Difputatîo

de sententiad. pavli ad

Romanos feptimo: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quodnonhalüetin

me,hoc eßi in carne mea bonum.

EX QVA DEO CLEMENTER ASPIRANTE,

Et de viribus humanis in conuerfione hominis ad Deum: ôc de eo etiam agetur: Numpeccatum originis fitaccidens,vel fubftantia.

PRAESIDE CLARIS-SIMO VIRO THEODORICO SNEPFIO Egt;olt;âoreamp;ProfeflbreTheologo, in Academia Tubingen-fi Refpondente autem Reuerendo viro D. M. Paulo Vveiis Profeflbre Theologiæ in Academia Regiomontana ordinario.

HlSPrrABVNTrR haec them at a PT-

ilfié die Nouemigt;ris^hora/epttma,inAMdttori0

Theologornm.

T r P I G AE, Per AUxandrumHoggium, Anno i $ 8 $.

D. APOSTOLVS PAVLVS AD RO^

MANOS SEPTIMO:

i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;K9H h^bitet i» methoe efi, in enrne men bonum-

Augiïftinus in eis libris, quos dcS. Tria-de ïcripfit,eos,qui -h yvStSt ngyrif/ diligenter perpendant, öeiug iuit inhrmi-tatis confcij, redius facere dicit, quàm eos,qui rerum naturani amp;nbsp;motus diftan-tiasq; fiderum mctiuntur.

• 2. Nam illos a^nita fua milèria ad Seruatorcm Dominum confugere, qui pignus eft falutis noftr«; cumalia; fcicntiæ nihil tale prærtare pofsint.

• 3. Et fanè meditatie illa imbecillitatis noftræ,hoc fecu« culo maxime necelTariaeft.cumhodiè multi h imanis viribus amp;nbsp;conatibus nimium tribuant; quæ opini o de gloria meriti Chrifti plurimum decerpit.

• 4. Contra nonpauci in alium fcopulum impingunt, affirmantes,homines poft illam miferamcladeni non modo originali iuftitia , fed fua etiam priore fubftantia elfe exutos.

y. Nam illud originale malum ira hominum natur« infedifle,vt etiam in lubftantiam abierit.

d. -Q^rc cum fanatici perniciofo errore in duo extre-maimpinganr,nec ToyvâtBta’tKvnp tencant, corrigendæ ex facris literis eorum vpiniones iunt: ne cum detrimento falutis,imperitis obtrudantur: amp;nbsp;ad interitum muhorum lerpant.

• 7. Rediftimè autem ifta omnia corrigi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Apofto-

licaillavidentur: cum Paulus Romanis fenbens ingenuè fatetur; Noui,quod in me,hoc eft,in carne mea non habitat bonum.

• 8. Quamuis autem Auguftinus initio h«c de non re-natis intellexerit, tarnen errorem ilium pofteacorrexit,amp; Paulü deferenatoloqui,affïrmarenondubitauit.

• 9. QjipdftApoftolus non dubitauirpronunciare,tan-

A ij

Tiifputatio de

tam imb’ecillitatem hagrere in renatisgt;quid tribuerct na-turæ nonduni inftauratæ?

• IO. Prindpiô ergo in hac difputatione ftàtnemus , vires humanaspoftpriniamillamclademita eneriiatas efle, vt ad bonum elaborare, nifi emendatæ , amp;nbsp;poftea à Domini Spiritu adiutæ ôc fuftultæ fuerint, non pofsint: often-furi deinde, hallucinari eos, qui docent peccatûeflefub-ftantiam.

• II. Etlanèfinullaaliain iacrishacderecfTenttcftimo-nia , vel vnica hæc yifôinn a tanto Apoftolo profeda, fuf-ficerepofl'e videretur.

• 12. Difèrtè eniin dicit Apoftolus: N OVIS S E re,quod in carne fua non inhabitet bonunndcea autem rc, qiiain exploratam amp;nbsp;cognitam habet Paulus, anibigere nullo modo debenius.

Epb.a. 13- Idem Apoftolusineandemfentcntiâ feribitEphe-fîjs: Nosnaturafiliosefleiræ.

• 14. EtinRomanis duobus capitibus prolixè probat, tàm gentes, quàniHebræos efle peccatores.

Gc».8, jy. Qmd quod DE VS iple tragicis verbis cogitationes cordis humani, ab ipfó ortu deprauatas amp;nbsp;contamina-tasefl'e dicit: Scnfus,inquit,amp;cogitatiohumani cordis in malum prona funt ab adolelcentia fua.

Pro.20. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EtSapientifsimusRex,quipofthomincsnatosvi-

xit, negat, quenquam hominem de puritatc cordis pofle gloriari: Quis r inquit, poteft dicere, mundum eftcor meum, purus fum àpeccato?

• 17. Diuinis ergo amp;nbsp;humanis teftimonijs euicimus,hu-manarnnaturarnmalo originis miferc cflc,vclutiperni-tiofifsimo venenojinfedam.

• 18. Etfi autem taliâteftimonia, loco demonftrationis omnibus efle debentj tarnen res ipfàdocet,hæc eflèquàni verifsima-

• 19. Nam Apoftolus deferipturus rationes libertatis illiusnoftræ,dicit,DEVMin nobis effîcere,vt velimusamp; pcrficiamusprobonoânimipropofito,certè viribus no-ftris

•viribus humatiis

ßrisiii ijs, quæ apudDeum laudemnierentur Be conatum Be profeduin omnem adiniit: amp;. eiusreiinfolidumauto-reui facit Dominum.

- 20. Nam fi tails aliqua facultas à nobis proficifeeretur, nosetiamfocijhislaudibus aferiberemur,- necfôli DEO vniuerlà tribuerentur; Sedvidemus Apoftolum omnia accepta ferrc numini.

• 21. Exhis etiâconfiât, D. Paulû dicentem;Noui,quod in me, hoc eft, in carne mea, noninhabitet bonû: per car-nera non perturbatos duntaxatanimorû motus ( vt quidam opinati funt) fedomnia,qua:àvirjbus noftris profi-eifei pofl’unt,intclligere.

• 22. Nam quod vocabniocarnis nop difiinguat appe-titumàratione,fedà nouo homine veterem, ex ijs, quæ eodem lôco habentur,manifefi:um eft.

• 23. Sic enim paucis intcrpofitis, fequitiir; Deleóiat' enim melexDEIfècundû internum hominem, fed video alia legem in membrismcis,rcbellanteni legi métis meç-

24. Quanquam enim mentis facit mentionem, tarnen ca vox, hoc loco non de intellcäu, fed nouo homine in-telligenda eft: nam quern anteainternumhominem,po-ficamentemvocat..

25. Notum autem, Apoftolum per internum hominem intelligere eum, qui ex antiquitate reformatus eft; Sic enim Corinthijs fctibit:Qu^muis externus nofter homo corrumpitur: internus tarnen renouatur in diesfin-gulos: vbi certe renouandi verbum oftendit, internu hominem, de regenerato accipiendum efle.

2d. Cum ergo Paulus dicat,in ft, hoc eft, eaparte, qua renouatus non fit, nihil efl'e toni, viribus omnibus hu- . manis laudem ad conatum amp;nbsp;profedu in probitate omnem adimit.

27, Sic etiam illud intelligendum eft, cum dicit:Non, quod volo, hoc facio; fed, quod odi, hoc ago. Neqjenim voluntatem excufat, fed oftendit, veterem hominem nouo, qui perfuadere bona conetur, aduerfari amp;nbsp;contraria afterre. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A iij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;28. Tc-

quot;bi/pUtAtio dé nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

• 18. TcftaturctiamAuguftinusjlibertateniarbitrücflé facultatem rationis amp;nbsp;voluntatis , qua bonum eligatur, gratiaafsiRente,maIum,eadefiftcnte. Quæ definitio, ii fobrièintelligatur,nobisftonaduerfaturj libertatem är-bitrij efle facultatem rationis amp;nbsp;voluntatis: nam cam non propriam rationi amp;nbsp;voluntati, fed afcititiam adfcri-bit. Gratia,inquit,afsiftente bonum eligitur.

Neq; etiam afsiftentiagratiæ taliseft,vt ratio aut voluntas in focietaté vnacum gratia panter veniant: tantum enimabeft,vt ante emendationem voluntati diuinac cooperentur, vt ei etiam è diametro répugnent.

• 30, Et vt hoc redius cernatur,oftendemus facra Icrip-turamamp; rationi amp;nbsp;voluntati omnem oblèquij laudem anteregcnerationemadiniere: diduripoftea, quodamp; in progrelfu apud renatos ope diuinafulciendæ fint.

• 31. Qupdfidocuerimus,ambasillasfacultatesin Audio pietatisamp;virtutis eneruatas efle,nó modo conftabit» eas fua natura diuinæ gratiæ non afsiftere,fed perfpicuuni ent,nihileisin fpiritualibus,liberoarbitrio relinqui: fed

• 32. Vulgatum quidem illud eft,quodratio deprecetur ad optima: fed videndum eft,quantum hoc in Scriptura habeat pondus.

• 33. Ad Romanos tertio hæc verba habentur; Noneft, qui lNTELLIGAT,noneft,qui EXQVIRAT DE-VM. Noneft TIMOR DEI coramoculiseorum. En cum intelligere , Deum exquirere amp;nbsp;timere,ad mentem, pertineant,expeditumeftcolligere, quantum intelledui tribuantur.

• 34. Similiter I.Cor. i.Paul^ fcribit,quod homines pet , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;làpientiam Deum non intellexcrint: amp;nbsp;quàm prodigiofs

Lib, I. lt;e liMitrA fuej-int Ethnicorum opiniones de D E O, in Cicerone de DcorMV« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;NaturaDeorum habetur.

• 3 J. Et Simonides ille dodrinæ nomine Celebris non erubuit fateri,quantô ftudiofius inindagatione quæftio-nis de D E O, fibi à Hicronepropofîta occuparetur, tan-tôperplexiorem fuifle. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3Ö. Curb

•viribiuhumanti. à'c.

5tf. Cum ergo mens noftra ea in parte, qua maxîmè culta efle debebat, nihil luminis habeat,quara quæ fo lau-dem ei tribuemus?

Zf. Nouimus etiam,Apoftolii inter fruftp carnis com-memorare cultum fimulacrorumamp; hærefes: cum autem idomneà ratione deriuetur,excufari ea nequaquampo terit.

• 38. PrsEterea,quid euidentius contra vires humani in-telleftus dici potuit , quàm quod Paulus habet in E-piftolaadCorinthios: Animalis,inquit,homo non acci-pit ea,quæ funt Ipiritus Dei: ftultitia fiquidem illi funt, necpoteftcognofccre,quodipiritualiterdiiudicatur.

  I. Cor. 2.

Nec minus darum eft,quod habet ad Ephefios, cum dicit: Ethnicosambulate in vanitate mentis fuæ,dû mentem habeant obtenebrata,abalienatiàvitaDeipropter ignorantiam,quæ fit in illis amp;: excacationem cordis.

• 40. Et cum ibidem iubeat nos renouari fpiritu mentis Uoftræ,oftcndit,antiquitatem illam Adami etiam in mete confpici.

• 41. Auguftinustnlibrodebonoperfeuerantia cap. 8. citât verba Ambrofij, dicentis: Non in poteftate noftra eftcor noftrum,amp;noftracogitationes: quod omnis,qui humiliter amp;nbsp;veraciter pius eft,efl'e veriisimum fentit.

• 42. Etfcitumeft,quodidemaudórhabetinlibris co-fefsionum: Minim efie,quod animus imperans, mannm habeat obfequentem,amp; animus fibripfius imperans non obediatfibi.

• 43. Et haec fané oftendunt,nobilifsimâ noftri partem à facra Icriptuta amp;nbsp;patribus vituperari.

• 44. Sed nec voluntas quidem noftraeffugere iuftam reprehenfionem poteft.

  Rom. 8.

4$. D. n. Paulusdifertèdicit,affeftumcarnis, inimi-citiam efle aduerfus Deum.

• 46. Idem Apoftolus dixit:Deum ipfum VELLE in nobis efFicere: ergo cum videamusvoluntatem hominis di-uinitus reparandam , dubium non tft, earn de fua præ-ftantiafuifl'edeiedam. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;47'. Quid

'bîJputAtîode

Quid multis? Augiiftinus teftis eft, toluntatem eOeauthorem rcrum malarum, bonarum autem minime.

• 48. Sed obiecerit fortafsis aliquis; Paulum ad Romanos feptimo inter cœtera dicere, voluntatem fibi adeflè. Item non fefacerebonum,quodvelit: quibus voluntatis libertatem amp;nbsp;laudem afierere veile videatur.

4P. Sed Paulus optimus fui eft interpres: nam cum di-Cât, lefecundum internum hominem deleftari lege Dei, videmus il lud veile, ad nouum hominem refcrendûeffe.

• 50. Et lànè cum ratio,quæ duiârix amp;nbsp;gubernatrix vide* tur effe voluntatis, vitiofa fit,quomodo voluntas eritpcr-fcâa, cum ipfa magiftraaccufetur?

• 51. Et difertè dicit Auguftinus, mentem amp;nbsp;voluntâ-tenx elfe vitiofam.

j2. Cum ergô amp;nbsp;voluntas amp;nbsp;ratio eucrfæ amp;nbsp;contami-natæ fint, reâè Paulus totum hominem carncm vocat,amp; difertè dicit, in fe nihil reperiri boni.

• 53. Quando autem dicimus, rarionem amp;nbsp;voluntatem euerfam, non volumus,potentias illas animæ omnino de-letaseflejfeddeprauationem vtriq; inhærentem, intelli-gimus.

• 54. Deindè cum illis ereptam omnem libertatem af-firmainus, nonadimimuseiseleâionemin rebus exter-nis,vt locomotiuam,amp;gubcrnationem tùm Occonomi-cam,tùm politicammaminhisfcimusamp;iudicare, amp;eli-gere aliquid homines polfc.

JJ. Et haftenus quidem demonftrauimus , libertatis partes nullas in Ipiritualibus relinqui honiinibus, cum amp;nbsp;ratio amp;nbsp;voluntas laborent.

Jd. Sed funt amp;nbsp;aliæ caufæ, quibus confirmare pof-fumus, poft lapfum vires nobis ad omnem conatum bo-numereptas:itavtinhomine,quod Paulus dixit, NIHIL inbabitet boni. Eas paucis recenfebimus , amp;nbsp;præcipuè firmamenta è D. Paulo afferemus: amp;nbsp;eius , quam propofitamhabcmus,atq;alijs, quas alibi iiabet, amp;nbsp;de-darabimusamp;confirmabimus; vifuriperpetu ûamp;pulcher-rimum

nj tribus huw Anis ^c.

'riinuconfcnfumApoftolicçdodrinç, delibertatearbitrij.

• 57. Principiô dubium non eft D. Paulum, cum de no-uo amp;nbsp;vetere homine loquitur, per veterem intellexifle eas kominis vires, quas poftclademillam mortalium corru-ptifsimas habet: per nouum autem gratiam amp;nbsp;regencrati-onem, quç beneficio Dei nobis contingit.

  Epfc.4.

  Col. j.

  Row. 6.

• 58. Deindè feimus, D. Paulum prçcipere, hominem veterem ilium deponendum, exuendum, crucifigendum, amp;abolendumefle.

• 59- Quisautemnonvidet.Apoftolumillis ipfis phra-fibus damnare ilium hominem: alioquin nonpræciperet, eum crucifigendum elfe.

60. Nunquam autem repudiaret eum Paulus,nifiin-telligeret vitiolum, contaminatum, amp;talem elfe, qui Deo placere nonpofsit.

6ï. Proindc certum eft, vires humanas fraftas amp;nbsp;ita Contaminatas elfe, vt Deo non modö probari nó pofsint, fed etiamabeodamnentur.

62. Eas itaq; laudibus extollere nó debemus,fed agno» ftere miferiam noftram, amp;nbsp;triftem illam riiinam rerum h umanarum, quç lapfum ilium miferrimum infecutaeft.

dj. Habemusetiam hoe loco ingenuam Paiiliconfef-fionem, dicentis,'Noui, quodin me, hoceft, in came méa non inhabitet bonum.Et mifer ego homo, quis me eripï-et ex hoccorpore morti obnoxio?

64. SedaudiamusinprimisDominu Scruatorem,qui oftendit, quare homo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deo non probetur. Quia,

inquit, quod natuni eft ex carne, caro eft.

6^. Videmus naturaliterfimile procrearefimile,cum autem homines natura fint caro autcarnales, tales etiam gignunt.

• 66. Et, vt dicimus, vxkv M^lt;tK6S ftxKtv uov, fignificatu-ri,eximprobis parentibus nafci plerunq; improbos:ita verifsimè dixit Chriftus, ex carnalibus, hoe eft, peccato-ribus, non nifi peccatores procrcari.

• 67. Cum âutcmillafœditasnaturalis Deodilpliceat,

B nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;non

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tgt;ifptt/atio de

non poteft prima noftra natiuitaseiplacere: fed eli abo-^ niinatio in confpeôu ipfius.

68. Nonpoteftlupus nifi liipum, leo leonem, vipera viperam procreare, itacum homine naftitur illud malum ingenitum, imo veto venenum exitiale peccati in nobis omnibus hæret:vt teftatur Apoftolus ad Romanos 3. Venenum afpidum fub labijs eorum.

6cf. Conftat etiamex pœna, quae hanc corruptioneiw noftram fequitur, hominis naturam deprauatifsimâ eflc.

jQ. Nam iuftiftimus Deus non excluderet homines non regenitos,ab æternafalute,nifi deprauatio noftrail!a naturalis, aeternum fupplicium mereretur. Dixitautem ipfa veritas: Nifi quisrenatusamp;c.

'JÏ. Et cum noua natiuitasrequiratur, certum eft, pri-orem illam Deo difplicuifle; amp;c proinde vitiolam efle: nam bonaDeo non dilplicent.

^2. Eftctiainpromptttcaufa, cur tantoperc Deo noftra natiuitas improbetur: quia caro, tefte Paulo ( intelli-git autem, vt fupra pYobauimus omnes vires hominis) concupilcitaduerfus Ipiritum, amp;nbsp;Ipiritus aduerfus carné.

73. Quam pugnam Apoftolus hoc capite leite admo-dum depingit, amp;oftendit,hominem Chriftianû,quafi ge-Eiinam perfonam fuftinere,amp; no renati, amp;nbsp;noui hominis.

74. Et ad Romanos oftauo Paulus concupilcentiain dicit, inimicitiam efle aduerfus Deum.

Axg. wP£d. 75^ yj imitatus Auguftinusjhanc ludam fpiritus fontr4 Ptld^iutn^ cum carne, efle bellum contra feipfum: Sc alibi ciuilc bellum, vocat.

• 76. Quemadmodum autem magiftratus hominibvs faéiiofis iure irafeuntur, ita amp;nbsp;Deus creaturas, quç le ipfi-us roaieftati opponunt, amp;nbsp;ceu yiyteiroiittxtxv exercent, amp;nbsp;damnat, Sc æternis cruciatibus eftpumturus.

• 77, Ciiius feueritatis primum exemplum, oftendit in Diabolis, qui amp;nbsp;de gradufuo, amp;ccelis prgeipitati funt: quia le creator! oppofuerunt.

• 78. Ex eoceruconfequentia çxtruitur,cos,qui ipiritu

Domiui

•viribus bum Anis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

T)cinîni rcnouati nonfint,Dcumamp; amp;iratui'namp;vltorcigt; ciïehabituros.

lamamp;hocconßdcremus, quod fatentur omnes, hnagincmDcbquæ in mentibus humanis corrufcabat, deletam eflc.

• 8o. NamciimAdamàDcodefecifset,ccpimusgeftarc iîOr«îS» imaginera terreni, fient nunc Dei dementia geftamus i-maginem cælcftis.

• 8i. Exuitergô Diabolus hominem ea pulcbritudine, quam primi noftri parentes habebant, amp;nbsp;larua fua de-formiillahominesamp; induit amp;nbsp;fœdauit: vtcomparerein con/pedu Dei non audeant.

• 82. Hanc tetram fadem pingit Apoftolus,lêcutus Da-uidem Rom. j. Non eftiuftus,nevnusquidem amp;c.

• 83. Nam fi vel Apelles voluiflet truculentam beftiam autDraconem formidabilempingere,quomodoilluftri-oribuslineamentis amp;coloribus effmgerepötniflet,quinj quibus Paulus vfus etiam.

• 84- Quis nam vnquam vidit bduam,cui proriduefi-fet fepulchrum , quæ fub lingua alcret afpides? taies au-tera,fiApoftolo credinîus,finit homines,qui nondûre-nati funt Chrifto,

• 8 y. Egrcgiani verô landein quis comparauerithomi-nibuSjfi hanc ab Apoftolopidurâ mutuari voluerit: qua alias in pingendis diabolis vtunturpidorcs amp;nbsp;artifices.

• 86. Sed fortafsis manebit aliqua laus ingenijs noflris, fi fubafta fuerint. Et fané ager cordium noflrorumtum fœcundus elfe incipit,cum cœleftis ille agricola in eo ela-borârit: natura autem fua (de quo inhac difputatiôe agi-tur) lapideuseft. Nam Ezechiel cor noftrum lapideùeflc dicit, bencficio autem Dei fieri carneum.

• 87. Itaq;in agris incultis diligens amp;c laboriofiis co-eII. ÿ lonus inuenit fœcunditatem: fi eos extrahendis a,ri-tris, occando, paftinando cxercuerit. In corde autan humano Dominus prêter Rerilitatem nihil inuenit,

B ij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nlfi

T) iff Ht ut io de

nifiagrum ad fuam illam cœleftem agricolationcintotû rcformauerit, videlicet, vt è lapidibns carnemfaciat.

88. His amp;nbsp;hoc adijciainus, cum homines celcbrandis Domini laudibus nati fint, tefte autem Apoftolo,os eo-rum execratione plenum fit, an non merentur, vt infra omnes creaturas abijciantur?

8^. Nam reliquæ creaturç, inanimés etiâillç, ad celc-brandas Domini laudes filentes facundç funt; folus homo ab officio difcedit,amp;pro laude Domini vituperiû,pro celebrarionc,blalphemiam affert.

• 90. . Quidmultis? Nihil hominitâ familiareeft,quàtn omniiullitiaeiTe vacuum, amp;deftitui gloria Dei: necvllus fe,numeroillorumexemerit: quia Paulum ilium ter maximum habemus confitentem, qui in fe, hoc eft, in carne fua nihil efle boni affirmât.

• 91. . Nec miferiç noftrç teftem maiorein afferre poflix-mus, quàm Chriftum Ihefum, qui dicit, hanc elle con-demnationem mundi, quodluxvenent in mundum,ho-niines autem dilexifle magis tenebras, quàm lucem.

9a. Nam vt noduç lucemfugiunt, recelfum autem amp;nbsp;noéfem amant: Siemens humana denfiftimis tenebris in-uoluta, amp;nbsp;Chriftum Solemiuftitiæ amp;nbsp;faculâ verbi Dei af-pernatur: quod perfecutiones Chrifti, Apoftolorum amp;nbsp;primititiæ Êcclefiç teftantur..

• 93. Videmus etiain, ftatim poft homines natos, do-ôifsimosférè quosq; fe.veritati cœleftis dodrinç omni conatu oppofuifle: adeô ipfis tenebræ amp;nbsp;errores place-bant.

• 94. Sedquomodotandem in viribus noftris laudem obfèquij inueniemus: cum lob dicat: Nos pro mille ne vnum quidem pofl'c Domino rclponderc.

• 95. Eaverôdemum fumma eft amenda, quod oblata remedia, nifî à Domini fpiritu reformemur, afpernari folemus: nam pleriq; commonefaôiones, adhortationes, increpationes, quç exDei verbo adhibentur, oderunt.

• 96. Nefeio autem, nui^hocquifquâelcgantiusquitti

Theolo«

vîribus-hufmtnh ^c.

TheologuSjin fuo Apologetico expreflcrit: cum inquift Er/x«'MViutTi x«i x«t«tüs vytttr Mftiv bx-is»-M0t^»Suinus,inquic fortes contra nosi ôi contra Uniu-teni noftram fapientes..

py. Hjcc omnia cunranimaduerteretAuguftinus,non Contra iidilib. dubitauitarbitriumferuumdicere: atqiic libertas infer- Z.C0I.97S. uituteccrnitutPNec minus fcitè nofter Luthcrus, quifcri« Defernoarbit* pfit. Liberum arbitriumefletitulum fine re.

P 8. Deniq; cum in per feâis- hominibus, quos Domini Spiritus reformauit, multùm defideretur,quid fentien-dum eft deijs, qui gradum non fecerunt?

• 99. His ergô rationibus,quas attulimus, id,quodin’ controuerfiaeft, oftendimus,in homine nó renato, quo ad ipiritualia, nihil inueniri, quod laudem mercatar,fed 6c meutern amp;nbsp;voluntatem captiuas efiepeccati: inimicas DEI, répugnantes Spiritui Sando.

• 100. Sed nuncpaucis etiamconfiderandumeft, quidia ipiàconuerfionepofsint vires hunianç.

• loi. Audiamusautemhac in parte Seruatorcm Dominum dicentemî Si Filius vos liberauerit, verè liberi eritis: cum autem filius Dei nos in veramlibertatemafierat,non eft, quod nobis aliquidarrogemus. -

loa. Nam cum nihil innobis inhabitct boni, amp;nbsp;præte-rca etiam caro repugnet fpiritui, ne ad conatum quidem bonum nobis aliquidrelinquitur. Sine me, inquit Chri-ftus, nihil poteftis facere.

• 103. Et cum Dominus in Ezechiele polliceatur, datu- * rum fc populo fuo pro corde la^ideo,corcarneû,vtrumqj lu oftendit, homines natura fiiaineptos, earnautemduriti-em cordis noftri, folo Dei auxilio emolliri amp;nbsp;emendari.

• 104. Nec cum his pugnant, qug habentur eiufdem - ' -Prophetç capiteiS. Facite vobis cor nouum amp;nbsp;ipiritum nouum. Ad quod malumus verbis Auguftini quam no-ftris relponderc. Quare iuquit iubet fi ipiê daturus eft? Quare dat, fi homo fadurus eft?nifî quia dat, quod iubet, amp;nbsp;adiuuat, vt faciat, cui iubet?

  lóf. Ec

B iij

• ' 10 j. Et Chriftus Seruator hanc rcgenerationem afcri-bit Spiritui Sanfto.

iw». 3« loö. Q^d autem folo bcncfido nutninis, illa animö-rum noftrorutn deformitas cmendetur, fcriptura difertc i, Cor. 5« docet, cum rcnatos vocat nouas creaturas.Oftendit enim creatorem in nobis gignere hos nouos motus; ergo crea-Gnl, ó, tura in his fibi nihil afcribat.

• 107 Et diièrtè dicit Apoftolus. Ipfius furaus opus, ■CONDITI in Chriftolhefu ad bona opera, quac PRAE-, nbsp;nbsp;- , PARAVITDEVS, vtin eisambulemus : nam vt fæpè cx

paulo repetiuimus, nihil habcmus domeftici, quod ad noRras laudes auocemus: nihil enim in nobis inhabitat boni.

• 108 . Clarius ctiam cft, quod habetîn Philippenfibus: Deus eft, qui agitin vobis, vt vclitis: ergo reformatio TO-pRi; luntatisDeoafcribitur.

loÿ. Scd nonfola initia, fêd profedus etiâ Deoafcri-bantun nam Paulus addit, quod Deus efhciat in nobis,vt perficiamus.

no. Hoc autem itaintelligîmus,Deum,vtvetimusfinc hobis operari, cum autem volumus, amp;nbsp;fie valumus,vt fa-ciamus,nobilcumcooperari: amp;vt clarius ctiâ exantiqui-tate repetamus:Nosvolumus,fed Deusoperatur in no-bis amp;nbsp;veile: nosoperamur, fed Deus in nobis operaturamp; operari.

in. InprimisautcmilludAuguftinifcitumcftiSiCjin-quit, Dei gratia cogitetur, vt ab initio bon? mutationis vsq; in finem confumationis,qui gloriatur, in Domi-ÎO. noglorietur.Qujaficut nemopoteft bonum inchoare fi-ncDomino: fic nemo perficere fine Domino.

111. Statuamns ergo cum Cypriano: Neminem fuis vi-lUdtM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ribus fortem, fed Dei indulge ntia tutumeffe.

n?. Et cum de cooperatione loquimur, voluntatem, qu? à Domini Spiritu cmendata eft, iatçlligimus: nam quot;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qua

viribus humants ^c.

qua non eft renata, Spiritui Domini aduerfatur, quod

Paulus habet in co capite, de quo agimus,.

114. Videmus ergo, quàm nihil in his noftr urn fit: Sed Dcum in folidum autorem amp;nbsp;initiorum bonorum amp;nbsp;prc» feßus conftituendumefle.

iiy, Neq; tarnen,dum hçcftatuimus,hocvolumus,Deium cum homine,vt cum ftipite amp;nbsp;lapide agere,

nd. Nam voliintati amp;nbsp;vclle amp;nbsp;confentire tribuimus: etenim voluntas coaéia, ne voluntas quidem eftœmenda-ta autem confentit voluntati Dei ad conatus hoeft os: pro-ûidèidfoliduiuinæ gratiçtribuendû eft. Voluntas cnim humana non libertate confequitur gratiam, fed gratia potius libertatem.

• 117. Et quamuis Dominus in regeneratione hominis verbo fuo vtatur: tarnen nifiin cordibus noftris De mini Spiritu accenfum fuerit, fine emolumento nobis propo-netur: itaq; inter inftrumcntacollccamus.

• 118. Nec tarnen verbum negligendum cfle dicimus, cum Paulus dicat: Euangelium eflepotentiam Dei adfa-luteni omnicredenti: item,Fidetnefleeauditu: Etvete-res admodum appofitè dixerunn Verbu efl'e vehiculuin Spiritus Sandi.

up. Satis ergô,vt exiftimo oftcndimus, ad rccuperan-dam amp;nbsp;conferuandam libertatem illam fpiritualem, nihil noftruni efl'eiamp; inhac, quamtraftamus, Paulum fibi amp;ali|s hominibus rede gloriationem ». nmern adime-re, cum dicit: Nouifl'cfe, quodin nobis nihil inhabitée boni.

ixo. Cum hacauté Paulina aflreuerationc,pugnat do- _ nbsp;nbsp;_

gma Pelagij,qHod nimium tribuit viribus humanis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ft»

IM. Nam ponebatille tria in homine,pofie, veile, efle, quorû primùm foli Deo, reliquaduo hemini tribuebat.

123. Hoc tali exemple monftrabat.Quod pofliimus vi-dere oculis,noftrumnoneft: quod verb bencaut maleviw demus, hocnoftrumeft. Jta quod pofliimus omne boni

faççrc,

T)iJpHtitiQ de

(tjcttc, diccrc, cogitarc, illius eft, qui hoc poflTc donauit: quia hoc pofleadiuuat. Quod vero bené velagimus, vcl loquimur, velcogiumus,noftruin eft, quia hzc omnia vertere in malum etiam pofliimus.

133- Addebat etiam, hoc.ipfum pofle adiuuariDei gratia: hoc eft, lege amp;nbsp;doârina Dei, monftrante, quidre-dumfit.

IÎ4. (Nemo non videt, hçc è diametro cum Diuo Paulo pugnare. qui affirmât, nihilin feinhabitare boni.

12 J. Aduerfantur.etiâeicorruptelç Pontificif, quçli-bertatem humanorum animorum,nimijs làudibus extol-lunt.

lîd. Plaufibile argumentum amp;nbsp;Pelagio amp;nbsp;aflertoribus liberiarbitrij videtur.,Deum'nunquam præcepturû im-pofsibilia: cum autem mandata dederit, exiftimant, arbi-

Vdl . liberum efle.

delitcro ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^quot;^1' His refpondetAuguftinus dejibertate arbitrij,ad

J ‘ Valentinum fcribens. Magnum, inquit, Pelagiani fe feire O' pv t ”*** putant, quando dicunt: non inhseret Deus, quod ftiret, top. 45, ** non pofte ab homine fieri. Quishoc nelciat?Sedideóiu-betaliqua,quçnonpoftumusjvtnouerimus, quid abillo petere debeamus.Ipfaenimeft fides, quç orando impe-trat, quod lex imperat.

128. DeindecumDominusapudprimoshominesli-bertatemanimorum.veluti præclarum depofitum repo-fuerit, iure optimo id à nobis repetit. Sicut is, qui mutu-am pecuniam aut depofitum ab obçrato homine, quem feit bonis omnibus exutum’, repolcit.

i3p. Nec magis firmum eft, quod ex promi/sionibus diuinis probare conantur, vires noftras ad oblêquiûpa-ra:tasefle, quia à Domino prxmiaproponantur: quç nulla ipfe polliceretur, fi noftet, nos ad ea confequenda elaborate non pofte.

- 130. Nam toti Icgi promifsiones plurimç annedun-tur, cuiustamcncomplementaApoftoius in noftris viribus efle negat.

131 Nec

viribus hum Mis ^e,

• 131. Nee faiiïs laudibus ornanda eft voluntas noftra, quodnaturaliter appetatbonü.Nanigt;vtvcteres (oquun» tur, non virtutis, Sed conditionis bonum affeâac.

• 132. Nee necefsitatem i naturz deprauatione pro:fegt; allegemus: led iciamus*no3 naturaquidem, fednon inuitostaleselTe.

• 133. Quodpra:clarèàgcntilibusgefta,ad probandam libertatem hunianiarbitrij afferuntur , nihil habentmo-mentt.

• 134 Dillinguendum enim eft inter dona,quæ gentibus fiint tributa,amp;peccata, quibus abuß funt donis Dei.

• 13s. Namtertibus fummis viris i quiequid boni fit ab honiine,amp; n ó propter hoc fit,propter quod fieri debere, verafapientiapræcipit,etfi officio vidcatur bonum, ipfo ■ non redo fine peccatum eft.

• 136. Quisautemnonvidet, homines Ethnicos niuTta vcl glorix ftimulis concitatos,vel vtilitate amp;nbsp;emolumen-tis motos fecilFejin quibus ccu fimulachraquædam virtu-tum confpicerentur,quæ tarnen omnia coram Deo hypo-critica fuerunt.

• 137 Et fané cum ipfi faterentur.virttitem propter feip-ûm expetendam eflc;tanie magni etiam viri non erubue-•l nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;runt diccre,trahi omnes laudis ftudio, amp;nbsp;optiniû qüenq;

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gloriaduci,amp;vixinueniri,quilaboribus fusceptis, peri-

cuHsq;aditis,nonquafimercedcm rerum geftarum defi-, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;deretgloriam.

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;138. Cuiamp;hoceftadijciendum,quodgloriamdeiopt:

Max: quæ vna amp;nbsp;fola confideranda in omnibus aftionibus cft,nonrelpexerunt. Neqjenim colere,quem non agno-ueruntpoterant.

• 13^. Praetereanegari non poteft,gentes fide caruifle: cum autem Paulus teftctur,quafcunq; exfidc non fint, efl'e peccata: videmus,quam laudem virtutes ethnici in fii-' crisliterisobtineant.

• i4o. Gertum etiam cft,eos caruifle Spiritu Sando,Ergo opcracorumad fandificationem non profuerunt: nam extra Domini Spiritumnoneftfandificatio.

C 141. Ssrpè

Dijpututiode

t4r. Sæpèab AuguIUnorepetitur ilia yyeï/in Seruato-ris,ex arbore mala non pofle expedari oonos frudns. itaq; anon renatis verè bona operaproficifci nonpofle: quia fint malæ amp;nbsp;putidæ arbores.

• 142. Deniq; vt ad initia reuertamur, û in honiine nihil eft bonijVt Apoftolus teftatur, quomodo è malailla icatiirigine deriuabuntur iàlutares? riuuli?

SECONDA PARS -DISPVTAriO 2^13.

• 143. Haftenusè fententiailla Pauli-, amp;nbsp;alijs Scripturx locis oftenfum eft,vires humanas ad regenerationem, ni-hil pofteadferre adiumentiûtaqjeasjfalfis encomijs non cfleexornandas.

• 144. Contra autem ex eodem loco Paulino oftende-nius,hallucinari eos, qui poft illam cladem mortalium non modo ornamenta,quæin primis hominibus corruf-cabant,videIicetDeiimaginem,fedipfam etiam hominis Subftantiani amifl'am, amp;in peccatum eonuerïàmefle.

• 145. Aduerfushuncperniciofumerrorein , vel folum verbum INHABIT ANDI, quo inhoC feptimo capitc Paulus ter vfus eft ,fufBcere poterat.

i4lt;5. Vtenim domus amp;nbsp;is,qui earn inhabitat ,diuerfa funt: ita peccatum Sc fubftantia,cui inhasret, diucrfa fint, oportet^

• 147. Cum Subftantiaiplaper fe fit, accidentia autcin fubftantijs i nhacreant, certû eft,peccatum efte accidens,amp; Paulus in hoc capitealiquoties teftatur , quod peccatum homini adhæreat.

• 148. Non (inquit) inhabitat in me bonum. Item,vi-deo aliam legem in membris meis. Rurfus: Captiuum me reddit legi peccati,quæ eft IN membris meis. Et Romanis fcribenshortatur: Neregnctpeccatumin morta-li ipforum corpore,Dicitetiam,fibi malum adiunftum. Ex his teftimonijs manifeftu eft peceatii homini inhxrere, amp;proinde nonfubftantiam, fed accidens dici debere.

iqp. In

'viriitu humants,

14p. In eandem fentcntiâ in ul ta habentur in patribns, Auguftini hæc funt verba; Peccata, à quibus dicit Euan- lt;Z gelium faluum faciendum populum Chrifti, SVBSTAN-tjae non SVNT.

150. IdemauthorfcribitjLibidinemnon efle naturale bonumin hominibus.fèdperpeccatumprimorû paren-tumACClDENS MALVMET PVDENDVM.

ip Et rurfus non tarn breuiter quam fcitc tc eleganter dixit,peccatalnopiam habere non fubftantiam.

IJ2. Cum Auguftino facitBaßlius,qui inHomelia,vbi agit,quod Deus non fitcauiàpcccati.diièrtèinter ftibftan tiasamp;priuationemdiflinguit. Non, inquit, fubfiftit ve-lut animai INIQVITAS, neq; ipfius eflentiam enhy-poftatonftatuerepoflumus. Nam MAL VM PRIVA-TlO BONI EST. ociilus crcatus eft: cxciusexoculo-rum perditione prouenit.

Ijj. Lutherus,à quo multa conantur mutuari Flacia-ani,aperte dicit,malum originishærerc in nobis. Vocat etiam malum originis profundum venenum IN AN I- 4*« MA ET CORPORE.

174. Nolumus eiusmodi percenlêndis efie prolixio-rcs: cum taiium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;exempla, pafsim (int obuia in

fcriptis Luthcri.

155- Quisergo iron dixerit, pulcherrimû hacin parte confenfum efle Apoftolorum, patrum, amp;eorum, qui no-ftro Seculo docuerunt. Et nos earn ob caufam in hoc ne-gocioteftimonia iHorumciim fcripturaconiunximus, vt his refutarentur ij, qui ex illorum fcriptis teguinerita fuis corruptelis quærunt.

1^6. Nam (înemoneganerit,præclariime(re,fennive-ftigiaDeiip(ius,inhis etiam pulcherrima illa crorum (criptorum fequenda erit: fic enim à vencate ncn aberrabimus: cum veritatemiplamceuindiuiduamco-mitcm habuerimp,quat clara nos voce praccedcns cohor-tatur,nc à (emel fuscepto itinere, ad commenta hiimana defleäamus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C ij 1J7. Sed

Tgt;ifputAtio dt

Sed hoe nos inprimis moueat,quàm in tetra amp;nbsp;p«-riculolaprjecipitia tales homines nos fint adaâurii fieo-rumdeuiaitineraperfeqiiamur.

158. Etenimfipeccatumoriginisabijtin fubftantiam, fatebimur, Deum autorem efTepcccati, quo nihil magis blaiphemum excogitaripoflet.

ijp. Contracumneccfsc fit, nos edodos facris dicere, Diabolum elle caufam mali originaüs amp;nbsp;pcccatorum omnium, eündem creatorem alteru fubftantiac humanæ,cum hæreticis ftatuemus.

160. Hocpratcipitium excipiet aliud horribilius: nam fi hoe dederimus,confitebimur;Äflyflr è Maria virgine car-nemnonaflumfifle, (êdcreafTe nouam carni: vo’MCFy quod hæreticum eft.

lâi. Oportuit enim Seruatorem Dominum ab omni labe abefle, qui nos cótaminatos ab omni labe vellet pur-garcîpræfertimcum prophetx prædixerint, in orcipfius non futurum efle dolum.

ida. Etcumà Spiritu Sando conceptus fucrit,fandü cum efle omni ex parte, vt Angelus przdixerat, necefle fuit. Quod fi ergo fandam carnem ctiam fccundû fubftan-tiamin vtero virginis nóinuenit,nouaceeatióe opus fuit.

Idj. Hoefi ftatuerimus, amp;illud fequetur, Chriftum no afliimfifle fernen Abrahz: non benedici in ftmine hnius Patriarchzomnes genres: Chriftum non efle fratrem no-ftr urn: non mediatorcm: quz omnia itafunt tetra, vt opti-nii cuiusq; animus ab ijs abhorreat amp;nbsp;réfugiât.

ilt;J4. ■ Nam his concefsis, euertentur omniafundamen-ta fi dei amp;nbsp;redemptionis noftrz.

idj. Teftatu hroc Irenzus lib. $. de carnc Chrifti: Si altera m fqbft^ntiam carnis Domino affingit.non iam conftab itilli reconciliationis fermo: reconciliatur non illud, quo d fuit aliquando inimicitia. Si autem ex altera fub-ftantia carnem attulitDominp,iam non illud reconcilia-tum eft Deo,quod per trangrefsionemfadumfuerat ini-Biicurn.

'viribus humants

t.66. Nee eft quisquam tam abfurdus,quidicat,Chri-ftum pro ipfo.peccato original! vt fuftantia paflum, cum noftra fides habeat ,.cum hominum caufa tantos cruciatus fiibijfle.

• 167. Qmbusamp;hoc addendü eft, nos in refurredioné aut retenturospeccatum originis, aut amifl'uros efie. Si hac carne morti obnoxia exuemutj feparabitur peccatü, amp;nbsp;propterea concedenduni, pcccatum efl'e accidcns. Si retinuerimus peccatum, quia fubftantia eft, aternam vi-tam non futnus habituri: nani caro amp;nbsp;fanguis regnü Dei, 8. ncn videbit. Eo autem loco caro amp;nbsp;fanguis pro peccato accipitur, vt notum eft.

• 168. S ed habent illi homines fui errcris prjetextö,imi-. ginem Dei fubftantiam hominis fuifle; quaamifia, de fubftantia fuiffeadum. Verumillud iplum, quod iaduram ciusfecimus,amp;invitaillabcatabeneficio Chrifti eamre-cuperaturi fumHS,ofiendit,illud ornamentum efie fepa-rabileamp;proindcaccidens.

169^ Necbonaeftcomjexiojcoramp;carnem cficfubftan- i^sadittuodyult tias,ergopeccatumquodillaambocorruperit, efte fub-ftantiam: alias in harefin Fatricianorum incidemus, qui dicebant,carnem non à Deo, fed Diabolo cenditam, amp;nbsp;fibi infereba nt manus, vt fe liberarent à car nc.

• 170. Nam cum illi iplam fubftantiam hcminis,quà eft, corrupta opinarentur,abfurdailla extruebant, aliud efte principium carnis creatæ,quàm anima: amp;nbsp;contra Domini voluntatemexuerefe hoc corpore, antequam euocaban-tur,conabantur.

X71. Cum autem velmediocriterdodi intelligant, eos hallucinates,quod,quando dicitur, carnem efte cerru-ptam,Synechdochcnnon obferuärint,r.os etiamab eiuf-modicorrvprelisf büincamus: amp;nbsp;firplicittrcnunciataià figuratis diftinguamus.

172. Scimus cnim vccabulum cerruptionis

efte, amp;:a!iquandoipfiusfubftantiç abcliticncm,al.quau-lt;iövitium in fubftantia fgnif care.

C lij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;173. Non

Non ergo redè concluditur, carnem corruptam, amp;nbsp;idcixCO ein »««r jc definitioem fublatä:Sed fœditatem in carne intelliginius, qnx exiftente etiä illa,inefle poteft.

174. NecconccdendumeftjVtabutanturadieäiuo to-tus:namcumdicinias,totum hominem corruptiim eflê, inteMigimus totam fubftantiam hominis infedam, fed non fublatam efle.

Multum feiuuariputantvocabulo N A T V RAE. Nam cum hominis natura corrupta dicitur,exiftimarit, amp;nbsp;fubftantiam eins pcrijlTe: nec confiderant Natura:'voca-bulum aequiuocum eire:amp;fæpè pro rei alicuius proprietäre aut accidente vfurpari: qug faluafubftantia ,vel mente, vel reuera ctiam feparari poteft, ï-jó. Naturam belluarum efle feritatem dicimus, cum tarnen mens inter leonem amp;nbsp;eins immanitatem diftin-guat;amp;hiftoriç teftentur, hominum induftria ekphan-tes, leones amp;aljas belluascicuratas.

177. Contra antiquitas teftatur, omnem naturam, in quantum natura fit,bonam efte. Item omne malum in bo-no härtere.

17g. Exhis non modo hocconficitur,omnem fubftantiam bonam efle, fed mala inelTe: amp;nbsp;propterea peccatum etiam originis, accidens rede dici pofte.

17p. Quemadmodumvocabulis,ita ctiam authorita-teLuthcri abutuntur: nam cüeloquentifsimusvir,quan-do de peccato originis loquitur, »rrandibus amp;nbsp;figuratis, verbis vtitur,ipfi eaperperam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;intelligunt«

• 180. Verbi gratia, cum Lutnerus hoininem dicit efle IPSVMpeccatum,intelligunt,ptccatumtranfijfle in ftib-ftantiam, cum tarne Lutherus eiufmodi loquendi modos nunc auxefin, nunc tapynofin, nunc epitafin vocet.Pofle-musdicerc metonymiam aut emphafin.

• 181. Huie affine eft,quod ex codem authore non appo-fitè adfuum inftitutum accomodant; cum dicunt, Lutherum peccatum vocare peccatum eflentiaic, vt ex co colli-gant, cum ftatuifrc,peccatü originis efle fubftantiam aut eflentiam. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»Sa. Et

virtius hutn^Mis ^e.

• 182. Et fane minim eft, cos hoc verbum ad eum modu contorqucre,cumLuthcrus Optimus fui fitinterpres:fic enini fcribit. Ideo dixi eflcntiale, quia per natiuitatem (rf» contrahimus, amp;nbsp;nianet femper: nee aliquando tranfit vt p!,ci iujft, iâuile.

• 183. Sed nef€io,numdchisluculentiusfcrlpfcrit,quâ

in Genefin. cap. 21. Mofes, inquit, difereuit peccatum im- In nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;GcTfff

pudicitiseab ipfoDeiopere:quiafepè inculcat amp;repetit, lOtWj«. Saramconcepiffe ficpeperilfe, quemadmodumDominus locutus fucrat: amp;nbsp;quide in ea ætate, qua feruorimpudici-tiæ ceftâc: fie ergo, inquit,amp; nos defe«ftp,quos attulitpcc-catum originis, acreaturis amp;nbsp;operibusDei, fecernamus.

• 184. Sunt etiam alia multa,qu£illiafterunt, eabreui -

tatis eaufa, cum alias dilputatio prxter opinioncni ex- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;s

creuerit, prçtermittimus.

• 185. Sic ergo ex gnome ilia, vbi Apoftolusdicit, Icicr quod in me,hoc eft,carne mea, no inhabitet bonii,often-dimus, nonefle nimîû tribuendû humanis viribus: quarum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oftendit, cum negat, in fc quicquâefle boni.

• i85. Contraautem cumpcccato original!tribuatur à Paulo inhabitatio: amp;nbsp;quod adiunôum fitamp;c, videmus,nô* efienimium detrahendum homini, vt etiam fubflantiam auferamusjfed tenendum, quod vitium illud onginis in fubftâutia Humana hatreat, amp;nbsp;penitus infixum fit.

187. In hac ergo humanarum viriù corruptione, quæ tanta cft, vt in fpiritualibus ne ad conatû quidem bo-num elaboratepofsimus,opus nobis eft numinis demen tia, amp;nbsp;benefieijs feruatoris Domini qui vtpeccata noftra^ expiauit, fie nobis Spiritu fandû impetrauit: qui nos reformat in melius: facitq;nouos homines.Quæ tarnen reformatio in hac vita non abfoluitur(habemusenim dun-taxatprimitiasSpiritus^fed tandem in illo beato amp;nbsp;fem-piternoîBuo perheietur. Quod largiatur nobis lefus Chriftu- HiatTf/ri'XtiKtTKff- nofter. Cm fit laus honor amp;nbsp;gloriain mnncmætcruitatem Amen.

E I N I S.