Wegens onderzoek aan deze collectie is bij deze boeken ook de volledige buitenkant gescand. De hierna volgende scans zijn in volgorde waarop ze getoond worden:

Due to research concerning this collection the outside of these books has been scanned in full. The following scans are, in order of appearance:

Cccropijs quod ante Solon cordätui Athene, Aut tibi bellipotens Sparta, Lycurgus erat,

candide Leihrannot-itiunculas inGenc/èns _^Ubrnm,i[gt;io uiro ïoanne Occolampadio in [cho la publica, jreaucnti auditoria praleiins, accurata ^diligentia ù [ludiofo quodam con/criptM: quiq^ iam an tè tam in Euangeliiim Ioannis, quàm in Prophetas mi Korcs non panitenda dedifttum etiam,fi dominus ei ui tam concef/èrit longiorë,alia no minusdoih piain commune retpublicx Ckrißian^utilitate daturusefl, idq; conjktntifide promifit. Arbitratur emm ftudiofos hoe unico fit^o po/fe demcreri. Sperat deniq^ etiä rua des in adyta facr^c fcripturiC fine ulla moleflia per hunc fuum laborem no folum pojje induci,fed zj admirabili quadamdulcedine trahi. Brenes quidemfunt/iteoran notatiuncuhe, fed nihil 1 fcopofana’fidei, quod non fa tis laudari potefl,abcrrantes. Pltisfrudius pius Lcélor in his habcbit,quàm in plerifq- co mentationibus, quee noflro tempore abfq; iudicio diuulgantur, zirquæ ßre plus àferiptur^reditudine er inteüigentia abducunt, quàm genuinum fenfum aperiant. Ziua de re doile ZT prudenter D. lAyconius uenerandus fenex in fuo épia flolio in prophetas minores pra:fixo,admonuit .Qho4 atttem fupremam manum pius Oecolampadius no ima pofueri t buic operi, fitum diuinu in eau fa fiât. Quent autem thefauru,fi tota Biblia percurriffet pius homo, pofifeputas rcliquißet f Ex ijspaucis c£tera conijeea,

re fine duhio poteris, ß tibi uUum in diuinis iudiciu lt;iß. Scio etiaiii ft Cd diligenti ammo euolueris, quod nonfo lum in iUius pij prophetic admirationem rapieris^fed uoiuptdtem cum icdifcatione jfiiritus maxima hatt ries, ücgue fatis grata iliabreuitas à dodis laudabitur unquam. Pneterea te celare eiusindefiffum /hidium et in prtclcgendis nbsp;nbsp;inf ruiendis fratribus nolumus: prie

legit cnim ad eum ufq^ diem:,quo lech fe alligauit: inte rimptjszj' religiofs uiris nihil detreólans o^cij tn ad^ monendo ad pietatem, Ulis inquam qui die noihtq- ei adfijkbant,morbi ifttus caufam aut rimantes, aut fmi‘ mo obfequio fe ad omnia quicque aftringentes.Verunt quid ago, cum Grynieusdoilifs. ad amufim omnia iUa dcpinxerit in Epiflola, quam D. Vuolfg. Capitoniinn fcripfit:hanclcge,Qradmiraberis. Vale,Qy

Ccedimusdikdi, non ad paupertn crpropbdnospmMcuiujjiu hcripenates, fed adfacrofaniin di^ k\to uinißimiadytiiinnna: in quod,non modo temere irrupiße, fed e:s- indi--gne ingredi,nulli impunc ßierit.inhabitator enim buiM,defcripturdloqttor,eßdei(5 zdotes,ignis confs mens, gloria domini cxercituum, maiefhs fumma, ue'. tpfis angelis treinenda. Nononinesfirttanti nuininis i x.rHcns ßtlgor. !Jlale excipiuntur incircuncifi corde ^immundi,alicnigen£.Graiiiter pleiluntur arrogan tes Ammonite cr t.\oabit£. Diras pœnas luunt Da^ thanit£ Abyronit£ feditiofi. Lapides expeéhint q!iotquotpecuinisanimis/èroces,quitranfittsfuistcr^ minis, hue comendut. ralibus quidem religiofis ifle lo cusinterdiâuse/l.Accipiiautein ueros lfraëlitas,doli expertcs,placido ingenio,fequaces,facerdotes, uoca^ tos à domino, faniiificatos, myflicis iujUtilt;£ ueßibus ■ hone/htos,!::^ cum facrißcio ac munere comparentes-T ales inquam accipitreligiofus facrarum fcripturaru locus. Pape, inquis,quale hoc exordium,qt!oai.:i. ■res no;, iam inuitasacintroducis, quam dele; r.sa'j

WitndM^duis enim biecdudicns,qtMmuisßMcn^a fcius,id dignitittis fièi atrogdre außl? quis itd fu£ pdr uitdtis immemor,tdm perfi'icklm induct frontem^quis itd periculorum contanptor ßtlutisfuxprodigu! eriti Adfalutdtioncmdngeli nemo non trepiddt. siigitur pcrfudfum,hdc ejjê uiui dci cloquid, ct indigne dufcul tdntibui no defiiturdfupplicid, quipericlitdri no uult, pedem reducet. At ego ueßro nomine,duditore5optit m,bono dnimo fum: htec enitn quec non funt diih dd dejperdtionem bnmittenddm,ßed dd religions agd /d» eras literds incitdndam, dnimos non dbieóics^jeddldi» eres reddent, nbsp;nbsp;ßoeordidm quidem dc ofcitdntid:n, id

quod mdxime precor,re}nordbuntur. Study dutem ßr uorein z^-indefatigabilem concilidre poterunt diligent tidm. tsieqipdrum momenti habet ,ßi ßcidtis quam gh rioßus, quamqi beatus ßtquicolloquio uosdigneiur. C/jri/fw«! eßn, peculiaris deipopulus, er per Chri^ ßum epißcopum animarum, er ßacerdotem ma gnum, fä^iieripßßdcerdotesdc reges. Submotoperßangui^ nein eius uelamineßiberu ad contuenda qu£ intus funt arcand,dditum accepiflisdam idonei myßte qui in re» conditiorapenetralia intromittamini. No «oiex male dich iAdßce Aüophylorumjßuriorum, Moabitarunt Ammonitarumq; proceßsiflis,ß:d liberi ißaacßerpro» mißionis fil ij, ad quos nihil alioru malediilionesperti itent.

IN GENESIH. 4 nent. indignas ctiian nas tanto dci muncre confites tnur: nuUus cnini /ucrit, qui de uni demcrebitur,cr ca^ fam illoglorùri mdebit. Sed ingens difcrime efl inter prophanorum populorum,,cr C hriftianaruin humilia tateiii. lUideumueru blajjibcmnre, cy fuisidolispoft ponere no neren;ur,fupcrciliofiq^ ftint,cr propter cur nem ftirant nihil. Nostrum autem uititdtë,quam liben tcrdgnoftiinus, honeftat incoparubilis apud palrent Chrifti gratia: noftram humilitatemexaltateius ,qui ultra oinnes ca-los eueóhis eft gloria: noftram inftpien tiamnonafternalurfapientiaillacoeleftistimoparuua lisldutißimum illud,dcquo fdpiensloquitur,pdrduit conuiuium.Etqiu fapientibus huiusmundipdterdba fcondit,ed teftimonio C hrifti,pdruulis reueldre digmt^ tur. Ad hiecyfdcrdrum literaru dignitlt;is,duidasfum^ morum bonorii mentes accendit maxime. 1:1dm ft alia: artes laudato: magis expetutur, quam defiderabilis eft ea quam nemo fatis laudare nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ft cum alijs con

tuleris, prophanas eas i;y uanas effè conuincetf/c ante fold etj fonilißimam or incomparabilitcr fttigiftrdm: ipfd fola omnes omnium feculorum errores detegit, re darguityreßitat. Sola cenfummatam cz ab omni hypo crifcxsfiico alienam uirtutem docet.Sola bcatitudinis uitatq^uera: t^rieternæftemfolidamintroducit. Sold abdttos diuinitdtis thefauros commonlhat. Ali.e licet

nec ipfæcontemnend£,huicdncitttintur,ß in bonos ani mos inciderint: nunqudm tarne eoperueniunt, uttant fublimcuolent, tantosprouentus afférant,tanta claris tateruti'entAamcuminalijs nihillineîabore fuccedit féliciter,cr mnltis conatibiis difciplin£ obtinentur,in^ uitante interdu paruo ucl glori£, ucl reiff miliaris com modo : quid non ferendum, ztr ffeienduin, qu£ nodes non lucubrand£,cui oleo parcendum ,utea qu£ maxi me fanéh,plurimu honefta,f'upra omnem modum bea ta confequamur? tam ß degener animus quiffiâ, qui nechoneßi,necutilisboni cupiditate tangitur,prog; magno lucri compendia habet,relido monte hoc,eua^ ßffe pxnasxum monucrimus,hac uia nequaquam ela* bi,ßed in charibdim incidere no minus horrcndam,ite^ t,Cor.i4 rumqßniudicismanus. Scriptum eßenim,tgnorans ignorabitur. E.t Prouerbiorum 2 8. cap. Qui déclinât aurem Çuam ne audiat legem,oratio eins erit abomina^ tio coram domino.TcrreathuiußnodiHoße£diilum: Cap.4- Suceißeseflpopulusmeus, quießabfqffcientia:quia tußtcerdos repulifiiß:ientiam,repeüä te ne facerdotio Cap.s fùngaris.Terreatetiam Eßiias,propfcreadiccnscapt tiuus duôlus eß populus meus, eo quod ei nonßiitß:b entia. Etidßilis liquet,uel mediocritercordato. Qui enim fieripoffet non offendi eum,quifie a luce auertit, ( t tenebras fiedatur f eum qui uitam abrumpit, or

mortem digit f Sic autem agunt hi qui htcc qult;e J^iiritus funt, reijciunt. Poito çî« uere paenus euitare, .multisbonis abundureuoluntyijo-ucrbu dci mugno ßudio qu£runt,Qr dignos fepricbcntauditorcs. Nec rr/tTf cfwiK ßextru fepcm colligantur adconuiuium c£ci, daudi,iz^ mutiles uitio aliquo, modo umliant ac obtempèrent,fic tanquM ones paftorem inpafcua fequantur. Brc «i cnim ßc erimus omnes [acerdotes qui perpetuo in calo ucr/ubuntur, quiq; noiles cr dies in lege domini meditabuntur, undi oleo gratine,ut qt ß(a crißeia offèrant, c de facrißeio cdantac impinguen^ tur.hoc efl,ut to to corde ße confecrent, üquot; wne C hri fli,quic eftpanis coeleflis, Ijutereßcidntur.Et utaper tedicdm,duoin ßdcrurum liter arum auditoribus ne* cefßiria ßint,ncmpe humilitas quee adorare diuina do^ cedt,dcfobrtefapere,craldcritatis/ßiritus nihil labo» risßibterßigiens, uel periculi, quo gloria dci creßcat. Neminem horumpeenitebit : corticis amaritudinem, nucleicompcnfabitßiauitds .veraenimbinefeientia, ’ uera oçal tatio,uera animorum beatitudo,ueraq; quics Gr tanta bona, quanta nufqua aliundcj'l-:erare,nedum accipere qucas,homini dabitur. Tanta autein bona nobis concedi, uel inde liquet, ßßmul totiusßcriptur£ fcopum ßedemus, quem nefeio an plcriq; attingant. Mihi fufficit,ß inde uere edoóius ßtero deum eße dcum

ENARRAT» IOAN» OECOL* ac pdtrem noflrum, cut inc, faluteinq; meain rede con credere ualeo, Nam cr tune uere à deo edodifumus, quum trid iüdpreecipud qu^e hoinini diuinitus ddittur, qudtq- omnid in feripturd trdduntur uberrime, rede perceperimui.r'eus enim initiu,mcdiu, dcfinein ddt: condidit enim omnid propter homine, hocip propri^ tno bono numerdmus: deinde per uerbumdd eft,filiuin fuum,eum quetn condidcrdt,repdrduit: dtq; itd in C kri fio multo dtnpliord bond dccepitnus ; cocejjùrus etidnt dcustdndem ineffdbihdbondqud; necoculus dudiuit, neq- incor hominie dfcenderunt, ft illußntem boni ex illis credtis cognouerimus. tn t^o/c quidcm,e^ in hoe ftdtiin cdpiteprimo difcemus^iUt deus hominem er om nidpropter hominejiccrit,ßcut hdbespßdlmo odmco^ îiihilominus interim multd alia difei dc doceri hinc in* deexfcripturispojJunt.Uominédeusrecîumcondidit fedfud ignduid Idpfus ed. Deus ddtd lege,dd fe reuoed uit. Pulchrum eft itaq^uidere deum eße conditorë uni* uerfi, cœlifcilicet dc terrte : qud dodrind ßntim jhdtd crit omnis Gnecoru de rerum principles tdtn udridftü tuentium. Alij cnim mundum teternum, dlij conditutn dixerunt,z^omnino fe deum ignoraffe docuerüt,tdm* etfi ex ebditione cali dc terrte,ex uifibilibus iflts dgno* f :ereiüumpoterunt,uteßRom.i. î^ihilominus inte* rim multaettd, alia ex ijs quteprophets ndrrùt, in Mo

IN GENESIM, a fe ctddifcm pojj'umus,qui]^iritu diuino locutus efl. Et propheta re fie appellatur,quandoquide)n id doni prlt;e alijs Abundxnüiiî accepit. Adflrit midtaqu£iid ma* resnoflrosformäiidosattmeKt,fl!(efidesal]erenda,fl* lie errores obflrucndt, flue exempt petenda,fiue Rep pubhcM iiiflituendM, flute ingeniu exploranda, ubique ilhtfiifle Mops trafbit.

Mofles kune librum flcripflit in Aegypto,docens de* Um Herum deum efle teternum: flicut dicif.Ciui cfl,miii flit me.E.eliquos uutem quatuor in deflerto.Populusfla* nèAegyptiorum erroribus abduéiui,etiaminAegya pto idola colebat, ut teflatur Ezechiel cap.ui* gcflmo:cui malo occurflums, originel» rerum ac genefltm diuino jfliri*

tuaffiatuidocet. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

V er fus ifti duo in genere nobis eu indicùt-,qu£ poftet diligentiusexplununtur, quomodo d deoformdtd,fint difpofitdJpcciatim.O mnino in unum eyeundem diem reßrimus ea qu£ hic nurruntur, zy quie mox fequum turÆuerunt quidam in hdc fententia-, deum omnid con didi/Jè, unodie ey unomomenta, üeq;necejfitdsulld eft quie nos fie urgeut, ut turn ßcile liter à nobis patid^ mur è manibus duelli. v idemus enim bic diuinum ordi nem,ut etia in tdijs qute diuina fcriptura nobis propo» nit. imperßt^ prlt;cmittit, ut perßäiora fequÀtur. Itd infœtibus humanisßrmandis uidetis primo in mater* no utero imperßdhs fœtus abf j- lineamentis,abfq; fia tura debita,zy tandem fua incrementa recipere. Sic de us confoiatur nofram pufillanimitatem,ey longanimi tatem docet,f nonifta leterna gloria ab initio fuaiaur quam deus fuis elcâis dare paratus eft. Dabiteam tem pore

I N G E N B s I M. r pore conflituto, quando increments noflrsfum(gt;feri^ tnus,pofihancuitatn.Alijetiamindubinmuertnnt,dn eadem die angelos ci-educrit. Non uoluit Moyfes hoc loco mentionsangelorum/icei'c,licet quidamper cœ» losangelicdm creaturam intelligant.Malo ßmplicitad temltteræ fequi,quàm fiôkiqua’damcy incerta aß'ea rere.Plerique ex Gra:cis fenferunt,utBieronymus ad Tituber Hilarius narrant, quomodo diigeli multismil libus annis anteconditum fcculumcreati ßerint. Nos ilîdm fententiam nequaquam accipimtis.Tempus cec^' pit, cum cœlum Cf terra coepit. 'Etita Ariflctelem relt; ijcimus, qui demonßrationcs nefeio quas habet, atque adeô ftquis adrationesferipturat conßrdt,uidebit nos flosfuperiore loco ejjè,adhibitofidei adminiculo. Audent quidam oblatrare: Multd,inquiunt,dicit Nias fes,et paruin efl quod aJJèrit.Nos eadem obijcei-epoft fumus ipßs, cum ita tenuiter etiam fua probant. Ndn» öltgui tefianturfidem eße ueterum, mitdum condituin eße ab aterno.C £tcrum in poßtrioribus maior eritoc caßo confutandi haic-.cr fi exeußerimus illas rationes, inueniemusplané illas eße inutiles,imö apparent hi deum nunquam refleß:iß'e,atq; adeô ßlicitatem homi ni fummam toüunt. Ç^uæ fides noflra,nifi deum credi derimus conditorë er cœli terra’, imô no/iri er omnium habere curam/Si ab atterno omnia condita

funt,übipro uidentia dei f Sed ualeant hi cum fuis cx^ cogitatis rationibus. Mofcs hicproponit nobiscu,ut fctamiis omnii deu crcaffe, confa-uure omnia-.cjtiid omnia condidit. Omnes crcatura: cz res à feipfis no po tuerunt habere origincmAn hoc uidemus uircs noftras omnes nullas eße, idea merito omnemfiduciä in ilium collocare conuenit.Plato quidem pro: alijsuidetur ma gisnobifcum fentire, f dnecdierccipipotcft: ponit enim deum exemplar hylen, quafi artificem ad ex emplarßbricante, imà ponit ordine quodä tres dcos, ’Tccyaäbij,vaojlj,u^ Sedeaomniaphiloa fophis committimus.

inprincipio.) id eft,antequa aliquidfieret creauit deusccelumenterra. LX.'^.habent ^Tnina-xp. fed ficit idem cfl quod creauit. Pacere,fine mora aliquid ct perfidie cfingere hic fignificat. Et opusficere,indicat plané fummum opificem. Kebrici cxlum duali numea ro profirunt □’'13^771 lnlt;;«/f«tGrlt;fcîcxpo««»t 0« ƒ «TP? 0“ à«« Tcecrtidt^x^e, id eß, inuifibilis in* compofita.Et uult dicere,Terra eratinornata arbori* buse:yanimalibu5,C!-catterisrebus, ^onquodomni* nofiieritinuißbtlisfifuifiet homo,qui uidifiet, non fn

ifiet omnino inuifibilis. Etiam qui blcfe loquun tur,non omnino muti fimt. De hacre craflina die copiofius dicam.

'17 Ortdßis heri primi duo ucrfus,gMndoguide Ire* 1 uitdte temporis prtcoccupdti/ùiiniis, nonfatis in teUcóli fiiere:igitur i^uic tune dbrupimus czho [dtis ex pidnduimus, nunc dißercmus. Mofes guidon ddtus 4 deo Hebrd!is,gui ldbordbdntinAegypto,nonfolücor porali feruitute,fed etidm ob confuetudinon genlis ins fiäli erdntidololdtrid; federe. Curduit igitur bcdtus uir pro muncreftbi iniunibo, ut primuin nos 4 morbis uni» miliberdret,x^dgrduioreferuitutc,^;^ etidinex Ae» gypto fceleruin, per potentem dei munum cduceres mur. Docuit igitur tune Judteos fiigereabAegyptios rum confuetudinc. Eufebius de prtepdrdtione eudnge licd,qui uetuflißimos hifloricos diligenter legit,dicit Phoenicese::y Aegyptios fubldtis incoelum oculis,fos lern nbsp;nbsp;tundm er clt;etcrds flellds,obferudtis motibus CT

ordinibus, ddordfße: er guum deberent inde dgnoßcere fuum iredtorem, admiruri mdgis cceperunt credturds, imo pro difs coluerunt.Alif deificduerunt beneßähres fuos'.undepnecipuosdeos hdbuerunt ofirimiftm. Ofirimfolem putdrunt, quem multi oculu interpretdn tur.Etlundm jfim:cuieiidm cornuddffnxerunt,utin nouilunijs uidemiis,quid nonihil dlludit ad iuuencd,uel bouem cornutu.Hospeßimos Aegyptidccc gentis luo» res imitdti funt ludtei .V nde cum edudi efjent ex Aegi

E NARRAT. ï O A N. OE COL, pto, moram in monte agente Mofe,uitulum erexemt, dicentes : Hi dij tui funtcjui teex Aegypto duxerunt. Ab hdc igiturpeftc uolcbat iUosliberaref cy oftendit deum effè ceternu .Hocßudiu Aloß in quo jßirilus ßin^ éhi5 locutus cß,occdßone hinc ßumpta,multis ab erro» ribus nosabducit. Scriptum cß,quod omniet propter nos ßoriptetßnt, qui in termines £tatum incidimus .vn deexiUis primisuerßibus maximam pdrtemphtlofa» phorum reßtarcpoßümus. Primo x6ta! illos qut ont nino deum negdrunt, ut Diodorus nbsp;nbsp;ProtdgorM. Sb

militer fictie reßllutur qui innumcrdbilespoßtere deos ut Andximdndcr. Similiterdliosqui deum corporeunt finxerut. Pldtonicos edr Arißotelicos no dbßj; mugnis erroribusde mundo mentioneßciß'e,nemo non nouit.

Heri indicdui tenuid eße drgumentd iUorum qui de credtione mundißid ßimnid ddßrunt: num quie ipß. ob ij dunt, d nobis ncqudqrecipiutur,edo£li ex diuinislb ieris dliud. I ntc r cecterd drgumentd dicunt,quod mdte ridjit ingenerdbilis. Quisduté C hriflidnoru reciperet hoef Incumbebdt Arißotele iüud probdre. N 4 itd deu ßcijße cœlum dbfp omnißti mutdtione,ßcripturd cîdrè oßendit. E.tß initiu coeperit mudi credtio,tdmen nullet indeo fidä eßmutdtio. Quod decreuitdeusdiqudn» doßecumßjoc ccepitdliqudndoperßcere: nonquodno Udm operdtionem ipße h(dgt;uerit,ßed quod res qudm ße» cutlt

I N G E N E s I M« 9 cum ûm ctntca decreuit^cœperitejjè fuauoluutdfe. Et «ilgt; (Cterno habuit illam uokmtatem .Pricterea quod mo tus ingene rabilis fit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;explofum efl à nobis. Ciui

cœh dutor cr terr£, etidm omnis motus O' temporis. Prætered no ßcimus dcum obnoxiît tempori uel crcd^ tur£. vt incorporeus cfl, itd ßiprd omnid. De deo, ut dignum efl,fcntire decet C hrifluinos. I nterim dutë nos mdgndm ^em ofidem condpimus, dum difnmus ex nihilo jiàfjè deum cœlum O terram,O' flitimparati fumus adcredendum aliddeimirdculdjquiuoCdtqua non funtjtdnquà fint.Ciuirede hoc credit,Ole fcitdeii fe ex mdximis periculis po(fe liberdre. ts etidin corpus colldpfum O tu cineres dij}ierfum ßtcitlimepolJe repd rdre,credet. Quodßquisrdtioniuehtobtemperdre,il le pofihdc femper mancipium erit rdtionisfu£, o ui^ hdcredcrepoterit,quodrdtio «odnte diëktuerit. Proa inde nihil huiuß:emodi poterit perßiaderi. Et hoc dttt ted indicutum ßt de £ternd prouidentid.

, Moucbdtfc.) Velmotitdbdtur,dUtfirebdfur.Ei indicdt hoc uerßt, ea qu£ à deo coditd ßterät, fitißß dd hue conßißi O Mgejb, rudiaq;. Poßcd uidebitis tria plicein dißindionem. Hic autein eß triplex conßißo. TerrdUdjhiO'iucompoßtd,undconßtßo.Alterd,tene brteßtper abyffùm.in dquis iflis erdt mdgnd tenebrofi tds,neqj dqudterdutpeijßicuic. Acretiànominedqud!

E NARRAT. TOAH. OECOL» tontinetttr,lt;ju4tenu5piirticepse/lhumorisetli^uoris^ AbyJJitmaqtiam multam uocat^quic non poteft pro» pter fuam proßinditatem per/j^id. Non eft interruptio terrte. Terra injimo loco inculta: aqiu fiiniliter tene» tgt;rof£erantcr inamoen£ aj}gt;eóiu. Tercia, cumdicitf. Spiritus dei: quem inteHigo planéucntum, Vehcmen» tia lt;tqu£ agitabat etiam a quasipCas, ita ut omnia hint inde conjùnderctur. Protnde illa qua principio ita con ditaerant, opusmMoriillujlrationc habebant, Poflc» riora id indicant,quomododeus omnia dige/Jèrit.Çiiii dam aïlegorias adducere ucluerut dejjiiritibusimmuit dis,crcôtrarijs poteftatibus-.fedomnino dirnittamuS i^oiocioforum hominum inuentiones,nifierrarepU eet. Deinde deJpiritu Dei pleriq^intellexerunt hunc locum,nonfolum recentiores,fed cr ueteres Theologi turn Gr£ci, turn Hebrat : attamen non rei^ciunt hant expofitionem,Jpiritumdi’iuentünominari. Ciuidant ponunt regulam hancxum fpiritui adijciatur dei,tune intelUgi debere/piritus fandusthoc tarnen non ejl eer» turn. Nam inpfalmo 147 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inuenimta, ubi

Spiritus dei in n.-tribu5 meistid efl:,quandiu efl flatui tneus,nonaflèntioruobis. Proinde non factie ullifunt redarguendi : ego malo fimpliciter pro uéto exponere, Jiene etiam diélum e/l,fouere: tarnen mouere magie eongru^

eongruit, ut uidemus in mari tempefluofo cjuandotie heineni uentusfcrturejjè, quanta maris importunitat fit,c:rquas tempeflates excitet uiolentia uentoruln^ Itaztrhicapparuittalisconfiifio. Qjiiaigitur omnitt ifta nondu/atisordinata, nomiriiomniaficuidcri-At tarnen ex creatione tantarum rerum (dtis omnipotent tia dei manifeflabatur. N«nc fapienlia dei ea, qua in pondéré cr menfuracreauitydi/ponit.Praterea hie at tiimaduertendum, pterofq; ex hocprincipio trinitatit quarere myflerium -, quod plané neutiquam efl contw mnendu-Sed illud non fatis apte hoc in loco adflruitur: nant dum per principiuin,filium ZT Dc«m patrem or flgt;iritugt;n fanilum colli gunt,uidenturuiolentiusfenfunt quarcre,cum poflent alia ratione commodius.C ognot feimus uerbo aptata efleflcula, ut in epiflola H cfcrtfo« Cap.t, ruinhabeinus. Sedratianem triadispulcherrimeinuea niemusetiatn in primo die. Nammox flquetur: Dixit i{eus,c:r flatimilludapparet. Adquod u:iq;Ioannet Euangelifla aüuflt, crfelicißimecitauit. Item: Et Mtlt;» dit deus lucem quod bona effet,id cfl,approbauit. Vot Juntas dei tertiam perfonam inflnuat. lU jnteriin fum» ma tfla arcana fatis féliciter nobis commendantur.

Dixttcp deus,fiat lux, ÔC fada ell lux. Tuit lux,uel faâa efl, utrunq- reéîe dicitur: qtda tan tà inordinatio erat, nbsp;nbsp;omnia fepulta in tenebris, idea

àixit deus,Fiat lux:^ expomnt illudferè omnes fmt« plidter pro politat.Pfalmus habet : Dixit deus cr fan da flint, mandauit nbsp;nbsp;creata funt. Placuit igitur dea

opusfuum. Potuiffet beatusMiofesutiuolendiucrbor necj; enim hoe uerbum deeß Hebrds: fed maluit dicen. re,Dixit. Quoduti^; non efl fadumfine caufa : nain plane uerbumefl apuddeum, quod loannes fideliter nos docuit,dicens: In principio erat uerbum,O' uerbu erat apuddeumyO deus erat uerbum. iJeputetisaun tern illudeffe temporale uerbumiiam antea dixi deunt non hoc modo operari. Deus ab ceterno htec ordinauit. Quicunque loquitur, alteri loquitur: deus quialoquin tur,altericuipiamloquitur. Ab leternoangelinonfuo ere,igitur habuit uerbum fl'cum,id efl,fuam fapientiä^ Non Ignora quid obflrepantludd uel ludaizantes, qui cum fateri ipfi cogantur diuinanaturam, nequaq tarnenfibi ejfeperffedam dicunt: quod o omnesfa» temur.fed ea qu£ deitatis funt exanimari uolunt,quan fl effent fimilia ittis qu£ ante oculosproponuntur. D i* £unt uerbum iUud effe plané deum, quod onosfàte» mur.fed non habere aliquâ fubfiflentiam in deo, hoc^ pirobare nonpojflint. Valeant hi, nobis teflimoni^ fufficientia perChriflumfunt, Aliaetiam ratioefl,cu dicimus,IratuseflDeus: O'‘ilia,gauifusefl: nonopor tetob id aliam perfonam ponere, làuangeliflie comew darunt

1 N G E N E s I M 4 II darunt tierbum eße apud Deunt, er non inter hypofld fes eße ut difcordent. (^uod ft nunc de externa creatie one loqui uoluerimus,uidcte ut attemperarit nobis fua fermonem. Loquiturnobifeum tanquamrex potens, Sed dicit: tn feipfo habet uerbunt.

Lux - ) A. luce pulcherrimeexorditur, qui efl ipfe lux,quiq;habitdt'uceinacccßam. I^eq^eftluxcorpa rea,fed mentalis,qu£ mentes illuflrat, qu£ ueritatc do cet.Condidit Deus lucem,ut opera eins fiant coflicua.

Fitifld c)l lux.) iterum uides omnipotentiam dei. Abfijiullamoraopus fuitflatimabfolutum ad nutum dci,cr ad unicum diilum, ut inpfalmo habemus: Ver« to doinini coelifirmati funt.

Et uidit deus lucctn quod effet bona 8iC diftinxit deus inter lucem ÔC inter te nebras.

Videre deum,eflapprobare. Irfw ab initio Niofes h£ reticos quofdam repellebat, qui corporalia mala eße dicebant ere .ut Manichati, quiq; deum bonum ordcf urn main dixerunt.Et illam corporea machinam, qua deus bonam dixit, illi mala pronunciant. Depulfifunt hi hicretici ab orthodoxis, propterea nolo in refcllen* dis Ulis tempus perdere. Fecitdeus, ut ficappareret tux,crdum ipfe uidit eße bonamjUere bona efl,nem9 igituriHainculpet.

Diftinxit.) Difcreuitueîfefiarduit. S td tim orna tu rebus addidit, etj- diftinéîionen quoq^. Tcnebricifttee^ rantabfemia lucis. ïecit igitur difcrimen inter dient Crnjäem^tdq;in utilitd'em humanigeneris,poflcu producëdi. Vtenim nobis dies eß ncceßarius multis mo diSjitd etiam nobles propter quictem admodum ßmt ne cejßiriie, necnon propter alus caufas.

Vocauit^ deus, lucem d!em,6C tenc bras uocauii nodem: amp;nbsp;fuit uefpera,fi» humane dies unus.

Deus dppeüdtionem iflis rebus indidit-Etdiem habe rnus qui nos excitet dd opera: NO(f/f jk qu£ dliquo moa do retrdhdt ab operibus, quietem concédât. Gratet ponunt vviifecii Ksà uuifccp.diemnoilem.'Vnde ipü accipiunt interpretdtionem -nyHinpap, tanqui manßuetum : dieenim omnia manßuetiora ßunt quant node, ßtiam in node qui laboribus fatigatus eß, quoa dammodo reßicituires ßuas er reparut adfuturatdiei laborem. 1 ta ipßa nomina utilitatem rerum nobis coma mendant. t^eq^ opus ut hicaliquid denaturali die died, er artificidli,apuddlios poteßisidrequirere.

Ëtfuit ueßjera.) Hebrtei dicunt ueßjcra:,ßncm diet pr^cederenodem,erßequidiem. Imódiescornpletm ftiit,erp'^u'^tgt;it‘t^ ueßieram,ernoxddßimmum ma ne.zj itaegointeiiigo. Condiditdcuslucemtutiqßux pcrfeuerai^

I N s E N E s I M, lï perfcufTMtit, Oquot; fecuta ellnox, ut deo pUcuif. No« f/l opuf hincyUt moueamus controuer/tM.C er turn efl,fui]Jè aliquà dient,etfi iam fbl in caelo no eßet, nihilominus deus iliuftruuit dient abpj; iüofole cr lu^ mine.Potuißet tiofes dicere,dies primus: fed dixit,u^ ««s;er id étùm in Euangelio habeinus de un4 die,qni poßumus dicereprimamdiem.

Etdixitdeus:Plat fiimamentum in medio aquarum, 8C facial diftinöionê inter aquas amp;nbsp;aquas.

Et fecit deus firmamentû, diftinxit^ inter aquas quae erant fub firmamento, 6C inter aquas quæ erant fupra fir ma mcnt3,falt;fiumcp eftita.

1« iflo fecundo die legimus deumßcißeßrmdtnentii ti(]uie. Peraciudsdutem intellige nonfoluin element», ^uod nunc uoeamtis dgudm ,fed etium aerem. Supri tiudiftis in tres partes omnia diuifaejfe,o-quoinodo pulchra rerMtJJ diflimlio à ^\ofe okferua ta fit. Nam in medio aquarum, aquas quafddmfolidauit,^^ fecit fir* mdmentum,quod cohibeat aquas Ctperiores zx inferi“ tres, ne hte afeendant, (y iÜ^e defeendant. Ex aquis qu£fuprafirmamentumfunt,ca:lt{meftcr)iflaÜinum, quod uocant,dqu£ concreto;. Neq; efl imaginandum, ^odfit aqtia denfa ut noßratnam iUd aqua; perßicia*

tMcflineo ßjjcio, quodejîfuper firntämentum,fiue uim dd refrigerandum, ßue non habeat, mca non re« fert, i^elt;j; contendimia de hac re, quia etiim aliorunt non ßitiißint ßjlida argumenta, qui midta de hii rebui in medium adducunt. Yirmarnentu autem dicimuf oiti fiam j^hieram, qu£ß'ptemßtbfe continet fßhteras.

Diflinxit.) Separata fuit unapars aquarum fupra^ fecunda fuper firmamentum,tertia infra,qu'^ aqu£ p9 fieaampHuscoardatiefunt infuumlocum.

lirmamentum iüud,pars c(xli,ßue unum coeluin di« catis,ßuepluriinos,non refert,quia ad eandem naturä pertinent. Et iterum expono diem fecundHm,Ht fupcri usdieinprimum. Quantum ad hiftoriam attinet, pri« nto indigefia,fapien!ia dei digerit in fuum locumtunde deus iure potefi: admirationi effe, prop ter opera tant potentia.Nemo enim illa melius potuijfet digerere, quam digefla funt. Et omnia iüa in folatium maximu bumani generis fada funt, utpoflea audietis. C oelunt babemus,quo afcendit C hriftus iuxta carné,dansjfent (oelcflisconuerfalionis omnibus in fecredentibus.

Dldicimus fuperius uel ex prim» uerfu fummam potentiamdei ,quiexnihilo coelum terramq;

I N G E N E s I M. tgt; condidit: reliquum cfi ut difcconus etidinfuntniM iüi^ us fapicntiam atq- bonitatem .vtautem innotefcat not bis diuinafapientu,fcitotefapientis eße ea ciutc imper fidafunt perficere, oreaqute perfcilafunt ornare, etc illuftrt(re.Clt;eterumdeus potuißetprimo momento omnia ftmul abfoluere ,O'perfedißimafacere,fed no luit,^ hac ratione,ut fapientia fua manifcflior fieret, nobis^ magis cognobilis. Audiflis,terrdm fi/iße uacut am,cr tenebras Juperfaciemaquarum:quo uerfuqu£ dam imperßdio fignificatafuit; ex lt;luoUcet cognofce re, deum jfionfe ereaturas feciße,non coadus ab ullo, uel angclorum,uel mortalium, cum nullus adhuc eßet. Ham fl primo finxißet creaturas perßdas, hi qui det um neceßario ualunt omnia condidiße^obflinati mant fißentinfuoerrore. Audiuimus quomodoflatimprit mo die,ne diu latcrent opera dus, obfcuritatem remot uit. Defiderabatur claritas inter ctetcra, Qr earn tenet brofitatem remouit, ponendo lucem,c^diflinguendo inter lucem cy tenebras.Prlt;eterca confufio erat aqua* rum,id efl,aëris,CT dementi aquiC. Njtn nomine aqua rum accipimus elementa tenuia. Turbabanturaquie ill£,fianteuentodomini. itaq; fccundodiefecitdeus expanfionem, uel interfiitium quoddam, quodfirmat mentum dicimus. Aquaspcrßiicuas eleuauitfuperfirt tnamentum,alias fub firmamento eße uoluit, etiamftc b f

tlufcrens ^uod imperfeélumelTc uideb^Utr, utftt9 uerboiulferdt, ita faâumefl. Porrô terra adhucnon^ dum erat repurgata ab aqut!,ncc^; fuum ornatum acce» peratyobtefla fdlicet aquis denüoribus crcraßiori^ bui.Etiam illa maxime in ßalutem hominum, propter quos omnia,condita funt,qu£ inßuum ftatum erant ina (lituenda. Lcgimusigitur tertiam dijiindionem, qua aqua; iubenturfecedere in locum fuum,er terra fiepr» minet exaquis.

Et dixit deus : Congregentur aquae fub ccclis in locum unum,ut uideri pof fit arid a,fadumcpe(i ita.

Voluitdeus, quemadmodum fupràaudifis,utdecre uit ab aterno fecum : omnia enim uerbo dei fubfiflunt. Aqu£ iam terram obtegunt, qu£fub ccelo funt. Di« cistC^ttomodo in unum locum aqu.e cbgreganturf Nc cejfe ut terra prodiret: define igitur qu£rere. ^t dicut quidam tunc uaUes ejfe fadas, quum nuUa neeeßitof cogat,ut fic loquamur : fujficit folum imperium domi^ ni. Arida, ut ßat apta femini er ornatui. Nam quan» diu aqu£ terram obtegunt,inepta efl ad falutem homi^ ttum erprocreationein frugum. Nonfunt autem h£t cbitercogitanda. Pfalmus zs- habet : Domini eß ter» rae^ plenitudo eius, orbis terrarum er uniuerfi qui habitant ineo: Quia ipfefuper maria fundauit earn,et

fuper flumind pr^parauite m. Magnum plané niird'» culumeft terram confidere in medio mari, amp;nbsp;ad ip ft flumina,ficj; folo uerbo domini feruari. Pbilofophi of bitranturfe habere iuftas rationes, dum dicunt omnid grauiadefccndere,zj'Ieuiafurfum ire. Sedquid dieet Uli,cum obiiciemus eis ; î^ubesgrauioresincoelopen» dentflipraamm leuioremiScioquidobijcienf.Cccle» fiem uirtulem,uel M»n folis hdc ita di/ponere. Tdijic tfi h:ec folutio nouam qult;eftionem habitura eft .Ke/ponde dnt de aquis maris rubri, qud longe cminentioresfunt terra,ut hiflorici tradunt : vnde efl quod terram Aegy ptiorum non perdun; cr inundàtfnifl ex folo diélo dei, qui pofuitmari terminum fuum, ita utfalud fit terra, erpoflit profeire fuum fluilum. Hi'ttc uidere licet fl* mulcr diuinam fapientiam^rbonitatem .Quamuis dicat, inunulocum.c^ poflea,marid, nihilrefert. Va rie tas nominum marium efl a uicinis littoribus, ut did* mus,Aegjeum mare, Perficum,lndicum, Atlaniicum, Germanicum,Tyrrhcnum, tonicum,cr alia etiam no mina habet, qu£ hic adducere non efl opus. Apparet in bis rebus quanta fit uis diuini uerbi, cut reâe omnia tribuuntur. Et cwm dicit: Padumq; efl ita,itcrum inno teflit nobis diuina potentia.

Torera, lt;lute generali Ulo nomine appeUatur, nunc uocat aridà,aptam femini or ornatui.Terra dicitur,ft ue apta fit ad fernen fufcipiendumy fiue non, ut in prit mo uerfuaudiftis. Itaetiam lacus ali£ congregatio nes aquarum maria dicuntur apud liebr£os, Noj «0» dicimus maria, nifi qua in oceanußuunt,uel qua finut fuos habent. Et iterum tefatur fe ejfe dominum, cunt rebus iuxta fuamproprietate nomina imponit.Appro bauit etiä hoc Deus. Supra de triade myflerium expli catit eft.videre dei eft approbare, Adijcere iUud poffu mus:Quêadmodubonusartifex,cuperfecitopusfua dat Uli nomen zj' laudaf.ita etiâ perftUo opere,deu5 ui (Ut quod bonu effet approbat, Iteru contra Manit fhaos locu habetis qui infamabat bonas dei creaturas.

El dixit deus : Germinet terra herbâ uirentem,qug fcminificei fernen, lignu frugiferum, faciens frudum iuxta fpe^ ciem fuam, cuius fernen in femetipfo fit fuper terra m,SC fadum eftita.

Et prodire fecit terra herbâ uirentem, fe minificantem iuxta fpeciem fuâ,et ar borem facientem frudS,cuius fernen fuit in femetipfa iuxta fpeciem fuam,SC uidii Deus quod effet bonum.

Audiuiftis rerum diflinfliotKS, ^uomodo ordi nat a fint per fapientiam dei, nunc candem admirari Ij» cet, Nowum ordinem uideinus, Ab infimo orditur, çr terram qua; co:tens elemcntis infirior eft,primo ornât, ltd enimfiolemus nonnunquam inftrmis rebus aut men brismaiorem honorem impendere .vt autemuidcas quareiufterit aquas dbire,inbonumhominibus id fas ilumeft.dudinuis herbtebeftijsordinate in cibufiint^ ut pfialtcscanit, tarnen antediluuium homines herbis ufos ejfie innocuo cibo coftat. Etia herbic'ufum habent in re medica. Nemo iHaparua contemnat, quia admo dum neceftaridfunt nobis, utagnofcamusdeifapienti^ con, or gratids agdmus. Tcrrdm hie uocat in generc, qu£ grdmind (^3- ftutices teneras producit, qutcq; etiä fud incrementd dccipiunt,ut crefcdnt in caulesfotidos, CZ ingramindqua; poftunt ferrefiemcn. Etiam h,cc eftbenediâio domini,etfinondum itd uocct,tdmen domini donumeft. Quod deus iuftit ab initio,hoc etiä hodic operatur. Sunt qui oculos tenduntinnaturam, drum non cogitant, quafinon omniainipfo fiant:

fed hi quidem longe errant. In ipfo fumus cz moue^ Aile. 17 mur.Sciinus nopajferem de arbore pofte cadere ,fine Holuntatepatris. I^o ilia bene meminerimu5,quid qui

dam non putant omnia uiinßbi data à deo/cd fuas ope rationes folas habere, ßcq;deioperationcmfeponunt: inde ßt ut maior hoininuin ßc impietas er ingrantudo-üamßfciremus deurnubiq^pricfentë ßtisdonis,uti(^ maiorëilliexhibcremusreuerentiam.lnloannehabe* Cap.f. mus: Pater meus ußiyhodieoperatur, er fgo operor. Keb.i. Portatomniauerbouirtutisßs£. Quodquireële feca expendit,certe cum magna gratitudine deoßruiturut eß.iußitdominus,cr omnia paren f.ßilusmifer pecca tor deo non obtempérât: cui tarnen ratio data eß ideo^ ut illum agnoß:at,er eins bénéficia, nihilominus oblu» ëhturfiflusadßtummaximum malum. tie^;putesde um ußjue hodie non operari, er conßeruare omnia,]n Pfal. 14.4., pfalmo id darum eft,quidicif.Aperiente manumßtam omniaimplebunturubertate .Placuit etiam hoc opus deo. Si tibi illudparua res uidetur, quod deus condidit, (amen deo, cuius ßtpientia nihil potefl comparari, iSa Opera placuerunt. üos magna gratitudine illaßtß:ipe redebemus.

' Paëkiq; eß ueßtera.) Vt ßipra de tteßera,quie cott cludit diem,er mane quod concludit nodem, inteBige re etiä hunc locum debetis. Deus expednuit fequenti diem,cum potuifßtuno dieabßyluere omnia. Sieq^ ter tio die ab aquis terra liberata eß. tlt;tunc confequenter oßendit, quomodo etiam reliqua dement a ornauit:cr incipit

încîpiticalo ipfo. ç^uamuis magna claritasin cah fit,tarnen pidchrius reddit in hominumfolatium,lt;juo tnagis bonitatemfuam in creaturis declaret ac commit nicet. Miremur igitur fapientiam er prudentiam dei, ^ui omnia in pondéré er menfura fecit.

Dixit uero deus : Fiant lumfnaria in firmamento cœli, amp;nbsp;diftindionem faci ant inter diem ôd inter nodem , ÔC fint in figna, ôf in ccrta tempora, ôd in dies atcpinannos.

Et fint in luminaria in firmamento cccli, ut lumen prçbeant fuper terram, amp;nbsp;fadum efl ira.

Fecit autem deus luminaria magna, luminare maius in dominium diei,et lu minare minus in dominium nodts, ÇC ßellas«

Et ut dominarentur in diemattain noâem, amp;diftindionemfacerêt inter lucem amp;nbsp;inter tenebras : ÔC uidit deus quod effet bonum.

Proceditprimo imperium dei, ex quo cognofcimut eiuspotentiam. Pfalmo i8. hdbemus ; Cali enarrdnt gloridin dei, operd mdnuum eius dnnuncidt ^rmdi» mdmetttum ,Itd in multisdlijs locis Dduid,quotiesdnb mum fuum uolebdt extoHere db iftis uifibUibus, deunt confiderdbdt.

Lumindrid-) Hocpræcipuè contrdïudieosdicituf Cr Aegyptios, qui dftrd colebdnt, tribuebdnt illis uim dliqudm, cum uidiffent quic orto fole zr lund con^ tingebdnt. Sunt dlij Peripdtetici,qui inteüigentids jiel liiddiungunt-.crfuntqui dngelosjtcUis dttribuunt.l^e dutem fteUd! dnimdtds fdciamus, ut pUtonici alJèrue^ runt,bunc locum bene expendite.t^ dm inde po/ïed ho mines ddidololdtridmprouocdti funt,GrdeumqMeJl omnium conditor,dereliqucrunt. Angeli Jpiritus mini» ftrdtorij funt, hominibus dd omne bonum ordindti, ut • in epiflold Hebrlt;eorum cldrè pdtef .Hices : N ónne fu» prdfitdd ejl (diqud diftinüio Ginter lucem fd£ld eß. Omnino dicunt quiddm folem ßeÜdS eiußdein ndtu» rie ejjè cum luce illd,qu^primumfuit credtd,ßc tarnen quod lux ilia fit aliqudnto mdgis condenfata, ita ut ho» mo mdgis potueritinternofcere inter diem nbsp;nbsp;noélem,

Cr ut hdbedt nodis or dieifoldtid. î^odefigna uel d» ftra ndutis uidm oftendunt, prlt;etered his qui umbulant nodu: tame difcrimen did cr nodis efl,ut fit Idbor (7

IN G E N E S I H» 17 ^uies .Ne^; hic habent aflrologi ut fudm uanitatem co probcnt.Ccrtum ex curfußgnorum quiedutn elJc,qu£ tempus fcrendi,nMiglt;indi,fecandi arbores, crc.oflcn dunt,utinEccleftafle habemus.Conceßitenimetiam hoc homini deus,ut iuxta obferuationes temporum fignorum,qu£ in ccelis lucent,opera flua perficiât. Hy tides magispluuiales funt, quam cetera fteÛæ.

Certa tempora. ) Vel fl:ata tempora, utfunt noui== lunia, c quibus luda^i fua fefla, pafch^, pentecofles, fcenopegia deflgmtnt, qua; certis diebus f;ruare debea bant,flc ut femper deo grati eflènt.Ex curfu lun£ inea timurannos menfes,ut bumana negotia melius pof ftnt confiflere. Porró ut hinc difcamus artem uenandi, dicamus, quales nam flituri fint olim, qui nati funt fub Mercurio uelMarte,anßrtunati uel non,hocplaa nèuamflimumefl-.abducit enimillud abfiducia uera qu£ in deum efl. Etfi maxime dicamus aflris uirtutein eflè datam, tarnen fcimus omnia ita aflrii dat a,ut à efeo omniaregantur. J^amfiajfuefiiéïi fuerimiK ferinoni prophetico,audiemusdominumprohiberepluuiM:Gr ita apparet, nihil abfq^ eius nutu contingere. Proinde iUi ad falutem hominum impediuntur, neq;

funthominicogniti .Cumnon fatis agnofcamttsqujo ante oculos cr pedes fint,quomodo illa examinabimiu qu£ fupra nos funt ? Negij de numero planetarum (y

curfu omnes conueninnt,ut Rabi tÄole indudt. vide4 mus nos in primis queenam fit uoluntas dei, quomod». deus uidt fuis operibus uti, e^- ne adoremus illa, neq; abutamur iüis.

Pofuit.) Idefl, uoluit e(fe: nonitafixit:namfuuttt curfum habent. ïta etiampofuit hominem inhortuiti uoluptatis.

SI«g«/ifrra Del fapientiam confiderauimus fupr^ indijjiofitionc rerum uniuerfi, quandoquidëdeus eimnia in fuo ordine optime coUocauit: neq^ folu coüo^ cauit benctfed etiä ordinauit, tarn terra quam cceliinit Vltraeandem fapientiämagisUcebitintucri,unacunt bonitate dei. Bonitatem uidemus,quandoquidem comu nicatiuaeflfuis. Propriuefl boni,utfecÖmunicet.De US Optimus omnibus fe comunicat,cu uidcmusomnei resab ipfoconditas maximeutiles. Etfit femperpro* grejjus adperfda ab imperfidis,in quo fintem omniS e/Jentilt;e cognofcimus.Nunc autorem etiam uitip agno fcamus.Nihil eft quod fuum ejfe non à deo habeat.W denusnon legimusdealiqtiibus qu.euiuant. Nam de coelo, terra, aquis ztrc. audiuimus : funt gramina qute terraproducit frutices,etfi illa dixerimus uiuere,tii tam tarnen habent folam uegetatiuam. Nonueraill^ uitacft,qua;folum inipfafet^ationecognofdtur.

Et dixit deus: Reptificcnt aquære* ptiîe animæ uiuentis, auem quæ uo liiet fuper terram, in facte firmatnenti cœli.

Benefaélurus igitur hoinini,gucm mdtitrus erat de us,ornât aerem auibus, a^udspifcibus, partim in cibti hominis fùtura , partim ad gloriam dei demonftran* dam ceffùra. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;plus eft quant producerc, Çgnu

ftcatenim cü multitudine reptificare, Vuurblen,ftcut uidemus aceruumformicarîi plurimarum,ftiq;abun dantiam hoc uerbo commendauit. Et ex eodem uerbo dei or uirtute qua omnia conduntur,reptificant aquie, utfciamus quantum fitdicere dei,

Animteuiuentis.) Multitudinemanima; uiuentis: CT ifrf Griecus interpretatus eft: pluralem enim nume» rumponit, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rx liJ'xTKigmTx^v^

ySiy, producantaqu^reptiliaanimarum uiuentiumf quod aliquanto clarius eft diéîum. Syllepfts eft, nume^ rus ftngularis in plurah comprehenditur. Audiftis du^ plices aquas,qult;edam tenuiores, utaërftiperius,nomû ne aqu£ coprehcnfus, ettr ftrè pro eodem elemento hic accipiuntur. Eundem diemhabent aues cr piftesitt (Tcatione.

Finnamenti. ) Vcl extenßone cœli kxt« rô Hacratione dicitur, quod folentauet

nolitare in aëre.Et coclum aliquando [gt;ro ^Kre capitur, inde uolucres cœli, id eft,dues qud: in aëre uolitant. N o tuinquci res d uicinitdte nomina jbrtiuntur.ita aër pro* pior calo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aquie,nomen califortitur.

Et creautt deus cetos magnos,amp;^ om nem animam uiuentem motabilein quamreperefeceruntaquæiuxta fped cm fuam, 8C omnem auem pennataffl iuxta fpeciem fuam,amp; uidït deus quod eflètbonum.

EgrediturpiCdum auiumq; magna copia, item ma^ gna: bcüua; maris,quM deus ne homini noceant,procul arcet, ut fùnt balence ztr delphines. Et funt multo plu» ra generapifcium marinorum, quam animalium terre norumtcr fèrè no eft genus animalis ftuper terrarn, cui non reftondeat marinum eiufdem ferè gcneris,utlu'' pus marinus,canis marinus,cancer,aftnus ,amp;c.Eft aii tem benediilio dei,quodeiusftuore in tot periculis ere [cant or multipîicentur,

Animamuiuentem.) ldeft,omneanimalquoduh uit.Aftueftitemodumloquendifcrtpturie,qute anima uocat etiam earn, qu£ non eft rationalist quandoquide inanimalibus brutis animam uiuentem dicit. uiQi KO« pro ftiritu hic,ftd pro anima qute uegetatur, etnu trituraccipitur.Animä inquam qute agitat fe,et repit, quant

qudtn aquie produxerunt in^iedem fuam. Omnia i principio condita funt. Et ftmiliter iam quod ad aërem attinet, uoladlia adfuntingenerefuo. Etiddeusappro bauit hoc opus fuum,ut bon’os artifix-Et ium inuenie» mus aliquid noui, quod in ceteris non inuenimus.

Et benedixit ilhs deus,diccns;Frudi ficate ôd augefctte, ôd impiété aquas in fretiSj auis multipHcetur in terra.

Benedicere dei,efl dare uirtutem crefccndi or multi plicädr.quod mox poftea exponit per uerba,/àcite ß-u âum,in maribus uclßetis, id eft, in fluminibus oroa mnibus coüedionibus aquaru. Htec eft bencdiëlio dei, quod per tot miUia fecula no corrumpantur,fed perma néant. ïta deus in initio benedixit iHis rebus. Nhoc dixit de herbis graminibus, qu£ terra poftea flua ftionte produëluracrat. Uerumapparetquodea quiß fenfum uitte acceperunt,à deo honeftatem accepijftyid eftftenediëlionem: in quo uidemus benignitatë fla» pientiam dei,qui ea ex nihilo creauit.V nde aqu^e hanc fxcunditatem habendvnde aër dabitauesi^d ónne di uinamfapientiam agnoftimus uni cumeius benignita

Et dixit deus : Producat terra anima uiuentem fecundum fpeciem fuam,iu* mentum, reptile amp;nbsp;beßiam terrç fecun dum fpeciem fuam,amp;fa(ßumeftifa»

Nôndum cotentus benignitate (tM ejl deus,quamuit crea/Jèt multaquie hominem pojjèntobledare, mtth tnj; in cibum hominum ordindj]et, uotuit tnmen etànt credK nonnuüd,per qu£ homo exercaxtur, er noniil Ia qu£ hominiadmini/irarent neeeßaria. 'Dicit igitur'. Terra prodneat animal uiuum in (ua ß}eeie,iumentunt er reptile^ Et ita ditadit animalia ifta in tres ßiecies: iff animalia dorneftica,utßint ones,bones,porci:deinde in reptilia,ut funt dracones,er alia qu£ terra profirt: ter tio in bejlias terra,ut funt leones,tigri, lupi, erc. Pof fetquis admirari, quafi iüa cederent in malum humani generis, creare leones er Iupos,er id genus perniciofi animantia. Sed fi homoperßitiffetin fuainnocentia, etiam dominus ßtifet iüorum,er magis cognouißetfn ampoteßatem,er quantum boni à domino accepifët, utimbeüis refiflere poßitillis, uelfolo uerbo. Poßed audiemus iüa animalia nomina accepiffcab ipfo Ada-Etiä Eioah poflea iußit animalia ire in arcä,ßne aliqu» nocumento. Verum quandoquide deus praßeiuit homi* nempeccaturum,ideo er Masbeßiascondidit utexer^ eeati!rhomo,erut timeat deum, Pueris opus eß uir*

IN G E N E S I M. 1« gw cr temculainmtis, quo mugis poßint erudiri. At^ quifinguluriprouidcntidckus iUas malus beflias abire ficit in loca magis deßerta, ut procul abe/Jênt ab homi* ne,et utnoilu potius pabula quarerent,quàm die ipfo.. Confideret autem homo, quantum nocumcntti infirre pojjènt tamcrudeliaanimalia,fideusnon prohiberet.

Et fedt deus beftiam terrae iuxta fpe ciemfuam,ôôiumentum fecundûfpea ciem fuam,ÔC omnequod reptat fuper terram iuxta fpeciem fuam:amp;: uidit de« us quod effet bonum.

BefliaspluraÜter ab alisuerfum,placet,ctfi ftngularc ter in Hebr^eo textu ponatur. Nemo putet beftiasilb» quia nonnunquam funt pertiicioße, non creatorcm dc^ um habere.Hoc fi reéle intelligeremus,multo magispa cifici ejßemus. Neq; nocebuntanimaliailia, nifi dijpen fante domino. Vipera Pitwîo non nocuit. Aihrum 2 8; Alia animalia,ut cqui,a[ini,cfc.ad portanda onera a* ptafunt. Etiterü deusapprobauit has fuas creaturas. Hucufque habemus deijs, qu£ condita funt ante homi nem, fed omnia propter hominem, lamcreatiohomi^ nisfequitur.

Dixit^ deus: Faciemus hominê in imagine noftra, fecundö fimilitudinetn noftram, doininentur in pifcê maris.

2C in uokicie.n cœlijCt in iiimcntum,Si in omnem terrain, amp;nbsp;in omne reptile, quod reptat fuper tcrram.

Qucinadmodum rex potcntißimus,ubiledificMit fnagnificam ciuitdte,illainci; uarijs modis ornduitytam dem prxßcit huic ciuitdti uirum quenddm inßgnem, cui fudin dutoritdtem confcrt,qui fudm gloridin or be« nignitdtem pr^dicct : ltd deia tdndem hominem cuiji citpoteftdtem ommü,etidm condit. F'ißcimus hicpneci puum fcopu ßcriptur!e,ut in primd ledione monui,Jjgt;i« ritum fdnólum hucjj)eéldre,utcbmendetdeumpdtrë-lucundum etidmeß cognofeere ed quie dem propter hominem condidit: fed multo iucundius qudntd fint iüa ÇMif in ipfum hominem cMit. Ex his enim multo ma gis benignitdtem deipdtris cognofeimus. Vide ut md« gnifice Mofes omnid fcribit. Extruihis eft mundus,ut domieiliii hominis: orndtus eftjocupletdtuseft: dbun« ddntidciborum,minifteriorumé}; pdrdtdeft, or tunc credtur homo, horu omnium futurus dominus,ut inde difcdtmdiordftbidpud deumrepofttdeffebond. Vide igiturpriuilegid- Nonftmpliciter dicit,ftdt homo ,fed confilio i^uoddm dicit,ftcidmus hominem-itd enim fe« ipfum exhortdturcr'cofultdt,tdmetfidpudillu nuUa deliberdtione uel exhortdtione opus fuerit, quid omnid db (Cterno conftitutd erant: dtqui dttemperdt fe noftra infirmi«

infirmititti ut uidcamus qudm uelit nobis optime.Mes rim elucent ibi clarißimii trinitdtis teflimonia. Etficut prius dixit,nimirum dd alterum,ita hic itlud confirmât pIuraliterloquendo.Necrecipere licet quod Aben E« VJdicit pro eoquodfitélus fif.fiubdit enim, ad imaginé noftram, ubi iteru pluralis numerus clarè répugnât eius expofitioni. Sed necaudiendi funt dicen tes deum angelis locutum efie, quafi fine illis creauerit minora, or horum confilio maiora, hoc efl,hominem. Ita fané pulchre in idololatriam duceremur.Neq; mos re principum plurali numero loquitur,qui cofidio fenio rumfuorü omnia agunt,dicentes: Hoc fie co/lituimus, fcilicetàmagnatibusedoitii: quibusuerbis arrogantiÛ cauereuolunt.Quisautconfiliariusdeif inEfaiahabe Cap.^» tis, Chriftumangelummagniconfili/uocari, qui folus tiouit mentem patris.At inuenis alibi deum cz fmgulas riter loqui .Verum non oportebat mifellosfic refragas ri : «0» enim propterea plures deos inuehimus, quia tres perfonas in uno deo fiteamur. Salua maneat feris ptur£ fimplicitM,nec nosturbabit ludaicte perfidiiC malignitas. Multunobis tolluntàdignitatenoftra,qui nefilium dei conditorem finant, etiam angelos creator resfitciunt. Dicit aute,in imagine noftra .En quanta ey hiedignitas. Sedhicinterim nobisinuidens fatan,obs feurat ca qua: dicuntur, ne agnita generofitate nofirot

digne deo uiiMtniis. Ecce Anthropomorphit£ inepti, de qutbus C äßianus mul ta fcribit, iüi deo os, mébru, iT oculos, or hominis lincamenta afcribunt:con^ trusÿMm feéîamBdfilius multa udmodum Icripßtdd monuchos quofd(im,quos legrè àfimplicitate iUupoi tuit auetlere:cypleriqueex ijsddeo pertinaces jùe* re,ut occidife permitterent,pnus qudm iüuin pernicio fum moremabiururent. Qu^hominumpertinuciu! Ipfi etium uerbum urgebant ïM,AGîtlt;iElA, ne(ß poterant [ecuin concipere mentis inteUcdlum. Sunt de» inde Mianichiei, qui ex fubfîuntiu dei animam nojlrain eße dicunt : quod fi uerum, ium impeccabilis eßet, (J per omniet deus. Alij dixerunt imuginem ex co foluin, quod inuifibilisßt Mimet ut deustat ßc etium ad imagi* nemdiaboli eßemus creati. Alijß)lum -ro ideß,principatum hominis attenderunt, eo quodfub* ditur: Etdominentur inpifcem maris ztrinuolutreiit K Cor.It. cœ/iorc. ßcut O' Peutlus imaginem dei uirumuocat, nonßceminam.Atqta hic h(dgt;emus,quod oßoeminaitt deus creauerit cum mare, licet iÜe prior peccaueritpo flea,attamen in pari dignitate condita eß cum uiroßßi» cut etiamnum units in Cfcri'/ïoßunt uir O' muiter, neqi enim htec iüo inßrior. Auguflinus o poß eum recen» tiores, imaginem in mente, ratione O' uoluntate conß dsrtuit, iuxta trinitatis in deo myßerium : [cd non ui»

itentur mihi äcu rein tMgm. Longe enim aliter funt in unideitdte pater ,filius, erß’iritiM fanilus, ^«41« fcicc tria in nobis, ut annotai apud Griecos Theodore^ tus. }p[e in hoc malo C yrillum felt;]ui,dicentem : Effidli fumas nos ad ueram cr certißimam imaginem palris, hoc eft,ad filium: et in animabus noftris diuina pulchri tudo per participium fpiritusfaniHiineftefigniftcatur. Etenim iUa eft in nobis, ficutipfefilius. Spiritus enint ueritaseft,utP4k[ms Galatis,quiimaginemfœdarant. Cap.4.^ in deterius prolapft, dicit : Lilif quos itirum parturio, donee C hriftus firmetur in uobis.Etidem alibiilnfcul^ ptaefthomini diuin£ natur£ imago,inftiiratoft)iritu fanélo: ipfeeniin eft fturitus uitlt;e, quandoquidem uita fecundum naturam eft deus.l^on enim aliter quàm ac^ ceptodono fpiritus,diuin£ imaginis capaccs fumus. C (Cterw dum adftlij imaginem coftguramur,totius tri* nitatispulchriiudoin nobis eft.vnaenimfumma pul* chritudo in illis eft,ad quam nbsp;nbsp;nos configuramur,ob*

fignemur licet ad ftliationemperfilium in j^iritu.Eufie bij fententiaplacet,qui dicit: pÜi' ouû

»lt;9« «SKVettO! vous KTTCtâuf ip KvSfùùTTOV efvtra iiKcvtx,^^ bpolaio-tp cut pot (Aoitii 0a« ceTTUcraißiip Sav., Kees’ocrop cuihfSr (s^ ceertti

nxfccTt Kj ÄoyiKH tIÙj iriap cruub-KitKip, Kjvtni ovtrxp Kfl« eroqiixs iftbKTiKÿ.

Hoc autëdono j^intus contigit.Certe quMdiuinpo'^ tentid.lumus, nond urn eß imago dci in nobis,qui aiiui eft. Spiritusigitureft opus.Vndec^ reële OrigeneSt TO KXT à kÓVX «4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^x^xkÎhçi^so-i. Sla

i.Cor. If, cutportauimus,inquitapoßolus,imaginemterreni,itlt;t er portemus imagtnem cœleftis. Terrent imagine pora tauimusiuxta carnem uiuentes, propenfi adpeccatu, O' mortem, qua^inde adueila perpeti cogimur: portd bimusmunc cœleftis, iuxtaftiritum uiuentes,na(li ftra mitatem ad fandificationem, o ex morte reditumac renouationemadincorruptionem ouitam leternam. Vide quot bona fimul aftvrt imago tlmmaterialitatent in anima,rationem,uirtutem ac jdpicntiam, adeoq; int mortalitate. Si autem opera carnis operamur,non erit in nobis äuop imago deitatis,fedpotius carnis: fed ft operaftiritus.Hoc igiturattendentes,fticilelicebituia derc unde fituera fandimonia. Interim hie licebit uide rediftutationemde Libero arbitrio. Plané ut apud Ec clefiafticum habemus, principio habuit homo liberum arbitrium, o deus dedit hominipoßibilitateßeiendi, neq; illud negamus, neq; pneiudicat diuin£ eledioni, Deus dedit homini rationë,ut poftit eligere,quid bonu quidueinalum-.cr deditfpirituutpoftit bene agere.Aa nima Ada; libera ab huiufmodi ajjvdionibus erat, ne^ obttoxia carni, ut nunc eft, etpropenfior erat ad bot^

IN GENESIM. ' 1) îgwdtM ad malum, nifi pofleafua ignauia fibi^pft income tnodaj]ct:fed poftcaquam prolappiseftinpeccatunt, ob/curataefl ittidgo ilia cr pulchritudo ablata,ftcq^ tuUa^ ablata eß agendi bonu, Nam licet nunc deus ho mini concédât aliquä notitiam, quidßt agendum, fiue per legem,ßue per Euangelif uerbum prtedicatum, no tarnen uires tales addit, quales habuit Adam.ideo noe ßris uiribus no tantum ualemus, nifi per Chriflum re* fèrmemur. vbi autemßpiritus fanólus nobis concejß» fùerit, tunc fatis alacreserimus ad bona opera. Videae musetiam uirtutesquie funt indeo. Ipfe faniîusefl,iue ßus, mifericors, ueritas,cr iußitia ipfa. Homo igiuur non eß natus ut indulgeatgidte,ebrietati,^ corporali bus uoljiptatibus,fedad cceleßia bona contemplanda: ßueat innocentiam,exprimat omnibus modis C hriflu. Et ubi hlt;ec indeptißerimus,tunc reflituetur noflra imago. Alij hoc pluribus egerunt,dum laborauerunt quomodo reflituëda fit memoria, quomodo ipfa mens Cr uoluntas:fed ex ipfisoperibus nofirislicet ßcile ui* dere, qualis fit cuiufq; charaëler. C bdrdfter fitdei uel befii£,necefi'um eß.Vbi huiufmodidignitas charade* risdei eß in homine,ubi uita efl leterna-Vita autem æ* terna eß C hriflum agnofeere: neq; agnofeemus ilium» ttifiperßiiritumdei.

ENARRAT. IOAN. OECOL» ttnimMidjquiefudpoteftttte potuitfubigere .Cceterü nuncper Chrißu nonminorempoteftatem hdbemui, imó plus dccipimus,qudmperAddtn dmiferdmus.'Bo nis or elcilis omnid inbonum eueniunt,mors O” ub td,dltd proß{ndd,C ephdx et Pdulus noflrd funt.nos dutem Chrißi-Itd homo rebus omnibus ßtfuperiorjZy ddmirdbilis, ut nee Ddnielem leones, neepueros ignis, nee ïudiCos mdre,nec Pdido uiperd noeerepoterdt,^^ credentibus uenend nihil noeent, etft biberint illd. vn^ de eiidindieit bene Ambrofius :Tolle incredulitdtem, quid mdgis ed timendd eft, quhnpriefentißimum uene num. Sieetidm Pdulus ddmonetdd Ephefiosferibens'. Cdp. 3, KenoudminiJpiritu mentis uefîrlt;e, nbsp;nbsp;induite nouü ho

minem,qui ßeeundii deum credtus eft,in iufliîia,z9~fdif {îitdte ueritdtis.Etdd ColojJ'enfteScdp.3 • induentes no uum hominem, qui renoudtur in dgnitione deiftecundu imdginem eius, qui ereduit eum, ubi non eft mdfeului erfoemind, Grieeus Cf tudieus,eireuneifto priepu tium,Edrbarus O' Seythd,ft:ruus et liber,fted omnid ùf omnibusChriftus. Quicupiuntigiturliberieffeodo niinari in mortem,in inftrnum,ftudednt dnte omnid,ut confeientidm fudm repdrent, o u t ilia ferenu ftt oinne diligentidin ddhibeunt. Roeq^ erit dominium longe .int plius O' melius, quùm Addm unqudin hdbuit. Nditt grdtid per Chriftum eonceftd,longe dmplior eft,quint dduinunl

1 N G E N E s 1 M. î4 itonnumper Adam inuedum.'Etiam l^ominipeccato» h creaturie feruiunt, quanto magii,fi homo perfîitifgt; fet in fua innocentiafVellem etiâ uos hoc animaduerte re,quandoquidem homo fie honeflatus efl â dcOjCr or «lt;tf KS,«t etiain nos proximos in magno honore habere mus,honorantes in fratribui noflris imaginé dei. vtiqf; grauiter peccant, qui proximum oflèndunt, cr fertim eum, cuius efl tanta dignitas apud deum. Vnde nimirum homicidium cy odium iuremaximaabomi* natio corà dco efl, oflènditur enim imago dei. Et dunt impif fleuire non pojfuntin deum,fleuiunt inimaginent dei, fed uat ilUs.J^ota autem, ut mihi apparet,Qr aflèn tit Cyrillus, no efl hic fleienda diflinélio inter imaginé crfmnlitudinem. Secundum fimilitudinem enim,ex* ponendi gratia adieélum ejl : quafl dicat : Tune ade* rit imago, fl uerafiterit fimilitudo, utpote fl mifericor* diam,patientiam,ucritatem,charitatem,iuflitiam,fan élitatemqi dei imitamur Oquot; in nobis exprimimus. Pro* inde feptuaginta non uerterunt fecundo, ad finiilitudi* nemnoflram,fedfolum o;ioia)a-ii/,idquodHe braus dicit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Porrà nequaquani

Uebraisflgurâcorporaléfonat,fed iuxta Rabi Mo« /è Aegyptium, perfléîioné interna, utpote intedeélu, enimfiguraetqualitaseft.itemAdam,idefl, ItomOiCoOeéliitâ fignificationem habct,unde in pluraU

, ENARRAT. IOAN» OECOL fubdttuY,dominétur,0' nondominetur.itë quaddicit, reptile fuper terrâ,ne inteüige folosferpentes, fed etü alias feras,id eft, quicquid calcat terram. Accefferunt omnia animantia poftea ad Adam. Vnde pro id eft, calcat, diitum uidetur, cognitie emmfunt liters

Creauit itacpdeus hominem in ima ginefua,m imagine deicreauite5,ma* fculum amp;nbsp;fœminam creauit eos»

Videtis M.ofcm iterum atq; iterum hanc fumma hof minis dignitatem in medium proftrre, nimirum utpro fitndc inculcet in mentes noftras. Itaut deus ftatuit ,fic fecit,creauit, nbsp;nbsp;nihil omiftt. C^uamuis deus ut omnb

fcius,fciret peccaturos Adam er Euam,O' futur à mi^ ximam ingratitudinem,nihilominusperrexit increif tione .Igiturft quid culp£ cr mali in homine,deo non dfcribatur. Et quoditerumrepetit,inimagine dei,ideo fitcit,ut maior nojird fit culpa,ft hoc non feruemus pet petuo in memoria noftra. Atqui quomodo hominem condiderit folum in genere hie pra-mifit, fcquenti capi teidlatiusdeclaraturuseft. Sedutfeias fœminamnon fiiiffe exclufam ab hac dignitate, addit : Mafculum ej fœminam. Sic etiam in C hrifto neq^ mas neq; fxmini’ Itaq; dum Eua nonpeccdrat,pdr dignitas erat Ada amp;nbsp;£uie, quia ilia etiam Ifirituin Dei acceperat. Sicutdi* xit;

I N G E N E s I M, 15 Seit, In principio credit deus cœlim O' terrttm,^' po flea fingula latins déclarai ,itao'hoc loci facit, vide nunc aliant dignitatem hominis.

Et benedixit illis deus,dixitcp ad cos deus, frudificate Sgt;C augefeite ÔC implca te tcrram,at(Ç fubijcite eamiôi domina mini in pifeem marts, ôi in uolucrê coes Ii,amp; in omne animans, quod reptat fu« per terram»

Accedit aliadignitos hominiper benediélionë, qud O' coniugium honeflatur, ac ijuodammodo iuxta uer^ bum delpr£cipitur, ficut poftea patebit: o dominiu terrie,et qua: in ilia funt,coceditur.Et fic homo immor tails,rationalis,iuftus, o reiliis conditus,accepta libc ri arbitrijpoßibilitate,dominus rcruminftituitur. Bea ncdidlionew itlam accipe ut fuprà. Gratia dei efl, qua homomultiplicaripoßit.Nonefl,ut cogitemus his uet Ulis uerbisdominueflèufum,ctfipropheta adiungat uerba doeëdi gMtw.’Benedixit,id efl, ualde liberaliter coneeßitgratiam iuflifleandi, Neç folum Ada:, fed eti amfult;£ pofleritatt.Et hie nihil de malis befliß dicit,fed de pifeibus o auibus,etfi etiamprofltura fint ilia anb jnalia homini.

ENARRAT« IOAN. OECOL. fuperficie uniuerfæ terrae,6C omnem ar bore, in qua eß frucßus arbon's, amp;nbsp;quae feminet lernen, ut fint uobis in efcam.

SedSC omni befiiæterrx,amp;cunclo uolatili cœli, atcß omni illi, quod reptat fupcr tcrram, in quo eß anima lüuens (dedi) uniuerfum uiroremherbaeinci# bum,SC facßum eß ita*

Vt dem beneßeit Mbn£ homini, qudm ad imaginé fuamcondidit, itdexternum hominem quoq; fua foliä tudine ddiuuit,^'nihildeeße uoluit.lnnoccntem er in, nocuum cibuinprimo propofuit, nempe herbM le^ gumina,ii:^ßuilusarborum. Ojeamuisautem nonpro hibuerit carnes in cibum, oftendit tarnenßäße aureaß cula,z:r hominem zy ftras innocuis cibis ßiiße contenu tos, miramq; ßdßepacem : ficutzy Efaiasfub Meßui pradixitjupum agno ßre compafcuum,zy uitulo fum .N cc homini folum prauidit deus,fed etiam aniini iibuspropter hom 'nem. in fequentibus clarius iUa hlt;t* bebitis,

Etuidit deusomne quod fccerat, 6^ ccce erat ualde bonum: amp;nbsp;fada eß uc* fpera,fuit^ mane dies fextus»

Irfm ^KW erat homo, quipoterat donis coneeßis utif iterumdeus utartifix opusfHumlaudauit,approbß^ »bß*

uîtq;,et nondit ficilJè pœnitet.Et nos uidëtes dei bene» ficù,ore opère grattas dgântus,teflàtes (^uod omnid hene fèeerity^ute infex diebus conditafunt:maxime au tem uaîde bona omnia, quia erat bomo,qui ex uifibili» bus illis, ad conteinpiandum C7 laudandum deumfur» gerepoterat.

B T perfedi font cocliô^ terra, ôô omnis exercitus illorum, lleputemus aliquid oeiofe infacris H» terisdiélum e/]è,quemddmodum nihil in aeaturis dei abfq;[ingulari ratione condituin efl.

'Perfiiîi.) videnturill£repelitionesef]èfupcruacn ne£,/'ed no funt. ïndiget enim noflra paruitas, ut egre gia dei beneficia iterum atq; iterum inculccntur,ne in» grati f:ilicet fimus, ne deum infimemus,ut quidam

' ficerunt. Itaq; nihil eft quoddefideres. Perftâtftimus artifix,pcrftîliftimu opus abfioluit.V ult dicere:Qucc» cunq; in ccelo nbsp;nbsp;terra exiftunt, ea condita funt tantn

fapientia, ut nihil f it quod inde quaratis. N eq-pr£te» rej expeilandi funt alif quidam immortales mundi, de quibus philofophi uanè diftgt;utant:iam perfiéîi funt, ho tninefcilicet codifo .Scx diebus exaâis,homine codito nihil iam fuperat ut itéra dduertus omnia homini efti crcatii, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;d »

'Exmitus.') Velomnismilitiacoru.Aduerteuey^ iuin hoc, de militid call, precfcrtim cum inprophctii tarn ftepißime occurrat. foluni intelligimus äßräf ut quidam,qui tantummodo ad corporalia oculos con^ uertunt, fed etiam angelos ipfos. ideo dominus oth,tam eorum qui in calls funt,qu4m qui in terris,fi^ ue corporecc creatur£ fintfiue calefles ; quia Chrißaf eft dominus angelorum,z^ uere dominus exercituuin-Magniftco autem nomine utitur lAofes, quo maiorcin nobis ftiem in deum addat,qui tarn egregia propter nol conditaejfe intelligimus. Suntangeli adminiftratorij ftiritus, ftcut fupra dixi, prop ter eos qui falutem conft quuntur. Heb .i.lmo omnis crcatura,fiue in calls,fiue in terra ftt,bonts in bonum ftruiet,malis in malum. Per ftüi igitur funt cali terra.-

Con(ummauitlt;^ deus in die feptimo Opus fuumquod fecerat: 8C quieuitin die feptimOjab omni opere fuo quod fc ' cerat»

I« diem feptimum malim legere,quam in die. De fex dicbus auditum eft,quidfingulis deus operatus ftttnunc de feptimo agit, in quo deus ceffauit ab operibus. No» men fabbati à quiete deducitur. Hic non pauca occur* runt admonenda. Deus enim,licet natura fua fit effica* cißimusjita tarne operatur, ne unquam frtigari queat, ne(p

I N G E N E s I M» 17 twlt;jue HU quietc opus, imo quietus eft. Nrfm operdtur, er dum operdtur quicfcit, quditdoquidemfold fuduo luntdte er uerbo rem omnem perficit. Si ipfdm diuinü ndturdm dttenderis, dies iüeftptimus nunc ftemper du rdbit. ï^osiuxtd noftrum modum intelhgendi fep tem diesficimus,dpud ipfum tdmë uno momento quodum^ modo coinprehenduntur. Non pojjumus diuina itld no fhis corporeis coinpurdre.Apud loannem habemus di Cdp .f» ëlum:Pdtermeusuftii modo operdtur,ego operor. Kic: Quieuit ,ïildftcile poftunt conciliari.Quieuit deus,ne noud operd conderet. O perdtur,quid dedit illa uirtutem rebus pdrturiendifruüus fuos, ut initio decre uit,qud; omnid fuo uerbo contingunt .ïtd in ipfo fumtes mouemur.Quiddm ex noftris, etidm dliqui exuete ribus, uoluerunt occdftonem inde colligere contra lu^i d£os, qudft diefeptimo dliquid fècerit, or quaft diefet ptimo ceftduerit:fed non eft is modus loquendr.uult di^ cere: Diefeptimo omnia parata ftmt. Marcus Euange lifta habet, Sabbatum non effe nift propter hominem, Cap.j, er itdfilium hominis etiamdominum ejfefabbati ; igi^^ tur cyfabbdtu propter hominem.Difcamus hinc quid nobis die f tbbatificiendumftt,ncmpe ut quiefcamus d noftris operibus malis,Qr reficiamur in deo. Summa di gnitas noftra,fi eo peruenerimus .Die feptimo deus qui tuit, nos dutein nullam quietem inuenimus, mft reliais

tnnibus operibushuius mundi,quieteminuemdtntiSgt; N ctm hoc dicere uoluit, ut fi agnoucritnus omnid pro* pter nos condtta elJe, Qr deum nobis bene ueUe, quoi inipfoueramquietemrequifiturißmus. Ciuandiuob* leiiamur in ißis rebus inßrioribus, o- fatidri non pof* funws,re6le terrd nobis nonperßild efl, uidetur no bisdeum nondumperßcijje opus fuum, quid nos noit quiefcimus.

Et bencdixit deus diet fepnmOjamp; fan dificauit eum, eo quod in eo quieuiffet abomniopere fuo,quodcreauit deus Ut faceret, i

Qÿoddd diem fept mu dttinet, expedit homini qià Udrijs occupdtionibus ddftriilus eft,ut unuin diem fibi eli^dt, in quo mdgis fe exercedt in precibus, cr mdgii obledeturindeo, qudmcieterisdiebus. Scimus Chri* flidnoru fdbbdtifmum eße perpetuum, ut dbflinednt peccdtis o-fceleribus,quiedcumoßendunt: fedcertn tempus efl Idborundi. Deus benedixit dieifeptimo,ni* mirum nobis ilium fegregduit, or ddmonuit, ut fl iüttin domino fdndificdturifimus, quod benediilione illiui non priuemur. Verd quiesdb externis operibus,ut gdti dedmus in domino,obledemur.quid omnid proptcf nos ßdd funt, nbsp;nbsp;fldbbdtum etidm iüud propter honii*

I N G E N E s I M'. rt IHU? c{U-eflt confdentiitrum libertui, fed interim dttetti dim«s etiam infirmitatem populi. vtinam omnis inul^ titudo perpetuum fdbbatifmumobferuaret, er nemo inuideret. Sed g«o»ùi;4 itïud noneiKW ajfequi Iicet,fibi tem impetremus ut uliquem diem infirma populo con» cedunt hi,quorum interefl:,quem dco confecrent.'i^ott ut alios dies intendamus uanitati er ijsrebus qutecon tra deüfunt'.fcd unam eam ob caufampetimus, quo pe culiariterdeo feruiamus:idqircquiritfides. Etnifihoc ficcrimus,parumfideiin nobis effèoftendemus. Puta» mus deunt nonpofiè nos nutrire, nifi infingulos dies la boremusf in quo quidam maxime peccant, quijiullant quietem uacationem miniflris iumentis permib tunt,quaf deus non pofifet eos alere,nifi continui fint in laboribus.Paulus Heb.j.e:^ ^..pulchreaUuditadfabt bati diem, quarc itle obferuandusfitfitmma diligentia: er dicit,utpofiimus ingredi in requiem z^c. Aliud my ßerium etiä hic erucndum,quod frequenter fandi cont memorant.Qjio die homo coditus,eodcm eS- Chriflui paffus,nempe fexto, etj-fabbato in fepulchro quicuit. 1 ta deus etiamtunc quieuit ab omnibus operibus fuis» cumiamin cruceclamaffèt,omniaefrè confummata, nimirum ea qu£ ad falutem humani generis attinebüt: eam^fepulturam er quietem exprimere conuenit. Si eum C bn/lo fepulti fumustcum iüo iure etiam quiefrfr d 4

mus. NeceJJè morumurhuic mundo,crßcquiefcd» mus cum iüo, ut refurgumus in glorium nouitateift uitie.Erit olim fdbbdtifmus omnium crc(iturarum,tunc cmosrcfurgemusingloriam incorruptibilcm. Bcne^ dixit dcnicf; deus dieijèptimo propter nos,ut iure bene dicamur,fi iüum ferueinus. ï^emo igitur diem iüuin in ßmct,quaf fit malcdtilus cr execrdbilis. Scitote tent« pus itlud,quod deo itere confecrctndum eft,non in hypo crifi per agendum effe,fed in fan(lificdtionc,ut deo pltt ceamus,

Iftç funt gencran'ones cœlorû SC ter^ ræcum crearentiir,indte cumfacerct dominus deus tcrram SC cœlos.

Etomnemplantulamagrijantcquani eflTet in terra, SC omnê herbam agri an!« tequam germinaret:quia non pluere ft cerat dominus deus fuper terram, nec erat homo qui coleret humum.

Hic infirt nouum caput, qutc antea in genere di^ xitdedignitatchumani generis, ilia nunc magis iüu^ frat, zyy /feciatim enarrat, nempe quanta deus bonlt;i homini exhibuit,e3-quomodo deus hominem uoluerit uiuere cu magna uoluptate fecuritate. Voluit enint hominem quiefeere in dco, cz præterea nihilominus ht borare in paradifo. vt igitur hanc narrationem ingr^^ didtur

diatur, phntationem horti docm inflituit, in ^uo Ijoti mini laborandum erat,cr in quo ambuluturus crut fclb citer Adam .VtMt uideatis quuliter hortus ifte planta tus fit,prius oflendit omnia quidein alia eße creata,fed horti iftiusplantationem nondum ejfe plantatam hoc modo, cr monftratam, etfi arbores conditi prius/ùe^ rant. Dißinguitetiä paradifuin ab alia terra, utfuprà pulchre feparauit aridam ab aquis,e^ 4 maribus:pr£f tcrea aquas quiefub coelo crc. ita inuenietis pulchre diflingui paradifuin à terris, ut uideat homo fibi diflri bui locum multoamcenißimum ^^flugiflrum, inquo poßit omnibus modis reflciUarizj'beatus eße animo

corpore. Audiflis hominem adimaginemdei crea^ tum, utpote rationalem, qui in fupernis er caleflibus uerfare debet. Sed expulucrc homo: corpori fuo labor adiunilus efl, uerum cum labore félicitas. Nf talis la borfliit, qualis hodic agricolarum efl.

Ccelorum.) Videtis,iteruinmemoriaminducitgef nerationem coelierter.-£,erifl‘e repetitiones uobis admonitionu loco fint. Scito omnia ilia eße d dco cont dita,er non à feipfispoßefubflflere. C^uod dicit, Gc* nerationes cœlorutfcias modum eße loquendi feriptuo rte.Sunt quidam qui à termino generationis er natiuif tatis abhorrent, er non abhorrent flicgant,Generatio ties ccelorum er terrie. vnde apparet ùmines illos po

ttM dd contentiones nd(os,gudm dd ueritdtem inquirelt ddm:z^ pr£ter omnem neceßitdte pugndtit cum dlijh utdliquiduidedntur nojJe.Ccrtum,qudtido dediuinii rebtii loqmmufyudedicimu^ omnibus rebus corporeii-qui hdnc reguldm negligit,non dubium iüum in inii tis errdre,z^ perperdm [entire.

Hebrdiunicd he literd fubfcriptio^ ttehireck,mdgnum myßerium colligunt,ncmpemuii^ dum ef/ê prafentem er futurum: fed incertiora funtäf gumentd. Noî pldnè credimus uidemus mundü eft prlt;efcntem, dliumetidm credimus.

'Pldntuldm.y Omneuirgultiificitiuxtdfudmr:!^ tionem femindle:non eo modo quemddmodum nunettt terrd ndfcuntur,fed d nouo ipfe condidit uirgultd, amp;nbsp;ita omnem herbdin cdmpi priufqudm germindret. Sit Deus principio terrdin condidit et^ordinduit, utuidei tisquo fermotenddt,0'qt(örejficiendum fit,ne)npt dd pldntdtionem pdrddifi. Alid terrd orndtd eft in fo^^ tium hominis,et folo dei uerbo omnid opera frild funtf netlid tribudsimbribus,dutldboribushominu. Hoc^ prieuenitMofeshdcparticuld, quid dominus nonduitt fuper terram pluerdt, er homo non erat. Vult dicere'-Deus iüa omnid fuo uerbo produxit et fud uirtutCjqti^ po/tea fieri coeperunt,cum fupernè terra acciperet p?« itiam çj- fxcundafieret: pofiea oute homo deputdtKf

î N G E N E S I M» P rjî ut terrdm ipfe cckret: d principio uero fiât cult^ifo io «crJ’c/ïioinint.

Ali; Kebulamdicuntafcendijjê. initia quidemtarti non eft coinpluta -, poßca untem infalutem homintt, ut tcrZiC nufccntiitferudrëtiir, deuscrcduitut tcjTdimg4 retur ex Udporihusjd eft,nubibus pluuijs.Graci habet TTHyHtfi «itamp;ixtvip yKÇ, ç^/oftsde terrait» fccndebat-.quemßntem alij occanumputdnt,quad per medtus fubtemneos,ç:^pe)- uenus omnem ferrdin hri« glt;it,cr quad fie ßntes producdt, Eufebius Philonë dd* ducit, qui fynecdoehicès cxponitßntent pro ßntibus. Cert« inpdrddißqudtuorflutnind prtecipudßi/ßxt terrd etidm udridfiuinind habuîtz^fèntes. Veteres ex Üebræis^;^ LXX. expofiuerunt de ßnte.

Formauit quoq? dominus deus ho« miné puluerem de humo,et infufflauit in nares eius flatum uitae, faäus^, eft homo in animam uiuentem.

Ciuid dixerdt dnted, neq^pluerdt, neq- homo erat, idmdeusordindtetid hominem, quicoidt terra. Nd« homo de terra dfiumptus eft. lllud admodum diligenter defiribit,ut noftr£ humilitdtisfimus ineinorcs. Poferd WKi ßlices ejße, nifiAdam Idpfits eftèt, Hoc^ excel foi

ceruices merit o humiliabit. 1:Jelt;j^fim^liciterdicit,jèat hoininem:fed plaßnauit dominus crßrmauithominc, injiurfiguli. Non folum de luto homo formutuseßfed depuluere,quiupuluis terrafolutaeft. Grad habei^ ](ouji c(^ y«s. Non carnem ß^bim^uel compadam accepit homo, fed puluerem, ne fuperbud inconditorem.

Infufflauit.) Jdejl, dedithominiuitam.Hebraiiti exponunt,quod intelligcndü fit,quod deus ficerit cor^ pufculum illud de terra fic, ut uiueret. Malo in hoc ittii tari Gracos,attendentes quod cateris animantibus di^ £lum eß,e:yfic hominem generofiore ßduin putaitt' Et Paulum t.Cor.si.huc aüufijje certii eß.N eq^ pof fumus negare hominem multo nobiliorem ejfe conditu quam aliaanimantia:no quod fit homo de effentia dit^ na, fed eft modus loquëdi apud Hebraos. Spiramus del dono.per C hriftu daturftiritus dei,qui nos uiuificat-

Mvlta quidc bona audiuimtts, qua deus in h o minem collocauit. incomparabile, quod tid imaginemfuam creauit i(lum,Qrin feipfo requiem dt, in deo inquam: ita ut quamuis omnia propter ho^ minem condita ftnt, homo tarnen non in creaturis,ft‘^ in ipfo creatore beatitudinem ex ueram quietem inue* nief.O'ficquideinternusnofterhomobeatuseft.Qii'^ niaitt

HîdW dutem conditi fuinusex corpore O' (tniind,etiam dcHS uoliiit corpori honeftißimum locum o delicdtißi mum aßigndre,cMßtmilis in uniuerfa terrd non inucnii turio hunclocum admodum mdgnifice defcribit.

Plantauit quotç dominus dcus hör* tum in Eden ab Oriente, 2^ pofuit illuc hominem quem finxerat.

Non eft ut pueriliter imdginemur deu arripuijße lit gonem, o infldr hortuldni plantaße hortulum quent ddm:totdenimiftdregioOrientdliifuprdmodumß'Ut gißrd et dmoend erdt: unde etia reäe dppelldripotefi^ hortus uoIuptdtis.'^TXçKi/lairo^ Grtecd uoxefl,0' ni hil aliudfondt quàm hortus dpud nos. Similiter dpud Hebroos hortusdicitur.Quidd]'\y nomen loci putdnt,o d uocdbulo nomen regionemfortiri. Vc rifimilius eß Mofen per hdnc didionem uoluptdte uelt le inßinudre,ut in eo loco efßet homini mdgnd uoluptM, C in quo meras corporis uoluptdtes inueniret, Apud BzochielcmprophetdmO'(tlio^^l^o^(lt;^^d(^ii ot delitict rum hortusinuenimus iperquodfanus intelleäushut iuslocidpcritur.

Plantauit.) id eß,finguldri curdficit hortu,quent deputauit in ufum hominum. Quo iterit dgnofcimui, qudnti dcusficit hominë, quern creauerdt, cui optima qu£(^ inutilitdtein coditdfunt.Porro de parddifo dib

ENARRAT. ÏOAN, OECOL, modü uari£ opiniones ßierunt.Origmftteß^iritudleift ßcemntnobi'S paradiium, quidleguntarborem fcicn^ ti£ boni nbsp;nbsp;tnali, arbore uit£ cr tnortii : Cf (juoniant

nuUa arbor tant£ efficacia; fit,ut hoinini tribuat uitMt üquot; fcientiam, qu£ à deo proprie dantur, ideo putarlli hortum e^fe jpiritualein,ii:^ibi hominipromiffas /}gt;iri^ tualesdelitias. SedutuanarelinqucndaeftiilaoptniO' ¥uerunt deinde aüj, qui fatiicognoucrunt allegortdiH non habere hic locum, er neceffe ef)e,ut hiftoriam cet tarn habeamus, e^hi locauerunt nobif. paradifuntiii quibufdamlocis fublimibus, O'non obnoxijshifeeui^ cißitudinibus o uarietatibus, qu£fub acre contins gunt: in qua fententia funt Beda, Theophilus, o (lt;^‘1 quidam. hancopinionemrecipere licet, pitgtiii enim manififteipfe textus-.quialcgimusdeiflisquatu^ orßuminibus,quori( ortuspleriq- cogniti funt,o’lt;^^’'^ tumeßperquas terras ßuant .Froinde exfluminiiitt ipfis licet animaduertere, ubinam terrarum ponendiU fit paradifus. îgitur relidiis Ulis opinionibus,certitgt;^ quiddam ampleüamur, nempe illum ipfum locum Aß fyrioru, tiel fupra Aßyriam, in cuius circuitu huiuft^ modi ßumina uidentur,qui locus etiampr£ alijs ßrtili^ er amoenus efl,er tune quoq; ab initio maiorem forti^ tus benedióiionem propter hominem.lUum ipfum dico eßfe locum,de quo dominus loquitur, qui O'paradif“^

IN GENEST M* Ji tfl'.etfi pojlea propter peccatii hotntnis fuM ^uo^; gio riant cy benediilionem amifit aliqua ex parte, GT ter^ rd incepit dare jjgt;ina! et tribulos,ut pofteafequitur,obf ttoxiamalediiiioni. Ndm uidebimus banc opinionetn fatis qiMdrare O' non e^'e impiam, into etiampluriinii fidei noflræinferuire. Sicenimcognofcintus,quanditt deo reâe feruierinms,etiâ elementa o terra ér omnia hoininiferuire ; ubi autein inobedientes deofrilifueri* inns,omniaquoq; fuum minifleriunt iu/lo deiiudicio nobis negare,idquodinpoflerioribusmagis liquebit, Quidant multa annotarunt de pdradifo,fedilla fuji ficiant. videamnscuramdei ergahumanuntgenus,

HortumEden.) Inbortooinneshominisfenfitsrea ficiuntur,oculi uiridarijspafcuntur, aures uolucru can tu mulcentur,nares odoratufiagrantium herbarum op plentur,guftus quoq^ fruiluum dulcedine magnam uo* iuptatem adfirt. Sunt o moties loci, in quibus quiea fcere,O' lajjdmembrareßcitlare licet. Proinde locunt omnibus deliti/s affluentem,paradifum reile appellabi mus. Hine etiam illud nomen translatione diilum arbi tror,pro loco refi'igerq o gàudij bcatorum,quod anbi malatronis reducendainparadifumßierat, istamnon opus habet huiu[modi corporalium locorum folatijs pi ns, cui fola ßgt;iritualia fuam faturitatem cz delitias ex-hibent. Tamctfi prtfterea nequaquam ncgdKerim in»

ENARRAT. IOAN* OECOb eorporea loca inuenin. Voluit C hrifluspoUiceri Idtro^ tti perfcäiim guudium ztr infignc, ut elJi-t fecum in radifoyUbiiamnuUui ampliu^doloribus locm, ut p* prct hunc terrain, inde etia freilius poterimui expoW^ i.Cor. li. re,quodPauluiferaptumdicit quodammodoin terti* um caelum. Neq^ fatis upturn corporalia lUa tramßrf^ in alium locum. Quandoquide homo fic conditus,qudn turn ad corpus attinebat, decebat ut honeflior illi effet habitatio.

Oriente.) Alij ab initio habent,fed malim ab Orh ente dici,ut fcriptura loquitur,rejficiens ad tlierufalê' hiiquiputantinagro'Damafceno,uelinterrapromif fionis Adam conditu, deinde in aliam regionem tranf latum, qu£ paradifus diâa : fed relinquo ilia tanqueiin incerta.

Et fedt germinate dominus de us de humo omnem arboremjquæ concupi^ fdbiliserat uifuijôi^commoda incibö, Sc arbor uitæ erat in medio horti,atcg af bor feientiæ boni SC mali.

Hic plané uidetis, quare Paradifus hortus uoluptd^ tis dicatur. Prat omnigente arbores iüic plantatlt;£,alfe ûu iucundißimte, crfruôîus efui fuaues,Qr gratifiât faporis, et htec feruiut humanis corporibus.Adiunÿd

IN G E N E S IM» n Htinem etidm probare, nt poflea audietis, dft agttofce^ retdcum conditoremfuuin.'Vetercsinterpretatifunt, quod iuxtd illdin arlorem homo fcientiam boni O' ma a dcceperit, quiaibi aperti funt oculi eimpofl pecca^ tum,o ftc lt;tb euentu arborem iUud nomen fortitu e/Je: non quod arbor perfe poßitfdentia boni o ntali pra;^ flare. Sic Icgimus aquas contradi{lionis,quia ibi popue li« lud£orii obiurgati fiicrunt Mofcn o Aaron. Ifent ßns iuramenti, non quodßns iurauerit, fed quod ibi in ratum fit. Et fimilia multa loca in fcripturis obuia funt diligcntilcdori. Siceandem ob rationemuolunthanc drborcm dilt;!klmefjc,bonio'gt;nali fcienticearborem. 'Deus pratceptum pofuit,ut mox patebit,ne homo coa tnederet de ilia arbore. 'Verefidt arbor ,fed non habea bathuiufmodi efftcaciamperfe,tametfiuna eademji conftderatione fuéiusülius poterantuideri. Theodoa retus cum hunc locum cxplanat,fimilem locution? effc dicit de baptifmo, quod per aquam regeneremur: non quod aqua ilia per fe fit maioris efficacité, quàm alia aqua, fed quia iuxta hanc aquam regeneramur dato ffii ritufanih .Eadé locutio de cœna dominica eß. O' cor pus dominicum appellamus. Sic quoq; arborent uitte intclligimus,no quod arbor uiuificarepoßit, quod pro prium diuiniffiiritus efl. Si caro nonuiuificat, caro in» quant Chrifli,fepofita diuinitate,ßed ffiiritus efl qui uia e

ENÄRRAT. IOAN« OECOLgt; uificat, multo inittui necuüdarbor. Erat tarnen fignumpofita, ut fi quide homo obediens inuentus ßüf fet, abfiinuijjetq; d ligno uetito, propter obedientiaftf fuäpotuiffetcomedere de arbore uitie,et ficdiuino nereimmortalis fieri.lam autem deus fie ordinauit ho* minem,ut haberet unicum magiftrum, cui omnino ad* hierere debebdt,nequaquam fidens fiue rationi:neq; if hifee rebus aliquid têtare debuit, nam hoc, ut audietiigt; hominipotifiimüefiàdco prteceptu.Et ficetiantodt initio uidemus, utcofiftatuera lufiitia, nempe exfidtf ut credamusuerbo dei, neq^ fcólemurnoftr£infirnidf tisfiomniamamhincomnemalu proceßit.Ettllaprif^ cipio deficribit antequam mandataponat. ^ihilautetf omnino omi ttere uoluit dem, quod uel adfirtilitatciVf uel ad uoluptatem locipertineret.ldeofiequitur:

Et fluuius egrediebaturde Edena^^ irn'gandum hortum, Süf indediuideba'* tur, ÔC erat in quatuor capita,

Nomen uerofluutjfecundiGihonî ipfe eft qui circuit totâ terra AethiopiÇ» quot;nbsp;Potto nomen fluuij terttj Hidækel, (yhio

ï K G E N E S 1 M* î4 Sdhtcuadit ad Orientale plagam Affy* rix‘.8lt; quartus fluuius eft Euphrates.

Dicit qiMtuorßiifJefluminapriecipuainpitr^ilifo^ Gängen, Nilum, Tigrim Euphrcttem: quorumctt pitu trium nofcuntur, de Nilo duiitatio ßiit. Si autent conjiduerii hiftoricos de Nilo, quamuis incerta fit dus origo,cr bene expenderitù quid fcribant,uidcbitis zyquot; dus ortum.Elamcertü aduerfasorigines haberehxc flumina,Wlus enim à meridie mare mediterraneum in^ fluit,Tigris à Septentrione, Ganges db Orienteprope rat in mare-lnjfice tabellam,z:r uidebisquem locü na bis fcripturacomendet: namquandoquideiniftaflumi nanotiora funt etiam alioqui in fcripturis, tametfi qui dam uariant inter Pifon et Gihon,malui noflrosfequi^ Neg- me impedit fine Troglodytaru,fiue Arabilt;efelia tisregioné,adquam properat Ganges,influatmihil oo) mnino idadimet noflra:fententia:. Inuenimusetià Ni I«m tranfire terrant Aetbiopi(e,antequampercatat phraâa,qu£ uocantur xxTixifsTnx,defluatin Acgjf ptum.Prlt;etcre4 maxim.'is effèdiuitias in Arabia cr I« diafèrè omnibus confiât. Scribit Mofes ibiaurumopti mum effe,ztrO nychinum gemmam, qiue jjieciem re« fèrt unguisiQr pauds gemmis ibi comcmoratis,oftcna dereuult terram iflam locupletifimam ejfez^ditißi» mam- Suntquiexillisfluminibus uariasallegoriasiiti

Kf he re conantur. Alij cjuatuor Etiangelißai, alij tuor doilores Ecclefiie inde eliciunt: cauete ab lüii gis. Multo tufius eß inde dißere,deum bene uoluißc bo mini, c^huiusntundi opesdediß'e,iitßuamuriliii^'^ gioriam eius. Exploditur etiam hic hterefis illoriiin,lt;li^ bonas dei creaturas inßmantyO' ([ui iußitiam ab exti^ nis leßimant, tum uera iuflitia inlra nosßt. Ego co*gt;* tentus ßim hißoriu ipßi, ijuandog^uidem benignitdteH^ deicommendat. Gtbon fiumenpr.ecipitdtß'ipfum(J circuit terram Aegypti. Tertiuin ßumem Hideckd) tyrapudGrlt;ecos cy Lutinas Tigris uocafur, Ù ueloä* täte nbsp;nbsp;rapiditate nomen habens.fupra Aßyriosßitib

Etium Meß)potdmia nomen habet, quodßt media iit^ ter duoßumind,queeßuunt inter Aßyridm Qrc.Fliiub us qudrtus eß Euphrdtes. ltd omnibus modis latitudo ißius terrte nobis defcribitur, ne putemus paruum eßt locum, in quern deus Addm pofuit.Et tcrrd ißd,qtutit dominus homini deßinduerdt,ßitßugifird omnino, Euphrates ßicut Eiilusinunddt, P arum cedit Affyrit ßrtilitdte Aegypto.

Tuht itacp dotninus deus ipfum Ada amp;nbsp;pofuit eum in hortum EdeOjUt cok^ ret ÔÔ cuftod iret ipfum.

initio noluit deus hominë eße otioßm, quod bent hicobßruandumeß.iiebrdicum mugisperii» netad

IN G E N E S 1 H, 55 fief ad ctdturam agri, ad o(}erationem,c}uàgt;n ad in^* habitationem'.cjuamuis Latini ftc lo^uantur, cr co’ere pro inhabitarc acdpiant. Omnino homo obledatu» ra; erat felè plurimum, etpotuiffèt,fiperfliti(Jèt in in» nocentia (ua.]

Cußodiret.) ïdefljtitfèipfum fcruaretcuftodien» do,ne ainitteret taies à dco ftÛ concejjàt diuinas.Niul» tæ ßlicitates etiam nobis funt promijjie, quas C hriflus, reddidit (ua prlt;efeniia. duemadmoduin Adam nutU folicitudo de rebus ßsturis erat ,itacynos ubi regene» ratiperChrißum lùerimus,exuemus etiam tßam fol» licitudinem, or proijciemus in demi ^^em noßram, 'iüobisetiamgratàfima cruxleuis erit perChrißum. Ewt igitur Adam ßlix, or poterat in ea ßlicitateper» petno manere. Item uoluitdeus eu laborare aliquid,ne ocioßseßet,fedfine uüa moleßiacr cura. Nwttc Ubor «obis malediilio eß. Adâ ut dominus deledatur in hor» ti delitijs, nbsp;nbsp;ita dominus eß totius mudi :pcrhoc enint

omnibus modis excitatur homo ad agnofeendam domt «i beneficentiâ.Deindefequitur,quodprieccptudomi nws homini dederit, ex quo difeimus quid ßeiathomi» né iußuztr iniußu, de quare proximeßifius dicamus.

Præcepit^ dominus deusipfi Ada dicens’.De omni lignohorticomeden* do comedes« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

De arbore uero fcientiæ boni 8C ma# Il, ncquaquâ comedes ex illa : alioquin quacuncg diecomederis ex eajmorien* domorieris,

catum,^ expeUendïtexp4rcidilb,quâre nâitt ilium introduxerit, quare etiam eipr^ccptum dederit, quem fciuerat pr£uaricaturum .Atqui multo tutius ret ab huiußnodi uanis quteßionibus abftinere,quàm ‘li uin£ maieflati oblatrare. îJeq- citim eftßgmenti dice^ refigulo, quare fie me nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deus Ad£ in initio dédit

(trbitrij libertatë : hocenimfiitentur catholiciomnesgt; in initio inqua dédit, iüud tarnen nonpr£iudtcat, quin deus operetur omnta in omnibus, à, quo uelutipereitid fonte omnia bonaßuunt. jllam libertatem homini dédit deus, quod eer te multo honeßius homini erat, quant [t eibßj; omni lege egiffet, nbsp;nbsp;quaß abfq- ratione coaSlttt

ßiiffet ad fàciëda bona: ßc neq- uirtus declarata in Adi fiiijfet, neq^ ignauia eius manißßata.Porro illius erat, donisàdeo tarn liberaliter coneeßis bene uti.Quoi peccauit, fuanegligentia er ignauiapeccauit. Quoi autem tantis donis pr£diti^ ßit,z:r tanta beneßeia cepit,diuin£ beneuolenti£fuit. Adijcerehocpoßü^ tnus,quoddeus uoluitAdamßbijpfi notiorem redde*

: . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;re,Kl

, utcogno/cerct quidttM deo dcbmt, utetiam fuant ß-dgilitatem dgnoßceret. Et irfeo aus exempla omnes moncmur,licet firmißime flemus,tdmen in tima re domini dinbulemus,^' prouidedmus ne ldbdinur,iuf Xtd Pdulidiâuin:Qui fldtuidedtnecdddt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Gdld- tdC

Prlt;£cepit.') Quid dominus erdtßdeoreäeprteci» picbdt credturießae. Pr£cipicbdt dutem deus rem mi^ ttime oneroßdm: prtetered innumerd bond concedebdt, Crex iUisplurimis quenddmcxiguumcenßimpofce» bdt,quo dgnofceretureßße dominus.

De omni drbore.) Hoc efl,mdgnd libertdte poteris comedere, etdbfq^periculoquotieslibuerit. Hicuide tis ijuomododeusmultdbond primo hominiconcedit.

Vult Mt ctidin indicdre dominiu fuum, idea pr^ceptu teui/ßmum ddiungit, quod homo fcrudre debuißet.

De drbore fcientilt;e.) Audiflis unde drbor nomen fcoc dccepit. Quemddmodum fiquis dominus dcdijjèt ciuitdti dliqu£ mdximdpriuilegidjnfignum tdmen pe tcret quotdnnis non nifi dßcm, quo dgnofeerent ipfum ejße dominum :profi£h nonpoßet huiußnodi ciuitdi conqueri de domino ,qui plenum libertdtem coneeße^ rrft, C multd bond, quiq^ nihil repeteret dliud, quÀnt unicum dßßem. ïtd deus minimumpr£ceptum Ad£ dederdt,imc) er uiresfdciendi ßibminiflrduerdt,ß qui« dem homo uoluijßet ferudre hoc pr£ceptum,z^ itd

ENARRAT« IOAN. OECOL, ctiam immortulitdtan a^ecutM ßtilJet. Adiungit dutc maximum periculum, quodß non udit id honoris deo dare,ßtltem periculo fuo monitus, ohcdicns ßt.

Quacunq-die.) Hoccß,certißimcmorituruses, er nihil certius'morte tua ■ Obijeiunt hic, cum Adattt nongentos er triginta, annos attigerit,quomodoilllt;f ipßo die mortuusßitSReßpondeo-.Eßmors corporis,(3* eß mors animlt;e. Quantum ad anima pertinebat,mora tuns eß.Porro quod ad corpus attinet, certißimus erat fe moriturum. Nam licet ßupputes nongentos er ginta annos, er illosconßrs cumimmortalitate ,uix eos pro momenta habituruses. PrætereaquandoÇen^ tentia mortis iam pronunciata eß, in re is ab omnibus mortuus eße dicitur, etßiadhucuiuat.Ua ctiam certiß ßmum erat Adam, quo ad corpus, mortem nequaqui euaßiru. Prueterea dum hiclegimus, pr^ecepit de oiniù ligno erc.uult dicere : Ux omnibusßuilibusquos tibi concedo, audaólercomcde,er his ad cognitionem mei excitanduses,uelexcitari debes, utgratus mihißis,(y cognoßcas quam tibi fit pernitioßum,ßuoluerisiuxtlt;t rationem tuam ambulare, er tuis uiribus niti. Nam ßi edere de ligno ßeienti^ boni zj- mali, eß udle nitipro» pria ratione, er non credere deo. Statim hic uidemUS iußißcationem Adie, qualem nam habuerit, O'ßcne» ^uaquÜ lußificabimus tllum ßds operibus, lußus à deo conditus

IN G E N E S I M. 57 condititi eft,cum ûm nullum opus bonu ficiffet .Quid ßcerc poterutcumnondumeratfPorroläpfum uidc* mus ipli tribut. Vt autem iuftificelur,ex fequenti cupif te faits dare patebit: fola enim diuinabenignitatc iufti fcationem concedi uidebimus.

• Et rurtum dixit dominus deus: Non cftbonum utfit Adam folustfaciam ill« adiutorium quod fit coram eo,

Quamuis fuperiori capitc audiflis deum mafcu^i lumorfceminà jicijfe,tarnen hic clarius dicit conditio ne muiieris, Priora generaliter propofita ftierut ii:^c, Vir non eft lap fus, neq; prteuaricatus pratceptum dei, niftper mulierem fedudus. volens igitur deus oftende te,lt;}uomodo Adam fedudus fit,tempeftiue ponit,quoi modal muliercondita fit:ne quis obftreperet, Poterat deus non condidifte mulierem, qua; cejfura e/fet in tan tarn pernitic homini. Hoc igitur pra;occupat,cr' often ditittam diuino cofilio finnatam, cr admodum utilein Adie ad conferuationem humani generis, ztr alias ob caufas,c:rc.

Adam folus.) Omnia alia animantia codita erant cum fuis comparibus,nempe mares crfoemina;: fed homine principiodeusfolumcondidit, cuipofteaetiä ^dificauit mulierem,quo magisadmiraremurillud opt ficium,Qr maior conftaret amicitia inter uirum or

uxore m. Id licebit etiam ratione ßrmationU cognoße» re.Qttidiiin inßmantes coniugittm, mattiftfte blaßhe mant contra /}gt;mtum fandum, audentes malumpro^ nunciare O' dicere,quod deus bonum teflatus eft. Ecce 'Euaprincipiocondita, non ßitinßrior Adam aliqua exparte : nametipfadiuinoß^irituprlt;editaßit,etia»t condita ad imaginem dei. Proinde non erat mala cred^ tura dei, quie in utilitatem uiri condita. Legimus apud Paulum i.Cor.7. Bonum efi liomini multere non taii^ gere.Nomenautem BONI nonnunquam cömoditd^ temß)nat:cftq;ßntentia:Admoducomodumelfetho^ tnini,ß moleflia midierum carere poßit,fi nullam oinid no duceret. Sed quando Bua codita in paradifo, ab ini* tio fuie conditionis reda condita eß, ut minime moh fhieffêt itiro. Nam degenerlt;ütdo quando ßda efl dcte* rior,excidit àfuanobilitate.

Sit coram eo.) ld eft, ut habeat etia multam coin tnoditatemexmuliere,adproa-eandaprolem. Chry^ foftomus dicit ; Cum uir grauioribus curis occupatuTf fitmuliereifolatio. Singula qud;hicadaft(nt,ftqu^ rede expenderit, inueniet multa utilia, qu£ in honore coniugij diikii funt. Pieusauthor eft coniugif. Budit paraMfto condita eft, Adam extra paradifum. Df«i Euamad Adam adduxit, o principio Adam/piriti* prophctico ßtura myfteria cognouit, ut textus habet-

1 N G E N E s I M, }8 Nott deMat aute deus propter negligentia Eult;e,inul» ta alia bona omittere. Ambro fius cgregw in bunc locS de tono uniuerfitatis non obmittendo,edifferit. Et hoc plané non decebat conditorem omnipotente ,utin ope re fuo impediretur per negligentiam unius, ut que con denda erant poflhaberet, D ecebat aittem Adam prin^ cipio ut cognofeeret fecum quàm neeeßaria eßet ipß uxor, er quam utilitatem eßet eiaUatura.

Itacßformauit dominus deus de hu« mo omnem beftiam agri, omne uo« latile coeli,adduxitcp ad ipfum hominê, utuideret, quomodo appellaret illud; omne cnim quod ipfc homo uocabat in anima uiuente, illud nome cius erat»

Caufaquare deusaddud curauitanimantiaadA» dam,hiecfiiit, ut uideret in omni genere hunc eße ordi Hem dei,ut per coniugia ßiecies conferuarentur, erße quoq;humanum genus multiplicari debereper muliea renijuel adiutorio mulieris multiplicandum. Quamuis interimetiamaliam dignitatem Ada; cognofcerelicet. Supra dixit M.ofes,quando conditus fit Adam,ut domi naretur pifeibus er uolucribus coeli (^c. iam reipft declaratur eße dominus. Nam eit omnia ißa adducun^ tur ad Adam,quibu5 er nomina imponit,certeper hoc ^am cognofeitur omniueßcdominus.ita Nabuchtt*

ENARRAT. IOAN. OECOL. donofor cu tmnftulifjet tres pueros in Babel, mutauit eorii nomina, nbsp;nbsp;ßc mutatis nominibus in Cuam genté

tranßbant ut ipße dominus iüoru ejße cognoßccretur-Sic hoc loco Ad^ dominiu ßtpra omnes creaturas co^ probatur. inßnuaturetiam hic quanta cum (ecuritate tunc temporis uixerit Adammam non bedebanc illutn befli:e,alioqui natura feroces.

Adduxit.) Qum Icgimus Adduxit, non intelligia musdeumcrajjoquodam modocoegijße animaliauel aues,feddiuinaipßa uirtusßc ordinauit, utanimalid iflaßgt;onte accederentad Adam, cr uolucres each con f^icuo' ßerent, er piß:es qui in aquis erat adnatarent. latgimus etiam de Eua, qua; adduihl eß uirtute dci ße erdinantc,id efl,acceßit ad Adam ■ IJeq; hie opus ejl, utponamusquandam uißoncm, quaß. Adam uidißßet ea,ut prophétie ßtas uißiones habuerunt.

Igiiur uocauit ipfe homo nomina cut'c^ mmento amp;nbsp;uolatili cœli, omni^ beftiæagri: ÔC pro hominc noninuenil adiutorium quod effet coram co»

Hic ßsb fine huius ßententia;, habetis quare omnid dliapriemifiafïnt,cr quare auesztrpißtes ztrc.addu^ xerit.Videmus enim neq^ßilum pro impoßtione nonà num adduila efi'e,ß;d hac occaßone uoluit deus, ut A* ■itiin db initio atitequamßrinaretur muliertcognoßtea retßbi

I N G E N E s I M* 39 Wt fihi opus eJTc multere, ciuam maiori gratitudine in uxorem deberet recipere ft lUa eontingeret. Habemui ctià hoc loco admonitionem no inutilem, fed nece/Ta» rià,ut curemus ne ita temere coniugiufideliii conueni ant,rebus non anteaprameditatis, quarenam ducen^ dafit uxor crc.

El fectullabi dominus deus foporê in Adam, SC obdormiuit,tulit^ unam ex coflis illius,« clauHt carnem pro ea*

Et aedificauit dominus deus coftam, quam acceperatde hominc in mulie* rem, 6C adduxit earn ad hominem illü*

sic igiturdeiis fvrmareuoluitEuamconfbrtëuiri tnulierem, ut effet arilißima confuetudo, er amicitia inter uirum er mulierem : proindeex lateribusAdtC affumpturus idam, immifit Adie prius foporem ut ob» dormiret. Qjtamuis potuiffet deus etia non immifjb fit pore omni facilitate eandë coftam aufirre ab Adà,fied noluit.At^ui hoedeiconfiltu erat -, ut c^uodammodo la tore cjuodà uideatur à uiro abfiraëlâ eße mulierem,et w ùerum ilia ma^is uiro comendaretur.Et ne cjuis hor ror uirum ohrueretin principio conditionis,talt medio ufius efi dominus .I^eceffieeftut hic ration! noftræ ua» ledicamus,erhifloriâ effe finamus hiftoriâ : deo cnint ^uifitc codidit omnia,hoc quo^; ficiüimii erat, nempe

aulirre coftdmyZJ' pro ea. carnem apponere.Nam ifilt;) miraculodeus uoluit fummamcbitritdtemdtq^amici^ tidm nobiicotnenddre^quamconiuges inter fe ferudre debent: deniq; docere ut unufquifq; coniugë fudtn pro cdrnefuddgnofceret.Habemusdutemexhocloco ey : fcquentibus mdgnum tnyfterium^quod Apoftolusitt epiftold Ephefiorutn cdpite ; .expldndt. Sdcrdmentü, inquit, mdgnum efl, uerum ego loquor de C hriflo ZT ecclefid. Ndm ficut uiruxorem dindtjtd deus ccctefid dm, qudm fuo fdnguine redemit,etidm dmdt. Sicfirè myflerium hoe inprincipio mundi explicdtü eli,quod Addm fecundo mortuo in cruce, uel dormiente,de IdtC reiüius fumi ecclefta deberet,cumexiret fdnguiszy dqud. Certehisfymboliseccleßdcbgregdtdeft.chrid lodttlt; fius dd hoe düudit cum dicit : Egoß exdltdtuslùero 4

tcrrd,omnes trdhdm dd meipßcm. Porró eccleßid,qult;e tdntoprecioredemptdeß,iuregrdtdeffè debetfßon« fo ßuo Chrißo,ziriüum intentius dmdre.'èio duro neiß argento redemptd efl, fed preciofo fdnguine ChrifH^

Adduxit.) Vt cofiderdretedm, qudntdpulchritu dine er decentid d deo conditd effet, qudmq; congiiul fuis moribu5,et dptdfuo minißerio eßet. ïUd etiüfepe repetit, quid hoeeß tndgnu mirdculu, ut eßetuirdgo, etfi dliud fonet uirdgo. N ueprophetid Ade ponit,qtu( cognouit,qudre mulier ßc eßet cbditd,z^ qudm ßtdr^ iid confuet

Äjcofuctudo intermtdim et uiru,nefnpe utreputM debeàtpro uMcarne. Proximeillafitfiits explicabo»

SOporein miffim in Aditm, guidctm paruin æ^ui inatrimonio, /i^nificare dixerunt,^uo d hi ^ui /è iungunt inatrimonio, nonnihil déclinent à difciplina, CrobferuantiauitafublimiorisGrangelicie, cfpro^ pterea confilium ißud uocant fbporem: in quorum fen tentia eßt Ainbroßus. Verum ft quis uerba quie fequttn tur rede expenderit, imo etiam ea qH£ antecefferunt, uidebitanimuAdcealiquoinodo iÜuflratuin uberiori dei dono. Idon enim talis fopor erat, qui eum à diuinii rebui cotemplandii iinpediebat,(ed qui carnalia coinn pcfcebat,ç:^fenfum rerumabducentiumàdeocom^ priinebat, Pracejjèratiain antea confilium uifisomni bui animantibus, or hoc ordinationc dei: unde cogita bat quid de fe flatuijjet deus, et in hac cogitatione exi^ fiens fomnus inijfus eft,cr in fomno prophetica gratia iinmijft. Pr^tereainparadifo Adam,quando no pec» carat, nihil tale fèrendu erat, quale poft lapfum: de ij's dico,qult;e ad concupifccntias carnis attinentiïltec aut dida effe prophetico f^iritu Apoftolus teftatur,^^ C hriftus ipfe,qui deo uerba illa tribuit.Videmus etiant alios quofdam fandos uiros propter coniugium diuino munere er propheticoftgt;iritu non effe priuatos. QgfS

ENARRAT. IOAN» OECOL» propius ad deunt conceßit,quam Mofes ipßefQtiii Di uide magis illuflratus ßdt^ut taceam de Apofloïts, qui in noua legefuerunt. ïtaq^ uideamus ultra prima om* nium prophetia iüam, quam neceffè erat non ejjè uul* garem tigitur interprète Paulo fonabit in Chrißum Cr cccleßam, tametß pulchre hißoria pra;ßruaturt Sciatis etiam ßmilia in alqsprophetqs euenire,ut dum qu^e iuxta hißoriam uera funt, nihilominui etiam alia j^iritui ßaniius iüic recondiderit. Quemadmodü pla* neeß uerum ferpentë leneum ßiißße exaltatum, nbsp;nbsp;ua*

luißß ßanare ab iilu eum qui iüum aßiexerat: nihilomi ttuißub ca hißoria Chriflus pateßtcit arcanum quod* damdelituilße,nempe eosquiin Chrißum fußenßum credituri ejjent,^ oculis animi inßgt;eäuri,uitam ater ttam habituros,quamuis à ßerpente,ideß,diabolo, morßu letißroßierintlaß. Proindene contemnamui eoi allegoriai,quaa Apoßoli interpretati ßunt, etß hi* ßoria certa fit.nie hißoria docet,primu placuijße deo Euam ßrmari ex coßa Ada.

Et alt homo ilie, hac u/ce os dç ofli^ bus meiSjö^ caro de carne mea,huic uo cabitur uirago,eoquodde uirofutn« ptafit ipfa.

Sic quidem nunc placuit deo, ut mulier hac ratio* tießrmetur,ex me fumatur,et ex latere mco. Poßhae alia

, ■ I N G E N E s 1 M* 41 tätet ratio erit,nëpe excoiugioproditurifunt homines^ ideflpueriii^proptereaiftam uolo uocari r?15’’X id efl uiraginem. Etfi neq^ ittins uocabuli proprietdtë Ldtinusfermofdtis explanat. Significat autem mafcu Umcrfèrtemuirginë.Gnecireliquerunt yuuKlxct. ïta iuxtd hifloriam dignitatem mulieris anditii,qu£e‘ nam iUa, quia de uiro fumpta efi. pojtó ^KÏd ßturmn poflhacfit,pr£dicit.

Propterea defer« uir patrem fuum 8lt; matrê fuam, QC haerebit cum uxorc fua, eruntep in carnem unam*

culum.Ciuamuis inter parentes er fiHos magna fit ne ceßitudo,aräior tarnen fiitura efl inter coniuges: nam propter coiugesrelinquendi etiam funt parentes.Non quodillisiuflus honor denegari debeat, id quod fatis caueturinfacrisbteris, perillud: Honorapatremtuu Exod.i0. et matrem tuam,ut fislongteuus fuper terram. Sed fic relinquant parentes, ut propter amorem parent», con iugalem amorem non diflerdant, quandoquidem hu^ tnanum genus fic feruari debet. Sunt quidam qui inter pretantur huncuerfum eo modo, ez dicunt, iam mox ab initio excludi huncgradum,ne parentes uel pueri cum parentibus remhabeant,zy quodiamprueludat diuinusfliiritus, fiituros quofdam gradus intra quos ha

ENARRAT« IOAN. OECOL. tnofefe continere debeat. Scd hoc relinquimus. Pojkii in Lcuitico traHabimus ^quomodo n légitima matri* monta arceripoßint, qui unius carnis eßße cenßentur.

Vxoh ddhcerebit. ) Honefla rutionc udbicrebit» Uamfiuelit relinquere dcuin prop ter uxore,ut Adant qui noluit ßuum uxorem contrift are, male ageret, id^ fana conßcientiafteripoftet minime. Honefte tüuantf liberos procréent, in gloriam dei educandos. Vnaca^ roßunt,quoniam ex duobus Ulis prodit unus fruiluSt tanquam ex una carne. Et uir non habet poteftatent fui corporis, neque mulier, ut taceam de unanimita* te or Concordia, quam alioquißeruare debeant. Scia antße etiam eiußdem nature er dignitatis efte. Tales^s erantcum conftabatadhuc innocentia. Prietereaex latere Ada; depromptaeft mulier, nonex anteriori parte,ne dignior cenßeretur,neq^ expofteriori,ne uilior haberi poßit : fed ex latere, idea ut fit coUatea ralis ,lt;:tri taut fit in adiutorium. Et quia htec non tant adßrmandos mores pertinent, quam etiam ad confti* tuendas refßublicas,apud quas adulterium male audit, negligere haud coniienit. Porràquodad allegoriain attinet, delibatu eftin fuperioribus. Gaudeamusilliuf dignitatis nos eftè,cuius eft Chriftus.Os noftru ipfe eft nosq; ex carne eius,quandoquidëgenus humanu aftu» mere dignatus eft. uaicfumtna ecclefuez^noftrorutn

I N . G E N E s I M* 4« omnium di^nitM. Ciui enim cctrncm alfumpfit ncflri Oquot; jpiritum comunicauit, effvcit ut cum iBo unum fi* mus, loan. 17. Nd/«rrf nonpolJumusunum eße cunt pâtre, fed quiaChriftus unius natur£ nobifeum efl,ex cep to peccato,ita etiam dignitatë fuam nobis quodant modo comunicMÙ aflumpta no/lra natura.Ciuod cit, Deferetpatrem ctfc.fide Chriflo uolueris cogno» ^ere,hoc modo accipe: Rehquit C hriflus fynagogant Çr'cognationem fuamcarnalem, z^adh^flt eccleflief quieuiuitfecunduinflirituin-.uultdeniq; efle caput no flrum,et nos pro membris habere fds. Si fliritus Chri fli habitat in nobis,erimus uera dei templa: or quifl^i^ ritui iüius adha:ret,unus flirituseflicitur cum illo.

Fucrût autetn ambo ilii nudi, homo (inquam ille) QC uxor eius,0d non er u« befeebant*

Paucida uerba funt,fed admodii prtegnantia.Quid refirebat dicere Adam nudum, nifi gloriam egregiant eontineret nuditas i nihil dejorme erat iUis, neq^ ipflt erubefxntia: erant re£li, iufli,uefliti innocentia,pra;^ terea non mordebat illos mala conflientia. Baccffl^ milia per hanc nuditatem fignantur. Felix efl innocen tiaflneueflibus.neq^periculum ibieratpeccati. itit omnibus modisdeus condiderathominem filicemiiy^ fecurum, tamcorpore quàm animo.

I« hoc cäpite tertio defcribit nobis Mofes diuinui propheta lapfum Adlt;e, cr quomodo iterum refldurit tusfityCr lt;itMm poenam Adam et Eua luerint propter peccdtum,c}uod perpetrarant contrddei legem.

Erpens uero fuit caliidior mnt beftia agri, quam fccit deus, ÓC dixic ad mulieretn: Etiamfi dixit deus, non co* medetis de omni ligno horti.

lUeuerßis pr£mittitur,quocomodius c£teraded fcribantur,cr ad epicheremapertinet. Indicaturut enim Mo fes cuius dolis Adam lap fus fit,organu ipfuin primo defcribity quod dtemon elegerat. Serpens aflu* tus efl pro; omnibus beßijs-.cietera animantia bruM funt,quoru aliqua magis caHida funt aliqua minus. Ser pens ilk habebat blanditié quandd,e:T miram caHiditd tem,per quam Euam feduxit. Arbitrantur quidam tune aliam fiiiffe figura ferpentis,quàm nunc eft.Mid* ta funt etiam genera ferpentum ; quidam ereHo collo uadunt inter reptilia, ut bafilifcicr coronati ferpen* tes-.quidam repunt. Prlt;eterea nullus horror erat Add* mo inter has beftias conftituto, quia nullum eratpeecd turn, Ct faluum adhuc erat dominiti Ada in omnes cred turdS- l^on eftideo magnum miraculum,fi Eua coUo*

1 M G E N E s I M» -H «utaeß ßerpenti. Sittandcligit fibi htdufmodibländlt;i orgctna, ut homines decipiat. Difcdmus hic ne noflris ttiribus ciliquid tribuamus. Si Adam fecurus non ßdt in pecradifod. fdtdn£ fuggeflu,neq;nobis promittamm uÜam fecuritaetminhocpeccatrici mundo, videmus V fentimus quotidie uarios aßus dtemonis: nihil enitn dfiu itlius uerfutius : hominem qua parte inßrmior eßt ea aggredi folet,Z!r ita etiä Euam aggreßus efl.i.Thi tnot. i .feribit Eeadus,quod Adam nonßt dcceptus,fed Eua. ittam auertitfatanmira aßutia 4ßmplicitateßti ferais.Prieterea hunc modu h(d)et ßatan, ut quamma ximeßdei omniuminfidietur. Primüingenere nobis fi^icionem quandam de deo, quafi non optime nobis uelit,ßtggerit,iy quafi inuidcat nobis,uel quafi minm certafintqu^ dbillodilt;ÜaCunt.CieterumiÜud’^'2 not täte, neq; opus efl repetere. Id uult diceretDeus dixit, ttonedetisdeomniarborehorti. Nam Latinihoenot mine utuntur in irrißonibits.Itcm etiam,fi aliquid afßr mare itolunt uel reijcere,iUud adijeiunt, ut bonus ficilit cet eß uir,quafi dicant, minime. la eben alfoißs . Vult igitur fatan perfuadere,dicendo: Nonilla tameerta funt, ut tu dicis : putas quad prohibeat uobis deus alit quidex tiHisarboribusparadifiiquid iüa addeuiNunt quid efca ad deum ƒ quad intrat in os, non coinquinat hominem. Putatis quad tale aliquidprohibuerit uobit

ENARRAT* lOANt OECOt, deus^ Hlt;ec efl aflutia diabolic ut ßciat dubitare de lief bo domini corda noflra:Qr ubi ƒjluerit timorem dein,ut putemus uerbum eins no eße tam rigide diélut frcile tune uincet,quia inuenit nos infirmas, nbsp;nbsp;dubi*

De frudu uero arbons,quæeft i'n medio horti, dixit deus: nequaquâcof medetis ex ea, neqj contingetis illam, ne forte moriamini.

Sed feit deus, quod ipfa die quando Gomederitis ex ipfajaperiêturoculiue* ftri, en'tis ftcut dij, fcientes bonum malum,

Bc«e expendite uerba ifia, uidete ne imitemini exempJum EUie,qu£ dicitiHoc mandatum efi dei,qiâ perniifit de lignis ut comedamus, de uno autc ifto noti pennifit.Etaddidit-.tnmedio.quafidieat-.Videturejfi aliquo modo preciofior fittilusille. Etiterumaddit'. Ueattingatis. QjiamuisEuadicerepoterathoc, ani* tno maioris religionis ; Dominus dixit, ne edatis, idea ne attingere uolumus. ita fapientior uolebat deo efiê.

î N G E N E SI M. 44-Proinde non eflfuturn aliguid dddere ucrbisdei,uel demerc, Hicc erdtigUMta. Bult;e, qu£ tam flatim affètt fumprcebuit fcrpenti.üam hoc unit JpcdMit ferpenSt fl poßet Eudin cô duccre, ut feduceret, or in dubium ucrbumdciponmf.etita(irèomnespeccumus. Nrfm fl hoc certißitncpcrfuafum clfet, deum uidere omniet iudiccm cffe, er fumpturum rationem de omnibut ßilis, fiuc bonis ftue malis, non luHaremus nos diccn» tes in animo, iinpuneeritpeccatumt^c, t^uod Sapien tta^i.cap. defcribitur pulchre :feduti^iceßdremus4 peccatis. Hoc çwrfmprtiJiKm aniinaduertit fataninho mine,no ce/fat fuis figgeßionibus guô tandem id quod inßiÜauitperagatur. Et quia femel fcintillam ignis ims miferatin animam Eua;,iamparat ißam incendere. Hielt enim fatan:Vana ilia uerbafunt,nihil eß quod ti tneas etc. Etiß enim Eua uacillaßiet,audacior fatan no ßiißetfräus cum ea coüoquendi. Sic ubi noßpfos uim cendos dederimus fatan£,fitcile uincit,(;^ maxime tunc gloriatur de noßro interitu,

Oculiaperientur.) Cuofäcit Satamtimoremfol» wt,neà morte ßbi timerent, tranfgredientibus bo» na pollicetur, quafi deus inuideat. Ulendax eß, zj ab initio. Aperti quidë oculi eorum funt,fed in magnil ma lum ipforu:z:rdif non funt fidi, imo animantia. NÓ«lt; He Adamprius bonHamp; malum fciuitf alias no fci/Jit

ENARRAT, IOAN. OECOL»' ^epr^ccpto. vult deus ut iuxtduerbumitlius dgd* mus. Sutan db obedientid dei dbducit, QT nofipfo) tiobis ipfis relinciuit. Ex iüis pollicitis fldtim mife^ ra Eud feduéldeft, or uidit quad anted non uiderdt. Cteterum dum h£c uel legimusuel audimus, poffumus uarids fraudes fatana:, quibus humanum genus uexdt dgnofrere. Primum in externis habetfua organa^ hd* bet hcereticos, habet hypocritas : ïam per ferpentë h quitur,iamper impios ctr malos homines,qui nos afi^ de uera abducere conantur. Deinde etia ipfd noflra eo cupifrentia,qult;£ in nobis eft, uarie tentamur, ut in ld» cobi epijlola habemus, qui dicit : vnufquifq; tentatut dum d propria concupiftentia abftrahituro'inefrd» tur. Deinde concupif-entia pofteaqua concepit, parit peccatum,peccdtu uero perftëiuprogignitmortë.CU randu igitur omnibus modis, neuerbudeiablegemus, fed iüo coftanter inheereamus. Per Euam quida inteUe xerunt frnfum ; oftert enim fefr uoluptas ftnfui noftro ddmodudeleiklbilise^g;ratd,moxubi timordei abld tusftierit, maximu periculum eft fenftbus animi, ut ftc peecatïi cofummatur.de quo uberius craftina tedione»

AVdiuimus nuper impoftoris antiqui inftdias, et quibus arietibus, quibusue machinis ftmplicifti mos quofqi a^grediatur exemplo EutCjmaxime utfunt mum iftud

I N G E N E s I M. 45 mum ijiud bonum ,fidem inquuin noflrum depopule* tur:quam ubi Ù nobis ubflulerit, tunc nos totos fibifub» ijcit .Hocigitur unicumeiusfludiumefl. Quiuenint ipfe è cœlo flit eieélus, non ceflâuit t^uin inuidcns hoa ntini,ipfltm è purudifofl-uudibusfuis eijceret.Vidimus etiam in E.ud noflrdmflagilitatem, cr quum proni ad peccandum fmus, cz auomodo d concupifcentia not flru tanquam Ù ferpentinis flggeflionibus inefcamur. nunc fequitur.

Vidés itacß muiter, quod bona effet arbor ilia in dbum, Slt; oculis concupû fcibtlts, defiderabilis quo($ effet tpfa ar bor ad prudentia comparandam, tulit de fruâu illius Qi. comeditldedtt^ uiro fuo exiflentt fecQ, qui Qi ipfe comedit*

Tentdtionem ttudiflis,nuncp(jcndm ucljruihts int fidelitatis licet agnofcere. tiiox enim amiflafide, etiS innocentic(mdmiflt,crinfefenfitillicitos motus, cr deflderianocentiti.i:Jdmuidit,inquit.NônneetiàEult;t ante uideruti neq; cæcum ilium creuuit deus, ut urborê non uideret unte oculospofitum,Z!r ut non uideret qui numye^quot; qu'um deleilubilisfluilus in hue urbore. Hoc nemo negut. Sed uliter nunc uidet, uliter etium unteu uidit. Quumuis enim etium flueretur oculoril munerc unteu, tumen non impediebutur d diuinurum rer«»«

ENARRAT. IOAN. OECOL. conßdcrationc, ncq; ftc delabebatur ad infiriord ijid-liam iUud uidm,quod Eua uidit hatte arborembcnd ejjè ad cdcndum,inßinuat quod iam propenfa ejjè cee« pit adres iftas inferiores appetendas. Poterat etiam edere,l'ed abfq^ omni uoracitate uel gula,uel immode^ rata cupiditate.lam lenßt in fe deordinationem quait^ dam uim fuamexerentê, er iüaipfa deordinatio hoc loco indicaticr. Miro modo Eua expetijt arborem 0“ ftuóhts illius. C oßderauit bonos fru^s arboris ißiuf, V quam iucunda arbor oculis effet, O' ße tota oculii hatrebat in illam, o tton ab tßis creaturis dß:endebat ad ipßtm conditorem ,fed neglc£lo conditoris prlt;ece^ ptOjfecutaeß:fuasconcupiß:entias. Itadeßderabilif arbor probabatur ei, o quod audierat à ßtrpente co» ptabat,ß poffet ßimilis dijs ßeri,bonum o malü ßtieif tibus. IA.endaciter diemon multapromißtrat, propte» reafferabat tale cximium donum poffè æquarife dco, O non curabat,qu£ deus pneceperat, Hoepoflea in» dicabit Nlofes de utrifq;, quomodo oculi amborumd» perti ßnt,fcd nondum maldm confcientia,o huiußno dideordinationesfenferant.Supradnnotatueß,quart arbor feientiat boni o mdli diâa fit, non quod arbor poßitaliquidfcientiic dare, fed quiaprecceptum acce» pit homo, ne fia ratione fifus uelit uiuere, fed potiitt iuxta lierbum dei pneferiptum omnia a^ere debere.

Comcdit.) Prlt;cceßit tentutio, tdihl erdt, cz itit dbiech pudoris freno,comcdit. Rdtio h^ec peccati efi, quodnifi pocnitcntiajhtim alioleatnr,mctiorafumat increments. 'Non contenta efl Eua, quod ipfla manda* turn dei tranfgrcfld efl,fed etiam in idem peccatu con* intern flium trahit,cr autorcm peccati fleit. No cnint Hoeuiflet humano generi,fiEuafolumpcccafflt Adam immunis peccati fldflêt: potui flit deus allant uxorem condcre,illarcieóln'. 'vbiautem Adam pecca tiitjpeccatum in omne genus humanii deflendit. Nul* las hieperfuaflones adhibet EUd.LegimusflmpIicitcr, conteditAdain,neflilicetcontriflaret uxoremfltam. Apoflolus Adam nonfeduäum fùtflè,fed Euam, tefla tt(r,ut fuprà monui. Adam acceperat mandata à deo, tiondum Eua creata, cratj; Adam dodkr Euic. Nrftn fic ab initio dominus ordinauit,ut alif alios doceant,ne uerbumfuumaontemptui effet- Facile igitur potuitbH' poniEute,tanquädifcipula',lt;lUieilludmandatu accea perrft ab hominc Adamifed Adam à domino audierat, propterea peccatum Adne minus excufabtle efl. ipflui trat mulierem corriperc propter prieuaricationem, ef ■ non mox aßentire eins fuggeflionibus. Similiter nulla-ratione excufdbilescruntquialiorumfuntdoihres, ft ob infirmitatë plebis quaiftcHefeducitur, ipfi quoque. rändern utam ingrediuntur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;enitn omnino excn^

fouit Aaronc, qttod populuspeteret fibi ßbricari ido* ld: nam or ipß debcbatpopulu reprehendere .itdpd* fiorpkbis debet fc gerere uirum in bis quic jpeihuit di glonam dei, tiel promouenddm,uel obfcuranddnt. Si( etiam Paulus monetCorinthios,neficutEUdin fimpU citdte fud feduéh e/l,etiam fenfus ipforum corrumpdit tur.Acccpimusiampeccatumtij-nuncutrifq^pecciSi tibuSjOudieti^ ejuontodo omnis honeflat cefj’auerit, ij decor ablatui fitabeis.Vnde le^imus:

Et aperti funt oculi amborutn,amp;^ co* gnouerunt quod nudi eßent, ó^con^ fuerunt folia ficulneæ, fecerunt^ fibi cindoria ♦

Herum per apertionem oculorum,^uU agnoueritl fe eße nitdos, indicaturpudor illii innatus. lam uide* bant membra fua rebeüia rationi,Qr fic quoq; animain (dilt;]uo modo eße mortud inteüigebA^it. tAortud enim moxut comederut ßdt anima eorum, quid priudtd dei grdtia : neq; tarn eßicdx ßiritus dei iniüis erat, ut an» tea,quimoderaretomnideorummembrd.Non enini. duntaxatgenitalidmembrd ßmpliciterhicintelUgen*. da ßint,etß hoc ddducetur ab omnibui, quodpne md» ximo pudore itta tegerint, ß;d fenßts omnes non ob tent perabant rdtioni,qudndoquidein ipß deo inobedientet ßterant. Ob hone nouitatem igitur t quam anted in fe*

IN G E N E S I M. 4? ipfis non attendmnt, iam erubefcunt -, uidcnt bonum Cr tnalum,uident quid admiferint. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ignorabant Jc

prius ctiam ueftitu cdrezc, fed non offindebjntur nudi täte i!la,quia nihil erat unde erubefcercpoterät.'Verü ubi tantam rebellionë inuenerunt in membris fuis pro» pter peccatum, inuenerunt fe etiamff oliatos exuuijs donis dei. Forro hinc apparet,quod ubi peccatum efl, non poffe noflris laboribus, noflraq; cicra nofipfos re» parare, fed opus efl diuina gratia, qua corda purgan» tur,ut poflimus agnofcere peccatum,id agere quod domino placet. Homo tarnen,pra'fcrlimpeccator,qui tnidtum fidit fua rationc, cogitat quomodopoßit fuit uiribus fe honeflare, crabfcondcre fuam turpitudiné, quod iam Mofes oflëdit,fed id fua prudentia no flciet.

Foliaficulnete.) Aptioraaliquanto adcontegen dumßlia ilia fiint : fuccinfhria nimirum, ut membra fua tegerentjconfuunt .Huditatem iRam anteainfe» ipfis non agnouerant, quam iam pofl pcrpetratu pec» catum confliiciunt. Sed uanum erat illud fludium con» tegendi,namante oculos domini plus fatis conflicui erant.Difcamus igitur uires noflri arbitrij,qua5 iaHät quidam, non fuffcere, ut ft ceciderimus, iterum repa» rari poflimus: opus eft deo adiutore. Nam ft quifliam potuifletaliquid, nemo magisutiq;potuiflet Adamet Eua, qui tam reäi conditiflerant à deo:fed inuenimta

ENARRAT, IOAN. OECOt» mos omnino fuccubm. Ut h£cdiihgt; ßtnt depeccdtdi ï^ctm nunc deus mijertits i'doiriim ,uocat ipfos ad iudi^ cium antequam condeinnet: deinde condemnat,ut ite^ rum humiliatis concédât gratiam, etiam in hoe oßeiv dens fe benignü patrem .Sunt qui ilU confiderant pr^^ terJpcm,fed magis attendere debebant bonitatem del, qaii fciebat morbum noßrum tali remedio indigere,(y ut ßc cognofceremuspeccalum noflrum, cr reâe hu^ tniliaremur.

Et audierunt uocem domi'ni' dei de* ambulantis in horto ad uentum diei,ó^ abfconditfe Adam SCuxor illius à cie domini dei inter arbores borti,

Vocantur igitur à deo ad reddendam rationem. IM nos dumpeccamus,putamus deum non uidere,neip attendere noßrapeccata: ßed ubi peccauerimus conßä entianoßraconcutiturhisarietibus : Qjiarehocßc^ flifßc ßcyO'c. tstam iüa obiurgatio erat uox donii^ tti dei. Neq; uerißmile efl,quod uiderint deum hoc nvf do,ut quidam prophetarum. Ad exponendum hunc i» cum fai.isßcit C hr)iß)ßomus. Et fatis eß,ß deus ita iH» rum conß:ientiam coneußit, ut agnofeerent peccatuin peradlum.

Deambulantis.) Peccatorubiq^ßbi timet. Eteß hie ad ue/^eram diei, uel cuin iam dies reßigeraretur‘

IN G E N E SI H, 44-Quiddm putant ßäjje fÀilum Ibnitutn^uendcnncum firepitu, qui mentem illorum confîertjctuerit, quiq; (b^ nitus uox dei ftierit, ut poßea in C ain uidebimus,quo^ fnodo illuconfcicntia fuaucxarit.Peßimaefynniieß conß:ietia peccatispolluta .Prut cis horror cu ßrepitu, uslcum dlijsrebus((liquid terriculdtnenti excitabdtur tempore ucßgt;erarum. Etmoseßfcripturte tempus aßi gnure moribus congruu. Nox crdt Petrus ne^ gabdt Chrißum:Qrßiguf,quid deficiebat charitds cz Jîiics.Udfcoc/oà etiam tempusßilo bene congruit.

A^nc.) Ctuid ßcietpeccdtori quomodofe dbf fcondet dßcie iudicis,qui ubiq^ eß,!;:^ omnid compre« henditi Idin uident ße omnino deprchenfos: in drbußti quodddm denßus ßeconijciunt, in quo deliteßcdnt, ne uidcdntur. I terum nidgndßultitid iüorü dppdret in co ' quodßeoccultdre condntur ddominißcie. Dcßderid itld deniqißultdßecutd eß mdgnd etecitds^quid no bene fentiebdntdedeo.

Emphdticos eß didum : Vbi ubi ? Dominus non per ignordntiä loquitur,qudß ignoret quid ddu ßt, ucl ubi fit, fed utprouocet eum dd confitendumpeccdtutn fuuin, er ut dgnofcdt in qudntdm fefe coniecerit mifeit ridin. Qudßdicdt. Quonfq; tepnecipitdfti ô Adding

in quamßueam te conieciflif ex qua felicitate dcieihU esition es idem Adam qualis à me conditusfùifti, iatH fù^is lucem, qui eras dominus totiiK mundi. Hac funt uerbadeiad Adam,quibus deusaUoquiturfuamcon» fcientiam .’Neq^opusutde illa externa uoce inteUigO^ tnus, etß dominus facile potuerit per angelos uocem ta lernformare,cui nihil impoßibile. Atqui nolumus coit tendere cum quopiam de illa re.ld enim quotidie expe rimur in nobis, quod ipfe Adam, cum preccptum do^ mini tranfgredimur, agnofcimus etiam quam male egerimiK ubi peccatum fùerit impletum. Aliter tarnen deus nos admonetpeccatoru,cr aliter fatan.Deus ad» monet,utpaenitentia deleamus peccata. Satan admo* netcrirridet, uteosquosanteain peccatum feduceit» do iniecerat,omnino perdat per dejperationem. Videf tisautemhic pulcherrime hominemintemum defcri* bi, quomodo fecum affligatur, ZT ubiq^ qult;erat effu^ gia,cu ntdla appareant nif ; ad deum couerfifiicrimuigt;

Qui ait; Vocem tuam audiui in hot to, amp;nbsp;extimui, quia nudus ego, SC ab^ fcondttus fum.

Tardus eft Adam ad agnofcendu peccatum ftuuiit, CZ quiduis altud loquitur, quam ut fe reum effe dicat. Vultdicere ; iamprlt;eter morem folitum durioremte experior, or longe aliam uocem audio, quam hadea nuf»

IN G E N E s I M. 4» «1«. Hineß^lum cfl quod pne timoré me fic ubfeon^ do'.non efl amplius mii7i talis fiducie,ut fle comparere poflim coram te. Audiui iram tuam, quam flrre non poflum.Hon dicit Adam peccatum fuum, quod merit to cofiteri debebat : unde dominui amplius urget euin ad conflflionem peceati,quà tandem mifericordiant Cr remißionem adflequatur. Sic uidetis peccatorcin nonaudere oculos in cœlum attoUcre. Lege Luc. .de filio prodigo locum diligenter,er inuenies quid pecca tore oportcatfrcerc. Et «(ƒ( dominus adiuuetßua grat tia utiterum flpem miflricordi^dei concipiat,non mit rum peccatorem dej^erare.Nam utdetis Adam quant dam deordinationcminßeexpeririqualem nunquain paflusfliit,attamenpeccatü ßuum agnoßcererecußat.

Et die dixit:Q]jis indicauit tibi quod nudus efTes nunquid de ipfa arbore, dequapraecepi tibi ut non comederes exipfa, comediftit'

Eccf f« nonßteris peccatum tuum,necefl'e ut ego tibiiüudobijciam. Vr^uaricatuscspratceptu meum. Parum quiddam erat, quod mandaueram, nempe de unius arboris flucht ne comederes,cum alia omnia tibi conceflèrim.Comedifli de hoc uctito flult;flu:h^c pr.et mia tu£ ingratitudinis,etfluélus tu£ inobediétiat,iatn nihil in te pulchrum inuenies. Adam nondumfenferat

ENARRAT* IOAN. OECOL. tnortë. Et quätnuis anima eins gratia dei deflituta effèi attamë nonfenlitipfam mortë,fedincipicbatpaulalt; tim erubefcerc, (iigere, trepidare ore. Nam rationent reddere tanto iudici,non parua carnifidna eß mentis t V uit igitur dominus dicere: ïnde apparet unde ßnt ti^ bi oculi aperti.Nónne anfea nudus eraslqult;e ida noua nuditasl Apparet te nudu effe ab innocentia et uirtuti bus: habe hoc tibi propter peccati prceuaricationem^

Et dixit Adam: Mulier ipfa quam de difti ut mecum effet, ipfa dédit miht de arbore, ôf comedû

Quamuis iampalàm deus obieceratAd-epcccatu fuit,per quod uolebat iÜu inducere ad conßßionc, quo ci tins ci mifercreturtiïle aut non folu non cofitelur pcc catu fuum,fcd etia in fociâ fua culpam reijccrc ßudet, imà in dcu,qui fibi ilia dcderat.Vult dicere: Quare no dedißi mihi aliä multere,qu£ honeßiora fuaßjjet Tu autorilliuspeccaties,quiatudedißiiüa. Quamßult^ ta excufatio ßt,ßcile quis uidet, cti Adam debebat do cere uxorë fuà, er no uicißim ab ilia doceri. Voeë dei, no ntulieris audire debebat. Tales etiä pleriq; hodie in ueniutur,quiaudët dicere: Quarc dominus corpus ini hi dedit tarn inßrmit, tamq; propenfum ad pcccandtil N eq; interim illi expendunt deti etiam promißßße grot^ ßä .Noneß igitur ut culpa in illii reijeias, cuius eß o» tnnis

innis honor ct gloria .Hlt;ec funt ilia ßliaßculnoajd friuola: excu /dtiones,quaf perpétué ailpis no/lris pr^e teximus. Stalimttos excufamuspoflq lapfi fumusitt peccata, quafi inocentes ftnius,ntic in hos,nac in aliot culpa reijcicntes-,cuinaximaculpa in nohisfit.itapro fiéh nemo fiatim fuàignauià agnolcit.Videmusquan turn innatum fit nobis philautia; in excufandonojira deliihl. Miftra res, uolumits iufii et fanât apparercy cumfimus infignespeccatores.Uaceflilia hareditas, quam exipfo Adam habemus. Oportet ut quif agno feat malitiam humanicordis:iliaenim agnita,omne fludium emendanda; uit£ excitabit.

Et dixit dominus deusadmulierêt Cur hoc feciftiÆt dixit mulerHpfe fer^s pens feduxit me, SC comedi.

Vides etiam quod ipfa mulier ftultam excufatia nemadfirt. Serpens uimnon jicit, ideo ßueßultitiie illudpeccatudebebatafcribere,noferpenti.ltafuisuer bisfe incufauit,cu liberepeccatu fuu debebatcofiteri. Vbiq; per omne fcriptura licebit animaduertere, quo» ties deus iuflitiam excrcct, et pœnam a liquà intentare unit, primo fatis cognituficit peccatti, propter quod punire hominë délibérât. Sieetiâ hoc loco antea expo fiulauit ca Ada zy Eua,et quit rei inuenti fint,f:nten» tiam, qua meruerant fréta ipfbrîi, fubiungit.Qj^anut

uis Mtem iïllt;t uidcantur ej]è admodum dura or a-ude« lia^reucra tarnen ji reite expendantur,[unt mifericora di£ dci plena.Et iternin licebit a^nofcere diiiinam be^ ncuolentiam : neq^ enim deus cum homine cgit,que!n^ admodti nteruerat,pro magnitudinepeccati, Adant cuomniluapoftcritateineruerat totusabijci, totusép-condeinnari : deus tarnenJpacium poenitentiie tuin tlli turn pojleritati eius donauit, eir de redemptorepro^ uidit,exmcrabenignitate,etdnulloprouocatus. Ha's igitur cum poenis illis coiunih funt. Etecejjê itaq; eft, ut mijèricordià dei ubiq. magnijiciainus. I /l omnia ordinc pcr(pcxeris qu£ bic aguntur, uidebis iterunt dcuin cumhomine tanquam paircincuin dileibfilio agere,quem inuitus tam dure traiht.Qjtiaenim abua fi fumus delitijs paradifi, er nihilprojùit nobis omniu rerum abundantia, alia uia erudire nos uoluit deus,ni!gt; inirum percalamitatese^^aduerfitates, utfictandem contemptis ißis rebus temporalibus, ad uera bona con ucrtamur.V ideamus igitur fententias Ulas.

Et dixit dominus deus ad ferpentê: Quia fecifti hoc, maledióus es prae o^ mni iumento, amp;nbsp;præ omni beftia agri: fuper uentrê tuG gt adieris, ÔC puluerc comedes omnibus diebus uitæ tuæ*

tea cum ferpcnte, ßcut cum Adaortiua. Longe enint aliudpeccatumßiit diaboli, qui per ferpentem opera* tus ßiit, qttàm peccatum uel Ada ucl Eu£: quia is per tnalitiam or inuidiam peccauerat, ad obfcurandâ diui namglorià: quod genus peccati fèrègrauiuseft,quàm ut unquam tieniam mereatur. Etiain olim diabolus eie âusfoit ex angelorum confortio propter fuain mali* tiam. E-xpedicbat etiam hoinini, or addcbat nonnikil confolationis, uideri iam inimiculuum grauiter à deo tra(hgt;rio' puniri. Solemusenimnonnunquamconfo lationem accipere, quando uidemus cos qui nos a/fdxe runt,anteoculos noflros male haberc.îdeo er ferpcns principiopunitur,amp; ficaliquid timoris turn Ado; turn Eu£incutitur,id tarnen habebat ßiam confolationcin.

Qjtiafecifti.) Pcccatumßapcntisdcusnonma* ttififlat, utpote rem perquàm inuifam obominabi* lem. Lecifti tantam rem, illam mcam crcaturam, pro* pter quam omnia condideram, abduxißi, inuidiaq^ de ccpifli. Aufus igitur tantam rcm,ma!cdiélus ßsprce o* nnibtts beflijs, Habebat ßtrpens aliquid pra:rogatiu£ prtccattcrisanimantibus,quiacallidior cri« hoc habebat aliquid prouidcnti£. Terlur tune ereduf ineeßiße, Oquot; flatura regiam dignitatem habuiffè pr£

E NARR A T. IOAN. OE COL. ni. Quantum exaltatus e]i ferpcns,tantum humilialttt efi pr£ omnibus animalibus, ne amplius erigeretfe in fublime.

Pulucrem tmie ') 'tionucfcerisde ali/sfrufiibus terra: nal'ccntibtis^ quia occaßonem dcdiftimulieriad peccandum-.hæcq-, mt codemnatio ßerpentis. I« oJKttt bus illis fententijs uospoteß'is conßderare,quomodo id deus potißimum punit in homme peccatorc,quod pro: cipueauerterefoletàdeo, Serpens ereélusincedebat. Punit igitur iüum deus er humiliât, ut ambuletßiper terram,quia ereile incedendoßimiliaris ßiit homini,et ßc decepit. inuenimus in ferpetite Hiamßitpcrbia, quil proprie efl Lucißriün muliere delitias. Pcontrario ain bo puniuntur, nempe doloribus. ïnAdain inuenimus ignauiam, qu^leuaturlaboribus. Quidamillaexpof nentes aßerunt multas aüegorias,quas non licet omnia no contemnere, modo habeamttshißoriam. Diaboluf abußuseflßerpente, ideo etiam ßerpenspuniri debuit propter hoc :ßed grauior peenadiabolo inßigitur. Et qu£poena efl diaboli, ea etiam eß membrorum illiub quia a;queilltspeculiareeftabducerc ßmplicesd gloria dci,eir con^ßnrare contra pios,atq; diabolo ipß-'1 enemt HU qu£runt, etß uideantur ßiblimia ßipere. Sic etiam hi in quibus poteflatëßuam excrcet, puniun turideo propter fuperbiamfuam,utiamnonädjßireti adcalta

I N G E N E S I M* ^2. ad cœleflia, fed filum temporalibus contettti funt: Oquot; dum potiuntur illis delitijs, putant fc cjfe beatos, t^md tarnen maxime ad eorum malediâionê pertinet, t^uia ßntem omnis boni amiferunt,

Et inimicitias ponam inter te amp;nbsp;iriâ teripfam mulierem, inter fernen tuû, ôd inter fernen iliiustipfum côteret tibi caput,6C tu conteres eius calcanéum.

Dicitur ferpenti,maligne cgifti cum hominc,pr^t fertim cum muliere, qua inuenifti infirmiorem:tupoß hac ab ilia uincêrt5,(^ ab eiusfemine. Si etiam naturâ rerum /feilcmus,tale quiddam inuenimus, quod natu^ fa abhorreamus à ferpente,priefer(im muliebre genus idos magisfèrmidat unde inimicitilt;e quxdam funtin» ■ ter ferpentes amp;nbsp;mulieres .lllæ enim omnino uellent fer pentes ablatos,quia infidiantur illis.I n ferpentibus etiâ peflilens uenenum efl, quo hominibus molefli funt. Jpfum fernen, id cß, humanum genus, eonteret caput tuum. Homo feiet infinnitatem tuam, quod contrito capite totus peris, er ita poteßatem tuam tollet: tu au tem non po terts mox inuadere caput hominis,ßd ittß^ diaberis folum calcaneo, quia humi incedes,er non po tes teadeoerigere,utaliquidnocumenti infirashonii^ ni.Hcbrlt;£i babent: Mordebis ftbilando pedibus,inßtn^ dendo itauenenit inpoßeriorepartem hominis. Tale

ENARRAT« IOAN. OECOL» ! quiddam licet uidere in iflis dniinalibus, qute odcrufit nbsp;nbsp;nbsp;|

hum^nim genus. Nihilominus longe fublimiorahio . coiwnendantur nobis. Videmus enimquod deus non omnino hominem abijcit,quämuis exaß^eruuertt eum, fed potiusconaturilium p:ruarc. lam conftitutushof mo fiiperior (erpente.ut [pem concipidt deum fibi bet ne uellc'.çy itd cößituit deus hominë,ut pater terrcnuf ßcit, ipddat filio fuo poteftatem contra hofles cro. Vnde etiam homopotuit furgere,^mdioremfl)ein dcdeo habere, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibo inficias, quinin hocuerfucon

foldtio magna flt homini data. Qjtid magis confolatur nos, quam cognoflerc deum nobis bene uelle, ©■ dare uirtutcm ut hoftem uincamus, qui longe damnofior cfl hoflis,quam fl-rpensf Poteftas diaboli multo nocentior efl quam ullius crudeliflimi hoflis. Deus igitur qui ad» efl homini contra inimicum minus ualidum, utiq- con trainimicummagisualidumnon denegabit fuumau» xilium.Eftq;lententia: Sintpcipetua: inimicitia:inter J mutiere m ez jemen illius,id efl,contra ipflpn diabolîfl nbsp;nbsp;|

çtreiusfilios, t^amgeneratio malorum contraeleéks dei pugnat, qUiC organum efl diaboli,utpeUundet bo» nos.Tam contra diabolum ipflum, quam contra mein» nbsp;nbsp;।

bra eius, flunt inimicitiie aßidua: ßdeli homini. Video» mus itaq; quanta benignitas flt patris, qui nobis jua nbsp;nbsp;'

omncin uim intelligimus.Deus ddt plijs fuis ut pofint draconem ct' bafilifcum conculcarc : q^uatn pote/ldtemetiamChriflusfuisdifcipuUsproinifit. ilia poteflaspcrgrdtiam dciddturo' nobis, ut contera» mus caput inimici. llle enim non celfabit,guinfcmper nobis infidietur. Qui mordcbit uertunt,fie interpre» tantur.Potcrit carni nocere,Qr infirioribus partibus, V temporalibus rebustnon autem anima;,nifiuclimus gratiam dci omnino contemnerc: illamg; confolationc ante omnia puto bic commendari .bieeme latet guod recentiores dicunt,de femine C hrifto ejjè intelligenda. jjeet fit ueruin, tarnen nullibi ah Apofiolis boe tefli» monium citatum lcgimus,cum alia de Chriflo filio dei adduxerint. Contra ïudatos pugnaluri, uereor citius irrideamur,guàm aliguid cffieiatnus,fi hunc locum ci» tauerimus.Apud pios autem hoe teflimonium multuin ualct,guia per feinen C hriflum fdunt diabolufua po» tejiateexutum,im6e:^ penitusuiüum.ltem guaidam de caleanco adijciut,cui fatan inf.diatus efl, guia C hti fus tentatus Qrfuffixus in crueë. ludas enim gui pro» diditChriflum,hocegitincitatusàdiaboIo:ftmiIiterct Judai. Quamuis etiam fi proprietatem uerbi feminis aduertamus, non ad unum,fcd adpofcritatem bene» diâio in Chrifto competit. Pulcbre f^esdaturindeOf guod Heet digni ftmus condemnatione, tarnen ea bent»

ENARRAT. IOAN. OECOL gnitds dei e/l,qu£ non uult tradere nos hofti,fedßccrs fupn-iores. Sequitur nunc de Eua.

Ad mulierem uero dixft: Multiplia cando multiplicabo dolorem tmim, concepts tuum: in dolore paries filios, Ô^aduirumtuumerit defideriû tuum, fie ipfe dominabitur tibi.

Scimus quoinodo Eua pcccauerit imbecillitate firmiorztr fiinigt;licior, unde impofitum ei à ferpente. Non legimus quod deus matedixcritEii£,utetiàpo^ fîca de C ain : fed iüud de terra ferpente legimusM de fentêtia ifta er at aliquo modo tolerabilis. Vult detif dicere: Eiune aliter te erudiain :quiaperdelitias ifttü declinafli àme,cr abufus es bonis coneeßis, mutabo illamuiuendi rationem inaliamtibiutiliorem,utnoit tam fecurcuiuas abfq^omnibusmolejlijs.Etmulieri, qua; nas eß natura inßrmius, iuxta Pauli di^him,deus pluresaffliéliones dédit. Hoeà; hic eft notandum, ut tempore menftum, or quando concipiuntzvpuriunt-N ônnefic omnis firè uita mulierislaboriofa efti Men^ fes cil patitur,grauida cum efl, eu parit-, nonne omnù plena doloruiDicit igitur: Hanc crucë tibi iniungam, ut pofthac maiori diligentia memorfis mandatoru dei-Eleq- aliam ob caufam ea imponit mulieri,qHàm ut ne foßhitc fitfupcrba,fed manor fu^fragilitatis.C hry* foßomut

IN G E N E S I M» foßotnusdicit inhuitclocum : Quamuif crucMtus fis habituru in partu, tdmen poß purtum iterum conuer» tcris âd uiruin tuum,O'alios puerosparies. Malo aut fie interpretari. Erà fub uiro tuo, illi honorem dabiSt ille imperabit tibi, ut poßea deus feipfum exponit, quod uir caput fitmuliei'is. I td cr iuxta Apofloltt non permittitur mulieriloqui in ecclefia,fcd fubdita fit uiro Cr tegat caput fuum-

Defiderium.) Alijconcupifcentia,uelconuerfia. «TTOs^iCfifi, duerfio ab alijs ad illu in cupiditatequa^ dam, ut fit uirqtuifi patronusin omnibus rebus mulie» ris. Et auerfio pro conuerfio accipitur. Dicit: Antea •equalis marito eras, eiufdem dignitatis, ex latere uiri, Cr dignitate par, fed iam quiafrifli uiro caufa ruinie, inpoenam tuam ßiturum eß, ut fubdita fis uiro. ïn fe^ quenti capite habebitis de Abel, quod couerfio eius fit ad Cain, quia Abel noninfidiabatur dignitati Cain,ut feiatis etiâ hoc eo in locopertinere ad imperiu. Mulier ilia cßquiepcccauit,Qrficfunt dcliti£inamaritudi« nesconticr^a:. Sicnobis contingetfiabobedientiado» mini cejfemus : immittet dominus uarias agritudincs. Ht reuertamur ad etim. Nunc loquitur Ada.

Ad Adam nero dixit : Quia audiftf uocem uxoris tux, amp;nbsp;comediftidear* bore, de qua præcepit tibi dicens: non

E NARRAT. IOAN. OE COL. comedes ex ca, maledidacft humus propter te, in dolore comedes eam mnibusdtebus uitætuæ.

Alij, inaffliélione comedes. Ud Ad£ improper^ tum negligentictm fuMn, tuin ctiam ingrutitudinem, quodttbufusfit benigmtute dei. Tdxatur etidin ibi md* gnd ignduid Ad£ ; oportebdt enim euin ßrenuum ui* rum efjè ctfi Eud d ferpenteßdffet deceptd. Ipfe md* gijier EU£ erdt, ideo mdgis ßrenuum elßeitlum dece* bdt. tpß; debebdt docere uxorem, cjuod neglexit,et ex tndgiflroinepto,diß:ipulusineptusßt0kseß:.vultdi* cere:Fuißiitiobcd!cns,uiiüus es d delitijs.ßiißiignduus fechtor prohibitdrü delitidrum^mdlcdiddigiturter* rrf. Dominus omnium rerum erds, ce terrdpropter te conditd,ut tibiferuiret:fcd quid tu nonßeruiuißi crcdto ri,neq-terrd tibi ßeruiet. Etpoßcdfubdit: LicetIdbo* rescßis ßrenuus, tdmen terra ß'uäu non dabit.vide quid fielt ignauid tud. Pro delitijs habebis hunc labo* rem. Poterasin piradißruiuerc filix erimmortdlis, fed iam labordbis: etß multum laboraueris, tarnen non dabit terrafiuäus quosßieraueris. Iam mutabitur tibi paradißus, tepro optimis ß'uiltbus dabit tibijßindset tribulos,ut uix inde fis hdbiturus feenii terrteßd eß,ui* kmfrui^um» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;infudort

In fudore uuhus tui ucfcens pane donee reuei taris in humu : ex ca enim Rimptus eSjquandoqutdem pu'uis fis, amp;nbsp;in puluerem reuerfurus fis.

V idc quid egeris: deliti£ fùi/jent tibi (cructre pdrd* difum, tiunc laborabis ufq; adfudomn. Malediâi qui qui Ad£ iugii cxcutiunt.t^ihiljilicitcrcontinget abfq^ labore. Ne^'; fblum de labore agricolarum hunc locum intelliges, fed quicquid agit homo quod houcfium efl, id in fcrip tura did tur labor are.

Puluis es.) Hicc erat fententia in Adam,qu£ CT totum humanil genus comprehendit: fed femperquæ« damcofolatio flerandaapud patremmifericordiarii.

AVÆttimiK brri, quomodo inobedienfiam Ada Cr Eua^deus paterna cafligationecafligaue^ pro dclitijs paradi fl uarias calamitates humano generi immiferit, pro'fertim mulieri, cui prtedicuntur dolores menflrui cz partus. Etcinde ctiam uiro^quamn uis labore t in fudore uultus fui,tarnen terram ßrc in flu giflram,uthomo cognofcat,qu£cunq; teiraproflrt, iHa diuino benefleio coledi, et non humano labore ac» quiri. Poflremo memorescosfl.citfu£originis, quod talia flrrc dcbcant,doncc in terra redeant, de qua funt fumpti. Et quamuis ilia fatis dura uidcantur, rcâius té

men inter remédia comemorantur,quàm interpanif‘ ceusenim non obleélatur poenis noßris: fed muïto in^ giigaudet,fi homo reuertaturdpeccatis fuis, (y ft( uiuat. Proinde non paru aberrantfophißtc, qui uolunt unicuiq; peccato fuà pœnà deberi:et ideo folent dijfelt fare fatis/àélioncs:,cr fuas indulgentiascofirmare.Di^ eut: Adam peccauit, fecuta efl hecepoena mortis (je. Potefl aliqua ratione dici pœna, nam omnia ilia non e* rant fuattia toleratu:fed fi quis ita uelit dieerc poenâ^ut fophif£,quafifatisfÀeiat Adam pro peceato,plusdiui n£ iufïitia: derogabit,quàm addef.unde omnia ißa re* dins remédia dixerimus ,quàm pœnam. Eledis pet hane uitam omnes ealamitates non inter pœnas nume* rantur,fedfunt materia certaminis, ut homo feipfutu humiliet,(j deum agnofcat.lta poteritis etiam rejfoH dcre,ubi paßim in fcripturis legitis,poß pcecatafeeu* taseßopocnas, Propter pœnitentià deus immittit poe* nas,ut deßßamus d peceatis,non quod poena: fufßciant pro peceatis noßris delendis. Sanguis C hrißi emundat nos apeecatis,nonfatisßdio noßra.

Et uocauit Adam nomen uxons fuç HeuajCo quod jpfa fuerit mater omnis uiuentis»

Statimexhoc uerfu eognofeitur Adam accepißi qtiandam cofolationem:nam iteruin ut fupra prophe* ticé

I N G E N E s I M, ticelolt;juitur.CiUdfidicatAdain:EcccuideodeMUiiäa hue paterne meeum agere, cr non omnein pofîeritatë fimul toüere propter peccatum meum-Mam uxormea dabit mihifilios, qui etiam ipß funt uiéiuri, cr adhuc nobis efl jßes aliqua uita;,quamuis morte meruerimus. Poteflis etiam hoc cognoßcere, quod Adam nomen mu lieri impottit poß peccatum,cr per hoc oflendit fe eße dominum er caput mulieris, que ante peccatum erat confors,Qr eiufdcm dignitatis.t^omina enim alicui int ponere, dominij fyinbolum cß. Supra animalibus,non uxori nomina impofuit.Eß igiturin hoc uerßi prophe tice diâo ß^es quedam Ade. Si ad allegoriasße^hre iibet,ßcutfiprà, eccleßam eße uxorem C nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cogna

fcamus,in quaßola uita nobis conceditur.O' qui extra eccleßamß{nt,cr charitate non habent,uite nonfunt participes.

Fecit quoq; dominus deus ipfi Ada amp;nbsp;uxori eins tunicas pelliceas, Sgt;C ins duit cos.

Ifcr«« uidemus diuinam prouidentiam O' curant erga humanu genus. Cum iam nudi ambularent Adam O Eua, o erubeß-erent, obnoxi/q^ eßent uarijs iniu« rqs,aerisitnbribus,rigoribus,caloribusoC’deusueßi uiteos. tbi u.trias aliegorias ßtmpß’runt: o quidam fatis ridicule expoßierunthumana corpora eßepeUia

cfrfî uejies. Hieronymus cr alij quidam accipiunt hie argumentum pro tuendauirginitate contra coniugiu, cum tarnen deus hoc uoluerit bumano generi confute^ re. Etiam unde has pedes deus acceperit,habent qua;^ fiionem:fed libenterea rclinquo qu£ nihil tedificanb Omnespecudes dcierantjdeo ßcilepcUespoluitacf quircrc, nuditatem illoruin contegere. Senfus ejl, | ylt;oc( deus dederit eis Ingenium,ut pararentfibi uefles-üampleraq;fcriptafunt,e:^ tradunturdeo,zÿ- folunt inßnuant ea qua; deus homini coneeßit, utfuprà cunt audirentdeum ambulantem nbsp;loquentem g^c. C^ua^

lisautemiUauox fucrit, dixi. Uaerhicaliquo modo oftenditur, quod deus ficerit hominipelles, cum dede^ , rit ingenium ßeiendi. Velfi iuxta literam illud intelli^ 1 gere uis, non errabis. Iterumjßes noftra conflrmatur I ttt bene cofidamus, quod deus non fit nos derelidurus. Ne fimus igiturnimium foliciti de cibo cr potu. Cibii dabit,qui iam ueftes dat. Ita in primis hominibus uidea mus, qualia neceffaria fint omnibus. Vii^im nbsp;nbsp;ami^

fiumhabcntes,hiscontentifimus.Legimusdeniq; deu dediffe eispeliiceas ucftes,non fericas,uel molles adcb'-Ham pœnitentiam nbsp;nbsp;ajfcriorem uitam illisquodant

modo infinuare uidetur. Hocquidam clicere folent- ' Qjtid non Jferarent poft deliih de diuina bencuolen* tia,qu£nonfolumeos non extinguit,fed etianoua be* neßciaconfirtl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et dixit

I N G E N E s I H. $7 Et dixit dominus deus : Ecce illc ho:« mo fuit quafi unus ex nobis, ut fciret bonü ód malum : 8^ nunc ne forte mit^ tat manû (ùam, amp;C accipiat etiâ de arbo re uitç, 8^ comedat, 8)C uiuat in feculü, Suntqui hune uerfunt affirmattue exponent, cr putMtfîperaffèuerationemexpondtur,commodiorë interpretdtionein ftchaheri'.fedegomalo fimpliccnt fequi fenfitm. Sunt enim hæc ironicos diibi^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dede

cet deum ad noftram eruditionem quicdam ironice loa qui, quemadmodu patres de fili/s fuis nonnunqua lo« quuntur: non quod obleilenturflultitia iÜorum,fed ut cupiantilloserudire. Sicßiiritusfanüusetiamhiclo» quitur.

Ecce lüe homo.) Vide quant henefuceeßit Adari ficpr£uaricare prlt;cceptum nofîrum:uide quant parti ceps fit diuinitatis. Elonpotuißet longius à nobis rece» dere, quàm fie tranfgredicndo preeceptum meum. ina dueratpeÜiceis Adam, uteognofeeretetiam fuam uili tatem izyita erat coparatus befijs infipientibus, quo rum etiam pelles geflabat.DicittOmnino efl/àâus no bis dißimilis,hocq; uolebat.videmus iam iumentis ßre inßriorem. Quàm male cejferunt homini fua confilia: proptereaopusut aliter erudiamus hune noflrufiliu. Arbore uit£.) ldefi,nefemperfttitamifer,amp;t

Umignominiofus. N4 fiacciperetdclignouit£quod (k'usconftitueratinparadifo ( ut fuprd de arbore facit tiiC or boni er mali di£lu,cuiusfuéhis prohibitu5)po tuijfet immorttditate potiri.Hicc magna mifericordi^t dci. Nos multu horremus morte, cum finis fi t malorii^ No ejfet optandu ut perpetuo in hoe exilio uiueremui Vult dicere deus: Hoe homini longe fatius eft,ut qudnt remotißime remoueatur ab hoe ligno. Dum dicit: Ne ßrte manti mittat etc. id cfi,cum cofideratione quadâr Cy- dedita opera comedat.Alias potuijfet fimpliciterdi cere; Ncfirtècomedat.Eftq;fententia:Cogitabitquo modopoßit perpetuo uiuere, non quam mifer fit, Et quainuis fumma bona amiferit,nihilominus placebit fibifua miferia. Non agnofeet fe tarn miferum,fi per^^ miferimus eum inparadifo, unde optabat de arbore ui t(C,cr fiefieri immortalis.

Et emifit cum dominus deus de hot to Eden J ad coiendum terram, de qua fumptusfuerat.

Eieci t eum deus horto uoluptatis propter fuupect catum. Hie necejjc efl utferuemus hifioriam. Nam alt tea audiuimus Adam non efie firmatumin paradifo» firfan circa agruin Damafienum, uel in aliquo finiili loco, deinde translate in paradifum. Jgitur in locuM primum, in quo primo conditus fiit emitiitur Adan» (^ex

IN G E N E S 1 M» 58 er f X loco paradil'i mittitur in illam temm, undè ßtnt ptmfitit. Terraiftamalcdiihfproindein fudore uul» tusfui laborare cogcbatur.

Itaque expuiit dlum hominem, Si collocauit à plaga orientait horri Eden Cherubim, Si laminam gladij uerfati« lis 5 ad cuftodiendum iter arboris uitaï.

Sic exp/dit eum deus, ne iterum ingrederetur: id eft^ fuisumbui nunquitm eum fèlicitatem dcquiret quant (tmifit’ Ndi» conßituitibi ab oriente iuxtaparadifunt cherubim,er gladium uel romphieam, ut Grieci uerte runt, uerfitilem,per tempus uit£ Adie. Per cherubint quidam angelos intelligunt. E-tfi hicdicatfùi/)e terri iüam obÇeruatam angelorum mimflerio, ne Adam in« grederetur, poflea tarnen non opus erat hac aiftodidt ne Adam coinederct, Dixi nuperde paradifo: ne ima* ginemur,ut plcriq;,locum eJJ'e ualde remotum,et qua« fide altißimo monte defeenderit Adam : deindeutalij narrant,ultra mare poßtum eßetferipfura enim omni« • no répugnât. Ndi« uidcmusaliquafiumina,quieob« ambulant paradifum. Eioluitautem deus redire Adi ad iüu locum .Et quamuis uere olim idic talis arbor ßte rit, poflea tarnen terra illa mutata fliit, fàdaqi obno« xiamalediiiioni,erficfllixterra aliud nomenacce« pii. Simpliciter ma uerfumcxponerepoßumustdetu

omnibus modis curauit,ne Adam iterum rcgrederetuf ad earn filicitatem.undt- excidit:id efl,fui5 itiribus ad^ fequi uitam teterna non po tuit. C hrißuspromifj'us uea re aperuitparadifum ztr regnum calorum. Videt aua tem Adam ante oculos fuos earn regionem, de qua cxa pulßts propter peccatum fuumfidt,undememorejfe debuit cxquanta dignitateexdderit : quodetiamnoi cogitare oportebit.Sedha:comniain bonuhomini/i^ âa funttnam longe maior nucgratia,quàm fi nonpne ccßifJetpeccatum.Etita ufq^ hue defcripßt Mofes in* gcnium hominis (y dignitate, zSquot; quomodo ob noßrä ignauiä prieceptü domini prteuaricamur,cr itemm di uina benignitate reßeruainur in hacuita,ut noßpfoi exerceamus it^ycmendemur. üuneprogreditur ultra in fequenti quartocapite,inquo cognofeemus pro* poßtisduorumexanplis ßatrum,quodbonorum ho* minum Ingenium,er quod malorumierqui uerifunt filij det, er qui non. üam Abel itleprimus iußus,pul* ehre deliniabit nobis, quomodo boni in hoc feculo ha* beant : deinde Cain, quißrtunatior in hocßeculo, quales malißnt dcclarabit. Moßes potuißet feriberc alias genealogias,er certii eß quod Adam initio mul* tos liberos procrearit,quamuisß)lum hi tres, Cain, A* beier Seth commemorantur. llliautemfolirecenßn* tur nobis in bonum,quia omnia conferiptaßmt ad no*

BDam uero cognoutt Hcu3 uxorê fiiam,quæ concipiens pepcnï Catn,dicens; Acqui flut utrum a domino»

C oniKgi«m quidetn infiitutuin cfl in pdrddifo .Por ró opera coniugjli.( extra paradifumexperunt. Vor* taßis alia ratione,uelßaltein abfy; labore fiiißet parti» hominum inparadifo. Proponit autem opus non tan» ^uam malum, tametfiraro parentes peccatocareant. Acceditnonnunquam deordinatioqu£dam menßum, uthinon eorum rejpeéhiagant, ßed magislibidincin quam ordinationem dei fequentes.Scriptura pudicelo quiturde hisrebus, or dicit: Cognouit uxorem fuam. lam incipit modus creandi hominem. îlt;!on amplius (or nat deus hominem de puluere. Hiceflprimogenitus Cain, cuinomen apoßidendoobuenit. Etfircinferi* pluris ßtcris propria nomina ob (ingularemrationem inftituta funt,ey' per ipfam fcripturam nobis exponun tur.Cain igitur nomë ab acquifquot;tione habet,fi quis pro prietatem nominis uelit querere ,crefluox gratiarü ttdionis. Quafidicat: Deo fint grati£, ciiius munere nihi proles conceffa efl.Ciuamuis funt quidâ,qui pu* tant,quod He«4 qu£ habuit(fem in Chriftu,nato ma* h »

'EN A RR A T. IOAN. OECOL» fctûoz^}nia-c,putâumtper ilium,quafi /hnenillud promtjjiim, contundendum caput fcrpcntis. lUud fates quidem plaufibilitcr dicitur,fednonuideoanitd mos fcripturte fit.tSïcim alioqui mulieres, ubi partu libera^ t£ liierint,utin ^uangclio durum exemplum habetit, ubi coguoueriut pueru nutum in mundum, miruin inmodumguudent. ItuetiumHeuugrutiusugens,di^ cit: Po/Jedi uirum, poffedi ilium qui fiiturus ejl uir (7 fucceffbr.trieq^ ob id dumno uliorum expofitione,qui( futis piu eft, cum meum udftro fententium.

Et adijciens peperit fratrem eius Ha bel, futt^ Habel paftorouiû.Cain ue* rocultor humt

De«;ó peperit Heuu. EtmoseftHebrieorum,ut cum dicimu5:Et ddiecitpurere,uel loqui,nihil uliud ft^ li uult, quùm ultra pepent uel locutus eft. toornen Üd bel hic non interpretatur,ftgnificat tarnen uanitutê (J ludum. Videtenuncprincipio exipftsnominibusqiti^ les fint boni or mulifùturi .Cain poftêftbr,nimiru qtif habethareditatem fuaminftculo hoc; Hubelploraitf nihtl hübet, ita enim contingit, utmulto ftliciores in hoc feculoftlij huius mudi, quàmfilij lucishuius.'E.t ideo Habel paftor ouiu bene dicitur,quia ipft ftmpltttgt; ^uiamubat etiamunimal innocentiftimum. Cainaitt agrum colcbat,quia natus ad cumulundus diuitias.

EXponentes hanc hiftoriä de Abel O' Clt;tin, noit folttm re)}gt;ictunt in par ifludfratrum, quospri* numgenuit UctMyfed accommodant hifloriam iflaitt toti hominum generi. Licet enim tadere in his duobttt fratribus uarias hominum feâas. Suntetiam hodie,lite runt,O' erunt ufq; ad confummationem feculi Abeles O'Caini: erunt jemperfilij luds O' fiicrunt: erunt o' plij huius feculi,homicid£et mendaccs,gui bonos per» fequuntur.Herimcmini, non fine caufa hifloriä illam enarrandam fufcepiffe J}gt;iritu fanilum,cum alids mub tos qui hic non recenfentur, genuerit Adam filios,quid fi^iunt hi duo,in quibus uidemu5,ut fefe habeant ho mines. Antea cognouimus in Adam antequam pecca^ uitarbitrijlibertatem, maioremdignitatem,o pratro gatiuaqu^dammunc uideamus hos, qui ab Adam pro dierunt, quo ingeniofintprtcditi. Habebimus hie prit mo,ut ejje coeperutifccundo, ut uixerintet uitam infti tuerint:tertio,qu£pranmareceperint. Vnuinitiuant borum, namabuno patre matreq; natifunt. Qjiidain dixerut ßtijfe gemellos,fed textus habet, Adiecit pare re. Igitur quantum ad initium human£ carnis attinet, und caroefiinutroque .Vnde jlatim bonitatemmot rum afcribere oportet diuino Jjiiritui. i^amfi natura boni lùiffèntiUel tantum ualcrct noßri arbitrij libertds, h 4

ENARRAT* IOAN* OECOL, non fiiius ßäj]et C ain moribus infirior Abelo. Videbi mus igitur inCànpeccutupneuulm, zy in Abeldiui num mifericordiitm. Eft uutem ty hoe dilcriinen,quid Cain primogenitus,mdgni nominis,zyetidm domintu Abdis. Nam ftatimdiuinaquodumiure primogeniti dignitdtem uccipiuntinfrutres fuos natupofleriores, quid primogeniti ætate maiores. Ethosmoribusey prudentu idoncos confiât efi^ ad moderandos fratres. Jidem etiam duces fiatrum/itorum efièdebent,ideo ob feruandi.Videmus igitur in hoe ftrè mundo eosqiti Cain refirunt, in maiori efie dignitate,fiui delitijs ud* rijs, efie etidm in honoribus,potentijs,reges cr princi pesfieri eye,Deinde qui Abelinnocentid eyfimplicia täte fiequuntur, contemptosefiè inhoc mundo, qitdles funt fimdi dei ey prophetlt;e,quibus non dignus efi ifie mudus. Vnde Apofiolus iHos uocdt peripfiemdta huiut mundi.C ordm hominibus Abel pofiremus ndtu,fed co rdm deoprior. Veteresdodorcsnonfiolumhifioriditt ifidm pcrquifiuerunt,fed ddmodum diligenter dllego^ rias contempldtifimt. Etiam Hebr^ei ( quorum Philo dodifiimus fcripfit librum, in quo pulchre horumfrd^ trum collationem ficit)multa ficripfierunt dehorunt fratrum ingenijs .Ambrofiuspofi Origenemduos li^ bros cofcripfit,fi:d non eadem filicitatc. Origenes fir^ primus habet, quoties ad allegorias uenitur. videmus adoculof

IN G E N E s I M. ei tld oculos,quotnodo uarietates O' fe{l£ inter hominei tulcuntur.videmusetiam inter initia, quibusdifcipli» ois gnilt;j;fe con/ècrarint.

Vaéîus ouiuin.) Obferuatehic,qiänatußätpof fierior,iant primus ponitur:neq;feruatMofes eundent wdinem, queantea habuit : o hoc non finecaufa {him cß, quantum ad natiuitate in hunc mundum atti net. Clt;«'tt prior, fed quantum ad morum inflitutionein Abel prior.V ide te qu£ difciplina Abelis ct C di». Abel paßor ouium. Minoribus laboribus pafeuntur ones, quàm colantur agri. Seékltus igitur ßtit Abel ocimn pitim : ncq;ßiit ita terrenis rebus deditus ut frater, fed fricm nimirtim fuatn iecit in deuin. Videmus frrè de ma ximis patriarchis,quomodo paflores fùerint ouium. quot;E-tfi minime quieti frierunt, tarnen minus laboris,ne à fontemplatione rerum diuinarti auocarentur,quamfi alias terrain coluijfent, habuerunt. Porro c£teri Inc animaduertunt, quod pafeendo oues, etiam feipfos Moderare affuefrcerunt,O' co Modo fuas pafrionesoquot; affritlus internos cœperunt regere. Tale autem fludiu non frit in Cain. Vnde quoties legunt de iflis paßori^' busfanâisdn promptu habent fuas allegories,quomc»= do pecuini afrèâusin nobis regendi fint.ïnfumma,di» fciplinaindicat Abelem friffe hominem innocentem. lam deprogrejfu uit£ iUoru bifrriam oflendit tiofesr

vel iuflitiam exercent ergä deunt, out in proximunt^ DuonecejJarictyfidescrcharitM. Fidemdeclärumut externis ceremonijs, hoc eft, facramentis, qme ad hoe inftituta funt, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftuntproteftationes internit ftdei-

C orde creditur ad iuftitiam, ore autem fit confiftio dd fdlutem.Ciuift[uisenimuere crediderit,prop ter fidein iüdtn efficdccnt etiaininopera crumpet, quamq; con» fitebitur facramentis coram proximo, utiüeprouocef tur ad colendum deum,quo etiam gratias deo agat.Ud Matthici f. cap. Sicluceatlux ueftracoramhomini^ bus,utuidcantoperaueftrabond,glorificentq; patré ueftrum, quieftincœlis. Amboigiturillifrdtresfuant fidem decldrdnt:fed ftatim ex operibus dpparetfident umus fùiftê fiilam, cr uere fiiijfe hypocritica, cr aliti uere fitijfe innocentë,nempe Abelcm.Iaüut ftrç exter na opera,ft quis illa principio folufpcSlat. Sub fine li* cebit uidcre,quomodo opera ftant,ct quo animo,qu.t,^ ue diligentid,qud deniq; deuotione,et tueftutim an eX animo ficerit iüa,uelnon,apparebit. Vtigitur innote feat nobis fides illoru, deferibit lÄofes quomodo ambo deo obtulerint munera. ï^eq^ legimusprteceptum dd* tum fiäffe offirendi : fed non dubitemus eruditos fidjft ab Adam,autßrtaffe d ftiritufanólo admonitos, ut ex terno quodam cultu, internafidem coteftarentur cre.

I N G E N E s I M, BZ in de frucQu humi oblationê domino, Hiibebimiiscr hypocritdm,0' dciininiflrumucf rum. Hypocritd primum dcfcribitur offcrre,fed tenue obldtionem,quiddduxit oblutionein euiniamfrugcf intulifjet,uel pofl mcjjèm, aut po(l uindeinium. Quif dumexnojiris ftcexponunt: Tandem tranfadis iain tnultis diebus, addnxit C ain defruchi humi,ut obijcia tur Cain etiam dilatio, quod tam tardusprodierit ad ^ratiarum adionem. Nlt;tm «ota noftra deoftatim de» bemusprofèrrc,cr confißionem no/ham differre non decet.Neç hicdicitdemeliori fruâuCainattuliffe, peut de Abelis oblatione. Aceepit aliquot manipulos, uel parum quiddam, quod fuccendit cr obtulit deo,ut tune folebant in initio : unde apparet flatim auaritiam er parfimoniam in homine CainptilJèjquod non toto corde oßirebat donum fuum.

Sed Habel quoep adduxit de pri?gt; mittjs ouium fiiarum, S)C de adipc illa* rum: refpexit dominus ad Habel^SC ad oblattonem ülius.

Abel qui iam antea fe obtulerat domino,non uilißi masouesdominoadducit,ßedprimogenita5,ideß,exie mias,optimeq; hidgt;itas,i!^ in his adipem quoq; .Itaßa» crificium commendabat Abelem, declarabat qualt;‘ lis Abel ipfe effet, quißeße et intima obtuliffet, uolunta

ENARRAT* IOAN. OECOL. temfcilicet et cor fuum, quod primogenitum noflrunt ejl. Valfä religio putat fepldcare pojfe deu,^ extruat templd, ji magnam pecuniam expendat,ß peregrittd* tionibus multos ttnnosinfuindte^c.fednoneftddeps uerus,ut poflcd audietis .Neceffe primo teipfum confe cresdeo: nequefimpliciterfiipiddsO'cidmos ofirus, re/êrudndo tibi g;rdnd. I« nobis ipßs quod cß, id eft, animus,deo confecretur. Vocat hie etiam oblationem fierificium, quod ex pecudibus oblatuin efl, alias flrè de frugibits acetpimus. Kejßexitdeusad Abel tnuneraeius, nimirum propter fldem. Deus non eget noflris muneribus, fed omnino amat corda noflra, in quibusuult habitare : uidetan quisflt fldelis, iuflus, piusanimo. t^ifl arbor bona fkerit, nullos bonos flu* dus flret. Abel bona arbor, quam deus uidit, id efl, approbauit. Deus non ita oculis externis uidet, quern* admodumnos. Negj Abelisobldtadeusrefl)exit,quia exprimogenitis ouium erant, fled quia ex fldeli animo ca profluxerant.Et ita uidetis quantum nobis commeit detur fldes flyncera. Nam iüud licet uidere ex reinune* ratione, qua: exflde profl£la efl.

Ad Camueroamp;adoblationê üh'us nô refpexit,quaproptcr iratus eft Cain ualde, conciderunt^ uultus illius.

mo cokndi deum obtulitfua, deus Hon rc/}gt;exit. For* ob fanóiimonitc opinionem quant pr£ fe jirebatf obtulit etiam niunerd,neab alijs cotemneretur. Dicut quidà, quod ßgno approbaumt deus oblationem Abe lisfibi placere'.ignem nempe defcendijjè calitus O' de uorajjè oblata Abel, quod certe indicium erat, iüa deo g^'utu: oblationem uero Cain non confumpfißet hocq; fitijjè indicium munera C ain fitijjê ingrata.' iie» cejje enim er at ut altquo modo id illis inno teßeret.Phi lo cum ißa traâat, Abelem dicit ßtiß'e hominem quidé bonum, o ßatis exercitatum in uirtutibus,fed alioqui nonexpcditi fermonis,0' fmeommapparatu, tales enim homines ualde approbat deus. Per Cain fophiflS intelligit,O' eum qui feß externis ceremonijs multunt oftentat, multumq; ualeat eloquentia o di^utationin bus:unde dicit quam periculofumßt Abelem his certtt minibus ßeße obijcere, Hißcamus igitur primo ßdem,/e cundo charitatem. Innocentia Abel in hoc manißfla» tur,quodobtemperatfratriprimogenito,0' non ßujßi catur malumxharitas enim non eß ßußiicioßa.Contr.it hypocrißm in C ain habebitisßnuidiam o odium tru» culentißimum, animumq;planèfanguin((rium.

Jratus eß. ) Licebit etiam in ßtcie eius uidere ho* minem male aßß:ihm,quemadmodum affiäiones tll£ feß-plerunq^ produnt. Licet uidere in ßdeanhomo

ENARRAT* IOAN. OECOLgt; irdcundus ßt ucl manßietus: zy hac txternd not£ ßtnt intcrni hominis, id cfl,uaridbant utdtus dus,O‘ iam no benigne re/piciebatfratrem ßeum, ut antea. Peßimunt tnalum efl inuidia. Et quid Cdin, qui dlioquipoßeßio dicitur, er nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ßdjpßus, diuind bond nonpoßide»

bdt,ne)npe innocentidm cyiußitidm, nonmirutnßd^ trißuo ßußrd irdfei. Vere udnushoino ßiit. ïrdfciiur enimßdtri, cui deus tdntdm grdtidm contulerdt, pro* pterquod fumpßt occdßoneinuideiidi’Pyebebdt Cditt iüemultugrdtuldrißdtriß(o,quideo td chdrus effet, erpetcreut ffaterpro ßeordret ; fedcum non poffet t(indiihmpetereddeo,molitus eflinßdidsfrdtri ßto-Hoc malu unde progreditur,qudm exumore ßeijpßusi ltd hypocrites,qui no fient filij dei, perßequuntur miris modis dlios, qui fyncerè deum colunt. Neq; eff nouutn illud uidere, omnid enim feculd ßdfosprophetds or bo noshgt;^uerunt.

Et dixit dominus ad Cainiquarefuc cenfus es tu, ôd quare côdderunt uub tus tui?

Nonne fi bene egeriSjerit fubleuatio, fi non bene egeris, ad fores peccatô cubatfôd ad te appetitus illius,amp; tu do minaberis eif

Cz ad quidtliiec cfl benignitM dâ,qu£ etiam peccato ffs ad mcliorcm uitam (blet aßiduo prouocare. Fcrt ali ^Handln deus hominem malum oh id, ut pxnitentiam agat. Sed obflinatisanimis, quod dolendu,admonitio!t ties nihil profunt,cr uerhum dei ab iUis fi rè contemni» tur,peioresqiindieseuadunt. Qitodautcnonemenda tur C ain,ittud deo non poßumus aßcribere. Deus corri puit mît ut benignus pater.Cf dixit : Ciuare irafceris? Ad quid T\'sz\^quafidicat,frußra hoc agis, tu non poterisprgt;eualere,fru/ira perfequerisjratremtuum, ipfe habebit lt;eternâ uitam, tu peißundaberis.Vel qua^ re ira efl tibif attende iudiciu dei,uide ut tu bene uiuof, tune deum benignum qt propitiu habebis,qualifeunqi flater fit,fluetemelior, flue peior. No« cflutadiüum reflicias, uide tu ne quid omittas,quod te deceat. Si te^ ipfum non rede inflitueris,adportampec^atum tuum recubabit. Hebrcei expofluerunt, ad portam mortis re^ cubet peccatum : efl^ jententia : N o» ignofeetur tibi peccatum,fl quod perpetraueris,adducendus es ad iu» diciumgrauißimum. Vel,imminet tibipccnapeccati. Peccatum quod clamat in ccelum pro uindiila,iam an^ te ßresefl. Qad/i dicat : Malum pro; ßribus efl: ßciM non inultum ßre peccatum tuum, tarn iuflus efl deus: nulla caußa tibi efl in flatrem tuum,quo ei aliquid maU inflrastuide ut tu reäe ficias.

Ad te appetitus. ) Ecce ego fubieci frafrcm tuunt tibi, tu Primogenitur es, ad te conuerßo iÜius. Supri idem uerbum habuißis de muliere, quod etiam hic hd^ bcmus.ESónne ßubditus eftfnon contradicit tibi,in nul* la re moleflus eß, agnoßcit tc utprimogenitum. Ne^f ego außro tibi dominiü : oportebat te Uto animo efße inßatrem,quare igitur iraßcerisiSiomninoplacet tibi pergere in peccatis, non euades impunittis. Siue iüud in conßcientiam Cainjßiritus ßandus locutus efl,ut fo* let loquiyßue uocali uoce,hicnon exprimitur. Didutti autem eji, ut caueamus odium e:^ inuidiam, cz chari* tatem affumamus.L^X. aliteruerterunt: iK ixif

Tî?. Quaß dominus reprehendat Cain. Parumeß quod obtulißi,ßed cum non reih animo ßcißi, nihil cu ro,(}uieß:e. Aliqui ineptißimum argumentum liberi ar bitrij hic conßrmare uolunt,e::r dicunf.Ecce in tua po* teßate eß bonumfacere,uel malum^tu es dominus ap* petitus tui, quaßi quispoßit moderare iüum. Sed nihil ad rem,nelt;j; aliquid hicpro libero arbitrio inuenimuf, fedpotius cotra.Eß teque ac ßi quisdicerefAtle eß rex alterius, ergo habet liberum arbitrium. qu£ iÜa con* fequentiaizt^c.

• vbi ddmonitio diuind nihil proficit, uidcte (ptomo doomniddeteriordfierifolednt. Simtddt dolum intrd fe,zy dolofrdtrent euocdt.L'X.'X..ctddiderunt,Execi« fnusin campu. Philo multi; uerbis dccLtrat, quid iüud exirc in campum fit, neinpc ad locum exercitij. Tant tempore pdcis,quàm belli,mdximis exercitij s opui hd bent pij,ne fuccumbdnt, zj- dolo circumuenidntur db impijs. simplicesnififint potentes fermone, ne facile cominittdntfcfophiflis.videtisdnimummdlignumin Cdin : bldnditereducitf-dtremfuumindgrum, Licet etidm cognofcere mite ingenium Abells O' pldciduntf (ftgurdm C bn/it gerentis mitißimi)qui pdjfm efl inflt didsfldtris fufo tdndem occifus. Viderdtpdtre fuum propter inobedientidin punitum,quodei exemplum emenddtionis eflè debebdt.lmô etidm ddmonitus d dca ne fuccenflret fl'dtri fuo : fld omnid hdtc fluflrd. folum odio hdbuit frutremfuum,fedetidm pcrdidit,. In Cdin deflâus chdritdtis dppdret,in Abele fides exi* mid. I»fequentibusfinem utriufqs dudietis.

ÎTerKm auditurifumus dominum firentemflnlent tidin contrd peccdtorcin, eumqs impium :unde iu^ i«lt;tmore fcripturie iteru pr^ecedit cdufr dijudicdtio, i

N on uult cnim dettf alicjuem punire, nift peccatii ntit^ nijrftatis. Bthocubi^Jicebitin fcripturis animaducr^ t^e.Audiuimus de initio uitæ dcprogrefjit fam k» ielis, quàm etiam Cain. Nunc finis utriufij;

duserit.Pluscnim oculos noftroshucfiicdmoportett neojfindamur,uidcntes nonnunquam impiosinhoe ficulofieliciter dgerc, pios autcm econtra uarijs inodif y num fire iniiium uinufij-, fuit, nam ex codent pa:re qt mafre natifiunt. Alter peccatricis natur£ in^ geniumfccutus efl,alter fiuficeptus à deo,Qr diuino flin ritu inflruâus. V nde etiam Abel ille iuflus, uirtutibui paticntite et charitatiuacauit. Secus autcm uitam inflt tuit Cain. Audiuimus etiam, qu^fiierit utriufiq-relin gio. Itemuobis omnibus innotuit, qu4m pura,quam^ jeruidaz^- fianfki,z:r abfiq; omni hypocriflfiicrit Abe* Us religio .Contra quàm fùcata Ztr hypocritica omnid fùertnt in Cain. lUc de fuis etiam, fed non optima obtu Ut. Male diuißt, quia corfiuum fihifieruauit, id efl,nolt rcnunciauit fuis affidibus, neq; ficipfium obtuht deo.St militer magna patientia uifia efl in Abele,qute omninit defiiit Cain, quiagre tulit fibifratremprtefirri. Vnde ei infidiatus efl mox, zty per dolum cuocauit in campd Cr occlditmificrabiliter fi'atrem fiuum.Ciuamuisann tea z^ in tempore admoniius à deo effietyUt odiu ßuit Bsentis abifeeretffied noluit taleinadmonitoré audira

- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Obfcrttdll

^l’/cruateit(uci,utdßiduet(igileti{orando,nem^lifgt;r£ tfjleant : N£«» uiuitur in hoc fcculo d plerif -, in quo pcrpetuii eji cer tarnen, quali nthil periculi immineat-, fèd maxime ßüuntur. Aaifunt boni amp;nbsp;mali,Qr efl per pctuumcertamencumfatana. Videamusigiturßnent Mriufqi.Abel probatur à deo^e^T deum habet uindicé, itaq;uiuitapuddeu.PorroCain reprchendituràdeo acmaledicitur, O'fie tarnen nondum obtempérât, fed rejponfans deo delperat : atq; ita iudicatur à deo, ut co ram hominibu^ peccatu fuum maniftßum fiat. Qjiod occultare ab homimbusuoliut,hoc patefiihim eft. El fie eluditur omnis impiorum/jies, o uana efi: iHorunt fiducia.

Et dixit dominus âd Cainîubi eft Ha bel frater tuusfqui ait,nefcio:nunquicl ciiftos fratris mei fum egor’

Siuc confeientiam eius apprehenderit, fiue aliquo alio modo apparuerit, nos non cotrouertemus. Et cunt deus quarit, vbi frater tuus, non per ignorantiâ quai» rit,quia deo nihil efl abfconditum,fed per hoc deus uo» lebat prouocareCainad confißionem peccati,O'Ut ipfc fui/pfius eflèt aceufator. Quamuis etiam aîij uer» 'ba htec aliter intelligant,quod non improbo. Qjiid do let tibiiubi eflituputafli, quad cum iÙu ocàderis ,iant tiufquam locorum ejfe. Eft in quietefanilorum, o i»

gloria angelorum. SdatetiamnominaiUapropriai^ fermonibus habere magnam emphafim .Ita cumdd citfVbi efldlle tuu! fcilicet frater, quem occidifri (yc*

N efrio. ) videte,ftcut etiam fuprà audiuiftis, pee catoribui omnibia proprium efr tegere peccatu fuuin, Cr fripfos iuftificare. Maximeid (oient hypocritlt;e, Præterea licet plané hic uidere hominem impium, gui nihil de deo frntiat, etfi deo munera fua obtulerit, tae men neque iUa curauit neq^ deum, guem fcire debebat cor hominis perfrrutari. üihil enim occultum ab ocue li5mius.llledicit,iicfrio:guafiuelitluderedeü,quenie admodii homines .V bi efi impietas,ibi timor dei abefrt, etiam iîlicdominatur mendadumeyomne malum.

Nunquidcufros.) Ciuafidicat:Quidadme,ut^ cunq^ dcfratre agatur. Ita perfridtefrontis e(l. Quid ad me quo uadat,fiue in[yluapt,(iue in domo. Nun^ quid ad latus eipoffum ejfre, zy frqui pedes dus, quafi feruus dus (imf Reuera debebat efrè cuftos, tanquâ mi noris fratris,cumprimogenituse(}et.Nam ha-c digttia tasprimogeniturlt;e ideo data efr, ut frruiatalijs. Vide^ mus quantum peccatum frtcontemnere proximum, et ei frruitium recufdre. Quidam enim dicunt, qui tante C hriftiano nomine gaudentpne c£teris: Quid ad nte» quicquid alij agunttfi reprehenderê,redderem me inid diofuin. Hlt;ec uox e(l hominum fripfos amantium. ita

CainpoJJc-ßio dicitur, O' dinans [uijpftat. lättt tdr tut C hrifliaiM in hoc conftflit, ut proximo feruiamut.

ïam palam couinât eum peccati fui deus,er feum fiatuit,ut fententiam firat, er ut cognofeatur antea fe tneruijje talcm fententiam. O qtutntam clt;edem comi* fifli,quiafi-atrem tuum occidiftii Primus ciedem huma no generi inuexifti, nunquâ tale quid auditu ef. lUunt inquam manfuetum hominem occidifli.Non potes ne» gare iüud tam grande peccatum. Vox fanguinum fra» tristuiclamat. ’'DA Hehrauspluraliterdicit.Po» tuilfetetiamin fingulari dicereutnosLatini,fedideo fàcitut indicet, quod ne minima gutta quidem fangui» fiis fraterni effuf impunita erit : id eji, omnes fangui» ties, quotquot funt guttæ clamant ad me.lta uidemus deumcuflodemfanéhrumfuorum,iuxtaillud:luflo» Sap.j, fum anima in manu domini funt. Sciamus deniq^ deü fjfeuindicemnojiri. Nullustamparuus contemptus, qui non perueniat ad aures domini: et ob banc caufam fommendatur nobispatientia, ne nofipfifimus uindi» ^lt;eauidi,fedillam domino relinquamus, qui retribuet tuücuiqs fecundmn id quod operatur.Et quod Cain di»

fiturjd omnibus perfecutoribus piorumdicitur .'Etii in oculis noflris non punientur,famen non cuudent nut num domini in cxtrcmo iudicio. Et dominus cum dicit» Vox funguinum : loquitur quaf fint mult£ uoccs cU* tnantesad fe.vultdicere: Egohabito iniütißimis,pec cdtum tuü tranfccndit ad omnes calos .Eionut crajfe iÜA intcüigdmus : fed hifce uerbis indicat, ut uideamitf quim portentofuin pcccutum fit iufos perfequi. Idttt patefióium fuit peccatum Cdin, tcrrd et finguis teftes crût. Cldmdt fdnguis,ut uindiókt fumdturde Cdin.vc rum Edulus in epi/lold Hebrteorum mehord indicdt de fdnguine Chrifli, qui propter peccata noflrd effüfui fft crc.Nunc fequitur poena-

Et nunc maledidus es tue terrajqu£ aperuitos fuumad fufcipiendumfan* guines fratn's tui,de manu tua»

Si excol nerts hum urn, non addetda re tibi uim fuam,mobilis Slt; uagus eris in terra*

Viciefe,Aci4m nondiilum ftiit,mdlediâustu,fei terr£ maledicebatur- t^eq^ Euce,qudmuis ei iniungdit tur uariie afflifliones. Serpenti autem dicitur: Maledi* ^{espr£omniiumentocrc. Cainautem mores fert pentinos imitatus eft, proinde maledidioni obnoxüit^ ' Sieutfcrpens organum didboli erahfic etiant Cdin,ptT

'quot;IN G E N E S I M, lt;y8 ^em fatan operatus efl hanc ceedctn .Sic etiant adhuc hodie operaturper omnes impios, tanquam per orga* ti4fuityunde etiam maledicuntur. C ain maxime refifle lgt;atflgt;iritui fanÜo ad ilium loqucn‘i:Cluampaterne di xitdeus, Quarececidcritt fleiestu£icaueneflccent feas flratri eye. lllam benignam uocem et admonitione audire noluit, eyflic flirituiflanch reflitit, non admit*. tens pcenitentiam, ey idea dignus ut illi maledicatur 4 deo .Fruflra etiam poflea dolet lataflententia.

C^£ aperuit.) inhac terra, inqua tu flic miflere eccidiflt /ratrem,qu£ imbibit flanguinem illius,eris ma lediäus. Ne putes terram iflainribiunquainproditu* ram fruâus, licet exercueris illain multo tabore. Erat uiragricolaCain,fledfruflralaborabat,quiapcccaue* »■dt. Non adijeiet robur fluum, id efl, non tta proflret frudum fuum etiam fli fleminaucris,ey fli flemen fle ape* ruerit, tarnen hanc uirtutein non habebit ut flatis matu reflcat. Çiuandoflruges flatismatureflcunt,uires exe* runtfluas. Conquerimurquotidie de flerilitate terr£, deflme, ey de alijsrebusqu£ penuriamflrugum infl* runt,ey non agnofldmus manififla ilia teflimonia flerir ptur£,quod ea omnia nobis obueniantpropterpecca* tanoflra. Quidam aflrisea afleribuntey alijs rebus, turn ea oportuerintmaliti£ hominum aflcribcre.

Mobilis.) Habcbisetiamflignuin,e:^hincindeciie .....' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘4-

ENARRÄT» IOAN. OECOL. cuibis, putds te occultdjje iSum mortuum,fciiHSdUteM iÜitmfemperuexdturu confcientidintudm^ nunqudnt certdm federn hdbebis. Omnes delitite Cdin erdnti» hdc terrd, quM db iüo dufrt dominus.Vidednt omnes impij; quad potißimum dmunt in hdc terrd,iüud duß^ ret dominus .Deniq; etidm poft hdne uitdm mdiore poe ftdm expeihbunt ,dignam ßilis eorum.

Ecce repulifti me hodtc ab ipfa fuper Gcie terrç, QC à fade tua abfeodar: ero^ mobjlis SCuagus in ipfa terra :2lt; erit, omnis qui me inucnerit,occîdet me,

Hicit, mdiorem inftigis pce num qudin pojfum gc* ftdre.'E.cce eieeifti me hodie djàcie tud.Obferudte hic, Cdin duditd fententid non petit uenidm,fed dejfterdt ut impius. Anted cumpoffet dgerepœnitentidm, content pft,amp;-idmnonddturlocuspœnitentùe dmpliusIdU fententid. Anted nonpoterdtmderegrduitdtem peccd ti cum ddmoneretur tdm benigne d deo, ne odio hdbe^ retfrdtrem fuum, nunc Idtd fententid dperiuntur oculi çius,e:^qudntoininftrno fit,dffticit, Cognofcitnunc quùm grduis res ft oftvndere deum, frdtrem perfe^ qui,deo dcceptum. Sic etidm ludds cum reßrretpecu* t(idminlt;crdrium,confitebdtur peccdtum fuum, quod tradidiffet

IN G E N E S I H. C9 trididijjèt fattguinem iufluin,fèd citm omnemjru» (hm. Egrcgu quideconßßio, fed plané inutilis, poß iatam domini fententiam. Sic etiam fequens uerfus ex» ponendus efi, ut fint uerba hominis prtefraäi er plt;^^ tinacis.

Eccerepulijli.) Alij,eijcies.Uii certumerdt,acfi tarn eiedus effet.Dicit: ïam non locus quoßigiä. Qui damàfscieterrte eijci,izr àficie dei,idem cffcdicunt. Sic defferati homines in fummis paenis deo non habet honorem ,fed continuo blafphemant, hi funt ßu» (hispeccati. Vult dicere: Einisfùturus efl, ut quifquis luenerit me,ßrte occidet me. Sic fonde ifia uerba,ft J}gt;e des ejßros mores illius hominis deßierabundi, quam» uis poenamfuttmaudierat gt;nbsp;Sapientiief. ingemifeunt hi qui ininftrno funt, fed nihilominusblafphemat.Et» fi uarijs modis à deo impij puniantur, tarnen ex multis immißis plagis non emendantur, fed peioresindies ma ^isi!:ymagis apparent. TalesPharaones licet hodie uidere plané obturata mente. EJecdifßhcetexpofitio illa,ob fequentiajetft aliamnonreijciam.Frußra fehlt tniliant nbsp;nbsp;déplorant fua ßelera-Sunt miferi er fremu

Uhomines,intus malehabent propter confcientiam,ß risautemàdeohumiliantur.IgiturCaindicif.Eloneft quod außmamplius te accederc,non inueniam apud te gratiam, deflituorplané tuo auxilio, ita^ ero mifer et ttagus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i f

Occïdetme.) i^imirum cognofcent mcex fignis,tremore fcilicet cr pallore,quiii iüud ßcinu^ no potero tegerc dduerfus meam maldm confcientiiitn‘. fugit impiiis nemineperfcquente.l^uüui erat qui tuerat occidcre Cain. Vidciniti hic flatim eos quigin^. 'dium loüunt, eos etiam gladio occidendos elJè. Ciui oc cideritproximu fuum^illeipfemeretur etiMnpuniri-

El dixit ad eü dominusumó quicun=* que occident Cain, feptuplöuindicabi tur:amp;pofuit dominus in Cainfignö, ne ullus eum inueniês,interficcret 11 lö*

Cluitiitumsdeh4bebdtCain,utnoÜetcimpliusoct cumre deo,multo minus coparere fè bumiliando: net^ tnirum,cum mortem abfoluere omncm ftum mifcridtX putdret ; ndin iüi j^es non erdt uitlt;e lt;etern£. Dicit igi^ tur ilU dominus'.tion ut tibi uideturß,cidm,non pdtidf ut jidtim moriaris. Hiec grduis tudpxnd erit, ut did uiuds fuper terram, zy ßs in ßgnum zj portent uotntd bushoininibus,qui te uident.0 Cdin,neino teoccïdet, Dn« mdniftfldbit aliquod in teßgnum hominibus, nf te occiddnt. Qudle dutem ßgnum lüud ßc-,quidcim trc^ morem,alii dliudßgnum fiujße dicunt,ßed id nobis nod confiât, Sid}ttemuolucrisdliquidmifericordi£in hoc loco tribHi,utcoh£redntßtperiori loco heecuerbd,itd exponendum erit : Peççdtum meum grauius cfi,qudnt gt;nbsp;; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ut oinmnf

T N G E N E S T M .’ 7O omKino dimittatur :fum occidendm. Sed, non occ» dendni,fi potiiijjèt meliora prccari. Deus igitur retgt; J}gt;ondet: Ecce hune metum eximam à te,eris uagus ((S' profùgus. Porràquodhiclegimusf'eptieSyfuntquil'e» ptem peccata coliigere uolunt in C ain, quie admiferitj in quorum numero efi Chryfoflomus. Sedhteccuriot fuis congeßit,poßcinuspliira congerere. C wn dicit fe» plies,uultindicare^grauiterpumendtimefJèCain.Se» ptenarius cnimnumerus hocinÇehabet:eftq;fenten» tia: Perfèilam ultionë dabit, nbsp;nbsp;t'intà pcenam, ut non

in/èrendafiteimaior. Pofteaetiamfeptuagies/èptieg habebitis,ubi plura de hac re audietis.

Exiuit dejîitutus gratia domini,c:rabeolocoin ^uo antea ßmiliarem deum habuit,fîigit. Alij aliter ex ponunt.ï^oluit amplius manere in hoc loco,propterea quodnonjirebat terra fruëlus,cr nihil ei dulce ultr^ in Eden, qua parte ab Oriente ad Septentrionem jj^e^ ékibat, nam intra has regiones locus Eden eft. Talia iu dicia uidemus impiorum. Exaftieraruntdeumpecco^ tisfuis, offtnderunt proximos fuos : igitur nihildulce iUis eft amplius cum hominibus, ob peßimas confcicn^ • Uths,quas habent, Econtrario boni deum habebunt uin

ENARRÄT* IOAN. OECOL, Jicatorem, ©- omnia eis grata [unt ob confcienti^ trani^uilUtatem.

SApiens inquit: împius fi in profundum peccato» rum fuoru u€ncrit,omnino admonitionèomnent cotemnet, quod in Cain impkri uidemus. Cœpit enan de/}gt;erare etiam admonitui à deo,cr contemnerepae* ttiKquM meruerat. Vndce^àititàfrcie domini,z^ ha* bitare cœpit in Uod,

Et cognoiiitCain uxorem fuam,quç concepit Sc peperit Hænoch , extriP çns^ duitatcm, uocauit nomen illius ciuitatis,iuxta nomen filq fui Hænoch..

No« pœmtebatCainpeccatifui,quodinhocfà* ‘ (h dpparet, cum feékttur delitiasuxorias, Ne^ fcof præiudicdtfando coniugio. iJcet tarnen uiderecon* temptorem animum,in quo nihil pœnitudinis erat. M diflis quomodo antea conquejiuißierit, fcßc derelin* qui:nunc uidebitis quod nihil melior ßat. Hoc libenter condonabimus ei, quod uxorem accepif.iüud aut mini ne, quod educatßlios non in gloriam dei,fed ad omne nequitiam, or qnod Mos ßcit hieredesßtte impietatis-quot;Vxor eiusalia potuitnonejje,quamß)ror, quamra tempeflateneceßitas cogebatducere. Vbiautemrari* tashominumcejjauit,planéincefius effet fororelni» Rxoremdncere. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Extruens

Exfrms.) lofephumlib .Antiquifatumlege^ •■f poteris, qui dicit C ain fùiffè intenta rapinif er ho» tnicidqSypropterea extruxijjè ciuitatem, ut cum rapi» nis nbsp;nbsp;pTtedis itluc coflueret. Tyrctnni arces confiruut,

ut fintpr^darum fuarum receptacula. Aiij exponunt Cr dicuntCain dixiJ]è:Omnis befliu qute me inueniet, interficiet me,ideo O' ciuitatem extruxiffe, Veru non abfimile moribus Cuin uim aiijs in/bre,cum antea can temp/itœdemfratris (ui. vtiq; no pro magnu iniuria habHit,fi alios qui contingerent tpfumetiaminparuii re,iniuria afficeret .Neg,- p«tc(n«ï folum ißos duos'tac uixijfc. Adam cr fui ctiam erant, qui ciuitate non ha» bebaut opus,fed impius conflruxit fibi munitioncm,in qua tutus ejfe poßit, Alif aliam caufam affrrunt, cunt legimus eum fic tremuijjc nbsp;nbsp;pauidum fitilfe: et dicunt

quad earn ob caufam ciuitatem conflruxerit. Sed prior fententia uerifimilior eß, O' mihi magis probatur. Cainincola ßdt terra; huius, ideo folum qua; huius fe* cidi erant ßeäare debebat. quot;Vude figura efi: hypocri» tarum.üeqiafcribit deo nomen huius ciuitatis, fed tdr tutibus fuis O' fuo filio, ut extenderet nomen fuumi iUudq; e/ficeret immortale. Et det/iY nomé ciuitati Ha» noch.Qitamuis,quomodo benepotuit nomini fuo con fulere, quifratricidafidt^ Nomen eius apud alios fatis manififtatumprop ter cademfi'atris. Sedhacefie^

i ENARRAT. IOAN. OE COL» «tô mundanorit hominnm,qu{ inter fumtmt bond ((it fent ab omnibia laudari cr celcbrari. Qjtamuis ilia bo tiafint adiaphora,qugt;epojjiint eße bona uel mata,pro Minuencrint homines:quiaetiamboni uiritedißcant ciuitate5,neq;ob id peioresfiunt.Omnino Caindebet batfe occultare ab omnibus mortalibus, tarnen cotein fita confeientia uenit in proßindumpcccatoru et cont tempßt omnia.

Porto ipfi Haenoch natus efl Irad: Irad autem genuit MehuJaë]jamp; Mchii lael genuit Methufchael. Meiufchaël autem genuit Lamech.

Hifc ejlpofteritas Cain, qua breuibus exponit, deinde relinquit. Videamus benignitatem dci, qui etii 'impij! fuam benedidionem concedit,qui aliquo modo 'eledis deiferuiunt. t^ihil inftgne de itlis habemus, etft ufq; in feptimam generationem fuam poferitatem ba beant. Nuncigiiur de Lamech mentioerit,propter quegenealogiaifla copofttaeß,qui fextus efl à Caitf, Etaccepitfibi Lamech duas uxores, nomen unius Ada, 0^ nomen akerius Zilla.

V idebitis fitciem mundi in ifla profapia Cain amp;nbsp;lamech .LttUa, qu£plurimiim folent homines oble^ filtre,et in quibus mundus Me detinetur,bene nobis dt* iiniantiatt

• IN GE N ESI M» 72 iMctntur.Sunt qui Lantech excufanLtanquam uirunt honeflum,fed omnino ntihi uidetur iUe ctiam pcriincre ^dntundumrcprobu. Eft alius Lantech de quó poft ea ^udietis,ft:d ifte exprofapia impiorum eft,cj- inde etiä ßcile poftftumus agnoftccre ,qiios aftèâm ftrmcmbus iUius tribuere debeantus- Erincipio legimus, quod prie ter inftitutionent dei, duof uxores duxerit. initio eniin tion fticftiit in negotio niatrinioniali,ut quis duas fimul uxores habere t, fed unufquifq; fuam cr unicam uxoré habere dcbuit. Vt igitur uis irafcibilis in homine corrtt pta-,lt;i:^uisrationa!is,ita etiamuirtus concupifcibilis uitiata, idea non tnirum talia fieri. Seruiebat enim ca feneratio libidini cr uoluptati -, ut capite fexto audie« tis, quomodo filij dei filijs hominum mixti fint, ut ui^i deatis omneshomines fiiiftècorruptos. Imôetiamal^ quorum multi ab Adam nati, nuUu nomen habcntbot tilt;e uitie.Quando autem legimusde patriarchis,Abrtt ham,lacob,cralift,qui plures uxores habuerunt,qui« dam in his excuftuionis rationé adducunt : fed ego non uideo,quamobremtllosexcufemus.Q£amuisquidant rx ludaiis firant, quod folebant ante diluuium quidant uxores fibi accipere,non ut prolem ex ijs habercnt,fe(i ut uoluptati uacarent, quibus uenenum dabant, ut fie* rilitoieisadefiet.Et fie putatur Lamechduxifte dttof Uxores, Verum fcriptura commendat nobis tllosfiafte i.

uiros impios. Vxoris nomen unius efl Ada, quod uel d decore uel ab ornatu uenit. Nome alterius à fomtu uel umbra.

Nomen uerofratris eius lubal, qui fuit pater omnis côtredantis ciiharaui ÔC organum.

EtZilla quocg genuttThubal Cain, qui expoliebat quodcun($ artificiutn æris ôd ferri : foror uero Thubal Cain, Naæma.

Ex dui^us uxoribus tres fîlios, e:^unam filiam bd buit,or fingulis tribuit fua inuenta, ut uideamus artei Crdifciplinas longeantiquioresejjê,quàmà Latinif cr Grtecis recenfenlur.Ars mußca,militaris cr ßrra^ ria,ante diluuiumfùijjè confiât ex hoc loco. lofiephui Ub.i.Antiquitatum ïudaicarum cap.4..dicit ßdfie Ld mech fieptem etfeptuagintafilios,qui ex duobus uxo* ribus, Zitla or Ada,ei nati funt. Qua autem autoritär lofephus teidconfirmet,ignora.Legimusdepœna feptuagieS taxatur. C^fepties,fi:ddefilijsnihilinuenio .Fortaßishecne^ gligentius pofiuit,ut alia nonnuÜa.tn triplici ordine H* cet uidere homines,qui uerfantur in hoc mundo. üd«t alq dediti funtreipecuarite alendte,ut hobeantant* pluM

! N G E N E S I M, 7Î plum pAtrimoniu. Altos inucniinus quibus uitu uolu^ ptudriu cordi cfl, O' lotos fuos diesdeducunt muficoe rum in/lrumetitis. Sunt poflrcmo cffhi quidam O Ht* culcnti militares animi,qui non folum poliuntferruint fed etiam militiam exercent. Hain etiam tuncuacabât rapinæ. Jl^oftis etiam orientales ditißimos in taberna^ culis habitare : idq; fciunt qui hodiead nosueniunt ex his regionibusto ea leguntur in rebus Turdcis.videa lis dcniqi in his tribus fratribus ornatum huiusmundi, in quo uerfantur.t^am illi,ncmini dubium efl,pertinci adßlios Cain.îüeq;propterea contemnimusoinnesbo nas artes,neq; reprobamus, utpote militare}n,uel mua ficam, uelßrrariam oc. fi animus hominis fimplex ßterit. lüa enim omniaferuiuntpijs o eleélis dei. De forore etiam dicunt, quod in^enium texendi habueritt Opingendi acu cum margaritis oc.

Et dtxit Lamech ad uxores Rias Äs da 06 Zillam’.Äudice uocem meä uxo« res Lamechjaufcultate eloqiu'Q meumî fi uirum occîdi in uulnus meum,ct pue fum in liuorem meum.

Hic uari£ opniones ßunt. Quidam etiam ex Hea bra:is Lamcchcxcufarenituntur,oratio liter£omni k

no admittcret: fed hie textuspertinet ad improbos.Co fißto eft C dina ; nam etiam tunc fùerunt raptores. Et ipfe Litmech homicida ftrtaftè non uniui,ftd duoruin-Virum enitn O' adoleftentem dicit occîdi.Vrgebat igi tur eutn conftientidyuexabatur quadam mentis tyi-an* mdc,ftcutnonpojfttoccultarepeccdtufuum:fcdiüu(l dicebat uxoribus fuis. Nam hoc ftrè hdbemu5,quod ctedes hominis, ualde conftientiam reorum uexat.

Audite. ) Verè mi fer ego jum. Ndm,occîdi uirut narrantis effèpoteft. Quid eft quod audire debent ihoc ncmpe,uirum occidi. Ledere alium non potes,nift te» ipfum primum Itejeris.lta uirutn occîdit lÜe, id eft,ft^ ipftiin occîdit,!!:^ ßbijpftprimü uulnus intulit .Alij aüe goriasuaridsquicrunt, quasrelinquo. Sibigrauißimif uulnus ftcit, qui proximu Inédit. Dicit, uulnus patens^ qu£ plagd grauior eft cicatrice. Semper manebutit mihiift^ reliquu.Nam ftnonftdtinultus Cain,multo magisego. SeptuagiesQyfeptiesdignus fum, qui pc^ ream. N eq; opus ut tot peccata requiramus,uel tot gf* nerationes, uel peccatum puniendum eßße in feptuagc^ fimam generations. Quamuis iuxta Lucam, ßi omitd generationcs recenftanturab Adamufq; adChriftUf inueniemus etiam hunc uirum, ut feiamus C hriftuin ft demptorem noftrum elße,per quem ßatisfit pro pecedd tisnoftris. Qt^ida putat quod Lamech occident C din.

I N G E N E s I M» 74-fed reliiK^uimus hoc fanquam incertum • Omnino non potuit peccdtum fuum occultare, territus confcicntidt eonfèfjùsiurefibi grduißimam panam irrogdri. Hac dec din Cfimpiorumpand. Hunciterumconfoldtio tdiqud, cr de profdpid eleéhrum dci cr proborum.

Cognüuitautê Adam iterumuxo* rem fuam, 0lt;^ ilia peperit filium, uoca;» uitcp nomê eius £..1. : quia pofuit milii deus fernen aliud pro Habel,quem oc« dditCain»

Ex Abel expeildbdtur profdpi((filiorumdei,fed lt;juia iUe fubldtus per malitiam fi-atris, fl-uß rd expeild’i bdtur.Dcus autem qui gencrdtionem piorum non uuU omnino pcrire,excitduit dlios liberos Adte,[ed non fta tim. Etfi alij etidm ndtißterintdb Adam, utuerißmile eft,omne5 tdmen ifli ad profdpid Cdinpertinent, quitt fecutifmtillius mores. Etcdufdmponit,quidpofue^ fdtei deus feinen dliud,undc iterum origo bonorum du cendderdt. Et exillo SethChriftus ndtusefl. Relin^ quamus C din cum fud gencrdtione .Eiixi in principiOf fcripturdin pulchre nos deducere ufq^ dd Chriftum.

Proinde ipfi Seth quoq? natus eit fi« lius,Slt; uocauit nomen eius Enosaunc cœptum eft ad inuocandum in nomi* ne domini. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Videtis nunc ab iUo efjè generationem fandorutit dei. Selb fuuin etiam filium fôrtitus efl bonum rcli» giofiiin.Çiuidamcx Hcbra-isdicuntetiam tuncca* ptam ßäjjc idohlatriam, ilium autë contradixiffè ido» lolutris. Sic uidetis idololatriam diluuium pr^ceßijji^ Soient enim homines ßcilc deflcilerepoßquam deuin non uere dgnouerut,et non illume, pro ut par eft,colüt, ad iflasresanimatasanimum fuumdirigentes,z:;-fibi fingentes deum uel folem uel lunam (g-c. Enos uir ma^ gni noininisßit. Et quamuispaucisuerbis hic célébré tur,amplum tarnen pra:conium in tam mala generatio ne habet. Magnum eft ucro cultui deifte dedere. Certu etià, quod ïtlcno ftolus hoc temporis tuocauitdeü, Alij habent:Cœpitfterareindeu. LicetcrAdàinuocaue rit deum, fed nondu ecclefta erat,td eft,colleëlio popu li I lie autem collegit,o-deum uere coluit,et ex corde.

Ö y fimtlüudmc dei fecit eum» Mafculû amp;nbsp;fœminâ creauit eos 5 6C benedixit il I is, uocauit^ nome illorû Adam indie creationis illorum»

Cam nihil in ftacris Uteris ftt ocioftam, etiä hune ge» nerationis libruin) ne putemus ternere ßcriptum. Mtdtâ utilitatetit

utilitatcm in fe hahere (ciatis, camq; ad nos polfc rcdi* fCyß cum diligentia fingulapcnßitauerimus. Principio certi erimus de hiftori/s te)nporum,ne cum alijs juppu tandoerrcmus. inlibro Aegyptiorum leguntur muitte myriades annorti, quibus mundum dicunt conftitijje: fed inde ftatim pojfunt couinci. Prietereafcrè comunis ueterum opinio fuit,qui fequuti funt Gra-cos, ab initio ufq; ad diluuium, miüe annos fluxiffe, hie fefquimille, mille quingentos quinquaginta fex. hoc nimirum fà» Hum eft ex incuria librarioru,qui numéros male afcri* pferunt. whilominus error inualuit,ut in C hronicis fo let apparerefutanni circiterduo millia numerenturt etiâ fuprd. Habuimus autem profapiam Cain ct^pcr» uerfegenerationis,qujeomninoeratdelenda:nunciie rum incipit ab Adam er Seth fanélorum hominum fea riem defcribcre, in quibus deus humanum genus uoluit feruare, Neq; inconfultealitegenerationes hicomit» tuntur. Quid ad nos ß recenfeantur omnia nomina pa trumiQuodad moresattinet,fatisdpparetin Cainet Abel,quale tunc fecidu ßierit. Frußra ilia non funt fci i pta,cu alioquißgt;iritus fanilus pareus inuerbis,Qj- pro fundus in fententijs fit. inuenimus in his patribus, quo modo genus humanu damnatußt,ut difeamus nos ue* re humiliare.Quot millia pra-eeßeruntiquäuepuene» rut dll patres,qui ante nos ßutrutiniortui funt. Quanti

ENARRAT. IOAN* OECOL» fcicntia^ robore, pulchrifudine, nbsp;nbsp;quibufcunq; donis

prccditifvidetur firè una conditio omniu. 'Ratos legia tnus,ptocrea[Jè legimus atios liberos,poflremo ct mor tuos. Qjiic aiit fit differentia inter pios et impios audie tis. ïtaaUquo modo Mofesdefcribit nobiscarnales ho mines, etiaff multo tëpore uixerint, tarne eis moriendi templis conffitiittim efl. ïnffiperetiam notandum.ßiea runt quidam quiconatifunt autoritatemferiptur^mi nucre,dicentes hosfenesnon totannosuixiff'e,^fi[o fenqui inter Aegyptiosuixcrit,annospro menßbus pofuifjè. Statim boe uanißimu ejjè, qtà refrUere unit, deprebendet. Sunt qui diutißimeapud illos uixeruntgt; Quoddeannisßoletloqui ßcriptura,ftatim inGene^ feosprincipio audiuimus, cum ßolem nbsp;nbsp;lunatn deus di

ftinxeriterc. non opus proinde hißcenugis orcom* mentis. Rabi Moße ßententia no dißgt;licet,qui dicit,co{ qui biccommemorantur ßingtdari priuilegio deicla* deum in utilitatem bumani generis illos per» mißff/e tot annos implere. Ronenim conßeüaneuiit omnes tot annos uixi)ße,qui tune uixerint, neq^ ucrißi» mile qtiodomnes eoußq; produxerint ßuamietatemid ßlios procrearent. Vnde etiam illos patres tarn multi» fecles deus ßingulari dono permißt uiuere,ut poflerita» tem erudirent. Ecce Adam nongentis annis er triginM fiixit,qui potuit omnë populu erudirc,ßab iU(gt;ßiiß'rl auditut

IN GENE SIM. 7lt;y ttudituf, quod omnia à deo effent,O' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fX

peéhndumàdeo.Similiteralij, Seth,Enoso'^’^^thtt fielah docuerunt fuo tempore, o farunt tantjuam pa triarch£,ad quoscofùgicbàt qui de uerbo dei certi eße uolebant. Ita nullis non feculis deus confuluit,0'ßm* per egregios uires aliquot, qui acteros excellebant,fe culo dcdit,ut uoluntas dei doceretur et cognofeeretur, Pofl diluuium non opus erat, ubi mundus nonis mira» culis o dodrinisfuit inftitutus,ut effent tam longaui. llliduo,Adam o Noëpoterâtcomonejàcere,imô O' Noé' ipfe non diu abfuit à morte Adam, quando ingref fus cß. arcam.Vel fi Adam no audißent, tarnen ab ali/s potuerunt doccri, nempe à Methußclah, ut opera dei rjj’entrccentia,quo populus nullam haberetexcufatio nem.ïUa manißfla dei iudicia indicant,fi injpiduntur, cumillifandi patres àßdijs fuiscontemnerentur,0' ruerent in omne malum,tempusßiißße, quo deus totum orbem deleretdiluuio, Etillapo/funt obiter hie anno» tari.Elam alias no opus efl, ut diu immoremur in hiflx rebus,quarc patres tot annis uixerint, etß fubßintmy» fleria, uerum cum fleriptura ilia non manifeflarit, not nonflmus ualdeanxij ilia perflrutari.

Hiceflliber.) Haeper recapitulationemdicun» tur. Homo conditus à deo, infimilitudine dei,o non dicitinimaginem. Supra fatis edodießis,quid fit hot

fitincm eße conditum dd imaginem dei. Si eiiim repd^ rati fucrimus perßiiritum fan{iu,iterum lucida imago dei erit in nobis,quie alias noftro uitio conßjurcata efi'

Nomen lUorum.) Videte hoc locout fciantu! uirum O' muUerem unum hominem eße, Oquot; s^uafi uni carnem, quib us benedixit deus.

Et utxtt Adam triginta öi. centG an* nis, genuit^ in fimilitudine fua iuxta imaginé fuam, SCuocauit nomen illius Seth.

Homo reäus principio à deo conditus, fed deinde cum lapfuSypeccator peccatores genuit, ftbiq^ fimiles. Abel O' Cain omitluntur: Ndm Atc/ fine liberis dici» tur ßaß'e,O' pofteritas C (tin erat omnino delenda.'EX Seth autem deus propagaturus erat fernen tllud,unde Chrißus ortus eß. ïdeo fequitur:

Fuerunt autem dies Adam, poft$ ipfe genuerat Seth, odtngenti annijg^ nuitcp filios filias*

Et fuerunt cundi dies Adam quoad uixit,nongenti anntamp;^ triginta anni,^^ mortuus eft.

I N G E N E s I M» 77 Enosjeptem annis amp;nbsp;oâingentis an* nis,2lt; genuit filtos 8C filias»

Fuerunt^ cundi dies Seth,duode# cim anni amp;nbsp;nongenti annt, amp;nbsp;mor* tuuseft.

EtuixitEnos poftquam genuit Ke* nan,quindecim annis amp;nbsp;odingentis annis,2C genuit filios ati^ filias»

Fueruntc^ cundi dies Enos, quinc^ anni amp;nbsp;nongenti anni, SCmortuuseft, Kenan uero uixit feptuaginta annis et genuit Mahælaleh

Et uixit Kenan poftqua genuit Ma* hælalel, quadraginta annis, 6^ odin* gentis annis, et genuit filios et filias*

Fuerunt^ omnes dies Kenan decê anni et nongenti anni, et mortuus eft» Mahælalel uero uixit quinep annis, et fexaginta annis,et genuit lared.

Etrurfum uixit Mahaelalel poftqua genuit lared,triginta annis et odingen tis annis, et genuit filios ati^ filias, fiie*

E NARRAT. ÏOAN. OECOL runt^ omnes dies Mahælalel nona^ gintaqutnc^ anni, amp;nbsp;odingenti anni, ôi^mortuuseft.

Etuixitlæredpoftquatn genuit H« noch, odtngentts annis, S)(. genuit liosatc^filias.

Sunt quiduin quiputanthos omnes qui hic recent fentur ejjè primogenitos, or iUos (olos poni, qui uere iusprimogeniturie habcnt, cz ad quos pertinebut be* nediâio,ut humanu genus coferiuretur.Aditm quum* tds fdnilü er bonum ßmen effetynibilominus producit malos.ïctm tandem Adam luitpœnà inobedientiic fuie. Et quamuis prius in animo mortuus erat, nunc tarnen in corpore etiam moritur: er expertus ejl ueracem do mini fententiam,er diaboli mendacem fùiffe. Habebi* musinhac genealogia decem patriarchas .Adam pri* mus,Sethfecundus, Enos tertius,de quofupràdiâunt eji, quodinceperitinuocare nomendomini .lllefàmi* liamfuam ita inflituit,ut elfet mentor domini dei. Sciai deniq^pojieriores Adat hic non numerari. Quartus patriarebé

IN GE N E S 1M» 7S patriarc'ha eji Kenan :amp;‘ßcde alijs iuxla ordinéufc^ ^d lSloah,qui decimus e/i in ordinc.

Et ambulauit Hænoch cû deo poft^ genuit Metbufçiah, trecentis annis, à genuit filios atqj filias»

ütenoch hiccelebratur, qui /ùituirfingularisfaitt Himonio', unde etiam deus tranflulit cum ab hominis bus, zr cum ipib dédit nobis j^emßiturxrefumüio* nis. lHe ambulauit cum deo,id eft,magnam operam ad bibuit, ut innocenter coram deo ambularet, etpra:tes‘ tnorem aliorum hominum .Et cum mundus plenus pec catis eßet, nihil magis tarnen HU in animo fielt, quam deum colere. Parum quiddam uidetur dicere,fed hac in ^enerationepeßima certe magnum,fi ambulauit in ti» more domini. l^eq; tot uixit annis,quot alij,

IStonipfe.) Aliqui inde colligunt, quod nonßto^ rit mortuus : alij eum efße inparadißum raptu : quam» uis illauerba non conuincantiUum fidjße non mortuu. Obijciunt Epiflolam ad Hebra:os,fed teque non inteUc

éljm. Q«i nomnt phr^fim fcriptur£ faerie, aliter lot quuntur.Aliascadem rationeKelchizedeck ne(i;pait trem neq; matré habuiffe dicere cogercmur, quia ferh pturanon ß,cit mentionem ifius rei.ttem legimus:Pri mum tunc Abrahâcrcdidit,etfipriuscredtdcrit. Sei id HM in illo loco legitur. Et quia fcriptura hoc in loco adducitur,funtimus argumentum friuolum, quod am tea non jùerit iujlus ctre. Scriptura penitius introlpici^ endacfl.DeusHenoch tranflulitinnumeru utiq^bed torum dei,fed quod non jùerit mortuus alqs uidentibut nihil reßrt. Fortaßis dominus miraculum )icit,ztr trait flulit iüum in aliam terrain, ubi mortuus cf. C^uidant dicunt ilium uenturum anteC hrifii aduentum, fed ni^ hil cerii habent,icr longe alia mens eft fcripture-Fiaiit femelomnes obnox'qfumusinorti. Etfiillcingrejfts eft paradifum anteq Chriftus mortuuseft,fequcretiff faluari per opera noftra no ip fa innocentia or fan HimoniaChrifti. Abfttillud. tpfecftquiprimusape'' ruitianuamutte.ldeohac ratione non in paradifuiit eft delatus.neq^ tails locus, qutdem quidam eftfe imagh nantur,unquâ d pijs uiris probatus eft ,^obis fatis eft, quod Henoch reprehendit uiros fue regionis : quein deus acccpit,nimirum in pace,neqipermiftt lÜum tarn to tempore aftligi .Patres qui tot fecula uixerunt,mullt;gt; taperftrrecoadifunt. NamFloahirrifus ftiitpradi'-

C4«5 pxnitentidm : ({uod nimiritm acddit C}quot; dlijs ftn» dis pitribus,quorum ßlij degenerarunt.

Vixltquoq; Methufelah ocfîoginta feptem annis et centum annis,etge* nuit Lamech*

Etrurfum uixit Methufælah’, poft* quam gennit Lamech, odogtnta duo* bus annis 8i fcptingentis annis, et ge* nuitfiliosafcp filias,

Fueruntcp cundtdies Methufælah neuem et fexaginta anni,atcÿ nongen ti anni,et mortuus eft.

l/ieihufielid) Mnoßor fùit,quim cæteripitres, Qjsidim tttdli fupputitione dicunt, quod uixerit poji diluuium, fed iUud non inuenictur apud probatos ferit ptores. Sex annisantediluuiummortuuscjl, ut Augu flinusfupputit. Ahum etü Lamcch hichabemus, qui filius fuit Methufilem,ey alius ab AdamAÜeinquam diutißime uixit,quia attigit annum feptuagefimum nongcntefimum,uno minus, i^unc fequitur nonuspa« triarcha.

Vocaui^ nomê ill lus Noalijdicensî Ifte confolabitur nos ab opéré noftro, et a' dolore manuum noftrarum deter ra^quam maledixit deus.

Et uixit Lantech poftquam genui't Noah,nonag!nta qutne^ annis etquin gentis annis, etgenuit fiüos atq? Elias,

Fueruntqj cundi dies Lantech fe^ ptuagintafeptê annt Si feptingenti an ni, Si mortuus eft.

Sm^îus uir fitiffe uideturLantech, ^propheti* faffècutttnatusejjctei Noah. Quidum putant quoi perß)cxeritin natiuitatem C hnfli,fed emjjè in perfa na- Expeiîauit aiu nt C hrißum, putauit ßbi hune dMori'.undedicit, iüeeßciuiconfolabitur. (^tiainuii ego non aufim hanc fententiam affirmare,tarnen uidegt; tur omnino prtcdixiffe interniiionemhmnanigcneriit Erat confolatio, ab affliihone ßnem tandem adelfegt; Erat his temporibus magna tyrannis et oppreff pau pemm in terra, etfi effent aliquot boni O' pij uiri,fed paueißimi. E!oah hanc laudê habet,quod folus uir fùe» rit iußus, ita totus mundus corruptus erat. Sic ßatint ab initio uitee Eioah ,indicatdmeß mundo imminere periculum o interitum, nifi refipifcat: fed iUud nemo aitendebat.

Vocäuit. ) Df u/(ÿî non ita legitis : id cjl, ntdgna f X cÆ«/d indidit ÜU hoc nomen. Nam addit, iße coßoht liturcrc. per quod uoluit omnibus iüud ejjè cornent dgt;tH(m,cumalidsßiritusßudcatbreuitati.Dicit : Erit aliquddo ßnis iflorum muJorü^quißnis non fit,niß per mortem, videteetià in Ulo Lamech, quomodo habejt numerumßeptenariu, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;joo.Certehabi»

tiK eß inter prophetas,z^ ipß quide expedabat quie^ tem redemptionë.lam de Eioahßequitur,quomodo ßuo tempore totus mundus ßerit corruptus. I tu uidetis quimpulchreßripturu, etquocoßlioalids generutio nesrelinquitjCr breMtermeisß}lumm0doenumerat. ■

Vydemusqudmproßindds radices tyranis pecc4 tiegerit,etidinprimismisfeculis. I^ecmouit homines Adceprimiparentispanitëtia er poena, qui ßrebatßed neq^ aliorupatriarcharu, quos diuina miße ricordia excitduerat,monita,aliquid poderis apud tüos habebät,undepauci quida uiri er ßandi,qui relidi ßte rant ßuper terrä,multü ingemißcebant,er redemptorê txpechbät,qui ipßos Itberaret .Vndeßadum eß,quod Lamech prophetico ßiritu i^oah nomen impoßuerit 4 quiete, quod autor ßt ßturus quietis : quamuK plericß «rbitrenturiüuexpedaßße Chrißum. Doluitdepeßi^ misßeculi moribus. Quam corrupti autem illißterinlt

fcripturd magis manififlum ßcit fuo more. Qjjia do^ minus ftjittàiiudicare terra iniuftitid,etpurgaturus di luuio terram, anten uoluit maniftftare iniquitatem ho minum. Sic Noah qui præco iuftitilt;e àfanélo Petro t.Pet.2. Apoftolodicitur,ftjiritu fuodftiauit,utp(xniientidnt pr.-edicarct, per centum uiginti annos,quo magis inclii refceret diuina iuftitid'.crat enim ftculumpeßimuin, Si talidincunabulamundi,qualispoftedß£his ftt,^ lis hodie ftt,ßcile poftumus conieildre ubi ddfterit di uinus ftiritus.

Noah uerofui't filius qui'ngentorÖ annorumj’etgenuüNoahjSetnjHam, ctlapheth.

Hocmirumeftin'Nodh. Ndinno legimusdealio ullo,qui tam tdrde adgenerationeacceftcrit. eft uerifimile quod (diosftlios hdbuerit. Expeilduit dnnu quingenteftmum. Atqui de idis tribus filijs tiodhpo^ ftcd fuo loco dicemus, quomodoexeistotuinhumd^ num genui defcenderit.

T fadum eft,quod cccpit ho |jmo multiplicariinfuperficic fel terræ,et filiæ natæ funt illis.

' I« Cain cognouimusyijuomodo homines intempe^ flt;intesereint,amp;'quomodo non modcrabanturbilcnt. ïUudetictmhicuidcmuSjqudm intemperctntes fùcrint libidini indulferint. C æperut homines multiplicdri, fèd non item uirtutes.îilias genuerunt elegantes,ut pa fteafeipfum exponit.'Fili£ cum mafculis natte funt pul chemm£,cr mira ucnuflate : alioqui nihil nouiefjèt, fèrmofa; fitilJènt-.quas ornarunt iu xta cultum huius feculi,ncq; idas deo cofecrarunt,neq} religiofecducarunt.ïneptierunt quidam plufquam l«a di«ce, quiputarunt angelos habitajjècum hominibuft cr itafilios dei interpretati fucrunt angelos, indeq; ptt taueruntfuißeoriginemgigantum : fed illudutfàbulâ, felinquamus. V crtfimilius efl eos propriefilios dei did qui dcu timuerunt.'tieq; mirum ejfe debet. Ndm /î quo tidie nos appcllamus deum patrem noflrum, fi iUi flua dere placeamus, non mirum fi etiamflij dei dicamur. ita qui exprofapia bonorum proccjferunt,meritoßlif dei nominabâtur,utilli qui ex Seth,M.ethuftelah zyc, Ciuemadmodü zj-filij \frael ,flij dei uocantur : item reges,ut: Ego dixijilij dei eßis. Vultdicerc: Content» pto timoré dei, huic feculoplacere uolebant, ideo cr pulchras uxores ftbi eligebant .ïamnon refrenabant

ttipiditates malasQrdeßdmdßua.Eiufmodiuxorei nobis duccndie funt, qu£ nobis fint fociteadteternani uitM qusercndcim, non Ulas qu£ 4ßlicitatc a tcrna ab ßrahunt ad damnationetn. Hon tam(ormof tM corpo ris, quam ekgantia morum cr uirlntum ßedanda eß indigendauxore . Pcfleainuenietis quantoperefan^ fii patres cauerunt,ne aliénasfilij eorum ducerent uxo res, timentes ne ab illis feduemntur. Hic etiam uide^ mus filios patriareharu nonßtijfe omnes probostpau* cos habuerunt per omnia mortgeros, uitam ad exem» plar patrum inßituentes,fed maior pars illorumfatisß ciebant concupißcentijs fuis malis.

Ex omnibus.) ïn hoe non audiebant parentes» Neç iM' reprehenditur coniugium,fcd hoe taxatßiiri tus, quod nimi£ libidiniferuiebant. Fortaßis non folii iUas in uxores accipiebant,fed etiam abuftfunt illis.vi detis igituraliudpeccatum quod tunc inualuerit.

Et dixit dominus,non nxabitur fpM ntus meus in homine in perpetuum, eo quod ipfe cft caroterunt^ dies illiu» centum ÔC uiginti anni.

îiimiru dixit per prophetas,s:^ aperte cominatitt eß deus per Eioah. inhomineuel cum homine textui habet. Alij legunt non permanebit, fortaßit legeruntpro yult diceretPoßhacnonparcaM popula

I N G E N E s I Mi »2 ifio,non/èmpermittd()rophettis,nelt;j^/}gt;iri(uproph^it tico rcprehcndampopultitnyquadoquidem uideo eos tontemptora ddinonitionis mcie. Longjnimisßii iam inultis amis, non perpetuo cro. Spiritus, quo aliosret prchcndo,no rixabitur cum Ulis femper,uel iudicabit^ Idin iudico zr difcepto cum cis, nihil omitto,fi poßint dbducere cos db iniquitatc corum. Sed hoc nonfuturti eflinperpctuum,profirdm fcmclfcntcntidmiquid du* dio uoccm fdnguiniscldindntisde tcrrd, amp;grduid pea cdtd qu£ quotidic contingunt dudio, qu£ non femper impunitd mdnebunt. Dcfinam dliqudndo ddmonerc, crfententidin ipfdinprofirdm i!:}-c.

ipfeeftcdro.) Etßcnonpoteftpercipere euquie ljgt;iritusfunt : cdrndlidfolum cogitdt, cz cdfolum qua ßicUdntadhuiusßeculidelitids. Itahomopdru di^rt lt;i fcruh's. Ade à ignoruntes dci, nefdunt alias uoluptd^ tes prietcrcdrnis,cr ed qu£ de deo Alls dicuntur, pro fàbuld hdbent.i^on eft timor deiin iUis.

Centum cr.) Iiic putetis hoc diéîum eftfte de £tlt;id te hominum, nam etidm pleriq; tunc non excefterunt iUdin £tdtem,hoc eft, dnnum centeftmum et uigeftmu» Eftcnimftntcntid'.Mundus ddhuc fiabit centum ui gintidnnis.I^dm Aid de dAdlione fententiæ intelligent dd funt.Ego ddbo eis termtnum,intrd quern ft pocni tue rintjinuenient dpud me gratiam, ExpcMo ddhuc di

«Ii^KoIdnnoî iüommrefipifccntiam ■ }amîegimus dd dtwoi dcce/Ji/Jè folum centum, unde cju^eflio eft, (juo* modouiginti er centum anni Ulis datiftntddpaniteit tiam dgcndd,er quomodo annos illos deus decur tarit. An tarn grauepeccdtum eoru,quod non mereretur din tiusutiiftalonganimitatedei : ueletiamut quibuftdain uidetur, non illo quingenteftmo dnnofu.e ætatis J^oah audiuit hanc prophetiam, fed ante aliquot annos : ex ftc non reftagatur hiec ftententia huic textui- iJeq- doa minus deus ftmpliciter dixit, quia textus non habet. Hoc anno locutus eft dominus.Igitur non maniftfte hd bemus quando biCc ftententia difla ftit à domino, Siue anm decurtati ftint,ftiue non,appdret tarnen miftericora dia domim. Terminum prlt;eftcripftt: fti fte emendajftent, gratiam inueniftftent. ^oah mandatum jibricandi area dcceperat,erfttcetiam priedicauit panitentiam per omne iUud tempus:ftcd quantum ftuilum ftcerit appd* ret.îieq;fttmiliarcseius,neq;quiiuuerantinftbrican^ da orca, melioresftdliftunt.Vnde non eft mirum fti etH in hoc peruerftftimo fteculo pauciftint, qui ad prædieda tionê ueritatis emendentur, tamctftftignii ftit imminent tis diuini iudieij.

Gigantes uero fuerût in terra in die* bus tills : 5)Cetiam poftquam uenerunt filij dei ad filias hominû,ôlt; illae genu if*

No» folum uiri libidinofi ßicre, Gr dcditi rei uene^ relt;e,fedetiain tyranni, gt nüüamiCericordiaergdinß mos prtediti,quos hicgigantes uocat: qndles ßere etii ingeneratione Cain, ifledcniq;populus,quihabitus ejfepopulusfanchrum,tam malos homines habuit, qui opprimebant alios. Noninficiaseo,proccritatecor pons excelluiffe, ut poft diluuium inuenimus aliquos: fed omnino tam portentofam magnitudinem non opus eft ut credamus. llli autem conftft robore corporis fui, idios ui co 'égerunt ad feruiendum fibi : c hoe initio gt confortio tanta maid ortafunt .^^oneft igitur fcintilld negligenda, ex qua nonunquä inextinguibile nafcitur incendtu. vbi etiam filijsdei fe cSmifcuerunt, peperen runt fibi uiros célébrés,qui nihil aliud curarut,quàm ut nomen ftbißcerent fuper terrain,ejjèntq; in magno ho norcapud homines.Omnino timor dominiab omnibus tuanucrat,Gr uerus dei cultus negligebatur.ita palàm maniftftat nobis mundum effe inftéîum.

V idit aiitem dominus, quod multa malitia hominis eßet in terra, ôd omne figmentum cogitationum cordis eius lantummodo effet malum per fingu« los dies*

Non pofjet mugis himunu malitiu infümari,qudM hifce ucrbis. Vidit dominus impia hominum corda, cognouitita habere, quod magna fitmaîitiahominis fuper terr am. Peccata multifÀria hominum funt, imô hominesnaturamalifunt,e:^âdpeccanduproni.Cor eorum nihil aliud agebat,quàm unum hoc,ut male age rent. Tale efl cor humanum,quatenus flbi rclinquitur, CT diuina gratia non fl/lcitur. Proinde cum talesflimus, nonpoßibile quodàpeccatis noflris uiribus poßimus (tjflurgere-.opusgratia dominiprameniente,et nosadia »ante. Ndm quanto magis nitimur, tanto magisdeijci murin peccata. Rumanumcnim corquicritquie flu4 funt,cruuîtmagniflcarù Suprà,caro flunt, habuiflis. 'Et quia caro efl,caro qunerit fluas delitias CT laudes,Qr tfrf in nobis habitatpeccatum. Tametflt de abflcondito pcccato in nobisflcriptura loquiturfltepe. Veru nifli/ô* mes peccandi erupiflèt, CT uixiflflt peccatum in hoini ne,deusnonimputafletinpeccatum. Dicitigitur: vi“ dit deus omne fludiu hominis efle,ut male ageret.K«^ dubitemus tunc jùiflè multos hypocritas,qui egregie di flgt;utarunt de deo, fled cor eorum non reilum erat cunt deo,quiq; etiam uerbis blandi,corde aut flubdoli eratit-

Et pcenituït dominum quod feciflet hominem in terra, et dolore tadus eft cordefuo.

Ifd hununo modo nobifcu loquitur fcriptur^. Scü Mus dutan dcum iinmiitabilem eße, neq; flere neq^ do* lere: fedcum tale quid fcriptura nobis proponit,fcia» Mus loqui iüum de deo more humano .Deus flatuit hu* Manu genus delere,quod antea tâta cura fecerat: et ex ipfo opere fic uidebatur deuspoenitentia duct. Et qua* uis ante omnia fecula hoc etiain deusprieuidit,homine ttempepeccaturu, noluit tarnen àfuo opere deßftere. quot;Vidt igitur nobis his uerbis grauitatem peccati homi» num huius feculi ojtendere. N on habuit deus mediocre dolorem,fed ualde fe afjiixit,^^ grauifime,cum plané nihil fenliat doloris neque panitudinisuthomo. Ex operibus agnofcimus deum fic quafi ipfe pœniteatt quamuis fempcr tranquiUusfit in fua fi:licitate,Qr infe confians.

Etait dominus:Dclebohominem, quem creaui à fuperficie ten æ, ab hos mine ufqj ad iumenta,ufc^ ad reptile,et ufqj ad uolatile cœli : quia pcenitet me quod fecerim eos.

S tafuit deus omnino humanum genus delere. Etià hoc prophetic indicauit, quandoquidé iam omnis ad^ Monitio cotemnebatur,cr omnis mundus fimul ruebat inpeccatum, non folum generatio Cain,fed etiâ Seth, propterea delere confiituit- Dicit; No« ßeäabo quod

creituerim hominë, ntctior äpud me erit iuflitia, ^U4i)t ut uüiparcd.Gelebo illu,ne ambulet ultra fuper terra, ïüaetumperituraßtnt,qu£ propterhominêcondita eiusfolatium.Et quia uidi eos ita malos,au^ /tram ab eisgratiam meam.

Iftç funtgencratfones NoahiNoah air iuftus StC integer fuit in generation nibus fuis,amp; cS deo ambulauit Noah*

Vnits tarnen erat 'tioah, qui inuenit gratiam apud deit. Et bene expendite uerba ifta.Non tribuit hoe ope ribus Noah, fed dicit,inuenit gratiam. iüegratuserat deo,uel in oculis dei. Satuit igitur deus iüum non dele* re,quamuisdicebat: Delebo hominemaßcie terrlt;e:ta men adiungit,Noah gratiam inuenit,id efl, hunc amia cum meum non delebo .Ita ne doleamus uel timeamus gratiam dei defidurü: f rede,hoe efi,in mandatis eius ambulauerimus, non peribimus cum hoe peßimo muti do.miüeuias habet deus eruendi. Siautemfedabimuï mundi huius uitia,non mirum ft fmilem quam iUi paßi funtpeenäßentiamus. Notahic, Noahfùituiriuft^j integer,perfidus, or ßmplex. Pauca funthiec,Ted eximid

fximid encomid iufli uiriA n [ui5generdtionibu5,^Uiif les tune erMt homines, non erctt alius talis uir, ficut lioah. Videmusßßmus grati deo, quod non noflrec perßdioni uel iujîttiœ idud tribuendum ßt. Nemo ßc perßclus eß, quod uirtutibus iüius nihil poßit addi. ÎJoah perßiius ßiit inter homines ifliusfeculithabec bat tantum uirtutis, quantum ei ad commendationein iußitia; ßtjßciebat. Dabat deo,quod dei erat, homi nibus ßia non denegabat.üon erat tyrannus,nott libb ^ini deditus ut alij,ß:d contincns,benignus,mißricors, Cyc. SupraaudiflisdeR£noch,quod dabat omnent opcram,ut deo poffet plaeere,et tanquam in oculis do miniambulabattßcetiam ]Sloaherat,talesq; liberos habebat.

ïterii inuoluit totum genus humanumpeccato, ut uideaturiußusdeus. Etcumdicit, Corruptaeflterra, intelligit homines habitantes terrain,qui iam non me» rebantur dici homines, fedpotius terra ipfa. Et quaa fi inuidiofe dicit, T ERRA, de homine, quein decea bat fublimibtis cogitationibus eße ornatü : fed cum ille nihil nifi terrena fapit,reile dicitur terra, Omnesho» mines ßudebant auaritice (y rapina;, Q_uanto quis po tentiorzy ditior,tanto tnagis deteros opprimebat.

ENARRAT« IOAN. OECOL* NwÖms locus iuflitiie uel religioni. ProphetdS mißt d(* ttf er ddmonitores fuos äd illos, fed noluerunt fe entert^ dare, Terrailla noluit bonos fruäus firre. Ita palàm manißflduit nobis feriptura diuina, quantum inualue^ rit peccatum in terra inter homines.

IN hißoriadiluuif ,iterum exercetur ßdesnoßra» Multa eniin hic occurrut, quie creditu uidentur ad tnodu eße dißicilia,unde etiam ab Ethnicis derifa fue* runt.Clt;eteru ut habemus in Epiflola ad Hebrieos,Eide J^oah diluuium euaßtüta etiam nobis fide erunt ifia te nenda.üihil tarnen occurrit, quod fupra fidem eße co gnofeemus. CyriÜus contra ïulianum apoftatam, po* nit autores uetufiißimos,qui huius cataclyfini mentio* nem ficerunt,nempe Alexandrum Polyhtftoremer Abydenum,qui ambo huius diluuijdiligentem mentio nemßciunt. Eloah tamemalio nomine appeüarunt, uocarunt enim eum X.ifuthrum.Qttamuis ibi annotet Cyrillus non omnia cum Mofe concorditertradi,ali^ quid tarnen eft mentions huius diluuij ficiße.olim alia iiluuia fitere, ut in Theßalia excellens, fed nullit aliud generale diluuiu legitur,prêter ifiud umtm,neq; aliud expedatur. Decreuerat enim deus femel purgare totu mundum,Gr iterum noua feminatione fixcundare,cr Kouumpopulumcreare. Noe i^us,cuius tresfilfi,t^ dltcunt

IN G E N E S ï M* 8lt;y Sli cum uxoribus fcruMdi, ex quibus itouum populutn deus produceret. Hine autem pulchre pojjumus texere ctium fdcrus dllegorids,quds nos non noflrainuentione fingi!nus,fed ab dpoftolo Petro dccepimus, qudsq; in epijloldfud pducisuerbisdttigit. oflenditenim baptU finum eße diluuium quoddam, quod mergitpeccatum Cr carncm:etperarcdm ecclefidm. Qjtotquotßeruan tur,neceß'e eß in eccleßa fcrucntur^atqiper bdptißnü. Serudmur quidem fide, neeeßetarnen indrea jimus, Votuißet dominus deus dlia rdtione Noah liberare, fed hane uiä elegit,ut in area or Noah or humanii ge tuis fieruaretur-Sicut olim prior ifid natiopeccatrixde kta fiiitji^pofleanoud generatio introduüa-.itain baptifino uetiis illd generatio interit,ztr noua creatura generdtur,nouusqi populus,fcilicetßjiritualis,deo grlt;( tus: iUeq^ fieruandus eß area,id eß ecclefita.

Etuidätdeustenamjamp;ecce corru* pta erannä omniscaro corruperatuu fuam fuper terram.

Dixit^ deus ad Noah: Finis uniuer fe carnis uenit coram me, nam repleta eft terra uiolentia,a facie illorû : amp;nbsp;ecce ego perdo eos cum ipfa terra,

Pinis adeß, quid deus iudicio fiuo purgaturus erc^ tnundum.lniudicio abfioluunturboni, ztr maß codent

ENARRAT. IOAN. OE COL» nan!ur .Kaximus numerufquidem malorum eß,totut mundiK plenm peccatoribuf, er pauciboni, Nodh nempe cum ßuis,iOdqi ßrudntur. Itdäudsgenerdtiones popuh uidetis, primo mdgnam multitudincm nbsp;nbsp;innu*

tncrdbilem impiorum, deinde iUam pducitatem e^^rd^ ritdtem iuftorum. Proinde nemo confiddt in multitudid ne,quod ßqudturvidm multorum. C^udmui^ innumed ripontifice5,epifcopi,fdcerdotes,totpopuli,dliudfeit tiunt,qu'imliteræ fdcrlt;ctrddunt, turnenlüi^ non eß credendum,neque adhu^rendum.Verum nihtl tutiiu, qudm uerbo dominißrmiter ddbærere, uel ß ßolti duo adhiereantyuelßoltu tu. Omnismultitudoperibit,qult;!e peccdt ; omnesq; qui curni dddiili ßunt non uidebunt deum. Erdt etium Nodh cdrneindutus,fednon curnd* lis,id eß, non uincebdtur curndlibus deßderijs qt con* cupiß:entijs .Vult dominus dicere: tum ßdtis diu longd* nimis fiä, ddeß nunc tempus, utpunidm. Impleueruttt menfurum peccdtorum fuortim, totrupinds exercued runt,ut idm non debedin ultrd illisignoß:ere.Ego miß ricors hdäenus ßi, er multd beneßeid iübs contHli,ßd omnid ßußrd. Ide o idm qui pldßes fum, ego delebo. Indeq; quiddm ßumuntoccdßonem,quodetiumterrd fiterit melioris condi: ionis,er etium generoCtores tune ßuäus quam hodie tulißetßd de hoc non cotendojßuf meliorßuedeteriorfiierit.

Jpfà tem.) Vel in tem:iä e}l,periclitttbuntiirin terra:Gr htec fententid contra impios dicitur. Porro itt fins audit de inifericordia domini, cuipromittiturjj^es falutis.

Fac tibi arcam de lignis pineis,nidos facies in arcaiet bituminabis eam intrin fecusSC extrinfecus biiumine»

Et hac (forma) facies eam, trecento* rum cubitorum erit longitudo arcæ, quinquaginta cubitorS latitudo eius, £lt; triginta cubitorum altitudo eius.

De lignis ßc arcam, qult;e ligna polfint ßrre (uper aquas, tncehtefimo anno antequam uenit diluuium ac cepit Noe hocmandatuin, undelongo tempore adiß^ eauit arcam iüam.'i^e igitur quis miretur tantam multi tudinem animalium eße introduólam,tam domeßico» rum quam ejßrorum. Non enim eratparuum tedißciu iflius arc£, qult;e totannis parata ßit, queeq;ßitcapa* eißima tarn animalium quam prouentuum, quibits ani tnalia adfuflentationë opus habebant.ltleq; cum quo» quam contendo de lignis, qualeßcunq^ arbores ßterint: neceße idonete ßierint ad nauigatione^ne ßibmergeren tur ßcile. Varias manfiones proanimantibus, proq; prouentibus ßcit N oah ex iußudei. Bitumine (ontrafluüusGrprocellas arcam muniuit. Nrfm wto ßre

ENARRAT. IOAN, OECOL« pre anno drcn ißa ueäa efl in mari, er innumerü flu* âibusimpulflt. tlifl benebitninintitd,er diuino adiuto rio conflriiata, nequaquâ permunflflèt integra in tant perpétua confliiîu tempeflatu, Menfuram arc£ Ori^ genes dicitfl{ifl'egeometricam,quia Mofles fùerat edo» élus in omni dodrina Aegyptiorum .Et dicit aliain eflè ulnain,nempe fextuplo maiorem. Infexcubitos unus deputatur, fl generaliter,uel trecentos fi minutatim de ducatur. Alijdicuntnahicponi flmpliciterlongitudi^ nem er latitudinem cumaltitudine,fed patinsipfant prapartianem, er quad talesprapartiones jùerint in* uiçem,ut langitudo earn prapartianem ad latittidinent eramplitudinemhabuerit.videmusigiturdifpofltio* nemarca. Langitudaflrè tanta latitudinedamuu,ae fl trecento; effent coiunda, nempe quat hic habetis id* nas. Si ulna Aegyptiaca campleditur fex ulnas,uidebi tismagnitudinem.Deindeuteffetredaprapartio,!o. ulnas in latitudine,3 o .i» fublimitate habuit. Certe ar* cd cdpdx fuit multarii animaliu, er nan mediacris ma les. Sipatefl ciuitds egregid extrui intrd uiginti dut tri ginta annas, qudre incredibile efl ifldin malé patuiflê in totdnnis ædifleare Multi dd imperium Eiadh, regt; eeptis fumptibus patuerunt d;diflcare,erc.

Fenellratn t'acics m arcajSïf adcubitS côfummabis eam fuperne ; fores uero areasquot;

IN GENESIM. 88 arcæ pones in latereeius, cQintcrftittjs tnferioribus,medijs amp;nbsp;terttjs facies eS, Et ecceegOjCgo inquam adduce dû luuium aquarum fuper terram,ut per«« dam uniuerfam carnem, in qua eft fpû ritus uitç fubter cozlum:^ omne quod eft in terra expirabit,

Eterigam padum meum tecum, uc nies^ in arcam, tu amp;nbsp;filtj tui, uxor tua, gC uxorcs filiofum tuorum tecum»

Ex omni quoep animanti,et ex omni carne bina de fingulis duces in arcam, ut uiuifices tecum, mjifculus amp;: foemel laerunt»

De uolucre quocß iuxta fpedê fuam 8C de iumento fecundu genus fuum, de omni reptili terrae fecundum fpeciS fuam, bina ex omnibus uenient ad te ut conferues ea.

Et tu tolle tecum ex omni cibo, qui comeditur, amp;nbsp;repones ad te, ut fit tibl amp;illisin efcam»

r)icit,fÄciesjineßrdm. Mirum in tanto tedificioi non foiße nifi unam ßneßram^cr lüdin ßolum unins cit bitilongitudinc. Ciuidamßicinteüexcrunt, guctfiarcd fiieritiedißcdtci,O'in cubito drcte fublimitM confiim^ mdtd'.fednoncßmcnspropbetie. Vidtdicere:incubi topcrßciesilldin,nigt;nirumfincßrdm. Vnde expcdit fcire proprietdtem uerborum. Qniddm etidin bic inue xeruntmidtds dücgorids -, fedmaloßinddmento iddo necejje cddere c/uic^uid ßuperftruerent. Per itlam ßne firdm cognofcebdt i^odh dn dies eßet uel nox. He^ue (td cdid operdßciendd condticere poter dt in tdnto £di^ ßdo.Edodi db Apoflolo Petro fumus,typum illdtn dr cdm gerere eccleßlt;e, Poßumus etidnt dlid quce hie Ic^ guntur eo dddptdrc: It^dmecctefid cxlignis coßrudit eji leuigdtis,uel ut dlij,^uddrdtis,hoc efl,ex huiufnto» di hominibus, qui dpti ßunt dd firendds iniurids. Et bi funt leues,qui non deßerdnt, neq; decipiunt alios. Li^ gnd ifld bitumindtd funt, idq; ßt chdritdte,qu£ gluten éfl,et tuncfdtis muniti erimus dduerfus omnes infulttis tnundi huius. Nduigdndum erit omnibus inter fludiü Udrios mundi, utpotius tnori uelimus qudm talia pdtL Si ßerimus huiufmodi lignd,dptd dd tediftciü,zy cott^ glutindtdhocglutino,nimirumchdritdtis,nemopote» rit nos dißociare,neqi nocebut huiufmodi tentdtiones-Suntetid uarqnidi.infimd funtlocd,fuprcmd, et ter^

in ecclcßa uarij ordincs funt. Scimus nos omnes f]Jö in C hrifto,et omnes dignitate æcjuales ßumus,(juia pro omnibus pajßis eß C hrijius. Et ßdeßlij dci omnes V- gratiie participesßumus. üihilominus ineccleßa diftinéiiones funt: alios enim dedit apoßolos-, alios pro phetM,alios paßores iCTc. iJeccße fint ordines ut cede fia poßit confißere.Pejfimum uenenum in uulgo.,t]ua^ finb Opus fiit minißris in domo dei: uidebimus quo tan^ dem iüudmalum ruat.Opuseßutglutino charitatis.,et unanimitate patientiaq; fimus muniti intus er ßris. ^am inipßaeccleßa fiunt mult£ tentationes erßlft ßatres. I « ärca animaliif non fiolum cici{rata,Çed eßvra funt. Sic in ecclefia quidam fiunt, qui audiunt uerbunt dci, fiumma manfiuetudine etiam uiuentes: er plerique qui nondumfiatis cicuratifiunt er manfiueti,quorü mo res firre dijficillimum eß. Deinde didt de longitudine. l^^ttgia certe iHa proportio,ut fiit capax omniu,ne pu temus ita angußam effie ccclefiam. Hec ficientia diuinu rum rerum neeeßfiaria cß ecclefiie,nempequ£ edificat er per quam dificimus necejfiariam efifie nobis honeßü ui tarn, lila eß jineßra, que dicitur unius eße cubiti. Si confiras cum magnitudine nauis,tuncadmoduparuii fincßra-Sicplus fiandimonta uite opus eß,quam pro fimditate ficientie, Opusordine,ut fiimulcommodius Miuamus, Ambrofiius allegorià inuchit fiatis itidaicam,

^folentlud^i ZTociofi homines obleâari. Areaiti pro corpore hiimanocyc. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

EI fcce fgo.) 11er«)« nidete iudicium,quod ad int. piosattinet.Dicif.’Diluuium ucnit,tllud oninem carné delebit. Uaetianojler baptijmusdiluuioaßimtlatur: carnein fuffbcare dcbebat, id efl, tollere carnalia deß^ deria. Sec^uitur nunc, quomodo deus dementer cuni fuis flatuerit.

Erigampadum.) Dicitt'i^am iUi o ^oah,ad tuis generationë pertinent,quosetiamtibidonabo.ltaboi ni faluantfe er alios: mali ßbijpßs impij. Et[i iUi noit erant tarn eximie boni,prlt;eßcrtim C ham,tamen nihilo tninusdaban/uràdeo Noah.

' ' Deuolucre.) Exomnibiisiubetduoaccipere.tit ßalegcinus,lt;^uomodo de puris animalibus feptem iuß fusßt Noah tollere. Solum hic clementiam deiuidea^ mus, qui ß-ruum fuum ßdelem ex iußtl feruare uoluit in generatione peßima. Item potuißet deus per mirdcU Ium ßeruare Noah, fed cum cibus adeßet, noluit idßee re.videtispricterca mirampatientiam Noah.Alijeer teirridebant eaqu£ Noah à domino dicebantur,ßd fibiipßsindamnummaxtmum.Conßideratcetiäquod Noah nihil omißit ex omnibus pneceptis dei : paraud arcam, prouentum,er cictera qu£ ad conßcruationeid ßdi^^fuorumpertiiKrcnt.

HT dtxj't dominus ad Noah, ueni tu ÔÔ omnis domus tua in arcam*. quia te uidi iuftum corâ me in gencratione ifta* Quum defcribitur nobis horribile iudiciu dci cjuod tempore diluuijßHum ejl,difcamtis cxprxteritis fittu rd,quie non minus funtßttura tcrribilLt, quemudmodH etium fcriptura folet pdßiin oßendere. rjßiaaeo tem« porc,edebdnt,bibebant,duccbantuxores,emcbantc}-uendcbitnt, nihilq; minus ^udm diem diluuij expcdu« bani: ituetiatn/ùturum eftinuduentudomini.itemft cut non creditum fiiit olim î^oah,ciuiprtcdicdbctt inftA re diem diluuij : itu etidin dpud beutum upoftolum Pelt; fr«ni hdbemus, ßdem impios non hubituros upoftoliSf ^ui aduentum dominic£ diei pr£dicMt. Similiter ficut nidemusiußum Noahfjluutumcum/udßmiliu, totä Gütern generationem impiorumfubldtam:ficfiiturit eftubidominus ueneritiudicarcorbemterrurum. Vi» deumus igitur quomodo diluuiu iüud defcribatur. N 5 inßgne cxemplumfidei in Noah inuenimus, quod nos in omnibus tentationibus udmonere debet, ut uerbo do mini innitamur.

Ingredcre.) Necelßariueratifiduoxintäntisien Utionibns fanilo uiro,ne fuccumberet. Vt enim uudie«

ENARRAT. IOAN. OECOL» tii,maxima fiât tètatio toto anno inclußtm cfie cum flijs,in tali ana, i^uat fie uarijs modis agitabatur,ut iit terimalia taccain. Btquia magna erat lentatio, idea opus uerbo dei, quo poterat niti,non folum ipfe,fed to tafuaßonilia.Domuhic'profamiliaponit,quiCagna^ ta efl uel affnitatc uel neceflitudine fanguinis .Dicit do tninus: ingredere arcam,quamnunctanto tempore pr^parafli: implentur mox quat pra-diila funt. Multi alt/ flirtafisfiteruntin lfeciemiuflichypocrittc,fed inoculis domininon iufliuifi funt, ideoin arcant non funt in romifi. C «m dicit, tn ip fa generatione, id efl,hoc pcflimo tempore,fignificat tioahiuflcQrpie titxifle inter impioscr fceleratos.

Ex omni iumento mundo toiles te*» cum feptem, mafculum QC fœmelîam eins: deiumenfo uero imm undo,duo, mafculum amp;nbsp;fcemellameius.

De uolucre queep cceli feptem 8C fef ptem, mafculum 6C fcemellam, ad uiui ficandum fernenfuper fac/em uniuer^ facierræ.

PoUicebamurheriuarietatem iftam nos diiluroS, quare deus ex impuris tantum uolueritunum par reci* pi, cr ex puris feptem. Beflias nocentes deus non uult multiplicari:pura autem pecora deus faluat multi* plietth

IN SE NESIM. 91 plicat. Pneterca dicit,leptem et feptem toUes de purii. Volunt feptimumjdijci,utprieter tria paria fuperßt ttnum ex animalibus,(iuod non habeata;ompar,ut lüud feptintum fit in facrißcium. Sciebat enim N olt;tb fiituru deo gratißimum deliberatione fua.Ex mundis animai libus folum facrificarc liecbat. Videte hie, antequatn I^ofes legem dedit, iam quoddam diferimen inter ani* tnantia mundaz^ immunda ßtijße confiât, zy patriar^ fhas delegifiè animalia munda,nimirumiameruditi id’ Habel,qui primogenita zy adipes,id efi,de optimis obtulit. Qutcigiturcenfebaniur abillismunda,idefi, que delcâabantur munditia,deooblata pint. No/» f nim porei, qui gaudent iinmunditia. Fortafis non ea* dem ratio difieriminis tuneut fub HAofic, fiait tarnen alin qua ratio, ut uideamus quanto fiudio obtulerint, nem« pepurißima. Hoc prefeiensdeutiubetex mundisfie* ptem deligere. Etiam de uolucre coeli fieptem de utroq; ^enere accepit, ut uiuat fimen eorum : quia deus non omninodeleturustotumhumanum genus,fied in i^oah iterum iUttd infiauraturus.Vt initio ficit hominem im* perarepifeibus maris, uolucribus ccxli zyc.ita ubi pur gauitmundu, iterum imperium illud hominirefiituit^ unde animalia ifia uoluit multiplicari.

quot;ENARRAT. IOAN. OECOL. quadraginta nolt;flibus : ddebo orn* nem fubftantiam,quam fed,de fuperfl cic terræ.

Videigiturbenigmtafcmdci.Centumdnni^pr^di eduerdt Noah, O' nihilproßcerat. C u iam iubctur in» ^rcdi in drcain,ddhuc dantur fhptein dies pœnitenti^. Videtur, quafi ex area ipfaiam cocionetur inflare die, cr omnibus udledicat, fi ßrßtan aliquis in ultimis tent poribuspcenitentidmlt;tgereuelit,utuenidmconfequd» tur: fed derifus potiusßitpius Noah, quàm quod ob» tempérantes inuenerit. Kidebdtur tanqudm delirus, tibfq- dubio db illis malis hominibus. Ndm omnia tunc promittebant miram filicitdtem, utaudietis tempui iüud in fecundo menfe ßtijfe,id eji,in tàdrtio-.deindein Aprili, cum iam annus pulcherrimus effet, o fegeteS fe oflendercnt,o promitterent magnamfUicitatcO ubertatem. Et fie miferi minime putabant deum fue» eenfere,cum omnia in flore effent. Vel de autumno in* tellige iflud,quia etiam tune annus redundantiflimus efl, quod dominus dieit, Edebant o bibebant. Sedde ûlispofteaplurahabebitis. Perillos feptemdiesiubc» tur Noah pr^ediearepoenitentiain. Nimirum ultimus ßiitfermo,quem indicauit dominus Noah. Qu idam ni mirunt

inirum uli uiderunt ingruere aquas crpluuunt, etH tardiprecatifunt deum,fed fruftra,quia Icntentia iant lata erat. Quadraginta diebus itaturalibus domittus pluitfZ^nodibusetiam continuis. Aliquando pluuiai funt interdiu, non autem nodu: fed hie funt continent tes continua:. Pulchra quidemßcies terrte erat,faia ta,arbores,fegetes,c:r animalia, nihil nonßjeipromit^ tebant,ideopra:cepta deinihilcurabant-.fed ita fold aceidere, quod ubi peccatum eft, ibi nihil gratum effe deo.t^on rejpicit externam ftcietn deus.Videte etiani he mirant obedientiam Noah. Hocetiam teftimoniU fuprd accepit. Quainuis pleraq^ uiderentur ejfe ridicu la, tarnen iUe ad uerbum domini reftiicicbat,quodfciea batftllerenonpofft.

Ecerat Noah filtus fexcetitorum an norum, ôi diluuium aquarum fuit Riper terrain.

Ventt^ Noah amp;nbsp;filtj eius, 2C uxor eius, 8)C uxores filiorum eius fecum ad arcam propter aquas diluuq.

De iumento uero mundo , Si de tu« mêto immundo, Si de uolatilt, et omni co quod reptat fuper terram.

Humerumannorutn diligenter indicat. Qjtidfu* fri dixit,Cjuingentorumctnnorum, nuncfexcentoru^ Quare hoc i nifi quod indicet centu annis prtedicalfe» Precept u enim acceperat arcam icdißcandi fubsoo. anno. Pr^etereaetiam mylieriumnumerihic jjjeâari potefl,cum tam diligenter hicobjQ’ruetur.Sexcentefif tnoanno conftitutu à deo,ut fieret diluuiu. Pt cum iain feptingentefimus annus ingrederetur, mundusfiubmef gendus erat tioah 4 quiete,ficut e:}-fabbatum, name accepit,ut fiuprà diilum efi.ptbonum efl ea obfieruari in hii pr^cipue lods .Deinde idem in menf bu5,z^ die bus men ^lum inuenietis.

Venit itaq;.) ingrejfus ejl l^oah in arcam proa pter aquas diluuij. iam imminebat diluuium,ideo nole bat ^loahcum /uis ultra expedare periculum ,ficiea bat entm deum efifieueracem, Magnum hoc miraculuiU fiiit,quodexuniuerfio orbe tesrarum bruta animalist ad arcam uenere,cum homines,quibus tot annis praiü catum erat,irriderent. Sunt alia qu^dä bruta,qua ina habitant ficcas regiones, alia magismontana cr platii ticm,nihilominusexuarifsifti^gionibusuenereania malia ifta ad Noah, in Noah apparet primaua inttoa centia,quam olim Adam habebat,cui omnes befiiafier ttiebant}Ut domino,nam indidii iUs nomina. Sic etiatit hoe

IN G E N E S I M* 9Î boc loco ueniut cotimalia iftd deo ßc ordinâte ad Uoah. Arcrf ecclcßid eft, ut ftuprà dixi, in qui non ftolu rationa les hi, qui uiri dtuini (unt, ßed etiÜ qui aliquo modo ad» hue pecuini,^;- non magnu imelligentia pr^editi-Pr^i* terea non cxcludimus pueros 4 Chriftianorum congre gatione. Omnia animantia qu£ ueniebant in arcam,ne eefte ut obtemperarent monitis Noah. Proftitidisetiä fi^s Noah.Sicut alia animantiaperieruntpropter ho minem,ita ha-c ftruata funtpropter hominem. No« wirMtn iüudrt. Ambroftus pulchram ftmilitudinem ad ducit hac de re,quam adijciam, Dicit: Fieri poteft ut ca put ferueturpriccipuum membrum,amputatispedi» busuel mdnibus,ztr ftc totum corpus /cruatur,ne omni no intereat. Sed capitc amputato,ncq; pedes neq; ma» nus fuum officium agent. Ita deanimalibus inteüige. Pereunte homine,tanquam capite, necejjè omnia alia propter hominem pereant O'e • Aliam deimpcratore fimilitudinem dat Ambroftus, qua legerepoterisapud tundem autorem. Ego breuitatiftudebo, ne uobisfim nioleftus.

In anno fexcentefimo uitæ Noahjin menfe fecûdo,decimafepti'ma die men fis y in ipfa die rupti funt omnes fontes

Et fuitpluuia fuperterram quadra^ ginta diebusj Ôd quadraginta nocflibus. In ipfomet die ingreflTuseft Noah, Sem, Ham, amp;nbsp;laphet ftlij Noah, Si xor Noah, ÔC tres uxores filiorum eius cum eis in arcam,

Ipfe Si omne anima! iuxta genus fuiim, SComneiumentum fecundum fpeciem fuâ, fêd Si omne reptile quod reptat fuper terra fecundum fpeciem fuam,at(^ omnis auis fecundum fpecie fuâjOmnecp uolatiICjCt omne pennatS, Venerunt^ad Noah in arcam, bi^ na 8C bina, ex omni carne in qua eft Cpl ritus uitæ.

Et introëuntes,mafculus Si £o^mln3 ex Omni carne uenerunt, quemadmo^ dum praeceperat illi deus;amp; daufit dolt; minus circa ipfum,

Sexcentcfimo anno uitie fult;e ingrejjus eft cum fuif in arcam mcnfe fecundo :fitucl Aprilis ucl initia O{lo irisapttd nos,nihil re.irt: nam aliter ilebr^i campa* tant

IN G E N E S I M» 94 litntguimLdtini-.etfiälicjuicumnoftriifentiäntinitiii tinnie/Je in uerc. Supcrne er injirne aqua magna co» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

piaafflucbat,ßcutnei)topoßete(fugere.Scaturigines ßntinmß)lcmusnonnunquaminucnire,qua:ßmilimo \ do crumpunt è montibus: fed hicpriecipuum opui uife latur dei. PotcMt fc aqua mirabiliter ßrre in fublime: prlt;eterea ctiä aqu£ è nubibut fiuebàt abundanPßime, Feneßra;cacli.) ïiguratalocutionedicit,ftncflr:e cxli,ne crajfe hic aliquid intelligaf, quafi cœlÜ habeat fineßras: fed feut aquteperfineßrasejfunduntur, ita cxlitus, id eß -, à parte aeris largißimie aqult;t effunde» hantur. Supra firmamentu cali huiufmodi aquas effe non certum eß^ut quidam affirmant,etfi elementum fit perfficuum: fed talem aquam quaftbmergipoßit ho» , tnoillichaberinonefluerifimile.

Pluuia.) Tanto tempore abluebatur mundus, ut omnia animantia plané interirent in aqua,ideo magnu nbsp;nbsp;nbsp;,

tempus infumptumeft .Aquasillatafcenderuntinma» gnam altitudinem,ut infra audietis. Alias difficile cre» dùu,fi quis aquas uideat : fed deo nihil impoßibile, cui omnia obediant neeeßeefl.

ïn ipfomet die.) oßo animie ingreffiefunt areät teße apoflolo Petro. Paruus eß: numerus,fi confrratur oum damnandorum multitudine.

Ariji. lib. nalcuntur,ut fèrpcntes lt;0' dr^ones, non opui erat Ye* Mimal.6. cipiinctrcam. SuntalMlt;]U:ecoditalunt,cin£4motait cap. t6.de donomëhabent,criüaetidgt;nperliélafuntammaliâ, ferpentib. t^uamuis no ita ^reßiliaßnt,ut ceruhpardi, zy alia ter reftria dnimantia,fed cum paraos pedes habent dicun* tur rcptilia,

Venerunt.) Utecerantfaluanda Sicetiamindie iudicif fanili dei eleuabüt capita Cua ey obuiabut C hri flojcum totus munduspcriturusßt. Etiam fpes erat re* parandarum animalium cum maßculus er ßxminaiit arcam introierint. Et maximi impetus aqtiaru ßt* turierantin tanta teinpeßatediluuißopusut notas md gismunireturddeo er dominus diciturßrisclaußlfe,ii eß,ßuauoluntatemuniiiißearcam .Cußodiuitäomi^ nusnauimne perniaoßim lüam inundationem ßenti* ret.Dominus enim proteilor ßiorum.

QVum fludium noßrumomne hue incumbere debet, ut uitam noßram innoucmus,er depo» fito homme uetere noiium induamus, er id nobis maà mis myßerijs hincindeinßripturiscommenddtur,igt;t primis etiä in baptißno,er in morte Cbrißi, er hic iit diluuioißo. Ndmdiluuium,utaudißis,typuseßbapti f ni,in.erprete Pefro apoßolo. Ntie uideamus hic qui kdiluuium ßlt;erit,utetiam rattonembaptißnierno» firlt;e i

firte innouationis rrâe dccipiamus. Vtitur Mo/èsin Md eadem^; re exdggcrafidd uerbiipIurMis, CT firè tidfr/tidiit upjidoties dicens, tAultipliedflt;e funt aqute, prdudluerüi dqu^e. idautcm nonfrcit abCq- cdufd o fes, uulr enim i/fd exdggerationc tiobis immenfam iUi iKjuaruin uim, qudin prd-cedere oportebdt inperden» dd cdrne cr hominibus iflis terretiis delendis,ut innoua tio pofled fequdtur. 1 td requiritur d nobis, ut ueterein lominein perfide crucifigdmus,crmembrd cdrndliit ijlddepondmus,ut funtinuidid,odiu,di{dritid,c^qute funt id genus. Eiidm dïüs in fcripturd dqudt nobis ten« tdfionesfignificdt.tnpCdlmohdbctis, Sdludnos,dqute nfq- dd dt imam uenerunf.id nimirum intelligitur de d« quis tribuldtionutn. Sic aebró per dquds,ßrtes,udlidd: Crntdximæ tcntdttonesintelliguntur. t^oneßdutein pdrui Idboris ct negocij uincere hunc mundum, ucl re lincjuereueterem hominem. Qjiundoenimdccedimus ^d feruitutem defuurijs modis tcntdmuretdffligimur. C lt;eterum fic per crucem oporiebit nos pertrunfire dd gloridm zy nouitdtem uitæ .Cruxipfd uel tentdtionïi tnultitudo bene purgdt fordes iftas ueteres. Sicut igiiur ipfe Moßs pluribus uerbis iudiciu dei manifftdt, qud« Ie tune ßit, fic nos quoq; diligenter cogitemus hoc no« bifeum. Hon eft enim olid res tdin frequenter in fcriptu Tis expreftd, qudm iftd,ut poßimus rcftftcre tcntdtioni

ENARRAT. IOAN. OECOÙ bus per udrid exercitdmcntd, ey ut fubmergdtur in nlt;f bis uetus homo.

Faäum^eßdiluuiutn quadragtnta diebus fuper tenâ,ô^ audæ funt aque, fuftulerunt^, arcam,quae eleuata eÜ lu perterram.

Et præuaîuerunt aqug^amp;f auâæ funt uehementer fuper terram, fluitabai^ arcainfuperficie aquarum.

Et aquç inundaueröt uehemêtiffime fuper terräjOperti'^ funt omnes excelfi montes, qui funt fub uniuerfo cozlo.

Hic folum ponitur diebus. Verum jdtis efl, cum hi bedmus hic mentem Kofe,neq; opus dddere noilibus» Videntur htec omnid tdnto drtificio ftc conferiptd elfe, utnequdqudmlicedt numéroscontemnere. C^uddrd* gintddiebus pluit,deindequddrdgintd dies expeädt liodh,qudndo dppdruerunt f cd montes. Itd perfidi qutedam cd/iigdtio corporis nobis priecipitur. Vnde hoc quiddm defigndturi quddrdgintd dies elegerunt, qiidfi tempusidoneumpoenitentiæ .Qjtdntumddhb porid dttinetjuix fdtispotuit ^iofes hoc inculcdre,nei pede

pe de augmenta agiariim : quandoquidem hodie (unt qid contrddicânt,quajï contra natur am aquie ßtuttan tum afccndat. Scd illinon in deum reßiiciunt. Qui ex nihilo condidit omnia, illinon difficile, ut tantum ele^ tnentoruminaquamuerteret. Quidametßfftenturfù iffe diluuium,tarnen non ffijje tantum:dicunt,plerofq; montes non potuiffè tranfcendere-.prcefertim magnant diffcultafemßciunt de olympo monte,quod is region nem aeris tranßcendat,ubi perpétua fitfersnitas,quiq; nullis uentisfitpcruius :fed mer a eff ßbula. Talia cunt afffrunt in medium, eleuare facram fcripturam conan turffed Mofes pro'uenit, or iudicium domini opponit, M iUud in corde habeamus.

iluitabat area.) Cogitate quanta moles arc£:ha buitffeciem iußi oppidi fua magnitudine, Tanta mo* les cum omnibus inhabitatibus or prouentibus alijs neceffarijs per anni ffacium,requircbat magnam uim. Videte in quantam proßnditatem iueritarca,Qr quot ulnas inprofunditate habuerit, ut nufquam impingea fet,cum fuper montes firretur.

Aqu£inundauerunt.) }deff,au{iißimiefuerunt. No« dielt de collibus, fed de montibus ,utde Olympo (S' alpibus,Qr de Ulis monttbus qui célébrés funt apud Cofmographos. Hicetiamuidemus diluuium non in» ttexiffe montes, fed in principio creatos ffiffe.

Vniuerfo cœlo.') Ne di«î inuna regione tariC ijid inundcitioßiit-,adic£lum bic eft, fub uniuerfo cœlo, toufq; creueruttt aqute.

^indeciin. ) Videtis eandemfententiam, unde non opus ut diutius in Ulis uerbis itnmoremur:fideli men animo ea capienda ftunt: nam proftrutur i lAofe» qudftcontendatcontraiftosincredulos,dicendo : Tibi uidetur ftrtdßis incredibile, zy nequaquam ueriftmilct ego ueritdtem feiens duftm dicere quindecim cubitii aquMpreeualuiffe. Sunt montes Arineni£, qui intend tifimos montes recenfentur, ex quibus etiam maxintd flumina proftuut, Euphrates ztr Tygris,or in his quit uitarca. Vnde oportebat fuper iUos altifttmos monte! plurimum effe aquarum. Patres etiam hunc numerunt quindecim ulnarum obferuarunt,qui conftatex fepte» nario zg oélonario,ztr, maximam profiinditatem indi» cat.V taut myfteriu cognofcas,fcias feptem et oâp in facrisnumerishaberi. Hocqftibetius ample{lor,qudin abfurdasaliquoruallegorias.Pofteainuenietisiso.Q)^ ita iUic feptuaginta ztr oâoginta, centum zg quinqU^ ginta ueniunt, ut iterum in eundem numerum con^fti^ rent. Sunt numeri,in quibusfcriptura rem altiorê coin mendat,illisq; peculiariter utitur,ut quietem nobis co* mendet. Et defignant etiam magnam tentationem.

IN GENESIM» ST bat fuper terram,in uolattli, iniumens to,in beftia,00 in omni reptili,quod rca ptat fuper tcrram, fed 2C omnis homo, Quicquideratin cuius naribusfpia rabat flatus uitæ,hæc inquam omnia in ipfe arida mortua funt.

JSIccefJe erdtut tota terrdobtegereturdquis,^ua omne dnimdtum in terra moreretur.Vita hominis non efiin aqua, tJemohominuinaquispoteritdiutiusfub fißere. Hoc ctiam repetit pluribus uerbis. Omnia quiS Ipirabant,omnia quce egebant acre,mortuafunt: flatit eniin/^iritus homo opus habet ad fuftentandâuitam, abfj; quo uiuere non potcß. Nrf,n pifces cr cd qutc in aquis uiuunt non ingrcjji funt in arcam, fed qu£ in aria do erant, Meditemur nos perfâam abolitioncm peca cati in nobis ,Ef ficut C hrifus perfiâè mortuus cr fe* pultus efl,ita nospcrfiâe moriamurpeccato.Çiitama uisquandiu uiuimusinhacterra,aliqult;e rcliquilt;epeca cati in nobis erunt-.per jjiiritum tarnen dei,qui congrea diturnobifcumaduerfuscarnem,quotidianacxercitaa tione fidet nos praualere,^’ ne caro oppugnet,arm(t fubminiflrabit,quo tandem noui homines prodeamus. Çiuicquid eflpecuinum,cr ueteris hominis,hoc omne toUaturtuel quod ad infolentia, uel libidinem,uel iram, CZ ad alia uitia attinetjhoc baptifmopereat. Hiec/pia

rituatiter hic diéldinui, aliogui fdtK dare uidemus iudi dunt domini. videmusmdlosperditos eJJèfCruttne^ rueràtdeus illii repcndit. Soli iuftifaluanturin iudido qui ßde fud deo pidcent, cr o6 fidem qudm crgd deunt hdbentyOperdntur in chdritdte. i/igrediuntur in dreunt qui funt in ecclefid. Nißfidetn hdbuiß'ent, nou ßiffent ingreßi.

Deletum^ eft omne quod fubfiftc# bat, quodcp erat tn fuperficie humt, ab homine uf^ ad tumentû, ÔC uflt;$ ad re^ ptileôë uolucremcceltrdeleti inquatn funt de terra, amp;nbsp;fuperftes manfit foluoî Noah,amp;^ qut cum eo in area erant.

lS.odem modo quo creuitdiluuium, decrefeereuide mus. Et /jlt;ec eß hißorid diluuij, quo deus totum mun* dum^cdquiein mundo ßtere perdidit. videre tald utiq; horrendum erdt, requirebdt hominem mdxi* mu:pdticntilt;e. Cogitdteinterimfèrtitudiné bedtiuirt-Si quis und node tenebricofo ectreere concluderetifft moleßu eßet ei,etidm ß dmici eius foris bene hdberetit’ Nodh dutem in tdntis tenebris, unnißidcio, in excidi» totiusgenerishumuni ,qudntlt;eputds iüimolefliteßi^ rintfSieprobdtur ßindus uir nonminusinurcd, qudm

lt;Hff4 probatMcuin pritdiatret. JJocexemplo difcd^ gt;nns,fi etiam nostentationesinudferint, neftatim fuc^i cumbdmus : opiu hmico animo Chriftiano homini, Poterimits omncs aduerfitates perfidem uincere:O' ut nie adhießt deo ,it!(Z!r nos iHi adharettmusfirmaßde,

C A P V T. VI 1 I, recordatus eftdeusipfius M Noah, Sgt;C cundi animantis, lumenti ^quaeerant fecum in arca:8lt;^ fetit tranfire Deus ucntum fuper terratn, quieue* runtcpaquæ.

Et obftrudi funt fontes abyffî, atc^ feneiïrçcœÜ J Ôdcohibita eft pluma de cœlo»

Deum fcimus nüüius rei obliuifci. Lo(luitur aufeni fcriptura more fuo, iuxta humaniu affèéliones, ut deumin ajjvâibus noflrisexperimur. tiamcumper^ tnitteret fandu fuum ftc affligi in area, tantis uexa tionibus uexitri, uidebatur oblitus eße Noah, er eorît ^ui in area erdnt,nihilominus fanduslUeuir tn fua pa* tieniia perfißit. Omnia deo prafentiafunt, nihilomi* tuts de deo ftc loquitur fcriptura,quafi fute creaturtc »bliuifeatur. lUa inquatnferiptura nonpatiturcontcn

tiofos homines,uU m4nißßlt;e funt fententiic. Rccordi tm eß igitur J^oahut amici, quem decreuit magnis if neficijs decorarc.Vbi uetus Adam interit,deu5 memoT eß noßriz^bencßcere decreuit, neq;obliuifceturßilt;f runtin leternum.Poterant etiam ißa animalia interim flatione,niß diuina beneficentia ßdßent feruata. Deut liberauit nos à captiuitate longegrauiori,ncmpe àfatd na,quod nos pr^ecipue cogitare debemus.Etßc recor^ datus eß deus bjoah,ut iam remitteret diluuiü. Potuiß fetid abfq;uentoßicerc,fedordinemferuat. 'Ventusaa quilonaris,qui ferenitatc inducit,incepit flare,ut aqu£ incipcrcntfc fubducere. Itadiuinabeneficentiafitut motus ißius carnis,et quiequtd eß tentationu,refldeab

Obßrudifunt.) Suprahabuimusquomodofca*‘ | turigines apertce funt, hic obßruiltc. Eodem modo üo fes deferibit deüpluißepluuias,er aquas erupijjè,fe^ fubduxtße. Aqu£ nimirum ßc conßitißent,fl deus uer» bo fuos uoluiffet conferuare ,ficut hodie eß uidere de perpetuo aquarum fluxu. Aqu£ill£potuilfentmanef re fuper montes, fed diuino iußu, cum deus immitterel fpiritu ftum recefferunt, quia iüe flatus flgnificat etii tdterationem diuintc uoluntatis. i ta aquie cedunt plus uoluntatieius quàmucnto, quialioquinatusefladfle» tandum.

IN G E N E S I M* 99 do Sc rcdeundou’mminute^ funt aque 8 fine qui’nquagefimi ÔC centefimi diet«.

Et quieuit area inmenfcfep«mo,in decimafepttma die menfis,fuper mon^ tes Armcniae.

CeJJarunt fludus hinc inde amiuldntes, ^uod mul^ tis uerbis exprimit. lam etiâ multi dies infumpti l'unit fyquotquot diebus aqua ficconcreuit, totidcin diebus decrefeit, quieuitq; tunc orca. Uerum menfem quietiSt feptimo menfe habetis.Dicunt quida in montibus Ar^ tneni£ reliquias area mtiltis temporibusferuatas fùiffc in memoriam pofleritatis. Ndin inde populus defeen» dit, cr caepit iterum multiplicari fuper terrain. PoIJu^ mus etiâ uidere quod errant hijiorici, quiputant homi nes «u'iój(6ovxe ineolas eUe,quafi no aliunde fintpro ßäi. hjece/Jè ab hoc initio omnes gentesdel'cederint,ttt poflea magis apparebit.Hain ft hodie infuU inueniun tw,non mirum,cum olim populi tarn mirabiliter diuift fint. Potuerunt nauigia inuenire,locaq; ilia nobis igno tainhabitare.Bonumitaq^eß iîluduiderein fcriptu^ fis,Ht feiamus unde genus humanumcœperit : inde^ cofiabüt nobis omnia certius. No idla gens in toto mutt do exiflit, qua: non indefuum ortum habuerit. Adhuc fntdtum aquarum erat,O' poterit quis ex numero die» fum bene agnofeere quanta copia aquarti fuper mon*

te s ßicrit. N æw non paucis diebus poflea Ma terra ßiit ficcata. 1« funtma, diuina gratia nouum mundutn pro ducitcumi^oah,zgquomodoifle incipiat audiemuf in proximii leâionibus.

ENe^Io perdiliiuium 'humano genere,paucisex* ceptis, ^ioah nou£ generationii parens, uita CT exeinplo fuo po/ieritatem nouant inßruit. Et difciniui princ ipio,ne quid citra uerbunt domini,tj citra uolM tatem lUitts agamus,quentadmodum etiam Noah-Ar^ (am egredi noluit,donee ab ipfo domino iuberetur.ïn^ terim tarnen qu£ ei concejja erant ad explorandam ftc (itatem terree nequaquam ontittebat,cr propterea eef famedtiuuio coruuin ^columbam emiftt. Sic ettii» legimus:

Faéiûcp eftà fine quadragefîmi diel aperuii Noah feneftram arcç, quatii fecerat»

Etemifitcoruumqufegrcflus eft, e* egrediendo ÔCredeundo donee fîcca* reuiur aqiiæ fuper terram.

Et r iirfus emifit columbam à fe, utd der« falleuiatae effent aquæà fuper* fiuehumi»

Quid in drcd erant tant immunda, qudin etiâ mun id dnimdlid,cruolucres., cornus femper inter imtnüda anintdlid habitusefl, er pro fuo ingenio flolet infidere cddducribus.ProindcLX'X..legerunt, No« eflreuer fus. Uebraicd tarnen leilio palam dicit : Exilât exeun:* io,er regreffus efl. An autem in ipfam arcam regref» fus fit uel aflederit arcce, uel circa iüam uolitarit, incer tum efl: netj; utilis quaflio, nifl quisaücgoriamjpeäa rit.Coruus gerit typum jilforumprophetaru,er uen:gt; tris gratia docentiumihi egrediuntur ex area,id efl, « clcfid,er in iHam non reuertuntur, neq- aflvrunt ramu oliu£,qi{ie fymbolum pacis efl,er nunquam uerè euan gelium annunciant, hoc efl, earn gratiam quam apud pdtre caeleflem perC hriflÜ habemus .Et ita agunt im^ pi/erfidfidoäores, quitwperfeuerantufq; infinem, fedrecedunt. Signanter quot;\y D O N E C rnexemp/« bf‘ahuntqtäddm,quomodo faerte literie interpretdnd£ fnnt. No« feqiäturpoflea ingrefliis efl, quid nemo tue tngrediebatur in drea. tgitur Donec non ad confequen ^iam iflà trahendu, Erat follertißimus Nodb,ct d«{mlt;lt; lium naturas probe callebat: unde quid coruus no ama fgt;dt arcam, fed gaudebat cadaueribus, emiflt columbi ionteflicum animal,uel auem,qu£ focietate hominunt gaudet, utfic uideret anrefediflent aqu£. Nc$ fKi»» falmfcie infident cadaueribus, quemadmodum corui,

Et non inuenit columba requiê pro planta pedi/fui,reuerfacp eft ad eum in arcam: nam aquæ erant in fuperftcie uniuerfæ terræ : Si ille emiftà manu tu* lit earn, introduxit^ earn ad fe in area, Etexpedauit adhuc alios feptêdies, adfjciens^ emiftt columbamdearca.

l^oninuentt columbd^uo fcilicetinfimam parte pedis fui poneret. Eft enim munduin animal. N o» fe* tnel emiftt columbam ,fed iterti atlt;ji iterum, donee cet tus fieret de exinanitione aquarum.Nsirum efl,fie malt fuetam eolumbamfiàffe nbsp;nbsp;eieuratam-,ut pa/fafit fe itt

troduccre inarcam. Sicut igiturcoruustypum gerit eorum ,qui male docent:ita columba, gult;e alioquij^iri turn fanâum nobis fignificat, zx fimplids eft ingenifi amansq; humanicontubernifitypum geritbonoru do* ilorum.tUi enim amant arcam,id eft,ecclefia; unitaté, Cr non ßcile permittunt fe ab ecclefia: unitate feindit unde etiameaqua pro unitate ecclefiie inftituta funtf feruant quampurißime.Vnde fit ut fegregentfe ab iftgt; quie non funt ecclefia^,nempe à cadaueribtts^zrfidel^ bus feconiungunt. Alij duos populos hic nobis coineit dant, ludatorü uel fynagogie, quem coruo comparât : f^popidum gcntiu,qwm columbieconfirMtt.'tiefcio titntctl

IN G E N E S I M. lOt bme n an etiam hoc reâe poßimus hic (tccipcre. 'Rclin ^uo iUud alijs cxcuticndum. Ego in nobis ipßis inuenio %cminas naturds. Innouailla generatione antequant ßgt;iritus ßindus ddtur,inuenimui nos cjße cdrndles-,igno rdreq; quic ßiiritus dei funt.ltd principio in nobis im^* tnundior cß ndtnrd. Deinde fucceditgrdtid, per qudnt tegenerdmur,utnouihomines fidmus. Primo homo cdrndlis efl immundtts, ut pofled ßub finem hdbebitis: deinde neroßiiritudlis per grdtidm-,per qudm fit mun^ dus,utdeopldcedt. Ndmnoflrd ndturdimmundi mus, per grdtium dutem mundi efficimur,Gr dgnoßcis MUS pdcein perfidem.

Et uenit adeum coIumba tempore uefpcrtino, Qi. ecce folium oliuae decer ptQinoreillius:unde cognouit Noah quod alleuiatæ effent aquç fuper terra,

Videte hoc locopdtientidm bedti uiri,O'perfeued tdntidm, qui iam totius dnni curriculo intrd drcdm ina elufuserdt,nondum tdmen properdt, nuUo dccedente dittino iujfit, egredi. Columbd illd uerepdcifica tempo re ueßertino ucnit. Et iUud refirtur ad nouißimu tem^ pus, in quo Chrifius ndtus efi, ut durdtio totius mundi fitqudfi unus dies. Vefierum dutë dicetur tempus ittud quod ußqi in finem mundi perdur(dgt;it,in quo implenlur omnes prophetic.

Folium olùue.) Erat plané indiciu ferenitatis (T ficdtatis[uper terram,cum iam iterum arbores fronde feerent. Didio D’'!, nonnunquamad efum pertinet, fie uolunt effe aliiluid eibi in hoe oliu£ folio. Agno^ uitper hoe üoahgratiam effe datam. Sie nos ubi Chri fiuni agnouerimus, tune etiam agnofeemus aquas tri^ bulationum alleuiatas effe per terram, zy paeem uerâ datam,qua; ef eonfeientiarunt.

Etexpedauit adhucalïos feptêdies, columbam,quæ non adïecit tc aertiadeum ultra.

OgM iam uirebant arbores, er omnino fict tata erat terra, non redift amplius eolumba : quia iant tempus erat ut etiam alif exirent de area, er de iüa ea* ptiuitate,utiamnouumfeeulumconderett(r,quoddeo fandius feruiret, quàm iÜud quad praeeffèrat : lieet non in omnibus fie fueeefferit. Et lieet eolumba dome^ ftieum animal fit, tarnen non redift,quod inde ffem eu fuis conciperet ,iam tempus effe egrediendi ex area, îiimirum tune eonuerfiadpreecs,etfi hoenon dica* turhoelocoàHofe.

Faólum^ eft tn prtmo amp;nbsp;fcxccnœ* fimo anno, in primo in prima illius mêfis.exiccatx funt aquç de terra,âf a* mouit Noah operculum arcæ,uidit^gt; ô^ecce

IN G E N E S I M» lOî amp;nbsp;ecce exiccata erat fupcrfîci'es hutni» Porró (tl menie fecundo,in utgeOnia feptima die menfis exaruit terra, Locutus^ eft deus ad Noah diccnsï Egi ederc de arca,tu et uxor tuajilij tui £lt; uxoresfiliorumtuorumtecum.

Cunóum quoc^ animal, quod eft te lt;û ex omni carne, tam in uolatili,qaàm in pecore, QC omni reptiii, quod reptat fuper terram, educ tecû : ut prolificent in terra, atc^ fruâtficent, Sgt;C augefcant fuper terram.

Om ne quoeç animal,SC omne repti* ICjCunôum uolatile, ÔCquicquid reptat fuperterra, iuxta famiiias fuas egreftà funt de area.

Totd curd pdtrißmUids Nodh incumhebdt^quid filif eiuseruxorcsilloruitt, nihiltdle leguntur ficijjè. Proinde honoré hunc patri debent, ob id quod omnid ißd curabat,non folum fumtnd diligentid,/ed etia quid ittdle ct prudentid maior erat. U enim agnouit omma»

ide o amouit operculum arc^e, guia magnu uidebutur fe renitus.Anno integro n oah arc^e captiuitutem tulit cu fuis.Sexcentorüeniindnnoruerdtingrediésinlt;(rcctm: tgrcdiensdute unu^dnnuidccefjithis. Sicqudttdono* ftrd terrd drefceret, id eji, ipfd cdrndlis cupiditd! ceffd* ret in nobis,etiü breui euocdreinur dd meliorem uitdnt»

Egredere de.) Hic hdbet munddlum, dnted nod luitegredi: fignum mdgn£fidei. Hifi ddmonitus ddeo fùijjèt, nefciuiffct quidßbi effet dgcndum. Omnid i^^ tuTdufficijsdei dgit.Qjfomodo dutem dominus illi lo» (utus fit,fcripturd mdni/èfie non indicdt, fiue per dnge lum,ßueincorlocutusfit,certißimo teflimoniocrffid rdculo, quod pldnè crediderim. Ne q- illi eludebdnturt fed cerli erdnt deffiritus fdnili ordculo,crquemddina dum in initio deus dedit benediHionem,per qudm bre^ ui tempore fie omnia midtiplicabdntur homines iumentd. Eldm uiuentc ddhuc Eloah recenfiti funtper quofiidm fuprd uiginti myriddes hominu,qui agnofce* iantfi:eptraducum.Hlt;ec Philo.

Egreffusitaq^.) lam obedientiamuidetis Noah. Qudfi dicat fcriptura, ad iuffum deiexiuit Noah, cr noluit antea.Omnia qu£ in arcd erdnt fiduatd fiunt. Tides cum chdritdte etiam nos fdludt. Videdmus igituf quid principio egeritfimüustàrjextanto periculob^ ieratus.

IN GENESIM. îC, EtædificauitNoah akare dominogt;6C tulit ex Omni pccore mundo, amp;nbsp;ex om ni uolatili mundo,et obtulit holocaußa •n altarû

Primo omnium gratiasdgitdeo. Nam facrificiuin hoc quod obtulit, lundis fucrificium ßiit, co ^uod con» ßjjus eß fccreptum ex muximis perictdis uuxilio dei, Ita nos cum ad agnitionem C hrifli uenerimus, per ba» ptifmum regencrati ab hoc mundo,nihil antiquius ha» beamusquamgratiasageredeo. Olim proteßabantur fuam ßde externis facrificijs,ouib us,bobus er e. Nodb icdificauit altare, quod de Abelo non legimus. Noah obtulit holocauflum ,quod omnino incendio confumi» tur. Prat igitur ttoluntarium ßacrißcium. Supra dixi» mus,quodplura animalia munda recepta ßnt in orca, nbsp;'

nempe feptena, ut unnlh cederet ex ijs feptem facrifi» tio, Similiter egit in auibuscoeli. Etiam hocapparet, quod famous uir fuo tempore inter munda cr immun da animalia difcrimen habuit. Antea admonui, quod optimadeo folebant oßTrre,Greaaquibus homines abhorrere folent,ut corui ßunt er porci,indigna puta* runtquie deo oßvrrentur. Non talia immunda reßon» dißentfidei ßua: ,uolebatßcimmundißimu oflèdere,un de non erant ifla immunda aptaad ßacrißcium. Erat iÿtur etiâ tuncprophetia,et prtediilio urtici ßaerißeij.

quod fitisßüurü cjjctpro omni humano gcnere,quotl Chriflus ßiit, quifinem impofuit ex ternis facrificijs,

Odoratus^ e(l dominus odoiem qutetis, SC dtxu dominusin corde fuo; non adtjciam ut amplius maîedicâ hu« ■ mo propter hominem: nam figmeniff [ cordis humanimalum eft ab adolefcen tia fua: neque addam ut amplius perçu ! tiam omne uiuens ftcut feci,

Igitur adhuc omnes dies terra*, fe^ mentis 8C meflis, frigus ÔC atftus aftas fîC hyems, dies SC nox non ceftabu nt.

V«if dicerf ; Oblatio facrificium,illud quod ob tulit Noab, grittißimum ßät deo .Craßn hic omitta* tnus, quaßdominus odorem habeat ,ßed dgnouit deits ßdeßandi pdtriarchte, quæ ußqueadeo plaçait deo, propter iOarn ßdcm odoratus eß. Odor magnus proa di/t, nimirum Noah ipfe gratißimus ßit deo, propter cuius fidem crgratiarum aäioneinhiecfcripiafunti Vndeetiamdeusmemor humani generis, dicit:

Nonadijciam.) Vniuerßieterrteintelligife.Nattl funt quidam particule terrée, uel incendio, uel irru» ptione maris,uelterr£motußubuerße. Dicitauteitl hic de cdtaclyfmo ,crfic non uult ultra maledicere

FigineHfttm.) ïnfignis eß fèntentia blt;ec,quam ienc obferuare dcbcmu5,ut not ipfos mdiuset pcnitius «gnofcamus. Ndm ßgmcnium cordis ( ideft, cogita* tio noßra) malum cß. Quaft dicat : Homo ipßc iuxta tiaturam fuam malus cß. Hebrieitsno habet, pronum: fed muito clarius dicit, Malum eß, à primis diebus, 4 pueritia, Et originale peccatum dicimuseße in nobis procliuitatcm ad peccandum: cr niß dominus ßta gra tiaßiccurrerct nobis,nihilageremusquam peccaret etiam ß midde magnißcemus humanam naturam.Ter ra eß,cr tribulos parit,id eß,malos cogitatus. t^eceßi f^iritu ßtnäoiÜuflretur. Dicit igitur: Semel deleui ho minem omnem propter peccatum fuum, pofleanon idemfumfadurus.

Omnesdies.) lUa mea diuina ordinatione coßßent, Veteres ex Hebrais obferuarut hanc didionë. Habent enim in traditionibus fuis etiâ tunc deum ßiijfe intermi ttatumfinemundi,crpradixiß'ealiquo modo ßsturutn aliquando iudiciu, quando boni pramia fua accipiend, eti^infidelesperdétur. Poßßnemundi fiituruseflaliui mundus:innouetur zy mclior fiet. Rom. 8. Efl feme»* fit^eß crmeßis .Terra feminatur,deinde metitur:nunc •eßus, nunc ßigus : nunc dies, nunc nox: nunc aßas, nunc hyems. Omnia iUa in falutem humani generis ßc »rdinata funtàdeo. Erigus non minus prodefl quant

ENARRAT. IOAN. OECOL» ießus,deusnouitguomodo Ma debeat moderare idea ilia ßuntyutdeum agnofcamus, or lOum adored ntui,ueneremurq;.

Vlt;/izlt;()n«5 heri, quomodo NoaJ},poß^ liberatesßdt à diluuio,gratias egc^ ritdeo,facrißcansilli, per quod faadß^ ça^^-àa' cium ßdes uiri nobis commendatur. rum enim ßüjjet ,fi deo obtulißet de brutis animanti^ bus,nifiz^ßeipßumtotum conßecraßetdeo. Indedeuf odoratus eß,id eß, Uoahfumme deo placuit. Plaeettl autßdcliapeäora deo.üunc quid cotrà dem à Noah er à nouaißageneratione requirat, cognoß:emus,tJ quam lege ab initio cisßatuerit.Etß penitius'introßt* xerimus, inueniemm charitatem maxime nobis com^ mendari. Audietis enim pr^eceptum de non eßttndea^ do ßmguine,quamuis maxime omnium prohibeatiff homicidium. Scimusauteminterprete Chrißo,quod peccatum homicidium,in ß: cotineat omne genus oMß Namßßdesnobisßwrityuultdeus utproximoßeruiit^ mus ßeruata charitate, Quo igitur diligentius deo ßf^ uiamus,promißiones quaßdam Noah dedit erpofieria tati eius, quam iam audietis.

IN GE NESIM. ,105 multfplicamini, atcp implete terram, Pauor ucfter Qi. tremor uefter ent fu per omne animal terræ, Qi faper cuna tflum uolatile cœlÉin omni eo quod e^s bullit terra^Si in omnibus pifcibusma» ris, in manum ueßram tradita funt,

Bf ncdidio cUtur N odb cr ßlijs eiu5,ut ex ittis itet nm augeatur humanu genus, quemudmodu in initio cum conditus eft Addm,auilum eft.I^on legimus de fta lijs dlijs tJodh.verum cum ftlij eius benediili or mul» tiplicdtiftnt,certumeft eamquoq; benediilionemai tdiosî^o4hfilios,ftquoshabuit,pertinere. isenimles gislatorc^doâor erat. Sunt qui Noah lanumfitifti putantjd quot;'''J uino,fed nihil certi habet de hac re-Om^ we (gif«r humanum genus ftruatum eft ab hoc initio: unde ftbuloftmeft quod Aegyptij or alij narrant, je ejje indigenas,crnon ex alijs terris aüatas.

Pauor or- ) Principio Adte diâum eft,quod imt peraturus ejjet ijs qu£ funt in terra cr mari z^c-fùtu» rusdominus illorum. t^unc autem hie legimus, quod deus etiam maieftatemdat tioahcr autoritatem,ut animantia timeant hominc:id quodlicet uidere.Hon» nunquä boues cy equi àparuis puerulis aguntur. Por« rô quod animalia quidam immitia funt,zy non agno» feunt humanum dominium,id credimus euenire fingw

tari ira dei,Cf id peccatis noftrii merentibiu. id etiant dominus minaturperMofcn,befliaffe immilfurunt, c[U£ nos dilacerent, ß legem eins contcmpßerimus. Si ßgt;edas genus humanum, inuenies iüud terribile eßi cunäis animantibus. Aues er alias firas homo deijeit fagittis,cr iflis inuentis poflerioribus. NÓ»* »e balißis tonnentis pernicioßßimte beßiteperdun tur? ßrebeßiaadhumanam uocem trepidantßf roeißima;. Hlt;ec autem ßngulari benediiiione dei con* tingunt. tegimus apud Eßaiam prophetam, earn fecu ritatem per Chriflum nobis data eße. Item C hriflus di cit de apoflolis, Serpentes tollent,er ß uenenum bibe* rint, non nocebit eis, Marei ultimo. Similiter uipera Paulo apoßolo non nocuit. Ailo .cap. tS. Hie terror uenit ßuper omnes beflias,ut uere appareat hominc to tius orbis domina eße. Cunila animantia ßeruataßunt per hominë,re£le igitur cognoßeunt hominis dontiniu»

Omne quod fe mouct,et quod uüiir» cn't uobis in efcamzquafi herbam «iren tem dedi uobis omnia,

Aüoquin fanguinem ueftrum de ani mabus ueftris requiram jdemanucun di animalis requiram eum: öf de manu hominis

TN G E N E S T M. lOff hominiSjdcmanu uiri fratris fut requis ram animam homint s.

No« /óf«w uos timcbunt amnantict ifta ,fed etiain in cibutn ue/irum erunt appoßtißima. Antca non legi* mus deum pcrmißijßc id, etßi legimus non prohibuijjè^ aicMtem manißße pcrmittiteß{mcurnis,utuideu* musnibilmaliincdrneejße. Difinoniucadoóirindcfl^ rßumcdrnis prohibere. Moderatur pr^cceptuin tllud i domino,^qui dielt: Carnem in anima noncomedei» tis,id eft,in uiuo corpore .ita uocat animam,qua parte uiuit, erßenßtiuam partem intelligit. Hoc antiquum priceptum hodieflrenueßeruant ludtei. Et apofloloa rumtemporibus pra:ceptum erat propter charitatem feruandam:er propter lucrifàciendumaiios,tiifumejl /}gt;iritui [anilo à ßtjfocatis ab/linere. Aäorum cap. if. Carnem comedere licebat,ß’d non fanguinem,neq; car nein abß:ißam à uiuo corpore. Animam inßanguine dia lt;dt,quia 1 i«(inKm uitee efl inßtnguine. Et id prohibet t ut hominem magisauocetab homicidijs. t^am initio hoc curauitdeus, ut humanum genus magis propagea tur. Et ut amplius caueatur homicidium, etiam à ßtn* guine pecorum abflerere uoluit, ne ilium in cibum ßt» merent,ef ut fic àpecoribus ajfueßeerent, ne ßtcile hu manußanguinemeffunderent. Alioqui animantia hoa mini in cibum data funt.

Qui efFuderit fanguinem hominis, per hominem fanguis eius efFundetur; quoniam in imagine dei (deus) fecii ho minem.

No« inultum relinquameffufutn (anguinem ani^ tnarum ueftrarum, etiam ex beßijs cr hominibus na fumenda efl.Poßea lege cautum efl, utfltaurus cor nupetendo occidijflthominem,etiamtdurus occidd^ tur.ïamdb initio deus hdncpœndm fldtiutinhomici* dds,V itd etidm dutoritdtem glddij inflituit, nimirutn hdnededit Nodh. C^uicunqiejfuderitfldnguinemho^ minis, peribit ptxnd tdlionis. Hoc eflprieceptum idud, quod ddtum efl t^odh cr fllijseius,ut huntdnum genus nimirum hdberent commenddtum. Comtnenddtur igi tar nobis charitds hocpracepto, Pieripotefl at fdngui nem hominis non effundas ,fled hominem dffliilumitii contrifles,ut illi multo fldtius flit,fl fldnguinem illius effit dijfles. Adijcit cdufldin, ex qud licet cognoflcere,qudte’gt; nus homo nobis commendetur.

I« imagine. ) Cum homo gerdt imaginem dei, propter deum nimirum diligendus efl,O' in honorefler udndus, tdceoutillunoflrdmdnuoccidamus. dudm» uis dutem poflflumus perdere corpus hominis,tumen flci mus dnimû non poflfle: nihilominus illi impiflfli poflflent, furore fluo perderent etid anima pij hominis,imà deunt ipflum

I N G E. N E S I M. lOr iplttm è cœlodepeUerent, tant feroces funt, Ulofeshie non dicit, ut humanum genus multtplicetur, fed dicit, ^uoniam conditus homo in imagine dei, lüam igitur imaginem uenerare:ofjinfo illo,cuius imaginem gerit^ deum ojfèndit,guem honorât. Signum guod fignat ali* guid,fi guis iüud dehoncßat, etiam iUum gui per iüud fignatur,dehoneflat.

Vos autem frudißcatcSCmukiplf* plicamini, prolificatein terra,amp; multi* plicamini in ea«

vo/o igitur ut humanum genus crefcat. Etiam hoc loco eadem eftf'ententia,guieo‘ßtpra. Nuptieconce duntitr,ct licitæfunt. Eieg; aligui eximuntur,nifi guos gratia dei liberos ßcit.Aliogui adgeneratione apti,ni* hilutiliusßcientguäm utobtcperentdiuino mandata.

Ecce ego erigo fcedus meum uobi« fcum, amp;nbsp;cum femine ueftro poft uos» Et cum om ni anima uiuente,quæ uo bifcum eft, tam in uolatiii, qua'm in pe* core,amp; in omnibeftia terrç,quæ eft uo bifcum,cx cundlis quç egrediuntur de area iuxta uniuerfum animans terræ.

Statuatn autem paâum mcum uobi fcum,ut nonfuccidatur amplus omnis taro aquts diluutj : erit amplius di luuium addilîipandutn terrain.

N oah cufilijs ßäs nonpdru tmiti jùerunt propter diluuium, quod toto anno [uftinuerunt. Qualis autcnt tunc facies terr£ fierit,ßicile poteflis cogitarc. Proin^ de ne ad quamuis pluuiam attoniti ejfent, O' cogitaret propter peccata humanuingenus delendum,confola^ tioneoprontifionedeus confirmât illorum animos. Promittit enim eis-,fe ereâurum arcum cœlefiem^quo uifo credät deo,o ccrti fmt iam no imminere diluuiu, crita omnibus modis deus fe uicifiim etiamamicunt dcclarat. Nodfc immolaucrut deo facrificium gratum, O' accipitpræceptiim : nunc reliquü eft, ut meat cunt deofixdut, Sed non per iridë uel arcum coelefiem inijt foedus ,fed arcus ifte indiciu foederis fiiit,ut poftea fea ipfum exponit. Etiam circumcifiofignu foederis juit. am foedus inter eos qui confoederantur. lam perpe:» tuo quodä ßxdere coniunxit fibi deus eleäos fuos. Ciui cofoederantur cum deojd agnofcunt, cum ffiritus eins fiuntparticipes.Vtigitur humanum genus deo confix dat tanquam de optima patre, fignum foederis ponit.

Anima uiuente.) Hoc foedus quod tecum ineo, per tine t ad falutem turn ue/iram, turn omnium animan tium»

tium,propter hominem feruabuntur.Uomo agno feit f gnum .ts.t deus non eadem ratione cum animante bus mijt fxdus,ut nobifcum,quia eurent ratione. Sen^ uabo,inquit,fxdus meum, fieiam iÜud jiare immotUt erit ratu quicqidd promifero. No« ttd perdetur omnii euro, etiam ß perdam nunc hos nune i[los,fed non taUs cataclyßnus erit,qualem iam experti eßis. ïieq; hic ex cludituniuerfale exeidiuin,quod perignemßtturuni efl, O Nodfe tuto potes credere deo,quia ßgnum beni» gnitatisdiuinie eftareus.

Et dixit deus:hoc efi fignum fceden's quod ego do inter me, inter uos ,8C inter omnê animam uiuentem, quç eft uobifcum,in generationes perpétuas.

Etrecordabor fcederis mei, quod eft interme, amp;nbsp;inter uos, att^ inter omnê animam uiuentê in omni carne: amp;nbsp;non erit ultra, ut fint aquæ indiiuuium ad diflïpandum uniuerfam carnern,

Sed ent arcus in ipfa ni)be,amp; ego ul debo cum ut recorder foederis perpc* Uli, inter deum ÔC inter omnem animä uiuentem, in omni carnc quç eft fuper terram«

Dixit^ deus ad Noah: Hoc cft ft« gnum foederis, quod coftitui inter me 6C inter omnem carnem,quæ eft fuper terram.

I» ßgnum erit arcus,ne amplius ita deuafietur tert ra. H(c philofophi non attendentes,uel diuinam omni» potentiam,uel mifencordiam,firè rident, dum putant natura opus ejje et non dei,arcum iUum calejie: cuiui rationem reddere nituntur,quod fit rejf lenden tia folif in cduum nubem,qu4: deinde huiußnodi uarios colores f^ißis uaporibus figuret. Koc quamtüs uerum fit(3quot; res ipft manißftet, tarnen ipft coguntur teflaré, quod nemopidorum poteft aliquem arcum rede imitari, Bit enim colorum uarietas eft.utfi coniunguntu)' colores, nulla lineaaltcri per omnia eft icqualis, Seneca libro qua-ftionum de bis rebus copiafe dijputat. JSIas liben» tius credimus di'uinie fcripturlt;e, ut inde folatium ftdei noftne accipiamus, quam ut putemus fola naturali dit ftgt;ofitione idcontingere. Omnia ornatißime funt ftrt mata. Si quis iüa ft^edet, inueniet in arcupropter re» ftilendentii

IN G E N E S I M. 109 ßgt;lenJcntilt;(m faits raritatem nubiuferenifiitisß^ent ftdejjê,cr propterea non effe timendum 4 diluuio cunt iris apparuerit. C urn igitur arcus cœlefîis in hue ufunt fttßrmatus, bonamßcm habeamus, Zif non content» nantus illud ftgnum z^c.

Recordabor.) Scintus deo omnia eßeprlt;efentia, tame fcriptura hie cr alibi dicit,Memoreß deus. Mul» taspluuias interim dominus dat, qult;e funt fignum bene uolentiiC dei. Nos enim in eius recordationem per ilbtd induct debemus. videtis quoties repetijt, aquas fuper terram non uenturas. C onfolatio magna efl f deli homi ni, et fl mult£ tribulationes et affliâiones in mudo fint, tarnen fl conciliatus efl deo,nihilei nocebunt.vult di» cere dominus: Fadus illud fit certißimum flgnum mete trgauosbeneuolentiæ. lamexhocfœdere cognofee» mus longe aliud facratius fa:dus,quod mijfo flgt;iritu fan {h in corda noflra fancitum efl, quod feruabit nos ab aquis diluuijjid efl,ab teterna m orte zj damnatione,

Erantautem filq Noah,egrcdientcs de arca,Scm,Ham,ô(^ laphcï : Ham quidem pater eft Chnaan.

Bcnedixitdeiii Noah, CT poftcritdteiniüipromifitf^ ienediilione,qu£ intpletaeji in tribus iüis filiis,cx, quibus totus orbis tmarum hominibus impletus Noahnonlegimus aliosfiliosgenuilfe:etfigcnuit,ta’‘ fnen po fieri tas eorum non cSmemoratur, O' nobis cfi quafi nullos gcnuijfet : fed folum de illis tribus tefiatur fcriptura, qui impleuerut uniuerfum orbem. Videmus certain quandam humdni generis originem .Ne putei mus res temereita fim, uel fitto, uel confieUationibus exordium habere humanum genus, uel fiaffi ab liters no homines,utgentes defipuerunt. Poflea ex filijs ipfo rum, qui nam duces ex fingulis regionibus. O' nomma regum habebitis. Ham médius in ordine hie defcribi* tur, quiefi pater Chnaan. Qifare nondicit M.ofes, Ojii Sem,O' laphet f Verumeratinfiimaturus Hant propterpeccatti fuum,omalediilio inChnaaH,quia obidnomen Chnaanhic fenbitur. Pofieaexfuppu» tationeannorum licebituidere Hamgenuifie Chnaan in ip fa diluuij tempefiate: adeo infi-enis libidinis homo fiat, ut etiam nomen Ham uideatur tale quiddam pra^ ftare,ut Chryfofiomus annotauit.Non mouit lUu tan* ta tempefidso' excidium humani generis, imo maledi ilusiUein medijs turbinibits'.cum omnesgemerent,ille operam dedit proli. I ter urn habebimus uarias genera* tiones,duaspr(efertim'.unam bonorum,alteram malo* rum

rum amp;nbsp;mulediilorum. 'ßonomm in Sem O' laphct ui dcbimus, Nidkdickrum in ïidm,lt;jui non habuit reue» rentiam patris fui'.ideoq^ o Ubertdtem dmifitjO fer» uituti (äihiseß: obnoxioi.

Re/jierfd efl.) in toto orbe difliîijt, o in udridt partes diflributum efl genus bumdnum. Non g«od in» digente flerint AegyptijoChdldteiuelScythiCitjui multd in fcriptis fuisflbulofd de fe idildnt oc.

Prlt;eceptum erdt Ada, ut in fudore uultusfui uefce returpdne.Innocentiflimd rdtio uiuendi operari terra» O inde frumentd, uinuin o panem profirre. Nodh proindecumuideret terrdm corruptaejfe exdiluuio» nidgis operdm dedit Idbori. Sunt ^ui dixerunt dnte dilu uiumuitesdbfçiiomnildborecreuifl'e, utdîiiedrbores » pofled opus hdbuijfe humund curd. Hoc tdnqudm in» certii relinquo. No« cotentJ« efl Nodh colere terrdin» fldo uinedspidntduit. Hicq; difcimus,non efle nos a d ecid Hdtos, fedutproximis fimus utiles,prout cuiq^ deus Ingenium dedit. Aiij Idboribus ualent, dlij inge» nio, ut funt udrilt;e dotes. Panem fuum nemo cum id» {luTdproximimanducet. Pdidusdicif.QjtinonIdbo» rdt,non comedet. Philo o dlij qui düegorijsmagis de diti funt,dlidm agriculturdm uirtutum oflifniidrum

ponunt, fed nos ea relinquimus qudfipicrunt per fcri^ pturam commendata. Vinuntresquidemperfeboml efl ,fed dbutentibusinperniciem damnum cedit.

Et bibens de uino inebriatus eft, at* ' que dtfcoopertus intra tabernaculum fuum.

iterum nobis fcripturaproponit fatim ab initio ui tiatam ejjè humanam naturam, cr quàm prodiues ad malum ftmus oftendit,ut uideamus nobii oput effe fmtt ma cufodioypriefertim ut fenfus noftros bene modere^ mur.QuisuirtutesbeatipatriarcheHoahfatK coma memoraret, tot annos crucem firentis t U tarnen labi* tur. tieq^excufemusiUum, neq^aggrauemuspeccata eiui ualde. Neq^ ebriofus ßtit,fedper infirmitatem na* ture lapfis eft. t^efciuit uirtutcm uini. Aliqui eius ft» dumuolunthoneftare, Et fieripoteftquod poftmaa gnam triftitiam liber alius biberit.lta per ignauia mula ta nobis accidere uidemus. Sed quantum malum fite» brietas,unicouerbo indicat.

Difcoopertus. ) Nam poftquam ratio hominis ab forpta eft uino, quid iam humani reliquum eft in homi ne f Non pudoris ratio nbsp;nbsp;nbsp;, lam non erubefcebat,iacea

bat nudus,quia uidus à uino .NuUus magna alioqui pe cunia donatus,fic incederet,tarnen ebrijs hoc leuifiimu eft. I ta etiam bono uiro Noah hoc accidit,ut pateretur harte

IN GE NESIH. in hanciaduram. Nimirum deusadhumilidtionemeim hocßcit. Ifdcr Petrusldpfuseji, utdifceretalijscottfi , dottdre peccatd fud. C ondonemus O' nos mutuum ßdlt;^ terfrdtri. in fummd,ubipriudti rdtione ßumus, nihil fd tis Murn eß. Nemo etidm uitid ebrietdtisfdtis nomind repotefl.Bdfilium Icgitc o Plinium,qui multd de hoc uitio dnnotdrunt.Dominus igitur uoluit humdnum ge nus ddmonere, ut cdueret db ebrietdte. Permiflum ejt utbibdmusuinunt. Neq; peccatumeflbibere uinum, quad iüd dicmonidcd dodrind prohibe t. Hodie quibuf* ddm non uidetur ebrietds peccdtum,fed comedijß cdre nem diebus prohibitis, uix expidbile eß. Vdkdnt hi.

Et uidens Ham pater Chnaan nudi taten! patris fui,indtcauit duobus fratri bus fuis foras.

Vidimus peccdtum pdtris, quod tenue ddmodum eraf r/èd Hdm homo irrifor,qui neq;pdrentem digno honore hdbet.Officium eius ßtiffet nuditdtem pdtris te ieremdm hiec lex hominum mentibusinßtd eß, nem» pepdrenteshonordre. Ciuiddutemreprobuserdt,pd» trem non mdgnißciebdt. ïterum dicit Hum pdtrent C hnddn:potuil]et fimpliciter dicere Hdm.C ogitdre de bebdt,quo honore d filio ßuo uelit hdberi. Indicduitßd tribus fuis nuditdtem pdtris cumßinnis o fcommutis: Pdtrem delirum o ebrium nimirum dixit .lïld omnino

E NARR A T» IOAN. OE COL* dedecebant ßhum,Qr grauißimutn peccatum erat c(H rd deo. Ham male gratus patri, eo quod faluatus ejßet in orca propterpatrem.

Et fumpto Sem atep laphct ueftimen to,pofuerunt iliud duo ipfi m hiimerG, di accedêtes retrorfum operuerût de^» nudata uerenda patris fui, auerfis fcili* cet faciebus eorum,ne uiderent puden da patris fui.

Videtis nunc generationes uariari, ut initio de Hd Me cr Cain audißis. Habel iuflus, pius, innocens ZT ftmplexerat:Cainaut iniußus,intpius,malusespera uerfus.ttahi duo ßatres boni funt, Sem or ïaphet^ unusaiitem malus .Hiduotypumgcruntpopulorutn quot;iudicorum er Gentium. Boni erant, er ßudioß erga parentem, non ingrati, neq^ obleilati funtin ißis ludi* brijsßatris .Ex quo difeimus non adulari detreilatori bus,z:r ijs qui in mala incidunt auxiliaridebere. Potu^ iffit tUepatrem obtegere,fed quia malus,non folum no ßcit, fed etiam alijs cum ludibrio illam nuditatem pa* tris oßendit. lUi autem celant,ne alijs pater fieret ridi* culo.Hoc locodifcamus,quod pleriq; annotant,ncfi^ die patribusßgt;iritalihus, qui nos docent uiam iußiriie, quiq; quodammodo nos progenerant deo, fipeccarint per inßrmitatem, qua omnibus hominibus agnata efl, itd

IN G E N E S I M» Hl kmere reprchendcndo detrahamus, ueletiaconuicitt in iüosUccdmtis : non minus enim peccatum eft,quÀnt peccdtum Ham. Nihilominus non priecipitur nobiSiUt conniueamus ad ^aucs iUorum emres, per quos dant nari pofjèmus-.quemddmodum multa dogmata per alt quoi fecidaiamdoila funt,non fine pernicie anima» rum. Sunt etiam qui uolunt dehortari nos,quafi ad Ulo rum errores fit omnino tacendum,fed hoe cederet ipfis iniaduram damnu,i!:j' gloria deiobfcuraret.Agno fèemus idos etiam effe homines, igitur errores eorum, fi in quos incidiffent, re/rllamus,et fifieri potefl, UlorS mifereamur. Porrö ubi utilitas totius ecclefhe périclita tur, tunc non amplius locus tacendi,fedadmonendit tempeftiueorintempeftiue.llli tune non funtpatreSj fi peceatis uarifs inuoluuntur,z:r nolunt refipifcere ad» moniti. ^Jeq; curemus idos, qui torquent hunc locum^ ut maxima offindiculaepifcoporum celentur. Quod autë dicit, auerfis jictebus, fignificat fiatres idos non condeledatosfiiiffe hocfitedaculo.

Et euigtlauit Noah à utno fuo,SCco* gnouit quæ fecerai ei filius fuus minor, Refipuit à uino. tam filius minor dicitur, fupra me dius,nonfinemyfterio. Etquiatamgrauiter peccauit inpatrem,fit omnium minimus, er omnium contem» ptißimus. Digna poena idius, quipatremutdecuit, ni

ENARRAT, IOAN. OECOL. honorauit .Ita fiputrem caleflem nos no audiuerimus, baud mirum pereat omnis noftra Moritas.

Mlt;t/elt;ù(fîio hiecprophetid ellpotius,^U4m ultionis auiditas. Hecaffligitur Ham in fuaperfona,fed in lio.Hoc^; grauius, quamfUnfitaperfona fic condemn natus/ùi/Jêt. Nrfm Chnaanlucceffims erat iüi,in quo nullam gloriam/perarelicebat. Etiàpofteritas Chnaf an ferui feruorum jratribus fuis frila efi. Legimus mlt;dedi{lam-, quam deus excin ßcit,cr.in terram ifrael^quam illi occuparant, coU locauit alios, poßquam impiété fùeruntiniquitateseo rum. Siepeetiam parentes in filijsfuiscorripiunturin iflis extemis: ßd ad icternu cruciatum ßret quifqp fui poenam. I n diluuio feruatus fuit Ham c;r liberatus, fed quia libidinofus homo nbsp;nbsp;contemptor patrisfui,ideo

omnis etiieiuspoßeritas male audit in fcriptura. ori* go hie feruitutis eß.Et duplicem feruitute inuenimiis. Seruiunt boni, feruiuntztr mail. Expeccatoproeeßit tyrannicum dominium. Himrothrobußusuenator,is fua ßrtitudine nbsp;nbsp;tyrannide multos redegit in feruitu*

tem.Erant etiam tunc domini,quando nuüi tyrannidé occuparant. Ham AdamorHoahdominabanturin fuos,(J imperium habebant, zyilliutfilqlibercobc» dicbant.

IN G E N E S ï M» nj diebant. Talis aut modusßäffct regendi homines, niji peccutum praujluijjèt: fcq; propter peccatnm inuea ildefi feruitus.

Dilatabitdeus laphec, habitable«^ in tabernaculisSem,erit Chnaan 1er« uus illorum.

Quemudmodumgenerdtioimpiorum in Ham md ledicitur,ßc generatio iuftorum in Sem cr ïapheth be nedicitur. Habebit domina propitium,ita ut alij ei (èrs uiant, quid inhonore hdbuit parcnlem fuum. in lege, ienedidio ddturijs,qui parentes honorant. Vide te qua in decalogo promißionem,pr£ alijsprteceptis haa norpdrentu habedt-Etiam Paulus nonnihil de hac pro mtßione in fuis epißolis adducit. AÜudit autem in nos mine laphet d dilatatione, ut progenies iüd debeat dild tdri.ïpfeenimoccupauit infuldS.Ex Sem gens Judteos ru uenit,et multi alij. Sed maior pars ex iaphet,ut gen tester quceinnolirisndtionibusfunt,etidex ïapheth procejjèrunt .Charitas etiam commendaiur nobisin duobusilltsßatribus. Dicit Noah: Vosquihonoraftis pdtrem,hdbitabitis ßmul.FJ itd prccßguratur ecclefid. Populus gentium intabernaculis Semhobitabit, qui inquam populus religionem amplexus eji, Chnßo add

ENARRAT. IOAN. OECOt» ttcniente. impij nolint uelint jeruiunt bonis,Qr pMntf uent illos ad moliorem uitam. Ciutecunq^ mala pij acci piunt,edillisceduntinbonum.

Vixit autcm Noah poft diluufum, trecentts annis amp;nbsp;quinquaginta annis, Fuerunt^ omnes dies Noah, non^ gentianni, amp;nbsp;quinquaginta anni,ó^ mortuuseft.

vixit iJoahufçi^dd cónflruélionem turris Babel, Kt poflea audietis.lta erat adhiiclegislator,prieco iußi ti£,fuam pofteritatem admoncbat,regiones circumb bat,or adbortabatur omnes,ut deum colerent. Quoft dam etiam exfilijsfuis inftituit, ut mudus jèmper ßioi dodores haberet,nc pojjet ignorantia fuà prtetexere.

IN hoecapiteprimo difcimus/^uomodojafilijs N oah tota terra hominibus impleta ßierit, ers^uo nodo gentes in uniuerfam terram funt diuifte. si non perijfjènt aliqua nomina gentium,uel per frequëtia bel la,uel alijs rebus, pojjèmus etiam hodie maximam por tem gentium cognofcere. Sed iU£ gentes,quieplurimi diflant à aierufalem,cumquibusnon conuerfatifunt prophet£,non tam diligenterdepriptte funt,quemadt tnodum uicin£ : ncq^ enim ita cognofci poterant remo tijJlmiC gentes. Sed ex iUisßitis Heet cognofcere, qup^ moda

IN G E N E S I M. «14. wot/o hutnanum genus ad alias nationes peruencnt-^ Erit autem obferuandum principio ubi area î^oahre» federit, nempe in montibus Armcni£. lo/cphus exten ros citai tefles,^uod non negligendum cß. Deinde no» tandumquomodopaulatim populus coeperit incre/ce re. Ÿiatienintfuntmultipopuliexfilijsî^oah.Nobi» lißimißuuij in Armenia, Euphrates, Tygris, nbsp;nbsp;alip

itmnes,^- efl regio maxime flrtiliS:,ubi habitarunt. Po flea ubi magnus numerus eorum ß,{iusefl(primogeni» tisfemper feruata flit fua dignitas)ifli primogenitit tanquam principes cr duces,ducebant illos flbifubdi* tos inuarias regiones .Vnde ubi legitishiec nomina, Mofen intelligite aflignare gentes fuainitia habuifli ab Ulis. Neq^ante diluuium ^oah alios fllioshabuit, alias cum illis ingrefli ejflnt in arcam. Velfl habuit,nS dignierantutferuarenturcum parentibus fuis,Bene hie affignantur tresfllif videbitis enim iuxta tres illos mundumin tres partes diuifum yZyunicuiq^ flliorunt tertiam partem terrte concejfam eflè. lapketb occiden talem zy feptentrionalem occupauit partem,ut audie» tis. Ham ab Armenia regionem meridionalem acqui* fiuit,Qr etiam ad occidentem,quod ex ipfls apparet no. minibus. Sem orientale occupauit partem, Etitamun dus diuifus eflin frespartes.in mappa ad oculum mon ftranturea. Sciaticautsmnoininaillaflrèinhifloriii

exddiße, Hocfcruate ante omnia lt;juod in Armenia in cifjitdiuißo.OriensceßitprimogenitOjHammeridiot nalis regio, zs- lapheth occidcntalts. incipit igituri lapheth.

Ae funt generationes fiUo^ rum NoahjSem, Ham,amp; fa* y pheth, naticß fût iliis fill} pofi diluuium.

Filij laphcth: Gomer,8C Magog, Si Madai, 5gt;d lauan. Si Thubal, Maefsth atcp Thiras.

Abiflis diuifx funcinfulæ gentium in tern's fuis,unufquif(:p luxta linguam fuam, ÔC iuxta familias fuas in nationi* bus fuis.

H^eceßuna pars, regio iapleth,quâoccupauit cum ßiis primogeniiis et nepotibus. Primo eft Gomer. Sed uelim uosin memoria habere mare Euxinum, uet fusoccidentcm, Galat£ ad meridiem, Cappadocesai orienté

IN G E N E S I M. n$ orientem.Videteßlios Gomer. Sub GaldtisfuntPaph lagones,quosuocat Riphdth,uel Riphlt;eos.AshetMZf qudmuis hodie Hebrjei fic uocët Germanos,funt apud lofephum Rhcginidiëii. Por:io Galcttarum Rythinq. Nf^,- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Gdldt£ in Germaniam concelJèrutf

KSquot; Galli Brcnno duceiterum in Galatiam ucnerunt.lt tradus eft circa mare Euxinum. Deinde Mdgo^,quot Scythas efje dicunt. 1 Qoj inaf nicmi« ultra marc Euxi num,cr ultra Hircanu uerfusfep tentrioncm. Deinde Crl^adai, quiaGriecisMediuocantur. Slt;epe occur runt ifta nomina, idea diligenter obferuanda funt. las turn, illi funt uerfut orientem, ultra mare Euxinum, ultra Perfas, modo pertingantad Septentrionc, lonet iGreeds generali nomineuocantur, Thubal,lbercs funt, or olim Italia iberia dida eft. lam autem dicunt iberiam Hiftaniam. fJhefech uerfus occidcntcm à late habens Gomer, nuc C appadoces nuncupantur. Thi ras Thraciam def gnat: pars eft Thraci^ iuxta Helles ftgt;ontum. Hi funtpriccipuiflij lapheth, exquibuslia cetuidere maximas regiones: nam prateipuos folum filios habetis hie nominatos. l^eq; ftlij Thubal, neque Miefech crc.nominatifunt.Per lauan nos Griecos cr Aeoles intclligimus , Dharfenfes C iliees. E regione Ciliciie Cyprus. R.hodon pro Dodonim, Doled pro Rcstuclnomen illud mutatu eft ab alijs gentibus.Dicit

ENARRAT. IOAN. OECOL. igilurab ijs^-basregionesejjcoccupâtes, Perntitre ViftHtmaneum muitte inßila: funt: ne^; efl tam conti^ twns terra,ut uerflts orientem. Hiec hteredita^ cr pars lapheth. Pthabetis Aflam, Scythiam,Grteciam,Itaf Uam,^uie regiones nobis per iUas gentes flgniflcantuTt

Et filrjCufchSeba Si. Hauilah,ô^ Sabtha, S)(. Rahma, ÔC Sabihécha : fiHj autem Rahma : Scheba ÔC Dedan.

Nam fuitfortis ucnatorcoramdoini no, quapropter dicitur: quafi Nimrod fortis uenator coram domino.

Fuit autê prindpium rcgni illius Ba* bdj ÔC Erech, amp;nbsp;Âccad, atq^ Calnc,in terra Sinhar.

De terra ilia cgrefTus eft Aflurjôi Ecdificauit Nineue,6Cplateasciuitatis amp;nbsp;Calah.

IN G E N E S I Mà uff Enamim öd Lechabim,öd Naphtuhim, Pathrufim quoqj ÖC Casluhim, cqu» bus cgrcfTt fût Pelirtim SiC Caphthohm Chnaan autem genuit Zidon primo genitum fuum, ÖC Heth.

Sed Qi Haaruadt Qi Hazmari Qi Ha« hæmathüôd poftea diHîpatæ funt fami« liac Chnaaneae.

Fuit autem terminus Hackenaënià Zidon ueniente te in Gei ar ufcp ad Ga zan j öd cunte te in Sedomäöd Aemor räjöd Adm3,0d Zeboijm ufcß ad Lefa.

Secundus filius Nodb fiiit Hum. Iî meridionalcnt regionem occupduit, (]ui dlgt; Armenia uerfus meridiem mißt ßiosfilios .Cufch efl Aethiopia, in fdcrishle» ■risßequcns nomen, iMizrai/meß Aegyptus. Phut, Mauritania cßtalij Libyam,uel partem ubyæ eßße di^ cunt. ChnaanregioterrætudiCie. iflatomnes region nesßticßint uerßts meridiem er occidentem. lUiqua» tuor filij prtecipui Ham, genuerunt etiam ßtos,qui fke tunt nepotes Ham.Si uolumus ea iuxta literam ittteU^

ENARRAT* IOAN* OECOL. * gf rc,quod feruiunt fratribui fuis, nefcio an texlus hoe indicet: quia maior potentia apud illos,quam apud du os illorum fratres. filius C ufch, Seba. Alia regio eji fi ' per famech fcrtbitur, et alia f per fchin.Vna regio uer fus occidentem pergit,alia uerfus orientent. Vna in A* rabia,ahcra uerfus iJbyam zy ultra Aegyptum. Haut lab funt Getuli. E.tiam de alijs legimus, quifunt ludlt;ei, ubiauruin eß,deillisautegt;npo/teamentio erit.Sabthu tertius filins erit C ufch,zt^ alij fubfcquentes,omnes ad Aethiopiani zy partem Aphriça: pertinent. Schebu funt Troglodyte A rabie ßHcis, Hic etiam Dedan A* rabesfunt-.fupraDodonan pJjodij.

Nimroth. ) ille nominatur Cigas à multitudine tdrium: robußwin terra fiât, z^ capit effe tyrannus, fuhegit alios fuo imperio .Et ille manißße repugnauit uerbo dei.Debuit feruire,quia ex Ham erat,fed tüe ne gleih omni lußitia capit imper are. Potens oppreßÖT ßiit P iuperum,uiduarum zj pupiüorum,qui nihil tale expeiiabant er timebant.'Venabaturßr4S,et eandettt ßrociam exercebat deinde in homines. C^itod dicit coa ram domito,eß in freie domini, negle£lodomino:quilt;t dominus comrarium preceperat, zy dominium non ad Ham pertinebat,fed ad fratres fuos.Prouerbialiter dicitur,Qjiaß Himrothfrnis uenatorcora domino, ift t^rati nos tnipios, qui neq^ den neq^ homines curât, ut nos

Ut nos 'Mezcntiospolfumus dppeUare d Mezentio,qui ififtgnis oppreffori^ tyrannus ßiitpiorumomnium. ’ ^4bel,nimirum principalis ciuitas regni tÜius. Sinhar in traâu Euphratis ç/î, unde cœpere populi mouere. Itd in Daniele etiam legimiis,^uod captus populus pri mum mouert cœpit in uarias terras. 1 n aniic[uißimis hi fiorijslegimus Aethiopes ufq;ad Scythasregnumßuu habuifJè.Etdpud Diodorum Siculumnonpaucainue nietis,cjuod antitjuißimum imperium illorum ßerit. Aßur.Non lüe Ajßuradificauit liineue,ut apud loni itpparet,ubifedesregum Ajfyriorum. Etiamplerieq; fiuitatesjd tempora Efaù prophete permanßere, er ußj-ad tempus l^abuchodonofor. Sennaherib etiam gloriatur fe bas ciuitates eepiffè, Et iuxta Euphratem fluuiunt h^e ciuitates fiticfunt. Certßimumeß Mizra ijm parentem ejßeAegyptiorum. Hoc nomen Ludim incertum eßcjuibus congruat: h.eenimgentes ßuntß^ fiitim£ Aegyptijs. Pathrußiniin Arabiapetrea. Peli* ßim maritima occuparunt in terra Chananiea.Çdph« thorim remotiores funt, Pelißim propinc^uiores quiniji ciuitatibus, Gazd,Akkaron c c. Htecq; generatio Mi zraijm. Et ponit multa nomina eorum, qui regionem illam occuparunt. Zidon in extremisßnibus. inde Sy^ donij anticiuißimi populi ßieruntPboeniciteregionis. ' Mam hoc nomen in hune ußlt;^ diem durât. Heth «S'

ENARRAT» IOAN» OECOL. lîtiiebufi czc. illte feptë gentes extinélic funt. ficircaHierufalem habitarunt. HaaruadiiuxtaDäf tnafcum- Hahicmathi Antiochitefcdem qu^fiucrunt. ACiliciaGrii-ibano monter Antelibanoufguein Aegyptum terra fiiitChananlt;corum. Gaza in ultimis finibus Palieftin£ fita eft. Sedomam cz aliæ ciuitates hic nominatie incendia merfte funt:lacumAjphalteH attinguntcr mare falfum. ïta babetis duas partes ter^ ratcrpopuloftftimas terras. Huncde tertio ftlio pria inogenitofequitur.

Ipfi quocp Sem nati funt( filif ) patri omnium filiorum Eber, fratri lapheth maiori.

Eber quocß na« funt duo filq, nomê unius Pçleg. nam in diebus cius diuifa cft terra, ÓÓ nomenfratris eius lodan.

Sedamp;Hadorâ QC Vzal atcp Dfckla* Obal quoqïSC Abimael ÔC Scheba; Item Ophir ôi^ Hauila ÔC lobab: om* nesiftifiltjlotflan»

Ifti funtfilqSemfecundum famiüas fuas ÔC linguas fuas,in terris Sgt;C naiioni bus fuis.

Hæ itaeß funt familiæ fîliorum Noah tuxta generationes fuas in populis fuis ab illis diuifæ funt gentes in terra poßdiluuium.

pbft/j jftcutfuprd, utexquirdturmalediHditld natio, qu£ populo dei aduerfd eß. Ab Elxm Eldmitlt;e uenen rut,Perfd’,Parthior Sufiani. Ajfur,funt Affyrijiu* xta Mefopotamiam, cz iuxtd Euphrdtem GT Tigritn ficut fuprd dixi.Arpdchfdd iuxtd Edbylonem hdbitd» uit, qui nuneChdIdtei uocdntur. Lud nunc Libyd, ubi Croefishdbitduit. Ardmuocdt Syridm. Etduplexeß Ardm.Vz regio Traconitidiscirca Libdnum. Hui Ar tnenid,Z!r Gicther Bdärianos dicunt effe. Mds M putdntuel Mcfaiuos.AJid regiones nobis non cogno»

aie s, ne^; fcriptura illjf indicdt. Satis ex ijs cognofci^ mus y (juomodoßlij Hoah diuiftßnt in totam terrant. Eber à tranfeundo,àlt;luo iuda:os Hebra^osuocauerut. Orientalesregionesill£ ioüan ^c.qu£ maximlt;efunt in indta-.zyficßlii Sem nobilißimam terram occupa* runt.Quieacopioßusuidereuolet, loßphu legatlib. Antiquit.Judaic.i.cap.tz.cris.Hiigiturßlij üoah fùerunt uarijs modis diuifl, ideo nc dicas indigenas ßt* ijße.Quidam putant quod ante diluuiu populi non oc* eupaucrint totam terram, fed poßea diuifos ßtiße.

HVdiuimus heri, quomodo totus orbis ter rarum difcretus fit a poßeritate triumß Horumlioab. IJunc docet!Aofes,qua occaftone differ ft ßterint. Refiderunt principio aliquot annos donee midtiplicati funt iuxta montes Armenia.Et inde per earn regionem habitaue runt aliquandiu magna cumßlicitate et concordia, ni* mirum adhucrégnante l^oab. Hampaucisannis ante conßßonem linguarum,uel eodem tempore uiuebat Nooh,quern pleriq; fufpiciebant. tdon enim erant tarn impij adhuc,ficut Uli qui ante diluuiußerant,neq^ tam grauia peccata de eis legimus, quamuis etià moxcape rintprieualereiniquitatesapudillos. Sequitur igitur.

Biufdem idiomatis erantomnes. labium hebriti dicunt,cjiiod nos linguam, N kôlt;i lingturum diftinâio tipudiHoserat, nullatalisfeparatio hominum. Sedut alia mala, ita etiam hoc quoçj- propter peccata homb num uenit in mundum .Multum ualct concordia ferma nis, f conf^iraremus in boni, l terum fi in malum con* iuraucrimus, multum etiam nocumenti habet .Btubi homines femutuu intelligunt, eteodëidiomateloquun tur,nihil nonibiboni cxpeilandumeß. Herum uides mus fignum diuinlt;e mifericordite ejjè, quod aufirt ea 4 nobis,quibus abutifolemus.Certu fi beneuteremurdo nis dei, multa commoda aßrrrent. vnusfermo adhuc^ e2'unalingua,eamq;dicuntfùifj'e Hebr^eam. Namno mina que ante diluuium inflitutafùere, Ilebrlt;ea funt: undc certa coieüura eft lingua iüam ßiijje Hcbratam: quia tune omnesunaeademqßingua loquebantur, populus nondum fie dij^erfus er at,et ft multa millia eo* rum effent. N eç; in tam paruo angulo diutüis tot milUtt hominum potuerunt uiuere.

Et faëlum eft cum profictfeerentur ab ortente,inuenerunt planiciem in ter ta Sinhar, manferunt^ ibi.

E NARR AT. IOAN. OECOL. confederMt ab oriente, inneneruntplaniciem in Mcfj potamu iuxta Babylonia, ubifluminaplurima erant etmaiorubertas. SinharnomenuoluntinditMn,quo(i inde fiierint excußi (y inoti.

Etdixerunt unufquifcß ad proximS fu3; Eya paremus lateres amp;nbsp;aduramus in aduftionem : fiiit^ ilh’s later pro lap! de,0^ bitumen habuerutpro cçmenio.

Excoiptamusincendio lateres: ßcenim lateres co* qui folent. Hic i«KeniflKmiig««)« peccatum populi illius genfis. Studium uanæ gloria; non eßcenfendum inter minimapeccata. Sic enim foletfieri, ut noflratn gloriam diuinx pra'ponamus,ey quafi expuljb deO illius locum inuadere cupiamus, dum nos honorari uo^ lumus,utcunq; agatur de gloria dei. id omnibus manci pijs gloria; infitu eft,ut nihil magis ducat quàm nomeit inane. Hocfapit gentilitatemtGr pleriq; inter Roma* nosfortifiimi,euafierunt gloriofifiimizyc- QmnesiHi cupierunt glorificari ab hominibus, cum uera gloria 4 dominofit. Veraopera fitciendafunt,quieideobon4 did debent,quia domino placent. Neq^ una regio tans numero fis populos potuit alere. Et quia uidebant fitu rum,utin omnem orbem diuiderentur, memoriam fibi relinquere uoluerunt. Refirt Philo quod nomina fua U teribus infi:ripferint,utpofleritati ejjentcognobiles, ltd

Hit er Sdul d regno fuo exddit, cum triumpJ^alesfor« niccs extrueret, quibui etium ipfe celebruri cupiebdt^ Præterca aliud peccatum hic apparet quod ftrè uanâ gloria comitatur-.ßduciam in uiribus fuis pofuerunt,et non inf)lum deum. Proinde duitatem munitam extrti unt,cr tnagnitudine inenarrabili. Htec erant peccata, qu£ reueraplurimum difßlicebant deo. Vixabfq; ma« gnaoppreßionepauperum O' innocentum,hociedifi« aum furgebat. t^imroth o fimiles nimirum tyrannie operam exigebantab alijsinfirmioribus.

By a paremus. ) Sint lapides folidiores ofirmioa res. liam Ajfyriorum terra faxis non abundat,aliàs fi raXiO inditium eft boni foli. Hiflorid dicunt iuxta flu men Euphraten fontem magnum efjè qui bitumen pra frat, unde etiam lateres bituminare folent, O' parare ad tedificia,ex quibus duitates extruunt. Nam licet ds dee/fent faxa, ufi tarnen funtlateribus, quosßdtlime poterant parare. Ne^- mirum tantum lt;edificium iOos conftruxi!fe,cum tantus numeruspopulieffet, Aderat tnim lutum,limus,bitumen,oc.

Dixerunt^'.age, »dificemus nobis ciuttatê de turrim, cuius caput (cendat) inco21um,öefaciamus nobis nomen, ne forte difpergamur in fuperficiê uni« uerfac terrae,^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»

Hy^ierbolicus hie eft fermo :uoluntdicm, in fubli^ fnem partent aeristedißcemus. Nf quisaliquid hiepue riliter imagine tur, quaCi tam ßulti ßerint, utputaue^ rint hociedißcio deum expellere poße. Hequaquattt tamßolida ingénia hii temporibus fitere. Sed mos ejl Hebrieoru ica loqui de rebus magnificis,qui earn para temaêriscœlum dicerefolent.

Nowf«.) Videtishiccaufamabominabilé. Htee fèlicitax huius feculi^habere darum nomendd etià phia lofophi in magno preciohabuere ^qui malucruntdid ioni,quàm effe .Chriflianorum eft eße bonos, etiam fi ab hominibus nS laudentur, Hicit: Sit nobis quisdä me tnoria, unaqu^q; tribus ledificet ut excellât illo ledifia do. Hueufiq^ de peccato c^fîagitio eorü,qui ea tempe ßateuiuebant. Exteræhifioriiemiram amphtudinent Babylonisdeferibunt. Quamuisalios fiindatoreseius dicant,nempe Ninumuel Semiramidem. Eieripotefi, Ut qult;s olim magnifiée incepta funt,ab iUis inflaurata tße: ficut etiam in poßerioribus temporibus cum de» ßruda eßet liabylon,tamenab alijs reßaurata. Heroa dotusßcribitde maxima altitudineiüiusturris,itaut uix inueniat etiam fidem.C ertum eß fidße admirabile tedificium in eo loco.V oluit igitur deus huic malo mea deri,e:^ totum humanum genus erudire,ut ab huiußno di ßultis cœptis deßßeret, tu uerain uirtutë qu^reret, adducens

IN G E N E S I M* nt adducensgratüßimitm pIctgam.Non paruum impedia mentum adfirt toto huinanogcneri, quod non poffita intii teternu confuctudine mutuum uti. Hambarbari barburis blandimcnto funt, nos noßris. Et uix multit annis unam linguam addifeimus. interim merces amp;nbsp;da Ita qutcfaeiUime ad nos poßent uenire, uixpoßßunt aca quiripropterlinguas, C^uia uidemusetiam tyrannied ingenia fic Unguis coherceri, utßumina repagulis,ne gentem innocentem fuoloco pellant. voluit deus hoc iudteium mutatlt;e lingua or uariorum idiomaium daa re humano generi, in deteflationem ßuie fuperbiee, Et antequà deus incipiat punirc ißos, humano more exa plorat,(ut mos cß ßripturiC^qui nihil punit nißi priui bene compertu ßit-^jß deo omnia manifißa ßnt, neq; ideo explorât quaß neß:iat : ß:d ea ßgt;iritus fanduspoa nit,ut diß:amus quomodo peccata ßnt punienda-Etfic tdiquo modo palam peccatum ißud ßt coraut deo.

DefcenditautemdominuSjUt u(de^ ret ctuitatem ÔC turnmjquam aedificaa kant flit) hominum.

Et dixit dominus :EccepopuIuseft unus, amp;nbsp;labiöi unum eft omnibus eis, amp;nbsp;iftud ipfi incipiunt facerc, ncc prohi bebit ab eis omne quod coeitauehnt facere»

Sunt i]ui hune uer/im interrogMiue legunt, quod etiam ego u^probo.üónne prohibendi funt^ permitte tnusne homini,ut quantum uult progrediatur in fuis peccatisfEacnim(itainfolentia,utomninoprogredia» tur,nifi ilium cocrcuerimw.CT illud quod cogitauerint in malum fonat. Caperut iam fdeere . In malis folemus fire progredi, nuÜo inftigante, cum in bonis tardifimi fimus.

Age defeendamus 8C confundamus tbt labium ipforum,ut non perdpial unufquifcp labium proximi fut.

Difperiït iiacg eos dominus ab illo Io co in fuperficiem uniucrfæ lerræ, ÔC de ßitcrunt extruere ciunatcm.

Habetishicpluralem numerum,Qr unusloquitur, unde ueteres trinitatis myfterium ex hoc loco colligut. Neq;opus fuitdeoangelos inconfiliumadhibere,fed propter proprietates illas très diflin{îas-,quM in deo aa gnofeimus cum una fimplicifima natura,dicunt plunt liter hoc effe diôlum. Quod auiem iUi differfi funt, id fà{lumcftuoluntatediuma,coa(liq;funtabire.Quili* bet dux coUegitfuam frmiltiam, cum qua ad uarias ter rasiuerunt. Aliàs,ut fire ßt,omnes tenet natalisfolia» mor-gt;cr propter id cofedißint ibi, nifi diuina uolutate itadijpofuüfüißehutdqlcrgerenturinomnemterrL

IN G E NE S I H. 121 Nf qi tantam dei ieneuolentùm fenfiffènt/i in uno lo» COhttßßinttquiubiq^paratiKejifuoseducare. î^eq; ceffaffcntab icdißcio iilo,nifi ficafPiüiideoßiiU'enL

Ét jddrco uocatum ell nomen eius Babel,quia ibi confudit dominus labia uniucrfæ terræ,ÔC inde dilperfit eos do minus fuper fademuniuerfæterrae»

Babelnomenconfiifionis efl, co quod confiidit eos dominus. Et uere ciuitas confußonis eß, ubi iniquités prucualuerat, ubi dominabaturßiperbia O'c. Hac igi» tur occaßone coaHißtnt abire, deo tarnen duce. Sunt quimiranturdeijs qui habitantin terris nuperinucna tis.I^ec mirum,fi hodie nauigio huiußnodi terrae inuea niumur. Antiquijßmi patresaflrorumperitißerunt, V multas alias artes ß:iuerunt,quie ßrtaßßs perditie ßtnt ex incuria hominu, qu^q; iam parari pofßint: ni etiam multa aha inuenerunf.cr patet uel ßrlo tßo tedi» ßcio Babylonico, qttantißterint. Uiemores nosßmui, quoties ßermonem noßrum attendimus,quàm pernicio fa res ßit peccatum. Etiam hoc aduertamus de his duaa bus ciuitatibus, Babel qt Hierußalem. Babel conßßio dicitur,z^ eß ciuitas malorum filiorum huius ßecu» li .At Hierußale ciuitas eledoru or filiorum dei. A mar utranq; conßruxit. tn Babel laborauerunt mendaces, ßuperbi ingrati : in Hierußalem autem ueraces, hua

miles, er multifanâi.Et tantu de co/ùfione linguaru» Jofephusallegatdiôlum Sibylle,quenudmoduetiant iMélantiustfed eu no mugni ßcimus. Satis fit guod eer ti fimus de hac hiftoria, er linguas uariatas effe fingu* lari dei di/penfatione,ut deum timeamus in omnibus.

HçfuntgenerationesSemtSem fuit filius centum annorum, ôi genuii Ar# pachfadjbiennio poft diluuium»

Et uixit Arpachfad poftquam genuit Saelah,tribus annis ôi. quadringentis annis, genuit^ filios amp;filias»

Vixit^ Saelah poftquâ genuit Eber, tribus annis amp;nbsp;quadringêtis annis, genuit filios 8C fîlias.

De genealogijs audiflis nuper,c;uod nonfintomtw no c6temnendlt;e,ne^ (tiam fuperflitiofius tradandie..

IN G E N E S I M» nj Njw itpoflolui in epiftold ad Timoihcum negligm iu het genejlogias,nempe quo modo contcntiofi ilias tra^ (laut. Hoclocobreuiter certitudinem temporum,^' hi/loricc difcer€pofJ'umus,Cf quot annifluxerunt a dù luuioufquead Abraham ; deinde ab Abraham ufq^ad exitum ex Aegypto, O' deflruiiionem ciuitatis Hieru falem. ïn huncfire ufum habemus adeo religiofe pofia turn numerumannorum,inquibuspatriarchie uixea runt. Deinde etiam hanc utilitatem audire licet, ut uia deamus, quo ordine, o qua linea ufque ad Chrißunt ipfum perueniatur à primo Adam, ufq^ad fecundunt Adam. Supra audißis decern ßiifßeab Adam ufq; ad J^oah,fub quo diluuium uenit. Ita nunc qiioq^ à iSioah decern ufq; ad Abraham inuenietis. Et denarita nume rusnon ßnemyßerio in illisinuenitur.Porro quod etiä itli annoßiores ßterunt, ßingularedeibeneficiumßdt, qui eos qui ad fuam fomiliampertinebant, aliquoßna gulari beneficio ßiKbat. üoenimirum etiam eß quod iacobdicit,fenon peruenifjè addies patrumßiorum, O fuosdieseßepeßimos. Cæteraobiterlicetpercura rere.Semprimogenitus lioah,exqua proßapiaAbra ham,unde etiam Chrißusuenit. Kelinquuntur Hain er ïapheth. ExIaphethgentes,exHamChananiei uencrunt,quierantextcrminandi. Deinde duobuspoß diluuium annis genuit Semfilios, igitur ante diluui«

«wm Sem non habidt prolem, lt;dioqui O' itld feruald ßiij]ctindrcd.Vel fignum quodfiierintinobedientesfi hdbuit liberos, ideo etum deleti funt aquis diluttij. Sa» hhqiurtuseji filiusoc-Deijsnihil memorabilehd* bet (crip turd, pnetercd non opus ut fubßfldmus in hiS nominibus. Eber comenddtur in hoc,quod feruduit litt gudm fudin cum lingua diuiderentur,unde Rebricd Un gudßuum nomen retinuit.

Vixit^ Ebcrpoftquamgcnuit Pae* leg, tn'giijita annis ÔC quadringentis an nis,et genuit filios atcp filias.

Et uixit Pælcg poftquâ genuit Reu noué annis ÔC ducentis annis,genuit^ filios et filias. gt;

VixitcpReupoftquâ genuit Serug, feptem annis et ducentis annis,amp;gc* nuit filios atq^ filias.

Serug uero uixit triginta annis etge nuitNahor. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vixitç

De Plt;f/f g etidm fufgt;rd dudijïis, ZT ddhuc uiuo, cum habmtprlt;e alijs nomen,et dux ßuefrmilid^ elfet, ltngu£funt diuilec - vbifdilum nouum diluuium prof pter peccdtd hominum. Philo in dntiquitdtibus Hebrlt;e orum dnnotdt,non folu tunc Bdbylonios cedificdjfe tur rim, fed fuijfe etid idolorum cultores, ZT ferudns dd nominis fui iinmortdlitdte folu ftuduijje, ZT eos qui nonimitdrentureoruexemplum,perfecutos,ZTquofa ddm tuncpericlitdtos fiiiffe. Pieleg/èrè tempord Abra hit dttigit,ZT multis dnnis uixit. Ei tunc iterum deut., ubi omnes populos dijferfu in terriis, nouum fibipopit lum elegit in Abrdhdm.

Vix«^ Nahor poftqua genuitTæo rah, decern noucm annis arcß centS annis, 8C genuit filios atcp filias.

ißepdter fuit Abrdhie pdtridrch.£, que qui ddm uolunt confenßße in peccdtum idololdtri£. Certi tudinem hißori£ pojfumus ex certitudinc dnnoru acci

Dehde re pcrc,uelexOly)npiadibus,uelexannisitrbiscondit£: copiofiusin idetid}nliquetexDMiele,z^alijslocis. Orofiumhdc annotatio dc reuidc-Tres illosfrdtresgenuit Tierah: etfi quidant nibusitiDd dicuntimpium fuifje, tainett fcripturdnihiltaledeiüo niclem. nbsp;nbsp;nbsp;affirmât, niß quad manßerit in Horan,zy quod non ca

mitdtus ßttfilium Abrahö. N c^,- fcripturo definit, qua« re non fccutus fit filium, an profenio, uel malo corde» 'Etiam impij aliquando probos filios genuerunt,fed no ex hominum ordinatione,feddeidifßoßitiorte.

liîæ itacp funt generationes Txrah: Tærah genutt Abram, Naher amp;nbsp;Ha* ran, Haran uero genuit Lou

Et mortuus eft Haran in facie Tae* rah patris fui in terra natiuitatis fuæ, in Vr Chaldçorum.

Acceperunt autem Abram 6C Na« hör fibi uxoresjuomen uxoris Abram Sarai: ÔC nomen uxoris Nahor,Milca, filia Haran patris Milca ÔC patris lifca* Fuit autem Sarai fterilis, necerat illi proles,

EttulitTærah Abram filium fuam, amp;nbsp;Lot filium Haran, filium filij fui, 0^ Sarai nurö fuam uxorem Abram filij fuü amp;C egreffi funt pariter de Vr Chai* - A nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dxorum,

Fuerunt autem' dies Taerah quinq; annifiC ducentianni,mortuus^ cftTç rah in Charan.

iQe d«te Abraham ponitur,(}ui tarnen non erafpri tno^cnitus,qM mortuui efl in conjpeihi patris,nimiru oeddenteeumdomino,propter iniquitatein fuam, ut pofleade duobmfllijs inda, quosdeus etiam occiditt audietis. iscneautemobferuandicrnntIrestüi.in Vr Chaldieorum mortuusefl,in terraimpiorum, Dicunt locum fltifle quendam infignem Babyionite, ubi pluris mum homines idololatrite dcditi ßcerunt. Apud Ue^ bræos mentio flequentißima efl, Abraham illic proies {turn ejße in caminum, or flic deinde exVr in C haran ^igi'à/}è,poflea ex C haran in terram C hanana:orum. Vrignem Hebr^eis fligniflcat ,zt^ideoputaruntigneci ßrnacemfliiflfle. Sed ego nomen loci elfleputo: inde flan dus dei diuino iuflflu fleparatus ab impijs ne inficeretur malorum contagione .Haran tarnen ifle morluusefl inter impios illos. Saraiflemper cum iodflcribitur,fled poflea aufiretur lod. ita Abram fine He, fledpoflea iüud uidebimus addi non fine myflerio. Etiam hoc tempore erat licitum, utflatrumfilice acciperentur in uxores, quia nondum multiplicatum erat genus bus

E N A R R A T. T O A N. OE C O t. ntMum:zrßng'^ldri ftudio uolebjt dem populu ßuuni conßerudre immaculatum db dh'eno conßgt;rtio,nedd pd rem impietdtem dlliceretur. Poßcd dudietis qudntd di* ligentidddiuret AbrdhdmDdiniefd;k feruu, cdp. 24.

Sterilis.) Longo idm tempore ßerilis, quid deus non concedebdt ei prolem:ut ß mirdculum reâe ßgt;eäe tur,etid mirdbiliseßvdus dei md^is cognoß:dtur. Erdt enim deus perilldm poßeritdtem mdximd effèéiurus. Juerunt igituri Chnddnimpiorum reffonejndlidnt ciuitdtem, quo liberiusdeo poffènt uiuere. Venerunt ufq; dd C hdrdn. Principio iußio erdt dei, ut uergerent uerßis C hnddn, fed non omnes perficerunt mdnddtunt iüud. Pdterrefeditillic. SedAbrdhdm reliquitparen» tes cr omnid, dbijt iuxtd dei pr^eceptum. Alid eß Chdrdn,ubi Romanus excrcitusducc Craffo perijt, neq; potuerunt ulterius figna Romana promouere. Et eo tempore quo ittucperuenit Abrabdm cum fuis, non tdm infignis locus erdt,neq; tam fequens,ut poßeafi» âus efi.ln Ailis Apoßoloru etiam dare habctur,quo» modo de VrChaldiCorum iuerint. Primo de Vr,fecun do de Haran. Pater Abrahe mdnfit iSic, quodfignum non plene obedientia; ßit. idco pater non commen ddtur. in Abrahamßdeiexemplum er dliarum uirtu» tum habebimus. Ham pulchre heros tße nobis def ribi tur.Etiufßoiflaßdaeßanteinortemlidrdn.

B T dixit dominus ad Abram: :Egredere de terra tua, 5C de nationetua,atquede domo ' patris tui,ad terrä quä oßen^ dam tibi.

Et faciam te in gentem magnam, 6^ benedicam tibi, ÖC magnificabo nomê tuum, ut fis benedicfîio,

Benedicam quocp benedicentibus tibi, öi. maledicenti tibi maledicam : 0^ benedicentin te omnes familiæ terrae,

PriJKd probdtio efl Abrdh£. Qttdmuis Heirteipri ttidtn dicut ßiijje inVrC hdldieoru, deinde inC haran, er iam fequi fecunddm, quiC pr^ceptum accipit dei,ut reliais omnibus fequatur deum.fi olo de hac cum quot ^Udm contendere.idem prteceptum etidm dpoflolis dd tum ejl, ut reliélis omnibus ƒ^qudntur C hrifîum :lt;juod er freerunt. Abrdhd uerepduperjjgt;iritu, er nihil tdm chdrum hdbuit,quod non pdrdtus fit relinciuere,ne of» fènderet deu. Hon dicitur ei,in hunc locu demigrd,fed eo quo tibi eundu efl,poflhdc moflrdbo.Aliut incredu lus dixiffet,ncminë noui,quis me dîet,qws ueftiet ere. çiudliter nos fiicimus ,fi dd terrds lon^inquds imus, itt

ENARRAT. IOAN. OECOt. putbus no fumu! noti.vbiq; deus cß,qui alit fuos ubiq;. Quocunq^ iubet tia-bum domini cedere,/^onte or funt tnaalacritate cedumus.

JOe natione. ) Paruin eßet, niß audiß'et,de nation ne tU((,uelßmilia egredere. Kelinquendus eßparens et ßater er focij periculorum,qui comitati ßerunt. O in niafuntrelinqncnda, utinpßdmo ^.^..dicitur.ObHuin fcatur domum patris fui.Difcantus totum mundum re^ linquere. Nthil tarn precioßim nobis ßt, quod non pa« ratißmusrelinquerc proptergloriä nominisdei. iion dicit,ad terrant C hananaioru uade,ßed ßmpliciter. Va de. Per Chrißum maxime impleta eß hiec benediélio, qu£ data eß Abrahæ.Quamuis multi populi, ißnae li t£,er uaria; gentes,qua; omnes ßtam originem reßrut in Abraham, deinde ctià duodecim tribus, tarnen Ion« ge amplior benediilio eß nimirü in C hriflo,per omnes ßimilias terra;, qui parat nobis uiam ad deum patrem, er eternam ßlicitate. Manißße in euangelio Matth, S. habetis, quod multi ab oriente er occidente uenturi funt, er accumbent cum Abraham er ißaac er tacob in regno cœlorum,eretiamilii pertinent ad benedi^ {lionanillam.Videmus interim quantas perfecutiones paßifunt ßlij Abraha iuxta carnem, nihilominus ima pletur benediiliodei.Etiamßnoshodienonuidemui mala, quie hoßibus imminent, tarnen expeüant gra-^ uißimam

IN G E N E S I M» 117 ui^intdtnpœfMm. Dominusautê[uislt;£ternumuitani datums efl. Stephanus in Aâisdicit,filios det no pedis unitti uefligium pojjedifle fuper terram. Spiritualesfi die hiccognofcunt aliain bencdidionem fidelibus ejji datum,quam expedant.Vndebene didtur.ln te be nedicentur omnesßmiliie gentium.

Vlx habemus aliud tarn memorabile exemplum^ ut exemplum illud Abrah^e, cuius omnes fllif effè cupimus .Detnus igitur operam,ut uirtutes eius cr ßdem imitemur,qHafolu ratione fllijeius efflcimur. Stutimab initio hie fides commcndafur Abrahte, qtâ udmonitus uerbo dei libens obtêperauit, quamuis pera difficile eßetpricceptum,quod ei prtecipiebatur. Cogi tet quifq- quidfitrelinquerefiuos, uerfari in terrauliea nu,apud homines male moratos,impatientes religionis Vueritatis. t^ifiadfiiiffietei jfiiritusfi(n{lui,omnir,o detredajfiet iUudprieccptum.

Abijt itaqj Abrâ ficut locutus erat ad eS dominus, amp;(. fuit (ecG Lottfuit^ As brâ filius quincß annorS et feptuaginta annorum dum cgrederetde Charan.

Videtishicobedientiam. i^ificredidijfiet, nequaa quam obteperafict. Tide prabuit uerbo dei,quod prlt;e^ ceptum crat: zs- dupliccmpromißionem habebat:unlt;t

, cjrtuli! erat,alter a j^irituali{,quia in femine eius bene dicen die erant otnnes gentes, Hifce promißionibus ani matus,fic fine omni murmuratione profiiius eß. Dilb genter autein lAofes huncnumerü feptuagintaquimj; annorii aßignat, partim ut cognofcamus eum iam mul to tempore caruiffe fobole or defidcrantem fùiffe pro^ Us. Suprà etiam fignanter dixit, Saram ßd/feßerilem, er tot annis nihil procreaße,eße iam annofam. Nihilo minuspromittitureifemen.Nonreffexitautë,utApo ftolus teflittur,eetatem fuam, etiam poflea cum perue^ nitad centeßmum annum, quanto minus iam cum fit feptuagintaquinq;annorum.Videtisquantapatientiit promißionem dei expeäauit : non ßatim compos uoti fui fiat, fedpoß uigintiqiänq- annos, quiaddendi funt ttUs 7S-GrU‘t 100. amtirefiliunt. Igitur per tantum tempus probatuspius patriarchadefide fuaindeum. Et quamuis multi anni intercédèrent,no tarnen dubita uit deum fidele eße inpromißis fuis, Anni illi funt obfer Aug.de cif uandi,dequibus Apoflolus in epiflola Galataru er m* uitateDei ßaetiam,quibusinquamannispopulusdeiafßigide* Ub.iÿ.cap. buit ab Aegyptijs. ißeaute numerus non incipiendut ’4« abingreffulacobinAegyptum,federitabißis 7S-ott ttts incipiendu, ab iüo inquam anno,quo promißio ß* äa eß: er ipfeprimus in Aegyptum iuit, er expertus inßdelitatem impietatemq; Aegyptioru,quamuis deus mire

IN GE N E SIM» n» «iVe iHum liberaucrit, Abraham inter fuie tempeßatis homines erat ueritatis amantißimus, quocuncfi re» ßpexit, uiditpopulum ubiq^ deditu ßuperßitioni quant »0 licebat dißßmulare, proinde gloria dei unius CT' uc» riuindicauit,eamq;obcaußam baud mirumeflquum multaßttpaßßus.lnDeuteronomiohabemus,quod Sy» Cap.i^t rus non potuitpatrë noßrum ferre Abraham,fed cage batur malitia populi hinc inde migrare, nemoq^ pere* grinumfubleuabat. Hocautemfingulariconßlio deus agit, ut optimi uiri uarias peregrinationes fufciperc co gantur,ut per iüos nomen dei magnificetur. Hoc uidea bitis multis in locis, in quibus Abraham altaria extru» xit. Et alibi deus miracula operatus eß,ut gëtes cogna feerent deum. Deinde in peregrinatione Abrahte difa camus nospatientiam, qui peregrini fumus in hac ter» ra,altam ciuitatem expeëlantes.

Et tulit Abram Sarai uxorem fuam, 6d Lot filium fratris fui, ÔC omoem fub ftantiam illorum, quam poffiderunt,« animas quas fccerant in C haraniegrcG funt ut uenirent in terram Clinaan,

Tranfiuitucro Abram per terrâufcp ad locum Sichern, âf uic^ ad planiciem MorçhÂ Chnaançus tûc erat in terra»

Nom o mnino nudus pmfiiîus eft, fed quentadmodu po puli orientales, qui cum uxoribus fuis cr pecoribus ha iitant in tabernaculis, quiq; omnem fuam fubftantiant auftrunt fecum, ueftes or auru. i^am ilia inucniuntur apud iÜas admodum diuites regiones,pafcuis aptas. Et fic exercere deus uoluit Abrahamum. Nom oMf

' eumftcultatesfu£,quianonadieceratanimum. Siami cosreliquit,ftcilius v ftcultates reliquiftfet. Tarnen deus has ei dedit, ne alifs ejfet oneroftor, cr ne quis de iUopoftitconqueri. Pratereautuirtus eius confticua fieret, miram hoftgt;italitatem uidetis. Si egenusfidjfett non potui/fet alios excipere.

Et animas.) Po/fumus animas etià de iumentis intel ligere,Qr nonunqua etiâ pro feruis nbsp;nbsp;ancillis intelligi

tur h£c uox.lofephus O' lt;tlij exteri hiftorici honorific ce de Abrahâ loquutur,quafi derege.Neq; uilisfuit bo mo,fed pr£cipuus inter illos,utnoftra ætate funt Conti tes,uel alij nobiles, et pleriq; tunc tëporis reges nomina bantur. Hue eum deduxit dominus,quia terra erat pro tnift'a. Et toTd ifta C hananaorum d peßimis hominia buspoftidebatur, unde poftea omnes exitrpandi, ubi impletieiniquitatesiïlorum fùerint. l^ecefteerat trän* fireftumina,Euphratem ox Mefopotamia,et ïordané, unde O' Hebraus dicebatur. Alij Salem uocant Si* chem. Hieronymus früë iüuftrc. F tf n'poteft quod iUic fiterit

IN G E N E S r M. iijgt; Jîifnf ^nercetu atnœnu .Stepe per fyttecdochett muitte quercui unius nomine uocMtur,fic quercus pro querceto. î^eq;pc(ruc(resertttmittiineamre^ionem» ubi populus fldgitiofus erat. Exiuerat ex VrChaldtea rum propter malittû hominum. Verum etiarn Chunti^ ntei audire uerbum dei debebant, cr confuetudinem et cohabitdtionem fandi uiri perjirre.

Etapparens dominus ipfi Abram, dixinSemini tuo dabo terram tftam:0i ædificauit ibi altare domino, ubi uifus fucrat illi*

Hoc ent creberrimum,ut in continuis perfeeutioe nibus CT afflidionibus intermifceantur nonnutte eon^ foldtiones, No« enim permittit deusfuos amplius ten» tori quimjirrepoffint. I td cum ittm duram fttis cru» cem impofuijjet humais Abrdhce,illi dppdret. Eterdt idm peregrinus,nimirum contemptusdb iUomdledi» do populo. Neq; folum illi dppdret, fed etiam conßr» tdt,ddnspromi]Jionemquteeimdximegrdtderdt.Pro mifitenimfernen,quamuisidm prouedtc letdtise/fet.' l^eque folum promittit fernen ,fed multiplicdtum, quod totdm iUam terr dm occupdturum fit: quod erft» dum cjl cum ex Aegypto irent ïudtei, Vultdicere do» minus: Et fl populus ifle parumtibi ßuedt nunc, er mi nus hq/^itdlisfitj/irds patienter,/ùlurum efi ut tua po

I Ettedißcauit.) inßgnumgrdtitudims.ltaubi^i abraham patriarcham fludiofum gratitudinis fiiißße inüenimus. Etßcuideturnonuile ßeriütiumdeoexhi* buißße, quid deus taliconßjldtioneipßiin uißitauit,lt;j‘ non derdiquit in angtifiijs fuis,idea et grattas deo egiU Ohm mos taîis,ut de üoah Qf Habel Midiflis,quod ob tulerint. Et ifle nuncetiam altare domino tedißcat, ad quod hauddubie ctiam fuos conuocduit,deumq; ißic inuoeduit, qui iniflam tetram migrate iufferdt. Abßp dubio promißiones ßbi d deo ßikls, conßffus eß iHic: et lU^e promt/ßones quæ publica: erat, nonpotuerut Id tére populum huius terra;, ita nos quoq^ grati ejjè dea bemtis deo per ceremonids,ßaddatitrfides: alias deus non rejßicit externa. Corde creditur ad iuflitiam, ore dutem ßt confifiîo ad falutem. N eceffeexternisfyn^ bolis fidem noftram proteftemur.

gt; Éctransferensindeintnontem,qui erat ab oriente, refpeâu Bethe), teten* dit tabernaculû fuum, habeas Bethel ab occidente, Si Hat ab oriente,extru* ens^ altare domino, inuocauitin no« mine domini,

ïterum uidetis patriarcham non harere uno in loco,ncqtie deuswlebat illuin moratn illicagere :coa gt-'w

IN G E N E S I M, 1}O ^turiätn (diam portioticmhuius terrée oca/p^re. An tta tttctk dcceptus fit abincolis tarie, friptura non me tninif.fed non dubium, pins patrijrchamiris modisac eeptus efl. Bethel ab occafu, (y Hai ab oriente tfl. Et itanm inuenit locum habitationis, aliguâ quietenr. illic necefe habuit conflterifldem fuam ,Videtis igitur gratum, Conflderateetiam locum, in quo Abraham quieuit. Nam in meditullio terra:, inter mare cr inter lordanem : d mari occafu;, Hai prope lordanem: non multum à mari mortuo. igitur inta mare occiden tale GT rcgionem Sodomiticam flxit tabernaculu fuu, crilhdiMnfltcumfuispecoribus,crgratiaiegitdeo, pradicans dominum deurn fuum cum honefliflima uitit Cr gratiarum aüione.

inuocauit.) id efl, palam pradicauitdeumfolîl» Ne i/fdifd legatis,quafl corde folum cogitaffe Abrahii mum de dco,et oraffeputctis,imô hoc magniflce egity alioqui fcriptura non ita illud comemoraflfet. C ommen danturin hoc uirtutes patriarch£ ,ut illasimitemur^ Habemus ultimo loco religionem Abrahie, quie etiatn ad nos pertinet, fl ueri fllij Abrahedici gt effe uolu» mus.Neq^ uno loco habitauit,fed in maltist Ef itaproa poniturmultis populis uifcndum exemplum uitte, ut audiant uariam de deo doélrinam, cejfcnt 4 flipcrfli lionibusfuis. Sequitur nunc alia tentatio, gt ilia ualde

difflcilis fùit.C ogitur relin^uere terrà ob ßme. Et tä»^ ta tunc fames inualuerat fuper terram,ut tranfire in re^ gionem Aegypüorum cogeretur,4 qua inultum abhof rebat. ibi pofîeritas Ham or C hananceoru, nihilomi* nus debebat uerfare inter iüos O' deo obedire.

Erat autem fames in ilia terra, SC ob iddefcendit Abram in Âegyptum,ut peregrinaretur ibi : nam erat grauis mes in terra.

Et fadum eft,cum applicaffet ut in# traret in Aegyptum,dixit ad Sarai uxo rem fuam t en Ccio quidem quod tu ils mulier pulchro afpedu,

Erit itacß quando uiderintte pttj,dicent:uxor illius efthacc,6C inter# ficient me, te uero in uita côferuabunt*

Die obfecro, quod foror mea fis, ut feilicet bene fit mihi propter te, amp;nbsp;ui# uat anima mea tui eaufa,

Fadum itatp eftjcum uenilTct Abrâ in Aegyptum,contemplati funt Aegy pttj mulierem,nam eratualde pulchra, Viderunt

Vidcrunt quocç cam principes Pha« raonis, amp;nbsp;laudauerunt cam apud Pha« raoncm,fublata^ eftmulierin domu Pharaonis»

Et is quidcm benefecit ipfi Abratn propter illam : habuit^ oues SC boues QC afinosjferuos QC ancillas,a(inas SiC ga mclos.

Nc tf moT iudiccmu! bonos uiros ,fi nonnumjMtfi egeanttCrpercgK abeunt. NonftneconßUo deitaUtt fiunt. Cum Abraham appeUeret cum fuis Aegyptumj uelproximus effet Acgypto,eccequid contigit bono uiro. Et hicuidemus quam graue fùeratconcederein Aegyptît, quia quodammodo uideturproßituerc uxo remfuam,uelperderetütamfuam.lbiq-difcimus,quof modo per omniaoporteat deo fidere,crdeum non ten tare. Conftlium quod ei uenit in mentem, utpote hide tempori accommodum,non neglexit. t^am uere potea rat Sarai nominare fororem fuam,neq; cogebatur ma^ nififiarc coniugium fuum. Periclitabatur plané de ui^ ta. Potes etiameernere quàmimpius popuiusAegy ptiorum in exteros fùerit, qui occiderunt uiros^ut iüoa rum uxoribuspoffent potiri.

Pulchra. ) lam etiam ipfa procefferat in annos, quiaerat fexagintaquinq^ annonm,decenniominor

Abmhec,ct nihil-,lt;itiod mirum,defierierctt in forma. Ni hil mali éfl in externis rebus, fi guis bene ilUs utdtur,ut firma O' huiufmodialia. Vult dicere: Tu donabis rïii^ hi uitam,fi non prodideris me o fierispdelis. V t auté pr£dixit Abraham,itu euenit. Vulde anxium bic uide ti spium Abraham in hoe periculo.

. Principes.) Singularifludioconjfexeruntillant principes, Pharaoni^ indicarunt. Qu,od fi Abraham neglexi/fit omnino hoe, guod deus permiferai ei, pe* rijjfet. Neg; efl ut obijciasei mendacium.Non animut erat Abraha dccipiendi. Neq-illa cenferidebentpro tnendacijs,in guibus non eji Itbido feducendi (dios,.

T\ T Vftó confummatius exemplar uirtutum habe J V1 Abrahamopatriarcha nofiro, guàm uUu aliud apud philofophos,0' fiHos huius feculi.Fie^ ri potefiut nonnuïli aufleritatem uita pree f’ firant,uel reuera per fingulare guoddam donum dei, guod nemtf pius contempferit.Sed iÜosnon licet imitari, neq^pofi fumus. Sunt deinde alifiqui per fimulationëreprcefen* tare uolunt patres, cumfint alienißimi ab iüorum mot ribus. Cii^od Helios or loannes egerunt, pauci refirét iußis moribus, nißfingulare gratia: dei donum habue» rint. Deinde alifqui tales imitari filent, fuperfitionê itonnunquam arripiunt,utnibil fupcrßitiofius in huo

IN G E N E S I M. ijt WdM uita continuât. himß ctd phtlofophoi amp;nbsp;gentit , les conuerteris, uel hifloricos, uel poetas, inuenies uit fos plane iidmirabilcs,fednon pojßunt te in omnibus inßruere.Yortdlßsuimmßrtem or indujlrium infirm ent te, coram hominibus, nbsp;nbsp;egregium fimulatoremt

fed an fatispinm o- religiofiim,rarum hoc efifimo rat rißimum. Planéßmilia exempla non inuenies quàm in facra firiptura. Abraham nonacommuni hominunt more uiuendi abhorret,ncq^ à nuptijs,nelt;p à republican . tsrc. Ÿiihil igiturfanâo decedit pietatis. Tranf t enint per res iftas temporales, quaß nulla: cjjènt, Prieterea cum omnibus hominibus ita fe gerit,ttt nemo iufius, de iUoiufiepoßitqueri. Homerus fuum vlylfem,et'Virt giliusAeneam proponit,nosfanilum Abraham. Et ft ebfiramus Vlyßisuirtutes cum Abrahà,uidebitis quis fit dicendus iufius. He aut quis obiter iUa perpendat, qua:fi!irituali mente iudicanda ßmf.ey tunc apparebit quoj^irituhtecdiéla fint. Propham ficriptores multa etiam tribuunt fids, tom honefla nbsp;nbsp;nbsp;bene gefia, quie

homo timens deum nunquam non laudabit. Sed uideat mus quid dominus per iüum Abrahamum fùerit opera tusubiingrefiusefiAegyptu.Etfietiam Vlyjfies peri* ditatusfitjfcd nihil ad rem.lnperegrinatione Abrahas tdgt;iqgt; deus praedicatur,zty innote/citpopulo^quem dcu colere debcant.lHi autem declarant fie fiapientes,fii ho*

EMARRAT, IOAN, OECOL, Hefla confilia dont, cz eorunt peregriMtioncs no funt tales lit deus laudeturaut pr^dicetunetiamft fexcentM biflonas legos, non tolcinuemes:quio dominus in hunc ufum Abraham mifit,ut populus cognitionem dei non amitteret. Cumq^in Aegypto nonmediocriterpcricli toretur, zy fua fapientia moderabotur, ne male habe* ret, oderat deus qui iuftos fuos nunquam derelinquit. Vbi uxor ablata,utprius prædixerat, Abraham in nut ximo periculo conjlituebatur. Videamus igititr deunt ttunquafuosderelinquere. Subiungituritaqi cbfolatio»

Er percuiïît domfnus Pharaonêpla^ gis magnis Si domum eius, propter Sa rai uxorem Abram,

Vocans^ Pharao Abrâ, dixit: Cur id fecißi mihif quare non indicafti mihi quod uxor tuacHet;*

Quare dixifti,foror mea eft,8C acce^ pi earn mihi in uxore nunc igitur ecce uxor tua, toile Si uade,

Et præccpit Pharao fuper eo uiris,6iJ emiferunteum atque uxorem illius,0^ omnia quæhabuit,

fldgelliuit dominusregem propterpeeeotuiflud-Videùs ut deo iuftifunt curnei PropterfanHos uiros fuo$

IN G E N E S I M. T1), fiios fæpt deus dfjlixit reges potentißimos.Cotemptus erat Abraham,qudßperegrinus,fed admodumpotcns trat,^uia deus pugnabat pro iUo,et admonebat regent fcelerisfui. Etguamuisrex adhucignorareteffeuxo^ remAbrahte nihilominus puniebaturquafiabßulilfet wxorem. Videamusquam graue peccatum fitadultes riu.Qjiamuisrex ifle non ualdemaluselfet, alioqui ob duruijfet magisper plagas,ut fequentes Pharaones,cr Sie qui fubmerfus eß,cr propterea miferieordiâ eonfe cutusefl. î^eq;etiamfeuieratitain populumttel fane dios dei, ut tile qui fecutus efl eumpofl multa feculd.

Dornum eius.) Nam erant participes coftlij eins, iuuabdntcrfluebant,nunciarantq; regiut maluiftud ßceret. Etiam fl Abraham maniflflajfet eflê fuam uxo rem, flrtèparati ilium occidere, mo^ regi tarn uenue flam uxorem adduxiflent. Videte quanta res fit honee fias,nonquod nonnunquam non periclitentur,uel moe rianturpij.Scimusinterim dominum iudicem omniunt rerum effe, qui notât quid expédiât fuis, an liberation ttnerux.

Ciuarenonindicafti.) Nimirit ubi ficcorrepfut fitit rex ille, confilium aliorum audiuit,unde iflud inflr tunium domus fuieeflêt. Nonpofifumus feirequomoe doidpeccatum Pharaoniindicatumfit. CredimusMa ft quiferipfii .Vd illi perfomnium reuelatum fitit, uel

alu ratione, quare peregrinu affiigat hominë, cr mit elJèhocparuum peccatum: nolumuscumquoquâcon tendm. Fortajjis ex Sara ipfaagmuit, Abrahamunt ciui e/Jè maritu,quo maritus ntelius habere t apud Pha raonem.Hifi cnim hoe innotuiffet ei,nequaquä Abra^ hamumuocafjèt.

Tolle er uade.) Nolo tibi ejjè moleßuf.ß ofßti^ di te aliqua ex parte,dolet: accipe igitur tuam uxorent er abi.Vera poenitentia,deßßere à peccato,er non fo Ium deßßere,fed etiam beneßcere ei,quem offvndißi. Ita Pharao ißeßcit, qui nonßoltm Abrahamo uxorë fuam reßituit ,fed etiam locuplctauit, er dimißt cum magna gloria.

Scendit «a(^ Abram de Ae«» gypto, ipfe öi uxor eins, 0^ omnia quç crant illius jatque Lot cum eo ad Auftrum,

Ideo ßtbiunila illa ßint, ut uideatis ilium ita dimiß fum eil magna honorißcetia. interim bene auxit Abra hampcculium fuum,quanto tempore uixitin Aegylt;‘ ptOfUt oinnis populus tniracidum iHud clore uideret,et agnofeea

IN G E N E S I M« 154. ^tgnofceret iflum cffe uerum deunt, guem Airahum co Icbat.Abraham no proteilusßiithumano auxilio,fe(i dei-.ideo res eiomnesproßjcre fuccedebat, etfi pletic^ infidiarentur ei. H£c potißimum hiccofideranda pint utpiemindeumcofirmemus.Siallegorias/peâareuis de deßcenfu in Aegyptu o- de alijs Pharaonibus,alios confulerepoteris,cgo nolo lUas adducere,ue utiliora re linquam. Omnia cius intaüa erant, ^uia nolebat äluin dominus uel aliquaminiuriam pati.

Afcendit.) Vollemfic legifcripturam uos,quap nulla maicflas fitinilla. Apenditcumfiduciamagna, er cumgaudio er miractdo magno : quia miraeulo rio caruit, quod iüe, qui iam paido unte, uel ante annum abierat à C hanana;is contemptus, er coaüus propter ßmc,nunc gloriofus redit, multo maiori pmilia quim exicrat. Ita deusfitmulum ptum miro modo fuftentat. Onußus redit er grauis ualdepropter diuitias.Neque p)lum pecora,Ped ptos thefauros habebat,quosp:iebat dißicnptre in tempore.

Et tuit per profedioncs fuas a' merf* die ufcß ad Bethel, ufc^ ad locS ubi fue^* rat tabernaeulü eiusa'principto,inter Bethe! Hau

Ad locum altan's quod ibifcccrata pn'ncipiOjCt inuocauitibi Abram in no mtnedominû

Hert lt;iudiui)nuideijli({gt;mgrindtione,Z!r db imtio gudlé fe gejjêrit in prsedicando usrbo dei inclicdui.Ednt nunc repetit, ut utdedsiUutn honorißcecr ntd^nifiee, ^ui obierJt cunt mxrore eSquot; onguftio, nunc redire.Per ^ttod dotur iüis occoßo ueru deü ognoßcendi. Locus ou tem iRe,Bethel poßeo nomen occepit. Lufoprius uoco lgt;otur,cr deus ontco iüic Abrohomo uifus, uleo iterum ut fit grotus redit od eundem locum,ubi prius pofuerot tobernoculum. In quibuslocis oliquo contingit grotio, uel ubi primo inimusaliquodfxdus,odilldfolemus roo pi moiori offèâione deuotione,qudm ad edio .Ecce, Milt dicere,hoe loco fingulorilcnediUione es ojjèâus tyc. Ito redit Abraham ad eum locum,in quo promif» fionem o deo occeperot, dgitq;grotios,quod ^nuo Ib berotuseft .Confiteturdeum uerum,odoholenda's fu* perßiliones olioru gentium. S citis autem, ut dixi, loeit iRum inter Bethel cr Hoi fitumcjfe,crinmelt;ütullio terrie,ut celebrius fit nomen dei.Vt onteo,ita nunc qua que inuocot nomëdomini. Videtisfequi grotioru oïlio nem,poftquom deus mirifice liberouit. Hic etiom uidea mus,quomodouitd inftituendofit,utdeo placeamus. quot;Poëtee odmifcent oliquo, qult;e fotius ignorore quom fd re,cum de tolibus rebus fcribunt. De oltono, ut olim iit ufu ßät,non opus eft multis hic memitüffè.

IN G E N E S I M» i}5 erat grex atq? armenta amp;nbsp;tabernacula* VidebimiKiterumeffrcfftmhijlorijntidedißidio inter miniflrosdei Abraham cr Lot. lUiijuidemerant inter fe cognati cr animo coiunilißimi,nihilominus t4 Wendijßtdebant. Sicdiuitiæßolentnonnunquam diri* inereamicitias coniun{iißimaf,etiamapud uirosma» g«oî. Licet hicuidere, quanto prieflantiorfit Abrahi quam Lot.Lot 4 täte midto iunior,cr per omnia cedee re Abrahamo debebat, tanquam patri. Porrô Abrahi ut homo modeflißimus contra cedit Lot minori, pacii gratia. Sic fcriptura pacem er unanimitatem comena dat. Vnde ut iTluddißidium indicet, caufam I adducit.

Et non fuftinuit eos terra ut habita« rent panter, quia fuit poiTeflîo illorum multa,amp; nô potuerunt fimul habitare, tta decretum erat aptid deum, ut iHi duo diuitifa* lundarct,undc opus habebant multispafeuis: er quan dopecora erant aquanda,quiq-ibantadßntes fuos: hincenim facile oriri poterant iurgia inter ntiniflros^ alter alterum prteuenirecupientes. Sedulitas minißroa rum,dumßudcnt fideles effe dominis fuis,excitât tabd iurgia. Exunaautemregione Sodomitica uoluitdomi nus ut Lot habitaret, er ex altera parte Abraham, ut in utrifq;partibus deus pradicarctur. Et inde uidemut datamoccafionè effeiurgifexopibus. Date funtiliis

diuitu ft(ntie,ut iuiMrent älios-,^' hojj^italcs ejjent.^t cum totpecorupoßiderent, non mirum quodßmul hit bttarc non potuerint. Idco [equitur:

’ FuJt^ contentio inter paftores pero rum Abram, inter partores pccorff Lot: amp;nbsp;Chnaanæus at(^ Pherifçus tue habitabantinterra.

Dixit autem Abram ad Lot: ne quç* fo fit iurgium inter me inter te,amp;^ in;« ter pafîoresmeos atque inter paftores tuos:namuirifratres nosfumus.

Nunquid non uniuerfa terra coram te eftr feparare quæfo à me:fi tu finißrä tenueris,egoaddextram uadam:amp;fl tu ad dextram ieris, ego ad finiftram pergam.

Qßendit tna^m ßdlfe peneulu,^^ bonum Abrit ham incid^e in maxima! curai, propter rixas iUas mi niftrorum\uas ßcile potuiffent coponcre fi non ßdß [ent peregrini. ÿion licebat peßimis C hananæis ßdere» Vnderembenecompenßabat Abraham. Jjot peromt nia Abrahamo honorem ßrredebebat,quiaperomnitt circum/peâc agebat, (y quod deui'non eß tentandui,. Vidt dicere:uide inter quo! habite!, tanto magii decet feruar»

IN G E N E S I M* I5lt;y feruare amicitiamcrconcordiam, quanto inter gra* uioreshofteshdbitamus. Chananieinonpotueruntuio rosdci amare propter uirtutes,cumipfialieniabillis tjJent.Dataigituroccafione, niinirujitiffentillii infin fi. Videte hoc loco,zy obferuate manfuetudinem Abra bee, qui per omnia ipfum C hriflum refirt, abhorrente ab omnicontentione. Lot non fatisprudcnteragebat^ neq; cogitabat cetatem fuam, or officium fuum,neque quantum debebatAbraha. Licit: LIeadmittamus,ut propter feruos,uel uttam rem contendamus-.cogitcmM apud quo!fumus, quàm deceat arnicas fmul et in pace Uiuere. LegimusinAólisApoflo!oru,quomodo Paua luscr Barnabas fccefficrint, cr iHud tunc ßebatfingua lari dij}ienfatione dei. Permittit cnim deus talia aliquan do,proptercau[as, quaa nos ignoramus. Deus interim nomen fuum magisdilatat. 'Videritunufquifi^neocca fionan diffidio priebeat.Vnusaltericcddt,crnulla difcordia uigebit.Etiam [t quis nonnunquä maiorigra tia excellât,cedat tarnen minori,fi cognouerit ^auius quoddam damnum emergi ,uthoc loco uidetis. EieiHi ffirtaffie fiiiffient ambo Lot or Abraham,fi ilia contcna tio incolts huius terra innotuiffiet. ita ubiq-manfuetua ditiem crprouidcntiâ fandi Abraha: uidemus. Etuia denturha resquibufdam uulgares effie,Qr quodama nodo contemnendtetfed dtco uobis, ijs negledis,maxt

mum damnum fa;()e fuccederefokt.Ciuicdijspræfunt uideant quomodo utcndu fit hoe feculo. Permitte alios eacotcmnerc,quinoninteüigutquidagunt.Dicitigia tur: Videcircumljiiceomnem terram, dabo tibiopti* mamtUolout aliqua difcordiainternos miniftrosdei fit O'c. NonadmittereMebatLot, utdeteriorportio cederet Abrah£.

Leuans itacp Lot ocuïos fuos, uidit omnem planitiem lordanfs : quaeani* uerfa erat irrigua, antequam difpcrdc^ ret dominus Sodomam OC Gomorra, ficut hortus domini, ficut terra Aegy^« pti ueniente te in Zoar*

Elegitautem fibi Lot omnem plani^ tiem lordanis, profeäus^ eft Lot ab oriente,et feparatus eft unus ab altero*

Abram habitauit in terra Chnaan: Lotuerofedit in ciuitatibus planitiei, öi tabernaculu fixit ufc^ ad Sodomam»

Hoc MO« pojfumus dare laudi Lot,fed neceffe era t ut alter altericederet. Lot philautos fua feélabatur, uteligeret ipfeterrammagis uberemcrj^tilem.'Vi^ dit iüam regionem ftbi O' pecoribus fuis comodam, idco o ekgit. Verum mala remuneratio philautbe

IN G E N E S I H. ijr fubfccutd eft, in multograuius(»ericulum Lot inci» dit, qudm ft manftftèt cum Abraham .IS! am eft duilus incapùuitatëyZ^jircperijftetcum Sodoma. Aliquan do iUud cedit in magnum noftrum incommodum,quod eligimus negleâahoncftate. EtftUjhuiusfecuUitaa» gunt,quo fcmpcr meliorc parte huiuf mundi occupent Hortus domini.) Vult dicere: Si deus elegiftet lo» cumftn quo ueUet habitare, amœniorè non inueniftet. Aegyptus etiam propter ubertatem ab omnibus hifto» ricis laudatur.Nonautemomnis traâus tordaniseft tarn amaenus cr tarn ftxcundus. Et uidete terras iftoi qua nonnunquam ftunt uberrima;,plus habere ftcelera» torum hominti quàm alia; regiones. Et ubi folum opti» mum,ibi peftimi homines. Lot non curabat,qualesifti effent homines,cr apud quos habitaret,folumodo pa» fcua afficiebat. ISlosautem interim admircmur uirtu» tesAbrahie.

VItimo loco heri diëlu eft, quod difcefferint ab in* uicem LotQT Abraham,ftngularidijftenfationedeit hocq; deus agebat, ut nomen ftiu tn uarqs locis célébra rctur. Audiuimus tunc manftuetudinem Abraha;, qui etiam inftriori ccdere dignatuseft.^unc autem cogno

ENARRAT» IOAN* OECOL. fceinus,qudtn male ccjjêrit Lot,ubi algt; Abraham fepd^ ratus fuit. Sodomitce inftgniter erant malfetiam fciem ter male agebant contra conf nentiam, guafi in con/fe du dei: neq^ redarguti d peccatis defiflebant, 2. Pet. 2, habemusquomodoLotereptusfit,quiquotidiefaucia^ turn cor ini^uis iHorum ßdis excruciabat. P.t quia ma^i li homines erant, non diu ab/idt flagellum domini: or cum nclt;j;flagclUs emendarentur, fubfecutum efl extef minium illorum. Ante omnia mijfus efl illis Lot pra;co iufliti:e,ciui à peccatis eos abflcrreref.iUi autem non di gnatiflmt ilium audire.

Dixit^ dominus ad Abrâ poftqua feparatus eft Lot ab eo:Leua nunc ocu los tuoSjôC uide à loco ubi cs^ad aquilo nem ÔC meridic, 8C orienté amp;nbsp;occafum,

Nam omnem terram quam tu uides, tibi earn dabo, amp;nbsp;femini tuo ufquein feculum*

îJouam confolationem hie legimiis,lt;}uiapriecejj‘e^ rat noua mentis anxietas, quamuis neeeßitas nonflref bat ut hiflmul habitarepojflent. Optaflet flatrisflliii apud(c habere. Efl graue auelli ab amicis diledis, CT in flolitudine uerfari. lam igiturdeflitutus amicis,flo lus inter C hananxos habitans, nouam conflolatione an ditàdeo,quifl{os no dcrelinquit.Vndedicùflgnanter,

IN GENESIS!, IJS IcpjTdtusab co. Quanto minus affrâibus noflrisadi' diólifumus, tanto proprior eft nobis deus. Qui relina ijuunt corpore amicos, uideant ne adhareant Ulis afti^ Hionibus, abncgemus noftnetipfos: non quod non be^ neftciendum fttamicis, cumpricceptum ftt,.Honor(t patrem O' matrem oc-

Tolle oculos.) l^imirum animi oculos inteUigif.^ quifolum beneficia dei reiie uident. Tt quia Abraham erat inter fideles dei præcipuus, idea ad iüum promifiio fit. Nf Ç; poter at folus tantis terrarum j^atijs uti, idea promijja eft ilia terra Abrahlt;e o femini eius.Vide^ mus hic itlam diilionem, ufq- in feculum, non ftmpcr ^eternitatem fteculorumfinecarentem fignificdre.,etfii in alijs Iods idßgnificari habeat,ftd hic non. Scimus e« nim lam multis annis lud^eosnon inhabitaftè earn ter^ rà.'Vndeft de hac regione loquimur, inuenimus quod , non femperhabitarintillic, quia fiepe abdudifunt in grauifiimas captiuitates.

Ponam quocç fernen tuû quafi pul* uerem terræiquod fi poterit homo nu« merare puluerem terrae,numerabitur quoep fernen ttium,

Surge, déambula tn terra l'uxta Ion« gitudinem cius atqj latitudinem etus, ribienimdabo eam»

Et tabcrnactilum moucns Abram, uenit atcp habirautt in couailibus Mam re, nempe in Hebron, amp;nbsp;ædificauit ibt aka re domino.

Secunda hie eft prom!ßio,gu£ non fotum promit» tit terrain iflam,('edetiammdximäpoftcritatem.Pla» ttèuideturejjè ftgt;iritualiipromißio,Cfniagisreftren» da adeccleßiam,aducritmdeipopulum. Quißuntßlif Abrahe i qui in Chrifto bencdicuntur. Et plenain ejjè promißionemex Euangelicishifiorip habemus.

Tibi dabo.) Etiam hunc uerßum exponunt,quod Abraham prophetice ambulauerit, id eft, quod fectm coftderarit longitudinem terr(e,cr non tranfteritper» ambulando. Ideo ftaztr perainbuldiUolunt potiusad mentemreftrreerc.

Mamre.) Ci«if4sfidt, Palicftinorum metropolis pra^cipua, qu^epoftea ad tribum ludapertinebat. Hic enimaUquanto tempore Abrahamhabitauit. Etiterii dominus illi dpparet,iubetq; tranftre, er ftc Abraham nunquomnonmagniftcatdeum lam ultra non inBe» thel habitat, fed in Mamre,ubi etiam reiigiofe uixit itt utilitatem eorum qui uicini eins erant.

N V N C tn decimoquarto capite audiemus de bei lo,quod ar tum eft inter reges Perßarum er Sodomita» rum,captumq; Lof, ^«ic«)« Sodomitisbabitabat,qué pofteit

IN GENESIM. IJ» po/lea Abraham liberauit, percußis potentißimif iUù quatuor regibus, tbiuidcbmustno^numdcimiracuo lum,crprimu beüumquodinfcripturislegimtts. Vb demus iufios uiros nonnunquatnßine peccatd beÜigera rc. Hamcharitasergafiliumßätriscogcbat Abraba» mum egredi in beUuin. Nemo em'm potefl tantam uir^ tutem patriarchtereijcerc. Ponitigiturprincipio,catt fam belU duces beüi.

T fadumeftindtebus Am^ raphel regis Sinhar, Arioch regis Aelafar, Kedorlaomer régis Elatn, ÔC Thideal régis gentium.

Et commiferunt prælium cum Beza regeSodomæ, amp;nbsp;cum Birfa rege Go« morræ, Sineab rege Adma, amp;nbsp;Seme« bær rege Zeboim^ôC rege Bela^h^c cft Zoar,

Omnes ifti eoniundli hint in uallc Siddim (hoc eft,camporum)ubi eft ma re falls.

ExK«4 parte quatuor reges potentißimicongre* gantur, exaltera partequinq^ tyranni,Qrprincip(t t i

fifdrum ciuiMum. Uruntquinq; ciuiMes prtecipUfCf qu^pofleafubuerße funtmearcgione. SuprdSinhttr Chaldieam eße diximus.Aelafir recent Ponti Hicro» nymus dicit eße: mallem ^cdoru, Aclamittc enim Per ((efunt. Thideal rexgentiu,id efl, Gra:corum, qui iu^ xta Damafcum et Phœniciam habitabat. ïlli quatuor reges or ab oriente O' feptentrione crumpebant, o fœdere quodam coniungebantur aduerfus hosquinq; regulos. Horum regum nomina conßderate, j?quot;\i rex inmalitia,'’J^'\ rex JWpteMtt'sSKIU? qui odit pa tré, Pulchra certe nomina.

Siddim. ) Ad uaUem camporum, ubi eft marefaa lis, O ubi nunc mare mortuum, Sodomiticum uel A^ ßihalticumjO in loco conuenerunt hi reges.

Quartodccimo uero anno uenit Kc dorlaomer atep reges quierât cumeo, 06 perculTerunt gigantes in Afteroth Karnatjm,arque Zuzim in Hamjô6 E* mim in planitie Kihataqm.

Et Horaeim in montants Seirjufque ad planitiem Pharan, quæ eft iuxta de* ferium, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et

Et reuerfi ueneruntad EnMifpat, quæeft Cades,ô^percufTeruntomnê region? Amalekitæ, fed amp;nbsp;Aemorrçû habiiantem in Hazazon Thamar»

Hifc cdula beUi cft:iniujii illi rebcUarunt, qui debt bunt clfe in firuitute. Regi enim Perfarum O' Adami tarum feruierant, Tcrtiodcciino anno dcjciuemnt. O' rcnucrunt ultra dare tributum. Proinde reges iftiiuftâ contra Sodomitas causant habebant bdligerandi,prot pteritlorum defiâionem. Sirelt;!leinj}gt;exeritiseaqu£ tiofes hie de(cribit,inuenietis ilium peßimum fitijjè po pulum- Afflixerunt enim ifllt;e quatuor regiones omne finitimamregionem uerßus orientem ,O'lt;înicunq; ibi in montibus habitabant,peßime accipiebantur ab iUis. Vocat hie Rephaim iUos qui in magnis ciuitatib. erat. Ef Zo:?:iin fmiliter pro gigantibus habiti funt. Poten« tißimosquofq; principes qui ßnitimi Sodomitis erât, etiamdebellaruntjO.diosquiin Seirufq; ad Pharan ad locum deferti. Poflea ubi adperegrinationesfilioru îfraël pertienerimus, de his rebus copioße trad emus. Videtis quotgentes ßimulperdiderunt'antequäuene« runt ad Sodomitas. Plana eß hiftoria,ncc eget multis.

Et egiefl'useftrex Sodomx,Ö^rex Gomorræ ateprex Adma, rexZebo« ijm QC ÏCX Bela, quse eft Zoar, amp;nbsp;inic*

SciliceicuKedorlaomcr rege Elam, fiCThideal rege gentium,et Amraphel regeSinhar, atqj Arioch rege Aelafarî quatuor reges cum quinc^.

Porrô uallis Siddim erat plena pu^ tcis bituminis,SC fugerût rex Sodomæ atqt Gomorræj£^cecideruntibi,amp;qui remanferant fugerunt in montem.

Et accipientes omnem fubRantiam Sodomæ at($ Gomorræ,ôdomneali« mentum eorum,abierunt.

Abduxerunt quocp Lot Si fubftan^ tiameius, filium fcilicet fratris Abram, Si receflerunt: habitabat cnim tlle in Sodoma.

Exiiurunt in uallent Siddim, ubi nunc ejî mare [al [unt.Audiflis caufam bcUi,z^quanto cum impetu hoa ftesuenerint. Sodomit£ igitur animofi egrediuntur, etiam inftruda acie,in locû quem arbitrabâtur oppor tunu illis el]è,ut cofligerent ibi. iiominat iieru lS/lo[e$ reges Aelam, Perfarum, Gentium, or Gracoru e:yc^ Erantmultæ [catcbrießntiumillic,quje profirebant bitumen, unde etiam exteris periculofum ibi ainbulare tanqui

IN GENESIM» 141 tunqudm in loco incognito. Verum quU iÜi hominet Kali,idea dem uoluitillosdffligerc. Quamuii princit pio ualde anintofi ejjent,tarnen coa£ii funt fitgere,nelt;^ potuerunt firre intpetum ißorum qtMtuor regum.

Subßantiä.) Vbiomniaqu£in SodomacrGoe Korea diripuerant,collegiß'ent,cr iam abire inpatriâ fuam uolunt, cunt iUa abundatißima prieda, ecce quid /aäumeß.Tota ißahißoriapropoßtaeßnobis prot ptcr Lot, qui units innoccns erat in ciuitateiüa,cuius bencßcio liberanturcralij. Scdprius cogebatur Lot cum liltspericlitari, or cum omnibus ßtisabduäus eß incaptiuitatem, quodßgnanter adijcitur. Vide quale locum clcgerit,ztr quim pcricidoßtmßt habitare inter Kalos homines.

INfer uirtutes non habetur minimaßrtitudo, quant fuo tempore decetexercere. Spcilanda: ßtnt cau^ fe,Crhi propter quoscertandumeß.Pratmifit igii^ tur Mofes, quo in periculo ßerit ßlius ßatris Abra» ham Lot,er quomodo abduüus ab impijsißis regibus cummundpibus Sodomiticis. Oblataitaq; ßiitmaa gna occaßo patriarchal Abrab£, ut oßendat qua uirtu leßt praiditus.vndc dicit:

E NARRA T, IOAN. OE COL. dicauit Abram Hebræo,qut fdlicet ba bftabatincôualkbus Mamre Aemors rœijfratn's Efcol Öd fratris Aner, qui fee dus habebant cum Abram,

Certior ßHui Abrahà,quidnà.accidiUètdmico fuo, in auxiltu 4duoliit,etfi non paruoJ}gt;atio habitabat dSo domüis,unde Idbore multo indigebat,€t dccelerationcf tarne amicitia [cruanda erat cStemptis omnibus pericu Us .Habebat igitur feedus cum iflis tribus, Aemorrico,. Efcol or Aner.vidctis ab antiquisiÜis temporibus fan Hos uiros non neglexiffe flt;xderatiencs,qult;e iUicitte no funt,modo contra gloriam dei nonineantur.

Audiens uero Abram quod captus eflet frater fuus ,cxpediuit excrcitatos adolefcentes fuos/dios domus fue,de* cem öd odo attp tt ecentos, ÔC. infecu# tus eft illos ufcp ad Dan.

Vauds uerbis defcribit maximam rem. Videte acce Icrationem, iam abierant, erant in itinere onufi pne* dis,redire inpatriam fuam uolunt fummo cum gaudio. V bi igitur Abrahä hoc intellexit,/iatim miniflros fuos uocauit, ex eis trecentos decern Cfodo elegit, ad pu* gnam aptos. Habuit etiam alios minißros, fed illi ido* tieicr inßrudiores ad militiam. Ex quo numero licet cognofcere,quata familia facrit Abrabte. Nc^ itafor

IN G E N E S T M» 141 dide uixit. Abraham nullo nuncio pr^i^Jo no potuit miniflros parare- Uabuit i^itur ittos iam domi paratos ex fua/imilia. Cogitate priinum quantus exercitus quatuor regum, c^y^qui fiterint populi ißi. Cogitate quanta illorum uiéloria, non folum ex Sodomitis ,fed alijspopulis,quimontanaiplainhabitarant. Cumigit tur uidcrentur ßbißlices na^Hi uidoriam, Abraham ir» ruit in eos. C^uod autem iüotproßrauit, id non huma^ na ui potuit efficere, cr niß deus eßrcißet ßto auxilio, adum etiam fùiffèt de Abraham ßiis. Omnino ma» gnum miraculum,trecentis decancrodo uiristant innumerabilem multitudinem ex terraproijcere.

Et diuifus eft fuper eos node, ipfe et ferui eius,percufl(t^cos amp;nbsp;perfecutus eft eos ufquein Hoba,quae eft à finiftra Damafd.

Hlt;ec uidoria eß patriarche.Primo perfecutus eß 'iÜos, deinde fàtigatos dcprehendit, quoscrpercufit. Üancuidoriâ dedttdeus minißrofuo, interimconßr» tans omnes fuos fideles, quod opportuno tempore fuif occurrere uelit.Non quod femperpromittat uidoria, nam ida eß in arcanis dei, fed pij fciunt fe à domino no eße derelinquendos. Ferè autem contingit,ut qui ui£h res redeunt, détériorés fiant o- infolentiores. Predas eupiuntjQT interim animas omittunt .Abraham autan

ENARRAT. TOAN. OECOL rtiam inifta uidoriazx fequundaßrtuna dcclaraiat quantusamator effet uirtutum iuftitiie.

Et recuperautt omncm fubllantiam, fed Sc Lot fratrcm fuutn, ÔC (übftantia iUius rcduxit, SCmiiÜeres atq? populü.

No«folum percußit hoftesffedetidtn Sodomitas tam captiuos reduxit, propter Lot amicumfuum. lam üliomnes fùiffent captiui Abraham^crin manueius erant,ut in manu hoftîum,iüos tarnen donauit liba tate remifit ad fua. Poterat omnem fubßantiam iüorum ftbiretinere, fed alienusßät ab omni auaritia. Neq; e^ nim propterea uenerat ut ditefceretffcd ut amicum fttu liberaret. Ante debebä dicere de iftis quatuor regibm: nidentur omnino quatuor ißa régna priefignare,Perfa rum,Babyloniorum, Kedorum qt Komanorum,qu£ amicoscrfratres Abraham perfequebantur ,qui tarne tandem daturifuntdeogloriam Cf c.

Egrefluç eft aiitem rex Sodomæin occurfum eius, poftquam reuerfus eft à cæde Kedorlaomer, SC regum qui c3 CO crant, in uallem plananijquæ eft ual iis regis.

PrÙK habuißis uallem planitieicr falis,hicuaUé regis'.quod obferuandum eß.vbi rex Sodom£audiuit tùéioriam iüam, omnino paratus erat multa ffcerenoa

I N G E N E SI M. î4, tninc illius digna,et reddere ed quiC mcriKrat Ahrahâ. Egrt giain uinmein uidemus in Abraham, qui non re» fi'tcicbat ad aiiriim aut pecuniaSjfed magi^ cupijtamie citias hominum,utdcum glorificarcnt,qucm ipje colee bat. Honoris igitur gratiaegrejjùsrex, neuideretur ingratus.

Et Malkizedek rex Salem protulit panem ÔC uinum,quippe qui erat facer dösdei aïnlfimi.

Similiter cum Abraham tranfiret Salem, ubi Malkiz^dek regnabat(Non erat Hierufalem,fed pro* pc lordanem ubi tranfttus ejl) ille protulit panem,ni* ntirumin uia!icum,zy honoris gratia, Hunc locum trailauitDauid in Pfdlmo centefmo decimo. Deinde in Epiftola Hcbr^eorum Paulus fatis dextre,tametft in alienumfcn^um Papi/he ilium detorqueant. Qjiisau* tern fit Malkizcdek non legimushailenus in fcripturis faiidis, ncq; de patre eius,neq- de matre, neq; de initio ucl fnc aliqutd confiât. Hocq^ non caret myfierio. N4 firebat figuramChnfii, qui uerus Nialkiz^dek iu* xta interpretationem rex tufiitilt;e,cr rex pads did* tur, qut habitus quodatmnodo in hoc ficulo obfcurus. i^eqi efi putanditm quod omnino caruerit parcntibus, cum angelus non fierif.fid habuit: nihilominus cu fieri ptura mentioncm illius rd no fidat,dicitur fiiific inet

Ttof nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. illumMJkizfdek ludiciputant

fiiilje Se)n,zy duuffe ufj; in ifla feculd, alin nomine Malkizlt;^deh:fed incerta iüa funt,Q^ (àcile poffunt con temni. C^uicunj; is ßut, homo magni nominis ßiit, or gratißimus deo, nirniru facerdos, ztr inter pr£cipuo{ dci amicos habitus. Non co tcmporis erat cunlh facer dotes, fed hi folu qui pr^ecipui in f milia exifiebât,oj]è rebant,munusq; facerdotum obibant, etiam hi confirm tabant alios, Neq;hicdicit,obtulit fac)-ifcium,utilli miferipapißa: exponut. lofephus plane dicit,id eo mo do fàâum eßc,quo hodiefolet fieri. Pr^tcreunte cnint cxercitu,ubi uiri hojpitales funt,illi preebcnt uiaticum, ne deficiat in itinerc .Etexhoc fiindamcnto iUi uolunt probare fuam Nlifiam ejfe facrificium.vbi mentio hu ius facrificij ? Alterius generis facerdos erat Malhize» dek.Praterea ceremoniie iUe non erant ex pracepto, quas poftea lex Mofi pracepit.Omnino facerdoltu lea gis abolcndum cr reflituendu Malkizedek-Hoc cnint efi facrificium completum in Chrifto. vnus Chrißus totamipfam figuram implet Malkizedek- Siquisaut aUegoriam quandam uelit habere,Chrißus panem pflt;t tulit : qualemf corpus fuum iUi dicut fe dare Chria flu:obismiferi.M.ofesnoficloquitur,lpfedat.Cluagt;t do dat feipfum?quandocibufeßanimarunt’'Dixitfc effe panem Ztr uinum,

Et benediVîus deus cxcelfus^qut tra didit hoftes tuos in manu tuatdedit ita^s que illi décimas ex omnibus.

Hoe lacrificium Idudis, eft omnium C hriftictnorut V illud hodie etum durât.Videmus tjuod dijjgt;enfa tios ite dei ißa omniafiant, ut iterum nomen dei glorifiées tur,et diuulgeturamplius.Plané fiteturhoc, guodAs traham ficit, nonfuauirtutefieijjè, fedccelefli, nimis rum adiutuspricfidio dei. Deus dedit tibi i[los,crcons clufiteos nepo/jent tibi rebellare. Obfieruemus igitur uiâoriam effie à deOjZ}quot; eum Ulidbiz^dek efiet dignior Cx extra legem, dedit tarnen décimas Abrahte: quare? quia in Abraham benedicenda: erant omnes gentes,Qr exeo proditurusChriftus, Hoeprteuiditdiuino fpiria tu or prophetico, eamcpi ob rem dedit décimas, id efi, diumum munus. Dum enim decimie dantur,fit protea flatio, quod totos nos dedimus deo. îJam denarius nua merus, plenus eft numerus. Hoc myfterium Paulus in Epifiola ad Hebneos cap, 7 .explanauit. Quanta poa fteritas Lcui, ex quaproeeßit Aaron, in quo fdeerdoa tiumfAofaicum. Siiamejfet excircumcifioneuelope ribus legis iuflitia,quare Malbizfdek cum nondum n^

tmejjèt Leui décimas dédit fcrc. Obfcurushic eflte* xtus. Vel refiras ad Malkizedek, quad dederit deo dc* cimas,uelad Abraham,nihil peccabis. Btft Paulunt malo fequi quam alias.

Ët dixit rex Sodomæad AbramïDa mihianimas, ÖC fubüantiam ipfam loI* Ie tibi.

Aliam uirtttté Abrahte hic inuemmus,nempe qua» mado reljgt;uerit oblatM apes cr munèra. Rcx Sadamia tarum dicittDa mihi animas,id e/l,eas homines qui ui* uunt :diuitiasautemo' quicquid pricdarum eft tibir accipe tu in remunerationë. Sintiftiltberi et non fèrui. Abraham autem omnino renuit uel aliquid accipere Criurat.

Et refpondit Abram regi Sodomae: LeuauimanSmeamad dommüdeum excdfumjpoflèfTorem cceli amp;nbsp;terrac»

Si à pilo ufcp ad corrigiâ calciamen« ti,et ex omnibus tuis aliquid accepero, ne fdlicet dicas, ego ditaui Abram»

Exceptis tantum his qui comcdc^ runtpucri, QC portion? illorum uiroru quimecum ierunt, Aner fcilicet, Efcol

If er«)« pr£dicitt deum uerum .Alij dij non funt dih idea periUumuemmdeumiurat.l^ihil omninoreci» pio,id efl,plané nihil de omnibus qu£ babes. Hoc enint po/jet redundare in iniuriam dei, z^nomendei uilefce re.Nonperinduftriam meamdiuitiasiUas acquifiuit fed ex beneficia dei accepi idas. Quod fi ego ifta à te dona acciperem, iam omnes uicini dicerët: Ecce benea ficio regis Sodomitarum ditatus efi Abraham,o-fic aufirretur gloria dei, cum deus ipfefit, qui me dttauit. Auditis hiepeëlus alienum ab omni auaritia, ut feirent deum autorem harum diuitiaru. Domimts etiam dicit quod nemo militet fuis fiipendijs unquam ; debetur mi^ litibus uiaticum.DicitigilurAbraham‘.idi habeant fuum uiaticum,Gr partem qu£ debetur ifi tribus uiris, Aner, Efcol,cr Mamre. Etiam ipfe Abraham potuifit fet aliquid accipere, zy id iufte,fed ne male audiret mt nendomini,noluit:tamendixit,focijaccipient..^]tjant nonparratio de foeijs. llli enim non erant orc^natii deo,utficnomenittiuspriedicarent.Abrahamdatusin exemplum omnibus gentibus,utuideant omnia bonlt;t dariàdeo hominibus,fiuc temporaliafint, fiue ccelei fiia.Etfic inhortantur,qu() etiam deum idum uere bo^ num colant çy obferuent.

AVDIVIMVS nuper infignes triuphos Abra^ biepatriarchic, nbsp;nbsp;eximiam eius rcligionematq; Ube*

tulitatem. Deo enim dédit gloria, Gr Malkiz^dek dea cimasobtulit,i!lumfi(mmu facerdotem,Chrißuin ina ^tMm,pr!euidensin regeer facerdotedlo.Quamuri, utttuper mom(i,uaru efl ibi leélio.I^ampoteftis expo nere, quod^Aalkiz^dek dederit Abrahic decintMXtßi epißola ad Hebrieos dicit Abrahamum dediffe.Buche rins iüud etii ob/êruauit er alij. Hoe autßri peculidt re efl humano generi, ut in proflieris fucceflibus extole latur animo, er obliuijje incipiat dei. Porró in his qui uera uirtute pra;diti funt ,contrd accidit ; nam hi fem* per utranq;ßrtunä fecum cogitant,ut cum fllices funt, fciunt etià fieri poffè in hac uita,ut cerumnof' fiant. Igt tur pofl magnos illos triumphos iterum tentatui efl Abraham, ut fibi timeret : quia enim tarn potentes re* ges uicerat diuina manu, timebat fibi,ne cum ejfent res fit£ tranquiUa: er fecurlt;e, quodammodo ab iflisoppri meret^. Et quia non mediocris metus erat ifle, iterum confolationem accipit 4 domino,quod hie dcfcribitur,

BOftquamaSt hçcgcftafant, fuit uerbum domint ad bram in uifione dicenstNe timeas Abram^ego fum pro udio lua, ÔC merces tua copiofa ualde.

■ Jd f/1, poftquam ho! reges tdctt : cr eß modus to» ^uendi Hebrteorupeculùris. AliocutusefliHumdomi nus in uifioneprophetica. Quidam addidcrunt, ififacm vvK-nf, inuiftonenoâis^uod Hebriea nonhifbent. uifio prophetica eß .vident autent prophette nonnunquam obldtisßeciebus, nonnunqui fine illis.Neq; uerißmileeß tunc noHemßiißi,niß fir» taßis aUudant ad turbationem mentis,qult;e tunc Abra» ha: er at.V nde etiam de JVtofe legimus,quod ei domima in turbine apparuerit,per aüufionë,quod angore men» tis premeretur Niofes crc.

Proteilio.} Eßo reges ifti Aßyrij, tAedi,et Gr A ‘ ci,quos iam debelldfli,iterum infurgdnt, uel molidntur aliquidinte, tu fecurus eßo,extra omnepericulueriSt Kc timeds,ego defindain te. Si dominus pro nobis,quit contra nos^ Si ipfe fcutum noßru eß ztr pro teâio,quit tiocebit?

lAercescopiofa.) Kabebis mercedem ex me Ion» fe dmpliorem,qudm ß abßulißesßolia, rctinuißct tibi dliquid de prteda tUa. In ßneßiperioris capitis au» dißis, Abrahamu nihil deßolifs tUis accepiße,fcd reßi tuiße SodomitiseyGomorra'is,quibuserdnt ablata. Et quid animumßtum ab hifce terrenis alienauit,longe tnaiorem mercedem, ineffabilem reperit. Hoc no» bisßepe etiam cogitandum erit,nc terrenisfilicitatibus

ENARRAT. IOAN. OECOL. deftituamur,ejjê longe alia premia repofitanobisc gaudia. mifer lüe diues in euangclio bond fud in hoc fe culo hdbuit. Et (judmuis etidm Abrdhdm in terrd non» nunqud dd confoldndu dlios,mdgnii donis d deo dond* lus ßdt, tdmé nihilominus expeüduit longe dmpliord, nempe uitdm leterndm.

Et dixit Abram: Domine deus quid dabis mihi cum ego incedam abft^ libe riSjSC fihus difpenfationis domus meat fit iftc Damafeenus Eliezerf

Infer d/w etidm multu turbdbdtur Abrdhdm,quod fobole cdrebdt.Promittebdt enim ei deus plurimÛ pof» feßionem terrlt;e, dlid bond'.uerum cum cdreret pro» le nonpotuit l^tdri, unde triflitid circunddtur timo re mdgno. Et deus nonunqudm non fine cduft fic per» tnittit fuos tentdri .Accedit,fiipfe interiret,benedi£lio iUd ztr domus totd periret, er dd Eidmdfcenum iüum uerndculum uel emptitium ueniref.qui ßrtdßis ho» mo fdtii idoneus fiat dd res domeßicds perdgendds, dt non item caeleßium arcdnorum confeius ztr pdrticepSf proinde no obleddtur Abrdhdm in minißerio fuo. Et» fl iOo poßed ut ßdelißimo minißro utebdtur, ut licebit infequentibusuidere.

Et dixit AbramiEn mihi non dedißi fernen, amp;nbsp;ecce fill us domus meæ hçres meus eft» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Repetit

Repetit iüud, quo mugis teftetur animi fui dolorem : Videte quanti fècerint patriarchæ benediélionë iüatn domini. Quamuis aliam promifionëhabuerunt,quànt M carnalein prolein folumß^eädrint. Expeâabant e* nim omnes uenturum C hriflum. Et fuprà audiftis ipfi Abraham de fuo feminebenediüionem promiffam. lam interceß'erant multi anni,cum talispromißio ei da ta effet:appetebat firè annus nonagefimus,cr nuüa ad hue ßgt;es prolis,unde impatientia quadam cruciabaturt falua tarnen interim fideindeum. Eîequaquam puta» bat deum non eße ueracem crc.

Etecce uerbum dominifuit ad ilium dicens: noneritillehæres tuus, fed qui egredietur de utero luOjille haeres tuus eriu

Hifc er at confolatio. Putas fortaße promißionent fonare in aliquem èfioniUa tua, quem in filiu adoptes: ne ftc interpreteris, nam ex te prodibit, cr tuo femi ne,cuius funt ißte promißiones.

Eduxit^ eum foras, Sf ait : Sufpicc quæfoccelum,ôf numera flellas, fi po^ teris eas numerate : amp;nbsp;dixit illi : Sic erit fernen tuum.

Quoniam magna erat tribulatio fanâtuiri,prou pterea etiam magna cofolatione opuscrat.ltanondea t i

ßflitdeusbeneßcerefuis. Dicit,£duxit.Quidlt;imex» ponunt ejjê hißoriam, quodproduxerit ex domo, er quod monfrMerit ei caelum, ut uerba fonunt. Sed alif prophetiumer uifionem propheticum fäjje dicunt, quod in mente fua fic uiderit illd. Supra etii prtemifitr quod locutus fiteideusinuifione,ficutetidmapuda« Iios prophetM legimus. Cluidam duâus in H ierufalent nudus ambidoMt erc-ita uolunt etiam in uifione Abra hameduci,ftcq;uidijje feextradomum .Duodicitin hue promißionemempe fernen Abrahae ßtturum innu» merabile : namfteüec numerari nonpoffunt, ut habe» tur inpfalmo:Ciÿarünonefl numcrus.Praetereaftel» U lucide funt,ßdgentcs er clarté. infuper etiam ma» gnificentiam er gloriammagnam promittit.Hi qui funtuereßlijAbrahte, iUuftrandierunt fummaclari» täte. Quiiûâifuntueram agnitionedeiperChriflu, ut apud Danielem, iÜi reile fteüis conferuntur. Etfi» cut fledtc in claritate fua dißirunt,ita er eleäi dei. Di cit: Sicut fleUtc lucidae funt,ita etiam pofleritas tua erit dara. Non autem de poßeritate fecundum carnem lo» cutuscß,fedetiamfeminieiusfecundu/}iiritum,quod deus multo magis glorificabit. Licet Dauid, Salomon, er alij pne cieteris in mundo claruerint,femper tarnen iüa fpiritualia bona maiorufunt exißtmanda,quäm fxtcrnatranfiiorü,

Vrrficulumiflumapojioîuffufç^deiji uerfatinepi gt;nbsp;flolis Galatarum ^3' Komanorum,ut nobis jùndament tumuer£rdigioms(3pirtttttsoßendlt;it. üamhi funt ^ui reputitntur apuddeumiufti,quicreduntdco.ita^ falus ueliußitiaex ßdccß, lt;3- non ex operibus. iion cnim hic ß:riptum eß : Et operatus eß Abraham hoc uel ißud opus,Z3 rcputatu eß iüud ei ad iußiliam. Sed credidituerbis dei,quamuisnuncelfetuettdus. Similit ter uxor Sarai,quamuis prouedioris lt;etatis erat,nihilo minus tarnen prêter ß:em crcdebat in ßiem gt;nbsp;id eß, in deum .lüaeß igitur prima er unica nbsp;nbsp;maxima uir«

tus fßefidere deo. Deinde iUa fides alias uirtutes in ho mine operatur. De iußitia nos non loquimur,quemadt modum philoßjphi, qui dißiniunt earn eße uirtutan, qua: unicuiq^ fisum dißribuit: fed ipfam uerä pietatem, qua;probaturàdeo, unde hominéiufium appcüamus. Tametfi in hac uirtute fit, ut unicuiq^ quod eß tribuat. Dei enim eß omnis gloria,nofira uero eß omnis confit* fio ^3 ignominia. Eapropter cum nihil tribuimits ope ribuf noßris,neceßc eß confiteamur peccata noßra,et nihil nos eße non pudeat diccre, nihilq^ fublime de no* bis fenliamus. Deo autem qui efi fins omnis boni rede afcribimHS,quicquid nobis accidit boni. Et cum mifert*

ENARRAT. IOAN. OECOL. cordißimus eß,reäe confidimtu ei.lam autan quanda de ßde fit mentio, ne ßolum cogi tei lüam fidem, quant fortdfifis tefingis habere,fied de iüa uçra,qua; motu^ eß ß)iritus fanât. Et quiß^iritu dei agutur,hi filij dei fuitt, ^iritufanäo excitanteita peäoraeorum.Etcumfic ■ totos nos committimus deo, tune tierafides eß in nobis, Tametfiabhorreamuscrederc refurreâionë, qu£con tra captum noßrte rationis eß : fi autem reß/exerimuf inuerbum dei, credimus Gr Ulud, fiquidemßiritu dei agimur,idq; in iußitiam reputabitur.C (eterum tdgt;i mo tus diuinißiritus,ibi incitatio ad omnia lt;dia bona ope» ra,quie deo placent.

Rurfum^ dixit ad cumÆgo domi^ nus qui eduxi te de Vr Chaldæorum, ut da rem tibiterratninam^pofTideréf* queeam.

Videmus id fidei proprium effe,quod poffit ilia per fiel, GT indies ere feere, quandiu fumus in hac terra. Etiam difeipuli dicunt : Domine adiuua infirmitatem noßram.Etiam fi credamus, tarnen non itaperfiâe eß cognitio noßra, uel fiducia, quin'poßit magis pafici. Vnde dominus nouis promißionibus exhortatur er confirmât beatumpatnarcham. lllaetiamnoßram in firmitatem

IN GENESIM* »4-9 ^prmitatem rede confirmarc po/Junt. Dicit:Umolim eduxi te^ O' f maximis periculis liberaui te, protelxi^i tein hunediem nbsp;nbsp;nbsp;Quamuis ibiferibatur, Et credit

dit do)nino(illiui enim firè oblitus eratn in pracedenti uerfu) non tarnenputandum eft, quod non antea credi derit, etft illud ftyiptura nufiquâ alibi fubiunxit : ueru quia ibi maior turbatio,quam in alijs temporibu5,ideo rede fubiungitur. V nde Paulus eum locum citât, ubi fcripturaprimo (idem laudat. Cerium yrnon reliquit fine fide:fed ficriptura fidem eius nondum commenda» uerat,ideo apoftolus duntaxat kune loeit adfumit. Re» ffionditAbrahamt'Damihialiquod fignum, utfeiam mefirehanredemoc-

Refpondit ei: Tolle mihi uitulam tri ennem, ôd capram triennem, atc^ ariess tern triennem,turturem quocß 6c pub lum Columbae,

A ccepit igitur omnia ifta ad fe, 8C di* membrauit esi per medium, pofuitç unumquodc^ membrû è regione com paris fui,aues uero non diuifît.

Hic oftendit Kofes,quomodo deus inieritfixdus cit Abraham,adiundofigno quodam externo,nempe fa» crificio.Tradathunclocum CyriUus contra Iulianum fatis dextre, o oftenditfitifti hune morem C haldatan

ruminpacifcendisfxdmbw. SolebântdiuidereM/ru uelporcum, hi quifadufinibantyfolebant trafinre per diuijutn taurum-.in unu hituf um pars,in dliud alte ra ponebatur,et imprecätur fibijpßs talia: Nifi ßxdut hocferuauero, ipfeßcdiuidar. Talequiddä etiäapud Romanos in antiquiißxderibtKpacifcendisinucnitur, Soletfe dcuipropter immenfam mifericordiam huma H£ß-dgilitati accommodare. Deo non eft opus taliß* gnoyfed noflra ßagilitas illud requirit,unde iußßt Abra harn tales uiilimasponere.ignis deinde tranßt,qui dei typumgerit. Indeetiamquorundaerrorinoleuit, qui deum ignemputarunt,quod deus in igne apparuit etc. Hoc erat tuncindiciu ßtnilißimi ßxderis. Deusigitur conßrmarat ßc fidem Abrahie,quem uoluit huiußnodi ceremonijs uti, quibus maxime fides eius confirmare* tur. lam nobis multo certius pignus dedU in filio, qui pro nobispajfiusefi. TriêmaperfiHifiimatietatisfunt. Hon accipit uilem uiHimayCy inutilem. Accepit quod erat ex parte pecuinum,cr ex parte aliqua coelefle:pe cuinuin diuidalur, calcße non item. in medio diuißt iu xta morem C haldteorum animalia ißa.

C uram habuit ßtnilus Abrahä, ut fitcrificiu ßtuta e/fiet quammundififimum, Erat etiam in hoc loco ten» tati»

TN G E N E S I M* 150 tatio-Opus igitur magna uigilantia. Expeifabat quan do dominus adelJctfuaconfolatione.Difcamus etiant hoc^nenosceffèmusaboratione.

ABrrfbttm omniumfidcliumpatereJl.Reßjtcia^ . mus in promijf lones (piæillidatitfunt, neg; fo turn inßtturas,fedctiam inprtefentes. Quiautemue» re ßlij funt Ahrahæ, crucem cius diligenter cogitant^ guam uel ipfe tulerit,uel ipfius pofleritas:nam tunc cti cruce premimur,fidcs potiffimum probatur, anfimus , uerefib} Abrahie-Etficutipfe Abrahamprobatuseft^ fie fimiliter omnes eiuspofleri probabutur. Vnde cmn deus iniretfaedus cum Abraham, oßendit ei quàm gra , uia elJetpaffura foboles eius. Ex quo difeimus quantle funt perfecutiones iuflorumfuperhanc terra. Vixeß aliud,quod ita nos confirmare poteß, quàm quod alibi funt premia noßra repoßta,cu uidemus optimos quof que fuper hanc terram affligi. lujferat igitur deus A» braham accipere uaccam cr capram Qr arietem, dei» inde turturë er columbam. Sacrificiu illud in fe prxß gurabat inter clt;etera,coditionespopuli. t^am utuacca affuefeitiugo, erfubiugakseß, itaetiam poptdusiße iugum erat laturus. Et quod fub lege erat er fub pecctt to,caprlt;ecomparaturolenti. Etnihilominus prpicipii , turn habiturus erat populus iße in terra, quernprinci^

patum defignat artes. Inde in turture colnmba dupK cem ftatumdefi^nari dicunt. üainaliquandiu popu^ lus in heremo uerfatus efl, ut turtur .poßea fub teüis Zy terra,perquod columbtecomparatur. Sediüare^ linquamus.

Cum^, fol occumbcrct jirruit fopor fuper Abram, Qi. ecce horror tenebro« fus 6C magnus irruit fuper eum.

Incertum eft, an hic de fole externo loquatur Mo* fes, zy'an prophetice didum ftt, ut ctetera. Quamuis egomalim tempus reßiondere tempori. Quafi dicatt Tuturüeflinnouißimis iüisdiebuseye. utoccaßus fo» lii nouißimumtempusdefignet.Gr£ci Abrahamumin fcxsfler/p cecidiße dicunt, idefl, in excefßummentist Hoc etiam Adtecuenit,cumexcoßa eins Heua lata eß,übietiam Adam prophetieodono illuflratus eft.

ßoporis genus eß, ubi animus lüußratur co gnitioneturaru rerum. C ogniturus erat Abraham, utfeipßiminterpretatur,quantasperßecutionesetipfe er populns dei paßurus eßet. Hteq; per caliginem'Cr tetwbrashuiußnodi nobis deßgnantur. Sicutluxßri filicitatem ßgnat,ita nox er tenebne aduerßtates.

Et dixit ad Abram : Sdendo fcias, ^uod peregrinum futurum fit fernen tuum in terra nonfua, öt^feiuient eis,et

TN G E N E S I M. iji ilH affligent eos quadn'ngcntis annis» Patriarchs faniii Ifaac cr ïacob pcregrini in hac terra, coafli etià abire in Aegyptum propter firnem. Etin Aegypto ualde afflifii fùere,hocq; durauitper ^nnos quadringetos .Tametfi lofeph regnaret in Aegy nbsp;nbsp;nbsp;contint

pto, nibilominus magna ex parte contemptifunt ab oa t^iio„cana mnibuspopulisymaximecnmpofteafurrexifjètnouu! rex.Non necejjariumutexponatishunclocum, quaft ^cheriu perpétuas perfecutiones in iflis temporibus faniiidei i^Qciteßta habuerint-.nihilominus fuere femperperegrini zsquot; les, nuUamqi folidam filicitatcm cr confolatione haa bebant. Si quis igitur uelitfolum rej}gt;icere inprsfente filiatatem fuper hanc terram, quid egre^um pofleria tas Abrahs habuifJètfLonge melior conditio impioru efl,qui nunquam deum cognouerunt.

Veriintamen gentem cui ferufturi funt,egoiudicabo:0C poftea egrediens lur cum magna fubftanna.

Hsciterumin confolationemdiâafùnt. Nonerit impune impijs, quod bonos perfequuntur. Nam licet pij propter fimplicitatem fuamcrinnocentiâ feipfoi non uindicent, tamendeum habentultorë, qui non int tdta [met qus infilios fuos patratafunt. Poftea enim le gimus fubmerfum P haraonem, er uarias plagas fuper terram Aegypti immiffas,qus plané manus deiuindit cantis erant.

Subflantia.) Id eft,diuitijs multis erßcultatibut* Sed paru fiitjjet hoc patribufillii fanäii,ftljgt;es alttJM in bis rebus tranfitorijs coUocandaeffet. lUa tarne con tigerunt'; ut nos melioremßgt;em ßituraru rerum capias tnu4,f guidem uerifilij Abrah^ ßterimus.Crux firen* da eft,er omnes qui pie uiuere uolunt, perfecutionent patientur.Repoßta omnibuspijs eft corona in coelis.

ldeft,morieris. Rteflperiphrafis mortis. I^equa* quam ßc fiäßet dem locutus,niß repoßita eßßetjßes alb bi iußis. Quiduerti in cinerem er humum,ß eßet ilie exitus humame uitæ ß}lum,er mhil reliquum nobb ex pedandum ^Dicit, in quiete morieris, er in numero Seth,'iioah,emanoch connumeraberis,qui deo pla* euerunt. Et nunc quo^ eledi dei,er quideßtndißic» runt hac uita,dicuturquieß:ere in ßnu Abrahte. Qÿod addit,in caniäebona,indicat bona feneduteßiturum, er fatis longo tempore uidurum.

Generatione autêquarta feuerten« tur huciquia nondS eft cópleta iniqui« tas Aemorrçi ufq^ nunc.

Eilij tui ßeruient in Aegypto ußJ in quartam gene rationem. Non didtur centum annorum proprie gene ratio,ßed tempus uitie uniushominis. Leuigenuitchtt

IN G E N E S I M, 151 4th,Caath genuit Amram, Amram genuit Aaron, Aa rongenuùBleazar,BleazargenuitPhinees.VbiqMn que generationes habetis,zy-tanto tempore popult» per feuerauit in Aegypto. Namnon ßierunt ibifupra trecentosannos.Alij annipertinent ad ifaac zj- Abra* ham, utimpleatur numerus quadringentoru annoru. Ttifcamus cy nospatientiam cr humilitatem,ne defi* ciamusintcntationibus. Hamubi tempuserit,etiam (pf: liber obit populum fuum.

tniquitas.y Terra ilia promiffa erat filijs dei^ quia iflipeffimi popuUMdemus iuflitiam dei,qui Ion* go tempore expeâat malos, ß uelintpænitentiâ dgco re:ubiautem numerumpeccatorum fuorumimpleue* tint, non amplius locum paenitentia inuenient. A lias implctio peccatorum eß, quoties repugnatur ß/iritui fanâo.

Et fadum eft quod occubutt fol, amp;nbsp;£tda eftcaligo : Qc ecce fumus fumans, 8^ lampas ignis pertranfiens inter diup Cones illas,

Vel fDmaxfùmi,uel titio ignis tranßt inter diuißa^ nesuel dijpofitiones. Eratiüa admodum grauis uifiOt qu£ diiia ßdt de ßlijs Abraha. Et Abraham iteru cots firmaturperaliud fignum. Nam ilia ipfa caligo maxi* nam tentationem praßgnabat, uidcntur reßi*

cere tempus Antichrißi in quo grMißima fùturdejl dffliâio, or multo grauior qudm unquam fiât, ctiam tefte Chrifio.lbicerte opus erit magitd pdtientid cr fi» de. Audiuifiis fiuprd quomodo cdprd ,dries zyc.diuifd funt in dudspdrtcs, illds pdrtes diuifioncs ucl dijfio» fitionesuocdt.

[n dïe ilia pereuHit dominus fœdus cum Abram, dicens : Semini tuo dedi terram iftam, àfluuio Aegypti ufqj ad fluutum magnum, fluuiû Euphratem»

Externo quoddtn figno fidem Abrdhiefirmduerdt, fed nuncidetidm uerbis promittit,quoduelit femini eiusddreterrd promißionis,qudmpopulus tfrdëltdit diuoccupduitßlici t:yquietd poßßeßione, quâdiu mdit fttinfideuerdergddeum. ïUuddutemflumen quiddtit putdntejjè îiilum ,fed ßüuntur. Eßpdruum flumen quod diuidit inter Aegyptuin et PdLeftindm, ubi eft ci uitds Ainocorurd, nbsp;nbsp;ubi terminus eft Aegypti. Ndtn

Hilus non dttingit ipfdm Pdheftindmßäfluit tn mare , Peluftum. Ab iüo igitur flumine ufq^ dd Euphrdtem, uitrit

I N G E N E s I M ♦ IÇJ Kf fw Damafcum, ubi Euphrata uifitur,ddbo terrant: Potrô iüi poptili,qui rcgionem iflam inhabitarunt,ont ncsdeletißmt,exceptislebufais,quialiqudnto tempo rcmanferunt.Dicit: Qtiamuismagna^turafit affli^ fiio pofleritatis tuse, exaltabo tarnen earn præ clt;eteris gentibus. üoslonge filiciorein patriam cxpedamus^ unde olim cxciderunt hoftcs noflri diabolus cum focijs fuis: introducemur duce C hrifto,qui uera eft promißio Abrahce,inaterna uitam.t^amalioquicu tantisaffii ilionibus nihil aliud expeflare, quàm huius terr£ in» habitations,uideturpræiudicarediuina: benignitati,

BRopè intuentibus nobis fcripttiras,paut ca occiarunt, qua: non ab amore huius fcculi iure nos auocent. Promißioncs ca nim Abrahte magis ad ßiturum ßeculunt pertinent, (^adintemu hominem reßrmandu, tama etfi de externis quoq;nonnihilfonent.S ed iüa externlt;i qu£tot amaritudinibus rejßerßt ßunt,parum aUubca feunt. Audißis heri quata crux et tribulatio cu promift fione ßemini Abrahlt;£ priedicetur: id ipßumetiä nunc quoqßicebituidere. 'tJondumdonatuserat tfaaeßlius promi/ßtonis,zy naßciturperßecutor ißmael, quiexce^ pturus erat ifaaC'Etiterum in ipfo Abraham duasget

ENARRAT. ÏOAN, OECOL tterationcs inuenimus, unam bonorum, alterum mala^ rum. Sicuti in Adum flalim proponitur C ain zy Abel, apud i^ouh Semer Iaphet,cr Hamirrifor patris'.itd hoe loco nufeitur jfmaél, qui annismaiorjitit ifMco^ Is nafeitur ex anciUd,ilaac exlibera. Uunc locum apo flolus in epijlola Gdldtarum bene expendit, quem lege repoteritis.

Itacp Sarai uxor Abram non genuit illi:habuitautcm ancillam Aegypnâ, nomine Hagar.

Mirabilis deus inoperibus fuis,qui magnißedri uult, unde ex rebus nihili magnd ßciens, gloriofus o* (lenditur. Si Sdrai fcecunda ßdlfet,uel etia ndturd non fcrilis,eriuuenculdpepcrijfct,nemotribuijfethocmi rdculo. Item neq^ legimus Sarai bldfphemd,uel promif fionibus domini cbtrddicentcm,fed omnibus modis ere dcnteuhpracipue eaqute ad gloriam dei pertinebant»

Dixit^ Sarat ad Abram ; En prohi* buit me dominus ne parère, ingredere quçfo ad ancillâ meam,fi forte ædificer ex ea:ô(^ obediebat Abram uoce Saraû

Etfi Abrdb.:epardefideriumprolis,quia nuplite potißimum propter prolem funt inflituta, uidebat tau men lüa fe ineptam partu, er plané fierilemiunde hoc ttdtuïic tribuit, dicenst Dominus conclufit, id eft, noa dignafus

IN GE N ES IM* 154. dignitMeftmihidarc ut Rarerem ,/Drtlt;^is prowiffio ad allant, non ad me pertinet: ideo ne irrita fit promtf» fio illa,pcrmittotibiancittam Hagar, faltcmuto’di^ ficerexca,ideji,uthabeainfilios. (^uemadmodunt ^cUßcare ßmiliam Exodiprimo habemus,pro dare ßi tnilias et pueros, ita hic etiam, Denique is mos erat zx adhuc efi apud Etbnicos,ut partus anciÜarum ßnt dot minorumztrdominaru. vndc etiam ipfagloriabatur departutanquamfuo. Porróaninhoc peccauerit Sa rai,quod permiferit uiro anciüam,multi controuerttit.. Si autem quis hanc fidem coßderat,qua hatcada funt, nemofkcile Sarai condemnabit, ISlonconceßitaliquid libidini,uelpetulantiat, fedfolum/fedauitut lt;edißcat retur ex iüa. Et Abraham iKquaquamßciffet cogreßt fumadandllä, nifidataabuxore fùiffitpotefids^fcics Hticj; uirum poteflatem fui corporis non habere. Cum autem uxor in hoc confentiat,fibi non fieri damnu.fed lucrujuerifimile eft uoluntatë effie dei. Et cum iUa fieria lis iam effet cum ha:c permijfa efl Abrahie, nequaqud cenfendu efi fitdam iniuriam coniugio.indicium pr^t terea eft mag^fideidefideriü habendæprolis. (iuet rula auicm htec Saraiuerba funt: Dominus non dignit tur meeffe matrem z^c.

ENARRAT» IOAN» OECOL» annorumjquo habitauit Abram in ter* ra C hnaaOjó^ dedit cam Abram mari« tofuoin uxorem.

Qui cum ingrcfTus cfTet ad Hagar, concepit illaiuidens^ fe grauidam, ui » lipenfa eft domina eius in oculis fuis»

No« contempfit Abraham confilium uxoris, per* fuafui quodainmodo non cffe aliquid partus /peâandu ex Sarai.Ueq; fernenpromijfum erat Sarai,fed folunt Abrahæ, qui tunc erat annorum feptuagintatrium, ad quos accefferunt decern anni, ex quibus longanimitai patriarcha apparet.Magnitudinem etiam uirtutis Mo /cs hie commendat. Vere folent humana confilia ita jiet ri,utpoftea iUorurn nospoeniteatiztr unde nonnunqui eramus maximum fàuorem', inde experimur ingrati tudinem. Scriptura congreffum hie dicit,pudice de his rebus loquens. Hagar poftquam cocepit,/latim fuper» biebat in feipfa quafi dignior effet,et deo gratior quant ip fa Sarai domina, cum dominus nonnunquam talilt;i dona indigmoribus lt;eque cocedit atq^ pijs hominibus, Superbiebat inquam ancitla, quafi Sarai ßerilitatent iUam accepiffet ex malcdi{tione,cum deus ex fterilita* teiUa glori)icanduserat,ficutde cteco 4 natiuitate ton (tnnis 9. legimus,

I N G E N E s r M» fuper te eft: ego dedi andllä meam in ftnum tuum, quæ uidens quod conce«: peritjUilipendorego inoculis illiusiiu^» dieet dominus inter me SC inter te.

Cœpitexpoftulare cum manto Sarai. Videtis hic curas domeflicas, cr opus elJè gubernatione, nefrmi^ lia infolefcat. Vnde Sarai, ut anciüam fuperbientem Abraham humiliaret,pctit,expoftulat(j; tanguam dot mino cr marito,dicens: Tu in caufa es,quod offrndor, potuijjès id auertcre.Tradidi itlam in finum tuum,quie iammecontemnit. Res ilia non inultaapuddeum erit. Relinquo iudicium dco. Sciüt iHam fuam amaritudiné nuliercs ubi grauius contemnuntur.

Dixttautem Abram ad Sarai: Ecce ancilla tua in manu tua, fac il It quod bo num eft in oculis tuis,8Ccum affligeret earn Sarai,fugit ilia à facie eius.

Reliquit ancillam in poteftate domina,ut lüam hu tniliaret. Nimirum hoe diuino /piritu adum efl,ut fint tim etiam ab initio uideretur, qualis iße partus fitturus ejjèt. i^amquiexfuperbao- feruanafcitur,fuperbu f^'ßruileingenium habet, deniq; oneroßus pijsomnit bus erit. Tnde indigna ilia cum talipartu domo Abrat ha. iüaautem correpta, fùgit:fiue uerbis uel minis uel Krberibus idßcerit, non [cribitur. Verum iüa noltdt

ENARRAT. IOAN» OECOL» irdm dominoÇh£ cxpeélare, ideo dujtigit. Dif dte hie pdcem domeflicam bonain ejjè.

Inuenit autem cam angelus domini, i'uxta foneem aquae in folitudine, iuxta ilium inquâ fontem, qui eft in uia Sur»

Dixitép : Hagar ancilla Sarai, unde ueniftijô^ quo uadisf' Dixit ilia: A facie arai dominæ meae fugio.

Dixit^ ad earn angelus domini: Re uertere ad dominam tuam, 0^ humilia te fub manibus eius»

RcufrfurderdtinAcgyptttm, unde abduUdßiitcii p tiud orferud, f :d inuentd efi db dngelo, zy cum idUt effet huinilidtd fdtis,nimim plordret in folitudine iturd in Aegyptum,Qr igndrd uilt;£ eycAtduidetii confuetu« dinem bonorum uirorum femperfudin confoldtionent hdbere. llld propt er Abrdbdm confoldtd efidbdngen lo,qui confilium dedit redcundi in domum, zy humiliai andi fecordtn domina. Vere utile confilium eji omni* bus iff is, qui non funt inter filios dei ,ft uolunt euddere pcends, ut h umilient fe,zyfic inuenient hdc unied uid ^dtidmddo mino. QtioddutemangelusiUamaUoqui tur,nimirum fit ut exponeret peccatu fi(uin,quiacona frßiones hie deo Udlde placent, pldcdturq;per iUds.

num lùgio,0‘‘^ÿi'lt;^fifo,conl^eüuindominlt;emeæ tôle rare non potero orc. Atqui ftatiin audit fanü conftliu»

Rcuertere.) Eflapudiüam mifericordiajnoneß tanta feueritas in illa,fi te humiliaueris, neque ampliui ß)reueris. Tuum eflilli obedire ,G^mentinifci olftcif tui:tuferuaes,illadomina. Ex hoc loco difcanthi,qui ab ecclefia exeunt,faluti non meliuspoffè cofidere fiMt quàm ut quamprimum fefe humilient, cr àd dominant fuam ecclcliam, qu£ ucre libera cfl, redcant, unde o-ipft bonos fruilus poßintprocreare,

Rurfus^ dixit ad earn angelus dos mini: Multiplicâdo multiplicabo femê tuum, QC non numerabitur præmultû tudine.

Dixit^ad cam angelus domini:Ecce lu pracgnans es, SC paries filium, uocas bis^ nomen eius Ifmaê'l : audiuit enim dominus afflicfïionem tuam.

Etiserithomofyluefl:ris,manuseius in omnesjó^ manus omniü cótra eum, amp;nbsp;in facie omnium fratrum fuorum ba bitabit»

Ne propterea defies,quod[ub dominaes,^^ ferua: nam ß humiliaueris teipßm, dominus dabit tibi maximam benediilionem. C e rt c magnus numerus eß

ENARRAT. IOAN» OECOU eorum, qui fcruîli ingenio in domo Ajgt;rAh£, hoc eji in ecclc/iu, effèuidentur, qui tandemßigiuntz^c. Dicit: Audiuit dominus deus affliilionem tuam, uidit animii tuum affliiium, or quemadmodum in hoc itinere cona titrbata c î, dcjlitutaq; omni auxilio, Orajli deum, qui preces tuoi exaudiuit. î^ihil damni ex hac ßiga concis pies. Nafcetur ex te fylueflris homo ztr indomitus,adt uerfus quem omnes pugnaturi funt. li£c non folum ad lfmael,fed etiam ad poßeritatem eins pertinët. Ex iHa Agitrw, zypopuli Arabumaffueti latrocinijs uene^ runt : quales eciam hodie funt Saraceni, qtd lege hla^^ hometi tenent. De Antichriflis etiam hoc inteUigere poffumus. l^afcuntur etiam iUi in domo Abrah^e, qui fimulant fe ejjefratresnoftros,z:r pugnant contra fraa tres: unde folent nafci difßdia. N oj non poterimus eos auertere,fi ueritatem docemus. Et quamuis oriatur ob id bcllum,tamen nobis non licet negare ueritatë. Etiam ifmael uolebat effè iuftus,habebat bonum nomen,qua» fl audiret deuin. Sic eodem modo illi ßciunt, quiglori* antur in fuis operibus. Vidt dicere:Audax erit,zy maa nijijle praliabitur contra fratresfuos. Carnalis ßgt;iritu4 lern fempcr perfequitur.

Etilia uocauit notnê domfni loquen Il's cuea,Tudeus uidesmeldixiteniïn, no nne etiam hie uidipoft uidentê mcc

IN G E N E S I M» ijr (dcirco uocatus eft puteus iftc, pu« teus uiuentis, uidentis me: ÔC hie eft in^ ter Cades amp;nbsp;inter Bared» ‘

Peperitautem Hagar ipfi Abram ft* lium, uocauit^ Abram nomen filfj fui, quem peperitilli Hagar, Ifmaèl.

Porró Abram erat filius otftogtnta S)C fex annorum, cum Hagar pareret ïfmaëîem ipfi Abram,

Quia dixit, etiam in hocloco uidipofteriorii uiden titme, erat magnum miraadum. Et «e ipfauidcrctur effe ingrata, uoluit ßdum ipfum imtnortalitati confea crare, unde loci nomen ab euentu impofuit. Vt Abraa ham O'fandipatres deumuiderunt,ficiUauidit. Etfi tetur fe non perjiâam uifionem uidijje, nihilominus fe illud fu/cepi/je in fignum confolationis.Dicif.Tualloa cutaes me ancillam omnium contemptißimam czc. Certe hoc indicium eft maximie gratitiidinis.

Cades.) vbieftpetra Arabia.indeopetrea Arlt;t bianon multum à loco Cades, inpofterioribus librii tnentiononmultadehiflocis. Recenfuit Hagar,nimia rum Abraheftdum, nempe c^uod angelus cu ilia fit loa cutus, uolenscj; ftduin illud memorabile ejfe oc. Oba ferua tjuodno omnesfilij Abrah£,funtfilijpromißio nis,fedfolumhi, quiperlfaacnominantur. Q^iexti

enarrat» in genesim, more nafcuntur O'uerbo deino credunt, hi lfmct'éUtlt;e fimt. Seruorum enimefl timere,doniinorum autcin conjidercyfiduciitrnfirmdm habere. C^uicxßde,hifii bj Sorte O' promißionisyuereq-ßlij dei. Qjti ex timo» re natißunt, hi habitant etiam inter coteros C hriflia* nos,o non in ueritate colunt deum,fed aut ex commo do uelmetu pnefentismali. Ethiuerfanturinjjieciem boni inßmilia Abrahte,quorum efi magnus tmmerus. Et talis populus erit ufq^ ad diem confummationis.

Odoginta oßex-) Pfius decern accejß:runt anm, iamunus .tUditerum fcriptdfunt,utcogitetis quanta longanimitate expedauerit Abraham, donee deus ilU concederet fernen ex Saraipromiffum,unde ßlijdei nafeerentur.

Adulterij peccatunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tjj.lt;

Angelijj^iritusadminiftratorij. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tg.b z6,b

Angelorum creatio nobisnon confiât. 7.4 Animainficriptura. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;x8,b.i28.b

Anima pro finfitiua parte. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10 6.4

Befliæguitre conditie. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r^.b

BeftiiplèrocioresquurenoUupdbulaquicrant. 20.it BefliiC quare non omnes homimfubditicfint. los.b C

C41« ßororem fuitminuxorem bubuit. yo.b Cainßgurahypocritarum. 7i.a.yS.b.^o.a, 63.4 Ccdn organon diaboli. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;68.4

Cainapoßidendodicitur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;s9-4

Calamitatespiorum nonßtntpocnie,ßcd remédia.;y .b Caput conterere. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f2.lgt;.;3.a

Charanlocus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tzy.b

Charitatisuis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;to6.b

Cherubim- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;8.tt

Chrifliani ßtnt [acerdote5,ciuotnodo inteUig. f-d CibuianimarumeßChriflus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;143.6’'

Diodorus deunt negut.

Dißidium inter miniflros dei. Diljiututiones fimplicesfiigUnt, Diuitiie quctre dentur.

Diuiti£ fiepe dimcitias dirimunt, Diuiti£Ùdcodantur.

Domus pro ftmilici.

Donee quomodo inteUigendum.

Dbrietii^uitium nemo fatisuituperdbit.

Ebrietas malum.

ExcufationesfriuoU.

Énos reliçio.

Epifcoporum ofjrndicula non funt celanda. itz J, EquorumcommodumO'aliorumanimuliutn. to,i, 'EMnoftriefragilitatistypus. 44,t. cr4J.lt;lt;

■' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;F

Tides ucra. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Tilijdei. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

¥œdera fxncire fanüi dei non negkxcrunt. 14 *•amp; TœdemCh^diCorum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^A9b

Hieronymus taxatur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;SSI..0,

jJn^ieuttyiie. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\ti,a

Lotimprudentia. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i3^,lt;t.b

Litniecurfusad^uid. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xj.a

Uianumnominaudno^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;14,a. b

Miflapapiflicataxatur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;14? .amp;

Opera coniugalia extra paradiftm. ss .a Operore dei. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i-y.a

Orando uigilandum- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tsg.it

Origenes primas in dblegori/shabet. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;go.f,

Parenfumhottor. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uj.a

Parentes inßlijscompi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;112. b

hantus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ti2.(i

Patientia omnia uincemus mala. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;22 s. a

Paulilocus adHebraos deMalkizedek, anjùerit «a TrécTCcs Knitaip. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»43 •lt;lt; er 6

Peccatiaugmcntum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4f-a^i,

Philofophitaxantur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ro8.b

Platonisfententia de mundo, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;g y

Plato nobifcum in multisl'émit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y

Paenitentiatnlongo tempore expeilat deus, Pœnitentiain dei oßendunt opera, Poenitentia a/periorcm uitam requirit, Paenasimmittit deus propter pocnitentiam, P(xnalatanlt;ecrmembrorumdUus, 5s.b,$z\t Populus prophanus.

Prouidentiadei. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^s.b

Promiffionesdeifpiritualibusintuendeoculis, xjg.^ Proftfgordî(/c«migHor4t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;g^^

Spiritus pro uento. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jbident.

Stetbe cr (bl dn eiufdent flnt ndtur£. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ié.b

Tord pro hominibus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;41 - lt;lt;

Verbideiautoritas. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3.6.4-lt;lt;

VefperdapudHebr^eos. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^t■b

quot;Vidoria potiti ßrc infolentioresßunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»4^ •lt;lt;

Videredei. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t4..b

Viruxoremeorripiat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4lt;î'‘lt;

Zdjjimjw. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«4o.rf

Fo/ioj.t. uerfu^.deïe,(}u£. ToUo t7.b.uerfutf. coinmunicdtiudeftfuis: quid propriumeftboni.

Tolio i8,d. uerlii 11 /egc coprehcnfuSfet qu^dä denfto res,Qrfirècrc. folio ît.d.le^e.ntÿy'i folio 44..i uerßt 8. Idddremuspro ludaremus. folio jf.d.uerd fu 6. dele qui. folio 73 -b. uerfu t. pertineret. folio los.b. lege folio 107.b. uerfu t. dm* plius. folioii^.d.uerfu8.inbonolege. folioni.b uerfu 12.ßmilidm. folio 126. d. uerfu is. fequiter* tidlcge. E-tuerfui6.dehdcre. folioi^st.b.uerfui, kge tranfire.

IN DEX.
Confißionempeccdtoruindeusuult. 4^.4
ConiugumchdritdS.	39-6
Conßcientiamala.	70.rf
Confdentiee timor poß peccdtum.	47.648.4
Corhumditum.	83.6
Corßbißerudre.
Coruitypus,	ÎOO.rf
Coßdex Addm gudre fumptd.	39'6
Credtune d ßipßs non hdbcnt originem.	7.6
Curd udnd hominis in corrddendis dinitijs	• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iS.rf
Cufch Aethiopid.
D
Dcddn Ardbes.
Cei curd ergd homines.	s6.b
ßeiuirtutes.	33.4
Deitds imperßrutdbüis.	co.b
Deum ex nihilo omnid cotldidißß atd credit,ficile dlilt;t
mirdculdcredet.	9lt;i
rieus incorporeus cß.
Heus ßepe ironice lot^uiUff.	iT-it
liecimee.
rte/perdtorum hotninum ingeniufS,
Die uno dn omnid ßnt condita.	6.b
DieicommoditdS^	u.b
Diesutut. -	Vidi