Wegens onderzoek aan deze collectie is bij deze boeken ook de volledige buitenkant gescand. De hierna volgende scans zijn in volgorde waarop ze getoond worden:

Due to research concerning this collection the outside of these books has been scanned in full. The following scans are, in order of appearance:

/ S, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-

TIONES PIAE AC DOCTAB inEuangcliS ioannis, d* Foanne Oecolampadio autore,denuô iam, amp;nbsp;muko quàm antea dilia genttusæditæ.

TRI ET DOMINO T H E L A« monio Limpcrgio,Theo!ogo fynccriffi mo,do(flon' uerbi Dei apud Bafis ieam,OfuaIdus Myconius Lucernanus S.

o c Ti s uiris cft inter hortii« i nes hæc, ut nofti, præroga^ tiua, utrorum pijHirne, do« diHime^, utetiam defundli uiuantducubrationes enim,quas relin« quuntjCum manibus terunt,adeö prç^ fenbes eos redd3t,ut à uiuis nihil, aut pa rum uideantur habere difcriminis»Cob loquuntur enim,hortant,monent, con folant,docent non minus efficaciter in« terdum,qua'm fiomnia Facerent cora'm, in oculis-Mortuus eft iampridem D, Oecolampadius, uir perquS dodus, piustat rclidi nobis ingenij fœtus, tam eum repræfentant, ut diligentius infpi« cientinihil minus quam oHeritrtam pre fenscftore,multtjuga dodrina, peritia Iinguarum,grauitatc,pietate,2elo in re bus dei, feuer itatecôtra flagitia,comita«

te in allidendo ad pictatetn,ali)s^ uirtu tibus innumens, quibus uir ilJe fine co* trouer fia floruit. Religt multa, qux fort tibus haufit alienis, fiue bis graecankis, fiue hebraicis, Reliquit Sgt;C quibus fuo Marte nouam^aic^ adeo uenerandä fpe dem induit, Reliquit commentariosin ' Prophetas aliquoqpartim ex tantes,par tim ad prxlum iam paratos,In lob quos que feripfitadmodum do(fte,necnon in epiftolä Pauli ad Rom, multo pijffime. Ethaec quidem lucem afpiciunt.Super« erat in euangelium Ioannis pia fimul ac utilis enarratio,quam diutius latere, uel ob hoc indignu putauimus, nedeeflet uerç pietatis candidatis,quod ingenti lt;Q ufu delecfîaret.Non poteft enim nöefle utile cüprimis,quod natiuo fenfu Ioans» nem exprimit,theologum talem ac tan« tum,quantus nullus omnium,qutdiles« óionem dei,6C maieftatem Chnßi,tum ct potentem eius uirtutem luper nos jlis» teris expofuerunt, Necpoteftnondelc dare,cöfcientias praefertim laborantes, fiC oneratas, quod res tarn excellentes, diuinas

diuinas inquam, uta fpirttu dei plenis hominibus fimpliciter, ÔC dare, fumma tarnen interim fiC incôprehenfibili qua= dam dignitacefunttraditæ, parifimplid tatededarat. Comentariusenim hicjo annis fenfa tarn aperte,tâcp ueredemon ftrat,quam nullus antehac( uenia fit di« ÓO ) fcnptus in hue euangeliftam alius* Vndelegentibusquidemufus nonfaci Ie dicenous, cognitio puta dei, quod ad ineffabilem cius erganos diledionêat« tinet,qua filium fuum unigenitS in car« nem demifit,ut ita pro nobis miferis iu« ßitix fuæ fatisfaceret, aditum^ pararee in cœlum ( qui ad id ufiÿ temporis nuk lus fuerat)omnibus,qui firma fide nite« rentur in nomê ipfius. Ex hac cognitio« ne,fi quis rede per gratiam fpiritus cce« leftis fuerit ufus, illud certiflime proue« niet,ut expenfa diledionis magnitudk ne, totus hue propendcat, qua ratioe ca uere, nc ingrati macula contaminetur, ualeat.Is ucro dum furfumjdeorfum co gitando uoluitur, redamare deum, pri« mus, ôd folus honor in fummu illud bo«

EPI s TOLA num obuemet, fie hominè difponcns, ut omnia fiue bona, fiuc aducrfa,hbêter obcatjinmandatis etus nimisuolêsam* bulet,fretusintérim illius benignitate, qukgdeft extra ipfum,omnino proni» biîo ducat* Talistum facile renunciabit cerimontjs in ecclefia Romana, tanqua iuftitiac operibus ufcp adhuc ufurpatis, feiens nihil hic fieri gratum oculis domi« ni. Négliger facile fandiones patrum, quibuscœlQhaâenus putatûeftadape ririjUtqugferèuelde cerimontjs, uel de propria iuftitia décernant. Contemnet adhuc faciliusmundum cum fuapom* pa,cum conuiefjs, cum minis ÔC fuppli^ ctjs in ueros dei cultures, ut qui totus in malo conftitutuSjà deo reiedus, malum bonum, QC bonû malum diditans, ha* bens^,operibus peflimis,etiâfi fpeciem ferant boni,uendicatus, côdemnationi addidus fitSed alium uideamus ufum, naturam,ÖÓ uim uerbidei,quodfadum caro: multoclarius turn etiam miferi cordiæ,benignitatis, amoris eiufdê ad* mirandamexcellentiâ ledor intelliget, efîlca

DEDICATO RIA» efficadatn pafTioms uidebit, potcntiam tapietrefurredfonis.AmpIitudinenan queillius, maieflate^drca dïuïnitateni qua nihil apatre dihat penitus, perfpes* da, certior dficitur de uirtute perfeda paiÜonis eius in carne pro peccatis müi di fufceptæ,quam hodie negant palam, quifalutis meritum operum iuftitiaetri^ buüt.Quid,quodChriftö cognofcet lu cem eile mundi, prælucentem in uicam æternam,àquanifi fueritaccenfus ani^s tnus hominis,meras tenebras eile,quan tumuis in rebus prophanis lucere uidea turrltem per hunc unü amp;nbsp;folum ad pas trem aditum patère, quippe qui eft uia, ucritaSjÔÔ uita*Sed amp;il!ud,quod homo dum eft infertusillius corpori, poterie omnia: uerûm recifum, ad nihil eiTe utis lern, nifi ut comburatur » Cibum quoc^ carnem eftedomini,potü^ fanguinem eius fatiantê in lempiternum, modo fus mantur ad præicriptum ipfius, nempe per Üdem» His rede captis,euanelcet tnox,quod de uiribus hominis in rebus diuinis eß hadenus difputatS:meri£up3 flt 4-

nulls eritjlibertas arbitrtj deperqt, fuba latum eft dubium de reali manducation ne corporis domtni,fumptione^ natun ralis fanguinis eius. Præter haec autem, quodad côditionem hurnanæ pernnct naturç mutandâjhoc eft ad exucndû ue terem hominem cû fadis fuiSjamp;induen dum nouum,quirenouatur ad agnitio nem ôC imaginem eius, qui condidit ib lum,exhibebit hic fe regenerationis nen ceffitas:nam nifi renati fuerimus èfun pernis, nô poterimus uidere regnS dei: turn SC ilia quonâ modo fiat,nempe per aquam codeftem, ÔC. ïpiricum fandum» Ex quo iterum facile uidemus, quæ uin res homini fuperfint ad ea côparanda, quæ perducunt ad deum. De clauibus, quibus de magnæ côcertationes hodie, de officio item epifcoporS, nihil ufpia m düucidius.Illæ nanc^ cum adaperiant fo res in ecdeftam dei, quid aliud efte pof» font, quam uerbum euangeltjcQua r® alia quoqppeccata foluuntur óóligant, qua'm uerbo dominif'idquodcft clauis» bws his pecuIiarCiTum epifcoporS mu» nu$,?in

nus,an aliud ell, quàm pabulû fcriptu* ræde domino leruatore diligenter, perpetuô difpêfare f V nde paftorcs, nô dominos gregisperfpicimus. Quam ob rem uideant, qui principes hic temulen tos, Iibidinofos, pecuniæ corrafores gunt, nô difpenfatores myfteriorû dci, quo modo fibi olim conueniatcum dos mino,cui ratio bene, uel male cuftoditt gregis danda eft, Extinguitur hic ignis rile purgatorius,quê finxerunt nÔ »qui indices fatisfadiôis dominicæ, fiduciçcp in i'anguinem Chrilli. Att^ adeô Milïae facrificiâaboletur,cum hoc iam careat fundamento fuoîMiiïà nêpe non ad in« feros penetrauitjuel ecclehç romane tc^ ftimonio, dum canit, in inferno nullam eße redemptionem, fed in purgatoriû. Hoc autê in nihilum redaôïo, quomo^ do non corrueret,quod eftinædificatûC Sed ut finiâ aliquando, reperiet plus Ie« dor de libertate Chrifliana multo aliter, quàm paucis ab hinc annis dodû fit quibufdam,ô^acceptum non fine graui pietatis iadiira,eam uidelicetadcofcien

EPISTOL A tiara ex euangdq uerbo, no ad h'ccntiâ carras perunere.Dehumihtaiis itêprç» cellentia,quam Chriftus prçftitit multis quidem modiSjin primis tarnen dura pe des lauft in exemplum difcipulis.Deios iatiOjquoderit elupernis, omnibus qui perfecutionêpafluri funt propter deûî de^ innumeris altjs,quibus contra falfç religfonis impotentiam mire pius corro borabitur animus*Hæc omnia fic habet commentarius, non quidem utfua, fed ut ex Ioannis traditione,quç fpiriius eft domini, fimpliciore clariore^ ftylo de^ prompta.Talia dum interdumdiligena tius mecum ipfe confidero, mirari foleo quid caufæ fit,cur qui Papæ regnû tuen turhodie dodi, amp;nbsp;excellentes uirijuon ea perpedant relfgiofius ♦ Imo quid mul tiex hiSj poftquam iam perpenderunt, no potius fient à cognita uer itate,quatn à turpi mendacio,atc^ id côtra iudiciura côIcientiæ.Nefcio fi fortaffîs in hoc lint, quemadmodum Italusquidâmihi no^ tus,uir apprime dodus, làcerdos SCmiss nifiet epifeopi, quem impræfentiarû no minare

mi'nare non libet. Is enim dum ante an* nos aliquot familiarius colloqueret cS Zuinglio de iiteris bonis, amp;nbsp;demutn ctiam de fide ChriftiZuinglius difputa ret exaâius pro domini fpiritUjquo pie nus erat homo illejCCepit palam confite rijfe hadcnus Chriftum pro fiditio filio del habuiffe: credidifle autem ita propo fitumjquo dogmata quætribuuntur illi magis forent authenticajeiincrent^ fa cilius homines in officio »Necefle uide* tur enim uel ficfentiant» uel côtemnant adhuc f^dius et ipfum,Só dogmata eius. Leguntdiuina ilia turn apud loannem, tu apud alios, ÔC fatent effe uera,nihilo* minusdecreta patrS SC confuetudincm ecclefiç Romanæ prçferunuQuod fi re öefad:3,nefciocerte qualifnam fucrit Cbriftus magifter à patre nobis tâtope* re commendatus.T um ôd ill ud quid ue lit: Ad quem autem refpiciâ, nifi ad paix pcrcuIum,SC contritu fpiritu,ô^ tremen tem fermones meosfPerfuafus eram, Chriftum unum audiendûeftetSCdeû oculos miferationis fu^ direâos in eum

habere, qui tremore quodâ uenerabun do iermones eius cxciperct,cumaliud occinuntillijtanquam fitjquod deQ,2Cfl Iio del præferri debeat, uel faltem babes ri par. Nouimusô^nosautoritatem ec^ clefiæjed eius quæ fine dubio fponfa eft Chrifti. NouimusÔf patreSjamp;uenera* tnur, fed eo modo quo debemus, utpo« te homines. Nec aliter uolunt ipfimet omnes,qui uere prj fuerût unquâ.Quas propter uideretur côfultumjîdodi de quibus loquimur, autoritati fcripturac concedcntes, no praehaberent quç funt hominum,id enim pertineret cQ ad pus blicam tranquillitatem,tum ad gloriara dei no fine magno decore nominis Chri fiianijfilt; cS animarum fandiffimo emo» lumento.QuaedicOjtu facile pro Angus lari tua prudentia,amp; fpiritu largiter das to confiderare potes, ut qui per dei gras tiam ex ftrepitu pontificali ereptus,hus mills uerbi minifter,paruo contentus, nunc efFeâus fis. loannem itaque cunj commentario mittendQ ad te duximus ideo,quodnouerim,quinam fit animus tibi

tibi erga fpiritS Oecolampadq, turn ut intelligas,nonin poftremisefletejCuius nomini,quod in me eft, equidem uelitn propter egregium exemplum cfte proa^ uifum. tgitur accipe quod damus beni^ gniter, QC diuinis contêplationibus frue ’ re.De exceptore nc dubium fit,Ioannes

Gaftius is eft. Quod addo,ne diligentiae amp;nbsp;pietatis laude priueiur : nifienim per illamexcepiftet, amp;perhanc dedillet in publicû, quod pio docuit Oecolampa^s dius ore, tanto carcndum eflet iam the* fauro, Vale per dominû,in ufum

^dcobi apofiolijquem Herodet poft paftionetn domini decoUduerdt, tiouißimus omnium fcripftt Euangelium, rogdtusd^ A ftd: epifcopiSjdduerftii Cerinthum,dliosq- h^ereticos: Cr mdximetuncEbiortitdrum dogmdconfttrgens, qui ajjeruntchriftum dnte Mdridm non ftuifti. vnde amp;nbsp;compulfus eft diuindm eius ndtiuitdtem edicere. Sed dtidmcdufttm huius fcripturccferuht-.quodcumlegift fit M.dtthlt;ei i Mdrci, zy Lucie uolumind, probduerit quidem textutn hiftorice, z}' nerd eos dixifte firmduea rityfcd unius tantum antiUn quo z^pdftus eft poft cdT:» cerem, Ioannis hiftoridmtexuifte .Prtetermiifoitdque anno cuius add d tribus expofttd fuerdntßfuperiorit temporis antequam ïodnncs clduderctur in carcerem, geftd ndxrduit'.ftcut manifeftum eftè potcrit ijs,qui dilh genter quatuor Euangeliorum uolumina legerint. Çiu^ieresetiam (P'laqxiivtctpquteuideturloannisefte cum C(eteris,tollit. Scripftt autem z:r unam epiftolam, cuius exordium eft : Ciuod fuit ab initio, quod audiui» mus zy uidimus oculisnoftris, quod perftcximus, ZT manus noftrte contredauerunt deuerbouitie.quædb uniuerfts ecclefafticis or eruditis uiris probatur. E^eli^

autem düte,quctrum prindpium eft : Senior ekiîlt;e dominie crnatis eius.cr fequentd: Senior Caio chdnßi tno,quem ego diligo in ueritate-Aoannis preftyteri aftè runtur,cuius or hodie alterumfepulchrum apud Ephe funi oftendttur:?^ nonnulli putunt duäs memorids eiufti dem Ioannis Euangeliftte ejje:fuper qua re cum per ora dinemadPapiam auditoremeius uentumftertt,dijjea remus-Quartodecimoigituranno/ecundampoftElea ronem perfccutionem mouente Domitiano, in Patmos infulam relegatus ,fcripftt Apocalypftm, quam inters pretatur luftinus martyr, cy tremeus. Interftdo au» temDomitiano,ç^ailis eiusob nimiam crudelitatent â Senaturefcißis,fub Pertinace principe redit Ephes fum,ibiq;ufque ad Traianumprincipemperfeuerans, totas Apie ftmdauityrexitq; eccleftas:Qr coftilus fenio, fexagefimooilauo poftpaftionem dominianno mortuus,iuxta eandem urbem

VEMADMODVM tntitron£ honeftiores ,ßr« mofïtate nMudcoiitentte^ ceruUam,fiibium-, (^rßcos minime curant: itacr^ui fynceriores resdiuinasno» bis tradiderunt,non exterm

HO uerborum lenstcinio fuauenditarunt-ifed ueritatis euidentia,Qy Jpiritus fanHi efficacia,auditores fibi con ciliiO'unt. Eapropter ne^- nobis operofacrphaleralt;s tapneßtione opusßierit:relinquamus idnegocijijSt qid fuj^eä£ autoritatis fcriptores enarrant. t^emo enim eji^ui ignorât,diuinaamp;-fumma noßr£ falutis myjkria ab Euangeltßis con[cripta : nemo cui uel pa^: rum cordis efl, er uel uüum fapienti£ deftderium, qui ttondiuina ßtiaterrequirat. Qu£igitur protreptici calcaris apudßxmte currentes neeeßitas ? Et fi qua ne» eeßitas rcliqua,illam uel plaufibiliscrbreuis titulus fxploret.ljegimusenim:

EVANGELIVM.] Exuoeeßonatbonuac l*tK}ti nnncinm; nbsp;nbsp;nbsp;ita ingreßßurut mentis nofira: don

A N N o T. IOAN. OE C O L, mum, pacem pr^tmitfit. Ciuid hetiuspace annundari potefi,maxime belio perpetuo uexatii ac Jitigatis? imè)ßne pace nullum eft Euangelium. vtuntur autem ftrè ftcriptores Eeclefiafttci Euangelium pro euangelie ca hiftcria : unde Zy Euangeliographi Euangeliflie ap peUati. Aliasfolent ufurparepro celebripradicatione cr annunciatione grati£ nbsp;nbsp;redemptionis, quam ha^

lemus per C hriftum. Gal.t.liotum uobisftcioftatres Euangelium quod euangelizatu eft à me, quia non eft fecundumhominem.ltem2.Cor.ti.GratisEuangeliu Dei uobis annunciaui. At no eft res cotentione digna, ut Euangeliftam appellemus Paulum,quum epiftolas, ttonhiftoriasfcripfterit. Sudaturitandediftcriminele« ^isii^^Euangelij, qUieuocesamphiboltcfunt,crexcH tienda: primum, ne ftuperuacuo litigio ztr muliebri ria xlt;eoccafto detur, Vfusuocat eaquæà Mofez^Pro» pbetisftcripta funt, legem, etiamft promiftionibus de C hriftk fcateant-.QT Euangeilum, qult;e ab Euangeliftis confcripta, ettam fi lex quoq; commemoretur, ut non raroapud alios Euangeliftas eft uidere. Non iraftcens dum,bonumpro malo reddendum, inimicosut amicos irabendos, or diligendos ; utiq^ legesfunt, (y hifte hi» ftcrijs inferuntur. Sic de Manichieis dicimus, quod le» gem non acceperint, euangelium recipiant : contra de iudieis. Sic etiam amphibologia eft in nouo cr ue» teri teftamentO) lex noua amp;■ lex uetus, vfus enim habet

î EVANG. ÎOAN. â habet pro fcripturis, neutrauiuißcat perfe : Uterat enimefi. SanèApoflolus fire aliter in epiftola adRjOi

Heb. accipit. i^oua lex efl, quando j^iritus cordtt fide pi(rificat,z^ imperio DeifiqtMcia ficit. Vetus ue ro patent ,fii qui dem atra fliritus uiuificationem lex apprehendatur. I taq; tantundem efl dicere,E]iangeliii fiecundumloanne,hocefl,htfloriaeuangelica.Eadent ratio efl de lege cr Euangelio, et fl foieant ita confient di nomina. Scimus iuxta modu loquendi, ea qu£ à Mo fie fcripta O' Prophetis,legem, o db Apoflolis,Euaft gelia uocitari .Sedfl quis argumentari uelit, Euangett Hum ejfe nunciu falutis, inueniet ïHud etiä in lege. I ta econtrario,fl quis dixerit, Lex non faluat,flquis feclu datflgt;iritum,fed fide utiq; faluamur,non per impletio^ tiem legis mandati,fid perfliritum ipfum,qui Sia ome ttiain nobis agit.

Secundum loannem.] loannes multis nominibus nobis iure comendatus efl,quandoqiddem ipfe Chriflo multo fiimiliarior, o ad arcana fiiitadmiflus, quibus all] abiedifiKrant.vidit dominum in horto fudantem^ in monte Thaborglorificatu, teflimonium accepitdile âiim eflè, ideo arcana reuelauit ei. Cteterum ipfo fuo nominegrattamadfirtlohanan,Deusgratificatuscfl, gratiam exhibuit. Communitcr gratia Dei exponunt. Sed relinquamusifla,. Certum efl loannem expneci* puis difc^ulis fidfle, î/larcus fcribit o Chrifljim ima

^Hijtonilrui pofui/Jè eisnomittâüoiia'içy^!^ ideft^flijtonitria: ^Hare diâi. ^uod gloriam DeirnMoricjf.cdcia doChri cffentydlld» turiqiccelejkm doélrinam. ^giturucl talispoüidtdtio fufficit, ut libenter in hoc libro ucrfcjnnr. Hdc fcripta funi,ut credatnus, ] oan.ult. nelt;j; ob eä caufam,ut eud» ddS dliqudnto d)'g!itior,litperbior, er ii^.dttor ; (cd ut }neltor,humilior,erbedtior,crcdendofcilicetinlefum C hriflumfilium Dei, qud pde leternd uitdm dc^uirere potcs.Dicmt quis : N ónne htcc cddem db dlijs Budn» geliftis fdtis conicriptd dtitcd ßtm f Sunt qui putdnt alios EUdngclijiis ddmodum füiße pdreos in Idudibus C, er tdrdius pnedtcdßi Chnflum filium Dci : quosuoluerim mirdculd Dei exadiusperpedm : nant itd finguld conficriptd fiunt,utnonpofiisC hrifium pu^ rum hominem efije diceretnihilominus uidentur iVd te» {lius effie ficriptd. nbsp;nbsp;nbsp;in prima epificla lodnnis te/ha

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tttr,quomodp iam irruperdMer uenerdnt Antichrifli:

idm idlt;^ queedam heercfietics fimind, mempeCerin» thuS:,Cdrpocrdtes, iiebionitiefilfdm doilrinam doce» re indpiebant, à petra cnim exdderdnt, uokntes Chri fhm efiêpurum hominetn, er non efifie uerum Deum, lion pefiilcntior hterefis^qtidm negareChriftum fi* Vlahomea lium efi'e Dd,utludtd. Et Mahometusjicet multd ho^ tus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ne fin de C hrifio dicat, non tarnen audirepotefi cjfiefiti

Arius. liumDd.lnquoerrauitAriusfliejkrius?inhoc,nem tiefiçriiis. pe in Chriflvfilio Dei:ctfi tiocabidun ddmitterendfed

IN E V A N G. IOAN. j rem cxplodchMt ,0-glo[[ciiutc dilucbantydicentei ejjèfiliu!nâdopt{uii,ficutc£ten fcinâi:j}gt;iritumDei pcrfiilion modo inChrifio ßälJe guimincieteris. in unioncaut hoc erateis plane aduerfnm. Qt^idigitur diuus loanncsuidebatexoriri tantas bdreßs, ddmoni» C^uare lœ tusfpiritnjdnSh,fö)tdßisetidminßigdntibusdlijs,fuu annes fcri» hoc eudngeliitm in utilitdtem ccclcfi£fcnpßit, nbsp;nbsp;aper p/erit.

tius tradktnit quam CiCteri lc.udngelift£. Sunt qui aiunt CiCteris eße loannein obfcuriorein ; quorum fententi£ ncqudquddcccffèrim. Simplex ordtio,e:y'uerbdfdtis fimplicid, dpcrtd er maniJi/kL : uolebdt erroribus ocs currerc. Qjtod fi £niggt;ndtc cgi/Jët, quam doilrind ei' utilitdte hdberemus in feriptura iüd l Dttitur db ethni cis philofophis Harbdrus, ut in Eufebio. Auguflinus ctid meminit.Amelius qui tequalis Plotino,dmbo Pld^ tonici, isplcraq; diikl loahnis citdt,fcd miru in modu ddmirdtur Edrbdrum, quid non erat ndtione Gr^cus, Cyril. loin» er nitorßrinonis non rcßiondebdt gr£cdnic£ eloa î./o/.y». quentiie. Atqid (i drtißeiumßiiritusßieütiueris, longe dlidm eloquentidin inueneris, qudm in eloquentißimit quibußddm. Inmirdctdispulchro ßcbemdtißno dtten« tosßeit duditores'.quodßi quisdttenderit,etidm in Pro phetis inteHiget nihil eße dbßq- ordinc diihtm. No« opz« ueritdti tdntd rhetoricdtione iperße potens eß dd perfuddendum. Hcdietis igitur quid mouerit bedtunt lipoßolumdd firibcndumeudngeliumfuum. Suntqid

A N N o T. IOAN. OE C O L» dicant loantK JpeóktJfe ad ea nbsp;nbsp;nbsp;c£tm rcîiquifJènQ

c^flCÄöTro utcJJent-^^aÄaTTüiMx: fcduidcmusïoannemali^ laSj/a, aba qua [olm aliomm repetm maiori emphafi,ut ßra fijs relfHa. tius Icgentium aniinis inßiUentur. Hoc maxime egit, ne error ilk radices ageret inter ethnicos de Chriflo, ut cap. rS. Hoc fcientes ingrediamur nunc:fedantea diflinilionemlibriuideamus.

Videnturmiracula ijhconßißus elfedige/lü,fed omnia fuum habent ordinem. Principio in genere dU eit de diuinitateChrifliCT humanitate,pojka totant uitam fcribendo perlequitur. incipitficuto- Marcus de baptifmo : undequadam pr^mittit debaptifmate Ioannis,inde de doilrina, inde quatuor cc/loiTro^ieu^ id efl peregrinationes : quater uenit Hierufalcm, fl£lis piiracidis redijt uel in Galiheam, uel uiciniain tudaee. Poliremo proponitur paßto cr rcfltrreâio Chrifii. ÏU inuenietis ilium librum ejfe diflinôhm ,fed ubique gloriam Chrifii furgere crcrefcere. Ham obferuarc ficetultima miracula eflè magis miratitarefurreiiio Chrifii magis commendatur,unde fies noflra magis (onfirmatur.

Ante omnia in genere negocium fuum traiht diui nitatem er humanitatem indicando. Decebat primo diuinitatem Chrifii indicare, cz diuinam naturam con • (emplari in feipfa,deinde eandem in creaturis,qult;eper Çl^rifitm condft£ funt^confiruantur. Ad h£c etiant teJlimM

IN EVANS. IOAN. 4. teflimonia lodnncsaffvrtjllumipfitm effepromtjjttnz d Deo, pxtribus expeilatu:lt;!:y fic hiinunitcaem C bria flt nobis commenddt. Habebat enim orntionem contra iUos,(iuipM tempeflAte contendebant Chrifluin effe purum hominem, zy ‘tntea non fùifjc. llle errorfla^tim fubmtus eß, zy permciofus. ïdeo dicit C hriflum ejjè aternum, patri coaqualem, eiuftiem uirtutis zy maiea ßthtis. i iW ex primo uerfu habebitis.

N principio crattfermo file, 8C fermo eratapudDeumjCt Deus erat fertno ille.Hic erac m principioapud Deum»

Admodumfublime exordiumeft,fed attempera-uit/è noflro captui. Plané deßeiunt nobis omnibus mo disuerba ad explicanda eaqua diuina natura funt.-Nt dixeris C hriflum filium,fl dixeris uerbum, fplendo^ rem,lucem,zyquacunq; tandem tribuereChriflo pof» fumus, minus dixeris quàm illius dignitas requirit : fed ignofeit Deus noflra infirmitati. Mens autem Ioannis efl, uelk inflnuare C hriflu efleßtu Dei. Dicit igiturz inprincipio.’] vocatuerbum,fermoné.îiîonme latetquofdam ueUe plustribuereproprietatiHebrai» cifermonis,quod uerbum negociu flgnificet : quafl din ceret : De quo ttuncagituTjUerbum hoc erat in princia a 4

Cap,! AN N o T. IOAN. OE C Q L. , pio. Sed relitujuamus illo5,g^uu poflfa dicitur.Verbun *.C(»',4, carofÀiium eft. cr inalijs Iocis,Cbriftumfdpientuntf uirtutcm Dei, imagincm Dci.videdmus qmmodo uo lucritpure Chrijhimfignißcare.

HcbMi er Hebionitlt;e, uerc pduperes mentc,mox oj^nduntur^quia crdßdm opinionent inidgindnturt qudlis dpudnosmortdlescß. vtiHd imdgindtio tolld* tHr,er nihil crdßkm fentidtur, uocdt verbu : nihil int puriejiin iterbo. Sednolite mox recurreredd extere turnt ucrbumproldtum,fedut qudmpurißimeintcUi» gdtis,dccipitcintcmum,quodeftconfilium.Mcnspdi nt conßliunt,fdpientidm ere. Qttifquisigiturpoterit fecum coprchcndm,quomodo uerbum, confiliü ere. proceddt 4 ntente,ü jktiin uidebit in diuinitdte, qudn« do Deo dfcribiturßlius,nihil crdjjùm ejjè, ut ludeei im propcrdHt nobis, qudßpeßbne de Deoßentiamus. Igi» tur qudndo teßum uocdmus uerbu, uel etidin fcrmoné^ dicimus intdgine Dei,ut dd Coloß.er Hebr. er in lib. Sdp. dppcïldtùr, quidipße chdrdHer, expreßßd effigies pdtris, omnid in filio qu^e in pdtre, in ifio puro uerbo.

V titur iüo uerbo loanncs, ut progreßionem dpd» tre nobis commendet qudmpurißime, ne quis [omniet cTdjßum quidpidm. Et ne in ediunt errorem incidds, qudfi putes effè cogaationem, qtulis eft in hominibus. Bdbebispaß.im in [cripturd Chriftim effefilium Dei, Cr inuenies eum ndturd[hum pdtris, udturdlem emd^ ndtionem

I N E V A N G. I o A N» $ tlätionem cjjè. Vnde fapienter nomine Verbi ufus ejl: alioqui potuilJet dicerc, Filius inprincipio : amp;nbsp;crajjos iflosof^ndijjèt multum. SeddeVerbo duturcogiture aliquid faniiius. id e/i, non dabis mihi aliquod tempus ttbi non /iieritßltus.Ariani unu Frut, ponebant. Eußf biuslibro primo Trip, hijio. cap. n. Erataliquando, quando nonerat.

QV AE (ii'ttKS lodnws nos docere uult,fatis indi catum eß,fcilicct ut cognofeamus C bn^î« effè filiumDeiuiui. Ua^opertepreciufidt initio generali quodam modo hoc ipßum doceremam ita folent ettant alij feriptorcs rem quam traibituri funt, principio poüiceri.

inprincipio.] Audiftiscaufam quarefermonc uo luit nominare,quMtßlium dei:ut ßntim aboleret craße fam opinionem quorundamde C hrifio gt;nbsp;quia uirtus er potentia eßpatris.FSeputemus prolatitiu uerbum eße quodflatimpérit; feiamus eßeconßliuerfapientiam riei.iam no cß nouumßc appeUarißlium Dei. in pßtl ino : verbo domini creati ßtnt cceli erc. ubi plane per Pfal.3i f}gt;iritum oris er uerbum, diuinamßapientiam refle int tcHigimus. I tambiitio libri, quando Mofes conditions rerum ß:ribit, no inducitßmpliciter Deum loquentent ^gt;tod condideritßedjDixit Dcns,ßat lux erc. crßmi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;।

Cap.! A N N o T. IOAN. OE C O L» lia mul ta: guo modo nbsp;nbsp;nbsp;inßnuatur,omnia qu^e condi

dit DeuSyfua fapientia condidi{Jè,qua; lapientia uerbti jyàeji.lnaliplods-.RïifituerbumCuu.Q^-janauiteoi. Prouerb. S. Peripfum reges regnant : antequam fùn» damentacyc,

Prat.y }deß: teeterniieratiUuduerbum. Non po tes indicare aliquod tempus,quo non ßierit.

Etfermo.) SapientiatÛaeratcoeternaDeo. Ne fieintelligamus, quafiuerbumlocuoccupet. DeusJ}gt;i ri tus eß, er inens maxime pura : idea creaturarum eß loco eße, non Dei. inßatEgo inpatre fum,e:y pater in meeß.lta intelligamus dißrimen perfonarum indi» tdnitate. No« tjl uerbum temporum, quod in tempo» reincipiat.

Et De«î. ) 11/ c/î,«e quid minusßntias de uerbo de Deo ipßo ; omnia qu£ßuntdeitatis,itla in uerbo etiâ funt, maießtite,potentia, diuinitate, bcatitudinezyc. Sed ne putes ilium inulla re minorent,dicit : Deus erat uerbum. Nonpoßumus ponere plures Deos,ßed unu, ne ex uarietate perfonarumuelis arguere uarietatem natur arum ,i!^ita inducere multos Deos.V erbum eß Deus: hiceßcoetemusDeopatri.Neq; human£im» becilUtatineceßariueßomniaißeiarcanariman'.lon» gefatius ßerit utomnemßduciaminDeumproijcia» nus, ej- tanquam dominum metuamus. id ßudendunt maxinic nobis eß, ut proficiamus in ßde, quam in ijs qute

Kieceuidenter di£ht fluntdpud omnesfldclcs, ut ne mo contrd mutire poßit. Si dico, Dcum non e/fl eibflp fapientid : fl Deus letemus, etidmfdpientid. Deinde fl uoluero drgumentdri: Si efl fldpientid dpud Deum,idnt noncdid rdtio mentis diuind:. i^hil poflumus ponere in Deo quod fit minus Deo ipfo : ltd infilio, uoluntdte eius. Apud fldelem illd non egent ulteriore. probdtio» ne. lodnnes dutem ideoflcit, ut toUdt flultas imdgind* tionesquorundam-

Deflcendit nunc dd cognitionem Dei ueflgt;ertindm^ ut uocdnt,qud in fuis credturis cognofcitur. Sdtisfl fcid mus Deum incomprehenfibilem. 1dm ex credturis co^ gnoflimus, qu£ pdrtim ob hd:cfl£ld; flunt^ut inde co» ^nofcdmus conditorc. Row. i. Ex uifibiltbus ifiisQrc. In tllis dutem cognoflcimus Deipotentidm,fapientidm e2' bonitdtem. Num is qui ccelum o- terrdin ex nihilo condidit,neccfjdricgt;omnipotensefl. Quiitdfdpienter omnid condidit, utnihilnonfluo ordine uenidt er infti* tutum fit, necefle ut is conditor fit fdpientiflimus. ifta etidm quiC nobis uidentur effe inordindtd,decentiflim ii ordincm ferudnt.Deim^ bonitdtem or mifericordidtn Hei licet co^nofcere. No» enim contentus efl Deus i/t

Cap.I ANN o r. IOAN. OE C o L* fiM ndturd ejjè ßlicißimus/edfudin bonitatcm crcdtus ris coinunicMÙt,ut omnid qu£per ipfum condita funt^ habcrent alilt;{uo modo fu£ bomtdtis pdrticipdtionent.

Omnid.i Perucrbuinfcilicet,ßcutplt;itrccogno feintas effè conditorem cxli O' terr£ orc.fiuc uißbi^ lidO-inuißbüid.AdCol.O'Ephe.llldoinnidßtntpß-^ runtßddin origine d TOeo pdtre: fcdperucrba cius,per fdpientid-, per conßlium condidit. Scidmusdut Ocim non ußan eßße aerbo ßto uclßlio tdnqudin inßrumento uel orgdno,ßcut quuidin incptierunt:quum no pofß:nt negdre, omnid per ipßtm ß,iht, ejjc crc. dicebdntper Pidtonici ipßim,utpcrßminacrcdturdin.Ud Pldtoniciuerbuin dc uerbo. ddmiß:runt, nbsp;nbsp;minus tribuunt uerbo qudm Deo ipßj.

No« Jtd igitur,ß:d £qud}is potentiæ eß cum pdtre, in ipßo eßpotentid pdternd, itd nihil dbßj; ipßo condidit _ Deus.P.ßi.cdp.9 .iuxtd L X X. Conßlidrius Du .Ifclt; j« conditione hominis dixit Deus: Fdciamus hominent dd imdginem noßrum. Ad quem locutus eß illic Deus^ feripturd commenddtpltcrdlem numerum, quod corns tnunifiliolocutuseß. Siorgdnumßtlum Dei,idmims potentidnt Deo dßriberetnus. V nde peßimus error eß iud£orum quorunddin O' Pldtonicorum, qudßi Deui non omnid per ipßum condidcrit.

quot;Rcbraißi Ctupdfitihimeß.} Ismodus toquendinoneßrlt;t mus. tvsdpud H.ebr£os,utedndemrembisdßirmet. Prius, oin}iidßamp;a:ld:tt,nibilnonquodßchim.P.tpernegd» ßonent

IN E V A N G, 10 AN» 7 tioncm contrarij,infi rtnr maxima conjirmatio, eft conftrmatio firiorisdiéli.tta etiam diatur: Omnestâ» di,cy nullus erat quan nonuidi.tie quit uelit glofta^ rc,Omnes condidit,quos condidit. Ita dicit:]S!ihilfeclu do,omm'aftcit.

0 yiyovc^, ad nihil référendum eft. Aliqui nihil dicunt,nem()c peccatum:de {teccato autem hic non eft ferma. ProponitChriftumtanquamquiautor fit cum patre omnium rerum. Ita Ctribuit omnia conferuari.Nihilcnimeftjfi'Deusmanumfuamfubdu omniacoti cat,quod per fe fubfiftere pofit. Sicut omtjia 4 Dec on feruati ginem habent fuam, ita conferuationan. Pfal. Auer^^ Deo. tente te freiem tuam,cÖmouebuntur.Et Alt;fï.I« ipfo fu tnus. Similiicr ca. Pater meus operatur, czego of c« ror. Oeus qui mundum condidit, etiam feruat. Jgitur quocunq; retuleris oculos, poteris inuenire uirtulen Chrißi,in auibus, herbis, pluuijs, aftris ; utprophete . crPfalmifh,fubinde folentdiuinam uirtutem often» dere, non foium quod initio iïla condidit, fed etiam ho» dieconferuatifki.

proper. Prius omniaperiüumfriki, nunc uitaeft, er etiam hodie uita. Indicat Chriftiim föntan uitlt;e, omm's fubftftmtilt;e,omnium uirium, ut citra eins auxilium ni» fnlpoßimus ; er tantumpoffumm, quantum dtuinitut

Cap»r AN N o T. IOAN. OECOL. cotKcditur,fiu»delpmtualibusdonis,ßuededlijsuin:3 bus hqu4inur: per lüum eniin cominunicatii eß: uita omnibus creaturis, imô etiam daturtdta. inhocquo^ que dicit Chrißum ejjè uiuificatorem. N eq^ contentus eßinitlo,dicit:

I»f£T c.ef(Tdj cTieaturdS, hominem Deusßngulari priuilcgio honoraiùt : num condiditiüum adßutm ima ginem-,dedit interim lumen agnofcendi bonum. Qiitc^ quid luminisejl,ù pdtre luminuin proßcifcitur. Vnde JjocChrißo rede debemus, quiet omniet condidit^zy omniet conferudttdeclctretteius ßetpientiam. Sedquod itdße nobis qui nihil meruimus, comunicett, hoc meree mißericordite donü eß. Si nihil etliud haberemus,qu4nt quodßolem niittit,rede mißericors uocaretur. Sed non , ßoluinexterna concedit^ßcdipßumetieimuitetmzyßt^ pientium, quibus homo cecteris credturis pree/ktt. Dc angelis non opus hicßicere mentions, quid docetC hri ßumfilium ejßeDei. Hoc pldnè humilidre nos debee^ ret,utmdgno deßiderioctdhunc ßnte properdremus.

trtüri«. Et !ux in tenebris lucet, ÖC tenebræ m ßisguletri ipfam (lucem) non comprehenderunt.

Heeceßßententid:Deusß:£peßudmißericordidhu» ]il4num ^enus uißitare di^nutus eß, zj uoluit homines iüußrdre

IN EVANG. IOAN. 8 Slußrare, mittens ßuos Prophètes :fed homines duerte runtß. cies fuds,z^lucem ijkm non comprehenderunb Condidit^uidem humanumgenus reihim ,fed Addtn ftatim cecidit. Deinde fepe dignatus efl De «j nos inui fere flua miflericordia, fed tenebrte, id efl homines,luce contempferunt. tpfl fllij tenebrarum, tenebrccdicun» tur : quod multo euidentius diólü efl, qudmfl dixi/fet, lueemmifit. Voluit docereignoruntes: fedederdthoi‘ minum ingratitudo, ut fe duerterent 4 fud dodrina. iMcem dppeUduit cr feipfum. Aderdt fuis Prophet tis, nbsp;nbsp;loquebdtur per tHos. Et uidemus nunc, quomon

doordine quodam uenidtdd ndtiuitdtemChrifli,iuii xtd cdrnem. C ondidit Deus homine cum cteteris credt turis:cumpeccdffet,uifltduit per Prophetdsfuos : fed ed erdt homints ingratitudo, ut dgnojeerp noluerit^ Totus mundus in tenebris,gentes toti tenebrofezy ignordntes Det. Iwtó Prophetas occiderunt, z^ cate rd. Itd fimplicißime intelligo, AÎijdicunt humununt rdtionem non ejfe cdpdcem diuini luminis, itd titres humunteappeUari tenebrds. No» reijeioiftoruntopif nionem : feduideturpotiushue flgt;eéhflè,ut comment det nobis diuindm mifericordidm, ztr ut peculiare fliet ritDeohumdnum genus itd inflituere.Vnde non eft tnirum,fi iUe qui locutusefl in Prophetis, idm ipfe lot qudtur,ut iiebrecorumprimo,qwd confonat cum hoc twoBuungelq, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1

Comprchcndcbant. ] Etwm fic legere potes, prte teritum imperß^iiimo'pr£j'ens pro eodem apud He:gt; brieo5,lMxlucebi(t. Miferum igiturerat humanum ge nus, ej obnoxium midtis tnalis, tteniente plenitudine temporu,quoDeusßliuinpromiffttmdedit,fummuin tiocbencficiumnonagnofcere.

Erat ( uelßtit ) homo miflus à Deo, no men ilh loannes« Hie uenit in teftimo^ nium ut teftet de lumine, ut omnes ere dant per ilium.

SicutDeusoIimPropbetds mifit,z:rtnifit lucent in tenebras : itaetiam quum ictrn ipfe ejfet uenturus,ite repente uideretur ucnilfe, utin MaldchidtEcce ego an gelum crc. mifittoannein, ejui indicaret eum iam ad^ ejje : homo tantæ dignitatis, ut omnes ß-tcrentur eum ejjediuinum uirum,ille milJuseß à Dro.

De lumine. ] ldefi,deC hri/lD,cr gratia quteper Chriftum fùtura effet. Alij per ipffm loannem, ut ipff effet mini/kr:nos perChriflum: fed utrunej; potefl dit ci. Ita obferuandus erit nobis ordodiuinabenignitaa tis, quod olim per Prophetas, nunc per loannem, apt paruit Patriarchisjocutus per Prophetas,lucem fuam impartitus effmundo:fedimpijfemperauerfarunt I» can hone. Sicetiam miffoloanne iterum exhortatus efi nos Deuslt;ls uenit utpradtearet poenitentiam er te ßimonium

I N E V A N G. I o A N; 9 fimoniü perhiberet de C fcnjfo. Deum appellare pof» fumus lucent,ut loan.^ .Sum lux mundi.Vnde uerc de Chrißo (tccipimus. Sed agnofcumus lt;^uomodo illunt lucem nobis communicet.

Ille non erat ipfa lux, fed ut tedimoa nium perhibeat de luce. Erat luxuera illa (fcilicet^uam ipfe priedicabat)lt;]üx illumi^ nat omnem hominem uenientem in mundum.

ioannes noniüe in quofalus. loannesnon docebat corda, ftcut uerbum Dei uiuificum,ßcut ipfe Chrißus, qui baptizat igne erJpiritu : lUe unicus magißer, idea uera luxeß.Alio(iuipoßumusdicere,ßcut follucet» ita Deus illußrat animas. Alilt;e doilrinie nb poßunt ue re irradiare mentes hominum.

Omnem hominem. ) Chrißusßtam doblrinamß cit manißßam toti orbi,qui hic ßtnf.O'Cxomni genc^: re hominum aliqui iHuflrati ßtnt : lucem fuamßargit fuperhomines,utfuprà: Luxin tenebrislucet. Chris ßus uenit in mundum promißüs prucipue luduis, qui populus peculiaris erantietfi tanta eorumingiratitus do,nihilominus Deusßntuit perfiliumfuumfaluumßi fcrehtmunitmsenuSf

HOrrefcunt facrlt;e liters pleripj;, quid abfej-f^iri tu del ad lilas accedunt, er arbitrantur male co btcrere.qua in re non oportebat facrasliterasincufare, quum per fuam ignauiapeccent,qtiupriera no inteUia: gamus,eradpolhriora celericurfu fißmamus. Ita etià hoc loco plerifq^ eucnit : nam dum no fatis expenduni quid fibi uejit,dum Icgimus, Lux in tenebris lucet er c. ficile laxant ora fua in blaßhemiam, quafi ea qu£ per feipfbsnon intelligunt,parumeruditeconiunikiftnL Audiflis fatisnuper. LiifcimusimmcnßamDeimiferi» cordiàiqute nuUo no tempore aliquotprophetasmifit: fed interim femper tnuenta fuit magna ingratitudo eos rum,qui fe auerterunt à luce, er fua meditia in tenebris vtanferunt,eritatcnebr£äppcllatifunt.Exillamiferi cordia etiâioannes mifjtts,ne diuina lux/e repente inft nuaret,quafi excufatione pr£tcxißct,prcemitti debuit pra-curfor, er is à Deo mtffus. Cu aut de luce coepit lo qui, erpleriq; toanncreueriti funtob fandimoniäui tie, quafi ipfe effet Méfias, uolebantfacerdotes mifi i itierufalë idhonorisei concedere. toannesnegabatfi effeC hriflii. idcohic diät,Ho erat lux,ßlt;it duntaxat tefiis tfiius lucis. Et per coparationem ad C hriflum ne» gatur loannes lux effe. I ta Apo/bli: etfi à C hriflo Mat thci. f, dicatur,Vos eßis lux amp;-c. fedfi confrantur ad

I N E V A N G. I o A Nt lO Cjjrißuitijproprie non dppetl4nturlux:mufMtifunt i Chrifto lucem. Chrißjis fubflantialitcr lux efl, or uem lux. idea quiflquis in hoc mundo illuflratur,non aliuna de illuflratur quàm 4 pâtre luminum,ut fltprd diólunjt

In mundo erat,mundus fadus eft ( uel fliit) per ilium (firmonemifcilicetchriflum) mundus ilium non nouiu

Confirmat c/uodfuprd dixit : Et tenebrtc êum non comprehenderunt Adefl,C hrtflusfiiit in mundo.Non folum acciditgudndo Deus per fiutm mil'ericordi4,be)t nefleidcruoluntaté fludmProphetiscomendduitmda niflfl4nd4,fed etiû euChriflusuerfareturinhoemun^ do,qu4uis mundus per ipflumfléhis fit,tame no dgnott uitfuÜcredtorê.Htccno temereponutur.qudfldicdt^ C ogit me ingrdtitudo hominit, ut uita Chrifti pluribui endrréiquüdoquidé uideo totu mundu no dgnofeerefit urn coditore,tdnt4 beneuolentid^pfequentë,ut nulld fit excufdtio,quin diligetius fcriba qu£ fleit C hrifliis. Pri mo in genere dicit de mundo, ut tudieos intelligds ©• Gentes. Secundo,in proprid uenitmbifigndnter ïHdlt;ei perflringuntur, qui populus Deipeculidriserdnt. Vea tiit enim propter nos:qudmuis primu uerbum dei opor tebdt dnnuneidri ludieis ,iuxtd promißiones illis fl» (Znî. Sed totus mundus dbhorruit 4 uerbo crucis,zyuiii pon efl flultitia, uera lux habita efl pro tenebrit^

ScripturaiMriat innomme Mundi. Accipiturpr9 con^egatione malorum Oquot; bonomn. UaC hri/his di* citfe ejje in mundo,lt;^ n5 in mundo. Sed hic generalid terdccipitur proomnibushominibus. Grauius tarnen peccaruntïudici, quipluribus beneficijs afjviHi erant.

quot;î^iafei uoluit de tudieis, fmiliter edtican^crprimu prlt;edicari,uiuere iuxta legem l^ofi-.orita uenit in pro pria. Mulier C hanancea cum beneficium peteret ,firè abnegabat,dicens:'S^obonumfumerepanemo'c.ttà nttdta priudegia luda^orum . Ita Apoßolis priccepit ne in uiam gentium irent,fcd continerentfc in iudtea. lüi quierant ex came Abrahat, uocabanturpeculiariigt; terpopulus Tici, eiy olim Deus multa miracula eisfècè rat : in Aegypto, fubmerfo 'Pharaone : in deferto, per tnanna, cumpcrduceret in terrampromifionis. Prie» terea nulla temporaßiere,quie non infignibusmiracua: lis claruerunt:, ita ut lud^ei reile dicerentur populus quot;Deiitamen non agnouerîit Deum fuum. Hoc eft quod pfaiascontraeosloquitur-.Cognouitbospoßidcnteni [0,0quot; äftnus prafepe magiftrorum fuorum : tfraël non cognouit, populus meus non inteüexit. Pcce magnant tngratitudinè pertinaeißima; gentis,qult;ehabebattot promißiones de C hnßojGr quum abundantibus mira^ fulis

IN EVANG. IOAN.' - n cidisddelJèt, non eft ab eis dcceptus, Vndc lodnncsin hoc qudft proocmio diât, quetnddm fitijjè ncceßitdtein feribendi tütdm C hriftkne lud£i hdberent qu£ pr£te» xcrent. indicdndum erdt orbi quid egi/Jèt C hnftus, quomodo cldruißet,etß luddi mereditturdbija, gens tes ut dccipcrentur. Ncc tdiwen «cnit C hrißus fruftrd, qu^tmuis tdntus numerus fit ingrdtorum. Semper dlit quot elc{li zypr£ordiniüi 4 Deo -, quos Deus ipfie no» uitùUis/èChriftusreueldtcrregenerdt.

Qtiotquotautem receperuntillutn, dedit illis poteftatem (uelßcultdtem) fieri filiosDeû

Exdggerdtur ingrdtitudo iHorum. Si ucniftet C hrt fins nos dehone/ktturus, uel grduid onerd impofitu^ rus, hdud mirum fi qiäddm de tre éhrent. Idin ucniens Chrifiusbocunupetijt^utcrederemus inipfium. Dea inde credentes in fie prouehere uoluit in fiuminumßfti^ gium honoris. üonexceUentiuscogitdrepoteris, qfic rifilium Dei. id eft, omnino cöceßit eis,ut hdberentur infiliorumnumero. SicutipfiendturdfiiliuseftDei,it£ dlq per ddoptionem, eßentq^ olim cœlefiis glori£pdr ticipcs. C^udinuis dutem deus tdntd proinifinrit, ne mpe regnum cxlorum,h£reditdtem er filidtionem Dei^itd hue tdinen illi fie duerterüt. Tides ßcit nos filios dei, ey templd/i ucrdjùcrit iUd. Perpetiuiin apud huiK Eudit b s

r A N N o T. I O A N. OE C O L» gclifld, quodplurimïtfidei tribuit, ut omnia funt fidei tribuenda.'blbeflutguijjiiàuelit coïligere liber täte ar bilrij nojlrhcy plus uirium nobis cocedere quam exp! rimur. N o in hâcfententià fcriptafunt. Deditpotefta tem,idef:,in hoc numero recenfiti funt. Sicutpuer qià nafcitur,per feipfum non potefi fe fisterifliu, fed nafci turfilius:Ita qui fide habent,nafcunturpcrffgt;iritufan^ ilumfilifutpo/ka patebit. vnde alij uerterut : Vt lice ret idis fieri. Namnoefthtecmens Euangeliftee, quod nobis fit qu£dä fiscultas nofira natura; çoceffa,ut pof^ femusdiuinopra;diti effefigt;iritu:fed dicit de ijs qui recç

Ulfs qui credût in nornê illius» (periit, Jn ipfum, tanquàinfaluatorem ztrredemptore. 1« Kowf « eius,nempe ut gauderent crglortarentur de no mine Chrijli,tanq deprimogcnitofratrum. lllino funt cenfendi,quod credantin Chriftum, qui no exultant in C hriflo, qui no optime de eo fentiunt, tanqua de fuo re demp tore O' fatisfii,dore,etiamfi dicant nbsp;nbsp;effefilium

quot;Dei. Si no credunt Chriflu pro fe fatisficiffe, adhuc de trahunt aliquid nomini C hrifli. Ecce itlis dédit potefbt tem utfierët filij Dei. No dixit,ijs qui tot tauros immo lauerint,uel qui corpus cafligarint, totq; pecunias prou fiiderint,uel labores exantlarint:fed fidem commemo^ rat. Btiam hodie recipere poffumus C hriftum. Si credi fnus,recipimusiîlu:fiauertimusnosàuerbo, neq^nos trççifiiinifs, neque minor noftra quàm iüorum ingratie tudo.

IN E V A N G» r O A N. n tndo, Çiuiiiaut indicaiiit,fufcipientesChrißuin ßre filios Dci, qii£ res admodlt mirabilis eft, ponit ditas ge nerationes:VnanaturaIis,^MOinnesna/cunturitthtic mundum àparentibus-.ftd illa noftdt ftliosOei.Quic ^uid præterea ftceriinns noftris turibus, nondu tarnen eritnusfilif Dci : opus uiua quadam rcgeneratione, ut cap.i. quandof^iritusDei hominicocedituruthomo fuam carnemmortificet,dejifb,tq; iamàprauis cons fuetudinibus uiuendi,crdift)liceant ea qu^Deo diftlis centxum illa mortificatione innajcitur de(ideriugt;n, ut curemus placere deo,cy uiucre iuxta eins uolimtatcm. Ibieft renaf:entia qu£dam: Nlt;lt;)» ißKWftiritum no po teft homo à feipfo acciperc uel habere. Solet i/k ftiris tus hominibus dari iuxta diuinum ordinein. Non los quor nunc de ab(bluta potcntia Dei.Per uerbum fuuin iußit beneficia eiuspr£dicari. Quodfi uerbum iftud acceperimus, opérante Jfiritu fandoinnobis ftdem, utetiam uitamnoftramcupiamus emendarc ,ftgnugt;n eft nou£ regenercttionis,ij nominamurfili( Dci.

Qui (fcilicetcredentes) non natiexfatts« guiaibas (itafolentHcbr£iloqui) necp ex uo luntate carnis, necg ex uoluntate uiri, fed ex Deo*

lU ponit dupticein generationem.ïtla triaper pleo ttafmumdi^fun^tOrunam quidem fignifieationem h 4

habent. id eft, c}ui non iuxld tmendnt ndtiuitdtêgem^ tifunt.Ux fanguinibus maternis : id eft, noexäla com: cupifcentid, quomodo omnes nafcimur in hue mundü. Nonnteldtetquofddmdifcrimenßcereinteriüd tria. Prbno,ut omnes homines etc. Secudo,gauderepriuile gijs pdtru. Neq; hoc beat lHd£os quod ex Abraheipro gnatifunt. Deinde, quod per fe elegerunt quidam ope rd. Sednefeioduhdcfueritmensioannis. Simpliciter I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fcripßt,z^ diuidit inter cdrndlem ztrcoelcßcm ndtiuitd

tem.Ordndu eftutexDeo regenerdtifimus. Sciendu tdmen hoc eft, dnte omnid feculd deusprduidit eleilos fuos,conßcripfitqi ittos in libro uitie ; çr dntequdm hu:i iusJpiritus participesfiunt, nihilominus funt ßcripti in libro uit£ : fed ipfi non funt interim huius bedtitudinis fibiconfcij.vbi dutem jfiritum Deidcccperint, er na uerint fe habere patre in ccelis, ermortificant carnetn fuam, tune certi funt, tejlimonium perhibente/firitu in corde, quod fint pra:ordinati ad uitam.Vnde uere ß deles de eare non dubitant. Scripturafoletitaloqui ut experimur : neq^ hoc tribuit feriptura rebus externis, uel aqu£,uelpani,ucl alicui rci,fedffiritui fanih opee rante in nobis iüainßdem. Per miferieordiam no agno feimus nos ejfe ßlios Dei, fed perfidem. Dum agnofei muspeccdtd nojira, er beneuolentißimu Deum, tune homo in fe habet optimu tefiimonium. dtti uere ungia tur/firùu fanóhi isadtnodumprudeifter agit ne a fatd

r N E V A N G» I o A Ïj tiafeducatur. C^uidamgloriantur j^mtu,f€dinuidiie malignitas apud eos cfl,crclt;eterlt;£ animi peßes. ittt Deus regcncrat ßlios fuos.

Cluia dixerat uenijjë lucent itt mundum,hoc aperlt;t tius erat nutnififtAndumyquomodo uenit lux. ïam Met» tiichici locum haberent, nifi umplius declaratum effets qui negMCbrißum ueram carnanacccpijjè. Sedut amplius bcneficiu Dei agnofcamus, non ßolum nos in» tafitfua mißericordici,fed hune noflrü carnem in fe afi: fumpfit : quo beneßeio nihil mMus excogitetri poteß. Faéîus efl filius hominis,frater noflcr:crquandoquidé ex ofrbus noftrisfi t, nos quoq; ob communionem na^ tura; ( fr quidem fidem in eum habuerimus ) utiq; erilt;t tnusfilijDei.Kom.s.^ihilejlquodmdgischaritdteia nobis conciliet,qttà)nfr. cogitioterimus, pro nobis pec^ catoribus carnem affumpßffr. In his uerbispoterimus explodere multos errores. Qjti Chrifrum negarunt Deum,hosrepcllimus,quiahabcmusVcrbu. Qui ue

po hominem, per hoc, Carofribim eft. Etuti tur craßiori nomine, ut totum hominó eomprehendat,quia omnia tnembra hominis

Li' Tuerbuin.) PduçitquidemnuncîeilAfunt/ei ell nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fidä noftr£ uidcre licet. Ante om

}tidtiideteyutuerbdijhifulgt;erioribus coharcant. Att^ diiiiflis de immenfd Dei beneuolentu, quant humas no generi conceßit,quM lux luxit in mundo. Anted, md nißftMÜtßeper ProphetdS,(ypoßedper lodnnem. quot;Bencficiuin nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;beneficium ejl, quod ipfe filius uerbum Dei,

Dei, digndtuseji feinduerehumdndcdrne,ideß,fierihos minem.lllcipfenuncddefl,utEfd. ^.hdbemus: Ecce ego qui loquebdr ddfum. C^tucunque hoc beneficia nontrdhitur,quicquid illi ndrrdueris,fruftrd narrds bis. Pideinoftrie fynceritdtemuelim dnimaduerteres tis. Petrus interrogdtus, Mdttlxei decimofexto, 4 fais udtore, quemnam diceret filium effe hominis. Res jfondit nomine omnium difcipulorum ; Tu es Chrijiüs iüefilius Dn uiuentis. Pdm uocem itlt;( laudauit C hris fus, ut ecclefiam fuam fuper hone confßionem, tana qudm firmdm petram eedificaturum ß dixerit : o: quotquotiüamfidem uero cordeprofitentur, cenfen* dos eße de ecclefia Chrifti. Videbat Petrus ( conßres 'mus uerbd)crdlij difcipuli,Chrifli carnem. Sed de hoc non intcrrogabanturdifcipuli, an crederent Chris fhim e^fe hominem ; fed quid fentirent de eo, quiapud plerofque habebatur dejfeóhis, or quafi alius hos mo. Petrus rejfandet: Tu es C hrißusfilius D« uiuens tis.

I N E V A N G.’ I o A n* 14. fÏJ.Hzc/èymo frâui efl coro. Per firmotwmfllium Dei intelligimus,

Igitur in hifce uerbis,fldei fummam quodammodo uidemus : fllius Dei flihis efl caro. Qjtid crdflius car» ne ?Cdro in terrain uertetur, O' banc habet maledi» élionem . Sed caro Chrifli ntdlain flentit corruptto» nem. Id efl,fl,óius efl uere homo fllius Dei. Per carnem intelligimus non. flolumcutem,ojja,0‘qua: corporis funt,fld totumhominem.lohel: EfpindamJflirituin meumfluper omiKin carnem, oc. t^os fcriptura:, ut totus homo nomine carnis intelligatur. Sed nonflne percamern caufla flgt;iritus flanihis hoc utluerbouoluitiutindica» intelligitur ret nobis quantum eflèt beneficiumDci,uoluitabie^ homo, do nomine uti,quo nonfignificaretgencrofltatem no» ftra nature, fed uilitatem, quod beneficium Det ma» giscommendat.

Multi impegerunt in petram, idefl,inChriflunt ipfum, o iu hocflmdamento pedes fiuos non fixe» runt : imo quotquot iure poflunt cenferi harettcijin illo aberrant, ut Chriflum negent eflc Deum, uel nee gent hominem. Et inhocuerfiuhcet plurimasharefies confiitare. Marcionitlt;e o Manichaii C hriflum phane taflicum hominem,id efl apparentem duntaxat, qui re uera carnem non afl'umpfierit,neq;pafl'us flit,dixcrunt. 'Videbaturenim itlisadmodum indignum,quodDeo aero hoc adficribercturjUt dicatur efli homoso Deus:

Cap, I ANNOT. IOAN. OE C O pro^tered. dbhoiruerut 4 uerbo crucis,ignordntes Dei mifericordidin, quod Deus qui condidit hominem ad imdginemfuamjdigndtui apud nos hdbitare^falud. we« ßu diuinitdte. ^NeManich^eus diciit,dppdruit at ro:dicit,ß,{lit cß cm, ut iüu que in nobis craßßt funt^ uere C hrißo licedt ddßcnbcre : unum ßdtan cxcipids^ peccdtum inqudm.Crdjßd eß hereßs hec.

Hebionitdt Alijpeccduemnt indiuerßum,ncgdntesChrißunt nm error, eßcfilium üchut Uebionite. Et mdgnd pdrs heretico rum licet nomine ßtedntiirßUum Uci, rc tdmen ipßd

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;funt in eo,ßcut hodie ludeiß dudiditt Deum naßci;. ßa

ébim hominem,or pdti,ignordntes myßerid, ncß:ient tes diuindin ndturdm nonpdti,ßcd humdndm,qtMm td wen in unioneperßone dßumpßt.

Item quiddm putduerunt Chrißtm eße quenddtn hominem, queinddmodumnosßunws. Greci ß.tÄoi/, hominem purum, cui nonßt dlid ndturd ddiunSkimult gdrem homine,ßcut unum ex Prophetis,tdmetß dbun ddntioremgrdtidmconßecutü. Hecilli bldßhemant. 'Ecceßdtismdnißßereddrguuntur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;drticut

Ium ddiungit, ut ßcids loqui Eudngclijhm de uerbo, de quo inprincipio dixit.itdpulchreddiungit ordine.

Abomindbi Qjtiddmßierequiconßtderuntndturds, dixerefit lis error. nbsp;nbsp;Hum Dei eße conuerßim in ndturdm oßium credrnis,

IN EVANG. IOAN, IÇ tAominabilis. duina natura conucrti in aliam non po teft. Propheta inciuit: Ego no mutor. Curn Deus in his quæ creaturis accidunt,fuis acadentalibus,ut ita dicâT, nuüam mutabilitatëCentiat-.imô nihil efl quod iUipofi fit aecidere, adco cminens diuina natura efl, ut tribue» re Deo aliquid alterationis, piaculuntßret:nihil itli ck cedit. Sed homines contentiofiinuentifunt qui dicunti Clara adfunt uerba,Verbum caro nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;efl. Sed mijè

riabfqifidecontendunt,ideo meritoueritatem amit^ tunt. Poflea etiameuangelijh fe explanat. Eledicas couerflonem ejje fréknn naturte unius in aliam, dicit:

Dabitaculumfleit in nobis. ) ïtaindicat O'äpoe flülus, quod diuinitas in hoc corpore inhabitet corpo» raliter,ideflplenc O'perfide.

acflxirianifltnt,quorum multi etiasn hodie inuetà» witter in mundo ; Orientalis orbis habetplurimos : qtä diuiduntperfonam in duas. No licet nobis dicere duos Chrifios. Clÿifilius Dei, ille etiam filius Marine. Ne di xerisalium effefllium DehOiilinm Marite,fi uis C hri ftianuseffl. I ta deprehenfl funtNeJhrianiabecclefla deficere:ita foluebant unionem perfbngt;e, non relinque bantefflunumDcit. Verum fl firipturas redeexpett (iifjint,inueniffcnt omm'afdio tribw,quie deo. ïdeo no maleputetis diifh(m,fl dicitur,Deuspaffllt;sefl,cum ha mo patitur, à cuius humanitate diuinitas nunquam fe* parauflit ( Non ni dicdttwsffim naturim

bilent. ) Voluit J}gt;iritus fanihis hoc nobis myperiuni commcndare^quoddute illte nature in ufiam iunci.T fint. igiturficauteuolueritis ambulare^uidete ncnu^ turas confunddtis, ne perfonam lcpdretis,ut ex lata perfona ßciettis duus, zj ex duabus unam. Naturit manfit falua diuina, humanu etiMn poß: refum rellionem. in quo emre mißere hodie quidam tenen» tur, cum dicunt, Chrifliim federe ad dextram pa» tris : ZV exponunt in hunc modum, quod natura hu» mana abforptafitindiuinanatura. Klon oportet au» firre ab ipfo corpore, quafi non habeat lineamen» ta corporis, zirquaft alienum fit ab omni qualitate, quod poffumus uere de diuinitate loqui, quod deltas nufquam eßz^ubiqueefi,z:rcomprehendi non po» teß : De humana autem non ita loquendum. Corpus circumfcribitur, habet fuam conßitutionem .Igitur ueUem noselfeadmodumcautos,cum erroresfuosil» It aßutuli, cz humana philofiphia imbuti defindunt, parum cogitantes de quo afßrmant ; fàciunt Chrißi corpus phantaflicum . Si abßuleris omnes conditio» nes corporis, non relinques uerum corpus. Mor ta» litas, dolor, paßibilitas, gaudium, triflitia,zvc. natu» ram corporis non abaiienant,z^ita infunt homini, quafipropria.

ItemApollinarifla: aberrarunt multumhic.Nant ' eumhomoin natura fua compleóhiturcarncm;ani» mam.

IN E V A N G. IOAN. iff fnant,Z7ß:iritum:eti({m Latinifire diuidunt hominait in antmafn corpus : ei' Peripatetici : Paulus in triadiuidtt hominem. Contentiofiquidam,tjuiahic iegiinus, Verbumcaro fitdum,cxcludere uoluerunt tnentem animam. Cum legunt anima in fcriptura, tropum Hebraicum introducere uoluerunt. lUi dicea bant Chriflum uegetart/firitu diuino,ctrinhabita=! culo iftoJf iritum f4i/Je loco anima-. llle etiam error fu^ pra modum abfurdus efl. i^amfleC hriflus non fltluafl fet totum hominem. Si animam non fltmpflflèt, cr ani mam nonliberaflet. Sedper camem inteUigimus toe turn hominem. Si diuinie natune tribueres, quod diiue nitatis efl, fl humante quod humanitatis efl, duas Ulas naturasnon confunderes ,neq; ex una duas naturas, neq; ex duabus unamfleeres.

Phec flrè ISIeflcriani obijeiunt: Pateri fe quident unum eflefilium Dei cr coaiqualempatri : coëter» na qult;e patris, uerbo tribuenda : fed dicunt, Habitoe uittanquam intemplo. Voxtemplinonfatis infinuat nobis unionem, quam diuina natura habet cum huma» na natura, Vnde quando de templo dicunt,ponuntper fe templum ,crperfe filium, er fiiciunt duas natu» ras.lnepiflola ad Hebrteos habetis, quomodo ipfepar ticeps noftri fiierit, Cir nos Chrifli participes fimus» idefl, noflram naturam in fe afliimpfit : quemadmo» tnod^ nosabAdamcdriifm aecepimust etiam eof»

ijh in Adäm. J^emo interim nc^abit uirginitdtem Mrf riiemAtrisChrifii • T)icocandemcdrnem,fedälientim àpeccdto in fè d]j!impfit,utpoßit uere filius Dei appel lari. Si C hrifhis jôlum in templo habita/ßet, nonpo^^ inNsdicere,Cbrißimfratremnoßrum. vbiigiturßiei tteiftra,fi non ßlt;erit frater nofrer i Oportebat liberator rem nofrrum efrè utriufrp natura;participem, ut para tim nos attingeret,partim Deum lt;p{oq-,ut fie Ceo paa tri fua dignitateper omnia fit (equalis, amp;nbsp;idoneusper ^uem reconciliemur patri. Non efr aliud uerbum, (pto fidem nofrram erigerefirmiuspofrèmust

idietirénidx, Confideramniisinon obiter uidi» mus, fed intuiti fumus diligenter, ut maiorcm fdetn mereamur,

Quafi dicat: Quamuis uerbum frihimeftcarcf fcias tarnen in hac carnefriifre maximum gloriam,pu£ efidiuinaclccritas.

Id efr,cam gloriam, qua; nuUi creatura; unqua con cefra efr: earn qu£ tejhtur eum efrè ucre unigenitupat trisfiîium. tiam pater uocecœleflitcflimoniumperhi lgt;uitfilio,crclarificauitapudlordanem: Hicefrfiliut tneuscaielt;^{s,in quo mibi complucui, Eademuoxin monte

IN E VANG. IO AN. !ƒ tnonte Thaior audita, uii îoattnes cum alijs coj^exea runt dominii gloriofum et uere unigenitu patns. Apud Uebricos, gloria Dei, jirè claritas quidam, qua uel in templo, uel alias patribus fe reuelauit. Sed ilia claritas hoc loco aliquidfubliniiusfonat.Efl celebritasqucedàf qua pater dcclarauitfiliu. Et ««It his uerbis: C ot^exi KUS iam gloriam illius, ut poßea ex miraculis, quan^ doChrißuseademßcit qu£pater ficit. ChriftiisiHu^ minauit ctecos natos,fufcitauit mortuos, imperauit tna ri,eiecit demones, er alia plura:folo imperio iUaperß cit O' uerbo,nullo alio adminiflrante.Deus efl qui nos paflit quotidie. Chriflus ex paucis panibus tot mdlia hominu fatiauit. Nonne in tantismiraculislicebitgloa riamfllij uideretScd hiecpotißimugloria,quando imigt; mortidi corpore refurrexit gloriofus, oufcendit in ccelum .Hoc uifum efl ah Apoflolis : unde iure prædicit uitgloriameius. quafldiceret: Neattendascamë exf ternam duntaxat, qua! flmilis uifa efl alijs hominibus: tcceilleipfein fe habuitdiuinam gloriam,quie tantn tempore latuit: fed pater gloriflcauiteum in dierefura reilionis. C onfleximus quern c£teri contemptum pui^ tarunt. Iam alio nomine incipit eum uocare:prius uera bum,lucem: nunc unigenitum : quia ditigens leihr fa» tis admonitus efl ne quid craflitm de ipfo fentiat.

Cap, I ‘ A s N o T. IOAN, OE C O L. ritdte : ^uafip admirationé adiungitur. Vndeßno h4 teas cui cöiungaS:,no eft quod mirms.nam ita in admi •rdtioneßoletßcri. Qj^id died de iüo ?plenitudo omniu gratiaru ce doncrum j^iritus fdnili in iüo tanciuam in jónte habitaftf.ut Pßd. Diffnfd cfl grdtia in labiés tuis. Vekcrat omnibus iitrc gratus prop ter inßgnesßuas do tes, c/uaspoßidebat. Vel, nihil hypocrißa s erat in eo^ f cut in cteteris hominibus, qui cumßrisße blandosßt^ mulant, intus alunt odium er malum .Sedilleeratabp que omni hypocrißt,ce nihil in eo quad deßdercs.

Rccmijfo procemio, hifloriam Cfcri/ïi narrare in cipit: quam in tres partes principio partimur er diuidimus. Primo indicabi t nobis reuelationem er ori» ginem C hrißi:Deindeprogreßiim eius, quomodo doa cuerit, er quater uencrit Hierußtlem:Poflremo exitu eius glorioßum, mortem er reßurrcilionem Chrifli rfo« cens.Keuelationem C fcri/lt, initio quomodo manißßbt tus fuerit. Tèpus lüud quo puer uixitChriftus ,erßub imperioputatiuipatris loßcph,id tempus non reputa» tur,quia nondum innotuerat C hrißus. Sic Marcus. Sic etiam hic noßer loannes. I nde diuinitatë C fcnyh euiden ttßimc coüigimus.Joannes pracedebat C hrißütis mafgt; xima autoritatis apud lud£os,ut teßmoniü iüius reßi tare no pojßent. ita dominus de baptißmo Ioannis qu£ rit.

Ioannis doärinä non audebât rcfùtare. Et quiti plcriq; Soanneprtefircbant C bfiflo,ob aulkritate uitie d'lanéiimonià, ^ua iejhmabant homines frlfo modo, quia, iuflitia in aujkriore uita no conjiflit,etfi loani mul turn autoritdtis addcbat.lnepijicla Hebra^oru, ibiferi ptor dus EpiftoltC ut nobis Chriflum abfolutißime de^i pingeret, ilium conßrt cum maximis quibufq;, nempe M.oße,Aarone,z^ Kielchizodec,qut ßummoloco apud iudeos habebantur.ïudiei,alij dißeipuli Ilt;ïofe eße uole iant,alij Aaron,alij laudabantAb)-aham,ßediüiso)n^ tiibuspricponit Chriflum. Ita hoc loco C hrifliis Ioani‘ ni ,zy'moxN[oßi pra;firtur, quod multoßublimius de Chriflo ßentiendu,quMi ïoanne QrlAoße ipßo.Interim cum nobis gloria C hrißi, teßimonio Ioannis ante ocu^ los ponit,ctiä quomodo C Imflus reuelatus ßierit, oßtit dit. Sic ßatis dccenter narrationc G hrißii ingreditur.

loannes teftimoni« perhibetde illo (^de quo nobis eßßermo ) nbsp;nbsp;clamauit dicenst

Temporaßolent hic mutare,O' legereyteßißcabdsi Uebratoramp;y tur.Scimusßequenteshebraißmosoccurrere,prlt;eterif^ gt;nos detent tumperfrâu pro imperß^hiproptereaquibuseßno paribusuer titia dus Ungute, hi minus ofßnduntur.Vult dicere,de borum» illo, de quo nobis eß ferma, ïoannes,cuius autoritas 4« Pud omnes maxima eß, ille teßis erit. Si uod me£ noa lueritis credere, ecce teßem toannem habeo, quem nea «Q mortalium unquam reprobauit.

Chntduit.) idefl,publicelocutusefl, noftinun^ gulo : propterea d Prophetic uox chmantis dióbis efl. C o»np»4fon/JK eft exdltare uocem quafi tubam : ue^ ritas nec angulos, nec tenebrds qult;£rit. Publicum, in^s quit, eft Ioannis teftintonium : isprincipio nobis iüunt reuclauit, cumuerfaretur inter aliosignotus, Taleteigt; ftimonium accepit ab initio.

Ille erat que diceb3t(dequo) qui poft tne uentutus eft (uelucnit: i^j^oiacu uelinfttu ro,uelpro:ftnti,camenimuimhabet.y fl^nte me fa . tftus eft (ftnpliciter,ftiitKe/ erdf ) q uia prim us . meus ent. (Id eft, dignior me princeps, per coma paratiuum.y

inhifte uerbisloatvtes déclarât feantea mult a de C hrifto locutuefte. Hie erat eye. Pradixi uobis quena dam ajfuturum, nempeChriftum,ey(aluatorem:ecce iam ode ft admirabilis iUe, de quo locutusfttm, cuius egopracofum,ey multo ifto inftrior, quantum creatu ra ey feruus inftrior eft domino ey creatori.

Puit.) Id eft, aternus ille eft, no ftolum dignitate, fedetiam tempore. StatimuidetloannesinChriftoge minam naturam, diuinam ftcilicet ey httmanam. Plant ft ftolum humanam natura attendere uoles, certe Chria ftusftecutus eft etiamloannem. Sed ftoculosintended risin naturam diuinam, multis fteculis, id eft, ab ictera

Etprior.) Dominus meus ejl,cuius ego minißert guem ego /èqui debco. Tendit Mt omnis fermo ioun» nis eà -, ut [e relich ad C hriflum conjugiatur, C hrißus qu£ratur tanquÀ uerus magi/kr,qui cyuitamcs' cru* ditioncm fummam pr^/lurepotefl. Hoe certe eß egre* gium encomium Chrißt. Apparetïoannem hxclocu* turn eße^qunm C brifhisin media turba appropinqua* ref, ej- demonßrato iUo talia dixiß~e. Cïuinq; teflimo» nia Ioannis ordine habebitis. Hoe eß primum.

Elonfolum ßteor inc eßeferuü ilUus,fed quotquot ßiiritum Dei fortiti ßtnt, ucl idiquidpropheticum locu ti,hi omnes mecum de plenitudine Jßiritus eius recepe* runt. inipfo tanquani in ßnte, er tanquam in capite, plenitudo omnium bonorum er gratiarum reßdet, ut nemo uel adeó doólus, uel uere ßapiens, uelprophcta^ qui nonab illo acceperit. i.Corinth. 4. Qnirf eß quad non accepifli^Si accepimus,undeiEx ßnte hoc. Si igi* tur à nobis nihil habemus,quomodo uiribus noßrts glo riari poterimusf qua; plané nuült;e ßunt, etiam nihilpof* funt,niß uegetat£ ßterint diuino ßgt;iritu.

Noî omnes. ) Siue reßres ad Prophetas, ßue eie* éks er ßdeles,uera ßententia eß. Ndm C hrißus caput eccleß£,qui Ui tarn e^ ßdutein largitur. lU enim uißunt

ÇapJ AN N o T. I O AN. OE G O U ellDeo patri, ut perChrißum ßliunt fuumnos locu« pktetQrea qult;e dare dignatur, in gratiamfilij fui do« net,lit omnis gloria in ipfum redundet.

fimpliciter gratiampro gratia. Equidem ipfe tarn gra^ tus eflDeo patri,tantumq; fiiuorë ajfecutus eft, ut pro pter iSlum,qui eß iuflitia noflra,fanàificatioqi noßra, prop teriüum inquä acceperimus er-nos gratiä. Cluia enimiüe habetquod fit filius natura,ztr'patrimodis omnibus gratus : propter iUum accepimus nos quoque maximum (3quot; incomparabile hoc beneficiu, ut in loco filiorum D« ««weremKr. Alij exponunt gratiäfuper gratiam:tdeß,maximä.Eieri enim Prophetäuel Apo fiolum,ucl alio quopiam munerc ßmgi, in utilitatem ec clefi£,gratiaquidcmcft, z^incomparabilisgratia. Si quidem filij E)ei fitcrimus,z:rß’iritu C hrißipr£diti,ut poßimus clamare,Abba pater, hec eft fumma gratia. Et hone fententiam pojfe conßare, ex fcquentibus aps parct.Sed illud placet, quod perChrißum gratiam in^. ftenimus apudpatrem,beneficium pro beneficio.

Quia lex data eft per Mofen, gratia ueriias per lefum Chriftum fada eft. yß uidere maximam gratiam,fummumq^benefi^ ciumt

IN E V A N G. IOAN. 20 cium^quod nobis diiiinitus conceffian cflfComptirabo nunc Mofen cum C hriflo,lcgcm cum HuungdiOjOquot; ui dcbisbcncficiu hocnoflrit nutltocIJcexccüentißiinu. Ç^uod dominus lege dédit per Moßcn, etium rede in^ ter beneficia coputa tur, tainetfipropter naturam noa ftram uitiatam,male nobis cefferif.quandoquidein nos adeoad peccandü procliucsQrmorbidi. Lexq^uiant o/kndit, tamenuimftciendi edqu£ per legem pr£cn piuntur^non concedit.Occafionem dedit naturieut »j.« gis fireret, crgrauiuspeccaret : fcicnterenimubilex pofita ejizycognita,peccdtur:amp;'id multo grduius eß. Qudinuis lex in feipfd fdndtt fit, cy t^re inter das nd dei coputdndd. Edpropter cyiudieoru pgpulus deo grdtior bdbitus eft, quid lege dccepit .üdmo' PmIus md K0.9. inter c£terdpriuilegidgcntisfu£hoc coined mordt. Dicit duttUidximte Idudiszyfuntminominis apud uos efi Mofes, Cf nihil prlt;efirtis illius dutoritdti, nihil illi derogdrepdtimini : fiLteor,legë uobis coceßit: fed fi ilium cotuleritis cii C hriftD,qudntulus efi f Et quitt eftquodQhriftusnobispnecipuecoceditiDicit, » ÇIS ceAÿéax, grdtidcrueritds,utfimusgrdtideo, ut coputemur in numero filiorÜ Dei. Idin no filij ira;, mortis er tenebrdru,fcdfdq lucis (^Dei. HJc grdtiä dccipimuSjfi ftiritus Q hrifti pdrticipes fiierimus. Hicc grdtid in nobis operdtur, ut quod lex præcipit, perfia ciumus, iiunqtM ea qua; lex prd'cepit ddimpleftcinuSt c 4

Cap, I A N N o T. IOAN, OE C O L, ni/î concejjusßälfct nobisj^iritus, nifi etiam gratiaiU la.r)icis, nonne fùcre Deo Abraham, lacob, ZT A\ofes,uelquifub lAofeuixerunti No» »eglt;tm«f grrfs« tosßälJeDeo. SedquomodogratißHifnntDeo,cr per quemfUon per ^Jio[en,(edper C hriflum:neq^per obferuatione legis quantulacuq; ßierit. lamquij^onte legem perßciunt,ficut quida,qui[nb lege ßcre, hi non (dicni à C hrifto. Quid tribuit j^iritus Chri/hfut quod inuiti ßciebamus cogente lege, nondum accedente ani mo or corde,hoc nunc prompto animo prteflemus. Qu.is mutabitcornoßrum firrcumuel faxeumut fes quaxortnoUeßatfnemo niß diuinusßiritus. Ecce hoc donum eß quod à C nbsp;nbsp;nbsp;conceßum eß.t^am ilia duo

non ab inuicem diuidimus, gratia crßgt;iritum:ita enim (th leterno ßatutu eß. Sed quid ßbi uult quod etiam uea ritas conceßa eßf Veritas coceditur ubi hypocrißs ont nino außrtur.Aufirtur, quandoßtiritum Chrißiacctf pimus. Alioqui ßi multacxterna operaßciamus,ßema permanebimus hypocritte,donee fpiritusßtnihis pe élus nobis immutauerit. Noneßueritasin nobis abßtp ßgt;iritu:cr ßiiritum nonaccipimusobßq^Chrißo.Cona feihneu eß, ut qui beneßeium Chrißi agnoßeunt, per ßdem amplecluntur,zy ßlij Dei cenßentur-.t^“ ßcut ue ritas in Deo eß,ßc etiam in Ulis. Alij ucritatem conßo runt cum umbra legis, ut in Epißola ad Hcbr. Ea quie ÿf lege geruntur,umbra ßtturarum ßiicre, ut ßaerißeia, extcrmi

I N E V A N G» I o A N. il externa circunci[io,fabbatiimo'c, l/hautcingualia erantfCrajJà,crumbr£. vbi autem Chrifliis uenit (^uceritur circunciÇio cordis:quales decet,ut omnia ritu ßant. Sacrifida quie olimpræcedebât, perfè^m C hrifli facrificium fignificabant. Summusfacerdos ipfum obtulit,fatisftcit pro pcccatis noflris.propterea, dicitur ueritas. Vis Mtem lUud aliquanto cîarius agno fcere ƒ ecce hoc déclarât. Admilfus es in arcana, apcr^ tus eft paradifits, ut uideas aliquo modo Deum, quem ante Chriftum nequaquampotuifti cognoficere.i^emo uenit 4 patre,nifichriftus.interna reuelatio per Chri^i ftum eft, qua trahimur fuauiter ad amore patris. Hac eft lüa magna gyatia qua^n fequuntur externa dona CT'beneficia,

Deum nullus utdit unquam, unige^ nitus filius exiftens (uelquieft) in finu pas t kóa trisilleenarrauiu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Traj/-rTr«

Patrem nunquam agnottifièmusynifiperfilium in^ notuiftèt : nunquam tam benignum Oquot; tam fiuentem humano gentri cognoui/Jèmus,nifi hoe maximum be^ neficium innotuijjêt perChriftum : qui non fiolum do^ cendo apparuit, fed etiam ftólusfiater nofter, quum 4jfiimpfit carnem noftram. Ex hoe Heet cognoficere quantum humanum genus amet.ïoan.j.

ï^ullus.) Deüficimuscorporalibusoculis'quanf doquidéincorporeusefter inuifibilis? nouideri.Quit

Cap. 1 A N N o T. IOAN. OE C O L tcscum'ioanne-.ubiMtemtton fucceßitcxeorum fen tcntMyCoepcre feuerius dgere. qitafi dicerent: Quie di^ ÿtitds tuai videinus tuam uitatn,fdnilimonid ddinird bilem,prater communemhominummoremuiuis,Ion ÿefecus daces qudm exteri fdcerdotes. Cupiinusfcire quisfis,utedif fdcerdotestedignohonoreprofequdn» tur. Hiec pldnè uidentur nonfine ntdgnd tentdtione dia ih, ut ïodnnein inducerent, ut fefe C hri/tum d^rntds ret. Seduideteinfignem modefiidnt lodnnis.

Iteruin obferudte modum loquendi Hcbr(eorimt: rgt;um uolunt dicere, conflintifiine conjiffus eft, djftrt mdtioninegdtionein fubiftiunt,utfuprd: Ettenebr^ eunt non cognoucrunt. I td etidtn hocloco,nequis ft-ui‘ ftrd drgumentetur, qndfi conftffusdd aliud quidpidm reftgt;iaidt,cr deinde,negduit,dd dliud. Cicit itdque con ftjfus,ideft,con{bintiftimcconftffuseft. Elon oportet hdbere rej^eóhimpcrfondrum. Nonmdioris ftciebdt fdcerdotes or Ixuitds lodnnes qudm umbrnmifed quæ ft)iritus domini didabdt, ed proloquebdtur. Sed quid fit conftjfus,cr qudle teftunonium de fe perhibuit, idtn pulchredudietis.

, Itd 071 foletddnotdri.Qjtdndondrrdntfententii tbaliquodiddjfolentprtemtUerc oji, Conjiffus eft, hoc

TN E V A N G. I O A Ngt; I) hocfcilicct.ApudLdtinos non opusexprimere St», lt;/«( per}i£h fententia. Ego non fum dlepromißusper PropPetdSiCrexpeéhtus à patribus. Ego non fum is,nonejlmea tanta dtgnitas, nolite ifltus dignita tent mihi tribucre. Etos^uo^ueexemplo eiusdocetubigue memores ejjc modeflite, ne hoc quod Cbri/h' c/l, nobis acceptum firamus. viuißcare hominem, intusdocee rcjfuntoperafpirituschrifti. Etosfolumminißriuer^ bi, diß’cnfatores myßtriorum : ne quis fublimius de Je fentiat.

ErrfttHrtc opinioapud ludteos,ßumptaexM.dlae chia Propheta, Heliam rediturü preeceffurum am te C hriftum, er prtecurforem fore, ut conuertat corda filiorumad patres. Et hoc erat eis indicium datum. Sei quoniam Sli craßiorem opinionëdeHelia habebant, undc rc/ponfum efl Ulis iuxta illorum opinionem. Eton erat expeihindus Plelias,qui curru igneo raptus in ttca rd. Hoc uoluit Malachias, quod hoc modo Hellas rea diret,qui uirtute er /}!irituftmilisejjêt,erqui non eßet recepturusperfonam hominum,ßd omnium uitia rea darguturus. Is dicitur Etelias apud Malachiam. Talent quondam decebat ejße priecurßore. Vnde in Matthteo cap.ii. habemus, loannemuereeßße Heliam.Quomo do efi Heliasi quod uirtutem Hclia: habet in fi. Simitis

Cap.I ANNOT. I O A N. OEC O ofor f orwm efl,gui ex A pocjlypft poUicenttit talent reditum deïieliazy Enoch : quamuis non dubitemus ante adnentum eins, er ante diem iudicij pricmißurtt, eiuiardentergloriä eiuspra'dicent. Anautemmultire ceplurißntyhoc nobis eß incertü. veniet dies iße incx^i peélntuserinopinatus. Credebant 7r«Atyylt;^itricuf (]uandam,lt;}uod anintic remigrarent in corpora, er ita putabant Heliam reuixi/ße in corpore Ioannis. Tant alienum erat apnd cos Prophetaru genus,ut plané pu» tarent nullum prophet à ejfc ßtper terram. I ta fieri fio» let M plurimum fiylemusadmirariquie ante ßikifiuntf ertiuæoculisobieélafunt contemnamus. Helias(re» ßjondet ad iüorum mentetn ) noßim, Alias uirtute re» pr/cfientabat Heliam.

Poteflisrepetere : Etinterrogauernnt eum tertio,. Voliieruntalterius anu^iam propheta: ei tribuereno men. Nonne tuesoTifocpütue, ille Propheta,pcr an tonoinaßä,quod fiit exceUentifiimus Propheta, de quo locutuseßMofiesDeut.tS. Sedcertüeßßacerdotesno ignoraße iflud caputfigt;cél?ire ad Chrißu:unde in gene reputaturhic loqui de Prophetaquodä infiigni. Iteru iuxtamentem iHoruloquitur. Nam habet teßimoniu 4 C hrißo loannes, quod plus fit quam Propheta ; utilt;^ ttiä arcana er abficondita ipfie fdebat.Sed Wanes erat limes

TN E V A N G* IOAN* 24. îùnvs infer Prophetäs er Apo/loios quia lex ufqueäd loannem. CumChrifhis aäerat, negat fe eße Prophet tarn, alioqui minime negaturus eßet , quid arcana noa Herat:fleeralijPivpheta:per eundemß:iritumproa phetatifunt. Id efl, Non/«m talis, qtialem me exiflia matis : quafi pofl multos annos fecuturus fit C hriflus. ludaiflitcntur in Piaggico, ’Zacharia, Malachia, ef S.frd cejfaße Prophetas, deinde nuUi Prophetie (ùere, ctfi probos habuerint homines: fed tales non ha» buere, neepte hodie habent. ïüis igitur temporibus age bat partim oßieium Propheta:, partim ofliciumpriea coms, quia quafi digito oflendebat C hrtftum : er qnM prophe tie iam impletic erant in C fcrijfo, non agnofeit ttomcn Prophete.

Itacg dixerunt illitQuis esfut refpon funT demus qs,qui miferunt nos, Quid dicisdetcipfof

Non ceßant donee officium Ioannisplenecognoa fcanticrhec omnia fiunt diuina difl!cn/atione,quo ina excufabilesfintludtci. Idefl, I:^onredibimus,fciemus prius qua autoritate haicflicias gt;nbsp;ut pnncipibus noflris dicamus. Nonne uides quanti iütfint, qui nos ad te mi« ferunt^ deccbit rc/fonderepro illorum dignitate.

Ego uox clamâtis in deferto, dirigitc uiâ domini, ficut dtxic Efaias Propheta«

Jtarejpondet tandem : Ego fumidauox, de qua dict^ turEfa. 40. ubi coniblatur Deus Hierufalem, e^- ad^ uentu C hrifti annunciat. Quamuis quidam exponunt eum locum, quod populus fùerît remijjus à Cyro rege Perfarum,ctr omnesfemutuô adhortatißierint,^:^ ita paratas eße uias domino. Sed nos ßdemEuangeliftis omnibus habemus,qui uno ore hocdiélum uoluntin Joannem.quafi diceret: Hoc dióhim ucre in me implex turn eft,iam nulla alia ßlicitas efl pro; ßribus,iüam fili citatem ego annuncio. Kolkore, uox damans. Jntelliit V gimus uocalcmpraconem qui clamaturuspalam, nuUiusßiciem reueritu)-us. i ta enim de ijs qui maxime uocalcsßtnt liceat loqui, ut flnt ipfli uox. id efl, uoca» liflimus annunciator Qypracurfljr domini, utparetur iiU uia. Hebrceiflolent coniungere : I nßolitudine parare uiambamidbar:uiainuia,fltuiaparatadomino.ster tKtur nbsp;nbsp;complanetur uia, ut dominus in hacpoflit ims

Ego.) ideft, ego occupauihocdefertum,z:yhae ^nus uixi etiam in deferto, ut per defer turn illud defm gnarcm,lucbeam effe in folitudinem redaihmdta cla^ mo qua deus commifit. Etiampotefltotusmundusap pellarifolitudo,cumdeflitutusefluirtutibus. Cluomo do paranda uia dominion alijs locisfeipfum interpreit tatur.quandoquidemomnesadpœnitentiamadhorta’e tur,reßpifcerc dicens. Qui igitur reßpifcunt, exfuper

lis humiles ßunt, ex dudhs ntifericordes, ex irdcundis miteS:,ex incredtdis credulitCy fe humiliant,cr defde« rant aduentum Cei. Namf)li efurientes iuflitiam, fcuntur er fatiantur. V nde illi um uiam parant, qui ardentibus defderijsChrißi aduentu expeékint, N ant in talibus cordibus C hriflus libenter inhabitat.

Parate.) id c/î, efloteparati,ut cutn dominusuea tierit, dignifitis ut iUum recipiatis. ïn banc fententiant fcripta funt ilia. Allegorias hic adducm, nihil ad fens tentiam conducit : nec proderunt his qui uerbum Dei audiunt naufeantes. Parati fimus,fed neq^ noßris tris tuamus uiribus illud,quia initium à domino eß.

Qui apud luda:os probatif.imi habebantur. Très feii£prlt;ecipu.e}udeorum:E/fcni,Pharifd!i,cy Saddu îudatorimt ctei. Sadduc£iadmoducamaleserant,zy refurreâios tresfedie, ncm non mdebant, nbsp;nbsp;non eßeßiritum affinnabant,

’ undcintercteterosmagisreprobati.Eßenimagisexce Eßern, dcbant:non cnim ueniebant comuni more hominu,fcd quemadmodu nobifcum monachùquidam ccelibes,qui dam uino abßncbant : Etiam ißt tunc no erant probas ti. Sed pharifei delegerunt medium genus. Hon crant Pharifci, tarn außeri ut Effeni, neq; tarn carnalcs cr contempto res diuinaru rerum ficut Sadduciei.ideß,exproba!ißi tnis ludlt;eoru, quorum fcià ab omnibus probabatur,

VAn'4 teflinionia Ioannis de Ckriflo principio nobis proponit Euangeli/la. infècundo tefli^ monio, mißis ad ipßim Leuitis 4 Hierufalem, intenv» gantibus num eßetChrijius,ut arrogaret fibi quip^ piam,negauit:fedfcinquiteUeuocemcla}nanttsindes ferto ZTC' ïamnonfatiseftuitarearrogantid,C7'alies num honorem tibijpß non tribuere,nifi (T alteri fuunt honorem tribuas. Propterea adhuc interrogatur.

Et intcrrogauerunt ilium, ôi. dixcs runt illiiQuid igitur baptisas, fi tu non CS Chriftus ille, necß Hellas, neqp Pro^ plietar'(4//^a/îi«/îg«iî.)

Hicc uerba (^erius diéh uidentur. Quandoquidê loannc in ßententiam fuam pertrahere nequibant blan ditifs, nunc feueritate nituntur quaß increpàtes âium, quanam autoritate baptizaret,cum idfibi nequaquam concelßim ejjèt àßummis facerdotibus ; quafi nihil age re deberet niß ab illis conccjßun : decebat ut ordinaria autoritate hocßceres, quam plané uideris contemner re.Apparet quod non fatisamicoanimo acceffèrunt Joanncm,non ut meliores fièrent, fed ut caperent ilium in fermonibus.Vidcmus enim quod poft tantant adhor tationem nihil melioresJÀÜifint,ttcqp C hriftum ipfum requifiuea

Quâfîdiccret : vilequidein minilkriu meumeß; neq;mthi aliquid amplius arrogo,qu4m quod aquii ferfùndo uenientes ad me. Jgitur alium queudam opor iebat inquirere, me multo priejkntiorem : parum efi quod ego ago, no oportebat mihi fuccenjère. lofephus in Antiquit.lib.perhibetloanniteßimoniu, quodpr£ Libro dicaritpopulo,utiujiitiàferuarét, utcoirentinunum cap.^o, per baptifmum ; quod non ob oliam caufam iuberet ba ptizdri,quàmutcongregarentur.H£cferuetis,utfcia tisbaptifmitin,fymbolumcogregationisejj'einunum. Baptißnui Et C bn/feis hocfymbolu eîegit, ne plus exteriue aqua; f'ymboluni deturquàmparcfi. Accédât uit^puritascrfanâimo congregan tiia:iHuduerumbaptifmaeß.tdieqiChriflusuoîuitul^ donis, tra homines addichs cfjè elementis,tamctfi charifasre quiratut congregati fimus inpopulum unum. Ita qui denuô baptifmuinducunt, quidaliudßciuntquameci^ clefiam C fcn/lt diß^crgunt r’ N4 7KI antca per hoc fym bolum coniunâi, iterum difiunguntur. îgitur nonlo^ quitur magnifiée de fiuo mini/krio. Id nos reâe fentiemusdenofirominifierio. Quatenusperhosagi^ tur,fit quafi in aqua ,fiue facramenta exhibeamus uel lâia, Liolo negarc intérim comitari uirtutem Jfiiritus

miniflranus uel ctiam clemcnta, fiuc aqua lit,ßuep((» tiis dotniniaiSiutMtcm ittaclßcäciamqiMndam bcant^id non crit d nobis pncfiohndum, feddC hrißo. l£d folius C hrißi dignitds. Dtf^enfatorcs tnyßtriorunt T)a folum fumu5,wtrd hos limites nos contineamus, vfiSip. Caeterum mediïis ueßrC (uelinteruos)

iUd inprdßentifolcnt exponere,pro inter uos ^udft diceret: Alius eß cotemptd! quidem fortis, unus è ntedid plebe, que ignoratis, iüe eft Ù uobis requiredus,

id efl, longe dignior me. Jpfeefl uerusprueceptor, doikr de mdgiflir, quem ego tanquam diflcipulusfeigt; qui debeo. Itd dutem conftitutum dDeo,ut ego prdccit dam, ille fequdtur me, tempore fcilicet. lodnnes hoc agit lit omnes inuefligent C hriflü, c dgnof :ant eum. l^on inuidet Chriflx:,neq; (cmuldtur.

Kebrdiflnus, dum reîdtiuum flubinde repetitur, ut Cuiusego. Sed non caret emphafl lUdrepelitipiut, llle tdMus cfl,ego nullus fum. C hriflus pcrhibet illi tejimo nium : inter natos muliaum no furrexit maiorioanne

! N E V A N G. I O Ä N* ar Bdptijh. Is ctütßtetitr fe nondignu foluere corrigiditt c^cei. Ibi coüigunt quiddm myfleriu,fi(iße olim moré^ ut qui uxomn qud dlter dimiferdt duóltirus ejjèt,folus retcomgiücdlcvi,ut uxorpoßet adillumreuerti. Vo lunt igitur lodnnc dllufijjè dd hoe. M.cd fententid, hu^ milidtis funt uerbd. Soluere comgiü,humile ntittißeriU efl.qudf ; diceret : Ego/«tn minifler eius,ipfeefl domi^i nus,coditor omniu,uerui mdgifler, iili honor debetur, rdinquite me, egoflim feruus. Itó neminê pudedt fu£ pdrititdtis,quoticsglori£ Chrifli dliquid dccedit,t{el chdritdsidpoßuldt.Nemofemdgispoteritturpdre indignis ldudibi(S,dumplus de fc fentit quùmpdr efl.

Hxc fada funt in Bethabara trans Iordanem,ubi erat loanncs baptizans* ' LocusißeBethdbdrdnon multumttbeßdHicro/ö lymis, proximo fcilicet loco lordanis. videtur nomen hdberc .i trdieóht. Beth domus, cr Abdr trdnfiuit : uel d }mus trdieéiionis: unde Abrdhdm fuum nomen hdbet qui trdnfiuit lorddnem, quid d MLcfopotdinid uenerdt» Erdtfrequés ddmodum locus iße. I^eq; cnim ßgiebdt lueem,qui dmdntißimus luds cy ueritdtis erdt. Proin^ dc in loco iflo ßequentißimo, ubi plures ïud^i conuene rdntquitrdnfituri erdntlorddnem, ïodnnê uiderdnt, unde fimd dd plures potcrdt promdndre ex publicd do ürind c:r bdptizdtioiK: etfi no longe d folitudine locus ißtfif.fed ßi in folitidine fiiijjèt,itequdqudm ddeo ßmd d 3

C hrifti increbruilJet. hoc^; oportebat ßeri, fufßciebdt alioqui folis uerbis ddmoneri .SedC hrijlus uoluitpopu turn dlJueßcere huic Iduacro, quo po/kd ßcilius bdd ptifmud fuis difcipulis dccipmt. Hoc nimm inteUige bdtHodniKSdjpiritufdnih. VndcChriflus dpprobd^ uityO' uoluit bdptizdri bdptifmo lodnnis. Ne ^w'ï igi turdjj^erneturlodnnis bdptifmd,ncq} minijkridApo ftoloru, quid idipfum efficere nonpoterdnt qu£ Deus ipfc amp;-c.Tdntu de fecundo teftimonio .îiunc fequituv tertiu. Kdilenus quidem de Cbri^îo locutus eß cordnt plebe ey îjeuitis,fed nodum indicduerdt C hriftu'.unde hoc teftimoniuin dpertius efl,z^ reueldtur C hrißus.

Sequent! die uidet loannes lefum uc nientem ad !pfum,amp; dicit : Ecce agnus file Dei tollens peccatum mundi.

Cdufdm qudre lefts dcceßerit lodnne, hie non ndit rdt,dn bdpiizdndi grdtid, uel dlioqui fdutddi. Ntihi ui detur quod Chriflus feruire uolueritdi^enfdtioni lodtt nis or muneri. Non erdt ignordns quod per lodnnent eßet reueldndus: proinde ut occdfionem lodnni ddret, aecefif-Gr ut teßiinoniuin dccepit,bdptizdtus eß.

Ecce.) Pduculd iflAfuntuerbd,fedin quibusmd^ ximd Idus Chrifli nobisproponitur. Significdtur^enint eße redemp toretirfdludtor mundi. N dm quipeccdtunt pllitjddfrt nobis iußitidin : qui lußitidm ddßrt, ident inortein toHit w'tdmqi concedit.Tantä loannes frts

IN E V A N G, IOAN* 28 lotit digfiifatc agtta I?«’. Okm ägnus ajjumptus cjî in ßcrificium. Solebant in nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;immolareai^

gnos domino: prseterea ajjitmebatur agnus in pafcha^ t^Uodredcmpti clJcnt de[erttitntc Aegyptiaca^tiuod angelus pepcrcijjct ifrael. Isolimcr.it ufusagni .Sed ißcagnus neq;rcdim€re^oterat,ncque uitmnpra:fl:t^ re,neq;patrcmreconciliare,fedcxternumfymbolum Agnuspa» folum,zydatusinßgurampopt(loueriagniquilubfef /chalisfynt cuturus erat. Propter fummam igitur innocentiant, bolunt» quia uerc immaculatus agnus,nullum deliilunt in Chri fto repcrtum efl.Proptcrca uerc dicitur agnusDci, qui Deo placuit, quem nbsp;nbsp;Dc«j iwfit, qui er ßipfum

Deo, quiaDeodignus eft. C^uidcxbis omni^ bus habemus, quam Chriflume/Je innocentißimuin crDco gratum,erita ut propter ipfum peccata totius inundi abolcantur f Non dicitquitoUitiüiusuel alte^i rius, ßed totius mundi. Nequeßolum originarium, uel peccatapatruin quipr^eeßerunt, fed in gcncre loqui^ tur. ïd eß, quiequid macula; uel Jordium in mundo efl, illius dignitas er iUius fanguis abluerc poteß. videte^, iam etiam aliquo modo derogat fuobaptißno, Aqua non abluit,ßd fanguis C hriß.i.toan. i. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ccr£«

quantum ad dignitatë attinct,fulßcit purificare totuin mundum à peccatisifcdut confeientia; purißcentur., Opus eßßgt;iritu fanch qui operetur in nobis fidéiHam, nt credainus nos fanguinç C hrißi ablutos-.crquotquot

Cap, I quot;nbsp;A N N O T» I O A N,, OE C O L, fcduÀturÀpeccatis fuis, iftb fmguincpurificlt;(ntKr:utl^ deeximidlausChrifliefi,

Ille eft de quo ego diceba : Vir uem't poft me, qui ante me erat, quia primus (uel princeps) meus erat, 0(5 ego nefciebS il lum.Sed ut manifeftus fiat Ifraëli, ^ptc rea ego ueni baptfeans in (udpcr) aqua,

Kifceuerbisitaadmonm mit. Ecce fuperioribus dicbusmultadixi inlaudeinijîiusuiri,quemhâélenus ß.cie ignormimus'Min ode ft. videtif quis ittc fitfRcpe tite uos nunc ip ft qmntus fit, cui hadenus tuntum tefti moniumpcrhibui.AMdiftis:illeerittpjftntcuenturus, dcplcnitudineeiusomnesaccepimus, gratia program tia.Quandoquidcinmagiftxripfepri£fenseft,indignii erit utadhxreatis difcipulo.JOumdicit,Eglt;} ncftie^s bamillumc^c.duodicitngnorafte feChrijium,O'bit ptizafteaqua :hoccft,utbaptifmusquo ego baptizo minus fit fuftjccTus, quafi coïludatnus inuicem, o uo» luerim gratificari cognato meo ; eapropterftchim din tiina dij^enfatione ,ut minor mihi cum tanto uirofiimi liaritas,ut libentius accipiatur baptifmus. Solum bapti zauitadftituru. Vere nefcicbat ilium. Häetiampuer uixit in folitudine,non in Hierufalem inter facerdotes, fed in agro o nemoribus. No« idea folus fiiit,Ht quif piäpucriliterpoftitimaginari,feduixitinterinocuos.

jfraël.) Propter quem fcilicetmijjuseß, utcolli* ^dt oues qu£ perierunt in ifi-aël.Idin indicut quomoda cognouerit ipfum, ctr indicut earn (cientiätn non ejje i cdrne fanguine,fed fuperne homini cotKedi^

PEr«c»im«stt(lt;pfrHf^- ud tertiuinfeflimonium^ quod Bdptifln fdludtori dedit. C ot^icatus C hri fliim uenicntë, dixit : Ecce dgnus Hei qui toUttpeccd* tumundi : quibus uerbis nürds Chrtfli Idudet tefldtur, nempe Chriflum ejje fdludtorem omnium,ettr imntdcu Idtdm uidima,. De /joc teflimonio poßed inquit, quod fujjiicione cdredt,Qr non dd grdtidm effe loeutit : Qiii prior me eft er. Hum itd loquitur, indicdre utdt quod non loqudturin grdtidm,uelquodneceßitudine fold iuntfius ftt, uelftmilidritdte deuinihts. Efeftiebdm tb lum,ftingor munere meo mihi dHeo iniunih, non lo^ quor ex grdtid dliqud ,Verd fententid huius loci,ft qui^ dem modum B.ebrd:orum dgnoueritis. Huo dutem tro Huo tropi. pi inhoc dich occurrunt : unus uerbi eft,d}ter fenten»

re,quod inpr£fenti dióhiin efte uolunt,ut Ldtini : Odi pr£teritum hunc hominem,id eft odio hdbeo. Itd uidi uel feint. Sic pro pr£fen hoc loco, utftmplicior fententid ftt, EgonefcioiHu, in p, pr£fenti. Etft uocem dgnofcitis prima,,ftcile dlium tro pu dgnofcetis,cu dominus dicit: Hifcedite d me,ego ne feio uos, pldnè dominus notât nos omnes, quid cor not

uit. Sed dicit : lamnon rejjgt;ido pcribnam ucftram,fed an ßceritis mluntatem patris. Fungor indicis munere: iain uos non agnofco. Eoî didmus nobis ignotos effè^ quando no ddperfonäloquimur.lta loannes.No idea fit ut tejiimonium firam, ud d bene uelim:nihil tale fu Jjgt;icad oportet : tnagis me monetiniunólumopus,ut mani/è/ktur ifraël fuus redemptor: ob banc caufam ue »i ut baptizarem aqua. Si quit ultra fdfdtaretur: Vn^ de autem tu habes^quod fit tantus corain Deo?

Et loannes teftificatus eft,dices : DiH genter intuitus fiitn fpiritS defcêdentê fpecie columbæ de cœlo, 5C manfit fug illöjSi ego nefctebâ ilium.Sed is qui mi fit me,ut tingerem aqua, ille mihi dixit.

Hoc eß indicium munerismibidiuinitus iniundi, quiacumbdptizareturàmeChriftus,uidicœlitusjfb ritum ftnilum quafi cobtmbam:alioqui ego plane non attendijjem hominis Uhus gratiam uel ßmiluritatem, uelcdiam cauftm : fed cum hoc cerncrem, pr^ceptum datum fat mihiutilli tejhmonium perhiberem.F.thifgt; ce fequentibus uerbis dicit fibi fi-chm reuelationem:

Super quern uideris fpiriium defcen dentem amp;nbsp;manentem fuper ilium, ille cftquibaptizatin fpiritu fando.

IN E V A N G. IOAN* JO tnihi indicMit cr rcuelauit uenturum alium, qui tufané^lo ejjèt homines buptizutums, CZ hune liceat hoc modo cogitofccre.Nimirii lounnespoterutfecunt cogiurc; Çiuid ßciam ego ftfoLt aqua homines ablue» rofquattdoquidêaquaefl,neqi(aqpoteritpcéioraho^ tninumpurificare. inteîlexitautaliumejjcqui f^iritit corda hominupurificaturus eßet, cuius purificationis fymbolu aqua externa fit. Ç^uomodo aqua externa ab luit corpus,itaßgt;iritus,qui uiua aqua eß,emundat cor^ da,ut Pßal. si-Ampliuslaua me àpec.crc.Obticuit E uangelifla baptißnü C hrißi, quomodo baptzutusßt, cum ab alijs Puangeliflis defcriptus eßet. Baptizato C bri/lo uifus efl fpiritus fanéhis : non quod antea non ßcrurrplctusßgt;iritu fanóh, abfit : üam diuinitas 4 Chrißonunquäfcparataßiif.undecrchrißusappeb latus efi,quiauni^s efl ßgt;iritu fanóh, Horaautba^ ptifmi,quando reuelari oportebatChriflum,hocfit g«o oflenfum fitit loanni, C hrißum eße plcnu gratia. No« fote defeendit in iüum ßgt;iritus,fedmanfit ctiant in illo,ut E.fa. dicit: Spiritus domini fuper me, eo quoi unxeritme.ïtemcap.M. Spiritus domini quicuitfuper tne.ideo in illo reßdit plenitudo omniu bonorum. Eus diuitiaspoßedit C hriflus etiä inßns zy- in utero mater no:fed noßit iflis donis ußis,ncq; oflcdit fetale doóhn remaluale poß baptifmu. Hic quado legitisßiiritufan defccdereßcut coluinbä,quießiofolct moueri, qua

ifii( columbx fùerit : quMÎs curiofa eße uideatur, utilis tarnen ueladhoc fùerit, ut poßimus de alijs rébus ßciliutiudicare. Soientfèrède huiußcemodi fenßbilb bus rebus pronuncMre,(iuodan^eli ad cruditionent ho minùhafcefpeciesa/fùmàt. Sicutetiamquando Dez« apparuit M.oß, in rubo ignis, cj- ea qu£ tunc externis ocidis obiedzt fi^re, adminißrata efjè dicuntur ab an» gelis. Simili modo de iUa columba uifibili loquuntuf, quod formata ßt ad tempus aliquod ab angelis. tioc certum eß ety neeeßariu conßteri, Deum uelßiritum fanóbim nulli creatur£ßeuntre,in unamperßonam, quemadtnodum uerbumDei carnem hominis aßum» pßt.Abßt ut talem unionem ponamus in homine. Sic ßi qiäs uelit annunciarc de columba ißA, ZT dicere coluin bamefßeß^iritum ßanilum, isproßüo midtum aberra ret. Sed quid fàciebat ida columba?ii oc nempe,ut indi caret ubertatemßiritus ßandi in C hrißo, er hunc eße uere un^hun à domino: idco columba erat docendi gra tia er oßendendi. (^jlißcunq^ ida ßierit, ßae animata ßiue inanimata ,nihil ad nos:fùitßecies ida uißbilis:ßed non eß afßrmandum ßiritum ßanihimin ßua natura columbam ßäfße. Auguß. in lib. de Trinitate copioße ida traSbtt. Ciuod ideo indico, quia mox eodem loco, ubi decolumba locutumeß,deßymbolis noßr£ reli» gionis loquitur, quod etiam ifh inßituta ßnt ad do» cendum,mmiru, beneficia er gratiam Dei.Proinde ne ,

I N E V A N G* I o A N» Jt ccjje efi, lit ^ui cotentiofius loquuntur, neq^ audire mo dum uolentes,qm Ecclcfiaßidloqiiuntur,maximeersgt; rcnt.]S!amftaquam uelis c!ffirmare,ejje fulft^ntiue gratiaßiiritusfattdi, necej/è cji ut alerres,nißi (avsi-s fiä!,quod nemo negat,ßi duo lOa hoc modo tecUcsutiia rc. Simili modo loqui poßumus decana dominica. Hoc autem dixi, utamouea quorundam impudentiä, qui cum audiut ita loquide rebus fenfibilibus,quaft gr4 tiam dufiramus, calumniantur. N ónne mdnißfkt cics lumnid^ CU nemo eß qui neget Chrtßum eßeplenu gra tid,quddo columbd[edit ßuper ilium. Et tarnen eu hoc aßerimus,chrißumeßeplcnußgt;iritufan0h,nihilcmi nus nolumus créature uißbili hoc tribuere.Jdeo mani^ ßte ßuntcalumniie. SicÖteniioßeritde elcmentoante oculospofito,nb tribuimuseffiéiumelemenlo,fedho'gt; minibusquißdemhabent. Similiserroreoruminuer^ CraimtUld io extemo : uerum ßcilequiß/iritualesßintpoterunt in his rebus iudicare. Sacrameta duntaxat impijsßunt ßgnapurd,quict impijßent : quißdepr(cditi,iUi utique non abipfopanehcchabent,ß:daChrißo.

Egoneßeiebam.) Memores eßisquoddixi.jdeß^ non loquor ad gratia illius, qued nunc teßißcor uidtßgt; fejßirilum-.hocloquorideo^quiaprteceptumhabeod I)fo. Baplifmüinßgt;iritufandv,ß)liusChrißießc,an tea dixi.Qut bapiizatßiiritu, is cor hominisinnouat, • Krtf rt m Ad«;« plcne mortißcat, Pharacnem noßrum

Gap.I AN N o T* IOAN. OE C O L. demergit,fiiât^ nos noms homines. Homo hoenopd terit pr^Jkre. lamficut uidmusin Chrijlo quipriuS plcntis gratia crpo/led baptizatur : ita nonun^uâ fit, «f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;anteajpiritu fianâc prtedùifnt, cfpcftea id

ipfium fignis conteflatifr.üon e/l neccfiàriu ut duo illa coiungamus.Fit ut nonunqua quofidam in album eccle fiæafcribamus,qui nonfiiiritü fianéhim habent^fied bo na jpe adepturos tenemur. Abfq; dubio multi ab Apoa fiolis baptizati, qui/piritum (dnóbim non habucrunt.

Hoc îoannes audiucrat: uicefi filius dilechis in quo cbplacituin habui, hunc audite. Proptcrea noluit occultare illud. lam quamuis pro:fens fit, O' cord mini firo, omnes tarnen adhortor ut iUum accedatis, o pro redcinptoreagnofcatis. ïiihilprofidópoffetamplius in laude C fcnyti did. Sunt qui inter fi-u6ius baptifmi co manor ant,ubi baptiz^tifierimus, tunc nos quoq^fph ritu fando impleri,fieri templa eiufideinjO fiUos Dei. Verum quide eft,fi quidë à/piritu fauih mox illuflrati pofi baptifinuin fi(erimus,o‘ucra fidcs accelferit,tunc fentiemus nos effe filios Dei, o clamabimus,Abbaplt;t ter.Propterea etidhoc obferuandum efi,C hriflum fuo Jnfitfutio baptifmocofccra/finobisbaptifinu,atq;ctidtunceffe laptifini. inflitutum. Nd quipofi C hrifium baptizati erant, no opusbdbcbifntrebaptizdtione.Btfi inAdislegatur, quofdarrt

TN E V Ä N G» IOAN» 52 çjuofdà rebaptizttfosejjè: fedignorabdtddhucJjn'ritH fanâum, hocefl,nS fciebantChriflÜ. Quiautemcon ^egantur in difcipulatum C fcriPi, ecce ij ßciunthoc, ^uod Deus db illis reqidrit. Ndtn ßdes exigit ab illo,ui ^uodcordecrcdat^reprofitedtur.l^oneninthocdici mus çjuod fsoflrcfurreâionë C hrifîusprimum inflüuè ritbdptifmum,fedficutincxnd inflituitritum fynd^ xeitgt;s,cr fanélificduit, itd cum ipßc baptizdretur, ptifinuinßituit. SeduirtutënuUdmilldduo externa hd . bent:exfanguineChrifliuirtusconfirtur.Sifidcmin Virtus fa* C hriflum habes,tuncfdcrdmentd efficiunt aliquid. cramento^

Poftero die loânes iterû ftabat duo nnn ex fan ex difeipulis illius,amp; cum infpexiffet le gHi«eCJ?ri fû ambulante, dicitîEcceagnustlledei.

Hoc lt;judrtuteßimoniu eft Ioannis,quod pnebet ebrifto .Et uidetc quomodo femp pofterius teftimoniu dliquid dddatprioribus. Primujcora plcbe:/ccundu,co ra /dcerdotibus,etiâ cu periculo quoda : tertiu,priefen te C hrifto : quartum, cUftipulis fuis,qNos nidmftfkà ft dblcgat,crddchriftumittit. Idmnouult utdifdpuli ip film ftquantur,ftd ut diuertant ad uerupweptorc. Idm tempus utucra C hrifti ecclefta cogregdreter. inte rim licet animdduertere, quamuis loannes multo tetno porepnedicarit laudes Chrifti,erpduci confluèrent ad C hriftum ex fuis, nihilominiu «0 deftitit adhortam» rfo .U(t nobisperfencrStid opus eft, nc^ ob auditorun

nonnunquam tarditatem negligcntiome/Jè debanuf, Stabat.y Quidctm aUegoridmadducuM de

fe,fedpotiusperfeuerdntiÂinofjicio fignificat. Etiain quodammodo uidetur expoflulare cum difctpulis.

Ecce. ) Pctucdftmt uerbd, qult;c hicponit Euange lißa. TSondubitoquinEaptiftd pluribus dix€rit,Qr inßammarit animos difdpulorit ut adirent Chrißunt fcrcliék).

Vix tandc à fc dblegarepotidt difcipulos fuos, au^ dieritt tamë eu, cr fecutifunt C briflu. Sed uidete ante omnia quomodo caute difcipuli accedut C hrißü,creu piiit expertiores ßeri de doiîrina eius Qrcouerfatione,

Vbiq; Euangeîifla; modefliam cr manfuetudinent commémorant Chrißi,or tanquam exemplum propa fiunt, quàm blande iTlosadfeuocet.ln Matthao cia» rum quomodo uocarit.

Quidqu^eritis. y ïdeo ponitur, ut manifißetur gloria Chrifli. Si quisuideritßchematißnum, quomo» do omnia diuino ordinc fiunt,uixßatispoterit admira^ ri artißcium Chrißi.tamprincipiononlaudadfcdpri tno omnia perquirit,ut cum ad alios uenerint, habcant occafioncm gloriai^i laudandi C hrißum.

ofllaudes quas ïoannes Chriflotnbuit, narrai quomodo C brißiis difciptdos collegerit. Varias autem apud E-uangeliftas inuenimns uocationes. Nrfw ißa: qu£ hie habentur fùere prima: omnium, de quibus alij non freiunt mentionem. Vnde Petrus nbsp;nbsp;Andreas

quamuis inueni/Jent C hrißum, nihilominus iterum dia greßi funtad fua, cr nondum adhaferunt utdecebat praceptori. videamus autem hoc diligentius, ut difea tnusetiamnos fieri difeipuli Chrifli. Ndiw «tpriw«»» admoniti fi{erimus,ne contannemus. Semper enim tar datio prodit maleuolos animos, z^parum conaliatose Jta etiam legimus apud alios Euangelißas, wMata thteo nbsp;nbsp;c£tens, ubi uocati à domino, relióHs omnibus

qu£ habebant,fecuti funt ilium. itaiUi reliqueruntfuit tnagiflrum ad lUius admonitionem,zfr ignoto adh^efies runt.Repetam pracedentia non fnc fi-uâii.^

Et conuerfius.) Secuti nofuntfolumpedibus,fed etiam animo.Hoc mmirum aduertitchriflus,quo anii mo tHum fequaris .Multa: turbie funt fecutte C hriflu, quas ille no approbauit, propter incredulitate illoru»

Quidqult;eritis.) QuamobcaufamadeflisiQui uolunt e/fi difeipuli Chrifli,ante omm'afuas mentes dqudicent, quid apud C hriflum quxrant, num feipfos uel ueritatem,num humanam uel diuinam ftpientiamt Unde pulchre pramittitur iiU exhortatio. FaHemirfl

Cap, I AN.NOT. IOAN, OE C O L, proftdofi apud me quiefieritis id quod Pharif^i pet culiare habent,ut magtii habcanlur apud homines: quod proprium etiam Sophißis eftnoflro feculo : tale nihil inuenietis.

Videturi/h re/ßonfto firè aliéna ab interrogation ne.Chriflusdicit: Ciuidquaritisilllidicunt: vbiman nesflüi non rej^ondent,fed quitrunt. Vermn expcndia te uerbapenitius. Rabbi proprie ßgnificat priccea ptorem, Cupintus autem te utipneceptore : appeUan mus nunc te magißrum : tametß alioqui comune apud Hebrteos nomenßtt,equidempropter multitudincnt fcientiiC datum efl.

Vbi manes. ) idea uenimus,ut conßietudinc quatt dam CJ ßmiliaritatem tecum contrahamus-.quaninus plané teipßim ut uiuamus tecum,amp;ftmus tui dißdpun li. Haéienus diß:ipuli ioannis, nüc tui. Pelix tranßgrefn ßo à toanne uenire ad C hrifium.Si hadenus quandant (xternam dodrinam accepißi de rebus comunibus,cy lade enutritus,ut in Epißola ad Hebra:os,accipias ali* quando ß)lidum cibum,quem inuenies apud Chrißum: fileeß doder cordium,er uere die/tdlxulsius ßcit. tio ßilum ore,ßedenam pedvreadhareamus. Dicut, C upimus apud te manere: attamen ubi gußum accepe rimus tua conßtetudinis, mmiruin retinebis nos totos.

In hoc äifcainus, ut ijuicrdmui ipfutn C hriflum ue rdmfipientidm. Sidutemornosquærm uoluerimus ubi mancdt C briflus, inucnicmus iüumnndnet in puris (y fdnüii peihribus, dWdt mentes humiles ztr ueritdit tis duidostfi quis prd:ceptd eins feruduerit, dä lUum neu niet,Qj- mdnÇonemjÀciet apud eum.

iJoncontrddicit petitioni illorum,gudftinfolettd fer petdnt,uel qudfuelit mdioribus tituhs db eishono» fdri-./edßcile ddinittitqt(ofuis,quipnrocrfimplici corde ddfe ueniunt. Scitote dutetn nonfolum ißos duos difdpulos inuitdri ,fed potius omnes nos inuitdmur, ut Mdtth.ir.hdbemus: Venitedd mcomnes,(^c. Nott enim dbfap caufdßgt;iritus fdnóhis tdlidprdwittit in prtS ßitione. Vixußgt;idmlegitts tdm cgregidsimitdtiones, qute fe cldnculum infinudnt .Tdletn decet ejjèuitditt mdgiflrorum, ut conß/icud fit omnibus, ne 4 quopidnt reprehenddtur, ne dmet tenebrds, fed Ittcein. id eß, ed qu£ dgo tdlid funt, qute lucem non dbhorrent, qu^eq^ cupio omnibus mortdlibus eße perßx^kl : etidm ßcilis fumdd excipiendum quo fuis. Vtindin poßemus uiderc munfuetudinem noßri prtcceptoris, quomodo ipfe hd^ bitet in cordibus fuorum.

No» fxtis eft dccclerare ad tdm fidelem pMceptod rem : neq^ fitfficitpio er fimplici ueritatis auido folnnt accedere, nifi etiä afifiuefedij fedulusfiisapud talem prieceptore. O/knditigiturquomodo inprimo cogref • fuadhiefieruntChrifto. Supramodumigiturarrifiteis habitare cum C hrifio,quid iUo die manferut apud illu.

fidtis hordrumcoucrfdndio'coUoquctl di cum Chrifio : mifcebdntprincipio uberosfirmones, dbfiJi dubio,etfi non fint huiuficemodi conficriptùîJdin mox cognouerunt ipfium efie Mefiidm, ex immenfit fit pientid qudm dudierdnt, Mdnendum etidm nobis eft,fii femel dd Chrifium uenerimus, ufiquequo uiuimus. Sint plex eft hiftDrid,fied fit quismdieftdte C hriftidttêddt,ii dUegorids no reijeietmä. hoc ingcnHi eft ficripturie.At» qui nolumusfidcrds cu uulgdnbus Utens cofitre : fed ut cteterd reijeids temerc, non uideo quomodo probetur.

Secimd.) QjtisdpudiUosmodusnumerdndifue rit,exdlqslocispotcrisconieóktre. l^dm fiiCpchdbe« mus primdm,fiecunddm,zyc, quid dmdtutino tempo» re incipiebdnt, ut nos d meridie. lE.tita mdnficrunt totd iUddiedpudChriftum.

Andreas frater file Simonis Petri erat unus ex duobus eorum, qui audierant à loanne, QC feciiti funt iilö, Ifte primus viuenit

IN B V A N G. IOAN* J5 inuentt fratrcm ilium fuum Simone ÔÔ dicit illi : Inuenimus Mcfliam,quod eft fi interpreteturjChriftus ( ideftunóius. )

(iui uere C hriftum reperiunt, hi no funt contenti fuafdlute,fedinflninnMnturfecum,O'cupiunteti4plit yimos 4ddi(cere,fiiccrej; fiM falutis participes.Hoc hlt;t bet proprium diuinafapientia, ut no inuideat a}ijs,fei Çiquàplurimos poßit adducere, hoc curaret modis ont nibus. N eij- wnt appellat folum magiflrum,fed etiant ttlcßiä,qui d Prophetis praidiéltis eft, dec^uo iam tan^f tus rumor uhiq-peruagabatur: Ham toannes multa in eius laudem dixerat, zy totus mundusfuftienfus erat in expeikitioneChriJti:Hcbdomad£Danielis implet£ erât.Pacilc oftinfusftäjftt quis in C brifto, propter me diocre ucftitum. Hon ibi ftimulitiu, neq^ tanta pompa miniftroru,lt;judlidpleriq; f x IiwktJjpeikibit, qui ops tabant taiemregem qui Salomoncpr^ftrret. Apparet autem illos traâosficiftèàdominoad fui cognitionê. Quodftatri annunciat, etiain nobis annunciatum eft: ïnuenimus Meßiant,maximum thefaurum. Solent E* «dtigeliJliC itt/iTereKoccjindgiJ uulgatasapud Hfbr« os,no ut Opus fit argutari,quafi multum in his lateat re trufum,(yquafipriuilegium his uerbis conceftumfit ineantatoribus,qui folent Adonai tyalijsuti uocibits adproiftigiasfuas. Sed cu maior pars ex ïudxis côuer ff,tyhuiufcetnodi uoces cognofeerent omnes,ut^Rabs

Capa ANNOT, lOÀN, OE co L, i)i,Halle!uMamp;c. Proptmareliguerunt uoces ißäs^ quia omnibus notas :ut in uernacuto quis dicat, Bonus dies:etiam tonlbribus cognitum.Tamen ne offenderen turgentes iftisuocibus, interpretatureisquid fit. Itct f^nosquoq;,(i dominus dignatusfiterit nobis conceal dercpr£ alijs cognitionem Chrifii, libenter quod no^f biscommunicatumcfi: alijs etiamdcmus,optantes ut Chnfius omnibus fiat notus,z^ qttantumin nobis efii ndducamus quospolfiunius.

Ita fegeßit Andreas. 'tJunc de Petro nobis fiemta efi.tsà principio, quia juturus erat princeps apofloloa rum, egrcgium cognomen à Chrijlo accepit, ut uoce^ tur C ephas'.quod nomen etiam hie interpretatur.

lefus cum efletintuitus ilium, dixit î Tu cs Simon filius Iona (.alqtoanna) tu uo caberis Cephas, quod inierpretari licet Petrus ( àpetra ucl lapide.)

idefi,Tu eris pofthac faxens O' firmifiimus. U4 C hrifius prophetizando Petru conciliât,o fnum pro priufiscit. Hoc inuenimus inferipturis, quod hi qui no mina aliquibus mutant,indicatfe effe dominos eorum» Sic cum Habuchodonofor Danielem ofocios eius du ^ijfet in captiuitatem Babel, ut iam cenferentur de fia ftf^i^ regis O'proprij,immutauit eis nomina, ita C hri

IN E V A N G. IOAN* }(î fini lîâs difdpulis eleilioribus qu^ed-im irtfignia ddt no tnin^ ,fden! qu^es ohm fùturi cj]ênt. quafi dic.(t ; T« nunc cris inibi dileôbis (y propriiis, proptcrcd do tibi nomen. Çjjtdre dutem uocetur Cephas, alibi interpret tdttmeji. Adulatorcs'Pdp£à mipzAn deduxerunt, ficq; Pdpain caput Ecclefi£ uolunt jiccre:Sed hcbrahi cadidio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;à lapide cognomen/îonpfit. nbsp;nbsp;Ani^^

madiKrtite,fi tranfierimusadChri/ium,ip[enouant nomen nobis indit. ld eß, neeeße efl exeamus de domo noflra, er nouo modo nominemar. Piïrwn refertfifler uesnomentuum, modoaliam uitamindues. Ui ßiere primitia; apoflolorum. V Itra commémorât quo modo er Philippum uocarit per feipfiim. Vidcte iterum pul chrum ordinem, quomodo autoritas Chrifli crefldt. Andreas mittitur i loanne, PetrHs lt;i diflipulo Chrifli} Tertio C hriflus ipfcuocat Phflippum, erfuain auto* ritatemoflendit.

Portero die Icfus uoluit egredi in G a liix2 (campcflrisalioquiregio)^ inucnit Phi« lippuiUjSC dicitiî!i:Sequere me.

Etwm in hac uocatione Philippi uidemus opus Dei : nam Philippus non ojflnditur ex uocationetflai Poteratdicerc : Nondum audiui miraculade te,ncque hadenus habitus cs pro fapienti uirouttefcqudr.fed erant ejflcacia uerba C nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eapropterflequitur, quitt

Cap.I AN N or. IOAN. OE CO U lliM pofîe4 nbsp;nbsp;Erat autem Philippus à Bethfaida, à

dißa. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Eranißrepifcatoresincaduitate. lofephusßdße

Rtey dlid (^utenuper oßrndiinm proprid cffediß cipulis C hrifli, hoc unum crdt, ueros difcipulos fud fdlute non cjß contcntos, ßd fumino fludio inguiyerc, er cupm, ut quotquot pojßnt ddäuccre dd C hrißum non negligant.Ud Andreds Petrum ddduxit. Ita etidnt nunc hoc loco Rdthdnacl Chrijb dißcipulusßt.

Philippus inucnit Nathanaelem, QC dicit illi: Quem feripfit Mofes in lege, amp;nbsp;ProphetaCjrepei irtius lefum filium lofephjillum qui à Nazaret eß.

Incidit Philipput in K^thdndelem, er mox partie ciponßxit fu£ ßttcitdti{,cr quantum thefdurum inue nerit,oßendit,ut congrdtidetur ei,

QjfemMoßs.) Rihilenim itdcomendduitMoe ßes in omni lege fud, dtq^ uenturum Meßidm. Vitde ine ftgnis locus eß Reuter.i8. ubi legimus Deumpromite tereprophetdm dliumßmilem Moß, qui loquetur poe pulo,quid popidus uel conciotUt ibi dicitur,nolebdt uo (cm dominidudire.Approbduit hoc Deus quadpoßed ptr

f tr Prophets locutums fit eis, id efl per Chriflu}n,qui fiiniliter lege /frdt dc Mofcî ipfc, fed melius explunu» tdm, cz qui erudiut etiMt noflrd cordd, orfcribdt la geminintimdcordispenetrdlidperfliiritumfdnóhm.

Efl cr dlid propbetid ddmodu Celebris, quæ dpud Mo fem hdbetur.Eidm Idcob idmiam moriturus, præ» Qfn. 49 dixit inter ctetera: Elondeflciet uirgddedomoïudd, donee uenidt Silo uel JfàeflidS, cui dggregdbuntur gen tes. ibi mdniflfli promißio eflMeßiiC.V idebàt recefl flifl fc^ptrum er uirgdm, id efl,regidm dutoritdte,er iudicidridm poteflatem de domo ludd. Nulli idtn dm^^ plius indices dpud ïud£os:regndbdt enim Romdni,er Hcrodf s idienigend: quod mdnifeflu indici^ erat Mefl fidm proxi)numejfe,undeomnes expeébbdnt eum. ideo tUe fuum gdudium quod coccperat ex Chrifli no# cdtione,dlifl comunicdt. Nullus Prophetdrum qui non dliqud ex pdrte de C hriflo prophetduerit:er cit de re^ gno Chrifli dixeruntjUtiq^ lt;:^d£ C hriflo. Sic er Chrb jînj in^wit Mofen er Prophetdsfibi feflimoniuddre.

Si me non dudierint, neq; Mofen, neq; Prophetds du^ lodn dient.videtis Philippum flatim officio Apofloli fungi dpuddlios,ereximifs IdudibusChriflumprddicdre.

iefumNdzdrenum.) Siquisdfàcie hominéfpee ihre uelit,uel profapidm,uclflimilidm,uidebitddmo« dum humtlem : etfi exfrmilid Dduid,tdmen non in pri fiino décoré erdt utexilldcligcrcturregcs uel indices,

Capa ANNOT, IOAN. OE C o L, Et Nathanaël dixit illi : Poteft he alt^ quid boni eile ex Nazarethf'

I üud C hriftus ex nobis omnibus petit, utßmusßnt plices flcut columbie,Z7prudentes fiait ferpentes. idq* licet in ^iathanuële reperire, quemadmodum poßea 4 domino ipfo comendutur, quod ineo dolus no fit, cr quod uere fimplexfit. i^ihilominus cumitu fimplex ejfet,noluit tarnenflatim recipere C hriftum, cum uide retferipturasquodammodo fibiobfifkre. Legerat ey Cap.z apudMicheamprophetd,utM.atth.dicit: üequaquä minima es inter principes ïuda tu Bethlehem terra ïu^ da : ex te enimproditurus eft dux,quipaßet populum meumlfracl. Hoctefkinonitiapudomneslud£osuuß gatum erat, Meßia ex Bethlehem originem traäuru: unde ojßndebatur quod ex N azareth effet: (gamuts poßea plurimu uerfatus fit in Liazareth, Oquot; primu ab angelo Maria: illic annunciatus, ey patriä fuam uocet Nazareth, tarne poflea fub Augufk uoluit nafei in Be thlehem,ut Luca. Habuitigituriulhm qua:rendi cau fam,ne fibiimponeretur: ey Philippus ficilior in affu tnendo C hnjlo. quafi dicat : Vide an ita feriptura ha» beant, quodC hriftus ex N azareth ueniaf.uidetur om nino aliudper Prophetas. Admonemur ne ß,cile fina mus nobis imponißüacifs uerborum fi quas feripturas i)abemus,imà nihil aduerfus illas recipiamus.

Rudisadhucerat Philippus,or nonpotcrutfubti^ Hori dif^utatîone ^^dthana'cli rc)jgt;ondere, fed mittit ipfumddChriflum,hondfl-gt;e,fi uideatiUiusmirdcuId CT operd, pr£tcred dudidtfdpicntidm oris eius, quod algt;fq;huiufceinodi tefimonijs ddduci poßit .Egregid exhortdtio eft,at dcceddmus dd ipfdm ueritdte.Si quid idle obqcidtur,ne temere reftdgemur,amp;ddmonedmus Utdlij rem melius explorent quibus mdiusdonumeftt dubitdbdt Pbilippusipfum eftc ^^ieftid, etft fcri:: pturisnonpoftctprobdre:utmultiqtàChriftidmfunt, ScripturS-neq^fcripturd norunt,ftdjpiritwn in corde eorum hd^ neftientes lgt;ent,ne^cum T^idthumtelcdiftiutdrcpoftiint, qdftciint

kfus utdit Nathanaëlem uenientem ad fe,2lt; dicit de iUo: V ide uere Ifracliia, in quo dolus non eft»

Videte hoc locoproidri Çhrifto,fi diligenter /où ptUTdsferutemur, cz nihilominus omnidßcimus qu£ ad inueniendu C hriftum pertinent. N 0 fdtisfitiftet Nit thdndëli,ft dUegdftèt profe dióitcm Miche£ prophets tlt;e,niftetidmdiligentiftudioChriftumqu£fiuift'et. So lentftrèfempercontentiofi ueritdtc omitteretedpro's pter inquit Apoftolus,ecclefidm no hdbere earn confue tudinë ut contenddt. Sed quonid Philippus ueriftmilia dixerdtdbfque dubiode moribusChrifti,uetiitQrui» ■dit.ïtdfieripoteftjUtnosprincipiofcripturânonreile

inteUigamusJdeo ttoftru erit contendere in adyta /cr[lt;i pturte,Qrdepofito lupercilio noftra rationis uidea^ mus rem ipjant. Ba Dei niifericordia, ut oftendat fe ijs,lt;iui ueritatem quierunt. Vnde is meretur talent lauf dem, ut dicatur ejje uerusîfraélita. id eji, nofolum fef cundum camemfed etiam moribuspatre fuum lacob, qui alio nomine jß-aöl, quia binomius fidt, refirat. I ta obeximiam fimplicitatem ßiitcbmendatus. idem lOf cob etiam ßmplcx, habitus ah Eßau quaß mpoflor,ob Smflicitas coniuniklm prudentià. Simplicitasfil cordis, ut no cu piamusque)npiamoffèttdere,»cq;ueritatiscurampr£ Cen.^^^ termittamus. Ecce in hoc fiat imitatus patriarcham la cob,qui nomen habuitafupplantatione,ficutßater eum cognomindbat. Erat tame uereßmplex,cty homo pacißcus, zty diligebatur à matre. ItaC hriflus illu t^a thanaelem nobis comcndat. Alij offerunt hie duplices iß-aelitas,quoßdam fècundum carnem,e:;yquoßdam ßea cundum ß^iritum. îJefeio an ßttis tempeßiueilla diflin £lio addatcatur.îios relinquimus iüa. Alios negat C hri fhisßUos efße Abraham,ut audiemus Ioan. 8. alios pro bat. lllc autem imitatur uirtutan patris ßa. quaßdiccf ret: ideo uereeslß'dclita,Gr reäe imitaris iß-ae^quia non csßaudulentus,nequepropterea ftupidus.

lî admirabaturillamChrifli ßtmiliarem appeUaa tionem, unde mores illius cognofeerc cupit, qui ipßunt ßmplia

ï N E V A N G. ï O A N» jÿ fimplicëpronuftcijuerdt. à talent laudem cuipia ex^ hib(re,n5panium tartutisindiduefl. i^eceffèeftutii deas quid in pcëkre hominis lateat,cnideas intus qua iis ßt^^ntequäpronuncies. Hocnoncfl hominu,fed /o lius Dei,quifcrutatur corda orrenes.ldeo periculofifn fimuin iudicare de alqs,cr codemnare tanqua impios, dolofos crmendaces. Fieri potefl ut homo aberretpr£ terfuam.uoluntatem:(^ ut nefcimus quanta fit cordis aïieni impietas,ita etiam ne/cimus eius iu/titiÜ. J^efci^ tnus anhomoamoreDei uel odiodignusfit.Loquor dealijsut Eccleftaftes habet. Parcelauda,parciusuitu Laudtor el fera, inquit Seneca. Hifce itaq; uerbisftatim Chriftus iudicarc cdi indicauitfe uerum M.eßiam effe,qui incordibus homb quem, quid num regnet,quiq; penitißimacordium cognofcat.De^ requirat. niq^ in hoc locoßttisprudenter agit. quafidiceretMi^ rum eß, haâenus nihil tecum confuetudinis habui, ut ita me totum cognofcas,quafi alienusfim à dolo.

lefus refpondit,0d dixit illi: Ante« quam uocaret te PhilippuSjCxiftentem te fub ficu J uidebam ( uel uidi ) te*

Alt;imonct i^athanaelemeius loci,inquouocatut fiiitper Philippum. inciderat enim Philippus in FJaa thanaelem apudficum arborem, cum abeJJetC hrißus à longe, idm indiciu ueri Propheta oflendit,cum orca* ifd ©■ occulta,qult;e homini cognofcere non licet, didti

Cap.I ANNOT. IOAN. OECÖL. tuturder utcertumjÄciatcitMntusßt.Tutur^äutemerabfentU übßntia di prcediceredpßum opus eft Deùnon enim eà fe extendit cere, opus humum imbeeillitds : uix quie ante oculospofttuftunt Do. uidetnus,quomodo qu£ procul diftidentfînterim often dit nobis urcunus quafdam rationes eleilionis apud Tgt;eum : tribuimus enim omnia diuina: miftericordine, quod uel 'nunc uel iUum deliget, neq^ licet noftris uiri^ busadftcribercquicqua.Vultdicerc : Anteanouitena ' efte doloftm, ctft adbibita ftriptura rcieccrisme : uidi tejhmonui tuum non ex iniquo pechreprofluxiftè-.er quoniam cognoui te abfp dolo,cr it a coïlocutum cunt Philippo,non eft mirum ft me tibi cognobilernftciam. ita cciftat dubitatio, quare Deus multis reiaHis, paucit quibuftdam donet gratia. Multi audiuntidem uerbum,’ pauciautonagnofeuntChriftum. Ipft intelligunt qui TàZfdh. t4 abÇq-hypocriftillumquarut,iuxtaEzech.Siidolunf inpeéiore tuo pofttum fùerit,tum dignus es ut mittatur ßlfus propheta quo ftducaris. Si Nathanael irriftftet Philippum,dignusftiijJ'etreie{lione.

Kefpodit Natbanaei SC dicit illitMagi fter tu es (lie filius dei, tu es rex ille Ifrael

Videte non ftift'e hominem dolofum : ftatim ut con uiilum eftpechis eius,iam no mordicus adhlt;eftt literie, quam.anteaproduxerat contra Philippu’.fed moxuet ritatërecipit,er fuo ftenßui renunciat.quaftdicat : tant von eft quare cot}tranitar,quia tu occulta cordiumnoa

r N E V A N G* I o A N» 4-O fh, ^Kod folius rt« e/l : nece/]è iifjàtear te ejje Meßiät Sciunt ludtci zjAridni C hriß « ejjè uemm Deißlium, non utfanâi alif htercditant ,fedtMtnrafiliu! Dci, O' praali'js. Ecceetiain ifle noofjrnßts ßit ab humilitate (■'hrißi,(^crat adinodum doihi5,quod apparet ex fcriptune teßimonij! -, qult;e citantur partim per ipßtm, partim per C hriflum : noluit tarnen Deus ilium aüega^^ iJathanael re numero apoßolorum, ob hancßcilicet caufam. De« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;[gt;j a=i

legit enimpifcatores, er Matthicum fedentem in telos, poßolu nott neo, homines rudes, ut cognoßcatur diuina fapientia, eleéius, er ut per uerbumcrucis inßtuaretur fapientia ißius Hiundi:etfiilleprobus,eruditus intege erc.^Jemo igie tur fi alijsdonis pneditus fùerit i^uamßatres, tegreßa rat fi non apoßolatus muncre ßngatur : namßjiritus hiecdonadißribuit proutuult,inuiibtatemeccleftie. î^on eß reßieöljis perfonarum apud Deti : humiliores aßümuntur y prout Deo uifum eß. C or nobilius mems brum in corpore, attamen manus, qua; ignobilior eß, magis laborat. Jdq; accidit ^lathanacli.

Refpondit lefus 6C dixit illi ; Qiiia di Xi «bi, uidebam te fub ficUjCiedis'.maio ra illis «idebis*

Id eß, admodßpbata eß mihi fides ttca er ifln ean» dida fiicilitas,quod ad unu rneit uatieiniü confiteris me filiu dci,quia fixi tibi occulta, quod fub ficu te uiderim ecce uidebis maiord. Si no neglexerimus prima dona.

ei nd liberiilitds,ut in dies remunerct. Si fdlentum di^ firibucrimus, dominus fupcr multd nos conflituet, or uidebimtis multd plurd. Contrd ft négligentes ßterb ïtius, er tdlentum deßderimus in t!rrdm,td lt;juod con^ cejjümefidufiretun

AVdiuimus heri qudmßcilisßerit TSldthdndël dd conßntiendu ueritdti, er quidßdem initio decldrduit}yncerd,dccipitpromißione,quodpoßhdc longe mdioribus donis honordndus fit. Legimus itd:

Et dielt illi: Vere uere dicouobis,a nunc uidebiiis coelum apertum, amp;nbsp;an« gelos Dei afeendentesjà defeendentes fuper filium hominis.

Aduerbid funt conßmtdndi er iitrdndind eß,in ue vitdte euenietpldnèutdico,tutôpotesßdemddhibe» re. Dixi nuperuulgdtißimdsilldshebrdicdsuocesejß; infertds,eoquodplerifq;notie erdnt. ^^oneßutdllego Anten, rids dbßrufds rimemur. Dicunt Amen, ßgndculuin precum noßrarum.lbi dlio modo dccipitur,quid Deus ucrdx,non dubitdinus quin ßdt quod promißt.

Videbitis.) î^ird operd Dei. A nuc,id eß,poßhdct Quidertidtbdndel Chrifluuocduerdt regel fidel, et ipfi quoq; dppelldtus ßierdt uerus Ifidëlitd, qudle fiitu rum fit regnum C nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, 4 ßgura jfidëlispulehre infi^

IN EV AN G. I o AN. 4.x mMt. Gen. z8. legimm, quomodo cum lacob proßcifce returtnMe/opotamiam,frgiens ßatreßuo^o-cutn dormiretnoäußiper lapidem,uidit feulant, quæ per» tingebat ufj; ad cœlos,Qr defeendentes O' afeendentei angeloSjOitdftantemquendamfcala^oc- lUctm figu ramexpiicatChriflui.Tu e5ifraëlita,oexpeóh5re gnum : aignus ut cognofeas quale regnum ft. Plerique ten cnimt regnum expeShnt, quafi C hriflu^ regnatu* ru'ifit ut Solomon et alif reges : fed illi longe faUuntur: erit aliud regnum, quippe in ßjiritu : regnum caelorum O' dngelorum ; ut iam fit confeenfus ad coelum. Eft cae leftis O' angelica conuerfatto eorum qui pure iuxta Euangelium Chrifti uiuunt. ttauidebitis fatis clare quomodo uerbaifta tamconcinne fuperioribiKcoba:» reant. Haäenusfiit claufum coelum, quiapleriq^tera renis addiili, utparumdecaeleftibuscurarint. Hade^i nus promißiones terreme, ubertas teme, multitudo Horum, proftnda pax o fecuritas, Oquot; fmilia qua; ho» mines huiufnodi magniftciunt o ftupent. üunc alilt;e promißionesdätur. Chriftusdicit Matth.f. Beatipau peresftirituoc. It.t n«nccoeI«m4pen'tMr,e7'd«i/jfct libusad caeleftia mittimur.Eigura: tranfierunt,ueritas lÜuxit.Coelum hadenuspropter peccatum Ada clau» fum,nuncdeo patri per Chriftiim reconciliamur. Jpf; primogenitus ingrejfus eft,alijs pateftcit aditum.Alij Meant nobis quomodo ucri angelidefcenderint fape

Capj A N N o T. IOAN. OE C O L de cœlo, z^fiierint frmilidres hominibus : nbsp;nbsp;hoc non

ibo inficids:fed hoc loco non conuenit. Chriftusper fea lam lacob fiit nobis priefguratus : ipfe uiaiUeritas^zy t(ita,per iüumingref'us adpatretn.I^on eß miru,quot quot dd ecclefidtn deipertinent, hoc nomine appellent tur,ficut olim prießgurdtr.^rcum prieflrnt uberiori co ^nitionedei,fciuntper C hrißum indeptos.

Eefeendentes. ) Id cß,minißerijsßnguturprout Deo libitum ßerit. Scitisdngelos mittiinminißeriunt eorum quifuntfdlutis cdpdces: ! td qui Chrißi erunt, i» Chrißo ojnnidßciutdguntq; in Idudem eius.Afcendut fl fe totos deo trdiùint, relinquentes ißtt terread : Sichlt;t ritds requirit,iterum defeendunt, utproximis feruidnt. Superfilium hominis. ) N empe ccelum fîtit dper tu in bdptißno -.duditd uox,Hic eßfilius meus dileflus, C^c. Seduideturplané dttudere ddiüdmfifffrdm.Cœ lum dpertum, quatenus C hrißo cr huic fcdlte adhiefe^ rimus.lnfumma,dicitur dUsadefferegnum cœlorum, ^tubihoc reile expenderitis,mdiorißuOufequeas mi raculumaudietis.

Ht die tenia nuptiæ fichant in Cana Galilçæ (addiffirentiamid^ ! teriHsiuxtaSidonem)et erst mater J lefu ibi» V ocatus çft aût QC le fus

Iniflo inir(iculo(^ult;inlt;ioqui(iem EUM^eliftaince» fgt;it nobis indicare aliquomodo qualc rectum Chrifli quomodo uoluerit hoc parare )toüitur fuß^icia ^U£dam,qtMft proptma climinare omtiino uditeantt s^uam à deo acceperant benedidionem^cr uelit omni;* »0 taies angelos jàcere^utneq; edamusneq^ bibamiis, Crc.Elibil talium prohibere uenitChriftus: Ndftier fuapra-fentia nuptias honeftasejjè declarauit. Prtete reacibos quoq- non ejjèprohibitos/àtis clarc indican tur. Regnum cœlorum noincibozy potu,adR.omti^ »4- Poh«j ßiedatur anadfit gaudium in ß^iritu ßtn^ do. tiihiloininus interim dum adeft in nuptijs,pubgt; chrisfigurisdeliniat,qualia in regno cœlorum expeai ' danda fint. Nam quamitis initiaparua zr contempla^ zy nonnunijuam dßgt;eriora,exitus tarnen erit admolt;* dum gloriofus zr admirabilis. Omnes c^teri apponunl primum bonttm uinum: fed hic mos mundi eft. At in mt ptqs, in quibus eft Cbn^lKJpriecedit crux,deinde refute redioorglorificatio.

Nuptiie. ) Nondiuuoluit dijferre Chrifluspo/l» quamaccepit tefttmoniuma ioanne,fed ftutimglorii fuam maniftftare tempus erat.Neq; longo interuallo poftea uidebitis Chriftum uerfari in Galiläa.

Mater.) id eft, muter, ez quatuor iUi, quos nu=i coUegerat Chriftus, digtMti funt comparere in ƒ *

nuptip.Eccc Phjrifd-i!,cr ijs qui intcrnam iufiitiû non agnofcunt,in hisnuptqs jhtim oboriripotuiß'et affin diculum -, utpoffea patatorem uini er turniuorum na* minarunt. Sed Cbriffus appttret libenter in nuptijs^ nc conculcetca qu£ deus anted infiituerat. (Quidam, üuptia; mundum,calibdtus calum replet,dicunt. Si iditddccipidtur,ut arcerenturquiinconiugio funt,pld né effet blaffhemum di{lum,ut Hieronymus, Ambro fiusz^ dlijdixerunt: er itdddmodumpdruusnumerus Cap. 13 qui paradifum aedperent. Ad Hebr. Honorabile eff inter omnesconiugiume^cubile impoUutu. l^eßmus itd temerdrij,ßuenuptilt;e,fiue hilaritas quædam ßt, quicnoninterdiSbi ß/nt ddeo,ut offrndamur.Aderat Chrißier Chrtffu5,preebuitßeficilem,mitcm,er nonddeo grd^^^ Ioannis col ucm.todnnesin deßertouefeebdtur inß}litiscibis:Chri lat io. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ßiis uero exorditur er gloriamßeam oßendere incipit

in ipß) conuiuio. loannes quodammodo legem docebat, Chrißusuero Euangeliumannunciat. Vtlexaußerior, itd uitd Ioannis aufltrior: Chrifli uitdß{duior,er inße Euangelij naturam indicat.

Eadem qu^ein Chriftouidetur beneuolentidcrß^ cilitas,etidmin gloriofaeius matre quodammodo coi^ gnoßeitur: mißeiicordia enimmouetur proptercosqui tarn inopes erdnt,quod nonßatis uini nd hoc conuiuium paru

uerMhcy ex tali mifericordiä dcficTum ui^ nifiliofuoindicat.quafidicat: Eccclt;jn4m tenues ßrtu n£ funt iflorum hominum: digni ejßnt ut guis fubueni^ ret, ut nuptias fuas uel honeflius, uel cum maiori/jilen dorecelebrarent.

Vinumnonhabent.] Eionmanißflepctitiplio. No« n-dt talis resgu^ paUmerat petenda. Sed Chri flus inteïïexit mentem matris.

Id efl: Ciuid mihiiecum efl in hac re midier? curent iflipotiusquibus hoccomijjumefl: Architriclinus dc“ bebattaliaprofliccre: egoey tuuocati hoflgt;ites. Preen terea uocat mulierem, non matrem : non ut doceat con tcmnendain matrem, uel parentes non eße digno hono re colendos-.fldiam indicabatfeueniße admaiora oa pera,0‘fenoniam agniturumutmatrem. lamuenit curaturus coeleflia, mater fltggeritde rebus terrenis. Sicetiamper triduumquatfltusamatrezy iofeph,fla Lue.z mile fèrè dédit reß)onfum:ubi uoluit declarare feuea niße ad maiora opera. quafl dicat : Tuiim O' meu erat ifta non admodü curare. Etpulchrè admonet ut « tern renisrebus animos noftros auocemus.

Scilicet, ut monftrem me.vbi admirari quispoflêC cum Chriftuspaulo poflmiraculum flccrit, negat taa menfuam horain aduenijß. Tupetis cx ine ut ego ada

Cap.II ANNOT. IOAN. O E C O L.' miniflrem, non habent Uli : nondum eß iüa hon rautmedcclarcm omnibus. Hicitigitur dehac hora, gtM gloriafuMt pluribus miraculis manißflaturus eß fet. am hoc mirdculu qudfiintertenuidcenfetur.ïn^ terim diffidlis eft, nibilominus aftentit. Hoc idco dixit ut omnibus modis in initio uidereturdeclinare uanain glorMm,tjuod ftrèin omnibus mtraculis Chriftumob fcrudfte uidemus, ne glorioftdus uideatur. Alius, cui ua na glorid cordieft, multis uerbis fuam gloriam idild^ ret,^ dureos montes polliceretur,fefe tdlid^r tdlia fàûurum.Atqui Chriftus ftmuldt,e:y ceteris neftcien» tibus,hoc mirdctdumßcit,ut cieteri mirdculo uift),con gitent quis fit dutor tdnti mirdculi. itdomnidnon dbfiq} cdufd fieri uidemus. Aliqifo modo per difiimuldtionc cit,Hord med nonduuenit. Quid mater uolebdtfnon ne hocurget,ut cieteri uideunt filium fiuum longe prlt;es ftantioremfHon potuitignordre quern genuit filium. qudfidiceret:Tu firtdjfis hoc uelles utfic prodirem : ut etidm infra ab amicis audit,ut aficenddtin Hierufidem, Cr palam fie monftret.

Mater fllius dicit mintftnsjQuodcS^ que dixerii uobis/adie. Erant autê illic hydriç lapidcae Cex pofitae luxta purifica ttonem ludæorû,capaces fingulç cados duos uel tres.

ï N E V A N G. I o A Îî. 44. indxorum cofuetuditù. Siepiuslauabantmetnui, iuxta legem, fl guid contigi/Jênt impur urn. 'tiegue àppofU in hutte ufum,ut in oput fumerentur illud.

Dicit illis lefiis: Impiété hydrias aqua» Et implcuerûc illas uft^ ad fummum.Et dicit illis : Haurite nunc,2lt; fertc architri clino'.amp; attulerunu

CiU£ hic nunc dicuntur omnia, ita diligenter feri» ptd funt,ut certi fimui de miraculo,ut ntdla fit fu)})iciOf guafi aliunde uinum immi/fum fit. Ideo dicit,Erantam phor^ealJuarilt;e.^ioneratpoßibileuinumitt/^indl.Di:^ cit,ut impleant: id efl,omnibus uidentibus impleuerütz non aliunde guàm exßnte. Architriclinus ilia uidit. ibi innotefcitChriflushocmiraculo.

Aruum uidetur ejjè miraculum,guod C hriflus ex aqua fècit uinumtuerum fi penitius intro/piciatta-non minus efi quant quod ex quinque panibus,quinque hominum milUa pauit,uel quod mortuos fufcitMùt, O' ccelumot^amexnihilo condidit: exeadempoten» tiaomniaproficifcuntur.Viluitinitiohocmiraculum^ quiaßrtaßisfiqpicabätur alia rationeipfis impoßtunt e]fe, ut non raroßt, cum aqua pro uino, oquot; uinum pro aqua inßndaturin uas aliquod:ideo non ontnes expen^ derunt pro fuadignitate .Buangelißn, tarnen nihil on mittit, quod pertineat ad magnißcandum miraculunt»

A«tf om/iMmrffcr doininitejhtur defùiffè uinum.Set cundo, hydri£ pofiticnon permittebant fuj^icionmtf Min lUiisquii uinum injundcret,ß quisetiâ attidifjèt. Tertio,Chrifliis prtecipitut bauriàt aquas. Koc omni bus manißpum. rgt;cindc non minus maniftpumßcit a* quam mutatamejjèin uinuin.in fummùimplet£ funt neuttaß^icioadfit.

Vbi ante guftauit architn'clinus aqua in uinQ uerfam,neq; feiret unde effet, fed miniftri feiebât qui hauferant aquâ, uocat fponfum ÔC dicit illi.

Koepotißtmu p)eâandu,quod Euangelifli iuxta biflortam fßecbiuit,miraculumomni fujßicione carci^ re.M.aximepcrtinebatarchitriclinum pire,fed nefeie bat:at miniflri jcicbant nihil impoflurie hie eflc,fled floe lo pr^cepto Chrifli aquamin uinum uerflam. obflere uate de conuerflione: res admiratione dignaifled fluis uer bis id declarat. In Mo/è,Kirglt;zj« mutatam in flerpentem legimus-.uerum nihdtale leguntiüiincœna dominica^ qui ifkm mirabilan conuerflionem ponunt . 'Viderint quid ipfli ajflcrant,non efl modus flcripturic.

Omnis homo ponit principio bonS uinum;0lt;^ quando ebrij fucrint,tunc de terius(.flcilicet uinum)T u feruafti bonum ui nutnhukuïcp.

'Etium hoc loco tolliti(rfu]^icio,neJjionfus ßrtaßis nefcicntibusdlijsattulcrit. Sponfo proponit, qui plane ignorabat. itaque h£c omnia ad illuflrandum mtracu lumpcrtinent.

Audiuißisquo miracùlo Chrißui honcfhtât nu^ pticif,quod omnium miraculoruqu£ ficit,primu fuit. Vndc apocryphoslibros rcijccrelicet,in quibusmubgt; ta miraculade C hrifto recen/èntur,cum nondum opor» tebatchrißiim operarifignaantequam baptiflaprlt;£cu cumjfet. Multa aliamiraculaetiam fàéîafunt innati“ uitate eiuSifedipfecanon opcratus cflut reuelaretur. Kicctià affucfcamui ßcrmonibusdiuime fcriptttrlt;e.Ta. tcndum quidé cfl,omnia opera dei qult;c quoti^ ante o* culo5uerfantur,effeadmodum mirabilia: ßdßcriptura non comemorat inter figna et mirabilia, nifi ratio natu rie mutetur. Erat prater naturam, ut aqua natura uini indueret. Hlt;fc uocat fcriptura miraculatalioqui non j^iracula. habcmusdifcrimen inter miracula. Difcamus^loriam C hrifii,qui eiufdem potentia: eJi cumpatrc fuo,qui con didit feculum ex nihilo.

Ctcteri qui Chriftum nonmnt comitdti,ideß, neque aderdntdifcendigrdtitt,nonmulto melioreseudferune, neq; mugnißccrunt hoc mirdcidum. Difcipuli ante no^ nihil credcbant, fed uifo hoc mirdculo,cofirmdtd eftß’» des ip foru. Sun t qui hoc toco omnino explodant cdkgo rias. Sicut C hrijlus dnigmatis uftts eft in ftrmonib.fuis itd etidm mirdculd qud ftcit,uoluit effe fymbola maio^ rum rent quas opcrart folitus eft,et propter quds potift fimuinmundumuemt. Sicutcu hominescurduitàud^ rijs morbis,crliberauit 4 ddmonibus,utiq‘ hoc fecit ut inde difceremus ipfum effè curatorë jfiritualiti morbo rum. Ex illuftrdtionecdcorudifcimus Hluminatorem cordis O'c.Cumhocin cdteris mirdculis no poftumus iKijcerc,neqireprehcdere,0'Chriftusqudd0.nonunq teiHuslocutusfttutfdpientiftimus'.itdethdcmirdbiliit operdprdtered quddnteftmplicium oculosuerfantur^ aliquid mysiicu in ft habent. Vndeno temere iudicädi qui nonnunq ad ddificatione dlioru,dllcgoriiis temper ftiuas ex fcripturis colligunt. IdmhoclocoC hriftus uo luit oftcndere quale fit regnumfuum,ut Matt. az. dicit: Simile eft regnÜcœlorit homini regiere. Poüeaipft Chriftus uocdtur/}gt;onfus,crEccleftdjj)ofa. Et per hoc etid ddumbrare quodamodo uult, ubi ip ft prdftns eA, habere et idos fuu uinu,ficut hdhent j^/iritudlepaneittf qùos uino fuo inebriat cy- Idtificdt. Initio quidë cu lex nobis ç^pcxnitentid prddicdturtoffertur literd,qu£ potius

potius dqudfdpit gudm uinu,C hrifto nondu agnito.ilti io db(cnte,ijudfcunqi doârittds dttulerint ctid Apojhii ip(i,confcientid5 noftrds no fdtis exhildrdbut.vbi dutc C hrifius cognofci cxpmt,d(jud,id eft,lt;juod prius iitfi* pidum erdt,inutdtHrin uintl, cr dulcefcet cr inebriet. Hl dutem reiie fcient C hrijium,qui Q^filiu dei iuxtd di uinitdtem,crfi'dtregt;n noflru iuxtd humdiutdtc effc co» fitcntur, perq; ilium pdtremcœle/iem pldcdri crcdunt: iUorii tunc cofcientid uere recredtur. Iticq; dliud dffpr f-rcpotcrispoculum, quo mcnternddflichm fatis rcfooil Idre qucds.lgi tur iucundus ddeft nobis C hriftus,no tant terribilis utMofes,qui lege fudterref/edomninople“ tiusgrdtid,qui E-Udngelioexhildrdt.ln hocenimntdxi me gloridm eius cognofcimus.tldnc ob cdufdm uenit in mundu,non utcx dqud tdnumß.cidt..unum dlterum tcgrotumcuret,fedutnos fdluetdpeccdtis noflris.Sed interim,utdiélu efl,cdqu£ olimbenediâionë dccepe» runt flue dd efum,fiueddpotum,non prohibentur.^iU bil rigidum neq;feuerum fuo dduentu declaratur.

db (dijs E.udgelifiis copiofiusperfcripta funt, tdlibensomitit lodnes:ncpe,quomododlij difcipuliuo cdti fint, quomodo inCdpemdu legerit Prophetdm,^' in l^dzdrcth Efdidm:etidmultd mirdciddqult;e fubinde ßcit,edomnid relinquuntur.vbiChrißus caepitreueU rf^loriamfud,defcendit iitCdpernM tdnqudminlocu

celebriorcm, ubi clarcfceret. 'E.tficut toti iudlt;e£ primum,deinde gentibus Euangelium pr^edicauit, iU iMc. z nbsp;nbsp;nbsp;patriiC fu£ primum : deinde pergens Hierufikm,

Fratresillius. ] Etium iUic}t{iiun{iiPMguine.A.li , quidifeipuli nbsp;nbsp;nbsp;fri(tres,aliqui frutresfed nondumdifei

puli.Eeculitireiiebrlt;eisutcogndtos frutres appellent quieundem auum zy atauum fortitifunt : nam auos ap peUarefolent patres.Eluidmirumfi connepotesfemit tuo/dlutentfratresf

Et IÎÎIC. ] Ne(ji ufquead'O multa miracula opera tusell Chriflus iïliSyUt Marcus habet, propter inßde^ litatem illorum. Hucufij^habemus eaqueadinitiure uelalionis Chrifti pertinent, quotnodo reuelatusà ïoa anne, cr quomodo congregauerit difcipulos. Altera pars diftinâionis nunc fequitur. Kabebimus aliquot proßiliones : nempe quater proßüus efl in Hierufa^ Qttotani lem tempore pafcha;. Deinde coUigunt quod per tres ttispradica annos cum dimidio pnedicarit Chriflus. Erat mosut fit Cbn» omnis populuspafchafuum celebraret in Hierufalem. flus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vfq; ad tnitiu quinti capitis hac profiélioné habemus.

Et propc erat pafcha f udçorGjamp;^afcen dit kfus Hierofolymâ5amp; inuenit intern plo uendentes boues eues SC colutn bas amp;nbsp;numularios fedentes.

Prindpio implctChrifltis hoc, quod diéîuinerdti prophetaMalachia:quiubide pr£curforeetidm qui£ dam dixit, adijcit: Et jhtim ueniet dominator domb tuts ad tanpIum.Hocprincipio oportcbat C hrißiim int plere : idco ilatim contulit fc in HierufalemÇalioqui la dfi obqcere potuijjent contraChriflum, quare non ipf fos etiam acceßif]~et)unde jktim inuenimus cos rebelles non idoneosregnidei. Inuenit C hriflus rcj Iwrfdicds peßimoin/htu. Oportebat Hierußalem ejjèciuitatem religione er iußitia florentcm,fed reperit/ßeluncant cßdatronü,eromnem pietatem inquteflum e/ßecom mutatä. ideo fintim indicauitfuo primo ingreßu, quof renam ucnijjet,nempeutomniainßuum ordinanreßi turret,er ueramiuflitiam doceret.Occuparant te)nigt; plumfymoniaci,ererantpotius mercatores quàmfa» cerdotes:erat mutatum templumin forum quoddam. Antca poüutum templumper Antiochumer Romoa nos,fed ifta impietas deo multo amplius dijflicuit : N ä ipfe uerumdei tanplum erat,in quo deus habitare uct Icbat. Externum templumfolum fymbolum erat inters ni. Sicq; in cordibus iuda:orum deus non habitabat,fcct ßabula immundarum cogitationum erant,pdrumido nei dd cœlefiia contempldnda. Idpofkd ex ipfo Hicon democognofcetis,quilegis peritus, nihil tdmen inteUi gebdt qu£ Chrißjisde regenerationein medium affè» K W. ingreditur in tempium, nimirum ^lorium patris

^ii^lituriis uindicaturus. vbiq; fe mitcm exhibtuti hicdutemfiióio flageUofteuijtineoSjUt panter agno^ feerent iÜuin e/fe iudicem templi. Hue fpeóhuit Budtt ^eliflit,ut pulchrè infmuet Chrijlum ejfe ucrum filiunt dei ztr faluittore. Erat Kieruftlem in loco editiori,una de quaquenerfum etfcendcbatter,fiue ab Aegypto, fiue à mari, uel quatuor partibus mundi:undepopsa tedifi^ carunt atdificia tempore Herodis qua: cot^icua erant per omnemïudæam-.zypropteramcxnitatem locus iße coeleßis eß.Quamuis locus etiam ißeita fituseß,ut ctiam ex ipfoßtu, hominem adßtblimiora duceret, ut cogitaret fecum,animo etiam ejfe afeendendum, zy re Unquenda iUa humilia er terrena. Profiâo no fine can fa hunc montem deus elcgit.

Oues.) Hocnonfinecommiferationeconfeript» eß.quafi diceret : Oportebateo tempore,quo ïoannes pra:dicauerat pœnitentiam,cr omnesindicabant ferb pturainproximo Meßiam ejfe,omnia mandata eße. Sed quid ojfenditiOuescr extemas uidimas of^^ bant,qua; hominc purificarc nequaquam poter ant,eta fl deus per aliquantu tempus admiferat ludaispotiuSt quàm ualdepraceperat.

Numularios.) ldeß,inhiäteslucro.Uiutuandispe citnijs admodum ingeniofa eß auaritia,quia ueniebant nonunq ex regionibus longinquis, ut à Libya zy Meßt potamia,quia ludtàfirèper totum mundu dijferß,zy co tempo»

to tempore multi Itldaietium Romieerant. tionficut bodie dtjperfi or exules,fed gaudebanr iure ciiatatum. ConflucbuatjUt in Adibus Apojklorum hubeniui.pro felytiexregionibus addicm/ißum.Hoc fcieniesfuter dotesddeocurabantoues adeJJe^Hocillis multomagif curte erat,(iudm ut reâe inflituerent populum dei. V ti^ namnon cogeremur hochodie deplorarein uliquibus Sdcerdotei tcclefijs,cuoportebdt facerdotes curare,quoinodopo ncgligétei'. pulum inducercnt in uitam innocente.fed fua potius cu rant quàm dei.

Ét cum feciflet flagellum e funiculis, omnes eiecit è templo,oues fimul ac bo ues,8C numulariorum æs fubuertit.

Ante^ docere inciperet,et feminaret bonu(emen,uo luit cxtirpare tribulos,ut effent copacesboni/eminif.

PRlt;f(ii«fto«£7» C hrijb diuifimus beri in quatuor itinera, quia quaterproßilus in Bierufalem. In primo itinere ingreffus ejl templu,inuentis nnmularijs crc. exardefcens zelo, omnes iUos exturbauit cr eiea dtètemplo. vbidocetnosanteomniaquarereregnu Df I, id eft gloriam Do uindicare, quatenus nobispoa teftsspermiffaeA. Sicquoqueuidemusquid obijcioa tur his,qui folam manfuetudinem Chnfti ex Euan» ÿ:lto wuerunt, quafi ntdlos lieeat fondemturetamp;^

tußr pleâere ; ^uij enim legerût Chriflu non damnajje adtdtcram,ideo putant indicia ejje illicita,cr Chriflutn nonpojjè condemnare.Qjcarcnon hunclocu perpeit duntiHic fiüoflageüoeijcit ucndcntescr emcntes^id quodpolka ficit quando quarto ucnit Hierufalcm fimi ïiter.quia hoe miraatlitth quod hicfcribttur,bis frâunt efi.Videmui in Chrifloctr manfuetudincmcr fcuen^ tatetn.inijsexercet feueritatem,quandouidet nonihil decedm paternte gloria^. Jn alijs manfuetus efl,qui4 nonucnitfibi ucndicareregnum terrenuminhoc mun do.Dixi,quifq;animaducrtat quantum fibiconccfjunt f[t. Alijs frrè nuüa poteftoi concejjd eft.,quàm ut fraters ne admoneantyUel uerbis coirigant^uel excommunica* tionc utantur. Alijs gladius utpuniätß:elera manijrßa. Hon uenit C hriflits ut iudex,uenturus tarnen ut iudex.

Et dixit uendentibus columbastToi* liteifta hinCjS^ nonfacite domum pa^ Iris mei domum mcrcatus.

lubetiHa hinc tollere, nofolum columbas, fed ones erboues. Cou/amaßignat. Decet domus patris fit do tiius orationis, CT non ßat domus negociationis, ut aua ri indeßuo marßupio conßulant ; er inde uelintlocuplea tari, Qu^tnd^jjjirituales diuitiic .Hoßipßi templutn dci,quideo conßecrati ßimusinpopulum er habita» tionemßuam : in nobis habitat, non in templis manuß» Uis. Gratia in hotninibus habitat, non iniapidibus er lignis.

iignis. Igitur iftudextemum tem{)lum,lt;]uod unicum ftbi deusfrcere fgt;rlt;ecepit in toto orbe, templum eft uni ci populi dci. vnicu dei ecclefta. Deflruâo templo,cef fit externa res. Sed deus populiifuuinpro templo haa bet.E.xtcrnt{,f)imbolumpopuli dei.Sicut^uarebatur Templum dcusintemplo,itanuncin congregatione fanüorum, fyrnbolum ubi duo ucl tres funt,Chrißus habitat in eis. Si guis au eß^ dieritfermonem eius,hicueniet adeum,cr manfionë fàcict apud eum. Idi» populo dei, in guo efl habitatio dei,no debentcjjè boues uel oues:id efl,nibil craffum, nihilpccuinum: fed fit populusßiiritualis. Sicut in exa temo templo facrificia ones cr boues, ita guce in nobit craßiora O' pccuind,in holocauflooßerenda.Dicit igitur Chrtflus o nobis, toUite ifla. Qui de popula dei eße uolunt,utdeus ineishabitct,gHie craffa funt, gu^e auariti£ feruiunt, toUant,cr redigant omnia in feruitutem.Maiiemus uoluntatein noflram.

Domus.) idefl, Nfmuteturpietas inguaflum: negu£ramusgu£ noflrafunt,fub pra;textu ueritatis Cr Euangelif

Recordati funt difcipuli illiüs,quod fcriptum eft: Aemulatio domus tuae de uorautt me.

Qua:cung; narrantur ab Euangeliflis, aliguo wo« daetiamdelimataßere in Pfalinis.Dauid congueria

tnrquoinodo Çratrihus^ctiÀamicisexofusfitcrit: quod plurimum optducrit cultum deium reparari, indeß binidgudminuididm eßcexortdm.id multo ueriusin Chrißouidemusejietmpletum. I^emoddco ßuduitre pdrandd; gloriiC diuinie,quàm Chriftusipfe. Imo hoc perpetuum erit qudndiufkterit mundus, utß gloridtn dei toto corde quteficrimus,^;^ ueri z^lotifuerimusm ddrguentesßlßdm religione}n,non deßturam inuidiât

perßecutores. Hoc uidemus in pdtreßmilids cr md gfßro noßro: idipfumexpeélantdifcipuli. Hoepotißi KU quecritur in nobis,an cupiamus expurgdtd domum dei. exuodß uoluerimus efßcm,neceßum eflutcldn^ deßnd peccdta detegdmus. Ivonne omnid. iüdqtueji amp;tiintemplo,honcßdtemhdbebdnt,z:rpulchrüprcers textumt E.cceouesuendimus,conßulimusdlijs qui non polß{ntßecuddducm,crc. Templumdiuißum:ßatio fdcerdotum,^ ueßbuld, de quibus lofephus copioße. ImUisigitur ueßnbulis etdtrijsquibuspopulusfldbdtt uendebantur oues or boues. Hoc idm multo mugis ma gnificdtmirdculu,qudmßiußq;dd ßanihmßdnilorum ObieóHo bouesddegißent.IudteiobijciuntChrißidnis’.Videmus ïudaorum Enangelicas hiflorids inßyneems eße, cum Chrißus dfchrifio. intrduerittemplum ;ßdtioßitßacerdotum.l^onigno rdmus iüud,ßedetidin ßcimus circuitum,ubi populus ßuäfldtionemhdbebat. Sednihüominus iÜafkttiode^ bebatejßeßacraztrinuioldtd. Cteteriqui uenerantad» ■ ratunt

î N E V A N G* I o A N* ÇO Mum dcum,non debcbunt propter uuitritiam illorunt impediri. Secuta efl itjuidia C hriflum flrè ab hoc tem^ porcdam cxacerbati funtfacerdotes, cr inepti adreci piendum Euangelium. V bi femel inuidia immijfa,uix fruiîiflcat Euangelium dei.

Refponderunt crgoludæi, QC dixe» runt illj: Qijod fignum oftcndis nobis, quod hæcfacisfRefpondit lefus amp;nbsp;di« xit illis: S ol U ï te (uel foluetii)tem plum iftud amp;nbsp;in tribus diebus excitabo illud»

Rejponderunt Judai. Tropus Hebraîcus(^Chdl daicus. Non neceflarium quterere qua-ftionem antece^ dentem : nam is mos loquendi apud iüos efl, ut dicant cum magnaquadam alacritate : locutifuntclamoflusti aperte dixerunt contra C hriftum:ne quis torqueat fe.

(iuodfignum.) Antea Mofesquandoe^élurus popuIumcfl'etdeAegypto,fignis clarus /ùit. Jam gnum qu£runtctiam cum C hrifluspeÜat uendentes^ Agnouerunteflê indiciu domini tëpli, O' ueri Meßiie, Chriflus dixerat eflè domum patris fui, cr fe ita fl» lium dei nominal t quia domus patris, erat etiam do» musChrifli. Omniapatris,fllio communiafunt. Sic^ tb^clarauit fe ejfe eiufdem poteflatiscum pâtre. iJon trat priuati hominis, tale quid tentare. idc o dicunt,-

Tcdcßgnum. Signum dcbcbatprieccdcre.utjciamuste elJeMfßiam. ïudceifempcrftgnum lt;iuicrunt,ß'dnon datur nißi ßgnum Iona:.

Reßtonditlefus.) Reßjonditmore foîito.Inß'aR* UMgcIißi ipße exponit. chrißiis nonnunquä obßcurio ribus uerbis ußus eß : ßedpoßeuq cructßxerunt eu,hi£c cagnouerüt.Ciciit eü contemptorc eße templi^cu ipßt cßent. Vbiautem crucifixus lcßis,dixerut : Tertio die • dixit ß: rcßurreiiurum zj-c. nbsp;nbsp;tune nouerunt.

Soluite. ) S uum corpus uocut templum. Vnde etiÄ ed^uæ apud Hagg^eum legunturde teinplo,myflica rdtioneinteUiguntur deChriflo.Jn Cbrifloenim habt fauit diuinitas corporaliter, id cfl,pegt;ßäe er plene. Rf (fîf uocat ßuam domum. C^uod dicit, Soluite,non ra. rüapudliebra;osimperatiuapro fiituris accipere: id efl,permitto uobis,foluite,ego excitabo. Videtis quod ftbi/pfi hone autoritatan tribuit.ïnAihs : Deus ßußeia tauiteumà mor tuis. Ne argumentum accipiat^ C hrifkisßeipßum non ßißeitauit. Hic idea dicit, Sußeitd hoilludegotpfe,ut eadem patris poteßaszy ßlijapa pareat. sicut Ionas tribus diebus in uentre ceti ßit, ita. ßliushominis eritin corde terrx tribusdiebuser trh bus noüibus. Nunc autem iüud miraculum ctiam pros pofuit eis, quia hinc gloria Chrißi appariât, nempe Chrißumeßedominum templi,quißußcitat mortuos, qui^ ßäus primogenitus mortuormn, Ab hoc di£b

Itaq? ludsei dixeruntlT emplum iftud extrada eft quadraginta ÔC fex annis, ÔC tu excitabis iftud in tribus diebuscquot;

ÇtuaÇi dicmnt: Eccc uidcmus te mendaeem eße ho mincm, qui hoc audes de te iaéklre: Eccc fex annis a-dificatum efl, neque tot tinperatorcspotue rc extruere: Quis nonuidet hoc apertum effe menda^ ciumfE-tfifiLcilius C hriflo/ùi/fet, quia deus. Hic habet magnâ qu^eflionem de quadragintafèx annis,quomo^ Supputatia do consent.Plané arbitrorîuda:os exaggerajjènume annorußlf ruittcx inuidiatnamin fupputationenon iniKniuntur fa. totanni. Apud Efdram Z3- Zachariam, quod infexto anno rgt;arif templü iflud perfiéluin et abfolutü jiierit^ legiinus. Cu igitur feriptura hoc teftetur, quod in/èx annis perfiéhim fùerit^fàtis apparet lucbeos auxi]]è tiumeru.PerHerodem aliatedificia,per reginaquan dam l^efopotamiie,Helenam,crper facerdotes,eret ikifuni,quas turns fuis nominibus reges nominabat, utÂ}iion!anaturris,cr Herodiana:Qrita omnesan^ nosinunumconiecerunt. Alijper feptem primas he^ bdomadas Danielis computant. Qu£re ilia in Daniea lisexplanatione.Qjaarationecogemur aßenttre lu» d£is,quiper inuidiam omnia loquunturi Dicunt infea

xto anno fiäffc dedicationein : uerum non dicitur de de dicationcjfed de jiruHura tota. Alij alias argutiof ad^ ßruntyUt Cyprianus cr Augujhnus, in nomine A« dam ludunt nefcio quid my Aerij. Legat qui uelit. lain feipfuminterpretatur,ficutinalijslocis.

At il!c dicebat de tempio corporis fui.Cum ergo furrexiflct é mortuiSjrcjî cordatifuntdifcipuli iliius, quodhocdi xiflet ilhsj ôC crediderunt fcripturæ 8C fermoni quem dixerat lefiis»

mfceuerbis Euangelijh miraculum commendat^ prtccipuum ad conßrmandam ctiam no/iram ßdem: quoniamenim Apojkliper hocconfirmatifunt, rede (tiam nos conßrmamur.C hriftus prædixcrat mortent fuain cr reßirrcdionem, idq^ fic euemt quemadmodif pra;dixit. Hocautem crebroegit Chriflus.Hicprimi cipio quod inçipit inflaurare regnum dei, pradixit O' mortem o refurredionemfuam. VidemusChrifluin frequenterußum parabolis.Recordati funt difcipulit tjimirum/f:iritu (dndo ßuggerente,quia dominus pro imÇeraf.neq^poterantomnium eße mcmores.Ethoç non minoris fiât EuangeiijÎAiquàmhoc miraculum quodcxpiditè tempio eos.

Crediderunt. ) Scilicet eßeßcripturam diuinitus if^iratani. C^ua: iUafnempe fupràcitata : Zelusdei muf

I N E V Ä N G» I O A N* — 'j musfute deuorauit me.Qttodfi quispenitiuspfalmîi itttrojfgt;ict4t,inuenictetiâm diiiumdeChrifto. Si Me folumhifivriam Däitidis contempUris ut ludici, nihil mylkrij copies O' lt;£dificationis. Sicredimus fcnptu^ ftCyHon potcrimus reijcm qu£ abflrufiu^deChrifto diéhifunt.Apoftoli quidcin hocdiuinoßgt;iritupleniui debant.Verumnoncuiuis dctturhoc. SuntOitH^tif^ßi monia qult;e refumdioncm C bri^h nobis commendüt^

Srnnoni.) ïtiicredidemnt.,quMconfirm4taeslfi deseorum:nMnanteaudißis,Cyedid(runt inillum: O' Pcfri eximictm confißione,ipfum ejjc filium dei. l^unc dicit, pofi refun-eéiioncin. N on omnino intclligebant qult;eett4gt;nloquebdntur,oplcriq;cxpeóïi(bantregnli tcrrenum.Confirmabdturitaq^fideso tncrcmentum fidci,O'nuncincipiuntuereQ-edcre..ïdp0teritquisin feip(oinuenire,cumprincipioetid crciUsinChriftui fed fiaccejfmt infignis confirmatio, utuidearisprius nihil credidi/]è,o i^tm incipiM crcderc.

POnit certü quoddd indicium diuinitdiis C hrifti, de qud etid inentionë/Tcit,quid fcrutdtor eft cor diumorenum.Eranttune plurimiHierofolymisqui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•-gt;

Chrilium commencLtbdntjfed C Imßus no credebat fe iüis. Scire quid fit in hominc,hoc dei efl,ut tn primo cd pitehdbuimus'.num dlioquiinfcrutdbileejtcorhomi^ ni$,utliieremiMdicit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap-iJ-

Cum autem effet Hierofolymfs in pa fcha in die feßo,plures crediderût in no men ilJius, uidêtes tîlius figna.Ipfe autc lefus non credidit fefe illis, eo quod ipfe cognofceret omnes,0!^ quod non opus habebatjUt quis teftimoniS daret de ho mine* Etenim ipfe cognofcebat, quid effet inhomine.

jjeet hie obferiMre quÀm cMte prudeitter fege ydtehriflus. b!on credidit fefe,id eft, fc non omnibui communicdbdt,cr non[)eromnidftequens erdtapud illos. Sciebdt nbi lucrumßccrct,cr ubi non : Hum oa fultiequorunddminfidiie nonldtebuntchriftum. Ue» Tidei nome fuinuideinutno)tfenftdeitequit{ocumeffe,Suntquiitd aquiuocit. eredunt, ut fefe Chriftus illis non credat, qtdfolo ore Chriftiim prtedicdnt, cr dgnofeunt quidem,fcd citrd pietdtem,O' nondumdccenfifunt diuino jfiritu,neq; poffuntcontrddicerç tdntislaudibus Chrifti. Hidicun Cep i. turcredere. Sedh^c illdfides eft,quiedpud ïdcobum didbolicd dicitur. Damones etidm credunt,utin Mdr Cdp.s. co,Chrifttimeftefiliumdeiconftßi funt.Qui igiturfi âis cordibtis Idudes Chrifti profitentur,illis fe no corn )nittit,quiddrcdnd nondum gujhruntdiuina ftpien» tidt.Cludmuis fl fimplicitcr Jpeâemus hiftoridin, dp» pdretprudetid C hrifti, quod declinduit hoc hominunt genus,

gfnus.Ciuidä hiccolligunf,myjkrianon omnibuscl]è cndenda,neq; ante porcos magaritas proijcicndast f2'alia huiufmodi : nefcio anappofUe.l^egue opus ut ^uis illi fuggereret ^uid eßet in homine,quia deus.

Rat autê homo ex pharHxfs Nicodemus nomine, pnn s ceps ludæorum, ilk uenit ad 1 lefum node,

Vtfaihimhocluperion textui cohtereat,memos res ejkte quid diólum fit,nempe Chrifliim noße areas nacordis.videbis Chriflumcognouiße quo animo ac ceßerit Nicodemus. Simplex quidem animo erat, fed aliquanto arrogantiori: uolebat enimàchrifhlauda ri. Sedindicaturei quod magisutilius erat. Longe ma gis neeeßarium nobis eß cognof:ere infrmitatem nos Jiram, quàm ut inanibus laudibus prouehamur. intes nbsp;nbsp;gt;

rim fumit iteru C hriflus occafionempradicandi regni dei,quod ubiqißeit, utitur pidcherrimo modo dos cendi,nempc lt;ßgiÄeyiTiKU. Nonpoßümus commo dius docere quàm per dialogos, dum ex tina parte fat homo ignorans,qui tarnen apte interrogetiex altera rcßondetpr£ceptor,qui nouitilium crudire. H«c mo dum docendi habet loannes. Non efl nobis alius magis utibsiitain 4..i2'^gt;cap.ïmôflrètota Euangelia funt

Jlta^ayiTiKx. pharifteus non fonat in malunt:pro^ biita feikh inter ïud£O5,ideoiüa magis inter ludteos eratinfignis.

Princeps ) ïdeft,exprimoribusïud‘eorum. NoK Kf fd/i fùngeretur officio, ut apud nos reges or princi^ pes,fcd litudatus erat. Et guia honefla, perfona induci^ tttr,quÆ ueritatis ftiidiofa efl,reâe aUicitur, diffutatia onisutfinemaudiat.

Î^oiîu.) Erat meticidofustimidus. Credebat inChriffumlicutilliinpriecedenti capite. Pidesin Nt codcmo admodum paruula erat, non reijcitur tarnen à Chrifto,lt;juifuoexemplo manffetndinénosdocet. Iti fnnciderimusin aliquos,quinongaudent contentioni bus,adinittamus ad colloquium noftrum, O' ilHs cornu nicemus quicquid doflrina: habuerimus. Contentiofi omittendi potius funt,quia quicquid dixeris ad a^difica tionan,finijlre interpretantur. C hriflusideo ffmiliari tatem quorundam uitauit, utpote non digni cœleflibus donis : fed iüum adinitit, ctfi intempefiiue aduenit. Si tammorofuspreceptor fiaffèt,ut quidam,obieciffetz K one funt duodecim hora: dieifSed ufus mafuetudine.

Et dixit ei 1 Praeceptor, fcitnus quod uenifti dodor à deo: Etenim nulius po left facere hæc figna qua: tu facts, nifi fit deus cum illo.

IN EV AN G. IOAN. Ç4. fit :erdtenitnglori£inaiicipium,mtubaturgloriolu}n quand^m, quamuis bcncdc Chrifto fentire Gez «0 do^ lofeprcedicdretliudes Chrißi. Nonjferdbdt fereijeit fiait ç^rcieteriPharifeci.

A deo.) Ecceüicodemu,quihocuerboctiddliQi Jjidieosßidtinexcufabiles. Sdiniis quod ueniflid deo Qjii tdlis eft pr.rceptorycft cr dodor ueritdtis ; Ndi« licKJ mendadum non amat.

Signa.) Cognofdmiis teuteximium Propheta^ 4 deo nobis mijfutn,lt;:^ multa te ftcere figna.ita conde mnat alios Pharifeos,quaftchriftus nullum miracu^ lum fedjjct,cum dicerent,Quod fignumftcisicrc. E» nonuulgariafigna, 13- qua: nemo fi.cere poterat nif; diuina uirtutc. St C hriftus mendax,quomodo deus per ilium ftcifjct miraculumt lam bahemus autori ta tê dodoris C hrifti .Sedboc ammo frdebat,ut cr tpfe me reretifrlaudifri.

No reftiodet C hri/bis ad ea qu£pra;mijjafunt per Hicodemu.'Dixi uobisnupcr,huc eftemorc cbaldaid fermonis 3 Syriad, ut reftgt;odere (3 dicere fimul con iugàt,etiàfi nullus fermo pra:cedat:unde no neceffariu ut iungamus uerbafupioribus:tametft Chriftus menti iUius uidcatur reftiodifft.q .d. Tu me accedis ut audias dodrini mcàmi^o tefimplid peilorc adejfe, neq^ ex

eomm numero, qui indigni funt cœleflibus donis : age oßendamtibiqua: maxime necejjàriafunt. Primo, ut innouesuitamtuam. Dijjgt;utatiodedu(gt;lici natiuitate, carnali orfjpirituali. Natiuitatem carnalem nemo non intelligit: Spiritualem paucißimi,imö nulli,niß quifßi ritualiternatifunt,quiq-folum agnofeuntdeum. tndu ätur igitur nobis rudis dijßutator, qui illam cralJam natiuitatem cognofcebat,quales mul ti ßint,qui nihil in teîlïgunt,quàm quodoculis cernunt,uelauribus hau^ riunt,zyalia nihilputant efje,cum tarnen longe nobi^ Hora fint quiC animo percipiuntur, quàmqua: fenfi. Vaque craffus eftdijfutator. Si loquarisdejfirituali mÖducatione apud illos rudes,de carnali inteÜigut. I fë fi de liber täte lfiritus,arripiuntcarnis. Dicit igitur il iitPcce dico ore. quafi diceret: Videris ex illorum nu^ tnero eUè,qui cupiunt regnum dei,fed nondum inteUi^ gis quid fit regnum deitimaginaris terrenum regnumi quafiMeßias/itregnaturusut Solomon,qt manfura facrificia,e:j- c£tera ludaicaifedß,lkris. Qui enim ni^ Ijilpraiterea nouerunt,hi regnumdei nondum agno^ fcunt. IStamft quis cognofcere uult quale fit regnudei, quod eß inJßiritu nimirum,necejjè efl ut denuo nafca^ tur. Hodie funt multi,qui qu£runt, Vbinam eß eccle^ fialhi nifi carnales effent,uiderét regnum dei : fed quia ip fl non funt in regno dei, plané non inteUiguntquod fit teinpluni deißnquo Chrißus habitat.

J^afcatur.) jäefi, nifiinnoue(ur,cri(imincipiat diuina. /jtirare. lU diuidamus duplicem natiuitatcm. Ciuinafdturex carnc,Jj)eókit folum qu£ funt huius carnis: modo habest quibus tegatur, cragatindcliii djs:(j putat fc ejjè beatUyfed pecuinus plane ejl: idea opus regenerationedd efl, Sicut hadenus flgt;irauit ter^ renai/ki,itanuncfllicitdtëfuâ coftitudtin ceternis,ZT dcuin pro: omnibus colut. Kecefle ut in illo flt flinë dei cr flgt;intus,ut incipiat operari diuerfe quam antea. Prius fluperbus, nuncpoflquam afflatus diuino f^iri^ tu,feipfum humiliât, cr non fentit fliblimia de fe. An^ tea addiéhis lucro,iam emendat fe. I ta agitur die diui» no fpiritu,utiam totus alius uiuat. Sed unde iUaiClÿis huncffliritumconceditt Audiflis. Siautë uolueritisui dere hoc regnum, in quo Chriflus regnaturus fit, ne« cejjc efl utpœnitentiam agatis.

Dicit ad ilium Nicodemus: Quomo do poteft homo nafci,fencx cu fitcNua quid poteft introire fecundo in uterutn matris fuæ3amp; nafcif

Videtecraffum difcipulu. Sedhoc expediebatno flr!« tarditati,ut tails dtalogus propgneretur. Chrù» flus de innouationeanimi loquitur, die ad craffa reffli« cit,quafiiterumproffldiex utero matemo.Cum igi« tur audit de fecundd tiatiuitate,Miltpcr omniaejjèft«

CapJII ANNOT. IOAN. OECOt.' mHem primie. Magiu abfarditasefl, ubi fcripturd [olt;t kthisrcbuszj'prmonibusttti,res diuimscomparard cixrnalibus.ltddcmdnducationej^intuali'.ïjificomei^ deritis cdrnem ßlij hominis Qrc.crdßulus putat car^ non iüdin edere,neq; cogitdt fccuin, quid fitj^iritudlb tercomedere. Atqui non eftdittßfknduininillis. Sei hoc union bene pojfumus monere, nofiris uiribus pld^ nèejjè impoßibileut rendßcdniur,ddec)inß{lü eßcor pusnoßrumye^f procliuumdd peccdtum. Niß indies frdtidiüußrcmur,mdließicimur.

Rcfpödi'r [efustProfedo dico tibi,ni fiquis natus fueht ex aqua amp;nbsp;fpiritu, non poteß introire in regnum det

liusquidddm fentiendüdehdc ndtiuitdteßecundd. Na tlt;lt;; Now^trif« ßdnäo ddieShoneß^ßedßlum /ßiritu Gf'‘iqud.Suntduo elementd dqude:^ ner. Spiritudlid hisßibtüibus dementis conßruntur.Si diâühocreâe uolucritisexpcndere,etquid Chrißus perdqud ritum inteUexerit^non erit nobis inhierendumin ißiS externis dementis:ßedmdgisßubtilem generdtionent uoluit commeddreiquce expoßitio no ignordtddprißcis errecentioribus. Ç^ttidexhoclocodlq conuincent,lt;^ fdlittem etddiéld uolunt dqu(e,ignoro. Et pratered qui ordinetn

ordinein jcriMnt,Ht priasßdes, ßcundo aqua : iHiin^ Ueniuatihi primo aquam, deindeßiiritum. Sedaania tascilita ludere in fcripturis dei. Noflruin aatemeß ^cnuinam fententiam ampleâi. Peraquam ßiri^i tamcommendaturßiritus fanéius. I^oneflut reßras ad clementum acris uel aquic, neque ad elementunt ignis,ut in Mattha;o : ßed ad ipßm /piritum. ISlam ni^ fi diuina benignitate renaßcamur, ut capite primof Quirenati funtex deo, z^c.Sic uoeatnaßeiex aqua crJpiritu.Et uarias habet conditiones : Aquapropter }nortißeationetn,uel etiam reßigerationem: Spiritus Spiritus zy quoque,propter benignum affiatum:Jgnis,propter ignis proa ardorem charitatis,ßruoremC7'efßcaciam.Ita/piri== prietates» tus diuerfa uocabula ßrtitur, prop ter operationem. î]on ut anima in corpore locum habet, z^ßeut ucn^ tusafflat,ita ßiritus ßandus. Qjii ßic craßi ßunt,iUi nonmultumpracelluntNicodemum.Opusdiuiniebe nignitatis, deus per ßtam liberalitatem concedit : quitt jpiritus fanili donum, dei dicitur. ita homini concea duntur tarn eximia dona,ut exßaxeo cordeßat cor carneü.Hocplané eßopusJpiritusfanéîL Sicutaqua abluit,ita Jpiritus ßanchts intus hominetn mandat, ut homo incipiat eße in gratia dei,crfit iam parus or im maculatus, er inßirat ei fandißcationis cogitatioa nes. Hj ß(ntßlij dei, quißiritu dei aguntur. Sicut tddetisntodmßecüdouento mtdtüagitari,z^ coßcert

Cap.III ANNOT. IOAN. OE COL.' udociteriterfuu permarr.itdnos fanchj Operaj^iritus ttlacriterßäuri fumus.Etobeas condi tiones.natiuùas huiulmodinoininalbrtitaeß. Deiitde C brißits externam eccleßam coüeäurns hißce ßymbo^ fis ttßtseß. Aqua,utdeßgnaret internant atiutionem: utßcutperßnritumßanäum coramdeo abluimurßta etiant per aquam coram hominibus,

NcoUoquioqmd dominus habuitcu ^Jicodemo^ docetnosremneeeßariamynempe natiuitatemßi rittMlentyßneqttanequaquS. inregnum deipoteriinus peruenire. C^uahs autem iüaßt,iflis uerbis inßnuat: üißquis.) Spiritualem rendfeentiä uocat,exa^ qttacrßgt;iritu nafci.varijs modisiüud exponitur : fed l)a:c omnium ßmplicißima expoßtio eß : JSliß quisper deitm iterum renafcatur, is non intrabit in regnum coe lorum.tdqi cap.primo habuimus. Spiritusfanóhisdi citur nomine aqutCyOr nomineßiiritus,ob uariaseius proprietates.Alif interpretantur,etnonin ipfumdea reßruntfedper aquam mortißcationem,crperßgt;iri tum uiuißcationem intelligunt, qu£ homini non concc duntur,nifi ßiritus fandi dono.Et certum quidem e^, eosquirenati funt,mortißcare carnetn fuamyCriam innouari. Sed nosnonpoterimusnoßpfosinnouarciit tiouatn uitam ud mortificarej/tifi dco coecdente. Cîÿf datn

d.tm confirunt aquam mulieri, crJjiiritum uiro. Sicut in natiuitate carnali ex uiro et multere nafâtur homo, ita homo guodammodo efl aqua,ere, Konpropterea ttobis aliquid adfcnbimm.Dominus dedit tibi uolunta tern nbsp;nbsp;rationem,qu(e quafl materia efl,fed mortua cr

inutilii,donec fl:iritusdciQr uisailiua humana^fl'agi litati accedat.Ecce nihil poteris tuo libero arbitrio effl Liberum at cere,neqi priflmos mores exuere, etiamfl multum ui^ bitriunt» dcaris conari,nifl acceflerit diuinusfliiritus tundecf fliiritusipfe, pro femineuitæ habetur, à quo efficacia operandi coceditur. Etiam ifls, expofitio non efl ab fur da:nam quifquis attendit in feipfo, hominisrationë ita uidet habere: quia in his rebus omnisorigo natiuitatis noflrte nobis oflenditur. Alij, ut ftrè omnes ueteres do ôh'res,indicât nobis his uerbis fidei fummä,quie ab ho mine requiratur.EI ecejfe efl ut credos ad iuflitiÖ:pragt; Rom, to, tereaconflßio ad falutem. Peraquam,baptifmiaquà accipiunt,quod ilia non fuffldet nobis,tindiflmui exa ira GT intus.Vnde dominus illaduo coniungit, aquant crfl)iritum,ut hiquicrediderint, etiam baptizentur. Ham ft uerafldes in nobis,nequaquampudebit nospo pulidei,ctiamftinhocmudoobidcotempiiorfts.'Hac fententia t^icodemus perflringitur,quimcticuloftor noäidominum accedebat.Cuinonfatis noâtiacce:» dcrc C hriflum, oportebat etiam fe adferibere focietati Chrifiianorum. quaft dicerctCbriflus : Ecce «on in«

Cap.III ANNOT. IOAN. OE COL* trabis in regniitn ccvlornm, etßbene afjiciaris in me, ni[i tanta fiierit fides tibi perßgt;irifum fanihim concefia fa,utuelisetiam cennumerari difcipulisnteis,accepta baptifini lauacro. Etiami/hlententianequaquäreije aenda : ficd prima libenler fiequor, quiapurior pra pioreftueritati.

Qportebat temcodernedijudicare intercarnaliit ttr fidritualia. Defidritualibus nobisficrinoefi. Side carne loqueremur,carnalia doceremus. (iuid naficitur ex carne,quam caro' Generalis locutio eJl.Jam no fub fifiamusin camali natiuitate ,quapueri naficunturin tnunJum ; (cd re/jgt;iciainus ad omncm hominisßadta* tem:quidpotc(iprlt;c(lare,nifiquodhumanumefifCar nalcs finnus,etiamoperano/îra carnaliafiunt.Proina de dercliili nobis ip('is,quid aliud operabimur quant cteteri homines,0'maximi peccatoresi Etiama^ere* mus quod Cain csrP(au,amp;'Cietcri reprobi.Caracin producit caro. I ta quia carncdes finnus,fiquisa(fiéhis nofiros ficrutaretur, plané inueniret nos carnalra fe^îa ri,(ùgcrccruccmc:rc. Atfiaccefifieritfigt;irituf,crdeuf (tliquid generauerit,idfigt;iritualeejl. Pilq igitt(r(fiiriigt; tus,ide(l,dei,refirunt imaginem fuipatrisccckjiis. Pater iflemifericors ejl ; qut filij dei, etiam ipfimiferi^ cordes

I N Ê V A N G. IOAN. ÇS ioYdci crut. Pater fanâus eft,cr puritatem amat.Hoé ipfum prlt;(ftabunt nbsp;nbsp;ßlij dei, quos refie jjsirituales uo

care licebit. Syncerifilij reßrunt ima^inem parentunt çy mores. Talem igitur natiuitatem in nobis requirit Chriflus,fi annumerari uoluerimuspopulo dei, ut non dégénérés fmus. 1« fciï ewm ßoluit tacitam quwflioné: fiamrudisifle difcipulus adhuc fecumconqucritur,ftt poftea.Neq;iflïim explanationemtuasnpiüsintelligo pr£ceptor,quod denuà uel fupernè debeam nafci. Reis ß^ondet C hrißus; Noncß opus ut attendus ad initium, etiamfituinitium huiusnatiuitatisnSpoßis exafieca gnofcere : expcflesßaltem opera illius f^iritus, çz ex faits inno tefcet tibi quid uelim.

Ne mireris dixi tibi, oportet uos nafct denuô. Spiritus fpirat ubi uolue* rnßueluult) ôf audis uocem eius, fed ne:« fcisunde uenerit(«f/w»if)ô6quô uadiu Sic eft omnis qui natus eft ex fpiriiu.

si uideris hominem ßgt;iritualem, non poteris co^ gnofcere quomodo ifit affiatus fit, neque originem ui« des, fed nibilominus multa opera eius apparent.Atten deenim uentum , quoniam de uento loquitur. Aptan tio quidem' fatis co arguit, dominum fmilitudinem afs fumere-.quiafequitur: Sice^/piritusuel uentus:fo» fct pro fua natura fiare ; audis fané uocem, flrepitufü b »

er (bnitumuenti, ignoras undcnain iüeuentus iniM fua fàciat,(3- ubiconquicturusßt,nihilomint(sfentis efficaciamuenti. Exdtatfluihts tn mari, ficcat terra, ariflamp;sz^ arbores motitat. M.tdtas alias uirtutesuenti poffemits animaduertere,ctiamfi i^fumnentumo'ae rem oculis non uideamiis, uel nefeiamus undefuam ori giné fumplèrit, neq- exaäepoßimus de fubftantia eius di/putare. I ta uide, cum tu fis tardîor ad difeendum ea quiefentis,quomodoagnofces /firitualis hominis naa^ turam? Nam qiûfquis uere ffiritualis eji, is etiam non eritociofus. Mdiesifiritusdiuini uocem,quod loqua tur de rebus diuinis. Similiter fruihs Ifiritus in iflis obferuabis, etiamfinefcias quomodoiüamutatiofiat, quod ex carnali fubità prodeat Jfiritualis. Alqdelfi ritu fanih interpretantur, fed minime genuinum attin gunt fenfum. Spiritus/firat, id eft, non recipit noftras leges, fed dona dat ecclefqs prout uult, etiamfi nefciaa musundeueniant.

Refpondjt Nicodemus, dixit illi : Quomodo pofluntifta fieri? Refpôdit lefus, ôd dixit illùTu es P racceptor iIleQjo hæc nefcisf

e .. lam ex his qiue tibi dilt;^funt, oportebâtfatis hiec tjfe explanata-.præfertim cum non fis in difcipulorum numéro, fedßterts teeftemag^trum : indieiumefl, te plan^

I N E V A N G. I o A N. Ç» pljnè non exercitatum inlcripturiStquiainMofècr Prophctis fimilc! docendi modos tnueni/Jès, ß diligent tius perfcrutatus elfes. QÿorfmtfabbatumfCircunci fio quorfumfet ieiuniu crc. Qualis magiflerfCiuomo do tnflituis populu, fl nihilpr.etcrfrigidjmliterâdoii ees, ut populus perpetuô uddiHus fit externis rebus^ Z^non curet quomodo internus homo renoucturt indi cium efl non probe te fimetum ojßcio tuo. Vidctier ^4 lAiÄsufifpcr coininiferationem Chriflumdixijjè: Qualibus pr^ceptoribus regitur populus ifraëlfsilu men tenebræfunt,quanta in populof eu quu^ funt falu tis noflrlt;c, utagnofeere nutiuitutem j^irituulcmÀnet minedebent ignoruriyinuximeùdoâoribus: NrfWo« jnne jludium «ojlrwm hucjpeëhre debet.

Pr ofcâo dico iibi,quia loquimur feimus, ÔC tefiatnur quod uiditnus, QC non recipitts teftimonium noftrum»

C brißus quamuisfolus loqudtur,dieit tumen Loqui mur: nimirum quod cr fct qui ^^iritupræditi funt,non nbsp;nbsp;,

fuu loquuntur,fed uerbu dei:no uffirmunt eu quaigno runt,utPuidus dicit,quules quidum funt:quufifume mufupientiufit,dicere quuinemointeUigut, Chriflus» inquit,fuocrfuorü nomine loquitur. Utec funt nobis perf^ëh,oportet unicuiq^fidem fuum eße certißimü. Petrusinquit:Ciuiloquitur,loquutureloquiudei.Et h î

Uimmidf : Siquishabet foinni'.im,namtfomniuntf Alij daShres ßnt in eccleßa C hrifti, quant apud ïudæfi os.Chriflus thefdurusfapientice dei,cui reüe fidé habe mus.Cumüiecdemo igituretiaalios Pharifeosper^ flringit. ïpfi ignoratis, et ßcientibus fidem adhibere it9 tudtis-.quie excufatio ueflraf

Si terrena dixi uobis,amp;^ non crcdidi=« (lis,quomodo fi dixçro cceleftiajcredi* turi eftisr

H£cfententia:Vfusfunt uerbis uulgaribits O' q^ dammodo terrenis,ut te erudirem, o neq^ ßc mentent diôhrum inteüexifii. Tu o catteri, ßßinplicißime Ion quor,noncrelt;ütis:fi coeleflia, ideß,ßublimioritnodo foquerer, abflrufius, neq; tam claris uerbis, quoma do crederetis f Etß h£c ßnt cœleflia ,fed C hriflus non extulit coeleßibus o incognitis uerbis. Et ita déplorât quodammodo noßraminnata infeitiam,!!:^ genuinas noflras tenebras. Animalis homo fionpercipit qult;e dei ßint,etßdeusdpertius loquaturnobis. i^ißperßiritu fiusilluflremur, noncapimus ilLt, o ßußrainßilMt^ turauribusnoßris. Keliquitdominus ttiieodemumin ßMinßtitiaaliquandiu herere, ut fie falte agnofeeret, quàmopushaberetregeneratioe : uelquod tamplana fterba non inteüigeret, debebat agnoficre diuino auxî

I N E V A N G» I o A N» «o Et nullus afcendit in coelum, nifi fi« lius hominiSjqui defcendit ex ccclo,qui eft in cœlo.

Verbet ilia alilt;juMtofunt obfeuriont: fed fenfus eß: Homo quidem nihil talinm habet, nifidiuinituî quatur perfiliudei.lsßiluspotcllaßendereineoelu, cxleßia nbsp;nbsp;iercanlt;i,qu£ omnibus modis hominibus

funtabfcondita,reuelare. ïpfenouit uoluntatëpatrisy er ißa inyfleria, Oquot; qtdbus mltierit pateßcere, tilts ntetnifeflnntur. HiiUus afcendit in cœlu ad arcana nas fcenda,nifi filius hominis qui defcendit, quamuis fit in coelo. Itafieipfum fiepe folet nominare,utficiamus eu ^iHusho» uere nofira naturam accepi/fie .Eandc camé in fie reces minis, pit quam zj nas habemus, excepta fiolo peccatoxons ceptus enimexßgt;iritu fianóh.Caucteaberrore,alias achim eritdeomnifideinC hrifium. C urn igi tur accès pit nofiram carnem, deficenditde cœlo:non tarnen relé quit cœlum, neq; natura diuina deterior ßiht efl,neq‘ mixiura diuinitatisctr humanitatis. Quomodopotes dicere,quod immutabile efl ut aliqd adficifcat, in quad feconuertat^Vultdicere:Manenshocquoderat,ficilis eet filius dei,nonimminuta diuina natura,nihilominus humiliauitfie ufiq; ad mortë. tlle,inquit, aficendit cr tes net illa omnia.llle cu adhuc (it in fiinu patris. qua/i dis ceretiHon ejl mirum fiuos qui puri efiis homines,hec ignore tis,nain per ineam ^atiant talia ajfiequt licebit.

Erquitm utilis efl dij^utatio,quam dominus cum l^icodemo habiät, in qiui nonnuUctde ß^irituali tMtiuitate propofuit,quod necelfiiriu nobis fit ex deo remtfci, id^ per aquMn et figt;iritum,fubtiliori quodam modoqudm ante,utfigt;iritus dei purificet nos à Jordin bus,o- agitet fiuo afflatu ad omne bonum. Ejl auté bu» iuficemodi natiuitas plané ignota hominibuscamali» ius,jfiiritualibusuero dmtaxatcomprehenfibilis. vn de C hriftus ait : iîeino aficëdit in coeltt Qrc. Ojio diÜo indicatfefiummorum myfieriorumfiolum eficit^eih rem,cr perfiéîum conditorem, er ita afcenderc in cx lefiia:(^fi quibus talta arcana reuelantur, ijs no aliuit de quam per C hriftum manififtari. N emo fdluatur ni fi per C hrifiion: er non aliud nomen fis fioledn quo fia lus nobis continuât, ij afcendit in cœlum, quandoqui» dempatri dignitate aqudis efl: épater antequam ie» citjùndamenta mundi, hune ordinauit, or in ipfio ele» nbsp;nbsp;I

gitquotquot fianüificandierant, vndenon peralium quàmperC hriflum aficendimus. llle etiam propter no ftramfialuté de cœlo deficendit : non ut diuinitatem fiuâ relinqueret,fiedfie exinaniret,nihilominus manensin cxlo fiua nudeflitte. Sic etiam poflquârefiurrexit,alt;U turn cœlorum nobis pateficit.

IN E V A N G. IOAN* St tet filium hominis, utomnis qui credit in ills,ne pereat, fed habeat uitâ eternä*

Cum intelligimus nos aliunde non fore participes falutis lt;]uàm per C hriflum, decet ut hoc myflerium no i^noretnus, qua ratione falus nobis contingat,et quo^i modo pater initio nos delegit, zy quomodo perfan^ guinem Cbrifli reconciliatipatrifimus.AdColoß.zy Colojj'.t. Ephe. darum. lAors enim dominica ubi nobis annun^ E.phe. i. datafùerit,zS' quatacharitate deus nos dilexerit,opti t.ioan. i. menoflrapeikra,fifaxeafint,emollirepoterit:fiqui Apoc.t. dem ueraßde receperimus illam mortem, uel uirtutem cruds, exemplo ferpentis exaltati, quemadmodu Mo fescxdtauitferpentëcrc.utlegitisNum.zi.cap.Ctt populus obmurmurajj'etdeo,iratusimmgt;f't ferpentes ignitos,4 quibus idi mox langucfcebât. Mi/èrtus deus iUorum,iußit Mo fem ut ferpentem areu in ligno exal taret,quern quiff; t^exiJfetZTc. placuit tunedeof* des afiicientiumferpentem aneum, zy propter fidem tunequidâ curatifunt. iiamfiincreduli fuifjcnt,dixi/ fenttQua ratione poterit nos curare ferpens ? Quid pharmaci in ifla anea fguraf Imo ip fa imaginatio fer pentispoteritmorbum ext^erare, ut Phyfici dicunt, multumfcere imaginationem inmorborumaugmen jma^itt^tio tis. Nuncfrdleliquetuidere,quomodo typumidum j»morbis aptetdominus.Antiquusfcrpens ZT dolofißimus, qui }f,ala.

fuo ueneno injicit,ißeßcit nosfilios mortis. Nc^zlt;c eß aliud remedium li (/co f)r£Mfum,quàm utferpens exal teturin ligno, itafilius dei fitéhis eßpro nobispccca tunt : quandoquidem habuitßmilitudinem carnis peca cati: cy earn ob caußon cxißimatur cß'eßerpens. Sicut ßrptns exaltJtus in ligno, non erat peßißryßed folant ßffdemßrebat: jtaChrißus carnem noßramuerein ß’ geßauit,ab omni peccati macula alienam.Pnefigu^^ ratumigitur tune eß,quodi^ fßiritualibusinnotuit, ßttisß^rum pro nobis eum, qui lt;djßque peccato,?^ in quem deus reß^eilurus ejfct, O' dblaturus noßratn ualetudinem^

Oporletexaltarifiliumhominis. ) inhuncreßiici tnus. î^amlicetindemetiri diuinamcharitatê, utipße poßca ßibßsmit, quia tton pepercit proprio ßlio. Hoc quiperj^iritum fanéîum ßKrintcdodi,ßcilerapicn turutß:iant ßbi deum eße benignum o propitium, Namß filiuin ßium tradidit pro nobis, quomodo non erit ipß.ßimuspaterl vbi igitur eafides eß,neceße etii stdeßcßiritumdei, quinosagit, utabnegetnus noßras concupifeentias o dßideria, moriamurq^ peccatOt Cruiif^tmusChriflo.

Non perçât.) Qjiidamexponunt,nonfiolumeße reßieienfitm in mortem Chrißi,fied ctiamadrefiurrci flionem, cum dicatur hic, çxahari per crucem. N o« reijeio iHamfcntentiam tanquani impiam: fedfiquis uelit

I N E V A N G* I o Ä N» c» «flit uidere pun^m iflum, in quofatus noftra, iwn gloriitbitur nift in crucc domini noflri lefu Chrijii: i^din per obedientiam iHam fummam contigit falus «obis. ïn cruce exerccndd eß ßdesinon eü ut alteri rei tribuumus. idea nomen fuper omne nomen ei datum efl,Grc.VoluitChriflusojiendere èiicodetno,c}iM uia fidus mortalibus contingat.Ecce ß ita credidcri5,quod tibiutilismors Chriflißt,ßicilcafcendes etiamincaet* lum,cr cognofces itlamfapientiam dbfconditdm,cr quam charißmus deo patri, er beneßeiano* bis exhibuerit. Sediam quid ex nobis requiriturf ne ignauie interim fludeamus, er unde oportebat melio* res ßeri,détériorés deprebendamur.

Vt omnis qui creditin idum, habeatuitam ere. Tgt;ehis,quibusnondum contigit difcerncre inter uerH er/ilßim,quiadhuc nefeiunt accipereuerbumdei,ut funt moriones er puelli Chriflianorum, quosfcimus nondum uti rattone fua, non hieloquitur Cbriflus.De credentibuspricdicationi er uerbo, er de adultis,ßrd mo efl. vbi autem de pueris loquimur, non efl ut ultr^ controuerfltmur de Ulis, cum non proprium habeant deliifhun. Neminem excludit, neque £tatem neq^fciç xum, flue principes flue idiotie ,fliuc dodiflue indodi^ fiueex circuncifloiK uel non : fled qui credunt in iüum, fide purificantur. lam peccatisperditi eramus, idei) ebrtfius mortuus ut uiuainus. Sciant quibuspeeçatrix

ANNOT. IOAN. OECOL.’ tâta adlubefcit/e perire cr non uiuerc,quta anima eo« mmmortuacél. Ciuodficfediderint, iamnonfeiteru inuolucntpcccatis.Certumeftapudßdcles-.quihicuif ttereÙKipùint^nondeerituitaetiampoftmortem. Jjli tta hic^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;frn^s dominic£ obedicntitc cz mortis, ut inde uitant

■ £ternam habeamus. O Nicodeme, »e credideris fatis ej]c, fl tuas hoftias immoîaueris ; ftbbata, purificatio^i ne5,zyfimili(( ïudaica fcruaueris ; ita renafci te oporte bat. Principio opus huiufmodifidc,utlfiritus uitalia opera, non craffa operetur. Qjtid aiitem fitexaltari filium hominis, cr quantum beneficium dei fit, cia» riusindicat.

Etenim fie deus dilexit mundum, ut daret fiiium fuumjillum umgenitutn: ut omnis qui credit in ilium, ne pereat, fed habeat uitam atternam»

Repetiteadem uerba:fcd quomodo? Deus dilexit^ amp;c. Qjaarcoportebat exaltarifiliumhominisiïtaui fumefideo'.hoceft arcanumdei, utfuammifericordiâ mundo dcclaret,quamgeritergahomines. videtedili genter:fuprà,filium hominis: nunc,fitum unigenitum:

ViOus dei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fccernat eum à c£tcris mortalibus-.ut uere dicasC hri

amp; fJiaria: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mortuum effe. Ne dicas,

unus. dédit filium Mari£:quafifepararipofiitfilius dei àfilioM.ari£. Vnuseji,nonduo, Etexhoc elucefeit magnituda

IN EVANG. IOAN. lt;Sj f^nitadodimnibcm-ficij. c^uidenim maiusinrebushu tnanis, quint darefilium, eum^ gloriofißintum, cui ni M eü compardbtlc,fgt;ro humili Cf abicih peccdtore^ Jam facile credere potes, Dcum eße optimum ctr be« tKUolentißimum.tdcii adbuc cl4riusindic4t,adieóh) contrario.

Non enim mifit deus filium fuum in mundum, ut iudicet mundum » fed ut faluetur mundus per ilium.Qui credit in ilium, no iudicabitur. Qui uero non credit,iam ludicatus eft.

Mißt filium ut non pereat mundus: neputes Chrifluni intuampemiciemmißum.Diciturinpropheta:No« E^ccbas» lomortepeccatoris.ltaetiähic. i^onideofieruiuitno« , bis ut per camus. Si perimus,plané culpanoftraerit.

Qttij erit iudexfLex condemnauit : per Chrifium gra tia(;;-mifericordia,utfciamusperipfum eße remißa peccata. ^eque quid aliudfußgt;iceris,neq; audios illos, qui confcientiam tuam pufillanimemßcere uolunt.

Qai credit. ) Jpfie efi qui interpellât pro nobis,ipfe aduocatus nofier. Si crcdere poteris illud,faluabcris.

Nihn addit, neq^ baptifinum, neq; opera: fedpurafi« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;^0

Boe igitiOr ucrbo,niß relinquere wlimus fummam lutis noftrie poterimus omnes mores conjùtareQr feäas.Bi qiafuis operibusßalutem tribuunt, fic paniteniiasdefiniunt,ut er tot bonis operibus tanta pramiarcjßondeant incalis, cumüii nonpendeantà ßdeChrifli,tierccenferipojjunt Antichrifli. Quorno^ Ântîcbrifli do comprobabuntPurgatorium ßtumfpro quoerit? qui, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pro fideli uel infideliiSi credit,iam abfolutuseji.Chri^

flusßatisjicit ; pater tn dignitatem filij refßicit. CelJdt leeus merendipoji hanerdtam. Qui noncredit^iaitt iudieatus esl. Dc ptieris er morionibus alia res eft. Ücq;cred(int neq; diftredunt,quianon opponuntfte uerbo.tUi nen mdunt,ft:^ uerbo dei opponunt.Obifl cies:A.ïulti funt quibus non eft annunciatü iicrbum dei. Paucosinuenies. Lucetinnobislexnaturæ. vbidabis aliquem qui no in fteipfto agnofeat dodhrem, quod eon tra deum non ftepepeccarit f Bon negaturpropterea fiiturum iudicium .ïudicabit dominus omnes. Seddifgt; eit: Qjiotquot non reeeperint uerbum, aéhim eftpla» nè de iüorum ftalutc. Bon eft aliud facrifieium qult;r poftit homo reparari.

Apparet maniftfts, ingratitudo iftoru. Si quis honore' hune ftlio non tribuerit, noeftut quaras quomodo iUe fondemnetunBoluit enim credereftlio dei unigenito.

codcmo,nempe opus eße regenerationes^üddam Slimniit nobis,noncdrndli,fedß'tritudli.llldßtin ddultis,ubi falutis. beneficium C hrifti,mortui pro ipfis,crediderint. Hdc enim rdtionepeékrd eorum/àcile purificdntur. N dm ipfdC hrifli mors,e!r etus exdltdtio in cruce,fujficten^ Sufiïcieft^ til'imumeftfdcrificiumddtoUëdd peccdtdtotiusmuft tilfifidcrifi^ di. Proptered qtticredere noluerit,isidmcondemnd^ dtimmors tuseft. Ç^ihdHc fdlutisuidm fi!reuerit,qult;iedlident Chrißi^ eipdrandd ivultutchrifius iterum defienddt ; quod fgt;Ianè indignifiimum.Qut hoc non credit, clùtn fi cett ties moreretur,non crederçt.

Bffic uerfum eft,condemndlio .No opus eft ut idm conuocetur C ontiliMjnxwKif mK4(ws, Ctux enim ftgt;es poteritde illo homine eftè, cuius peâus tdm preciof fdnguts emoHire nequid

Eiquodlumcnillud uenitin rnun» dum,8lt; dilexcrunt illi magistenebras quàmlucem.

Qkîj non condemnaret eum.quiJfionteinmetv dieoculosfiios clduderet^Etldpfiis inputeum cldufis oculis,non hdbet utincuf'etfolem,fedpotiuifeipfiint ^Udt.Planè itdhic drgumentdtur.ChriftusIuxdni» W«rKm fidfit nobis:prlt;edi(atdHimftvm eitfi wffMj

grrffM àus annuMta eft, cr tcpimonium accepit mid tismirdculisyut ampliusdehisnemo dubitare debeat. Siigitur aliqui funt quirecipere nolucrint,dec}drtint feiamejjè condcmnatos. Vidcmusfegnc ittgettiuho» ninumad optiindquteij^iigitur omnesfumus condc^ mnati quotquot ex eorum numéro(umus. N o» qui mel clduferut oeulos,condemndti : fed quiperfeuerunt inctecit(ite,^reß(giuntdoceri.

Vere hoc hominibus infitum eft,ut tenebraspotius empleibintur,qudm lucan ipfam.Quomodoigitur hone^labimusnaturam noftrumiquidbonide uiribus tioftris poterimus poUiceri? Vos cummali eftis,quo^ modopoteftis bona dare hominibusi Ampleéiimur of mnes magis tenebrasqlucéfOr fumusftlijirte,donee ChriftuspeHoranoftraluceueritatisftMirradMuerit,

Qp j cnim fadt improba, odio habet improamp;4 lucenijófnon uenit ad luce m, ut opera ueluilid- jljjyg noQ redarguantur,

Quotquot non acedunt ad hanc lucem, certum eft quod male operentur,cr nuda natura eft in eis,zy ui* tiata ; quia opera idoru mala. Iuidemus omnibus mo dis nobis agnatum effe quendam pudoremiCJ'noluf tnus peccata noftra confiteri, ne prodeantoperain Im ent,. Hirteftrèeftfins (of eonfentiorwmin mundoad “ nbsp;nbsp;“ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;” nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ortum

ßrtum Euangelij. Chrißus dixitfe non uenijje ut mita tatpacentjfedgladium. Vultut ardent ignis fuus. Per uerbum ueritatis,impid opera hominum reuelantur:et cum iUa deteguntur, filij tenebrarum a^greßrunt, nos luntq^redargui. Quareepifcopi,reges O’potëtesfe^ ctdi, cum oftenditur ejjê uanitas inpompis idorum, ita fuccenfentt proßitö fcipfos produnt, auertunt fe à lue ceßtlendidißTimaadtenebras.

Qui autem facit ueritatem, ucnit ad lucem, ut Opera illius reuelentur, quia funt fada per deum»

Seiet ßequenter adiugere crebras dntithefes:prius deluce:hic,quißcit ueritatem. Sed quisefl qui operae tur ueritatem, nifi prius de diuino Jpiritu acceperitilta ttoflra ignauia arguitur. Siue ergo condemnabilesßca rimus ßue probabiles,ßmper manißfla. erit diuina gra tia. Qui igitur uero cor^deumamant,iüinöncaue fantur,quare mihi dominus no beneßeiti PJonfatisbe neßcif,C hrißum pro te pa/ßum eßeiDeus operatus eß iUa Opera. Nihtl uel cogitare boni poßumus abfq; deo. Xdeo iudicium 3la opera non reßgiunt. Probi uirißtu rum iudicium non exhorrefeuntßto nomine : quamuis charitas admittit nonnihil doloris, propter damnatioe tiemßatrum. Htecdißutatio eß cum Nicodemo, qui dominus habuit: CZ (ompleilitur infe fummam falutii

CapJII ANNOT. IOAN. OECOL falutis noßne. ljunc iterum redit in GaliUci adßuos.

Poft hæc ucnit lefus amp;nbsp;difcipuHilIius in ludaeam terra itIjSC illic cöuerfatus eft cum ipfis amp;nbsp;baptteauir.

ïuitufg; ad tordamentinterrdm ludietc aiijt,in aîialocii indæte extra Kierußalem : e^eb tranßjt ubi locus bapiizondi erat.

Antca dominus locutu5eß,etetiam Euangeliflaf de inferno baptißno : cum iüü fatis commendajßet, tandem de facramento baptißni incipitloqui. Etutb nam hunc modum in tradenda ratione facramentorum omnesobferuarent^minus eßet contentionum in orbe, utprimumpopidum bene inflituerent de baptißno ina terno,qui admodü nobis neeeßarius efl, qui^; fa tis ex« plicatuseflexea doilrinacjuam dominus communica uit Elicodemo. Si illä nouimus, ßcile externum bapti« fmum inteUigemusAta deßgt;irituali manducationcyße« xto capite multa dicit. Honeßißima ratio er maxime utilis-, etßi ab ahjs repudietur ; ßed nifi probe poterisiu« dicare inter id quod ßgnatur, er quod ßgnat, inutile eritßgnu.toquarde rationedocendi, nequiscu Cata baptifiis putet, ita etiä cum pueris eße agendii. Certu

ï N E V A N G* I o A îT» cè rfl multos d difcipulis baptiz(itos,qui rm non omnein intcïligmnt,£tiam ne difcipuli, donee C hri/lus ref geret ex mortuis. vnde aliud eft in exhibitione facra^ mentorum.AduUi inftituanturanteguam in numerum eccleß^e accipiantur : fedideo non oportet paruulos amandareQrreijcere.Koc idea dtxerim uobis,utui;gt; deatis confihum ftirttusfanóli, etiamin ordinefcri^ bendi:nihil enim temere pramittitur ucl ftequitur. I ulf^ ebre C hriftus indicauit in quo fumma falutis noftr£ ftt coram deo. Regcneret nos(j^iritusfanâus,uthabea^‘ mus fiduciam,tunc licebit intrare in eccleftam dei: imo iamftumus in ea, cr inftcripti. Sed utinnoteftatftatri» bus,nos in hoc numero eft'e,neceftarium eft ut externo ßimbolo figniftcemus. Sed non eft noftrit aliquodß tm bolum inftituerc,alias non eftit facrum,ftd quod à do» mino inftitutu eft nbsp;nbsp;confecratum, id famHe feruemusi

Vieet quis : NÓnw cum ego habeamfidem,zs- pofteai declare peropcramiftricordiic, charitatiseyc. nónne fufftcitmihif ^^equaquam.Opus crit tibi coram eccle» fta,utnon reftuasßmbolum à domino inftitutu, Cer» turn cum dominus baptifmii inftituit, ipfum per ft- effe facrum, quâdoquidë in nomine C bn/f i baptiftnus, no in nomine Papie,ut miferi Catabaptifta; dicunt,datur. Adiedte cerimoniic nihil ojftciunt baptiftno . Argu» . mëtuhicetiàaduerfuseos qui citât teftimoniu ex Maf co ft Mdttb.eojKbt dominus iubet apoftolosprfedicare

euangelium toti mundo, er häptizttre, quafi tunepri^ mum inflitutusfit baptißnus.Hicmanifcßtquodbapti zarit. Sedinlt;luartocäpitc exponit feipßim. Tunihts eßchrifius longe nobiliori officio,qudm fi baptizaffet externe : intusbaptizäbut perffiritum. vndePaulus gloridbaturquodnomultosbt(ptiz‘gt;ffet,fedmdgisopc ramimpendiffet annuncidndouerbodei. chriflusuea tierat îiieru[alem,purgduerdt templum,eticim docueti rat qua opuspurgatione ; ßc tandê procedit ad aquof, er per dißipulos ßcit ucnientes baptizari.

lüinißeriumloannisdebebat durare donee conif^ ceretter ittcarcerem. indicat non multum abßiffealr eo tempore, quo ïoannes erat mancipandus uinculisr propterea clarius de C fcrijîo perhibet teßimonium. E« tiam cum in carcereeffct,dißipulos mittebat adchri^ ßum. Jamipßfatis teßatufeß ceffaffefuum minißeria um. Sequitur quintum teßimonium Ioannis, er ulti* tnum,cumiameßetab Herodecapiendus^

IN E V A N G. I O A N* 67 nerunt ad Ioannê,8C dixerunt illi: Rab bijQui erat tecum trans [ordanem, cui tu teftimonium præbuifti, utdeillebaa ptizatjSC omnes ueniunt ad ilium«

1IÎ4I» contentione m difdptJorum lodttnis or ttntu Idtionemoriripmiufitdeus, utioanneshincmdiorcm occdfionëfumeret anundandi difcipulos ad Chrijiut utintcUigercmus Chrijlum ejfeucrumbdptiflam.qta fjiirilufinikibdptizdt. llli coittcndebdnt:EcceChri^ flus bdptizdt zyc. Difdpuli lodnnis mdgnificdbdt fliti prteccptorcm, ut nonnunqudm folent difdpuli glorid^ ri in prueceptoribus : qudmuis hoc tdienum ejfe deccdt 4 C hrifltdnis: uniis efl nobis magifler. Si dddidi ttoluea rimus eflè homnibus, hdud mirunt efl fl flepe erremus cum ipfls. in hdc re non rede dgebdtur : fedprodefl na bis'emuldtio.Dicunt,cuius bdptiflnus efl dcdpiendusf idnfignordmus ddutrum eundum fit. EcceiUebdpti^ Zdt cui tu teflimonium perhibuifli, nbsp;nbsp;tu uis ut ddiuna

^dmuriUi.Sedhoctuxdutoritdti plurimum obefl: ne gloridm tudm contempferis. No« pdrud tentdtio,ut plus de fe fentiret. Sed lodnni non probdbdtur z^lm corum-Ciuomodo dutem fe gerdt,tddedmus.

R-cfpondctloannes amp;nbsp;dixit: Homo non poteft accipere quicquam, nififit datum eiècœlo*

Qjtxfi dicmt:]jie miffus ejl d deOyO' priccepfutti d deo habet. E^o nonfum'ftc miffus ut iüe : folum mifgt; fits ante C hriflum: id quod is agit^agit diuino iuffii'.ubi igitur diuinum pr£ceptumeß,ibinemoiemuletur.

De rlt;ttio«e baptißni ej“ aliorum facramentorUf qualiter doceri debeant,nuper oflenfumeA, Ortaautemfiiitqu^ßiointerdifcipulos loaniscutniii d£is de purificatione. Ioannis difcipuli immodice z^d bant pro pr^ccptore fuo,et tardius accedebat ad C hri Ioannis hu ftim:ideo iam quintum teftimonium ei dat,fuam humi militdSf nbsp;nbsp;litatemdcclarans,zy- ChriJiinaieJhtem.CbriJki funt^

No potcfl.) Ci^icquidChrtjlusagit,iu]JucoeIc^is patrisfdcit.ltaetiam ego no ueni,nift mißus ctrc, üoç nomine plané indicat cuiqua, qui hoc modo minifleria fiingiturficut ChrijhiS, turpe ejje, accipere officium fcipfoffine eleóiione uel a^tu diuini numinis. Bonum opus epißcopatum ßumere,fcd ide qui affumit diuinitui iduffretur,fiquidédeusido uoluerituti. ttocideo dico^ quia opus admodumeff periculofum.Taits nonuult magniffcari,fed omnibus fferuire, cz effê omniu miiKi frrihoccp plane nemo fftciet,nifi diuino fpiritu duäus.

T^ecalo.) ldeff,diuinitus.quafidiceret:t^oopor tfbatinuidere .videmusetiam Apoffolos gratulariet ßdifdere, fi per occafionetltpti(diectnrCkriffiS} etiaft non

Qttiti zclatis pro inäigno fnon fttm tantus,lt;jui ucn iiiccntmihi nomen Chrifli.Antca Micauiuobis,me r/Jè pi-iCcurforem illius: mefcruum,tüumdominum, Hlt;fr mea confißio eft : quare igitur moleflefèrtis/Im dicat nunc difenmett inter feruum O' dominum.

Qui habet fponfam,fponfus eft’.ami eus autem fponfi, qui flat ôC audit illu, gaudio gaudet propter uocem fponfï»

Quantüdiferimeneft interßjonfumo^micufßon fi, tantum inter meerC hriftü,quijj)onfui: id eft,cuius propria eft cede fia: O' dk poteritgloriari de ecclefta, tanq de j^onfa. Hoc non eft amici. vellë hutte locum benecxpendere,tjuipro Papacotendunt,quodfit ca-» put ecclcfi£. H£c dignitas folius C hrifti eft, igitur foli Chrifto tribuenda-Ad Ephc.Jpfc eft caput corporis,id eft ecclefue. Oues iftius funt paftoris, non funt noftr^, Igitur C hriftidignitasfemperillibataferuanda. Spoftt cjl C hrifti propria, nom redemit ilia fuo fanguinc. A« micus ftonfi, id eft, ego fum in loco amicorum,nolo in iuriâ ftonfoßcere. 1 deo iniuftus cffèm,fidicerë eccletgt; fiÂmeameffe. Sidifcipulos retinerc mecu, parumftdç lis ejjein feruus,fed potius quierere que meafunt.Vni» cecurandum,utqute Ckriftifunt ^Kicrumus. Amicus i 'i-

AN NOT. IOAN. OE C O U ^onf!ßat,iäeß,inopcrc miniftrorum eß, Primuih^ nor in nu()tij! datur/ponfo,alius honor ionicorum.

Audiens, ) Amicus gaudetfi audieritJponfumfuH ildelfe,gc(udeiqi iam adduikim ejfe j^onfain. Ita loan^ nesgaudet nomine chrißi, ^uiulexçsquot; Prophetie ufß Adlonnnem.

Gaudio. ) icf eß,iinmenfo gaudio gaudet. Sunt qui fimidantß nonnunquam gaudere .Vultdicere: Toto corde meo gaudeo, or nihil gr^f^ius, quHrn qnod audiä uoceßonfi. lam non loquitur per dngelu,uelper Pro« phetaSfßd per ßipfum,ut ad Heb. cap. e. Paulus in^i quit:Tandemper filiu locutus eß,qui plenitudo eß teitf porum, üihilampliusexpeilandum eß.

HoceßquodetiamAbrahamcupicbat uidere, zy omnes Prophetie, quiexpedauerunt regnumChrißi. Quid aliud regnum C hrißt, quam quad jponfe loqua f/l((tih.8, turChrißuscorporiditerpr^ßnsiMultiregesetPro phette optauerunt uidere dicm ilium,zy non uiderunt. Magnum igiturgaudium eß impletumin cordibusos niniumßidelium,C hrißo pnefente.

ftam Chrifiu dicunt oportere exaltari in cruee,Ioannê tiero decoüari. Sed uerba ifia hoe non indicant. Mens uerborum /peóhnda ef. Vult dicere: omnis gloria C hrifio danda eft, cr mihi tanquam miniflro tenuitas afcribenda-.propterea nolo ut contendatis propter me. Qupd loannes cum effet fanilißimus mortalium, po/l Chrifiumdixit, iureetiamnos diccmus,noflrumefiê imminui, neiuftitiamnobisadfcribamus. Quodfi tuis opcribus uel uiribus etiam tantillum tribuis, iam tu uis crefcere, nece/Jc utchriftus imminuatur.Vnde maximedecet humilitas feruosChrifti. Sandihumi^ liant fedonge magisnos peccatores. Ponitnuncantit the fes inter fe er C hriflum.

Quifuperncuenitfuper otnnes eft: '»««Araj/, Qui ex terra profedus eft, terrenus eft omnes, nut

Vtrum dccedm uolcs,c«Icflem uel terrenumfllk çœkfiis efl,filiu5 eticun dd, crfupcr otnnes, nbsp;nbsp;ornniH

dominus, vistemnum Vide quid fit homo terrenus: ex terra efl,resterrenas loquitur,fiquidem exfeipfo loquatur. Quanto fatiuscfteundemcum angelis forti ri pr£ceptorcm,quàm communem hahere cumpecori busf NamfiC hriftum uolueris mecum confirre, is fu^ perne uenit,cathedram fiutm incoelo habet. Ego ex . terra^habüo inter homines, nonpojfumnifi terrena la

Superius ca/aiS^, nunc avgcwn, Suprdindicdta eft, TaKÄip dicm, uKk yïp ÄxÄ»,ha^ beat fuam particulam rcßjondentem. ipfeè cxlo efl: cocleßis eft uere,etft homoftâus. ïam his fubdit:

Sicutfupri,Dilexerunt homines magistenebras guam lucent: ita hoe per commiftrationem fubdit. qua ft diceref.Kirum eft cum coeleftis magifter prafens fit, quod nemo ilium audiat,ttemoq; con^egetfeadiüu, lam inter dona etiain difcrimen ponit.

Qjti ftwrit uerus difcipulus C hrifti, is obfignatur inpe£lore fuo propter certam fidem, quia deus non ßl lit,crueraxeft. Hochabemus exdifcipulatu Chrifti. Agnofcemus patrem, cr non dubitabimus in cordibus ftoftris de ilhus mifcricordia.Habemus etaliâ utiUtatë.

Deus uerax eft,CTqua; Chriftuspromittit uera fnntn^itur tuto licet iUi credere. C onftrte loannem cii Chïi

Chriflo .Etiamf ; diu ntdnfmmus äpud lounnem, non* dumtmë obfigndbÜturpeäora noflra]jgt;intufdnélo.

Loquitur.) Verbadei in cor hominis. Dices, un na efl loànes locutusuerba deiffrlfo igitur indicctuit C bri fiu.dbfit. Eaqu^ficdicuturno foluintelhgdsdeexter no uerbo, fed de intemo,guando homo certusfit or ob ftgndtur.Etiüfiomnem fcripturä tnemonterdicereSt nondu cjps doihis 4 deo.Efd. dicif.Erut omnes doilii domino. iHe kctms magiftcr. 104nes eade fèrè uerba loa cutus erat ^U£e^C l^iftus, nbsp;nbsp;Mcr4 teflimonia perhi^

buit: fed cxternu erÙt,quctlid etiùnos poffumus exhibe re Chrifto,leéiisfcripturis. Sed hoceft ^fcrimen,Chri fius loquitur in peiloru boininumjorfniics minime.

In hune fenfum iUd uccipe ; C hriftus non habetan^ gttjhmquondam bonorum tnenfuram, inipfoplenitu do gratiarum, maxùna abundantia. Nobis uarùe grati£ conceß£funt,alius hoc,alius aliud donum4 deo fortitus eft. Omnia autem ifta dona in uno Chrifto funt. Dc«sd4t ftiiritum, ideftdona ftnritus. Requie» nitenimj^iritus dominifupereum.Nontribuiteipar cè,fed abfque menftira. Quafidiceret ; Magnapro^ ftit()ftiiltitiaejfet,ftadme uelitis diuertere,fiquidem in me uixfônticulus,uel ftiUa aqu£,cr uchtis rclinque^ femareplenißimian. Adßntcm, nonod cislcmom

CapUII ANNOT. IOAN. OE C O L» cundumeflyUtinHieye. hdbeinus. Omweotendunf, ut diPdpulos 4 fe amandct ad C hriflunu nbsp;nbsp;Aliain nuc

Quid agitisiijuare non potiia conucrtitis uos ad ß liumdn cuius poteflate omnia funt fquidicit: Mihio^ mnis poteftas data cß in cœlo er in terra. Quicuq; uo luerintßduari, per folu Chrißu faluabutur. Omnia in tnanu illius. indicium fummadiledionis hichabetis, quant paterhabetergafilium.Itauoxauditaefl: Hie efl ßlius meusdilcdu5,in quo mihi cSplacui: id eft,que plurimu diligo. o mnes igitur qui iuftificantur, perß* Hum iuflißcantur.Elcgit nos deus in ipfo,anteqßn^« tnetaßculiiadafiierüt. Quodinmanu Chrißi, nemo außrrepoteß, ïlUfunteledi, quicredutinChriflu.lâ ponit eitangeliu quad prius C hriflus Nico4o»o dixit,

Qai credit in filium,habct uitam acter nam:qui uero non credit filio,non uide bit uitam,fed ira dei manet fuper ilium.

HocfWdttgcIi«/« dominusiußit Apoßolospredik care.Quomodo omnia data funteif Vulthedeusnos faluare citrafidcin,fi nos auerßßerimus ab ipfo? Eie* quaquà '.fedficrediderbntis, iatn habemus uità teter* nà. Iterüponit inpricfenti.Eio dicit habcri,fed habet.

Qtti non credit,nequc nunc habet uitatn,fcd ^uod du» riuseftpriuabiturieterna uita:utnon locusßtOrigef origenißt nißis,quinoncredunt damnationem aternam. Qj/a; ruin error-, iüisreliquaßeseritfdicit:

\radei. ) ïntolerabilisira del, non quod deus ßut natura irafcatur,fed iUi fentient tratum,

Manet. )Ciuandiumanetincredulitas,tandiuma «et ira dei. Ciuandiu tenebric in homine, tanto tempo re non uidebitfolent : fi non uiderit folem, neq; deleikh tionem uUam poterit habere. lUi in tenebrisfunt, qui m tenebrii non cognofcunt Cbrij}« : Ulis nihil reliquunt efl, quant eflc, utperpetuo flnt intenebris. Manus cr pedes illorunt ligantur crc.Dicit : videte quàm imprudenter agant quirelinquunt filium,faludtorcm,crajjumunt illunt quinonpotefl faluarc.Jtaquireliilo prteconioChrb fltjinfanikritm laudibusfolum occupati,qtf4ftimale egerint inultis temporibus,iudicate uos ipfl.

AVdiuimus in prtecedenti capite quomodo Io« annesctr Chriflus eodem tempore baptizot rint:unde etiam ortafuit difceptatio inter diflipulos de puriflcatione. C£teru,ut fieri folet,inuidia comes eii pra:clarorum initiorum or pulchroruoperum. Ido« hoc loco eueniffc uidebimus. Abqtigitur C briJÎKJ, nia mirum declinare uolens inuidiam (ÿ' infidius P huriflea crnm.Et it(t cohierent iHa-

C APVT I I I K poß^cognouttdomi'ä* K nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quod audiuerSt Phanfd

lefusfaceretplurcs difcjpuîos ÔC baptizaret, g lo anncs, quamuis lefus ipfe non baptiza tetj fed difcïpuli illfuSj reliquit fudæam»

Audiuimus interpretdtioncm eoru qute ftpù diiki , funt,quomodo no ipfc Chrijhs bdptizduit,fed difciptt '■ ii. Nam quod ferui fraunt nomine domini, hoc domi» fins ftcilfe dicitur. V t ß quis dicerei,Gaïïite re^ë mulfti tniUidhominumoccidiße, nonper mdnum ßidm,fed pcrexcrcitu. ItdChriflusdiciturbdptizdße. l^eq-eß cenfcndum quod dbßq; drlitratu z^- iulfu Chrifli bdpti Zdrint dißcipuli, dlids dggregdßent loanni difcipulor, non C hriflo.Et certum de bdptißno externo hic loqui. îîdbebdt minißros fuos Chrißus, unde poßcdß:cuta eß inuidid .Etcrdt ludieis duru duditu-, poß ïodnnemf qui tllisgrduis ddmoduerdt,z^ßreintolcrdbHis,ßed quiidmdliumultocidriorclodnne.vndeß{jßicdbdni‘ turresßuds periciitdturds. Quod dütJeßa dbqt,non cdret myßerio. Qui Idbordt inuidid,indigni ßlt;nt uerb tdtc,etdigniut lucédmittdnt. ideoreditinpdtridßcd,

IN E V A N G. IOAN» i?i ïta(^ uennin oppidum Samanae, quod dicifur SycbaT,uicinû praedio,quod las cob dedit lofepb filio fuo.

RedittgiturChnßus,Ziroporteidttranfireper Sa fttdriamy^Udfita eft in meditullio inter Judaam amp;nbsp;Ga Wteam : iranfitus enim erat iliac quando defcendebant 4 Bietufdlem in Gdliledm. Samarid uidemus eftèpro^ tiinciamiinedciuitds Sychdr,Genefts zo.qudmfilif Jacob expugnabant. Et Gm. 48.lt;iflt;üt Jofephpra d^ lifsfratribu^ edw portionem dff'i, ut occuparet prater fortem. Diligenter deftribit locum,tempus,Gr omnia, quo nobis hijhria exercitdtiorfit,cr maniftfiior ubi il idcontigerit,

Pdtridrch(eßntesftbißdiebdnt,ubicun^ftgebant tabirndculd. Porto quod dd rnyfleriumattinet, c bri» ftus 4 Judad dcfcendit in Sdmariam, lt;( iuftis illis dd pec catores, 4 fttperbis ad humiles, V ad eos qui contem* ptiores erant,quiq; magis idonei ad recipiendam uerioi tdtem. Scitote autem Samaritanos femperßijß inßn» ßsjftd'elitiscaterisqi Iudiei5,nonßlu eo tempore quo tribus duodecim diuiftefunt,fedperpétué .Et tf x ifraa el in Samaria colonia babuit ; qua; copiofe leges quart to Rtgum ultimo. Legimus enim multos koncs uet fiifti in earn regionë, quia populus plané erat ignarut

(/«■ : unde rex mißt fdcerdotes, qui legem M oß expiât^ narent.Verum itli pdrtim legem deifufcipiebantypar^ tim ßfd idola colebant. item quando I «lt;if i rcdierunt 4 captiuitdte Babylonicd,cum repdrdrecondrentnr tent plumer ciuitdtem^ubi^reßflebdnt Sdmaritdnicunt cieterisgentibus. Templum adißcdbdnt in monte Gd rißm iuxtd Sy ehern,ubi gloridbdntur depdtribus.Po^. frd tempore Antiochi ittuflris,qui Uierußdemexpu^ gnduit, er templum prophdnduit, conßituens in Gari fim templum idolu lomsCretei,in nierußdem Olym^ pij louis.Etiäßibpneßdibus Sdmdritdnifemperinß^ fii iudteis. Kincßilum efl quod ludlt;ei nuüum commet dum hdberc uolebdnt cum Sdmdritdnis. Temp ore ßli citdtis ludds dmici crant ,ßedinßrtunij tempore omni um inßßißimi :ßcut er idonuei erc. Offendit igitur Cbrißusiuxtdhuncßntepeccdtricemulierculd(quoa modo iujh eßepotetdt, quæ quinque uiros hdbuerdti) er coBoquiü hdbuitcum ed, quteparum honefld erdt, Quiddliudinde coUigimus, qudmmdximdm deibeni gmtdtem, qui peccdtores non dßperndtur i Reijcit hy^ pocritds erfuperbos,humilibus dutemfefe mdnififldt. Vnde Herum hdC occdßone ßtluberrimds doilrinds TS.* Udngelißdnobisdeßcribit.Videdmus quomodo oced^ fionem femindndæ doihinie dcceperit Chrißus.

leftis ergo cum effet defatfgatus ex fti ncratione}fedebatfic(ffi7/fff^h'g(lt;f«s)ap«^ ßntent

Nearhitremur iHa fc temere ejjê confcripta uelß (Id, Potui/Jct Chrißiif olid bom uemre. O' alium locS ^Udfifße,feäelegitßntem tlh'tn. Pruno obferuemuSt ^odnecefjdriofrtcdniur ChtifltiKereßiffc ßfigaittt Here Ubord/Je fiti cr hbore ; nam noliat nobis per 0« mnidftmihs fieri .Vndecr nospdtientius huius feculi necefiitdtes firdmus.Ali4sIegimus,ficcispedibus/ùa permdredmbuldlfie,inquo diuindm ndturä oflendit: Hunclaborat exitinere:uoluitcnim etiam huncnos firum Idborem deguflurc. Accepit refrigerdtionem,ut ficidmus poft Idbores aliqtdd reftigerij accipere, modo in omnibus rejpiàamus dd deum, er cupidmus iUi in» terim pldcere. Sed hiec uidentur quibu/ddmpdrumfd» pere^iritum.Atquinonpdrumeonfoldtionisindehd» iient^qui ua-e ftnritudlesfunt. Dicit borum ddejjè. in» fidbdtigitur bord feplimd.Quid numerusfieptendrius Septenarif fignet,noftis:plenitüdinem temporis,ubi myfterid col» its numerus^ ligimus. Dcndrius numerus huic uit£ conuenit. qudfi. sliceret : Idi» inftdbdt tempus uocdtionis gentiu,^ple nitudo temporis.P.tidm dltj hoc annotdrunt.

Pontem.) vtibirecorddrenturetidm dliorum bc fleficiorum,o- promißionum,quiie deus Idcob ficerdt^ Chriilusenim idcobopromijfits. Ideo ibi fiedebat, er . »fcdftonemqudrcbdt ut mdnififtnret fepopulis ^eais

Vcnit muher ex Samaria, uihauhat àquâ. lefus dicit illi ; Da mihi ut bibam» Nam difcipuli illius abierant in ciuitatê ut cmerent alimenta.

Vultchriflusindiwe fceJJeMeßidm,qtdeo tent pore expe£iabatur,ßcq; ejjè ßntent aqiM! uiult;e, ZSquot; frigerarequotquot adiüum uencrint. Scdprimumna ftram lt;egritudinem affumit in corporeßto. Sitiebat ue fttienspotari cupiebat ïi midierculd ifta : unde il lam inducit,utquisfit tandem agnofcdt.Uonefle qnidé ioquiturdeparumhoneßa. l^onuocatfcortum,utme rebatur^ fed fimpliciter midierem. No« ucnitea cauft vt C hrifium inquireret.Ita gentes qtt£ non qult;efierHnt iußitiam, per gratiam O' mifericordiam iuflitiâ confe £x mera -cnttefunt^ut certà fciamuifdutëno ex noftris meritiSr gratia fd^ fed ex diuina mifericordia contingere. Paulus : Gratid tianur, faluißäi eftis. Non aquam ßiritualent nudier uolebat haurire.,quiaplanè{llamignorabat,

Damihi. ) Cluid aliud ad nos omnesadhucho^e ioquitur,qttàmut cupiatà nobis refrigerariiNonut egcat noftris operibus, fed cupitftdem noftram. Vtin» fia dicit: Alium cibum habeo manducare : ita aliitpoa turn : defiderat enim noilram falutem.

ïgit tnulier Samaritana dicittlli: Quo rnodo tu ludçus cum fisjbibere à me pe tisjcûfim mulier Samaritana;:'Non nim ludæt coutuntur Samaritanis»

Admiratur mulicrcula ifla, quid fibi uetit,qHod ubé ludæusyprieter morcin omnium aliorum iudlt;eorum, petatd fcpotüycumcietmfiigidnt: plané ignaratny^ fkriorum dei.Non pdruum miraculum eß,quod Chri^ pus ndtus ex lud^eiijreliftis illis gentes uocduit.Hdüed nusgentescontcmptieerdnt cor dm deo et populo dei: nunc dutem C hriftiis ueniens, ex gentibuspotißimunt delegit fibi populu.Diébim qudre ïudlt;ti commercium nonhdbedntcum Sdnutritdnis.

lefus refpondit Sgt;i dixtt illitSi fetres do num det,ô^ quis fit fie dices tibij Da mis ht biberCjtu petiffes ilium,« dediflet ti« bi aquam uiuam,

î^onre/fiodetChriftusdd hoc quod mulier ifiipe^ uerat .Petiuit cdufitm^quî fieret quod I«lt;iif «j potu pes teretdSdmdritdnd. Seddicit: Simecognofcerescrc^ VidcamMs mente C hriftùomnid ftft, ùt nos ipfiiisfiua tnur benignitdte cr liberdlitdte.qudfi diceret : Sifeires donü meîi, fi quid tibt de f^iritu fimik' cofldret,qui eß aqud uiud,qud ego do : cr qutsfitdd eft,nëpe quod iUe ^fefit deuSr^ddtor tdMi munerts,non cdufinrerii

ANNOT. ^1.0 A N. OE C O L. dißidium inter iudtcos er gentes, guceita interfedißb dent,ut neq; fimtd edant uel potent : fed abflt;j; omni pu dorepeteres 4mepofum:utpoßea uidetisin mulicre ^'^7. aliii, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;no attendes fe dejjiici et inter canes reputari,

Et tu.) id efl,no rejjiiceres ad hoc quod fum gente Judieu!,fecundu came. Poffumus ftcaptare fuperiorix lusivbi fumma neeeßitas ur^t hominé, ibinon habe titr réfléchis perfonarum .Ita cum fidam^pcto potum. Et tu guo^; fi feires morbi tut magnitudinc,uel quanta^ fitpenuria tua,contempta gentium diuerfitate^peteres rf me potumj^iritualem. Especcatrix m^errima, nni tarefiigeratione opus hohes. Ecce rgopo(fem,ftai tne accedcres,teuarc ftim tuam .vbtij^adfe uocat doa tninus'.Veniteadme omnes,M.att.ii. igiturßfeires dont(m,uti(ji uenires adme.Plic uidemusdgnorantiant diuinte benignitatis caufam efß., quaretampauci C hri fium accédant.Proinde maxime utile ßent Euangeliu prtcdicare, er libcralitatem dei maximis encomijs ces iebrare : quiaubi agnouerintquàm fuauis dominus,es tiam ipfi accelcrent er potentur,

Muli'er dicit illi Domine,nec^ habes haurtoriüjCtpmeuseß profundus. Vbi igit ur habes aquam illam uiuamf N un* quid tu maior es patre noftro Iacob,qui dédit nobis puteû,amp;ipfebibttex illo.

tionßnc utilitate noftra muIieri[UcrdlJâefi,cy jîrè tocdtiir c(iin Chrifto. Sed ntilis efiiUd iaâantù, 5«o commodius C hnflus fudjnhberdlitatem indicet.

HAbemus nuncin mdnibus fattüißiinuin coHœ quiumdominicum mulicrculdparum hotteJÎA C^peccdtrice, nempe Sdmantand^i qua dominuspolt;t culunt petifc: per quad infinuduit,qudntunt iUi cur£ fit fdlus nojlrd : tdmetfi etiam ipfe uere fitierit. Prind^: piomulierißn dliqudnto dgrejlior /èrèrepellit Chrût fium,qudfi ludd:um,quibus non fit confuetudo cum Sd ntdritdnisidequdrefdtis dii^iumeß. Chrißusdutepid ehre iUi reßgt;ondet,quod tempore periculi ficile contc« mndntur dißidid illdgentiumicrqudnto mdgisipßd, fi nojßct uelfudm ßitint erpenttri^m, ud C hrifli glo^^ ridm,cr qudntd poßfet ei pr^eftdre, non curdret C bri« fhiin elje iud^eum/ed dbipfo peteret donum dei.

Si feires. ) Non eft prditcreunduin, quod pducis uerbis dominus hic nobis comincnddt. Primo fttdm di gnitdtem dliquo modo inßimutt, quod poßit donum dei ddre,qttodncmoddtnift ipftdcus.Deindc,quomodo nos pdrticipes eftidmur bonorum dei.

Tupetijßcs. ) Ndmqttdmuisomniddiuindgiorüt nobis contingdt, qu£cunq; coneeßd fùcrint(non eniin itldoperibus noftris dfcribcnddßunt)uult turnen peti k %

C orari, 'Vndeßt,utpl€ri(}iie tanictridi ^^^inopesfl^ tnm, quandoi^uidcm deum fuo honore non dignantur^ utpetamnsabillo. ïnpctitionibusMtem diuinumnoit men magnificittur: qnando quidem db ipÇo petimus,ji tcmur iüd à nobis non elje,

j\quM.) ÜJ^cejlbenignitus cj'fil’lt;^alitasdei,ut petentes exaudiat: imo etii plus concedit qudm nos pe tere audeumus. C upimus reflntgui noftrant fitim, tpfe ^äp.z, aquamuiuumlargitur.Dominusdpud Hiercmiainß dixit fôntem ejje aqu^ uiitd^. rpƒe eft fcdturigo aqute ui uentis. Aqudduternquteeftindinnibus (^^xp^ludibuSj huiufeemodinon eft dqud. Igitur deusßnscft oinniwn bonoruin,uitäe,omniseft'enti£:proindere(le dppella turßns dqu£ uiuentis. vbicunq; dond dei in dlijs cred turis inuenimusdanqud in ciftcrnisdccipiinus ; necejje eftutdpdtreluminiideftudnt. SedmuUercrdffddifti» puld nibtl horutn intelligcbdt,ut üicodemus.

Viuentem.) Chriftisftnedrticulis,illdcumdrtif 19 ^^l/r ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bene expendit quod C hriftus ftmplicius uide

. bdtur dixifjè. Tu de aqud uiud loqueris : er inteüigen bdtdeaqudßnidli.i^onMeüigo quid ßbi hocuelitz deeft tibi urceus,er ßnsproßndus eft. interim licet ca tueri humdnum Ingenium, quim ftt rude dd ^uind mv fterid cdpiendd er uerbum crucisdmö ipfdmetidm di* fiindmftdpientidm femper contemnit. lUdenimChri* ßum qudft inutilem erparum idoncum buicreiputdd bdt;

IN EV A N G» IOAN* 7^ int:N(ttn »onpoternt imaginari uiiMtn ctquam,fed de fud aqua intelligebat, cu uideret C hriflum deßUutä e/}c drmis illis nd hdurienda nqunm.

N«n^Mi'd tu ntdior orc. ) Nihit fublime ndhuc co* gitnt de C hriflo, zt- nihilominus uidet uerba C hrißi ali quidfingulare prie fe firre : nunc uutem domitwm uo* C4t,f'ed tantum myftcrium nonpotuituidere. Omnes patres qui deo fùerunt charißimi, ufi funt huiufmodi fintibus,prefertim hoc finte: tu ne nouum quenda po tandi modum profirs ? or fine hauftorio aquam extra* hcsftu defiendes in fimtemfideo plané fcrmo tuus mihi incognituseft -Non ftatim diuina fdpientiafiaperitt fed i^fcondit aliquandiu eloquia fiut, utfimus attentio res,quopo/kamaiorideftderioillanoderelinquamus,

Refpondit lefus öi dixit illi : Omnis qui bibit ex aqua illa^fitiet iterum. Qui usro biberit ex aqua quam ego dabo iU lijUon fitict in feculum : fed aqua quam daturus fum illi,fiet in itlo fons aque fa« lientis in uitam acternam.

Videturetiamhec refiionfio porumcohanrereitta terpcUationi mulieris : 'tiunquid tu maiorpâtre orc, Sedfiquismenteuidcrit diikru,uidebitplanércj'jmtt f«nt conucnientißimum.Dicit: Qjtibiberit ezo. T»

ntägnißcäf aqtwn quant potauerunt Patriarc'hx cr iUoruin frmiliæ: nunc ß cognoß:ms iiquain,qu4m ega dabo, plané inucnircs longe ßdubriorem aquam quant iflußLlamcum magnißcas aquamiUampropterlaa cob,etià prop/ermeeßßs magnißcaturuSyUclcxipfa dono çogniturus, me non eße inßriorent Iacob Patri'* archa. Teiliusuoluitifia, Chrißus loqui, utpulchrein ducerct nwlierculam in fui cognitionem. Sed nosuidcd mus quid inhis uerbis lateat. ^ßicaciäßdci déclarai, Tides à Ifis Spiritusfanóbis principiofolet ßdcmßliß dei impar» Yitu fanào, tiri, quando obfignantur, ita utßnt ßlij dei. ïam qui bibitex aquaina,itautßdcre poßitin Cbrißuntjßi! ti carebit. Hoc non uidemus ßeriin ifln aqua clcmêta^ ti,utperpétué) reflmguatfitim.ïn omnibusetiamalijs creaturisinquibus homopoterit fuamßduciamcoUo care, nihil tale uidemus. Adduc diuitem ucl Craßum, uel C rœfum, quamuis multum auri congreget, non ta menfattatur iüiusßtistperpetuo ßtitutplus habeat, Itafiambitiofum produxeris, neq^ Shtm honoribusfa tiare potes. Si uocaris eum regem, hoc non fufficit ei, ctiam ß dixeris potentißimum,itli^ßimuqf.fcd lon^ ge altos titulosexcogitat. Tales morbianitnorum. Si^ cutmorbus intercutiscupitaquaßtimreflingut, tarne paruo tempore CTc. itapeccatores, qui deßderijs labo rant uariß, nonnunquainfatisßxiunt fuis concupifceit fiß, Sed nihil fatiatanimam, nißfolus deus, qui replet

I N E VA N G* I o AN. 77 f» bonis deftderium noftrum. Ilt;«« hoc fideles experiuK turinfeyquMtnmdonumftt,guod films dci pro nobis päjjusfit,cr 4 periculis nos exemerit: tunc tandem fidu tiamur, certi de benignitatepatris. Sciinus nobis nihil ^futurum : pater deditfilium,e7- cum illo omnia con^ fefiit. Htcc ftatim docet fides:ubi fic edo(lifiterintus,et tuncpoterimus diem, nmwc dtmittisferuum tutvn do mineinpace, quia uidcruntocuU meifalutare tuu.Et quicquid accidcritin terra,noneritgraue toleratu.

fiet.) Supra, Qui credit tnfiltum dei, habet uitâ eeternam:per hauftumifiiritusfanótiuiuel. QuiobÇec quitter diuinis mandatis,qui audit fermones C hrifli,ha bebit in fie deum ipfim habitatorcm, qui fonsuiuus,po fitafallet Cftranfinitteteuminuitamietcmam. Semi tjarium uit£ habet,non fokmt in hac uita, fed etm pojl hanc optime habiturus e/l (y beatifiime. Pr^etera qui hoc donum ffiiritus fimâi obtinuerint, no erunt odoft, ut cap. 7. Flumina fluent aqult;e (yc. itapulchra diferi mina dominus inter carnaliaifla,cr quieoculis funt obuia,printer Jfiiritualia qua; ipfelargire folet fuis, oflmdit.Veruadhucloqttebatur faxoty flupiebemu iicrcuhc,qult;e non ajjùeta hifee diffutationibus.

Muller loquitur ad ilIumiDotnineda miht dlam aquâ, ut non fitiani, neep ue niant hue hauctre.

Loquiturde((()uaadmirdbili,Çednointeïligit:cjtt£ rebatenimfuHm comniodunt,ne cogeretur/irrefoli^ tos laborcs, ut egredi è ciuitate, orgeßjire urceos cunt aqua, Videtur e/Je irrißo quiedâ, erat enim adbuc in^ credula. Veru utcunq^ ilia loquatur,ut in ucrbis Caiof flueGriilijiyComendantur tarnen nobis alia fublimo ' ra.Videmus humantigenusqualeßt,utfemper conto disßas fludeat, ut in 6.cap. cumßttiajjentuentreßiu, hahemus.ïtadlahicrogat. Ciuisitapigereß, quinoit optaret fe e/fe beatitf Sed hoc non agit in gloriam dei. Clt;eteru nos quiperChrtßum didicimus omnëßtlutcnt ab ipß} pendere ,ethacß)la aqua rcßigerari corda no fira,ßquidemobtinere uoluerimus altquid,opuseßut rogemus continuo, quo dominus gratianißtamconcc* dat,ne opus ßt ad lontem,unde gentiles hauriant,quo^ tidicaccedere. Omnia ß)latia huiusmundi nihilproa derunt: nunc ab amico qucerimus,nunc à diuitijs zy nc fcio à quibus rebus ; er neceffe cß ut iterum recurras. Hec aqiM cß eterna ßtpientia dei, hec eß Chrißis ipß,crc.

lefus dielt ilii: V ade uoca uir um tuö, fiCuenihuG nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;il

Mißertuseßchrißusmtdicrcullt;eiflius,quiecogno j! feebat dimna corporis,iQr ea qusc corpus affligebant, nbsp;nbsp;I

ßd damnum anime non conßderabat. vix aliquis ad^ ducituradCbrißi religione,nißßbqpß reddaturno^gt; f tiorgt;

I N EVANS, IOAN. 78 tior. Qui no fitiunt iuflitiMi^tUi non fatiabuntur. E,t« propter nunc Chri/lusindicabit mulieri peccatafuai ubifibijpfi tlt;indenotiorß£bl,quo morbo luboret.,ntc» dicum^ujerat animarum. Etiterumficutinali/slocis C hriftus,(juandoguidem arcana reuelat,o/lendit fe efs fc filium def, cui etiam abfeondita cordiufunt aperta.

Voca.) Sciebat quale agebat uità.ldcodicit.uetà cu marito tuo,poteris cofequi hoc quod petis. lüa uer^ baadducitinmcdiu,utextorqueat exiUa conftßione uita ßiapeccatriciSyOr fe agfiolcat.,cum misera adhuc fit,qu£totuiro5 habucrit. Laborabat etiam mala fiti, Çr non reftinguebatur: hobebat uiros qui non erant uc re mariti. ïndicat plané illam parum pudicam,

Videte etiam hoc loco ingenium humanum : uolu^ mus hone/tiores uideri quàm fumus, quâto fcilicet tent poregratiadiuinaadiutinonßterimus. vidcbaturhifa here uirum,tacebat de alijs.

Dicit illi lefusiBene dixtfti, quia non habeo uirQ: habuifti quinque uiros, 8C unum quê babes, no eft tuus uir. Hoc Uerum dixifti.

CaUIII AN N o T» IOAN. OE C O t* tuesmulierfèx târorum : benedixifli ZTc- Uon petiltt qiufiignordrcm. Tuputaßiucrbo tuopoffèrefilkrCt qitxß ignorèrent iüä abfcondita : fcio non folum ut nuc habeas,ßd etiam quomodo olim tegejferis. Habet hic aUegoriasdcqtänqncuiriset legeNLofi'.relinquoida, nihil ad rem. Sed nehm oblèriMrhquomodo de:is omni busmodisurget, utdeßcendamusin nofip/às,cragno f:a}nus quam morbofi ßmus.

Dicit illi mulfcr: Domine confidero, quia Propheta es tu.Patres noftrt in mo teillo adorauerunt, amp;nbsp;uos dicitis,quod in Hicrofolymis eft locus, ubi oporteai adorarc»

Et quomodo ijh, [uperioribus coherent ?pulchre, Conßifaeratiflamp;mulierjCradbucfequodam modo ho neßarequ^rit, quamuis ßtpeccatrix, ztr donisjßerat fepropitium habere dcum.etß hlt;fc non dicantur. Ideo adjirt d^utationem de Hierufalem : ex coüoquio no^ nihilproßcit,jednonut oportebat. Haretiniflisexf ternis, ut lud£i, zy magna pars mortalium : ft aliqud Opera ßeiunt, putantfe iam omnia aßecutos, zy opor tere noflris opcribusremunerationem.Proptereailla mutier tali honore tenebatur : pu tat infuo monte gra« tiam poße conßqui, ut audißis in Garißm templu eße tedißcatum, infimilitudinem Hierqfolyntitani : qt da tra

IN EVANG. IOAN* 79 trauerbumdei, promittebant iHicfibi diuitittmgratii ajfidf 4ram : cs- ita in fno monte conßdebät. Vbi iteni pulcherrimum myßmiim aperitur, gnomodolexims pleatur, çy ^uomodo deus adorctur. AdorandusMtë tntßiiritualiadoratione, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

AHrnodi utilis eß firmo,gucm dominus babidt cum Samaritantt,mMime ^uod inde difdmus ^ualiterad cognitionem Chrißietiam nostandëpcr» uenijmus.Bt initio quidemtardi fumusaddiuinamyti ßrria cognoßendu, donee dominus nos nobißpßsrei ditt notiores,quibus fcilicet malis laboremus. Näquan ’ diu ignotd ßerit nobis noßra infirmitas, uel malitia, tandiune^iChriflumutmedicum e^- ßntemaquieuitgt; tue cognofeemus. V nde midier ißa ubi à Chrijb intel-lexitin quantispeccatis uerfaretur, er quamuarifsaf ßßionibus eßet obnoxia, tune tandem didicit illu ejß Prophetam. Sednonmox utChrißumProphetaeßi cognouit,flatimueram rationem feruiendi deoßmul didicit. üeq; fatis eß nobis morbos noßros agnofeere, nifi etiam manißßata ßerit ratio, qua deo utibßime feruitur,nempe inßiritucr ucritate per Chriflum. Quid autem älud fit,nunc manißüc declaratur.

Propheta.) Videteinhifeeuerbisconßßtottemu lieris. Prius refiitauerat fermonem C hrißi, et dixerat» üonhabeo utrum. latnautem deprehenfa, noituttrat

Ca.Iin ANNOT. IOAN. OE COL. cotradicit,fedß.tetur peccatufuu. Qjiid cnim aliud eß dicm, Tu es Prophcta : quam, um locutus es de mCi peccata mea mihipoßiißi ante oculos,Qr qutc aliji ignota erant,ea tu mihi manißfläfti. vbi igitur conßß « fio pcccatorum priccedit, homo idoneus redditur, ul pluramyßeriacireuelentur. Tiamßperßitiißt mulief Coftßßio Sla,quamuisaChrißoconuiiki,nunqudad melioretit Jscccalorit ßugem peruenilfet. oßendi autequomodo uerbaifli Iona. eohxreant. Non manißfle dicit, aßendam in montent adoratura dominum,ßaens propitium mihi ßre deunt^ 'non dehac re erat contentio inter Samaritanos CT iudlt;cos:ßdprimo cupitquæüionemiTlam folui.

Patres.) Duplex efl religio. Vnauerbodeicon/în jnata,quamßquebantur eo tempore ludaj, zx iUa eef ta erat ; Altera opinione patrum roborata, quam Sa^ maritani habebant. ïgituripfa gloriatur paterna relia gione.Tamendum patresibiindicat,uultetiamconta prehëfos patriarchas, quaß ipßi magis ßequatur illos catteri ïud£i: incertu tarnen erat an perpetuo in hoc lo to adoraßentmeq; lex aliqua con^tuta, ut in loco iß» adorarent. 1 mö apoßatte à uera rcltgione peifuaßerunt itapopulo,poßa addideruntßtc patres confhtuilßi noneü tutum ßdere exemplispatrum,quemadmod!i ccntinentia: obßruatarum ccrimoniaru, tempore Apofloloru ctraliorum patrumßubßecutorum.Abßq; tierbo dan nihil introducendum. C auete igitur ab iÙis,

IN EVA N G* IOAN. 8ö ^«i conantur introducere religionem, in uerbo dotnini nonfiindatain : inutilis cnim eß. Sed ut efl ingemii hu^ manum, tardiusddnera rcligionëcouerfimur,et alios imitamttir,c]uibus magis quant uerbo dei credimus.

Hierofolymis. ) ibi uerus locus olim erat, quando adhucincolu}nesmancbantcerimoni£iudaic{e. Ceri^ monitcideo inflitutæerant,utpopulus coUeéïiisuna^ «imiter deum adoraret, nefegregaretur. Multum ad charitatem proximifrcicbat,ut omnis tflra'cl uno in loco fua fdcrificia offlrret : quia qua: citra charitatem proximi,dco grata non funt facrificia.

Dicit illi lefus’.Mulicr crede mihij uenit tempusjquando nc($ in i tto m6sgt; te,ncq? in Hierofolymis adorabttis pas» irem : uos adoratis quod nefcitisjuos a« doramus quod fcimus,quia falus eft ex ludæis.

Eôperuenerat ifla mulier, ut externem religü onem admiraretur:putabat,fl feruaret modum paa trum, poße remißionem peccatorum inuenire : fed aa liaeßbcatiiudo animarum. Plané magnum myfleria um,futurum ut ncqfln monte adorabttis, et alia uerior religio doccbitur:quia adorabitur deus inIfiritu.lSlant ifllt;t religio Judaica, qute addiibt cjl loco zy tempos - ri}non efl ucra religio : nequefle iuflificaberis ; etiam

fi aliquibus offeribus te exerctKris,non tarnen alfet^ue ris guod optabis. Infignis locus ad reijdendas inutiles er fuperfliias cerimonias, turn quod in illis nonefi cott Cerintonif fiituta falus noßra, tum quod deo ultra non placent, et as deo non maiora à nobis requiruntur .üamfi iftte ceriinonia: d placere uU nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;infiitute, ceffdrunt tanquain inutiles, er tanquant

umbra locum dederunt luci ac ueritati : multo magis cerimonùe quas homo ipfe inuenit, quales funt mona^ fhcie cerimonia:, et eccleflaflic^e,qu£ citra uerbum dei inflituta: funt. Âlùe cerimoniie affumpt£ ex ueteri le« ge,quibus adhitc introducere uolumus facerdotiumt quale fût in lege, deo non placent : quia fubuerfô tema plo,etiâ cerimonia; ablatæfunt. t;iihtlominus ecdefiiC paucas cerimonias coneeßit Chrißus,erufusefliltis, quibus ef Chriftiani libenter utuntur,ercum gau» dio cordis.

Vos adoratis. ) Ve/lra religio eß longe inßriot I udieoru,quia abfq^ uerbo dei eß. Gloriabantur mul* tuminpatribus,er habebant opinionesquafdam,fcd incertißima omnia erant. ConnumeratfeChrißus iu» dais, ef tanquam homo etiam nobifeum odorat,cunt tanquam deus adoraretur:ita duos naturas infeipfo commÖßrat. Jjoquiturigiturnomineomniu luda;oru, Salus. ) ideßfUcrareligio àiudceis eßproßdttf qtda illi certum uerbum, legem CTc. habent. Et eateo vus falw ex ludeis, Vane diiiiim, quod ipßfalute/n pojfenf

IN E V A N G. I O A N» 8i pojjènt aJfrre. in fumma, uerba ijh, uolunt certißimä tunc fillffè rdigionem lud^orum. ïn ißis cerimonijs ßt lus noflra quo^mmodo pTteßgumta efl : fed no opor» tehant perpétua durare, ne femper pueri eflemus O' ifidigeremuspiedagogo,fcd aliquando crefeeremusin uiruinpcrflihim.

Sed uenit tempuSjSC nunc ed-quan do ueri adoratores adorêt patrë in fpiri t u amp;nbsp;uerita te.

indicare uidt toUendum aliquando apparatu ifliint JudMcarumcerimoniarumjCr homines potius inflde uer4, lt;iu£ ex fliritufando proflcifcitur,adordturoi dcuin putrem, iflelocusnon efl contrarius illi, cu Chri flus dixit'.JNon ueni foluere legem oc. quamuis enint cerimoniasabflulerit, tarnen prop terea legem dei non abflulit.Prtcfigurabatur craßioribus îineamëtisolim, quomodo deus effet adorandus: poflea autem uerius et propric explicata efl religio qua; deo gratißiina efl. Kunquà holocaufla o alia huiufccmodi externa aplt;gt; tJoÏocaufl^ probauititadeus,fcdcacrant fymbola interni homi^ ßmboltf. nis maékindi,ut homo innouetur, o ut ojflramus nos hofliam uiuam, Roma. rz. Quando igitur Chriflus tpfl cognoflitur, tunc ceflant huiufmodi ueterum cerb moniie. Homo uere deu agnofeens, et feipfum deo offè tens,is mnlto uerius udorabit, quàm qui adhuc ceritno

nijsaddifluscßinlegc.Dicetguis-.'R.eijciemuier^oce rimomas ijuas C hrtflus injiituit, baptißnum er ca^nä^ î^giiaguam. Utiam illa quidda nohisßgnificät : pro^ pte^cd uidentur inipcrßäionem habere inß.Sed abßt tit talcm errorem rccipiamus. Nam ßacramentis no eo Sacraniêto i^cdo utimur^ quaß Cbrißus nondu uenerit, er quaß rttm ußis. nbsp;nbsp;adhuc expeiiemus lucé tientura: ßedpotius aliquo ntof

do grattasaginius ncbisitluxiß'eluce. Etquoniachari tas deo ommbus modis grata e^i, eapropter hutußno* di ßicroßtniitt ßymbola nemo charitate praditus rea ßpuet. Nam interim ßue ntaturjiue non,ßemper deum adorabit,ßmperhabcbitßabbatißnuß(u,ne^locoeT teporiaddiduserit. Chrißianuseritmemor ßuteliber tatis ; uerum ubi ebaritas docuerit utendum ejße huiua fcemodicerimonijs, nuüusreßagabitur.

Etenim pater quærù tales adorantes ipfum.Deus fpir(tus(f/l) SC eos qui ados rant ilium, oportet adorarein fpirttu ÔC lie 1 «ate.

Scias deum non potißimuqttorere tale templunft quale in Hierußde. Eß aliud qd'deus qiuerit, quia in aa Jiimabus bominît tanq in tëpîo babitaculu habct.Deuf ßgt;iritus eß,idco no opus tali loco : nâ ida omnia imper lèdionëfonant. Deus igitur eu ßtperßdiß. perfidißi fno modo adorari quceiit,id cß,abßq; omni ßnudatiae» Dicit illi muher;Scio quodMeHias ue

î N E V A N G. 1 o A N» Ü hit,qui dicitur unâus:(«cl cfcri/îwOquâdo illc uenit, annunciabit nobis omnia» Erattunc rumor maximus intotoorie,fgt;ropediê i^jfuturu C hnßum, mtin omnesprophetiie impletie c» rant.Ablatueratiitmi ludicis regnu acfdcerdotùmi iuxta illud:Iio defiâetfceptru de tribu ïuda c.Vft» de certißimi crdnt,no multis tëporibus abfitturit C hritf flum. Ecce muliercula ifla taki^uid agnouerut. Scia ueniet,qui lité foluet inter uos Z}' ttos, nbsp;nbsp;indicabitno»

bisuerumdeicultu. Neg^cnim fatisadkucaccipiebat ^uid ejjèt, inßriritu cr ueritate adorare : multu tarnen proßcerat, quando indicauitfe harere in C hriflc,cuni tarnen neßdret C hriflu fibi Ioçkî. Euangelijb. ilia uubgt; grffd nomina ut Meßias z^ Rabbi, immifcet fuo libro,' Ito Kt quid fuperftitiofe putemia in hißce uerbis latêrea Chriflusunïiusplenitudinegratiaru.Erantregesun» Hi, fed die unHui pr^e omnibus participibus fuis,

iBe omnia.) Ciu^f Eleeejfaria nobis ad falutem,-Uon indicabitfi-iuola,lt;}uiealiquia/rio/tdi reijutrunt^ fedijtue ad uerum dei cultum pertinent reuelabit.

Diät i)lt lei us'.Ego lum q loquor dbi, Cupis prucccptorem C hriftuiecce ego fum dleipfe tnagifler,quë totus orbis nunc expeâat,lt;jui arcana ho minu cognofcit,^ui uerà religionë docet, et quid pater cxteflis ab omnibus requirat,ut habeamus fdcmiri i/gt;futn,videtif nune 5«(im tdrde Chriftus fereuelet;

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I »

priusbene confciainjicitftiieignorantie zt^peccdto* rum,ddndc auellit dßlfd religione-, ad ueram indu

tandéapparet. Ita pkriftj} um cognittis erit C hrift{is,ubi liberatißterint d fuperftitionibus iftis : nd

In hocdifdpuh' ühus uenerötamp;ad^ mirati funt,quod loquerct cum mulie^ re.Caeterum nullus dixit, quid quæris, aut quid loqueris cum ilia,

Rdrum ddmodum crdtChriflum cum abieSki limloqui,prefertimcum Sdmaritana. SeditdChri*. flus fudin humilitdtem decldrauit, er diuinitdtan nou abfcondit.

IJuHus.) t^odudcbdnteuminterrogdre,quidm4 gndtMtoritatiserdtdpudiUos. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

SAmdritdnd muliercxcoUoquio dominiidcomo« di dccepit ,utfidc iUujlrdretur, z:r Chriftum que expeikibdt, quodiomnodo dgnofcmt.Pro/iâô bonS nequdqudm conteninendum fortitd efl. üuncfequitur lidei quosfluihisfides ipfd dfirrdt. Ndm qui fide iÛukrdn^ frucTus. tur,feipfos dbnegant, ^^fudnon querunt, fed « qu^e Chriflifunt.

I N E V A N G. I o A N» 8} 'Sc abtjt in ciuitatem,8C dixit illis homini bus: VcnitCjUidete hominem,qui dixie mihi omnia quaecGcç feci.Nunquid hic eft Chriftus illeCgttfmexpcifhmwO

Confidera qtMmcfficaxfit fides uerdin homine, ubi uere cognitusßxrit Chriflus. Homo nequatjuant ociof'u5erit,fed contemptisrebus proprijs,hocunuta curlt;ibit,ut gloriam deiprlt;edicet. M alier cxierat ex op pido a^u^e hauriend^ gratia, O' reßcHlari optabat corpore ; ceteru ubi deßnte aquæ uiua: parum quip^ piam gufiarat,relilt;pùt hydriam oe.Hydriæ fèrè ter^-reftres funt, proptcrea corporis noflri fymbola. quot;Vbi igitur C hriflit agnofeere coeperitnus, iam non magni^ ficimushoc noflrumcorpus, o hone hydriamrelin« Quintus: id efl,^{àcquid efl curarum in rebus temporat Ûbus. Tantus flruor ittam inuafcrat, o tanto fludio firebatur,ut iam no memor e/fet ampkus hydriæ fu£, Itafit ut obliiàfcamurparentum, coniugum,pueroru, pr£diorum,0' omnium rerum terrenarum,ut lucriflit ciamus Chriflumiimàneceflè eflut relinquamusnos ipfos.i^ónnemagnafldeiefficacia^

Inciuifatem.) Parumflälfetfcipfam negligere,ni fietiamalios lucriflcifletiproinde apoflolaßihteü, quiaßeit homines participes fuigaudij. videtisquoe WO(io comes fldei fit charitas, ut cupiant etià alios fait

nos fieri, ^ui Chriflunt uere agnouerunt. ïpfit oiïitd fragUiMis fu£ fixus, oilitx uitæ minus honeßt aile^Z^ gr^tium iüam omnibus manifiéldt.

Vcnite.) Vocdthominé,quidnon dudcbatuocdre deunt, fid opera prédicat.i^on hominitm eft,qu£ oc^ culte fiunt,reueliire,fid Dei. tJequelegimus aliaei diôbiyquàm de quinque uiris : fid ilht erant tam recon» dita,ut ceteri mortales non agnofièrent.

Qttecune^fici.') Siejfietcdiquidabjirufius,etiM potuijfet.vilt;kteigiturnumiftefitChrfius,quipoiejl pccuÎMcordiumcognofieretutiqiplenusgrdtict.Am» ' plificatfi^him:dicit,omnia:alüsparumproficijjètt fl dixijfitjhoccriUud dixit.

Errff tempus ut dggregarét fietidm dUjpopuUdi ‘ Çhriflum: qudndoquidemutfuprdcoinemordui, nM* fedbdturdludais, edproptcrcouertitfiddgentes. Ca tcrum quad hic fit, tenuis quidem figura efi et umbra, quodmunicipes ciuitdtisilUus ueniunt adChrifiu,ati* diturifirmonemeius, Gfquæfitcouerfiüioeius. Na/rt erateo tempore expeibtio maxima Chrifii. lampro phetite impleteerant. Vnde ubi audierunt hoc miracU lum,edr talcm prophetdm,diiiditdte uidendi egrefi funt. Ceeterum qui egreßi, typtim gerunt omnium geit fiunt, que aliquando dccejfurse erdttt Chrifii. itapui^

IN EVAN G» IOAN* 84. chrepnelufit Chrifluffiguraquadâ. interim difdpuli ueniunt, or uidentfic tterbas ad C hrtjlum properare, pulchre indicatur eis myflerium. Sed /emper utiM uerborum inuoiucris,ex putbusaHa dióhhChr^ico^ gnofçenddfunt.

interim aût interrogabât illQdifcipu lijdicëtes : Præceptor comede. Et ille dlt; xit cis ; Ego cibutnhabeo cotnedendu, quem uosnefdris*

Sicutfupràapud midierculâ iftctufuscflalkgoriit inpotu, ita nttnc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in dbo iititnr. Efuriebat abfq-

dtdiio, ut homo, quia uere nô/lra carne indutus crat. Sed hacßme aliam nobis commcndabat.

Comede. ) lam fatis diu ieiunaflt,tcpu5 efl ut man^ duces.ïam fiintdatfimetn,cr aliam indicat ßmem.

Egoci'feKm.) CiuiselUüecibusfEratfalusgentiuz quia iüas adduccre ad cognitionépatris uult .Difdpuli erant lud£i,crcontëti fua et fuorumfalute, cz adhuc ignorabât gentes acce/furas. Efurit nof pfos, ut nos iit fe traqdat.I^os in ipfum mutainur,fiinduerimus mo^ res C hrifli,per nouitatê uit£. dnemadmodu C hriflus obedienspatridtacrnosperomniaobedientesfimus^ Cogitate quare uenerim in hune mundum. No ueni ut pa(cam uentrem, fed ut lucrißxiam omnem populum.. 'Qjiod maxime defideramus, id didmus efurire.Ea fer uemus etiam in cap, 6. cz darum erit.

Sicut Uicodcmus ZT SM^tana, ita difciptdi äd* liuc crdßi erant: femper dijj/utabat de ijs, qu£ in conf^ tnutti ufu erant. quafi dicerent:7ajiidit 'ne panemf ha^ iet'ne pulmentum aliud!Adeà tarda eß noßra caro ad ßgt;iritualia cognofcenda, utfemperabhoreamus,ßicut etiam in pfalmo habemus : Adhlt;fßt pauimentq animd noßrd,0'clt;£tera.

Dicit illis Icfus: Meus cibus eß,ut fa* ciam uoluntatemeius quimifitme,ö^ confummê ipfius opus. Nonne uosdi citis, quodadhuc quatuor menfiûfpa# cium eft, et meflis adeftf Ecce dico uo^ bis,attollite oculos ueftros,et uidete rea giones,quia albæ funt ia m ad meftem»

lila uerba admodu obfcuraß(nt,ß quis in folis tqr» rents hlt;ereat: ßedßcogitaueritquisopusChrißi,priJ^ pter quod uenit, ut multitudinë gentiu ducat ad cognf* tionein patris ßd, manißßa crut. Et ßcut cibu uocauit falutein populorü, ita nunc quoq; meßem uocat cogre gationem gentium: ut in alio loco habemus,Oratepa» tremut mittat operariosin meßem. quaßdiceret,fiugt; pcreße adhuc tempus parUyOquot; gentes ipfas ad Chrißu dcceßura:. Paruit tempus cratpoß tricnnimn. Scimus bif

C i6kj. ) ïodn. 17 .Hfc efl uoluntas eyc. id eß:No «cm ut pafcttm uentmn meunt, et curncm hanc,qu4in parutusfum etiam offcrrepro falute hominum: aliunt cibum quiero, utfi^cium uoluntatem patris mei. Adtno dum iucundum cft cogitare candem uoluntaton cjje patrisCTquot;filij:quiafiliusfepro falute nofiraexponit, pater ilium non minori charitatc tradidit, ut re^mere mur àferuitute ilia dura. quaf diceret : No» mi/it me pater propter cibum ijîum carnalemcrc. Difeamus farnalia ilia minoris fteere^ modo falua fint ea qu^e pater requirit.

Confummem.') Parum ejfetdliqua miraculaficift fc,nifi confummarem illud opus. îJam in omnibus per feuerantia ufq^in finem eflopus.Tandiunoneßper« fiélum opus Chrifli, donee accédai gentium uocatio.

Meßis.) Qjtafuntilla; regiones Avocat poptdos iHo J rcgto»cJgt;^w egrediebantur è ciiutate.Vidcte iHos populos, nunc cß tempus ut congregentur. 'Habuißt pifcationein,itahic mejßmhabetis. Arißa:dcmetunf tur,e^inßrimusinunamaream z^-c. iilt;ecigiturcrat uoluntits patris,er cibus Chrißb

Etquimeüt acdpiimcrcedê,8Cconi gregat fruäum in uitam aeternâ,utôd ijui kminat fimul gaudeat,SC qui metit»

Ca.1111 ANNOT. IOAN» OE C O L» In hoc enim fermo efi: uerus,quod ah'US cft qui feminat^SC alius eft qui mçtit»

Demejjè locutus efi,Grin hanc extrufurus eritt operarios. ApoßxiliMteoperctrij erätßtturi.Pramit^ tit illis magnÄ mercedé,ut multu hetari queant.Condit cam uos, eritis mejjores in hac mejjc: populum collige tis.InAâ, I« Sainariaacceperut/^iritufanlt;au.lllae/i gt;nerces, quà potißimü /ßeiükire debent opariß ut qplurimos lucrißciat, er de eoru falute glorientur.

Inidtà.) QuidalijfäciutmejforesiCoUigunthoa minibusßimtd ermuribusyetintraunuannuuelduos totameßisabfumitur: illaautemeßismanfuraeßinui tameeternä. Siinuexeritisin areädeialiquidyuiuetid ■in eternum. Qÿis no talißuihi gauderetiC ot^olatur interim difcipidos, quos potuit terrere laboris magni^ tudo. Ham cogitet aliquis, quantus Itßyor ßt,poptdunt abhorrentem d uero dei cultu, er tot regiones ad C hri .fiumducere ßolauirtuteuerbi ? Vndeplurimum abhor . reredebebantdifcipuli.Seddominusdicit: Meßisßd^ lis.Patriarchie laborauerunt, Hieremias concionaban tur er Cieteriprophetse,ßed partim fru^us attulerunt, quiadocebant folosludatos. Itafèrènihilhabebatmer cedis. Videtis quodmagnü interuaüu eR inter fernen« tem er meßem-.intercedit hyems,er non apparetßu« äus. Ita Prophete ßerc quedampreparamenta. A« pojklositaq; ptdehre adbortaturereonjolatur: Vos acci«

Ego mift uos ad metenduj quod uos nonhboraftis* Alq laborauerut dC uos in laborcm illorum ingreffi cftis.

Voseritisme)Jbres. Modus eft loijuendi. Abfurdi» tates quidam inuehunt multas, qui literam hic ntordi» fustencnt-.quosrelinquamus.

Vodc/omtrtuîitrfmodMîttoamp;pwrK O' ftrè^eni* . V J^jnaticis uerbis apoftolis pv/cdixerat -, hoc re ip{a Satnaritanioftendunt. Dixcratillis,iamregiones ölbascftêadmefjèm:qut)ftgnificabat proximameftè gentium uocationem. Venietes igitur turinatim Sama SOltunlaii ritaniad Chriftum,quoniam ipftmn ueri iucb£i,ftd tnagiscu gen:ibus cenfebanturiinaniftftant quidnant fioluerintChriftiuerba.

î^ofolum oftendit Samaritanos credidifte,fedetiS fticilitatem credendi eoru ante oculos proponit. iudai wx plurimis ftgnis adducebantur,imôobftinati ma^ vebant', Samaritam aiiteinad tenue uerbunt mulieris

conucrtcbantur. H^c mmirum etiam cäufi fiât, qtare Chriflusi Pharifäfis diuertcrat, ztr iterum perrcxegt;= rtituerfiis Galihtam per SanMriä. vltra oftenditno^ bis difcrimen inter doÜrinam miniflrorum uerbi,^:^ doärinamChrißi,quodmulto ejficacius Chrißnsdo» eet^tMmntinifiri,

Samaritani igitur ut uenerüt ad ill3, rogaucröt illutn,ut apud fe mancret.Et mätinllicduos dtes.EcmuIto plurescre diderunt propter fertnonem ipfius.

QuiitChriflum ipfum audierunt docentem. Hoc eftdifcrimenintcrefficaciiünChrißicr minifirorum. Nos cnim tühil ß(}nus,nißchrifiusinpe^ribushomi numoperctur per j^iritum /uu. Licet hoclocoobfer» iMre, quia faciles erant ad credendum, etiam dominus fideles tèx ficilis ad habitandu cum iüis. Fideles templujiint dei, [gt;luindci. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inpe^kribuscredentiuminfelibentcrhabitat.

nota. plt;^(KÔ ijuocis /equutur fideles, ut rodent dominum,ne abficedat. Sicut illirogauerunt,ita etomnes pijnihil tanto deCiderio requirut, quàm ut dominus apud fie ma neat. Porrà quodfblum biduum manfit,ideofiilutn efi:,ut feiamus nondum tempus uocandarum gentium, donee C hriflus paffus effet. Diffenfatione quadam (y prxfigurationerei fiiturtehoccotigit. N olebat tarnen . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diutius

diutiuspemtitncre, ne dure t ntttiorem occafionemlu* dieis aduerfus feßeuicndi, quafi ipß cotemptißtijjentt lt;ttin ipßi prius contemnerentChnflim.

Etdicebantmulien'îNon iampro pter tuam locutionê credimus : ctenim ip(i audiuimusSd fcimus , quia ille eft uere faluator mundi, unäus ille«

rident ueramabfc^ did^io fequiturconfißiojßcitt fepe monui,cr ubiq^ licet animaduerterc. Comitemß rideicomet des habet conßßionem. Sic dues illi,quia uere eres eilccßßio, diderant,noncontinebant fuumgaudium intrafe,ß(i gloriabätur hac ßde.quaß diceret : Quamuis aliquod initiumfidei per teacceperimus ,ßed lam longe certiusi credidimus ormagisconfirmati fumusuifo er audita ipfoChrißo.Iamcertißinti ßtmusipfuin effèfaluatos remmundi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;comemorat Euangelifla miracuta,

etßpo/ßte/ße ut miraculaßib ßnt:ßd uoluit creduli tatem illoru oßendere. Beati iflißmt, qui uero corde cadem loquutur.Etamßdcs iunihim habet certitudine quandäjUt non uaciüetur.ridesabß(^timoreefl.Qu£ opinamur,ttaopinamurut credamus tamenpoßtbile ejßefecus habere. C^uiautem credit, nihildubitat,fed certuseß.Vnde pleriq^frlfodeßde gloriantUTtCunt ipfi no habeant in fe experimentumfua: fidei.

Ca.IIII ANNOT. IOAN., OEC O.L abtjt in Galilæam. Ipfecnim lefiis tcß«:*, monium dederat, quod propheta non haberet honorem in patna fiia.

Vide tur ïo^nes coßmiäre quod iam dixiinus, Cbri fhtm diuerlijjèdfuis.üunc dicitquod redieritinGd^ lild^din. ï^ondicitinpatriamfuctm l^dzdreth,utLuc.' ^.Perßringit autem ingratitudinemludeeorum.

Dt«.) Confummdtis iUis diebus dbijt,quid no de éebdt ut diutius iüic mordretur, qudndoquidë qunefttu^ rus erdt ones de domo ïfrdël.

Prophetd.') Neq;in ïiierufdïem,neqiinGd}tÏlt;elt;t dignii honorem (brtituseft Chriflus .Quis iße honor? tiempc ut debebdtit in iütim credere. Nam a/ittm «a«« honorem femper declinabdt. Sed incrediditdtë ïucbeo^ rum nonßolum ipfe^fed omnes Propheta: deteflantur.

Itaqj quando uenitinGalilseä,excc perSt cum Galilæi, cû uidiflent omnia quç fccerar in Hierofolymis in fcßotctc nim ipG ucnerantad fcßiuitatem.

Videntur h^ec fequentid diffonare cum pracedenti ius. Dicie Euangelifla: C hri/ius te/iimoniuperhibuit, quod propheta noneß acceptusin patria fua. îiune-fubiungit,quodGalibeiipfumexceperint. Quomodo dcccperunteumcitra honore? Sedhocadditum^ Kon. ^ceperunt illwn tanquam credituri. Honigiturerdt

tWd CZ dco ^rdta fides : exceperunt magis leditomn niirdculorumiqudmfialudioran ; gloridbdntur incdrc ne find, ijuod dpud fie ndtus effet, c? mirdculd fii ceret: non quod tdingrdti erdnt,uelpanitenttdm dgerent, Exceperunt cr non exceperunt. Etficuidetisfinten« tidS tllds non inter fie effe difiordcs.Eande Galilteorum incredulitdte nunc exetnplo Regifoftcdit,quiiegerri me dddudus efi ut C hrifto crederet, tdmetfi femindriu fidei in illo inuentum fit. I nferim etidtn oftendit ludtcos nonomnes exclufos,o-reliquids Iudlt;eorumperChr£ fium coüeänSfUtimpledturEfidite diâumti^ifireli« quiffètdominus fiemen,frâiefjcmus ttrc. Scdquoties confirimusfidem ludieorum, minoremdldcritdtema« pudiUos inuenimus. ltdpulchre hoc per cxemplum, uel mirdculum fiequensdeclarat : undc etidm concinne cohicret fupcrioribus didis.

quot;Venit ergo lefus itcrum in Cana Ga Waacjubi fecerat aquam uinum.Et erat quidäregius, cuius filius laborabat Ca pernaum*

HocmiMoJdjn repetit,utmdgis condemnetSloß rwn incredulitdtë. qudfidiceret'.Mdnififkoportebât rtidm hoc mirdculo duci, quid uiderdnt f x nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uintint

fidum .lUuddutedicitueldd probdndum mirdcHl«»», «ci d4 condcmnttfKidm iwUorwm incrctiMlùtttcm.

Rf gius. ) Sunt quiputarunt ejje cthnicum,fedpld tlè omniu magis oftendunt ßäjje Hebrecum.

iHe ut aud(ïift,quod fefus uenit ex kp daea «'n Gaülæâ, uenit ad illum, amp;nbsp;roga bat !ilum,ut defcendat et cutet filiS kiö, ctenim cratproximus morti.

JJicro/t. Plt;t Erat dliquid fidei in hoc regio ,fed multo minus latinumuo quàmdccebat habere erga Chriflum. HabebatChri^ cat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fium adhuc inter prophetaSyetputabatnecclJàriûpr^e

fentiam C hrifli, quafiC hriflus non poßet alias curare ßliuin. Hine apparetChrißu fimul eßedeum e^ho« tninem.lUeautempro folo homine deo dilccto habuitr quia ucre no credidit, Quod etiä hodie ludæi er hometißtclibenter admittunt. Quamuisparuaßdent habere t, C hriftus tarnen nequaquä auerßitus efl iüum.

Vtdefcendat.} Quid opuslChrißuspotueratuni co uerbo curare puerum illius. C enturio fe indignum effe dicebat erc. llle,nifi maturaret itcr,ailum effe de puero.Aliud indicium partueßdei^poffetegrotumcu rare,mortuumnonitem.Hocprobandumcßinpatref quodcurä habueritßlij, 'Videte,quidecorporalipr:e fentia C hrifli contendunt,quid ägant,cum nemo neget gratià ubiq^eflèer deitatc, e^iUi corpus Chriflietiä. uoliit habere erc. Nonne manißfle cotraferipturä pt* ÿiâtlAequc deus ante refurrciiianc aepofl-lmô

to maiorisßdeiefi,dum crcdimusChriftum in coclit ftlt;4 diuinitate,c/ua non rclmquitfuos in fcddum.

Durius dliquanto cdloquitur ludieum:amp;'ideo,quo magisad credendum iUum inducat, quafi diceret:Non oportebatpetm à me ut tale[ignum fàcerë,quod tu eu pis:certumparußdei te habere. Hiefenno uefterper^ petuus, (iuie ßcis ßgna ut credamusiDe Samaritanii no legimus quod tanta figna uidcrint. I frf «eri credent ies,ßgt;iritu fanih ipfos illufträte credunt.Obdurati mlt;« gis creduntfignis, Deo ipfoc^feripturis.Scripturte iam impletic: nihilominus ipfi no credebant uerbo deL

TSle^ßfle fatis expendit quid Chrtftus uerbis fuit uoluerit, quod adßdem cupierit ipfum inducere : und: perfßit adhuc in fententia fua.JSle tardius adueniatt erpojkanopoßit curarißlius. Noopusutdeßendets ref.fed ille omnino urget ut inox defeendat. Quamuit illapctttionoonininodißgt;IicueritDeo,quiaaliquanttt ex ßdeproß{ki efl. Decet utprecibus uacemus,O'tan diu dominu itnplorcmus,donec ipß coualefcamus 4 noflris malts cegritudinibus. lHahumilitasprecan» di) etfi nonnunqiMin exmimmaßdeproßeifiatur, td»

kfus dicit illi : Vadc,filius tuus uiui'f« Et homo iRe credidit fermonijquem di^ xerateile.^uSjamp;^ abtjt.

ChrifluS(tmanddtidu: Vade,ßlius tuus uitat. Hoc uerbo C hriflus ubfens illiusfiliu curabdt.i^eßcicbdt ho mo,credidit tdnie:cr cum jèdulô {gt;recdreti(r,propitiu Chriflitinuenit. Ita in ipfo inuentu efl etid donum dei. Itdtdßdcsutidcrederet, Antedpldnedeßgt;erdjßet pueru po^ße curari, niß C hrißus corpordliter ddeßet: Tides, idmcredidituerbo.Hteceßilldcomcnddtdßdes,qudn do hoc quod rdtio negdtdccipimus, cotentiuerbo dei»

Ilio autem defcendentCjferui dlius occurrerunt »lli,amp; annundaucruntdü centes : Filius tuus uiuit.

Hd^c nunc Eudngelifld ddiungityquomdnißßitH fidt mirdculum, ßdes etid iÜiusamplius innoteßsdt. Vcrucumferui uenirentz^hocbonu nunciuddßrret pdtri,lt;ju£ritdc hord, Gr ßc dlios inducit ad credendu»

REgius credere ccepit,et decldrduit re zy operCf id quod de C hrißo intus fentiebdt. N4 credeiiS fidtim proßätis eß, inquirens hordm in qud melius hi here caeperat filius ,utinde occaßonem quolt;^ dcciped

t N E V A N G* I O A 90 rctglorû«lt;/i, cr anmnciandiChrißum ali/s. Hoc Jr^i rè in omnibus miraculis uidemus-.principioeredunt^ deinde aîijs fidem fuam annunciunt.

Perquircbat ergo ab illis tempus, in quo excelfius habebat.Etdixerunteii Heri circiter feptimam horamreliquit ilium febrts»

Hordin feptiwrfm (fclegtt Scimusbunenumeruni potißimum myfiicum e)]e in [criptura, er plenitudi^ hem temporum fignificjre,cr horam falutis. Sex dies bus conditus orbis,fcptimo fabbatum crc.

Cognouit ergo pater, quod illud te« pus erat, in quo dixiflet fibi lefus, filius tuus utuit*

C ojirm^td eft fides iüius. Et fie fides de die in diem ntägis poteft proficere. ltdfirè nonnihilfiducie deeft, Zy (emper aliquid imperfióli in nobis inuenitur,ftlt;i poft hunc uitam comprebenfio [equitur.

JdeftjO mnes quidd fimiliä illius pertinebdnt. N'ü tdm mdnift/lariü erdt fignit, quad no minus fuit de fi 4 mortHis eftet cxcitdtus'.ey propter dbfentiù C hrifti fii^ gnu cldrius. Videmusprlt;ediólionë fiiturorûChriflx) in ter mirdculd tribui,er non inter poftremd, unde diuini , ei«s eofroamp;rttw. Q«o domus illius credidijjèt, nift

Cap«V an N o T. rOAN. oecol etiamßmilMribusfuisgloriam C hrifti pradicajfet? herum lefus fedt fecundum flgnum hocjcum uenifletàfudæa fnGahlæam» Multaetiamalia figna ßcitmGitlil£a,fedinCiif tld, fecundumßcit. Täntumhdbemus de prima proß^ âioncC hrifli in Uierufalc: nuncßquitur ßcundu iter-

__ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(Quidam arbitranturßflu eße Pelt tecoßet ,^it4 pMcis diehus C hrißum iterum aßccit^ diße Kierußalem : ßd uerißmilius eß ßiße paß:hd. Pt quad ßiquenti anno iterum aßcenderit,ßcriptores collb

^unt C hrißum tres annos cudimidio praidicaßejuxtd itinera quibusaßienderit Hierußalem. Sit aut quicun^ diesßßus, nihil ad rem.Diem ßfium elegit, in quo md iorpopuli congKgatio,ut doilrinam ßiam clarius ina^ nißflnret.Noluit enim in occulto docere ; quccßuit tent pus cz locum ut magisinnoteßeret.Acceßit er aliard tio, ut lege omnibus modis tanqua iuflAmorfanibnt coprobaret,neludieioccaßoneaccipcrentindecalHni A C nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;niandi C hrißum, quaßi tranßgreßore legis:ßcq^ uenie»

lex cöpro bat iuxta conßwtudincm ïudteoru in Hierußalem. Hau batur. nbsp;nbsp;bebimus iterum infigne miwulum, quo omnium ocu^

(os in fc conuaiit. C icterum EiMngelifta ddmodum di^ ligcntcr hiftoriMi ipptm defcribit, deinde iterum ad di f^utationem cum \uda:isproccdit,qu£ diuinitatc fuant non minui adflruit, quàm antea per miracula infinua^ fM-Rcprehendebatur 4 ludicis tanquam uiolator fabs biti: unde ipÇc occafionem accepitoftendendi cur hiec ß.ceret, utpote eiufdem cum patre poteftatis. Et hocß réagit in prtcfenü capite .Deimk tejîimoniumfuunt uerißimum eße déclarai. Proponit autemanteoculos Euangelißa locum,ubi miraculum contigit.

Eft autem Hierofolymis ad probati* cam pifeina, quæ agnominatur hebrai* ceBcthefda.

ABctb domo, cr Es caprum uel capram. Etiam XJ7 pccudemßgnißcat.Vnde bene uerterunt alij, pecualc itatatorium.voluntauteinquod ibi uißcerazr carnes pecudumlotó ßerintafacerdotibus. Certe magnum fiât indicium diuin£ beneuolentia' hoc miraculum:per quod lud£os eße adhuc acceptum populum, C7 wiogt;^ tent ißum à deo eleäum,oßenditur.

Quæ babebat quincß porticusftnhis iaccbat magnaraultitudo inftrmantiû, cæcorum,claudorumjaridorumj expc «ftantium motionem aquæ. Angelus cnim opportuno têpotc defeendebat

Cap»V AN N or» IOAN» OE COL» in pjfcinam, QC turbabat aquam » ïgituf qui primus defcendiffet poft turbatio^ nem aquae, fanus fiebat, à quocunqtie ïnorbo tenebatur.

ut defcribat Iblitum loei ittius mirdi çuliim. 'Erutpifeind quinq;porticuum, in quibus iwd^i titudo infirmorum crc. hi omnes expeSbibant motion tient aqu£.An lemel in anno eajiih fit ucl menfe,hoc tton indicdt. Certum eft Cbri/lo crucifixo defijffe hoc tnirdculumi ubi populus ifle contrd Dcum, occifo filio Dei,fte peceduit,indignu5 tdli mirdctdo. Vnde pifciml . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tßa fubldtd cf O' mirdculum. Angelus non uifibilifpef

cie defccndebdtyfed mouebdtur dqud iüd dngelicd uir^ tute. Plerdq; iHd externd Deus operdtione dngeloruitt perßeit. CiUdmuisDeus omnidoperetur in omnibus, angelorum tdmen miniflerio propter fdlutem noßrditt utitur.Reperiuntur dlüs dqueefxlubres nonnunqudtih qute uim curdndi morbos hdbent, ut eß uidere in Theï jnis :fed ibi erdt mirdculum : ndin non curdbdt omnes, fed dliquos, duntdxdt iüum, qui primus in dquam tiff^ irdtdm defcendiffet.î^dm fidqud hdbuiffet uirtuteiH tdntdm ndturd ßbi concelfdm-,curdffit etidm dlios, qid tardius ingreßi ßijfent. Proptered eddem uis in curan* disgrduißimismorbis,crcurdndisleuioribus. Quod ftezumoßendit non faße ndtiuumdquæ, quid tribui^ ^urdngelo,quimoueritdqudm.lidcrdtionediufuspo puliiSi

IN E V A N G» IOAN» pl fulu5,diligcntin5 coniKnicbat intemplum .Verèi^uo. tempore ftetit templu, miraculum alùjuod ßiit. ignent habuere, quo in prima deflruilione priuati funt. Sunt idqqui expcndunt hoc miraculum, quod iudaicus poa fmlus in quinq; porticibus,id efi,da{itu5 fit legt Mofaia c£ (yc. Sed uidetur parum concinna allegoria.

Aegrotantium. ) Hi qui I«djici's cerimonijs dedia ti crant,ucl addiili lege,inucniebant infrmitatem cara nis fuæ : neq; opera legispoterant iuflificare uel perßa âum rcddere, donee Jjiiritus fanéii gratia accejferit. Lexautemdeclaratuanas noflrasinfirmitates,ç;T tar ditatem a^iTuum noflrorum.

Erat aut quids homo inic,qui trigin« ta ÔC odo annos morbo teneba t » Hunc cum uidilTet lefus iacentê,amp;: cognouif« fet quod iam multum temporis morbo teneretur,dicitiI!i:Vis fanusfierir

ïnfabbatoficit C hriftus hoc miraculum, pr^fente turba maxima, videte in iflo a;groto, quomodo etiant hodie C hriflus peccatorcs curet. I/k etiam noftram ljgt;i ritualem infirmitatë déclarât. Longo tempore ßiitina firmus. Ab Adam ufq; ad c hriftum longu tempus in» terceßif.humanü genus laborabat, lefus mifericordia motus, appropiauit f : nobis, CZ fua pra^/entia attulit defiderium falutis.Ante omniaqui 4 C hriftpfananturt

accipiunt ßßidiutnprions uit£,0'agnofcuntqiiMit mifen fint. Namnifi dcceperis quoddam defidcriunt bon£ uitte,fruflrd erit fanitds,nec ddbitur. Mittit deut externd,utinternosmorbosmdgisdgnofcdmus.

Visftnusfieri.) Ç^udrehocdicittnifiutexcitet inillodefideriutnfanitdtis,utpetdtChriftum. Scdpld tièilkC hriftuin ignorabatfilium ejjè dei : ob hanc cdU fdnt,ut infirniitds munififiior ejfet, zyboc miraculunt magis cldrefceret. Venit C hriftus ad nos, ad ualctudi^ nurios,petit dn uelimus fitnifieri. Pleriq; ntdlunt in fuis morbis diutiusfubfiftere.Chriftus tdmen paffuspra omnibus,quoddmmodo ojfirt fe noflrtefdluti.

Aegroians rcfpondit illi: Domine non habeo hominemjUt quando turba tur aqua, mitiat me in natatoriumiquo autem tempore ego uenio,iam alius an temedefcendit*

Quonidin itd conftitutum efi i Deo,utfoli priores cdpdces huius fint beneficij, ego tardius ddfum. ludlt;ei primogeniti foli pdrticipesbeneficij Dei. Putdbdtittc loqui Chriflum, utportdreturdbiüoindqudm. Mifed riorcieterisfumcrc,

Dicit illi lefus : Surge, tolle ledum tuum,óóambula,Etftatimfanushomo (llefaduseß*

VbiChriftusdefiderinmexcitMitfanitätiSfadcß tunc fuo duxilio,ut iddeamus foluin eße in C fcn/îo uint ejßfliuant. llleenimdeßerdbatinniribusfuis. Udne^ ^ue nos noflris uiribuspotcrimus faludri : quid in nuüo fdlus, nifi in C hriflo. C hriftus feipfum iüi dccldrdt rdcido ißo:undc uere diuina grdtilt;e hoc tribuitur, licet precemur^or cupidmus noudin uitdm:hifce enim pre* cibus non erit fdlus noflrd dfcribendd,fedpotius tribud mus fuie mifericordiie.

Tolle. ) Qjddre hoc iniunxit illUnempe ut dppd^ rcrct eiusfdnitds,cr incolumitds folidd.Chriflusetiant hodieplenecurdt.

Hoc non fine cdufd dicebdt.Abfq; dubio fciebdt lu^ (beos inde offindiculum fumpturos, quid in die fdbbdti portdbdt leüü. No« attctócïxtnt mirdculu, quodfuo imperio ftndßet ilium er uerboißeihbat enim folunt (tdfdbbdtu. indeq-dccipitnuncoccdfionédefdbbdto, Mt ifjtcIlt'grfmKS quodndmfdbbdtum fu eleóhim 4 Dro.

OVortebdt lud£os uifo tdm nidgno mirdctdo^ quod operdtus eft C hriftus,curds eu qui trigin tdetoiîo dunis Idborduerdt incurdbili morbo,credidif‘ fe. Sed hoeppetuà uidemus, ut inuidid cldrißimd qult;e» ' que operd fequdtur. ynde mdgis quæfiuerut quid cdlii ut ddmirdrétur opus dei,fumptd occdfione

Cap,? s -A N N Ö T. I o A N. OE C O L. ixgefldtionelechiU, queiußusiüe faitittusportaiit. ■ Erat autem fabbatum in die illa»

Commemordthocut uidedinus unde calumnundi occdßonemluinpßerint ludxi. N o« licebat opui in fdh bdto ßcm. Opus fcruile intcrpretantur omtK opus U lorioßius cumpotius Deus cum ilUm legem dairet, no lebtetfa-uos onerure,

Dicebant ergo[udæieï qui curatus crat:Dies fabbau eftjnö licet tibi tollere letfîum tuum.

inuididmxdußtnturdiem ßibbM,O'itu prxtcxunt ho ftorem Dei.Ciuißibbdtum uioUt, is neij- diuinum ho^i norem magnißeit, quia dies iÜe deo dicdtus eß. Ecce quid dgisicuiuspr£cepto dmbulds hinc inde licet utda re. Nonßmplicitergeßduitleätdum ßium,ß:dlibere (tmbiilduit er gloridns. Erdt ßtnih^ gloridtiomo in ßtis quot;nbsp;nbsp;nbsp;uiribus, ßed potius in ipß) gloridbdtur qui ßinduerdt.

¥dcileiudi£iconie!hibdnt,cuiusoperd fundtus eßet: prd;ccptum iüi ddnt er legem proponunt, ut reßecTu fdbbdti no jèrdt leätim. ibi humdnx traditiones er di* uinie.Plus Deo quim hominibus obcdicndutn,er mdd gisßeibiri mentë legis oportet, qum uerbd. 1dm cun JLegis mens ißcgeflAretleäulum.,eßoßuddueritßibßircind,mhilof attëdendd^ ' minus obferudbdt mentë legis, quid glorificdbdt dettii

'c Chrifluin,qui etiam iußcrät-.criäco iußemtyUt gts honor Dei O'g'oria inclarefceret. ïudcei aut qui ha: rebant infold externa quiete, hi non obferuabant fab» hatum,quandoquidem non adeb curabant gloria Det, ttequefalutem proximi -, quam deus magnifreit. V nde ip/i ex diuino pra’cepto pharifaicumfaciunt. VcruiK alioqui effet, fabbatum c/i:fi quidem impedirctur per geflatione lebli honor Dei, indigne ctiam iußijfet G hri ßus, indigne etiam obtemperaffet ilk : fed quia gloria Dei maxime illucefcebat,reâc i/ic obtempcrauit. Po# terts etiam confirre ad alias traditiones humanas, qu^ plerunq; uidentur à diuinis legibus defumpt£, ut de ca fbmonia,paupcrtatezj'c. vidcatur ad menton legis primo.Siobiecerotibioinninoneiures,uideqult;emens in legéquü Chrijb: uult cor immune effe ab omnißlfitatee:^/ilia peccct, da: obferuamentemillius. PoterisetiamßÜerefinon iurares. SiautemgloriaDeicrefcit,iam non pecca» fit in legem fl iuras. SicChrifluspriecipitomninonon irafcenduin. Sunt bon£ ira er utiles,nec extra legem.

Refpôdit tlHs : Qui fccit me fanQ,tUc dixit mihi : Tolle Ieda tuO ôd obâbula,

Certi de diuino itfffu ne moueamur, quicquid Pha» rifei obmurmurent:Deo magis parendu q hominibus. C uratus iUe animaduertebat mirabilemProphcta,cer te fl nonflium Deiipropterea non dubitabat iüiim m» rKW Dei^ç^pftecepife qua: Deoplacebant. Id eß,qui

A N N o T. I O A N* OE C O L. potcjhtistdntiecß:, hocillemibidixit.q.d. Quicquid uosprteceperitii,non opus ut tuntißcium: alius eji mii iaruobis,is}nihipræcepitillud.Pharifa;iuolebantiin^ tninuere gloriam C hnfti,fed iflt rcfiflit illis, zy oppo» nit Chriftum tanquam mcàoremQrampliorcm.

Itaqj interrogauerunt ilium :Quis eß file homo, qui dixit tibi, tolle ledum tuum Sc obambulac'

Videte initio caUiditatem iUamferpentinam'.nott inuelntntur multum in C hrijiumMandc qua;runt,quis efi iUe, cuius tanta autoritas, indica ilium nobis. Sup» primunt quid(ccu)n cogitât. Qj^is eft ilk qui fc magi» ftratui opponit or legi M.ofaica; i Omnem aitaritiam quam in animo gerebant, non curabant jftcd ftolum le» éium curant.quaft diccrent : Solue omnia diuina : quis 1}oc iuftits parcinius tibi,parumftcisquie ftunt diuina le gis : cupimusftcire quis ftt homo illc ztrc. M.yfterium, quodludæipctunt ftire quis Hießt, habet infte. tJam JxxMoyft lexMofaica eo tendcbat,utmaniftftareturCbriftus: quo tendat. cy tandiu ïudlt;ei habebantur in populo dei,donee Chri ftus reuelaretur. Quaidam uidentur nonnunquam ab» furda,babent tarnen aliquid myfterij.

Is autemqui fanusfuerat efFedus, nefeiebat quis effet. lefus enim fubdu* xit re,quod turba effet eo in loco^

Egit (tute m hoc dißrenfatione quadctnt, ut ddret Us occafionem loquendideC hrifto (tdmirttren» tw hoc mirabile opus.

Poft haec Icfus inuenit ilium in tcm« plo,amp; dixit illi 1 Ecce fanusfadus eSjHC ultra pecces,ut ne deterius quiddam tibi cue niar,

Videtur is, qui incolumisfttihis, in femplo oruffê lt;7 Deo grrftws cgi/Je, ut decet pofl accepta beneficia, tie ingrati fimus. Rede C hrtfiusillos inuenit, qui grati funt. Sicutingratisqu(edatafiuntaufi:runtur,itagra(i Gratitudo tisdonamultiplicantur.Antea nonnoueratChrifium docetur. quantus effet : iam fe ille indicat,oflmdcns ei in quanto periculofiicrit.

l^cultrapecces.) Attende benequantum benefi ciutn tibi coUatum eft: incidi/H in hanc (Cgritudinem in curabilem ; quare fpropter pcccata tua. iiam morbi ViorbL tionnunquâpropterpeccataimmittuntur. i. Cor, ti. Adhuc homo e5,peccarepotes,fed iam curatus. Phari fiei omnibus modis infidiabuntur tibi, ut pofiint te à ue rafide aueUere .Vndene pecces ultra per irgratitudi« ttem,ne ,eterna poena puniaris .'Tolerabiles poen(e, qua: inftigunturinhacuita. Si hiepaupertatepremi» tnur, ignominia, morbo eye. funt correptiones tolc» rabiles ; fed longe détériora fequentur, ft ingrati fiieri«

mus Deo. Proinde quibus omnU ex fententia in häc ui tdfuccedunt,non habent quol£tentur, quidmanertt tosgraitiora flagella. Ç^uod totannislaborafti,pera pemle. Nóttne triginta anni cz oóhfita coputa anms pueritiiequosetiatn habims. Similiaquifq^Chriftiaa nus cogitabit. Sunt quibus non dcdignatur Deus ut erii diat eos, quibus fatius hic efl'et flagcüari, ut agnofceret fuos morbos quibus oflvndunt Dcum, quam alibi

Abtjt die homOjCt annüciautt ïudçis quod Icfus effet, à quo fanatus fuiffet* Et propter hoc fudæi pfequebant lefS.

Sunt qui putanthomincm ilium maleuoloanimo luddis prodidijJeChriflum, fed jillunturtmelius intut antur uerba.llon dixitflcut ludcei : Qiiis eft ille qui di xit toUe leclum O'c. Sed lUe dicit,lefus eft. Ex quo dia ikludaeiaccipiebantoccaflionemcalumniandi.Pr^edi care beneficia accepta coram mimicis c hrifti, nonar^ guit ingratum hominem, fed gratum. Alias dixiftfet,V fus dédit pra-ceptum ut uiolarem fabbatum.Verunt contrarium apparet. Eccequantainfanùftud£orum, Cr quam mala beftia inuidia.

KanccaufampratexuntipftyquodChriftusuiola* rit fabbatUinon quod bcneftcit confiderant. Deus noti prohibnÜ

frohibuit ut fabbatis nonbenefieret, utin Matth, er M arc .habemus: Cluis ueflrutn, Ciafinusin puteu îÜi no attendebant Dc«m nunguâ prohibuifje bene/àa cere.ti ä charitasin hifee rebus dtjj'cnfat. Filius homia nisetiam dominus fabbati. Sabbatii propter hominc. Sed quicunq; gaudet hypoaifi ,fo[um uidet externa : nec internam tuftitiam, qua Deus colitur, reile curat.

Qult;erebant oeddere C hrifltint. Atqui lefus mania fifiabatfuam poteflatem, quam nihil poßint etiamfùa ribundi cotra fe. Rejfondet illis : quia uidet maleuolea tiam illorum:a:upiens ipfos curare, i^am uere iflt erant pargt;dytici qui diutius lt;egrotarunt:er manfuetißimo tii

vfq; hodie. ) Etiâ in die fabbato.F^o ita tunc cefa fault infeptimo die, ut nullum opusßciat. Deus per fe enim eft aólus.Omnia qutefiunt,fiunt uoluntate et uer lo dei:peripfumerexipfo funtomnia.Exipfo ftnnus • er uiuimus. Porrigente Deo wdßM fuam,omnia fubfia fiiint.Elifi Deus conferuaret,omnia perirait.Quid di ces ad boci Qjiieuit ab operibus in Genefi tNon noua modo producit,fed ceftauit à rebus creadisprimordijs, no ut quieuerit ab omnibus. Subfiftrntitereru er cofer uatioes ab ipfofunt.Rejßicite arborcs,uel fiumina,uel homines ipfos qui crefeunt : iiidete res qutc uariantur :

hm eß operari. Sed quomodo operatur Deusf Bene fr cit. Nonne die fabbatioriri finit folemfuum fuperiu* fios er initiftosf quafi diceref.Videtis opus quod ego fr ào,e]Jè opus diuinum,ideo non oportebat calumniari-Deo liberu eji operari quando uult. Noflrum,ut quie* fcamusdpeccatis,in flnrituerueritate adoremus H* hm. Hie perpetuus fit fabbatifinus. Dies folenncsdd utilitdtcmfi-dtrum inflituantur ut profimus,erinfirmi doceantur. Iterum cdtci ïud£i,undc oportebdtiUosglo rificare C hriflum,mdgis exefflerantur, er nouam cdU fam fendéhs arbitrantur feuiendi contraChriflum^

Propter hoc magts quærebant ilium ludæi occidercjquod non folum folue^ bat fabbatQjfed ÔC Deum patrem fuum dicebat jfacicns fe æqualem Deo»

inteUigebant etieon boc. qudfi dicerent: Quamuis Deus bocfrcit,tibi non licetfrcere:ergo xqualis Deoi Dicebdt,pdter meus,cui ego fum natura erautoritate æquaîis. Hoc maxime cruciabat ïudieos. Non at nos di cimus,Bdter nofler.fed meus,id efl,naturalis.

AVc/i«im«j quantum gratitudinem declaraueiit paralyticus, triginta annorum eroéh crucia* tus, poflquam curatus efi 4 chriflo ; quantamqs etiam ‘ ingraa

I N E VA N G. I o A N* 97 ^n^Atitudincm o/knderint ludieî,qui occaftonehinc fumpta C hriftumperdcndi,propter duos cai/fas^nan« pc quod folui/Jet fablgt;atuin,Qr quod Deum dixilfct pe euliitrem patrein O'proprium o uerum. Quoties de gloria Dei agitur ,noncfl cedendum aduerf trijs, fed tnagisobfiflcndum,ctiainficumpericulouit^. Proiiti‘ de non efl impatientilt;e, quod Chriflus non cedit'.fed requirebat z^lus gloriec patris,ut reflionderctetiant ijs,quiminimedignierant.

Italt;ç kfus refpondit 5gt;i. dixit illis : V e rc uere dico uobis, fill us non poteft fa^ cere à feipfo quicquam, nifi uidcat pas tretnfacientem*

Graue crimen intentabatur Cbri/îo, nempe crime blafl'hemiie,quodfc tcqualem dixerat dco patri : quod utiq; maximum crimen erdt,flnon flijfet films Dei. Tt^epcUu igitur hoccrimenhacar^umentationc,quia eadëoperd/àcitqua‘patcripfè,ncmpediuina. C^ua* reigiturojfindunturhoc norninemarn cui pater hunc honoran concedit, ut eadem opera fitciat, quee ipfiefitf cit,illi utiq- nomen o gloriam non inuidet.

Filius.) FademfuntoperapatrisofiUjint tur. Et plané non funt alia opera filij quàm quepatris. Hifc crebro apud Euangeliflam ilium habentur. quafi dierret: Profldô iniufle mihi indignamiiii. Dabemus

Cap, V A N N o T. I o A N. OE C o L» apud Efaianr.Glori^m tneatnno dabo altert.Et tarnen ^loriainfuam,utcreationis,uiuificationis,iudicipftlio concedit : Qj- talia opéra plané oftendiint diuinain glof riâ.Vnde reüe gloriatur C hrißus de Deo pâtre. EiliuS àrgt;eo pâtre habet, ^uicquid freit, er habet quiequid cß inßtbßantiapatrii, nißi quod non eßpater. Scitisß lium,lueem,ß)lendoremq; patris eß'e,Cir ßeculum. I«« tuetur ße pater inßlio :ßliiiscognoßcit patrem. Eiliut nihilfreit à fe : omnia qua-freit habet àCeo pâtre.Of pus hoc quod freit curando paralyticum,hocuiditpaf tremfreere. Sieutuerbumquodeß in corde profluit à ui imaginatiua, ita flapientia aterna à patre defcendit, cyc. Quteigitur pernegationem dixit,eadem nune peraffirmationem adducit,

QU'£ freit pater, etiam flliusfrcit, qui eadetn pof ientia efl,natura cy fubflantia. Euagelißa noßer ubif que Arianos or iießerianosflatisredarguit, danseanf dem diuinitatemfilio er patri.

Diligitfrliumfuum, non inutdet hunc honorem frlt;f lio.Paterperfilium, uerbum, creauitmundum.Qjioi Deus recreat,renouât per filiu, ut noui hominesfiant. Quomodohoc fitt/fliritu. Quid jfiiritus,nifi amor quellt

^uem labet fdius à pâtre Eodem f^iritu C7 uoluntate pater quia diligitfilium,qutepropo fuit creare,per uer bum zr uim fuam créât :itaut nulîa fit horum tiium, patris,filii, ffiritusfanéîifcparatio. J^unquam in^ iKtties patrem cr ftÙMin abfq^ amore : deniq;pater nia hil condit abfq^ uerbo eirjfiritu.

(iuiecunq;fiicit,oflenditpater:fed non feparamui pdfrcin ùfilio. Hune enim modum loquendiferiptura Cr fides ofendit.Arguitnuncàmaiori. Vidißis aliqult;t diuina opéraiuidebitis maiora,qu£ etiam ipfafunt opera Dei, utpote iduificatio antmarum, refufeitatio mortMorumalld funt opéra qu^nuÜi creaturteDeui fOKCfj?it.

îdeftjDeusfàcietadhucmaioraperiHum : utfeia^ tnus non minorein libertatem infilioßciendi, quàm in pâtre:aliasuidereturquodammodo libertas ablata 4‘ filio. Sempcrfiliuminteüigimuspermodumradiatioi nis zyjf tendons à luce ç::rc.

Non dicit, ut uos credatis, quia non ex eorum nu» ■ mero erant.Maius opus eft excitatio mortuorum.

° nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n i

(Xiicmadmodum pater uiuificatcrc.'Duplcxre^ fulcitatio, camis c^animarunr.fcilicetquando remua murin cordibus noflris,accipimu5jjgt;iritu}ndiMntim, ut paniteat prißina; uita;. Dominus pcrîiicremiam loquitur: Scribam legem meam in cordibus lÜorum-. Hoc ipßum facit fiHus. P ater perfilium mittitßdrh tumfanilum. Fliusdicit femittcrcjfiritumfanâumà pâtre. lUeffiritusnosahos freit hommes. Eramusper pcccatum mortui, amp;nbsp;impoßibile erat ut homo ßuis ui« Liberum ribus feipfum refufeitaffettipfe efl qui nobis uitam dat. (trbitrium. Quomodoliberuarbitrium,ßpcrdeumomniaßunt?

Quos.) Vndectiamfiliodatißunt:ßliusaccepii cos à patre : funt etiam redempti àfilio. Vult eos qui prieordinati funtaduitam,idefl,hiquicrcdituri fiunt uerbo. quafi. diceret: Ecce maius opus cß mortunm fiu« feitare, quàm paralyticum curare. Hoc opus oßendit paterfilio utfreiat. lam de hac refurreäione loquitUTt utfequentia ofiendunt : poßea de refurreüione alia.

Netp em'm pater nidi'catquenquam, fed omne iudidum dedit fihOjUt omnes honorent filium, ficut honorant patre,

Bene perßringutur hic ïudiei,qui uidebantur C hri ßumpcrfequidiuino quodam ampre, quafi nopofjint firre iniuriam,qua; deo fiebat. indicarc autem uultE« uingeltjb

IN E V A N G. I O A N* 99 liittgclifla, non cfjc aliud nonwn ß(b cœlo, in quo fai» KOS/icri nos oporteat,quam in nomine Icfu Chrifli.Pa 1er non faluabit aliquem,quidixerit fecolereDeunt quifècit cœlum or terra, fi noluerit recipere filiü eius. iudicium.) videtefequentia,utomnescolantß» Hum, ut fit idem honor patris crfili/. ludicium igitur eritperfiliumfi quisßlium non receperit, condemnor bitur. Qjti credideritfilio, ctiam is honorabit patrem. Pater non uult folus talis haberi. lud^i zy Pagani etiä putant fe pios, quamuis C hrifium no recipiant:fed pla nèpaternoncurat iüorü cultum, «ftva nonhoemo do accipiendum, quafi Deus omnepotefatem indicia, riam a fc rc!jciat,(^ non ft cenfendus iudex:planè om nia nouit, non relinquet malum impunitum : fed non uultfolum habere illam autoritatem, ni ft cumfilio : U cft,dcdit omnem poteftatemßlio:nam in iudicio pote:t fias fumma cognofeitur. vult filium igitur appellari ■Deum, O' haben pro ucro Deo:alioqi(inon honorabi tnus eodë honore ut Deumpatrë. Si dicimus: Sicutjßie ritus fanëlus habitauit in peäoribus prophetarum, ita in C hrifto deltas: non honoramusChriftum ut Deum. Dedit ei omne nomen oc. Sed non eß cenfendu,quafi ifla; du£ nature fuas proprietates amifennt. C nro ma net caro-.o Deus,Deus:filius Maria: eueéhis efiin coe ium cum gloria.lterum repetit:

NcJMo feipfum feducat, quafifit rdigiolùsoifcrKtt for Dei,fifiliuin non honorât,cr noneodem amore ca Ut quo ipfum putremcrc. Omnibus modis uidemut tequulem Mtoritutem eljè putris

Y ere uere dico uobis, qui audit fer^ monem meûjôu credit ei qui me mifit, habet uitam aeternâ,SC non ueniet in iti dicium,fed tranfijtexmortein uitam»

do filius uiuißcet. Hoc eft,ß uudiutur uerbum Chrifli, Cr credutur Oeo, qui mißt ilium, licet ußequi inde uio Verbu Oei tum leternum.îumuudire externum uerbum,non con* quomoda ceditnobis uitumteternumineceßeeßutcordunoflrd (Ktdiendum üudiunt.internum mugißrum uudiumus,ßgt;iritumfun* óhim : quumuis externum uerbum non eß negligent dum.Qjtiigituruuditfermonem internopotißimunt uuditu ,e^qui non repudiut ißum fermonem qui miß fus propternosQrpußüs,illedifcet inejfubilemchu* ritutcmOei ergu humunumgenus. Nondicit,hübe* bit:fed dicitinpru;fenti,ium hübet, quiu in fe hübetßi ritum Oei,qui excitut cor ud credendum: ßit fe hu* bcrcputrem in coelis, id eß, non condcmnubitur, quitt omne iudicium dedit puter filio. NuUu codemnutio iji quiinßii^unt(Jhrifto,

. Tranfijt.) UoopuiulquisdciUoiiidiccf.etiMnitt hac i(ita,qiuinprimu cœpit fic iimoMri^trMßjt mor te.AnteaftliusmortisO'irie,ncq}potcrat/lbiperfuiiä dere Deum elfe tam beneuolum, ut omnia dignaretur propterfefàcere ZJ utfdium fuum qui preciofior efi toto mundo, daret in morte, i^emo hoc credidit. No« poterat prius fibi poUicere diuimtm bcnignitatem:iant autem operatur bomt opera,ac qu£cunqißicit, ficit lu bens crin gloriam Dei. C util igiturin tanto honore funt omnes qui crcdunt,no opus erit ut ponamus aliant purgationem peccatorum noflrorum qua réconciliée mur DeOypriCter earn qu£ß,ikt efl per C hriflum. Ont nia donaiüa gratis data funt à Deo. Igiturpoenitcntiiß ill£ crfutisfl^iones cum Purgatorio tranfeant^yei Auaritia neflio uel ignorantia tales pœnitentias intrœ duxcrit. }Jam dicunt quod omnes fldeles tranflunt in Purgatorium,infidèles non tranfeunt. Hic habemus uirtutcmfilif.Etnouenientiniudicium : idefl,nullunt. peccatumiUis imputabiturut fintpunieitdi.E.tfiq!àe dam hicpuniantur,nonutfatis/Àciant,fi:d ut humilieit lt;K)-,ez alij idorum exemploedoili refipifcant.

ludti minus curabant dlam interna uiuificationä t(nimaru,qu£ tarne maxime petenda efl lî deo:obfiitpe fccbant refurreilionem corporu multo amplius. Dicit igitur C hriflus, iam adeflè horÙ ut mortui refisrrccTun

Qiiia uenit hora amp;nbsp;nunc cft, quan* do mortui audient uocemfihj Dei,ó^ qui audierint uiuent.

C crtum eß Llt;tZ‘tru 4 C fori/ïo fufcitdtu, arcJ)ifynägogi,pliumci^; uidu£: de histribus tradunt . EuMgeliftic. Deinde cum emifit Chriftus in cruce ritum,apcrtdfunt inonuuk'ntd,Qr Chnftusexcitatus. Ex quibus operibus omnino conuiiKcbuntur 1 ud£i,ut nonpoffènt negure iüa efjè opera diuina.

Etenim quemadmodu pater habet uitam in feipfo, fic dedtt ÓC filio habere uitam in feipfo, Si dedit illi poteßatetn facere iudicium,quia eß filius hominis*

Habere uitam in feipfo-, eft natura effe uiuificuint ipfammet uitam effe,amp;ßntem uit£,utpoßit etiam dd re alijs uitam.Opusplane diuinum:crtale opus in ipfo filio uidctis.Verbum unitum eft humanitati.ldeo Chri ftus fuo contachi fufcitat mortuos. indicium abfj^ du» bio in feipfo h^ü^ere uitam.

Poteftutem id eft, omnem gubernationë dicium. Quarcf quia filius. Jnfinuat nimirum hoc loco quod Paulus inEpiftola ad Ephef Omnes fideles elc» ^s effe. quomodo f in fanguine C fcn/iz, quia (cipfuni humiliauit obcdicns fti^is uftjÿ ad mortem. Ab £terivi etiam

ï N E V A N G. I o A N. toi ttiätnprteuidit pater inßliofeßäurumhocApfeattn tus propter fcelera noflra,ideodedit ei iudicium,ut ^uotquot faluantur,faluandi funtper eutn, lectio XXVI l

QVwlMdfi multü oßvndebanturexdi^hchri jh, cum inteUexi/fent quod Deum uocaretpan trein }uum : uarijs igitur teflimonijs fe ucrum ejjê Dei filium alJcrit,neinpe patris, deinde loamùs, pojbvmo feripturaru, quando ex operibus qu^c ficit (qute erant uere diuina opera, Oquot; nullus ea /icere poterat nifi ue* rusDeus^noUent inteUigere. Dixitigituraliquaope» ra, netnpe opus uiuificationis cr iuftificationis, quan» do iminißbfpiritu fan^ corda innouat. Deinde fecuit duin opus ex quo dare poßent agnofeere ipfum eße ji liMin dei,eft, quod refufeitauit mortuos cum adhuc uer faretur in terra, nbsp;nbsp;breui ipfe erat refurreâurus à mor

tuis : qiue res plané diuina erat. Promittitermaiuso» pus fefróïuruin eiufdeinpoteftatis,de quomaiorent baberent adinirationem.

Nc admircmini hoc, quia uenit tem pus, in quo omnes qui funt in fcpul Chris audituri funt uoeê illius, QC egre dientur qui fecerunt bona in refurreâi onem uitæ : qui autem fecerunt tmpro ba, in refurredionem iudictj*

Si iam refurgunt dUqta iterum morituri,ne miremi tü,oligt;n ucniet hora ut oinnes rcfurgant. Quidam opb nati funt quod boni or iufti effent duntaxat refurreihi ritquie ffrèfcntentiaîîebrieorum. Quidamuerodu^ jjliccmrefurreiîioncm ponunt,utChiliaftee:primo iua ßorum per mille annos, deinde bonorum iz^malorum. Sed una generalis folum refurreélio efl ; quia C hriftus refurrexittex fua fatis corroboramur refurreâione, noseffëre/îirreéluros. videtis ittud exQan. cap. n, defumptUjCtfialqsuerbis, tamceademffntentia. Etiâ OM.aES fuitt multi, ßue ßnt mortui ucl uiui. Apud Kebraos mos religioßor fepultura; ,etiam erga illos qui fubmerß ßint aquis uel exußi zs'c.

.. Vocem.) tdeß,adimpcriumc^iuffumChrifli: ubi illeuoluerit ucl iufferit, neceffe ut rcßo'gät. Cadent poteßite qua condidit Deus cœlum er terram ex nihi .lo,eademe:yc. tideli nullaeßhicdifficultas:reffgt;icit in promißionem Dci er omnipotentiam.

Qui.) Ita dißnriminat interßideleserinßdelcs. Potuißet dicere ßcut in alijs locis: Qui credit, habet ui tarn aternam. Sed dicit: Qui ficcrunt bona,in reßure Hionein uit£: quiautem ßcei-unt improbaerc. Crtt apertumiudiciumDci.Deusnouttquidßtincordeho minis.Vnde ab externis declaratur quinam ßnt,quißt idem habeant,qui non. Salus exfide. Vides nequaquam ociofa ; ßed adßrt opera bonaßecum, lu-mpe charitaas ermiße^

1 N E V A N ï o A N* lOt Crniifericordi£. Qwi nuncfegloriantur e/Jèftdcks^ tituloinfigniti baptifmatif, zj nulla bona opera cgw rint,indie iudicij non cognofcenttir à Deo.îiecelfaria confif.io ad fldem : ubi défunt opera,necejfe abe/fefit dem. Htec uita momcntanea eft, uix digna nomine ui* tlt;e.Corpus coUabelur in cineres.ticet anima immorta Us fit,tame unietur corpori.iud£Ï interim perftringun t«r, quificexacerbati ergaChriftum, quodrationent ejfcntdaturi,fiillumperfequerentur,quiejfetiudica^ turns uiiioscj'mortuos.

Non poffum ego à meipfo facerc quicquam,Sicut audio, iudico,2i iudt* cium illud meum iußutn eft.

Propofttionem ftiamrepetit quaft in coclufionem. Et ««It dicerCjiUrf qult;eftcio mihi nonafcriboinonfunt tarn arrogans ut uobis uideor : omnia acceptum reftro patrimeputetis me tarn uanc gloriofum ejft, utplcrii^ funtmortalium.

Audio.) Supra,Nifiquiduideritpatremßeienf tern ejc. Supra uidere,hic audire. Supra fàcere, hic in dicare.i^e imagincmini cum Arianiserrorem, quafi ft lius patre minor fit : humiliori modo loquitur, om* nemgloriamdat patri.

Quia non quæro uoluntatem illam tneam, fed uoluntatem eius qui me mi* fitjpatris. Si ego teßimoniüm perhibeo de meipfo, teßimoniüm meum non eß uerum*

V bi^ohturat ora ludeorü, quibus fuj^eibi erdift omnia qu£ loquebatttr C hnßus. Quamuis glonam da bat patri, tarnen femper habebatur ab ipßs qu^tß glof riamßuam qiurmt. videbimus autem hoc loco teßi^ momoru!nprobationcm,z^ notam quandam qua licet äßemere interßlßim zy uerum teflimoniu. Ç^ui glo riam ßtamqii£riint, friß, prophets ßent. vndeChri^ finsßca ladicia uera eße detnonßrans,dicit:

Voluntatem.) Sicutpleriq^ qui uidenturßtndion reserpotentiores, glarioß ßunt,ß:ipßos commendaiit ttarijslaudibtts'.hoc ego non qu£ro,ßed patrisuolunta^ tem.H£cuoluntaspatris,utßuminabenignitasDeiuo bis innoteßcat,qusenonpotuit manifrßari qtiÀm per ßliuin miffum-.ex quo cognouiinus Gei uoluntatc erga nos. Venit igitur C hrißus no utfreiat uoluntatem etc. quaßhic uelit cßeuaneglorioß{s,fedutuoluntaspagt;‘ tris omnibus innotefcat: quarenihilßlicius humano generi potuitcontingere. Yilius uultut totusmundus conuertatur ad Geum, propterea ße humiliaiät er de^ (ütßiiritum. N 0»ƒ(« uoluntas ; etß ifin eiusßt,ß-d non commurtt

1 N E V A N G. I o A N. lOj conmuni more, ut folcnt homnes aliud ^uiddarti rcre quarnDeusquaritNequcpugnantiauerb^ funt.Alqfic [entiebant de C hrifto, quod ejjet uane glo riofus.

Teflimonium.) Loquitur ut fuprà. Non feélor tneam ipfius gloriam. Si egcro ut plcriq; mortales -, ut ipß potius glorificentur quàm Xieus,tunc teflitnoniunt uemmnonc/Jêt.

Alius eft qui tcßimonium perhibet de me, amp;nbsp;fcio uerum effe teftimonium quod teftatur de me,

Jdeft, pater, cuius teflimonium uerißimton efl O’ certißimit. (iui gloriatur, in domino gtorietur ; quem dominus commendat,illc uere commendatus eft. Nam in baptifmo o monte T habor, opaulo ante refltrret iiionem teflificatus efl deuspater,utfit filiusdileâus. quamuis de operibus poteflis bene inteOigere. Idefl, talia opera operatur pater in mCtOiHc teflificatde me,nihil doli apud me efl,ccrta omnia funt oc- Chrit fins hie potißimum probat fuam diuinitatem contra I« dieos exoperibusO'teflimonio patiis,Nam aliate^ finnonia, ut ioannis ofcripturtc, etia teflimoniafunt Dei, Spiritusfanâtis locutusinloannCfOfcriptune per flgt;iritum fanihim fcripttc. Tranßitnunc adßecuna dum teflimonium Ioannis, quod ipfepra^flitit. loamds maxima autoritas apud luda-os, idea teflimonium eins

Cap.V A N N o T. r O A N.' OE C O L» adducit, redarguetis eos qum iüi non hetbeantßdeln^' Vos miliftis leganonê ad loannetn, ÔC is tcftimonium dédit ucritati.Ego au tern non ab hominc teftimoniumacci^ pio /ed hoc dico,ut uos fakii fitis.

Supùinprimocdpite clore, quantamlegitionent niferint focerdotes od loonnem, hobuiftis. Mßißis clorißimos, inquif, uiros, nouiflis hominem efjèuerd^ cem. Teflißcotus ßibßecuturum ßc, cuius non dignuf ßt ßoluere comgiom colceomentorum. CXuid igitur nunccontrouertitisf

Ab hominc. ) ideß, loonnes non eß mei gratis locutus qudßi adulator : neque hac ratione accepi à lo« (innc teßimonium, quaß cupiam laudari : tarn alieniis ßmabuüa peßeuaniegloria;. Itaßimplicißime con* ttenit exponere hunc locum. Alij ad uires hominis trd» here nituntur : fed hicfolum deßga uano gloria loqui tttr. Voluit exemplum Chrißusprteßrreoptimteuit^t Ç7 fanäißimtc.

Salucmini.) No« ufqueadeo contendo uerbis f qitafi italde eurem teßmonium Ioannis, quaß pen* dcam ab humanislaudibus. Abßt. Hoepropteruosdi euntur.dignum utloanni habeatisßdem.

loannislcflimoniumerat pknè ßdedignißimum. Lucernaeratquifardebat charitate,honefiißinM ui^ td,amorc (^^c.ut ferma quidflagüid reprehend debdt,abf(i; omni perfonaru re^e^hi,non pdreebat rc gibus uel amicis. Magis hic ijuddrdt ad Tra^^uaiap libertatë loi^uendi Ioannis. ïllenorejpexitpcrfinam, titiq;gt;nihinon ßitadulatus. SiautcminteÙexiJJètme uanum or malum, non lauda/fet. Si Heradem reprea hendit, etiam uindicafètgloriamDei propter me. Id eß,doilrina fua lucebaf.reâius ergo de me fmtietis.

Ad horam. ) Idefl, placuit doélrina eius ad tenta pus aliquodfed non multo tempore adhtefiflis ei : nant poflquamcocpit uobis pradicarepcenitentiatncrrea mißionem peccatorum, uos ad me,ut audiretis me, rea filuiflis ab iüo. Principio erat uobis admodum gratus : fed po/tquam manißjhttus efl C hrißus per iÜum, cœ« pit uobis dißlicere or loannes. quafi dicaet: Volet ue Jlro nomine, cum habueritis quafi domeßieum teßetn, er ilium non curaueritis.

At ego habeo teßimonium maius teflimonio Ioannis. Etenim opera quae dedit mihi pater ut perficiam illa,illa in* quam opera quae ego fado, teflantur de me^quod pater miferit me»

Sicutaudißis,Xoämi5 teßimonium ideo d4tum eß» ut ludæi Chrißum dgnofcerent, non ntChnßusperff opus habeat. Vnde dicit, amplius teßimonium hubeo quÀm ßi ß:xcenti ïoannes eßent. Maximum opus efi uos ad eo^nofeendum patrem induem : inde agnofei/i tis mc uerum eße Dei ßlium.

Et pater qui me mifit, ipfe teflimo^ nium dedit de me, ncque unquam uo^ cem eius audiftis, neq? uidißis fpeciem illiuSjSC non habeas fermonem illtus ma nentem in uobis,quia quem mifit il^ le,huic uos noncreditis*

JJa-c reßieiunt ad ea quie diikl ßtnt Ceut. iS.vbi populus lud^orum Deum uidit lo^uentem ex rubo, tune populus teßatus eß,quod non poffet uidere in ignem iUum maximum:promißt Deus Prophetam ucl te mittere.Cumigitur iam mißuseßetChrißusPro^ phetadie,de quo Moßslocutus,neq; reciperetur àïua d£is,certum eße eos nofdios Dei, quandoquidem non haberent uerbum patris inße manens.

ACcedit nunc Chrißus ad teßimonium tertimn, quo probat fe eße fdium Dei.PriiKipionititiit ießmonio patris per opera, deinde teßimonioloan^ Hts,tertio exfcripturis,M.o[e QrProphetarum.Ppßi^ mui

IN E V A N G. IOAN. 10$ WMîpro uno teflimonio ponm Ioannis cr patris (e/U» monium, guod calitus datum efl. Acceflttrus nunc ad tertium teflimonium, primo perftringitarro^antiant I'blt;(riflt;eorumcrignorantiam,quia ipfl confldebant ^uafi legem optime nojflntcr nihil tale inuenirent in kgc,qualeCbriflus pradicabat. videbantur fibiadgt;i modum doili defabbato,nec inteUigebant mentem le^ gis :cr ita confidentes in fua flientia, erant in fummis tenebris : nt fire fit, quanto minus quis literarum ha^‘ iet, tanto temerarius efl. quafi diceret : Plané nihil de Deo noflis,etfi uideamini uobis multum feire.

Audiflis. ) Ita dixi C hriflum perflringere i^o* rantiam illorum. Si dicam, tu nunquam quid audtuifli uel cogitafti de Deo, uiolentior erit ferma, iiam uarif funt modi difeendi. Difeimusper uifum, auditum, er per cogitationem interna. Dicit,Vos gloriamini quaft habeatis magnam notitiâ diuinarumfcripturarum,ey eflisalienifiimi ab iUa.I:iihilominus bene coflant etiant (ililt;e expofitiones, quia C bnJlKS gloriabaturfc eflê fi^ Hum Dei. lud^ei cogitabant, patres noflri uiderunt Drum:id efl,quando uiderunt ignem c^fùmum in monte Sinai,putabant fe uidijfeDeum. Certum ta» menefl,Deum nihil minus eflèquàm talem fitmunt. Angeli miniflrabant huiufeemodi ßrmasfenfibiles ey wfibile5,nihilominus tarnen loquebatur dominus. Si quis contentiofiis diceretiBrgo Deus ignis,quia appOfi

Cap, V ’ A N N o T. IOAN. OE G O L» mit in ignc : ecce quànt incptus effet : fed ut ignis ![(lt;* cidus eft, inflammut, incendit : itu Deus alijs amicust alijs ignis confumens. Suprù:Deuin nemo unquum ui^ dit : ita neq- putres uidere, imo nequeÏAofes, etftßcie ad freiem ore- Qjtamuisetiam iegamusProphetasid diJJeDeunf, ubiDeusproponiteisuifionem, qua alb quo modopotuere cognofeereDeum. Sic quad defreo ‘ cie Dei dicitur,ftmiliter etiam de uoce Dei. Nf mo d«” dit Deum loquentem cumJfiritusfttxtfi ubique in fa'i ptura legimus de Adam galijs, quod Deus cumeit locutus fit, fed uifiones frereper angelos reuelata;. Ne quepojfumus dicere quodpropric uoxfùerit Dei : fed Deîuox tlt;ox Dei,quando loquiturin cor hominis.

qu£. Manentem.) ïdefr,noncogitatisetiamre£ledC‘ Deo. Qjice ratfo fquia ignoratisfrlium quem tUe mifitgt; LegatusDei repudiaturàuobis. Si nuncio non credb tis,neq;patri e^-c. Tant£ mifcricordilt;e eft Deus, adeô uerax, nbsp;nbsp;nemo eft qui lUum nouit, quin habeat ei fi*

dem. Vndefit quod Deo non credimus i quiaputamtts ilium nimis benignum efifei^rlargum. Alius ßrtafiii putat tantam effe feueritatem inDeo,z^ iuftitiam Dei maiorem eftè mifericordia eius ; neq; is agnofdt deurn^ Dcceomniaexignorantia benignitatisdeiproueniHtt quotquot non fidunt diuinispromifiionibus, iUi errant cr ignorantes funt .quaft dicat: Gloriamini multumde fcripturis,cum nihil iniÜisfciatis.

IN E V A N G» I O A N» lOS tnquiritis fcn'pturaSjquia uos putatis in illis habere uitam æternâ: 8C illæ funt quæ teftimoniû præbent de me: amp;nbsp;non uultis uenire ad me,ut habeatts uitam»

N«Kc dicit, cjuamuis quotidie tierfemini infcriptK ita uerfèmini utputetisetiâuos imenturos £ter nam uitâ in illis, plané hoc(criptura; habcnt,ft'd nihi^ lominus no uultis ad me uenire. Soient comuniter aUe^ gare in modo imperatiuo,tarnen ob id neminem amarè traébibimus, Ideofcriptune funt fcript£ ut inquiram tur : quodfifcripturas non legerimus, uidenturf'uflra feripl^^ • Propterea no oportet fimpliciter uerfari infcripturis.fed uirtutem illciru,cr quo tendant cofidc rare, ut queamus ab humanis hifîorqs fccernere, qu£ mul tum fublimia indicant Gf acuta, fed non eô tendunt utpraißent hominißduciä in Deum .îbifcopusfcripttt rte-.qui ilium non inuenit,nihil habet.Dicis, ego tot er tanta lego inferipturis Det, in quibus nihil uideo come morareChriflutquomodo ad iüum reßramiVis feire! dicam. Mox in Genefi promißiones ufque adAbrahte tempora habes.Deinde uide genealogias ; habuitfdiot dHos,uni fàékt eflpromißio, alteri non. Proptereare» linquitur totacognatiolfmaelis: abfque dubio multa prteclara gejjerunt lfmaelit£. Deinde quare fcriptu^ ra arripit Ucot or relinquit Pfau f quoniam cxllt;tcoïgt;

C hriflus uenturus mt. Duodecim tribus rdidlif, tud/e tribus fcruata. Deinde unus populus, etfiduodecim tri bus. Omnia, iüa fùere eisptcdagogium O' lt;jUcedam in^ ßrudioutexpeikirentchrißum : ideopopulusißede buit ßegregari ab omnibus populis terrae. Cultus in Hiertißalem quareiquia Deus uoluitillic reuelare C bri ßum. C^are manßt tribusludafoquare ita defcriptd eßfcerte propter C hrißum. Ex Bd W nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;efl tribus

luda,Beniamino Leui.Poßeaqucecunqißriptaßtnt per Propbetas, nónne de Chrifli regno f Populus iUe erat (ic caßigandus, quia C hriflo conßeruandus. Et ita omnia aliquo modoeo tendant, etßmulta deChrißo confonantia ubiq; ßnt,o pracipue Deut. i8. Sufcita^ bo oc. Qitod teßimoniü ad buncpotißimumlocunt pertinet.Q erte ß uerfamini in Prophetis diligentius,oc currit ßepeC brißus. Si quis uerba expendat, ctiam tri nitatem perfonarum inueniet. Sed baec nemo feiet, ntß fcrutetur fcripturas fyneeramente. SicJudtcilegunt: Dixit dominus domino meo,fede à dextris mcis :attaf men ßlium non agnofcunt. Siede alijslocis.

Vitam.) Hoceßpeculiareïudieis, inßariextern na fcientiaiqua contentifunt,quaß obtinuerint totum. Optimum ut ferutemur fcripturas,opcfIßiritum fan éhimiUuflremur. Vtïudoeiputabant, quodcoplejfent legem abfq; interno affi chi ojßiritiuita bodie pleriq; putant fe probe noßje literasfacras, cum multa teßimtr nia

IN E V A N G* IOAN. 107 hij è fcripturii commémorant : fed nihil ad rem. Aeter na uita noncdiundequam pergratiamChrifli datur. Scriptura non fitcit hominem meliorem, nequepra-di» catio per fe, ni fl accedente /}gt;iritu fanéh, Hoc efl peen liare uerbo externo,ut preheatteflimonium:fed ut cor hominisaflcntiatitr,hoc ex fliiritu Dei efl.

Vultis.) Legitisfcripturas, zy- multa opera nidie flis, fed femper permanetis in ueflra incredulitate:ideo uerenon legitis nec creditis. Ojiid efl iienire ad C fcri« ftumfefl fldem habere Chriflo: Ham uita ex flde procc dit. Porrô oflendit qnomodo doilrina fua cripf : longe alias fit quam ipf' putant. Et que impedimentaludeo rum quarc minus cognofcant C hrifluf Superius etiant audiuiflis quomodo excufet fe, quod no uenetur huma nam gloriam^e^S' nihil oftentandi gratia loqui folere.

ld eflyquamtiis dicam Deum eflè patrem meum,fa men non i^o loquor ut gaudeampropter uanam glos riationemut ceteri hommes z^c.

Sed noui uosquod nonhabcatisin uobtfipfis charitatemDei.Egouent in nomine paths meijô^ non accipitis me. Si alius quifpiä uenehtin nomine proa prio, ilium fufeipieus«

Nifciï oftortebiit fulilt;icttri dé me, quafi meain glo^ riitm quærâ.Manddtumdpatre dccepi,legdtus fum dd glorißcdndum pdtrem. Sed quid noßifcipitis ine,nulld Èhdritdsin ttobiscfl :ßripturdehdmßuftrdproßtiis.

■Si dlius. ) Voj hoc mihi obijcitis, quod uenerint jnco nomine, Tltpîdnè nomine meo fi uenirë, cr qud:lt;f rerem qtid: homines folent qudmere,cyuenirem ut rex, Cr meipfum mdgnißcdrem, ddßrrcm thefduros, diftri buerem deUcids,tunc fufciperetisme. Siquisuenerit cdrn'dlespr^dicdns libertdtes,ilium fequemini. TSlon folum dc Antichrifto hd:c fcriptd funt, Cedde omnibus quitcirend prd:dicdnt, dduldntur populo, or qua li^ benterdudiunt edmdgnocldmore ebuccindnt. nißo^ riccdeBdrcdsbd tempore Adridni, quifirè sooo. tu^ dieorum congrcgduit^quosq; induxit dd bellum, fed di uind pldgd occubuerunt, pldnè rebcRem ludicoruni mentem indicdt.Et multi dlijrebcüdrunt czc.QKtï tnifcrat illosiproftilo non E)eus. Et hodie hi non mißt ri Deo,quidliudpræàicdnt qudm diuinituspr£ceptunt eft. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dderuntudni ifti gloriofuli, illos dudictis.

Qiidndoquidem egodlienus fum db uUd glorid,noit , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inuenio dures pdrdtas dpud uos dd dudicndum.

Quomodo uos potcftis credere acci pfentesglom mutuum, öd nôquæntis illam ipfam gloriâjquæ à folo Deo eftf

, IN E V A N G/'l.O A N» toS ’ cognitionem ueritatis pcrucniant, gloria {cilicet uana. lion.iüfatis humiliati, neq^ humilitcrdefefcntiebanK ïlodic multi funtquino humilicmtur,quidcrubefcut di fcere. I ta or Utd^i crubcfcebant. Eccc tile C hriflus do Qoruobis efi,cr ilium auditisiSed nolebant participes e/fe cruds, nolebantpericlitari propter ueritatein, Zf“ multum placebat eis cum falutarentur Rabini crc,

Queritis.') l^on fatiseflexiiiamri,(tynihil de feipfl) fltttii'c: nam multi funt fimplices qui fltentur ignorantiam fuam,crfduntfcindoihs,fednihilpro^ flciunt: oportet adijcere firttorem diflcndi : qu^erenda efl gloria Dei ; id efl, omne fludium impendendum ut placeatis Deo. Placet patri ut agnofcatisfilium fluumt qui miflrtcordiamflam, iuflitiam, bemgititate,omnh bus inuocantibus fl exkibet. Verum ft C hriflum uolue ritis recipcre, peribit omnino gloria ucflra. C ogitare liebcbatisut mandatum Dei fei-uarctis.

Ne putetis quodego accufaturusfim uos apud patrê.Eft qui uos accufat Mo fes,in quo uos fperatis.Sicnim credidif« fctisMofijCredidiflcus SC mihi»

V Quafi diceret: Scriptur£ tarn manififle loquuntur de me, M.ofls cr Prophets, ut non opus fit utuos ace cuflm-.nequeobid ueni. Omnia propter falutcmuee flram iam frcio ,fld uos non uultis iUud credere : hoc i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;04

POft^udnt Chriftus ojkndit ïuditis ex teflimo* nio Mcofts z^[cripturârum,jc ejjèfilium Del,, indicauitquo impedimento prapedirenttir, quoini nus tantum tnyfkrium agnof :erent,fubijcit nunc cdid, quô tcrrorem illis incutiat, nefeipfos perdant. vana enim gloria perdebat ludteos nbsp;nbsp;Pharipeos. Ulifcri M

inßati opinionefcientia legis,ut nonfitirentueritate. Hoc ccrte non er at paruuin peccatum, eSquot; neutiquain fiiturunt impune. t^onenimreciperefiliumDeipojl tam aperta teftimonia fcripturarum, zypoß tam cla^ ram prtedicationem prophetarum, utique magnant pœnamexigit.

^ofes.) Hoc non erit intelligendum tam cralfo modo,quali aßiflat ipfe Moßes z^accußet alios,tanquâ reosißd ipfacognitio legis erit datura teftimonium, J3eus inßcripfit in cordibus noflris legem,uteumex creaturis agnoßcamus : item, proximofrciamus, quit uolumus nobis ßeri.Eam natura legem fineglexeri» inus,ipfa nos in die iudicij accufabit. id eft, Hon eft mit nus C hrifti utaccufet. quaft diceretiVeni ut uobis proa fim,no ut nos perdam. Sedplané lex iüa, quam cogno fcitis, iüa ipfa perdet uos,z^ uos in illam habetis ma^ lex implelt giutm ftducum. No« cogitabant luda-i quomodo lex diftgt;intif, (Ißt implenda, ncmpeftdritu, quiaßiritualis : alioqui ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;opent

Opera kgis neminemfdluant.Vt lupri, Putatis ttos htt here uitam in ei5:Hic,ln quem Mo/èn crc.

Sicrcdtdijjetis.) QuiaMofesrcmittituosadmet ficutetiam loanncs perhibuit tcftimoniu. Sicredidift fent Moll z^ioanni,cYcdcrcnt cr C hri/io. E.t quoniam gloriabanttir in Mofe, cr putabant fe peritos in /egf» propterea nuüam excufationein habebunt.

Etenimillefcnpfitde me. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\

Qkî negliges efl in paruis,zr infldeliter miniflrat, iUe tndignusefl tnaioribus.Dicit,eflisinMofeinfidei: les, idea ncq; uerba mea agnofcetis. Qui non potefl ca pcre prima elementa, quomodo iUe poterit [umma my flerU agnofcere ? Qu£ flripflt ^\ofls funt liniamenta ad Chriflum. Si Mofi non credunt, quomodo iam ucf nienti C hriflo^Qui prophetic non credit, ille plané ni hilexpeâat:crflnenerit,nihilrecipit. Fuiflisinflruü infldelesjcertum efl neq^ dominum magnißaatis. M«I ti putant,fi C hriflus hodie uiueret, meliorcs fefiituroSt Z3' pendere ab ore dus uelle : fld nugantur. Licet lUis r hoc obijeere: Si Mofl non, neq; uerbis C hrifli credituri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;

funt. videmus hoc loco quantopere commendet nobii fcripturasfanikts,crquomodo condemnet nos,fiitt 1?« non quitratur C hriflus. Poflea autem C hriflus di^

Cap.VI f-ANNO T. lOAN; OEC ö tgt; fcefiit,quandoquidemnihil proficiebatapud Ulosqni occidere eum uolebant, quia indigni erant. Vnde cap*: ^•fiequitur,quomodo ad fiuos redierit.

Argttmen nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ïnhoclextocapiteoßendt

ttfinhuius nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;doChrijfusadgétesdiuerteirit.

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ifienditquomif myfleriu noîns ubi^ infimatur, quod C hriflus rcliilii ludieis, gcntibus cœperit innotefcere. No« cis ïordd» mn uoleblt;xtdmbuläre,fed trans. ïllic habitabant ind^ gna ex parte gentes. Cluod indicium erat iam iuddos indignas uei'bo dei. C crte hocnonparuu terrorem in^ cutit ijs, quihabent timorem domini'.crjicit ut illi ca^ ■gitent ,fi ingratus ßieris Dei uerbo, fieri potejl ut illc ‘ß te fie auertat. Summatim in hoc capite habemui) quanta beneficia dominus fiuopopulo pr.efiet : NdW fcoc agit miraculis duobus er doilrina. Suos enim pao ficit Chriftus, cr ab omnibuspericulis libérât. Hiec ■fiunt beneficia qu£ apud Chriftum inuenimus, 'Nam ^eneficid fii^^ impie t bonis omnibus, er 4 malis defindit. Quid Chrifll. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;de filderares ab iüo i N owne hoe compMitur onto

: nein beatitudinem i Habebitis enim duo prteeipua mio • ; racula,nempequomodopauerit quinq^ miüia hominu ^quitiquepanibus .Q^o miraculo docetquomado fiuot

V lt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;paficat.

I N É V À lï G* I o Ä N* no ’ ' pafcat. C cYturn e^l, nonfoluitt pajcit corpora noflra, fedetidin dnima iuftitid cr dlijsuirtutibta. Deinde hd beds mirdculum, quomodo pa-icUtdti ßierint difeipuU in mdri, er quomodo liberdti nefubincr^erentnr : quo mirdctilo confirmdt Jpem noflrdtn. E-tquod ob/curius in mirdcuUsifiiso^nderdt,poficd. ntditi/ißius uerbis fuis decidratyttempe quomodo feipfton in cibum er p^ turn concédât,er quomodo/piritu C hrifli uiuißcemur craldmur. Ndinhoc eft maximum Dei beneficium^ ■quod nobis nuncconceditur,ctrquod potißimumab illo petere dcbemus,ut concédât mbis idamfidem f quocredamusillumrcdemptorcmnoftrum. lud.fiigi^ turindigni erant tdntisbeneficij5,qui (dpernabantur doilrinam C hrifti:proinde conuertit fc ad gentes. Prt«« mo itaque oftendit quomodo populus congregatusfit cum C hrifto, qu£ congregatio uocationem ecc}cfi.c no bisinfinudt. ItjamdeChrifto pra'dióf!imeft,quodad ipfum confluent gentes: Genefisquadragefimofexto^ cr inalijs locis.Dt ueru indicium erat ipfum eftè Chrit ftum : quamuisprincipio multitudo ifta fequebdtur md Ziscuriofitdtequdm ueritdtis inquifitione, Signa ifta declarantpotentiam Chrifti.Et ludteos taxai,cum ma iora uiderant, nihilominus no credebant in C hriftum^ fedquaficlaufis oculisfolum quicrebant quidpo/fent in C hrifto carpere er finiftre interpretari.

Idc/i, mdgnus nunterus. iJant ah oriente O' oeci» dente u'enturi erant ^qui in finuAbrahte quiefeerent. Magnus niimerus,o minor,ß conßras ad infidèles.

Vtuideaturmaius ftudium^oardentiorgentiliu ßruor, afcendit in montem, o femper populus fuhfeo quiturdd eft,in montana afcendit, no inunum coüem.

Sedit.y Quamuis hoc ctiam myfterium habet, tunc uocandam fiiijfe ecclefiam. 'E.t quandoChriftus afcenditincalum,tuncemifitjßiritum fanélumindb fàpulos fuos,perq; iüos ecclefiam pauit onutriuit. Iterumlicebituidereofficiumpaftorumjquomododei^ béant pafcercpopulum. Chriftuspafeit, nihilominus tttitur minifterio difcipulorum.

Ccrtueftaliquanto temporeàprioriafeenfuChrif^ fti,hocmiraculumcontigiftè. Chriftus femperobfer^ uat etiam tempus infiteiendis miraculis, quia ipfe erat agnuspafchalis iudlt;eoru uerus, quem ma^turi erant itiÿafcha, uel in fabbato ipfo quod fidgt;hatum erat fabigt; batoruni.

I N E V A N G* I o Ä N. nt iatorum. Quando fumma gutes efl, C hriflus fuis dpt paret.Pfdlmus habef.Vdcate cogtiofcite guod ego fum T^eus, cxaltabor in gentibus, exaltabor in terra, Paflha trunfitum flgnat.vbi tranflerint ucteraiUa, flruitus ifla,gudferuiuimus Aegypto huius mundi,per mare rubrum,id efl,per Chriflum tranfeamus,fltdi no ui homines.

Itacp kfus cum fufluliflet oculos SC cum uidiflet quod multa turba ucniat ad illumjdicitad PhilippumtV nde erne mus panes ut ifti comedant f Hoc au* tem dicebat tentans ilium : etentm ipfe fetebat quid fadurus fit*

Beneflcia qutenobis concedit'Deus,nonpropter Tioflra mérita, fed propter fuam largitatem dat, er ex mera gratia. Siifluhtnimirum oculos mifericordcs, uit dit in multitudinempopuli, er iam flme defleientetn, qute laboraueratetiam longo itinere : idea taCius affit âurnifericorditcpauttpopulumiflum.ïtaomniadiuit no: gratice danda funt.

Vnde ememus. ) Euangelifla ipfe excufat diCiutn domini.quafidiceret:NeputesquodChriflusperigno rantiam quicflerittfeiebatquid efletflOurus: tarnen in terim rogatdifcipulum, quotpanes kabeat. Nam hoc, offleium uoluit commendare difeipulis, pafeendi alios.

Df Kî unit ùt ipß ccrtiorcs de nabis reddainitr, c? uiref cognafeamus. Quodfi ingreßißicrimusinnafipfoSr inueniemus uircs noftrjs nullas effè. Riec anteomnid^ rcquirunturin paftoribus, uclquipricdicatoruin mu^. ncrc ßtngi uolunt, ut ßcipßas agnoßcant, an habcant e^. tiampanes,quibuspoßint populumpafcerc : num cd» äißint in lege damintiCr quam doelrinam pleb tallos iurißmt,crc.

Panes.) Quaßi diceref.Pcceueßrimuneriserit populum poßhacpaßcere ; itaq^ ßcire debebatis, quoi panibusopuseßßet,quibus uelitisillosnutrire. itaßre accidit ut putemus noflro fludio hoc negocium euange Itcum uelle erpoßeperficere : fed impoßibile efl : nift dederit incrementu dominus,ßuflra laboraturi fumus.

Refpondit illt Philippus: Non fuffi^ ciunt ilüs ducentorumdenariorumpa neSj ut unufquiflt;$ illorum par um quip piam accipiat.

... videtis quid requirat dominus i Philippus non reoi ßdcitprincipio in potentiam benignitatem Chrißi» quo tarnen ilium uult ducere,fed in humandsuires,qui bus nihil ejßciemus, ut populum huncpafcamus, »«à ne unum quidem ex toto ülo numero,qui tu£fideicre^ ditusßserit,poterisabfq-gratiaP)eilucrißcere.blulllt;d pecunia: uircs fuj^tciunt z^c.

ï N E V A N G* r O A N» itx « . ‘ Andreas unus ex difeipulis ilHus/ra ter Simonis Petri,dicit ilIi’.Eft adolefcen talus unus bic, qui habet quinq; panes bordeaceos,2lt; affata duo.

Ecfc Phihppufqiiodainmodo humiinistMustïit tebatur. Andréas dicit ade/Jê puerum adfirentem ^uttt ^ncpancs. Sic alif conßdebantlegi nature,alij lege Vi.oßaicd /perabant fepo/Jè paf:erepopulum. Difcipa lus ßiteturpoßepafcere alii^uo modo. Pulchreper pu« eüum iHutn craßioresfgnißcafitur .Lrtc Wiöf,id eft, il li qui opera legis plurimum prtcdicant,non adhtbentes gratiam cr Euangelium C hrifti, non prlt;edicafttillud maximum beneftcium. Qttid lexprtedicat aliud quàlS utagnofcamus noseftepcccatoresfnequeinidadatur confolatio,ut refècillenturpeókra noftra.

Id eft,nequc Mofesfatisftciet nobis, ft uolueritis in trofticcre quid dominusftgnare uoluerit his.

ÎN hocfexto capite difcimus, quanta nobis beneft« eia per Cbriftum concedantur. Nam ipfe eft qui nos pafcit,(y confolaturomni confolatione,etiami mails ^periculis libérât. Beneficia iftn ftgnanturpri« ■WO miraculis, deinde doâirina Chrifti oftenduniur .

Cap.VI ANNOT. IOAN. OE C O L» tienerit ad Chriflum maxima mtdtitudo'.quam cum rJJ'etper apo/tolos fuos mirabiliterpaßurus, primo in« terrogauit difcipülös, quot adeßent panes dndicaui quid per hoc infinuet: ut certide miraculo eßcnt,dei»if dequomodoapoftoli populumpafceredeieant.Dot iirin£ enim qu^e ab humana ratione proßcifcunturf CX noflro duntaxat Pudio,fepoß.ta diuina gratia, CT abfq^ annunciationeEuangelißnon fujßcient ad pa* fcendum populum. Prteterea ßolam legem prtedicaret rton (ußicit ad reßciüandum animuin noßrum., niß do {Inna Euangelica accedat.

Dixit autcm lefus : Facire ut recum^ bant homines.Erat autem fccnum mul tum in Ülo loco « Recubuerüt ergo uiri illi numero quafi quinquies mülia» .Primo iuxtahißoriam iüaßc exaâe énumérantur, ne ßtßicio ßt de miraculo, amp;■ ne quis ß^ßicetur non /« iße tantam multitudinem,tdeo locum omnia enume rat.E)atur pr^ceptu dißcipulis,utßciant populum di“ fcttmbere.Quantum ad allegoriämattinet,apoßoli/i ciunt diß:umbere, quando pœnitentiam priedicant,(j ad audiendum Euangeliü prouocant. lamno ita ßuper bi crprießada mentis erunt. Paulus perßecutor cadit, I ta lUi recumbunt, er humi ßedent. interim licebit ob“ ‘'‘feruare etiamquid auditoribus opusßit, nempe ut hu“ milUfr

I N E V A N G. I o A N, uj militer de fe fentiant. Nune/uam enimproßäesapud fuperbos difcipulos, qui cum nihil didicerint, tdinen fc omnidÇcire arbitrantur, Difcipuli finthumiles,fttidnt ueritdtem,parent fe ad hoc utpoßintpafei.

Gramen.) (Quantum adhiftoriam,locusifleob mollitiemgraminisfcßioniidoneuscrat. î^oneratlo^ eus lutofus,neq^uepribusconfttus,federatceßgt;csuel thorimoüioresingramineeoloci.Si /firitualiterpda fei uolumus, quteramus quantum ßeri poteß opportun nitatem,quietem, cr ocium, ita ut d negocijs fecularin bus non impediamur. Q«i adhuc inha^rent locoimn mundo, opus habent utabluantur magis ,quàm ut ein bum capiant. Quibus efl ferena confeientiOj hi admon dumaptifuntadaudiendum uerbuinDei. C)ui abf^ inuidid, Grfuperbia mentis carent, neq^ maligno anio mo accedunt ad audiendum uerbum domini, hi moUin ter fedenterbene.VndedicitjRecubuerunt jooo. Iterum ueritatemmiraculi numerusconfcriptusdecLt rrft. Sed uide totßdße chiliades,quotpanes:quinq- pan ne5,quinq;milliabominum.lnnumeris nefcioanhic eonuemat multum argutari : alioqui numerus denarius perfiäuseß. Seduidemus numerum iliumfedunier dimidiatum : quinq; enim eß dimidium denarij.iJtaior igitur pars hominum non confluit ad C hrißtm. intes rim tomen magna multitudo eß quie accedit.

Cap, VI A N N o T, IOAN, OE C O U nas egiflec, rradidir dfîdpulfs, diff ipuH uero his qui recumbebant,Similiter ex pifcibus quantum uolebant,

Chrijius quidem prior panent acdpit in tnanu!-Primus ipfe docuitpopulum fed uoluitpofteaper dif fcipulos fuosdoceri : crnonfolumperdifcipulos,fed etiam per alios priedicatores,quißtturi funtufque ad confummationem feculi, Videmus diuinum ordinem, quem obferuari uult in lucrißciendis hominibus. Graa tias egit, ut exemplum nobis gratias agendiproponea rct. Patri egit gratias,z^nobifcumpatrem adorat, tanquamhomo. Heigitur ingrati fimustneputemul quod aliquidex nobis habeamus. ytiturhocuerbo ea tiam in cœna domimca^ jqe putes effe quandam confea crationem ut quidam expofuere.Vthic, itaincoena.indefumptunomen nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quoi

gratiarumadionem Grieàs aperte ftgnificat. Gratias tune agimus Deo propterbeneficia, cr non folum pro pterpaßionem, feder propter liberationé. QuialioS doéhirifunt ,fciant fe à deo accepijjè quicquid donorii habeant, er eum gratiaruailioneperpendant. Quoi fi qui penitiusperpenderent fua officia,minus intume* feerent,cogitarentq; fe effe in miniflerio dei, et gratiaS agerent'.difcipulis enim Deus tanquam organo utitur»

Recumbebant. ) Poftquam aceeperunt à domia turpanemdifcipuli, alijsdiftribuunt. Poftquamedoâi àChriffot

4 C hriflo, er ipß interna con ßolatione reßdllatifuntt etiam alios docere ej- cofolaripolJunt.Qni nonduacs (Tpto paneàchrifto,etiamfi multüualcantingcnijst Ctrfi défit nie firuor,pcriculuin eji nefruflra laborent. ' Pifcibus.) Nott repudiauit panes Cbriftus,qui trant aUati'.proptereaorlexnon eritreijcienda,fied cumbenediilioneChrifli populo proponenda. Pafi:i=‘ tnur bifiriam ex lege, nonnunquam craßioribus cibis, • nbsp;nbsp;nonnunquam delicatioribus: habet minas nbsp;nbsp;promißio

nes. Sic neq; poenas ejfugiemus,neque pnemia aßßque mur,abßq; gratia C hrifli.

Poftquam autem fatiati fimt, dicit dl feipulis fuis ; Colligite fragmenta quæ abundantjUtne quid percat.Itaque col legerunt SC impleuerunt duodecim co phinos fragmentorum, ex quinc^ pa=: nibus hordeaceiSj quae fuperfuer ant q s quicomederant.

Etirfin hoc ueritatem miraculi adftruit, ut difeipuli impleantßiortas prteßentestquia duodeenn dißcipuU mnt, er duodecim cophini ßunt, ita ut quilibet dißci^ pulorum geßaret unum cophinum repletum panibus. Ne quisputet ßrßan, quinque ittos panes diminutos in micas paruaSfOr cuilibet mtca data : fed plané panis il. k ita creuit,ut nofoltanpafli fint liberaliter, fed etiam

Tchdiduodecim cophini,quitejldrcnturhocmirMtt^ lum, Hoc diligenter obferuat Euangelifta,ne uüa per^ mittat ßifpicionem,ne ntiruculum uerum no ßt. Poteri mus etidm confirmarejpem noßra, quod dominus non relinquetnosfrmeperire:potensefinospdfcere,eti4gt;n ß ßicrimus in defer to. Qui olim pauitfilios 1fruel in de ferto,1ielittmpercoruum,(2'totmilli4quotidie,etidnt nospdfcet.Porroquantumdd reconditiorem fenfunt Quidcof dttinet,uideturmihidpoflolisetidmcurampofleritdtis phini cum commendaße, ut conferudrent reliquidS, ut nonfoluin pdnibusfi pdfeerent pricfentem populum,qui tuncaderdt, fed gnificent. etidm eos quifecuturiiUos erdnt: nempe conferiberent nobis eudngelid,epißolds,z^ dlid qu£ in utilitdtem ea cleßiccejferunt. P.eliquidshdbemuspdnum, quibusec cleßdpdfci cœpit. Hon mdnififlumprteceptum ut feri berent dpoßoli,f:d ut prtedicarent ^ßeuti Mdrci ulth mo.Heq‘tdmenprohibuit,nefcriberent,ßcutquiddnt fernere duß funt docere. Hon eß minusferibere, qudin ß orepriedices. Bonum eßßinikl feribere, quemddmif dumlicetfdnilaloqui.

Prdgmentorum. ) Dona Dei qua nobis coneeßquot;^ ßint, nulld rdtione contemptui debent eße : ztr modis omnibus debemus curare, ut Pieusin donisfuis magni« ficetur. Sipoterimusßdtribus^poßeritdti cofulere, cdueamus ne inueniatur in nobis focordia.

IN E V A N G. IOAN. 115 gnum quo^ecit lefus,dicebant:Hic eft uere prophetaillequi ucnturuseft(«fl «c«ù)inmundum.

H(c itemm uidetur officium difcipulorum, quid ib los dcceatypoflqtwn pafti fitcrinf.ncmpe ut fint de donis accept is. N o/b'.t gratiarumaélio eft, ut lauden mus Tieum.Xtaillicum uidijjèntfignum, Gr tam efifient ficpafti,dicebant ; Vcrc propheta ille .quaft dicerent s Manififte ilk propheta loquitur,de quo Mofiesprædin xerat,quem fcripturx nobis indicaueruntnam tempon ra iinpleta fiunt. ExpeihMimus enim quando nam uen niat nofterredemptor.ecce iam adeft. verefipafti fite rimusceelefti pane,agnofcemusChriftum illumeftè, quem M.ofies gt prophete dixere, er non fiolum pron phetam,fed etéam uerum redemptorem gt faluatorem ttoftritm. lUe uemt in mundum, ut mundum àpeccatis CZ graitißinta feruitute liberaret.

hacß lefus cum nouiffet, quod futus ti effent QC rapiuii ipfum, ut facerent ipfum regem.

Non fiolum fiitebantur hi, qui pafti erant, C/jri/l« . figt;'op’‘^lt;-'tam,fi€d etiamMeßiam iliumG^regem, de quo prophète pra:dixerant. îndc occafiionem fiumn pfierunt,utchriftumraperentinregem, eoinuito : nb mirum agnoficebant quid prophetLedeillopradixct

rant,fed regnu chrifti non fané inteîligebant. Non ue nit C hriflus in hac pompa regnaturus, ut Solomon

Cbrifli duo Dauid orc. Scimus duos aduentus Chrifti,unum in ^i^ntUS. humilitate, altcrum in gloria cr maieftate. in humilia tate,ut apud Efaiam cr T^achariam habctis. Cum hua tnilisueniret,nondeccbat euin tamterribilicomitattt effe ftipatum. Regnaturus erat fuo ftgt;iritu,cr-adhuc regit fuam ecclefiam,dum animos hominumjfiritu cr uerbo fuo immutat.ituUi miruminmodumfoftidie^ bant tituhm iftum, iefus N rt^dren«; rex iud^eoruin. Et Herodes mtiltum timebat regno fuo. Sed non ade^ rat ob id Chriftus,fcd ut mutaret corda hominum. DC fecundo aduentu, non opus ut aliquid hie dicamus.

NoniUos reprehenditob fanéhmajftélionemcf gratitudinem:fcdfecedit, ut plané cognofeerent ipfitni gt;nbsp;alienum efté ab omni ambitione, neque ueniffe in hunc mundum ut fic regnaret. Prlt;eterea docuit, ut nos quof que maximopere non folum pernicioftßiinam itlam be fiiam uanlt;e gloriafugiamus, z}quot; ne quteramus in fecu^ laribus rebus praeffe alijs ( relinquamus Ulis quos deUS . ad hoc deputauit offteium ) fed etiam ut omnem ua^ nam gloriam à nobis alienemus, dantes in omnibus ^lo riamDeo.Quod orChriftushocloco ftcit.Orauitdo minumin monte. Etitapoftquam feruiuimusproxiu Hfo,fiue docendo ilium fiue miniftrando nccejfaria,deo

In inontem. ) Cœleflia Jjieélemus, tarena relink ijuamus. Addit autem Euangelifla quod folus ipfe Ce=gt; ceßerit in montent. Volebat enim fic latere, o poflea difcipulos fuos ulterius probare. Vnde nunt (èquitur tdiud ntiraculum. QuiadidicimusquomodoChriflus nospafcituerbo o promißionibus fuis, uultetiä ultra, nos docere quomodoin mcdijspericulis nos adiuuet. Abfente enim Chriflo,nece/)e efi ut tentemur,0'pro^ Abfenschri bemur:tamennonabeßita,utnongratiaadfit:o‘non ßus carport minusadeft,quàmcorporepriefenseffet. Difcipulide re,gratiaaa bebant omiKin fuam ßduciam habere in Chrißum, deß, quem nouerant tarn benignum er potentem.

Atiibi lamferoiinum tempusefTet, difeipuli eius defeenderunt ad mare, 6d ingi e(ïi in nauîm,ucnerût traiedo ma* ri ad oppidum Capernaum*

Herum uidemus hoc loco, quomodo pulchre miros culum defcribitur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dtfcipuli fub ueßeram defeett

dunt ad mare in nauim, quia C hrijl«? abeß ab eis. Vis dete quid illud infinuet. Poßquam C fonJÎKî afeenditin cœluin,apofloli5 incumbebat intrare nauim,o tranßs re m^rc-Erant enimabituri in totum orbem, o pr^ dicaturi Euangelmm. Seddominusprius uarijs modis fuos probat.

Dldicimus quomodo priefcnte C hriflo, omniuiit bonorum participes fieri poßimus:nunc ofien* dit, quomodo iUo abfiente nunquam nonpericlitemurf er iterum nos inuifente ab omnibuspericulis etü cunt fi-uéîtiliberemur.

C hrifius feceffèrat à dißcipulistilli nolentes in defer tislocismanere,nequeoperireChriftum,abfq; Chrifii iuffu nauigare coepcrunt. Sed uidcamus quàm injiufli fint omnia, quæcitra uerbiDei autoritatan fitcimus. Vnde pcricula qutedam, quàm quod nos applaudimus nobifipfisilta difeipulideftituti prieceptoreChrifto, cum potius expeihre iUum dcbuiffent, in C apernaum uolebant nauigare,quia ibi no tos fuos habebant. vnde reile poenam fult;e temeritatis,ut ita dicam, uel confdij, lueredebebant. Scitismorcllebra:orum lacum mare ttocari.ita lacumifiumTyberiadis,qui primus efi, quern lordanisconficit.Pulchre à Plinio defcriptusefi lib.g. ubi ïudteà defcribit, efiè fedecim rnilliapajfuum iongitudine, 6000. latitudinemndediciturmare.

Venerunt.) idefi,utuenirent:noniamuenerant. Pra;occupat,0'quid aâum fit pofieriori loco conto memorat.

Vidctis quomodo cjußm EtMitgelifld aßi^tut, qudfi »Migiirint ; bombant noäumas tenebras dbft^ (»Ttcceptorc.

Jdmcumejjènt ingrcßi inlt;ire,tnox furrcxituen* t»s: fed dntequdm ingrederentur, mare eratplacidum. If4 oporfctrft dgttofcere,quod omniadiuinaordina» tione fièrent, interimper mare difcamus, quodfymbo lum ejl huius mundi, in quo nihil crebrius eftfîuâibus. m'c duo aduerfa habeti5,tenebras cr tempe/latem: qua multo periculofius contingunt his,qui diuina gra^ tiafunt deftituti:ubiprincipio laborauerint tenebrii crrorît,Gr nox ingruerit in mentes eorum,ut non agita fcant diuina, tune oritur horror-.quarimus htimana prafidia, exifiimantcs nosfiliciter habituros, ctr in me dia pericula incidimus. Deinde fcquitur tempeftas, id cft,affiólio aniini, ut uoluntas noftra uarijs modis affi^ ciatur, nunc timoré, nunc gaudio,la:titiaq;, nuncalijs ajfiitlionibus. Abfij; dubio ubi Jfiiritus malus inuenerit mentes obtenebratas,iilas uexat,c^in feruitutem agit. Ham qui [eruit pcccato,fer uus efl pcccati. Ita cognof fcimus quantum malum f t deftitui gratia C hrifii : illi enim qui tales funtin tenebris agunt, nee lato corde '[fi^ofjùnt:erft gaudent, inepte gaudent ,quiaontf niaindigne gerit homo perfe turbulent/(S.

Cum remigaflcnt efgoquafi ftad/a uigjntiquinc^ ucl thginta, confpiciunt lefum ambulantem fuper mare, 8C aps' proptnquantem naui,ac timuerunt.

Videtis huinMto ftudio nos nihilproficcrc,ubi ditd jhiÿratiadefiituU fînrimus. üamquamuisaliqitdnto tempore remigaßent ,non idtra proinouerant. Erant igiturin fummispericidis,QrtuncChriftus more fuo fîtbuenit .Ab utraq; parte procul aberat littus.Dixi ex hi/ioricis quantus fit ifle lacus.Alq Gencfarenu dicunt, cum fitiikmldcus: àudrqsenimciuitatibuscircumida centibus,uarufortitur nomina, itanunquùfuos Deus derelinquit. Quamuis Deus nonnunquâ pa-mitatfuos cadere,quo pofiea cautius ambulentin timoré Dei, cr agnofcant fuamfragilitatem, quomodo nihil abfq; grd tia Deipoßint'.tameübi griuäorapericula incidunt,fe iterum Deus illis mctnififîat.Tres iüos in Eabel libéra» tiit,cumiameffentproiedtin ignem. Daniclem,cuin in medio leonum : ficq; Dei beneficentia multo glorio» fior apparet. Vnde cr Deus auxilium fuum di^rre fo iet. Eapropternon oportet effepufiUanimisin tribulo» tionibus ,cum in tempore opportuno libcret Deus.

Timuerüt. ) videte quidßciunt tenebra, ubifc» tnel noflrum fenfumfequimur, non addiili diuino mini fierio. loin C ht^uin non agnofcunt,putabantphan» tdfma

IN E V A N G. IOAN» nS tdfmj quodddtn noóhtrnum zjquot; terriculdmentum cffè.

cogitdbdnt C hrifii uirtutem, O' tot mSlidpauas p‘tnibuseff'epaftos.Vndebißriampericlitdbätur,cor» pore ZiTanima.Videamus igitur nunc benignitatem Deiyqu£principiofefeoßendit.

Videtis benignitatem Chrifli ,fuos confolatur, ut omnem timorem abijciant. Ego /«m, me pr^ßnte ZT ddiutore nihil periadi imminet. Ego ipfe fum, qui an* tea uobifcum fum conuerfatus, qui impero mari tan* quam dominus. Ciuod ambulo ficcis pcdibus, duiimc uirtutis efl:poßum etiam hanc tempejlaté fedare. Ve* rum euangelium, ut id nobis poUiceamur de C hrifto : quod fl ueri dif dpuli eiusfiierimus, benignitatem eius cognofcemu5,quod nolit nobis imprudentiam noflram imputare : quandoquidem fe totum nobis dedtt,cr ex« cufat nos apudpatrem. Proinde nuUa condemnatio qs quiinfitifuntChriflo.

Volucrunt ergo accipcrc ilium in na uim, amp;nbsp;illico nauis appulerat terræ, ad quam ibant.

Quod difcipuli dominum recipereuolueruntites rum in nauim,etiam hoc indicium cflparute fldei,quia - femper carnalcin dominum fomniabant, adeo tardi

Nduis.) Cum dominus in medio maris Ulis uppd^ rcret,Qr dijhntia magna ufq^ ad littuseljèt, curauit ta tnen ut breui momento nauisperueniret ad littus. Etiä hoc miracidum ingens e[i, in quo uidemus Deutn cunt magna gloria fuos liberare : omnis tribulatio cedit pqs in bonum. lidehs dominus qui non finit ultra fuos ten^ tare quam firrepoffunt, ut Paulus inquit. Um clarius fäcit miraculum, pulchre praparat difcipulos ad turumfermonë, in quo nobis fumma beneficia Cbrifii oflenduntur. videbimus turbam quarere Chriftu, fed pleriq^ ex Ulis non fynccro animo fubfèquebantur.

Poftero die turba quæ ftabat träs ma re, cum uidiHec quod nauis aha nö fuif^ fet illic,nifi una illa,m quam difdpuli ik lius mgrcfli funt, bc quod non eflet in^ greflxis cum dtfcipuhs fuis lefus nauim, fed foil dïfcipuli iilius abierant,

K.-ec diëki funt,quo magis commendetur t^uerius cognofcatur miracidum. Omnis turba dabat teftimo» nium,C hrifium abfq^ nauicula mare tranfiffèiunde uid de admirabantur. Ciuare hoc dicit,non tranfierant mareiquiaJ^erabant fe inuenturos hoc loco C hriftum, quia non ingrcffus erat nauim. Veniuntad locum ubi -Chrifiuspauerit. Vnae/i nauis difdpulorumcirc.fed fina*

Alix autem naues fuperuencrunt de T ybcriade ( duitatc ) prope locu iftum ubi comederant panem, poftquam gra lias egifTet dominus,

Signtmter addidit dominum egißcgratids^cunt ipÇo bencdidione Çud multiplicdrifidjjct pdnes,tdmen grdtidspdtri dgit,nobis in exemplum, ne diuinis mune ribusingrdtifimus.

Itaq; quando turba uiditjquod lefus non eflet illic, nequc difcipuli illius, in^ grcffî funt amp;nbsp;ipfi «n naues, ÔC uenerunt Capernaum,quærêtes Iefum;amp; inuen to illo trans mare, dixerunt illi : Magi« fter quando hue ueniftif

Videtis (pidm pulchre hoc mirdculum dppyobd^ turt'Ndm omnispopulus teflimonium ddt. C oni'f ifeiat bantChriflum dliquo modo dd difdpulos ueniffè : qult;e rentes iUum per ddmirdtionem dixerunt hoc:

Magifler. ) Qui participes ej]è uolunt ccelea fîium dodrindrum,mdgnd diligentidChri/iumqud:^ runt.Porràcjuod dddit interrogdß'eillos,planéper^ tinetdddjjcrtionemmirdcuk, QuamuisClmi/lus iüù nihil uidetur rt^ondere ad ifiam qu^fiionem, utpote fdens tjudm ob caufam ad ilium uenijjent : fed didt eu

Scepe admonuichalddifmum efjè,ut dicdtur rf«lt; ß)ondere,etiam f quis non interrogatus fiierit, etfi non rc/pondcrit ad interrogata: idconcfimus fupra mod dnmanxijifttsuerbis. vult dicere: Libero locutus eftf Reftgt;on zypaUmdixiteis. lidmztrhocftgnificatref^ondere derc. infacriiliteris.

Vere uere dico uobis, quæritis me, non quod uidiftis figna^fed quod come diftis ex panibus 8C (atiati eüis«

Miro modo hue dducni,fed non eftis hi, qui cupitit mihidare gloriam: unde non admodum opus eflut uod iisreftondeam,quandohucuenerim. CertemiromOd do hue ueni, diuinitatem meam oftendi. Vos quaritii ueftram utilitdtem,quia comediftis depanibus:eftis amantes oeij ; ftpoftitis aliéna pane uiuere abftj; labo» ribus, hoepergratum uobis ejjèt : hune morbum inuea nio in uobis. Duo pra;eipua reprehendit Chriftus: Quando ftlfo quaritur eum hypoerift, cr non qu^d ritur propter ftalutem. tdgenus hominum lieet ubique fire uidere, qui foldpra;fentia eogitent, a;terna autens bona GT eoeleftia non magnifreiunt : quamuis terrena etiam à C hrifto habeamus,fed iüa data ftmt nobis quoa dammodo in uiatieuin. Vult utmultomaioraquanrod mus.

I N E V A N G. I o A N» HO mus. Neguehocgutefiuit aheis,utuiderentmir(icu!‘ la ,fed ut mouercntur perilla, Qripfom agnofcercnt ut Heum: fed tUi nihil minus cogitabant: licet nonnun^ ^uam glorißcarint Chrifîum,paruatarnen eratglo^ rißcatio.

Satiati.') Omnesquilibertatécarnispotiusquàm ßgt;iritus quarunt,non uero,fed fiäo corde quterunt Chrißum.

Operemini non cibutn ilium qui pc rit, fed ilium qui manet in uitam ætcr:« nam, quem ( dbum ) filius hominis dabic uobis. Etenim pater illum obiïgnauit (quisillepatcri) Deus*

S tatim ab imtio hic diflinguit inter duos cibos, exa temum it:}- intemutcibum temporarium crJ^iritualê. Primo extemu cibum, qui in osingreditur. Ne autens putemusnosßliceseßefi fatiemusfisomachu noflrunt hoe pane : périt cibus tile. Hodieß manducaueris, cruj iterum efuris, nondum eris beatus.Oro bene aduera tatis, dum de cibo dicit qui périt. Putatis C hriflum foi» l«m ab illo cibo nos auellere, cr non ab alijs nociuis t

Damus facramentis etiatn honorem, quatenui res exterme, fed no cor hominis conßr tant, ut proxima Icdione

Dlj^utatio h£c de pane cœleflt nonadmodunt diffictlis nbsp;nbsp;obfcurd elfet,nifi contentiofi hotni

nes illd no intricajjcnt. Alij facmmentorum hicinßiM tionem uoluere introducere : dlij nihil hic de[ttcrtoneft tis did uolunt : tarnen neutris accedimus. Nam hinc li^ cet multadifcere,qt{£uttlia funthis,qtâ fdrefacra^ tneiitorum rationem eupiunt.Ad htec non habemui hic inßitutionem uel proinißionem facramentorum, ut quidam arbitratißunt,qui falutemnoßram inelc=^ mentis conßituere. Audiasniis quid dominus loquatur, quia ßrmo non eß difßcili5,ßi quis mentem cognoßere uoluerit diâorum. Auocat nos Chrißus ab omnibuspe ritunSfOr coeleßia nobis commendat quiCrenda.Cibus qui perit,quierebatur ab illis:erant enim mandpia uen tris. El quia anteafatiati à Chriflo,femelqi inefcati, or uUefti hiß:eedulijs, qu^rebantChrißum, fiegligentes gratiam, propter quam uenerat Chrißus, Non utpa^ feeret corpus uenerat,fed ut aleret mentes. Certum,do minus locutusefl de quotidiatio cibo, que pereuntéuo cat,fed fub iUo licet intelligere alia. Ciuicquidarripue tis orßem pofueris in illud, efl cibus qui périt, er qtà nonfuflentatperpetuô. Si honores tantiflceris,uelos pera,uel qu£cuq; magna uidentur in oculis tuis, ut ont nem fldudam in illaponas,re{le cibus qui périt dicun^ itar. vocat autnos dominus femp ad fumma, id efl, ad feipfunt.

fcipfuin. Ipfeeßp4nis,quimanctin nitam leternM. Verbum dei quo créât caelum terram, ztr quo totus mundusfußentatur,ßueturq;,ft illud cibus nofler ßen rit,et traiecerimusin animünoftrum, tuncpoterimus uiuereperpetuô. t!^e igiturfcélemur umbras or uanit tatem,fed dominum ipfum.

ïüum. ) Scilicetfilium hominis. Hàbuiüis fupri IN ^.cap.appeUariChriflum filiumhominis, propter gcmi«4S naturas,quas inuna peribna compleâitur, quia denser homo. E-tunaperfona utriufque naturic idiomata redpit. Propriu efl dei,dare uitam ecternam, Cr huncpanem.Et quod proprium del efl, hoc loco fl» Iio bominis tribuitur, propteradiunólam diuinâ natu^ ramuerbi,in humana natura. I^oeflut argutcris,fili^ us hominis eflflliusIAarùe-.licetueru fit:fl’dtropusHe piHushoe braicus : etiam in Ez^ahielefa'pius,quaflper contemn ptumfllius hominis appellatur.Eratflrè cotemptibile nomen,appeUari hominis fllium. Id cfl,ego quern uos habetis pro folo fllio hominis, er pro uulgari aliqua homine, ddbo uobis htinc cibum, fl ilium uolueritis aca cipere er qult;erere .InJrA: Paterdathunc cibum.

Obfignauit.) Quauisuidear uobis ejfle homo uuU C3quot; no habeatis me in tanta dignitate gnrf haben dusfum. Scitote longe me efle aliu quàm putatis.Deus

Cap* VI ANNOT. IOAN» OE C O L* proprium fuumfilium nbsp;nbsp;nbsp;declaruuit, er fcgregätuift

ab aliji dignitate, gloria, potentia, utpote natura filitt dciftn^ularibus donis obßgnduit,utiamnoncomp{t^ returcum c£tcris fanäis^qui omnes alios anteccilit. Alißobßgnauitßliritufanih. Hocquidemucrumeftt jcdh£cpr£tniija ralioaptior ordarior. Obfignauit eum ut eßet redemptor nofter,beneß{hr amp;nbsp;faluator» Patrem nominat. Scintus quontodo ßelegeriteum inßi^ iium.In illo cnim er per iliumß£kl eß nobisredéptio. Hortatur nos Chrifhis ut relidis omnibus alijs, boc poti/iimu cogiteinuSyUt ieternam uitam habeamus, CT oinnemßduciam ineuincollocemus. Certumeßßilla nobis ßterint perßuaßa, non ßalutem quaremus ab ali/s Clementis.

enim ßublime de ße ßentiebant,quaß iam eßent ßlt;öta (lißcatiex operibuslcgis. Senfus: Ciuid audimusde tet ajßrs nobis nouant legë, unde atternä uitam aequi* ramust Nonneß perßeuerauerimus in lege M.oßi, adia pißcemur uitam ƒ pneßeribis ne aliud quiddam, præter ea qu£ edodi ßumus in lege forc.vt quidam ßunt qui nihil aliudßeihmtur, quam commoda carnis,er craßgt; fi,w tcmnOtmancipia uentris;itaalijjßiritualißn* perbid

’l N E V A N G I O Ä , IW perlia abducuntur, qui fiducie ponunt in uiribu^j! urlopenbusfuis. iflorum etiummorbo medeturnunc Chrißus, 'Vtmundanisiiiis iumdiäo jermonc rented diumdcdittitu nunc quoque hii,quioperibus fuis ni nium ßdunt, confulit admodum fideliter,cr fuperbts iflisPharifaorumuerbishumiliter reßrondetpro fuetudinc fua C hrißus.

Refponditlefus dC dixit fllisîHoc eß opus dei,ut crcdatis in ilium, quem mi«« fitillç* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Quundoquidem gloriamini de operibus,etputatis VOS implere opera dei,quce uobisprteceptafunt: ununt prtecipuum opuseß,quodpotißimum à uobis requirit deus,utfiduciam in iüum, quem mißt die ponatis. St le g(ttM promißinfgt; p^ Mofen contemnitis, ßußrafrcieti tis omnia alia opera. Ita indicat iußitiam no effe ßtant in operibus legis,ß quis abfq^ ßde illa operetur.Koc du tem dicit eße opüs dei, quod uere deus operatur in no^ lis.id eß:Vtdete ut habeatis omnemfidudam ueßrant innte, Ita plané ponit quid fit operari cibu,quimanet in uitä teternam. Adeo ubiq^ hue tenditßriptura,ut ex ßdefdamus nos uita habere. Fideproprie no didmus eße opus,quod nos operamur : fedJßiritußandi opera tio efl, er traéîus ipfepatris, itlufli-atioq;.Cum placft tiobisfilius Df i ,ßduda ida non rclinquet nos odofoit.-

Kd nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ijs qui gloridbuntur in[uis operibus, quod

ferudrentfabbdtum, durent dccimdiC^c. Hocpojjit^ musetidtnnoftriecctdtis homimbus obiicere,quidddi fli fuis operibus funt,fiducidm non in folum Chrifunt ponentes. Omnidoperdnoflrdficut pdnnus menfrud tlt;c muheris. Serui inutiles [umus,ut in tucdpdtet.

Dixerunt ergo i!Ii:Qnod igitur tu fa* cis fignum, ut uideamus Stf credamus tibirqufd operarisf Patres noflri corned derunt manna indefertOjficut eftfcrid ptum: Pane de ccelo dedit illis ad man^ ducandum,

Pulchredidlogus tile iter um proponit nobis cruff foscrrudesiHos difcipulos,quo ueritasntdgis innote fcdt: tdmetfi ingrutitudo or mdlitid ludieorum fdtis dp pdredt. Etidmhtec quoq^perirriftonemdicereuiden* tur. EJdmcdmdlibus iflisuerbd coelefiis fdpienticeflul tifintd eßeuidentur.

Edcis.) Qtfdfidicdnttl^oudm doârindmdffèrs: No» fumus tdntlt;£ leuitdtis, utßdtim cuiufquam doâri num recipidmus f ne iudicio: necejje eft ut dnten probe tnus etidmnum tdlis exdeofit ; ideo cupimus certtores reddi, dn hdbcds dliquod nidiidatum ex deo, ut nouant doétrinam apponas. (An non dntea fignaftcerdti Get tKfdtioproud eye. ) Vis credditius tibi z^tott o tepen deomus.

IN E V Ä N G. IOAN. U) ^jmus : quid ß.äs ^Plt;iruin HUs erat audire uerha uit£ lt;eterHiS:rej^iciebant potiusad libertatemcaTiüs,^' inde uolcbant maicflatemCljrißi probare crc.

Patres.) Etiamft tu nospaueris ad unü diem,opus tuum non erit con/irendum cum illooperequod/rcit Iiiofes,quiquadraginta annisnos pauit,liberauitàfer uitute, reduxitin terram promißionis. EtinPßal.77. dicitur : Panem angelorum manducauit homo ; id cß cxleßem ,quia in nubibus erat jortnatus.Verum ilhon cceleflcm panem non manducabant omnes,de quo hic C hriftus loqtdtur, fed illi erant feélntores ocij.,ut aiue» rentabfqi ïabore. Pleriepetiumhodietalianobisobij^ ciunt. Volunt dicere iOi : Sißceres fignum ut ü/iofis, tune nos eßemus tibifubieüi.

Dixit ergo illis Icfus: Vere uere dico uobis,non Mofes dedituobis panêiU lutn ex cœlo, fed pater meus dat uobis panem excœlo uerum(«e/«o-c.)Etenitn panis dei eft, qui defcêdit de cœlo, Si ui tam dat mundo. Dixerût ergo ad eum: Domine femper da nobis pané iftum,

Tametfiiflinonmercbanturtantamdominilenita tem,nihilominus blande inftruiteos,inmilitatem etiâ ttoft/am. Dicit: Gloriamini multu de pane quem dédit Mofes : non dédit iUe, fed pater meus. Mo/èsnonpoi» duißet deducere manna,nifi paterna beneuolentia. Sed

ut ttunc uiutitis tex M.ofi non concedit : id eß:,quiitenus pcndetis adhucin lege non cognito Chnfîo.Ddt, in pr^fenti dieit. Adeft nunc alius qui longe maiorafrcit • quant olim M.ofesßcit,quilonge fublimius docet,cr « delicatiuspafcit. Antea dixit filius hominis:nunc pa^ ter : ut uideatis eum omnino ejjè eiujciem poteftatis eu pâtre,nam qua; patri aferibit,^ ßbi aferibit. Hoc non oportet ignorare, quod panis in fcriptura fignificat omnem cibum,unde fuftentationem homines recipiut. Ita etiam non oportebat imaginari uel triticeu uelfmi lagineum,fed uim iUam fuftentatiuam, unde fuftenta* ntur. Ht perpétua poßimus uiuerc. Qj^is eft autem ni* fl filius dei,per quern creatifunt coeli? S i igitur ilium fu fceperimus,uerum panem fufcipimus,qui uere nos pa* fcit:quoniam uçrbum iHud, et tCtema fapientia coniun ébt eft humanitaii Chrifti, cr uidemusin ip fa humani täte dei beniuolentiam. Ita carnem accepit ut ftiritutn fuum nobis communicaret : cuius jfiritus ft participa fùerimus,utique incorporamur tunc Chrifto,i^eri* mus unum cum Chrifto, amp;nbsp;tunc pajiemur in uita ceter nam. lllejfiritusquifufcitauit Chriftum,ille fufeita*, bit cr nos. Oremus intemo uero corde, ut deusfe bis communicet,

QVolt;/ antea dominus miraculis inftnuarat,feff difcipulis fuis ftiturisnt autoreni omnium bo* norut^

ï N E V A N G. I O A N» 124, Hora»t,iy»ttttcirtbrfc dißjutatioiK [atisdperteoflen^ di(,dicensfe cjjc panent ilium uit£,fe ej]è fuücntatorë omnium, oràfebona omnia cxpeihinda. Cum igitur fgt;er contemptum er nfum dicerent, Domine da nobis panent iftum:quafi de pane iüo iam gufta/Jcnt, que ta^ men nondum guftarantnntelligcbant de pane que pri« oridie acceperant. Sicut mulier Samaritana petebat ciiiiuam,cum eßet adhuc rudior, ne ueniret ad haurien-^ dum:ita iOi. C briAus tarnen maiiijifte diAinxeratpat^ ftem iÜum qui daret uita toti mundo ab alio pane,nihi^ lominus benignus dominus adhuc conßdit corum infir mitati,z^ rem clarius déclarât.

lefus aucem dixitillis’.Ego fum panis illelütæ*Quiuenitad mcjnonefuricti Si qui credit in me,nonlîtiet unquam*

Satis clore crantuerba ifla di£kt,fi babuijjentilli dures audiendi : tametfi fatisintelligebant aliquidfubli wins commendari:fed cum minus de C hrißo ßentiebat, noncapaces huiusdiAi erant.Certe quotquotdiuince grrftùe participes funt,non aliunde quàm per C hrifliî pajcuntur.üospafcimur gratia,perfidein fcilicet,fi Chriflum acceffèrimus.Nonefiutobijciatis Mofen, uel alium ex prophetis : neque efl quarc alium lAeßif '' «tm expeActis in fùturis fcculis : ego [um ille à quo uejkduita totapendct. Hoc [atisplanum efl cuilibet

(^apfVI ANNOT. IOAN. OECOL intcUigcrc uotenti, zS' confitcnti, quod Chrifius deui et homo. Ciuid dcusefl,ideo potens efl nos uiuißcdre»

Qui uenit.) Venire adChrißu, idem e/l quad pou ßeu dixit, credere. Hoc commodi fecum iidfert,ne un^ quamfitics : id eß,fatidbitur homo, ex feiet fibi deunt amicum, ex nuUo deßituendubono. Cum feimuschri flumnoßrum effeex nobis datum, feimus omnia cunt Chrißo nobis eßfe conceffa. Etitapoterit animus no^ fier,gui alioqui inexplebilis eß,fatiari.Giuitii£ non ex plent, neq; longa uita : fed foîa ^atia dei,quando fci^ mus deum noßrum ejfe proprium. Hoc cui perfuafunt eß,is ncquaquamfomniabit externamquandamfatu* ntatem ab externa cibo. Hunc fcimus,ut ex poßeriori Symbola te bus licet conieihrc, quodperceptio myßeriorum per ßesßtnt. nbsp;nbsp;fe nonfatiat, niß antea homo fatur fit:folum attejhltf

Qui credit. ) Honrequirit idiud poculum.Venii perßdem addomiiuim.quafi diccret: Si cibum quiere^ retis, nempe gloriam dei, quam per me poßitis inueni* re, iamfatisß,{lu eßet deßderio ueßro. Sed alij äbunt corporis quscritis,alq in opera conßditis:ita nunquam perßAe erudimini ; femper inuobis manet magna im^ perßdio.Et beneobferuateßdei uirtutem,quantum ßdes poßit,exqnomodo omnia bona fecum adßrat. Qui autem hueret, iam illud, iam aliud ampleóhtur, et nunquam uere creiüt. Quifquis crediderit,huic iamftt tis

tis/àâuefl.QjfodfiittùHaaliare qinChrifloçlUtefie^i risflt;(luteni,uelremißionem [)eccatoru,uelgratiä,»Q pfccjtorS eßtibifatisfii^lum.SicredidißkiamtuuseRChrifliu.

niepoffetquisoccurrerr.ldeo fideles no poterintpec fcndj, cdre,et iam kabent perfi£kim bedtitudinein^ Hoc non licet inde coUigere. Namdumperfeuerantin fide, uti^ que tales funt. Tametfiuerumeft,fideseoru, quiuere crcdidcrut,non omnino extinguctur : qui in libro uitlt;£ infiripti fimt, eorum feinen erit perpetuum : etiamfi cedderint, tarnen dominus reftituetiUisfemenzT refit feitabit illos,utinPctro accidit. l^ecejjcc/îutfiitea» murcredidifiè illum,cr peccajjè. Seminarium fidtin eo fidei.Sic homopeccator,ubiprimuminceperitrei‘ ppifcere,et recurrcritadC hrifium fuum,is inuenit oplt;» portuna remedia, Sed ilia non debent nos fiiccre ne^ gligentiores, quiafilif dei tanto magis ambulabunt in timoré domini,quàto magis uoluntaté domini norunt, ne in ilia peccata ueniant,ut C hrifium perfequantur in fuis membris,Qr mortaliter peccent.l^am rcliquit do» minus in nobis quondam imperfidioné,utcarorepu» gnet fi)iritui:et ita quÔdiu uiuimus in hoc corpore, fern per erit nobh militandum.

Sed dixi uobis, quia Ôô uidiftis me ôd non creditis, Omne quod dat mihi pa« ter uenit ad me,ô^eum qui uenit ad me minime etjciam foras*

Srnnonem nunc retorquet in irrifores lUoSiVos id di fits me,cr opera qtue deus operatus e^lper meiuidi^ fhs me diuina operantemj o- nihilominus non crcdidu fits: qiMntumattinetadpr^dicationem uerbijamni^ hil ejlpretermiijum, et tarnen ms non creditis.GrOiK certe hoceßcr horrendum mbis.

Pater. ) C ertum eflmsejje ex adultéra progeme, neque ejfe msßlios lucisiquia omnis quein pater elegit ad uitam^O' fcriptus in librum uitie, is ueniet ad me, isq^ credet : ubi banc uirtntë ineam inteUexerit gt;1»« dierit,no auertetßciem fuà,dabitq^ fidem dibits meis, Ita fides indicium filiorum deiefi.lllis loquimur qid iampr^diti fiuntratione. Siquisueneritadme,que»i pater dedcrit,operabor etiam mira per ilium ; uacuunt non dimittam à me, qui fideliter crediderit. Seruabo d loj non fiolum in baç uita, fed indlia. Videte igitter quo tendant uefiraludibria,^- fannethabetisme adhuc pro uiU homine, quafi non film alius quàm ms çrc. Cu lus meriti fiunteledii nullius nifii dignitatefihp ea nh'« i^enignitas filije^l,utfiuumlfiiritum communicet his, quifiibiàpairedatifiunt,fiic^perfiiirit(t filij fiatientia in cordibus fiuis,ut clament, abbapater. Ea igitur chat* ritate erga patrem coelcftem,i:yeagratitudine bead fuinte^aptiregnocoelefii.

IN E V A N G. IOAN. Off uoluntatem meam, fed uoluntatê eius qutmemtfit. Haec eftautc uoluntaspa tris eius qui me mifit, ut omne quod d« ditmihinon quidperdâ ex illo,fed re# fufdtem illud in ultima die,

Ttuo dixmt; Vrimo^bcncßcio pitris ad fe uenire ont nes,quos pater dcdcrat. Secudo,nentinëfiraseijcerc. ■ lUam fuam crpatris benignitatemper hoc quod dicit^ déclarai, ßbi eandem uoluntatê patris eljè, ut eos quo$ pra;dcßinauit,uelit glorificare. I« hoc etiam patri obe diens frit.Ojeemadmodum pater hoc ab æterno prjet uidit, itafiliusparatus illud adimplere, hocq;perßcit inplenitudine dierum.

Voluntatem eius qui me mißt.) l^equispojfrtßt^ Jßicari quod feiler meam gloriam, uel commodum car ms qu£ram,uel ut agam in delictjs : uoluntatem patrii perficio: quia unaeß nobis uoluntas,ut faluemus ft» Ifos lucistob id frihts frm homo, natus in mudunt crc. sic er alibi dicit fequarere gloriamDei. Qwomodo dat nobis uitamiquomodoimpetrauit^nifi fummaoe bedientia:tradiditenim fe in mortem cruds. Nullus pra-deßinatorumpérit : nam de his loqtàtur. Pradeßi nati credent, ut poflea. Adeà uiuificus fum, non folum ttonperire finam,fed refufcßabo, er in die ultimo dO“ ttouitamomnicarni»

Hæc autem eß uoluntas eius qui me mifit, ut omnis qui uidet filium, ÔC cre^ dit in ilium, habeat uitam æternam, dC refufcitcm ilium ego in ultimo die»

Hccc ejl ratio nojîrte falutî!. Primo omnium pr^ece dit pradeftinatLo, deinde cruce O' merito C hrifli con^ fiitutaeftnolira fdns. Seddeniej^reguiriturànobisut credamus crfidueiâ babeamus in jiliuydemusqi iüi glo riant.Pater uolidt etià eum exaltare,ut habere t æqua^ lem fecum honorem, qiiafi dicercf.Pater uult non ut perpétué) fimexinanitus:neq;efth£c uoluntas patris cum me obedienter gero O'lt;^. tnhoc conftituit Caluteni mortaîium,ut i^i habeant uitam teternam,qui cognof ueruntfilium, fcUicet ejjè redemptarem opanccta le/lem. videtis qu£fint myfteria noflra, quo compeno dio omnia perfiri^ fint. Si iUaperfuafa ejfint, non diuerteremus ad aliéna dogmata.

Murmurabant iaep ludæi de illo dixiiïèt,ego fum panis ille,qui defeendi ex cœlo»Et dicebant : Nonne hic eft Ic^ fus filius (ofeph, cuius pacrê amp;nbsp;matrem nos fcimusc'Proinde quomodo dicit ille dcfcendiexccelor'

lt; Semperinturbafitntuariaiudicia,fcifinataetmur tlil(ra.t^ticeps befiia uulgus : totfenfusfirè quotea?

IN E V A N G. I O A N* 127 pita. Certißimum efl fliiflè multos in hac multitudine, f^ui bene uolebant C hriflo, et ^ui applaudebät ad hanc dodrinam, nee^ contradicere poterant ad tanta mira* cula. interimrudes (:^ingrati,pleniinuidia, quinihil pcrpcndcbant fccum, quam quod oculis obqciebatur. iiurmur itaq; ortum inter eostquiapoflea dicit,Nolite murmurare crc .Duplex murmur.quidam diflidebat, quidam fluebant murmur inteflinum:, nempehiquiin cordibus murmurabat,ut iudas,de quo pofleatcr alij. tiunc flrmo de multitudine. Alij bene,alif male C hriflo,eo quoddixijflt Ego ƒ«)« panis, loquebantur, J^ihil fublimius prater carrië Çhrifliflecucogitabant. I mmenfa beneficia C hrifli non expendebant. Erat peŸ fitafa uulgi opinio lof :ph patremefleC hrifli, cum fot lumcuflos Mariaeßet. Veruautemeiuspatremcaelea firm minime nofcebant,flcut in q.cap. didu efl. Totus error illoru inhoc erat,ncpermitterent C hrifltim uerS eflefiliumdei.qttafl dicerenttEcce ipfedicitfedefcen diflè de coclo: nosflimus quod natusfitlofeph, O' tpfe gloriatur de cœlefli natiuitate. I frf adhuc craßifunt.Sic certum,qui nonfltentur Chriflum eflc uerum deunt O hominem,illi abnegarunt oinnemftdem,illi^ nun* quam uere communicabunt.

Refpôdit ergo lefuSjS^ dixit illis: Nc murmuretis unus aducrfus aliû. NiiU. luspoterit uenire ad me, nifi pater qui

Cap'VI IOAN. ANNOT. OE COL.’ mißt me traxcrit «Hum, Qi ego fufcirab'o ilium j'n ultimo die. Eft fcriptum in pro phetislEt erunt omncs doâl à deo.

Pacißcui eß C hrißuSyO'princess pacis, aiomiM tarqidißordiamO'dtßidiumAdco ut melius doceat^ couatur eos componere ut eeßent à murmure. Qjfan^ jnutdU i»s diu locum inuemtinuidia,et dominatur in homine tarn (omirtoda. inquietusfßiritus, no erit locus ueritaticognofeendic.

Hoccerteßlijdei agnoßcentßbi ejjèdiôîum,utàconf tentionibus libenter deßßAnf.non tarnen ut aliquid de^ cedatdiuincegloriietßciuntenim modum i^uatenusli* ceat reßionderc zj contendere.

Ne »««rwKreh'î. ) Prima caußt eß deus ipfe omniu. Quod aliqui ad me ueniunt, hoediuino munerc ha^ bent,neqiimputetisalißrebus idaccidere. idemoniß pergratiädei meacccdet,etiamßi audierit ßexcentieS perChrißueontigiße falutë. Sed Uli obturant corda^ quia nonßiHtfiUj lucis. Hac neeeße eß ut adprlt;edeßi^ nationem exponas contra liberti arbitrium, quaß lice^ rrtaccedcrcChrißumßequeßratagratia:neceßumeß diuino munerc id contingat.

Trahat. ) Eßbenignus traëluspatris. Quarcilf ÎUm pater trahat, et alium minime,non cognofees. Plf auditisbeneßcijs Chrißiimmutantur, erß:iuntdeunt iton cßeßüacem.Ciui ita traäus,illu ßifcitabo.Cuiut affiäut

CHrtftus fdludtor »öfter ih diftgt;utdtio»iiu! Juît mdgis gloriam pdtris deftnderc,lt;jti4m dhoruni tuditdtem conftttdrr ftudet:promptior eftddnosex^ tufttndos, gudnt dd dccuftdndos. V nde cum quiddtn ex iudæis blaftihemdrent C hriftum,dicentes eum [olum ß Hum lofeph, et feire eiuspdtrem (:^c. 4 murmure coer cuit duditorcs, O' oftendit hdnc grdtidm non nifi diui^ nitus homimbus concedi-, ut quis C hriftum uere dgnos fcdtdeum o hominetn.

tJullus.) HfCc mens eft Chrifti:Jdmy^eriu nemo tognofteti nift pâtre rcueldnte. ventre dd C hriftu, eft crederCi Clui dutë credituri fttnt in iUumtilliqui bettes uolentidm pdtrisdgnouerint,quod paterfdium pros pter fdlutem noiirâ miferit : ficq; cognita tSa beneuolt;s ientia trahuntur.Vt agnusherbie ui/aamaenitatetrat hitur quodàmodo,itdbeneftcidpdtris qu^einChrifto exhibentur,ft dnte oculos mentis proponüttir, trabut. JNihil itd efficdxdd coneilidndü innobis dmoremdei uelfidem,ut cognitio exhibiti C/jri/b. Porrô ut hoc be neficium dgnofc4mus,neceftè ut pdter reuelet.Caroet fdnguis non mdm/èftnnt,fedpater in cœlistquia fequett tia ftatis indicant mentemefte uerborum Ulorum, o rfe »Jono ftdei loqui. 0per4trinitatisindiuifdfunt,0'e. Hoeminimeßeit homines licëtiofoStquiabfqueomni

frcnoßntpeccatitriißagnofcanthanc bonitateinnolt-idiundc proßciß:i qiùm à dco. Pater cß qui nos ad ßlin trahit. lamßi quis iibertatem arbitrij uelit contendere in nobis eße fit à,is plané prlt;ciudicßgt;it diuin£glorii£f hac fua difputatione, Certum tarnen eßan hoinine effe tio!untatem,inalijsrebns aliquo modo liberatn.Noti dico in totum liberam, nifi deus dederit. S ed in his qult;e [unt gratis, omnia ita pende t à dco,t(t fit plané impiu hoc nobis afcribere. Vnde ualdeclaris uerbisloquituf N V L L V S, perquod neminemexcipit. i^ihilibi eß uirium^ut homo ad me ueniat, cum uiderit crucem, flagella,deßeihim C hrißi.Raud mirum ß nihilftt^ blimius fentiamusde Chrißo,finon ßierit iüeàpatre reuelatus. Siautem pater manißflat, tune ueniluräd C hriflitm.Chrißus quidem omnes fufeitat,bonos et int, pios'.fed impij licet reuiuifeant in carne, tarnen non ad gloriam ; er uita eorum tam mi fera erit, ut fatius illos tttori ZîT nunquam natos effe, quàm fie feparari â deoi

I« Prophetis. ) Habemus id apud uarios prophet tas-.unde non de uno loquitur. pfa.ii. dicit: Repie ta eß tcrra.Item4.4- Brunt omnes dodi. Hiere.3i.'t4onda cebit unufquifq^proximumfuum z^c. Cluidaliudcd quàmdoecriàDeof italohel:Deßiritu mco c/funlt;gt; dam fuperomnem carnem. Ihec eß dodrina dei,quaif do cor rede perfuadetur, de his quaiDei funt, Cf qt^ tfoßneßdutis. Proptereanon reqciturapoßDlicumttii nißrriuttf'’

IN EV AN G. IOAN. «9 ; ' itiflerium. Namomnes/ideles ßtebuntur ChriflueJJi redemptoïem:hoccj;fcribeturinpeâhraeorum,utucr bum dei locum habeat-.ideoetiamh^c ßtperioribusco hicrcnt. NoncÄ utfi quisdonum habeatfcienthe,ut poßit omnia loca fcripturtcenarrare. Omnibus con» fcffum efl ut deum ament, fed utpropterea omne fcri^^ pturampoflint enarrare,nonefl. Singularedonumilt‘ ludeflflgt;iritusfanili,quidiflribuitproutuult.

' Videte quàm aperte uerbafua interpretetur Chri pus. Quid efl uenire ad mefEfi audire à patre cr difcg re.Hoc igitur quod antca dixerat trahi, nunc uocat do cibilem ejfe,ut quis audiat cr difcat d patre. Qjtifquis fortitus ficerit internum doihrcm fliiritum faniium,is plané ueniet ad me, quia nouit me panem ejfe uit£.

Non quodquis uiderit patrê^nifiCji Ji«j)qui eft à deOjhic utdit pattern, p Kefiüit flultam ïuda^orum imaginationé, qui cor» poïco modo de deo loquebàtur:^:^ flc audire dcü ut oa (iw uifus in monte Sinai in fliecie fenflbili, in ßrma ignis, uolebant. Didt igitur : Ne tdlid cogitchs: qui À rieo illuflratur,hic uidet pàtretn:et qui non iUuflratur, Mdet patre minime. Qui efl interftlios dei, ille uidebit viderepa^ fatremaliquomodo:nonutpatrëquisuiderit,niflper (Km.

Cap* VI ANNOT. IOAN. OECOL* filium agnouerit. Quomodo dicemusputrécui ns» fß fiîiusf er quomodo jilius, cui non eftpafer^ Patrem i» fuanatura nemo pcr/iamp; nouit,folus fiHuspcrjiâe» Primo hoc nobts contigit,utagnofcamuspatre)»,qui^ preeordinali fumus in mumerufdioru dei, deinde filiui de jjiiritufuonoliscomunicauit. Sedtune cognofeea muspatrem,fi etfdium cognouerimus, er immenfant bonitatem quam infilio expertifumus.in fumma,h(Ct }nyPma,C hriflum iüum ejjê redemptoré noflru,nul}i humana mens capiet,quee non diuinitus iüuflfutur. .

Vere uere dico «obis,qui credit in tne habet uitam æternam. Ego futn pa* nisiileuitae*

itd^icoßmofermonemmeum. Prius,Quiitenit: Uunc,qui credit, dixit •: er in eandc /èntentiam ea ten* dunticertus eft de letema uita et de beneuolëtiapatris.

Ego.) tndicaui per pané inteüigi, quicquidfufte» tat, confirmât erpafcit.lta uirtus dei,per quam totus inundus fubftftit, etiamin Chriftoefttquandoquidem uerbum 4 came C hifti nunquam fuit feparatu. v ndt reâediciturpanis uita;. Reducatisnunepofterieraad principium fermonis: quia antea aHdiftis,Operemitâ cibum ere. Veftrum fùerit, dicit C hriftus, in me cre» dere.îamnonindigetis ifkrumterrenarum reru,qult;( breuipenturafuntii^nunquà beutosreddunt, quin potiM

î N E V A N G; I O A N» potins conuertite admcipfum,egôcropanis uit^uos bis. Et idro re/pondet eis, quia gloriati funt in patribus fuis,qd’panein de calo dccepij]ent,utfuprà:Patres no fiïi contederut nbsp;nbsp;nbsp;Uuic igitur obieüioni nûc uberius

rrßgt;odit,cr ponit difcrimen inter pané que illi mandu earunt in deferto,cr inter caleflë pané,qui ipfe e/i.

Patres ueftri manducaucrût mannâ fn deferto,6^ mof tijt funt. Hic eft panis flic de cœlodefcendens, ut quifqüis cô:« mcdatcxjllo,non moriatur.Ego fum panis uiuißcus,qui de cœlo defcendi.Si ^s ederit ex hoc pane, uiuet in æternG»

Ita difîinguit inter manna: quia manna nS abfq^ di uino dono eoceffum eft patribus : fed dlud nemini con^ eedebat lt;etemam uitam. Qui hodie comedebant,fo lum uno die pafcebantur,cr fequenti die iteru colligeas re cogebâtur. Vult dicere,extemus ille cibus no potuit mis letemà uitä concedere.lJam fi patres tune habue» re ueram ftdem in C hriftunt,quemadmodu Mofes cre« didit in uenturum C hriftu,uità habuerc. De kî eft uiuo rudeus,nonmortuoru. I^opropter cibuextemuyfed propter fidé in C fcnïÎM : iüe enim panis conferuat ois: cr eadé fide^qua nos fa}uamur,faluati funt. Dicit: P a» tres ueftri, qfolu manna come^ut,et /àltt ad externu reftvxerSt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ille aut panis ex calo eft ; ßgc

aîidutHitashic habetur. VicfolenteaqUieChriftoipfi competunt, potißimum quidam etiam dementis attri* buere,quod planéfidei C hriftiâhie indignum eft,ut cre damns,qui ßacramentis aluntur, habere uitam ceternà-No« huc/}gt;eékintuerba Chrifli. Sed Chrifluscredi^ tus ejße redemptor humani generis,fihoccrcdideris, etiam abfq^fymbolo faluuseris.ExChriflo uitÀ habet }nus,non ut hoc ßacramentis tribuamus, uelpanv.quiii plerofq^uidemus participespanis, tainen nonuiuunt, ^uia aiienißunt^ßde.Certum eft uitanon continget jtißi ijs quißlijßunt A brahte fide. C hrißianus non curat amplius panem,fi accedit admenßam,ßedtoto animo intentusefl in Chriftum, er Uli gratiasagit: neq^ßalus inpane,fedinChrifto.Itaponit hicdißcrimen-.'iqain quiuereagnoßeunt Chriftum,itli ßciuntChriftumeßße panem. E calo deßcendit,fiiiius eftßeruus, ßacrificiu, tnortuuspro nobis. Qui comederitexiUo, nonperibit cyc.viuißicuspanis eft C hriftus,n5 ficutnos uiuimus, ßed etiam alijs uitam dat (2^c.

Exponit quomodo uitam habituri fimusexillo: quiaipßepro nobisßatisficitincruce,zirconceditetiä ße nobis communicatojßiritu.

Caro.) Qÿandodat.Bisdidturdabo.ïbiquidam coHligere uoliint jidnin promifiionem ccenlt;e: ßed nibä hie

IN EVAN G* IOAN* iji hictdliummeminit Chriftus. Scntentid,pdni5qitëdtt^ turus fum uobis,efi caro mea (yc. Secundum iixbo,ad immolationem crucis pertinet. Ç^uando Chriflus dat fuam cumcm nobisfçlUttndo fuinuspartidpesßjiritus lÜius, itu ut credttmus C hriflim eße ßdiumdei. Vide te ^uo modo ßihis noflræ camis particeps : quia naßer frater efi,quia humanam carnem aßumpfit. ita ßi nos deßiiritu eius acceperimus, iam nos illius carnis parti cipes erimus. Et datoßiiritu, tunc certepoterimus not bis polliceri per C hriflum reßtrredionem : unde hoc in fandisiüisfymbolis poUicemur. ttaigitur accipite. Cumdicitcarnem,nofeparat diuinitatemàcarne,fed ^uiailli abhorrebantab humanitatc, rede diett,Citro mea : quia in carne erat fatisfreiendum pro nobisiunde nunquä potuißemus diuinum beneficium agnofeerct fi Chrißisnonfräusfiiißetcaro. id efl, tunccognoße tis mc uere redemptorem, fi licebit cognofeere uerbum frucis. Multi argutantur dicentes : Dabo femel in crut ccyO' dabo in menfa .Cürnonpotius ad illam dationé reßieiunt, ad quam dominus uhiq; reßieit, quod dicit fedarepanemerc^

Igitur ïudæi pugnabSt inter fe, dicen tes:Quomodo poteft hic nobis dare co medere carnem;'

CoJWifcfC adChriflu, efl credere. ltal^intult;diter comcdere cifff c4ritent» nbsp;nbsp;nbsp;nein,cft recipere per fidcm filiu hominis. Uæc ftg^t

teruoluitfic loqui Chriflus,ut cognofcamus carnent longe éditer à uerbo diuino ejjè ajjùmptd, quini camé prophetarum, iionaccepimus prophetas,quafifalui abiüis pendeat.chrißusnon folumtemplum diuini* tatis,fed pater iüÜ ßgnauityQr omnia plene in eo

Bohemi. Bohemi olim cum ucllcnt in hoc concilio ufum ccen.£ contra abufum aß^rere, quodlaicis alteraßgt;eciesnon. fit deneganda,ufi fiunt hoc teßimonio : Nifi. ederitis zyc. quodutrunq; hoc locoponatur. Caterurnparum appofite fiunt hoc teßimonio ufii, cr nihilpro illisfiicie bat : neque unam uel utranq^ pofifiumus hie uendicare, nam non hie loquitur defiymbolis. Redius egijfintfii ab inßitutione argumentati ejfient:iußit Ç hrißus, om^ nes ut biberent ere. Propterea etiam ueteres quidä it4 mordicus literam ficdttti fitere, ut etiam putarintpuea ris opus efifie comunionc ; zy etiam ipfit ufi hoe dido,ut tempore Cypriani ZT aliorum qui ante eum(de aliqui* bus loquor)in ufiu fitit. Communicarunt etiam iüi puea ros,putantcs dominum fiic urgerc externa communion ncm. Sed certum eß dominum non fiufifie locutum de ib lisfiymbolis. Caterum ininßtutione fiatisindicat Pau lus,quam rede fioli ißi participes fiant, quipoßintdiju dicare corpus domini : tarnetfii propter huncerrorein ttequaquä ueteres damnauerimus ; abfi^ dubio fine per tinacia,

titMcia ßcere. Vos igitur [yncerdm mentent tenete iflo rumuerborum. Namnifi participes fiicrimus ßgt;iritus Chrifli,utiq; noftra falus nonfubfiflet. quaficHcerett

, Salusueflraàmepenâet:etiâ/itiefanguineloqnatur, Carnemreqcere,efichriflumreqcere.ltauerbu,quia neq^uerbu ab humanitate feparatur uel diuiditur.lgi tur quiChriftum re)puunt,illi uitam rejpuunt : qui au* tem perfidem C brijizt recipiunt, iÜifpfi carnis er fan guinis C hrifli participes funt.Certum cjl C hriftum Io* qui inpriefcnti,z;y cum nondum inftituta effent fymba la ccena;:tameneo tempore, quo iftis loquebatur,tene* bantur edere carnem filij hominis. Quod certißimum eflnonde fymboiisillaeljêdiâa. Nifime receperitis, cibum ilium coeleflem,nequaquam habetisiamuitatn in uobis.Certi fumus uita totius mundi pendere à C fcri fio,maxime autemuitam fpiritualem. Siingrati^^ge reuoluerimus,non aliun^ habemus quam per filiunt acceptafpiritu illius. Caro itta,fanguis meus,id efl,ile la mea humanitas uobis ejl admodu cotemptatnifi cefs fauerit uobis effe contemptibilis, nequaquam uitÜ ha* bebitis. Quiafichriflum agnouijfent utfiliudeijam habuijfint uita. Scitis hunemorem huius Euangeliflte ut rem bißriä foleat affirmare necejjariam, primo per affirmationem,dcindeperinficiationcmcontrarij. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/

Propotü folet (ig,id ejl meum, non altcriui fdit ^utnent :hetncentphcifim habentiflukpronomin^ (is et ors. Quodbcnecpuenitbuic loco,ut inde mâiorChri fii dignitdi priecetlentid humanitatis ipßus nobit commendetur.

Qaiederit.) Noneomodo quocaro editur.idin crrtum non aliunde nobisuitam dari quand jpiritu, quia j^iritusuiuißcat.E,tita quidem nunc participes fu mus uitlt;e leternie, accepta feminario:Qr ide Jßiritut deinde fufcitlt;dgt;it cyc.

îteriîadfirmatquoddixit-.Caropoteftfulcitareet tütüßcare. Bgofumpanisuitic, Quareitaloquituriut fcias came non e/fe contemptibilem. Si uulgaris elJet caro, nequaquam cibus : fed quia uerbutn diuinitas habitat in ißa carne, (y per diuinitatem omnia fujkn* tantur. ïta C hrißus tsenit ut nos faluaret, zy ut renafct remur per illu.ïtailla caro, qusepro nobis eft oblata, quatenusftdemanducatur, eatenuseftnobiscib'us-'t^à Ucet G hriftus fit faluator mudi, tame niftfide recipia^ tur ttó pafcit,neqi lud£os, ncq; paganos,ob penitrià ft dei^c. Hic {agpoftponitur,fed no eft contraria huic quodtamdixt,

vis fcirejruüü huius mea itunducationis, cr lt;Jtii ftnt g carné meâ mâducentjhoc modo guo ego loquorf Quis manet in C brijb? (juis uniturf Per fidé utiq; ma» nemus et unimur C hrifto, ut infrà in cap.ij.de palmi* tibus qui infiti funt uiti .ideft, in lüis ego uicißim etiant operor: quia fi manemus fide in C hrifto, iam C hriflut cperatur in nobis per dileélioné. C ibus extemus coßr tat hominem,ut poßit operari. I ta ft C hrifto adha;ßeri* mus,manemus initio. AueÜimuràdeo ubiftdëami/èri mus,abfttdimur etiâ à capiteChrifto. Qui igiturfient in uite uera, manferint in C hrifto ,GrC hriftusin iOis, earn habentfidem,qu£operatur percharitatem, uti» epiftola Cor.habemus; Clult;eritisexperimentumeiut q[ui in me loquitur ChriftifChriftus manet inaliquo, quando opéra iOiusoperatur, Si quisfeipfum cajiigat CZ mortificat membra qua; fuper terra, fttq; homo no uus, nimirit tUud per ftiritu C briyh freit. Qjtomodo poftumusdieere Chriftum eftëinitîis,inquibusSatdH dominaturi visftire mentein iUorum diéhrum f Si qui manferint itf me çr receperint, utpote faluatorem, iHé falui fient. Qjii perfidem non incorporantur C hriftof SU non manent lt;;^c.Latius itla fie déclarât.

Vosputatis me eße hominem. Ego propter iunt ilam diuinitatë tdntus fumer uiuifcus.Uaûli qui md^ nentinme, mânducÂtcurnem, er permeipfumuiuét. nbsp;nbsp;;

Cdueteèifirmento ArianorumpropterhocdiHu, vi* KO propter patrem: quafipdtcr maior fit filio,erfiliui minor: hoc plané e/fet omnem mentem C hri/ii exclue dere : fed C hriflus dudefua humanitate loquitur,quid nbsp;nbsp;nbsp;!

quatur. Si quis admiretur,quo modo fieri hocpotejl, attendamus potius cami illi adiunëiam diuinitatemy et ß)iritu ejjè uiuificum. Scimuf quid egerit filius, quàm fe humiliaucrit propter nos. SicutC hriftus obediës pd tri,ita erisquifideadhieferit Chriflo,humiliserit e}^ charitateflagrabit. tiunc colligit:

Hic eft illc panis qui de cœJo defeeni dit: non fîcut comederunt patres ueftH inanna,ôd mortui funt: Qui manducat hune panem (îdellnK'iMiict in æternum»

‘IN Ê VA N ô. 10 AN* 155 ' tiopendet. Egopanis fum, longeg; aliu5pc(nis,qu^ patres ucftri comederunt. Si manferitisin me,matKlus tabitis panent,(guidât uobis uitatn letemam.

QVrfntKni C hrifliis pergitfideliter docendo,tan turn pertinaces pergunt in jua infidelitate, detmoresq; cffidnntur,crblajphemiam blajphcmiis addunt. CumChrißusfatis declarajjèt, qninamnians ducent camem fuani, nbsp;nbsp;bibant fanguinem, nempein

èo,ut maneamus in ipfo,frôH participesßgt;iritus ipfius: hoc craßi illi auditores omnino non curantes, pergunt infuisblaßihemijs.

.. Hæc dixit in fynagogadoçcnsinCa pernaQ.Plures itacp cum audiuiflent ex difeipulis ipfius dixerûcine ferme du« rus eft,quis poteft audire illumf

Suprànonindicauit Euangelißtt,übiinuenfusfiie rit C hrißis:ßed hic inanißfie dicit,in fynagoga, non in ßro .itafemper lucem diligit ueritas.vbi maiorpopu» li conuentus, e'o feconßrebatChrißis. tdetiam Ann^ rej^ondit: Eténne femper in aperto docuitHtec autëdi xit ut ludtei nuilain exeufationem habeant. Palàm di^ £hlfunt,quie Chrißisdocuit,ut nullt inficias ire pof» ent. Sed guid profccit fua dodrinaf Ex j/j qui uidebedt tur ejjè addidiores Chrifiü,gt;nagisfuntoßinfi.

Durui.^ïynoj^irituaUbus mhilpoffct fuMiusdià. fiihä etiam gratius, quÀnt C hrijium ejjeßlium dei, CT redemptorem,dbip(bpcndm noftram uitd. Sedipft rxpcihbant folumcxternum corticcin uerborum de ftnguine. Hoc uidebdtur durum er Scythicu uefei ctff iKhumdUd. Carncdismanducdtio infemagnumduri^ tient,ut Icripturd dicit in ïob, hdbet. Camem humdiü tomedm no (ignißcat aßviüü pietdtis,fedßcuitid lupi num. Scdperfidemmanducdndd cßChrißicaro. Igi* ttfrijsqui nihil intelligunt aliud ^u.im externa uerbi fbnant,duruseßfer}no. Ztalioqui etiam uerbumt^ (ts fcandalum eß ïudtàSjer ößindiculum Grteeis,

Quispoteß.) Dura uerbaloquitur,utnecelfeftt edere carfies ipßus : fedßi quis ßngula uerba Chrijh eX pendit, obßruabit mitam ßtpientiam, quonfodo per» uenerit ad panem. A coHatione mannlt;e,ad panetn cce» teßrmperueniterc. Qutc aliauerba poßimtreßi^e» rare conßeientiä hominis, quam nos faluadosper C hri ßum ƒ 1 mö alia audireßipientes non abfq^ßßidio poß funt. Verum iRi agunt more omnium obßinatorUiqitf iOires occludunt ueritatt,er nolunt doceri.

^(iumChrißi in cognitione arcanoru cordis.Deipw» prium eft noß'e arcana pe£hri5:unde diligenter hoc adiungit.Quemadniodit cieteri ludai litigarat de hac redtaetiâipft difcipulioftrnftfnnt.iîiecetiâpertinèt ad eonfolationem doâoru,ft uiderint deftcere fuos,eo» rum animos alicnare,cogitent idipfum etia antea Chri fto accidiftc. tpftcraßi erant nondumperceptoj^iritti fanihi,attamen medetur iÜis (pui doceri uolunt.

Hoc uos ofFenditf Quid igitur fi uide titré filium hominis afcendcntê eô ubi erat priusf Spiritus eft illc qui uiuificat, caro autem nihil penitus prodeft.

Beneftiftt expendendai/ki u^ha. iJam Chriftusf ot/i/lp mentemdifctpulorum probe inft)icitcrinftitiiit,ut me fortisHega* iiusfentiant.Dicit:0^nditncuosfermof(tjonft)la tio^e^rpetti fermo, fed res ipfa propoftta eft, nempe utpafeendifte tus nihä, tnusperChriftum.) Quodtanta ettammagnademe priedico,oijmdit uos hocfquaft diceret, minime opor» tebat uos hinc offindi,mfi uelitisme negareftlium dei. Dixi me panent e/fe de c«lo, qult;!e maxima ^oriapa» tris(^mea.

Contemplati. ) Longe amplioriius uidebitispri» idtegifs filium hominis donandum,ubi refurrexeriti inortuis, çrafeenderitin calos : ubi locus oftendiculo tunc erit f Modus lo^uendi eft de filio hominis. Çloo

propterea polfumus cu Vakritinidnis coUigm, ^ttod corpus humunum,inquo frater lioflereß, defcenderit Çic de cœlo. T atemur quidê non ex uirili femine,nihilo minus natum è Maria uirgine, uerum corpus, noncoe leße corpus, quaßper canalë duntaxat uenerit è Ma* xia: necefßutäioriKOiißteamurfflam. Mosfcriptu* r£,ut ueritas diuinitatis C hrißi nobis clarius commeit detur. No» enim duosßliosponimus, ahum hominis et lt;dium dei,ut error Nejhrianorum,qui unumfilium dei Cr ulium hominis dicunt. Jamßde filio hominis dicüt, quomodo exponunt iüum locum,Vbi prius eratiCer* tumßlius deinonplorat,attamen dicimusßereiüunt, propter unitatem perßonte. Si quis dicat de deitate ut uelitperfonamquæ diuinitatis adhumanitatemadßr* ;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;re, is plané folueret myßeriu noßree ßdei. Spiritus falt

Prius.) ïd eß,illaperfona,Chriß'us herio- hodie: etfi in tempore affumpferit humanacarnem per Ma* riä,ille tarnen prius in gloriapatris, o- rediturus. Poß fetquisdicere,'Munquid Chrißtis aliquo temporeilla gloria deßitutusi Abßt,fcd exinaniuitfeipfum, id eß, uoluit nobifcum humiliter uerftri, quaß dißimulaits fuam diuinitdtem. Per dißienfaiioncomnidegit,paß fuseß,ßagellatus ci'O.ldoßi cum iam nonuerfabi* tier tUtra humiliter,'qu£l)Mis conaerß^io ztr aßtiut ptio

IN E V A N G. I O A N. iJ?' ptiohnius fmiitHtis,uidcturquoddmodo cjjèexiiiani tio deitatis. Humiliauit fe in numero(eruorum,quirex fegumefl,necrenuneiauit regnoluo. Vtrexdepofita eoronacr pur{)urlt;t,uerfaturin medio[eruorum,utligt; beret eos, nee iaânt fe regem, licet rex fit: ita C hrifius fe humiliduitpropter nos etiamfi rex e/fiet : qudtnuis di gnitdtem non abiecit,tumen nonufuseftilla crc.Cum mirdculd operdtuseft,umbrdm ofiendit fine gloriæ. Id»« Hon dißimuldt ultrdfefiliumefiè dei. Siuideritis a[cendentem,ubi perucnerit ad fumma ijhmgloriam, tunc longe mdiora appdrebunt. Quid dicetis demef tliittd in peéhrd ue/ira jj:iritum meum, ut dgnofcdtis tnepanemefieuitd:.

Spiritus.) Quis/^iritustutici;diuinuscr Chrtfii fpirituSfis uere e^i qui omnid uiuificat.InA6iis:ln ipfio fumus,uiuimus eis' mouemur.lamper hoc uerbum exa ponitomnid alid, quicfupù uidebantur ejjeobfeura. Quid promittebatperefumcdrtris crpotumfiinguis tiisinónne uitdm icterndmf Hic dicit; Spiritus efl uiuifi cdtor. Visuiderequomodo Chriftusfud carne nosuie uificett Spiritu fuo id fit: qudndo ddthoccredere,tunc uere uiidficamur.

Caro.) Quiade jfiritu locutus efl, etiam de carne fud loct(tum,nequaqudm dubitamus.itd Auguflinus Cralqpleriq} interpretantur. Sedutiflafuperioribus (chtereantjindicare uoluit difcipulisfuis,hanc «rnf nt

ab oculis ipforim ejje aufircndatn, inucbendain ifl Calos. Carnalisprecfentia nouiuificat,fcd]^iritusfa!t äimißio,ut cap, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;abiero,paracktus ttoti

rendam in calos. tiS efl htec flententia,cjuafl impie fltf tiamus de C fcri/îi crtrnc. Paûus efl homo.ne^; boc be^ neficium reijcimus, ut dicamus hanc carnem inutileni: Omnes creatiiræ bonte : er hanc nobilifliniatn reflite» tnusi Sed hoc, quodC hriflus ip fl dixit, quid nobis fit proflturif : er nosdicimus,ut uiuificemurfliritu cM nbsp;nbsp;I

fli. Ptiam flperpetuo Chriflusambuletfuper terrami cretiam uerfltuninter dentes noflros,utita dicam, nt nbsp;nbsp;!

hil proderit, neque uiuiflcabimur, ni flflintu lUuflre* tnur. Caro nihilprodefl, ut iüiputatit, ad comedendui- i traieiluriin uifleraerc. Pacilc alijspoflumus obuid« rc,refl'ondcantutcunq'; uelint. Seduere dominical/M fententiafatisnos admonuit,neabfurdum fermonent admittamus, quafl C hriflu carnaliter comedamus,ut ifli uolunt. Vnde plané in genere ncgat,Caro nihil pro dcfl.llliefflugiaquarutmiflra. Dicunt: t^onloquilur nbsp;nbsp;■

de carne fua ere. pflncaliusfliritusquiuiuificetit^o aliumdabuntquamfliritumChrifli.Sedfldcfuoflhi^ tu hie loquilur, ucreer dccarneflualoquitur.nonutni hilprofit Caro eius,fld in cemeflione mhil. A liflfliri* tus efl qui ere. Id efl,ffiritualis intelligentia efl que ui

î iil E V A N G» I o A N/ 1)3 tiißcat. Clt;tro,idefi carnalis.îtit plané atrnalisfapicn^ titt fhiltd ejl. Idtemur illud. Sed ibi non loqnttur de car ttali fapientia:namdc hacrehicnon erat dißgt;utatio: Volunt hucrcducerecumuocat illos carnales Caper» ttaitas e3-c.Quantuisfiftcdicatn,quierägt;nus quid fit ffiiritualiter intelligere er cam aliter Ata ipfi apprehen dunturinfuislaqucis. fides ipfadocct ßiirituale inteb^ ligentiam. Henio quialiquid adniittit,quodbuicfidci derogat,ßiiritualem fapientia habet, lam cum lÜi docu trint aliud pratteriVam fdem,ein cana dominier nouamrationem manducandiinuehunt, hocjfiritualt intelligentite pratiudicat.Vndelutißinium cfifimpli^ eißimam expofitionem recipcre.Efl fententiaMeus ^jritusfidatusfiicrit, tuncinteHigetis illaplanètetqui talia intelligit, ille confolationem accipit.

Hlt;f c mens iflvrum uerborum: Ciuod uolis dixi,ib ludeflßiiritus. C^uid dixit Chrißus fSeeJfe panent ui tlt;e i lila funt ucrbatper uerbd intelligimus rem, qult;e uerbis commendatur. Hamillaucrbaqult;e Chrißush eutus externa, non erant ßiritus uel ui ta : ncq; in dua» bus rebus uitam inßtuit Chrißus e diuerfis.lgitur nunc colligit „idem quod ante dixit, utinfi'à ; T«ci ßliusDei uiuentis. lila utique uerba, credcrcfcilicet

Chriffum ejjè filiumdei, hiec um uitalid funt. Quid, (dij adßrant, cum ucrbd tarn plano.hdbeamus, ne eure tis,fomind enim funt.

No» creduntnfe effeflium dci-.z^rhtec cauftejl ^uod non credunt meJfirifum uiitificatorem dure. Sein mus^uam rem potißimum ßdesexpetat. Qudrehoc dixitfldeo,quafi diemt, pernoui peéhra ueßra ^uod fimües œteris luddiseftis. Tiert poteß,ut Cbrißuspri Udtim htec dixetit difcipuUs.tdcß,qHißmuLttis uos effemeos difcipuloSyfummum mihidantes honorem, tignofeo cor ucßrum,nott crcditis ZTc.

Nouerai enim ab initiolefus,qui efà Cent non credentes, QC quis proditurus cflet ipfum.EtdiccbatîProptcrca dixi ^obis,quod nemo poteß uenire ad me, Hifi fuerit ei datum à patre meo»

Eudn^elißa dicit,Ab initio .Fieripotcß,ut Chrißus hoc dixeriteis: Sciui db initio qtudesefliscfc.Vere C fcri/îo db initio ddtifunt,e^ dnte conditum mundum tjouit deus, quini credituri eßent, ey qui no créditai: qtü^ tdm d fide dlieni, ut etiû dußnt eum poßcd trdde» re. Et comuni modo loquendi, quidâ funt no credentes Chrißisloquitur.Quisinternoneredentcsdd tdntant tndliiidVf

ueniretf ZTc. Supri expofui iîU,non cßc hu WiHitritm uiriu tanta myfierianojjè, fed diuinitui coït cediàpah'ecœlejli.

F tdelißimumpr^ceptorem agit dominus nofler Ie fus Chrißus : nampofiquam reite et fatisinflituit difcipulosfuos,e^ indicauit quanta bona jjgt;eranda fint ijs,quifequuntur fe, er ueri difeipuli funt:nunc fubfi^ »em,quantumiUiprojicerint exfuadoilrina,inquirit er examinât. Et ofienditur nobis typus ucrorü difeipu lorum C hrifti,quorum alij reprobi er hypocritte funt, alij fideles. Reprobi non perfeuerant ufq; in finem: etiamßeile quouis uento agitantur ; at huiufinodi non funt ueri difeipuli.

Exco (tempore) multi difcipuIorS etus abierunt eo relido, SC no ultra ambula runt cum illot

Primü, inquit, quida auditis Ulis fermonibus (quitt confiâter C hrifius fuos femtoiKS defindebat) opus efiê nobis manducatione camis fu£ ,erbibitione fangui nis:priet€reafilium dei fe indicabat, er nouo quodant parabolarum genere loqui uidcbatur,pert£fi,nolue« runt cum eo amplius ambulare. ideo dicit:

Abierunt, ) Defciueruntabiüo.Apudtatinosde fcifcere,in malam firè fumitur partem, id e/l,nonfunt

♦ VI AN N 0 T. IOAN. O E C O L* confißi C hriftunt, cxpcrunt erubcfcere C hrifli, noîuê ruit!,ctin[)liusciusfcqui dodriitMt. Vnde Ülifùercnot ti? Audiiùmus. Rcpulß d Chriflo, quid mutuà quxred bdtithonorem, Qjiigloridhominu. O'libertdtemcdf iiis quicrunt-, iüi nonßequuntur C hriftu : prueterea qui fjiis uiribusßdut, abhorrent à doürina Chrißi .î^àde duobus iftis hominum generibus principio audiuimus, Lcgimus quidc, quodpncterduodecim etiàfeptuagin ta habuerit dißcipidos, neq^ ifli feptuaginta ita pror* fus abicrunt:nam po/i refurredionem Chrifli etiant ipfifc coniunxeruntali/s difcipu!is,expcihintesjßiri !«gt;« fanóhim.Vnde illi dijcipuli qui aliquâto addiîlio^ fresC hriflo, etiam O ffènfihisfcrmonibus flunt, noluere eumpro prxceptore habere crmagiflro. ttifuntqui non eduntcarnein chrifli.

ïtdpertentatanimos iüorumChriflus, qui tameit pptimefciebatquidin iUorumpenetralibus pc^iorunt lateret,flc cxaminaturus quantum ex hac fua doi!îrinlt;i profleerint : nam audiemus jatis manifijk ex rcjflonflt Petri fummà eorü,qu£ in tota difljutatione diâht funt, Etuos.) Videtismagnàdeflcientiümultitudinentf nüquid flcquemiiü etiâ uos quâplurimosil ta nos no ma ueat,ctiâfl multi deflciät: nâ qui ucre crediderint Chri fit), ilii no moucbmtur à multituMne deficientiutn, Ad duodceint

Ita(Ç Simon Petrus refponditillÉDo^ mine,ad quern abibimus f babes uerba uitae æternx, 8^ nos credidimus ôi no^, utmus,quod cues Cbriftus tile filtus dei uiuentis.

Oinnes intemgätur, er Petrus qui as erut oinmii dilcipuloruntyrejjiondet.lmo no folum nomine duode^ dm, fed h.ec uox omnium fideliu efl, ut Niutth. i6.c4. hdbemus.Cum interrogaret Clmjius,crulii(didre^ Jj)onderent,Petrus inquit, cu ipfi intermgurentur, T« esChri/ius filiusdci uiuentis. E ideuerbu locutus efl, qu£ et hieponutur db Eudngelifli. Qji e uox itd eo h colduddturjUtfulierilldmyfdlicct conflßionem,Chri flus ecclefidm fturn fecoUocdturu promittdt,itd ut ne^ que port£ inflri eye. Ex ijsua-bis potcrimusdinofee^ iv,quindm ueri fideles,id efl, Chriflidni fint,et qui no. Pducduerbdfunt,fedfummdfideinoflr£copledutur . verbd.) Clÿtfidiceret, Non efl qudre d tc recedd mus,non efl quure dd dliquem dlium pr^ceptorem nos conflrdmus, uerbd £tern£ uit£ hdbes.lnuerbis tuis lit cet uidere promifliones leterne uit£, ey uerbd tud fl qs crediderit,uere poterunt Mo prdfldre uitdm £terndm. Ex ueramp;ij tuis uerdm confoldtionem dcdpimus. A.t non item fleonuertdmus nosdd Pbdrif£os,uel philo» fophos huius suundi, qui hdud judqudm uerbd uit£

lt;etern£ dcprom^tun funt: Uitm fe/nper magis relin ^uut nos hypocrites i^Min um mIIos. Chnflus autent itainftitiiit utfetis liqucÇcdt ,inde uitid-ternemcont cedihoininibus. Stultuinigitur ejJêtètainfidelipMa çeptorerecedm.

'Et nos. ) Ecce Petrus fdtis inteüexit,quod Chrißus pttrabolicis ucrbis ZT tedioribus ad fideinprouocarit, qult;e nobis necelfarideß. Vult diem : Etnosineorum numero erimus,qui peßci cupimus tua. cdrne^ut alJèqui ttdledmus uitdm æternem. Nunc credidimus,^ co^ gnouimus, intcUetlum inquem accepimus rerum diuU nxrum. Eft. ut LX X. edducunt : Nifi mdideritis,no intclligetis.Confc£laneum,fi mdideritis,certe inteüi“ getis. Credut quorum cor plane perfuaßum eß, nbsp;nbsp;qua

rum cor neutiquam dubitat.'Non illi cenßendißtnt mii dm,qui nunc hone nuncaliam ampleäuntur opinio* nemyCrdb hominibus pendent. Niß perfuafus fis à ritu ßmeh, cz lt;t doólrinis prophetdrum, non erit uerd fides : ubi dut illdfides illuxerit in corde hominis,dbfipi dubio hdbebit fiiu incrementu : etid cldrd dderitß:ien* tid,tdndem poßhdnc uitdm iUudcontemplaturi ßicic adßiciem,quodhicßolum idmexpdrte cognoßeimus.

Tues.) ldeß,Nosnonhdbemus tepro puroho* mine,neq;uidgdri prophetdquopiam. Eatemurteun ^m,Grillumpromilßimäprophetis,quempdtresna firi expeilarunt orpatriarch^t Et quÖlisi ßtius dei ui uentis-

IN E V A N G. IOAN. 14J utntis. lu (few O' honüncmßtm C hrißumjcompk âitur fumnidm fidci. 'tiunquam legis C hrifiuin lüätn ft dem exijuifiuiJJèd quopum, ut cretUt pMcmeffe cor* pus filij dei .In hoc non recreatur anima hominis netj; fatiatur. cum nobis tantopere fides commendatur per quam uiuimus, etiam fummum illud myflerium na bis commendatur,ne quis contemnat.

Dei uiMtis. ) id eft, uiuificantis dei,(pti habes atquit lem poteftatem àpatre,à quo omnis uita, qui das jpiri* turn O'c-'E't nonfolum uiuificas in hac uita, fed infutu ra : quia de uita aterna nobis potiftimum fermo eft,de qua initio locutus eftiOpercmini cibum permanentem in uitam aternam. Apoftoli igitur dicunt fe hoc cogno uijfe, quod fit ilk qui poftitdare uitam leterna. An non fdtispaucisiftisuerbis pojfumusuidcre quidpradiiht fibiuelinti Edere carnemtObibere fangutnem,quiti aliud eft quàm in Chriftum credere, ut habeamiis uita icternami Igitur uerba iUafatis explanant nobis quid intotofermonedocereuoluerit. Vtinam pleriquchoc expenderent, o ceftaret plurimum difeordia in cede fia dei. î^amfi ilia proftßio, qua profitemur C hriftu ft hum dei,ilia;fa eßet in cordibus noftris, ßcile pojfemui coire.Si unafides,unus erit dominus,o coimus in uni ecclefiam pereundem dominum. Etiamfi ali£ opinio ties fint o feila, ftd non oportet propterea ita difein* di : quandiu ettiin adharemus capiti Chrifto,pro mem

brishibcdifitmus. Uihiloininusquigrcgi Chrißipra fuitt,eoruineflillosquiu-trios erroresinuehunt,uer^ bo dci redarguere. Uttm aliud redarguere quorundatH errores,or temerc condcmtre. videät qui priores difgt; ceßcrint. vtdetequàmmidti abierint : fed propterea non erit nobis cotriftandum, tnanentpauci apuddomi ttum,duodeciinfolum. Nc^,- incaujdeßChriftus, que dodrina eius ; fed ipf fterut autores fui mali. Erat igiturfcifnta quoddam ZSquot; deßdio multorunt. Sed inte riin confolationem accipiunt qui hodie docent, ft intb mi recedunt : non conttngit ob id quod minus pure do* ccatur ; fieri foie t quo purius doceatur, tanto plures de ficiantdifcipidi. Etecclefia meliushabituraefi, ft ritput^ata ab ijsulceribus.ïn Uloparuo numero difcb» pidorum,etiamfùturaeratcdbratio. De îttdaloquor,' quafietiantipfehoc crederetuidetur. Deeledisaudi^ uiinuS, nunc de reprobis habebimus.

Refpödit (Ihs lefus : NSnne ego nos duodecim elegi,et ex uobfs uniis aduer fariuseft/Dicebatautem de luda Simo nis Ifcariote.Hic eni'm erat proditurus il lunijcum elTet unus ex duodecim.

No approbat uocem PetriChriftus, utapud ^iat th£um Euangelifiam.fed in officio conttnere cupityOquot; ófitndit quicquid boni habent, diuino betueficio bidgt;*e rit

EÎfgi.) Scilicet nos in numerumApoflolorumcr duodenarinm. Ncq; h^ecparua dignitas, eleéhsfùi/fe in hocßfligiiiin .Gratis nos elegi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quamuis hoc no

/nanißfte dicat.Veflrûinefl qui cßis fnturi doihres or jbis, nt teneatis illam doólrinam ilLefam. Abfqne dubio potucrint agnoCcere adquantu oßicium eleäließent. Quidinirum fialiqni difcipukabierint,cuinneq;not duodccim qui omnibus c£teris prteflare dcbebatis,eftis fatis fidelesi Satan diabolus dicitur calt{mniator,accu» fator, qui non confitctur illam doéirinam,fed accu fat. Eft unus inter uos qui maxime affligit cor men: quÙuis tto minus dole à dcfèâionc ,ut difcipuloru:/cd etiam ad uos loquor dcproditore aliquOyUtinfi-àcdp.t;. Non minimus dolor ab amicißimis etiam relinqui. Çiuid igi turproderat ïudte oper^tio miraculorui quid dignita^ tisaltitudoiquandoquide caruilucrafide,ncq- pro fuit prelaudareChriftu,etfinidebatur fubfcribere Pcrt-o. Non reclamabat, non habebat adhuc pro blaftihonia, ttibilominns hoc uirus in corde fuo crat. Igitur qui ftat uidcat ne cadat. Eft luciftr è caelo eieóhis, Adam è para di[o, cr ludas èftnnmo loco excidit. Qjiid mirii fi nos non tantispriuilegijsinfignesfticile labamuri Bonnin ut ambulemus in timoré domini, tunc frcile fiduciant ttoftram collocabimns in deuin. Ita portie inftrorunt

tùhiladuerfus nosfunt pr^iMlituriC. Siïudas fcincnfi dàin cordehabuiljèt^perlèuerdlJèt utiq;ufq;infiné, Dicebdt. ) Expldttdt Eudngclijh uerbd domini.

Certumdominusnonnominduit ï!^m,{èdpdtienter Pdticntiæ fccum tolerduit,ddns nobis exemplumpdtictiie,uteos cxcmplü.’ qui non mdnijißifuntdlijs,crddhuc uitd fudnidlunt ddmnuminßrunt,ßrdmuspdtienter. Longe fecuscßt ßmdnißfli cjjcnt,crhocconidgio etidm dliosinfice^ rent.ïuddsconuerfdbdtur interet teros dbßq; omni of finfione. Quodßpr^iudicdßetconfietudoIud£dcte risdifcipulis,nequdqudm dominus luddm tolerdßet. Vndenon omnispdtientid Iduddndd inpdßore,pr(e* fertimß uelitpermittere ouem morbiddm,utperderet totum gregem. Eosßne idéhrddliorumßmpoßßti nus,de quibusjfes eß emenddtiouis.

ïuddm.) Auico ifcdriotesdióhiseß.Exhocdgno feimus Eudngelißdruntfidem,qui non folum Apoßolo rli uirtutes,fed O' uitid ndrrdrunt. Mdtthieus confites turfeteloneü oc- Itdîodnnes diligenter feribithunc fiäße difcipidum C hrißi : o itd hi/loricd ndrrdtio mi^ ttus erit fuß)c0h,ß non uidedturßriptd inßuorent difcipulorum.

Vnus.) Signdnter hocdicif.uocat eum didbolum, cumfolum orgunti eßß’tdidboli: î^dmetidmmembrd didboli, edm dppeüdtionem propter comunionë eiuß ■dcmuoluntatis fortiuntur oc. Etidm poßta hdbebi^ mui

1 N E V A N G* I o A N. 14-5 tnusguomodo diabolus miferit incoreius,^uotiiauds Satanæ. Satan aducrfariü Hebrlt;eisfi^nificat:i]uteex^ pofitioaliquibus magisarridef.etiamnonaberrabisfi hominem malum cr impiumdixerisdiabolu,^uidiao iolo akquo modo incorporatus eß.

ÄDorndt nunc C hriflus iter fcrtium in Uierußt lern, oflendi enim CT promiß quatuor profea flionesChrißihaberiin hocEuägelißa. In prima pro ßäionedocuitdc regeneraione ßlioruinddyCrquo» modoabluantur. infccundadocuitquomodo alantur^ Huncdifcemu5dijudicationemdo{lrinarum,0'deli^ lertate Chrifliana. interim etiam miraculaadmifcen» turCT falubres dodrinie. Et iterum habemus hißcria cumepicherema,idcßßnßru(iionem,quomodofeact änxerititineri. idcebitq; nonpauca inde diß:ere,quas liter prodire debent ueri doóiorcs,ne currant nonuo^ catijfed tanquam eleóH àdeo. Hoc habebimus inter principia,antequam Chrißus ueniatad probationem dollnnarum.

C^tiafi dicmf.'SÜistcmporiius uerfabatur ïefus in Galiltea. Quidam arbitraUtur ordinem rcrum geflü rit aliquo modo cjji confufum, quod non ram fokt con tingfrcapudEuangc!ifas:idtamenincertumcft çjc. Poft ho'c, in illis ipfts tëporibus,ftue rcfticiatis ad mi* raculumpanum,ftuead iftam doMnain habitam,d luda-a difcefferat.Caufim adiungit:

Quia Iudtei.) Se indignas ftcerat ucrbo dei, quod reftgt;ucrunt. Cap. s.eaufain habemus,quia occidere Chriftumuolcbant. Diftgt;liccbdtillis quodfabbatocua rajfet,e:tr dixiftèt ft- cffefilium dei. vidcns igitur malk tiamiUoru Chriftus, nokbatambulareinluda:a. No» Jjoc agcbat metu : potuiftèt inter mediosïudieos docea rc,O'feferuare illatfum. Scd docuit interim nos,tit(ùa rori nonnunquam ccderemus, cum uideremus gloriant tugkndum dei, inde nullufimere incrementu, tune enim multoft Ruanda. nbsp;nbsp;nbsp;tins eft cedere nbsp;nbsp;fe fubducere à furore hoftium. Naiit

cum hoe exemplum uideamus inChriftoipfo,noneft imputandum alicui ex inftrioribus, T emerepericlitaa rinequaquà laudabileeft. Itaetiant ubigloriadeipoa (cit,periculafugere damnofum eft. Deeet ut confiteda mur Chriftum. Qui ilium non conftffus eft crc. îlt;!eqi itacejferat quafi nunquam rediturus, fed opportune' tempore erat rediturus iuxta prtefcriptumpatris.

Peftutaber Erat ante in propinquo feftiuitas lu : ttaeulorun(gt; dæorû fcenopegia, Dixeruni igiturad illuut

IN EVAN G, 1 O AN. i44-fllum fratrcsillius:Trahfihmc5amp; uadc in ludçâjUt Qi difdpuli tui uideanr opes» ratua quæ lacis. Nemo quippe mcc« culto facit aliquid, amp;nbsp;quærit ipfe palam cfle.Si hec facis,declata leipfum mûdo» Dixt uobisf initium, ißtid doccri nos,qucmodo agg^rediendunißitdocendi officium: Namnonefipd» rcndum amicorum cdrttalium affffiibus^z^tuncpof tißimum, qttatidofferamus gloria deiper nosproue^ hcudam. ItacumChriffiis moncreturà fuisffatribus^ (git.ïratres Chrifliconfanguineißmt. Scimus Maritc nonßtiße filium alterumpoflchrißu}n.M.osßcriptu» rtecfl.îta er lacofc ff aires, ita Abraham Cf Loth.lHi igitur confanguinei infligabant C hrißum,et cupiebanteliam ipßperChrißum honefiari,coquod exftio gencre prodijffet tantinominis propheta. IM WdgispropriHra ff^.bantur honorem quam Chriflt, utetiam ip/i effent honorifici,utinloco celeberrimo operaretur opera, er celebrabilis effet in toto mundo.-Sed Chrifius iüisparère nolebat, dans nobis exemplu, nefiamus hominü mancipia, neffèiemur ttanä iff à gloria,qute nopaucospeffundedit. Expeflemus tepus idoneu annunctando uerbo. Scitis ludieisprteter ßabba ta er neomenias,id efl nouilunia fflt;a,fiiiße triaprteci» puafifla,Paffha,Azymoru ßffum,cr Encenia. Kfi» /'/îwn Pentecoffrsjin quo tramerez datie legis in mot»

abernaculor Hm,quod celebrabantper dies oâh,quan do patres in tabernaculis habitarunt in deferto CJ'Cf C hriflus ip feut obferuator legis, fifta ifla non neglige bat,fcduidebatur niincceffare ct nolle ire ad diem ft urn. Qiiod confanguinei eius obferuantes,carpebant inChrifto iüudquafi prie me tu hocageret, uel opera Chrijiinon effe tarn fyncera atlt;j;priedicabantur. Pu^ tabant à diemonio proftcifci ; unde male de Chrifto fett tiebant,Qr ea qute hie loqitebantur, nonfine aculeo fcommatibus profir ebant.

Tranfi.y Veradiabolicatentatio:namilleMatthgt; ^..infligat ad uanam gloriam huiusmundi.Babetis apiid Marcum, quomodo Chriftus ubiq; gloria buius mundi declinet,typrobibel nemiracula eiuspratdb. centur. Docet nos etiam fi quid bonißcimHS,neprlt;cdi cemus,ne amittamus in totum.

Opera.) Videnturfané amicorum uerba effe. BoS qui fumus difcipuli tui, tibi addiiiiores, uideamus ope* ra tua: quafi non uiderint in Caliltea miracula eye.

BuHus.) Sententiaeßueraquide. Quiuultglori* ofusapparere in hoc fecido, Hie omnibus modis curat ut opera fuapalàm fiant eyproponantur omniuocu* lis. Si quis hominum gloriam uenatur, ncquaquà qute retlatebras ertenebras,oportetutprodeat inlttccm» Cr agataliquid dignumßmaiUtcelebretm', Senten* tiaefl,

1 N EVA NG. IOAN. 14.$ tijeft,quafi dicmt : Et (jumit ipfe Celebris effe,neccl'» fc ut quid agat, Sed C hriflus non erat ex illorum nume ro : neq- hi qui Chrißi funt,ßcoptabuntab hoininibus glorißcari : imô numeramus inter beatitudines, ß ma* ledicimur ab bominibus. Si homintbus placemus, ïam nonferui Chrißierimus. Plcriq^ docent folumobua» nam gloriam, ut uideantur doôhorcs cr celebriores quamcteteri.

Ulanißßn. ) Hoc cupimus ut ßas confßicuus mun* do,ut aliquid gloria: ad nosperucniat.

No« er at tüorum [olidaßdes, etiam qui iundi fan* guine ; ftam prtccipue contcmnebant Chrifium : uide* rant iüum per omniaillis ßmilemßaborantem, corne* dentem crc. unde diidnitatem minus cogitabant.

Dicit ergo illis Iefus:Tempus meutn nondiï aduenit, tempus autê ueflrum femper eft paratû. Non poteft mûdus odiffe uos: me autê odit, quia ego moniû fero de illojquod opéra eius ma* la fint. Vos afcendite ad feftiuitatcm il* lam.Ego nondum afcendo ad feftum hoc, quia me um tempus nondum ;inlt; pletumeO,

TfmpKJ quod decretii efi 4 dco paire, quando e^9 ^lorißcandus fum,nondum adcfl. Ego non quadro gio .riam fuper hanc Imam: non propterca nonerogl(r* ’ riofus : per crucem autem fum glorißcandusAnfligatif meutafeendam Kierußdem,or accipiam gloriamab hominibus. Cum ßurrexero 4 mor tuis, v miferoßnri^ turn crc.Htecq; glorioßi requiesChrißi.Deiüo igituf tempore inteHigcndum eß, ßuelis loquide tempore,-quodpradixerunt prophctcc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Volebantilii miferi

Tempus.) Vosquitaliafeihmini,poteritisqult;J tidie idud agere: cz ß glorißcari uultis apud munduttf» femper ofßrtße uobis aliqua opportunitas.

Mundus.) Vosuon contriflatismundum repre* . ^endettdodcpeccatisßuis,proptereauosnonhabetoa dio. Mundus eß amicus fuis. Meodio habet. Et eau» famponit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

Teßimonium. ) C hrißus eß lux redarguens tene» igt;ras CT'Opera tenebrarum.Chrißus non uenitmittcre pacem,ßed gladium. Hine ßunt illa dißidia, quando de» teguntur impietates hypocritaru, quißlicitatem ßuatU inßlßagloria conßituerunt-.ubieis iüaat^irtur,jpo» lianturomni ßlicitateßua : ideo maxime ßuccenßent. Euangelium arguit mundum depeccato, ideo munduf Jemper perßequiturpios. Eapropternoerit concioM torijßeikindumad temporalemßlicitate. Sidiceret,

i N È V A N G. ï o À N. 14.^ ■ Siftiundus cœpérft fieriplacatior, ctnnuhciabo üerbii dei'.fed id nunquÀfiet,lt;}uia tnuhdus feinper malus erit, Poterant ïudaifrre Chriflu reprehcndeMefn latroa nes,ß(rtszjc.fedquoddete^elat hypûcritaruiniqui tatem, hoc{e^errime/ircbaru. Quisenimperfequebd tur C hriflum praeter pharifeos^ Me odio habent:qua* i^fquia teticbræ ßigiunt lucem. Ad taie frflum uos acà redite,quitalia quteritis.Itanthil hicerit diuerfumi fequenti: idq; fub finem repetit etconfrinat. Koflrunt quoq^ tempus non eft in hac uita ut glortemurifed fifS tabernaculoriim agemùs,id eft, cogitemus nos eftë pe» regrinos.Peftunt illudplané admonebat humilitatiSi Sub tabernaculisuiuere debebant, ut agnofterentpae tresfùifteperegrinos,crfcirêtfe dues duitatis Hier» falem. Quimunidpescali,hinonqult;erentgloriâhuf tus mundi. Omnes miniftri uerbi ante omnia curent ne uatiâ gloriâ fedentur.Prieterea ft gloria fequatur,non ideo omittenda, nobis curantibus minime. Neç- 4/1^4 tgt;rlt;etermittcndumquodadglortamChriftipertinet. !

Hæc autem cum dixiflèt Iefus,man* fit in Gahlça. Vt autem afcender unt fra très illius, tune amp;ipfc afcendtt adfefiSI non manifeftcjfed uelut in occulto. I«« dæi ergo quærcbant ül wm in feftOtCt di «banr.Vbieftille;

Permilit igiturui fralres ((fcerderent,c^fimullt;i^ iatquafi non ejjêt afcenfnrus. Sed uerbd eius eo tende bant,fe nolle uanMi gloriam.

Afcendit. ) Neuidercturejjecotemptorlegif.ilo rnantjifie cu(lom^ci aliqua, neq^ multo comitatu dficen dit.idefi,nolebdtuideri, qudfiimtdturusludeosyfifi: turbisiUorum immifceret ; ndm ubitj^ etidm pdcisrdtio tietn hdbebdt.lnfinudt etidm Eudngelifidconfiliu C kt fit,propter quoditdfieri decebdt. Sed firèfiunt nobis grdtiora,edquie mdgis defiderdntur, ClUiein quoti» dianoufiufiunt,uilefcunt dliqudndo. ïtdChriftusdeti^ twit fie diiqudnto tépore, ut defiiderdtiorfiieretJutbeis, utq^dcciperet occafiionemddconnnunicdndum utilißi mds doârinds.Ecceidm defiiderium. Abfientemdefii^. dcrdntcrc-

NO« fidtis eftbondO'fi^n^ docere, fied dccetut. bene etidm docedntur fidniia,, hdbedturq- tem^. poris rdtio. JiocuidemusChrifium ubiq,- ficrudre,amp;. occd/ionem expcihre docendi,ut mdioremfruélum fi cidtuerbum. Atq^hoc confidionoluit cum dmicis finis afcendere Hierufidlem dd diem fiftum, er permifiit po* pulum fini defiiderio teneri. D icu t ivbindm eft illei Vf ritdsenim nondddificilur niftabijs,quiuetitdtisduidt fiuttt. Stomdcbofiiftidienti nullus cibus, ut decct,fidpitf nine eft quod hic murmur ndficitur in populo. nbsp;nbsp;nbsp;. ri

IN E V A N G. I OÄN. 14-7 Et murmur multum erat in turbis de illo. Quids enim dicebant, bonus eft: all) autê dicebant,no, fed feducit turba.

HocperpetuôfitfUtuJrijfmtentù uulgi habfdf turde Chrifto. iiamalijs eftodoruitte inuitMn,alijs odor mortis in mortem: tdijs e(l in refurrcélionem,dlijS inruinam. Alijsuerbumcrucis e/ifcjnddlumcrUulti tid,aiijsfapientilt;icr uirtus dei. ltdubiq; inueniesqui contrddicanf.inuenies ßlios dci, licet nunori copia^qui hudent cr extoUant-.inuenies etiamfilios didboli ejc-Hoc loco hi,qui bene dixeruntde Chrifto, exiftimùtur populäres: ali/ uero qui C hriftum dicebant fedu* ihrem,putantur fiajft ex hypocritis or pharifteis. Cijtamuisdicere,ftdua turbam, non folis uerbis indh careoportebdt. Sedhoceft temerariupopuli iudiciu. Quod autem inftituit loqui de probatione doilrinas rum, cj de reieilione temerarij iudicij, pulchre pra:x mittiturtemeritasilla.

Potcntiorcs illi male ftntiebant de C hriftD,male c* tiam loquebantur:nam nullus bona loqui de Chrifto eo tempore audcbat,adeôinualucrat iniquitas. Erant adhuc omnes infirmi, cr metum ludxorum timcbant.

Permiftut increfemt defidcrium iüorum. Afceft^ dit (juidetn ad initiuntfejUyfed non mamfcjhjùt fc fliii* tim ah initio, etiatn cum e/fet lîierufakm. Non /htiitt prodijt in medium doéîums,Çed oblata opportunitate, cum uido-et menton illorum dife^ndi deßderio teneri^

Templum .)vbi maior honfinufrequentia er at,ne ßi^eikl ejßet eius doilrina, libéré docebat cr palàm, contemptis ïud^is. vnde apparebat prius feceßijjc iU lum,non metu perculßim,fcd ßngtdari conßliq.

Et mirabantur ludæi dicêtes : Quo« modo hic Iitéras fcit,curn non didiceritf

Semper obliuifcuntur ïud^ei diuinorum miracuto^ mm, O' adhierent in fofa externa C hrifliperfona, ina de eß quod tanta adimratione tenentur.

Cijiomodo.) fiiru non oportebat iUisejjc, leter^ tiamfapientiam deinoßc omnia. Nonminorauiderât (tpud Prophetas,qt{ißgt;iritu rapti,etiäßiturapriedia çebant.Sed notabantChriflum,quaß arte dæmoniaca fuâßcieniid obtimißßet, o no quod tanquam ßlius dei omnia cognoßceret. Roc efl quod murmurabat. id efl. Quern nouimus'.egit aliquanto tempore flbrum,uixit inter opifices,non edoilus efl à Pharifcis,ttihilominui (fffftliterfU. tiiçnon ofiendit Ei(an§elijîti,,^ua tune Chriflut

Chrifliis doctterû. Cert«m efl tarnen, quodprophetas cr flripturas explanauerit: quas Mtem,non efl noflrii f:ire,neq^magnoperereflrt.

R.efpondtt illts Icfus,et dixit: Mea do drinano eft mea,fed eins qui me mifit, Siquisuolueht facereuoluntatcm illi* uSj cognofcet de docftrina, utru ex deo fit,an ego à meipfoloquar. Qui à fcmet ipfo loquitur, gloria propriam quæriu Qui aut quçrit gloria eius qui mi fit illû, hic uerax eft, iniuftitia in illo non eft»

Videte, nunc aggreditur eximià iflâ doâriitam de probatione jpiritmin or doôirinarum, qu£ plané non efleontemnenda. üam perpetuum certamen fidtflrè à, conditofeculo,cr fliturum uflj; ad conflummationent feculi,qu£doillrina uera etquteflljamam femper cunt uerisprophetis irrepferunt hypocrita;Qrflilfl doék» resmnde opericprecium ut poßiinus internofcere inter ueros crfrlfis doéhres. Hiecuflq;ad u.cap. traiiat, utuideatisomniapulcberrime i!:y concinneconiungi.

Doéirina. ) Hlt;ec uerba hanc habentfl'ntentiâ:Da {Irinâquamputatis uulgarisejjècuiuf'dâhominis,eu* lus doéirin£ fldere non licet, quipoßitßUerc, mcntiri Src-Plânè erat iHa doürina Cbri/ît : fed no fua,id efl^

non teûiihominis, cjualcm ChriHum ful^icabdiur. putabdnt cm effepuruin hominem, or mdignum qui cumdlijscojirretur. Vultdicm: Ç^um egoproßro doärin4m,eß men:ßd no ita men,ut putetis ù folo hoe . mine proficifci,et ut uos fußicdmitü me puru homine, et no cognofcitis proftlio dei: Sed cuius eßfeius qui me mißt,ideßdiuinj. Dißernitinterdiuinam crhumd^ num doélrinam. vbiq^dicitß mißumd pâtre, quäuis nonutdgdriter mißusutalij prophete, eßet. Doilri* num qùû uudttis ex orc meo,non eß uulgaris doärindf ßducrediuinä. Diuinoenimiußu dttulithuncdodri* »dm. Si ßruiis mißus 4 domino, annunciarit aliud pne teridquod dominus commendarit,iam ille non erit ue* rax : ßedßt fideliter ßngitur oßieio ßto , narrabit id quodßbi eß demandatü : non loquetur expropria cd* pite,ßdquoddominus commifit. Ponitnotds,zydi* ferinünd doHrinarum.

Voluntdtem. ) visperttenireädcognitionemdei? primum para cortuum, ut uoluntdtem tuam uoluntd ti diuime fubijcias: quicramus ante omnia ficere uoluit tatem dei.ï^ am quandiu aüubeßdt tibi adhuc mundus^ Cruishißc rebusddb£rere,ßußrd ddmoncberis,ni* bil pro fielet apud te omnis doHrinarnnde neceßariunt eßutdoärinam deiaccipias. Ciuidde cenfioribusdo« {lrinarumccnßndumeß,quinunquaminducruntdnif mumpium,ßmper in deliajs uiuentes, nbsp;nbsp;de omnibus

Jjiiritibus pronuncÎMtfvis cogno/cere qtilt;e doflrina fa uerdi V ide ut renuncics tu£ uoluntdti,zy deifegud^ risiuffum. ludicondumctiamfcpofitisaffcdibta. Sio^ ludicandu mninoliberi,tuncuerecognofcemus.Primutnpldccdt piodjjvébt tibi deus, nbsp;nbsp;cupias e/Jè mancipium illius y tune flatim

innotefcit tibi dofirindyan ad deum ducdt uel d deo. Si quis autemjidtucrit in corde f io idolum, id eft,dogma malum, nbsp;nbsp;huic adharere uoluerit, is iam inftcius eft,

Loquitur.)! nter cateras aftèiliones intimior et per nicioftor uanee glorue aftèólatio, uel etiä propria lau^ dis. Homo feipfum amdt,uult magnificari,fapere pra dlijstcreft maximum damnum anima, er fummunt impedimentumne quisueritatem uiderepoftit-.etillc fire non adftrt fonam doilrinà ,fed quam ipfefomnia uit. Hoc mlt;di contingit huic,cr ex hoc uitio,quod cu* pitmagniftcaridbbominibus,neq;ftgt;eikitandeusper gloriam fuam magnificetur uel non.

Qui dei gloriam quarit.eft uerax : huius dodrina erit ttiamfan^,Zy omnifujjticione caret. Iamft uoluerit tisexaminare etiamhoc/eculo dodrinas,accipiteerf roremillorum,qui tantifrauntimagines. Deusprace pit iUas ioUi, ut clarius cognofcaturor adoretur inßgt;if

CapfVn IOAN* A N N o T. o E C O L, «7« ZSquot; ueritate. Ulidti hiibët zelutn,fed citrafcicntM. ludià cmmonûis habent.Sed deusjjiiritus eji, nbsp;nbsp;loge

aÜumcultum qu£rit. Chriflus docuit putrem iitj})iri^ tu udorattdu.Phurifici externu docebùt.,1!:^ mugis gu^e rebuntgloriù fuumquùmdei.Guudentiüiuudire, Ec=» ce fungus homo eft, colit imugines amp;c. ïtu uppuret tdit}uo modo gloriu illorum quum ip ft quxrunt. Orure iUitcputre inf^iritu O' corde, fit in ubftonditOyO hoc hie uidemus.CiuiduliuddocetChriftusquùm M.ofts{ Veru iUi indicut fe inteftinu inuidium hubere. Siulienu eft 4 fide (diquid, o ft iuftitiû tribuumus noftris opertu ius,potius nofinetipfos glorificumus,q deum ipfium,

Nonne Mofes dedit uobis legem, 8d tarnen nemo ex uobis fadis præftat le* gem,^Quid me quæritis occideref

T^unc de doëlrinu fuu loquitier, o ittÙ eftè piÜ di^ àt. Hoc redurguebüt in C hrifto, quod fdbbuto funuue rutlnfirmu,eupropter queerebût occidereiUum.Çluiu igitur contéptores erunt ïudei legis M.ofuiciic, o dildo nlt;enegleëhres churitutis, o homicidu:, quomodopo terutfiunëhi efte illoru doëlrinuütu benecohurct uer* tu iftu. Suum dodrinum conftrt cu dodrinu ludceorü, qui plucebunt fibiinexternis cerimonijs ,O'ftgt;iritunt iegiteuucuubunt.neq; ob id fiiciebuntfibiconftientius. quot;iitdlus.) Quontodo nullusiPojjent quidumhie urguerct

ÏN EVANG. T O AN? t^o • , ÄJ’gttcre, legem nitUa mtionepolJe imfgt;Ieri,hoc efl huit manisuiïibu^ SedChrifl^nolebat hochicdicere,an bumaais turibus uel fliritu lex impleatur: fled didtnoit ßcere eos, guod in lege præceptum efl. \udlt;ci xlieni i fharitateerMt,lt;]uamuis flernnrent flabbdta, uiilimds ficdderent ddunj-rent zy-c. Sed contemnebant i^uod potiflimumcflinlegc.

O eddere.) Si legem fl.dtis,clUi(re oeddere me uul tidvbi charitäs efl,ibi deus. Dei uoluntas efl i/f charts tutCfUt etictm ctiremus fliMS çreaturlt;is.

TRiiifîdfKr in hoc cupite de probutione do^lrinu* rum. luebci enim dodrinà C hrifli ut legi (tduerlt;i fariÂreijdebit. Duneuutemnotamdédit Chnflus,ut ftnS, dodrinä ab adultéra cognofleremus. Quifluam gloria lt;juarit,à fleipflo loquitur : id efl, non diuinam ad jirt doïirinâ : fled qui gloriam dd qu£rit, is flanam ad^ flrt Ce. lam fliedandum erit quidnam potißimum ad gloriam diuinä pertineat, quid deus maxime qu^at, Gloriam fluâ non dat alteri : nihil dco flmiliarius quant fua miflericordia : unde in tota lege miflericordià com« tnendat,qi(am longe magis uult quàm flaerifida. C on* ßrenda doiirina C hrifli di Mofle.C hriflus didt,qute* ritis me ocfidere, pleni eflis inuidia. Htec plané non efl tnens dfi, innocentem perdere : ego rfMtë cupio flicerc wluntdtem dei ; ut inox audtetis. Et ut deus uult uiuex

Cap,VII A N N o T. r O A N» OE C O L. rehontinem,itit ego cupio feru^rc hominem. E-tiaiit Mofei ttdùpritcepit.uauidemus chdritittemcfmit fericordidmpotißimunobiscommendariinfcripturd. Quod fl doilrind pugndt cumchdritdteuclmifericor didfCertu eß non effe doiirinam dei. Tdmen etid refirt dunt quis uult mifericors uideri,ne crudelis inuenidtur: pdrccre membroputrido etperdere totum corpus, in^ fdnideft.Xgitur cumCbriilusitd perßringerethoruin confcientid,ipfi mdle ftbi confcij, ut folentßccre homi nes impij,fimuldt fe innoxios, z^dbhorrere 4 œde.

Antedprlt;emifit EJidngeIijîd,fiilfe mentem ludieo rum occidendi Chrijlum, dpprehendendi,utin f, cdp. crprincipiohuiusfcriptumell. lingutillifeefjè innocentes: uidebuntChrifum cLemoniuni pellere,Qr ddeà impudentes funt ut tdlid dicdnt. Nonreßgt;ondent dded, dd qu£ rejpondere oportebdt, nempe qudre doe ârind C hrijti dduerfdrid fit Niofi: de hoc nihil agunt, fèd trdnfeunt dd per fond. Hoc perpetuu eft ijs qui mdo Idm cdufdm fouent,ut commifceunt et conßinddnt om^ nid. Chrrfusdutemordtionéfudm cœptdmpcrfequiii tur,nec rejjgt;ondet dd iUdm iniuridm:interim nospdtien tidm docens,et inuidorum nugds ferre lt;equiore dnimo. Sed infrd 3. cdp.dicitfe non hdbere dcemonium orc» ■

I N E V A N G. I o A N. i$i Refpondit tefus,Slt; dixitilIislVnum opus fed,€t omncs admiramini» Pros pter hocMofes dédit uobisdrcundfio« nem,non quod ex Mofe fitjfed quia ex patribusæt circunciditts hominè in fab bato.Si circuncifionem homo accipit in fabbatOjUtnon foluatur lex Mofcmihi fuccenfetis, quod feci fanu totum ho* minem in fabbatof

Puffere Opus fuum, quod curuuit in die fabbato pa rulyticum,cxcufdt. NamadiUud unicum opus ïudtei rcßgt;iciebant. Multa alia miracula ficit Chriflus qutc non obferuabant. Vnum opus dicit, quamuis multa a^ lidficerat.

' Admiramini.) No fdmeurdtionem infirmi, quant quod curabdt in fabbato,ut haberent occafionem con* trdChriftum.

Circuncifioné.iE/lmodusloqucndi.ItadeditMo fes,itd feres habet, non quodipfe primus dederitcir^ cuncifionem, uel primus dcceperit,fediam anteaetiâ alij dcceperant circuncifionem. Abraham primus dc* cepit fignaculumfidei, quod omnis pofleritas eius ob» feruaredebebatjufq^ad prlt;e/criptu tempus. Deusefi autorper tAofen. Ita circuncifio expdtribus,quid pa^ tresacceperuntàdeo, Certumefl ,deusiußit Abrahi

Ut circunâderctur,cum effet fcrè centenarius. Prlt;eceii ptum ex deo habebdt, neq- exfeßnxit circueifionetn. KI olumus de uerbulis contendere.,ffd potius mentë fcri pturd' uiderc. Perhocenim fndicdt dignitatem. Si ff e» £hinda e/tdignitas inrebus er antKjuitdSjcircunciftar antiqmwlege lAofdicd. Si legemfanóliorè dicitisdie fdbbdto, non licebit circunciftonem ddmittere.

Kaecp hdbetisetmoderdtionemlegis. Qudrehoeffà tisi nempe ex eodé arguméto quo ego bcnefcci homini iUi. Udhomodccipitcircuncifionèinfdbbdto.A fdcrb pciffdrgumctdripotuiffet,qult;eoff:runturinfabbdtis: fedhocffeëh.bdtddgloriadei. ^iuduiscircuitciddtur 'qüii in fabbdto, tdmen ftn^hith fdbbdtum er fton uios Idtum. Rdeo non oportet effe addiëlum ómnino liter et negligere mentem itlius,quilegem tulit. ïdfitfi chiii fitdinegligitur-qudfidiceret: Qjiidmihi fucCenfetis?. non circuncidi Unum membrum ,fed totum hommemi id eß, feà hoc quod deo potiffimum placet er probat tur. igitur qui nihil aliud reff icit quàmchdritatem,if fàcitopusckhneqffoluitlegemffedimplet.

Ante oculos ueßros magnus appdretMofes,qui fdbbdtum pTiecepit : ego autem utlior: fed non fic iudia . candum. Solemuserrtositdloqui. Hiecper magnunt apößolunifhtecd uironon apoßohea dignitutepræ^ ditum.

ï N Ë V A N G. I o A N* iji ditiitn, diéh funt z^c. Rem ipfam cxpéndiféM fiinui hominibu! addiâi. Multi enim in concilijs hoc approlt;gt; igt;arunt,iffturhoceflcondentnatumiContrariumnon tji accipicndPi. Hoc eßet iudicare iuxta jiciem,uel ex^i tertiu /pecie. Siquis uelit foils uerbis adhterm neglcf ikl mtnte fcripturx, titiq; ho iudicaret iußum iudiciUi ^uianoniudicdretiuxtamchtem legislutoris. Sihodid legislator ejfet prohunciaturus, non pronundaret hift ceuerbis,utfolet obijei. inprobdtione dodrinarunit fpirituum zj-c. citrate ut ran ip fam expendatis,ztr mt gis menton guàm nuda uerba feilemini. I ta omnia pul ehre coharent. l^ihil habebant iuda;iquod hifeedi^ Hisobijcaent.

Itacp quidam exHicrofolymitanis di cebant: Nonne hiç eft que quçruntoc« cideref Et ccce cum fiducia loquitur, 8C. nihil dicGt illi. Nunquid uere cognoue tut principes, qd‘ hie eft uere Chriftus;*

Cum uinceret Chri^lus omnibus modis, O' obßru xiffet Pharifeorum, aliorum^ lud^eorumora, popu» l«5 adharere capit alh^uatenus Chrifto,0' iam ccepit tft'ig’fps^’eóbihabm dodrittaludtorum. ISlegarant SUsjuod quiefiuißent Chriflit adoccidenduidicebât:. Ziamonium habet ere. lam cofliiat ßma in tota Hie tiifalé, Vnde quibusnotHcofiliuprincipl{,bi(lifebiti

Libère. ) Noncarefniirdculo,guodtuinej]zridni minibil dudent, qui C hriflum queerunt dd occidendu.

Cognoucrunt.) Ideft, uidiffntfermonibus iüius mirdcuhs. Sed iüi non obferuant, quid Chrißus di^ xeiit : neq; intclligebdnt tdntdin doélrinumffed mdgii ffeShbdnt quid pronunciabdntßmmi fxcerdotes, zy iudicdbdntfecunduinffciem. Dicunf.Liónnedgnoua. runt illii Fortdßis fecuti ßiffent dUquo modoffi proces res fdcerdotum Chrißum recepiffent : fed quid illos ui^ debdnt C hrißum contemnereffubferibebunt iüis.Uuej ßidtum eorum indicium reqeitChrißus.

If d drgumentdntur iüi : Noj feimus eum effe GdlU lieum zyc. Et Eidthdndel, Hunquid d NdZdseth dti» quid boni uenieti Liiec mens ludieorü,ffe£idbdntChri ßum humilem, üquot; Meßidm cum mdgnd potentid utn turumdepvicdicdbdnt.

Liullus.) Hoc putdnt dcceptu ex Michned, Egreff fuseiiaddiebus tccernitatis, ut ignoreturpdßim, unde tidmßt, qui cum tdntdpotentid uenidt:de iUo dutë qui ßibri ßlius, unus expopularibus ^c.lterü iudicdbdnt ebrißum db iüisexternis. Hon cogitdbdnt diuindin täm qult;einChrißDerat,qudtdntdmiracidd operdbd tur.

IN E V A N G. I Ö A N* iÇJ tiir, çuiC plane erant diuina. vnde Chrißu! iterum cos reßJUi, or ignorantiaeorumante oculosproponit, do cens nullos C hriflu cognofcere,nifi deum optimu et be nignißimu autorëfalutis cognofcant,tunc^;ficile filiii accepturos. Qui Deum non agnoßunt, er potiuspro tyrunno habent, baud mirum fi filium non agnofcant, Itacp kfus clamauit in tcplo docês ac dices: Et menouiftis,8lt; undefimfcitis»

Per irrifionetn dicitMe fcilicet noflis,Gr unde fmt ttoflis.quafidiceret-.Nihilhominprobefcireuultis.

Et à meipfo no ucni/ed eft uerax qui tnifit me, que uos nefcitis.Ego uero no ui ills,quod ab illo fum,6^ »lie me mifiu

Ali^uanto obfeuriorfententid efl, ut illdetidm in^ fld^uiefequutur. Seduidedinusquteluddipropofue^ rint,tunc mensChrifli erit dpertior.Dicunt, tins Dei, ddeflèt longe cu olid potentid. Hdnc ordtioné pulchre eludit .Me fcilicet flitis. qudfl diceret, minime mefcitis,uel flitis me iuxtd humdnitdte. Efl 'ne itd bo^ muiri,utf:idtis me,quemdicitis hdbere dæmonium, quemq- cupitis interficere f flitis ne me f qudfl diceret, Nefeitij me : hoc per irriflonc. Etidm Pildtus queet ri tin hoc flnfu.THon ueni d meipfo,ut uos drbitrdinini^ Indicium quod neflidtis meipfum, quid putdtis meeflé Mt dJiwm impoflore:fld cjl uerdx deus qui me mißt. Sei re of ortebdt primo promißiones Dei orueritdtëjtuttc

non difficile effet cognofcere Chriftum. Qui reifftt promißionesprophetaru, ille non agnofcetChrifltim. Dc«j femper uerax promifit per prophetas mittere fflium:neßcitiseiusbenignitatem cz i^uantus fit.

Voî.) Difcimusigiturpdtre^ßdgnoßcamusetiM filium : difcimus benignißiniu effè,fi illum rede agno^ nerimusz^c. Chrijlusbenignitatem patrisdeclarauit in lo. cdp. Proindeueredocebdt. Etfinositaintemt edoâi ffierimus^utbenignitatempatris dgnofcamus, reiîe incipiemusiudicare:ijs fepofuisnunquamreÜe iudicabimusdeffcripturis. Ecceomnesiüinopoterant contradiccre ,fedpotius ui C hriflüperdere conantur^

Quærebanc ergo ilium appréhende re J amp;nbsp;nemo mißt in illum manqs, quia - nondumuenerat horailIius.Deturba autem multi crediderunt in illum.

vide te qudm male habuerit lucbeos^quia dixit ilk)t, nonnoff'epatrë,cum tamè inter omnesgentes maxime gloriarenturffenoff'e deu. Propterea infinuabat fe effi filium dei. Sic ernune qu^erunt ut appréhendant eum» :

Hora.) ïdeffynondum ueneratdecretutempuh'^ quod patri placuerat:decreuerat prius fatis docerepo» pulum,utnuHusexcußaretur,E)ißcimusnontemerepe, riclitiatt

IN EVANG, IOAN. i$4. ficJitandum, fed ubi hora aducnerit, ibi tuncßducijlü rer agendum in domino.

rati (ermone C hriftt,quo fl indicabat flliu Dei : cC C[uomodo conati fmtChrifiitapprehendere. Quaniii «IÎ dKf omnibus modis inflnrent,tantus tarnen timor te nuit eos,nc auderent manus in iHum inijcere,quia non^ dum hora eius uenerat. Hocclt;eteri animaduertebant, tanguam magnü miraculum, quo uel folo admonitipo terant ipfumefleChriflumagnoflere. Cohibereenint ora tam fanguinarioru hominum,ne innocentem hune agnum inuaderent, miraculo no caret. Vndefequitur:

Cum igitur non caperetur C hriflus 4 Pharifleis,ut ipfifls.tuerant fleum, plebs ccepit credere inChriflu. Confißi funt:^Junquid fatfignorüiPoflèt ne alius plu ra flgna fleere q ifle i Dicuntur illi credidiflè in C hri« Pum,ftcut de multis alifl etiam legimus, quorum fldei noneflperflibadhuc. Nrfm pendebantpotius àmirut' cutis,(j' lefum opinabantur ejfl C hriftum:fld an uere iUum agnouerint, hoc non liquet. Miracula enim fola non fatisoflcnduntChriflu-.quamuisfupràin s.cap. rcmitfrtt ad operafua: fediHa folumdantteflimonia,. ez miraculaprapterinfldelesfunt. Verumfldelesmee

Caeos ßcit iHuminare, mortuosexätauit.Etmul tamagna miraada fècitCbriftu^tfed multadcindeß cere apoftoli : quamuis magnum difcrimen inter miro^ cula qute C hri/fus frcit,et apofloli, qui in nomine C hri fii eaßcerunt, Sed quid dicis,cum Antichriflusmiracu lorum operatorfit,ut in Epiflolaad Teß.patetiProin de nobis certiore fcicntia opus ent, quàm folis miracu^ lis.V num miraculum cbmendat C brißus,nempe reßtr reâionis: perqs iüud magis C hriflum agnofcimus. Po* pulares ifli credebant in Cbriflum,quia uidebantfi* gna ,crquod tam libéré doccbat inuitis facerdotibuS’

Audierunt Pharifaei turbam muffin tantem hæc de iHolamp;^miferunt Phan'fgi ißi amp;nbsp;facerdotes prædpui mmißrosut capcrcnt ilium.

Quandoquidem timoripfôsinuafirat,neappre» henderent C hriftum, coduâis minijiris, uel mißisfuif, conatifunt C hrißum in uincula conijcere. Audiere tur iam nonliberedicentem,fedmußitantem ; unde PhO)» tifeimulto magis commoti funt. VidebaturiUisindi« gnum fua religione, fi permififfent tantam blaj^be* tnidm,utipfisuidebatur,impunitam.illiquifibiper» fuadent fe eße religiofgt;s,crcbaritate de/lituti funt, magisfeuirefolent.

IN E V A N G» I O A N. 1?$ adhuc paruo tempore, 6C uado adeum qui me mifit. Qiiæretis me amp;nbsp;non iniie nietis:3^ ubi ego fum, eo uos non pote Ris uenire.

Aliudmiwultiminterfcrit, nempcciuodChrifiut cognouit (Orcanas cogitationcs }ud£orum,z^ qtum ob ClUifam mißi eßfent facerdotum minijiri, nempc ut ipfum caperent.

Adhuc. ) lam uobis non permitdtur ,utme capu tis,fed quando uenerit hora mea. Igitur ne nunc labo* retis,neßtis foliciti, hoc uobis non continget. lam non morior, tteg; cro captiuus uefler ; quamuis pufillumfit adhuc tempus crc.

Vado. ) Ad Deum gui tnifit me. videte igitur quantum/îcinusperpetratisoccifurime.îdefl,J^onte uadam,non uiolentia ueftrame poteritis ad mortem trahere,Grmeinmluntarium.

Qÿrretis. ) Rccoratio mdeturmihiejfeprouer bialis^ ijs qt^morituri erant. Nam nemo qui uiuit Jet quitur mortuum: nS poffumus wuentes uenire ubi fuiü mortui.vnde etiam infràin tj.cap.Chri/ius eadem Mrbarcpetit: Qnaretismec^c. Solent hunclocu de Itidais exponerc,quod nonpotuerint uenire ubi fiierit ChrißuSfideflad illam gloriamChrifli.Apofioliad eandemgloriamperuenerunt. Nammox : Sequemini tS'c.ideo nihilaliud hocloco accipio,qHam,Plané mo

Cap»VII ANNO T. IOAN. OE C O L» riturus fum.ut non urn uos qui uiuitispoteritis tneinue nirc or fequLqiiafi dicmt-.ltd efl, iam jum inuifus ocu lis ue/b-is,breui abripiarper morte duobis,ß etiam md

xime ueüctis me, ut adfim uobis, ut uideatis miraculd : iam aber o, (y itd dbero, ut nemo ueflrûm poßit ad me pertingere. lüaexpoftttofimplicior. Alijaiitcrinters pretantur .Jam, ft placet, ifla uerba re/èrte ad ea qult;e populäres locuti junt de miraculis C hrifli. vbi ßgnutn Ion£ propheta: inter miracula ponit, uidetis illud con mendari, quandoquidem lUi à miraculis cognouerunt C briftu. Et nuitpotißimu ab hoc cognoßci, utßeiamuf nonßolum euin mortuü zj ßußcitatu,ßed etiam pro ßalu te noflra mortuu, ut iuflificationé elßeßciamusnoßrä. Verus eß ßermo C bnyb, quando dicit : Adhueparum. Hanne ßemper ubiq^ C hrißus eß iuxta diuinitateiTea fintur aut palam corpus ßuü non ßre amplius prteßens, ne quis craßitm quid fomniet,quaßi corpus ubiq;ßt, cu in uno locoChrißi corpus eß. Stultumgloßema eß. Abeßquidem uifibiliter,adeß inuißibiliter. Qmnino corpore abßtturus erat ab eis: fed animo poterimus fein per habere C hrißum pra-fentem .Sedquie animo com pleâimur, eanon replent locum, neq; circumferibun* tur.Poffumus præfentia nobis ßcere,qu£ nondu funt, fed ßtura.Sed non idem de C hrtßo eß, quia fua graM (tdeß fuis: neq; eß diuinitas à corpore fic feparata,nelt;ß forponnouum locum circumferibenäum amp;c. Q«lt;^ fituf*

IN E V A N G. IOAN» i‘^S . ftt itenirc lt;(d cum qui mißt,in edijslocis habctis.Exina* , niuitfe/cruiuitnobisinhoc fcculo,ßtitferMisnaßer: ubißtmxit, redit dd ipfum qui miße cum humunitate, O' gloriiccius pirticeps ßiit. Nonßnc mirdculo C/jrt« ßus Deus or homo,uere tentatus ut nos

Nonpoteßis. ) C^teriquimoriunturhdbentßtt ' (tmcongrcgdtionem,ßidmpdritdifuni. tidelesquiete ui^biri ßint,inßdeles ßecum hdbent ucrmë ßtum.Chri^ ßus in ßtmmd gloria., Pij ad earn gloriam ibunt in qud Cbrißuscß.

Itacß kidæi dicebant inter fefc Quo hic iturus eft, quod nos no [nuenfemus illume' Nunquid indtfperfionemGra:» coram Cuelpdganorum) perredurus eft,öd dodurus Græcos C Quis ert die fermo quem dixit:Qiiçretis me Sd nô inuenie dsj ubi ego Cum, eo uos non poteftis ueniree'

Videte, qudmuis fermo iBe dlijs non ädinodum in^ cognitus erut, turnen femper luduei apparent craßioa rts : nihilominus tarnen Deus uoluit per os corum mya fitria reudare, utpoßea per C aiapham. N o« intelUge bant de morte,dicebant:

Dißerßonem.) Id eß,lbit 'ne ad caeteras gentesf Koc plané fitturu erat,ßcut coniedabant fecu,O' erat ) ioCiu,rusgentes,quialudieiqu!ercbantoccidcreChri«

jlrum,etrc^ugnabantj^intuifanóh.ïndignif)ofthlt;ic crant tanto magiflro: unde apoftoli relidis ludlt;ei{ con uertcrantfeadgentes: tante ïudæisprincipioeratpr^ dicanduin. ïudlt;ei præfentiebant hoc etiam ex prophe« tiSfChrißumßiturum expechtionë gentium. Ex Da* niclefcicbant r« fuasejjedißipandas. Occæcatio lu* daorumdUuminatio gentium.AlK[uo modo hociudai fciebant.Vndehocquodà fuis faebanttfi^icaban* tur. N elt;j; poterantfibi poüicen mortuum C hrißum re furreéTurum: nihil talium ucnicbatin mente: undepa rum dodi de hoc myßcrio,talia dicunt.

In nouiflimo aut dfe magno feßi fta^ bat lefus ac clamabaf,dicens : Siquis n'tj uentat ad mc amp;nbsp;bibat. Qui credit in mcjficut dicit fcriptura, flumina de uen tre illius ß tient aquæ uiuæ. Hoc autem dixit defpiritu,quern accepturi erant credentcs in illum.Nondum enim erat fpiritus fandus, quia lefus nodum erat glorificatus*

Mirari quis poßet, quomodo ilia uerba fuperioria bus coh^reant : fed tenete fcopum. Vult nos docere ut ipfum agnofcanius cr miracula difcernamus : unde do cet quiduereßciat hominem à Deo doihtrn. ijouißbi mus dies magis cteteris ßßiuus, cum iamfoluend^ ß^ tvet

IN E V A N G. IOAN» i$7 fJimirumininaxitnahominumcongregdtioiK. Clamabät.) Vnde indiciumefl,admodum memo rabile e/Je diólum, ut poßit i ceteris conjßici nbsp;nbsp;come

Siquis.) Siquisueritatiseftßtien5,ftilutis,uittef er bcdtitudinis, ita ut fedat defidcrium fuorum ajjie é}uum,ueniat dd me erbibdt. St quis d. Chrifto ipfo ue re do^lusßierit^er dgnouerit iüum filium Dei,£ternS fdpientidm, qui fe humiliduit propter no!, illc bibdt de ßnte illo,ut omnid defideriafud fdtientur. Quis uenitf quis bibitinimirum is qui credit in me, iUc uenit er bi»

• bit.PetimusfdlutëdDeo:fcdcognitoChri/îo,fcimu( exduditds effè preces noélrds. C reditnus in C hrifluntt tdnqud in redanptorëerreconcilidtorë; in quem fi no crederemus,nunqud dßvi^s noflri fdti,trcntur : ubi du tern crediderimus,ut in ö.cdp.dudiflis, idm plane fatii flt nobis, ererimus edoili, ita ut etia alios poflea poflgt; fimus doccre .Sednonfit hoc niflper fliiritit fanilum, ille uere docebit.Nam itaperfiflit in fud parabola. Ali iiyUgofum uia,ueritds, er lùta.'Vbi igitur uere credb tnus,bibimus,erdnima noflra refligerdti{r,ut amplius nonfitidmus ,fed potiusprorumpemus ut alios doceœ tnus, er non confltndemur annunciareChriflum. Cre densinChriflum,nopudefietutdnnuncietChriflum: qui plenus hoc ßnte fcientùe Dei, iHe cruëht flumina aqu£ uiute. Hon efi autem crafle intclligendum. EX

KCTtfrc memorite,ex intimismihä eritibi jwdtum,nihil plenum hypocrifeoos. C onfißiones iflte quibus conßte murChriflum, iftlt;e procèdent ex intimi!,ex puro cor^ de. Peruentrëintimdinteïligimus.Vbihdbetis: Sicut dielt ßeriptura : funt quidum admodum unxij, ubi ßeri^ pturd hiec dicdt.Sed non inuenietis locumißententid dU temubiq;ddeft. pßdlm. Credidi propter quad locutui fam ezc. Et innumerd dlid locd.Hoe quidem in omnb buspijsejle:^ßdclibus,ßcdexceüenterindpoftolis ed uirtus C brißti decldrdtd ßdt in Pentecoßes die.

Deßtiritu.) Exponitßcipßum. Hocprdcipue ntd ntfijktu eftpojkd in dpoflolis. Cdpto Chnjlo Petrtis ' ttegcibdt,etßiprteßentcChrifto duddx eßß:t,ßedin Pente cojkuirtutëdei induite^c.VideteErdt. Siquiscoten । . tioßus,diceret,dliqudndojßiritusßin0hisnonerdt. Sed dond /piritus ßdniliipfum jßiritußdn{ladicimus,qute debebant ddri pofiChriflu pdjßiim or exußcitdtii

VLfiwrfwiflam uocemdominuscldrduocepro* tulitintemplo.lnnouißimodie. Memordbilis pldnc ßententid nbsp;nbsp;totd eudngelicd,qud; ßummam Chri

ßidnd:uitiepducisperßringit. Vocdtnurdd Chrifiani, cumßiti or deßiderio: nißi excitdtusßierit in nobis djß^ ^his Qy deßiderium, nequdqudm bibemus, or nequd^ qudm ueniemus dd ülumAndicdtur C hrißus ipße,quod fitßcriMtornoßer,quiexplcdtQmniitdeßide-ridnoßrd.

'■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Suprdd '

‘ SKpr4:Pd«»Kite. Ittreligionenöflrapotißimumre» ^uiruntur, fides er chantas. Charitas fidem fiequitur. Venientes ad C hriftum, fideles efficimur : deinde ope» rante tn nobis fipiritufanflo,alios etiam ad gloriant C fcri/lt prouocdbimus. Ciuando dicit : Fittmina de ue» tretEuangekfia nofter hanc fententiamut obficuriof rem explanare dignatuseft.

Defigt;iritu.) N«per etia indicauiillapotißimu de apoftolis exponi,in quibus maior aquaru uiuenliu uis, er ampkor fides, er ejficacia/fiiritus fiandi, q in alqt. Is enim cuiq; pro fiuaportione difi:ribuit,alteri plus,al‘ teri minus. Apoftolis quiftq; talenta erant comittenda, quippe per totum munduinprædicaturi : quid mirunt dominum Ülos magis locupletaripropter tot hojks ?

Crcdebant.) M.aximeinprimitiuaecclefiaacceo pturi erant dona /fiiritus fiandi: quiahocnonrarofit, dumdedonis loquiturficriptura,utde Jfiiritudicatur. Si quis addicbis litene, omninojfiiritum fianélum nega ret,erfoceret ex eo creaturä ut Ulacedoniani Tivifh-negantes Jfiiritum fian^m tequalempa^ tri er filio. Sed inßa clare multa deßoiritufiandc. Ex quibus licetcognoficere,eandcm ejß naturam patrit CZ filij erJfiiritus fiandi. Qu^idam legunt, datusßnrigt;s tus,fiedtextusnonhabet. Nam antca apofioli erant pufillanimes erfiegnioresad gloriam Chrifti annun^ fiandamtfiatispatet cumrefiurrexijfictChrifius-: adei

t((rdi emnt ad credenduin z:rc.Vnde C hriftusiliosob« iurgabatyfed accepta j^iritu fanilo erant proinpti.

Ie/ùs~) lax ta hnmanitatc fcilicet nondum refurre xerat,Z7 nondum afcenderat in cœlos. I gloriam fu^ p:epilfe dicitur. Abjbluta nunc hac fententia, nam rcdi turus eji-, de eadan re non pauca allafurus O'c. or* tumiterumd^idium in populo ; quidam credcbant in Chriftum,quidam omninoreijciebant. Variaiudicia tominum co^fcere poteßis ex illis,ut in fexto capi* teinfinehabuiflis.

Multi ergo deturbacum audiflênt hunc fermonem, dicebancHiceft uerc prophcta. Altj diccbant: Hfc cftChrp ftus. Quidam autem dicebant : Nun«: quid ex Galilæa ueniet Chriftusf' Non ne fcriptura dicit, quod cx femine Da* uid 3 SC de Bethlehem caftello, ubi erat Dauid,ueniet Chriftusf

Flures audito hoc fermonc,acceßcrunt conßßi funtdeC hriflo, alif uerum prophetam,e:xnon fedu* dorem ut fuprà. ^tß ab hoc errorc reßipuerint, tarnen Chrißum in totum non co^nouerunt. Certe non intelli gebaut C hrißi uerba,alioqui quid ßiblimius dixißent, jßedaudiebant mirabilem uimdocendi.Chrißusdoce* bat non ut Pharißei,fed utpotcßatem habens. ideo li* ccbit

IN EV AN G. IOAN. ’ t(lgt;itChriflumiefiimdrenott ut uulgarcm doShrem. In/r4 mim/ln facerdotum : Nun^uâ homo ficlocutta etc. V nde oratio C hnfli plena miraculis. Qui neg^ inß gnitcr boni,neq; ualde malt, ita de C hriflo fentiebant.

E]l Chriflus.) Magis ajpiratiaccejjerantadChti ßtim,cr iam biberant non ßne defidcrio falutis. IdJa fluebantflumina crc-dicentestKic cfl Chrißus. in hoc numero uti^; fitere apofloli, er Petrus, cieteri qui hoc dicebant. Ita C hriflus uoluit nomen fiuum celebroa ri in conflteéh omnium. Sed nihil illi mouebantur tan=s to miraculo ,fi:d magis perfeuerabant in blajßhemqs fuis. Quod non fcripturis refillerepoterant, hocuamt (trgumentatione tentant.

Galiläa. ) Hi e rant ex dodioribus, fed fcripturis abutebantur. Quamuis ucre fcriptura ita fonatMic chieat f.cap. ubi manififle habemus,ut 4 Matthato cita tur,requircntibus Magis ubi natusetc. eo quod Dauid * olim ibi natus erat: perJfiiritum fanclum pratdiihim, quomodo C bn/ÎKî etiam ibi naf:iturus efletthocignot rabant,et uolentes fimulabant. Pene citantfcripturas, quâdoquidê glorite C hrifli inuidebat, eapropter mate iHis ceflit. quafl dicerent : Vbinä habetis ex fcriptura^ l^azarcnusisefl,confuetudinéinGalilteahabet.NÓn ne Michaasin Pethlehepricdixiti Sic quidem coti^t. Sed uoluit aliquanto tempore obfcuraii propter Hero dem, quern feimus multos perdidijfe pucros. l^ondiliti

gentcr intluirebÀt depätria C bri/U : etùm de (enfu fen p turæ no admodttm anxij. Quainuis C briftus natus irt Betblehc: fed fcriptura no fonat ut ludici interprétant tur, quaf C hrifiit ontnem lUtain dóhirus fit in Bethlet ' bein, ut in Hdzareth, amp;nbsp;ut potius Bethlehemitanus ’tiazarenusdiccreturit^amcertumeftuenitdeGalit ' Itea: fedproptered nonpojfunt negdre cum no in Beth lehctn ndtu efc.lUiplus tribuunt diih MichiCie,quint quodubihdbcdturinquirdnt. lUicitdntitd,qudfiChri ■ fliim multo tempore uiuere illicoportcret. Pnetered ■

• ttufqudm bdbent in fcripturd, quod uiuere in Gdlihed ’ prtciudicet dduentui Ghrifii, quin potius Mdtthicuf ' Vp originem Chrifli o/kndit fvrè i J^eptdlim : in illii ' enm tribubus fumptaeftprophetiddb Efaid prophet fet. Periclitdtd erdt tribus Piepthdlim decern tribuSt plus quim tribus ludd crBcnidmin:unde etidm iUis tri tubus priuspromittiturdnnuncidtio uerbi, ztr maniß flutioChrifiiiquiditli etidmpriusincdptiuiate .Ecce pius ifte Eidthdndcl etia rejficiebdt in Bethlehe.ltlunt quid i Eîdzdreth amp;c, Sed idem no fitito^rnfus ut ißi» Re/fexit dd opera cr uim qu£ in Chrifto,reliqud E)eif committens:dubitabat autem ficut cæteri. Voluit deus hoc ddumbrare, or obfeurius reddere Ulis ignauiorit tus,qui iure permittuntur, ut hac ctecitatepuniantun Deinde abutuntur fcripturd.

ï N E V A N G. IOAN. iffO fimine Dduid ej]è. Etfi non ndturaîis filius lofeph,fcci exj^iritu (an^ carné noflràajjùmp/it fine pcccato, tamêèuirginc Maria cz c. N o «t corpufculufiietit ali^ ^uod antea,ipfa finit eugt;n,fuo laélepauit.Eam ob rent Ç hrifiiis no fier cognatus, nobis fanguine CT' cnme cott iunihis.AdKo. t. Chriflumoporterenafciexfimine Dauid habemus, ut alite prophétie ctiafonant Poni fuperfidem meant ztrc.Videtis iteru contentioné oriri de doârina-.^uid agendit efl^quÙ accipiemusf quà reij demus^Qrc-Prius, EJoliteiuxtaficieiniudicare.Siad -Chrißum accejferitis,cr biberiti5,ficile iudicabitis.

Diffidium itaeg in lurba faefîQ eft pro pter ilium. Quidam autê uolebant ex illis apprebendere ilium,fed nullus Ô^c»

Supra, pharifeiconati funtapprehendereChri» flumùbi eadem uerba. Quodilli nonpoterant, comU» tebant miniflris : fed neq^ HU aufi funt : quod non care^ bit magno miracuto diuinitatisChrißi.Magnä nobii adßrtfiduciä,ut non capiUus de capitc noftoper.cre,

Veneruntergo miniltriadfummos facerdotes óó Pharifæos,ô(^ dixerût eis il lizQuare non adduxißis illû r* Refponà derût miniftri : Nunquâ fie locutus cft homo ficut hic homo.

Omnino Chrißusmiraculum hoc uo1uitprlt;edicari' fgt;erminißros,quoadmonebanturfummifa(erdotcj,tit

rem penitius petj}gt;icetrnt, quidnä agerent. Tt^am i^uod ipfidgnofcere nolebant, miniflri nequaqua in fcriptti* ris exercitati cognofcebant,non ejje uulgarë illam do^ firinam : proptcrea etiam facerdotes hifce diilis iaden tur reprehendere. quaft dicerent: Abfità nobis tantuitl fcelus,qui hominem innocuu,qui plus eft quàm homo, coprehendamns. Tale teßimoniu iofephus etiam per^ Inbet. ïta loquiturnon uulgari more hominu, ut plané indignum uidcatur nobis apprehendere talemuirunt-Quo diih carpebant mores facerdotu eorum, fed fer* uüius .tgt;io audebant dicereprophetä uel C hrißum,fed folum hominein. Quamuis hteediila erant in laudeni C hrifii, tomen inßriora erant quim ut dignitas eius et uirtus merebantur.quamuis melius quom ipfifacerdof tes, quicupiebantChriflumperdere,fentiebant. Sect undecommendont iUumtAfoladoëlrina. Erant enint tdiquo modo afßoti diuinoJfiritu ,utnon poßent con^ tradicere-.minorautem confißio quàm utdecebat: etfi tionpoßimus dicere iUosßtiße fandificatos.

Refponderunt ergo ilh's Pharffaeiî Num Sc uosfedudi eftisfNumquiscX principibus credidit in illum,aut ex PI» rifacisf Sed turba haec quae non nouit le gem,execrabiles funt.

I N E V A N G* r o A N« ifft iult;licemus,fed iuftim iudicium. Vidctt! ut illi iudicant, Voluatuti rcjjiiciamus in principes Cf Pharipeos, er cotjdcmnantin/jrmamplebem.Hoc efl mdigtttßimufn iudicium,ut fliprii ojlenditChrifliis. Jd ctram^ hodieß^i erre folent quidam ßpientes huius ßculi : rejßciunt itt principes er guofdam religioßlos, nefeio guam doéiri n4m adeptos’.fed hoc iudiciim plané ßlfuin efl.dicunt: Non erit uera doéîrtna, f ub epifcopis reijeiatur, erc^ Cum Mtem tüi homines fint,errare etiam poßunt,imö contingit ittos magis errare,guia honorem magis inub cem guicruntp utfuprd ^.cap.Cf mancipia gloria /èrè fnnt,ut no inueniat ueritas locum apud iUos. Sic etiam tHi Pharifai folam externa fapientiam feékintur, gu£ inlotionibus,ueftibus,crfimilibusfitaeftrebus. Sfii qui guftarunt donum Slud cœlefle, quiq; Jpiritufanch afflati funt,ut Matth. «. Confiteor tibi pater crc. dui uere humiles funt,cr ueniunt ad C hrifium,illi (d^ tiantur. duod excelfum eft coram hoc mundo, itluct abtecTum ejl coram Deo. Non propterea ut principes non poßint eße fideles : nam l^iicodemus teftimoniunt perhibet : fed propterea non condemnemus alios pro» pter iüos. i.c orinth. i .Non mn/d nobiles

Malediéli.) Iterumillißlfoiudicant,quiapotius ad externa rejfiiciunt. illi uero legem feiunt, qui mens temlegisßciunt,inquibusfides,chari:as. Sedilli rifeis funt malediüi,qui ßris non apparent fanüuli,

Ca* vn A N N o T. I o Ä N. OE C o L» cum iHuminatißimi fint perf^iritum ftnäum.

DOcemurin hoe capite probations ßiirituuntf quomoJo non iuxta carnem ,fed reélum iudi^ cium iudicandtar, ft. Vnde cum principes ftcerdotutn obijcerët minifris, î^um quis ex principibtis credidif fet in îüum iflutim licet obferuare quàm deprMatufte rit iudiciuni illorum : no enim caufam ip fam expended iant,fed ma^is cxpeShbantillos, qui caufe adharet bant. Turbamdcogratiorëmalediilàcenfebant. Sed no timenda illorum malediilio. Malaeh. Benedica ue^ fris malcdidionibus. Docemur item fiduciam habere in D f KJB, cotemnereq; uana or temeraria iUa iudicia.

Dicit Nicodemus ad iilos (is) qui uc nerat node ad ilium, qui unus erat de numero illorum*

iJicodemus.) Dixerant nullos principes credere in C fcnyi«)« ; iam ex ipfo confeffu prodit UicodemuSi Oquot; quamuis C hriftum nondum aperteßteatur, tomen non confentit iniuftitiie. Gradus quidam iufiti^ cfl,fe non immifeere iniuftitia;, uel non adulari iniufis. Vn* de ft quandoqfudices, uel alij confiliarij non poffunt hoc afequi, ut innocentes omnino eripiant, uel digni* täte prouehant,quod etiam ad iudicesjfelt;!ht,h.-ec an* te omnia curare tarnen debent, ne confentiantiniufis nliorumfujfra^ijs.l^icodemus tenerii;rinfirmusad» hue

I N E V A N G. I O AN. iffx • Wßdc(idc(rguitfCiüod noûu uenmtadChrifliiin toüoquium habens,crdii: non ucnicbat) darum hie nobis cxhibct ß!cdmenfua;probitatis.

Vnus.} Occupabat etiamipfeiudiciariamcathe dram, unus ex /ènatoribus. V idemus magiftratusprosgt; pterca non e/fc ccn/endos quafi inßddcs,quia hanc ßtn âioneinfumpferunt-.quianemo ßdeliorpijsprincipi» bus^modoßingantur ßuo muncre.

Nunquid lex noftra Judicat homi:« nemjOifi audiat prius ab illo, dC cognoa feat quid faciatf

Nunquidlex.) nicit,Nunquidlex,G^c,iinooni nes leges nolunt iudicari quempiam inauditum,uel cau fa nonduin fatis cognifa c/quot;perjpeda : nam nifi caufa ipfa di]j)idatur, iam non iudicium, fed potius con/ußo er tyrannis erit,ut Efaiec quinto habetur.

Noßra. ) Religioßores uolumus ejße Romanis er Grxeis,quorum leges permittunt er iubent, ut pars aduerfaria audiatur. Noj iußiores c£teris ; qua: iuflitia noflra,fi iiidicauerimus hominem, quem no au dierimusitex habet ut nemo condemnetur niß duobus uel tribus teßibus. Deus quoque cum arcana cordiuin optime cognouerit,nunquà tarnen iudicat, nißerimi» namanißßentur. Puniturus Sodomitas dixit: Vide as mus anopere compleuerint.Itemconfiifurus linguas Babel, defeendit cunt angelis, Scriptura hcec ideopoa

Cap«vn A N N o T, IOAN. OE c o l» nit,ut quottes pana fumenda fit, deccitt utcaufa filt;i tisdij^iciatur.t^onuidcbaturibiexcufaremagnopere Chrifium,fcdßuereiuftitid.ciuaftdicmt:Fimpoteß: utpcccarit homo die, ne^; abfolucrim lUum con^ demiutrimietiam ft fit pcfimus,meretur tarnen prius audiri quàm condemnetur.

Refponderût ÔC dixerunt illi: NS 0^ tu Galilæus csfScrutare QC ufde, quod a Galiæa propheta non furrexent.Et ambulauit unufquifcp in domû fuam*

I^icodemus»Siudicabatfecundumßdem,fcdcail fam ip fam, cr modum traihindto caufee : per quod fio gnificabat, ut nemo iudicaretur abfq; teßibus.

Kunquid.) Videteiterumillos fecundum fitcietn iudicare ; C hrifiusprophetam fe dixit,ex Galibea ucf nit,proptereafrlfusprophcta eft.Condemnant ob pa* triam. 'Ejitequeacfiuelim Scythisnegare fapientiä, C^folis Grteàs tribuere, ut quidam folent nofu£ natio nis homines'Barbarosuocare. ScythiafuuAnachar*. fim z^fuos aliosprotulit.Kulla tarn inculta terra,qult;e non fuoi uiros proßrat. Et nuUa tam fxcunda ingenio rum, quin habeatfuosfhdtos. Ob id fultum eft ab ex* ternis ieftimare hominan. I tlt;t ïulianus ApoftutaC hri» ftion Galibeum Hocat,e:y C hriftianos Galiheos.

Scrutare.) Heri traihuimtis iftum locum,quare nom luditi tarn conjhnter negarint, nudos prophetas ex Ga*

1 N E V A N G. I o A N. ilt;?J rxGx'il^a [urgm .Ccirmelui firadßima tem pro^ phetarutn. Carmelusattingitaïi(jiiaexparte Galilée am. Arguant igitur Nicodemumifiuin tanquamimpe ritum bominë. ïd eft, neftcif quidnam uelint ftripturx: nonmuemcsin ftcriptura prophetä fturreóhiruincrc. Verum eft,C hriftuin nafti oportebat in Bethlehem,fit äumq^cft. Bfa. 9. apparetchriftumdebuijjcinitiuin habere fua; prædiéationisin Galibeagentiu. Videmus hic ctiam quanta opus eft coftüntia, ijs qtâ nonnunquâ reipublictepra^funt : quasnuis pie confulant cr fanëie, tarnen femperfunt qui obfiftunt er inpeiorem partent interpretentur ; idea patientia opus eft. Vt NicodemS legimus non amaxis uerbis reftgt;ondiffèluda!is,itaiy’ nos agamus, inrebus aut diuinis out noftris.

tndomum.) Quaftdiceret,itadißipatueftconft. hum lUorum. Vide q fiidle momento conatus impioru irritantur.lllenondumprobedeftnderatChriftu,mox illi turbatierittquieti.Hoc etiamhodie accidit. Nec dubitemus de miftricordia dei : quamuis ftemantgen* tes, (Pfol. z.) tanKn in cœlis eft, quiirrifurus eft illot,

CAPVT VIIU Efusautem perrextt in mon tern oliuarumjSidiluculoitc rum uenit in templum^cun* dus^ populus uenit ad illu, ôi fedens docebat illos*

S^pius etiättt alids indicMi uoj^is, dupUcem tdtdnt Deo pldcere : theoricdin uel contempUtiuÄ, or prddi cdm, nbsp;nbsp;nbsp;in operibus conßflit. 'tiunciudin oportet ui^

tdm noßrdm elfe ociofdtn .Et uitas illds duos nequdqud feiungi coniienit. Cittandiu uiuimus fuper terrant, itd dediti fimits cotempldtioni,ut feruiamu^ tarnen proxi^ mo.Eiemofibijpf(uiuat.Etitaproxi)noferuiamt(S,ut certistemporibusnihilominusprecibusuacenwscrco templationi, gratias agêtes Deo pro beneficils exbibi tis, Abfj- diuinis uiribus nihil proficiemus. I taq; C hri^ fum exëplarproponit nobis Euangeli/kt. Docuitper totudiem,ue/pere in monte oliuarumperrexit. Cluid, ibi faóhirus,nifi ut more folito orareti non ut ipfepreci pus opus hdberet,fed ut exemplÜ nobispr£firret,mei mores ut efjèmus etiÙ nos conuertendo tempore débita ad C hriflu er oraremam necejjc eß ut infirmitaté no* ßrü agnofcamus,et à deo petamus, qu£ pofleapopula funt niinißranda. No opuseß ut multisuerbisexplice mus neßeio quid de monte oliuetf.quia no ob alia cau* famdcceßitChrißushuc,qutinquieteoraret. Etui* detis quod iterum redit ad pradicen, nempe ad opus^

Templo. ) vbi eratconuentus populi. Notebat in tenebris ety angulis docere, ny obfeurioribus locis : fedutomnesuideret, quàmnihil metucretPharißeos» Qjidmuis feiretmeditari ittos mortem eius,redqtt^^ inen eademfiducia, qua prius, y ideamus interim dili* gentiatH

ÏN EVANG* IOAN* tlt;T4. ^entiitm, quiaprbno mane uenit,id ejl diluculo, quod tendus doólrinjc etiam dptius eß.

Ontnispop.) Etidincontrddicentibus pontißcit t«î CT” fdcerdotibus zs-c. Ed qu^e fequuntur de inuliere adulterd, dpud qiiofdxm no hdbctur. Sed nihilpericuli efi in Hid leilione'.dlioqui olidpulchre cohierct,zj- qu£ fèquunturdnoliroin/lituto non dbhorrent. Kedit dd ilbtd, ut difcdntus dgnofcere inter Udrtds dodrindt. Es tidtn modutn iudicxndi hie uidemus, nc fimus tetnerds rij .Ki iudiccnt quibus commijjum eft. Neq; fmus [eue riores in puniendo eos,qui minus peecduerint.

Porro fcnbæôC PharifæiafFeruntad ilium mulieiem in adultcrio deprcben* fam : 0^ cum ftatuiflent iliam in medio, dicunt illi:Pi acceptor, ifta mulier depre henCa eft in ipfo fado, adulterium com mittens. Inlegeautem Moyfespraece* pit nobiSjUt huiufmodilapidarentur* Tu ergo quid dicisf

Prteceptores, CZ quotquot doccre uoluerint C hris pum,ne putent dbfq; tentdtionibus ftp ofte diu ofticio fuoftn^itndmcrChriftusipft udri-jsmodis tentdtus eft àftribis. Sequitur eniin : Dicebdnt tentxntes iHunt, f^prehenderdnt nutlierciddm ddulterdmdn hdc uole» hntfiMin ofttndcre [dndimonidm,fiexdggerdjftnt

peccatum iüius,^' manßictudmcm laudaffent C hrifi^ JNMnßC hrißum minus mitem coperißtnt in ßermone fiio, potuijßcnt uulgo perßuädere, ipfum no elfe uerunt Chrifluin. SiChrißus fimpliciterabfoluilfetmuliercH lam illnm oblutdmßitm dixifcnt contemptore legis. Si condemndßct, dixijfent ejje durum er manfue« tum. Certum efl,crimen hoc no eßepdruum.,ubi hoitti ties fidei fud- obliuißcuntur. Si Paulus C orinthium cara piticortatorc ,(juanto magis adulterui Apud Moßn uindiSki efl lapidationis, tarn adulteri quam adultérée. Sunt autë alia crimina apud deum longe grauiora : nä ßiritualis fupcrbia,er auaritia,nbnunquà intolerabia liorafunt .ïncarnalibus peccatis uidetur ejfe aliquid uenilt;e,propter infléblm carnem:in iüis autem nulla.

Pricceptor. ) Q«id de iUa pronuncias? quam fln tentiam firsi C erte M.ofes prrcepit lapidare talem. vi detis hic exaggerari crimen. I frf deprehenfa efl utnort poßit excufari. Adiunguntprteterea legem.

Supra dixi,quomodo tentauerint C hriflu, ut pofl fent ilium accufare, immanfuetum er inimicum legis tAofaic£:quandoquidem uidebant C hriflum nonnuna quam intcreffl conuiuijspublicanorum ; er etiam aua 'dijfentjfcorta Pharifeos prtecederc in regno cœloru, f;^flcile

Vßcikperfuadcbant fibi ilium earn abÇoluturum. Sei ebant Chriftum «o ejjeiudicein ordinarium, cuius of]i ciumde hacrepronunciare. Deinde cum eßent maio» ra crimina illorum,non erant tarnen memorcs,

lefus autem inclinansfe dcorfum,di gito feribebat in terra. Cum ergo perfe uerarent interrogarc, erexft fe, Qi. dixit eis:Q_ui ueftrö immunis eftapeccato, primus in illam lapidem iaciat. '

Cum tentaretur hoc modo lefus,principio memor fueratfui officij. Etfi omne indicium ftbi datum à deo, attamen non in mundum ixnit ut condemnaret, [cd ut faluaret. ludicum fitnüione fibeant ij guibus demon» datum efl:cateri à iudicijs abflineat .C hriflo tune aliud munus erat : debebat prtedicare, quod uenijjet ad fal» uandos homines. Proinde no decebat ut Chriftus ibi in dicaret'.propterea nolebat agnofeere fe iudicem. vnde Catabaptilla; indoili citant hunc locum, pro errore fuo defindendo. S i uellent feripturam omnem percent fere, inuenirentC hriftum feuerum. Quare non indu» cunt templum euacuaße, cz arbori maledixiße zje: Vultut cteteri à temerarijs iudicijs abfiineant,fed qui^ bus commijj'um efi id olficij,fungantur iUo fedido.

QVd,««« C hriftus no uenerit in hunc mundum, ut iHdicct,fed utfaluet,ut doceat,utpatre nut»

ttififlet: lutùei tarnen tentandigratia adduxerutitli mu ' Here in adulterio de^rchenfain, ej- accufarunt illam,fi fwtè indicé Chrißus fefedecîarareueUet. AtChrißiif nolebatalienomunereßingr.quamuisßt iudex omniti, taménonuenerat iudicare. VerumiHiquiaChrißiiUt indicé acceffèruntyexperti funt cum uerißimu efjè iult;H cem cordium, cui omnia arcana manißjhi funt. E-xeiii flofitC hrißusme aliud ofßciu agamus,qquod demait datum eß. Ne iudicemus cum à nobis non rcquiratur, Itainter fratres nolebatiudicare. Ita ne falutent in nia Crc. No nt mdumfit,fed ne mor a traherent^ne alicnii tiegocifsfeimplicarent. Pneterea incertueftquidnam Chrißusin terram fcripferit. Ç)ttidam, quodpeccata accnfatoribus, ita nt ipfifefecognofeerent .Alij nt me^ mores effent fui terreni corporis, ut ficdcterrenturah Kccufatione.Nam qui /eipfos peccatores agnofcunt,ßgt; file ahjs condonant. Arrogantia; fuperbia; certißbgt; mum indicium cß alios iudicare, nbsp;fignum quod fub^

lime de fe fentiat. Admonct illos etiam fua; coditionis-OportebatiUos admonitione C hrißi deßßere ab accn^ fdtione: fed non finebat inuidia, qua ßrebantur erga Chrißum: obfurdefcebantQ^exctecabantur. Perman fèruntigiturittterrogantesquidiüameruijfet.

Sinepeccato. ) C^uafi diceret: Plané crudeleseßs, tion agnofeitis nos eßepeccatores. Pt fiquidédeno^ ixntißimis iudiciu eß, nos primi omniti eßetis pleüen^ digt;

IN E V A N î O A N.' i5ff di .Mimifis cjliKoIwit indicitre cos grMtoribus peccatis e]Jè obrtoxios, «t fuperbi^, nbsp;nbsp;nbsp;alifsjjiiritualibus uitijs.

N olumus tMnen extenuate cjjc carnalia pecclt;itci. Sunt ^tti fumunt occafionë d^mnandi niagiflratusjquod nul ius inortaHum fit abfq; peccato,proptcrea nuüus poßit fungi iudicandiolficio. Vd ctiäm ägt;utuntur hoc diéh contra reges er indices, qui nonnunquam criinitùbus obnoxij (unt,er tarnen alios condemnant. Atqid hxc non eji fententia C hrifli : non cnim loquitur inagiflra» tui,fed ijsqui temere aceußabant apudfe .ImpeUcre Chriflum conabantur,ut alieno officioßingeretur. Ki «dmoncntur ißi, ne tarn temere accufent uel condemn ncrtt. Np« dicit,qui abfque repreheffiionc efl, ut Pault;‘ lus, cti'iyb.Knlss epifcopusfit,erc. ï^amomnesna^ ti ßimus inpcccatis,er quotidiepeccamus :crfià cri* minibus pleriq^immunes ßmus, tarnen uerenonpof^ fùinusgloriari. i. Io4n. t, Sidixm’mMspccMtMnino« habemus erc. Panels : heefententia cè ffieëht, quod an admoncantur ne temere acenfentffied potiusprimu feipfos emendent.Trabern in oculis,er ca^tcra.i^olife iudicare.Luc.fexto .lionpotcritquis eo loco omnia in dicia è medio tollere. Scimus niundum nonpojjè abfq; magiflratu fubßflere.Vt non abfque efn erpotucr tdijs rebus uiuimus,itanecmundnsabfq; magiftratu. Et ft iudex impius ftt,er iuxta legem indicat, eins fett» tentia ualida erit : quia non iudiütt utpriuataperfona,

fed utpublicicquiünuis dpud Deum non erit excufdtttS prop ter peccdtuin fauin ,fed grauius fubibit iudicium. Difcimus,ne[musßciles in carpcndis idijs. Sicut indi ^num cftuindicarcindicis officium, cum non fferisek élus, ucl inuaderc regnum per tyrannidem : itd midtq magis ne de internis iudicemus hominan,z:yfiicile and tondtizcmusiquid D« eft, quod quis peccarit in ffiri^ turn fttnilum. SuntnonnunquH conieâuræquicdianf fed nobis nihil certum eft: folum iuxta externa iudica^ mus.Cîuia cuM quis per occaftonem comunicare,miff ncordiam exercerenottet, e::yc. plané illi nihil dee ft, quantumconijcerepoffumus. Qui répugnai uentati crperftquiturlratreSjproftélà feipfum proditfuo ope rc:quamuis coriUius no iudicemus, opera tarnen often dunt iOum no effè nunc fratrem, fed membrii malum-Eratigituriuftaadmonitio Chrifti.

Et iterum fe inclinans fcribebat in terra. Audientes autem hæc, fingula* tim alius poft ahum exibant, initio fa* ôoàfenîoribus.

Secundo feribit C hriftus. Putant quidam quodedgt; dem fcripferit,qu£0'‘tntea,fortaßis nuncadiunéli poena etir terrore quodam:alioqui ad ftmplicë admonio tionem uix deftitijftnt ah accufando : fed cum inteïk^ xiffènt fibi imminere iudicium,etir Chriftu corda noffe eorum, utftrè EuangeliftA inomnibus, Chriftum, ut

IN E V A N G. IOAN. 1G7 Damt agnofcentem omnid, adducit, tacent. Proinde ttidtn hoc mirdcidum tattgud diuinum cenfendum eft.

Vms. ) aimirum territi fecum in confcientijs fuis, c/tMre illim accufaftcnt, cum iUi grauioribus pcc« cdtiseftcntobnoxij.

Abeunt vhdrifei. C hriftus ( ^uandoquidem ttuîlus fTdtabfq; peccatoprtcterChriftum) folus relinquitur. P.tMm adftabat mtfcra mulier male fibi confcia O'c.

Cum autcm erexifïèt fe lefus,amp;nci= minem uiderct præter mulierem, dixit ci : Mulier, ubi funt illi tuiaccufatoresc’ Nemo te condemnauitf At ilia dixit: Nemodomine.Dixitautemlefus-.Nec ego te condemno* V ade,0(: pofthac nc peccaueris*

Anfequam Chriftus ntulierculam dimittit,prius eandcmctiam examinât,cumomnes alijabijftentitj-periclitaretur mulier.

Accufatores.) Vides accufatores tuos eftè coftis fosinuUus tecondemnauitf interrogatiuediiiu eft.Eft quis qui te condemnauitf Difcas tu quid fit homo. Sene rierant:cumadmonitiftcre,cejfaruntabaccufatione. I^lftaigitur beneficium meiim,

■ Nfwo. ) Chrifius nolmt ctiiu[fgt;i4}n autoritätcnt tmmittuire.Noluitilldm ablbluerr fimpliciter : quierit an fit condemnatd. Sifuiß'etä iudice condcmnatducl ab iüis,non(ic fimplicitcrabfbluijjct lüamChrißus, Acatßdtd quidcm jùit,neq; condcmnata. ; ideo C hnfliiS dixit, non ero ceteris durior, udde, ne ampliuspeccd. Hoc eß indicium C brißi, ut ceßßemus dpeccdto. Htcc eß pxnitentid, qudm huic mulieri pri£ßribit,ut reßpi fcdt.Dixeritquißidm,in!poßibile eß nonpeceare bo^ minan .Sedne pecceinus ,utdcßt locus uenite : enitd* tnurommbusinodisut innocentißimc uiudinus: morä tißcemus membra qu£ßtper terrainßmt .Chrißus no iienit condemnandi gratia, fedpotius nos îiberandi. quot;Vnde bona ßieseßpeccatoribus. Nam ß etiam huic adullerlt;e annumerati ßcrimus, conßdamusinmiferi^ cordiam Do;©- nos ß à peccatis ceßfauerimus,dd Df* tanq^ conuerterimus, non condemnabit. Kucufq^ hiße rid de adultéra mullere, qute à plerifq^ creditur ejji ina firtd, tarnen nihil indignum in haclegitur.

herum ergo lefus Jocutus eft ilîïs,di* cens : Ego fum lux mundi. Qui fequi^ türme, non ambulabmntenebris,fed habebit lumen uitæ.

Rejßicite initium huius capitis, ubi legimiis Chri^ ßum mane fàihin templumeße ingreßum.M.oseß C fcnjîi undecunq^ dccipere occaßonem, ut qui uedta* tisdui^

1 N E V AN G. I O AN» i68 tîj Midi fint^ prouebantur ad tnaiora. C «ra iam oiirt^ tur fol,fumpta occafioe à luce lt;pue irradiabat, oflmdit fe ueratn lucem ejjè. Sicut alibi ad pattern ceelefîem, ai aquant uiuam,ad nuptias: ita hoc loco ab irradiatione lucisucl folis. Etpoterit interim iUudetiamcontigi/fe de inuliere adultéra. Abfq^ dubio etiam Chriflus multa alia locutus efl,/èd EuangeUfta, nofler folumpragnan tioresfententias fcripfit.

Locutus, ) Vt Jùperioribus diebus manififlttuit fe, ita nunc quoique abfque ontni metu Phariftorum li berelocutuseft.

Lhx. ) Egofum uerusfoî.Omnes teneiiturdefide no diei, Grauißimumefl federe in tenebris:multogra» uius federe in tenebris mentium ,idefl, in erroribus, ignorare Deum,nefcire difeernere inter bonum zy mtt Qm.ïta homini dignitascius furripitur.Nihüfuperius in homiite,mente.Veritas luci aßimilatur.Veritas funt ttuanbonum.Cognitio ueritatis utique habendapro fummo bono.T.oan. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;efl uita atterna crc.Planè

Sequitur. ) Q«t i» tenebris errant, offindunt in Bo£le,impingunt in lapides, cadunt inßueas. Sed cui efl lucema uel lumen, quod repeHit tenebras, ille feett» rus ambulat. St quij C hriflum cognoueriter ambulaa tierit in pra:ceptis cius,is habebit uerum iKmcn, lt;3quot; «f fentiet incommoda errorum, cum edij i»

Mf. ) ïd ejl, prtccedentcm iüam lucein. ïta eeßit an^elu! in columnspopulum ïfraël cxeuntem cx Ae^ypto.Tc.rat columna igiiisper noëlcnt ad lüußran^ duin exercitum. Sic C hriftus nobis angelus eft, quein fiqui debemus, qui ducit in uitam æternam. Paftor eß ttoßer'.decet ut oues pa/hrem fequantur. C^ui agnitio neChriftidffecutißicrint,poff'untdijudicare.i.Cor.i» Spirituaïis oinnia dijudicat. ï^ecejjêutluxifinin cordi bus irradict,netemnacoelefiibuspra‘ponemus. Nilt;= fciï pneftrendum Deo ■gt; nihil diligendumfurpra deunt^ Ex obedientia Chrifli difcimus,quomodo debeamui étiain nos humiliare. Apertißimum teflimonium Chri ftuin Deum eße. Pater lux ,ßlius lux ,ßgt;iritusßanihn lux. Vtßoltotumorbemilluminat,itaChi'iftus, loati' t.NuOa uero cognitio efl abßque C hrißo.

Dixerunt igitur Pharifçi ïlIitT u teß^ monium perhibes de teiprojteftimoi« nium tuum non cft uerum.

Ecct iterutn noua contcntione Ph^mfieorum, qux tarnen lt;l ßcopo noßro nequaquä abludit,nempe de diju dicationedodrinarii, de qua nobis ßermo eft. C cnßent autem Pharißei, omne teftimoniu quod quisdefe ftrt, deftviflum efß: quaßi dftiiritu gloriationis proftafed» tur. Sicq; Chrijli diclum cofittare nitebantur. Plane ni ft Chriftus ftdftètfilius dei,peccalftt,Jt hoc de fe dixift

I N E V A N G . I O A N. Ilt;?9 ftt. Sedtteceßsßtitutittudde fe diemt cum lumen efe fet.lttProuer.leginius:Laudetteosalienu)n.Seipfunt läudare infpientilt;e fignu efl, nifi ntjgna neeeßitas uri‘ gfdt. I tit z.Cor.it.PrfM/Kj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uocat, ubi loqui

tur de dignitatibus fuis : coailus tumen erat propter pfeudoapoflolos, quanta paßus e/fetenarrare. Alio^ qui ubi neeeßitas non urget,fignum efl philautilt;e. No« ftra neeeßitas hoc ualde poflulabat. N ón«e fol poterit de fc perhibm teflimonium quod fitucra tux, abfquc omni fufliicionefita C hriflus poterat dieere orc.

C Hriflus doccns in templo, bonis Qf malis loqui^ tKr,no tarnen idem omnibus apparet. Alijenint muItMtn confolationis accipiunt ex uerbis eius,alij etii ofjinduntur. Ciuid gratiusdicipoteratpijs, q chriflu fflè luecm mundi,per quern ipfi illuflrarentur,flcq; illu jirarentur -, ut uitlt;e aternæ fimnt participes f Ver«»« Pharifei etiam hocdiiflo ojflnduntur,quiachrifluin iiefcicbant:dicunt,teflimoniu nbsp;nbsp;nbsp;quod efl, nemo fui^

ipfius idoneus tefliseft .Plané fummaimpudentiaeft gloriari, nifi coaéîus .SedC hriftus ob idfleit, ut certi efftmusChriftumeflepromiflum. Quis recepijfetile lum,fife negaffet minimo uerbo eflefilium Det?

Rcfpódit lefus amp;nbsp;dixit illts : Et fi ego teftimonium perhibeam de meipfo, tie rum eft teftimonium meum, quia fdo

Ca.VIII A N N o T. IOAN. OE C O L»., unde ueni,amp;' quo uado. Vo.s aût nefd^ tis unde ucniOjamp;S quo uado^ Vos fee un dum carnem ludicatfs. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;?

Tide digni ßmt ez uerace^hi, qui reruth fttaritni optime confeij : qui ucro ignari rerum, nequaquaWi lam Chrifljis cum optime noffèt à quo receßijjet, idea-dignißimusßde. Txempli gratia : Si à rcgeueriiret att nosIcgatusquidam humili ueßitu,cumalijcontradi^-ccrent ob hmnilem ueflitum, nihilominus iÜe ßciret eu*, lus mandata adeffèt : ßciret etiam quantum pramiutrt promifßumdiii^gitimcmunereßuoßngeretur .Cluod fi ße negaret eßße legatum regis,utiq; teßimonium illiut ntultumprtcrogaretlegationi.ltacumChriflusmilßui ’ àDcodicit: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;|

'Etßi.) iduosplanèignoratis.t^aMmàtleichati tatem ignorabant ïudiei. Sciebat ße exiuifße à patrep propter charitatan erga humanum genus, ut nosre* dimeret : quid ßibi mercedis repoßitumßtt, O“ quantut fruihis,nempclt;piod eßßet adorandus cum patre,ü' eccleßamßuam colledurus,crca;tera. Solum ludd externam carnemßße£ktbant,quia Chrißus eßuriebati comedebat, ztre. omnia patiebatur ut nos homines: neque illi latentem in ipßo perpendebant. diuinitatent: igitur iudicium lüorum erat plané uanum. Si illaaiti maduertilßent,quö uocaret etiam inuenißßnt, qult;epr? pheta; prtecedentes docuerant.

I N E V Ä N G; I O A N» 170 Ego nô iudtco quenquâ, porrô amp;nbsp;fi îudïcem ego, iudiciû meum ucrum eft,

Itd miilo conÎHrtgcrf hte c uerhd. Ego «0 ilid.td efl, ttfi ego iMamp;di'f m,K£T«)n iudicium iudicdretn :Uosqul dvm iudicatis fecundum carnem ; ego mw licet poßem (Imnesiudicdre, tarnen noniudtco. Non ueninuncin ntundum, ut iudiccm, ut potefla,tem lt;tpâtre traditani déclarent,ut po/ihacfit^rus [um:cr firedderem uni^x cuique pro meritisfuis, uere iudicarem.Vel : Ego nuis lum iudico {ut cohiereat fuperiorî ) id eft, non glorior in meipfo. Sed magis arridet prior ftntentia.

Quia folus non fum, fed ego amp;nbsp;pas ter qui me mifit. Qviin Ôi in lege ueftra fcriptum eft, quod duorum hominum teftimonium uerum eft ♦ Ego fum qui teftimonium fero de meipfo, amp;nbsp;teftimo nium fert de me qui mifit me pater.

Nihil arbitremur efte ftuperftuum quod gloriam Chrifti manift/htdicet uideaturhic ingeminarc uert lgt;a,ftd nihil abfque utilitate.

- Soins.) Vos exiftiinatif meeftehominë purttntî t7 quales uos eftis.non fum folustne iudicetis igitur fes cundum externum hominem,fed ego fum Cf pater qui qui me mißt .Noeß intelligendum more Patriftiaftias tlorum.De hoc ororr lege Attguftinum in 8 .lorfn, c4*

pite. SdtteflimonifhabctnusdemifJbfiko.ïo.j. Sicdi lexitDeus mundum.Et: Proprio filio non pepercit deus, fed pro nobis omnibus tradidit iüuin. Similiter in Jordane pater teflimonium perhibuit,^^ in monte Thabor. Cauendum tarnen omnibusmodiserit nobis, ne perfonam iüam feparemus in duas:perfonam inquâ C hrißimel naturas confundamus in Chriflo.

Duorum.) ïdeft,habeturfidcdignum.Pieritafi menpoteß, ut duo homines mcndaccs ßnt, cr mulM etiam millia : fed ad condemnandum aliquatt,fi iudex per teßes inßruäus O' eruditusßierit,potait duorunt hominu teflimonio confirmatus,fententiam firre con^ tra aliquem. Ita ubiquelex nihil uoluit, nifi quodfatis tnamßßatum erat,condemnari.

Egofum.) Chrißusdicit:Ego,0'e-Qtlt;andoqtä demh£c loquor uobis,0'plt;tter uel ipfa diuinitas,i qua miffus fum,qua: in me habitat,per ipfa opera tcfli* moniumperhibet de me. tnfià:Cluiuidet me,uidet CT patrem. IStimirupropter opera qua: diuinitas in Chri* ßooperataeß.

Videtecraffasmentes luda:orum : cum iUe de code fh patre loqueretur, illi intekigebant de loßph corna* tipâtre : ut hodie,fi quis de teterna generationc C hrifk apudludaos loqueretur, ï^on interrogabantdedeo. Ut inßa.l gnorabant quod diceret ipftspatrem Deun»

IN E V A N G. IOAN» I7i Melt;]jcog«o/cc6»(«t««nc. Erantigiturcraßiores. quaßt diccrent:Tu cs tcßif unus, ubi efl itlius^ Fortaßis etidnt hnc mouebantur ; Duorum teflimonium . Pro/rr ahum hominem. Sed erat argumentum à minori ad ma ius. Si duorum bominum teßimonium uerum eß, quan tum hominis er Deituel patris er ßlij ut nemo poßit reßüere. Vnde hoc plané aüudit ad id quod dixerat, bominum duorum teßimonium uerum eß. t

KefpöditlefuslNecß me nofl:is,necg patrem meum, St me nouifTetis, Q(. pa* trem meum noutfletis»

Iud:ei putabM ße belle intelligere,qu£ C hrißis di Xerat,firtaßis utßemerent occaßonem accujandi C hri ßum,qui tanta de fe diceret.

Nc^j rac.) Craßam mentem argiät eorum. Co« gnoßcereßlium, adßrtcognitioiKm patris, ututeißim cognitio patris, cognobilê/icit filium. Ciuifquis tgno^ rat quanta charitateChrißis apudnosegerit,isplae neneq^charitatempatrisagnoßet. Qjii autemChri ßum uere cognouerit, quod ille prop ter noßram ßalu* tem uenerit, is acceptoßgt;iritu Deipatrem agnoß:et. ll lo non cognito,impoßibilc eß patrem uere agnoßere, ltaneccßumdcßierare,quibus filius ßnonreuelaua rit. Erf peccati grauitas ,utßmper terreat hominem, nepoßitßbi beneuolentiamaDeopromittere.Ciuid pro peccatopoteß homo dare,etiampro minimofpot

.lt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y j

Ca.yiii A N N o r. i o a n. oe c o l» ne ob oculospeccatum,uenit iußitia, maicftas Vbi autem Vei benignitas cognofcitur, quod Veusbe ne uult humano genen,qtiod filiutn Deus mißt in muil dum:,Z^c.ibi uerc cognofcitur pater, eiusq; mifericoï^i dia. Otnnia in Deo incomprehenßbilia ,fed funt qiuef dam nobis reuetataperßliuin.

Hæc uerbalocutuseftlefusingazo pbylacio, docens in tcmplo, ÖC nemo apprchendittilunijquia nondum uene rat hora illius»

•Verbaiüaplenamagnalibertate, dicere ßeeßiß* lium Dei,lumen mundi, e:^ priCterea ludlt;eos reprehelt dere, quaßi Deum patrem ignorent, quod fumme eos tnalehabuit,namitaconßrebanturcumpaganis.Gaa Zophylacium,locusubithefaurireponebantur. Erant quccdam.-edicul£ parata; in hoc, ut thcfaun eccleßiC micreponcrentur,creratlocusamplus. Abundabant niultapecunia,utin. 3. Machab. V lofcpho apparet. Inlocoillomagis publicolefus docebat. Videte,uix aliud myßerium maius,quamleß{m eßeßliumDei. Hoc non in angulo, fed in templo confirmabat teßimo nijs-Honpra;terea cenfeiidumeß,quodfoluitt pauculaiflauerbadocuerit.

HuUus.) Etiamhocintermiraculaponit,cM fonjfirauerintinmorte ipftus.Tantamaießasiüius.

IN E V A N G. IOAN. 172 Voluit cnim Chrifius non quando lud^is uidebatur non,jcdqiMndo(ibiplc(cebut. Scdpo/lquaiu fftisdo ciùjjèt, tunc 4cceßitJßonte ud mortem.

' Dixit ergo iterum il lis lefus; Ego ua« do amp;nbsp;quæretis me, ÔC in peccato ueftro 'morietniniiquo ego uado, uos non pos ‘tcftisuenire.

SieutChrißus4nte4iucund4prcedixitpi}s,ititim^ pijs quOque grduia minatur : ficq^; priedidt mortem,ut dlijs cohcercMt, ut prius. C crt«)» eft ludicos dlU quid dttentdftcyuel ud minus hoc in cordibus concept ft ft, quo modo appréhendèrent eum.undecogitettionit bus eorum, quia C hriftus arcana cordium faebat, ret ftiondit.Cluaft diceret : Video qua; fit mens ueftra,cua pitis me apprchendcreiftd breui ftturum eft me mori, ftd maximo ueftro mala. Non uultisambulare in luce, ambulabitis in tenebris, nbsp;nbsp;nunquam ad earn gloriant

tios uenietis. Supra eundem moremloquendi habuie ftisiEgo uado Z7C. Eiixieftfe ftrèproucrbialitcrdidu. lnterftrithic,lnpeccatis. Non folumdicitftmoritut rum, fedpr^dicit luiaiis ipfum ad mortem quarenti« bus fupremum exitium.quaft diceret: Vos etiam morie mini,id eft,in maximam ueftram pocnam.

Nonpoteftis. ) ita Chriftus indicat ipfts, quod ftiat arcana cordium. Exfolo hocpoterantcognaftet re eum ftlium ejft Dei, Nott eft quod qtuefterint Ç hri*

Dicebant ergo ludæi : NS interfidet femetipfum, qui a dicit, quo ego uado uos non poteßis ueniref

Supra aliter expofuerunt hoe uerhum : fed uidetii hic nolfe illos hune fermoncobfcurumdiûumeffedt morte. In -j. capiteadmonui, quiafemperfimulabant fe non ejfe homicidas, O'non quarere occidere Chri* Pum:dicebant,d£moniu habes oc. Pulchre hic conié nbsp;nbsp;nbsp;'

peccatum eß deßgt;eratione, qua quis ftbi uitam abrunt^ pit uel laqueo uelßrro,omnibus modis mors ilia deßr* mis. Taie quid de C hrißo tdijs inctdcant. qua ft dicantt Hon eß mirum ut cLemoniacus Ule homo feipfum tan* dem ßrangulet. itafolentin peßimam partem ea rapt re,qui funtinimici ueritatis.

De dijudicatione pirituu nobis potißimum fer* mo eß, ad quem ßre omnia qua: hic dicuntur, rcßrripojßunt.PoßumusexTpißola Ioannis duas ra» tiones cognoßcendarum dodrinaru ofßirituumtx»

IN E V A N G* I O A H, I7i cerpen : ttempe cds qult;e ßdem inChrißum teßamp;ntur, tomq^puram: deinde qiMctiam charitatem fdpiunt. Edßkm notas licebit ex dominicisuerbis colUgere,not entm plurimuinducitChriflus adcognitioncm ßdjp» ßus,utcredantusin ipßtm: quæuera iUuminatioeß: ipfe lux efl mundi. ïuiLei autem qiàd puro {piritu Dei alieni erdnt,huic doélrinæ perpétué contra^cunt, irti dentqi Chrifluinipfunt.Vndepoflremo loco eo demett tbe Chnflum ueniffe dicunt, ut uelit feipflim occidere, cum infinuaret obfeuriore modo fe iturum,quo ipfl non poflent ire. Hoc autem, ut dixi, dolofe egerunt, ficuolentes celarefanguinarium fuum animum:ndin Chriflus taxaueratinuidiameorum,quodplanedliet! ni à charitatis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ejflnt. Iu rurfus accufandoChri

fiuin fimulant feefji innocentes. Cluia igiturinflgni iniuria ajflcerunt Chriflum,reprobat eorum iudici» umßdßim.

Et dicebat illis: Vos ab tnfernis eftis, ego de fupernis fum » Vos de mundo hoc eftis, ego non fum de hoc mundo»

Vos, inquit, fitjpicamini medelirum, qui me uelint occiderc,(^ fic audetis me inßi,mare : quod plané tefli« monium dat cuius flgt;iritus eflis. Vos ex inflrnis, id efl, mendaces cr uani,mundani, talcs qualesprotulit mun dus ifle, alieni à diuina ueritate : quandoquidem talia audetis loqui,finguinari/proflâà eflis.

Ex fapernis.) ïdcft, longe alius fum, non (km lU nus,qu£dixiuerafunt : neque affèélibusiflis temnis obnoxius fum,(luemadmodum uos.in eandem fenteip tiamquodfequitur, tendit.

Exinundo.) ldeji,uoseftismunddni,qu£ritis quæhuiusmundi funt,nihil cœlefkffeSlntis.ld non trit ittieUigendum, quafi C hrijîus non e liant habuerit iutnanam carnem : nam ordifcipulis dixit, nos non eftis de hoc tnundo ; id ell,quod non fapitis quiC mundi fùnt. Qjt^ nihil cogitant quant diuitias, fwtitudinem, lonÿtudinem uit£ zyc. iUi ex mundo Çunt .Vult dice^ re : Ex cœ/o ueni, cœlefis fum, cœlejkm etiam uit4nt afjèro. Gefl^uiinusimaginem primi hominis A.d£,ge^ femust^imaginem coeleßis,ut meditemur£temant iatam,O' alienifimus àperuerfis ajjvâibus.

. Itaque dixt uobis, quod moriemini in peccatis ueftris.Si enim non credide^ï ritiSj quod ego fum, moriemmi m pec* catis ueftris.

.Eene igiturdixi fuprà,MorieminiQre. quando* ^dem ex mundo hoc eftis,or non creditts in me,ideo teanusjj)iritus uefter. Videtis infidelitatem ejfe (oufant mortis. Vbi igitur deßderatur uera ftdes in C hriftum, certum eft uanam eftè fapientiam,lfiritumq; ilium relt;t Jprobandum. Exponit nunede qua morte locutus fit.

IN E V A N G» IO AN. .174-btme,utfuprd,halgt;ebituitatnietcyndmAtaftnciJh.fio ducia, etiamfi dbundaremus alijs operibus, efjitnui mortui,quid nuUdj^esfdlutis non dgnito C hriflo.

Poft tot mirdculd, poft tdntdin doârindm erdftu* li ifti de C brijfo ddhuc h^fttant, quifttdin fit : cum tdii men idmCbriftus indicdftet eis qui/hdtnejjèt,fe efti lucent mundi,mift'm dDeo pdtrc.cr dnteu filium dei fe nominduit,!^ decreuerunt eum uelle interficere,^ nunc quierunt. Nrfm nibi7 tn ifthominibus prêter do» lum z^ftdudes uidemus. Si huinili O' lt;i»idd mente in» terrogdftènt, utique cognouiftènt. Videntur htec non dbfque fdrcdfmo, id eft, irriftone diikh. qudftdicdnt: Ciuem teipfumftcist Sicutindlijslocisægrefrrebdnt, quotiesfudmgloridmperoccdfionemprtedicdbdt,di» eentes ftliuineftè ftbrijofdtis cognitds cjjè fororet eiusùtd hoc loco per contemptum dicunt,quis es:ut in^ terim cognofcas fuperbos iUosJ^iritus.

Eçdicit illis lefus : Sane quod uoc bis loquor ♦ Multa habeo quae de uobis loquar ac iudteemifed qui me mifit,ue* rax eft: SC ego qux audiui ab co, haec lo quor in mundo.

(^iddm exponut principiu illud kxt« Tltii «f-proproftâlà ; id eft,indigni eftit tdltM doilrùtt^

potimdigni codcmnatione. Et hoc belle conuenit cunt diéh Pharifeorum, qui dicebunt, quis es tuiquia irri* debantuitamDei.ApudGriecosconfirmdntisell.Plit nèitdcjlutuobis loquor. Quidamqu£runt,quomo^ do filiuspoßitejjeprmcipium. Certe fidedeitate lo^ quimur,non minus principium eft quàm pater tpfe:fed hic non eß ßermo deiüare. Alij exponunt utrejpon^ deatinterrogationi-.quises tuißquidein dicis, morituri fumusinpeccatis, nift crediderimus in te. Sed dixiper contemptu potius exponcnda ucrba ilia. Si quis autem aßirmatiue exponat^ K fum qualein me antea prædica ui,luxmundi,panisuita;:principio,id eft,quod iam an teadixi, idcertefum:non erraret. Sedpriorßententia melius conuenit: Quis es tui N ««c C hriftus indicat eis quàm graue fit ita impingere injfiritum fanôhim.

lAultapoffum.) Habeodeuobismidtaloqui,id eß,pofßtm.IAercminiprofidiö ob ueflrasirriftones,ui uosaccufemapudpatranmeum,cr iudicem. Pojfein iudicareobuejiraminfignem contumeliam: fed isqiii me mißt crc. Id efl,cgo quidem pojfum,fed fcio, Pieus non relinquet inultum .islocutus per Nioyfen: Qui no fufceperitprophetam,exterminabitur.Deut. iS. Pro ßüo retribuet unicuiq; pro meritis fuis.

Etego.) Equidemnihilalienumadfiro: nihilalif tld quàm quod fidelißimum legatumannunciareopor tcbat, ca loquor quie ab dlo ai^iui, quod maxime oin« ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;niunt

Ilium gdudcat fideinme,utadiplumpermededucdtgt; mini. Tranflulit omnein fuain cjjentiam in nie, pote^ flïitemz^dignitatem. Non efl aliud nomen fub fole in^uocrc.

Hicclocjuor.) Verequidem loquoripoßemuof condemnare, quandoquidem male a^äos uos uideo. nbsp;nbsp;nbsp;lt;='

}ßiex bis uerbis non cognouerunt t^c.adeo infixé fuis opinionibus, nbsp;nbsp;nimiumplacebat faliuapropria.

Supra, Vbi eß pater tuus f produc ilium, ut tcflifice» turdete.Carnalem patron cogitabant magis quant ccelcflcm .Vnde declarauerunt fe ejjèplané craßos non intelligentes.

Dixit ergo iilis Iefus:Cuin exaltatie!» ritis filium hominis, tune cognofeetis quod cgo fum,amp; quod ex meipfo facio nihihfed ita utdocuit me pater, haeclos quor.Et qui me mifit,mecum eß. Non reliquit me folum pater, quia ego facio femper placentia illi,

Verba iÜafonant commiferationem quandam. Vi deo plane uos ignorantes diuinarumrerum: tune au» ton melius incipietis fapere, quando cxaltaueritisßliu hominis, tunc^difeetis quod ego ßm. Hoenonojn«

Tiliunt. ) Vere inde liccbit pernenire ad thefM^ rum fapientiæDeiyUnde apoßolus gloriatur [e fcire lefum, eumq- cruc^xum. A crucec^requie eins ex* pit gloria eins. Refurgens à mortuis ofhndebat immett f:i.)n uirtutem.Dejpicicbant autem C hrißum,ß?effttrt^ tes carnem eins, male feruabant in memoria mird^ cula,qucepaulà ante geflâ erant.

. Ciuod ego.) Calum or terra teflibanturCbri* flum ejje ßlium Dei,ßed potißimum reßoreHio. Pater nomenßiper omne nome deditei:,ut omnis lingua etc. îam cum adhuc haretis in externa carne^uideouoi infiriores,mittam ßinlum meum,ut ßtisaDeodoa ili. Putatisquodßm uanus, meipßim iailem gt;nbsp;gloriam tneam ebuccinemf nihil à meipfoßcio, pater ita coma mißt ut populum ad coeleßia gaudia tratisßrrem, (T ddaliamuitam.

Loquor. ) Vt dedit mihi mandatum, ita loquor. nonßtntmeauerba. Anteapater promißeratperproa phetas. Propheteeplerunq^docuerant,qu^ztr Cbri* flus docef.eapropter nihil tale ßtßiicare oportebat. lamß dijudicarcßiiritus uolueritis, nihil adeô condua iet, quàm meritum Clmßi er dignitatem optime no» fcixiira eius cognitiönem uix fieri poteß,quin errorei uobis imponant. Vnde nonßußrahoc locoiüudinfe» ritur. Rcpetit qutc fuprddi^ ßtnt,vbi pater tuus.'

î N E V A N Gi I O A N» 17« V.^ßgt;ondet ad hoc Chrißii!,Ecce mccum eßpater,nofi al)efl:non loqitorde carnaliparente : tsmecum efl,ont nem fuam uirtutem crdignitatem mihi ab tetemo co«i municauit,eiufdemq; potejhtis cum iüo fum.

Eton.) ldeß,nunquämedcftituit,nihilabfq;Sbf ßcio, ut jim illi cotrarius, ut uos fujpicamini. Ita iterS pulchre déclarât cis,quomodo patrë habeat caleftem.

Qua^iUiplaeita.) ldeodieit,paternonrelinquet me,fedexaltabit:,qujeretgloriam meam. Itauidßim^ pater omnia déditßliOifilius per omnia nosadpatrent duat,iubet patrë adorari in ßgt;iritu crueritate, Dfogj honorem dare. Plt;jtcr teßatiir hunc ejjèdileâiimfi» Hum,per ^uem reconciliationëm accipimuszyredems ptionetn, quia pater uolebat humanum genus redimet re per filium fuum.Verhoc quod fàëîus eft obedient ujque ad mortem, oftrndit je ejfe patri objequentiftit mum. Sichdcunicarationeinnotuit nobisftanmudei benigmtas. ïacitigiturquicpatriplacent, PatenmU uitamnoftram,non mortem.

imtiMTO ftdei potiuseratq perjè^ jides mClrtv Pum,quia iam irridebant Chrifliim commifer.antent ftbi.Varius populus in hac turba eft, quidam exajj/erjl botttur, quidam conftderabantmanfuetudinemChri» fiftefe humiliantis, Qf non rependentis par pari.

) ld eß,fe exaltdto aliquando uen^ t(m ad cognitionem fui : iam non ejfe tnirum rique noncredant. Quidputas credidiffe ? Hoenemgt;f pe, ßiturum aliquando ut potentiie futeprolaturusef fetmaiora figna. Nam alias pammerediderunt. Sed quantulumcunq; hoe fernen erat,probatur tarnen deo, ut in Nicodemo or Regio. Chriflus femperßuet in^ firmamiflam ßdem ut adolefcat tandem ,Grut meliuS ipfe cognofcatur. Credebant diiliseius,fieri pojfiut Chriftusmaioraoperaexhiberet.

Dicebat ergo lefus ad eos qui ctedb derant ipH ludæos: Si uos manferitis in fertnone meo, uere difcipuli mei eftts, ddcognofcetis ueritatem,óifueritas li^ berosreddetuos»

fumpto regno camali,O' fi liberos ßre,Qr itafiéîe ere debant in ilium. Sed flatim C hriftus abradit hanc fußi ciancm ex mentibus eorum. quafi dicat ,Neß)eretis ta tem libertatemcarnis. ïta pulchre incipit differere de ffirituali libeTtateynefeducamurafitlfisprophctis,qui Uliamlibertatcmfomniant.

CHriflus docens fuam duinitatem ztr gloria tune tandem reilepo/fecognofciycumexaltatus in

î N E V A N G. I O AN. 177 cruce fiierit,dixit:Cuni cxdltaucritis filiu hominis etc. Anted ïudais ßcile imponebat humam'tus C hrifli. A« g«o«fr«»t(t«tanC/?nyÎK))i pojlqudmdmortuis refur rexit. Porrôfily huiusfeculi,quorummeiisobtenebr4 ta efl,de regno C bri/li male loquentcs,/cmper îibertas tein carnis quim ljgt;iritus l'e£bintcs,ut ludai regem po^ tius gloriofum expeéla,nt,quÀm redemptoretn aniindu fum. Cluandiu enim uerbum erucis non ngnofeunt, tandiuneci; gloriamChrifli.Çiuiddm credideruntin Chriftum, fcilicetßrinonemChrißt uerum eße,pro fuofenßi C hriftuin exaltdtidum,non tn cruce, fed alias glorificanduin, ut etiam fill/ Zebedei. ilium errorent nunc de cordibus eoruin au/erre nititurC hriftus,^^ ex imperfidis difcipulis perJeShs reddere ßiidet.

Dicebat.) VariosdifcipulosChnftus habuit : ni dicit altos fire ueros difcipulostunde indicium efl quofi dam fiâitios cffe,qui ad tempus credunt,z^ in tempo» re tribulationis abfeedunt, neq^ perfeuerant in finem. Id efljdixi uobis fermonem,nempe me exaltandum : fl uerbum cruds intellexeritis,crperfeueraueritis in hoc fcrmonecrc. ISIamper cruceChrifliredemptifumus, Cr indepotißimum fides noflra confirtatur. Refiro il» laadproximum fermonë quem iam dixit.ld cfl,Si co» mendatißimu fùerit uobis uerbum crucis cr exaltatio» nismeie,tuncueredifi:ipuli meieritis. Videtis utexi» mit èpeâoribus lüorumerrorëorfufliicionem illam.

C ognoßetis. ) Hac ratione licebit ad ueritatcm, tetcrnam uitam, cr ad ueram libertatëperucnire. vos expcëhtis tempor aria,liber täte corporis magis quant animorumtßed ßußranea eritexpeëhtio ueßra.

Veritas.) ideß, tuncuereliberieritis,ßidbeneß ciumaccipietis ex mea exaltatione, ut Uberißtis ßttt^ ri: liberabuntur conßientilt;e ueßrie d grauißima captß uitatepeccati. ïterum doürinamChrifliàperegrina doëlrinapoßßmus agnoßcere.Doilrinaquie non eß C hrißi, ßgam crucisjße£kit: proinde non eß ibiuera libertas.Paulus ad Rom.dicit: Si àpeccatis libni (lißrui z^c.vndehiec libertas f non aliunde, quamß femtonein crucis nouerimus, tune habebimus ßdenit er poterimus clamare abba pater.

Refponderüt illüSemen Abrahæ fu mus,nelt;^ cuiquä feruiutmus unquam: quomodo tu diciSjhbcri reddemmi?

Qu am tu polltceris nobis liber tatemtlamapparct qualis iüorumßdes ßerit,quidßerauerint,quidq; créf diderint. Speibibantßuam externam nobilitatem, gto riabanturßepatrem habere Abraham, quod er Ioan» niobijeiebant. Seruierunt Aegyptijs, RabylonijSjAf» fyni/SjC omnibus gentibusfirè in circuitw.er co tem^f pore erant captiuiR.omanoru,quia ßuum pneßdent Kotnanum in Hierufalem habebant : quamuisliberiot iHorutn

IN E V A N G. IOAN. 178 illorum comliiio.gtaifi aliorum Icruoru: dicunt tarnen impudcnter -, Nulliferuiuimus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mosefl ßlioru

hidus fcculi ut etià ca qult;e no poßidentßbi arrogent, üuüi.) Sanè ntanififlumßitillos ßijß:ßeruile5, lHiaJpirabantad libcrtatcm,idcoChrißnmpetebant redcmptorem, ut ab Herode or R.omams liberaren^ tur.Potuiffènt potius hoc obißere: Dicis tu nosnon habere libcrtatcin er ueritatcin f t^um lex noßra uera non eßt ^^ónnc Maßes bene dixit er docuiti nbsp;nbsp;nbsp;Hoc

non répugnâtßcientice legis Moßaica. Pieripoteß, ut guis IcgcMoß ßciat,erea interpreteturqu^apoßoli ßcripßcrint ; ßi non doéhis 4 domino, ueritatem cognoa feet minime. Hoc no attenderunt, utpotc negligentia^ res,inßati:erpro ignominiahabuereßeruosße eße. Ex AfcMbJî Ulo nobilißimo ucnimus, tu loqueris quaßi adßeruiles.tn Hiere.ßmilemfententiahabemus : Nun quid uernaculi ßumus f Kd gloriantur in nominibus pa^ trum ßuorum, potius quam uirtutibus. C hrißus uult ut fide er charitäte imitenturpatres.

Refpondit illis Icfus: V crc uerc dico uobis 3 quod omnis qui facit peccatum, feruus eft peccatt.Seruus autem non manet in domo in æternum, filius ma« net inæternum.ftacßfiuos filiuslibc* ros reddideritjuei e liberi eßis.

Qkm de uaM nolilitate gloriantur, O' igtiordiSt fuam iniferiS.,Chriflusexponiteis, quießtgrduißiin^ fmatus, longe grauior nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Acgyptiaca o Babylo*

Serutis. niorumßrnax. ïsua oferuus eft, qui 4 peccato captif uusducitur,oobßequiturpcßinnscocupißccntijs:quic quid ßitan ßuggefferit -, concupifeentia diibucrit, hoc rnoxßciet.Vosiam efli!peceatoi'es,OM paeui-.quit ritisnieddoccidendum,0'tdnt4 inuidid cflispncditi ut dcßit locus conftlij:prlt;ieudluit enim pcccdtü. Q« i igi turße peccdto obfequitur, quomodo potefl gloriari dc libertdtefpeókrd ueftrd cdptiud funt etc. Bcce propter hdneßeruitutan introduikt efi feruitus dlid. C hdm pro pter cotemptum pdtris reih iudicio condemudtus eft, ut ipße cum fudpofteritdte feruidt, quid imferdtpdtre fuum cum inebridtus elfet. SeruitusigituriUdprodijt4 peccdto. PropteredfiHdturdm ipfdm inquiris:,qui inge nui funt dlijs domindntur. Pieri poteft, utqui in medijs uinculis eft,multo liberiorfit qudm iUe qui in folio reg4 li-.quid cogitur ßcere qult;c alij inftittdnt oc^Vnde noif ntdiorcdptiuitdsqudm dnimorum. qudft diceret ; Md^ gis quterite libertdtem dnimdrum, utßducidm bondtn hdbedtis de Deo. Per Chriflum iüd uenit, dlioquicott» fcientiieueflrienunqudmpurificdrentur.

Seruusnon. ) ludcci hoc hdbebdntlegitimum, ut feptimo dnno liberos dimittdnt feruos: hocq^erdt cis prlt;eccptu, Pion hdbebdntperpetuos feruos,niftßonte nidnerent

IN B V A N G. I O AN. I79 mxne rët cum dominis fuis. Un minitur ludicis : quam» uis inm jint m domo Qà, cenfennmr effè inpopulo Dei, non tnmen femper erunt in populo Dei. qunrc^ ^uitt ernnt eijciendi in tenebrns propter peccatü quod crucifixo C hriflo pecenrunt. Ernnt populus ludicoru exciecandus, or redpiendus populus gentium, Labo^ i’nbdntgrduißimaferuituteincredulitdtis.quafidicnt: Qm£ ucjlrd temeritds Qrgloridtio in femine Abrd» htei Sipecedtis feruieritis, QT non re/ßonderitis uirtu» tibuspdtrum ueflrorum, non ntdnebitisindomo Dei.

Dliusmnnct.) QuiuereUberejlynoneijeietur è domo, Qui dondti fiierint Jpiritu Chrifli, ilU rndne» bunt. Sedlinde nobis continget ißixlibcrtds,utdicd‘ murfilij Deii

Sifilius .'f C hriflus eftfilius Dei ndturd, nos grd» tid Cf ddoptione. Sicut C hriflus efl liber,itd nos per il» Ium libertdtédflèquimur. Filius excufdtdpudpdtrcm: quis eijeiet nosiR.om. S.

perip/um ß/li fiU/, erimus hteredes Dct, cohieredes Chrifli. HÆC uerd libertds .illdnonefl libertds, nuÜi ho minum/ubeffc,cfinipunepeccdre,qudmfirèuidgus niortdliumflieilklt:jed dgnouifle C hriflum,cr flecurd» confcientidpdtreminuocdre.vbiflnritusiflelibertdtis ffl, ibi nihil ex codflione uel metu ,fed hädri utdtu uel unUnoßeis quiequid ßcis.Ex metu inflrni quißeit dli qmd boni,flruus efl : qui dutem ob grdtitudinem opa

rantur,fciuntfcpatrem in cœlis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fi non repi

fita e^ent aliquct mcrita -, nihilominus aflriâi effent di* ttin^ feruituti. 'Nolunt ingrati inueniri. Um ft confcicit ti(e dfringantur humanis doélrinis ztr conftitutionid bus, hic omnibus modis erit conandum, ut agnofcatur Chriftus.vbilfiritus,ibi libcrtds.

Scio quod fernen Abrahæ eftis. Sed quæntis me occidere, quia fermo meus non habet locû in uobis.Ego quod uidi apud patrê meumjloquor:amp; uos quod uidiftis apud pattern ueßrum,facitis,

Gloridminidnquitdn femine Abrdh^e:fcio uos nd» tos effe de Abrdhd,fed no refrtis mores Abruh^-.qii-C ritis me occidere. videtsquùto peccdtofitisobnoxif me innocenté occidere quxritis.Abrdhà hofbiiahserdt Oquot; mdgnte chdritdtis ergd exteros. Vos ne domefticos '■ quidem ut decet colitis cy obferudtis: me qui tot ben^ ciduobisexhibui, qui dd fdlutem ueflrdueni, qudritii occidere, Qudm difimilesmoresueflridb Abrdhdtnl Ciuidfermo.} Çiuidnoncreditisinme,omnentd lum ueflru inde mundteiqr profluit, quid infldeleseflis, non creditis uerbis meis. Et nunc feipfum exponit.

Qjtidmifit.) Vos putdtis qudfl egoipfe gloriet CT'ftm udnus, quemddmodum uos,ut fuprd hdbuimus, qudm fùerint indigndti,cum dudirent C hriflum mdgni ficedefc loqucntem,qudfi uendreturhumdndm glo» ridttl

Quoduidi.) ldefl,certißimusfum,paterreuelä^ uit ti(nlt;ju.imfilio,à quo nihil in domo itbfconditum,fcd noncreditis.

Çiuoduidiflis.) Vosgloriofieftis,quodpropriu fïiitlud)iri,zy' (bemonis mäli,nam ilium ßiperbid è ex h deiecit. itu ctum fill/ eius amunt uutiam er iiMnein gloriam, menduces funt ey multum fibi tribuunt, cunt tarnen nibil pr£ftarc ualcant. Hoc proprium efl fuper horum cr reproborum.Sed non folum hocpeccatum, uerumetiam fanguinarium animum eorum indicat.

Pdtrem nKum.) Scio quern refèratis, à quo didii ceritis,Qr quis fuggerat ilia, certc ikc rgt;eus,nec Abra ham taliadocuit,gloriaminiinnominibusfolum, habe tis aliumpatrem,nempe diabolum.

'■ Refponderunt ÔC dixerunt ilIüPater nofter Abrahâ eft, Dick illis Iefus:Si filtj Abrahæ efletis, opera Abrahx faceres tis. Nunc ante quaeritis me occidcreho minem,qui ueritatê uobis locutus fum, quam audiui à deo: hoc Abraham non fecit. V os facitis opera patris ueftri.

Pf rflant fuperbi in uanafua gloriatione,çr omni== no uindicant genus fuum,dicentes,

ANNOT. IOAN, OE C O b tu Abraham effe patrcnoßrumf(SicChrifiumlt;^uaft dclirum er infanum traduem uolunt.) lUaomnia uer ba [apiunt cotemptum er irrifione. ïd ell,manißfiißi^ tna reprobas: certum eft tiuUam fapientiam elfe inte.

Sifilij. ) Exponitejuomodo ueri filij Airahtefi^ mus, nëpe fi operibus imitemur Abrahâ. Opus Abrd^ hie fides, ut in capite ó, opus,inquam,quod deus ope^ ratur in nobis. Credidit,er reputatu eft ei in iuftitiant. J^onfidt alia uirtute magis clarus quam fide. Si habe* retisfidem, etiam charitas adiunih effet: hincq; appd reret fapientiam ueftram noncfferidiculam. Per hoc (tutem oftenditis uos non ejfe germanosfilios AbrahiC.

Hominem. ) Innocentem,qui omnibus beneftcit. Vos me inuaditis, qui ueritatem locutus fum, er eant quam audiui à deopatre. Abraham talia non ftcit.Cer tum eft uobis alium e/ftpatrem, nempe diabolum, cu* ius eft gloriari,mentirt er occidere.

CVw ludiei C hriftum arguiftent quafi damtom* acum, delirantem er defipiente, quia negaftêt Abrahampatrem eftcipforum:cum gloriarentur mul tum à nobilitate generis,potius quam à uirtutibus : ni* hilenim inueniebat in illis dignum hoc nominepatre Abraham,neq;fidemnequecharitatem:dixitiüosha* here alium patrem, non tarnen mdicauit quispater iUc fü.Aegre igitur hoc tulerunt ludiei.

ï N E V A N G» IOAN, ï8i i Dixerût itacp illi: N os è ftupro nô fu mus nati: unum pairê liabemus deum»

V idéris indllegoriatoqui.Nam Abraham patrent noßrum eße certißimü eß, delirant quotquot negant. Quoniam uideris aliam genealogiam noßram dicere^ itegans patrem Abraham, uis etiam negare Deum eße patrem noßrum f ilk elegit nos filios, ufa.i. id efi,ßtt mus germani ßlq Abrahlt;e,ztrita utßmusßliJDei, Hon fequimur idola, fed uerbum cruerum Deum. quot;Kam quamuis quidam perprophetas redarguti fiiere, quod non fint fiUj Abraham ,fed radix Canaanpro^ ptcr idololatriam: tarnen nos non conuerfi fumus ad idola,unum Deum colimus,ut Abraham. Scd f.cut gîo riabantur de carnali patrc Abraham ßußra, ita de Deo : contenti fuisceremoniß, non foliciti quomodo mundarent cor fuumcoram Deo. Po/l^«rf»nàBdlgt;y« lone redierunt, nonßierunt adeo procliues ad idolola» triam,maximepoß Machablt;eos: legem externe ferua hant, nihilominus tarnen non uerus Dei cultus inter ib los erat. Hodie etiam plerique dicunt: (iuis non credit Deumtcrpatremfuumquis non dicerctiC!'c.Dicunt: C crtMin eß, contumelia non uulgari nos aßicis. EtitO' uidemusßgt;iritummundanum inßatum.EJamfemper huiusfeculißlq, haberi uolunt fandiorescateris.

Dixit illis lefus: Si Deus pater uefter effet, diligeretis utic^ me ♦ Ego ex Deo

Ca.vni i AN N or. ioan. oecol. proceffijamp; uen/ («c/wmo. ) Neque eni'm a' meipfo ueni, fed ille me mifit. Quare loqudam illammeamnon agnofdrisc' quia no poteftis audire fermonê meS. Vos ex patre diabolo eßis.

Jam pulchre dijudicat quittiim fint filij Dei, qw non. Q«i itocein Dei iiudiiint,ßhi funt Dei, no tam ex temo qtMin interno ctuditu. Qui à Deo docentur, itU Chriftum diligunt, er Chrifto credunt : deinde alietd funt ctb odio.Ad Row. Hi ßlq Dei,quißiritu dei dgun tur. Sedquorßm agit j^iritus Deiftrahit nos ut credit^ mus C hriflo,zy ut libentißime Dcum audiamus.

Deus.) Gloricuninidepatre Deo:feduana eß ib la gloriatio: ut dem interimpulcherrimas ejfe ceremo^ nias ueflras, quibusputatisuos deum poße placare:fed •uerc non placent Deo, nifi etiam me diligatis.Ante di^ (him: Qui ho propheta tUurn audierit. Deut. 18. Afß âiones igitur ueßne ofiendut, an deus pater ueßer fit.

ADeoueni.) üpueniameipfo.Egoadfumßliui Dei. Qui Deum diligit, nunciu dfi diltgif.fiqutdé null dus mittentis gratus,}naiori honore excipitur. Ego ue ni non à meipfo, ut uos ßißieamini, quafi fim uulgaris l}omo,ct'nonmißusà Deo.Quare no recipitis ferino nem meu,fi amor dei in uobisi Etiam in Uialach. Si pa ter ueßer, ubi honor ffi dominus id^i timor i Eß 'ne iUe honor.

IN EVANG. IOAN* i8i ' fcoMor, ijuod non liilcipitii iUof, quos ipfe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Qno

Sermone.) Qjtiadico me uem]Jêàpatre,crduco KO J dd cognitionem patris, fiiilus eflfermo meus uobis intolerabilis, durusq; auditu : reijritis me tan^ infanu: indicium efl uos non eflè diuine natos,neci;femen diui* num: id efl,flgt;iritus flanchis in uobis no cxiflit,qui mob lia reddit omnia, ut homo paratus fit ad credendu et au diendum uerbu dei. Cum igitur nonfltisflii) Det, quid reliquum efl,nifi uobis alium eflè patremf Igitur ex dia bolo eflis. Opera refirunt quern patrem colatis, ut fllij imaginemparentureftrunt.Qui fill/Oeifunt,exprb mere debent,ut cognofcatur De«m illoru eflfepatrem. Sinon mifericordesc^c. utiq^non poteruntappellari filifOei. Contrafiquisrefirat mores diaboli,menda^ cia,homicidium,inuidiam,odium,fuperbiamz^c. qui ’ bus nominibus dcfcribitur nobis diabolus, nónnefilius illius iure appellaturfNcq^ enim folum efl imitatio ibi, fedfemeninternu,i!:trfimilitudoquieflicitfiliationcm.

defideiq s patris ueftri uukis obfc* qutllle homicida erat ab initio, di in ue ritate non ftetit, quia non eft ueritas in illo.Cum loquitur mendaciunijex pro prijs loquitur, quia mendax eftatque pater illius (fcilicetmendacij.)

Exmoribuslicettiidm,quorumßlijßtis.Cuinigi tur uos refiratis mores diMicos, reliquum eß,uos cf» fefiliosdiaboli.

Concupifcentijs, ) Bene dicit concupifccntids,md gis qudm operd,ut indicet intrinfecus eos peßimc dßi» äos, cy Itibordre mera iniadia. Et qucefùere concupi» fcentiiC diaboli Sedaxit Eudtn, ßc etum Adam, cumiUistotum hnmdnumgennsßcitobnoxiummor» ti. Hoc (Ottern dttentduit fatdn, ut omnino genus humd numperirct,cr ßaudetretur (Cternu bedtitudine,ad Cen,4 çfKrfw poßidend(oncrcc(tum crut. ltdinC(àn Jjgt;iritus didboU obferudri poterit. Ab initio jlutiin inßigduit Cdindd perfequendum ßdtrcminnocentem. Hi per» petuo mores didbolicorum,ut perfequdnturßlios Dei. Videtis igitur inopidin chdritdtiscertumejßcindiciü, quod dliqui non ßnt ßlij Dei f Heqite perinßrmitdtein peccdnt hi, cum nullo modo queunt mitigdri. i nuidid Jnuididho» pcrfeconßrripoteßhomicidio,Siquisoderitfidtrem middio con fuum,ut ïodn .in Epißoldßtd dicit,dpud Deumhomi» fertur. ciddcß.Etccrtumeß,inuidosquofq;ßnonprohibedn tur per grdtidm dei, oßirentc fe occdfione dmpld,poß fe impeüi d diobolo dd homicidid. ideo noneß mirum, ft inuidi quiq; conßrdntur homicidis. Vnde dutein hoc ntdlum proccdit,qudm dbignordntidueritdtisiDie» monenimprincepsignordntid eß.

ï N E V A N G» IOAN* î8j ^gt;ndiùtueritatem:uoluitexaltari,undeetiamprinceps tencirarum ejl, quia ipfe ucrfatur in tenebris, omnia busq;cupit tencbras offundere .Initio creatuseflboa nus,fedcum deberct fcad Deumconuertcre,potius admiratusejifuampukhritudinë,[ibiq;placuit,dco^ non dcdithonorë,crita obfirmatus infua malitia,mea rito in hafce tcnebras deiedus efl. inucritafe, id cfi, in ca puritatequd matusefl, non fletit, cr gloriam fibia ipfi ufurpduit quceDeierat.Vndeßtpcrbiddiabolus peccaßidicitur. Ndndumnobifipfis afaibimusquod Del eji,inuenitur in nobis udnitds. Idm C hriflus humia lime cgit, quia non efl drbitrdtus [e rapinam e/ße Sic quoq; docuit nos renuncidrc noflriefuperbiie,ut ne fublimius fentiremus de nobifipfis quàm pdr ejjèt.

NonJktit.) Vm Dft cogni'fio, uel aliquidfolidi in iüo non eft,omnia funt tenebrofa,etiam ahos impel» ht aduanitatem: nequemaiusdefideriumueluoluptai diaboli,qudm fipoßitobtenebrarementcm noflramt ut à cognitione Dei abflrahamur.

Bxproprifs.) Quiamendacium peyiÜuminuaa luit orbi. videtis ibi fcriptura node, utßciamus deum dutorem malorum. Homo fibijpfimaloruin eft autor, Yatemur per deum omnia opera fieri, fed quatenusi Deo fitiki, bona funt. Quod autem db lüd pulchritu* dinecxcidimus,hoccontigitnofl:rdmdlitia, uel igna« uid. Pojfet tdmen Deus hoc auertere, ne ficpeccare*

mus : fed decebat ut hocpermittiret, quo magis claret, fceret fud iußitid,zs'noß:rd iniuftitid. Sdtdnfmgit mcu ddcid,ncqi dudit uerhuin Dei,quid eft menddx,^:^ du^ tor menddcij, qj- infligdt homines, utipfi ucrfentur in menddcijs. Sic igitur heetinternofcere interßlios Dei C7’ didboli. Dlij Dei dmdnt quie Dei funt, uerbunt dei dudiunt : fideles funt o- credunt. Dhj uero didboli qudrunt menddcid,fe£bintur ed, oble^ntur per» petuo in iüis:prieteredpleni odio crnuüdprtediti chiü ritdte,fi quis peéhrd eorum fcrutetttr.

Qwdre no duditis mefquid uobis mdgispldcet men ddcium qu'dm ueritds:iQ-qu£ cordi ueflro menddci ddgt; lubefcunt,edmdgisuobisprobdntur. Ciudndoquidetn ddeo obßindti cflis,fruflrd uobis loquor, et ft nuUd cdH fd ddfit,ut me repeUdtis or fermonem meum.

Qins ex uobis arguit me de pecca« to ƒ Porto fi uei itatem dico, quarc uos non creditis miliif Qip ex deo eft, ucr? ba Dei audit. Propterea uosnonaudi^ tiSjquia ex Deo non cftis,

Tiene nunc colligit: poffum ex operibus uefris coll uincere uos non ejjeftlios Dei,qudndoquide}n de nuUo peccdto poteflis me conuincere.Multum dijflicuit uo*

IN E V A N G. IOAN» 184. bii guod curdui in fabbato paralytici(,fed itd rationcnt rcddidi^ut nullum pcccatu inuenidtis .Deinde bldj}gt;hei‘ miduidetur, quoduocarimmeßlium Dei, neq- id refit lerepoteftis. Ciuid rehquum e/i,quod in me reprehend ditii i N ihil plane, etiam in doóirind nihil reprobabile inuenitis. Ndm d«o potißimu in dodhre requirunturt uitdcrdodrina. Dodrina potißimu omnibus modis debet eße itreprehenfibilis, nonßolum coram hominid bus,fed or coram Deo.De uita autem ut id eft irreprehenftbilis fit,cu nemo alioqui fit qui no ali quandopeccet. Nonloquiturdeiuftitiaqua eft coram Deo. C rimen eft,quod reprobos reddit coram hominid bus,ut quit non debeat in conuentu bominu ftrri. quaft diceret : Cumnonpoßitis me dcpcllere,quafi loquarlit cri gratia uel uentris, quaft male hadenus e^erim, uet contrariale^idocuerimorc. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Si ueritatê. ) Tdm fyncera eft ueritas,qidd iam po teftisprattexere quod no creditis mihtdndecp cofedAt neum uos no effe ftlios dci.î^a ft ex deo,ut gloriamini, audiretis utiq; uerba dei, qua: loquor uobis. Proptered uos no auditis,quia ex deo no eftis. Perfifto in hac fen^ tentia, quam dixi,no amatis ueritate, neq; gloria Dei,

Refponderöt ergo ludæi, amp;nbsp;dsxerût illi: Nonne bene dicimus nos, quod Sa maritanus es tu, amp;nbsp;dæmonium habest'

ih)re,uitd or doilritid, utrunq; in Chrifio ludtci negœ bant. Hdóienusitddete fcnßmus,iamrcipfiex(gt;cri^ mur ejjè. Ad uitam quod dttinet, Samaritdnus es, ej dodrindex fdtand: cudd ipfospoffethocretor^uert» ' Chrißus iCternd fa^iientid. Sdntdritdnü uocdbdnt,quiti no dnxie obferudbdt legem utipß. Ut Sdnidritani cunt lege b^oß obßerudbdt quicddnt ù genttbusßibi trdditd. Quid düt Chrißus ddmnduerdt pdternds trdditiones, er «0» dduldbdtur ipfs erc. Ldbordbdnt, ut dudißis cdp. ^..perpetuo odioludici er Sdmaritdni inter fe^ ilißcri£ indicdnt Sdmecritdnos ludteorum dmicos tent porepdcis ßiße,belli dut temporetnimicißimos,qui^ etidm conßgiebdnt dd hoßes, ei' in lege dißblutiores. C um itdqi C hrißum in minimo no poß'ent drguere, ge «fra/j crimine ineeßdnt. Debebdnt dicere ob qud edu^ ftm Chrißus Sdmdritdnus eßet .Proßrdnt igitur ob quad ßt Sdmdritdnus: proßrunt dodrinü qud errduit •' ßtcile eß dicere errds, ß’d dißßcile hoc uel illud dßrrre.

Refpondit kfus’.Ego dæmoniû non habeojfed honoro patrem meum,ö^ uosdehonoraflis me. Egoautemnon quæro gloriam meä, eü(dliusfcilicet) qui quaerat öd iudicct.

Df uitdß(d chrißus fe non exeußtt : in quo ferudt fummdm mdnßtetudine : ß:d de dodriitdfeipßtm excu ' ftt)qudcontcmptdetidmgloriddeicontcmniturfiinut ' (^con^

I N E V A N G* I o A N, 1S5 ZT concultdtur. Hine etia nos dt[camus, qtidsiniurias ferre ltcet,z^ quas etiam repetiere :natn f; quidem glos riadei nobispatientibus nullam dccipitiaéhram, res äißimeß.cimus fi patienter feramus ignominiam. vbi autem gloria dei fimul nobifeum periditatur, tempefli uumerit reddere excufationem,z:r patrocinaridiuis HO honori.

Honoro.) Quarenonhabeod£monium?quiaho noro patrem.Hoc peculiare d£monibus, à diuino cuts ttiauocare .lamcum omnis tneadoilrina hucjfeäat utpater glorificetur,nonelluerifmileut diemonium habeà,qui uolo ne aliquidde gloria patris decedat. Ve rum,eß: qui iudicat uos de hocßäo.

CHriflus caluinniantibus tudteis nequaquà cedii fed magis er magis gloria fuam inanifcfat. Di xerant eum habere dtemonium, quaf minus ueritatem doceret: nunc quafi per cotentionem dicit,adeofeelfe iteracem,ut non fol um ipfe da;monium non habeat,uel jTiinKj ueraloquatur: fedetiamftquis fermonem eius feruaumt, mortem non gußare.

V ere uerc dico uobis, fi quis fermo« nem meutn feruauerit, moriênon gus ftabitinæternum,

redico.Dixienim,ciui crediderii in me, habebit uitunti eeternam-.cr me ejfe lumen huius mundi : nam indefe^ citinitiu fermonis. Siguis acceperit huncfèrmonem^ Cr ettam fentaueritßde,id eft,peiihgt;refuo, non per. mittet tiolucribus exit ut tollant /cmen illud nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ver»

turn feruandi,multum in fe cotinet. N ibi/ dicit de uana fide,(cd de iUaqua fi quis acceperit, utetiam uita fuant emendet,^^ innocentiam uita: adiungat,fudens^ bo^ tiicuitie^c. Sihocfides operabiturinaliguo,illedici turferuareuerbum dei. l^ihilde uana fidequa multi ^loridtur, cr dlt;emones habent,hic dicit. Qui uerc ere dttyiUe liberabit animam fiuam à morte : id e/i,amaritu di)K mortis non gujiabit. Quamuis uideaturhiemod ri,tdmen mors iÜa potius fomnus efl, et imago mortis. QuiaChriflus refiurrexitàmortuis, etiäiUiquiChria fh per fldem uniuntur,refurgent:O' quifliritus Chrilt;f flipartidpesfiunt,hi quoq^ aternam uitam poßidef igt;unt,ctringloriamrefurgent,utin nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6.cap.ha*

betis. Hoc fermone multum offlnfi iterumfliere ïudai, audiëtesnosetià fermone Chrifti uiuificados.Etfico* tnunilegemoriendufit,tamëinmorteno tenebimur,

DixerQt ergo illi Iudaet:Nunc cogno uimus quod dæmoniQhabes* Abraha mortuuseft amp;nbsp;prophetæ:SC tudicis,Si quts fermone meum feruauerit, no gii ftabit mortem in aeternö. Nunquid tu maiot

ï N E V A N Glt; I O A 186 major es pâtre noftro Abraha, qui mor tuus eftf Et prophetç mortui funuQuê teipfum tu facisc'

ex diâis Cfcri/lt inteiïigcbàt luchei, ndin etd^ hue pcrfiflunt in fua. fentcntia,C hri/’cuni ej]ê uulgarent hominè. Dicithic Meu, ut declaret feetiàeffè hominc detl .Meum, qui deus fuM,fermonem.AJioqui homi tüs fcmonemferuare nonprtcftaret uitam. itn nunquâ (tgnoucrunt iüi C hrifltini ut uerum dcum,fed tanquunt hontinë : ctrproindehu^cuerba uidebantur tHisplena bläßrhemijs Cf crrore. quaft dicant: Dainon ex te loe quiturtamfuperbacrutrogâtia uerba. î^èmounquâ ita locutus e/h Si gî ferUauerit c^c.quod i te auditnus.

Abraham.) N ónne Abraham magnus amicus dei? fèdnon audebat hocdicere:quinpotins ip/èmortuus eß,ZT otnnes prophète, per quos deus locutus e/t. Tu amplius aliquid dicis, Si quis fermoneili etc. Si quis fer nionem audiuijfet exprophetis e:y credidiffèt in Chrif flum,ut prophète pradixerunt, is immunis jùiffet à morte lt;eterna. Etiâprophète non funt mortui,utper» petuo detinendi à morte, Loquuntur ludai ut hi qui C bn}î«m non inteüigebaiit.Mors neq^ guflabitur 4 no bis,id eß, ilia amartiludo mortis nonfentietîtràfidelia bus,etiafihicobdoj-mifcât, Mrmorcj eßotcundecoit tentio orta fit,nempe hinc potißimum,quod C hrißuia fddebantur arroganter loqui: unde hoc reuocant,qu((»

Refpondit lefus: Si egoglorifico me ipfQ,gloria mea nihil eß.Eft pater meus qui glorifîcatme, quemuos dicitisdeû ucftrû eflêjamp; tarnen non cognouiftis ilium. Egoautê noui ilium : ÔC fidixero quod nonnouerim illQ,ero fimilisuc«! ftri mendax : fed noui ilium, amp;nbsp;fermo^ nem illiusferuo. Abrahâ pater ueßer exultauit ut uideretdiem meum, Qc ui^ dit atquegauifus efl.

Improperabant ïudai chriflo arrogantiattijÇiuod Uelit tnaiorhdberi, lt;^uàm effet.ïdeo reffondet eis:

Siego.) Ideßi Simeipfum glorifico,fiproueflra opinione talis firn, ut me exiftimatisy ff ^fque iuff fu deipdtris tantü honoris mihi arrogo, mendax funt, imo lausmea uertetur inignomimam. Itauere loqui* tur iuxta opinionem ipforum ; nam ipfi arbitrabantKt cuminuidumeffe hominem»

Gloria.) ld efl, hae ratione^ut uos opinamini ab ff ^ue iuffii dei,certe uana gloria mea,Qr nihil efi: fed no talisfiim.

IN E V A N G. IOAN. 187 terme glorifient.Pdterefl qui tdnta. opera operatur per me,ilk teflimonium mihiperhibet, tile uult ut gloe riantillius maniflflem.Equidem nihil minus quaro, quam uanam iflam gloriam, quam pleriq; mor tales ue nantur. Eater dedit, utflliusipflus ejfem. Deus uefler efl meus pater. Iterum maniflfle eis indicat fe ueru dett eße:noutprophetlt;e,perquosdeuslocutusefl. Supra: Efl qui quart t or qui iudteet. Quis quterit gloria Chri flitdeus pater, qui dedit ci potcjhtem omnis creature: (J ita deus pater eius efl, qui glorificat ipfum.

Et no cog.) Deum ignoràt,qui filiu ignorant:ita Cr patrë. Licet agnouerint dcum caelum terra com didiff'e,e:y multa alia mirabilia,nondumtarnenuerc agnoucrunt deum:quandoquidcm illam immenfam mi flricordiam no cognoueruntperChriflum/àâam.Vn de ludai cum C hriflum recipere nolknt,fatis déclara« bant fl nonnojfl patrë, ncq^colere.Moflscnimpra:« dixit furrechirum aliquem ex patribus orc. Dicit : Ita fcio iüü,ut alifspoßim manifljlam patrisuoluntatë fl« cere. lorfn.t. Quicflinfinupatris,reuelauitillud.Ne mo flientiam ueram habet tuft ßlius.

Eroßmilis. ) ld c/l,ƒ( uoluero accederefententue ueflr£,e:yita me humiliare, quemadmodum uos uuk tis,dicam me no ejfl filium dei, cr mendaxero.Dcdit ita mihi pra;ceptum, ut eius beneuolentia immenfa clu cefcat.liamuosmult4loquiminipermcndacium:pr£

Ca/VlII A N N o T. IOAN, OE C O Li fcrtim hocßlfe dicitis,ciuodptitatis mc purum ejjchon miné,or cx d^monc loqui : idq^ frcitis per inuidtâ, O' noitctbfq; menddcio. i^on poter at enimreprehendere C hrißum de aliquo crimine, turnen dicunt eum ejjè SUf nturitunum.Etcum doilrinum Chrifli nopoteruntre^ filiere,omirucula adco dura effent,nihilominitsitt Beelzebul O'c. Nf/nc tifhabet, dicunt: unde patct ea couicia plane Ù mendacio effè profida. Ab fit, inquit,ut hac in re uobis cedam, o imiter ueftru men^ ducium'.midto redius fierit, ut uos imitemini ueritute, guumloquor,quùin ut uobisfimilisfiam. Sidixero me non effe lucem mundi,quid uliud fiao, quant quod ero uobis fimilis mendaxi

Sedfcio.) C)utecunq;loquor,uereloquor,noneß in memenducium.Uoc mihi conmtifitpater,ut munifi fiant gloriain fuam hominibus ficiam. Gloriain in boe reuelauit,quiu C hrifium filiunt fuum nobis mifit,qiiein poflea exultuuit. Dicit : Seruo fermoné eius tam in ref uelandu ueritute, quàminobcdiêtia,0'nuttumpr£ce ptorum eius tranf^edior. Supra : Si quis meuni fermo nemfcilicettunta diligentia euflodierit, ut nihil omit* tatexijs, qu£ deus fieri uultcre- quafidicut: Exude feruo: fed quonium uos adhuc hubetis me pro uili homi ne, o pututisme infiriorem Abruhum patre ueflro, fiitote etium lüum me effeinfiriorem.

IN EVANG. IOAN/' 188 nef ddtig funt, quod infcminc dus l)enedicend£ omnes tuitiones tcrrte.vnde nimirutn exultuuit Abraham,cr uidit diem C brijît cum eßet immolaturusßlium Çuum. lam toto triduo multum fecum angebatur, liberatofi» lioper angelum. Ccrtc tutte aliquo modo agnouit fectt turum aliud fernen,C hriftum ipfum. Pendebat aries iit care£h,quiaries Chri/lum in ligno nobis protfigura^ bat'.lÿSamficut aries iüe mori debebat pro ifaac,qui ad mortem poflulabatur adeotoquot; iides in ligno cornibus pendens mortem no metuerat :ficC hriftus quoque qui erat innocens, is debebat in facrijicium aßumi cr pro nobisoffvrri.ltaetiamnos per Cbrijlum occifumre^ furreximus. Qjtandoquidem C hriftus humanam car^ nem in fe gcftauit, humana caro refurrexit, çy noflrd refurredionem in fe operari cœpit. Ecee Abraba olint cognouit, er betatus ejl infjiiritu fuo. vnde maniß/iit patres ueteris teftamenti in eadem fide f’ruatos,in qua cr nos, nempe fide in Chriftum : quia Abraham crede bate hriftum uenturum, nos a-edimusueniftè. llle,in^ quit,non inuidiftèt mihi hune bonorem,nunquam exi^ ftimaffetfe ftliciorem. lUum fuum diem,id eft aduentu quo innotefeere cœpit mundo.C hriftus mundît fuo ad» uentu illuftrauit:quod nonpotuit non eftè gratißimum Abrah£,quiuidebat mundum obrutumuarifiidolola tnjs.Dicit : Si effetisfilij Abraha, non iniàderctis mi» hi. Abraham gloriatus eft in gloria mca,quod eft ami»

Dixer unt ergo ludgf ad ill um:Quini quaginta annos nondS habes, et Abra hamuidifti?

Quiditm Icgunt quadraginta annos, fed textusno habet. De numero annomm Chrißi,no ita certum eft, utpleriq;arbitrantur.'BaptizatU5ßdtChriftu5cuhai beret annum trigcfimum,apud tucam : fed poftea trb bus cum dimidio prtedicauit annis. ïamiudieiaugent tMineru,quod uidcatur aliquo modo accedere ad quim quagcftmum : alioqui commodius dixiffcnt, Ç^uadra* gintaannosnondtimhabes:z:^putanteffe,quodChrb (iuspro;fe tulerit maiorem autoritate. NamGfqult;e* dam alia incircunljigt;e{lelocutifunt. ïreneetislib .i.ad^ uerfushtcrefesdieltfe audiuißeadifcipulis apofloloru Chriflum uiginti annisprtedicaffe. Plané nouumeft, cum non Ugamus apud alios autores.Diät: C^uiioa annem oudierintinAfiaidindicaffe. Deinde iüumloa cumadducitcrc. Sednoeßpericulum inhacrefidei-Koc magis uerifimile eft, ut communis modus loquena lt;ü habet, cum C hriftus indicare uoluerit illis,fe effe ue rum deit, oromnesfibieffe cognitos. Dicit: Abraham uidit, inj^iritu fcilicet : zy illt pra;uertunt fermone,zy dicunt: Abraham uidißii Sed utiq; etiam uidit,quid o* mnia per ilium creata funt.

IN E V A N G* IOAN, 18s» Dixit illts lefus: Vereuere dico uo# bis,antequâAbrahânafceret,cgofum, Iterum ntjnißfte ittdicat fuam diuinitdte,feej}e m tic[uiorem Abrdham. Sichocuerbo arbitranturguidâ Egofuin, quod nomendeienunciarit. I»Exodo,Ego fmnquifum. Hocproprium nomendei. Et nomen tc» trdgrdmmjton Adonai, ab e/Jèntia, eo quod deusßm propricfit omnisej}cntilt;e,omniaq;cßöabeo accepe^ rint,quia deus incoinmutabilis omnibus modis.

POfl longain difccptationem, extremo loco C hri fius illud manifcftißimc indicat ïudieis,quod ana tea capere non ualebant, nempe feeffe non inferiorem Abrah£,fed etiammulto maiore dco parem. Hrfs betproprietas uerbi, Egofum,aliquidinfediuininoa minis. Deus eminentior cfl,qomnes creatura;. Dews pprrf tempus oinne eft,or ei omniapratfentia funt,nia hilq; in Deo uariatur, pr£terea ftns omnis uit£.

TrftKiem declarant re ip fa, uerum eße quod C hria ftus toties Ulis obiecerit, quodq; non abfq; niendacio in ficiati erant.Chriftus obiecerat eftè homietdas et filios fatan£, non Abrahat.Chrifto hocdiccnte îudatifimua labant fe eftè innocentißimos. Lapides fuftollebät blaft phcmiarum,quibusfilius deilapidatur fenfuallegorifi

co. No minus pcccdrüt mulis Unguis, qu4m lapidibus-Chriftus tarnen nokbat eispermittereut tuncoccidei‘ rent, fed fronte uoluit mori. Tukrut lapides tanguant inblajfhemum.

Euanuit è medio eorum, fÂchis quodammodo inui fibilis,utnonuiderent ubifeoccultaßet. Eratuereoa cultus, O' occultât feuere à blaff hemis iftis quinulUt ratione patiunturfe doceri ueritatem.

Exiuit. i^onfolum iîlos ïudeos reliquit,fed etiant totam fynagogam,qu£perpeccatum ifludexclt;ecaU , efioreieib.

cans effe ueram lucem mundi. Audiflis enim in initio o# éklui capitis, quomodoChriflusmane orto foleocca* fionem fumpferit, ut fe diceret effe ueram lucem, ita ut 4fenfibili luce mentem nojiram eueheret ad inteüigibi lemlucem. Qji£resualde male habuitïuda:os,unde

ortalongior contentio interChrifiu ZTiUos-i^uncii ipfum C hrißus confirmât, non folu uerbis,fcd etiâ im genti

mirdculo, (tuo déclarai fe Uluflratorc humani gç neris.Animalis enim homo non percipit quie dei(uni. C£cus iÜefiguraeß humani generis, quod illuflratio^ fiemaccepit pcrChriftum,quieft ueraluxmundi.Et ficuidetistarn miraculum iflud, quamcteteraqu£hic dicitiur, pulchre coh^rere fuperioribus. interim apud c£cum hunc habemus etiam modum noflra; illuflratio nis,quomodo luce accipiamus, qui uere tdderc inci^ plant, quoq; merito id nobis contingat, nempe miferi* cordia C hrißi. Deinde opus eß ut lauemur, er ajfocit emur etiam eleâis dei,itaut conßteamur gratias aga}nusilli,qui illujlrauit nos:in quo totius Chrißia» nißni fummâ habituri cßis. Quamuis îudæi qu^ßerät ilium, zyßißiltyant lapides adperdendum, nihitomi^ nus Chrißus iterum prodit. Hocq;pajß{scß,utcone uincerentur eßefanguinari/.

Ciecum.) EiufquamnegligitoccafionemChrißus^ er uaria ratione agit,ut homines quämaxime attentoi reddat.C£cus iUe mcndicus,qui multo tempore anteß res templi mendicarat, non poterat eße ignotus. Jgitur iUo illußrato,iterum ccepitC hrißusinnotcßere.Et ita euehitmëtes noßras. C£citasaliacorporis,eraliaani fnarum. Corporis longe tolerabilioreß,ßconferatur ad animä.Iudati caci animo,ille autem folu corpore,

Cum igitar C hriftus dj^iceret,nimirum mifericord ^ter,Ciecumillu)n,difàpulieiu5hocobfertMntescogi* tabant, nonfmepeccato c£cum iflum tantapati. Hoc enim ßre humanum indicium ejl,ut omnes qui affligutt tur in hacuita, putemus propter fuapeccata affligi. Sic in lob amici eiusoffrndebantur, quafi propter pec cata fua tarn grauiterpuniretur. Hocperpetuu offen» diculum eft in in^o. Nd»« pdKci funt quibus innotuit, quomodo conftrmesfilij dei ftant C hrifto crucifixo, ut gloria dei per illos maniftftetur : dumftieéhnt in folas extemasafftiiliones,mirum in modum offèndtitur, (J temere indicant.

Ojtispec. ) Num hicuelparentes eius? Non erat fujftciensdiuifio:poterdntetiamadiungere,uelabfque peccato talia patitur.Non fnfticabâtur quod quis ab ft que peccato pateretur. quaf'■ diceret, Impoßibile effet buncpati ttdia, niftprlt;eceftifjèntpeccata.

Refpondit lefus : Nec^ hic peccauit, neque parères illius, fed ut manifeften* tur opera deünillo,

Pulchreindicat Chriftus, non omnes propter pec» cataftuahicaffiigi,quamuis omnes peccatores fimus, er omnes meruerimusaffiigi. Noneftqui außitintrof re in indicium cum deo. Hoc tarnen bic non agitur,fed loquitur iuxta comnne indicium dei, ut deusfolet ope» rari

Sunt peccata gute deus plané nobis nonimputat: de gbuspeccatis difdpuli non interrogabÄt'/ed loques • bantur^ppter peccata, ob qu£ deus hoiespunire (blet. Alioqui feimus oinnes mor tales peccatores eße i:^mett daces. Abfq^ dubio ccecus iUefepiuspeccauit^erpae rentes illius : fed no iUispcccatis obnoxij, propter qu£ deus huiufinodiplagas homintbus immiterefolet:na}n de ijspeccatis erat qult;eflio. Sed uideamus opusdei. Agit dominus profuo arbitrio or uoluntate,utfuam gloriam in omnibus confcruet, neq^patituriHam negli gi.Qu,emadmodumlutumnonhabet,quoddicatßgH lo,quare me fic/Teiflif quiaßgulus dominus eß luti: I flt;lt; bocloco dominus omnium rerupoterit agcre cum fuis figmentis,utfibigratumeß. lüocßut reßiciusadpec cata ; reßgt;icias potius ad cum qui omnia(àcit, ut gloria fuaenitcfcat crmanißßetur .quafidiceret difcipulis: lionpertnittitdeusabfqicaufa aliquid. isiamopusdei in lUo manifcßabitur,ubi ilium iUußraueroiQr deopla cuit,ut fc naßere tur. Multum expedit hoe fecum cogi tare in aduerfitatibus : deus glorißcatur per nos,fi non obmurrnurauerimus, etiam fi non miraculum ex nobis ßciat, ut de Daniele crc. Sed fi patientes crimus,opus dci in nobis manifeßabitur. N on parua laus eß, dei ße Iios tam obedientes eße, qui etiam libenter,utplaceant patri cxlcßi,crucem impoßta firant,quantumuis mof leßam. Vbi htec laus ßliorutn auditur, utilt;^ opera dei

Capux A N N o T. I O A N4 OE C O L . tmnifrjhntur. Potißimit äutcin hoc loco reß^icii Chri ßiis miraculum quod er.-it opemturus in cicco.

Me oportet opari opera eius qutmi fit mc donee dies efl» Venit nox qnan^î do nemo poteft operari. Qiiâdiu fucro in mundo,kix fum mundi,

Declctrdt qudlendm opitsfréhmsßt, opusßcilicet pdtris. Pärum quidem erat iSußrare hunc c^cum :ßed hoc multo ampliuSjquod per c£cum ißüm prieß^ura^ tur.Prop ter hoc opM C hriflus uenerdt, nempe ut luce, darethumano generi.

Mißt.) ScdicetpdtrisOpera. Sedhoc,quadiudiet eßdd eß, donee durât minifteriu tneum, minißraboß* deliter. Solent mercenary laboraredietota,adueßea rum domum redeunt: tune tempus quietis,Qr non labo ris,ßed mercedis .ïd eß,no ceßabo ab opibus meis et nd raculis qu£ßcio,neq; ccßaboädoärina mea quoad operaperßciä,qu£ iniunxit mihi pater meus coeießiSi

Nox.) ideß,fi(turum eß,(^nonmultuabeßteilt pus quietis me£:nemo noäefolet operari. Propedictii aderitßnis laborum ineorum. Lux ßum mundi.videtis quoduerbaißapulchre reßondeant ßiperioribus,cr iterumoccaßonö ßumitdeluce illadißercndi.Interim autem admonemur per diein ißu,quo deus operatur,et tiobis bene eße operandü. Et ç«âto tempore coceditur audirc uerbu dei,C hrißus operatur in nobis: quado au ten

IN E V A N G, I O A N, i7îgt; ' ff to crßaumt tniniflm'unt uerli,^' etiam tninifleriunt Koftru,fiuflra oinniaßmt. Etfihinc cmigrjuerimuf^ erit tune tempus c/uädo nuUuspoterit operari. Eelicet igitur funt quibus contingit uerbum dei audire,quilt;t C hriflus non mtnuspricfens cfl nobis, quando fuo uer^ lo alloijuitur,lt;}uàm ilio cceco, eliamft no corporaliter adfa. Lux mudi eji,ut nemo excufari queat. Dicut qui dam,ft apparuiffet mihi lux, pro/èélô credidi/Jèm. Ec Cf lux lucet,cr fui non receperunt. Similiter hi qui uot lunt eße C hrifliani, proh dolor hanc lucem cotemnut. Pulchreigitur pr^eludit ijiisuerbis exertens difcipit^ ioj fuos,ut interim difeant, quidftbi uelitc£ci iUiusiU luminatio.

Hoc cum dixiHet, expuit in terra,8£ tecit lutu ex fputo, illeuit lutum fu:« per oculos ceci, amp;nbsp;dixit illi: V ade laua^* rein natatorioSiloe:quodfi interpre* teris,fonaimiiïusgt;

Verba htec ftepius repetit Euangelißa, et iUùmintbt tus iße,cum rogaretur de miraculo C hrifli: fané habét infenonpauca myfleria. Etonpotuit aliter humanunt genus faluari,nift per C hriflum : nifi ßlius dei uenijjêt^ h ßdus ejjètfi-ater noßer, et propitiaßet nobis patrê quiinccelis efl,aäueßetdefalute noflra. Kocq^ma^ iàmum et ineffàbile myflerium his uerbis commendot» tur. S aliua C hrißi diuinitatisfyinMum cfi; qiue faliM

ap. IX A N N o T. IOAN. OE C O L. comuniki eß lutoßd eß,humlt;tnitäti. Verbum caro fr* üumeß. Hoc ante omnia oportebatprtecedere. Nant indignitatemChriflidcuspaterrefr)icit,permummi* fericors amp;nbsp;propitiusfriius eß,(juia is obediensußj; äd mortem frit.üos enim quid aliudßumusquam lutuiM ti è terra redituriq^ in iüam? Chriflus etià ex humanité temalagma quodda)nconfecit,z^unxit noßräinfir* mitatem.

Oculos. ) Fruflra Chriflus nobis natus effet f Uifl communicaret nobis de ffiritu fanóh:quem cum nobis communicdt,fui participes frcit^ etperiüum fuuffiri* tum nos iÜuflrat. V ide te quomodo etiam hoc myfleriü inflnuatur. HumanitasChrifli erat nobis comunican* da, ut alibi de fanguine Chrifli habetis, qui afferfus efl in corda noflra. Ç^uomodo fanguis C hrifti,fic olim fan guis taurorum hyfopo Qye.

Luto,) Ciuomodounxit^ Scitisffiritumfanant tinâionem appellari.Chriflus quoq; ab unilione efl ap pellatus. Vnüi igitur ffiritufanôh)-,participes efflci» mur meriti G hrifli. Sic lutum iüud quod contempcratu efl cum faliua diuinitatts,fuper oculos cicci, id eflfuper noflram inflrmitaté perungitur. Inde fit initiu noflris fidutis : contra Pelagianos, or omnes qui fuis meritis putantfe affèquifalutem. Chriflus eleéhiseflàpatre, deindeffiritus gratiamfuam communicat. Quidpo* ficaànobisrequiritf

^d iipoflolos,i(d ecclefianijO' adpicrctmenU eccleftte, ututcotenddntcotentiofihominesCatabaptiflie.Vide tis primum mittere ad fdcramenta'Mm hlt;ec omnia hia fee uerbis nobis indicata funt. Etiam Centurio ifte,quë Petrusbaptizauit Cafare£,noneratfiliusnili bapti^ Zatus. Scitis aut natatoriu iflud typu ^erere baptifmit ficj- patet nobis ingrejfus ad ecclefiam illä apojhiica,

Siloë.) Erumpebat ex monte iquamuisuere erat torrens,dicebaturtamenmiffus. Pulchre uult indican relotionem lUam contingcre partim per uerbumdei, partimperfacramenta: er deus iUaecclefta uoluit con gregari : cr idea dedit extemam lotionem. Vera lotio per uerbum dei contingit.

Videtis hoc loco apertionem oculorum feipii lotioe nem. Accédât eccleßamprimo utilluflretur. Elónne Chriftus poteratiHum tßuflrare, ut alios ctecos,etiant ft nofuijfet lotusi ProJèâôpotuitjfed uoluit modu eea clcfilt;e nobis indicare.

VT Chrißusdeclaretfeeffelucemmundi, etfo* lem ißum inteÜigibilê, er iHufiratorem menlt;^ tium, memorabile hocßicit miraculum, illuminas eum 4 natmitate ciecus erat ; interim docens etiam fumt

Cap» IX A N N o T. I O A N. OE C O L» tndmChriftianifmi. Hocenimceternum deiconfiîiuttt futnmum myflerium, quodperßlium fuum,peT ^uein ms condidit, etùtm redimerc digiutur. Hune au tem uoluit fieri hominem propter ms:id quod pulehre indieatur,quid expuit in terram etßi it tutum. Deinde fdio tradiditomnempoteftatem, utquos filiusadfeifce ret,hi aduoearentur in regnum gloriie. djiosinun* gitfiliusjfiiritu fuo,hi uerefdij dei, hiq^ eredët tandent inipfum,Qrconftituent populumdei. Hane benigni^ tatem C hrißi infinuat his uerbis, ïüeuit lutum.Tertio, quantum ad nos attinet, neeejfe eft ut audiamus apoßo los cruerbum dei,craggregemus noseeclefi£,qttie (gt;eraqud Siloeindicatur: Nametpcrillambaptifmu! tJoßer prtefiguratur,per quem ingreffusfit in eccleftäf quo' apofloliea eß,Qrper apoßolos condita.

Lauit.) Vbi uoeatißterimus 4 deo, abfq^ cuniîdd tioneparendumefl, Ciuemadmodum Abrahamexi* uit de terra ßua or de gente ßta, ad uocem imperantii dei-.ita ubi ms euoeauerit è loeo eoßueto, eedendum eß ad Siloëfid eß,ad populum ßuum, relidbl eonfuetudine prißina er malorum eonßortio.ln fumma,opuseß no^ bis lotione. îiamlotio ißdpraißgnat intemam lotion nem,utlauemuràfordibus animarum noftrarum. No lauabimur autem niß eognito C hrißo, illaq^ eß uera h tio. Alia externa lottoßllere potefl : interna neminei» jitUt.

t N E V A N G. IOAN, I8t . Vidcns. ) 'VideiptiéîumobcdicnÙ£:lt;luidmdis dit,uifumajjècutuseftdunlt;!lt(secclcfi£efi,lotionemac cepit,etidgt;n uijim .Pcterat deus i/lum ante illumindret fed mifitprimum adfîumcn.

Itacç uJcinijCt qui uiderant illû pfius, quod mcndicus elIetjdicebanttNônne hiceft qui fedcbat, SC mendicabatcAlij diccbâtjhic eft : altj rurfus,fimilis eft illû llle dicebatjCgo fum.

Audiuijlis quomodo illu/lrcmtir 4 C hriflp:nuc quo modo uerfandüfitubi Hluftratifrcriinus,audietis. O« P us enini eft nobis conftßione. C orde creditur dd iufti* tiam,dd Rom. lo. Qttt non confttebitur me, neq; ego cofitebor idü corà pdtre meo. îtdfèmperconiüâdeft côftftioftdeijUt orc confiteamur quod in corde eft. pfttl mus:Credidi,propterquodlocutusfum. Ver£ conftp ftonesmdxime innotefcunt tonpore tétationû. Ciuod fl quis noluerit conftteri C hriftum, cum nondum tenta tationes ingrucrint, quidftéiuruseft eu ignis purgato^ vius exdrdefcett Proindefapiens dicit: Fili accedens ad feruitutem dei, para te ad tcntationem. C bn/îus â ba» ptiftno mox duâus in defertu,tentdtus d diabolo. Ten tamur tum 4 dextris, tum àftniftris, ab amicis cr ini* micis. Legiinusigiturhic ortumftatim efte diftidiude €£co iHo, or occaftonem dant ut ft nianiftJkret.Pau-* per erat, cr pleiifq^ çognitus ob paupertatem eximi^i

aßMat (cmplo,rogabat ut alilt;luidßbitribumtur^ JStónnehic.) Miirumeft,cumtniriiculum ißudfr* ihm frerit inpropeitulo, quad non magisad iÜuftrdto remmentiumChrißumprocuircrint. Vcrumjßiritus fMÓhis indicare unity quim excac^ta fùmt mens lU^ d^onm. illis lux mißßi, fed mdluerut in tenebris quant in luceuerfdri. Vicini inquirunt, dn iüe fit. Verifimile omnino eß,quid tarn diligenter inquirunt,o- ipfuin dd phdriftcos ducunt, plerofq; ex illis mdló animo intetro gaffe,ut Chrifb infidids ßrucrentiexplofum enim erdt nomen Chrißi zx dbieéium dpud ludteos. Rumor idin ad omnes dimanduerdt, imo iam promulgdtd lex de ex cludendoèfyndgoga: dttdmen Chriftuslibereambulii bdt.Conßßiociecifcrtitudinis jfiritudlis indiciüerdty fidei uene ftgnum.Uoc locoutinplerifq; alijsß^ des crefeit cieci. Principioimperfiüior erdtt:^- rudis, crefeit tarne ßdesin ipfa perfecutione. Accidit cu eijee returè fyndgogd,ztr iniuria affeeretur a ludlt;eis,ut Chriflum inuenerit, er aperte cognouerit,pdldmq; ilo Ium,de quo /ôlum ante dudierat,er non rede cognoue ratyconfitetur: et magis ad obedienduin C hriflo,qudnt curiofeperquirere pdratuserat. Principio igiturpar^ uuld ßdes: nam dicit,Ego fum : Irf eflyfm iUe olim ctc* cus,mif r,mendicusyßd dei beneficia nunc alius.

Dicebant ergo iI!i:Quomodo aperti funt tibioculirRefpondit ille QC dixïtdl le hanta

IN EV AN G. IOAN. i8x Ie homo qui dicitur lefusjutum fecit,0^ inunxit oculos meosjamp; dixit mihi: Va»» de ad pifcinam Siloë,ct lauare, Vt ante abti ,ac lauijuifum r ecepi,

Qjti rationc oculi tui apcrtifunt,edißere.Etfi tdi* ^«4 parte cognouerant, attamenfedtHo interrogant et flt;epius,fipoj]èntoccafionem cotra Chriflu inuenire, quiamiraculußilum indiefabbati. SiigiturChrifius plus folito taboraßet in iflo die, intëtaffènt ei crime uio latifabbati,qiiodfaniiißimeoesobferuabät.Uamun» dusperpctuà agit. Eloneflillicnra promoucndteglo» ri£dei,fedpotius opprimend£ magis folicitusefl,ut fuis defiderijs fatisßciatyCfuam ut emendatior euadat.

Homo. ) Adhuc hominem uocat,neq;iuflum,neq{ fanilum : fimpliciter autem beneficiu cofitetur, quan* turn cognoucrat. Nlt;tm quodC hriflus expuerat,nb po terat tfidere,neq; cognofcere ; idea hocomittit,fedfof lum dicit,ftcit lutum e:yc. is modus eß, quo inueni fain temmeä. Simpliciter narrabat ßäu, erp^rs erat ali» qua gratitudinis. Qjtidpoterimits deopra;ftare aliud de omnibus operibus, quam ut grati fimusi O mnia ab eo accepimus : inttocemus ergo name domini.Quid re tribuam domino pro omnibus qua: retribuit mihif Ca» licem domini accipia,ct nomen domini inuocabo. Gra Uarumadionem recipit dominus, uultq; gloriamfuant faliMtn ante omnia : qu£ non falua erit, nif conßtea»

CapUX ANNOT. IOAN. OECOb mur C hriftum ejje ucrum faluatorcm. Qwi^ äea cm uoluerint,huic mundo nonpluccbunt. Duobus dlt;i minis ßmul nonßcruiemus.Luc.i6,

Dixerunt ergoilli: Vbi eftilIcf'Aitî nefcio» Adducunt ilium ad pharifaeos qui dudum cæcus fuerat. Erat autcot fabbatum cum lutum facerec lefus SC aperiret oculos ilhus.

Conßderandifiint ßcmper afjriHus uduerfariorum, quiliuore nimiouexubuntur. vbicfi, dicunt, iüe, feilt cet uiolutor fubbuti, homo de guo dicis f^^am non eß ueriftmilc, quod adgloriam fuam locutißterint, cunt iam antea nouerint C hrtßü : fed aliquid uenari uolucf runt ex ore c£ci,quo perdmnt Chrißum.

Nefeio.) Etuerenefeijt,quiaimperßihieiusad* hueßdes erat, vbi Chrißus fit,e^inquanta glori4t er quanta operctur,nefcimus, doneepleniusadoleue* rimusinmenfurä adulttctetatis.verumpoßea Chri* flus-ea-co fereuelat.lamquoanimo ïudieifntiflalo* cuti,fubditur.

Dueunt.) Vt rationcreiab itlßpetant,quodntii lueritindie faerocurari,idqieffeindieiü negleihere* ligionis.DueituradfupcreiliofosindicesCiCeus. Etpui ehre additur y Tco'ik TvqiÄc^'.Dueitur quide, ut« potetpfe maleßihr,iudicandus cdgt; idis.

IN EVAN G. IOAN. i8j Chriftum inoperibus reprehendcre.ln s-Oquot; 7.cap., appose t,quim legre tulerint C hriftum fanare ^^rotot in die fabbati: Nam boeßeiebat Chriflus,ut gloria dei magisilluflraretur :nelt;j; agebat in angulo fuamiracu» la,fed cum populusadeffetfUtCelebrisßeret. Sitjuii uoluerit uideremyfterium,Jàcilcdeprebendet.Cbrbf flus homo fiâus die fabbato, id efl fiptimo, inplenitii dine temporum,inhebdomadis ifliscumadejfltnunc fabbatumuerum.

Iterû ergo interrogabant illii 8C pha nfçi,quomodo uifum rccepiflèr Jlle au^ tem dixiteis Lutiim mihiimpofuit fii« per oculos. Si lauabar. Si uideo, Dice^ bantergoex pharifçisquidamtNoneft hic homo à deo, quia fabbatQ non obfer uat.Alq autem dicebat : Quomodopo teft homo peccator hcc fignaxderec'Et diflidium erat inter ill os.

Neputesfatanamad primam tentationc,fluiélui flterit,etfuccubucrit,cejfaturu ; multa; enim tribulatia nes iuflorum ; dominus tarnen aßiflet (Uis, er liberabit cosJgitwr ubi populäres ifli percontati erant ab illumi nato quomodo uidiflet, idipfum zj pharifleißciunt e» adem malignitate, imô maiori. Omnibus maniflflißß num ^uod lapides fuflulijjènt ad lapidandum, ut hoflS

'dei,C hriflum. Rf»« tudebant plané omnibus modis bo minibus impoßibilem,nihilominus interrogant. Sicut fupri re/pondit ,itacr nunc quo^; conßans eß,(^ni bil adimit ex uerbis fuis.

(Quidam ex phar.) Videtis nunc tentationem : fa licitantfipoßint auocare ichrifto,crex grataß,ce re ingratum. quaft dicant: 'Non fcruat fabbatum,ininti cusefdei,neq;àdeo miffus^tiuacunq; rationeuifunt acceperis: cum Chriftus omnium maxime feruarei fab batum. Prietereafabbatum propter hominem inßitu tum, O' nonhomo propter fabbatum. Quod autent Chrißus antea docueritdeuera libertate, hocnonat^ tendebant,fed ut pertinaces femper in fuafcntenM pennanent.

Adco.quot;) Semper deus quofdam excitât, gloriain fuam uindicantes : quamuis pauciores nonnunquà,ne^ ceßetameneßut conßiudantur fuperbiilli.

Qiiomodopoteß.) Signaßxere etiàpoffuntpec catores : fed qualia figna^ Qualia C hrißus ßcit ,pro^ ßäo niüuspoteß homo, taceo peccatores. Etia apo* fiolißcerefigna: etiam mali,ut ludas: fed talia qua: ce* dont ad gloriamdei.Magi nonfua uirtuteßgnafice* runt,fed incantationes habebant. Äpoßoli non niß in* uocato nomine Chrißimiraculaadiderut. Et bene ta* xanturpharifei. Quidagitistnónne uidetisfignunui nißßißimumi ita orta contentio eß.

S ölet deus perpetuàfidc probarc anÇolidafitjCJquot; qu£ uere mereatur nomenßdei : ita ut nobis i^uo^ ^ue innotcfcat,numuerecrcdamusanno. Ciuidopul habet deus probationer zyc. iiosuero nonfumusnot fids cogniti: f^epe enim perfuademus nobis, quafi credamus deo, cum tarnen longe àfide abfimusz deinde ubiuiderimus nos in tentationibus fuccumbet re, tandem inteHigimusquibn paruafides noflra fites rit. Sicetiamoperibus probanda cfi fides: fiquidemfi non Operatur per charitatem, tunc non efi fiatis folida. Sic etiâ in caco iUuminato tiidere licet, quomodo pros batusfiierit : namfempcr oblatcefunt ei occafiones, ut confiteretur beneficia in fe coüata, et apud eospotißis mum,lt;]uibus ingratißimttm erat audire gloriam Chris fi. Sicfequitur:

Quamuis iamantea audiuifiènt iUuminatu eßeiUti ab homine,qui dicitur lefts, audiuißent^; etiam modti quoC hriftus aperuijfit,fit6h luto : nihilominus adhue inftant,ut expifcentur aliquidtdi Hluminato,fifirtè tnaiorem occafonem inueniant accufandi C hriftum.

Quiaaperuit.) Rationc Euangeliflaponit :e[uilt;t aperuit, nimirum in die fabbati. volunt dicere : Q^id

Cap. IX A N N o T. IOAN. O E C O L. fentisdceo, cunt alij dies lintdnquibuspolJttoperitrif putds tu ilium hominem eße ftmîium?

Afcendit cdiquantuïum in confißione Chrißi, in tentatione crefcitctidm cognitio. Anten dixit, ho^ moquidicitur lefus,ßcit lutum: nuncueroChriftunt, dicit. iqonßentit utde uulgari homme Helim()io :fed ffondumßttis credebnt de Chrißo, ut oportebnt. qunß dient, conßrendus nlijsprophetis. I trf qui beneßntie^ iant tune de C hrißo, prophetnm uocnbnnt :etßmlt;(i gnusiSe eßetprophetnyde quo^Xoßsßripßrnt. Sed boeencomium nonßtßicicbnt Chrißo. videamusnuc cogmtionem illius augeri.

Non crediderunt ergo ludaci de illo^ quod cæcus fuiflet,ÖC uifum recepiflet, donee uocauerSt parentes illius qui ui^« fum receperat, etinterrogauerûc illos, dicentes: Hic eft filius uefterjquem uos dicitis cæcum natu eflef Quomodo er gonuncuidetf

Hicobß:ru4musduritidm obßindtorum pharißeo rumiquibusnidld doilrindfufßcit, Ndnt qudtnuisiUe mnnißße indicaret fe ßäßc olim œcum, tdmen iüi non contentdbdntur ; qudßi C hrißus fuborndrit dlique huic pmlem,qui tdlid diceret : quid mirdcidum tarn cldrum ernt

Parentes. ) Ab ilïispercontantur, an iUefitfiliui ctecns. Semper carnales nequeuntjjgt;irituales iudicare: Spirituales nero contra, pojjunt carnales iudicare, qd fit in cis, exade depixhendere. vnde no eß mirü ft ludai omniaaliafuj^icanturquant diuinii miraculu,

Refponderöt illi parentes etus, amp;nbsp;di xeruntiScimusquodhic filius nofter, quod caecus natus eft:quomodo au* tem nunc uidcat^nefcimus : aut quis il* lius aper uertt oculosjuos nefdmus.Ip* fe çtatem habet,ipfum interrogate,ipfc defeloquetur»

Parentes illi non dabant gloriam Chriflo, ficut Puangclifti}. moxfubiun^ittquiapharifei iamediUii promul^arant, ut eijcerentur exfynagoga, quicun^; Chrißum confiterentur. vnde illi etiamfi ßrtaßecoe gnouerint filiumfuum illuminatumà Chrißo,tameit non audebant confiteri. Triaintcrrogauerantpharit fei. Primum,num filius: fecundum ,num cacus natusi tertium , quomodo nuncuidcat.Duobus citrapérit culum poterant reßgt;ondcre : tertium autem periculo non carebat. Interim uidemus natiuitates illas duat pulcbre diflingui,carnalem eyßiiritualem.Carnalit cnimnatiuitas non dat nobis illuminationcinoculorui

carnaks patres, quatenus carntdcsfunt,Chrißi notitiam dantjfed qui per uerbu dei regenerantur. Sa» tisperfcripturam indicatum eß, quomodo Chrißusßt qui iüuminet.'Verum quomodo?quia uerbumdeijàilu tß caro, inunguntur occult noßri gratia ßiiritusfanai CT benignitate Chrißi, unde cotingit illuminatio. Hoc carttales platte ignorant, GrChrißuin ipßtm.

Qÿomodouid.) 'Verumeßde carnalibusparen tibus,non poßunt teßari. Etccrtutneß,illi ßccrunt hoefolo metu. Etiam hiquißtpra modum meticuloß Çunt, nolunt C hrißunt conßteri : neq^ dcliguntur d deo utfiantpriCcotKsbeneßciorutndci. Eeneeßetiäfimy ßeriunt inquiretis. Hi qui illußratißunt à deo, non gra ttabuntur de tniraculis dei loqui,ß interrogatifiterint. Eidem confißio fequitur, etiam ft innumera tormenta concomitarentur.

Hçcdixerunt parentes eins,quod ti^ merent ludços. lam enim confpïraue^ rant ludæi, ut fi quis confiteretur ill um elTeChriftum,fiatcxcômunicatus. Pro pterea parentes illius dixerunt, «etatem habet,ipfum interrogate»

Ecce quantum malum fecum fert pufiOanimitas: ttamparentes illius uidentur fiàffe confeij tantibenefi cijtOportebatillos omnë pecuniamexpendere,utin» uenirent

Wf nircnt eum, qui curduerat fih'um fuum : fed ddeo in* grati fterunt (irx metu, ne cotemptibiles fièrent apud luddos ; ideoq; nolunt confiteri C hriftum,quid fciebdt Kdnddtum (^mentent intóddm ludteoruin:etfifem* per dicebdt fe dlienos efic 4 c£de C hrifii. Inflitutio iftü dpud Hebroos per fe non erdtmaldy rebelles exclude re : fed oportebatreâe iudicdre, ne innocentes pro no centibus pleâerentur.Opuseftad confcruandcirem* publics, certislegibus O' difciplinis ut morbid^ oues, dbi/squicbene udlentfeiungdntur. Proindeconftitu* tioiftd bond erat.Lex efi : Falfus prophetaldpidetur. Non crdt tarnen ita feuera lex, ut nullum utcunqs ex* cufaret. î^âdicitur,omnispopuli ejfe lapidarefitlfutn prophetam. Etiam non uultut parentes parcantfilijs: nihilominus fidbftinuifi'etquis,nontdm durepunitut ejfet.ïam inultumßUebantur in iudiào fuo, quiaChri flum,qui eratipfa ueritas, per quem etiam ceteripro* phetic locutifunt,profilfo iudicdbdnt,cumipfifil/è docebant er alios condemnabant. Llihilominus huiufgt; modi cbliitutiones quamuisimpitc, multuualereapud homines pufillaminesfcimus, qui non maiorisficiunt de«»« caleftem quàm hominem terrcnum. vbiq^re* fillit C hriflus hunc metum: ijolite timere eos qui occi* dunt corpus, animamautem non pojfuntoccidere. Si adejfet timor dei,nece/fefiret cederctimorem iftunt mundanum, Mstho nobiliores erinws coram deo,fi

Ca^JX A N N o T. 1 O A N. OE C O L» lcdixerint impijyqudmß benedixerint. Sed cumpd^ rentes Üliusadmodum meticulofi effent, indigni habiti funt qui prlt;cdicarent C hriftum.

Vocauerunt ergo rurfumhominê, qui fuerat cæcuSjôC d(xeruntilli:Da glo riam deo « Nos fdmus, quod hic homo peccatoreft.

vide te nouant tentationè, CT quibusjraudibus int* pétant bonum hominem pharifoi. Prætexunt gloriant dei,c^faentiametiam[uam. Ciuidæquiusuideripoa teff, quàm ut in omnibus detur glorta Deo tDeinde commendatißima eß modeflia, ne folus uideatur fapea re. Adfuntfuperciliofieffi,qui ilium iterumexca^care uolunt.

Da gîoriam. ) idefl, loquere ueritatem, per illant deus colitur. Si quod in jàuorë hominu jàccre nolumus hocingloriam deifaciamus.pßo, hominibus cor ab* fcondamus,uelßngamus quippiamynonpoffumusita fingere coram deo, qui ferutatur cor. Hoc tibiglorio* fius erit,ut deo gloriâ des, CT non huic homini. inffe* dem ferma ifie nihil maltfonat: etiam omnibus hoc eß prlt;eceptum, ut dent gloriam deo : nam illius folius eß gloria,CTnuUiedteridebetur. Sed quam gloriitm iOi cenßbantfC hrißum non glorificare, cum maxima dei effet gloria, Audifiis, qui honorißcantfilium, honori ficant

IN E V A N G» IOAN. 187 ficantO' putrem.Hocpcculiare efl ludæis O'perpe» tuutft,nam uerbum cruds upud illos male audit, O' re» b'gioflflimi omnium uoluntefle. Sico'Arianio'c^» teriharcticilaborant flmilimorbo. Patiunturenmut Chriflusfit exceUentißima creatura, etfummædi^» tatis pofl deum'.abhorrét tarnen fl uocent deumi et pu» tantminus gloriofumejfedco. Hiflmili tentationefo» lent pul fare imbecillium peihra: Putas iUaeflèapuJ deumtO' craffà inculcant. Sed lt;juiChriflît agnouerSt bene/àdrrem fuu, aures iflis non pra^bentprafligifs.

Pff Mtor.) vide hic fupercilium iflorum,quiJoLt fua autoritate inani,uolunt hominem dementare. Hon flruauit fabbatii Chriflus: quod tarnen iam anteaex* cufauerat. Tendit omnis fcrmo iüuc,ut ab flpie omni fcriptura O' ratione C hriflum rcijciant. lAiractûa co-traria dicebant femper. Superius monui in iflis capiti» tibuspulchre adumbrari nobis, quomodo de dodrinn iudicandum fit : ne finamus nobis imponi : etioin fi ans gell fint O' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nobis contrariü quid diutniC dodd*

Relpôdit ergo ilk 8lt; dixit : An pec« cator fitjoefcio. V nvjm fcio,quod cæcus cum fuerim,nunc uidcam.

vide mus etiam hic libertatem fermonis in hoc ho» Kitte : cum iHi arrogent fibi autoritatem » hie nSfohan

Cap.IX A N N o T. ï o A N. OE C O .TT non credit, fed etiton obfßit. Non pitrum fugiüant hi^ fee uerbis, etfi dißimulent.

Peecator.) Vos quidépronunciiitis,fed quid pro laftisi adhuc catiftm non aßignatis. Si hoe non eft tef mere iudiciire,quid aliud e/ifDicitis hoflem dei,nefcio quàm hoe deceat ue/tram fandimoniam. ï^on uidetur eße hominispeccatoris, iüuminarealiquë,cfeumqui ciecuserat tanto bono afficere. Ciuoineuultisducerei uultis ut mentiar coram deoi ita uidemus quomodo ß* desfefeexeritormanißflait.

No» /ï«e caufa htec repetitio eft, ut uideatis quorno do cohlt;ereantiüa- ïnteUigebant pharifei femordere, crftndimoniamfimuiantes uolebantex oreiÜumind. ti occafionem quandam aceipere,ex qua conduderent Chriftumejfepeccatorem.quafidicant: No er mmor quàm probe feruarit fabbatum, cum putes iÜum tam fandumeffeiquomodo ftcit lutumf lleecfunt quee non decent in fabbato fteri.Chriftuspropterea non eftpee cator,imègt;benefi,dor. Sediüealiquanto iammagisli» ierinfermone, iterum pharifeosineeßit,

Ter« /jcctó «{Jere cerfrfme« inter carnalescrl}^! rituales )Qr inter eos qui ^loriam dei promotam cua piunt.

' I N E V A N G» I o A N» i88 pîunt,zr eos qui obftantilliuspromotioni. Ndmßde» liutncT' filiorum dci typum gerit ctecus iÜumitMtuSf reproborumautem hominumphari/^i.Dixerant uh timoloco phctriftei: QuidficittibiiHifce uerbisinft^ ttUdnt,quomodoChrifluperflringant et arguant uio» lati fabbati. quafi dicerent : Cace, non uides huncnon ejjeuirumdei^non attendis quidtibi ficeritinonanis maducrtis quomodo oculos ilhtminaritf Oportebat tés puscrdrcunflantias etiaconfiderare. Ethocquidem locuti funt mi ad deprimendam gloriam Cfcn/ft Porrô cxcus iBe iTluminatus, quanto magis increbrefcebant fninlt;ephariflt;eoru,tanto maiorifiducia gloriäChrißi annuciat,et liberius iUoru impietate et malitiä incufat

RefponditilliszDixi uobisiam,nec audtßis, cur iterS uultis audire;' N um QC uos uultis difcipuli illiusfien?

Attendit muminatus iße dolum, quo locuti erant pbarifei,c:y indignos re/ponfo cenfet.Eton erant enim nunc digniquibus beneficia dei annunciarentur,qui ih lafic exibilabantcty uilipendebant. Difcipulis,c:ri/s quigloriam deipromotâ cupiut, tanta nequaquam ab fconditafunt,etiamfifiepius eadërepetere oporteat, ut fie Chriftus doceatur.Atfiindderimus inporcos, uelincanes,e^yintellexerimus pradicationem Chrh fb iam nihilfruâus aßrrre,Jcd fola conuida or contu

T^ixi uobis. ) Satis inteîligo quo animo ifla quit» rails, er quid cupiatis difcm ex me : lam antca uobii diibi funt: uultis difcipuli illius fiert inam dificipulit fiepius talia oportet inculcare. Sed uos annitimini ma* gis utChrifium conculcetis, zSquot; cruäfigatis : quia iatn conjjtirabantin mortemChrifli.Videtis igitur utiüe gloriam C hrifli promotam cupitfquafi dicat : Si difcipuli lüiusfieri,dicam uobisifin minus, non eflis di* gni utenuncietur uobis, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

Cöuidati fiintcrgo üli,æ dixerunt» T u difcipulus tllius efto^nos autem Mo fidifcipuli fumus.Nosfcimus, Mofi locutus cd deus, hunc autem nefeimus unde fit,

Ciuoniain uidebant fie contemni à cteco ijk, aguift ctiam tpfii amarioribus di{lis,gloriabundi quidemdt fua fianilimoniafilfia, Chriftum autem omnibus modii contemnendo Zir dificipulum eius. Obiurgare zj con* uiciari inter opera camis recenfietur ; ubideficiuntuer ba/piritus, deinde procurritur ad arma conuiciorum, , lüius.) tfaqgt;cii.gt;cäi.idefi,uilisifiiusboministil iius magni peccatoris.

Nosfiumus.) Cluemdominus inirum inmodtOU glorificauit,Qr eius ficripta quotidie lcgimus,ülius pr^ (eptu

IN E V A N 6. IOAN. i8p pr£crptiiobtempcramus:Chrilknoparcbimus. Mo fispr^ccepitfin'arefabbatu,tile tuusfiluitt Reijeiunt ilium, cum tarnen hi multo uiliomßnt, imoincompa» rabiliter,^ui firuiunt Mo/i f t litcne, quàm qui C hnfio firuiunt. M.ofes mißt adChriflum, Moß:Sptedagogus , efl,uixq; cbataâcres docet, uerum fpiritum folus C hri fiuS minißrat, HAoßes omnia pafauiteuangelio. Etße» adem pcrfiéiio in lege etiam abß:onditaßt, tarnen po» pulusin externis uerßibatur,reli{lauera iußitia. Hloßes nonpotuitßrre Uttum de qs quicprießribebal. Chrißuiptiecipies nobis,utamemusinimicos noßros, etiam er uires ßippeditat, ut eadetnficerc ualeamus, quieabipßo ßtntpr£ccpta. Q_uantoigitur glorioßus firuire ChrißoquamM.oßtQjii deditißunt externis ceremonijs reli^ interna iußitia, iure aßimilantur pharißeis. inquoruautem peiloribuseßregnumdei, hifunt diß:ipuliChrifii,er magißrum habent qui in coelis eß. V crum hoc peculiare pharißtis ut C hnßutn contemnanperßuaputentoptima. SiMofinbenein» teßexiß'enpßtßcpijßent utique C hrißum, quia de iüo locutuseßMofes.

Scimus.) Exßriptis quidem, etiam ex traditio» nibus patru, quomodo deus in Sinai monte locutusßt.

Hunc.) Jdeß,Hichomouiliseß,neqßtaclarus ut tAofes: quis dieet nobis quis ille ßitiAdhuc incertum eß andoilrina eius ex deo ßpuel no. Periculum eß ali

Cap. IX A N N o T. IOAN. OE C O L. que m iUi credere, cum poßesaJioqui ixina confcientii uiuerc. Keifcimus bic ftultum Slud uulgi iudicium.Cer tumfit,fiquid dbducatnos àchriftothoceffeinutilct fit diilum à. quocunqi.

R-efpondit iHe homo SC dixit eisdn hoc enirn mirabife quiddä eft,quod uos nefciatis unde fit, SC tame aperuit mcos oculos.Scimus autem quod peccatores deus non audit: fed fi quts dei cultor eft, Sc uoluntati illius obtempérât, h une au dit. A fcculo no eft auditom, quod quis aperuerit oculos cæci nati : nifi effet hic à deo,non potuiffet facere quicquam.

I ter urn crefeitfiducia fermonis apud ctccum : fiqid dem iam manififie reprobat eos, cum Chriflum agnot feere nolebant, pro triuiali homine bdberent. quafi diceret: iionefluerifimilequodignoretis ilium eße à deo, quemadmodum fimulatis. Vere itaeft:tanta ope* rafuntebrifliin illuminationegentium zj-eorumqtii conuertuntur} ut uere maximum miraculum fit, ft quit dedoihina dubitauerit Cbrifli,cumtotHS orbis credi derit in ilium, qui eft crucifixus, cr maxime cum alien datfide totfeculisdurajfe. Inter totfiilfos fratresnihi* lominus creutt gloria C hrifti,et illuminatus eft mudus. Si Chriftus uelamis,uelfecHlaripoteftate,uelprui dcnlM

, I M E V A N G. I o A N» 190 dentUfidcmplctntjßctfUtgti^ihnt rej^ublic^ creuee runt,mirdculum non ej]et:[cd longe aliter fuuin popu^ luntcollegit.

Aperuit.) Itlihil ne uos mouet id miraculi, quod folis fuisprecibus pcregitt Non fritno hoc uel Into uel lt;dicuirei,fèdiüinsreligioni.Cum tam fanihisfit,(iuo modopojjêm dubitare doürinam eius noneßcatkoi

Deus non. ) Sciinus hos ( apud nos efl recep tum, conflflùmq; apud omnes) odio habere deumpeccato» res, er nequaguampreces illorum audire : erfl audit, non in utilitatë eorumcedit,fcdpotius in ruinam.'üon mifericorditer audiuntur, fed in iracundia, er perinde efl ac fl non audiantur, quia Uli in fuum commodu pa tunt omnia. 'Pcccatoresdicimuscos quibus efl animus Peccatoret perfeuerandi in peccatis .Cupiditas peccandi in iUis, flnt. quia nonpugnant contra peccatum: alias nullus mor^* talium abfq; omni maculapeccatorum inuenitur. Qjti defifliit àpeccafiSjiHi non dicunturpcccatores,er iUos exauditDcus. Siingenereuelis intenigere,nonqult;tf drabit huic inflituto. Sedlud^ci Chriflum proinflgni peccatore habebant, ideo indigni ut preces eorum ex* audiantur. Spiritus fanibis illc efl qm nos docet orare: fl illo pr^diti erimus,exaudiemnr ; quia ille infligat ad iUas preces, quas nequaquam deus reif eiet.

Cultordei.) lüorum preces deus audit, quicolunt tum.hixqifententia uera efl.Qjiomodo coltmus deu,

nißuerdßde, Qrhumilitdte cordis noflri?Qui enint eflcidtor dei, glorUm iütuspromotam cupit, ideo di^ gnus eß qui exuudiutur.

Afeculo. ) Adhucerrabutnonomninoiüujlrdtui in unimo fuo,etß corpore uidekat fùtis : putabut enint Chriflum precibus fidsimpetraffè curutionemoculo^ rum fuorum, cum non precibus ,fed fua maieflate diui nu funitdtem contuliffèt.Dicit: Si igitur ilie non effet i deo, nonpotuiff'etdliquidfrcere,zydeusnequ{iquant permißffet,ut me curaret. Hoc quod in mefàélum eft, proficitin glorium dei. Sinoüetglorictm dei promot titm^deus nonpermififfèt.

Refponderunt ôff dixerût ilIiJn pcc* catis natus es totus, ôd tu doces nosC Et cïeccrunteum foras.

Iterum apparent arma impiorum, calumnia:,cond iùcia,contemptus crc. nihil habebàt quod obifccrent^ ideo neceffùm efl ut inßtniant. Chriflus excufauerat . nbsp;nbsp;eum,quod neq^ ipfe, neq^ parentespeccafjènt. lta etiâ

debeato lob diéîumeft,cum amiciefusin iUo o)]vnfi funt. Qîtotidieeftcernere multos,quiitatemerecoSt quiinhocßeculo affiiguntur,Qrconformes funtcruci Chrifti,ut fummos peccatores abijciant et contemnâtt quafi tanti meriti fnt,quo puniantur.

Doces. ) Arrogas tibi tantam autoritatem ? Eflo fierum fit, tarnen non efl ut tu doceas nos. Sic epifcopi folcnt

Eiecerunt. ) intolmbilis emt hiec dodrina, (y c-um uidmnt [c nihil proficere, in contuntclidm C hri^ fii excommunicant ilium afua congregatione, Haóie^ nusuidimusijuomodoitleegregie, tametßinipfo tyro cinio neophytus,nondum fatis initiatus,certaucrtt pro C bri/lo : nunc uidete frudum cr prlt;emium quod con* fecHtuse/i,

Audiult le fus quod eiccilTent ilium fo ras,0d inuêto illo dixit illi: Tu crcdisin filiumdeic'

Etiam hoc di/fhimnon caret conßolatione. videt enim deus tribulationes iufiorum,e::r in tempore fuca currit iflis. Audit deus omnes blaßgt;hemias, confiderat conuicia, que in paruulos fuos conijciuntur. Ne p«tet hocignaro Chrifto fieri. Quantum ad hiftoriam per* tinet,fieripoteftut quidam dixerint idaChrifiotutt Ecceillicecu abfij; omnicaufiaeieceruntetc. Sedjjii* ritusinterim illacomendat,utficiamus certaminisno* ftri inßieihrem efifie C hrifium, imo oportebat hoc ex* timuiare nos ad bene agendum.

T« credis. ) lam datur ei perfiékt iUuminatio, cm (tntea minusfienfifièt de C hrifio, utpote de homine çr amico dci : dignus utplenam cognition'-Chrifii agno* fceret.Non erat hec uox hadenus cognita ceco.

Refpondit ilk ct dfxitîQuis eß dotrij nCjUt eredam in illumfEt dixit illi Icfus: Et uidifliilium, SC quiloquitur tecum, ipfe eß,

Pulchre inlinat eunt Chrijlus, utuere poßit eße ^atusyii^ycapax muiommbeneficiorum.ltalt;^felt;Ûlà oportet interrogetre de diuinis rebus.

E-tuùUfti.) Ideft,iüequitibioculostuosaperuit^ qui loquitur tecunt. Certum hinc indicium C hrißußli» umeßedei.HocpropriuC hrißi, ut aperiut oculos c£t coru. î^on noßris uiribus Chrißumägnofiimus. Caro Crfanguisetc.nißpaterreuelet.Vtinameßemusplu* rimum foliciti de Chrißo, tune etiàfe nobis reuelaret. jlle initia cognitionistradit, iUeadhortatur nosinpe* iîore ad ßti cognitionem, iüe eß ßlius dei, fapientia zr ucritas atema-Videte iterum uirtutes credentis.

Vbiprimum fe reuelauerit C hrißus, quam benefit cusf quanta bonaper lüum acceperimus, quod^ ipßeßt ßlius deiicredamus ei, er ßduciam in eumpona mus,utpoßitiuuare. tJuncperßieculum uidemusue^ ritatem, aliquando ßicie adßciem. C um igitur ße apa rit,neßmus increduli. No« ßilumfides fatis efi,fed de^ cetutadfit externa confißio.

Hic eft cottfißio : oftendit fe gratum. Multapertü fient ad adorationem internant extemam.

ÎNcipitnuc exph'carequod obßcurius prædixerat, (^raliquo modo oftenderat in c£co iUuminato,fe fci heet ejjè ihuftratorem mentiu,et nerum lumen mundi.

Et dixit illi lefus’. In iudicium ego in hune mundû ueni jUt qui nô uidcnt,ui* deantjôC quiuident,cæci fiann

Ab initio oihuicap.dudißis,quomodo Chriftusuo carit /è lumen mudi: unde orta difeeptatio. Heinde illu (Irauit ctecum natum. Ilt;o» indicrft quid uoluerit fibi ^udfrüum.

ludicium.) I» J-cap.Chriftumueniftèutiudicet, habemus. Hic,quod ueneritin iudicium, Alterum pro» poßti eft,alteru euentus. iJon propofuerat tuneChri» fius iudicare,neq; iudicabat:fednunc apparet quod homines iudicantiirperaduentumiUius. Quiftlifdei, hi recipiuntillum,alij uero rebellât,Venitiniiidiciumt itaut reuelentur cogitationes multorum, Etitadatuy in refurreâionem etruinam multorum,lta in Malach. tanquam iudexdefcribitur: nonquod gloriofo modo iudicet, id quod tn fecundo aduentußeit : ßd homines ita difeernuntur auditouerbodei, non minus quàmft fententia profirretur. vndeuerbum deiignisdicitur. N on ueni mittere pacem ere* Euentus ilia fe ita babes

mhmtur. Cîui deje nihilfapümt:,fe humiliant, agno^ fcèntesfuam ignordntiam,illiiüuftrdbuntur e^^uide^ bunt: ^ui dutem inßdti junt,z:rle putdnt omnid com^ prehêdilJè, ißiexcieclt;d)utur. Ethniei et pdgdni no gîtgt; ridbdnturinlege, O'pyoptered hdbebdntur inter cos. Venit igitur C hriflus ut hi uideant : O' itu. euenit. Videntes, qui cruditi in legeopfophetis erunt, qui^ äuces dilorum, iUi eßväi funt c£ci. Alios deus per grd^ tidtn fudm iUuftrduit, dlios propter fuperbidm fud ex* cd:cdripermifit : Ulisdicit,ß.^ißtnt c£ci. Hodie etidtn ißud iudicium domitfi durât. î^dm hi,quißiperbo uni* mo inßdti ßint,uel coi^dunt inoperibusßuis, rdrius tteritdtem dgnoßcent. Porro humiles fitcilius edocenf iur.ïndie licet cognofeere coloresrerum, o freies ho minum, qui amid, quiq^ inimici. vbiuerbuin Chrißi i(nttuncidtur,frcile dignofcerepoßßimus interßjiritud tesoedrndles. ltdfit iudicium. tionnunqudquoshd* buimus pro fdnilißimis,peßimißunt : itd quos pro pf* ieflißimis,pifßimi.

Et audierunt quidaex phanTçis hxc, qui cum (pioerant,amp;: dtxeröc illi; Num amp;nbsp;nos exei fumusf'

No« relinquut mores fuosßuperbi : in mediaßuper biauoluiit uideri humiles, extrema ignorantia dodi.

Qu^runt hoe loco, qui propius acceffêrut. Erlt;lt;«t ue^ re c£ci, quindoqttidem folem mundi non agnofcebit.-Sed nolebunt hiecinfeeße diókt. Hilt;c rutioneuliquo rnodo confoldtus efleum,qui eieóhiserdtdphdrif^is: quidülieiecerdnt innocentemer glorificantemChrt^ Pum,digm qui eijcerentur in tenebrds exteriores.

J^unquid.) Semper fibi placent, crputdntfi iamcomprehendi/Jè omnia,indigni ut rediganturfubt ’ fimlam, ij' difcant ab alijs. Nónne fatis doäi fumus inlegecrc,

DixitillisIefustSi exei efletfSjnonha beretts peccatum, Nunc ucro dicUis, ui detnusjidcirco peccatu ueftrö manet,

Itcr«m non intcUexerant C hriflum Iudlt;ei, de qua potißimumcacitate loquerctur. Quilumenfidcinoft uidentjCiCci funt.

Sicieci.) ïdeft,finonuoluntarie crfcientcspec earetis,non imputaretur uobis peccatum. iiemoßne ^peccato eft. Etiä ciecitas inter peccata ( loquor de anilt;’ marum ciecitate ) numeratur, er peccatum tale, quod in die iudicij imputabitur : na qui per ignorantiä pec* cant, etiam ipft peccant. Petrus quofdam excufat, qui per ignorantiä peccarat. Hicuidemusquod non omni no c£ci ftterint. Loquitur de uno peccato ,fubquootgt; mnia comprebendimus.

Videmus. ) Gloridmiiü in fcientia uejlra, quiit temlegistenetiSjfcditiiutnSemendetis uitam ucjirä: non eji uerd Mfio,fed mera clt;ccitds,

Hdnet. ) id efl,non expurgctur, necj; in hoc,net ^ue inßituro feado : perpétua poena (umetur de pect cato uefiro, Sipeccatum manet, dignum ut poena tna* neat.Miofes uosaccufabit,quem auditis: profiélô care peccatoru tis omniexcufatione.Dilcrime interpeccata uere mor diferimen. talia,etqutenojuntuerecenlendamortalia.Ciÿ^hic abluuntur,itlanondicunturmortalia : fedpeccatüiint poenitentia: or contraßgt;iritum fanclutn,quo peccauet runtphariftei, iüudnullo modo poteritdimitti. Vianet reatuspeccati, quiaetiamadhuc ejiuoluntas peccant di in Ulis. Ut quemadmodum fibi tribuit lucem, ita ißis tenebras : er quiintenebras eijeiendi erant,ca:ci funt, üquot; ctecorum duces.

B^^Uquenscaputapteconiungiturhtäuscii pitisfini:quia cxcos lUos dixcrat,oßent dit négligentes eße paftores. Dixit i/i :ä^:parabolis,er non ita aperte perßrint ^ens eos. Aegrefirebantpharifei,f'etanquam clt;eco( contemni:u€rumindicatiain{llisaliquiddurius,quod indigni fint munere fuo, non foluin cceci,fed etiamnet ^ligentes, quodpopuliciffom non agerent. Herum fof^ lidunt

IN E V A N G. 10 AN* J94-iidumfcopumde dijudicatione dodriiuirum uelpaßo rum habetis. Vnus Chriftus ueruspaflor,gui omnes fuo impmo uerboq^pafat, tarnen non inuidet fids id nominis.Vtinamrein adijcerent, utejjentueripaflo« res. Ponitigiturdifcrimina aliquainter uerumcrfrU fum paßorem,cr unde dijudicatio coUigi poßit, ^uent ut paßorem malum uitare debeas.Oßendit Chriflus perßofficium iOudmaxime impletumeffe,ßeq;cxot mnibuseffefidelißimumpaßorc. Multahic occurrut, quic nonparuam confolationem affirre poffiint ijs ^ut uerßanturinfacris.

Vere ueredico uobis^qui non intrat per ianuam in caulem ouium,fed afeen dit aliunde,ille fur cß amp;nbsp;latro,

ibieflprimumdifcrimen. Verus paficr ingreditur per iant(ä,frlfusminime.Depingithicpharißeos,tone quam nonuerospaßores. Quod oßium fit, ipfeexpo» nitpoßilla,quianon inteUigebant ißum paramiam. iD« dKton omnia pertinent ad o/ßeiumueri pafloris» «t poßit etiamprodere ßlfum paflorem.

ianuam.) QjiibusChrißus noneßcognitus?qui aliud euangelium adfirunt, er qui crucifixum non do» cent,iOinoningrediunturper ianuam. Quifeipßsdi tant, qui feékintur temporale commodum, qui à diui» na gloria utcunq; abducunt, iüißlfi paßores funt. Do ünna Chrißi totanos dudtad gloriampatris prone

l'mLim.Contrà qui Chriftum non docent,à gloria det übducunt. üonparum relèrtauditorem cognofcere ib los,qui per ianuam ingrediantur. Alij cxponun:(cri* pturMn,çy abutuntur: Nam et fatan etiam utitur fcri^^ pturis, (cd aujirt mentem fcripturie : quid mirum ft Cf fàlfi prophetic, qui membra iüius funtiVerumquiin luce ambulat,per ianuam ingrcdttur.

Aliunde. ) Tranfcendunt fepem utßeres, non au* dent ad ianuam accedcre,fcd aliunde irrumpunt. Au-sÿ( latro,fi{rator,maikitor,crc.ßeratur enim animas ouiumcf perdit. Iloc etiam in principio iflius para* hola inlinuaturiecclefiam dei c(Je coniunólam,cr 4 bo nis palloribus cufloditam. Bonipaßores,ficut etiant cues ipflc, alios quifimiliter benepafeuntßcile intro* mittunt : qui autem non funt ucripaßores, clàm ingre diuntur in domos muliercularumpeccatis oneratas,ut aliquasß:ducant,quia timent prodire in lucem.Non i/f eccleßas aßcendunt,fedaliunde,ßaudibus,ßymonia, pecunijs, beneßcijs Qyc. Uzechiel Qf Zacharias mid* tadeueris paßoribus habcnt.

Q^ui intrat per oftiû, paftor eft oui'ö» Q«i libere inceditfqui eß de ecclcßa.

Huicianitor aperit,amp; cues uocem jl !j'usaudiunt:2lt;^ proprias cues uocai no minatim,2lt;: educitillas,

I N E V A N G, I o A N» 19$ . Vdridî coditiones ionipa/hris ponit. Primo oftia riuiapmt.Commnniter ianitorem /piritum fttiéiutn fxpofucrHnt.Oues,(idelcsquifuntinccckfi£. Mihiui deturßciemeclt;lefi£ uoluijjc dc(ignare:qMaecckfiit fuos ianitores habet,cr cloues data aperiendi cr clau» dendi : non ut fit omnium ouium officium. Oues agno» fcunt uocem paftoris, fed non habent officium, ut po/o fintaperireuel claudere. Suntepifcopiinecclefu etc, • Hemiremini,fiijdem uarijs nominibus appelïentur. Licet ßcile cognofcerefi aperiaturianuateuntinee» clefiam,neq; dedignantur falutare oftiarioscrc. Se» cusinecclefijs fatan£,ubinonfuntoues. Pafloresue» ri libenter aperiunt,libenter falutant altos.lta uidet tur mihi fimpliciterfenfus eße : nam coniungit ianitt» remeyoues.

Oues.) Sieftueruspaflor,beneßcitoidbus,z!r fciuntouesquod fit fuum pabulum. ISlamquicquidaU latum fùerit quod non eîaiat gloriam C brijïi, uel lt;juo4 diminuit,crit abominatio apud illas. lam autc ponit liasconditiones.

Stttts oKfs.) Hrfc fimilitudine indicare uult «crot paßores admodït ßmiliares effe fuis ouibus, ita ut iUas nominatim uocent : norunt quales fint: oues etiam non abhorrent obéis, neqi iUi ab ouibus, fed crebra confie tudine fibi inuicem noti redduntur.

Süs, O' dfjuefcunt oues ad uocein iUius. Videas liifin^ gularem cheoritatem o ßdcm in bono pa/bre.

Educit.) t^ihillaborisrefiigitbonuspaßor^inpaa bula ducit,recludit,nunc defindit à îupis oc.

Et cum proprias oues cduxcrit,ante lilas uadit, ones ilium fequûtur, quia ‘ nouerunt uocem illius» Alienum autê nô fequentur, fed fugient ab illo, quia non nouerunt uocem alienorum»

Singulari diligentia curam gerit bonuspa/hr. Per antithefim autemobijce malum paßorem,illeneglh gens,guem Ezcch.defcribit,non curat oues oc, înter c£teraprtecedit oues bonus pafîor nimirum exempto nieliorisuitte,oipßcprimu ingrediturad optimapa^ bula,etiamprimum laboresperßrt, o itafècuras red dit oues fuopericulo,dumprioromniumprlt;ecedit.

Etoues.) Idefl,gaudentmagna fecteritateapudß delcm paflorem, o omnem curam in eum reijciunt.

Quiauocem.) Jdefl,benenouerunt,eum^ßcile fequuntur. ïtainditum natura ouibus, utbeneficentii fentiant : ßigiunt à malis,ut À lupis : o natura abhora refcittoues ab alienis.videte,ifki, parabola totaàC hri fiodiilkießin cacos pbarifeos, quandoquidem inub debantC hrißo, quod tota plebsßequebatur iüum, O rèlinquebat ipfos.oßendit igitur eis, quodipßnon

flnt ueri paftores. Vnde non efl mirum fi ones illos non audiant.SiCpe accidit quod optimi quique paucifli^nos fbrtiantur auditores, num quidâ uiuunt dpiid illos, qui. non funt oues,fed bird cr hædi .î^oncfl uitium pflio t'is.Vegt;'ieoucs,fldgnouerintpaflorem,fequuntur.

Hoc prouerbium dtxitillis lefus, ilH autem non cognouerunt, qux elTent quæ loqueretur ill is.

Non inteîIigcamp;rfHt C hrifliim ueruin eflè paflorem^ Crfeeflcfllfos,uolebänt fapimtißimi uidericrprut dentißimi, or tam dpcrtam paroemium agnofcere non potuere.

Hvnc morem habctChriflus pr^ceptornoflr^ ut ca qutc obfcurius inpammijspramittit, po flea clarius explicet. inflnuarat anteaßcribas iq- P bad ßeos no cflè ueros do dores, fed ctccos c£coru duces,et non tampdflorcs quam flres, qui dliunde q oportet in ^rffdidntur,fudmpotiusqudmdeigloridinquicrentes. Hocflupidi non inteUigebant in fe didum, nimiru ob fuperbid, ordefc maiora fentientes quant oportebat,

Voî quidem me repeUitis, ut fedudorem, ut damto tiiacUfZ^ uarijs conuieijs me t^ergitis, Certe iHis erat

Oflium. ) liane tnihi pater dignitatem contulitf ut^nifquisuolucrit adueritatéuenire,necejjèper me illud ßat:utinfra:Ego ßum uia^ueritas uita. Per ue^ ritatem ad uitain ueniemus'.ignoratoautemChrißOf »eqnaquam patrem cognofeemus. Hoc fæpe Euangea iifia nofler indicat, quod Deum nefeiretnus, niß ßliuS enarraßet. Rede ipße eß oßium, per quod oues ingrea diuntur.quod certe maxime dignitatisßteritmeqßpea remus alia ratione poßßßalutem conßequi.Hon ignora alios ianuam ßcripturas interpretarimeque reprobo ila losßed magis accommodatum bis qute hie dieuntur, ut ad C hi iflum ipßum reßramus. In fblo C hrißoßtluari oportebat-.per ipßum ingrediemur, non per alium» Interim humanitate eius aliquomodoutamur,utpet iHamaddiuinitatem ingrediamur .vbi benignitateM agnouerimus Chrifli,diuinitas apparebit,iuxta uo« cem Pauli,quißeeundum earnem,ßed iam nö ultra etc. Vnde etiam quotquot dignitatem Chrifli negligunt, certum eß eos negligenter in ßcripticris uerßari, z^noit per oßium,per quad oportebat,ingredi.

Omnes quorquot ante me uenerût, fures funt amp;nbsp;lanones:fed nö audierunt iJlos oues.Ego fum oftïum,per me fi quis introient, feruabitur, dC ingredic* tur.

Alij qui uenerunt ante me,id cß, qui non ingrediutt tur per ianuam, O' me no inßirante locuti funt, quiq‘ f(MqUiefierunt,non gloriam Dci,fures ßmt.Manich^i hoc loco abu fl funtcontraprophetas,quafi nonbona ßiiritu fcrtpfißent, cian tarnen non uerba hæc eiufmo^ di fententiam habeant. Sed ilia germanafententia eft: Qui nonßiritu C hriftilocuti funt,quiq; non eo duxe^ runt, quo o fgo duco, nempe ad gloriam patrit, cr qui bona fua quiefterunt,illi ftresfuereolttlronest quia fuo officio non perfi/nâi funt, quod à Deo patre iHisiniunihmerat. EtiteruperftringunturPhariftei, quibus unicum cura: erat j ut magno honore haberen» tur apud plebcm : non anxij quomodo poptJum Deo conciliarent. Quidam fùere qui auft funt fc iaStare Chrifto5,ut HcrodesoTheudas ludas, aliiq-,qui mul ta millia feduxerunt. EtiampoftC hrtftum quidam au^ ft funt hoc :fed fiiresorlatroiKS fùere, o perdiderunt alios fecum. Infumma,quotquot non eodem ftiritu lo^ cuti /ùnt, quo C hriftus, illi non funt ueri propheta;, ila afcenduntaliunde,O' tranfeendunt fepem.

Dues. ) Quamuis fùraciftimi fiierint, o multos depriedatifmt,hi foli tarnen decipiuntur,qui decipi me rentur ,utin Epiftola ad Thcffàl. patet, nempe hi qui uentatem non amauerunt.Ezech.i4: Si quis in corde fuo idolii propofucrit, dignus ut decipiatur. Q«i fttn^

f X pr£deftinatis,zy um filij Cci, illi non audicnt iflot ïatrones, quuntumuis eloquentia pTicditifini ■. Doinit nus nonpermittit juos ab tüis lupis dcuorari, Nouit da itiinusqui fui finf.iîli perjfintutn jhtiminteUiguntt non cfè germuni pajioris uoccm. Vndc iterum repetit lt;td dii)7rentùmillorum,c^ dicihEgo fum oftium : per quod diàt feeffe ilium du^rem, per quent ad uitattt uenimusaternam.

Saluabitur. ) Vis ingredi ad uitam ? uide ut per C hriftum incedas-.fitChriflus uia,fit fins uiuus, nbsp;nbsp;pa

nis uitie. In unumfenfum bac omnia redeunt. Neeefii rfl ut ingrediarisper ilium, non firis hmas, expe^ £les fûlum externam carnem,ingredii(ris in ipfum oui* le^iungaris ceteris ouibus.Ingrediamuradcontem* plandam gloriam Dei patris, congregemur numera elcéhrum Do, tune falus contingetperfiihßima, (J fub paflore C hriflo filieißtme agemus. Bonapace lice* Ht ingredi (y egredi,ut nano ojfindat. Qtiofdam ti* legoria ufos fiiijfe hoc loco me nonlatet. Egredimurß ex uifibilibus iflis inuifibilia agnofeimus, matutina ueßicrtina agnitionepr^editi. Relinquamusautemil* la,Qrßmplicißimetraäemus uerbaChrifli. Signant pacis, quando egredtmur tutà in uineas .Itade ouibus-Sicq-agnitoChriftolupinihilnocebunt.

Pafeua.) ldefl,pabulumuit£. tpfemetchrißat pafeit nosfua carne, quandoquidéfi^s eft fiater no* fier:

ï N E V A N G» IOAN. ipS Per:cr nos immortales jùturi fumas,ut ipfe cf glorios fus et immortdlis. Qui eum agnofcunt,inuenientpdbu iadmmarum fuarum. Hlt;eciucundißimdpabuld.Ali£ doélrime legales,lt;juibus nobis innumerdpr£ceptd pro ponuntur, qudmuisfdniln ftntz^ pid crdDeo trddi^ td,nthilominus no itd reßciunt mente noftram, queim admodum C hriftu5,qui ueritds efl: ille fccum djjèrt tdntdbond, unde poterimus rede pdfciz^reßci. tant qui C hrifli Ißiritu dguntur, dd eadem pabuld ducunt^ neinpeddiüdtnDeiChrifiq-cognitioncin. Quiddu^ tem fit inuenirepdf :ud, ne uidedr meum commentum adßire,f'quentid docebunt.

Fur non uenit, nifi ut furetur amp;nbsp;mas 0et,ac perdat.Egoueni utuitamhas bcant,amp; abundantius habeant.

Q«i fub fi(ribusdgunt,0'itlisfeerudiendo5come tnilerunt,rdpin£ ilkrum pdtcnt, zj mddntioni : nam fl nihil dliud dgunt, certe confcientias mifere perdunt, itd ut duplo peiores reddantur qudm dnteafiierint.No uenit ille ut uiuificet,ut auditorem meliorem redddt^ fed uendtur gloriam humdndm,quo ipfe dodior me lior habeatur. Interim pidm mcntem dbducit duditoris dd incertitudinem, quo beredt. i^dmfi quis rede do*^ cuerit C hriflum, is ex jßiritu findv loquetur. î^emo enimdicit lefu,nifiexfßiritu finch, id eft, qui eo dni^ mo ueneritipurifime docebit JDcipdtris gloriam. itea

Cap.X A N N o T. IOAN. OE C O L» rum igiturperflringuntur Phuriftei, cum quibusprte^ cipue Cbriflo negocium erat.lllilongis ordtionibusdo tnos uidudru confumcbiit, traditiones hurndnas trdde^ idntxerte erdntßtres, gloridm^; dei no prouehebdnh

Egoueni.') Nonutqutcrdmmea,fcdqu£pdtrii funt : utoues hdbeantpdbtdum fuum, uitum ccfcrnditt^ Hicßihis cjl redemptor nofter, ejfufo fdnguine fuoui tdm nobis compdr .tint. Ne putes effè uitam momentdd ttedmit^uulgdrem.

Abunddntein. ) iUdm perpetudm er immortdd km : zj ftcut ego, itd cripfi immortdlitdte gdudednt.

Edlis pdftor lum. Qudliter dutem uitdm dcqtüfie^ ritouibus,ddmirdbilem modum ponit,nempe dnimdHt fudm pro ouibus dedit. Adeo neglexit fud O' qujefiuit qud;ouiuml'unt,utetidmdnimdmfudmpofucrit.ll£C fummd humilitds C hrißi o obedientid,quod non dedi gndtuseftmori.AdEom. 'Vixproiuflisquismork turoc.Nos erdmus impij o peccdtoresifedpro tdli* bus mortuuseßchriflus. Istdndem uerus eflpdßor, O' iure bonus cenfendus, qui tdntd chdritdte ergd pie» bcm fdludnddm dccenfus eß. Qui dutem chdritdtis QT dile0lioniseßexpers,oeui uiß:erd dliend d mifericov did, nequdqudm dignus eß hoc munere. Vnde fubinde

IN E V A N G. IOAN. 199 pymici duditis: Qids famddliz^biturO'egononui rorr'Omnium morbos firebat cr moleflids.iiuisinßr nidtur ego non infirmorfPerguod deplorabat pec^ cdtores. Hoc cxc mplum primu in C hrifto inuenimus: KihilominusquijpirituChrifiiprcediti funt,nomenpii fiorisdccipiunt,ficutapofloli luxmundi,cum unicit Cr fold Chriftus lux cjßf.cr cum mugifler eßet,etiain ipfi hoc nomine dppcUdtifunt.Pdulus mdgiflergen^ tiumappeUdtur,

Bonus.) I^onueni,utcuiqudddmnum infirdm, ddfumut fdluem domum ifrdel. vidctequdles Phdrin fieifint,dn etidm cddcm chdritdtc firueunt.

Mercenarius autem, SC qui non eft paftor,cuius non funt oues propriac, ul detlupum uenientêacdeferit oues,fu« gitc^, Sc lupus rapit acdifpergit oues* Mercenarius autem fugit, quia mcrcc« narius cft,6C oucs non funt üli curx.

Q«.(ni tutum cft uerfdri fub C hrißo pdftore,tdgt;a periculofum fub mercendrijs illis, qui dddiüi funt hu^ tndnis trdditionibus : illis inqudm pdftoribusqui nihil quicrunt nift fud, Diccj, cuius proprie funt oues, quant folius Deit utpfdlmus habet : Ouespdfcuieeius.Nihi* loininwj qui lpiritudeidocent,illipoterHt oues dppelïd fcfuds: (lt;(mï in C hrißo unu fumuSfOrfub uno cdpite,

Çap.X AN NOT. IOAN. OE COL», No cfl ut quis ß alteri præfiriit. C hrifius ucrus paflorf ouesfunt ßue: nihilominus qui eleihis adhoc officiiaHt ille eo firuore folicitus eritpro ouibus, plufquipro fu4 • Hoc nequdquÄßcit mercenitriHS paflor^ qui paßccndi ucntris gratia adcfl, qui ex minißeritf Chriftißcit qu^ftumtuel ut magnus habeatur in popti lo, ucnaturpropriam gloriam : O' i^le non magnißcit etiamß ones percant. Inpo-icuUsnihil fbldtijerithoc paßorc,ß{gitl!ipum,ßigith£reticuo'0-etßipojßettue riueldeßndere,ß:d nonuult periclitariproptn'tllas. quafi dicat : Ciuanto filicius erit uiuerc ßub C hrifio, fub merccnarijs iftis, qui nihil non ßtciunt in damnum ouium. illenonß)lum tueripoteß àßlßsß-atribus,ßeil etiam ab iUo ßtnguinario lupo diabolo,quißcmpcr qu^e rit que dciioret. Lupi propriu eß dißgt;ergcre, o ßttatt hoc non negligit.Vidctishoc loco,proprium eßepaßo ris,ut Ottes coadiinentur. Si unicum uerbum ßdeiha* luerintpaßores, tune congregabut oues C hrißo.Et hi Se^htrum lt;înoq;probantfe mercenariospaßorcs, quißedkts inßi (tutorcs. tuunt, o ub eccleßa Dei deßcere. Vnus dominus O unum ouilc.vbi no eß charitas, ibi dißergunturoues, OCX uarietate doéirinaru ßtihe oriuntur. Quid opus tnultisf mercenarius paratus eß ad ßgam ,Jj}edhit fut um commodum,deq; ouibus non eß ei cura:.

Ego fum pafior ille bonus, Si cogno fcQ oues measjä; cognofeor à meis, Sit cut

I N E V A N G. I o A N* 200 cut nouit me pater, tta QC ego noui pa^ trem, ÔC animam meam pono pro oui* bus*

Vidifli mores mali päfloris cr mercenari/, itcrum uide quinta bona habeas apud Chriflum:fe libenter eommunicat ob immenfamfuam bonitatem. quafi di^ ceret : M.agna efl inter mecT oues nwas flmiliaritas. Cognoflit C hriflus fuos, cr benignus efl erga iTlos.Co gnoflerein flripturaadflmiltaritatemcrbcnigmta^ Cog«® temreflrtur.Sicdominusdidt:Ne/ciouos,deillisquiis feere. bus beneficia non uult dare or confirre. Hi'c autem di^ cif.Ad me confluunt,ut beneficia d me recipiant,bettû gnusermitisfum.

AVdiuimusdiferimen inter bonos amp;nbsp;malos pa^i flores, unde etiam licet internofeere inter do f {Irinam ueram it^j^fitlfiam .Vtigituroflendit ojficiunt boni pafloris,quern crfeefle cofiflus efl, nunc quMa bona eo expeikinda fint, adiungit. ipfe oues agnoe feit fuas,O' iti agnofi:it,ut iüis benefitciat.'iio enim efl folaflientia cognitionis,fied etiam beneuoîentiæ. Rura (us agno(citur ab ouibus, id efl, oues nihil dubitant de »Hit beneuolentia pafloris,f quidc defindantur àlupis.

Pater. ) M.agna efl ammi uoluntas inter me ety pa trem, fiimmaq- amicitia or unanimitas:pater honoris ficatfilium, filius patrê, Sic^ ifta coheerend P ata

Cap^X ft N H o T. IOAN. OE C O L. omnia dédit in maniisfilij,z^filius omniaagit utpa« terglorißeetur. Hoc eft cognofeere patrein, O'cogno fei. îiamftdediuinanotitia loquainur,quafbîapatri filius cognitus eft, iam non bene coharebit. tjuin alia C hriftui cognitione ones cognofcit,ft quis de iÜa cogni tioneuelit loqui.lpfearcana cordium cognoftif.noS Quantum iüe reuelat,cognofciinus.

Animain. ) Vtuideas quomodoegocognofeoo* r ues,quàm inifericon ftmergaillas,iamiain inorior.

In cruce poftiit aniinam fuain, er cum uerftaretur ina ter media pericula, dicitpono, inpneftntùquia lapi^ dare uolebant O' nonpoterant. Sic Paulus cominemo rat mortes quotidianas. Dicit, tanta eft charitas mea, vt paratus fun moripro ouibus mcis. làcet-pleriqueex Itubeis habiti fint pro ouibus, fed plané tarnen erant tdite oues ex gentibus adftdem conuocand^.

Et alias oues habeojquç non funt ex hoc ouili J illas quoep oportet me addult; cere,6C uocem meam audient.

Vtfeias quod cognofeent me, quia obtemperdo hunt mihi.Oucs funt omnes qui pr^deftinati funt ad tiitam ieternam,quas fanguine fuo redemit, non folutn ludlt;eoscarnalesoC‘

Ouili.) id eft, ex lud^eorum gente. Mifto Jpiritu fdnéh),iüas oues per apoftolos oportebatadduci,0‘ ^UOtidie adducuntur per praidicationem uerbi dei.ve rum

I N E V A N G* I O A N* loi tOî'amp;ide [)urdeccîefix IoqMtur,titcog)titit eftipit^ tre, non ut nunc promifcue c(git,quie fold dppeUdo tione nominis inter C hriflidnos efl, dlio^ui i C hriftido tùsinoribus alicnd. Qui nonaudient uocem dominie et fl in ueftitu ouium incedant, non funt tumen oues,fed potiushoedi.

Ad Ephefios : Vnu lîdes,unus dominus, unum bda ptifma : id rjl, unu ecclefiaeft eleilorum cr pr^ede^a natorum ad falutem. Si quis uelit torgucre hoc diÛum, omnibus falutem promittere, etiam impijs, plané uimßceret feriptura:. De omiî»ms loquitur. ïmpij uo* cem domini non audient:qui autem cupiunt de uera ef» fe ecclefia, iüi audient uocem paflorisfui, ne^ patient tur fe abduci. Abducuntur aut ,fi à gloria Dei uocan^i tur.Certum èflquod uerbo externoerfacramentis, quiecunq; nos adminiftramus,nifi C hrifîus intus paue^ rit, nihil efficimus : neque po/Jûmus nos pafeere omni diligentia adbibita. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C hriflus unicus paflor, cy

ttntcwj magifler. Dicit nunc,qua raiioneprobetur bot ttuspaftor,utcognofcaturàpatre. Suprà: Vtglorifit cet paterfiliuimcr fubfiftitin eodcm.Et piprà cogno* fcit’.hicuerodiligit.vndecognofcereeßdiligere. Plt;t« teramat : quamob caufam^AccepitChriftus nomen fuper omne nomen. Hic efl filius meus ^eóiuf, f e» »rpwj pecfatQrum noßrorum remiß io.

Quare^propter fummam obedientiâm, hunùliU^ tcq;. Apoftolus dicit:Obediensß,äuscß C hriftus ufij} ad mortem. Certum, perpétua unammitaspatrisQ^ß lif. Sedut j^eitemus unde ßtnojirareconcilidtio,cy ÿUctre hoc contingat,addit:

Scilicet in refurreilionc. Sed nos quoq; fi unumßi musinChrifto^refurreilurifumus. Pater diligitfiliu, Cr nonpatietur carnem illam uenirè in corruptionent-

Nemo tollit iftamà me, fed ego po^ no «ftam à meipfo.Poteftatem habeo ponendi illam, amp;nbsp;poteftatê habeo rur^ fus fumendi illam. Hoc mandatum ac^ cepiàpatremeo.

PoJJèt quis dicere: C rucifixus eft C hrifius à ludf^ is, i^ttale opus eins? ofiendit igitur à maxima charitate bocopusprofluxilße. idefl, iiemopoteritmihiinuito eripercanimammeam.Alij inuoluntarieocciduntur, fedChrißusfeipfumobtulit.Dicit-.vtfciatisquantuiit opusßt,ßcio iüud ex immenfa charitatecr/})onte,no coaélus, utglorificempatrem, ut oues Sias recipereia ÿult;£perierunt.

-IN EVANG. IOAN. 2ox de unico uerbo proßcruebat iUos in moteOliueti. Ego pm.’wdicdt manififtc no licerc uim inßrrc,nifi ip fops tfiittente.lgituripfuindiligitmus,fitantdbondcotulit^

Poteftdtem. ) H.ec mihi libertds concejjd e/i, ut poßim uitdm medm perpetuo ferudre: nunc dutem nes ceßitdsmonendiiinpofitdefl.lllepotuitprincipiotioa tnori ,fedfr0lusutpoßit mori. Poflqudin Addmpecs cduit,mortuus eft. Jam Chriftusficundus Adam potes rdt non mori,fcdftgt;onte mortuu! eft. Horror in monte Oliueti concußitChriftum,fednon itaut retraSkiret mori, cum ueniftctob hanc caufam in hunc mundum.

Refumendi.) Diuina htec poteftns qu£ excitât edrnem,nonpermittct carneminpuluere. Meaeft iUat poteftds refumedi. Alibi habemus,pater fujcitabit:dlis bi^fbluite templum. Hicetiam, Egopono qj-c. utiaiit poteftas fit pdtris crfill/. Semper in morteChriftut fummam ip/ius charitatemoftendit.ln hacexercejii mus nos, non in alijs dementis.

Mandata. ) Id eft,ftciamboc per inftgnë meant obedientiam.Primusparens Adam acceperat mandas tumminimum,utnonedcret dearbore -.zj'inobedieni inuentits,obidmortalis eftßäus. lamChriftus alia uiainccdit,ipfeobedicns,Grper illamaperuit nobis portas uita:, ftcut primus Adam portas mortis. Et nos quidem ft portauimus imaginem Ada primi,fequaf miir nunc Chriftum per ueram obedientiamjqui eß

Cap.X A N N o T. I Ö A N. OECOL* kdamlècundus. Hifc efi obedtentiii,utßduciä haied^ tnus in C hriflum. ïtd licet uidere qualis paficr fim,quit rdtionc et qudto precio redimÔ. oues, ut nihil fublimiui dicipoßit. Title quid apudßlßospaflores no inuenietis

Diflîdium igitur fadîum eß inter dæos,propter fermones (Hos.Diccbant autem multi ex ipfis : Dætnonium ha^ bet, amp;infanit : quid ilium auditis C AltJ dicebant : Hæc uerba non funt daemon nium habcntis.Numdæmoniumpo^ - teflcæcorumoculosaperiref

Itdpennittit C hriftus ad probdtionem ßae doUrb ttie ßihißnitU oriri ,quo ueri tas manißßior ßat,ey ut detur oecdfio amplior dd excutiendd uerbd,quie Chri* fius locutus eß-.quandoquidem pdldm dicebdtfe pdßo^ rem eße etr ßUum Tgt;ei. Verus Hie Chriflus, de quoprtgt; pketie nomine pdßoris multd prlt;edixerdnt. Pdßöref perßringit,o-mercendrios uocdtQT liipos,quibusnui lidnimdrumßitcura.

■ Ddmonium.) ttdßilentuerbdieternießdpientii^ ’ iSudi: er cum non hdbednt quod reßiondednt, rifu ex^ cipiunt.tiicmoshominumperßiiiießontis. Sedchri flus femper fltos hdbet,quos ipß: excUdt, ut non omni* noindeßnßtmdnedtueritds.

IN E V A N G* IOAN. 205 ffi:utra^ue polfunt o/kndcfe ipßtm noKcJJè diemoniti^ cum. No« conßt/clotjMturjfedfapientcr,

Apcrire. ) Dteniones curant.ut homines excacét V malcficiant eis:hocq; infitum eß omnibus,ut humti KO gcncri gurnnplurimü noceant. Strcnue illi excuß“ bant C brißü 4 doilrina, quod lUa conßrmis ßt Aloßt

Faöa ainem funt encænia Hicrofo* lymiSjamp;hycmseratjamp;ambulabat le« fus in templo in porticu Salomonis.Cir cundederunt ergo ilium ludæi , amp;nbsp;dice bant illi: Quoufcp anima noftrâ fufpen disrSi tu cs Chi iftusjdic nobis ingenue.

ItfTHW redit ad candem dißutationem ,crdidtfc eße uerum paßvrem : er condemnantur ïudati impijt tanquam non oues ueri paßons. Qjtaß dicat :^onßja Ium hoc tempore dixit,ßdpoßea iterum conßrmauit: ita conßans in didts eß:er in die folenni,audicnte moa xima hominu multitudine : quia in ßßis diebus magm multitudo Iiieroß)lymis aderat. Feßum lÜud no inßtu tum d IAoß:ßed cum populus redijt à 'Babylone er rea parauit templum ,ßßtim illud innouaiionis in^itutunt ejLLicet alij reßrant ad tempus Machabieorum,quan dofub Antiocho per triennium templum deßlatum eß

_ er ce/fatiim d iugi ßacrificto : euoluto triennio, Judas t, templumpur^auit ofßrrifielt, tune habita f t»tfi»

menfe C asleu, id efl in noueinbri, tempore hyemiî» Porticu.) QuceitaddigcterabEuangeltjiapera fcribuntur, utobferuenturomnescircunjiantite, tema poris,Ioci, ambulationis C hrißi-, mid tum nobis comeit ditta ßnt ne ßicorditeraudiamus. AUegorice ,fcimu{ nos templum D n effe nbsp;nbsp;tunc agimusßßü réconcilia

tionis,qudndo grati ßemus de redemptione noßra.Cer tecum idis uerfatur Chrißus in porticu, pacemq; conf cedit conßcientt/s iüoru. Sedrelinquamusallegoriam.

Circundederunt.') Quaßdicerent: (Quantotent pore torques nos nimia expeéizitione f Htec uerba itef rum non fine malitia eße di£hiß,cile quifque cognoße repoteß, cum C hrißus aperte fe indicauerat lucem eff fe,panem uit£ cyc. cy talia qua: nemo alius de fe diccf re poteß,nifi C hrißus uerus Deifilius.

Die nobis.) ideß, quare diutino defiderio eneeds tioslfi tu es C hrißus,die,ut te fequamur. Sed ida omnia trant fiikt.Dicunt: Semperinuoluis fermones tuospa rabolis,utincertifimusquidnam fentias. Dicant ipfh quare decreuerunt C hrißum occidere,Qr excommuni carunt alios f Nuda alia de caufa,nifi quod C fcrijfo ad* hitrerenolebant.

Refponditillis lefus’.Dixi uobjs,ncc creditis. Opera quæ ego facio in nomi^ ne patrismeijhaïcteflimoniö reddunt de me, Sed uos non creditis, quia non eßit

' C hriüus ubigue fcruat liant manfuetudinem : rca flgt;oitdctiIlis,fednonutt»erebantur.Potcratexprobrlt;( re illis malitùnt coruni, cum omnia tn peßimam para teminterpretarentur.VerumomittiteiufmodipQj-blatt derej^ondet.

’ Dixi.) Dicitis,quandiufu)jgt;endamanimamHe!t ilram. C crtóm cA ego non fußiendo, uos eHis uobif s pßs autoresmalorum,quiadiâis meis nontwltiscrea dere. Ita multi clamant ; vfqueijuo domine^ obliuißcea ris me in finem^Deus non obliuifcitur illorum,fed non .credunt domino. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

No» ex ouibus. ) Veflra culpa efi. Et utdt dicca reti^on eflis eleäi àpatre meo : ueræ oues quie très dunt,fcriptte funt in libro uita:, quas pater folus nouit.

ROgd«cr(tnt lud£i,fi tu es C hrißus, die aperte: quamuis fepe antea audiuißent C hrißum india canton eis,quißMm eßet : unde Chrißus culpatn tn ipa . fos rci/cit, dicens, quod non abjeonderit ah eisquis eß fet,cr talia opera fe ßeiße, quæ ftfficaent ad perIna bendum teßimomü : ipforum igitur eße culpam} quo4 Ç hrißum non recipiant.

,. Vos non cred. ) Si primam caußam quteris, qm* requis audiatuel nonaudiat:Certequodaudimusdia K- ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;£

Cap^X A N N O T/ I O A N/ OE C O U uitM miferationis efl,guii( affumpti[uintts inßlios, ti(f renatipcr ßtiritußnc^m, qui pcàordnofhdcipérit. Tliecq; prima catißt. Pofterior,qua; ex e/ßiHifefl, illof indicans non eße ones, nej; credere. iiamßmul inß* lios aßumimnr, nbsp;nbsp;credere incipiinusperßgt;irttumfati

üum : dico, quantum ad nos attinet. Principioßdetn J^iritusconcedit,utcredamus,z:roperaoperemurinß de, Sedquißuntcapaces ßdeif O'quitusdabiturilla? proßHo nullis alqs ip eleüis oprteordinatisjß rem tx aile uelimuscognoßcere. Siperuentum ßeritadcon^ demnatione, tune culpam in nos P)eus reijeit , propt(f ttegligentiam audiendiuerbiCei. iJamilludtudicart oportet quemadmodit experimur, C ondemnatio noH ' in Deum reqdenda,uteleilio,ßcuthichabemus.

Oues meæ uocem meam audiunt, 8C ego cognofeo illas^ô^ fequuntur me, Si ego uitam æ ternam do illis, nee peri^ bunt in æternum,necp rapiet illcs qui^ quam de manu mea»

Videtepulchrum ordinem, ut ße habeant ßlif Pgt;ri, uel oues Chrifli. Primo audiunt uocem-.opriecipuunt donorum ßliorit Deiefl credere, audireq; uocemCbri fli. vbi igituracceperint fidem(certumeßipßamß* dem donum Dei effe, non ex noßris uiribus ) tunc ind piUntDeoplacere.

Ètcgo.) vl’iqui5fidelisfi{crit,ii(mii{fiificalgt;iturf fänälißcabitur-, ucrc habebitur inter ones Chrifti, Gr'pii/ioragnofeitillntn, tanquamproprium. Eritfoe dus inter paüorem oues. Oites uocem eius audiunt-, paflor uicißim agnofeitut fuas, cr beneßeit. C ogttos fcèreeflbeneuoIentiamDeiexperirbutfuprd.

Sequunturme.) vbiigiturfides,ibigrKtiaChria fîi, quant per cognitionem accipimusübi z:;- opera ade ' -runt : neq^ oues ilia; (orpefcent,fed fequunturpaßorS: nihiirumfidcsoperabiturpercharitatê. Chriflusobe^ diens patri ufq; ad mortem, quod fummiC indicium htm ' inilitatiseß.Itaob ßdem conabimur omnibus modii eHmreßrre,zjeam uiam incedimus,quam ipßeingrefi fus eß. Deinde fequuttturßuäus.

' Do «it4tn. ) Tune incipiunt uiuerea;terna riita, Vbi anima iußificata fiterit, iam caro incipit eße ima tnortalis per C hrißum, cuius ßgt;iritu in fe accepit, quia refurget in nouißimo die. Bene erit ouibus lUis : «o« frußramihiferuient,

t^onper.) ldemMattha;us:Portlt;einfirinopr£ ttalebut aduerßts Min eccleßä. Q_ult;e illa,niß cogreg*» tio ex ouibus C hrifli-Oues ilbe tgitur,qu.e audiunt uo» ■(em,ßtntßdeles,z^ uere ill-e no peribunt. Mundusiße tteq; delicijs neq; tormentis fuis potent iüas à nia uita: abducere,neq; gladius, neq;proß'nduin erc. into netp mors, neqipeccatum, zr quicquidpoterismeininiße-f • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E a '

Räpit. ) Cuius benefino boc contingit ouibus f .fJnnquid hoed fuis habet uiribusi nuncjuid ex fua uigi -hntid erperfeuerantidiRiequtifluä. Sed diuittte mifeo .ricordiie aferibitur hoc donum, ex cuflodice pdjioriS:^ Jd efl,uigildbo,non patiar eripi oues ex manibus metf» ciiflcdittcq- erunt ut nemo poßit nocere. IVldiorem con foldtionem nonpojjes in tentdtionibus habere.

‘ Patermeus qui dedïi mihi maiororti nibus eß(ztif^po/c«fio)-)fiC nemo poteft rapcrc de manu patris mei, Ego amp;nbsp;pai® ■ter unum fumus.

Quoniam ducc natune funtin uno Chrifto, hunuia 'tta nbsp;nbsp;ditäna, nunc autem C hriftus tanta bona fibijpft

tribuit,utpotequeehabeat£qualiacumpatrc,mtnci^ ßrt in pattern : er hoeßeit tanquam homo^ iüud tan* ^quam Ceus.Certum efl, nequaquampoffetnosferud^ te,nifi er Heus elfef.nunccum Heus efl,ncceffe tcquH lis fit patri per omnia. Et rej^icitaliquomodomagii hic humanitatem .tnalijs uero locis,ubique uultfubuc* here nosaddiuinitatiscognitionem,nehlt;ereamusinre ^lusinfirioribus. Quid Heo potentius Si iÜcpro nâa iis^quiscontra nosi Quifcrtptiinlibro uitæ, hiantea quamfindamentamundiiailîx,funteleiîiàpatre. Sed quomodo eleHiiinChnfo : quia pater etiâ animaduer titabtetemo fummam obedientiam,quam exhibitum trits effet filius in morte :fic^ C hrifiô tributs ilbe oueSt tanquam

IN EVANG. IOAN. MO« ƒ?) tanquion propria pojjeßio. Nemircris, eflunaperfo», nd:fedqtaahomoeft,uociitptitrent.

Maior.) Si caiifcris, tanta pertcida in mundo,dein de tantas delicias, nihil fire e/fi quod poßit his con* fitri, refiiicias ad patrë in cxlis. Dicit igitur C hriftus, Quos mibi ille dedit,poteft etiam firuare,e3-feruabit. Et gMod prius fhi afcripft,refirt nuncadpatrem. ,

Rapcre. ) QtttJ prieualeret Deof cum ones me£ elcfla; ftnt 4 deo patre, certe definfabit Ulas pater. Cer turn eft igitUTfOreuidentißimecoUigitureandem effê potentiampatrisGrfilif. Vtriq;eadem natura. Nlt;t»t fcittcrc iOam immenfampotentiam,qu:eeft patris,hoc chrifti diui ficuinaffirt,utChriftusetiamuerusDeusfit,quiahoc nitatis cer* folius Deiproprmm eft. vnde contra Arianos er alios tu arÿtmen Itoftes Chrifti, qui diuinitatem eius conantur perdere^' turn, ilia diikifunt.l^on dicit,unusfuinus : non eft una per* fona: fed unum dicit,fcilicet natura,potentia,cr maie* ftitefuaunuseft Deus.Atquift unam perfonam effe di xeris, iam utranqi fuftidcns tKc habebis patrem ne^ filium. Ecce quafterant aneftetC hriftus. Opinor fatis aperte eis indicajfi, ejfefc maximum paftorem, effe^ ouesfuaspropriasQfc.

Iitnt apparet quo animo quafterint,nempe mali* gtto fanguinano, nonut projicerent, cz meliorei

Cap,x A N N O T. IOAN. OE C O L», euadcrcnt^fed potiusutoccidmnt. SiCpearguitiflot Chriftus uthomicidd5,Qrfdiosdii(boli. Suprd,ïple ponitdnimdin : id eft, quando ftbi uiftum fuit. No» ui quddctm exta-nd occifus eft. Edndein illdm libcrtdtent ponendi dnimdnt fudm nunc decldrdt, zy hora qudi» elegerdtpdftiis eft. ibiq; mdxime indicdrunt ludieifu* ftmperucrfdtnuoluntdtein.

Refpódit ülis lefus’.Multa bona opc raoftendi uobis ex patremeo, propter quod illorum operum lapidatfs me^

îtdChriftustndicdtftudminnocentidm.tdmdnted libéré,ftcutpetiun-dt,oftenditiïlisquiseffct:nuncetif dinliberefttdminnocentidmproponit,utmentesinif qudSduocetdmdlo.Veftrdlexnonpermittitqueinpii Idpidare, qui non uixit fldgitiofc, uel fàcinus grdndc permifit.ïmô non folum non egi mdle,fcdetidm neini» item ex uobis oftèndi in minima. Oftendere idem eft quodexhibere. Qu,odctecosiüumindui,leprofosmuit ddui,crc. hiccno merenturutmeldpidetis. Sunteiuft modi operd, quibusDeus teftimonium de me exhibet, tion funt mdgicd,expdtre meo ftci : ftpoteftisexomni bfis opehibusuel unumproftrre, quoddignum fttldpi* ddtione, oro ut indicetis.

IN EVAN G* IOAN. 107 ob blafphemiam, amp;nbsp;quia tu ho mo cum fiSjfacis teipfum Deum.

Verumefl,no)tpoJJuinii5 negc(re,temultd boni opera jicijjè z^c. lam iud£i non pojjunf defendere fe, CT intelligebdnt ilb ijuod Ariani nolunt intelligere , Chrijlum eJJeDeum. Sifolum dppellationcChrifius effet Dcus^qtdd male habebat lu^osf Chriflus fat tea flimonioruinfuie diuini uirtutis ttddnxit,l'ed impietas perpetuo blajjthemat contrdChriffunt. Durauerbif . cr non minus dura,quàmldpûics.

Refpondit tills Icfus: Nonne fcriptS eft in lege ueftra,Ego dixij dq eftisr’ Si il los dixit deos,ad quos fermo Dei fadtus eft, QC non poteft folui fcriptura de eo, que pater fanâificauitjôd mifit in munas dum. Vos dicitis me blafphemare,quia dixerimj filius Dei fumf Si non facio o pera patris mei, nolite credere mihi: fin uero faciOjCtfi mihi non credatiSjOperi« bus crédité, ut cognofcatis fid credatis, quod pater in me eft,fid ego in illo.

N ónne in lege ueftra fcriptum eft f ztr uidetur «o* bis omnino effè abfnrdum,hominem Deunt appellare, cr no tam dreipfa abhorretis quàrn à uocabulo. Ro» uidete,Liber pftdmorum Qrprophetlt;e nónne

id etiam indicant? Legem uocant firoprie, qiànque 1^ Legisnos bros Mofi :[èd generali nomine, etiam nomine legii prophet£ cr Prouerbia nbsp;nbsp;omnes îibri ueteris teilof

menti appcUantur .idefl, in fcripturis ueflris, quibui etiam gloriamini,talia inuenietis. Pfal. 8z. talia habet! Lgo dixi dij eßis er fibj excelfi omnes. ïÜe enim inferi ptuseji ad admonendos indices nbsp;nbsp;reges, quorum md*

gnadignitasefi’.funtenimàDeoinilituti: undeetiatit diuinitus magnamautoritatemhabent. Soientpleriij; hoc diéium deprophetis exponi : fed ft textum uideas} adprincipes pertinet ; inüitutienim funt diuino ordi* ne, Qui magijlratui refiilit, diuinæ ordinationi reft* Hit. Proindeetiamin lege habemus, dijs non effe ma* ledicendum :ideSl, tudicibus O' magiRratibus qiioS Deusprobat.AliquideEzechieleinterpretantur.Scd proximceaderecopiofiusdicemus.

S Copus Euangeliorum e/î, ut credamus ïefum elfe filium Dei: ad quem refirenda funt omnia,qua; iis tUiscotinentur. Eiihilautemitaaduerfumlùitluda;is, tfihil item adeà contraria eft hareticis omnibus, quant hoc unum. Uaïc cf petrafidei, fuper quam fundata ejl ecclefia,ut credamus Chriftum Deum ohominemAu dæi recipiebantChrifum uerum effe hominem,fed al* terum i^nuebant, nempe diuinitatem, offenfifempèr tanquant

quot;IN EV AN G. IOAN* »8 -tdnlt;Jitam defumittd iliijjgt;hemic(,quando intelligebant» ^uodfefiliumDeimmindret.C hrißus autem nunc fer monem ißiim confirmât, ofirndens ex opcribus cr mi^ rdcultsquießciebc(t,feefieDeum.inpfalmo ijfo8i. utfuprd dixi,(i^it de principibus,qui ipfi etiam dijuo^i cMur. Sunt dij nuncupatiue, ficut etiamfilij Dei dlif fiunt. Vnus natura filius, aHjfilij per gratia,perj^ Chri ftiim. Hie licet interitofccre inter filios dei cr C hriftit. Qui igitur natura nonfiuntdii,iüià Deoapprobantur crmagnispriuilegijs decoranturpræ œteris, quemai inoduin principes cr magiftratus.De prophetis qiudi intelligunt huncpfalmu ; feddemagiftratupalàmefl:, dij funt. veruntamë non ipfa diuina natura tribuendet erit principibus, fed folum quia plus diuinißuorisha^ béant quant cieteri,ideo habentur inter fihos Dei.Filif plus recipiunt quàmferui. liliorum eü hlt;ereditas, cr delicatiores epulæ. Serui nonfic aluntur, neque hanres des funt. Magnum aut difirimen etiam inter illos deos, cr uerum deum Chri^um, quern Deus fanâificauit,

Scriptura.) Adquos pfalmus loquitur.Alij,ai qttos fermo domini fréîus eü, uel ad quos locutus eâ Dc«j. Sed fireile expenderitis, iam pojfumus clarius intelligere quidfibi uelint uerba ijh, : quia hoc ita magt;f nififiefcriptum eft,ut nemo poßit negare.

Quern.) Nonne alia ftliatio eütputatisme blaf' ffihcmtimf quomodo non ilium dicetis etiam deum, qui

Cap,X ANNOT. IOAN. OECOL. ■ uerefiliu! Dei eftfAuguftinus expoiüt quafi proccjjit J ■ rit dbeetemoChriftus fanüiftciitus^ftcuto'gi^tiitus- fl SdnUificare aliquid, eftfanihimßcere, zy deputare in ctliquod fanäiim opus:quMfequctis uerbum illud ex » ponit. id eft,fanäißmo huic négocia deputauit me plt;i ter. Ita legati ßnilificMur :ßicq; etiam mißt Deus C hrißum in mundit. Sic templum fanólificatur, quan* do in tifum dtuinuin äpproprijtur. lta etiam uafatent^ pli faniki. Segregauithuncdeuiab omnibus alijs mar talibus, jpiritu fauch etiam fanäificauit, zj plenh bido fanilimonia; etiam in illo cfl:non utpcr partes do na/piritus ftnäipoßideat ; fed ita fanHifccatio dus, ut dij etiäper ilium fanélificentur. videturuobis ilk bla ßyhemarc,fidicat fe filium Deiiverum adhoc ordina» tics cflaDeo. Pora faniiificationcmfdij Chrijii-, ex

Sinonßcio.) St elara ijla opera inuencritis, ut funt iUuminationes caicorum, mortuorum refufcitatio neszt^c:nónneuirtusdeilucetinillisificetiamszj'7‘ cap,z:rjirèubiq;in contentionibus contraiudicosih ■ ■ ‘ b apparent. Si legatus habeat omncm poteßatcm re^ gif,er dicat: 'Eccefumlegatustantiregisztrc.zj'ali^ ^inolunt fldem habere uerbis illius: deinde quia iüi non credunt,utiturpoteflate fua, contrahit maximum ; exercitum, illosq^ debellat -, tune illi ex operibus pof» ’S I •''~fwtagnofcereeuinejfelegatu.ltaChriftusopcrafua, idefi ‘9'

IN EVANG. IOAN» iogt; ' id efl, exercitus adducit, ut oflendat fe eflefiliumDei.

Cognofcitis.) îamitdconuiélieflis, utnonpoßi» tis ignorare iHa miraculd,qu!d adeo maniflfld funt, Oportebdt credereabfq^mirdculis, flolis uerbislcgdti bdbercfldetn.Efd.iiifl(redideritis,nQninteSigetis.

In Hif p4tn-. ) Suprd:Ego crpdtcr unuinfumus. In me cflpdtcr, quemddmodum uidetis me hominemz ndturd mihi coniunékiefl pldnè dimnd,crqudtent(S fumhomo,dd dexter dm pdtris fededm. Ele cum Eiity» chidnis uel îJomotelitis fentidtis, qui potius deflruunt . diuindm ndturdm,qu4m cldrefcereflcunt.C hriflus de’ feloquitur. EGO, nomcnpcrfonæ.El/îmHlbrfcrfp« pelldtione cr diuinitdtem er humdnitdte dccipimus: utrdq; ndturd dd perflondm pertinet.

Ego.) (iuid efl und perfond,rede dccipimus utrdnquc perflondm : non quod humand ndturd flu flic inpdtre,fled per diuindm ndturd etiam dicitur humdnlt;i eflè in pdtre. 1 fd C fcn)î«s er fiHus Dei ed in nobis, gy nos flumus in fliio Dci.Certum, diuindm ndturdm no» eflè humdndm.cdp .17. Sicnt ipfle inpdtre,flïc nos in il» lo, per humdndm ndturdm C bri/li. Diuind ndturd dli» .. quo inodo efl in nobis, fl comumcetur dliquid de ^ßiri^ . tufldndo nobis.Dicit igitur.Credendum ommbus mo» dis me eflè inpdUe : id efl,undm e:^ edndem eflè pdtris crmedmpotefldtem, or ndturdm undm,flcilicctdiui» pdm, iterum fldtismdniflfle tammirdculisqudtn dUjt

Quaercbant iterum ilium apprehcn dere, 6C exiuit de manu illorum, 0(f a* brjt iterum crans lordanem in cum lo^ cum, ubi fuerat loannes baptizans pri mum,manfjt(^ illic.

Qaoties Chrißus uenit Hicrufalem GT docuit, to». ties ingratos iilos inucnit Pharifeos : non (olum ingrd* tos,/ed (td occidenduinpardtos. Vnde lußa cdttfd con^ tartcndi feabeisdddliumpopulugt;n.P,rdt figura re» rftm,(lu^ pofled euenturd erdnt-.mm ïud£d exclt;tcdn* dd erdt, populus gentium iüumindndus. Et quid ludlt;ei fiu^mnudum frciebdnt,conuertit fie dd gentes.

Apprchenderc.) Cum non poßent ficripturdnt filuere, Gf ficripturis os fidpientiæ obturdre confiige*’ runtddldpidestfiedquidnondumhord mortisChrifti, fropterednon efipdfifissfie Idpiddre. Delegerdt ho*, rdmqult;econuenerdtcum ficripturis,ut efifietdgnuspd fchd}is,proptered nolebdt ante iflud tempus dppre*, hendi:unde iterum decldrdt fiudm diuinitatem. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

M.dnum. ) Comprehenfiumnon potuere tencre. । FagfcmfKW nbsp;nbsp;exemplafiuo Chriftus docuit,fiiglorid Dei noftrdfit

qudndo, nbsp;nbsp;nbsp;g-t tndgis poterit promoueri, multo fidtius eft fitgere q

intempefliud morte GT dbfiq;fi-u^ manere GTperire. Abfiintfidlaccs fiuggefiiones ^fii peiioris, ne prtetexd*.

■««J gloriam Deiprtc timore.Chrijlianusuerusfiedoigt; (hs à fbiri tu fùerityfùgam nomcditatur:fen uero gios riAtn Dciputatniagispoffcpromoueri,non temmpe riclitubitur. Huius rà exemplum apud Paulum babes: slomittus eripuit or Petrum. Domini diéîum quidam pHtant,ut Tertullianus,folumpra!ceptHm frijje, quart /o tempore apofloliapud ludaos pradicarinttfed ß reäeßiciktmus, non/blum ad ilia tempora ,fed etiam adpofleriorapertinet.

’ Abijt.) indignitantoprceceptore.Abiftinlocu, ubi populus pratparatus aliquo modo.Confluebat mut fus populus iÜiCfßue ßt in Ennon^ßue in alio loco, net in tranßtu.C hriflus ea loca elcgit,in quibus maiorpo» puli congregabaturmultitudo.

Et multi uenerunt ad ilium ac dice* banttloannes quidem lignum adidic nullum«Omnia autem quxcunc^ dixtc loannes de hoc,uera crant: 0^ credidc* runt multi illic in eum.

Translordanem nonßolum habitabantludiei,ßti etiam gentesmnde, ut indicaui, id non caret myilerio. Quod uero multumfruâum ficerit,ex hoc patet,quia crediderunt in eum, uaticinio Ioannis parati,qui dixe» rat uenturum poflße, cuius non dignus f üuere crc. ut ^-^•Cr3gt;eap.Etuerißmileeflquodnohabucrintper*

ßdcin,fcdbene ftiißruntdeChrißo,ßcutC^ idij. Holuit deus loanncmficilluflrare, ne homines mi rdculis inßtudti, plus loanni tribuerent, quum pur efgt; fet,cr ne ita penderent in perfona ïoannis. I« cap.so. difcipulos legre duulfos effè lt;t lodnne dudiftis. Sic etii Deus noluitcognoßci ßepulchrum l^oß : prcetered mul td dlid, ne hominesd)nitterent uerum ipfum mdgijlru, cr colerent ïodnnem,uel l^ofen. Sdndimonid zy^u» frritdsuiftelodnnem commenddbilem reddunt,nelt;p _ expediebdt lodnnem fignum dliquod ßcere. Dicunt îgitur: lodnnesbonusuireß^fednoncldrusmirdculist , omnid qu£ iodnnes dixitßtturd,uerdfunt. umfeqtd turqudrtdZ^poßremdperegrindtio-.feddntequdmut nit in Hierufdlcm, iterum excitdt dnimos ïudæoru, ut deßderent dduentum eius,quo mdiori glorid,hoc quod pdter ßbi iniunxerdt, exequerctur. ltdper proceßintt glorid Chrißitiidgisormdgisincrefcit. Mdgitdinird^ culd dntedoperdtuserdttßedhoc prtectmbulumeßäd reßurredionemChrißi, cUm LdZdrum qudtridudmtni

4 mortuis unico uerbo excitdt : unde poßed Ih d£ i exdrßcrunt dd perßequendum C hn ßu. Hoc dnte omnid expenden dum,quomodo C hrißus ßhipdretuid,de» inde pdßcbd

CitisChriflum ito-umadornlt;n-e iter in Pere^rinaa Hicrufalenv.lcd ante omnia uoluitdcfts tiot^uartiu derium cxcitare mortalibus, quo opera eins magisfierent cojpic^. Eapropter pr£mittit miraculum, quad inter caetera magis mira-î bilc,nempeLazari mortuiquatriditarii refufeitatioi nem.Cieteruin in ifto miraculo multa obiter occurrüt: fed hoc eßprtecipuum,ut ex refumäione Lazari alis quo modo inßituamuret^exerceamurad credendam reßtrreäionem tum C hrißi,tum etiam noßram. Laza rus agrotabat ctr mortuus eß. interim etiam gerit ty« pum eorum,qui in pcccatismoriuntitr,quizj'ipßä Chrißo excitantur,iußißcati,

Aegrotabat aSt quidam nomine La varus Bethanienfis, à caftello Mariç ÔC Marthæ hiiius fororis. Maria autê erat ca,quæ inunxerat dominum unguent to, ÔC quæ exterferat pedes illius capii* Iis fuiSjCuius frater Lavants ægrotabat»

Antequam ueniamus ad opits refurreüionis, quon modo corpore reßirrexcrit,uideamu5 quisßerit Laza rus. Satis inßgnis nobiiis, quantum ad hiiioriamt faßeupparet. AlijaliamMagdalenam introducunt: fed noneß res digna magna controuerßa^Preces hic

Cap.XI r A N N o T. l O A N. OE C O L. notdndlt;efunt : quia hoe in muhis miraculis apud thxumcrl^yärcumhabcmus.Chnftuscurauitpäraly ticum itdpmes lüorum qui attulerant-.quodnobisco* fitcnddt fidem ecclefi£. ideo domus Nlarilt;e or îàâr* thiC-, nbsp;nbsp;ifluiraternitds freiem ecclefue préfigurât, et*

fl paucula no^nd fint : ndm qui in ecclefid funt, hifdl* udntur. Ciuinon in drcd aoc,pereunt in diluuio.ïtent legimus quomodo dominus dilexerit eds zy tdzarunf, tarnet fi mortuum. Idm quidam in ecelefia pré infirmi* täte, ueletiam ignorantiacadunt: bonumutaliosha* bednt,quipro fie orent dominum. Neq^credamuspre* cespiorum irritari àdeo.î^o oeiofa hic dllegorid,quia pulchrefinguld funt deferipta, ztr per omnia quadrat. ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Videamus hune modum,quomodo à morte animé no*

jiré reconualef:dnt, préeipueq^ aduertamus quo ritus domini j^eiktrit, nempe ut confirmetur fides re* furreâionis. Bethania domus humilitatiseft. Alif, Cf firè omnes dodhres duplicem uitam qué in eeelefia efi commendant, nanpe contemplatiuam cr prailicantt qUé tarnen ita nobis commendantur, ut nuüus iüas je* iungere debeat, Cf neeejfe eft, ut utranq^ uitam qnifr^ compleiintur. Quéejfetitld mentis iUuflratio z:rfi‘^^^ beatitudo, qué nunquam opei-areturcharitate? Vn^ uieißim hi qui funt in ecclefid,nune uacant eontempb^ tioni, ut inftituantur diuinis, deinde etiamdedunt fefr -.operibus proximo feriiientes. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

AcgrotMs.) ISSihilominus inuenimusetictmalios g«os dominus permittit, non ut moriuntur,fed ut po/ka gloriofiusrefurgdnt,fifili/ Dei/ùcrint.

. Exterferat.) infeçjucnticap.clareillaomniahii Mimus,ideo nunc nihil loquamur de hac rc.

itaep forores illius miferunt ad ilium, dteentes : Domine ecee que amas ægro tat, Audiens antem lefus,dixit : Infirmi tas hæc noneft ad mortem, fed pro gio ria Dei,ut glorificct filius Dei per ilium*

Exercent fe fororesi^læ inoffeijs charitdtis,Cf condolentes fratri fkttimmittunt nuncios domino, ut ueniat curaturus ilium. C ommendatur ante omnia ijht humamtas, potißimum in ecclefia. Si uidemus afinunt (rrantem,reducimusiuxta legem : quanto magisfiant ma ßatris ? Et charitasrequirit, ut dominumpro iUiusi faliite itnploremus. Sororcs, id efl, fideles omnes hoc ingenio pra;diti funt,fiquis infirmetur,utctiamipft fnfirmentur ; quod Paulus multis uerbis in Epifhla Co rinthiorumdocet.

M.ittunt.) idcfl,precanturdominum.Nampre« ces noflra: loco nunciorum nobis funt.

Domine.) Dominus dilexit humanum genus ita, ut propter illius falutemdignatus fit morherquamuis tanta benficia contulit,nihilominus tcgrotio^ morte

A N N Ó t. r 0 Ä N. 6E C Ó 1» wcini, ab fente C hrifto, id eil gratia, fi amoueritntt^ finm fuam à nobis, nihil aliud expeâemus quant inte^ ritum. Aber at C hrtHus corpore, or nihil ominusadea tat, nequc ignorans quontodo illi eßet fuccurrcndtitn. Aßtäum Chrißiis nonalienat abecclefia,etft longf ftt,cr deferieccleftam uideatur.

infirmitas.) No« ita legrotat tazarus, utperpe tua: mortifit obnoxius ,ficut c£teri mortales. Sciebat Chrifliis quid eßetf chtrus. Ob earn caufatn dicit : in* firmitas non eß ad mortem. Suam diuinitatem comctt* dat interim,quod antea hocpnefciebat.

Gloria.) Vt fupràdecieco,quodiilenecpecca» rit, nequeparentes : itaetiam Lazarus moritur adgb riam Oei, quia per C hriHum erat refufeitandus ,fic^ populuinad uniusDeiagnitionemuocaturuserat. amp;nbsp;ita pro gloria domini agrotabat iUe.Eadem gloriapA tris cz ƒ///. Quamuis peccata noüra ex ignauiapro* pria contingant, er culpa omnibus modis noflra fit, tiihilominus ubi fiierint ucrißdeles,peccata eorum non trunt ad mortem.Aliud eilpeccatum eorttm, qui pec* cantcontra ßiiritum fanéhimtillienimnoluntrefipi» feere: Qui nero filijDei,poilearefurgunt,maiori ti* more uitani inilituentcs. Si placet permanere in allegó ria,proponitc'Dauidem,uel Petrum,uel älium,qttiflt;it in populo Dei,er per inßmiitatem peccauit : ctfipecü fatum perfefit mortale ,fed cum illi prxordinatiadui

î N E V A N G» I O A N, ii) ccatum ittorum non ad mortem erat: er multo magis Deus glorißcatur per illos: neguc eniin illi futu^ rifunt ignauiorcs,fed diligentiores. Si grrftùm confer cutus 4 domino,eràpeccato liberatus,nelt;ji magis fir^ uensßifhiSt iure hohes eptod tmeas. Dlij Dei poji la^ pfum multo jiruentiores fun't, er uitam ita inftituunt^ ut Deus magis per iUos glorificetur. Dauidpoftcriori uita magis lüufirior. Iflt;lt; ttrac/ù in eccleßa : dutwr occet fio maioris gratiarumaHtonis refipifeentibus.

Anterf dixi, fraternitotem i/lam C hriflo maxime probari. Diligit C hriflus illos,qui in charitate manét: quia Deus charitas e/b.

quidem temporis manfitin codemloa co duobus dtcbus:deinde poft hoc dicit difcipuHs'.Eamusin ludaeam iterum» ' Quod ad ipfam hiiioriam attinet,primum ui^ dete,quomodo C hri^us aliquandiu abfens ßit,permit tit Lazarum mori,fepeliri, quatriduum manere in fe^» pulchro,ut miraculumßat clarius : tarnen omnino tuerot uenire in ludo-am.

Manfit.) i^eq;contriftemuretiomfinomoxex* eHdioimlt;r,neq; pritjcrtbamus Chrißoeertum tempus.

Orandum ut/àcidt nobifcum jecundü uoluntatrmfuâ^ Ifrf probat fuam ecckpam or exercet, Zir aliquandi» pcrmittit in luihi or ßetu, ut inde gloria ad ilium am^^ plior rcdundct : fed certo tempore uenturus, zs' opent non denegaturus eft. Triduu, fuitm myfkrium habet.

ïudxam.') Chrifhisejfcit, quodftbi iniunihimà patre.Sicut mandatum dédit mihipatcr,itaf.cioAant redempturus humanian genus ( quia mox fequitur^pa fcha adeji yfumit animum redeundi in ïudieam'.quam^ uis illiindigni crant, qui totics repulerat gratiam. Dat exemplum itcrumbcnc ficiendi inimicis noflriStOf per omnia feruiemii diuinis pratceptis. Si uiderimus Deo placere,zt^ pertinere ad gloriam D ei etiam mor» tem no Aram, propterea non erit recedendum àpnece ptis eius. Délibérât cum difcipulis:(èd ipfe certus, quid effetfikilurus .Voluit pertentare animos eorum, ztr ret dargucre eos,ficq. aliquo modo miraculum infinuare, quodßäuruserat.

Difdpuli dicunt illï : Magißerjmodo quærebant te ludæi lapidare, et iterS ua dis lüucfR-efpondit Iefus:Nônne duo^ dcc/m funt horædieifSi quis ambulauc rit in die,nô ofFendit, quia lucem huius mundi ufdet. Si quis ante ambulauerit in node,ofFendit,quia lux nô eft in illo»

Sicut dominus Petrum fuudentem, ut nuneat in monte, or fit fibi ^ropitius, ne patiutur, corripit : itlt;t hoe loco di/cipulos curnales O' nondum j}gt;iritudles, no eo^itMtes quidfibi ucllet,reprehendit.

Iterum.) Tentatiocurniseß:,fi(gacrucis. Numft crux ad gloriam dci{gt;ertinuerit,alacriter ad illam tran feundum ejl.Vicunt ; Gens ilia ingrata ejl,o tu uadis ad illami Non uidetur efc fapientiie^fed flultiti^. sic uerbum cruds ftultitia eficamalibus omnibus. No«» dwn^ifZa hic fùitmentio de Laz‘tro:ne(j; opusallegoc riam hicinterfercre. Sunt quidam quiperpetuô cupiiît impedire noftram falutem oe.

Diei. ) Prouerbialiter diéhim efl. quafi dicat : Quanto tempore luce feit, tanto tempore operanduni eft.Duodecimfunthorgt;e,inquibuselilaborandum:ne finamus uel minimum tempus uacuum tranfire,fèd co« gitemus potius quid pater cceleftis iniunxerit .Idefl: Ceßdbimus'ne ante uejjterum, o antequam abfoluer rimus diurnum laborem f Duodecima hora nondum pr^tcrijt.inhuncfenfumdominusloquitur. Noninc tatet quod quidam de humanaru mentium mutabilita^ te interpretantur:fed iüa fententiaplaniortof^qnen» tiapulchrecoharent. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1

Offindit, ) Bene uideo, partim uos trepidarepro pter metumifed quandiu uobifeum fum,fi ambulauerif

tis mccum,non erit timendum uobis. Si in noóle, id eß, )ne amijjô, utiquc maximum^rit periculum : qui uero me pr.efentem hubent ,nequ4quam periclitabuntur. VOS apoßoli qui priefentcm hsAetis me,non debetis ti^ mere:timcäntßbi Iud£i,quibusCbriflusnoneflprte* fens. dui oderunt lucem, iUi impingent .ItdC hrißus uoluiteximere metum expeilmbusdifcipuloru:priie* tered hortatur crnos ad aldcritatem, ne aliquid detre^ demus per uUurn tempus, quodßiciendum Deus iniult xit. Subiunÿtali(tmcdufdm,quomodofttperfrôîurut opus Dei, nempe mortuum fufcitdturus : etf ■ difcipnli non intelligebdnt,de qua dormitione diceret,

TR.Mpotißimuinconßdercmusinhoccdpite:Fri mo inßgnem obedientidtnChrißi,qu4femper qudfuitgloriipdtris fui. da^muis ludd^i qudrerent occidere ilium, dttdinenßuflrd Idboforunt. vo-unt cum dppropinqudret tempus, iterum contendit in I«* dcdm. Deinde dduertumus hifloriârefurreâionis tCdri, ut exerceamurin ßde, zr credumus C hrißum rf futrexi/Je,cf nos refumóhiros corpore. Tertio,quo^ modo inßgt;iritu exdtemurper ChnßHm:quod minime ejinegli^endum.

■- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;foinn9

Offidu huntcmitdtis,in uifitiüone MUicoru ex* ufcitdtione mortui nobis comendatur,quanta ad hifto» riamattinet. Allegoriâuidcte. Chriflusrcfurrediono fira, À (xccatis excitât, quia cognouit nos mortuos cp fit : cr potißiina caufa fui aduentus. Noj omneî pcccatores mortui fumus,fe,d quantumad potentiam C hrifli,mors fomnus efl : tam facile potejl C hrißtes nos excitare à peccatis,ut quis dormientem àfomno. .

Dixerunt ergo difcipuli ilIiusîDo* mine, fl dormit, faluus erit. Dixerat aut lefus de morte tUius, at tilt putauerunt, quod de dormitione fomni diceret.

Chriftusquidem promptus e^i,utnos refufeitet. mfcipuliqui adhuccdrna!es,ut fupràindicatumefl, conabantur ipfum obAraherc ne periclitareturtqui^ bus tarnen non obtempérât.

Domine.) Hucfßeikltdiflumillud:C)uareueIis periclitari, fi non ob aliam caufam iüuc profèflurus es,quàmutàfomno excites ilium iconualuitoliquaex parte,abalijspoterit excitarid fomno. Itacraßi difcipulfuim uerborum C hriAi nonattendebant. Per pctuàhoc folet contbtgeretquando promouenda eü

gloria C hrijii, non deßtturus efl fatan, ^ui dchortetur tniniflros uerbi, utcri(gt;fljib iparcant : fed ante omnia flieélanda efl gloria Dei. Ad hiflvriam quantumattU Aîorî font» net,confolationem habemus,mortem uocarifomnuntf tiuSt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ut fciamus aliam uitam fubfccuturam effle pofl hanc.

Hoc etiam poteritquis animadnertere,effequofdant qui arbitrantur non efle opus diuina gratia, ut fuflite^ murapeccatis-.nempequi naturalibus uiribus confi* dunt, uel fuo libero arbitrio, uel etiam humanis operi* bus. Hi dicerepoflunt : Domine faluabitur, fl dormit. Siadhucefl inhomincillanaturalis uirtus,pei-quant feipfumpoteritexcitare, quemadmodum dormiensex -Seruum ar^^ pcrgeflet iterum. Itafl liberum arbitriumjejjemus oma iitrium. nbsp;nbsp;nino noflri iuris,crpeccatum nihil effet quàm fomnus.

Sedabflt, ut itaconcludamus diuinamgratiam. No* flra mors (tr grauitas pcccati poflulabat aduentum do mini:nequealiundepotuimusfaluari:ficq;Deusrepro pitiationeacceptaChrifli,reconciliatus efl. in oculif enim domini mors nihil aliud efl quàm fomnus. Holt raru C hriflum parabolicc loqui, crobfcurioribus uer bis'.uerum difcipuli nihil aliud hic arbttrabantur,quàni de dormitione fomni C hriflum loqui. Hinc plané profl âionem illam fuperuacuam rebantur. Siingreffurus es ludaiam, nobis communepericulum imminet omni* bus'.maneasigiturhic.

IN EVANG. IOAN. 2ilt;r Lazarus mortuus eft, amp;nbsp;gaudeo pro* pter uos, ut credads, quod non fuerim ibi.Scd contendamus ad ilium.

QKom'dmapoftoliminusaptierMad intelligent da obfeuriora ucrba,ciua: Chriftus lo^uebatur,ideo ipfe explanat qu^edixerat.PotuijJet principio dare lolt;jui,nolitit tarnen,quomagisattentas iftos reddat. Jl^ec caufa parabolarum,no folum quod deledent, fed ut alacriores reddant, cz attentiores : atque magis e^e infdent animis,fi explanat^fùerint.

Gaudeo. ) M.agnitudinem miraculi, ut credatis.^ I^ain fl prüfens fùijfèm, non permififjèm ilium tanto tempore effe in morte. Nune cum non adßd,Qr per alt quotdies abfùit ab hac uita ztre. Hoc gaudtum C hrtfli, fl proficiamus in fide : ZSquot; quanto magis profècerimus, tanto magis paterglorißcatur pernos. Gaudet pro» pter nos : ndmLaZ‘trns,utdi{ltiefl, iegrotauit, utde» us glorificetur. Hoc ubi innotuit difeipulis, tunc ipfo» rumfides magis confirmata efl.

Obferuate hunc locum,ut feiatis C hriflum innatu ra fua humana, proprietates humana; natura; feruare: quamuisiuxta deitatemfit ubique: deltas immenfa eft^ Zj implet loca omnia. luxta humanitatem localis efl, cr ftium habet locum. Nd»« loco circunferibi, or ha» here naturalem fltum membrorum, proprium efl cor» poribus.lta Auguflinus: Si locum abfluleris, iam ueri»

tatem corporis ab^lttUAi. Vnde qui corpus in uuri/s lé ds dicunt cj]c, iüi nuturas conßindunt in Chrifto, er prorfustollunt .Cauendum omnibus modis nobis e^, tte pro uero corpore jiciumus corpus phanta^icum, utilli ßeiunt. id eß, cum fnn hoc inloco, ne dicus ine rffe in ulio, ß in cxlo, non in tejra ; etß iuxtu diuinitit^ temßtubique.

Dicit crgoThomas,qui diciturge* melius, ad difcipulos : Eamus SC nos ut mon'aiTjur cum illo*

rxidemlirèuoxThom£,quieercieterorumupof fkIoruin,C hrißsum ab itinere ^hortans: neque eßuox tna^nxfidel.

Eamus.) videmusquodnon pojfiumusiliumde^ bortari, eamus ut er nos moriamur. EacileignouitH* bus fiagilitati.Sic ïudæi dicunt, EgreßiAcgyptum ßt* musutmoriamurindefierto. vult dicere: Certumeß, couiurarunt in ipfium ut occiderent, er cupitfie impli* care pertculis. Eamus cum illo,er ßmul peribimus. ltd relinquebanturfibijpfiisapofloli, adhucinfinni, erß^ rüuDeideßituti.

' IN EVAN G. I Ö A Ngt; Erat autem Bethania iuxta Hierofoly* mam fere ftadqs quindecim:multi^cx lud^is uenerant ad Martham Qi. Maria, ut confolarentur illas de fratre fuo.

Nunc itudiainus quomodofe gefjerit C hriflus,cunt uenirct ad inortuum : ad mortuum inquam, quatriduo iamlepultutn. lUa qu£ hie ponuntur,ideo tain manili» fie defiribuntur,ne quit de miraeulo dubitet,crut eiù» demiut miraculunt innotefcat. Locus,tempus,fiieiino tores,cr modus refufeitandidiligentißimedeferibun* tar. Refufeitare quarto die, indieat hominem perfiile mortuit eße, de quo nuUaJpes uitlt;e eft. Pr^etcrca quod in fepulchro pofttus ftdt, etiain cofirmat dej^erabtlent fiujfie mortem, nullam ftgt;em fiiifte de uita Lazari. Videturfiiifte dies quintus, cum iam habuerit quartu : ez fi uelis quatuor dies intégras conftituere, iam adcrit quintus. Qaun domo principisfynagoga, hi funt qui cogitationibus cedunt, neque adhuc opus malum perft ciunt, cz illi fiicilius cxcitabiles funt. Sunt qui ejfirun turad fepulchrum,utfilius uidult;e,fedgrauißime^ difficillime excitantur. itaftnonfolu opera fieerimus, fed ex operibus natafit confiietudo,Z3- iüa tranf erit in tiiam naturam,uideturdifiïcilioreftèrefiifcitatio ; etfi Igt;eo omnia lt;equalia,nihilq; impoßibile.

Cap»XI AN N o T. IOAN. OE C O Lgt; muttico miliario,uelfefquimiUärium 4 Hieruftlent.

Multi ex lud. ) Quia etiim potentes erant,ZTftit^ tos babebant amicos,ojjieiofe illas cofolabantur. Scia^ mus O' Itos Opus iftud tnifericordia Deo minime dij^U cere. Si quis ex fratribusdoleat,o ßt conflitutus in lu^ ébi o moerore, ab alio ßtbleuetur. üonpoterimusiM plané eßßeßrrei, o nuUu omnino locü permittere aßgt; ß{lionibus:ne(p;ßaxeißimus,ßedcarnales.Aßii0lusilli fionfunt lequales. C onandum efl homini,prop ter amo plitudinemßpei, horrorem muliebrem compeß:ere. C ter um opus noflrte redemptionis, C brifius tn propaM lo uoluit perficere, o ^xtra Hierofolymam. Ex /èr^ ' p turis conßolari debemus. Scripture iUa; quie à ludais fuppeditantur,ßatisnon conßolantur ; fedubi Cbrifhts uenerit,quirefurre(lio o uita oc.

Martha ergo ut audiuft quod Fefus ucnifletj occurrit illi : Maria uero domi defidebatDixit ergo Martha ad lefutnl Domine, fi fuiffes hic, frater meus non fuiflet mortuus»

Videte bic ßdulitatem in Martba,tum ergaCbri^ fium,tum ergafratrem. C brißo ut pr^eceptori occurs rit,nondiu tardai,neq; moleßelirt,quodadnunciuin non mox uenerit quem miferat, o nibilonanus uene^ trabilem habet magißrum.

Maria. ) in hac rc non propterea negligeittior crat-.non cnim ilia ailt;dierat,alioquipayi Mio occur* rißet C bri'Æo .De ilia Icgintus audißc, illiq^ annunci'a* turChriMtadeße. Cluamnisliduasillas uitas,O' duo opera C hri/lianorum in duabus iAis fororibus at* tendere uoluerimus, nonnihil doilrina; accedet. Mdr« thiCjid efl,opcratiuje,e/l:ßatim exire ad opus.Marine, id CÜ contemplatiute,e/l domi federe O' contemplart. Caterum Martha tterum loguiturChri^o prindpio defratrefuo, adhucaliquid confolationis habemapud dominum,ficut fupràmonuimus. Sißerimusincon* P'egationefanilorum,Deusquamuisfuamifericordiii nos iuuat, tarnen ita ordinauit, ut ad preces amicorutn pleraque fit facturus : unde uidemus, Martha orat do* minum. quafi diceret : Potuißesfiicerc ut non morere* turßater. Ita o nos oremus : Domine redde fratrem OC. Manißßam refurredionem non audebat petere» quiaresadhucinco^nita.

Mlraculit Lazari reßi feitati, oflédit nobis quoit tapotentia fitChrifli. Ciuifuumcorptispo* tuit refufcitare,ctiam mortalia noflra co)pgt;ora fufcita* ^‘t-Vtaßiiefcamusigituroinfideproficiamus,ada ' modum diligenter hoc miraculum fcriptuefl. Scimus •* '• ’’ tnim q fit contraria humanis rationibus refurrediot »i -.

««de ctidm Kartha non primo perfuaß eft de fefurrc^ iüone^quamuisuideaturcrederereftirreâionem. ‘ Frater. ) 'FionhabetadhucfideindignamChri^ flo,tametfi crediderit Chrifto,Qr multum de iUo fenft^ ritffed non quantum oportebat.

Fuiftët.) AbftensChriftus corpore non minustid^ .let, quàm pratfens, quia dtuina uirtus leque ejftcax eft ubiq^.VndeCenturio ifte, qui credebatabfentemCini iftumpoftê curarefilium,ma^iscommendatur.

' Ftiam in hac re non eft idonea ftdes mulieris. k* ignofcitChriftum tanquam amicum Dei, cuiuspreci* bus quicquidpetierit Deus concédât, ut Hellaser fes non ftu/irati ftint. Scio,qutecunq; uolueris,ßcere te 'pofte.ita uidemus Martham ipfam imbeciUioris efte ft aleitundeChriftus nunciUam fuo fermoneadmaiori induciteredenda.

Sic tentperat C hriftus ftermonem fttum ,Htperota 'tiia modefti£ memorftt.'t^on jhtim dicit : Egofteiant refurgcre,fed refurget. îîabeifkm cofoîationem,non tnanebit in morte frater tuus .Videbaturhocomnino fte/urre^lia nudieri ambiguum, quiaftrè omnes iudiei refurredio* ttiam a Ju^ nem credebant generalemaliquando fr{turam,edoHi dæiscrtdtta tx Daniele, nbsp;nbsp;prophetis c^eteris : quaft eogitaritfe»

-’IN EVANG, CAN* ai» cttw, Hoc habebit nimirum commune cum omnibu!» Idcodicit:

Valet quidcm ad confolationcm noßram fcire re» furrcilioncm nouißimam : ucrum hoc commune ha» bet cum alijs ,zj-non fic mitigatur dolor meus. Etiaiti ^ui fciunt futuram rcfurreóiionem, non poßunt impe» tumnatKTie rcprimere,quin lachrymentur .id efl, iani olim cdoûusflm rcfurrcilionem ; /cd qualis illa/ùturii e/flt, uelper quern, non potuit agnofla e. ^ion aude» bat diccre : Dc«)m , utcxcitetur flrater meus. iSa i^itur coUocutio ita diligenter pra mi/fla cfl, ut certitu» dinemhiflorùe uideamus.

, Dicit illi lefus’.Ego film refurredio et uita ilia* Qui credit in me,eiiam fi morü tuus fueritjUiucKSlt; omnis qui uiuit, ôd credit in me, no morietur in acternum, Credishocc'

Quotquot reflurgent in nouiflimo die, per mere» ' furgent,in quo eft uirtus re/ùrreâionis, qui funs ftns uitie : nemo uiuit abflque me. Hocq; pramittit. Si Chriftus eft uita,utiq; aqualis Deopatrr.nâ iÜe ctiam, fins eft uita. Sed utfleiamus quomodo noflra fitrejur» rt^io fitura,in banc noßrä cifrnë fliius Dei perueniti nbsp;nbsp;nbsp;'

aU'umpßt.Etßcaro corruptibilis, tarnen aßumptionc fècitcarnem nofiramimmorta!cm,^ult;e alù]tMndo f t rcfurrcóhira, ut fimus participes uitte. Si C hrijiusnunijuamß^his fiiijjèt homo, nulla refur* reiliofferanda ßäjfet. Perprimum parentemftili fu* mus obnoxij morti. Dicitur in Genefi: Çiuacunquc die comedcritis, moricmini ■ Per Adam primummors in* trauit:per poferiorem ilium, refurredio cr uita. Vnde magnam confolationem ifts.uerbahabent,quiafum* mam uirtutë in C hrtfo effe indicant, nempe quod per ipfumcontigit humanogeneri pof[e refurgere,inui* tarn leternam.Boni zy mali rcfurgent,fcd non aquali* tertboniad uitam,maliadiudicium:unde Chriftusipfn noneftrefurredio. C^uomodoautem uitte participes fiamus,fequentibus uerbis déclarai.

Qui credit. ) Plac ratione participes fumus uitte ietern£,ficredidcrimus Chrifto,quoduita fit. Licet quis corpore moriatur,tamen uiuet in tcternum.

Qui uiuit.) jUe non morieturfecunda morte. W bemus igitur duplicem refurreHionetnam hie primuM refurgimus per gratiam,quando innouamur in nouant Mtam,C!- per Chriflum regeneramur. Eft refurre* {ho etiain quam baptifmus nobis priefignat, ut ad B.om. 6. Etiam ccena dominica,fymbolum illius corpo rails refurreâionis in fe habet. Sicut Chriftus refurre* sat corpore ,itacr nos ft ambulemus in nouitate uitie.

■' l^ortUKS.) Poterithicitemmegreäiyfedperß» dcminmetperquifmita uitceparticepsßiturus c/i,ut po/ieainteternumnonmoriatur,

CKdis.) lHa eftHides,quam4mortdlihuspetQt quia oportebdt mdiord de C fcri/io credere, quam utfo Ium jit doikr. inboc conftflit fummaßdei, Çi tdntd,ut Ktidtfti jdeChrifio tibi perfudferis.

Ait illi :Etiam domine.Ego credidi, quod tu es Chriftus illc filius dei, qui in mundumuenturuserat» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Anted dixi fidem ijiius mulieris juiffe admodu itia firmdm,id quod ex uerbis illius pdtet : I^unc gloridtür defideftM.quaftdicdtiPldnècredidiidmpridem mdi‘ gna de te, quodßs filius dei, de quo prophets locuti funt. Attdmen nefeiuit edndem poteftatem C fcri/io efi» fecumpdtre. fäium dei/ortaßis dppeüdHit,denomU natione qudddin. Etidm Mdria poft refurreHionë nons dum digneitidebatur credere deChrifto, ideo nolebdt tangi db ea : quod indiciü erat infimue fidei. Petrus di cif.Tu es filius dei uiui : itd lila etia hic loquitur. Cer^ eft Petro mentem pdrumfi^iftè illuftrdtdm,quicrdft4 non intcUigebdt, qu£ Chriftus opponebat. Sic inMdr thdpr£cedit honeftusfermo,fed fcintilla fideipdrunt lucebdt, tarnen bene fientiebat de Chrifto, ctfi modutn ncfciebat,quomodo eftint redimendi.

Et ut harclocuta eft,abifSC uocäui'f Mariä fororem Riam clanculû, dicens; Magifteradeft uocatte, llJa utaudti« uifjftatim exurg!t,6C uenit ad ilium.

Non habemus, quod Cbriflus itiffcrit fflum acceïi fire fororem : tarnen ipfa dicit, Kagifler te uocat. Ni* tnirum inteUexitmentemChrifli, utmultisuidentibtd Lazttrus exataretur. Tideiconditionesagnofeitehic: ubi quis uera ßdein habuerit, no cotentus ejl fttce falut tis,fcd etiam cieteros cupit participes freere fui gaudq^ etannuciare quanta bona deChriflo expeiiefdd quod in multisalijslocis licet aniaduertereper Euangeîiflâ-Statim.) itaßciuntomnesfideles, nonlongas mo ras neilunt,fed quamprimu d C hriflo uocantur,et ubi pulfauentjfiritus corda eoru,furgunt ZSquot; fequuntur-

Nondum autem uenerat lefus in ca^ , ftellum,federatin eolocojubioccurrci» rat illi Martha. ludæi ergo gui crât cum ilia in domo QC cofolabantur illam,cum uidiflent Mariä,quodftatim furrexifi’ fet QC exiflètjfecuti funt illam, dicentesJ VaditadmonumentG, utplcrctibi.

Chriflus miraculum omnino uolebat celebrari,pi'O pterea iufiit accerfire Mariam. Amicifiicikitores ta/t^ ti/unt miraculi, zy etiam inimici. Manfit nimirum uel

I N E V A N G. I o fl N. ’ IM doceits,nel aliud quiddam agens: nam ßrtaßis fepuU chrum non longe aberat : or ita commodum erat fubfi ßereinittoloeo.

ludtcL) Cumuiderentitarepentefurgere. Et quid homines aliud cogitarenticu nihil minusputarét quant Chriflum fufdtaturum Lazarum.

Maria ergo cum uenifleteô, ubierat IcfuSjUidens illû, cecidit ad pedes illius, SC dicit illûDomine fi fuiflès hiCjnon eG» fet mortuus frater meus*

'Videtis etiam hic Mariaßmilitcr locuta eße C hri* Jh,f eut foror eius, et non agnofeere C hriflu abfentent tequepotuijjc Lazarum à morte prlt;eferuare,quemadt * tnodum flprafensßi/fet. Quamuisin hocuidetur ali^ quanto plus honoris Chrifto tribuere,quàm Martha qua: occurritfolum. Dehac autë legimusquia cadit ad pedes eius'.quod erat genus adorationis. ïd efi, in fum» mo honore habebat C hriflum : fed nihil tale eiepedAa hat,quod effet fufeitaturus Lazarum.

lefus ergo utuiditillam plorantê,6d lud^os qui uenei ât cum ilia ploranteSj infremuit fpiritUjet turbauit feipfum,et dixit: Vbi pofutftiseumfDicunt illf.Do mine ueni,00 uide.Lachrymatus eft Ie« fus,Dixer unt ergo ludçitEcce quomo«

C hriflus nunc Mctriam non corripit, ob edcju£ lo» ciita erat,fient (tntca Martham reprehenderat : neque opus erat: namiamaggrejjùrus erat hoc miraculum. Vidit illam plorantein, uidit fimul ludieos.

In/remuit. ) Qjiamob caufam hocfeitf quidam dicunt, quodindignatusfiierit malignojfiritui, cuius inuidia mors intrauit in mundum, nbsp;nbsp;ita fe quodama

tnodo turbaffe. Velindignatuspcccato hominis,pro^ pterquod ueneratmorsin mundum. Licet apuduiros conftantiores, qui affèchs reprimunt, uidere /remitus quofdam z^c. ïtaueritatem humanlt;£ natur ce Chriflus • omnibus modis uoluitindicare. Neputemuseumfolu fjabuiffe carnemihabuit fimul humanaanimam,quci! potuit dolere, nbsp;nbsp;tangi aifilionibus, hoc permittente

deoper dijfenfationem,itautob teneritudinemamoa ris ipfe etiam fenferit id genus affvâuum, ficutmox te ^tur Luangelifto, dum dicit: lefus lachrymatus eft. Alij dicunt animam fùife in C hrifx), id efl: uitam : ZT twlunt animam fliiffe in Chrifto, quee in nobis fit, qucé potuerit etiadolere.Huiufmodierror diminueretno^ flram confolationem. Si minus fumpfit,cur non maiusi Id efl, indicauit fe quoq^ turbari, aliquid decedere ab' ilia tranquillitate, quam femper priefefirebat. Hott eratobniibilatus Grtriflis,fcd cumtalia iamuideretj remittebat aliquid de fuafolitaflerenitate.lta declaà rauit

.-IN EVAN G. I O A Nk Xiî ' ■ n^KÎtfe condolere noflrisinalii,qui4ucnit propter riinium (alutem.

Qttopo.) HoccertefciebdtChri/lus, tdmenro«i ^dt, ddturus illis occdfionem petendi or rogdttdi, quo mirdculum cldrefceret.

Domine.) Non quomodo locdtus ßicrityfed ut ui dedtfepulchrü, zj ut hone/ic corpusfcpelierint. Vna dmicorum confoldtio, prd;fertim luiUorutn, qui relia ^ioftßtme corpord fepeliebdnt : unde domino oflendÜt fepulchrum. Qiidßdicdnt: Honefle curduimus ilium fepelire:in hdc re nihil eft neglecTum. Nondum tdmen student petere 4 domino,ut refttftitetftdtrem.

Ldchrymdtus.) Suprd,Infremuitftgt;iritu:nunc,l4 ehrymdtus eft:ut uideds etidmßris teftdtum eftè, quot modo intusßerit dfftélus.

Quomodo.) Omnidnuileinterpretdntur:quictea corum oculos zyc. Eccc ft uerusftlius dei eftèt, dbftnt hocpotuiftêt. Etftilliftntdliqudnto dili^étioresquùnt lAarthd cr Midrid in Iduddndo C fcrijlo.

Quidam autê ex ipfis dixerunt : N 5 poterat hic qui apcruit oculos caeci,facc rCjUt hic non morereturC

AVx/iKimwjmi/èrta LdZstri,quiper inftrmitd tcm.mortuus eft, quiq; qudtriduo in fepulchrcr

Cap.XÏ AH N o T. IOAN. OE C O L» idcuit : (fudiuinmslbrorumproß-cttrcfolicitudinentAtl Lazttro didicimus generalem noßrani eddmitatentt ^uiaper Adam omnes peccauimus: deinde per foro^ re$ illas,ecclef x folicitudinem er interceßionem.AU* diuimus autemetiam immenfam dominimifericordii Cr eius uirtutem, quàm compatiens frerit, er miferi^ cordiam fuam etiamlachrymis fitfe/iatus. lamqno^ modo potentiam quoque declaranerit ,fufcitando Ld^ Z^trumyOudiamus.

lefus crgorurfum fremens in femct fpfojuenit ad monumentum.Eratauté fpelunca,ó^ lapis fuperiacebat fuper il* lam.AitfefusiTollitelapidem.

Ciuandoludiei irriferunt iftamChrißi mifericot Clrriftus diam erßcilitatem,deni(ö inßemifeit, djtidam expo quare ße nunt,utaudifti5,contrapeccatum,er mortem qu£ in* ^tferU. nbsp;nbsp;grejjd eji per peccatum er per dæmonem. lam auteitt

maior erat mors, er grauiorcalamitasiftorum, qui ex ceüentem ißam Chrifti benignitatem,ermifericor* diam irridebant .ïüis denuo irafeitur dominus, illi^ ÿrauius fumpturi fmt indicium, qui dùiinte mifericor* dite opus contemnut. Qjeam enim iUispoïlicebimur ft lutem,qui ipfam dejßiciunti cum non aliter poterimus faluari,quàmpcrdiuinam mifericordiam. Utuidemus (iminammifericordiâ aJiquomodo prafiguratâ pul^ (brt

IN E V A N G* IOAN. iij clrehoc inloco.Dcploram Ldzdrum,^!^»!noflrant CiilaiftitMem déplorât. iudlt;eis indignnmuidetur,lt;jui« iiisejl ojjindiculumcrux,qtiod Chriflus Uchrymen tur, Adhucalitjui dicunt, quid opus filiumdei hontine fierii nónne in principio potuitferuare,nepeccuret AdumfPotuijJetdeus. Scdinterimuocesill£ blajphe» itufunt, cr ejftcnuunt nobis diuinam gt;nifericordi4gt;n^ Si non hoc permifißet, nunquum iUu fimimu dei paten tiu mMiftftata eßet, nbsp;fummus honor er^u homines.

Quemadinoduluibei ofiènduntur luchrymisChrifii, itii(disputant opusChriftinon fidße neceßürium. Vc rumilli plane irrident ipfam falutem. Ciuiigitur ta^ lesfunt,ictm non folumfiliuin dei cxplodunt,fed etiam peccatu in fpiritum janihim committunt. Et hs fecitti (jo infiemifeet Chriflus.

Adfepul. ) Ad opus fuuin uadit : quamuis multi mail fini ingrati tât£ beneficenti(e,fed deus nouit fuos.

Speluncd.) Probe munita,nequisdlium mortuit infirret,ucl nondum uere mortuum mderet.

ToUite.) omnia uulteße conf^icuafl/eéttitori^ bus,nealiquaflaus puteturineße miraculo. Cteteruin fcimusnoseflefepultos in peccatis,cr grauem lapide nobis fuperimpofltum. Non lapis grauior uelfaxum Pcrcatuld' quam incrédulités ipfa. Neq; credimus benignum deii, pi^ ÿ'ouis* donee Chriflus uenerit, Difeipuli lapidem moueant, externaoperadoceant, admoneant, adhortentur : cz

Cap, xr A N N O T» I o A N, OE C O L, itd difcipidi aliquo inodo toUunt lapident, zy (]uic(iuii. externum eft: non ignarus interim ipfe quid e/fetftân rus. internum opus ftbireferudt, quid folius^ieftuid tdmddremortuis.

Didt illi Martha foror ei'us qui mor^ tuns fuerat: Domine, iamoletjquatri=« dtianus eft enim, Dicit illi lefusiN ónnc dixi tibi, quod ft credideris, uifura eftes gloriam deif

Pertinet etidhocdd ueritdte mirdculi, quod ÏAdr^ tljd dchortdtur Chriftum:utomnino certumftt uere. ilbimftùftè mortuum. Ucet uiderc in iÜd increduhtd^ ® tem, Suprd dixerdt,fe credere leftumfilium dei : nihilo., minusdchortdtur hic dominum.

Domine.) Ptidm illddefterdbdtquoddmmodo: er ftcuidpoftob cdrndles dehortdbdntur Chriftum,, itdetidm itldrthd iftdignard diuindrumrerumChri^ ftumdUoquitur.

Foetet. ) Opus te indignum eftiquid dges cum hlt;f mine ftxtulentoi nolumus te cotriftare ut hunc uideds:, erit enimfpeiktculum miferum: nam ne fuftgt;icdbantur • quidem refurreilioné : er qudfti C hriftus uidendi mor^ tuum cupidusproperarct ad fepidchrum: perqftüd uilt;‘ detur cdrpere opus diuinum.non enim erdt intcrpelldit ■, dusCMftusinftioopere.

Cndideris. ) Sigttdnteraddit,ficredideris:nint credcntibus benefi.ccrc décrétât : incredulis oinnia tdit dem in malum cedent. Alij uideruntmiraculu,fednon gloriamdeijCT'potiusirafcebanturChriflo. Opustjui dem tribuebant deo,fed ijuafi abf^; C hriflo hoc/àéluin effet, cum tomen pater omnia agat in gloriam fllij fui. Sicut pater honorificat flliu,itdflliushonorificatpa* trcm.SdtisredarguiturMarthdifla.quafidicat,lt;:iui(t interpellas mei tuum efl credere : nunc efl hora, ut fl* tius^i glorificctur eximijs miraculis. Pulchre prtepa^ ramur,nealienifimus fide, alias non erimus capaces myfleriorumdei.

Suftulcrunt ergo lapidê à loco, ubi is qui mor tuus fuerat,erat pofit us.lefus autê attollens furfum oculos, dixit : Pa ter,gratias ago tibi,quoniâ audiftime» Ego autê fciebam, quod femper me ail diSjfed propter turbam quae circunftat, dixijUt credatit quod tu me miferis,

Sicutamoueturlapisprincipio,fleet neceflarian«:. bis efl fides ; hocq; C hriflusipfepoftulat: deinde mife^-ricordiam domini experimurper fidem,ut accipiamM. eiusflgt;iritumuiuificum.

I Oeulos.) Quid aliud hoeßgnificat, c{uànt ipßtnl elfeaduocatii noftrum^Preceseiusexaudiuntur, Hcfr. ! Mtfciamuspropter Chriüigratiam o-dignitatem, nos fieri capaces donorum dei.

’ Pater.) la)naudiuiftime.Orauitqtàdë:perquod charitatemerga humanü genus oAendtt.Anteomnid nobis neceffdrium erit, ut crcdamus. Et h^ec eft ftdes qua; uiuificat eSquot; faluat, fi crediderimus C hriftum mifigt; fuin. Qicit-.Ex immenfa tua charitafe mififti mefiliuitt tM{m,utficrembomo.Chrijlus nonopus habebatof ratione-.fiedpotius qu£egit,egitut conßrtetur fides noflra. Quarc iHa omnia fifla fiunt^ dicit, potißimitni ideojUt credant quod turne mifi^i. l llum cxcito à mor tuis, non ut mihi parem gloriam magnam fied ideo ut tupaterglorificeris. Scio quo loco apud te habear, quantu tu mihi fiueas. Populus contradicitmibi,quafii fim blajßhemusßed fciant tanta bona mc à te recipere, er non ab alio .Omifia igitur à diuina mificricordia no^ bisconceduntur.

Eiihil aliud adhibuit C hriüus extemum, quàrn uo cem illam. Spintu fuo, Qf omnipotenàa; fiua uerbo fit hoc miraculum, lila uox magna Chri^li,fblumproi pter circumüantes prolata eA,ut agnoficant quidnant ftolucrit per illant. Non propter Lazarum prolata efi, nam

IN E V A N G* IOAN. «5 84m ilk non habeiat opus tuntd uoce,fed ut dgnofcd’^ tnus diffkultutemrei. t^onloquor autem depotcntù Chrifli,cumiubet iUum cgredicrc. Nosquoquepcy Chri^um faluabimur, ut ille inclamauerit cordibus noflris, mortißcMorit noHru membra, lujjerit 4 corporalibus iflis abire,duces adJpiritualia.Fihf dei, ubi ipfis locutus juerit Chriflus, nequaquam iüum re* ‘ pellcnt. Cluidam uoluntc/je Ekazarum, quodadmo^ dum commune nome apud Hebrlt;eos: fed de hdc re non fontendimus cum quoquam.

■ Etprodijt qui fuejrat mortuus, mas nus èc pedes habens tcuindîos fafcijs fepulchralibuSjSC afpedus illiusfudas rio obuolutus crat. Dicit illisicfus: Sols uite illumjÄ: finite abire*

liÄiraculum: qui mortuus erat, proikt è /èpulchro; etiam obuinâus,quod magis mirabikthiuufmodi enim fsfcijsztr länculis mortui li^antur: nam uiui etiam lie g4t( non po/funt ambulare : fed hie non fine miraculit ficit eum prodire è fepulchro.

Facies. ) imperante Chriflo nihil non efl fleikt fednokbat hoc perpetuofieri. lterumprlt;£cipitdiflie pulis uel asklantibuSjUt folueretur Lazarus, cr conce dereturlibertas ambulandi: non enim ualuit inuincu« lis dmbulare.Patuiflèt dare poteftatem ruinpendi uitta

ctJa,quiuitddcdit: tarnen dlijs commendat, utueritia mirdculipatefcat.ïndeq; coUigimus C hrißum um rett finrexißi,^^ nos refurreóluros effc. AdaUegoridnt quoddttinet nonrejßuo, ^/iortuißrcuiuifcunt,ddhuc horrorißtnt uiucntibus. lubcntur folui uinculd. Çità igitur ddhuc ligdti,hdbentur dpud bominCi mortui* Sunt quidam humana uinculd,quibus nos decldramus dlios mortuos cßefßueper cxcommunicdtionem, ßue per uerbum.t^eceffè ut quis prins ßt mortuus,dntequi uinculd dddantur, Siduté dbßuleris uinculd, nißdeui grdtidm dedcrit, uiuens tarnen nS er it. Injßiritu C hri fii or inßu, res oinnis eß ßtd.

Multi ergoexiudæis qui ucncrant ad Mariam,ôô uiderant quæ fcciflet le,* fuSjCrediderunt in ülum.Quidam aute ex ipfis abierût ad pharifeos, SiC dixerSt (llis qux feciflet lefus»

'Exdiuinis operibus Chrißi,ß:mper qiàddmmef liushdbent,quiddmuerodeterius. i^dmiterum uidea mus hic fedionem. Alijenim credidcrunt,dlii annunf, cidrunt hocphdrif^is : illis inquâ, qui mhü aliud quam mortemChrißi meditabantur, indicium certum eß no, puro animo ßciffe, laigitur aliquo modo gloria Chri^ fit reßtlgct, quid dliqui credunt. Hoc enim ß,du in Ldf Z^Ot.erdt typus rcßarcdionis in membris Chrißi.-

Phdriftcos. ) Q^id hdicbdnt ifli^ Nihil contrdChri fbiin diem poterdnt neq^ calumniari. Erdftt ip ft tefles, ddfirebant nimirum phdrifeis,qute non ^dtderdnt, urgebdntfic phdrifdos, utproperdrent dd occiden dum C hrifluin.Nunc dcfcribit concilium phdrifcorSt quomodo idm deinceps mdiori ftudio cogitdrint de oce ddendoChriflo.

culo,dd refufeitdtionem inqudtn Lrt;lt;dn, conn fiuere dd C hrijium,^' inde dgnofeere deum nbsp;nbsp;redent

ptorentfuum:fed iUd dei operd perpetuo /olis bonis Oquot;, ßlijsdeiutilidfunt. Mdlifemper feindignos exhibent détériorés euddut,unde potuijjent mcliores hdberi. pleriqi cum uidi/j'ent mirdculum hoc, non funt reddtti meliores,fed dbierunt ddphdrifcos, incitdntes illos dd cadem Chrißi, cj- ideo fequitur impium concilium fdn^ cerdotum,in quo Chriftus condemndtur.

gt; Collegerunt ergo fummt facerdotes 8lt; pharifæi concilia, ac dicebant : Quid facimus, quia hie homo multa figna ae^ dite' Si permiferimus ills fic,oês credent in ilium : uenient^ Romani, dC tollent

Jampridem conßdi-anerant facerdotes in mortem Chrtfii : nunc ctutem truihnt, quomodopoffent com» modeiüumperdcreipoßquam inteUexerunt eumejjii autorem uitie. vbiq; licet uidere iftorum infaniam, etT-quomodoomnid fccus c..:eniAnt,qudmtpß conßdant: Cofiliu md adeo nudum confdium contra dominum, in fummis fa iumcontra cerdotibuscrphdrißeis,quierantiurifconßulti ludao dominum, rum, quxrenda erat maior religio er amplior iußitia: fednemicaquidemfapientite iniUisapparet, quidolis er tyrannide omnia tentant.

djiid.) Perplexifecu,cum iam debebantiudica re quid eßet fäciendiim. PoH tanta miracula profiâb adoranduserat Chriflusutfiliusdei-, obtemperandilq; eius pricceptis. Sed quiaregnum iüorum erat exho£ mundo, er C hriflus uenitad contereitdum regnum il* lud fatana, meritö in tanta anxietate conßitutißtere. Ep. I p .cap.de Aegypto freit mentionem,ubi omnino deferibuntur confilij inopcs, fapientes Aegyptiorum, Idemer Hierem. erc£teriprophetie dedeßruälione Babelßmiliadeßcribunt. Qjtandoapprehendunturiit mediß periculis hi fapientes,non eß ut cofulant. C hri* {lusueneratadrepellendastenebras huismundi, quia ipfe lux mundi. duid ßccrent tenebræi Anxij facer* dotes uidebant opera fua redargui, uolebat in fuapom^ pa manere er fua tyrannide, propterea C brijius itdo*

I N E V A N G. I o A N» ii7 Icrahilisei'alillis:nctj;Uictm iniKniebMcomodiorcüt, ^tidm ut toüerent C hri/ium è medio. Hoe etiam hodie licetuidcrc,ciuotiesfgt;rincipes congrcgctfituraduerfunt domini uerbu: quando putüt maxime extiniiuros(etf; (tliquanttilo tempore perf’quuntur bonos) ualidius reif uiuifcit apud eleilos. Es^ fententia,omnino dcftituin mur confdio.

Hic homo.) Vocant hominem : potius deum op« peUitre decebat ; fed inuidia nonpermittebat,ut honea fledcChrifto loquerentur'.quamuisipfi operaredar guerentiüos.

Signa.) Alibi negant fignaßcere ; fed nonpotee htntiamdiceree/ßimpofturas. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;

Sipermiferimus. ) Efl humditerquidëdiâum. id eft,nifi occiderimus illu, amp;nbsp;abMerimus de medio, lt;lt;4 än erit de nobis:cr fi manferit in fua digmtate, omnet credent in iUum.Omnino non poterantChrifli aufirre dignitatem, quemadmodum uolebant, quia C hriflus tnanfituerusdeu5:cr itacoailifunt illumrelinquere.

Romani.) Heeiuitateloquütur O'templo.Qoio modo hoc conueniebat Chriflo, qui iubebat cenfum da reCiefari-.tunicam aufirenti,palliumporrigere?oe. Et cum nihil omninodocua itad feditione mouendät quodchrifto afcribebant,hocipfi perpetuöfecüme» ditabantur,qHomodo pofient Romanum imperiu tobt

Cap»XI AN NOT, IOAN, OE C O L» Irre. Etiamfèquentibusannis inde exordium beUicóe pit,quiarebeUes fiiii Romanis,excludcbantq;pr£* fules-.undcQTciuitasdeftruikiefl:.

ToUent.) QuomodotoUent,nififublatatotireo ligiotK ludxorumf nimiruin hocagnolcebüt etiamex prophetis.Ddniel.ei.ln dduentu Chrißioflendit,cefr fatuTctsoinnes iüorum ceremonids,i:ygentegt;n ip forti eße obflruenddm. Hoccptimebantiud^i^quifoluißd cdrndlid cogitdbdnt, er ßiritudlid prorfus neglige^ tdnt. E-tutcunque uerbd iüd locutißerint, eodem id« tnenßiritudili,quoQrCdidphds epifeopus illorum: ttdin omninoßfhim eß, quod timebdut. Potuißent cu Chrißo inlibertdte mdnere, fed occifo Chrifloperdi 'derunt locum gentem. Kocßreomnesdicebdntiit concilio, nihilominus erunt dneipites, quidnam eßet faciendum,

Vnus autem ex ipfis Cafaphas nomi nCjCu eflèt fummus facerdos anni illius, dixit iHis : Vos nefeitis quicqua,nec per penditis, quod expedit uobis, ut unus homo moriatur pro populo, amp;nbsp;no toia gens pereat,

V«ar ex iîlis, ut loco erdt prior itd cr impuden« tidcteteros anteceUebdt,cu eßet fummus fdcerdosun« tii iHuiS. Er Ant pontifiiesfymonidci ; iuxta legem dr« bebdot

I N E V A N G» I o A N. ai8 keffèpro^nati ex tribu Leuiticd, et defcettdcre lt;lt;amp;nbsp;Aaronc. Sediantcontempts legeemebant fdcerdotiu a Romanis ; cr ueri facerdotes ex linea,olim perditi et occifià Pompeio czHcrodc, Talisetiameratponti* fixiße Cdiaphas-.nihilominus quamuis impiusejjet, tarnen hunc locum occupabat. Etfi quidem animii fpe ihueris loquentis,fummam inueniesimpietatem: ft au fem dijjienfationemdei, quod deus decreuerat per ore ganaperfieere, inuenies uerba mainte confolationis.

Voj.) Id efl,ßiipidi eflis, muliebres,cr timidi dtis uobis maÿidm con/cientiamfUbi tanta efireipue iliclt;eutilitds.

Expedit.) Quid tantificitis homuncionemdlie quemi iam ueflra omnium fententia tota gens périclita: bitur:qudnto fatius gentë faluamfociamus, cr itte tole Idturè medio. Hlt;fc erat impid uox illius. Sed fcimus non eljeßcienda mdla, ut eueniant bona. Etidm hodie tales principes cr indicesinueniuntur, qui cædedffie ciuntdlios,ut populusfitinmaioriobediëtia. Sedplae nè contradicit omnis fcriptura : etidm fi poßes unius iuftihominis cade multorum fd}utemoperdri,tdmen non licebit tibi: quanto minus C hnflum debebant tola lere,qui nihil quàm pacem ßiirabdti

Vnus.) Alioquieritiflimoriendum,quidmdliß lgt;ra:occupeturi Sed hoc omittunt, quod interim offene dunt deumtcui iußus hçmo cura efi, à quo pendent o»

Cap.XÎ ANNOT. IOAN. OE C O L. mnia, cuiusq; unit effc uindex: idea plané flulte agunb ([Ma itbi non timor domini, ;bi nihil fapientitc. Proper.

' -i.CüCtcrumßordinationcmdei animaduerterimus,ft^ eilt Euan^elifta explicat, inueniemus quanta bonanoe bis accejjerintper C hriftum : quia à fiia gente erat oc» cidendus.

Hoc autê à fcmetipfo non dixit : fed CÛ effet fummiis facerdos anni ilh'us, ua ttcinatus eß,quod lefus mon'turus efTet pro gerne : öil non tantö pro gentc, fed ut fîhos dei\qui crant difperfijcongrega ret in unum,

Quamuisfueritimpius(fedquiaeratpotifex, ad^ hic occupabat locum islam pontißeis, quem deus hoc priuilegio honorabat,utper tempus ifludquolexenit in uigore,ßacerdotis autoritate no careret ) tarnen deus ußisefl illo tanquam organo : unde dißeimus deum non raro aßiflereprincipibus, utnonnunquam ignorantes optima conflituant, quec ßßomniarent nequaquant ad tnitterent, No erat animus Caiaphie,ut cögregaretur populus, nihilominus deusutebatur malo ißius prin* cipatu. Verba principum ßolentauulgo magisobßer» Uari,ey à multts annunciari: qua; autem priuati homi* fies loquuntur, pauci animaduertunt, etßißapientißi» ■ maßnt^ sj uero idem diélü pronunciatü ßerit à prin* cipc

î N Ê V A N G» I O A N. 22Sgt; fipf tnit^tio quopiam uiro, tunc multi ctdniiranturf O' retinent quidnam diâum ßt.

Icfus.) E.ft igituretiam prophctia,dicetaliqiiis. Izfiprophetiit generali nomine diébt:fedfiuelis pro^ phetas cum iflo conßrre, eßet ahßona comparatio. Ad Corinth. habemiis,quodJpiritus prophetis fubieâîus efl.E-faias cralij non ignorabant quid loquerentur. Caiaphds nihil taliu cogitabatfecum. Inueniinusitein prophetidin eße donum, cuius participes etiâ eße pofn funt impi/, ut in die iudici/ multi dicent : Domini, doa mine,fgna ficimus. Matt.y.ot^,

Moriturus.) Gentem hic uocat populum,utcunq; dtjjierßim in toto orbe: unde Chriflus antea dixerat eues alias fe habere,quasoporteretadducere, idea oc» cidendus,utcongregaretur una eccleßd,O' memirct C hrijh dißgt;erfd unirentur in unum corpiis. Ex hoc loco licet multasprophetias exponere,quds 1 udai peruerfe interpretdntur,dum expeélant reuocationem fuam e:i gentibus,quafi iterutnredire debeant inBierußalem, utinprophetis legunt. Sedreditusilleimpletuseßper miniflerium apofloloru.Nam ut C brißiis eß mortuuSi deditßiritum fanâum apoiiolis : er hi profiilißintin totum orbem,crcollegerunt nouam ciuitatem Htea rußalemex omnibuspopulis. Sanguis Chrißi ßtßicie» bat pro redemptione omnium, fed illis foils ßtbuenit, quißintßli/ dei.C^ui hicper uerbum deiregeneran«

Cap.XÏ A N N o T. IOAN, OE C O L* tur, iHifiiere dijker fl per totam tetram. Sicjjiirituffuit éhis interpretdtur uerba Caiaphec : unde non efl miru itîid propheticd uerid,dlidm expofitioncm dccipere ^udm literd nudd fondt.

Pricudluit fententîd Cdidphte, occidendunt pldiiè eJfeChrißum. lllo diefigndnterdicit, quo dcceperunt Chriflum tdntum niirdculufcere,effeprincipemui^ tiCZ^mortis.AbiUodie, qudfiperddmirdtioné dicdt^ kfusergo iatn non libéré ambulabaC inter ludaeos, fed abfjtin regionê iuxta defertSjin ciuitatê quç dicitur Ephraim, 6^ ibi uerfabatur cum difdpulis fuis»

QudmuisC hriflus ntdximum mirdculumfècerdt, certum erdtpopulum dliquo defiderio Chrifi fr* tteri, ut expoflerioribus pdtet, tdmen C noie* iatfldtim uenirellierufdlë,fedexpe£kiuit donecdefl deriupopuliincrefceret.Udnoîebdt publice dinbuldre tipud ïudieo5,non quod fibi timeret,fed ddbdt dliqudn* diuloiumirtc,utfuprd. Sicq-confuluit infirmitdtino* flrte,cr inflituit nos,ne itd temerepericlitdremur.

queudlde procul dHierufdlcin,duobusuel tribus mi* lidrtbus dijk.bdt,uno diepoterat redire Hierufdlem.

ï N E VANG. I O A N* 2)0 ^Mümßcumdcßituuerat hocpdfcbdtc uelkoccï«. •ü- Indicat hic EiMUgdiJki, Chrißum dcßitutum fuif* ppopulo, tantus iUic populuf,utin Galiliei, 1» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;e»( iM c«m folis difcipulis uerfabatur.

Inftabat autem pafcha ludçorum,8d afcenderunt multi Hierofolymam é re« gione ante pafcha,ut purificarent fc»

IterumChrißufoccaßonemijumtyUtdeßdmuin ßii Hicrofolymitis inijciiit, abfcodens fe dlitluiinto tent pore, er permit tens alios afeendere Hierufalem, itaut abfentiain iUius adinirarentur.Volcbat eitim excipi ab mis honeße, er indicarefe cum gloria quada effe pro» mifßim Mefiamper prophetas. vndedicit,jnßabat pafcha ludlt;eorum. Cognominatpafcha tudaicu, quii nemo illud celebrabat eiuàm ludei.C aufam autê qua» re pafcha inßitutum fùerit, audiuißis in Exodo.

Sanâificarent. ) SanHißcatio ilia erat, quia per aliquot diesorabant intemplo,erabßinebantä ccr» tis quibufdam epulis, utpurius pafcha manducarent. Kune quidem morem, quidafolennem habebant: etii Paulus cumcoitcris fefan{iißcauit,utin Aélibus ha» temus.Licet interim animaduertere, cumilli tantoßu

CapfX I A N N o T. IOAN. OE C O U dio çrpuritxte celebrdrintijîud luddicupdfchiij td mdiori pietdte mentis conuenit, ut nos uerü pdfchd c€lebrcmus,h-dfituripeir Chn^lumddnouitdtêuitlt;e{

Quçrebant ergo lefum, Si. colloque bantur inter le,in templo ftantesiQuid uidetur uobis^quod non uenerit ad dié feftümr'

Hicdppdrct, tjuoddixi populos iüosduidos fùijjè uidendiChriftum,Qridmincenlbsquoddm dcfiderio: unde mox illd in templo cum ftc fe deo uouerent ,lo^ue bdntur,

Vobis. ) Prius: '!gt;tunquiddhittirus eftddgentcs! Itdhic. Anßrtdßis præfenfit infidids ludeeorum,uel metu quoddm tenetur, quod non compdret f Ndmedit fdm quare tdrddret C hrijius,cognofcere non poter dtgt;

Dederantautem fummi facerdotes amp;nbsp;pharifei mandata, ut fi quis cogno* uiflèt ubieflèt, indicaret, utcôprehen« derent ilium»

Phdrißei drbitrdbdntur Chriflum Idtcre ßrtdßis nietu, noüeprôdire nücinpublicum, eumq; ob cd^. • fdm confîituerdnt mdnddtit. Sußgt;icdbdntur cifim çlditt (tfcendiße dd fifliuitdtem cr no longe dbeßz, cjuid ße rdt iniethdnid. Itd omni modo inuidid no ceßdt. Pr.c [entent Chrißumnonßrebdnt, dbfenti^uoq- inßdidS ßru(igt;

IN EVANG. IOAN. ijt : ftruebjnt. Alij titmen alijsrdtionibus defiderabÀtChri ftum : äliitduitdm,idij uem nd mortem. ïüi cupiebdnt uidere miraculd, idij nihil mdgis oderänt quim ße gloigt; rificitriChri/ium. Verum aduoLit Chriftus opportun «0 tempore,utfigurie prophetdrum implcrentiir.

Efus ergo ante fex dies pas uenit Bethaniâ, ubi La mortuus, quetn fufeitauit à mortuis.

Igitur quid mdgno defidcrio Chrifti populus idut ldbordbdt,Qr erdntidm dliquot pdvdti dd excipient dum ilium, mdxime poß excelleiis hoc mirdculu. An* te fex,id eft, fdbbdto, qui dies pnecedit diem pdlmdru.

Bethdnid.) Locumnonlongc diftdntë, utfuprd, iaicrufdlcm elegit, quo fequenti die cum glorid qult;t ddmingrederctur,ddimpleturus infignem iftdmpro? phetidm ZdchdriiC prophetic. Quid auternftcei-itiif Bethdnid, ddmodum diligenter defcribit Eudngcliftd.. Chriftusubiq; inculcdtdifcipulis mcmoridm fuiCpdf^ fionis,Qrnonmultum temporis dbefte dpdftionc, or ftiontefe iturum ddillam. Vnëluscnim eft Chriftus^ Aidrid. Qÿdm ob cdufdmf N(iiitrara i« diemfepultu^ fiC.Hdbebdt unólio ifkk ftgurdm quanddm undionis fnortuorum,çritidicdbdtfe Chriftus iamidinproxi*

Ca,XII A N H o T. IOAN. ÖE C O L* »untere morti. itdindicateis proxitnam elJepaßio* nem (uam, quamuis interim murmuret ïudas, uel dlif difcipuli cum ludd, in Bethaniderat-, loco fdtiscelcbri propter Ldzdrum, qui erdt mortuus, dd quem cr po* üed multi conßuebdnt, excitdti infigni mirdculo. vn^ ilcEudn^elifldnotdnter dßigndt.

Mortuus.) iHeiüicerdt,0'uolebdt Chriflus nul itéré dpud hune Ldzdrum, ßue in domo Simonis uel lJldrite,de hoc nobis non eß controuerßd.

Fecerunt autê ei cœnatn ibi, amp;nbsp;Mar thatntnïftrabat. Lazarus uero unuse^i rat de numero difcûbentiûcûipfo.Ma^ ria ergo accepit libram unguenii nard^ ni optim(,ualde preciofi,et unxit pedes Iefu,amp; exterfit pedes iilius capillis fuis,

CumC hriflus uenißet in Bethdniü, ülic uoluit cX ttdre cum dileôlis dmicisßds : num inßgnem ßiiffe dtni citidmÜlorum,ßtprd indicdtumefl. Videdmus obiter hoc loco, Heere iüis tempordlibusuti pro noflrd na ceßitdte, Alij eudngeliflte hocconuiuutmindämo Si^ monisdicunt ßälße.Etpulchreßgurd eccleß^hid^et, ut ßtprd: ndm iterum uidebitis iüds ejße iun^kis,zy mi^ fiiflerio dcputciri undmquüq;. fJldrthdßolicitdefl, rid intentior dd dudiendum uerbum dei : uel etidm qux domi fedebdt, iüd hoc loco dccipit unguentumprecio» fißimum, inungit pedes icp, quo tenerior quidum fèr uor

IN EV AN G, IOAN/ i}l «or indicatur crdeuotio cjuædiün,utficdicdm. Erlt;t£ enimtotadeditd crgratißima Chrifto obheneßciunt illud,qtto Lazaru! excitatus 4 mortuis. inttenimus igi» turin ecclefiadei, alios miniflrarc, alios dlifs operibut occupJtos, tame omnes adhuerere Chrifto. Et difcum^ beate C hrifto^certum apoflolos eu eo difeubuij^.

Ccenam. ) No» dedignatus eflcœnare. Martha miniftrabat illi : qtiamuis eßjit domina, tarnen non ent befeebat hoc miniflerio fùngi.

Lazarus.) Rede is qui refufeitatus efl,et aliquo mo do refurreâiomsparticcps, recumbere dicitur cu C hri flo.Licet non refurrexerit adhuc ad lt;eternam ifla glot riam,cr aduitam immortalem,gerebattarnen figu* ramfittuTierefurreéîionts. Etuere quifquis hicàpec^ catis refufeitatus fiierit,ut diólu efl, et audiuerit uocem ChriHi, euocantem exconfuetudine peccatorum, iUe conuiuaeritChrifli, cr gaudebit cum eo iugiter. Q«i rtutm intenti funt uerbo, quiq; precibus funtdediti, iU liChnflum inungunt. Sanilus Bernh^-dushanc rent pulchretrail!it,quomodo unxerit Chriflum: tarnen fcic no diflinxerunt euangelift£ ilia : folum hie additu, ttnxit pedes lefu,etiamfl effuderit in caput: tomen oc* cupata flit in ungendispedibus,ficqi humilitateoflen dit, iJonadhibebat linteUjfedproprioscapiRos fuost quos,antea exhibueratßrtaßis inufumhuiusmundi, tueratflrtè gloriofula incapillis çy-nimis fuperba.

Nardinü.) Preciofumdpudiüosunguentu'.Tfi^ ■ sxxÿ? -ni}o^vri(dis,fi(kle., quod onfttino eftfyitccru, ctânonfuntddiunaædli^f^ecicsuiliores. Eterdt htt* iuftnpdi Unguentum-.quod etidin mdgndpecunidftät lt;eftimdti(,utexucrbislud£licetd;ftimdrc,trecetttisdc ttdrijy :id^ ftcit jirè quinqudgintd ftorenos iuxtd fup^ putdfionem ueteruin, uel quddrdgintd corondtos : utt^ dedppdret udldeprecioftum ftaftcunguentu. Vngitn^ tur item pedes leftt hodie, quotics bencficid nfittiftrii Chrifticonftruntur.

P,edes. ) C hriftus non repudiduit hoc opus ; dt^} often^iit mundis omnid eftè mundd. Etiü unguentd iftd precipfd,nonfuntlegeinterdiékipijs: poftuntpro tem pore uti illis, priefertiin in regionibus Ulis cdlidiorh bus. ^bjit ut ftmus fttperftitioft ut quiddin, qui itd tef mere iudicdnt : ft quis prater pdiiem, trid uel qudtuof ftrculd intulerit, ilium excommunicdnt, qudfti non liccdt credturis dei bene uti.Eiónnc putdtis Solomon nein Dduidcm his bene fttiffè ufosiC hriftus in Mdt thlt;eo cücit : Çuin ieiundueris, unge freiem tudm oleo. Apud ttos uideretur ejjè luxus, dpud iüos quotididltum (yeitrAluxum. Eftoditiores ddmittdnt nonnihildeli^ cidruin,modo nonjperndnt proximos, cr dbijcidnt ti^ morem, ut diuesiüe, quiJpreuit Ldzdrum: dlioqui iu^ üd friftet reprehenfto tuda, cuius nimium erdtftuper* ciliuni- üon folum propter myfteriumpdßionis,ftd

IN E V A N G. I O A Nf V,% etitan(jiiod lidtumejjetfdli^nullo modo permifißet P tampreciofo ungucnto ungi.

duÀin utile fùerit unguentü,cr çfuMt predofuntr hinf.etum licet agnofcere, quia tota domus inde t(çcetgt; pit refragrantiam.'üo folumC hriflus refidllatusfidt, fedomnes qui cum Cki/lo erant. ^ona opcraqu£ ex fide fluunt y bonum odorem adjirunt ecdef £, ut alif ■ letiamobledeatur.

Dictt ergo unusex difcipuh'silh'us, ludas Simonis Ifcariotes, qui erat ilium proditurus; Quare hoc unguentu nori uenijt trecentis denarijs, amp;nbsp;datum eft cgenisr’

Q»i magispropcnfifunt adiudicandum dcmnandü alios, ftrèc£terispeiorcs fiait. Nam quan^ toquisuirtutibus magisexceüit,tantominus efiterne rariu5‘.ad iudicandum inbificc rebus,qua; adiaphora fùnt,quteqipo/fi(nt ejjè bona uel mala, tion expend dunt cenfiores ijti caufiam, cptare quid fiat : unde necefit fie ut prodant malitiam cordis fiui.Iudas prtetcxebat paupertatem. Fadllimume/lpra;texere pauperes cr gloriam dei : fied uide rem ipfiam, num pra;iudicet gloo rite dei uel pauperibus. Pofièt alia ratione pauperi* bus confiidi : quamuis huiuficemodicenjôresnon reprea

hendunt ex corde. Prtetexunt guident ntulta,fedßu« dio [rroprij commodi incitantur: idg; alacriores ßcit ttdcarpendum.

ludas. ) Is alijs reprehendit hoc opus. Apud (dios euangeliflds, etü alios indignatos ßiiße legimus. ljott raro, guod unus ait, multis afcribitur. I ta duolj* troncs dicutur blaj^hemaße C hriftu in cruce, zy unus folusblaj^mauitiuxta fententiampatrum, quicocof dantcuägelißas. Eftoautemetiam alijexucrbisïud^ commoti nonnihilßierint, quod tarnen non admodutn uerißntile efl, tarne alia rationc. Et pulchre hoc in loco alluditadpaßionem domini. Caufaquareludasindu* flusfiterit,utaudcrettantuntßcinusyfiätauaritia,qu£ foufa eß omniuiu malorunt.

Difcipulis.) Eionobticuere cuangeltßa:diß:ipu^ ioirum nomina: inde licet ueritatem hißoriieagnoß:ef re,cumdißipulorummala ztrpeccataaßcripferint, ut tleMattha:o publicano,de negatione Petri zyc. qu^ nonuidcbantur pulchraapoßolis,ßedut minusß^f dkl eßet hifloria euangelica, iüa adiednßtnt.

Clÿare. ) lüud unguentumprecioßßimum: opoT tebatpotißimu paupcruin haberecuram. Qucutili» ludasßgUf tasparuaßagrantiaiilladuratadhorulam.Ccrtenon rapßcudoigt; loquebaturpropterpauperes,fedßer erat. Interim tuf miniflroru daseritßguraß.lforum minißrorumeccleßie,quiqiue pauperumfunt,inß(osußtsconuertunt.

ADinodum diligenter hifloriÜ deproditione Iklt;s d^eiiifcrnit Etiangelifta,qui inter apoflolosnn nierlt;tb(itur,Ht hi potißimuni,qui ecclefiee feruiunt, ad» t»oneantur,utfideliter fuo munere fiingantur.Eere» tat iUc marfupium,Gr dißienfabat pauperibus qu£ colle^ki erdnt; (ed perjidus erat : «diwfiirabatur or ap portabat uxoricrfilqs. Admonentur inquam omnes miniftri uerbi, ut ea potißimum quarant, qu-e C hrifli cr proximorum funt: id efl, non quarant fua,non ße» ipßos,utflciunt pafloresinali,dequibu! Ez^^tielloe cutus efl ; nam horum omnium figuram gerit in fe In* das.,qui talia uerba deprompfltiQuare unguentunt Crc. N nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;recordatus eft, quanti ßcmper C hriftus

ftcerit mißericordiam, er omnibus alijs operibus uirtu tern ift^tttt prlt;etulerit, O' alioqui ßemper abftinuerit omni ßumptH, uiuens quamfrugalißime. C^itamuis non ita ßentiret ßecu,tarnen ßciebat,quanta eflèt uirtus elee» moflnie : proinde illampratexebatßuoßccleri.lnomni busoperibus quaicenßentur bona,nonßunt operafle ilanda,ßed quo tempore flant, qua neceßitafe o ratio ne,perpendendum eft. Etßi necejßariaperßeßiteleemo ßina er utilisifleri tarnen poteft ut aÜquando honeftius ßis addidus alio opcri. i^amßi offtrtßepauper,medio» eri pauperie oppre/ßus, o praterea urgeat tempus in uerbo,iam potius uaces uerbo quam eleemoßinlt;e,0quot;

Ca.XII . A N N o T. t O A O È C O L. iüudopusâîtminiungas. Noncftf)oß!bile,utums/^^ rat omnia onm. ïta etiam fingulare quid acciditin Chrifto : nam alioqui non gaudebat iftis refèciUdtioni^ bus,fed hoc tempore,quia nonßebat abßq^ Militate Of dij^enfatione dei,permittebat fieri.

Dix it autê hoc, non quod paupercs illi Cure eflent,fed quia fur erat, ac mars« fupium habebat, ea^ qua: mittebant, portabat»

No hoc dicebat puro animo, C hriflus debebat in» ungi,quia id gloria Chrifiipoftulabat.

Dixit ergo Iefus:Sine illam, in die fc* pulturac meæ feruauit iftud. Pauperes enim Temper habetis uobifcum,me üe» ro non femper habebitis»

Pios ajfiéius C hriflus flemper excufauit : fle et hoc loco, OditChriflus iemeraria indicia ; riam ea qiue uel tnediocriter bonafunt, etiam placent deo. Efl aliquid prodire tenus, fl non potes ultra. Loth in Segor faluo» turi Modi) ncin Sodomismaneas, ettotusinpcccatis-

Sine.) tdefl,neßisilUmoleflus.Alifi.Bonumopui Opcrata efl, Eads quafl malu opus fit : procedit ex bo» no ajfiifluerga pra:ceptorem, alioqui non immifieri» cors erga pauperes ctr neutiquam dura.

IN EVANS. IOAN. 1^5 fionis doininicie,(^ dcdita operahoc feruiidmf.fed (jUia unélio ifta habebatfacramcntum quoddam. qua^^ fl dicat. Singulari dijjienfatione dei/ignificatu eßper hoc,no eßeprocul diem meie fepultura. Solenne apud , iud£osungerefcpeliendos.Certuefl,nonferuauithoc animo,neq^cogitaidtiquodChriflus eßet moriturùs. Juda: quteritjQu are nonutenijt^ Plané ft uoluißet, in^* tellexißei. Per tofMm mundu hoc claru nunc eß : quia gloria dei manifißanda erat: earn ob rem etiam cacus ftéhis eß ctecus. Deus igitur omnia ordinat in hufic fum,quê ip fa non probe nouerat.Habes hie ufum ißiut ««gHenti, utfeiasChriflum uerefitiße mortalem.

Pauperes. ) Eccefi tanta cura eßpauperum,dabi turuobis magna occafio quotidie. Itadiuinaordinatir one, ctfi prtfcfptKmfit jHf toleremuspauperes,tamen alijßituripauperes funt, alq diuites. Potuißet deus pa feerepauperes abfjinobis,crabfq^diuitibus:fedper pauperes explorantur uifeera diuitum,an habeant mi» fericordia erga illos. Si deus dederit opes, cr nonfub» uenerimus his,qui funt domefiicißdci,expößulabit ftobifcumindieiudicif

Me rtMtem. ) id eß,iamproximtt eß tempus,cion uobis fim abiturus. Plane déclarai fe abfitturum cor» pore. Notd, idem habebitis, uel habetis : pratfens uhn ßttiiri habet.C orporaliter C hrißum non habemusfent per : feimus interim eius uirtntem eße diffufam^ NmU»

Chrifiiano cfl dubium, Chriftum operari. Sedß da corpore or bumanitate ficuoluerisloqui, locusiliç plané pugnat, ut hoc tribuas corpori,quoddiuinitati tribuendum eji. Licet dua natura fint in una perfona, fed qua humana natura conueniunt,propterea mit funttribuedadiuina natura. ïtaeflcotentio. Gloffant abfepfcriptura adducunt. Adeftinuiftbiliter O'modo ineffùbili,cr fic nihilominusprafens zs'c. ïpfe gloria^ fcaturus eratfua membra longe alia gloria, nempe immortalitate Qf incorruptionc,z:rea cui nulla alilt;t TiOtperes fitanteftrenda.llla membra funtpauperes,inquibuS membra c briflus perf^iritum fuum habitat :ea plurimum funt C nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;commendata, eftq; prafens in fuis membris. lam facile

liquet, quod ifti qui hodie agrefirunt, quando quidattt inutilis cultus templorum inufum pauperuin dijjietfa fatur, putant iUam iuftitiam ef[e omnino indignam GP intempeüiuä’.nihilominus uolunt arguere, quod aque placeat deo,fi multumauri in templis fitGrc.Gftief fcio quo ßftu fint conßiicui. Cbrißus in fua ecclefia aliumornatum requirit,quàm ilium in auro gp argen to. Paupercs templa funt deiuiui,propterea noneß quare illi fuccenfeant, neq;perßringere pojfunt etiatn ^pipha^ fanchs uiros. Epiphanius accepit quadamferica, er Hius. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tnuoluit mortuoserfepeliuit,quaerantociofa intent

'' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;plis.Pleriqpuafaaurea Qfargentea confiarunt,crdi^

décrétant, qualis hic proponitur, or dignum erit ut eii fubfcnbamus. Hfcc aSb, funt in cana,ob id, utpr^di^ ceturapprQpinqiMrepaßionedominicam, neputetur C hriflus illâ äggredi inuitus-.quia obtulitfe ex immen^ facharitate.

Cognouit ergo turba tnukaex lui dxis quod illic eir«, amp;ucnerunt non propter lefum tantû,fed ut Laz ar um quoq? uiderent,quê fufatauerat à mor is tuis« Summt autem facerdotes conful^ tabant,ut ôi Lazarû inter ficcrenttquià multi propter ilium abibant ex ludaeis, credebant in lefum.

Statim nuncipparet,quaninuUus fùerit conafus Judlt;eoru,cr nihil efficere potuijfcfuis confdi^s omnia bus,niftfronte fc obtulißet Chrißus.Antealegimits quod decretumficerint Judiei,utindicarctur ubiC hri» flus fit. lamfciuntChriftum diuertiße,Gfin Bethaa nirf aperte uerfariapud Lazarum : unde licet intcUea xerint hoc, tarnen non aufi funt C hriflmn inuadere in Bethania. Pleriq;etiamnon curabant prieceptuiflud Judieorum,fiquidem egrediebatur in Bethaniam.Ada dit, plures, non tarn propter Chri/lumquàm propter bazarum'.plurescuriofltateuidendicrfuperàitiofita

ANNOT. IOAN, OE C O L» te,ob uirtutem e»quot; ittagnitudiiKmirdcuU, ut ctidtn ipß pojlintgloriariuidiße quatriduanum mortuüfulciM^ tum.vßm tarnen nbsp;nbsp;utilitatem aliquam inde reporta^

rtint,ßfli enim ßintfideles. Eapropter non ßunt repels lendi ißi^quinonnunquam nonadmodum pioanitno aciedunt ad andietjdum dei uerbü:ßeri poteji ut aniini corum mutcntur,zJ' attradijpiritu dei alij ßant.

Sed ut Laz- ) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;curioßitas. Itaplerique ob

Occidant. ) J-az^n-us magni nominis apud tu» dicoi-.ßed illi cupiebant hoc miraculu obfcuran. Si LU» zurus occißus ejßet, iiiderentur uana omnid. Surnntä fiultitia: qui quadriduanußußcitauit,etiant tueripotefi Lazurum ab inßidijs aduerßariorum.

Poftero die turba multa quae uene^ rat ad dietn fefturrijcum audiflènt quod ueniret lefus Hierofolymä,acceperunt ramos palmarO, et proceflerSt obuiatn eijamp;fciamabanuHosannajbenediclus qui uenit in nomine domini rex Ifraël.

Anted oßendi uobis, quod Chriflus aliquanto teM pore abßemeßße uoluit à Hieriißalem, non cuinpri* misaßcendereddßßtuitdte,utdccenderet aliquodde» ßderium incordibus ipßorum, Itauidemus nunc itlud udimpleri:

IN E V A N G. î O A N* tldimplcri: nam fi C hriflus cum ali/s afcendi]Jèt,neqM ^udinMißeteiturbaobuiain. Prictereaprophclùim»,, fflcridebcbat, ut Efiwser Zacharids prtcdixerunt, quoagnofcerentfuum Meßtä ucnturumnonincurri^ , bus er lt;]uadrigis, neq; ut alij imperatom qui exercer bunt bcÛa,fcd potius mitis et müfuetus, ob hoc ingrej» furus fuper ßliü lt;iftnlt;efubiugahs. E.t iRud erat implenit dum, ut omnibus modis non poßent negare lefum eße ßlium dei àprophetisprtediéium.

Acceperunt, ) Hunc honoremßrefoliti funt ex* hibere imperatoribus,gcßantes in manibuspa!mas,fic ut honefle deduccrent illosiunde occurfus ifle cü ramis palmarum, er alia quaßäa funt in itinere, ut 'a îitat* thao er Mdreo deferibuntur, quod proßrauerunt ue* fiimenta fuaerc. certa indicia, quod Chriflum tan* quam Meßiam ßuum agnoucrunt ; er, quod amplius eß,pueri acclamauerunt ,ïefumeßebenediilum do* mini.Uaomnia diuinadiß'enfationeßihifunt,utne* mo negarettefumeße Meßiam,non curantes fuper* cilium pharißcorum,eiiam decretum pontißeum fum* morum. ^^otanter dicit de turba qua- uenerat: nam Kierofolymit£,quiaddic‘li facerdotibus, nonexierut, fed potius canert, qui magno defiderio tenebantur ui* dendiehrißtim.

Hosanna.) Saluaobfecro.Hebraicadiéiîo,er ex ■’X7 • pfalmo uerfus iße defumptuseß. Ideß,falutare

CZ lanäum ßttfaluificanos : quittioxttuUi magiscort uenit,qßlio dei. Näm cteteri nonpoterant redimere.

Benedióhis.) QuidregijinfchabebatChriflus^ Plane agnoßcebant eumejjèyquem prophctæ prxdi* dixere uenire in nomine domini. Isfit benedi^ts,o^ tnnes iüum laudent,utpote uerum regem iß-ael. idq; honoris uolebat Chrijlusfibi impendi antepaßioncm fuam, in damnationcm lud^orum, quo minusßnt ex* cußabiles. Alij euangclißie hanc hißoriam latius defai bunt, quomodo Chri^usduosmiferitdifeipulos zjc. qua; non caret myflerijs : uerum cum ab alijs deß:ripM funt, libenter omißt nofler Euangelifl^i:

VTChrißus impleret prophetiam,multisanti feculisdcße pra;dtilä,prlt;ecepitdiß:ipulis ßtis, utaßnäcumpuüo aßnie adducerent,O'itd.ingredere turin liierufalem,atqi regisj}gt;eciê infegereret,dßen» deret^omnibusß;eß'eIAeßiä:etßetiä diß;ipuli non* dum perßile agnoß:erent,ß'd populuso'pueri ipßde clararenttChrißumeße uerum Meßiam.

Nadusautemlefusafellam,fcditfult; per tllam, ficuc fchptum eft: Noli timere ß lia Sion,ecce rex tuus uenit fedens fuigt; per pullum afinæ.

ï N E V A N G, I O AN. 138 /««f. AudiflisbcriqiiM Euangelifla nolier qu-eddin omittiit,ncmpe quomodoäßnitiidduxcrint difcipuli: ^uodq; talemyjkriuin habet. Dißci[gt;ulorum eratpo^ pulum gentilium adducerc. Çiuando ecclcfiaChrifîo fubicéhyZtrquândo Chriflus tradiderit regnum dco patri, tuncetiam ipfefubijcietiir:idcfl,eccleftaplané tunceritfubieih.Gentes,quiainlenfati£erant,Qrad» modum brut£, diidnaru rerum minime capaces, qui» bus dominus infidet,quiqißäu!efireilorgentilispo» puli : cum hoc populo Chriflus regnabit in tetemum.

Scriptum. ) Hucpotißimum rc/pexit Chriflus, tdioqui no legitur ufum aflno ucl equo, neq^ unus apex defcriptura peribit. ’Zach.ç.aliquantofecius: Exul» trf.Hic, ne timeasfilia Sion. Vocat Hierufalem quide, fedifla terrenaHierufalë,femperefltypus populifi» delium,quia Sion efl monsexcellentior ciuitatis. ideo tofdciuitasdiikt Sion,creccleflaSion.Lfxin Sionefl,cr flgt;iritusfanéius atque uerbum dominiex Sionexiuit.Netimeas: omnibusfidelibusdicitur. No ampliuspatieris tyrannos dominos,fed potius béni» gnumregemcr mitem. lionuenitcum totquadrigis, cum totexercitibus,ut tyrannide premat plcbem.Ex» cludas igttur omnë timorem, quia C hriflusipfe eft do» minus uit£ CJ'mortis.Omncscreaturte fibi traditarà deo. Quorum igitur rex eft chriflus, illi nihil habent quod timeant,fub tato rege potente. Ecce mira efl eius

Ca.xn 'anno T. i o a n. oe c 'ol» fimilùrittts ; non uult abcjjè à te,uenit tibi, intuam uA litatcin. in tanta humilitate dignatus per omnia nobii ßcrifimilis, ajjümptafirma ferui, utpatêrçt nobis AC* ceffiisadipfum.

Hxc autem non cognoueruntdïfd^ puli eiuspnmum, fedquâdo glorificaiî tus eft lefus, tunc recordati funt, quod hæc eflènt fcripta de illo,amp; quod hæc fe ciHencillü

Sicut inplerifiji locisdifiipuli anterefirreilione^ locorum multorum firipturicignari fiere, itapoftglo rificationem agnouerunt.id eft,pofl afienßonem C fcrt' ^i,Cr mißionem fiiritusßandi. Anteatale nihil ßciea lgt;ant:quamuisChrißumM.eßiamfiterentur,tamennt feiuerunt hunc locum Zachari£ de itto diilum.Hincqi redarguuntur lud-ei de perfidia ßlt;a. lî£c non agno^ ucrunt primo, quid primo ßimus pueri,ZTcum tan^ pore in uiros perfiäos euadimus. Vide humilitatent ^uangcliß£,quinonerubeß:itßMmipßusignoranM fiteri, ßcut er alibi reliquoru dißeipuloru ignorantiä.

Teftificatur igitur turba, quæ erat cS iIIo,quandoLazar3uocauit ex fepuk chrOjamp;^ excitauit il IQ ex tnortuis.Eapro pter turba occunit illi, quod audieranc Ipfum ædidilTe hoc miraculum^

Volcbat honefie excipi ante mortem fuam, unde h.ec fieri pr^picrauit.Alij euangeliflte de pueris Mcutt ^iiorum conßßione pharifici pottßimum funt conßt* fi,nimirii inuidcntes C fcn'Âi glori£ ut folentperpetuo.

Pharifei igttur dicebant inter fc: V is detis quod nihil pro ficitisf Ecce mûdus poftipfumabrjt.

Conßitandierantludiei,propter ßtumimpiumdeii cretum, deprodendo ,ßue indicando Chrifto. Vident nunefuum conßÜumfluttumcruanum omnino.cjuati fl dicerët:Vtcunlt;j; innitamini, nihil proßeietis, quam« primum iüe compâret,nemo e/l qui eum reprehendat^ crmaius incrementum fumiteius cultus. Hi funtßu« éhis inuidite, ut aliéna gloria crucien tur. Gentium ere dulitas or defidcrium erat fignißcanda: fed oportuit anteaiudtcos exciecari,quàmgentiuuocationë fucce dere. Ea fignißcata eft quoq; per afellam,fuper quafe ditChrißus. GemtenChrißi prorumpebat,cr!^agi fignifieabdt itenturum Chrißum. Ita Gneci hoclocOf qui nonfupputabantur inter lud£0SjUcniebant.

Erant autê quidam Graeci ex his qui afccnderant,ut adorarent in fefto.Hi er go accefler unt ad Philippum, qui er at à BcthfaidaGaIiIçae,etrogabant ilium,di centes : Domine,uolumus lefum uide*

Ca.xri -A NN o T. IOAN. OE COL* re. Venit Philippus amp;nbsp;didt Andreaeî Andreas rurfû et Philippus dicûtiefu. ' Izttkf repudubantChnftuin,(T inuidebitntiüius laudibuf. inferuntur igitiv iUti dc(tis,gentilcs,qiü crÄt tanquam fvltteßres rami et agrefles, in olùtam. Etunt indicat EiMngeliftd quomodoinfitifuerinttnamdeui Utiuoluicapoflolorumminiftmo dduocandas gentes. Sicut dßnum dominusadduxit fgt;erlt;i{gt;oftolos,itadele giteoSyper quosgentes o-omnes adChrijium e/fent uocandi. ErdntProßelytitZ^^-dlqqui manebant inriti bus genttlium, qudlis Cornelius Cafarienßs ztre. ui» ri pij alioqui,non ludlt;ei, hiepagnofeebuntuerumdeu, citra luddicam fuperßitionem: nolebantfefe adiungc» re iudlt;eis omnino. Aliqui audiernnt de uero deo exferi pturisphilofbphorum,ZTU‘inum deorum cultum.hiq} duditis miraculis Chrißi, accenß ut uiderent Cbri» ßum. Etidtn tnaxima multitudo gentium iudieis fc ad» iunxerat.Vndeludieiquihodießinttineertifuntanß lij ßint Abrdbie,nec netßilum in curne gloriuntur: njni cum rediere 4 Eabylone, magna aceeßit multitudo gentium.

Betbßdda. ) Patriam Petner aliorum, Honeße fdlutabant,dominumcupimusuiderelefum. Hoedeß derium omnium gentium. Mirabantur apoßoli princi pio,neqi commercium cum gentibus babere uolebant» Pratceptum eratdatumtinuiam gentium neabirent. vnde

Vndc communicant confilium alius alio,quaft rem no» uam, eos quibus non eßet früapromißio, actuolare ad lefum.Resprofiâo dignaadmirationc.

ïefus autê refpondtt tlHs,dtcens : V c ntt hora ut glorificet filius hominis* Vc re uere dico uobts,ntfi granum frumcn tt dctedum in terram, mortuum fuerit, ipfumfolutTtmanet4Siuero mortuutn fucnt,mukum fruclum afFert.

Re/pondct îllis Chriflus,non tcmere ßHumeße, quodgcntes iflæquodam deßderio uidendi Chrifluin laborent: eße indicium filiumhominis proxime^lori ßcandum.

Vemt. ) Hoc ideo contingit, utfciatispropediem tempus meum eße nt patiar,cr deinde refurgam. Geit tesfufcipientfidem,mihi^ feadiungent. venitconfli» tutumtempusàpatre,utgloriofus fiatßlius hominis, Sedqua rationenos etiam glorificemur,pulchraftmi litudine indicat,qua; nonnihil confolationis habet in aßliilionibus.

Vere dico, ) Aßimilat fe grano ßiimenti, quod mittitur in terram. Hoc uidemus,fi grana debeantfru^ Üificareyneceßcutputrefcant. Etideograno fecom» parat, quiaipße erat moriturus:crantequammorere tur,non eratuerc glorißcandus, Poflea muttumfi»!

lt;f?»j affvret,idcft,mciitur£funt gentesex omnibus nationibus. RicejlmagnusiUcIru^s expäßionecr morte C hrifti. Sicutpunis jruâus pufcit, ita nos quoiß Chrißuspdfcit.

Kiortuum. ) Sj munfif/êm uiuus, talem fruüü non attiûiffem ; fi moridr, tüuin fruHum ddfiram multipli cem. Hanc fcntentiiim C hriflus etiam aliÂs locutus efl, fedhicuideturrepetere. Qtiidiligitdniinû fuamcyc, id eft, qui tempore conftßionis, quundo oportet confia teri Chriftum, mit parcere corpori ßuo, ut potius md^ lit negdre C hriftum, qudm periclitdripro illo, is ßuprU modumdiligituitdmpriefentem,qudmz:rperdet.

Q_ui amat animam fuam, perdet illâî qui odit anima fuam in hoc mundo, Iti eft,qtti non pcpercent, qui non detrechuerit pe riculd, mortem, pro C hri^o, is uidetur efteprodigitS quot;nbsp;dnimie,cumh£cftt uerddileélio dnim£. Alijodcrunt in hoc mundo, dlij non : qui exponit inpericulumpro Chrifto,ßerudbit.

JdeftjUt pofthdc nihil pericidi hdbedt, licet hic dmit tdt opes, bond, corpus, rcßurget tumen glortofus, pro ' terrenis caeleAiu uccipiet, leternu Icetitiu perftue* ’ tur. Eft depofttioqud:dum,ftpcrmittimus corpus not ■ ftrum propter Chriftum dffligi. GenerulisßcntentidO“ ' mniumfideliumi à quu fcipßum non utdt eximere. Eu* dein

nt lors difcipulorum cr C bnyîi ; in cdpite impletnr hocphtnum-qudfidiceret : Si ego mdgnifremm djiit tndtn medm,ßrte teurerem nos : fed eademfors çr dot minier ferui.

^fiderdbdnt uidere C hrifluin ,etob hdne rent interpeUdbdiit dpoflolos, Andredin er Philippii : per ijuod indicduitChriflas infigurd,ecclcfidm ex genii buscongrcgdnddm. Hd’cemmcftglorificdtio Chrifli, fi dpluribus coldtur cz creddtur. Verunt dd hdne gio» ridmnon erdtperuenturus,nifiprceuidcruce er mor te.Vnde mortem fudin pradixit,dicens : Nî/î gntnioM erc.qudfidicdt: iJondfjvrdmmultu {ruéium,nifidnt tedmortuusfùero ; tuncfuâummdgnumdjjvrdm :i4 eß, plurimi in me credent. Et quonidm in hune fermo» ttem incidit, confirmdt ilium generdli rdtione, ita. det cretume/fe dpuddeum,utquotquot perucnturifintin gloridm,nonfint peruenturi nifi percrucem. Primo de fe locutus efl, deinde in genere. Çiuemddmodu pri muspdrens nofter Addmdutorfiàt mortis nobis, pet inobedientidm fudm Ç Quid enitn illd, qudin dmor /ui ipftusier phildutid quid dliudqud dmdre feipfumt) it4 ernosiinitdtoresquoqßüius hdicperdidit. idmChrit flusalid rdtione n^sin/ldurduit er repdrMit,nempt

odio haicnsanimä fuam,reddens nobis ßlutem.Chrio flus femetipfum exindniuitytton flua queens: O' pemcnit.tdgloriam. Hjeratioue omnibus nobis quo f qucpr£cipi!ur. UoceftflucrificMin quad deusùnobif pctit:hlt;ec efl iUa circunciflo afféihium iinpurorum O' cruciflxio ueteris hominis. Contrupr^ceptum dei ni* hl feélemur,quodnobis adlubcfcit: tuneodio habe* tnus animam no/lram. Maxime hoe in eonjißione clu* cefeit,quidquißj;diligiit,uelodiohabeat. Namfiuiti nagis dilcxeris,abnegabis ueritaté-.o qui amat uerita tem,non euratuitä. Heec non e/i ratio uejlra; falutis,ut quaratis qu£ ueftra funt : aliud exemplum uobis exhi leo: igiticruosmeo accipite crueem exemplo,humi* litateuoflpfosoc-

Sj' quis mihi mfniftrat, mc fequatur. Et ubi fum egOj illic minifter meus rit. Et n quis mihi minißrauerit, cohone Habit ilium pater»

IrffB in eapite pr^eeeßit, hoe omnino in ment bris implendum erit. vult igiturßuo exemplo etiâ nos parare ad crueem, O'ad obedientiam. quaßi diceret: Meus dißcipulus no proponatfibibonos dies in hac ui* ta, quod uelit in deltcijs uiuere, ut omnia pro fua fen* tentiaprocédant O'c. Chrißushuiufmodi promißio* ties non dédit. Hocauteminfe compleilitur fummant uirtutent

IN E V A N G* IOAN. 24t uîrtutcnt,etfi’g(im omnium uitiorum. Quifiiisaffêâî busrenundaucrtt,ncn infolefcet fuperbid,}Kqueirie frena laxabit, neq; gloria: mancipium erit, /èd erit mi* tiSffiMuiSyCr per omnia relucebunt iniilis exemple Chrißi.Ex uitalicetuidere habitantem gratiaCbri* ftiinhomimbus.

vbi fgo. ) Hic indicat pramium. Antea defuo pramio dixerat, granum frumenti multumßuiüü ad* firre, quia refurrcchtrus er at. Nos no coUigimus eccle fiamquemadmodum Chrißus. CoheeredesregniiHiui erimus cr gloria-.cr bonis,in quibus efl C hriflus,par* ticipes erimus. tpfe addexteram patrisfedet,id efl^ potiorabonahabet.

S«m.) Jd efl, in qua gloria egoß(m,illic erit mi* mflcrmeus,CJ- in eadem gloria : conßgurabimini cor* poriclaritatismea.Nonefl neceflarium,utexponas de loco, uel etiam utper omnia uelis comenflurare gio* riam noflram cum gloria Chrifli:nam feimus diner* fitatemflellaru: fold cateris flellis difjirt crc. fed cri* tnus eiufdem gloria participes, ut in cap. 17. ut fimus unum cum illo, ut ipfeunum cum patre ob imitate na* tura. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uerba nimirum multum confolationis in fe

habent, quandoquidem minifler eundem locum occu* pabit,idefl,hcnoremfortielur,quidominodebetur.

Quimihi.) Ne pigeat telaborisctr crucisfiren da : amplafuntpramiaihabesfl'eéhtoretn deiimpa*'

frfm, idem erit acdeo patri miniftraucri}. Ego eniilt । aliud qua:ro,quàin gloriampathsf Vndc non alia adorations Cbrifius adoratur^quàmeadem cuinpa^ ire. Eilio feruicntesperßdem,hacre[urre{lione glori ficabit.Ita omnibus modisoßendit per crucem eße uiä refurreâionis.ïndicaui Chrißum,cum appropimpid . retpaßiojpriedixiße morteßuam,Htcerte cognofca» turjßontc accederead mortem. Dei^ua re nunc ultra , fei^uitur.

N une anima mca turbata eß.Et quid dicä;'Pater,feruatomeexhorailla.Sed proptcrca ucni in horam hanePater ik luflra nomen tuum.

Vtuideatis quomodoiÜa prioribus cohiereant,td ditaduenientem adßepopulumjadeßeqi tempus con* gregandæ eccleß£.Prius,Elißgranumlam, ani*. ma mea. quaß dicat, Ecce iam inflat iUa hora, ita ut ogt; mnia interna concutiantur. Anima ipfa uere turbattff pracogitatione dolorum,quifupcruenturifuntßtpetf, me. Sicutinßa, cum oraret in monte Oliueti, cogitans, iam mortem inflare,tiedio magno afßciebaturfecinn, _ ita utfudorem fanguineumßidaret,fic hoc loco.

Turbata.') ideß,Tam intra meipßumßentiocru* , can ijhm, ut omnia cocutiantur. Ex hoc loco ApoUi* Karißa; arguuntur, qui ajßrmabant in Chrtßo non cjß.. animant»

I N E V A N G» I o A N» 24^ tniniM, fed deiMem loco animte. Error ifle ohm ex^ plofus eft nbsp;nbsp;rcieâus ab ecclefta C hrifti. Vere enimfti‘

cut came noft rJ portauit C hriftus,ita O' animam. T o turn hominem hberauit Chriftuf,itatotum hominem fumpftt, Anima in fuperiori patre uim inteUeéîiuam habet, gute illuftratur diuino lumine : ininftrioripart te aftèâibus eft obnoxia, ut morti, gaudio,ltetitiie,0’ ali/s perturbationibus, guas Chrftus accepit ab/gue peccato dij^enfatiue. In anima C bri^li erant perturba tiones o comtnotiones, guaft dicat, C ertu, ^turus eft tnaximusft uHus in morte mea, fed etiâ preecedit ma» gnwî dolor, adeo utipfe meditando concutiar.

Quid.) id eft,guibusuerbisexplicabomeumdit , lorem,uelacerbitatem uel ingratitudinemluda:orum uel blaftihemiam^guibus modis ejfabor^ guandogtuf dem non eft guodhuic paftioni conftrripoffes. Tanta eft tribulatio, ut clamem adpatrem,guo liberet.

Abhac.) Id eft,ajftiólione, ut deftinatti dte,guia deftinatum eft certum tempus, guo oportebat C hriftii pati.ln tempus uenio illud. Similis oratio in monte Oli ueti infra. Ommno cupiebat liberari, hocftciebat talt;’ men tanguam homo, guamuispropterea non erat fe* paratusàdeitate,

Propterea.) Metonomicediélu.Tempushocud hora.id eft, tn earn afftiéiionem perueni. guore^repea tf JKicjKprrtjKt glorificeturpater, o utmulti cunt

4gnofcdnt. HocncquaqiMtnßeret,nißchriflushumi îiaretur. Non meum c{icit,fid tuuin, quamuis cupMtn ïiberari. Qnare iUaßunt fut nomen tuumfaniiißcc^ turner innoccicat omnibus iam populiSfUt reliélis ßinu hcrorum cultibus,O'‘ilijs iinmunditi/s,4dteucrun( deum conuertdtur. Vult dicere: Omniaßcio propter tuam glonatn.ïta Chriflus uiuendi exemplum prte^ bet^ omnia in gloriam dei ßciamus. I tern (i patimur, gloriam dei increßtere optemus : neceffariu erit Chri» flum ßequamur, patientia, innocentia, charitate erc» Namßpatercmur utlatrones,ß(res,lt;!:^c. nullaema» naret diuini nominis gloria^fed blafßhemia, ut dicitur: Blajßhematur nomen dei inter gentes propter uo s-

Orante C hrißo ßtbito uox audita eß caelitus, qwt uoxefl deipatris.Vtcunqjflrmataßxritilla crfub^ miniflrata per angelos ytameinperflinadei patrisin* fonuiti Iterumpater fllioperhibet teflimonium utin baptiflno or monte Thabor. Quidam exponunt^per hocglorißcaui,quodßiß:itafli Laz^irum ex mortuis: acceflitaliquid nomini tuo.No reijcio hanc ßententiä, nihilominus tarnen ampliorem ueUem. NamC hriüui eiufdem potentite,eiufdem quoque poteflatis,natu* fie ac fldgt;flantilt;e cum deo patre, itaeiufdem glorüe^ Et iterumi cum exinaniueritßpropter nos, licet man

IN EVANG. IOAN. 144 ferit in eadé dignitate, tamcn humanitäs illam dignita temnondum acceperat. Singularidijjienfatione patie baturhuntanitasChri/ii, alioguUmpofibile patiditd nitatem: non quod conuerMur humana natura indiui nanifhocejjct Diofcoridisfcqui hccreßm. Vultdicea Ciofcoridis te : Q«i antea ßlius meus glorioßßimus es er dile» error, ihis, glorificabo te in hac carne. Htec uerba audita ßmt:qu£ C hriflo teßimoniutn perhibuere,eum uerum fjjèfiliumdei.

Turba ergo quç Rabat et audicrat,di cebat tonitruum elïe fadum.Altj dicei bant: Angelus eilocutuseft.Refponlt;s dit ïefus, éc dixit : Non propter me hacc uox uenit,fed propter uos,

picbî diuinarum rerum ignara eß, et non fapit tan ta myfleria, niß ei reuelata ßierint per deum. V nde cit daritatem uocisaudiuißetaugußiore,quam humana uoxaudirifolet,admirabatur.l:^oeratßmplexquiedi uox,fed tonitruo fimilis : nam hoc te^imonium incla^ refeere debebat omnibus. Noneritt otpKrîïmwrniMr

- Kt quis poßit conie^btre uocem hominis cuiußlä ßiße, quißcadulatus frißetChrißo. Vndeetiamquidärent non expendentes fecumdicebant,

Xonitru.') a on eße uocem inanimam,cr nuUius reißgnißcatiuam : fed adhuc non capiebät quid ßbi^jd».

lit uerbauoîebant: tarnen apoftoli retinuerc banc uoa cent : digna feruatione. ïudcci crpharifcei ßgnufit “ pctierunt,fed nemo ilhd animaduertit.C hriilus igitur ■ bene ineulcat incordibus eorum. Dicit hue J^e^re» ■ • ^uodpiopeßt tempus paßtonisfuie^

Vox. ) Oraui quidem, ct plt;iter exaudiuit : dedit ' teßimontuminnocentiie mea:q;-gloriie.Egonopros ' pter meipßum petiui talem uocem, neq: propter me fi» ih efldonge alia ftlicitate recreor: fed propter uoSyUi* ” wirumut meisuerbiscredatis. Egocertus fumdeglo» , ria patrismihi parata.

Ad preces C hrifii orantis, Pater falua meexho ra hactcf orationem fuam interp: etantis, Glo

■ripca:atiditauox,illufrabo(^c. Eamuocem alqali» terinterpretati funt. Quidam putauerunt eße fiâtitt ■■ tonitru-.aliqui uocem dlam aniculatam tribuere an-^ geloquodam. Chriflusautem admonuitiüos,uthuius •' uocismcmoreseffenttnampropteripfosfiikim iHant ■ uocëeffe,utfcianttempusfuicpafaonis adeffez^glo» rifcationis.

Nunc iudiciüefl mundihuius. Nüc princepsmfidihuius ctjcieiur foras. Et ego fl exaliatus fueroà terrajOmnes tra ham ad meipfum,

Glorificatio meainde cognofcctur,guiÂpril!cif)ë liutusmundieijciam : iudicaturus fumhnnc mundum. ÎU üidemus gentinum c^Jè iudidum : generale, de quo nunc non eft fermo : cr Jftedale quando C hnftUi iam exaltdtuseftpcr crucent, nam per crucem fatisß,Hunt tftpropeccatis noftris, cr ita deuiélus efl etiam fatan^' i^unc. y Id f/l, appropiante paßione mea. I^ant quifquis credùurus eft totopeâkre mortem illam Chri fit, is abominabitur hune mundu. I tó mudus codemnlt;t biturper crucem,qult;efublimtain hoc mundo inß tuat: er quibus crux adlubefdt,his mudus iiileftdt. No ƒma plidter de hotninibus mundi loquimur,fed potiusde fttftu,Gr de iüis qui uitia huius mundi amant crc.

Princeps.) Ideft,nonhabebit ampliuspoteftate, fttprius. Dices, quomodo hoepoßibile, cil minusftdei hodiefit, GTplusnequiti^efî^ônne apparetuiresfata na; non ejfe cofraihls, Ctr principe adhuc regere aque potentem ut olimf Sed uideasquibus eieiîus fit, fidelit bus nempe, qui in C hriftum a edunt, ncq; aliquid pro; ualébitaduerfus illos: crquotquot in C hriftum credi dfrwntjbi fatanamdebellabunt ftcillime,quidportte-inftrorum nihil aduerfus ecc’efiampraïualcbunt. Pfr ttirtetf m [dndie cruas itaq^, id eft,per paßionem C hh fti,pateficnt uarice impofturæ damonum, quibusfedu ^imcft humanit genus. (iuamprimujillaci(eda:mo tiumftierint reuelata^, tuneomnisßcultas diaboli de^r^

Et ego.) Moxindicdt,quonamretulerit hlt;ecuer ba, nempequogenere mortis periturus eftet. IdeA,ft trucifixiis ftero, tunc traham omncs. Omnes, diftri» butio pro generibus fingulorum. quaft dicat: omnes» tarn ex iudais, guàm Ethnicis, quos praordinaui ad ieternamuitam,iUosadme traham, tndelicebit uidea requibusuileftcat mudus. vbienimintctlexcrimusnoi itadtleilosfùiftè deopatri, utftliu unigcnitumprono • bis tradiderit,ea certe dileâione trakimur ad ipfum» VerbatTla,perfonamChrifti duarumejft naturarunt pulchre indicant. Exaltari de terra,corporiseft:ficut Cr criicifigi, mori, Cf humilia ifta pro nobisftrre, hu tnanitatis erat: tarnen uni per fonte attribuitur, contra Eteftorianos. Id eft, egoipfe qui cruciftgor, omnes trd ham.Trahereautemad Chriftum, utisquicruciftxui eft, adoretur tanquam ecqualis deo patri, utiq- diuinte uirtutis eft. Prius, niftpater traxerit. Hie, omnes tra . ham: idea diuinapotentia indicatur. Hoc eft iUudmy* fterium àfanâis olim abfconditum,quodinfanguine tpftus Chrifti, ad leternamuitam pij delefiifint. inde Chriftus fuoft'irituatlrahit,quandoitlum infimditin corda noßra, ut efficiamur credentes: efttâi credentei trahimur ad ipfum : tunc mtindus nobis condemnatute, Cr prin*

Supcruacuueft,ilgt;iucirus aUegorias tjuierere,ubi Eudngcliflatammanifiße my/krium reiindicat. Hoc [upri cap .}.hitbuiftis,oportere filiuin hominisftcut ferpcntem in deferto exaluri CTC.

Refpondit eiturba: Nos audiuitnus cxlegCj^d Chriftus manet inactcrnS: et quotnodo tu diets,oportet exaltari ß« liutn hotninisf Quis eß iße ßlius hoisf

te^iuschriftus locutusfitde morte fiM,t(tgt;nen exaltari de terra prouerbialiter di* cebatur tunc, utpopulus intelligeret. Populus obif* cit ex lcge,C hriftum regnaturuin inperpetuum:cr fie coUigebant omninofore immortalem: unde de Chrifto dubitant. Si enim defte loquitur, quod moriturusfit, colligunt quod non fitChriftus.Contcmptim hac o-Jt diYldjWt ftn-è omnia .quaft dicät : Ita edoili fumus in le* ge.Legem uocantnonfoluinquinque librostiofi,feii prophetas zypft(lmos,quibu5folebantuti. înmultis locis habebantChriflum pe)-petuc)regnaturum. Efa. Rcgni eius non erit finis. Daniel: Poteflas aterna.qu^ ttonfolu de C hrifto,fed O' de regno eins inteUiguntur. froinde «ab« crucis femp reffiuebant, unä parte fcrii

pturæ retittcbiint,cr dliam non cogitabdnt. Sed ununi locdmpuerdnt,Cbriftuin mdnßirumin perpétuions Cecterum quiet ïudxi iUifitenlur nutnijifte Chrifli ejje ntetnere in i£te)-num, ideoq; Chnflum effè filium ikit num hominem regnurein ieternum,nequciquamßeri poterit çommuni lege, fed deifoliuseß. Paulus dielt, Chrijius heri ety- hoße, id eft,perpetuus. ïudeino ca^ piebant ChriftumöporterepatijCj’ftc ingrediinght riam fuain.

Ciuomodo.) Nonfuntilladtuerfainterfe,qudH turn ad humanam naturam attinct. M.oriebatur,fedftc uttertia dicrefurreilurus eftèt. Manebat diuinitasih liefa,propterea mortem non guftquit, quo ad diuinita* tem.Uocinyfterium eftftdei, inquofummc(falusextgt; ftif.nonmirumludaiosnonintcllexift'e.

Dieft ergo il lis fefiis : Adhiic ad bre^ uetempus lumê uobifeum cft. Ambu late donee îucê habetis, ne nos tenebrae oecupêt.Et qui ambulat in tenebris,ne^ feit quo uadat.Dum lucem habetis,crc dite inliicem,utfilijlucisfitis*

Chriftus indicateis, quomodo moriturusftt.Sicut fofquamuis node occidat,uel nubecula tegatur^tas vien fol eftiita conftrtur mors Chrifti nubiconda;, qutc ttecf folëpoterit extinguereamp;c, qucmadmodüçhri^ ftus

IN E V A N G. I O A N»- 247 fhnetiitm non extinguitur permortcm. Etncobtcn^ ii-intcM'itcmf6lum,utproptcrc,t nonfitChri/ius uc^ rusdcti!, ijuu humiliter inccdit. Antea o/lendit eis fc bmi tempore ntMlltrum cz propediein p^ffimtn taortem.ldeß,4duejperjfcit,paruo tempore lux uo» bifeum erit, ego non diu dmbuLtbo uobißcuin. Poffetii magnum utilitatein ufulucis iftius (tcciperc, fed ft aucr teritis uos4lucei{ki,z^in tenebris mulueritis ambue lire, necejje multi incominodu iccipiitis. video not incredulos eße 4dbuc,4dmoneo ut ambuletiiquanto tempore lucem habetis. Accipite nunc uerba fapienti£ Cr emendemini, ne grauißima incomoda qu£ fequutt turextenebris deprehendantuos, cum fuis calamitati bus. Summum malum ignorantia. Etiam Platonici di^^ ßutant, cr fapienthe omnem uirtutem tnbuunt, nea moq; bene agit,nifi feiuerit bonum.

Ambulans.) Oquimpericulofimeflpriuariijbi luee,cruerfariin tenebris. i4efcispr^cipitium,nefcis quantapericula,infidia:,incommoda etc. Si luce accea peris, ejfcicris ßlius lucis,idefl,illuminabcris à luce, cromnia bonaàluce acciptes. Kit ahincommodis etd, commodaibis.Peepetitpoflea ilia uerbafub fiiKm bu» ius capitis.

Hec iocutus efl lefus jSe digreffus ab fcondttfeab ipfîs.Cum autem tam mul ta figna feciffet corâillis, non credebant

A N N o T. IOAN. OE C O L. in ilium,u't fermo Efaiæ prophete impie retur, que dixit : Domine, quts credidit auditui noftrot'0^ brachium domini cui reuelatum eftf

Opportune Euangeliftd ium ad ßn? fermonu,lt;iuot C hriflus cum ïud^is habuit, tan^uum doShr, oflendit C£citiitem ip(brum,)ndxime cum C hrißus fe lucem dit» xit-cjudfldicut, Ecce audiuißimirds do{lrinds,uidißi incredibili4mirdculct,omnidtarnen hiccdnte ïud£0t inuanum add ßtnt, tjuiq; nihilo meliores euaferunt, uere digni utproqcerentur in extremds tenebras CT perpétuât.

Abiens.) QuidmdnißfledixcrdtiUisßdeono* luit dmplius loqui indignis O' ingrdtis tuebeis.

Signa. ) Tantd ßgna ficit, nihilominut iUiperfli terunt inßua impietate. Si Cbriüusßolum locutusßiß fetfOnonmiraculd operatuseßßet,minuspericuliiin mineret ittis : fed cum figna ad uerba addiderit C hri« ftus, nuüus erat locus excufationi. Verum conßnnat nos inde: Ecce fic oportebat impleri fermonem Efai£f quimultis feculisidud profdixit.

Brachium.) Cluis recepit Chrißum, quießbri chium er uirtus deif Hic non licet aceufare diuinä bea nigniUtem,fedpotiusi«dedinusignauiamlud£orum.

IN E V A N G. IOAN. 14.8 Quamnis tMct dpud iüosji^ fùerint, nihilominus tantdignauia fecutdejl,utomnis culpa ineos reijcia^ tur. id cfl, guotuflt;]uifq; crediditlpauci funt : ncg^ om» ttesdrguit/ed inßdcles. Aliud teflimoniuin adducit do* tninus contra iudteos,ex 0. capite Efai£.

Propiei ea no poterantcredercjquia itcrû dixit Efaias : Excæcauit oculos illo tum,0C indurauit cor illorutn, ne uidc^ ant oculiSjÔ!^ ne intelligât corde, 6C con uertâtur, Ô!:fanem illos. Hec dixit Efa^* ias,quando uidit gloriam illius,dd Iocult; tuseftdeillo.

i^olueruntyproptcrca non potuerunt(foletenint Jcus etiâpeccdta peccatis punire) guia auerterutfe ak auditu ueritatis, cr noluerunt acdpcre fermones ittot, guamuis datum audire : négligentes fùere, inuidi,mali gniygrauißimaignorantiteplagapercißi. tjefeioma* lignioré.Traditi funt in fenfum reprobum,dum audire nolebant C hriftum ; zy cum manebant in fua impoem* ' tentia,nonpotuerc credere : Non ut culpa aferibamus deo. Ceo laudi erit,fipermittat il^ gui infordibus ia* cet,dmplius fordefeere. Imperatiue uerba iOa expo» nantur,Ne uideant.Cras iÜa clarius audietis.

POflguam Chrißusneguedidis neguemiraculis apud iudteos proficit guieguam, eSdudit Euait

gclifla dignos Ulo; fùi/Jê, qui exc£carctitulr, ZT t^uibifi grduiordéuenirent.

i^onpotue.) î^onÇunth^cdiiklddexcufandoî ind£o^,fedpotmsdd condemitiindiimillos. Prxmifc^ rat enim, cum jicif/ct tanta ftgna, or cum h^c locutus eU'et,qu£ erant tarn euidentia-,^- tarn manilijla:digni erantquiÿ-auioripœnapleilerentur. acfidiceres’.Ec ' ce uides ilium merfum in luto : or quamuis multi illunt lt;tdhortentur,iy multa adminiculaeimitterenturiib le prorfus contranititur, tZ!' inproßindiora ingredif tur, n/puens omnes adhortationes. Nonne diceref, quàm perditut Me hotnoforc. 1(4 (/e luda-is. Namßdi ceres impoßibile jùijje utfaluarentur, dona dei ineffi^ caciaßtceres.Verumßuatnalitiaperierunt,crfuiinte ritus autores ßiere, Rejpicitpr^terea odea EuangelU . fkt, qu£per prophetaspr^diila funt: quia prophete ■ omnia prteuident, ut geruntur : non in fmem cantunt rei,fedetiam quicßnemantecedunt. Neponamusdeo

■■ neeeßitatem, ut minus poßit agere in conuertendis I« tóf ; fed is euentus iam anteapr^uifus or pr^diihis, quem oportebat omnibus modis adimpleri. Quifie ad pra:definationem re/piciunt, ut deum malißeiant au« torem,nefcio an rationem dei bene intclligant. No/trii eft,utdedeo quäfanilißimeloquamur: licetmaluquo damriiodo,non dico fimpliciter,poßit proßeifei à deo, ffttenebrie, Subtraild enim luce adfunt tenebra;:itd fubtra«!

’ fubtraihbonitateäei,itdeflntälitij.Malitianonopes rationem hilt;bet, fedpotiuspriuatiom-'m. Alioquitm» potentid folct excufati. St quis pra infinnitate non eft

^fdids.) AitProphetd-Ancraffdcorpopulihiiius (^c.vidcrant ocutisfuis lud^ei muhdfignd,quicji-ce rdt C hrifius ; dudierant etidtn, nbsp;nbsp;dliqno modo conies

^repoterdnt diuinitdtem:erdttdmen tdntd obftina tio,itt hoc quod duribus ofjrrebdtur O' potent con trddiem, deridmnt. qudfidiceret : Hoc jîet cis pros pter mdhtidin, ne conuertdntur. Efdi^ principio hoc ' dccidit inßgurd : num iUe experius efl tunc perfidunt ' hominutn genus, o reflflens diuinj: uoluntdti, cuprd: ' dicdret:etidnted^tds ceruicesflrredsprotulit:undciit fequenticdpite drguitiüos, quod nonfdtisfit illosmos leflosefle hominibus,fed o deo.Cum dudiunt certißis ‘ tnd ordculd, tdmen ddeo obflindtiflint,ut deiim dudire

nolint. Qui igitiirflic inffliritu fldnâumpeccdnt,pldnè • indigni curdtione. Quoddgebdtur temporeprophes ‘ t£,hoc uerius impletu efl tempore C hrifli : unde Eudn

gelifld exponit C hriflo: etidm Efltid uolunt de C hri flo inteÜexiflëpleriq;.

Quddo uidit. ) Scidmus igitur prophetds O' Mo fen prater fenflum, quern hiflorid oflirt, continere in fe dbflruflord qutefûm, qute nobis pofled per dpoflo^

Ca,XII A N N o T. IOAN. OE CO L. losdete{hfunt,inChrifloim{)kndx. Nttmfi luä^euni interrogas, ut exponat tibi caput hoc Efdilt;e, ^ui humi rcpit,is nihil plané de C hrifto inde accipiet: fed quia ab ^iangclifla manu ducimur,di(cimus etiä qu£ in Chrit flo impleta funt,quod lud^i opponentesfe Chriflo, exciecationem potißimum cr longe aliam meruerint quàm fub Efaia.

Gloriam. ) vidit enim dominum exercituum, cr idemeflChriflus.Vel hincetiam habesargumentum, eundem eßfe Chriflum in noua lege, ey dominum exer âtuuminueteri. Eo loco licetuidere,quomodo feden* temuideritfuperfoliumexcelfum,ferAphim,feniscdis, fimbrias etiam ueflimenti implere, funum exire è tern plocrc. qui apparatus gloria Chriftidicitur,alias dei gloria. Dicimusdiuinitatem dei, potißimum illamcla ritatem, in qua deus nonnunqua fe manißflnuit. Cunt dedicaretur templum 4 Solomone, et cum daretur lex, hacetià oderat gloria, ficq^ uifus efl Chrtflus. ibimod niflfle, C hriflum e/Je iudicem, atq; dominum angelo» rum,O'qu£cunq; ibideo tribuunturflmpliciter,ha( C hriflo tribuenda efße. Hine maniflfle coüigimus argu mentum fatiseuidens contra Arianos.

V eruntamê etiä ex prindpibus mul licrediderunt in ill um, fed propter pha rifeos non confitebant,ut nc fierenr ex comtnunicau. Dilexerût enim gloriam hominuni

Clÿamuis ïudieos exctecationë meruijjèdixerat, tarnen fient Paulus in epiflola ad Rom. iuxtapropheit tas dicit,relilt;iuias c/fe jeruatasiita hic habes.'t^am etii tntdti exprtedpuis ludans credebant, ut Gamaliel, Ni codemu5,ïofeph de Arifnathia,et fi qui alij.Antea auf diuimus, hoc principes facerdotum negaße : Nunquid Supri ex ^rincipibus crc. Atqui non erat htte uera fides er cap. y perfél?.,tarne non codemnaturomnino àchrifloiNâ infrmi illi aliquo modo fôuendi funt. Non obßabat ma ^iflratus,uel etiam dignitatis amplitudo ne crederent, fed tarnen nondum dignabanturhoc honore Chriftuin utpalàm profiterentur ilium. Vbi ueraßdes,ibi nc^ ceßeeß adßtconfißio.Spiritusfanäus datßdem,cr is corroborât: plus uerebantur homines quàin deum. Hic licet uidere, quantum malumfitambitio:namib lud fummum bonum amiferiit, utpoßent uana glorios k gloriari: iUiq; mercede fuam acceperunt in hoc mun do. vana eflßdes,nißßia incrementa acceperit:fit iHoiHaabijcienda eß.Vera enimßdespcr quamhoa moinnouatur,nonerubefcitconfiteriChrifiit. Qua* renonconfitebanturfpropterpharifaios. Nunquiditt dieiudicqremunerabunteosf Sunt quidam adeô tene* ri,quineq- pecunianeq; uoluptatibus abarceniuràue rocultudei,fèdunicouerbulo poßiint abduci,ncma« teaudiâtabhominib. Veruillinonducofirmati bene.

) Supùin s.cdpite,Quomodo U0S petcftis z:rci Hie dia't, (/uod crcdidcrunt. Vt quis non particepsdamndtionisfit,necejfumutuerecredat.ïlli indignicitteris bonisfiiere,quândoquidënon totocor ■ (if addebant fe Chriflo. Bonn efl tarnen aliquando ha^ here initiacognitionis, quia tales t^iquando poternnt coniiertii

lefiis aiuem cîamauit ,06 dixit Qid credii in me, non credit in me, fed in iliS quimemiiit.EtquiuidetmejUidcteurri qui me mifit.EgoIuxinmundum ueni, lit omnis qui credit in me, in tenebris, nonmaneau

Niwiram hunefermonem Chriflusantea locufus ; efl::nonenimdefl:ribiturnuncrediifle,poflquamfleoc^ cultauitàïudlt;eis.quafldicatEuangelifla,Eccenullant , excufationein habent îudiei,adeômanifèfle fle Chri^ . flus maniftflauii, ut uideas in Ulis uere (iiilutnprophe^‘, ticum impleri. Erat ipfle lux,or quantum ad Chriflunt attinebat, nihilomiflume^. Luxluxit,fedmiferiifli ; dilexerunt tenebras magisquàmlucem.

Qjficredit.) Qiiafldicatillis,Nolitereflieereex. ternamperfonam meamyfleduidetepotius attendis .■ tciïlum,quimiflit}ne. Efonerithonorbuntana;perflo^, »£,fcddei,utfupràexpolui,ldefl,noninmeÇqualem ;

I N E V A N Gf I o A fî» uospufatis uulgärem hominem)honor lïlecddit, fed in gloriam dei, quia deus ipÇcmifitmc, uerbum[uum: iamuidebitis CUIUS fit honor, t^e putetisitamemijfitnt apatre,quafipater 4 me fieiunihts fit, uel paterna fitbit fiantia.

Videt.) Hiccinfi-àMippus dicit. IJamiUaant plitudomiraculorum,ofiendcbat kune hominem effe uerum deum, eiufidemq- fubfiantiie cu deo patre, alio^ qui certum eft etiam, qui uident C hriftum, uident beni gnitatem patris in C hrifto.

Egolux.) Scepius indicaui,quate^us nos partiel peshuiuslucis fimus. Vultdicere: Quipatremhadea nus non agnouere idolis addiili,illis ueni luxeer in bo» mon ueni,utlibercm d tenebris : nam periculofum ucr» ftari in tenebris: fiuntpracipitia,fimtinfiidiie, uariee te» (hnaterc. SiquisChriftum uerumdeifiliumcognoue rit,non in tenebris ambulabit, lam clarius hoc dicit.

Et fl quis audient uerba mea, amp;nbsp;non credident, ego no (udicoillum. Non e^» nim uenijUt iudicem mundûjfed ut fers uemmundum,

Veni cnim nonut aliquem condemnem. Si quis au» dierit,craudicndo mihi crediderit,fiiluabilur. Veni propter falutcm mortalium, aduentus meus falutariSa amp;nbsp;utilis bmnano generi,

Qui me rcfpuit, nec accipit ucrba mca, habet qui iudicet ipfum. Scrmo quem loeutus fum, ille iudicabit ilium in extreme die*

Hoc uultdicere: Ego plané non ueni in hunemun dunt,utfim cuiquam damnofus.'Porràfiquis nonac^ quieuerit conflits meisyperdetur: nimimm confeientia unumqucnqi redarguente. i^ant in indicia ntemord diuim prlt;ecepti zy benejicij, quseC hriflus fuo aduen^ tupr^eflitit, tune uellicabimus nofipfos, tuncq;(èr}no ifteiudcxinnobiscrittpropterea tarnen non dicimus Chrifluin non effè iudicem, abfit. Dicit, Veni tanquâ Optimus amicus, er cum quiscaperit periclitari,tunc apparebit fermo meus elfeuerus, tuncq-agnofcarab iUisutuerus amicus.

Die. ) Tandé difeent me uera dixiffe. ïam quan tacunq^fäcio huicpopulo,femperreßfiitmihi.

Quia ego ex meipfo nôfumiocutus, fed quimilîtmcpater,ipfemihimanda* tum dédit, quid dicam, SC quid loquar* Et fcio,quod mandatum eius uita atter^ na eft.Qux ergo ego loquor, ficut dixit mihi pater,hc loquor.

In fumma,difcite me obtemperatißimum fiaffepa^ tri, huiuse^o mandatum perfid, ncq;adofientationi qtàcqui

IN E V A N G. IOAN. 20 ^tacqtMm îocutusfum:ucrum ßtmme ohfecutus fuin patri. Non fol:tm maxima,uerum neque minima locu^ tus fum,qu£ non pertineant ad gloriam patris,quin po tius cgoper omnia obediens ßiipatri.

ÄVdiuimus hadenut, qute C hriftus locutus efi cum liud£is,i::rturbis iudieoru,tam bonorunt quam malorum: nunc cum proximii eßet tempuspußs ftonis [u£,cum difcipulis ea potißimu agit,qua; iliis ma xime comendata eße cupit. Scimus Mté pleraq; hunc 'Euangelißä intemtißße, qu£ ab alqsponuntur ; unde etiam ipfam inflitutionem myßmorum, quam ctcteri £uangelifllt;e admodum diligenter fcribunt,non cowf s morat, partim quod uidebat iam folennem eße canant dominicamapudomnes fideles,partimquodde iUius ntyfieri/s fupràcap. ä.abunde fdtistraibßet.Vnde taqu£ ab alijs omißaerantfUberius ofiendit. Nunc autem in hoc capite dejcribit lotionem pedum dificipua lorum,cr quidfibi id myfieri) uoluerit ; deinde ïuda re fielationem:qu(eomniaaddifcipulo5pcrtinebant.

Nte feftiuitatem autem pa«! lefus quod ue* ipfiuSjUt tranfiret quot;nbsp;ex hoc mundo ad pacrem,

Ca«XIlI ANNOT. IOAN. OECÖt. cum diîcxiflet fuos qui crantinmun* do,ufc^ in fincm dilexit illos,

QiiätomagisappropiabatChriftusliaßionifuifj tanto diligentius illam incidcat dißcipuUs: ofiendebut cnim fc ßjonfepjßiotjem fuam(icccdere,undtita [i* gnanterhocpramitit.

Sdens.y Cumantepafchajdefl,inproßflo.Pat fcbie dies in fabbato apud ludteos, f^parufceueprit* cedebdt. Sciebcitigiturießusaffbrehoramßuam, tem» pus olimpreediéhtm perprophetas, olim conflitu» turn 4 Oeo, quo debebat pati. Aderat igitur ifiud tem» pusDeobenepldcitum. Nonquemddmodumdecreue rant lutbei, uolebatpatijed ut deeretum 4 pâtre erat. Sunt qui uolunt hic exponi nomen pdßchlt;£, qudß aUu» ddt dd hoc quod tranfeat, quidpdßchd, trdnfitus dici» tur. Atquinon ßmpliciter pdßchd erat tranßitus ,ßed an geh tranßhtio, quando trdnßibdt domus ïudaorumt pdTcebdt primogenitis iUorum : inde pdßchd dccepit nomen db iüd trdnßilitionepotiusq àtrdnfitu.Chri» Hum oportebdt trunßire, id efl, occidi : CTquot; inßanguine iflius dgni liberundi erdnt primogeniti oro. Sciebdt igi tur tempus tranßeundi dd patrem Chriflus : er quate» nus erdtßlius Dci,ßemper efl in ßinu pdtrisißed huma» na naturdunitd uerbo, quanto tempore in humilitate nondu glorioßd er immortdiis, tandiu no accepit aqua litatem poteflatis cum patre: cz tanto tempore dicitut

IN E V A N G. ï O A N. îÇj itontranßjji ddputrem. Er.(tigitur prapèboraifla^ id ejl, non longe aberat tempuspaßionis. Semper hiU buit fummatn charitatem ergd difcipulos, imo ergd omnes. lam ßub ßnem uitiC fuiemaiorem charitatem declarctbat, er appropiante mortefimiliarius indica^ uit,quantum iUos amet:amicè ccenat cum iüis, qt om^ niacommunicat.

Suos. ) Omnes quidem diligit, omnes fui etiam funt,tarnen quidamßmiliariter fui,nempe difcipuli.

Mundo.) Habetigituretiamfuosquirtonfuntin hoc mundo, quales funtpatriarchte (^ypfophette, qui itiam uiuunt,nec habédi funt inter mortuos .Alij euan geliftæ interferunt infitutionem cxnie dominicie,in qua clore beneßeia Dei nobis commendantur, quandà feipfumnobis tradit,ßcitq; fefeeße noflrum,utper ipfumuiuamus,ß0lusßaternofler,communicansno^ bis deßiiritu fuo, etiamij; tradens camemfuam in mor tem pro nobis : flc inquam inßnem dilexit fuos,in quU bus omnibus fiimmabeneßciadeclarauit. Quod maa iusbeneßeium poteßdari,quamquodammam fuam pofuit pro ouibus fuis ? tarnen in caena etiam quodani indicia fu£ amicitio oßendit,edendo cum difeipulis, loi Hondo pedes eorum i^-c.

Et cecna fada, cG diabolus iam immJ fiffetin cor ludæ Simonis Ifcariothar, ut ptoderct »pfum, feiens lefus quod' •

Ca«XllI ANNOT, IOAN. OE C O L. omniadediHet ftbi paterinmanus,6^ quod à deo exiflètjà ad deum iretjfur^ gita cœnajôC ponitueftimcnta, 8i cum accepiflei linteum, præcinxnfefe. De* inde mifit aquam in pcluim, amp;nbsp;cccpit la uare pedcs difcipulorum, ÖC detergere lintcojquo erat præcindus.

Scie ns iterü dicit quod omnia ilia inflarent,quod^ t/fet moriendum fibi,utfdamus eum uoluntariam mor quidam qui ïudam nonputantfidfi fe participem coenie,fed fatisexhoctextucognofcùi mus eum affùijjè cæn^e, lotio enimittaßda efi perß* âücoena. riicit,ß0kicanacrc. Comederantagnunt pafchalem more iudaico ,critaC hriflus impofuit fi* nem ueteri legi, incipiens ritum nouic legis, quem po* fiea in ecclefia fua uoluit ßequentari. Videmus interim quandiuludasoccultusßät,tar,diutoleratusaChriftor çretiam tunc non reieihts,quandoChriflus dederat fymbolum corporis fui .Voluit Chriftus idum multis modis à fua impietatedbducere-,^' nudam ei relinquea re excufationem,quamtäs nihil apud idumproficeret.

Diabolus.) iJeitaputemus diabolummalas coa gitationes immittere, quafi non etiam à nobis fuam trlt;t hant originem .Bftin nobis uetus Adam, nbsp;nbsp;caro noa

I N E V A N G. I o A H* 1$4-V de ftM terra proßrt tribidos ZT lj)inai. iiatura ins clinati ad malum : deinde diabolus incenfor e/i, ubi uis detignauiamnoftram,negli^entiamq;, cum tamficile diuina precepta pramaricamus, non innitimur ut innouemusuitamnojiram.vtprimuoccaßomali inci derit, fatan tunc omnibus modis intendit quo nos per» dat:ftipula parata incendio innobis eß, ztr innata aßi fliones male. tJiagnitudooutem peccati hie déclara» tur.Ciuod ifleprtcceptorem fuum, ßlium Dei tradit, txcellit huinanä malitiam:id efl,omnino ludasiam fe» eumdecreuerat tradere ilium, quia fernen illud malum profunde infitu in corde ludte erat. tnterim in numero difcipulorumincedebat, HocpermifitChriftus, ut co» gnofeeremus quantum pericubnninter filfos fratres, Crquàm multi huius jurin^juturi fint inter nos.

tianus. ) Id efl, quanta gloria effet confecutura mortem fuam. Sciebat enim quare miflusin hunc mun dumeflet. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

Ad Deum.) ExijtoDeo, qiua non arbitrat-s eâ rapinam fe ejjeorc.utad Philipp. Cerium efl quod itunquam à deo exierit,quo minus fiterit filius dei,nam ipfa diuinitas non mutabilis efl: fed ita exijt ,ut manfe» fit filius nd. verum ut uiliflimus uoluit nobis miniflra fe,utiq;non iuxta diuinam naturam, quafi ilia muta» tionem quondam fufeipiat, neq; ut quidam fomniant, ÿUfifl humana; naturee omnia frdnfint qu£ diubue»

boceftdbolm humanam naturam, fed humdHa rdejiuM perfona cumdeitdte,(^ftcddordtur unus: nonfuntduo.E.tit(ieft pdrticeps diuitice glorite: nonut tJdturdhumdnd ftMsproprietdtesdmittdt,(iudmMsiit fummdin gtoridin cueikt fit. H^cc prcemittit, qudft di^ cat, Chnjius uoluit fingulare quoddani opus ficere‘ Scitis ddeffe tempus : ficut amicus abitums nonnuUä (tgit,ut c£teri ma^is memoresfint fui

Surgit.) Qjiod tdtttd diligentiaEuangelifta ex* fonit,myflerio non caret. Suam ueflem exuit,prd!cin* gitur lintco, quoprtecingebdntur miniftri : manu fu4 tnittit aquam,fle{lit fc ante genua difcipulorum,ipfe^; extergit, VLtcc omnia figna maxime humilitatis funt t^dHeilionis.MosapudHebrdoSyUthojfitumztramt coru pedes lauarent. Verum in ifta hifloria licet aliud quid obferuare, ncmpe fummam noßrte folutis.Antea dixit, Alüeoexiuitztrc. hocetiamin bifceuerbisali* quo modo infinuatur. Surgit de coenaihocq; iterum fic expono. Uabemusquomodopdftorrelinquit nonagin ta oues in deferto,z:rcentefimam quierit : quam para* bolamexponentcs, dicimusChriftum reliquiße coelc* fiia gaudia : ita hic eruimus myßerium. Surgit,non efl arbitratus rapinam relinquens coelefie illud couiuium, p-fuas gloriofdsueßestcf-accipit lintcum,feruilem jjobitum, Ztr ita fe prxcinxit, declarauit fe eße mi* wfrum noflrum, Q^anto maius bumilitatis opus.

^tiod ßliusDfihomo, quim qtiod fe incliiMuitt imo in hoc opm lotionis poffumus itMioremChrißi hunulitatcm cogttoßcm : hocefi quod furgit dc cœnd. ^pßfß^luißuosMuit. QiiiitqiMffudhuimliMe. Scd i^U-c tUdßgnißccnt non oportet contemncre. Spiritum fm^m poflea dedit difcipulis-, doctut idos uerbu fu£ f4picnti(e,(luod licet dpeüdre ctquiim uiudm: earn mißt inudßateßd£ed,ccepitlMdreminoresetic(m, namno^i ßraßilus nonuliundequdmdchrißo. Pdßßis eß,itd htduit linteum, cfitdit ßtum ßtnguinem. Etidm hodie huitluoslt;i:tr llt;«(dt,qudndo communient ipßs de ßtofßi gt;nbsp;ritu. Sicpurißcctmur,quando pnrticipei ejßcimurjßi* ritus ßii: tune etinm tergimur.id eß,tunc prodeß nobis humilitds or meritupnßionis eius,ß uerbum eins quod poteß purißcdre pechra noßrn, perßdem mundnue^ rit: nihil impuritntis ultra ddh.erebit nobis. ïllapuh ehre infinunuit hoc ßShßio C hrißus : quamuis omnit busmodis poßumus ßeru.trcquidßbiuoluerit,nempe utmutuoßeruirent ßbiipßs,ut humilesßnt, ne quis an bitreturße eßeßtperiorem,qudm ut proximo mini» firet. Nemo C hrißo ßtperior. Çiunre nos non mimßro musi videmus ßemper maiorem ßeruitutem C hrißi ef» [e,quod corpusßtum traditcrucifigendum.

Vcnic ergo ad Simonem Petrurn^ôd dicit illt Petrus : Domine, tu mihi lauas pedes ;',jR.efpondit lefusóó dixit illiî

num, Ignorât plané carnalis homo, fed /piritualisper^ frêle cognofeet. ïgitur Petrus iterum carnalem quens dam pree fe frrt hominem,qui nondum capit diuina my fieria. Si enim dixeris homni nondti regenerato, quod filiusDei /àéîus fit pro nobis caro, tudeus ualde fcan^ dalizabitur. Graecus omninoirridebit. Animalis enint homo nonpercipit CT'e. id eft, res hac eft indigna, ut ipfelauet pedes. Sed nemo diuinum confilium repre^ hendat. Videmus inhocopere quanta nos miferosmi fericordia profequatur.Ioannis tertio: Sic Heus dilexit ere. Quinondumimbuti funthocmyfterio, cum Pf« tro dicunt : Indignum eA ; operibusnoftris fatisfitcie» mus,puriftcabimus nofipfos crc.

Quod ego.} Quid fibi uoluerit lotio pedum, Pe trus tunc non capiebat, utpote carnalis, cum C hriftus fofteadoceat humilitatemcrcharitatis opus: tarnen quanta fitifta feruitus, nonfatiscognouit, doneeftgt;iri^ turn fanihimaccepiffet.

^uid myßmj ,perßAt tarnen in ßua pertinacia, auellit eum C hrißui,o/kndens quam necejjariafitpu» rificatio,qutefit perJpiritum illius.

OStenfum eft nuper,quod Chriftuslauanspedet difiipulorum ß/orum, non fiolum exhibuitiüii kumilitatis er obÇequij mutui exemplum, fed hoc ß,» äojficutin plerifque alijs locii, maximum myfteriunt adumbrauit'.nempe omnes quotquot faluandi funt,per ipfum eße abluendos,id efl,aqua/ßiritus fui. t^am nifi amimie nofire fic purificata; fuerint, nequaquam bea^ titudinis participes ejfi poterint.Eam doàrinamutt' arcanam carnales nequaquä accipiunt, eapropter Pe trus qui nondum plcnus erat Jfiritu fanih ,cradhuc typum gerebat carnalis hominis obfifientis do£lrinlt;a C hrijii, er iUam nondum fufeipienüs, nefeiebat quid diceret : unde C hriflus indicare uolens quiddam jublit tnius hoeßek) contineri erprtefignariidicit:

üequaquam Chrifius falutem noflramconftifuit in iHa lotione pedum. I^am eadem ratione Petrus fal^ uandus erat,quacrftos,nimirumper mifericordiam Deiyper receptionem ßgt;iritus,per fidem. Lotus eft Pelt; trus,loti er all] difeipuli. Qjiamuis nobis fit baptifmut iUc exterior,tamen in exteriori baptifmo,fide eleme»

Ca, XIII ANNOT, IOAN. OE f O L. hlolt;luimur,ut Petrus ipfe teftcitur,lt;tblutiofordiuin lii fànilificut zyc. fed quundo unimu Muitur, ipft ftlus oritur. Si^nificdt hicdfjväuum dblutionem. t^eque o[)us ut puer totus iinniergdtur,neq; d ucteribus obfer» Kdtutneftddeodnxie yfedmdgis fdcrdmentuin J}gt;elt;!i!i ruftt .C onfißio quieritur,non dqu£ midtitudo.

Lduero.) intermindturhicPetro,neobfiftdt.Om tiis inobedientidDeo dduerfd eft,etidmin rebus mi^ niinis. t^dm licet nontdntdmyjieridpriefigurdtdejà fent in ijid lotione,^^ nuUd dlid cdufd C hriflus Iduiffet, qudmdd probdnddm obedientidm difcipulorum, dd^ iuctdmen non debebdnt objirepere pr^ceptori fuo. T)ccet cnint ut in omnibus exhibedinus nos obedientes C hrißo, qudtenus fciUcet ipfe dliquid d nobis requirit, Hon oportet diienuin fenfum ex uerbis ChriftielicerCf Crßcfuperjiitiofum fieri. Sihdbuerisgenuinumfen^ fum C hrifii,uide ut obediens fis. Cum dixit: Nc fitlutd» ueritis dliquem in itinere:non mens C hrifti fidt, ut om* nino dbfiineds 4 fdlutdtione in uidCrc.Tunc obfequi» nur uerbis C hrifti,qudndo mentem uerborum dinple» ihmur,ficq; non dbutimur.etidm fi literdm feäeris,cj-mentem liters contemnds, nequdqudm hdbeberis pro obediente. Dico igitur,fichriftus nihil Idtentius indilt;‘ cdffethocßih,nihilominusdifcipulorumerdtnonrelt;‘ fidgdri prteceptori fuo :ddeo pemiciofum efi crimen ^bedientid,prieceptorirelu^ri.

Petrus ddhuc crdßius loquitur, igndrus myflerio^ rum. qudf dicdt'.S i ex lotioiK externd dßequdrfaluté, nonfolumpdrdtus ut pedes,ßcd ztr cdputldues. ltd mii tdtßententidm.videmusnonomnemconftdntidmpra Idri'.neq; efl proprie conßdntid,fedpotiuspertindcidt fi decreucris quid tecum,quod non pertinet dd gloridtn nei. Necc/Je eß ut reßindds uotum ißud, tuß impius eße Uelis: ndmßeeiem honeßitis in fehdMdt bunc honorem exhibereChrißo,nednte pedes preceptor procumberet dißipuli: er Petrus omninoßcum decre uerdt, nequdqudm fe iüud ddmißurum. Vbi dutem in^ teUexit decretum fuum dChrißo improbdri,ßepe^ ’ ddmonitusdeÇudimprudentid,irritduituotum fuum. Nonef ßußrd diéîü, Melius eße refeindere nudepro^ mißd,qudm ferudre.ltlt;fCdßidntfs,qudmuis monaßicd tOd uotd dpprobet, tdmen hoc exemplo induchts,iudi» fdtuotdiüdnoneße ferudndd.Antc 700. dnnosferi» pßt,cr in cdpitulo Dc definitionibus iÜd bdbentur.

Dicit illi lefus : Qui lotus cü^non ha bet opus,niii ut pedes lauet,fed eft mun dus totus.

Primum uideturCbriflusloquiiuxtd communeni fwfuctudinem, Hi qui exeuntdldudcris uel bdlnei^

pJantis pedum frdlecontrallant pidueremyfordidani pedes,fl uel folitm incedunt in cubiculuin : itu iuxta nul garentmorein ablià folentpedes, cumcorpusalioqid nonefimpuntm neqneinquinatum. itadicit: Pulue^ resqiàadh£ferunttetnere,deponcintur. Sedhicfermo eticon fuum habet myferium. Prima ttojîralotioefl, fi deus per fuam mifericordiam alicui non imputât pec catum : zylt;lui fie per mifericordiam Deiafcribiturin tdbumfiliorum, quiq; annumeratur eledis, talis ejl fi» hus Dei QrdatusChrifio,Qrproillo quidem C hriftus puffus eft,crabluitiüum fanguine Çuo-.attamen nihilo^ minus opus habet ut pedes itUus abluantur : pedes ani^t mlt;c inquam, id cfl,afirâus ipfi : Ulis enim pedibus gra ditur, iUiq; quotidie funtpurificandi. Nam quandiu fu per hanc terram uiuimus, quotidianisprauis cogitatio nibus coinquinari pojjùntafjcéîus noflri : erdum fie coinquinantur,pedes dicuntur anim£ coinquinari. O* pus igitur Jfiiritu faniio qui efl uiua aqua,zyuerbo Dei, utpurificentur quotidie noflri afiióhis: hoc con» tingit omnibus eledis filijs Dei. Quamuisenim ab» luti fimus fandificati in fanguine C hrifli, decet ta» men utconfideremusquo in locouerfemur, quant periculofum fituiuere fuper terram, q ßcile macu» l£ adh£reät. Gaudemus ineptijs, irafcimurfitcile crcgt; qu£ perturbationes coram Deopoffuntcondemnabt» ks ßcere,nifipccnitudineducamur. Purgemurficitt

noiMm uitam,quid hue tendit totdpurißcdtionis ratio. Eft tibi animus prolabendiin peccatum, in quo olim fidftiinquinatus, ne putes tibi fufftcere hoc, nift quoti^ diano puriftces tefrâh, id eft, iugiter purifices te, ne nacuIieiftiC te fordident.

Totus.) tdmfieslotus,eleóhisexfilifsdei,etidm nunc quotidians exercitdtione,uel ablutione Jpiritus opus habes. Spiritus eft qui hunc aiftóium in nobis ex^ citât, utdoleamus depeccatis, per quod afftâusnoftri purgantur. Cerium eft inftlijs Dei mentem ipfam efti puram, id eft ,fuperiorem animteportionent, qu^ do^ noftdeiilluftrdtur,cy'ft’mper renifusquidam infilijt Dei , ut etiam duin peccant, non tanta impugnatione peccant, quanta impij alij. Eft in eis fernen ftnritus fan fli, quod deinde iterum refufeitat illos, unde fit ut iUt nonperpetuo maneant inpeccatis.

ifta uerba fatis confirmant, expofttionem quant nunepofui non effe meam, neque temereexcogitatam uelfomniatam. Nonitadepurisloquitur, quafialieni ab omnipeccato fint: nam iïli aliquanto craßiores, cy nondumejfufus fanguisChriftierat. Klundinimirunt propter eledionem.

Omnes.) Honloquiturdeextemaiilapurificatie one,quod omnes mun^,quia iudas non erat ex eleâis, ftd potius ex prafeitis: is non erat mundus,fed ima

Sciebat enim quifnam effèt qui pro^ deret ïpfurn. Propterea dïxit, non eftii mundiomncs.

Nam ille no erat exßlijs Dei,propterea nihil pro* derat tinpurificatio pedum, (juia non lautdfdt fiiosalJô £îus. Ciuamuis Chriflus multis modis conabatiff ad pœnitentiâ eumadducere, tarnen femperrenitebatur. Verebatur impetu fuO Iudas,ut perficeret hoc quod decrcuerat. Si fatan incitât te ad malum opus, uide ut non confentias itlius confilijs malis:ablue turpem cogi* tationem,nefias lud£ fimilis.

Poftquam ergolauiflèt pedes illorff, rcceptis^ ueftibus fuis accubuiflètjitc^ ruth dixit illis : Scitis quid feceritn uo« bis f Vos uocatis me magiflrutn ac do^ minum, Si bene dicitisifum ctcnim. Si ergo ego laui pedes uefti os dominus et hiagißer, uos quoque debetis inuiccm altj aliorum lauare pedes.Exemplum cnim praebui uobiSjUt quemadmodum ego feci, ita Si uos faciatis*

Impleto minifterio, C hriftusiterum difcubuit cunt difcipulis fuis, nbsp;nbsp;explanare incipit eis ßäum. Si ad

IN E V A N G* IOAN. 25f9 etiam hoc cotiff'uere. Quando dilcipulis rcuelata ftiM my/lcTM, cr ijuando nbsp;nbsp;funt capacts doamp;itM domi

nicie nonne qitando C hriflus afcendit in ealum Accepit. ) Lotio pedum ,fignificat totum opus redemptionis noßne.

Satis.) DifcipuUsnuncdicif.Scitiscrc.Lauipe destquid putatis me uoluiffe per hocf Si uolueritisam* pliusextoUere oadosueßros,fcitisquidßcitChrifluSi quid pdffits pro uobis crc. Tdntd betteficid funtper^ gt;nbsp;petuo ferudndd in dnimo.

’Dominus.) Hcecuerbdpuîchre cogruunt Chrißs ßdenti. idmßteturfe eße dominum. Jpfeunicusmdgi ßtr,ueree:^ proprie dominus. Ali} non ueridomim^ fed ferui. Quid hdbesquod non dccepifli ? Dominieß terrd.'Vere eß mdgtßer qui etidm mentes iUußrat .Ex* tfrw lt;/oi?for« nihilpoßunt,mßiüe docedtintus.

ISene.) Reiledicitisinhdcre. Dominusfdbdüth fum, dngelorum er omnium credturdrum : exmei^ tur difeite. Reliquum eß,cum ego ßm dominus,potent dd eß mihi imperundi, con^lituendi^ kgm, qudm M mo prtetergredi debet, neq; mutiendum contrd äldtn.

Vos.) Prd-bui uobisexemplum chdritdtis. Non ddhortdtus eßChrißus,Htdbludmus fordes expedii bus db'orum, cum alia ofßcidßnt : fed iUo ojßcio uoluii omnid nobis eße commenddtd, ne ßdtri negesnus du^ xilium. Siddmonendus,doccndus, opusq;confoldtiot:

ne,«rdc ne neglexeris illum:comge,emenda guantunt potes. Jde/i, ne dejj)iciatisfratresueflros. Etcumuoi apoftoli,conftituU in loco fubluui.ne effiramini de dit gnitate ne/lra, quafineminidebeatis feruire ,fed ob id conftituti eftis, ut omnibus feruiatis : omnium eflisfert w ; (icut ego non detreüdui feruire ali}S, fiue docendo, fiuealijsoperibus.

Exemplum.) ïnhocagnofcimusdomina,inhif* eelicetChrijlum imitari. Suntquædaminquibusnet quaquÀ imitari poffumus, ut funt mirifica opera, cunt ficcis pedibus trän fit flumen : (y htec non iuflit ut imit taremur : fed patientiam, manfuetudiné crc. Etfi non poffumusuirtutes tamabfolutaspne/ktre, tamencont uenit ut inobedientia,quod in nobis efl,pr^flcmus. liedicamus,Chnfluspalfuseft, non opus utpatiamur cr bonum agamus. C hriftuspaflus ut fequaris, ut ad* fflires ad bona cxleflia. C hriflus imitandus in hoc. vtt defubdit:

V ere dico uobfSjnon eft fcruus ma* ior domino fuo, neque legatusmaior eft eoqui ilium mifit.

Tticitis me dominum, i^itur uidetis uos efle ferws. Ego feruiui, ueflrîtm etiam efl feruire : ego multapaft fusfum,fcitoteuobis fimiliacontingere .Honfatisut midtaloquaris’.operibusadimple ; fl opere adimpleutt ritis, quod iam intelligis fliciendum, uerc beatus eris.

CKrijlus expofuitdifdpulis[uis,quidnlt;imfibi uoluerit lotio pedum, nempeuthocexemplo tommenddreteishumilitdtem, ne ob dignitatis ampli* tudinem alter fefuper alterum extoUcret,Qrita humi* litatem orcharitatem amitterent.Vnde dixit: Quern* admodum ego fiei.ld eji,uidifiis me omnibus modis hu milem O' miniflrum,eandem uoluntatê o uobis conn mendatamuolo.

.î^eque legatus. ) Si uos ueßram conditionemfße fhiueritis,quiaferui eflis,apofloli o Icgati, intelligea tis profidouobis multomagis conuenirequàm mihi, ut multa obfequia preebeatis. Vos ferui : habete igitur uosproferuis.ln hocChriflus fe äqualem oftenditpa* tri.T)eus eft dominus,oidius efl mittere,omnisq; ere* dtura feruire Deo debet: unde filius non efl proprie fcfuus,quatenus eflfilius Dei ; fed quatenus participat inhumana natura,dignatusefl feruire oc.

Nofo ut folis uerbis exhibeatis uosdifcipulos meosj fed impiété modis omnibus, quod didiciflis faciendum,' tunc beati eritis.J^onpropterea inde quis coÜigat, quod ex operibus magis quiàm exfide faluemur. Pof»' fes etiam diuitem nominare beatum qui erogat: Oquot; ne* Wo erogat mtdtas opes,nift diues fit Ataide qui iant

beatus eß propter fidem quam habet per inhabitant tem ßiritum, qui ad opera bona impettit. Opera dei» clarant eße beatum,nonßciunt. Nc ufurpemus huiuß modi teflimonia contra gloriam Dei,ut nos magni ha» beamur.Qiite dona Deifunt,ne tribuamus nobis. !gt;»«= cit: Sifides uefira, quam habueritis erga me, impulerct ad tanta opera, beati eritis cr c. Sic efius uel ambulatia non ficit hominem uiuentem, tarnen folemusdicerCf Si comederis uel ambulaueris, uiues : tarnen cibus non diciturquodpriefliterituitam,qult;£alioquießinhomi ne.Uahicloquiturdebeatitudine.

Nondc omnibus uobis Ioquor,ego fcio quos elegerim. Sed ut implcatur fcriptura ; Qui edit mecum panem, fuu» ßulit aduerfum me calcanéum fuum.

Supra audiuißis ; Qtti lotus eß, non opus habet,^ ut pedes lauet:fed non omnesmundi : ibiq;perßrinxe» rat tudam. Sic nunc repetit, ut ludam moneat per» terreat, quo defifiataficelere deßinato'.crpriedicittUt cognoßatur omnia pranouiß'e. quafii dicat : Non di» co uos omnes eße beatos, neque mundos ; ut iungantur htcc fitperioribus. Scio quos elegerim'.fiolumifii quoi elegi erunt mundi, quia non omnibus ineß hæc uolun» tas. EÄ unus inter uos, cui nequaqua eß animusfierui» tfldi proximo, imôperdt re magiflrufuum meditatur..

- I N E V A N Ö. ï O A N. 2lt;fi ' Scio.) VidctisquomodooinnidtribudteleHioni fUiCidliogui [iuelis intcUigere deelcâione dpoflolo^ rum,deéhis etidin ïtiddS,Qrin cdttdetn dignitdtent confliiutus. Scd quos pdter elegitcrprecdeflinduity cofdcm filiuscum pdtreelegiti uttädcds eiufdem eßi pote/ldtiscumpdtre.

Scrip turd.) Suprd trdihluimus, c^Utd deu! itd fittti rumpr(euidit,non folumßnein,fed cd qute dd finem ré ßgt;iciunt:crnecejje eß ut tdlid implcdtttur.no quad fcri pturdper fe cogdt^fcd omnino hoc quod Deus præui» dit,id ncccßuni efl contingdt.CuIpd hominum eritpee cdtttiUjftonDei. Pp/.4i. Prophetddeflilflsfrdtribus fuifleculiprimuconqueritur.ttiulliunqudinprophetie qtûnonetidmexpertiflntfluosinimicos.ïtem ; Omnet qui pie uiuere uolunt Qfc. Si non db exteris, certe À do îneflicis.Attdmen multo grduius certdmen efl quod pà timur (d) dmicis, quife fimuldnt, qudin db inimicis.vn deChriflus fltbinde conqueritur, oflendens nobis doe forent qucexfllfls fratribus expertus efl. Prophetdfi» ^UTd erdt G^umbrd perfldid;,qUte obuentUrd erdt C hri flo. tiemo unqudm tdntlt;e dignitdtis fltitqudm Chri^ flus : nemo tdm innocens,frmitidris,bldndHS fuis,iirc. 'Vndegrduiflimcpeccdrunt,tumïudds,tumîudlt;ei,qui edebdnt cumChriflopdné.Prouerbidledi^tmerdtt de iÜo qui proflernebdt dliquem pr£mifl!bpede,vber demfiiqfl uuerjfln.idefl: proflrduit me pofitis don

doiofepcrdidit me. Ctetei-um quandoquidempif nis mentionemfocity prtefertim perflringunturctm I« dd,qui etidm nobijcum communicant depane dominie co,c?'teftanturfefi-atres, tarnen contra nos funt, quxa runtqj excidium noßru. Verum quotquotin ecckßam C fcnyîi peccant, iïli in ipßm C hrißum peccant. Qui indigne manducaucrit, id eß, expers charitatis ßeritt reus critfanguinis domini. oßvnßt charitate zt;r ueüe cœnam peragere,pcccdtum eß ipßus ludte.

Sa;piuspra^dixit Chrißuspaßionem ßiam,ßepius prædixit luda; peccatum : quare f ut credamus, quod ipfeßtC hrißus, er uoluntaric pati uoluerit. Abru^ ptus uidetur eßße ßermo ,ß:dßttis indicat ße eßße iÜunt» qtdpriediihiseß,qt{iqi conß:iusßt omnium arcana* rum rerum,quod proprium eß D«.

Vere uere dico uobis,g recipit quen cunque mifero, me recipit. Qui autem ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;me recipit,recipit ilium qui me mifit.

inter cætera dixi in leélis uerbis, C hrißum habitu* rum tanqud proprium iniuriam,ß quis inßatrem pec* cauerit. Eßtrtuienim, dicit,erdediftismihicomedere e^c. qutecunq; minimp ßceritis erc. Sed quseris, quo* modo hlt;£c ßiperioribus cohtcrcntfpulchre omnia,qui4 dißeiptdi

IN E V A N G. I O A N» iffl difcipuli cränt rclinqucndi 4 C hriftoxorpus (Tdt puan dbUturus ab iUis^tametfijjiiritu non abßtturus : proina dc conßolatur eos,quod tantum pra;inium promittit wnnibu!,quißmtdifcipulos reccpturi. Alio in loco poe namintcrminaturcparcicfiuri funt, duiJ^ernituoSj meßgt;ernit:idco bona fit uobis confolatio.

Quirecipit;) Qui nosacceperit. Longeautent aliter accipimus minijiros dei er hominum, er maiori plaufuoportet fufeipere miniflrosdeiquant hominii. Llonenimillifimpliciterhdbcnt mandatum: nam Jfi^ ntusDcihabitatiniüis.Vndectiamipfimerenturape pellari membra Chri/ii. lure quando ipfosfufeipimus^ credere debemus quod membra Chrifli fufeipimuSt propter inbabitantefpiritum C hrifti in Ulis. I ta honoa rem Chrifto impendimus:nam apoftolierucridifeipu li,templum Dn funt.M iniftcr régis ad/èrt mandatu re gis, fed men tem er Jfiritum régis non habet in corde, quemadmodum üli qui regunturjfiritu C hrifti. vnde liquet quanta pxna iüorum fit,qui ueros C nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;minia

ftros perfequantur : e^ uerc C hriftum occidunt, cititt illos occîdunt:quamuis C hriftus uerc non patiatur, fed diciturpati adhuc in membris fuis. Tanta dignitas mb »iftrorum Dei,à qua ludas excidit : er omîtes qui ftilfi funtft-atres, toUunt calcanéum aduerfusChriftum.

C um haec dixtlfet lefus, turbatus eft fpiritu, QC teftificatus eft, dixitq^, Vere

Ca,Xin ANNOT. IOAN. OE C O L. uere dico uobis, quod unus cx uob« prodituruseftme,

Videte quoties prcediilionem peccatilud£ inge» minct er répétât, er femper manififtius er grauius, Çum idtoqui benigneadmonuiffet totiesChrißus tm damßndicando ßäumerreprehendendo conßien^ quot;nbsp;tiam, nunc turbatur : per quod indicat fe anxiutn ob prtefentiion tum muligni hominis, qui audet federe inlt;t ter tum funßos uiros, Cluamuispriedixerit ludam tr4 diturum fe, turnen hoc munißfluuit, quomodo rcgem» ineinfuu coenußrut gruuißimu iüu ulceru. 1 tu qui C hri fii funt, unguntur propter imptos, ne cum eis conuerA fentur. Dixi unteu me trudendum:ium uobis munißfle indico, quod prius indicuui obfeurius. No« exßmiliu Cuiuphtc, uel Piluti, uel Annlt;e, fed ex uobis, quosele^ gi,cum qtùbus hudenus tum ßmiliuriter uixi. H^ec rximiu grutitudo,quum experior dedißipuhs meis, Itumodeßeconqueritur, Interim omnesulios monetr qiüuolunteffe dißipulidomini, utcuueuntußlfitute, neiunumeroiudfeßnt,

Sicut indicuui de C Mflo turbuto, ita omnes quob» quotj^iritum Chrißi fortiti funt,ubi intelligunt uli* quos effe qui defignunt uliquod ßcinus ,fecum perpleu l(fifHbit^nt-K7r0^v(i!Uef)not} folm dubitutionent, fei

IN E V A N G, IOAN. zffj fed anxietatent cr perplexitatem lt;iu4nd4m lignificat. Cl^muis ipßßbi bene confeij erant.,tdtnett graue erat taie crimen eis improperare ,nefcicntesquifnain reut ejfet. Abfip dubio cogitare oportebat, quant necejfa^ ria ßt omnibus C hrijiiamspura communia neque te» mere conßißonent iUam permittere debere.

Erat autem unus exdifdpulis Icfu rccumbens in finu illius, nimirum is quem diligebat lefus ♦ Innuit ergo huic Simon Petrus,ut fcifcitaretur quis eiTet de quo loqueret. Itaqi cum recubuifTec ille fuper pedus Icfu, dicit ill( : Domine quiseßf

videtishic quanta ßt ßilicitudopracipuorumdi» fcipulorum domini : nom quanto quis amat C hriflum, tanto magis execraturpeccatumludeyZ^tantoma» gisineccleßa inquinationemabominatur. Yeruentio» rescaiterisdißapubs ßiere Petrusety-loannesiiUiprie alijs ßiliciti erant, ut cognof:ant iliud : quandoquidem illis principals eccleßie tributus ßitprieaüjs-.etßuna dignitas omnium tarnen pranrogattua qu£dam iUis. Vnde magis incumbebat lUis curam illius rei habere in poßcrum,ut cognoß:erentinter ueros lt;;^ßt,lß)s. Pe«= rr«j ïoanni inßnuat,ut inquirattquandoquidetn ßepius repulßtm paffuStCumuidereturfedignapetere. icie»

Ca, XIII A N N o T. IOAN. OE C O L. loanni committit, ut ipfe interroget, quis iUe inhuma^ nus homo fit, qui tuk audeutfrcinus. lounnes propter fingularem churitatem cum lefu diligenter interrogat, quifnum efl.lnterim fefe excufant,dum diligenter qu^e runt,quad ipfi non funt.

Refpondit leftis : Ilîe eft, caiego in^ tindam buccellam porrexcro. Et cum intinxiflet buccellam, dédit ludæ Simo nis Ifchariothæ. Et poft buccellam tune ingreflus eft in ilium fatanas.

Chriftus pulchre temperut negociuminurndifcb pulo quidem indicat quis proditurus fit, tarnen non per mittit ïudampericlitari.Detinet mentes difcipulorum ne attendant dequodicat .llocquoq;indicium debe» tat ïudâà ßcinore fuodeterrere ut pœnitentià ageret, fed obduruit homo e^j-deteriorßihtseß. Satan ma^ iorempotejlatëiniüohabebat. quafidiceret: vtcun^ que me uis deterrere abhocfoéh, nihilominus maneo in meopropofito,e^ exigam hoc quodpropofui.

Ad petitionem Ioannis indicauit dominus, quis fefe ejfetproditurus: ufus tanKn magna cautio ne, ne uidelicet ludas periclitaretur, or magis ad poea nitentiâ traheretur. Porredio bucceÜ£,fymboluami citùe crat,quo admonebatur, ne perfdia erga iUurn, cuius

cuius punis purticeps cßct,uterctuY. ïudus ucro non ctt runs uïlu. Chrifli bencjicia, fed in fmgulus horus mentd détériorer pi^ior fiebut,undeintrtiuitinillunt fdtdnas,ut audiuijlis. Buccellu intinéh alium faporcnt exembumatehubet. itubypocritæalittmjpeciemhu^ bent, ßrus tinéli funt, id eft, pulchntm fpeciem often* dunt,intus ftroces er lupi. Tulis erut Indus, cupropter dominus beneporrigit iUi intinilum buccellam.

Sutun.) lumuiolentiorfttingreffofutunu. itupec cutuin gruue, nift in tempore reftiteris : er ^uo diutius in impœnitentiu munferis, tunto minus tepoteris ex* plicure, impius, ut Supiensdicit,ftinproftinduuene* Prouerb.ii rit, dcfpiciet omnino, quicqtdd ei dixeris Atudc fulute lud£omninodeftgt;crutu eft,quundoingreffusin illutn fntun .lum fut fuperft udmonitus erut per C hriftum, eupropter non ultru (olerundus, er ctium uppropiu* but horu pußionis. Idea fequitur:

mittentis. Iteru tumen oftenditur C hriftum uolunturic pro nobispujfttmtnum ft uoluijfet cohercere ludu, ne* quuquÛpotuiftèt trudere:ftcut Iudlt;ei nequuquum cont prehendere,nift permiffupoteftute. C hriftus mugnu fe ehuritute obtulit, er Indus mugnu perftdiu trudit erc^

c«tu aliorum eijci : tandiu peccatores tolereinus,qiMn diucdijsignoti fknt:fiitmotelcetnt,tolercari nonpote^ runt .Chri/lu! noluit mani/iflare luâam, niß cum ùnr nutlu /ßesejjet pacmtcnti£. videmus igiturex^chun elfe ludum ,fed ulilt;lunnto benigniw (^uim talcm pe» ßcmdecebat.

Nemo uerbaC hrifti inteüigebxt, neij; uocem ïflam fcttiscognoueriint,(iua loanni indicubatipfumelfepro ditorem. Tuntd hypocrifis erat ïudæ, ut difcipuli ni^ hl taie de illo fi^icarentur,fed ob fuam fimplicitatem ea qUiC C hrißus locutus efl interpre tantur in meliorein partein:lt;lui candidarum inentium mos eß, ut omnia in bonam partem exponant :ita difcipuli non attendeigt; iaittillumeffeproditorem.

Quidâ enim putabant, quia loculos habebat [udas,quod dixiflet ei lefus, eme ea quæ opus funt nobis ad diem fe flumraut egenis uc aliquid daret.

Adeô etiam ïoannes ipfe, quamuis hcec audiret dt C hrißo, non iHud cogitabat, quia mentes eorum er ont detentie. Non cogitabant, inquamt quod Chrißus eu* raret maturare mortemfuam,i^permitteretpoteßa* temfctradendi.Qdiibufdain fie utdebatur, ut enteret aliquid.

Videtis hoc loco etum C hriftum cum difcipu^ lis fuis babui/Je loculos, bona communia,ne ali/sejjènt oneri, qu£ erant aßdelibus in medium coUata, ut Au^ guftinus interpre tatur. lam aliquo modo C hriftuspriC ' fcripfit fiirmam ecclefijs,ut de bonis ecclefia: uiucrent qui minijlrarcnt. Hicq^ redarguuntur qui Chriflunt tnendicu ß,ciunt,undeordinesnKndicantium inftitue renf.etiam cum opus effet ea qute necefjaria erant,erne bant,ideo loculos hMant.Chriflusalibi miraculo quodam didrachma ex pifce quiefiuit, mendicatim fii» pern quicrere nolens. Non in Euangclio legimus, ut ho fliatimpr£cones flipem qu£rant,neqjpr£cipitur ma» nibus qu£rcrc:f€d fi quis nouit,ut Paulus, nemo iUi in» uidet. ludasdifpenfatorinßdelis, ut no raro contingit. ' lUiarbitranturChriflumpr£cepifJ’e.quapdicat:fun» gere munere tuo quamprimum: quafieffet aliquid prte parandum adfefliuitatem more lud£orum, qui lautiut in fabbatouiuebant,0‘pafcha.KinceftconieilHra, C hriflum habuijje aliquam rationemfèAorum ; cr it A fe attemperaffe moribus aliorum. Aliud etiam officium iud£, ut diffienfaret pauperibus : idem cr diaconatus ffl. Putabantludamtam fanSh munere apparare fe^ fUinintendentesaduerbaChrifti.

Ca. XIII ANNOT. IOAN. OECOL. ludas : fed nun-^tam uerc fiiit inter Hlos ,utloannes in fud Epiflola indicdt. Vrgebat fatan dd opus fuum, (tsquot;, ut equus pr£cepsurgebdtur,feq; ipfumpræcipitdt in medio impetti. Udquiexcideruntddiuindgrdtid,fd^ tdn£ fubditi funt, nihilq^ dliud dgunt, quèun perpétua curfuinpeccdtd prorumpunt.

Abfq; dubio düegoricuin quidddm hdbet nox:uer* fdbdtureniinille in tenebris'.natn toties ante monuit C hriftus, ut etmbuldrent in luce, quamiiu lucem hdbes rent. Qjti d Chriflo egreditur, neceffe in tcnebris din^ lulef.qudinuis iuxd rdtionem tempons nox erdt..

Id)K cldrd lux eft,c^ mdgnd cldritds:filius Tiei idtn melius hdberc incipityqudndoquidemdbijtis,dcquo dixi, l^onomnesmundi. Chriftusdicitur in cldritdte fudeffe ,qudndocum fdndis fuis regnubit eieüisims pijs, ut inßiturd glorid ßdurus eft, ubi foliC oues con^^ gregdbuntur : impij dutem fegi-egdbuntur, zj' dicetur Ulis ,utipfi dbednt in ignem ceternum. Eins rei typum gerit ifd f'gregdtio : vbi dbijt tudds,id melius incipic! idt fe hdberc ecclefid, etfi pducorum numero, nempe duodcdm cum Chrifto. Non oportet igitur tri/iitid alfci.,quoties de nobisegrediuntur /ilfifrdtres,funt cniin ulcéra corporisChrijii. Qitdndoautcmdpertd ßicrint

IN E VA N G.' 10 A N» isS fùerint ulccra,crpuritlcntia ißlt;( cffluxcritjeuätur cor pusnymelius habet. ïtd Chrißusßcdicit glorißcarit tametß nonduin perßikigloria fit,ß:dßolunt figura gloria: Chrißi : bacq^ ratione ecclefia Dei purganda. iionpojjuinus zizaniant omnino expellere ante dient domini. Sunt quo'dam occulta,qua: non opprimuntßi» tnul nafeentesfiuges, ißie zizania:firri pofifimt. Da» minus dicitSinitc utraque creßcere. Sed ßi bonainfi'uit gern ßupprimant, neeeßitas cogit ut zizaniie eueUan» tur. Si corpus propter unuin membrum computreßcea re incipit,remedium adhibendum eß,ne totum pereatz ita oues ßeparanda:, ne totus grex inficiatur. Pafloris officium ent,ßeponere morbidam ouem,ut alia: melius habeant : ubißemota: fiserint, tunc ecclefia ßanabitur^ tuncq; glorificatur corpus Chrißi. Et hodie quoque omnesoportethoneßa:uiteeelßeßudioßos. Elequela» tentes bypocritas poffiimusprodere Ztr depeîlere ,ßed ùbiproditi, nonßnepericulopoteruntfirri. Efligitur canaifia,eccleßia:purificat(efigura.

Elunc.) Sunt qui hoc loco glorificatumeßßcexs . ponant. Verum hicuidemusßymbolumglori(e filij ho minis. Auguß. annotat manifiße, quad resfignifican» tes accipiant nomina rcrum ßignificatamn ; quandot quidem canapurior efl. No« diäum cß, petra fignifi catChrißum,ßedpetra erat Chrißusztre. EJondunt quot;nbsp;Chrißus glorificatus re ipßa ,ßed in aßcenßione tibi ucr»

Ca,XIII ft N N o T. IOAN. OE C O L* lu)nDeicafgt;itpr(edic(O-i:{((mtradenduserat,idmhui tndiandur.fcd incipiebat per crucem gloria Chrifli-Dicit : video iam eleôhs difcipulos meos,uideo qualii freies fitßitura regtu mei cr ecclefiie O'c.

Et Deus glorificatus eft per ilium, Slt; Deus glorificatus eft per ilium, 8C deus glorificabit ilium in fcipfo.

Qudfi dicat : Video aliquo modo freiemeeelefrlt;£ melt;c.Oportet frlium perditionis eijei orfatanâ ipfumt ne pr^Kdledt dduerfus eleiks meos. Per C hriftum db^ dM fumus d fimulderorum eultu, db impietdte geHd tium,dd ueritdtem ZV ueri dei etdtum. Itd unieuscrue rus deus eoepit innotefeere mundo erpriedieari Cunt igitur filius tlie refurrexit) Deus glorifreatus cfl,cr mundus ddduéhis dd eogni tionem ueri Dei,ut relinqUC ret errorë fuum : tdlis jruéhis fecutus efl e)c morte C hri fri. Repetite. Nox errft’ÎKxfrf hiftaridm nemo dubitati quid dgnus iuxtd uefrierâ eomedebdtur. intus erdt lùX in eœndeulo ifro,in quo difeipuli erdnt. No« logfwim«»' . decorpordliluee,quidfrliushominisfedebdtcumele» fiis Dei,neq; er at inter iHosfilius tenebrdrum. Et quid filiushominisdeeedebdt mortem fudm,obid incipie^ hat glorifieori. Exponit fiu^ium fiue mortis, num amp;nbsp;ipfe erdt glorifiedndus,erdtprineeps mundieqcicn^ dus figt;rds,cr itd populus dddueendus. Suprd, Nip grdd num fiumenti cre. Multus iHefiuëius, eeelefue uoctd tioex

I N E V A N G» I o A 1G7 tio ex gentibus. Si igitur Tieus glorificatusefl, glorifu cabitetiamChriflum. SiChrißumglorißcauit,etiant tilios qui eit C fcri/ïoßmt: fed aliter Chrifius,aÜter nos»

FilioÜjadhuc paulifpcr uobifcG fum» Quæretis me, amp;nbsp;ficut dixi [udæis, quo ego uado, uos nô poteßis uenireUtaô^ uobts dico nunc, Praeceptû nouum do uebis, ut dtlfgatïs uos mutuô, licut dile xï uos,ut uos diligatis uos mutuô,

C hriflus de gloria fua locutus efl.Ne igitur difeipti li ueniant inobliuionem mortis iaminflantis,itérant admonet eos: ailloli, adhuc pamm uobtfcum fum cre, Verba iTla, uerba magni amoris .ldefl,ßatim rapiar ad mortem,non diu amplius uobifeum ero,uidetc quon lia prlt;ecepta uobis comendatums ftm. Certum eßhoc de humanitate loqui C hriflunr.außrendus erat corpoa roll conuerfatione per quadraginta dies, poflea etiant non corporaliter(ùit cum illis,quia corpus lUius in cceti lo-.loquordeçorporenaturali.tndicauifuprà eapite, hoc quaf prouerbialiter diflu ßiffe ohm, Abit trc.crdiflum effe in eos qui erant breui morituri. Itlt;t kic, Ecce, ut dixi ludteis, ita uobis nunc dico. Q^iere^

tis me, id efl, Ireui moritums flon. 'Nam fl uolumus de florid C hrifli exponere, cert urn eft, cum C hriftus di^ cat : vbi ego flum, illicminiftcr meus erit c^-c. fedflm* plieißimam expofltionem fequamur. (^ia igiturabb turusfltm cr moriturus, reliquum eft, ut bene memo* riie commendetis nouum (treeceptum, nempe charita* tis,quodunicumpr£ceptumeA.

ITerum pr^dixit C hriftus difdpulis fuis, proximo effe mortem fuamtuerbis tarnen aliquanto tediori* bus. Dixit enim,Adhuc^c. Prætereaadiungitetiant pr£cipuum mandatum,quod omnia alia mandata in fe copleditur, nolens memoria: eorum comendare : quia tenaciushan-ent animoqu£ultimo lococommendan*. tur. Qttamuis C hriftus per tempus pr£dicationisplu*. radocuerit,omniatamenunopr£ceptocompleditur.

l^ouum.) ScimusiuxtaprophetiamTfai£,Chri flum uenijje ad euangelizandumpacem, potius quant ftrendam legem. Inquit: Nonueni foluere legem, fed implere. C haritas recapitulatio legis eft O' plenitudo^ Ut ad Rom. O' Galatas. Addit hie: No«h)jî pr£ccptu^ onondicit legem. Siautemquis promifcueuelitdi* cere,legem O' mandatum idem efte, non contendimuS multum. Nouum mandatum dicitur, quia innouatum. Mofes legem dedit,qH£ condemnat nos'.neq- enim po* tuiiniis

t N E V A N G. I O A N* 25§ tuimus tùribusnoftris prieflareed, qua legis funt. ChrifiusueroIcgem dut, orinnoudt, datq;fpiritufuît M perficiutur. Spiritus dicitur charitas. lia ipfe legifer tioflcr cfl,hincq; adimpletio legis. E/î cn/m nouo quoa dam modo data, non cum condemnatione amp;nbsp;cum ina firmitatenoftra,l'edpotiuscumbenediilione,datoj^ia ritufan^binpeékribus noßris. üouadicimurcreatu ra,fiinnoujmur,z^receptoj^iritu fanéh omnia noa bifcum renouantur: alioqui ex epißola Ioannis habes^ hoc ejjè uetus mandatum, à principio datum, en fcria ptum in cordibus,ut quifque alteri ßciat,quodfibifiea riuult.

Dilcxi. ) Hoc adiungit. Noj nonpoffumus ment furam ajjèqui dile£îionis,utChriflusdilexitnos,fiea tiamexpenderimus corpora nofiraprofaluteproxit mi:en ne guttula eft charitatis,ft conßramnr ad Chria fiicharitatem.ïnfumma,nosferui,feruosamamus:ila le nihil debebat nobis, imà nos merueramus infirnum, en tanta profecutus cfl nos charitate. Attëdetes igitur quomodo amati à Chrißo, accendimuràl^iritu fan» ih, utmutuà diligamus. Aliquiputabant olimfefatis fècijjè,ft nonoffinderentproximos:iamchantasre» quirit ut etiam benefàcias, neq; uulgaria beneficia ext hibeas,f'ed magna en eximia. Si Chrifium cum charia tateMofi confers,illede libro uiuentium optabatdes leri, quàm non faluumfieri populum: Chrifius uero

Ca.xni A N N O T, I o A Nf OE c o t* proncbismortuuseßc^c. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*’

Tiiligätis. ) Kutuam dileilioncmnolisconirtieH dat. e/Iunicumprtecrptuininp'àdifcipulisdatum, Si mâdatameaci-c. Vnumponu,fcdomnia comprehett dunturinuno. ïtaaliamandata interprelemurydeiuo rciurando,decorripiendo,^fimililgt;usprceceptisqua: dominus dédit. N e fuperfiitiofius et prater mente C hri ßi illainterpreteris:uideutducarisregula charitatis: nà externa iüa nobis libera funt omnia,ßue de eßt cara nis loquamur,ueï de alijs rebus.Vide autë ne impingai in charitatem. ïtaetiamde communioneloquimur.

In hoe eognofcent omnesjquod difcf pul» meifitis, fitharitatê habuchtis ini' ter uos mutuó.

Uac tanqua telfcra certo ßgnaculo uolo difcer* ui difcipulos meos : non à miracnlis,uel ieiunijs,uelpre cibHS,fed à concordia animorum. Vultis 'ne explora* reßjiritum qui ex deo eßtßciatis, qui dileëiionem con temnunt,ßmul totam legem coneulcare,^ omnia prlt;e cepta nthilifàcere. Qjtinam omnesfnunquid carnales, qui diuina contemnuntiAbßt: ßed quibusdataßuntßi* ritualia.i Cor.tj.Uicßolumpra’ceptumgeneraleha* bemus.'üoluit Chrißuscetera repetere,ßußicitittud unicum. N f wo /dW craßi capitis, qui ignoret,quid ßbi fitßciendum cumprecepta deipraßeripta habeat, .

bfcit illi Simô Petrus : Domine,quô Indisf Kefpondit il 11 lefus: Q_uô ego ua do, nô potes me nûc lèqut, lequeris au tempoîieanie,

Dixi uobis proucrbMter di^hitn ejjè ; nain Cf Ù dti intcUigcbaiit, Cf Petrus ipfe, dicTum clJc de mor^ te : uolebdt tarnen dileâionein erga magiftruin fuunz pr£ alijs indicare:fed panam luebat fuperbiee,quiii ignorabatuires fuas. Putabat fe tam forte, tamq- aman tem, ideo cf interrogat:

Q«ô uadist ) Quafi dicat: vis ' ne aliud quidpiant, quàmut audio te breuimoriturumi Ctuocunq- uadis, fiue ad morte, fiue ad Hyperborcos montes, te fequar. Suß)icarisßrtafj'e nos minus eße amantes tui. lefus re» J^ondet Cf confirmât fuum fermonem.

Nunefequi,') îiametiamtupatrem glorificabis Cf me,fedpoßea.Qustgt;tdiu carttalis es, et no alius hou tnofàâusfrenscfe. Voluit Chriflus indicare Petro inßrmitatemßuam. îîocq;pcculiare carnalibusomnie bus,ut plus fuis uiribus tribuant, quàm habeant.

Dicit illi Petrus’.Domine, quare non pofTum te fequi nuncfAnimam meatn proteponam,

Petrus quidem abfq^uüa explanatione inteUige» bat^quorfum pertinebat fermo tlle, P,t uultdicere,Eg(i

Ca.XlII ANNOT. rOÄN. OE COL. prior cupio mon, ut tu uiuas : malout tu uiuas, quant ego. Ergo nihil de meo amore defiderareuelis. Qu or fumpertinent uerba tuafßrtaßtseoJßeäät, quaftego is fm, qui ueht te tradere cr prodere alqs. immodica gloriatio, lO' fupra uires apoftoli: nondu enim fe agno fccbat. Eceequatenus dcftitutiaßiritu diuinofumus, tuncnihilprlt;eflamu5. EionmentiebaturPetrus.Talis afß cîus in illo ßit,caro autem infirma

Refpôdit iili lefüs: Anfmam t«â pro me pones.^V cre ucre dico tibi, non ca* net galluSjdonec ter me negaueris.

Alq,Ti^on câtabit bis gallus crc.Tamen hoc no ne gat etiamifie. Difice ô Petretuam fiagilitatem,nam non fiolum non morieris,fied quod muUo minus efi, noK confi.teberisuoce,Q^ etiamnegabisme-, nonfiemel,fied tertio,etiam cum deteflatione cr anathematizatione. Negauit autem non urgentibus tormentis, neq^ arma« tishofiibus,fieduoceanciUieadäßus ad denegationé. lîtec efîconftantia humantecamis,(2'noflrte uirtua tis, ut no pofiimus firre minimum fiibilum .tarn fi libe« rum arbitrium in nobis tam efficax adperfiuadendum» non efiemustaminualidi,fed omninoinuiditideoca« neamus ab omm arrogantia, et precibus intentifimuSt ut ipÇe adiuuet nos, uires det ad perfidendil ea qute mandauit. Sequitur nunc caput 14, Vc/im nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ejfie

Ht ait difcipiilisfuistNetur^ betur cor ueftrum» Creditis in deum, Sgt;C in me crédité. In domo patris mei manfiones multac funt. Quod fifecus effet,dixifa fern uobis*

Comm'dMiit ante omnia charitatem, exemplo Pétri etiam humilitatë,ne plus de nobis quàmpar fit^ fentiamus: nunc commendat (idem, abpj; qua nihil efh fiaemus. id eft,audiftis me abiturum corpore, et turba tniniquafi derelinquamini : fiduciaopusejl, crédité, ueflrie res optime(eßtnt habitur£, manst uospriCinia magna,habebitisfoliaueftraindomo patrismei. Cer:: tißimum id uobisßt er perfuafißimitm: ßi non ejßet jße randa talis remuneratio poji haue uitam apudpatrem, dixijßem uobis. id eß,nequaquam laehjßm uos inanis buspromißionibus, videtisautem quanta bonaexßi^ de nobis concedantur,ncmpe jortitudo cordis, abiedio omnis pufillanimitatiserc. Visquiete uiuereihabefi duciamindeum.

Indomo.) Hienonßunt manfiones,indeeritre^ cedendii, mo mentanea in hocfeculo eß habitatio. No lui uos decipere,ß ejßet alia remuneratio expeeklnda, pr.edixiß'em uobis. M.anßonesiÜ£, ab Eterno conßie

XIIII ANNOT. IOAN. O E C O L» tute funt. JtfJie ludicij diceturpijs, Accipite regmni fiobis pdrdtum ; tum dcus ab aeterno pr^uidit, (^nantit gdudia fit imperturus cohdrcdibus Chrifli.

Vado para turus uobis locC. Et ft abie ro ad parandö uobis locum, iterum ue^s niam,et alTumä uos ad meipfurajUt ubi ego fum, 5c uos fitis. Et quo ego uado, ,fcitis,2lt; uiam feitis,

Dixit effe metttfioncs multas in domo patris : nunc dicit iterum fe prapararey^uodinferipturis eflfiinda redtauerbumpra-parareapudHebriCoSffonatnonfo lumprieparare ,fed etiam folidare. G hriftus igitur oca afuspro nobis, confrmauitfoedus iüud cum patre, ut nulla lam accufatio aduerfarij pricualere poßit. Siipfe priCparauerit locum, opus eji deinde fide. Primo pro: deftinantur boni, fed in fanguine Chrifti, huiusprlt;£de fiinationis fumus participes, vado, utfit uobis multo tutißimus locus, ne amplius dubitetis fidmortuis re^ furgam. lam non efl ut dubitemus de C hrifio,i^uod nos redemerit. Dicit, JSlonrelin^uam uos,namGr'refur^ gam,cr inuifam uos,ad me alfumam,id efi,fiiciampcr ticipes gloritemeie: etiamhoc maxim£ confolatiouis diClumefi. Confiditisindeum,qui tantabona dabit, p:iam in mc confidite, ^ui uobis uiamparo ad cetern^ ^audia.

Carißus dbitims ex hoc mundo,multis nomini bus dißipulosfuos conßliibatur,netHrb4rc^ iar cor eorum. Primo quad eisparutd amplißimaprse^ mid, nëpe hdbitdtioncspdtris : deinde quod huiufmodi habitdtioncs pr^pdruntur ipßdbcunte. SubijcietO‘ dlids conßoldtiones, quad in eddS gloria ßntßturi qua ipßrcßrrcilurus. iflefermo, Scitisadqtumgloridnt pergo,uidcbdtur apoßohs dliqudnto obßurior,ide9 Thomasrogdtde intclleéhi uerborum,

Ad quam gloria tupergds,uel quo tu uadds,idipßnn nobis obfaerum cß: etidm poßqu^tm reßorcxcrdt.

QKifrcamp;al dcuitd, CT^liio perucnircturper uia. Reßondit C hrißus, fe eße uidin. qudfi diceret illis : S i quisuolueritperucnire adgloriam ißameetcrnä,quä hdbiturus ßim, non aiia ratione ajßequetur, quam ß in We crediderit : haneq; uiamper totum euangeliti cont mcndduit.Hiecenimuidddidlutcmnoßr^.Vndebene Chrißusdicit: Superqßatisindicdui uobis,quodper ßdein in mc licet bominibus aßcqui uitam ^ternain,.

Xini ANNOT. IOAN. OECOL, Idtn dum defide in Chriftum loquimur,obedientiMn^ humilitdtem, aliasq; C hrijÜMds uirtutcs non cxcludi» mus,fed potiusillxs commendumusperfidem. Siqtds tiddiihis huic mundo,die Ç hriflo non credit,neque tiix lis pcriinget ad Hiam gloriam

Egouia.) iion eritalia uia quuerendatUtpojlea exponit: ^^udusuenitO'c. nonaliunde adpatreper^ uenitur,quàmperme. Supra,oßium: bic,uia. Noneß aliud nomen fub cœlo,quo nobis falus contingat,quànt in nomineChrifli-.neq; quispatrem cognofcet,nift per C hriHum. 'E.xcluduntur igitur lud^ei zy Ethnici à fa* lute,etiamfi uideantur uitam innocentem ZJ' fanßant amplefli, qtiianon ingrediunturperoßiu. Qjiatenus oportet cognoßere ülum^quia humiliauitfepropter nos, per quod declarauit immenfum amorem patris er ga genus humanum,eamqi ob rationem erit nobß uia. Qui ponit faltttem in fua opera, ceremonias, is aberra bit maxime àuia,neq;adueram uitam perueniet uns ' quam.Paterdonatßdelibus,utipf[ agnofeant Chris fium:h£c uia eß quaréda. Si quid aliud doccbiturpric ter id,anathema fit. Qui C hrißum non docuerint, iüi uiam ipfam relinquunt. C ertum, non pofßmus fimplis citer loqui de Chrißo, quod fit uia. Ntetaphoricuseß ferma:per ipfum manuducimur credentes in idum.

Sicognouilîèds me, ôi^patrêmeutn uçiçp cognouiflètis.Eînunc cognofeitis ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;illiois

Dicefcitnt fe etiam ignorare patrem. ThomdSy ne^ fciniKsquô uddis dixit. C^Uditdohicde notitia loqui* tur,nonde deßnitiua dicit,qud rem fuis defcriptioni» bus intclligimus:tMm etiam fie multd nouit diemon,ey fitetn C hriftum conßßus efl flium dei ejfc.fed h^ec non efluerdiJOtititi. îJiimefnotitùt dpprobdtionislt;!:ybett neuolcntLedei. Siciniudicio dominus ne feit malos, id tjl reijeit. Nemo igitur ßdudam hdbebitinfilio, nift patron agnouerit. Sidiligeretis me tanquam maximu beneß,dcrcm,neceßumutpatrein meumetiâ diliga’‘ tis, aliquo modo nofcatis.

Nunc cogno. ) Scio iam quod noftis ilium, quan» doquidé me recepiflis,meqi approbatis : fi me diligitis, profeilo teneminiamore aliquanto patriscoeleflis. I» mcuidiftis operationes Ulins mirißcas. Opera uirtute patrisßcio,non tanquam homo purus,cui non fit iun» ikitpfa deitas : quod iterum Ulis obfeurum eji. Videtis hoc loco nonnunquam faniks ignorare quantißciant deum,cr quantusfit amor eorum erga deum. Nam ub demusinparentibuscarnalibus,qui nefeiunt quantum diligant fuos liberos:fed fi cotingit mori uel periclitarU tunc nofeunt quantum ament, ita in difeipulis hoc etii uidemus.

Nefdmus quidtumloqueris. Phiiippus im^ginxt , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bdtur cdrndlem patrcm, cumC hnflus de pdtre cxle^

pilo(}ueretur,Quinon corporeisocidis comprebenß^^ bills efl ullo modo. Vel, Ogende nobis dliqtiid giorite caleflis,zyhdbebimus fldtisconfoldtionis. Crdffligi^ turloqnitur,unde flrnionem ciiisreprobdt Chriflus; dlioqui cerium efl, omnemfluffieientidm nobis concedi ex demonflrdtione pdtris, ideo etidin bedtus erit, bedtus qui nuUd rcindigebit. Scd Philippus non tdin fublimidcogitdbdt.

Dicit illi Icfus:T anto tempore uobi^ fc5fum,0(fnon cognouifti mcf Philip pe,qui uidit mCjUidit patrê.Et quomoa do tu diciSjOftendc nobis patremC Non credis, quod ego in patre fum,Slt; pater in mef' Verba qux ego loquor ihjbis, à meipfo non loquor*

Videtisreprehendi Philippum,quidcrdfliuslocHgt; tus efl.Tdnto tempore docui,cr nondum iflorum my^ fteriorum es cdpdxf Adhuc turn rudis N ondum me agnoHiflit ^on uides queflnt uirtutes mee,quds opa rod Uon funt humdne,fld diuine .Cum idds uides,re He potes conieikkre pdtremejJ'einme,Qrquisfitpd‘‘ teripfl’.oflenditurinmeimdgoillius. Etcüuidesope^ operdp4tris uides. Deus dedit homini uitdm.

1 N E V A N G. 1 o A N. 27î uitäin, cgomortuis etiamdouitain:illumino cxcosi futiuitjte y ut iiideas per omnLx uirtutcs putris in nie: igituriplanuturu putris inmecji. Gemdnuuirtuspu» trisinmcefl,con/bicuu putrisnuturu. Ciuidpne» tereuquicrisf

Quiuidct.') Qjiimeugnofcittunquumluluuto^ rem fuum, umut ctr putrem. Vnde mirum eft,quod fie inerudite loqueris : oportebut j^irituulibus ocidis con» ßderure. Exuirtutibusquibus conjjncui(sfum,crede^ rc diuinum nuturuin in me eße debebus.

J^oncredis.) VnumejJ'euirtutemmeum,e3'pi^ tris fPer me operutur puter. Operu indiuifu funt o-uirtus, neq^ ùputre fepuror : nutur^e non diuerße, etft perfonu: diuerße. Rutioßdei in his iterbis contenta efl^ nempe trinitus : tumen uarietus ejt perfonantm. quufi dicut: Quidn.tm habet puter, quod ego non habeum? Cj- f go quid hubeo quod non putertprofiilà ilia opor» tebuteredere.

Verbu.) Quemudmodumtudlt;eosßupruerudiuif, Cr tam ù dofhinu quùmub operibusfuis,^ itèrefilium deieße coprobuuitiitu hoc loco, VerbuqUiCO'c. No» alia laquor, quùm eu quæ deus locutusperprophetas. Üonloquor oftentutionis grutiu,ut me magnum ßdü. Ut infimulantmeludtà.Loquor,accepta prouinciui putreAumoîiminueteri teßetmentodeus pr£cepitil» lunt ejjè cxpedttndü, per quem eßet locuturus. Elt;t itcr

xnil A N N o T. 1 O A N. OE C O U bd fi(ntpdtri!,qui uobisfdium dei promißt,frdtran ue flrumfecundiicdrné : hdbeo teflbnoniu exßripturis. Prtetered operibus iÜuflrdiàt me pdtcr, neque minus ülußrdtur pdterperme,lt;luimqudndo eduxit popu* lum de Aegypto

üonloqmr.) No« utpimshomoßcio :nißeß» fet und deitds mihi winpdtre, nequdqudinpoßßm td» lidoperdoperdri.

Crédité mihi,quod ego in pâtre fum, 8^ pater in me : alioqui propter ipfa da crédité mihi»

Ne putetis uerbd ißd eße ßtperudcdned. Duo po^ fuit, comprobduit fc eße filium dei, ex uerbis, deinde ex operibus. Subdit, St noßtßieit unum teßimonium, crédité dlteriißdtem crédité operibus quic confirmant fermonem meum: nequdqudtn uosdecipiam. Magnd operd qua: Chriflusßcit, ß:d multd mdiord erdtfit^Tu ruspoß mortem.llld fideles nos reddere debebant, ut creddmus edndem eß'epoteßAtempdtrisQrfiilij.

Vere uerc dicouobis,q credit in mc, Opera quae ego facio,et ipfe facietjßC ma iora bis faciet, quia ego ad patrem meS uado. Et quicqd petieritis nomine meo hocfaciam, utglorificetur pater perfi* lium» Si quid petieritis in nomine meo, ego

Dixcrat Chriftus^utuelab operibusfuis confirms rcntUTyZ^ cognofcmnt ipfunt cffcfilium dei, eitifde^i tiuturlt;e cum patre. Ciuæ igitur funt iîld opérai promit tit maxima,qualia nunquam audita funt,qua: fufft aunt ad probandam diuinitatem Chrifti. Multi magi CZ philo fopki uaria jicerunt ,nuUus tarnen aufus ejl dicere difcipulosfuosmaioraßiluros opera poft mor tern fuam,quia incerta fttiffent. C hriftus uirtutem cona cedit difcipulisftciendi miracula, undoes promittit. N on loquimurfolum de illuminatione ca:coru, uel ret furreólionc mortuorum. N efcio an difcipuli taliaficea rintmaiora, eifiPctrusuariaftcerit,fedfcriptura non indicat: fed hoc eft magnum, quia per apoftolos totus mundus adduflus eft ad Qhriftum, ad illît inquâ quent ludaii crucifixerunt, obftznte toto mundo, imperator» bus,populo, philofophis, hiereticis. Prtelerea apoftot li homines uiles, illiterati, contempti ; iUi tarnen mun* do perfuaferunt ,ut crederent fefaluandosper iüum» quifubailusadcrucem.üonne hoc maximum mira» culu, maius quàm caicum iHuminare iChryfoftomum legeinuitaBabylæ.

Maiori.) Hoc non deditftngulis,fed fuiftdelesfa (hirifunt tantasres. Vnde htecuirtus cr poteftasß» cicndi tanta miraculaiquia uado ad patrem,quia tequa Us uirtute patrifum, Afcendonunc, utadorerftmulcM

Xlin ANKOT. IOAN. OE CO Li pdtrc,amp; fùppcditabo uobis/jmtum fanóïum. CUii rins iÜ4 in proxiind îciîiom nudietis.

AB if «Î dominus À difcipuiis fuis, uurijs modis iU los cofoldtus ejl : interdlid tdmëpromifit,quod ipft mdiord mirdculdfrchtri efjènt, qudtn dnted uidip fent [è fdcientem'.O' ‘td hoe proinittit, quicquidpetdnt innommeztre. utglorificetur pdterinfilio. Hucq;J]}e éhntomnid mirdculd quee uerdfunt. Vnde licet diju^ dicdre inter mirdculd,qu£ d deopro^ibt funt, nbsp;nbsp;qu£

non. si dd gloridm ßlij, dbfq; dubio mirdculd iftd re ij ciendd nequdqudmerunt'.dlids impofiurteea^pricflia giicd^monum. ^dmqudndoetidm dpoßolimirdculit operdli funt,nonpermiferunt utmundus ipßosddord ret, fed ut dominum reciperetperßdem, üquot; ndordret pdtrem inß)iritui!::rueritdte. Deindeetidm mdrtyrei mortui, nonnunqudm exegerunt d£mones,o:.alid mi^ rdculd ßcerunt, iüdq; cejjerunt in glortä pdtris. Cluo^ modoi quid mundusuel homines cognouerutillos mor tuoseffe propter hdne ueritdtem. inconfirmdtionent igitur doóirin£ qudm illi docuerunt, contigerunt dlb qud mirdculd. Co!ftrd,fiuideritismirdculdfieri dpud fepulchrum hominis,cuius necdolt;ilrind,ncc uitdcoigt; gmtd eft, pldnè mirdculd dd;monum efic credds,dd de:^ cipiendos homines, quid non glorificdturpdter:ut mid tdcond

PetieritiSi) îiobieptatcdeitdiutoriomeo.Quid mim nomine Cbriftipeterefnunquidfimplidteraües gdre nomen Chriflif no, fed eflpetere adgloriam Cbri fli,ad maiorem celebritatemCbrifli,utmagis landet tur er pra-dtcetur. Pt quod pertinet ad exaltandum no men fuum, illud plané fi/itihmimpromittit : nam pat terfllium omnibus modis exaltari uult.

Ego. ) ibi ajflrmat fuam diuinam autoritatem, Pxaudirepetentiüpreces, non efl alterius quam/umt tnidei. l^onnegarim tarnen alias res nobis concediper Cbriftum,flrogauerimus,qua: nonj/ieckint adcelet britatem flui nominis : fl quidem iüa nobis utilta/imt ad teternam uitam.Digniflumus utexaudiamur,fl uera fide rogaucrimus,iuxta illud : Petite er dabitur uobiSi pulfate (^aperietur erc. Proinde etiam fl aliqua rs Opus nobis fiierityca^resconducat nobis ad falutent noflram,pater non denegabitfilijsfuis.

Si diligitis me,prçcepta mcaferuate» Et cgo rogabo,amp; aiium inhortatoreda bit «obiSj ut maneat uobifeum in æter* ^umjfpihtum ueritatis,quem mundus non poteft acdperejquianôuidetillû^ cognofeit illum, Vos autêcogno*

Xlin A N N o T, IOAN. OE CO L. feins ilium, quia apud uos manet, Si ill uobis erit.

I nier ctetera, ^Ute à noiis petenda funt, nihil itd ro conHctiit,ut confoliitoremßmtum,lt;iui nos in hoc tnundo conlbletur,doceat,corrolgt;oret, cr alla quic ani ma: neeeßaria funt ,conccdat. Vult autem talcs nos cft fc, qui digne accipiantßn'ritum ßanilum.Sciinus uarie dari/ßiritum ßanihim : alij accipiunt in prima ßui con» t«riionc,alijlongepojlcrc. Omnesquotquot credea reincipiunt,pcr^iritufanéhtm accipiunt ßdein: eßq; ipßaßidcs donumdci. Quis poßetillam gratiam me^ reri i nemo mortalium plane : unde ßgt;iritus fanihis fola diuina gratia homini conceditur. Deinde aliter da turßgt;iritusfanilus cum augmenta quodam,utcorrot toret hominem, freiat idoncum uarijs eccleßte ufibus. Sicapoßoliacceperant jßiritufanilum. Petrus no,tu esßlius dei, abfq;jßiritußanibgt; dixit. Poftcainßuffla* uit Chrißus incos,accepta etiamßiritu autoritatis. P.tiam indiePentecoßtestantaubertate donaßiiritus [an^i coneeßd ßint. Loquitur autem hiede ampliori conßolatione, quam accepta Jßiritu fanéh receperunt. i^iß autem dilexißimt Chrißum, erßeruaßintaliquo modo mandataeius, nequaquam huiusßiritus partici pesßflißiißcnt.ltaßnosperßiiritumßinäbim crede re ccepcrimus, æqutim eß ut amemus deum, er exera ceamus nos in diuinisopefibus,utamplioribusß^iri* tuscon^

:■ Mandata.) Mandatum Chrißieft,ut quit feinet« ipfum abneget^contcmnet hunc mundu, or tollat cru» cem fuam.vbi dignitas C hrifti innotuerit tibi,dignunt utiUumamcs fupcr omnia, incipiasépi tibi uilefeere : in charitate ergaproximum exerceas te,orabis ad domi« num ere. C er turn, non propter no flram dignitatë ali« quid afliquimur,inutiles enim feruifumus'.fed ordodei tfl, ut per quofdam gradus bona impertiat hominibus. Hon loquimur de abfoluta deipotentia,quid deus pof« fit, fed quid fleere foleat. C onceflit fldem,qua non uult ociofameflè . Siuiuemus innocenter, accipiemusaiji« pliora dona: unde quidam uitam iflam uocarunt meri« turn, propter iUam conficutionem. ïubet nosdiligerCf er aliquantuium nobis conccdit. Dicit rogaturum fe patrem. Propter meritum fllij, ffiritus fanibis conce« ditur. C hriflus rogauit, exauditus eA pro fua reues rentia: precesq^ Chrifliperpetuteapud patrem.

Et dabit. ) Ego iam uosconfolor corporali men pra;fentia,ad quam potiflimum rcf^icitis, fed ubi à uoe bisflicroablatuscorporaliter,aliaratione uos con/bs labor:nam flgt;iritum meum impertiaruobis,isqimaa nebitinlt;eternuapuduos,neqi diueUeturutego. Hant qui uere deum ficcognouerint cr ita profleerint, ilU nonrecedunt,etiamfldeus reliqueritcamis reliquias, fed perpétué interficient Adam iflum neprtcualeat.

Dominus dabitÿ-atiîi,utpoßitis aduerßus inßdias re iftius mundi. ExtoUit uutë dignitutcm iftius tiacatJpiritH ueritatis : non uulgare donum,ßdritu ueo ritatisdonari.Mundus hieß)irat nibünift uamtatems rSe jßiritus ueriMem, qua rationc deus colcndus: tdlem non potefl mundus acctpere. Qui addiilifuni inundo,i::/-fuaobleék'.mcnta inbocfeculo requirunti nonßunt capaces iTlius. Vbi ctutem exuerintprophana ifla defideria,ßfiiq;alq homines,tunc capaces illius erunt. Eft omnino interna quiedä cognitio, quæ habet uerißimam approbationem, de qua fuprà dixit. New i«Menu mÜdanos quipulchrephiloßophantur de rebui hißce, ßed nihilftgt;iritus dei in eis inuenitur. Mundus uult exaltari. V nde repetit:

üeqißcit.') illumftmtumnodegttftauit,crneßcit fuauitaté illius: uosautemcognoßeitis. Quamuisdicat inprlt;efenti,pofßumus tarnen infttturoexponerc.qui mos non rarus apud Hebra:os. lam aliquo modo degst^ ßtauerant apoftoliftiritum: unde Petrus: Apud te uera ba uitte lt;eterniehabes:adquem ibimus? Mafietigitur diuinus ftiiritus apud eos,qui Chrifti funt.Reßratit fempcr ad priora. Si dilexeritis me, tunc manebit in ud bis lila conßolatio ,zyifte conßolator qui operatur per uosmiracula. Etdelesteftimoniumin cordtbusfuishd* bent de patreccelefti,clamantes, Abba pater. rSôrelinquâ nos pupAlos.abßqiCoßolatore.)

. Q«rfgt;KK(f ßtturum in mundo, ut nelt;j; ine hdbitùri fitispnefentemcorpore^tamenaliumdabojnefitisde^ relifli or deftituti omni putrocinio. Habcbitis definfo rem or propugnatorem^qiii dabit tantum robur^ut oâ tnnes a^ierfanj nequeant reftßtre fapientiiCtquteeß inuobis. inprincipioecelefiic necejjarium erat mir cula magis multiplicari, quo rehgioacciperet fuain^t crementa: ubi autem ecclefiaplantata efl in toto ntun» doinon opus tanta mitaculorum multitudine. Hoc re» iinquamus fl'irituidiuino. Hoc fentiuntomnes fldeles intrafleipflos. Infidèles qui nondum crediderunt, nihil confiolationis in cordibus fuis habent, amp;nbsp;ad queuis uen turnfluâuant,ut harundo : quiautem guflarunt Chria flum,fiindarunt fuper firmam petram.

Vcniatn ad nos (fiue re furgens,flue imper» tltoflgt;iritufuo) Adhuc parum eft, SC mun# dus me non ultra uidet, Vos autem ui^ detis me (idefl,cbfiderabitisinfiituro) quia ego uiuo Sc uos uiuetis.In illo die cognofceägt; tis udSjlt;^uia ego in patre meo,à; uos in ifiCjamp;f ego inuobis.

Veniam ad uos confolaturtis, tunc longe beatiores eritis cateris qut in mundo funt. Agnouerut metudaij quietiam occifiurifiunt: potui uideri à bonis c^malisi fldpoflhac non ficent. lAundusmenonuide^t, ne^

capäx diuini jjiiritus : potius irridet diuitM omnid : fed uosquidifcipuli,uidebilis quodegouiuo. Fdcidmuoi bcdtos, er ætcrtite uitd; participes, eiusq^ uit£ qui£ mi hiconcc/Jaefi.

Etuos.) Ideft, cognofeetis Chrißum ejjc immor talcmç^ucreuiucntem, aiitoremqiUitie: quem acci^» pietisutuiudtis,

Ego.) Summdcognitio incordiiiusueßris,utiq; itiihieddem natura cumpatre,eddemdignitas,hoc^ cognofeetis.

inuobis. ) Obfeuritds in uerbis lUis. Fidelis bene dgnofeit, quomodo Chrißus ßtinpdtre, er quomodo in nobis,er nos in C hrißo:quid Cbrißus getninam na» turam, diuinam er humanam babet : per diuinam naturam lt;equalispatri, per bumanam tequalis nobis. Eßigitur inpdtrefuo,quidciufdem nature er poten ti£ cumpatre. Eß etiam in nobis, quia non folum baa bet noßram naturain,quia bomo:fed etiam communif cat nobis fuum j^iritum. Sicutpater communicat natu ram diuinamfilio, ita cum ßlius deus er bomo, quate nusaccepit diuinußiritum, eatenusnobis eundemitn pertitus eß. Ita nosquoq^fumusinipfo, quiaparticia pes ß)iritus illius : er itaunum corpus e^cimur cuin ebrißo. Sicamferipturaunitatem nobis comendatf non folum de unitate animoru,fed etiam de unitate nd tura;, dignitatii ac glorid, utinßa 17, cap. loquitur.

IN E V A N G» IOAN» 178 înliimma,cognofeetisquod dccepcritisde meojfiri^ tUtCy non de huntitno. Neq^ poffuinus omnibus inodis fimiles cjjèc hriüo, quia non fuinus naturalesßlif f ’d adoptiuipcr Chriftuin,eiufdcm tarnenJfiritus capa* ces crimus.ïdemeftjfiritus,quiinfugt;ninis operatUTf tttf'qui in minimis, ideß, egoiam tdrtute patris opc» ror,uos qnoq^ in mc or per me operabimini : etiam ego operabor in uobismt ante Philippa, qui dixit, O • ßende nobis patremtdicit, Ç^tii uidet me,uidet zypa» trem meum. I taq; fi uideris C hrißianum uerum,in cor de tuo agnofcas,uiderete Chrifluminitio, or iUuin inchriflo.

PRomifit dominus difeipulis fuis confolationem maximam per jfiritum fanilum dandammc au* temtantispromißionibus indignifièrent, hortatuseß iUos ad dileüionem fui, zsquot; pricceptorum obferuantiä. mfi cnimgratiam nobis datam feruauerimus, ztrper* rexerimus continuo ßudio emendandi uitam noßrd,di gw fumus,uiidquodaccepiinus,amittamus, Vndeite rum fubdit.

Çiuiaadhortatus erat ad fui dileitionem,diccret ^WfiCinomodo diltgam tciundc feiam quad fini uerus

A N N o T. I o Ä N. O E C O L.’ amator tuif ïntjuit, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;habet,id eft in pcShrc flo te^f

wt,Qr didicit, non contentus Mditäß'e qu^fituolun^ tds dâ,fed etiMn ferudt illdm, hic efl qui me dmdt. Di« ces, Ciuisunqi(4m mortdliumferudiiit mdnddtd deif excedunt omnes uireshumdnds. Qais poßidet mdn* ddtdf t^ultf. qui fciunt,fed pduci qui iinplent. Vnus iitf pleuityfcilicetChriftus. lioflrumueroeft, quotidiedi hoccnitiut feruemusilld. Qjiotididnum noflrumflud dium, fi ex fide proficifcdtur, imputdiitur nobis pro impletione,inhocenim dccldrdmus deichdritdtemiit nobis uigere. Non dico,ut itdficruemus,quod meritunf nobis imputdndit fit: fiifficit feruo fittdium afiiduü fer^ Udndi mdnddtd domimfiui. Preeccpitdeus, ut omnent fiducidm in eum hdbedmusper Chrisluin. Tides igitur ifidprobdndd eftex pru^ccptisdiuinis. ybUgiturho» mo idm non ita dddióhis eft hifice terrenis rebus,fed dni mumdd diuind trdnftulerit,quolcilicet Chriflus uot cdt,idmincipit obediensejjcdeopdtri iuxtd exemple Chrifii, exatdtuschdritdteuerd, qult;£deopldcet:Qrft nidnddtumifiud diledionis exercuerimus in nobis, fisgt; gniimeft chdritdtë deiin nobis efiè,tuncq-dderitetii fncrementum donorumdei. Sequitur,

Qui autem diligit rne,diligctur à palt; trc meo, ÓC ego diligâ eum, Si manife* ftaboilli meipfum.

criint prxmid cfiligentium tne, utrediligdntuie • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4»Kr.'

IM E V A N G. IOAN. 279 iar 4 me. Ipfe prior dilexit, fi uicißim dilexerimaSf denuo promittit ßuM dileiUoKein: ideft, declardturus eß certis indiciß,quanta dikilione nos proßequatur. Amor in deo no augetur, quia ipße noneß capaxißius mutationis: nos autan ßentimus eummagisßucre, zSquot; ÿ'atijs nosiocup!etari,ßgt;tritu fuo dato nobri.

Manißßabo.) ideßßongeclarius reuelabo ine itti. lam multo certiores ßunt difcipuli,quam antea ßelt;c runt : er uariß modispoÜicitus eß manißßationefuL Manißßaturus erat ß, ubi reßurrexit à mortuis, ut in dicaretße adhuc uiuere, unde multum conßolationis ac cipiebant dißcipuli.'Etiamdato fßiritufau^h illußra^ uit corda dißcipulorutn ,^ita ampliorem ßui cognitio nemiüispraßtit.'E.xpeihimusaliammanifißationem in die iudicij. S ed difcipuli hos fennones non inteüigci: bantjUtpote carnaksßdeo quierunt.

Dicitilli ludaSjiiöille ifeariotes: Do^ mine,quid fadumeft, quodmanifefta« turusesnobis teipfutn,amp; no miindof

Chrißusadhortatuseratpotißimumadobferuana tiam prlt;eceptoru, dileHionem ßii : illo autem pr^ea termißb^iudasiße rogat dehocquod dominus dixec rat. Q^aßdiceret: Qjtamob caußammanißßabiste nobis, qu£ iüa inanißßatio ƒ N os hodie cum te ui^ deamus, uideris etiam a mundo. Si itcrum te manififini bis nobis folis, qua ratione hoc ßtturuin eßt üonpote:

ratuirtutem refumdionis uclj^iritus fundi tnißione fecum expendere, igitur de hoc cdiqudto curiofius qune rit, es- Chriftus non inox rcfpondct, ctfi rej^onfum in nueritiniUisuerbis.

Rcfpondit lefus, 8i dixit »Hi : Si quis diligit me, fermonem meum feruabir, amp;nbsp;pater meus diliget ilium, 6Cad ilium ueniemus, ÔÔ manOonemapud illufa« ciemus. Qui nondiligit me, non feruat fermones meos.

vide quo ferma meu3 urgeat, nempe ad obferuant tiamdiledionis.nanc nuncàuobis requiro,netantis donis indigniefficiamini. Honoportetnos fupràmo» dunîejfe anxios de mueribus qucdia nam fint,fed ut die gniefficiamurpromiffa donaaccipere, folicitifmus. Ouvrit ifte, quomodo manifjiatums es te nobis^ Res ßjondet: Voseflisqui accipietisuerbu meutn,z^mun dus nequaquam uerbi mei capax eft,qui neq; recipitn( queferuat.Vosmediligitis,nonmundus. Aderoigitur uobis tanquam dtligentibus me, aderit cz pate r,cr cn ftodiemus uos. Certum eft, quodChnftus poftqua rce furrexerit foUs difcipulis feinaniftftMit,indignis aue tern ludieis minime, Prteterea C hriftum foli agnofcët, qui uere ilium diligent. Cumdiledioneetiam cognitio iüa crejcit^^ uicifttin cum cognitiane diledio,

IN E V A N G. IOAN. a9o ■ Seruabit.) Non dciïlofoluloqueturore,fcdetiÂ corde meditabitur. Veniemus dd dileäionem dei per ^iritu fdnóhm,pcr quem er certi effici)nur,quod tem plddeifunus. N am omnes qui uere in C hriftum credi» derint,templd dei funt, manfuri^ ptnt apud iüuin tant quainintemplo gratißiino. Licetetiam cognofcainut nunc Chrijtuin, agnofeimus tarnen folum tanquam in umbra er figura,pofteafocie adfitciem. N o dicit Vot bisfieddiligentibus. Qttisefiiüequinon diligitChri» fium, nifi homo huic mundo addiHus, qui cotemnitfir moues miusfpropterea er contemneturàdeo pâtre, tteq; eximüi iüud donu recipiet,fcilicet fifirititfanôlü.

Et fermo quem audiftis, nô eft meus, ïèd eius qui mißt me patris.Hgc locutus fum uobisapuduosmanens.Confolas tor autem fpiritus fandus,quem mittet pater in nomine meo, file uos docebit omnia, amp;nbsp;fuggeret uobis omnia quat^s cunquedixi uobis*

Oftendit quomodo deus tUligatnos,erquomoda, fife manififlaturus fit, nempe mifib Jpiritu fanólo : per /^iritu enim fondu feipfum fuis reuelat,na)n müdus jßi ritumfandu caperenonpotefi,quandiumanet mun^ dus,hoc eft, mundani homines,addidi rebus humanis, Hou efi, ) Prlt;eierea qui non aedpit fennonem^ o s

^ini AN H o T. I O A N. OE G O L» non honorabiturdpdtremeo, quia contempts reduft diibit ad patrem. TSfon locutus fum à mcipfo,fèd mijfut fumàpatre iuxta huinanitatem. Præterea qui me con temnit,Qr eum qui me mifit contemnit. ïamhoc mun^ duspefpetuà freit, irridet, O’p^'o ßbula habet uerbü C brifliddeo non mirum patrem non locupletare mun^ àumjjiiritufanfio. Qtiarepleriq^non docenturf cau^ fa adeß: i nolunt audirc pweptum Dci, auertunt au^ resfttas ,fic^ contemnitur C hriüu s,Gr cum ülopater cœleflis.

Manens. ) Siepius hoc dixit difdpulis, neputa^i rentfermonem effèpurihominis. Ccetemmqua; dixi, fcio quod nonadinodum infita in meittibus ueftris fint. Sequitur:

Spiritus. ) Si quidéme dilexeritis, habebitis aîiu doStprem-.o-ea qua: iam imperßile tenetis,perjvéiius cogno feetiSjinhortanteJßiritu.

Nomine.) MeglorißcaHdum,utnomenmeügîo riofumfitin toto mundo. Nequeeflutintelîigas quod propterea difeipuli memores ßierint omnium fyllaba rum qu^eChriflus locutus fit : fed omniapufat qult;e ne ceffaria funt ad falutem, ut uere ß^irituales ßant. in fua epiflolaprima loan.dicif.Vnàio docet credentes, quidnam ficiendumßt : non ut omnes difciplinas tene ■ lt;lt;»^,€7 quiequid in omnibus fcholis docetur,ut quidon nugatiptntde ceremonijstueluttdiud quidpiam effet dodurus,

IN E V A N G. IOAN. i8i ’ âo^îuru;yledqu£ fcitufunt neceffdriaddfdluté.Vuît dicere: impledm uosj^iritu[dnäü cœleflidodorCy^ui fàcictuosum SiOtAtJlet^ovs, idefi,ddeodoih$.

Paccm rclinquo uobis, pacem mcä do uobis. Non quomodo mundus dar, ego do uobfs»

e/1 idl'd promißio. QttdßdicdthJcdoledtis, nihä mm uo^is pmctdiimmiiKt,quid ego relingiio uqbif fgt;dcein:id efl, cuflodio uosin bona pace, ut fllicesflitis. Dabo uobis ßoliddm er femper duraturum pdcem edr fllicitdtem,gucdem ego poßideo Mundi huius félicitas temporarij. efl, ZJ minime fyncera, quia flultd flecuris tds huius efl mundi. Pdcis nomen Hebnei pro fllicitdte utuntur: Sid pdx tdmen potißimum conflflit in dnimd. Perfidem iufliflcdti, pdcem hdbemus dpud dcunf.

Non flcut.) leiundus pdcem ddt ßc, ut fligidt boa mocrucem. Noneflilldpdxuerd. Cruxefl dpprobdit tiohuiuspdcis,Qr gloridtio huiuflnodi pdciflcorumt tteq- erit exofld uel inuifld cruxfldelibus. ^/iundus dmdt pdcem fine cruce,tdlemChriflus nonpromiflt nobis. Pdcem dutem qudm ddt Chriflus, idd exuperdt omne mentem.

Ne turbctur cor ueftrum,ncqj formi det, Audiuiftis ^d ego dixi uobis,uado, et uenio ad uos, Sidiligeretis me, gau«

XIIIÏ AN N o T» IOAN. OE C O L. deretis uticp.quod dixcrim, uadoadpa trcm : quia pater maïor me eft.

Poffentdifcipuli dicerc, Slultd qiiidcm nobis pro^ mittis,i!;yidm non turbdmur noftro nomine,fed potins tuoiuidetur eniin nobisquod honejiuis fittibi,fihic mciferis,i!:y utxeris nobifcum in tali florid. Hoc reßlit ttunc Chriftus, quod fuo nomine iOos mœrere no opor tedt,dbitionemcnim iÜdmipfis ejjeceffurdm inutili* tdtem mdximdin. Corueflrum nefltturbulentum, hd iebitisflpiritumfdnéhim,edpröpter no eflut timedtis.

Vddo.) J^uiKflepeindicdtii uobishincmedbitu rum,Qrregreflurum cum mdioriglorid. Siuerddtle^ {iioinuobi5ejflet,nonqu£reretis commodum ueflru, i^oncfldiniciqudn-ere qu£fud,fedqud:dltcrius funt.

iJiMor. ) Ireddpdtrem, cedit dd gloridm medm. Arius dccipit inde drgumentum fu£ hierefenos ,qud^ fiChriflus fecundum diuinitdtem minor fltdeopdtre: fed fermo ifle nequdqudm fle exponendus efliqudndof quidem in dlijs locis diuerfuminuenimus : imà totus 'Eudngelifldincumbit,utpdter O'filiustequdles flnt. Qudfl dicdt: Hic,iuxtd humdndin ndturdm,id efl, qud lemme uidetis,pdter flrtiofefl, utmeliberet. Vos tri ftimini : fl ueri dmici eflfetis, grdtiddri debebdtis de md ion dignitdte med. Vddo dd edndem dignitdté pdtns: crpdtertrdnsflretddtdmexceüentédignitdtem. Db ^nitas illd quie pofthdc mihi continget, longe dmplior

IN E V A N G. IOAN. 18Z cfiyfjulin ea in qua nunc [urn, uel in qua uos cupitii me retinere.Oportet nosproficerc in agnitionc C hrifli,ui ilium cognofcamut non jecundu carnem, fed icqualein patrimon ut carnem feparemus 4 diuinitate: nec carné agnofcimuSyfi à diuinitate ha;rcmus. Dicit : Vosputa^ tis meinßma; fortishominem,uerumpater in maxi^i mam dignitatem transfrrct,undeoportcbat meonoa mine plurimum Utari,

Mvltismodis haHenus dominus difeiptdosfuos confblatus eßmunc ut magis admoneat,quo ß Heiterßuaprieceptd feruent, itertiprcedicit eisno Ions geabefje tempus mortis fux, quo magis in memori4 feruent, qua: Chriftus dicit iüis.

Et nunc dixi uobis priufquam cum fadtum fuertt,credaüs,Poßhac no multa loquar uobifeum*

Id efl,non multo tempore ero uoiifcum,^ propte »’M fèrmones quosiam loquor,diligentius aufcultare Uos decet. Quant uis etiam poß reßerreäionem locutus nonpauca cum diß:ipulisßierit,fedmagis reßieitad tempus illud, in quo loculus erat iÜis ante mortemßiä

Etenim princeps mundi huius ucnit, amp;nbsp;in me non habet quicquâ. Sed ut co^ gnofcatmundus, quoddiligo patrê, QC

XV AN NOT. IOAN. O E C O L. flciit mandatum dcdït mihi pater,fie fa^» ciolfurgite camus hinc.

Ideft ^fitan in fuis membris ag^lJùrus eft me,felt;i nihil inmehctbetiuris. Venitigitur cunt exercitu fult;) tanquam me expugnuturus : num miki moriendu erit^ TenUbitquidéme,ftpoftetdeuincerc ctiampermor^ tenj,fednihil habet inme. Nonuenit,ut quidiurisin me habeat,quafi obnoxiuspeccato,z^ debitor mortis^ fed ut mundus feiat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sponte mortem aggredior,ut

hoctotus mundus cognofcat. Propter obedientiHqui patri exhibeo^ifte mefubmitto, ut etiam non Morreâ iriiorte.Piopta-iftipermtttaprincipihuiuintundi,ut me inuadatitrada me ^quo modo äii, du permitto me crueifigi.

Ptftcut.) Prtecepitpater,egoobediéifttiMfi(nfi‘ ma, his uerbis indicat fe proximum efti morti, iam^ appropinquare fatanam. Videbat etiam Chri^usitt ffiritu, quantafolicitudine ludas ïfeariotes obambu^ tabat in atdisprincipum cr fummorum facerdotum,ut caUigeret exercitum ad tradendum C hriftum. Diabof lus uenit, qui in his domifiabatur. N o fentiehdum cum Manichieisuel iyiarcionitis,qui putabant dtemonem principem mundi, ut negarent mundii à deo coditum^ Omnia bonafunt qutecondidit deus. Mundanihomi^ hesdicuntur mundus. tdiihil iuris in Chrifto fatanha^’ bct,neq^inhisquifuntChrifti. Ciuafi diccret: Breui^

IN E V A N G. IOAN» 28} fùm moriturusexdilcâione (^uam^eroadpatrë. VoÄ iÜiusmemoresfitis.

Surgite. ) Surrexit d cocna : nimirum O' locutus fflcumidis. Sciononnuüoshunclocum exponereaUe gorice -, quodchriflus ddhortatus fitfuos, ntaihoe nundoexcant. Gregorius iidzunzenus,Eamus hittCt exponit, relinquamus qute funt huius mundi, mcditea tnurpotius coeleilid.Atqui uidctuTelJè hißorid. Chris fiusindlium locum[e recepit,etfinondum inhortuut ßereceperityßrtdßisinalMmpcfrtedomusiuitAtdpofi longdm fcßionem ßre ßeri fokt, ut mdgis idoneifimua ftdntes : fic Chriflusiubetdifcipulosfuos furgere. Des inde ultcrius continudtfermonem pulchrd pdrdhold, quditerumhortdtur illos ddobferudntidm prlt;eceptos rum, prefer tim ut ßdem retinedttt, o ut ueri difcipuü fintj Superiusdudißis,fipdrticipes cakfliumbonorü effe uolumus,quodednon contingent nobis dlid rdtis one,qudm ne grdtidm concejfdm dbijcidmus,fed doms concreditis bene utdmur.

BGofum illa uitis,illa uera,8d pater meus aghcola cR (huius uitis.) Omnempalmitêinmc nÓfercntem fiudum,tolh't» (M-n hcbraiceddditu,dpudnosdbuddt,ittetfequês).

XV A N N O T. I ö A N. OEC O etomncmquifertfrudupurgatjUtaffc rat uberiorem fr u(fîum.

Vtdixi-, lortdturdifcipulosdd obfcruantiam prlt;£ ceptoru-, itä ut ddjh'M mtdtosfi'u^liis,alioqui nd md^ nebuntin ipfo Chyillo, neque participes gloriteittius erunt. Quaßdicat: Egouereconßroruiti. Sicutfeha betuitis ergafuospalmites,itaetiamegome ergauoS habeo. ^^opotefl negari, quin ibi ßtmetaphora in uer bo uitis.vocatß:ipß{)n uitem,id cß, ego ßlt;m compara tus uiti.lta cum ostiumßeuocat uelpanem.Elequeßgt;n f^iciter uitem inßugißram, uel qute excißt efl,fed ue^ ramdcfcribit.

Agricola.) ldeß,ßcutuerauitis O'naturalisab stgricola quopiam colitur O'plantatur,utßuilu aßß:=gt; rat,ßicpater meus cocleßis curam habet mei, O' palmi tUmmeoru,utindemdgnus ßnärisproueniat. Ned« fcwfgt;«f« propterea ßliumejje minorcmpatri. Sciai iflaChriflum loquiiuxtahumanitatem, utßtpra^Pa* ter maior me eß. Si ad dignitatem rejpicere uoles, etiä ßliuspotefl did agricola,nam omnia opera trinitatii indiuifaßmt. Eieq^cenfendum ßlium minorem patre eße'.ocum tribuat hoc loco patri,quodßudum mul‘ tum educat ex uite, etiam ßbi hoc ipßtm tribuit, ut ui* deas quie patri tribuuntur,ea o ßlio tribui debert.

Palmitern.) Si quisfe mihiadiunxerit,ut uelit ap peUari dif dpulusmeus, oßdem in corde nonhabue» nt,qu£

IN E V A N G. IOAN. 284. rit, qu£ operetur per cheoritatê, palmes eß aridusgué paterabijcit. Talisenim palmeseratetiudas, illeetiöi fe adiunxerat C hrifto,fed non manfit:pater abflulit il« lum,qHiaßuäumnonadfirebat.

Purgabit.) Nimirumper cruceme^srperaduerß tatcs. Purgatio iUaaliquanto amarioreß. ludicioßio purgabit, ut probet qualis quifq; fit, ut in epiftola Co« rinth.habemus. Omnistribidatiainutilitatë cedetno» bis : CJ non permittit ultra nos tentari dominus, quant ßrrepojfumus. Etpurgatpalmttemßuflißru,utma« lor fit ßuiiusin iUo-.hocq^ inipfo Chriflo oßenßim, quie:^' paffuseß. Sicut comparauit fefupragranotri tici, ita hoe loco uiti. Ciualcs autc illifiuchts fint,P.fa. s. habemus,ubi paraboladc uineaadducitur. Vnuf« quifq^ uitis Qr palmes poteß appcllari ; ut in C fcn'a flo manbra,itactiamfumus palmites,quiaeademnoa flra natura eß, qua: er C hrißi. I ta plerique exponunt qui rempenitius introßiciunt. tmplantatipropter ntta turam,qitianoßram naturam affumpfit Chrißus.tn uite er palmitibuscandem uidemus naturam. Si uoluc ritis inteüigerede diuinitate,quomodopoßemus nos appcllari palmites ? Neç; congrueretfimilitudo : opor tet eandem eße naturam uitis er palmitis, er eadë na« tura capitis er niembrorum .Chrißus primogenituS' uniuerfe creatura;, er C hrißus uera uitis eß, qua ean. dem naturam habet cum fuis palmitibus. Deinde ficut

XV ? A N N O T» I O an; OE C'Ot^ in uite efl fluccus, per qäem fœcundutur pdlmcs, ita in C hriflo efl diuinusl^iritus,que tranflni ttitinfluii mem^ irxz^pdlmiteSyideflinueros diflipulos.Etficutpal^ mites fl'uihim afflrunt perfltccum,quiduite inipfoS ßuit, itii etum nos operamur bona opera, nbsp;nbsp;uerosfru

_ élus,propter fliiritum C hrifli,qui f x capite C br/^o in membra defluit. ïam fl fuccus iüe in homine flierit, id-, efl diuinusj^iritus, ille utiq; magnum fluâm aflrrt, . Ztreundem qucmipflChriflusattulit.Licetexfruili* , lgt;us cognojcere,qualis fluccus flit in arbore, flic ex na^ flris operibus apparet quales fltmus. Sifiuóius flnri» ius,quos ad Galat. Apoflolus enumerat, in »obis fite» rint,fligttum efl adharcre nos uiti q)' capiti Chriflo. Harn charitas, tolerantia, flaauitas, miflericordia ^e. frucTus fluntfliritus. Sicutpater deditprieceptum, ita C hriflus obedies fldt : flicq;palmes qu£ capax flucci tius,id efl,diuinifliritNS, curabit in uera fide,ut uedun» tatidiuiniefleconßrmet,Qrhabebit dileilionem. flli^ cntq; obediens or humilis.

Omnem.)'E,ritigiturdeusiudex,’cy flleefluieflen tenti£ tollet palmitëinflrugiflrû. loannesBapttflalo^ cutus e^ ludais, quod flmt arbores fleriles,flicad pani tentiamprouocans.Certumefl,inquibusnon eflflucs cusdiiani fliritus, tempore tribulationis nonflru^^igt; caturos,/cd excidendos omnino.

!. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quem

IN E V A N G. IOAN» 28$ que locutus fum uobts* Manete in me, amp;nbsp;ego in uobis.

Diccrc nuit: Ego non habeo uos inter palmites ctri^ àos or infrugifiros, qui nullum fi uélum funtprolatu:» ri: fed perfidem munduti eflis aliquo modo, qt per fer monem fdei quem locutusfum, ideo z^rf ugifri. Su^ prd,Creditisinmeetc. ubiq^promittit credentibus in f: uitam sternum. Ç)u,i credunt, manent in C hrifio^ funtq- puri zy cdpdcesß:iritusfdnâi.Sedulo ddhortd^ tur nos feripturd, ne deficidmus d Chriftoper ignduid tioflrdm, Qud[i dicdt, i^on fdtis quod dgnouiflis hune fermonem,quodeflismunddti,nifiperfeuerduetitis.

Vobis.) Suppeditdm uobisjfiritum meum,per quemmultumfruéhis firetis, Sinondbiecertis fidem» tgo ddfidbo uobis,ztr utuificdbo uos per jfiritum meti.. Hdturd mdnemusdliquo modo in Chrifto ,fed tucmdd nemuSffiper fidem mdnferimus.

Quemadmodum palmes nôpotcft ferre frudum à femetipfo, nifimanferit in ilia uitejfic nei^ uos, mfi in me mâfe^ ritis.Ego fum ilia uitis,uos palmites» Qui manet in mejSC ego in illo, hic fert frutfîum mukûiquiaabfquc me nÔpolt; teßisfacere aliquid.

fruâum 4 fcmctipÇo af]Trt,nifi alicundc mutuetfuccu^ ficetiäuosniß ntanferitis inme.Egorede comparor uiti,uosredepalmiti. lamnonfatiseft fimplicitermiis fcj ädhierere, niß in mc manferitis : nunquamßicci mci participes nißperfidemeritis. Suprdin6.cap.etiatn tnanißße ijßdemuerbiseadcm dicit: duideillopane manducaucrit nbsp;nbsp;nbsp;Ndi« ßde manemus in iüo, O' ipßc

perjßiritumßcunt opcraturinnobischaritatis opera. Qjpd efl maneref adfirre niuUumßuamp;as, nonßua na tura,ßed ut accipit à C hriflo ejßcaciam per/ßiritüfan ûiim,itaerUßrtilis O' ßugißr. Siepas caput relin^ quat, non babebitfuccum uelßpiritum. Hic manifide tipparet,quod nihil potcrimus nofiris uiribus: O'niß gratia diuinitusßibtninißretur,nihilbonipotcrimus ßcerc. yndc fententia ifla pugnat contra cos, qui libcf roarbitrio aliquid tribuut, quaßpof.it aliquidfuanat^ tura,fepoßta diuina gratia. Apoßolus: Quid habes quod no accepißiHmö ne cogitare potes fände uel pie, neqi exordiri, neq; progredi, ncq; perfeuerare. Aliqui principium ßbiafcribunt,quaß exfua eledione effet adharere C hriflo. oportet initium, medium O'ßnent deo tribuere ; quiequid bontt uel fandum, hoc omnino huic ßnti acceptum reßrendum efl. Nf^ excufamur ß peccauerimus, nam hoc flt ex culpa noflra.

VT ßäintismigis idonci dddona jjgt;iritus fditili redpienda, diligenter hortatur nosodßiidiunt wanddtorum fuorum ; etiam hoc inprtecedenti capite pluribus egit : nunc idem ß,cit afjiunptd parubola uitis CT pdlmitum,c}uifuccum d uite trdhunt. No» trdhunt nifimanferintmuite. Hicuultut z^nos ddh£redmus hutc uiti,^' perfeueremus in ßde.

Abfq^. ) Gr teens figndnter loquitur oTt i(ds, er non fimpliciter. Vult dicere : Si uobis non jite roiuniluSjjruibiomninocdrebitis.Pulchredlluditdi ipÇdmpdrdboldm. Huüumfruchimfrcerepotcfiisni^ fl pcrjjgt;iritum meum. Generdlis fententideft : qui non rdrusferipturie ejl mos, ut fententidm fubiungdt, qu£ tnultis lociscongrudt, tdmeninpropofitd nidterid ntd* xime. Ex no/iris uiribus nihil polfumus,mdxime in eudngelico pro/i£lu:crnif infiti C hrifto fiierimus,ni^ hil pldnè e^iemus. duofi reß^exerimus nos, qui uer bidomini di]^enfdtoresfumus,utiquememoresofficif noflri erimus. Si non unicus fcopus noflerChriflus efl, er fl non ipfe poßidet pe^hrd noArd,fl'uflrd Idbordbi Kus. Si dddiéli hifee tarenis rebus^uel udndm gloriant feikibimur, non ddmodum fludiofl erimus, quo modo fluihim multum dflèrdmus, fedfl-igide de rebus C hri» fli loquemur. Et C hriflum hue flednre,fequcntid con uincent.

Nifiquts manferitinme, etedus eft foras ficut palmes, amp;nbsp;exaruit, 8C colîi^ gunt illos ÔC contjciancçfcilicetminiflri) in ignem,fiCardenj.

Vbiq; fèrèfcriptunt duobus inodisaUicit, uel minif uelpromißionibus. Promißionibus boni adducunturf minis pcenMmmMi. Miniiturigiturijs,qui non man forint infc, tanquäin in uera uite, eieôlionem, O'noftf tum cioélionem, fed areßHionem er exnflionem, fxx HMmulto grauißimM. Ptmulto grduißiinum ejleijci è regno dei, qtùm è principdtu aliquo, er in tcternunt ignemproijci,^flägrttre perpetuo ; haneq-poendtn mindturomnibus,nifiin ipfo manferint.

'Eiedus.) Pieri poteflhebrdico more, ut preterita proßiturodccipidtur. PieÜuseßdiuind fententidpro pter fudmperfididm: icon dilü de ido eß, idm exdruit, eTquot;nihil diuini fuccihdbet: undeddpoends rdpiuntur tdles,ßcutpdlmitesexedi,quiin ignem conijeiuntur Vtcomburdntur,quorumnoneß dliusufus. Itdperß^ darum iflorum hominum non erit dliusfrudus, qudnt vt gloriddei innotefcdt. Poterdtgloriddei perimpios alid rdtione innotefcere,ßuolutffentpdrticipes diuin£ ^dtilt;e effe,er dbfq; dubio deus oßendifjetfudm mife» ricordidin etidm in Ulis, fed idm dltum fruihimfirunt, fdeo condcinndndiigneperpetuo,utdppdredt ßcdiui tfdiiißi«

î N E V A N G. l O A N. 2S7 ' ftaiujlitia.ltit primomimtiir bis,guinon mdiiferunt iniplbufqtieinfincm.üuncfccundoloco allicitprof Mißionibu5priemiorum,l'icut cr fupri.

Si mâfcntisin me,5lt;f uerba mca matt fen'ntinuobis, quicquid uolueritis,pe=s tetiSjSC fier iiobis.

ïd ejl, Si pcrfeucrdueritisinfidc mcd, Cr nonpcrt tnißeritis uos rf me,quifum ucra uitis,duelli, nihil dencs gdbo uobis.Poficd illud exponit clariuSyquomodo fiutt Si uerbdmcd in uobis O'c- hoc cß nidnere in C hri/k. OinnidMtcm ißdcouimcndÄt nobis perfeucrantidm. Qjiod ßi talcs fàturifumus,zj in iicritate Chriftum fe^ quimur,promittit ipfeomncs prcccs cxaudiendas. lam dieet quis, Si quis oraret mortem ß-atris ßui, item com^ mune dliquod periculumcrc. Boninonfic orant,feii optima qu^q; à deo petunt, cr ^dpetunt qu£ non du» bitdnt dfo pldcere,cr quæ ad gloria deifßecktnt,alio» qui non manëtinChrilio. ïn quibus inanct uerba Chri fli,non funt addiili hißce terrenis rebus, ut talia pctant à dominOyCrßpitduerint, cti conditione petunt, ß con iducibiliaanimabus eorumß(erint,0'ß:mpcrßudmuo luntdtem diuinatfubijeiunt. Summa ßlicitds,quädo uo Juntas noßra conß-ntit cum diuina uoluntate .Supra, di xitorandum in nomineßio. Subdit iam:

Hocpotißimum precandum erit, per quodpater ^lorificdtur. Glorißcatur d!itcm,ßi multum fruâu ata ttdcrimus. Ç^uiilliplurimißwfius^Siplurimos atträ* xerimus adcultumueri dei. Hoc Cbrißusper omnia obßeruauityUtgloridm pdtrisquämdxime nobis com^ tnenddret, itd eßet uid per quam ueniremus dd pd’* trem. Hue debentjpeókire proces noftræ, utplurimos lucrißcidmusChrijlo. Si ßic ßequimurmdgiftrumnof flrum, erimus dißeipulieius. Sicutiüe multos lucrdtus efldtd zy nos: fed cumJßiritu fanclo id ejßciemus,

Sicutdilexitmepater,SC ego dilexi uos.Manete in diledione mea.Si man^ï data mea feruaucritis, manebitis in dife dione meaificut öi. ego feruaui mädata patris meijSC maneo in düedione illius

Poßet quisdicere,Tu quidemChrifle mdgnÜ glo» ridm dccepißiddeopdtre, hdudmirumfiiüiobfequdi ristlongcdlid conditio noflrd. Reßiondef.ueru efl,pa terdilexit,(y'contulit mdgnam dignitdtem, er ego e^ tidin manß indilellionefud.Cd:terüßcut inemdgnii 'honoremmihiconeeßit eJ'dilexit^itd eregouosmtd tum dilexi er honorem conceßi,utpoßed habetis. lam non cßis ferui-, elegi uos in amicos erc. unde cequu eßt utmaiKdtis indiledionemed, quid uos magnum glo* riant

riant expe^bitis. Xam uidctii qmmodo ticrba ifta pul ehre(uperioribus cohtereant. Xgt;Xonejiutcoqueramini quaßfrußra diligatis me,cr nb uicißim rediligamini.

Seruabitii. ) Indicium erit uera dile{iionis,ß. matt data mea Ccruaueritis. Si gloriamini eße miniftros me^ os, zy- contemnitis ilia zyc. Perficimus legem, dum flu demus perficere. Dixi tllud, eo quod adimplemus alit quo modo. Vult autem eße in nobis perßeuerantemfi* dem, zy continens ßudium tn mandatis eius perficien^ dis. Itionßeruiui ad oculit, utßolent loqui, fed obediens ßaufq^admortem:igituruosquoq^fimiliterßicite. Di cit,reliquum efl,ut me uicißim diligatis, ut fic feruetur uobis corona uit£ lt;eterna!,priemium ucürum.

Hec locutus fum uobis, ut gaudium illud meutn maneat in uobis,amp; gaudiS ueftrum impleatur. Hoc eft mandatS meû,ut diligatis inuiccficut dilexi UOS»

Gaudium meum, utuos feruemini: uos diligo mid* tum,zydefaluteueftra folicitusfum. Voloutuiuatis, nonutpereatis. Siferuaueritispriecepta mea,gaudiH meumin uobisperßilumerit. Siciitfuprade fuocibo loquebatur,itabic gaudiummeum dicit. SicChriftus omnibus modis oftendit,quàm tenero aßviliu fuos dili» gat. Ç^uid mirum eß,fiade6 de falute nojhra gaudeat, qidetiam pronobispaßuseftiiterum repetit mandt^

XV A N N o T. IO AN. OE C O L. tiiÇud.Uedtcdtis,quodeftmMdati{m tuum,Gritt(jti9 pdrcbimus tibiffiabcs, non poffùmus te fegui,ncq- uno gere oleo: guid igitur d nobispctist Petitfidein O' dite âionem.Diligcproptcr Chriftumidin aliosguogue, guos iüc dilexit,gui etiam membra C briftifunt. in hoc mandatoomnia alidprteccpta recdpitulâtur,eftenint adimpletio legis chdritds,per charitatcm poterimitt omnesleges exponere. CiUodchdritMpriefcripßt,ßt licitum O frs'.guod contra eß,illicitu o prophanum^

Hoc eA.) Ndra ego prior dilexi uos. Sißduspro ximi poßuLit,etidm non dubitabis periditari: alias uir tûtes C hrißi O’ diledionem impoßibile afßegui.

Poßes dicere: Clttdmuis Chrißus dilex:erit nos an^ tcdyßed ilia guiS à nobis poßulantur, ualde dura ßmt, ut alteri ßuppeditem uiüum,ueßitum, et ea gu£ ß-ater Opus habet in periculis. Dicit:Hihileflad coparatioa nein cu hiß:e,gu£ aChrißo acceperis. Hon poteßcott ßrrialiguid ad earn diledionem,guam Chrißus exhi“ luit. Paulus ad Rom. ïnimici er ant, guantum ad a^* {ius'.guantum autem ad C hrißum,ßemper amici,proa pter guos C hrißuspaßßts eß.Cap.io.depaßorebono ebiunge his.Hon maius opus charitatis,guàm pro inia tnico mori, Sic^ morte Chrißinihilßtblimiuspoteß nobii

ï N E V A N G» T o A N» 289 tommend^m.,qit£ morsfufjîcit ad liberandum kos. Fri Holum cjuod qiiidÂ nugantur, qtiaß cœttie inßitutio, ßi* cntipßcominißcHntur,dddiitMnplius aliguid adchd» ntdtem qudm C hrißus in o-uce cxhibuit,ç^ quod pbts fit cdrncm dd edendum dure, qudin mori in crucc,con« trdomnem ßripturdm.Dicitenim : Nonpoteßmdior ehdritds exhiberi crc. Fidm chdritds nonconßßitin hoc,utquisdet cdrnemfudmcdmdliter mänducdndd. Ciuotquotcredunt,ißiueremdnducdnt cdrnem. Etfi quiddmpliuspojfet fieri, idinmeritum pdßionisimmi tjueretur: O' pojfet quis dicere, C bri)}« non fdtisfieiß* fepro nobis, debuijßetdlid fiicere. Sufficidt igitur tibi ißd chdritds, er incipids C hriüum rediligere: unde in eoend uoliut nos memores efièßui beneficif. Huius ctii chdritdtis meininit Apoßolus dicens : Annuncidte mor temdomini donee uenerit. Pdru eritfiquid ficei-imus ßrdtribus, ß reßiexeriinusdd ed quiC Chrißus prior noßneßdlutisgrdtidfieit.

Vos eftis amici mci,fi feccn'tis quas«! cunque ego præcipio uobis. Non pods’ hacdico uosferuos, quia feruus nefeit quid faciat dominus fuus» Vos autem dixi amicos, quia omnia quæ audiuià pâtre m.eOjfignificaui uobis*

bcoiiosin numero dmicorum, ft ea fèceritisqutcftrie^ ceperouobis. QjidmuisChriftusnon dubitatdedifci-a pulis, tumefemperopus exhortdtione obibporemcr focordidhdbcbdnt,licutii!^nos. Qudfidicdt,E.goßa ci qu£ dmici ßint,ßcite etidin uos.

Seruos.) No hdbeouos in numero uiliumintftro rum,dquibus cofilid meddbfcondd^ficutnonnuqudin feruis minus ßdei habetur. Bgoindicdui uobis uolun^ tdtempdtrismei, Ciuæitldfquoddederit filium fitunt unigenitum, uthdbedntuitdm teternam. llludeßmy^ fkriu. Si illud uero corde cognouerint,erunt dmici dei, hdbebuntßiritum fanóium tefkm in corde fuo,per quern tdntd drcana hominibus reueldntur. Igiturßii chant apoftoli omnia qu£ C briftus locutus efl / No« o* pus ut torqueds hie uerbd, potius maneds in orbitd: fed qu£proderunt uobis, tdlia nequdquam abfeondi a uot bis. Feci uos idoneos,utfru!^in multum firatis.

Non uos me elegiftis, fed ego elegi uosjôif pofui uos, ur uos eati's ÔC frudu feratiSjCt frudus uefter maneatiutquic quid petieritis patrem in nomine meo, dem uobis (ego flilicet.)

Videtisiterum Chriflum ddparaboldm pr^diila refl^icere. Ego do uobis feientiam, etiäfl}iritum,ut ea« tis fcilicet or alios ctiam adducatis, qui gloriflcentpd«

MV/tiî de caufis C hrißusfe comparât uiti, dißci pulos autempalmitibus .Ante omnia,quia ui* ttbus palmitesadha:rent,Qrà uiteßiccum accipiunt: ita dißipulorum cß,ßdc adharere C hrißo,ßcq; parti:* eipes fieri gratia ßiritus fianiii. Et fie commendat cunt perfieuerantia iUacharitatcmquoq^ : ficutipfiedilexit, ita cr nos etc. Deinde,quia palmites fiugifiri fiunt ,0-fitos botros firun[,ita dificipuloritm eß, ut fiuâus mub tosaßirät. Quifiuâus illi fiint, audttum cfi,nempe ut multos Chrißo lucnficiàt, nuUisparcentcs laboribust Vultdicere, Vefirüerit igiturmultos aßirre fiiu^ust l^am omnia uobis fiuppedito, nihilq; abficondo tanquâ dileô}isfilÿs,nempe eaqua: ad id negocij erunt uobis conducibilia. Amicos uocat,fied non multo poß appela lat ettam ficruos,ut ; No« eß ficruus maior domino fiuo i Çiuomodo hic dicit, N 0 fieruosfSi quis beneuolentiam Chrißi expendereuoluerit, non ultra uocanturfierui, quandoquidem largiturus erat lüisl^iritumfiuum.Ve rum fil quis de minificrio loquatur, manent fierui,ut filif CZ amici fieruiunt parentibusetamicis : nam no omnia alias ferui tam prompta habent. C um dicit, Qu^e au* diui 4 pa tre : put at infitgniaiüadenoßra redemptionct quomodofides etiamgentibus fiit communicanda,^^ id genus,qiue non ahàs ita manifiße doéhi fiunt ut C hri ßusindieatut.

No»?ncc/cg.) Itdïodnnesinfuaepißola, priores nos düexiinus detim ere. Ab ipfo initiïi ori gonosb-ie nobilitMScfl. iiuitquMn ipfucceßiffemus ad hoe minißeriuin, nißi 4 deo uocati eßemus. Infituiit naturae noflr£, utno/b'a potiusquaramus, qudmalio rum, potilis terrena iftajheéïemus quàmcœleüia. quot;Verum attrailiperfilium inßiritu fanch, incipiemus qutcrerefiitura nbsp;nbsp;caeleflia.Elegerat quidê ante feculd

dißcipulos, ut cromnes elecks : fed etiajfeciatim elea gitillosinfuumminiRerium.

Eofui.) ïnlocumfublimemcfrinfummamdigni tatem, qualem neq^ prophete acceperunt, quia illifoli ïudaic£ genti pr£dicauerunt. Satis, nolo ut refidcatit tanqua de fides O' oeiofi: ueßrum eritlabordre,ut frua ilum affèratis. N on defrudiu monaßeriorum loquituTt ut precum longitudo nbsp;nbsp;nbsp;fed multos lucrißeiatis deo»

O'àuanitatehuiusfeculiuocateillosadcultumuerunt dei : hiq; erunt fruilus deo grati. Pfal. Euntes ibant o ßebant, portantes manipulos. ideil, uberrimum fru^ élumattulerunE

MaiKat.) ErufiUs difcipulorum mdnet,O' quót-» quotadhuc accédantChrißo,doärinis difcipulorum perfuadentur, o qui uere adduilifunt, illi manent. Qjtamuis mult£ regiones à Chrißiana fide defcifcut, ut fub Mahometa, o in alqs prouincijs, uerum domi^ tius naait qui fint fui : n4ni illtfud ignauia defidut. C cr turn

IN E V A N G. I O A N. 291 tum eft nomen C fcrjÄ' or dpud Samcenos ftorerc,fed ignaui funt, (j- non quicrunt qu£ ftt C hrifti doMna^ tinde neqMquam excufationem habebunt. Eleili icdift (•xti ftuper ftrndamentum apoftolorum or prophetaru, dicuntiir ftuóhis apoftolorum,num per iUos fumpftt tcclefta primordium.

Quicquid. ) Hoc erat initio ncceftarium, cum to tus mundus erat conuertendus ad deum : erat plantant da ecclefta,ut omnes iUorupreces exaudirentur,etiain ad res externas tendentes. Si uero ad alia uoles reftrre, nonrepugno. Exaudiuntur prcces noftra:adgloriani C hrifti,prout ecdefta: conducet. i^eq; ncceftariumeft„ tit nunc tanta miraciila ftant ut olim. Qt^i hodie no ere diderint hifee miraculis per apoftolos ftéîis, neq; ft: no uafierent, creduli exifterent : ftdi elefti dei expendunt niraculorum uirtutem.

Summa prieceptortim meorum hueftgt;eiiat,ut ftert Ketis eharitatem: cr quod antea comemorauit,hoc epi logo ifto repetit, in quo aliaproprietaspabnitu ftequit tur. Antequä refturgeret Chriftus, crucifigi eum opor tebat: ita etiam de diftcipulis indicat, er adpatientiant hortatur.Vnacoditiopalmitumutpurgentur’.fttcetiÀ diftcipulos Chrifticrux manet, or interim eum crues multum ftu^us ad/èrunt.

Si mundus edit uos, feitote quia me pnus quam uos odio habuic. Si fuilîetis ex mundo, mundus amaflctquod fuiJ propl ium. Quia uero non eftis ex muti do,fed ego elegi uos ex mundo,propte rea mundus odio habet uos.

QKod ß uolucritis per^m in ininißerio ueßro, abßpte dubio pmcula magna uos manent :exoßmti^ totimundo. M.undu, mundanos hominesuocat. Ne^ fdosfolos uocat,quiuoluptatibus merß ercraßiser^^ roribus impliciti,ßed etià iüos qui per hypocrißm deu colut. ^ampbarißa:i,quamuispleriq; abflinerentauo luptatibuso'c- tamenobinuidiam reüemundaniuo* cabuntur ,iÜisq; pnedicatio Chrißi admodum grauii erat. Gentiles redargutipropter errores,uitia,luxum, CS' uani[utcmßuam,perß'quebanturapoßolos,ltem JU da.i,ztypharißei potißimum, qui alieni àfide^non po* teràtprobare doilrinam CItafit ut omnis mun» dusperßequatur euangelium : ideo oportet ne addiilißi mushominibus. Pauliuox efi: Sihominibusplacerez Chri^ißeruusno efièm. Matth.etiam s.Beatiefliscîi probra iecerint in uos hommes, nbsp;nbsp;inßeikiti fùerint,^^

dixerint Ztr c.Poterimusßcile omnia ftrrc,ßcogitaue rimus quod Chrifius prior pafius opprobria,ztr alia huiußmodi. Mundus nihil oditindißcipulis quam hoc quod efi Chrißi ■, id e^,euangelium er ueritatem. Per pendite

t/lundus. ) Si neüetis eadë uia incedm ut ali/,nihil pcriculi uobisimminmt : ßd cum clegiuosde mundOj baudmirü uosodio haberi.Cbrißus alibidicit,femii‘ ßßßgladiu,ignem, etiamßißcitare inter cognatos inb micitias. Ethochodieclarißimeuidemus, ubieuange^) liumprt£dicatur,alijs mundus placet,ali/s deus uitte puritas’.tuncq; cogitationescordiumreuelantur. quafi dicat-.üolo uos efß participes huius mudi: ex tenebris elegi uos. ütcc caufa quare mundus uos odio habeat.

Memores eftotefermonis, quem go dixi uobis : Nô eft feruus maior do« mino fuo. Si me perfecuti funt, ôi. uos perfequentur.Sifcrmonemmeumfer« uauerunt,Ô^ ueflrum fcruabunt,

Duplex perßecutio efl.perfequuntur perfonam or doilrinam. Perfonam, dumuari/s tormentis apoßolos ajßcerunt opprobri/s. Doßrinam,dum non acce^ pta,fedcontemptae^. tnterctctera autemßßidiunt maximum amp;nbsp;tlt;edium pruedicatoribusnafcitur, fluide tint nuUosßuüus. Sed hoc etia accidit Chri^io et apo {hlis. Seruusinhac renonerit filiciorz2' beatiordo» mino fuo,fed potius eadem conditio erit.

Oftendit nunc quam ^dueßtpcccdium iüoru, qui apoßolospcrfequunttn-, (y iüoruin dodrinam cocuh cdturifunt. Procedit quidcmpartim ex ignorantia:pd quidpTiedicdtit cuangeliû, ignordUtid iüorim non ex* cufdbit.Efl enim ignoratia mdlitiie,quie no exeufdt.

Pacient. ) Jdeli.çyuo^zx dodrinam Uejlrä can* demnabunt. Qudre?propternomenmeum: fordeteii - iHud. Multinome hdbentChrißianoru, fedperlèquun tur membra eius. iidmdumomtKin falutemnoHram fidi i tribuimus, tune explodimur. Cuius nomen quart turf nunquid noflru uel C hriftifutiq; Chrifli : fed inde Jufcitanturdifcordia;.Cduendum aüt omnibusmodis, fiqtdspdtidtur,»etanqudm fruel mdleßüorpatia* tur,ut Petrus in fua epiüold ofiendit. iideliter Chr^,u finnunciemus,cr fi quid patiendum ef, a:quodnimoß rdmus:iHdfolum difcipuliscötingent, Cieteriquipro* Jptcrmalam uita perduntur, uel propter obfinationê, tUinon propter nomen Chriflipatiuntur: quinpotius funt,qui nomen C fcri/ïi cupiunt extMum.

Piefdunt.) Quantamedfitdignitas,crnefciunt iilud myfierium,quodpdter me miferit ob id, ne mun* dus perçât. Sicneq;ïuda:i,neq;haretici noruntnomé Chrifkquidnefciunt nomen patris, nefciuntq; quardn ieneuolentia deus genus humanu profequatur, utpo* ficditcrum fubiungit. Efigitur intllisignorantid,fed

tyafp, ijuiii nohmt 4 fuo emre Uberari -, nam cciro gui dein ignorât quiedeifunt.Ceffat autem omnis excufi* tio,uhi Chrijiusiiniiuncutusßierit, cr homines repue gnauerint temere.

Si no ucniflem 6C locutus fuiflem ik Its,non habuiflent peccatum, NSc au« tem non habent excufationem de pec* cato fuo* Qui me odio habet, amp;nbsp;odio habet pattern meum* Si opera non fc« ciflem in illis,quç nullus alius fecit,pec« catum non habuiflent. Nunc autem ôi uiderunt ô^oderunt Qi me8C patrem.

ISton e/iuulgaris ignorantid, fed plané damnabie Us : lt;]udndoguidem nihilprlt;etermiffum ejkguodad lie lerdndos cos pertincrei.ChrifiusdocMteos,condtus duertere, udr^s modis fuadendo, ut deft fiant d fuis inie quitatihus.ldeo dieit:

Sinon.) Jdeft,no habuiffentpeccatumifiud: hoc non imputarctureis^quod in mepeccafi'ent.Peceatum Adce fiat infitu omnibus hominibus,fed hoc quod com miferunt inapoüolos exmalitid,inexpiabile eû:de quoetid peccatocxpofiulabit cumitlisChriflusiniue dicioextremo.

Peccdto. ) irf f/î,fd clara cr aperta do(lrina,utpld itc nihil pofiint pr^etexere.Crafi^ erat metes illorum»

fed ob id non excufati, ut Paulus qui per ignorantiant peccarat-.uerum nondum fic eruditus, nequc obfliterät ßriritui fanóh.

Patrem.') QuidoiirinamCbrißiodit,etiampa^ trisoditdodrinam ; er talisneq; Mofen neq^prophe^ tas audiet, quia C hriflus ni hil aliud docuit, quam qu^e pater ipfe docetjmö ea qux patrem declarant,docuit. Vnde qui auerfatur dodrinam C fcri/îi, isproßdo etiä patrem auerfatur. Sedfirtaßis illipoßentfe excufare, noneffe temerecredendum ei,qui fe dicat effeßliu dei. Addit etiamhoc grauare peccatum eorum, quod mira culis probauerit fuam dodrinam.

racula inter illos, qualia nunquam à condito mundo ß ßafunt,qua;etuideruntfcilicetmeopcrantem,aliqu9 modo excufarentur : fed nihilominus me oderunt. Ith cis,Quomodo oderuntpatremilta, quia omnia mira» culaChrißioperata funtingloriàpatris. Supra, Qui me uidet, er patrem uidet,propter uirtutem diuinam, quo! in C fcn/îo erat. ita qui honorißcat ßlium, ille etiâ patrem honorißcat. Nonenim poterimus patrem fltum à fe inuicemfeparare.

Sed (hocaccidit) ut impleat (ermo, qui feriptus eftin Icgeillorum:Odiohabue runr me gratis.

WM,nonfbtum îibrostHofi. Hunclocuhdbeinus pfcd Mo . quiadomnesiujlos quidSpertineC,potißiinu timen impie tur in C hrifto. Et fi omnes iußi ita clime ti ruentiis timen déclinaitomniiiüiinEhrifto.Sic^ /piritusfinäus pnuiditiUa oinnia.

C'I Krifius fiermonem i pinboli incepit, nempe 4 juite,etpilinitum, ne temere ib iÜi dilibumtr. Diéhim quomodo pilmites purgindi fiant, nimirü cru ce, utinhoc ippireret ,eo5C hrifiumfieqai, qui intei Uirii pijfiif eftib ijs,qui doélrimm eius contempfic nnt. Qjiiiigiturprtedtxitalfiuturis dificipalisfiiis tri bulitiones, ofiendit nue qui ntione aires hibituri fitnt idjirendi huiusfieculinuli. Pilmitesfiinè idmodunt tencrifiunt, cr quouisuento, uel minimo flageUo pofie fiant decuti,fied hibentes fitccu î uite fieruintur: iti/fiit rituiles pilmites ijfiiritu fiin^h, nbsp;nbsp;gritii C Imjli ße

uentur,qui/jgt;irituseftqui/ifiHccus mittansex uiteor conficruinsdificipulos intribulitione. Vndequiimul» tide tribulitione co)nmemoriuit,etiimde corrobot ntione iim mmtipfiiusfigt;iritus,quem diturus ent.

Cum auEem uenerit inhortator jquê ego mittâ uobis à pâtre, fpintus il le ue* rttatisjqui à pâtre procedù, il le teftimo« nium perhibebit de me. Quin ÔC uos te

pliiné humant uira omnes imbeciüiores ßint,(iuint Kt fufflciät reftflere Antichriflo,Qr impctui huius mun fii. Diuino igitur auxüio opus eji,

mhortutor. ) Futemurcatholica confißionejpif fitumßindum ejjc uerum deunt, indiuifum d pitre (S’ ßliotuituri. Fuit autcm inter Griecos or Latinos non parua dijjcnßio, anßgt;iritusfanchis àpatre ßlio pfo ftcißcatur, uelan àpatre folum : tandein redigeruntin concordiam,Jpiritumfanc7unt 4 patre defeendere tan ^uam ab uno principio orc. Latini fußgt;icabantur Gr^ cos nonnihil Ariani erroris habere, qf minus tribuere filio quàm patri,ideo clarius tradiderunttßed certamen fiât uerboru, no ex ipfa re. Uic manißfle habeS:^quod 4 patre or ßlio,fpiiadicit: Ciuemmittam.Poflea: dui d patre procedit. Deinde,quod magis hue/peâat, colt ftderandum eü, quomodo cojortemur àffiritu faneio, quiparaeletos uocatur hie. Pleriq- confolatoremuer» tunt,nonindignuni nomen. SedfiproprietateindiiHia nisrejpexeris,cfi ■zcr(t^«^Än'amp;s,qtta/i inhortatorOquot; incitatortquianosnatura admodum tardiettF infimù fumus ad cogno/cenda qu£dei funt, opus efl ßiiritu, qui nos agat ad bona facienda, in quo naturamfltiritus potißimumcognofeimus. Fiamfifemper tardusfleris in his qu£ dei funt, nec fenlis aäorem, utßobriusfls itr fkemais ad ea qu£ detßunt, cerium indicium, tibi de»

IN EVANG* IOAN* 295 fife pdYdcIetum. Proinde orAndumut pdrddctui dda [it,ne ita tepidißmui ad frciéda qu£ dommuspr£fcritgt; tit, Alij inicrpretantur qmdfit aduocAtus:ß:dnM^ii placet Cbryßoßomi expoßtio. videmus naucs in mari abßq; uento non pojß:}crri:quod fi fequudo ucnto utun tur,conficiunt iter maximum breui tempore: ß aducr» fus uentus, nihilproßciunt,fcd potius retrocedunt. Krf nobis continue f.nif affiatiß(erimus diuinoJpiritu, qui ueremereturappellari uentus, nihilproficiemus. Pau lus ad Kom. Uißint filij dei, quijpintu deißruntur ©• agutur. Nccc//c ut aliquo jßiritu fèraris. Si maluspr^ea ualuerit, uide cui ßs obnoxius.

Apatre. ) Rcéle hoçdicit : namßliusimpetrauit Jßiritumßtn^lum: in manusfilij data funt omnia. Qjii faluantur,filiodatiß(nt,etiameius ha:reditas funt er peculium, ut inpfal. Pojiula 4 me,er dabo tibi gentes h^editatem tuam. î^eq; noflro merito datur nobisjßi ritus fim^his,fed benignitate C hrifti,per quam tantant dignitatem accipimus,utbenepofiimusopcrari, Spi^ ritus ueritatis docet omnem ueritatem,erut mendacia agnofeamus, er tenebras à luce. Animales nonpercisf piunt qua: dei funt,nifi diuino numine ajßirati.

Teftimonium.) Tune uere cognofeetis exfßiritu quem egofuppedito, oiiftiia uera ejfa qu£ praxüxi, er ntefiliumejfedei,redemptoremq;. Proindeetiam ido tteieritisadteflimoniumfirendum uniuerfoorbi,idea

AeclocutusfumuobiSjUtnc 1 gd offendamini. Fadcnt uos ' miexcômunûatos. Sed ucniet tetnpuSjUt quifquis interflci^ at uos, uideatur cultum præftareDeo» Et haec facient uobis,quia non nouerut patrem neque me.

SdtimperftÜionein nofiramer inßrmitdte ebn'quot; fius,undcApoftoUs dixit, Neo/jindjmini. Vix aliud ell,quod ita mentes hominum perturbât, ut cum uide^ musuiros maxime impios, omnibusßlicitatibus gau^ dere-.in fumma,nihil illis deefl. PriCterea uidemus fan^ éh)s ereledos dei uaria pati, unde nonunquam tentan tureledi, ut Rabacuc, loï», Hieremias ; er inpfalmis ßepe occurrit, ubiftndi huiufmodi affèâionesfintirc permittuntur, quo maiorem inde confolationcm acci* piant.ojfenftfunt difcipuli inipfo capiteChrifto: non minus pofleaojfenfißd/Jent inmcbriseius, nifiperßgt;i ritum domini confirtatißdlfent. Vnde enim eft, quod tempore tribulationis tot millia hominum defidunt,^ per crucëi Beatus qui non fcandalizsttur in eledis dei, erperlecutionibusprtefentibùs, Itico Chriflusprtem» nuit.

IN E V A N G. IOAN. zes Hiàt,imminere multas tribulationcstcrnos^utamus ^uafi omnia nobis arridere dcbcantfilicia. Vult dice« rc C hrijius : Propterea h^ec locutus {urn uobis ne ojfin damini,bonuin eft ut iÜa ftàatis.

Pacient. ) No« firent nos in eorum congregation ttibus,eijcientuos tanquampeftimos omnium morton Hum. Apparetiüo tempore excommunicationë fiiijje inufti,i!V certe falubre remedium erat, quando legitin me utebdtur iüa. Scriptura abututur mali, ideo no nün rumeos etiamhocremedio faluberrimo abuti.Exlen ge prtefteriptum, alienigenas, ut Vioabitas,cr alios iin mundos, non in fynagogam intromitti. Et qui Chriftu fiquebantur etiam excludebantur: fid non contend Un la excommunicationë c^c.

Veniet.) Putant ejjë gratißimam uiiüimötft quis occiderit apoftolum. Afio fieuit mundus cotra eos,qui ueritatem annunciant. Abfq^ omni confidentia uosper dent, tamq; craftà erat illorum ignorantia, ut heri din âum eft. Occident uos,putantes fi obfiquium pr^efliin redeo. SedmalaedlillaignorMtia, qutepeccatinftiin ritum fanâum'.malus eA ettam iftsru cultus,quia deus nonftccolitur.

Ciuianefciunt.) Ojtare promiftusChriftuspan tribusiutcognoftcamusdiuinambonitatem.Nonexcu font htec luda:os,fid culpabiles potins ficit. gt;

Proi/er/t uobishtecolim meminilJè. ïtd cnimfcrè dcciditjUtinopinatd grduius fvramus,pr(euijd autcm minus. Sapicnti nihil nouudccidit,proptercct quidoa mnid (dpiens prufcogitat pojjc homini dccidcrc^ ob id tcquion animo foletftirc:qu£ apud Ciceronemin Thufculanis qu£ftionibu5 (y Scnecam fatis clare inue nies. Ciuamuis ipfa pr£cogit.(tio non habest uim Icd nicndidolorcm,im()(oletnonnunquam duplicare doigt; lomn,nifi homoalioqui bene a^ilusfrerit^zj-ratio alioquo modocoUeilaorfubditadeo, tunepatientior erit.Etiam difciinu^, omnia iüa adimpleri dcbere,qu£ per Chriftum pra:dióbi funtpericula.

Hæcautem uobis ab fnino nondixi, quia uobifcum eram. Nuncautê uado ad eum,qui mißt me, 6C nemo ex uobis interrogat me,quo uadam («c/wjÆî.;

Ab initio potuilJèrn uos fic cofolari,fed nolui: nani principio Chriflus adeo fuauiter traduit difcipulos, crinnuüareperinifit penuriainillospati. Einifitfinc pera zybaculo zyc. quoniam noluit illos terrere prin* eipio. Potuijjèntdicere, Domine, fi dixilJès ab initio H la,non jècuti fîù^emus te, Rejjgt;ondet:

ï N E V A N G. IOAN. X79 fccuridgcbdtis cum pdfior dderdt. Çiudndiujj'onfui prtefrns cft,gdudcnt dtnici cum

îiunc uddo. ) id eA,mdmfijh uddo : quid ubi rea furrcxit Chriflus,ddc6 mdnißjk cognofcebatur glot ridmdci dccipm, ut nuüus qu^reret quô iret, nu ddcà certum omnibus erdt.ïtd hoc loco indicdt fe dbldturum corpusfuum : nibilominus ddefl nobis, etium f : corput C briyii non fit pricfcnsilocdliter dico. Vult diccre:Exo plcto minifterio,redeo ddpdtrem,id fit uobispdldm,

Sed quia hgclocutus fum uobiSjtnce ftitudo impleuit cor ueftrû. Sed ego ue« ritatê dicouobiSjCxpedit uobiSjUtego padâ. Si cnim non abfero, incitator ille nô uenietad uos, Sinauiê abierOj mits» tamillumaduos.

Ecce uel hinc licet uidere ueftrdm infirmitdtê: cum inultd uobis promittdm, ddeà teneri eftis, dddiüi curni meie, ut moerorpoßidedt cor ueflrum, qudfi hoc mul=i turn ßciat dd perfidionem, cdrndli Chriflo dßidere: ut dd Corinth. No» fecundum cdrnem cognofcimus Chrifium. vbidutem dgnouei-imusiüdbeneficid,per dffurgimus dd dmpliord ifld,qud: inChrifioco» gnofi:endd,nempediuinitdtem. Chriftus non uult itd cdrnalcs.Et nidnififie qui uolunt uindicdre C hrifli rndu ducdtionem uelpr^fcntidm inpune^utnequefitnobb»

XVI IN EVAN G» IOAN» fcumdtij; in cxlo,pugndnt cum hoc textu. Q«i cxpe» dittcxtHm,nonpoteritncgdre, quincorpus fiiuChrb ftusabflulerit lt;i nobis. Non dicit, ut corpus incitfitin^ uifibilc,fed dicit fe ctbirc. Qui in noâe tecum eft,is tibi inuiftbiliseft,necdte ubift. ideo nuniftfte dicit, Nift abicro,non ugemini ueroftgt;iritu.

Expedit. ) An licet nobis dicere,Chriftum aliquid fttccrc,cuius nullufttutilitdsf Abftt: uttamen in capite É.ftttismuniftfte audiftis,quod euro nihilprod-’/l: non utcdrnemù ftgt;iritu fcparcmus,fedftdddi{licdrni,nit hil proderit.QUddiu C hriftus prtcfens dpoftol!s,puei ri erdntjOr mdgis pedibus ftequebdntur C hriftu,quint (tnimo. Qudndiuinelementis hcercmus iftius mundi, uel in fold cdrne, or putdmus omnem religionem in ed fitdm,uidete quoftrdinur, or qudndo Jpiritudlcs fiituri fimus. Chriftus ft fublimdtus ftierit, dicit fe ftnritunt fdnchimmijfurum.

rum grdudrentur, dominus promittitidisfti^ ritum fdndum ddiutorem ctcorrobordtorem,cj-qudn idillisj^iritus fdnóhisft,éhirusfit,oRendit:pr£mittit tdmen, quod non fintcdpdces ftiiritus fdn{li,niftipfe abieritprimum. Num ni ft crediderimus cr intellexen rimus Chriftumfederedd dexierantpdtris, quomodo poterimiis

IN E V A N G. IOAN. ZPS poterimus nobis polliceri,ßgt;iritum fanilumper ßliuin concedinobis^

Triaofficu datf^irituifanâo. Varie hic locus ins terpretatus eü : fententiain autem clarc uobis propos tiantyÇi uolueritiscapere. Cluandoquidem ßolemusabs errare natura àuiaucritatis,jjiiritusfanûus autemis ejt,qui docet uias,adducentes ad ueritatem. N 0« reéle credendo aberramusie^ fie arguitur totus mundus. Ueinde opus nobis eft,utinreélü uiamingrediamur, in quam mundus non ingreditur: e:y iüam uiam oAens dit j^iritusfanéhis,quteeAueraiufîitia.Deinde expes (hmus premium fi bene egerimus, ad metam pros pofitam cucurrerimus. Vt autem remuneremur, uel etiampuniamur propter peccdta, opiiscfliudicio. ins dicat l^iritus fanéhis, quod uci-um iudicium fit,quomo do mundus iudicandus, er quomodo ßlij liberabuntur in iudicio. l^ihil talium carnalis homo poteß perfe cos gnofeere. iJam philoß)phi,etfi uifi funt fibi fapientißis mi, tarnen non rede de ijs iudicarunt,qualis beatitudo, ßlicitas, uirtus, iuflitia amp;c. vndc opusjfiritufandet qui mundii arguet de peccato. vnde feipfum exponit:

W«»d«î Oquot; mundani multo aliter definiuntpecea^ tum,ueletiam crrorem. Nonputant itlosemre,qui feihntur uoluptates huiusmundi,['edMdentureis Ja^ pientes. Alij ma^is jpecies uirtutum,quàm uirtutes fia (hntur. Spiritusfancbis autcm demonßrat ubiaberre Titcredulia tur.Eftigitur perßdiauel incredulitas, ueraradix oa tasradixo^i mniumaliorumpeccatorum. IStamquodnoneftexfia tnnium pec dcipeccatum efl. Multi ex ïudteis qiàputarunt fe iua catorum, flos,zx non peccare,f eleemofynas durent, ieiunarent Ztrc.ßed atm non crediderunt tn Chri^ît, quid uita eoa rum niftpeccatum f quia C hriHus ipfe uia, tteritas uita. Qui C hrißum ueram uiam no agnoß:it, oberrat. Jam qui Chrißum non recipiunt, neq;patrem honoria ßcant.\'ndeßequibtr,quodnon ßt uera religio apud illos,ßedmera impietascr hypocrißs potius'.quiaoa tnnia quce homoßoletßccre Chrißo nondum cognito, proßcißuntur expeihrc inuoluntario. Adeoinßiki eßhumana natura,oyitaprocliuis adpeccandum, iit femper malitpeccare,quàm beiKßcere,ßßuopteina genio relinquatur. Maüetficerc diuerßum,ß. uel alia quidfaat : ß immineretaliquodpericulum, abßineret ab iüo bonoopere. vnde apparet,quod iüanon fint uerabona Opera, vbichrißusßierit cognitus,ibipet ueniturad dilcélioncdei, adoperadeograta. Idea datur ßiiritus, uthomo ßt uoluntarius,promptus aca lt;daceradbonaßcienda:Qrßquidßcit,ßciat toto cor de.

I N E V A N G* I O AN. 299 de. Multi cxphilo(bphis dctrnnarunt fcriptis idolola^ triM,fcd non ex toto corde. Adulati funtpîebi ; quod indicium eßßdem ueram in idis no ßiße. Ita unum eß peccatum,incrcdulitas,quodpotißinuim etiam conden tnnat hominem. Si uera fides in homine^cxterapecciC: ta no imputarentur iUi. Sufficit igitur fidcs fiola, ad dea Icndaomniapcccata-.loquordeucra.vidcttsuiasqtfte nos ducunt ad uerä beatitudinë, quM mundus ignorât^

No« pfiî eß non aberrare,fied oportet etiam in uùt reëhi incedere: unde etiam neeeßaria eß nobis iußitia. quot;Vera autem eß in C hri^lo, qult;e etiam uerafides eß. Tgt;icit in hoccofißtre iufiitiam,quia uado adpatre. viti dete igitur quantu fit fientiendum de C nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^edeill9

huiniliterfientiM,tanquâ de puro hoinine,fied ut de deo uero nbsp;nbsp;homine. Si igitur coluerimus iUum, et adoraue

timus etiaminßgt;iritu,tunc ueniemusad ueram iuüù» tiam.ludaica iußitia,qUiC in operibus conßßebat, noit erat uera.Chrifius ergo noßra iußitia, fianüifiicatio,itt terccßorq;pro nobis apudpatrcm.ltaabitadpatrem, M iam non uerfi-tur inter homines, ficut antea quando nobis fieruiuit.

'Vidiflis qu£ ui£ tibducant d beatitudine. Chriütii uia efl. Deniq} reftitt iudicium, ut hi qui aberrunt con» demnentur. vbi Chri^us eft,ibi erunt eti4mpij,qui in uidiuRitite iUum fccutifunt. Sed dcimpijs longe alid reseA.Hocterretmundum, quodomnisiuftitid eflin C hrifto,quem mundus condemnduit, qt cuius iußitid ntdxime pVicdicdtur. Aegrefirtmudus etidmiudiciu. Si princcps mundi condemnatus eft,utiq; otnnid memt bra eius,cr totus mundus. Ciuiaper crucem fud Clm^ üus didbolum uicit, or eiecit è peóhribus fidcliü, non mirum igiturß etidm cætcripoflhdc nihilpoterint ddt uerßispios. Dißipuli etidmprcedicütes arguent mun^ dum. Qjidmuis ddhuc expedet diem iß urn terribilëfd tan, qui mundi princeps dicitur : fed poßhdc tam dee* monipfe tdmomnesqui ei feruierunt, condemnabunt tur: hoe graue iudiciummundi. Conßderdte igitur ilf los homines, qui mugis fequiuolunt tenebras quàm lu* cem,quid dgdnt, quid eis expeëkmdum fit in terri» bili dduentu domini. Docetur mudus quotidie inquan tis malis fit, quanta mala etiâ expedet. Sed hoc agre» firtmundus,proptereaperfequituriudos. indeautetn nonturbabuntur pif, etiamfi aßligantur: habebunt ß)iritum fanihim aßißentem, qui roborabit ipfosne pereant crdeficiant.

pr9 Adhuc multa poffum diccrc uobi's, poffuin. fed non poieftis portare nâc«Cum au* ten

IN E V A N G. IOAN. Joo tem uenentillc,qui eft fpiritusuerita« tiSjdeducet iios in omnem uerifatcm.

Suminatim hiec uobis dixi, tametfi adhucmultit tlfentdicenda,fcd uideouoselJcimpares^prief'ertim hoc hora,guia eßis trißes er grauati. Hon quod Chri» flus non indicant eis ßnnma lüa myfleria,erfummtt iUorum qu^e docenda erant : uel quod fßiritus flanóhis alia docuerit quàm C hrißus ; nihil tale eß fiijßicandu : nam poftea iußißtnt docereej-pr£dicare quteChri* flus docuif.neq;Jpiritusfanilus cotraria docuit. Qjtod ideo dico :ßtnt qui hoc loco abutantur : non folum dis cunt Jßiritum faniiummultaadieciflc,fed etiamepis fcopos poßeriores tnulto perfläiora tradidifle quant apoßolos:er qult;edam omijj'a, qu£poßerionbus ßecus Iw reuelanda eßent-.ita fuas ceremonias er traditionei folent deflndere. tndigna funt hteefliintuifan^.,quas fichrißusnon fatis docuerit eccleßam. Vult dicere: Truflra nunc plunbus agere,quia adhuc carnales eflis, Veque uobis ßapiet id genus dodrinte ; fedpoßea flgt;iris tualibus grata ea omnia erunt.

Venerit. ) lUe incitator. Adhuc uobis graue eß^ quod uobiseundumßtinuniuerfummundum,erta* x«rc regeSjprincipes, pharificos,er omnesq:os mun* dus obßupefcit:fed ubi fpiritusfanóbis ueneri t,nonino Icßumerit. Sequitur:

Quod nunc tanquamcarnales non poteftii uUontot do capm,hoc uicrrime acdpietis 4 j^iritu fanôîo. î^o rdinlt;]uet uos dcfides,fed ducet,z^ alacrès foâet. Omigt; nis ueritas promittitur difcipulis, quic faluti noßrte eâ neccjjarid or conductbilis.

■ Non enim Joquetur à femetfpfo, fed qiiæcunque audïen'tjoquctur, S)i. quae futiira funt, annundabit uobis. Illemc glorificabitjquia de mco accipict,SC ans^ nundabituobis.

Loquidfcipfoyinettdddunteft.Spiritusfdnéîtisno 4 ßdpfo loquctur,ideo uer4profirt:hoceji, non lo^uc* titr41i4,qu4m quieeyp4tcr,crqti£ rgo locuti fumus, ud loquimur.Chrißus etiam diccbdt,fe non loqui 4 fe^ ipfo, quainuis uere ; fed uoluit indicare /c non dißidere àpdtrC) quiaeddem ndturd eu pdtre. Spiritusfdn^t omniddpdtrecrfiliodcdpiet. üonputes fegregdtdi eßße ndturds in illis,ut tpfe dliud loqudturperfc.

Glorißcdbit. ) Hcecnotdj^iritusfdndi, etidm do drinte, ß C hrißum glorißcet .Omnes dodrime qute 4 glorid C hrißi dbdueunt, certum eß quod non fint dßi ritußindc : num proprium Jßiritui ßtndo,utglorißlt;‘ cctChrißum .ïuturddieet,fedomnid ceßurd futttin ghridin

IN EVAN G. IOAN* joi g/oridm mcctm, tantum abeft ,utdiuerlumdicdtdpc(^ trccrftlio.i^on didt autetn ftmplicitcr -, (juod eadcnt fit doihrui, fed glorificabit. Qjft de C bn/Jo loquitn^ tur adeo frigide or fommculofe,metuentes ijùafi nia mium tribuant Chrifto, ft äqualem cum patre doceat^ fiomnem poteftatem ei dent, iUi ncquaquäffiritu fan^ (b affidti docent. ita quidem pnedicandus eft Chri^* fins,utglorifice tur.

Annunciabit.) lUapropternos fient. Scriptur^^ folet loqui,ut nos fentimus diuina beneficia.

Accipiet. ) De jBj plenitudinc qu£ primum in me, tanquitm in capite tota refidet, de ilia etiam uobis diftribuam gt;nbsp;S piritus domini refidet in C hrifto, crma^ netfuper euinplenitudo:nosadmenfuram accipimus, iit fupràcap. to. Deplenitudineeius accepimusom^ nes. Spiritus fanfhts accipit à patre Cf filio,quia ab ib Us procedit. Vult dicere, 'Ea qua: cognoui apud patre, iUa uobis per/fiiritum fanchim reuelabuntur, cv qu^ iam ut carnales intelligere nonpoteftis,per iUurn uobis tnanijèftabuntur.

Omnia quæcunq; habet pater, mea funt.Propterea dixi,quod de meoaccta pietjS^ annunciabit uobis.

Antipophora eft. Si quis quarat. Siftiritus fandus i te accipiet,nunquid etiam à patref Supra dixit, tdion loquetur 4 feipfo. hie dicit, quia de meo accipiet, utfi«

lius per omnia uideatur er laieatur a-qualis cum pas tre.Dicit igitur: duando dc mco accipict,etiam de pa ternis accipiet, quia meafunt accepta à pâtre. Totant fitam fubftantiam,totam naturam,fcientiagt;n,beafituigt; dinem crc. in me transßtdit. Omnes eledos quos pas ter prauidittmihiprecuidit. Dum ego uobisjpiritunt communico, pater etiamcommunicat. ideo dixi tios Hs orc. iiion ita de meo accipiet, quafi excludaturpro ptereapater'.fcd ita,quodapatre accepi, illud atinuns ciabit uobis, utfeiatis tüa cjfe diuina bona, z^fupeme conceffa.

Tcn/m confolatur difcipulos fuosa breuitate trißi* tice, Ztr 4 magnitudine gaudiorum, qute fecutura es rant,Grdicit:

Pufillum QC non uidetis me, ÔC itea rum pufilium,ö(^ uidebitis me,quia ego uado ad patrem*

PufiHum tempus, uocat tempus paßionis. ideß, paruo tempore ego patior, utinßa feipßum exponit» Et itcrumparuum tempus à die refurreäionis craßcett ftonis : uidebitis me euntem adpatrem, id quod maxis me lætificabituos. Sicutpaßiomea ad breuetemput contrißabit, ita abitus adpatrem, ut transßrar in ex» leßem gloriam, Utißcabit uos. Euangelißaperquant diligenter uerba ifla inculcat ,nonßemel, [cd tertio er quarto.

IN E V A N G. IOAN. }OX çiwrio. Neque folum dilcipulos fuos confolafus eji do* minus, fed nos quaq^. Porum eft quicquidpotimur per tempus huius uito ; inde enim fecuturum eft goudium, qttodod longiftimum tempus duroturum eft, id eft,per petuô,quodqi max fequetur.

Dixeruntcrgo quidam exdifcipulis illius inter Ce : Quid eft hoc, quod dicit nobis, pufillum ÔC non uidctis me, 8£ rurfus pufillum,8C uidebitis me,6C quia ego uado ad patremf

Non erot hoc odmodum obfcure dicbtm,ft quident potuijfent difcipuli copere quæ onteo di£ki eront, cunt totiesChriftus de morte fuo,derefurreaione prodi* xiftet:ftd tenebontur oculi eoru neognofterét. (^iuont puerilisignorötio, tamhoneftointerrogotio. Eft enim non minimum peccotum,ftgt;onte ueSe ignorore co qute od noftrom falutem funt neceftorio cr conducibilio. quof dicot : (iuisexuobiseft,qui obf rurum hunc fer* monem poteft coperei Omnino oportebot iüos inteÜt* gere,cum totiesprodixerot fe moritiirum.

A dpotrem. ) Obferuote fuperius dióhim. Non ponitconiuni}ioncm,Gr,ficut difcipuli hie ponunt, qui duos orotioncsftciunt. Dicit, Videbitismoniftfte quodofccnfurusftm.lUidifiungunt,nonquodiKlintdi nifum,fed odmirontur per hoc.

Ca, XVI A N N o T. IOAN. OE C O b , Dicebât ergo:Quid eß hoc, quod di dt,pufilIum;'NefcimusquidIoquatur.

ConfiritMt hocEuangchfta,quod unteadixerdt, neque contentus lemcl diem:^' dum repetit, inftnud t quod diligentes fintdijcipuliininquirendo. Qjtdßdi* cdt: Diligentißime interrogahant inter fe dilcipitUt quid eft ftituruin f nunquid eudneftet ex oculisnoftris^ non poftitmus cdpere.

Cognouit autê fefus, quod uellent ipfum interrogai e,6C dixit illis : De hoc quæritis inter uos, quod dixi, pufillutn amp;non uidetis me, â^iterum pufillum uidebitis me.

Ex fcoc poterdnt cognofterc diuinitdtem Chrifth cum drcdnd cordium, cr occultas cogitationes eorutn cognoftebdt-.hocq^ft-cquenterinculcatEudngeliftdtio fter,quo magisad diuinitdtem C hrifti reftiiciamus.

Volebdnt.), Tdmen prius inter feexpcndebdnt hunc fermonem, nc temere pricccptorem fuum noud interrogdtione interturbdrent. Cum dutem ftbi mutui fdtisftcere nonpoftènt,ftdtuêre ilium interrogare.

De hoc.) Non melatet,qua:ftt ueftra cüjßutdtio» Verbum hoc quod dixi uobis,obfcurius eft. Interpretd iiQr itdqi uobis,quidndmper iUudfignificem.

I N E V A N G» I o A N* }OJ lamentabi'mini nos, mundns côtrà gau debit. VosaûtmceroreafFiciemintj fed moeror uefter uertetur in gaudium.

Hlt;ec cfl intcrpretatio obfcurions diili, or iUa om^ it'tA pertinent ad breue tempus, quafi dicat: fequetur tempusiUud, utctT’gMipirißtis^orpufillumploratu^ ri. îiamC hrißo patiente dijßergebantur difcipuli. ïn^ terim mundus,fuminipontifices,amp;alij, qui odio habe bant doilrinam Chrifti, quaß aéhim eßet de Chrißoj Ztrqtidßiextinxißentiüiusdo£lrinam,gaudebant.

Mœror.) Inillopiißillo tempore, quod tarnen ad conß)lationempertiiKt,patiendum cß. Deinde iterum parum temporis rcßat,quoeunduinad patrem mihi e^.ld eii, ero aliquo tempore uobiß:um, tune uidebi^ tisme,cy'Mdebitts aß:endentem incœlos,ßturumq; participem patern£ gloria: ; etj iüud gaudium non esT: paruum. Licet C hrißus breue tempus uerfatusßt cum diß:tpulisßds, tarne inßa oßendit perpetuo illisßenon abeßß:. Talis erit reru uieißitudo, ut mundus qui nunc gaudet, iterum incipiat trißari. Ita diuina prouidentia conßituta ßtnt omnia, utßlij Dci patiantur paruo tem pore: HA^di autem primo gaudent,fed poßremo Iulius omnia occupât.

Ca«XVI ANNOT. IOAN. OECOL rent pucrum, iam non memmi't anxie# tans, proptcrea quod gaudcathominê eflê natum in mundo.

I ta res ucßrte fefe habebut, ut caußa multerispuerf per£.llla fubhoramparturitionis fua incipit plurh mum contrißari, feit adeße uarios dolores : fed hac re confolatur,quiabreuiseßdolor .vbiaiitem tranfie^ rit iüe, ztr ubi natus eß puer, iam non meminit doleris fui in Apocalypß fimilis eß modus loquendi de mulie^ re.,qu£peperitßlium. QU£ fmilitudoadecclefuin attinet, qu£ nunc in maroribus agit, poßhacßmpif ternis gaudiesßuitura Zuc.

Et uos igitur nunc quidem meero^ rem habetis, fed iterum uidebo uos, öi gaudebitcor ueßrum, 8C gaudium ue^ ftrumnemo toilita' uobis.

Vos nunc marore habebitis inpaßione mea, quia pr£dicouobis me moritiirum. Verum iterumuidebo uos, fcilicet refurgens ex mortuis. Quamuis alij inteb ligere uelint de reuelatione C hri/îi, qua cordibus fe re« uelet : ueletiamde ßtturogaudio,ubißciead fàciein Deuuidebimus:fedmaloftmpliciß.imeexponi,utomt tiiacohanreant. Erit nonuniusdieigaudium,fedper* petuum,quia poßbac non fum moriturus,^ nuüi cora ruptioni obnoxius. (^uafi dicat, omnisßlicitas ßta eß

INEVANG. IOAN. 504 inme.Certiejlote,mihi nihilmali potejlampUusdcd* dere: hocq; uos ut ucros difcipidos pluriinum exhilarit» bit,ccrtißimefcio.

Ecin die illo me non interrogabin's quicquam.Vere uercdico uobis.quæa cuncp peticritis patrê in nomine mco, datums eft uobts.

No» folum ego immortalitiiti ero obnoxius/ed o-«0Î ßlices eritis, O' uidebius me ^loripcaiU, ut non opus fit interrogiitione. Vel adj^iritum refer te,qui ont niu dabit eis,ut non opus habeunt rogare. ium nihil de gloria.meanofcitis,fedcumafcendero in caelum, om* Ilia manififla,fient uobis, Kogare, efi interrogare hie. Supra fe dati(rum,htc uero pdtrem,dicit:Ut iterum cou gnofcatis eandem effe patris oC hrifii poteftatem. Di xi quid fit pctere in nominee hrifii, nempe peterequit ad gloriam C hrifii, o dilatationem nominis iUiusfie» dtint. Stepius indicatum efi,quomodo nos cum magna fiduciaorare debeamus,0'lt;}uodconducibile efiani* m£ nofirte,hoc Deum daturum. Atqui de apofiolisfigt;e eialiter ea dicuntur,fiquidem opus maiori gratia habe» bant, ut conuerterent mundum, qui totus erat deditus idolis,o fitte miraculis lt;egre adducere potuiffent.

HdHcnus cuin ucrlaremini mecum,contcnti erdtii mcd cohdbitdtionc : nelt;ji diligenti fiudio ordbdtis^ no^ tncnmeumßcprecdicdri^dildtdri-.ledpetitccr^ic^^^^ pietis.Certum eßchrißo dßcendentc in cœlos, conucd mj]è dpoftolos in unum, deditos precibus fiajjè ufp in diem Pcntecoflcs,nimiruin petcntes,ut dominus mit tcret uirtutein ex dlto,quemddinodum edoôli erdnt.

Perß^lum.) Qttodgdudiuin?iZunquidutbedti e/]ënt, dnhocdebebdnt or drei nequdqudm. Quod gMdiumiChrißum nidxiine celebrdre. sicut do hr eorum C hriflum erucifigi,zs' contuinelqs dljici,itd gdudium Chriflum glorificdri. Hoc ordre eß, ubino^ tnen Chrißi glorificdtur : hoc dutem non poterdt fieri nifidcceptoj^iritufidnólo. SicutChrißus uultnosdo» cere,per uerbumfiuum,itd etidm uull donx ßex comuiti cdre nobis ordntibus. Eleüi idm erdnt dpoßoli, utpr£ dicdrent toti mundo : deficiebdntuires^proindefiuper» noTduxilio Opus hdbebdnt, neque tentdbdnt dominum, fed ut iußi d domino,petebdnt,

■‘Hæc locutus fum uobis fnprouer* j btjs. Veniet tempus, cum lam non in prouerbqs loquar uobis, fed libéré an:» nunciabo uobis de patre, In illo die pe* tetis in nomine meo*

Locutm film dliquMto teilius uobilcutn,ndm retie rd non funt comtincspdrabolte, qiidles dpud Solot }nonein,e^ dlijs prouerbijs. Ut dpoftoli ddmodutn cara nales,lt;!y-nondum cdpdces tdntte do£lrin£,idco ddijcit:

Vobis.) Tdnqudtn infirinis,ut ApoßolusddHa bvteos f .dicitiLdUe opus hdbetis,no foltdo cibo.Alijs doamp;ind he eft, dlijsftolidus cibus : dlijs uidetur aper» te dióhim,dlijs obftcure: e:j prout cuiufque Idbid fdpo» rem hdbentfttd uerbum Dei fapit. in prouerbijs C hri* ftus locutus eft: non quod pofted cldriord diéîa fint^, qudmed qu£ C hriftus dixit: fed quid cdrndles dpoftoli üdhuc,nondumdcccptojpiritufAnóh,abftruftordillis omniduidebantur.

Veniet. ) Id eft,ubifuppeditduero uobisjpiritum fdnóhitn,tunc mdnijiftc annunciabo uobis pdtrem.Spi ritu fdnélo cordd illorum iUuftrdnte,cdpdces erunt my ftmorum,e^reiie ordbunt.Vnde fubdit:

In illo die.) vbiJfiritus fandus communicdtus fieri t, e^ubi annunciduero cordibus ueftris, quodfun filiusi[lcDei,tequdlisq;pdtri,tuncuerbdilld non erunt uobis obfcurdjQT cor ueftrum drdebit.

nomine. ) id eft,ut celebretur nomen meum. nidrcii6.hdbemusdióhimiüud:lteinuniuerfummun dum,ztrpr£dicdte Eudngelium toti mundo. Vtique di fcipulimemoresprdiceptiittius.

Ca,XVI A N N o T. IOAN. OE C O L» rus Om patrcm pro uobisJpfe enim pa ter amat uos, quia uos me amafiis, SC crcdidiftis, quod à deo exiuen'm. Exiui à.patre,ÔC ueni ïn mundumiiterum re^ Iinquomundum,amp;^ uado ad patrem.

Confinnateo5utfidcntcrpctMt,qiilt;e funtinnoe nincfuopctituri. Tunefidentcrpetimus, quandofci» museos,quosrogiimus,plurimumß,uere. Dicit: Non dico, quxfi iumpriinum conciliem uobis putrem : quiu ab icterno eleüifunt filij Dei in me C hriflo. Deinde in putiendo Chriftus orauit putrem : fed fic tumen, non quod putrem dÜexerimus nos, ut in i.ioun.4..A.lioqui feimus C hriflum ejje uduocutum noflrum, quiu digni» tus C brifli in oculis putris tuntu efl,ut exuudiri mereun tur quotquot eledi flint in C hriflo: cr propter hoc di* citur pro nobis intercedere. Non opus utcruffo modo imuginemur C hriflum,uel flexis poplitibus, uel uerbis Uti uoculibus ; neque opus ut tuli modo petut, quulinos petimus-.impetruuit iUu omniu,neqi huiufeemodi opus hübet precibus : nihilominus dicitur uduocutus nofler, ad fliem confleiendum nobis. videte, non uult hoc di* cere,quodumor putris incipiut ub umore difcipulo* ruintnum etium umurc Deum,efl donum Dei.

A Dhortdtus erat Chriftus difdpulos ad prct jr~\ candum, additapromißione, ut quicquidpea tercnt in nomineßuo, daturum fe Ulis. Porro quoniant Cinnes prcccs dccct c/Je fideles, abfique hafiitatione, fiindi magna fiducia inDeum oportet :eapropter ut confirmet animos illorum dicitillis, quantum diligana turapatre fiuo, ita ut omnino confidant fie omnia impc traturos, Nulla enim opus habet interceßione,ut in nii ntero dileShrum babeantur. Ideo dicit.

Non rogabo. ) Ponp ifia oratio non derogat in* tcrccfiioniChrifii, quia efiunicus no fier mediator ina ter deum patrem,^^- inter nos. ïta enim tile intercedit, V ab leterno dileilusfuit patri, ut propter Slum accia piamur, ezpropfcr iiluin fides nobis concedatur,cr itaper iüum iamfiilifiumus diledi, ut nunc cofidenter oremus,tanquam amati à Dro patre.Dicitfie Chrifiui oraturumprohis,quiacceptHri fiunt fi^iritu fianduKt V-itlam abundantiam bonorum .Tales enim iam antia reconciliatifiunt patri. V nde addit,

Diligituos.) Ideft,nonopus utorempatrem,qu0 Uos diliget : Nam qui non ficiuntfie diligi à patre,minus orant, ucl abfique fiducia orant. Oratio fine fide, nihil impetratapud Deum. Dificipuliigitur iam erant elea diaDeo,antequam opus reconciliationisperChria fium impleretur. Id efi, Non orabo, quafii minus grati

fitisDeopatri : negiopustaîioraùone. vtigiturutili^* ter oremus,perjuitfi[imus iäm anten Deuntpatrem no bis conciliatum.Deinde dicit:

■■ Qaiiaatna/iis.) VideturomninocaufalisiTlacoit iunilio, Ciuia^, caufamponeredileéiionisdiuinieergi »os.ExEpifloIaloannis ntaniftßuin eß,quodDenf prior nos dilexerit. Amor, fides,or pictas or c. ipßt do na Dei funt,qult;e non ceneeßißet nobis, nifi prior dilea xifijet. Ponitur autem caufa apoßeriori, quod indiciti rft diuin£ dileóiionis : Nt«)« cx diuino amore proßuit amorChrißicfc.

Exiui. ) Creditis me eßeßliumDei,genitum 4 Deo patre, idq- ab £terno, er mißum aDeo in hunc mundum,nimirum propter falutemhumani generis^ Siigiturmißiis eß à Deopatre, iam antea erat. Deini deadfinemquoq-adiungit:

Relinquo. ) impleto miniflerio obedientiic meit, rroineadem gloria cumpatre.Siepeedoilißumus,buf manitatem C hrißi cum diuinitate glorißcandam. tpßd bumanitas anteanunquäßc indiuinitate glorificata, wt in eadem perßyna qua adiun^bi eß diiiinitas, adorai tetUT : hocantea no contigitpriußquamChrißusaßen deretinccelum. inillisigiturduobuspotißimußndat^ fidem noßrain,ut credamus C hrißum ueniße in hunc mundiim : deinde quod Deus exaltauerit iüum. Qtß bumilitatem Chrißi, zj eins exaltationem rede cre^. Ç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diderit.

IN E V Ä N G. IOAN. 507 Merit iutiquede C hrißo reile (cntiet, tiecelfeq; êü ut conjitcdtur uerum Dcum hominem Chriflum elJc^ iiicc e/t illa con/eßio,de gua Mtea Petrus laud4tus,dùi‘ cens: Tues filius T)ei. Et loan. 6. Aquäm idta^ternie habes: Si quis igiturillä uere crediderit, quodpdter mi fa-it ipßunigenitum fuum,illcnimirum etiameredet CieteruqutC faluti funtneccjjdria,nemperefurre{lioa nein uitdin tcterndm. Ita bene animantur difcipuli, utfidenterpoßint ordre.

Difopub ilh'us dicunt iHi: Ecce nunc loqueris pala'm,amp; nullamparabolam dicis. Nunc feimus, quod noßi omnia* amp;nbsp;non opus habeSjUt quis te roger*

Vbi dißeipuli pdrum Iduddti fi(erdnt d domino, cœ perunt ßibijpßispUcere. Erdnt enim ddmodum cdrnds les ddhuc. Audierunt : Pdter diligit.Etitd putdbdutße lt;diqudexpdrteeudßtßeomnepericulum,uidebdntur^ fibi omnid ßdtis re£le inteüigere,tdmetßi nuUi ddhuç erdnt,or ddmodum inßirmi. ideo dicunt:

. Eccenunc.) tdmßcimus,quodßcisomnid,ueletii exijs poterimus cognoßcerc,quod drcdrtd hominuni ferutdris: non Opus utquis te interroget,qno dacedi ipßum:pr(euenis enim,dde6 omniddpertd ßunt tibi, idmß cognouimus te filium ejße Dci, qui drcdnd cor» M potes tdm ßicile cognoßeere.

Nonopus. ) Scilicetguid tu ipje prlt;euenis con» fcius omnium. Nam hoc diligenter Euangeli/fa no/ter oftendit,indicium ejje diuimtatis C hrifli,poUe ahfcon ditd cordis cognofcere. V nde iüa adiungit ;

Jam cognolcimus te mijjum d Deo, filium Dei, V uere credimus: tametfi non omnino hoc myfleriutn tenebdnt,quid fides lUorum alitluanto adhuc imperfi* äiorerdt.

lefus refpondct illisdatn credin's.Ec^ ce tempus uenit, ÔC ïam uenit, ut difper gamini unufquifque in fua, ôi. rdin* quatis me folum : QC. nô fum folus,quia mecum eft pater.

Quid diCcipuli drrogdntius locuti erdnt,ct‘ glorid* H de fud fiducid, or inteüigentid uerborum Chrifih idco iterum indicat iUis fiiam infirmitdtem.

ïamcreditis.) Quiddmlegunt hoc per interrogé üonem,C)‘ per irrifionem diiium effie uolunt. Nuncfii licet crcditisiputdtis ne uos credere iSed non uideo hic figndtdm interrogdtionem,proptered fimpliciterddd mitto, ^uid alijs in locis C hrijlus ddt apoftolis tefiinto^ nium fidei : fed quie qudinuis periclitdtd efi, uarifi^ modis tentdtd, er ddmodum infirmd, tarnen non fid onituno cxtiniîu,permdnfit emm in illisfcminariumfi

IN E V A N G. IOAN. }O5 dei. Vuk dicere : videte qudtn infirma fit fides uejlra.

Ecce.) Gloriatioigituruclirauanacrit'.breuifù^ turum eft ut diftipemini fmguli, timcbitis nc aliomnt confortio periditemini.

Mefolum. ) videtequalis ftdes ueftra,meeftft deferturi. Adeb nihil eA foiidum in hac uita, etfi exh mia fit ftdes noftra.^ieci; fublime debcmus de nobis fa^ pere : fed qui ftat,uideat ne cadatmo dejùturlt;e funt ten tationes. C reditis^benc eft-.uidete autem periculum:no fatis bene incepiftë,perfeua‘amini:pericula inftant ma gna : nimirum fcandalizabimini in me, ubi uideritis tom anxium me,ctr tantapati ab impijs hominibus.

Elonfolum.) Etfiàuobisrelinquar,tamennon omnino eroreliihts,fedpater mecum eft. Certum pa trem femper adfitiffe ftlio, quia natura non funt diuift pater cyftlius, licetperfona patris non fitiuniia hutgt; manitati.Non Patri]paßianifuinus,neque Sabelliani, utrunque enim legimus ; Paterftlium fufcitabit, or fta. lius feipfum fufcitabit.

Hare locutus fum uobis, ut pacem habcatis in me, Habituri eftis afflidios hem in mundo,fed bono animofitis, ego uid mundum.

' Totum ikumfermonem ad ueftram confolationem iocutus fum : per me habebitis pacem, quieti igitur fi^ (is, PerftdemiuftiftcamuriCrpitt^cmhabemus. Licet

XVII A N N o T. IOAN. OE C O L» fint uariæ,inquit, fùturte affiiólioes in hoc feculo,quod' fdtis abundc pr^edixi, nihilominus pc(x,qudm in me eflis habituri, fic corroborabit uos, utpoßitis ßrre hu^ iuimunditribulationes. Quamuis in mundo pdcë non fitis habituri,tdmen in mefolidam pdcenttgaudium Cf filicitdtcin hdbebitis. Nemoucdntuosdffiiólionesuil^' rilt;e ißius fecult : per mepoteritis uincere. Idmprior ui^ ci mundum,quid morte med mortem occîdo, inftrnunt cxpugno-.qudnto mdgis mundum Cf principcm tUitis^ Pidnè in nulld rc poteft uobis nocere mundus ,cxom^ tudin bonum uobis ceffurdfunt, etidm fi quid uobis cerint. t^onefi fitum in potefldte mundi,ut dffligdt iu^ fies, fed qudntum Tieuspcrmittit. Licet impugnentib los, tdmen in utihtdtem ceffuru eü pijs, ficuti Cf mori Chrifli nobisin fdlutemceßit.Itd dum noshicudrijf modis exdgitdmur, tarnen ne fimuspufillo animo, iUd enim omnia ceffura funt in noßramfalutem. Conßdite igitur,Cfbono animo eßote.

. N cdpiteiflo, orationem Chrifli habet mus, in qua tanquasn fummusfacerdos i pro fuis orat. Licet prius dixerat fc non orare,tamenhicorat, utfeiatisin quant fententiamprioradiókifltntuerbd.

Fim'frf exhortatione fud,de finit inpreccs, or often dit nobis, quMto ftudio orandum fit, or (luanta opui eleudtione mentis, Suftiilit oculos in caelum ,t(tz^ not oculos dnimipotiftimu in caelum leudremus. O« fdtio entm nihtl dliud,nif eleudtio mentis dd DcHmdin c^iiioculosdeiiciunt,pdmd;ftgt;eifunt:lt;iß-quiftdenterdli quernd^iciuntyindicdntfibimdgnâ. eftèfiduciam. ïtct ddmonet C hriftus,ut oculos attolldmus.Non opus pro pteredyUt Deo pdtri calum dßignemus, cum ubiq- fit. Quidigitur opus tollere oculos in coelumfVerum fciM mudiuxtdcomunernopinioncmhominü eftê diélum.. Çertum eft,Deum ubiq; eftè, nihilominus tribuimus ci coelum, locum nempe honcftioré. Ordt igitur tdmpro dtfcipulis, qudm pro dlijs qui per iüos crediderunt : fed tntède feipfo loquitur,quomdgisdgnofcdmusChri» ftum exdudituru nos. Ahqui diftinguunt, quod priinü pro fe ordrit ,fecundopro difcipulis, tertio pro nobis, fed ex ipfts uerbis uidedinus, quid fibi uelit htec ordtio.

Pater, uenit hora, glonfica filium tu^ um,ut amp;nbsp;filius tuus gforificet te.

C hnftus certißimus erdtdcpdtrefuo,z^fe glorift tdndum:ordt turnen iftd,non tum fuo nomine,quam ut nos cognofcdmus quuntd Ule expeéklueritdpdtre. Di f^it ; Venit hord cruds er mortis mcie,uenit tempus ib lud idm olimprtediiium,quo ego facrificiu ueruin int»

moUndusfum, tu glorifier fdium. Num totusmundut in hocconjjiirdt,nt filiumDei abijddt,Qrtdnquam menducan c^ignominiofum rcijdatxum enim oedde retur amp;nbsp;blajjgt;hemaretur, ßjcdti bdnt omniu illuc, ut fi bus Dduilipendmtur per omnia. Orat igitur utipfe glorificetur, er ut glorificutioftlij cedat in gloriam pu tris i num ubi mitndus agnouerit tantam charitatem itt mittendo filio,tunc pater per fdiuin glorificabituretc.

Qiiemadmodum deddii illi potefta^ tem omnis carnis, utomne quoddedi^ Di ilhjdet illis uitam æternam.

. jniUo glorificdbiturfilius, quia ante omnia fècuia quicunq- eledifunt, inftlio Dei eledifunt. lilio deida ta eft poteftas omniscarnis,O'utquotquot faluanc^ funt,feruentur pernomenChrifti.ldeo fubdit:

Vtomne. ) Pfalmo 2. Poftidaàmeodabo tibi gentes hareditatë tuam,0'poft'eßionemtuamtermi nos terrée. Ecdefta tota data eft C hrifto^^ut iUam uiuift cet fuo ftiritu,iüiq; uitam teternam concedaf.tam cert tusede hridus de ftua gloriftcatione, imô olim iam po teftatem babuit. S i autë uoluerimus de humanitate lo* qui, certum eft quod tune primit accepit poteftatë, ubi refturrexit à mortuis, oconftitutus ejï iudex omnium»

DOminus nofter,quo magis difdpulos fuos eon^ ftrmaret, audientibusipfisprecatuse ftpatrër

IN E V A N G. I O A N» 510 tum pro illis, tum pro ijs gui erunt pcriüoscrcdituri. Initio tarnen fuam dignitatem indicauit, quantusfcilit sset ßtapud patrem. Clui enim hoc fciunt, no dubitant guinprecesChriftiexauditoifint. Audiuiftis, Sicutde dißt.gu£ fententiaitaaccipiendaeft: i^emofaluatur. Hiß in nomine CImfli. ita habetpoteflatem omnis cor His,iitdetuitama;ternam. d^uidillaßt, iamdeßribit^

Hæc eft au tem uita acter na,ut cogno fcant te folum, deum uct urn, ói. quem mififti lefum C hriftum.

initium lt;etern£ uitæ tribuit cognitioni diidtu, quanto magis in nobis inteüigentia perßcititr,tanto beatioreserimus.Hocßcpoteris cognoß:erc.Homo intelligentiapr£ccditc£teraanimalia:e:j- tanto quifi^ etiam dignior inter homines, quantoßtpientiorefl O' prudentior. Hon enim dicimus hominem diuitembest tum, uel ualde dignum, nequc ilium qui terrea pote» ßate eft pr£ditus,ßed lÜum qui fapientia plurmum ua let. in hac terra ex parte cognofcimus, o tanquam in ßfcculooitt tenigmate : fed poß hancuitamiiereoquot; perßäe uidemus. Artes habere, indicant hominem prudentem : res autem diuinas habere, hominem bea* tum.iam certum eß non loqui hie C hrißum de hißori» ca cognitione.MuItt de Deo, fed non ex corde loquun» tur : O' etiamfatan nouit Chrißumßliumelfe Dei,ta» men none A particepslt;£tern£uit£,ficutneciUi.Eiif

‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S $

XVII A N N o T. IOAN. CE C O L. propter deiüanotitid loquitur,ciu£ hominem trahit ad amandii Deum, amp;nbsp;ad ponendum fiduciam fuam in JDeum. ffa^c uera cognitio Dei,quie turn hic, turn alibi heatumficit. Hicinitiumbeatæuitæ,alibiconfummd tio. SaptusChri/lusilludindicatperhæctierba; Q«*

I credit in me,habet uita aterna. Ex fide, qua: nafcitur txcogmtioneDei,e^illanondliunde quàmperprte^ dicationem diuini uerhi,lolet homini contingere falut.

Vitaieterna.) inuitateternamhil omninodefide ' rabitur,iüiceritj'ummaperfi£iio,prt£fertiminrefura reilionecorporum. Et am maxima uoluptasnafcetur, ex contuitu diuinitatis. Vnde no fiolum refigt;icies ad colt templationis nobilitatem, fed etiam cogites quanta bo fta fequantur. Videtur hoc loco qtdbufdam imprudent tioribus folum patrem appeUare Deum, O' ceperunt hofiesfidei occafionem negandi C hriftum ejfe Deunt, uelfigt;iritu fanéhtm.ïtem alij hoc modo coiunxerunt : C ognofcent te folum uerum deum,O'C hriflum uerunt Deum oc. Sed non opus huiufmodt interpretatione,li cet apud magnos autores id habeatur. Loquitur hic ut Paulus in falutationibus fuis, qui dicit: Gratta uobis O paxoc.Coniungitdominumlefumpatri. Qjtid filn aulem uelitfcriptura,fcitote:nomine fcilicet patrispri tnum Deum ipfum comendari, non folum nomen per* fon£,fedpro ipfo Deo toto,qualifcunq; eft.Vnde ora* tto qu^hicfit, dirigiturad totam diuinitaiein, qult;e efi

in tribusperfonis fubfiflit-Min filium ZT j^in^ tum pmchim quMuisponutnus in triniteite, no tamcn tres Deosdicimuse/Je.llludigiturfieaccipite,utuobis diuinitus primum comendetur : deinde ut totum beneß cium diuinitutis mMimuin quo nos redimere dignutus rß,cogitemus. Non fufficit folumcognoßereDeum, ttiß etium uiarn, qua. peruenitur ad Deum cognofeas. Vnicus deus,ad quctnref^iciamus.Via Chriflus lèfus : ille mijfiis à deo.Et pater declarauit mifericordià fuam perfdium fuum,quißilus nobis uia.Sunt qui dicant ße cognoßcere deum,ut iuda;i:fed hos non licet dicere bea tos,quia uiam ignorant,or currunt extra orbitâ. Idea Paulusgratià àDeopâtreprecatur.fednedubiteinus gratiaindandam,adiungit:DomininoflriteßiChrißi. Hicc efl fynceriorfententia huius loci.ïnuenimus pne» terea in his duo : quod fdius glorificat patrein, er pas ter fdium,quod cr poflea magis deelaratur.

fummauiopusquoddedinimih!ut fas cerê.Et nunc glorifica me tu pater apud temecipfum gloria, quam hab ui, priuf« quam hic mundus effet apud te*

'Dignitatem fuam Chriflus hoc modo reuelat difei ptdis-.quandoquide-m ipfc per omniaobedientißimus pahi, 0- propterca acceptißimus : ncq- dubitemus ds

Glorificaui. ) Id efl, prtcdicdui tuain mifericort diam fupcr terrambenigmtdtemq;O'c.Quiadiuinit chantas nunqiiam adcó maniflflata efl humano gened ri, quàm per C hriflum.Accepimusflliiim ipflum in pi^ gnus, ut certi ejjemus de diuina bencuolentia. Et quic* quid docuit C hriflus, totum eo retulit, ut animi noflrf in patron flubuehantur,O' ut reliHis iflis terrenis, cxd leflia qu£reremus : idea hiproflâôpturimu aborantt quiaDeoauocant.

Super terram.) Eiihil qult;eflui quant gloriam tu* am,O‘ ut tuinaximus habereris.

Opus.) Idcfl, multograuißimüiniunxifliopus, wmpe ut tne humiliarem, etiam ufque in mortem igno ininioflflimam crucis ; obediens flti ,ohocflci,ut tu glorificarcris.

Et une.) Sicut tc gloriflcaui, ita tu me reueles hof minibus,quantum mihi eoncejflris,oquantum tef cum femper commune habui, o quod flm tibi atqua^ Us. Ea enim gloria flut mea etiam ante conditum mun* dum. tndicatperhocChriflus,feomnibusmodispttd rem eflë patri. Solius Dei efl creare : eü oChriflus creator. Exponit nunc fe,quid flt glorificare.

Manifeftaui nomen luutn hominid bus, quos dedifti mihi ex mundo. Tui crant, amp;nbsp;dedifti illos mihi, ÔÇferuarunt fermonent

Glorißcare Deum, efl maniflflarc nomen Df z fco* minibus. Venit igitur C hriflus, utpr^edicdret gloriam pdtrisflui : or non folumprddicauityfld etidm munifl^ fliuit cordibus hominudt^ nt Deum maxitni flicerent.

Ciuos. ; Hequeomnismundus,fldquidatiflint. Videte hoc loco pnecedere dnte omnia priedeftinatiot nem diuindm:nam ille ordo efl flc(lutis,ut Deus ante ont ntdpr£uidedt,quos fit fdludturus ; hosq^ddi Chriflo, quid per Chriflum fliluandi funt,Qr d Chrifloffliritunt fdlutis fine dccepturi.

Tuierdnt. ) Primdm dignitatem tibido opater i tu es dominus omnium, hos tu confcripflfii, dediüi mihi: iüos locupletduiffliritu meo, inffliraui eis uer» bum tuum, uoluntdtcmq; meam,^ fèruarunt.Apofl» liprtealijscle{li,peculidrispopulusludteorumcrc.

Sermonem.) Jam fcimus difcipulos non ita fler» UdJJëomnid prd’ccptaDei,quin alicubi ojfèndcrent. licet conflderare hic, quid flt eloquiumDei fleruarc. yllud feruantquotquot credunt inChriflum. ttienint perfldem fludent innocenti uitte, addidiflunt unico fludio Ulo, ut carnalcm hominem conflciant : nam ita etidmdifciptdi ferudrunt. Scd fluis hocdicere,illunt cffè impeccdbilem qui flerudt fermonemDei,nidlunt certe ddbis ex mortdlium genere,qui fèruaritferma tiem Dei, utabfqipcccato fit, iuxta diókim t. loon.».

Nunc cognouerunt, quod omnia quæcunquc dcdffti mihi,abs te funt» Quia uerba quæ dedifti mihi, dedi eis: ipfi acccperuntjô^ cognouerunt re,quod a' ite exiui ; QC credider5c,quod tumemififtf.

Vidcte or4in(m falutis nojlrlt;e,^uamodo in t4teChrifli,falusnoflra conßliat.Certumeß,omtM rf pâtredariçr concedi,attamendicitßbidatosiüos. quot;Et quomodo i qtàa uerbum quod iüis annunciauit, aa cepcrunt.

Cognouerunt.} Videquidßtßtruarefermonem. Tgt;îcit,cognouerunt quod uerc ßnttua opera, qu£ ego ßcio. ld eft,omnia qu£ ego fitcio,ft:iunt me tua iuftit ß ceredta tibi omnia acceptaßtrunt :ßc omnis bonos re* dit ad patrem. Chriftus per fte locutus eft lubil, quod non iujßfsßicrit 4 Dco pâtre.

Exiui.) ïnhocftruaueruntfermonêmeum, quid funtfideles. Non tribuit exade operum impletioni Ça^ lutem, fed fidei, quia fiepius fuprà apoftoli tcftati funt C hriftit exiuiftè àpatre,e:^ hoc feuere credcre. Uaaiit conditutum eft à deo,ut iÜi qui crediderint in deum,ba beantur in numero eorü qui fcripti funtinlibrouita:: utiq; fi uere crediderint : non loquimur de uana fide C fhdta,liucufq^priemilfafuntiila,exquibusdignitaté

C hrijli cognofdmus ; deinde licebit inteüigere, quan« tum uaktitdpud patrem.Opusut fciasquern milerit I3eus,nempe C hriflum.Omnes dati funtfilio, filius ni kil neglexit. Quis dubitare poteß:,preces C hrifli Delt;f non ejje acceptißinMS,pro ijs qui datißunt itUi

Ego pro illis rogo* Non pro mundo rogo J fed pro illis, quos dedifti mihi, quia tui funt .Et mca omnia tua funr,6^ tua mea funt,2lt; glorificatus fum in illis» Etiam nôfuip (nmundo,ÔCilliinmun do funtjCgo ad te uenio»

Principio oral pro upoflolis, qui plurimum peri^ flitaturi erant, cr quos prtecipue elegerat, ut nomen fuumportarent coram regibus : proinde iUi maioriro» bore opus habebantcr maiorigratia.Certum quidem eft,tantä e/Jè efficaciam fanguinisChrifti effufi,etiant Mortis eius, ut ßußßciat pro toUendo peccato totius Mundi. Sed mundus, id eÄ, increduli, quibus mutu dus ijle adco placet ,utfe auertant à luce ad tenebras^ hi non funt confcripti in libro uit£:unde Chri^lus dicit fe non pro illis orarp.

Pro illis. ) a^i ad numerum ftdelium pertinent» qui ex numero ouium funt,or uoce paftorisaccipiunt. Itlihilmoueantnos bla/ßhenueuoces malorum homisf qui fuam is,HMiton fanilmji ßcerc uolunt cutn

ih^hetnia Dei, gudfi cogctntur peccdre-.nam igtutäd fudpeccant .Ipßs uerbuin Dei dnnuiKÎdtur, dd Chri^ Pim ut uenidnt : fed itd feipfos excufdtit, cr diuindnt prouidentidm incufdtit.

Glorificdtus. gt;nbsp;Po- lïîo; qui tui funi,^îonficdbor. itd uttd gloridpdtris nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in mundo funt, ztr obno^

xij funt periculis, ideocommendo tibi illos,quiitune Cr tecum fum glorificdndus.

ORdtio hiccplend ep myperijs,docetq- unde no frd fdlus confifat, or qudntæ dignitdtis dpud

Deum pdtrcm fit ChriPu5,fdcerdos ZT'pontißx iüe fummtis : difcimus quibus non prodef ordtio C hrb pi,ucl proquibus etidinipfenonordt, nempeproqs qui non funt eîeili uel priedefiindti dd fdutem, ilU in» qudmnon funttrdditi ft!io,neque illis jfiritum fuutn communicdt. Çiuos dutcmprteßflinduit,illispirituin fuum communicdt, quid idin olim eleili funt, qt in illis dicit fe glorificdri.vltrd dicit:

Et idin non.) Eionfuntßciendieordtiones inuti« les. Vtdt Chriflus diceir :Opus nunc hdbent dlio pde trociniomeo.Cumeffem pr^fensinhoc mundo, med corpordli pïicfentid illis crdin foldtio,z;y conferudbdin eos,gdudebdnt enim tdnqud cordin ßionfo dmicipont fl.Hocfoldtiumfubtrdhiturdbidis. Proindeipfierunt in mM2do,idep inter hofes^dduerfdrios fuos, qui ipfos omnibus

IN E V A N G* IOAN. ?i4. omnibus modis perleqiiantur: opus igitur defittfiorte babcnt .Corpore dbßiturus fum ab iîlis, undeneceßaa ria eft liUsnoftra deftnfto :non ftolum ob dignitatem tneam ,fted ob ipftorum indigentiain idos tibi commette do épater.

Pater fandle, ferua illos in nomine tuOjquos dedifti mihi, u t fint unu, ficut 6C nos. Qtiando eram cum illis in hoc mundo, ego feruabam illos in nomine tuo* Quos dedifti mihi, ego cuftodiui, 6C nullus exillis peri)t, nifi filius ille per dituSjUt fcriptura compleretur.

Quia derelinejuendi funt à me, nutte fdnile pater ferua idos, ad celebrationem erfandificationem ttd nominis. Oro ut idi feruentur, ita ut hoc cfftciant, ai ^uodeledifunt.

Vnum. ) l^on folum unitate erconcordia amt tnorum ,fted etiam deftnftone, cr mutua aftidentia : quemadmodtim ego totus in hoc incubui,ut gioriaia tuam omnibus manififtarem^ ita etiam idituam glo^ riam potifttmum curent. Propterea tu quoqueuiciftim idos, ftcut tne, commendatos habeas. Pater honorific cauitftlium fuum, uiciftim filius patrein, Sic etiam qui funt dificipuli C hrifti,honorificant Deum patrem: pa» ter impartiendo diuinam gratiam uicifiim fuo modo

^orißcat. Non cadem unitds inter nos amp;nbsp;Detiin,^tidd lis inter Deunt crChriJium,qui naturalisßliusdei fuit. Sed quantum adßtpfteditationefn gratiic^aliquo modo Cf nosunuinßunuscitm Deö. Cum nos illiusgioriaitt tttdgnoi)ereqult;erimus,i[)fenobisäßißit ßto ßibßidio» Repeat qudntum egednt diuino duxilio.

Egoßa-Udbdm. ) Serudui dd tudm gloridm, ut tu cekhrareris:cr itd ßn-udui,ut pidnè tibi dddiilißnt.

Nuilus. ) Sed iüum mihi non dederds. eÆpi«î perdituSy iuxtd modum Hebricorum. Dlius mortis, td rfljobnoxiusmorti.

Scripturd.) Idmdnted prtedidumefl iniflorum numero inuentumiri ßliumperditum. ludas ßidmdii* tid pejßm dbijt. Sed quos dedißi, id eß, qui eleâißcd runt, hosßeruaui. Vnus iÜe nuüis beneßcijs, nullis mb nis er dodrinisßerudripoterdt,ß:d impetu magno rue bat in ßtum malum. Antedin pßalmis ßeriptumerat, quod ßuo loco declardtum eß. Non quod ßoripturd coë gerit ludam dd ßiam malitid, fed quid proditurus erdt feripturd iam anted pr^uiderat.

Nunc autem ad le ucnio j haeclo* quorin mundo,uthabeant gaudium mcum impletum in fcmetipfis.

Serttdui hd^lcnus iüos. Verum nunc abeo, id eß, transfiro corpus meu ab Ulis. Neepfolum qitodmoriM rus crdt,hoc dicit,fed quod omnino reliihrus erat ter* rant.

IN EVA NG. IOAN. jtÇ tätn.KuHqudmtaligdKdioaljvüidifcipulhqudinpoß: yvfiirreólioncm.Antedconfoldticictieimntagna,fedib I4 obérât iüis,qiiid non cdpdcesßgt;iritusfanüi.

Htec.) Scilicet dd cofoldtionem ipforü, utfcidnt ttltum ipforum curam hdbere, nempe tepdtrem. Oro ipfis prcefcntibus,ut dudidnt iüud gdudiü.Dicit,meunt ^dudiit, id e/iquoddemehdbcnt, utfuprd lë.DegdU dio pleno in feipfis non hdbuiffent hoc gdudiu, nißpeif ffiritum fdnéhm.TSltfi quisjpiritu fdnéh pr£ditus,ptt rum lætdbi tur, etid ß multos dudierit dccedere dd C flum.Munddni ißi hominesnon multugdudent,ßi mid ti meliores eudddnt,imôdolent,0'‘eÿrefiruntgloridnt C bn/W creßcere, Igitur tune dißiipuli perßäum gdm dtum fortitifint, quundo C hrißus aqudlispdtri hdbb 'tus eß. Dixerdt præterea, Ego ferudui illos:nempe per uerbum ßtum. Btiam ob hdnc rdtionem reiliißime cont tnendatifunt Deo,quid propter ueritatepericlitantur^

Ego dedt illis fermonem tuum, S£ tnundus odio habuiï iilos : quia non funt ex mundo,quemadmodum ego non fum ex mundo « N on rogo ut tol^ las ipfos ex mundo, fed utcuilodias ils» los à malo.Ex mundo non funi,quein4

Dignißimi pr^ßdio deifunt,qiii propter dcuin,ue ritaté iuflitumpericlitdntur. Cifdpulos dicitpcrh clitaturos in mundo,propter uerbuin Dei,quia lUo ac* cepto abolienati funt ab hoc mundo .1 ta acceperut elo* quiaChrißi,qu£ mundo annunciare debebant,e;^pro pter ifla nongrati mundo ßiere:quod or hodie accidit.

Dedi.) ldeß,dclegieos, utuoluntatemtuamana nunciarent in toto mundo. inde efl, quod mundus eoi odio habeat. S a:uiunt principes, philoflophi or phari* fa:iopponcnt feuerbocrudsQhrifli. QuareiUosoiüt mundus i quia aflvrunt uerbum tuum'. l^undus agno* fcit uerbuinDei inapoflolis,alicnos lt;i moribus fuis, etiam filios Dei,ideo odio habet. lam non uiuunt mun* danoinore.Mundusgaudetinpompis,dclidfl,diuitijs crc. iUaq; omnia ah apoflolis uilipenduntur, imo de» hort am ur mundum à uanitatibus ztr idolis, nefibi pl4 t eat, ne fanóhis uideaturpropter opera fua, utphari* fa:i, qui diuinu honorem flbijpfls uindicant. Alia ratio apoflolorum quàm phariflt;eorum efl : Uli enimuitain ita inflituerunt fuam,ut cupiant omnia reduccre aU Deum:pharifa-i uero abducunt.

^xmundo.) I^Ionexmundofum. SdmusChria flumflatrem noflrum uerfatum in mundo,fld nonp^ ticeps peccatorum noflrorum fiât, uei-tim alienus erat ab omnimaculapeccatidtanonexmundofiiit,

I N E V A NG. I O AN. jiff J Nowrogo.) Dubiuquodndlcipoteratcxæqui^ Uocatione uerbiWLundi, folu(t pcruntipophoram. id eft, No« Ko/o ut mox moriantiir,^' fteparenturàmun danis,neq; iüud utile, Oportet triticum cr ziz^ni‘t ft^ inul crejeere : ut lilid creftunt interftgt;inas,ftic boni cum inalis uerftantur. Poftuitdifcipidos in hunc uft{m,ut illos qui in mundo funtjucrifrciant.

tK Tff Trot'«^». ) A maligna TrovN^aç, malus deemon qui ad moleftiam cr laborem uftq; nocet.ltd iüi nonftnt in mundo, quatenus mundus malus eft, ma leftiam animabus inftrt. Dominus non omnino libérât 4 ftatana,jed affligit, uerum ita,ne fuccumbamus: non ultra tentât quàm ftrrepoßimus, Viuendu eft aliquana diu cy militandum.ftcienda igitur opera qua; Deopln cent,neque mundus nos impediat à ßandisoperibus.

Noffftunt.) Certum eft eosfiiiftè homines, utnos peccatores : fediam non funtaddifti huiusmundimori lus, nequeuiuuntutcieteri, unde magnum diferimen eft inter fdiosDei er huius mundi.

Egonon.) ïdeâ,non curauiqu£ huiusmundi funt, non habui amicitiam uUam cum hoc mundo,cru^ aftxus fum huic mundo, jta diftipulis etiam mundus crucifixuseft, Elonfuntciueshuiusmundhfedpotius hoftgt;ites cr peregrini.

Sandîifica il ios in ueritate tua.Sermo tuns ueritas eft, Qtiemadmodum me lt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T

Or4«it: Scrudillof. Qitideflferuaillosfdfi^ ilijicd iüos.TH fdnihis es,ftntO' iÜi fanélium er ßcdciterper tudtnpotentidm,lt;iudomniauerißimed^ gis. J^cßithypocriticaßandimoniain iUts,utextoto cordc te amct,er tc magnificent. Serita illos,frsias ßaft desßuper terrain, fiat tibißandiut nemo aufitpoUue^ re htec tua aafia, prdßcrtim miüignus iUe dtemon. vd fimpliciter expone ; Sint uere fandiin opere, ad quoi taelegidieos.

Veritas.) C^nomodoßandißicabisir» ueritatet uirtute uerbi tut erimperij tui.Veritas non efl,nifi ta» tarn efficaciain habeat. Çyjtod Jfieciem haminishabetr er mortuttm eft, uerum nominari non poteft.ïta impc num Vei, uerbum appeUaripoteß , qiwd aerißimunt efter ejficacißimum. Scimus Chriftum eße uerbunt Vei,^ ueritatem.Verum hic nuüa cogit neceßiias,at ßic exponamusßcd utuerbo D« omnia pareant,ide^b diuino iußui. Sermo tuusueritasefl: ßermouero homi^ itis mendaxeä,qui nihil effieere poteß. in pfalmotVi xiin exceßit meo, omnis homo mendax. Etß hom» multa promittat, nihil cßieiet,erß maxime ueUet» quid homo mortidis ed. Deusuerax eß,id eß,maxime eßicax, quiequid loquitur, neeeßario contingit.

ï N E V Ä N G» I o A N* Ji7 tZ flt;itdnie,pr(edicarem tuam bencuolentumjiemgni^f t^ftcmq^crgdhurndnumgenuSfO^abducmmdpeccii tis'.itdeademriitionemißiüos. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,,

DGminus dM pro dißcipulis fuis, çr otiam pro ecckfiâ fud, id eß pro nobis. Vurid dUcgdtd* pudpdtrcm ccele/lcmgt;lt;]Ute ilium nobis conciliant,nent pe fudm dignitdtem-.quid concejfum ei eß,Ht quotquot foludndi fint, per ipfum fdluentur. JJeinde etidm peri^ culd dpojhlorum, quicfiiturd erdnt in mundo. Ad htec utilitdtem dpofiolorum,qui udldefi-ugifiituri erdnt, ct nundum dd gloridm Dn ddduéhiri. vnde dicit:

Mifi/ii.) Scilicet hdne ob cdufitm, ut idcentem in tenebris iUu/lrdrem, cr cognitionem tui nominis dd-» , rem:edndem ob cdufitm zj' iUos mifiin mundum. Pree» dicauerunt ztr dpofijolipoenitentidm, er mundum Ube rdrunt db idolorum cultu,ddduxeruntj;dd ueriDei cognitionem.

Iterum concilidtcrcornmenddt difcipulos pdtri, obteüdns er obfeerdnsper fuum fitcrificium, quo fe» ipfum digndtus efl offlrre,quid fic fe faniiificduit. qutt fl dicdt'.Optimepdtcr reflice in hoc holocduflu, quod obldturus fum .Hon enim meipfum offlro, ut ego pu» rificer,qui emtnis macullt;e fum immunis: fed fiinCliflco

mcpro Ulis. lä eß, ut ueram aßecjudnturfanilimoniä, uereßiiritusßMäipdrticipes fiant. Apofloliquic ^uid babcnt, confecuti funt àßiiritu fanëh, or ontnei fanili quic^uid fanilimonia: babcnt ufquani. Olim fa» trificia umbratilia oblata ßicrunt ,fed C brißusticrum illudQrunicum,modisq;omnibusfujßcientißintuin{d crifidume/i pro pcccatistotiusmundi. Dicit igitur» Prabco mcinfanchim facrißcium, utetiam iÜiconfc=^ quanturuerefandimoniam, ncq^aliquiddcfiteis, qti» poßint idonei eße adperftciendum minißeriuin fnum» Ciuidfieißent difeipuliin mundo, etiam ßfapientißi^ mi,eloquentißiiniQ;c.nibilpotuiß'entperfuadere,nift adßtißet ßiritusfanäus. Hane igitur dignitatem int^ petrauitChrißus morte futU

Non pro ilüs autem rogo tantS, fed Sc pro qs, qui credituri funt per lermos« nem illorö in me : ut omnes unum fint, quemadmodum tu pater in me, 6C ego in te : ut amp;nbsp;illiin nobis fint unum,ut cre dat mundus quod tu me mififlû

Diidf mus orationem illam dominicÀ : primo orat pro difeipulis, deinde qui per difcipuloscredidentnt. Hicc cnim altera pars orationis. Sacrißeium meunt non folumpro iHis^fedpro omnibus qui aedituri funt pcrillosore, vndecertißimi ßimusetiamhodie,»oii

I N E V A N G» r o A N* 318 fJIc irritabüe facrißciutn C hri/î/, O' eße fufficicntißi^i tnum. Tunefatisßcit ,nonutnos hodiefatisßicianiuSt etiumpro minimapeccato. T^hoepotißimumderos gdre ßterißeio humiliationisChrifli. Sequeretur,(iuod Hon ßiißet acceptißimus patri, oquoddeßiiße tali* quidßacrißtcioiüius.

Proillii.) Ideß,Nonßolumßacrißcomeproil* lis,ßedpro omnibus qui crediturißuntper iüorum pro;* dicationem.VidetishoclocoChrißumiterum,nonßo» Ium orare, fed etiam propbetam agere, id eß, ßiturlt;t pra;dicere,quodplurimi per fermonemapoßolorunt credituriftnt,quod ßgnum diuinitatis eA. Videte oßi* cium apoßoloru, o lt;jnod neceßariiim eß minißtriutn uerbi. vtiq^ßiritufaniheredunt, quotquotapoßolis credunt,etß neeeße utßgiritus fanóhis corda homi* num aperiat,quo capaces fint ucrbi,fedpropterea non eü fuperßuumapoßolorumminißerium. Dicitenim, Ciuiperfermonemoc- Quicundemfermonemacce perunt, quo modo apoßcli docucrunt, iüi dicuntur crc didißeper fermonem apoßolorum. Sunt etiam qui an te((pra;ceßerunt,ut ante C hrißum Abraham oc- qtä eundemhabuere fermonem: linde oiüi^ipßs facriß* cium C hrißi proßiit, quia eadem in C hrißum fide fol* uatißerunt.Tieinde nos quoque,qui apoßolorum feri ptis nitimur O'erudimur,fiduciam accipimus,quod fei mus C hrißum ülum ejfe, qui pro'ftobis fatisficit, quiq^

putrem conciliMit,lt;]uu dicit fe ordre pro ijs, qui credi turi funt. Siigitur (dtdn frdgilitdtemnoftramtentetf Cr iinpetct, qudfi preces C hri^ii nihil dd nos pertines ant, drripidmus hoe dicTitm, uidedmusquidChrh üus dicdt,z^ tuti erinius db omni fdtdtt£ dolo.

Vt omnes. ) Huc^eékit ordtio C hrifti, hocq; p( tit,ut fimus omnes unum.Verbd illd quibufddm obfcu* rd funt : uidete ut fdnè intelligdtis : ndin Arianifununt inteücéhim non dccipiunt, turnen hoe dich potißi^ munt conuellipoffunt. Scitisnegure AridnosChrifum ttdturd ejfc unumcumDeo pdtre,Qrproptercd hoe in loco foldtn unitdtem beneuolentu dccipiunt:fed er^ rdntmdxime.

Vnumftnt.) Id ejl, ut fit inter nos omnes chdri^ tds. Hoc Herum quidem eA,fcd C hriflus dmplius quidf ddm nobis impetrduit,qudmchdritdtem. Etcertth eüeos qui funt C hrifti, mdximo loco hdbere unitd^ tem,ut fitunus ßgt;iritus,unddnimd.Vndc/lecclcfid, und fides,unus pdter zjc. Subijeit:

S icut tupdter. ) Parum eßet, fi non tribueremHS ' Chrifio mdiorem unitdte cum pdtre cœlefli, q unitdti animoru,qudm amici habent interfc:ndm fic Deusdi^ lexit Abrdhd,zßille redamduit: or fic undnimitasßiit inter illos. Sed htec dignitds C hriAi, quod eiufdem nd^ tur£ eA cum deo pdtre,O' eiufdem honoris particeps, efi pdtrts. Hilarius liigt;ro S, de trinitate multis uerd

ÏN EVANG. IOAN. Jt? lis hunc locumexplicattnon fufficm utaccipiamui hie uttitdtê uel bcneuolenùdm, uel inutuu liuorem,lcd etidtn ittteUigendti eftiMturalis quedam tinitds^c.

Itittobis.') NiirdtHr quijjiiaiH, quomodo tioi natu tdliterpoßiimus ejjè uniim iit C fcri/io, cr fic unumm V)eo. SedfiperfoiMin Chfifti re(}e cognofeimus, quitt ipfedixit,Caro meduerecâcibuszjc.amp;iüdfMeiaa telligimus,nihil omnino htcfitdbimus. Chriüus eiufdem.ttdturlt;e nobifeum, quid ueras homo : idem àupcm ndturte e^ cumpdtre,quidetidm uerus Deus. ltdperChnftum,cuiddh£remus,nosquoquediuWte tidturte per grdtidm in/eritnur .iJoncîl poßibile, ut omnibus modis cdndem ndturdtn habedinus, ut homo conditor fi t omnium,zye- fed per C hrifum in tdlem di gnitdtem euehimitr, er gloritc iUius qute C hri/lo tradi td eii, etiam nospdrticipes effeimur, utfilij Dei dicd^ mur. VtChrificorpusglorictm immortalemfufcepit O-c. itd et nos per illum,Z!rtdnqud d cdpite in membra définit gloria illd. Tanta Cftam fumma bona nobis Chriflusimpetratipatre ,ut gloria: fute participes fi^t KUS. Poflea declarat feipfum C hrifius cu dicif.Pt gio* riamquadedtfiizre. ibiuidebimus propter unitatem giorite,nos unumfieri cum C hrifto, utin GalatarS epi fiola habemus : In Chriflo non eft feruus, neque domi« nus,n€q; uir,ncq; mulier : omnes unumfumus in domi« tio.lioceüquodChriAusnobisiinpetrdiiit. lamfi fit

Uj dci Qrß’iritus ffHus participes, poß hatte uita in eaii dem claritatem,in gua efl C hrißns, peruenturifutnus. Sint. ) Id efl, habeant illi cundem honorem in no bis. Inecclcflanequis alten fepra-ßrat, quamuisindo tiis quidam meliores QT magis iüuflrati. Verum fl mea ritum Chriflireflpicias, æqueredemptornofleracapo fiolorum ac martyrum:pares fumus inhocomnes. Gaii dent apofloli fuis priuilegqs,fed omnes fumus in domi^ no,idco nemo alterum deßiiciat. Vnde etiam ad ununt corpus pertinemus. Orat tgitur,ut fint unum,quiaun4 ccclefiacrc.

Vt credat mundus. ) lilt;ec unitasfldei,ut mundus credat. Qjui permanet in inimicitijs, iReprocul efl à Deo, ZTtneritoinfidelisdicitur, Qÿinonfuntaddtâi mundo,Qrmunddnä confuetudinem relinquunt, acci^ piunt lt;;:tfipfi ucramfidem ztr erudiuntur.

Et ego dedi illis gloriam,quatn dedi^ tli tnihi^ut Ant unum, quemadmodum nos unum fumus. Ego in Alis, tu in me,ut fint confummati in unum, SC ut cognofeat mundus quodtumemififtiî fiCdilexi ilJos, quemadmodum medi^ lexißi.

- üihil utilius eil quam ut ipfum dominum fuijpflut interprète audiamus, duomodoigiturunum fumus?-

Gloriam.) Dicit[ibiiamdatam, etftpoftrefturre dionemdata ftt : [ed propter certitudinemiüuddicit. Dr apoftolis habcmus, qtiodpra;celluerintdonisfbiri^‘ tus [andùftd hoc non omnibus contigit,gener aliter au tem [andis Dei apoftolis.

Vnum.) vtnosunum fttmusnaturaliter,nonft}:* lum bcneuolcntia. Ego [urn in illisiquia C hriftus homa in nobis eft,utprogenitor nofter Ci'ftater.

Tu in me. ) S cilicet diuina natura:ita réconcilia^ murdeo.Kieceritftummaperftdio illorti,ideo me mift ftijety ideo ddexifti. SicutChriftus dileSlus eft à deopa tre,itanosquoq-diligit.Noluitmortënoftramdeus:de ditftliu[uum ut habeamus uitam ceterna. Sic Deus di^ lexitejc. ïoan. 3; No'neftneceftâriumut iüadilcdia uel gratia, uclquiecunq^ nobis tribuuntur ftmilitudinc quadam cum C hrifto,quod ad eandem menfura Chris ftiomnino perueniamus,ut innuUoChriftus dignior nobis fit:hoc eftèt abfurdumiftd interim ftmilitudo pet ftclaeft,ftincorporamurcorporiillius.Chriftus habet fuam dignitatem, utprimogenitus : etiam nos eandeia gloriam accepturi ftumus. Omnia ilia conuincunt nos volde diligi à Deo, idq; conftcientias noftras Itetari dee bet.Idem ipfum exftquentibus patebit etiam.

Paterjquos dedifti mihi, uolo ut ubiquot; ego fum, illi flt;nt mecum, ut uidean t gloriant

Xvil A N N o T, IOAN. OE C O L» glonatn meam,qiiam dedißi niihi,quâ dilexiftimeanteconditum mundum.

Ilt;î f Ä, in ^Klt;t gloriaego fum, iüifmt. qudfi db citt,eiufdcm^orice participes fuit. Scd tarnen etiaia ftttun priiùîegium indicat.

Videant. ) Qjiia ego primogenittisfum mortuo^ mm, gloria mea e/i, ut quotquot faluandi funt, per me faiuentur ; O' tanto maior digmtas mea, i^uàm aliorît.

Dldicimus etiant ex oratione, quant dominus hu buit, tupro difcipulis fuis,tum pro ijs, qui per difcipidos erant credituri, quantum illis gloriam pro^ itiiferit,nempe ubiille e^,etiam credentes fint.i^t iam oftenditquàm iujium fit hociudidum Deùnam fupri dixit, non pro omnibus feorare, o facrifcii^mfuum no profiiturum omnibus,fed ijs qui credituri funt. Ne* njoChriflum arguat iniuflitùeuel immifericordi£,ff obftinati ifti, qui nunquam pœnitentiam agunt fuper pcccatis fuis, tantorumbonorum non fiant participes: quiaChriftum ßntemomnisbonitatis nolueruntreci» pere.Suaçidpaigiturpriuanttirqsbonis.

Pater iuftcjamp;f mundus file te non co gnoutt:ego autem te cognoui, amp;nbsp;ifti co gnouerût,quod tu memtfifti.Et often* di illis notnen tuum, SC notum faciam, ut

ï N E V A N G. IOAN. jit Ut diledio qua dilexifti me, in illis fit, ôC ego in illis.

Juflusestu pater, ^ui tributs unicuique fecundunt cperd fud : fidelibus uitam teteriMin, cz non crcdentit busiußeirdfceris.

Mundus. ) Qui non eßpdrticeps huius glori^e mciCytenon cognouit, me reieclo. Quifquis fdium non recipit, e^^pdtrem nonrecipit.Mundusomninocredc noluit, or ob incredulitdtemfudm fiuilibus fdcrifi« eij Chri^ipriudtur.

Egoduté.) lüifidelesdifcipulidgnouerunt quad tu me miferis, dgnoueruntmedin doilrindnt, ctrmihi erediderunt-.dlijindignifuntfcduteteternd.

Etnotum. ) îdin dUquo modo notum ftcieisnoK men tuumidgnofcunt tdnqudm injfeculo, dum per fi* demdiuindmyfteridqudndiu hicuiuunt,cognofcuntz fed nomenDei cldrius notum eiserit, ubi ficieddfi» ciem contempldturi funt. Qudmuis etidm de mißtone ßnritus fdnäi inteüigcre poffumus, quod notum fitfà» ihirus nomenfuum, quid cldrius intellcxeruntpoßcd, de cœnd ßid er refurreélione.

Dileäio.) Ideßjficutmedilexifli. Supràhoc w tidmiSicego quoqßllisbeneß.cidm. Hocidemdonum cldritdtis precor utfit etidm in difeipulis ,nonut folum ehdritdtem bdbednt. Vult diceretqud dileilione decide rdßi mepluriinum diligerejhunc ipßs quo^iconcédai.

Plcnitudincmf^iritus ßäjjein C briflo,cr inf^iritu di^ ligiDcum,iKmorepugnat. Verutn maüan declurh tateintelligcre,ut pofirema. fiiperioribuscohærcdnt. Dicit: Perme,utperprimogenitnm fuuni glorißcd^ tur. Necpic foluin pater beatos reddit, fedzyfilius: ^uid opera charitatis i^rdeitatis fun t indiuifa. Hucufj; produibießoratiodoininiyinquaindicMit quanta dignitatis fit apud Deum patrcm fuuni, ut cognofcamus quàmefficaxeius fitpctitio. NuncexorditurPuange iißapaßionemdominicam.

BAtis iam eruditi difcipuli:dederatChri üuseispraceptum charitatis, docucrat patientidm,promiferatjfiritumfanilu: _ igituracàngiturnunc ad iterpaffurus. ScitisPuangelilhm noflrum non omnia fcriberc,fcd qu£ pratcnnijfaabalijs ,repetcre foluin. Potcrimus autem hijkriam,ut ab Euangeliftn nofro defcripta ea,in quatuor partes diuidere. Primo,qu£ aiki in hor to funt. Secundo,qu£ coram iudicibus. Tcrtio,qu£ in* ter crucißgendum. diuai-to qu£ mortuo Chrißo. ot* feruabitis autem,cum omnia breuißimefint defcripta, quomodoprophet£ adimplctißcrint,

Hæc cum dixiflèt lefus, cgrefTus cft cum dtfcipulis fuis trans torrencem Ce« dron.

. IN E V A N G. IOAN. jxx dron,ubi erat hortus, in quem introiuit ipCe QC difcipuli illius.

Vbi pcrficitiam C hriflus htec omniä,^' fitii diuit difcipulosfuos,exMit cum Ulis trans tomntem. Polerrfl manmin domo in qua pafcha cekbrauit,fci omnibus modis cxire uoluit,ut mali^nitastraditoris magismnotefcat. JStam potuiffintfc, ludas cr alij ex* cufare,ingreßi in domum cœnaculi,quod non inueniß fentChriflum, O' iam nodurnum clfct tempus, dijßd kq- poße dcprehendi. Dißßcile inquam deprebendi pa terat C hriftus,fed uoluit/}gt;onte capL

Exiuit.) Nonmanfitinloco-.perquoddocuitnon efje temm periclitandummeq; ita temm nos conijcia tnusin pericula, Etiam licet nonnunquamdeclinare^ fion metu mortis, uel cottßßionis, fed ne alios inuoluae muspericulis : in hocparccbat Chriflusiude cr Potuit ob hoc ludaspoenitudine duci fuißcinoris, fei noluit.Chriflusextraciuitatemlîieruflalemuoluitcrst ciflgi,ita o ^xtra uoluit capi.

Cedron.) Scimus torrentes no habereaquasper petuas ,fed exiccari per a flats. Tails etiam amnis C e dron. Quidam deduéhm uolunt ab arbore C edro,ßed hebraica uox K.edar plandtt flgnificat, o coî qui pii iatiambulant,O in luéhiùdeo magis couenit adpaßio nem. Pôfl docet C hriflus, quomodo nos parare debea» mus, quando imminet paßio, nempe ut principio orlt;»

Deiim, O' diuinu duxiliuinpétiimus, ut alij Eudlt gch/ld^ comemorant : camq; ob caufam ingreffus in Ium locum. Tdmetfi non omncs fecum acccperit,fed fo los treSi quos anted ih montem Thdborpermijerdt, ut uiderent trdnsßgurdri ipßim:itd nuncßcitfpeihtores fudr humilitdtis, cim inter orandum ßidaret ßanguineu fiidorem. Htecq-pr(eterinittit,qu(e Lucds habet.

Kortus. ) Loc«; orationi idoneus. Amant enint fecejßus femotißimos,fynceriepreces, ne interturbenf tur ab hominußequentid otumultibus. Quamuis ont nid qu£ C hriftus tune egit,non ideo egit,ut aliquo moif do dbflrdhipoßit à contemplatione dei,ßed uolcbdt no ’ bis oflendere, quanta diligentia precibus oporteat ua^ care. Scimusquidemoptimaseßeprecesoperfiiaißi tnds,qu£Jjtiritu o ueritate ßunt. Qjii in uita immacu lata pergityis bene quidem precdtur.nihilominus C hri flusattendens noflram inßrmitdtem,qudm longe abfi^ mus ab iRdperßilione,0'qndm nonßimus omnino im* tentabiles,prtebuit exemplum,quomodo or are debea* mus. Alia etiamßcit, qute diligentiam in orando com* ’ mendant. Alius reijeerepoßßet qui non j^iritalis eß,ore prccari:ßed ßi cognouerit ßuam inßrmitatem, quam ßt* eile delabamur à cotemplationibus, niß orationem de* fignemus uerbis labiorum, non contemnet, rieus oput non habet ordtione,ßed nobis nihil utilius.

ï N EVANS, r O A N. p? bat ilium, locumtquia frequenter ïefus conuenerat illuc cum difcipuhs fuis.

Eàÿf quidan JeßiS excîuîtate,lèd noluitfereconi» dere rt aliqm loco proditori ignoto, lie fitgm mortent uideYetur. Etiä in extrema Galilneic, cum nondum ue^s nerat hora,declinauit:}èd ne uideatur eos irritare, iant fecedit in eum locum,in quo inueniripoterat.vidcmuf igiturChrtfio admodum frequentes frdfre orationesz deindequinolet uidebit, quàm tdienus frierit ddelicijs dominus,O' quo le^lulofrerit ufus, quipereubare fols batinhortoinoratione.

Sciebdt. ) Ad precesoudgratids agendastiea patri, oportebat luda hacfanilimoniaChrifti deterre ri,ne ad frnilißimu ilium locum accederet,in quo Chri frus folituseft orare: fedobfrinatißimo iüi nihil prode^ ratremediorum.videetiambenignitatemdommi,qui ludamproditorem confcium freerat loci,in quo folitus efr orare. 'S^oluit cum C hriftus excludere. Euangelifla hoc tanquambenefreium comtnemoratludie quodfeiebat O' Hium locum.

ludascrgocS accepiffetcobortêamp;à • pontificibus ac pharifeis rainiftros, ue^ nit tlluc CÛ laternis ac facibus Si. armis«

Quia igiturludasChrifram nonreperitincaenttt (»do, cum multum laborafßet periHam nodem ineoint

grrgandii ticrid, iUa fanguindria : accepit cohortem it Pildto prtetorc,lt;i:^ minijiros pontificum,quorum gmt erat pote^ias. KabebantilU inmini^criofuoali^ quot minißros'.nequeerdnt itd pctupcrcs,utquiddin opinantur, tefte loßpho, qui indicdteorum potcntiä. Etidm d Pildto titnqudm dpublico mdgiftratu ,coëgit turbdmqudnddtn.

Venit. ) Cieteri quidem difcipidi dormiebdtttr qudmuis ddmonerenturper C hriflutn, ut uigildrent in tdntis periculis. ïudas dutcm filins perditionis, ut per^ deret mdgißrumfuum tarn déhiofus erat, ztr nullius Id lioris iüutn pigebdt. N cfices extinguerentur, habebdt fuds IdtcrndS ne C hriftus in quibußdam angulis Ittt titdrctficibus utebdnturfiicq- iÜuftrdrunt noilem.Ar mis utebdntur,ßßrtdßisaliquiin fubßdiumChri^o (tdeßent, utreßiRerent. Itdfilij perditionis nihilomitn tunt, quod ddperfecutionem bonorum dttineL

lefus itac^ feiens omm'a qug «entura erant fug fe,proceflit ac dixit il lis: Que quaeritisf Refponderunt illi : lefum Na zarenum.Dicit illis lefuslEgo fum.

Vtimpledturprophetid, obldtuscil, quidipfeuo^ luit. C er te multu ßtum efl in eo,ut cognoß:amusChrid ßumßjonfeobldtu ejjê. Ideo diligenter deßribitEUd» gclißdj^otnodo non ßtlum nonjùgerit,fedßonte ße* ßeobtulit.

î N E V A N G. I o A N. 524. fc obtulit:fuo exemplo noi doccn5-,fi gloria Dei id po» fiulet,ne trcpideinm^ctiam fipericlitandum fit.

Sciens.) i^onegithocpa-ignorantilt;tm,nelt;j;ßr tuit(gt;,fed feiens fe peti ad mortem.

Quaritis. ) Volebat Chriftus hoc fuo aUoquio benignum aliquod rcjfonfum ab itlis elicere,fed tigria de feuiores, neqttaquam manfuetiores reddebantur. Quaritis malcßdore aliquem,inimicu uefrumi

lefum. ) Quiei-unt ilium,fed male quarunt:qult;ea runt autorein uitæad mortem. Beati quiquarunt ut ipfum fequantur,z^ falutem accipiant.

Ego.) Oftenditfejfontemoriturü.Btquantunt uirtutis fit in hifee uerbis,proxime oftendemus.

HIî «fr6w feribiturinitium paßionisdominiclt;e, quanta coflantia, quantaq^ magnanimitate ag , Jeffus ft, er quam fronte fe obtulerit. ^Jani cum feia ret omnia uentura fuperfc, proeeßit tarnen obuiam ila lis-.quierit quid uelint,er quan'ant. Reffondent, lefunt Üazarenum fe quarere. Q«(C iierba per cotemptuin legenda funt.quafdicant:Nazarcnumillumfeduiha rem erc. Vulgatum apud iüos, lt;i blazairth nihil boa ni uenire : unde IJathanaël dixit : liunquid à reth erc. Namomnes contemptiorcs erant, qui aGaa lilaorum terra ueniebant. Itaiefimut contemptibia Icmhominëqu^ercrcdicebant. Qttoddicit: Egofm;

docc t tempus e^fe fi^giendi orpcrfeuerandi in pcrictfa Us. Vcnerathori(,qu(toportebdtfiliumhombtispati: igitur munififldt fe iliis,i^pdlùm dicit feiliumelJè, ^uem qu^runt ; per quod etiam indicat fuam diuinitoi tern, ts^os quoties cogitamus humanitatem C hrißi, re^ âe miCericordiam iïliusmagnifiicimus.Porro cogitam tesdiuiiütdtem, tequumeftutrcuereamureum.^Dicit: Silefuin quscritis, non negomchominem ilium eße i ucre teßdtur fc hominem. (Quidam uerba ißudd nomen tetrdgrdmmdton uulgdtuminfcripturis,utin Exodo : Ego fum quifum, reftrunt : per hoc uolehtes inßnudre diuinitdtem C hrißi,cr itd uirtute uerbi iUius externi operdtum ßtißi- mirdbilid,cum dominus fud U9 iuntdte hdtc perßcerit. Sed fuperioribus coniungdn^ tur. qudß dicdt : Ego confiteor me hominem propter uosfi^cb^m, in ueßrdm ßdlutem : uerum ut cogno* fcdtis me non purum hominem, ßdtim dgnoßcetis uir* tutem medm,cadetis enim retrorßum.

Stabat autem ludas,quiprodebat ilium cum ipfis. Vt ergo dixit illis, ego fum , abierunt retrorfum, QC cccidc» runthumf.

ttdßempereuenit intentdtionibtts,utfiilfifidtrei ße proddnf.neq; unqudm dntichrißi mdnifißdntur,nift tempore dduerfitdtis : iungunt fie enimdduerfidrqs fi« dei : nam quantamuisfiimilent fie probos tetnporeprod

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^eritatift

I N E VA N G» r o A N, fperitatis, tarnen ubi peruentum fùerit in iüam horanii Ruanda ignis probationis omniaprobauerit,tunçbi reuelantur, quales in animo fuerint. Bratfii-èmiracu^ lum difcipulis uidei-e ludam, qiiem habebât interfuos^ cui C hriflus tarn multa commiferat, loculos^potefta^ tern eijciendi da:monia crc.flare cu hoflibus. Sic quoa dam modo deliniatur nobis diuinum indicium,quod int pios O'fllflos detegit : indigni flint ut cum C hriflo pa^ tiantur,qui non fleaiti iUumflierintpuro corde, tlabeii nusapud alios Euangcliflas plura,quomododederit fignu,quomodo excellât alios impietate crc. Eo eniin proficit impietas,ut hi quifiéle couerflantur interfide^s les,ctiam impios flagitijs excellant.

Abierunt. ; Voluit Chriflus omnibus modis cos ivtrahere ab impietate : faciebat quod in fle erat,oflen^ debatadhucaliqua indicia diuinitatis,quamuisuerus ‘homoefl'et,nihilominusindicauitfl(amdiuinitatem,ut admonerentur hoc miraculo, ZJ' tanta eius maicflate^ Crparcerent flbiipfis,neinquinarent fletantocrimis ne. Lcgimusde Scipione Aphricano, cumqtùdÜmißt eflènt ad capiendum ilium,dcterriti aiitoritatcmaiefla tis iHius, quandoquidem in flimmo honore habitus fein peraEomanis. Sedlongehicampliorauidemus. Apa parebat in Chrifio flumma humilitas : ipfleautemcunt f mima humilitate, iuxta exceîlentià diuinitatis er in* ttifibili uirtutcillosproflrauit.Eratuerbum illud etfl

pdcißcum, mägn£ humiliMis, tctntse tctmcn uirtu* tis, ut iüos in terram ddjccret. yndcadmoncmur not non pofjè in con/pccTu C hrifti iudicis conßßcre. Cunt uox terruit in humilitide conßßens -, quid in gloria i Si quispenitiusfcrutcturin fcripturis, inuenictcaderere trorßan,in malain partem capi:ßre eniin impiß^-qui diuinam ultioncm merentur, retrorßtm caduntM He^ ii quifiliosßios no n caßigarat. C adunt inimici retrora fum,ut appareat quanta conßßione obruantur.

Iterum ergo ùiterrogauitilîos: Que quaritisf At ilh' dixeruntdefum Naras' renum.Refpondit lefus : Dixi uobis, quod ego fum.fcaque fi me quæntis, nite hosabire. Vtcompleretur fermo quern dixerat : Ex ijs quos dedifii mihi, non perdidi que n qua m.

Herum apparet promptauoluntas patienditnant eos quosproßrauerat fua uirtute, fua etiam miß:ricora dia erexit. Sed tlli immemores tanti beneficij, pcrmo» nent in ßta peruieacia obßinati.

Çiuemquaritis. ) Dicitisneadhuclefum renum ^putatis'ne adhuchominemleßtmKazarenu rjje, qui mercatur capi i Tempus erat eognoßere, in ~ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quent

I N E V A N G. I o A N» jiff ^uem mittutis m^nus. Vide te in ißis quMd tnifeiria ßt obßinatarum mentiuin,apudqiMsneqtte bénéficia, ne que pœn£ proficiunt, fed perfeuerant in fuo rejfonfo. ïefum.) Vtiquepercontemptum iüa diäa funt^ ut fuperiora uerba. Tribuere ruinain fuam euentui ma ^is,quàm diuinæuirtuti, neque putauerut beiwficiunt ejfe Chriüi, quad ereili fint, imo mugis exueerbuntur impia; mentes.Chriftttstandem fiicit eiscopiam fui^ quia non potuiffent C hnftum capere, nifi dedifièt eis poteAdtem ; nam cum fatan non habeatpotcftatem in hominem, quia dominus fepespro iob : quanto tnagis membra fatane non poffunt offèndere filium Dei, nifi uolente Deo f vt igiturChriftus fignificet hoc in fua potefldte effe fitum,Q}' nonideo capi,quod imbecillior fit,ddt eis ahquo modo copiain, tarnen refienat potes üatem illorum, ne fieuirc pofiint quantum uelint : utis queinfanijffint indifcipulos,e:^unàcaptiuos duxifi-fent.Vt Deusindicaret in lob,diemoni non efiè datant poteildtem, primum permittit ei, ut fintinmanueius omnia qult;e habebat,fed ne anima eius tangere tur ; ita refi-eni^atur eius aufteritas or fieuitia. Sic hoc loco U» cet uidere iterum magnum benignitutem C hrisli,Cf fi dem erga difcipulos fuos. PoAor moriuult,ut purcas turouibusorc.

Si me quaritis.) Mc comprehendife, iam non im pediam, fed permittumuobis hoc nunc: ut alibi: Hac

sr VIH ANNOT. IOAN. OEC ÔL» eß hord ucßrd, poteßds tenebraruin. Sic conccdo uod li$,fcdnctetigcritisiüos guimihiddtifuntdpatre.

Copleretur.) Hdbuifliisinprdcedcnticdpite ty.' Ego fcrudui lUos in nomine tuo, nuüus ex iüis orc. Vbi oflendimus diuind beneuolentid dpoflolos, er eled éksDei ferunri mdxime inæternamuitdm Aamhoc hco uidetnr Euangeli/td diihim ißud fuo propoßto accoinmoddre,cum tarnenChrißus aliouideatur re^ ßgt;exi/Je,quod non permiferit illos fic abduciabhoo mundo, er non fimplidter de periculislocutumeße: tindeapparet quod Euangelifla inteUexit: Siapoflo^ ii deprehenß,propter imbecittitatem fideipericlitati fiiiljent, non folum corpore, fed animo deßeißfent. Houit dominus uiresßmulorum fuorum ,fempercp ha ietrationeminßrmitatisiüorum.Cum iamadhueeß fcntteneri,ne^ueffiritum ßrtitudinis accepißfent, cu^ ilodit lUos. Prius nihil deerat, abfque marfupio dimiß [1,0^ uiatico : erßc ubique excitabat illos Chriflus, quid cognofeebat inßrmitatem lüorum. Ita hoc loco Chrißus conßulit inßrmitati difdpulorum, ob id no luit cos tam ^auiterpericlitari. Cum Petrus ad uocent tnuliercula: deterritus ßerit, zj aliß ßgerint, quidß* ûuri fl capti ßdßent f Suprà exdpit Simonein tudam filium perditionis, ille non eratchrißo ßc datus, ideo ßtdignus curaChri^i ; etfiprorfus nihil C hrißus in ilo '^ocurandoobmiferat.

Simon ergo Pctruscum haberetgla dium, cxtraxit ilium, SC percuffitpon^ tificis feruum, ÔC defecuit illius auricu« iamdextram.Eratautem nomen feruo Malchus.

Vidiftis quMta cma ßierit ntiigtflri erga difcipu« los, nunc licet etiam uiderefidem difcipuloru, pr£ fcrtim Pcbi crgu ntdgijlrHm.Vt carnales erunt, putaa bant fuiojjicij elJearmistutari magiflrunt,cretiant periclitandum ufque ad mortem.Vcrum hoc nonpcrti nebat ad difcipulos, neq^ enim cum C hriftus quæfiuit. Qui non gladium habet, uendat tumcam crc. non di xitutitauterentur gladijs: potiusindicauitmagnitudi nein periculoruin. Seddilciptdiputabantilludrcquin officium tllorum. Vnde Petrus magis zelo quàm prus dcntcr extraxit gladium, tanta reuerentia magijh-i apud ilium. Tcmeritatem Chrijlusintempeftiuam ne» quaquä approbauitPetri,etfi ajjèóluin eiusnonadeo improbarit,Quiallcgoriasqui£runt,hocß,^injiare horam dicunt,quapericlitaturu erat regnum ïudaicu, Cr facerdotium,ut impleatur prophetia Danielis.

Auricula.) ïam nonßtfacerdotiu apudillos,iam non audiantuerbumdomini.Deinde nomen MalchoSf quod eft rex uel regnuin, indicatperituram regiam di gnitateinzj-ßtccrdotalein in populo ïudaiorum. Iwà

Dicit ergo lefus Petro : Mitte gladiiJ tuum in uaginam. Pociilum, quoddci: dit mihi pater,nunquid bibä illud f (He^ trdice di£hiin,fubiungitrclatiuum fub finem'.tpMfidi* c4t,illum infignem calicem.)

Reprimiturdudacid Petri. No« eniineftojpciuttt apoflo!orum,utgladio pugnent.Atqui fi Petrus ßd/jct Püdtusuel Uerodes, cuiddtd. jùilJet fupemeiüdpotci fids dnimdduertcndiin fldgitiofos, qt eos qui uiin inß^ runt dlijs, nequdqud C briftus dixiß'et, lAitte glddiulit tuum in udgindm .Debuilfet Pildtus hoc dgere,c^eru* ere Chrißum Qrc. Sed itd internofccndum efl inter oßi cid dpoßoloruin O' mdgißrdtuum:priudtorum homi^ num, o eorum quipublicis muncribusßmgiintur. St Petrus dixißet, Amici quid dgitis,qudre cdpitis homi^ neminnocentem : er decldrdjjet fudtn ebdritdtem, ut quis profrdtre foletßtmdm uel idtdm lucrdri, tune quo que non meruißet reddrgui.Sedquonidmdlienomui nereßingi caepit,id eü,glddio uti,quipermi^^us ei non eß,meritö reprehenditur. I td qui feipßos uindicdnt con trd leges publicds, uel etidin dlios glddio deßndere uot lunt, ubi Opus eß uirtute uerbi, hi idm nequdqudm ex* cufdri po terunt. Legimus quidem de M.oß, quod tu domini du^hsßdtrem Plebrlt;eum liberduerit. Sed ii idm conßituendus erdt rexfuperpopulum, oßtturus liberator

I N E V A N G» I o A Ji® liierdtor populi Dci.C onjrr officium Moficr Petri. N o/cfc C hriffus re^num paruri perupoflolos.Mu» gißrdtusnequcK^uamexcufiitur^ß permittit ßuos intent rimi d mdlis:reddet rdtionem de pupillis cr uiduis.

Vdgindtn. ) làdtth. Quicapitglddium,glddio peribit .'ldefl,lt;jui ßud dutoritdtedccipiiintgladium. Sed quibus ddtus eR,hi non peribunt, quid miniftri dei funt. Sic dbdrcet Petrum.

Poculum.) Idefl:Uunquiduisturepugndrediui n^e uoluntdtijcum ficDeo pldcitum fit,cr hxcfit ordi* tidtio Dei,ut ßlius hominis pdtidtur, quo totd gens fdb UdßdtiVocdtpdßionemßtdmpoculum,quoddeditpd ter,id eR,iniunxit. vis ut non impledm uoluntdtempd trisfreßßisdiuimeordindtioni, ô PetreiAlij Eudngea lifltepiuribus indicant. Uon putdsmerogdrepdtrem poffê,ut duodecim legiones dngeloru det ZTc, in omni bus refficio uoluntdtepdtris,dd quant O' te,O' omnes refficereoportet. Manififluerat,oChrifius fepius dixerat,fe ueUepati,ooportere. Si hodie certum effet magiflratui,quod Deus uellet fuos traderc in captiuitd tern Turcd! uel alio hofli,nequaquam reßßere deberet. Verum cum ignorethoc,potius effememorofficijfui debet o periclitari pro his qui commißi : o iam non refiflit deo. Ez^chias to ties à prophetis audierat, ne re bcUaret contra Habuchodonofor.ideo debebat fe ffion tefubijccre oc. lam longe edict ratio cfl. Priuati feiunt

XVIII AN N o K IOAN. OECOL feuon uti glddioyttiÇ iußi à magiftrdtu .In proprijs cM fis C hriftiand mdnfuetudo oßendsndd esl z^c.

QVicunq; uolunt utiliter meditctri pdßioncm do minicdm,tridpotißimu obßcrudre debent. Pri moydignitdtem eins quipdtilur. Secundo^modum pdfi^. fioais. Tertio, utilitdtent qutc ex pdßione lUd fcquitur, Tsignitdtem pdtientisobferudre itadebemus. Vided^. mits qtus tile fit, neinpeßlius Dei, qui propter nos ho^ tnojÀchis cÄjCT innocens cruet affixus. Quifquis igi^ tur cogitduerit dignitdtem illdm,Qr innocentidm C fcri ßi,i5ßcile compungiturßecum: nam non itdpaßio do^ rninicd legenddefl,utdlùehifloriiC uel trdg(xdi£,iit quibus nonnunqudm atrocißiind fupplicid leguntur, quxmultorumldchrynidsexcutere poßßent. üoslon^ geßubliiniord hic hdbemus,quid nihil dignius ïefu, qui, etidin DeuseA. Deinde ut uideamus modum, quomo^i do pdjßus fit: pertulit enim grdutßhndtormentd,^^ perßitit inßummd con/ijntid, ßrtitudine dnimi,i!^ fitmmd pdtientid, ex quo licet uidere uurids uirtutes e^. ius quipdtitur. Tertio dico bene memoria tenendas eß» fe ulilitdtes:nam quod Chrifluspajßus efl, pro nobis id fiiiAumeA,ut nos libcrdremuràlcruciatibus (Cternis, O' ut reconcilidremur patri cceleßi. Hlt;ecß quis cogno uerit, non fine ßuäu leget paßionemdomini. Sinon agnoueris uirtutem, quam obßcruauitChnßusquum ■ lt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;paterctitïj

IN EVA N G. IOAN. 529 pdtcretur,uix reddms idoneus, ut imitcris iUum ^nant ß-uiTuspaßiomSjimitari C hrißum, fe^ui eius uefligiitt trucem ßrre,qu4in iüe iniunxit O'c.

Cohors igitur 6C tribunus acmi'ni* ftri ludæorum côprehenderunt lefum, amp;nbsp;Iigauer unt ilium, ÔC abduxer unt ila( lum ad Annam primum»

VidetehicquMta immMitatedggrediunturCbri flum.Poffet unus : fed dicit Euangeli/ld figtiMter, co» hors, id eß, ftmulomncs inuaferut eiim,ut multi unam ouiciildmiituddunf.nemo fibi temperabutiO-omnes pdriter dggreßi funt. ïtd dppdretquato ßirore in Chri flumßrcbdntur. Verît nihil hic dudimus in tdntd firo» citdte ludieorum,^pdtientidChrißi.Apud dlios Eud» gclißns quid reßionderit, hdbetis. Non opustdnto dp» pdrdt!iddcomprehcndendum,utldtronem. Pom dli» qui ßu^m horum uerborum itd exdmindre folent: Cdpi Chrißum ligdri,ut nos liberemur. Elegdns dn tithcßseorumquieChrißuspdß'useß, et eoruindqui bus noslibcrdti fumus. Noserdmus obnoxij uitKulis peccdti O' mortis. C hrißus dutë ideo Hinóbis,ut d uin» culis peccdtoru noßrorum, o mdldrit confuetudinum bberdremur. Serui erdmus peccdti, efßcimur nunc Ube Ù. ïtd etidm in totoproeeßu hißonce,licebit perunti» thefesdßegoricum fenfum eliccrc. Duciturdd Annant

prwîKm, ut nos apud dominum dbfotuumuf, ne ducd^ tnur ad tribunal leterni iudicij. itaomncmuiolentiant pro nobispajjus eft, ut ab a:ternispoenis liberaremur.

Eratenitn focer CaiaphejquieratpS tifex anni illius.Erat aüt Caiaphas is qui confilium dederat ludæis,quod expcdi ret unum hominem mori pro populo*

Supra, ida habuimus, non opus ut eadem répéta^ mus.VerumEuangelijlainterferitfocerufiiijJèCaia* pho: Annamiindicat etiam facerdotium ucnale fkijjc : dccebat unum perpetuum effèpontifican. Um uc* ro quotannis licitabant facerdotiu, nunc Annas, nunc Caipahas redimebant earn dignitatem (ibi.Apud mub tosoutemficderidebatur Chriftus,ut eiusinnocentia Cruirtus magis ßeret conßneua.

Anni Shus.) Maiori etiam odioßrebatur in C hri fium. Annas non dedcrat confilium, fed focer. Supra di gnitatem huius uocis manißftauit Euangelißa. Et hu^ iufinodi eximias uoces propheticas Euangelifta Ib lcnter rcpetit,ficq; nobis quoque utilitatem dominica; paßioniscommendat.Non ut dealijs malefÀéhribus loquitur,quos nonnunquam expedit,ut è medio toÜan tur, ne perdant multos:fed ut nos falui fteremusper ib lum, quifatisßciebat pro populo. obferuandumeß, quatdam inculcari hic qu£ apud alios non habentur.

cßcnt in tcdibus AnHiC facerdoti;, cumalfi fintindomo Caiaph^'. Euangdifia cnim habet trä/}gt;o ßtioncin, dum poflea fcquitur : Mißt eum ad C aiap hi Xt^^c.vulgui ß:ntit apnd Annam fiiißi,quod Petrus ne gauit : ßedßihe omnes negationes in domo Caiaph^e. Inteüigimusde itlopontifice,qui anni illius erat.

Sequebatiir autêSimon Petrus, ÖC aîius djfcipuIus.DifcipuIus autê ille erat notus pontifici, QC introiuitcum lefuin atrium pontificis » Petrus autem ftabat ad oßium foris ♦ Exiuit ergo difcipulus die alter, qut erat notus pontifici, amp;nbsp;dia xitoßiariae,0!f introduxit Petrum:

ïnter initia paßionumprobantur,quinam ßnt ueri ttmici, Ztr quifidi. Omnes dißeipuliquamuispromiß^ rant femorituros cum Chrißo,capto lUo ßigerunt,de^ clarantes ßiaminfirmitatem. Caterum refumpßerunt animos, er dcclarabant aßiäus ßuos,ztr nihilomimtt inter tentationes amici erant, etß C hrtflusab omnibus dereliéhisrecenfeatur. Multum enim iucunditatisad^ ßrt adßidohominijßdelibusamiciscingi, Siccontri non caret mocrore ,ßquis relinquatur tempore neeeßi tatis ab amicisfuis:ncq-ß)lum relinquatur,fed etiâ cott temnatur. UatcpertulitC hrißus,ut nos aßuefeeremuSt ßproueritatepatiendufit, Heq^ fimusßruihoniinu»

XVIII f A N N o T* I o AN. OE G O fed dei. Sic Paulus: Si homimbusplacerem,feruus Dei non ejjcm. Petrus à longe nimirum fequebatur. Qjtis autem die difcipulus fil,qui notus pontifici,no conjlit: pleriq; loannemdicunt: fed nefcioan iHe notus ßcrit fummoponiißci, qui fuperbuscrßflus. Cluiaautent Euange’ifta no fignißcauit, ne nos curioßßmus. Prät etiam alij difdpuli, quißuebant dodrinte Chrifli, etiä finon elfent ex numero duodecim. Sit quifquis uolue^ rit,fatiseä fcire, plerofque conieiktre ßißße loaniwm.

NotKî.) Summofacerdoti, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Qui

poterat loannes comendare dißipulum pontißci, qui iam triennio C hrißum fequebatur, ettr nutlaßmiliarh tascum iüo ? ii^trc.Lapfum petri Euangelißa proponit nobis. SiigituriUcnon fatis fecurus,quis ex nobis qui de uiribus fuis außt præfumere aliquidi Ambulemus igitur in timoré domini. Licet tarnen uideredifcrimen inter difcipulos : alij deßciunta Chrißo perinßrmita^ , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tem carnis, hos decet mifericordia dignari : alij autem

per malitiam,qui penitusa domino derelinquuntur. Et quare non candem ueniam aßecutus eß ïudas utpe!‘ trus luide te rem ipfam. Petrus negauit C hrißum etyalif difcipuli,boc pro; me tu ßciebant. ludas autem non fo» ium negauit Chrißum,fed prodidit or perfecutus e^l. igitur qui per malitiam peccat, no aßequiturueniam. I « difcipulis qui per inßrmitatem peccarunt,ßdes nott fiât in totum extimlki. in luda autem nihilßdei,nihilq} amorii

IN E V A N G. I O Ä N* 25t «Morismt. Hocideoproponouobis,utcogitetisetiÂ bodie ft quidam recedant: nam ftintellexcrimus fola infirmitate carnis deficilje,fieri potefi ut multo firtioa fes lurgant,crincipiant pro C hrifto periclitari. Poft^ quamdificipuliacceperutjpiritumfianclum, mirapafi» fifiuntproC hriflo. I fct ^«zrfrfiK ex fiola carnis infirmita te receduntyilli tarnen omnibus modis caucntne ali» quern exfiatribtis offindant uel perfiequantur, cr der* lent nihilominus male rem habere euangehcâ qratrns MS non aufi. fint palam confiteri.Cum hifice minori au* fieritate agimus : fed qui ita recedunt ut tudas, in qui» bus dominatur etià fiatan, utfint multo peiorescccterk hofiibusin perfiequendo alios Qrueritatem ,mis uix polliceripoterimus ueniam. Holumus tarnen in Ulis ne gare aliquando efiè infirmitatem carnis.

Ports, ) Expeihns quidnam agerctur cum C fcn« fio ; infirmus erat or timidus.lndicat partim amoreMf fed confiernatus erat,

Pgrejfiis.) Vtiqueloanncsnonficnotus,etiattt itli ofiiaria;,qui triennio uelplusChrifioadhtefierat, Pleque uerifimilc ut pontifici pifces attulerit,quia loria giusiter,quàm ut iüincpificesportarentur,

Dixit ergo Petro ancilla oftiaria: N« Si tu ex difcipuhs es hominis »Iliusr'Di« citine:Nonfum»

XVIII ANNOT. IOAN. OE C O L. tur, guodpuetbe etiam coittanptißimlt;e,gu(e àßribu! erdt,refißerc non audebät.

üum tu.) Sunt gut dich imputant per comife mtionemtHunguid tu iüius, gut tarn mifere traikitur, er gui tot criminibus accufutur apud pontificem, difd ptdus-nimirum omnia indicant te talem eße guendam.

Nonfum.) Videtisguießt infirmitas kumana: gui antea paratus ire in carccrem, ii ad leuem uoculam pueUainegat. C^uid firaptusadtormentaere-Vonit er fecundam negationem.

Stabant autem ferui 8gt;C tnfnißri, qui prunas cögefTerant, quia fngus eratjöi calefaciebant fe^Erat autem cum tills Ôi Petrus flans ôd calefaciens fc^

Vtprimum ingreßus eft, negauit ad uocem oßia^s TM : ßetit (tliguandiu apud minifiros, er iterum nega» uit. Et Euangelifla interferit guomodo C hrifius acce^ ptuslùerit,

Quiadicit cep^n^w!, uidetur guodno intelligat Annam ,fed C aiapham, ut omnes tres negationes âa jint apud iüum, cr alapa etiam data illic C hriflo. Vnus diccbatur pontißx: alijs per hune annum non dabatur nomenpontißeis, interrogauit abfgue dubio.

IN E V A N G, IOAN* }}2 dubio, fed duopr£cipue,dcdifcipulis crdoéktnu eius. Parati erunt omnino feuire in difciptdos ,f€d dominus Hon dedit poteftatem iüis,ciuia uolebat tunc parcere di fcipuUs. AlijdicuntinteUexiffepontificem,quomoda Petrus ncguritChriftum-.uel quod Chriflusipfc cogna Uerit.Ccrtum omnia manifijla. illi e:^c.

Doilrina, ) P.ede quidem,ft difcendi animo in^ terrogaffèt.verum neq^melior neq^dodior euaderd uoluit,cr folum ut irrideret uel condemnaret, interroa gauit, propterea non merebitur doceri. De difcipulis nihil rej^ondif.de dodhina autem dicit:

Refponditilli lefus: Ego palam îocu tus fum mundo. Ego femper docui in fy nagogajö^ in remplOjquo omnes ludd conueniunt, 8gt;C in occultolocutus fum nihil ♦ Quid me interrogas ïnterroga eosqui audierunt quid locutus fimik lis*Ecce hi fciunt quse dixerim ego*

Exhisuerbis licetuidere fummaChriftiinnocents tiam,cr animi fèrtitudinë, q nihil territus fit pontificis tiutoritatc.Paldmloqui,pcculiare omnibusbene docëa tibus,ut qui lucem no ß(giunt,O‘ paratifunt ad rejjgt;on dendum. N eq; C hriftum opus erat interrogare. intent plo docuit, in publicoloco, noninocculto.verumpro ximaledionediligcntiuscxaminabimusiüa.

A Liter accufdtur C hriflui dpttä pontificem, ZT dliter dpud praßdem C afareum. Apudpontis pcemut contemptor legis deßrtur fdcerdotij .in^ ^uirit cnim CdidphdS princeps ßdcerdotum ,ßcut intel ligimushic,licßim dedifcipulisßtiSj utpotcdedoólrind ßlfd. Lecerdt quteddtn ßgnd C hrißus in ßdbbdto, pro» ptered uocdbdnt uioldtorem fdbbdti ,critd ßoluentem legem. I nbsp;nbsp;C hrißus dodrinum ßlt;dm deßndit db om»

nißiß)icione,eo quodpublice doaterit. indicium enim uerx dodrinx ed,qux lucem non ßrmiddt.

Ego pdldm.) id eA,ßdenter, omnibus tdm bonis qudm mdlis, lieq^ mundum hic promunddnisduntd.» Xdthomimbusdccipimus.Vultdicere:lntemplo,loco minime fußedo docui, omnibus dudientibus. Qjà cldm irrepunt in domos uidudrum, hi fefàciuntßt» ßtedos, zy dodrindm qudm ddßrunt. Prxtered hoc üttendendum eß ubiq;, C hrißü hoc dgere,ut innocent tid fud mdnißßetur,ideo dd plerdq; obticuit,cr reßott fum nuüum dedit. Verum quoties dodrindpericlitdbd tur crßißicdior reddebdtur, rdtionem reddit. I fd hic dicitßepdldm docuißß^ed^mhil fußicionis eße in dodri tid ßtd. Vnde etid ut dduerßdrißquorum teßimoniu ue» bemens eßcrudlidu,reßrdntquxdocuerit,petit.qudt ß dicdt: interrogd quotquot me dudierunpß uerum di» cere uolunt, neeeß uedut ßtednturme nihil dntiquiui bdbuißi

IN E V AN G, IOAN. JJJ hahui/Je qudtn gtoriampatris. Tam non embelco do^ {b-inarn meam, ut libcntcrpatiar tibi cam ah alijs indi can. idcmctiampojieahabebimusdcdoânnafua.

Hæc aût curn dixiflèt, unus alfillens minißrorum dédit alapam lefu dicens ï Siccine refpondes fummo facerdotif

is minifler intentât C hrifto aliud crimcn,quodpais rum honorifice principcm facerdotum tradet : nam etiam cautum crat lege diuina,facerdotes honorare: et planèchriftus nequaquamcontempferatCaiaphamj fed rationemreddiditdo{irin£ fu£.lllitarnenomnid in peßimam rapiebant partem. Arbitrabantur enim nifI quit per omnia aduletur facerdotibus,eos conuieijs afficere. Ita hie minifler adulator pontifleis,cum Chri flus non fltteretur fe peccajje, Chriflum cadit alapa, quafl iniuria afflcientépontificem. Alapa fymbolu eA impudentiee.Hi alapa ca;debantur olim,qui uanius, ntt gacius cr impudentius quid locuti erant. igitur in flt» de cædit C hriflum, ut dcclararet hoc fibóhC hriflum impudent er or fine reuerentia contra legem Dei locum turn efle,Qr contrafacerdotem fummu. Qnamuisnon irreuerentia eflet, ut fic dicâ, quin potius facerdos ipfl fefe ignominia notauerat. Vaulus etiamcum reprehen diffetpontificcm,uocans parictem dealbatum, dicebat fc ignorafle : quo diAo magis ilium taxabat,quia facer dotis efl,legem non ignorAre,e:^ iuflum iudicium iudi»,

cdre. Sacerdos re ippi tion erat, utpote deftitutuiuera tindione : fed ex defnfione d C hriflo fubieÜalicetatä naduerterc, quod C J?nyî«s nuSa iniuria iUu affècerit, Rcfpondit lili lefus : Si male locutus fum, teßimonium perhibe demalolfl aurem bene,cur mccafdisf

Opuserat etiam hoc loco rejjionfiofte:non enim puruum crime erat tiincfaccrdotem cbtempfiffe. Co/t tempto facerdotio,etiam contemnituris qui facerdof tiuminßituit,contemniturcrlcxipfa. ProindeChrif flusinhocfeexcufat,c^nhil fe ficijfe indigne aperte dicit. Interim difcimus etiam, neminem effepuniendu, nifi'anteaconuiäum.

Si locutus. ) Priecedere oportebat anted couidio nem illam.riicit : ïnnocentia oportebat mihi patrocia nari, er non obefe:mercbarpotius laudem quam aida pas. Sin male locutus fum, ncceffe eft utprius conuiit* car. Hoc non licet apud facerdotë ,prlt;cdpuefummUi Satis dpparet facerdote magis confitfum fit £h adulato ris iftius,quàm rej^onfione C hrifti.quafi dicat Puange lifta: Nonne apparetqiniqui indices fiterint, inquoa rum conftieéîu cadnntur, qui nondum conuidifunt de criminel Sunt etiam alia a£ki coram Caiaphd,cum ina terrogaret eum, an ejfet filius Dei : quæ cum ab alijs narrdtd,nofter omit tit. Nunc iterum tranfit ad alias ne gationesPetri,erhtecitainfertafunt, Petruscumfit» mulis

Etmiferacilluni Annas uindum ad «c;rés3-* Caiaphamfummumfacerdotem.Sta« bat autcm Simon Petrus, SC calefacie^ bat fe » Dixcrunt ero illi : Num nbsp;tu ex

Pericidofum eR^umdnerein peccdtis:ndm niß ftdtimpacnitentia peccatum ablueris, pondm peccati fanpcrin grduiorapertrdheris. Ita Petrus non hdbent curum fuijpfius, nelt;j;iiUcndens ß negdjjè priccepbit rem frum, trdhiturin gruuius peccatum.

Stabat. ) Conuerfabatur cum mtdismnde non mi rum efl, cuminfirmus ejfetcoinqmnariab illis. igitur quianteaaduocempueüienegiiuitchriflumjcumùaa ij- 4 minijirisinterrogdretur, iterum negauit.

Hum cr tu. ) JSSihil etiam graue in iflis uerbis erat,i3'fldtimnegauit.lterumhumiinädeclarauitime beciüitaté, er fuo exemplo omnes nos monet,ut ambu kmus in timoré domini,Qr nihil de uiribus noflrisprig fumamus.ïamplanènullus erat, ijuiChriflumfltebae tur. M.onui reliSki flijfl flminaria fidci in peilore Pe« trii^aliorum.Nihilominusinflrmaillafidcsnonfufli cijfltadfldutem, quiaorefltconßßio ad falutemorc.

XVIIÏ ANNOr. lOAfT» OECOL gnatus illiusjcuiusabfdderatPetrus au nculam : Nunquid ego te uidi in horto cum i11 or' Iterû ergo negauit Petrus* c efl tertia negatio, in qua Petrus magis urge^ tur,o-teliibuslt;iuoq^conuinciturejj'edilcipulus Chri ^i• Quamuis hic fimplexnegatioponatur,Marcus autemadditquodiurauerit.Ita peccatum (emperinf crefcit, quandiurelinquitur indilutum. Vnusitte non fimpUciter rogauit Petrum. quafi dtcat : Quarc audes negare,nónne uifus es in hortot Ego te uidi. Alij Euan geliflcehabent quodex ipfo fermonedeprehenderunt Petrum cfjc Galilieum : nihilominus Petrus confrfus negabat,quia adhuc erat carnalis.

ïterum omittit Euangelifla nofterpoenitcntiä Pf« frijftî, alijs decantatä. Secundo fonuit gallus : primum cantumPetrus nonaudierat, adhuius uero fonitum, Petrus memorßUi fui, abijt, ut Euangclijhealqhaf lent.tteruhabetisquomodoChriflusreliôlusà fuis fit, crab inimicisiniquißime tra^tus, Ethnicisq- tradia tus.vtaütmagisreuscenfeatur,putabantludceifiipfi fiel lapidajjent ilium, uel alia morte occidiffnt, quod poffentdiuulgari,quafiiniufteoccidilfent.ldeoinmaa iorem cotumeliam uolebant d Püato iudicari Chriflu, Ducöt ergo Icfum à Caiapha in prç«

IN EVANG. IOAN. 5J5 torium. Erat autem manc, amp;nbsp;illf no in« troier unt in prçtorium, ut non pollue* rentur,fed ut comederent pafcha.

- DucitttrChriftus in pretoriumdCaiäpha primo tndne, quo iteruin indicatur iinincmitds lud£orum fic properantium ad occidcnduin C hrijluin, exiftimantei ipfum luce die indignum.Alij Eunngeli/headdunty quomodoomnisinultitudofurrexerit,0'‘(dduxeritdd ' Pilatum lefum,cum rndgna contumelid,utpote omniu inortdliuin fcelerdtißimu.Videtennnc fimulationem idorii. Addit Euangeliflu, Nc poUuerentur. I td deglu» tiunt hypocritie camelum cr liquMt culicem,decimät mentham or unethum, uerùm indicium zy mifericor^ didmprteudricantur. Ne poUuerentur, rnngnudiligen tin curabitnt ; etfi non fi(i/]ent coinquindti,ßin pr£tos num iuifjent. Conflitutum ernt lege, ne quid fcrmenti fit in domibus lud£orum,quMdo pctfchd editur. id eft, ne communicdrent. i. C orinth. cum immundis. Fer* mentum enim illud eruteijeiendum. Sed mugispr£ce» P tum illis ernt, ut firmentum muliti^ expurgarent ex peiloribus fuis,ut ederent pafcha in azimisfyncerita^ tisz^ueritatts:hancq;fanilimoniamChriftus maxi*-me requirit.lUiautem contend externisceremonijs, internam iuftitiam omnino negligebant : quamuisfatit apparet quàmpoüuti fùerint in tradendo C hrifto. Cæ terum tanta erat caicitas luda:orum,ut putai-ent feob^

XVIII ANNOT. IOAN, OE C O L» fequium pricflareDeo ,fihominem impijßimum fu» iudicio ad occidcndum traderent. Verum ipfcdgniti peifcbdlis occidendus in hunc diem.

Exiuit ergo Pilatus ad illos foras, dixit; Quam accufationê affèrtis aducr fus hominem huncr’Refponderunt,ô^ dixerunt illi : Nifi eflèt ifte malefaâor, non tibi tradidifïèmus ilium.Dicit ergo üîis Pilatus; V os accipitc ilium, et fecun dum legem ueflram indicate ilium.

îhec er at malitia ïnd^eorum, utßua importunitate impeller ent iudicem, ut caufa nondum audita, Chri^ fium conilemnaret, credens fanüitati iUorum, gui tant fandijiit non adpra:torium irent.O cacitas^

Quamaccufat.) Principiononaccufarunt,fed fimpliciter pojiularunt ad mortem lefum, quafi indu gnum accußatioite^zy'qui mereatur mori turpißima morte.

Eiißi.) Dicunt:TammanißflariumeftcrimeniU iius, ut non Opus ßt accußatione .Putas nos tarn mala conßcientia præditos, ut quem temere accußemust vr* ^et autem Pilatus, cum iam antea condemnauerant C hrißum ad morte, Sed ut dixi,hoc ideo fit, quo mors Cbriftifieret contemptibilior .Etfinon fine fingulari myßeria

centiaChrifli magis innotefccrct. Dicit Pilatus : Si li* cet cau/à non audita quempiam iudicarc, indicate uot fl habetis aliquam legem : quid opus meo iudicio Vet dicite caufam, quare ego debeaiUum iudicare. Çtud^ uis hifceuerbis hypocrifim eorum tangit,qui innocent tern fanguinem non formidant tradere,tamen nihil cu^ rant, item dicit iUam admonitionem: Qjtatnuis ega ethnicusfim,z:y à uobis contemnor tanquampoHutus, tamenabfit àme,ut uelimaliquetn caufi nonauditlt;t traderemorti.

Ppjncipio ludæi Chriflum apud Pdatum nolue^ runt accu/are,fedfola importunitate interturbj re iudicem,ut condemnaret C hriftum. Freti enim out» ritate e^yfanâimonia lud^i, nihil non fe perfuadere pojje iudicicenfebant. Seddiuinad^enfationelongc fecus accidit, quàm ipfi rebantur. NianififlAta impu'» dentia ludtcorum eR cr innocentia C hri/ii,quia Pila* tus non contentus fimplici accufatione,uoluit audire J}gt;eciem cr ipfum ßcinus propter quod condemnan* dus elfct C hriftus. Vnde obijcit Ulis : Accipite uos iUu, nobis non eflea lex,utaliquem condemnemus cauflt non audita. Si uobis talis lex, poteflis pergere. Verunt dominus ita uoluit indicate luda:orum malitiam.

XVIII ANNOT. IOAN. OE C 0 L. licct interficere quenquam. Vtferrtio lefu impleretiir,quem dixitjügnificans qua morte effet moriturus.

Videmus inuidorum uerbd uetnd mendjcid cßc. Dicunt,noncßnobis poteflas queinpictm occidendi. Quis pofled dedit poteßätcm in Stephanum or alios nultosi Atqui hoc perpetuo ßeiunt mendaccs:rcnun^ ciant priuilegijs fuis, ejuando non in fuum cominodunt fediint-.mordicus autein i(indicant,ut fuis defiderijs fa^ tisficiant.Copiamßcit Pilatus. Si Chnflus faßet bla Jfhcmus,lt;jualem dicebant, utique iuxta legem lapida^ repotuißent-.ßdcrucißgcreo-traducerecorampopu h, non perinittebatureis, nift affentiente magißratu Romano, qui tune pr.tfidebat. Pilatusinßa permittit as feruare confuetudinem, quemuis noxium in pafcha hberare.VtiqueinmorteueloccifioneChrißijudaos non puniuiffet tanquam inimicos Cæfaris-.fiquidemfo Ium contra legem fuam peccatian ejjet. ïnuidia autem iud£orum eoufque tendebat, ut C hriflus codemnarC' tur tanquam iminicus C leftris.

Vlfermo.) Hoc cotigit,non quod non effet tanta poteflas ludieis,ucl quoddefät eis tantum audacia; tcmeritatisiomninofipotuifjentdentibuscontriuijfent totum. VerumChriflus antea pr^dixit fe crucifigià ^entibus,quo magiselfetridiculo z^c.

IN EV A N G. I O A N. ^7 Pilatus,Sc uocauit Iefum,SC dixit iIli:T u es rex ille [udaeorumf

Lucds dicityC hrijlumdcculdtum cjje de tribus,def inde ddduéhimelJèddïierodem-.ndm ubidudiuitPild tus mentionemfieri Gdliltei, quod feduxijjèt populu, guid Herodes pr^erdt Gdlileie, trdnfinifèrdt ^ic C hri ftum.Commouit populum 4 GdliLed nfique hue. Dein« de qu£ dcciderunt dpudüerodcm hic pnetereuntur. Vbi igitur redudus fiat db lierode,qui nùüdm cdufitm mortis etidm in C hrifto inuenit, iterum ingrefifiis Pilde tus,melius percontdturus omnid.

Tues.) îiiec undcdufd plurimum udlebdtdpud Pildtummdm idea ddtus erdt lud£d;,dd toUendds fiedie tiones,nequisuttyrd)musregnum ïudeete inudderet. Aliduero ficiebdt non ddmoduin cur£ effèR.omdniSt quidndtn lud^ei credcrëf.qudinuis ex hiftorijs pdtet Pi Idtum udlde iniquum ludæisfiafiè.Etidm lofephus nar rdtyPildtum multd mdld iUisintulifie. ïnter cetera dce cufdtus tdnqudm reus,qui afièdaret regnum. quafi die cdt:P.s ne ndtus rex^ïdeficit Pildtus regnum,nifi corna lezyterrenum,O'de hoc regno interrogdt.Chrifius autein pulchre rej^ondet, ddmonens cum ofificij fui, ut cdufiamperqudm diligenter difiquirat. Ndm dicit:

Verba illanon fimpliciter prtetercunda funt, fed quid ftbi uelint,fummd diligentia perf^icienda, Dicit: Ojiiduides in ine,quod me regempronunciasinon ub des milites netj; exercitus. Vide qua ratione ine dicas re gern, quidnä ofiendcre poßis, unde uerifimilefit quod obijcis.Vel allj tibi dixeruntilterum tuum eß o iudex, rem meliusperpendere,quare me accufent.

Refpondtt Pilatus: Nunquid ego ïudæus fumf'Gens tua ÔC pontificcs tra diderunttemiht

sic accufatus es à tuispontificibus, er à gente tua: ego de hoc crimine non contendo tecum:planè ignarus ßim rerum ludaicarum : neeeße eRuthocexalijs forf« team,er ex tuis,qui fanüißimi habentitr. Gens ludtCf orum,quiaetiamtu ludtcuses, tradiderunttemihi ßc ttinäum. Quid igitur ßcißti neeeße eß quod fubßt ma gna caufa, quare te ßc aceußarint. ludai ex prophetis Chrißum rede rege uocabant. Zacharias dicit : Ecce rex tuus uenit tibi. lefus dicebat feeßeC hrißum, earn ob rem dicebatur rex. ïudici qui C hrißü expeikibant, quiaterrenum regnum cupierunt, talia nonanimad^ uertebant ; ideo hoc potißimum nomine agebant apud 'Pilatum,ut fequenti capitc patebit.

Pontificcs. ) No» ßmplici morte occidendum uo bnt,fed cum hoc contumcliapereas, Q^id igiturßcit ßiinparandoregnof

RefpondnlcfusiRcgnûmcum non cft ex hocmundo.Si ex hoc mundo eff fet regnum mcum, miniftri mei utique decertarent, ne tradererludæïs. N une àutem regnum meum non eß htnc*

Verumt, Chriftum eße regem, Grpropfereatto omnino illud negdbdt oftendebat etiam gualenant regnum fiiummoîebdt fudm doârinam inf»miire,qult;i^ ftdoärindChrißidnd mdgißrdtum amoucdt,uelors dindtioni diuiiue contrddicdt,uelquod Cbrißus ipfe dßßüet idle regnum.

Regnum.) PropierquodegoirxappeUor, noH t^huius mundi regnum,yndeimperdtornonhdbet ^uod ßrmidet, qudßißm ego ilium perditurus, ueleic» üurusèregno ßto : nihil mihi eil cum dppardtu huiiii mundi, nihilq; td!eßgt;eih:namfieljetmihiregnumutt ddnum, dngeli mei certaffent pro me. Potuißem com^ pdrdreexercitummdgnumG^reßßere.R'iinißriChn ßi,dngelißint.RegnumChrißiinßdiritueßperte)tui pus ißius uit£ dum domindturin cordibusßdelium. per uerbum ßuum :ßicq; egit, er dgit regem. Vbi ueritas tnnoteßcit,Grlocum inuenit dpudmortales,rcgmmt C fcrtyîz uidetur. Quodß C hrißtusuoluiß'et dduenire ut imperator quißjiam,potuijßet etiam fuos miniß ros inci tdjjc, ut certarentpro regno fuo. Etiam unus angelus

potcrat defindm C hriflutn, contrei tudteos, qui iM imbeUes erant.qudfi dicdt:7e(ucis ut dixerim tibi o late,me nihil talium qutcrere. Dicimus regnum Chri^ pi nonptum ejjè in exterioribus,cr in ntdlo dominatu uelpotentatu : item neque in cibo zj-potUiUel externis cercm0nqs.R0m.t4..

Dixit itacß illi PilatuslErgo rex cs tue* Igif«r non negds te ejje regem f Sdtis pletnd uerbd. Refpondit lefus : T u dicis,quod rex fum ego. Ego in hoc natus fum, 0^ ad hoc ueni in mundum, ut teftimonium perhibeam ueritati.Omnis qui eft ex ueritate, audit uocem meam. Pilatus di dt ilIi:Qiiid eft ueritasf*

Dicit-.Alfentiordiilis tuis,qui me dicis effè regem: fum rex: fed eß mihi aliud regnu qudm hoc terrenum. îion fumrexquiufurpomihi per tyrdnnidemregnii: feddpdtre meo hdbeo hoc regnum, idm olim per pro» phetds promiffum,ut hdbetispfdlmo fecundo,

Perhibeam.) tgiturin teßimonioueritdtis fitum eß regnum C hrißi,eo quodfideles conßituit,^!^ uerd» ceshominesreddit.

Qmnis.) Si audit quiffiam uocem Chrifii, is erii ex ueritdte,zy de regno Chrifii. C hrißus iÜam annuna dduit,quidixitfeuiam,ueritatemoruitam. Et;Nf*

I N E V A N Gt IOAN» jjÿ gt;no uenit ad patron, nifi per me. Nundus abhorret ab iüa ueritate, C hriftum ejjè laluatorein noflrum : fuper idam confißionem ecclefîa Dei adißcata e^l,aduerfus ^uam port£ injirinihilprteualebunt.Hoc eil quod Chriftuspra:dicauit,cr totmiraculiscoprobauit:nam ouesChrifliaudiuntillamuocem:quosDeuspra:deflia nauit, utefßentfilij Dei, hi uocem hanclibenter fufei^ piunt,craures ßuas omnibus aliisdo{lrims,qui£con« traria proponunt,occludent.

Ex ueritate. y Audiet teßimonium hoc, qualiter deus uelitperpetuus eße humano generi faluator. Hoc officium meum, ut pra:dicem praceptum domini. I flt;lt; uifum eA Deo patri, quod non uelit faluare inundum, nifi inßlio. lam maxima pars hominu aberrat in hoc. Omnes haretici ß^ißnatici deßeiunt ab eccleßa, quia hoc ueritatis teßimonium non ampleihintur ßyn^ cero animo.

Quideß.) QuieritPilatus^quanamßtdlaueria tas,cuiut teßimonium perhiberet uenitinmundunt. îion quicrit de deßnitione ueritatis, ut quidam putant Cyc. Sed indignüs erat qui edoceretnr, qui etiam alias fanas doArinas C hrißi non magnißciebat.Vnde bene dicit-.Omnisquießexuerita.c^c. Hypocrita:etiamft ueritatem audierint, qt ßmulauerint aliquod ßudiü ue ritatis,tarnen no audiunt uocemChrißi, quianon funt «ues. Quamuisdicantfe multa credtre, tarnen operia

bus oflenduntfibitTlanon fktiselJèperfuafa.TaUserttt etiamPilatus .Hoc plané multos tmcrcdcbmttlt;lM quotidie qucrunturdceuangelijsplurimum,^fumt tnameuangclij paucisuerbis fuinereuolunt, dumdo» cemurpcrßdem C brifli iuftificandos, quiefides fum^ ma eü noftne falutis. Aliusfiduciam fiuam ponit inope ribus proprijs, alius in interceßionibus fanckrum, alius in facrificijso'c .fed nos fcimus unicamueritaa tem ejfe. Pilatus idololatra, unde non toto corde qunea rebat tnam fua ctdpa obteâumfidt ei myfierium Euatt gelij O' luxueritatis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;

Ec cum hocdixifletjtcrum prodtft ad ludæos, didt iiIis:Ego nullam cau faminuenioinülo.

, Nihilominus quum Cbriftus nondum edociäffit Pilatum,tamenfatisanimaducrtit,noneffepericuluin tale in C hrifio, quale putabant ij qui C hriftum accifa fabant.

Ego nullam. ) Vos îud^ei etfi ftrenue accufetis, ut regem,uel feditiofum, uelprohibentem tributa, nia hil ego inuenio, quod meretur tantam accufationem.

ACrt'o Judaoru coram iudicePilato potißimn uerfabaturin crimineaffiékiti regni, id quod tcrrenuf

I N E V A N G* I o A N. J40 terrenits magiftratusgrauißmepunire fokt:nam li» cct etiam alia obijcercntur, ea tarnen nS tanti ßebant. Ita etiam quotidie adhuc fatan aducrfus minifros uera bi meditari fokt, quafi terrenam qicampiain potefta* tem qucerantfOr magi/iratum nihilifrcere uelint. C terum Pilatus non femel ab hoe cralijs rumoribus ali^ enum effe teftatus eR C hriflum.dixit: Ego nüüam eau famGTC- neq^hanequam uos totmodis exaggeratis, nequeuttamaliamX er turn, Pilatum mul to plura los cutumfùijfe eit Chriflo,quàm Euangelifla deferibat : nequeoperlt;epreaum eratomnem narrationeminfere re. C^ia autem cognofeebat Pilatus innoeentem Chri ftum,fui offteif erat C hrifum liberare,nee pati ut tan» taperßdia lu^orumgrauaretur. Etquia defesinitio fiät,idtro quoque prolapfus eA,cr magisatq^ magis 4 iuflitia deßediere ineepit. I f 4 c«/w ßeri fokt,utfipaua lulum rejßieias,uel minimum quiddam eeffes, mox ma gis edX magis prlt;eeipiteris. vnde etiam C hrißum eons ßrt latroni Barrabte : er latronem dimittit, C hriflunt uero innoeentë ad ßagella rapit, er eoronaß^inea eos ronat, atque eorampopulo non fineludibrijstradueitt id quod iußum iudieem nequaquam deeebat. Tametß nondum eb progrediebatur, ut totum perditum uelkt C hrißum,nibilominus iußitiam negkxit.

XVin ANNOT. IOAN. OECOt. go dimittam uobis ilium regem fudaeo* r um f Clamaucrunt rurfum omnes dis« centcs:Non h une, fed Barrabam. Erat autem Barrabas latro,

Cumpolfet C hrijluin eripere O' dintittm poteßüt te iudiciarid, condonare tarnen uult îudeeis, quafiper mifericordiam liberet C hriftum, o non per iuftitiawt etbfoluat-.quodper fe non caret magna culpd.

. Vobis.) Dat tudceiseleilionem. Sunt quiconfue tudinem iftam iniquam putent, eo quod iuxta legem di ttinamnocens iubeatur perdi,quafi humana traditio aliquid diuina legi addiderit, o itapepercerit nocen^ ti.Attamenmihiuidcturtolerabilis,quatenus publica iußitiiC non ßtdetrimentofa. NdW fcfi iudiciununt O (dterum abfoluere, fic tarnen utno det occaßonent alijs peccatoribus amplius peccandi : nam o DetiS ipße ad mifcricordiam pronior efl quam ad uindiikimi • l.exenimilld,quanocentesiubenturoccidi,qudlesßte re homtcideeoe. data eil in utüitatem populi.vbi igitureautilitas populi non incommodatur iamlegk neque ßtuis. Poteßenim iudex per nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fuant

di^enßare, o legem temperare, manet tarnen nihilos ~ minus mens legis, ut populus à peccatis coherceatur, Oconßet pax publica. ïtaconfuetudoiÜautcunque tntrodHih,nequaqudm uideturinutilisßäjße. Sicalio»

. T N E V A N G* I o A N, ^ui fl rigor legis non tain feuer iter teneatur, nihil pr^it iudicabit iuftitiie. ïdeo relinqudinus confuetudincm ib lam,ut tolerabilcm cr bonain. Index interim iuflitiant fuitm feruarepotefi. Sipopuluspojleu minus receßißi fetdpeccatis,ß)e huiufmodi îiberdtionis,tuncneque tiospoterimus approbare confuetudinem iftam. tnues nimus in ciuilibus legibus, aliquando reges di/penft/Ji rigorem legis.Et uidetur confuetudo ilia,non fine my^ fierio ejfe introduékl. Agnofcebant ïudtei tanquam fe obnoxios morti in Aegypto, diuind mifericordid libe^ rdti, in cuius mçmoridm folennem illdin confuetudh nem hdbebdnt, ut noxius quijpidm morti, dimittdtur, Sdne totum humanumgenuscondemnatumerdt,CT in ueropdfchdte, quando Chriflus mortuuspro nobis^ Uberdtum eji. id myßerqhoc loco uidetur infinudriz ndm dlioqui ludlt;ei folum liberdti erdnt ex fcruitute gr4 uißimdiprtetered primogeniti Aegyptiorum occidei» ldntur,zy ip forum ßlij mdnebdntintdili(:y'c. tgitur tx pdlrumtrdditionibus,qui dgnofcebdnt in pafcha humanum genus liberdndum eße, à uero imindctfa Idto dgno, dimittebant noxiuin quenddin. ïtd quibußgt;, ddm regibusmos ßtit in priecipuisß/iis, ut in natdli Chrifli crc. omnes cdptiuos liberdri, ut ieflentur diui^ itumbeneficium. i^ihilominuscdmclementiam ftefer Udre decei iuaicem,ut rigor legis feruetur.

tur ilium miferumregem. Apparet fàtisqudmmifcrd gens fint ïudeei, qui non alium regem nadi funt.dimit^ tamuobisillum.'Ddbateiseledtonem,utdliiEuangeIi ft£ dicunt,inter C hriftum çy Barrabam. C onnumera bdt C hriftum homini peftimo, Cf putabat tudæos nea qiuquam liberaturosBdrrdbctm,fedpotius innocent tem Chriftum.

Nohunc.) Vnanimiscofenftisinpecatto.Ciudtt td ignominid hcecfterit C hrifto innocentiftimo, Oquot; ft^ Iio Dekquiftq; ftecum expenddt. Nonnunquampræteri ri in officios, maxime dolet generoftspedvribus, cum prieftrunturindigniidignis: quanto maiorignominia eA,ft innocentiftimus condemnetur, prieftratur itli fcclerdtißimusiEtiamdlijcdptiui,utduoldtronescum Chriftocruciftxi,ft:diÜepr£ftrcbdturinncquitid:lae’ tronem iHum feditioftim pctunt.Licet etiam hie uidere ingeniummundiiquiftemperftliosDeicondemttdt,0‘ peftimos quoftq^ fuo ßuore profequdtur:ficilius impes trdret etiam Turca hodie ueniam abhoftibus uerita^ tis,qudm qui ueritatë annunciant, adeô dejpedum eil tterbum cruds in hoc mundo. No»/ît igtfwrKoWîw« uum,fi principeshuius mundi innocentes condemnent,quandoquidem ifta prius accideruntma

E5^^;Vnc ergoapprchendit Pila flageîlauit^Et plcdïentes coronatn defpinis impofueruntillius capitijó^circundederunt ilïum amicu^ io purpureo,acdicebanc;Sa]ue rex lu^ dcCorum.Et dabant tlli alapas»

Quoniam igitur C hriftus potißimum accuf^dtur affvéhti regni, earn ob caufant ipße ludibriß ctum ßub ieihu eü.Bt iterum uidete quomodo 4 iußitia declinet Pilatus.Ciuid meruttChriflus, quemdixitabßq- omni crimine ejje,ut flagelL(retur,coronaretur,Qr traduces rcturcoram ommbus ? Atquiiniußitia Pilati,perhoc ob oculosponitur. îiondecetcuminiurialt;dtmus,fa‘ tiare malitiam alterius. Pa ejl ciuilis ilLi prudentia, ÿu£ expers charitatis eä,neque magnißicit,ßi cum alt terius periculo ßalutem qu^rat.

Apprehendit. ) imufle, abfq^ omni coufaßatisßt ^irushacratione populo :ßednequaquaminuidiscr tnalis fatisßeri poteß:flagcllarc ßcit O' permißt. üon Uerißmile, ut ßiis manibus flagcllaucrit,fed ßii milites. Ptnonßilum ßagellarunt fed coronam impofueruntt qnaß manißfleirridentes : Eccc,quia dixißi teeße res JO», dignus cs qui coroneris ; coronabimus autem co*

Ä N N O T» I O A N. OE C O L, ron4,^«(tm meruifti,joined fdlicet .Ua ctiam alia (Juoi ficbantibi,fymbold erant regni : purpurcu amiculunt jCr harundo, qt(£ crat jeeptri loco, alapceq^ qu£ erant loco donariorum,!^(dlutationcs. Potuißent alijs ludi igt;ri]setiainChrißumprofequi,fednokbant. Hiecatt^ tcmpptißimumdelcgerunt,utagnofceretureße tyran nusiundc poßea titulus feriptus eji. N ä terrenos prin* cipeshocunum folum male habet, ßaloco ßuomoue^ antur : potius ße uindicant,quàm iniuriamßihm deo. Alij Euan^eliftic feribunt genuftexiones coram facert dotibus. Verum quemadmodum Christus coronatus cil, itaadhuc eledi miniftri Dei coronantur, ne qiae» rant in hac uita dclicias, gloriam zj uoluptatem, fed poß C hrißum ßrantcrucem ,ßgt;incam coronam orc, Ham ignominiam ßrre pro ueritate zy irrideri,folcn^ tteeA piß difeipulis Chrißi. Summam piorum glo» riam irridet mundus,putatq; eße ßinas.

Purpureo.) Qjipd amiculum ipfum etiam fan* ^uinemßgnißcat, quempij eßundunt. Omnia uidemi tureßeridicula,ut feiantpij fe expoßtos ignominbe. Salue rex,uiuatrex : fed per antitheßmiUizy perirot ttiam dicebant. quaß dicant, qui minime dignus aliquo ZS regno. Alij munera regibus oßerunt,illi alapas. Su* prà dixi fymbolum eße impudentis fermonis, ut corn» j^rimantur ora eorum, qu£ laxata funt in uaniloquiuf in blaßhemias .itaipß alapas inßrebant c hrißa» ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;teßantes

IN E V A N G. IOAN. 54.5 teflantes quod impudenter fc regent dixijfet. Ciuomoa do autem milites truiktrunt C hriftum,tdii lutius defcri bunt, quot uulneru orc. fed cum Euctngcliihe omife» rint,periculo non caret ilia ueUe fcire.

Exiuit iterum Pilatus foras, ÔC dixit illis: Ecceadduco uobis ilium foras, ut cognofcatis, quod nullam in illo cans fam inuenio.

Edui^io ifta cxpr^torio ad populu -, addcbat C htj ilononnihil doloris: nam ficutuoluit pro nobis pati^ GT fumpfit in feJponte etiam dolores, ita or pudorent, Qjtamuis C hrifus caruerit omni criming, tarnen infir mitatem nofirametiam guftare uoluitAta cum fic tra^ duccreturcoram populo,cr appareret in tanto cotenz ptu ueflium,non ignarus fu£ dignitatis,utiquenon paruumdoloremfenfit.

Ecce duco. ) I terum habemus excufationem pro Chrifto,Qr condemnationem iudicis. Qttare flagellar uit ilium, ft nullam caufam inuenitt quafi dicat ; v t ui: deatiseumnequaquam ejferegem: nihil uidebitisra gium in illo : nam accufatus erat ut rex. Quis putaret hominem ftc flagellis difcerptum, ej fire hamini item parem, refirentem ficiem potius leprofi, quis inquant putaret iüum effe regem iJAon eA uerifimilealiquiet metuendum de illo,quifc humiliatus efl.

Exiuit ergo Icfus foras, fercns fpi* neam coronam,6C purpureum amicu^* lum,ô^ dicit ilhslEcce homo,

Moturus äd mifericordiÄ popidum, dicit : Videte, homo ejl: nónne fatis mifcre tmilatus ividete mifcru, fldnc nihil regium in illo^pparct: fed quid, fe regem dixit,cmendauiilluin:fdtispunitu!pronugi5fuisqudi temere cjfutijt. Poiißimu bif uerbis uult indicdre com temptü C hrifti er Herodes etidm, qudmuis interim cu peret etidm ïudæos mifericordese/fc, ut liberdretur dh hoc iudicio. Ud contemptibilis eft Chriftus erpopului dei cord, hoc mundo, utfèrè no fint ßmiles hominibus, PfdlmusdicitjVermemo'oppt-obriumplebiscrc.

Cum ergo audiflent illum fummi fa cerdotes amp;nbsp;miniftrijdamabant, dicen* tes:crucifjge, crucifige. Didt tllis Pila^ tus: Acdpitc uos illum amp;nbsp;crucifigite, cgoenimnon inuenio in ipfo crimen.

Jdin uidet Pilatus,qudm ftultumfit cofilium fuum, q impldcdbiles beßbe fint inuidihomincs,qui nullispae nis miferorü fatidri poffunt. Oportebdt facerdotes er tniniftros iUoru in primis pldcdbiles effe, uifd tarn mife raßeie C hrißi,fed iUi magis uertuntur in ßarorem eT infanidm. Et non fimpliciter poßulant ut C hrifius cru eißgdtur ,fcd cum quodum clamore er indignationc.

IN EVANG. I O A N» 54.4. QttO(i«o» poterantiußis accufationibus impetrdre, bocclamoribu5cottanturextorqum,0'dicunt:

Crucißge,) Qifaßdicant:Peßimuse/imortaliui longe grMiorempatMm meritus eâ,nenipe ut adigm tur crud. Erlt;it enim ignoininioßißitnum genus mortis tipudiudieos,adigiincrucent. Vndeßtbindeeundent uocem répétant, ut ajß^ius lUorum agnoßcatur, udeà ßticuloßerunt ßmguinisChrißi.'E.xcußaurnuncite^ rum C hrißus d ludice Pilato.

Acdpite.y Quumuisßägellurimearn,cogor 14^ men dicere eum hominem eße innoxium : hucq; tendit 'Euungelißu. quuß dicat : Nullam caußam inuenio, tOi» ceam quod uelit inuadcre regnum.

INIcrcifterd, qu£pra:cipue decet commtmorare in memoria dominier paßionis,cAinnocentiada mini, teßimonium ßrenteipßoiudice contra ßcipßunt. Nam fubindedicitïudieis,fe nuUam caußam inuenire inillóAncufabatur,quod regem ße dixißef.ßed non con tentus hac ineußatione Pilatus, ideo aliam adßrunt.

Refponderunt ei ludxi: Nos legetn habetnns,amp;^ fecundum legetn noßram debet mori, quia fecit feipfum filiS Dei,

Blaßgt;hcmiam nunc intenduntchrißo,quaßi inia que ßciß'et ßc filiü Dei. Um ßatis apparet contra Arit^ tiosçy alios qui noluntCbrißuin paremeßeDeo pa*

tri,^ß,ciuntßlium quaft adoptiuum,quemadmoiiunt clt;eteri faitdicUilifilijDei, utinpßdmo 8i. Egodixi, dflellis,amp;filifexcelß omnes. Ciuodßnonobaliitm cdufam dixijßet C hriflus feßlium Dei,nequi(quiim lu^ d^i occaßonem accußtndiuccepijßent : ßed ßatisappi^ ret ex hue accufatione, quod tKrum Deißliutn fe dixe rit, Hoe eâ ß:e(nduluin luduis,atque omnibu! amguit tibusitigenijs,quidiuinciß)lentießi!nare iuxturatio^ nem eomm,qudfi eudemßliutio in diidnitMe, ut in hu‘ munitute. Erut tumenßlius Dei, or nonßeipßimßcit. Deut, tj.crulqs locis legem hubent uduerßa ßlß)} fgt;rophetui,ut lupidentur. Lex quidem iußu,etiä hodie noneßimquu,utlupidenturßlßprophetce,quipopu^ lum ßeducunt,ßquidem deßflere nolunt ù ßu ßduHi^ ene. EAuutemhoemugißrutus ßeculuris, noneorum qui uerbo er ß:rip turu regunt. Dicunt: Reus eA mor^ tislne igitur pûtes illitm omnino eßße innoxium: non ut^ tendis tu quantum crimenßt,itu blu/ßhemuref

Cum ergo audilîèt Pilatus hunc fer^ monenijmagis timuit.Etingreirus prae toriumitcrum.

Pilutusuuditohocßrmone, timuit, nimirumopt^ tiionequudumgentili,quiu iuxtuethnicorum ßbulus audiuerutßepedeosuerßutos in terris, louemerJ^er^ curium ere. C^uiuChriflusmirufleerutoperu, putu* butChtiilumex numero iüorum elß:,proptereu ti* muit»

IN E V A N G, IOAN. )4-$ muit, g nod tanta iniuria ßlium Dei àffvciljèt. Videte ^uàm Quitus fit timor tUe; nam quamuis timeant de p(xna,non tarnen ceßant maleß.cere:unde non eAfan ■ ^silk timor, quohomo magis timet peccare, quant propterpeccatapuniri.

Qttia nimium deßexerat d iuflitia,cr innocentent C hriflumflagellauerat, indignas er at cui C hrißus tan ta arcana reuelaret. Ita etiam docuit nos C hrißus, tent pus effe loquendi, çr tacendi tempus. Ne mdrgdrt to porcis obqciamus,Qr faniîum canibus. lam antea eda ^his erat Chnßi regnumnon eßeexhocmundo,or ad quanta mißus eßet: fed non expendithocreßon» fum.Itaq; non dignus ut nunc reßgt;ondeatur iüi,quam» uispoßeareßonfum ßt,potius tarnen ß£himcü,ut ftindicareturdiuina gloria.

Dicit ergo ilE Pilatus : Non loqueris mihifNon uidesquod habeam pote« (iatem crucifigendi te,0i poteftatem ha beam dimittendi tef

Antea audiuißis correptu timoré iudice, fed uerbà ßHusnuUamfapiunl modeßiam:adhucintumefcit,ßbi tribuit fuam poteßate,ßicit fe fuperiorem Deo'.crnon. attendit,quad audierat ipfum e^ßlium Dei,fed quoi

uin^s ante fe ftaret GTc. i^udfi dicerct : Poffùm te Ube. rare,fittan eft in arbittio meo. Plus attendebat Clt;efti^ rem Komanu, qudm deum coelorum. Vude qutadidlis His blt^hemabat nonnihil reprehenditur 4 Chrifto.

Refpondit lefus : Non habercs pote fiatem aduerfum me ullam.nifi tibi da« tum effet è fupernis. Propterea qui me tradidit tibi,maius peccatum habet.

Reprimiturftuperbia iudids. Qjidntuinuis,inquit, tu ^meris,qui(t f go innocent f 'tm, nuHam hdberespo teftdtem : pcrmittctm turnen tibi hic, quod conftitutus fis iudex Ù Pjomunisfed dutoritus iUd ddtu eft, non con trd innocentes,uenmt in feditiofos or noxios.

Efupernis.) Itadeo uifumeft,ut egoin munus tuds trdderer er dccufer innoxius. Singiddii diftien/dtione iöc cotigit,ut ego ftlius dei db homie ethnico dijudiccr

Qui me.) ïdeft,me innocentem. Videmus hic etidmdifcrimeneftèinpeccdtis'.nonomnidjUtquiddm dixerunt,iequdlid : S toicos fecuti er ïouinidnos. Licet cxeddcmrddiceuenidnt,tdmen eftdiid dmdritudoin alijs: proptered no pdridfunt peccatd. Grduius qui per tndlitidinpeccdt,qudm qui per ignordntidihic uenidnt merctur, iüe non.ludici nouerunt mirdculd, uitdm iu* fidin innocentem,ideo mdgispeccdrunt. Pilutusut rthnicus ne^ feiebat lege]n,neqi quid promiffim in ib^

h,txcujdtur À tantopeccatoyfed non ab omni. Opors tebatiußeiudicarc Z2' nongratificare parti aducr/a^ riie cum damno alterius.Obferuare hiclicetetiamymd lam potcßatemejjcprincipibus htiius fcculiaduerßts filios Dd:ne^; enim principes, neq; reges, neq^ omnes diaboli, uelptlum poßent de capite iuflorumaufirre^ nißfuperneiÜisconccderetur. Etkincpotißimumcon folattonem accipiuntfandi minißri dei,quia fciunt dtra uoluntatem dei nihil contingere. SMm uolunta^ tern Deo confecrarunt ez fi{biecerunt,eagt;n ob caufatn magis confiantes, z^rpati(ntta ainpliori pr^editifiunt^

Et ex eo quaerebat Pilatus dimitterc ilium Judaei auiem damabant dicena tes : Si hunc dimiferis, non cs amicus Cæfaris. Quicun^ fe regem facit,con* tradicit Caefari.

Exhoc tempore, quo audiuerat Pilatus Chrifiun habituefie pro filio dei, cr quia etiam maiorë cidpan reiedfiet in ludaos, quodperinuidiam fflum tradidif» fent,qu^ebat dimittcre ittum. Verum no tanto fiudio, quanto oportcbat,fid quantum licebat per gratiam Im d,eorum,adhibebat aliquid opera:, laboranspro inno* eentiadlius: fedfiufiralaborabat. tterumapparetina ttocentia G hrifii. V idemus quod hiec accufiatio non re^ dpiatur à Pilato, qui non curabat hoc, quod[eficiffet

filium Dei, nc^; putabät dignam cMptin ut occidere^ tur. Qjidinuis non hic habeamus tdlia, declarauit men ludeis htec, ut lUiprima cdufam iterum djjiimdt.

Sihunc.) Mindnturnunc,0'quodnonpoterdnt rdtionibus impetrdre, minis extorquere uoîunt. qudfi dicdnt : Qudmuis exaifet fe, quod non ßt rex huius mundi,Qr regnum ßium nonßtcx mundo, nihilotni a nus dixit fe regem.

Quicunque.) HocomninoRomanoImperdtofi graue erat, quod quis fua autoritate dieeret fe regent. C eefar folus regnare cupit toti mundo, proinde uide tU quid fisß^rus-.nequaquam poterisdimittereiUum. i/iinantur iUi quod feditiofos permittat uiuere:fed apa paret quam uacuus omni iußitia,qui tom leuibusminis d iußitite tramite depeUebatur.

Pilatus autem cum audiuiflet fcrmo nem ilium, produxit foras lefum, amp;nbsp;fe=« .dit pro tribunal! in loco qui dicitur Lt^ thoftrotos, hebraicc autem Gabbatha* Erat autem praeparatio pafchæ,hora aU tcm fermé fexta*

Vtprimum Vilatus audiuit memoriam Clt;efaris, eduxit Chriflum foras,iam paratus ad condemnan^ dum,plus timens hominem mortalem,quàmDcuin immortaîem : quamuis non effet iußus ab Imperatore,

foras.) ïnconj^eéhmîudieorum'.ubietiamirri fionibus uokbdt dcterrm,ne tetnmpeterentChri^ fiuin innocontem.

Tribunali. ) Apparct quod non amplius inquißa turnsßt caußaw.quodindicium efliniujiitiie. Locus bmor,aptus iudicio firedo.Decet ut iudexß;deat,quo utranque partem Mdirepoßit.Oportebdtuutemillant , fententidfummo loco promul^are,utappareret quam ta iniuflitia C fcn/f«î opprimeretur.

Pafcha.) Adiungit hoc tanquam rém plenammv ßerij.Vult dicere : Aderat iam tempus iÜud aDeo de^a ßinatum^ut uerus agnus pa[chalis,no typicus, occidee returpropeccato mundi.

Hora.) Humerusiflenoncaretmyftcrio.Adam f;xto die conditus efl, ita etiam ßextodieC hnflus mor iuus éfl. Heque ßc lt;etates numeramus, ut pterique,féd plenitudiné mundi per ßex dies,ut tempora etiam C hri fli plena ßntßnteUigimus.Alij alia adßrunt,fed tameit nondifcordant.

Et dielt (üdacistEcce rex uefler. Hli au temcIamabant:Tonc,tone,crudfigeiU lum.Pilatus dicitilhs : Regem uefirum crucifigamf

^uodChrifluf condemtweturtan^uä rex.obiurgat CT improperat ludteis. quafi dicat : videtis qualis rex uefleri N onnepudet talem hominem-, tarn mi fere tra^ ikltum,regem ejfe ueßrumilrridetur regnit Chrifii ab ethnicis, qui ignorant quak fit regnum in fpiritu : cr quicquid idis dixeris de ueris uirtutibus, ndiculu erit : apud Cuperftittofos autem alios tud^os erit offin^ diculum maximum. Et qui operibus laborant,quomon dopolfent firreChriftumeffe fidutemnoftramiquoa niam qua; oportetfidei tribuere, id operibus tribuunt^

Tolle.) Magnam dignitatem indicant iUa ucr* ba.quafi dicant:ïnuifus eft oculis noftris: ne diu patia^ ris portentum iftud uiuere: dignus eft turpiftima mora te,crnonuulgari.

Crucifigam.) Cumficinftunter peterenttudai, demum iterum irridet illos. Regem 'ne ueftrum O'c.ïr rifionem ha;c uerba habent.quafi dicat: N ónne hoc pa riet mbis ignominiam coram gentibus omnibus, fi cru cifigam regemucftrum,quiin fcripturisueftrisuobis promiftus e^ilta fàâum e/l diuina dijpenfatione, Kt pr^efcs maneret in irrifione, ut ipfi fententiam contra fe fment. Toueamfidiunt,Qf cadunt in dlam.

Refponderunt principes facerdo* turn : Non habemusrcgem, nifi Caefa* rem. Tunc ergo tradidit ilium eis,ut crucifigeretur.

Tanten fcriptura promifit eis regem Chriftum, ficiam palimrenunciant Chrifio. indigni igitur re« gno C hrifti,cr digni quiCafaribusfcruiât, et inlibcr^ tatem etiam iBam externam nunquam redeant, quilt;t uerumrcgemnegauerunt.SicutpriusTictrrabdmprteii firebantChrifto,itct nunc Ccefarcm regifummo deo,

OSfc«p cÄ nobis per Enangeliftam mim inno« centia C hrifli, etiä ipfo indice tefle, qui fepties Chriftum exculè(uit,qmdnihil criminis inipfo inues niret. TDecldratus ef autezj-ßcror ïudceorum, qui im» pldcdbiles conflanter chriftum dccufarunt, donee im^ petumagis iudicemperuincerent,quèimiuftddccufd^ tione.vbiigiturfententiæ ïiuheorum Chriftustradies iuseft, confcquenternuncipfttmmortëor crucifixion ttem Chrifti, in qua patri nos reconciliauit, J}gt;iritus fanihis narrat.

Accepcrunt autêlcfumjói abduxe runt, amp;nbsp;geftans crucetn fuam cgreffus eftin Jocum, quidknur Caluariæ,he« brake autê Golgatha, ubi crudfixerût ills, et cum illo alios duos hinc amp;nbsp;hinc, medium autem lefum.

Admodu paucis uerbis crucifixioné C fcriyiz Euan* gcliftaproponit:Crucifixcrunt,dicit.Verumpenitiu$

htcc confiäeratidä funt. Scitotcigitur hiepotißiniunt conßderän debcre mortem Chrijiiut fatisfitéboriantr qud coeleflispater nobis reconcilidtur:non quod non clegerit nos pdterab teterno, fed quid fic dccreuit,ut fpem nolh'dmconßrmdref.ttdm h£c polißimdcdufa monischrifti. Pldticante clegit nos deus, dlidsnequtt qudm mißlfetßlium fuum .In Chriflo eleâißtmus^que oportebdtitd humilinri, nc/pei nofira; dliquid deeß'et. Qjii hoc cogitdt, non dubitdt de beneuolenttd caleßit pdtris. interim tarnenßid morte mtdta commoda nos bis dttuUt, nempe cr contemptum humana: glorie (y huitisuitæ. Duo enim ilia potißimum nos impugnare folent,(yàdiuinisabducere. Alij cupiditate glorie pe rierunt,dlq deficiunt nimiaauiditate huiusuitethiqi duo maximihoßesßunt.Chriflusigiturmoriturus pro nobis, morte ßta omnium ignoininioßßtma docuit noi nt humanamgloriam calcdremus,zyuitdm prefens tern no tdntißceremus,fed obedientes eßemus deo ufs que in mortem. ïÜaueniunt in hac ledione expendetis da tprinapio cum quanta ignominia Chriflus paffi» fit : fecundo, quanta conflantia mortem fubierit. Hoc indicare Euangeliild uoluit,reli(iis multtsalijs,qiue nonita neceffaria erant.

Accep.) iiimirucucrudelitate magnd,crciîg;rlt;t tulatione, quod feduilor iße incidißet in manus ßuu.

I N E V A N G. I o A N» 3^9 fii,nonfolum quod moriendum erat itliincruce,fe(l quodipje fuatn crucem cogebaturgeflare-.Nemo enint tnalediâam iüam crucem attingereuolebat'.quamuis ut alq dicut,crux ea impofita Simoni cuidam ßiit. Pe^ trusmprima epiflola fuadicit Chriftum portaffétioa ftrum peccatum fuper lignu .Inde fatis apparet, quant molejia illacruxfiferit, i^onleuc onuscrux,fed lom» ge grauius peccatum. Pert Chrißus, ne nos ßramus. Eß alia benediikt crux,quamßremus Itbenter cunt Chrißo.

Caluari£. ) interpretatus eßhunc locum Apo^ flolusin epißolaadHebreeos,adduäo ex Mofeteßi» monio etfigura quadam,dtcens: Animtdium enim quo Rebr. rumfanguis infirturpro peccatoinfianiki perpontia pcem, horum corpora cremantur extra caßra. Ciuaa propter cy Iefus,utfanâificaret per proprium fian» guinem populum, extra portam paßßus eß.Et quid[ia bi ifià figura uultfNimirum indicatur nobis,C hrifiunt ^ fid/fi habituperipfiema, reiechm ab omnibus, quema admodum cinisißeexcaßri5,maledi0luscinis uideba tur.Prophanum efi,quod nonpermittebatur intra caa fira. Eaigitur qu£ eqciebantur ex caflris,habebana turproimmundis. ItaetiamChrißum oportebatmaa xime contemni:unde extra portam paßßcs efl.

EgreJJiis.) Exciuitatefcilicet: ubi indicaturquaa C fcn/lwï indignusfit ciuitate Hierufalem, cum tame

fp/êßtrexum cœleflisdiatdtis Rierufaletn. C£ter4 mdiorcm contumeliam indicant. N o»fcceßit in locutjt aliqucm amœnum,fed inßmatißimum, ubtßcinoroßk punicbantur.ad ßcrcas mißus eji C hriflus.

Golgatha. ) Non efl uox bcbraica, nißi generali nonnne^i^nißßub hcbraicis ßyriaca comprebendas. Ibià ucteribu5,quos tarnen nollcm in hac re contemni, annotatum ßitdn hoc locoßiiße Adamßepultu, pro^ ptcrca oportuiffe.Chriflum hoc inlocopati'.fatista^ men quantum ad hifloriamattinet,aHicronymo re^ ßlluntur. Sed quidßt till non hifloriamcomcndareuoigt; luerintyßedpotiusßubindicare dominicain paßionem, t. quaßinos omnesquiexprimo Adamprocelßtmus,aßi mtlemurcranio propterßeruitutem,mortemqßErat enimßumma noßrideßKratio abßqueChrißo,ispro^ pter nospatidebebat. Vndeuidentur ueteres allufjße nonnihil ad noRram redemptionem, qui hadenus in tiobis ueterem Adam circunßrimus,^'propter iUuntt quia ßumus mortale5,rede aßimilamur C aluarite. C ab uariaoßibus plena,nibil decoris,mhil uitee^nihilq^ ßen^ fush'obet. Sicinhomincoinniadiuinapei-ierant,ßdi filij ira er mortis. Sed rclinquamusillayfufficitagno» feereßummam ignominiamqua affiéhtsefi Chrißtus. Egrcßßisigitur Chrißusinlocum inßmißimu,inquo putticbantur flagitioß.

IN E V A N G. IOAN. jÇO quot;nbsp;autcmfùcrint crucutu5,nonoßcndit,nc(j; admodunt adrem pertinct.Conßdcrandum hicgiùm hamiliter Chrißuspati tK)luerit,Htdifci(musnoshumiliitre. gt;

Ahos. ) Alij indicant laironcsßäßßc. Hoc iterant ad opprobrium Chri^ipertinct,quaßprinccps latro numclß:t,^ßcinoroßorum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Aïcdium.) lÄcdius locus tunentagis principalis^ guaß Chrißus caput omnis malitiei. îam apud nos non ita feße res habet, er longe aliterßcinoroßßilßtnduni^ tur. Armâtigiturnos Chrißusaduerßusßupcrbos,ne ita pendeamus ab opinione hominü: ßufficit nobis plae ceredeo. Ciuisunguäpeiusaudiuitquàm magißerno /leriHabcbimus etiam eundem ßopum in catteris qu£ geßa ßunt.Adiungit Euangelißa:

Scripfit autem 8C titiilum Pilatus, 5Ç pofuit fuper cruccm. Erat autem feri' ptumJefus Nasarenus rex ludgorum, Hunc ergo tituium muîtiludæorû le^ gerunt,quia prope ciuitatem erat lo^ cuSjUbi crucifixuseftlefus. Eteratferw ptum hebraice 2C gratce ëi. latine. ,

Pilatusetiäipße ludibrio habebatChrißu,queniit , admodum exßuperioribusconieihlre poßßumus,quam, fùerit dicax. lgiti{rridiculum,utßibiuidebatur,titulu imponebat cruci,notanstum ludicos, tuin ÇhriAum

ipfum. lUos, ut malignos homines,qui tarn mifcru pu* tarent HfurpdlJêregnu: deinde quoq; Chriftumac eujatum regenttudaorum,fieirridebat. Supra,Ecce rex uefler. ïta etiam titulum in opprobrium Chrifli fcriptum arbitratur. Quamuisffiiritutßtnätslonge aliud quippiam ffiritualibies commendarc uoluerit,ft cut fuprà auditum efl in C aiapha, qui etiam ipfc malt gno nimirum animo, Expedit,dixerat,utunMmoria tur,ne tota gens pereat-.nihilominus ffiritus fanilus per ilium locutuseffedicitur. ïta hicquoq; diuinadid fpenfatione fcribit Pilatus titulum, quem ipfeignora^ bat,quid prafiguraret : cr cum inßmare fludet Chri^ flum, magnam iUius gloriam pradicat.

Titulum.) infcriptionem.tieq^hocfinecaufaß , ûumefl. Voluit enim deus maniflflißimam ejjèmord temChri^i.

îefus Nazar. ) Circunfiruntur hi tituli, ZT net fcio quibus prafligifl dementent quidam flmplicem po pulum.Verum fatis nobis fùerit feire, bis tribus Unguis titulum hunc efji fcriptum.Voluit deus hoc myflerium totiorbi commendatum. Pilatus cr ïudai cupiebant Chriflum traduci coram toto mundo, quaft mi fer rex effet. Qjtamuis Pilatus ante audiffet,quale nam Chrb fii regnum effet. $edfcriptotitulo iterum oflenditur, Pilatum non locutum effeex ammo, nequefatis dtlit Renter expendiffe ucritatem,

Rex.) Rcxittequemludxiexpeihwt,quiUtdieis promilJufper prophetdi. Plcitifuntomnes prophets promißionibus ck Meßid. C u igilur rege dicit, Meßiä diät, Vttqucnihil ucrius iftotitulo,ipfeenim eft rex ludceoruin. Scdhocnonerdt dare criinini, quidndtus itthoc,utueritdti tcftimoniumftrret. Sententid uerd^ ftue loqudrk fecundum fßiritum de lud^eis qui deum confitentur,ftue iuxtdcdrnein loqudris : num uelint nolintftmperium ChriRi experiuntur.Itd/}gt;irituf fdn^i ilus multdmird diftiomtnonnunqudin perindlos hot mineSyUtensillispro orgdnisftuii. Ixchiftotitulo, I«« ddi lt;egre tukrunc : inteHigebdntenim quidftibiuellet, Cteterum dd contumelidm Chriftifrcit locusprope cit Mtdtem, ut ejßent multi ftgt;eékitores : etft etidm dd glon ridin C hrUli,quo uirtus eius mugis innoteftceret. Quiddin dicunt hie conftcrdtds eße linguds, fed tenue admodiidrgumentueft. Scimustres lingudsilldsßiiße precipudS.tudei cidtudei, Gwci fdpienttd,cy Ro« mdiiipotentid cr imperio cldrebunt. Gentes ifte tres, nobilißime erantper totum mundum. Rotndni dutcin potiebdiitur tuncllierußdlem-,O'ßummdm hdbebdnt iHicpoteftdtc, proindecdufdmilldin omnibus Pildtus uoluit eftfte cognitS, cum tres lUe lingue precipue tunc temporis iiieroftolymiseJJènt.Grecienim uicini, Rof mdni uero ftimmum imperium hubebunt ztrc-

XIX ANNOr. IOAN. OE COL* dæorum: Noli fcribere rex ludæorum, fed quod iHe dixcrit, rex fum ludaeoru, Refpodit Pilatus: Quodfcripfi, fcripfi* 'inteUigebantlacerdotesludieorum pertinerchoe adfuMU ignominiam, undepneÇidi locutifuntyutfcri pturdm iftctm dbokret} O' ‘tUditt dpponeret. Iteru int dignos fe C hrifio oflendunt,ficut o fuprd, cum elige^i rent 'Bdrrdbdm liberdndum O' Chrikum crucifigen dum'.O'deindereiecerunt Chrifluinregem,dicentes fenonregem,ßdCieldrcmhdbere.ïtdnunc quoq^ti« tulum hune dgnofeere noîunt,lt;iuid Chriflum uerum Meßidm nolunt regnure fuper fe: qudmuis hoepotifia mum nomine cordmpriefide dccufduerdnt.

Sedquod. ) Nolebdnt Chriflum hdbere pro re^ ge,uerumprofeditiofo,O'tyrunnidem inuddere uoluerit.

Rex pm. ) EMi tyrdnnidis illoru indicium. Td* lidetidm hodie multi dicunt, quo eudngelium exofum fitciant principibus.qudfi dicaf.Hocnonefltolerdbb te,non rex eä,fed feditiofus ßiithomo. Aduertendd efi hoc loco ingrdtitudo iudceorum,quiperpetu(gt; Chri^ fium dbijeiunt : dtqui iudicio occulto Pilatus feripß* rat. Rejfondit ludns : Bene res fe hdbet, non mutdbo titulum. Sicqult;£diuinituseueniunt,nonmutdnti{r. Ei uereinfinudt(firitusfdnclus,Chrisliregnum teternu ßre. Ab illo enim tempore, quo crucifixus ejl, incipie but

Milites ergo cö crucifixiflenr lefum, acceperuntueftimentaillius, Qi. feccrSt quatuor partes, unicuiq; miîiti partem, amp;nbsp;tunicam.Eratautem tunica incôfuti lis,à fummo contexta per totum.

Videtis aliud genus ignominùe.vbique irridetmr ab omnibus, utdifcamusetiam nos aliquanto leuius^ir reirrifiones O'fannas malorumhominum. Namdiui fio uefttmentorii, etiam ad contumeliamj^cikit, qu-ift irridcntes rege. Egregius rex, participemus de libera* Iitate ijliusregis. Verumproximecopiofius dehacre,

/^~^lrcapaßioncm dominicain admonui inter alia, ^^obferuandà ejjè fummam ignominiâ, qua aßi» iius efl C hrißus: deinde etiam acerbißimum dolorem, ut illorum cogitatione inßrmitatibus noflris medca* mur,e:;r ficrcpellamushuius mundigloriam uanam, (ynimiam huius uitte cupiditatë. Magis enim defcri» bcreßolent euangeliflæ duo ilia : ptincipio ignominias quas intulerunt Chrißo, tametßi hic naßer pleraßque tranßat: deinde maximos dolores. Audiuimusquomo do Pilatusfpreueriteum, impoßto cruci titulo, quan» tumadPilatumquidem attinetridiculoßoo- probro* fojfedreipfa glorioßßimo. Sicutigitur prafis derifi

XIX ANNOT. IOAN. O E C O L. rdtChrifluntyitaGr minifln illiusqui Chriftum crus cifixerunt. Varie etiam Chriftus accufatus fuit apud iuda:os,(:trethnicitmpr£fidem. Apud ïud!cos,ut blas fphemi», quod dixerat fe filium dei ; apud prccfidem, utafjvclzitorcregni. [Milites igitur cum diuidereut ue* Himenta Cfcriyfi, ut eft natura dicax hominum genuf^ (y amansfcommata, quaft egregium miniRerium obi tdfftent cruciftxo tali rege, diuiduntueftes, tanquamrc gis cuiufdamftiolia.Cum igitur iüa no efjènt tam ftums ptuo[a,noncarebant amaritudine qtuecunq; per illos fiebant: quamuis etiam ftcprophetiaimplebatur.

Milites. ) Veftisftiperior Chrifti, diuifaeftin quas tuor partes, (y reftdua adhuc tunica, uel interior intes rula,ea erat inconfutilis,proq; iüa ludebat. Siue autcm habuerit pileolum,ftue aliud quidpiam, incertum efl: tarnen ueftitus in quatuor p.vtes diuiftus cft. Et ueftes qu£ nonftunt inconßitiles,ftcile diuiduntur. I^onopus utfiicias quatuor ueftes,quaftChriftus fe onerauerit ueftibus, qui alioqui pracepit difcipulis, ne fintfiims ptuoftoresin ueftitu. Siue igitur induftum iüudlintcü, fiue qualecunqi,nonreftrt,textum ftupei-nèfùitper tos tum. Volunt autem hanc ueftem ,figuram eftè Chris ftiame unitatis,quamdocet per omnia efft integram, nuüaq; ratione foluendam.Vnionc feruare debentper totum,ty omnium unaconcordia eft, qui uereC hrifti funt'.tametftaüegoriahtecparu huepertineat. Euans gchjin

DixerQtergointcrfelNefdndamus illamjfedfortiamur de ilia cuius fît. Vt fcriptura implerctur, dices: Partiti funt ueftimenta mea fibi, ÔC fuper ucftem meam miferunt fortem. Et milites qui^ dem hæc fecerunt.

Vtffijs tnodis prlt;eluferunt prophettc paßioni C hri ßi,ut cum ueniret, ex bis quæpricdiikl enrnt, agno* fceretur,^rlt;it or hoc indicium expßdmo 21. unde iîU uerbiizy alittqutedam deßumptaßunt.^t pßalmusifte potißimum adChnflumpertinet:etfiqutedä qutcre« gi Däuid aliquo modo congruunt, contineat, impfen^ turtameninChriflo. Ilt;!ondeeritt miUtibusanimusdi» tüdendi interul(tm,ßcd ditdno inßinihi adhortatifunt^ ne diuiderent. Caußamuisi utßcriptura impleatur. Et taliaßigna priedixerunt prophette^ut certießßemusde Chrifio.

Veßem.) Tunicaminconßutilem.LudusiSeabß que dubio opprobroßißimus erat, ludebant utprore admodum uili er contempta:ita qu£ C hrißi erant,ui» debanturäliscontemptißima. Qupmodo autemcon’-temptus àfacerdotibus, apud alios euangeliflas habe» tis t quis uero nuncßequuntur, dolorem Chrißi graufo

remreddut. Pdtienimcoram amicißiinis,quosfciint(f nobis optime ueUecrnobißcum dolerc,dliquid triftt^ tilt;eadditctcteris. ltdhoclococontigit, iiamquisdolo rem,quem mater C hrifti hduferat fx aj^eäifilij con« tcmpti orudrijs modiscrucidti,exprimetfdtisflsint quam dolor,crucidt etidm Chrißipeätts. Hdbettd^ men er hoc fuum myflerium, ut feiamus Chri^um no folumtnfepdtiyfedin dileilisfuis quiftdntiuxtd cru^ cem,etpdrticipcs ßtnt crucis C hrifli, ut mereätur cum iOo triumphdre er regndre.

Stabant autem luxta cruc? lefuma^ ter eïusjô^ foror matris efus Maria uxor Cleopæjô^ Maria Magdalenac.

Sdtisdppdretex hifceuerbis,quofdd mdb'i luéîum nimium er indignum conjhntiic uirginis dßcribere,/ä» cientesilldm dej^erdbunda; ftmilem,cummdnißftum fit, edm ftetijje dpud crucem. C onfortdbdtur per Chri ßum,ßgt;iritufdnSh peihis eius confirmante.

Mater.) Kcsnonpdruimirdculieft,uiderefilium dei fic contemni er puniri,a matre, tanta conftantia. Aliàspropheta dicit, notos à longe fieti/fi : hiec autem iuxta crucem.l^onomninoproxime,fied ita utpojfient uideri er dudiri a C hrijio, Per matrem er fiororem ii(i teüigepermyfierium fidelem populum,tdmetfi aW^ qua parte infiriorcm,aftdre tarnen cruci dominicce,z^ fieriparticipemdolorumChrifii.

Cum uidiflet ergo lefusmatrê acdi fcipulû aftantem, quern diligebat, dicit matri fuae : Mulier, ecce filius tuus :des inde dicit difc/pulo : Ecce mater tua. Ec ex ifla hora accepit eä difcipulus in fiia.

in ttoftris affliélionibia C hri/îu!,qui patitur in not lis, mdximccharitatan mutu((mcomcndiit,dum mot riens dileólo diÇcipulo matrem, zj difdpnlu mairi uit cißim commcndat. Hocdifdmus hic, ut mutuum nos commendcmus, alter alterius cur am gerat, inftrioris potens curamnon abijdat.'Difcipulus Chrifliamici fuipatrodnio deflituebatur.attamen tarn mater quant difcipulus iuxta crucem, uidßim ambo audiunt, utfe mutui) habeant comendatos. Hoc malo hic difd,quant inutiliter in allegories uerßiri.

Mulier. ) Non uocat cam matrem, fed generali nomine. Quidam dicunt,quod noluerit nomine matris appellare eam,quafi hinc magis oßinfafiiiffet.Verum cum dicitfeßlium,non minus tpepéta-ios habet,quam fi dixijjet matrem.Vult dicere : Ne putes te eße de fold tam : i/ie difcipulus iuuabit te in omnibus, quëzy mca loco habebis, qui tui curam gerat.

Ecce mater.) Putasablatum ejjèàteamicu,ha* les matremmeam,illanon minus ofßdofa eidtinte, quàm egoßä.Abfe^ dubio fiChrißi/firitusin nobis

ßimtyfanperiUe excitabit ali^uo! qui nofiri gerent curant .'Ecclefia commendatos habebit,qui C hriflo di^ leHi funt-.cr qui prie alijs C hrijium dtligunt, illi etiant (cclefite maximam habituri funt curant, qu£ mater di citur. Obiter licet hic aninMduertere,quod Chriflus pratceptunt olim datum de colendis parentibus, etiam in articulaßremortis(uicfe obferuare o/iendit,cunt in tarn grouibuse^quot; acerbis doloribus illäfic beniÿtia tera[loquitur,cr eins curam gerit.

Poflea leiens lefus, quod omnia iatn confummataeflent, ut perficiatur fai^ piura,dicit : Sitio« Vas igitur pofitö erat aceto plenu. Illiueroimpleuerüt Ipons« giam aceto ölt;^hylbpo,amp; impofitam ad« mouerSt ori illius.C um ergo accepiiïèt Icfus acetum,dixit: Confummatö eft,

f/lulta tdia commemorantur 4 cceteris euangeliflis, qult;eChriflus locutuseß: cum latronibus, er quomodo orauent pro tranfgrejjoribus, deinde ut damarit fe dc reliäum àpatre: fedhienofier Euangelifla interc£a tera hoc comemorat, quod nonparuum dolorem Chn Ha inßixit. Cum enim inßtmmafiti effet cyc, itafieri folet ubi exhauflus fanguis plurimus,ut inde oriatur tnaiorfitis: er cum Chriflus tota firè nodefùiffetpeßi me ab iHistratHütuSjeruarifs miydisajfiiamp;uSiKerifit mile

mile eft ipftum natumliftti quadam laboraftè. vide igi^ turqu^fo ingratitudinetn cvmalitià ïudieoru,guine potum a^u£ adminiftrabant,qMq;pro refociUamento ticetum obtulerunt, ita ut etiam linguam eius mineras renhquo nihil effet crudatm à Chrifto alienum.

Sitio.) vtpleraq; alia C hr ift us qua; pafjus eft^ fiirtiterdiftimulauit:itaetiamfttim itlam potuifjit fts kntio tranftre:fed Euangelifta dicit,ut impleatnr ftris ptura.Omnia qult;e in ftripturahabentur depaftione domini, iüa impleta erant ; reliquum erat, ut etiam uul neraretur lingua eius. tgitur manifèftumfit,quodin propheta eft ; Dederunt in efca mea fihad C hriftitper tinere. vide igitur ingratitudinem lucbeoru : qui enint infirmas ip forum curauerat, ex uafe aeetofo cum f^oit gia potant. Alij uinum mirrhatum fiiiffe dicunt,

Confummatu.) Hoc opus quad pater mihi iniun xit,iam confummatum eft : iam nihil reliquum eft, nis hilqiomifieorum,qute oportebàt fieri pro redemptio IK humani generis. Sacrificium C hrifti,facrificiu per» ftäißimum tfitnon eft utdenuo madetur : femel ßtiss fielt,O' cbfiimmautt fàcrificium fetnel ; unicaillaobla tione reddiditfandificatos in perpetuum eos, qui eifi* duntexcorde.Cognofcebatfecum Chriftusingratiüt dinemïudKorum: bancoquot; tuneprtetereas.

Et tndinato captte tradïdit fpiritum» Vides Chriftum ttcrefiiiffebominem;nelt;^ aliunt

ijMm ipfumChriflum, multis modis declard^ Hit,adieài5 uerbis: }n mMus tuäfpdter commendo ritum meum : ubi Jjiiritum fuum commendauit patri: c[uein etidinomnesfideles deo pdtricómmcndant, qui fiunt uniusj^iri tus cum C hriflo, E t hifice uerbis mortem doinini nobis figmficdtur fiiifièddinodu uoluntdridnt. Gbldtus,quid uoluit. Eton jblu dicit expirduit,fied frrf* diditfi^iritum: in quibus uoluntdrium fidcrificium ofien dit.Vndelicetuidere,quantdchdritds ergdnosfiierit, utnon fiolumcogitemus,quodpro nobismortuusfite« rit,fed uoluntarie. tpfie bonus paftor, quianimdm fiuä po fuit pro ouibusfiuis. Ntdioremcharitdtem nemo in» ueniet, quamutquisproamico moridtur. Etosinimici O' dduerfidrij,O' nihilominusipfiedigndtus e^lmori pro nobis. Sic Ottos firent erga deumfirmare debe» mus in omnibus dduerfiitdtibus,certifiimi nos deo pdtri ÿr^ttifiimosefifie.

AVdiuimus mortem domini noftri ïefius C hrifti: deinceps declardbit quam uere mortuus fierit. Secuturi enim erant haretici, in quorum fiententid etid bodie Mdbometifiee, qui negdturi erdnt Chriftum ue» reefje pdjfium,ficda}iumproillo mortuumejfie:unde manififie docetnunchoc. Similiter citdmur quiedam tejliinonid ex ficripturis j quibus colligitur Chrifium oportuijjè

oportuiUèpiiti,pccr mori: er mortem eiusficcom^ probattdam cljè^quod cruraeiusnon conjraók, fint, er de latere eins fluxerit fanguis et aquaiqua: duo pne diäaantea funt,utcertiores redderetnur,t(creChri* Pumeffepaffum.

ludçi ergo,quonfam parafeeue erat, ut non remanerêtin cruce corpoar fab batoferat enim magnus dies ille fabbas ti)rogauer0t Pilatum, ut frangerentur dlor um çr urajac tollercntur«

Ordo hipori£fic habet^ut indicetiir fuperßitio lue deorum, qui admoduin foliciti erant, ne quid ofpndin \ nbsp;nbsp;nbsp;cult effet in die pafchc, in quo memores erant redema

ptionis Aegyptiacc : fed non curabant, ut aninue im» pollute effent propter fanguinem ChriftiAdem hypo friteliciut:fe£läturminima,etderelinquutmaxima.

Magnus.) Id eß, precipuafolennitas ludeorunt, tteq- minor quàmpafcha. Diligenter Euàgelifia coms memorat illud,ut interim memores reddat, quanta nos bona per C hrillum,ucrum agnum pafchalem accepcs rimus : quia omnia ifia que C hriflus paffus efi, debes bantimpleri. Nimiru magnusdies,in quo deus ceffds turns crataboperibtts,er Chrißus quietem habitus rusin fepidchro tundeetiampropter hocdiesUlebcs neconueniebat quittier mortiCbrißi. Sextodiehos

mo conditus'.etiam C hrißus Slo diepaffus eß. Septiins die deus quieuit ab operibusßiis : itaz^C hrißum rea ' quiefcere decebdt in ßpulchro,ßptimo die.Vndedute o^kfuus dies,quieß reß^;ire{lioni5,cclebriorßt,ßcitis contigiße propter gdudiim refurreâiionis. ludai exa ternum cultum ßolum curabant, ne uclfaetore,uelße* ^culofcedo oßvnderentur tranßeuntes.

y/enerunt ergo milites,« primi quis» dem fregerunt crura,6^ alterius qui cru cifixuseftcumillo. Adlefumautêcum uenifïèntjUt uiderQt eum iam mortuû, non fregerfît illius crura, fed unus mi* litum iancea latus illius fodit,amp;conti:* nuo cxiuit fanguis aqua.

C brißtis crucißxus,dpdtre ccepit glorifjcdri.'Eßda idsdicit: Zitiies eins glorioßdeß.etßdlij fepukhrutit legdnt.ldtn omnes condtus ïudeeorum irritdbdntur. Sicut titulus quern cogitdbdnt immutdre,immutdtut noneil,itdetidm dlidiüorüconßlidnonßicceßßerunh inuidhc or odij illorum erdt, ut etidm conß'ingerentur cruraChrißo,ßeddiuinoconßilio hocimpeditum eR. Sicqiludieicupiebdtfieriomnid ignominioßßime c« Chrißo,ztrnihil illorum ßdtidbdtinuididm.

Sedunus.) dperuituelpupugit:utrdq;lef fiio uerd. lUd omnid myßerium hdbent, ut mox pdter

tit, uti Euditgelifta profirt teflimoniu fcripturlt;e. No carebdt miraculo^puram aqintm cumftnguine ficde fluere: fedfic comprobdtum ejl Chriflum urn fiiijje mortuum. NeceJJë efl hoc flire,quM difficitUmu efl re« fltrreilionem credere : unde admodum diligens in ho^ rum comemordtione flat Eudngelifld. Nam hoc etidnt in drtictdos fldei infertum efl,Mortuus efl cr fepultus.

Et qui iudit,teßjmonium perhibuit, QC uerum eft teftïmoniû illïusgt; Et ille fdt quod Lieradleft,lit Ô6 uos credatis»

loMesdefeipfoloquitur.Erdntquiibifinxerunt tnirdculum dec^cco milite, cum tdmen hlt;ec mdnififle dd lodnnem pertinednt. I f(lt; etwm Mofes ,t^dlijpro» phetiC defeipfls loquuntur,flcq; modeflius folent lo* qui.Verum quidijh loco h^c fubijciuntur,eudngelifltt uoluit omnino drduum nobis quid commenddre : unde prtemifld bene expendendd funt, quid dUegdt fuum ten fiimoniumicr coUdtis teflibus,plus credimus,fl in unH confentiunt. Hdbetinqudm certißimumteflimonium, ne quis cogitet nugds ejfe,et qudfl aliusflerit mortuus, tKliüdnondéhuere.

Nant iHa utcutKj; uidebantur fortuito e/fe mm pr^e/cirptA it a erant priu5,ut certum efjet C hriftti uerum agnutn eße pafchAlan, ut in Exodo habetur.

in«4 hucadducit loannes, quodcongruat agno ue ropafchali : hinc^ licet uidere, quare tarn (üligentent memoriamfrciat magnidieiittius fabbati.Ciuiaßcut Judifi iminoldbant agnum,ita C hriftusagnus fine mat cula perfidus immolatus ed. Hoc autem inter cartet ra darum indicium efiepoteft agnitlliu!,quodosnon erat conterendum. Idea non fiujira hac acciderunt» fed utcredamus.

Quod latus Chrifiiconßdiendum, Zacharie pro phetee fcripturahabetycap .12. ïUudtcftimoniumqui dam expofuerunt contra I ud^os, quafi uifiuri efimt int pij ïudlt;ei,quâtum peccatum perpetraffint ; fed fiprot pheta rede intro^idatur, de pijs dicit qui luxerunl Chriftum,qui^ aliquando refipuerunt. Ecce unico uer to apud prophetam licet uidere, qua morte Chridus debebat mori, et quid iUi euenturu erat in cruce, Adei funtinuerbis minimis apudprophetas, maxima myt fterùt

IN E V A N G» IOAN* }$» fteriii abfcondita. Et Euàgcliftd uidit huepra phetdm. Ego nonfingo ex meo cjpite. Idemprophes tlt;i,etfi EuMgeliftd hicnonpondt^etidm hoc myfie)‘ rium ponity^uod effiuxerit aqtid etc. Sanguis et aqua, fymbola fiterunt peccatoruin remifiionisfiymbola eti2 noRrorum fiicrionentorum,amp;-quod abluimurinrea mißionetn pcccatorumyUtdefignentur nobis pcccatd effèdiiniffit. Pleriq^ex fcriptoribus,inprimis Augu» fiinus,dicut ecclefiam defiumptam ex latere Chrifti. Si cut dormiente Adam, ex latere eiusEua:ita mortua Chrifto, exbüere äUus fumpta eft ecclefia, quie per aquam or fanguinem fiuum inittum fumpfit. iHaduo priecipua funt C hriftianorum facramenta : etfi maxi^ me ueritas humante naturie nobis declarata per hoc fiterit. Sanguis quern nos merebamur effundere,Chri ftuseffudit. Qitodadmixta fidt aqua fdnguini,ill4in , uirtutem ablutiuam nobis comnKndat,quod fanguis fflenon coinquinatut fanguis hircoru.'chriflus quoj; in coena prtedixerat, quod calix nouipailieffit,qui pro multis effundcreturtunde lotus Chrifti apaiena dum erat. Non caret etiamhoneftis cogitationibuSjfit quis expendat Chriftum aperuilfifuum lotus,utpe^ netremus ufi^ad cori{lius,ficq; Cummom charitatem ognofcamus.Ecce uides pedus iUud diuinum cy plenu ttmoris-.unde ifto qua: aiijs tunc uidebantur fortuito eue ttiljè,)nultainfecontinebont myfterio,qu.e Chri^M

Pofthaec rogauit Pilatum lofeph ab Arimathxa,qui erat difcipuluslefu,(ed ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;occultus,propter metum ludgorum^ut

Mwkrf alia dpud alios euangeliftas habetis,ne^ue opus ut ilia omnia hue trahamus : fed hoc fpcâeinus, iwrtuo Chriflo,gloriä eiusincipere manifftarùnà QT multa alia miracula contigerunt. Aperiebantur monu tnenta,uelu templifcijfum eft etc. Qui antea occultait propter metum Iuda;orum,illiiam magno cumfum^ ptu publice C hriftum mortuum fepeliunt,ut uideamus tnortem Chriftiuirtutem dare timidis, lt;juo certafidu» ciaeumconfiteantur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;)

lofeph.) Erat enimnobilisdecurio,homo infta gnis : crfic omnia nunc magnifiée uidesgeri. Efaias dicif.Dieseiusgloriofa.lnconcilioïudieorupriusnon audebat ille mutirc contra eorurn décréta impia,iain ftecedit Pilatum reieilo omni timorc.

Venitautem Si Nicodemus,qui ue^ nerat ad lefum node prinium, afferens mixturam myrrhç ÔC aloes ad libras fer mé centum»

E4(ié«(rfz4te excitaturctiam Elicodemus,quîcon ^pto lHd^orumftrore,nunclibereÇhriftumaccea ) dit»

Äf, Meauix noóht : unde Euangelifla hocftgnunter additdeutroq;; non enim obiter iüalegencUfunt. Oca cultus lofephfCyi^icodemus noéîu dcceßif.fcdiunt indicut corum fiduciant in exhibendo honore Chriflo, qui uticji ludxosomnescondemnant. Rtccpotißimum biccogitandafunt^

QVania uirtutis fteritmorsdomini, teflißcata funt caelum O' terra,ontidtaoliamiracuU ^U£ contigerunl. Grano fiquidem iiloiam emortuOf fruâus magnusapparere incipit.Nam o centurio Oquot; tdij teflimoniumprabebant Chrifio. lofeph quoque O’ , Nicodemus, qui antea occidti difcipuli erant, fumpta fiducia, etiam inuitis ludais, mortuo C hrißo teflimoa ttium perhibuerunt,quem landsfumptibus magniftce fepelierunt. Hoc non nifi diuina uirtute accidit. Si enint quidam explebeio ordine tale quiddam attentaßcnt, nemo magnißcißet. Vnde excitati f mt à deo duo pra» cipui ifli uiri, qui C hriflum fepelirenl.

Myrrha. ) Ex pondéré ipfo apparel, quàm ni» bilpepercerint fumptibus. Quamuis in ea regions ntyrrha oaloc minoriinpreciofintqu'im apudnoSt nihilominus apparet iUorum plus animi affväus. Myr rha o aloë plurimum profunt corponbus conferuati» dis, neßatim putrefcant.

Acccperuntergo corpus Icfu,ô^ ob« uj'nxerût illud linteis cum aromadbus, f eut mos eft ludæis fepelire.

Moî ïudicoritm conderc corpora cum aromatHus» Vetcremci; huncmorem àpatribusdcceperunt,con^ teflantesfidem refurreilionis.VndeetMmortuis cor^ poribusßius honor debetur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;opus ut iam tantunt

fumptus impendamus ut olim, fed corpusita deman:* detur terra:,utrecipiendum Jperetur. viri autem ilU plané bonum opus titncoperatifunt'.quamuishodie, fiquis fuinptumimmodicum impenderet,nonadmoa dum prudenter agcret,cumpojfetinuiuos impende* ' re maiorifruihi e::r gloria.lUis quidem gloriofum ßät, propter periculum imminens. Volebat item deus hate fie fieri,utmagis innotefccret ueritas refurreilionis, ut^effient multiteftes Chriftum ejfemortuum. tiat* ib£us prietereade cufiodiaadhibita firibit,qu£mub tumprofiiitadfidemrefurreaionis,necredaturChri* fius ablatus,utpoRea finxerunt.

Erat autem in illo loco ubi crucifixus eftjhortuSjCt in horto monumentij no« uum,inquonondumquifquâ pofitus crat.ïbiergoproptcrparafceuenludço rum,quodinpropinquo effetmonu« mentum,pofuerunt lefum.

Hoc etiamadrefumilionis ueritäteattinet. Siin iKtusle(gt;ulchrum pofuiffcnt) ludteidicere potuifjentt alimi refurrexiß'cMndc nouumckflum eft, quod ui* cittumftdt iüiloco,ubi C hriftus cruciftxui eft.

Parafteuen. ) Quäfi magis honorificamfepultu rdm C hrifto impendiffênt, nift paraftceue impediti:ftr tdftis pofthac maiori cura honorificaturi. Et hiec de JcpuUura Chrini,qu£ nobis plurimitm commenda» tur.verumhoc flt;epecogitandum,utmoriainur cum C hrifto Cr fepeliamur,zr utcumeo refurgamus. Mui ti magnum difcrimeninf^rituaUfepelitione adihicut, fedparumadran. Videamusnos,iitnonlblum moria nur mundo, crneadhucuiuatmundus, uel peccatunt in nobis,fed etiam ftpeliamur mundo, ut elucefcat ter* tiusdiesrefurreäionis. Ad Col. er Ro.quomodo per baptiftnum confepulti fumus,hdbemus : er quomodo uetus Adam mortiftcandus fit,ut refurgamus innoui* tateuitó. lUudpr^terea obferuare conuenit, quod in plerifq; locis fcriptwra fepulchrum nominat injirnum, quando legimus inpfaieralijs locisiuxta proprieta temhebraici fermonis,Scheid,quodfepulchrufigni* ficat,crßueam corruptionis, ut de Chore er Dathan qui uiuiin inftmum fepulti funt. Honeftutimagine* nurcumquibufdam,quodcorpora iUorum mancipa taftnt ergaftulis,quibu5 nutneipanturftgt;iritus. Qui* dam uolunt ejfeapprobationem mortis Chrifti, quod

ucrcmortuusfit. ÿiihilominusnonQportct in ficus ire animam Chrifti ßpifratam ßäjjei corpore, i!:yeti4ni uenißeinp((radifum,appdruijj'eq;patribusz:rc.

BiR-imouero die fabbatorum j Maria Magdalene uenit ma I ne,quu m adh uc tenebrae eß» Ifent, ad monumentum, iii=s det^ lapidem fublatuma monumêto* Curritcrgo,8Cuenitad SimonemPe^s trum,0dad alterum ilium difcipulum, * quern amabat lefus.

Vltimo loco Euangeliftd refurreélionêChrifino^ bis commendaturus,maxime hoc enititur, ut difeamus ad quantam gloriam Chrißus afcenderitißcitO'H* lud quadam progreßione, guemadmodum naflraiiti firmitasperßcifolet. Initio fides noftra imperßikteß fjc, Scitis etiam guàm tegre capiat noftra ratio refur^ reäionem, ideoperquä diligenter iüam deferibit limô »jui uere credit refurreäionem, nihil non e^ paratus credere,quod ad C hrilîum attinet: nihil magis heti ficarepolßt,cumcredimt(S nosquoque refurreäluros poß Chrißum,i:^gloriofa corporafumptnros, quan do dominus uenturuseß. Ciuidgraue igitureritfide^ lihominijcumtiutldpriemia nobispropoßta ßermtl

Im Mffl-co ft Lucit quicdam qu£ bic omilJa (unt, habe» tis : hieq; folum de una Maria, in Marco de tribus ïe« gimus. Summo diluculo dieiprimifabbatorum,ueniut admonumentu,exortofole,loquebâtur inter fe,Cluis reuoluet nobis lapidem aboftio monumenti^Et cunt circur^icerent, uident lapidem amotunt^ Vnde ap» paret eandem ejjè bijioriam, licet bic defola Magda* lena loquatur. Erat admodum officio fa et alaçris, qua; etMm diem ipfum pra;uenit officio fuo, curaturafiinus Chrifii, cy deploratura magiilrum fuum.

Primo die.) Die magno fabbati no licebat exire, fed quamprimum licuit pneuenerunt diem.

Admonu.) Erantadmodumfolicitce,crprater ffem uident lapidem fublatum. Alij euangeliffa de ter ramotu habentfféio, quomodo angelus lapidé res uolueritdefepulcbro. Magdalenauidit angelos, fed turn admodü boe fecum retinuit, neq;ß£la eft credu* la,quiapofteare^t adfepulchru. Etftbenignitas dei ficprouebat noftram infirmitatcm.

Currit.) Pr£ceperateiangelus,utbocanni{ciaret difcipulis er Petro, quod Cbriftus pracejfurus effet illos in Galilaam, ut Marcus habet.

Alterum.) Kic erat loannes euangelifta. Ctares bat conftfa quodammodo fecum, incerta,^ nondum confirmatif fatis in fide.

Videte,prlt;eceptumi(cceperdt,ut{(nnuciaretChri fiuin 4 mortuisrcfurrexilfe : fimilüer uidete, cjiMiUct totnuncict ; certe nihil minus credcbiit idhuc quim re^» furrcdionem ,etfii(im admonitu trut, ueruin iüd ex^ ciderant ex animo. Sedftngulari difpofttione deißHü iüa funt,ut difcipuli certioresfierent omnium qu£ ada crant,utcum ßduäa preedicarentiüapollea,quando cmitterentur intotummundum. Poterat Chrißusillä certam reddere, et etiam Thomam,fed noluit, quo ma tor fides efièt in iHis. Vox enim ilia, Nefcimus, quid tdiudfonat,quàm imperfidam fidemfytiq^ non ïudiei fuftulerant,qui appofuerant cujbdiam:amici uero ho» ttoratum optabant dominum. Proinde inconfiderata tioxerat,nefcimus.

Exiuit ergo Petrus ÔC ille alius difci puIus,SC ueneruntad monumentum. Currebantautêduo fimul, amp;nbsp;ille alius difcipulus præcucurrit citius Petro,ue# nit^ prior ad monumcntum.

Initio confirmandierant preecipuiapofioli. nùnebantenim alijsPetrusQr loannes. Videmusetiâ quod GT multis alijs pnerogatiuis duo difcipuli ifti hoe noratifiierintdChndo : admifiicum transfiguraree tut

IN E V AN G. IOAN. }« tuf in monte ; cum curaret filiam urchifyndgogæ ; in Qhuetocum oraretlùeruntAtaetiumhocloco duoiU li: Petrus, qui habitus princeps apoflolorum propter in/ignem con/ißionem :deinde alius dtßdpulus loânes, cuius laus quodfàmiliarius'dileélusChrifto ; iüis igitur hoc gaudium prxalijs annunciandumerat. lUiprimi • CJquot; prtccipui teftes, quia etiam Ifti magis C hriftumfet cuti patientent pratalijs, etß Petrus negarit.

Ad monu.) Satis ßtißfet dicere, ad ßepulchrum, ftifietiam hocprodeffètnobis quodcurfucotenderut. Signum igitur erat, quod amor Chriflinequaqua fxa tinâusejjèt.

Duoßmtd.) ïoannes,qui natuetiamminorßdfle creditur Petro, ifle quidem prior priecucurrit, zy ue^ nit ad fepulchrum,fed no ingrejßis eflpropterea, quilt;t tratadhuctrepidus,

Etcum feincltnaflet,ui'dit pontalin« teaminajnon tarne introiuit* Venit igi* tur Simon Petrus/equens ilium, amp;nbsp;in* troiuit in monumentö* Et uidet lintea* mina pofita,£lt; fudarium quod fuerat fu per caput illius,non cum linteaminibus pofitum, fedfeparattm inuolutü in u* num locum.

deßt omnis fußgt;icio. Ndm g«orf dtfdpulus non ingre^ ditur,feduidetlintea iUdadhuc [upet-effc^c!'Simon ^ut poßeä ingreffus efl uidetfeparatum fudarium,cetv turn refurrcdionis indiciu dant : quia f quis fufluliflet corpus Chnfti,pl(tnèinfudario linteo fufluliflet, ncq; uacaflet illi,ut fic refoluiflet fines O' linteu. Pre tereu corpus unguentatum, o diquo modo lintea ilU cohiercbunt corpori mortuo, neq; flc flcile fliiffent ib lu flpofitu. Sunt ulq qui hoclocoper Petrum o loun nem uitam contemplutiuam o pradicum commends reuolunt,quodhi qui contemplatiue uucant, priores ueniunt odifcuntyfednoningrediuntur. Qttiautent opcribusinfudunt,itliingrcdiuntur,Verumociofedia fliutcttionesfunt,quasrelinquumusalijs.Scopuseuan^ gelifle efl, uere nobis commendure C hrjflum refurreu xi/feexmortuis.

‘ Tunc crgointroiuitamp;ille alius difcJ pulus,qui uenerat prior ad monument turn, uidii^ credfdir.

Refurrcdionemutirem admodum neceffiriumat que iucundum credentibus, perquum diligenter Euun^ gelifla nobis commendut : quid uidemusin iUd quantu exdltetur C briflus, o quid nobis jfei fuperflt : o fllt;^ Hkm docet, uthumano cuptuimuxime trudi poterat.

1 N E V A N G» I o A N* jffj fuiitô mc(mfiilaffètdi('dpulis,crnonprica ceßiD'ent(üiieadmonitiones,prophantdfmdtehabuifs fènt:utinrepentinjuifionefuperdqud, taie quidpaßi funt tüßcipuU. ita uidetis qitàm diligenter defcribat, qua folicitudine jirutatifint difcipuUfepulchru. Pnn^ cipio tarnen pcnnictuntureffeincrcduliyQj- non omni tjomedetur mis, propter nos.

Nondûcnimjiouerant fcripturam, oportuilfct ills à mortuis rcfurgere. Chrifluseiiamante mortem fuamfepiuspradixit mfcipulis,fe moriturum cr refurredurü ; fed mens eo» rum tenebatiir,ne cognofeerent tantum myfkriu, cutn ipftfemper aliquid aliud intelligebant, ita ut iUam reti furredionemcorporum nequaquâ caperent, quafidit^ cat : Non eft mirum ,fi iüe iam ineipiat credere : antett non credidit iüa, qult;e tarnen tam clara in feripturis lee guntur. Nam inpfàlmo de Chrißo pra:diilu efl, quod caro iHius non eßet uifura corruptionem. Etiam in lo* »Mprlt;f/îg«rrffttm,ç«ûrit«s diebus in uentre cetiiot cuit.Nas crfunilesfcripturas noncapiebant difdpu» lùquamuisetiam Chri^usaliaratione difdpulosfuos aßucßLceret refurreâionis, ut quando Laziffum refu» fdtauit or alios mortuos.infuper etiamin omni fuet prtedicatione id oßendit, quod nihil tale fibiimpoßiit bile eßet, ob diuinam uim in ße. CiUMuis uero midu talia priceeßerant, tarnen eamalesdifdptdi, nonpon^

Abierant ergo rurfus difcipuli ad metipfoSjMariaaute flabatad mbnu* mentuin fon's plorans.

No» inuento corpore Chrifii, o-iam oliqM ex parte fräi creduli, opus maiori conßnnatione habe» bant : id eß, reditrunt ad alios fuos dißdpulos, O' ite^ rum iarn cœperunt congregarb, o quipriusßcut oues dij^erß,iam adunantur.

Maria. ) Percul/àfecum, O conßfa menteßik« batßras. Venerat enim adfepulchrum hoc nomine^ utungeret corpus domini, acutßc confilationem de mortuo acciperet ; ita utraq;J^e amißa, iam neßiebat uiuum, oamiferat mortuum ; nam quamuis aliquid äudißitabangelis, tarnen nondumpoterat credere. Caterum quod difcipuli congregatißerint^exlMCtt palam eß.

Plorans.) Sicutetiamalias inuenimusnoninuno toco,quod deus gaudet excitare deßderiü noßrum, er dijjrrt confolationcm, utuberiusgratiadetur. Etßcut Cnon audit, ita o aliquandiu finit ißä Ma^ riam plorctre,quo dtdeior poßea illifit confolatio. Uaa bebat autem uarias rationes plorandi, cogitans quant tnißre trailarint C hrißum, quafi tudai nondum fatia ti perfecutione,odenuà fouirent in corpus ipfius. fortaße tale quid in mente ei fuit, td ßquentia Meat.

Dum ergo fleret,indinauit (e in mo« numêtum,ô^uidet duosangelos am!:« dios albis, iedcntes unS ad caput, etal« terum ad pedesCälic) ubi pofuerant coras pus lefu.Etdicöt ei (l’ifMuk'er quid plo rasf Dicitillis Qiiiafuftulerunt domiss num meS, amp;nbsp;nefcio ubi pofueruiit illCf»

Pletid deßderiorum muiter,quafiprius rem male intellexi(J'et,z^quaßquid folicitudinisomipIJèt, iterti fgt;rojßicit in ßptdchrum, ut uideat quomodo ßc res ha^ beat,an priusßrte decepta ßtffet.

Angelos.) Scimusangelorum officium eff'e,^ mb nißrenteleilis. Chriflonatoannuciaueriit ingens gatt dium: iam etiam renato, lt;!:y immortalitati donato, itet^ rum comparent angeli or denuó annunciant maicimu illud gaudiumatt Lucas habet.

Albis.) Nimiru congratulantes humano genert, neq; ßolum C hrißo,ßed nobis quoq; propter C hriflum. Eß ucflitusiUe candens, conueniens cogratulantibus.

Pedes. ) Vt inde cognoß:atur Chrißus iÜe,ut doe minus angelorum,cu angeli iam obßeruentiüius ßepub chrum, er uefligia quietis iUius adorent. ïam uidebat plane corpusabeffè, er angelosadclße,ßdmulierita • mente conß(ßi,rem minus attendebat. Dicunt lUi:

gf/KTj boniitngeli'.ficutmali nihil adeàqutenmt at^ quenojlram perditionon. Voluntàmuliere expifad ri caufiim fletus, ut inde occaßone fumant annunciam di Chriftum,utalij Euangeliflte dare indicants

Hafc cum dixifTct j côuerfa eft retror fum,0^ uidet lefum ftarrtem,nccfciebat quod lefus eflêt. D/cit tlli lefus : Muher, quid plorasfquc quxris^nia exiftimans ^d hortulanus effet, dicit illi : Domine# fi tu afportafti illG, dicito mihi quorfum pofueris ill um,amp; ego ilium tollam.

Adhuc nofatim Chrißusfequantus erat,et quant gloriófus,mulieri oftendit,fimulans fc hortulanu ejjè', ßgt;ccic ilia alfumpta : nihil tarnen mcdetur doloribus mulieris. tJlariacircunfàciebakutfuciunt homines/amp; liciti,an extra fepulchrum pofitu corpus fit, neij; agno feebat Chrifii. Sicutautem angeli locuti funt mulieri, ita cz C hriflus,affiâum iUius excitons,cr cupiens au dire uocem iHam plenamdeftderiorum. Dicit: Clÿant ob caufam adesmuliererc.

Si tut^orta/h.) No nominatehriftuiquaft omni ’ bus affedusfui efent cogniti. Dicit, illu, mortuufeilt cef.probter iUu adfum,qui hie pofitus: f■. tu baiulafti in aliuin locum,firtafis off'nfus,quod uicinus horto tuo, uel tdiom ob caufam: ne o^fendaris ob uicinià, ego tob lam

IN EVAN G» IOAN, jffÿ Ittm corpusiUiuSyZ^ huius gratta adfunitmodonon fraudar hoc meo dcßderio. itafubmijje loquitur,cr llandc, parata redimere corpus domini, non ßne man gnoßumptu. Hucußji C hrijlus locutus ßtit O' igno tus^ nunc tandemße manißftat,quiaßatis deßideriorum ex» citaratiniHa.

Dielt ilii lefus: Maria. Conuerfa illa, dicitilIi;R.abboni, quod dicit magißer, Dicit illi lefus ; Nolimc tägcrc, Nondü enim afeendi ad patrc meum.Sedua« dead fra tres meos,amp; die illis: Afcendo ad patremmeum ódpatrcrti tieflrutn, deum meum SC deum ueßrum.

Muiter nonagnoßcehat Chriflumaßtcieißedfta» timipßt uoceßolita,quamprimum aîlocutuseflillam, fuo nomine incipiebat ag^ßcere. Chrifius reuelat ße Ruanda uultjO ^uibus. Nrfm licet multa miraculaui» ^antur, mhilominus tarnen cor noftrum manet inßeiu er alienumàdo{lrina,donec Chriflus aperiat iüud, er donee ipßeßitdoäor interius.

Rabboni. ) statimagnoßeitchriftunt^uadamaht • critate mentis, quaßtdicat ; Tu es is quem diu quteßtui crc.quiaße Christus illi reuelarat.Rabboni Syriacunt ttomenjOidemquodpritceptor,

adoranduntyuelutinungcret corpus dominicum aroe matis^qute attulerat tCritd uokbat quafi cum mortcta it homine agere : uerum hoc C hrifius prohibcbat. }n» frd hortiitur difcipulos, ut (è continuant : cxhibct ma» nus pedcs,ut Thoma::ficq; tarn mulierem prohibcn doquàm apojiolos tangcndo ab incredulitate libcrat. Vult dicerc: Ne carnali ajjcâu me tangos, feponendus eft ilk, non opus ut inungar, ncq^ ito refurrexi. ïta nos quoq; licet nouerimus Chriftum, non tarnen fecundunt carnemiam, neq^corruptibilcm. Difcimus etiam hie, foftquam cognouimusmyfteriumpaßioniscr refurt redionis, quo nobis femitum cR, ut excitemus mens tern noftrom ad cognoftcendam diuinitatem, quo lt;equo Us eft patri. Dicit: ISlonhac rotione carnem fuftcepi: iam cognoftces me tequalem fuftepifte poteftotem cunt patre ; ego in peihre tuo nondum ofeendi od potrem, proptereo non digne me tonges, Nam non loquitur de ilia afeenftone, qua pofteo aftenfurusincalum erat. Videbat Chriftus muliereillam defthumiliter loqui, quoft unilione ida gauderet,ideo reprehenditur,Sic etiam offtcium tdud noftrum,quod nonproftcifeitur ex uerafide, merito reprehendendum eft.

Tcratribus. ) Videte prophetiam inpfalmis.Ves reftaternofteriuxtacorneintnihilominus deus dicit, illifraires mei,quos non relinquam. Verum autorepit ftoUad Jiebrotos hoc[atis diligenter expendit. ■

Afcendo.) Umincipitgloriiimeaillafumma,qult;i tcqualishdbebor cumpatremeo. Ejl per me pater ues fler:ego natura filius dei,uos gratia ztr adoptione. Roc fecundumpatrem ue/trum commoderefirtur adhoc: Vade adfratres. Siigitureiusß-atres fumus,eundent Zy patrem habemus. Ajcendo, inquit, ad ilium, ut fe^ deam à dextris ilUus,^ ita nunc erit deus ueiler,^' M fitfoedusueflrum ceternumcumdeo. Req^fimpliciter annuncies iÜis,ut Lazarus refurrexit : ego fic furrexi, ut nidli corruptioni pofthacfiiturus fim obnoxius.Dic igiturfratribus iam præceffijjè tëpus humilitatis mete: iam nonferuiam utantea, confummatum eß opus, ita magnifiéeuultpredicarifuam refiurreilionë,neq;itlt;t hummter,quamuis nunquam abjuerit à patre, ad diuia nitatem quantum attinet ztrc.

Venit Maria MagdalcnCjannQdans difcipulis, quod uidiiïèt domina, et ea dixiflèt fibi.

Vbi edoilifi{erimus diuinamyfieria,reliqiutmeft ut alios fàciamus participes gaudiorum no^orum: hocq- etiam efi charitatis proprium. Qjiamuis in tias gdalena bic uideamusobedientiam,cui certe nihil fitifigt; fet gratius, quam adhterere domino,fed amandatur ab Ulo ad opus charitatis. Ron efi enim nunc tempus quo folaifia contemplatione fiuamur, quodpoft fieculum hocfiituru efl,ubifitcie adßcic contemplabimur C hri

ftum:nunc lèruicndutn efl proximo. Principio qudm^ fàs lAdruiudiuiffet abangeliSynondicebatfeuidißi dominum,nelt;^ refurrexijji,fed dicebat,fu^ulerut do^gt; minum meum. ium uutem Idtis confirmata, nihil pliusdubitdtfeoculis uidiße dominum, ZT certum te^ fimonium,etmandata etiamhabereperjirenda, qult;e commijja àchrifîo dicit,nempe : Ajcendo adpatrent tneum crc. Sic etiam difcipuli erant infiituendi,^' lt;di quomodo affu€liciendi,utdeßderium illoruminßn» gtdashorasexcitctur. SicetiamChriflusdifcipulislot quitur in itincreproficißcentibus P.maus,fed non appa ret Ulis quo agnofcerctur, nifi ad uej}gt;eram infrahiœ ne poids,

QVando Euangeliß^e nobis defcribuntrefurrea âionë ueram C hrifti,interim etiam infinuant, quibusdeturcognoßcere tantum myfteriu. Namcunt iegimusqualiteraffeäiß(erintdifcipuli,dijcimusquid CT nosfäcere deceat, quo or ipfi rede credamus Chri jlum refurrexijje : neque folum ore id confitentes ^/ed guflu l^iritus periculumßcientes. Audißis quantum proßterint deftderia M,agdalcnlt;e,(pingens fludiunt Petri er Ioannis : iüud etiam ipfum (Mnc quoque cunt pluribus fe manißftat,uidebimus.

erat unus fabbatorum, SC fores eflènt claufæ, ubt erant difcipuh congregati propter mctum Iudgorum,uenit lefus, ftetitcp in medio.

Vt heri audiftis, plurimum gaudet deus in fufcitun disttoflris defidcrijSiquibus/c tandem reueUt. Vnde ßchim eR., utpermitterenturdtfcipuli toto fèrèdie hu iufmodi noms nuncijs perfundi^ut dcfiderio uidendi Chriftum ctcccnderentur: ficq^ eo potißimum tempore Chriftus fuccurrebat, cummeliuseffit, Alijfuas aüe» gorias habent.Veßiertinum tempus dicunt, quando firuor uitiorum ceßät: fed hue non quadrat.

Tores effent,) Textus non habet, \uitper claufai ianuas,fed -fSi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;[ttKAfa-ttSjiiiiii :ut ex illis uen

bis nihil habeant fubfidijPapißlt;e cureliqms depr^a fentia C hrifli in pane .Duo hie confidcranda funt,nein pecharitatem ZS“ congregationem difcipuloruni qtta coniuhâi erantnUiscnimfe Chriftusreuelatyquimas ijent in charitate. V bi charitas cß, ibi or deus eß.

Congregati. ) Congregatie ilia charitatem nobis çomendat : unde fi nobis nonßieritß'atru cura, a^hint eritdefide. Deindeobferuandumeß, difcipulos fùiffe periclitatos propter Chrißum. ludai cum non poßent ultra feuire in C brißum,f£uicrunt in difcipulos. Qjii participes crttcis, HU agnofeent acre rcfurrcblionis injf

fieriü.Nccdubitandumefl, quin deusuifitet fuisconfa lationibusomnes, quipro nomine ipfiuspericlitentur: bocq; fupùintiagdalena ordifcipulis audißis. Ve=gt; nm nunc dicit modum, quomodo dpparuerit Ulis.

inmedio.) Simpliciterdicit Eudngelifin,Venit: non ingreffutn per idnuds dicit. vtcunq; uero appd^ ruerit corpus Chrifli, noßrim noneßfcrutari. Pro« mißt dominus, ubi duo uel tres ßierint congregdti,ß • ueüc in medio iüorum effe, Neque folum hic fecundum fudin grdtiamzy diuinitdtem,fedetidm corporeßto dderdtcumittis.

Et dicit illistPax uobis» Et cum hçc di xiffetjoftêditillis manus ac latus fuum, Gauifi funt ergo difcipuli,uifo domino,

Sdlutdt morefuo Chrißus difcipulos, precdndo ib lispdcem:perquodindicdt illis,ßreomnid. pdcdtddc tutd;nihilq;periculicßc timendum. ISteq^ eßutudlde torgutemur de pdce cordium:ndm mos iUe fdlutdndi . ßequenseRdpudliebrteos,quicumfdludprecdren» tureßeomnid,pdxtibi, dicebdnt. ltdChrißusetiü db fcipulisfuis preecepitdicere,ciiemitterentur dd pries dicdndum : Pdx huic domui .Vult dicere : idm nihil tb mete,omnideruntuobispdcificd ; licetfeuidnt ludai, . omnidtdmenintutofunt.

Ldtus.y Probdturus ueritdfem refurreäionis,ß non eßephdntdßna,neqießcdereum corpus,quodno circunfcri

I N E V A N G» r o A N» jffS circufcribdtur fuisdi^entijs locaUbiis : tiämpropriu corporis ejlyUt aUc/uo modo circunlcribatur,^^ hctt bcdt membra orgMica,manus,latus orc. Qui tale cor pusiingimt, ut omnino non bobcat aliquod difcrimettt binonajjèruntucrumcorpus Chrijloßtijj'e,fcdphon» taflicum. Sj corporaliter adeji corpus,odfunt diffiren^ ti£ pofitionum:unde confeilklneum c^, non deeffe lot cum circunfcribentem,nifiuelintalia corporafingc^ re,qu£noneiH(dem generis funt noflris corporibus. Hi cum putant gloriam C brt)lo uelle afcribere, potius detrahunt, ztrueritatem humaniC nature dißipant, cum non corpus finunt noflro corpori conßrme, Chri fli corpus nunc immortale,nojlrumuero mortale. No deftmilitudinc,fed deproprietate loquimur. Abfitc:» nim ut dicamus, quod Chriüus indicando manus (y U tus,aliquid uelitfimularecoramdifäpulis,quaß non Here babueritmanusz^latus. VndeChrißusdiligent ter inculcauit eis hoc,cr oßendit manus. Etiam poflea Thomas imatatur, ut contreétet omnia, ne quis putet corpus ejjeßgt;irituale.

Gauifi. ) Magno gaudio perfiifi ßunt. Imo hoc per pctuumeAinrefurreélione,utquicreduntilld,exhila rentur : nom gaudio refurreSlioms habite^, ommains commoda humona; natura paruaßunt.

Dixit ergo illis lefus iterum:Pax uo«» bis, Stcut me miftt pater, ita et ego mitto

uos, Ethoc CÛ dixifler/ufflauit in illos# didnllis: Accipitefpinfum fancfïum» ‘ Quorucuncp remifentispeccata, remit tunturülisîquorumcuntp retinueritis, retenta funt.

Bf«e obfenutefinguld di^, qtflt;e C hrißus locutHS fß cum difcipulisßiis, ubi Ù mor tuis reßirrexit, quia fcmper ßngtdare aliquid nobis commendant. ïterum falutat,cum iam inßituturuseßßt iüosin magißros on bis : precaturcLsfaiutcm, utfciantfeßre in tuteladei pacified.

Sicutmißt. ) lamnon erittempus,utegouerfer in hoc miido, fed ficia uos aliquo modo uicarios ineos, ffiritu fcilicet meo locupletabo, ut id quod anted fid quot;nbsp;miniflrdns mundo, idquoq^uosficidtis. Ojiare mißt ' paterfiliumi nifi ut gloriampatris manififidret mudo: idipfumetidmdifcipulis commenddt.Nbigiturmittit ■ iUos ad honores huius mundi ududs, uel diuitias con* quirendds, fed ut imitentur C hrißum in legdtione fua. Cin^fiuit Chrißus ouem perdita-.erit nbsp;nbsp;apoßolorutn

lAittdm.) Vndefatis dpparet noneffe fucceffo* resdpoflolorum quifua qu£runt,delicias,opesz^c. officium eßpr^e^catorum ZSquot; uerorum epifcoporu^ lt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ut gloria

IN E V A N G. I A O N. ^^9 utgloriam dei ante omnia quarant, e:^ ut quampluri^ mospoß'unt,addeitmducant. Hocutejficere poßint (noenimhumantsuiribuseßficitur- CinidlUiterati cr indodi Uli pra;ßitißßent, qui contemptibiles erant cof rammundoOpromittititlisjßiritumßandum,cuiusro bore ejßcere hoc poßint,adquod elediàdeo. Chri« ßusuero mißßus àpatre, habens plenitudinemßnritus fandi, communicat deßua pleititudine etiam dißcipus liSyUt per ßgt;iritum ßandum populum doceant,o-ita firtiterfe gerant inßuonegocio.

Sujßauit. ) llatus iüe quo afflati ßtnt dißcipuli, ftgnum erat interni cuiufdamßatus fßiritualis. Ei ßis cut anhelitu fuo iüos aßgt;irabat, ita beneuolentia ßua do numjjtiritus fandi concedebat, ut iam haberent cor do eile, forte er lUußratum ca;teris donis, ut digne pofa fentßingi fuo munere. lam non halitus ille ßtbflantiae hterßdritusftndusfiiit,neq; /eßgt;iritusfandusiinmiigt; feuerathuie halitui,quafil^iritus,qui non eflaëreus, fiierit eorpori iundus. Sed hditus ifte indicium erat tnaximi illius doni,quod Chriftus daturus eratapos flolisfuis,ficuterpo^ea eccleßa;fu£. Adhibuitexter numftgnum,utincoena ultima,inquapanemeruii= numdedit,er præterea gratiamjßiritualem pijs er credulis impartiebatur.Videte uos,utetiamcapacei fitisidiusß)iritus fandi. Atquifcimusdeuper/eipfuin ffßjßiritumlandum, Sunttamendona ctiqinjßiritui

finfli, qult;edißniuuntur, utagdmurnospijs motibuS üquot; aßiaionibus,qHO promptioresfiinus aduoluntd^ tandei ßcicndain. Ut cum ficanimus noftcr iüußroa tur,utftramuradeaquie Chrißißtnt, iüe motusnon aliunde efl, quam ab aihreJßiritus diuini.

Quorum remi.) Antea dominus dederat apo^ fiolis cloues ecclefiee, eafdem quoq^ nunc iüis concedit: nonquodapoüoli ipß proprie remittantpeccata^fed animncidtremijfaeffè. Sicneq; apoßolorum propriu damnare, fed certopoßßmt per uerbum annuciare cott demnationem aliorum. Vbicertapromißio annuncio tur,ibi remittuntur peccata. lam ß apoßoli annunciät f)cccdtadimiffa,annunciaruntutiq;exßgt;iritu fanih), et neutiquamßUentur. Prtedicobunt enim peccata no nbsp;nbsp;' '

ßro ejfe remißa perChrißum, quifatisßctt pro nos bis,fifides iUainChrißuminnobisuiuo,utcdgt;horreo mus àpeccatis, er deßderemus iüa coeleßia.Vtiq;per ßiritum fanüum remißa funt peccata, quia nemo pos teritdicere IefusChriflus,nißinßiritufan{lo. vides te,bcneobferuatueßab alijs,hic dari cloues : perquas indicot,qui adccclefiampcrtineont,er qui non. inters nodeo committimus,quinouit cor homims, alias ins fcrutobile. Qui ineccleßo funt, iOispromittitur res mißio peccotorum : er qui choritotem contempferint, iHiutiq^ olicmfuntob omnißde, er iUispeccata retis nentur.Apoßolicu igitur oßieiu hic uidetis. Sequitur:

Thomas autemunusexduodcdm, qui dicitur gemellus, non erat cum illis quando uenit lefus.Dixeruntergoilli altj difcipuli, Vidimusdominum.

Proprium'eftfidei,utaliosquoq;per charitatent fuorum gaudiortm frciantparticipes, ut gloria deia^ pudomnes prouehatur. tgiturhuiusgaudij Thomant focium participant: isualde incredulus erat,neq^fim^i pliciter recipiebat diiki apoftolorum. Hoc^ non fine diuino conftlioftiTuineft, utThomasmaneret incres dulus,cr ut fua ino'edulitas nobis quoque prodejfet.

I • Illc aut dixit illis: Nifi uidero in mania busiilius ueßigium clauorum, ôômittâ digitum meum in ueßigium clauor um, amp;C mittam manum meam in latus illius, non eredam.

uerbisobRinata iUiusincredulitas appa» ret,qui apoßolis prxdicantibus credere noluit.

EA quiC nuper propofuimus, ab ijs quæ nunc let: ihi funt,confirimtntur. Aitdißis quod illis C hri» ßusfe reuelat, qui ip fius tenentur defiderio, qui fe alqs

XX ANNO T. I O AN. OE CO L. iungunt nerd chdritäte, or participes cruds or dobt runifunt. Thoinaseniniquia minusfiruebat,propter rea feiundusd di(cipulis,O‘ Chrisium refurgentem cum alijs non uiditmbi dutem’^ ipfe defidcrium uideit di C hrijium hdbuit, or difcipulis fe iunxit, pdris gatu compos fodused.vnde ftc Icgimus:

Et poft dies ocio itcrû erant difcipu^ li eius intus,Sc Thomas cum illis. Venit lefus ianuisclaufiSjSC ftetit in medio.

Suprd uef^ertino tempore comparuit difcipulis, poßguam creuitdeßderium illorum. Itaobßequente conßbuldtionemper dies oâh cum difcipulis, z^Tho mcecompdruit : fieri enim non potuit, utnondccendeo retur in corde fuo. Quod dutem difcipuli funt intus, , congregdtio commendaturtnainqui cteterisnonfiied rintiundiin ecclefid,nequdqudm caelefiium gdudio^ rum pdrticipeserunt. Corde creditur ddiufiitidm,ore autem fit confifiio, ^ue dd chdritdtem pertinet, cr ad unionem ecclefie, extrdqudm nequdqudm ftlus Jfie^ rdndd eß. Etquidicitfecredere,z^nonfeiungildlijs C hrifiidnis, huiusfides uana cfi:unde etiam fdcrdmena tdinfiitutd funt,ut populus in undmfidem coddunea tur. I« ecclefid tan^Udin in drcd N oë fdlus concediture Jlocnon elementorum gratia,fedpotiusfidei, quicfic per charitatem operafur.

Et dixit: Pax uobis.Deindc dicit Tho niae:Infcr digitum tuum huc,ct uide ma hus mcaSjSC admoue manum ruam,8C immirtein htus meS, amp;noliefleincre dulusjfed credens.

Principio pdutat C hrijhis omnes dilapidas,^uem^ admodtl anted pacem preattus eA, ut omnu fint tran ^uiüa.DicitTbomte:

inßr.) CumChrißusueridiUa,qttlt;e((ntettTha mtts,lt;iui C hriflum plane non praifentcm ejfe putabat, nairalßt, fatis fe indicabat ej]e uemm deum. Etiaper hocpalàm fit, cum corpus illius oculis exhiberet uiden dumztrmanibuspalpandum: unde Thomascognofie repotuit, nihil occultum fiiijje ChriAo, qui cogitation tiesfuas repetijifiet cr uerba eius. Prius dixerat, nuUi hominum fi credere, fidfiolum quantum fenfibuspers (iperepojfit. CceterumChriftus magisadhortatuse/l ad confiiiciendas manus ac lotusfuum,ut memoriant paßionis mentibus nofiris magisitfinuaret, Ueq; ca» ruit magnomyfierio aperiri latus Chri/ti,exquoldn terefiuxerunt fanguis cr aqua: ex quibuslicct cognoo fcere jjiiritualibus mentibus bcneuolentiam C hrifti ern gagenushumanum. SiigituradmanusChrifii rejßes xerimus,filatusfinritualiter tetigerimus,idefl,al]ri: Aibitsanimi noAri,'amp; quare ChriAusficpdjjuSjquan

XXI A N N o T. IOAN. OE C O , toftiam amore,hMd miru}neft,ficred(onus refurrc^ âionë. Sifimplicitcr Chri^us mortuusfùijjèt,ul alius prophctd,uclpurushomo,nuüae/jctjpes refumiiioa nis- Quiiüacredit, isftatinieopcruettiet,utetiamco^ ^ofcat immortalitaté nobis conccdendam. lamßfßes immortalitatis obtinendte, utiq; nbsp;nbsp;domino feruieinus,

Noli cjjè.) ld eft, cum uidcs tam aperta indicia, ut omnis cotrouerfia celjèt,caue ncfts incredulus. Con tadu folo nonftÔusftàftètThomascredulus, nift fuo J^iritu Chriftuseum iüuftraßet, ïüa nobishuc conft» runt,ut habeamus ueram fidem. Curn proprio filio fuo ttonpepercit,fedpro nobis omnibus tradidit illu, quid ttonftterabimusiSistuftdelis,^^ ijuiepromiftd funt, deus utiq; pneftahit. V idete quid petatC hriftus ab in firmis : ut definant ab incredulitate, tunc omniaftlicia tercrffurafunt.

• uocem Chrifti,nonut obftinati crpertinaces,quiob malitiamnon credunt,ftatim alius fit Thomas. Pha* rifa;i nuüis miraculis potuerunt adduci,etfi uiderent Lazlt;arum refuftitatum,non tarnen mouebantur, pra:lt;i peditiliuorcijinuidia. Non dixitclfephantafmauel deccptionem,fcdftatim plenam confißionem protu» lit,^ qutcfifjficit ddfalutcni confcquéndamtfittetur mum

tRumquemtMgit,fuutndominuDeumejfe. Qui* dam dominum ad humanitatem, V Deum ad diutni* tatem re/irunt^ cum Ichoua itbiq; dominii exmituum fignißcet.Humanitatem tangebat,zydiuinitatem ere debat:ita cxpiauitpeccatum fuum confißione.

Dicit iîli lei'us: Quia uidifti me Tho* majcredidiftiibeati qui non uiderunC fiCcredidcrunt,

Non reproJirft ßdem Thom£,fed alios prteßri Thoma-, qui abßquc cotaäu corporis ßdem recipiuntJ Ulienimetiam illegradiis ßdei nonreprobandus,ut aliquidßipra id quod fenßu percipimus, cognoßcamus. Multi ßmt qui optant poßß contingere corpus Chri* ßi : fed nefequamurhuiufmodi. Abducitnosdominus 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4 fenßbus noßris,ut credamusuerbisillius,ztrrebus

î^onuiderut. ) Cauendumtamenefl,nehocdi* (h abutamt(r,ut quidam. Sunt enim qui quafuis nugas ftc aßruerc uolunt quafi creduli ejfe debeamus in om» nibusqua:fenßinonpercipimus,utinfacramentopa* ! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nis miracula adflruüt ,folahac ratione,quia non uide*

mus. Sedmulta funtqu£ nonuidanus^quæmaxime ! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uanafunt,zy nonfubßfiunt. R.atioßdeiargumentum

non apparentium rerum ,fed harumßndamentum gu fiamus quodammodo inßde. Ceeterum quotiesferiptu l nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;M de ßde loquitur^ßre ea refficit qult;efaluti noßree ne»

XX A N N Ó T» IOAN. OE C O L.^ ceffdrid. funt : unde conpnndmurde beneuolenß^ei ergd nos. Itdpradixit dominus dpoftolis, poßhdc ßtM ros cffècredentes refuméiionë,non uifo eins corpore»

Muka quidê ßC alia figna feck kfus in confpedu difcipuIorS fuorum, quae non funt fcripta in libro hoc. Hæc autê fcripta funt, ut credatis, quod lefus eft Chrißus ille fiiiusDei, utcredentes uitam habeatis per nomen iilius.

MuUd, induit, dlid mtrdculd effentfcribenddffed cum itld fufficidnt ßdelibus, libenter ed prietcrmitte^ mus. T^one^lnoßri inßituti ueüe lethrem nimietdte mirdculorum onerdre : qui ißis non credit, neque dlijs uariß teßimonijs coieéîuris, quibus feprobduitue» re reß(rrex!ße,credet. Ponit tdmen ddhucundin dpptt ritionem in ßquenti cdpite. ^tidm hdc feripturd quid ddin dbutuntur : qudß multd ßnt prtetermißßd in ferb pturis,quÆ neceffdrid ßntnoßricfdluti, (C^pnetered oporttiiße lUddpaßoribus, epifcopis, er conciliß ddd iungi er ßribi. Q^te dutem quam uduè obijeidntur, nemo ex uobis eil qui non reßüdt. Ctcterumponit hic ■ fummdm fidei,quie in hoc eA, quodteßts eRßlius dei» t.lodn.r.ConfißioetidmPetri,Mdtth.i6.1tem1odn» . er ubique bis pducis uerbis coprehenfdmßdeißtma Wdntj^Udn^elißicoßendiint. kßisbunidnitdtisnod

Wf » fÆ, nempe ßlius iüe Marite, UeRC hri^us Meßt ' fi(is,(p(ipromiffùse^tpcrproplietd!,un{lu5inrcgemt * quiq; fucccßjurus erat Dauid, nbsp;nbsp;rcgtMturus in tetera

num. llk igiturrexliberatoreAhumanigeneris'.quo ctiam di^ Ariana impietas rcpeUitur. Vere jUius dei eR. Si credimus in C hriflum, Tieo crcdimus, er in ue^ rumDeum. VnumDeum adoramui: quoniam enint C hriflum adoramus, deum adoramus^quia jolus Deus adorandusefl. Cumautemnon minus honorificamus filium quam pdtrem,certum efl Chriflum eiufldem cfle naturle cum patre. Sed non iUaflmpliciterflunt creden da, quia er fatan credit quod filins fit Dei, ut in Mar» co habemus : neque itta nuda confrflio faluaret nos,nifi i • indubitabilcmfiduciamerfrmamhabeamus.

Vt credens. ) Scilicet per magnam illius celebri» tatem cr dignitatem.Dedit illi nomen fuper omne no» men, ut in nomine lefu, omne genufleckitur, cœlefliii er terreflriu.C erte parum flifflt, fi Thomas folum di xiffet: Dominus angelorum ertotius mundi,deus unut er uerus. Hoc atit iüiplurimu proderat, quo4 agnofeebat fuum deum er dominuinam hoc requirit à nobis deus,ut cola mus eum ut uerum deum,

— Ofleamanifeftauitfeiterum kfus ad mare Tiberïadis. iManifeflauit autcfic. Erant (fimul Simon Petrus amp;Tho mas qui dicitur gemellus, ôi Nathana^ eI,quieratàCanaGaIiIaeæ, SCfîlij Zc^ bedæijalij^ ex difeipulis eius duo.

Adhucunam apparitionemChrißi ponitEuMge Ufta,in qua difeimus, quantum admoncat apoßolosßii offtcq.Tere inter prima miraeuîa lcffmus,quando apa fkli uocati funt,pr(eferiim Petrus alij, quod à pifea turaueneruntadChrißum : or pnedicebat illis, quoi fiiturießentpifcatoreshominum. Ita iamdimißtirusil los^ßmile miraculüß. eit cum illis: in quo maxima my» ßena pijs comittit, erprieterea quomodo cura gregis babere deb cant :namP etro dicitur, Pafee oues meas^

ITerum probat ßtam reßurrcilionem C brißus, er interim apoßolis officium ßuum commendat, quia afeenfurus erat in calos, tticariumßum ffiritum fan» amp;m apoßolis datums, per quem ßingerentur digne officio ftio : hocq; indicatmiracido multitudinispißau captorum. lÄaniffftitautem fe,iuxta ciuitatem Tibe» riadem, qult;e à Tiberio nomen habet. Verum praci»

IN EVAN G. IOAN* }7^ puis apoßolis fe manißßat ,■ difcipulisfeptem qiii inter cicteros dignitate exceüebetnt.

Die« till Simon Petrus: Vado pifea^ tum.Dicunt illi : Venimus amp;nbsp;nos tecû»

’poftquàueneruntinGulilieamdifcipuîiù ßßo pit fchte, quod egerant Hierofolymis, e:y cum nondum dit tusßiiritus pinihis effet, nolebctnt ocio fuo onerofi ejjè cuiquam,fed fuo urtißeio, quod olim cxercueritnt,pci^ runtßbi uiâum,ficut in initioeuungelijMditumeil. Difeimus interim uitandum effe ocium, ne cui fimus onerofi.

Vudopifeu.') Koccumprincipio propofuitPes trus,plitcuitO'dlijs,qui honeflum inftitutum fecuti funt. interim lüudipfum artificium pifeundi ,figurdm geritffiritUidispifciitionis. Sicut inpißatione non e^ pifcittorum,ß plurcspifcescapi(tnt,fed potiusdiuiiù numinisnpß uocunt ßrtunam: Q7 non iubente C hrißa ßußra laborant,e^iubente deinde Chrißo mittunt ref tia, er mtdtitudinan pißium extrahunt : Sic quando laboramus in uerbo,nullumßuäumßcimus, quandiu noncooperatur ffiritus fan^s. Vbi autemChrißui iufferit rete mittcre,id eß, quando dederitffiritum fatt iium, tune plurimos poterimuslucrißcere.

Exierüt amp;nbsp;afeenderunt in nauim fta tim,öd illa node nihil ceperûc Mane ai;

XXI ANNOT. IOAN. OE C O L. tem lam fado, Qe tit lefus in Iittorc,non tarne cognouerüt difcipuli, quod lefus effet. Dielt illis lefus : Puelli, num quid obfonij habetisfRefponderüt illi : N ö.

‘ Jtaut dixi, pulchre appuret myjleriu iftud. In iHt tioHe nihil ceperunt, quid nondum aßiflebat iüis C hrt fius.Itemantequäßgt;iritus fanihisdaretur -, nihilpro^ ficilJènt fuis concionibus, etium fi ßdlJent concionM.

7aib).) Koc locofi quis uoluerit,potef ttreununz iflud intclligcre, neinpe hanc uitam effe comparatant mari flucluofoz^proccüofo:£tcrn£(m autem uituni Cr bçdtitudinem rede littori in quo lefus jidt.

PuelU.) Benignii iUa interrogationeexcitât tnosillorum,fißrte fe agnofeant : illi Mtem rejfondea runtfe nihil hubere. Plané C hriflus ed, qui efurit no^ flramfalutem,utin ^-.cap.audiflisjfealiumcibumha bere,quem cupiat. Hune cibum uult fibi adßrri ab apo polis,idcd,fuadodrinaadducere fideles. Vndenofia tie caufahoc qult;efiuit à difeipulis fuis:ltispifcatutn,hii betisnealiquod pulmcntariumt 7rpalt;r(pxygt;tap, ob^ foniumed:,quod fimul edituradpanent,fiuecames flue pi fees. Heq^ erat C hrifto cura: depifetbus, fed aUu debift ad prlt;edicationem,quid Chriftus cibus fideliunt.

Ipfe autem dixit illisiMittite in dcxtc ram nauigtf partem rete, ÔC inuenietis, Miferunt ergo, ôôiam non ualebantih lud trahere prx multitudine pifcium.

Cumctntea nihilualebant comprehendere difciptt lifK'r totam nodcm, iant autem C hriüo uocante or in bente ut mittant rete in dexteram partem nauigij^ capiunt midtitudinem pifcium. VLiec igitur crit melior pars, quando omnia in gloriam Dei aguntur, or dunt non fpeil!inturqult;iehuiustdtlt;e funt.Difcipuliubiaca ceperuntl^iritumfanilum,tantammultitudinemcre^ dentium ceperunt, ut uix ualuerint trahere rete. M.a^ gna meßis,cr labor plurimus, ut opus fi t cooperarijs alijs qui adiuuarcnt illos, Ita uidetis quàm bede confœ netaüegoria.

Dicit ergo difcipulus illc, quem dik'« gebat Iefus,Petro:Dominiiseft.Simon ergo Petrus, cum audiflètquod domi« nus effet, tunica fuccinxit fe, erat enim nuduSjÖdmifitin ttiarc.Älq uerodifet» puli nauicula uencrunt

Vbi pifcatura ßdelium fuccelfcrit, diuina utiq- uir tusagnofeitur : fed ab his difcipulis,qiä Chriftum dilia gunt, er quos ipfe uiaßim didgit : unde poßea maius defiderium oritur uiuendi cum C hn^îo, pnecipuc pa»

■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cc 4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;“

lorum igitur officium erit, ubi obtemperauerint C HojUt iterumfe comertant ad C hriftum, iüifuum ho^

• noremimpendentibus.Vnde Petrus quamprimuagnä wtchriftum adcffieinlittore,non dedignaturerudiii abaliodifcipulo.Jtem ilrenue laborabat^etfi nudu$ tffiet. Ita qui ucre difcipuli ffint, utperueniant adChri ilum-,nonmagnifficiuntuitam pnefentem. Similitef inuenimus hic uarietatem ffiici,cum alij alijsprailatut tioresfint.

Non enim longe aberat à terra, IH drciter cubitis ducentis, trahentes rete pifdum.^

ïta ueiüunt cum naui,ztrnon foliffied cumpifcibus: paflores cumgregibus fuis: trahunt rete cum magnis pifcibus, ut etiam ipfi affiequantur illam flicitatem. Pe licitas autem noflra efl,fieri cibusChrifti. Neq; folum pro fe foUciti funt,Jedpro his quos ceperant,ut fecuin traha»tinlittustetertta:quietis.

V t ergo dcfcendcrunt in terram,ui^ dent prunam iacentem,öff aflaturam fii periacentem SC panem. Oicit illis lefus: Aflèrte de pifcibus quos nunc compte hendiftis. Äfccndit Simon Petrus, SC traxit rete fn terram^plenum magnis pl fcibut

I N E V A N G» ï o A N» J7‘’ Icibus centum quinquagintatribus « Et cum tot eflent,non cft fciffum rcte.

Videteiterummirticuldnoud,(lU£operitturChri* üus : Çubitô créât er prundm ardentem er pifcem uel ' dffdturam-, cum nihil tdle dppdreret, (blum diuino iup fu : quod ipfum mdgni mirdculi reserdt,unde diuinitds Chri/ii dgnofci poterdt. ïüequehoccdret fuo myfle», rio. Mdgnusutique fiuóhis eorum qui Idborducruntin ntdri huius uit£.ofiendit etiam Chriftus interim exent, plo fuo, quid dlios oportedt ß,cere, netnpe utpdfcdnt fibiplebemconcreditdin.

A^irte. ) Mdgnd utique glorid dddtKere mtdtos fideles: eretidmPdulusde fiitilutdli gloridturmul» tuin. Et mdgud Idusergdudium eritdodhribus^hit qui lidiordueruntin uerbo domini.

Afcendit ) Tune dppdrcbit in extremo die qudf lem quifque frudlum ficerit. Apofloli certe plurintos pifces trdxerunt : fifiäffentpducipifiiculi, no tdntunt mirdculum extitißet ,'Periüos pifces multitudo fidet^ Uum ,qult;e ex omnibus gentibus erdt congregdndd, in» finudtur, qu£ in unitdte fidei in toto orbe terrdrum ui» vit. Qudmuismultd fchifmdtderhdrefes, tdmenneJi mo expr£deftindtisdd uitdm, ex hocreteldbitur. No' uit Deus'qui fui fint,erifti dudient uocempdfloris fuiè Ud femper eR und qu£ddm ecclefid, qu£ mdnebit in» difeuffd, etfihiereticimultuinldborent. Adhterentcud. “ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cc s

XXI A N NO T. IOAN» OE COL. pitiChriftoprincipio-,deindemcmbris,idefl:, omnibus credentibus. Eft cnim perpétua concordia ucre piorii. Quod ft hodie quidam diftcordes fùerint^ftex numéro eleckrum,redtbunt cum aliftin gratiam,antequant indeuocentur,utmaneantiit eccleftiafidelium.

Dicicinjs kfus:Venue,prandete.Et nemo difcipulorum audebat interroga re ilium, tu quis es f cum lurent, quod dominus elTet.

Poftmagnosiüoslaboresinmari, rémunérât Chri ftus ftuo5,cr egregie reficit prandio illo opiparo, quod paratum eft omnibus uocatis.quafti dicat: Venite,efto^ t£ participes regni mei. Cijtamuis h^ec Chriftus ita geffterit ftuper terram,ftgurä tarnen gérant aÜarum re rum : alioqui admodum ftiuola leiiio ,quaftC hri^us ßeiftet magna rem inpaftione illa. Voluit interim co» tücndare lt;(ternumprandium. Igitur maniftfte agnoftce iant C hriftum in refturreilione, id eft, certißimi erant fibi adeffe Chriftum,O'uideb.tnt quaft. freie ad freiem. E.tiamhicdiuinagaudiapriefigurantur. Ciuantoftua» tiius in ccelis reficillabimur, quàm in bac uita i lam pa làm loquitur, ty nemo interrogat quis effet. lam hoc’ I impleuit,ut ne dubitaret effèaliumtquàm ipßumChri» ftum:pr(eftertim hi difteipuli confirmati iam erant ex ßequenti conuer/ationeChrifti. Ci^anquâresitage» ‘quot;'quot;-ftät

Venic itac^ lefus, amp;accepitpanem, ÔC dat illtSjôd pifcem fimiliter afïutn.

Vocarat priinum dißcipulos ad hoc conuiuium, cr datpanemeisapudmarc. Verum panem : fediüepOf nis fignificat panem cceleßem, quo C hriflus feipfunt dat in a;temum cibum quo cibo paßuntur etiam an« geh, nempe uerbo eterne fapientie, quod cognouißi gaudium eft omnibui, cr beatitudoßgt;irituum. Supri fnonuiy dum fuos pafcit fàmiliariter difcipulos, admo« net,ut ad quos mißi fint, eos erudiant : nampaidà poß Petro commendat, ut pafcatgregem fuum .Chriflui iam uerbo fuo pafcit crjpiritu,fed poft banc uitam Ion ge ftlicius pafcendi fumus.

Haciam tertiauicc manifeflatus eft kfus difcipulis fuis,cum refurrexiiïèc à tnortuts»

Certum eft quod Chriftus etiam alqs difcipulis ap« paruit,ftdcollelt;llim.Verum tresillasapparitiones lo* annespofuit,quibus etiam ipfe ftdtpncfens,nonnes gans interim,quod alijs apparuerit minime^

Cum ergo prandiflcnt, didtSimoni Petro lefus : Simon Ioannis, diltgis me plus htsf Dicit illuEtiam domine^ tu fcis quodatnçmte*

Ilt;«n decldrat pMm,quidtum uelit 4 difcipulis,' Tiempe ß C hriflum reéle 4mcnt,ut pafamt grcgqn,Qr diligenter pd/cant.

SIrflt;3e obßerudfiisin4lijs,qult;e ab hoc Euditgeliflu^ ßcriptd funt,quoniodo C hriflus prtccipuu doilrU tfis pnenußerit rttramirdculd-.ßcileetidm quo confia» lio h£cßtperioribusßibiunguntur, licebit cognoßcere. Cum pauifJètChriflusmultitudincm paucis panibus, pofled docuit,quomodo pane, coelefliß:ilicet, pafcen* di ßfmus. Itd cum hoc loco dißcipulipifcuti ejjènt nu^i gnam multitudinem pißcium^dd ß)lumuerbumDci, deinde 4 C hrißo cibatißiijjent, didicerunt quodnÔ. eß» fct ipßorum officium, nempe quod er ipßt debejnt ßibi cancreditos diere er pdßcere. üdmquod Petro dieü tur,nonßolum Petro putetis efje diclum, ßed omnibus quidlijsprteßunt.videbimusdutemquindmdignißnt, ut uocentUTdd curdm populi : deinde qudntdm curdm gerere debednt: erpoflremumde perßeuerdntid. Ita cognoßeite officid pdfloru ex hdc leilione : nemo eniiii dignus crit hoc munere, nißi dnted C hriflum dilexerit toto corde,er iüiusgloridmquierdt.

Simon. ) videtis examen Chrifli, quid requirdt inhis,quidlijspr£ficiendißunt,ncmpeinßignemchdri tdtem, citrd quam utiq; nihilproficient pdflores.: nant Pßnqpflus cur(tmgefjèrintmagis quam concreditorut qult;e

IN E V A N G. IOAN. J7« ^Uit ßieranda erit ex eis utilitas f Hodie quia reßiffiit chantas Chnfli,indecA quod quidain te()idc Cbni‘ Hum docent, lion cxardefcunt inuitia,nonHrenue uinutesinculcantplebi, quia non cH amor in Ulis diui» ni nominis:cr quia nonßruntur hoc zelo, non miruni fermonemcorumßigtdumcjße. «yaTriea, effliiîitn dilïgo.eycummagnifbcncuolentia. autcmdi ligo,utfim etiam amictts.ldeo dicit dominus’.liunquid iüam cximià charitatem habes, cr maiorem q ctetcrii Verum modefie rejßondit Petrus,benefibi confcius.

Tufcis.) ïndefatis apparet,uanumej]c,quolt;^ nefciamus noshabcrcfidem uel charitatem. Manififle fe indicat diligere, qt C hriflum teflem uocat. Haâe* nus omnia egi, qua amicum decent : fi quid decrefcù glorilt;e tute,hoc dolet tanquam amico fingulari.

Himirum pabulouerbiDei. Curam habe paflo» ris,cuius eH, ut gregem ducat in bonapafcua. Adpd* fiorem etiam pertinet, ut defindat gregem 4 lupis : ß cues morbida, ut illas ciiret : ficut Ezfchicl multis dea fcribit, qiuefint negligentia malorum'Paflorum, cap, 3 4. Pt quia Petrus dtcit fe amare Chriftum, idea com tnendat itti oues. Stulte coüig^nt quidam ,quaftC hri* Hus uoluerit inßituerc monarchiam in mundo, ut Pa* pafolusprinceps principum fuam autoritatemuelpo tius tyrannidem cum Petro acceperit.Diligetille Chri

flum, ßrtjffe di^abifur eum dominus ut pafcat ouest fed cum äppcffciit plané amor mundanus-, non eA ut de hac dignitate glorientur. Videmus quomodo nonpoßi fintpdfcere, qui nu nquam edofli uel ßdem uel doârb , nam, potius arma, uel uentrem, uel alias delicicü^cu^ : rant. Grex domini paf :endus pabulo uerbo fidei-, ut

gloria C fcrtyîï o-promißiones illiusannuncientur, de^ inde ut honefla quoque uita agatur. Pabida noftra coa muniafuntcumpabulisangelorum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Dicit illi rurfus iterum: Simon [oan^ nts,diligis mcc'Ait illi: Etiam dominc,tii fcis,quod amem te,Dicit illiiPafce oues meas.

Quia hanc rem ferio commendat Cî}riflus,n5 con tentus femel dicere,fcd tertio rogat,uultqi eximiam ilâ lam charitatemprlt;ecedere, deinde committit oues, ut fciatquantus fibithefauruscommendetur. Prius ßo-; (rx4 ad pabulum,hic 7roi(/igt;jn, Sispaftorouiumea^i inun,Gr pa/ior qui à lupis defindat.

Dicit ei tertio : Simon Ioannis amas me t'Indoluit Petrus, quod dixiflèt fibi tertio,amas me,dixit^ illi: Domine, tu omnia nofli, tu fcis quod amem te. Di* . citiniIcfus:Pafceouesmeas.

IN E VA N G? I O AN» J7Sgt; Tere, nbsp;nbsp;eadem Petrumßteri ; ut uideuntus cum iatn ,

C hriflus abßiturus effet, quomodo gregem Çuum difei^ pulis commendärit. Licet Petrus ftbi confeius bene,tdi gt;nenterritus,ne ßrtaßisldteretquippidm in iffodd^ uerßim Deo, zy firtdßisquod non eßet perfeuerdtu^ rus in bac inftgni beneuolentid ergd Deunt, nihilomii^ nus dixit : Domine, tu ferutdtor es cordium amp;c. Ter^ tioiUoloconondicitKyetTtas(jti, fed lt;ftÄamp;!,Cunt igitur tdlis fis, dignum efl utpdfeds gregem meum ,fi uisamici offcium/àcere.Ego dbiturus fum: non eü ut tnihi feruidsincdme,feruidsouibusmeis quidudituri funt uocem medm : fi hdrum curdin ge/ßris, offeiunt umici ßcies, nbsp;nbsp;mibijpfi feruies. Ifd diligenter coma

menddt bocojßcium ■ ProßM pdflorimultdfirenda funt, uigiliic, periculd etc. propter greges. Lion ma» £let oues,fcd pdfcdt:nonperddt,fcd uiuificet.EJuncdu tem deperfeuerdntid fubiungit. Hon fdtis eü bene ex perfeuercs : pcriculofum enim eil, curdtn euium burum gerere. Plenque dnimdm fuam ponere cogunturpro ouibus : undeetidm periculum priedicit fitturum Petro, quod eßet moriturus, et qud mortem Prius cum iunior eßet,qud;fierdt qult;e cdrnis erant,ßra tniddns crucem ; ium dccepto ßiritu fdn^, datum eA timoripro Cbrißo,etproipfogrcge.

tuas, ôd alius te c(nget,ô^ ducet quo no uis.Hoc autem dixit, fignifîcans qua morte glonficaiurus eflet Deum. Et cS hoc dixifle t,diât illCSequere me.

Tortitudinc conftantia opus habcnt päßores ouium, qu^e duo potißimum ab iüisrequiruntur ; ali^, ßußra laborabunt, temporc periculißgient. Vult dicere: Ecce olim cum eßßes iunior, ztr antequam datus ^iritus fiipcrne eßßet, utique mollior eras ( cuia Petrus tnetu camis C hrißum negauit, uoce tnuliercuhe terril tus)ibasquo tecarnis inßrmitas traliebat,erasquo» dammodo liber : ßedubi ßeruieris mibifZtrminifterio ineo aßcriptusßteris,ita erisßruus, utalio ducaris. Ex tendes manus,nempe in crucem ztr ad uincula,ztr dlius ducet tc ad crucem, à qua inßrmitas naturlt;e tult;e aliof qui abhorrct. lam uerofeipßum exponit.

Qua morte.) Nempe quod crucißgendus eratt extenßone manuum in cruce. Dicunt Petrum Pjomot crucifixum eße ztrc. addunt quod orarit, caput fuma demit ti humti uerfus,ne capite ereih, utCbriflus,crif fißgcrctur. qiutß diceret: N imirum eodcm genere mar tis tibi moriendum eß,quo rgo mortuusßtm. Et noßm püciter dicit, Scqueris me:nam ztrßspra dixerat,Quo tÿ3 uado, uos wn poteßis ucnire,^] urtc dicit, Sequere

I n E V A n G» I o AN. 580 ne : idcR, confutnescurfum tuum glorioftßimu. Hoc oportebatomnesin animumßumere, qui docent Chri^ fium,fipericlitandum fit pro ouibus. Prius expendant quid pro ueritate patiendum fit,ne deliruant,quod doa cuerint longo tempore.

Conucrfus Petrusjuidet ilium difci* pulumjquem diligebat Iefus,fequentê, qui 5C recubuit in cœna fuper pedus ib lius, ÔC dixit, Domine,quis eft ille qui traditf hune ergo cum uidiflet Petrus, dicit lefu : Domine,hic autem quidf Di citilIiIefus:Siuoloillummaneredonec ueniam,quid ad teftii me fequere,

Confrmat Chrifus id quoddixerat. Omnino Pa tre,ne rejficiasin uüoshomines,tuparatuseRo,ut ne fequaris. Videmus uarios effe exitusdifcipuloruin: nam alij quiefeunt in domino jilicius, CZ abfque graai tormento,alii ucro durioraad tormenta rapiunturt ficq- Petro dicitur, quod crucifgi debeat : loanninon item.Cieteruin qui aßimuntur, utpafeantgregem do mino, animum inflituant fuum, utparati fint, ne diub nie uohmtati reludentur. Obferuandum hic, non igno niniofummori pro Chriftoey ueritate: nequepoteA homo honefius mori, modo qui patitur,fyneero anh nopatiatur.nonutquidam temerarifqui abfque caufi

Hîcautem.) jUe,cluemtdin ßtniliariterdiligis^ ^Ud morte fuccumbettfi mihi hune honorem cotteedis, ut feiam quo gencrc mortis moridr. Uunc curiofitaten C hriftusnonprohduit. Ciuienon ud tedißcationemßs ciunt, ncpetumus à C hrifio. Petrus Oquot; quifyue pro fe fitfoîicitus.

' Siuolo.quot;) Ploctuumeftojßdum^itperfeuerest^ fequdrismc, cruccmqi tudm ßubcds. ïam ucro toannei conclufurus librum fuum, noluit quid fublimiusde ße fentirCjO'corrigitopinionemquorunddm.quafidiceii ret : Scio me effè moriturum, iHud ego expeiio , qttando fiin uocandus lt;î domino meo.

Extjt ergo fèrmo ifte inter fratres, ^uod difcipulus ille non moreretur. Et non dixeratiHi Icfiis, non moritur, fed,' fi uolo ilium manerc donee ueniam, quid ad te/

inôîeuit in quibufdam libris mendum, unde non paruus error irrcppt.Sed hicponitur tw/ ocùnpât-^01, Cf dodiores frcilc uident, unde libri deprdUdti ftnt. Ciuidam hic argumentum fumunt,cr loannem di cunt ej]e in paradifo cum Enoch ; cum tarnen loannes fub finem indice t fe mortalem ejpe.lnfuper non deferia Ht afeenponem Chrifli, quant Lucasprd alijsabundc

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;docuitf

Hie eft difcipulus ille,qui leftimoniS ■pethibet de hiSjamp;fcnpfithec.Et feimus quod uerutn teftimonium cius.

Qjidfidicat:Ego Hiefum, qui hunclibrumfcripftt ^tcßbnomumdo,quodneittopoteritreprobare,om» nesq; pij teflimonium diint, quod nerd fmpferim. t Sunt autem Sóalia multa qiiae fedt kfus,quæ ft fcribantur per fingula,nec ipfe, opinor, mundus capelet eos, qui fcriberentur libres.

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;etarauiheui fit gloria in

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;teuwn.Ainen.

Q.VAE HISCE ANNOTAtiO nibus præcî'pua habentunin qu» a litera pnor,b altera pagel la defignatur.

Arianircprchenduntur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;57.ï'.ij4.,5

Baptifmus fymbolunt congregaftonis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a 6.^

Beneficia Chrifli nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tn.a.to^.^

Calcanéum tollere nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2^i.a,b

Caro quid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;z4.,a.zö.it

Canules curndiaqutierunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ï4 amp;

Carpocratismor nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2

Catabaptiflarumcrror nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^S-b.Sä^i

Cerimonitealragatie nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gg

Chamferuus quare nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17 8.amp;

Çharitasexerceuda nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^f9.a.b

ChrißusDeusttalura nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;=^08.^

ChrifiusjgnttsDei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;îS.n

Chriftumquireilefciunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4lt;5.(t

ChriftusioculoshAbiiit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;26;.tt

Chrifius quibus incognitas nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2^4--4

Chriftus tarde fereuelut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Si.a.b

Chriftusquareinftemuerit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' Hi.b

Chrifiusin quo maneat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;134 .lt;lt;

Chriftusfeptiesexcu/àtus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;348.«t

C hriftus proprie tates humanif natural jeruat z iô.a ChrtftusDeus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3-b .4-.a

f hriftus uerbum quarc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4.a .b.3.a

Chrifiidiuinitas X7.b.i8.b.2i.b.3g.a.^^,j,f2,^^ 7f-i(-8o.b.88.b.^o.a.ÿ}.a.^6.b.^7.a.b.ioo. b.iO3.a.ii^.b.i67.a.i68.b.i7z.ti.i86.a.x87. a. i8^.a.zQ$.b.io6.a.io9.ci.ia^;.1.24.9.1. 2öt.rf.3o4.£f.3i8.6.3z4.fc.j44.6

Cognolcerequid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2oo.((.2Of.a

De»drittï««j«£T«ï

De/peratio maximum pcccatunt Deus non e^autor mali

Deusquare in igne apparuit Deus per pcccata nojtra glorificatift Deus quare auxilium fuum difjèrt Deus quare difßrt confolationem Deus in tempore fuccurrit Deus quomodo colatw Deumloqui

Deipropriunt

Impiorwwi'ngfrtwz» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^77.b.iys

iniudicium nonuenirequid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;too .4

inuidia homicidto comparatur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tgz .6

lorf«K« quare miraculis non claruerit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2,to.b

ludas quare uocetur diabolus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-nj^zib

Judlt;ecr Petri comparatio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3jo..amp;

ïudcxiniquus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;34»quot;‘lt;

indices reileiudicent nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tg2.a.b

officium in négocia Euangelico ludicare quomodo inteüigendum Judicare alios periculofum ludicandumpioaffèôîu ludicandum non iuxta ßciem

JL Apidcs blaffhemiarum Latus C hrifti quare apertum fit Laus propria qute Ldzttrustypuspeccantiunt • Lexnoua

Lex à Cbrißo compfobattt Ifx implendaffiritu Lex non fola priedicanda Lex Mo fl quo tendat Lex uim non dat Legis uocabulunt Legem fcire Le^smensattendenda Legem quomodo perficiamus Legis nomengencrale Idberariàdiemonibusquid

t^t.b

99 lt;i

39 à

3A-9‘t rfi-a

i8.a.b 3f8.a iö9.a

a.a

9o.b

108,4

112 .b 94-b

2o.a

i.t.246,4

161,4

32 .amp; 288,4

207.amp;'

4X-amp;

lucerttttlotttines nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;04 4

lMXO-di[cipuli nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9.b.io.ct

Kagiflratuopushabemus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;x66 ct

Maria Sio-nla^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Z36.b

Matrimonqlaus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^z,b

i^i.endicantium mendaciunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;26s 4

Meritum noßrum in filio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iz;.b

Minißrieeeleßauimnondant nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;26,b

i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Eç

lÄiracula propter inpdeles nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V4.rf.amp;

Morbi externi quare nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÿi.lf

Morsfomnui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3.1;.b

Mow C hrifti fatisßäoria nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»4 8 .amp;

Mortem «oMgw/îrfre^Miti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i8ë.a

Martis Chrißicommoda nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;348.amp;

Maßes quomodoaccufet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;to3.b

Mofts or C hrifi comparatio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r 8^ ,lt;t

Mundiis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;to.b

Mundi graue iudicium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a^^.b

Mundaniqui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;273 A

Mundiodium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2^iA

Myrrhteufus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3!i9-lt;i

Pdftorisboniconditiones ^a/loruincura nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ui,b.}78.it

Patientiie exemplum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;z4^z.b.i;o.b

Peccdtumldpisgrauis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;225.1«

Peccdtores fumusomnes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i66.(t

Peccdti cognitio dd quid utilis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;78.4.79 ,i

I ; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ee j

Peccdtdnonfuntæqudlid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 4$.b

Peccdrenemocogitur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;313.d.b

Periclitdndum non temere nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;14.3 .b.12^.b

Pildtusdfflixitludteos nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;337.4.

Pijnonfeducuntur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2^7.d.b

Satan quibuseieihis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;24 s.4

Scripturarumufus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;io7.a.io^.4

Septenarius numerus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. 73-a.^o.4

f ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ee s

I N D E X[

Scpidturafit honeftaprofiter refurreHiottent 3S9-^

SepultuTtehonor nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3f9.b

Spiritus quid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;97-b.98.a

Tfmp/torfMfKî«c«£if«d«î nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;23 s.b

Timormalus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;î4ygt;‘i

I« timoré doinini ambulandunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»4.2 .£«.334,4

Tentationes C hriftianis uarite nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tSi-it

Territus fiât Petrus, interrogatus à Chriflo an fe dilb geret,fu:efi-agilitati5 memor nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;37P-lt;(

Trinitatis opera funt indiuifa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2 83 .amp;

Tribulationesbona;fiunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ti8.îgt;.î84.4

Tunicaq.habetuendat,quomodointeUigendu 327.4 Tunica inconfiutilis C hrifti,Chriftianam utilitatemfi* gurabat,qua: nuüa rationefoluenda e^l nbsp;nbsp;nbsp;3s 2.b

TurbiC iudicium uarium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;126.b. 127.a

Ventre zrcredereumnt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tî^.amp;

Ventiuirtutes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;s8.{f

Verbum quid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;$.b

Verbo omniu codidit deus,quomodo inteUigendü 6.b VerbumDeiquicapiunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;itj-a

Verbum Dei feruäre nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tSf.b

V£r5«»iDenW(C,ït nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t^2.b

Veritas corlgt;orisChrijli nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3ó8.(t

Veritas lux nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ t68.a

Veritasfemper perfecutoreshabebit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^-^-b'

deiner charitatemhabeamus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;378.a-

Vari/funtexitusdifcipuiorum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- jSo-rf-

i. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;non

yerbum £ternlt;c fapienti£ eji cibus^ gduditintorbcit* titudo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;377-lt;i

VcritJtcm porfequentcs tiix ucniâ conjïquentur 33 .ilt; Vtfrfin hotießam dgm pjfioris lt;^dum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 7 S .fr

tan uitd littori in quo tefus fidt coparatur 37 4,6 'Vichisjidelibuscor.munised cum dngclis 378.b Viéiitm pifcdndo dpojloiipoll refurreâionem ßbipds

rant,necuiquamociofuoonmfie)Jcnt 374-u Vitandum cft ocium,ne cui oneri fnr.us nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 74-lt;lt;

Virtutes non incuicarep!ebi:,non exdrdeßere in uitid, ncncßcDeizduminpaftoribusoßcndit 37^-a

Vidmpatrem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tz^^.b

Vidmparare nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;24.b.z;.d.

Vires noßr £ nuUtc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i^.d.ss-b

yitaduplcx ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2ii.2).374,amp;

^yocdluld uuJgdtdgudrc in Eudngetijs (Voluntas in hominc quidis Votdpiomm quot;Vota Cj^uando refcindenda

	'BireChrifli Abraham uidit diem C hrifli	fol.x37.b t88,a.b
	Adte cn Chrifliicomparatio	2 02.a
	Adulteripcena
AduocdtusnoPerChriftus		3OJ.fr
Agni ^afchalis jymbolum C hriflus		28 .lt;t
Alapd fymbolum im^udenti£		333.4
Ainbitio quantum maluin		2JO.4
Amen		40.fr
Angelorum minilicriunt		51.amp;
Anima		2434
Animcc pcdes abluere		^JT-fr
Animam C hriflus habuit		221.fr
Anima templumDei		8i.fr
Animum hominis aduertit Deut		33.4
ApoUinarifla	24î-P-î4î.lt;t
ApotUnariflarum error		iJ.fr.i(J.4
Apoflolirudeshominescurflterint		40.4
Apoflolorumminifleriumnon cotemnendum 318.4
Aquaflymbolum		30.4
AquauiuaChriflus		77.fr