppreflaquaflataque fuit. In zeilan nihil praeter ArcemColombo Lufitani habent: Rex enim quieorû Tributariuscrat,àMauro,quiSingapandardicitur, regno exu-tus,nunc tanquam exul vivi t,fnftine tq; fe aux jlio, quod ci fup-^peditant Lufitani.

India vltcriore habet Lufitanica corona regnum Mala-■* cenfe amp;nbsp;Infulas MoluCas. Malaca Metropolis caputq; regnt cft,quod ad27O. miliaria patct:fed ob aëris parum falubrisin-tempericm à paucis inhabitatur, nec ibidem aliud opidu ma-gni momenti, quàm ipfa vrbs Malaca confpicitur. Hæcita lita eft, vt non tantum omnia commercia, fed amp;nbsp;itincraq.fuæ per immenfum ilium Oceanum à faucibus maris rubri ad Caput LiâpofiütvfqjJconiungatvniatq; : EÓ quoqueimportan-turopcsContinentis,totq; illarumlnfularum.vtomncsfimul-copulatx amplitudine Europaenon cedant. Malaca quondam Jïiultö maior erat : extendebatur enim fecundummarisplagx ad plus quàm tria miliaria : Sed Lufitani, (vtcius defenfiofà-çilioramp;cxpeditior effet) in Arccmeamrcdcgerunt,quæfupra Miliare in circuitu non continet.Duos potentes hoftes habet, ncmpèRcges lor amp;nbsp;Achem,quorum ill c terra pote ns cft, hîc man potcntiftîmusjà quibus ipfa obfelfa fuit,ncc femel in mag.

num difcrimcn adduda eft fed auxilio quod ci ex India venir, fcmpcrcum ftrageamp; ruina hoftiumferuata eft; Tandem Paulus Lima Regem lor fudit ,arcemq; ab ipfis in vicinia Malacac cxtruûam expugnauit,in qua præter alia fpolia çoo.tormenta bellica xrea reperta ftierunt. Hæc ditio magnopcriculo vel obpotentiamRegis Achem(qux totain ciuspcrnicie reconvertit) expofita cft,ideoq;RexCatholicus,vtditionemMala-cenfem,à pericul o tutam fervet, expeditions Achenfem Ma-thixAlburquercio/qucm fupcrioribus anniscumauthoritate ingentiq;manuinlndiamifit)commiflifcexiftimatur. Reli-quum eft regnum Malucco, vbi Lufitani, quofibi commercium Caryophyllorum'quæ in Molucis nafeuntur, amp;nbsp;Mof chocaryorum (quaelnfulxBandxpeculiaresfunt) fecurumef-ficerent, inInfulaTernate Arcem habcbantqux auxiliorum inopia his retroadisannis fe Mahumetanisdedidit Nihilo-minus Lufitani qui fein Infulam Tidor rcceperunt, ibidem incrccmoniorum artem in fc transferentes remanent,

^^SVRCA comprchcnditfuo impcriopratcipuas part« Habet enimin Europa to maris Oram.quæàfinibus Epidauri,ad fauces Tanais v(Quccxcurrit;QïiidquidinfcrBudamamp;Conftantinopo-Iim,Eta Ponto Euxinoad hoc latus Savi’vfque cft.Eofpacio comprehenditur metior Hungariæpars, tota Bofnia, Scruia, Bulgaria,Macedonia,Epirus,GrxciajPeloponnefuSjThracia, Archipclagus cum fuis infulis.Tenet in Alia ÔC Africa id omne quodabopidoBclisdcla Gomcra,ad Alexandriam Aegypti; A Bugiaad Guargalam: Ab AlexandriaadcinitatcmSienc:Et ab Hcroûcivitare (quam nunc Suez appellant} adSuachenvt que eft. 1 mpen j huius magnitude, comprehendi poteft ex am-plitudine aliquarum eius partium. Palus Meotis ( quae totaî eft Impcrij Turcici) mille Miliaribus in Orbem patet. Pentus Euxinus, bismille feptinengtrs miliaribus ambitur. Vni ueefum Maris Mediterranci (quod ci fubditum } littus, con finer in circuituodomiliarlorummillia. Aegyptus, quae tota fuaeft, quingentis miliaribus longior eftimatur. A Taurifio, iter in fuo facit BudanTvfquc,per ter mille amp;nbsp;ducenta miliaria 1 antun Jem fpatijeftaDerbentoad mateCafpium, Adenam adSinum Arabicum vfquc. ABalfcra, ad Sinum Perficum. Treraifenam in Barbaria vfquc, paulominus quàm quatuor milariorum millianumerantur.In Mari nobisilfimas infulas Cyprum, Eubxam, Rhodum, Samum,Chium,Lefbum Scalias Arcbipclagi habet.

HOc fpacto continetur regiones maxi mç,amp;annona abun-dantes.Qiiae terra enim frugibus ditior Aegypto,Africa,, Syria,Afiaeftrlt;^xopulcntior omniq;bonoaftîuctiorHunga. ria, Graeeia, Thracia^In his ditionibus babetTurca quatuor ci virâtes maximarum diviriarum.Coiiftantinopolim, Alkairu, Alcpum,Taurifjum'.CcHîftantinopolî^omncs Europæ civita-fes,popuii frcquetia.fupcrat: eftimaturcnim,iaca',plus quant fcptingenrahominû miliiacfTe. quodfiitàeft, duasfere Pari-fîorum Lurcrias xquarct.Alepurncftmaxma Syrix ci vitas, ôc quad ccntrum,quó mercimonia Afixeonfluunt. Taurifiû ma-

Q^P

î^arÿo .

ahacu-

o a

crljz

^tuac7gt;dm

iar ■■

'dct

gt;ai

^Cilcïn,

SamatTJjan^ j ^TambcrliotiJ'mc^niP '^Tórtonr impcrMonr

t’bm. b^dpatana.

ScAareiTZ ohm.

axvj'^cK^ic

2j!co tara

xima Impcrij Perfarum ( quibus noftro xuo crcpüa cft ) ciùî-tas, habet plusquam ducenta hominum milUa. Alkayrum,in-tcfomnes Africae vrbesprincipatumobtinct, nonenim vlla alia cft,quamnonlongo intervallo poft fc relinquat; tarnen alijCanovrbem,ci magnitudincparëfaciunt. Alkayrri,quafi horreum.non folùm Aegypti,magnxq5 partis Africç;fedamp;In-«liæeft,euiusThcfauriinmarcrubrum,deindcq;dorfisCamc-lorum, Alkayrum devefti.diftrtbuurur per regiones, quas mare Mediterrancum allait. Imperium Turcicum à parvisiniti-g,inmagnitudinem Principibus Chtiftianisextimefcendam cxcrcvit per arma,quibusnoftraedifcordiaeipfispercómodac, Vtilesqsfuerunt.anfamqueprxbucrunt. ArtesbcllicacTurca-rumfucre, Semperparatuminftruüumq;efle adoftendendu, amp;præveniendû hoftem: Vtiin expeditionibus, celcritaread-mirabili;habere vires,in prompfu,amp; quafi ad manu: Vno tem pore; plura non tentarc;NondiùcHmaliquobclligcrare,ncin armisexercitetur: Nonconfumere tempus amp;nbsp;pceunias in expeditionibus parvi momenti: NG-nacqnirerc.quafi perfaltu^ fedpedetentim. Multtimquoque profuir,quódPrincipes ma-ximæexpeditionumparti præfuêre, Alijs quoqucartibusvff funt Turcae,quibus,trecentorum annorum fpacio,domus Ot-romainca fi bi maximorum regnoruin dominium paravit,id-que ab Anno i5oo,ad hoe tempus ufquc, fcrè duplicavit.

OTtomanonimRcgimeneftplanèDcfpoticum. Magnum enim Turca adcó abfolurè Dominusrerum omnium, intra fines fui dominijcontentarumcft,vtincolæfefuamanci-pia,nonfubdirosnuncupent. Necfuiquifquam jvriseft,muli tôqueminùsdomus.îquam inhabitat;auttcrræ,quamcolit,do’ minus cft,exccptisaliquibusfamili)s,inConftantinopoli,qui bus præmij loco, amp;nbsp;privilegio,id conccITum, à Mahunietefe-cûdo fuit. Necaliquisadeomagnuseft, vtdc vitâ,non dico dc j fortunis,autftatu,in quo cft,fecurus fit, nifi quâdiù Magno Do minoidgra^umeft. Inhocadeo pleno dominio, confervat fcTurca,duobusmcdiis;Aufcrendonempcfubditisarma:Dc- lt;nbsp;indcponcftdo omnia in manu Apoftatarum, quos inipforum pueritiagt;,

3)iicritia,taqnamdccimasaccipiti4.Hacartc duo’bohaconre-quitur :’i’rimum eft,quód Prouinciasflorc ncrvoque virorurn lpoliat,dcligunturcnimiuucncsrobuftiores,armifqucaptiQ-rcs: Altcrum,quódhisfeipfum armat,fccurumq;facit: laniza* ti cnim grcmio parciTtum,inpucritja crcpti,'huiüfqac autik Hus cnvæ traditi,prins quàm id advcrtanteuadunt Ma’humcta-tïi, nccampliuspatrcm aut matrem agnofccntes dependent prorfusàMagnodomino,quieospafcitfovctquc; Expeäant tuque ab colt;omnia,iliaque accçptum illi ferunt.

V IR E S *J’Vrcxroburconfiftitincqaitatu,pcditatu, claffîbusçômca-fu.pccunijs. Quodadpecunias attinct, cômuiniopinionc rcceptum cft ipfum plus minus odo Milliones aureorum ordinarii reditushabcrc.Erâautcmvideripoflit.ipfum ex adeo amplolmpcrio mtilto am pli ores Redit us pcrcipcre pofle,, idtamennonfit, quod Turc® nihil aliud in ammo habcant,' nccaltcrius rei curam gerant quamaTmorum/qùxfua natura ad cxcindcndum deftruendumque, quam ad conferuandutn ditandumque Prouinciasaptiora lunt. Turcæquoquc,vtcx-crcitus confcrventjfuafque expeditiones continuent, ira fpo-liant populos,vt vix ipforum fuftentationi neceffaria cis relin quant ; óubditi itaque defperantes fc com moditatibus.multo minus opibus (quas laborc induftriaque fibi pafarc poflent), fruituros,agriculturecommcrcioq; vltertus nonincumbunt, quam-eis opnscft, imo quamipfa nccclTitasflagitat. Quidc-’ nimpr-odenctfcmcntcmfacerc quamalius mctcrct: Meterc,’ quod aliusabfumpturusclTct Htaqi in di tionibus domus Otto-quot; manicac vifuntnrfiluæ immenfx,omnia vbiquevaftapauciffi-naxcivitatespopulo frequentes, potifsimaque agrotrum pars dcfertaiacct. In noftris regionibus expopuli frequentiaoritur annonçcaritas,inTurciaautëcxhotninumpenuria. Max-xima rufticorum pars morirur ducendo commcamm aliafque resncccfl'ariasjinitincribusquoq;, pcrquxtcnduntexercirus; Inclafsibusctiam, nam ex dccêrcmigum millibus qui de do-, Jiofuarcvclluntur, vtplurimumnon revertitur quarta pars?, ercuntincommodiattibus, mutationibusa'cris, laboribus:

Idquctanto plus accidit,quod quum Tutcç clalTcs hy eme fem-6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;per

pcrexarrticnti itaque rcmigés epibatxqjnunqtiam fnari ciuf^ incomitiodtsaflucfcüftt. Mercaturadcifidè ömneq;ferc com-» incrcjum eftiftrnahibüs ludçofum atit Chriftianortim Europa:, EpidaudorumjVenctorunijFraiicorurhjAriglorûrln tanta ditioncquantam Turcain Europahabcnt,noncftaliamcrci-monijs Celebris ci vitas prætéfConftântinopolimCapham,amp; Thcflalonicam.Iii A(ia,quaftt Alcpüni,Damafcus, Tripolis, Adcna'.In Africa Alkayrum, Alexandria, Algerium.Reditus fuppeditatagricuhura,cadcmârtificijsmatcriam præbct. Arti ßcia mercaturam inftfuuntrdefîcientc autem agricultura, defî ciuntotnnia.Etfi autem ordinarijTurc3eredituscô,quoddixi4 ttius,tttaiotcsnonfint,cxtfaordinati)tamêmagnîfaciêdisQt, præci puè conflfcâtioncsamp; donati va. Baflx erttm alijquefflini-ftrlTurcxcxfugunt tanqîiam harpy 26 fanguincm ftibditorurh, accumulant quel hefaurosinaeftimabilcs,qui,vtplurjm0,Fif. CO Magrtidomirttcednüt.Exiftimatur Abrahimum,Baflam, Alkeyro avexiflc valorem fex Millionum ; multo malorcrrt fummamhabcbatMahumetcsVifir.Occhiali, pfçtcfâliasdl-vitiâS tria martcipiorum millia poffldcbat. SultartafororSe-lÿmi fccundi,pcrcpiebat quolibet die bis mille amp;nbsp;quingentoS Zccchinos,inccpitq;adpercgririorumcummodirarem Aqu^-dudumab AlcayroMecam vfque:Opüsprofcdôimmenfum Magnodominö facile eft oCcafionemafripcrcVtcui vis proli-bito yitam cum bonis auferat.Donaria ad magnam fum mam acccdunti. NemoenimIcgatuS,coram ipfb corn patere poteft abfquedonjs.Nemoaliquodmunus, autdignitatemommen-rofam fperct,nifi pecunia adlit: Nullus à proviuciâ cui præfu-itjâutabcxpcditionc qiiam confecit, vacuis minibus in coft-fpedum tanti Principis venir,nec tam potenti Principi dantuf Tefuncii«VaivodcMoldaviaEVValachix,TranffiIüani26,con- . -leryant fein fuis Principerusvidonariuofum,mutanturq; qUô tidicVaivodseVValachiaEd£Moldaui2e,danturcnim Prirteipa tus plus ûfferentibus qui Vtpraftent quodobtulcrunt, oppri» murttpopulös,rcdiguntq5adinopiam Provincias. Nihilomi* nus vidimus bdlumPerfîcum exhaufifle Turc2E Aeriria, amp;c-JusThefaurusc onfumpfifle. Annis poftremó elapfistö Con-âantinopoli,tum per omne Imperium Tutcleum crcvitfupra

’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quart»

quam crcdi potcft,prcçium Auti, ka vt Aurcus duplo plus qui priusvaluerit,materiaq;auri argcntiquc adultcrata adeó fuit, vtlanizzarisoccafioncmigncm civitati Conttantinopolita-n2ciniJcicndi,pavorcmq;Magnodomino,nÓ folumalijsincu tiendi præbuerit. Invrbe Alepoimutuumóo milliüaurcorura nomine Magni dominiàmcrcatoribus petitum fuit. Quam-vis autem Turcæ Reditus non tarn magni funt,quam amplitudo Impcriiamp;regionumfcrtilitascxigerc videri poflet, nabet tarnen in iua djtione fruftum maioris valorisquam funt ipft Reditus,nempe multitudinem Timarrorum, velFeudorum vcndicantenim fibi Principes Otromaniagros,quosbello ho-ftibusaufcrunr,prioribusq;dominis talem partem, (exiguam autnullam)provtipfisvifumeftrelinquentes,rcliquuminTi-marraquxfunt tanquam Commendærepartiuntur, autdant agrosbcnemeritismiliribusdum vivunt,ea Icgeatque condi-cionc, vt aliquot cquos in belli vfus paratos alant. In eo fita eft omnisprudcniiaTurcarum, amp;cura quä decönfervando Im-perio habent; Nifi cnim liacratione militibus tellur is colcn-dac,propter vtilitatem,qua ex ea fperant, curademandaretur, omnia vaftaiaccrentzlpümet Turcæ folcnt dicerc,quod vbi Magnidominiequuspedem ponit, ibideamplius herbanon crefcatjhisTimarrisiso milliacquitum parata tenet,qui armis probèinftrnfti,cotcnduntquoBrinccpsiubet,necipfevclTe«. runçium expend! t. Tammagnus cquitatus,minorisi4.aureo-rum Millionibus nutriri non poflet. Mirandum itaque,quôd aliquiReditus TurcarumcumChriftianorum Retidibuscon-ferentes, tanti membri opum Ottomanicarum nullam faciât mentionem.ferturTurcam, bello quodeum Perfa geflat, tantum fibitcrræfubiecifle, vt ^o. Timarrorum millia ineacre-xerit, inftitucritque nouû Gazophylacium Taurifij, vndcaur reorumMillioadipfumredit InftitntiôTimarrorumôc delc-âus Azomoglanorü (ira votant iuuenes qui educanturvt fiant Ianizari)funtduopræcipuacoluminaimpehiTurcici.VtrunP-qucadimitationcmRomanoruminftitutumvideturtRoma»-nicnim Imperatores vtebantur fuis fubditis ad bella, confta-batque ex iiscxercitusPra:torianus,quinunquam ablmpera-totislatercdifcedcbat.Tacitusdocctfcleftionemiuuenû,quæ f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ad hune

ad huncfînem ficbat.Batavisrcbclhndi occafioncmdcdifTc. l’n Impcrio Romanodabanrur Timarra militibus in Vfüm» fruétum, amp;nbsp;in compenfationcm bcne Sc fortiter fadorum.di-cebanturqj Beneficia,amp;qui ijsfruebanturBenefîciarij. Alcxan* der Severus conceflit hcredibus militum, vt i js benefici js frui poflent,ea tamëconditionc,vtmilitarent, alias nöiConftam tinus Magnus,dédit fuis Capitancis de fc bene meritiSjheredi» tarios agros qui hadenus vitatenus tantum cÔcedebantur.Feu dà in Francia, ex têporarijs perpétua fada funt regnantibusvb timis Regibus Karolovdngijs. Didusequiratusl urcicus,duos-cfFedus vatdè egregios in Impcrio Turcico facit :.Vnus cft quod fubditos tan qua freno ita cohcrcct.vt n ô tam ci to fc movere poflenr,quinhosficut tot Falcoiics, incervicihushabc» rent:funtenimin,hocpertotumimpcriumdivifii AliusefFe-dus cft, quod vna eorü pars (dum altera ad continendos red— nendosqj inoflicio populos domi maner) fern per ad casquac occurruntexpcditioncs paratacft. Eftigitur pro præfidiolm-pcri j, ad cocrccdos tumuitus qui oriri poflent, amp;nbsp;pro pracipuo-belli nervo.Pratcr.eum equitatum habetTurca penesfe bonû cquitum numerum quibus,ftipendiapendit,i)inSpachi, Vlu-fagi,Caripici dîvidüntuc-, funtquctanquam Seminaria mini-ftrorum Præftdonim Impcrijdndeenimordinaricfumup-turBa(ræ,Bêglcrbegi,Sangiaci. Prater hosfunt Alcanzi amp;nbsp;au^ xiliarijTartari,Vvalachi,Moldavi.AltcraViriûparseftpcdi-: tatusquiinlanizzarisconfiftitdnijsdüo confiderâtur nempe natioamp;fpeeialis dexteritasinarmis. Quodadnaticnem arti. net ordfnaric non inferibuntur albo lanizzarorum ex Apa o-riundj./edex Europa. Habcntcnirhillospromolliaribus,fi-cutfemperfuêrcamp;magispronosad fugiendum,quàma dftrcr nuèpugnandum : EuropapopuJi autem fern per pro bellato-ribuspugnacibufquehabiti fijcreln Oriente , Afiatici milites Turca, nominenationisTurca vocantur : Europai autem di-cunturRumi, ideft Romani. Quod ad. dexteritatelt;mattinetj feliguntur pucri, jn quibusmaioraindiciaroborisi agilitatis*' dtaudàciaapparent: Hæenimtresqualitatcsin militcrcqui-runtur. Dclcdusquoquotcrtiaannofit,nifi ncceffitas eumgt;!*

citius fieri urgent, fi cut bell o Perfico accidit, quobcllo, nott folïim frequentioi delcdus habitus eft ,fedctiam Azomoglai nisTurcicisvfi funt quod'nunquam antea^fieri folitum crat. QuumijiuuenesConftantinopolim addufti funt,,luftrâtur ab Aga, quinomôiuucni«j..quo pâtreamp;ex qua patria fit in tabulas refert.Eorum deinde pars in AfiamMinorcmfnunc Nato lia dicitur)amp;inaliaspr0vint.ias^niittitur,vbilinguam legéad-difcendo.imbuuntur-vitijsamp;moribus eorum,cum quibusde-gunt,evadüntque id nonanimadvcrtentes,Mahumetam. Al là parsdiftrdbuiturpcrSeptafqu»TurcaeSerraglia vocant) qu« MagnufdominusConftantinopGÜ amp;nbsp;Perx habet: Alpedu pül chciorcs mcljufqscampofitideftinantur Cöfepto MagniPrirt cipis, Toto eotemporcquoijiuuenes Azomogliani vocan-tur , non habent certum Pracfeûum , nec occupantur prae-feriptis cxercitiis fed hic operam navat colendis hortis, ülé fabricis,alius feruieijs domefticis fimilibufquc alijsrebus. Poftcertum tempus revocantur in-Confepta Azoniot glianorum fîta v-ocantur toto tempore donee albo lanizza^ rorum inferibantur ) tradunturque Pracfcâis , qui eos opens manuarijs laboribufque exercent haBcnturquc fans male quo’ad viftum amidumque : dormiunt infpaciofis aedifieijs dbmiitorijs Religioforum fimilibus* in quibus-luminaria ardcntia cuftodefqucfunt,fine quorum pcrmilfio-nefeloco movere non dèbent. Arcu Sclopetoque fcrirediP cunt, cumque in cxercitio aliquem fhabent vfun),adfcri-bunturnumcroIanizzarorumautSpacKorum ; lllinonmi* nusiquàm quinque, ncc amplius quam ofto Afperosmontfquot; tç'genus cft) pcrcipiunt : hi decern. In album lanizzarorum adferipti inbella autin præfidiaeunt, aut manent ad portam hivltimihabentprofuahabitationc trialocaampliflima, fient monafteria.VivuntibidcftibfviisPraffcótiselaflis,minörcf que inferviunt maioribus-in expendèndo, coquendó fïmilai que minifteria obeundö cum magna obedißntia amp;fileni tio- Qhi vnius clafllsfunt, vivunt in commun! ad vnam-menfam.dormiunt in atrijslongifTimis. Sialiquis pcrocca-fionem abfque venia foris pernoäafiet , fcqve-nti vefpera

cgrcgièvapulât, tanta cum difciplina, vt poftcaquam vapula-uit fiuuarum more manus fui Prçfcdi deofculentur Gaudent lanizzari multispriuilegijs.honoranturquamvis fintinfolen-tiorestimenturque abomnibus : In profedionibus aut itincri-bus depredanrur cafas ôcdomos Chriftianorum nee vel verbo contra mutire licet: Dum quidemuntpretiu pro libito rebus dicunt: A nullo quam ab Agaiudicari pofTunt, nccplcftuntur extremo fupplicio titra periculum fedirionis,idcoqjidraroamp;: valde fecretbfit. Mille Regalia habent: Aliqui exeorum numéro adjunguntur Legatis euftodiendis : Alijdanturperegrc proficifccntibustnaximècumfunthoncftîçcondicionis.vtre-curi fint in ditioneTurcica.rcçipiuntque lanizzari bonas Stre-nas;Eorum eft eledio Principis,nifi çnim ipfi Magnumdomi-numapprobentautproclament, creatus elfe dicinonpoteft, VnüfquifquePrinceps adeptuslmpcriumdateisaliquod Do-natiuum^ugctqueftipendium.In grauibelloegrcditureorum pars cum ipforum Aga aut luo LegatQ,vJtimiqueomni û con-fligunt. Apud Tqrc^s Mupuscui pluresinvidcant nô çftquàm Agae ; Ipfeamp; Beglerbegus Qraeçiç foli non eligunt legatps, fed MagnufdominusnominateosAgacIanizzaroru nihil ccriiori exitioeirçpoteftquàmcximius lanizzarorü favor.; Numenis lanizzarorum eft à duodecim ad quatuor fppra decem millia. Hæc militia noftro tempore multumeviluitquiactiamTurcç in lanizzatosalTumuntur fieptôç Afiatiçi quum primùmnon alij quàm Chriftiani Europæi admitterentur : Deinde quia vxoresducunt, prçtcrantiquum morem , necidipfis vetitum eft. Proptçr long^m moram quam Conftantinopoli, (qua no alia vrbs magis eft dclicijsdeditaj multum viluenintfegnior resinfolentesimmointolçrabiles evaferût. Diciturcomunir terroburTurçicumconfiftcreinhacmilitialanizzarorü: fed alibioftenfum efthocefle falfiflimnm. Præterlani?zaroshabet Magnusdo minus Azappos peditatQ vilem qui plus Ligo-nequamenfe vtitur.magifq; ad hoftes multitudine dclaflan-dosquàmadcosvirtutcfuperandos conducit, folcntq; lanizzari Afapporu cadavcribusfoirasimplcre, ijl'q;vti pro fcalis qiiibushoftum muros fcandunt. Sicutautem Romani habc-hitntmilites legionarios amp;nbsp;auxiliarios (quorumilliprçcipiu, nervi

hcrvîfiiçttiilîtîÇjhiautcmvcrutadditamcnvclauftatiuerant) itaamp;Tiircâequitatam,qucmftipcildiariüm habet,amp; Timar* tiottaSpföfoboreexcrcitus eftimat: Alcanzospro accidenta-lizlanizzaröstanquam Legionem pr^toriam, Azappostan-quam nUmerüm diicit. Sed tempüs eft vt diio Verba de armatu-tanaüalidicamus. Primo notteft Pfinceps,quimaiöremop-pottüriitatem habeâtinftrüendicla(resquàmTurca,filiiaeeuni hpiriamp;CiliciXjfed plus aliaeNicomediæamp;Arapezuntinæ tam. mâgttçacdenfæ fünt, plen^qiältisärboribusfabricandisoiri* IliS generis riaiiibusaptiflimisvtcfeditüdifïïcilefiLlmövideti tufTfifemésquafiiâ fabricate fportte defîluisNicomediieiil î’ontüm Eüxiuüm cadere. Nec défunt Fabri ad copiam il-lam ligrtofUm elabotàndam.âuâritiâ enim trahit in fua AtmS tariaetiam fabrosChriftianos. annofcquenti,poftillamcla-dem quâ ad Échimâdâs âceeperat, eduxltcfalTem, quænoftrac Occürrereveritanoneft. Nec vnquamTurcæ bonus numerus hominum matiexpettorutndefuit.ExTrircmibus enim quas pfôcuftodiainLemOjRhodo.Cypro Alexandria habet: Et quod fuis PortibusTüne,Bugiç amp;nbsp;Algier« piratas recipit, po-tcftexijsdumopüseft,Capitaneos5t robur miniftrorumnatt-tafümamp;femigümfuiSclâflibuseligere.Quidpraeftarcpoffit,vî âîm eft noftro tempore in clâftibus quas habuitadMcliten, ad Echimadas «Scad Guletam.Habet prxtcrca apparatuû belli* cofum maximam copiam : Tormenta innumera funt: Ex Hungaria abdu«it quinqüe tôrmentorum bellicorum mil lia: QüingentacorumacquifiuitirtCypfo : Gulotæ paulomiftus. Turcos font tormenta adeoimmenfæ magnitudinis, vtftre-pitüS,noftidustantùmmurosdcmoliâtür. tantum eommea* tus.puluetispytijamp;globotum habent, quantum ad Mcliten oftendcrünt vbi explofa funt plus quam ôo.globorum millià: Eama auguftçns.milÜa; Goletçjç.dicrû fpacio futoreimpe-tüque formentorum demoliti lunt fortificationes à noftris 4o.annorumfpaciofa(ftas. VltimobelIoPerfico, dücebatOC-manusgcrierâlis turcatum quîngenta tormentacampeftria-Quatiunt moenia munitionum tot tormentis, continuantque tantotemporetantaque cum vehemenria, vt omnia foloae-quenc.Vbi vimno faciunrtormcta vtünturßipcnnibus,vbi h« locum

locum non habet,imjylcut foflasligoncamp;BattillorSi ncc'hoc fufficitjimplentcascadaucribus fuorummilitum.Tiia hab ent Turcæquæneminem non terrent: Multitudinem hominura infupcrabilcm.difciplinam militarcm imperrurbabilcm,Cô-meatuum copiam infinitam.MuItitudo fua natura parère con fufioncm foletjamp;ordinariè ecffcrc magni cxercitus parvis.Scd multitudofrcqucntiaqneviroEuminexercitibus Turcicis tan to cum ordine graditur, vtamp;folo ordinc minorcm iupcret, qui tarnen facilius in ordinem difponi potcft,quàm cxercitus immodi.cus,ita vt A numero Sc arte vincant Turea. Eorûdifcir plina mi^itaris adeb probe ordiuata.cft, vtca in re ne Romanus quidem,nedum.aiijsccdaor. Con/iftitauiemeorum difei-plinamilitaris in pluribus rebus; Inparfimonia,fuftcnrantc. aim fe modi co panis fub cineribus cofti amp;Oryza cum pulucrc carnisadfolemdcficcatæ. Pro hi bentur vino, freut quondam Carthaginenfes: Decern Turcachabcntincaftris vnum Dccu-rionem.cui fine refiragrationc obtempérant ; In ipforum ca-ftris ncc.vnâfocminâviderecft. hftibifilcntiû mirabilc. Tot cnim milites regunturfigni-smanuum amp;vultuscitra vcrba:Nc ooäi ârep nimfaciant,patiunturaliquädocfFugerccaptiuos: Inprimispuniu ’trixasamp;furtaïQuandoprogrediuntur cxerci-tus,nona dcr.cn excurrereinyineasautagros: Contemnunt mortem.,crcduntquc camfaro incyirabilicontingerc. Stre-nuos premia, ignauos certa poena manct: Nunquam difpo-nunturper vrbcs,neciisconcedirurin ijspernoâarc: Vf exer-citati fintmilitcs,folenr Principes Ottoman! fcrcfcmpcrali-. cubibcHigcrari.vtdifcipiinamilirarisnôinrcrmittatur. Quu autem difciplina militaris armis apparatuqucbcllicodcftitu ta nihil nt,gigas cn i na quàtum vis ferox,fcd inerm isà pucro ar matovinci poffer,! urea in bel la tenditranta cum machina-rjum Scinftrumcntorumbcllieorumapparatujcorumquc omnium,quap corum traftationi vfuique neceflariafunt, vtnul-liusaltcrius rcicura habereJvideatur,Id cognofcct is, qui ruinas confîdcrabit, quas corum vires fcccrc,vbicasexplicucrüt.

imagtniricduci debet à Taurifio ad Balfaratn vfq;: Ludtanls adSinutn Perficum: Ad Meridiem cifdem Lufitanis: Ad mare xubrum Prefbytero lohanni: Ad occafum Scrifo,amp; regno Nea politanoradScptcnn-ioncsPolonisamp;Famili« Auftriacx.Cu Pcrfisbeiligcrandoabfquc dubio Magnus Turca fuperior eft: Mahumetesenim fecundus vicitVlTucaflanum: Selimus primus , amp;nbsp;deindeSolmanus eius filius in fugam egcrunt TfmaelS amp;Tamaiùm: Amurates tertiusperfuosCapitaneos abüulit PcrfistotamMediam,ATmeniam maiore«»,amp;ciuiratem Rc-giam Taurifium.‘Qupdpræyaletconfiftitinpeditatu,quo Per ïacatehlntormcntisbe’llicis 8c munitionibus,quorum Perfa necvcopiamnecvfum habet.Quamvisautem Perße ftrenuita-te equitatus aliquando in apeito campo Turcas lupcraverint; tarnen femper terram perdidcrunnSolimanusabftiiliteisMe-fopotamiam. AmurathesMediam .NeePerfae ïblum damnu palTi funt,amifcruntqucfua,fed amp;eorum'focij.Sclimusprimus ipoliauit Mamaluchos Aegypto Sc, Syria : Amurathestertius dcftruxitipropcintotum Gcorgianos confœderatos Sophy. TurcacumLüfitanishcUigerandomultóinfen'oreft: Rationes enim cum ipfisdecertandi confiftunt in viribus navalibus, quibus LuGtaniintantumTurca fupeTÏoresfunt,quantumO-ceanusIndicus,SinuPcrfico,amp;mariTubromaioreft. Habent Lufitani in India locaóc Portas, addamditioncs amp;nbsp;dominia, ligno,commcatu,omni4ueapparatu nautïcoreferra. Nee défunt eis potentes Principesauxiliares. E contrario Turcani hil munitum habet in Sinu Perfico præter Bal fera m. Ora Arabix qua vti poflct,nonhabctplusquàmquatuoTopida,fatisinfir-ma,8cparuxxftimationis : itaque hic ficut 8cin marimbro da(remarmarevaldèdifhcilceft,qaodTegio prorfuslignofa-bricandisnavibusidonco,careat.Vndeillispaucisvicibus,qui bus claBcsin mari tubro ïnftraxit quum hoe in Sinu Pcrfico minusfacercpolïitjneceflchabuitmateriam fabricandisnavi busexPortubus Bythiniaeamp;CilicixperNilum Alkayrum de-vchere,vndedorfisCamclotü SuezCqüçolim Heroûciuirasdi Qa fuit jdclata eftjVbi Armamentariü habet.QuptiesTurca ex peditionesaducrfusLuGtanosfufccpitjnihil prxterdedecus 8c

dàmnum rctulit, nimirum Anno 153». ad civitatcm Diamr Annoissz. adinfulam Armuzium: Anno i8fo.ad Mombar zam, vbi quatuor triremes amp;nbsp;vna Galeotta Turcica) quae Fa^ uorc Regis Mombazçcoin mari manercconftituerant,captç fuerunt. Lufitaniinid fummcineumbunt,Gaventque,neTur-caeeo in mari pedem figant^Aî quamprimùm odoratifant,Tur cas claflem adornare,moxipfos aggrediuntur, ideoquefaepo inmarcrubrumabfq;rcfiftcntiapcnetrarunt, Presbyterolo* hanni in bello pi^valet Turca, ducibus, militibus^ armis ôé munitionibus . Ille fiquidem Princeps, habet ditionem abß que munitionibus, amp;nbsp;milites abfque armis. BarnagalFo c-nim eius Vicarius ad mare rubrum, amifitvniuerfamOrani maritimam, coqueredaduseft, vt tributumTurcæ pendere promiferit, vt cumeo paeem haberet. In Africa habet qui-dem Turca plurcs regiones, quàm Serifos ; occupât cnim id o* mne,quod intermare rubrum, amp;nbsp;Velez de la Gomera opidun» X eft:SedScrifusparttm meliorem.ditiorem fortioremque ma

gifquc vnitam Iiabet.Scd nemo ipforum,alteri bellum inferre audetproptej RcgisCatholici vicinitatcm.Rcfiduifunt Pria-cipesChriftiani.quiTurcis’Conterminifunt.PrimuseftPolo-i n-iæ Rex;quid hi Principescôtra fc invicem poflint, vifum fuit in expcditionibuspr3etcritis:Ahvnapartcvidetur Turca time* réarma Polonica; diverfis cnim occafîanibus pro vocatus,n€* pè régnante Henricotcrtio,bcllo quod Ivoniagt;)Voivoda, Va* lachiçcum Turcis gcirit,quo bellomulti équitésPolonilvo* niæmilitaruntjamp; regnanre Sigifhiundo tertio excurfionibus Kofacorum,amp; inmotuIohannis Zamoifehi generalis regni« Poloni2E,nonvindicavit,necfolitafupcrbiavlcifciiniurias co narusefti Ab aliaparte EolonipoftexpeditionemRegisLa-dislai ,nonfolum nullam expeditionem adverfus Turcasful* cepcrunt,fednccValachis,(quifedcreeisiundi crant,auxiliii’ tulcrunt,flbiquequodadmareEuxinum habebant,eripi paflf funt : fed RcgumPoloniœpotius jquam nobiliumeius rcgnit pufillanimitateidaccidit. Sigifmundus primus à Léo ne deck moad bellum aduerfus Turcas iavitatus . Quid multis opu» eft.

’«R dixit.FacPrincipcs Chriftiani concordes finf, ego pro mea farte non dcero.Sigifrnnndusfceundus, mente à belloadeoa-licnafuit,vt nonfoiùm Tiircasaggrefîus non ftieiit,fcd necà MofctsirritatuSj'vrndiftamfumere tentant. *Rcx Stephanus pocentiæ (üorum vicinorum neniniqunsçftrmatorjudicàbat cum Turca manus oonferere, rem efle periculofiflima in :atta-men cum familiaribus fcrmoncs Habens, diccbat fe , cum îopeditum milhbus quos equitatui Polonico lungeret facile expeditionem in Turcamfufcepiurum ftiifîe,idquemeditati quodammodovidebatur,Principes Auftriaci longiore terra-rum traôtu,quàm vllusaliusPrincepsTurcæcontermini funt, expenduntqucinpra:fidiaaTcium(inquibuscumcquirum,tum peditura plusquamviginti millia habent) maiorcm fuorum Reddituum partem ,auxilioque Germanico fuis viribus con-iundo, magis ad defendendum fua,quàm amifla recupcTandû, imperiumquedilatandumattend fuerunt. Ferdinandus Au-flriacus, maioreroborequàmfucceflii, expeditionemBuda-nam amp;Poffegenfem fufeepit. Accidifid,nonquod eius vires nonfatisfirmç validçqueefîent.fedquodagilitatedexteritatc-que carcrent;ld-volo,EiusPrincipisexercitusnumeroros,om-nibufque rebusprobèquidem inftrudos fuilTe.fed tonftitifle ex Germanis amp;nbsp;Bohcmis,gentibusrardis,lentis, parumquei-doneisadreliftendum Turcis.quiinfaftionibus bellicis expe-ditidextrique funt, Veneti funt quoqucTurcis mari amp;nbsp;terra, permultacentcnamiliariafinitimi:Tuenrurfeipfos aduerfus Turcas magispacisquàmbelli artibus,egrcgiè muniendofua loca,fugiendo pericula amp;nbsp;cxpcnfas beiJ!, Commcrcio,Do-natijs;denique,nihilnonlaciendo,nead manus vjeniaturfal-utslibertateamp;ftatu. Dicamquod resell. Quamuis eis pecunia cum beilico apparatu fufficiente fuppeteret, défunt tarne«, milites amp;nbsp;commeatus tanto bello pares. Reliquus eft Rex Catholieus,inter cuiusamp;Ottomanicas vires,noneftmagnæ aeftimationisdifferentia. RegisRedditus (loquordeijs quos in Europa habet ) cxccdunt Redditus Turex : Accipit cnim

cnimplusqua4 Auri Millioncscx ditionibus,quas in Italia amp;' Sicilia habet: Plus quäduoamp;cxLufitania: ExTcrris Novisplus minusqua tres Milliones,ynum annum pro altero xftimando. HæAcccptipartesæquâtRcdditusTurcæ.Eftaürillolongefu-pcriorfi.ijs iunganturordinarijKedditus. Caftiliæ, Arragoniae BcJgij* Sed'quidrepcries (dicctaliquisJquod-Timarrisoppo-nipofiitlPrimùm.quôd K egisReddltusTurcicoslöngecxcc-duntjfuntque cis-multö maiöres : Deindc/ubfidia quæRex cx-traordinarieimmo-magna.expartcordinärie(itacnimdici pogt; tcft)percipitaJuispopulis,nempeCruciata.(vt.vocant) quxip-fi,quantum vniusRcgni Redditus funr,reddit: SubfidiaEccle-fiæ,quibus ipfecentum fortes Triremcsfufljnerepoteft : Cadi-uaofficiaj quxinHifpania amp;Regno*Neapolitano multö plus-rcddiint:quam q\iis credcrepoflet'.Donariaordinarja populo-rum amp;nbsp;extraordinaria; Regnum Neapolitanü dat quoquo tertio annojplusminusvnoMillione, Sc. ducentaaureorummil-lia,quxfummanoncftparvae.confiderationis,Siciliai, Sardi-nia,ducatusMcdiolanenfis,Gaftilià.amp;iaJiacfuaeditiôncs,ctiam Novus Orbis,mittütfuistemporibusmagnificadonaria.Quid' diccmusdcGÓtributionihusJGaftilia annoclapfo Regi con-tributionemodo millionum Aureorum quatuor annis per-folucndâcôccfllt.quæ fummajtotius lmperij/rurdci ccnlumv vniusanniæquat. ReJinquonumerumGommendanimordi-num M;ontegiae,Galatravæ,Alcantarae,SandoIacobi;quçipfi*, quävisnihil amp.liushabercr, fufficercpoflbnt. Rex tanquam didorura Ordinum magnusMagiftcr',media habet ad fuos mit niftrosjfamulosjamp;quosipfi placet, remunerandösditandofq;, aeftRex Angiiaeac.PolonjacefletjAddofupiradidispartib. ma' gnum cqLiitatusnumerö,quëordinarièiDfuis dîtionibus alit:. In Hifpaniancmpèiriamillia^ TantundcmCataphraäorö amp;. cquitnlevisaxmaturæ in BeJgio; In dijca tu Mcdiolaacnfi .400 gt;nbsp;GataphradoSi mille equhes leviorisarmarura; : In regno ' Ncapolitano milleamp;qiüngentosequitesGat-'!pKrado«,quod* maiusrobur militiædtaJicæcfti Militia numerus irrSieilia eft ï5oo.equitumi Neeparvi fieri debet obligatio, qua Feudâtari j, iicceffitat€A’rgçntc,l uis expenfis^defendéndo pexfonaliter fer-

▼irc tcncntur ; maxime fi confidcretur magnus Fcudatario-nimnumerusamp;TitulóforumHifpanix, in qua numerantur 23.Duces, 32 Marchioncsi 49. Vieecomites,7, Archiepifcopi (contribunntenim hi fuamquotam,tanquàm potentes domi ni)33; Epifcopi : In regno autemNeapolitano funt 14. Principes,2S. Daccsi37. MarchioncSj54.ComiteSi448 Barones,vt nihil dicatur dcLufitania,Sicilia,Bclgio,Sardinia,McdioIano. Prætermittinon debet, quod cquitatus, cui Turca Tiniarra concelTit,non-tam robote quam numero praeftat : 1 imarra e-nim Accommoditates villarumdt prediorumipfis conceflb-rum,Studium q, feipfos ditandi locupîctandiq; fruftibus agro rum. ignaviores, viliorcs, pacifquGamp; otij; plus quam belli 5c turbarumcupidbs eosreddit. Acgrcahacd-iBusa vcllutur;pro-ficifcunrurq;jnexpcditioncs\ maiorceumdefidetiodómum redeundi, frucndiqücdeHcijshortorum, öc-fruiiuumfuarum pofleflibnum copia,quamxonfligendi cum Koftibus;aut fe di-tandiipforumfpolijsrSialiqyantuIumpredäcanniS’partxmi. Utes quam vis feroces fortcfqucignavosvecordefquc'reddit, quid faciet magna pofl'effio, amocna-V illa, dives pr^ium, xor liberique domi reiidi : Taceo quodcquitatus, quemTur-ca Timarris fuftentat, potius populis fübiugaris tanquam fre-nocoercendisinftitutuseft,quàm hoftjbus‘infêftandis:Subdi-ti eni m Turcae, vi fub eins im peri o contirrentutï, h^b'ent cum ’ odio.deteftanturque cumobreligionenrconttaTiamdèimpc-rium quod inipfos habet : propter re llgionemMauri amp;nbsp;Ata-; bes,qui fedisdiverfisaddidifunt: PropterreligiöHcm amp;nbsp;imperium lt;imulChriftiani,qui plus quàm dhasxectias partes eius iubditorum conficiunt. Obid‘, illius’nutnotofi cquitatus maior pars,domi maneatncccflbeft.nec fineStaius regni pe-riculodomoabducipotefti Eftderrique isequitatas tantore-gionum fpacio hacillacdivifus,v’^tmagnonumcfo;inmagnä expeditionem edüci nonpoftirNeediuin cadongèàdomo,. perftarepoteftiquinin mileriamdccalamitatemincidat, fia-liudauxilium, quam quod ab Timarris habet, non rcciperet. Kerum prætcrrtarum experientia qüandam çqualitatem vi-humhorumPrincipum cftcdocuit : laduracnim clalTisCa-

tholicxâd Zerbi infulam, opponitur fugæ claflîsTurcicæ-à Meliteinfula: Amillio Gulcttæ,opponitur cxpugnationi Pe-gnoniVclcz: Tunetum Temper ccpit is qui voluit. RexCa-tholicusnullamnotatudignam expeditions inTurcam fufce pit, fed défendit feftrenuè ad Meliten amp;nbsp;Oranum. Nihildi-cam dc€:ladeclaffisTurcicaEadEchinades_,quod ibi alij Principes partetnhabuennt. Traótatum fuit vtrinque deinducijs pro aliquot annis inter Regem.amp; Turcam. Vterque adxquè fuitoccupatus. Vnus in'Perfia alter in Belgio , idincaufafuit;, vtfeinvicemcxpeditisviribusnonpotucrintimpctere. Bella (dequibusdiximus,ambobus,4)ropterrcgionum longinqui-tatem,extremæimpcnfaEfuerunt, fedmagisRegiquamTur-CSC. ’Quamvisenim PcrCalongeConftantinopóli (vndema-ximavirinmjïarsmittebatur) diftet, eft tarnen contermina Mefopotamiæ amp;nbsp;alijs Turese ditionibus,vndefuus exercitus commeatuamp;pecunijsinftruebatnr; Sed Belgium,ab alijs Regis ditionibus magno fpàciodiftat.Turcæ,nifi cum Perfaami cis deftituto,rcsfuit,Regi autem vno eodemq; tempore, cum jebellibus,Francis, Anglis amp;nbsp;Germanis(qux nationcs Per-

fis potentia inferioresnon funt)confligendum fuit: Nec vnquam Turcam aggrelTuscft.quin aliud bellum,nunc in Bclgio,nunc alia in

Onfidcrabimus re^num Franciæ ficut crar quando prorfiis vnitum,alium praeter fuum Rcgcm agnoîcebat neminem. Fluduatc-nimid nôc,pelagi inftar, quodplures inter-que fe contrarij venti exagitant, tumultua-turqucadeo, vteius reftitutio citius optari, quam fperari po(ïit:nifî enim bellaciuilia in ipfo initio componantur,nunquamfinem habcnt,nifialte-riuspartisexcidioôcruina Status: Diffîculter autëfieripoteft, vtvnaparsinFranciaalteramopprimât. Vtautemadinftitu-tum reucrtamur : habet Francia de qua agimus pro terminis Alpes,qui ipfam ab Italiadiuidunt:Rhodanusfcparatipfamà Sabaudia:ArarisàSebufianisamp; Heduis:Mofcllafluuius, àLo-tharingia,amp; Ducatu Lucemburgéfî : Aa riuulus Flandriæ,à latere Occidétali eft ; Franciæ Ad Meridiem marc Mediterrane-um eft Py fenei montes : Ad Occafum Oceanus : ad Septen-iriones.mareBrirannicu.Extcditfein latere Mcridionali Sep jtëtrionê verfus,à Lotharingia Calctum vfq;,fpacio quafi 200-leucarum Francicarum, dilatatqucTc paulo minus interOr-tumamp;Occafum,àflumineVaro,ad Paurum v(quc:Reftringit fc tarnen tanto magis,quantoplusScptcmtrioniacccdit:Eius minima latitudo eft inter Caletû amp;nbsp;Britannia: Promontorium. Figura eins inter quadratum amp;nbsp;rotundum eft,ideoq;mul-tocapacius. quam quilpiamarbitretur. Continet Prouincias amplilfimas,fed prsecipuefuntPicardiajNormannia, Britannia, Francia,Campania, Burgundia, Arucrnia.Dclphinatus, Prouincia: Necftint tarnen contcmnendaEBria,Beelfia,Turo-nia, Andegauenfis DucatusSantonia,Biturigum Ducatus amp;nbsp;aliæ. Initiumeiuseft in 42.gradu,expcriturquetalem aërisdi-.uerfitatem, vt parsquæ ad marc Mediterrancum eft, (vbi funt ,Languedocia,amp; Prouincia) producat omne fruduum genus quod datitalia: Ea autem quæ ad Marc Britannicumeft( vbi funtBritannia,Normanniaamp; Picardiepars)vinum nonpro-fert-.reliquumrçgniabundat,plus quamcredipoflit,omnfEu-ropç fruduû gcncrc,cxccptis oliuis,ficubus amp;nbsp;fimilibus. A cris

bcnignitas,bonitatiterrae,amp;fluuiorûoportunîtati coniunâa, adeopropitia commodaque cftprodudionefrugum ,omniß que generis animalium, vt ea in re, Francia omnes alias Euro-pç partes fuperet.Inter motes enim Aruerniç, amp;nbsp;Delphinatus amp;noftrummare Aër adeo tem peratuseft, frigo re monrium, perpétua ferè niue opertorum, amp;nbsp;leni aura marina, Vf ob ocu-losponat coi;libenignitatcm,qua gaudet oraGenuenfis: Ab aliaautem parte, funt Montes Pyrenei va Hi loco,aduèrfus fri-gus,quodrctunditur perditque fuam rigiditatem. Ipfi montes abundant vndiquc balneis amp;nbsp;venis aquæ calidx: Venri Septentrionales, quijficut cornmnnisopiniofert.aerem refrigerare deberent, non funt ibi adco gelidi, ficut alijs Jocis. capiunt enim venti partem naturae locorum per quae tranfeunt : Si tranfeunt permonresniuofos, adferunt feciimfrigiis illorum montium : Si per ftagna, inficiuntur : Si per fi liias,corrumpun-tur : Si per regiones arena obfitas, incalefcunt : Si per lacus aut mare, refrigerant Accidit hinc, vt venti Panormi in Sicilia lint extreme calidi: Antequam enim in co perueni tint,verrunt campos Siciliae,accipiuntcorum calorem feruntquceum in didam ciuitatcm. NotuseftfrigidusGenuae,quodantequam co pertingat, mare tranfit,necattingit terram, rccipitque maris frigiditatem : Aquiloautem,qui per Franciam Ipirat,venit à Mari,quod fua falfitatccalorisahquid habet,nccimpingcns in montesglacieaut niue obdudos,excritfc,curritqueper capos Normanniae,Campaniæ,Franciae,aliarum Prouinciarum, ad montes Aruerniae vfque : Aptioritaque cftAquilo tempe-randaemontium frigiditati.quam vtperdatfuamtemperiem. I) montesitaque,àventisMeridionalibusabvno,amp;àvëntisà ^eptentrione flantibus, ab alio latereexcalefadi ,producunt vndiq;optimapafcua,aluntq;magnum Armentorum,amp;gre-giimnumerum : herbas quoque mcdicinæcommodas,amp;lim-plicia perfedilfima: Inter multos illorum montium ramos, eft vnus, qui mons Aureus dicitur,propter herbarum copiam, 3c ftmpliciumnobiliratcm. Horumomnium nos Angliacer-tos rcddit;Quamuis enim ipfa, magisadSeptentriones vergat quam^f^’^c^^’Q’Jod tarnen nullos montes, mareautem vndiquc habet, eft ibi Aer fatis tcmpcratusiMuIto autem tempera-tior

REX FRA If CI At. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

ratior eft Francia’, quod à Polo longius abfit : Docent id vîtes, qui in Angli anon maturefeunt: Reddunt autem Vites in Francia via perfeûiflima , acciditque fæpc vt ventus marinusà Septentrione, aut ab Occafuexorfus, Hicmem in Ver mutet, vireantquccampi lçtisfloribus,veftiantur horti,renoueturto-ta fere natura,ita vt habitatores Turoni3e,Piâ:auiæ,Infulæ Frä-ciaE,Limaniæ(nonfolum Prouinciç,viciniqucpopuli)necLar cuiBenacoCqui nunc Lagodi Garda dicitur)ncclocis amoc-nioribus inuideant. Terra Franciæ tota fertilis amp;nbsp;fruétifera eft: Apenninus autemoccupâtfere quartam Itali3cpartem,eftvt plurimumafper,redditque paucosfruétus, fed fundus Francise Vndiquaqueomnisbonidiucseft. Montes Auernia: (quitamé multi non funt)habentmultabona oppida,multa opulenra fertiliaque loca ,in quibus Ars pecuariaexercetur, inftruuntq; carne,butyro, amp;nbsp;cafeis excellentibus bonam regni partem. Rcgni fere reliquum explicatur in latos campos, feracibus coiliculis, herbofisquevallibusdiftindos, Vndiqjcopiacum VarictateTertilitascum delicijs,fitusvtilitas,cumpulchritu-dinc regionumeontendit; In hocabfqucdabioccditFranciæ _|talia. Quamuiscnim inaliquo eiusangulo,amœnitasfingu-ri s, amp;nbsp;excclicntia fitus perfpiciatur, qualis eft quç vulgo Pic-ue Incini : Riuiera di Salo : Conrado Vicentiæ, appellantur Campania fœli x »Territorium Crotonienfc, amp;nbsp;Tarentinum, aliquàrumque aliarum ciuitatum Calabriæ: 6unt ea hic fingu-laria,in Francia communia, prçcipue in Furgûdia Bria,infula Franciæ.Turonia, Andegauo,Santonia, Languedocia.vbiap-parct fitus à natura diftinftos efle, amp;nbsp;compartitos fua manu, a-liquosCereri alios Baccho,aliasPomonç,aliquosPalladi,di-catos. Sed alia res vi fu amp;nbsp;confidcratione dignior in Francia no eft, quam multitudo, amp;amœnitas fluuiorum nauigabilium, quorum pars earn cingit, ficut Araris,Rhodanus, Mofella,So-ma:pars mediam percurrunt earn, ficut Sequana, Ligeris, Ga-rumna. In hæctriaflumina,influunt partim ex regni extremi-tatibus, partim ab eius meditullio, tot aliaflumina, vt totum regnum fupra modum mercatile, comunicationique rcrum aptumreddant : Ita vtpropterincredibilem commoditatem,

quamp^bcntveàuræmcrcium.populorumquecommercîo^ dici point,populisillius regni omnia comunia efle. In folo Ducatu Andcgauenfi numerantur 40.flumina magnaamp;par-ua:VndeCathatinaMediceareginaFranciæfolitacratdicerc, ineo regno,plura nauigabiliaflumina eire,quamincctero Europas : Hyperbole fanc,quæàveritatenon longedifeedebar. Terræ fertiliras,amp;commoditas,quam flumina vehendodc-uehcndoquemercesprçbcntjfaciunt quod tot vrbesamp;oppida in Francia fint, quæ vt plurimum in ripis fluuiorum iacent: Quamuis Francias multi bonique Portus non defint, meliores tarnen ciuitates, non ad marc,fedinlocis Mediterraneis fitac funt:Ex eo colligitur, ipfarum amplitudinem, no extrinfccus veni re, fed quafi dom efticam efle ; Sunt cni m ciuitates mariti-mç,ibi mediterraneis maiorcs,vbi plus auxilij fuftentaculiq? ,à mari, quam à terra recipiunt, vt Genua, Venetias, Epidaurus, quæ vulgo Raguzi dicitur:Sed vbi ciuitatuü magnitude amp;nbsp;amplitudo eflentialiterfolumquedepcndetàterra,ibi ciuitates Mediterraneæ excedunt Mariti mas ; Talis eft Mediolanum,öc aliaLongobardias,Flandriac,Germaniaeamp;Hungarixoppida: Cum autem terrae oppulcntia,comunis toti Franciae, amp;nbsp;fluuic^ rum oportunitas generalis fit, acci dit inde, vtexcipiendo Lu-tetiam Parifiorum ( cuius amplitudo , proceditàfede Regis, Curia, Academia,quibusacceditfluuiorum vicinitas)ciuitateS amp;nbsp;oppidaFranciae,vt plurimû mediocriaautparuafint,opor-tunatarnen,amp; pulchra frequentiflimaque. Scribit Joannes Bodinu£, defcriptione tempore Regis Henrici fecundi fafta (in qua non comprehenfa fuit Burgundia)numcratosfuiffe 27. miliepagos campanilibus inftruftos : Alia autem defcriptio-ne,quæ régnante Carolo nono fafta eft, repertum fuifle, quod habitatorum numerus,15. milliones excederet. Sicut autem Franciæ ciuitatesamp;oppida: fauorem fluminum experiuntur ita amp;nbsp;Arcibus villifque nobilium priuatorum, parui lacus, ftagnaque fauent. Quamuis huius Prouinciæ lacus, Italiæ amp;nbsp;Heluetiæ lacubusconferri non po flint ,funt tarnen inea tarn multa ftagna,optimispifcibus plena, vteorum frequentiafup-pleat earum magnitudinem.Idem de fy luis dici pofltt, quænÔ adeoJpaciofx,fed frequentes ibifunt,exquibuspcrcipiebatur quon-

quondam bona ccnfus Regi j pars, funt autcm nunc prorfus op-pignoratæ.Habcnt quoque nobilcs magnos rcditus,ex fuis fyl-uis, propter copiam lignorum pro focis, fed muko maiorcs ex ligno ad fabricas faciendas : nam ob defectum calcis fit maxima çdificiorum pars ex ligno.

Egnum Francia: tantam habet commca tuum copiam, vt qualemcumq; exercitum jincampisnutrirefuftentareq; poliit : commeatus enim propter fluminum commoditatçm, facillimcexvtloloco.inaliumconducipolTunt. QuandoCarolus quintns’ex Prouincia, amp;deindeex Campania,ingrclTus cftFranciam, fuftinebatea plus quam 150. militum millia,vitra Prxfidiarios. Régnante Carolo nono, amp;nbsp;noftris tcmpori-bus,fueiunt in co regno. lo.equitum, amp;nbsp;3o.peditum extraneo-rum,i5.equitum ,amp; centum pedi turn indigenarumaut natura«-lium millia, nec tarnen regnum caritate laborauit. Sunt deinde in Francia,quatuor Magnetes, qui foris ad fe pertrahunt pe-cuniam ; rumenta quae inde in Hifpaniam amp;nbsp;Portugalliam vc-huntur ; Vinumquod in Flandriam amp;nbsp;Angliam amp;nbsp;ad Maris Balthiciaccolasmittitur:Sal,quo toti regno,amp; regionibusvi-cinis profpicitur : Prouincia quoq; fal coquit in Mari Meditcr-raueOjamp;conficitSantoniaad Brouagium, vbi Solis virtus gc-nerandi, faciendi amp;nbsp;coquendi Sal ex aqua marina celTare, nec vitra Septentrionem verfus tranfire apparet : Ex aqua maris dico quia vlterius reperiturSal,exaquatontium,vtin Lotha-ringa:Etcxfontibusamp;Minçris,indiucr(islocis,Poloniæ, An-gliae, Germania:, ex Minæris quoq; efoffiim fuit in Suecia qua-uisnuncceflct. Tribus diftisMinçris additurquarta,Cannabis amp;Telœ , qux quanti ccnfus fint vixeredi queat : Isautem de co indicium facere poterit,qui feit quanta ciuscopia,inftruen-dis claffibus. Vlyfipponenlibus amp;nbsp;HifpalcnGbus euchaturamp; quantum in velaamp;funes,quiexcannabiconficiuntur,infumi-tur.Sunt ibi quoqueglaftum, crocus, aliæque res minoris mo-menti,quæ quamuis fingulæ resfupra diftas non arquent, aut rebus iupra didis pares non fint,omncs tarnen fimul iundac

4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;REXFRjJNCI^II,.

adbonam,(amp;quçrcgnumditarepo(rint)fummain,afccndunt. Propter has omnium bonorum diuitias, diccbat Ludouicus vndecimus, Franciam pratumflorens efl'c, quod ipfe metebat quotieslubebat:Maximilianus Imperator foiebatdicere,Regem Franciæ elfe paftorem Ouium , cum velleribus aureis, quas tondebat,quoties ei opus eflet. Certum profedo eft,Reges Franciæadeo potentes fuifle,vtfi ingenio,amp; prudentia, quantum viribus facultatibufquc,valuiflcnt,in ipforum arbi-trio, res Europæ fitæ fuiffent 5ed raro accidit vt vires comitem habeantprudentiam : Eamque obrcm,finxcruntpoeræHcr-culem furiofum : Ludouicus Arioftus , Rolandum fatuum: Virgilius Daretem infolentem canunr:Grçci autem Barbaros dixerunt omnes populos, qui dodrina amp;artibuscarcrent: Homerus Âchillem iracundumiMartcm incautum,ipfumqucrc-ti Vulcaniconftringi canir. Quæresenim plusnictuenda,auc quæ potentia magis horrenda elle poflet.quam Regni quod intrafuoslimites abundepafcitij. Hominum Myriades,ran-tumqucadhuccommeatuumhabet,quantum adpafcendum, fuftentandumqne magnum cxcrcitum opuseft; Abundantia cnimpopuli.amp;commeatum,funtmaxime cuiudumq regni vires. Romani Tribum rufticam maximi fecere ,ob homi-num frcqucntiam.amp;alimcntorum copiant. QuodadReditus attinet, Ludouicus duodccimus pcrcipicbat ex Regno Franciæ : Myriadcm 6c femiflem Francifeus primus peruenitad très Myriades : Henricus fecundus ad Sex : Carolus nonus ad SeptcnrHenricustertiusfuperauitdeccm Myriades: Ludouicus autem duodecimus reliquit regnum Auro Argentoque plénum,ideoquedidus fuit paterpopuli; Francifeus primus quamuis maximabellagelîerit, feccritquc infinitasexpenfas, reliquittameninThefauro Odingcntaaureorum millia; Sed Hêricus fecunduseius filiusCarolum Imperatorem fuperarc volcnSjfumenfq; ab vnoquoque pccunias fœneratitias adi6. perccntum,reliquitfiliosobligatosærealicno ,ad3o. Myriades aurcorum , nec mercatores ei quadrantem credidifl'ent. VndeCarolusnonus ,amp; Henricus tertius eiusfilij. magis tame hic quam illc,non folum populû fed amp;nbsp;Clerum,gravure maxi-mis impoûtionibus coadi fucre: Vnde videri poteft, diuitias

REX FRAÎfCI AS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S

Princîpis, non gftimari debere, à magnitudincRcdituum, fed àbonoregiminc. Francifcusenimprimus, minoribusrediti-bus,ge(ritmaiorabella,rcliquitqucfidera,apud mercatores, amp;parataiii pecuniam filio, Econtrario Henricus longe minora bellageflitreliquirque regno debitaamp;Calamitatem. Diftis reditibuSjaluereRcgesprçdeceflbresijoo. Lâcearios,amp;-î-5oo. fagittarios, quamuis nomine fuerint4. Lanccarum amp;fcxfa-gittariorum millia,perpétua ftipendiamerentium : Hicequi-fatus neruus,inrerChrirtianos,pro vnico aut folo habendus eft.Vna lancca.trahebatfccum fagittarium,amp; femi, amp;cx con-fequcnti,vnaTurma lancearum, aliam Turmanfagittario-rum, qiiæ folo ligno diftincta crat : Eorumenim lignum vulgo Guidon, diccbatur, vnuscnim Capitaneus ,ambabus prjcerat: Conficicbantitaque centum lanceæ,i5o.fagittarios,præterip-fas lanceas. Impendebatur inhanc militiam, vna Myrias amp;nbsp;trccentaaureorum millia annuatim ; Lanceaenim rccipiebat 250.aurcoSji-agittariusoûoginta.Signifer ter centum, Lègatus 48o,Capitaneus82o. Hanc militiam ad pcrfedionem reduxit Carolus feptimus, quidcterminauitnumerum, flabiliuit fti-pendium,difciplinaiiitcam cxercitijs,difpofuitqueeamin lo-cis Limitancis,fubCapitaneis,Vicarijs.Signiferis,Vextllariis, Diuilitquoquceam militiam,inCataphraftos amp;fagittarios: Adiunxiteifcutiferos,Defignitoresdiucrforiorum,Diribito-res,Solutores,Commiflarios,eiufquemiliriæcuram commi-■fitConneftabili, Marefcalli.amp;præcipuisregnidynaftis. Non multum vtebanturpeditatudomeftico ,prçmetutumultuum amp;nbsp;rebellionum.Carolusoftauus, cognofcens quam neceffari-useffet pcditatus.inftituit Phalangem quinquies mille pcdi-tum Francicorum , eum numerum Francifcus primus ad 50. millia auxitjfed cainftituriô infumum abijt propter malum regimen.Ludouicusvndccfmus.vtpro libitupopulum Fran-ciætondere,imoexcoriarcpoffet,eum inermcm reddidit,cö-duxitque ftipendio Hcluetios, quam rem imitati funt ipfius fucceffores, Francifcus amp;nbsp;Henricus, vfi funt magno Germanorum numerorSedfallitfeipfum, quifuum populum im heilem fore fperat, li militesextraneos in fuam ditionem intro* d^cit.Vfuenimarmorum,amp;pericuiorum belli,pararurauda-

t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;H EX F R AJ^ C I AS.

cia : Vfus amp;cxpcricntiaautem,in'fuo regno militibus 5c populo coinunis crit,ficntqucilli pugnaces, fife militesjefTc profi-tcntur:hos dcfcndcndinecefiitas bellatoresfaciGt:Sicutenira conuerfatio, cum bonis facit bonos, i ta amp;nbsp;frequentatio mili-tum facit homines pugnaces.Sût prætcrea mulra négocia,quae cxrraneiscommitti non poflunt, quia no habentlocornmno-titiam. Multaquoquccifdem,obnegoeijpondus,credinon debent. Quarencceffeeft, vtpopuli,in quorum patriadiuma-nctbellum,partimper necciritatem,autfuam aut Principis: partim propter vfum amp;nbsp;experientiam return belli, quaeipfis quotidieaccidunt, fiant bellatores, ficut Francise accidit, quae faûapace, cumHifpanisCquamuisHeluerijamp;Germaniabiuifi fent remanfitplenamilitibusFrancis,quiin eaomnialurfum deorfum voluerunt. QuodadMunitionesattinet : Nonalia eft regio,in qua carum maior numerus fit,quod ex plur ibus cau fis fit; Vna eft,quod cum regnum in plura dom i nia amp;nbsp;Principa-tus diuifum erat, nempc Burgundiam, Britanniam,Andega-uenfem Ducatum, Normanniam, vnuiquifque fuos fines mu-niucrit. CrcuitnumcrusmunitionumbellisAnglorum,qui magnae Franciæ parti impcrarunt. Situs amp;nbsp;natura locorum, fortificarionioportunorum,necminus diligentia ôcaptitudo populi ad has res , reddit faciliorem locorum munitioncm: Nonalianatio eftmagis induftriofain municndo,amp;quælabor! 5c fumptibus minus parcat; NecFrancia minus fortiseft intus,quaminextremisfinibus ; Bcllouacum ,Trccc, Aurelia,

Andeguum, Biturigum ciuitas,quævcrnaculèBourges dicitur,Limogia,San Florum,Carcaflbna,Sueflio-num,non cedunt forti tudine Caleto, Pero-naCjNarbonæ, ôc alijs Jocislimitaneis.

INtcrEuropxinfuIas.tam magnitudine,quampotentia,pri. mum fine dubio locum obtinet ilia,quamantiqui Briranni-amnuncuparunt. Eiusambitus Mille amp;fextingcntis Miliari-' buspatet,diuifaqueeft,in duo régna,quorum vnum Scotia, Alterum Anglia dicitur.Caufa diuifionis,eftfortitudoScotiç, quæadeoarpera,montofa,impeditalt;iuemultis Lacubus,amp;fyl uiseftjVtnecarmaRomana earn vnquam plane domarepo-tucrint. Imp:Scucrusamifitinca maximamfuiexcrcituspar-tem:Reges Anglix(quamuisviribusmultofuperiorcs,amp; mul-tisprxlijs vidores)nunquam potuerunteam fui iuris facere. LacuSjfy lu Çamp; paludes,(quç in planicie ftagna efficiunt) 'unt ei pro vallo aggereque.quibus natura earn muniuit fortemque reddidit. In verticibus montium, non défunt planifies herbi-dx,pafcuispccudum commodç.amp;denfæfyluæ,fcrisabundan-tesiHaec Regnum optime muniunt. Cum enim difta loca fco-pulofa montofaq;fint, amp;nihilo minuspafeuis amp;fyluis copio fa,nunquam timucruntautimprelTionecogi.autfiobfidcren-'tur,fanic premi: Defenditenim eoscontravim hoftium afpe-ritas montium,amp; fyluarum amplitudo:ln obfidionibus lüften tantfearmcntis,amp;venatione,quænunquam deficerepoflunt. Hisaccedit frcquenti,apopuli ,armorum vfuamp; animorumfe-rocia prçftantis: Pofluntenim neccflîtatcpoftülânte,colligc-rc ’s.autjo.hominum millia,vthoftibusrcfiftant.Confifi forti tudi ni fitus locorum,amp;armorum vfu, non dant opcram mu-niendis ciuitatibus, aut portubus,quifatis frequentes funt in hoc Rcgno, cum mareibiadmodum finuofum fit, ita vt into-ta Scotia,domus nonexftctàSaloplusquam zo.miliaribusdi-ftans.Scotix Rex imperat quoque Hçbudibus,quarum42. amp;nbsp;Orcadibus quarum jz.funt. Cum autem necScotia,ncc diflae infulx,annonx copia,quam cisadviûümopuseft,fuperabun» dent,nec populi, multum artificijsaddiûi fint, commeant co pauci mercatores,eftquepoptrluspecuniarum indigus. Rcdi-tusRegijnon funtcentumaureorummillium. Angliaautem, de qua nunc inci dit fermo jdiuiditur in tres magnas Pronin ci-as, Angliam/Comubiam, V Valliam. Anglia extendi t fc ad

ÎO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R SX AN G II AS.

inareGcfmanicumiCornubiacftinoppofitoGaniserWania contra Hiberniam:Capit hoc nobiliirimum Regnum duos Archiepifcopatus, Canruarienfcm amp;nbsp;Eboracenfem, 20. Epif^ copatus, amp;nbsp;ijô.oppida. Tempore Henrici Regis, amp;nbsp;Eduardi e-ius filij,fuiflerecenfcntur 40. Parochiarummillîa,quç occupa tione bonorum Ecclefiafticorum,ad eiusnumcri circitetdi-midium redaûac funt. Cornubiaamp; VVallia funt fatis afperæ, viftitarquepopulus, inpartibus Mcditcrrancislaûicinijsamp;a-uena, maxime in VVallia ,quamuis natura ibilocaritinfulam Monam,quxvulgo Anglefei)dicitur,cftq;frugibusamp; pccudi-busadeofertilis, vt merito VValliç matcrdicatur. Cornubia quamalijCornvvalliam dicunt,eftabundc diues Fodinisprç cellentis5tanni,amp; plumbi quoque. Anglia amplitudine, diui-ti)s,amp;fcrtilitate,multum diétas duas Prouincias fuperat: Et quamuisaliquantulum-Septentrionaliorfir,nihilominus maris bcnificio , aut occultajfiderum virtute, Acr ibi benignus tcmperatul'quccft,potius dcnfusamp; humidus,quamrigidusamp; frigidus, quod demonftrant Lauri amp;nbsp;Rofmarini,qui virent flo rentqueféliciter : Eftquc res certa,quodFlandriaamp;Brabantia plus à frigore amp;glacie infeftentur, quam Anglia, in qua, terra vtplurimum plana eft,amœnisamp;fcrtilibus colliculis diftin-da,qui adeo placide amp;nbsp;paulari m aflurgunt, vt eos clonginquo intuentes, àplanicie non diftinguant. Præcipua huius Regni annona,funtfrumenta,pecudesamp; pifees,quorum abundantia, bonitas.perfedioque tantaeft, vt Franeiænoninuidcat,im6 ncc alie région! vicinæ. Intcraliasres,caro maxime porco-rum amp;nbsp;boum,pifciumqucLuciorum amp;nbsp;Ofttcarum,eftibima-gis fapida , quam in aliqua alia Europæ parte. Anglia non producit mulos nec afinos, fedequos infinitos. Opes Ang-liæconfifluntin Venis nunquam deficientibusftanni amp;plum-bi: funt in ca quoque Venæ erisamp; Ferri : habet quoque maxi-mamabundantiam Lanætenuillimæ.FcreintotoRegno,prç-cipuc autem in Cornvvallia effoditur ftannum tantç excellent iæ,vtipfi non multum ad qualitatem Argent! dcelTevide-atur: Elus fimilitcramp;plumbi euehitur.ex hoc Regno,pro aliquotcentum milleaureis. Lanæhabcnthicfuambonitatem, propter colles,quibus regnum plenù cft ; In i js aflurgi t hcrbula parua

R C X A N G L l AB. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;11

paruâtenuirque,quænccirrigaturfontibusautriuulisjnecfl:er-coranir, fcdipfi hycmeAëris vapor, çftate Ros fufficir,cftquç Ouibus adco grata, vtferant veilera fingularis tenuitatis ôc mollicici. Cuminfulanon gencretLupos,nccaliudnoxiiim animal, vaganturgregesi nterdi U noftuque, per colles, valles amp;nbsp;agros,tam priuaros, quam publicos, fine metuaut périculo. Ex Lanis texuntur Panni del icat i (fi mi, qui magno numero in Germaniam ,Poloniam, Daniam ,Succiamamp;alias regiones cuehûtur,vbi magno in prccio furtt. Aeftimaturquodinlanifi cio amp;nbsp;Metallibus,cuehitur ex regno, pro duabus Myriadibus aureorum:Colligunturinco multa legumina,multumquoq} Croci.Multumetiam ceruifiæexhordeo coquiiur, mittiturq; copiofe in Belgium,ficutamp;coria amp;nbsp;lapides nigrifaciendo ig-niaccommodiSitusinfulæcommoditasfacitjVtàraercatori-bus,Lufitanis.Hifpanis,Francis, Flandris MarisBalthici acco lis apprime frequentetur. Negociatio, quam angli cum Belgis faciunt.adlummam fcreinçfiiraabilcmacccdit: Scribit enim Ludouicus Guicciardinus, id commercium ante tumultuni T clgicum,eftimarumfuiflc ad 12. Myriades aureorum quotan-nis.Coronç Anglicç fubiaccntquoquealiquealiæinfulæ.prç-cipu J autem funt Hibernia,Vcdis,Monauia,Mona,Druyduni oiimCedes,quam Angli Anglefcijdicunt, Soriinge,Grencza-iaamp;Gcrzaia. Hiberniaamplitudinenon multumAngliæcc-dit,longaeft cnim 3oo.miliaria,lata9o.montofa,Cyluofa,palu dofa,pafcuorum quam frugum feracior,diuesladeamp; melle: Emittitmagnam quantitatembutyri,coriorum amp;croci Mul-taincaflumina,pifcofique lacusfuut,Duos habet Archiepifi CO parus, Armacanum amp;nbsp;Caflelenfem : Locus Hiberniæprae-clariorcclebriorqueeftDublinum portumhabensmunitum. Infulz pars, quæad Ortum amp;nbsp;Meridiem fpedat,-frequentius inhabitatur. Prouinciæautem Vltonia)Conachia,amp;Mono-nia, plus ad Occafum amp;nbsp;Septentriones fitæ, funt fatis afperæ amp;nbsp;amp;nbsp;(y lueftres:Ibi fe aliqui Domini,bcneficio lacuum amp;nbsp;fyluarû, contra arma Anglica, tuentur. Àliæ tres Infulæ magnitudine fere pares funt.Mona habet optimum territorium,diciturque mater Cambriae, propter frugum pecudumquecopiam, quam Cl fupp éditât. Menauia diftat Angliai5.miliaria;Epifcopatuamp; £ 2 duobus

duobüs Pottubus gaudet,fed eius territorium patum fcelix eft. Veftisferetota montibusafperis occupatur: Eftinea Abrach ciuitas optime munita : hscinfula claudit Portum,imo potius Sinum Antonnae, qui contra cam eft, inter melioresilliusCa-tialiscenfetur. Anglia fortitudine fui fitus,fupcratomne aliud regnum: habetenim per excellentiamduasillasproprietates, quas Ariftotelesinfituciiiitatisrequirit. Vnaeft,quod Hofti-busaccefliidifficilis : Altera, vteiuscxirusfacilisfit,adfacien-dumexpeditiones : Eft Anglia in Mari, cuius ea eft natura, vt tegnum forti fleet, Mare Hibernicum enim ,quod eiadOcca-fum eft,adco deprcflum ,amp;fcopulis pcriculifque plenum eft, vtmagnis nauibusnon fitvndofum. Maris Bvitannici(quod AngliçadMeridiceft)AEftus,ibicum ranto impetufit,vtài2. adi5 paflusaltumturgcat(Horrcndaprofefto hxcreseft)amp;itc-rum tantum reficdat,poffuntqucnaues difficulter appellere, nifi vento amp;nbsp;alluuione adiutæ,fed altero multo magis. Ora Maris vndequaque afpera feroxque eft, praetcrouam aliquot locis,quæoptimc munita funt ficutBaruicum, Douuera ,Tot-nes,Dorceftria,Dcrmont, Blcimutum,Falmut,Milfort,Brig-ftouia. Vndctotainfulaprovno Munimentoamp;caftrocenferi poftet. Eortitudinifitus adiunguntur arma maritimaamp;terre-ftria QuodadMaritimas viresattinetvltraMyoparonesclaf-fis(quorum quondam centum eftefolcbant,non valde alti,fed longiamp;denfi, nunc yo.autpauloamplius funt) habet regnum tot Portus,iique à mercatoribusadco inuiftmtur, vt Angli dicant,numerumnauium,quæibinegociantur accederead bis mille. Sed quidquid de co fit, certûeft carûcum opus eft, ^oo. aut plurescolligi pofte. Eduardustertius,tranfmifitadexpedi-tionemCaletenfem, Henricusodauus adobfidionemBolo-nienfem cum mille nauigijsomnis generis. Iraqueinfulam ag-gredi,cuius Portus, propter munitionesibifalt;ftas,acceiru,non tantum introitu difficiles amp;nbsp;periculofæ funt,amp;quæinfuapo-teftate totnaues habet, arduum crit fafluque baud facile. His difficueultatibus accedit,quod AngliaepopuluSjinrcbusmari-limis miredextereft. Nonenimaliagensaudacior,necMari promptioreft : Ipfi nauibuslcuiftimisapprimcquc optimis tormentis. bellicis inftrudis(quibus regnum maxime abun-d:it)'.n-

dat)intrepidc tam hyemC; quam çftatc Occanum fulcant :Ne-gocianturinMofcouia,Cathaio, Alexandria Aegypti.Con-ftantinopoli,inLiuonia,Barbaria,Guinea.Annoi585.claire25. nauium (in qua erat 2500. milites ) vela feccrunt in Indiam ocr cidcntalem.ceperuntque San lacobi oppidum,San Dominici oppidum in Hifpaniola,Cartagcnam inContinentc,qu3epor-tum habet comodiflimum ad mcrcaturam inter Hifpaniam amp;nbsp;Peru exercendavu , Ciuitatcm S. Auguftini, lis^neis aedibus conftru61am,quxab Anglis iniccdo igne dcftrufta fuit. Infc-ftant continuo Tcrcetamamp; Capitis viridis infulas,Brafiliam, Duo ipforum Capitanei,nonminori audacia,quant fortuna, circumnauigarunttotum Orbcm.Eftprætereain Angl ia militia tcrrcftris,magni momenti propter eius multitudinem : Cu eni m rcgnum i n 51. Co m itatus partitum fit, i n corum vno, qui vulgo Lorcafl'icr dicitur,excrcitum 70. peditum millium coit-fcribi poffc putatur : Sed vtcum que res fe habet,in confefib eft quod Anglia in campos educcre poiTit centum peditum, amp;nbsp;20. equitum millia. Vnicuique Comitatui, præell Vicecomes, iscumopuseft.deledum militumfacit. Infaciendodeleftu» modo qui fcquitur vtuntur : cogunt omncs habitatoresComt-tatus, qui annum fextum fupra deci mum attigerunt, nee fexa-gefimum excclTerunt, fe fiftere, ex quibus eos deligunt quos ar-mismagisputantegregios. InpeditumnumcrumabfcVibun-turmaioresmcmbrofiorefquc,diuiditurquepedita(usinqua-tuorgenera: Aliqui vtuntur Arcuamp;fagitris,quæarma Anglis, propria funt. Olim enim ijs fibi acquifiueruntmaximam Frä-cix partem :retuleruntviftoriasgloriofas,feceruntcaptiuuna Regem Franciæ loannem : occuparunt Lutetiam Parihorum, quam 16. annistenuerunt. R omanis non tam fuerunt tremen-dæfuerunt fagittæ Parthorum, quam Anglorum Francis : Ali,j vtûtur pro armis,haftis fparo fimilibus,fedfcrro magis folido amp;grauiori, quibus percutiuntamp; ex equisdetrahunt homines: hoc armorum genus, fatisdi uturnum fuit militiæ Anglicanæ, amp;fatis magnæcxecutionis:DuoaliaaddiditexpetientiavfuP quetemporumpræfentium; Vnius generis funtSclopeta, quibus ipfos hucvfqucaliquodexperimentum alicuiusmagniejt empli dediiie nefei O. Alterius. funt Sariilx,quar ipfoKum coni-

Ï4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R EX A N G L I AE.

pofitioni quamoptime conuenmnt,funtcnimvt plurîmum ûatura fatisalti, neruofi, pleni amp;nbsp;firmi.Pro militia equeftri fe-ligunt homines ftaturæmediocris, fed bene com pados,dextc-rosagilefquc.Eorum cqui magnarum virinm non funt, nee in-curfioneimpnlfuqueboni,FlandricisautGcrmanicisninimc conferendi. Prçterquam enim, quod pinguedo amp;nbsp;amoenitas terræ id'nonfcrt(boni enim cqui nee terram valde craflam, neeprorfus ficcam requirunt)nec ipfiijs multum deditifunt. Angliæ equitatus duorum generumeft; Aliquiéquités fegra-uibus armisindiiunt:Hi maxima ex parte nobiles funt, Alijle-oiotibus armis vtuntur. horum duo funt genera : Vnum Ic Al-banenfium more armat : Aliudequitibiis leuis armaturæ Itali-cis fimiliuseft: Induntur thoracibus,fquamis,amp; tela cannabi-na farcitis,aut laminis amp;nbsp;femigalca vtuntur, geftantque lance-asgraciles amp;longas. Quamuis autem Angli adduo equitum cataphradorum millia, amp;nbsp;magnum Icuioris armaturæ equitum numerum in campos cducere polTint, haud tarnen equira-tus Anglicus fe aliquo præclaro faci nore, nobilem fecit, ficut depeditatudici poreft. Rex Eduardusquartus ,qui totexpedi-tioncsin Franciam lufcepit, totque vicForias afl'etutus eft,vt monftraict, quo militiæ generi maxi me fiderct, rcliéto equo fe inpedes inter peditatum conijciebat. E contrario Franci quod nolint plcbem armis afluefccre ne opificia manuaria, amp;nbsp;negociationê fpcrätrelinquätq;,acinterarmainfolefcät(inq» Franci proni funr)ponüt militiæ vim inequitatu.quiexnobili busferecftat.Cumautêöequitatus multuseffenó ponit,quod Francia equorum cgrcgiam progeniem non habeat, eofquc femper aliunde quçrere,rcsmagnæimpcnfæ fit, ideoque gene-rofos cquos fibi parare non qucant,amp;quod peditatus multo maiori vfui,quam equitatusinbelloexiftat, ordinarie Franci ab Angl is fuperati fuere. Sed vt doceamus quantas Rex Angliæ copiascducerepoffit,ponemushicexemplum : Rex Henricus Octau’,in',expedirionePoloniefi,träfmiiit mare, cücxcr-citutrifariam partito: In prima Aciecrant 12. peditum millia, quingenti équités leuiterarmati,amp;mille equisminoribus me-tenteSjloricaamp;lanccis tantum inftru6ti:Rex omnesveftiue-tat panno cy aneo limbis rubris. Poftxemæ Aciei,(ea enim Aci

es, poft prîmam Marc traiecit(duâ:or crat Dux Norfolcius, cratqucea Aciespriniæ,pcditumequitumque numeropar,vc-ftibul’queindutajficutprimæ Aciei milites. Inter cos erant mil leHiberni, induti camifijs longis ftriélifque, fuper quas crat palliunijcetcra nudijCapite quoqueapertOjCapillislongis; Arma eorum erant tria iaculaenfislongus,amp; chyrotheca ferrea, in finiftro brachio,ad ciibitum pertingcns : In pugniscingcbât vcftesaltç. Expeditiflimicrantincurfu. Media Acics, in qua Rex erat, ex 20. pcditum,amp; 2. equitum mrîlibus conftabat,co-rum veftes étant coloris rubri, marginibus coloris croceidi-ftinclæ. Trahebant poft le centum tormenta bellica maiora, prætcr minora.Super curruseonuchcbant centum molas,quarum vnaquæq; ab vnocquo^otabatur,faciebatqjfarinam;Cli-banosquoqueincurribus habebant,quiprogrcdicndo pancm coqucbant : Curruum multitudo tanta erat,vtcaftra ijscingc-rcnttanquam vallo. Ad trahcndum currus amp;tormenta,ve-hendunq; impedimenta,tranfmifcrunt inContinentem plus quam 25.equorum millia : Præteromnegenuscômmeatuum, adcranti5. boum millia,amp;pecorum adeduliafacientium,numerus infinitus Quanta fuerit copia fcalarum,pontium,glan-dium,pulucris pirij,munitionum,lignorum , aliarumque re-rum , ad expeditioncs militarespertinentium , non poflem enumerate.

D Emonftratis viribus Angliæ,videndum quibusncruisre-dituum amp;pccuniarumcîEtralt;ftentur: Præmittcndum eft, Regimen regium Angliæ(inqua authoritas Parlamentorum multum potuit)nunc ad regimen Dcfpoticumreduûum efte: Maxima cnim negociorum pars, quæ antea ad Parlamcnta fpedabant,(inquibus vniufquifque,quod libi vidcbaturclo-quijfuafquc tationesadducerepoteratjdecidunturnunc in Régis confelfu P ri uato; Parlamcnta autem quæ ad moderandum amp;nbsp;tanquam régula Regum appetitus cohercendum, inftituta funt, conuocantur nunc,vtauthori tatem concilient, colorem-queinducantRegum voluntati. In Francia pciusceflitrcsrCû cnimin Anglia, Faltern formaamp;vfus rarlamcntorum remâ-fcrit,in

fcritjînFranciaRcx Ludouicus vndccimus.procrimine Içlàc maicftatis habuit, mentioncm faccrc conuocationis Statuum (ira vocantDietas regni Francici, quœ in Anglia Parlamcnta tiicuntuf)inquicns,Ego ex pcdifleqiiis amp;pupillocxceflî.Rcdi-tus ordinarii regni Anglicani,anteqnam Henricusodauus bo-naecccfiafticaoccupaffet.accedcbantadquingcnraaurcoruna. millia.Percipiuntur hi reditus,ex tutela pupil lorum ad 21. tiseorum vfqucdjenimomncs,in quorum bonis, aliqua pars, quantumuis exigua , coronæ regni aliquo modo afFcÔa cft, funtdurantepupillari çtate,fubtutelaRegis,quieis tenuefu-ftentacalum impertitur,feruatque fibi refiduos Reditus,do-nccpupilh 2i.çratisannum attigerint,quemingreni,Rcgiccr-tialiquidperfoluunt: Obliganturpractcrea,adTributû,quod Régi pronuptijspcndunt,‘quife patronum mattimoniorum dicit. Percipit prcrereaRcx, plusquamSo.aurcorum milba, ex Ducatibus Lancaftriæamp; Cornubiæ,qui coronæ coniunéti funtiPrçterhac alia centum Aureorum millia cxvcÂigalibus recipit,Mirari nemo debet, quodeafumma adeo exigua fit.ratio eft,quodpauca:ciuitatcs vcâigaliapendunt,amp; ciuitas Lon dinenfi^quæveluti centrum commerciorum regni clbab one ribus libéra fafta fuit Anno'icSç. ob pecuniarium auxilium, Régi Ricardo primo,cum in expeditionem terre fanâæ profi-cilccretur lubminiftratum.DiftisRcditibuSîtot aliosadiunxit Rex Henricusoétauus: concidit cnimredirus Epifeopatuum: Adfcripfit Fifeo Abbatias,A' Commendas Equitum Khodio-rum,aliorumquc ordinum militariurn:fupprcßitCuras(vt vo cant) opulcntiores, vendicauitqtie fibi Annatas amp;nbsp;décimas omnium bcncficiorum. Pro his rebus,ordinauit curiam aug-menrationumamp; dccimarum ,qui Reditus omnes important plus quant odingenta aureorum millia. Rcditusitaqucordi-narij accedunt adfummam vnius Mytiadis,amp;trccenra6lt;am-plius aucorum millia. Suntprarerea fubfidia extraordinaria, quæduorumgcncrum funt: Aliquandoenim toti regno impe-rantur,tuncconuocantur Parlamcnta,inijsquid opus litde-terminatur,amp;modusordoque qui fequenduseft. Ordinaric duorummenfium fpacio, autpaulo ampliuscolligitur.quod determinatum eû. Aiiquando petit Rex àparticularibus fub-

fidium.quod ipfibencuolcntiam vocant,cainrc,conaturv-nufquifquefuiimobfcquiiim vcrfus Principcmpræftare. No-Aristeinpbribusinuenraeftalia viaconflandi pecunias.-NcniT pecxquinra parte,aurfimili quaecoronæpenditurab ijs.qui li-ccnriam habent prçdas faciendi, in oris MaritimisHifpaniç amp;NouiOrbis:foliti funtidem facere.facitqueidadhuePro-rex Algiers, qui piratasrccipit,cum pâéto, vr partenl manci-pioruni, prædarum fpoliorumqueei dent. Sed raro accidir.vC maleparra.non male dilabantur: Eos quoque qui predatuni èxcurruntjfçpe manet damnum, venduntenim patrimonia^ Vtarmentnaues, fed lucrum incertum eft, Hifpani enim ,qui initio ex improuifoobrutifuerunt,fortificantquotidie Accef fuSjfccurafquercddunt fuasclafles : Hxede viribusamp; Rediti-bus Angliædixiflefufficiat. Addam hoc tantum, quodin Anglia,nobiles loca munita non poflîdcnt,nec3edificia foftisaut Valloclaufa,nccaliquam iurifdidionemin populumhabet! Dignitates Ducum ,Marchionum, al iaeque, nihil aliud quam puri tituli funt,quosRex eisconfcrt,nec tamenij, quititulis gaudent,aliquidin locisvndetitulumfumunt,poftidcnt,fed fd aliqua penfione ex ære Regio fuftentanr. E contrario gau-dentnobilesin Francia ,meroamp; mixto imperio, cum titulis

Dominorum, Baronum, Comitum Marphionum ,Du-cum,Principum : poftident magnas amp;nbsp;bonas ciuita-tes, non tantum pagos,clientes quoque ha-bent,qui ipfis Homagium amp;nbsp;fidem prxftantjfed Regem amp;nbsp;Parla-menta in fuperiorem agnofeunt.

quafi extra noftrum Orbem fit (quibufeum Suecis nihil commcrciieft)tamcn propter ciusamplitudinem, inter alia rcgna,dcquibusinhisRelationibusagitur,ponimeretur. Cô-tincturilia Europæ parte, quam aliqui Scandiam alij Scandi-nauiam alij Balthiam dixerunt,vnde olim Gothi Vandaliqs Imperij Romani concultatoresegrefli. Duabuscoronisfubdi-taeftjDaniçncmpcamp;Sueciç; DaniæRex,præterCimbricam Cherfoncfum,vbi Holfatia,Theuromarfia,Ducatus Slefui-cenfis amp;nbsp;Flenlburgienfis, Fricfa,amp; luthia regiones herbofae, ideoqjpecoribusamp;ferisabundantesfuntjpoffidetprxtereaali asamplasinfulas,fedpræcipuæfunteac,quaeadoftium Maris Balthici iacent, quarumibiquindecimnumerantur.compre-hédunturq;fubDamænominc,carpr3ecipuaefti’clandûia,qux in longitudinem, ad 6o miliaria extenditur, latitudo eft paulo minor : præfta t nobilitate, propter pagorum frcqucntiam,ac-risclomentiam,amp;Regisinea habitationcm: Isquoq;Dominus eft Gothlandiç,quç èregione Gothic lira cQ,cins cognaro-rumvnusobtinetdominium Ofiliæinfulæ mcdiocris,in magno SinuLiuoni3E,amp; in fertiles regionesin ipfocontincri Liuo niaeRegiDaniae paretScania,quæregioneCimbriexCherfo-nefuscft,cxtcnditurq;ab oppidoNihn sTimalcn vfqiie .eius eft magnum regnum Norvvcgiç,quod feàconfinijs Scaniac, Scptentrionesvcrfus.ad Arcem VVardhusextcndit,cuiadia-cct Lapponcs,ampliusquàpermillc amp;nbsp;3oo.miJiaria:Regis Da niaefuntquoqueinfulxadiacentcs(intcrquas, cumamplitudi-ne.tum vbertate primas tenet Sania )5cerlandicae amp;nbsp;Fariaru infulx.quæ in alto mari funt.Norvvegixpopnlifuere olim val de potentes,afflixerunt diu Angliam,diuexarunt Franciam, obtinueruntque inca dominuim prouincix.quç adhuc Nor-mannia dicitur : in Italia parauerunt fibi régna Sicilix Sc Apu-lixtbellofacro autem obtinuit Boemundus Normannorum Princeps, AntiochixPrincipatum. In OceanoSeptentriona-liobfinetjRexDanixdominiumiamdiftamScctlandicarura amp;nbsp;Fariarum ,prxtei ca Fxeflandix, Sc orxjmari titimx Iftandix

amp; Gruuolandiac. Orcades ïnfuUe qua muis RegiScotïxobcdi* antRegcsNorvvegiæpro dominisagnoucrunt.RegnumNof vvcgiccum eledioni obnoxium faólum effet, difcordijsalijs-que turbjscxagitatum,perucnir ad Regem Daniae,qui vtdeeo (ccurus fi r,t raftat dure inco I as,fpoliatquc eos facultatibus,nec mifcris hominibus fpeseft meliorisfortuux,quodRegiom* ncsaditusamp;portusMarisfint: Diuitiæ Regis Daniz confiftöC in copia peendum amp;nbsp;pifcium maris, quorum tanta copia eft,vt ex halecum captura tantum, ingens pecuniæ.vis conficiatur. Tânta pifeium, omnisgcneriscopià hic cft, vt vix Fretum ni» uigari poffit.circa id, pafeua aliaque loca pecori grata funt.Sca riiafrumcntoamp; pafcuisdiueseftamp;incolisfrequens. Norvvc» gia nullas alicuius momenti diuitias habet, prætcr lignorum* fabricandisdomubus amp;;nauigijsaptorum(quæinHollandiatn amp;FJandriameuchuntur}pccudum,cafeiamp;laâ:is,magnamco» piiam.Percipitquoqucemolumcntum.ex pifcefrigorcindura to,quem Germaniôtocffifd)vocant:capitur rnenfe lanuario Cxponiturque vento, donee tanquam lignum induretur.Dein-deindiuerfas regiônespro annona defertur. Id,cxquoRex Daniz plus pccuniarum percipit,cft fretum fine Porthmus, inter Croneburgum amp;nbsp;Eltzenburgum vulgo die Sundt.eft is trau lîtustaui anguftus,vtnullumnauigium,nificum cxcubitorum quosRexibi habet venia prçternauigarepofftt:Ncceffcenim cftjVtnaues ibi magnum vedigal ôeportorium pendant; Ad magnam pecuniz fummam id vcfligal acccdere.colligi po-teft,exmultitudinenauium. Hollandiæ,Zclandiæ,Franciz, Angliz,Scotiz,Norvvegic amp;nbsp;Marisbalthici, quz id Mare ful-cant,amp;auguftasPorthmi fauces intrare coguntur. Populihu-iusregni, vini Rhenenfis, Francici, Hifpanici, facchari amp;nbsp;fpc-cicrum aromaticarû (quz ex Portugallia deferuntur) amp;nbsp;frudu-üm Andalufiztam funtindigi,quamilli cupidiccrz,mellis, pcllium frumentiqj.quzcx Pruffia, Liuonia, Mofeouia regio-nibufque vicinis pctuntur.Quid Princeps terra poffit,nonduiji Vidi:ripotuit,quod alicuius momenti cxpeditionem.nonfttf-ce perir,nifi aducrfusTheutomarfos,quos Rex Valdcmariwör biobedire coegi t, fed rebelles fafti, poft varias rcs (quz ab An* no 1500, accidenint)anno )8.rubiugatifuntàRcge Danism Fn*

to - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R S y D A NI AX.

derico 11. Antcîdtempus.loanncm,RegisChtiftiani prîml filiumprçlio fuperauerant. QuidRcxDaniæmaripofrjtjçfti»; mari potcftexclafllbus.quasaliquotvicibuscoegit.Chriftiçr-nusIl.rogatuRegis Franciæ Henrici I I.mifitinStotiain cou-. Ira Anglos,claflemcentum nauium,inquibus decem millia militum erant. Cùmtanrùmorç maritimæ,totqueportasin Dania,ScaniaNorvvcgia, torque infulas extra MareBalthicû poflideat, verifimile cftjpfum magnum nauiumniunerum colligere pofl'e,fitamenpecuniænondefint, quibusipfufn no. abundare exiftimo,cum quodfuis in rcgnis.nullæ tpagni prq-ci j res nafcantur(exceptis maris pifeibus) turn quod in qs nulla ciuitas mercimonio Celebris fit, quæ corn mercia ad fc nähere èonferuareque pofllt : nihil ergo fupereft quam vedigal Frcti: fruftus aliquarum Minçrarum in Scania,Equi ,pecüdcsCim-bricae Cherfonefus,ligna, pifeefque Norrvvegiaeamp; infulam. -Oblcruatum eft, ex illis regionibus in Germaniam quinquar gintaboum millia adafuifl'e, qui vedigalGottorpij pendant. Aliquidetiam cmolumentipercipit,Daniac RcxexVVardhii-fia,nam Anglipaucis ab hincannis,inceperuntnauigare inter Norvvegiam amp;nbsp;Grunolandiam, ali j adColmigrafF, ali jChil-cheme,quodSan. Nicolaovicinumeft:cumRufiisibicomr mercia exercent, reportantque inde Seuum, Ceram, Mel, Li-num : eo quoque nauigant Bergenfes, Scoti, Franci. In

Maris Sinus ferc medio, eft infula amp;nbsp;oppidum VVardhus, quod Rex Danix Frideri-eus II. egregie muniri curauit, mercatores hic pendunt vedigal fuarum mercium.

RExSucciædominatur in Scandia,quæDaniaamplioreft, nam à finibus Scandiæad Lappiam vfqne, computatur iter 45,dicrum ; Ora autem Sinus Bodditi plus minus 400. mil-liaria longa eft,çflimarutque haec terrarum parsjtalia amp;Fran-çia maior PoffidçthicRexJn Liuonia Rcualiam , Naruam, Parnouiam aliaqucmagnæ eftimationis loca;infulamVlan-diam,amp; Alandes quæ vix funt dignæ rclatu,aliafque multas, fed paruæ confidctationis, in Mari Sueciaeôc Fmlandiç fitas. Diuiduntur hç regiones, relinquendo Liuoniam , in tria régna Gothiç,Succiæ, Vandal iæ, quæinvndccim Prouincias,amp; duodcçim Comitatus partitæ funt, inter quos non compre-hcndunturLappi,quodhi populi (qui PfouinciamSueciamar jorem,fedpauperem miferamqueinhabitant.amp;perfiluas val-lefque vagantur)fub alicuius certo dominio cfle, dici non pol-funt,qui autem aliquomodo,fixifunt,fixafq;fcdes, aut domus habent, vtplurimum coronœ Sueciæ obediunt, penduntque pelles nobiles pro tributo. Trium regnorum, quæ diximus, Gothiaconterminaeft Scania,diuiditurquein Orientalem amp;nbsp;Óccidentalcm,terminanturquc ambæVVcucr lacu, in cuius rncdiocftinfula,inquam, proptereius amœnitatcm,fecon-fert ôcmanetfcpeRexdacum 24.fluuijinfluunt,ei vnustantum exitus eft,eumincolæ, eorum lingua,propter excclTiuumftre* pitum,vocantccfpitionem diaboli. Gothiænomen,rcgio-nemdiuinamfingnificat,idei,proterannonçcopiam,optime 3uadrat,nullaenimaliarcgio,carnc,pifcibus,frumcntoabun-antioreft. Hic funt Balmar ad marc , Viburg, Suderkope, Norkope,Tilge.Ianocopia,Vaftcn,Birka,Linkope, Lodhus, Schennada,Malmoge,Vcrdenburg,Varne,Scara,Lcdekopia, Timalen, Sequitur Suecia, quæ Noruegiaamp;Gothia fimul,ma-îoreft. InSuecia,cftciuitasVpfalia,Metropolis,ôtStothol-mia, in qua refidct Rex, Stringa Ennccopia', Orogrundia, Ar-.boia,Arofia. SequiturFinlandia,fitainterSinumBoddicum'^ amp;Finnicum,vbi Abo Metropolis eft,Rangina,amp; Angeam-bæmercimonijs célébrés, Vames, Viburg amp;Caftclhoim in

tx nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* IX S r s c I xf.

Alandisinfulis. Extraciuitatcs habitant ruftici,(qui hic com* mode viuunOintcr ïy luas.in valli bus ali jfquc in locis.vbi à veto Septentrionali tutifuntjamp;aedificandi commoditas llgno-rum4;copiainuitat : habcntfuisindomibusgregcs pecudum inftrumêtaq; conficiêdo,quidquid ad vidüamiüöqjncccfla-riücft.apta: indeaccidit vtciuitatesjijsintegionibusncc fre-quëtes ncc magnat fint,ficut in Germania amp;nbsp;in Anglia. Nume-râtur vitra ciuitatcs ôcoppida.parçciç 143}. in quarum aliquib* funt mille ruftici, vel, vt ipfi loquuntur,mille familiæauttoci, pauexque earum paræciarum funt, in quibus nô ad^minimum centum familiœ finf.hincdepopuli numero indicium fieri poi teil,maxime fi fæcunditas populi confideretur: Mulicrcs eniin Finlandiæ propter qualitatem ccruifiç(vt aliquirputant) exi-micfecundçeftimantur. Diuhicviuunthomincs,maximeiii locis ôeptcntrionibusexpofitis,necmirumipfisvidetur,quo4 aliqui,ccntcfimü fupraquadragefimûauttrigefimû attingat; Ealôgæuitasmultüfacitadpropagationé.vbienim minusdiil viuitur.ibiamp;generandivirtus citiusdeficit;Hancobcaufam, DcusDominusnoftcr,vt in mundi initio,propagationcmhu-mani generis faciliorcm redderet, dabat hominibus feptin-gentos amp;nbsp;a mplius vitç annos; generatio itaque quç nunc,prop ter vitç noftrçlbreuitatcm, intta quadraginta annorum ïpaci-um ceifat, extendebatur tune ad plura centenaria annoruiM quamnuncaddecennaria.

HViusregniopes côfiftuntincopiaannonç,quafummca-bundat, id amp;nbsp;nomina Gothiæ,quodregionëdiuinam(vfc diximus)(k Finlandiæ,quodregioncmbonâfignificat,ficutamp; nomcnr'inmarchi3c,tndicant: Vidus eorum, funt carncs,pif tes rccentcs,falcconditi amp;fumoficcati,frumenta,cerüilîa;ca hic ranta copia funt, vtvix mcndicus inter ipfos réperiatur, ^lt;hofpitesfercgrarishofpitio cxcipiantur.ExMinçrisSuccic etnuntur thefauri : Minxrarum cnim plumbi ,çris,argcnti,amp; aliquantulum auri adeo diucs eft,vt nulla Europe regio illahi ruperarècftinietur. Mintræ vndiquaqucitiueniuntur, quanid-is ruftici.

isruftîci, quantum in ipfis eft,cas occultent tegantque, quod te neantur ligna ad casvehcre,operafque pracftarc. Argentum purifllmum effoditurin Comitatu Vcftros,Nifi incolîcindu-ftriae exterorum adeo inuidcrcnt,ipfimaiorcs diuitiasconfe-qui poflcnt:noncnimparccrcligno,neefumos Minçrarum, ad colores parandos colligcrc norunt : nee ipfis gratum cft, quod Venae Mmçrarum deteguntur. Qupd exteros aucrfantur, non ex odio, quo eos profequantur oritur, fed à fufpicione,nc abijs ludificentur,autmalehabeantur:funtcnimipfimoribus fimplicesfincerique;ambitione non flagrant,necftitnulantur abauaritia.Regis redirus confiftunt in quatuor rebus,in frufti-busbeneficiorum ccclcfiafticoruna,inMinçris,inTributis,in veûigalibus. Fruftusbeneficiorum acceduntadbonam pecur niaetiimmamln hisregniserantvltrafeptemEcclcfias cathédrales, fexaginta monafteria, partim virorum, partim mulie-rum,quæ ampliirimisrcditibusdotataerant,fedminiftrihçrc feos,qui loco paupertatisin Euangelio prædicatæ,ad fuam fc-damprotrahunt Principes,cis monftrando bona reditufquc Ecclefiafticos, induxerunt primo Guftauum, deinde cius filiû Ericuni,vtAltariaornata,Ecclefias, maxima redituum parte fpoliarent. Minçrarum aliquac effodiunturexpenfis Regis,ali-qux priuatarum perfonarum, illarum quidquid elFoditur, ha-bet:harumconfcquitur partem dccimam.Trium xrisfodina-xumdécima pars, qux Regiscft,acceditad fummamtriginta millium Dalcrorum quetannis, inde indicium de argento amp;nbsp;plumbo fieri poteft. Sed plus quam omnia alia reddunt Tribu-ta,percipit cnim décimas filiginis, frumenti, hordei,pifcium, boum,pcllium,rcrumquefimilium:aliquandocxdccimabo-um, corum iS.millia habuit ,ijs alit Aulam, Officiarios ,claC fcmexcrcitumqucjfuppcditatenim vidum militibu5,cumbel lum cft, geri tqueid mini ma i mpenfa, tam offendendo, quam defendendo, cum Dano amp;nbsp;M ofco : confequitur enim à populo fine magna difficultatc,magnas contributiones commea-tus.Populus filias Regis mariris collocat, datque i n dotem cê-tumDalerorum millia,vltravafaargentea,aliaque.Arufticis alijfquc, quiTributumannonarium nonpcndunt,foletRex, iêcundum facultates bonorum, quotànnis quinque aut plûtes

Dalcrosviritim.cxigcre. PortoriapcnduntnrinPorrubus,eo^ rum præcipui funt Galmariæ Lodhufij dtocholmiœ( vbi alH quando3Oo.amp;p]uresnaucsonerariacvifunriir;Kanginx, Abo^ Auge, Reuaiiæ,parnouiæ,Naru-T. ActbinatiirRcgcin quotan-nis,adfexcentaautfeptingcnra DalcroruniMillia,inthefau-rosrecondere.vltraomncsexpcnfasin ArcesReualixamp;Vibuc gi,accedunt adeentum Daleroruni milliaquotannis.

NVmeranturin Suecia amp;nbsp;Gothia circiterja.Turmç,qua-rum vnaquçque, eft quingenrorum aut fexcentorum mû litum, Sclopctos hümeris geftantium ij quo occafio vocar* eunr;rarohaftisaur Janceis vtuntur,propter fyluatumfreque-tiàm,Equitâtusetiam Sclopctismerer. Pcdiratusoptimuscen: fetur, quod vnufquifque miles,ea quibusparat conficirque ad capfulamSclopeti vfque, quod indi cat ipl'os facile contentari pofte.Vulgus in Peruuia amp;nbsp;regionibus Vicinis, quod parno cö-tëfifunt,facicbar,facirq;ad hue, quidquid domui,fuifq;perfo-nisopuseft : vnufquifque fabricare, tcxcrc, veftcscorfuere,fe-minare,mcft'cm coliigerc,omniaquc nccclfaria inftiumcnta cönfictrc nouir. Ad res quæ nóu adeo comuncs,necnccefiariç funr, ficutadpingendum ,iauium argcntumqueclaborandunt amp;fimilia rcpcriuntui inter mdigenas,picpri) aititrees,nulla repiçtcrquam matcriaopushabent. tquirarusSuccicusims. Turinasdiuiditur:Sueciaamp;Goihiaearum vndccim,Finlandia duasfuppeditat,nccciritarcautenr vigentcpoft’cnt mul to plûtes coll gi’.foluscnim Duca tus Vcrnrclandiæ, potcft((îcut ali* quidicunt)plus quam deeem viroruin millibus,cquos admi-niftrare.ln Marchia,cftrantaequorum copia,vtferenihilo vc hundeniur: AmbçhæProuincia.funt in Gothia. Ipfarum cqui cedunt Fn fijs magnitudine,fed maxi me ftrenui,fortes,robufti quefunr,laboriaflucti,facilcqucpafcuntur Nolotilentioprae-terirc,duasrcspraeclaras,quas RexSucciæ in niilitum commo dumfacit: vna eft. quod fi,miles ab hofte capiarur,rcdimitur per Regem Altera quod 11 militiscquusoccidatur.Rex eialt-' umconfert.Kexdat quotaflnisgt;Capitaneis»amp;iiS:quiequismâ-

Kftt, in folutio'ncfn paftis ftipcn^ij.vcftçm, Idolim apudRo». manos,in vfu erat,qui mUitibus £as*s dabant.Quod ad rcsm%», ritimas aftinct,rcgna hxc, prop ter oræmaritima: longitudiw dinem,amp;Portus, abundant nautis,qauigijfq;, quibus Rex vti poteft, ficut ali j Principes, in fuis. Domini js : Habet ordinaric 56.nauesbellicas,quarum vnaquçquc, 4O.torniçntis ,pluribus ai« paucioribus inftruda cft:Rcx Guftauus inftituit ctiamTrk remium vfum. InbelloquodRcx loannescum Rege Danix gc'iïit,antcquampax)quatStctinitradabatur)confcdaeflct,hx buit 7O.n'a^gia magna,vitra alia minora,in quibus erant duot dfcuiginti hominum millia. Aeftatc Mari^hyemc terra belligq rabant;tuncglacieconctetifuntlacus : Marc quoqueper n^iagquot; namlongitudincm,fccundum littus concrefeit. Cumautetu dfetormcntisaliquiddixerim,hocadiungam:AcftimaturRe-, gern Sueciac habere,circiterçdo Tormentorum bellicoruni millia,quorum maximaipars,ex xre conflata cft,ipfumquç multoplura conficere po'flc, fi maiorftanni copia fuppetetet Infola'ArceStocholmenfi numerantur 400.

Doccâïum conterminuseft RexSueciae,Dano, MofcQ j^7y_ad Ortüm,cum quibus ei longa bei la fuere. A Danis mul» tum damiii pafli funt Sued ,obfcdit enim RexChriftiernus fc-ciindusStöchölmiamcocgitquc camaddeditionem:excrcuit in incolaS inäuditam crudelitatcm , impleuitque ciuitatem fanguine amp;nbsp;cadaucribus. Odiorum caufie funt ius quod Danus inSueciam fibi com pctcrcputat: Oportuni tat cm cam,ad libitum diuexandi, ei tribuuntfitusrcgionis,portufquc,præcipuc Gothlandia quæ Gothiaemembrum eftndeoq; contendunt Su eci cam fui iuris cfre,adioncmq; in cam habent. Poftquam Gu ftauus regnum rccuperauerit ,ipfceiufqucfilij Eri eus amp;nbsp;loan-nts,fucccffiueidrcxerunt,Quamuisautcmfatis multum fan-gûiàis,bellis inter Guftauum amp;nbsp;Danum effufum fit,regno Sue-ci æ tarnen fuus honos manfit,ciuitafquc Lubcccnfis(co in mari potcntiirima)dum fc modo huic, modo illi iungit, ità tcpc-tatxquatqucfuopondère,illorum duorum Regum vires, vc

alteram iilornm cxcrccrcnonfinat ,ob periculû quod co cafk-fibi inpendere videt. Succuscum Mofco belHgerando primas habet,quod Finlandia (quxRnfTix conterminaeft)oblacuum amp;paludumfrcqucntiam,aditus difficiles, periculoqueplcnos habet,acciditqucplusqamfemel,vt hoftium excrcitus,inil-lisglacieconcretisaquisfubmerfi fint perierintque. Suecusha bet maxima fuarûclaffiü parte Hyemeeo in Mari,in quo(ficut antedidum eft, tunc bellum geritur, ficut Mari eftiuo tempo* re.Habet Arcem Viburgum, quam oprime inftrudam ,amp;infi-nibus Magni DucisMofcorumNaruam,Reualjan^liaquelo caamp;arccs,quibus tanquamfrenisipfumconftringit.Vtdicam quod verum eft: lllx munitiones vtiliffimæ habenda: funt,qu2e inhoftium folo iacent, faciuutenim duoseffedus, defendunt quod tuum eft, dcinfeftant hoftium ditiones:tuumtanto mcli* us defendunt, quanto ab co longius diftant:dumenim hoftis fc circum ca torquet,funt tua tranquilla. potcfque extra ftrepi* tum,damnumque tuorum populorum redituumque,ca procu-rarc, qux ad ca 1 iberanda conferuandaque perti nent : Hofteni tanto maioricumdamno vexant,quanto ei viciniores funt: huiusgcncriscrantCaletum.dumin porcftatc Anglorum ct fet.Taliaquoq;funtloca,qux Lufitaniamp;Caftellani habentin Africa,fed caftra in tua ditione exftruda.non alio leruiunr, quam quod tua defendunt, fed cum magno tuoincommodo, quotieicunque enim inuaduntur, turbis ftrepituque inuolui^

ciufq; partem hofti predx cedere. .Sed vt ad Regem Succi« reuertar tantumisindefendisfuisditionibus,Mofco potioreft,quantum vires maritimçtcrrcftribus coniundæ,præualcnt,adncrfus Princi-pemterreftribus tantum viribus indrudum.

POIoniæ rcgnum nunquam tam amplum fuitquam nunc eft^quod Magnus Ducatus Lithuaniæ amp;nbsp;Liuonia ci adiun-fta fint: Extcnditfe àflumincNotcsamp;Obra,(quacid à Marchia diuidunt amp;à fluuio Odera,qui ipfum ,àSiIcfiâ diftinguit)ad JBercfaiamamp; Borifthcncm vfque,qui ipCumà Mofcouiafepa-rant: A. Mari Balthico,ad flumcn Nicfter, quod id à Moldauia diftinguit: amp;ad montes Carpathios, qui ipfum ab Hungaria feparant v^que, Occupât itaquc à finibus Silcfic, ad term inos Mofeouiæ vfquc, inter Occafum amp;nbsp;Ortum 120. Miliaria Germanica : Nee minus ab vitima Liuoniac parte, ad fines Hunga-riac vfquc. Cum itaquc talis fitcius forma, vt cuni rotunditatc participct,multo capacius eft, quam quifquam crcderc poffer; Multas amplafq, Prouincias continet: Nempe Poloniam ma-iorcmamp; minoré, Mazoui3,Pruffiam,Ruffiâ,Volhiniam,Liuo nia Lithuaniam. Inter cas Prouincias, Polonia, à Polonisim habitata inuentafuit. Pruflîacum parte PomcraniæPodolia, Volhinia.Mazouia,Liuoniaarmisacquifitaefunt. Lithuania, cuius erat Samotgithia, amp;Ruffiaepars, patrimoniales famili« lagellonicac fucrunt. Anno cnim iî8o.Iagello,tunc dux Lithua niæduxit in vxorcm Hednigim Princrpem,quaE familiæ Rcga lisPoloniæ vltima crat,fadufquefuit Rextribuscondicibni. bus.Vna fuitvtChriftianusficrct: Altera, vtfuos ad idem faciendum induccret : Tertia vtfuam ditionem Polonix vnirct: Eacondicio noftris rcmporibusccum familia lagellonicadc dcfeciffcr)adimplefa fuit.Cumenim Reges, feditione hereditaria, cuius merum habebant i mperium, priuarc nollcnt,amp; ci cleflionifubmitterc.diftulcruntfcmperadimplctioncmcon-uentionls,allegantes Pioccrcsamp;populum Lithuania id non paffuros , ne ilia admiftione , amitterent gradum amp;nbsp;dignitatem. Tandcmtamen cum abvnaparte,vidèrent dcfîccrc ftirpem fuorum Princi pum(quæquodad mafculos attinct ,de fccit in Rege Sigifmundo Augufto ) Et ab altera parte fibi me-tuentesà potentia Mofeorum , confcnticrunt vt vnirentur-Liuonia fuitquondam cquitumTeutonicorum,quiincafuü. . . , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D $ Prçfeâwm

Prxfcftum fpcci|Icm,qui Magnus Magiftcr diccbarur.habc-bant:Scdcum, Annôi558.à Magno Mofchorum duce» maxi-maditionis parte fpoliati effent,confugcruntadSigifmundö Kegeni Polónjx,ljui’eos rn fuàm cohferuationem fufccpit, fed Liuonià antç libcrata nónfuit, quam cum Anno ijSî, Rex ^tcphanusidfccit, Regriipolonîac pars plana eft Exceptisei 'nim aliquibusmóntibus,qui in minora Polonia vifuntur,amp;ali quibuspotiusconibusquammontibus.quibusàPnifiîadiftin-guitur pmrièreliquum, explicat fc in lâriffimos campos. Vcrd quidem cff,quod in co rcgnO, fatis multa: fy lux funt, præçipuc in Litbyariia/quxijsdccupatur. Minor 8c maiór Polonia fre» qucntius inBabitantur quam vHàalia huius regni Prouincia: idem dicchdum fere eft deRuffia. Pruffla amp;nbsp;Liuonia, propter oportunitatcmMàris,portuum,amp;flüminum,quæibiconcur-runtalijspróüincijs,ciuitatibusamp; fabricisörnatiores,Corn-piercijs, qïio'qué7amp; concurfu mcrcatotum ditiores (ünt : Cùm eniraibi diudorninatifintequitcsTeutonici.çdificaruntciui-tates in morem Germanorum: Arces qüoqüc amp;Ioca praeclara, quaefe extenduntadlongum littoris maris, ampliüs quam pcè odingenta Miliaria:habcntmultos Scopórtubos Portus,do-ininaturqucomni mercatur®,inter Poloniam 8c mare Balthi-curn.Eft ea res magn® confequenti®: Fluuius enim Viftula, quiortumhabetinextremitate Silefi®,tranffluittötamPólo-niain minorem, 8c partem maioris, Mazouiam,amp; Pruffiam, condit femari Balthico,infraGedanum,quo conducit.per plufquam quadringanta miliaria nauigationis, (quo fpacio re cipitdiuerfosalios fluuios)bonam partem fÏliginis,frugum, ^aicllis amp;nbsp;eer® regni. Ab alia parte Duina flumen nobi liffim Q, (quodpritur ex lacu Ruthenigo audum aquis, findenfque me-diam Liuoniam) condit fc mari fub Riga,ad quam vrbem ma gnus concurfus eft.Sunr pr®tcrcàin Pruffia Sc Liuoniamuki lacus,inter quosvnuseft,qui mare nouum dicitur,quiaanti-quusnon eff, ad centum miliaria in Idngitüdrnem extenditur. InLfuoniacft lacusBeibas,plusqua’m 4o;miiiariaiongus. £x eoflumina,qu® Peirnouiam vrben ad màre, ócNaruam alluQt, fluuntjfaciüntque duös Portus fatis cclébrcsï Intér didas ciuita tcsüu cft ^eualia vrbs,qus duabus fupra didis ciuitatibus norl cediti

cçdît.SaipogUhia alijs PrQuincijs inciytilt;?r cft^ptinçt^uç pljaf barbarici;Podoliaalijsmagisdcferta,quqdtçrr^ vitionQptit, (eaçpim copiofiflTimacftomnium rçrum ,qu^sfçrtçiima,çai fubiaçet) fed culpa in Tartaros confcrçnda eft,qui earn fuis e?gt;-curfionibus adeo infeftant,vtprxipforqniniçtv , aptfugiant incolæ,aut abducantur ip captiuiçatem à Ti^rtaci^

POIonixopesconftftuntjincopiafrunicnti jfrugumqÿOJWr nisgeneris, quibustanta copia abpudat,vtanno çlapfç, qui fuit 1590 amp;anno præfcnti,partim Çi^ucncritnçceflitati Ge nucnfiura,Thufciacamp; RQtnae(nonfoIui»gentiuna,qux vicijçqo rcs crant)vbi fame, non caritatç extrema tantum laborabatur. Abtindatquoque Polonia, mcllc amp;cera infipita : Cumcnj.na omnes hæ Prouinciæ Septentrionales Polonia , Lithuania« Ru(ria,Mofcouia,à natura vino donatçnonfmtjCius loco con tulitillismellisquantitatem incredibilem,cxquohipopuli, inter alia conficiuntpotioncna dclicatatnamp; fanam. Apes nielli ficant partim infyluiSjVbiarborcsautçaric.auf hominum ,induftria,cxcauatasrcperiunt,autin Alucarijs,qpas’ruftici in campis pofucrunt, aut in tepraeputcohs, qmniquein loco,ybi vclminimamoportunitatemrcpcriunt.AbupdatqupquçLi-no amp;nbsp;CänabCjgrcgibus amp;nbsp;armentis,equis qupque bonis amp;nbsp;mul tis,fylucftrcscqui quoq;,fads frequentes funt. Infer fylucftrià animalia eft ßifons,amp; magnaßc^ia, cquiindomiti,bopeseo-lore nigri^ qui extra fyluam,quæiq Nazouiacft ,non vjuunt. Thefauri regniconfiftuntinfa)inisBaççna;t,amp; Velifcæ/quælo-cain tetritprioÇrapouienfifunt. Diuitja:,Poloniavt piurimu inter dominosamp;; npbiles,f^tis benediujßc funt: nemo enijh ejtpatrimonio,adeo,4iues,cft,vtalio^praterraodum fuperct necmaximi rcditpsexceduntAS.ÂUfCorum millia. Solj duces Curlandiaamp;Rcgii Montisc.xrcdunt mediocritarcm : Quam-uisenim hjtanquam rpgni,feqdata/ii, Regem in fuppriorem agnofcant, non funt tamcq viuanicmhra rcgni : Nonveniunt ad conaida regni, Non.habcnt fuffragiain eleóbp.ne Rcgis, Nccparte»\inppgqi,Nçç.ptpdp^^^ispaturalibus habentur, iij' j fedpro

t« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R SX r o 10 if I At.

;î?dprocxtrâncis,fîcut:vercfunt ,Ddx Curlandiçncmpccxfa-ïnilia Kétlcrorum.DuxRcgij Montis aiKcm,ex familia Bratw dcburgi'ca. OmnisPruffiafuit olim EquitumTcutonicorum quiibihabcbant(ficutantcdiximus)Magnum Magiftrum fpç tiâlcm. Qui cum viribus Polonorum refiftcrenonpofl'ct,fubi mifit fe tanquam fcudatarius, Rcgi Cafimiro. Cum deinde MagnusMagifter AlbertusBrandeburgicus,Luthranifmum amplexus eflet, fadus eft ex magno Magiftro duxPruffiæ,qux tûcinduaspartcsuitdiuifailnregia nepe, quximmediate fub corona permanfit, Et ducalcm, quae ranquam Feudum Alberto amp;nbsp;eins fucceflbribus reliftaeft. In Regia partae funt Maric-burgum,Torouia,Culma,Varnia,Gcdanum:Ducalis partis (quae rêddit lao.aureorummilliaannuireditus) caput eft RegU us Mons, quam Gcrmani ciuitas appellant Ä'ömndfbträ / vbi Dux Aulam habet.

POlonixregimcn potius Rcipublicae, quam regni eft,quod nobilcs(quimagnam autoriratem,inComitijsrcgniob-tinët)Rcgcmeligunr,dantquciHi autoritatem,quam volunt, tarnen ipforumpoteftasmaior fit De eledione Regis non ha-bent legem, necStaturum aliquod, non regulam aut formam fcriptam nee tradiram; Tantum hoc feiturapud Archiepifeo-pum Gefncnfcm.Interregni tempore,fupremam autoritärem cflctipfedcnunciat Dietas, præfidet in Senaru, proclamât no-Uum Regem. Etquod,cum Archiepifeopo Leopolis,amp;fui$ Suffraganeisquitredccim: Palatinisqui z8:CaftelIanis maio-ribus, qui 30.numéro erantantequam RexStephanusinftituif fetnouosEpifeopos, Palatinos amp;Gaftcllanos in Liuonia,quä 'ipfe acquifiueratpaucialij intcrfuntRegiselcftioni. Habent 'ibiquoque quandam autoritatem. NuncijTcrrcftrcs(iraap-pellant.quofdam quafi Agentes Circulorumnobilitatis.qui in Prouirteijs habentur): Comitiorum tempore conucniunt hi,in loco Senatui vicino,cligiint ibi duos Marefcallos ,pcr quos fignificantóenatui,quid deftdcicnt,.fed cum autoritäre fere TribuniciatCreuiccnim paruo abhinc tempore,eprum - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;autho-

KÇX P O ION I At. - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17

anthoritasexftîmatioqueintantum,vtauthores,amp;capîfa,po* lius.quamminftri ,amp;participes delibcrationum publicarum, regni fint,fuitqiievnus,qui exemploClodij,rcniinciauitdigni tatiSenatoriæ,vt fieretNuncius. Hi oninésfimul,cumnouus Rex eligenduseft, reftingunt magis âi magis potentiam Regis nec cam nimis excrefccre finunt. Qtiamuis autem corona Poloniæ, àdecreto nobilitatis dependet^non tarnen Icgituripfos vnquam fuccefibres Régiescxclufiflc ,aut prçto rijflc,necrcgnum inaliam familiam tranfiulifle,exceptavna necregnumin aliamfamiliam tranfiulifle,exceptavnavice, cum Ladiftaum déponentes (qui tarnen pofteafuit reftitutus) clegerunt VVenceflaum Bohemum. FiliarumRegumquoq; femperratio habitacft,ficutolim.Hcdnigis,quæ lagelloniab ipfis col locara fuit,amp;noftraa;tate, Anna,qux Régi Stephano, in vxorem data.Sigifmundo tertio non parum profLiit,natum fuifleCatharina.Sigifmundi Augufti,amp; Annæforore.vtcoro-nam Poloniçadipifccretur. LtfiautemRegis,autoritas itaab clcdionedcpendcat.cius autoritas tarnen, cum cledus eft, in multisrcbusablolutacft. Ipfiusmuneriscftconuocare dictas aflîgnare tempus, amp;nbsp;locum vtipfi placet; Eligitconfiliarios lai cos:nominat Epifeopos qui deinde manentConfiliarij.Eftala folutepatroniisrcdituumcoronç,amp;dominuscorumquiei im mediate fubfunt: in nobilium fubditos nullum eins, hftabfo* lutus executor decretorum inDietisfadorum ; Eftfupremus Iudex nobilium.incaufiscriminalibus. Habet in manu omnes modosrcmuncrandibcncficioqucafficicndi,quosipfi placet. Vtfincmfaciam. tantum poteftRex .quantumipfedexterita-te amp;nbsp;prudentia valet : Propter rationes fupra didas, viuunt no-biles in Polonia,in magna libcrtate.faciuntquequod ipfis placet. Décréta Rcgis(fîcutipfimctdicunt) non durant plus quant très dies: Verfantur cum Rege, non tantum ,tanquam cognati (quod faciunt Eranci) fed vt fratres. Sicut Rex cum plena ria authoritate, cos qui ipfi immediate fubfunt regit, Itaôc nobilcs^difponuntin dependenter, defuis vaflallis, inquos, ipforumvnufquifque , imperium plusquamRcgium eft,ha-bentquc ipfos fcrc pro mancipijs. Stabiliendo fuo Impe-nQjfccciuntPolonisRcgcSjtemnotatuadaiodum digram;

Sicüt ehim Rôm'irtî fifas vires amplitudinem^ue att^énihv cômutticandoIusLatijjamp;ciùitatis Romanx.alijsciuitatibus; immoiftfcgris Prouincijs: Ira amp;nbsp;RegesPoloniac extenderunt,* fhicrunt'.firniarantquc fuôStatum , participes faciendo prî-uiiegiorum nobilîiati Poloni'cç propriorum , Prouinciasar-rfrisaütalia viaacquifitas.tpfarumq; nobilîtatem,Polonic« nobilitatic æqualem faciendo. Rex Ladiflahs, hoc modo aç-grcgaüit immo vniuit Poloniæ Ruflîamôc Podoliam ;Sigif fhundus Auguftus Lithuaniam.StephanusLiuoniam. Aequali rasenim,in commoditatibus.amp;honorc, reddit animos vni» tos in ncccflitatibus amp;: periculis.

H Vinsregni vires,ficut amp;nbsp;aliorum, confiftuntin commea-tu, pccunijs, peditatu, cquitatit.armis amp;nbsp;munitionibus. De commeatudiximusfupra: Pccunijsquidemnonadmodû diucseft:Excipiendo cnim Portum Gedancnfem non habet, Emporium aliCuiusexiftimationis: Mercesaüt quæexPortu-bus Prufliæ amp;Liuoniæcuchuntur,nonditanrregnum pecunia, imó.vix pannis, feryco amp;lanac, quæcx Flandriaamp;AHglia;Vi-no,Satcharo,Aromatibus,fruftibus,quaccxHifpania,amp;Lnfi-tàniaaduchuritur,fufficiunt.Eô vfqucabalia parte quoq;dcfcr tiir Vi num Maiuaticum fine Crcricum, cuius dolium 70. aiirc-is venir. Cuni denique regnuin mercaturseaddiftum non fiti nec ciuitates mercirnohijs dedirx finr,Nccpopuliinduftria pblleant Nobilitas autem magnanima fir, profufa in expert-dëdo,Et in vidu amp;nbsp;veftltu plus qiiam in reditu habet, cófumit: Et quod condiincnfä ciborurn(abfumnnt cnim Poloni plus atomaîtiin.quam vlla alianâtiö)vînum,paD^îcfcryco,amp;po-ti^fima pars lancorum Spfis ab cxtranciS adfcrunrur, fieri non poteft,vtrcgnum Auro Ä Argento diucsfit.Opes cnim vniufi ciiiufqucregniconfiftuntinco vtmultac mcrccs indccuchanJ tür,pàütæinfefantur: Vtexcuntia pccuniaiektcrnas co'trahat, illatan'onf tffcrant. Ea in re confrfturic opes regni Nc'apÓlitani amp;nbsp;dneatus Mèdrolanenfis iIHudcmittif maxi riiafti frugum Vk ni,Olei,fcf yci,crbci,cqnöruïtti fraûuu, amp;nbsp;aliarüm ró'rnni’ qtiäi ticatcm.

f £ X PO I OVÏ jit. ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;}J

tjtatc,qiic maxima cxtcrnarfi pecuniary vi m co pertrahit:Hçc fuppeditatmukisregionib', frumenta,Oryza,panosferramc taamp;mercesomnisgeneris,rcccpitq;parûrcrû.SiregniiN€apo litanû amp;RcgnüSiciiix,itaabüdarenroperisartificiofefaüis, ficutfruâ:ibusamp;bonis,quæ natura largitur,diuitcsfunt, nulla alia Rcgna eis poflent cöparari. Sed vt ad Polonia reuertamur ciusReditusnöfuntadeo tcnucsficut aliqui cxiftimät- Redit* enim Rcgni,qui ex Minçris Salis, amp;nbsp;Argéti percipiûturaccc-dûtadfexcëta Aureorümilliaquotânis.Verûquidc eft , Sigif-mundû AuguftQ ,rcdituûpartëoppignorairc,Rex quoqjHen-ric’jVnoantefugâméfcjVtlibi vnâ nobilitaris parta obligarct, ex Reditibus plus qua pro trecentis Aurcorum millibus quo-quo anno alienauit. Rexquoque potcft .applicando corons bona caduca, qux Reges priuatis perfonisconcederefolcnt, fibi magnos Reditus parare Didorum Redituum, magna partem poteft Rex, libi feruarc, fumptibufquc parcere ; Eos enim faciunt Lithuani, quando Rex cum Aula in Lithuania degir, idem quoque fit in maxima Poloniæ parte.Hoc parui non fa-ci t is, qui perpcndctScotiæ,Nauarrx Sardiniae regnorum rc-ditusiuoncxcedereccntum Aureorum milliaquotannisiNcc régna Aragoniae,quoquotriennio,plufqcentûmilliaaurcorû pendere. ReditusRegis Anglixanrequam vfurpauitbonacc-clefiafticorum , non cxcedcbant fexcenta aureorum millia quotannis. Rex Poloniæmultoplusredituum habcret.ficrga fuos Palatinosamp;Caftellanos, tanta libcralitatenon vterctur Concediticnim vt plurmum duas partes tertias amp;nbsp;fere fem-pcr omnes reditus, quos in ipforum gubernationibus habet. Sed in neceflitatibus bellicisamp;arduis expcditionibus(fado dccrctoinComiti)srcgni)grauat.Rcxpopulum magnisimpo fitionibus,aut tributis quæex territorijs percipiuntur,autcx Vedigali ceruifix afcenduntque ca tributa ad talem pccunia-fum fommam, vt ca Rex Stephanus fuftinucritoncragrauifii-mi triennaiis belli, quodcum Magno Mofcorum duce gclfiif. Sed illüdmaximumeft,quodnobilcs proprijs expenfis,pro de fenfione regni,Regiinleruireobligati funt. Scruiunt hicqui, atmisinftrudi partimlicutnoftri cataphradi équités,partim aliquanto icuionbus,partimficutTartari,dilt;untur hiCofac-V .71 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;£ chihorum

chi horum ars eft furari » dcpopulari, omnia vaftarc peflunda-reque. Eunt in bella pompöfc ornati fägis amp;nbsp;veftibus,quæ Auro,Argento,milleqjvarijscoloribusdifcriminantur. Ornant fe quoq; pennis amp;nbsp;a lis Aquilarum,cxuuijs Lcopardorum amp;nbsp;vr-forum,vcxil lis Labarifque multis varijfque.Hæc aliaque ornâ-ihentaipfosfuis vifendos, hoQibus terri bi les faciuntfuofquc animos ad feritatemferociamqueincitarepoflunt. Ipforum cqurmediocrcsfqntrfedagileSjamp;GerraanicislongeanimoGo rcs.AeftimaturPoloniam,neccffitateexigentc cëtum,Lithiïa riiäm 7O.equitura millia colligerepofle,fcd tantum ei rci ter cc tum equitummillia.educi pófte cxiftimantaliqui. Verum qui-demcft,quodequi LithuaniciPolonicislongeinferioresfunt. Eidunt Poloni tantum magno numero fui eqüitatns, vt non vc rentes vllius hoftis vires,parum de Münitionibus extruendis folliciti fint,eumqueinlocisapertis,aducrfus hoftes, propatria, liberis, libertäre, omnibnfque fuis bonis, magno animo pugnaturos credunt. Hoftibusfenunquam,etiam in quacum» quefortuha,tergaobuertercprofitenrur. SigifmundusAugu-ftustentauitjVtinComitijs regni, dclifeeraretur de muni ends Cracouiä,propterCçfaris vicînitatem, fedeis idperfuaderc nnnquä potui t,tum quodnolint Regibus medio præfidioruni commoditatem dare,inuadendi merum Imperium amp;ablolu-ram dominationem : tum quoddicunt, fua pedora defenden-do regno fufficere. Pedeftre militiamnon habent,quodöm-nis Regnipopulus diuifus fit in mercatores,amp; artifices fquiop-pida incolunt)rufticoS, amp;nbsp;villicos, qui ruri. in tali fubieftiohe (ficutdiaum cft)degunt:Suntitaque arma in manibusnobili-um tantum,qui pedibusnon militant. Innecelfitatepeditibus Germanicis amp;nbsp;Hungaricis vfi funt, habuitque Rex Stephanus, in expeditione Liuonica, fubfignis, plus minusi6,pedituni Germanofum amp;nbsp;Hungarorum millia. Ducendis tormentiü bellicis, cuhiculariorum amp;nbsp;foflorum loco vtuntur Tartaris Sc fuis rufticis, Quod ad tormentabellica.eorumqueapparatum fpedat,Regnum ijsfatis inftruüumcftlTumquodnobilcsil-lorum latisin fuis Arcibus habent,Tum quod illorumindigen tiam pari nonpofllt, ob Germanite vicinatcni,qu2E Metalló-rumfcraxeftihabctq; multos magiftrosfundendi tcaftandiq; t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tormenta.

türm«nta ,'lt;5c ï3 bïiïttie i “«pioâ ad nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;armofüm faéit'Tant®

quoquctormcntisinftniftiof cftRexPo’loni'æ,quanto mino-rcm Atdum ntimcrum habet. Sant tarnen non paruæ confide Tationis Arces Lcopo'Ii5,^CanreaTzy in Ruffiai Arx Cracouië fisin minoriPolonia/Polofcenfisinfi'nibusMofcouiaCjMarî-cmbtirgî amp;aHquorumopidoruminPruflia,amp;in Liuoniâ,quç oppida non à Polonis, fed ab EquitibusTcutonicis( qui card domini crant)munita funt. Poloniæ vires,quascommemora-uimuÈjfuft ii. numero amp;nbsp;natura talcs vtpauca Europa:régna eas aequentjuon fupcrent.Vna res eisdceft,nempe agilitas: Sedad firmitatem cuiufeum que Status quatuor res rcquiruntur,ncm-pc vt vires fibi propriae, numero fa:, validx, amp;nbsp;agiles fint : Pro-pria'^quia ægre ei credi poteft,quod alteriuseft : Numerofae, vt in rebus aduerfis,amp; incommodis,fempcraliquæfupcrfint:Va-lidaE,quia'numcrus,abfqueFortitudineparum iuuar,immopo-■tiusmoleftiam ,quamauxilium adfert; AgilesvtfacilecoHi-gi poflintj'mpcllique quo exigit ncccffitas. Polonis dcéftdi-ftarum qiiatuof qualitatum vltima', agilitas nempe.-quæà rebus duabus dependet : VnacftPrincipis authoritas ; Altera, prompta pecunia. Rexpoteftatem non habet inPolonia aliquiddecernendi,bellum indicendi,oneraadconflanduni ;^ccuniam imponcndi,abfqucconrcnfuComitiorum.ScdC'O-anitiaamp;confultationes,quibusmultosintcrefleopuscft,fimi-Ics funt Machinisex pluribus partibus multi fque Inftrumcntis côftantibus,quæprogre(rum alicuiusmomcnti,nó ni fi longo tempore faciunt : Sedin rebus bei litis funt ij Piincip'esexpedi-di'tilfimi .quifolipmperare poflunt:qui petuniasinpromptu habent: Alioquin,inindiccndisdifponendifqueComitijs,'vt décrétapropofitioni refpondeant, deindeexequendo, colli-gcndoquepecuniaSjtanti temporis iaä:urafit,vtadcxpeditio-nem parumfuperfit,fugiatqueoccafio. Baronesamp;nobilcsPo-‘loniram magnosfumptusfaciuntiriuifendo Comitia,hçrcn-'tc,sdcgentefqne in i js, vt ad bellum vires non fuperfint. Fiert ‘•poflet v'tad defenfioncm Status promprior cxpeditiorquerc-folutioinuenirctur; quodimminens periculum omnibus pa-'tioTcm incutiatrfcdadal’iquid acqnirendum credoibi furtita ■ tn^namtarditatcm.'Spescnim hoiiinonadeo adrcirjqHa-ni

0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1IX P o IO N I JI.

timofmali : Vidimus tarnen Mofeum abßuliffc Sîgîfmundç Augufto Statum Polofcenfcm Sc Smoloczcnfcm nee hie tarnen perfentijt amp;nbsp;vindicauit, ficut tanto Regi regnoque conuc niebat. Idem Mofeus abfque obftaculo iuuafit Liuonam qux fefub vmbra,amp; protedione Sigifmundi Augufti contulcrar. Tempore quoqueHenrici Andegauenfis RegisPoloniæ, Iq-anncs Moldauiae Princeps (qui magno animo amp;nbsp;claris vidori-js,per aliquod tempusbellaaduerfus Turcasgeiïit) à Polonjs prætcr pada foederis, inter ipfum Sc. Sigifmundum Auguftum, defertusfuit : Dicamus tarnen vires Poloniæ,per fc nutucrofas indcpcndctesSc validas, tantum agilitatisamp;próptitudinis, ha bituras ,quantum in Rege valoris , roboris amp;nbsp;çâïcache crit. Eius rci fidem fecit Stephanus Bathorcus cuiu^tempore ^olo-nianon folum conferuauit Cbi nomen Sc. exiftimationein regni quod fc à viribus extraneis defendere queat; fed quod ct-iammagnimomcntiacquifitiones depotentibus hoftibusfa-cere valeat.Cum autemdixerimusdeagilitate,quære,s,viribus cuiufcumque Statusneceflaria eft,non prêter inflitutum erit, 5/ caufasipliusagilitatiiaaiungerc. Precipuæfunt(ficutdiximusj autoritas Principis,quimotumdat,amp;vis pccuniçquæ ipfum conferuat: Vidimus enim potenti flimos cxercitus,propter tar ditatcmcorporcmquecapitus,tcmpus jnutilitertriuiflc:amp;prç clarifllmas vidorias,nullum frudum pepcrifleaut fecilfeprqp ter pecuniarum penuriä fine qua moueri non potuere milites. Multum quoquead remfacit militum qualitas ; Negarienim non poteft, peditem Germanumamp;Bohcmöabagiritate,Iau-dari non pofle,quç laus abfque dubio,Italo,Hifpanoót Francodebetur,non ob idfolum quod corpore melius conûitui fint, fed qtiod plus eft, quod in bello, minor! content! fint : Qijam-uis enim vnum non habeant, non pauentmec cadunttanimis^ ficarnes,dcfunt,amp; quomodocumque cædat,ferunt diutiusino piamamp;incommoditates. Lcuisequitatusmag!sagiliscft,qua Gataphradi. EttradatioSclopctorum,quam lanccarum. Id confiderantesFrancijVltimis billis lancearum vfum,inqu!bus ip forum militaris gloria confiftebat reliquerunt, vtunturque caru vice Sclopetis,ficut Equités German! enfe, Sed quo iudi-cio Id fcceriat excutiet alius,Hic non dico,equitem leuioris ar

KE X PO 10 N I At. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;37

maturæ, ïnTebüsbelKcisabfbllitö cataphrafto öficmeliorem iddico,quodexpeditior,promptîorquéfir. Multum quoq; facit genus cquorum: Fiandrici muluitn fuperant PhyficQSamp;, Germanicos:ncc minus prxftantHungarici Polonicis.Aftur* co,Turcicus,Barbaricus prcdidisfunt vclociorcs intcrvtraC quefuntequiNeapolitani,quivcrnaculc Corücri appellätur. Quamuiscnim AQurconi velocitate pares non funt .perdurât in labore, feruntmeliuspondusarmorum.nectardifunt. Vt quod verum eftdicatur; Expcrientiadocetequitatum Gcrma-nicum propter eorumtarditatem aptum noneffcadinfequen düfugicnres,necadeffugiendü hoftcs.Sicnim Valacchici.Hft garici,Polonici,Turici,Mauria Barbarcici equitesCermani-cosfuderunt,non pofl'unt cffugcre,fi illi autem rupti funt, non poffuntequiGcrmaniciillos infequi. Falconum eniminftar aggrediunturhoftcs rurfufqsauolantlongiiTime Inex peditio ni^usMaritimis,agiliftcparum valent naues.deftitutæcnim ventoinoueri non pofl'unt ncquevertijAiiquantuIum, fed pa-rum amplius faciunt magnæ aduariæ naucs ,;fcd velocitate præftant maxime Triremes,quasGaleres vocant. Vidimus ita. queclafTesChriftianorum,quorum viresin nauibusfitsfunt,. bonam eftatis partem temporifque expeditioni comodijin progrediendo, triui(re:Turcicas autem claffes, cito inftitututn curfum effecitfe. Nullaautem resTurcisin fuaagïlitate plus commodi contra nos adfcrt,quam ipforum parfimonia,amp; noftraingluuies Vinüenira,fimilefq; deliciaefunt noftrisexer citibustantoimpedimento, quanto Turciscommeatusfimul Mirum itaque noneft, quod ipfi omnes expeditiones eant,^ quam optime inftrudi, tormentis globis pulucre fulphureo amp;nbsp;Omni, commeatu: (ijs enim rebus currus terra , Triremes Mari oncrant)non vino, pullis,fimili-bufque non necelTarijs rebus. Fuut de-nique in bella vt pugnent,.

1«

MAgnos Dux Mofcomm dominus cfl: ampliffimx re-gionis, inter cuius fines comprchenduntur mul tac ditio Hes.Septentriones verfus pertingit eius ditio ad Oceanum Sep tentrionalem , protenditurqueà SinuGraduico ,ad Obijflu-uium : à Meridie continuatur eius imperium, fecundum cur-Tumfluuij Volgæ,ad mare Cafpium vfquc:ad Occafum attin-gitfinesLiuoniaCjhabctqueferè pro termine Borifthencm,fi-cutab Ortu Volgam. Dicuntaliqui totum hoe imperium’in longitudinem protendi ad tria miliarium minia,in latitudi-ncmadmille,quingcnta,quofpaciocontinenturi5. Ducatus. i6.prouinciæ,amp; duo régna. Mofci quondam Tartaris fubditi crant ,nam Roido eorum Princeps Anno 1140. fubiugau'ftto-tamMofcouiam, fed Joannes primus Magnus Dux córtfifus difcordijsTarfarorum,qui fcmutuovcxabant,ncgauiteisTri burum.ProgreJTu temporis, cnmàTartarisPrccopcfibusfupe-ratuseflet Ammetes,vltimusfucceflbrBoidi,quimortuus ell Vilnæ.adiunxit Magnus Dux'fuaeditioni Permiam ,Veatiani amp;nbsp;lugriam,quæ Ammeti fubditae erant. Crefeentibusitaque femper Magnorum ducum viribus,cepit BafiliusCazan, amp;nbsp;Joannes fecundus Citrahan Prouincias,quxnominarcgnoruni habent.Vtdicatur quod verum ell: Magni Duces valdcdiJata-runt fuum imperium : Ccpcrunt magnum ducatum Scucrien-fem amp;Smölöccnfem,Biclfchicnfem, Prefcouicnfem,Nouo-guardicnfcm,Iaroriauiçrifem,Rofcoüîcnfem,partim à Polo-nis,partim ab alijs Pnndptbtß;Occüparunt magnam Liuoniç partem,feccruntqucfetcrrîbilcsVicinis. Principesamp; prima-riacciuitates harum prouinciarum funt Mofqua ,vbi Metropo lita habitat : Rofcóuia amp;nbsp;NTouoguardia fedesArthiepifcopo-rum;Cortifa,Refaniä,CoJumna,$urdclia,Cafanum,Vologda, Tucria,Smolenczo, quae Epiftopatus funt; Deinde Plcfcouia, Porcouia,Staricia ,SJoboda,Iaroflauia,VoJodometia(vndc 'Imperij fedes tranflataeft,pcr loannemi. in ciuitatem Mof-quam) M.ofaico, SanNicolaus, Sugana, Vftiud, CargapoJia.

PrinCèps'habitat irt ciuitate Mofqua,quaenomcn!fumit à Mof cofluminc,quod Qo.miliaria altiusoritur.FuitciuitasMolqua quondam maior, quam mine eft,habebatque in circuitu noue miliaria,fedpoftqiiamAnnoi57O.dircpta,flammifque tradita fuitaTartaris Precopenßbus,non habetnuncinambitiivitra lt;^uinque miliaria.ftabulanturqueineacumhominumjo. mil-libus, boues aliaque talia pecora, fecundum R elationem, qua Pofleuinus, non minusiudicio bonus, quamdiJigens fenptor fecit, Nouoguardiacognomenmagnæ habet ,amp; tarnen idem feriptoreinohattribuitvitra20. habitatorum millia,ficut amp;nbsp;Smolëzo amp;nbsp;Plcfcouiæ : Quod mihi difficile crédita videtur, lî verum eft,quod ali j fcribûc, fcilicet, quodeum Plcfcouia obfi-deretur à Stephano Rege Poloniæ,in ea fuiffie 50. peditum, amp;nbsp;7. cquitummillia: Isnumerusadeo magnuseft,vtquamuistotus exindigcniscompofitusnonfuifl’et,rcquirittamcnfrequcnti-amhominum fupradidamaiorem;Vbienim Princeps intru-ditimplicatque57. pugnatorummillia,nccefle eft, vt ordinarius inhabitatorum numerus multo maiorfit. Volûtquidam hancregionem,præteritistemporibus,frequcntiusinhabita-tam fuiffejfed quod poftea, tribus de caufis habitatoribus infte quentior fada fir.Prima fuit pcftis,(res noua in Mofeouia) quae multahominum milliaabftulit:altera Principumcrudclitas, qui multos,potilfimum nobilesocciderunt: Tertiaexcurfio-nes, amp;nbsp;deprçdationes Tartarorum Precopitarum, amp;nbsp;Nagai, qui nuuquam quielcunt,nec vicinosquietos finunt; Nonde-prçdantur folumagros, fedamp;abducunttotospopulos,quos poftea vendantTurcis alijfqucgentibus.Vtvnoverbi dicam MagnorumDucumirruptionesinlongin quas regiones mag-nam feceruntvaftitatem. Nullainre meliusperfpiciturPrin-cipis prudentia, quam in bene difpiciendo, quæ expedifio fuo Statui fitfuturadamnofaautvtilisjamp;dumducife nonpatitur vanafpecie amplitudinisarripiendæ, quænonfiteifutura firma amp;nbsp;ftabilis,fedfecuritatem fuamturbatura : Isenim,qui ca fpe dudus.vtftarum fuumamplificet,eumautpopulo, autopi-bus encruat,mihifimilis efle videtur illi,qui vtmurosamp;tcda fuædomus altius tollat,confcinditfundamcntaçdifici):Toti-us dignitatis caput eft conferuarc/edàCquifîtiohe^ ilMquæ fi-nntdi’

4« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;M o S C H O R r ’M.

untdiminuédo vires proprias,iHi Legi adiicrfantur.-Ltcum ac quefitioncs finttanquaminfiriones,conditioncmimpcrijmc liorê) non détériore faccre debent: Sientenim fiûtinfitiones, âutadnobilitandam aut ad domefticam reddendam aibo-rcm filucftrem : autad plantam infrugi feram cmendandam, amp;nbsp;vtfertilislit faciendum, itaamp;cxpeditiones Principum, taies elfe debcntjVt commoda amp;nbsp;beneficia référant,alias funt inutiles laborcs, qui plus dcftruunt,quam ædificant,amp; plusper-turbationisquam lecuritatisreddunt. Eiufmodifuntordina-riebella,qua:moucnturadacquircndumregiones longcdifli-tas,qu3enihil contigui cum noftrishabent;amp;cum tam procul abfunt,requiruntmaiorapræridia,quam noftræfacultates vt casconferucmus.ferunt. Omnisitaquedelibcratioexpeditio nis,tribus capitibus inniti debet: Prima eft caufeæquitas: Altera facilitas vincendi:Tcrria frutïusvidorix: Bella autem quae fufcipiuntur,finefpealicuiusfruftus,funr meraeamentiæ Magni Duces, l'cpcterminos fui imperijdilataruntjlèdpotentiam nonauxerunt. Nemocxpcditioncslonginquiores,maiorum-quccxpenfarumfecit,quamMagnusDux loannes.CcpiTcnim! régna Cazâ ad Volgàm,amp; AftrachanadmareCafpiû-.fubiuga-uit bonam partem Liuoniæ; In quibus expeditionibus perijt maghushominum numerus,in itincribus,in prælijsadfultibus ferro,morbo,fame,alijfqueincommodis.Poftquamca acqui finit,opus ci fuit:ibi habere magna prælidia,deducendoeo,rotas colonias: Cum itaque homines 'eflent longe à domibus, împlicati aut in acquirendo alicno ,aut in tonferuando parte, manfcruntdomivxores,quafi viduæabfque proie. Cumitaq; hominesin extremis regui finibus confumebantur, reman-fit regnimcditullium tanquam cor exangue , priuatumali-mento.Cumque abStephano Rcgc Poloniximpetcrctur.dc-fuercipfidomi vires, ad refiftendum ,amifit itaque Polonia in aliaque magni momcntiloca,quæ ei ereptafuere,acncccfie habuitcederePolonistotam Liuoniam, Vtadnoftruminfti-tutumreuertamur: Mofeouia magna ex parte,eftoccupatafyi uis immcnfis,amp; Lacubus. SiluxfunttamiHerciniæ,quxfcper totumSeptenrrionem difFundit, fed plus forfitanin haepro-uincia, quam in alia.Hic arbores immenfæ magni tud i n is vi dê-

M A ö N V S D r X nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;41

tur.funtquepropter carum fpiflîtuciincm folisradijs injpcnc-trabiles : ExiisarboribusincrcdibilisKcfinæ amp;picisquantitâs cffluit: Hic producitur copia mellisamp;ccræ inexhaufta: Apcs cnim abfque cura Humana,faciunr Alucaria in corticibus amp;nbsp;ca uitatibusarborum.Hiceftcopia omnispecorisamp; ferarum: Vr fi,Marrures,Zibellini ,Lupi,ex quorum pellibusfitdiucs mer-catura. Exhisfyluiscxfcindituifereomnismatcria,tamdo-mubusquam munitionibusfabricandisapra:murienimciuita-turn fiunr ex trabibusfimul coniunâis inquadrante,imp]en' tes vacuum gléba, amp;nbsp;terra : Faciunr quoque ex cifdem trabibus turres, tantæaltirudinisamp;craflltudinis, vtomne tormentum beliicumquantumuis magnum ferant. Citoflammiscorrîpi-untur,fed non tam cito ceduntquafTationi quæfittormctisbcl licis, Difputantaliquiquales munitionesmelioresfint, num exlapide,autcxcalce, autexterra; l’rovltima fententiaaddu-cunt talcs caufas ,quod ci tins Haut, Si. minori cxpcnia, meliuf querefiftant quafl’arioni,amp;quamuis faciledcftruuntur,refici-antur quoque breui tempore fifaciliufque mutatur(ficafusamp; occalio neccfTitafque requirit) latus ex terra conftrudum, qua exIapidc.Sed hisnonobftantibusdcbcntprçferri munitioncs qnæ muroscx lapide habent : Cum enim quatuor modi olFen-dendi munitiouem fint,Tormcnta,Cuniculi, Ignis, Excifio (quxligoncôc farculo fit):Muruscxlapidc,fortcminusrefiftë-do,quam terra cedendorormentis bellicis præftabit, fedad-ucrl'us cuniculosjgncm ,amp;excilionem,longécxccllitmurus €x lapide. Etadiungendum muro quodin munitionibus ,ex ligno amp;nbsp;ferra conftrudi5,bonic(l,eriguntur Aggcrcs intrinfe-ti.De Aquisnihil opuseftdiccre. Mofcouia enim eft mater flu ' uiorum amp;lacuum:Duinc,Boryfthcnis,VoIgæ, Defu3c,Onegæ, Molae,Volifce,amp; fama celcbcrrimi Tanis:Lacus lnç,ad quem cft xvlagnaNoucgardia: Voloppo multorüq;aliorum.Aquarû abundantia redditaërem magisfrigidû,quamgencrationi ani nialium,amp; propagation! plantarum requintur,ctfifriguscalo rcfalubrius cllèælhmatur, Pecudesparuæfunt, amp;nbsp;fcgcrcsali-quando nonperucniunt ad maturitatem,Terrafere.abaquis abfoppta,vtplurimum leuis cft,amp;aren.ofa ideoqueamp;ficcitas dcpluuiaimmoderata facileconfumuntfrugcs. Hyemsdurât

lt;2 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;W O S C O « V M.

nöucm merifepanlo plus autminus)amp; tamcnhiccopia eft fin ïgum.hordei amp;'pafcuorum,amp; ex confcqucnti camium.tam fe-rinarum quarn manfuetarum. Mofconia producit Poma, Nu-ces.Corylos. aliorutn fruduum vix habcntnoticiam Mofci. Expifcibusfaciunt magnum lucrum,corum fiquidcm maxi-mamabundantiamhabent.Induranteos,frigorcamp;vento, fi-cutfit in Norvvcgia,alijfqucinlocis Septenthonalibus, fer-uantquecospro bona annona, taminpræfidijs munirionum quam in domubus priuatorum. Regio non eft multam mcrca-turæ dédira , quia indigcnx fuaptc natura non lünt admo-dumindu'ftrij. Nccpoffimtibieflemnlta mercimoniavbinon ïloreniartes amp;aTtificia ; Tum quod iMofcisnon licctditione fui Principis cxcedcre. Ob hascaufas non habcnt vllum vfum maris. Commutanttantumea qua?Regiofert,nempe Pelles Refinam certain cumpanno, alijfqneqùaArmeni pcrfcrunt in Aftrachan ad mare Cafpium, amp;nbsp;Angli adFanum Nicolai ad Sinum Graduicum.

M Agnus dux M ofcorum regit fuos populos magis DcTpo-ticè,quam vllusalius Princeps.quem nouiinus;difponit enimabfolutcdeperfonis fubditorum,amp;ipforumrebus:Idco diccbat Mahumctes Vefirus, quod Mofcus amp;nbsp;Turca, foli inter Principcscflent domini fuorumDominiorum,eaqucdecau-faputabar, expeditioncm Stephani Regis Polonorum, plc-nam difficultatibusfore. Vtinfuapotentiateauthoritate,fc MagnusduxconferuetjVtiturarrificio teinduftriaincredibi’li Primo non licet cuiquamfuorumvaflallorum , exireregni fines , fub pena mortis? Hac de caufa nemo fuorum fubditorum nayigat, immo ne atm Legato loqui poteft, ncc vti opera ex-terni medici, in fuis morbis, nifi cum venia. Vtiturapparatu inçftimabili inveftitu,amp; addens ornatura Ponrifieium cum maieftate Regis,fert capite Mytram , Margaritisöc gemmis prcciofi(ïimisnitcntcm,Sicamcapitenôgcrit,habctcam co-xani fein fuo Throno, mutatque cam ad oftentandam ampli-tudinem multis vicibus ,In finiftra mamitcnct Paftoralc ditif fimum,

Hmum, ïdutQs veftc »w tunica loagajUinotvahfimili-, qüain Papa gerit ingrediensifacparium digitos annulrsaurcis refer* ros hflbetjImagoChtiâiaddicxteTain;, amp;nbsp;iandiflim« Matri» Virginisfupercathedram in qua fedet,eft.Regia amp;nbsp;proregia camera plena eft viri»,veftifcius auro depjâis.vfquc ad talos in-duris. IncercmonijsadReligionem (pcûantibusvtitur exqui ft ta fagacitatc folertiaque.Cum aflidet nacnla^quoxies mutan, tur patinæ , auivult bibcrc, mutiafigna Crucisedit. Inieiu!. nijsexhiberfingularem venerationem amp;.inrempl.opradeuo tionefröteterräpcreutitficut amp;ali)Nealius,pluftpfofcirepof frtnuHæibifcholxpraetcrquâinquibusdocetur lcgcrcamp; fcribc rc.Nihllegunt pratter Euangelia,0caliquam hiftoriam,autde fcriptionemvitarum Santorum, aut homeliamSandi Ioannis Chrifoftomiaut alterius, habcrctquceum fufpeäum,quii; demonftrationem facerct,fc vcllc,inlitteris maiorem pr€gt;-greflum facerc,nec imputfe ferret: Id fapic,nc aliquis, p hts ipio, airt quantum ipfe faciat: Indequc aitcidit vtScribæ, nee ipft-met Antifcribæordinarie,nonfctibantnecrefpondeantLeg3 tis Princi pum cx ter norum, ni ft in qua nt um M agnus dux eis di âat.Cumncgoeiantur,nûquam Magnus dux nominatur,quin omnosaft’urgant in pedes,eum magna vcnerationerldcm eria admenfàm fit,quaudoipfe,adbibenduminuitar,aurpartici’ pern facit ftix patine quemcumque id fit in mille alijs fimi-libusOGcafionibus. Docenturapucriscredereamp; loqui deipftgt; rum Principe,ficutdeDeo;D£us folus(dicunt)amp; Maguusdo-mi nus feit hoc: m agnus nofter dominus, feit om nes res. Omne quidquid habemus , fanitatis ót commodr, procedit à Magno Domino. Accidit inde, vt fui fubditi, videntes tantam am-plitudinem maicftatemque,infuo Principe,neealiarum quai ciusrerum,noticiam habentes,rcuerenturipfum jóbcdiuntQj ci,nonfi€utfubditi,fcd ranquam mancipia, haben tqlt;cum pro Dcopotius,quam pro Principe. Non habet fubfc dominosri-tulis infignes ficut inter nos funt Duces, amp;nbsp;Barones : Si iple aJ i-cuipagumautprxdium conc€dit,ni0»tt.anfitad hcredcs,nifi id ipfe confirmct.Etfiipfcaii)S;€ac,Gttceflcrit,villici tarnen per foluunteiportioncmfruduum,dcbentqueeioperas:Idincau. f» eftjVt vnufquifqucànutuMagni ducis depcndcat, amp;nbsp;quanto

aliquis dîtior fît,tanto ci plusdcbcat. Vt obuiet feditionibus, transfert intégras familias, ex vno loco inalium mittitqihos amp;nbsp;illos, in praefîdia longe à domo tanquam in exilium.

EX ijs,quæ diftafunt,fieripoteftludiciudcciiisdinitiisopi-bufqjtCum itaqueipfe adeo abfolute omnium rerû dominus fitjVtituroperafubditorum pro libitu,amp; tali parte ipforum bonorum,ficutipfi placet. Arrogatfibiexferarûexnuiistalem portioncm ac vult, amp;nbsp;ex pifeibus omnis generis, qi Stum vult: pellicea ven dit aut dat dono, prout übet: Pifees ventoficcati feruantur pro munitionc.Inforo nemo fuavendcre poteft,ni-ÏÏ Principis primum vendita fint, Minetas Auri auu Argenti nullas habet. Cinitates mercimonijs celebriores, vnde ipfe maximamredituum partempercipit, funt Aftrachanadma-reCafpiumquo defcruntur mcrcesPcrfiæamp; Armeniæ:amp;Fa-num Nicolai ad Sinum Graduicum, quo appellunt naucs An-glorumamp; Hollandorumonerata: ære alijfquc mcrcibus qux inde Vologdam ducuntur. Vbi fui Lcgati domum funtreuerfi, auferteisLautia,quæàPrincipibusacceperunt, dandoaliquid in illorum vicem, amp;nbsp;aliquando nihil. Vt fincm faciam fibi me tit,capitq;,quidquidinfuaditioncautboni autprccioficft.Pu-tatur ipfnmaliquë'thefaurû habere,in ArcibusMofq; ,Iarofla uiæ amp;nbsp;lacus Albi,quod verifimileeft. Magnus enim dux loan-ncs fpoliauitcalicibus,reliquijs,crucibus,amp;argentototam fere Liuoniam,necconccdit Aurum amp;nbsp;Argentum fuaditione efferri,nifi in redemptionem bello captiuorum, aliorumque, qui in captiuitatem abdufti funt. Verum quidem eft , quod amiffioni Liuoniac,qnam Anno isSx. ceftit Stephano Re gi Poloniç priuatus fuit ea regni parte, quç erat ditiinma,proptercommercium Ma

MVnimentum regionis confiftir, amp;in pkiralitatc pallidum fluminumque,amp; in denfitatenemoruhi.Iuvfn ha-benr Mofci,locahoftibusproximadcpopulari, vtdcnfæfyluç ibi crefcant.quod Si. fit ob terrç humidiatcm, funtquc eaecinita tibus,nonfecusacSepcsacVallainmunitionem.Multum iabo risidPolonis attulit vtenim fibiitcradoppidahoftiumpara ret, necefleeis fuit excindcrefyluasamp;magni temporis ia dura facere.Haberaliquas Munitioncs,qucpartim ex lapidibus,par tim ex Iatcribus,ltalico more conftrudae funt ,fed abfque late-ribus amp;nbsp;arteædi ficatoria-.tales funt Arces Mofquae,Nouoguar-diæ,Pefcouiæ,Porcouiæ,StariciaE,Slobodæ,Alexandripartim ex gleba viminibus contexta amp;nbsp;probecalcata ,qualis eft Smo-lenczo. Sedordinarieexftruunturmuri locorum forrium ex magnisrrabibus,inter quasconftipant terram, relinqucndoad dcfenfionem foramina pro Pyrobolarijs. Tabs edi ficatio cö-inodaeftdefenfioni,contratormcnta bellica, fed non refiftit igni- Subditi Magniducisinferuiunt fuo Principi,inbello,fi-cutantedefuo llt;egimineagentcsdiximus,fedfepotiustimcre pocnam(fifc non ftrcnuue geflerint) qaam promptitudinem alacritatemquemonftrantiCapitaneis ad nutum funf,patiun-turomnemincommoditatcm,non curant frigusnee pluuias, patiunturqueincredibiter inediamfamcmque,paruofunrcö-tenti; Aeftimanturitaqueaptiorcs dcfendcndisCaftris,quam praelijscampeftribus: lllicenimmultum valet patientia ótto-lerantia,Hicautemrequirituraudaciaanimufq;. Poloni funt melioresconflidibus campcftribus,quam propugnandis Ar-cibus.MagnusMofeouiæ dux loannes. cxperienriaedodusde fuorumiguauia,invelitationibus amp;prælijsamp; de Polonorum audacia animifque,dicebat fuos opu.s habere calcaribusqui-bus impcllcrëtur,Polonosfrenoquo retinerétur, Vires prçci-puæhuiusPrincipis confiftunt in equitatu,(bd quem equorum numerum educere poftitdifficile didueft. Ncc tarnen credo ip fumtrecenta milliaarmis inftruerepofle(ficut aliqui dicunt) habetenim ditionem vaftam',amp;pro maiori parte incultam^

AbCaflano cnim Aftrachanum vfq; vixinuenitur pagnsquï-uis inter ea opida, aliquotdierum, itcr fit. Bello quod ei in-tulitStephanus RexPoloniae (qui tarnen non vitra óo.millia tum equitum turn peditum hablt;bat)ipfe tantum militum coU ligerc non pQ wit, quo nö dico. fe ci aperto marte obiiceret:fed necpotuitipfum dmcrtereaboppugnationihnsPoloniæ.Vili-colucialiQrumqU.oeorunec.autabob fidionePlefcouia;, Anno i57o.pcnctrauitPrincepsTarrarorum Praecopitaruin.cum 8ç(. equQrum millibus, vfque vifcerafui Imperij.tradiditquc fùmmis ipfam Mofquam vrbem Regalem, Sed ijquidicunt Magnum DucenajoOs amp;nbsp;Regem Poloniae 200. equorum mil-liacduccrepofle.pQtiusnumerantcapitaequorö,quam equi-tum • Elfi enim tot cquorümillia fint» non tajMtcn om nis equus bello bonus cft,noc vnicuique equitandi açs.autfe atmandi facultas eft : Vni deeft animus, alteri opesnonfuppe.tunt, alteri vi.r-es corporis opus fuppetunt, alteri animi fortitudoqucdéfont, Quamuis in Mofcouia, tot equornm hominumquemik liaeflcnr,quotillidicunt,admodum difficile tarnen eirer,(im-ÎBO vixpofiibile)eosin vnum locum cogéré, nee Principi,in hocfuppctcrcntpecuni3e,ncccommeatusfufticercnt:Ducenti cnimequiprçliatores rcquircrcntin Mofcouia tertcntumcli tellarios,ac alios totidem miniftros,quibus omnibus oportc-retfufficcre commeatus,fient amp;nbsp;Annonarijs,McrGatoribus,Ar tificibus, tamulis,quiin bellorequiruntur. Ncceflcitaqscflet totam Mofcouiam,in vnum cogi actiim vercndum,ncintan-toitincre ab vna parte regni ,in regionem diredocontrariam óchominum dciumentorum,vires labafcerent. Qiiamuisetia. polfibile eflet, tantum numerum(fient diftum cft)equornm colligere, id tarnen Statui noncxpcdirer. Necefle cnim eflet dcnudareconfiniapra;fidi)s,ProuinGiasncruis,ciuitatcsMagi ftratibus.eamposagriGolis:lndeclarcapparGt,Principem cuius Status 150. mi llia equi tum cogère poflet, abundc prçftare.fi. tertiam coi urn partem , in exereirum Regalem educatlo.quor. dcbcllis, non cxcutfionibüs Scribunt aliqui,q,ui inaffirman doraagis moderatifimt, MofcunaiCogerGpofièmo. equorum, millia,finecciïita^ife defendi idjco’^icei-cc, dcqiuo4loannc^ tftttiu5,çdwûtiftçifpceuUQAÇfltM»aebÂft€,ttfeô)»U0,cquiium.

4k2o.pcHitumTnîl1ia. Idcmadortus tftLiüönia«i,temporc “Regis Alexandri,niagniscxcrciti bus.retinuitque ad hue a lium. iad Regni fui fines. Equitattii addidit Magnus dux loanncs ali-qnot millia Pyrobolariorum quos ipfc inftltuit, inter quos erantmukiexterni militcs,quiipfiprçftiteruntegrcgiamope ram, in defenfionefuarum erbium. Quoquo(ecundoautter-'tio anno.dcfcribit per R egiones bello a pros ; I n co m m e ntari-os refcrunturfilij nobilium amp;numerus famulorumcquorum que.EquiteSjdi dores prçcipuc vrinwurrurthoracibusænei's ,ga leisiScIaminisfübtilibusôc tcnuibus,qurcx Perfiaadfcrunrut amp;lanceis. Alijgeftantthoraccs go'ffypio quamoptimefarcp toSjquifagittisrefiftunt-.Hi vtunturArcn.mttltieorumSclo petOjOmnes enfe St pugione. Et inferuiunt quoqucGerinâni in bellis amp;ltali infortificandis lo-cis.

X yrAgno MofcoruDuciîungunturPræcopuSjPrinccpsTât J VItarorum, Tauricae,Cherfoncfi »Circalfi,quinque mó-tium (inhabitant hi rcgionemquæfead 7.dierum iter extendit regunturqueàfcptem ducibus Heluetiorum modo) Tartan» Nogay: Reges Sucdæamp;PoIoniæ. A Prçcoporecipitmultuna damni,neceifpes eft de fumenda vindifta,quod cum Turca ronfoederatus eft Præcopus, inftruiturquc, à Turca Sclopctis tormentift^ue bcllicis , habetquein fua ditionc loca fortia» cumpræfidioTurcicOjItaquceum inuadere difficile faûuar duumq;eflet:Concitarct cnim in fe potentiamillius. Precœ po commodumcft(ficütamp;pluriesfecir)fubiram excurfionem fa cere in Proui ncias Magni duels, ficut amp;nbsp;poteft facere in Progt; uincias Régis Poloniædiriperequeobuia. Simagnus Dux lub“ iugauitTartarosC3nanenfcs,amp; AftrachancnfeSjacciditidbe-neficiotormentorum bellicorumquibusilli cârebant. Duxit hicinteralia contra Caftan en fes aliquas huiufmodi machi* nas.Tcmoni plauftrorumaftîgcbattabulamlatamamp;crafl'am, eum multo foramine,traijciendo Sclopçto amp;nbsp;Mofqueto ingt; ucntum:Cumitaque ipfigrauitetfcrirent hoftes (qui fagittis tantum vtebantur quibus M©fci Içdi non potcrantjnon fwc dlffici^

48 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;M O y C o T V u.

difficile,eosvincerc fubiugarcque. Sed Precopus habetvfiirn Sclopctorum,amp;quodamp]iuseftamicitiam,amp;protcdionein Turtx: Is vtfibiiteraperiretin Mofcouiam,autinMareCaf-pinm,tcntauitannisiamelapfisdiicerefoflam àTanaiad Vol-gam,(hoe molimenaltioriscratanimi.quamTurcæplerunq; faciunt}fedeius militesfugatifuêre à Molcis,rnhoc adiutià Tartaris,-qui verebantur,ne plané àTurcis pcflundarcntur, fi illiidópus éis fucGeflïflet.NccfoIumruperunrclancm Turcica ccperunrqueeiuspartcnijfed amp;nbsp;cxitiodcdcruntexcrcitum ter-rcllrcm,in quo numcrabatur 80 Ta'rtarorum,amp; Turcarum milliajntcrquos crant ter mille lanizari. Cifcaffi Viuunt(fic-urdiximus)morcH’cluetiorum;nonniruntur vt fibialiquid ac qui rant, fed tanquafh mercenarij milites militantTiircœ, Per-læjMofcOjàc^iotamlongcdilfiii funt, vtnon habeant occafi-nem libi timendi ab eius viribus.Tartari Nagai magis formi-dandifunt.propterfubitumimpctum amp;nbsp;cxcurfioncm,quain propter iuftam potentîam,quæéisfit, ad fufcipiendascxpcdiri ones Regias. Annis retro elapfis, cum femouiflent jVt Mofco damnuminferrenr,ré'trogreirrfunt placatidonis queeismifTa fucrc.Cum hi,ficutamp; Arabes, dediti funt latrocinij samp;grafTati onibusjfaciliuseftipfos anertcre donis,qua pugnando ;Quod pluscft,cum ipfi ncc ciuitarcm,necmunitionemhabeant,qua expugnara amp;in dominium hoftisrcdadadeprimiamp;tanquam fre no co hi beri po fli n r, bel 1 u m i p fi s i n fc |•l•c,e ft ex p en fas fa cc re fine lucro. Aduerfus hos tener Magnus dux magnum equiratus numcrunijin Citrachan,Cafan,amp; Viatca; habet quoqueprafi-dium i n Culugan contra Tanäin,vt ren liant Præcopi tis. Cuni RegeSucciæiungit fines Moft its ,præcipuèadpartcmFinlan-diævbiSuccus (cum quo dill bellum gcifirlpaucis retro annis, eieripnit munitioncs Serenofeo, PernauKain maioremamp;mi-noremin L;iuonia,aliaqueioca , cum Môrcusiinpcteretùi à RegeSrehano. TenetSuecusinextrcmitateSinus Finlandix mumrionertr Viburgum,magno præfidio amp;nbsp;expcnfa,vtrefi-ftatRulfisamp; Magno Duci:Haberquoquein'illo Mari amp;nbsp;Portu busviciniSjfuasnaucsbellicas,turn vtobuietOmni tentarncn-to Magni Ducis,turn vtimpcdiar.nccxGcrmaniainMofcofii aril vehanturarma amp;nbsp;apparatus;bellici : nccalixnaues quant

’’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fuaejad

fuæ, ad illas otas appellerc pofliintjnifi permiffione, propria Regis manufignata:Hocprxcommodiim clalîis.amp;potentia naualis fccitRegemSueciæ,Mofco ijslocisvbi(h3ncvimar-morumexplicarepoteft)fupcriorem,cepir4uchacvia,ab bofte,multa locainoraLiuoniælocifquc vicinis. Scd vbiequita-tusducijfrcqucntiaquc populi vfuieflcpoteft.nempeincarn-pis apcrtis, amp;nbsp;inlocislongcà mariBalthicodiflitis , vidctut Magnum ducem potiores quodammodo partes habuifte.Sem perenim fereinuafitSuecum .Nonpoffunt tamcfibiinuiccm mukum damni infcrre, propter afperitatcm montium,frigus, glacics,niuefquc. SupcreftPoloniaeRex interqucmamp; Magnu ducem,cft hæc differentia, quod Mofcus plus rcgionumhabet, fed Poloni melius inhabitatas ciuiliorefque : Illi plurcs fubditi obedientiorefqucfunr :Huicautem audacioresamp; ani-mofiores: Il 1 i ad refiftendum quam aggrcdiendum funtaptio-rcs.Hiadiuuadendum.llliaddcfendendum munitioncszHiad apertoprclio puguandü.lllimagisiüdivnitiqjfunt,Himagis dcliberati ad fadionc cxpeditionëq;:Illi timent minus incdia amp;nbsp;incômoditatcs.hi mortem amp;fcrrû.Scdvtriq} tantum valet, quantumeorum Princeps virtutc amp;fortjtudincprçftat:Magnus cnim duxBafilius cepit Magnum Ducatum Smolenfcen-fem,amp; Polofccnfcm,amp; ampliffimam ditionemin Liuonia. Econtrario Stephanus Poloniæ Rex cripuit vltimo bellolo-tnni Magno duci, filioBafilij,Polofcoaliaquediucrfamagni

hio menti locazobfcditciuitatcm Plefcouicnfcm,cocgit-que tandem Mofcum,totaLiuoniadcccdcrc.In-de videtur populum tantum valere, quantum ingenioanimo-que valet Rex.

CVm longo iam tempore Imperium in Serenißima familia Auftriacapermanferit (habuitenim fœliciflimacon-tinuatanec interrupta fucceflione feptem Imperatores) non crit praeter inftitutum noftrum de ea aliquot verba faccre.Hæc fereniflimafamilia Celebriseffe,famaqueinclarefcerecœpit, codemjferè tempore,quo familia Othomannica, excitata-queàDeo videtur vtfuae Ecclefiæcontra Tiireas amp;nbsp;haereticos pro valloôc propugnaculoeffet. Duos habetpalmites,quià duob.PhilippiI.RegisHifpaniarum, Archiducis Auftriæ,amp;c. filijsCaroloV.ôc Ferdinando I. Rom. Imperatoribusprogna-tiflint, Illi(CaroloImp.)Belgium, Hifpaniaquc cumijs quae inde dependent ceffit, quae filio fuo digniflimo.Regi Hifpania rum Philippoll. reliquit: deeius ditionibus alias fuo loco. Ferdinando ditiones in Germania obtigêre , Auftria nempc Bohemia Tyrolenfis Comitatus, aliaeque Prouinciç, quibus per Annam eiusvxorem,Hungariae regnum accellit. Is(Ferdi-nandus)poft fe, tres filios rcliqui t, qui quamuis ditiones patri-monialesinpartes tres diuiferint,rexcrunt tarnen reguntq^ ad huceas, ipforumfuccefforcs,tanquam vnam Rempublicam, ijfdem confilijs, animis,inftitutifque, ponuntq; nobis ob ocu-losin effeclu,'antiquum Geryonem : omnes cnimad defen-fioncm communisStatus,(quamuisprouinciæaltcriusfintdi-tionis non aliter adcurrunt, quamfi advnum folum omnes pertincrent.Sunt hiStatustam ampli,tantiqucmomenti vtni litanto terrarum fpacio, quantum àmontibus Carpathijs ad Segniam vfqueeft,Turcae adiacercntfquieos vigilareamp;fem-pcr magnas cxpcnfasfubirecogit)nonpopuloru in frequentia, necopibusthefaurifque necciuitatummagnificentia,necviri bus,maximisOrbisChriftianircgniscedercnt. Facileid perci-pcrepoteritis,quiconfideraritdiffantiam,àTergeftoadvlti-jnosLu/atiaererminos,àTibifcoadNabum,amp;àCanifia,Con-ftantiam ad lacum Podamicum vfque. ijs fini bus continen-tur,Lufatia,Silefia,Bohemia , Morauia, Auftria,amp;magna Hungariae pars/hç Prouinciae ampliflimae,populo frequentes, commcatu

commcatuopibufqueabundantesfunt)pr3etcrcaStyria,Carin-thia,Carniola,ComitatusGorinti3e,Tyrolis,Ciliæ,amp;Princi-patus Sueuiac,Alfatiæ,Brifgouiæ,Conftantiç.IntcrhasProuin-ciasBohemia fc in longitudinem,adi4O.milliaria cxtcndit, diciturqueea contincreySo. turn Arces,tumopida muriscin-öa,amp; 32. pagorum millia. Morauia, Silcfia, Lufatia,amp;carum vnaquacquc,dcamplitudinc,cum Bohemiacontendunt,fcd. abeapotentia populiquefrequentiavincuntur. TrcshxPro-uinciaein longitudinemad400.inlatitudinem adiao.milJia-riaprotenduntur. Optimo peditatu,eqnitatuqueabundant. Lu fatiaEmilites(quorum2o.millia,qui aptibello fint.facillimc confcribipofl'ent)intcfoptimospcditcscenfcntur. Styria,quç Minæris argent! ferrique diucseft in longitudinem ad 60. in latitudinem ad no.milliaria cxc«rrit.Carinthia(haecmaxima fui parte montuofa fy Inifque plena cft)i n longitudine 75. in la-titcdineautem55.milliariacontinet.Carniolacumditionibus vicinis Tergeftum vïque,extendit fe per 150. milliaria,latitudo aurem carum eft 45.mi lliarium, Frugi bus, vino, came, ligno a-bundant. ComitatusTyrolenfis minœris argent! falinifque di «escft,longuslatufquei8. milliaribusGcrmanicis. Praeteradi-tioncs inSucuia, Alfatia,Rhctia(^familia AuftriacainhaciS. communitates fub fua iurifdidione habet ) Hç Prouineix omîtes , plus minus, duas Myriades amp;nbsp;femiflem ordinarijreditus, tantumque extraordinaric pendunt: incolis frequentes adeö funt,vtneceiritatevrgcntc, centum peditum ,amp;plusquam3o. cquitum millia conferibere polfent, Nonfeio an ex‘ali-quo Europx regno maior militum numerus educi queat, itaque non tarn impotens Princeps eft, quam aliqui ipfum. Imperator ex ignorantia imperiorum exiftimant , putart tesipfius dominium, arûis finibus circumfcriptum,amp; com-meatus inopem elle pecunix penuria laborare , populo que infrequens videri : eft enim eius dominium ampliffimum, fertilillimum , ditiflimum,'popuioque frequentiflimum : fed Turca conterminus ( cui ipfe àmontibus Carpathijs ad ma-rciAdriaticum vfquc adiacct)poiret vel potentioris Princi-pis ncruos elidcre. Nullum Principem putarim, cuius fines

Turcarum finibusterra iungantur,qui non folfi belli tempore, fumptibusexhauriatur, fed amp;nbsp;pacis tempore. Faciendæ funt enimimmcnfaeexpcnfacin extruendis munitionibuscarumq} præfidijs.Turcaenimmagnisviribus,ijfq; fortibus,alacribus, omnique tempore promptispræftatjcftqiiepacis temporcar-misinftrudior, quam quifquam aliorum Principum,dum bel lum maxime viget.Ncccflc itaque cft,vt is,qui Turcæ eötermi nus eftjOb fufpicionem metumq; adeo praepotentis hoftis,feni per fibicauçar,3cfumptusfaciat,ficut Imperator ftipcndialar-gitur,plus minus xo.militum millibus,in cöfini js Hungariae ex cubantibus, Haefuntmagnæ cxpenfaE,ncc minus munitioni* bus locorum impcndendum eft, vitra alias expenfas, inarca-nisnegoeijs ,quae huiusinftituti non eft commemorare. Cum itaque vidcmusTurcam,infatiabilis Draconis inftar,tot nobi-liflimas Prouincias , tot florentiftima régna deuorafle , fua ' fubiecifletyranniditotciuitates,quxextraomncpcricu-lum efle putabantur,totque loca.quç capi non pofte putabantur, expugnafle ne dormiamus in

J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vtram4;aurem,amp;cumadfcapulasla-

IMpcrium Romaniim.quod impcrantc Traiano crat am-pliffimum cxtcndébatur cnim ab OccanoHibernico, vitra TigrimjOccano Athlantico,adSinüm Per(kum; Ab AthLm-tead fyluamCalidoniam vfquepertingcbatadfîumen Albim tranfibatque Daniibium primum labi cœpit bellis ciuilibus Galbje,Othonis, Vifclli):ijsenimtcmporibLiscxcrcitiis,qui ip. magna Brittannia,pro præfidio erat,traiecitinContincntcm: Hollandiaamp;vicinæ regionesrebellarnnt,pauciqucrcmporis progreflii, Impcrij finibus prafidio deftitutis tranl’milcrnnt SarmartaEDanubiuin: Alani fuperaruntfaucesCafpias; Perfæ acquifiucrunt nomen amp;nbsp;porentiam ; Gothi peruagati lune Mocfiamamp; Macedonian!:FranciingreffifuntGallias. Con-ftantinus Imp:reftituit imperiumantiquofplcndori,fopiiiit bclladomcftica,frenauitTyrannos, Barbaros,amp; genres hofti-les ; Sed duo fuerunt qua I mperium multuni debilitarun t : Primum fuit tranflatio fedis Imperialis Roma Conftantinopo-lim,quodfadum difpoliauitRomam,amp;debilirauitImperium : Luce eni m clarius eft, quod ficut pla ntæ, ex natiuo folo in regiones climate amp;nbsp;qualitate diuerfas tranfplantatæ,parum rc tinent virtutis naturalis; Ita amp;nbsp;res Humana,præcipuè autem dominiaamp;Status,magnisillismutationibusperduntfuun! vi-gorem amp;ftabilitatem. Earn obcaufamSenatusRomanus nü-quam plebiconfcntire voluit,vtRomaVeiam commigraret, qua ciuitas multo gratior, amp;nbsp;magis com moda erat, quam Ro-ma,maximèpoftquamàGallisruinatraditafuerat. Locusin quoConftantinopolisfitaeft,adeo amœnuscommodus amp;nbsp;fer tiliscft,vt fit difficillimum,vt virtusibialtasradiccsagat:Non cnim toto Orbe terrarum ciuitas eft,quam terra Sc marcmaio-refauore profequantur: Illa enim nunc fe in fertiliffimos campos cxtcdendo;nnncindeliciofas valles fcdemittedo,rurfufq; leniter in frudiferos colles alTurgendo ; nunc fe flexibus in marc infinuando , rurfufque fe retrorfum vertendo, abundè i neo, lisomne deliciarum genus, non folum frumenta amp;vina con. fcxt.DiceresibiBacchum cumCcrerCjPomonam cum Flora,

'ï4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ï M P I R I V M.

pulchritudincm cum foccunditatc certarc. Poftquam Marc minimo fpacio,plurimosgratos Sinusamp; tranquillesPortus fccir,quorum in folo Bofphoro(nec is ta men plus quam 25.milia ria longuscfl) triginta numerantur J benigno afpeduquafi blanditur ciuitati amp;rcgioni,ducitque co magnisclaflibusjhinc annonam5yriçamp;; Aegypti; Inde diuitias Trapezuntinas Ca-phæ.Nun quam ibifruâ:us,nccmcfles.nuncThraciae,tunc Afiac defunt: hodemque tendittanta optimorum pifeium copia, qui gyros agendo amp;nbsp;ludcndo, fere do mus ciuitatis fubeunt, vt qui id non viderit, incredibilc iudicet : Pifccscnim nunefugi-cndofrigusHycmis,tranleuntex Ponto Euxinojnafpcâû ciuitatis Conftantinôpolitanac, Propontidem verfus ; Nunc virantes aeftatis feruorem,redcunt cadem via, qua digre Ifi erant, Duabusitaqueanni tempeftatibus,corum infinita copia fum-ma dcleftationcjcui commodum par eft.capitur. Sunt ibi prae-tercaCidari amp;nbsp;Barbifa fummcamoeni amp;nbsp;iucundifiuuij,quiam bo celebrem hunc Sinuminfluunt, qui inter Conftantinopo-limamp;Perâdilataturq;dicitur'jàfcriptoribuscornuaurcfi, Vt fi nemfaciamjNoncftlocusrerum afflucntiac, eneruadae virtuti aptior,necad virtutë voluptatibuscorröpendameömodior: Id aperte demöfträt fegnities amp;'molliriesmaioris partis Imp: Craecorum,ipforumquccxercituum. SiamcenitasoracTaren-cinx,amp; dciicixregionisSibarirarum,potuit ignauosfaccrc.Sc corrumpere mores iûorum pupulorum 5 Sidclicix Capuanx potucriint cmoIIire,At extinguerc fcrociam virtutcmqjHan-nibalisl'uorumquc militum;Si Plato difciplinxincapacesCy-reneos xftimauit,propterfuam profperitatem :quid llatuen-dûcritde locoConftantinopolitanOjdulciamp;oportuno lupra omnes,qui in Orbe terrarum funtHn fumma, Cum nullxres magis perniciofx lint Rcipublicx , quàm magnx nouitates, Quxres maioridamno.nedicam exitiopotuit contingerc Im perioRomano,quamadeoingens atfubita,prxteromnium expedationem immutatiolNOn plusminufue fccit bonus illc Imperator, quam fi quisaddandum animali mcliorcm for-mam,ccrcbrum ad gcnua.aut cor è fuo loco,adcubitum transferrer. Secundum erratum Conftanrini, fuit diuifio Imperij fuis filijs fada in tres partes, quod contigit Anno Domini 541.

X o M Â If r M. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5;

quacx magno Impcrio triafccit,,cum notabili diminutionc authoritatisamp;viriu:Cuenim eiusfilij inter fe armis deccrta-tarët,taliterfeinuicëcöfumpferunt,vtïmpcriüquafiexanguc corpus remafcrit.QLiâuisaûtlmperiûaliquod vicibusfub vno Principe coaluerit diuifionitaméadeoaptûrem3fit,vtraroac ciderit,quin in Oriétaleamp;OccidëtaIenófucritpartitü,vfq;dü Odoacer Herulorfiamp;Turingorn Rex, magno cü exercitu, Italia ingrefliis,intämagnas auguftias cóiecit Auguflulü, vtpræ-defperationefeimpcrio Occidërali abdicarit,ggt; accidit Anno 476.HöniiäanteaDanubiütranfmifcrät;Alaricus Vandalorû Rex Roma ccperat ; Vandali primü Andalufiä,amp; poftea Afri-cäjAlani LufitaniâjGothimaiorëHifpaniæparté;Angli Brita niam;BurgundionesProuinciâoccupâtant;iIuftianianusImp: res aliquantulii in meliusreftituit,nä per fuos Capitancos.exc-git Vandalos Africa amp;nbsp;Gothos Italia, Anno 556,Sed paruo tan-tü tempore id durauit.nä Anno 713. cocperunt Ori étale Imperium vexare,armaamp;hærefisMahumetana,brc^q;tëporefuê-reàSaraccnisoppre,flaprçterSyri2,Acgyptôamp; Archipelagu, Africa,Sicilia amp;nbsp;Hifpania. Anno 73s. occuparunt quoq; Sarace niNarbonë,Auenionê,Tolofam,Burdegalâ amp;rcgioncs vici-nas.ImpcriüitaqjOccidetalepaularim prorfus in direptione abijtiOrientaleaüt adeoinualidü rcmanfit,vt vixaliquotvi-cibuSjCiuitateConftätinopolitanä côtraSaracenorûarmade federe,m.ulto minusOccidétiauxiliûpotuerit.AnnoaûtChri fti 800.titulos Occidentales imperij adeptuseft Carolus Magnus FrancorüRex,qrereccfct Ado Viema: Archiepifcop’ verbis fcquctib’ ; In diefandanatiuitatisDomini antecöfcflionc Beati Apofl oli,cü gloriofus Rex Carolus ab orationefurrcxif fet, Leo Pötifcxcapjti eins corona im pofuit,ficq5abvniuerfó populo acclamatû cft:Carolo Augufto,àDeocoronato Magno,Pacifico, Impetatori Romanorura,vita amp;nbsp;victoria. Diui-fum iraque fuit Occidentale Imperium ab Oricntali, hoc modo,vtNeapoli amp;nbsp;Siponto Orientem verfus, cum Sicilia Gscorufir eflet, Bcncucntum Longobardis remaneret, Veneti neutri parti adfcripticÙcnt.StatusEclcfiæ liber, reliquum, Carolo Magno cederet. Blondus vult Irencm Imperatricetn primum incamdiuifioncm confenfilfe, deinde àNicephoro confirma-

f6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I M P i R î r M'

confirmätam cfle.Habuititaq; diuifio Imperij initium à trant lationefcdisImpcrialisRoma Conftantinopolimjcrcuit di-ftradione'in pluies Principes; peruenit ad perfcdionc mat fumprionc Caroli Magni.Ante cum erat modus rcgimi-nis. Leges. Magiftrarus,amp;confilia communia , tcndcbant que adbonum commodumque vtriufque Imperij, tanquam membrorum eiufdcmcorporis: Etfivnuslmpcratorummo-riebaturabfquefilijSjtotum Imperium manebat altcrijfedCa-rolo Magno in Imperatorem Occidentis cledo,nulla ampli-usfuithabita ratio Imperij Oricntis,nec ImperatorOrientis vnquam fucceffit in imperiumOccidcntis,ncceius Imperator in Orientisimperium, Permanfitautem imperium Occidentis in fam ilia Caroli Magni paulominus,quam centum annis; defecitautcmeafamiliain Arnolpho. AnnoChrifti looa.ab-fcripto omni iurc Hærcditatis creatio Imperatoris in libera elcdioncScptcm Principum,qui Eledorcsnuncupantur,pofi ta fuit. Ratio faciendi imperium elediuum, quod eo vfque fa-miliae Caroli Magni Hœrcditarium extiterat.fuit, quod Imp: Otho tertiusfiliosnonhabuit:Etvtdignitatcpcrfonç quaceli-geretur, Imperium firmius reddererur , Imperium Occi-entis tunc valdè coardatumamp; concifum erat, nihil cnim ei quam Germania amp;nbsp;Italiac pars fupcrerat : Pontifex liquidem Romanus bonam Italiæ partem polîidebat : Veneti in medio .vtriufque Imperij pofiti viuebant inplena li-bertate , cum Dominio anncxo'fuo; Statui ; Régna Nea-polisamp;Siciliæ quæNormanniGræciscripucrant,EcclefiæRo manæ Feudataria fadaerant,prirnum fub Clemente Antipapa,deinde fub Nicolao fecundo,amp; eins fuccelToribus qui Anti-papæfaôtum propreremolumentum approbarunt: Lombardia amp;nbsp;Thufeia,partim propter di lEidia Imperatorum, Henrici quartiamp;quintijFridericiprimi amp;fecundi,cum Pontificibus Romanis;partim propterpopulorum fcrociam ,Imperatori-buspluslaboris amp;impcnfæ, quam com modi attulcrant. Rudolph© Imp.itaquenon folum in Italiam proficilci,curæ non fuit,(quodcuminfortunia, aducrfæqucres fuorumanteceflb-rum terrèrent)feddcpopulis Italixlibertärem paruo precio vendidit. Lucenlibus non conllitit libertas plus quam dccem

•urcoram milIibns:Fiorcntini cam fcx aureorumtnillibus rc-demcrunt,Dificicntibusitaq;cumrcputationc, viribus Impo» pcrij.Ei in Italia,praeter nomcm,nihil fcrèrcmanfit. Viccco-mites Mediolancnfcs,3c fuccefliuè ali j Domini, alijs locis ra-pueruntlibidominia, quæpotueruntabfquevllo Impcratoris tefpedu, tantum que pctcbantinuefcituram fuorum Statuum. Sed Francifcus, cum fibi armis Statum Mediolanenfem parat fet,paruifecit Inuefcituram, cxiftimansfepoflefcipfunicon-fcruarc in cius poflcffionCjijfdcm artibus,quibuscum fibi com parauerat. Vitra montcsfubftraxcruntfetmperio multi Principes,ita vt Imperinm prafenti tempore ferèin Germania cÔ-clufum (It. Sedquod dominia in Germania vniformia non funt, dcfcribamilla vt fequitur. Aliqua dominia (unt quali membra Imperi j,fed feparatajqua muis enim Imperij fint, non idagnofcuni,necagno(cercvolunt,(icutRcgesDan!aeamp;Suc-ciac,DuxPru(riïE,Hcluciiae,Rheti: Alia agnofcuntquidem Im-pcratorem,pro fijpremo Principc,fed dictas Imperij noninui-funt,nccconiribuuntfcruntqueonera Imperij, (leut Duces Sa-baudiae,Lntharingiae, amp;nbsp;Principesitaliac: Aliainuifuntdietas fcruniq; onera, (icut Principes amp;ciuitates Germaniac', fed Rex Bohemiaeà Carolo quarto Imp : à contributionibus exemp-tuscft. Aliadominianonfolumpcnduntcommuncscontri-butioncslmperij,fedquodpluseft,foluunt Imperatoritribu-tum particulate jcæ funt iliæciuitatcs,quæ Imperiales nuncu-pantur. AliquiPrincipesGcrmanisenonfolumintcrfuntCo-mirijslmperijjfcd amp;eledioni Imperatoris-.Hifunt fcxEIefto-TC5,tresEcclcfiaftici amp;nbsp;tres Laici,quibus iungitur fi votaimpa-ria funt,Rex Bohemia,qui non venir ad conuocationcm,(quç Dictadicitur)nihilominus calcnlumin clcftione habet. Sed loquendoftriüè:Ciuitate5amp;Principes Imperij propricdicu-tur, qui Dietisinterfunt ,amp; tanquam membra vnius corporis, participantbona amp;nbsp;mala emolumenta amp;nbsp;onera. Hi viuentes ferèmodo Reipublicaefimul vnitæ,addefenfionemvomunë, habent Impcratorcm procapite, quinon regitabfolutè,fed pcrComitia,nectarnen indien illa abfquepræcedenticonlen fu maxi ma partis Elcûotum. Deliberationum Décréta, qua cdicuntur,irritaficrinonpo(runt,nifipcraliam Dictant (vd

Imperator habet plenam authoritatem mandandi exccutio-tiidécréta. Imperatoritaqueqnodad dignitatem amp;præcminë tiam fpeftat, ertprimus Chriftianorum Princeps,tanquam is, inquem ceflere iuraReipublicæamp; ImperijRomani : Eiuseft protegere Ecclefiam Dei, defenderc fidem, procurareque pa-cem,amp;bonumRcipublicçChriftianæ.

CVm Vires Imperij fifaefint in Germania, necefle eft, vt duo verba dicamiis de hac amplillima nobiliilimaquc prouincia. Iacet fcrèinterOderanamp; Mofam ; Inter Viftul« amp;nbsp;fluuioliim Aa,quiapudGrauclingamfluit: Et inter Oceanum Germanicumamp; Balthicüamp; Alpes:Eiusfiguraquadratacft,Ió gitudinc fcrèamp;Iatitudine æqualiSjôjo.Miliariüquaqua verfQ. Maxime abundatfrugibus,pccudibus,pifcibus,ld experientia compertum fçpèfuit:Carolusenim quintus,vtTurcisrefiftc-ret,habuitfub fignisad Viennam 90. peditum amp;35. equitutn milIia;Maximilianusfecundusferècentumpcditum,amp;3$ equt tum millia ad lauarinum contra cofdeniTurcas, ncctamen caritasibiexpertafuit. BcllointcrCarolumquintum,amp;Pro-teftantes per aliquot menfes abundc fe fuftinuerunt in campis, ferèijo. militum millia : DiuesquoqueeftMincris Auri, Argent! omnifquegeneris Metallr,fuperarqucalias Europac Pro-uincias Naturaquoquclargitaeftci,in regionibuslongifl'imc àmari diflitis fontes amp;nbsp;puteos aquae falfæ,cxquibus excoqui-tur fal perfeftum.Necminus mcrcatrix cft.quàm fertilis: 1 ndi-genicnim plus quam vllaalianatio, vacant opificijs,faciunt-qiicartificiamiratudigna, cftqueGermaniatain probèà natura dotata,oinataquc magnis fluminibus,quçvbi que nauigätur, vt commea tus, amp;nbsp;merces faciliter ex vno loco,in alium dcue-hantur .Eluuiorum omnium maximus cft Danubius,ab illc Rhenus,qui Germania à Mcridie adScptentrionêtranfgrcdi-tur,ficutDanubiusab Occafu.adOrtum: Albisoriturin Bohemia, lambit MifniäjSaxoniam, Marchiam AutiquamOdc-ra oritur in Morauia,IauatSilefiam,duasMarchiasPomerani am. VVefara4Sleccarus,Mofa, Mofcila, Ifara,Ocnus, Varta,

MocnnsfHicGcrmaniâm in fuperiorem amp;nbsp;inferiorem diui-ditSuperioreft,q«xàMocnoad Alpes vfquefeextendit,Inferior quæ à Moeno,Oceanuni verfus excurrit.Gcrmania in plu-res Prouincias diuifa eft, fed præcipuæ funt ( loquor de ijs,qux viua mëbraimperijfunt)Alfatia,Sueuia,Bauaria Auftria,Bo-kemia(quâuishæcmultispruilegiisgaudeat, quæeamabone-ribuseximôt)Morauia,Silcfia, Lufatia,duæMarchiæ,Saxonia. Mifnia,Thuringia,Franconia,Haflia,Vveftphalia,Cliuia,Mc gapolis,Pomerania. Indictis Germaniæ Prouineijs cum ijs non com putando Belgium amp;HelHetiam,xftimatureirecirci-/ ter decern Hominum myriades .Diuiditurpopulusin quatu-orhominum mimeraautftatus;rufticosncmpe,qui nulloini numero funt, ciuitatum incolas, Barones, Prælatos. Vltima tria genera conueniunr,faciuntque Status Imperij. Inter Præla tosobtinentprimûlocumArchiepilcopiEledoresrlnterHos Moguntinuseft CanccIIarius Germaniæ. lequitur Colonien-fis;dcindeTrcuirenlis,Cancellarij ;illeltaliæjhicFranciæ.Sc-quitur Archiepifeopus Saltzburgcnfis, maximus amp;nbsp;dignitatc amp;diuitijs.EpifcopusMagdcburgenüsfçPrimatcm Germaniç inferibit. BrcmcnfisÔc Hamburgcnfis quoquemultasiurifdi-âioneshabuerunt. Scquuntur deinde plus quam 40. Epifeopi, amp;nbsp;Magnus Magifterürdinis Teutonic! amp;nbsp;Magilter Equitum Hierolblymitarum. Suntquoque feptem Abbates,ijquclm-perij Principes. Inter Principes fæculares obtinent primum iocum RcxBohemix,quieftiupremusD.ipifer;4i)uxSaxoniæ Marefcallus:Marchio Brandeburgenfis CamerariusjComcs Palatinus Architriclinus Imperij: Præter Hos Principes funt 34.alij Duces, inter quos habent primum locum Archiduces Auftriæ, Inter Duces Imperij quoque numerantur RexDaniæ propterDucatumHolfatiæ. Suntdcinde Marchiones.Lant-grauij,Comités,Baronesinnumeri. Ciuitatesliberx(quarum çô.cfl'c folebantnuncfunt circiterôo.quæomnesfeiplaspro-prijs legibus regunt) Vltcrius obligate non funt,quam quod duasquintaspârtcs,eiusquodinCôuentu cófentitur,cötribu-unt.Earum aliq; Imperiales dicuntur(ficut diximusjquod cen-fumlmperatori foluant,qui cefus intotumadi5. florenorum millia accedit gt;nbsp;Habent ciuitates fa ris amplos reditus, qui vt

^9 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J M P gt;nbsp;X I F M

plurimum oncra excedunr. Aeftimatur Imperium in totum nabercplusquamfeptcm Myriades in rcditibus, quodprore parui momcnti habendum non efh Cum cnim populi grauati non fintjVt in Italia, dant praeter ordinarium, fui^ Pri ncipi bus maximafubfidia,quadoidrequiritnccciriras. Imperium ob-Jigatumeft,faltcm exconfuetndiae,p'seflarelmpcrarori qua-doRomamvaditYtcoronctur.zo.peditum Sc 4.,equitum mil-lia,fpacia odomenfum,diciturqjideolt;I(bfidiumRoinanum. Reditusciuitatumamp;Principumlaicorun*,vrldècreuêrc,tuni v(urpatiogt;nebonorH m Eccleliafti corum tu:n v i ri is J m po fitio nibuspopulo-impafitiSjqux cumin baHa or*um habucrint,fi cilèfedifîïidcruntfexëplumenini maîumcrclcit lemper)per Iranciam ôcGermaniam. Neceillrarecxigente„contribuitlnx pcrium maxi mas pecuniafiun fummas, colliguuturque extra-ordinarie : Vt eae confributiones fa riliirs co!I’igi poiCnt, eft. Germaniaindecenicirculosdiuifa,inqutbusfiuntGomicntu$ particulares^pro-cxecutionc Ediûo-umjquaeinDietisrmpe-rij fadafunr, amp;alijs fimilibus incidentibus. Vires German!at funtabfquc dubiomaximx; Copiacnim coromeatuumrnex-haufta eft. Reditus ordinary amp;nbsp;extraord'inarij permagni,amp; modus eolligendi commeatus facillimus eft, propter fluuiorum oportunttatem. Qupdadpopulumattiner,aeftimaturtotum Imperiumin cxercitumeduccre pofte, tum equitum, cuih pc-ditum ducenta milIia,ciMusexpetimentumfadum fuit bellis, qiKE fupra commemorauimus,. docct id quoque expericntia.. Ab annacnimiióó.permultum belligeratumcftirt Francia,amp; in BclgioniilitibusGermanis,quorum faólae fimt,fiuntque ad-huc quotidie conferiptiones non minus frequentes, quàm magnafjCum pcditum,tum eqnitum: Vno codemque tempore VYolfgangus Dux Bipontinus duxitin Franciamir. ped'itum amp;8.equitumGeraianorummiUia,proHugiienaris,cräfqucin ca(Francia)adhucatiaquinq«cequitum,miiliaquibuspraEcrat Comes MansfeldiusproCatholicis. GuilcimusNaflauiusha-bebatin Belgio Sc finibus Franciaeofto- cquitum amp;to. peditu inilliadilt;ftxnationis,amp;dux Albanustriamillia. Taceo de numero Germanorum, qui Flandriam ingreflt funt DuceCafi-miro, Sc Franciam co dem Duce Anno 157s; £t eosquoru pars

gt; o U À if V H nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A

anno præfcnti earn ingrcfla eft inauxilium K cgisTranciç; pars vtauxilio effet FoedcriCatholicotumFranciæ. Vtextremam manumimponamrCum continuôbcIligcrctur.indiuerfisEu-ropxpartibus,natioGermanicaadeonumerofaeft,vtabfquc canullæferèfiantexpeditiones. NonloquorhicdeFIandris* qui aliquot vicibus,exercitusgo. millium virorunt college-runtâifqncrcftiierunt potentiaiFrancoium: AutdcHeluetiis» q:;osi2amp; pcdiuimmillia,adlùi defenfionempoffecogercaefti miatur;Eoiumaliquandoplusquani3o.inilIiaextraditioncm. miferunt in defenfionem StatusMediolanêfis aduerfus Fran-cil’cum primum FranciæRegem. Scdvtadinftitutumreuerta-murrlnrcrGermaniaepcditcsmeliores cenfenturTyrolenfes, Sueui,amp; VVeftphali:Inter équités Brunfuicenfcs,maximeauf tem Cliuenfes amp;Franconienfes : Inter arma melius tradant Germani Enfem Sc Sariflam quamSelopeta.Vaknt German! fatis præli js campeftribusitam ad confiigendum cum Hoff ibus quam adijs refiffendum : Multumenimfacitordo,quiipfis quafi naturalis eff, inceû'us grauisdc firmus, armaque quibus vtuntur defenfioni apta : parum valent ad defenfionem muni-tionum,amp;proptcrcorporumgrauitatem,ôcquod vtplurimû ventricofî funt,oppugnationibusinepti habentur.Sunt itaque Germani potiusconftantes.qiumaudaces/eroces, quam ffre-nui:Non enim tentant res,in quibus magnanimitascluceaf.ln vidoriaocciduntfinecxceptioneactatisamp;fexus.inquofcunq; incurruntrSi bellum in longum ducitur» aut obfidcntur,dedût fcpraefegnitiezSi in caffrisdegunt,moram patienter non fcrût necfciunrvincerc cundando;Si prima moliminanonfuccc-dunt ex fententi a, ff ant attoniü caduntq; animi s : In fugam l'e-mclconicdinunquamampliusrecolliguntur: Ineopræffant Hifpani omnibus nationibusJn Germanorum militia raagni fumptus faciendi fun tl, multae quoque moieftiæ eft, quod vxo-resfccum in bel la ducant ,tantumque abfumunt commeatus, vtcumconuchercdifficilc.cóferuarequafiimpoflibilefitrabf-quecommeatuautem nihil boni fperandum eff.EquiGerma-nici potius fortes quam ani mofi funt, amp;nbsp;cum ex deeem, qui in bellum ducuntur.odo ab aratrofummuntur ,pamm profùnt: videntefquefanguinem vilefeunt; contrarium accidit Aftur-

conibusjjsenimcrcfcitaudaeiarCohclüdendo remjPéditatus Germanicusin fuogencrecqiiitatu potiorcft« Viresmaritû mætcrreftribus minores non funt. Ç^amuiscacnoadcoin vfu fintjficut terrcftres-CinitatesenimHamburgum, Lubeca,Ro-ftochium amp;nbsp;aliXjhabent hxc centum, hæc iso. naues, qnibusx-quant vires RcgumDaniæamp;Sueciæ.Hisviribusadeofortispo tcnfqueeftGcrmaniavt vnitanuUum hoftem timeat. Viribus quasdiximusGermaniæ,junguntur(cumQpuseft)auxilia Prin cipumItaliæ,Sabaudiæ,Loth^i'ingiæ:Hi enim Principes in né-ccfTitate nunquam defuêre Impcrio. Bello enim Zigethano mißt Emmanuel DuxSabaudiæ fexcentosequitesSclopctari-osîCofmus Florentin Dux tria peditummillia.quibusipfefti-pendiadabat:Alfonfus i. Ferra riç Duxipfeprofeûuseft.cum mi lie amp;quingentis equitibus adeo probe inftrûftis.v t in caftris mclior equitatus non effet. Eo fe quoque contulit Guilielmus MantuxDuxjCuminftruftiflima cohortevirorum. Henricus* Lotharingus,GuifiæDux,ei expedition! interfuit,cum trecen.^ tisnobilitate claris viris.Cumhismilitibusôc ali js quos adiüx-it Papa Pius quintus, habuit Maximilianus fecundus fub fighis centum peditum amp;35.equitiim millia : Ordines Imperij ei in

Comitijs Anno 1566. Auguftx Vindclicorum habitis, ' concefferat 40. peditum amp;nbsp;8, cquitum millia

POntificis Romani amplitudo cftduorum gcncrum: Vna confiftit indominioquod habet: Altera in authoritate fpi rituali.Dominiûtcporaleeftduorûgenerû. Vnûcft vtile,ni(i velimusdicereimmediatum: Altcrüeftdircdum Sc mediatü. Quodaddominiu vtilefpedatjPapa bona Italiæ parte polTi-detnêpe omninoidquodinterfliiuiu quæ vulgo Fiore dicitur amp;nbsp;Caietam .inter Primaro amp;nbsp;fauccsTruent ii (excepto Ducatii jVrbini) cft.Eo fpacio comprehenduntur Prouinciæ, Bononh enfis,Romädiol.a,Marchia, Vmbria, DucatusSpoletanus.Pa-trimoniü Sandi Petri, Latiu. HicStatus eft cx prxei puis Ita liç, t.ii propter fitü ( eft cnim quafi in eins centro ,-extendi turque à mari Àdriatico ad Tyrrhenû) tûetiâ proter fummâ annonx copia jfrugû præcipue ,plei amp;nbsp;vini.Româdiola enim nô tantu fibijfedetiam vicinis, olcû vinûqjproducit.mittitq^eorû magna copia Vcnetis,amp; in IllYricü.conficit quoqjCcruiæ ,fibi Sc alijsSal.Marchiaaliquitvicibus fuppeditauit Venctis,vfq;ad centû Stare (’menfurœgenuseftfrumenti millia, magnâq;o!ei quantitatë.Quâuis V mbria tantü frugû nô habet: vt eas foris c-mitterepofiit.alienitaméjpfanô indiget; Vinûferc\ndiq;in ca crcfcit.habetq; pecudcs.multis quoq; locis fatis croci. Patri-jnoniu amp;nbsp;Latium plusqlVmcl frugibusadiuuerunt Genua, ali quibusquoq;vicibusNcapolim. HicStatusgëteaudacebelli-cofaq;plenuscft„çftimatuiq;ipfum,incocxcedercomnes ali-os Italiç Status: Poflcntcolligi cxBononienfi,Romandiola,amp; Marchia,plus q 20. peditü millia,ex reliquo tantundë.Tcporc PapçClemëtis IblaMaichia fuppeditauit militû milliaiuciuf de auxilium.CiuitatesprçcipuçfuntRoma Orbis caput,in qua centû hominû millia numerari poflent: Bouonia,quxplus^ 80 millia vtriufqj fexus fuppeditare pofl'etjPqru^ia, Anecha, Rauenna,Ariminû.Ccfcnna,Forû lu.lii, Fauëria,lmola,Macc rat a ,M a ce ra t a, Fi f.m û, A Ica ! û, Ca m er j n u, nbsp;nbsp;ol o t u m, No r ci a,

Rietû,Tarnia,bîaiuir,Ornietû,Viterbû, Alhfiu,FolignûTodi amp;nbsp;forte jo.aliæ.Ncc défunt Arecs munitæ: Inter eas eft Caftel-lu,amp; BurgusRomæ(fi pcrficiatur)ciuitas Oruietû,q natura mu tocinxit,Terracina,CiuitasCafteili Fanû. Pofletmuniri mul-tæ ciuitates.

txciuitatcs.quæ loci amp;nbsp;finis comoditatecxcenürTt.nSpe Aqu* pëdcns,MonsPhalifcorû,Viterbu,AncônàSpoIctum,Narni Portusamp;Ciuitas vetus.Multûfplédorisamp;amplitudinis ctiam huicditioniStatuiq; Ecclefiaftico.additmultimdôfamiliarû ta pacis,qbclliartibus illuûnu ,qiwcin hac ditioncfunt,quod incaufacft.curRcgesamp;PrincipesChriftanîfuis cxercitibusamp; fadionibus, Duccsindc pctât-Si Pfinccps huius Status nôcflct Ecclefiafticus fed ciuilis fine vtvülgoloquîmurfccularis, Pro-uinciaRomanorûnuno Princîpi Italiae frcquetiapopuli aut ?otctia cedcret.Habct PÔti fcx, j)rcr hacc,Statô Aucnioncnfë in iacia,in quo quatuorciui tâtes,amp;So.oppida mûris ein ft a fune

Habctin rcgnoNcapolitano,Bcncucntô.Quantu ad dominiu direftum fpeftat,Papa€ft Patroniis Regni Ncapolitani,amp;Sici-liæ,quæFcudaaliaomnianobilitatcrupcrant,prKtcrcaDuca- • tuQ Vrbini Ferrarix Parmç Meflcrani amp;nbsp;aliorum.Infula Hibcr uiaamp;regnumAnglix iuris EcclcfixRomanx.ciquetributaria fuerc;Habet ius fupremu in omniumordinum Riligi amp;nbsp;in Clc rum côfcrtquoq;bcncficioncs Habet itaq; Mille remuneradi-modos, amp;nbsp;ficut diccbat Xyftus quartus, P apç nÔ deerunt pecu-nia quâdiu ipfi manus erütcalamus.Pius quartus habuit à Rcli gionibus.quadringenta aurcorûmillia,amp;fi renunciationesbe neficiorum,cumrcgreflibus,amp;cÔpofitioncsadmittcrcvoluifi fctjficutei confulcbatur,aureorum Myriade recipcrc poterat. Paulus tcrtîuSjCum ImpcratorcdcVcnetisfocdusaducrfusTur casfccit, tulitque fextam impenfarum partem,mifitCarolo quinto,inauxilium belli,contra Luthcranos,i2. pcditummil-liaamp; quingentos équités, fuisftipcndijs militantes, cuexitquc fuamfamiïiani,incamamplitudincm,inquaeft:.Piusquinrus, mifitquatuor pcditummillia,amp; mille equitcs,inauxiliumCa roli noni Regis Francix.Sixtus quintus, quinque annis amp;nbsp;femis,fui pontificatus collegit quinque aureo-

rum Milliones,impenditquc magnam pccuniçvîm in Aquçduftibus, Fontibus, Pyrami-dibus.Palatijs, Templis.

MAGNI

ICVT vcteribusignotç fticruntRegiones adOflt; Carpijfitx(quodOccaQi partem cffcpjj-tarunt)Itaamp;adhucparum nobis conftatdcpo polis omnibus, qui vitra id Marc amp;nbsp;montes qui vulgo Da-ianguer amp;Vfibntcdicuntur habirant. Marcus Paulus Venctus primus omnium, earum regionum fatis amplam dcfcriptio-ncmcdidit, amp;ab eo accepimus , quicquid nobisde Tartaria innotuit. Longinquirascnim regionum in caufla eft, quo minus cognitæfuêrc regiones,tum etiam difficultasitincrumjû tufq; loco ru m : Magnus eni m M ofcorum Dux( per cui us did o-nesadillasrcgioncsirc poflemus)nonconcedit exteris aditu profedioncmq;pcrfuasditiones.MareCafpiumquoq;,quod itineri opiortunumefle poflct,non frequentatur. OfFcrunt fc lt;lefcrtadeniqucloca,montefquéinfiniti,qui Vartariamà Per fia diuidunt.His etiam accedir, quod ncc magnus Cham, ficut nec Rex Chinx,nec magnus Dux M ofcorum, luis populis per-cgrinari,nec èxteris fua regna ingredi conccdunt, (nili ij Legatorum muncrc fungantur quibustamë libéré verfarinonper-mittitur). Tartar!hiefubdiuerfiS Principibusdegunt.-prxei-pui funtqui viridiainfignia incapite geftannij Samarchandii ciuitarem inhabitant,perpétuas cum Sophoaluntinimicitias Bacaranus,quiMahumeranus ett: Mogori,de quorum Impc-pcrio alio loco adum eft : Cathainus, de quo nunc agere ordi-mur.Nulla in Orbe Gens eft, quae maius Imperium habuit,aut maioresexpcditioncsfufcepitvtinam fuorugeftorum fcripto rcshabUiflcntScribitdidus MarcusPâülus, hos^ôpulos,quô-xlainGiurzamamp;Bargam,Prouincias,adOceaniim ócythicutH incoluitrc,abfqucdomibus,nondicociuitatibuscàftcllifquc, fcd'ficut ATabes,nnnc inhoc,tunc in alio loco, fccundum pa P cuorumopórtunitatem,vagosvixilïè:Rccögnofcebantram6 infupremumDömioum VnchanT(qucm aliqui Prelbyterum ioanncm interpretantur) cu! dcdxnas pelt;;udum fuorum dgt;-

éi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;U A G ü V g C It A M.

bant.Progrcflu temporis adeo multiplicati(Gcut ludxiin Ae-gypto)funt, vtVnchlcosfufpedoshabcns corum numcrum virefquc minuerc coepcrir,cos nunc hue, nunc illuc, fecudum oportunitates, in expeditiones pcriculofas longinquafquca-mandado.Ipfiautemidanimaducrtcntcs,coniunxcruntfe,có cluferuntque fol um patrium relinqucrc.quod amp;nbsp;fecerunt, funt que tam procul à ditionc Vnehami profedi, vt fihi, ab eo,noii amplius timcrenr.Poft aliquot annos fibi clegcrunt in Regeni Chingin,cui propter vidoriarum amp;expcditionum amplitude nera,cognomen Magni datum eft: Regione enim fua Anno 1161.egrefTus,cumterribiliexercitu fubiugauitcum viribustä xftimatione.noucmjProuificias.Cumdeniqucab Vnebam v-näcxftliabusfibi in vxorêdaripopofciflctjnecidobtincrcpo-iflct, ei bellum indixit prælioque fuperatum eiecit ex regno fuo. PoftChingismortem.eiusfucccflbresEuropamafflixe-runt : Anno enim 1212. cxpulcrunt Polpfofchos ex cohfinij« Ponti Euxini i228.inuaferunt dcprædati qj funt Rufliam amp;nbsp;1241. cxciderunt Kiouiam Ruthenorum Metropolim : Battufq;ip-forumCapitaneusdiripuitPoloniam.Silcfiam, Morauiam, Hungarian!. HacdecaufaperterrefadaEuropa,innocentius 4.Papa Anno,'i242.ad AulamMagniChami,aliquospatresor dinisdiuorum Dominici,amp; Francifcimifit,vt pacemChrifti-anisimpetrarent. Sextus à Chingi (qui fc Cub lai nuncupauit) regnum eft aufpicatus anno 1256. Ócóo. annorum fpacio quo prxfuit, Imperium per vniuerfum fere Orbem deduxit. Subiu* gauitenim Annoi2ó9 Chinam,quam Marcus PaulusMangi vocat: Annoixyi. occupauitregna Meinamp;Bengate, quaedi-tilTima crant, præcrpue Bengalæ, quod fe iuxta mariti ma, fcrc adi2O.Ieucasextendit, tantumdemqucln Mediterraneis dila-tatur:FluuiusnobiliftimusGanges,lecat ipfummedium:Me-iropoliseius cftGouro, 4. leucaslongafednonvaldclarga,jad ftuuiumfita. Scdcumdixerim Paulum,Chinamnuncupafle Mangi, neceftarium mihi videtur id probate, quod fadu diffi-ci le noneft.Ciuirafcs cnim Panghi namp; Nanghin, quas Marcus PauluS,in Mangi ponit ponuturadhuc hodic,abomniibus,qui dcijsaliquidrctulerunt,in China:amp;quodipfcfcribir,in Mangi izoo.ciuitatcänumccatas fuiftcyfatisconucnitcum rceen-

tioribus F. elafionibusdcChina. Facit quoqucmultumadrcm quod incolæ infiilæ Cipanghi ( quatn aliqui laponiam cfTc putant) Mangi, tune adhuc dabant nomen Cin. Vna tantum difficultas fupcrcft, quod Paulus amp;nbsp;aliqui patres, qui ibi circa Innocenti) quart! tempora fuêrc , pro primaria reg-ni Mangi, ponanteflefama celebrem ciuitatcmQuinzai,v-bi dccies fexics, centies mille familiae numerabantur, de qua ciuitate tarnen nullam mentionem faciunt Lufitani , nec patres lefuitæ , nec alij , qui aliquant cognitionem regni Chinas nobis dederunt ; Id amp;nbsp;mihi admirandum vidc-tur, vel ob id , quod Paulus qui in Mangi ponit portum Zaiton fquem omnes recentiores locantin China ,inter ciuitatem Cantan amp;nbsp;Caput Liampo (afferat, quod fluuius qui fc ineum Pontumexoncrat, ramus fit illius, quiQuin-zai perlabitur. Hisdifficultatibus refponderi poteft, quod ciuitas Quinzaijhodierna die fita eft extra Chinam,ad Septen trionem illius admirandi muri , de quo diximus. Verifi-mile quoqueeft , Qmnzai in Tartarorum poteftatc man-fifTcjpoftquam Chinam fibi fubiugarunt, tanquam magnx xftimationis ciuitatem , amp;nbsp;quæ propter fui fitus fortitu-dinem, fatis facile defendi polTctjtalcmquc cam vidimus in aliquibus Mappis , quæ in iliis Regionibus exaratae funt. Alij ipfim excifam dicunt. Cum cnim tanti momenti tanrique nominis ciuiras fit, incredibile ipfis videtur , no-ftris temporibus f quibus plus quam vnquam Orbis dete-dus eft) de ca nullam mentionem fadam efle : adeö mag-«æ autem ciuitatis cxcidium res incredibilis videri nondc-bebet:Magnacenimciuitatcsvt plurinium fentiunt damna,ad ucrfaqucquxbclla adfcrunt:China ctiamterr^motibusadco irnpetuofis,vchcmentibufqueobnoxiaeft,vtijs ciuitatcsintc-græeucrtanturcxcindanturque. Legiturquoq;inaliquibuslit-teris Lufitanorum , magnas ciuitates, igne decoelo delapfo abfumptas elIc:Scd ncccflcnoncft , vtquod ciuitatem Quin-zai , intra terminos ChinxnonrcpcrimuSjeam dicamus excifam : vcrilimilius eft , terminos illius Prouinciae mutatos confufofque efle (ficut bcllo amp;nbsp;irruptione Barbarorum , aliunde fadum eft) quam vt talis ciuitas nunc in ni hilum redada

i , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* I 2 firAmpU-

fit Amplitudo impcrij Magni Cham Cathaienfis temporibus fijpra notatis, cxtendit feabiextrcnaa AfiaBparte,in Armcni* am,amp; à Bengalaad V^olgam vfquc,vt nihil dicam dcTartaro^ rumexcurfionibus.ad Nilumamp;adDanubiumvfque.Indc pee cipitur Alexandri Magniamp;RomanornmImperium,curni-I-lorum dominio conferrinon pofTe. Sed com per Regiones fu-pradiftasTartari vagati e(rcnt,armaque modo huc,modoil-lue circnmtuliflentjfeque omnibus formidandostremendofi queoftendiflent, videntur vitra montem Caucafum fedes fixif fc. Qiiamuisauremeorum dominium in multos Principatus diuifum fit, nominis tarnen amplitudo, amp;nbsp;Irpperij maieftas manfir penes Magnum Chamum qui à Magno Chingi origin nemducereexiftimatur. EiusImperium cxtendit feàdelerto Lop,ab vno latere amp;nbsp;à lacu Kitaia ab altero ad murum vfqj qui duduseft,inter43.amp;45. gradumciuitatisOchioi.(quæinterdu-os montes Sita cft)ad alium montem vfquc, qui ad Oceanum finem habet, diuiditq;Tartaros,àChinenfibus: Et ab Oceano Scithico ad confinia Tipurx regionefque vicinas vfque.

COnferipto fpacio comprehenduntur multa magnàque régna, multæamplxque Prouinciæ : Tangutnempe,in. qualüntciuitates Succuir amp;nbsp;Campionex lapidibus morelta-licofadlx,Ergimul.Carazan Tcbet.Cainduciuitatesregno- • rum Metropolitanx. Inmediolmperij ,eftTenduchciuitas,. quxFa uli tempore,erat Prclbyteri Ioannis,fed magno Cham -fubdita,potiirima quoquepopulipars credebatin Chriftum, fedZiza.niç amp;nbsp;Idololatrix multum admixtum erat . multi quoque erant Mahumetani. Illic'eftjciuitas Cambalu jm-perijeaput , contincrinambitus8. milliaria:amp;vicinaTai-ducj, adlacum fita,habet in circuitu.24. milliaria: Xaiduvbi PalatiumMagniChamieft , figuraquadratum. Eiusvnaquç quefacies ,ofto miliaria longa eft , eontinetque quator portas: In co eircuitu.aliudeft Palatium , quodinvnoquadratQ. fexmiliariumeftjincuiusmedio funt tres Portx ad Meridiem totidemque ad Septentrionem fpcüantcs: in vno quoquean--gulorum, Si. in medio vniufeuiufque faci«i,fpcäatut magnum.

Talatium. Inhoccftprætcrcaakercircuitusvn.uisMiIîarLs,ia quadro,fcx Portas,inftar carum, de quibus fupra diâum eft bähens, totidcmque Palatia. Inter vtrumque inutum vifunrur prata fy luæque, 1 n hoe circui tu eft Palatium niagni Cham i,dc cuiuscommo'ditatibus, ornatu,magnificentia meumnoneft dicere,ficut necde venationibus ;, aueupio , pifcationibus. Totahæcregiovrplurimum,plenacft ciuitatibus populii'quc diuitibus ciuilibufque ; Cum quod Tartari quifibi earn in habirationem parriamque elcgeriint , eótotius Aftae Chinas, amp;nbsp;partis Europx ( quam pcruagari dcprædatiquc crant fpolia dctulerint,( quae nunquam inde exportata fucre): Turn quodregio,confuetudini amp;commerciovnius ciuitans, cum altera.maximecommoda ft t:Procedit id, partim exnaru raplaniciei locorumamp;amplitudinelacuum,inrcrquoscftil-le,quiCazaiadicitur(cuius.aquæfalfæfunt) amp;nbsp;qui Guiam,Dan-gu,Xandu,Catacoradicuntur:Pattimexlatirudincfluuioium, qui curfu longiftlmo has regiones prçterlabuntur nempe Cu^ tato, Polifango, Zaiton,Mecon,(quem Paulus Qui on nuncu-pat)Multum quoq; facit varieras fruäuum,quinafcuntur; Abu dat cnimvtplurimum frugibus,Oryza lana,feryco,canabe-Rhabarbaro,Mufco,Camclotis cxcellcntibus,expiliscame-lorum confeftis. IdemPaulusfcribit,CaiuduproducereZin-ziber, Cinamonum ,Garyophila ,quod tarnen mihi crédita difficilevidetur. Muifafluminajtrahuntfeeum,auri. Moneta quaEibipcn(iliseft,vniusnummiautvalorisnoneft. InCatha-ioexpenditurnummuSyCxquadam charta nigra,quæexillaar borumpclliculaconftcitur,queinterarboristruncum ,amp;cius corticcmconficitur,qucinter arboris truncum, amp;eiuscorti-cem reperitur : Ea pellicula cum trita, contiifa, tempera ta que glutine fuerit, ßgnaturdeinde imprefl'iorie Magni Cha-mi JnrcgnisCaiacan amp;nbsp;Carazan ,expenduntConchylia marina,quæaliqui Porcelettc vocant. Idnummigcnus,inv(u eft inmultislndiæamp; Aetbiopixlocis. Hacratione trahunt Principes ad fcomnc'AurumArgcntumque Prouinciarum,curant que id fundi conferuan tque in locis fccuris, nee inde vnquam aliquidfumunt. Opinantur itaquemulti ipfum thefaurosim-nacnfos habere. SiuuUaitcPicsbytcrioannes,dum grana fa-

lis Piperi fquc cxpcndi iubct tanquam nummos,magno$ quoqî thefaurosaccumulat. Potumnobilcm conficiuntexOrijza.amp; aromatibus.incbriatque plusquam vinum :ladeacido(ficut amp;c Arabcs)deJeâantur:Laûc quoque fublimato quod multum adincbriandum valet.

MAgni Chami potcntia confiftitprimum in fita, quem _ munitiffimum eflc demonftrauimus : In amplitudine regionum : In magnitudine ciuitatum : In abundantia com-meatus: In copia redituum. Pcrcipit inter alias rcs, deci-masex Lana,ferico, canabc, frugibus, pecudibus, clique ab-folutè Dominus rerum omnium : fed potentiae eius ncrui confiftunt in militia , quam femper armatam habet. Milites degunt Temper in campis , quatuor aut amplius mi-liaribus procul ab vrbibus. Vitra ftipendium', quod à Principe rccipiunt » faciunt ctiam compendium ex fuis pccudi-15U3 , laTte , amp;lana. Cum Magnus Chain militibus opus habet, vocat ad fe partem illius militia: , quae ad formam regionum Romanarum , per Prouincias difpofita eft. Tar-taii vt plurimum non pugnant peditibus prætcrquam Var-cheni ,qui Magno Cham non fubijciuntur. l’rxcipuaeorum arma laut Arcus, amp;nbsp;fagitta:, quibus non minus fugiendo, quain aggrediendo notent. In beilo valdc expediti funt: corum tenroria funt ex lana coafta , quibus i'e tempore pluuio cooperiunt. Viuunt vt plurimum laéle , quod ad folcm exficcanr , poftquam butirhm ex co fcgrcgaruntj 5c fanguine equorum , dum vrget ncccifitas. In prxlijs non congrediuntur corninus cum hoftc,lt;cd nune à fronte , nunc à latere,vcrumpcrpctuafagittarum'grandinc,ad modum Par-thorum obruunt hoftes. Qui de ftrenue geflerunt , remu-nerantur largiter , honoranturque altioribus gradibus pri-uiiegijfquc Donarijs quoque. Excubant Magno Cham duodecim cquitUm inillia , æftimaturque ipfum colligere pofle multo maiorem cquitum numerum , quam vllus alius

Princeps. Eius vires duas fingularcs conßdcrationcs habent Vna cftmultitudocopiarum ,quçcx amplitudinè ditionisip-fius colligi poteft : Altera eft promptitudo eartwn : perpe-tuoenimeosinaere habet, quxrcsmagni compendijeft Si-cuteniminmilitefpeftandaçftagilitas , potiusquamrobur, ita in cxercitibus pluris faciendi funt prompt! expeditique, quam prçgrandes dc numerofi. Illi autem Principes fortes, potentiflimiquehabendi funt , qui vires magnas expeditaf-quehabent.Suntenimhitanquam Aquilae,Tigrides, Leones, aut Pardi, quacquidemanimaliain ter aliaJPrincipatum ob-tinent, non ob aliud, quam propteragilitatem , robori corporis adiunftam , funtque ijs duabus patribus Equis, Tauris , Bubalis ctiam Elephantes quamuis «lulto maioribus fuperiores.

VLtraeaquae feribit Marcus Paulus, aliqui Angli,qui per marc Mofcouiticum , rcgioncfquevicinasinCathaiana penetrarunt, rcfcruntrcsmemorabilcsdepotentia maiefta-tequeillius Principis, quem Mofei CxfaremCarhaix , Tur-cx Vlu Chain, id eft magnum Principem vocant : Palatio-rum fiquidem magnificentia , amplitudinè ditionis , opu-lentia thefaurorum , numeroque militum fuperat omnes Afiæ Principes, rcgnatquc tanta cummaieftatc, vt fubditi curn Spirituum vmbram, ctiam filium dei immortalts inep-tèdicint. Eiusfolum verbumeispro Icge.inquo ftatillorura virademorseft. Tueturiuftitiamrigorcnotabili ; criminis e-nimRci,exceptaprima vice,qua virgisacrircrcçdQfur,obom ncgcnus'dclifti, liflecantur per medium. Videturquod ineo fequanrur opin oncm Stoicorum dexqualitare criminum. Furqüoque pr.uatur vita, nifi nonuplum perfoluat, tam pro obolo quam pro aurco. In^lmpcrium fuccedit primo-genitns , hac cum ccrcmonia , Piæcipui ipforum fep-tem gencrationum aut Tribuum , induti albo, quo colore inluôhu

ïnluâu vtnnturfqni Sc Giaponcnfibirsmos cn’)Prindpem fedc ■rcfaciunt fopcr pannum nigrum,cxlaaatoafta,intcrraftra-tû,dicunt^;civt Solcintueatur reuercaturq^Deûimm'orralë, quod fl faciat ,id ei in carlo copiofiusqua in terra rcmuncratâ i r i ,a 1 i as ci vi X pannum ni grum, ex Ian a coa fta, rciiftu m iri, fu per quem in campis recubet.euiiiqucmille calamiraribusaf-fliûum iri. Imponunt ei deinde coronam, Magnatefquedcof-culanturci pcdcm,iurant,cifidcm /honorantqueeummunc-■ribusditiffimis. Scribiturdeindeeiusnomcnlircrisaureis.re-ponitutque in temp lis maioribus,vrbis Metropolitanae.Duos Senatushabet,vnumbellicum duodecimprudentum,alteru Statuum totidem Confiliariorum.Hitradant omnia,quxad gubernationemlt;pe-dant,curamgerunt eorum omnium,quç ad pœnasamp;prçmia pertinent: Non vtuntur minor! diligentia curaque, inremuneranda fortitudineofficijfqueprarftitislm-pcrarorijtam inpacequaminbclloquâmincaftigandispuni-endifqucijS, quifemalè,autncgligentergcfl*crunr. Ijsduabus, inrebus,ncinpeinremunerando amp;nbsp;punicndo,conliflittanta wisregiminis,Vtdici pofl'it,maximamPtincipumbaibaroru partem,! js foils fuamamplitudinem retinere.Qiiamcnim ali-’ amregcndiformamliabcntTurca.Serilfus,.Mogor,Peifaalij-•que? Non vtuntur eoquam in rebus bellicis (paucosenimali-«stemuneranturquam milites amp;nbsp;Capiraueos^imonecpónöt /undamentum forum dominiorum in alia re, ncc collimanc iin pacemamp;qiijetem,fcdin vidoriam amp;nbsp;potentiam autampli ttudinera: Nulla vtuntur mcnfura,necinpuniendo ignauosab «iedofque.nccin rcmunerandofortesaudaccfque. Nunquam fuit Refpublica,aur Principatus, vb! rebprimilitari,maiora emolumenta, prçmiaquc propofita fuerint,quam inter hos Batbaros Sedmagis inter Turcas,quam alibi:Tartariquidena Arabes, Berfarque, habcntnobilitatem Ïnaliquaaftimatione precioqtwe; Turexautem dcijciuntdeftniuntque nobilium do-aMC»'S,nc'C aliud magoifaciuntquamaudaciamamp;fortitudincra pofiuntqucinmanusmancipiorumjamp;gcntisviliâimæfanguis Jpedctur(P) tanrnm curent vtàdonei inucniantur capacclquc p-rxclaræjfortiuQæ) omne fuum impicriura. Sed wdcuado ad Tart4sos,amp;!pforum'ritumregendi gubcrnandique populos:

M Â G N r 5 C H A M. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;73^

7 • Aftrologi illisrcgionibusinagnoinprctiocflevidentur,fcn‘ bitqucPaulus,eorumin auitate Cambalu reperiri quinquics mille,amp;cum CublaiCham ex illiscognouiflet,iilamciuitaté rcbcllemfuturam,curauitædificarialiam,cui nomen eftTain-duilli vicinâ,qu«inambitu24.miliaria continet, præter fub-urbia: Quodque inPalatio, quod in Xainduhabet, multi Aftrologi amp;nbsp;Nicromantici fint. Aftrologiaiudiciaria in China quoque magno in pretio habetur. Perfiæ Rex Ifmael, pau-casrcsmagnasaggredicbatur,nificonfilio Aftrologorum.nec mirum eftfcum ea ars,in illis regionibus inter Aflyrios Chai deosinuenta fit)ipfam ibi adhucflorere. Turcæ earn parui faci-unt. Imperatorcs Romani earn funt execrati amp;nbsp;plus quam femel , ei cum fuis profeflbribus indixerunt exilium. Vtinam ex Dei ecclefiaexularet:nihilenimaliudcftquam Stologentili-tatis. Sedvt aliquid de qualitate populorum magno Cham fubditorum di camus: Tarra ri funt vniuerfaliterftatura medio cri, humeris amp;nbsp;pedoribuslongi, facie lati, nafo fimo, colore fqualidi,compofitionerobufti,aduerforum incommodorü que patientes, equisexercitati, vfuarcuum dexterrimi. Sicut autem Arabum parsciuitatesincolit,dicunturque Mauri,pars aöt in capis degit,vocanturq;Baduini:ita amp;nbsp;Tartarorupars habitat ciuitates,tales funt Cathaienfes,Bocarenfes,Samarchan denfes:parsincampisvagandooberrat,dicunturq;cam-peftres,diuiduntutinHordas,quarumfuntquin quetZauolenhfes, Coflanenfes, Præ-

REgio quæintcr Gangem amp;Indum cft.fempcrmagnisMo narchis fubditafuifle videtur: vtenim vetera taccamus, ciciterannödominiisoo. fuit in regno Delij Princeps Arabs, fcdaMahumetanuSjCui nomen erat Sanofaradin(vt fenbit lo annes Barros). Tantum ei eratpotentiæ amp;roboris, vr fibido-minium Afiæpararercntarit.Relidis itaque illis regionibus, in qui bus Indus amp;nbsp;Ganges oriuntur cum prægrandi exercitu, paulatim illosPrincipespopulofq;deuicit,qui febbioppone . bantjdonecattigit regnum Canaræ, quod fupcr Caul ad fluuiû Bate incipi t, extenditurq; interGate 3c Sinum Bengalicum, ad CaputComorinum vfquc.Cumitaq;tampræclarum dominium fibi paraflct,cogitauitconclufitq; in regnum Delij reuerti, inCanara , quifuas vices tuerctur, relinqucns abdcflam:hic vidorijs fui Regis fretus, fuaque induftria confifus eripuit Gentilibus maximam Canaræ partem, collegitque numcro-filfimum cxercitum , in quo erant Mahumetani , Gentiles, Chriftiani,mortuufq; eft, cum ei omnia profperè ccderentjdu-rauitqueeaprofperitas adannos2o. reliquitqucpoft fefilium Mamudzam,quem Rex obiremunus paternum pafluseft,ealc ge.vtci quotannis tributu pcnderct: Hicnccdc pendendo Tri-buro follicitus fuit,necRegialijsinrebusobedirecurauit. Ac-cidit vt Sanofaradinus in bello, quod in Perfia gcrebat, more-retur, filium tarn pariim fortem relinqucns, vt Mamudza fe RegemCanarçinfcribcrcgt;aufusfucrit,vocauitquc cam Decan amp;nbsp;populus, Decainos; quod nothosfignificat.lnftituit deinde iS.Capitancos, diuifitquc inter cos fuum dominium, dans vni-cuiq;eius partem ,cum condicione, vtcertumequitumjpedi-tumqjnumerumjfempcrprçfto tcncrent.Vt hi autcmoccafio ne rcbellandinöhaberët nöelcgitinCapitancos, quinataliu fpJcndorcclari erantjfcd ex mancipiorûfüorû numero: Quod pluscft voluitvtcorum vnufquifque,infua ciuitate Regia Bidet,pro fuahabitationc FalatiumædiHcarct,inquo fuilibcri m ancrent,

tnanercnt,amp; vt fingulis annis,faepiusad fuam Aulam commca rcnt.Cum autcmomnisauthoritas,quæproprijs viribus,amp;1ÜO rum immediate fubieftorum obferuantiâ non innititur, pa-rum diuturna eft : Ita huic etiam accidit, vt mancipia,authori-tatem fui domini, fibi vendicantia, ipfum negligerent, amp;nbsp;non fecus, ac ftatuam ipfum obferuantes,omni refpeftu amp;nbsp;author i-tate caderct, nullamque iurifdiftionem reliquam rctincrcf, quàm ciuitatem Eider,cum fuo diftridu. Vnufquifque enim ar mis, fibiarripuit iurifdidonem eius regionis.tuivicariono-minc,prçcrat.FadifuntitaqueexCapitaneis,Principcs,amp;qui potentia plus valebant, oppreflbreseorum,qui minus.Redijt itaquercs ad paucos,quorum duo fama célébrés funt; Vnuseo-rum pertingit ad Cambaiæ fines : Alter Narfingç contermi-nuseft : 111c Lufitanis NilTamalucco , Hie Idalcane vocatur. Vterqueeorum adeo potens eft, vt anno 1571.Idalcane, Goam cum J5.equorum,6o.elephantorum millibus,amp; 1 jo.tormcnti i bellicis ,obfidionecinxerit:Niflamaluccoaurê;obfcdit Caul, cum minoribus viribus, fedfcliciorc exitu ; (^amuis enim hunc locum noncxpugnarit,cum tarnen ad extremamnccel-fitatem redegit, amifitque in ea obfidione 12. Maurorum mil-lia. In ijfdem Regionibus, in quibus Sanofaradinus Impcrij fui fines protulit, abhinc quinquagintaannis,dilatauitfuum Imperium Princeps porentiflimus, quern Orientales populi vocant Magnum Mogorum.eo modo,quo nos Magnum 1 ur-cam vocamus. Sicut autem Rex Barmæ ( de quo alias diximus) temporibusnoftris,valde mutauit resregni Peguamp;Siam,rc-gionumque vicinarum:Itaamp; Moglt; . cofifitdit,peflum dedit que Status ab hoc Gangis latere. Comunisopinio eft, Mogo-rosTartaria oriundosefle,prodijfTcqsex ea regionc,quäanti-qui Maflagetae inhabitarut,quiinuidi robons in armisfuere: Nâ cum nunquäfub alieno imperiofuerint,ipfi ampliflimoru regnorüdominiû fibi paraucrunt:iContermini funt Perfisad flumen Oxü,contcnduntq5,vt plurimû,cûipfis,bello,tumdc religione,tumdeImperioiEorumciuitasMetropolis eft, Sa-marcanda, vnde magnus Tamerlanes prodi jt, ex cuius fangui-Me‘fe Princeps Mogorum, gloriatur oriundum. Mogorû Prm-cipis, quinuncadciauum fedet,prxdefeflbr,nomen fuum in

Orienteilluftrauit Anno i5j6.cumfolicitatusàRegeMandao (cuiBaduriusCambaiæRex ditionem eripuerat),ex5eptcn-trionalibus partibus, ei auxilio venir :Duxiflefecum Bcllato-rum infinitum numerum fertur, percipique idpoteftexeo, quod MafFcus feribit deexercitu Regis Badurij ,nempe hune Regem ,fub fignis habuifle ijo.equitum millia,quorum 3).mil lia,phaleratierant:pcditum numerus erat quigentorum mil-lium, Inter hos erant 15. externorum militum millia, amp;nbsp;inter eos8o.Chriftiani,parrimFranci,partim Lufitani,qui viâamp;mo do,mihi incognitisillucperuenerant; Nauisillorum que dice baturDobriga,pafla fueratnaufragium inplagaCambaiæ-Ap paratus belli corn meatufque tanti erant, vrfi iuxta Europæ vires cenfcantur,credi nonpoflit. Sed fuprà demonftrauimus caufas,quare Principes in Oriente, amp;in Meridic,excrcitus no-ftris multo maioreseduccrepoflint.eadem quoque valent, vt quædcbelliciapparatusincredibili copia dicuntur,credibilia fiant;Sicutenimilli Myriadeshominum armisinftruerepofi funt,quodadeospafcendos, armandojque non multo opus habent,ita etiam inçftimabilem commeatuum, machinarum quebellicarumcopiam.accumularepofluntmihilenimducût fecum,quàm quodbelloneceflarium eft ; Copia vini,diuerfa cdulia,aliaqucfimilia.quænifimagnisimpcnfis,labore,amp;mo leftiâ,vchi pofliint,abipfis omittuntur: Omnes iplorum res ad bellivfus,ordinata?funt; Aes,ferrum,chalybs,ftannumadfun-dendas machinas,tormentaquebellicajFerrum amp;plumbum fundëdisfphcrulis;Ferrûamp;chalybsfabricandisenfibusjBoues clcphâtofq; trahëdistormentis;Cômcatus nutriendisexercid bus Metalla ijs armandisjVensc Minærarum Reditufq; ijscon-fcruandis.Omnesilli PrincipesTyrânifunt,amp; vtfuadominia conferuent,auguftioraq; faciant, premunt populum, tradunt-queomniain manusmilitum. Vtquehi fibifidi fint,faciunt eos rerum omnium dominos. Principes Mahumetani fuis ib-lis mancipijs fanent,eorumque fidei committuut Arces, expe-ditionefq; magni momenti. I j fiut au t fçpe fuis patronis rebcl-lcs,eripiuntque ipfis fuas ditioncs: Vt earum pofleffionem reti neant,cxponuntpr3EdsEpopulos.Neceirariumenimcft,vtPrin cipum potcntiâ,aut bcncuolentiâ fubdi torum, aut aliorutn in-

nitatur,(qui cnimabomnibustiinetur,diuinfuo Statu perfifte re nonpoteft. ) Tyranni autem, cum nihil boni fibi de fuis fub-ditis(quos nontanquam fubditos fed vt mancipia traftant ) polliceripoflintjneceffeeft.vt militibusinnitantur.demerean tureorum animos, promittcndolibertatem .dandoquccisin predâ facultatesfubditorû.Turcafulcit(èianizaris,quinôaliü nondicopatronum,fednccpattern noruntab,i)sdiligi ftudct, concedcdo eisomnia. Multi PrincipesMalauarcs habent populos loco pecudum. ftabiliuntque fua régna fuper Naircs. Reges Ormuzij,Cambaiæ, Decan amp;nbsp;Achen rcrum fummam.Ma-cipijscommittunt. Vtfinemfaciam:Sicut legitimus Princcps iuftufquc curat vt à fuo populo di ligatur,quo ab co fulFultus ad uerfusexternos hoftes,munitusfit:Econtrario,Tyranni fcicn-tes fc à populo odio haberi ..curant vt à fuis mancipijs, amp;nbsp;à mi-litibusdiligantur,quorum armis vtuntur,tamad dcprimen-dosvaffalloSjquam ad procul arcendum holles : Cumitaque ftabilimentum fuæ amplitudinis,fupermilitesNaircs, lanizu toSjliberosaut feruos, indigenas aut extrancos, qualcs il li lint conftituant.necelTceftjVtfola mi li tie ipfis finis fcopufquc omnium rerum fit, amp;nbsp;vt fcipfos militibus,amp; apparatubcllico in-ftruólosconfcruenr,nulli rei parcant-Vt ad regem Baduriû rc-uertamur;ducebatcû numéro militû,(quëdiximus,mille Tor naenta beliica,amp; inter ilia quatuor.Bafilifcos, quos tra hebant, tantundem boum centenaria ;Qi^ingentoscurrus,puluere py-rio,amp;fpherulisonuftos :ducentoselcphanrosarmaros; Vitra hæc, quingenta dolia auro amp;argento plena, foluédo ftipendia cxercitui,multi Principesdomininique,cum eorum aulicis amp;nbsp;fcquela, Mercatores, Ànnonarij, Artifices,famuliinnumerir Duobus tarnen prçlijs Ma humediovidus fuit: Vnum praçlium in vicinia ciuitatis Doce fadum eft: Alterum apud Mandao, ex quo mutata vefte vt faluti fue confuleret, in Diu aufugit: Cùm fe à metu rccollegiflct, mifit legatos ad Solimannum Turcaru Regem.cü dono , quodfexcentisaureorum millibus «ftimatum fuir,ab co petens auxiliû. Poltea fecum animo re-putans, res fuas magis prompto auxilio opus habere, inijt fœ-dus cum Lufitanis,qui ipfi magis vicini étant : Vtquc cosami-cos, fociofqqe belli habçrct,permifit, y t in infula Diu Arcem

ædificarët Scd vt ad Marhumedium reuertamur: Eius fortuna, multüTamelans fui anteceflb ris,fimilis fuit: Sicutenï hicPer lix Afiæq; tremorë incuffit, nihilo minorcs turbas excitauit if Ic in India,amp; in Oriëte: Si il Ie prxlio fuperauit Barazctë Rcgë Turcarü,vicithicBadurifl Cambaia Rcgêqui excrcitümulto ipfius maiorë,aduerfuseücduxit.ambofibi Magni cognomen pararût.Cû Mogoriabundâtiam Indiçcognouiffentjpercepif fentq;eiusfertUitatê,occupauerunf paucisannis, ôcperpetuo viéloriarû curfu ferè id omne, quod inter montë Caucafum de MareHangéSc Indûiacet.Côtinentureo fpacio 47.régna: Ad.-abarenï Marhumedij fucce{îor,cepitMadabar ,cüpotioriCâ baiæ parte.Qanti momcntifithæcProuincia,inqua funtfama cclebrcsciuitatcsMadabarCâpane(hæcciuitasfitacftinmôtc qui in media planicic'âtfointur)amp;Câbaia,quçfuum nomêPro

I uinciçcommunicatÇhæcciuitas vtfcribuntmftruitijo.focorû I millia)potcftcôprehendi exijs, quædecxercitu RégisBadurij . amp;nbsp;de eius apparatib’ bellicis diximus,cx quibus, amp;nbsp;de eiusferti-I litarefieripotcftiudiciû. Nôeft enim in OibcterrarûProuin-I cia abûdantior,ditiorq;omniü rerû : népeOryza,frugibus,1e-• guminibus,faccharo,bobus,pecudibusmodcfticisomnisgcnc ■ ris,ferycOjdiciturq;inca eflefexagintamilliamunicipiorum^

qui numerus profedô per magnus eft,Scribit Guicciardinus in , Germania inferiori(quæ in 17. Prouinciasdiuifacft) 208.opida mûriscinda,amp; 150.municipiaefle,quæeiuiü lure^ priuilegio gaudeât. Etprætcreaôsoo. pagos câpanilia habëtcs.lnRcgno j^apolitanofuntisoo.partïoppida partiCadra: In Bohemia

I luntySoparti Arces,partloppida amp;:3z.pagorùmillia-Frâcia,vt fcribitloancs Bodinus,numerâtur27.municipiorûmillia,quç *habctcâpaiiilia,vltraca,quæinBurgundiafunt.quæeo têpore, cuinaiijs Prouincijsdefcripta nôfuit.Quamuisexalicuiusrcg-ninuméro,deeiufdempotcntia,indicium abfolurèfaciendû (non fit, fcdidexcorum amplirudine fieri debeat,corum tamé numerus multum etiam ad rem facit : Cambaia autem prop-tervtriimqueproregnoampIifTimo habendumeft. Acabarac quifiuit fibi quoqueregnum Bengalæ, quod ditifl'imum eft: vn-dein ilia Orientisparte dicifolct;*': nés Reges cffe:Vnum in Cambaia, Altcrum inNarfinga,Tcrtiuni in Bëgala;Et vt quod

verum eft dicatur,Cambaiaamp;Bengala,præftantomnibusaIijs ProuiucijSjterritorijfertilitate.amp;concurfumercatorum : Am-bæfaccharo goftîpio,pecudibus,elephantis,equis,eximièabu. dant. In Bengala quo que crefeit piper longnm zinziber. 11 lam interfecatlndiisfluuinsnobiliffimus; Hane Ganges torius Orbiscclcbriorumfluminum vnus, habetqueduo emporia fa-inäcclcbria,Sarigannm nempeamp;Catiganum. Poifidcrquo-que Mogor régna Citor^, Mandao, amp;nbsp;Dclly’, vbi ipfe habi-tatMagnum habet Elcphantorum, Equornm,dromedariorä numcrum',magnamq;tormcntorum ,amp;bcllici apparatusco-piam,quibusfetoti Orientiformidabilem tremendumqucfc-cit.Scribitnr(vtfummatimdicam)iprum in campos educerc trccenta equorum millia , amp;nbsp;qnod in luis dirionibus habeat' quinqnageüesmille Elephantos. Rogabitaliquis vnde acci-dafjCÙmhicPrinceps adco potens fit,vicini autem ferciner-mes.qnodfibi non parat dominiüreliquælndiæamp; tociusOri-entis’Obftant multa:Vnum eft.quod fientingeninm, amp;nbsp;ars hominis in continuo laborc,amp; motueflenon poflunt, ( nam perpétué fc mouere pofte,folius Dciyamp; natura? eft) ita amp;conatibus humanis curfuseontinuusdari non potcft:Etquamuismagna Imperiaaviribusexternisnoninfcftcntur.ipfa tarnen, fbamo leruunt. Rebus magnisconceffiim non eil, in fuo culmine fta-re diu,minuspcrpetuo;Crcfcunt,fedcaconditionc,vt tandem dccrcfcant : AttollunturinaJtnm, fedealege, vtccrruscafus fuccedat: Infcmagnaruunt. Qiiantoautem magiscrefeitdo-minium,tantoplus proclinitati 5lt;agilirati dccedit: Etquam-uis vires euadanrmaiorcs,funt tarnen traftationi,ne dicam vi-brationi minusapræ: Nonmouentfe nifi lente. Vclocitasau-tem bellofummeneceflaria eft, Conquifitorum magnitudo fcrtfccuminuidiam,curamqueeaconfcruandi,leciiraque red-dcndi,amp;vt res conquifitæbcne ftabiliantur, tem porc opus eft: Interim armant fe vicini,prouidenrque fuis rebus.cum occafio neautemfugitauolatque vincendi commoditas. Qiiihoftes vicit,timetgt;vt plurimum fociosamp;participesvi(ftoriœ,amp;vtvi-ftor, fe de ijsfecurum rcddat.Jopuseft, vtexpeditionemin-tcrrnmpar,amp;vr in medio curfu receptuicanat. Vitra haecj Vi-âotiæ reddunt Capitancos infolcntiores milites contuma

Ccs amp;nbsp;cum iHi vitra progrcdiiubent,recufant Acciditid Alex a'ndro MagnoS(. Lucullo. Nec debetprætcrmitti,quod magna moliminaad optatumfine perdnftaindicent quide quof-damparticulares.fedeuacuant, vfpluri mum, PrincipisThc-fauros,qui faciunt,vtexcrcitiisfubfigniscoadunatus manear, redduntque animosparatos faftionibus bellicis. Progredia-mur. Tam numerofusexercitus, quern Mahumedius duxitad-ucrfus Regem Cambalæ, non folum vaftauit regiones quas per tranliuit.amp;inquibusmoramtraxitjfedpraeciditfibi ipfi media fefuftinendiconferuandique. Magni itaque exercitus quam-uis ab bofte non pofligaritur, confumuntur fame, quam comi-tatur peftilcntia.Videmus itaqueinundationesAttilaETainer-lanis,rimiliumquepopulorum,exiguotemporeduralTc; Eco-trarioautê,Grçcos,Macedones,Carthaginenfes,Romanos,amp; Hifpanos,excrcitibus potiusexiguis,quam magnis, magnos progrcflusfecifl'e,Res enim moderatæ durant,fluuioium in-ftar, qui quod vnoanno nonconficiunt,duobijs aut amplius annisperficiunt. Immodiceres.fimilesfuntrorrenribus,qui plus ft repitusfragorifque,quam efFedusfaciunt,prçcipitantur quidcm,fcdfuoimpetudiflîpantur. Itaq;aduerfusnumerofos excercitus, non al iud falubrius confilium eft,quam tempus ex-trahcre, fuique defenftoni tantum incumbere.Ccrtum enim eft illos non diu fubfiftere pofte, necefteque efl'e, vt breui com-meatuum amp;nbsp;pecuniædcfeftu,autpropter infcdionéaeris,aut morbosdiflbluantur. Quod pIuscft:ResprofperæcxcaEcâtho-mincs:Aduerfæautcmreddunteostautiores. Fiuntitaqucres viftorisdétériorés, viótorum autem meliores. Id quoqueeft perpendendum , quod iucceflli temporis parantut viftoriæ quo tempore fenium contrahirPrinccps:CorpusautemafFli-ûum,dclaflatumquccxtinguit animi vigorem, quiadexpedi-tionesbellicas fummèncccflarius eft Hui us rei fidem faciunt, luliusCefar,amp; 1 mperator Carolus quinrus. Obftatquoquepro grelTibus Mogori locorum natura. Caucafus enim ditfundit fc iniliiscönfinijs,milleramis quorumaliqui,terminantregna: Alijsnonfufttcitterminare,fcd amp;nbsp;eingunt ea, muri inftar; Alij concluduntcaprorfus:Alij’autém reddunttfanfitus difficiles. Magisnocëtcae difiicultatcs Mogo'iis, quam ali js, quod nerui,

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;roburquc

toburquc ipforum militum in cquitatu confiait, qui ficutin campis valet dominaturque,ita eft cxiguimomenti inmonti-bus.Huius qualitatisfuntconfinia Perfiç,inter alia regnum Sa-bleftan, quod vndequaq; cindum eft, ilia Caucafi parte,quam GrçciParopanifum dixerunt. Necminusarabiturmontibus Sigeftan.Ita vtfluuius Ilmcto per cam vix viam inueniat.In ip-faCambaia.vbi Mogori adeo potentesfunt,nonipfostimcnt Relbuti, qui fein montibus municrunt.Sunt hi reliquiae nobili umGcntilium.quifein montes interCambaiam amp;Diucon-tulerunt, cutn Cambaiaprimum àMahumctanisoccupatafu-it,jconferuantquearmata manufuam libertate,inferunrque lx peplaniciei damnum. Suntibi adhuc aliae regiones fteriles, emniumqucrerum,non aquae folum,indigae. hiusgencris eft Dolcinda,ad fines Cambaiae, perquamexercitus ducinonpof funt.His adiungitur temporis iaâ;ura,quam Principcs{ quibus magnum dominium eft, voluntquefufcipereexpcditiones)ne ccffario faciuntin itineribus. Aeftasenimelabiturantequàm co, quo tendunt ,cum equisfemienecatis,exercituquc homi-num numero multum diminuto, viribufqucvaldè debilitate, peruenerint,ingruitque hyems,quaeipfis aduerfa, hoftibus co-moda eft ; Illeenim incampis inter lutum amp;nbsp;glaciem caftra metaturHieautem degitfub tefto.commodcquefe habet. Inde accidit,vtomnes Principes,qui magnas expeditiones facie-das fufeeperunt, propter incommoda,quaeoccurruntducendo magnosexercitus,ex vna regionein aliam,coalt;fti fintclafles inftruere,amp;flaminibus autmarivti.Huiusreideditpra?clarifli-mum exemplumCaefar Germaniens in bello Germanico: Vi-dens enim tempore,(quod confumebatur mouendo exerci-tum ) incommodis,laboribufque, amp;nbsp;itinerum longuiquitatc quoque,virosequofque abfumirefque nimisin longumpro-trahi conclufitinftruereclaflem. Mogoroautemnullxpror-fus naualcs vires funt: Ab vna parte, nnllosportus habet: Ab a-Iia,ci funtvicini Lufitani,qui duabusmaximi momenti Arci-bus,quarum vna eft Diu,altera Daman obftruunttotum Cam-baiæ Sinum. VItima caufa,quae illorum Tartarorum progrefli busobftitit,eftfinitimorumpotenria,queimpeditnefeOrien-tem verfus extendant. Regem Barmae habetibivicinum,qui

nee potentia nee viribus ipfi eedit: In tot enim regna, regionef que dominiumobtinet.imperatquc populoadeöfcroci pug-nacique, tantumque eorum numcrum ineampos poteftedu-cerc,vt vieinorum neminemtimeat. Siautem Mogorexten-ditfui Imperijterminos, intra Gangem amp;nbsp;Indum non minus dilatauit hiefuos terminos inter Gangem amp;nbsp;Siam. Denique crefcentibusingcnijs,quibushoftesoffenduntur,crefcunt con-fequenter modi ,quibus fe defendunt, ingeniumque humanü inodulomaiusfit.Dueiturcnimproniusànaturaaddefcnden-dum,quam adofFendcndum:Nuturç enim magiseuræeft eou-feruarc.qiiä deftrueic. Imönecpermittit quidemaliquidcor-rumpi.nifi vtconfcruet.Dicinonpoflitquantum homo fubti-litate,induftriaqucvalet,vtferefq;fuasdefendat. Vtiturenim ad dcfenfionem, non folùm eo, quod fibi proprium eft,fed amp;nbsp;omnieo,quodad ofFendendum pertinet: nee pofl'et reperiri aliquodinftrumentumolFenfioniaptum,quononetiamadde feniionemvti poiritrlllæitaque Arees, quænimiscopertæte-ûçquefunt,inter melioresnoneenfentur.Tollunt enim defen fori commoditatem ofFendendi vexandique hoftem faciendi cxcurfioneSjVtendi tormentis bell i cis. igne artificiofo, ali j(q; ciusgenerisinuentionibus. Sedquæ reseftmagisadmiratione digna, quam ingenium fortificandir Q.uid magis Iubtile,quam fermoqui defortificationehabetur, nempeCortinis Propug-naculis.lateribus,Vallis,Foftîs,Contramuris,Cuniculis,Agge ribus intrinfcris,Calemattis,Gontraminis,Diucrticulusfimili bufqueinuentiouibusiEftneres aliqua quxexadifllmecxtufta. non fit ? Hec Ars efficit vt pauci multis rclifterc poirint,amp; vt exi guuslocals,fed munitus, vires,amp;thefaurospotentiflimi Regis confumatjParuabellica Arx,potentiam magni Imperijfati-getjdcbilemquereddat. Hacarteoiftingenti Lufitanianteali-quotannos,eluferuntconatus,imperumquc Magni Mogori, ad Daman in ora Cambaix.qui locus illorûcft.Paucisabhinc annis,perccleresequos ab Em manuele Sofa Cotigna, Protege Indiæ, RegiCatholiconuciatû fuitquod Magnus Mogor,6o. Idolorum templaexcidiiuflit,diccnsea(idola)nullius elFeeffi-caciæ,accerfiuifleq;concionatorcs,quiipfuminftruerent,bap-tizarcntq;, amp;nbsp;quod modo duo cius fillj baptizati client.

REgniChinaeImpcriuolimmuIto latius fuit qua nunc eft Dcprehëditur cnim ex hiftorijs ipforum(! quibus mcmo-riam rerum ibi fadarum., per bis mille, amp;ampJius ter centum annosconfcruarunt)amp;aliiseorum fcriptis,proprio idiomatc editis.(quorum adhucfragmenta fuperfunt) Reges corum,do minosfuiflCjferc totiusoræ MaritimeAfiæ,àFreto Aniano, ad regnum Pegu vfque.amp;regnorum Melitaij Bacam,ChaIan. Baragu,(quæad Septentrionale latus Pegufunt} vicinorumq; illorum,vbi adhuc eorumopera,cumepitaphijsamp;ali jseorum monumentis reperiuntur. In didis omnibusregionibus .adhuc reliquiae ceremoniarum veteris religionisobferuantur, quibustradebaturfeientiarerum Mathematicarum,vteftan-ni inmenfesdiuifio,Zodiac! in la.fignaamp;aliarum huiufmodi rerum.quxmonumentafuilmpcrijfunt. Necadhuc longum tempus prçterijf,cum omnia illarcgna,Regem Chin?,pro Mo narcha habebant,ei quoquo triennio, mittentes Legatos cum donis: Legat! ad minimum quatuor effedebebantjUam antc-quamadAulam,quo mittebanturperueniflent,oblotorum diftantiam,difficultatemaudicntiç,amp;moraminexpeditionc moriebantur duo amp;nbsp;qua muis morbus ipfos non confcciflet, Chinenfcsmortcmcisveneno,(quodin aliquo publico-cpu-lo iprisdabatur)3ccelerabâtponebctqjeisfûptuofafepulchra, quibusnomëLegati.amp;àquo miflit erant,infcribebatur:ldom nefiebatabipfis, vt memoriam fui Imperijpotenti^queçter-nam rcddercnt.Necminusprotulcrunt fuampotcntiam.in va ftoilloOceano,quam inContinenti : Chinenlescnim primi inInfuIasOricntisdominium obtinuerunt: PoftcosGiaui il-larum dominium fibipararunt; Deinde Malaccnfesamp; Mauri.'I andern Lufitani amp;nbsp;Caftellani adept! funt illarum Infula-rum partem.Sed nulla illarumnationum.potentiam Chincn-fibus parem habuit. Ipfi enim prçtcr Infulas Chinae vicinas quae cum propter multitudinem, turn proptermagnitudincm amp;fertilitatcm,magn! xftimädaefunt, obtinuerunt dom i nium

«4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R E X C H I N JB.,

in maximam partem Infularum, illiusimmenfi Archipelagi, adZeilan vfque, vbi idiomaChingallum reliquerunt, ficut amp;nbsp;in terra Continenti eioppofita. Legiturquoqueinaliquibus Relationibus Patrum lefuitarum, in vnaparteInfularum Di-ui Laurent!jjinueniripopulum album,quem àpopulis Chinas originem traherc dicunt. Chinenfes primi Infulas Molucas detexeruntdedereque nomen Gary ophilis,deduxeruntquc co lonias,in muhaslnfulas» quæadhuc nomenleruant, nempc Battachina à Muar ; Batra China, Mauri.Bate cnim oppidum, Batra China opidumChinenfiumfignificat. Aeftimaturquo-que habitatorcs Iauæ,ab ijs originem traxilTe. Vr quod verum cftdicaturrVideturmagnafimilitudoinipIbrum viuendi, ve-ftiendi’,aedificandiritu,induftria mercarura?, amp;arrihcioruni ingenio.CumautcmChinenfesjn FrctoZeilano clalhsso.na uiumiaóturam fe£iflenr,vIrraaliainfortunia:PerpendentesG-milesexpeditiones.fuisrebusdamnofasefle,concruferuntcas prorfus miffas facere, regrediquein fuos fines : Vthçcconclu-fiorataefîctjpçnam capitis ftatuerunt in eos, qui inillas partes nauigarcnt.RegesChinaebello, alios offendere,prorfusabfti-nent. Vt verum dicatur rCum ipfi fœliciflîmaregionepotian-tutjVbi terræfertilitaSjCum hominum inçftimabili induftria, certat.cui nihil deeft,multaq;eorum vfibus abundant curcon-fumerentfuasopcSjinfaciendisacquifitionibus^fuoStatuipa-rum profuturisîCur abfumerent proprias vires,amp; I ubftanti am vtacquirerentaliéna ?QmdpifcarenturRetiaureo?Carthagi-nenfes ficut fcribit Polibi us j fimili fere modo exonerarunt vna parte rerum prius partarum : Romani cum fecundo bello PunicOjiaduramfeciflent maximarum claflum,pne defpera-tione | valcdixcrunt Mari. Poftca autem videntes, quod qui Mari dominarcntur,quoque terra præualerent,rurfiisnouas clafles inftruxerunr,quibus tandem hoftibus fuperiores fue-rant. Quamuis haec Chinenfium refolutio hodie prudentiæ non afleriberetur, tarnen pro maximafapientia habendaeft. Cum eni m maior fatuitas non fit, quam tua pcrderc, vt rapias aliéna : deftruerc fines propri jRegni,vtinuadas alicni: profundere fanguinemvitæneceflariumvthaurias alienum,Rc-gium magiSjamp;Principis op ere dignius eft,conferuare, (ficut ali bidixi-

R £ X C H I N JE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;85

bidiximus)quamdilatate':Confetuatio enimStatuumdateis cflcntiaiTi,ampliatio autcm eo fpcÛat vt eis bene fit. Ad quem finem autcmfemacerabitaliquis, vtfuaarapliorareddat,(i ampliatioStatuum nonfolum nonefficir,vtbenecommodc que eis fit.fed deftrui t id, quod ante b-’nc erat ; Ad qui d expen-detproprium proalicno?ilt;emquç iam fubfiftit, pro incerta ôcquæaccidere poflctîNeceflarium provtili?quaredebilita-bit fuam perfonam, vt maior fiat ?Princeps fapiens debet alie-nusefleabijsexpcditionibus,quçipfum fecurumnonfacianr, autinfigne commodum fecum fcrunt:Securitasenim Status, eft ■ vnaBafis,in qua fubfiftit : quodftudet acquirerceft vt fecu-riorfit ; Sccuritatem autemadferuntacquifitiones Anguftia-rum,cIauftorum,viarum,rerumqueoportunarurn,vtEoftem longcàtefubmoueas: Vtilitatcm commodumqjadferunt eç regiones, que pecuni js di tant, aut comineat ibus apparatuquc bcllico,rcbufquetalibusinftruunt, SedvtadChincnfesreucr-tamur, Quando illud fapientiæplenum decretum feccrunt,liberos dimifcrepopulos,quicisfubiedierant. Aliquitarnen corura,manferefeudatarif,amp;fubillorum vmbra, inter quos fuereRcgesCorcæ,Lcquij,Caucinchinæ,Siam. Quaniuisautê (vt diximus)fe inter fuos tcrminos finefquc Chinenfcs reduxc- ' rintcontulcrintqucjpoflidenttamen regionem paulo mino-j rë q Europa eft: Extcndi't fe enî à Septentrione Meridiê verfus, / à.i/.graduadsa.vlqj.quofpaciocôtinenturjv.gradusrAbOrtu, adoccafûjfunt gradus zz.Pacquin in qua degitR ex,eft in48.gra dunoftri Poli.DiuiditurChina',ini5.Prouincias,harâfexfunt ncmpc,Maritimae Cetan,Foquië ,Chiqcuâ,Pantora, Naquij, Quincij;Mcditerraneæ,Q^ichiu,Iuana,Qtiancir,Sniuam,Fu-quam,Canfij,Xianxij,Nonam,SanciJ ProuinciaeQuinciCan-tanorFoqucm,à Mcditerraneis diuifçfunt monte, noftrisAl-pibus fimih, ncc plus quam duo itinera ibi repetiuntur, quibuS ad fe mutuo meant. Tomas Perezius Lcgatus Regis Lufitaniæ EmmanueliSjàCantanadNanquijconfumfitquator menfes, Scptentrioncm verfus femper tendens: Attamen Nanquin ad Septcntrioncs magiseft. Adamplitudinem confiniumfupra didam , aceedi t fundi fertilitas ineomparabilis : Producite-nim quidquid ad dclicias ôcdçledamcnta non ad neceftitatem

folum,amp;advrumhumanumfacit. Multæ plantæbisautterin anno frnftus reddunt Ad iamp; facit fluuiorum frcqnentia, aqua-rumquecopia,'quætotam regionem ,non folumnauigabilcm facitjfcd amp;itairrigateam,vtamocniffimus hortus vidcatur.Ea fertilitasgeminaturduplici via:Vna,q’joc!Rcxnullisfumpti-busparcitjVttotaRegio vndiqueirrigari poflît.in partesduas fecando afperrimos montes , vt fiuminibus tranfitus pateat Aequando profundas valles Corriuandoaquas lacuumamp;flu-minum multis modis ; Cum itaque nullo loco dcficiatcalidfi, quod tota ferc regio intra Zonam temperatam contineatur, nec humidum f quo natura bcnigna, amp;nbsp;hominû induftria eam irrigant) luxuriant omnia,plus quam crcdi pofîct Nullusalibi jocuseft vbipropagatio plantarum Sc pecudum,maiores,pro-greflus faciat; Altera fertili taris caufa eft quod nec feges feuerif fimecaftigantur,nechicprorfus tolerantur, vnufquifquc ali-quid facerecogitur,nec rclinquiturpalmustcrræ,qui non cola-tur,nec dragma m ateriac quae non formetur. 1 n Cantan, inter alias res notatu dignas, numeranturquatuorcçtorum millia, qui retendis frugibus, ÔcOrijza occupanrur. In China habet vnufquifquc quodagat,fecundum eiüs vires hic manu, illc pe-de,oculo, lingua aliquidagitiijsfolum in Prorodochijspubli-cis locus eft , qui prorfus membrorum omnium impotentes funr,necaffineshabent,quicisfuccurercpoircnr. Srercushu-manum(taceoalia)hic vcndirur.Vtfe ncmoexcufare poffir, quod nihil agerc norit, vnufquifquc artcmpaternamcxcrccrc cogitur. Cum itaque filij inart’.bus parernis quodammodo naf’canrunobligariquc fint cas cxerccre, addifcunt fcre eas an-tcquamidperccpcrinr,idqucperfcö;ilfime Qui fibiinterravi ftum non poteft parare, facit id mari, id enim non minus frequenter habitatur, quam ilia . viuunrque infinira: familiæ in fluminibus,in cy mbis, nec poft longum tempus in rerram def-cendunt.Horum aliqui vchedo,auttraijciendo perfonas, mer-cefqne,merent: Alijofficinasfibi parant: Alij hofpitioexcipi-unt iter facientes : In medio fluuiorum reperirur quidquid ad amiftum aliafque commoditates vitæ ciui lis facit, non ad cibum aliraentaquefolum.Multi nutriunt in naui bus, magnum pullorum numerum præcipuèAtiatarum Ad fouendum oua, excluden-

REX CHIN AB.. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;87

excludcndofquepipiones,matribusnohvtuntur,fcdtcmpera-, tiignis, fereficutin Acgypto,fingularitcr auteni Alcairifit: v’y*' Teny t has aucs noólu in cy mbis, mane in campos Ory za fcmi natos emittunt,cumquefe magno rufticorum commodoher-bisnoxijs pauerint,vbi nox ingruit, adfonirum cymbafi aut tympani adfuascaucasrcdeunt. Multi viuuntvchendo pifces fluuitatiles Sc marinos, in Prouincias Meditcrraneas ; Vcrc enimdum tuigcntflumina,obaquam pluuiam amp;niuem liquef ccntem, conduit pifcium marinorum incomparabilis copia adoftiafluuiorum,vbipifcatoreseorum incredibilem copia capiunt : Eosnauicularijfluminum, paruoemuntàpifcatori-bus,conuetuntque(inquibufdam vafisadididoneispafcendo illos,acfepe recenti aqua rcficicndo)in regiones longiffime ab Oceano d i lïî tas, I bi venuudanrur, mittunturquc,inlatasci-uitatumfoflas,amp;in viuaria.in quibus toto anno perdurant,fer uiuntque Chinenfium mcnfarum delicijs : Pafcunt pifces fter-corebubuloautcolumbino.Vtfinemfaciam:Cum ciuibusve-titum fit.finibus excedere, nifi cum venia (quç pro certo tantu temporepermittitur)neccfle eft vtcrefeente quotidic.proge-nic,innumcri incolarum coetuscxcrefcant; Abipfisobferuatu eft,viccquinq;moricnûr,adnafcifeptem. Add.c,In his regio-nibus tantameftecxlibcnignitatem ,aerifquefiilubiiratcm,vt non mcmincrintjibi aliquandopeftem vniucrfalcm fuifle,Nc autemaliquisexiftimetjbonum aliquodalicubi inueniri,cui non tantundem calamitatis,rerumq; aduerfarum rependatur. Accidunt inChinaterremotus,qui plusdamni quam peftisfa-ciunt: Abforbentenim intégras ciuitates, déferras reddunt regiones.Conduntantiquafluniina,amp;rccondunt noua, Montes foloaequantjfaciuntmiferandamftragcmillius populi. Anno 155). erupiteterrævifceribus tanta aquarum copia.vt 180,miliaria inundaucrit,diglutiuitqueciuitatescum earumvillis.Qui aquas cuafcrantjillos ignis celcftisconfumfit’. Numerantur in China 150.ciuitates, 235-magnaoppia ,1154..caftclla, 42o.vrbcs abfq; mûris,in quibus militesdegüt.Villarö Pagorüq^quorum aliqui habëtcs mille focos, numerus iniri no poftet; tantücnï vndiquaqjpopuh eftjVt vniuerfa China vna ciuitas videatur.

RegiaScptetrionaIisinterpretatur,»nunchabitatRex: Iftiqu« fLibfnnt yProuinciajhuicodo. Ambæadco amplæfuntvt vno intcgro die équités, priufquam ab vno capite ad a liud perueni-as.De numéro habitatorumChinæ nihil affimaripoteft,fecun dum autem quod ex R ejationibus manu fcriptis cxtat, amp;nbsp;orc refertur,colligitur 7o.MiTliones animarum excedere.Hçcpro feûo resmagnacft,neccreditufacilisilli,qui cum regnisChri ftianitatis ilium numerumconferre.ôc ex illis aeftimationem facerevclit.Italianonaccedit adnoucmMilliones. NecGer-mani»(exeludendo Heluctios amp;nbsp;Belgas) ad plus quam deccm, nec addi tis duabus didis Prouinci js exceditquindecim Millio nes,quem numerum forte conficiet Francia.Hifpaniapopulo infrequëtior eft Ita 1 i a. Si ci lia habet vnum Millioncm amp;nbsp;tercë-ta hominum millia : Anglia tres Milliones. Tantundem numerantur in Belgio quamuis belli diuturnitatc numerus Bel-garum,multumimmunitus fit.Nontamenincredibilisillenu n'ierus(quem habitatoresChinæconficerediximuslvidebirur ficonfiderenturipfiusamplitudo,fertilitas amp;nbsp;loci habitati;Ea cnimProuinciaadeoampla,amp;tothabitatoribusfrcquenseft, vt minus incolarum ei tribuendum non fit.Tot habet yrbcs,amp; tam amplas, aliafque ciuitates, vt tantum numerum capere amp;nbsp;exciperepofllt. Eftquoque adeo copiofa,rerumqueomnium copia,partimnaturçbeneficio, partimhominuminduftriaa-bundans,vttantum numerum pafcerc pofllt. Nos Itali nobis ipfiscgrègiçimponerefolemus cum opinamurltaliam omnibus vniuerfi Orbis regionibuspræftarc,nobifqueperfuadcmus nullam Prouinciam ,nec opulentiorem efle nec frequentius habitari.Nccperpendimusltaliamlongamanguftamqucefle Prouinciam,nonfpaciofamnec capacem, Nec quodduæter-tiæpartes flamen nauigabile nonhabent,quidefedus admo-dum prçgnans eft : Nec quod quartam pattern occupât Apen-ninus,qui mons,vtplurimu afperamp;parufrugifèrcft.Quodad fcrtilitatemItaliîEattinet,eiusparti,ccdit Francia copia frugû amp;pccudû?Aut Anglia frugibus,pecudibuslana,pifcibusamp; me tallis; Aut Belgium multitudineamp; amplitudine ciuitatum,va-netatcartificiorum,opibus amp;nbsp;mercaturaj Aut Græcia pulchri-tudinedc

tudinc amp;nbsp;oportunitatc fitus» amp;nbsp;maris Portubus aut rcgionibus dulcibus?AutHögaria,pccorc,cquis,vino,frumcnto,pifcibus, Minaeris, omni dcniquc bono?Sednolo in his enarrandis mcdctincrc diutiusquam ncccflecft. Longobardia ternam tantam Italiæ partem occupât: Sedcum cxpliceturpulcherri-jmisplanicicbus,irrigeturqiicamocnisfluminibus, nee montes afperos, nec camposarenofos habear, tantum populi, quanta dimidium Italiae habet : Quid autem dicemus de Francia, Au-ftria,Germaniainferiori, Pannon'js,aliifquc quæomnifari-am plans,opimsc extremeque delitiofæfunt? Concludamus ergo :Cum China non minus am plum fpaciofumqueregnum fit,quam vnitum,fibi iunûum,plenum populo,annona amp;nbsp;opi-bus,pro vno maximorum lmpeciorum,qux vnquam fuerc ha* bcndumcA.

CHinæregimêDefpoticum plurimum refert; In tota Chî-na,nulluseftaliusdominuspræterRegem, Ignorâtquid Cornes : quid Marchio,quid Dux fit. Nulli alteri triburum aut Veéligal pcnditurquamRcgi :Confcrt is omnesMagittratus, etiânobilitatemiDateisquo refuftcntant,nec aliud pondero-ïüm faciunt,cuiusipfecertiornonfiat. Non ficut Régi tantum eiobeditur, fedamp;vencraturficutnumen, InvnaquaqucPro-uincia eft Regis effigies aurca, quæ velo operitur, prçterquam, nouilonijs;Tuncdetegitur,vifitaturqueà M.agiftratibus,inflc-ftuntqucgcnuacoramca,tanquamRegcipfo. NccfoIusRcx rcueretur,fed amp;nbsp;Præfidcs, ipfique indices ita honora ntur,vt cis nemo loquatur,ni fi genubus infidens. Hac rc vilefcuntadmo-dumanimi populorum, facitque eos mancipia potius qua ni fubditos Principis.Exteri ( quod eorum conuerfatio confuem-doquealiquam mutarioncm,autaliquidnouiinregimineingt; troducerc poflet) non ad mittuntur in regnum ; Concedunt cis autem aliquid commercij, in oris maritimis', vt diftrahant di-Ucndantqueannonamgt;amp; opificiaquxipfi fcccrc, Mercatores

qui hic ver(àntur,mefcaturamque terra exercent, multi fc clt;gt; adunant,vnumque inter ipfos Prineipem conftituunr,cui titu-him Legati dant. Haccautela intrant regnum,fed'Officia rij amp;nbsp;miniftriRegis,nunquamdifceduntabeis. Indigenænonpof^ funtregioncexcedere,nifip€rmiiru,necconcedifurpermiffio, nifi ad certum tempus: Vt de reditu fecuri fint,non dant faculta rem excundi ,nificxercendæ mercaturæ gratia, nauigandoin nauibus ijo. vaforumcapacibus, fiifpicanturenim cosmnlto JongiusnauigaturoSjfimaioresnaueseoncederenrur. Vtfiné faciam.Huiusrcgnilexcft,vt ad nihil aliud,quam ad pacemamp; conferuationê Reipublicx colliment: Ideo floret hic Infticia 'quietis mater,deinde Politiamagiftralegum,deniq;induftria ’ pacis filia. N,ôaiiudregnum,necdominium antiquum neeno-uum illo magispoliticum cft. Plus quambismillcannisfficut ipfi fuis hiftorijs doccnr)rcgirur Chinai jfdê legibus.Nos mira-murRempublicamVenetamconftitifleiam iioo.annis,reg-num Franciseautcm-iam feper 1200.annos conferuafle.Circh tcrducenti iamannifunt,cumChina àTartarisopprefla per-tulit'corum dominiumcirciter90. annis. Chinenîcs feiplos magni faciunt in rebus ciuilibus amp;nbsp;poli ticis, quibus prorfusin-uigilant. Solentdicerefc habere duos oculos, Europas populos vnum, cætcros nullum, Itahonorifice de nobis loquuntur,, • quodipfisnoti fint LufitanijCum quibus mcrcimonia exercent in Macao,amp; alijs locis, amp;nbsp;propter famam Caftcllanorum, qui: abipfisnonlongeabfuntjinPhilippinisinfulisnempe.

EXfrcqucntiapopulî ( quam docui mus) fieri potcfliudiciî um viriuiii Chinæ:Inca enimconfiftuntomnesaliæ vires Sed vt aliquid in particular! de ijs dicamus : Po tent! a Regis Chinæ(quodfuocontenfus, omncminuafionéabhorret)de. fenfionimagis,quamoff'enfioni pronaeft,amp;aptior,ytfuacon fcruet,quam vt ea augmentet.Ciuitates vt plurimum ad flumi. na nauigabilia fita funt,habentque foflas profundas largafque, mûri car

R £ X C ff I N XE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;51

wiirî cariim tum c lapide foffili turn coftili fnnt, adeo firmi folidique,vtcredi vixpofTit.Turresnondefuntjnecpropugna-» culaquam optime inftrufta. Ad fines Tartariævtfccuri effent aduerfuspotétiamtalium hoftium.quiquondamChinamin-, ingrclfi camfubiugaruntjfabricaruntmurum jqui initiumha-j hens, ad ciuitatcm Ochioi ( inter duos al tiffimos montes pofî-tamjextc iditfead fexcenta miliaria Ortum verfiis, donee ci afiusmo soccurrit,quiadOteanum vTqueprotcnditur. Ad, regni tuàcs vi dentur frequentes,fed paruæ Arecs,cçercûæ funt, vt hoftem fiftant,donee concurrant vicina præfidia, amp;nbsp;deinde • Regiuscxercitus.In qnadringentismagnis pagis,magnum po-pulinumerum, quotidieftipendiamerentium habetRex : Hi adminimum indicium, in earn partem, quaneccfîariumcft, tcndunt.Vnaquçque ciuitas fuosPiacfidation,amp;fuameuftodi-am ad portas habet,eæque non clauduntur lolum,fed amp;nbsp;fuo tempore obfignantuT, necaperiunturanrequamfigillumdili-; gentcrrccognitum fit. forum militia,cum equeftris, turn pe^ deft ris,tum terrefti is, quam Mariti ma numerofa potius, pro-heque inftruda apparaiubellicorebufqucncccflarijs,amp;quod maximumeft,probe ordinatacft,quamfbrtis'amp; vegeta. Indi-genaeenim cum propter nimiam molliticmrcgionis,tü prop- ■ terformam regiminis,quæipfos viles,timidos,abieä:ofq; reddit, audacixani mique parum habent: Externo fiibfidio non vtuntur,præterquam ill'orumquosbellocepcrunt,quosin eite riorcs regiones mittunt, vbi fignumgcttantes,(quodipfosab alijsdiftinguit)feruiunT, fed animo mancipiorum potius qua militum, ftipendia eerta cis perfoluuntur, nee prxm ia virtuti, nee pena ignaui ç defun t,quod magne efficacie eft.Qui militiac adfcriptinonfunt,arma haberenonpoftunt. Maritimxvires ' terreftribusnon funtinferiorcs:Nam practerclaffesordinarias cuftodiæamp;fecuritatioiæmeritimædeftinatas:fcumChinaflu-minibusnauigabilibustotçabunder,oraqucmaritima Portu-busin(ulifqueinftrudafif)facileeft,cumvrgetneccflttas, colli gere à quingentis ad mille magna nauigia,quæ ipfi Giunchi vo cant. Non défunt ftipendio perfoluendopecunix,necadde-ledusfaciendos,retinendumquemaiorem,quamcredi poftet numerum nauium militumque: Aflerunt enim multijReditus

9i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;« î X C H I N XK.

Regales ad 120. aurcorum Millioncs accedere , qui nnmeru* quamuis incredibilis viderieipoffct,qui ex Statibiis Europae» Chinççftiipationcm facere vclit.fidern tanien faci le inueniet apudillosqui cöfiderabuntfequentia, ncrr.pe amplitudinem amp;nbsp;naturam Prouinciæ,quæ Europa paulo minor efî: Frequentî. am habitaroruin.quarnconfequirur inedimabilisopulentia:. Diucrfiratem amp;nbsp;diuitias Minærarum ?uri, ?»rgenti , Ferri aliorumq;metallorû : Incxplicabilem copiam mercimonio* rum qu!bus(mcrcimon;is)mirefauentrotfliimjnanauibuspcr uia.Tot Sinusamp;brachiamaris , Emporia, Portus maritimi;' Telonia; Vcûigaliamercium : Tributa perfonaüa amp;(iniilia; Percipit inrcralia decimam omnium,quætcrrapioducit.vt funtomnisgcnerisfrumcta.hordeum.Oryza.Oliua', Vuae{felt;l nonprcmuntvuas vtvinum extorqueant.jGonîpium, Linum Lana,Scrycuminnnitum,metallorum omne genus, germina infînita,pecudes,.S'acch3rum, Mcl,R heubarbarurn, Campho* ra.CinnabariSjGlaftumOdoramentorum mulra genera,amp; in-r tereaMufehum, Vedigalfolum falisciuitatisCanton,(qux necex maximis, nec multi commercijeR) reddit aurcorum igo.millia. Décima Oryzævniusmediocrisopidnurifdidior^ nis fiipra didæ ciuitatis reddit plus quam centum aurcorum milliaJndcaliarumrerumçftimatio fieri poteft.PercipitTri- gt;nbsp;burum ex lucro mcretriçum : Subditis nihil præter vidum amp;amidumrclinquit. NullosfubfeComites,autdominosaltc rius generis habet,nccpriuataspcrfonas,quiopulcnti fint. Cû itaqueregnum immenfum fit,reditufquefcrcomnes,in Regis manu fint, mirum non eft, fi ipl’c inde aurcorum numernm in-crcdibilem percipit. Duæprxtçreares hanc fummam reditu-um credi biliorem reddunt ; Vna eft, quod non omnia foluan-tur in pecunia,fed pars in rebus nempe Fœno,Oryza,£rugibus,. palea,Seryco,Gofl'ypio:Altera,caiifaeft,quod Regesizo. Mil- . lionum, quas percipiunt,tres partes expendant : Dum itaque è manibus Regisexit,quodàpopulo perccpit,.nemini mirum videri debet,quod populus ipfi,id quotannis reddere poftir. Sicutcnimaqua tantum defeendit, quantum fe inaltumextu-lit,itaamp;Tributa, facile tantum infetrcpofltint quantum Régi in fuftcntaculumfuorum expendendum eÂ,ipfeque populus i tantum.

tantum Rcgî pcndcrc poteft, quantum ipfein rcgno cxpcndif In regno dico, fi cnim extra regnum expenderet Angariae duquot; pliciter confumerent populum, nam exeius manibus elabc-renturpeciiniæ facukatcfque,nequefpes fupercflet alicuiuse-molumcnti.autfvuûusalicuius. Sedhacdcre fatisdiximusin lationibus Status.

NVlliusPrincipispotentiaRegiChinac terra timendacft, praeter quam Magni ChamiTartari: ümnesenimaUj, ipfum pro fiipremo domino agnofcunt: Aduerfushune hofte curarunt Reges prxtcriti,ftrui ftupendum ilium murum, A ma ris latere RcxChinac conterminus eft laponibus amp;Caftcllanis. laponia variediftat àChina, à Goto iaponia: infula, ad ciuita-tem Liampo,n^merantur6o,.Lcucae,ACantone297,Iaponë-fcs diuexapt oras Maritimas Chinenfium incurfionibus, in ter ram dcfcendentcs,vtdepracdentur regionem,itavtmagisla-trocinia exerceant,quamquod quidbello agant:Cum cninl laponia in plures infulas, amp;nbsp;in varies Principarus inter fc ferre diü'entientes, diuifa fit, non nifi inualide contra regnum Chi-nacmoucre fe poteft. laponenfcsanimisarmifqueChinenfi-buspreftantioresfunt.DiciturNabiinangam,quifehodic,pro domino magnat partis laponiac gerit, in animühabcre in Chi-namexpeditionemfufeipere. AbaliaparteiunguntChinen-fes fines cum infulis Philippinis quas poflident Hifpani, qui Chinenfibusadmodumfufpédi funt,necidabsre; Sunt enim Philippinxfituvaldecommodo,advexandumChinani: Hit panisquoq; probe notum eft,quam diues fit i 1 lud regnum.Rex Hifpaniarum Philippus.omnes vias tentât, vt tranquille reci-piaturEuangelium,videturque dominumDeum noftrum ,a-modo aliquam portamaperuifle:Q^amuisenim Chinenfes, infuamditionemexterosnonadmittant,ficut alibidiximus, attamen aliqui Patres Iefuitae,moti intenfo defiderio gloriae Dei,amp; ampliationis fux fand« legis,in campo ad.co fpaciofo, qualisil-

94 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R E X C H I N XK.

qualisille eft magna arte,necminoripat)entîa rcgnamChinç funfingretri,comparataquefibialiqnorum Magiftraruum bc-ncuolentia,obtineruntprmilegium naturalitatis,pra:cipuePa ter Michael'rogcnus: Vcnk hicih Europam anno isço.vt refer ret,quidillicagcrerur. Dumegohçcfcriberem,allara:funtSig-nificationeSjàduobus Patribus,quininrcgnoChinæremanfc-rant,quibus fignificabantjfe diuerfas perfecutiones paflbs.tan-deæquecoaftosfuiflc.ciuitateinquahabitaucrantaliquofqtjc conuerterant excedercamp;maritima vcrfus,fecoRfcrre. Lufira-ni ipfîsquoque aliquantulum fufpeZ^:i funtij mercimonia in illo mariexercendo,primum fidem fibi conciliarunt,aufpici-jsFerdinandi Andrada.proptcrftgnificationemiuftitiçjamp;mo derationis,quamdefe,ininfulaTanxgt; dederat. Hic primus omnium Luütanorum^inciuitatemCa-ntam venitexpofuitq^ interramThomam Pctrcium Legatum Emanuelis Regis Lu-fitaniæ, Sedeopoftea dclatiaJijCapitanei prauisfuisaftionk busmoribufq; accalionem dedere, vtLegatus pro explorato-recaptusfuerit,amp;incarcéréderentus vbimifcrabiliter fuosdies finiuit,cumalijsautcm,tanquamcum boftibusaôum fuit: Tandcm-poft multosannos conceffum fuir Luftranis, vr fedes figerêt(mercimoniornmgratia)inparuainfula Macao, in qua fcrecoloniam fundarunt,fedparumfirmam,quodpcnirusïüb iedi fint arbitrio Chinenfium, qui ipfos ob ingénia, amp;nbsp;ftrenui- ' îatemfufpeâoshabent: Eosquoque non fugit amici fia,collu,

fioamp;confcnfusquiipfoscumCaftcJlanisinrercedir.ideo quereftringuntquotidielibertatcm commcrcio

rum, conanturque ira fc gcrere,vt Lu-fitani fua fponte,Macaore linquant repetant-

Ad IFmitcs Chinx , rclinqucntes regnum Caucinchinae (dequo,quod huicoperi in-fcratur, dignum nihil habe-mu.s)fequiturregnHmSiam, quod inter magna Afixrcgnaha-bctur.NomenàSiam ciaitate,adoftiafluuijMcnam traxitdi-eiturquoque regnum Gornao. Extenditurab OrruOccafum vcrfns,àciuitateCampaa,adciuitatemTauai vfque,quo fpa-cioquingentæleucxlècus oram Maritimamcomprehendun-tur.Interim verum eft, Arabeseiusregionis, vitra ducentasleu casvfurpafle,cumopidisPatane,Paam, lor,Malaccafquam poftea Lufttani his eripuerunt) Perea : A Meridic Septentrio-ncsverfus,extcnditfeà Slncapura,qu3E in medio graducft,ad. I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;populos qui vernaculeGueoni dicuntur, qui ad iQ.gradusfurtt.

LacusChiamaiquifexcentismiliaribusàmaridiftatRegisSiâ €ftinlocismediterranies,dilataturàfinib’Caucinchinævltra' Auâ fluuiüjVbi regnû Cenerä poirideE.Suntitaq; ipfius, fimul cû lacuChiama.i,flumin4Menon(quodCapitaneûalt;)uarâfonat) MenanijCaipumo, Aua,quæomnes illas regiones plus quam •crediqueatj-omniannonægcnerefertiles reddunt. Potiffima regionispars ,vndiquçmontibus Anæ,Bremæ,langomæcin-| nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fta, fitu plana eft fatifque Aegypto limilis Abundat, Elephan-

tis,Equisgt;Pipere, AurOjStanno.lnregni parte Occidentali, barbe tfyluas immenfas.Tigridi bus, Lconibus,Lyncibusamp;hyenis plenas. CÔtinetrcgnaCâboiç,Siami,Muantai,Brcmx;Caipu-mo amp;nbsp;Chcncran.RegiSiami obediunt Populi Lar,qui ad Sept-entrionem regnorum Muatai amp;Caumuafunt,ia,rria rcgnaCvf alibi diximus)diuifi : Primum eft Iangomæ,,fecundum Cucrai, tcrtiumLancaâ,Caucinchinç vicinum :In habitant regionem-planam amp;nbsp;opulentam in quam,ex montibus defeendentesGue ©ni (Marcus Paulus Venctus appellat eorum regionem Cam ‘ gigu)appetitucarnishumanç,faciunteorum horribilem

. Regem Siami in fuperiorem dominum^ fed ei parum obediunt, fçpeqj , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ci rebelles hunt.

gt;€ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X I X S 1 Â M.

HVIVS rcgni opes, ex eius fertilitate percipi pofluntî cum enim in planiciefit, qux à nobiliflimis maximif-lt;juc fluminibus, oportuna inundationc Nili inilar irrigatur. dici non poteft quantum rerum omnium copia affluat. Produ-cit Oryzam.frugcfquc innumcras,Equos ,Elephantcs,pccoTa-que infinita Aurum quoque Stannum, Mcttalla. Argentum à populis Lai co defertur : Hæc terrae fertilitas in caufa eft vt po-pulusfcvalde dclicijsamp;voluptatibusobruat.AgricuIturam ex créent, fedartibus nonadmodum dclcdantur ,eamqueob Tcmrcgnüexigui'cAmcrcijcft. lnteraliasciuitarcs|trcsadmO' dû célébrésfunt.nimirûCambaia,ad flumen Mciconaut Mc-non fita,quod inChina oritur amp;nbsp;in dccurfu adeo fluminibus amp;nbsp;aquisaugetur,vtei fuusalucusnonfufficiat: amp;nbsp;propter aquaru vim fe mutuo protrudentium rumpit difcinditquc terram,. plusquam in millcpartcs, elFormarquc lacum quafi alteriim Mcotidem, plus quam fexaginta miliaria longum :M eicon Ca pitancum : Menon matrem aquarum fignificat. Altera ciuitas eft Siam jcuiusamplitudototi regno nomen dat • maxima ci-nitaseftjcommercioqucadmirabilisj id inde colligi poteft, quod quidam Pater Icfuita fcribit , vitra Indigenas incolas, plusquamtriginta millia Arabicarum familiarum inea efte:

Tertia ciuitas Vdia nomine,Siana adhuc maior eft, dici-turqueineaefte quadraginta incolarum millia,

amp; quodinfluminc Caipumo (adquod fltaeft) difcurrantducenta c y mbarum millia;

1 s X s 1 Ä nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ff

RExSiami magnifiée viuit.fexexcubitorummiilia habet, amp;ducentosElephantes,oftentandç fuæamplitudini: Eo-runiElephantorum jo.millia habet,quorum tria milliabello idonei funt.Et rcs pro maxi ma habenda ca, fi eorum prccium, amp;impenraeincaanimaliafaciendœ,confiderentur. RcgisS'ia-miadminiftratioplusdefpotasrefertquam Regiam guberna» tioncm : omnium cn.im fui regni terrarum dominus ell,eafquc locatcolonis,autdateasfuiBaronibus,adipforum fuftcntacu-lum,adccrtumtempus,aurquamdiu viuunt »fednunquamiu-rehçreditariordatquoqucijfdem Baronibusciuitatesoppida-que.cum iurifdidione ad tempus præfinitum, vel etiam advi-tam,fcdcacondicione,vtci in bellis, certo cum peditumnu-mero,Equisamp; Elephantis inferuiant, Hoemodo 20 equi-tum amp;nbsp;25o.‘peditum millia (quibus nulla ftipendia largitur) habet,necregno hoconcrieft.Si maiores virescoadunarevcl îct,multo maiorem numerum conficcrer: Regnum cnim am-plumcft,ciuitatesoppidaque populo frequentia funt:Splae-nimciuitasVdia(quæregni Siami caput fedefque regia eft) c-mifit5o.hominum millia,Quamuis RexSiaminouem regno-rum dominus fit,non alijsçamcn, quamSiamitis, inbcllisv-titur, qui duo régna, SiarÂi nempc(quod ipfqChaumua vo-cant)amp;Muantai ( in quo ciuitasVdiacft) in habitant. Scquun-tur tria Laiorû régna, duoq; alia ad mare fit à nempe Como amp;Camboia. AdOccafumeftCaidocorcgnum,amp;Septentrio-nes verfusBrcma,quodalij Barma.alijBramadicunt.ficutin-barbarisnominibus cuenirefolet. Cum fpesparandiopes,amp; acquircndæamplitudinis, in hocregnoab armis dependeat, vigente etiam pace,fiuntexercitiabellica;amp; in aliquibusludis, quosRexquotannisVdiæexhiber, referunturomnia,adexer-çitia militaria. Vm fiûtinflumineMcnam, vbiplus quam tria Paraorum(genusnauigijeft)millia ,induascla^^esdiuifa,con-fllgunt;congredl untur quoque equis amp;nbsp;elephantis:pcdites quo que.enfc parmaque inftruûi: excrcentur quoque in venationi-bus fcrarum.Ÿitx quodfuper eft impenditur dclicijs amp;nbsp;vitijs.

Slamcnfium fines ad Ortum Caucinchinam attingunt,inter qua ni amp;ipfos flint filux immenfae, Leoni bus,! igridi-bus Lyncibus,Hyenis,ElephantispIenæeçimpcdiunt,ncfein-uicenlbello infeftent.Cuinautcm ambo hçc régna RegiChi-næfubditafint,fcui quotannisLegatos mittunt)pacemintcr fecolunt. Chiamai lacum verfusconterminifuntSiamenfes Chinenfibus. Ad mare iunguntur Arabi bus,amp; locis quxLufita nioccuparnntiilli Patane,Paam,Ior,Feram :hi Malaccam to-tumque eius regnum rapuerunt, i ta vt regi Siam ad ducenta ter ræmiiiaria ademerint; Sed cum ora maritima contend,latins in intcriorem regionem jiurifdiftionem noncxerant,reci-piantque ex inuedis amp;nbsp;eueftis mercibus,magnos Reditus,nec viribus,ad Mediterranea inuadendum , fatis firmis inftrudi fint,pacem cumRegeSiamcolunt.Regnum Peguadoccafuni eft regno Siam, mediæ Lunç inftar, iacet inter montes, quos Bramiôc langomei incolunt,extcnditfe fecundummare.àci-uitateRci (quæad mare ini4.gradu,amp; eiusparte tertiaeft)ad Sedochvfquc,quæindecimo oftauograduadoram mariseft, per fpatium 90. leucarum, paulo minus in Médit erraneis latû eft.Fluuius Pegu regionem mediam interfccat,amp;certis tempo-ribusintumefcens.difFunditdilatatquefcpcritlosamœnoscâ poSjidquc tam egregie, vtmagnum Sinum, tibioboculos po-nat.Is triginta Icucaslatuseft: Vbiautem ftnuiusdecrcuitamp;in fuumalueum reflexit,crcfcuntibi omnia .quæilludclimafcrt, tamabunde,vtPeguAegypro noinuideat. RegniPeguPor-tus præcipui funt Pegu ad eiufdcm nominis fluuium:Tauai,Ma rabane, Coimin. Siamenfibus ad Septentrioncs vicini funt Gueoni,3fperrimorü monriûincoiæ, interquosamp; Siamfunt Lai qui earn à Septentrionali amp;nbsp;Oricntali amp;latereprorfus cir-cum cinguntfecundum flumen Mecon:finesdenique iangunt China,Campa amp;Camboia.LaiparentRcgiSiam,quodmetu antGueoni,àgt;quibusillosRexSiam tuetur,hifiidfiaceret,iani dudumab illisexcifieflcnt. Ante^o. annosjcosaggreftuseft Kcx Siam, cum 20. cquoxum miliibus ( qui quamuisparui fint, ferunt

ferruntramen egregiclabores) habcbat praeter cos ayo. peditu amp;deccm elephantorummillia;parspraEliobonaerat,parsge-ftabat impedimenta. Non aliud regnum eft quod maiorem Elephantorum copiam habeat,ijfqucplus vtatur, Trahcbat quoque poft fe bourn bubalorumque clitellariorum ingen-tem numefum.quosdeficicntccommcatu maftabant.

HVe] vfque diximusdc regnis Siam amp;nbsp;Pegu, ftcut erant, qua do Lufitani Indiam funt ingreftî, fed ab eo tempore, res valdemutatxfucre,modo qui icquitur. Regi Peguobedicbant quondam aliqua Bramorum regna .fecundum flumcn,Chi-amai lacum verfus, vbi fuos Legatos habebat. Sexagirtta ab bine annis quidam Legatus, quern regno Tangu prçfecerat,' confifus afleclis, quorum multos habebat, amp;nbsp;authoritate ,qua ‘fibi virtuteparauerat,rcbellisRegi fadus eft,rapuitque fibi reg num,occiiisviris primarijs : Quod pluseft, cepitciuitates,amp; regna Prom, Melintai, Calam, Miranduamp; Ana quae omnia Bramisinhabitataerant. EaSeptentrionesverfus,plusquaad lyo.leucas cxtendunrur;TentauitquoqueoccupareSiam,venir qucinconfpeftumVdiæ Metropolis ciuitatis regni Muantaij vfque,fednihilefficercpotuit. Sulceperatillamcxpeditionê, cumtrecentispeditum millibus,confum (itqueplusquam tres menfes in apcriendis vijs, per montes aiperrimos, fyluas va-ftas,amp;locainacceiribilia,inquibusamifiti2o. hominümillia cepitqucSiamenfiumducctamillia.Dornum r euer fus, aggref-fuseftipfum regnum Pegu,quodamp;expugnauit: Poftea,anno nimi rum tsoy. rcuerfus eft ad expeditionem Siam vicitque Re gcmquiftbtvenenomortemconfciuit.ciusfiliosautcmcepit , occupauitquecius regni magnam partem. Hieamp;eiusfucceffb-res,quod corum potentia incoeperit,occupatione regnorum Bramorum,vocantur à neotericis Hiftoricis,RegcsBramæ,aut vt alijdieunt, Reges Barmæ ; Luütani autem à nobiliori,amp;:

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;N a magis

le» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I JB X S l jlt; M.

magis cognka,occupatorum parte,vocant cos Reges Pegu. Tentauit poftca aliquoties.cutn vno virorum Millionc amp;am* pliusciuitate VdiamiScd vt quod de magno numero diximus fabulofumnonvideatur (quodres alibidicendçfimilcs funt) non erit ab inftituro noftro alicnum,fi hie demonftremus,vn-deacciditjVt hic,alijrqueii?regionibus,tamnumerofi cxerci-tuscolligicduciquepofllnt. Primoitaque dicimus, quodcuat bclla,tuis in finibus, aut proculab ijsgcruntur,magnosexer-citus,longo temporealcrenon poreft is,cui maximiReditus, copiaque paratx pecuniæ non fuppetitl: Sicut cnim noftri corporis membra fincneruismoueri,amp;abfqueijs,motuscon-tinuarinonpotcft:iranecexcrcituscolligi,nccquo opus eft du ci,neevnitiin expeditione retineripoflunt,nifii promprapecunia, quæipfosoportuno tempore reficiat,trahatquepoftip-fos,arma,commeatum,annonamaliafque res vitae neceflari-as,vfuique armorum commodas.Cumautem Principumredi tuSjficutpriuatorum hominum facultates,(vnde Principes fu-os thefaurosinftruunt)ccrtis finibus confient,cfferendoque vno aut duobus annis, ex tuis prouincijspcçunias,ijseasdenu« dabis,omnequeaurumamp;; argentum ira ex hauries,vtijspoftea inanes remancant, confequitur quod bella longinqua.nec fufcipi,multominuscontinuaripoflinr, nifiàPrincipibus,qui à longo tempore thefauros accumularint, aut habeant fodi-nasincxhauftas,amp; nunquamdeficientcs:Thcfauri autem,qua-tumuis maximijConfumenturparuo temporis fpacio:Id cnim quod in pace,parce colligitur,in bcllo,prodigeexpendendum eft. Vnusfiquidc annus quo bcllum gcritur, friiâus multorum annorum paceconquifitorumabfumit. QuarequidamCapi. tancus Lufitanus, magna cum caufa dixit Lufitanix Rcgi Seba-ftiano, cum deexpeditionein Barbariam fufcipicndaagerctur adidbellum trcstorrenrcsrcquiri;vnum virorum,altcrum co meatuumj tertium pecunia rum. 111c quoqueegregie dixit, qui adbelligerandum pecunia infinita opus efiTe dixit. Cum autem in omni bcllomultum expendendum fit,id tarnen quodpro-culadomofit,infinitas,amp;quaEomnium opiniones iuperent, pecuniasrequirit. MagnusTurcaid expertuseftinbclloPerfi-ÇO, quoadeopotens Pcinceps fuasfacultatcsdc thefaurospli

n E X s I A M. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tol

modOjConfumpfit, vt ci valorem auri argcntiqucdiminuerc, illorum precium ad duplum augere, patiquc monetarum faL-fificationem millcque tales res,neceflcfuerit. Quadccaufa lanizaripliisquâ femel feditionemamp; turbasconcitarunr, ciui-tatem Conftantinopolim furiofc pciuagati flamraas iniece-runtfuntqueeiusmagnam partem deprædati.Rex Cat h.olieus onera tot bellorum,in tam longinquis Prouinciis,tantoquc tempore ferendo,facultatibus tantum HifpaniæfiifFulfusnon fufficerct,nifi dominus Deus ei dediffet a liumOrbem,Mincris inxehauftis argent! plenum,venifqueamp; fluminibiis auriferis fcatentem,quiipfuln quotannisnouisthefauris(qui ad ipfum claffibusdcferuntur)reficit;Pecunia eaeft,quae militibuscom-mcatumamp;aparatum dat,illosinvnumlocum coirefacit,amp;e-osmodo hue, modo illucducitjficutoccalionesneceflïtatefq; cxpeditionumexigunt.Tantimomenti ett pecunia vtloanncs lacobus Triuultius,magninominisCapitaneus,rogarus,qux icsinbelloneceflarixellent, tresrequiri refponderit: Pecuni-aSjPecunias, Pecunias.Hxcintelligcndafunt,cumimpcnfa:ex tuaditione capiendae funt.accidit enim aliquando vt expeditie bellica feipfamalat,fubminiftrerqjipfaviresHunni,Van-dali,Gothi,Arabcs,amp;noftrorûauorûrêporc,MagnusTamel-rancs,maximosexercitusforiscduxerût,Prouincias enim nul-lis viribus inftrudas,fine magna refiftentiaamp;obftaculointran tes, dabant in prxdam amp;nbsp;direptionemiciuitates ruraque ale-bantconferuahantque fe fpolijsamp; ruina regionum. Idemno-ftristcmporibusLufitanisin lndiaOficntali,amp;Caftellanis in India Oecidcntali,fcd plus his.quam illisaccidit. Nullaenim vnquam nati,o in Orbe fuit,quænullo fere proprio fum ptu tan tum acquiliuerit,quantum Hifpani in Nona Hifpania amp;nbsp;Peru-uia. Sed id hoc tempore faduadeofacilcnoneft ,ficut o]im fuit,minusquc in Europa,quam in Afia,aut Africa,proprer tor mentorum bellicorum vfumamp; Arces,quæpluribus menßbus, immoannis, fuftinerc, imodefatigarehoftemprxpotentcm polTunt. Turcac hoc ad.Zigcthum expert! fuut, paruum id in Hungariacaftrumcft,quod annoijÂô.SoIimannusTurcarum Rex,cumtercentumbellatorum millibus,aggreflus tandem cxpugnauit,fcd cum tanta fuo rum frage, vt tat! excrc!tusp*ars

tox nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R Ï X S Î A M.

tcrtia domosnonrcuiferit.FuitifaqucacquîfiriOjtantocona-tui longeinferior Lufitani initio fux expediditionis Indicae, eum paucis militibus modicoquc temporemagni momen-ti acquifitiones fccêre ; Sed cum illi populi tormenra bel-licafibi paraflent, archit edos nafti Arces cxfttujtiflentj« dem claflcfque inftruxiffcnt, nonvltrà progrefl'i fnnt Lufitani. HifpanisinnouoOrbeaccidit. Repererûtenïpoft primas il las vidorias.innouaHilpaniaChichimcchioSjamp;ini’eruuia PilcoftbnioSjCiriguanios, Ôc Cuehios:vt ay.annoru fpacio no latü pedé terræ potuerint fuo imperio addcre,amp; in valle Arau-cOjTecapel, inregnoChile,vbi cüiilaegehtesvidiflentHifpa-nosidibusfagittarüarmifqiinterfici.nôhabuerûteos ampli-us in ca exiftimatione, qua ip fos habuerant, cü pro cali fiii js amp;nbsp;genreimmortali ipfosæftimafaantrexperientia autépraxi^ue edodi nonampliustimëteqaosnecScîopctosrSed fibellûnô procul domo geritur,non eft difficile pauco tépore magnosex ercitu5colligerc:SicutlcgimusdcCrotoniatisamp;Sibaritis. pt necxëplaadeôantiquaadducamuSjlegiturGanpauenfcsFlan-driç populü fealiquâdo potëtiæRegü FranciæçûSio.bellatorû mi'llib.oppofuifle.Cûcnimeorü Regio abûdans populo eflet bellûq;infinibusgererctur,currebatinid vnufquifq;cômeatii (quimaliquordiesfibifufficcrct)inftrudus;fcd diuin cxpcdirio ne fubfiftere nô poterât,quod pecunia amp;annona deficerêtxon ftripgebanturq;omncs;hicadaratrô,illeadofficinS,tertiusad tabernâ,vndelèl'uftincbât,rcuerri.Scori, qui prædcfedu pecunia- nun qua præcl a râ expeditionccxtra Infulâ fufccperunt,nc-ceffitatepatriæidexigcnre,aliquandomodico tëporis fpacio, rnagnü hominû numcrû collegerQr, eoq; aut hoftcs agreffi fût autdefcnderunt fines, (leur (Scfaciebât Romani, qui per aliquot fæcula^dumcum vicinisRomæpopulisbclligcrarent,priuatis ftipendijsarmatuleruntEgrediebanturenmdomQcibisinvi-nü aut duos dies,alijfq; rebus neceffari )S inftrudijVnoq; prælio paucis horisbellu finiebât.Sed cû expeditio in Veios fufeepata diutius protra herctur, Senatus coadus fuit populo ftipëdi a parare. Exercitus ad expeditiones vicinas colligerein regioni-busOrientalibus,amp;in Africa,longefaëiliuseft,quam in Europa : eiusrei multç funt caufæ. Prima eft,quod regiones vt pluri-

R s X s I A M. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IO}

mum abundantiorcs copiofiorefqiic’rebus vitæhumanæ ne-ceiïarijsibifunt; deindeqiiodpopuli Méridionales amp;nbsp;Orienta les,vtplurimum minoriqucmnoscontcnri viuant:funtcibo. rum parci fimpliccfq;: Europæautem populi non fold vt fe nu triant,ednnr bibuntq-,, fed vt frigusà fe arccant : illi autem à ci-bo nihil,prçter nutrimentumrecipiunt. Vinum,quodapud nos panecariuseft, apud ipfosnon repcritur : Ipforumq;aquae funtnoftris meliores.Arsculinaria nonapudipfos tamexqui-fita,eft quam apudnos.nec corum ftomachus, afliicuit adeo opiparis delicijs.Turcç finiunt conuiuia Oryza amp;nbsp;carne verue-cina,nec Orientales infumunt,tantum in vefles quantum nos. Euntfeminudi in bclla,nccpr3ctcr pudenda aliquid coopcri-unt. Inde accidit quod apud ipfos, non tanta artiumartificum-que fiequentia fit,quanta apud nos eft ,'vbi maior elaboratarü return pars ad veftes, amp;nbsp;ad perfonarum ornatum pertinet, tot generis panni,Ianciferycei,varierasveftium colorum venu-ftas,pompa vcftimenrorum.aliæque talcs. Apud illos populo? hunt fere omnesexpenfæ in panniculoexgoflypio,qui cos ab vmbilicoadgenua vfquetegit. Hasob caufasfacilius illicqua/-dragirttaquamapudnosdcccm militummillia fuftentari poC-fent. His adiungc expenfas, quae in tormenra bellica amp;nbsp;in eorû apparatum in commeatum,equos, homines, aliafquercs,quae adgcrcndabellarequiruntur,facicndçfunt,ineftimabileseire, quasignorat maximapopulorum Otientalium pars,ijmaxi-mc,quibuscum Arabibusamp; Lufitanis nihilncgoci)eft,amp;qui prouinciasMedi terraneasinhabitant. Sed parui momenti no eft,quodfupradifti populiinbella cant,nullis armisdcfinfio-ni aptis inftrudi,abfq; thoracibus,galeis,fquamisxreisamp;lami nis,quibusmultumimpenditur,nec ea,exvno locoin aliuni abfq; i mpenfis vchi poflunt.Multum haem re'difFcrimus à Ro manis,quiin bella cutes tädefenfioni quâoffëfioni aptaarma amp;nbsp;fæpecommcatum in dccem amp;nbsp;plures diesfercbät;quate Vir gilius hoennus,Iniuftüfafcé canit,quod prêter mbdü elfe vide retiir Cumitaq;illipopulicômodiratibusfruâturnëpcfoecü-ditatc rcgionô,facilitatcparâdividus,amiâus,armoru,facile cftjVtvrgéte ncccflîtateexercitfi multo maiorc,quânos,colli-gâ tjqui rebus infinitis indigemus,quas ipfi ne quidc nor ût Legi mus

104 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R t X ƒ I

mus res maximasdcexercitibus Afryviorum,Aethiopum,Bc-Ji,Nini,Semiramidis,Cambifîs,Ciri,Darij.Sefoftris,Scfaci,amp; tcmporibusminusantiquis Arabum,Tartarorum, Mogoro-rumaliorumq;. Et ne exempla tantum longinquaadducamus, amp;vtexijs.quç recens acciderunt.rebusaniiquis fidesconcilic-tur,caque fiant credibilia : Literispatrum Iefuitarumamp; Capi-tancorum Lufitanorum celcbratur res ilia, quæ acciditanno 1584.. in Angola(ea nobilisdiucsque prouincia eft Acthiopi* Occidentalis.rcgnoCongo vicina).lnea Paulus diaziusCapi-» taneusLufitanus.fccundaFebruarij dieobuiamhabuit excrci tum,vniusMillionis.amp;ducentorû Aethiopummilliü.quem aduerfus ipfum eduxerat Angolæ Rex,qui ab illo, incredibili felici täte,non armorum vi,fed Dei benignitatedifsiparusamp;in fugam aftus fuit.Huius rci certiorem mefecit literis Eduardus Lopezius Lufiranus,qui co temporc erat cii RegcCongo.Cer-rum itaqueeft,quodadeo numcrofi excrcitus parum durent', amp;nbsp;torrentibusquamfluminibus,nimbis quampluuijs fimilio-resfint:quamuisenim colligi pofsint,non tarnendiutiuscon-feruanturquam commeatus,quern fccum domo attulerûtdurât. Accidit inde vt intra paucos dies diflbluantnrvalcdicantq; expeditioni,nó cum ca in medio curfueft.fcd cum incipit mo-uerimonhabentenim fccum rem quæmercarores,amp;cpulato-rescumrcbusconferualt;’ioni vitæhumanævtilibus,amp;adbellû neceftarijs,poft eos tra hit.Quod plus eft vt Millioni militum, de rebus neccflarijsprofpiciaturjOpuscfl'er alio hominü Milli one,cutribus,iumentisclitellariis,famulis,mercatoribusamp;c-pulatoribusquiillosfequantunTantxmulitudini autênccflu minaaquam,neccampifruges,nccterra hofpitia fuppeditare pofletmecefle itaqjcfl'et vtfua molcrucrct amp;nbsp;innihilum redi-gerctur.Reges i 11i Orierales,qui excrcitus folito maiorcs col-Iegerunt,eaq; in bella,amp; longi nquas regiones duxcrunt.ca quç diximusbenepcrpendentes.primum maximam pccuniarum, commeatULAn,aliarumq;ncccftariorum apparatuumcopiam compararunt.Interalios,Xerxcs,qui maioréexercitum, tam mari quam tcrra(dc quo memoria fit)collcgitconfumpfit fep temannoSjin apparandis.ijs,quæadexpeditioncm neceflaria crant.Sedrcucxtcndo ad B.çgcm Biu:mx,ccpit is paucis clapfis

.R £ X ƒ I X nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.105

annîsPort. Martabanc amp;Tcrnafcri,arniaq;dcindc,nucadScp tëtrionesnucadOccafö verfuscircöagcndo, diucxauitPrinci-pcsCaoramp;TipuræjCepit regnûAracan,Macinamp;duxitq;incain cxpeditioncmtercentûmillia, amp;quadragefies mille tlephan tos.'Aracan,rcgniim, montibus obfitum amp;vndiquaq; fere fyl-uisfpaciofis cindum eft,funtq; eærcgno pro muro valloq; :Ci-uitas magi ftra,qu3e regno dat nomen, fi ta eft ad flnuium, diftat quequindecim leucis à mari,35.àCatigan. Macin.regnum e^ diues Aloe:idlignum(quod Arabes dicuntCalambucoalij lig num Aquila:) propter odorcm fuauiflimum,acftimatur ab Om-nibusillis populis Órientalibus Argent) pondère. Vtunturcp in India amp;nbsp;Cambaia.in exequijs magnorum Principum.in bal nets, ÔÇ in fimilibus delicijs : Nafeitur vt plunmum,in afperio-ribusmontibusCampç, CambpîæMacin : quod in noftras regiones defertur, nulloinprecio apudilloseftjlnrclligöinreg-nisCongo,amp; Angola?,regionibufque vicinis laudatum pio-.bumque repcriri, amp;nbsp;quodiqdigcnæco vtuntur pro remedio 4c .medicina variorum morborum,quibus laborant. Sed ft id’vc-,.rum eft, miror,quodLufttani ex co lucrum nqn captent; ' ’ =

POtenriorum Principum qui inter Indum Gangemq; funt, vnuseftRcxNarfinga:: ciusenimdominioquicquideftin .termontemGate amp;nbsp;SinumBcngalicum,inter Promontoria. iGuadavernum amp;nbsp;Comoriniim, quod fpacium 200. leucas con ,tinet,abundantia amp;nbsp;copia reru cumalijslndiacregionibusccr-tarepoteft. Aquxàmontibuscadentcsnuncàfluminibds,alib'i riuulis,alias lacubus ftagnifq;receptæ,mirificètetram refrigerant,a da quant humedantq;.Ea aquarum copia,foils caloread iuta,miras res propagandis frugibus pccudibufq; facit.Qtyza jvarijgcncvis,au!bus,feris,domeftçisanimalibus præcipuèBu; balls,Elephantis, Minærisgemmarumamp;metallorum,mitift-Seluxuriatrcgio.Equosbelloaptosnonproduciqfed Ktnerci-■I';: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,.0.

10lt;5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RIT SrXRÇINGE.

toribusex Arabiaamp;Perfu,magnonumcroadducutur,idqno-que qua dam æmulatione Principes Decan faciunr, Interfupra didosregni Narfingx fines,habirantquinqacnationes,lingua jntcr fe differentes, pluraquoque locaad Occanum Indicuna habet munira NarfingæRcx: Eins cnimdido audienseft’pro-uincia Canara aut Cocam,vbi funtoppidaôc portos Mangalor Mayandcl,Battica!a, Onor, fed Lufitani veftigalBatticalaerc-cipiunt, amp;antealiquot annos occuparuntOnor.In Narfmgsc regno funt dux ciuitatcsrcgiæ, vna earum Narfinga, altera Bif-uagar nuncupatur, vnde hie Princeps aliquando Kex Bifnaga-ris,aliquando Rex Narfingx vocatur.

PPorecerra habetur, Regem Narfingxia. Ducatorum Mil-lioncs quotannis reciperc quod que eorum rres.'aut duo amp;nbsp;femisipfimancnr,omncrefiduu.mimpendere in magnum cor pusmilitix,nempei(.o. Nairorurtkamp;2o. cquitum millia.qui bus pacisbelliquc temporeftipendia largitur: Neceffitare vr-gente multo maiorem excrcitum educere poreft:eius enim fti-pcndiamcrentur2OO,Capitanei,quibusterritoriafuçditionîs conferr,fubobligatione,vtcertumequitum,peditum,EIepha-torumq;numerum femperadmanüparatumq^habeant. Am-plitudinisrcdituum regni,argumcntoeffepo’teft,quodCapita neorumaliquiaRegCiMillionem ducatorucoufequntur. Sed proreincredibiliha’aendu minime cll,quod hic.ficutinmaio ri Orientis parte,omncs terrx fy lux,m inçrx, cria aqua ipfa ali-quorfi fluminfl, ad Principesfpcdanr:Ncmocni aqua fluminis Cangisquodregnfl Bengalx perlabitur, necGangae quod per OriffEregnflfluit,felauarepotefl,nifi Regibus veftigalTcloni umq; pcrfoluat.lpfe quoq; Narfingç Rex aqua iâ diâorûfluuio rum emere cogitur, eä enim è longinquo ad fe deferri iubet,vt in eabalncctur,aut quads fuperftione feea purgctluftretque. Rex omnifl fundorfl fuxditionis dominus eft, populo afltprç-ter brachia amp;laborê nihil relinquirur,quidquid è rediribus reg ni pcrcipitur,idinter ipfum Ôc^Capitaneos diuiditunipfienim Regi parstertiaredituum,Capitaneisduærefiduæpartcsccdut. Cumitaqjmaxima Principum Orientaliumpars fibi nôpacê àut ittfticiam pro fcopo,in que collimcnt, proponatffed vi fto-xiam

HEX N R f INGE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lOj

lia m ,a m P1 i tud i tiëque, CO 110 ca n t O m n CS fa cul ta tes i n m i 1 i t i 3, nccaliudeiscurareft; Indcq; confequitur, vtcqnitum peditum-qucnuinerum,nobisvixcrcdibil5 teuerealercq;po(fint.Scdvt ' jpforumpotcntiacredibilisfiat,opcreprçciuiK,feci{revidcbi- ' munfioboculpsponamus.quidPrinccpsChriftiançprofcirio nis( qui Dominusefletomnium fundorum territoriorumque fuæditionis)efficcrepoflct.Acftimatur idomnequodèterrito rijsFranciæ percipitur,ad 15. Millioncsafccndcre. in Francia aüt ncc auri minæræ ncc argcnti funt. Sex Millioncs percipit ClcrusKegni; vnaMyriasamp; lemisRcgisDomainij,vt vocant, reliquûaliorüeft,qui reditushabêt;nihilotamëminusrufticl coin regno lauteviuunt.fi) in Oriente in India præcipuc,in Po loniaamp;Lithuaniasmancipijs prohabetur) Principes itaqjOric taies,mulro maiorcs reditusè Francia perciperent. Vitra ea quæ diûafunt,habetRex ChriftianilîimuSjplus minus,odo Willionesordinariireditus.ex vedigalibus datijfqj.quätoaüt eflet potentior,fi vitra bæcfinquibusluapotentiaconliftit)Do minusfundorû terriroriorumq) totius regnieflet,illaqjfficut Rex Narfingçfacir)in milites impcndcretîccrte ficut quando, Franciainflorccrat, vix expenfisin 4.cataphradorumamp;6. fa-’ gittariorum millia) faciendi , fiiftîciebat , fi quæ iam dida funr.alijsciusrcditibusaccederent.i'O. equitum milliapoflet teuere.Sed vt Narfingam redeamus, hicRcx vtfuosCapitanc-osfcdulosdiligcnrc(q;reddat,inftituitquotannisJuflraiionc, in quaomncslcfiftcretcnentur: Ea lurtrationcperada ,gradu mouctcos,qui minus miiitum quamdebebant ,autarmis non probe inftrudosaddu.xcrût ; cos autem qui plénum numerum nteque inftrudum (ccum traxerunt complcditur benigne, meliorcmqucredditcorumcondicioncm.Scdquç vires ex tâta: am pli rud mis regno,modoque quo didum cftinflrudOjCdu cipolfint, indccolligi potcft,quod loannesbarros fcribir,dc exerciruquem RcxChrifmarao,aducrfusIdalcancm ,incxpc-ditioneni Kaciolcnfem eduxit : quodvt melius intcliigatur, præier meum inftitutum rccitabo punduatim quidquid is' dicit. In plura membra fub fuisCapitancis diuifuSjCratcxerci-tns,in prima aciccratCamaraiquecum millecquis,17 elcpha-tis,amp; ja.pcditum millibus : Tiarabicare cum duobusequorum

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' 'O a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mill.bus/

xnillibus,20,Elcphantis,amp; so.pcditum millibu?, poft cum crat Timapanaique,cumtribusequorummillibus amp;quingentisamp; 6o peditum millibus : Hadapanaique, qui cum fcqucbatur,du-c,ebat5.cquorupa millia,5o.Elephantcs,amp;cêtumpcditum nül-lia.Condomara 6. millia equo rum ,6o. Elcphantes, 120. pcdi» tum milliajComara 250 equos,4O. Élephantes, amp;nbsp;80. peditum-millia,Gcndraio milleequos,ciecem elephantes, amp;30.peditum millia.Pofthunc ibantduoEnuchiCegi familiäres,cum mille equis, 15. Elcphantis, amp;4O.peditö millibus,Pediflcquus Betel duccbat 200. eqüoSjZó. Elephantes, amp;nbsp;15. peditum millia Comaberra 400. equos,20. Elephantes ,8. militum millia.fo’ quebaturReXjCum ijs,quibusfui corporis euftodiam crêdcbat, nempcó.equitum millibus, 3oo.|Elcphantis, amp;40. peditum millibus; Adcorum latusibat Gubernator ciuitatisBcngapor, ciim diuerfisCapitaneis' fubquorum fignis erät42oo.equi2j. Elephantes,amp;6o.hominummillia,pedibusmerentium.Vltra banc gentem ad hue erant duo equorum, amp;nbsp;centum hominum millia,in cxiguasturmasdiuifa,quicurforiim inftar ,vndiqua-que,ante,retro,amp;àltteribus rcgionem,talicumordincpcrfcru tabanturjvtvnotradu,quidquid accidiftetjcognofcipoflet.hcs comitabanturi2.aquatorum,amp;2o.mcretricum millia,famu-limercatores, artifices lixæ(quos ipfiManiati dicunt)boum bubalorumq; clitellariorum numerus iniri non poterat.Dum flumcntranfmittcretexercitus eiusfrequentia,cxcocognofci potuit,quod aquaqux ad dimidium cruris corum,quiprimt tranficrantpcrucniflet,vix vltimisadbibcndumfufficcrct.An tequam Rexad hancexpeditionem egrcdcrctur,nouemdicrü fpacio 20736.capita animalium,tumaërcorum,tumterrcftriu facrificauitjcorum carnes in honorem ldoli,cui facrificaban-turinegenosdiftribuxfunt. MilitesvcftibuscxgolTypiOjtam firmis folidifque induti erant, vtlanccis non minusquam la-minx ferrex refifterent; Goftypioquoque coperti erant Elcphantes, quo rum quilibet geftabat caftellunijin quo quatuor armisinftrudi viri, erant, Elcphantorumdcntibus,pra:longi Jatiquccnfcsalligati erant, quibus omnia diftecabant; Pedita-tus in arcus, fra mcas, enfes, Icutaqj gcrcntes,diuifus crat : qtiod autem horum vltimi/cutispergrandibus vtcrcntur,vtijslt;om

KIX NARSIN(^P. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;109

mode corpus regere poflent, arma ofFenfiua nulla gcftabant. Silcntio praetereundum non eft, quod cum Idalcane , tor-mentis bellicis, Regis Narfingç cxercitum valde afflixiflet, hic funm'fuorumque animos’cxcitans in hxc verba ( Principe dignayprorupifleferiur; malle fevt.Idalcane de fcocci-fo,qiiam deuiâo gloriarctur, feque inter primos oftendens, addiditfuisanimos,fecitqucexagnisleoncs,diflipauithoftcm egitquccnm in fugam.Inter alia fpolia,quatuor equorum Ara-bicorummillia,centum Elephantes, 400. tormenta bellica naaiora,pratter alia minora,inucntafucre;boum,bubalorum, tentoriorum captiuoriimq; numerus iniri non poterat.Cum Idalcane his in bellis fuere40. Lufitani,cum RegeNarfingx 20.vt abijsquxfupra difta funt, habemus. HuicRcgi,noftro suo rebelles fadi funt duo Capitanci, quorum vnus Virapanai que nomine,refidet in Ncgapatamjaltcr cuiVcncapatirnomcgt; cft) dominium locorum vicinorum Malipuro fibirapuit'.

INindix partcnobiliirima,quæintcr Gate montcm,Ocea-, numque IndicumfitacftjextenditurqucàpromontorioCo morino,adfluuiumCangicrccorvfquc,fpacio5oo. milliario-rum,nullus Rex cft,qui viribus potentiaq;,cum i is,quos hutuf-qucnominauimusconferripoflît: regiocnim rotin partibus, nuncSinubusmari5,nuncfluminibus,aliquando laciibus ftag-nifqucitadifcinditur,vtcam naturain pluresdiuiüHc vidcattir nempeTrauancor,Colam,Cochin,Crâganor,Calicut Tauo, Cananor. Ante feptingentos annos.prcfuithisregionibusFe-reimal.Rex totiusiMalabaris,qui cumfaûusefletMahumcta-tanus.Mecam profeâurus,vtibidumviucrcr,moramtrahe-rerdùumRcgnum(vta]iasdiximus) inpluresparrcsdiuifit,vo-Juittamen, vtmaiellas fupcrioritafquecnetapudRcgemCali cutijjCum titulo SamoriniCquod 1 m peratorcm fignificar)Çgt;uâ uispotentixhuius Regis, mulrumdecefferit,turn quod Lufita-ni commercia à fuis portubus aucrterinr,tum quod authorira-tem Samorini diminuerint, eiusçmulos fubditofque ( quales crantRcgcsTauor tSc Cochin) fuftinendo: nihilominus fuam,

po nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;REX CALJGVr.

maieftatem tam egrcgic adhnc tuetur, vti intetalios,ànôbîi celcbrari mcrearur,vcl proprer id folnm, ncnobilisilia Indix' pars,ànobistranfcatur,nullafaâ:a menrionccius Principum. Calicutij regniim ad 25. Leucasin longitiidincmprorendirur. Malabarvbi latiffimacft, deccm Icucasnonexcedir. Ciuiras Calicut(quæ regno nomen dedit)ad marts oram fira eft, fecun-dumqiiariijfe fiere ad tria milliaria extcndit,fedpaiicaeinea do-mus,neceæmagni precijfunt.nempcio is. 20. aiireorum ordinarii redit us,quod amp;comuncpreciam efl, maxi me partis xdi-ficiorum nouorum Orientis,quibus Arabes aut Lufirani ma-nus nonadmouerunt.Suftenrant(èincolæOryza,palmetis,pe core,pifcibus. DiuitiæconfiftuntinZinzibercamp; Pipere,quorû mercaturamagnosthefauros inilhusregniportustrahit. Primo en im Arabes)qui mulrisfeculishuiuscommcrciidomini füerc)dcinde Lufitani,indicibiliapericulatam immcnfænaui-gationisl'pcrnentes,ab hincço.annis vcneruntilluc,vehuntlt;|| adhucfuas opes,quas commutant cum Pipere alijfque rébus, Sicutautem Lufitani Cochin oppidum diucs amp;nbsp;opulentum rcddidcruntJtactiam Arabes Calicutium ,,amp;eiusRcgem lo-cuplctarunt.commercium cnim illud,fantieftmomcnti, v’t nonfolum Principcsvcûigaiibusdatiifqucditct,fcd Ôcmcrca-tpribustanrçindeopcsaccrefcant, vtcorum aliqui,cum ali-quibus Europxducibusôc Africæ Rcgibus confcrripoüint.

ÏN Malabavcomunitcrinprælijsequis non vruntin',nonob id folum quodcquos regio non gcncrct(magno enim numc ro ex Perfia amp;nbsp;Arabia -eó ducûtur ) j fed quod regio id nö ferat: ficutenim in Suecia pcdites haftisjcquites lanceis non vtuntur ob fyluarumfrcquenriam,quæcari.im A’fum impcdiüt cafqùn-uti les rcdduntj ità amp;nbsp;i n Malabar raró equi s vtuntur, propt er rc-gionisangufti5,amp;quod mille in locis hicfiuminibus;illicma-risSinibus,aliquandolacubusrUtnpitur:viresitaque inpedita-tuamp;armisnaualibusconfiftunt.Pcditatiishisin rcgionibus,ad «lilitiamadcó probe inftruüus cft,vtidcréditudifhclefit. Mi-‘ - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;litcsom-

K EX c^trcrf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(It

ïites omnes nobilcs funt,dicuriturq;Nairi:cuîn hi feptimü æta tisannûattigerunt,ducunturinfcholasmilitiæ,vbieoruniner-iii iunfturæque,pcr honiinesexccllentesdiftenduntiir,frequen ti vndioncolci ScfLimi,confcquunturqueeainunûionc agili-'tatcinferèincrcdibilem,vertunt,inclinantq;mcbrafacillimè in omnem partem, qnafi in i js nulla effentofla, faltârq;anrror-fumretrorfumq^admiraculum vfque. Semper exercent fear-mis, exiftimantqjncminemipluribusinrcbus cxcellcre poffe. afliiefcunt vni tantum armorum generi cui fc maximè apros norunt. Arma corum quondam fuere haftac, arcus,enfes, fed poftquam Lufitani in eas regiones penetrarunt,adeo exafte ip fiärrem metallatempcrandi,amp;fundendiformentabellica,ijf que vti didicerunt,vtipforum Sclopcti puluifquepyrius.no-ftralonge fuperent. Inbella( praeterquam infra vmbilicum) nudieunt.nec.'thoracibus ferreis vtuntur, vnde accidit vtin præli js,omniquealia militari aftionc, mira agilitateleuiratc-quepolleant,amp;falconuiTiinftar,aduerfariumaggredianturamp; eftugiant: quando cos longe abeffe puras.vno momento eos ti bi immmincre vides, ita vc difficillimum liteos efFHgcrc,amp; pcrfequijpedibusenim inftar Pardorum valent : Nec minus timenda eft eorum fuga quam aggrcftiio. Si cominus pugnan-dun)(quod nifineceflitate coacfi autoccafione iplis comoda nonfaciunt)cu!'pidc feriunt fere Icmper. Laminasçrcasaut argenteas, manubrijs enfium adligatasgeftant,earum fonituS, ipfis rubarum, ant tyinpanorum locoeft.quodeosadpræliaac eendant Scutisfetam probe tcgunt.vtnullum feriendi locum hofti rclinquant. IntcrNairosvnusordomilitumcft,(Amoc-hidicunturj hi grauiftim isexecrationibus feipfos. familia m,amp; poftcros execrantur, nifi iniurias foeijs fadas vlcifcantur':Si Rex occiditur.tanto cum furore,ad eius necem vindicandara currunt, vt nec ignis, nec praefentiffimum periculum eos remorctur: quoigitur maiorminorue Amochiorum numerus Regibus Indiæeft,,eopotenriorcs debiliorefuc cenfentur. Nairisanimosaudaciamqueinpcriculisadditaugetque,quod txorati non funt. Ante aliquot fecula , harum regionum

va nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;REX C ALIC VT.

'Princeps(huic forte notaerat Rcfpublica) mulicromintcrcos ■ comunitatem introduxit:his acccdit maxima libcrras,vel pq-tiusclatioamp;fuperbia,noncnim plebeo licet Nairo appropin-quare, nifi male tradari velit, ipfiquc fcruos fuos,in diiierticu-laviarum præmittunt,quiipfos venire indiccnt, vrijsviacc-dant vel alio le confcrant.Si verum eft Gian izaros ad bella audaces animofofquc reddi libertäre, que ipfis pacis tempore cönccditurquidquidlubetagendimultoaudaciorcselatiorcf ■quercdduntur Nairi,quifeab infimæfortis hominibus,con-•fpici non finunt;ordinarieciuiratcs non inhabitatjed domqs ipfOrum terra,denfisfcpibus, fyluulifquecinguntur,vixadcas adeö inter feinrricatac funtvt Labyrinthi videantur.Quantas topias cducere polfit Calicuti j Rex, cognofci poteft expeditio ne,quam in Lufitanosfufcepit ; Anno ijöj.coadunauit 60. bel-•larOrummillia,contra Eduardum paciccum Regis Lufitanix Emanuelis Capitancum .(istuncCochineiufque Regemrue-batur^amp;joo.nauigiabcllicajfubftititqueineacxpcditionetö-'tos quinque menfes: Anno 1529. Arcem quamLufitaniinÇV iicutiocxcitarat amp;nbsp;loannes Limadefcndebat,cinxitob(idio-hecumexerci tu centum hominum m illium ,p'crftititq;inob-fidionepcrtotamhicmemjamp;quamuis Lufitani inpropugna-'da Arce,feft‘rcnucgcfliflent,porcntiamtamcnRcgisperpcn-dentes, cam fuismanibusdemolitifunt. Idem Rex Annonót. cum cxercitu9o.militumm'illium,obfedit Arcem Ciale,vc-nitqucincius manus .dedentecamCapitancoLufitanoquiin 'eaerat,Quid viribus maritimis poHit, plus quam fcmeloften-ditjCum enim mulrorum porruum,in quos multçnauesappel lunt.döminus fit,quandôcumque placet, magnumnauigiorü 'numefurrtarmis inftruit.Fatendum eftomnesindiç vires'ma-ritrmaSjhodie Lufitanicis inferiores elle,ob nauium qualirate. 'militumquepracftantiamieos terra m^rique fuperiores facit v-füsärmorum defenfiuorum : amp;nbsp;(quot;vt dicaturquod verum eft ) ra-ro fit vtnudu's ferrum non timeat,amp;armatus audacior nudq ‘non fit,Accidercinde videmus,populos armisdefenfiuistan-'tum inftrudosT, in belilis agilitatc magisj quani virib.us! feitueis!, iugiendoque plus.quàm pedempedi eöferendo pugnare quod

innumero »quam in roborn potUH^ dcfl^tui^tur^up j^pe ca TC, quas excccitut reddit^fbimidabilei, ncmpc bom? j Atdine.

Aim fui£,primum ab Arabibus Cqui Perfis fubiugatis, vc eosignauos rcdderent,lege{Qnxerût,neamplius PcrfxfcdSa-raceni dicerêrut)dcindcàTartaris,primo dudoCbingiSipofl** ea Tamcrcanis.Scd paulo ante noftra fecula,priftinaglôri£ rc-ôituta eft Pctfia,virtutcIfmaclisSophi, de cuius origine, ali-qua tradere ,absrc non erit, quod ad coniequendam notidam Status regnique Perfi£ facere videntur. Cum Mahumctcs(ï quo feda Mahumetana nomë habet)apud Arabes, diuitijs fux doming (à qua hçres inftitutus erat) ft nouo dogmate ( quod i a vulgus fpargerc incipiebatjnomcn fibi parafler, duxit in fccun-dam vxorem AifTam.cuiufdamBubaci viriprxdiuitis,amp;mag nxcxiftimationis filiam : illiufque âc Omari amp;nbsp;Ottomari,eiu$ parentum fiauore, collegit magnum Arabum numerum, cc-pitque titulo amp;nbsp;prætextu rcligioni^,^ulta oppida, que ci viel* na erant, deditquc co tempore, Hali fuo cognato, in Vxorcm Fatimam filiam, ex priore vxore, viraque deccdcns, anno fuæ «tatisój. reliquitci fuam ditionem, conftituitque cum caput fux fedx cum ti tulo Caliphx.Bubacus çgre fercns,quod Mahu metes fibi(cuius fauor€magnusfaduserat)xtatc maturo, iuuc nem prxtuliflct, cicciteum ditione, auxilio Omari amp;nbsp;Ottoman, qui ipfum Cal ipham malebant.tumquodeorumcott fangnincuseuet, turn quodeius xtas iam grandiot prouedior que fpcm ipfi cito fuceedendi facicbat.quod accidit,oam Buba co fpcceflercordine,didi Omar amp;nbsp;Ottomar. Omatàmanci-pio occifusfuit : Ottomaro in quadam rixa neci tradito» redire Calipham ad Halim , fed cumquicte poflidctc non potuit, nam cepit contra eum axm^ Mania, (qb prxtCKtu quod mort is

ir4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;£RSIAV. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

fui patroni OttotnarijCofciusTuiflèt: curaui'tq; eu occidiCufae» hecciuitascftindecurfuEuphratis,infra'Bagder,diciturq;obkl ad hue Mafladal,quod eft domus Hali,qui ibi fepukus fuit.i|^ limortuodixcruntincoIæCufæ, CaliphamOccnfiliumFati-mae, fed amp;nbsp;hic loco deturbatus, amp;nbsp;veneno necatus eft à Mauia, quifeCaliphamabfolu edixit,fucceflirq,uc£iIazitfilius,Occ reliquit poft fe'duodeci nfilios,quorü vnusMahumetes Ma-hadinfuit,cum Mauri.'jnmortuüefleaiütjfedeumexpeftan tes,dicuntquodadconuertendumOrbem,reuerfurusfit: hanc ob rem in Maffadalla,inqua fecundum eorumftultitiärn,eott-uetfionis initium futurum eft, equus femper paratus eft, qui magna cum pompa in templum quodil'lî Mofcheamdicunt* ducitur offerturque. Ex controuerfijs quæ Hali cum Bubaco , Omaro , Ottomaro amp;nbsp;Mauia interceflere, remanferc grauiftimae contentiones cum armorum, tum opinionum: voluntenim Perfae, Halim exteftamentoMahumetis, verum Calipham ; fuifle fed Arabes fauore tres primos profequntut Cum circiterannumijûj.Maufinullum Caliphani haberent, quod ij finem habuiflent anno 1258. in Muftacen Mumbila (quem AllacuTartarorum Rexocciditj'lurrcxit inPerfiaquj-damBaro, cuinomen eratSophi, dominus oppidi Ardeuelgt; quifefanguineHali,perMufamCercfin,eiusnepotem(]vnum, cxduodecimfilijsOcen)genitumgloriabatur,incuiusmcmo-riam mutauit formamT^wbantis ( geftamen capitis id eft ) ad-iunxitqueduodecira acieSjConciliauitquefuaelcdaEnomen amp;nbsp;eftimationcm ; huicfucceffitGuincfilius,Adat,cui Âflambec in Siria de Perfra,potentia ceiebet imus princcps,in vxorem de d’itfuam filiam : fedeiusfiliuslacob beg, authoritatem exifti-mationemque Ai dar veritus,curauitcum occidi ,deditquc duos cius filios, Ifmaelem amp;nbsp;Solimannum, Capitanco fuo Amâz zaro, ciiniungens vteos poneretin Zaliga(is montibus mu» nituslocus eft)fed Afnanzar,fuidominicrudclitatem detefta-tuSjdetulit pucros infuam domum, curauitque eoscumfuis filijsliberalitereducari,cumque in lethalem morbum incidif fetjVeritus ne adolefcentesindifcrimêvcnircnt,dedireisducë tos aurcos,amp; equos,confùluitq; vt fe ad domnm matris^confer xent. lûnaclquinatumaxiïxiuserat,domumceueifus^ ftatina

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;It E X F Ï B g I X«.

/fepâtrîsnecccm vindicate vcllcprofcfluseft.amp;poflaliquosfe ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;licesfucccfruSjaflumpfittkulumprotcdorisreruniHalijaquo

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ipfc origincn ducebat,fecit Turbantem altiorcm, mifitque Ic-

gatos adomncs Principes Mahumetanos Orientis,hortatuf que eft eos, vt Sc vnà fedam nbsp;nbsp;infignia rcciperent ; hac via,ar-

' morumq;felicitate,fecitfetoti Orientiformidabilem,occi-ditqueOcen,qui fe.'tuncPerfiæ Regem infcribebat,amp;decena ciusfratreSjfolusMarabecus elapfusjimplorauicin auxilium Selimum primum Regem Turcariim. Vicitlfmacl magno praelio ad lacumVay Regem Tartarorum Zagataiorum.vo-ientique petfequi vidoriam, tranfmittereque cum exerciru fluuium Abbianoj, diftuafum id fuit ab Aftrologo , cui mul-tumfidebat,qui eidixit, fequidem felicesfucccfliisin progrc-d iendo videre, fed nullum iter ad regrediendum apparere.Re* liquitlfmael filijs ampliftimum dominium, quod Mari Caû pio,SinuPerfico,lacu Siocco,fluminibusTigriamp;Oxo(ni ma* limus dicerc Abiano} Sc regno Cambaiæ comprehenditur, quod fpacium,cft plus quam 2o.graduum,ab Ortu ad Occafum amp;nbsp;1^. à Septentrione ad Meridic. continentur hoc fpacio mul-ta amplaque régna,qua: quamuis non omnia fub eius dominio immediateeflent,agnofcebant tarnen eûprofuprcmo Principe, nempcRcgcs Macram,Patani,Guadel,Ormuzij, (cui Ormii zo nunc Lufitani dominantur ) Georgian! fcquebantur eius infignia : Ifmaelis erant multae ampbequcciultates amp;nbsp;nationes: Media quxnuncSeruan:Diarbcccaquondam Mefopotamia: CuGftan quam inhabitarunt Sufiani : Farfiftan Perfarum pa-iria: Straua qux quondam dida fuit Hircania : Parthia quae ho-dic Arac:CarmanianuncChermain:Sigeftan,Caraflan,Sable ftan,lftigias,quarumantiqua nomina flint Drangiana,Badrià na, Parapomifus, Margiana. Harum regionum aliarumque, quarum nomina nonedo,ea pars quxSinui Perftco vicinaeft, affluitomniureturn vtiliücopia,proptcrflumina,quaeipfasin terfecât; inter eaflumina,nobilifl;mnscftBindimirus,cui usa-quismultû vtunturilli populi,ducuntcnlillasfoffisalijfq;qui-buldâ inftrumêtiSjin fuaspoflcffiones,fuo magno vfuiamp;cömo do.ProuinciæMariCafpio vicinacjtûobfluuioruoportunitaté tumpropteracristcmpenem,funteiufdem fcrtilitatispartici-

pes.qnânscn:ilIapars,quamfluu«üsPulimalonperlabitur(î»ft in Lacuna Burgianum condit)reliqua regionispats ficcaeft, quarc nee oppida,nec pagi ibi frequentes funr.nifi i js locis,quæ fluui j aut lacus alicuius beneficium expcriuntur. Ampliores di-tïorefq;ciuitatesimperijPerficifunt Iftigias, caput Badrianae, qu3E in ter âmneniorcsOtiêtisccfcntur:Indiô caput Margianç, in territorio tä vberilœtoq; ,Vt Antiochus Sorer eä muro cin-gi feceritCandahar, caput Parapomifi, multiqj cômerçi) propter concurfum mcrcatorû Indiæ amp;Cathaiæ,qui hartirn regio nûopes cóferunt:Eri caputProuinciae Arise,quae refis ta copio faeftjVtabijsnomcn ccperit:Barbarus diciteamii. miliaribus atnbiri: Ifpaam caput Parthiæ, eamaliquiillam efl'e voluut^ quam antiqui hifiorici Ecatompylas dixere, tanri momenti cft.vtPerfædcca hypcrbolice dicanteam medium Orbe eße; Chirmain eft MetropolisGaramaniae, Celebris proptercxcel-lcntiäPannorumaureorumargcnteorumq;,quiiIlicconfici-untur:Eorquoq;nobilisciuitaseft,ncc ciinferiorCuftraSufia nae caput. Sedomnesceduntgenuaquequodammododeofeu-lantur(quoadpulchritudinem)ciuitatiSiras,adfluuium Bindi mirumtfuiteaquondam Metropolis Perfarum( vt aliquivo-lunt)dicebaturque Ferfepolis: Alexander Magnus inftinftu fuifcorti,tradiditcamfiammis:cumautemfeipfumpofica,fui fere puderet,fccit earn reftaurari:Quamuis hodie non fit tant« amplitudinis, quantæolim fuit, çfiimatur tarnen, cam maximarum ciuitatum Orientis vnam efle, circuitcum fuburbijs prusminus2o:miliaria,inftruitquc6o.focorummillia:Perfis in prouerbio efi.Quando Suras erat Siras, turn Cairus erat eius pagus '.non habent tarnen earn, pro valde antiqua,necaccedüC corum fcnteHti«,qui earn Metropolim Perfarum faciunt.

Taurifiumamp;Calbinfunt quoqueciuitates nobilcs, amp;nbsp;przteramplitudincm »oftcntantlc propter Aulam cegiaoL

a^x fax.

FOrmaRcipublieac^horum populorum.non eft fqual cui alteri populo Mahumctano,necvllo loco inter hos ca politica rcgendi forma viget, quzapud Pcrfas, Alizomnes excinduntfcreomncm nobilitatcm, vtunturqueoperamaur cipiprum,occiduntfratres,autcxcçcanteos,fcdapudPerlasba bctur nobilitasinprecio iRcgcs tradant humanitcr fratrcs.ha bent in fua di tione,multos potentes, opibufque daros Principes,quaeomnia Ottoman! in fuo imperionon ferunt. Equita-tus apud Perfas in précio eft,amp; ingcnuitaszmufica amp;. bonis Uteris dcledantur, Undent poeft, cuadnntque fua lingua excellentes: Aftrologia quoque laudatur apudipfos: hzc omnia eötem-nuntTurcæ.Mcrcaturamanuarizqueattcs'florentinPcrfia:,Vt concludanî,T ureas fupetant ciuilitatc amp;nbsp;humanitate.

HVius regni vires confiftunt potius in virtutc quam numc-ro-Suntibi tria militum genera :vnum eorum eft ,quos Rex femper habet ftipendiarios amp;nbsp;apud fe : alterum eft Ti ma-rio ttorum (habet enim Rex magnum cquitum numerum, qui bus ftipendiorum loca, certa terrz loca attribuit (quod amp;nbsp;Tur-ca facit) zTertium eft auxiliariorum,quixrcfuo merent : Con-fcribuntur ex Georgianis amp;nbsp;Tartatis. Sed loquendo de duobus primisgcncribus(quz regno Regique propria funt)duo hzc militum genera funt équités:vbi enim arma funtin manibus nobilium,ibipeditatusvixvllacft ratio: ex eademcaufafequi-tur,quod Perfae viribus maritimisinftrudi non funt ; Et quam-uis Marc Cafpium ab vno latere, Sinus\cro Pcrficus ab alio Ut.nunquamtarnen clalUbus nccin vno,ncc in alio Mari vft funt.Mare Cafpium quoqucfquamuisodingcnta miliariaion gumnt,latumqucfexccnta)nontranfmittiturautnauigatur,ni Uiuxtalittota. Lufttani impcrantMariPerftco,fuisclaftlbus^ , quas femper in infulaOrmuz habent. i £t ft Perfia abun dat me.

taIlis,tcmpcraturacxoellentibus,prxtipucProuiftciaCara25: bellicorum tarnen tormcntorum nnllum fere vfum habent, lient nee muniendi, oppugnandi, obfidendi, feruandi, defen-dendique loca, quod hæmilitiæ partes peditatui magis prö-prisc funt,fient equitatui proprium eft,in patentibus cam pis iu-ftis prxli js eonfligcrc, in quibus Perfas multum valere ,negari non poteft. Vitra militiæncccflarias reslaborat militia Perfi-caadhucaliograui malo,ncmpedifcordia,quaEduabus exre-busoririfolet:vnaeftPrincipumpotentia,cuicnmplnrimum fuperbia amp;nbsp;contnmacia coniunda efle folet : alia eft itinerum. Si. ducendi excrcitus difficultas, qnæ ex aqux fluniorumque na-uigabilnimpenuria nafeitur. Fiumina cnim Perfiæ non naui-gantur.aut tam parum nauigantur,vt quod prçftant, nullius fere momenti litromnesin SinumPcrficum influunt, aut in Ma-reCafpiûjVtregiones quæ in medio iacenr,relinquanturaridx Si aquæiHopes:-quam ob re;m vires re^ni iungi non pofîunnreg nicnimdimidiumficcumcft,necflumenaliquodhiccft,quôd toti regno feruiat,fientLigerisFranciærPadus Longobardixi yiftula Polonix : Scaldis Flandrîe, alijque alijs rcgnisfaci-unt. TcrrÆdcfcrtæquoquehicfunt, quæProuinciasà fe inui-ccm difiungunt;montcsetiam, quieasàfcinuicem feparant. Has obres mihi hoc regnum ,Hifpaniæfimilevidernr, vbi nec flnuij commcrcio vtilcs fnnt.prxtcr quaminfinibns prouin-ciarum:amp;môtcsacregiones,proptcrariditatem,incnltæfunt. Sednatura vtcommcrcia adinuaret,commoditatiquc viræhu manç,inlocisaqnanauigabiliindigisprofpiceret,dotanit Per-fiam.regionefq;vicinasCamclis,qni ibicommodiffimi funt: fcruntenimoneragrauiora,quam equi aut nmli ferre poflenr, perducantque diuinlahore : fcruntonusmillepondo, conti-nuabunt'jter^o. amp;nbsp;pluribus diebus : amp;nbsp;in locis ficcis fabulo-lifque:fientfuntLybia, Arabia,Perfia,inquibusaqua amp;nbsp;paf-cua defunt, bibun t tantum quinto die femel, amp;nbsp;fi opus fit,fcrët litim,per decern amp;nbsp;plurcs dies; quod ad pabulum attinet,one-re Icuatis daturpropâbulomodicumhcrbç,fpinæ,autramiar borUÄi.Non itaqucvllum animal eft, quod labo rem diutius fc rat^minorifquefitimpcnfa:;propterhascondiciones,accom-jnodatilTimum eft rcgionbns aridis amp;ficcis, Afi2Eamp; Africat, in qui bus

rnquibushomines fummainopia aquaeiccrborum laborant: Cum enim camelo parum fufficiat,potefttarnen inaliorum vfum,magnam commcatuum quantitatcm ferre. T ria funt eo rum genera,minoribusinfident homines: mediocres duos gib ■bos habcnt ,fcrendirq;Jmercibus valent; maiorcs crafliorefqj onera mille pondo ferunt:Hæc de Camelis dixilTe, fufficiat: QuemequitumnumerumRcx PerfiaecducerepoiTitjVifum fuit bcllisintcr Ifmaelem ôc Selimum, primum RegemTurca-rum: Inter Ifmaclem amp;Solimannum,amp;inter Codabendamamp; Amuratcmtertiumgeftis :'nemo horum Regum habuitvlla inloco,contraTurcas,vltra3o.cquitummilLia,fedarmisadeo inftruftos équités vt multomaioris exercitus impetum non ti-muerint:Equites Perfiae,quibusfuppetitrcs,quiqueditioresin-ter ipfos funt,armat fe fere in modum noftrorum cataphracio rû,alij(qui duas ac tertias equitatuspartes conficiuntjcontenti funt galea,lorica,fcutoquc:vtun turque lanceaarcuque alterna tiue. Sed dicamuspauea deReditibus/juibus auxiliarios côdu-cere po flit» Profitcor me præcrfe non fçire, ad quam fum mam cius Reditus accédant, duo eni m, qui dedi ta opera,eo profeâi. funtjVtexplorarentquæ Regis Perfiaeopesfint,|interfcdifl'en-tire,di'uerfaqueloquiaudiui ; vnustres,a.liusquinqueaureoru Millionesannul reditusciattribuit: hocautëdico,exduobus argumcntiscolligi poffe,ipfum opulcntumelTc. vnü eft, quodquot; Tamafus,cius qui nuncrcgnat.patertotofuoregnofuftulitve-ûigaliaomnium exportatarüamp;importatarûmerlt;iû. Id vefti galreddebatóo.Tomanorü millia.quæconficiuntMillionë, amp;oâ:in2;cntaaurcorummillia;vnus enim Tomanus valet 20. aureos.vtautëidfaccrct,inducinon potuiflet,nifi aii)eius redi tus ei animos dediffent ; Aliud argumentum eft , quod Status Pcrfia: in feptem Prouincias dlliiß funt , quarum ea quae Ifpaam dicitur , reddit feptingenta aureorura millia : tan tuudem dat Siras , ncc tarnen inter ditiores cenfentur hæ duæôc cas enim longe fuperant Cor.an'anamp;DHargument,quarum ilia fodinls Cyrneorum , metallorumque , hæçferyci prædiucscft. Scdvndepercipit fuos reditus.fi feveÛigalibus, inueftarum amp;nbsp;eueâarum mercium fpoliauit ï Ex territorijS' fui dominij, : ex dccimis ûuâuum cx frudibus minaerarum:

«® nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ti’jt Fïirrruf.

ét ofHcinis, Vüüfqliifqtifc triirtT o^fficinanr, autrtahcf nam^qu». rUtncumquc rerüift pOHfcröVolens^ccrn qukldamRc^ quotan liispendéredcbetéxdötVisquoqueparticulariumijamp;donatio-iriibüs comuhitatum : cônfîû^âtionibus') »lijfqucrcbus talibus: AdfcruntquoquealiquidtHbutaPrincipiun,coronæûibdita* hJtn, qualesluntPiiacipesfarócCandaar,alijque quosfuprt nominauimus.

Ab ortu Mogororum, à Septentrionc Zagataiorum fine» attingit Sophi : ab occafu longiflimo traâu, Pcrfixcon-tcrminuséftTurca, ad Meridiem habetregnum Ormuzij fcui ' corona Lufitanicadominatur.)CumMogoris,nihilfercncgo CijPcrfiæ Regi eft, propter câufas»alias deduûas : ficut cuira Èi fpähia âc Francia, le mutuo offcndcrc non poflunt, proprer itincruiïi anguftias it. afperitatem fitüum ad limites,quæcom-mcatum (qui excrcituum fuftentatio eft)tranfuehi non finunt, ita it i nter confinia Indrae amp;nbsp;Cambaia(à MogorisoccupataJÔc ditiones Pcrfarum,feinterponunt montes,amp; dcferta.quac non permittunt, vt iuftis viribus fe imiiccm hi Principes impetant. Pro mâximo quoqucobftaculo habendum eft, quod equitatus in quo amboram vires fitafunt, in talibus locorum anguftijs explicari non poteft: pctunt tarnen feinuicembcllo, ad fines fegnorum Cabal amp;nbsp;Sablcftam, quorum aliqui Principes Mogororum fibi dominium parlrunt. Sophi immediate Magni Cham finesnonattingit,quodaliqai Principes,amp; deindemag nadeferta interipfosfint. Videruripfum proterminofui Imperil,fibi ftatuiftefiumen Oxum,quod alij Abianum dicunt, id in Sablcftam fubtus montem Da langucr,poft longum curfum inquomultum protenditur.propterfrequentiam amp;amplitu-dinëfiuminûquar recipir,condit fein marcCafpiû ,diuiditq;à parteSeprStrionali Sophû àZagatai. Soph’ nunquä aufiis fuit hoc flumem tranfmittere, amp;nbsp;cum Saba Rex Zagataiorum id tranfgrcfliiscflct,mâgnoprxlio ablfmacle viftusfuit. Cyrus Rex Perfarumjeonftruxitpontemin hocflumine.tranfduxit-que Cxcrcitum, aduerfus Tomirim, Scy thatum regi nam, qu« iplum

iiiî» J r ÆB. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;11

tp/bm cum'OWïnibûs fuisconcidit. Turcx côntermîrt us cftóo’ phi.pcrtotamimperijfui longkndincmoccidcntalem ,ncni“ pc,à mariCafpio,adSinum5auracenfem vfquc.fpacio fcrcb* gtaduum Vtvcrum fatcarnon habet Petfa hoftem ,àquo plu^ cipericuli timcndiim fit, cuiufquc vires ei plus metuenda; fint’ ijüotiesenimârmacurn eo contulerunt PcrfXjferefempcrali” quidperdiderunt:Muhumetesî.vicitVfluncaflanum,eripuiç que imperiumTrapezuntinum Dauidi,qui fe (ubcius vmbr^ prof’eftionëquccontulerat, Sclimusprimus.fuperauitinloci* Cainpefiribuslfmaclem,eripuirquceiCaramitÇciuitatemani-pliflimam forti ffimumque) Orfam,Merdimtotamqueregio-nem quamipfi Alechnuncupant : Solimannus cgitin fugam Tamafum fjjoliauitquecum Bagdeto,amp; tota Mefopotamia. Aetate noftra,occupauit Amurathes,id omnequod inter Der-bentum amp;nbsp;Taruifium iacef,quo in fpacio eft Georgiafeuius po pulorum pars maxima,fequebatur partes Sophi ) Seruan:amp; inunitiisArcibus(quasin Tiflis,Sumachiaôc Eres magnisciui-tatibus,amp; inTranfitibus Cars,Tomanis amp;nbsp;Loti acdificarifc-tit)reddiditpaulatimfibi itcrfecurum,ab EzechiaadOrontc fluuium vfque.quitrium dicrum itincre,vltra Tauri fium eft,in qua ciüi tare {T aurifio) curauit çdificaremagnamArcem.nec cogitât cam relinquerc,ficut primu Selimus amp;nbsp;deinde Solima-nusfeccre, fed vult ea ArçcTaurifiumtanquamfrenoconftri-Ûam, in perpetuû rctinerc, Eo bello, quod ab an no 1597 in 91. annum vl'quedurauit, muta runt Turcacfuumbelligerandi mo dumj:|cumemm hue vfque fuae multitudini ,virtutiqne fuic-quitatus,pcditatus,copia tormentorum bcllicorum, appararu quebellicoconflfi noncurarint Arces,munitionefqueextruc rc^cdvtplurimum quidquid ccperantexcidcrint.necmagni feccrintquod rctinucrant(quodvt verum dicatur,inçâpisfor riseftè non poflit.qui vifes in loça munira difpartitur.) hoc bel ky Petficoneddftitas ooegit '1 ureas, (vteuitarent crrores,in quôsâtapegerant Selimus.amp;Solimannus';) fepaulatim muni-À'.feceruntiraquecàfte»a,inloeisoportunis:çdiflcacuntciui tamias ^fi^praicipuis ciuitaribus,inftruxcruntque easfn^no tormenfOtumbeUieorum demilitumnumero« conftetirque 2îai4bcllummagno.QuamuisautemPerfa,improuifisaft'ulgt;

tibus.mutta hofninummillia,ihfruftadiflcdücrit,'muït»qïC«-' rum milliafame incommodifq;pericrinc.tantumtamenecc' ræ ami fit,tum fux proprix tum amicorum,quantum iam diâ^û cft,amp; inter alia fuam ciuitatcm regiam Taurifium. Acftimatuc qucTurcam,inditione,quam fibibeilo parauit,inftituifle4O. Timarrorum millia, ScquodciadhucauriMillioexrcditibus cius fuperfit.Perfa non poteft refiftcrcTurcxin prxli js campe^ ftribus,cienimpcditatu,tormëtis,amp;apparatubcllicoamp;(quod fummumjcft) obedientia populi conferri non poteft. 6'oli-mus pri mus,Solimannus amp;nbsp;Amurathes tertius,nunq«am con tra Perfas arma mouerunt.nifi aut à rebellibus,aut ipfornm di£^ cordijs inuitati : Solimus ab Marabecho, fiJio Oeen, Principe in Perfia potentiftîmo, in auxilium vocatus fuit : Soli mannns auxilio venir Elcalo Tamafifratri,cuicx ambitione.autfufpi-cione erat infenfiflimus:Turca itaqjfuo cômodo vfus eft bene-uolcntia,qua£lcafusapudpopulü valebat,eiufq;authoritatc: Amurathes non ante arma cepit,aduerfus Perfas,quâ ex literis Vftaff Bafle Vani ciuitatis,amp; aliorum intcllcxi£fet,omnia conr tentioni bus flagrare apud Sultanos Perfix, qui inter fe de Kege diffidebant:quidamenimIfmaclem,alijAyncr(quiamboTa-mafi filiicrant)volebant,amp; Pcriacocona,occiditfunmfratrc Ifmaclem.exciufoque Aynere.confequutuseftcoronamMa-humetes Codabanda. Exortxfuntpofteadifcordix.interCo* dabandam amp;filium,amp;inter Turcamonos(familiam inter Fer fa s potent iffi mam) amp;nbsp;Regem, qux Perfis non minus nocucrût quamarmaTurcica. Nullum n ego ci um eft R cgi Per fa rum eu m Lufitanis Ormuzij,quodipfinec vires maritimx(fincquibu» idregnum recuperari nopolfct)fint,nccLufitanisfatisviriun» eft, vt in mediterraneis regionibus, fibi aliquid acquirere poC-fint. Tamafusipfe,ciimaliquando inftigaretur ,vtcxpcditio« nem,in Ormuzium fufciperetgt;rogauit,quidcainlnfulacrefee» ret,nû frumentü,frugcs,frudus,autquidaliudbonftcuinqiiA* tellexilfetfundum lnfulxfteriiem,omniumq;rcrumcfteino« pem,t’cdcommercio valdcconducercinfulam,idcoqucinag** ni momenti efle,neglexit, irrifitquecos,dicensfcfuispopuli$ remififte nonagintaTomanorum millia,ulisrcditos.

IAponiadiciturmultarum variarum^; infularudiucrfæmt' gnitudi nis corpus,quae infulx ficut à cctcro Orbe ter rarü fi ta diftindx funt ; ità à populo multutn ab alijs, moribus riti bufq; diûlmili incoiuntur. Hx Infulæparum à fe inuieem diftant,in. ffar Maldiuarum in Mari. Indico, Hebridarum, amp;nbsp;Orcadum in Oceano Septcntrionali. In ijs funt66.régna,qux in principales partes tresdiuiduntur, quarum parsvna nouemj altéra quatuor, tertia53.regnacomplcftitur: inter ea, quinque régna Coquinai,nobiliora amp;nbsp;illuftriora funt, in quibus eft fama cclc-brisciuitasMcaco,acciditqucplerumquc,vt qui eorum quinque regnorü dominium fibiparauerit,afpiretadimperium to-tius laponiz,quæàNouaHifpaniai5O.àChina ûo.lcucisdiftat. Pro fterili potins,quam fertili habenda eft laponia. Capaci in-genio præditi funt incolx,amp;inaducrfis incredibili patientia prxftâtes pucrulosreccsnatosinfluminibuslauât,amp;cûablada tifunt,remouëteosàmatrumafpcdu,exercitantq;vcnationc. Nudicapite,viri amp;nbsp;muliercsincedût,tamcxlopluuio quâferc no : gloi iæhonorifqjcupidifunt : paupertasnobilitati fangui-nis njhildervahit:mininiâiniuriâinultam nôfinunt:honorât fe mutuomultiscxremoniis.graucsfimul,animoq;fcdatofunt ficutHifpani:cauét diligenter nein fadisdidifuefetimidosaut abiedos animismonftrcnt: inforruniorû calamitarumqjfua-rum neminem confeiû faciunt. Animalia tam fera quam man fucta eadern, quæ nos, habcntjfed vix alia, qua feratum vena-tionc captarum carne vefeuntur. Verum quidem eft,|quod car-né'nô mulrum dcledentur,fed plurimum herbis,pifcibus,hor-dco.oryza viuunr.funtq; hæc prxcipua eorü alimêta: vinü quo que ex ijsfaCiunt. aquam,cui puluis pretiofus valdc, admixtus eft,in dclitijs habent.huncpotü vocantChia. Aedificiaipforfit vt plurimum ex ligno funtcompada, tum quidem quod Regiones mcdïtcrranexplerumque lapidum inopesefle foleant; turn verb ctiam qiiod arboribus, ad xdifteandum maxime aptisinter quas Cedrits'iri admirabilëincrcdibilcmq;altitt)-'

‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a dinem

dinem craffitudincmqucexcrcfciOabundcnt.amp;quodîaponia terrçmotibusvaldp obnoxiaüt. Principj qui nuncupabatur» paruit quondam tota laponia ; hune fura ma obedi cnria.reuc-rcntiaquecolcbantincolç quod magna cumgrauira’c maic-ftateque regeretjdurauitque id plus minus 1600. annoSi Sed quingentis abhinc annis infurrexerunt in eumduoeiusprac-cipui miniftti .turbaruntquetotum Imperium, nam corum v-nufquifqj.totrcgnorum Dominium ,(ibi armisariipuit,quot potuit,fpôliauifq;ijs Dairi. Crcuitdcindcambitio,cummodo hic,modoillerebellisficrct rapcrentquç (ibi,hicvnam,ali usaliamlmperijpattern Tcumtitiilofaincn Iucarai( quodRc- , gern fonat)reriquerunt ipfi Dai ri nomen, quod ert Domini v-niuerfalisîaponiç fed fine iurifdiûionc,auf dom iniovllojimo vix in dapes ôtcultum aliquidei pendebatur ab illis Principi-bus,qui Mcaco vicinas ditioneshabebant : ita vt ymbratantu veteris amplitudinisamp; Monarchiælaponiae penescum man-ferit, Ab h inc quingentis annis fe Darri loco Imperatprcm, autRegem laponiædicitille, qui fibi dominium Coquinaiar-ripuit(vocat fe quoque Dominum Tcnzç) vbi ilia quinque reg naeiuitatiMeacovicinâ funt. TalisfuitnoftroæuoNabunan-ga,nuncautemFafliha,quidomini;jam,plitudinepotcntiaquc, omnesfuos prædeccflbres fuperat: Nabunanga , qui præalijs exceHuit,nonplusquam36.régnafibicomparauerat,fedFafli- , ha vt minimum jo.corum fub iugum cgit,

IAponiæregimen differt plurimumabco regendi modo,, qui in £uropa,invfume(l. PotcntiaPrincipisIaponiç.non confiflit in reditibus ordinarijs’, autin beneuolentia populi;, fedin authoritat.c imperioque : namvbi primum vnam ,aut pluresditioncsfibicomparauit,diuiditregna,partiturqucdi-tioncsinteramicos, amp;nbsp;fibi fidos,qui ci fe fuisfumptibns, tam pacis quam belli temporibus obligant cum certo hominum nymero i qferuire.Hi rurfum cas ditioncsinter fibi fidosfubdi-uiduntj Vt ad corum obfcquia paratifinttaliquidfibifuxquedq.

HIX 1 ATONI At. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ny

musvfibus refcrinntcs, ira vtomncsiaponix opes, tam priua-tæ quam publicçàpaucisdominis,hipauci autcmabvno,ncni pc Tenzæ Domino, dependeant, qui pro libidine, dat aufert-que,quod vult,prcmit,cxtollit,fauet ,rcducitqueadinopiara Principes, çumque eorum vni ditio eripirur, mutantur ornnes nobilcs militefqueciusditionis,mancntque tantum artifices, amp;nbsp;agricolæ. Ea regiminis forma conucrfiones pcrpetuas,muta tioncfqucimpcriorü fecumtrahit:nam Dairi(quamuisci nec . potcntia.necimperium fit,cfttamenapudpopulûindignita-tc,acrcuercntia)facit.vtDominusTenzçalijquePrincipesTy ranni, alienarum rerum vfurpatotes, euerfores Monarchix, hoftcfquc amplitudinis laponicae vidcantur, quodfanèamp;co-rumæftimationem tollit,amp;animospopulorumauertit : indc acciditvt facile femoucant,capiantque arma, fperantcsfeam-pliores faccre,deprimcndo focios. Cum itaque Principes quo-tidic mutentu.r,non poflunt à populo, tanquam Domini natu-ralesamari,ijquccumincertifintdcdominio,vniditioni,quâ alteri addidiores non funtjfed fperantes cadem facilitate, qua vnam nadi hint, fc aliam meliorem naincifei pofle »exponunt pcriculohancproilla,ficutinlufu chartæamp;alcxfit:nunçpcr fc,rurfus cum alijsconiundi, tentant diuerfa dçtinentqucijs modisomnesillas infulasinperpetuisbellis. Faûiha yt ubiàb^i, folutum Dominium ,autpotius tyrannidem paret»foAçf PïLQ::-. cipescx vna rcgione,inâliam fæpctransfe,rre;v-t Domini,fui%?’. dominijsdeturbati.dcgcntcfqî intcrcxterosvairallos„impQ- gt;nbsp;4 tentiores fint,necaductfus ipfum adfurgerç^aut rebel lare pofr.,^ y fint:amp;vtidrainuspoirmt,diuiditregna,ditionefquçitavtDp- , mini non habeant ditioncs vnitas. Nunquam deeû illiscau-' fa dÜTidij bcllorumquc , quod fines ditionum anguft?e fupty. VultquoqueFaflîha, vtinhisStatuumviciflitudinibusytanuj quorum conditio potior,quam ij quorum res deteriorfada^eftî, A rcuerentiamhomagiumque(vtdicitur)faciant,fcquci.pliquo- ,,, tannis,quam opulentiffimè fiftant;qua repotiffimamdiuitia-rumlaponiæpartcmadfctrahit. Populosoecupatostenef,ift . xdificandisPalatijsadmirabiiibus,fëplisampliffimis,mfabri gt;nbsp;candis Arcibusamp;ciuitacibus,quibus.nullæalia:fiipilcsfuijt:itvu ij$fubûrudionibusplusquamçcuuimop,ctan,ocHQii9il|ia,i^L. / forum

lil nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XfX rgt;(PONJjlt;F.

forum expenfis, diner fis in locis labort incumbentium habet, Inter alia nunc tcmplum ædificari ciiraf,cui omne laponiæ fer ruminfuinerevult:praccepitenim omnibus mercatoribus,po-puloquc.vtarma omnia incertum locum comportent, vtilli fabricæ impendantur : cxuit hoc opéré populum armis facitq; paruo temporis fpacio opéra magnifica,habet cnimduabustâ turn in partibus laboratorum, fuis expenfis opera faciendum, plus quam centum millia. Vitra obligationcm, qua Reges amp;nbsp;Principes,tam pacis quam belli tempore, fe filiere eiqjinferui-re tenentur,pcrcipit duos Miilioncs ex reditibus Ory zç, qu ç ex pofleffionibus quas fibi rctinuit,colligitur. Propofuitvbicon-fccerit ea.quæin laponia facere conftituit,Chinam aggrcdi,vt eäfuo Impcrioaddatjadhocprçccpitfcindi ligna duobusnaui giorummillibusfufficiëtia.vtijsexcrcitumtranfmittat. Tam amplis fubftrudionibus,magno molimincjtantaditionis am-plitudinc,adicdionequc regnorumfublmperio,fperatleim-mortalem reddendum futurumque vtpro Deo colarur, ficut i j omnesfccêre, qui apud laponenfcs dcorü nomina adepti lunt Amidacnim,Xaca,CanisdcFotoqucnihilaliudquam Domini Iaponi«fucrc,qui belli gloria,aurpacisartibus fibi in laponia opinionemdiuinitatispararuntjficutolim Hercules amp;Bac chusinGra:cia;Saturnusamp; lanusin Italiamec minus fabularü nugarumquedehis,quamdciilisnarratur.Faffihaautcm vidés légcChrifti,nonprobarialiumDcum , praetereum quieæium amp;nbsp;terram ex nihilo creauit, amp;nbsp;ex confequenti dereftari omnes dcitates ftultc fabricatas, propofucratin cxi Hum agercomnes patres lefuitas, qui earn concionabantur, euellcrcque nouam vineam .quaeinillistegionibus altas radices agerc incipicbat. Superbixprofedo excmplumimemorabile hoc eft: Romani cnim Imperatores,omnibus viribus fe prædicationi S.Crucis amp;Euangcliioppofucriit,vtfua Idolatuerentur ôccôferuarent quxomnia lexDeidçmonia Vanitatemque elTedocet, At hic mouerbellum fidei Chriftianx, vt fibi dcitatem arroget.quod eKtrcmxcftambir4onis,amp;amentiædû feproDeo haberi vult. Sed interjtam vaftasamp; immenfascogitationes fufeitauit ci Deus noun hoftem,qui ab Oriétalibus laponix partibus,fc mouet tducrfusipIuiB, quod ex Uteris anal nuperclapfiintelligitur.

M P E R IV M Prcfby tcri Ioannis,quam»-uis fit ampliflimuni,in eft'edu tamçn non rcfpondet famæopinionique, quam vulgus potiOrqucfcriptorum pars dcipfo ha bet.Horatius Malagucçius, in fuo Difcui;-fudcamplitudinç d^pminiorum huiuste-poris,vultipfum haberc dominium lati-us,quam vllum alium Principem ,excep-to tarnen Rege Catholjco. Farcorequi-xlcm antiquis tcmporibus,ipftus ditione fe longe çxtendifl'e.vjt lt;cxmultitudineregnorû,quibu$fuos titulosamplihçât» quoq; flçftimaripotcft. InfcribitfcenimRcgcm Goiamc(quodrçg-:TiumvltraNilumcft)-Vanguc,amp;Damur,quævkraZairifluui--umfitafuntjcum tamenhodic pro certo fciatur.çiuslmperi-fumvixNilum attingcrc. Scribit^juoquc JohannesBarroziu^, rZbiflîoncs cius fluui) çxiguam noticiam haberc,propter mou-•tos qui inter il los,amp; hune funt, Çcntrumeiusditioniscft Bar--tena rab’Ortucni m extendit fe, à Suaquem, ad Oftia maris ru-ibri vfquc ; quod fpacium 122, Lcucas comprehçndit.veruoi ,quidem eft,inrtaæarcrubium,amp;ipfum efle Aciem montiun?, -quod Maint incolunt,quiamp;in loçis maritimis dominantur. •Aid Occafttm eft Acics montium , fecunduin NiJi curfuni Iquos Gentiles inhabitant,penduntqucci Tributum.AdScp-?tcni Triones .termini ei conftituendi’funt, lincaimaginaria, jquîcàSuaquenducatur',.adcaputInfulæ Meroevfquc extenda-trurqucad 125. leucas. Inde Arcus non admodum incuruus f^ci* iCftdus eft, Meridiem vcrfus, ad regnum AdQJt vfque,(in cuites •montibusnafciturflumen.quodPtolcmæusRatto vocat.pç-:lt;citquclub Mcliuda)fpacio 250 leuçarum ,ad fines Gentilium: tiûc verte lineam imaginariam facque finem in .tegnp, AdçA •cuitis Mctropolis^ft Arar, in ahitudinenouctngtaduuoi. Ha,

Hxc rçgio diftinéla-çft in an-^pHfliraa^ pUnicK^Jzfos cplles, altosÀjontèSjfèdcùïtutæ aptos. frèquentérqüé iivhabiiatos,amp; cum frumento oon abiindet, hpçdeura amp;nbsp;A^ilium 6c fernen quoddam bonum durahileque producit. Eft ibi fatis Milij ,Za-burri (quod nos frumcntum lndiœdicimus)omnequclegumi-tium noftratîum genus : ftiot amp;nbsp;ibi adhuc alia , fed nobis iq-'cógnita: Vua eis non deeft,fedindc vinUm non expri munt ,,ni-fi in Principis Sc Patriarchæædibus.Vinidoco côficiunt potió-nisgenus,cxfruftib.Tamarindi,qui accreft MedicæjCitrcçCç dri abores nafcunturfua fpontc.' Exprimunt oleum ex ccrt'o frudu, quern ipfi Zena dicunt ; id aurei coloris eft, fedino-’doratum. Apes mellificant etiatnindomubus,vndeceræamp; xnellis incredibilis copiaibi eft. Omncs ipforum panni fdiic ex Goflypio contexti : ditioresveftianturpcllibus veruecurti, honoratiores autem exuuijs Eeonum, Tygridum^Linciuni» diuiresincolæfunt bourn,caprarum ,oUium,mulorum,afino rum,camelorum,cquorum,quantumur9paruorumjfed ex Ara biaamp; Aegypto eorum magna copia adducitur.quando equae pepercrunt ,eis pullos non vitra très dies relinquunt,-deindc c-'OS vacers fubijeiunt quæ eos abladant. Habent etiam talia animalia,qttalianoskabemu8gt;ctiam gallinas,anfcresfimilia que.ncmpc vaccas,porcos fylueftres magnacopia, ceruos.ca-ptcoloSjlepores, fed nullos cuniculos. 1’ractcr hçc habent Pan-theras,Leoncs,Elephantos,Lynees. Vt finem Faciamsnon ck alia regio generationi maltiplicationique , rum plantarum, turnanimaliumhàcaptior; fedparumad-inuaturinduftriain-€olarum;eo quod natura ingenioque tardi finttentique rha-bentenim inprimislinumjfcdnon rexunt relamrCannisJmal lisjfedfacchârum inde deduccre non no=runt:Ferrum jfedeius vfum ignorant, habentquefabros pro NigromanticisrSunt ibi fluminadc aquanec tatnenijs agrosirrigant, ncc rcddunteo5 fertiliores. Quid venatio amp;nbsp;pilêatio fit. vixintel'liguntiitaquc campj auibusanimalibufquefylueftribusjflominaamp;lacuspil-• cibnsfeatenr. Altera caufa eft, quod plebs à primari js male ’tra€lctnr : Paupcres itaque videntes fibi auferri quod habent, ' non faciunt plus fcmcntis,quam ncceflitas cxigit. Loquen-

régulas non habent,amp; ad epiftolam confaibcnda,copia ho • “ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nuninn»

milium, multiïquedicbusopus cflet.Incomcdendonon vtun-’ tur Mappis, mantilibus ncc menfis. Medicaméntorumnullü vfuni habent. Nobiles,ciues,plcbei habitant diftinftc,pofliint que nobilitatem faüo aliquo egregio acquirerc.Primogeniti cx Airchçredes'funt. Intota Abiffinianoneftopidum.quod plus qua 1600. focos habeat, funtq; valdepauca ciusamplitudi mszNuIlaibi Afx,nec locus munituseft,acftimatq;Spartanoru more,quod regio conferuari ,dcfendiqjbrachijs debcat, non propugnaculis ex terra aut lapide. Vt plurimnm in pagis difper fi habitant. Mercimonia ipforum fiuntpcrmutationcrci vni-us cumalia,fupplcntq;iuftumpreciumfrumcntoamp;fale:Pi per, 1 hus amp;nbsp;Myrrham amp;nbsp;Sal auto appendunt. Aurum pondère quoqueexpenditur: Argentum ordinaricin vfu noneft. Maior coetusconuentufquccft Aula Principis, quænunquam fixa’ maner,fed modo hue, modo illuc commigrat.habitatq; Prin-ceps in campis, fub tentorijs : Hxc Aula occupât decem amp;pl«-r-amilliaria

Orma regiminis Presbyter! Iloannis fatis referi Defpoti-eujdepriniitenim valdcvaflallos,tû’potctês,tumpaupcrcs

ttadaiq; eospotius tanqua mancipia quam fiibditosiQuo hoc t«tiasfaGiar,itafc gerit vt abeistanquamdiuinusfacerque cola tur. Ad nomen Principis inclinant fe, tanguntquc manu terra; Reuerëturl enrorium,inquoipfehabitat, etiamipfoabfente. So-lituscrat Princeps fcquoquo tertio anno, vnafola vice »populo vifendum pixbere ,poftea largiores fimtfadi ,feque tribus vicibus,qiiotannisfpectandos dederunt,nempedicbusNa. tiuitatiSjPafchatisamp;Sandæcrucis.inScptembri. Panufius,qui nuncregnat paulo manfuetior fadus eft.Quandoaliquideius nomine alicui , quicumque is fit j mandatur, audit is mandata , àj cingulo iurfum nudus , nec n:fi Regis licentia ve-ftem refumit. lureiurando , ad perhibendum veritati tefti-monium adadi, non foient veritatem dicere nifi iuraue-rint per Regis vitam : Dat is aufertque magnam ditionem cui ipfi placet, nec ei qui priuatur, faccre demonftrationem, fc idxEg^ ferre, licet, Confert ordines facros, amp;admini-ftrationes Sacramentorum , difponitque pro libitu , tarn de

Religiofîs, quam Laicis, amp;nbsp;ipforum bonis. In itincrißus eqilP tatcircumdatus cortinisrubris,akislongifque, quae ipfum rc-^ tro,amp;àlatcribuscingunt.Defertfccum magna cum reuerentia duodecimlapidcs Akarisfacratosquiipforumfacra funt. In' capitccoronam, cuius vna medietas ex Auro, altera ex Argen-* toeft, cruccmque Argentcammanugeftarefolet : Facicmco’ pcrit particula Taffcttc cçrulea,quæ plus minufue anollitur dr jnitturque,fccundum qüod ipfc fuum fauorem, erga eum cum quo agitdndicare vult. Aliquando fummumpcdem monftrar,' quem extra Aulea excrit ; Ad ea non nifi poft longum tempus,’ multas caercmonias,diuerfofque internuncios, qui fcruntrefe-runtquc mandata,accclfusdatur. NemopræterRegemvaflal-loshabet.cuiquotannis homagium pracftent,dcfcrantqucobc' dientiä,quani fubdiüRcgi debent.Origine trahit hic Rex'à Sa-; 19mohis,amp; Rcgifiæ Sabae filio cui Meilech nomen fuit. Rccc-perùnt Abiflini frdem CHrifliaham Candace régnante, cüiui tempore,cœpitin Acthyopiaregnare, florerequcGafparîs.à'^ quo poft 13. generationem defcendit loanncs qui Sandus di-auSruit.Hicci/cum tcftïpöraCörtffantini Imp. quOdfiliós no habcrct ,Reghum filiö natumaiori,Gaij fui fratris relinqucnf. inucftiuitBalthafarum amp;Mclchiorê,natuminorcs;illum reg* hoFatigafjhunc regno Göiamc: Fuit itaqjftirpsrcgia',diuifii intrcsfamilias,Gafparis,Balthafaris,^Melchiotis,ordinauit que,vt Imperium effet elcdiuum vnicx diftis tribus familijs, modo is primogenitüsnÓ effct,quia ifhaberent fua regna propria. Vtautemtumultusfcandalaq5vitarcntur,praccipitvtfra-i tres ImpcratoriSjCUm popinquioribus parentibus includcrcn-

turin Arcemontis Amarae: Voluit practcrca vtibi ponc-renturfilij Imperatoris\ qui nee in Imperium ftto-cederc,ncç aliquo SratugaudcrcpoITint.

SVos agros per fua manci pia, fuofque boucs colit: Ea man-cipiamultiplicantur quotidie:Contrahunt eniminterfe • ooniugia,filijquc permanent eiuscondkionis cuius erantpro-genitorcs.Tributa expcndiintuf ab omnibus, qui dominia ob-Vnent horumaliquiequos.alij boucs, Aurum, GóJTy piumali-afquc res dant. Aeftimaturipfe magnos thefauros, turn panno-rum amp;nbsp;gemmarum,turn arui poffiderc, earümq; return horrea ampliiTimarefcrtahabere.Ipfe feribens Regi Pörfugallix,ob-tulïtei adbellum aduerfusinfidèlesgcrendum,dàre,Millies centum drachmarum aurcarum millia Militum quoqucamp;cÓ» meatum infinitumnumerum. Ipfum vtplurimum,quotannis inareem Amaram,tresaurCorurh;Millionesquot;recondcrc dici-tur,Verum quidem eft,quodante Regem Alexandrum.non rc-ponebant tantum Auri,quodidpunficarencfcirent;fed recoh debantgemmasparticulafquc aurirudis. Rcditusciusfunttri“ urn generum; Vnos capit ex fuo dominio ; Alios à populo, qui certi aliquidprofocopcndunt,amp;decimamomniumMinçr» Hum, quæ ex ali js quam fuis fodinis cruuntur. Reliquospcrci-pit à Principibus fibi fubditis:Hi,vnius ciuitatis, quam iplcclc-* getint ( modo earn non cligatquam ipfi inhabitant) Reditus ei dant.Quamuis autem rcditus,facultatefquc fatis amplç funt, gens tarnen ipfa ignauaeft: tumquodipfe camin mancipio-rum nuiftcro habeat,vndc ipfis noneft illa animorum gcncro-fitas.quae homines ad arma prom ptos .audacefquc ad pcricula facit : Turn quod ipfis videntur, fibi manus conftridx refpedu quodipfum rcucrenruracreucrentiaquaipfum obferuantjti-morc quo fibi ab illo timent. arma defenfioni commoda non habent, praeter fituobfitam galeamScmiGaleamócloricam, qua Lufitani eo dctulere.-hisaddi poteftdcfcdusAfciü,Cö ita-que ipfis nee loca munita fint,in quac confugi ant, nee arma qui busfcdefendant,funtipfiipforumqucpagi hoftibustanquam prxda cxpofiti.IpforumarmaöfFcnfioniapta,funtlagittenon pennatæ,amp;aliquaiacùla. Obfctuàn^Iduniùmso.dicrû.quod

ipfos,propter magnam abftinentiam, qua fepcrillosfactos dies ieiunando macérant, ïtacxtenuataffligitquc,vtnecmuitis fubfequentibus diebus,ad le mouendum vires eis fuppetant, Eam occaftonem captantes Mauri aggrcdiuntur eos,magno fuo commodo.Scribit Franfçiïcus Aluarczi us quod Presbyter Ioannes,po(Ctin campos educere cenrcnariorum mi Ilia, fed vifumfuit, quod ingruente nçceffitate ,molto minores copias' educerepotuctit. HabetReligioncmmilitarcm ,quJEfubpro» tcdioneSääii Antoni j eftreivnufqui^inobiiitatccîarus paterfamilias,ex tribus filijsvnum,exceptoprimogcnito,dcftinarc debet:Exhis feligunturiz. equitummillia, qui Régi excubent. Finis huiusreligionis eâlmperij finesdefenderc, rclifterequc hoâibus fidel.

CErto nobis confiât, Presbytcrum^contcrminumeflcttî-bus potëfiimis Principibus:Primus cftRcx Borno ; Alter Turca; Tertius Rex add. Rex Borno dominatur ei region! quçfeextenditÀ Guangala, Ortum vcrfus adplus minusquin-gentamiliaru,interdeiertaSeth amp;nbsp;Barca : Situinçqualis eft, continet enim partim montes,partim planicem.Eaminhabi tat populus fatisciuilis,degitque in cafisfatisfrequétibus;prop ter frugum copiant,eft ibiquoque aliquis mcrcatorum con-curfus. Inmontibusviuuntpaftorcsarméntorum amp;nbsp;pccorum, qui Mylio vt plurimum viuunt,deguntque vitambeftia'lcm, abfque religione,habentque vxorcslibcrofquecomunes; Nomina propria non alia liabcnt, quam quîe accidunt perfonis.vt daudi.lufci, longi,balbidicantur. Rex Burnopopulo valdc potenseft,cuinihiialiudoncrisimponit.quair.decimam fru-Ûuum-Pro exerc'itiolocoqiîèartis manuariâ;,lôlcntlatrocina ri .trucidare.viçinos, aut eos captiuos facere, quös commutant cquis,quosà mercatoribus Barbaria: confequuntur. Sub fe habet multa rcgnaamp;populos,partïnigros,partïalbos.Irifeftat mirabilitcrAby{rinosratroçinij?,abigitcnim pecorajdeprçda turfodinasjabducitin'captiqitatê hqniines. Burnch'feséquités præliantureomodo^quo Aftufconibtfs'iriddèntes : Vtunturla-ccis,vtrin-

ceîSjVtrinqueferrea cnfpidc arinatis,tam etiam iaculis amp;nbsp;fagit tis. Inuaduntregiones,nunchac nunc illaGabimprouifo,fclt;l hi potiusan'anmijlatronciquc quam iufti lioftes iuntdiçendî» Turca qui Abyflinum ab Ortuattingit , amp;nbsp;Rex Adel qui eum in terOrtumamp; Meridiem cingit,x’exanrgt;aldcPrc8bytcrum la-annemicoardaruntenim fincseiHslmperi),reduxcruntquere’ gioneminmagnam miferiam.Turcçprçterquamquoddeprç dati funtvnam partem regionisBarnagaflbjquamingreffkfurit Anno i55R5(quamuis tune repulfifuerint)eripuerunt Presbytère,quidquid in ora maris habttit, praecipue Portus amp;nbsp;opidaSua quen amp;nbsp;treoco^n quibus duobus loeis, montes inter Aby ffini am amp;nbsp;mare rubrum exiâentcs , aperiunr fe faciuntque itet commeatibus amp;commercio, inter Aby fßnosamp;Arabes.Non multis annis clapfis Bernagaflb eoadus fuit Turcis mo-remgcreamp;abiptîlt;pacem emere,.pcndendotributum , mille vnciarum auriquotannis. Nonmjnus Presbyterum infeft^t Rex Adel. oonterminusefthrcregitoFatigar^cxtenditurquee-iusdominium ad mare rubrum vlqucvbi habet Afîunx, Salir,, M e t h, Bar bo r a,Pi dar, amp;nbsp;Ze il a. Bar b o rç a P P el 1 uns m ül taenauf^ ab Adenamp;Cambaia,cumracrcibus, qaascomnautantcarné»-Melle,Cera,Commcaruq*iaAdenamvehuntur:.Auro,Ebore alijfqucrebus,quæinCaoibaiam.mittuutur. Maiorcommea-tuum quantitas ex Zeila petirur^bi enim eft Mel amp;nbsp;ccrain mag na copia.Sunt ibifrugeSjfrudufque diaerß, qui in Aden amp;nbsp;Ara-biam deferunrurspecora quoquefpcciatim verueces, quorum cauda 25.amp;ampliHspondoeft,capiie colloque prorfusnigriqc tera albi. Sunt amp;nbsp;alijprorfus albt cum eautfa brachij lon-gitudine vitifque inftar recuruse , babcntque palearia ficut tauri. Sunt hie vaccæ, quarum cornua, ramis, tanquam fyl-ueftrium ccriiorum diftinda fiant : Alix rubrx font, habeni-que in fronte cornu’palmx amp;nbsp;femis longitudinis , quodre-trorfum obuerftim eft. Metropolis ciuitas huius regniieft Arar, j«. leucisZeila diftans M eridiem orientalem verfus. Hie Rex, qui ctiam religioni Mahumetanxeftaddidus, quod pro-feflus fit, fe lempcr bellum gercre vclle cum Chriftianis A-biffinixjid eft iubditis Piesbytcdloannis^fibiSandi cognogt;.

rrtenInter ilïoïbatbaros pacauit Exfpedat illekJoi^ Abiflini, longo diïfoqueillojo.dicrum ieiunio debiles faftifint^viref^ queeorum adeoconfumptx,vt vix ad res domcfticas peraged-'das,eisvircsfufficiant,ingrediturtunccorumregioneni,did’ pitpagos, abducitq? inTcruitutem populum, infertque Abilfi-nix mille damna. Mancipia Abiuiniæ miros fçpehabêt extra patriâ progrcfliis habêturq;àPrincipibusin precio, ipforûq; 'multi,induftriafua,inferuicndo,faftifunt ex mâcipijsdomini in Arabia,CâbaiaBcngala,amp;Samatra.Cücnim Principes Ma ^umetaniOricntis,tyrannifint regnoru, quæ Gentilibuseri-•puerunt, vteafibifceurareddant,non|fidunt fubditis, fedin* ‘Ilruunt armis multa mancipia externa,quibusfuas perfonas fi-‘dünt,commituntqucipfisrcginemregni. Intermancipia potières çftimantur Àbiuini, turn propter eorùm magnam fidc-''Jitatcm,tnm propter bonaindolem. Rcx AdelimpletAcgyp-quot;tumamp; Arabiam multitudinccaptiuorum, quosexditionibus 'Tbîlbyteri Ioannis abducir, pcrmutatque eos cam Tùrca amp;nbsp;’Principibus ArabiâE,armis,apparatu^ bcllicoamp;militibus. An-^'noChriftifùpramillefimumquingcntefimum Claudius AMf ‘finixRcK,fe viribus Gradamcdi Régi Adclxlmparemagnol^ -cens (ipfumcnim per i4.annos perpetnis excurfionibus vexa-•tat)rciiaisregnipomerijsininteriorafcrecepit,pcti)fqueaux UliumàRegis LufitaniæIoannistertij inipdia legatoStepha-lïo gamajqui tune cum parata claire,in mari rubro erat.Is cidc-'ditqüadringentösvirosLufitanos.cumbona armorum quaA-'titâtéamp;Sclopctis.duftoTC ChriftophorofuofratrcJ^-iHôruin ■iUxiliA,amp; Sclopctorum beneficio,vicit hoftes duobus prçlijs: ’Sed cum Rqx Adel à Gübernatore ciuitatis Zebit ,‘habuiffçc ■ m'ilic Sclopctàrios, decemtormenta bellica, tcrtiapraclio fti-'fi'amp; infugam aûi fiint Lußtani ,corumque Capitancus captus

ôccifu(qucdl.CumautcmRexTurcasamandaflct,RexGlau-'diùÿipfumeximprouifo,adfluuiumZcila, amp;admontemôa-’^ttan'aggrtfïùseftcumoâ;opeditummillibus,iquingentiseqài-trbiUs AbifliniSjfic cum illis LttfitanfSjqu! ex fuperiori cladefti-^ercrant,- quorum vnoSiinflixitlethale vuinnsGrada Amedi. ‘SedmcnfeMafèiçgt;i*«fti 1^9. cupRex Claudius,it eiqm nunhs 'tbnamp;rrcc cum Mauris Malacai, ipfç inprælio occubuit:Rex triumplïum

autem hoftium tatam viftoriam à Deo conccflam agnofcciw» triumphum egitinfidens Afinello, Rcgi Ciaudio fucceflit A-daniaseiusfrater,cuiquolt;dfemi Mahumetanuseilet,rebella« uit bona pars nobilitatis AbilTiniaCjfufufquc fuitàBarnagaflb Anno 1502. CumitaqueresAethiopiac aliquotcmporefludu-aflent, aliquantulumreftitutævidentur-régnante Alexandro, Luiitanoruih auxilio ,qui eo tarn arma offenilua quam defert« fiuatulerunt, excitaruntqueiuo cxemplo in pracli'js anittios irtfc gçniaque Abyflinorum, Omnes qui cladi ChriftopHofi gain« fupcrfuere aUjquequi poftcaeo vcnerunt,vcniuntque adhüó xemanentibi, contrahuntmatrimonia generantqûc liberos. Rex Alexander imperauiteis vtludiccm cligerent, qui intet ’ ipfos iusdicerct.tradideruntitaqueibipergunfque tfâdcrev-

fum armofum qui eft in Europa ,artem bellandi ,modumfot« tificandi Tranfitus.locaque maxiini moment!. Pbftea in cai regiones fccontuleruntali qui Fiorentini,partirt) excüriófita-tCjpartim mercatur«gratia:Francifcuscnini Mcdiceus Magnus duxHetruriae,habebataliquamconfuctudinem cum Abyf finis. Presbyter foiet fauore profequi, amp;nbsp;vitaeiubfidia largiri Erancis(i,ta vocant Europæ populos) difficultcrque concediC Cisfacultatem exeundi regno : Vitra hos, alios diuerfbs hofte^ quoq;habet Presbyter loäncsrinter eoseft R!ex Daneali,cuiu* eftoppidum amp;PortUsVclaad Mare'rubrumjcontcrminusi. cftBaigadac; Presbyterum quoquevaldccxagitantMauriqii* proUinciam Dobas inhabitant, eain 14. Dynaftiasdluifaeft*’ Qiatnuis hi inter con fini a Imperij Presbyteri Ioannis fint*

fiuntipfitamen perfaeperebellcs: Pro legehabcnt,.quod ,lt;’■ nemo ipfotum matrimonium contra here pof*' ;

IN reliquo Aethiopiæ.regnuobtincntdiuerfimagni Principes, qualcs flint Reges Adel,Monomugi,jVlonömotapa,An gola, amp;nbsp;Congo,quorum nosexiguamnofitiam habemusrSed vtex vniuscorü Statu,deakeriusqualitateiudiciü fieri poflit, paucaverbaadtungemus.deStatuamp;regiminc Monomotap» qui atijs maior potentiorque eft. Huius Principis imperium omnem illaminfulam occupât, quæ fluminibus Cuamaamp;Spi iituffandî continetnr(id fpacium Leucarum in ambiti» cft)cumqueSpirituiî'anôitranfmi(rum cft.longiflimotradu, Caput bonoefpei verfusextenditur : regionum enim illarum PrincipesillumquoqjinfupremumDominumacPrincipeag. nofcunt.Oppida,pagiquc ibirari funt,ædificia ex ligno amp;nbsp;ftra-minc confiant. Ciuitatum praecipuarum vna Zimbas,altera Bcnamataxanuncupatur,illai5.haec 2i.milliaribusCefala,Oc-cafum verfus diftat.Regio frumento,pecudibus magnispar-uilqueabundat,quæimmenfonumero,in campisamp;fyluispaC centes vagantur. Exdentium Elcpbantorum numero,qui extra regionem vehuntur,eorumad4.aut5 millia,ibi quotannii moriæfiimatur; Elephantesibi praegrandesfunt. Nonaliarc-gioauri fcracior hacefi, affirmant enim aliqui bictria fodina-nimfvndc aurüm crui tur)millia effe:aurum quoque in terra,in petris,amp;influminibusreperitur;ditioresfodinarfunt Manni-caE,ßoro,Quiticui,Toroc(quamalijdiciintButua).Populus fia turacmediocris,nigcr,benequccompofitusefi. Principiinfer-nictes,gcnubusinfident,coram ipfo federeVide quodapud nos ftarccft,necnifi magnatibus conceditur.Fidcs,probatioqueci borum potufque,non ante.fcd poftquam Princeps ederit bibc-ritquefit. Carcereshicnullifunt,quodlus, eomomento,quo deliäum comiflum eft, cx teftimonijs, dicarur. Delida quac maiori feueritatepuniuntnr funtvcneficia ,furtaamp; adulteria. Aliud tributum Frincipinonpenditur, quamaliquotdierum

©per« 3c,Donaria,fine quib.ncmo corä ipfo venire poteft. Arma eins ligoamp;'duo fpicula;pro fidiffima cuftodia habet ducen-toscanes Principûipruihjquipàtronûagnôfcut,hçrcdcsapud fej;ptinct,vrdc parentibus fecurusfit.Tcmpore pixteriro hic Printeps,ôperapatrisConfaluifyluaelefuit3Êadfidem conuer-fusfuit, fufeepitqueBaptifmum ,fimul cum maximo fuorum Aulicorum numero, poftca àquibufdam Mauris (qui author!-tateapud ipfumvalebant )perfuafus, ilium trucidari fecit. Id obfacinusRex LufitaniaeSebaftianus, bellum ei intulit,duxit« queeius exercitumfquifereex nobilibus conftabat, numero^ quecranti6oo.)Franfcifcus Barretius cuiMonomotapa Lufi: * tanorumarmaperimefccns bonascondicioncs obtulit, , fed cum Barretius honefto xquoque fatißieri fibi

• non paterctur,nonabhofte,fedabaerc Aethiopix.óc morbis, qui exer-* ' citumdepaftifiint,

'• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;viftttsfuit.

INterom»«5'AfrkaePfincipcSihj©öcrcdo4Uq«cm ,Qpam virium magnitudine,Scriffo præfcrripoflc ; ejqs eninidjtiQ continet onàncm illam Mauritaniæ partem, quam Plômàni , Tingitâham appellarunt.cxtcndityEqueàPromontorioBoU dorTanger vßjue,amp;ab Oecano Athlantiço, adftumenMwi-t)5a amp;nbsp;vitra.quofpaciocomprebcnditurtoti'us AfticæprçBanr ti‘(fimaiportio,quaciamp;l4Kolismagisftequens,5camQenitate, ' Sc ferrtlitatc amp;nbsp;morùmciuiHtate reliqnas fijpcrat,j.amp; intçr alias ditiones, fama celcbcrrimarunt régna Marôchi.amp; Peflàe, quarum illud in feptemProuineiasjdtuidiCHrjJcmpeCuzuIam Saharam ( duæ bœ ProuinGise comprehcndunt partem Numi-diæ)Cus, Afcaram,Duccalam/TedlcsMarochum : Hocautem continetodo,nimirumTcmefnangt;,Afgam,ErifFe,EIabaI,Ca rct.Caus, Zanegam, Ecflam. Hæc régna diftinguuntur in plani-ciem amp;nbsp;montes 5 comprehendunt enim bonam Athlantisma-ioris amp;nbsp;minoris partem, inhabitantur à magno ferocequepo-pulo, diuitcquepafcuorumamp;pecudum: inter Athlantemma-iorem,amp; Oceanum plankieseft in qua ciuitas Regalis Maro-chumincampis Athlantei^. miliaribus diftanti bus lacet, qui pluribus fortibus,riuulis amp;fluminibus illuc influentibus irri-gaptur.Olimcumhæcciuitascentumfocorummilliainftruc-fét,«rat’caput Africa, fcdpaulatim decreuit, eftquedefertior quam habiratior. Suntin regno Marochi, præteraliasTedfi quinquemilliumfamiliarum : Tagaoftodomillium: Taro-dante(quamuismukisalijsminorfitjnonccditcisnobilitatc amp;nbsp;commercio)fita eft, inter A thlantcm amp;nbsp;Oceanum,in Vallc, iû.leucas,parumque minus lata, facchari amp;nbsp;omnis annonageneris fertili: Multumei fplendorisamp;nobilitatisattulitdiutur. na mora quam in ea rraxit,amp; aftimatio,in qua apud Mahume-tem ôeriffum fuit, Relido Athlante intratur in planicies ferti-liflimascolliculis in quibus quam diucs fit copia frugum,;nem pe facchari, oliuarum, pccudum, vincarum, om niumque bonorum idkinonpoftlt. RçgnumEcflkquoque(ficutdiximus) continet

tOOtiBCtlt;iIu€rfasproüinciftcias,optimcinhabit:atM Inter cas A/^habet8o milianaiolongitudÛ3e,6o. inlatitudine: £lagt; batjCentum in longitudine/exaginta latitudine. Verum quidS eft,quod.EriiFe pronineia provfus m-ootuofa fit, numeranrur-qucineaij. Athlan.tjsrami,quidtpopulîsvtplurimumindo-mûisincoluntur. Caret eftiafpcra amp;nbsp;ficca adeoqjLibyç, quàm Barbarixfimilior, Sed quod amplitudo huiusrcgni 5 amp;nbsp;valor, magnaex parteconâftitinçiuitatcFeflana , iextrainftitutum ßoneritjdeeapaueavecbafacerc, In partes daas diuifa eft hæc lt;ciuitas,quaeàfeinuicefnparumdrftant,carum vnàFelTavetus, 41teraFeffanouaappellatur: vêtusFeflaquoq;fluuioloinduo .corpora ftndituftOricntalediciturBelcidaj habetautcm qua-tuor familiarum millia. Occidentale ditur propnc FcïTa vêtus fecit 8o.amp;ampliusfamiliariim millia,noulongediftatàFcf-jranoua,quæg.Pomuû millia habet. Fefia vêtus eftferetota in ,calhbusamp;invalübus:cÔcine»soTäplaMahumeranainfignis , magnitudinis,omniafonteshabentamp;colûnasex Alabaftritc ^cIafpide,v,ltraeanumcranturfexcentaminora.InterquæTê-pla illud ,lcui vulgo’notnen eft Carucen , admirabile eft, fitft in mcdituUio cjuitatis:jciusambituseftdimidij miliaris : di* uiftim eft in ij.pornices in latitudine,uo. in longitudinc,quos ^00 column?exalbomarmorcfuftinent. Inpræcipuomaio-reqj forniee( vbi Tribunal cft)vifiturjlâpas i mmenfa,qüâ circû cingunt centum minores. Alij Eornices habent Lampades vâl dèmagnaSjinquarumqualihcttsoo.lumina præluccnt. Pcffàc famaeft,omnes il las lampades fadas efle,ex câpanis, quas Ara besinHifpaniacepcrunt, quinonfoluminprædamabftulerût eampanas,fedamp;columnas,æs.amp;marmora,turn quidquid prc-ciofiamp; mundijin earn detulerant Romani primum ,amp; deihdc Cothi.Feftx numerantur plusquâduccntaçgramaticesfchoba:: ducëia diuerforiapiublica^4Oo.Molç aquaticaeinBumine,qua-rum fingulxquatuoraut quinque rotisagitâtur.Sunt ineaquo quediuerfacollegia,inteF quæid quod Madaraccixnomen ha bet,pro pulcherrtma fabri ca totius Barbariæ habetur ; Sunt ibi Texeenti fotnte$,muris cindi,cx qui bus,aqua in omncs fere Domus difpacgiwr. Lxmgum eiretdcfchbere Âlcamp;cexiam ( quant f appellant)

appellant).locus iseft mûriscindus,cuîus portx funt duode* ci m ,diuiditurq; in i5.vicos,vbi mccartores fua négocia, fub të-torifsperagunt. Vixdicipotcftquantæ fint hortorumdeliciæ, amp;quanta Viridariorumamœnitas: viridariààfontium amp;nbsp;fiu-minumaquarefrigerantur. Rex habiratcomplurimum Fcflxi in qua Arcem, Palacia amp;nbsp;Hortos habet, amp;nbsp;quidquid venuft* commodiqjoptari qucat.ex hacnoua Feffagt; per viam fubtcrri' ncam, iturad Feflam veterem. Vtbreuiterdicam, hæc ciuitas adco amp;nbsp;magna arque magnificaeft, vtei Reges defundi raruni priuilegiumconceflerint,nimirum,vtciucsnontcneanturob fidionem ferre, nifi Rex tarn potens fit, vt iufto exercitu fc ho-fti valeatopponcrc, amp;nbsp;fi hoftis ad femi miiiare vrbi appropin-qualTct vt ci Ic dedcce poHint abfque dedecorc prod) tionis, aut perfidiæ nota:quod hanc ob caufâm fecit ,ne vrbs practextu va-næfidelitatisexitiumfubiret. Ciuitasquoquemagnimomcn-ti efli perhibetur ,fita in planicie,non minus frumento, oleo, lino,pecorefertili,quam iucunda propter amoenitatemloco-rum.aquarumque copiam;habctodo familiarum millia,mu-ri validi funtjamp;multisturribusmuniti. Incol3einduftrij,mc-rinnoni)sdcditi,prxcipucpannorumèLana,fcryco,goflypio, qui ibi texuntur. Primogenitus Regis Fefl'æ ,';fc Principent Mequineze inferibere folitus erat. Hxcregna vitra fertilita-tem naturalem,fic fatis dedita funt mcrcaturæ. Etfi autem Rex FcfTaeadmare Mediterraneum Portusoportunos non habet, attaracn Franci amp;nbsp;Angli, ad Portusad Oceanfi commeant prxeipue Laraeen,Capur Aguero, ccterofquc,quorum parseft regni Feflz, pars Marochi. Fcrunt eo, arma, amp;nbsp;alias Europac merce.s,proquibusipfi,interalias Saccharum recipiunt. Cum veroregna Marochi amp;nbsp;Fciræ,aliæque Prouinciac Principatufi que, qui interfe diuifi fuere,paruoab hinctemporc, lub vno ^Principe coaluerint, qui SerifFusdicitur,noneritabsrc,referrc qubmodo hoc accident ; nihil enim aliud magis rclatu dignum ,vcl porius admirandum noftro fçculo accidifle puto. Cir ca annum Chriftii)O8.inregione Numidiacinclaruit Alfaiquc quidam,natus Tigumedcti(qui locusin Prouincia Dara eft) ,vir ingenio callidoj nec minus anibitiofusquam dodus in fc* çnti js, quibus opetam dant Mahumetani, ei aomc fui t Ma-humctcc

s E R I F F V s. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X4t

humctesBenamcttus,qui fe ctiam Seriffum nominari iubcbat. Hiciaftans fefanguineMahumctisortû,amp;cÔfifustumultibus Africç,aceiusStatuum Kcrumpublicarnmqlt;icdiftraâionibus (in Africa cnim nmltum potcrant Lufitani)coepit cogitate dc-inuadendoMauritanixTingitamælmpcrio Qupdvtefficerc pofletjOiifit primumtresfuosfilios Abdclem, Abnetem,Ma-humctempercgrinatiim Mecamamp;Medinam.vtinuiferentat quecolcrent Mahumetis fui fedudoris fcpulchrum. Fecerunt adofccnteshancperegrinationë ,tanta amp;nbsp;rcuerentia ôeexifti-jnatione fanditatisamp; religionist fi conucnitvti bis nomini-busintaliinapietatcamp;incptia)vtin ipforum reditu,ip fis obui-am irentincolæ ipforum vertesdeofcularentur, ôtreuereren-turtanquam ùandos. Ipfi veto fingentesferaptos in aliâ contemplations, ibant per illas regiones fufpirantcs clamabant-que voce alta ( quant fufpiria amp;nbsp;gemitus interrumpebant) Ala, Âla:(necaliunde,quamexelcemofyna viuebant.Cumpatere-os magno cum gaudio voluptatcq^, domum rcccpiflct,nec ap-plaufum Scaertimarioné, qua fibi ilia pcregrinatione eoncilia-rant euanefcere.nccirritä fieri vellet,mi fit duos ipforum,nêpe Abnettem ScMahumctem, Feflam, vbi cum cos Rex humanité r amp;nbsp;benigne cxcepiflct, vnus co rum fadus ert Profcflbr Amo doraccix,famacelcbcrrimicollegi)illius vrbis.iimiorautcm faduseft,pxdagogus filioruin Regis. Cumquefe Regigratos vidèrent, amp;nbsp;populi infe beneuolentiam pcrfpicerent, ex pa-trisconfilio(occafioncm capientes exdamnis,qux Arabes 5c Maurifubinfignibus Lufitanorum militantes,faciebant,illis quierant fuæhcrefis)peticruntà Rege facultatem explicandi vexillum aduerfus Chriftianos,fpem cifacientes, lefacilead fepertraduros Mauros, qui Lufitanis adhçrebant,caque via, fccurasreddiporte PtouinciasSus, Hearn , Ducalam,Maroc-humaliafque àLufitanis vexatas. Huiepetitioni contradix-jt MuleiusNazer.RegisfratenSienim hi,dicebat,fubfandi-monijeamp;defcnfionislegisprxtextu, facient aliquemprogreC fuminarmis,nonerit pofteà in tua poteftatceos deprimere, irxnoque contincre: Arma enim homines audaces, vidoriac infolcntcs.fauorpopuli ambitiofosrerumque nouarum cupi-dos facit.|Rex auté^apudquëi* magna opinione fandimonlx étant, paxgt;

«4* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S B ft ï F P V 1

crant, parut fgcienscowfilium fiueratîôncs ,quasfrawai'kga-i . iïcrat,illi‘s.vcxiiluinô6tyiwpanuni'dcdk amp;quod ampliuseftgt; tQ.equitcs,quieos cotnitarentur diploha quoquead Arabes, Principes,amp;Barbariaeciuitates, Hisinitijsntuhifq;adeorura' famain concurrentibiis,excurrunt in Deucalam,Comitatuin Sàfini, ad Agncri Promontorium vfquej quæ loca tune Luflta. nisparebant.His quas diximus rebus,fe gratlofos,fortesac mu nitosfentientes.petiuerunt à populis, qui tune vt plurimum in liberr3te.dcgcbant,ijfque,quibusplaccbat, fauchant, vt ipfis, qui pro.Jegc Mahumetana aduerfus Chriftianos pugnabant, auxiliarentur,clàrgirentürq; décimas Dco débitas,quas ( dcci-mas)âpopulisprouinGiæDaræfacileimpctrarunt.Sibiitaquc paulatim dtgt;mimumTarudantc(vbi eotum paterGubernator faftus fuit) 5us, Hiæ, Deucal3P,locorumquc vicinorum occupa*^ rünt.Scdémprimum fixerunt in Tçdueftc ,poftea in Tfcfarotclt; 5üperarunt deinde PræliôLopeziüm Barngam,famaeelcbrê, rci militarisLufitinorum Ducem,fed amilèrunt frarrem natu »laiorem.Poftmodumcumblandis verbis, ingreflî eflcntciui tatem Marochum’, venenoeius Regem fuftulerunt, quo*ncca to,eiusloco fe Regem Marochi proclamari fccit Ametes Se-riffhs. Cumhæcfièrent,prælio deeértabant ArabesDucaîa-ÔC Xarquix,cum ArabibusGarbiXjpollicehatutquefibi vtraque parsfauorem Serifforum,quicontentionem crcfçere vidêteS amp;illôrum multoscadercjarmafuain ambos veftcrùntfpolia-queampla rctulerunt. Miferantha£fenus5eriffi,quïntam rcru patitarüpartëRegiFc(ræ,fed pofthâcvidoriSipfumcontenen tes, miferunt tantum fex Equosamp; fexCamelos valdemacilen tös, quod illemolefte Férens, mi fi tab illis petitum, quintam fpojiorum partçmamp;Tributum, quodei Rex Maroc,hi pende-rc folitus erat,fi nonfacerentj feeosbcllo perfequturum miniv tans.Çuminterea Rexinfatacôceflîfict,Ameteseiusfilius,qui minorisScriffidifcipulusfiterat,nonfolumacquieuit,fcdamp;c5 firmanit Ametcm in dominium Marochi,modo aliqua rc,Rc ges Feffaè in dominos agnofeeret. Sed Scriffi,(quorum ppten-tia amp;nbsp;exiftimatio quotidre crefeebapyeum tempus pendendi Tnbutumvenifïètj iuûerunt nunciari, Régi felcgitimosfuc-

cdTores Mahumetis cffc.ideo^uc fcncmincTributum debe-te:rc plus iuris, quam ilium in Africam habere, H ipfe illos pro. amicis vellet,bono ei hoc fore ; 11 autem ipfos,à bello aduerfus Chhftianosauertebat, non fîbi animum, ad le tuendum defo-rtHocçgre ferens Rex indixit cis bellum obfcditquc Maro-chum,fcdcoadusfuitabobßdioncdifccdcrc,deindeautemrc diens cum 18. cquitum millibus (inter quos crantduo Sclopc-tariorummillia)vtoblidionem inftaurarct,initinerc,;cumflu men rranfmitterec, vidusfuitàScrifhs,quibusfeptem tantum «quitum millia.amp;duccntifupra mille Sclopctarij erant. Elati eavidoriacxcgcruntTributailliusrcgioniSjfuperantefque A-tIantem,ccperuntTafilctcmciuitatcm prçclaram,amp;partint bencuolentia, partim vi, fibi obcdirc coegerunt diuerfos Nu-midixdr Montium populos. Anno 1536. minorSeriffus qui fc Regem Sus diccbat,colleö:o potcnticxcrcitu, amp;nbsp;magno tor-mentorum bcllicorum numero,quorum partem Rcgi FclT« cripucrat,partem Franci Apoftatx fuderant,cxpeditionê,Pro» montori j, Aguero fufccpit.Islocus eratmagnimomenti^polli deba(uràLulltanis,qui eumcxll:ruxcrant,tmunitufquefuir4)ri-tnum cxpcnlls Lopezi j fcquicrx,deinde Regis Emanuelis,poft quam cius oportunitatem cognouiflet. Pugnatumfuitvtrinqj fcrocitcr, fed cum tandem ignis munitionem pulucris pyrij corripuiiret,idqucmilites,quiillum locum defendebantper-tcrrctcciiret,ingrcirus eft locum Seriffus, cepiteum, fecitque captiuos maximam prxGdiariorum partem. Qua vidoria po* titiScriffijfubiecirunt fibi, fcretotum Athlantem , regnum Marochinum,amp; Arabes,qui coronx Lufitanix parcbant. Rex loannesLufitaniç tcrtius,videns cxpcnfasacccptumjcxcedc-dere,reliquitluafponteSafin, Azamorum , Arzillam, Alca-zarum, loca quç in ora Mauritanix polTidebat. Hi feliccs pro-grelTus maximas diffentioncs, dedifeordias inter fratres pro-Cïcarun t, quar um exi tus fui t, V t cu m m i n o r d uobus p rxl i js, m a-iotcmviciffct,(fecundum prxlium fadum fuit anno 1544) ce-piffetque, euminTafilettcmrelegarit : Vertit deinde arma in RegcFeffç, cumquceûcaptiuû fadülibertatireftituiffet.iterÄ (quodpromilTis nonftctiffet)captum,cumfilio.eosrotadiûlt;p» ne de vitapriuauiuccpitqueopcra filiorum ciuitatem Tcepwr ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;feoam.

fenamtCollcgit interim validum cxcrcitum Sal Arics,Prorex AlgierXjtimens tantum fiäcceffumSeriffijrccepitqueprimuBi Tremifeaam,prefltgatoqucScrifFo cepit Fcflam,deditquee* ius dominium Buaflbni Dynaftæ Vclcz, fed cum hic manus cumSerifFo conferuiflTet, vita’m amp;nbsp;regnum amifit. Tandem dû Mahumetes Tarudantem proficifceretur,initincretrucidatiis eft in fuotêtorio à Turcis,quos Algicrxprorex fubornarat:co-rum dux erat Aflen,qiii cum foci js Tarudantem profeduSjditi* puitRegisthcfauroSjicd domumreuerti volcns,àpopulisncci datus eft cum focijs,exccptisflorum quinque.accidithocanno 1557. Rex deinde proclamatus, falutatufque Muleius Abdala» Serifïi filius. Hæc dixiflè fufficiat,Me origine Seriffi,cuius pro* greflus fimiles videntur illis*, quos habuit Ifmael Rex Perfiæ. Ambo paruo tempore lubegerc regiones: Ambo crcucrunt rui naPrincipum vicinorum : Ambo-magna incommoda pafli funtà Turcis,perdideruntqucfuarumditionumpaftem : Seli* musenimcripuitifmaeliÆaramit diuerfafque alias Mefopo* iamixciuitates:Vicercx‘ AlgierxpcpulitScriftum Trcmifena amp;cius vicinia : Et fit ut Selimus occupauitTaurifium capuamp; Per fiæjidqs dercl iquit , itaamp;SalArics cepitJFcflam caput Main citanix amp;. dereliquic cam;

SEriflus habet dominium in omncs facultates valTallotumi etiaminipfosvaflallosiquamuiscnimeosonererimpofi-tionibustributifquegrauiffimi«, contra tamenmutirenon au* dent, Percipitjà fuis vafanis,Tribntarris‘dccimam,amp;primitii asfruâuumpecudumque. Verum quidemeft,quodadprimi* riasfpeâat,nonplus vnoexviginti percipit, quodautem 20^ excedit, quantumuis ad centum amp;eo plus primitix afeende-rentjnnnquamvltraduocapit.Exfingulistcrrxiugeribusacct pitDucatum,amp;quintameiusparte,tantum^,abvnoquoq;ftgt; co: Adhuc totidem ab vnaquaq; perfona,quxi5.annum exceffe iit,mafcuioautfxmina: Si opus eftjmaiorcm fummacapit: Vt aütcj»

s E R I F F V S; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«45

autem populi libcntius qaodcxigitur foiua-nt, Temper dimidi-umplusquâperfolucndumeftjimperat.itaqi ipfis videtur.fibi remitti ea pars,quam non cogit diflblui. Sunt ramen quida qui montes inhabitant, populiindomitiamp;immanes,qui propter difficilcm adeos acccffum,coginon pofiiint.vtTributapendant: Decimam tantum meflium perfoluunt,quoinplanicie vcrfaripofllnt. Vitra hosReditus habetRexTeloniaamp;vcâi-gal ia ciuitatum,in quarum introitu pendunt res Vcdigal, nem peciuis Feflanus duo excentenario,extraneus deccm.Sunt quo que Reditus molarum, qox magnam pecuniarum fummam conficiunt.Quodenim adreditusmolarum attiner, pro afini ©nere frumenti ( quod Feflæ molitnr) percipit femi Regalem, SüntFeflàcvt diximus plusquam400.molæ. Templum,Car-ruuenap.pellatum,habebat plus quam so.auicorum millia annul Reditus, Multa quoque millia habebant Collegia amp;nbsp;xeno-dochiaFelamp;,eaomnianuncpercipitRex. Quinetiam hæres cftRexomnium iudicum quos Alcaides appellant, ôcomni-umfuorumOfficiatiorum,cumquemoriuntur,capitpofl'cino nem equorum, Armorum,veftlum,omniumq; bonorum. At-tamenfimortuus, poftfefiliosbelloaptos reliquit, eis pater-nam penfionem indulget : Si vero alij funt impubères ,00s aJit donee ad m aturam aetatem peruen erin t, fill a s autem alit, donee maritiscopulëtur.Vtmanusinijeerepoflit bonisdhntum, datcisaliquamgubernationem,autmunuscum pcnfione.Ne veroeius Fifeo bonacadant,occultât ipfi fuasopes,nitunturqi vt longe ab Aula Regifque afpedu abfint, ob quam caufamei-uitari Feftanx multum de antiquo fpendoredecedlr.

SEriffus Arces aut munitioncs valde muniras non habet, folum in Maris ora Caput Aguero, Labace amp;nbsp;Teruanum poflldet: Praccipuas enim vires ( ficut Turca amp;nbsp;Perfie faciunt)in militibus, praccipue in equitatu,ftatuit. Earn ob caiifam fe tor-mentis bellicis non follicite inftruit,habet tarnen eorum mag »um numeru Feffç, Marochi »ócl arudantc : in Portabus fupra di^is quoque tormenta quæfui anteceflbtes ,Lufitanis Stalijs

146 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S E R I F F V S. '

cripncrut: Aliâ quoq; cum opus cft fundi curatincc dcfiTiitti' cius Artifici j magiftri ex Europa. In Marocho ei eft Armamë-tarium,quo loco quoi ibet raenfe, vt minus^6.quintales,vtap-. pcllantpulueris pirijfiunt,conficiuntur etiam tormentama* nuariaamp;Baliftae.AnnoChtifti-igt;69.inuafitignistanto imperil, domos,in quibus puluispyrius côficiebatur,vtciuiraris magna-parsdirutafucrit, QuodadmilitiamSeriffifpcftat,eiusplura funtgenera:Primumeft.2700 Equitum,amp;bismillePyrobo-liariorum,quorum partem Fcflæ, fedmaiorem Marochi,vbi ipfe habitat,pro praefidio habet. Secundum eft vnius Aciei Rcn galis,fex millium Equitum.qui omnes nobilitate clari,amp; mag næ'aeftimationisfunt:Vtuntur hicquisgenerofis,phalerisegre^ gieornatiSjfuntque ipforum arma,turn propter colorumta-rictatem venuftifima,tumproptcrornamêtorum diuitiasprç ter modum fpeâ:abilia;Splédentomnia Auro, Argento,Mar-garitis,Gêmis,cctcrifq;rebus;queautoculosdelcdarc,autcurio-litatemfpeûantiumpafcerevalent.His mill ti bus,prxter'pêfio né frumëti, Auenæ,buty ri,carnis,pro fc,vxoribus,filijs amp;nbsp;famu lis,numcranturinpccunia,à7o.adcentum vnciæ Argenti.Tcr tiûmilitu genus eft Timariottorû(vt vulgo nominât);SerifFus, cnïfuisfili)S,fratnbus,caEtcrifq;perfonis,alicuiusaEftimationiS' amp;authoritatis,apud populos Africx,aut Principes Arabû,poC' fcffionë agrorQclientumqj.profuftentaculoipforüconcedir.: Illi,qui vulgo Alcaidinuncupâtur,curantcoliagros,colligunc que Rcditusfrumenti,Oryzæ,Auenæ,Olei,Butyri,Vcruecum, Gallinarum, pecuniarum, diftribuuntquc «a menftruè inter milites,pro cuiufque gradu militiae : Dant eis quoque pannum, telam,fcrycum ad vcftirum,arma quoque, «5c equos quibus bel-lo vtantur:Si equioccidanturaut moriantur,dant eis alios.quç res Romæinvfufuit,cumijs,quiequispHblicismilitabant.Ho rum militum Præfe«fti follicitecurant, vtfuimilites fintinop timo procinftu, armis veftibufquc refte probeque inftrudi» Præter haec rccipiunt hi milites à 2 4. ad 30. vncias Argent! an» nuè.Quartu genus militû conficiunt Arabes qui cotinuo viuûc in fuis Auarisfita vocat fua caftra quorû quçlibet iacentum, ad lao.tentoriacompartitafunt fubdiucrfis Prçfcais,quos Alcal dinuncupant,vtcumopuseftparati fint. Hicquismcrcnt.fcd

s E R I F r V s. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;147

latronibus, quam militibusfimiliorcsfunt .Quintummiliti« genus militaribusdclcûibus Principum Chhitianorumfimi-lecft.ijsadfcnpti funthabitatoresciuitatum,pagorum Rcgni, amp;montium:Vcrumquidcmeft, Reges illos magni nonfacerc nec libenter eos armare, proprer fcditionum moruum-ue mc-tum.nifi bella aduerfus Chri Itianos gerantur ; quià tunc prohi-bere non pofluntcCum enim lege Mahumetica cautö fit,Mauros aChri(lianisoccifos,amp; eosquiChriftianosocciderunt.rc-ftà cælum petcre, confluunt certatim viri fœminxquCjfpe qux rendarfalutiscxcitati,curruntqueinbella,vtibimoriantur,cç-lumquefibi parent, fccundum llultam eorumopinionem. O Inucntum diabolicum, Non minor quoque fcruor eft, noftro dedccorein'Iurcis,maximeproptcr defenfionë fuac hacrefis. videnturilli fibi adfeftanuptiarü,nonadbellaproficifci, vix-quepolTunt cxpedare diem procindus. Sandos habent eos, qui arma manu tenétes in bello cadunt ; infelices vero, nihili-que hominesexiftimant, qui domiinter plandus pucrorum, amp;nbsp;vlulatus mulierum, diem obeunt. Quibus c rebus fatis aperte colligitur,quantum ScrifFushominum numcrum ad bella cducercpoffit.Sedcxemploidclariusoftendipoteft. Muleius Abdala obfcdit Mazaganum cumduccntis virorummillibus. Expleuitfoflam monte c terracongcfto murumq; tormcntis bellicis folo adæquauit.Sed Lufitanorum virtuseum ab co conatu defiftcrccocgit, acccpto magn o damno ex cuniculis. Verum tarnen conftateum Principem bellum vitrattimcftrccö-tinuare non poflc : Nam cum miles dictim ex cius com mcatu vitam dcgat,ex cius commcatu non folum cibum,fed amp;nbsp;vcfti-tum prxbct; cömcatus autem difficultcr, quo cxigit cxcrcitus necciritasvchipoflit.fitvtprx pcnuria commcatus breui do-mum rcuertantur. Certum quoquecft,cum diubelligcrari no pofle, cui défit belli ncruus, pecunia. Moluccus Rex Fcflx,qui fregitSebaftianum LufitaniæRegem, habuitfubfigniS4O.E-quitum amp;nbsp;s Peditum ftipendiariorum tnillia, praeter Arabes, aliolqjgregarfos milites, exiftimaturq; ipfe7O Equitum mil-lia,tnultumquoqueplus Peditum conferiberepotuifie.

■ -