IN APOCALYPSIM IcTu Chnfti, rcuclatam quidem per angelum Domini, uifamuerö uel fiXCEPTAM ATQ.VE CONSCRIPTAM a' IOAN-ne apoftolo cS: euangelifta,Condones centum: authore heinrycho bvLz

AD OMNES PER GER-maniam amp;HeIueciam,Galliæ,Angliæ, ITALIAE, ALlORVM'ctVE R E G N O R V At VEL N A-TIONVM CHRISTI NOMINE EXVLES, ATQ^yE ADEO' AD V-ni uerfos ubicp fideles, Chhfti Domini iudiciséç aduen tû expeélan tes,inApocalypfim lEsv Chnftiperloannemapoftolum ôé euanoeliftam euuloatam, H E i N R Yx

POCALYPSIM hancà lESV Chri{lo,re'‘ ^ercgû 8)t^ potificc maxi'mo, Domino noftro a dextera patris reuelatam, acipiritu Apofto» lico in falutem omniû fidelium, eorum maxp me qui futuri funt poftremis illis ante extre-* mum iudiciû feculis, editam efie, euincit cùm ipfa res apprimè cognitu neceiïaria, iàlutaris SC magnifica,quæ traefiatuntum ÔC modus at^ que ratio fimplcx, euidens SC illuftris, qua tra » Aatur. De utroque dicam brewiter, ea dunta* xat colligens.quç uidentur efle ufiliora SC ma gis neceiïaria. Dixerat Dominus in Euange^- loMaâ.

lio,Iè afeenfurum tn cœlos,inde milîurum Apoftolis fpiritum ianClum para* cletum, qui in omnem ueritatê induceret,5C ea quæ futura iunt annunciaret. Qjiod autem uerbis fe faCïurum dixit, id reuera faÆs etiam abundè præftv tit,Spiriru fanCIo Apoftolis miflb,qui ipfos in omnê ueritatê induxit,ijfdêlt;^ ea quç futura erantaperuir,Ioanniapoftolo SC euangeliftf in primis, qui exgt;-hibitam fibi à dextera patris per Chriftum,opera angeli,in fpiritu fanêîo, re^ uelationem banc exccpit,fcriptO(^,hicetiam iubente Chrifto,mandauit.Cu ius quidem feripti fumma SCfinis hic eft, Chriftû iE S VM Dominû noftrum Sumntd .erp-nunquâ defuturum fiiæ in terris Ecclefiæ, fed gubernaturum illam fpiritu ac nisApocAly' uerbo per minifterium ecclcfiafticum. Ecdefiam uerô ipfam.dum in hocuer ppos. fatur feculo, permulta pafluram, id^ propter Chriftum 8C ueritatem Euan--geltj confeftam. Aperit autem omnia QC fingulapropcmodum,quæ palîura eft mala,oftcndcns,quomodo exercendafit uulgaribus calamitatibus,bcllo, peftc,fame,8C fimilibus.Quidpriuatimexperturafit à falfis fratribus,perhegt; refes SCfchifniata, graues^ amp;nbsp;diuturnas inreligionisnegotio concertatio* nés ac corruptelas:denicj,quàm atrociter diuexandafit crudeliisimis ueteris Romani imperq pcrfecutionibus,poftrcmô SC Antichrifti nepharijs artibus ac tyrannide exquifita. Qpæ quidem omnia hue pertinent, ut eleêîiomnes abundè prçmoniti SC inftrucli,omnibusfeculis,dum hic mûdus fucrit,Chri* fto rcdemptori,regi amp;nbsp;facerdoti fummo, unico SC aeterno, unicè uera fide adgt; . haereantjipfum ingenuè fÿncerelt;ç confiteâtur,inuocêt,tnnocèntia colant,ac inpatientia uenturum ad indicium, liberandumcpSCferuandum pios expe^ lt;ftcnt:contra uerô,fuperftitiones omnes acmundûipfum cum fuis illis uarqs religionibus, felicitatibus ac uoluptaribus, alpernentur : caueant autem fibi «(2 ab omni

INAPOCALYPSIM ab omni impfetate, fugiantcp in primis Antichrtftum i'nfine fccuh' ucnturff, ufurpantem fibi iniquifsime rcgnum QC faccrdotium Cbhftijö^ grauircr pcigt; fcquentcm Chn'fti Ecclcfiam ad ipfum ufep extremum iudiciû, quo tandem cum omnibus fuis complicibus in tartara fit præopitandus,

Rpoc.cdp.i. nbsp;nbsp;Orditur aurcm Joannes falutare hoc negotium ab ipfo Chrifto,Domino,

rege amp;nbsp;pontifice fummo,cuius defcriptionem admirandam ÔCpulcherrimâ, pro more apoftolico,ucluti totius opcris fundamentum,mox ab initio collo CiuictraHétur cat.Ea adeo magnihee defcribit Dominum, ut facile agnofeere pofsit uniuer inhoclibro,çy faEcclefia,pertotumterrarum orbem diireminata,in ChnlfoDomino,’om^ quo ordine. nia ca compléta eflè,quæcunlt;^ ipfe prædixeratin feipfo adimplenda fore,ni mirum exaltandum in dexteram patris,in omnem cœleftem gloriam, poten tiam amp;nbsp;maieftatenijibi^ futurum regem regum omnium maximum,amp; pon-tifieem uerè amp;unicè fummum, Saluatorem, gubernatorem, Dominû amp;. de* fenforem catholicû catholicæ Ecclefiæ. Talem enim beatus Joannes non tan turn ipfe uidetjfed nobis quoc^ omnibus feriptura hac fua,planè diuina,côfpf ciendum,in uifioneluculentifsima SCelegântifsima, exhiber.Quinimô,ut no bis omnibusinnotefcerct,quomodo in cœlis ad dexterâpatrisfui,rcx,facer' dosôt Dominusnofter lESVS ChriJlusfedens,uelagens,nihilominusuer* fetur in medio EccleliæJuç catholicæ,cuius hdclê habeat curam,quam benigt; gncôi plenè confcruet,optimec^ gubernet,dcmoftratin illaftia uifione Joan nes,obambulare Chriftû inter feptem candelabra aurea, acinmanufua dex^ tera feptê teuere ftellas. Et mox quid per candelabra ftellas intelligat, ex* plicat,appellans candelabra ecclefîas, amp;nbsp;ftellas ccclcfiarum angelos,id eftle* gatos,miniftros attp paftores,Nam delegit fibi Dominus feptem célébrés in Afia ecclefîaSjCum quibus nunc quidem in généré ôC per compendiû, Joan* Septan Eccle- ne intcrprete,agit: quod in omnibus per orbem ccclefijs perpetuô agit, neep fix. unquam ad lîncm ufep feculi agere definit. Etenimfeptenarius numerus, qui Cdp.icr j« ufitatifsimus in hoc libro,plcnitudiniscp numerus eft,omnes in fe coprehen* dit ecclcfias.Vnde Joannes omnia quæ cum his Jeptem ecclefijs agit,ita pro* ponit,moderatur amp;nbsp;attcmperat,ut omnibus in mundo ad finem ufqj feculi fu turis,ad eruditione applicari queant ecclefijs : atlt;p ea de caufa hæ feptem Ec* ~ clefiæ omnium ecclefiarum exempla efle polftnt. Quod enim tunc, cum ilia reuelarenturin feptem illis ecclefijs,placuitaut difplicuit Domino: id ipfum in omnib. ecclefijs,ad finem uftp feculi uel placebit uel difplicebit. Etficut il* las feptem uoluit inftitutas,ita omnes amp;nbsp;fingulas,quouis etiam tempore uo* let efle inftitutas.Ergo habemus in his feptem ecclefijs exempla Deo dileefta rum ecclefiarum, amp;nbsp;præftantifsimarum quidem: deinde amp;nbsp;corruptifsimaru, mediocriu quolt;p,denicp SC mixtarum. Atep in his omnibus indicatur,quod* namfit, aut futurum fit, ecclefiarû omnium in orbe terrarum, amp;omniû quo* que temporum,ingenium,qui mores, quæ uirrutcs,quæ item uitia,uitiorûcp medicina.Ergo inftruit in his Dominus,arguit,obiurgat,minatur, hortatur, Confolatur,promittit.Vndein his ueluti in tabula ante nos pofita cernemus, quæuera amp;nbsp;orthodoxafit Ecclefiæ doeftrina : rurfus quæ praua ôtf cacodoxa fit dotftrina. audiemus difccmus^,Ecclefiæ Deo diledlæ perftandum elfein femel accepta ab apoftolis Domininoftri i E S v Chrifti prædicatione euage* lica:necp expeeftanda efle noua amp;nbsp;plura dogmata alia, nihil opus effe alijs re* uelationibus: Ecclefiam enim plenifsima inftrutftam effe doftrina. Ibi etiahl docetur,quid agere oporteat cum do(ftrinis,do(ftoribus^ conuptis.Cunuß

prodiuis fit m lutta lapfiis, diligenter SC copiofe fiippcditat medionain, dogt; cens, quomodo collapfa pofsït en'gtrcpalari^Ecclefia. Atq?hicmultis difi ferit de liera pœnitentia,defriKfiibus pœnitennæ, deofRcîjsfanÂorum,uel

'deirercbonis operibus. Simulaffiicfios hortaturad paficntiam ÔCconfiant tiarn, ad inrrcpidam confefsionem nominis Chrifti,amp; ad omnem pietatein: fubinde propones amplifsîma Dei præmia,8Cfiippiicia quolt;^ parata efiè aC feuerans rcbcllibus atq? defeifioribus.Hacratione SC hoc modo oftendit Ec clefiæloannes,qnomodo lE S VS Chn'ftus Dominus nofterucrfàns in cœlis addexteram pam's, intérim SCnihilominus agatin media fuorum Ecclefia, inipirans liane, animans,feruans atep gubernansiSC rurfus,quomodo Ecfle-fia in hoc feculo uiuens,uiuat in Chrifto nihilominus, uiuificctur ab ipfo, à quo tota pcndef,6Cin quem unicèrcfpicit,in quo 6C feruatur.Qiiis uero no agnofeat hanctrartationem prorfus eile apoftolicam, atqp in docflrina Chrix fil optime fundatamf' In ipfo autem opéré omnia ac fingula multo euiden^ tins nobis explicabuntur.

Pon Ó cum in Euâgclio dixerit Dominus,Ecclefiam diledlam fiiam ipon* Eedeju mul-fâm uanjs cxcrccndam fore affliefiionibus, in quibus tarnen ei nunquam de^ nbsp;nbsp;obnoxia té~

clîeuelinnunc quidernàdcxterapatris fufifsimè ôC pulcherrimo ordineo^ tationibi^cr mnia Ecclefiæ fata triftià enumcrat,nimirum ut dum Etclefia uarij s fubditur inalis,horumreminifcatur,SClcfeconfoletur,nemalisfracfiaindpiat dubita^ ' redebonaerga ipiàmDciuoluntate ,recidat^ruriusin defertam idolola-triam,in enorcs patrios, SC in uoluptates huius mûdi lubricaszfed pergat pOx tius in femel rcceptaChriftireligione,pergatinquam per conftantcmpaticx tiam cofiteri Chriftum, adhærere ipfi indiuulfCjUt tandê cum eodem coiiin^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

gamur etiâ in æterna patriagt;Qin' certè feopus SCfinis eft uitæ noftrÇjCurfiis^ omnium in hoc mifero feculo fidelium. Cæterùm cum in calamitatibus pep Câp.4. fecutionibusep fideliun^ ÔC in felicitate ac triumphis infidelium uariè aflîcv tur,adeocp grauifsimè tetatur etiam ianSfifsimi cuiuicp cultoris Dei animus, priufquam tara Ecclefiæ triftia miièraqj exp onat ,prçmittit his omnium p ub cherrimum adorâdç 6C femper in fècula benediiffæ Trinitatis ^pum uel adx umbrationcm,qua omnium oculis ipeSlanda proponitur inerfabilis Dei ia^ pientia,potcntia ac maieftas, iufta eiufdem gubcrnatio,ÔC fantfium in rebus omnibus iudiciumtadeoep demonftratur,Deum omnipotêtem patrem,per agnum illumjid eftper filium fiium, rcdemprorem4ioftrum unicum,inuirtu te fanefiiSpiritus, omnia reifié gubernare, quæcunqp uelin cœlo uelin terra funtradcoqj ipfa etiâ Ecclefiæ fuæ fata, quæ icripta funt in libro æterhæ eius prouidêtip, figillis munito ieptê. Ibi apparetagnusDei,icptêinfignitus cor nibus : id eft,pleniisimainftrult;51us potentia tam imperiali quàm pontifical!, omniumcp iumma ac in omnibus abiblutiisima.Librum ilium ex dextera ic' demis in throno accipit agnus, 6C ordine feptem ilia figilla recludit, uel ape^ tit. Accepit enim à pâtre omnem poteftatê cumin cœlo,turn interra. Quod Septetnagni autem agnus folus figilla ilia feptem aperit,fuauemyfterium continet,SC c6gt; comsxupj. Iblationem eximiamfidelibusfiippeditat.Etenim cum a-edamus, agnûDei redemptorem nôftrum i E S v M Chriftû eximiè genus humanum diligere, b ta ut neep in cœlo neq^ in terra quicquam inueniri pofsit, quod nos diligat ardentiusaïunc autem ceriiimus huneipfum,6C non alium,figilla ilia feptem aperire,quibus apertis in mundû protinus proruant calamitates uariæ: quis dubitaret, illas immittiflbi ad falutem, cum non citra eius prouidentiam

difpofitioncm^ immittantur, qui omnia in ßlute Riorum dirigit r' Quibus omnibus illudinfigne acccdit,quôd omnesfpiritus angclicijfeniores quocp cœlites fiC creaturac uniuciRcj Deum adorant amp;nbsp;agnum, huius iufticiâ præ-dicantaclaudât,ôô pro gubcrnatione optima fempiternas aguntgratias.In' de enim nos miferi mortales carne circundati peccatrice,difcere debemus,e^ tiam nos agnofcere iufticiam Dei in omnibus Riis operibus,nihil obmurmu rare eius gubernationi iudicijscp acquifsimisrfed adorare potius Deum, nos illi Ribîjcere,prçdicare eius iufticiam,gratias agere pro gubcrnatione eius fan(ftiisima,accum Propheta clamarejuftus es Domine in omnib. uijs tuis, amp;fàn(ftus in omnibus operibus tuis.Iftisueroadhuncmodum prgmiisis,et ficinftrutftis pracparatiscç fidelium animis,figillatim cxponitur ac enumera^ Cdp.i. turin apertione feptem figillorum,quæ quanta mala homines fintinuaRp ra, à quibus ne fideles quidcm in mundo hoc uiuentes fint immunes futuri. Recenfenturbella,clades,fames,pefteSjSC quç huius generis Rint alia:rurRis perfecutiones, feditiones, amp;nbsp;his lon^e détériores hominum per corruptara dolt;ftrinamfedult;ftiones,perditiones^.

Confolatio. nbsp;nbsp;Quoniam uero liber hie Apocalypfeos maxime euangelicus apoftolp

Cdp.7. tur^ in periculistnaximis fideles eximiè. Ideoró in hadenus expofitis cala^ tnitatibus, turbis, malis ac corruptelis, inducit Dei angelus,qui elcdos Dei confignat in frontibus fuis:atçp hi quidem omnes Dei bonitate amp;nbsp;cuftodia feruantur ab intcritu. Numerantur autem horum innumera milia. Vnde dfi feimus, amplifsimam eifeDeimifericordiam inferuandishominibusiopti* demaiorumnoftrorumfalutc fperandumefle, quorum licet parsma^ dum de pdute gna uixcritfiïbcorruptelaPapifmi,inde tamennon c0fequi,dubiam efleipgt;-néorum nbsp;nbsp;nbsp;forum falutein,uelhacetiam de caufàjquôd cernimus nullo non tempore,e*

ftrorum. tiam pcriculofifsimo,Deum fuam habuiffè achabereEcclefiam,habereRios fignatos,amp; cultores,qui,ficutiquondam, genua Rianon flexeruntipfi Baal.

, Qlios omnes fua inenabili bonitate amp;mifcricordia ab interitu feruauit, ab omni corrpptela dementer repurgauit.

Septem tublt;e. nbsp;nbsp;Ex feptimo autem figillo producuntur conftqueter tubæ feptem, quibus

grauia denunciantur certamina fidelium 6C infidelium. Priufqua tarnen hæc Cap.8, cxplicentur, oftenditur Chriftus ante Dei thronum intercedens pro nobis, amp;nbsp;ad huncin periculis remittutur fideles,petituri ab ipfo auxilium,defenfio* nem 0^ liberationem.Clafsicum uero Riis canitmagifter mendaciorum diagt; bolusifandisrurfus dafsicum canitfandusDei Ipiritus.Concurrunthic pq ÔÈ^impq,fyncerae8Ccorruptæ dodrinæ difeipuliimilites Chrifti SCdiaboli. Magna Rint hie pericuia, grauius^ affliguntur amp;nbsp;tentantur piorumanimi peruerfis inEcclefiadodrinis, quamfacuo tyrannorSgladio, omnimodism calamitatibus.Recenfentur hic uariac hærefes, quæ ueritatem oppugnant amp;nbsp;adulterant cuangdicam.Et ut per feptem figilla intellexit omnis generis ca^ ? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lamitates, iufto Dei iudido irrogatas orbi: ita fiib tubis feptem coprehendic

omnes in orbehærefes,amp;pcrniciofàs cótradodrinam apoftolicam opinio/ nes. Acinpræfentiarum oftendit, inter corruptelas ülas maxime excellerc Papifmum 6C Mahumctifmum.Papç clerum pctulantem QC moleftiï,adeoc^ bominibus intolerabilem, deferibit fubl^ccie locuftarum.Ac Laurentius Valla, uirdodifR licet patria Romanus effet, de infigni etiam familia natus ’ Cquando potior ci libertas crat Chrifto digna,quàm feruitus tam durafiC

prodigiofaVotincrc fe non poti»t,qufn inuexcnt in pontificium cIenTm,dtz xcritcp: Ego,fi qua mi hi fides eftjnihil puto nee Deo nee cætcris hominibus magis eflè inui{um,quàm tantam clericorum in rebus feculan'bus Iicentiam. Neep minus euidenter Turcicam Crudelitatem, fub ipecie terhbilium equo rum,fumos Sc igncs ipirantium,adumbrat:quibus omnibus nfiferè tradit at fliSiifsimam excarnificandam foreEcclefiam,eoproriusmodo,quo uide^ mus hodie diuexari fub Papifino SC Mahumetifmo infelicifsimo.

Rurfus tarnen ne quis in tantis ma lis deiponderet animum,cogitaret que Ew^u^eh«, uel lianas cfleDei promifsiones de finibus bonorum dC malorum, ÔC de libéra-- confoldtio. tionefidelium per extremum indicium : rurius ex more ingenioep apoftoli-CO coniblationcm ualidiisimam omnibus iftis periculis ÔC calamitatibus fiib Qtÿ.io, texcnSjOpponit.Nam producit in medium ipfum Chriftum Dominum,con firmantêfolenni iuramento, ucnturû omnino rerum omniû finem,Deumcp Muftum repeniurum certo prçmia pîjs, fupplicia autem impîjs.Vbi non diisi^ mulat, ipfiim loannem rurfus prophetaturû, nimiru inipiritu 8C docflrina a^ poftolica,regibus,gentib.etpopulismultis.Quinimômanifeftèafleritmiflu Cap.iu rum fc orbi doôores ueritatis à certæ ialutis,qui dC fcelera Sgt;C fceleratos cor i-uptifsimifeculi extremi homines acerrimè increpitent, Chriftum fyncerè prædiccnt,SC Antichriftum grauifsimèaccufent, Hosper typum adumbrat duorum exccllentium doeftorum, quos propter libertatem pfædicandi,fi- 1' deiep conftantiam,dicitab Antichrifto occidendos crudelifsimè.Sedaddit, hos à Deo accepturos prpmia amplifsimaiAntichriftum uerô fruftra conatu rum fupprimere,percædes ôCincendia, prædicationem Euangelicam: eo quôd D ominus fubindc excitaturus fit nouos prxdicatores, qui ueritatem obfcuratam illuftrent. Addit practerea, plurimû fubinde dccelfiirû Antichri fti partibus, cundem denicp per aduentum iudicis prorfiis conterendum, fi* deles autem conferuandos 6C beandos.Vcrùmnon pergitinprgftnti abfot uere locum de iudicioChrifti extreme, fed fiilpenditexpofitionem ueltra* lt;ftationem cam in alium commodioremlocum,quem tratftat 19 zo cap.Et hæc quidem hadenus in genere dixit de periculis, calamitatibus, certaminfi tgt;us,turbis,fclt;ftis SC perfecutionibus Ecclefiæ Chrifti,quæ à temporib. Chrt fti St' Apoftolorum,ad finem ufip feculi ipfam exerccbunt.Subiungit confer quenter fingularcm uel peculiar em,camcp copiofam traeftationem de certa^ minibus pcrfecutionibuscp Ecclefiæ grauifiîmis.Nam nouifie ifta in primis oportet fanlt;ftos,ut inipfis periculis ÔC afflitftionibus admonitionis huius dt uinæ reminifcantur, memincrint^,hæc quç patiuntur prædixifle Dominu, qui Sc omnia regat ÔC gubernet, denitp ex his malis liberate pofsit ÔC uelit, quando,quomodo5Cquantumipfeprofiiabonauoluntateuolucrit.Princi piô itat^ in généré rurfus proponit partes huius pugnæ ucl certaminis, mu* îicrem lole amicftam,coronatam,parturiente, Ecclefiæ utiquefidclis typum: opponit huic hoftemlonge acerrimum,grauifsimumcp,DraGonem inquam Septet JracO' magnum,ruffum,fepticipitem,ÔCc.figuramnimirum antiqui ferpentis uel ttif capita. fathanæ. Subqcitur horum conatus,ingenium, uis SC congreflus uel pugna» Atep hiciterum conlblationis ergô infulcitur uiSforia Chrifti capitis, Eccle* fiçcpSCmembrorum eius.Dcindeïpeciatimcomemoratinuifioneperloan Caf.tj. nem Dominus,fingularia draconis organauel inftrumenta, per quæ Eccle* fiam 8C oppugnat, SC crudelifsimè diuexat atlt;^ dilaniat. Sunt aût hæc infini* mcnta,beftiafeptiGeps ÔCdecacomis,SCbeftiabicornis,hoceftImperium SC septem lgt;cffi£ te 4 pfeudo* capita.

IN A P O C A L Y P S I M pfeudoproplietajmpcitjcp imago. Hæcadimitationem Daniell’s tani pfö^ prié,fuiscpCquoddicifolet)coloribus, Älinij Sein 17 cap,dcpingit,iitncmo non pofsit tangercjncdum iiidefe,dc quibns loquaturincmpe dcuctcri ini' perio Romano, ôôde Papatu.Bcftias,ad imitationem Danielis,régna uel ini periaappellauit audelia. Etrcsquidemipfa damat, ipfum Dominum no' ftrum IË S V M Chriftum, caput amp;nbsp;regem omnium fant^orum, paiTum effe crucifixum fub Pontio Pilato rec^iore kidæçjcd hue à Roma miflb,0£l guber nante omnia nomine Impi Tiberij. Deinde nemo nefeit, primam in ChrP ftianosperfecutionem excitatam die à NeroneRom. Imp. fecundamin' ftitutam effe à R. Domitiano Rom. Imp. qiiæ authorem huius operis inuoluitiinde uero à reliquis Imperatoribus Romanis otko alias',SCplures C' tiam perfecutiohes commotas efle in fidelem Chriftiiponiàm, quibus hate tantum non dilacerata conculcata fuifle legitur: necullam aliam ob caU' fam,quam quod beftiäm hanc adorare nollet: id eft, quodiuperftitiones ÔC ritusethnicos Romaniimpertj,dcosinquam,cultum’que cthnicumrecipe' re nollet: Deum autem folum per Chriftu adoraret, atep ei fecundum Euart' gelium adhæreret attp feruiret. Excipiuntut ergo hie Conftantius. Conftan tinus,Gratianus,Theodofius, ÔÔ reliqui pi j ac Chriftiani principes uel impc' ratores,qui ftib beftia diabolica minime ftipputantur.Imperium enini uel rc' Row.ip gnum per fe, ficuti ÔC Paulus dicit, eft à Deo: unde fi boniuiriimperaucrint, ' a fe diabolo regendos non dederint, pertinebuntutiep ad corpus Ecclcfiæ fanlt;ftum,non ad abominandum beftiæ corpus. Interim dum uetus iliaRo' ma ferio nollet refipifcere,0:l conuerti ad Chriftum,relicftis dtjs fuis Qi. ftiper* ftitionibus,lege talionis tandem damnata eft à Chrifto. Nam qua menfura Romani menfi luntalifs gentibus,cadem gentes aliæ remenfeîuntRomæ» Proindc irrueruntin imperium Perfac,Hunni, Franci, Alemanni, Veftgot' thi, Vuandali amp;nbsp;Oftgotthi,ac totum fruftillatim dilacerarunt Imperium: ip' fam ucro Romam tandem obfederunt,irrupcrunt,occuparunt,diripucrunt, cuacuarunt,0L combulTerunt atep uaftarunt. Atque ita demum ultus eft iip fto iudicio Dominus i e S v S fanguinem luorum.Iacuit autem,amp;: iacet adhuc in ruinisRoma,ncque reparabitur unquSad Iplendorem antiquum.Ruinas autem extare oportet,in argumentum ueritatis amp;nbsp;uindiclæ Chrifti 1 e S v:uC uel inde colligant omnes pipin reliquis etiam promifsis Chrifti nondum im*

Sed Ôd Romanum Imperium occidentale fine Imperatore neglec?lum ia' cuitfupra annos 320, ab Auguftulo, quern opprefsit Odacer Germanus, ad Carolum ufcp magnum Francorum regem. Atqj iftis temporibus defola* tionis,id eftimpcrij opprefsi amp;nbsp;extineftiin occidente,cœpitRomanusC' pifeopus non modicas paulatim colligereuircs amp;nbsp;facultatcs, per authorita' Veterii impe- tem quam fibi prætextu Chrifti SC apoftolorû Petri amp;nbsp;Pauli parabat,donec ri/occdfwrto- dominariinciperet.Atantcceflbres Papp prifei non fucrunt principes in Ecclefia,rcligionis prætextu dominates: fed miniftri fuerunt Ecclefip, pafto res^ fimplices amp;nbsp;pauperes. Prpdixit autê amp;nbsp;Paulus, ex ruina Imperij SiC ur* bis deuaftatione cmerfurum Antichriftum. Dixit enim, T antum hoc tenes nunc(uel,Tantum hocimpedimentum quod nunc detinet) donee é medio fiat,aut tollatur, amp;nbsp;tune patefietiniquus ille. Significauit itac^, nonprius rC' gnaturum, aut uenturum, erupturum^ Antichriftu, quam e medio ftiblatu fuerit uetus illud Rom,Imperium.Namhocfubuerfo,erigêdamforefedem .. I« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;illain

illam Romanam.Nam Tcrtullianus,qui uóa't ante anftos 1300 ,in Iibro de Re fuiT.carnis;Ciiiis,inqint,fiet de medio,nifi Romanus ftatusf cuius abfcelsio in decern reges difperfa,Antichn'ftum Riperinducct.Et S.Hicronymus n.ad Algafiam quæfl. Romanumimpeiiö,inquit, quod nunc uniuerlas gentes tcner,reccdct,ÔL de medio Ret: amp;nbsp;tunc ueniet Antichriftus,fons iniquïtatis» Jlli I'pli authores, per Babyloncm in hoclibro Ioannis, intelligunt Romam. Acloannesipfeinhoclibro demonftrat, Riblato fepticipi amp;potenti impe^ BeRiabicor^ rio Romano ueteri, exon'turam beftiam aliam,amp;^ quidem bicorne : hoc eft, talempn'ncipem, qui fibiucndicet principatû,autregnum duplex,plcnitugt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

dinem inquampoteftatis tam in fpiritualibus quam têporalibus. Agnofcit autemhunc hodie totus mundus Romans eflc pontiRcem, triplicicorona inRgnitum (baud dubie à tribus cornibus, quæ humile hoc contemptum^ cornu,iuxta Daniclisuaticinium,uelhumiliauit,ueliuftulit)acduabusarma Ddnitlii turn clauibus,RgniRcantibushunc efl'e regem pontiRcem,in fpiritualibus

temporalibus monarcham maximum, Chriftiin tern's uicarium, habcntê poteftatcm plenam in cœlo amp;nbsp;in ten a ille iple quondam fuit author homini cus,cxcitand£ imaginis beftiæiid eft,inftituendi ad imaginem luxtacp imita tioncmueteris Romaniimpcrij, nouumimperium.Id quod cumin Carolo Magno,principcalioquieximio,inceptum,ôôaliquô uftp prouedum eftef, deuentum^ à Francicis rcgibus adGermanicos,fortes quidciilos,pios lau datoscp pnncipcs,ponrifex Romanus hos miris modis uexare, turbare, ex^ cómunicare,deqcere,óif alios in ipforum locum lubuehere, pluracp fimul re^ gna bellis inter fefe committere colliderecjp non crubuit, tâtifper dum reges illifead arbitriufuum accómodarent, SC ad ofcula pedum fefe prouoluerêt: lt;pfe uero Imperium tandem fibi raperet, ÔC decretis in totum euulgatïs or^ bem tcrrarum, iatftaret fe cffe orbis monarcham, qui pro fuo arbitrio pofsit reges 8C deijccre 6C fubuehere in regnum: denicç fe iudicem elfe in terris fti-premum,qui iudicare pofsitomnes, ipfe uero à nemine prorfus iudicari dcgt; beat.Vt ergo in ueteri Imperio fecreuimus à bcftiae communione omnes ui ros bonos,qui fuerunt SC uixerunt fub Imperioiita in nouo hoe femper gra^ nes cordatosi^ principes SCuiros pios populos^religiofos excipimus, qui illispermixti, non modo fe in Chrifto contincnt,fcd beftiam quot^ucl auer fantur atqp conremnunt,uel pro uiribus fuis oppugnant. Vnde nequaquam incenfum beftiacueniût.Beftiauerôhgcbicornisfuoscultoresinfignitcha^Chantäer be-racftere:characfterem uero refpuentes hominum cÓmunione abdicat, ut his /!'*• nee emerc liccat,nec uendere: quinimo damnat eos pro hæreticis atlt;^ fchift maticis, pronebulonibus perditis atcj^ perdendis. Sifatearis nuncte Chrigt; ftianumefle,profitearecpftncero Sc orthodoxe corde fymbolum apoftolF cum,Sc unam fantfta Chrifti omniumep fanlt;ftorSEcclefia, non autem confia tearis ante omnia Papam elle Chrifti in terris uicarium,cum plenitudine po teftatis,ÓC Romanam ecclefiam,quæ fit mater omnium ecclcfiarum,SC erra' re non polsit:nihil adhuc confelTus uideberis,fed diceris potius de hçrefi fii' fpe(ftus,SC inquifitioni feueriori fubijciendus * Diftimulari hæc res non po.-teft. nÄn nota eft omnibus in toto orbe hominibus. Quo minus ante aber^'Niwim« no^ raremusinretantoperecognitunecelTaria, eognitumcp Antichriftum minis beßie, lius fugeremus,numerum etiam nominis beftiæ loannes fubiungit, öäö : per , quern uidelicetperueniamus ad nomen, uel noticia Antichrifti. Si enim ab édita Apocalypß numerauerimus annos 666, perueniemus ad annum Dogt;

pUdtatis, paiipcrtatiscp,adeo^aminifterrjfuiobhtus,animûadiecitad do mmatiim, 2CmuncramaximaaPjpinorcgealijs^prinapjb. accepit, acfibi gradum conftruxit.pcr qucm pofteaadfummumcacumen Impcrij confcen dit .Id quod in ipfo Opere ex hiftorijs plcnius perfpidtur.

Confoldtio. nbsp;nbsp;Sicutautem antea femel amp;iteruiTi,ita nunc quo qj, pro ingen io apoftolf

beftia, ftare agnum nihilominus in monte Zion, non ut draconem in hare.-na;habcrccp Chriftum cledam, in mundo hocimmundo, amp;nbsp;ab Antichrifto polIuto,Ecclefiam,quam interim fideliter afleratjCt tueatur.Adijdt,urcuncp oppreflam cupiatbeftiafacrofanófam Euangeltj prædicationcm,nihilQmP nus ramenEuan^elium prædicandum fore, amp;nbsp;quidem clare, adeo^ruitura Babyloncm certo,ftabiliendamuer6 Ecclefiam Chrifti.Additinfuper con^ folationis ergo, animas fandorum,propter Chriftum periclit3ntium,aut oc cumbentiumgt;certô SC relt;ftààmortehaccorporalimigrarc inuitam reterna. RurfuSjparatum eftc Dominum ad uinditftam de omnibus fuis hoftibus fii^ mendam,hiscp quam abundantifsime retribuendum.ld quod parabolis uùv demiæ amp;meftis eleganter enarrat.

Defupplici/s j-jjg gjjj. 2 J hunc modu tralt;ftatis,pergit diligêtius cxplicare non poftremS finibus bonorû SC malorû,de donandis amplifsimis prx* umcr 0/10 Chrifticultoribus,Sideirrogadisgrauifsimispœnis atq?fijpplicîjsAn ■ tichrifto adhærcnrih.Hçrcntinlns perplexi homines no uulgares,5C erratur ferèàuulgo plus ^turpiter:dum propter felicitatem impiorûtemporariâ, miferiam^ piorû diuturnâ, dubirat imp ij s fupplicia,ptjs ampla pracmia efle deftinata. Ideo enim in ftatione fua confiftunt pauci, plures^ Chriftum ip' fum cum uerbo fuo rident, ÔC præfentes præfcntis feculi uoluptates amples xantur,fc(ftâtes partem feliciorê ÔC uitftoriofam. Proinde non abs re beams Ioannes,pr£cipiente Domino,maximam in his bene explicandis diligentia Op.tr. collocat.Et principiô pro more fuo feptem angelos, habentes phialas plaga Septëphtdllt;e. rurnDei,producitinmcdiû,Slt;producitquidem è templo : fignificans,iudp cia Deiin puniendisimpijs omnino elfe equifsima. Etfeptenarius numerus iterum comprehenditomnis generis, adeo^ plenifsimas Dei plagas. Phia* Cdp.16. las has effundunt angeli in Antichnftianos,uerbiDei hoftes, ôCin pœnitere nefeios homiip.es.Nam iuftifsimus Deus uarijspœnisimpœnitentemmun* dum affligingrauiora bis referuans, quæinfuturoirroget feculo. Singulari* Qp.iy. fer ucro iudicium, id eft,fiipplicium merctricis purpuratæ,Papatus inquam Sebeftiæ,exhiberfpeeftandum. Prius produxit honcftamôi^ illuftrem ma/ tronam, ipfam uidelicet Chrifti Ecclefiam :nuncucluti per antithefimop' ponit eimeretricemfuperbam,pfcudoccclefiamillamRomanamnupcraffl, quæ fern agis externo quàm interno ornatu extollens uenditat. Afl'eritautc banc ob grandia peccatainterituram, ficutiSCuetercm beftiam dilaccratani atep combuftâ elfe conftat. Sedet autem feortum illud,quod Babylonicum appellat, inbeftia. Nam Roma, fedes eft illius ecclefiæ, quæ nbsp;nbsp;Romana

fancftifsimanuncupatur.Vnde tam difertelocutum loannem uidcnr omnes, ut ueluti digiro, quod dici folet, monftraric, quos in telliga t, ÔC de quibus lo' quatur.Certè uetercs,quod paulo ante monuimus^per Babyloncm ipfam

Romammtellexerunt. Cæterùm Babylonisintcntumdcinccpsmtraprofè CâbaS. quitur cdpi'a euiden«a,ueluti flumen quoddam eloquentiæ effundens:ac ucluti in compcndiû coUigens, quicquid ufpiam eft apud prophetas amplis fîcationum SC figurarnm orationem incendentium.Obiteruerô inierithisiu Cap-fp» cundiisima quædam denuptijs agni,SCiponfa ad nuptias fe apparante, de® certitudine falutis piorunijô^ qualis nam fit felixilla beatitudo.Qtiibus abio lutiSjprotinus defcendit ad indicium illud extremum,quodnon exiftimo ub libi in tota Scriptura,tam copiofe ÔC graphicè,atlt;p in prçfenti non modo de-fcriptum,fed etiam coloribus ceuuiuis eflè depiôlum. Nam deferibiturper-fona ipfius iudicis uenientis in iudicium cum fandlis fuis,6^ cum gloria ô? po tcntia magna, Opponuntur illi hoftium phalanges, atrociisima ipirantes in fandlos Dei. Succeditmoxiudicium horrendum planè,fed iuftifsimû.Nam dcturbaturin tartara pfèudopropheta, deturbatur bcftia, deturbantur unà imprj SCimpœnitentesomnes.Oftenditurprgtercaiufticiaamp;çquitashuius Crf/?.!«, uniuerfalis in ièculi huius fine iudicq, quo fuppliciû fumitur de omnibus eu-iufesep tandem nationis, religionis,gradus uel ordinis fexus^ hominibus, à uerà Chrifti religionefeparatis aut alienis. Vbi ôô refurreÆ'o morcuorum attingitur,amp; proceflus totius iudictj adumbratui-.Iftis fubiungit longe iucû-difsimam difputattOncm de uita beata,in genere primùm oftendens, qualis eafit,8Cquod certilsiméfidelibus donandafit. Qua trac^atione oppugna- Qp.ît amp;nbsp;a, tur ualidifsimè congenita nobis diffidentia.Deinde fpeciatim ô^copiofe iùb typo uel imagine elegantifsimac urbis,adumbrat utcunij,federn ÔC palatium beatorû,nihil omnino relinquens ueliucundi, aut amoeni uel preciofi,quod non in cœlefti illaregia cflè,ôô abundantiisimêfempitcrnis'que temporibus præftari aflèueret. Alioqui non nefcimus,de futuro gaudio quantumuis ample dilputatum fît à loannc hadlenuSjnihildum tarnen tantæ par rei dictum €flc,cum ÔCPropheticaô^Apoftolicafcriptura dicat,quod oculusnon uidif, necaurisaudiuit,nelt;pin cor hominis afccndit,id praeparauit Deus ipfum diligentibus.

Ulauerô qyç redegi hueufep in compendium(inferiptione et conclufione operis omiife, difpofitione libri interim etiam comonftrata obiter) Apoca-lypfilua, amp;nbsp;quidem ex traditione Chrifti (quod fæpe repeto) per miniftenu Angeli præftantifTaccepta, loannes uniuerfæ Chrifti Écclefiae, 6C nobis in ' primis, in quos fines feculorum inciderunt,commendauit : in quibus nihil prorlus ijs aduerfum docuif, quæ in hiftoriaEuangelica fua Ôi Hpiftolis fuis T^oélrindApo docuit.InhiftoriadcEcclefiæperfecutiônibus, ChriftiDominiuerbisquac- cdlypßseß a-dam comemorauit.De Antichrifto nihil,nifihoc duntaxat dixit,quod non- poftoUcd do-nulli de Antichrifto dieftum intelligunt:Ego ueni nomine patris mei,necre- ârind. cipitis me:fi alius uencritnomine fuo,illS recipietis. In epiftola, Antichrifti loan.y. negotium obiter modo attigir,ac dixit : Filioii,nouifsimum tempus eft,amp; fi- i.ioa«.». eut audiftis quod Antichriftus uenturus fit,etiam nûc Antichrifti multi cœ-perunt efle. Cæterùm in hoc libro fiio poftremo fumpfit fibi loannes pecu-culiariter iufto ordine ÔCcopiofeenarranda, quæipfide Antichriftoillo magno amp;nbsp;Ecclefiæ pcriculis atep perfecutionibus reuelabantur diftintftè ÔC difertè à Domino noftro i Ë S V Chrifto.Eam® ob caufam ufum fuiffe appa-ïet uberiore copia, 8C genere orationis inftru(5tiore,magis^ pi(fturato,uarie nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;)

gato amp;nbsp;excultonit nihil fitmirum,fi huius libri fermo nonnihiluariet àftylo «horum eius librorum. De quo attingemus nonnihil amp;nbsp;in confequentibus.

nihil interim huic libro deefle dixeris,fi fingula diligêtius expenderis^ quod requiras à libro maxime euangelico ÔC apoftolico.Habemus in ipip non tan turn exprefla/ed ÔC elegâter expofita prpeipua Symboli apoftolici capita,in quod omnes fatentur concorditcr relata efle potifsima doôrinæ Apoftolp Aftofitbtjfîf ‘■æ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Exponuntur præterea innumeri in hoc libro prophetarum IO'

brophetdrZpa nomineloanneshicnofter,aloanne Oecolâpadio,uiro dodliiTfan^ raphraßs, (^ilsimocp,appellatus eft non temerè prophetarum paraphraftes.Et quem* admpdum Apoftoli hoc fibi peculiare habuerunqea quç do cuerun tjfcrip tu ris firmare propheticisn'ta in huius open's expofitione patebit,loannêilium

, noftrS omnia fuaaut ex Scripturismutuoaccepifle, autfua Scriptun's oma* coprobare.Prçcipuè uero illuftrat hie liber Ioannis i E S v Chrifti Domi hoc^bro^d nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;regnum amp;nbsp;facerdotium,potentiam, gloriam SCmaieftatcm,diuinfi

’ autem,fi poftEuangeliu in ullo alio Scripturæ libro plures, elcgantiores,ma gis^ diuinæappofitæi^ Chrifti defc?iptionesrepcriantur. Neepeto, uthis meis credatur uerbis;fiat ex ipfa re periculum.Sed SC Ecclefia Chrifti Ipohla eleiftapulcherrinie depingitur,.8Cipfa cum fuis uirtutibus acuitijs attinrf-tur,SC eiuldê lapfus,reparano item SC reform atiOjpugna quoep eiufdem:dc' fcribuntur item pericula,auxilium atqj uicfton'æ: ut uideare tibi in his copcngt; dium haberehiftoriæ ecclefiafticæ. Præterea apparet ex hoclibro,quæ iïcue ra Sc iynccr^, quae falfa amp;nbsp;adulterata in Ecclefia Dei dodtrina. lam exhdact nobis etiam uarias rerum maximarû defcriptiones ac adumbrationes,in jirP mis uero adorandæTn'nitatis Chrifti, item (quod Sdmodo diximus )fci-ua^ ton's Sc iudicis, deniq^ SCpræfidis, uel redlohs, omnia iuftifsime SC pulcherquot; rime ad ftlutem fuorum eledlorum gubernantis,uigilantisfuperucrbo fiio. Sc fuperEcclefia fua, Ecclefiaecp miniftris: iuftificantisf item, fandlificantis SC COnferuantis omnes in Ecclefiae confortio fidelcsrpunientis quoque omnes impioSjCum uniuerfafiiperftitione SC impietate: breuiter nufpiam negligen tis eledtos,nufpiam item parcentis hoftibus.Exliibetnobis præterea diabo li quocpjdd uniuerfæ eius maliciæ, militiæcp defcriptionem:fed SC inferonrm acfuppliciorumhorrendatormcnta,oculisnoftris confpicienda obneit. A^ périt nobis ipfum etiam coelum, SC oftendit quæ fit fpes fidelium. An'erit SC refurredlioncm ueram uniuerfg carnis.DoceturinhoclibrOjquam amplafi't Dei gratia SC mifericordia,quam iuftus fit, SC uerax. Docetur quæ fit uera fi' delium poenitentia: docentur opera uerefidei, uerebona, quæfuntpictatis officia, Sc fandtorum in tern's landla Deo^ débita placentia^ exercitia Jndi câtur quoqp diligentifsime ilia fcelera, quæ Deo maxime fiint inuifa. Oftem 'ditur copiofifsime, quis tandem bonorum SC maloru finis fit fùturus, quod nam fummum bonum, quæ'nam mifen'a SC infelicitas extrema ; ut liber hie ipfa re uel materia, quamtradlat SC tradit ,femetipfum omnibus pijs com' mendet,amp; Apoftolico ipiritu fcriptum commonftret,adeo^ SC cuincat Cluardtione' lam uero tradutur tradlâtur^ ifta omnia modo Apoftolico,rationed' cr quomodo cris literis confueta,fimplici SC maxime peripicua. Ab exo^dio rerum propo ififctrdddntur. fuit Deus res diuinas,amp; falutis noftræ,ferc fub inuolucro aliquo,aut lub figu ra, non ut has inuolueretac obfeuraretzfed euolueretmagis,illuftraretcp. Eft enim hæcratio declarandires inuifibiles per uifibiles,ad docendum appofp ta,ad commouendum idonea, ad pcrfpiciu'tatem apta,amp; ut res animis altius infigantur,minus^ excidant, accommodatiisima. Ideo^ pauiarchisuariæ

îcguntufôbicflæ efleirißonesj ut Abrahæ, Izraelt, îofepbo, Mofi,amp;fâlî)s; Ccrtèfîfuftuleris ex libns prophetarum ui'fiones, parabolas, âffiguras ora* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ ■

tionts uan'as,quantulum obfecro reliquen's docfln'næ ipforumfInterhos in-* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

fignioresuifionibusfuntE2echiel,Daniel,5cZachan'as,Nclt;^ ucrôinnOUO Teftamento fublata eft, ficuti ôd alias oftendi, hæcdoccndiratio per uifio*

■nés,P er parabolas figurasép uarias.Ipfa hiftoria euangelica per parabolas p'iè ra^ fuffîgurat atlt;^ docet. QtiinipfeinEuarigeliofuo loannes frequentiîsigt; mus eftin mentionc lucis, tcnebrarum, panjts', aquæ, paftpris, ouium,fimi* lium^. Intcrimnon nefcio,permultum inter lê diftarcparâbolas, metapho/ xas,autallégorias,acuifioncs:fcd quistóeiisimignoret, rh docendo,rebus^ cxhibendis,quodâmodo eandcm elTe utriuf^rat,'QncmycfFC(flum eundem^' Seruiunt enim euidentiæ'SC perlpicuitàfi/^ui^ertà nonpçrpcramexiftimât multuminterfedifFerrepârabolaspctitas'â'rebùsterrenis,acuifiones cœle* ftes: cogitent,uifiones hâfcé coeleftes exhibéri apoftolo lodhni, per Chriftû agentemnunc incœleftibîi5,’poftulantérricp ütfufyanimis in cœleftia fublagt; tis,lpiritualia(àpere difcant. Vbi tarnen iilelïmplicitatem amp;nbsp;perlpicuitatem nihilo minus lèruauit.

. Egolibrum huneomnino fimplicem amp;'perlpicüum efièputofidelibuSjat Lito-c/i expo tenté amp;cumpictatelegcntibus.Fateorjinterpreteshuiuslibriueteres,ineo qui explicando non rarôhæfilTeiamp;femetipïbs explicate non femper potuifle: poßii intcUigi. fed conftatinterimjillos ipfos non femel dixifle,uix huriclibrum priufquam impleatur intelligendumfore, tuneuerôcitra moleftiamfàcilimca quouis ctiam intelligendum.Et prifeis quidem illispatribus uidebatur Daniells uF Coprorlus eße obfcurilsima. Verûm cum'èa lunt compléta, qifæillefiib fi* ^ris uelauerat, non defuerunt qui dixerunt, iplbincônfcrlpfiflereru-m ge* itarum hiftoriam, non rerum gerendarurti prophfetiâ. Séd amp;nbsp;ipfcDominus nofter in Euangelio fecundum Matth, Gum uideritiSjinquitjatJominationé delolationis, quas diéla eft à Daniele proph'éta, ftantem in lo'coî fànifto, qui legit intelligat.Quid quod Ifaias omnibus propemotfum luis uaticinffs,poft aduentum Chrifti amp;nbsp;adimpleta myfteria regniDel pleracp,luculentifsimam uidetur amp;nbsp;ipfe contexuifle hiftoriamf Equldem fi cum diligentia legeh'mus hune librum Apocalypfeos, amp;nbsp;contulerihius ea quæ dicit fub inuolucfo, cum îjs quæ hiftoriæfatfta teftantur: dicemus ô^nos,ilium meras narrare hi* ftorias.A’primis certé annis amaui ego hune librû,Ôlt; libenter in eo legi,mul nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,.

tum^ in ip fuincontuli operæ,obferuans quæ hab eret ex libris prophetariî, amp;quomodohuiusuatidnia congruerent cum prophéties altjs propfietarû SiC dotftrinis apoftolorum.Scrutatus lum denitp pro mei tenuitate ingenij hi ftoriasuarias,quas putabam faceread ^xpeditioremhufusuaticinij fenlum, Scrutatus lum ÔC aliorum interprétutrifenhentias: fed 8gt;(. domeftica, quæul* deh'cet noftro feculo fiunt,diligenter cumnairatione hac Ioannis contuli:ex quibus omnibus, diuino in primis àuxiliô inuocato 9^ adiuuâte, ea quæ pifs hic leétoribus communico collegt. Accèftit his fingularis eruditio diligen*

tiaqj 6Cin Sacris libris enarrâdi dexteritâs''pi}fsfmiuirit).TheodoriBiblian D.Theodorut dri,lcholæTigurinç profèfloris theologi, qui ante annos tredecim hune Rc BiblianJcr, uelationislibrunwublicémâgnacp cumla'udccxpoluit:4 quo, nifi permul* turn me adiutûcfle faterer,infigniÉer ingratus eflem. Extat eiuldê ÔC Fidelis rclatio,imprefla Bafileæ anno i$45-,' in qua hûjriclô^nis librû dilponit, uelu-ti^ fcholijsiUuftrat, Ex uetuftiôribusuerôinédterï'cis^qûbs habere potuf,

cuoluKUt Arctam,Andrcæillius Cæfarieufis cpifcopi, cuius enarrationcsfti Quifcripfcrint hunclibrum non fcmcl citât, fucceflbrem; Auguftinu quocpHipponenfem in Apocaly- cpifcopuiTi,amp;f PrimafiumVticcnièm.NecfpreuiThomâiliumÂquinatem» pßm. nonfpreuiGîoflam quamuocantordinariam.Exneotencishdeliter,necn-

nc eximio fru0:u,laborauitin hoc Jibro cxponcndo, uir infigni pictate 0^ Z' luditionepræditus D. D.SebaftianusMeycr,ßerncnfis ecclcfiæante20 an «los minifter,cuius Commentarij in Äpocalypfim Tiguri à Frofciiouero no ilroantcplures annosfunt irap'reßi.Laborauitineodcm libro cxplicando 61 pijfsimus docfliCsimus^ uii; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pr^ncifcus Lambertus Auenioncnfis,

qui cundem in cclefin prius ^adcmia HefTorum Martburgcnli cxpofuit, dcinciein eadêciuitate libros fcptêExegefèosannoDomini »yis typiscx* cudicurauitacjeuulgauit.PrætGKea excudus eft in Saxonia Vuitcmbergae Comcntarius in Äpocalypfim, ante 100 annos feriptus,amp; adD.Luthcrü ab extremis Gcrmaniæfînibus,eregionib.Saimaticis amp;nbsp;Liuonicis miflus, que ctiam confului'.ficuti quaedam inhunc eundem hbrum Reuelat.D.Luthc ri. Netp hic mihi obliuione praetereudi uidentur de bonis amp;nbsp;etiä facris libn's ibenemeriti amp;nbsp;prçftantifsimi uiri,D.Erafrn.Rot.amp; Laurentius Valla,qui ÔC ipfi fuas in hunc librum Annotationes reliquerut.Horum omnium laborib* libcralitcr adiutum me efle fateor ; quæ in hoc commemoro ingenue, ne quid difsimulemgt; contraiç candorem peccare uidear, aut quenquam inique mérita laude defraudemiadeocp pium letflorem admoneam, ut ß quiequam cuiquam uidear in hoc opere pracftitifl'e,nihilmc fineThefeis egifle noritito lumç hocbcneficium ad Deum omnisbonifontem referat authorem, cui öfgratias agat. Vniuerfauero hæcmeapijs lecfloribus auditoribus^ iudp canda propono,ut quodinhisbonum eße uiderint, rccipiât:ficubiuerô are gulabonaaberrafleuidear,ab co deflecfîât. Ne^ contends cum quoquam, neqptnuidebo crudiuoribus exercitatioribus, quorum aliquiiamdudum Comentariof in hunc libriim polliciti funt, fi meliora protulerint : quinimo meliora femper paratus fum non modo ipfe redpere, fed et offerentibus gra tias agere. Interim talentum meum, quod accepi à DominOj ut cum hoc lu^ crum faciam Domino meo, nuncirt medium depono Dominum oro ut bene Felicitet, ôtT negociationi mea fimplici benedican

Candide[cri' nbsp;nbsp;Pon;ô Deum hic teftem habeo,nullo odio in quenqua priuato,nulla con*

ft^c/feConci uiciandilibidine,nullocppropofito inuidiam cuiquamconflandi,huncmc oucji/Lw. fufccpiffelaborcm: fed enarrandifimpliciterlibrum hunc nouiTeftametie* gregium pcrutilem,qui dudum reliques nouiTcftam.libros omnes Corn mentanjsmeis explicaui.Qiiö accedit, quodexuagt;rqslocis, literis admeferi ptis, uiri pij nbsp;doêli à me poftularût, meam in Äpocalypfim expofitionem.

Qliorum iudicio cum permultum tribuerem,facilius fane in editionem hanc confcnfi.Quod interim odiolà(ut nonnulli uocant) Antichrifti caula,in ipfo opere tradlanda uenit, cam difsimulare nec debußnec potui. Præterea con* ftat,nihil in hac çauià menoui amp;nbsp;inufitati aut inauditi proferre : neq; folS mc _ / I nbsp;nbsp;hocfaxumuoluerc.Clamatnunctotusmundus, nullumalium Antichriiln

uenturumin mundü, quam quidudum uenitin Pontiheibus Romanis: qüi interim iugulctur gladio uerbi Dci in cordibus ßdelium, amp;nbsp;breui totus fit a* bolendus gloriofo Chriftiaduentu in indicium. Hocipfum finos prcmerc amp;nbsp;fubticcreuoluerimus, lapides clamabunt. Namimpletumeftiam tem' pus, amp;aducnitregnum Dci, Beatij^inaeternùmbeati funt, quiuigilant-ä(^ Cluilfuui

Chriftiiminfalutcm cxpeóèant.Dixitanteannos (400 beatus Irenæus; Ann* yctuftißimact chriftiTscûfîtferuus,quafiDeusuukadoran. Tertullianus beatus Hiero' peruulgata nymus,quodiamfemel0(^iterumdiximus,uaticiniumloannisdeßabylone, doélrina^Papi interpretati iùnt de Roma palam. Gregorius eius nominis primus, ÔCipfe elße Antichri-Pontifex Romanus, no uerebatur manifeftè pronûciare, eum elfe Antichri ftipræcurforem, quipatereturfeappellariuniuerialem amp;fummum pontifi-eem. At tune fibi hune titulû ufurpauit Côftantinopolitanus epifeopus, qui præcurritpoftcriorib us Rom. pontificibus.EtinEpiftola 3s adloan.epifc.

Conftantinop.Omnia,ait,quæ prædicfla funqfiunt.Rex fuperbiæ(Ann'chri GregoriiK ftus nimirum) propèeft: quod dicinefaseft,iacerdotum ci præparatur cxctcitus.Qiiia ceruici militant elationis,qui pofiti fuerant ut ducatum prç^ berent humilitatis.Scripfitautcmifta Gregorius ante annos pfo.Arnulphus uirualdepius SCdodtus, Aurelianenfis epifeopus ante annos $$0, in Concis lio Remenfijpalàm de Romano pontifice loquens, in hæc tandê erupit uep baïQtiidhunc in iublimifolio refidentê,ucftc purpurea amp;nbsp;aurea radiantem, quid hune inquam efl'e eenfetis;* Nimirn,fi charitate deftituitur,folacp feien^ tia inflatur amp;nbsp;extollitur,Ântiehriftus cft,in templo Dei fedens,amp;: fefe often^ tans quafi fit Deus. Si autem nec charitate fundatur, nec feientia erigitur, in templo Dei tanquam idolum eft. tantum illeiquiuidetur hifee uerbis fuis ab lufifleadlocafandlæfcripturçApocalyp.ip.zTheifz.Zach.ii.S.Bernardus, lieetfibiinomnibus,pertemporis illius infelicitatem,non conftetperom^ nia : ita tamenin Papam, in Epifeopos, ÔC in clerum fui temporis inuedlus eft.utfi quis hodie, praeterito nomine eius,uerbis eius utatur,dicatur elfe hæ reticifsimus.Cum tarnen nunc omnia fint corruptiora, quam fiierint Bernar di ternporibus.Extat illius Sermo in Concilio Remenfi ad Clerum habitus.

InlibrisConfiderat.uehementiif eft, maximèin 2 ÓCin 41ibro, Vixit circa annum Domini nyo. Circa annum Domini 1240 cogebatur concilium prin cipum amp;nbsp;epifcoporum Reginoburgfid^ propter Pontificum Romanoru tyrannidcm,grauiisime oppugnätiumpiumlmpcrat.Friderychum eius no^ minis fecundum. Ineoexurgens Eberhardus Salisburgenfis archiep.Sub -Elerhärdme-* Pont.max,inquit, titulo,paftoris pelle,lupüfæuifsimû,nifi cæci fumus,fenti pifcopmSalif-mus.Romani pontifices arma in omnes habent Chriftianos,audcndo,fallen Wgr»y«'« do,Sc bella cxbellis fercndo,magnifa(fti,oues trucidät,occidunt:paccm,con cordiam terris dcpellunqinteftinabella, domcfticasfeditionesab inferis elf ciunt, indies magis atep magis omnium uires débilitant, ut omnium capitib* infultent,omnes deuorent,uniuerfos in feruitutemredigant.Hyldebrandus ante annos centum atqj feptuaginta primus fpccic religionis, Antichrifti im periquot;! fundamentaiecit: hoc bellumnefandumprimus aufpicatus eft, quod perfucceflbreshucufip continuatur. Etmox: Pontifices Babylonis folire^ gnare cupiunt,fcrre parem non póflunt.Credite cxperto,non ceflabunt, do nec Imperatorein ordinem reda(fto,Romani imperij honore foluto,paftori bus ueris opprcfsis,per hunc morem omnia extinguant,omnia pedibus ftiis conculeent, atqj in templo Dei fedeant, extollanturcp luper omne id quod colitur. Quiferuusferuorum eft,dominus dominorum, perindeaefi Deus effet,efle cupit. Noua confilia fub peiftoreuolutat, utproprium fibi conftf ftuat imperium: leges commutât,fuas fanciucontaminat,diripit,fpoliaf,frau dat, occiditpcrditusillehomo, quem Antichriftum uocarefolent, in cuius fronte cotumelie nomenferiptû €ft;Dcus fumjCrrare no poffum. In templo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1

Dei fedet,longé late^ dominatur. Et pa ni o poft: Romani maieftas pópuï/, qua olim orbis regcbatur,fublata eftdc terns.Regnum multiplicatum,uim* marerum poteftas perplurcs difsipata,ecnfciß,minutajnedicam dilacerata eft.Imperator,uana appellatio QCfola umbra eft. Reges decê pariter exiftûf, qui orbem terrae,Romanum quondam imperiumjnon ad regendurn,fed ad confumendum partin' funt.Dccem cornua(id quod D.Aurel. Auguftino in.* crcdibileuiium eft) Turcae, Graeci, Aegyptij, Aphri, Hiipani, Galli, Angli, Germani,Siculi, Itali,Romanas prouincias pofsidêt, Romanosepinhis exx cidere colonos: cornu^ paruulum fub bisfuccreuit, quodoculos habet ÔC osloquens grandia,tria potifsimum Siciliæ,Italiæ,Germaniæ régna in ordi.* nem redegit,fibi^ feruire cogit,infuftcnrabili dominatione popuium Chri-fti faneftos^ Dei uexat, diuina amp;nbsp;Humana mifcef,execrabilia molitur. Et reli qua quac legere eft fol. d8y,in7 Ann.lib.Auentini,quæanno Domini t$$4im peratorio priuilegio Ingolftadqimprefta funt.Exifs tranfleripfi uerbottm omnta ea quachatftenusTub nominearchicpifcopi Eberhardi Salisburg.rcgt; cenftii. Circailla ipfa temporauixit QC Abbas loachim Calaber, qui Papain cbim. idêtidem Antichriftû appellat, amp;nbsp;Apocalyp. piefturis propHcticis feholifsœ Ymncifcm Italicis iiluftrauit.Frâcilcus Petrarcha,uir docftiffdC immortali laudc digntlli fetrarcha. floniitcircaannumDomini ij$o, qui fiC ipfc in federn Romanam,in curiam, 8C in Pont. Romanum huiufmodi fcripta poft fe rcliquit, ut fi eis cöferantur quaenoftro fcculo D.Lutherus acerbifsimainRomam fcripfit, ab ifto uinci hic prorftis uideatur.InEpift.2o,appellat Papæ curiam amp;nbsp;Babylonê, amp;nbsp;mere tricem Babylonicam,fuper aquas fcdentcm, matrem omnium idololatriarfs Kirfiliut plt;lt;' QC fcortationum.Extat præterea liber docftus Marfilif Patauini, fcriptus pro tiiuintvs. Ludouico 4Imp.cótraPontiHcê,in quoacerrimèinuehiturinRom. pont»

amp; leges eius oligarchicas.Eodem feculo, nimirum ante annos 200, floruit et Kichid Ce[e Michael Cefenas, generalis Minoritarü, quipalàmaccufauitPapamut An-tichriftum,Romanam federn amp;nbsp;Ecclefiam ut Babylonicam meretricem fan» Ldttrent. (fJorü fanguine ebriam.Ante 100 annos uixit Laurentius Valla,patricius Ro* VrflU. manus, uir clarifCqui fe etiam obiecit Romano ponnöt fedi, quo nomine a» eftus eft in exilimfed à rege Neapolitano honorifiee eft cxceptus. Sed amp;nbsp;Hic Hicron^m^ fonymys Sauonarola Ferrarienfis , egregius eius temporis Theologus

MotMro nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;multisprædicat)clarus,manifcftèprç

' dicauitperItaliâ,Papam eflcAntichrift3:quâobrcmFlorctiçab Alcxâdro à crudelifsime eft cobuftus. Verfatur hoc in rcccnti adhuc hominû memoria, cum faeftaifta fint circa annûDomini i49S(.Eundcm tame Sauonarola Ioan. Francifeus Picus Mirand. Com. fandfit propheta appcllat.LicetNauclerus in hiftoria fignificet,ipfum multa ambitionis ergo amp;nbsp;iianac gloriæ captandæ caufa fecilTe. Tribuit eidê Sauonarolç amp;nbsp;Marfilius Ficinus in quadâ cpiftola fpiritum propheticum.Teftatur prêter ea Philippus Comincushiftorieus,ip ftim fuiffe uirum fan(ftum,planecp ipiritus prophctici. Aiunt cnim ilium prç» dixiifeuaftitatcmFlorentiæ amp;Romæ,amp;inftaurationcm uel reformationê Ecclefie,plurimacjp alia ipfi euentura Italiæ,quæ intcrea ci eucncrunt. Rccor dorme,dum adolefcens adhucftudiabonarum literarum per fcholas feefta» rer, à quibufdamonachisDomintcanis audire, Sauonarolam AlexandriPa pac Sc Curiae Rom. indignationcm nulla re magis in fc prouocafle,tp quod Vuddenfeffrd côtraiplbs,perltaliâ,prædicaucritApocalyp.Ioannisapoftoli. QiHdquod tr«. Vualdenfes ante 400 annos in Gallia,Italia,Germania,Bohemia,PQlonia,Sd in alijs

P R AE F A T I o. inalijs pcrniunJumrcgionibus,Euangclium iesv Chnftiprofitcntes,Rd manum pont.fcnptis plurimis ÔC prædicationib. pcrpetuis accufarut ccii uC rum Antichriftfl,àloanneapoftolo prædidS,amp;idco fugtcndû/Illi ipfi atrox cifsimis fubditifuppIicjjSjConftantesfidcmfLiam per gloriofa martyria atte^ ftati funt,amp; atteftâtur ettâ hodie.Nam nunqua extirpari,quod tarnen fepiß fime tentatum eft à potentifl? regibus amp;nbsp;principibus per Pont/ficc infpira--tis, potuerût, Deo aliuduolête. Sed quid hate comemoro, cG hoc anno »yyd, Bafileæ cxcufus fit Catalogus teftiû ueritatis,qui ante noftrâ ætatê réclama^ iuntPapæ,quorGmagnus quidem numerus eft,ac pars potior Pont. Roma num,citra prouerbiû, Antichriftû in mundum uenturum,appellauit.^Claret itacp,me in hoc mco opéré nihilinfoliti,aut nun^ antea auditi proferre quic quam,cum nûcpalàm intell exerimus hanc cantilena totfeculis efle decanta' tam,fcriptâ,pi(ftam,prædicatâ,amp;inculcatâab optimis,intcgcrrimis,docfiift fimisep uiriSjfed QC immenfo martyrû fanguinc confirmatam.

Porrô fi qui fuperfunt ftudiofi rerû bonaru inter epifeopos aut prelatos ec clefiafticos,SCinipfo clero,no mihiirafcantur,ficubiinterpretâdo Apocaly pfim,di(fta ipforû faefta^ profero,6Ccum uerbis Apoftoli côpono : irafeatut potius dieftis fatftiscp fuis citra amp;nbsp;cotra uerbû Dei prolatis atq? pera^is. Défi nantagere quod aguntrquinimô agantpcenitentiâ, ita lande habebût in Ecgt; défia faneftorû. Cæterùm fi perrexerint etiam contra confeientiâ, fuum uitæ T^dnielisi«. genus,ftias uoluptates amp;nbsp;opes atep honores fuos tueri ac aflerere,ôi^ prædica tores ueritatis tan^ hoftes Eccleliæ accufarc, perfequi 06 iugulare: uiderint ne derepête illis ufùueniat,quod cômemoratEuangeliû de tcmulêto feruo, M4ffb.»4, qui conferuos fuos diuexabat ac ucrberabat:ab ipfo uerô Domino fummo, adobrucbàtur dum minime putauerat, atqj in frufta confeindebatur.

Si uerô ullum un^ antea fuit tempus, quo hanc dotftrinâ inuulgare,urgc-rc S6inculcate uniuerfo populo oportuit, hocnoftro feculoinprimisfieri neceffe eft. Habet enimhocfeculum in Papatu ingénia acuta Ô6exercitata, quæ S6 pontificê Ô6 ccclefiâ pontificiâmiris ornantlaudibus, contraria^ E' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;

uangelicæ Apoftolicæ doefirinæ inexercitatiorib.inftillât atep perfuadêt. ' ‘ Accedunthis mirificæ artes,quibusfupplantâtur etiam prüden tiores.Acce dunt opes uel diuitiæ,authoritas,arma,minæ,promifsiones ÔLfupplicia,qui bus etiam firmi aliquot fatigantur, amp;nbsp;in partes abripiuntur pontificis.Sunt multi ignari rerum,qui rem iftam non ita gftimant,ut æftimari debuerat.T a» les fufcp deep ferunt,qualis religio prædicetur,Euangelica an Papiftica, quid ue de utraqj credatur,uel non credatur.Hæc enim omnia nihil ad fe pertine--re exiftimant. Interim pereunt Ô6 périclitanturmulti, deficiunt non pauci, nonnulli ancipites hærent,côtrahiturcp regnum Chrifti.Nihil enim omittût pontifictj,quod modo faciat ad reparandG regnum fuum,Ô6 addemoliendu regnû Chrifti. Ergo cum iftinihil hic pareât laboribus Ô6 fumptibus,quin O' mnia conuertant ad opprimendâ fidem euangelicâ,ô6 ad impellendû in de-fetfiionem fimpliciores quofuismon debemus nos cômittcre,ut Ecclefia,66 inhacafflieftitentatiqj fimpliciores, ea careantconfolatione ÔCadmonitio-' nç, dolt;ftrina^,quam olim per loânem ipfe Dominus i E s v S diffi'cilib. hifee rebus têporibusep præparauit, Apocalypfi hac reuelata.Singularê aût gratiâ atqj uirtutê habent hic ea,quæ diuinitùs reuelata funt nobis. Nec deqeietuv aduerfarius æmulus^ Chrifti ullis armis corporalib.nifi gladio uerbi Dei.In animis enim hominû hûc uileftere Ô6 interire necelTe eft, ut reuiuiftat Chrf* ftusfoluSjÔLglorificctinfecula, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ß 3

Coftcionef- Expofitioncmuero hancmcam per Condones dnrifijCum quodhuncli* brum publice annis hifcc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;SC i^^is enarraui fideli Ecclefiæ Chrifti,cui fcrgt;

uiOjConcionibus hifcc propemodum habitis adpopulurn:tum quodroga^ tus,qualecuncp cxcmplûfubminiftrare uoluiijsqui cundêlibrum ecclefijs fuæ en'am fidci creditis explicate aut enarrare uoluerint. Vbi tarnen lediores moncOjhe ex his meis expedient omnia:aut uerbotim hgefuis recitanda cxi ftiment.Qiiædam enfin quæ populo propofui pro ratione loci 5C temporis, in hifee meis concionibus non confignaui, breuitati ferè ftudens. Qjiacdani uerOjCa maxime quç linguarum collationem SC genus ucl rationem dicendi atq^ his fimilia attinent,Ecclefiæ non recitauin'n concioncs autem has retuli, ad utilitatem corum qui hæc diligentius inter fe conferre defiderant. Eccle* fiaftæ eftjUnicè cafpcdlarc quæfaciunt SC ad orationis perlpicuitatê,quo in^ tclligatur ucl à crafsiisimisiSdad ædificationc Ecclefiæ,ne quid afferat quod parum profit. Qifiicp ergo luæ Ecclefiæ hæc accomodet in ædificationc, ra' tione habita loci,temporis Sdperibnarû:femper tarnen feruatolibri aut uer^ borumDeigenuino fenfij.Etenim nullammerenturin cocionibuslaudem detorfiones uiolcntæ, excurfiones nimis alienæ: aut cum nimium à fimplicî icripturæ fenfu deflc(^endo,myfteriancfcio quæ excutimus.

DE DICA- Vniuerfum autemopus hoc,fudoribusmeisno modicis, imôgratiaDeî TI O, paratû,ad gloriam i e s v Chrifti, SC ad falutê aflertionemep afflidlæ eius Ec^ clefiæ conicriptum,uobis dedico uiri exules,quotquot ex Gallia,Anglia,Ita lia,alqs^ regnis SC nationib.profecQi,uel ciedli i E S v Chrifti SC Éuangclij e-ius ergô, per Hcîuetiam,Gcrmaniam^, ac per alia locauobis à Deo conceft fa habitatis : atlt;p adeô opus hoc meum uniuerfis uobis dedfco, qui diiperfi perregna SC nationes uarias,foli eftis Chrifto Domino noftro côfecrati,€x-* çedlantes ipfius in indicium aduentû,quo haud dubièliberabimur tandem a malis omnibus,fietqj ilia demum omnibus feculis expcdlata 8C felicifsima omnium rcftitutio,cùm à prophetis turn ab Äpoftolis fignificantifsimè con ftantifsimelt;ç promilFa. V eftra autem pietas,uiri exules, quæ maluit patriam Av*?.?. quàmEuangeliumdcfcrerc, commodiscp carere temporalijs quam pcrmfi iccri facris à Chrifto alienis, egregiam fanè meretur laudem. At conftantia infigniq? patientia interim uobis opus eft, ut poftquam probati fueritis, co^ idcot.t. ronam accipiatis uitæ,quam promifit Dominus ijs qui perfeuerauerint uftp M4ttfc.24. in finê.Regeneratio cœleftis non ita nos immutat, ut non aliquæiremaneât ueteris Adami reliquiæ anxiæ SC turbatrices.Semper ergo tetationes uarip, femper pugnæ difficiles fentiuntur à regeneratisuum maximè,cum ea ufuue niunt, quæ minime expedlaueramus. Semper ergo opus eft confolatione pijs.Athancmira copia hic liber Apocalypfeos fuppeditat: quem fi diligen ter euolueritis, deprehendetis omnia quæ uobis cucniunt,amp; quæ nunc uos exercent cummoleftia, dudum ita effe prædiifta in hoclibro, ficut eueniunt. Adiunguntur fubinde conlblationes ualidifl^ fuauifsimæ, Prætereanon ignoratis domini colcndiiK SC fratres chariifi quid euenerit patribus noftris omniû faneftiisimis. Quomodo incertis oberrarintfedibus, SC quomodo le gclTerintin moleftifsimis illis luis migrationibus.Intelligitis me loqui de A-braha, Ifaac SClacobo, SCIofepho:quorûperegrinationes exChaldæainPa Igftinam, inde in Aegyptum,amp; rurfiis in Paleftinam,inde^ iterum in Syria, rurfus uero in Palçftinam SC Aegyptum,uniuerfo mundo lunt notifsimæ* lam uerô quæ exüia amp;^pericnla fuftinnerit infigni s Del feruus Sgt;C propheta ' “ ■. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;omnium

Omnium cxccllcntifr.Mofes,nonlatetuclnides alioquircnim antiquarum. Huius hdem cclcbrâs uas cleÆonisPauluszPer fidê5inquit,Mofes iam gran dis,renuit uocari filius Hliæ Pharaonis:po Wus eligens, fimul inalis affîci cum populo Dci, quàm tcmporarrjspcccati commodisfrui: maiores arbitratus diuitias probrum Chrilli, quàm Aegyptiorum theiàuros. Reipecrum enim habebatreni.unçrationis..CiiJtd'.qnôdipfe^DoftliUus'flofter 1S^VS Cbriftus infans in Acgypturn profugere voatftus, à cuhis cxilfa iuos ferre docens: qui S)C iij Euangelic^ d^xiuelegitur,yulpes fouçî^sJiabcntj^ uolucrcscoElini^ Mxtth.s. *dpS;^arfilius homiiMs non habcc ûbi rechnet capiW.fQumf'^ De AnEichrifto certejegimus uatkinatû efle DartieRm: Qyem qui agnoucrip euin'honori. D.lt;it. n. bus cumulabitjamp;Dominum multorum faciet, terram precfo diftribuet, doriÉfà audiemtis inlibrihuiusiu cap. amp;nbsp;Chriftû fpordatti-eiüs'EccleCiS, grauem fuftincre à dracone periecutionem: Chriftû ftiftolli in cœlos, Eccle.« liam eijciin defertû. Afcendês autem in cœlos Chriftus, SkÎ cœlumfidclibus ’apcruit:amp; locûm manentcm,patriâm inquam beatam,hunùm jifÔpè locum “in terra habentibus oftendit. Inde uêturus eft iudfeare uiùos Ôfnioftuos, ÔC lidclcs affumpttirus ad fefein gaudiafempitefn^’ ej^hibiturus his quæeunqp ipfe in Eùangclid prophetæ ^apoftoli pcrtùj^er^t.De C|ua fpe certê am plifsima h’iclibcr Apocalypfeôs côpiofifsimç (âçgâtifsime dilTeritjOmnes iquotquot certa amp;nbsp;confolationeplenifsimaaùdire defiderauerint erudiens.

lt; Vobis ergo exulib.pariter ÔCpijs pçr orbem omnibus,defiderantibus Chrv . fti Domini noftri à iudicis uniuerforum aduentum, offero ÔC comment do amp;nbsp;dedico hune noftrum laborem. Accipite animis benignisî quod in nul lum alium finem propono, quàm ut fugientes A^tichriftum,adhçreatis foK quot;Chfifto, defixa in hune folum omniueiaa fiducia, éum c cœlis iam expeefte.' phiUpP-f' mus ilium ipfumDominum hoftnrm,qùi transfigurabit corpus nôftrùm hu milc,ut conforme fiat corporïfuo gloriôfo,ftcUndum effîcaciàm,qua poteft etiam ftibijcere fibi omnia. Hicbencdicat nobis omnibus, ÔC perducat nos, iniUa die, in confpedlum patris fui: ut uideamus gloriam eius, quam habuit priulquamhicmunduscflèt.Ipfifoligloria. ExTiguro, . ƒ î.,, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.J..,^..„ . menfe lan^ario, Anno Domini nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;v .

- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. ... nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;''îî.-’Vquot; - ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

U-.,»il-«’ . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

t, V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'L cUhiijffxpoftrcniaautorisrecognitiotie.unqy, -cfiEt:»

»8 extroni i • próturbenturi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J 'ai deßierata.ldquod hoifie nimisliquida inmultff

gubçrHatidosf - nbsp;nbsp;nbsp;; ; j),..i ; y nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;..

ico.tS poftbjécuérba,mitliacint'ena(piadra , mos, putbus uehementer PontificumRomanor^ ^pntaciuatHffr,fubiunge:Óuód tribasi.phraimçr' 'tyrannif crimpietas difbUcuit,atlt;^adeó ut non fe Tgt;an non escpritnuntur nomineßd-^ldem ueteres niélße iÏÏis oppofuerintfortiter. Debet certè hjitc uarias ob caufas ßadum effeputant'. igó ßmplici 'ofdinitetas noflra,bona ex parte,repurgatamffi^ terßub tribu lofeph, 'Ephraim iribMex^inio co ' ‘ 'cXofahdi Euangelijpr^icationem,quam amp;nbsp;eunt • prehenfam. Leuiautemhicpomtier^ttneinalijsfe' ‘alijs laudatißimis Germanitprinciptb-Deoipfof . re cenfibus prttcritur.Dan ƒtnè amititit'ur hic,fed '1 inf^ir.attte,propagant,et contra AmichrißißuriOf interim ex populo Dei exclûditurimimme, Qäe-\ ürenuè tuentur. Dominus iUtSfO’ reltijuisper af' .admodu cr^Leuitt,licet rionrefie^çift^i^tneen ,f bet)tprincipib.pijs,donafualiberaliter adaugeat, fu,tamenerantinwmteropopißi.Dfi.,jt .^'^BmenUr ipfos coitferuet. Qeterum ut r.edeaa

. 11 q Kedundät aliquot uerba in nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ad hi^ritferiem,certum efi^

*inprincipiopä^iiv Ineadem legeprp^fiicho/tt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;margine,decem,

Michóu,ueTf.'4t''' ' ‘ Ÿ : ß,'. ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-------------

t'i3 ante‘ueirßpenult.'übiÏe^,'Cóbigimusex hiijprtmitte htCiVel lcgamus,Étcéeterihomines ^ui nonfunt occißhisplagis, non renpùerunt. vt fit fenfus omnino ßmplicißimus : ^euqitds'honii' nes ex cladibus f iperflites Turcicis,non cbmmo'

tos aut comoucndos uUis caUmitatibus,ut corru-ptoseniendent mores. Nam feculum iUud htbora^

IN APOCALYPSIM lESV CHRISTI FA CT AM IO ANNI APOSLET EV angelist AE, CONCIONES HENRICI BVLLINGERI.

RoPHETAE DeîuctcnsTeftamentî, fueruntîegatî Qui/ùerint Dei ad populum, interprétés Mofis uel Legis diuinæ, Ptaphette ucte adeoqj prædicatores ecclefiaftici, qui doftrinam fibi res, qutdis àDeoreuelatam, amp;nbsp;exiegediuina depromptam, po-* doilrinaipl'o^ pulo temporibusq; fuis, in qüibus uixerunt, accom- runt. modarunt,ad ædincationein ecclefiarum. Vniuerfi uè rb concorditerduopotifsimùminconcionib.fuis tra dauerunt. Principib enim reprehenderunt mores o-mnium ordinum fui feculi corruptos, adhibitaregüla diuinç Legis, adhortâtes omnes ad pœnitentiam Deo gratifsimam. Minati funt autem multis omnigenas pœnas incurabilibus : quas etiam omni genere dicen-di exornantes,tantum non expofüerunt oculis uifendas, fi forte itaperterrefieri cura-riqjpoifent- Deinde promiferuntamp; exornarunt ex ore Dei Chriftum Dominum,ue-rum Mcfsiam:quem amp;nbsp;graphicè defcripferunt,cum fandaeius Ecclefia, docétes fideîn in Chriftû,amp; quæ bona bdelibus in Chrifto parata fint gt;nbsp;amp;nbsp;quæ fint uera pietatis officia. Nec tacuerunt quæ feire refert de Antichrifto:diligentifsimè admonentes,ut ab il lo lupo,imb omnium abominationum abyffo profundifs,nobis caueamus,atqucin fiit cera Chrilli fide permaneamus.

Hæc autem eil no tantum fummapropbetarum ueteris Teftamentî omnium,fed nbsp;nbsp;SumntdPrô-^

compédîum pietatis,amp;fincerædodrinæabfolutifsimaratio, non aliter amp;nbsp;ab ipfoChri phetttrum,pie» fto Dominoamp;Apoftolistradita. DeProphetisnoneftdubium, utpotecumperoden tdtisé^ copen~ nium iam explicarim Danielem, Ifaiam amp;nbsp;duodecira Prophetas, in quibus ilia palàm dium. uidiftis. Et ut in ilia ueritate animi ueftri confirmentur, amp;nbsp;intelligatis hue quoq; incli nare dodrinam Chrifti Apoftolorum;fumpfi mihi,Deo, amp;ueftris ad Deum precib. iuuantibus, uobis explicandam Apocalypfim,quæ eftdodrinadereb.ecclefiæ Chrifti Apocalypßs. reuelata cœlitùs à Chrifto in gloria,amp; compédium totius pietatis,amp;Prophetarum ex-plicatio amp;fummarium,adeoq;noüiTeftam.prophetiaachiftoriaferè ecclefiaftica.

Quoniamuerbhicliberàmültis etiam bonis amp;dodis uiris contemnitur,amp;ferc om nibuspcrfuafum eftlibrumefteihutilem,dicam eadere paucula.

Principib abhorrent multiabhoclibro,hoeduntaxat nomine,qubdrefertusfitui j^iberhicßgu fionibus,typisamp;figuris. Hoc enim putantparum deceredodrinamnouiTeftamé- rKrefiftUii tieuangelicam Scapoftolicam. CæterùmearationebonapafsDanielis abijciendafo-ret:qui tamé à Chrifto nobis commendatur Matth. 24. S. Petro res omnium maxima, nocatio Gentium, per uifionem commonftraturjut claret Ad. lOi Sed amp;Ioel dixit fu-turum,utpopulus nouiTeftamentiuideat uifiones.Necaliterexponiteum lôelis locum beatus Petrus apoftolus in Adis apoftolorum,loquens de populo noui Teftamen ti.Quid,qübd Dominus pleraq^inEuangeliomyfteria per parabolas,amp;propemodum narrationes,quas uocant, fidaSj populo propofuitac declarauit? Quantulum uerbab his diftare putas typos,uifiones ac fuffigurationes Ioannis ? Non obfcurat hoc dicendi

genus res,fed illufti'at-.facitq^ plurimum ad enargiam amp;nbsp;perfpiciiitatem, memoriamqî Scripturgt;e cld- roborandam. Nam co modo res non tantum ucrbisexponuntur,auribusqj percipiun-' ritM. tur:fcd quafi oculis contcmplandç coramproponuntur,memoriæq; quodâmodo inß-guntur. Plurimum hoc nomine pidurç multi tribuunt: ego uerb multo reûius plurimum me rribuerearbitror deberehuiufmodi dicedi docédiq;gcneri,quo res no colo-rara,muta 8c mortua piótura,fed iicluti loquete amp;nbsp;uiua, amp;Cdicitur,amp; quodâmodo fpe-ftanda proponitur.quæ ideo proponitur, ut reftè amp;nbsp;exadè ab hominibus intclligatur. Licet icaqjtotuspropemodum hie liber coftet uifionib.figuris ueltypis:reipfa tarnen, Dei afpirante gratia,demonftrabimus noftra expofitione,rotum illud facere ad perfpi-p cuitatem,non ad obfeuritatem rerum maximarum, diuinifsimarumq^.ExpoGtionem ■ / ■ libri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cxipfis fcripturis,per collationemjadhibita fidei amp;charitatis régula, excutiam

‘ circunftantias,præcedentiaitcmamp;confeqiientia:adferamfimiliaamp;difsimilia:adhibe bo return quoq;experientiam,amp;hiftoriarum fidem.Quamfane omnesferipturaru interprètes femper confefsi funt fanam amp;nbsp;genuinam elfe exponendi fcripturas rationem, t, Cor.14. Sialijs meliorafuerintreuclat3,iibenter, iuxta Apoftolipræceptum, melioiib.cellero. i.Thcß.f. Nam hæcmcapijs cxpendendaoffero,hacconditione, utomniaprobcnt;amp;quodbo-• ' numinucnerintjtencant.

D? duthorit!(it nbsp;nbsp;Deinde obijciunt,cùm neotericos tum prifcos,non côtemnendç authoritatis uiros,

te libri huim Scdubitafledehoc libro,libriqjauthore: amp;nbsp;contempfifle,ueluti fabulofum,amp; canonc tlubitatu4neo indignum.Permittant autem qui ita fentîût hoc ipfum amp;mihi,obfecro,qHod fibi ipfi« tericK. ufurpant,licerec|;putant.Si enim liber Apoc.ideo uidetur contemnedus, quod de eius autorirate dubitauerint noftri 8c prifei illius feculi illuftres uiri:cur no recuperet fuam authoritatem,fi oftendero optimos quofq;,cùm nouos turn ueteres ccclefiæ doâores, optime de hoc libro fenfilfe? Ac,ut nihil prorfus hlc difsimulem,non ignoro,clarifs.ui-D.Lutberui. rum D. Marcinum Lutherum in prima editionenoui Teftamenti Germanici,præfâ-tione acri præmilTajlibrum hunc ueluti obelo iugulauilfe.At inuiderunt ipfi hanc cen-furamuiri boni amp;nbsp;doâi, qui inipfa defiderarunt amp;nbsp;prudentiam amp;nbsp;modeftiam.Idem ergo reftiusdiligentiusq;perpenfisreb.omnibus,dum recognofeeretfuaBiblia Germanica, ik; anno Domini »535. eadem recudenda traderet, Apocalypfi aliam pr.æfixic præÊitionempaulocircumfpeftioremùn qua relinquitquidéadhuclibrihuiusautho ritatemin dubio,maxime quod Eufeb.lib.Ecclefiaft.hift.j.cap.z^.author fit,ueteresde ipfo dubitalle;fed fubiungit tamen,nolle fe cum quoquâ concertare,qui alTerat librum hunc Ioannis elfe apoftoli,liberumledoriiudiciumpermirtens. Quid autem de tefti-

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;monio Eufebi/,cui ille potifsimum innititur,iudicandum fit, dicam paulopoft. Certo

Lutherus, præfatione ea cuius modo meminimus, uiam aperit amp;nbsp;rationem oftendit, qua ad utilcm huius libri expofitionem ufum^; pcrueniri pofsit. Proinde iudiciu Lu-thcri nihil libro huic noftro,queminutilitatem ecclefiæfumpfimus interpretandum, D.Zuingliiif. dèrogat. D. Huld.Zuinglius,beatæ memoriæ,prçceptornofterhonorandus,uidetuC öcipfe nonadeó multumhuictribuiirelibro,amp;retulirtenonadauthoremapoftolurn, fed ad loannem quem appellarunt Theologum.Cæterùm ea in re dubium non eft,fecu D.£raf.R.ot. mm elfe fimplici ter Eraf. Roterod.quiinfuisad nouum Teftam.Annot.In Græcis,in-quit,quos ego uidcrim exemplaribus,non crat titulus loan. Euangelillæ, fedloanni« Thcologi-Adiungithis Eraf.apud Græcos amp;nbsp;qûofdam feriptores ueteres dubitatum ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;elle de hoc authore; id quod ex teftimoni/s Eufebij amp;nbsp;Hierony mi déclarât, de quorum

Codrx Copia fententiamoxdicetur.CæterùmcodexComplutéfis,uel Hifpanus,editusad fidemue tcnjls. tullüs.amp;probatifsimorumexemplarium Græcorum,talem nobis huius libri titulum exlnbetrA-ÆCiia'AvV/f rSâyis ûxt avayye!i.isr^ ninxi'fârSâts^iyi’: id eft,Apocalyplis fanûi apoftoli amp;euangeliftæ Ioannis Theologi. Tradunt enim ueteres,loannemapoftolum amp;nbsp;euangeliftam ob eximia de filio Dei feripta nuncupatû uulgb Theologummnde con Arrfaf. fcquens eft,titulum hunc tribuere,nonadimereloanni hunc librum. Certè Aretas,au-thor amp;:ipfeGræcus,amp;Cæfarien.epifcopus:Ex ueteribus,inquit,quidam hanc Apoca-Gregor Theo lypfimàdileftiilliusIoannislinguaabftrahunt,alteri ipfam adlcribentes:uerùmnoir ita cft.Gregorius enim ille,qui æquè aciftc,Th cologus appellatur, hanc inter eas feri-pturaa

IN A P O C A L Y P S 1 M.' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J

ptura^adiudicauitjquæ omni prorfus adulterationis nota careant: Sicut me docet, in-quiens,Ioannis ApocalypGs.Et idem paulo ante: Cæterùm quód hic liber Spiritu fan-i^to didante confcriptus fit,S. Bafilius, Cyrillus, Papias amp;nbsp;Hippolytus,ecclefiaftici pa- Qnüi«. tresjidonei funt qui fidem faciant.Hæcille. Quid,quód confenfum orbis amp;nbsp;ecclefiæau ihofitatem Eraf.tantum apud fe fateatur ualcre,utlibrum hunc non repudiare audeat? h ppolytiui

Audiamus hic præftantifs.amp;optimi uiri D.Ioan. Occolampadij, Bafilienfis ecclefiæ OecoLiinpn^ paftorisfidelifs.amp;exccllenterinfcripturispropheticis,deniquein omnibus fcripturis canonicis uerfati,de hoe libro indicium,quod fcriptum nobis reliquit Commentario-luin lib.ï.in iz. cap. Danielis:Sedparaphralles prophetarü loannes (inquit,uidequan tum tribuat huic authori nortro ) quem miror quare quida tam temerario iudicio abij-ciant,ut fomniatorem amp;nbsp;maniacum,amp; inutilem ecclefiæ feriptoremzeum tamen,ficuti amp;nbsp;author cpiftolç ad Hebræos ,plurim3 ueteris Teftamenn,amp; eorum quæ in prophe-tis abftrufifsima,proponat. Sed magni illi uiri, quantum de fe fenciant, produnt: quorum equidem cenfuras profanas facilius conceinpferim, quàm tantum thefaurum ab-iecerim. PolTem hic amp;aliorum neocericorum eximiaproferre teftimonia, nifi feftina-rem ad ueterum patrum indicia.

Omnium uctufiifsimi poft Apoftolos,quorum quidem feripta extant, luftinusamp;I» ludicid ueterU rcnçns,martyr es Chrifti illuftres,Ioanni apoftolo hunclibrum afcribunt. Etenim Eu- ccclcfit doilo febiushift. Ecclefiaft.lib.^.cap.»8.Iuftinus,inquit, recordatur Apocal. Ioannis, ma- rïidc Apoatl, nifcftc illam apoftoli elfe dicens.Hieronymus quoq;inuitabeati Ioannis author eft,Iu lufttniM. fiinum cxpofuifleApocalyp.Ioannisjfednon extat (quod ego quidemfeiam) eins ex-pofitio.Irenæns feribitur ab eodem authore,Apoc. loanis commentario illurtraffc,qui öeipfe nonextat.Illeiple.quiuixilfelegitur circa annum Domini r6o,palam teftatur 5. contra Valentinianos lib. hanc reuelationem paulo ante fua tempora loanni apoftolo fuilfe exhibita. Verba aliquot eins adducimus in cap. huius libri 13. Tertullianus,qui Tertull. nixit circa annum Domini 220, contra Marcionem libro 4.. Etfi Apocalypfim Ioannis, inquit, Marcion refpuit, ordo tarnen epifcoperumadoriginem recenfusinloannem ftabit authorem. In rebus ferijs er contra hæreticos difputans,libenter utitur huius libri teftimonijs. Itacitantureadem amp;nbsp;à beato martyre Cypriano, fub titulo Ioannis Cypriattitt^ apoftoli in Epiftolis,traólatibus eins atq^ermonibus.Eufebius quoquelib. hift.y.cap.

»8. indicat,Apolloniumfcriptoremantiquifsimum uti teftimonijsex Apocalypfi Ioan Apoüoniut, nis^ic amp;nbsp;Theophilum Antiochenæ ecclefiæ epifcopum . id quodafferit lib.Ecclefiaft. TixophÜM, hiftoriæ 4.cap. 24. lam amp;nbsp;Origenes.uir magnus in Ecclefia Dei, apud éundé Jib. d.cap. Origenet, 2^. Scripfir,inquit,amp; Apocalypfim,qui fuprapedus Domini rccubuit,amp;c.

Recenfui haftenus uetuftifsimorum Chriftianæ ecclefiç martyrum amp;nbsp;dodorum fen tentias de Apocalypfi, luftini inquam, Irenæi,Tertulliani,Cypriani, Apollonij, Theo-phili Antiocheni, amp;nbsp;Origenis Adamantij; adducam paulo póft Græcorû amp;nbsp;Latinorum priniæ authoritatis in ecclefia uirorum iudiciaadhuc plura, amp;nbsp;cuni illorû quidem fen-tentijs quæ adduximus haftenus côfcntientia:prius tarnen attingam paucis,quæ de co demlibro Dionyfius Alexandrinus lcriptum reliquitapud Eufeb. lib.7. cap. 25. quem Dionyßut A» arbitrer fequutos,quorquot terè poft iplum huic libre contradixerunt. Ait,nonnullos lexand. eorum qui iplumpræceiferunt,hunclibrumprorfusreprobalfeac reiecifle.Needifsi-mulatjcurreiecerint. AlTeri enim in ipfo regnum Chrifti terrenum. Quô haud dubiè gemmeam illam retulerunt urbem,amp;reliquaquæ fub fpeciebus terrenis fpiritualiano bis adumbrant.Quod cum in ipfa traftatione difloluerimus,demonftrantes librû hunc non ædificareregnum Chrifto terrcnû,fed fpiriruale amp;cœlefte, nemo, opiner,librum reiecerit bonum amp;nbsp;o: thodoxum, quód eins teftimonijs quidamabutentes,adulterinû jpG fenfum affingant.Detorlerunt hæretici pltirimafcripturæ locaadlui erroris patro-«inium, ideéne lcripturæ authoritas ipfa in dubium uerti debet? Nihil fauet Chiliaftis autMillenarijs in hoclibro loannes: nulla ipfis armafuppeditat. ReûèEufebiusin fi-nelib.^.dePapialoquens, primo Chiliaftarum authore:Putauit, inquit, poft refurre-ûionem mille annis Chriftum cum luis corporaliter in terra regnaturû.Qtiæ ipfum ex eofufpicatum puto, quôdapoftolicas dilputationes nonredè acceperit, nec quæ ab

4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;H E H R'I Cquot;ï B-V t L I N G É R 1

illis perhypodigmatadidlafuntjritè conGderauerit,eo quod modico fuentpræditus lû dicio.Sed interim ipfe Dionyfius: EgOjinquitj librum hune reprobare noh aufim. Ad-dit moxjfibi tarnen non uideri Ioannis elTe apoftoUjfed alterius cuiufdam. quis tarnen is fuerit,incertum uideri.Colligit item coniefturis quibufdam, exuerborum Ipecieac TiiRimilitudo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;librijdifsimilitudineq^ngenij,alterius efle librum hunc,quam eins qui Euan

ßili Ar u gel“”^^‘^’^'pfi^gt;amp;epifi:olam.Cæteriim cumdiuerfafintargumétahiftoriæamp;epiftolæ, ut ne hæc quidem fibi fint fimilia, diuerfifsimum uero argumétum libri Reuelationis:

■ quid minim uideatur^fi cum illis non per omnia congruat? Hoc negatenemo poteft,in dogmatum confenfujin tribus iftis libris fummam elle cSuenientiam. Vifa eft nonnul-lis epiftola ad Hebræos lauere in 6.amp; to.cap.Nouatianis fine Catharis.Notataeft in ea-demamp; ftili diflonantia àreliquisPaulinis epiftolis. Verùmfiitaiudicandumfucritdé diuinis literis, nefeio quid fatis firmum atque tutum porto fit futurum. Stifpehfa ergo hac dilpùtatione,pergo nunc alia quoq^ ueterum de hoc libro proferre iudicia.

Eufebius. Eufebius Pamphili epifcopus Cæfarienfis, fynchronosConftantini Imp. magni, amp;nbsp;ueterum fcriptorumleftor diligentifsimus,quem nonnulli in eleuanda huiuslibriau-thoritate fibifauerearbitrantutjdifertèlib.Hift.j.cap.iS.tyrannidemperftringensDo-mitiani, afferit loannem relegatum in Patmos, ibi conlcripfifle Apocalypfim; Et cum hoc faciûtetiâhiftoriciCleteri.Interim idem illelib.3.cap.34..DeApocalypfi etiamnum, inquit,apud multos difpar eft opinió,probantib. illam alijs, alijs uero reprobantibus. Rurfus uero cumfuamdecanoncTeftamenti noui fententiam in cap. 25. proferre de-bet,Apocalypfimconiungitcum Libris indubitatis:erfi non difsimulatfe fuo iocoex-pofituriimquidalijdeeafentiant.Dumautemidpræftat, multo plures amp;nbsp;præftantio-res enumerat,qui fenferint Apocal.Ioannis efle apoftoli,ac pro diuinifsimo libro am-Epif plexi fint,quàm qui hoc negaüerint ac reprobauerint. Epiphanius Salamine Cypri epi rcopus,amp;ipfefcriptor Græcus,Ioannimanifeftèafcribit apoftolohunc librfi. Legatur Hieronyinui. quidfcriptûrcIiqueritcotraAlogoshaéréfi51.Permultûautétribuit Hieronymushuic Epiphanio.Ac Hieronytnus ipfc loanni apoftolo hunc librum tribuit.Ad Paulinu;Apo Philttflriuf- cal. loa.inquit,tot habet £acraméra,qüótuerba. Porto Philaftrius Brixianus cpifeopus, - que Auguftinusfe dicitMediolahi cum S.Ambrofiouidifle,numerat inter hæreticos,^ qui reijeiunt Apocalypfim loan.acdicére audent non elTe Ioannis apöftoli,fedCerinthi Ämbroßut. hæretici. Certè ipfe Ambrofius in libris fuis adducit tèftimonia ex Apocal.fub nomine ’AuguRinu/s. Ioan.apoftoli. S.Auguftinus hunclibrum amplexus eft ut apoftolicum : eurtdemq; fug expofuitecclefiæ,reliiftis illipfamaliquottraftatibus. Primafius quoq; Apher,epifco-pus Vticæ,eundem ut apoftolicum expofuit. De Beda reliquis eius generis nihil re-kndrcM C£f. i^erOjCnm eius fententia fit omnibus notifsima. Sedamp; Andreas,epifcopus Cæfarienfis, O“ ArctM, ficrlpto hunc librum illuftrauitificuti refert Aretas in fuis comhientarijs, cuius fententiam fuperius expofui. Satis mihiuideorauthoritatem afleruifle libri huius,contrail-los qui ipfam eleuat. Omnium uero firmifsimum illud efle uidetur,quodipfa res amp;nbsp;tra ftatio rei conuincit,ptofeaam elfe ab apoftolo. quod ipfa probabimus traftationeiSi ue ’ Apocalypßs ro patres illi beati fuo feculo fuis ecclefijs Apocalypfim expofuerunt, cur non liceat amp;nbsp;rxpenenda nobisnoftro feculo,noftrisq; hominib.in quos fines feculorum deuenerunt, omniaq; c^ecclefijs. nunc pleniusquam tunc compléta fuht,enarrare? Quinimo nobis maxime,noftrisquc feculis hæc dcferuiunt,utpote cu nos fub Antichrifto defudemus amp;nbsp;exetceamur? Fru-ftraergoganniunt multi,;librum hunc efle obfcurum,amp;ideo exponiaut intelliginon pofleieaq; de caufa nulla cum utilitatejiiullo cum profeftu prælegi in ccclefia. Vt cnim nihil dicam de co quod nihil traditum eft facris literis,quod non eximiiim habeat fru-ftummec protinus defperadum elTe de intelleftu fano,licet primo intuitu obfctirofa-crarumliteratu,quiab ipfoDeo aperitür,amp;ut aperiatur,precib.amp;pietateobtinettlf:cér tè non ignoramus,malle nopnullos nihil dici de Antichrifto, quo lecurius hie reghet, amp;nbsp;ipfi minus inuoluantur periculis. Verùm Chriftus hunc nos turbatc iubet. Perga-lodn. no nulls jnus ergo in opere Domini.

facitChriüi Quodueroillos’offendit, quod exiguamuel nullamChrifti mentionem loannes WfWhenfw. faciat,cum tarnen apoftolorumfitjubiq5Chriftum,gratiamq;redemptionis inculcate: ducimus

'ducimus îpfumlibnimpropiusinfpeûum,contrarium plané euîncerc.Cuiusiamargumentum commemorabo.

ZachariasprophetatotumChriftimyfteriuminy.cap.obijcitomniumoculisinty po euidentifsimofpeftandum.Videt enim lefumfummumfacerdotem.indutum.ue- j /• ftibus fordidis,amp;titioniex igneerutofimilem,multama fathana pati conträdiaio- * nem:moxeundem exuirordidis,candidaindui,glorificari,amp;regem facerdotemq; de-clararijfaluatorem uniuerforum. Hunc typum exponit loan.apoftolus amp;c euangelifta: acprincipioquidem edito euangelio Chriftumin fordidis ueftib. defcribit, quantam ab impijs captus cGtfadi0ionem,cruci tandem fit fuffixus.Attingit ibidem amp;gloriam: quam tarnen fubiunâa Apocalypfi copiofius exponit,eundem in candida uefte amp;nbsp;gloria nobis exhibens, quomodo uidelicetpoft humiliationem exaltatus,nome fortitus fitfupra omne nomen:amp;nunc exiftens in gloria,nihilominus agatin ecclefia,faluator omnium fidelium in.ecclefia.Inepiftolafua totumhocmyfterium pietatisomnibus commendat amp;nbsp;inculcat.

Liber enim totus fex abfoluiturpartibus. Principio enim titulus 'ponitur, cum ArgttjnewtKf« exordio fummaq; operis ,amp;breui narratione :idq;in prima parte primi capitis. 2. De- (^rp^rufjo inde à medio primi capitis ad 4. ufq;cap.defcribiturChriftus in gloria régnas addex- pocrfbp/jr terampatris,declaraturq;quomodo uerfeturinecclefiaperfpiritum fuum amp;minifte-rium uerbi. Quid ccelitus dQceat,amp;quæ fit fincera ecclefiç doftrina,quçrcparatio item collapfarum ecclefiarum,amp; earundem conferuatio. 3. Indc à cap-4, ad 12. ufq; diligenter admonet Chrillus ecclefiam per 7. figilia amp;nbsp;7. tubas,quæ euentura fint ccclefiæ,quç omnia iuftifsimè ab ipfo Deo per agnum Chriftum gubernentur. 4. Porro à cap.t2.ad 15. ufq5,plenius defcribitur certamen ecclefiæ cum dracone ueteri, atq^adeo cum uete ri beftia amp;nbsp;noua. Vbi amp;nbsp;Romana tyrannis uetus amp;nbsp;noua,adeoq; iple Antichriftus diligenter nobis depingitur fuis coloribus.Quanquam amp;;fcquentibushæcrurfus diluci-diusilluftrentur. lt;). Hincài5.cap.ufq;in22.commemoranturpœnæ amp;fuppliciaAn-tichrifti amp;antichriftianorii,ipforumq;interitus,omniumqj impiorum condemnatio. Iudex quoq; Chriftus demonftratur,amp;siudicijprocelTus externiadumbratur.-Trium-phusitem,gaudium amp;præmiumfanâorumcommemoratur. Vbietiamoculisnoftris contemplandum ipfum aperitur ccelunr,ut nunc fideinfpiciamus in illud. Aperitura-byfl'us inferni,ut infpiciamus etiam inipfam;amp;caueamus fedulo, ne illucpræcipites perturbemur. d. Poftremo fub finem cap. 22. fequitur cóclufio,amp;commendatio cum obfignatione operis.

Non difsimulabo hieamp;aliam operis huius partitionem,'quam interprétés fere fe- Liber diuifiii quutos elTe uideo,non afpernandam.Principio enim recenfent titulum amp;nbsp;exordium.. (icruißones. Deinde uerofubiungunt ipfum opus uniuerfum, per feptem uifiones diftinftum.Et quidem frequentifsimus amp;nbsp;quafi peculiaris eft huiclibro numerus feptenarius.Poftre-moadiungunt operis conclufionem,ultimo ferme capite comprehenfam. Suntautem hæ uifiones fuis circumfcriptæ limitibus.In primis capitib.tribus exponitur uifio prima,exhibens nobis Chriftum regnantem in gloria,amp; gubernantem dilponentemq; Sc corrigentem conlcruantemqjfuam ecclefiam. Secunda uifio incipit 4. cap.amp; extendi tur ad 8. ufq; caput. Ea ipfum Dcum amp;nbsp;Chriftum eius fpeftandum proponit, cuius iu-ftifsimam prædicat gubernationem rerum in orbe omnium, amp;nbsp;aperit figilia feptem.

Tertia uifio habet feptem angelos,feptem tubis clangentes, quæ traftatio ad cap. ufq; t2. percingit. Quarta uifio exponit pugnam mulieriscum ferpente, ac exhibet nobis ueterern fepticipcm amp;nouam bicornem beftiam fpedandam, Antichrifti defcriptio-nem,idq;percap.i2.i3 8:14. Vifione quintaangeli feptem, phialasirædiuinæ feptem effundfir,adi7 ufq;cap. Inde incipit uifio fexta,amp;progrediturufqj ad cap.2i-difteritq;, de iuftifsimo Dei iudicio inBabylonem in fcortu Babylonicûjin Antichriftianos, deni que in impios omnes amp;impœnitentes homines. Septima amp;nbsp;ultima uifio omniu fidelium oculis proponit gloriam amp;nbsp;perpetuam famftorum beatitudine. Et hæc quidem diuifio operis,magnam habet gratiam amp;affinitatcm cum rcliquis quæ in hoclibro fere omnia traûantur pernumerum feptenarium. Sequaturleólor,quamuolucrit.

Qftif utilitas Exhisiam quilibetintel]igerepoteft,Iibrumhuncprorfus efleapoftolicuin,amp;exî-fxApocaly- miè utilem omnibus nobis, præcipuè in quos termini leculorum inciderunt. Faciliot pfi, item erit hie nobis liber, quodiam fint omnia ferè compléta. Vifus eft Daniel merafo-mnianarrare,cumantemonarchiaspropheraretdemonarchijs;ubiautem eacompléta funt,quæ prophetauit,uilus eft multis hiftoriam contexuifle.Hoc ipium,lat fcio,iudi-cabis amp;de hoc ipfo Ioannis libro. Vtilitates duntaxat pauculas ex multis enurherabi-mus.Principiohabemus in hoc libro plenifsimam Chrifti dcfcriptionem,regnantis in gloria, régis inquam,amp;pontificis noftri: amp;nbsp;quomodo gubernetfuam ecclefiam,amp;fal-Xuator fit omnium fidelium. Habemus item ecclefiæ Chrifti elegantifsimam defcriptio nem,amp; quomodo eadem extruatur,repareturamp;confeructur.Deinde habemus plcniffimam defcriptioncm Antichrifti, membrorum eius,amp; fynagogæ,confiliorumque,rc-gni,artium,truculentiç amp;interituum ciufdem: àquo nos cauereiubet. Prætereahabc mus compendium hiftoriarum à temporibus Chrifti, ad finem ufq;feculi. Deniqj ab-folutam amp;certam prophetiam de rebus futuris, ut nihil opus fit prophetijs Methodi/, Cyrilli,Merlini,Brigittæ,Nollhardi,amp;quorundânugonii.Habemusitérnaximamcc-clefiæconfo]ationeminaduerfis,dum amp;nbsp;Agnum uidemus aperirefigilla,amp;prouiden-tiaDeiomnia fieri,amp;finem efle malorum:amp;femper futuram, etiam inuitis diabolis, , Ecclefiam. Poftremó habemus doârinam copiofifsimam amp;nbsp;firmilsimam de iudice Sc iudicio extremo, depœnisamp;præmijs. Hæcinquâ omniaipfa traftatio palam exhibc-bit,ada:dificationem noftri,per lefum Chriftum Dominum noftrum.

__________ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C O N C I O II.

Montra trU nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ixi,totum librum abfolui partibus fex-1 nfpicienda iam prima pars. Ea ha-*

irimæ Ddrtis. । ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bet triapotifsimum: titulum, exordium, amp;narrationem breuiculam. In

I RE VELA TIO lefii Chrifti, quam deditilli Deus, uto^ ftenderetftruis fins, qua? oporteat Beri cito: 0C fi'gnificauitjemiflo mandate per angelum fuum,feruo fuo Ioanni,qui teftificatuseft ferz monem Dei,8cteftirnonium lefuChrifti,amp;quæcune]^uidit, Beatus qui Iegit:amp;^ qui audiunt uerba prophetiæ,amp; feruant ea quæ in ea fcri pta funt.Tempus enim prope.

'TituliU 0- nbsp;nbsp;nbsp;Titulus hie copiofus eft, amp;nbsp;cxplicat omnes utiles circunftantias, quæ explicandæ

Reuclatiole- Principió,ponitur titulus uelinferiptio totius operis.eaeft,ApocaIypfis;ideft,reue-fu Chriüi, latio Icfu Chrifti,quæ fcilicetapertauelreuelataeft authore lefu Chrifto.Titulus hie ab initio conuincit,opus hoc no efte commentum h umanum,fed diuinam doétrinam: utpotèquamaperuit Dominus,rex amp;nbsp;facerdos nofterlefus Chriftus,ècœlis,àdextera patris,fungcns ibi facerdotis munere,amp;docens nos adhuc utilia. Quanqua uero ilia amp;nbsp;loanis dicaturReuelatio,n5 alio tarnen nomine huic uendicatur,quàm quod fcriba ilia Vwilf ifflt;lt;rf-excepitamp;edidit. Deinde clarius adhuc explicatur, unde fit ilia reuclatio:ex ipfo Deo. ueldtio, Dicitenim;Quamdeditilli,Chriftoinqua,Deus,utiqjpatcr.Eft enim diftindioperfo-narfiin adorandatrinitate. Et quanquaomniapatris, etiafilij fint: 8c omnia filij,patria quoqiicomemorat tame feriptura patré filio dare, amp;nbsp;filiu à patreaccipere.Id quod omnes ueteres,pietatedid:antcexpofuerut,per difpéfationis myfteriu. Accepit enim ali-quid filius à patre,tanqua homo:qui alioqui ut uerus Dei fili us dicit,Glorifica tu me pa ter gloriaquahabui apud te,antequa hie mundus elTct. Ioannis 17. Præterea filius eft fapientia,uerbum amp;nbsp;os patris,per que Deus olim amp;nbsp;nunc loquutus eft amp;loquitur pa-trib.prophetis,apoftolis,amp; Ecclefiæ uniuerfæ. Dédit pater filio hoc officij per difpenla tionéjUt fit pontifex.Deu enim nemo uidit unquam: unigenitus qui eft in finu patris, ipfe reuelauit nobis.Sciamus ergo,hanc diuinam elfe reuelationem,quam Deus pater, amans

amans genus hominum jieuelauit per unicum pôtificem Chriftum fuç ecclcfiæ-Ita uc-roconiungitpatremamp;filium,ut faluanihilominusfitperfonarumi'andadiftinftio.

lam etiâadijcitur,in quem finem Deus pater reuelarit,aut dederitreuelandi munus, jnduêRnem officiû inquam Iaccrdotale,filio fuo, Domino noftro Icfu Chrifto: nimirum utreuelata ilia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;demonftraret,amp; ueluti oculis fubijceret feruis fuis,cultorib.fcilicet

Chriftianis, qui l'erui Dei appellantur propter fpontaneam obedientiam. Et ut feruus Domini feruus ert,amp;domino omnia quæ eft amp;nbsp;habet,debetâta nos Deodebemus nos totoSjSc omnia noftra. Alioqui liberi,non feruifumus. Ioan.8. Simulexplicatur,qui-bus aperta fit hæc reuelatio: omnibus Dei feruis. Si ergo gaudes appellari feruus Dei, audi hune librum,amp; rctine : Sc agnoCce, tibi hùnc librum à Deo elle paratum.

Poil hæcpaucis comprehendit, quid uel quæ reuelarit loanniChriftus, quæ opor- C^u^reuchitti, tet fieri citó.Fata ergo ecclefie commemorantur,quæ bona amp;nbsp;mala obuentura fint pijs, quæ item infligendafuppliciaimpijs.Nemo autem coJIigat exuerbo Oportet,necefsi- Ciuomodo o-» tatem,quafi non libéré agat Deus; aut non noftra culpa, fed Dei impulfione impij fa- portent res fie ciant mala.Bona oportet fieri, quia Deus promifsionefuafe nobis uoléter obftringés, ribonlt;n etmst nopotell no facere quod facitamp;promifit:nihilominus libéré agit.Bonain pijs oportet Im. fieri,quia ea ell gratiæ amp;nbsp;fidei natura,ut impietatis propriu eft contemnere amp;nbsp;præuari-cari.Vnde etiam oportet eos puniri.Et quiamfidus tails eft,qualis eft,oportetomnino elfe hærefes amp;nbsp;calamitates innumeras. Citoautem dicitea futuraquærcuelata funt, quiaquædamipfaætate Ioannis cœperunt. Et quamuis multapoft mille annos fafta deprehendantur,dicir ramen apoftolus Petrus 2, Pet.3. Mille anni coram Domino funt quafi hefterna dies. Iraq; pertinet hæc reuelatio ad temporaprimitiuæ amp;nbsp;poftremæ cc clefiij:amp; exponit quæcunqj euenerint ei ul que ad judicium.Quinimö quomodo in æ-ternum fitregnatura.

Prætereaattingitur amp;reuelationis modus.Reuelauit enimillaChriftus,mittésper Reuelntiottis angelum fuum,fiue emilfo angelo fuo,cui quod diceret amp;nbsp;ageret mandatum dedit.un- modtM. de hic angelus pollea etiam appellatur Chriftus,quia fuftinuit perfonam Chrifti. Ergo non angelus in hoc libro,fed Chriftus femper eil fpeftandus,uerus omnium horum aü thor.Etquidemdiuinitas Chriftihic nobis commendatur,cum audiamus Chriftum elTeangelorum dominum. Dequocopiofius difputauit Paulus ad Heb. t.Mofes Nu-mcrila. tres potifsimum prophetandi uel reuelationis modos pofuit, Principiö uifio- prophetädi. nem,quales Daniell afcribunturplures,celebris Petro Adorum to. amp;nbsp;Paulo Adorum td. obuenit.Et in hanc clalfcmreferimus etiam Apocalypfim . Deinde fomnium: qua-lia fuere Pharaonis amp;nbsp;Nabuchod.regum, quorum interprétés fuerût lofcph amp;nbsp;Daniel.

Vifiones amp;fomniacommémorât Scloelin2. cap.Nam amp;innouo Tellam. fomniafa-cra amp;nbsp;prophetica funt plurima.Poftremo commemorat Mofes difertam expofitionem, qualesplurimæerant fadæ Moli amp;nbsp;Apollolis. In cuius cofortium amp;Apocalypfis ut-cunq^uenitjCum uifiones palamexplicantur. Apparet hic inelfabilis Dei bonitas, qui tanta uarietate falutem nollram condit amp;aperit,fuauiterq; conditam offert nobis fru-enda.m.Infclix eft,qui hæc non agnofeit.

Accedit his,quod multis commemorat,cui Chriftus diuinam excellentifsimamlt;ju6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;reueldt^t

liane reuelationemaperuerit, loanni. Hunc,ideftfemetipfum ornat ( ita enim conue- ç^quoautho-niebat,ad retundendos aduerfarios,cu amp;nbsp;Paulus fæpe fuâ alferat autoritäre contra pfeu j-ffitferipta, doapoftolos) quatuor epithetls. Principio enim appellat fe feruum Chrifti. is titulus uetullifsimus dcnobilifsimus eft,quem ufurparuntpatres,prophetæ amp;apoftoIi.Sunt enim dediti,amp;pecuiifi Dei, amp;c. Deinde loannes tcftificatus eft fermonem Dei inter a-pollolos,fignificatilsimé explicans diuinitatem Chrifti, maximé cum teftificaretur amp;nbsp;diceret: In principio erat fermo, Ioan. t. Præterea teftificatus eft teftimonium lefu Chrifti:quo nomine ipfe Dominus in Euangelio,amp;Ioan.in cap.Euangelij 2i.totam do drinameuangelicamcomplexus eft. Et horum quidem omnium fuit oculatus teftis, Nami.eap.Et uidimus,ait,gloriaeius. amp;nbsp;ip. cap. Vidit’aqua amp;nbsp;fanguinem manareex latere Domini.In epiftolafua: Quoduidimus,inquit, amp;audiuimus,amp;c. Aretas annotât, in quibufdam Græcis exemplaribus addi, quod Sc in Complutéfi Græco habetur.

Er quæcunqueaudiuit,amp; quæcnnque funt, amp;nbsp;qtiæcunque oportet fieri poft hæc. toanniienco' loanncs ergo iUe huius libriautlror cftjqui ut Dominum in carne uicÜt in terris, ita mium. cundem uiditper fpiritum hæcreuelantem, in cœlis;amp;proponit ecclefiæ uifa comper-taamp;certifsima. Hic loannes fuit Domino dilcftus difcipulus, quiin ultimacœnain peâoreeius recubuit, cui ultimo teftamento matrem in cruce commendauit,uirgini uirginem.SoIus hic adftabatadaram crucis morienti Chrifto:tcftis mortis ueræ,amp;pu-rificationis noftræ. Vixit ulq; ad tcpora Traiani,quod ex Irenæo citât Eufebius in Chro nicisjin confignatione anni 103. à natiuitate Chrifti. Dorotheus fcriptor uctuftifs. tra-.. nbsp;nbsp;nbsp;. tditjloanncm uixifteannistao.

vtMdthuiUi Poftremb perftringitur etiam huius diuini operis feu reuelationis utilitas, ut ea le-rcurljfionis.^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;excitenturad diligentiam.ubi liber ifte etiam appellatur Prophetia.

Prep fttçt IC EfteßijjjßjcJj{jefpj-Qpfei.praedtöionesrerum,futurarumnouiTertamenti prophetia:

‘ nbsp;nbsp;præterea etiam prophetia,ideft;expliGatio,quæueteresprophctas reel udit amp;:illuftrat.

Beatitudinem uero promittit legentibus,audientibus, ôc feruantibus ea quæ in libro hocfcriptafunt.Beatitudocomprehenditnimirum bonapræfentis uitæ, quatenusea concedunturpijs àDomino:maximè autemfuturæuitæ.De utilitatc huius libri etiam antea didum eft nonnihil, in Concione prima. Et obferua,quôd non lutficitledio aut aufcultatio huius libri. Oportet hanc opéré perfici,^k; diligéter euftodiri. Nam amp;nbsp;in E-uangelio dixit Dominus:Bcati qui audiunt uerbum Dei,amp;euftodiunt illud. Qui ergo uitam fuam compofuerint ad hune librum,felices funt.Nam amp;nbsp;leduûioncm Antichri-fti elFugiuntjin fide Chrifti manent,amp; in æternum uiuunt,amp;c.

Clauditautemtitulum epiphonemate,quoomnesauditores uehemcnterpercellit: Tempus enim propè. Quafi. dicar.Nemo putet hic alie na, amp;nbsp;nihil ad fe pertinentia nar* rari, quç futura fint demumpoft- multa fecula. Ad quemlibet noftrôm hæc pertinent. Nam de rebus nos maxime atcinenti.bus,adeoq; de reb. noftris conferipta funt. Sicin-dicat.librum hune utilem efle omnibus feculis,hominibus amp;ætatibus.Dcus pater per filium docentemutilia,amp;admonentenifatismaturèamp;intempore, fitlaudatusinfecu lafeculorum: Amen.

exordio huiui Ltbr^ßilutatione^ ^poHohca, in qud expltcantur.in frimis Chri^li,deinde totiuslidei amp;nbsp;redemptionii noHra myßeria.

I Oannes fèptê ecckfijs quæ (unt in Afia: Gratia uóbis pax, ]abeoquieft,quierat,Óóqui ucturus cftramp;'àfeptcfpiritibus, _____I quiin c5fpcó:uthroni eius funt;amp;alefu Chrillo,q cft teftis fidelis, primogenicus ex niortuis,ôC princcps regû terræ, qui dilexit noSjSc lauit nos àpeccatisnoftris, per iànguinê ipfiusramp;^ fcc it nos rc gnû,amp;f facerdotes Deo amp;nbsp;Patri fuo.Ipfî gloria imperium in fecula feculorû, Amen.Ecceuenitcû nubibus: uidebit cura omnis ocu^ lus,amp; qui cum compunxerunt.Et plangent fe fuper cum omnes trv bus terræ. Etiam amen.Egofum A ÔC n,principium ô(f finis: dicit Dominus qui eft,8c qui erat,amp; qui uenturus eft Omnipotens.

txordiunrcyquot; . Alterum caput primæ partis huius libri,continet exordium uelpræfaciunculam,in prtrfatio o-lt; qua eft falutatio apoftolica, qua quidem in primis torn Chrifti, deinde fidei orthodo-peris, xæ amp;redcmptionis noftræmyfterium deferibit. Sic enim folebatapoftoli in principijs librorum lâlutis copleâi fummam breuemfid quod in Paulinis epiftolis ubiq; obuium eft.Ea deferiptionereddit omnes beneuolos fimul amp;attentos.

Sdlutdtio apo- Salutatio apoftolica nihil aliud.eft, quambenedidio. Vêtus quidem inftitutum eft fiohcti quails. benedi(ftio,quaPatriarchæfilijsfuis imprccabanturà Deo bona omnigena,animæ Si

corporis.Quod quidemin Genefi multis defcribirur. Sedamp;pontificidabaturmandatum bcncdicédipopulo:utlegimus Numeri d.Singulàriteriubet ponere nomen fuum fuperpöpulu.Siiperftitiofum ergoeftdicere,NK,j bkÏltdichdMhéiligcriitZyVndvnferejrouw. Deus quidem,a quo omne donü eft cœlitùs dcfcendens, beriedicit, id eft bonaconfert; miniftri ueró,uel homines imprccantur duntaxat.Et Dominus quidem ih legepromi-fitjfeilla collaturum populo ndcli,quæ pontificesimprecatifuiirent. Verba ergo non conferunt,nec charafteres :fed ueritas amp;uirtus Dei confort dona. Dubitare ergo non de bemus,quin amp;nbsp;nobisDeus conceflurus fit benediétionem Apöftolicam,ut Deo accept! amp;reconciliatipacemhabeamus.

Principió autem repetit nomé fuum Ioannes,ne quid dubitemus de authore amp;nbsp;fcri-ptore,quouidemusChriftüelïeufumtanquaminterpreteamp;fcribaadomnesecclefiasi NonautemrepetitfeelîeferuumDei, amp;teftemuelapoftolumlefuChrifti.Satfuitil-lud ab initio audiuüTe. Modeftiam ergo amp;nbsp;humilitatem docet eos quoque,qui magna nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

donaconfequutifunt. Deinde quibusfcribat,amp;ad quospertineathic liberjfignificat, Scptemecck’-adfeptemccclefias AfiaSjquarumnominapaulopóft edet. Aretas autemepifcopusCae uniuerjdlé farienfisjPer feptem,inquit,ecclefias amp;nbsp;feptenarium numerum,mültitudinem ecclefi-arum ubiquelocorum confiftentium dcfignauit. Sicexponitfeptenarium numerum amp;PrimafiusVticéfis,Aphricanus epifcopüs.Pcrtinet ergo hæcfalut3tio,hic liber,amp;to-ta doftrina lefu Chrifti,confcriptapcr Ioannc,ad uniuerfalem Chrifti in toto orbe terrarum amp;peromniafeculaexiftentem ecclefiam. Vndeetiamad nos omnes pcrtinet, Adi^uos pcrti quotquotfumus in Chrifti ecclefia.Naetfi Romanis amp;nbsp;Galatis fint ihfcriptæepiftolæ, neat bic Üben tamennonideo fequitur,noftras non efle. Significanterauté fcribitadAfiaticas,non ad Hierofolymitanam,uelludaicas ecclefias; ut ucl ficoftenderet,regnuni Chrifti iam etiam peruenilfe ad gentes. amp;nbsp;ficut Deus ab initio Ifraelem elegit,in quo proponerct e-xemplumperfeiftum ecclefiç amp;nbsp;reipub.itaab initio noui Teftam.elegitiamleptcmil-las ecclefias ex gentibus,quas proponerct toti orbi Chriftiano. Porró fi inhis ecclefijs primum locum obtineret Roma,ncut Ephefus,Deus bone, quantopere exoriiarét hoc Românenfes,profuoprimatuaflerèndo? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

Formula autem falutationis Apoftolicæ imprecatuf gratiam amp;pacem.Gratia,eft fa- fomuîd tlpo^ uornuminisjamp;reconciliatio, qua Deus pater propter Chriftumnobifcumredijt in gra ^olic£ benedi tiam,condonatispeccatis,amp;adoptatisinfilios.Indeenafciturpax animorum,amp;; tran- Hionis. quillitaSjftudium item concordiaé cum omnibiis.

Oftenditautem hie copiofe,quis conférât eeelefiæ benediftionem fuam, id eft, gratiam,recóciliationem amp;pacem:Deus,amp; Deus quidem trinusinperfonis,Pater,Filius, amp;nbsp;Spiritusfan(3:us,Deus elTentia units.Cæteriim pulchrè hic diftinguitperfonas.Ab eo quieft,patrenimirum:amp;afeptemfpiritibus,ideft, a fpiritu fanfto: amp;a lefu Chrifto, hoc eft perfonarum diferimé. Vnitatis autem fignificatio eft, cum poft explicatas per-fonarum proprietäres, fubiungit.Egofum Aamp;n., amp;c. Et quod hie médius collocatur « fpiritus, nihil turbat trinitatismyfterium;fedargumetum elfe uidetur, quod utriufq; tarn patris quam filij fit fpiritus, ac procedat ab utroq^. Sicuti aliàs quoqj cuincitur ex uerbisDomini,Ioan.t4..i5.id.Simul autem defcribiturtotumfalutaremyfteriüm,Chri fti in primis,deinde fidei catholicæ amp;nbsp;redemptionis noftræ,ut in his potifsimos inue-nias Symbol! apoftolici articulos,habeasq; hie elegantifsimam Chrifti Domini defcri-ptiönem.Inde iudicabuntfinguli,quam ucre quidam dicant, hunclibrum,præter apo ftolicam confuetudinem,raram Chrifti fideiq; mentionem facere.

Pater fonsamp;origo,ex quo generaturfilius,primo defcribitur:quod is,inquam,fit qui Prffo* qui e^^ cft,quierat,amp;quiuenturuseft.SûpfiteauerbaIoan.exMofisExod.cap.3.amp;34. amp;ex qui multis Ifaiæ teftimonijs.Nihîl autem dicit,quàm Deum patrem efle æternâ elfentiàm, quæperfeipfam fubfiftat,amp;elfe uitamq;conférâtomnib.atq;eandem conferuetino-mnibus.Eam uerb eflentiâ talem efle,ut fuerit ferriper fine principió.Id cnim eft, quod cfleuelexiftentiçiungit,Erat. Subiungit,Etqui lienturus eft ( nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Qul futurus

adeoq; amp;nbsp;permanfurus eft in finem ufqj,amp; in îferripiterhitaté abfq; fine. Græci nbsp;nbsp;nbsp;de-

liuant «’sr*7oï»^r«//,abaccurrédo,quödueniensamp;accurrens,femilceatrebusomnibus:

ubiqjpræfens fit,àuXilium fuum pijsadfercns, uel impies cohercens. Gottifl, deriiiijîf der cU •».is,Vitd kiinjftig oder

Spiritus uero iandus cum unus modo fit, propterfeptemp]icem,id efi: omnimodanl Septem graciam amp;donamultifaria,feptcnarius,utficdicam,appsIlatur:Et à 1'eptem 1'piritibus, rituf. nbsp;nbsp;nbsp;loannes, id eft,ab eo fpiritu qui feptemplici inftrudus eft gratia. Dona ilia uariaali-

quatenus exponuntur ab Ifaia in u. cap.amp; alias in Icripturis. Hic dicitur elTe in conlpc-du thronijid eft ante thronum Dei,cóiundus utiq; in gubernatione patri amp;nbsp;filio.Thro nus enim pro regno non rarö ufurpatur.Spiritus ergo eiufdem eft cum Deo gloriæ,po-' teftatis,maieftatis, 8gt;cc.

Deferiptio nbsp;nbsp;lamperuenitad Chriftum, quem per fuas proprietäres copiofifsimedefcribit.Scitis,

ChriHi. lefus nomen efte Chriftiproprium:quodMatthæus exponit,Saluator.Chriftus cogno men elTe officij dignitatis:quafi tu dicas Vndus,id eft,pontifex Screx.

Clrifttif tec I. Principió appellat Chriftum Dominum noftrum teftem fidelem, idq; exîfaiæ cap* ftisfideÎK. 45gt;.amp; ‘ÿo. Milftis eft enim orbi à pâtre cœlitùs, apoftolus,quiteftificctur uoluntatem Mrftffi.is. Dei,quiduelit fieri cum hominibus:nempequóduclit faluare mundum per filium,8c i-Pet.}. fideminipfum,quæfitobediéslegiDei.Oportetenimfacereuoluntatem patris.Hic loan. 3. Chriftus teftis eft fidelis,id eft,certus,cóftans,uer3x:de cuius dodrina nemo debet du-Ktttth. 7.lt;3“ I. bitare. Deym nemo uidit unquamtunigenitus qui eft in finu patris,ille enarrauit. Hic Thefs.4.. igitur eft Pontifex amp;dodorccclefiæcatholicus. Quicunqueab hocdifsident,fugiendi funt.Hunc audite,dicitpater,Matth.17.2. Pet.i..

Chriilufpri- quot;i- Primogenitus eftexmortuis.Nammortuus eft propter pecc.ita noftrauere: refuf nitiærejur^ rexitautemexmortuis,amp;fadus primogenitus mortuorfi, dominus mortis,Scuidor, gentium, in quo uidemus quod amp;nbsp;nos fimus refurreduri, Sc quo modo. De quo t. Corinth. t$.

Sicutautem in prima proprietäreadumbrat Chrifti huiTianitatern,inquadocuit,8cdi uinitate,qua fidelis Sc ucrax Secatholicus pontifex fuit, Sc eft adhuc hodie-.ita in fecun-da,articuli Symboli de morte Chrifti Screlurredione eius conhrmantur. Adde his Scat ticulum de Refurredione mortuorum.

’dhrillMbrin- ^h*^ii^nsprinccpseft regum terræ,monarchàutiqUc Scdominus dominantiii: qui cetfsnoum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;omne nomen. Dominus angelorum,Sc omnium creaturarum,cui

terrlt;e nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;omnia:ficut exponitapoftolus Colof.t.Sc Philip.2. Non autem abolet re-

’ ges Sc magiftratus,qui uult efte rex regum,dominus dominatium. Si cnim nulli reges eftent,quomodo cftTct Chriftus rexregum?Sacerrimiimperatores Cóftantius,Conftan tinus,Theodofius Sc luftinianus, agnouerût fe uafallos efts Chrifti:regnu elTe Chrifti, fe eftefubiedos.Hos agnofeitpro fuis Chriftus, per quos gubernct fanguine fuo after-tos. Qui fe fuperbe populo præferunt,fe dominos efte rerfi iaditant,amp;non agnofeunt Chriftum rerum monarcham,infaniunt. Inhisuerocomprehenduncur quæin articua lis fidei confitemur,afcendifte Chriftum in cœlos. Sc federe ad dexteram patris; id eft, fummam accepiftepoteftatem omnium in cœloScinterra.Ephef i.Ad.2.

ChriUtif dile- 4quot; Chriftus dilexit nos diledione incomparabili. Nam ipfc dixit; Maiorem hac dile-xitnos ftionem nemo habetjUtquis anima fuamponat pro amicis fuis. Eandem diledioneni amplificat apoftolus,Rom.5. cap. Infignis autem diledio commouit Chriftum, ut cœlitùs defcenàerôt,Scincarnaretur,atq; nos morte fuaredimerer.Gratuita diledione nos dilexit,nullo noftro prouocatus merito.Nam,ut de patre idem hic loannes in Canonica dicit,in hoc eft charitas,non quod nos dilexerimus Deum,fed quod ipfe dilexit.nos, Semifit filium fuum propitiarionem pro peccatis noftris : itade filio intelligcndum, quodipfepropenfain nosfueritSc fit uoluntate, nonnoftraadadus diledione,quai-pfum fuerimus complex!.Exillaautem diledione gratuitaergagenus humanum, tra-Chrifluta- didit fein mortem,Scabluit nos à peccatis noftris.namadditur mox: Perfanguinemi-bluit. pfius. Vbi tria nobis obferuada uidétur.Primum,abluere,purgarc, abftergere uel mun dare Chriftum fideles; Scquidemplenifsimè, non ex parte. Ailufitadablutiones legia, quas Scexpofuit.Dauid enim canit: Afperges me Domine hylTopo.Sc mundabor daua-bis me,8cfuperniuemdealbabor.Eandem loquutionemrepctit Ifaias incap.t.Micheas quoqj dicit: Reuertetur,Scnoftri miferebitur Dominus,caleabitiniquitates noftras:

Sitleijcics in âbyfliim maris omniapeccataeorum.Mich.y. In Ezechiele ait Dominus , cap.jd.Spafgamfuperuos aquas mundas, Simundabiminiab omnibus inqiiinamen tis Ueftris.Illa complens Chriftus Dominus,abluit nos, purgat,amp;plenèmundat tam à culpa quàm à pœna.Pofterius,Mundat à peccatis noftris,non ab uno peccato Jed ab o -mnibus. Idquodamp;fuperioribus teftimonijs coprobatum eft, amp;comprobatur itefum i.Ioan.t.Sc z. cap.Poftrcmum:Traditur etiam modus purificandi, perfanguinem.Nam finefanguinis elFufionenullafiebatremifsi®; Heb.p. Mortcergointerüeniente,amp;fan-guinccnufo,plenaria fidelibus omnium pcccatorum remifsio eft comparata. Qui a-lium remifsionispeccatorummodum proferunt,iniurij funtin mortem Sefanguinem fili'Dei. Atq; inhisperfpicuè uidemus tradi articulum Symboliapoftolici, Credo re-mifsionem pcccatorum.

Quinto loco oftenditureffeiftusredemptionisnoftræ,purgationlsque. Effecit enim ChriftuSjUtquotquotcredimusinpatrempcrfiliuDci, fimus reges amp;nbsp;lacerdotes Deo pttonis Chrijli

patri fuo.Arccas amp;nbsp;Complutenfe exemplum legunt non reges,fed nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft re-

gnum:quod Scipfum non male legitur.Regnumenim Dei fumus,quiaDcus perfpiri-tum fuum,non caro,non mundus,regnare in nobis debet:amp; cum fpirituipermittimus imperium, Dei regnum fumus: id quod Paulus fufifsimè traftat ad Rom. cap. 6. Porro Rfg« futtlUf, reges.ideft liberi lumus falt;fti,pcr Chriftum,neferuiamuS diabolo,carni amp;mudo.Iuxta illud Zâchariæ:Vt fine timoré,de manu inimicorum noftrorum liberati,feruiamus i-pfi,in lanftitateamp;iuftitiacoram ipfo,omnibusdieb.uitænoftraî-Sacerdotes ueronos Sttcerdotes cófecrauit fpiritu Sefanguinefuo Chriftus,ut Deo offer^musffiirilualia facrificia, nof-metipfospuros,preces amp;laudes,amp;;eleemofynas. Hasenim efl'e hoftiasfpirituales,te- * ftantur Petrus Së Paulus,!. Petri 2. Rom.12.15. Philipp.4-. Hcbr.13. Sumpfitautem hæc bcatus loannes exiÿ. cap.ExodizNos enim qui exgentibus credimus, in locum popu-li IfraeliticijChriftum per incredulitatem reijcientis,fuccefsimus. Et hæc quidem illu-ftrantarticulumSymboli,Credofanftamecclefiam catholicam,fanftorum communie» nem.Sumus enim,quotquot credimus,cœtuspopuliDei, fandificatus per Chriftuni, ad cultum Dei.De quo hæc hadenus.

, Sexto loco,indefcriptioneChriftioftendit, Deofoliper Chriftumineccicfia deberl ÜeieH gtorilt;t gloriam amp;nbsp;imperium in feculafeculorti.Gloriam Deo damus,ciiipfius bonitati trafcri- Q-regittm^ bimus falutem noftiam,amp; omne bonum,non noftris uirib.amp; meritis.Impcrium ei da-mus,cum agnofeimus ilium efle Dominum amp;nbsp;caput in ecclefia, operantem per fe, non per fandos cœlites,quib.poteftatem concefleritmon per Papam,quem in terris confti-tuerituicarium.Chrifti eft omnis gloria, amp;nbsp;imperium totum.

Septimo,in dcfcriptione Cluifti fequitur aduentus ipfius in iudicium,amp; modus ad- Chriflui uc-uentus.Sicutenimnubesfufcepiteum ab oculis Apoftolorum,itainnubibus ueniet WftWtWiew. iudicaturus uiuos amp;nbsp;mortuos: fcripturaid teftante, Matth. 24,. Ad.t. amp;!.adThcfs. 4.

Addit autem,omnium oculos uifuros iudicem,etiam qorum qui ipfum compunxeriit. Vndeduo colligimus.Primum,uniuerfale fore indicium, in quo refurgentesproprijs Chriftum oculis uidebunt: lob !ji.Alterum,in ea carnc Chriftumredituruin indicium, in qua uulneratus amp;nbsp;confoffus,pcpendit in crucc,fepultus eft,amp; refurrexit. Locus hie fumptus eft ex 13. cap. Zachariæ, amp;nbsp;citatur etiam à Ioan, in Euangelio cap. tp. Oportet autem ftigmatis infignitum corpus tori mundo exhiberi,ut indeiudicentur amp;pij amp;nbsp;impij;illi,quód le huiulmodi redemptori crediderunt:hi,quód talem repulerunt amp;nbsp;con tempferunt. De his intelligimus quod adiungitur : Et plangent nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’werdendfîch

gt;'yßen,hii!cn rndfcblahcn, quödfcilicet neglexeruntfuam falutem: id quodcopiofius exe-quiturfapiens,Sapicn.3.amp; 5.Porrônequisdubitaretdeijsquædidafuntdeiudicioamp; CerfX di-» plandu impiorum ( ficut Petrus futuros dixit contemptores Scirriforesiudicij, a.Petri cunturdetH-3.) confirmationis formulam addit , Etiam, Amen, ddsilig'wißlich'w-ir. ExplicaturiLlis dici9» . quoq; fideiarticulus deChriftoiudicaturo uiuos amp;mortuos. Concludit ßunclocum

hifee uerbis:Ego fum â amp;ß.Quodlequitur (Principium finis)omittitur inquibuP. dam exemplaribus :quafi interpretatio illius,Ego fum a amp;nbsp;n,irrepfcrit ex marginc. Pro uerbium eft apoftoii loan.Ego fum a HsercticijUtBafilides Sc Valentinus,rairifi-

cèphilofophabantur inliteris. At contra literarios illos hætcticos loan, fimpliciter di-citex ore Chrifti: Ego fum Aamp;n, fi quid literis tribuendum, ego hoctotumfüm,i-pfa æterna uirtus,eirentia,æternitas.Nam fenftis eftiDeum efleprincipium amp;c finem,id cftjæternumjineffabilemjOpt.maximum.Repetuntur ilia;Qui eft, amp;nbsp;qui erat,amp;c*quæ priusfunt exp o fi ta. Additur : Omnipotens. His enim declaratur Dei uniras amp;ma-ieftaSjCuius trinitas fuprà quoq; patuit. Simul etiam confirmatur libri hüius authori-tasjcuius author oftenditur Deus illeæternus amp;nbsp;omnipotens.Cui gloria.

narratione huius Lihrî, uii amp;nbsp;de loco amp;nbsp;tempore,authored rettelaüonis huius dißeritur.

G O Ioannes,quiamp;fratcruefterfum,8f parti'cepsinaffli^ (ftione,Sc regno, amp;nbsp;patientia in Chrifto lefu, fui in infula quæ appellatur Patmos,propter iermonem Dei,8c tcfti^^ moniuin lefu Chrifti. Fui in ipiritu, in Dominico die: SZ

audiui poftmeuocem magnam, tanquam tubæ dicentis :Egofum A amp;nbsp;fljprimus amp;nbsp;noui{simus.quoduides,fcribein libro, amp;nbsp;mitte fègt; ptem ecclcfris quæ ftint in Afia,Ephefo, ScSmyrnæ, amp;nbsp;Pcrgamo, Thyatiræ,amp;: Sardis,amp; Philadelphiæ,amp;: Laodiceæ.

Rurfusautemamp;tertiùm modo Ioannis nomen inculcatur. Vidit baud dubiè, nori deforc qui5utufumamp; fruftum librihuius tollerenc,de au th orc dubitarent: contra quos fuum riomen toties repetit amp;nbsp;inculcar,ne de authors dubitaremus,carercmusq; tanta utilitatelibri inhgnis.

Adijcit quædamfuo nomini, quæ nos de apoftoli ftaturebusq; utilibus erudiunt* Principioappellatfe fratrem,nimirum Scfeptem ecclefiaru,amp; noftrum omniumtquip' pe cum monuerim,in feptenario numero omnes omnium temporum totius orbis ec-clefias comprehcndi.Sumus omnes,quotquot credimus,unius paths cœleftis filip amp;i-deo fratres in Chrifto fpiritualcSjCohæredes Chrifti^hæredes autem Dei.Quod amp;nbsp;Paulus docuit Rom. 8 .poft Chriftum Matth.23 .Et cum tanta fit dignitas noftrajpudeat tan dem fcelerum,ne memoria noftra deleatur ex nobilifsimaamp;coeleftihac familia.Turpe eftjfratrem Chrifti, Ioannis amp;nbsp;omnium apoftolorum,degenerate, amp;cc. Quâreautéhanc fraternitatem non tantopere urfcrunt, quantopere incrilcaruntmonachi confiftas ab ipfis fratcrnitatcSjRofarij beatæMariæ amp;nbsp;fanftorum?quia gratis ilia conftabattfuas magno uendunt.Impoftores ergo funt,amp; feduûores.

Deinde appellat fepartîcipem in affliftione uel preflura amp;nbsp;perfequutîone, ut qui nuncà Domitianorelegatusageretinexilio.Coniungit autem,non difiungitfe in ma lotquod eft fidelium fratrum. Et quidem unaatq; eadem eft perfequutio quæ apofto-los inuoluit,amp; quæ hodie nos fatigat. Gaudeamus ergo,nos focios fupplicij amp;affliûio num habere apoftolos,amp; Çhrifti martyres omnes,ne frangamur mali mole.Simus Ion ganimes Scpatiétes.Etenimnonfatis eftaffligi,amp;omnigenis malis diuexari (multic-nimabfqjfruftuamp;laudelabores exantlantgrauifsimos) fed amp;nbsp;patiétes nos efleinma

Rcgn«)« pa- Hincaddittribulationiamp;patientiæregnum,cœlefte utîq;,non terrenum.Mifcet ratum pdticn- autem regnum ad confolationem patientium. Nam apoftolus quoq;Paulus dixit:Cer ribiw. tusfermo. nam fi Chriftocommortui fumus,amp;conuiucmus:fifufferimus,amp; conre-gnabimuJj

gnabimus,amp;c. His nos fem per in malis confolemur.Dcprimimui'enim, utengamur aliquando,î.Cor.4. Haec autem omnia concluduntur inChrifto lefujper quern amp;nbsp;Dei fiji; amp;nbsp;fratres fumus,amp;fufFcrimus mala patienteCjSc cSfortes regni efficimur. Hæc cnim illijciusq; meritis,non noftris mentis feramus accepta oportet.

Obferuemus hic quoq^jqualis amp;nbsp;quanta fuerit maximi,amp; Deo digni apoftoli humi Iitas,quisfuericeius llatusmon uoluptuariusjfed difficilis, in patientiatarnen Chrifti iucundus.Vbi iiero nunc apparent,qui apoRoIico gloriantur nominc:fuperbiainterim turgidi, 8c qui uoluptatibus fcedis diffluunt ? Id quod monco,ut fugiamus ab illis ceu apoftaticis.

lam uero locum indicat,in quo ci fafta eft hæc diuina rcuclatio, ubi amp;nbsp;illam fcribere iufliis eft diuinitùs.Locus fuit infula Patmos .Cenfctur ea inter Sporades à Plinio lib.4. cap.t2. Obieda fuit Afiæ,atq; adco Ephefo. Spcdabat 8c Europam amp;nbsp;Aphricam, ut ui-deatur quafi mediafuifle fcdes uel cathedra facra, unde Chriftus per loannem concio-natus eft cœlitùstoti terrarum orbi.Ac mira quidemfunt Dei confilia, amp;inefFabilis eft cius bonitas,qui tanta myfteria ueluti in carcere Romano,uel captiuitatc Babylonica fuis reuelat fidclibus.

Nectacetcaufamaduentusfui inillam infuIam.Fuiibi,inquit,propterfermonem loannespro-Dei,amp;teftimoniumIefuChrifti.SermoDei,ipfcDei filius eft, uerbumamp;fermo Dei à pter Luange-Ioannefingulariidiotilmoappellatus,utapparetIoan.i.TeftimoniumautéIefuChri- Hum afßiäits. fti eft ipfum Euangelifi,quod teftificatus eft lefus, amp;nbsp;quod teftificati funt de lefu difci-puli eins.Ergo propter confefsionem amp;prædicationem lefu Chrifti, Scfalutaris euan-gelij eius (ficetiam exponit,quomodo fit particeps afflidionis)captuseftloannesin Afia. amp;nbsp;per milites dudus Romam, ut caufam diceret coram Domitiano Cæf Hic pro fæuofuoingeniocondemnauitinnoxium.Mifluseft autem in cacabumferuentiso-lei.Vnde cum illçfus exiuilfcqdeportatus eft in Patmon.Coram Imperatore non aliam fuftinuit caufam, quam anteannos 27 Paulus corâNeronefuftinuerat.Fada funt hæc 14. anno Domiriani,autcirciter iç.abexcifa Hicrofolymorum urbeanno24,anatali Chrifti ^6. Domitianus,qui 8c Dominus amp;nbsp;Deus uiderijfalutariq; uoluit,a fuis cófof-fus,poft multaprobraamp;parricidiainglorius otcubuit, imperij fui anno ty. Aut^iores huius,Suetonius in Domitiano,Tertullianus in Præfcript.hçret.Eufeb. in Chronicis, amp;in Ecclefiaft.hiftor.lib.j.cap.i/.amp;18. Quibusaccedit communis omnium fcripto-rum confenfus.

Porró tempus etia annotat,quo hçc illi myfteria cœperint reuelari,?,«' rf «»ƒ/««» in illa ( celebri inquam ) Dominica die. Ita ueró appellarunt unam fabbatorum, id eft, primam in hebdomadadiem uetercs, quarefurrexitChriftusàmortuis,Matth.28. amp;nbsp;Marei ló.Hanc ueró diem, ut facram, loco fabbati in memoriam refurgentis Domini, delegerunt fibi ecclefiæ,in qualacros amp;nbsp;célébrés cœtus agerent. Etenim amp;nbsp;in Corin-thiorum écclefia celebrem fuifle,amp; cœtib.confecratam.manifeftè claret ex 1. ad Corin.

16. cap.ubi apoftolus iubet fcponere colledam in una fabbatorum: eadem die etiam la-cra fua fideles cum Paulo celebrarunt,in Adis cap. 20. Quod ergo Sozomenus hift. Ec-clefiaft.lib.i.cap.8.refert,Conftatinum magnum inftituiireferias,amp;quidem diem Do-minicam,quæ à Gentib.appelletur dies Solis, renouafle uerius apoftolicam 8c catholi-cæ ecclefiæ confuetudinem, quam de nouo inftituifte,intelligendum eft. Sponte uero ecclefiæ recepcrunt illam diem:nonlegimus eamullibi præceptam. Ac ecclefiæ uide-runtomnino neceflarium elfe certum tempus,in quo coueniantfandi.Delegerunt ergo diem refurredionis:neqj de his odiofiuscontenderunt interfe, utpoftea fadumin ecclefia teftantur hiftoriæ. Et hodie quidem fublatis ferijs fuperftitiofis, præftat certas amp;moderatasferuare,amp;pacemretinerein ecclefia. Cæterùmcum feiret apoftolus,die Dominica in omnibus ccetibus facrisjres facras operari fideles, quibus intereffe non po tuitcorpore,fpiritu amp;contemplationecisadfuir: cumq;ita effet in fpiritu Sccontem-platione rerum diuinarum,acinprecib.facris,audiuituocem, de qua mox dicetur. In Obferuandd præfenti uero docemur,quæ fit religio Dominicædiei, amp;nbsp;quomodo conueniat ilium dies dominicii. obferuare.Deniqjreprehenduntur homines prophani, qui diem Dominicumpropha-

nis polluùnt SC oiolant operibus. Dauid dum perfcquutionc fuftineret à Saule, in pri-mis déplorât, quod non liccbat ipfi acccdere tabcrnacuJum Domini. Noftris inter fee-licitates numeratur,nunquam ingrediin ccetum fanftorum: amp;die Dominico abatiad ,, lurus,ad compotationes,ad choreas amp;nbsp;res profanas.

Quo iubente nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hunc modum expofitis, defeendit tandem ad reuelationcm: præmittens di-

fcripferit fy Icrtum Dei mandatum,quo iulTus eft amp;nbsp;fcriberc rcuelata,amp; mittete ad ccclefias feptem tniferitApO' Afiaticas. Ad modum amp;maieftatemreuelationts illudpertinet, quod uocem audi-calyp.loan. nbsp;nbsp;nbsp;^qi^’demmagnificam, ficutiuocem tubæ.Itaenim faûumlegimus amp;in legisla-

tioneadmontem Sinai.Iam cuius fuerituox,amp; cuius authoris fit hæcreuelatio,expli-

catur:Dei utiq; æterni,qui fe appellitat a amp;Ä,id eft principium Si. finem:fiue,ut in Ilaia dicitur,primum amp;nbsp;nouifsimum.De quo alias.

Sequitur iam mandatum,quod duo habet membra. Principib enim mandat Dominus loanni, ut fcribat : fcribat autem ea quae öidit, id eft Apocalypfim : amp;nbsp;fcribat qui-dem no in arenam,aut in parietem,fed in Jibrummtique ad eruditionem amp;nbsp;utHitatem præfentisecclefîæ,amp;totiuspofteritatis. Deinde etenimiubeturfcripta ilia mittete ad ccclefias feptem, adcoq;adomncsfotius orbis, amp;nbsp;omnium feculorumecclefias. Pertinent ergo hæc omnia ad utilitatcm ecciefiarum, omnium qui dem quæfunt,fue-runt, amp;futuræ funt.

Difeimus ex his,quata fit authoritas fctipturarum.No fcripta eft ilia,Sc in libres relata,nifiiubente Deo. DeMofislibris extant teftimonia illuftria, Exodi 34. amp;nbsp;Deut. 31. Et ut de prophetis caeteris nihil dicam;an no iubetur leremias fuos fermones iteru fcri bere,quos confeiderat amp;nbsp;cóbulfcratrex loachim ? Cette Petrus manifeftc teftatur,Pro-phetas myfteria regni Dei non in alium finem accepiire,quamut nobis reuelarcnt: quodcerte per Icripturas duntaxat fieri potuit. Apertifsimciam iubetur Icriberc loan-nes.Quid,quód amp;nbsp;mitterefcripta Ecclefi/s etiâiubetur?Ynde^rurfus colligimus,Deum optime uelle ccclefijs,adcod;fingulis nobis. Caucamusnos,neindignerepellamus à nobia tanta Dei bcneficia.ipfi fit laus amp;nbsp;gloria.

Jnitwmßt Opern y nbsp;nbsp;nbsp;exhibeturnobn elegantißimat defertptto Chrißi^

Tconuerfus (urn,utuidereniuocem quæïoquebaturmc^ cum,Et conuerfus lu'di feptem candelabra aurea: amp;nbsp;m me dio feptem candelabrorum fimilem filio hominis, ueftitu podere,amp;^ præcindum ad mamillas zona aurea: caput au tem eius amp;nbsp;capilli câdidi, uelut lana alba, amp;nbsp;tanquam nix. Et oculi egt; ius tanquam flamma ignis : amp;nbsp;pedes eius fimiles chalcolibano, uelut in caminoardentes: ôduoxillius tanquam uoxaquarum multarum. amp;nbsp;habebat in dextra fua ftellas feptem,Et de ore eius gladius anceps acutus exibat.Et facies eius ficut fol lucet in uirtute lua.

Quæ hucufq; in hoe libro traftata funt,prolegomena, ut uocant, funt: tandem iplä resproponetur nobis. Sequitur ergo huiuslibri uel operisparsfecunda,quæ extendi-tur ad cap.ufq; quartum. Dcfcribitur in hac nobis Chriftus cum fua catholica ecclcfia. Nam principle) quidem facro fanfta nobis obijeitur imagoChrifti Domini,docens qua lis is fit ad dexteram patris in gloria,amp; quomodo fedens ad dexteram patris nihilomi-nus opereturinfuaccclefiapcrpctuo, nunquamabfens, præfens femper. Qualis item ecclefiafit in terns,in feptem illis ecclefijs adumbratur.Oftenduntur ergo ecclefiarum magnificadona, amp;crroresuicifsim pudendij; quomodo Chriftus Dominuslapfantcs confirmct,lapfolt; erigatjftantcs ftabiliat,mcticulofos animct,præcoccs cohibcat, corrupt!

irupta feruet:dcniq-, quomodo agendum fi t fidis in ecclefia paftoribüs,cum fue fidei ere ditis hominibus.Eleganter enim docetur,quæ fitecclefiarum reparatie amp;nbsp;cóferuatio. Vbi Scbreuis fummatotius eccicfiafticæ amp;falutaris doârinæin compendiumredaâa, nobisproponetur.Repetiturenimcœlitùsà Chriftoin gloria, pietatis ueraè dodrina, quam in terris adhuc uerfans copiolius tradiderat : hic autem aptifsimè applicat ecclc-fi/s,pro ipfarum ratione.

Pulcherrimè autem coneditur ferme ( ficut Sc têtus liber fcrîptus eft oratione per-ipicua,amp; fibiprobe cohérente.errant,qui putant feopas elfe dilfolutas ) Audiuit uocem loanncs poftfeclamantemmndccôuerfus eft,utüideret uocem loquentem,id eft,eum qui loquebatuf.Admonet enim amp;Aretas,in uerbis elfe tropum. Nam nemo uidet, fed nbsp;nbsp;loquentent

audit uocem.Conuerfus autem,dlîfr/jcbgfWnrftfcrft,uidittypum Chrifliferuatoris.Lo-quente ergo Domino,conuertamur amp;nbsp;nos corde toto,ut etiam nos myfteria regni Dei uidere mereamur. Libenter enim fe reuelatconuerfis,5ccœleftia defiderantibus: nc-gligentibus myfteria regni Dei,abfcondunturfalutis omnia.

Porró exhibet nobis Ioan, imaginem Chrifti,regis catholic! amp;nbsp;pontificis maximi, fedentisingloriann qua defcriptionepotifsima Chrifti comprehenduntur. Tails autem guftus Chrifti hie nobis conceditur, qualis inhocfeculopercipipoteftab infirma noftra carne. Alioqui enim uidebimus eum in future demumfeculo qualis eft,in pleni tudine maieftatis,in quo crit gaudium amp;nbsp;uita perpétua: id ueró in corrupte hoc feculo nemini concelfum eft, haftenus. Tantum ergo nobis inhocadhuc feculo uiuentibus conceditur contemplandum, quantum utile eft, amp;capere poteft noftra ægritudo. At hoc no nihil, aut exiguu eftrfed ingens,amplum,amp; uoluptate fpirituali refertifsimum, fi inquam contemplemur hæc Dei myfteria oculo fideli,amp; anima diuinarum rerum cu-pida. Et quidem uera amp;nbsp;certa iunt, quæ hic nobis reuelantur. nam ab ipfo Dei filio re-uelantur.Ne uelimus autem plus uidere,aut amphora his requirere:obleftemus nos in his à Chrifto concefsis. Sciamus autem,ingcns nobis à Deo beneficium præftari in haç uifione. Quis enim non defiderct uidere Chriftum in gloria ad dexteram patris feden-tem?Quis non cupiat fcire,quid agat in cœlis Saluator nofter?amp; quomodo agens in cce Iis,nihilominus præfens fit in terris ecclefiæ fuæ? Hæc autem imago facrofanda,de his omnibus érudit omnes Chrifti fideles plenifsimè. Exprimenda eft autem hæc Chriftî imago noncoloribus, cum colores ipfius rei maieftaté minime alfequantur: feddodri naecclcfiaftica,quæpromifsionemfpiritus Chrifti habetzamp;ideoad exprefsionemue-ram euidentior,adeoq; fola idonea eft. Imprimamus itemimaginem illam,non in tabu lamaliquam inanimemcoloribus perituris, fedeordibus noftrisper uiuificantemDci fpiritum,qui amp;nbsp;indelebilem in animis retineat. Quæ autem per cap. 2 amp;nbsp;3. dicuntur in hoc libro,deducuntur ex hac Chrifti deferiptione, ut maieftas rei nos inuitet ad fin-gularem diligentiam. res alioqui perlpicua eft.

Principiodocemurquis fit, cuius nobis icon exhibetur: non îpfe quidem filius hominis,in propria fubftantia,fed fimilis filio hominis.Filius hominis, phrafi Euangelica appellaturipfe Chriftus,uerus Deus amp;nbsp;homo.Hic feloanni in propria fubftantia uifen dum non exhibuit,fed in fpecie angeli,qui Chriftum reprçfentauit:id quod non femel in libro hoc repetitur.Omnia ergo hæc referemus ad Chriftum , non ad angelum, qui niinifter eft Chrifti in hoc myfterio. Vifuri autem fumus Chriftû in propria fubftantia, ubi hinc migrauerit corpus noftrum humilc,amp;;refufcitatûexmortuisclarificatûfuerit. Animaintereaàmorte,donecrefurgatcorpus,amp;ipfaplanefruetur confpeûu Chrifti: in quo crit fumma,ut modo diximus,iucunditas amp;nbsp;beatitudo. Nuncergoinænigma-te uifuri fumus Chriftum,amp; tantum,quantum hic nobis fatis fuerit. Dominus aperiac nobis oculos mentis noftræ.

Dicitpræterea,ubiuiderit Chriftum, In medio feptemcandelabrorum. Mox intel-hgemus,per candelabra intelligi oportere ecclefias. Verfatur ergo Chriftus in medio ec clefiæ.Sedet quidemaddexteram patris:amp; iuxtaproprietatem corporishumani, non eft nifi in uno loco,non in pluribus.quod copiofé exponit S.Augüft. in epiftolaad Dar danum 57 .Quia tamé etiam uerus Deus eft,in medio quoq; ecclefiæ eft, licuti in Euan b 2 gelio

Matt.i8.cr 2S. gelio promifit:Vbi duo ucl tres congregati fuut in nomincmeo,ibi fum in medio illo-rum.Etitcrum-.Ecceegouobifcum 1'umomnib.diebusufqjad confummationcm fe-culi.Virtute ergo diuinamanet in cccIeGajSc operatur Chriftus præfens,non abfens. ( Define ergo interrogate, quid faciat Chriftus ad dexteram patris, an femper fedeat?) Et in medio quidem eft ccclçjiarum,nulli loco affixusjed omnibus ex æquo æqualcni amp;falutarem ie exhibens. Nonenimrecipit perfonasjucq, dormit: non pidus eft,non ociatur,nihil curans res ecclefiæ:fcd maxime amp;unicèintentus eft in falutem eius.Ta-lemfeforeergaecclefiammultispromifitapudloan.incap. i4..»ç.i6.CumautemChri N« lut Chrijti ßys ßf medio ecclefiæ, quemporró habebit uiçarium?num æmulumillum Hnùai'Ti-utcaruit, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Etenim uicarius,ablentis eft uicarius:Chriftus auté eft in medio ecclefiæ,præ-

Confequentibusdeferibitur Chriftus copiofifsimc,attributispermultis: déclara VeftitQhrifli tur,quomodo fit in medio ecclefiæ.Et principió quidem oftenditur, quali fuerit teftus re^alii cr fa- uefte;facerdotaliutiqj,amp;regia.Quarenobisadûbratur,qualisfitincœlis Scinccclefix cerdotalis Chriftus:utiq;pontifexamp;rcx,intcrceflor,mediator,hoftia,perfedifsima fimdificatio amp;iuftificatio,airertoramp;; liberator fideliû apudpatré,femper agens falutéfideliûfuoru.

quod amp;nbsp;Paulus docet Rom.8.amp; Hebr. 7. -ncJlije’is inuenitur inter ueftes Aaronis, amp;nbsp;eft ueftisfacerdotalis. De qua Hieron.Fabiolæ,deueftefacerdot. Secundaexlinoauttu-nica eft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft talaris,duplici findonc:quam amp;ipfam lofephus byfsinam uocat,

appellaturqjrgt;in:3fertfofnffh,ideft';^/T«jK. Hæcadhæret corpori,amp;tam ardaeft amp;nbsp;ftridis maniciSjUt nulla omnino in uefte fit ruga, amp;nbsp;ufqj ad crura defeendat. Candida hæc ni-mirum amp;nbsp;munda erat. Quia Dominus Chriftus eftfacerdos impollutus. Hcb.7. Neq; uerb fordidam rurfus gerit,ut Zachariæ 3. neqjpurpuream,ut loan.tp.fedfplcndidam. utpote nomen confequutus quod eft fupraomne nomen. Cæterùm balthcus,cftmili-tum amp;nbsp;triumphantium-.amp;fignificatregiamin Chrifto dignitatem. Eft cnim rex Chriftus,liberator Scaflertor fidelium.Vidoriaeius noftraeft.Superauit fathanam, inferos, peccatum amp;nbsp;mortem. Atbaltheus uel zona Chrifti non confueto ponitur in loco, ire lumbis.Nam,quod Aretas quoq; monuit, nullæ funt in Chrifto concupifccntiæ refre-nandæ.Ergo non cingitur more peccatorum,fed circum mamillas:ut intelligamus,ex; cindura ipfum elfe regem regum,alienum ab omnibus afîedibus: iuftifsimum,fandiC« fimumq; in iudicijs amp;adminiftratlone:interlm uerb inftrudum ad ecclefiæ fuæ defeii fionem,ficuti legimus feriptû Pfal. pj. Indutus eft Dominus fortitudinem,amp;præcin-xit le,amp;c.Videri poterat Cnriftus fe cinxifte no eo modo quo facerdotes amp;reges,qubd ipfepræftantius amp;nbsp;facerdotiû Scregnum fit confequutus,permanens in fecula.Ad hæc

perficienda oportuit ilium uti téplo,amp; regia non caduca,fed ipfo cœlo,Heb.8.amp; p.In-terim effedus in ipfam pénétrât ecclefiam,ut fie ecclefiæ quoq; præfens fit.

Caput uerb Chrifti apparetcanum, amp;nbsp;Capilli eius candentes,inftar purifsimæ lanæ, amp;nbsp;niuis câdidifsimæ.Tale tribuitur caput amp;nbsp;patri Domini lefu Chrifti,apud Danielem in cap.7. namfunteiuldemeffentiç. Significatürautemhisfapientiaamp;fenium,adeoq; æternitas diuinitas Chrifti. Quia uero Chriftus Deus eft, ideo caput ecclefiæ eft, ui-tam corpori fufficiens,fpiritum,fapientiam, amp;nbsp;omnia dona cœleftia.Ephef t. Hoc fei-licet poteft Papa Romanus,homo peccati,amp; confceleratifs.Quale ergo caput eft? Exa-nime,fineccrebro,amp;ftultifsimum. Sicutà Zacharia defcribiturcap.u. Ac pudendum omnino eft, quod hæe uidere nolumus,cæci perpetub.Chriftus ab æterno eft,omnipoi tens eft,amp;omnifcius:hicautem poteft elle falus amp;nbsp;caput corporis fui. Ioan. Inprinci-pio,inquit,erat uerbum.amp;uerbum eratapud Deum, amp;c. Chriftus ipfe ; Antequam A-braham fieret,ait,ego fum.Mentiuntur ergo hçretici,neganües Chriftum efle Deumue rum,eiufdem cum patre fubftantiç. Ipfe eft fapientia Dei, ipfi fubdita funt omnia, Eph. ». amp;nbsp;ipfe complet omnia,eo modo ecclefiæ fuæ præfens.

OfM/« ebri- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oculi non funt obfcuri amp;nbsp;cæcutientes, fed ignei amp;nbsp;corufeantes. Nam Chri-*

Aj ftus eft omnifeius.Chrifti oculus peruigil eft. nihil ilium latet.Videt quæ fiunt omnia, ’ bona pariter amp;nbsp;mala. Videt autém,ut iudicet amp;nbsp;requirat. Lux eft in tenebris, ôc iucun-dus bonis Chfifti alpedus jn periculis.Iufta deniqj funt iudicia Chrifti. Propheta David«

uid;OcuIi Domini,inquit,luper iuftos,amp;aures eius ad dcprccationem eorum.Rurfus: Alpeftus Domini fupereos qui faciunc mala. Sicut autem caput à corpore no auellitur, ita Chriftus noporeft abcfle à lua ecclefia.Cumcp oculi eins perlpicaces fint, amp;nbsp;omnia noftra præuideat Dominus, amp;nbsp;noftri curam gerat, quomodo abeft à lua ecclefia ? quid opusuicario?

Pedes autem Domini eleftrini funt, feu fimiles chalcolibano ardentiin fornace. Clialcolibanum,uoxefi:compofita ex æreSi thure. Annotar Eraf.hoc, amp;nbsp;illudetiam Suida indicate,genus elfe eleftri preciofius auro:id cóflari dicit ex nitro amp;nbsp;lapide.Plin. lib.34.cap.2. uocat genus æris,quod èterræ uenis effoditur, olim habitumin precio. Mihi uidetur id ipfum elTcjquod Ezechielis t. amp;nbsp;to. appellatur Hafmal, præfens remedium contra uenena.Nam fiinfundaturuinum intoxicatumpoculo eleftrino, ftridct. lie detegitur mors atq; uenenu. Pedes purgatifsimi eleftrini di igniti,fignificant con-iierfationem, amp;uias Domini inculpatas, indiciaæquaamp;iufta: quodqueirainambulet in ecclefia,amp; moderetur omnia, ut interim detegatur amp;nbsp;confumatur omnis impuritas, ipfefempermaneatpurus amp;fanftifsimus.Ignis enimpurgat.Deus ell: ignis cofumeiis.

Porto uox Chriftijeft ueluti ftrepitus aquarum multaru, non tarn quod omnes'gen^- Vox ChriflL tes amp;popuiiipfumprædicentamp;laudentur: fed quod euangelium amp;nbsp;uerburnDeipet' uenitin totum orbem terrarum. quam nocem etiam reges potentifsimi minus cohibe Roin. to. ’ re amp;nbsp;compefeere poirunt,quam aquarum fragorem 8i uentos concludete faccis.Itaque potentiâptædicationis adeftfempetfuæccclcfiæ Dominus.

Manus eil: otganurn organorum, præfertim dextra. in hac tenet Chriftus ftellas fe-ptcm,feptemutiq;ecclefiarumantill:ites uelpaftores in Afia;adeoq;omnesper totum orbem epifeopos Chriftus fuapotentiadat nobis paftores, amp;inll:ruit, Scconfortat, amp;nbsp;confirmât atq; tuetur,in hue ut annuncient uerbum eius,per quod fe coniungat cccle-fiæ.Operaturperh'js Chriftus in ecclefia,amp;conferuat eos.

Idfignificantius expriniturc’onfequentibus.Exitenim anceps amp;nbsp;acutus gladius ex GUdiinitn-ore Domini.Gladius hie,uerbum Dei eft.quod difertè dicirur Ephef.ó. amp;nbsp;Heb.4.. Ver- ccprcxotc bum autem,uel gladius hie non pendet in parietCjUo hæret in uaginâ, aut in latere, fed Cl?) iftL procedit ex ore.Nondicit,Exiuit,aut exibit:fed,Exir.utquod eft in operatiolie continua,uel ptædicatione iugi per orbé»Anccps uerb eft acutus amp;nbsp;penetrans,tam in cordi-bus piorum acl falurem, quam in cordibuS impiotum ad tofmentum 8c condemnatio-nem.Et hodie quidem egteditur adhtic gladius ille ex ore Chrilti per ora miniftrorum. Contemnituf quidem àmudouerbnChrifti,amp;âppellaturàmultis fâbula j pfäffriidäntt: fed gladius eft,amp; gladius quidem ex ore Chrifti. Experiuntur amp;nbsp;experientur hoc om-nesincreduli, utcunq;reluftentur. Hoc gladioconficit impium Chriftus. effeftus huiusgladij,eft maior quam fit ullius Alexandri, Pompei;, Iulij,aut Marij,Attilæ uel Tamerknis gladius.Nec refert,quód mundus iam non agnofeit. Agnofeet aliquando malo fuo maximo. Spiritu certe hoc oris fui pergit Dominus perpetub animate amp;nbsp;rege re ecclcfiam,ita ut nunquam fit ab ea abfelis.

Poftremb relucet Chrifti uultus,ueluti fol in uirtute fua,wr«« jy in irergroßen kräfftj Vultm Chri-circa meridiem,cum eft maxime i]luftris,ferenus Sciucundus. Exuultu nouimus no- [lilux. tifsimum homines, exuultu ergo nouimus Chriftum. Vultus Chfifti,iuxeft.Chriftus ergo lux eft:amp; lux quidem diuina amp;nbsp;æterna,illuminans omnes homines, ut fiant amp;i-pfi filijliicis, amp;nbsp;irradier in die ilia facies fanftorum ficut fol, 8c ut Chrifti facies luxit Matth.t3.t7. Cum autem fie eommunicct nobis lucemfuam (Ioan.i.amp;i.Ioan.t.) quo-modoabelfeputandus eft à fua ecclefia Chriftus?Vides quomodo præfens fit.

Ita uerb exhibuit fe nobis iple Chriftus Dominus uifendum ad falutem, ac fe totum aperuit nobis,qualis fit,quid nobis conférât, amp;nbsp;quomodo fit in ecclefia fua. Compre-hendutur in his omnia euangelij myfteria. Quid enim de Chrifto dicas, quod in his no habeas comprchenfum?Teneamus ergo hæc,amp;infcribamus àilimis noftriSjUt amplexcniur Chriftum regem amp;pontificem, neq;ditnittâmüs ilium unquam exnoftris complexibus. Ipfi gloria.

Quomodo äffe^lnspt loAnne^ er^t uiponem [tbiexhihitam, Cönjold-tio loannùy expbcatio uißonif^applicata ad conßlationem.

T cum uidifTem cum, cecidi ad pedes cius tanquammor-* tuus:amp;S pofuit dcxtcram fuam Riper me,dicens mihizNo^ 11' tlmere,ego Rim primus ÔC nouifsimus, amp;. uiuens ille: Si Riimortuus, amp;nbsp;ecce Rim uiuens in fecula feculorum, A*

men : ÖC habeo claues inferni mortis ♦ Scribe quæ uidiRi, quæ Rint,amp; quæ oportet fieri poft hæc. Sacramentum feptem ftellarum, quas uidifti in dextera mea, amp;nbsp;feptem candelabra aurea ( huiufmoz di eft) Septem ftellæ, angeli Rint feptem ecclefiaruin ; amp;nbsp;candelabra Rptem quæ uidifti,feptem ecclefiæfunt.

Sequicur,quomodo beatus loannes adfedus fit ad iJlam cœleftem mirificamq; ui-fionem:amp;quomodoaccepentconfolationem,præterca cxpofitionem uifionis appli-catam adconfolatioiiem,cum mandate diligenter hæc omnia confignandi.

Conciditloäti' nbsp;nbsp;Cum uidiiTet uifum plcnè diuinum amp;nbsp;cœlefte Chrifti Domini,agentis ad dexteram

net ,criticet Dei in gloria,delinquentib.ipfum uiribus,cocidir in terra : amp;nbsp;iaccns ad pedes Domini, mortuolimi æortuoeftfimilis.Idipfumamp;DanieliufuueniiTe legimusincap.io.Tcrrentur Stalij uiri Dei ex angeloru uifionibus.Contrcmifcunt Sc in nouo Tefiamento mulieres ad fe * pulchrum,uidcntcs angelos. Obftupuit Petrus ex miraculi magnitudine, Lucæ 5.8c Imlecillittuhu accidents ad genua Domini,proclamat:Exi à me, Domine,quia homo peccatorfum.Di jnMiinteüe~ uinæenimuifionesredarguuntnoftraminfirmitateminecidonei amp;c purgati fatis lii-mus,ut fupercceleftiailla ægris Scnondumpurgatis oculis Sc animis contemplemur. Oportet ergo eleûos clarificari in alia uita,ut fint capaces cceleftis gloriç.Interim hie hu a.Cor.ti. milianturomnespij ex fublimib. uifionibus Screuelationibus.Nonenim efferuntfe fuperbe gloria reuelationis:fed fentientes corruptionem natiuam, deprecatur culpam Scfupercœleftis gi^tiæ Scluminis augmentum. Nifi uero fpiritu Dei fuerimus illumi-nati,mortuis iaceBimus firriiles,utcöq; corporels fenfib. cœleftes hauriamus uifiones.

UumilutK 06- Qui uero humiliantur coram Domino,confolationem præfcntifsimam confequun-uenitconfo- turaDomino. VndeScIoanni protinusSc faftisSc uerbis inftruda obuenit confola-tio.AngelusenimgerensChriftiperfonam,ponitdexteram fuamfuper Ioannem:id quod fymbolum eftamicitiæ,proteûionis,prçfentisq;auxilij.Nam Sc Germanifmo fe rè hoc genus loquutionis exprimentcs,dicimus,ciie hand oh einem MfcM.Significatur ergo per mantis impofitionem,ChriftumIoanni effe propitium, Scaccimftumin auxilium No/ilimeiT. eiufdem.Hoc ipfum mox Scfubiedis illuftrat uerbis,dicens,Noli timcre. quidem uox ubiqj obuia eft in hiftoria Euangelica: Sc ideo eft euangelicifsima ,id eft fauftifsi-ma. lubet enim Deus humiliatos bene fperare,Sc fecuros agere fub proteftione altifsi-mi.Quod quidem non loanniduntaxat,fed nobis quoque omnib.didum efle intelli-gimus,ut amp;nbsp;nos,licet infirmitatem carnis fentiamus,bene tarnen fperemus de Dei gra tia,mifcricordiaqj. Sequitur plenius expofita caufa,cur Ioan.no metuat. quia uifio exhibita,non ad terrendum eft exhibita:fed ut fentiat loannes, quantus fit qui in propu gnationemipfius omniumq; fidelium fitparatus. Quafi dixerit:Cum uideris quantus lit qui tui fufeepit patrocinium, qui deniq; totam protegit Sc gubernat ecclefiam, non eft quod metuas. Quinimo quod hie tibi mandat,exequereintrépide. Scribe,quæ ille iubet fcribere.NoIi timere homines.Time Deum magis.Si enim boni ad adlpeftu eius tantopcre expauefcunt,ubi cornparebunt hoftes Sc contemptores Dei?

Confequenter ergo explicat uifionem, docens, quis is fit, qui limilis filio hominis tiifus eft obambulare inter candelabra aurea. Scapplicathanc expofitione confolatio-niiutintelligat loannes,Sc fidelis quilibet,quantus fit Chriftus,Sc quid per ipfum con fequuti

cadem ufurpat 8c filius.Porrb nullus ordo aut tempus certum intelligendum eft inpri moamp;nouifsimo,fedfimpliciteræternitas. Significar ergo Chriftus ,le ucrfielfe Deû, Chriflinuériti çqualé amp;nbsp;coeflentialé patri ab æterno. Sicut idipfum quoq^ multis afteritur loan.cap.i. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;co-

5.to.»4.i7.Pugnat hoc contra hæreticos,quiillo quoqj tempore,uthodieSeruetani,ne gt;£qu^lngt; gant diuinitatem æternam Chrifti Domini. Itauerb, cum uerus à nobis Deus agno-feitur amp;creditur,falutaris elTepoteft.fi Deus uerus non eft Chriftus,falus noftra nö eft, Egoenim (ait ueritas) fumDeus:amp;extra me non eft Deus,nulla falus.

Deinde hm i /ä^,ille inquam uiuens fum,amp; fui mortuus.Significat autem,ueram na chrifluf nrrtit turam humanamfeairumpfilfe.Idquod multi quoqueillo feculo negabant:ficut amp;ho homo, dicinucniuntur,qui humanitati Chrifti uerè derogant. Sed contra omnes huiufmodi hærefes ipfe Dominus fateturfemortuumfuifle.unde iam conftat, uerum hominem efle,hcut amp;nbsp;Deum uerum, patri in diuinitate coeflcntialem, ut amp;nbsp;nobis in humanitäre confubftantialem,fimilé nobis per omnia,abfqj peccato.Ncq; enim angelos aflum-pfit,fed fernen Abrahæ. Etoportuit quidem Dei filiumincarnari,utamp;moripofsit,amp; fanguinemfundere.Namteftamentumin mortuis demum ratumeft.Necfitulla re-milsiofine fanguiniseffufione.Moriturergo Dominus,amp; fundit fanguinem,utre-mifsionem plenam peccatorum conferret,amp; teftamentü nouum confirmaret. Idem ta men ille qui mortuus creditur,iam uiuit,amp; eft ille uiuens, qui uidelicet calcata morte.

à mortuis tertia die rcfurrexit,amp; uitam reparauit omnib.credetibus, ijsqj uitam fuam Ueram infpirat.

Ideo uerb mox fubiungit: Ecce fumuiuens infccula feculorum . Chriftus enim iamnon amplius moritur,morsilli non dominabitur. Quinimo ipfeeft fideliufuo-rum omnium uita,quirefurgcndo uitamreduxit; quidem uitam æternam, duran-tem inquam in fecula feculorum.Sicuti fufius ipfe exponit Ioan. cap. ç. 6. to. amp;nbsp;apofto lus Roman.4.. t. Cor.t5. amp;nbsp;2. Timoth.i.

Porrb cum multi de uita hac per Chriftum parta Screparata dubitare foleat,ipfe Do-minus,quod dixit,iureiurando confirmât,8cait, Amen. Quafi dicat,Veruamp;indubita-

tum prorfus eft quod dico.

Poftremb addit) Et habeo claucs inferni amp;nbsp;mortis.Quibus uerbis rurfus ualdeeon- ChriRiif hithet folatur, bepotetiam fuam exprimit:amp;quantus fit,amp;quid exipfo habeamus,exponif.

Dicendfi eft hie obiter de clauibus. Gloifa ordinaria no inclcganter; Qui claué alicuius domus habet,inquit,qUem uultintromittit,amp;quem uultab ingreflu domus repellit. Claues igitur mortis amp;infernipofsidetChriftus, quiaquos uult,adamnationeperpétua mortis liberat:quos uult autem,eodem damnationis periculo iuftc remancre finit. Et certè Ifa.in cap.22. de Eliachini loquens,qué dicit inaula Ezechiçprçtorio præ-ficiendum,Clauern domus Dauid,inquif, ponam fupcr humerum eius:qui aperiet, amp;nbsp;nemo claudet:claudet,amp; nemo aperiet.Claues ergo ponutur in fcripturis, pro domus

tem damnare uelitjiufto perdatiudicio. nam ipli eft plenifsiria poteftas in mortenijSc in inferos.Vtrumqjipfe uicit amp;eneruauit.Ole. 13.1. Corin.15. Hæc autem iialidilsimè confolantiir fideles, amp;nbsp;retinent in Omni pietatis ofiicio. Obferuandum autem iilud uideturinprimis,quód non dicit, Habuitclauem,aut habebit : fed,Habeo,inquit, ha-beo inquam.Non dedit fuam poteftatem épifcopo Romano,fed habet ipfe eam,amp; reti-Clducsrc ni nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;æternum.Apoftolisucrô non dedithancpleriariam poteftatem necisamp;ui-

calorum cta tæ,falutis amp;damnationis,acitaleipfum exarmauif.fedclauesdeditreferandi amp;nbsp;clau-t£A oRolts cœlum,utiq;uelut miniflris amp;apparitonbus , per annunciationem Euangelij: ’ qua cuicunq;credentipromiferintuitam, ipfe Chriltus uitam præftet, propter uerita-tempromifsionis:cuicunq;damnationem minitentur,ipfe Chrifeus damnet, propter ueritatei;: uerbi fui. Itaq; uidemus Dominum ipfam quide: i poteftatem retinere Si e-xercere,miniftros uero minifterium per annunciationem,no per ablolutâpotétiam.) Cldties pont. Aiit-jchriftus eft itaqiPapa,qui liane libi,amp;plenariam qif de poteftaté uendicatin cœ-Koinani. terra,deniqj in medio etiä terræ,aut ultra omnes terras,in infulis iliis infcelici-bus. purgatorifi puto.Quo fane figméto egregiè ftolidis hominibus,amp;ab articulis fym boli apoftolici deficientibus,Credo remilsionempeccatorum, carnis refurredtionem, Apocdl.t3. amp;nbsp;uitam æternam,purgauit marfupia,areas uel granaria,amp; cellas uinarias.Audet illa be ftia fibi uftirpare duo cornuaagni,regiam amp;pontificiam poteftatem, öc ideo duas cla-D-tnidisr- ueslufpenderefubtiaramfuamtricornem: utuelexhisinfignijs totusmundus intel-ligat,huncelTeilium ipfum,quihumiliatis trib.regib.uel cornib.emergat, amp;omnemfi biuendicetincœloamp; terra poteftatem, fignificatam per duas claues. Atqj mira amp;nbsp;de-plorandaeft noftri feculi cæcitas,quôd oculos liabés,nihil tarnen cernit. Qui fapiunt, teneant, Chriftum adhuc habere claues mortis amp;nbsp;inferni, miniftros annunciationem Iwfiffttr loan- Amortis.

nes fcriberc' ueró,poftquam magnifica amp;: faluberrima hæc expob 'r menté Ioannis cofir-’ mauit, mandatumfubiungit: Scribe uiftonem exhihiram,lv. .. lt;niq;eaquoq;qu£C oportet fieri poft hçc.In medio coilocat, ‘va«r/|P,amp;quç luntf.ci ft,quæreUv..aexiftur, Sè uera,non falfa funt.Faciunthæcadauthoritatem huiclibro conciiiandam, denique toti fcripturæ,quæ ab uno atq; eodem authorepaii cum uerieaee rcuelata eft. Vt autem loannes iubeturfcribereintrepide,itaiubeniur nos eadem fortitei prædicare amp;inuul-gare,utcunq; infaniat mundus.

Subiungicporró,quodreliquum eft expofitionis, amp;ait: Sacramentumfeptem ftella rum,amp;:c. Inabloluta propemodum uideturefte oratio .lubintelligendumitaq;. Hoc eft facramentum ftellarum amp;cand''tabrorum:ut fit uelutipropofttio, mox autemfe-SrfcrrfmfMlMm. quaturexplicatio; Septem ftellæ,luntfepté angcli,amp;c. Intellige nero per facramétum, myfterium uelarcanum,adeoq;myfterij explicatione.ueluti fi dicas,diegcheymnui Scripturd oder der verftand der liernen'pndlii.chtcrn.Obl'eiuiich eft hic Dei bonitas,qui ipfe nobis enaC explicate, rat feripturæ difficiliora.Vbi ergo funt qui accufant obfeuritatem ùripturæ,amp;; conten-Loquutio dunt,illam non pofteintelligi? Obferuemus hie quoqj uulgarcm totius feripturæ lo-fcripturte, quendi morem: Septem fteliæ, funt feptem angeli ; feptem luminaria, funt feptem ec-clefiæ.Nam figna accipiunt rerum nomina,etfi fint amp;nbsp;maneant in fua fubftantia,nec in aliam tranfeant.Id ubiq; agnofeunt etiam contentiofi,qui in uerbis cœnæ, Hoc eft cof » nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pus meurp,nullum tropum agnofeunt.

Stellte prie- nbsp;nbsp;Stellædicunturangeli.Angeli funt legati Dei,paftorcs ecclefiarum,itaappel!ati Ma

dicatores. hachiæ a.amp;j.cap.Mittit enim prçdicatores populo Deus legatos,amp; uult eos audiri per-' inde ut feipfum, Lucæ to. Ioan.13. Nemo ergo expeftet,donee ipfe Dominus rurfus de cœlo defcendat,amp;concionetur nobis. lamiam concionatur nobis per legatos fuos,qui fuum,id eft Chrifti uerbum prædicant. Si hos ccntempferis,c5tempfifti Chriftfi. Stel-læappcllanturprædicatores,propterdoiftrinamlucidamcœleftemq;, amp;nbsp;propter purita i.Petrii. ternuitæ.Caueteergopaftores,ne fitis planetæ errantesmenihillucis habeatis,uelin iHdif I. doftrina,uel in conuerfatione uitæ.Alioqui ftellis decidentibus cœlo æquabimini, ut fiet moxin hoclibro pfeudodoftoribus.

Cæterùm fteliæ illæ non funt in capite,autinpedibus,aut in dorfo,amp;lareribus:fed in

ïo dextera Chrifti. Id dsnium magnam confolationem habet. Paftores enim funtin dexteraDeijinpatrocinio Dei, nec eripiet illos quifquamex manu Dei.ipfequoque rrf Chriüi, Deus dat paftores,amp; inllruit facultatib.ccclefiæ neceflarijs.Ipfius eft ergo tota admini-

' ftratio amp;nbsp;gloria. Vnde Sc Apoftolus dixit : Nihil eft qui ri gat amp;nbsp;plantar, fed qui incre-mentum dat Deus.

lam quod candelabra attinet,unum quidem fuit in tabernaculo Mofis, feptem infi-gnelucernis.intemplo Solomonis erantdeccm candelabra. Vnicum quidem,typum gelsit Chrifti : leptem uero infuper, amp;nbsp;decem, uniuerfitatem ecclefiarum defignant, quæab unicaluce Chriftoomnesilluminantur:amp;abhocuno habent, quicquid lu-■cishabent.Suntautemcandelabrailla aurea. Cuius rci myfterium explicans Aretas: Vniuerfa aurea,inquit,obpuritatem preciofitatcmqjlatentisinei« fidei. Etquidem candelabra per fe non lucent,fed funtlucis acccptabula.Ita ex nobis tenebræ,non lux exoritur.Sedfi lux ilia eterna lumen collocet in candelabrum, lucet luxrfiilluminet ecclefiam Chriftus fide Sc puritate,exerit fe fides in confefsione,amp; puritas uitç in con-uerlatione.Hocautemab ecclefiafuarequiritDominus,Matth.cap.y.SicIuceatlux ue ftra,amp;c. Et Apoftolus Philip.2. In medio nationis prauæ Sc tortuofæ lucete tanquam luminariain mundö.

Ethaftenus traflauimus confolationem Chrifti, Scexpofitionem uifionismagnæ illius amp;nbsp;cœleftis,ex qua myfteria fidei de Chrifto amp;nbsp;ecclefia eius didicimus;ut fciamus, Chriftum elfe Dominum regnantem in ecclefia, Sc omniaad falutemfuorum fidelium referentem. dare ilium paftores, per hos docere, amp;hos ilium fcruareamp; tueri. Ipfific gloria,amp;c.

epiHolis ''e throno Chri^o per angeîum reuelatU) ne excepttse^ mißti. pars epi^îoU ad £phe~ ßos exponitur.

N G E L o Ephefinæ ecckfîæfcribe:Hæcdicit qui tenet CAP. 11. feptêftellas in dexterafua, qui ambulat in medio feptem jVO candelabrorum aureorum. Noui opera tua, Sgt;C laborem*

Ô6 patientiam tuam, quod non potes iuftinere malos; éc tentafti eos qui fe dicunt apoftolos efle, ÔC non Rint, amp;nbsp;inuenifti eos mendaccs:amp; tulifti,amp;r patientiam habes:amp; laborafti propter no men meum,amp;non defecifti. Sedhabeo aduerfumte,quódcharita/ tem tuam primam reliquifti.

Viditcharitasueftraima^inéquandâChriftiDomini,ingloriaagentisaddexteram Chri^mpon» patrisfitatarnen, ut ecclefiafuam nullo modoueldcferat,uelnegligat.Sequiturporr6 tifex ccclcpie, plenius amp;planius, quomodo Dominus nofterChriftusin cœlis ofnciupontificisopt. max.obcat, omnéq; ccclcfia per miniftros fuos doceat,increpet, côfolctur,atq; in officio contineat: denique femper auertat noxia,prouchatq; ad maiora. Sequuntur enim epiftolæ fepcem, ad ecclchas feptem:idcft,adomnes in toto terrarum orbe ecclefias. Septemepiüo Non enimhæcamplifsima falutarisqidoftrinaadpaucoseftreftringenda,cum Chri- U, ftus fit pontifex catholicus.

Cæterùm maxima eft harum epiftolarum authoritas. Etenim reuelanturc thro- Authority ha no Dei,per filium Dei, loquentem per angelum, qui epiftolas diâat : excipit ac fcri- nbsp;nbsp;nbsp;ebiüoLi»

bit,iubenteChrifto,Ioannes,mittitq; ad feptem ecclefias:atq; adeo non minus ad nos illç pertinent, quàm fi modo templum ingreflus tabellio,hafce nobis exhiberet literas, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Porrbinhis fepteecclefijsadumbratur nobis omnium ecclefiarum per omnia tern- ChifloLeca* poraingcnium,mores,uitia,medicina, uirtutes,uituperatio,laudes,amp;quçcunq; circa ipfas euenirefolent.Suntexemplapræftantifsimarûecclefiarum mediocrium, mixta- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

rum,hypocritaruniamp;confccleratarum Has ucro Dominus nofter euidenterinftruit, arguicJncrepat,uituperatq5,Uudat,corrigit,impellit, horratur, conlblatur, ijfdem mi-narur,atq; eis læta quoq; promittit,8cc.Exemplum hoc non leue aut uulgarc eft,fed fi-lij Deijtummi amp;nbsp;beatifsimi pontificis;docens nos,quomodo agatur cum omnib. ccclc fijs pro cuiufq; modulo atque ingenio.

Septemur~ Ec quidemdeligitfibi non cemere nobilifsimas Afiæ urbes feptem. Certumeft, K-bes Aß£, fiam primiim inhabitatam efle ab hominibus,indeq;in alias orbis partes elTe difperfos.' Certum eft,diabolum in Afia fibi collocauifie thronum, ac regnallc per idololatria, pe( cædes,perambitionem,perauaritiam,perimmunditiem,fœdaslt;^-, uoluptates in homi-nibus.Notum enim prouerbium, Rifus lonicus. Notum quid Apoftolus feripferit ad Ephefios cap.4 Scy. Proinde uoluit ChriRus Dominus thronum ilium diaboli lubuer tere,amp;fuumillumiuftitiæ amp;fanûitatis thronum erigere.Aûanos ergo petit inprimis, ut herum exemple têtus corrigeretur orbis.

Ephefut. Inter urbes Ahæloniæq;maxime nobilis fuit Ephetiis,olim Afiælumen appellata, interq;Ioniæ urbes duodecim præeipuahabita.Nccalhidopulentius templumper A-Templum E- fiam,aut ornatius credituaut Ipeélatû eit,quam Dianæ Ephehnæ tcmplum.Id urbeme pbeßnum. diafurgebat,Græcæmagnificentiæueraadmiratio, utait Plinius. Ducentis hoc amp;ui-ginti annis fadlum traditur à tota Aha: pohtumqj in paluftri feie, ne terrçmotus fenti-ret,aut hiatus.Longitude 425 pedum,latitude 220 erat. Columnæ centum uiginti fc-ptem,à hngulis regibus dicatæ.Reliquapete abilluftri uiroD.loach. Vadiano,ex Epit. Haiic primus iubare Euangelico illuftrauit Paulus apoftolus, cuius extat ad hanc epi-ftola,amp;hiftoriacopiofain Adis apoft.cap.tÿ. Sublato Paulo, loannes concefsitEphe-fum,amp;indetotiprædicauit AhærindequeqiRoniamad Domitianum perdudus eft: illuc ab exilio redijt.ibi tandem,quod hift.Ecclef teftantur,obdormiuit in Domino.

Scripturd eft Singulis uero epiftolis,nedum Ephehorum,præfigitur mandatû,Scribe.Mandaturtt dutbenticd. hoc additauthoritatem fcripto,ut né liceât interrogate, an credendum ht huic feripto, 8c quare crcdendum?Nam extat mandatum Dei,atqi adeo diuina authoritas, in quam curiohus inquircre nefas merite creditur. Ex mandate Dei feripht Mofes : feripferunt ex eodem Dei mandate prophetæ 8c apoftoli. cur ergo non creduntur ipforum feripta efteauthentica? Certè loannes uerè Seprudenter dixit: Qui nouitDcum, audit nos:qui non eft ex DeOjUon audit nos. t.Ioan.y.Ceflant hic curiofæ quæftioncs, quando animus pijjuel ouiculæ cuiufq;,agnofcit uocem fui paftoris amp;nbsp;domini.

Angelo infert nbsp;nbsp;Nemo autem exiftimet,hanc epiftolam uni inferiptam angelo,id eft epifeopo uel pl

bitur. ftorhnihiladeccleham pertinere. Namfubhnem epiftolç epiphoncmaadijcitur: Qui habet aureni,audiat quid fpiritus dicat ecclehjs.Nominatur ergo paftor,fed non exclu-duntur ouiculæ.Norunt omnes in ecclehagradus 8c ordines,quid hbi dicatur. infeitia dicit;Quod Romanis feriptum eft, nihil ad me pertinet. Interim ucro angelo inferibi-tutiUt admoneantur paftores,in iphs elfe permultum htum,qualis ht eccleha. j

ArgMiMf.'ftHm nbsp;nbsp;Argumentum epiftolæ primæ taie eft: Exponit Chriftus fe præhdere fuæ ecclehæ,

epißohedd h^lnc ipfum curare amp;nbsp;gubernare.Laudat in ipfa quædam,quædam vitupérât: interim £pber hortaturad pœnitentiam, minitando grauia, 8cpollicendo fœlicifsima. Sed 8c han«e-piftolam applicat,atq;adeo communicat omnibus in orbe uniuerfo ecclchjs.Cçterùm protreptica eft cpiftola.Nam inftruit ecclchas,exhortatur 8c dirigit.

Etprincipio quidem exponit quis ht, à que procedat cpiftola, ut ei authoritatem addat: hmul 8cexplicet,feeflefuæ ecclehæ caput ,pontificem, ducem 8cgubernato-rem.Ea pars petita eft ex icône uel imagine,primo capite propohta. Ac imitatur prophe ticum loquendi genus,dicens:Hæc dicit qui tenet feptem ftellas.Nam 8cprophetæ di cuntjHæc dicit Dominus Ifraelis,Hæc dicit,Dominus cxcrcituû, Hæc dicit Dominus qui eduxit te ex Aegypto,8cc.Duo autem hngularia ex fuperiore defcriptionerepetit, ex quibus uult innotefeere, 8c nos intelligere, quomodo Dominus 8c pontifex præh-feptem flell£ deat ecclehæ,ac uerfetur in eccleha.Primùm afleuerat fe teuere in manu fua feptem ftcl indexterd las.Manus,eftfymbolum operationiÂ 8c proteftionis, hue alfertionis. Stellas audiui-Chrifii. mus elfe miniftros,adeoq; minifteriu uefbi,uel ecclehæ.Chriftus ergo in eccleha tenet mini-

I N A P a C A L Y P s I H. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;25

miniftenum5amp; operaturperminiftrosfalutem fidelium.Deindeaflerit, fe obambula-re,non dormite,ant nihil agere, in medio feptem candelabrorum aureorum. In medio dixit,ut intelligeremus/pfum fe ex æquo impartiri omnibus,amp; cura gubernationeque pari præfidcre omnibus.Redè D.Franc.Lamberti: Quid, inquit, eft ambulare, feu elTe obdmb-ulat in in medio ecclefiarumsuifieis adefte,eas feruare, erudire,iuuare,ac modis omnib.fuper ter cädeldbrd. eis aduigilare?Qua ratione etiam dicit Matth.ult. Ecce ego uobifctun fum omnib. diebus, ufqjadfecuii coniummationem. Huius rei figuram aptifsimamhabesinlege:ini qua inter alia,quç ad fummifacerdotis minifterium pertinebanr,eratcura olei amp;nbsp;lucer narumfeptem.Eas liquidem purgare amp;nbsp;emungere debuit,oleumq;, pofteaquam defe-c,erat,infundere.Sic Chriftus fummus uerusq; pontifex, curam habet luccrnarum feptem,id eft ecclefiarum omnium : folicitusq; eft ne defit eisillud oleum, cuius mentio fit Pfal.44..Aduigilat item,ne defit eis ueritatis ignis amp;Iux. Deniqj emungit ac purgat fide,quicquidin eis purgationeopus habet.Hæcille.Quæcum audiunt,qui pont. Ro Kom.pont.cd-manumconftituunt caput ecclefiae,mirum fi nonprotinusintelligantfuam ftultitiam put eccleßx, amp;infaniam. Addit hie quoque Dominus, fe nouifte opera,nimirum bona amp;nbsp;mala omnia, amp;nbsp;epifeopi amp;eius ecclefiæ.Omnifcius enimeft Dominus,5cpontifex fummus ec-clefiæ catholicæ. Qui etiam cogirationes omnium in orbe hominû uno tenet momen-to:qui uidet quid fiat amp;nbsp;quid non fiat,quib. rebus opus fit.Nihil fugit ilium. Et taiem quidem efle oportet,qui eft caput uniuerfale fuæ ecclefiæ.Repetiturautemhæc feuten tia,Noui opera tua,in capire fingularum epiftolarum.Etconlolatione quidem refer-i turn eft,cumaudimus Chriftum omnianoftranouifte.Simulenim credimus, iJlum o-mnia noftra fideliter curare.

lam pontifex tantus, quædamiaudat inifta Ephefiorum ecclefia.Probantur enim Chrifto uere bonaopera noftra,amp; prædicat ilia, utcurrentibus in uia ipfius, addat calcar. Principio autem probat laborem amp;nbsp;patientiam, amp;epifcopi amp;ecclefiæ. Labor Labor cr comprehendit folicitudinem curamqjin uiaDei,morrificationem carnis, ftudium bo- pdtientia.. norum operum,in primis autem crucem amp;nbsp;perfequutionem,quam fæuijffe Domi-tiani tcm'poribusjteftatur hiftoria.Nifi uero patientia adfit certantib. laborem minime fuftinemus. Patientia fandaconferuat nos in opere amp;laborefando.

Porro ne extenderetur patientia ad ea in quib-impatientemeffc laudi ducitur, fub- no« fuftincre iungitfecundum quodineis prædicar,quodn5potes««kJ//, fuftinereprauos. pranos. Prauos autemuél malosdicit,noninfirmos,autnullamaliciaerrantes. Sedamp; prophe-tadixit Pfal.up.Iniquos odio habui,Iegem tuam dilexi. Quid agamus cum inhrmis in fide,aut cum errantibus exinfcitia,potius quam malitia amp;nbsp;obftinacia,docuit nos Apo-ftolus Rom.14.cap. Docuit amp;nbsp;exemplum Seruatoris,errabndam ouem humeris in cau lam reportantis. Loquitur ergo de obftinatishic Dominus, de impoftoribus, quibus fuaueeft errare,amp;aliosfecuminerroresabftrahere.HosnulIaiubet lufferre patientia Chriftiana.

Et quidem confequentibus exponit, quales fuerint illi mali. Er tentafti eos, qui fe Depfeudodpo dicutapoftolos elle,amp; no funt,amp;inueniftieos mendaces.En loquitur de pfeudoapo-. tempo-ftolis,quorum feculo Ioannis multo uberrimus erat proucntus.Erant enim Nazaræi, ig^nnis, mifeentes legem cum grâtia,amp;tribuentes legi amp;iuftitiæ noftræiuftificationem.Hos dam nauerat fanda amp;nbsp;magna fynodus Hierofolymitana, ficut extat in Adis apoft.cap.

»$. Talis pfeudoapofto.lus erat Hebion, cuius mentionem facit Eufeb.Ecclef.hift.Iib. J.cap.a/. Accedebat huic Cerinthus hæreticus,nôapoftolus. Accedebant alij,quorum hi humanitärem Chrifti, illi diuinitatem eins negabant. Contra quos feripfit loan.in Euagelio fuo,amp; in epiftola lua:amp; Irenæus lib.cótrah.Ter.t.Ncgat Dominus hos efte apo ftolos,uel apoftolicos:quod Scapoftoli negarüt,Ad.i$.Sed amp;Ioä.apoftoIusinCanoni ca fua: Quis eft medax,inquit,nili qui negat lefum elle Chriftû?amp;c.Porrô fi uiuétib.ad hucapoftolis tanta fuit côturbatio ecclefiarû,fitotfuerutimpoftores,quidmirû fi in fç ce feculi,noftro fcilicet téporc cxtremo,n5 pauci repcriâtur?ubi ergo funt qui diftenfio ' nés Seturbationes abripiuntinpatrocini{ierroris?Ipfi,inquiut,euangelicidiirentiunt. Deusjconfcnfionis Deus eft,quomodo ergo eredam efte Deum apud diftentientes?Sic

QjfomoJo n- Habemus autem hic exadam rationem, quomodoagant eccle{iæ,d«m turbatcres gcndumcum ecclefiaminftar pfeudoapoftolorumdifcinderc tentât.Huiutmodi enim duces tentaa hiereticii. di,id eft probandi funt:probandî autem ad fymbolum Chriftianum,ad dodrinam apo ftolicam,amp;inquirendumapoftoli ne fint amp;ueraces,an pfeudoapoftoli amp;nbsp;mendaces. Vbideprehenderimus pfeudoapoftolos effe amp;nbsp;mendaces, amp;; ipfos pertinacitur perge-re in nequitiafua,ferendi nonfunt:ficutine Ephefij quidé huiutmodi nebulones lutH neredignabantur. Sciendfieftaut,aliarationepaftores, aliaratione magiftratûfandû, aliarationeplebénon ferre hæreticosproclamatos. Paftorenim nô tantû no fert, difsi mulandoamp;cauendofibi priuatimàlupis illis.feddodrinafana illos oppugnat,repellit abouilib. Chrifti: magiftratus uero, quia Chriftianusmagiftratus eft, amp;nbsp;officio quoq; fuo,nS tantum ut priuatus,fed ut magiftratus,feruirc debet Chrifto,gladio quoq^iufti tiçarcere debet ah ecclefiauenenu,amp;punire manifeftas blafphemias.SedpopuIuSjUeq; audire,neqjrecipere,neq;quicquâ cômercij cum hæreticishabere,atq;ita illos nonfu OiÜMptor«»», ftinereiubetur. Pudeat ergo fuæ malitiæamp;peruerfæpatientiæprætextus,quib.tur-quo iinpios pg nonuideturpatrocinari hæreticis,acadularimanifeftis Chrifti amp;nbsp;ecclcfiæhoftibus. profequittur. Pfal.tç.ille laudatur,qui non magnifacit impium:ideft,in cuius conlpedu'uilis eft impius.uituperaturergomeritô,quicunq;impîjsadulatur.Et odium quidem talema-gis eft contra maliciam,quàm contra mali perfonam,quæ per fe iubetur diligî- Hodie diabolus ueteres hærefcs Hebionis, Cerinthi,amp; aliorum,in Serueto Hifpano, amp;nbsp;in A-nabaptiftis,Libertinis amp;alijs monftrisexcitat,ut ipfares amp;reipericulumuigilareiu-beat,arcerequeàfanda Chrifti ccclefia lupos crudelifsimos, qui intérim nihil magis quàmpatientiam amp;charitatem prædicant,nimirumut ipfisparcatur,impureqjliceat quidlibetin Chriftum docere Scagere in ccclefia,imô hanc impijs lacerate dentibus.

Pitientid cr Cum uero non tolerantur, fed oppugnantur homines mali,fedudi amp;nbsp;feducentes, con^iditUain grauisoboriturpugna: underurlusfuntlabGrcs,folicitudo, cura,uigiliæ,iniuriæ fe-pKgnd. j-endç,propter nomen Chrifti amp;nbsp;ueritatis patrocinium. Nifi enim hic fuerimus feduli amp;nbsp;patientes,fupcrant impoftores. At hic egregiè fcfe gerebat Ephefiorum eeclefia,adeô ut Dominus iampaftoris amp;ecclefiæ eiusfortitudiné amp;nbsp;patientiam,atq^adebconftan-tiam maximopcrelaudet. Neqjenimhæcita funtexponenda,ut referamusadeâ pa-tientiam,quamalitolerantur,eisq;permittiturprogreirusin malitiaSc impoftura. Sic enim pugnaret hic locus cum ijs quæ moxpræceflerunt. Id uidetur uulgaris interpre» uitarc uoluitfe.qui ordinem uerborum inuerticSic enim legit:Et^atientiam habes,amp;: fuftinuifti, amp;c. cum Græcc legatur, ««« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;um vaffiuffip t^«r:ideft, Etfuftinuifti,

amp; patientiam habes. Vêtus illeinuertit,amp;noluitSuftinuiftipr£eponere:fed,Et patientiam habesmequisintelligeret,illos luftinuilfe pfeudoapoftolos.fedpræmifitpatien tiam, fubiecit tolerantiam : ut intelligcremus, illos tolerafle non malos, fed mala illau àmalis. Ita uerô patientes laborarunt propter nomen Chrifti,nimirum alferendum contra prauitates hæreticas.Etaddit, Nondefecifti,feflusfradusq0aboribus. Etenim uincere docemur per patientem conftantiam: quç quidem reftè dicitur omnis boni o-peris complementum.

Hæc feilicet omnia fingulaq; nobis applicareoportet, ac întelligere quib.rcb.etiam hodieplaceamus Chriftoredemptori, régiamp;pontifici noftro, fi uidelicet inijsambu;-lauerimus ueftigijs,in quib.ambulafleuidemus Ephefiorum ecclefiam.

Trinidm chdri nbsp;nbsp;Sequitur,quid in ilia ccclefia uituperet : quod reliquerit charitatem primam. Cum

tatemrelique- ab initio reciperent Euangclium à Paulo, amp;nbsp;deinde à loanne amp;alijsuiris apoftolicis, rdnt, feruorapparebatin omnib.diftis amp;faftis fidelium maximusddquodex Aûis apoftoli cis,amp; ex epiftola Pauli ad Ephefios colligcrclicet.Amabant Deum amp;nbsp;proximos, ardo-re quodam feruentifs. flagrabant in reformandis morib. Sed progrclfu temporis hic fer uordeferbiierat,acfrigidioresfubindercddebanturin uerapietatc. Hoc ingens fcelus opprobrateis,amp; quodmox fequetur correftum cupit. Obferuemus autem ccclefiæ imputari non tantum defeûionem, idololatriam, amp;nbsp;crafta alia flagitia, fed etiam fi ali-quiddecedatferuorifando:uthincdifcamus,quàmfanaos Scinculpatos nos elTe co-

ram Deo oporteat.Certè non pofTumus nos hie excufare cofamdiuina maieftate, qui ante JO annos longe fuimiis in hac ecclefia feruentiores,quam fimus hotlie,amp;c. Dominus Deus nofteraccendat mentes noftras, utipfi plaeeamus.Ipfi gloria.

Exponit ur altera pars epiÜoïne acl Epheßos, ubi Jicitur Je pænitentia 'Nicolaitis^

Emor efto itacp,undc cxdderis, Sc agc poenitentia,8(f pri ma Opera fac.Sin minus,ueniam tibi cito, nbsp;mouebo can

f delabru tuum de loco fuo, nifi refîpueris. Sed hoc habes, □1 quia odifti facta Nicolaitaru, quæ ego odi, Qiu habet aurem,audiatquid Ipiritusdicateccleffjs. Vincenti dabo ederede ligno uitæ,quod eft in medio paradifi Dei mei»

Accufationes Chrifti Domini,quib.aduerfus peccatores 8c cultores fuos uritur, fane nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;obiargalt;

hue non pertinent,ut homines eontumelijs adopertipudefiant, defperent amp;nbsp;pereant: Uon«i«Dü« fedmagis ut emendentur,reftituanturae uiuant.Dominusergo Icfusincrepationifue fttint. protinusfubiungir adhortationemad pœnitentiam,ut falui fiantifimul 8c pœniten-tiam deferibit,ueram amp;legitimam.

Audiuimus enim,quid eulpauerit in Ephefiorum ecelefiaiaudiamus porrb, quid re-quirat ab ea Dominus, amp;nbsp;quomodo correäum eupiat errorem, nimirum per pœniten-tiam,ad qua hortatur.Diximus enim,Dominum percutere 8cfanare; maxime hie.quæ quidem doßrina quafi iugis uel perpétua eft eeclefiæ Chrifti.

Trium maxime meminitin haeeauira,fuoq; eofilio ucladhortationead emendatie Hortatur ad nem.Prineipio fuadet,aut hortatur, meminerint, Triées(itTififjunxf, unde exciderint: id eft,quantadileórione hucufq;flagrarint,8cquàmmodofrigeanuquàm infelieiamp;ho-nefto loeo haÜenus eonftiterint,amp; quam in infeliei 8c turpi nunc iaceat.Agnitio enim Agnitio fede-fceleris pœnitentiç principium eft,fi fide illuminati rede expcnderimus,quç bonaami ris^ fimus,8c in quib, malis nüc uerfemur.Quifeexiftimat nihilamifiiremunqua permoue bitur ad ullä inquifitioné.Qui putat fe ilulla excidifle felicitatc,non cogitabitquicquä, quomodopofsit reftitui.Agnitionéergoamp;confefsionépeccatorûinemédationeprçce dere oportec,quacora Deoinopiâamp;miferiânoftrâdepiorcmus. Et quidéno excidût felicitate,qui nó fuerunt unquain ulla felicitate. Difeimus ergo, fanftos pofte excide-rc,pofte item reftitui per peenitentiam. Deindeagnitionem miferiæfequitur pœniten tia:eaeft reditioadmentem, nepergamusfemperefteamentes amp;nbsp;ftulti,proficifcentes in uia uanitatis Sc iniuftitiæ.Etenim pœnitentia,eft reditio,conuerfio Sc mutatie,qua auertimur à malo,Sc couertimur ad bonum,redeundo ad métem. Sc faciendo iuftitia.

Poftremo enim fequitur,quod hanc pœnitentiam explicet,Fac opera priera: fcilicet fis feruens iterum in dileórione,operate opera hdei,quæ funt digni fruöus pœnitentia. En,non eft necefse nouis legib.Sc difputationib.prolixis de emendatione.Breuiter,fac operapriora,nS quidem carnis,'fed quæ cœperas cum primùmreciperes euangclium, 8i renafeereris in Chrifto. Hçc deniq; uera reformatio eft,facere priera Dei opera; non pofteriora, quæ inftituit error mundi. Hæc demum eft Sc erit uera pœnitentia,pcccati agnitio,conuerfio ad Deum Sc ad bonum,8cauerfio à diabolo Sc malo,atq; adeo opera tio boni primi,uel iuftitiæ diuinç ex fide in Chriftû.Multæ Sc uariæ funt difputationes de pœnitentia Sc partibus eius,decontritione cordis,confefsione oris,Scfatisfaórione operis:fed ut nulla eft breuior hac lefu Chrifti,ita fane nulla eft mclior Sc certior.

His iam pro ratione exhortationis diuiniqj confilij adhibet minas grauifsimas,fi for perte periculum percellat,quos amor no commouit.Et dicit quidem pauca u er ba, fed ma- pel/it. lum inges intelligit inerfabile Sc inexplicabile, Nifi egeris pœnitentiam,mouebo can delabrum tuumdeiocofuo,Candelabrum,idquodipfeDominusita expofuit,eft ec- etmtUUbru, c clelia.

16 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;H EN R ICI B VLLINGE RI

clcfia. Coniïftit hæc in loco fiio, dum innititur Chrifto: amp;nbsp;conferuatur à Chrifto,dum ualetin ea ueritatis prædicatio,ac eft reuera Chrifti ecclefia:mouetur de loco fuo, cum fpoliatur prædiçatione ueritatis, nec iam in Chriftû amplius incumbitjiieq; à Chrifto defcnditui'jfed derericur,atq;adeô ecclefia Chrifti uera amplius non eft.Fithoc ab ipfo Chrifto,iufto eins iudicio, quando ingratitudo noftra, amp;uita pœniterenefcia, adigic Deû recedere à nobis, relinquere nos errorib.Si renebris,hominibusq; feduûorib. ÔCC» Huncfenfumagnouit Aretas,qui;Moucri,inquit,ecclefiameft, cû àdiuinagratia de-ftituiturac denudatur:ob quam denudationem in fluiftuatione amp;nbsp;tépeftate,quæ fibi à prauis hominibus ingeruntur,agit.Et quidem uidemus Ephefiorum ecclefiam hodie motam loco luo,non amplius gauderedodrina Chrifti falutifera,neq; infiftere ipfam lalutari petrç IefuChrifto:fed opprimi peftiferaMuhamedis inCania,iacercqi in dolorib. üibpedib.Turcarum. Videmus hodie in Germania multa,proh dolor,candelabrafuo loco motaeire,magno cumtriumpho fathanæ, detrimentoq; animarum. Obferuan-dum quoqj amp;nbsp;illud in ifta comminatione,quod non fine terrorc ait,Yeniam tibi cito. Loquutioenimeft.Dicimus enim 8cnos,lch'viiildirbaldgnltgkummen,(ycAde{ï.,âlt;iero uiii dex amp;nbsp;ultor,amp; forte citius quàm ipfe expedes. Certifsimè,quandocunq; tandem ue niam,fupplicium de tefumam. Nemo ergo promittat fibi impunitatemin uitapœ-nitercneicia.

Rurfus cumrcpetit Domlnus,Nifi refipuerîs5difertti teftaturyparâtumpatèrefinum mifericordiç amp;nbsp;clcmentiæ diuinæ,fi egerimus pœnitentiam,utcunqueprius ipfum of-fenderimus.intérim difcimuspalàm amp;certifsimè, nullis ucl conciîijs uel comitijs, c-xercitibus autartibus uel tantillum profici in periculis, nifi egerimus pœnitétiam. Ergo nifi amp;nbsp;nos ecclefias noftras fubucrti uelimus,amp; tradi feduccndas ôc perdendas diabolo,amp; eius fedudoribus,agamus pcenitentiam,recipiamus dcnub prima charitatem.

Rurfus fingularemuirtutem in hac ecclefia commendat, maxime qubd oderitfa-S^icolifitar». da Nicolaicarum,qüæ ipfe etiamDeus odib . Obferuemus hic fingula uerba.Non dicit Fugifti,auerfatuses,autcontempfifti;fcd, odifti.Odij magna uiseft,impellensufq;ad pericquendn,quod oderis. da iß gar ktingnad. Deinde no dicic,Odifti Nicolaitas:fed,fada Nicolaitarum.Perlonam enim hominis nullam per fe odifle debemus,fed ipfum in

OditDeiis Nt uitiumnta ut, cum hoc depofuerit, amemus ilium ex animo. Ingens auté ma-’ Inm elfe oportet, quod ipfe Deus fatetur fe odifle.Intelligent hic ecclefiæ omnes,quod Scipfe modis omnibus odio profequi debent Nicolaitarum hærefimSc abominatio-Df Nico/lt;lt;( nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nomen hodie extindû fit,fupercft tamé hçrefis Sc abominatioNicolaitica.

Nicolaus ille dicitur fuifte Antiochènus ille,unus ex feptem diaconis,quorii fit mé-* tioin Adiscap.0. Defecichicàpuritatefidei,ficuti amp;Iudas: amp;cumprius fueritgétilis, (dicitur enim fuilîe profelytus ) redijt in quibufdam ad Gentilifmû canis ad uomitum. Sunt atitem Nicolaitæ etiam Gnoftici,amp;, Carpocratis confortes,homines fœdi amp;nbsp;cofcc leratifsimi.ExcufatnonnihilNicolaum Clemens apudEufeb.Ecclef.hift.lib. J. cap.zp. fed no uidetur ea elfe iufta exeufatio, cum eundé aceufent omnes uno ore ueteres, atq; adeb ipium Dei noftri iudiciûin præfenti amp;in côfequentib.epiftolis.Irenæus damnac hune ex hoc loco,lib.contra Valentinianos i .cap.i/.amp;c.Ita amp;nbsp;Tertullianus in fine Pr» fcript.hçret.Prudenter hic fada Nicolaitarum attingit ôc execraturnnterim non expli car^fed præterit.Nefcio quàm prudenter Epiphanius nefanda amp;nbsp;abominanda, neque cogitanda aut referendaHagitia amp;nbsp;fpurcifsimas,nunquam auditas obfcœnitates ordi-neexplicaritjHærefi 25.20.27.31. amp;c. Attigit Nicolaitas amp;nbsp;Phylaftrius amp;nbsp;Auguftinùs, uterq; in fuo hærefeaiA- Catalogo. Pudor meminifte prohiber. Satis eft,fi feiamus illud, quodinPergamcnfi epiftolaipfe Dominus expofuit, uocasdodrinam Nicolaitarum, dodrinam Balaam auguris.Quis autem ignorât,quale confilium dederit hic régi Balac Moabitico amp;Madianitico,amp;quomodo hic elegantes puellas obieccrit iuuenib. ifrae-liticis,quarumairuetudineilledi, amp;nbsp;fornicationibus fe polluerunt,amp;de idolothytia manducarunt,participantes Baalpæor?Lcgat,qui uulc,Iofephi antiquitates lib. 4..cap. 0. Et quidem uidcnturlacraNicolaitarum nihil diuerfi habuilleà facris Priapi,uclBe-recynthiæ,aut Matris deûm amp;Bâcchinodurnig.Irenæuspalàm innuit,Carpocratitaa, qui

Difcamus hinc abhorrere fornicationem, amp;nbsp;nunquam in animû inducere fornicum Pornicatio, autlupanariûreftitutionem.Prohpudor.Difcamushinc lande colère uirginitatem,cœ libatum,amp; connubialegitima, fugere canes Nicolaitas. Difcamus hincjnobis cauere ab idolis amp;abidololatria,àperegrinisfacris omnibus.lUa omnia odit Deus.

Epiphonematc porro percellit omnium aures,cxcitans omnes ad attentionem amp;nbsp;o- dui habet au bedientiamfandam.Simul etiambancdodrinamapplicatomnibustcmporibus,amp;o- resaudiendi, mnibusper orbemecclefijs. Vtituruulgariluo fcrmonc,repetitototiesin Euangelio: Qui habet aurem audiendi,audiat.Non quod in uirib.noftris fit audirc amp;obedire Dco. Deus enim præparat aures noftras, gratia fua corda noftra format amp;attrahit.quib.au tem concclTa eft Dei gratia, caueant ne negligentia, uanitate, Scleuitate fua amittant. Adhibeant earn diligenti3m,quam Deus in uerbo fuo Screquirit amp;nbsp;prçfcribit.Hoc qui faciunt,aures audiendi habét.Dicit ergo,Videte uos quib.loquitur modo Dcus,amp; quo rum corda modo inftigat amp;nbsp;exagitat, ne gratiam hanc negligentia ueftra perdatis. Efte diligcntes,attenti amp;nbsp;fagaces, excitando in uobis ipfis donum Dei.

lam etiam ab authoritatediuina excitât ad diligentiam. Spiritus Dei hæc loquitur amp;nbsp;reuelat,non fpiritus hominum aut erroris.Loquitur enim Deus per fuum fpiritum, qui amp;nbsp;patris amp;nbsp;filij fpiritus elfe legitur.Sed amp;nbsp;omnibus ecclefijs hæc omnia amp;nbsp;fingula accomodatjcum ait. Quid fpiritus dicat Ecclefijs, non quid dicat Ecclefîæ. Claret ergo nunc,amp; eft extra omnem controuerfiam, feptem illas ecclefias typum omnibus præ-ferreintoto orbe ecclefijs,amp;has omnes erudiri in illis feptem.

Porto ne quid deelfet iuftæ huic exhortation!ad pœnitentiam, ad fidem amp;nbsp;diligen- Ampiiß.protium,po[[iemoiocoiubiungitpiomikionemimplii'simsLm,utituT^iiOiitione allego- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;propo-

rica,quo plus gratiç haberet.Vincentibus enim promittit fe daturum frudum de arbo- nitur. re uitæ,confiræ in paradifo Dei.Et alludit ad cap.x.Genefeos, transfert autem fenfum à terrenis ad cœleftia. Paradifus Dei ( per quam alij intelligunt ecclefiam ) ipfa eft æterna paradions, beatitudo, de qua loquutus eft Dominus,latroni dicés:Hodie mccû eris in paradifo.In bac eft arbor uitæChriftus,communicans nobis uiram fuam æternam; qua fruimur, dum translati in cœlos,per ipfum,amp; cum ipfo uiuimus.Hçc demum uera eft ambrofia,

, qua potat nos pater cœleftis.Hoc autem ingens bonum non obtingit cuilibet,fed uin* centi duntaxat. Non uicerat Adam, fed uidus occubuerat. Si nos ergo uicerimus car-nem, diabolumamp;mundum, idque per Chriftum, uiuemus amp;nbsp;nos in futuro feculo

cum Chrifto.

Complutenfis codexhabet, Quodeftinmedio paradifiDei mei. Aretas quoque id exponit,amp;ait:Nemohis offendatur. Congruunt humilia uniuerfadifpenfationi incar nationis,quæ noftri caufa fada eft,cum 5c ipfe in Euangelio dicat: Afeendo ad pattern nieum,amp;patrem ueftrumrad Deum meum,amp;Deum ueftrum.Et reliqua.

Et hæc quidem haiftenus de epiftola lefu Chrifti per loannem ad Ephefios, amp;nbsp;quid utilitatis ex ipfa noftræ quoque ecclefiæ,amp;finguli noftrûm percipiant.Dominus illu-minet oculos mentis noftræ.

Exponitur z. epi^.leßuChrifit^erjoan.adSmyrnenfès.Eflautemad-bortatio ad patientiam, nbsp;nbsp;confolatio tn a^iBionihut.

c o U Q \ Q

miam eorum, qui Cc dicunt ludæos efle, non funt, fed fÿnagoga Ü.' tlianæ. Nihil horum timeas, quæ paflurus es. Ecce milTurus eft dia^ bolus aliquos ex uobis in carcerem, ut tentemini : ÔC habebitis alfli' (flionem dierum decem, Efto fidelis ufque ad mortem : dabo tibi coronam uitæ. Qui habet aurem,audiat,quid ipiritus dicateedefijs» Qui uiccrit,non ledetur à morte fecunda.

Adhortatur lefus Chriftus à dextera patris, opera angeli per loan.apoft. amp;nbsp;euang.ee-clefiam Smyrnenfem,iam omni genere malorum propter uerbum Dei affliâam, ad to-lerantiam.amp;confolatur iam gementem fub cruee, magnifica uincentibus promittens. Et quidem non poteft huius generis, amp;nbsp;in hac caufa melior ôe breuior inueniri adhor-tatio amp;nbsp;confolatio.Etenim fie eft infiitiita ab æterna patris fapientia, ut omnibus tem-poribusamp;omnibusfub cruee gementibus optimecongruat. Sicut enim Chriftus ad dexteram patris catholicus eft pontifex,ita fane generalis eft doftrina eins, quam o-mnibus ecclefi/s ipfe applicat in fine huius epiftolæ,amp;;in alijs.Ita aute declarat,fe fuam amare ecclefiam,amp; in ipfa ciTe præfentem uirtute amp;nbsp;auxilio.

Et quidem mirandum eft,nihil uituperari in hac ecclefia, cum in alijs prope omnib. aliquid accufetur. Eximiaergo fuit Smyrnenfis ecclefia, fed interim non omni nçuô uacua.Ex gratia cnim non reputat nobis minutias Dominus (dequibus prophetadi-citjQuis dieet,mundum habeo cor? Et, Ab occultis meis munda me) modo ardens fic in nobis pietatis ftudium,amp;abfint flagitia.

Principio indicaturgt;cuideftineturepiftolacœleftis, Angelo Smyrnenfis ecclefiæ: id eft,paftori,atq;adeo toti gregi.Dux enim conflixifleaut fugifre,aut pacem recepifte di-citur,quando totus exercitus una cum duce hoc fccit. T eftantur autem hiftoriæ,ange-lum fine paftorem ilium Smyrnenfis ecclcfi^ Polycarpum fuilTe, ordinatum ab ipfis ä-poftolis,ab ipfo inquam loanncjepifcopum, ac uixilTein minifterio huius ecclefiæ an-nos S6. Totidem enim ipfe numerat coram præfedto Herode, dum pofeeretur ad fup-plicium.Naminpcrfequutione ecclefiæ quarta, imperantibus Aur.Antonino amp;Aur. Commodo,captus,amp;adpræfidem addudus eft: tandem amp;nbsp;ob ingenuamamp; apertain Chrifti confefsionem igni exuftus. Eratilli hocin orefrequentifsimum : Uthil recipicn-diimpro uero, nijitraditum conßet ab apoftolis. Irenæus hunc fe in pueritia ualde grandçtiurn amp;nbsp;uenerandum fenem uidifte,teftaturlib. contra hæref.j. cap. ubi multa prætereade Co commémorât,ficüt amp;Eüfeb.Ecclefhift.lib.4..cap. 14.. amp;nbsp;S Hieronymus in Ca-tal.lciiptorum ecclefiæilluftrium. InChronicis annotat Euleb. uitamhunc martyrio coniummalfe anno Domini i/o.Vnde claret,ilium faótum elfe epifcopum Smyrnéfem anno Domini circiter 84.. Diximus*enim modó,in minifterio ipfum annos exegifle IdcoqjanteeditamApocalypfim,quç97anno confcribitur,plures annos Smyrnéfi mi niftrauerat ecclefiæ. Vtinam omnespaftores hunefibi præfigantimitandum Polycarpum,cuius infignis extatad Philipp.epiftola.

Dein iterumindicatur huius epiftolæ author, qui ornatur duobus epithetis, exfu-periori uilione Ioan.amp;defcriptione Chrifti petitis.Hæcdicit primus,inquit,amp; nouil-iimuSjamp;c.Significaturæterna Chrifti diuinitas,quæ principio Sc fine caret,ac xternu fibi coliftat.Additur,illum ipfum quidem mortuum fuilfe, led rcuixilfejideft refurre-xifl c à mortuis.pulchrc autem hoc principium quadrat caule lubieâæ.Intelligiit enim» quicunq;proptcr Chriftum amp;euangelium eiusaffligunturàpotentilsimis principib. habere ie Dominum amp;patronumlonge potentiorem £lt;fideliorem,quiomnino iupe-rari no polsit.Er blypt'wol dcrlctft,alletyrannetimujfendhojfjchlyffen, niemand iiberlabt Gott. Hie etiam in morte fuos feruare poteft:ficut amp;nbsp;Chriftum cxcitauit ex mortuis,ut apertum haberemus teftimonium,nos uiifturos in Chrifto,uelin ipfaetiam morte.

lam uero defeendit ad rem ipfam,amp; quod in omnib.alijs repetit cpiftolis,hic quoqj dicit:Noui operatua,nimirû bona Sc mala. Noli cogitate, meteamp;tuanecnouiflc, nec curare.Es lane in meis defcriptus manibus,te amp;nbsp;tua omnia tenco,uidco,curo.Hæc au-tem

C nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inapocalypsim. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»p

tem uchementcr amp;nbsp;excitant ad uirtutem, cum lciamus nos habere fpedatorem Deum, curatoremq;:amp; cófolantur ualde, qui intelligimus eum qui nos amat,amp;in nulla negli-git re,ueluti in oculis luis nos habere femper.

Singulariter ueró quidnoritjexplicat; amp;initioquidem affliâiones, quas nimirum Affiiilioneh patiebanturinaftliâionefeuperfequutionepræfenti Imp. Domitiani.AlFliftioautem ueluti genus eft,ad quatuor fpeciesfubiedas.Cótnemoratenim,in lacultatib. direptio ftembonorunijacpaupcrtatemün exiftimationc amp;nbsp;nomine contumelias,conuiciajfiuc blalphemiam: in corpore, carceres amp;nbsp;uincula,adde Sc mortem.His enim affliftionibus excrcétur homines pij,propter ueritatem,ab impijs.ac lieer ijs omnes rcliquas include re tribulationis fpecies. Ilias uero pulchro ordine commémorât IcfuChrifti epiftola.Ni hil ergo eft harum rerum, quod ignorer Chriftus Dominus.

Primum locum habet paupertas. Nee eft quodillâ Ipiritualiter proanimimodeftia PdupertM amp;humilicateaccipiamus: quanq ea uirtutc Smyrnenfes non caruille,certü fit: fed exi- dehumgt;^ ftit paupertas Scinopia rerum omnium ex direptione bonorum. Etçnimin perfequu-tionib.rcgijsediâisitaftatuentib.referuntur facultates fidelium Ghrifti confeflbrum in ærarium publicum,uelpermittuntur militûaut nobilium autdelatorum libidini; ipfi fideles pulfi fedibus fuis,ucl in exilium eijciuntur,uel mendicis adiunguntur. Vti-nam careremus hodie exemplis. Difeamus autemhinc,æquaminiterquoquefimilca perferre cafus,fcientes nouille Deum noftram inopiam. Quoniam ueró durum eft, ho-neftum cum fuisefurire amp;nbsp;egere uirum,confolationis ergo addit, Sed diuescs. ... nbsp;nbsp;nbsp;.

Paradoxon hoc uideturhuic feculo:Quid,inquit,diueseft, qui nihilhabct,amp;ad mendicorum redaftus eft numcrum?Sunt lane animi bona amp;nbsp;diuitiæ longé præftantio res corporis bonis. Hæc enim adcflepolTuntjabfente interim uera felicitate, amp;nbsp;miferri-mamuitamuiuentibushuius feculi diuitibus. Contra uideas pauperem, quod bona quide corporis attinct, fed inftrudlu animi bonis, hoc duntaxat nomine uere beâtum, imo infelicifsimum clfe.Nihil hie cupit,fua ;forte cotentus eft;neque comutarctfuam conditioncm cum opulentifsimis regibus. Videas opulentos quide,fed male fibi con-fcios:8c ideo curis graues,amp; nunquam hilares. Videas pauperculos, fed ferenis animi» perpetuum ageregaudium.Quid ergo mirum uidcatur,fi fpoliatus propter Chriftum externis bonis,ditatus autem animi facultatibus,gaudeat amp;nbsp;exulter in Deo,çquanimi terqs ferat quamuis fortem,eaq; de caufa uere diues iudicetur? Certe uiderunt Sc huius leculi fapientes,folum fapientem uere elTe diuitem.Id quod eleganter dilputatur apud Ciceronem. Aretas:In fpiritualib.inquit,thefaurum habés abfeonditum in agro cordis tui,qui eft Chriftus,propter quern etiam diues cs:ut qui hunc habeas proteaorem,qui amp;ipfe diues cum elfer,propter nos pauper faftus eft,amp;c.

Secundo loco commcmoratur blafphemia, per quam intelligimus omnis gene- Bla/^hettiidcS risconuicia,quibus nomé amp;nbsp;exiftimatio bonorûlæditur.Huius generis lunt:Hæreti- tmfideles. ci amp;fchifmaticifunt, quoquothuiusnouæ religionis cultures funt:homines funtim pij,Deiamp; fanftorum eins contemptores, omnis diuini cultus hoftes, Scideçpeftes reipub.quibus faluis,refpub.fubuerti necelfe eft.Et hçc quidem bonos uiros fæpe gra* uiuslæduntamp;excruciant,quàm bonorum direptio.Quis enim non pluris feceritbo-num nomen, quàm amplas facultates? Ideoq; Dominus in Euangelio apud Matth, in cap.io. multis huic morbo medetur:ac fuos hortatur,ne propter ignominiam illam uitandam,quicquam indignum nomine Chriftiano defignent.

Interim etiam exponit, quid mouerit authores horum malorum, quos amp;nbsp;grauiter Q«*!« uituperat, utpij quoqueintelligant quantopere hoftes illi omnis pietatis improben- [gt;fgt;'fccutorcs. tur Deo:Sc inde quoq; minus curent illorum odia amp;nbsp;perfequutionem. Dicunt illi qui dem,fe elfe Iudæos,cum nihil fint minus.Sic etiam Paulus contra ludæos egit 2.ad Ro* man cap. ludæiappellanturconfeffores amp;nbsp;célébrantes, atq^adeo fideles Dei cultores. Cæterùm ifti nomen Dei blafphemant,ueram fidem oppugnant,amp; confeftores culto-’ resq; Dei opprimunt.Iudæi ergo non funt.Quid ergo? Synagoga,congregatio uel cœ tus latanæ. Sic ucrc illis nebulonib.laruam detrahit ipfe Dei filius, ad confolationem omnium eorum qui perfequutionem patiuntur,ab ijs qui magnificis fe ornant titulis.

ne unquameisdolcatqnódabhuiufmodidamnatur ncbulonib.diaboli tiliig.ChriduS uerum ipfis ticnlum tribuit,SC uocat non ccclefiam ucterem’jfanôlam, catholicam Dei: fed conciliabulum amp;nbsp;fcholamfathanæ, utpote in quib. non Deifpiritus,fedcacodæ» monisjinfpiratmendaciajimpofturasjdolos, blafphemias, incendia, neces.Proindene pigeat tc fortis tuæ hodie, fi uideas te condemnari propter euangeliu,ab illis qui fc uo-cant fanclifsimos,illuminatifsimos,reuerendi!simos,irrefragabiles ueteris ccclefiçrc-Iigionisamp;catholicçfideialumnos,cultoresqj,qui habeant àluis partib.Cócilia,patres» tot epilcoporum lucceßioneSjtot temporum præfcriptionem,ac tot regnorum confen fum.Nihil minus funt quàm quod appellari gaudent;fed magis Antichriftipromachi, amp;nbsp;omnis pietatis Chriftianç profcfsi hohes Sc conculcatores, quib.paratus eft æternui interitus.

UetimeM. Pofthæcinftituitexhortationem amp;confolationem euîdenrifs. cuiamp;fumma præ-figens,dicit,Nihil horn timcas,quæpaflurus es.Timuit à crucc amp;nbsp;morte iple Dei filius, amp;nbsp;naturale ell metuere mala amp;mortem.proinde non præcipitur nobis,ne fimus homines,amp;Stoicftruminllardicamusea nobis non dolere, quæ tarnen cxcruciant-.fed ani-mantur fideles utperftent in fide,neque quicquam fide indignum patrent metu poene, lubemurergoalacres contemnereaut opprimere metum, ôcroburper Dei fpiritum peterc,exeFcereq0ntentationibus.

Prifdicitfutu- nbsp;nbsp;Sequunturrationcs,quib.quod fuafit obtineat, confirmet, confoletur,amp;ad patien

ta ma/a. tiam conllantiamqjhortetur. Prædicitergo pijs,quid fintpairuri:fimul etiam tertiam fpeciem afflidionis attingit,carcerem amp;nbsp;uincula,fub quib.omnia intelligimus tormen ta,quib.corporaexcruciantur. AtpræmonuilTe malum,ingens bonû ell.Faciliusfu-peramur à non præuifis periculis. Ideoq; Dominus diligenter in Euangelio fecundum Matth.in to.cap.amp;fecundum loan.in amp;t6.cap. multis futura luis mala prçdicit, 8C fubdit;Hæcloquutusfumuobis,utcunl uenerittempus,reminifcaminieorum,quôd ego dixerim uobis.Ita nunc quoq; fideliter fideles in hac e^llola præmonct.

Di'atofiM affli nbsp;nbsp;Sed amp;:awthorem attingit horum maIorum,dicens:Diabolus aliquot ueftrûm in caf-

gitfiJeles. ceremconijciet. Intelligimus ergo mala ilia oriri à commun! holle generis humani, Sifalutisfidelium:unde conijcerepolTumus,ilium conarinobisinterciperefalutem, amp;ideoacrius infiftendum contra ilium. Non fegnes, fed alacresredduntur milites, fi audiantinprocindullareueterem hollem. Porrô diabolus infpirat homines prauos, corrumpitprincipes amp;nbsp;magiftratus,qui perfequutionem inllituunt contra ccclefiam. Sic legimus fsthanam afflixilTe lob, id eft inftigafle Chaldæos amp;nbsp;Sabæos, ut ipfi prçdas agerent, féru is lob cæfis. Hic ergo uident, quo fpirituanimentur, qui hodic perfe-quuntur Chrifti ccclefiam, propter ueritatis confefsionem. Habentpi) quod confole-tur. Audiunt enim fibi oppofitâ elfe fœdam illam beftiam,quæ toties proftrata à Chri-fto principe fidelium,à fidelibus.per Chrifti auxilium,nullo quafi negotio poterit uin ci.Et quidem permittit diabolo amp;diabolicis hominibus Dominus nofter poteftatem . m a- in fuos feruos. Si miraris cur,audi; Vttentemini. Non permittit fuos fathanæ, ut pe-' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;” reantjfeduttententuracprobentur.Ideoqjinfinem bonumtradimurigni, utpurge-

H«m. pmj-^fof£|iijygjg^j-gjuceatflJeinofjj-æiijj-t.uSja(;gIorificeturDeus,nosreddamurpur-gatiores.Quis ergopofthaefuerit impatiens, cum audiamusnos maximonoftro bo-no,tradi malo?Sapientiæ3.Iegitur:Vtaurumigniprobatur,ita explorantur fideles.Ex plicuit illam parobolam muleis làndus Petrus in i.epift.cap.4.undequiuult,copio-fiorapetat.

Tempi« affli- nbsp;nbsp;Prætereaafsignatur etiam tempus tribulationis, amp;nbsp;quidem decédierum. Decimus

iiioniifidcliZ. nuinerus,multitudinis eft.Dicitenim Iacob ad focerû luumiDecies iam mutalli meatn mercedem,Gen.3i,amp;c. Numeri 14, dicit fe tentatum deciesiid eft,fæpius amp;nbsp;multoties. lob quoqi aflerit fe cap.29 decies iniurijs affeftum.Dicit ergo in præfenti Dominus: Va rie amp;nbsp;multum malis exercitabimini.Qnia tarnen dies,non menfes, non annos, nonfc-culaponit, non diuturna fore mala prædicit, quin femper futurafint interualla amp;nbsp;re-fpirationes,(wirJ wntâgzûtag belJcrtoerden) certè à breuitatepcrfequutionisprimûquidem Ifaias cap. 26, deinde uerö Petrus 1. Pet. ». fideles confolantur. Fidelium eft,nihil

î)ræfcrïbereDeo:fed fiuemulto,fiuep3uco ternporefubdendi fimuspœnîSjAéquanîmi-ter ferre.Cogitemus potiusjindiuturnitate malorum, fincmquoque aliquem præui-fumàDomino:inrcfpiratione,malaeircreparanda,amp;redeundum3dpugnam.

Poftremóanimanturpii amplifsimapromifsione, cui fimulincluditurquartumamp; Promißio grauifsimum genus affli(ftionis,ipfa etiam mors amara, per ignem, laqueum,gladium, utt£gt; aquas,amp;c.Si uero nonabfterrearis morte,fed calcatahac quoq;, temetipfum Deo obtU leris,iam dabo tibi,inquir Dominus, coronam uitæ. His coniungitur ftatus epiftolæ, Scfummaomnium.Efto ergo fidelis,alacer,conftansinipfam ufqj mortem. Nam amp;nbsp;in Euangelio dixit Dominus;Qui perfeueraueritin finem ufq;, hie faluus erit. Etapofto-Jusdixifle legitur: Sicommortui fuerimus, amp;conuiuemus.Etquidemcoronauitæ aliud non eft,quàm æternauita,amp;ciugeilludcœlefteineffabileq; gaudium. Allufitau-tem Dominus ad certamina,poft quæ fœliciter confefta,imponuncur uiéloribus coro-næ. Beatus uir,inquit lacobus apoftolus, qui fuffert tentationem: quoniam cum pro-batus fuerit,accipiet corona uitæ, quam promifit Dominus hi s, à quib. fuerit dileûus. Similia fcripfit amp;nbsp;apoftolus Paulus in i.ad Corinth.ÿ.amp;in z.ad Timoth. ^..cap. Nemi-ni ergo pofthac difficile fit amittere temporariam hanc uitam:cum amifla ipfa, propter Chriftum,æternam recipiamus, amp;nbsp;alias nolimus uelimus moriendum fit. Magis ergo placeat mori fœliciter,quàm infœliciter uiuere,modô ita tiideamus placerc Deo.

Cæterùm ficutin primæ epiftolæ fine totam epiftolam communicauit amp;nbsp;applicauit omnibus temporibus amp;;ecclefijs,nequis exiftimaret,hæcadfenihilpertinere:itain fine huius quoque epiftolæ Scauthorem fpiritum horum omnium prædicat,omnesquc ad diligenter aufcultandum amp;nbsp;obediendum cxhortatur,amp; omnibus hæcper orbem ec clefijslcriptaefl'eaderuditionematteftatur. Prætcreapromîfsionem uitæ communi-cat omnibus,dicens:Qui uicerit,non lædetur à morte fecunda.Singulis hoc dicitur ho minibuSjSi uiceris.Vincendus ergo eft nobis mundus amp;nbsp;diabolus,uincenda caro amp;nbsp;o-mnis tentatio.Vincendum autem per eum qui dicit,perfpiritum eius, habitantem in

nobis:amp; ut ea uia ambulemus,quaambulare is nos iubet.Si uiceris,nó læderis in morte fecunda.Thomas Aquina^ dicit,primam mortem efle peccati,fecundam pœnæ.Nos fimpliciter per primam mortem intclligimus,naturalem illamanimæ à corpore fepa-rationemjquæ 81. ipfa nobis inculTa eft propter peccatum, ficut liquet Gen. 3. Eacom-munis eft bonis amp;nbsp;malis.Omnes enim terra fumus,amp;in terram reuertemur. Sequitur autem protinus fecunda mors,amp;fecunda uita:Q^i credunt in Chriftum,amp; uincfit, nihil fentiuntfecundæ mortis,fed uiuunt.ficutiple nobis Dominus afleueratloan.j.Sc 5. cap.In indicium non Uenietjfedtranfiuit à morte in uitam. Impi; uerofiue incredu-ii redààmorte corporeatransferunturin ætcrnammortem:nonqu6danimæipforuni moriantur,id eft definant,aut corpora ipforum non refurgantded quod cœlefti ac Chri fti diuinaq; fpoliati uita, æterna fentiant tormenta. qurfe quideni coditio rede mors uo catur. Nelciunthæc homines mundani, nullam feientes uitaaut morte,nifi hanc temporalem: at ueritas diuina docet nos,amp; aliam exçare ui tam amp;nbsp;mortem poft hanc, nimi-rum uitam cœleftem,amp;mortem infernalem,aut doloribus refertam iugibus.Illud cer-tè confolatione plenum eft, qubd audimus fideles poft perfolutum mortis temporalis debitum,nullaampliusfenfuros tormenta. Quid ergo garriunt monachi de purgato-rio?Nugas,amp;c.Laudemus feruatorem noftrum Chriftum,qui liberauit à morte,amp; do-nauit nos fpe uitæ æternæ.Cui gloria 861aus,8cc.

T angelo Pergamenfis ecclefiæ fcribe:Hæcdiat,quiîiâ' betgladium ancipitcm amp;nbsp;acutum: Noui opera tua, amp;nbsp;u' bi habitas, ubi fedes fathanæ : amp;nbsp;tenes nomen mcüm, ôd

non negafti fidcm meam:amp; quidem in diebus,in quibus Antipas te* ftis meus fidelis,qui occifus eft apud uos.ubi fathanas habitat*

JLrgumentum nbsp;nbsp;Tertia epiftola inter feptemillascœleftes à deXtera Dei profedas, infer!bitur Perga-

epifloU. menfi paftori,ecclefiæq;:cuius quidem tale eft argmentum- Principio laudat conftan-tiam fidei ipforumin dirisperfequutionibus: mox uituperat eos qui adhærebant fe-ûæNicolaitarumûnde hortaturiftos ad pœnitentiam.Et hanc quidem doftrinam de-Pergdmed ec- incepsapplicat omnibus ecclefijs per orbem.Poftremb amplifsima promittit præmia clcßa typin. fidelibus. Ex his intelligimus,Pergameam ecclefiam ceu typum amp;nbsp;fpeculu obijci omnibus ecclefijs,quomodo has oporteat uerfari cora Domino:primum,quoties ingruic perfequutio;deinde,quandohærefcsirrumpunt.Namfuo exemple docetomnespatienter ferre mala,amp; aperte confiteri ueram fidem:fed amp;nbsp;Icripturis redarguere hærefes, , , atquerefugiendoproculcare.

Commumd in nbsp;Porrb omnespropemo Jumepiftolæcommuniaquædamhabennamp;potifsimû quî-

feptent his c- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tria.Exprimitur enim difertc,cui inferibatur epiftola.ut in præfenti, Pergamenfi*

piltolis. ecclefiçangelo,nimirum paftori,quifquis ille fuit( forte Antipas) uniuerfæôjccclefiç» utdiâum eft fuperius. Indicatur item, quis fit qui hic loquitur, aut quis ht author Deduthoritd- cpiftolæhuiusdpfeChriftus Dominus.exquo conciliaturfcriptoauthoritas.Neque te Scripture enim putandSeft,uerbum Dei non hoc elfe quod dicitur,quiaabhomine fcribitur,ab fitnâ^. hominc excipitur,atraméto fcribitur:amp;perituris quidé lituris in corruptibilé materiâ fcribitur,ut in papyrû aut pergamenu. Hæc enim nS magis efficiunt,quo minus uerbu Dei fit uerbum Dei, quàm ne aqua fit aqua, fi fluat per canalé uel ligneû,uel lapideum, aut aerefi. Aqua enim femper manet aqua.diuerfitas canalium non efficit ne fit aqua, ut reuera eft fua fubftantia. Ita S.Paulus dicit,fe quidem efle uinftii,uerbum Dei non efte uinólum. Lapidari, præfocari amp;comburi potefthomo,ucrbi Dei præco: uerbum Dei quodpofitum fueratinorepræconis, no comburitur.Ponit hoc Dominus in ore alte Dew nouito- rius,ne extinguatur ueritas,fed perpetuo fonet in ecclefia.Poftremo non fine caufa pet mnid. initia omnium epiftolaruminculcatChriftus,fenouifte omnia ecclefiæ. Supràdixi-mus,hoc efte ueluti fundamentum timoris Dei,ueræq; pietatis.Finge enim hominem fibi perfuafiire,Deum nec uiderc quid agant homines,ncc feire quid cogitent in cordi-bus fuis:an non ruet hie in extrema impietatem?Clamabit, Faciamus quod libet, cum jgnorct Deus quid faciamus.Rurfus,quis no abijeietfpem præmij,amp; ftudiû bonorum operum,pofteaquam femel induxit inanimum,nefcireDeum opera noftra?Si autem . ncfcit,quomodoiudicabitorbem?

Exorr Chrifti Cæterùm fingularia funt in fingulis epiftolispleraque. Singulare eft in Pergamen- . glddiusdiiceps. ß epiftola, quod ex attributis primæ uifionis defcriptionislt;^ j Chrifti, in principio epi-ftolçjgladium fibi fumit,amp;hunc quidem acutum amp;nbsp;ancipitem,quem audiuimus pro-dire ex ore Chrifti. Significatur hociudiciariapoteftas çqua amp;nbsp;iufta, atq;adeó alTertio bonorum,amp;malorumafflidio.Gladiuscnim,poteftasutiq;puniendi malos,amp;defen dendi bonos,datus eft magiftratui.Ipfe Chriftus fuos alfcrit,amp;aduerfarios conftindit. Gladius eft ipfumDei uerbum, acutifsimus,ipla corda penetrans, amp;nbsp;anceps. Animat enim pios,exanimat impios. Chriftus ergo præfidet ecclefiæ,iudcx amp;nbsp;aftertor atquif« fimusamp; iuftifsimus,quinoninmanibus,fedinoregladiumhabet,fpiritu^j amp;nbsp;net-bo fuo confolatur amp;nbsp;cSferuat credentes : territatautem amp;conficit incrcdulos, Reftè

colaitis pellendis,amp; fugiendis.Chriftus ell enim, cuius uirtuteper uerbum haec féliciter perficiuntur.

lAudStur quæ nbsp;nbsp;Singularia porró huiu« ccclefîæ opera fequuntur. Laudat in hac ecclefia fingularem

ddminhaccc' jp maxi mis periculisamp; tentationibus perfequütionibusq^ conftantiâ in fide,fideiqj ciejia,qu£adm confefsione.Etuideturquidem meraeue comemoratio aut narratio, quod Dominus WtKpfTdnfMr. j-jorit qyjf{ patiantur,amp; quantis exerceantur malis:fed laus eft admixta.amp;pertinet hçc quidem laus ad exhortationcm, ut quod facicbant,facere pcrgcrent.

IN A P Ö C A L y P S I M, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3^

iiel thtonum fuum firmauiti Id eft,fcio quo loco fis,in quitus per!culis,amp;quibus cum Hdiitätecctc^ lierferis. Non dicit,Scio te federe in fede fathanæ:fed,fcio te ibi habitare,ubi fedé fuam /i4, ubi eft ftr habetfathanas. Chriftus itaquenon ignorabat labores,dolores amp;nbsp;tentationes fide- desfdtatttei hum. Nofleautem Chrifti,peculiarequiddamhabet.Sicenimres fidelium nouit Chri HuSj ut fimul amp;nbsp;his afficiatur,amp; fuorum habcat rationem uel rcfpeöum. Videmus au-tem Chriftumillucquoq; luum collocate thronum, ubi pone habet diabolus federn fuam.Tandem fede ilia ipium eijcit.

Pergamusautemuideturduplicirarioneappellarifedesjthronus amp;regnum diaboli. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ft*

Principió enim5quodamp; Aretas monuit,luperabatidolorum cultu amp;nbsp;fuperftitione uniuerfam Afiam,alioqui multo corruptilsimam.Erat Pergamus uetuftifsima Afiç uel Myfiç Phrygiæq, tu bs nobilis,Atuli regis amp;c Eumenum memoria.Fuit enim ilia Attali regia, quæ 8c teftamento Regum Romanis celTerat, gentilifmi tenacifsima. Multis dehac Strabo agit lib.13. Deinde fuit hic locus, quod 8c Plinius innuere uidetürlib.5. cap.jo.celeberrimuSjquem præfeûusaut Procos.inhabitabat.Hic, iubéteDomitiano principe,perfequebatur uerâ fidé Chrifti,in uincula c5ieftis,afflidis amp;nbsp;cçfis Chrifti con f^efloribus.Merito ergo Pergamus appellaturledes Scthronus diaboli.Nam hic médax eft,8c mendacij pater,amp; homicidaab initio:quod 8c Dominus tcftatur loan.cap. 8.Quo niam itaque Pergami regnabat gentilifmus,mendacium,idololatria,fuperftitio,bonorum opprefsio amp;nbsp;cædes, uerè diciturfedes amp;nbsp;thronus elfediaboli.Videtur quidem hoc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

cireconuiciumminimèdifsimulandum,autfcrendum.NamRomafibi uidebatur elfe Rowa/fdM æternaplane, fauerefibi Deos, qui Scuidoriam contraimmanifsimas genres concef-ferint,amp; regnum totius mundi dederintnn qua coli uideatur iuftitia 8c religio.Ideoqj hanc federn iuhitiæ amp;nbsp;cultus, appcllari federn Iàthanæ,uideri pot eratblafphemia crimenlæfæmaieftatis.VerùmitacontraRomam,contraPergamum,Secourra omnes Romæ confortes pronunciat ipfe a dexteris partis unigenitus Dei filius. Quis hune ae eufabit temeritatis, immodeftiæ Scuirulentæ dicacitatis? Sanè irafeuntur Icues homi-nes,atque adeo fcortaipfa, fi appellentur proprijs nominibus, 8c uocentur reuera hoc quodfunt.Ea eft enim gloriauirtutis,ut hanc ambiant omnes, etiamuirtutum hoftes profefsi,nemo uideri uelit uacuus uirtute‘ea eft métis humanç corruptio 8c caligo,ut id elfe uelit quod no eft,efte nolit quod eft.Inde ifta in toto orbe impatientia,cfi ligo appel latur ligo;8c ficus,quod dici folet,ficus.Ideóne fcortû,non eft fcortum,quod Icortn non nuit appeIlari?Eft fane feortû, 8c turpe quidé feortû, 8c ut ad rauim ufq j neget 8c perne-get fe elfe fcortfi, feortû nihilominus eft,8cfcortum manet.Ita'fedcs uel thronus latanæ eft hodieipfaRoma,quæ uideri uult elfe fedes Chrifti,8cfedes Apoftolica. Opera enim amp;;inftinftus diaboli in ipfaredundant.Dcniq; omnes urbes,omniaIoca,in quib.exulat Vbifttftdet iieritas, pietas 8c honeftas, in quibus nullum locum habet ueritatis prædicatio, 8c mo- diaboli, rum corruptilsimorumcorredio,inquib. fpurcitia,obfcœnitas,carminauenerea, non Pfalmifpirituales,fed8cdoli,fraudes,crapula,cædes8copprefsiobonorum ôc pietatis exultant,fatanæ fedes funt,utcunq; dicantut urbes Chriftianifsimæ,catholicæ,8c fidei Chriftianæacorthodoxæcultores.Hoc dicit,clamat,afl'erit,repetit, 8cuerècum maie-ilatepronunciatipfe Dei filius lefus Chriftus. Moxenim iterumpoft cædem Anripae, fubdit: Vbi fatanas habitat. Hæcautem liera funt, quæ dicit Sc pronunciat in ecclefia Chriftus:falfifsimafunt, quæ uerbis Chrifti opponit mundus hic immundifsimus.

IlludautemfingularitctprædicatDominus,quôdinlocoufq;adeôlubrico8cinfe-lici perftiterint hadenus,neq-, potuerint in ipfa fede fatanæ expugnari.Difcimus hic,li* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in

cere,fiitarespoftulet,habitare in medio nationisprauæ; ira tarnen,ne coformemur il- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;natio-

lis ullaratione uel moribus, uel fuperftitione. Et quoniàm periculofumeft inter gen-tes habitare,8c uelutipicem contreftare manibus:nihilpeccaueris contra Dominum, h adlocum te contulcris tutiorem, in quo minus periculi, plus autem fuerit occafio-nisadomnempietatem. Quinimocum commode potes ad huiufmodi penetrate loca, periculosè inhæres faxis 8c cautibus,quib. aliquando illidaris.

Duo autem fingulariter probat in hacecclefia. t. quod tencant nomen Chrifti.Ëft au Oportetrutigi-lem non leuiter contingere,fedfortiterretinerc,utnecumnegotio quidem e- onemfirmiter'

uelli queat,quod retines.Retinebant autem Chriftum animis infixum pe ni tifsimè.No menChriflifalutareeft redemptionis amp;nbsp;fanftificationis negociiim, extra quod aliud non cftjficuti Petrus aitjper quodfaluaripofsimus.Inhærebant ergo Chrifto, ficutide apoftolislegimusapudloan.incap.d.Acnecefleeft, ut finguli radicatum in cordibus Oportet reli^ ’^oftristeneamusmyfteriumfalutis. î. Cçterùmfatisnoneftretineremyfteriumfidei gionem confi- corde, nifi etiam rotundo ore confiteamur. Vnde mox fubiungit: Et non nega-ftifidemmeam.Ennuncfidem uocat, quod modó appellarat nomen Chrifti. Signifi-canter autem uocat fidem fuam,id eft,non ab hominibus diftatam amp;nbsp;excogitatam, fed abipfo Chrifto peruerbum ueritatis traditam. Hancfcilicet fidem ueram, orthodoxäj catholicam, non quamuis,confiteri,amp; non negarc oportet: confiteri autem difertè,di-disamp;faûis.

Mo t negdtt I NegaturChriftus,amp;EuangeHum Chrifti, non uno modo.Negaturenim filentio. Dominum^ cumtacemus, quando maxime pro gloria Dei loquendum erat. Negatur difsimula-tione:ut cü Petrus ait,Nefcio quid dicas.Sciebat enim maxime,quid diceret ancilla:fed metus difsimulare fuadebat. Negatur,cum rotundè amp;nbsp;apertis uerbis negatur Chriftus amp;ueritas.Negatur itemfigurataconfefsione,cumaliquid quidemconfitemur, fed interim tarn oblcure amp;inuolute,ut quid hoc fit quod confiteris,ignoretur.Negatur,cuni corde quidem fimulamus, nos ueram doftrinam feruare, fadis autem negamus, incli-nando nos ante idola,prodeundo in templaprophana, communicando facris Antichri ftianisramp;adorando fixis in terram genibus,quod Deum non elfe, ipfa reuincitconfci-entia,ipfa fides ab apoftolistradita.Ethæc quidem negatiotota exoriturex metu,8i prauis noftris affedibus. Si tam certb prçmium eflet confefsioni propofitum ab homi-nib. quam miferè metuis te fubdendum pœnæ,li confitearis,nihil uideretur difficile dî fertè confiteri.Ergo quoduelnegas uel difsimulas, metu facis. At meticulofos tales, ncgatores,cxcludit Dominus àrcgno fuo. Spreto ergo mundo,intrepide confitendum eft nomen Domini,fecundum dodrinam Chrifti,Matth.to.amp; Marei 8.

Cow/ttendMW Hæc autem confefsioPergamenfis ecclefiæamplificaturamp;prædicaturadiedo tem-rtiam tune cu porc.Magnum eft enim,connteri non tranquillis quidem,fed maxime turbulentis tem feruetperfe- poribus. At Pergamenfem ecclefiam conftat confelfam elfe Chriftum in media perfe-quutione,inquaceciditiugulatusfandus Chrifti martyr Antipas: unde cofequens eft, eximiam fuifle confefsionem. Vulgo dicitur, wen das aug ßcht dus inn das hert^ nie kommen i^, fo that auch d (iS hertiddsesniegeßnnethdt. Sedhiuiderunt cadere Antipam, nec abfterrerià uera fide potuerunt. Hæc autem paucis uerbis, fenfu uerb amplifsimo proponuntuf omnibus ccclefijs ad imitandum.Alij hic legunt,In diebus meis:fed melius habet Corn plutenfis codex,In diebus in quib.Antipas,amp;c.quafi dicat: Et cofefla quidem es etiam Anh d in illisdiebus,in quib.Antipafidelisteftis fuit,quiamp;eo nomine cæfus eft.

f murtynum, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Heftis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Domino,teftificando amp;docendo,co-

fitendoq^, Adorum 13. feruans in finem ufq;. Forte fuit huius ecclefiæ paftor, aut alius exfidelibus uirfingularis conftantiæ. Fides certè, non tormentum,facit martyres. Ec quialaudatur hic martyr à Chrifto,intelligimus martyru agones uel certamina prædi-candaelfe in ecclefia Chrifti,multosq; excitandos ad lequendum ueftigiaipforum.Afi’^ ferimus ergo, fandos Dei martyres honorandos, non tarnen adorandosuel inuocan-dos. Damnamusomneseosqui contradicuntfandis martyribus,amp;aggrcgamusipfos cum eis qui occiderunt ipfos. Sed de cultu diuorum alias didum eft à nobis copiofius. jyifçjjyms hinc quoque,non moriæternum,morientes in hoc feculo pro Chrifti nomi-nc:neque martyres polluiignominia mundana,cum celebrentur ipfa uoce di-uina. Regimartyrum Chrifto fit honor, laus amp;nbsp;gloria in fecu-

IH APO C AL YP s I M. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;0

Expniturpo^eriorpars tertia epißola, in ana ilicitttr Je T^icolaititfqM Jamnantttr. Fit adhortatio aapoenttentiam.

Edhabeoaduerfustepauca:quiahabcsinictenentes do;* (firina Balaam, ^ui docebat perBalak mittcrc oft'endicu lum coram filijs Ifrael, ut ederentex his quæ fîmulachris immolabâtur,amp;fornicarenturjtahabes ÔC tu tenêtes do «âfïnam Nicolaitarum,quod odi ♦ Rcfipifces,alioqui ueniam tibi ci' tOjamp;pugnabo cumillis gladio oris met Qui habet aurem,audiat, quid Ipiritus dicat ecclefrjs» Vincenti dabo edere ex manna abfcon-dito : amp;: dabo illi calculum candidum, amp;nbsp;in calcule nomen nouum fcriptum,quod nemo fcit,nifi quiaccipiri

PrjmaparteepiftoIæcomplunmaDomînusCommcndauîtînecciefia Pergamenfi, PMculerepre Fecundaparte reprchendetpaucula.Pauculaautcmdicit,nonquódNicolaifmus leue kenditin Per-fitpeccatiijfed quod peccatu in alijs magis fit,quàm in ipfauera ecclefiaûnijs utiq-„qui gumenßeccle^ cum non eflent reuera decorpore ecclefiæ,coniungebant fetamcnecclefiæ foris, amp;nbsp;ßa rsominitSt jpro eccleiîæ membris haberi uolebant.Deinde modefte Ioquicur,ne nimiu exafperan- ^«omorfo? do peccatu amp;nbsp;errorem in fidelibus,mentes ip forum turbaret,atq'jdeijceretprorfus.Eft medusinrebus,utdicifolet.Siauteminecdefiaufciueadcb laudata inueniturà Chri- iccleßafem-fto,quod reprehenfione dignum uidetur, quid dicemus de minus laudatis? imo cur per habet ûuoi non uideamus in omnib.femper ecclefijs inueniri,quod uituperari pofsitmon ta quod reprehendi înfirmitatecarnisnunquamnonlaborentfanfti,quàmquôd femperfe cohiungantec clefiæ Dei hypocritç amp;nbsp;homines corruptizquales hie erant Nicolairte, in choro autem apoftolicoludasproditoramp;fur.ln Chriftocaret omni næuoecclefia,amp;eft fineruga, quod Dominus ait Ioan.»3. amp;plenifsimeperficieturinfuturapatria:idquod amp;nbsp;Augu-ftinusaflerit.

Reprehendit autem in ecclefia Pergamenfi Chrifius Dominus,non quod teneanc dodrinam Nicolaiticam ucl Balaamiticam,fed qubd habeant tenétes illam doftrinam. Peccaruntitaque,quódNicolaitasnontanto perfequebanturodio,quanto perfeque- PeccMt haben banturEphefij;dequib.prima epiftola audiuimusjnoluifleipfos fuftinere malos.Pro- teseos gui te^ indene acorfermenti latius ferpatper confperfionemtotam,expurgandum eftuctus nent doilfini fermcntum.Probandum eft,fi hærefib.nonlaueas,necadhæreas:fed requirit præterea prauam. Deminus,ne foueamus,fed ut odio fando perfequamur. De qua re diftum eft Epiftola prima.

Porto defcribit Nicolaifmum,ut uideamus,cur reprehedat,amp; quarc damnet,amp; qua- fiierlt reodio fit perfequendus.Eleganter uerb per exemplum feripturæ defcribitjUt nihil Iç- nicolaifmut» daterpudoruel uerecundia.Obfcœnifsimaalioqui dixi efleea, quæde Nicolaitis tra-dunturà ueteribus. Sed comodifsimè amp;nbsp;uerecundè omniaexponuntur à Chrifto Domino. Petuntur ilia ex 12.23.24,. 25. cap. libriMofis^.qui Numerorum dicitur. Appellat doftrinamNicolaitarum.doftrinam Balaam, idqjperfimilitudinem. In Balaam àriolo hæc concurruntflagitia nefanda : unde facile liquere poteft , qualisfueritcius doârina. Principio accepitprecium iniquitatls,utuocat S.Petrus:amp;: illis uoluitmale-dicere,quib.benedixit Dominus, omnino agens contra animi fui fententiam. Deind« Fuggeritregi confilium peftilentifslmum:quod Scriptura ea de caufa appellat Icanda-lunijfeu oftnfionem.Docuit eiiim regem modû amp;nbsp;rationem, per quam populum Deï illicerepotuitincertam perniciem,in efum immundifsimumidolothytorum,amp; in for nicationem fœdifsimam. Doftrina ergo Balaamitica erit omnis,quæ fpe lucri côtra ueC bumDeijamp;cofcientiam prolata,idololatriam,efum immundum,amp;fornicationemdo-

cet:aut non i*edarguit,fed fuadet potius,cum non nefciatjem effe fœdam.Sic uero amp;nbsp;Ni colaitæ,maledicendo ueritati ÖCpuritati Chriftianæ,fuggcrebant pcfsimû multis con-filium,ut participarent dc idolothytiscommifcerentur fcortis. Sicuti fufius cxpo-fui in prima epiftola.

Quomodo rf- Intelligimus hic in Chrifti Domini exemple,quomodo refellendæ fint hærefes, no feUendiehtere- conuicijsamp;malediftis,fedpotius Scripturæ iocis amp;exemplis:qucmadmodum appo-fitifsimè in præfenti damnatur Nicolaitarum hærefis. Scmel autem damnata à Dominoën perpetuum manet damnatamihil opus nouis Concilias,quib.damnctur impuri-tas.Rurfus fi omnia in orbe Concilia diuerfum decernant,hoc tarnen uerum amp;nbsp;firmum

De lïicoUitis ^^’^ec,quöd hic pronunciat Chriftus Dominus ; Malediftus qui diuerfum ftatuic-noRri reculi, Confiderandum uerb in præfenti uidetur, an doûrina Balaamitica amp;nbsp;Nicolaifmut ' nbsp;nbsp;' in ecclefiaprorfus fit cxtindus.Nomen certe Balaami 8c Nicolaitarum horremus om-

nes,rcs uero ipfa tarn in fpiritualibus quam in fccularibus hominum ordinibus, aper-tifsimeinuenitur.Suntenimuiri authoritateprçftantes,eruditionc multi iugaclari,lc-gum diuinarum amp;nbsp;humanarum peritifsimi,qui tarnen mercede iniquitatis cæcati, ma ledicunt amp;nbsp;rcb.amp; perfonisjquib.benedixilTe Dominum non nefeiunt. De his mentio-nem feci t etiam S.Petrus in a.epift .cap.a.illi ipfi praua cofilia fuggerunt Regib. amp;nbsp;prin-

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cipibuSjinperniciemamp;prædicationisEuangelicæ amp;incolumitatis cccleuæ tédentia.

*■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Illiipfi idololatriædeditijamp;uoluptatib.carnalibus immerfi, edunt de facrifieijs mor-

tuorum,adeoqiamp;epulanturidolothyta,fornicationibusqjdiffluunt. Confidcra obfe-

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cro, quales fint Sacrifici apud Papiftas plurimi, unde uiuant Sefaginentur, quid de

coniugio fanfto iudicent, amp;nbsp;quantum à ftupris amp;nbsp;fcortationibus abhorreant. Audent ifti coniugium damnare,amp;potiorem iudicarc fcortationem:dummodo facrifieijs fru-- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;anturmortuorum,uarijsq',feexpleantuoluptatibus.Siquisfcortafugiens copuletur

' ,y- uxori legitimæ,indignusuidetur quifacrificet,amp; altare accedat : admittuntur gre-gatimfornicatores.Atqueilliipfiferèomncsfuntturpifsimauentris mancipia, de qui bus S.Chrifti apoftolum Paulum dixiflecredas; Quorum deus uenter,amp;gloria in detiecore ipforum,qui terreftriacurant.Hosuerb quis non agnofcat, amp;nbsp;dicat uerifsimos cfleNicolaitas,Balaamiauguris doftrinam tenentes? Exfccularibus inuenias omnis generis hominesjquibus preciofior fit doólrina Balaami,amp; Zambrea petulantia, quam modeftiajfeueritas amp;finceritas Chriftiana.Amat hilicentiaamp;petulantiam carnis,no-luntiuuentutemamp;populumliberum legib.cohercerihoneftis.Voluntuclhodic cum Madianiticis puellis epulari,amp;genio indulgcre. Patrocinanrur enim crapulæ,ebrieta-tiamp;fornicationi.Sut autem amp;nbsp;hi uerifsimiNicolaitæ. Ethabent fautores nec paucos, nec abieftos.Ac habent rationes pro fc coram mundo nec leues,nec paucas.

Odit ï)au 0- Audiamus uero quid de his ipfe Chriftus,fedés ad dexteram patris iudicet.Hos,uel mnemimpuri- illud ipfum quod ifti fentiunt amp;nbsp;docent amp;nbsp;faciunt,odi,ait Dominus.Quid grauius di-tatem. cipoteftiquamodilfeDeum Nicolaifmum?Totaenimfcripturateftamenti utriufque condemnat Nicolaifmum.

■Adhoridtur^d nbsp;nbsp;Poft hac defcriptionem reprehenfionemqj Nicolaifmi,pergit,ut amp;nbsp;in fuperioribus

cpiftolis, adhortari adrcfipifcentiam,uelpœnitentiam.Namcum dicit,Refipifce,to-tamintelligitamp;comprehenditpœnitentiam.Eamdiximus efte couerfioncad Deum, qua mala bonis emendamus, relinqucntes mala, amp;nbsp;fubftituentes in malorum locu bo na:idqj ex fide,in fincero Dei am ore amp;nbsp;timore.Refipifees ergo,!! abftineas ab idolothy tis amp;fornicatione,recipias autem uerumaChrifto inftitutu cultum,amp;corpus tuum pofsideasin honore, non in affedu concupifeentiæ: ficut Paulus ait i.Thcft.4-Refi-puit Pergamena ecclefia, fi non difsimulauit Nicolaifmum, led oppugnauit fœdita-tem conftanter.Refipuerunt Nicolaitæ,!! depofita fœditate,puritatcm fidei amp;nbsp;uitæ req

Kinlt;e contrd pœnitentiam Dominus perpellitiam etiam minis grauibus : Nifi,inquit,emen-Wtj^centtentes. (}eris,ueniam tibi cito.De quo genere loquutionis fupra eft didum.Addit,Et pugnabo cum illis gladio oris mei. Cum quibus?Cum impœnitentibus,maximè uero cumNico laitis.Non minatur interitum aut excidium ecclefiæ,de qua magna erat lpcs,forc ut fer mentum

IN A P O C A L Y P S I M. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;37

menrumcxpurgaretiminatur autem impœnitentibus.Sicut autéiudexuel magiftra-tus amp;nbsp;miles utitur gladiojita Chriftus uerbo fuo. Verbum quidemneminéuulnerat aut occiditji/« predgiit nieman biilen vjf, ichgefch'wy^^ich vnd vunde in lyb'Sed u t interim annun ciatuerbumDcijita exequutiodiuinæpotentiæfequitur. pughat ergo Chriftus,ficuti uerbo annunciat. Annunciat fe idololatras, uentres,porcos,Canes,fornicarios iudica-turum,feu puniturumdd ficuti minatur,facit.Sicpugnatgladio oris fui.Exemplumha fuopti bemus in Ifraelitis,quorumceciderunr,qtiôddoéirinæ Balaam obtemperauiffent,uiro nbsp;nbsp;nbsp;ChriAut^

rum25000. Deiilde excindfituretiâ Moabitæ amp;c Madianitæ,necparfum eft mulieribi corruptis.Quod ad longu ^pfequitur Mofes Num.ji.Videmus etiâ hodie gladiu Domini terraru orbe peruagari,amp; nûc demetere hos,modó illos,no alias ob caufas,quàm pro pter quas Balaamii cu luis Dominus fudit amp;protriuit.Timeamus ergo Dominn,amp;am bulemus in madatis eis.Feriet enim loge grauius gladio fuo,cu in iudicio proniiciabit, Ite in igné æternfi, amp;c.Matth.25.Et fignincater no dicit,Secabo uos gladio oris mei.Sæ pifsimeenim utiliter,amp;ad difciplinam fecamhr amp;infcindimur uerbo Denied ad emen dationem.Inpræfenti dicitfepugnaturu gladio:enpiignaturum,nimirum contra ho-ftes. excidiumergo minatur. Ac excifos elfeimpœnitentes Sciftorum amp;nbsp;omnium tern porurri,nihil dubitamus.Neq; enim hodie ( quod rhodo diximus ) caremus exemplis.

Rurfiisnedoftrinaillainfignis acfalutaris uideretur pertinere ad paucos Pergamé- Communis fell fes,nô ad omnes in toto orbe homines, applicat utilem hanc doftrinam omnibus eccle uniuerfalis eji fijs. De hac applicatione diûum eft femel amp;nbsp;iterum fuperioribus epiftolis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;doilrina.

Poftremo pro more fuo,ut ualidius omnes ad pœnitentiam amp;nbsp;obedientiam commo ueamur,amplifsimam proponitpromifsionem;amp;quidcmcertantibus,adeoq; uincen ■ tibuscarnem,diabolum,mundum:noninertibu8,acin cœno flagitiorum iacentibus. .Erigimurergopromifsione,quætriplexeft.Principiôpromittit ftrenuè pugnantibus amp;uincentib.facientibusq;officium,Manna,amp;abfeoditumquidemmanna.Externûil nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

lud omnibus notum mannaj uerum manna non eft.namingrati Ifraelitæ laftidiunt hoc,ueluti cibum leuifsimum,maluerunt ollas Aegypti carnib.refertas-cæpe, porrum amp;allia,ut feeteant latis.Non uident externo manhu fuffigurari cœlefte,amp; omnem fua-uitatem amp;nbsp;uoluptatem fpiritualem fuppeditans.'fidcles uident,abfconditum mana ef-.fe Chriftum,quodipfe exponit loan.d. Chriftus ergo femetipfum impartit uiCtorib.le datipfis in cibum,amp;exaturantem quidem.Qiii feme! tiera fide guftauit Chriftum,non optabit ullum fibi aliu fuppeditari cibum.In Chtifto enim habet omnia, in Chrifto eft completus,amp; omnibus bonis plene faturatus.O fi hæc intelligerent acuti noftri difpu tatores,nihildiftererentdemerito amp;intercefsionelanftorum,amp;dcalijs.Dequib.dum diirerunt,utfolent,declarantfenondumguftairc quambonus amp;fuauisfit Dominus.

Deinde promittit fedaturum uiftorib. album calculum,nimirumabfolutionem amp;nbsp;Albuscalculuu .remifsionempeccatofumomnium,amp;plenifsimamhauddiibie.Chriftus enim uereab foluit àpeccatis,àpeccatorumpœnis,condemnationelt;^-,.Allufitautem adiieterum ri-tum in iudiciis,in quib.damnabâtatris,abfoluebantcandidis calculis.Noti funt hi uer fus Ouidij ex 15.Metamorph.Mos erat antiquis,hiueis atrisq0apillis,His dânare reos, illis abfoluere culpa.Atq; hiemonemus,remilsionem peccatorum non concedi uiuen tib.propter opus ceu meritum:fed quod fides fit uilt;ftoria,quæ uincit mudum. id quod ipfe Ioan.teftatur;amp;quod fides in cordibusnoftris ftrenuè quidem pugnat,fed inte-.rim gratiam Dei in omnibus agnofcit,neque meritum Chrifti euacuat. Vt enim fegnis non eftjita uicifsim religiofa eft.

Poftremo promittit etiam, fein lapillum inferipturum nomen nouum, amp;nbsp;quidem Soutint Ho-* quod nemo fciat,nifi quiillo fruitur.Non tantum remifsionem peccatorum nobis con men, cedetChriftus,fedinfupergloriam amp;communiönemgaudiifui coeleftis ineltabilem. De nomine hoc nouo mentionem fecit amp;nbsp;Ifaias,amp; prophet« alÿ.Viiftorib.cedebant no minailluftria,nobià cedituincentibusgloriacceltuis.Ea efttamimmenfa,ut fentien-do tantum, non loquendo intelligatur.Quicquid enim dixeris magnum,excellens, in fignc,maius eft quoddabiturincoelo uincentib.Nam exifaiacitauitapoftolus Paulus: ■ Quod oculus non uidit,nec auris àudiuit,idpræparauit Deus diligentib.fe.Et in præ-, , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;d fehti

• nbsp;3® nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;HENRICI B V L L 1 N G E R I

fenri quoque feculo concedicur nobis confcicntia tranquilla amp;nbsp;gaudiu inefFabile:quod quidem fentiunt,qiii ipfo fruuntur.qui non acceperunt,credere nunquam poflunt efle tancum,quantum reuera eft.Vnde Paulus dixit,EtpaxDei quæfuperat omnem intel-leftum,amp;c.Huiufmodi alFeélas metes concédât nobis faluator nofter Chriftus, Amen*

T angelo Thyatirenfis ecdefiæ fcribc : Hæc di'ci't filiuS Dei, qui habet oculos tanquam flammam ignis : cuius pc des fimilcs chalcolibano. Noui opera tua, ôc charitatê, amp;nbsp;minifterium, fidem,6lt;; patienciam tuam, opera tua.

nouifsima plura prioribus. Sed habeo aduerfus te paucarquia per'' mittis mulierem Iczabelem (quæ fe dicit prophetam ) docere, fe* ducere feruos meos, fcortari di. edere ex his quæ fiinulachris imii molantur.

Quarta epiftolainfcripta Tbyatîrenîs.felîqtns eftcopio(!or,amp; multiplici frudurtf-fcrtifsima.Etenim commmendat uel prédicat in ilia ecclefia excellentes uirtutes,amp; do na fingularia non pauca. Moxreprchendit in eis, quod lezabelifmfi benignius ferant, quern 8c quam fœdus fit depingic. Minatur grauia, nifi pœnitentia iufta,deliftaatqu« fcelus emendent. Præterea monct,ne nouas cxpeftentrcuelationc3;fcdinij8 quæ didicerant haaenus,8c in quibus erant,perftcnt. Amplifsimis quoq; pollicitationib. hue Comoendiord pdlicit,8c doóhrinam hanepoftremo omnib. communicateommendatqjccdefijs. Mi-ey llmilis fibi autem fimilitudo 8c æqualitasin epiftolis omnibus: ficuti eademperfpici poteft ubia-et ber 0- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;prophetarum fcriptis, in euangeliftarum hiftoria, 8c in Paulinis epiftolis.

Vnde ctiam nullo negotio deprehcnditur,abfolutifsimam 8ccompendiofifsimam elfc J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;doftrinamueritatis,fimplicem,Sc per omnia fibi conftantem. Si extarent omnium a-

liorum apoftolorum Sc prophetarum fcripta,nihil plus habituri eramus in multis 8cco

piofifsimisillislibris,quam nuchabemus infacris Biblijs. Confuluit nobis amp;noftræ indrmitati Dominus hoc compendio.Septem hie ponuntur in a.cap. epiftolæ: fed mi-rum quam omnes finrfimiles,idem propemodum inculcantcs.

Vp« huil» Quarta hæc in primis eft utilis illis ecclefijs,quæ integræ alioqui in doftrinæ puri-piftobe. tategt;addeamp;puræfuntinuitæfan(ftimonia:fednonfatisardenti zeloperfequunturamp; opprimunt confeftas hærefes.Sunt 8c alij fru(ftu8,quos ordinc obferuabimus,8lt;c. Cx-infcriptioe- tcrùmut in-omnibus alijspræcedentibus epiftolis, in initio præfigitur,cui infcripta pijlohe. ßt epiftola,amp; à quo authore progrefla:ita in Thyatirena quoqj cpiftola Infcriptio,amp; ut uocantjSubfcriptio difertèponitur. Infcriptaeftangelo ecdefiæ Thyatircnæ, undeSC ThytUira. uniuerfæ ecdefiæ, ficutifuperiusfæpemonui. Eftautem Thyatira, urbs illuftris amp;fa-migerata Lydiæ,in Afia,ad Hermu flumen.unde legitur purpuraria ilia orifida efle,quæ à Paulo conuertitur ad Chriftumjn Aftis cap.tó.Frequentifsima fuit, ut minim nó fir, ecdefiæ Dei coniunxilfcf« uariorurningeniorum hominesimpuros,curiofos 8chære-ticos. De urbeilia celebri Afiæ multa fcribunt Geograph!.

Author fpi- nbsp;nbsp;Porro author epiftolæ eft ipfc Chriftus Dominus,fummus rex 8c pontifex,qui cala-

fiol£. moapoftoliuellcribautiturbeato loanne, per quern unit ilia fpargi in totum orbem terrafum.Paratautem epiftolæauchoritatem,dum aliquot membris ex fupcriori imagine St dcfcriptionerepetcns, fic fe uifendum præbct ecdefiæ, contemplandum fide, ut mirihce iuucnt caufam præfcntcrn. Videt hie hærefes amp;nbsp;abftnrfa cordium, 8c calcat pcdib.purifsimis,quicquid erigiturtontra Dei gloriarn 8c ueritatem.

ChrtjïM'Dei^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fgßgj filium,qucm fupcriusaudiuimus efle hominis filium. Vtrunqj

ergo eft ôc manet,ctiam ingloria,tam Dei quam hominis filius: natura diuina cum pa

tre,natura Humana nobifcum per omnia, excepto peccato, communicans. Non abfor-bctur in gloria altera natura, fed manant in irna indiuifaperfona duædiftinétæ ac im-permixcæ naturæ; quæ quidcm funt unus Chriftus, Deus uerus,amp;homouerus,ado-randus in fccula feculorum. Teftimonia horum habemus Lucæ ucap.Ioan.i.amp; Rom. cap.i. Quis ueró hæreticorum aut perfequutorum bclla geret cum uiuo Dei filio?

Deinde tribuit fibi oculös,ignem amp;flammam euomentes. Nihil enim fugit Chrifti Oculi fianimti ïudicis confcientiâamp;iudiciû. Infpicic illc renes amp;nbsp;corda.Prçterea illuminât alios, alios jgwr, ignifempiterno nunquam comburcndosconcremat.Iam fi quis fingatfibi,fe in animo hærefes amp;nbsp;malitiam occultaturum, fallitur. Nam in oculis Chrifti, tenebræ quoq; lux funt.Idem Dominus purgatifsimos habet pedes,calcat omnem impietatem; amp;nbsp;ubicun que ipfe pedibus ambulat eleiftrinis candentibusque, omnem abfumit protinus hære-ticam prauitatem Si uitam impuram.Purifsimus ergo hicantiftes,amp;ad purgandum ap pofitifsimus,deniq;adprotrahendafccretacordium inftruftifsimus, hæcnunciat ec-clefijs quæ fequunturnpfe obambulat Scuerfaturin medio ecclefiæ,rexamp;facerdos.

Sicut autem in omnibus epiftolis teftatus eft,fe nouifle operaipfius ecclefiæ; ita hie quoq; repetit,ne ufpiam admitramus fecuritatem impiam, quafi nos amp;nbsp;noftra ignores omnifeius amp;omnipotens.Dequarcfuperius fatisdixi.

Porro fingula opera ximi dileftioncm:quafit,ne quid in orbe Deo præferamus,neq; proximo noceamus,i-mb cumulemus in eum omnia officia bencficiaq;. Hoc debemus Deo Sc fratribus per ecclefiamomnibus.Decharitate alias copiofifsimedifleritur, utinEuangelio Scepifto la loannis.Deinde laudat JlixHovîx//^]d eft,minifterium. Id quod duplicitcr exponi licet. Vel enim intelligit,quod Arctas putat,minifteria in egenos Sc paupcres,id eft,officia Sc opera impenfa egentibus :dicnA damit itpir vnferin nichflen dienend,mutiiu dando,lubleuan-dojcaulas coru fideliter agendo, cibando,potado,ueftiendo,uifitando. Ita ulurpaturdia coniç uox in 2.ad Cor. epiftola,Sce. Vel intelligit minifterifi uerbi,quo docendo,exhor tando, confolando, reprehendendo plurimum promouemus Dei gloria, Sc animarum falutem.In utroq; fuerunt feduli hand dubiè Thyatireni.Et nos accufant grauiter,qui rebus noftris intenci,fratres pauperes negligimuszqui deniq; inuifum reddimus mini-fterium uerbi Dei conuieijs amp;nbsp;calumnijs noftris,apud eos maxime qui rudes adhuc,nihil uerbi Dei audierunt.

Commendatetiamfidemin Thyatirenis. Admonet Thomas de Aquino in fuo in hunc librum commcntario,fidem non oriri ex charitate,eo quod primo hic loco iniie-niaturpofitarcharitatemenimjbona^; opera oriri ex fidezloannem uerb commemoraf-fecharitatem ante fidemjqubdex charitate operibusque æftimetur fides.Vcrùmut-cunquehochabeat, uidetur fides in præfcnti non tam ufurparipro fiduciain Deum, quam pro fidelitate 8c ueritate,f»r trii-w,redliche vnd wrbot.Fidelitas enim omnia alia dona ornat,8cutiliauelfruiftuora reddit. Finge te habere leruos 8c ancillas fatis quidem feliccs in rebus gerendis:fcd finge interim illosipfos efle infidèles, iubricos Sc fallaces: quid proderit oro, qubd inftrufti fint facultatibus amplis? Finge rurfus non ita inftru-ftum efle concionatorem Sc fenatorem fapitntia Sc rerum experientia, interim uerb fidelem efte,8c ex animo candide omnia agere, ac bonæ caufæ bene uelle: an non fideli-tas fupplebitiftius defeiftum?Magnaitaq;eft fidcs,ideft,fidelitas Scueritas;ut nonfru-ftra hanc poftularit à miniftris apoftolus in t.ad Cor.i4.cap.dicédo, III ti d requiritur ma ximc à difpenfatoribus,ut fidus aliquis reperiatur.Hæc fides hodie etiam à nobis requi ritur,hæcô fratres rara eftndeoque malainundaucruntubique.DrfWjdaiyi/te«« fritw ge^ ien Gott,noch gegen denmenfchen,crc. Oremus fedulb Dominum, ut hanc nobis largiatur, utlt;^; nos infidelitatem Sc fallaciam expedorare queamus.

Accedithispatientia,quæ8cin luperioribus laudata efteccIefijs.Neceftaria uirtus Patieittid.^-^ «ft.nam impatientiaefficit,utmurmurcmus contra Dominum, ut non perftemus in confefsione fidei,dum patienter ea luftinerc dctreâamus,quæ minantur hoftes fidei fe nobis illaturos.Quare uerb furto te poUuis? Cur in miliuam proficifccris mercenaria?

Cur ufuram amp;nbsp;mcretriciam artcm excrccs?Quia cares patiétia in paupertate tua, quart» fubleuareuis fceleribus.

Superare fein nbsp;nbsp;Breuicercoinmemoratiam Dominus opera omnis generis bona; inquib. illudma-

bonii operi- ximc laudat, quodfcmetipfos fubindc fupcrabant, plura Sc maiorafaciendo. Infigni« bM.f. eft hæc laus.Nam agricolapater cœleftis uites purgat amp;nbsp;putat,ut fruftum copiofiorem adferant.Nondecetpietatis ftudiofos mancrc, quodprouerbio dicitur,Ioannes in co-dem, qui fcilicet nullos faciant inpietateprogreflus. Turpifsimum uerö eft, fieri Io-annem,quod dicitur,plus quam minus. Digitus, fingeryclengcryc minder: quod nihil difcentibus in ludo obijcitur pueris. Pudeat nos noftræ inertiæ, amp;c- Hæc in-quam cxpendamus in animis noftris diligenter : cogitemus feduló,Deum hæc probare,hæc requirere, hæc efle uera fidclium in uerirate ambulantium ( amp;nbsp;non tantum fi-dem,inane nomen fine re iadantium) figilla. Si fenfcris tenon omninohis donis ua-cuum,lauda Deum;agnofce nihil horu ex te effejfed ex gratia.ora pro donorii augmen-to. Sidcftituerishis uirtutibus,lugccoram Domino,fupplex ueniam petito, Scdono-rum Dei abundantiam poftulato.

Qttrreprehe- Secundo loco rcprehendit quædam in illa ccclefia quod fcilicet permittcbant doca üanturiniUa reIezabelem,amp;c.Idappellat minutû,non quod infeipfo lezabelifmus fit minutus,fed ealeßa. quod fi is inalijs potius inucniatur,quamin ecclefia,hçc ferret benignius, id eft no ma iore feueritate perfequeretur.Sed de hac loquutione dictum eft etiâfuperius. Nos non probamus propudiofafccleragt;necconfentimusin illa:fedcum prohiberepoifemusfe-Pen«i/?/o CT difciplina, permittimus cxultare amp;nbsp;increbrefcere flagitia. utcunq; ergo in no-confenlio nbsp;nbsp;nbsp;funt multa dona egregia,habet tarnen illud cótra nos Dominus,quod illapermitti-

mus,v«dthundliederlich darzu. Si uero illam pcrmifsionem rcprehendit Dominus, quanto maiorereprehenfionedignum exiftimamusiplum lcelus,lezabelifmum puto?Qul qualis amp;quam fœdus fit,paucis exponemus.

Otlt;ïpl,rgt;g«, SicutianteafcripturæexemploprolatoBalaamijConfutauitNicolaifmum.itainprç «flMantd»!- fenti profcrt lezabelis exemplum, ut codem confutetCataphrygas,uel Montaniftas.

Aretas totufn locumintelligit deNicolaitis,cuiproptertotumepiftolç contextumac-cedere non aufim.Fateor Montaniftas communicafle in fœdicate cum Nicolaitis,fed le Zabel peculiare quippiam habuit.

^Siorialeza- lezabefficuti teftaturhiftoriafacrainj amp;4.1ib.Reg.cap.id.i7,amp;c.fuitfiliaEthbahal bclif. régis Sidoniorum, quç Achabo nupta,religionem Baaliticamintulitinregnumlfrae-Iis,extru0totempIomagnificoinSamaria,amp;inftitutofacerdotum Baaliticorum colle gio numerofo.Nam legitur Hellas trucidafte Baalitas 450, reglos inquam lacerdotcs, acucluti canonicos;montanorumautem,autfyluarumlucorumlt;^jminiftros,uel rurales ac facellanos 4oo.ReIigionem ergo inftituit muller eadem, amp;nbsp;prophetiam guberna re pro fuo arbitrio cótendit.HeIiam cnim grauiter infeólara,plurimos prophetarû cccî-dit:nimirum quódnollentproingenio mulierisdocere.Porróreligione Baaliticafor-nicationem,omnemqjimpuritatemauxic.Scortationes matris filioregi loram obijcic Ichu.Ita amp;idolothytorum efum, totamqj idololatriam per totum regnum ampliauic Iczabchtunc quoq5,cum Dominus folenni facrificio per miraculum in monte Carmelo opera Heliæ tot! regno declaralfct, Baaliricam religionem efle uanifsimam, tieram amp;fincerifsimaunius Dei Ifraelicici;nihilominusenim lezabel perfequebatur uerita-tem,amp;ftabiliebat falfitaté. Sed amp;in gubernationererum politicaru fumebat fibi lezabel gubernaculum. Vfurpabat enimregifi figillum,amp;literas in necé Naboth, uiri Inta

Famt'rtie nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gerrimi amp;fimplicifsimi,nomine régis fubmittebat.Talis quidem fuitimpuralezabel.

exemplum huius impuræ fœminæ,erant in ccclefia Thyatirena mulic-r qr res,quæfibimagifteriuminreligione amp;in ccclefia uendicabant,arrogantes fibi fpiri-turn propheticum:ex quo docebant quidem,fed corruptam doftrinam,leducendo eos quos fibi in feruos diuina eruditio parauerat.Hæ uero pfeudoprophetæ corrumpebât mentes,amp;nouamprophetiam,amp;plurimanullis traditafcripturis,led exproprias peti-tainfomnijs amp;impofturisfathanicis,proferebant.Interaliaetiam cSmunicabantcum Nicolaitis, fcortando j Si idolothytis participando. De qua rc diólum eft fuperius.

Videtur autem omnînoloqui Dominus nofter de Cataphrygibiis, fine Montaniftis, quorum initia tempore Ioannis collocata,pofterioribusfeculis,amp;’imperio maxime Antonini,60 poft Apocalypfim editam anno,ualidius amp;copiofius eruperunt.HabuiC-fediciturMontanusprophetiflas Prifcinamamp; Maximillam, quæ uifiones habuerint, mirabiles reuclationes profuderintin ecclefiâ.Copiofius de his Eufeb.lib.5. Ecclef.

hift.cap.td.Sc Epiphanius hærefi48. in Panario. Certè Ioannes,uclChriftusipfe per loannem,radices huius hçrefis euellere amp;nbsp;proterere ab initio conatus,exemplo impiæ mulieris Iezabel,ipfamdamnauithærefim.jProhibetfcriptura alias quoque, in eccle-fiadominari,docerc amp;min,iftrare mulierem. Moxiplc Dominus nouas propheti-as confutabit, cum monebit, fe nullum aliud nouum doârinæ genus,præter id quod crediditueltradiditjecclefiæ,reuelaturum. lametiam fornicatio amp;nbsp;élus idolothyto-rum,alias per feripruram condemnata funt feuerifsimè,ut fuprà diiftum eft.

Cæterùm cum ilia téporibusApoftolorum afflixerincturbarintqjecclefiâDei,non Hierf/fî WHÎ-difficile eft colligere,quàm imperiti rerûfint, qui hodie(quod amp;nbsp;fuperius monui) tipharheinpri in odium religionis purioris reftitutæ,accufant ledas,quæ tanta ubertate protuberât, quafi approbet ilia fœditas,euangelium à nobis prædicatum non efle euangelium. E-tenimcuangelium,quod^ Ioanne,amp;àrcliquis apoftolis prædicabatur,uerifsimum amp;nbsp;purifsimum erat euangelium, utcunq; ex pfeudoeuangclicis emergerentNicolaitæ, Cataphryges’, amp;nbsp;innumeræ aliæ feftæ. Interim euangelium oppugnat amp;nbsp;damnat om nes huiulmodi feftas, ueritatem Chriftianam amp;nbsp;unitatem catholicæ ecclefiæ aflerit.

ÇrauMminaturTgt;omimfsimpœnitentilta^qwpfe(^m reâdat unicuiq uefècnndum operajua.

T dedi illi tempus ut refipifceretà fcortati'onefua,nee rc^ iipuit.Ecce ego mitto earn in leiîlumîamp;S qui adulterio mi-fcenturcum ea,inafflidlionem maximam, nifi pœniten-tiam egerint ab operibus iuis:amp;liberos eius interfîciam morte, Etfeientomnes ecclefiæ, quôd ego fim ille ferutans renes bc corda,amp; dabo unicuiqueueftrum fecundum opera lua.

Superioribus erroribus Scpeccatis lezabelinis adiungit aliud quoqj non leue fee-Ius,abufum,adeoq; Sicontemptum longanimitatis Dei.Deus non protinus amp;nbsp;euefti-gio perdit errantes,amp; uerfantesetiamin peccatis grauifsimis. Soient autem peccato- nimititis rts ferè longanimitatem illam Dei abripere in occafionem amp;prætextum impudenti-us peccandi, dicentes: Si tantopere Deus hæc facinora perfequeretur,dudum nos ex-tinxiftet:nunc autem benignèlbuet,ergo nonimprobat tantopere. At hæc eft abufio diuinæionganimitatis.Nam in præfenti,aitDominus,Iezabeli tempus concefsi emen dandi fcjdelcrendæ fornicationis fuæ, amp;nbsp;conuertendi ad Dominumxæterùm non eft conuerfa.Idquod Dominus fertiniquifsimèjfperni fcilicet,amp;conrumelia affici fuam gratiam.Vnde Paulus ad Rom.An diuitias bonitatis Dei ac tolerantiæ lenitatisq; con-temnisjignorans quod bonitas Dei ad pœnitentiam te inuitat?amp;c. Rom.z.Si ergo Dominus in peccatis noftris derepentè nos non oppreflerit, ne inde fumamus nobis peccandi licentiam,quin conuertamurmagis.S.Petrus:Patiés eft erganos Dominus,dum non uult ullos perdere,fed omnes ad pœnitétiamrecipere.z.Pet.j.Ipfacertè lezabel cû poftfuppliciummaritiAchab,amp;mortiferum Ochofiæ filij cafum,non reciperet men-tem,nequeintraannos filij Ioramt2,quib.regnairelegitur,refipifceret:taro grauiorem Dei iram fenfit, quanto hçc tardiore gradu accelTerat.

EtconfequentibusquidemDominusIefusgrauifsimaminaturlezabelitis,ideftCa Wina taphrygibus,nifiadhuc amp;nbsp;in tempore refipifcant.Namaperitrurfus gratiæ fores pœni tentibus,recitans,quidimpœnitentib.fit irrogaturus. Qua re utiquead pœnitentiam d 3 minis

minis perpellere tentat.Nam pœnariim genera nel gradus commemorando,etia often-dit diucrfas in errorib.uerfantium Ipeciesjfingulisq^ fuum exponit indicium,quod poe nitentialiceatefFugere.Speciesueróillasideocommemorafle uidetur, ne quis forte fe immunem infontemq;arbitraretur,fi uel kuiter participarctcumlezabele.

Principiö ipfi lezabeli minatur Dominus,fe ipfam conieâurum in leftum-Loquituf deprimisauthorib.mali amp;haerefeos,quibus minatur fe immiffurum ægritudinem.Le dusenim nonraröinScripturisufurpaturpro ipfis infirmitatib.quib. excruciantur ia centesinkdo.EtGcrmani dicimus, Er hat flch fïibctt gelegt: id eft,grauifsimo Sc lethall morbo correptus eft.Dominus autem morbis animç amp;nbsp;corporis torquet hærefiarchasî interim etiam uires erroris eneruaqutpaulatim difsipetur.

Deinde minatur afflidionem maximam coeuntib.cumlezabele;id eft,adhçrentibu« falfç dodrinæ,recipientib. errores,obledantib.fe in hærefi, amp;nbsp;hanc propagate conanti-bus.His inquam intentât maximas afflidiones,nimirum corporis amp;nbsp;animç,præfcntis amp;nbsp;futuræ uitæ.Plus quiddam dixifle uidetur, quàmfiIpccicsaliquot pœnarum rc-cenfuifiet.

Poftrcmôliberisexhaccommixtione amp;nbsp;fornicatione natis,fpurijs inquam, amp;nbsp;no* this,morteminterminatur.Suntautcmliberihæreticorûillimaximè,qui hærefes iam eneruatas propè amp;nbsp;declinantes,ueluti de nouo refufcitant,amp;rcparado reftituunt.Hos Dominus morte temporali amp;æterna conficit.Ac Dominum quidem nô Cataphryga-rum hçrefimjed omnes hærefes grauifsimc puniuifle,tcftatur hiftoria Ecclefiaftica.Dc Cataphrygib.fitie Montaniftis quædam fparguntur ab Eufeb.Ecclef.hift.5.cap46.

Mihi uideturDominusallufilTeadhiftoriam ueterem lezabelis amp;Achabi.Hos enim ueluti in ledum coniedos,de die in diem,ab eo tempore quo Baalim colere cœperc,in-firmitatibus torfit amp;nbsp;eneruauit:populiim ucro recipientem Baalis cultum,maximis im plicuit dolorib.malis amp;afflidionib.Poftremóautem liberos infami morte trucidauit. Trucidatifunt amp;nbsp;complices eorum, qui faluam,incolumé,adeoqiomnino reparatam uoluerunt Baalis religionem.Etenim poft cædem Achabpatris, non multos poft dies Achabi amp;nbsp;lezabelis filius Ochofias,infaufto caiu collifus,amp; in ledum coniedus expira uit.4..Reg.t.Ioram uero alter Achabi amp;nbsp;lezabelis filius, fagitta lehu trâsfixus concidit. Filia Achabi amp;. lezabelis Athalia, uxor regis Inda Ioram,filijlofaphat,gladio loiadas difteda cecidit ante fores rempli.Filiusautem Athaliæamp;Ioram,Ochofiasrex luda, concidit amp;ipfelehuaimis.Pofteauerodelétur per eundem lehu,70liberi Achabrma-* dantur unà omnes faeerdotes Baal intemplo,amp;ante aramBaal,ne uno quidem ex tan to numero effugiéte.Quid,quod amp;nbsp;phanum amp;idolum amp;nbsp;omnis cultus Baal funditùs erutadifparuere?Hanc ueterem amp;mirificam amp;admirandam hiftoriam in memoriam reducitDominus,fignificando feadhuc uiuere uindicem amp;ultoré: qui necterminum iuftum prætereatjiicc eundem in tempeftiuè attingat.Subdit enim,Et feient omnes ce clefiæ,amp;c.

Si enim quis pœnitentiam egerit,patent fores diuinæ gratiæ, remittuntur huic pecca-ta,amp;recipieturingratiam,liberabiturqjàmalisillis omnibus.Atquead hune modum docuerunt etiam prophetæ,Ieremias in cap.»8.amp; Ezcch.in cap.18.

Portoquandopœna impœnitentibus non ftatimirrogatur,inneniasquiclamitét, Deum obdormiuifle,Dcum nihil uidcreucl audite .Excipit ergo hos ipfe Dominus, amp;nbsp;ait:Et Ici é t omnes ecclefiæ,amp;c. cum uidelicet cxercuero tandem,amp; opportuno qui-dèm rempore,meam uindidâ.Tum enim difeent omnes homines,me ncc dormire,ne-queunquam meos negligere,autmalède me Siccclefiamcritos tranfire impunités.Si mul teftatur Chriftus,le lcrutari omnium renes amp;nbsp;cordaxlntelligit autem,fe omnes coc dis cogitationes amp;nbsp;confilia omnia,deniq; ipfum appetirum amp;concupifcentiam hotnî nis omnem nouifle, undc amp;nbsp;uerc indicate pofsit. Nihil enim ucl occultifsimarum return fugit Chriftum.Deus itaque ucrus eft.Dei enim proprium eft,nouiffc corda Eli0— rum

rum iioniinum:ficuti amp;nbsp;Solomon teftatur, 3. Regum 8. cap. Videt ergo Chnftus amp;nbsp;Nicolaitarumjamp; omnium aliorum impurorum hominu occulta amp;nbsp;fœda facinora:quæ Paulusdicit indignaefle, quæfub lucemueniant, Scdifertè exponantur hominibus. Ephef.5.

Neq; ueró feit tantum omnia hominum quorumlibet Chriftus,fed infuper cuiq; ho jninum dat iuxta opera fua.Sic uero apoftolus Paulus docet,diccdo: Patefiet iuftuni rrdditfecundi Dei indicium,qui redditurus eft unicuiq; iuxta fafta fua:his quidem qui perfeuerantes opera in benefaciendo,gloriam honorem amp;nbsp;immortalitatem quærunt,uitam æternamzijs ueró qui funt contentiofi,amp; qui ueritati quidem non obtempérant, fed obtempérant iniuftitiæjuenturaeftindignatio amp;ira,affliftio, Scc.Roman.i. Porró operafunt indices fideiamp;;perfidiæ:amp; opera uel bona uel mala àDeo amp;pi;s iudicantur, prout ex fide uel perfidia exoriûtur. Ergo quicquid quilibet noftrûm feminauerit.id amp;nbsp;metet.Deua enim boniretributor, amp;mali eft ultoriuftifsimus. Ea fententiaut uerifsima, ita uerat pietatis eft fundamcntum.Deo fit gloria.

£gt;ccle[iie do^lrinampietatii flene eße traditam, ut mhil opufßt nouù reuelationibtfs^ Et de awpliß. promßtonibui Cbrtßtß^ eccleßd.

Obis autem dico,amp;^ cætens qui Thyatiræ eftis: Qui-cunque non habent doArinam hanc, amp;nbsp;qui non cognogt; ucrunt profunditates fatanæ, quemadmodum dicunt: Nonmittamfuper uos aliud pondus,præter quodha^ betis: retinete donee ueniam. Et qui uicerit amp;nbsp;cuftodierit ufquein finem opera mea, dabo illi poteftatem iuper gentcs, amp;nbsp;reget eas uirz ga ferrea, tanquam uaia figulina confringentur: Geut amp;nbsp;ego accepi à pâtre meo,amp;: dabo iUiftellammatutinam.Qui habet aureiTi,audiat, quidipiritus dicatecclefijs.

Porró CataphrygeSjamp;cumhisorthodoxos Chriftîjécclefiæ^j *rl*y^drenç fideles fi- Ka^TieittA gillatim alloquitur,amp; morbis ipforum medetur. Qua re ineffabilis relucet Dei miferi- fcricordik cordia,quihærefiadhucimplicitos allo qui, amp;nbsp;morbis ipforum peftiferis mederi noii ceirat.Admonetäutemomncs,nc nouas expedent feueîationes,fedagnofcaiitpoiiu8 Deum per Chriftum amp;nbsp;apoftolos tradidiffe doörinam perfeftifsimam, cui nihil uelit adijeererideoq;rctineant firmiter quæ didicerant,amp;in quibus iam erant. Etenim Cata phryges,qui amp;Montaniftæ,iaaabântnouumparacletum amp;nbsp;nouas reuelatiönesiqua- cktutcrnoiUi fi non omnia plenè fint ab apoftolis tradita, fed reuelanda ipfis adhuc plurima elfe rclr- reueUtiOi öu.Sicuti hodie quoq; Papifticæ ecclefiæ patroni aflerunt conftantifsimè.Sicut autem Cataphryges fuas nugas uelabant prætextu fpiritus fanfti:fic papiftæ hominum confti tutiones friuolas uelant,amp; ornant falfo fpiritus fânéli integumento. Quafi de ipforum decretis loquutus fit Dominus,cum dixit: Adhuc multa habeo uobis dicere,quæ nunä portare nonpoteftis.Cæterùm fideles Thyatireni, qui nonhabebant doftrinam leza-beliticam,fedexecrabanturmagis,flufl:uantes nihilominus dicebant, Diabolum elfe abyfl'um quandam,milleartificem,qui amp;in lucis angelum fetransformcr.fe autem elfe homines admodum fimplices,quimirificarumiftarumartium infeij, quid maximefe-’quantur ignorent,dum pfeudoprophetæ amp;nbsp;ipfi iaftent Ipiritum lànûum,amp; uirtutibuà fplendeant,amp; magna conftantia fua dogmata pro uerisuenditent. Inuenias hodie qtli dicanr,Simplex fum,neq; feio cui'nam parti adhæream,cum utrobiq; doftores magna conftantia aflerantjfe compertam habere ueritatcm,amp;c.

in Jiuer nbsp;nbsp;nbsp;Vtrifq; ergo refpondens,quid facjant,oftendit:Vobis, inquit, lezabelifmum fcöan*

(1$ (lognMUljMi tibus dicojdico item reliquis Thyatirenis, non feftantibus lezabelifmum, fed tarnen fijIcAentur. conquerencibusinhuiufmodidifsidi;s,amp;mirificis diaboli artibus,fenonuidere quid præftef.uobisinquam omnibus dico,Si uerèeftis fimplices, ut prætenditis, fi uerum uerè ampledi ex animo uultisjftudete apoftolicæ fimplicitatijinhærentes ijs que femel didiciftisab Apoftolis,nullas nouas religiones,autadditiones,autconftitutiones,neqj aliud præterea expeftantes aut recipientes,quàm quod didiciftis ab apoftolis.Sufficiûc enim ad falutem confequendam,quaî accepiftis.

Dominus ec* nbsp;nbsp;Expendenda autem diligentius uidentur uerbaDomini,ut ubercm qui in eis eft,fru

(lojl^nonim- ^üpercipiamus,*t’^«AwfV’igt;A«w(ait)lt;vÄXfljS«ftff,7r?i4f^»^fTcid eft,Nômittamfuperuosa-ponit onui a- ^’'^‘^po”dus,uelonus,prçterquodhabetis.Icfc wïwcfcÂciwd/jJfrc burdevfflegen,oneddieirbtt liud nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dominus fe doétrinæ euangelicæ ab apoftolis traditæ nihil amplius adie-

fturum,quippeperfeâ:ifsimæ.Certcfido£lrina Mofis tamfuitperfefta, utipfe Dominus inhiberetjiie quisquicquam adderet uel adimeret ei,fed duntaxat quod præceptu cratfaceret, ficuti legiÂius Deut.4.amp; t2. cap. quis dubitaret deefle aliquid dodrinæ Chrifti Elij Dei?Hic ergo in præfenti aflcrit,fe nihil impofiturum, praeter id quod im-pofuerat,amp; quod tune fuftinebant.

Onufquid. Onus in fermonib. prophetarum accipitur pro doflrina dcreb.grauib.ac pondero-fis. Apoftoliquoq; legem appellantiugum amp;nbsp;onus. Cum ergo Dominus ait,fc non immifturum ecclefiæ aliud onus,dicir fe non reuclaturum doftrinam aliam,non impo fiturumgrauamina,inftitut3amp; ritus alios, quam quos iam inftitueratûmpofueratq,. Congruuntcum his Chrifti uerbis,ea prorfus quae leguntur in epiftola Apoftolorum fynodica,Afl;.iy. Nam exconfenfu ecclefiaftico communi,amp; exfententia fpiritusfanöi dicuntfe nihil præterea impofituros ecclefiæ,nifi eaquæacceperant àPaulo,amp; quæ de daran di cauftaadijeiebant paucula quædam.Vnde amp;nbsp;Paulus ad Galat.dixit;Si angelus decœlouobis aliud prædicarit euangelium,præterid quodprædicatum eft , anathema fit.

Qtiidergo?«f*Tf«rrt7-f o^lt;r(»»/lt;w,firmiterretinete,nimirumidquod accepiftis,non finentes uobis extorquer! ex manibus:mordicus inquamijsinhærete, doneeueniam; id eft,ad iudicium ufque ultimum.Teftatur ergo difertè, perpetuam hanc fore doftri-nam,immutabilemq;,amp; ideo rctinendam ab omnib.pertinacifsimè,nec defleûendum ab ipfaïutcunq; reclam et,amp; aliud fuadeat totus mundus.Arctas Cæfarienfis: Nil aliud, inquit,ab eis exigit,quàm utpiumfideidepofitum, ufq;adipfius aduentumeuftodiât incorruptè. Hecfifaciamus,facilèlicebitnobiscauereab artib. fathanicis, amp;nbsp;impo-ftorum nebulis. Quicquid enim protulerint,quicquid confinxerint amp;nbsp;coloribus fucô-uefanûifpiritus tinxerint,recurremus nospcrpetubadfimplicem Chrifti doârinam traditamperapoftolos, in quafolaacquiefcemus,reijcientes omnia quæ cum ipfa non congruunt.

Hæc autem Chrifti falutaris doftrina elidit omnestraditiones, amp;fubuertit omnes conftitutioncs conditas ab apoftolorum temporibus.Pij femper hoc Chrifti diûû obij-cient traditionarijs,Non imponamuobis aliud onus præter id quod habetis: illud fir-miterretineteufq; ad iudicium extremum.Opponétetiamillud,quôdapoftolineganc fe amplius quicquam addituros,Aâ.t5.Dixit hoc Chriftus Ioannis fcculo,anno Domini 97. Quicquid ergo accefsitlegum,traditionum,conftitutionumabillo tcmpore,mt nimè impofitum feimus à Chrifto,qui tam difertè ait fe non aliud onus impofiturû fi-delib.Vbi ergo côftitutiones de imaginib.in ecclefia uenerandis,dc confecrationc amp;nbsp;ce lebrationemiflarum? VbifuntdecretaPontificis? Scernunturilla omnia ceu fulmine.

unicahac Chrifti fententia,Non imponamuobis onus aliud, quàm quod habetis, il-lud retine ad iudicium ufq,.En, Ad iudicium ufq;,inquit: ne quis fingeret,interca fpiri-tuifanifto uifum elfe aliud.In his ergo perfeueremus.

Anneâithis pro more fuoamplifsimaspromifsiones, utlpe tantorum præmiorum promißiones, ab errorib.auellerct,amp; ucræ religioni conglutinaret. Sicutautem in fuperiorib.epifto-lis dixit, Qui uicerit: itaidé hicrepetit,adnionens non elle ftercendum,feduigilâdum.

Äc acriterpugiiandum.Vincit autem, qui opera Chrifti infinemufq; cuftodit. Opera Operrf ChriHi Chrifti occultaantithefi opponutur operib. humanis Sccommentitijs.Significant ope ^ult;e.

ra Chrifti amp;nbsp;dodlrinain amp;c fidem,amp; quæcunque ex hac fequuntur bona opera, cultum Dei, amp;£, obferuationem uerbi Dei.Nam apud Matth.in cap.28.ait Dominus ad difcipu-los,Doccteeos fcruareeaquæego præcepiuobis.EmphaticMsait, Qpæ ego præcepi tiobis.non quæ ex uobis ipfis cófinxeritis.Nam ex ptophetaapud eundem Matth, cap. i^.dicit Dominus:Fruftra colunt me,docentes doftrinas hominum. Hæc iraque opera nullam habenrpromifsionem:opera autem Chrifti,quæ ipfe inftituit, amp;quæ ex eins fpiritu,ueraq; fide fiunt,dum uidelicetrecedimus ab errorib. ueritatiqj inhæremus, ea. habent amplilsimam promifsionem.

Duo autem promittit infignia. Prius:Qnemadmodum mihi pater uidoriam promi-fit amp;præftitit,ut uicerim omncs hoftes mcos,acdeijs triumpharim, illis ceu teftaceis aut argillatijs uafis nullo ncgocio contritis:ita cóferam uobis quoq; poreftatem amp;nbsp;ui-doriam contra omnes impios. Implebitur autem iliapromilsio plene dcmurti in ultimo iudicioân quo fubijcientur pedib.Chrifti omnes hoftes pietatis:ficuti amp;in Pfalmis cxponitur,prçl'ertim inPfal.z.amp;uo.Inhocquoqjleculoafferit Chriftus, cultoresfuos fpiritualiter hoftib. dominaturos; ficuti amp;nbsp;Chriftus, licet affligeretur amp;nbsp;moreretur,in-* tcrim hoftes fuosdeuicit. Hiftoriæ facræ amp;ccclefiafticædehisabundè tcftantur.

Pofterius:Dabo illi ftellammatutinam.Intellexit autemuel glifcétemfubinde ma- SteUamdtu-gis magisq; Chrifti cognitionem,atque adeo ipfum Chriftum,quemadmodum amp;nbsp;dies tinagt; j.nortuluciferi magis magisq; inclarefcitrquo fenfu amp;nbsp;Petrus apoftolus hac allegoria ufus legitur,2.Pet.i.Vel certe clarificationem promifit illuftrilsimam. Daniel enim di-cit,fideles in refurredione inftar firmamenti rutilaturos. Quod Chriftus quoq; Dominus citât Matth.ij.ac eo alludens Apoftolus dixit,Stellam ftellailluftriorem elfte: itae-tiamin refurredionealium alio clariorem fieri.Maximahæc funtpromiila, neq^arbi-tror maiora nobis præftari polfte.Dominus gratiam concédât, qua tantarum rerum fia-mus participes.

Poftremb applicat hanc epiftolam omnibus per orbem,amp;omnium fteculorum eccle-fijs.De qua cum fuperius non ftemel dixerimus, non eft quod repetitione moleftiana cuiquam ingcram.Dco noftro fit laus amp;nbsp;gloria.

ZJituperat quadaminecclepd Sdrdenp:mt)x tantenmeMcinam trâ‘ dtt,aua cararipoßu, amp;nbsp;incolumfs eße.

T angelo ecclefiæ quæ eft Sardis,fcribe:Hæc dieft, qui ha c A P. 11 î, bet feptem ipiritusDei,amp;: feptein ftellas.Noui opera tua; quia nomen habes quôduiuas,amp;mortuus es. Efto uigi?« lans,amp; confirma cætera quæ moritura erant.Non enim inueni opera tua plena coramDeo mCo.Recordare efgOjqualiter acgt; ceperis amp;nbsp;audiueris,amp; retine,amp; refipifte. Si ergo non uigilauerfs» ueniam ad te tanquam fur,amp;: nefeies qua hora ueniam ad te.

In una Sardenfi ecclefia fucrunt duo hominum genera,utrinq; Chrifti nomert profi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hoMi/tte

tentia:ftedalijquidemfandæ profefsioniparum reftpondebant,licentiofius uiiientcs quàm decebat:alij uero innocentia uitæ ornabant dodrinam Saluatoris,quam profite^ ecdeßa, bantur.Prioresaccul'at quintahac epiftolàDominus Ieftus,per loanncmrfimül aufem mcdelam morbo oftendit. Pofteriores uero hortaturad perfeuerantiam,commendans îhtegritatemipforum.Duab.itaqj partib.abfoluiturhæc epiftolà, admodum appofita amp;nbsp;utilis noftris temporibus.

Prima epiftolæ pars illis contînetur,quæiamrecitaüimus:necalio in eaprocedit or dine,quàm hadenus in ali/s procelsilftc uidimus, Principib enim indicat,cui nam di-*

4.lt;î nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;HENRICI BVLLlNGERI

cata amp;nbsp;dcflinata fit illa epiftola;Epifcopo nimiru eccicfiæ Sardenfis, amp;nbsp;ea de caufä etiam SdrJis, uniuerfæccclefiæ.Sardis LydiæuelMœoniædiciturfuiffe caput,metropolis opulétiC» fimi Lydoru régis Crœfi,qucm deuicilTe Cyru authored Herodotus.Ornata fuit ad mt raculum,amp; ccleberrima: luxu ergo perdita fuit. Omnes enim ancillas eius meretricu-las fuifle, teftatur Strabo Geographiæ lib.ij. qui plurade hac urbe commémorât. Ccr-Sdrtliituxu tèantiquumobtinuifleuidetur,etiamcumrccepiflctnomenDomini:amp;ideopropen-perdita. fiorem fuifre,ad fcortationem,omnisq; generis libidines.Id quod Dominus in ipfis ac* cufafle uidetur,ficuti amp;nbsp;Paulus id ipfum uitiumin Corinthijsquoq;perfequutus eft. Mundusægrècredit,fornicationem fimplicemeflc peccatum. Vndeamp;in magnoillo Ail.tr. ^pofiûlorumconcilio unanimes decreuerunt apoftoliamp;feniores,totalt;^-,ecclefia,ut à fornicatione abft inerent genres .Hodie fubinde conatur fathanas fornicationibus rur* fuscontamînareecclefias,reducere forniccsjamp;utcumauthoritateamp; publice exercea-turfcortatio.Sic enim eieftuSjaflumptisfeptem nequiorib.fpiritib.conatur rurfus oc«-cuparc locum ilium,è quo per Euangeliiprædicationem eft eiedus. Refiftendum ira* r», 'n nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;illi,ne aliquando acculet nos ipfe Dominus lefus, ficuti hic Sardenfcs grauiter

riltutijd.. culàuit. DeindeoftéditurauthorepiftolçDominuslefus,necfinelaude.Diciturenim iniUU habere fcptcm Dei fpiricus,id eft habere feptiformem Ipiritu, quem 8c in fideles efFunlt; ipntuin. dit,alioqui unus modo fpiritus eft,non feptem:fed feptem,id eft multijugæ aut multipliées funt eius gratiæ,ficut cxpofui cap.j.Idem habet nimirum in dextera fua feptem ftellas,nimirum totam omnium concionatorum miniftrorumque multitudincm,fer-» uans cos,atqueinftruens. Hocautem principium non male congruit huic argumen-to,quodinepiftola traftatur.Exfpiritu enimChrifti, uitaeft:exinopia fpiritus, mors. Chriftusferuatminiftros, utcunque homines in ecclefia irafcantur, illis fcelera graui-« teraccufantibus. Occulte ergo monet peterefpiritii.adfouendamuitam Ipiritualem;

MarbiM MUS Hinc.quodinhngulisteftatus eft epiftolis,inhac quoquerepetit:Nouî operatua. de quo diftumeft fuperius.Nihil eorum quæ fiunt inecclefia,ncfcit Dominus,qui , etiam eft fcrutatorcordium.Singulariterautcm in hacecclefiauituperat, quodfibi ui-yiaeris tibt dereturuiuere,cum eilet mortua. Nondecorporali,fedfpirituali uitaac morte loqui-Uiuere,jea tur.Viuit enim perfpiriturn fufi infanâisuelfidelibusfuis Chriftus, amp;nbsp;uiuapcr ipfos tnortuA es. editopera:ficutiDominusdocetloan.d.amp;multisalijsin euâgclioIoannislocis.Dixie

GuUt.1. nbsp;nbsp;Apoftolus feiam nô uiuere,fed uiuere in ipfo Chriftum : idem dixit, Viduas uiuétci

*• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;indelicijSjUiuas elle mortuas.Mortui ergo funt,qui non habent in ipfis uiuentem Chri

ftum per fidem amp;fpiritum,qui non habent operantem in fe uim Chriftind eft,qui no e-» i/Utth.s. dunt opera uiua.Nam amp;nbsp;Dominus in Euangelio dixiflelegitur;Sincut mortui fuos mortuos fcpeliant.Sardenfes ergo nomen habebât uiuentiû,id eft,diccbantur Chrifti-ani,fpirituales,rcgeniti amp;fandi Dci cultores:fed mortuicrant,nimirum hypocritæ,in quib. nihil fpiritus aut uitæ Chriftianæ apparebat. Viuebat in eis adhuc caro,mundus amp;nbsp;corruptie.Tales autem ecclefiae Chrifto difplicent:taleshodiequàmpluresfunt. Sed nunquid reijeit illas Chriftus? Vitupérât quidem tales,fed non ut contumelia affi-ciat(itaenimmundusuituperat) fedutrcfipifcant.Nóenim uult mortem peccatoris, Mor(0 parit- nbsp;nbsp;nbsp;magis ut conuertatur amp;nbsp;uiuat. Ideot^ue confequenter morbo parat medicinam.

turmctUcina Et initio præfcribit ftcllisuclepifcopis, qüidagantinhacre:deindetoti eccicfiæ of ficiumfuum quoq;diftat.Vndenosdifcimus,quomodomorbis ecclefiarum paribus fitmedicandum.Adpaftores illudpertinet,quod uigilareiube^, nimirufupergregem: confirmareqjquodrdiquumcrat gregis, nondum quidem perditum, fed perditioni proximum,nifiin temporefalubriamp;tépcftiuadodrina fubueniatur.Allufit hauddu-biè adcuram amp;inlpeftionemillampaftoralem,quam Dominusdefcribitapud Ezech. in cap.34.Confirmaturgrexuerbo Dei:eodemretrahiturà morte,feruaturin uita,amp;c. eperuiHiiit etiamratior)emlubiungit,quareiubeatconfirmare gregcm,nclabaturin mor-ccclcjlicnon tcni Noneniminueni operatua plenacoram Deo.Compluten.exemplum amp;nbsp;Arcta» pkzM corrfm adduntjMeo.Peroperaintelligitomniaquæfiunt,diâa,fafta,amp;conuerfationcmhomi

Ofo. nis totam.Semper quidem impcrfeâafunt opera etiam fanâorum,fi quis fpcüetimbe ciiliutem

IN A P O C A L Y P S I M. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;47

tiHitatem htimanam.Semper enim dum hie uiuimus, répugnâtcaro (pirltuiiutlob dî ceretjUcreri fe omnia opera lua,amp; ideo ad iudicis confugere ckmentiam: plena tamen funt rcfpeftu Chrifti. Hie enim eft plenitudo noftra,amp; in ipfo fumus completi, loan.t. Ephef.t.CololT.ia.Atplenitudinemfuam participat nobis fide. Sardenfes fide deftitue-banturuera,undeoportebat omneipforum opus effe imperfeftum coram Deo:qui nihil approbat,quam quod fiJij,adeoq;mundirsimum eft. lubet ergo Dominus fidemfe dulo docere amp;nbsp;inculcate,ut in Chriftoperficiantur.Hæc optima eft medicina morbi lethalls ecclefiæ Chrifti.

Sequitur officium plebis,quomodoipfâpofsitcurari,pcrapoftolicampœnitentiam. Ver«* 4pö/?o-Huius caput eft; Recordari uerborû Domini,qualiter eaacceperimus amp;nbsp;audiucrimus. lien paiuten' Non iubemur nouas comminifei formas religionis amp;pœnitentiæ:fcdrclegamurad ue tù. terem traditionem,quant habemus in fcriptisEuangelicisamp;apoftolicis. Horumin-quam recordari debemus.Nain afluetudine peccandi obliuifcimur uerbi Dei. Et prin-cipium quidem pœnitentiæ Petri crat,recordari uerborum Domini. Ergo qui per uer-bum Dei nolunc argui amp;nbsp;inftruijiîunquam peruenient ad ueram pœnitentiam. Accedit his, quod necelfarium eft ut feruemus amp;nbsp;retineamus uerba Dei,id eft,doürinam Chrifti ueram, ne eius mox obliuifeamur, aututipfamcopftituamu« in uanacontéplatio-ne,non in efficici opéré. Cuftodicnda eft doftrina Chrifti,amp; opéré complenda. Vltimo enim loco fequitur: Et refipifce.Refipifcentiaucra uerfatur iri opere:ut animo amp;nbsp;corpo re auertamur à malo,amp; conuertamur ad Deum, faciamusq, bonum,dolentes de prauis facinoribus.Hæc eft ueraapoftolica pœnitentia.

Ad hanciam pro more diuino prophetico amp;nbsp;apoftolico,minis trahit, quæ quidem Mrm'ffcortrftBr referendæfunttamadminiftros qu.tmad populum.in ecclefia.Rurfus autem utitur ddpœnùcntw. parabolis Dominus.quibus ufus legitur in Euangelio apud Matth.in 24,cap.ubi illis i-pfis ad uigilantiam amp;nbsp;fobrietatem adhortatur.Qui locus cum ibi copiosè fit expofitus, non eft quodmultis ei hic inhærcre pergam. Dominofitlausamp;gratiarum aâio in fecula.

quot;Probat attjue commentât innocentiot tluJentes in eccleßa Sardenß^ adhortam illos ut fie fgt;ergant»

Edpanca babes nomina în Sardis,qui non inquinauc* fua:amp;ambulabuntmecumin albis,quià funt. Qiii uicerit, fie ueftietur uefti'mentis albis: ôâ non delebonomeneius de librouitæ:amp; confitebor no*

men eius coram pâtre meo,amp; coram angelis eius. Qui habet aurcm, audiat quid ipiritus dicat ecclefijs.

Iftisfecundahuius epiftolæ cœleftîspârs com.prehenditur, qua commendatur ueî Argumentum {•rædicatur fidelium Sardenfisecclefiæinnocentia,fanftimonia amp;integritasinuerare huit»jp^rtUt igione.Adhortatureofdemamplifsima promifsionead perfeuerantiam. Poftrembo-mnibus amplifsimarurfus præmia proponitxorruptis nimirum,fi emendentur: Sc fi-delibuSjfipcrganr.

Codex Complut, fie habet, a?AAa;lt;,’A;j.i»,^«Mgt;l'aA««*«fA'*«{’^»lt;f/(t:Sedhabespaucanomi-nain Sardibus.Quodperinde eftacfidixilTct, Nonomnesapudte corrupt! amp;nbsp;mortui funt,quanquam pauculi quidem ij fint. Atq-, italegit amp;nbsp;Aretas,amp; uulgata editio Latina. Alia exempla habent,quodEraf.fcquitur,Habcspauca nomina amp;nbsp;Sardis: id eft, E- , tiam in Sardibus habes nomina,fed pauca.Nominaueröpofuitpfo infignibushomini NofflfflA bus quæloquutioamp;innoftra linguaeft recepta. Dicimus enim,Di ijlnitvilnamhaffist Nihil hic exceljensdc fingulare. Significat ergo,elfe in ilia ccclefia iJlufttes perfonas,

4gt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;HENRICI B V L L I N G E R I

illuftresaucem fidci intcgncateamp;laiiâimonia uitæ:fed paucas,fi q uls référât aut ccm-Pduci boni. ponatadhypocritarumliuemortuorumnumeriim,multouidelicet copiofiorem.Nec eftquodinpræfentia miremur. Nam dicitetiam Dominus nofter in Euangelio,niui-tosquidem uocatos efle,cleftos paucos:amp; maiorem huius feculi partem ambulare pec amplam illam perditionis uiam,Matth.2o.amp; 7. Quod amp;nbsp;Petrus in fua repetijt epillola pofteriorecap. 2.Vt exibilandi magis fintjquàm confutandi,qui ex multitudinc patro cinium pctuntcrrorifuo.Hodieperffequéteraudias,Vos eftis numero paucifsimi,nos fumusinnumerabiles,undeamp;meliorcmcaufam habemus.

lt;^idldudetur Cæterùm in primis illud excellens obferu3ndum,quôd licet pauci eflent boni, Do-wsuraenji^' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;commendat amp;prædicat,hâuddubiè inexé-

pluni amp;imitationemomnib.ecclefijsalijs.Verbaquidébreuiafunt, fedlaus amplifsi-ma,Quod non inquinauerunt ueftimentafua;id quod perinde ell ac fi dixilfet, Nó pol luillis animas uertras opinionib.peregrinis,aut hæretica labe. Sinceri enim in uera fide juanfiftis:fed amp;nbsp;corpora amp;nbsp;totam üitæ conuerfationem non contaminauiftis libidine, fpurcitia,uoluptatib.atq;fceleribus.Maximafané hçclaus eft,amp;abfoluræpietatis nota certifsimarqua utinam plures noftrnm infigniti eifemus. Sed uidctur hic amp;nbsp;genus ora Allegorid ur- xionis utcunqjefleexplicandum. Multaamp;frcquenseftallegoriaueftiuminfacrislite-flif in Scri^ fis.Vfus quidem uelhum ab ipfo Deoinuentus,amp;parenäb.noftris oftenfus,præcipuû ptura. jlludhabet,utcontegatpudendas corporis partes, omet uel honefiet corpus, amp;nbsp;iniu-riamcœlidepellat. Ideoqj Chriftusipfedicitur ueftis Chriftianorum,amp;in Euangelio quidem ueftis nuptialis.Vnde apoftolus fuadetinduere nouum hominem, qui fecun-dum Deum fit conditus,atque adeo ipfum ChriftumjRom.ij.Ephef.^. Cololf.j. Chri-ftus enim obtegir,non tantum pudenda,fed omnes fimul animæ fœditates,ornât Scho neftat nosjdepellitqj à nobis omnem iniuriam amp;nbsp;omne malum.Hanc uero ueftem pol luimus,cum nec fide ncc famftimonia uitærelpondemus profefsioni noftræ. Chriftus pnim eft ueftis noftra;amp; Chriftianifmus, fides fincera amp;nbsp;uitafanda, funt ueftimeta no-ftra;adeoq; fides amp;conucrfatio noftra,eft ueftis noftra.Quiaitaq; Sardenfes amp;nbsp;fide fin cera amp;nbsp;morib.erant incorruptis,dicunrur ueftes fuas retinuilfe mundas. lam prçmiû AmbuLtrecu qnoqjuirtuliadijcitDominUs,EtambuIabunrmecû, inquit,in albis.Hæceximia fane Chriüo in lt;d~ comemorat,ut Sardenfes pios in officio recineat,ad maiora prouehat, Se alios quoqjad

finceritatem integritatemcômoueat.Ambulantfanifti cum Chrifto inalbisJdeft,ea-demperfruunturgloria,quaChriftum præfulgere credimus. Oratenimhic patrem,ut concédât fidelib.uçubicunq0pfe fit,illi fint cum ipfo,amp;uideant gloriam eius, amp;c.Io-àn.ijrÎApud Matth.în clarificatione uel transformatione apparet Chrifti uultusillu-ftrisjfolis inftar,ueftis Sc corpus rcliqüutn candidurrt ficut lumen. Ita apparuitin primo cap.huius libri,Chriftus loanni,induc us candida ueftc.Nunc ergo dici t. Pi) qui non in quinauerunt ueftem luam,ucrfabunturmecum,induti etiam luce, amp;c. Addit amp;nbsp;aliud, Dignifuntfan (^ia digni funt. Germanicè,(ian»warf.Hæc maxima laus eft,cum dicitlmpera-äiglorid. tor,militenïdignum elfe honore amp;nbsp;gloria. Summa ignominiaeft, cumapud nos diel-tur,DubiUfynifwirt, Indignuses.Priusorationisgenus, oftendit excellétifsimum elfe in omni uirtutum genere,qui dicitürluce dignus æterna. Pofteriore lignificatur, eum ^ifndignus dicitur re bona amp;excellenti,extreme negligentemamp;cófceleratum eile. Ndnergoeftuthiedilputemusdemeritocongruiamp;condigni. Deusfuos pronunciat ‘rfi'giios elfe gloria, pijbmnia bona infeipfis adgratiamreferunt, amp;perpetuó de indi-'gnftatefjâconqucrdiîturînon qliódDetim mendacij arguant,fed quöd fupereminen tem in ipfo bonitatem predicent:agnófcétes quidem, quöd bona operapræmijs ornât, 'qilöd dignitatem fanftorum celebratrfed his nihil clferuntur,fed agnofcunt gratiç hoc efflftOTum. Hoc claret in doftrinaEuangelica Lucæt/.Sc Matth.25. ubi fanftilaudatia “DeOjl^^pperib. mifericordiæ nihil cornm uidentur agnofccre.

Pr^id ingen* ■ Porróplurib exponitpromifiiones amplifsimas Dei,quib.non tantufanftos amp;nbsp;îm-hittirtWK. polltltos Sardéfes in officio retirteat,fed ut exorbitantes alios per omnia fecula reducat in uiam pœnitentiædntegfitatis amp;fandimoniæ.Triâautem promittit: principib quidem ueftimenta alb3,id eft clatifidationcm.lliccmq; aeternanijSc confortium cum Deo glo-

gloriofum.de quo îam diûu m eft.Deinde,Non dclebo,inquic,nomen eîus de libro uî-tæ.Quéadmodum enim urbes habentlibros,in quos ciuium fuorum nomina referût: ita amp;nbsp;Deus dicitur in fcripturis ( nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;habere librum uitæ,uel eleftorum.Qua

lis ille liber fit,amp; cuius nomé in ipfo Iegatur,ncmo noftr ûm,cû nemo infpexerit,dicerc poteft.Exfcripturis difcendum eft,qui fintciues regni Dei. Horum enim nominaingt; fcripta elfe libro uitæ,nemo dubitare pqterit.Dicit autem Ioannes:Quotquot credide-runt,dédit eis poteftatem,utliceret Dei filios fieri.S. Paulus dicit;Quifpiritum Chrifti non habetjhic non efteius.Clamat autem fpiritusinanimis priorum,Abba pater. Idê Apoftolusdicit: Deus prædeftinauit nos,ut adoptaretin filios,per lefum Chriftum. I-tem:Elegit nos in Chrifto,antequam iacerétur fundamenta mûdi. Ergo infcripti funt albo cœlefti omnes credentes.Quicunque ergo non credunt, autin fide non perfeue-rant,uel non funt fcripti in libro uitæ,ueldelenturrurfus ex libro uitæ.Poftremo confi teturfiliuscredentcs,amp;infideueraperfeuerantes coram pâtre cœlefti amp;nbsp;coram ange-lis cius.RcpetijthicdoûrinamEuangelicamexio.cap.Matth.amp;Marci S.Magnumau tem eftin uniuerfaliilloiudicio,agnofciàDei filio,àiudice,amp;compellarifalutariq; ab eoamicèjamp;cumfummalaude.Siquisprinceps teincœtu magno populi agnofceret, imo ampleftcretur amp;laudaret,quàm beatum amp;nbsp;fœlicem te crederes? At tunc comple-ûetur te ipfe Dei filius,rexregum,amp; dominus dominorum. Hæc cogitcmus in tempo le,amp; cmcndemus mores noftros.

Nam ilia omnia ad nos quoque pertinere,euincit ultimum illud, amp;nbsp;loanni folitum epiphonema; Qui habet aurem,audiat,amp;c. De quo alias diûumeft. Domino fit laua amp;nbsp;gloria.

T angelo Philadelphienfis eccIefiæfcribeiHæcdidtfâiv dus ille uerax,qui habet claue Dauid, qui aperit,8(S nemo claudit:claudit,amp;S nemo aperit. Noui opera tua. Ecce de* di coram te oftium apertû, ÔC nemo poteft claudere illud: quia exiguam habes potentiam:amp; ieruafti fermonem meum, amp;nbsp;non negafti nomen meum.Ecce dode ^ynagoga iàthanæ,qui dicunt fe lu* dæos eflcjôC non funt,fed mentiuntur. Ecce adigam illos ut ueniant, amp;nbsp;adorent antepedestuos.

In omnibus reliquis ecclefijs aliquidfaltem accufauît Dominus, in fola Philadel- No« uitupera phienfi nihil uituperat mon quód quifquam inhac carneinueniaturitaperfeûus, ut turecctcßa,fcd nonindigeatdiuinagratia.Dauidenimclamat:Neintresin indicium cumferuo tuo, ideo tarnen no quianoniuftificabiturinconfpeftutuo ullusuiuens.Sedamp;Ioannes omnes, ficuti amp;nbsp;eftperfcâa, Paulus,homines fubdit peccato: id quod amp;nbsp;Auguftin. contra Pelagianos doöè profe- i.toan.i. quitur.Ergo quod in hac ecclefia nihil uituperat,non cum habet iènfum, quafi quoti- Kom.$» dianis uitijs non fuerit polluta:cæterùm ideo nihil imputât,quod integritas amp;nbsp;finceri-tas fidei,quicquid eft uiciorum,adoperit atq; contegit.Nulla enim eft condemnatio ijs qui infiti funt Chrifto lefu. Quanquam ucró aliæ ecclefiæ 8c ipfæ fidem habuerint re-0am,excelIit tarnen hæc fingulariter, ôcc.Poterat fingulariter referriad epifcopume-ius ecclefiæ.

Commendat in hac fexta epiftola fidem finccram, fidci^j conftantiam, 8c admonct ut perfeueret,amplifsimapropones præmia. Habet autem eruditionem uariam: quod, in ipfa apparebit tradatione.

50 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;HENRICI B V L L I K G E RI_

tiim.Namunaeademq; eft ratio doûrinæ apudomnes ecclefias,amp;omnib.temporib« Principio ergo oftendirur,cui inferibatur aut dedicetur epiftoia:Paftori Philadelphiéfi, VhiUddphia, adeoque uniucrfæ ecclefiæ. Philadelphia urbs fuit Lydorum,non admodum illuftris, nec tarnen obfcura etiani.Sæpe conuulfa legiturterræniotibus,amp;reparata. Meminit eins Strabo lib.Ge0graph.t2. memineruntSc ali/. Illuftrem fe tarnen reddidit uirtuti-bus.Dcindefignificâturhuius epiftolæauthor ChriftusDominus,qui Scaliasbcato lo anni diâauit.

T ria uero tribuuntur Chrifto, quin ipfemet Chriftus tribuit fibi tria hæc,quôd làn-dus fit,ucrax,amp; qui habcat dauern Dauidis: id quod ex imagine primi capitis mutua-ChriUmfjtt- uit.Sanâus eft Chriftus,quiapurus Sc mundus eftab omni inquinamentojamp;ab omni iniuftitia,Deus uerus,ignis confumens, nemini ullamirrogansiniuriam,nihil omni-no habens quod culpari pofsit.Redè enim concinunt Seraphim,Sandus Sandus San-Chrißui fan- dus Dominus Deus Sabaoth:Ifaiæ ó.Chriftus quoq; eft làndus (andorum, fandifîca-ûuf janâoru, rio inquaomnesfandificâs,qui fandificantur.Idemamatfandimoniam in Tandis. Ve-rifsimèergo Chrillusdiciturdiehcylikdtallergleubigen. Antichriftus papahunc fibirapu-itticulum,actamaptc fedet inhac bcftia,acfilatrinamucl cloacam tu appellesrofe-tum. Expuitein turpem amp;nbsp;fœdam illam beftiâ,quæ fcappcllari rinitBâpHhlicheheylikeit, ôcadorate iandum fandorû Chriftum.nifi malis perfanditatem illam intclligere,non Chriflui cft quâuis fanditatem,fedpapifticâ,id eft,omnibusabominationib.fœtentematqjmaden Hcrrfx nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VeiaxitéappellaturChriftus,quiaæternus 8c fidclis,fibiTemperconftans Scincor

’ ruptus. Falli nec poteft, nec fallere. Idem côftanriTsimè TeruatpromilTa. Vera Scindu-bitata Tunt omnia dus uerba : tametfi caro, morse impatiens, nonnunquâ Tubdubitare incipiac,non decidit tarnen ullus ab i/s pundus.Veritas Domini manet in æternû. Fir-miTsimo inniteris fundamento,lfi Chrirto,qui amp;nbsp;Ioan.»4..Te ueritatem uocat,innitaris. dauii Dauid. Poftremó acldit,Qui habet dauern Dauid.De claue dixi cap. t. Alludit ad iTaiæ cap.

22.Significaturpoteftas ChriftidiuinaScomnipotens, quapurgatos introducitin rc-gnum coelorum:quod quidem opus nec dæmones,nec ulla uis impedire poteft. Idem impurosdei/cit ad tartara,nec eft qui liberate aut differre hoc poTsit.Signincanter ergo dicit,Habet,nci habuit aut habebit, Ted nuc habet. Etenim poteftaté hanc Tolus habet, Claues datiA' quampenitus cum neminecómunicat.Métitur papa Romanus,qui dicit Te habere illa fioßolif, poteftaté. Solus Dei filius præpollet ilIaprærogatiua.Apoftoli acceperunt,utminiftri amp;prædicatores,Tcientiæamp;annûciationis,eruditionis,inftitutionis 8c introdudionis daucs,quib.infiddes minado etiam exdudfit regno Deijigant in peccatis;Deo, apud quem eft Tummapoteftas, ratum habente iudicium miniftri,quod non ex Teipib, Ted exuerbo Chrifti pronundauit. Cæterùm pulchrèhæc quadrant illis quæTequuntuC deaperto oftio, quod nemo poteft claudere, 8ctotideniqueargumento.

Nunc enim pergit Dominus narrare,quod uoluit:8c quodin omnib.dixit cpiftoli», in hac quoque repetit,Te omnia huius 8c omnium aliarum ecclefiarum nouifle.

SicauteinpeiTeuerantiamin fide commendat inhac eedefia,ut fimulinnuat,earn potentiam no quoque promanauilTe ex gratia Chrifti.Exiguam,ait,potentiam,adeoq; nullas faculta habes. tes,quas hic mundus Tpedat,utpote potentiam,opes, Tapientiam mundanam, TucceC* Tum,Tociorumcüpiam,8c huius generis alia, habes.Proindenihil tibi, nihil tuis uirib. Dedi corain te attribuere potes,ne illud quidem quod es ecclefia, Sc libéré apud te prædicatur ucritas aper- euangelica.Ego enim hoe oftium aperui.Idem ego mea ui retineo, ne quis oftium clau tHi«. derepoTsitmimirum conceflamTemelprædicationé Sc gratiam, ullo modoprohibere, Tubduceieaut rapere.Apcfire oftium,prouerbialis eftloquutio,uTurpata;ab Apoftolo, r. Cor.jó,Sc 2.Cor.2.Aperit oftium,qui occafioné Tuppeditat,8c uiam paratintroëundi. Verbo igiturapertum erat oftium uitæ.Licebatfidelibus ingredi;infidelib.non licebat Nenw tiote^l nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;præcludere.Manus enim Chrifti apertas retinebat fores.Et hæc quidem do

rirfwdfreo- ccnt,unde fit illud quod in urbibus,oppidis 8cpagis,non admodum inftrudisulla stium cu'täte,tam féliciter procedat Euageli/curTus:cumq0nfidi/s,art) b. minis Scperfequu-tionib.ortiumconenturclaudcre multi, non poTsint.Non fiuntilla noftra eruditions 8c prudcntia,Ted diuina gratia.

Quod fi quîs ilia amp;nbsp;mox confequentia interpretari uelit peculiariter de angelo fiue paftore ecclefiæ,non refragabor.Is enim cum eflet humilis,amp; nulla inftruâus feculari Iapientia,aperuit tarnen,Dei gratiainftruâus,uiam falutis,quam obdurate iam non po terant,quotquot prædicationem Euangelicam abrogatam uolebant. Virtus cum Chri fti feruabat.

' Significantius iam prædicat fiue commendat in fide fidelem coftantiam amp;nbsp;paftoris ^ommendatio amp;nbsp;ecclefiæ:Scruafti,inquit,fermonem meum,amp; non negafti nomen meum. Cum Do-minus oftium apcruit,lucernam accendit, amp;nbsp;dona cœleftia contulit, paftor cû eeelefia exDei gratiarecepit,reccptaretinuit,retcnta non abnegauit, ncc proculcauit. Hæceft laus egrcgia.Vtinam hodie multæ taies inuenirentur ecclefiæ.Difcis tu quoq;, ô Chri-fti ecclefia,difcitis finguli,quod fit paftorum,ecclefiæ amp;fingulorumpiorum officium.

Nullum fuir meritum tuum,Deus ex gratia fua tibi illuxit.Nulla fuit dignitas tua, ma ieftas amp;potétia,Chriftus ex mifericordiafe tibircuelauit. Compleûerc ergo fc tibi of-

Obferua autem,quod dicit Dominus,Sermonemmon quemuis,fed meum. Quis fit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cbrifti

fermo Chrifti, omnib.eft cognitum.Nam qui Euangelio, amp;prius quidem perprophe tas,pofteaperapoftolos tradituseftaeferiptus inliteris facris,Chrifiifermo eft.Chrifti fermo non eft,quicum hoc pugnat,licet à Concilijs amp;Patribusreuelatus fit.Non a-gnofeit Chriftus ilium fcrmonemzfuum pro fuo agnofeit. Hune autem oportet eufto-dire,uclferuare.Seruatur fermo Chrifti,quandoadditionib.detentionibus,detorfioni bus4; non corriipitur,fed fi finccrus in natiuo fenfu retinetur. Non feruatur, cum cor-rumpiturautadultcraturhumanis figmentis amp;peruerfisinterpretationibus.Seruatur Chrifti fermOjCum non ore tantum commendatur, fedoperibus quoquepijs inomni uitacxprimitur,amp;fanfl:imoniaornatur.Nonferuatur,quando fine pœnitentia impu-rifsimè uiuitur.Seruatur deniq; Chrifti fermo,quando nullo faftidio noftro aut impa-tientia abijcitur,abnegatur atq^ proculcatur.Ideoqj mox fubiungit. Et non negafti no menmcum.Alibi dixi copiofius deconfefsioneamp;abnegationenominis Chrifti. Hæc fcilicetfeceruntPhiladelphienfes.hisplacuerunt uirtutibus exfide Domino.Hisap-

Porródicit Dominus, quanto præmiohonorare uelitilIampSorum in fidcconftan-tiam.Habetis modó,inquir,hoftes ob puram noftram religioncm plurimos : ego ueró ü fic pergatis,efficiam,ut illi hoftes ueftri amici fiant,deniq^ religionis focij,adeó ut qui hucufq; dam narunt uospro impijs facrilegis amp;hæreticis,uenturi fint ad uos cum fum mahumilitate,deprecaturiculpam,recepturireligionemueftram ,amp; adoraturi illum quem blafphemarunt.Venientautemcum humilitatemaximafupplices.Itaenim futurum prædixit ïfaias in cap.49.quo allufit Dominus in præfenti.

Perftringit interim fingulares fidei hoftes Iudæos,quos appellat fynagogam fatanæ. Pfeudoiudxi. Nam ipforum doftor erat non alius quàm diabolus, ut ne hodie quidem mcliorem ha-bét.Vocatfalfos ludæos amp;mendaccs. nam ncq;confitebantur Dominum, neq-, glori-ficabantDeum,noncrcdebantinMefsiam.At qui ludæi reuera funt, tales non funt: quodapoftolus Paulus dixit Rom.cap.a. Ex his multos compulit diuinapotentia, re-lifto Iudairmo,concedereadreligionem Chriftianam.

Siergo conemurautcupiamus amp;hodic in ecclefijs noftrisretinerepurûuerbûDei, Quomodofer amp;recipcre hoftes noftros fupplices, nonconfequemur hæc bellis, iniurijsjconuicijs, uentur eccle-probris,fcd conftanti fide.Si ueró uel non pure confiteamur fidem noftram,uel non or-nemus uirtutibus,quid mirum,fi hoftes maneant hoftes ,amp; grauius in diem nos odifle

ô fratrespictatcjconftantia amp;nbsp;fânôtimonia lucrari fratres noftros, Dominus lefus concédât ad hæc pcrficienda nobis fuam gratiam.

Tfcient,quoniam ego dikxi tezQiioniam kruafti fermO nempatientîæmeæ:amp;l ego feriiaboteab bora tentano' nis,quæuentura eft in orbemuniuerfum,ut tentet habitâtes in terra. Ecce uenio cito.Tene quod habes,ut nemo

ifrjMre ffr- Commendatur iiirtus egregia in Philadelphienfi ecclefiajquod ferrtionem Chrifti, montChrifli. quemlibet quidcm fermonem,fed fermonem Chriftijfcruauit,amp;non negauit.Re cenfereautcmcœpitamplifsimapræmia,quæamp;;huicdedit ecclefiæamp; cnilibet pari in Audio pietatis dare paratus eft. Quib.fimulomnib.cxtimulatadpcrfeuerantia in hoc Û pietatisftudio.Nampracmijsallicimur.

Ho/tes fiut 4- nbsp;nbsp;Principio Conuerram,inquit,hoftes tuos, ut fiant amici amp;nbsp;fratres tui, ut Ueniencca

in ecclefiam,adorent Chriftum,quem blafphemarunt haftenus,imó amp;nbsp;humiles amp;fup plices fe fubijciant:ficuti de Paulo legimus,qui ».Cor.15.ait fe indignum qui appelletuC apoftolus,amp;c.Eft autem beneficium hoc ingens.Nam glorificaturDcus per conuerfos.

‘ Cclcbratur Scueritassealcaturmendacium amp;fuperftitio.Dequo nonpofluntnonexi-miè lætaii fanfti.Simul liberantuf ex unguibus diaboli fideles,amp; laluantur.

Ucclepd Bco nbsp;nbsp;Deinde fequitur aliud beneficium Dei.Scient amp;nbsp;experientur hoftes Dei,ecclcfia, amp;

ehdrd. fingula eccleuæ membra Deo diledos effe filios. Arbitrantur hoftes ecclefiç, fideles eff« impioSjDei hoftes,hærcticos,facrilcgos, odibilesDeo,amp;luccindignos.Sedintelligét, nihil Deo charius efle ecclefia,utporepro quatradidit filium, quam amp;nbsp;in Iponlam ele-git,amp; confortem regni fccit.

'BxdileÜione CæterùmcxhacdiledioncDei, qua ipfejlullisprouocatus noftris meritis,fed fol« D« uirtutes ^’g^^^tione amp;nbsp;bonitatc natiua eccleuæ fe coniunxit, omnes proueniunt uirtutesnllud.

in primis,quodmox fequitur,feruafle ecclefiam fermoné patientiç. Idem loannes in c« fionica fua;Non quód nos,inquit,dilexerimus Deum,fed quód ipfe dilexit nos,amp;c.E£ go cum obleruatio fermonis patientiæ ueluti caufa diledionis fubijcitur, religiofe cx-ponendum eft:gratiæ quidem efte Dei fauorem amp;nbsp;omnia noftra dona, fed cundem tarnen ex eadem gratia ueluti rependerepræmium pro noftris laboribus. Quare fand! non eleuantur,led humiles gratiam ubique amp;nbsp;irx omnib.agnofcunt amp;nbsp;prædicant.

Rurfusueró laudatperfeuerantiam'fideliumin uera pietate.Seruafti.inquit,fermoné patientiæ meæ.Sermo patientiæ,eft euangclium falutis æternæ:quod alias appellatuï Strmo pdtien Paulo fermo cnicis.duplici rarione.Principió,quiacrucem Sepatientiam Chrifti,qu* tiff quit, feruati fumus,defcribir.Deinde fuadet amp;nbsp;nobis ferre crucem,amp; patienter compati Chrî fto.Matth.id.j.Timoth.î. Nee eft quód quifquam expedetullam perfeuerantiamah impatiente.Dominus ait,In patientia ueftra pofsidebitis animas ueftras. Lucç z». Ser-uauit itaque uel paftoruel ecclefia Philadelphienfis fermonem patientiç,retinend» uidelicet in cordepatientiam Chrifti per fidcm,amp; exerendo patiétiam in didis uel fer-monib.fuftinendist^j uartijs in corpore laboribus.Quæ quidem optima ratio eft ferua di intégras ecclefias,amp; fingulos fidelium .Seruentilli inquam fermonem patientiae Chrifti,amp;reliquumcommitcant Domino.

Sequitur enim:Seruabo amp;egotc uicifsim ab hora tentationis,amp;c Hora tentatio-Horrf tentd- ft’sduplicirationeexponitur.Velenimloquiturdehærefib. amp;nbsp;hæreticis, quorum lo-tionis. quétia,uerfipclliaftutia,improbitateamp;impofturatentaturfides,fimplicitasScintegri tas fidelium.DequaremultisagitDominusDeut.tj.cap. Velcertc loquiturde perle-quutionib.quas intulcrunt Imperatores Romani,inter quos Traianus princeps pote-tifsimus grauia 'edida promulgauit contra Chriftianos Meminit eorum amp;nbsp;Plinius epi ftolarum lib.io.epift.io». Scruauit autem Chriftu« Philadelphicn. ccclefiam,amp; feruac hodi«

hodiequoqi fideles peruerbutn amp;potentiim fuam in periculis haercticorum amp;nbsp;hære-lum,deniq; Sc perfeqiiutionumdta ut fideles firmi perftcnt in controuerfijs,nihil alieni à uerbo Dei reciplant ab hæreticis,fic etiam in perfequutionib.no cedant. Efficit non-nunquam Chrirtu3,ut moles pcrfequutionu minys graui pondéré premat.Simus ergo Temper conftantes in uerbo Dei,permittamus defennonem domino Deo noftro. Is no négligée nos, amp;c.

Quoniamuerointentationib.affliôtionibusqjnonunquâcarninoftræ uideturDo- lâdturè[uccur minus tardare nimifi,amp; fere fuos negligere;dicimus enim,Eiyvirtaber mengemgutengfellen rit Dominut^ iuUng oder ^4lt;/r;prçoccupat Dominus,amp; addit, Ecce uenio cito.Citb inqua, id eft mature: no nimis tardé, neq; prçproperè. Id quod nos dicimus, nitt iefru, noch y f^adt, funder ibenrecht. Si ergo uidebiturDominus tardare,nedefperaueris:ueniet enim maturelatis, quado illi fuerit uifum.Noli tu ei prçfcriberc módum Serationem liberandi. Lege quæ huius generis pukherrimaamp;faluberrimafcripfit beatus Paulus in fine capitis decimi

4, Iamuerópaucis,fedeuidentifs.uerbishortaturadperfeuorantiaminpletate,in qua excellucranthaftenus.DuoautemdicitjTcne firmiterretine quodhabes.Ha-bebat euangelium Chrifti,adeoqiderbum uitæætcrnç,fidemucram, amp;pietatem.Hæc iubet firmiter rctinere,3deoq; perftare in femel receptareligione.Dum auté illud quod nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

habebanj,retinerc mandat,obiter innuit,non nouamaut aliamelTe expeäandam do-ârinâ: fed femel accepta fufficcre. Ne itaq j cogitemus in ecclefiæ gubernatione de alijs legibus,de alia traditione,quàm de Euangelio Icfu Chrifti.Sufficit hoc ecclefiæ.Dein-de ueluti à damno argumentans,dicit;Ideo diligenter inuigilandum,amp; fortiterretine- , dum euangelium,quia hoc fublato corona tualpoliatus es. Corona, uiftoriæ amp;nbsp;uirtu-tis eft fignum.Nos dicimus, der eeren nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Viiftores,amp; imperio digni, coronâtur.Coro-

nam perdit uirgo,quæ corrumpitur. Tolluntergo hæretici, pfeudoprophetæ Sc fedu-ûores coronam,quando feducut amp;corrumpunt.ProindedicitDominus:Honorem amp;nbsp;gloriam confequuta es, uide ne quis tibi præripiat. SicIcgimus amp;nbsp;Paulum loquutum CoIoir.z.Nemopalmam uobis intercipiat. ApudEzech.incap.t8 teftatur Dominus, fe iuftitiam non reputaturii iufto,fi iuftitiam reliquerit. Oremus ergo, ut femper in uerbo Domini perfeuerarepofsimus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Vi uicerit, faciam ilium columnam in tempio Deimei: Sc foras pon egredietur amplius. Et feribam fuper eum no* mei,amp;:nomen ciuitatis Dei mei, nouæ Hierufa*

® nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lern,quæ defeendit de coelo à Deo meo, nbsp;nomen meum

Pergit Dominus nofter multo maiora enumerate præmia, quæ dare uelit uincenti-bus:fic autéattemperat fermonem fuum, ut facile intclligamus, hanc promifsionem nonpertinereadunamPhiladelphien.ccclefiiam,fed adomnes in toto orbe ecclefias, imb amp;nbsp;ad fingulos fideles. Quod autem fæpe iam repetiuimus ( non enim pudet me Hlilitià cr «t-tepetitionis,cum uidcam ipfum Dominum ita qrgerejiiiftoriam ) iterum inculcamus, iloria Chri.. non pugnantibus leuiter aut negligenter ilia pfomitti (pugnant ènim quidâ,fed mox Siianorum. fugiunt ) fed uincentib.amp;pcrfeuerantibus in finem.Hft enim uita noftra militia fuper terramrquod amp;Iob eftconfeflus.Miles certum habet propofitum hoftes uincendî.Hb ftes noftrifunt, Sathan,Mundus,Caro.Contra hos pugnandûeftacriter: necaliopro-pofito,quàm ut uincamus.Armaturam fidelium defcripfit apoftolus Ephef.6. In uifto lia fpedantfanôti finceritatem,integritatemq-„(nc quid perdamus ueritatis agnitæ: fed rctincamus fermonem Dci purum,fidem finceram, Sc corpora ahimasq; noftras confer uemus ab omni pollutionc mundaçjidqj in finem ufq; uitæ.

Mw erigenda nbsp;nbsp;Prçmîaamplifsimaproponit promifsione. HacalluditaBmorem Gfaecorurti acRo

manornni, qui benemeritis de repub.decernebant ftatuas,quib.etiam uirtute^ infcri* rmn. bebaut eorum,quorum gratia uel in curia,uel foro,uellocis alijs crigebanturiVideban tur hac ratione pofteris ueluti per manus tradere maiorum gloriam,quam item ita ue-Coluna infcri luti æternam reddebant.Alioqui uarius eft ufus uocabuli Columna. leremias appclla-* pturii. tur columna à Deo,propter conftantiam.ApoftoHprimariiappellantur à Paulo ad Ga-I lati. columnæ,propter præftantiam, amp;nbsp;quod his nitcrétur ecclcfiæpropter uerita-tispræconium.Ecclefia quoq^pfaüocatur columna amp;nbsp;bafisucritatis, eoquodinnita-vTimoth.}. tur in firmapetram ChriRum.In templo Solomonis ftabantduæcolfinæ, æterniregnt Chrifti,amp;faiiâæ ecclefiæ typi.In præl'enti ponitur columna pro homme, gloria Öidecorc illuftri.Non cnim dicit, quod colnmnam uelit erigere homini pio: fed ipfum, iri-quit,faciam columnam,id eft ipfum ofnabo honoribus amp;nbsp;gloria perpétua.

ColH)Kff4 po- Vbiueroftatuetur hçccolumnà?ubieritcclebnsfanftorumgloria?Non'incuria,aué nitur in tern - jjj foj-Qjfgd j,j templo Dei mçi.Eftautcthtemplum Dei,ipfum cœlum,amp;fan(ftainorbé noftro ecclefia.Glorioftls ergo CHC hicin ccc’efia fandorum, cum militanti turn trium-phanti.Licet ergo in mundp hoc male audiantuere pij, peribit tarnen hicmundus,rélt;* {;nabitin lecula Chriftus.regnabiintcum eo fandi.Gloriaipforum pcrmanebit in fecxï afeculorum.Qiiod uerö dicit,Dei mei,exponit Aretas,amp;ait:Did:um hoc Dei mei,nort tollit diuinam naturam,quæ in Chrifto confpieitur,f6d confubftantialitaté,u»it3dk:Si aftruit.Nam in dilfolubilem elfeunionem duarum, quæin Domini lefuperfohafunt, nAurarum,diuinitatisinquam,amp; humanitatis, etiam quoad intelleAum,tameninco-'fufe,demonftrat.Mutuóquippe fibifamiliaritercorrefpondentjobalfumptionemhu-sloria naturæ,humanis diuinæ,item4i diuinis proprietatibus humahse.amp;c.

Præterea fignific^tur perpetuitas ftabilitas gloriæ beatorum, adeo^^ amp;nbsp;fidelium»’ cum adijcitur,Et foras non egredieturamplius-Nam deijciuntur amp;nbsp;confringutur non rarocolumnæ,perit4; gloria femel parta. Chriftuc autem promittit uincentib.fore uc nunquam eijciantur è cœtu fandorum,neque unquam fidelium gloria fit obfcuranda« Infcrititio co~ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;de columna ipfa.

‘luinttie nbsp;nbsp;nbsp;Sequitur de infcriptionecolumnJB,qu31is ca fit futura. Tria potifsimuminfcribun-'

Vincentes fiint tur fandis, nomen uidelicet Dei, nomen item ciuitatis Dei, amp;nbsp;nomen Dei uel Chriftt ma Dei uouum.Quæ ordine excutiemus. P.rincipio infcribitur pijs nomen Dei, id eft ipfi ap-* ' nbsp;nbsp;* pellantur nomine Dei,ac funt filij Dei, atqi hæredes. Quod multis oftenditur, loan.u

amp;c ad Rom.8.Quid autem gloriofius excogitaueris, quam efle amp;nbsp;dici filium non Regia aùtGæfaris,fed æterni Dei ? Ar hanc infiguem gratiarn concedit Dominus uincenti-ViHcentetfunt bus.i.Ioan.3.amp; 5.cap. Deinde uincentibus infcribitur nomen ciuitatis Dei: id eft, ipfa ««« ciuitatis pjyj infcribitur in album ciuium ciuitatis Dei,adeoque eft ille ciuis ciuitatis Dei,thco poleos inquam.Magnum fuit quondam^elfcciuem Romauum:longe maius eft,ciucrrt efte ciuitatis Dei.Ciuêsgaudentamp;früuntur omnibus priuilegijsSc utilitatibus, gloria denique ciuitatis. Eft autem hæc ingeus,atqueadeömaior quàmutpaucis expo-nipofsit.

t,ccleßa qua - EccIefiauero,eftciuitasDei;amp;ciuitasDei,eftecclefia. Qu.t hie tribus ornaturepi-Usfittdefcribi thetis aut attributis,ex quihus facile eft iudlcare,quid fit Ecclefia, aut quid de ipfa fen-titr. tiamus.Ecclefiaeft ciuitas Dei.Vtenimciuitas,cftcœtus ciuium: itaecclefia eft com-munio fandorum.Horumprinceps eft Chriftus, caput ecclefiæ. Typum gefsit huius urbis ipfc orbis,ipfaque conftrudio caftrorum,in quorum medio uifebatur tabcrnacu-lum,fymbolumnumihispræfentis.fc4fr fineneignen rauch v:tder incngehept, tanquam conti uis,amp;c.Eft enim Dominus in medio ecclcfiæ. Quodlcgimus Leuit.ad.amp;a.Corin.d^ Deinde Ecclefia appellatur noua Hierufalem. uetus cnim typum prætulit nouæ. Corporalis hæc ecclefia eft lerufalem noua, id eft fpiritualis: quod amp;nbsp;Paulus aflerit Galati 4. Etenim tertio loco exponitur ilia nouitas. Non eft extrudaab hominibus, fedcce-litùs,defcendicècœlo.Nifi enim renafcamur defuper, cX fpirituSc feminc immortali uerboDei.nonpoflumus efle membra ecclefiæ. Nafeimur autem fpirituali generario-ne,fiji^ Chrifti amp;nbsp;e«c|efiæ.De qua Dominus ipfc copiofe dilferuitjioan.j;. Petrus 1. Pet.

Paulus ».Corinth.3.4. DiceturampliusdenouaHierufalem in fine huitls libri. In-telligis autem ex his, quid fit Ecclefia Chriftij cœtus fidelium, regenitorum uerbo Dei, ÔC cset.

Poftremo infcribituruincentibus nomen nouum,amp; nomen quidem illud Chrifti no yincentes cefi tiummon tantum ut appellentur Chriftiani à Chrifto,fed quia nomen breuis eft rei amp;nbsp;pquunturno-» naturae cuiufque defcriptio,8c nomenpromittirur nouum: confequens eft ut intelliga jntn iwuum» mus innouandos fore homines,maxime per clarificationem.Promictit ergo clarificaüo nem pijs. De qua alias dicitur Matthæidecimofeptimo,i. Corinth. 15. Philipp. 3.

loan.j.capitib. Hæcfcilicet,amplifsimafi»nè pfâemia expeûcnt lamfti, fipugnaucrint utuincant. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Attexitur folicum epiphonema, quo Scdoiftrinahæcapplicatur uel communicatur omnibus per orbem ecclefijs:ac demonftraturjUonprofeftamefleabhominibus uelu* ti uanain,fed ab ipfo Dei fpiritu ueracifsimo. Hunc Jargiatur nobis Dominus.

teftis ille fidelis uerns,principium creaturæ Dd. Noui opera tua,quia neque frjgidus es,neque ferindus.Vtinam __fi igidus dies ; aut feruidus ♦ itaque quoniam tepidus es» nec frigidus nec feruidus, indpiam te euomere ex ore meo. Quia dids: Diues fum ÔC ditatus fum, amp;nbsp;nullius egeo : ÔÔ nefdii quod tu es mifer,Sc miferabilis,amp; pauper,ÔÔcæcus,ac nudus.

Septima amp;nbsp;ultima Chrifti Domini epiftola,fcriptore Ioanne,ad epifeoptim fcribitut Argunteiütini Laodicenum.Eaeftgrauis uituperatioillius gentis,nullainrelaudabilis;amp; nihilomi- epiHolaadLd nus fidelis admonitio uel adhortatio ad pœnitentiam.More aptéfibi folito fignificat, odictnou ad quos fcribat,amp; à quo proficifeatur epiftola.Inftribitur epiftola à Chrifto Laodiecno cpifeopojadeo^ue toti ecclefiæ. Ergo deLaodicenis aliquid dkendum, unde rcâius .reliquaincelligantur amp;æftimentur.

Laodicea Cariæ primaria urbs,Straboni amp;nbsp;Plinio ad Lycufhponitur.Conditoreius Liiodiceiit fuit Antiochus Theos,qui uxoris nomen eiimpofuit.fuit Afiæopulécifs.ciuitas:quod amp;nbsp;Vad.annotauit in Epitome. Habuit ex uellere Sclanificio uberrimum quæftum.His uidetur etiam Paulus prædicauifle cuangelium.Nâ Laodiceæ meminitjex qua etiam j. Coloß.4,. ad Timoth.quibufdam uidetuf .fcripfifle epiftolam. Certe euangelium reeepilTe Laodi cenosapparet, uelexhacepiftola,fedimpurtiConabanturenimecclefiæ commifeere mundii, ôcconiungere Chriftum amp;nbsp;mamona:amp; ut hodie dicicur,Mgt;oltrndgüteChriflenftn, odicen. doch irengverben on fchäden.Ergo no deponebant auaritia,negotiationem immoderatam, amp;circunfcribentem ( moderate citra impofturam negotiari^nulla prohiber pietas ) lu-Xum amp;nbsp;fuperbiam,neque ullis fe rebus indigere,fed omnia habere amp;nbsp;uidere fibi uide-bantur,quódeirentdiuites.Contrahos grauiterinuehitur Dominus,demonftrans il-losprorfuseiremiferos,amp;plusquàmegenos atqueadeo mendicos. NamutinPhila- / delphien.ecclefia nihil uituperauit,ita in hac nihil prorlus commendat.

. Similes hodie multos inuenias,quibus uulgare eft,amp; Temper in ore; Simul amp;nbsp;euan-gelicus eire,amp;militate,potare,rcortari,amp;genio indulgerc didici. Inuenias ecclefias fi- pm tnultarunt miles,feruientes Chrifto fimul amp;nbsp;mâmonæ uel ncgociationijBacchOjVenerî amp;nbsp;Marti, hodie eccleli4 Pariterhæamp;iftiomneshiccofutantur, amp;uocanturadpœnitentii.Idquodarguit, ma rum, ximam elTeDei mifericordiam,non deferentis autreijeientis tarn corruptas ecclefias,amp; homines tanta fœditate fcetentes.Væ illis qui hanc immenfamDei bonitatem amp;longa nirnitatemcontemnuntjamp;infcclcribusfuispergunt, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Drfcriptio Copîofifsîmè rurfus defcribitur hic Chriftus, quis Sc in fuperioribus titulifc Chri^i- Cert«exomnib.colligerelicebit,hanc efle optimamamp; abfolutam Chrifti defcriptio-nem,ut aliunde,ex humànis uidelicet,nihil fit necelTe mendicare.Nouo feinfignit nomine,Scappellat» A/ttfiWjiUeAmen.Voxilla Hebraicaeft,amp;ineuägeliRis,Ioannepotif- • fimum,decantatifsima.S. Paulus in z.ad Corinth.i. cap.Deifilius Chriftus,inquit,qui inter uos per nos prædicatus eft,per me,amp; Syluanum, amp;nbsp;Timotheum^non fuit cäan» amp;non,fed etiäperipfum fuit.Quotquot enim funt promifsiones Dei, peripfurn func

Cfcn7lj Amé nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ipfumfe exponit

‘ illeteflis,illeinquam fidus autfidelis,aut conftans amp;uerax,uelucrus. Chriftus enim datus eftnobis àpatre,utteftificetürde uolûtate Deipatris.Teftimonium autem eius, quodipfe non femçl repetit in Euangelio Ioannis, firmum,conftans,certum amp;nbsp;uerum eft,nihilhabensfalfiautdubij,ineonftantiæque. Hæc autem mire congruunt huicar-gumento, quo arguit Laodicenos peccati, Scadhortatur ad pœnitentiam. Graue eft carni,audire huiulfnodi dodrinam: fed ubiintelligitur certitudo,firmitasaut uerita» docentis,commouetfercnon omnino deieâas amp;delperatas mentes.

Principiu cre~ nbsp;nbsp;Addit amp;nbsp;aliud,quod dignitatem fuam exponit.Nam appellat fe principium creatu-

aturieDei. ræ Dei.Nec eft ut hinc ullum fibipatrocinium Ariani petant.Neque enim decet uno ali quo loco,nedum uerbulo,totam fubuertere fcripturam,pugnareque cum articulis lym boli,uiua apoftolorum traditione.Chriftus Dominus confideratur fccundum diuinita tem,amp;fecundum humanitärem.Secundum diuinitatem,principium no habet,fed eft potius principium ( aftiuc,ut dici folet,non pafsiuè ) omnium rerum creaturarumque. nec ipfe eft creatura: nam per ipfum creata funt omnia. Id quod Euangclicæ amp;apofto-licæ feripturæ probât,Ioan.i.Colof.t.Hebraéis i.ubi habes locos huius unius interprètes. Secundum humanitärem dicitur principium creaturæDei (nimirum hominis, qui creatura per excellentiam appellatur,amp; quod fit creaturæ Dominus,proptcr quem creata iunt omnia )ficuti dicitur primogenitus exmortuis.In Chrifto enimreparatum eft genus hominum,ut non perierinin uultum Chrifti fui relpexitDeus,cum primum condidit hominem.Chriftus enim principium,id eft conferuator eft humanæ naturæî ut alias copiofe diûum eft.Hadenus habuimus deferiptionem Chrifti, qui dicitur A-men amp;nbsp;principium creaturç Dei,per quem uidelicet creata funt omnia,qui eft Deus iic rus amp;nbsp;uerax,diuinæ uolunratis Dei teftis,S^c.

Narrat iam ecclefiæ,quid deipfafentiat,amp;qualis fit:id eft.uituperat ipfam.Sicutau rem fingulis fupcriorib.inculcauit,fe nouifle omnia earum; ita huic quoque. In primis autem indic3t,fe nouifle de ecclefia Laodicena, amp;nbsp;peculiariter rie epifeopo eius, quod neque frigidus fit,neque calidus .Addit, Vtinam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;) utilius eflet ( weger wer es,du we

rejl kaUt, oder aber Xfiirm^Cihigidus omnino,autprorfus calidus elles: iam uerb tepidus cs.Allegoria à cibo hominum.uel à frigida, calida aut tepida aqua petitur, amp;nbsp;prouerbia

Vrigidut. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;applicatur.Frigidus eft,qui mundumexprofeflbfequitur,erroribus gentili-

tijs amp;nbsp;peccatis mundanis inuolutus, nihil iaâat, aut habere uideri uult comercif cum Cdliduf oerareligione. Calidus aut feruidus eft, cuius peftus incenfum à Ipiritu fanéto, mun-Tepidui riumcontemnitjueramreligionemamat eximiè,amp; uitamuiuitfanftam.Tepiduseft, qui nec mundum,crrores atque peccata deferuit, nequeplenè Chriftum, ueritatem amp;nbsp;iuftitiâ recepir,fed partim mundo feruit, partim Chrifto: in externis Chriftianum fe eC-fe oftendit,uifitando cœtus facros,percipiendo facramenta,fed interius à mundo fie eft obfefltis,utuitam uiuar mundanam potius quàm Chriftianam. Temperaturam hu-LKf(er. iufmodinonapprobatDominus,quialibiuetatararein boue amp;afino,amp;ueftem con-texere ex lana amp;nbsp;lino:uctus uinum infundere nouis utribus,amp; nouum panum afluerc ueftiueteri.

et CO In religionibusamp;ritibus minus poteftprobariDco ilia leuitas Scmixtura.Inuenias poptioex cor enim,qui commîfceantreligiones uarias,amp;ex multis unam aliquam eomponant.Ma-î’wpfoCTwte- humedexIudaifmoamp;Chriftianifmofuamreligioncm compofuit.Hodie multi ex pa S*quot;®’ pifmo Sc euangelio coquunt chuebern^ii,ut uocant Gcrmani ex uarijs leguminibus. Si

I N A P o C A L Y P s 1 M, papîftâcultum iAum uideat,non agnofcit pro fuoifi euangelicus uideàt,nec is pro füo r-agnofcit.Mixtio eiiim ell ex integro amp;nbsp;corriiptOjubi integrum nullaampliiis uim, cot ruptum maiorem ferè habet.Tales funt Miflæ hodic multis ufurpatæ, nee prorfus pa-^ pifticæjnec omnino euangelicæ.Cœna enirii Domini in eis non apparet:Mifla quoque papiftica inipGs accilaeft, amp;nbsp;inuerfa. Si credimus, ChriRum optimam tradidilTe ui-* Uendi cultus formam,quare non unicum ilium magiRrum fequimur?Sed pluris faci mushöminum gratiam,quamamitterenolumus.nequeenim gratiam ChriRi facimus tandjUtin memoriam illud ApoRolireuocemus, Si hominib.placefenl, ChriRi feruus non eflem.

Audi uéró,quidcompofitorib.iRis dicat Dominus:Satius effet,inquitjte uel frigidu effe,uel feruidum.Satius effet te uel peccatorem aut gentilem effcjquàm hypocritam Sc mixtum. Facilius enim medicaritibipoffet.iuxta illud Domini ; Si cæci effetis, non haberctis peccatû.Nunc cum uidemini uobis ipfis iuRi amp;nbsp;fatis inRru«Ri,pijs amp;nbsp;Deo pla centibus cultibus,nullum ceditis locum eruditioni:fed uerbum amp;nbsp;inRitutum Dei con temnendojUeRras mixturas prçfcrtis omnibus iuRificationibus Dei.In euagelio quo-que ait Dominus ad Pharifæos: Amen dico uobis, quod publican! amp;nbsp;meretriccs præ-cedunt uos in regnum Dei. Matthæi 21. Altcrum membrum fatis darum cR,præRare fi feruerent,nimirum fpiritu Dei,quod requirit apoRolus R0man.t2.cap.

Porropœnamedicitjfi pergantjitaurcœperunt.eirctepidi:^*?-^quot;’^flt;c‘fa-«:',futurumcR

ut: euonam te,ex ore meo :djs ich dich vßmiitcinmund/puxficn wrt. Significanturduohac lo- (iojjDpnjf,,,« quutione ; ßcfaRidium,quod Deus concipitexcepiditate ; amp;reieÄio, qua punit ean-dem.Aqua tepida prolicit uomitum. Quo allufum apparet, ut amp;nbsp;ad ueterem illam lo-quutionem terra euomuit Ghananæos, amp;nbsp;eadem euomet etiam uos. ComponiRæ ergo,amp; temperatura uel ferruminatio eorum Deo ita difplicent,ut amp;nbsp;faRidium ci ingc-ranc,abominationifint,amp;abdiceteos.Idemintelligimusdeijs qui ChriRum coniun-gunt,amp;mammona. ObferuandaloquutiQ,i’i'T«i.ar/,nuncquia,uel ficquoniam, Ger-inanice,lt;ilj'odie'VfjldulMbifl,oder,nunfodulttubisT:,Gi-c. Notatur longanimitas quoq‘,Dei, quæ non protinus infert malum,nifi nulla ufpiam appareât emendatio.

Plenius exponit peccatum Laodicenfium,amp; quæ fit caufa tepiditatis eorum.’quia à-mantdiuitias,quibus fidunt, putantesfibideeffenihibarbitranturfeeffe fapientes, amp;nbsp;felicer, uidereomnia,fatisqjinRru£toseffereb.fpiritualibus ôc temporalibus.Minus eR,cum dicunt,Diuites fumus.maius quodfequiturjDitatusfumnd eR tantas cófequutus fum opes,ut nullius egeam.

Id iamconfutatjamp;oRenditipfosfalliprorfus,hominesqueeffedeplorâtos.Namgta Vlt;t«fgt;ér4h# uiter uituperat eos.ae dicit,Ignora9 te talem efie,qualis es.Ea ignorantia,eR ingens ma lum,amp;origodefperatæcæcitatis,'vpenneigt;jcr'wol'v(gt;i/ft,vitdaberni(tifl.Tales enim petfeue-rant in errore fuo,nec admittunt cofultorem. Dicit ergO Dominus, Ignoras quod tu es T«Alt;«7raif-i)f,mifer,ærûnofus,malis fatigatus amp;nbsp;attritus, itrbdtßclig vndmitt cïlcndbeLidtn.Muï tis etenimlaborib.defatigantur,mundohuicferuientes. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp;miferabilis.Tù

n-onuidestuam miferiam;alij c^ui u[dent,doïeï\t,vndducrbirrnßfy,diif dujocücttdbiâ. Lo-quutio hæc fignificat extreme deploratum efle,ac miferu,cuius miferiâalij uidcnt,ipfe nihil uidet. »où nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pauper uel mendicus.Arbitraris te effe diuité,fedprorfus es me

dicus, btffgrfr«« buttler.Auati diuites,pauperes funtmirtutib.quoquepauperesfunt.Ce eus fuit Laodicen.popu!us,ficuti cæciappellantur pharifçi loan.cap.p.Lynceus in m»

Deo apparebant nudi, Hæc obferuent oculati, Scegregiè ueRiti huiusfecuiîhomine3,uelpauonespotius.Dominus detintelleâum.

HENRICI BVLLINGERl 7)titfiîi4lre conßlittm quot;Domïniii Laodicenßhm, admonem ut agant posnitenttam^ CONCIO XXL

•Vadco tibi cmcreà me aurum fgnitumexigni,utlocult; pies fias:8f ueftimenta alba,ut induaris, neappareat de decus nuditatis tuæ:amp; collyrio ïnûge oculos tuos, ut up deas.Ego quofcunque amo,arguo ÔC caftigo, Aemularc

Quonïam Deus mortem peccatoris non üult,fed magis üt couerratur 8c uiuat: ideo poft acrem obiurgationem Laodicenfts ecclefiæ,fufficit ei confiliii falubre,admonés èC adhortans earn ad pœnicentiam,(imul(^ue àdumbrat,quæ fît uerapœnitentia.

Suadendi, non imperandiuerboutitur Dominus, quo illorum retundat infaniam, qui nifi üiolentertrahantur, nonarbitranturfeà Domino admonitos, traftosueluo-catos.TalemautemtraftumdumexpédantjomneDeicôfîlium negligunt,amp;ueracx-ciduntfalute.Deusfuadetftiis eleâiseaquæ funt falutaria: eledibonis obfequuntuf confîlijs.Deùs intus tangitcorda,amp; foris prædicatione uerbi uarijs^ue admonitionib. trahit impellit^i hominem à malo ad bonum. Hoc Deiconfîliû noncftafpernandum, amp;aliaimaginandauocatio uiolenta.AudiendumDeiuerbum:Hodie,inquit prophc-ta,fi uocem eius àudieritis,nolite obdurate corda ueftra. Cum fuadet Dominus uerbo fuo,amp; auditores indurant mentes,fua id culpa faciunt, authorescjj ftiæ perniciei fîunt. Qui autem confîlium Dei admittunt,id quidem non ex uirib.liberi arbitrij admittunt, fed ex gratia Dei,quæoperatur in nobis uelle amp;perficere. Ergo cum fuadet Dominus falutaria, orant fanûiut recipere ca polsint:amp; per gratiam rccipiunt, obfequentes Dei confîlijs.

Summa faluta Summauerô falutarisconfîlijhæceft:Emeà me (inquit Dominus) aurumin igné rKconßUj. pfobatum, utditefca3,ueftem tibicompares,amp;collyrium oculis inungendis acqui-râs. Opponit hæc ceu medicamentum morbis,quos fuperius aperuit,appellans Laodi cenfîum ecclefîam mendicam,nudam amp;cæcam-Iam ergodocet quomodo ditefeant,

Aurum ucro ignitUm ex ignc,uel in ignc,eft aurum purgatifsimfr mundatifsimum-quc,nihil habens fordium aut metalli, fed purum putum aurum. Per hocadumbratur uerbum Dei, de quo propheta cecinit: Eloquia Domini, eloquia pura, argentum igné examinatum,in catino terreo purgatum fepties.Equidem uerbum Dei lux eft, pronci-feensexluceæternaamp;purifsima,nihilhabensadmixtum humanarum fordiumautaf feduum,nullos errores fpirans,nihil corruptidocens.Per fe autem nihil profuerit ho-mini,nifî uera amp;fincera nderecipiatur.Fidem ergo non feparamus à uerbo,amp;idco auro dicimus fîmul fîgnificari finceram amp;püramfidem.De qua Petrus dixit,fide purgari corda noftrà. Quanquâm cnim in nobis fînt fordes amp;nbsp;infirmitâtes,fides tarnen propter fubieftum cui incumbit,purgatifsima eft.Verbum promifsionis, adeoq; Chriftus ipfe eftobiediim fidei, quieft ipufsimapuritas, Proindcdum fuadet Dominus, ut Laodi-

cenfîs ecclefîa emataurum ignitum, fuadet ut uerbum Dei audiat, amp;nbsp;huic uerc credat. EmfrtJj uoca emendi uocabulo utitur Dominus pro recipiendi,audiendi amp;nbsp;obfequendi. bulum 0 quot;nbsp;Nemo enimimaginabitur, coram Deo elfe contratium fîcutiapud homines : quafî dp **u{'ur'*°t'° pecuniapofsintcomparari donaDeifpiritualia.Repugnathoctoti fcripturæ,amp;in pri-J ’ mis definitioni S.Petri aduerfus Simonemmagum pronûciatæ. Noftram uerbillam interpretationem approbat Ifaias in cap 55. ubi inter alia: Venite,inquit, emite ablquc pecunia,amp; fîne precio aut commutatione.Et mox: Audiédo me audite,inclinateaurem ueftram,amp;c.Nihil ergo præfîdij hinc habet Romanus Chananæus,id eft Papa,magnus ille mercator,qui omnia uenditin ecdefîa,etiam ca quæ non habet,impoftorum maxi

tnus.Huc acceditgt;quód ut in Ilaia difertè exprimitur, à quo fint emendæ gratîaî ücl do na:ita hic quoqjChriftus exprefsè dicit,Suadeo tibi emere, à me.en A' me,inqtnt:n5 à Papa,amonachisjautfacrificulis. Solus enim Chriftus habetea,quæ poftulare polFu-mus.Solus exatiatjfolus donaillalargitur.Ideoqjin Euangelio Ioannis dicit:Si quis e-furit aut fititjUeniat ad merad me,inquam, ueniat.Ioan.4, 6, Et Petrus ait : Ad quem ibimus? Tu habes uerba uitæ æternæ.quafi dicat: Si uiuere uolumusgt; ad alium ire non poftumusjquàm ad te.Tu es uita ßc fons omnium bonorum.

Quis porro eft ufusamp;fruä:ushuiusauriigniti,purgatifsimi,uerbiinquamueritatis er frit» diuinæ,amp;fidei puræ?Triplex eft ufus. principiô,ut ditefeas; deinde, ut ueftem tibi cp-‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tiuri puri

pares:amp;poftremô,utcollyrium tibi emas pro curandaoculorumcæcirate.Etenim uer- puti» bum Dei,amp; fides in ipfum,fundamentum eft pietatis ueræ. Sine uerbo amp;nbsp;fide nihil eft integrum.

Primus fruâus,eft opulentia,nimîrum fpîritüàlis. Verbum enim, amp;nbsp;fides,non eft i- yerif opet fi» maginatiofalfa,amp;fomniuminanererumpræftantifsimarum.Qui enim credit uerbo, délitant fentit in animo gaudium,fruitur fpiritualibus donis: Chriftumq; pofsidens, per fidem ■omne bonum pofsidet.Vnde amp;nbsp;Apoftolus 1. Corint.t. dixit: Gratias ago Deo meo fem per de uobis,propter gratiam Dei quæ data eft uobis in Chrifto lefu, quia in omnibus ditatieftis per ipfum,in omni fermoneamp;inomnicognitione (quemadmodum tefti-monium Chrifti confirmatum eft in uobis ) adeo ut iios non deftituamini in ullo do-no,amp;c.Hæc obferuent bene,quibus uifum eft ueras effe diuitias illas terrenas.Stulti hi iudicantur à fapientia Dei,ficut claret apud Lucam in cap.12. Quinimb qui lucerna uer biDeideftituuntur,amp;carentfide,neqüaquâmreaèamp; bene ütipofluiït diuitijs terre-nis.Cceleftes ergo diuitiæ,ueræ funtdiuitiæ.

Secundus fruûus,eft operimentum amp;ami(ftus decens,quócontegïmur,ne appareat Ve^iî fiikliSt noftranüditasignorniniofa.Antelapfumfuerunt nudiparentes noftri, fedeitradede- ~ rus amp;erubefcentiam:àlapfu erubuerunt.Quiapeccatumafpergitignôminia,inopiaq;

bonorum operum:ac conuerfatio praua, probfofifsima eft nuditas. Hac infâmes fuc-runt Laodiceni.Cæterùm Chriftus,qui ex uerbo ueritatis difcitur,amp; fide uerapercipi-* tur,eftueftisfidelium candida,iuftitia amp;innocentiaipforum.Contegitis omnes no* liras maculas,abolet ignominiofam nuditatem,ornât uirtutibus omnigenis,ut hone* ■fti amp;nbsp;decenter coram Deo in conuerfatioefanftaappareamus, Chriftus enim eft ueftis nuptialis.Suadct Apoftolus,ut Chriftum induamus,amp; amidi fimus iuftiti3,temperan tia,amp;omnibono.

LociextantRom.ij.Ephef.4..Coioir.3. cap.Faceflat hicpallium diuæVirginis,fub quod colligunt fere confceleratos amp;nbsp;impœnitentes. Non contegit taies purilsima uir- «jrgjwif. go.Amatiufticiam Scprenitentiâm.

Poftrembparatur hocaurocollyriutti,quod eft pharmacumoculorum,contracæcU yiftureddittifi tatemàmedicisadhibitumægrotisoculis,lippientibusqpMandacumDomini,aitDa- quot;nbsp;uid,repurgatumeft,illuminansoculos. Fides quoquerede informât iudicium homi* nis,ut fände iudicemus de uirtutibus ôiuitijs.Inopiauerbi Deiamp; fidei ueræ,inducit cæcitatem.

His ergo omnibus fuadet Dominus, üt Laodicenfes ïequîrant uerbumDei, amp;cre-dant uerè. Ita enim futurum,ut omnibus fpiritualibus donis locupletati, conuerfatio* nem habeant in ecclefiapuram,Chriftum pofsideant,amp; de rebus omnibus falutis redè iudicent. Atque in his quoque uerfatur uerapœnitentia: in remifsionepeccatorum, amp;nbsp;emendatione uitæ,amp;c.

Porto nedicerent,Fruftrahæcaudimus,ütqUÎpriüsâudiuimusrioseuomendosfô Giiurgitter re ex ore Domini: fed amp;nbsp;tam acriter fumus impetiti durioribus uerbis amp;nbsp;fententijs j ut cdfiigdt T)onti defperare cogamur:præoccupat illud,amp;ait:Égo quofcunque nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tiui, iptos diU»

bfchclck vnd^Uchtigcnich. PrivLS uerbum fignificatinapertumprotrahereamp;redarguere,id ÿt, quod uerbis fit acrioribus:pofterius refertur ad difciplinam, quapueri ferula in diici-plinaretinentur,nefibiexcidantper'petulantiam.Alludensergo Dominus ad Solo-monis uerbain Prouerb.j.cap.fignificatjacrem increpationem aüt caftigationem feué-

H E N R 1 C ï BVLLINGERI rioremnon femperefleargumentum irati Dei, fed frequentifsimè plaça« Si amantis nos.Examoreergoprius uosacrius corripui,inquit,ac ita ueftram falutem quæiiui. Proinde nunc quoque falubre fignum cft, fi concionatores ecclefiam afperis profcin-dant uerbis:contrà uero infelixfignum eft,fi uulpina caudainducatur fcelerib. intole-^andis.Amorisdeniq;argumentum eft,fihomouarijs exerceaturinfortunijs.Idquod „ . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Apoftolus copiofe traftat ad Hebræos cap.12.

Infert nunc his rei fummam,amp;ait:Cum uideas Deiim tantoperetuam falutem quç-ttitentia. j-ere,ne oro femper tepidus elfe perrexeris./^Aw«|W,æmulare,zelum tibi fume ardentem perfequendi amp;apprehendendi falutem tuam. Nunc enim feruorcm fidci ex uerbo amp;nbsp;^iritu Dei conceptum opponit tepidirati.Deinde fubiungit, Etage pœnitcntiam, de-lerendo utiq; prauam tuam conuerfationem,amp; comparando tibi aurum à Chrifto igni tum;id eft,probatum amp;nbsp;purgatum,quo ditefcas,ueftiaris câdidis, amp;nbsp;habeas oculorum pharmacum,quo illinas oculos,ut uideas.Deo fit gloria.

Cce fto ad oftium, amp;■ pulfo. Si quis audicrit uocê meartî, amp;nbsp;aperuen'tianuamuntroibo ad illum,ÔCcœnabo cum il lo, amp;nbsp;ipfe mccum. Qui uicen't, dabo ei federe mecum l'n __throno meo, fîcut amp;nbsp;ego ui'cf Sc confedi cum pâtre meo inthrono eius.Qui habetaurem,audiat quidfjairitus dfcat ecclefijs»

Etiam his trahit ad pœnitentiam Laodicenfes Dominus,oftendcns nullum no tempus idoneumelfe ad conuerfionem,imoDeum femper elfe paratum recipiendis pec-Sermo dUegO' catoribus,inftigareqj illos perpetuo ut refipifcant 8c uiuant.Hoc uerb negotium expo-ricws. nit fermone allegorico amp;amœno, petito ex5.cap.libri Canticorum.fingit enim Domt num ftare ad oftium,amp;pulfare,adeoq, amp;promitccreaperientibus familiaritatem ma-ximam,amp; gaudia ineffabilia.

Deibenignitdf Principio ergo exponitur Dei ergapeccatoresbeneuolcntia,fempcrq',ad rccipien-i» recipicndii dum illos paratifsimauoluntasj imbindefelfum ftudiumimpellendi homines ad pœ-peccatoribuf. nitentiam ut uiuant.Stat enim ad oftium Dominus, amp;nbsp;pulfat. Standi uerbum fignifi-cat,Deum femper elfe accindum,femper inuigilareipfumfaluti noftræ.Non enim fe-det quietus,aut iacet ignauus:ftat operi omnino întentus.Et Sto quidem dicit,non fte ti,aut ftabo;fcdftofemperparatus,lemper benignus. Quidfacit?Pulfat,amp;adoftiû quidem,cupiens intromitti. Sicut enim oftium pulfitans feriô,intromitti cupit, ita Deus ferib cupit recipi à nobis. Sunt autem pulfandi modi uarij. Commoner enim, amp;nbsp;excitât uerbo fuo perprophetas,rurfus oftentis uelprodigijs,uarijsitem cafibus amp;impul-fionibus.Videre hæc licet in urbe Hicrofolymorum.Mittit his prophetas 8c apoftolos.

Quomodopul Ejjt- uariaoftenta.Cafus triftesimmittir,utadmoneant;qualesreferunturLucæ 13-de ptDominus. Galilæis,amp;ijs quosturris Siloeoppreflerat.Idemhodie uiderelicet,quomodo pulfet Dominus nofter. Verè ergo dicit, Hierufalem Hierufalem, amp;c. Matth. 23. Hæc fciliçet Dei partes funt,qui non nuit mori peccatorem, fedpotiusconuerti amp;nbsp;uiuere.

Noftru fft du nbsp;nbsp;Deinde uidendum,quid requiratur à nobis, nimirum ut pulfantis crepitum amp;nbsp;cla-

dirccrape- mores audiamHS,fedamp;aperiamus ôc recipiamus ingredicupientes. Confutanturhic, rire, qui dehomine ut trunco loquuntur, amp;nbsp;modum trahendi nefeio qualem imaginan-tur,dicentes:Non eft currentis,nequc uolentis, amp;c. Quidam omnino à bene operand© ceirant,dicentes:Si eleûus fum,fatis eft. Scripturaautemrequirit ubique auditum uel aufeu Itationem, obedientiamque. Scimus eleétos tantum faluari,eleftos auté in Chri-fto;in Chrifto elfe,qui credunt;fidem ex auditu efle,auditum per uerbum Dei. Audien dumergo uerbumDei.Ideopropheta,Hodiefi uocemeiusaudieritis, Ôcc. Ciratur hoc âb Apoftolo ad Hebræos 4. Apoftolus quoq; 2. Timot.z.In magna domo non tantum funt

I N A P o C A L Y P s I M. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;it

funt aurWjfed amp;nbsp;fiâîlia uafa. Si quis purgarit fe, amp;c.Ideoque Dominus dîcît,Ego pul-fo:tuum fuerit,pullantcm non l'pernere,fedei aperire. Et duo quidem commémorât, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

audire,quod amp;Ioan.8 amp;io.requiriturafïIijsDei,amp;uerisouibus:amp;aperire,ideftreci-pere Dominum,uel credere, obfequi, fe Dei uoluntati attemperare, amp;nbsp;agere pœniten-tiam. Cauendu tame bic eft,ne putemus homini ex femfo uires elfe recipiédi Domina. Dominus illuminât fuos eleftos,amp;perillû omniaponumus,fine quo nihil polTumus. Loci ali/ cûhocluntcoferédijUt loâ.t^^.î.Cor.^.Philip.î.Quiergoaperiûtex gratia Dei aperiûr:qui no aperiût,fuis peccatis impliciti, amp;nbsp;fua culpa,nulla Dei culpa nô aperiunr.

Audiamus porro quid Dominus promittat aperientibus, id eft uera fide reeipienti- Quid co»fegt;^ bus Chriftum.Duo potifsimum promittitipfis Dominus. Principió:Ingrediar ad il- quäntur a^eri lum,ait.Significatfcriptura,ubique Chriftumperfidem inhabitarccorda fidelium,amp;: entes. next! arâifsimo eis coniungi. Qui edit meam carnem, amp;nbsp;bibit meum fanguincm, in me manet,amp; ego in eo.Hæc dicuntur à Domino loan.d. in t4,.cap,dicit,Q}n diligit me, fermonem meum feruabit:ac pater meus amp;nbsp;ego ueniemus ad eum,amp;manfionem apud cum faciemus.Paulus ait, fe non uiuerc iam, fed uiuere in ipfo Chriftum. Idem aflerit, per fidem inhabitare Chriftum cordibus fidelium.Itajiero intrat Dominus corda intro mittentium ipfum.In hac coniundione eft felicitatispars no minima. Nam uniri cum Deo,eftbeatitudo,quæhicincipit,in aliaabfoluituruita. Ideo^uefecundo locodi-citDominus:Etcœnabo cum illo,amp;ipfemecum.Quo no tantum arftifsimam iterum familiaritatem amp;nbsp;amicitiam notât ( eft enim méfaconfecrata amicitiæ) fed magis per-fruitionemæternægloriæ.Significantur enimpercœnam,deliciæ cœleftes, maximæ amp;nbsp;ineffabiles,quas fecundum animas à morte moxpercipiunt pij: fed plenius in fine te porum,refurgentibus corporib.Ideo nô prandio,fed cœnç côfertur,ficuti amp;nbsp;Lucç t^.Et go fireceperimus Chriftû, habebimus illu nobis perpetuô inhabitâtem, dû uixerimus in hoc feculojin futuro perfruemur plenè omnibus gaudijs cœleftibus.Hçc uerafunt 8s ccrta.Alioqui nullaeruntinfuturauita c5uiuialuxuriofa,qualiaimaginantur Turcæ.

Subiungit Scaliam uniuerfalem promifsionem,qua adhortatur 8c perpellit ad ftu-diumpietatisjUeladuerampœnitentiam.Namuincenti promittiturregnumcoelafte. Vincenti autem (dequofuperiusdixiinalijs epiftolis) dicit,non fugienti aut molli, amp;c,Proponitctiam exemplum uidorisChrifti.Vincédum enim nobis, ficutipfe uicit. îpfe quidem uicitperfeftifsimèmos pro modulo noftro,pugnamus 8c uincimus.adeo-que uera uidoriain nobis eft uiua Chrifti uirtusnd eft,per ipfum uincunt, quicunque uincunt.Sicut autem ipfefuperata morte,deuifto mundo 8cfathan3,afcenditin cœlos, éc confedit ad dexteram patrisûta pollicetur nobis quoque uincétibus,quôd thronum uclitconcederepatrismon quidem utindexteraDeiconfidentes,iudicemus fuperom nem carnem,Chrifti fafl:i:fed ut æternæ gloriæ participes faûi,abfolutique ab omni in lt;licio,in gloria appareamus,cum ipfe uenerit indicate uiuos 8c mortuos. Similis legituE promifsio faéla difeipulis Matth.ip.amp;Lucapaa.Tam uerb certo hæc gloria nobis obue-iiiet,quàm uerè ipfe Chriftus Dominus in cœlos afcendit,ÔC in gloria cœlefti confedit.

Obferuandum autem in præfenti,quod fingularc eft,Chriftum hic dare,quod negat TnuinitM fe Matth. zo.darepolTe lacobo amp;: Ioanni,confidere in gloria cœlefti.Hic ergo locus illû Chri^. exponit.Chriftus enim fecundum diuinitatem dat, quodfecundûhumanitaté fe dare HegatEuincit ergo hic locus, Chriftum uerum elfe Deum,datorem uitæ eternæ, 8cç.

Adi/cit rurlus ex more fuo epiphoncma,quo hanc epiftolam omnibus applicat eccle lî/s,amp; aflerit inlpiratam elfe à fpiritu Chrifti.De quo antea.

Haftenus uero traftauimus fecûdam parte huius Operis, în qua explîcata funt præ- SuntM ftantifsima noftræ religioniscapita,quis 8e qualis fit Chriftusjedens in gloria patris, quomodoprçfensadfitecclefiæfuæ,ipfamq; gubernetrex8elacerdos,per fpiritûfuû, pcruerbumfuum 8elàcramenta.Quid item 8e qualis fîtecclefiaChrifti;quæ uera 8e ot thodoxa ccclefiæ dodrina:quæ dogmata praua,quid agendum cû prauis doârinis 8e fe dii(ftoribus:quomodorepararipofsitcollapfaôeaffliaaccclefia:quçuer3pœnitentia,8c quæ piorum officia, 8ehuius generis aliaplurima. Deo patri fit laus,gràtiarumadio ^gloria,perlefum ChriftumDominum noftrum.

ZJißoßcunda exhibetur loanni, in qua uidet J)eum in throno cum fenioribus, quem eleganter defcribit.

OST hgc uidi’jamp;2 cccc oftium apertum in cocio^Sc uox pri ma quam audiui, tanquam tubæ loquentis mecum, dicésî Afcende huc,amp;^ oftendam tibi quæ oportet fieri poft hæc. Et ftatim fui in ipiritu.Et ecce thronus pofitus erat in coc'

lo,amp;rfuper thronumfedens.Etqui fedebat,fimilis erat afpedu lapp di iafpidi Scfardio: ÔC iris erat circum thronum, fimilis aipeiftu fina-* ragdo. Et in circuitu throni fedilia uiginti quatuor, fuper fedilia uidi uiginti quatuor fenioresfêdentes,circumami(ftosftolisàlbis,ô(£ habebant incapitib.fuis coronas aureas,

Tertsapars huius Opens,ab înîtîo cap.4..âdpnncipîumüfq;câp.tlpernngit,amp;co-tinet mcmorabilem amp;nbsp;faluberrimam multiq; fruftus uifionem. Prima uifio,quam tertio cap.cxplicatam audiuimus,exhiber typum Chrifti amp;nbsp;cccIeGæ eins, amp;nbsp;quomodo in hac regnet Dominus,quomodo item fe geraMut gerere debeat ecclcfia. Secunda uifio-neexponitloannes,quomodoæquifsimaamp;fanâifsimagubernatione gubcrnet om-jc(undlt;eui)jlt;gt;- nbsp;nbsp;nbsp;Deus per Chriftum,quæ ecclefiæ eueniunt amp;nbsp;inferuntur in mundo amp;nbsp;à mundo. In

bis commemorantur ecclefiæ fata triftifsima, calami rates, pertes, clades, fames, pcrfe-quutionesjdefeaionesjhærefes, certamina, amp;nbsp;huius generis alia grauifsima mala, amp;c. Quis item amp;nbsp;quarts £lt; quam iurtus fit Deus, æquus amp;nbsp;fandus in omnibus fuis iudicijs defcribiturrquodauthor fit uniuerfi, quod per Chrirti adminirtrationem fapientifsima amp;optimamgubernat omnia Deusiquodipfumamp;fandiangeliquoq; amp;omnes creatu finis huiusui' ræ agnofcant,amp; Deo dent gloriam. Ita enim docet nos quoq; in omnibus operibus,at-ßenis. que adeÓin ipfis grauib.calamitatibus perfequutionibus, de quibus porrbprophe-tabitjprouidentiam bonamlt;^; Dei uoluntatem erga nos, amp;nbsp;iurtifsimam eius guberna-tionemagnofcere.Hoc fi feccrimns tranquillis mcntibus,ctiam grauifsima onera patienter portabimus:definemuscuriofis quærtionib. interrogate,quare Deus Antichri-ftum oriri,adolefcere amp;nbsp;regnare,cultum Dei amp;fandos Dei opprimere finat?Ceflabiri-temirtorum murmur blafphemum,qui non uercnturdicere, Deus quidem Dominu« crtjomnipotens ert,facit quæcunque uult,amp; prout uult. Dominus enim ert: nos ferui, imb deiediores fumus fcruis.Cogimur ferre quæ ille impofuerit. Ich muß ivol, cr hat güt je mlt;ichen,cshiljftkcinynrcd.Quâiï ueró Deus iniuftus,amp; tyrannico terrore horribirts,pro libidine carnali imperitet.T urpifsimum eft illa uel cogitate,nedum proloqui.Vifio hæc demonrtrabit,Deumprouidentiafuagubernareomnia,amp;eundemiurtumeire in omnibus uijs fuisjamp;fandum in omnibus operibus fuis.

PTffprfriltio ad nbsp;nbsp;Ab initio autem præparatur loannes ad percipiendam hanc uifionem,immb amp;nbsp;nos

batteuifionem. præparamur inipfo.Cumenim uidiOet apertumincœlo patere ortium,audit fimul, Afcende huc,amp;c.Ineffabile quidem beneficium ert,quód Dominus miferis nobis mor-talibus aperit ccelum,amp; quid in ipfo fiat aut ipfe faciat,quarta eius operaac iudicia fint erga homines,infpicere finit. Nemo porthac dixerit,Deû in cœlo quæ uelit facere,præ-teritis nobis qui in terris repimus,quibusquepatiundû fitetiam quodnolimus.Nunc cnimueluti rationem reddit operûfuorum,amp;fccurus de caulà te admittitfpedarorem.

SwtlfWnJd nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aût plane diuina,quidagat,Ioannes,amp;; quomodo fcgerat,exponit. lubet Chrî

ftus afeendere loannem fupercœlertia,non corpore quidem, fed animo. Subleuanda ergo mens nortra in contéplationé cœlertium,purganda quantû fieri potert à terrenis af fedibus,ut ccelcrtia cœlerti côtemplatione inrueamur. Quid quod mox fcquitur exem plum Ioannis,Er rtatim fui in Ipirituâd eftjin fpirituali contemplatione,aut fpiritu ra-ptns

lametiamtexiturargumentum dicendorum:Oftendam tibi quæ oportet fieri poft Summädicen» hæc.Nam poft typum Dei,omnia iuftè per Chriftû difpenfàntis aut gubernantis, mox dorutn, fataecclefiæ exponuntur per feptem figilla amp;feptem tubas,quibus ubiq; intertexun-turconfolationes maximæ amp;;efficacifsimæ.

Principió autem figillis amp;c tubis præmittitur typus Dei, amp;iuftifsimi eius iudici; 8c Typiif Dei 0-gubernationis in omnibusüdq; per caput ^,amp;c 5integrum,utpræparetnosad leftio- mnia iu^è o-nem uel aufcultationem eorum quæ fequentur cap. 6.7.8. ac cæteris,amp; iudicio huma- perMtis. no uidcntur alioqui grauia,dura,iniqua.Typus autemueluifio talis exhibetur. In cœloipfoapparetfolium feuthronus auguftalis.inhoc fedens,dextera tenet librum, Sumntduifîo^ figillis obfignatum.fedenti coniunftus eit agnus,quilibrum accipit,amp; figilla libri ape- nis rit.Exthrono autem hocprocedit etiam feptiformis lpiritus,mirificè uirtutes fuas exe- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uniucr

tens.Ante thronum apparet mare uitreum,perfpicuum,adeoq; cryftallinum.Thronus Çalis. ipfeincumbit,ceuuehiculo,quatuoranimalibus oculatis amp;alatis,inferne circumcir-caprominentibusjamp;ambientibusaut circundantibus thronum. Huncobitaut clau-ditceulimbusjirisfmaragdina. Circum thronum percirculum apparent 14. fedilia, Sc in his fedentcs feniorescoronati, Sccandidis amifti. Hæceftuifionis huius fecundæ difpofitio.Suo loco dicetur quid agnus,quid animalia,fenes ôcreliquæ partes fecerint.

Satis eft nunc, comprehendifle fpeüri uel uifionis potifsirna capita, fummariamque adumbrationem.

Deinde quid fingula fignificarint uidendum eft.Inde enim dependet bona pars my-fterij totius.Quod genus attinet uifionis,nihil nouiadfert loannes exreuelationeChri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;exhibita,

fti.Huiufmodi enim uifiones fereexhibitaslegimus ßcprophetis, utifaiæ d.cap.Eze-chielit Sc tt.cap.Danieli/.cap.amp;c.SignificatautemThronus imperatoriamaieftatem, Thronus. amp;nbsp;iudiciariam adminiftrationem.Et quoniam thronus non eft in terris, fed uidetur in cœlo:cogitabimus,prouidentiam adminiftrationemque iudiciorumDei efle ccèleftem, integram,fanûifsimam,8c ab omni corruptione alienifsimam.Eft au té fuper hue thro- Sedens tn thro num fedens,fedens inquam,non iacens,aut ftans.Nam iudex uniuerforum Deus trän- «0. quillo eft animo ,nec ullis hominum inftar affeüibus perturbatur.Nulla hic in admini ftratione uniuerforum cogitandaaffeöio,iniuria, iniufticia. Elihu apud lob in cap. 34. ait:AbfitàDeoimpietas,8cabomnipotenteiniquit3S.Opusenimhominis redder ei, Sc iuxta uias fingulorum rétribuer eis. Verè enim Deus non condemnabit fruftra,nec „ omnipotens fubuertet indicium, Scc.Admonetautem Aretas Caefarien.interpres ue-tus,ftudió non attributam efle fedenti in folio humanamfiguram.Lieer enim poftea fiat mentiodextrælibrum tenentis, attamen hic nulla exhibetur forma hominis.Sed •' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

ÔC fedens fimpliciter dicit,nomen ipfi nullum indit.Caufla in promptu eft:QuiaDeus fua natura definirinonpoteft, utpoteinuifibilis Scimmenfus: more quidemhominu attribuuntur eihumana membra,fed explicandaper tropum.Prætereacum Deus ille idem populo Ifraelitico apparerct in Sina,uocem tantum audierüt,nullam fpeciem ui-dcrunt Ifraelitæ.QuodMofes teftaturcap.Dcut.4..certène imagine incomprehenfibi lemexprimèrent,Scadmitterentidololatriam,fcclus grande.Paulus negat Aót. 17.nu-men fimile elfe figmento hominum. Ad Romanos ftultitiæ maximæ tribuit fimula-chra, formata ad imaginem hominum, quæ debeant repræfentare Deum. De qua re a-lias.Interea duo com memorantur lapides preciofi, qui fuis coloribus Dei noftri natu-ram uteunqueadumbrent, Sepiosrerummaiorum autexcellentium admoneant.Ia-fpis,lapis uiridis eft.Viror uel uiriditas perpetuitatem Dei fignificat, quodque ille uiui ficat,acin uitaomniaconferuat.Sardius ueró colore igneo rubet Scrutilat.nam Deus inhabitat lucem inacceflamüdem eft ignis confumens,adde Sc ipfa charitas.De lapidi-bus legatur Plinius, See.

Cæterùm iris concluditambiendo thronum.Iris ferè uarij eftcoloris:hicauté unius eft coloris,Sc fmaragdini quidem, uiridis utique. Iris fymbolum eft perpetuæ gratiæ, fœderisque pafti à diluuio,ficuti exponitur Genefis cap.p.Et thronus quidem fupremi ludicis horrorem poterat incutere miferis nobis mortalibus:admonet ergo iris gratiæ f X diuiqæ.

lt;4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;H F. K R I C I B V L L I N G E R I

diuinæ,amp; qubd fœderc fe Deus ille qui prouidentia (ua gubernac omnia humano fort ftrinxent generi,cuiutiq;heneuelit.ViretiIludfœdus,amp; ualet femper.iugis eft Dei bc» nitas erga homines.Vt enim cœlû ruat,i'lt;c ex throno hocgrauifsima procédant fulmina, y . . amp;cinftar nimbi irruant caIamitates:Deus tamé fœderarus ell nobts,amp;nos amatimpéfe.

Circiim thronum poßta confpiciuntur fedilia 24,amp; in eis côfident 24 fenes.ceu am-tuor/etuorc! pjjlsimi regni Dei fenatores, amp;cœleftis hieraichiæ patres. Conficitur hic numerus eX jidiltbia. iîf?c,j.cæterùmi2 patriarchæfignificant uniuerlum Ifraelem adeoque ueterem ante Chriftum ecclefiam. A' duodecim Apoftoüs plantata eft, amp;c exortaecclefta Chriftiana, poft incarnationem Chriftijundeduodenarius il’e numerus comprehendit totam no vipopuü ecclefiam. Signjficatur ergo tora fandorum uniuerfitas,incœlocolleôa,amp; triumnhanscumrege Chrifto.Idcoquealbis uel candidis funtueftiti,utiq;purgati pef Chriftum, puriq; ab omni corruptela. Coronati eriam, quia uicerunt,amp; iam régnant in æterna gloriajuerèreges amp;facerdotes per Chriftum.Habitus autem ipforum deferi-ptio admonet,nihil in illis defiderari,fed uerè beatos elîe; ideoque amp;fedentes oftédun tiir,non quod indices fin‘t,autiudicentpro Chriftojled quiarequiefeunt iam àlaborib» tranquillisqueamp;purgatifsimis funtaffedibus , aftefsorcs (ummi iudicis. Quid aurem hi faciunt?Non uHum Deo fuppeditantconfiliirm, quid agac,autquaratione uel modo agat, hoc uel iJlud agat,fed iudicia eius approbant.Sciuntenim omnia eius operaef fciuftaamp;fanda.Idqnodmoxfequetur.Quidergonos faciemiis? Anæquufuerit no» inquirerein'iudicia Dei,autpræfcriberequid faciat,ue’ non faciat?Non puto.Habes in liacuniuerfitatefanélorum omnes patriarchas omnés indices amp;nbsp;reges, omnes principes,amp; totum Dei popu’um;habesin his ipfum Solomonein,amp;præftantifsimos fapien tifsimos(^; orbis proceresrhabes apofto!os,uirôs apoftolicos,martyres,amp; uniuerli mû-di fapientes. An his præiudic3bis?Seqnendo ergo ipforum exemplum,noli curiofas ne ftcrequæftionesdaudaiufta Deiiudicia, amp;nbsp;agnolceiuftum elîeDominû inomnibu» uijsfuisjamp;fandumin omnibus opçribus fuis.Ipfi gloria.

^eßribiturproceßio JànBifpiritui, nbsp;nbsp;nbsp;offeratioyOmntßientia 7)ei, çgt;

efuomodo a quatuor animannbios uehatur autßtHtneatur thronuf T)ei^lt;^ quid a^antanintalia,

T de throno procedebaht Rilgiira Sf tonitrua,amp;r uoces,S(S feptein lampades ignis ardentes ante thronum, quac funt ieptem ipiritus Dei. Et in côipeÂu throni mare uitreum, fimiie cryftaîlo. Et in medio throni, in circuitu throni quatuor animalia,plena oculis antè nbsp;rctrô.Et animal primum fimi*

le leoni,Slt;;' lecundum animal fi'mileuitulo, tertmm animal habensfa-* ciem inflar hominis, amp;■ quartû animal fimiie aquilæuolanti. Et qua* tnor animalia’finoulaeorum habebantalas fenasin cireuitu,amp;intus

O nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;—

plena crantoeuhs.Etrequiemnon habenr die ôf nolt;fie,dicentia:Saiî (Rus, fàiiRus, fanRus Dominus Deus omnipotens : qui erat, amp;nbsp;qui eE,amp;: qui uenturus eft.

Scop!M CJ* fi' Dominus nofterlefus Chriftus.tanquam fidelispaftorfnæecclefiæ.diduruseft'fata tus prinue par amp;ingentes calamitates fuperuenturas ecclefiie. ergo ut obftrucret os murmurâtibus tifhuiusu:- Scinquirentibus inDei iudicia,omnibnsq; perfuaderet patientiamin hifee malorum fîonis. tempeftatibus,præmirtic traftationem, qua oftendit omnia fieri aut permittià Deo iu-ftifsimaeiusprou!dcntia,gubernariqucuel adminiftrari peragnu,iudicio æquifsimo ôc fandifsimo.Hoc enim qui crédit ac tenet,in quibuslibet cafibus fupplex amp;nbsp;humili»

amp; obfequcns fc Deo fuo fubijcit,amp; femper clamat,luftus cftDomînüs in omnibus uijs fuis.amp;fandusinomnibusoperibusfuis.Atquehiceft uerifsimus ftatus primae partis huius uifionis,qu$abfoluirnrcap,4, amp;5;.elegantifsimainfuper, iucundifsima, amp;con-‘ folationeplenilsimaefl.Viuidius omniaproponuntur amp;pcrfpieiunturin huiufmodi idoneisamp;ccckftibus fimiilachris,quàmin nudisintelliganturuerbis.

Principib commemoratiir thronus,amp; cceleftis quidem thronus,rte quid in operibus, inprouidentiaamp;iudicijsDeicarnalcamp;corruptumcogitemus.Deinde infidens thro-no,reprælentatur nobis duobus coloribus,uiridi amp;C rubro. Eft enim Deus æterna effen ' ria, omnibus uirorem uel eile conferens.Idemardet amore ergagenus hominumjamp; béne unit hominirinobfequcncibusautem acrebellibus eft ignis confumens.Ambit , uerotlironumiris graminc uiridior, confolans nos,ne confternemur ad contempla-; _, tionem throi^^diuini, fed memincrimus temper eum qui iudex amp;c gubernator omniff* tn throno fedet,ueracifsimû effe, ac feruarepromiffa: effeilium confœderatû noftrum^ Circumcinguncthronum uiginti quatuor fenioreSjq^uihadlcnus quales fint, defigriati;

quafi adumbrati funtunoxin fine cap.4, Si. in dicetur quid faciant,aut quid loquail tur.Speiftatorcs certe iudiciorum amp;nbsp;operum Dei funt omnes fanfti in coelis .Non cnirrt’ talia time indicia Dei,quæ lucent amp;nbsp;cognitionem fanftorum réfugiant.

Sequitur iam,Exthrono procedebant fulgura,amp;c.ln throno eft fedens amp;nbsp;agniis,id-tpft, pater amp;nbsp;fill us,ex utroq; procedit Sifpiritusfanaus. Hamper interpretatione mox SymboUfdii fequitur,Quæ funt feptem 1'piritus Dei. Fulgura enim,tonitrua,amp; alia commemorata, {lifpiritui-fignificant,uel fymbola funt fanfti fpiritus;qui alibietiam per ignem amp;nbsp;aquam amp;uen-tum.Sc perlinguasigneaslegiturfuiffeadûbratus.Cæterùm nemo exiftimabit,fpiritu j,-. .. , fanótum,quiunuseftfubftantia, amp;nbsp;fimplicisnaturædiuinæ, in feptem effe difeerpen-duni particulas.Monui enim in cap.t, feptem Dei fpiritus poni pro feptiformi, plenifi fimo SeperfeftifsimofpirituDei. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a ■

Habemus in huius uifionisprincipio totum Trinitatisadorande myfterium,quan-tum fatis eft nobis feire Sc credere amp;nbsp;profitcri. Vnus eft thronus, uno in throno conti-* ' póntur fedens agnus amp;nbsp;fpiritus:una itaq; eft diuina effentia amp;nbsp;natura, una eft eius po* tentia Sc maieftas,unum imperium, quia unus thronus: breuiter unus eft Deus, uerus ætcrnus,irt lecula benediftus.’ficut amp;nbsp;Mofes Deut.d. amp;nbsp;omnes prophetæ Sc apoftoli ubique docuerunt. Cæterùm in hac unica amp;nbsp;indiuifa fubftantia cernitur apertifsima pcrfonarumdiftindio.Eft enimihthronofedens,amp;agnus,amp;abutroqueproceditfpi- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

titus famftus.Hoc trinitatis myfteriumconfitcmurinfymbolo.Relucet hoc palam ill incarnationeDominijdum angelus uirginidicit,Spiritus fanâus fuperuenietinte, amp;nbsp;pirtus altifsimi obumbrabittibi:amp; quod ex tenafcetur,filius Dei uocabitur. Similiter in baptifmo Chrifti auditur uox cœlitùs fuper Domino;Hic eft filius meus dileftus.Ap parctitem fpecie columbæ fpiritus fanûus.Vndeamp;nospræcepit baptifari Dominus , nt nominepatris amp;nbsp;filij amp;nbsp;fpiritus fanfti. Hæcprofefsio uera eft amp;certa,fcripturis apcr nfsimis Sc uiua prædicationeapoftolorulie tradita:ficutamp; Tertullianus cotra haereti-cum Praxeam demonftrat.His potius credendum amp;inhærendum eft,quàm prodigio-fis amp;nbsp;blafphentis Hifpanicis Seructi corruptifsimi hominis fophifticationibus.

Singulariter uero explicatur hie nobis totum fpiritus fanaimyfterium,amp;paucis Defpiritu quidem uerbis,quod copiofius enarratur in Euangelio fccundum loannem. Prin- fanâoi cipio notatur eius pröcefsio,quam quidem olim nullis tradi fcripturis temercaffcruc- Procefsioi tunt.Ioanneshic:De throno,inquit,procedebat fulgura,amp;«.Et mox: Quæ funtfeptem ipiritUs Dei.Grcccis autem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f vz/f fignificat procefsionem,uel emanationem. At lo-

anneshic dicit,fawcpd/oZ/i',procedebant,emanabant. Ideoq; reftè definit uetus ilia Con ^^iltinopolitanafynodus, «‘’cilt;=n'ï‘’-ro/«

eft,Et( credo )in fpifitum fandturn dominiim,ilium uiuificatoremjcxpatre f”'ocedentem,amp;c.Quoniam ueró Dominusipfedefpiritufandto loquensin Euange-* ‘o dicit,Ipfe me glorificabit:quia de meo accipiet,amp; annunciabit uobis. Omniaquæ-* Çunque habet patcr,mea funt:propterea dixi, qubd de meo accipiet, Sc annunciabit uo bi8:nemo intelliget fpiritum à pâtre duntaxat,nô etiam à filio procedere,de quo etiam . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f 3 diu

diu intet Græcos amp;nbsp;Latinos cft concertatum.Si enim à patre procedit, à fillo etiampro^ c^dit.Ideoenim amp;inpræfenti à throno legiturprocedcrc. At in throno non tantum fc-dens eft Jed amp;nbsp;agnus. De q^uo cap.5. lubijeietur,habere agnum oculos leptem, qui fint feptem fpiritusDei,mifsi in omnemterram.Qiianquâ ergo Ioannis dicatur fpiritus procedere à patrc:præmittitur tarnen, Quem ego ( ait filius) mittam uobis à patre.Eti-* terum: Quem mittet pater nomine meo.Breuiter: Si una eft patris amp;nbsp;filij fubftantia amp;nbsp;natura,nottiuideo quomodo fpiritus pofsit à patre procedere, utfion ctiam procedat à ' filio.Sinamus illas potiu« ferupuiofas difputationes ingenijs öciofistcredamus nos,fpi

peratiofDt' i Prætercauirtusueletiectus ocoperatiolanfti ipiricusnic quoq; typisegregie proa ntMt ponitur amp;nbsp;explicatur. Principib cnim fuigurar,quando'obfequentes illuminât, amp;re-lt; belles territat minis grauifsimis.Deinde tonat,cum inuehitiu in fceleratüm'rnundum»' amp;nbsp;arguit ipfum de peccatis, detonans horrenda Deiiudicia* Duo apoftoli in Marco ap-^ pcllantur filij tonitrui,uel tonantes, Donnerer. Præterea edit uocesfalutifcräs doftrinæ,* adhortationis Sc confolatióflis, per homines, in gratiam hominum. Poftremö cum in-explicabilispropemodum fit.efFcüus fanfti fpiritus,feptenario tarnen numero comprd hendit aut ablojuitcius plenitudinem, ßc ait, ardereantethronum feprem lampade^ ardentes,ardeates inquam^non extinfl:as,aut fumantes. Illuftris cfténim amp;effic3X

■' gratiafamftifpirituSi deqyaanteaquoq;dilt;ftum cft. Hæc autem cum in throno inue-.j nbsp;nbsp;niantur,quomodo uerifimiJecuiquam uidcatur,iudiciaindeprofefta,ullafuiparteel-

fecorrupta,contaminataaut uituperanda?.Spiritulànô:o'conferUanturômnia,i^ cius

Mxre wfre“ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

His aGceditaiiud,mareante thronum lutieum.fcferéscryftallumlimpïditatéamp;péi-’ fpiçuitate.Significatur hi» numdus fragilis, qui fubieftus eft Deo,amp; ueluti in confpe-' ftu eius.Et alias quidem in feripturis fanftis propter inftabilitatem,ac çftus fragoresc^ji ' ' typura gerithuius mundi uarij amp;inconftantifsimi.Et uitro quidem eft fragiliorhuius mundi ftatus.Sequeturhuiusaliquid in cap. iç-Atquæcunq; fiunt in mundo miraua-' iietate,ea omnia ceu in Jpeculo relucent ante thronu, utilla omnia ceu incryftallouH dcat Dcus;cuius oculos uel fcientiam,ne minutifsima quidem fugiunt.Ne itaq-, cxifti-inauerimus,ca quæ in mundo fiunt,temerc fieri,ßefortuna quadam præter feientiam Deiaccidcre,aut nefeiriaDeo. gt;nbsp;i n

. Redit poft hæc iterum ad thronum, ut quem femel deftjtibere coeperat, porro abfol-» uat;fimul amp;nbsp;oftendat,opéraüei omnia quç fiuntper crcaturas fuas eßefandlifsima.So-* lent autem folia uel tribiinaliaaut throni regum fuftentari amp;nbsp;ornarianimantibuSjficu-ti folium Solomonis leonibus: quod uidcrclicet j.Reguo. Alibi principum currus triumphales animantiapræftantioratrahût. Adhunc ergo modum peranthropologiam animantia thronoDei adiunguntur.Deus cnim inprophetis uehiturfuperCherubim, id eftjcurru fuo diuino.Et Chérubin aperte nominat Ezech.in cap.io.animalia.Ac con-textus totus euincit, intelligendum locum de curruDei, trado peranimalia, quoipfe ex urbe Hierofoiymorum euedus cft. Multa eft apud poetas curruum deorum metio, forte àprimis feriptoribus petita ex lacris literis.Satanas enim,Dei fimius femper,cona tur infamarc uerbum ueritatis.Nos omifsis poëtarum nugis, confiderabimus fobriam uchiculihuius,uelDei autdiuinipotius throni deferiptionem. Infidet Deus cmnipo-f tens huic throno. Sefsio in fcnptuns,cft gubernatio. Significatur ergo, Deum infidcrè’ creaturis omnibusnd eft,crpaturas fuas gubcrnare,amp; omni^fapientifsima fuaprouideJ tiain omnibus agere,ufurpando quamuis creaturam pro bona Stiufta fua uoluntateftf cundumcuiufquenaturam.Dicemus autem,per animantia illaomncmDei creaturam intelligi,dilperfam per quatuor mundi plagas:hoc eft,roto orbe comprehenfam. nbsp;nbsp;' ■'

Primhm autem indicatur,quo loco in throno fucrint animantia illamimirfi in medio throni,amp; in circuitu throni.Rogas,Si in throno,quomodo circum rhronum?Si cic cum thronum,quomodo in medio throni?Rcs ita cöcipienda cft, ficuti amp;nbsp;prius monu imus,utintelligamus,fub.throno media animantia inferiori fui partein medium throni introrfum per tigifle^öc thronum ita ucluti fuftentafleft'upcriori autem parte, pefto-rib.

IS â POCA L YP S 1«. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;if

ïib.inquam Sccapitib. alisq; prominuiffe,ac ita ambiuifte thronum,uelutiq; circunde-dilTc.Ita enim in medio eiuldéthroni fuilTe,Sein eiufdèm circuituapparcre potuerut. -..p Deinde animantiaipfaqualiafuerint.diligéterdefcribitur.Niimero futrftt quatuor, ^uiaScolimidemnumerusabEzechieleexprelTus eft: Sccardinesorbis per quaterna- dttiniMai rium numerüpulchrèdenotantur,uniuerfitatérerum cóprehendentes. Alij finxerunc hic quatuor orbis monarchias, Scc. Singulafuas habuere facies,8c fuacorpora, alas fea nas,easq; plenas intus oculis,ficuti Sc corpora ipforu plena fucruntoculis.Primu refers bat lpecie8cfiguralconem,fccundûuerôuitulû,tertium hominem,quartûautem aqui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Jam uolatem.Significari his uidenturonanescreaturç,uifibiles inuifibiles,rationales Ss irrationales,Sc quidé exccllentioresJ^a poftea in 5.cap.audiemus,omnes c/eaturas có^ iudas unaninaiteragnu,Scin thronofedenté cóceiebrare.Et quidé omnib.utitur Deus: Spie,luna,ftellis,acre,igne,animantibuS)breuiter omnibus.Quas ueró delegerit créa-, turaSjUt aliquid per iplas exequatur, eas efficit efficaces,qpafuis inftrueiis pro fuaratio, ne Sc conditione,ne quid eis défit pruden,tia:,rationis,roboris,uif tutis,toierantise., la*; boris,pernicitatis uclceleritatis. Humana facies fapientiâ,Scprudenxiâfignificar, utSc. oculi profpicientiâ,uigilanciâ,aftutiâ, 8c agendi felicitate. Leonina facies robur Sc fpiy tirudinem,animofitaté depiqj denotaçut bonis aut uituli afpedus .tolcrantiam labo-riszpernicitatéâquilaScalæfenæ. Exempli gratia:Delegitfisbi Deus Aflyrios uelBaby-lonios,qui Niniuédeftruant. Hos ergo.ficut,apud Nahue?:tat, præparauit Sc inftruxie Dominus ut elfentaquilis uçlociores.Etreliqua qüaclegisNahum capa SexSiçautem, funt omnes çreaturæminiftriiudiciorumDei,prodeunXôse;xhoctribunaJi.

Deinde actingitur etiarri,quid agät animaliaiUaiCircuiidâc thronum,fcmpcr prçftp lantes Dei jmperiû,ut hoc capeflant alaçfiter,celeritcr, fortitcr. Neqjatptb requiem ha-. fcent(eii;Habent inquit, non habcbat,aut habuerut, f6d:habeiit).p|Uam:ideft,fu.nçin opereDeiperpetuó.Nó.eftauté quod hic intelligamus,rnpleftiaaffic-i ilia.Sed Scperpe tua laude celebrant Deum pmnipotétem.Aretas;Non labo/iolum,inquit,aliquid figni ficat,Et requiem non habent,fed continuum tenoré circa dipinçlaudisçonccntû,84c«lt;

Poftremöponituretiaforma hymni Sclaudisomniucreaturarn.Olim DauidqupqJ cecinif.Laudate ilium fol Sc luna,Scc. Hymnus idé ponjtur Ifaiæ 6. Quidauté célébrât malium, cr in Deo creaturæ omnesj quarü opera utitur Deus, 8c cuius uim Sc operationem ipfæ guidhiiwJi» fentîunt?Sanditatem in primis.Hæc maxime ad lummârei pertinent. Docent enim, [ctndufitt Deumeflelandumjimpollutüjiuftum,optimum,omnipotentem, omniagenté, æter-

tens.qui erat,amp;c.Quæ quidé uerba expofuimus cap t. Quis inde non colJigat,fanda amp;nbsp;iuftifsima elfe eins opera amp;iudicia?Qi.iis ergo poRhac iudiciaamp; opera Domini uitupe-« rauerit?Iiiftus eft Dominus in omnibus uijs fuis,amp;.fandusinomnib.operib.luis.Tefti monium hpe omniu creaturaru fpocaneos, promptos, alacres amp;nbsp;fecuros nos reddit, ut li béter acquiefcamus in iudicijs Deijiie ulla in re obloquamur Deo, cur hoe auc illud fa ciat? fed (ïmpliciter nos fubijciamus Deo,credentes omnia illius opera bona elfe,8c fie riinutilitatempiorû;8cin iuftifsimûimpiorumlupplicium.Sandus eft Deus patcrjlan dus eft Deus filius, fandus eft Deus fpirituftandus,fand’ eft unus Sc trinus Deus,adoi randusin fecuIa,Sandafunt omnia opera cius,8cimpollutæuiæeius.Rediusaût ter lai gimus Sandus,quamnonies exexemplo Complutcnfi.Namprioremledioné appro-bat Ifaias.Deo omnipocenti fit laus Sc gloria.

T-T cum deder/nt animalj'a ilia gloriamâf honorem amp;nbsp;he»i \ nedivlionem fedend fuper thronun1,uiuend in fecula fe^ culorum, procidunt ingindquatuot Seniores ante feden* tern in throno, adorant,uiuentem in fecula feculorum; abijciut coronas fuas ante thronuin,dicentes: Dignus es Domine f 4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3«

amp; Deus nofter,accipercgloriam 8c honorem potentiam.Quia tu creafti omnta,0«f per uoluntatem tuam funt, Ôc creata funt.

Vifio hæcdiuinifsimareflèintellefta, Scfideli mente repofita,informatnos refti operibus Dei rite dijudicandis^ut fimus timen tes Dei,patientes, totosq; nos Deo fub-ijciamus,eique omné demus gloriam.Hicenim eftipfifsimus,qui ad no« redit,fru6lu»gt; amp;nbsp;omnium quæ hic dicuntur fcopus.

Obiter uerb,quid animantiafecerint,repetendo ingerit: lîmulamp;quidî4fènioresf(l cerint, exponinHis manifeftc érudimur,quid nos quoque Deo debeamus, quid iu-dicemus de eius operibus, amp;nbsp;qüómodo in his nos ergaipfum geramus.

Animalia ilia,id eft creaturarum uniuerfitas,quarum opera Deus utitur, ih admini-ftracionererum,Deo fedenti,id eftregnanti Seguberrtanti omnia,Deo inquam uiuen-ti in fecula,id eft æterno,uiuojomnibusque uitam tribuenti uel infpiranti,tria afcributi Principib quidem Gloriam,clt;f/*i«,quæ eft maiefta«,exiftimatio grauis,fplcndor uelopi nioceiebns,die reputation,'wiemanietifagt,derrhitm,prys oder hocheacbtung:cum de Deo migni ficefentimus,profitentes nihililloeflemaius,melius,illuftrius,iuftius,fandius,amp; om nino præftantius. Hane gloriam illi femper dare iubemur,atquc Deo nihil habere in of be charius amp;preciofius. Deindedant Deo honoiom,Tifiw. Significat autemhono rem amp;nbsp;precium,adeoque debituni officiumque quod alicui debemus.Deo debemus re rierentiam amp;fubielt;ftionem,utpote fupremo bono,amp; Domino unico amp;nbsp;uero uniuerfo-rum.Paulus Rom.i3,loquen»d«obedi0ntia débita magiftratui: Cuitimorem,inquit, debetis,timoremilnpendite:amp;cüihönorem,honorera. Sequitur tertio loco benedi-

ftio,quam appellauit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;giatiarum aftionem nimirum amp;laudcm.Omniaenim

ôpera Domini laudare, amp;nbsp;proijs gratias agereiubemur.BenedixiflediciturlpbDeö» pro afflidione maxima fibi irrogata; Nam dixit:Siciit Domino placuit, ita faftum eft: Sitnotnen Domini benedidum. Hase omnia dum animalia fedenti fuper throno tribuut, fuo exemplo nos quidfaciamus inftruunt,omnia amp;nbsp;fingula hæc Deo darc.Quod fi fecenmus,ceflabunt murmura amp;dilputationes inftitutæ de operibus Dei perriman-dis,amp; curiofitate noftra indagandis. Ciim panegyrico animalium coniungitur,8C

perias expofui. Nó habent hic mortale« unum auralterum exemplum fanfti alicuius, aut fapientistfed omnium fanaorum,fapientum,piorum,illuftrium4; uirorum. Exuti funt carne,carent affeftibus amp;nbsp;erroribus: purgatifsimis ergo funt iudici/i, ut non pof^ firtt nobis exempla fubminiftrari clariorâjpurgatiora^rTriadchis fenioribus,aut qua tuor traduntunquæ fecerint aut praeftiterint,non cuilibet quidem, fed fedenti in thro-no,amp;uiuenti in fecula feculorum. Itaenim repetuntur epitheta Dci,de quibusantca diftum cft.Diximus autem,fediliä fandoru circum thronum efle difpofita,in quib.fedc rint,amifti candidis ueftib.amp; coronati coronis aureis,uiUentes cum uiuentc in fecula.

Hiprincipio confurgut ex fuis fedilibus, autcathedris amp;nbsp;fubfelli/s, procumbuntqj (TTfe’opi-riJC/jCadunt ) in genua,uel in faciem coram Deo.Cadendo autem uel procumben-do fignificant deniifsionem uel deieftionem animi,ut difcamus fumma cum humilita te amp;nbsp;reuerentia animas amp;nbsp;corpora noftra fubmittere Deo noftro,nos ipfos inquam totes amp;nbsp;omnia noftra bonæ eins fubijeientes uoluntati. Quod fi animæ beatæ amp;nbsp;purga-tæ,iamlt;^ue conlpeftu Dei fruentes, procumbunt coram Domino:quid non faciat homo mifer,aerumnofus,mortalis ôipcccator?Pudcâtipfum rebellionis amp;nbsp;fegniciei, qui fubieftiönem tantamcernit in animabus cœlitumnobilifsimis amp;diuinifsimis.

Deinde adorant fanfti,amp;adorant quidem non alium,qHam in throno fedentem, ui-uentemc^uein feculapattern,filium amp;nbsp;fpiritum fariâum,Deum trinum amp;nbsp;unum,«ter.*

Ut in unum folrtm îmmenfiim,fapientifs.opt. maximum, iuftifsimum 8c clementifsî-ïnum.Qui autem fie procumbunt coram Dei throno,amp; Deum fie adorant,nihi) rixan-turcumDeofuperoperibus fuis;nulla impatientia cumDeo expoftulant,cur hoc facial,amp; illud permitcat?

Accedithis omnibus,quodinterhæc detraftas capitibus coronasproijciutantethro proijciuntco-num,ad pedes fedentis in throno. Hæc fane non eîtmodeftia infignis tantum,fed amp;nbsp;j-on^^ fanâL exemple carens humiliras infima.Primafius interpres Apôcalypfeos, Deo uidelicet af-» figwantes, inquit, quicquiduirtutis,quicquid habeant dignitatis.Illi enim quicquid conquiritur,iure tribuitur:àquo,quiuicerit,adiuuatur. Hçcille. Significantitcm,at-que teftantur, nolle fibi ullam ufurpare potentiamdiuinam, nolle feregnare, nolle fc ceu Dei confiliaiios Deo dare confilium,aüt illi tantillum præfcribereded omnem po-tentiam,imperium omnc,amp;adminiftrationem uniuerfam,adeoqjfeipfosregendos eu totauniueriitategiibernandafubijcereDeo.Nam cxperiunturamp;uident neminem in orbe, in cœlo aut in terra elfe fapientiorem,potentiorem, maiorem; neminem fidelius, dillgentius,tucius,melius gubernare üiiiuerfâ. Acquiefeamus ergo,6 fratres,fanftoru iudicio,amp; confentiamus in his cum eis pef omnia.

Qiiinimodifcrtis uerbis teftantur,eufabiecerintcoronasmon quhdingräti Deo,do nafua non magnifiée æftimennfedquodagnofcât ingenue illi foJi omnerrtdéberi glo riam.Ergo cnmanimalibus amp;uniuerfis Dei cteattirispulchrèconfentiunt, amp;nbsp;hymnû uel panegyricum principi fummo dicentes,côfitentur ilium dignum cfteaccipere glo-nam,amp;c.Accipere autem dixit,non quodantea non hâbuerit:fed quod indignifsimum uideatur,fi uelipfi, uel ullaalia creatura,iliafibi Uendicareuelit,quæfolius funtDei. Dk biü aileinyeirt,dich der dingen an^tincmmen,odcr dich der dingen jcgebruchcn. Non competnnc hæc ullicreaturæ,amp;c. Magnified autem prædicant Deümjqüem uocant Dominum amp;nbsp;Deum luum.Quædam exempla addunt, i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qui fcilicet failftiis es. Per omnia enimi

congruunt amp;faciunt cumanimantibus,quæ amp;ipfaclamarunt Sandhus,Sandus, Sandus Dominus Deus omnipotens.Eidern dederunt etiam gloriam Sc honorem. De qui busantea.Sic eadem eidem nunc quoque tribuunt feniores.Pecüliariterautemtri-buuntDeopotentia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fibiadimunt.Cur ergo diuinam potentiam amp;nbsp;opera

tionem tribuunt Papiftædiuis cœlitib. qui tarnen hic difertè haue foli Deo ipfimet tribuunt? Viuentes non æquis tulcreanimis loannes amp;nbsp;Petrus, qubduideretur populus ipfisaliquidtribuerepotentiædiuinæ.Nam cum claudum ante templumreftituiftent, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ccehtef

Sc populus obftupuiftet,dixerunt'.Viri Ifraelitç,quid miramini fuper hocùut nos quid potentii intuemini, cét nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;H tiieißdx, amp;c.quafi propriapotetiaaut pietate effeceriinus ut D^O)fionJibi

hie ambularet.Deus patrum hoc fecit,amp;c.quanto uero minus cogitabimus nunc qui-dem,dum liberati funt omni corruptione,poftulare fibi tribui diuinam potentiam,aut diuinos impendi honores?amp;c.

Rationem porro addunt,aut reddunt,cur SC le amp;nbsp;omnia fua Deo fubijeiant, eidemd; Dow cundlO'» tribuantgloriam,honoremamp;potcntiam.Quia,inquiunt,tucreaftiomnia,amp;pér(«'*«) rumcreiitortt uoluntatem tuam lunt,amp;creatafunt.Ingens,adeoq0mmenfaefthçcDeigloria.Quan feruâton tus,inquiunt,lis,amp; quod omnis tibi debeturpotentia amp;nbsp;gloria,colliquefcit ex opificio autcreatione mundi uniuerfi.Nemo tibiadfuic increatione, nemodedit confilium, quid aut quomodo faceres,nemo uel tatillum iuuit.Quis ergo tibi in poterttia accede ret in participate!? Quisgloriaretur corate Deo omniûconditore? Solus condidifti o-mniajoins conferuas omnia,lolusgubernas omnia,Voluifti,amp; fada funt:dixifti,amp; creatafunt. Dixilfefatis fuit. Voluifte fatis fuit.Etquidemfubfifturtt omnia hodiepeS uoluntatem tuam,fine ulla tuamoleftiaamp; labore.Gubernas omniapulcherrimè,ópti-mo^ue ordine.T eftatur hoc aftrorum curfus admirandus, rcrum uicifs itudo iucunda, frudusindeenafeens fuauifsimusamp;copiofifsimus.Quisergo feamp; omnia fuanonli-benter tibi amp;tuæ adminiftrationi fubijeeret,quis non omniafuatibicrederet,quis non agnofeere^ tuam efte potentiam amp;gloriam?Hçc obferuemusanimisattentis,ucu

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De Ie*

Tgt;epilent e in (brono, tenente Itbrum eUxtera, ohpgnatum p^illtepptist ^ttillil^er ille obpgnattfs.

T uidi in dextera fedenns fuperthronujibrumfcnptum intus in tergo,obßgnatum fi'gillis feptem. Et uidian-* gelum fortem,predicantem uocc magna:Quis eft dignus aperire librum, amp;nbsp;foluere fignaculaciusC'Etnemo pote*

rat neque in cCElo,neque in terra, neque fubter terra,aperire librum, nequeaipicereillum.Et ego flebammultüin,quódneino dignus in* uentus effet aperire amp;nbsp;legere librum,nec uidere eum,

Pergït iam plenius Hefcribere fedentem in throno,cuius fuperius quædam,amp;paucu la quidem illa,attigerac. In his non eft minimum huius caufte noftræ mométum. Nani nunc depionftrabit, quodinhac traftatione potifsimumeft,prouidentia Dei omnia quæ fiuntinmundojiuftifsimè amp;fanaifsimèadminiftranperChriftum.Id quod om-nes Dei fanfti amp;creaturæ agnofcétes, nobis in exemplum,quod nos quoqifaciamus, laudant celebrant uiuentem in fecula.

Singula autem uerba expendere oportebit,cum in fingulisfint myfteria maxima, Sfdttwrtro amp;nbsp;nihil dicaturtemerè.Et Deus quidemilleomnipotens fcdetin throno.Sedendoau-olleiK ^^nioftenditurnon tantum iudicandi,præfidendi,dominandiq; poteftas: fedamp;feda-tus animus ( non perturbatus ullis iniquis afteftibus, more iudicum huius feculi ) amp;nbsp;fummain rebus omnib. aequitas. Deinde liber conlpicitur in dextera fedentis, de quo libro copiofius erir dicendum.

Videtur faótaallulio hic,utalias fæpein fcripturis,ad principes huius feculi, qui ha-bentlibros legum,priuilegiorü, inftitutionum quid agatur,fecretorum, agendoru de-niqueamp;aiftorum,iudiciorum,damnatorumamp;ciuium, uitçamp;mortis.Sicenim amp;nbsp;Deo liber amp;nbsp;libri affingutur.Mofes dicit Exodi 32.Dele me de libro uitæ, amp;c.In Pfalmis mul tus eft horum librorum Dei fermo;Pfal.5d. dp.ijp.Danielis feptimo aperiütur libri,quo rummentiofitamp;Apoc.zo.MemorialislegiturelTecoramDeolibcrjMalach.j.Liber et go hicDeijOmniaconfiliaDeijOmniaeius opera amp;nbsp;indicia continebMoxenim audic-rfter index nius,exhoe libro ueluti ex fonte prodire,quçfiunt in mundo.

TriaautcmpeculiaritcrdicunturdehocIibro.Primum,quódnoniaceatin throno, quot;nbsp;pel in fini! fcdentis,autfub throno,aut ad uel pone thronum fit fufpenfuszfed qubdfit in dextera Dei manu. Significatur ea re operatiua Dei uirtus, amp;nbsp;iuftifsima quidem illa, potentifsimaq;.Non enim in finiftra conlpicitur liber.Deus ergo operator amp;nbsp;continet lÆcr itttjwcr uej adrniniftrat omnia opera amp;nbsp;indicia fua fandifsimè. Deinde liber ille intus amp;nbsp;à tergo forti fcripttii. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eftfcriptus.Pronidentiaenim amp;nbsp;iudicijs Dei cotinentnr bonapariter ÓCmala,

Felicia amp;infelicia,afperaamp;mollia,i,ifibiliaamp;inuifibilia,apertaamp; ar cana,deniqi omnia. Liter olßgna nbsp;nbsp;Poftremó fignatus eft liber ille figillis feptem.Validifsimè enimclaufus atqueconfit

matns eft.Indicia enim amp;nbsp;operaDei firma funt,uera,iufta,amp; irrefragabilia. Sigillorum ptem. ufus uarius eft apud homines,poteft tarnen contrahi in duo capita.Principió apponun tur figilla fidei ucritatisque amp;nbsp;iufticiæ caula.Deledus habetur maximus in apponendis figillis.Neque enim cauiis iniquis,uanis aut falfis appenduntur.Sunt ergo figilla certi-r«m. tudinis Sc iufliciæteilimoniaMM gibt einem brie/fvndfigel,dM er ein eerlicbe fach habe, mitt der vigt;arheitvmbgangc,\mdßnerf(ichßchcrfyc.hidignuin uidetur.obfignatis obgannireliteris.Si-gnificatnr itaque, figillis libro Dei indudis,uera,firma Sc iuftifsima efte Dei indicia amp;nbsp;opera,qnæcunqueeius fiuntprouidentia,amp;perChriftum difpenfantur.Turpifsimum fueritobloquidiuinis iudicijs,auteius calumniari opera. Deinde figillis muniuntuc arcana,nepateantcuiuis, fedillisduntaxatquibus deftinatafunt.Indicia ergo amp;nbsp;opera Dei plurima funt oculta,nec omnibus patent, nifi quibus deftinauit Dominus ,fide-libufi

lib.fcilicet,8c obfequentibus. Cæterùm fepts dnntaxat funt figilla,quîgt;d his plenitu- Septejti do temporum,8c peragendarum in his temporibus per mundum 8c ecclefiam rerum,iu diciorum^jDei amp;nbsp;myfteriorum comprehendatur.

lam ergo apertio libri,8c figillorum refignatio,aliud non eft,quàm reuelatio iudicio Apcrtiolibrî rumDeûdeclaratioqiConfiliorumeiusoccuItifsimorum: deniqjoperatio,adminiftra- er/igittor«)jr. ïio 8cexequutio uoluntatis einsinftifsima fandifsimaij;, vnderdeinßgeldertr'dyo vndyvir-heit. Nihil fit in ilia apertione contra ueritatem,fidem,dileiftioné,iufticiamc^;Dei. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„ .

Et multis quidem,nccnon diligentifsimé præclarifsimeq; agitur de figillorum aper tione,quis uidelicet dignus uideatur aperire ecclefi.æ occulta Dei indicia,8c exequi ad- ™ c n miniftrareq; fànétifsima eins operand eft,cui datum fit regnum 8c adminiftrâtio diui- '* næ prouidentiæ. Angelus enim,nec quilibet, fed fortis Scinfignis quidam,inten ta noce clamaf,ut nos omnes excitât ad attentionem, diligenter^; obferuemus quis ille fitj qui 8c librum aperiat,8c figilIafoluatautrefignet.Diu nero tenet fulpenfursi auditoré, fpeiftatorem leftoremüe,priufquam ilium oftendat,nimirum uthunc nôbis commen-* detjquammaximé. Nemo,inquit,in totarerum uniuerfitate, inter fanlt;ftos cœlites, inter homines terreftresSc fubipfis terris repertuseft, quipotuerit uel aperire uelrefi-gnare librum.

Obferuemus,neminemeirequipoCsitaperirelibrum,8caperirefigiIIa,præterunum SoliChri/loid Chriftum.Curergo adminiftratiorerum tribuiturautcommunicaturdiuis? Nemo po diatturregm^ teft nobis diuinaapcrireconfilia8ciudicia,nemopoteft adminiftrareea quæ inmun- gr ddinini^ri do operaturDeus iudicia 8copera,nifiunusChriftusDominus: quareitaq; tantabe- dipotefiasadi' beneficie accepi,fed per interuentum 8c potentia meritumq; huius uel illius diui, cui hoc Deus concefsicjuc præfit huic morbo , amp;nbsp;fanet inuocantes nomen diui, uel Deum per nomen diui. Refucantur hi in præfentia uerbis Domini 8c Ioannis,dicentis, neminem uel incœlo uel terrarepertum.qui potuerit aperirc librum. Interim ucro circum thronum accumbebant 24,leniores, typum præferentes omnium faiiûorum in gloria. Nemo ex his omnibus inuentus eft,qui librum aperire potuerit. Longé ergo furiofio-res funt,qui adminiftrationem rerum in ccclefia tribuunt homini corruptifsimo 8c ruC pifsimoPapæ.Solus Chriftus accepitomnempoteftaté incœlo ÔCin terra; fiçutmox plenius intelligemus,

Fiet loannes, quod iritelBgefet magnum elle momentum in apèrtione, leûîone 8c tletui io^nni^t ïefignationelibriiftiusdiuini: 8c tarnen cernebat neminem fupçrefle, qui uel aperirci «el refignarepoflet.Nec plenc intelligebat adhuc ncgotium.Gefsit autem typum illo-* Turn,qui non intelligunt Dei indicia, neq; lei tint prouidentia Dei fanfteper Chriftuni gubernari omnia. Nam in his nihil aliud remanet, quam ludus 8c mœror. Gerte extra

Chriftum 8c apertionem eius,quaipfe nobis diuinareuelat myfteria, iudiciaq;,nemo reótè iudicauerit deipfis.Nifi uerbintelligamus, per Chriftum aperiri figilia,Sc eius di-fpélâtione,quidilexic nos, 8ctradidit fe pro nobis, fieri uniuerfa: quidrelinqueturin nobis nifigemitus?

Cæterùm triacommemorauit, Aperire,legere, infpicere.Nemo mortalium aperit* quia nemo difpéfationi tâtæ par eft,nifi unus Dei filius.Nemo legit uel intelligit plené Dei indicia,nili filins,8c cui ipfe,quantuq; cuiq;, reuelauerit. Nemo infpicit,id eft opd ra Dei 8c indicia Dei intueri poteft ,ut non oftendatur, nifi Chrifti fit imbutus purga-tusqjfpiritu.Abillo ergo petendagratia,nt quantum latis eft iudiciorumDei intelli-* gamus,8c pie de ipfis iudicemus.

Aretas Cæfarié.cpifcopus,huius libriinterpreS:NeqjquifqUa,inquit,exijs qui ear-lie carent,neqj exijs qtii in carne agut,neq; ex illis qui carnerelida abfeeirerût,exadani accepit diuinanirerum feientia.Et mox ; Nee folum iiullus eft qui eum aperire pofsit, ueriim etiam ne afpicere quidem:hoc eft,ne attenté quidé ad diuina indicia afpicere.Sc reliqua. Ipfe uerb contextus totius loci fatis cuincit,loqui loanne de iudieijs quidéifed maxime de adminiftraüone rerum.Dominus lefus lit glorificatus in fceitla, Amen.

^eßrihitur graphice in throno 2)ei,accipens ligt;-brum ex manu ßäentis, aperiens^

T unus de Senionbus dicitmihi :Ne flcucris, eccC uicifi ko qu^eft de tribu luda, radix Darn'd, ut aperiat librum, amp;nbsp;foluat feptem figilla eius.Et uidi, amp;nbsp;cccein medio thro ni Sgt;C quatuor animalium, 8^in medio Seni'orum,agnus

ftans tanquam occifus,Habens cornua feptem,8Coculos fèptcm: qui funt feptem fpiritus Dei, mifsi in omnem terram.Et uenit,ód accepit de dextera fedcntis in throno librum*

fer ChriSium nbsp;nbsp;Quoniam fleuerat Ioannes,quód nemo dignus cfTet uel afpicere libru in dextera ma

throno fedencisuiedum aperire;confolatur ipfum quidam ex 24 Seniorib.Nomé cmniif nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;non editor,unde amp;temercamp;curioscrequiriuidetur. Sunt tarnen ex interprctib.

qui exiftimentjfuiffe lacobum patriarcham:nimirum quód ipfius mox citatur oracu-1 umjaut uaticinium.Ita uerb dclabitur author ordine pulcherrimo ad defcriptioné cna filij Dei,per quern pater cœleftis,ficuti omnis ubique fcriptura approbac, regit omnia. Hadenus fedentem in throno,amp; fuperius Spiritum fandum defcripfit. Salutaria ergo hæc amp;nbsp;utilifsi ma funt eccleGæ dogmata, ex quib.folidatur uera fides.

Er cognitione Confolatio huius Senioris, amp;doftrina cert« cœleftis amp;nbsp;diuinifsimain hunc finem Chrifii omnia tendit,utintelligamus.omnes querelas,flctum,murmura amp;nbsp;uarios animi noftri æftua giibcrnäcis,cfl nonpofirereftingui,fedari Sc conquiefcere, nifi uideamusamp; credamus,Chrifto (quöd atumortiiluiet. hieperfpicucamp; clarifsimè traditur ) datam efle àpatreomnem poteftatemincœlo SC in terra-.ideóque à Deo patre conftitutum ut redemptorem unicum,ita etiâ caput,prin cipcm amp;gubernatorem omnium,qui fub figillo fidci amp;nbsp;ueritatis omnia quç Dei proui

I nbsp;nbsp;nbsp;dentia conftituta funt, gubernare debeat,amp;iamiam adminiftfet,amp;myfteria iudicio*

rum Dei nobis quantum fatis eft reuelet. Id fi credamus animo fincero amp;nbsp;firmo, tran* quillis erimus confeientijs in omnibus Dei operibus,eciam duris,amp;: à plcrifque habitis pro iniquifsimis.Scimus enim eum per quern gubernantur omnia,noftri efle generis, imo noilrum efle fratrem:amp; cum quidem,qui ex animo nobis faucat, mortem pro nobis obierit,nihil impefius in orbe quam hominem diligat: praeterea qui uicerit morte, peccatum,diabolum amp;inferos,amp;nobis quidem uicerit.Quisporrb lulpeftam habue-rit huius gubcrnationem,permifsionem aut opcrationem?Eft tibi in aulaprincipis fra ter,qucmcertófenfiftitibifauereexanimo:huicaudis omnem poteftatem iudicandi, gubernandiq;totam prouinciam efledatam, an difficili animo ei te fubijeis? Quinimo nihil non fperas à fratre te confequuturum.

ChriJloJafKm Teneamusergo,quod non tantum hie fcriptura,fed ubique inculcat,Chrlftum leeft regnum cr km Dei filium,amp; quidem confubftantialem nobis iuxta humanitatcm,moriendo pro fiotefiof. nobis,meruilTe ut ipfi daretur nomen quod eft fujoer omne nomen, ipfius^’, guberna-tionifubijeerentur quæcunque funt in mundo uifibilia Sciquifibilia. Sic enim Ioan. i.cap.tcftatur,Paulus quoque Philip.2.Colofir.i.amp;ad Hebr. cap.i. Inpræfentiuicifledi citurgt;utaperiatIibrum,amp;loluat fignacula eius.Pereiusergocognitionem,amp;fidemin jpfum confequimur,ut læto animo infpicere pofsimus librfi,iudicia amp;nbsp;opera Dei om-. . nia,eius4;apcrtionemamp;gubernationcm uniuerfiæquifsimis ferre animis,amp;c.

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cæterùm utreftius iudicaremus de gubernatore uniuerforum Chrifto,tamctfi ha-

rt/h flrgan ftejms eleganter ipfum fæpc defcripferit:pergit tarnen ilium adhuc fuis,id eft diuinifsi tijtima crplc» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pulcherrimis coIoribus depingere, ne quid ab eius gubernatione nobis metua-

mus,neiie non tranquillis animis cius adminiftrationi nos totos no libentifsimè fub-

trihu luJa. nbsp;nbsp;Pnncipih dicitur Leo ex tribu luda uiciflcpiimirum Chriftus ilk nofter; uicifle dia-

boliim,peccatum,mortem,mundumjnfernum,omnemquepoteftatem aduerfariam. Vicitaucemmoriendo,amp;itaemerfitinl'ummumfaftigium,Dominus fadtus uniuerfo i.pct.f, rum. Leo alioqui diabolus appellaturàbeato Pecro. Solomon amp;nbsp;prophetæ tyrannos Uocant leones. Nofter ergo leoiiem Chriflum uocat,non quemuis quidem, fed ex tribu luda.Alludit enim ad uaticiniüm lacobi patriarchy,quod extat Genef.4.jgt;.Vatieinatur ibi uenturum Schilo,copiæcornuacfelicitatorem,quiinftar leonis qui rapuitpræ dam,nec quifquam eft qui inde illum abigere audeat,fuos illos tueri, quos ex unguib. draconis rapuit,pofsit,ita ut nulla poteftas aduerfaria uelcontraipfum hifcereaulit.De claraturergoChriftusuidor amp;triumphator maximus,potentifsimus,inuiâ:ifsimus. Christ» foîut Id quod foli competit.Inuenias tarnen regulos,quos in lingulas horas expugnet prauâ intuilißimuit cupido, qui patiantur fefalutariinuiftos,fcilicet.Brcuiter, prima hæc nota in defcri-ptione Chrifti,oftendit Chriflum lefum gubernatoreni uniucrlî, elfe illû ipfum quem prophetæ amp;patriarchæ uenturumin mundum,principem inuidilsimumprænun-ciarunt.

DeindeChriflus appellaturRadix Dauid. quoallufumapparet adilludlfaiçti.cap. Chri^uird^ Tune prodibit furculus de ftirpe Ieire,amp; flos de radicibus eius afcendet.Certè Maria fi- Dduidii^ liaDauidisjCxquagenitus efl amp;jpuenitfacratifsimus flosChriftus,ftirpseratIclfe.ât-qui exipfisradicib.Dauidicis ueluirginis,exuerifsima inquam naturahumana,uerus homo in mundumgenitus eft lefus Chriflus. No enim angelos aflumpfit ufpiam,fed Hebrte.i, femenAbrahæ. Frater ergo noftereft,confubflantialis nobis, fecundum humanitaté. Hæc confolantur nos ualidifsimè,amp;réfutant hæreticos fortifsimèiaffingentes Chrifto corpusnô uerèhumanû.PluradehishabemusMart.i.Lucæi.î.amp;J« Pofleadeillo eo- chrißu^ dem Domino noftro diferrè dicitur,quód fit in medio throni,in medio 4 animalium,in nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;throtti.

medio 24, feniorü : ideoque eximitur ex numero creaturarum, ex numero angelorum, ex numero fanftorii.maior eft enim iftis,nimirn cófubftantialis patri,æqualis gloria Sc potentia. Nam pater eft in medio throni, inde procedit fpiritus; ibidé inuenitur iam 8c agnus Chriftus,nó tantu homo uerus.fed 8c Deus uerus. Eftq; diftinétaperlona.Nefcit enim confufionéadoranda trinitas. Deuspater,Deus filius,Deüsfpirituflanftus.‘pater nó eft filius,neq;hic pater,neq;fpirituflandusunus exillis, fedfpiritufl'anftus: onmes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

tarnen tres unus funt Deus,pater in fua hypoftafi,filius in fua,amp; fpirituflamflus in fuâ^ non tres dcos conftituentes,fed tres proprietäres Scperfonasinuna indiuifaelfentia æterna.Cum ueró commemoratur Chriftus in medio efleanimaliü,8cin medio fenio-rum:certè fignificatur iuxta diuinam naturam elfe ubique,eire uitam 8c conferuationê omnium creaturarum,etiain medio fuorum ôcfuæecclefiæ.Sicut itaquecredimus lefum Chriftum elfe hominem uerum,ita credamus 8c Deum efle uerum Deo patri con-fubftantialem.Pereatcum Ario 8c Mahumede Seruetus,8c quotquotnegat Chriftum cflefilium Dei, patri per omnia coæqualem. Præterea appellatur iam etiam agnus, non quod natura fir pecus, fed quod per agnum firpræfiguratus redemptor orbisin-nocens,8c unica falutaris hoftiaomniii fidelium.Agnus eft innocently fymbolum,8c fa crifieijs ab initio deftinatii. Abel agnii immolauit, iuxtalege iuge offerebatur facrificiu quotidie,manè agnus 8c ad uelperam agnus. Chriftus enim 8ceorum expiatio eft, qui ab initio mundi fuerunt,8c qui in fine futuri funt. Agnus pafchalis Exodi j2,cuius cru-orprohibuitabædib.8c tabernaculis angeium uaftatorem,typum Chrifto prætulit, cuius preciofofanguinerecociliati fumus Deo.Hane agni pafchalis expofitionemipfe Petrus i.Pet.t,8cPaulus t.Cor.ç.attulere. Congruitcum ipfis Ifaias in53.8c Aft.8.cap. expofitusperPhilippumapoftolum. Ioannesdeniquebaptifta,quiintento in Chriftum digito exclamauitiEcceagnusDei,qui tollitpeccatamundi.Credamus ergo,Ie-fum Chriftum ilium, cui omnis poteftas data eft à pâtre, efle liberatorem noftrum, ex piationem, reconciliationem,innocentiam, fanftificationem,iuftificationem,8c falu-tem fempiternamiquippe quem audiemus 13. cap.occifum ab origine mundi,eo quod unica eius mors,8c femel quidem perafta oblatio ab origine mundi,8ccontinue in fine mudi, fanftificer'omnes cos qui fanftificantur. Quod 8c Apoftolus alferit Heb.io.cap.

Porrb agnus fine faluator hic mfidi flare hie dicitur in medio throni,nimirum quod g iam

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\ i

iam iam obeat munus regis catholici,amp; facerdotis gubernatorisque,expedîtHS amp;nbsp;pa«,^ tus omnino ad leruandum.Sic uidet ftantem quoque S.Stephanus Ad./. Alioqui alij* inlocis federe Chriftumaddexteram partis legimus. Cui hiclocus non contradicit: cum federe,fit amp;nbsp;quiefcerc amp;regnare.

Agnui appii ' nbsp;nbsp;Præterea apparet hic agnus nofter in throno diuinæ maieftatis,neluti occifus : non

r«Ke/Hf Oici- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uerèoccifus fitacmortuus (id enimpaulopoftexprimiturdilertifsimè) fed

quod in morte no manfit,uerùm tertia die ex mortuis refurrexit, ut ita declararet fe ef' fe uitam,amp;relutredionem fidelium. Velcertè,quôd fecundum humanitärem legituf occilus,fecundum diuinitatem immortalis,amp;; nulli fubiedus contumeliæ. Vnde amp;nbsp;in lege alter hircorum Leuit. »6. madatur: alter uero non occiditur, fed opera uiri ad hoc deftinati in defertum educitur. Interea eft inter interprètes, qui fie exponat: Tan* quam occifus dicitur, quia fecundum Chryfoftomum 5c Auguftinum adhuc cicatrices uulnerum mortis in fignum uidoriæfuærcferuauit,amp;c.

fignut bdbet Habet item hic agnus Chriftus Dominus nofter cornua feptem,non quod reuera in-(ornuafepté. ftarcapræ Indicæ tot gerat cornua.Cornu,quod ex Daniele claret, amp;Zachariæ cantico Lucæ t, fignificatpotentiam 8cregnum.Septenariusnumeras,plenitudinis eft numerus. Significaturergo, Chriftum omnigena poteftatepræditum effe,diuinayhumana, imperatoria,poncificia,regia,brcuiterabfolutifsima.In»3.cap.audiemus,befttâfibifuin pfiffe cornua duo, tanquam agni. De quo fuo loco. Daniel cap./. Etdominatus eftei traditus,inquit,.amp;honos amp;regnum,utomnespopuli,nationes amp;linguæcolanteum,

Atnut habet dominatus eft domin3tusæternus,quinonperibit, nequedeftrueturunquam. ocul s [coté nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fepté habet oculos.Hos exponi t,amp; fubditiQui funt fepté fpiritus Dei,mifsi in

‘ ‘ omnéterrâ.DiximusfuperiuSjfeptemfpiritusappellarifeptiforméfpiritû.Significatuf itaque plenitudo fpiritus, quam effundit Dominus fuper omné carnem.Significatuf omnifeientia filij, in cuius oculis uerfantur præfentia,quæcunq; fiunt in cœlo ÿc inter ra,palàm amp;nbsp;occulte. Spiritus enim Chrifti,uis illaimmenfa, incomprehenfibilis amp;nbsp;diui nifsim3,omniafcrutaturScpenetrat,nihilabfçonfum eftab oculis eius,quiperuagan-tur totumorbem*

Ciualis /itgu- nbsp;nbsp;nbsp;Talisautcm,qualemhadenusdefcriptlim âudiuimus,Chriftus quempatriarchæamp;

bernator cm- ptophetç uenturum prædixerunt, uidor ÔC triumphatotfolus Uerè inuidifsimus,ho-nium,etquire nio uerus,dc noftrafubftantia amp;adebetiartr frater noftefuerus, Deus nihilominusue ' JeratJi^üu, rus,patri amp;nbsp;fpirituifando confubftantialis,reconciliator,redemptor,amp; unica falus mû-di:paffus pro nobis,amp; idem refufeitatus ex mortuis,in cœlum fublatus, omnem habés poteftatem in cœlo amp;nbsp;in terra,qui uidet omnia,fpiritum fuum hominibus communicat, Setoti us generis humani fidelifsimus eft cuftos amp;affertor:hic inquam Chriftus le-fus Dominus nofter,uenit 8c accepit,non rapuit aut furto abftulit,fed accepit librum il lum diuinæ prouidentiæ, iudiciorum Dei, gubernationisque omnium, utipfe aperi-at, Scfigillaeiusföluat: ideft,utredempcis fuofanguine indicia Dei nobis reuelct,8C omnia in cœlo 8c in terra adminiftret. Ergo cum feiamus gubernatorem omnium, nobis datum effe redemptorem,regem,pontificem, amp;nbsp;unicam falutem noftram,quis porrónSlpontefefubi;ciatadminirtrationieius?cumqscertönuncintellexerimus,luIgt;

figillo fidei amp;nbsp;ueri taris geri per Chriftum omnia,quis audeat curiofius pofthac inquire reiniudiciaamp; operaeius,cuius fideiamp;gubernationi iamiâ traderemus omnia,fi qui- ' dem in manu noftra effent? Obferuabimus tamen,filium non ita à pâtre ilia accipere» ut uel pater fpolietur.Nam in Euagelio loan.ç.cap.ait Dominus:Pater meus ad hocuf-«pcre Itbrum temporis operatur,amp; ego operor,amp;c.Certè filius partis appellatur uerbum,os,bra chium,amp;c.uel utiuxtadiuinitatem m inor pâtre uideatur filius. Aretasenimrcligiofe, Quódlibrum,inquit,agnusdedexterafedentis fuperthronum acceperit,exparte hu-manitatis intelligendum eft:quemadmodum quôd occifus eft.Ex parte namque di uinitatis,nihil ex ijs quæ digne de Deo dici uel cogitari poffunt,tribus perfonis leiun-

ûim afsignatur,prætcrquâ produdionis modus ingeniti amp;nbsp;geniti ac procedentis, amp;c.

Singularis amp;nbsp;longe elegantifsima, planecjue euangelica, amp;nbsp;confolationeplena eft hæc Chrilh defcriptio: fingulariter er^Of èc imis eft reponendaanimis. Vbi pariter eos repeii-

IN A P O C A L Y P S I M. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7^

reperimus falfos efle fuoiudicio,qui no ueriti funt efFutirCjin hoc libro pfæter morcm apoftoIicum,pauculadeChrifto Scredemptionenoftradoceri.Oremus Dominum, uc il animos noftros illuminare dignetur. Amen.

T cum accepifletlibrum,quatuor animalta 8c ui'gintf qua tuorfeniores procidcrunt coram agno,habcntes finguli citharas phialas aurcas, pknas odoramentorum, quæ funt precationes fanftorum, canunt canticum nouum, dicentcszDignus es acciperclibrum,amp;S apen're figilla eius: quoniam occifusesjamp;redemiftinos Deo per fanguinem tuum, ex omni tri* bu,amp;lingua, populo, amp;nationc: Sc fecifti nos Deo noftro reges amp;: facerdoteSjSc regnabimus iuper terram.

Audiuimus,agnum accepiflelibrumdemanu fedentisinthrono, utaperiatipfum, eiufdem^; figilla rcfoluat:id eft, intelleximus Chriftum efleunicum amp;nbsp;æternum Sal- ChrißtuuerM uatorem amp;dominû, cui tradita fit omnis poteftas in cœlo amp;in terranpfum ergo folum cr ««icjwwo-amp;femperfaluare,ipfum nobis reuelare Dei myfteriaamp; iudicia,ipfumdeniq;guber- narcha. nare amp;adminiftrareresin orbe uniuerfas. Sequiturporró,quomodoomnes Deicreatu ræ fe geflerint erga hunc Dei filium, monarcham, amp;nbsp;omnia gubernantem. Proponitur hoc mira hypotypofi amp;nbsp;copia ubere,in typo animalium 4,^14 feniorum,amp;c.certe ut cxipforumgeftibus,dilt;ftis Sefaftis intelligamus, quid nos iniudieijs Dei facerecon-ueniat.

Etenim exemplum hoc plane eft multiplex,adeoc|ue fextuplex, quale uix inuenias ulla alia in re propofitum.Et in hac re momentum eft maximum. Principio quidemau diuimus in 4 cap.animalia quatuor conclamauifle ante thronum fedentis:Sanaus,fan âus,fanûus,Dominus Deus omnipotens.Deinde uiginti quatuor feniores procidifle, adorauifle,coronas proiecifle,amp; hymnum cecinifle,intelleximus. Sequitur iam tertius huius exempli gradus.Nam ut animalia amp;nbsp;feniores prius fingulariterifta fecerunt, ita modo coniunftis uotis animalia amp;nbsp;feniores procidunt coram agno. Procidamus ergo amp;nbsp;nos in omnibus Dei iudieijs amp;nbsp;operibus, corani agno gubernatore omnium, amp;nbsp;adoremus. Tametfi enim hie non addatur. Et adorauerunt:ideo tarnen procidifle intelligendi funt,ut adorarent.Etenim procumbere,eft adorare.Id quod etiam ex confequentibus intelligitur.Agno enim preces,id eft hymnum concinentes, oflerunt, quod latriæ eft.Præterea moxfequitur, omnem creaturam hymnum dixifle fedenti in tnrono amp;agno,amp;c. Etquidemduo loannes peculiariter amp;nbsp;diligenter in hoc exem-plo perfequitur .Principio enim pulchre habitumanimalium amp;nbsp;feniorum depingit.

Hie uerb locus eftlatis efficaxprobandæ diuinitati Chrifti Domini. Conferenda ChnfitMWfn» enim funt hæc cum ijs quæ in hæe uerbafcriptaaudiuimus in cap.4.Procidunt uigin-tiquatuor Seniores ante fedentem in throno, amp;nbsp;adorant uiueteminfeculafeculorum; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P^^^^

nunc uerb dicitur,qubdilli ipfi feniores prociderintcoraraagno:undeconfequens eft, *** uiuentem in fcculaamp;agnum pari gloria, honore amp;nbsp;cultu adorari: ideoc^ue filium pa-tri elfe coæqualem,adorandumin fecula. Vnde iam palam deprehenditur,abomina-bilis amp;nbsp;fœdifsimus Arij amp;nbsp;Seruetanorum error, confutatus in præfenti non tantum Arÿ bldfphe^ abanimalibuSjfedamp;àtotalanftorumincœlis ccclefia.Dilputantfubtiliter ociofiho- ntiamreHaurd mines,amp; uertuntinfleduntq; uerbaDeiprofolitafuagiganteaaudacia,utlibet:nos po wt Seruetui,

' tiusfequemur exempla omnium fanöorum amp;creaturarum in mundo, Scadorabimit« agnum cum fedente in throno benediftum in fccula.

Qtharic çr Deinde obijciuntur nobis feniores in pauimentum proftrati, manibus tenere citha-phialte. ras Scphiaias. Cithara in Plalmis Sc hiftoria facra inftrumentum eft muficum,laudi-busconfecratumdiuinis. Dephiala,cuius formæ autfpeciei fueritpoculum, multisa-gunt rei uafculariæ authores:ego fimpliciter poculum aut pareras intelligo,quales plu rimas in tabernaculo amp;nbsp;templo fuiffe legimus, deftinatas amp;nbsp;libaminibus offercndis aut fundendis, Sc fuffituiaut odoramentis excitandis. Interim ifta in fanâis cœliti-bus non funt accipienda corporaliter, fed fpiritualiter, fecundum fufhgurationera. Nam quid intellexerit Dci Ipiritus, reuelator arcanorum, ipfe fubijcit loannes, quae Kujicit criti' flint precationcs fandorum.Proinde fignificatur,fanftosDco offerte orationes:Qg«c cenjunif ora- jpß fntlongègratiores,quàmhominilit dulcis muficorum inftrumentorû concen-tus, ucl fuauis odor aroniarumaut fuffimentorum. Aretas interpres: Quod citharas habent,inquit, concordiam indicat,amp; confonantiam in agendis Dco gratijs. Hincau-temdifcimusiterum,quidagamusin iudiciorum ScoperurnDei contemplatione arque fenfu.Laudandus amp;bencdicendus cft Dominus, quoniam bonus,quoniam in æ-tcrnum mifericordia eius. Quod fi agendas funt gratiæDeo,fi'1audandafunteius opera amp;nbsp;indicia, quomodo expoftulant quidam cum Deo, uituperantcs, aut in lufpicio-nem prauam trahentes ipfius indicia? Difcamns item,ccclefiam Dei nuire non ampliu» decere organa amp;inccnfailla corpotaliâ.

Verum faert- Exhocloco beams Irenæus lib.contrahærefes 4.cap.33 amp;34..oftendit, orationcï Jjctuni Chri- euchariffiam fanûorum ipfam elfe oblationem,quam Malachias prædixerit offeren Itunorum. dampertotumorbcmterrarum.Sequutns eft illam expofitionem mox Tertullianus contraludæoSjamp;lib, 4, cotra Martionemft'equnti funt ali; ecclefiæ doftores. Sedfua-uesilli noftrinngones erudituli,hoc eft theologaftti Papiftarum,in his ueluti triumphant, umbratilcm interim amp;nbsp;uanifsimum agentes triumphnm. Applicant enim bæcfuo facrificio, quo fe finguntfubfpecie panis amp;nini offerte Deo patri corpusSC fanguinem Chrifti, proexpiatione uiuorum amp;mortuorum. At de tali facrificio non Joquuntur Irenæus amp;nbsp;Tertullianus, led de oblatione precum, qnam offert non folu# mifsifexconfccratusjled tora eccleha Chrifti fanguinefamftificata,in cœna Chrifti Deo patri gratias agens pro redcmptionegratuita.Ignorarunt iftipatre3beati,uenales Ch» nanæorum iftornmmiftas.

Co«tr4 inter Exeodem Ioannis loco illi ipfi Papiftæ interccfsionem lanûoriim in cœlis demon-cffnoncmfitn- ftr^reamp;confirmareuolunt. Enfanfti,inquiunt,dicunturpalàm orarein cœlo. Atpro üorum in cœ- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quod orent,ideoq; ueluti fuffragatores amp;nbsp;patron! pro cliétulis uel cnlto

ribus fuis in terris orant. Refpôdeo,orarc quidem fandos in cœlis, fed quod uos genus orationis uel Ipeciem fubijcientes,exponitisintercefsionem,deueftroaffuentes colin-' gitis,amp; maliciofe quidem ac falfb confingiris. loannes iplum fefe exponit, ut nihilo-pus fit ueftris futclis.Subiungit enim,Et canunt canticum nouum.Sed amp;nbsp;formam hu-iua cantici totam récitât, ne quod de prccibus dixerat, aliquis corrumpcrct. Continet antem formula ilia laudem amp;nbsp;benediûionem uelgratiarumaftionem,nonintcrcef-fionemuel inuocationem. Certum eft enim ucl ex apoftolidoftrina, 1. Timoth.a-Sc Philip.4..duas elle Ipecies orationis præcipuasnnuocationcm amp;laudem,uel gratiarum Vmbræ legis aiftionem.Atdepofteriore,nondeprioreloqui Ioannem,res ipfapalàm arguit. Cumqj exponuntur. hic locus typos,umbrastiel myfteria aliquotlegis diuinæ exponat,ex eodem nobis po tl us licebit confutare fanétorum in cœlis intercefsiQnem,pro luis cultoribus.In lege e-nim una duntaxat conceditur ara thymianiatis aurea.At ea typunt Chrifti prætulit.V-nus enim Chriftus inter Deum hominem mediator amp;nbsp;inteteeffor eft. Non licebat populo Dei,nifi in hac unica ara,fuffitum excitare.Nô licebat ulli homini, fibijpfi ex ij» fpeciebus aromaticis,quibus diuinum conftabat incenlum, parare odorem amp;nbsp;olfacercî X nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quod cxtatExodi 30. Cut ergo ifti non intelligunt,orationes uni Deo competete,amp;

- - nollefamftoscœlites olfacerchuiufmodiincenlum?DauidcanitPfal.«4t.Dirigaturo-ratiomeaficutincenfum in conipeûutuo, cleuauomanuummearum facrificiumue-ipertinum.

fpertinu.Diabolus fibi fieri incenfa huiufmodi optat:quod ex Matth.4.cap.amp; Augufti-no de ciuit.Dei conftat.At coelites noftri fandi,nó funt diaboli. Cur non intelligunt,a-ramiftamthyntiamatis nûcftareincœlisaddexteram patris, amp;intercedere pro nobis: propter ilium nobis pattern eirereconciliatum,amp;nos efteDeogratos,amp;perhuncfolu oportere preces noftras offerte Deo,alioqui abominabiles? Cur non uident faniftos cœlites in prælenti uni amp;nbsp;foli agno tribuere omnia,fibi nihil uendicare? denique ipfos nullam ftiorum cultorum mentionent facere : fed fimpliciter teftari,folum agnum dignum fuiffe amp;i effe,qui librum accipiat,amp;c.

Cçterùm doxologiam faiiftorum cœlitû appcllauit Canticu nouum,quod in fcriptu ris nouum no eft.Dicitt enim fan(fti,fecantaturos in terris Deo cantiett nouum,Pfal.33. ^6. ^8.14.4. Ifaiæ 4.2.Sic noftri, So wdend quot;«lir aber/ingen,vnd fîngcnein nUxoeslied, crc.yoaa tur autem noua cantica,ea utique carmina,quç de recenti aliquo beneficio aut facinore egregio patrato,funt compofita.quia uero recentib. adhuc beneficijs'ualde afficitur ho minis animus, nouum canunt canticum, qui totius animi iubilo Deunt prædicant, amp;nbsp;ei ex intimis affedlibus gratias agunt.Nouum deniqj canticu canunt, qui anintis defe-catis,amp;fpitituinnouatisDeum celebrant: quod in primis datum crat amp;nbsp;diuis illis cœlitibus.Vnde nos rurfus difcimus,quomodo animos noftros oporteat in precib. amp;nbsp;laudib. Deieffe amp;affe(ftosamp;inftruftos.Aretas: Id,inquit,nouunicâticûdixerim,cuius beneficio nos,qui ex omni terra illuftrati, à uetuftate feriptæ legis difeedentes, amp;nbsp;in nouitate uitæ ambulantes,per fpiritumfanflum edofti fumus gratiaru canereaftioné.

His modo fubijeitur fanftorft hymnus,ut Sc nos forma teneamus celebrandi Deum. Hymno autem celebrant, Chrifto fubiefta effe omnia,amp; eins gubernatione adniiniftra ri omnia,humiliauiffc feipfum in morte ufq;,ideoqjexaltatû elfe fuper omnia.Iam etiâ mortis eius uirtutes uel effeftus amp;nbsp;beneficiaingentiacommendantur nobis,ut æftintâ tesgubernatoremexcollatisbeneficijs,credaniusipfius quoq; adminiftrationem nobis effe falubrem,ideoq; fpontaneos nos ipfi fide amp;patiétia fubijeiamus. Qui lane finis potifsimus eft eorum quæ hic tanta diligentia pertraftantur.

Principio prædicant Chrifti maieftatem amp;: dignitatem,qubd folus fit in uniuerfita-

te return inuentus,qui in omnia teneat imperium, qui unicus fit faluator mundi, my-fteriorum quoq;diuinorumreuelator,amp;omnium gubernator. Hoc enim eft accipere librum,amp; aperire:quod iam fepius repetiuimus.Deinde caufam fubijciunt,cur hçc gio riafolius fitagni,uel filij Dei:Quoniam occilus es,inquiunt.Intelligunt autemin fpe-cie genus, totamincarnationem,totumq;redemptionismyfterium, morrem,refurre-ftionemamp;afcenfioneminccelosjamp;reliqua.Ipfeergouerus amp;nbsp;unicus mediator DeiSc hominum,foluseft faluator, ut qui folus pro nobis incarnatusamp;crucifixus eft:folus eft gubernator,ut qui humilitate cxaltari meruit,Phil.2.amp; comodifsimus eft gubernator reriibmniu, utpote de quo omîtes homines ut faluatorc fidelifsimo fuo,adeoq; de fratre ftio,optime fperare poflunt, quæcuqj tandé ipfis cius eueniât gubernatione, amp;cc.

Interim copiofifsimèprædicantuirtutem fine effeûum mortis Chrifti. Hoc enim re nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CT cf-

ftè intellefto,promptiusfubijeimus nos ei gubernatori, quern nouimus noftrum efle mortis faluatorem, quiirnpenfenosdiligit, amp;nbsp;faluatos omîtes cupit. Effeftus autem mortis Chrifii. Chriftipræcipuus eftredemptio. Redemptio captiuitatéincludit.Eramuscapti,amp;fer Rc^ltmptto. uipeccati,mortis,adeoq;mancipiadiaboli Scinferorum. Venitautentin carnem fiJius Dei,elTuditq; fanguincm (ficetiam modus redemptionis exprimiturafenioribus) amp;nbsp;lauit nos à peccatis noftris,purgatosque redemit à poteftate mortis,inferorum, pecca-ti amp;nbsp;fathanæ,ut iam Dei fimus.Ideo fignificanter dicût,Redemifti nos Deo.Dei ergo fu mus:diabolus nulluampliusinnosius habet: libertifumus Chrifti,perfanguiné eius abfoluti, i.Pet.i.Hebræis p.Et quia Dei iam fumus,iuftificati utiqj gratis,illius gratia, perfanguine Chrifti, ut Apoftolus quoq; Rom.j.cap.dicit, Deo nimirii in nouitate fpi ritus, non carni amp;nbsp;diabolo,in uetuftate literæ carnisqj noftræ,feruire debemus. Quod idem Apoftolus copiofius perfequitur ad Rom.6.

Sed amp;quos redemerit, obiter exponuntjhomines utique ex omni tribu, amp;c. Ea commemoratione Danielem imitatur in cap./.amp;uniuerfitatem figniheat.Pro om-

nibus enim mortuus eft Dominus:fed quód non omncs participes hunt huius redem-ptionisjipforum fitculpa.Neminem alioquin excludit Dominus,nifieum quifemeti-pfum propriaincredulitate amp;perfidia excludit.

redemptione fequitur alter efFeftus mortis Chrifti, qubduidelicet iuftificatos ^rcdeinptio Deo,facit reges amp;facerdotes.Nam quiiuftificati funt,iurticiâ operantur.Hune locum nein fcqnitur defacerdotio amp;nbsp;regno Chriftianorumexpofuicap.i.unde peterelicebit.

Addunt fe fanfti ftiper terram regnaturos,per Chrifti unique uirtutem: non quidem corporaliter,hcutiimaginânturChiliaftæ,amp;hos fequuti Turcæ,imaginantes corpora lia in hoc mundo,aur in reparato hoc mundo, adeoq; in paradifo terreftri gaudia. Nam tota fcriptura promittit meliora. Nee oportet pios ita corporalibus deditos efle, ut nihil fperent fupra corporalia.Loquuntur hie fandi de iudicio extremo,in quo apparebic totimundo amp;nbsp;omnibus fuper terra habitantibus,fandos, quialiquando uifi funtmun

do impij fuifle,facrilegi,pacis perturbatores, hærcticbparricidæ, amp;hoc nomine cæfî, effeiuftos,lanftos,reges Scfacerdotes Dei.Sic inquam regnabût i'uper terram. ld quod copioiius exponitur Sapicntiæ 3 amp;nbsp;5.cap.

Hæc inquam cogitent fanóti,cum opprimuntur ab impijs propter ucritarcm Sc iuft ciam,permittente hoe Chrifto gubcfnatore omnifqin hoe feculoj, glorificent ipfi nihi-lominusDominüDeum,Secelebrentipfuminfccula leculoru Ipli gloria in seuum, Tgt;efiribitHr Joxolo^ia hymnns ('hn^o diRui ab an^elny omnibus creaturk, amp;c.

T ui'dkSc audiui'uocem anoeloruiTi multorum in circuitu throni,amp;ranimaliuni leniorum,0C miHiannIlium,dicen tiinTi uocG inagna ; Dignus dd agnus qui occifus eft, accp pere uirtutcm amp;:,diuitias, 5^ fapientiam, 8t:: fortitudincm, amp;nbsp;honorem,gloriam,8ó bcnediftionem.Et omnem creatura qug^

in eoclo eft,5c fuper terram,amp; fub terra,amp; m mari,amp;^ quæ in eis funt omnia,audiLii diccntes:Sedcnti in chrono Sf agno,benedi(ftio, 8l ho nor,8lt;rgloria,impenumlt;q?,infecula feculorum. Et quatuor animah'a dicebant. Amen.,Et uigintiquacuor feniores prociderunt, 8c adora/ uerunt uiuentem in fecula feculorum,

Angeli quotj; nbsp;nbsp;nbsp;Quarto loco accedutiam ad feniores Siadanimaiia, adexcellcntiores inquam créa

Chriflumcon turas Dei,angeli Dei,amp;cumiftis Dcum amp;nbsp;agnum hymno concelebrant: nobis baud celcbriint. dubiein exemplu,ut,quod læpedico amp;repeto, nos quoqj quid deceat, intelligamus. Deangelif, Deangelis DauidPfal. to4.1oquésinteralia;Qui facit,inquit,angelos fuos fpiritus, cr/pforum amp;miniftrosfuosignisflammam.Teftaturergo,angelos elfeà Deotados, uel creatos. ingenio cr Subftantia lua fpiritus uocat,amp; per parabolam flam mam ignis,quæ eft pura,pellucida, ofßcio. celerrima,penerrans,ardens.Suo ergo modo amp;fua ratione tales omni no funt fpiritus LfgfcoHCiü- angclici:quos ex officio miniftros appellat, nimirum Dei amp;nbsp;hominis. Nam amp;nbsp;Paulus iifeijucn' ad Hcbræos hunc Dauidis locum adducens: Nónne omnes, inquit, funt miniftratorij teiu. Jpiritus,qui in minifterium emittuntur,proptereos qui hæredes funt falutis?homincs utiqueintelligens.Docent hæcrededeangelis iudicare,amp;; ne qtiis colat miniftros,aut ullas quantumuis excellentes creaturas,propter ipforum egregiadona. Neque ueroi-pfifecolifuftincntangeli.aut fandi. Hie certe Deo amp;nbsp;agno, Deo trino amp;nbsp;uno, omnem tribuunt gloriam, utidem faciamus omnes. I,ocus hie quoq; commonftratur, in quo fuerintangeli,circum thronum,circum animalia,amp; circum feniores. Ergo hæc omnia ueluti ftipatores per circulum ab extremis parcibus ftiparunt. Non difsimilia his quondam uidit amp;nbsp;Daniel in cap.7.Certe ceu miniftri amp;nbsp;ftipatores adftant,accindi obeli ndis

Xindisminifterijs.Diciunur angelietiam pios in terris circundare, amp;homïnufn faluti niinifterioqjinuigilare.Pfal.34.canitDauid,Affli£tusilleinuocauit,Si Dominus exan diuit eum,amp; ex omnib.anguilijs feruauit eum.Caftra figitangelus Domini circum co3 quiipfum( Dominum )riment,amp;eripiceos.Needifsimiliaadmodum legas Pfalmopi. Obferuabisautem,afdiftos inuocareDominum, non angelos; Dominum exaudire ik: liberare,8cadhancremperdciendam uti angelorum, util'uorum miniftrorum,opera. Sicutautemnemolanuslolem adorat, inuocat Sccolit, qubdjngentia Deus beneficia per iplum preftat hominib.ita nemo adorat,inuocat amp;nbsp;colit angelos,quódipforu opera Deus erga homines cripiendos utitur.

lametiamnumerumponit angelorum,fedcertum pro incerto,milia milium pro in Nwnmw numerabilibus.Alludit interim adillndDanielis/.cap.Miiia milium miniftrabant ei, ÿclorum» amp;decies centena miliaafsiftebant ei.Exnumerofo uelingenti innumerabiliq; exerci tufolemusæftimare potentiam regum. Quid ergo cogitabimns de potentiaDci no-ftri,quieit Deus exercituum,amp;cui non tantum innumerabiles angelorum legiones, fed omnes creaturæ feruiunt? Quam eximia ueró laus, quæàtot beads concinitur fpiritibus?

Poft hæcenim,proprium angelorum munus attingitur: laudes Deo canunt, Deiijj agnumcelebrant,amp; hoe quidem magna uoce. Nonadmodum refert, fubmiflaan alta uoce laudes canasDominoifedquoniam magna uoce clamantes lerè grauiterluntaffe öi,maximis adobruti doloribus,aut lætitia tumma exhilarati, ideo magna uoce Deum celebraucrimus,fi magno fpiritu,amp;intimo cordis affeftu Deum celebrauerimus.

Hymnus fubiungiturmodóangelicus,qui per omnia congruit cum hymnis anima Jiumamp;feniorum.Celebrant enim agnum,id eft fiiium, qui folus fictitleruator eft, ita meruitaccipereomnempotentiamöc gloriam,adminiftrareque omnia;ficut diftum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Chri-

SepteiTiautemtribuuntangeliagno,ideftIefu Chiifto Domino noftro,âd dexterâ patris.Principió »{«».«M/iWjuirtutem utiquediuinam, creatricem,uiuificatricem Si con-feruatricem . Dehacdixi etiamfuperius . Deindediuitias. Ipfeenim diues eft, quod Apoftolus dicit,in omnes inuocantes fe,Rom.io. Et Primafius:Ipre Chriftus, in-quit,theraurus eft bonorum omnium,amp;c. Etenim fchaddaieft, fufficientia bonorum omnium animi amp;nbsp;corporis:amp;; fi quidem prophanum uocabulu Deo tribuerelicet, ipfe eft Saturnus uerus,omnes creaturas exaturans.Cum autem angeli fic Chriftum prædi -cant,cuiobfecrouerifimileuideatur,quöd homines ad fe rapiant, quafiipfiuota pof-fmt ipforum implere?Inde tribuut Chrifto fapientiam, utiq^diuinam amp;fummam. Filius enim,patris eft fapientia.De qua re multis Solomon. Hac fapientia nouit congrue tifsimaoptimaquegubernatione regere uniuerfa.Quis dieet? Sic agendum fuerat. Sa-pienria Dei pulcherrimè amp;nbsp;optime omnia ab initio condidit.ut iure nihil pofsit noftra uituperareratio:quidergo uituperabimus nuncinadminiftratione uniuerfornChri-fti? Tribuut Chrifto fortitudinem quoq;,exequendifciliccteaquæ fapientifsimcinfti tuit,fortitudinemdcniquefuosalTerendi,amp; aduerfarios compefcendi-Eft enim omni potens.Quæ fequuntur. Honor,gloria amp;nbsp;benedidio, fuperius funt expofita, quid fint amp;nbsp;ualeantznifi quod prins appellauit fv;\-«f/9-/-*i‘',nunc quidem uocat figt;A«)/.»ii',benedidio nem,laudem amp;gratiarumadionem.

Docet hic hymnus in laudem Chrifti diftus,Chrlftum efle Deum uerum,patri con fubftanti.'ilem amp;coæqualem,angelis maiorem,imó angelorum Dominum, quemipfi /jj jo-ctiam adorant angeli. quod amp;nbsp;Paulus t. ad Heb. cap.demonftrauit. Confutantur ergS hic,quiconque angelos Chrifto prçferunt.ConfutanturAngelicididihæreüci,culto- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

res fcilicetangelorum. Ipfiangeli Dei,erroremipforum hicredarguüt:utnonimmeri-tó aS.Auguftinointer hæreticos numerentur. Si diuitiæ,gloria amp;nbsp;honor uni Chrifto debentur, amp;hisipfe excellit, quid eadem communicanturcreaturis? Alioqui mone-mus omnes pios, ut ample fentiant deangelis, amp;nbsp;agnofcant mirenturquein eis Dei beneficia:amp; amemus eofdem ut fratres,fociosque amp;nbsp;cohæredes eiufdem falutis: minime autem conte mnamus,aut uituperemus.De quare alias.

Haöeniisrecenfuiteximias laudes, panegyricacarminauel hymnos excellentium Dei creaturarum,fenioruin fingulariter quidem iftorum amp;nbsp;communiter omnium, ad-de amp;nbsp;angelorum,diftos Chrifto redemptori amp;principi.Neq;hiscontentus, fubiungic infuper quinto loco omnium in orbe creaturarum concentum,amp;laudem,amp;fubieétio nem,ut fi forte nihil fimus commoti excellentib.excellentium creaturarum, feniorum ÔC angelorum exemplis, iam tandem rubore fuffundamur, qui cernimus o mnes crca-turas fua fponte luum facere officium. Homo enim cum dominus fit omniu, omniaqj propter ipfum fint creata, quomodo obfecro peccauerit enormius in Deum,qui ipfum præfecit omnibus,quàm fi fuaduritia, ingraticudine amp;nbsp;malitia folus non tantum non faciat fuum officiumiquin potius inferior fit omnibus creaturis,amp;le deteriorem often tet omnibus creaturis,utpote qui folus cum Deo c5tendat,laudem ei debitam non tri-buat.Valdeergo hoc exemplum excitât hominem,utfeDeofubijciat, Sc Deo omneni gloriam tribuat: nihil autem contendat cum DeOjiiihil conqueratur. At uide obfecro, quàm diligenti rerum diuifione omnes creaturas comprehendat,nullam (diabolo uno excepto ) excludat,cum numerat crcaturam quæ in cœlo eft,quæ in terra,quæ fub terra, Sc quæ in mari:deniq;addit,Etquæin eis luntomnia.Si ergo rescreatæ omnes cela brant Sc adorant fedentem i n throno,8c agnum. Sc ei fe fubijeiunt: an no turpe,imó fee difsimum eflet,folum hominem,dominum omnium,deficereadhoftemDei iuratum diabolum, Sccumhocexpoftulare cum Deo, carpere Sccalumniari eius indicia Scgu-bernationem,conquer! dcipfius operibus Scuoluntate?

Miraris,fatfcio,quomodo omnes creaturæ,cum pleræque fintrationis expertes Sc infcnfibiIes,pofsintDeiicelebrare.Cæterû profopopœia eft prophetis,Dauidi maxime uulgatifsima,Laudateeum fol Scluna,ait,laudateeumftellæ lucentes.Laudate Domi numdeterra,dracones,8comnes abyfsi.Ignis, grando,nix, glacies,Scc.Volunt autem prophetæ huiufmodi profopopœijs animatos homines excitare ad laudem;Cfi uidea-tis fuo modolaudareinanimantia Deum,uos ueftro modo pcrpræconia laudate Deu. Et quidem Dauid aperte rationem reddit, quare corpora inanimata i ubeat laudare Deu. Laudenr,inquit, nomen Domini, quare? Quoniam ipfe mandauit,Sc creata funt.Quafi ' dicat;Sunt illiuscrcaturæ,Sc quod adhueperftant,ex ipfo habent:idco gloriofumred-dant Domini nomé,tanquâ opificis Sc coferuatoris.Simul Sc modu laudandi innuit,du fubditjConftituit ea ut durent ufq; in feculû:ftatutû dedit,nec præteritur. Quafi di cat: Cum nihil eorum negligunt,ad quæ funt condita,fed præftb funt fuo loco,ordine8c té pore,Sc quidem pulcherrime fuum faciunt officiu,an no apud homines miraDei prædi cant fapientiâ Sc potentiâ? Nain alio quoq; Pfalmo dicit Dauid: Cœlienarrât gloriam Dei,Sc opera manuu eius annuciat firmamentfi,Scc.Sic inqua Sc inanimes creature nomen Dei laudatSc comendant apud homines,cum mouentur,mirabiliter oper3ntur,8c faciunt obedienter id ad quod deftinatæ funt.

Hymnus creaturarum omnium,ficuti Sc animalium Scfeniorum Scangelorum, ele ganterdcfcribitur,etfi breuiter.Cum autem nihil habcat, quod non fit explicatiimin dtmt oinnib. jnpenorib.nolo eadem repetendo dicendoque,moleftiam beneuolis inferre auditorib.

' Illuduerófingulariteruideturobferuandum,quodconiungunt5c fedétemin throno amp;nbsp;agnum,itaagnofeentes patri filium efte coæqualem,Scpari adoratione utrumq;ado randum,paribusquelaudib.profequédum,concelebrandûqj.Peculiaritcragno tribuut , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;imperium uel regnum,quod à patre librum acceperit,ficuti lupra eft expofitum: omné

Cottfcrtfi« pro nbsp;nbsp;Accinuntanimalia quatuor ipfum Amen,comprobantes fichymnum creaturarum,

fcatwr dißeii' ueldéclarantes itafuumcumillis confenfum. Quo Senos difeamus unaminitcr preca-fio imbrobd- ’■’jS^l^udareDeumbencdiduminfecula.Refutantur hispræterea difsidia hominum. Dominus cocordiamhominu Scconfenfionemapprobat,Scomninorequirit, maxime ’ in precib. Sclaudib.diuinis. lubet enim in Euangelio deponere oblationcm,quam offerte uolueris,fi memineris dilsidij inter te Sc fratrem,redircq-, ad illum,repararcq; ami lt;itiam,indereuertiad oblationem;quæin prophetis appellaturabominatio,fiquidem

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N A P o C A L Y P s I M. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8»

Poflremóiterumprociduntl'eniores,amp;adorant i^ienteminfecula,certèut frequé Adorant ite-tîfuaadoratione omnes nos interris comæoucantad obedicntiam.Sienimincœlis rum fettiorcf, hæcfiuntàbeatis fpiritibus, quidoro nos in terris facere conuenit? Obferuaautem, quoddicunturadorareuiuentem in fecula,qui tarnen prius etiam coram agno,amp;co-ram thronojcxquo procefsit fpiritus,amp;in quofedit fedens,procideriint:unde nos col iigimus,pattern,filiumamp;rpiritumfanaum,perfonisquidemeirediftin£tos,hostamé * tres non efle tres deos,fedunum in feculauiuentemDeum.Ethæcquidemilluftrisui- o utneo fio amp;traâatiopoterit efleuiccefficacifsimiantidoti contra uariahærefumuenena,A- ƒ riomanitarum maxime,amp; Seruetanorum, Perdetanorum potius.præterea contra ua-riasamp;curiofas de operib.amp;iudicijs amp;prouidentia Deidifputationesatque tentatio-nes. Si tapi mus,obedientercum omnib.creaturis Sefandis Dei,Deo nos fubijcimus,a-dorantes illum,atque cum propheta clamantes: luftus es Domine in omnib.uijs tuis, amp;nbsp;landus in omnib.operib.tuis.T u nos crcafti.Tua funt omnia.Tu omniaoptimo or-dine gubernàs.Tuamashominem.Tudedifti nobis filium.Tuperfilium redempto rem noftrum iuftè gubernas omnia. Te pattern, fili um amp;nbsp;Ipiritumfanftum,unum ßc netû Deû adoramus.Tibi debetur regnum, honor amp;nbsp;gloria in fecula feculotum, Amen,

^periuntfir dtio fïgilU^oflenditur^ dirt^ttiuerbiTfeicurfii^i^ curßa bellorum cruentm contra, inobjê^uentes.

T ui'di' cum aperuiflet agnus uiiumde figillis, audi’ui unum de quatuor animalibus,dicens tanquam uocern to uitrui: Veni nbsp;uide.Et uidi,ód ecce cquus albus.’ÓC qui fe

debat fuper eum,habebat arcum,amp; data eft ci corona:ôd exiuituincens,amp; utuinceret.Etcum aperuiflet figillum fccundum, audiuifecundum animal dicens: Vein uide. Et exiuit alius equus rufuSjSó fedenti fuper eum datum eft ut tolleretpacem de terra,ÔC ut 3nuiccm iè macftarent.Et datus eft ci gladius magnus,

Haélenus præparauit Apoftolus auditores ad âüdicrtduin mérite tranquîlîa Del îudî cia,amp;fata ecclefiæ,perferendaq; patienter aduerfa omnia, amp;nbsp;ut adoremus in omnib* Deum,demusquegloriamnomini eius: confequeter ordine pulcherrimo iudicia Dei 6c faiaecclefiæ exponit^oftendens quomodo filius Dei adminiftret décréta Dei,proui- PrognoJliÉOtt dentiæqueæternæ.EftautemhocuclütiprognoAicon pro omnibus feculis atqueæ- perpetuum ont tatibus ad finem ufquc feculi. Non enim exiftimabimus ,hiccommemorari dunta.» ruutnfeculoru Xat unius autalterius ætatis aâa,fed omnium.Ptincipiô autem generaliter defcribtin* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Chrifio»

tiu-per partes,mox Ipecialiter, cum pcrüenîtur ex feptimo figilio ad tubas.Sûma, rnit» tit prædicationem ueritatis in mundum Dominus,hanc cum refpuant homines,belli!

Cæterùm ante omnia excitaturloannes (amp;in îpfo nos omîtes ) ad attètîtîônê.Ëxci Attefitiohicnt tat autem eum unum,id eft primum exanimalibus.Vna Sabbati ponitur pro prima die eeßaria. infeptimana.eanimirum eft Dominica. Voxanimalistefert tonitrü. Quare fignifica.» tur agi hic dereb.grandib.amp; omnino maximis.Sequuntut enim maxima amp;nbsp;horrenda, quæ totu m concutiunt orbem, amp;c. Proinde ne fimus lgnaüi,fomnolcnti,cæci atque furdi.Certè ea eft noftri feculi focordia,ut parum confideremus opera Dei,amp;qus fiant nôftrofeculo.Vincuntnosciconiç,hirundines,turtures,amp;reliquaanimantia,quæprO bè fuum tempus obferuât.Reûè ergo excitamur hic,ne fimus defides, fed obferuemus quæ exponuntur amp;nbsp;obijciuntur nobis à Domino.

Cum uero loannes diligéter obferuaret quid fieret,uldetagnû,Chriftûinquâ redem- ApcriturßgÜ» ptorem,aperire figillum unum, id eft primum: prodireautem protinus equû albû, cui lutnprimMJt» quiinfidebat,arcumhabuit intentum, Sefagittis inftruftum, Huicdata eratcorona,

amp; exiuituincens, ut uinceret.Ha^ uifio eft. Vifionis explicatio facilis eft. Dicit enim Dominus, feexpofiturum Ecclefiæ fata.

E.]!«'. Equi alioqui uarij coloris producuntttr amp;nbsp;à Zachariacap.i.amp; fignificat uarium cur-fum amp;nbsp;ftatum populi Iftaelitici.Albus Color confecratus eft innocentiæ, puritati,uióto Vo-ti D« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;felicitati.Sigrtificatur ergo pet equum album,felix uerbi Dei annunciatio,uel prç

curfuf, dicatioeuangelijprofpera.Infidetenimequo eques, qui agit equum, amp;arcum habet.

Chriftus certe félicitât curfum euangelicæ prædicationis. Eidern tribuit'amp; Pfalmus 4.^ Areuf. ftgittas.Eminus enim ferit hoftcs,atquein fuamredigitpoteftatem.Breuiteruerbo oris fui fubdit fibi populos.Ifaias cap.4.p.inducens loquentem Chriftum,dicit : Et po-fuitosmcumutgladiumacutum,umbramanus fuæabfcondit me,amp;pofuitme ut fa-

Corona. nbsp;Eidern data eft corona,nimirum regnum amp;nbsp;omnis poteftas dominandi. Nam amp;nbsp;Da-

uid præcinens dixit,Dominus emittet uirgam tuae potétiæ è Zion,dominate inter ini micos tuos.Prætereadata eft corona,ut fibi fideliter feruientes coronet. Eft autem Io-quutio,Et exiuit uincens,amp; ut uinceret:pro eo quod eft,qui exit uiilor eft, amp;nbsp;in hunc finem prodit,ut uincat.Significat enim, Chriftum prædicationem uerbi fui propagatu rum in orbem terrarum,nemine obfiftere ualcnte,amp;inuitis etiam inferorviportis.Nain P uerbum Domini manet in æteriium.

. Â Docetautem hieIocus,femper in mundo futuramecclefiam,femper item praedican dam efleueritatcm,rumpanturut ilia hofti. Quod fipercurramusecclcfiafticam hifto-riarUjteftius haec omnia intelligemus,amp; deprehendemus prognofticum hoc femper crfUortfin. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;chriftus per minifterium uerbi ab apoftolis mundo eftannu

ciatus,amp;procefsitres felicifsime, utcunquefe opponerentpotentifsimi huius feculi. Mira res eft,fi infpiciantur anni 500,qui mox ab incarnatione Domini numerantur. In his exiuit uincés, ut uincerct: amp;nbsp;uicit quidem,toto orbe Chriftum recipiente amp;adora-te.Ab illis annis,ut amp;nbsp;antea quoque,fpargi cœperunt quædam errorum femina, cœpe-runt Pontifices altercari de primatu,amp; quis fit uniuerfale caput ecclefiæ in terris: cepe-runt difputare de ufu imaginum in templis,amp; intulerunt ilia quidem in templa, ficuti amp;nbsp;Pont. Romanum appellarunt fummum amp;nbsp;generale in terris ecclefiæ caput.Ac pote tes principes,amp; totus propè doûorum ordo in hæc dogmata cólpirarunt: fed uicit,qui exiuitut uinceret.Habuitin ecclefiainnumcroy,qui genua fua non incuruaucrunt art teiftum Baal. Poft mille annosab incarnatione Domini cœperunt Pontifices nimis prophanè contaminate cœnam Domini,amp; alia illibata fidei dogmata:fed quid oro profecerunttotConcili;s,dcterminationibus,amp;conatibusinftrudlifsimis ? Ç^i exiuit ut uinceret,uicit.Equus ille albus fortiterperrupit adfalutem multorum.Nam quanta certamiila in hifceultimis 500 annisuiripijamp;doûifuftinuerintcotra Pontifices, te ftantur hiftoriæ.Hodie quoqueapparet per totum terrç orbem,quàm féliciter progre-diaturadhucequus ille candidus,qui adnoftra ufque tempora penetrauit. CredituC Euangelio,nec extingui poteft ilia fides ullis aquis aut ignibus.

ExcipisjHæretici fuerunt,qui fe oppofuerunt fedi Romanæ his 500 ultimis annis, Bertramus,Ioan.Scotus,Berengarius, Arnoldus Brixianus, Vualdo, Vuicleffamp; Huf-fius,Lutherus,Zuinglius,amp; cçteri huius farinæ homines,infuper amp;nbsp;uióti quidam ifto-rum Scdeleti funt à Potifice. Refpondeo,Errare,ut homines,in multis iftos potuifle, noh illibenter damus:fed in ijs,in quib.cum fcriptura contra federn confentiunt, no er ralTe,fed uera dixiifecontendimus.Vndecertum eft,Chriftfi uicilTeperipfos. Cum Mi-cheas,Helias, Zacharias, Amoz, leremias, amp;cæteri ex uerbo Dei cócionarentur contra idola,amp; idolorum facrificos,damnabantur amp;nbsp;ipfi pro leditiofis amp;nbsp;hæreticis: imo quida etiam tollebantur è medio.'fcd nunquid uifta crat ueritas? Dicitur antichriftus prolpe-ra ufurus fortuna,robuftos(^ue amp;nbsp;Dei populum afflifturus:fed homines miniftri oppri mipoflunt,minifteriumnunquaminfirmatur.Paulusdicit,fe effe uinftuproptereuan gelium,fed euangelium non elfe uinâum.Vicit ergo haftenus,amp; uincet porrö,qui exi uic

I N A ro C A L Y P s I ja. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8^,

hîtütuîrtceret.ïnhuncuiftorem ceu in petram offendiculiimpîngunt, quicunqtie amp;nbsp;qiialefcunque tandem fint, qui curfum Euangelij planum interrumpereuolutit.

Porrôcumaperiridebuitligillum 2,fecundumex animalib.bos nimirum,ueluitue Apcriturfîgil lus, hortatur loan.iterum adattentionem,amp;utfedulô cogitemusquidproponatur luntfccundutn» ndbis.Nunc ueroproditequusrufus,cuius color nonnihilinignem delink:infidet ctiam huic fclTorjCui datur turbarepacem in terra,amp; ut mutub fe maftent homines.Da tus eft enimilliingens gladius.Significatequusrufus curium beIJorum,igniamp;cruo- Bellorum re fcedum. Qui huic equo infidet,Mars eft, uelpotius pater medaciorum, qui ab initio homicida fuit,diabolus. Hic fecem hominum fibi colligit ad feditiones ciuiles,ad bel-Ia,adclades,ad incendia,ad ftrages amp;uaftationes. Vides unde fit turbatio pacis, qtiain Deus odit. Audimus ^té,illi datum: obferua Datum,iufto Dei iudicio elfe permillum. Ut omnépacem turbans,tollat,amp;homines inter le committat,quo mutuis cadant uul-nerib.Ita enim legimus in ).cap.lib.Iob,datam elfepoteftatem à Deo fathanæ contra lo bum.Datur militib.fanguinarijs ingens gladius,magna nocendi facultas,mira uis bel-landùficuti amp;nbsp;Nahum exponit.Necrarum eft appellari in fcripturis Monarchas, tyran nos amp;nbsp;potentes bellorum duces,gladium.Certè Ezechiel Nabuchodonoloremfic uo-cauit:nouaculam appèllaiiit Ilaias Sanheribum regem Affyriorum.

Summa eft autem iufticia,cuiq; luum illud tribuere.Hic ergo locus iuftè bonû Deo, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ionorut

malum diabolo afcribit.Verùm fi Deus permittit,ais,id quüd non prohiber facit. Non diabolm ma-* prohiber bellum,quiaiufticiauetatprohibcre:iubetautépunireper bellafceleratos,amp; lorum duthor, probate bonos:permitrendo autem bel lû nihil peccat Deus, cum iuftifsimas ob caufas permittat.Noluerunt enim ifti pacem hbi per Euangeliftas oblatam ampleéti, digni er go erant quiimplicarenturbellis.ludæi non agriouerunt diem uifitarionis Chrilti,me

—ritb itaque à Romanis luntuilitati arque cxcih. Eft autem hoc in mundo perpetuum, nt qui nolunt obtemperare Euagelio, obtempèrent imperator! militiæ:qui nolunt au’ dire Chriftum,audiantantichrili;um.Non eft quod conrendas cum Deo,cur hoc faciat, illud permittat.Adorapo’tius Deum,ficut edodus es cap.4.

Percurramus hiftorias,amp;uideamusan huiufmodi inuenianturbellâ,qüib.féhomi BcUd^uibul nesmutuisiugularintuulnerib.inftarq;pecudum madauerint.SilegasHerodianum, attritme^ Orofium,amp;bonæ notæ hiftoricos,inuenias Romanos Imperatores grauifsimis impli- orbits Catos efle bellis, nonaliadecaufa, qkàm quod pacem fibi oblatam per Euangeliumre-fpuerent.Non aliam ob caufam ipfa demum Roma à Vueftgotthis eft capta,ab OftgoC thisinflammata amp;uaftata.DedcratDominusillisprincipes Chriftianos:fed malebanc idola.Etenim Symmachus urbis prçfedus pollui are aufns fuit reftitutioné idololatriç» Nihil nunc de Athila refero, nihil de Perficis amp;nbsp;Aphricanis bellis. Cumque ingchs effet certamcn de primatu cpifcoporumjamp; ulu imaginumin templo Dei, emerferunt amp;nbsp;potentes fadi funt Saraceni. Poft annum millefimum exortum eft bellum Sacrum,ut cruentifsimum,ita amp;nbsp;maxime diuturnum.NuIlum rale bcllumin orbe geftum eft un-quam.InftituitlubilæumprimumBonilacius 8.homofccleratifsimus,idem amp;pontifi Cem amp;nbsp;Cæfarem fe exhibuit uifendum populo.led eodem anno tjoojquo iftehçc egit, emerfitinAfia flagellum Dei Otthomannus,horûquihodie impcritancTurcicorum tegum ftirps.Sic enim amp;nbsp;Solomone extruente excclfa,emerlerunt holies Solomonis, qui mirificeregnum Solomonisexercueruntacafflixerunt.Qualiahodiegcrantur be! la,Sc quæ fint bellorum caufæ,prudentes uident omnes. Nolumus recipere pacificum Euangelium:equum eft ergo,ut Turcica nobis arma infcrâtur,amp; ut Antichriftum bek iicofum fentiamus amp;execrcmur omnes.

Quid uerb hie reftat aliud,quam ut ad Deum conuerfi per Chriftum,feruiamus Domino in fincera fide,0cfandapuritate?Nifi enim conuertamur,fecuris pofita nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;

K^perttur tertium nbsp;nbsp;quartumßgillum^ nbsp;nbsp;explicatur quidpajjii’'

T cum apcruiflct ßgillum tcrtium, audiui tcrtium animal, : cccc equus niger,amp;r qui fe^ , babebat ftateram in manu fua. Et audiui

.lOCem quatuor animab'um,diccntem: Choenixtritici de:^ nariOjÖc: tres chccnices hordei denario.EtoIeum€lt;fuinumne Icfc/ ris.Et cum aperuiEet ßgillum quartum,audiui uocem quarti anima/ Iis diccntem: Veni uide* Et uidi. Et eccc equus pallidus, ÔC qui fc/ debat fuper eum,nomcrt illi Mors, amp;nbsp;infernus fequitur eum. Et data cftillipoteftasinterficicndi fuper quartam partem terræ,gladïo æ fame,morte,Sc à bcftqs terræ.

Chriftus exaltatus fuper omnia,amp; Dominus uniuerforum in côeîo amp;nbsp;in terra, aperit iigiJlalibri diuini,id eft difpenfat uel adminillrat fumma iufticia,Dei décréta atque iu-dicia:amp;primum quidem concedit felicem prædicacionis Euangelicæ curfum,femper mittens fideles miniftros prædicantes cuangelium regni Dei, pacem Scconcordiam. Quoniam uero homines praui pacem euangelicam refpuunc,dignifanè funt qui atro-cib.implicentur bellis.Aperit ergo agnusfigillum fecundum, amp;proruuntatrocia bel-la,cædes,feditiones amp;nbsp;latrocinia.

Cæterùm priufquâaperiaturfigi]lumtertîum,tertium animal hominis uultumprç fe ferens,adhortatur nos ad attentionem diligentifsimam:ut cfi hæc fieri uidemus quæ hic prædicuntur,cogitemus undc oriantur, amp;nbsp;quas ob caufas fiant,quodque iufta aueC tipolTunt pœnitentia.Quidamabfolutèhæcreferuntadfortunam amp;cafum,quidam ad naturalescaufas Dei, ôtoperationis diuinæ nullahabita rationexum fciamus Deum utinaturalib.caufispro fuabona uoluntate.Euigilemus ergo,uidcamus,confidere-

mus atque agnofcainus Deum iuftum operari omnia ad falutem eleftorum,amp; hoftium fuorum deieftionem. Equusille niger cumfuo illofelTorejtrutinam in manu fuà ApertturItgil' præferente,fignificatinfelicemuel triftemcurfumcaritatisamp;famis inopiæque rcrum lum tcrtium. omnium. Dignumeftenim,utqui innullo precio habent panemuitæ, nequeullam rationemhabcnt alimenti animarum, fedhocreijciunt ipfi, amp;ne abalijs percipiatuC efficiuntedidis tyrannicis,denique quiproptèr panem uitæ,pijs fuas faculrates c-ripiunt, amp;omnigena luxuria nequifsimè prodigunr, cogantur maximo precio pa-rareres necelTarias: imb non inueniant res necelfarias,fed fame contabefcant.Scimus E^uus niger. «itrum colorem confecratum elfeludui 8c triftitiæifed amp;nbsp;abfumptis inedia carne amp;làil guiii’jCuti atrorem fqualoremq; inducindeo uerb niger eft hic equus.

St4tcr4(juid. Sefldrhuius equi manu tenet ftateram,dependentib.ex iugo fcutellis,idquolt;l * appellamus cinl'chiiiftl'tf^dg. Aretas ; Statera, inquit,æquitatis Sciufticiæ argumentum eft.Sedifti enim, dicitDauid,fuper thronum qui iudicasiufticiam:ftatera ergo iudiciû eft iuftiiudicijDei Hæc non male attulit Aretas, fed potior nobis elfe debet ipfius Ioannis expofitio. Auditur enim c medioanimalium uox,quæ explicat nobis ftateram.

Cfccwjx. Sonat enim, Chcenix tritici denario, amp;nbsp;tres chœnices hordei denario. Eft autem Chce-nix demenfum amp;nbsp;cibus diurnusificut Eraf* in Prouerb. Chœnici ne infideas,habet. Ide inAnnotationib.adhunclocum:Chœnix menfura eft tritici,inquit,autleguminis, quæ fatis fit in cibu diurnû Budæus putat libras pendere quatuor, Pollux tres.Signifi-catergo uox,minimum cibi magno parandum fore precio,interim non iniieniendum. ÜMinman'Wcrde csnittmiljcn,(under wlgcn.Jquodfittéporefamis.Denarius Romanus quid ualeat»

uaIeat,Bud«u8 oftcnditmosfimpliciterintelligimuspreciumm.’ignum. Duo ergo fi- • gnificanturxariftiajUt uocant,uel caritas annonæ,amp; fames.Cari tas precia ultra çquum amplificat.Fames non habet quod emat,uccunqueadmanum fitingens pecuniæ uis: fed efurit,eget,fqualct,amp; tandem miferè contabefeitdn quibus quidem differunt caritas amp;famcs.Gcrmani proprijs uocabulis diftinguimus, appellantes caritatem thUifirCj famem ueró hunger.Feie tarnen funt indiuifa.

Legimus autem in ucteri hiftoria,propter fpretam legis diuinæ prædicationem 5cfu CarittuCt fd-perindudum peregrinum Dei cultum,IfracIitas,Heliæ amp;nbsp;Helifæi temporibus fame amp;nbsp;mes. caritatc annonæ grauifsimè fuifle punitos. Extant hæc copiofe expofita 5. Rcg.J7 amp;nbsp;18. 4.itemRcgum,cap.6amp;7. Claudij quoqueimpcrioprædicantibus Apoftolis Euange* lium fideliter,amp;fortirer repellentibusiudæis ScGentibus, fames grauiterafflixitRo- * manum imperium : id quod Lucas commemorat in Adis Apoft. cap. it. quæ quidem fada funt ante hancreuelationem noftram loanni exhibitam.Ab ea commémorant hi-ftorici uariar Scinnumeras fames, annonæque caritatesper diuerfas prouincias, con-téptæ ueritatis ergo illatas à Deo.Nauclerus Gener.i8.in anno 5^9 famis meminit, qut mattes etiam infantes fuos deuorauerint. Quid noftra memoria fadum fit in bellis illis Mcdiolanen.ßc alias,nihil neceffe eft commemorare.Recentiaadhuc funt, amp;nbsp;hi

ftorijs Galeacij Capellæ mandata. Senfimus huius aliquidnos quoqueanno Domini iÇ29,5cannis fcquentibus.Punitjamp;punietporró iuftus Dominus,orbisgrandemin-gratitudinem,amp; uerbi fui diuini contemptum: ficuti amp;in excidio tccit Hierofolymo-rum.Vtinam placeret c.æcifsimoalioqui mundo,perpcenitentiam conuerti ad percu-tientem,5canimis liberisfpotaneisqueuerbum amplexari ueritatis: ficenimplus effet felicitatis,minus miferiæque.

Porto confolationis ergo fub finem huius figilli adijcitur,Et oleum ac uinu non læfe ris.Species nominat maxime ufibus humanis neccffarias,ac intelligit, Deum mifericor diteraliqua,in primis ufibushumanis neceffaria, maxime propter eledos,feruare, nc omnes in uniuerfum pereantatquecontabefcant.Vndeintelligimus,Dominu miferi-

cordiæ fuæ non obliuifci, etiam in media afflidtone amp;pœna malorum. Sic olim cum S,^fidii. nationes fame ueilet cohercerc, præmifit lofephum, per quern do-

mum lacob amp;nbsp;innumeras alias genres conferuaret. Vides in his luculencifsime,ex Deo e!re,quôdaliquandolædanturfegetes,amp;pereant uineæamp; oliueta:amp;ex eodem quo-uit.26. amp;Deut.2S.

Peruenimus iam ad figillum quartum,ad cuius apertionem Sc operationemcontem plandam ab aquila, animali quarto,excitamur.De quo fuperius lemel Sciterum eft di-dum.Proditautemequuspallidus, Græcè eft;is color refert gramina amp;nbsp;herbas flaccidasjgâîg) «1. Solomon Ecclef.iz.appellat colorem diffqfum per corpora:amp; uultum mortuorum,liquorem aureum.Poetæ omnes appellant mortem pallidam.Et felTor quidem difertè uocatur Mors:Germanicè,dcrTorff,Intelligimus curfum pcftis, Sc omnium morborum,deniqueipfius mortis:quamfequiturinfernus, ideft, fouea uel le-pulchrum.HebræisenimScheoljfoueam îïgnificat. Quodfiomnino intelligasde loco damnatorum,præcipites aguntur fané in tartara.quotquot morbis hic abfumpti, fine fide amp;nbsp;pœnitentia moriuntur.Redè ergo mortem fequifurinfernus. Sin intelligere malis per infernum,fepulchrum:fignificatur,omnia funerib. amp;fepulchriscomplenda.

uerbum,teftis eft Orofius lib.7. in rebus L. Aur. Veri amp;nbsp;Decij imperatorum, atrocifsi- ntorbù morum fidei noftræperfequutOrum.Euagrius Ecclef.hift.lib.4. cap. 2^ commemorat miranda de pefte gralfante per annos circiter quinquaginta.Sed amp;nbsp;nemo ignorât,quan ta pefte amp;nbsp;morte fubi tanea attrita fit Italia temporibus Mauritij imperat.amp; Gregorij e-pifcopi Romani.Tempus me deficeret,fi omnes omnium temporum peftes amp;nbsp;calami-tates ex hiftorijs commemorate uellem.Quid hodie fiat, amp;noftra memoria fadum fit, ipfi melius noftis.Sæuierunt morbi, quorum nomina maiorib. noftris nunquam fue-runt cognita.His malis calamitatibusque Deus atterit mundum,amp; attriuit femper, ut

plagis reuocaret ad pœnitenriam.Sic fanè iudicabimus femper de calamïratibus.Si qUi aliteriudicant,nonemendantiinergo affliguntur hic,amp;pofthacperpetuis cruciatibus torrebuntur.

His præterea adijeïtur amp;nbsp;aliud, Et data eft illis poteftas, amp;c. Cum enim homines fimplicibus calamitatibus non emcndantur,conduplicantur mala,fiueflagella Dei. Ea commemorantur eodemferè ordine amp;nbsp;numero apud prophetas, leremiam ty. cap.Sc Ezech.14.cap.Sunt enim, Gladius,fames,morsuelpeftis, amp;beftiç:itarecitâruranteain îcgcquoque.Hisuelutià quatuor cardinibus immifsisiudîcialuaexequitur iuftilsi-mus Deus.

Obferucmus autem illud in primis,quód à Deo datur poteftas interficiendi, 8c qui-dem fuper quartam terræ partem.Difcimus enim,Deum folum ede qui uiuificat amp;nbsp;cx dit,amp; quód id opcraturiultifsimc per fua organa:denique quód numerata funt,amp; ordi negeruntur illius omnia. Vnde fuper tertiam parte orbis elFundit furorem. Seitenim is,quos puniatjóc quos benignè foueat.

Hirtoriæ certè teftantur,defpcratis rebus, amp;nbsp;ad extremam corruptelam perduâis, Deum induxüTegladium pellem,famem amp;nbsp;beftias, quæ homines afflixerunt. Commo dum hic Aretasrecitatantcccirorisfui S.Andre.æ Cæfarien.epifcopi,exEufebij ecclefia fti.hift.ucrbajde calamitatibus,hominibus Maximini imperio illatis.Quod fanè unie« quidem exemplum pro multisclTe poterit. Extatapud Eufeb.ecclef hift.lib.p.cap.S. Equidem intra 500 hofee annos proximos, fimilia plurima exponunt hiftorici, amp;nbsp;no» quædam uidimus.

Proinde fi malis tantis liberari cupimus, feruiamus Deo in ucritate, amp;nbsp;magni facia-mus uerbum eius,quod ipfe mifit, ut fanaret nos. Acquifsimû cft autem,ut qui fanam doôrinam abijciunt,occupentur uarijs animæ amp;nbsp;corporis morbis,amp;c.

Dicis, At hæc mala impiicant etiam optimum quemq^.Implicant fanè.Cur hoc Deus permittatjinultis oftendit Amguftinus lib.j. deciuit.Dei.Certè pijsomnia ad bonum c^dunt.Eodcm crucis fupplicio alFefti funt larrones cum Chrifto, amp;nbsp;hic cum illis : fed Jongèdiuerfifsima eft horum ratio.Cadunt apoftoli glad{o,amp; martyres innumeri: ca-dut amp;nbsp;milites in acic amp;nbsp;bello,fedforte impari.Côfortes fiunt pafsionis fili)Dei pij,impÿ puniuntur propter fcelera,amp; fine gloria ipforum eft pafsio:quinimôinitium eft hoc, ni fi agnofcantpercutientem fe,perpetuarum pœnarum. Dominus feruet nos à malo.

^peritur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;octtliifuhijcnttr perßquutio

T cum aperuißetfigillüm quintum,uidifubter altareanp mas interfecTtorum prepter uerbum Dei,amp; propter ftimom'um quod habebant.Et clamabant magna uoce,di centes: Vfquequo Domine,qui es lamflusamp;f ucrax, non iudicas ac ui'ndicas fànguincm noflrum de his qui habitant in terraf Et date funt illis fingulæftolæa!bæ:amp; diôlum efteis,ut requiefeerêt adhuc pufillum temporis,donee complerentur conferui corum,8c fratres eojum,qui interficiendi effent,ficut æ ipfî.

Sigillum quintum adapertum abagno,exhiber oculis noftrisjmó contemplandas obijcit continuas ecclefiæ perlequutiones:amp; exponit nobis diligenter,quæ fit lors eo» rum qui caduntin pcrfcquutionibus. Chriftus quidem Dominus mimftros amp;nbsp;doifto-res emitritâdfalutem hominum. Hiuerb ingrati, omnibus iniurijs adoperiunt fideles Dei nuncios,tandem amp;atrocifsimc trucidant. De quare cum uarij fint inter homi nés fermonesjipfe Dei filius inpræfenti eleganter fuâ érudit ccclcfiam,exponens quid palluri fint pij.

Pnncipioautemiilhisexpltcandis,in generedicemusde perfcquutîonîb.quib.non De perfe^uu^ tam miniftri,qiiàm tota fidelis ecclefiajuarie eftexercitata.Chriftus Dominus multade tionibits cede-futuris prædixitin Euangelioperfequutionibus nimirum ut animos omniu fidelium præpararet ad pugnam amp;nbsp;patientiam. Loci extant Matthæi deçimo, Sc uicefimoquar-to; Lucæ duodecimo,amp; uicefimo primo:Ioan. l4.t5.16.Scd Sc Ada apoftolorum multis commémorant,quæ pij pafsi fint in primitiua illa ecclefia fanftifsima. An mentis compos fuilTeputandus fuerat,fi quis tune dixiflet: Inde claret,apoftolicam ecclefiam non eile ecclefiam,quöd fit expofitaomnib. omnium fannis, iniurijs amp;cædibus ? Cur ergo hodie non agnofeimus toto errare cœlo illos,qui metiuntur ecclefiam ex pace amp;nbsp;tran-quillitateexternarerum?PauIus Orofius hiftoriarumlib.7. decemrecenfet perfequu-tiones graucs,in ecclefiam commotas à temporib,apoftolorum ad Conftantinum ufq; principem:quod quidem tempus trecentorum non pleno abfoluitur annorum curricu lo.Primam primus commouit Nero,monftrum hominis,cuius ipfe etiam Tacitus me minit in Annalibus.Suftulit hæc Petrum amp;nbsp;Paulum,Apoftolos Chrifti famftifsimos.Se cundam intulit ecclefiæ cladem Domitianus, qui amp;nbsp;loannem ilium noftrum totamq; ecclefiam grauifsimeeaafflixirperfequutione:addu(ftumque ilium Romam,Patmon cxiliorelegaiiit. Tertiam concitauit Traianus,cuius amp;nbsp;Plinius Afiæprocos.Iib.Epift. to.meminit.in ea beftijs obielt;ftus,amp; difeerptus eft Ignatius cpifcopus.M.ueró Antoninus Verus quarta perfcquutione exercitauit ecclefiam, amp;nbsp;Polycarpfi epifcopu dignifsi mumflämaconfumpfit. Quintamperfequutionemcocitauit Septimius Seuerus, qua perfequiturEufebiusin d.hift.Ecclef.lib. Iulius Maximinus Pamphilum martyre occi dit,amp; Sextus in ecclefiam truculéterfæuijt.Decius uero Traianus ieptimamperfequu tioneminftituir,amp;plurimos Chriftum confitentes cæcidit.Iamuero Licinius Valeria nusimp.capitetruncauit Cyprianum,optimum Carthaginen.ecclcfiæ præfulem, amp;nbsp;oöauus fæuijt in ecclefiam. Aurelianus uerius cœpit nonâperfequutionem,quàm ali-quoufq; prouexcrit.mox enim à iuftifsimo Deo eft fublatus.At Diocletianus amp;Maxi-mianus plus hauferunt Chriftiani fanguinis,quàm ulli ex imperat.Romanis. Legatur obfecro ingrelTus uel principium lib.8. Ecclef.hift. Eufebij. Confer illa cum noftro fe-culo,amp; deinde iudica aut diuina quid breui fi t uenturum,amp; quç futura fors noftra.Re-nouatæ funt rurfus perfequutionespoft Conftantinum,fub Cöftantio amp;Iuliano.Om nium uero grauifsime efferbuerunt fub Antichrifto,amp; durarunt modo per annos am-fdius quingétos. Quid hodie fiat, cernittotus mundus, madetfanguinemartyrum tel

Cauflæ uero perfequutionumexoriutur partim ex gubernatione Chrifti, quihic fi* Cdußeperfe-gillum quintumaperit;partimex hominibus.Immittit cruccmamp;ignemfuis Domi- ijUiltionutth nus,ut celTantes inftauret, rubigineque obduftos purget, amp;nbsp;aurum corruptum exco-quat.Sic enim feriptura definit Danielis 11.amp; Apoftolus t.Petri 4.cap.Chriftus ergo no ut perdat,fed ut purger,tyrannis permittit in ecclefiam plurima.Homines etiam pij c5 feifeunt in femanum Domini grauem, dum reûè quidem credunt in Dei filium,amp;ab Uno pendent: fed impediuntur interim narijs amp;prauis quidem affeäibus,eaq; perpétrant quæ minime decebat. Videre hoc licet copiofifsime expofitum in principio 8 .lib. Eufebij ecclef.hift.quem modo etiam citauimus.Aliud uero Ipedanttyranni perfequu tores:ficuti amp;nbsp;Sanherib amp;nbsp;Antiochus, amp;nbsp;hodie epifcopi amp;nbsp;principes.Hi enim odio reli gionis commouentur, amp;nbsp;à fathana inftigantur. Volunt incolumem omnino religione fuam idololatricam,amp; funditùs excifam religionem euangelicam.Nolunt omnino ar-gui uel idola ipforum,uel alia peccata:ideo excandefeunt in fideles,libere increpantes idolaamp;fceIera.Sicautemexoritur,progrediturqiamp;efferuefcitperfequutio.

Quam cum fideles incrementa fumere cernunt, amp;nbsp;fe proteri grauiter fentiunt, tuurnturex mirantur,quamdiu uelit hoc difsimulare Dominus. Clamant multi: Negligit res perfec^uu-fuas Dominus, vnd wrt mengem die hilff ^ekurti. Inique uidetur cum fuis agere Domi- tione^ nus. Videtur omnino fuorum obliuifci. Nec dubium, quin grauiter multi murmu-rando contra Dominumpeccent: iam ergo erudimurinpræfenti, utfpemhabeamus, amp;nbsp;patientiam.

ftonmaeoTHm nbsp;nbsp;Et quidem aperitur inpræfenti nobis cœlum,amp;fpc(ftandum cxhibetur,ubi fincani-

hocfigiüo mæinterfeftorûinperfequutionib.quælitfors ipforumoftenditur: item, Deum non dpcriuntur. obliuifei uindidæ: quare item hanc différât,amp;quandiu. Dicuntur hæc ad confolatio-

-q nbsp;nbsp;nbsp;nem omnium fidelium,in perfequutione iamiam laboratium.Longe alia nobis hie ex-

hibentur,quam piÖores, à monachis imbuti Sc corrupti, nobis obijeiant: magnam ui-Typia eorum delicetmonachorum Senonnarumturbam , tedampallio Mariæin cœlo, quafi horîi [alud/ftar, maxima pars faluctur. Joannes nullum nobis monachum oftendit, fed plures potius martyres, quos monachihodiepræalijs faciunt. Hine ergo, ut ex ueritatisdoftrina, di fcemus,quod genus hominum,qui ordo,aut quis ftatus in ccelo lit copiolifsimus:non quôdnçminem nilifolos martyres falu3ndumputemus(quotquotenim uerein Chri-ftumcredunc,amp;carncmcrucinguntcum fuis concupifcentqs, aggregabunturcu fan-dis martyribus,amp;æternùm cumChrifto exultabunt) fed quod præcipuc faluantuf fandi martyres,quos uefanus mundus credit intcrire.

Anintte i cor- Singulaporrbnobisdiligentifsimcexcutiendauidentur.Eft enimlocus hic,ntluci» ponb.fepdrd- lentifsimus,itafaluberrimis refertus dodrinis.Initio uidet loannes,5cnobisueluti digitomonftrat,animas,8cquideminterfedorum,fubftanti3sutiquefpirituales amp;im mortales,adeoqi corporeconfumpto Scperdito fuperftites. Corpus interfici poteft,a-nima interfici non poteft.Id quod Saluator nofterdifertè exprefsit Matt.lo.In Luca»2. cap.di^citjNcterreaminiab his qui occiduntcorpus,5c poft hæc nonhabent quodam-plius faciant, dCc.Proinde tyranni occidere quidem potuerunt corpora martyrum, in anima ipforu nullam poteftatéhabuerût. Manifeftè hic locus teftatur, animas homina non modó immortales efle,fed Sc uiuas,aut uigiles, no dormiétes iupcrclïe amp;nbsp;uiuerein

cœlo.Sunt enim qui fingat animas à corpore feparatas dormire: id quod uanifsimu eft. lam etiam oftenditur caufa,propter quam fincinterfefti martyrcs:Propter uerbum Dei,amp; propter teftimonium, quod habcbantmon propter fcelera aut flagitia cæfi funt, fed propter ueram rel!gionem,qua agnouerunt Sc prædicarût uerbum illud Dei, quod crat in principio,amp; fââum eft caro:amp; quod habebant commiffum fibi eiiangelium,te-ftimonium Dei Sc uiræ æternæ,quod Sc difpenfarunt.De uerbo Dei Sc teftimonio lefu Chrifti diftum eft cap.i.Non aliam ob caufam occiduntur hodic innumeri à pontificib. regib.amp;principibus.Siadultcri,ulurarij,blafphemi amp;confcclcratieffent,aliquain ext ftimatione effent:nunc cum folum Dei filium confitétur,amp; euangelium prædicant, line ulla mifcricordia trucidantur.Habemus autem hie certo deHnitu,qui uere fint martyres , non qui torquentur cruciatib. fed qui propter uerbum Dei excruciantur. Nam caufia facit martyrem.

altare. Altäre moxin S.cap.poniturin cœlo,ante Dei thronum.Sunt ergo in cœlo ante nimarMtrunfcr thronumDei animæomniqmfandorum,idquodfupcrius5cin typo 24 Seniorumli ixrumpro^ gnificatum eft. Sed 5c Dominus dixit, Vbi ego fum, ibicrit 8c minifter meus. Eft aute p £T« r urn jji cælis Dorninusranimæ ergo fidelium, quorum corpora cæla funt, aut alioqui citra P”’ cædemfopult3,nullibiquamincœlofunt.Interim non caret lingulari myfterio, quod «ifn^ JH er nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fut» unibraculo,cuius bcneficio animabus benefit. Aram

** alibidiximus,5chicrepetimuSjfignificare Chriftum.Hieenim 8caureumeftaltare,in-terceffor 8c expiatio pro peccatis noftris.Propter Chrifti expiationem,feu propitiatio-nem 8cintei uenrum,recipimur in gaudiacœleftia. Et Chriftus eft uita Scfalus noftra.

Sub illo ranquam Jatibulo aut umbraculo latemus. Aquinas hunc Ioannis locum cnar-rans; Per aliarc, inquit, fignatur Chrift us, in quo amp;nbsp;per quern patri offerte debemus, quicquid boni 3gimus;amp;. per ipfum eft 3CceptabiJe,quicquid Deo eft gratum.Sub hoc altarijfcilicctfubChrifto,iuntanimae,nófolum in ftatuuiæ (dufcilicet in hifceterris uerianiur) fed etiam in ftatu patriæ (utiquein cœlo^ lîcutfubeoàq^uoprotegntur,fi-cut fub umbraculo cotra omne malum. Hæc ille.Scd amp;nbsp;aliud etiam lignificari arbitror, conformes faftos martyres aræ, id eft pafsioni Domini,amp; ideo nunc fubara Chrifto requiefcere. Qui enirii cum eodem participant in pafsione cum co ipfo communicant amp;nbsp;in gloria. Vt auteni Gnus Abrahx,didu3 eftrcccptus dcpoftus illefalutis,in quern

quem recipluntufanimaeeorum qui fidem Abrahæ habuerunt; itaintelligîmusaram locum effe beatitudinis in ccelo, in quo rcquiefcunt,qui aram, expiationem Sc fanftifi-cationemfatisfaftionemque Chriftum agnouerunt uerafiderfedamp;in pafsionibus le obtulerunt Deo in Chrifto,per paticntiaiTi,uiétimam Deo gratam. Sub hanc aram primus Abel martyr coiledus eft: colleaipoftea,quotquotreligionis ergo occubuerunt, amp;nbsp;coJligentur, quiconque crucem baiulandozper tribulationes ingrediuntur cum Chri ftoingloriam.

lam etiam quid fubteraltare faciant,exponitur.Clamant ipfi inquam martyres,non Cwwdwl/rf««! animalia,ficutha(ftenus:clamantautem uoce magna. Nemo imaginabitur, animas bea torum in cœlis queri amp;nbsp;dolere amp;acculare Sc perturbari. Affinguntur hæc in aliu finem, utindecolligamuSjDeum nonobliuifci fuorum, non expungere omnem uindiÖam uel ultionem,uidere,lentire,amp;requirere fuoruminiuriasamp; neces.Cum uindifta non protinus fequitui'juidetur multisdormircDeus,nullamcj; fuorum habere rationem.

Audimus ergOjfanflos martyres clamare,amp; uoce quidé magna. Allufum apparet ad il- Cldtntintia pee ludGenefis 4,. Vox fanguinis fratris tui clamatad me,nimirum pro uindifta. Clamaii- catd, tia enim theologi appellant peccata quædam,ueluti ea quæ leguntur in fcripturis cla-mareadDeum,qualiseftin præfenti effufio fanguinis: Sodomia,Genefis ip. opprefsio uiduarum amp;nbsp;pupillorum,Exodi n.Sc merces d'etetalaboris. Dent.24. amp;nbsp;lacobi y. Vt-cunq; ergo differaturà Deo uindifta in annos multos, non tarnen uenit fanguis iufto-rum in oWiuionem coram Deo.Clamat Paulus ad Hebr.u.amp; dicitjanguinem Abel lo-qui.Lucæt8aitDominus,affliftosclamaredie8cnoftepro alfertione. utinam hæc ex-pendat,quorum pedes ueloces funt ad effundendum fanguinem. Noluit quSdam populo fuo propitius efte Deus,quod plurimuni innoxij cruoris in ipio eflet, opera Ma-nafsis effufum:quod in 4, lib.Reg. extat. Serio itaq-, cogitemus hodie,quidagamus,fra tres,amp; ne temcre fanguinem effundamus innoxium.

Gerte exprimutur à loanne uerba.quç clamauerintad Dominu martyres:Vfqucquo, Art uindidM inquiunt, Domine,qui es fanftusamp;ueraXjamp;c.AdmonentDeum, nonut ignorantem poßulent dint aut incoftantem, fed utfeientem, amp;firmifsimèffanftitatis amp;ueritatis memorem. Quia inccclis^ enim fanftus eft Dominus,odit omnes prophanos amp;immundos uelimpuros, neepar citeis.Quiaueraxeft,tueturamp;afleritfuos,hoftesueró punit amp;opprimic, ficutiuerbo fuo promifit.Cum ergo talis fis,inquiunt,ôDeus, quare non iudicas amp;nbsp;uindicas fanguinem noftrum,de his qui in terra,ueluti in regno fuo exercent tyrannidem, Sc optimum quenq;opprimunt?Idtotu nihil aliud fignificat,quamDeum propter feipfum, qui eft fanftus amp;nbsp;uerax,nunquam obliuiorti traditurii fuorum iniurias.Ergo per profo popœiam hæcdiftaintelligimus: non quod fanftiin cœlis expoftulentcum Deo, fed lit nos per talem figuramintelligamus martyres Deo efte curç,quia fanftus eft amp;nbsp;uerax. Auguftinusinquæft.exnouoTeft.quæft.68: Cum Dominus docuerit, inquit, orarc pro inimicis, quid eft quod animæ occiforum clamant ficut fanguis Abel, amp;nbsp;fe uindica ri poftulant ? Et refpondet: Non impatientes funtfanfti, ut urgeant iam fieri, quod feiunt temporepræfinito futurum, quod nec anticiparipoteft,nec difFerri: fed hoc di-fto oftenderc uoluit,uindicaturum Deum fanguinem fanftorum fuorum, ne quia tarn patiensnuncuidetur,inultumputaretur impium bellum, quod contra fanftos geri-tur: utamp;tcrrorcmdneutiat perfequentibus Dei leruos, amp;nbsp;exhortaretur patientes ad patientiam.Hæcille. Ethicquidemfenfusuidetur omnium fimplicifsimus, maxime fi Ipeftemus quæ fequuntur in refponfione Domini,Et diftû eft illis ut requiefcat, See.

Primafius Vticenfisepifeopus hunclocum Ioannis exponens, Noncredendum eft, aitjcarnali fenfu amp;animofitatelanftos incendiad ultionem,cumab eis, hicpofitis,per affluentiam charrratis,inimicos quoque diligi nouerimus:fed eos manifeftum eft,contra peccati regnum oralfejSc alia illius regni defidcrio poftulalfe, de quo dicimus, Ad-lieniat regnum tuum. Neque enim fas eft, cos credcre contra Dei nutum quicquam lt;upere,cum eorum defideria ex eius pendeant uoluntate, amp;c. Gregorius uerb: Quid cftanimas,inquit,uindifta2^petitionem dicere, nifidiem extremum iudicij, amp;nbsp;refur-leftionem extinftorum corporum defiderare? Arews ex commentarijs Andreæ Cæ-• ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;h 3 farienfia

HENRICI RVLLJNGERi farienfis epïfcopï, hæc hic annotat:Etiam per hæc apparét fanfti,mundi petefc cofunt-mationeni.Quare patienter ferre iubentur, ufque ad fratrum fuorum completionem, ne abfque illis-compleantiir,iuxta diuinum ( Hebræ.tt. ) Apoftolum.

Aquinas ueró in explicatione Apocalyp. oftendit duplici ratione uindida à Deo po» ftulari.Principió quidem exaffeftuplané prauo 6c maliciofo.Ita ueró reprimi hunc qui deminferipturisafleftû. Deinde zeloiufticiæ,amp;fecundû uoluntatéDeipetiiudicium contra incurabiles.Poftea hæc fubiungitJdeopetüt uindidaminimicorum, licet prin cipaliter earn non intendant, quia ex zelo iufticiæ Sc ex affedu diuini amoris indignan turbeatæanimæ:ficut amp;ipfeDeuscontranequitiâperfequutorum, quiipfum Deum ifnpugn3nt,amp; eins cultum impedire fatagunt, Sc eius cultores affligunt, unde eorurn malitiam amp;nbsp;potertaté terminari ucllent. hæc illc. Cum ueró fcriprura concorditer ubi-que teftetur,doloribus Sc perturbationibus liberates elTe fandos in coelis, Sc iâ nouam uiusreuij:am,alicnilsiniam adoloribus6cperturbationibus,6cfuamillos uoluntatem fubiecilTe uoluntati Domini,quem fequantur in omnibus,omnia eius indicia, dida amp;nbsp;fada approbandojimó Sc adorandomon puto acutius de his in præfenti efle difputan-dum,fed firnpliciterintelligendu,hacuelutiprofopopoeia(ficuti amp;nbsp;alibi tribuitur fan» guinielFufomartyrumclamor) fignificatum efle,fanguinem opprefl'orum nunquam abire in obliuionem coram Deo,cireque coram Deo indicium iuftnm, amp;nbsp;uindidam pa ratam,fuo tempore cxercendam contra omnes Dei holles atque contcmpiores: in pri-mis ueró contraperléquutores uerbi, amp;parricidasfandorum.Idquodpleniusexplic4 tur per confequentia.

Etenim perconfequentiaad querîmonîam martyrum ficrefpondetur, utintelliga-müs,quæ fit fors aut gloria fandorum in cœlis,qui corpora fua pro teftamento Dei cx-pofuerunt:amp; Deum non efle oblitum fanguinis effufnuerùm ipfum fuo demum tempore fanguinarijsrepenfurum.Hoe tempus cum fibireleruarit.quando fcilicet fangui» narijs repédere uelit,noftrü nó efle curiofius inquirereded apparari potius,ut fi uelit amp;nbsp;nos propter Chrifti lefu teftimoniû pati,accindi amp;alacrcs curramus per afflidiones ad gloriam,nihil dubitantes,quin coiungendi fimus martyribus in cœlo beatis,amp;iullunj iudicem in die illo repenfurum omnibus Dei amp;nbsp;ecclefiæ amp;nbsp;uerbi Dei hoftib.pro mcri-to.Quanquam ueró carnifeculum uideatur tempus, quopatitur: breue taméhicSc ali bi in fcripturis appellatur.Sed uidenda amp;nbsp;confideranda fuut hæc perpartesr

Principió quidem llatus animaru in cœlis per omnia eft felicifsimus.ld quod aduna bratur per ftolas candidas.Significatur enim gloria bcatorum, iam in luce uerfantium» neque quidpiafentienriuatri.Dc hac uefte didum eft fuperius.Significanterautemdi citur,Datæfuntillis fingulæ ftolæ albæ. Singulæenimanimæfuaaccipiuntpræmia: fed amp;nbsp;corpus fub finem feculi fuam quoque peculiarcm accipiet ftolam.GregoriustSan difolaadhuc,inquit,animarumbeatitudincperfiuuntvir:in fine ueró mundi,binas fto Jas accepturifunt,quiacumanimarum perfedo gaudio etiamcorporumincorruptis ueftientur.Dehisdiligentiusdiflereturfubfinemcap./.ubihiclocuscopiofiu» expli?* cabitur. Deindedidumeft animabus beatis («’«'«wäIis-miY«») utrequiefeant.Inquiété ergo uerfantur per omni3,nihil fentiunt perturbationis.Quod 21.cap. magis explici tè dicetur.quanquam referri pofsit amp;ad dilationem amp;nbsp;refpirationem,quafi dixerit: Ani mabus fignificatum eft, ut hadenus différant amp;nbsp;expedent. Sequitur cnim: Adhuc pu-fillum temporis. Ergo fignificat Deus,breue poft tempus fe alferturum fuos, amp;nbsp;aduer-fariospuniturum.

Videtur autem temporis notatio fumpta ex z.cap. Abacuk, qui locus amp;nbsp;ab Apofto-locitatus eft ad Hebr.n. Adhuc enim perpufillum temporis, qnoniam quiuenturus eft,ueniet,amp; non tardabit.Iuftus autem ex fide uidurus eft,amp;c.Ifaiç 26 in hçc uerbalc-gimus (poftquam oftenditrefurredionem futuram,amp;finem feculi uenturum) Icrgo popule mi, amp;nbsp;ingredere in penetralia tua, amp;nbsp;poft te claude oftia tua, latcas paululum uclad momentum,doneeprætereat indignatio. Sed amp;nbsp;Petrus totum hoc alflidio-nis ad iudicium ufque tempus,uocauit breue tempus,ut in eo confolationem accipete mus.jJPet.i.amp;z.Pct.î.

Additur his etiam aliud,quod tempus abfoluitplenius, donee coittplwcntur confer quot;jii amp;fratreseoruin,quiamp;ipfi propter uerbumDeifintinterficiendi. Ne ergo pofthac iflterrogauerimus,quis tandem finis perfcquutionum?quare uindidam difterat Domi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, ; .

nus,8£quandiu?Nainaudimus,cópIendumeÏÏenumerumeIcüorum. Id tempus cum Toli Deo Cognitum fit,ne fimus curiofi:fcd cogitemus ea quæ funt noftri officifiut fi res itatulerit,fortiteramp;nos moriamurpro Deinoftriteftamento, utpofsimus foeiarifra-Xribus amp;conferuisnoftris,acfruiconfpcftu redemptoris noftri. Complebitur numerus in fine reculi,ad indicium extremum. Haftenus ergo durabit perfequutio: fedeer-tb turn rependec Dominus,quod amp;nbsp;Malachias teftatus eftjMalach.j amp;nbsp;^..cap.

Difeimus ex his etiam, quidiudicemus de beads in cœlo martyribus Si animabus QS'd ittdicf* fœlicibusâllud quod hie difeimus ex uerbis diuinis.Fratres,««» «'i'»'^«i'A«/,conferui( ficu-^ fänätt tiamp;angeli,Apoc. ipamp;aa.) diferteappellantur,nondomini amp;nbsp;patroni. Quanquam e-* jiiim de nobis adhuc ùiüentibus uerbaintelligi oportcat, eft tarnen relatio. Sicnim iios Fumus fratres Sc conferuiillorum,certcilli noftri quoquefratres funr,Scnobifeumfcr-^uiDei,adeoqueconferui.Iam utdonemus illosorare inccelis, quidoro hie orant, nifi ut uindicet Sc puniat Deus?Quid ueroimpétrant? Sicut matri diâum legimus,uinum poftulanti in nuptqs,Quid mihi tecum mulier? nondum uenit hora mea : ita hie quo* que difterreiubentur martyres, Scexpeftare tempus à Deodeftinatum.Id quod fan-öosfacerecredimus.Quidergodeillorum intercefsionepropeccatorib.apudDeum, dicerc poffumus? Vnus eft datus interceflbr Chriftus Dominus,illum accedamus in o-mnibus noftris necefsiratibus,hic unus lufficiet omnibus,Scin omnibus.

Hæc di da funt hadenus de perfequutionibus omnium temporum, ut interim con folationem maximam fuppeditarint omnibus perfequudonem fuftinentibus in finem Xifque feculi: quæftiones item curiofiores abfeidcrint, Sc nos totos in uoluntatem Dei lecuros collocauerint,in qua unicè acquiefeétes, feiamus illam erga nos efle optimam.

Oportet ergo colligereprænotiones aliquot, SchisnosutcercilsimisDeipronuncia PritftotioHti tis confoiari. Principio, Deum eife ueracem Sciuftum: ergo fuos non negligere,led pa- in affliilioni» ternaprofequi cura.Quod fi coniecerit nos in aliquam dfthculratem,id quidem pijs ce- bin, dere ad utilitatem magnam.Si fuftulerit e medio per tormenta,liberate ilium nos à ma lisjàcalamitatibus Sc corruptelis huius feculi, rependere pro hisæterna. Deinde cerium eft,cum Deus iuftus fit Sc uerax,rependere ipfum impijs pro merito.Si interim fc-îicesreddiderit in hoc feculo,id quidem pertineread iplorum interitum. Quod tardi-tis puniat,id longanimitate fieri diuina:fcd Deum grauitate fupplicij recompenlare tar lt;litatem,fi fint incurabiles. Hæc cum indubitanter fint certilsima,quid reftatnifi uc Deo noftro omnia noftra Scnoscommittamus?Nouitilletempits Scmodura quo uiii dieet fuoSjSc affligat hoftes fuos.Ipfi gloria in fempiternum. Amen.

T uidijCüni apcruiflet fignium fèxtum, À.'eccé teffæmo* tus magnus faólus eft.Et fol faólus eft nigcr,tanquam lad-* eus cihdnus: óc lunatota fa^acft ficut fanguis: ftellaï decocloceciderunt fuper terram, ficut ficus abqcit grof* fos tuos cum àuento magno mouetur; àC cœlum recefsît, ficut Übet lt;5ui circtimuoïuitur.

Sextum fîgijlum apertum ab agno,în genere aperît nobis,8c omnium óculis expô- Corriiptéta do nit cótemplandam, corruptelam dodrinæ in Ecclefia, cum effedu eius lugubri Sc ter- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fanout

ti fico. Neq; aliud hic dicitur in fexto figillo,ut Sc in præcedentib.quinq; figUIis,quàm eccleßi» quod ab codé Domino noftro Icfu Chrifto eft prædidu Mat.24.prædicandû fore Euâ-h 4 gelium

geliumperorbem : ucnturaautem bella,fames,pertes,perfequutiones grauifsimas; pfeudoprophetas,quifeducant homines,quosamp;grauifsimis doloribus immerganf. Chrifliit non C^tcrùm religioCe hçcfuntcxponéda.Nô ctenim,quôdagnus figillum aperitfextu, cüauthor cor^ nbsp;nbsp;protinus nigrefcit,fentiendum eft,Chrirtum efle authore corrupts amp;nbsp;prauæ do-

rnptlt;e dodn-^rinæ.Chrirtusenimert,qui{èminatinagrumfemé bonum,homoinimicus feminat zizania; ficuti ipfe exponit Dominus Matth.tj. Docet ergo Chrirtus fanam doftrinam •per aportolos'amp; finccros pra^ca'torèsrquæ cum mundo fordeat, amp;placcre non pofsir, iufto fuo iudicio relinquit con't'emptores fuis affelt;rtib.amp; ut apoftolus Paulus dicitjlny-i Thcß Z niittiteisefficaciamiUufionis, utcrcdantmendacio,atqueita iudicéturomnes qui ma ■* ’ ’ Juerunt mendacio quàm ucritati credere.Ert àutem feduftio per doftrinam deprauata, perniciofius malum,quàm fint fanguinolentæ perfequutioncs.Plus ité detrimenti ma liquedederunteccicfiæ Dei, feduftores uelpfeudoprophetæ, quàm truculéti tyrannr. Denique grauius puniuntur homines,cum relinquuntur fcducédi importorib, quàrii cum laniandi obijciuntur cæforibus.Proinde grauîfsimum ert Dei fupplicium,amp; hor-rendum plane,propter ueritatem fimplicem alpernatam,tradi mendacibus importori-bus,qui te pro tuo merito amp;percacent amp;permingant, fit honor auribus. Etenim cum multis prædicetur Euangelium purè,excipiunt irti,Non intelligo quid irti nos doceât exEuangelio: hocautemuidere poflum, ueteres pfafFos nos permerdafle,nouosad-tem nos ipfos amp;nbsp;permingere amp;pcrcacare. Obtingent ergo tibi do£l:ores,qui id tibi pfg ftent,quod prædicas.Vtinam careremus exemplis: amp;nbsp;non cerneremus genres aliquot, quæ liberam puramque Euangelij antea quidem prædicationem habucrunt, iam ucrb omnilpoliatasueritate,gemerefub libidine amp;nbsp;audacia fceleratifsimorumpfafforum, quiuerbum Euangelij pedib. calcant,amp;uclutihærefimdamnât,rtcrcoraautem huma naplenis uelisin oramiferorum infarciunr.Hæcertpœnaafpernatæueritatis.

CorruphU do autem locus non de uno aliquo feculo exponendus ert,cum adhuc uniuerfalia Ârike in eccle commemorcntur:fed de toto illo tempore,quod intercedit inter Aportolorû fcculum,

amp; iudiciùm extremum. Comprehendit ergo corruptam doûrinam Valentini, Marcio nis,Manichæi,Nouati, Ari/jMacedonij, Nertorÿ, Eutychis, Donati,Pclagij, Prifcillia-ni,hæreticorum deniq; omnium, amp;nbsp;exhis compofitam Mahumedis commixtioncm, in primis autem Antichrirti Scminirtrorum eiusfophirticé amp;nbsp;dogmataimpurifsima. TfjrrfJHotOf. nbsp;nbsp;Cæterùm cum aperiretur ab agno figillum lèxtum,non iam ut antea audits funt uo

ces animaliu m,aut feniorum martyrumüe, fed horribilis terræmo tus. T ernsmotus in feripturis fignificat uehemeritem rerum omniüm commotionem,turb3s,atquc re-rumpermutationes graues. Et quidem non aliunde grauiores oboriuntur tenebræ, •quàmexmutatadoftrinapia,amp;recepta praua.Itaenim exoriunturfeftæ,feditiones, bclla. Exempla uidere licet plurima in hirtoria ueteris populi, qui horribiliter coneuf-fu81egitur,quotiesreligioné amp;genusdoârinæ mutauit.Proindcfignificarur per hûc terrçmotum,maximas rerum turbas exorituras,ex eo quod nouû amp;alienû ab Euange-lio doftrinæ genus inducendum fit in orbem,à male feriatis hominibus.

Author« fedi' Habes hic,quidillis refpondeas qui Euangelio, amp;nbsp;eius præconib. imputant, quic-hotJWrt CT tur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hodie ert in orbe turbarum, feditionum amp;nbsp;motuum. Vnus Helias relpondit pr»

bitrum '**°^‘* femel,ut omnibus fufficiat temporibus.Locus extat j.Reg.tS. Non ego turbaui

Ilraelem,fed tu Sc^domus patris tui,qui deferueris Deum,amp;c.Huc pertinct etiam hirto ria leremiæ 44..cap.ubî dodrinç finceræ amp;nbsp;leremiæ prophets præter caufam impingu tur omnia mala, quæ tunc att’ercbant impios. Dîfcê item,quid illis rclpondcas,qui di-cunt: An ucrifimile ert, Deumpermififle ccclefiam in erroribus computrefeere tôt fc-euHs, amp;c. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Per partes autem deferibitur doârînæ corruptela,à uerticead calcem ufque, amp;nbsp;adij-Sololfcura- cituretiam effedusdoftrinæcorruptç.Etprincipiô quidem fol;fidusjucidifsimû,non •• tuft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;obtenebrefcit,fedctiânigrcfcit.Additurmoxicon uel parabolàjW fixuitat

' nbsp;nbsp;ficuti faccus cilicinus, qui uidelicetconfutus aut contcxtûs ert ex pnlis uelfetis. Sol

illuminât amp;nbsp;uegetat orbem. Per Chrirtum autem,qui ert luxmundi,îlluminamuramp; uiuificamur.Spargitis de fc iiiuftfcs euâgclicæ ucritaris radios.Et ut Chrirtus in feipfo , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;non

Äon obfcufaturnta neque Euangelij ucritas,quæ fua natura eft impolluta.Ex acrore nu biumobieiftarumluxfolis nigrefcit ac impeditur: exhominum autemtraditionibus amp;nbsp;lcripturæ corruptelisjobfcuritas oritur, atquenigredoinreligionis negotio. Euan-gelium per fe eft illuftre amp;nbsp;falutare:Chriftus,lux,plena redcptio, falus amp;nbsp;uita perfedtif-hma.Cum autem malunt homines ab alijs petele do0rinam,uitam 8c falutem, quam à Chriftoamp;falutarieius euangelio, oboriuntur in eorum hominum mentib.tenebræ denfifsim^. Alia enim quam Chrifti conftituitur dodrina,iufticia,intercelsio,expiatio, falusamp;uica.Eamdolt;ftrinamqui recipiunt,uidentur fibi cilicinam induxilTeueftem, quâe pungit amp;nbsp;urit amp;nbsp;moleftat perpetuo.Nulla enim tranquillitas,quies, fecuritas, aut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cilici-

fpiritualiseft uoluptas amp;refeftio ex corrupteladoftrinæUedduntaxat moleftia.Chri- nuf-ftus purus,fincerè receptus,gaudium eft hominis ineffàbile, 8c lux Iplendidifsima, læ-tifsimaque.

Deinde additur,lunam totam,non tantum ex parte,falt;ftam effe fanguineam. Icon e- eSlßcut nim itcrum apponitur,Sicut fanguis.Lunaaccipit lumen à fole,amp; uicifsitudinib. fub- Q^ouis, iedtaeft,dum modo crelcitjmodo decrefcit,amp;fignificatecclefiam.Ecclefia in petram im pofita,non eft inftabilis;fedpropter uariam fortunarti,diuef fifsimis eft fubdita cafibus. lam enim triumphat,moxuelutioppreffalugetdamaugetur numero,mox minuitur. IlluminaturautéecclefiaàChrifto.Cæterùmdumfolipfeobtenebratuseft, non poteft non obfcurifsima efle luna.Sanguis in fcriptura fignificat grandia fcelera, idololatriam in primisdc falfumDei cultum. Dominus Leuit/j/.dicitlealienum cultum reputatu rum pro fanguine. Obfcurata ergo in ecclefiaChrifti,fide amp;cognitione, no poteft non exoriri in uniuerfaecclefia fanguis:ideft,corruptus Dei cultus, quernDominusueluti cædem æftimat: nonpofluntnon innumerapeccata amp;nbsp;fcelera fubnafci.Corrupta enim doârinauitædeChrifto,nccefleeftcorruptifsima efle.omnia, Scfcatcreiamfu-perftitionibus atque iniquitatibus omnia.

His accedit aliudgt;quod ifta quæ diximus,iüuat:Stellæ cadunt de calö in térrâ. Stel- Stelle de cce • las appellauit Daniel doâores, cap.ti.itaamp;beatus Petrus a.Pet.a.Dodores ergoecçle-lîarum deficiunt à dodrina cœlefti uel Chrifti,allata amp;nbsp;reuclata à cœlis,amp;reducente ad cœlum,amp;confer Liante in cœlefticonuerfationc:recipiuntautéterrenam, ideft huma-namdodrinam.Quare fit,utamp;folobfcUfetur,amp;Iunareddaturfanguinea.Stellælucét.

Dodores Chriftum lucem toti mundo proponere debebant: fed hoc iteglexerunt,fuia intenti traditionibus. Additur amp;nbsp;his icon,Stellæcecidcrnnt fuper terram,

Ttivf M/rif v7!0 kv((».cu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;derfygboum ab'wirfft^faÜelcßt'^die vrtryfßenjyge^

'wenn er vom grojjcm •wind bewegt oder gfeblitt ‘»irt.Signifi catur amp;nbsp;corruptela dodorü,amp; ipfo-rum copia magna. Ficus enim creata eft, ut dulces proférât frudus; lîç amp;nbsp;minifterium uerbi inftitutum eft ad falutem hottiinum.Cæterùm non maturuerunt ficus, fiunt èf-go uel manent grofsi.id eft immaturæ ficus. Qua re fignificatur,dodores no maturuilfe in ueraChrifti cognitione: ergo deiedos quouis uento dodrinç, utterrenareccpetinc ßc tradiderint.Copiapfeudododorum figliificatur uentura, quod in magna decidunt copiä grölst,alfoddchlet es doharnitt von nu/Jcn,ftmder von falfchenleerercn,

Exhisiam31iudfequitur,Etcœlumrecefsit,«’îr£_;^.wf;^gt;A,jUeluciexconlpeduhominG recef» refugit,amp; ueluti cotraxit fe.Rurfus additur icon, wr ßißKio/, A/lt;v(’#lt;£yO|t',ficut liber compli catus,inuolutus;wre«»gt;«gfWick/fr büch, Ccelum non rarb in Euangelio fignificatregrtu Dei.Ergo regnum Dei contrahit fe in terris,Eçclefia ueluti fe ipfam abfeonditmo qüöd nulla fit aliquando futura ecclefia ( femper enim futura eft ecclefiain finem ufque fecu li) fed quod in fine feculi latebit ecclefia, neque uera purabitur elfe ecclefia,quæ uera eft ecclefia. Literæ amp;uerbanon expunguntur exlibro, fed non uidentur, imö inuol-uütur,quando complicatur.Hodie palam fit,quid fenferit hac parabola Joannes. Nam omnesferèiudicant,Romanamillamnuperam ecclefiam,uerâ elfe ecclefiam, quæ re-

reuera Chrifti ecclefia non eft:hæretica iudicatur elfe ecclefiâ,quæ Chrifti fpon-fa eft:itaquecontrada,amp; quafi inuoluta eft ecclefia.Dominus lefus

1T omnis mons infulsc de locis fin's motæ funt; 8^ rcQCS terr£Cjamp;prindpes,Sc diuites,5c tribuni, amp;nbsp;fortes: amp;nbsp;om^ nis feruus. Sc omnis liber abfconderuntfein fpeluncis,ÔC J in petris montium» Et dicunt montibus 8c petris, Caditc ftiper nos, ÔC abfcondite nos à facie fedentis fuper thronum, ÔC ab k ra agni:quoniam uenit dies magnus iræ ilIius,ÔC quis poteft ft areC’ c A P., V11, E T poft hæc uidi quatuor angelos,ftantes fuper quatuor angu-' los terræ,tenentes quatuor uentos terræ: ne flaretuentus fuper ter^ ram,necp fuper mare, neqi in ullam arborem*

Mo«f« in~ nbsp;nbsp;nbsp;Sequitur iâm eiFeflus corrupt« doârinæ in hominibus. Moucntur à loco fuo mon

fuite moucntur gg infulæ: quo etiam relpicitur âd terræmotum jquafi per terræmotum fint loco fuo delocofuo. âniôtæ.Significantautemmotes amp;infulæjregna,refpulgt;.amp;homines,itain fidefirmos, ut ficutimmotifunt montes amp;infulæ, procellis maris non concutiuntur,kaiftiuide-antur immutabiles.Verùm ad mutationem ôc corrupt elam doârinæ,iam etiam loco di moti,atque adeo fubuerfi funt.Legentibus autem hiftorias,oecurrit ubique hæretico-rumartibusjMahumedis potentia amp;nbsp;Papæ hypocrifi deceptos efle, quos minime cre-didifles decipiendos,atque adeo defecifle urbes amp;nbsp;regna.Eft enim efficax feduétio in ijs m,aximc,qui àpetra ecclefiæ iamiam dimoueri labafcereq; incipiunt.

AbfcoJuntfe * dlji autem concufsi,à fundamento folido dimoti funt,recipiunt fefe in Ipeluncas 8C tnCfeluncM montium.Impofsibile enim eft,eum qui non tenet firma fide Chriftum,quiefce-repoiïe.Namuelutimare æftuans hucamp; illuc prouoliiitur. Cum enim nee fanamK ccrtam rationem uitæ teneat,nec fe fcripturis duntaxat regendum, ut certum teneat, credatjobuijs quibufuis fe ducendiim tradit.Proinde uidemus eos,quib. Chriftus non eltftnus omnia,ialuté quærere in paflagijs, in uita heremitana,in monachatu, in feue-rióre difciplina, in fatisfaaionibus,amp; nefcio quibus alijs ineptijs,imó blafphemijs.At-que hi reuera dicuntur fc abfcondere in fpeluncis amp;pctris montium. Atquein hisfetu tos a'rbitrantur delitefcere pofle,fatisfacere pro peccatis,amp; placere Domino.

Qwi fe ßcai- Cæterùm multa hominum genera enumcraildo, comprehendit omnes in orbe ordi feondant. nes.Exomnibusenimordinibus reperti funt non paùci ilec obfcuri,qui heremita-nam amp;nbsp;monaftica'm uitam fufceperiht, amp;nbsp;uarijs fe exercuerînt feuerioris uitæ rationi-bus. Numerantur ergo reges,magnates uel principes,diuites,;^;^;«^^«/,tribuni,uel militiæ præfefti,»îwlt;ïTüz,fortes uelpotentes in hoc feculo, ferui in primis amp;libe ri,quos hodie uocamus nobiles, Lyieigenlüt vnd cdellüt,(yc.Quot uerb reges, principes ôc clari in hoc mundo homines exponuntur uifendiin templis monachorum, piäiin ta-bulis,amp; inferti arboribus,qui uitam uiXerunt aliquando monafticam?

Caditefupcr Sedingrelsi monafteria,fyluas,heremos,amp; fulceptis uitæ feuerioris rationibus,ua-«of montcf, rijs fatisfaftionibus,paflagijs,alijsque id genus difciplinis,ne ficquidem adanimi trailers. quillitatemperueheruntzimónuncmagis quam anteatimuerunt,ac tantum non de-Iperauerunt.In his enim rebus,in quibus ifti requiem' quæfierunr, non inuenerunt: i-mb extra Chriftum nulla quies inuenitur.Quod hic diço,intelligunt optimè,uerfati in his anguflijs fub infelici papatu. Sunt autem in maxirriis difficultatibus, atque adeo in defperationeuerfantiumuoces, quas hic commémorât loannes, quod montibus ac-clamant,Cadite fuper nos,amp;c.Sic enim ufurpatur hæc uox etiarri apud Ofeam in cap. lo.amp;apudLucam in cap.23. Significatur autem cohfcîehtiaafîliftifsimaamp;intricatifsi-

inagt;nihn ufpïaiTl cernens aut fenriens confolationïs:fed nihil aliud affeftans,quàm exi-tium præfcns,quo prçfenti malojamp;intol erabili dolore animi liberetur.Tale eft illud a-pud Maronem Aeneid.to.Turni:

Terra mibi?Vos è potius miffrefcite ucnti, in rupeSfin laxd,uolens uos Turnits adoro^ Verte rdtemyfteniiq-, uddii iminittite Syrtii^ Clt(oneq;meRutuli,t!e(j;confddfdmdfeguatur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;e j

t'oiib caulïæhuius panons,defperationis amp;abfconfionis funr, facies fedétis in thro dejpijt 110,ira agn i,amp; quöd Jen tiunt fe in die iræ uel uindifte diuinæ coram Deo fubfiftere non pofle.Fugiunt ergo à facie Dei,ab agno fugiut,ut uindidam euitent,fi euitaré polsinti Timor Dei commendaturnobis in fcripturisj damnantur qui Deum non metuuntme riirn fcripturaloquitur de timoré coniunâo cum uerafidc amp;dileftlone.Ioannes enim -y dicir,Charitas foras eijcittimorem.Itauerbeadem fcriptura nobis prædicat Deum ut iuftum,amp;peccausiratum oftendit: interim ramen dementem amp;nbsp;benignumpeccata agnolcentibuSjSc ueniam petentib.Praedicatj à Deo datfi efle generi mortalium unige-nitum filium,per cuius interuentum liccataccederead thronum Dei, alioqui inaccel-fum.PrædicatChriftumDei hliûelTeagnumddert pfopitiationempropeccatis totius Jnundi:amp;cundem omnesadfeuocare,neminem excludere,omnib.omnia uitæ amp;nbsp;fallt tis polliceri amp;nbsp;offerte. At cum hancdoârinam fimplicemamp;puram,falutarem,amp; confo latione plenifsimam,corrupt! doûores, monachi amp;nbsp;fcxfacrificum deferuerint, Deum Ueluti inexorabilem Rhadamantum annuncient,amp; Chriftum potius iratum quam bé nignum exhibeant,hominum certè mentes aliénant à Dco:ut difertè iam dicant. Quia dignus eftprodirein confpeftum Dei?Nemo feruabitur coram Deo hocfeuerifsimo,8c flio eius iudice iuftifsimo.Conuertuntur ergo ad uariafalutis mcdiajdeligunt fibi mc-diatores amp;interceffores,quorum interuentu amp;patrocinijs amp;nbsp;mentis fauoremfibi redi mantirati numinis. Cæterùm cum apud Deum folius filij ualeat mediatio amp;nbsp;inter-* uentus, fruftrantur mifcri ifti, ac tandem in defperationemillamdeuoluuntur. Cum fentiuntuitammonaftiGam,meritafiia,nonpoffecoramDcofubGftere,refugiunta facie Dei: amp;nbsp;excarnificati confcientiæ flagellis, quid ag3nt,quó fe uertant, ubi uera falus fit nefciunt. Bearifsimos ergo iudicamus mcrito illos, qui per Chriftum,pattern, ut pattern agnofcunt;amp; per Chriftum ad pattern ut fauen tem fibi, arhantemque ipfcs ac-cedunt:agnofcentes quidem in timoré Dei peccarafua, fed interim uera fide fperantes remifsionempeccatorumffcientes feper Chriftum Deo patri reconciliatos effe. Hane doiftrinam non agnofeir plene monaftica amp;nbsp;herernidca 3c fatisfaûoria phârifaicaque fa 4lio,ideonon explicandis torquenturdoloribus.Nonloquorhicdenoftri feculi mo-nafterijs autmonachis,quibus uidemus nullaspropemodumeffe confcientiä3,heque aliudpropofitum,quam ociari,uoluptuari,donsinati. Quodamrepertifunt confeieii-^ tiofi homines,ingredientes tnonafteria amp;nbsp;fyh’^is,non alia de caufa,quàm ut i ta faluaren tur.De hisloquutus Dominus in Euangelio:Cum dixerint,ait, Chriftus indeferto eft, nolite egredi,amp;c. Nec dubito,quin hodie quoq; fimplices aliqui hoc cofilio uitam fibi fumant monafticamffed experiuntur amp;nbsp;ipfi,quod hie experturos dixit Joannes.

Porto uideri poterathiclocusexponendus elfe de fignis, ultimum præCedentibilÈ Toeuf èjtpó«S judicium,Schorroreimpiorum:dequibusineandemfete fententiamconcionatuseft dui de ultitno Dominus Lucæ 21. Copiofius uerö amp;nbsp;in loco fuo differetur de iudicio extremo in cap. iudicio. huiuslibri jj.Sctp.öcalias.Vcautemillamexpofitionem noncondcmno,itamihi quidem coneexi uidetur in præfentiarum fata generalia Écclefiæ^ in quibus cum non po-ftremas partes teneat corrupta doftrina, nihil de hac dicereturin genere,dequaqui,de fpeciatum 8.cap.ßcfequentib.multadicentur,nifi eo modo præfenslocus exponatur, quo eft expofitus.Prætereareôtiusiubiungentur iliaquæ fequuntur; qubeloctim non habebunt in iudicio extremo.dicuti res ipfa conuincet.

Pertinentautem, quæfequuntur in cap./.ad expofitionemfcxti l^illj,uelad èiuS traótationenii Tria autempotifsima commémorât, angelos prohibere ùentos ne flenti fignatam

fignatâm efie turbam innumcram in medio corriiptelæ,ne periret: amp;nbsp;qualis fit fors co-rum qui uel martyrio,uelalioqui à corruptela cnormi ilJa ucl impolluti, uel liberati Sc purgatijmigrarut ex hoe feculo:quæ cofoJationis gratia fubiunguntur. Eft enim hic liber Apocalypfeos mire euangelicus,no tantum prophctijs,fed Sc admonitionibus,cx-

in nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Principió explicandum eft,quod dicitur de prohibitione uentorum per angelos,ne

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ flent. Ventus, ficuti amp;nbsp;fermentum, in Icripturis, in bonam pariter amp;nbsp;malam partem

ufurpatur.Appcllatur enim doftrina uana amp;nbsp;falfa, Scfpes cócepta exerronea doftrina, uentus:ut Olee 12.amp; leremiæ 5 amp;nbsp;22.Ita amp;nbsp;fermétum appcllaturdoftrinapharifaica, Sc indecnafcens hypocrifis. Paulus adEphcf.4.prohibet,nequis circuferaturquouisué-to doârinæ.Et Spirituflanûus adumbratur per uentum apud loan.in cap.j.Se AftorU cap.2.Subtiiiseftuentus,pénétrât,fentitur, non uidetur:magna eft einsuis,réfrigérât,’exiccat,nubes cogit,quæpluunt amp;inducunt rerræ fertilitatcm.Rcftè ergo per uentum fignificatur Spiritus Dei, Sedodrina fana, quæ eft exfpiritu Dei. Vnus ergo eftuentus,fpiritusDeiquifpirat:amp;funt quatuor uenti, id eft multi per cardines cceli, amp;plag3S terræ,id eft per totum orbem terrædil peril dodorcs.Ab omnibus ergo partibus infpiratadodrinaEuangeli/ flar,uel prçdicaturnta ur plures fint uenti,omnes tame ex uno profedi. Vnus enim amp;nbsp;idem Ipiritus eft,quiloquiturper miniftros,amp;confert eis gratias uarias.i.Cor.i2.Brcuiter,per flatum uentorum intelligimus libcram prædica tionem,pctitam exfcripturis Bibliorum.

frobibetur nbsp;nbsp;Deinde feiendum eft,bonos pariter Sc malos eflein fcripruris angelos.Angeli, quod

ttfri’JDnprlt;e ftjpcrius patuit, miniftriappellantur. Suntautem boni Sc maliminiftriiboni, àbono dictitJO. Deo amp;:angelo:mali,amaloangelo infpirati.Excitat autem hoftis ueritatis ubiqj terra-' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rum homines, in aulis regum, in prætoriis,'in fcholis, in coilegi)s, in urbibus, oppidis

amp;pagis,quiliberum uerbiDei ciirfum impediant.Volitant ergo ultrocitroq;,denun-ciantur Scaffiguntur cdidaprincipum Sc pontificum, inhibcntialedionéBibiliorum, prædicationeseuangelij,amp;c.Vt autem aliquem habeanrprætextumfuifadi praui,coii finguntBiblia efle mille in locis corrupta,hærefim ex illis difei amp;nbsp;doceri.Ideo etiam Bi bliaamp;libroseuangelicos prohibent arque condemnant. De cuius rei indignitate non poteftfatis digne dici coram ecclefia.Faciunt, quod olim Icguntur fecifle Antiochus Epiphanes, Diocletianus, amp;nbsp;alij eius generis homincs-Laudem olim meruerunt maxi mam interprétés Bibliorum: neque dicebat quifquam fidelium, facrumcodicemelTe corruptum,quód uerfiones omnes inter fe noncongruerent. Verfamurergohodiein feculo corruptifsimo Scingratifsimo.

Eftautem inhibitio ledionis facræ, fundamentum corrupt« dodrinæ,amp; intrica-tionis confcicntiæ,amp;defperationis exillaconfcquutæ. Per terram ueró,intelligithomines habitantes in terra:per mare amp;nbsp;infulas,homines infularcs,amp; in mari agétes: per arbores,homines ubiqueadumbratosinfcripturaperarborcs.Nifi autem fpirent uenti,non florent arbores,neq j uirefeit tellus.Propheta dicit,Emitte fpiritum tuum,amp; ere abuntur,amp;renouabis faciem terræ. Nifi uerö prædicetur uerbum Dei, no reuirelcunt an!mimortalium,nonproferunturab hominib.frudus bonorum operum. Ideoq; an-gcliucntuprohibcntesjdicunturnocere: ut reuera nihil eft peftilentiusaut pernicio-fius, quam opprefsio liberæ prædicationis uerbi Dei. Dominus Ipiritu fuo renouct omnes orbis partes: Amen.

T uidialterum angelum afccndentem ab ortu fblis, ha^J bentem figillumDei unn':amp; clamauituoce magna qua' tuor angelis, quibus datum eftnocere terræ óf mari,dp cens : Nolite nocere terræ,neque mari,ncque arboribus, quo-

quoadufqtie Hgiieinus fcruos Dei noftriin frontibus fuis.Et audi'ui numerumGgnatorum, centum quadraginta quatuor millia fignati, ex omni tribu filiorum lirael.Ex tribu Iuda,duodecim millia fignati. Ex tribu Ruben, duodecim millia fignati. Ex tribu Gad,duodecim millia fignati. Ex tribu Alèr, duodecim millia fignati. Ex tribu Nez phthalim,duodecim millia fignati.Ex tribu ManafTe,duodecim mib lia fignati. Ex tribu Symeon,duodecim millia fignati.Ex tribu Leui, duodecim millia fignati.Ex tribu Ifiichar,duodecim millia fignati.Ex tribu Zabulon,duodecim millia fignati. Ex tribu lofeph, duodecim millia fignati. Ex tribu Beniamin, duodecim millia fignati. Poft hæc uidi, amp;nbsp;ecce turba multa,quam dinumerare nemo poterat,ex omniz bus gentibus tribubus populis amp;linguis,ftâtes ante thronum, Sé in confpeAu agni,ami(fti ftolis albis,6C palmæ in manibus eorum,

clamabant uoce magna, dicêtes : Salus ei qui fedet fuper thronum Dei noftri,amp;f agno.Et omnes angeli ftabant in circuitu throni amp;nbsp;fez niorum quatuor animalium,8(fprocideruntin confpecftu throni, in facies fuaSjamp;^ adorauerunt Deum dicentes : Amen. Benedidlio Ód gloria amp;nbsp;fapientia 80 gratiarumadEo honor ôd potentia Óó fortitu dOjDeo noftro in fecula feculorum, Amen.

Audiuimusjfratres.figillo fexto aperto nigrum faâum folemjunam fanguineam, Hellas cecidifle c coelo in terram, amp;nbsp;reliqua quæ commemorauimus: quibus omnibus ** nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pquot;*

lîgnificatafitcorrupteladoftrinæ.Triftis Schorribilisres adumbrata efttrirtifsimis amp;nbsp;norren horribilib. omnino parabolis.Sequutam audiuimus in mundo maximam rerum per-turbationem,amp; apud multos defperationé grauifsimam:fed amp;nbsp;uentos,ne fpirent,pro-hibitos.At expert! fcimus,quanta fit moleftiajmbamp; pernicies,carereaere aut uento, adeó ut abfq-, refpiratione amp;nbsp;refrigeratione marcefcere, adeolt;^; præfocari necelTe fit ho mines. At tanto malo laborant deftituti prædicatione uerbi Dei.

' Excipiat haecaliquis,acdicat:Peritergototus mundus inhærefibus,in Mahumetifi- AttMtnmun^ mo,in Papifmo,amp;corruptelis alijs.Vbi ergo credas agerc patres noftros? an omnes exi- dm pereat la ftimasperditos?Pr3eoccupat illaIoannes,amp;uifioneprorfus Euangelica,hoceftcofola^ crroribm tione plenifsima oftcndit,Deum innumeram habere turbam eorum,qui in medijs illis • Antichriftianis temporibus uel difficultatibus falui fiant.'idque ex mera Dei gratia,per interuentum lefu Chrifti,cuius folius fitfalus:hoc eft,cui foli falutem fuam falui accepta m ferant.

Habemusinpræfentî,quid noftræfaâioni nobis aducrfariærefpondeamus, perpe- Argumctitatio tubopponentîjAutperieruntunàomnesmaiores noftri,autferuatifunt.Impiumfue- ab exeinploet rit damnare illos omnes,feruati funt itaque. At no audierunt doûrinam illam noftram falutemiiio-nouam,tenueruntueterem,in ueteri ergo amp;nos faluabimur. Refpondemus:SaIuatos elfe maiores noftros,libenter cocedimus,amp; credimus etiam; fed addimus, ex mera Deî gratia,ficuti mox clarius intelIigemusmS autem ex fuperftitione Papiftica : ergo ne tu quidem exipfa feruaberis:fed per Chriftum te quoque feruari oportet,fiquidem ferua-riuelis.Quinimbcum hodiefingulariDeibonitateannuncieturuerbum Euangelij,amp; tibi quidemannuncietur ,cui tu te rebellem obijcis, déclaras te non elfe è numero filiorum Dei, qui audiunt cum gaudio uerbum Dei, amp;nbsp;euftodiunt illud: neque habebis quodpeccatotuoprætexas,amp;quotc exeufes. Si patres tui illam habuiffent opportu-nitatem,quam tu negligis j)cus bone,quot parafangis praecurriffent te? Ergo feiens amp;

uolenSjDeocontradicis, ßcinpernicicmtemetipfum ultro conijcis.Morerecrgotuâ culpa.

Nequeuerb hie locus duntaxattertificatur,Dei gratia feruari acorruptione,amp;in ue-ra fide plurimos,etiam tunc,cum iudicio humano uidentur nulli aut rarifsimi efle fide-les;adeoque nulliautpaucifsimiferuari,proptercorruptelam quorumquetemporum extremam.fed amp;3.Reg.t5).audimus amp;legimus,Heliam depaucitate fidelium grauifsi-mequertum,inteIlexilTe, Deorelidaadhuc efle uirorum feptem millia, qui genuafua Baal non flexerint. Semper itaqueDominns habet eledosfuos, qui in media pernicie amp;nbsp;contritionc per Chrirtum ex gratia conferuantur.

Ortenditur autem ab initio huius,falutis amp;nbsp;conferuationis author unicus angelus, afeendens ab ortu folismimirum fol illeiurticiæ Chrirtus Dominus, exoriens in tene-brisillis anrichriftianis denfifsimis,Deum quærentibus,amp; hostenebris difeufsis il-luminas.Ert enim Chrirtus lux uera omnium temporum,omnes illuminas,quotquor illuminantur.Dat hie etiam populo fuo dodores,qui muniant uerbopopulum Dei,ne perdatur communi iliapernicie.

Etenim diligenter exprimitur,angelum hunc habuiflTe figillum: amp;quidem non mo do figillum,fed figillum Dei,amp; uiuentis quidem Dei.Nam Chrirtus,qui ert imago Det incóTpicui,id elf charader uel exprefla fubrtâtiç eins imago,in quo agnofcimus,ut ipfo ad Philippu dicit,patré,habet figillû, quod inrtrumentû ert, q^uo obfignamus, quçob-fignata,tutaamp;confirmatauolumus,adeoq;abadulterinisdilcreta, amp;c5tradolu malu munita.Sigillu ueró tale nullu habet Dominus, quale nos habemus in hoc feculo:fed per tropu ita appellatur Spiritus Dei,quo infpirat fideles fuos, per que amp;nbsp;fidé donat ui-uificam,per uerbum uiui ac æterni Dei.Sigillû ergo hoc,uiuétis Dei figillûert, uerbum Dei uiuificu,fpiritus uiræ,amp; fides uiuifica. De hoc aportolus Paulus,loqués:In Chrirto fperamusamp;nos, auditouerbo ueriratis,euâgclio falutisuertræ,in quo etiâ,porteaquî ctedidirtis,obfignatieftis fpiritu promirtionis fando,amp;c.N5 feparanturhæc.Nafides non ert fine uerbo,nec utraq^ hæc fine fpiritu fando in fidelibus.Chrirtus enim per legi timum minirteriûcûhominibusagit,per homines,infpirâs quofdâ, qui doccat amp;ad-moneat hoanines .quib.ipfe dat fidé amp;nbsp;lpiritû,métes horû côfignÛs.Probibet ergo fathâ nç minirtris Chrirtus,neprohibédo amp;impediédo libéra uerbi prædicationé nocere ho mipib.pergât.priufquam obfignatæ fint ntétes eledorûnd ert,docet,utcûq; prohibéd»

lo uiuentis Dei- Exodi ta. portes Ifraelitarûfanguine agniafperguntur. Nihil perfe fignum effecifletjiiifiuis inftituentis Dci,amp;uerbo fuo fignum confecrantis,auertiiretan gelum uartatoremmec caruit fide fignu,a fanftis Dei urtirpatuhominib.Non enim fine fide pij inrtituta Dei perceperunt.Eadem icaq; Chrirti uirtus feruauit Ifraelitas ab inte-ritu,quæinpræfenti uindicatab antichrirtianifmo fideles .Ezechielisp. fignatfron-tes fidelium quidam, typum Habens feribæ amp;nbsp;facerdotis. Equidem Chhrtus omnibus temporibusfuosafleruit.Signarautemimprertaautinfcriptanota’\n Tau.Significatea notan*^‘tn,id ertlegem,fiuedirefl:ionemuelregulam.Namcuicunqueinfculpta crtlex Deijuerbum Dei,adeoq;régula fidei, in ipfum cor, is iecurusertab omni malo.Regu-1am fideijamp;direirtionemolim appellarunt ueturti,ipfos fidei nortræ Chrillianæarticu-los,Credo in Deum, amp;c. Vides ergo omnia ilia figna reipfa in idem recidere. Immune* enim funt à malo,quos afflauic Dei fpiritus,illuminauit fide per uerbum.Hçc de figno.

Nunc etiam cxpendamus,qui' nâ fignencur.In Ezechiele Iegimus,Tranfi per urbent Hierufalem,amp; figna Tau in frontibus uirorum gementium amp;dolentiu,propter uniuef fas abominationes fadas in medio eins.Hie autem dicitur, Donee fignemus leruos Dei

Indicatur item,qua fui parte fignentur. Olim fanguis agni illiniebatur fuperlimina- (^lt;1 fui partt ri:in Ezechiele infigirurTaufrontibuSjimprimitur hie quoquefigillum Dei uiui Iron- fiÿKittur. tib.fidelium.Frons autem gerit mentis uel animi,prçcipuæ Sc præftantifsimæ partis in homine,typum.Spiritusac fides inditurfideliumanimis.Significanter tarnen infigitur nota fronti,nón occipiti aut dorfo,uel fcapulis.Qui enim uerbo amp;nbsp;fpiritu illuminati,fi-dem habent,confitenturipfam,necdifsimulantquicquam:minusueróerubefcunt,fed cupiunt gloriam fuam,id eft, fidem innotefeere omnibus. Nos maxime illuftria uo-camus, 4« der Hirnen gfehnben Han: id eft, maxime manifefta, quorum nos minime pudcc autpiget.

Hæc fi accomodemus cis quæ olim faftafunt,amp; hunt etiam hodie,miram his luccm Exempw/ig-infcrent.Inuenti funt uiri boni,fideles,timentes Deum, lugentes uel dolentes. Scfcrui Dei,5cinueniuturhodiequoq5,in medio Mahumetifmo amp;Papifmo,qui difertè genus hoc uitæ dînant Scdamnari'it, aperte cófitentes,nonillud uerum elfe uitæiter,non ui-uerefceleratiushominum genus, quàmfintfacerdotes iftorum: nollefe amp;fuam falu-temiftiscommittere,féd potius mifericordiæ Dei fe totos confecrare. Ali; uerb qui bonam uitæ partem,bono quidem zelo,fed non fecundum feientiam, in iftis nugis 8c fuperftitionibus confumpfcrunt,ubi ad extremum uitæ terminum pcruencrunt,fper-nunt nugasillasomnesümóamp;liberèueritatem confitendo,nugasillas condemnant, Sc totos fefe comittunt fidei Chriftianæ,nihil habentes prçftantius amp;nbsp;certius,quàm rc-gulam fidei,quam Sc fibi recitari ut ueram confefsionem cupiunt,eidemq- immoriun-tur. Hos omnes fignauit diuina mifericordia figillo uiuentis Dei, Sc eripit eos ex omni Antichriftianaamp;fathanicalabe,corruptela Sc pernicie,pcrlefum Chriftum Dominum noftrum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inasna edee^

Imonecolligeremusquouisfeculominutiasduntaxataliquasjinitiamipfe Domi- feruatoru nus magnificam fupputationem.amp;primb quidem ludîEorum per fingulas tribus colli ahMc/j^sti-git duodecim millia,deinde uero per multiplicationem, centena quadragintaquatuor millia:gentium autem innumerabilemturbâ. Quouis ergo tempore amp;fcculo falutem confequunturinnumeri:utcunq;error,fedu(ftio Scpernicies dominetur in orbe. Hæc ualde cômendant Dei mifcricordiam, amp;nbsp;confolantur nos.Quod auté hinc quidam col-lignt,futura adhuc in hoc feculo ante iudicium Saturniaaut aurea fecula, in quib. hæc compleantur,adeoq; omnes homines perueniant in regnum Dei, nimis alludit ad ab-furdumChiliaftarumcrrorem,execclefi3Dei dudum cxplofum. Compléta funt hæc olim,amp; complentur hodie, complebuntur^ue fimili ratione, donee fcculum fuerit.

Semper ad iudicium ufque durabit regnum Antichrifti amp;nbsp;fathanæ, quod oppugnet rc gnum Chrifti,adeoque Sc opprimerepropè uideatuntantum abeft,ut nobis illi tantam polliceanturrecuritatem.Cufnueneritfiliushominis,inquit ipfein Euangelio filius hominis an fidem reperturus eft in terra?Et iterum: Erit ficut in diebus Noe ôr Loth. Nota funt Euangelij uerba,ficuti Sc beati apoftoli Petri ac Pauli,z.Pet.j.ôc i. Theiï.4.. ..

Cæterùmquib.hæcnoftraexpofitiouelfententianonprobatur,fedulôurgent,pro- a phetarum promifsionesdereftitutionelfraelis,nondum efleadimpletasiatiuxtaætcr p ni Dei ucritatem adhuc implcri oportere.arbitranturergo,atque contendunt ctiam, dipmiui'. tempus oporterecertum uel definitum reftare,in quo ifta omnia compleantur. Ad ca fimpliciterrcfpondeo,erraturosnosnon uulgariter cum Papia, Iuftino,Irenœo,Ter-•tulliano amp;nbsp;Laâ:antio,amp; cum ijs qui appellantur Chiliaftç,nifi hic reélè iudicauerimus. Credoitaquereftitutionem illam,de qualoquunturprophetæ, diftribuendumefie in triatempora;utprimumfitamp;uoccturhiftoricum,quodà Cyro ad Pompeium ufqu» magnum cxtcndatur,amp;quod defcribunr,impletumque docent Ezras, Nehemias,amp; author libri Machabæorum: fecundum ueroincipiatab aduentuSaluatorisnortri,amp; progrediatur ufque ad Antichriftum,eiusqueuaftationem,quod quidem Euangeliftæ amp;Apoftolidiligentifsimèdefcripferunt,amp;inquopermulta adimpleta elfe teftantur: tcrcium uerb tempus incipiat à reftituto Euangelio, amp;nbsp;extreme iudicio, amp;nbsp;progrediatur ufque in fecula feculorum;quæ quidem uidetur omnium abfolutifsima effereftitu tiojin quaplenifsimcpræftabithomini Deus quaecunq;pcr ora prophetarum amp;apo-

ftolorum promiht.Mcminit eins manifcftifsime S. Petrus in Adis cap.5. dicens : Opot tet Chriftum cœlum quidem accipcre,ufqj in temporareftitutionis omnium, quæ lo-quutus eft Deus per os omnium fandorum fuorum à feculo prophetarum. Et Dominus ipfe in Euange]io,Ioquens de extremo iudicio,dixit;Leuate capita ueftra,quiaap-propinquat redemptio ueftra.

Aut certe licebit hoc negocium in hunc modum,cJarius fortafsis diftinguere:Refti-tutio IfracIiSjUcl omnium fidelium, aut certe corporalis eft, autfpiritualis. Corporalis, hiftorica appellari poteft, ac præftita eft per Cyrum, Zorobabelem, lehofuam, Ezrapi, Nehemiam amp;M3chabæos: Spiritualis uerôimp]etacft,uelpræftabituradhucperad-uentum lälutaris Mefsiæ Domini noftrilefu Chrifti.Eftautemaduentus Domini du-plex:prior quidem in carnem, quo credimus à Chrifto, teftantibus apoftolis, plurima cfle adimpleta:poftcriorc ucnietrurfus cœlitùs in iudicium.In eo aduentu prçftabitple nifsimè,quænondum uidemus eflepræftita.Etomnis quidem fpes noftraillo fe con-fert,amp; per ilium fe aduentû confolatur. quæ ab apoftolo ad Rom.n. dida funt de côuet fions ludæorujimpletafuntpartimjpartim implétur quotidie, amp;adhuc coplebuntur. iuJ^orumfer Redimus porro ad copiam feruâdorum amp;nbsp;feruatorû ex medio Antichriftianifmo,ex-ntulta plîcandam.Diuidit Joannes uniuerfitaté humani generis in ludæos amp;nbsp;Gentes.ludæo-wiflw. j-myj commemoi antur millia centena quadragintaquatuor. Noftro auté iudicio ex mil le ludæis uix unus aut alter feruari uideturzeum auté teftimonio ipfius faluatoris Dei, tantusferuetuî numerus:rclinquiturfanè,excerto hoc numero, colligendus infinitus numerus duræ ceruicis populi,qui feruetur. Non feruanturautem per legem, aut cir-cuncifioncnbautpertinaciamfuam damnandam:fedpcrgratiam Dci in Chrifto Mefsia liberatorc unico,reuelato Jpfis à Deo milcricorditer,rccepto(^ue ab eis fideliter.Si enim feruari in crucelatropotuir,iam uelutiagensanimam,quidprohibebit,innumeros ludæos eadem feruari ratione? Caiterùm modum hic determinate nolo. Minifterium uer bi amp;facramentorum quoqueeuacuarehac ratione nolo.Scio autem uera elfe, quæ hic dicuntur;mcdus Deo eft cognitUSjneqjapudipfum quicquam eft impofsibile. Et hue facit Apoftoli dodrina,Rorn.ti.

Dicis;Hæc dodrinanégligentesreddet fuæfalutîshomines, cum nuncquoquenon V» dlics defint qui dicant, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quafidicant,Qualitercunque uiuas in hoc

feculo uoluptatibus amp;nbsp;(anguini immerfus,amp; uentri deditus, crede modo fub extremo uitæ exitUjamp;'ialuaberis.Non ignoro fane multos elfe immundos porcos, uerbo uerita tis amp;nbsp;confolationis Euangclij abutcnteszfed nunquid abufus prophanorum hominura tollet nobis ueritatcm?Filij Dei,qui noruntnon aliam elfepropitiationem ucl fatisfa-dionem pro peccatis,quàm Chrifti hoftiam, non ideo definunt pœnitétia quotidie in-mifcri quamuis nihil dubitent pij,innumeros fub extremo uitæ exitu couerti amp;nbsp;faluari cordjaDfirtd à Domino,hac tanieDci mifericordianôabutunturadlicentiacarnis,fed riment.Sunt frctwùm bcc enim Scali/lociplures,qui ipfosretinent inordine, ucl in officio.Dicit enimDomi-«»dj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fadus es,noli peccarc amplius,nc quid tibi deterius eueniat.Ité, Operemur

boni! dum tépus habemus;ueniet tempus,quando operari nô poterimus.Dcclarat hoc nobis parabola decern uirginû.Item.’Si i uftus uix faluatur,peccator amp;nbsp;impius ubi eSpa rebit?Iccm:Ne tentaueris Dominû Deû tuum.Et infinita huius generis alia.Cirmq; fan di per omnem uitâin iuftificationib.Dei iuculpabiles fefe exhibucrint, in extremo tarnen uitæ tépore illis minime nituntur,fed meræ Dci per Chuftû milericordiæ. Recor-danturfcmper,quàm grauiter in Euangelio obiurgatus fit, primû quidem illequiinui débat felicitate collaboratori fuo in uinea, quod tanrfi acccpilletprecij, fub ultimû diei tempus inuineamaccedens,quantûacceperatipfe qui totadielaborauerat;deindefru-gi quoq; filius,q, doleret fratré dccodoré amp;nbsp;impurû rcceptû elfe à pâtre, amp;nbsp;epulas ité i-Iwftwner.egé- pfi exhibitas,fibi uerômorigerofemper,amp;in laborib.conftituto,nihil taie paratum. tfjcx ommfc, Porro genres noredigitin numerum certum, fed ait feuidilfeturbâ multam, quant tnundi plagii dinumerarenemo poterat;ficutinecftellas,harcnas,herbas amp;graminaquifquânumc-ferunntur, raucrit.Significatcrgo,cxroto orbc,quouis tcmpore,per Chriftum feruariinnumcrabi

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;INAPOCALYPSIM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;toi

les.Cæterùm ne quis e:nftimaret,fibi prodefle uel obeflTe ad falutem,de hac uel ilia gcn-tc,rribuautlinguaprogenitum effeimoxadditloannes, ex omnibus cribubus,populis amp;nbsp;linguisjindifcriminatim faluti cJTe deftinatos. Dil'crimcn ergo hoc nihil impedit fa- • lutemzfcd inueniuntur in India, Aechiopia,Barbariajin extrema Lybia, in Scythia,Tar taria,amp;in extremis mundi terminis,qui per gratiam Chrifti feruantur.

Quoniam uero dcfuturis difputare, plurimum habet dubitationis, loannes fignifi- Tiddes in calé cantifsimè de illis,no ut faluandis,fed iamiam falutem adeptis,amp;in cœlo exirtentibus, g‘iud£nt. Ioquitur,nefcilicetdubitaremus de iftorum falute.Simul etiam rationem falutisuel beatitudinis æternæ adumbrat.Confutat hæc traftatio illos qui exiftimant animas dor mire,non frui ante indicium Dei uultu,neq;adhuc efle in coelo.Principió dicit,illos fta re ante thronïi,Sein confpeftuagni.Prima enim in beatitudine félicitas eft, ipfum Deft uidere ficuti cft, amp;nbsp;eius frui gloria,efle cum Chriftoin gloria.Ioan.17. i.Ioan.3. Stolæ al bæ,triumphantiumfunt,8emundorum.Sicutipoftea copiofiusdicetur, Se fuperius femel Sciterumannotatum eft.Significatur,animas beatas luce efle indutas. Sec. Sed Sc palma,uilt;ftoriæ fignum eft. De palma multis agit Plinius lib.13.cap.4. Omnes tradunt, palmam antiquifsimum fuifle uidoris infigne.Quamobrem autem hæc arbor potifsi-mum deleûa fit ad eum ufum ab antiquis, A. Gellius caufam reddit Noél.Att.Iib.^.cap. 6. feribens, arbori palmæ peculiare quiddam inefle, quod cum ingenio fortift uirorum conueniat.Nam fi fuper eius,inquit,lignum, magna pondera imponas, non deorfum palma cedit,fed aduerfus pondus refurgit,8e furfum nititur. Et huius rci citât authoreS Ariftot. Se Plutarchum,quibus addas licet Plinium lib. id.cap.4.2«

His omnibus accedit maximus clamor,quo non tantum Deo agunt gratlas,8e mife-ricordiam eius prædicant;fcd etiâoftendunt Se teftantur manifeftifsinaè,cui ferâtacce-ptam faluré.Dicantaftt,Salus ei,6ec.?«T*f?(v,quæpotius eft, quod Se Erafmus annota-uit,Saluatio,dlt;M heyl wd Jchgàc/t.Significant enim,non Deum quidem in leiplo elfe bea-tum,fed fuamfalutéipfis communicaire,Sefalualfe eos. De throno Dei fupràin cap.4. diiftum eft.In throno fedet ipfe Deus pater.Loquutio itaq; eft,quç hune habet lenlum: Debemus falutem Se beatificationcm hanc noftrâDeo noftro, qui fedet in throno fuo.

lam hanc falutem 8eagno,id eft,Chrifto,comunicant.Deus enim gratia fua per Chri ftumferuatcredentcs.CumafttagnusappellaturChriftus,rcfricaturin uoce agni to-tum incarnationis redemptionisq; myftcrift,quod uidelicetrecôciliati Deo per fangui nem hoftiæ,nunc fimus hæredes Dei, Se fili j Dci.Scc.Teftantur crgo,Se teftificando do cët fanfti in cœlo,patresqj noftri iam faluati,Se agétes in cœlo, iuftificatos Se faluatos fe elle no per Mahumetifmum,aut Papifmft,aut ullas alias obferuationes, fed per merant Dei gratiam in Chrifto.

Confutantur his duæ opinlones,noxiæ admodum orbi terrarum.Prior putat, Papi- Eirom confias feruari propter fimplicitatem ipforum,Sedifciplinæ acerbitatem.Quia meliora, futMur, inquiunt,ignorant:Se opéra fua quæ faciunt, bona intentione faciunt, feruantur itaq; perilla.Vanifsimumid eft,8eimpijfsimum.Addunt: Nifi fie iudicemus, nemo fane ex Papiftis faluatus fuerit.Egocertèdifertèdico,pcrPapifmum,ut Seper Mahumetifmfi, neminemferuari.Eftenimuiaperditionis abipfoappellataPetro. Sedideo non puto, neminem ex papiftarum turba efle faluatft.Credo aût,innumeros, quod Se fuprà dixi,

, tandem uidifl'e papifmi fœditatem per Dei illuminationem: Se relifto papifmo, fimpli-cem ChriftianifmumfuiirecompIexos,atqueitaperfolumChriftumfcruatos.

Pofteriorexiftimar,quemlibetinqualibctSequalicunq;fuareligionefcruari.Con-tra hos clamant hic fanûi:Seruatos,per Dei gratiam inChrifto elle feruatos. Nulla er-goaliareligio faluat.NuIIum aliud eft datum hominib.nomen,inquo oporteatfaluos inju4 fieri,nifi Chrifti lefu.Non alius patet in cœlum aditus,non alia eft uia,n5 aliud oftium: qui aliud afleruerit,appellatur à ueritate fur Sclatro. Quinimb aboient funditùs Chri-ftum,8eomnemfcripturam,quicunquccontcndunt,quemlibet fuaferuari religione. Neque fcio,fi pofsit aliud excogitari æquè perniciofum.Teneamus ergo,quod nos fan fti omnes in cœlo docuerunt,falutem eife Dei per Chriftum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Coßmdtio dn

Confirmant hæc omnes in cœlo angcli,ne quid défit,quodad certum Se magnificum geliez, cxcplif i 3 pertinet erhymnuf.

pcrnnet teftimonîum:fimiij etiam fuo nos exemplo docent, quid faciamus. Accinunt Amen:quo amp;ipfi teftantur,folius gratiæ per Cliriftum efle falutem.Deinde procidunc amp;nbsp;adorant Deum.Quanto uero magis nos illi hune honorem adorando debemus mor-tales?Hymno autem adiedo fuppeditant nobis formam celcbrandi Deum,deniqjredè iudicandi de Dco,ne quid cum contumelia creatoris creaturæ tribuamus,quod feilicet folius Dei eft:led in lolidû omnia Deo. Voces huius hymni expofitæ funt cap. 4 amp;nbsp;5. ut nihil his iam fit immorandû.Benediûionem ponunt pro Jaude.Reliqua plana funt.

Difeamusante,tot teftimonijs amp;exemplis fandoru omniii edodi,relidis opinionib. uanis amp;nbsp;impijs,omne gloria Deo per Chriftu tribuere:cui fit laus amp;nbsp;gratiarûadiojAmé.

Bxplicatur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ßnt ueîliticandidii^undeßtpilai, amp;nbsp;(^Ha

T refpondit un us de fènionbus, dicens mibi: Hi qui ami* dli funt ftoh's albis,qui Hint,St' unde ueneruntC Et dixi illi: Domine tu fcis.Et dixit mihrHi funt qui uenerunt ex affli uEone magna,amp; dilataueruntftolas fuas,amp;^ dcalbauertint cas per languinem agni.Ideo funt ante thronû Dci, amp;nbsp;feruiunteidic

ac node m têplo eius:amp; qui fedetin thronojiabitabit fuper eos. N5 efurient amplius, neep fitient ainplius, ncc cadet fuper ipfos fol, necç ullus æftus. Qtioniâagnus qui in medio throni eft,reget illos, amp;nbsp;de-* ducct eos ad uiuos fontes aquarum.Et abfterfurus eft Deus omnem

Vidit S. Ioannes,martyrum animas fub ara quiefeentes, tegi ftolîs candidis. Viditi-demiileinnumeram turbamexomnibus nationibus amp;populis,feruatamex gentilif-nio amp;nbsp;antichrilbanifmo, amp;nbsp;iplam albis ueftitam llolis. Exeaoccafioneiam tria nobis explicabuntur, quinam illi fint amidi ftolis candidis ? Vnde ipfis fit candor ille,puri-tasatque falus?quædeniquefit fors autfœlicitas iftorum,quæüe beatitudo uera?

Cum cos uidiflctloannes,proculdubio admiratus eft,quinam fucrint,nihil interim quæfiüilfe legitur.Sua uero fponte unus ex fenioribus 24,fe ipfi offert Interpretern, do dor fane cgregius,patriarcEâ amp;nbsp;propheta,denique magifter cœleftis, ut merito ipfi cre-damus. Apparet hic humani ingenij ignorantia. Sicut enim Aethiops in Adis apoftol. cap.S.profitenir ignorantiamfuam,nih ipfiintcrpres obtingat amp;dodoridoneus.'itain præfenti beatus loannes Sc ipfe rogatus,an.norit albis ueftitos, fatetur fuam infeitiam: defert tarnen feientiam fuo dodori,hacrationepermodcftiam humillimam expofitio-nempleniorem poftulans. Apparet denique immenfa Dei boniras,quæ indignes amp;nbsp;craifos nos, erudiendos fiifcipit. Exempla plurima eius reioccurruntubique inpro-phetis,amp;facrofando Chrifti Euangelio.

Qui 'mittßnt, initio mox exponit Ioanni,amp; omnibus in mundo fidelibus, quinam fint illi al-Cri/fidc ucnc- induti.fimul etiam explicat,unde uenerint.Vtrunqueenim eadem refponfioneab-rintalbisue foluit.Breuiter dicit, ueftitos albis in ccelo, pios elle omnium feculorum, qui emerfe-runt tandem ( f« tw ó'XzVfwi-) ex tribulatione magna. Varia ponó inuenitur tribulatio. Principiôenirnefttribulatio,quæexoriturcx infidijs amp;nbsp;perfequutionc tyrannorum. Hxc foils competit martyribus. de quibus cap. ó.didum eft. Hi ueró,quoniam adobru ti funtcontumelijs infandis,propteruerbum Dei,in hoc fcculo,in alio fumpferuntue ftes cadidas. Deinde eft tribulatio alia,quæ exoritur ex timoré Dei,amp; eft folicitudo de confequenda falute.Dolet hæc de humana iniufticia amp;i. corruptione.Dolet de abomina tionibus Antichrifti grauibus.Atquchi etiam,licet martyres non fiant, ueftiuntur tarnen in alia uita candidis. Poftremo tnbulationcs Sc moieftias fecundum carnem ha-bent.

IN APOCALYPS! M. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J03

bènt,quotquot carnem mortificant cum concupifcentijs.Et quoniam hie lugeht,in future feculo conlblationem accipient.

Rurfus ne quis martyrio ueluti open noftro,amp;pœnitentiae ceu merito noftro afcri- Vnde fit uitâ beret uitam amp;nbsp;làlutem,difertè porro indicat Dominus per Seniorem, unde fit uita amp;nbsp;fa tyfalut, ius,amp; quomodo nobis obueniat candor uel purificatio illa.Et abjuerunt ftölas fuas,inquit,amp; dealbauerunt per fanguinem agni.Diuerfa hie inuenitur leûio.Et «7rAlt;*Ttt«'a|!',id eftdilatauerunt ftolasfuas, utallufumuideatur adfamilias magnatum,quibusin ufu eft,adoftentandam fuam gloriam,indui ueftibus amplifs.amp;pre(;iofifsimis.Mcaaüté fententia reftius amp;nbsp;fimplicius legere uideturcodex Compluten. amp;nbsp;Aretas, Ef quodamp; netus interpres uertit, Abluerunt.Etenim per expofitiorté moxfequitur,Et de albauerunt.Primafius legit, Et candidas fecerunt ueftes in fangliine agni. Significatuf autcm,falutem amp;nbsp;purificationem fidelium efle exfanguine Chtifti, amp;nbsp;ex nulla re alia.

Et quidem fanguis afperfus non dealbat,fed polluit.Oportct ergo fpiritualiter hæc in- Quomodo fdtt telligere,népc quod Chriftifanguisuerus,naturalis,amp;humanus, femel effufus in cru- guii a/^erfut ce,fpiritualiternobisafperfus (ficuti exponitadHebræos 10.Apoftolus) amp;fidercce- purificct, ptus,licet naturaliter amp;nbsp;corporaliter nos non contingat,purget nos ab omnibus crimi-nib.Ideo alibi legimus,Chriftfi nos fanguinc fuo purgarc. Quialblius diuini operis eft fandificatio.Ergo cum fanftidicuntur modölauiireamp; dealbauilTeftolas fuas, per fanguinem agni,fignihcatur,illos per fidemrecepilTc purgationem fanguine parata. Hæc autemdodrina eft catholicaSc orthodoxa, quæ tot amp;nbsp;tanta habet infacris fcripturis teftimonia.Deprehendimusdeniq^,feruatos ex Antichriftianifmo, Ibiius Chrifti mcri to,amp; nulla re alia efle faluatos,quod amp;nbsp;fuperius admonui.Quinimb moxinfertur:Ideo funtante thronum Dei. Qua de caufa oro ? Quialaueruntamp; dealbauerunt in languine agni ueftes fuas:propter Chrifti ergo mcritum ingrefsi funt ccelum, ibique æterna luce flint circundati,fiue ueftiti.

Poftremócopiofifsimè exponit Senior, quæ fit fors fanftorum, amp;nbsp;qualis uerabeati- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fit fors

tudo fidelium. Sunt autem hæc guftus quidam, hue ad confolationem pofita. Alioqui fitnilorum, zy quæoculusnonuidit, necauris audiuit,idpiæparauit Deusdiligentibus fe.Pluritna uera bestitu-* autem commemorat,ex quib.nos uult colligerepræftantiam æternæ falutis, amp;nbsp;quan- do, ta in ea confequamur bona.

Principio ftant fanfti ante thronum Dei.In throno eft adoranda Dei maieftas,fuper-bcnediûatrinitas.Ac ftant illi ante thronum, non ut folent qui operiunturante fores. Nam ueluti intimi Dei,uerfantur in confpeftu Dei,amp; fruuntur eitis afpeftu. De qua re loquens in EuangelioDominus:Or3te,inquit,urliceat uobis iftaelTugere,amp;ftareante filium hominis.Sed amp;Dauid: Satietasgaudiorumin confpeftutuo eft,amp; iucundi-tas in dextera tuain perpetuum.Additur amp;nbsp;aliud,quod illud ftare explicet: Seruiuntiii templo Dei Deo,dies atqj nodes. Seruitus ilia uoluptaté, nullam moleftiâ habet. Ser* uiunt autem Deo in tempio,ut folet leruiri Deo in tempIo.Ferias enim agunt, lætâtur, exultât,iubilant,laudant:itauerö immolant,amp; epulis reficiiitur cœleftibus.Et hoc gau dium erit fempiternii atquecotinuûûd quod per dié amp;nbsp;noftem fignificauit. Alioqui in æterna beatitudine nullaeft nox, nulla temporis uicifsitudo.Hisaccedit, quod qui in throno fedet,id eft diuina maieftas,i?«4lt;^wtfaf’i’ ‘«^’■‘’'^fjhabitabit in eis;id eft,Deus omnia erit in omnibus, ucl incumbet eis, amp;ueluti tabernaculum, obumbrabit eos,proteget, feruabit, amp;totum fefeillis fruéduni prçbebit,familiarilsimus amp;amicifsimus eis. Præ tereanon efurientamplius,neq; fitient.Toliitur enim ab animab. beatis,amp;clarificati8 corporib.quicquid eft infirmitatis amp;nbsp;miferiæ.Adimplétur omni bono citra omne fafti* dium, cumimpletioneiucundifsima. lam fol non cadit fuper illos, neque æftus:quæ quidemloquutio fignificat,nu]lis eosafficimoleftijs, nullis exerceri Iaboribus,fedfemel liberari eos omniincommodo,omniq;moleftia,8lt;.iuauifsimèrequiefcere.

Rurfus inferiturcaufa tantæ félicitatis, Chriftus agnus, id eft Chriftus mediator amp;nbsp;Chiriäuspdfclt redemptor. in medio throni, id eft Deus uerus. Hic enim,quod amp;nbsp;Ezech.in^^.amp;ipfe nbsp;nbsp;uinifictd.

Dominus Ioä.to.tcftatur,7r‘’z^t«»'«,ideftpafcet cos,inftarpaftoris,amp; deducet uiçduxad fontes 3quçuiu|:id eft,uiuificabitin ætetnûjamp;col'eruabjtln jUafelicitate omnes fuos,

Vtiturînhactrâftationeuerbisapudjpphetasufitatifsimis,amp;ubiq;obuiJs,utadaItîo-racofcendenteSjCœleftiadonaaliquomodoæftimemus.Hiscôiungitadhucinfigncba neficium;Et abftergetDominusomnemiachryma ab oculis ipforum.Quæuerbaex Ifaia mutub accepit.Etenim fanûi in hoc fcculo uarijs exerciti malisjcopiofifsimas pro fuderunt lachrymas :infuturoautem feculo , confolaturipfos Dominus, gaudioper-fundens ærerno,neqj ullam ufquâobijciens doloris occafionem.Ideo enim in Euange Oitn.iéi ijq dixitjAmendico uobis,plorabitis amp;lamentabiminiuosjmundus contragaudebit: uos autem mœroreafficiemini,fed mœror uefter uertetur in gaudium. Et gaudcbit cot ucftrû,amp;gaudiriueftrû nemo tollet à uobis. Similiahisaudiemusamp; Apocalyp.2i.amp;c. Contrd contée nbsp;nbsp;Intelligunt exliis,quàm turpiter præuaricentur, quib.femper in ore eft, Si contcm-

ftoresuitæ nam prælentem uitâreligionis ergô,quis mihi dieet,qualis fit futura ilia alia uita? For-beatiS, tafsis fi hanc fpreuero, in alio feculo nihil confequar.Habemus enim hicapertifsimum teftimonium,ut certifsimam efle falutem.pijs à Deo paratam in ccelo,ita etiam amplil-fimam:adeô ut alibi Apoftolusdicat, non elle pares affliâiones præfentis temporis,ad gloriam quæ reuclandafit erga nos.Dominus conférât nobis,ut hæc agnofeamus.

apernur(igilîum Jeptimum, (^prodeunttubkineian^eliyChriftfa in-tercejjbrfiM Ècclepatcoram pâtre offert preces fdeltumfuorum^e^c^

3 T cum aperuiflet figillum feptnTium,fa(flum eft filentiunt quot;nbsp;in cœlo,media ferme hora. Et uidi ftptê angelos,qui ftât in conipedu Dei, ÔC datg funt illis ftptem tubæ. Et alius si angelus uenit,amp; ftetit ante altarc, Habens thuribulumau reum:amp;: data funt illi incenfà multa,ut daret (de ) precationibus fan*

élorum omnium,fuperaîtareaureum, quod eftante thronum. Eta* fcenditfumus l'ncenforum (de)precïbus (ànlt;ftorum,èmanu angelf coramDeb, Et accepit angelus thiiribulû,amp; impleuitilludde l'gnc altaris,amp; mißt interram. Etfa(ftafunt tonitrua,amp;f uoces,amp; fulgura» amp;nbsp;terr^motus.

Pr^eUdittid I'd- nbsp;nbsp;Non puto ullos in orbelibros extare,à quibufeunq; tandem aut quandocuq; feripti

crtc feriptura fint,quicertarepofsint cum librisfacris: quantum uidelicet attinet finceramucritaté, librorum. puram fimplicitatem,amp;perfpicuum ordinem.Neqjfortafsismirumiduideaturalicui, feienti ab hominib.quidemillos elfe fcriptqr,fedinfpiratos à Ipiritufanfto.Extant çdi-ficiaab hominib.faberrimc conftruaa,amp; pulcherrimo digefta ordine.Sed quid illaiudi \ caueris habereelegantiæ, ficontuleris cum opificio mûdiamp;cumordincpulcherrimo, Andcephdbea quem cernimus quotidic feruari in omnibus reb. creatis, amp;nbsp;temporum uicifsitudine? ßf Nihil habent,imo fordent præftantifsimahominum opera,fi componantur cum opificio Deiconditoris.Cæterùm in ordinedilucidifsimoamp;traftationeperlpicacifsima habet hicliberApocalypfeos inter alios luculctifs.alioqui,eximiam miramqjlaudé.Sû-mam rei præfixit omnibus Ioanncs,fignificans fe diéturum de ijs rebus quæ à fuo tempore ad indicium ufq; in ccclefia fieri debent. Sciunt autem fideles, in quem finem ilia accipiant,nonutcuriofitas ipforum nutriatur aut exaturetur; fedutabundèpræmo-niti, non impingant,fedfibi caucant,falutemque ueram retineant. Quoniam uerb multus eft inter homines fermo,quare Deus ita agat,autifta permittat, quare hæc ' J êcilla non prohibeat:faluberrimam nobis loanncs uifioncm obiecit,ex qua difea-mus Deononobloqui,amp;cum Deo non contendere, fedagnofeere,omniaeiusindicia elfe iuftaamp; æquifsima. Idccrtc omnescùm diuosin cœlis,turnangelicosagnofeere Ipiritus, Deoque omnem tribuere glôriam. Sic autem paratis auditorum a-nimis, ad rem ipfam acceditj amp;nbsp;fata ccclefiæ exponit. Sub fexto figillo in gene-

TC àttîngit doftrinæ corruptclam, quæ cum fit periculofior amp;peftilentîor ômnibu» pcriculis corporis humani, aut excernis,copiofius de hac porro diflcrit: amp;nbsp;fingularitet iam fub apertione figilli feptimi commémorât, quàm latèilla pateat- Exponit enim^ quot amp;nbsp;quantæ amp;nbsp;quales fint in ecclefia exoriturç feftæ,hærefes, turbç,quantumq; ec-clefiæ nocituræ. Comprehenditauté hic locus hiftoriam corruptædodrinæ hærelcw^* iicireûarum,turbarumq;iamindcà temporibus Ioannis ad ultimum ufq; iudicium. Extenditurpercap.8.9.10amp;H.

Priufquam tarnen procédant tubicines,confolationis loco ueluti per digrefsiuncu* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pU

Jaminleritur remedium, quo omnibus feculis utantur fideles in peftifera ilia corrupte nbsp;nbsp;CMttgelica.

la,ad conferuandum animas, carumque intcgritatem.Subinde enim in hoc libro con-folationes inferuntur ualidifsimæin rebus difficillimis. Etenim totûcap.io. huicetia feruiet argumente.Remedium autem, quod oftendit,illud eft ; confugiendum^eflead Chriftum generis humani redemptorem,intercefforem acpropitiatoré.Tutos nos fore fub eius patrocinio. Huic preces noftras offerendas afsiduè.Et quidem Dominus in Euangeliojdifferens de maximis exdæmone periculis,apoftolorû choro inftruâisdm-ficultatibus,ne à fide deficiamus,At,quod ubique euangelicæ amp;nbsp;apoftolicæ literç incul «antjconiungcnd« funt fiduciæ noftræ in Chriftû preces creberrimæ, quas offcramus Deo per Chriftû.Breuib. auté in præfentiintercefsio Chrifti ad dexteram Dei, amp;nbsp;effe« iftusratioq;orationis fidelium,hiccontemplandaproponuntur.

Verùm explicabimus fingula ordine.In genere dixit fub d.figiUo de corruptiotle do t^iîigemad dt ôrinæ,infeptimofpeciatimamp;copiofifsimèeandem cxponet.Dûueroaperitur figillû tcntioncm ex-Teptimû,faaum eft filentiû in cœlo hora propè media. De filétio hoc uaria legûturapud citation gt;nbsp;interpretes.mihi fimpliciter uidétur auditores hoc filétio excitari ad accurata aufculta-Tiohem,uelattentionem.Habet enim filentiû admirationem amp;nbsp;expeftationé rerû ma-grauibuspronunciandisautdenunciandis, foletproclamari, Sch'wygendvndlofend. Ac reuera magni momenti funt ea quæ fequuntur, quæ nifi obferuauerimus fumma atten-tione,peribimus infeftis amp;nbsp;feduftionibus . Spirituales illæ ncquitiæ periculofiores funt corporalibus difficultatibus.

Iam uero dum in filentio cû admiratione expeftatuf quid futurtirh fit, àperto figiîld ultimo,en comparent feptemangeli cornicines Uel tubicines.De hispofteadicemus* Inferiturmodô,autpræmittiturremedium intantis malisfumendû,ut dixi.idquô uiuidius fit,amp;altiusinfideatpeftoribus noftris-,eiegantilsimauifione contemplâdum traditur.Antethronum,amp;quafi in continentiathroni,apparetaltare aüreutn. Venir au tem angelus, amp;nbsp;afsiftit huicaræ : habet idem illein manu fliaacerram,uel thuribulum aurcum.In hoc conferûrur à fanâis incéfa.Hæc offert ante thronum,afcenditlt;|j fumus incenforum è manu angeli coram Deo.

Diximus alibi,aureû al tare thymiamatis,effe ipfum Chriftû Dominu,qui eft amp;ara amp;nbsp;hoftiaamp; facerdos; id quod Paulus teftatur ad Hebræos.ldéappcllatür angelus,nimirû îlle cuîus amp;nbsp;Ilàias meminit in cap. Malachias dicés:Ecce ego mitto angelû meum, qui parafait uiam ante me.fubitoq; ad templutn liium üenict Dominus,quern uos quæ ritis,amp;angelus foederis,que uos defideratis:ecce uenit,dicit Dominus excrcituû. Prior angelus,id eft nuncius uellegatus,crat loannes baptifta,qui parauit uiam Domino. Is, pofterior angelus,mox à prædicatione Ioannis uenit,amp; fcedus illud æternum confum mauit.Idem iam apparet in dextera Dei in cœlis.

Duo autem de hoc commemorantur.Prius,qubd ftctit ante altare,uel in,aut fuper al tare.Nihil hic imaginandum corporaliter.fed cogitandum,hac forma loquendi notarî facerdotium Chrifti .Apparet illefemper in côfpeûu partis, pro nobis:quod amp;nbsp;Paulus docuitRoman.S.amp;adHebræoscap.p. Agit ergo coram Deo caufamfuæecclefiæ,amp;pa -trocinaturfidclibus.Idem porro ftatante altare , idem ftatin medio throni. Nam patri «oæquajlis eft iuxta diulniwtéjfecundum qua ftat in throno:nobis auté,fecundû huma ‘

nitatcrn.cftconfubftantialisjfccundumquam difpenlationcm legiturueluti pontifex amp;homo ucrus aftareanteàltare.Pofterius,quod obferuandum uenit, illud eft, Chriftu manu fua tenere thuribulum aurcum.Nam alTumpfit naturam noftra ueram abfq; pcc catOjUt intercédât pro nobig,amp;preces noftras Deo patri offerat.

Chri^u! o^ert nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qyjg autem dubitarct,illum noftras preces fufcipere,amp; Deo ofFerrc,deniq; utap-«

precesnojirasi parerfet etiam ucrû eêclefiæ officium,offerentis omnia per Chriftum,additur.‘Datafunt illi inceiifa multa.Scd in qUem finem? Vt dâret fuper al tare aurcum,idqi ante thronum: quafi tu dicas, Vt afferat in confpeûu Dei.

Yeraincenfa » nbsp;nbsp;Expofitionis aut gratia,ne igrtoraremus uera incenla quæ 'nam Deoplaceant, amp;nbsp;fide

funtorationes les Deô per Chriftum ofFeranCifcmel Sciterum fubiungit,preceâ fanftorum efle illain-fanâorumt Cenfa.Sanélos autem inteliigit,non cœlum inhabitantcs,fed nos irt terris,lt;}ui fanftifica tifumùsfpiritu Dei noftri,fanguineChrifti,baptifmo,fideamp;:uerbo. loan.13. Preces au-Philip.4i temfuntinuocationes,amp;gratiarumaftiones.Significanterautemdicit,Omnium fan-ûorum,ne quis fe amp;nbsp;fuas preces per Chriftum oblatas metueret exclufas.Si credis,làn-ftuses,amp;accepta eft Deo oratio tua. Quales fintpreces landorum,apparet in oratione Dominica,quam ofïerimus patri nomine amp;nbsp;uerbis Chrifti;Sanâificetur lïomen tuum» AdueniatregnumtUum.Etrcliqua,quae omniapugnantcumfeûisillis Si corruptelis

Hunc locum citât Irenæus Iib.4,. cap. ji amp;nbsp;31. amp;nbsp;hac ratione appellat Euchariftianir quaÈeftgratiarumaftiojfacrificium Chtiftianorum. Corrumpunt cumlocumPapifmi propugnatorcs,amp;itaproferunt,qnafifenferitfacrificumfacrifitarerealecorpus proui-uisamp;defLln£tis.At nefciüitfœdumhunc errorem antiftes fanólifsimus. Abeantifticu fuafophiftica,quo dignifunt.Dixifuperiüsquoq;àliquideademderc.

Vt autem omnibus liquide àpparcret,preccs fidelium Deo,per Chriftum oblatas,cf-fegratas uelaCceptas,âdditur:Etafcenditfumus incenforum, id eftpreces fideliü gra-tæ fucrût Deorofferamus ergo fedulö preCes no liras Deeper Chriftû.Nâ audit no8,amp; lî beratàtnalo.Scripturaalioqui crebrô appellat orationes noftras,acceptum Deofacrifi-cium.Loci extat Ofee J4,.PfaI.5û.amp; alias fæpe.Pfal.i4.t.dicit propheta,Dirigatur oratio mca ficut incenfum iiï colpeftu tuo,eleüatio manuû mearû facrificiû uefpertinû.Prima fius hûc locum eilarräs,Accepiire,inquit,de orationib.fanaorû dicitur Chriftus. Quia pevipfum omniûpolTunt pieces ad Dcûfuauitèrperuenire.HincApoftolus:Pcr ipfun» olFerimus hoftiam laudis femper Deo, id eft,fruftum labiotû confitentiû nominieius.

Coiifutaturhiseorn opinio,quib.uifumeft,diuos cœlites fideliû clTe intcrcclTores,

tefsiotiemfan' quicômendentprecesipforûDeO,8iaditûpatefaciantadDeum.Na quidnecefle efta-lios fibiafcifcereinterceflores uel patronos?Quid défiderantin ChriftO?Aut quosprae-ferent aut æquabût Chrifto?Quid quod in præfenti incenlà per manu angeli offerûtur? Aderât Domino,Si circu thronunl uifebantür diui cœlites; fed quis iftorum thuribulo

acceptojcolleûisq; precibus fidelium,eas Deo obtulit?PefsimècefsirOziç uel Afariætfi gi, quodäpprehenfaacerrafacrificareucllet, Scutimunere pontificio:peinscederet id ipfum cœlitibus. imo cœlites non eflent,!! ufurparent fibi unici pontincis munus,amp;c.

iPoft hæc audimus,Chriftum oppleüilTe thuribulum igni de al tari accepte,ac ignem mififle in tcrram.Qua narratione in üiam redit,ad explicationem cornicinum ablolué-dam. Ignis,fpiritüiranfti gratia cft.Is colligitur in thuribulum,accipitur exara,demitti turin terram.Chriftus enimplenitudinem fpiritüs accepit,quod loan. 1 amp;nbsp;J.cap. often ditur.Chriftüs eft ara amp;nbsp;thuribulum. Ex ara hic petitur ignis. Nam fpirituflanûus 8c patris amp;nbsp;Elij eft fpiritüs.Qué,inquit,mittam uobis à pâtre. Hunc fub fpecie ignearû lin guàrummlfitinterram:mittitamp;hodi£ in corda fidelium,uteaâccendat. Hiceftille i-gnis, qüem in Euangelio Lucæ dicit Dominus,fe miflurum eflein tcrram,ac uellc utardeat.

Sed amp;nbsp;elFeftus huius ignis mox fequltur.Faâa enim funt tonitrua, amp;nbsp;noces,amp; ful-gurâ,amp;terrçmotus.Perfpiritum làndUm ueluti tonitruis perterrefafta funt fcclerato-rumcorda.Vocibus euangelicislanata funtpeccatorû uulnera, cordaité illuftrata ho-minum per illuminationem lpiritus,amp;c.Dc quib. diâum eft amp;nbsp;cap. 4. côcione 24. Ex

Èx euangelica prædicatîone, quod. amp;nbsp;Haggeus prædixit futurû, mira omniu gentium confequuta eft cómotio,amp;c.Cómotus eft amp;nbsp;Iatan,qui per orbé fua organa excitauit co ira falutiferam Euangelij prædicationem. Exortæ enim funtfeâæ,quib.le obiecerunc pietatis aflertoresjpugnantes cum eis.De quib.iam copiofe difteret.Dominus cócedat gratiam,hæc multo cum frult;ftu amp;nbsp;dicendi amp;nbsp;audiendi.

T)eß^tent angels tihicinibui, nbsp;nbsp;tubis: amp;prima^ßeunda^ nbsp;nbsp;tertia tuba^

T (èptem angeli qui habebantfeptem tubas, præparauc/ runt fe ut tuba canerent. Et primus angelus tuba cecinit: fada eft grando amp;nbsp;ignis mixta iangiiine, ÔC mifla funt in terram » Et tertia pars arboru concremata eft,amp; omne feenum uiridecombuftum eft. Et fecundus angelus tubacecinit,amp; tanquammons magnusigne ardens proieftus eft in mare. Et faéla eft tertia pars maris languis ,amp; mortua eft tertia pars creaturarum quæ erant in mari,quæ habebant animas,amp; tertia pars nauium inte^ rqt. Et tertius angelus tuba cecinit,3: cecidit è coclo ftella magna,ar* dens tanquam facula:8d cecidit in tertiam partem fluminu, ôc in Fons’ tes aquarû,8c nomê ftellæ dicitur Abfinthium.Et fit tertia pars in ab fînthiû,amp; multi homines mortui funt ex aquis:quia amarg falt;ftg funt.

Accendit in hifee terris darum Scfalutiferu ignem Dominus nofterlefus Chriftus, quemlubindemagis magisq;excitarût3poftoli,amp;apoftoliciuiri. Contràuero fatana» ‘ hune falutarem igné extinguere,amp; dodrinam falutis non tantû corrûpere,fed amp;nbsp;aboie teadobrucreq; mendacijs contendit. Modus amp;nbsp;ratio eiusreiinpræfcnti deferibitur, a-deod; amp;nbsp;depingitur elegantifsimè,non in alium fine ,quàm ut fideles admoniti amp;nbsp;edo-fti plencjà pernicie ilia libi diligenter caueant.Scopus enim totius libri eft, feruare ec-clefiam integram à corruptionibus,aut certè corruptam reparare.

Vidit ergo loannesftarcin confpeftuDei angelos feptem.Stàrefignificatmîniftfare) Aiigeli feptetn ' amp;comprenenditminiftrorum fidem amp;diligentiam.Stantanteteges,fcrui,parati face- fiant in conf^ie re obfequia,amp; quçlibetregum mandata.Iob primo capitelegimus,Veniebant filq Dei» d«D«. ut ftarent coram Domino,amp; uenit etiam fathan in medium illorû-FilijDci appellantuc bead angeli.ueniunt hi ad obeunda coram Deo minifteria : immifcct fe hifee fathanas, quiaamp;ipfe minifterDei eftin,cxpediendis illis quæ ad iramamp; indignationemDei contraimpios pertinent.Miniftri Dei funt omnia clementa,denique omnes Dei crea-turæ. Eft enim Dominus Sabaoth, Deus exercituû, qui in falutem amp;nbsp;in iudiciû homi-num omnib. fuis creaturis bene amp;nbsp;reàc utitur : quibuslibet autem pro fuo ingenio,amp;: fua natura.Angelorum enim minifterio ut angelorum , fie dæmonum feruitio ut dæ-monum utitur. Porto cum feptenarius plcnitudinis fit numerus, omniain fe compte hendens tempora:funt enim dies amp;nbsp;creationis amp;nbsp;quietis feptem,funt ætates uel fecula feptcmzcertè feptem comparent coram Deo angeli,quod hi prælia omnia ad finem uP que feculi decertanda fignificent.

Etenim datæ funt his fepté angelijs,feptem tubç,amp;angeli iâ habebâttubas.atqj adeh amp;præparabantfeut clafsicum canerét. Vbitubarum inprimisufusinquirenduserit. Tuhar»uCuft Deferibitur hic copiofifsimèà Mofe,Numeri lo.cap. Fuit ufustubarum uarius, ficuti hodie quoque.Principib couocabatur i)s cœtus populi Ifraelitici,ad confultandum de fepub.Coibat deinde ad fignû earû Senatus principn populi.Præterea fignû dabatur tu bis,quando amp;nbsp;quibus mouenda caftra.Iam amp;ad bellum concinebatur tubis djs caneba turinacie,ficut uidere licet Deut.20.Couocabatur prçtercapopulusdieb.feftis ad facra publica amp;diuina,tubis,Clangitc tubain Zion,indicitecœtum,aitlohel, congregate

populuin.EratprætereafcftumTubariim,amp; lubilebs,nomen Habens àîubilo Sedan-gore tubæ uel cornuum;ficut extat Leuit. 25. Qiiid quod amp;nbsp;tubarum dâgore adiimbra taeftprædicatioueritatis?quodcollîgipoteft exay amp;58.cap.Ifaiç.Sicrubfideruntmlt;» nialerehojàd concentû tubarum.Necalijs illas quàm facerdotibus inflate licebat. Per» mulcumenimrefert,quibusfignapermitcas aut concédas publica.

*rub4nt infla- Exhocuariotubarumufu,noftronegorionullusquadrabitmelius,quàm bellicus. fc bcüumde- Habet énim hicmûdüs caftrorum figuram.Suntin hoc caftta bonorum, amp;nbsp;cadra mal» nunciare ïuin:caftracâthoIicôrum,amp;caftrahæreticorum.Horum caput eft fathanas, illorum ue ro Chriftus:horumduxamp;imperatordiabolus,illorumDei filius. lam uerbconcinitut ab angelis/öecaniturclafsicum: non quod boni angeli amp;Deus ipfe author fit hærefum amp;nbsp;hæreticorum,quorum origo deputatur ad fathanam atque peccatum : fed canentc» tubisjfignum reuera dant omnibus,amp;fignificant grauifsimain orbe,atqueadeo in ipfa Ecclefia, exoritura bella. Porrb alij aliter in bello pro ratione fui ingenij mouétur èc i' gunt. Catholici tuba admoniti,fibi cauent, orant, deniquearma fpiritualia capientes, pugnæfepræparantjamp;fortitèrpro Chrifto amp;ueritateafferenda retinendaqjpugnant. Hæretici,feftarij,amp; corrupt!animis homines,profua malitia,correptisamp;ipfiarmis, procurrunt,Chriftumamp;ueritatemoppugnant,mendacia propugnant,amp;parum fir-mos capiunt,lpoliant,fternunt,concidunt.Boni paftores,funt tubæ Dei amp;nbsp;Chrifti;hæ refiarchas amp;nbsp;fedarios homines inflat diabolus, die find des tüff^els pfiffen^nd trumeten. De bo nis,amp;pugnaeorum,audiemusincap.n.amp;fcqucntib.Subindetaméinfingulis pugnis intelligendum eft,fandos non dormirare,nullibi celfareded ubiqj fuû facere officium« Satis nunequidem fuit Domino noftro,pugnantcs nobis oftenderchærcticos amp;nbsp;feda rios,quantumq;noceant,exhibcre:utuigilemusaccuratius,Ô£caueamus nobis ab ont nicorruptione.

^rim4 tub4uel nbsp;nbsp;Primus angelus prima tubacanens,denuncîat nobis pugnam prîmam.Omnes 8cfin

gulepugnaefimilequiddam habent,amp;diuerfum.Simileeft,quôdomneshærefesChri ftum oppugnantjueritatemq; euangelicam uel extindam uolunt, aut côuulfam. Singulare aut dilierfumîlludeft) quod alio tempore alia adortus dogmata fathan,uaria8 perecclefiam fparfithærefes.Ergodumangelus canittuba,ideftj3ellum foredenun-ciat,admonctfandosutuigilcnt.Canenteergo illo,fadaeftdiuinapermifsione,fecun-dum iuftum fuû iudicium,opera amp;nbsp;inftindu fath3næ,grando amp;nbsp;ignis mixta fanguine, caque fie temperata,milTaeftueldeciditin terram.Nam Paulus fpiritualesaftutiasin cœleftibusagnofcit.Etfcripturaalibipülchrèadumbrat,lànamfalutaremlt;^ue dodrina ' perroremamp;imbremcœlitùs terramfœcundanté:redifsimc ergo loannesfalfamamp;hæ-reticamdodrinam comparâtgrandini-Eaenim fœcundaterræ locaatterit, amp;ubcrcni terræprouentumpenitusperdit. Proindeficutialibi peruerfadodrina appellaturzi-zania,fermentum,palea,amp;c.ita hic grando. At eft hæc remperata,amp; mirç mixtionis gra do. namignem fibi adiundum habet,amp; fanguinem. luxtaallegoriam, non iuxtalite-lt;Sr4ndo,doâri ram,hæc explicanda funt.Grando,eft âqua frigore congelata.Aquam uerb appellarunt n4corrupt4. fapientiamfcripturæ.'proindegrandoerit falfalapientia.Coniungiturtarnen eiignis, prætextusfcripturarumôcinlpirationisfandi fpiritus;cui acceditfanguis,àffcdio hominis praua,uicium uidelicet ambitionis,iræ,côt€ntionis,odij amp;nbsp;fimilium affeduum. Ex his componitur dodrina grandinea.lanè noxia amp;nbsp;peftifera. Cum enim fàlfa fapien-tiaregitfcripturas,autcorrumpit,acceduntq; praui dodorum affedus,nafcitur dodri-napeftilens.Talis erat ab initio Nazaræorum, uel Mimeorum ac Hebionitarû,conten-dentium non fola fide Chrifti,fed per Icgem obucnireiuftitiam.Pugnatumeftacriteri

Theologi4 per noftris,nempe à Paulo amp;reliquis apoftolis,contrahanç perniciofam dodrinam. Ac ab philofophi4m initio multi philofophia corrupt!, alij traditionibus humanis dementatî, cortuptifsi-corrupta, maprotuleruntdogmâta.Teftanturhochiftoriç.EtTertullianusnonfruftraphilofo-phos appellauit hæreticorum patriarchas.Nam amp;nbsp;Paulus diligentifsimè monuit,p!j G bi cauerent àphilofophia. Qui fibi ab ilia non temperarunt, Si. pluris fccerût philofo-ph!am,amp;nefeio quas craditiones,hi pro rore amp;nbsp;falubriimbre calefti,deicceruntin cc-clefiam lapides grandinis calenures. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘

-, Et quidem nocuetunt ecclefiæ plurimùm. Nam tertia pars arbofum cocfemata cft, amp;nbsp;omnelîmulfœnuin uiride.Inculcatur hic numerus in quatuor tubis,amp; infexfimili ter. Videturautem fignificare, leduciamp; perdibonampartem hominum inftabilium. præbentium Iele perdciidos deprauatis hominibus:rurfus feruari optimam partem fi-deli um.N umcru ipfe Dominus exadè nouit.Nobis latis eft iiouiiTe haec.ßc tenere quæ ipfe nobis reuelauit,nequecuriofius uelleplurafcrutari.

Per arbores figipficari homines, daret exp.cap.ubidicitur, Et prîEceptum eft illis, Arboreta ne læderent fœnum terræ,neque omnem arborem,nifi tantum homines,qui non,amp;.c.

Vbi dixiflet,Nifi tantum il Jas arbores,quæ non fuerunt fignatæ.Ted maluit dicere,Ho-niineSjUthacuelutidauemyfteriumreferaret. Necrarumeft, homines adumbrate in fcripturis per arbores,flores amp;gramina:ficuticolligere poflumus exPfalm.i.Ifaiæ 4.0. amp;nbsp;Matth.ti.cap. Cæterùm pofterius illud,Omne fœnum uiride efle aduftum, commo de eft exponcndum.Quis enim credat,omnes homines perditos efle primis illis hærefi bus?Intelligimusergo,afflidos amp;nbsp;exercitatosuarieelTcillis erroribus Seturbisanimos fidelium:fed tarnen utaurum igni probatum,non abfumptum efle penitus.

Secundus angelus tubacanit, fignificans noua iam exoriri bella.ideoq; hortatur,ut omnes fe armis muniant pij. Proijeitur autem in mare non mons, fed qiiafi mons igne ardens.Maretypum gerit mundi,quo nihil fane eft inftabilius. Frequentifsimum eft prophetis,hocnoftrumfeculum,inquoagimusmortales,appellare mare.Per montes MonsarJenf* régna adûbrari,teftis eft Ifaias in cap.a.Daniel in cap.2.amp; Zacharias in cap. 4.Imo Chri-ftus Matth.i/.pertranfpofitionem monniim,fignificatrem quamlibetdifticilé,amp;mul torumexiftimationeimpofsibilem.Iamitaqueexoriturhærefis amp;dodrinain ecclefia, ueluti monsardens ,utpotequæ inftruftifsimaerat, utuideretur inuincibilis. Tails fuilTe legitur Valentinianorum, quorum feftamin plures difperfam elTe,docct Irenens Valentiniani^ martyr. Tails fuit furor Manichæorum amp;nbsp;Montaniftarum. Videbantur multis ardere fpiritu diuino,amp;toti nihil aliud elfequam fpiritus, omnia ipforum efle fpiritus diui-nioracula.Manichæus appellauit feapoftolum lefuChrifti.Montaniftænouum iafta runtparacletum. Maxima fuit copia huiuslolijperuniucrfamecclefiam. Nequeueró cxiguus fuit eins profeûus.Nam tertia pars maris faûa eft fanguis. Confcelerationem dénotât apoftolus feôlarum. Nam quàmimpuri amp;nbsp;impudentes fuerintGnoftici,fotoles Valentiniana,amp; Manichæi,tcftantur Irenæus,Auguftinus amp;nbsp;Epiphanius. Perijt amp;nbsp;bona pars creaturarum in mari.Loquitur autem de animas habentibus,non pifeibus quidem,fed homi/iibus. Perierunt item naues multæ,nauiculatores nimirum amp;nbsp;infu lares homines,corrupt! iftis hærefibus.

Exortæfunt tune .quidem il 1 æhærefesabillis, quos dixi,authonbus; fed nondunt omnino extinâ:çfunt,fuppullulantibus quouispropè tempore hominib. corruptis,re-ftaurantlbusqueueterumerrorem . Vndeduratuel hodieacerbumeertamepin ecclefia :amp;admonemurquotidic,utcaueamus nobis ab illis corruptelis.

Tertius angelus tubacanit,nouaprçliacâtans:amp;eccedeciditdecœlo ftella magna, Tertia ardens ueluti facula, amp;nbsp;infic 1 c tertiam partem fluminum Sc fontium aquarum. Stella il la diciturAbfinthium. Diximus autem primo capite,ftellas appellari doâores amp;nbsp;epi- Facuia arJens» fcopos,uiros in ecclefia illuftres. Significatergo,infignemuirum defefturumàuera fide ad hærcfim,qua inficiat bonam partemorbis,corrumpendofcripturas amp;fidei do-ûrinam fanam.Hæc autem compléta uidentur in Paulo Samofateno amp;nbsp;Ario. Arfit hæc faculahorribiliter,amp;inflammauitorbem irrecuperabiliter.Negauit peftis ilia diuinita tem Chrifti,adeoq; totum Euangelium nobisamarifsimu fecit.Si cnim ChriftusDeus uerus non eft,quomodo faluator,rex,pontifex,interceiror, auxiliator amp;nbsp;falus eft fide-lium?Lucem extinxit,quidiuinitatem Chrifti negauit.Ideoappellaturnomineabfin-thijufus eft ilia eadéallegoria, autmetaphora,allufionéue,Ieremias prophctacap.p.ôC 23.amp; Amos fexto, dum dicit,iudices indicium conuertilfe in abfinthium.

Scriptura amp;nbsp;do£trina,quæ pulchrè per fluïriina amp;nbsp;fontes adûbratur,corrupta ab Aria nis,multis fuit occafio mortis.Scriptura amp;doârina euangelij perfequidem nemini eft lethalls,fed omnibus potius uiuificaxorruptela façit mortiferam. Venenum infufum k uino

no nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;HENRICI B V L L 1 N G E R 1

uinOjXiiini reddit Ierhiferû:uinum per fe neminé occidit,fed omncs potins lætîficat.Le gaturautemhiftoriæecclefiafticçapudEufeb.Theodoretum,Socratem,Sozomenunl, atq;alios: amp;intelligetur, quàm propriè hæc omniafcripferit S.Ioannes,amp;quàmpro-priè implcta fint omnia. Defluxit illius amaritudinis ad noftra ufquc tempora non pa-^jduminueteratus error fubindediaboloinftigante reftauratur.Quidenim euomuc-Uftui, impurus ille Michael Seruetus Hifpanus contraDei filium,propterimpietatemin-corrigibilem amp;nbsp;blafphemiâ cStinuam Geneuæ combuftus, nouit orbis.Orandus eft et go Dominus, ut nos in huiufmodi periculofis certaminib.fcruet incolumes: Amen.

Ex^onittir tuba quarta amp;nbsp;i^uinta^de aperto puteo ab^ßi^ locu-ßii ^rorepentibuf in terram.

T quartus angelus tuba ccdnit, 8^ pcrcufla eft tertia pars folis,amp; tertia pars lunæ^Sc tertia pars ftellarum,ita ut ob^ Ccuraretur tertia pars eorum, amp;nbsp;diei non luceret pars ter-' cia,amp; nodis iîmiliter. Et uidi 8C audiui unum anoelum

uolantern per medium coeli,uoce magna dicentem: Væ uæ uæ habi^ tantibus in terra,à cæteris uocibus tubæ trium angelorum qui erant tuba cantaturi»

CAP. IX. ET quintus angelus tuba eecinit,amp; uidi fteïlam de cOelo cccidiP fe in tcrram:amp;r data eft ei clauis putei abyfsi.Et aperuit puteum abyft fi:amp; afcendit fumus putei ficut fumus fornacis magng, ôd obfcuratus eft foljamp;f aer à fumo putei. Et de fumo exierunt locuftæ in terram: amp;nbsp;data eft illis poteftas, ficut habent poteftatem fcorpiones terræ.Et præceptum eft illis ne læderentfœnum terræ, neque omne uiride, neque omnem arborem,nifi tantum homines,qui nô habent fignum L)ei in frontibus fuis. Et datum eft illis ne occidercnt eos, fed ut crugt; ciarenturmenfibus quinque, Etcruciatüs eorum,ut cruciatus fcor/ pijjCum percuflerit hominem. Et in diebus illis quærent homines mortem,amp; non inuenient eam:5lt; defiderabunt mori,Ô6 fugiet mors ab eis.

Quarta tuba annunciatnoxium amp;diuturnumcertamen,quodinccclefia cxortum eft ex dogmate Pelagiano.Pclagius docuit peccatum Adam,ipfum folum, non genus Pelagianum humanumlæfifle,ideoqueinipiononomnes homines mori.Hominem efieliberi ar-do^ma. bitrijjUt facerepofsit bonum:necliberum fore,fi Dei indigeat auxilio.Quod fi quidem accedatjfacilius bonum perficiat:fi non accedat, nihilominus uirtute tua perficiat, ui-tamque mereaturæternam.ergo uiôoriam noftram non ex Dei adiutorio clîe, ledex hbero arbitrio.amp;quodpœnitentibus uenianon detur fccundnm gratiam amp;mifericor diam Deijfedfecundum meritumamp;laborcm eorum quiper pœnitentiam digni fue-rint mifericordiaDei.Etreliqua quæcommemorat S. Auguft.epift. loô.adBonifaciu, anathematifaflePelagium: quæ tarnen alibi eundem docuiffe, amp;ad uomitum redijfîe Dh)» uitant tradit:utinCatal.hærefum, 88 hærefiad Qiioduultdeum.Idem contraduas Pelagia-ftulci uitia, in norum epiftolas,ad Bonifacium lib.a.cap.a.Manichæi negant,inquic,homini bonoex cotftr4rù cur- libero arbitriofuifleinitium mali.Pelagianidicuntetiam,hominem malum fufficien-runt, ter habere liberum arbitrium ad faciendum præceptum bonum. Caiholica dodrina u-trofq;

trofqueredarguitjamp;illisdicens, Fecit Deus hominem reâum, amp;c. amp;lftîsdicens,Si uos filius liberauerit,uere liberi eftis.Et cap.?, idem: Quod arbitrium fui in malum liberum dicimus,ad agendum bonum gratia Dei elfe liberandum,contra Pelagianos eft. Quod autem dicimus ab illo cxortum,quod antea non erat malum, cotra Manichæos eft. Item cap.8.Pelagiusdicit,faciliusimpleri quod bonum eft, ft adiuuet gratia. Quo additamento,id cft,addendo Facilius,utique fignificat hoc fe fapere,quod etiamfi gra-ti£edefueritadiutorium,poteft,quamuisdifficilius,impleri bonum per liberum arbi-trium.Rurfus idem Epift. ad Valent. 4.7. In Pelagianorum errorem, inquit, cadit, qui putataliquomeritohumano gratiam Dei dari,quæ fola hominem libérât, per Icfum ChriftumDominum noftrum. Sed rurfumqui putat, quandoad iudicium Dominus uenerit,non iudicari hominem fecundum operafua,qui iam per ætatem uti potuit libero arbitrio uoluntatis.nihilominus in erroreeft, amp;c.Depeccatorum meritisßc rcr mifs.lib.x.cap.jS.idem propemodum dicit.

Hac dodrina Pelagij percufia, id eft, obfeurata ( fic enim ipfe loannes paulo póft fe exponit,dicens: Itaut obfeuraretur tertiapars eorum, amp;c. )eft folis pars tertia, nimi-rum Chrifti, quieftuefusfoliufticiæ. Nam Pclagianica doftrina gratiam Chrifti ne-gauit,meritoquehumanomerirumChrifticoncuIcauit. Inde amp;nbsp;tertia pars, id eft, bo-naparslunæ,nimirumecclefiæ,percuflaamp; obfeuratalegiturxadde amp;nbsp;tertiaparsftel-larum, doftoruminquam, Seminiftrorumfaucia, non eaqua decuir,lucedocuir. Hi-ftoriæ enim teftanti!r,hanc haerefim infecilTegrauiter uarias terrarum orbis partes, led amp;epifcopos,amp;uiros dodos fequutos fuifle errorem noxium. In Oriente apud Palæ-ilinamcoadaeft fynodusepifcoporum,quæadegitad palinodiam Pelagium. Difpu-tatumeftamp; RomæacritercontradogmaPelagianum:amp;coierunt concilia,quæ illud anathematepercufterunt. Coieruntfynodiin Aphrica, Sedifputatumpronunciatum-queeft contra Pelagium. nam plurimi hac lue indies corripiebantur. Plaufibileenim dogma eft, quod ne hodie quidem fuis caret defenforibus. Videtur enim pium, amp;nbsp;ftu-dio uirtutis neceirarium,allerere 1 iberû arbitriû,amp; meritum humanum:contrà apparet

Addit,nee diem tertia fui parte, neque nodem tertia fui parte luxiflc. Nam ut nec gratia pleneex Pelagianodogmateagnofei potuit, ita neque peccatum.Dicit autem Auguft. lib.'deoriginal! peccato a.cap. 23amp;x4..in duorum hominum caufa proprie fidem Chriftianam confiftere. Nam per unum nos uenundatos elfe fub peccatinperal-terumredemptos a'peccatozperunum præcipitatosin mortem, per altcrum uerolibe-ratos ad uitam,amp;c. Hæc autem omniadum dicuntur, in hoc dicuntur, ut nobis ab omnibus illis hærefibus caueamus.

Hæchadenus dequatdor tubis certaminibusin ecclcfia maximis diximus, reliant adhuc tubæ tres : quibus iam præfatiuncula præmittitur, quaanimi auditorum excitantur,

Dicit autem loannes,feuidifle angelum uolantem per cœli medium, audiuiflequc ^■dhaiitantib, eundem clamantem: Væ,uæ,uæ,habitantibus in terra.idque exijs quæ obuentura fint tn terra. hominibus tunc, quando reliquæ tres tubæ inflandæ fint. lunguntur itaque fingulis tubis lingula Væ.Quæ Germanicè pulchrè exprimimus per owe, ewe, ewe. Nam Græ-ci dicunt,amp; Græcè fcripfit loannes, Svsù. Significat autem,afpera quidem FuilTetemporafuperiorumcertaminumrfedmulto afperiorafutura,atrocioraquecon-fequentia.Alibicnimdiximus, uocabulum Væ comprehendere mala ciim præfentis tum futuræ uitæ,tum corporis cùm animæ. Erunt ergo difficillima teinpora Papatus, Mahumetifmi,amp;extremiiudicij.

Codex Complutenfis Aquilam habet,ubi nos angelum Icgimus uolantem per me- quot;'^‘tilam altf dium cœli:forrafsis quod ita legiftet apud Aretam.Sed amp;nbsp;uulgata ucrfio,dida ferè Hie-ronymiana,habet Aquilam pro angclo.Et ideo candem ledionemreddit amp;Primafius, qui uidetur uererem uerfionem per omnia fequutus.Porró aquilapernix eft, amp;acie o-tulorum acutifsima,fignificans Dei omnifeientiam amp;nbsp;ccleritatem inexplicabilem in tebus gerendis.

in orbcm admifsis,imó induftis,propagatis amp;nbsp;defenüs per infelices Sc omnia dcpafcé-tcs locuftas fuas.Extenditur ad finé ufq; fccuii. Dc quo itcrum copiofius amp;nbsp;fignibcan-tius dijTerct cap.»344., amp;c.

Origo huiiis mali rcfertur ad cafum fteJlflf .Cccidit enim ftclla è cceloin tenam.Steils,quod initio huiiislibridiximiis, circa fincm cap.i.fignificant nobis ordinem mini-ftrorum,ucl epifcopos.Vtenimin cœlo fulgent ftellæûtaluminc cœlcftiilluftrati cpi-fcopijdoftrina rutilare,amp;uitaprobalucere debent in ecclefia.Haftenusautemin cœlo ftantjdû officififuufaciûtûn terramcaduntjcû obliti cóuerfationis amp;doftrinç cœleftis»

terrena cogitant, loquunturamp;fcftâtur honores,uoluptatcsjamp;lïmilescorruptelas.PâU lo póft appellabitangelum,que modo ftellamdixit.Infignis Scpurafuit Romanorum Dr Korndm ccclefia,eriam Apoftolorum præconio celcbrata aliqiiando.Habuit epifcopog,id eft mi ecdeßa. ’iiftros ecclefiæ^ad Conftantinumufqucimperatorem,circiterxxxij.plerofquedoâif fimos, fanftifsimos (homines tarnen) amp;nbsp;martyres Chrifti Domini gloriofifsimos. Aj C5ftantinoimperatorerurfusnumeranturpontifices,ideftpaftoresRomanæccclefi3egt; ad Gregorium ufq; magnum,circitcrxxxij.intcr quos extitere non pauci fatis diligcn-, t€s,doûi amp;pij:fedin h is ramen reperd funtetiamjqui ambitionis malo cæcati,pluscœ perunt declinarcadcaptâdos honores amp;nbsp;titulosambidofos, quàm doftrina Chrifti de humilitatc amp;fimplicitate,amp;exemplum Chrifti apoftolorumqjpermiferit.FugitChri-ftuSjCum ipfum populus uellet deligere amp;nbsp;creareregem. Dixit,reges regnaturos, apo-ftolosamp;apoftolicosuiros feruituros.Siitaquereges,regnaamp;opes obtuliftent,nonrc-cepiftent illas apoftolici.QLud aliquot Romani pontificcs cu Aphricanis eccleCjs infti-tucrint,amp; quomodo ijs dominari uoluerint, claret ex hiftorijs.Inuéti tarnen funt intec fioftremoSjUt Pelagius,amp; Gregorius ille magnus appellatus,qui prækilcs Coftâdnopo itanos grauiter accularût,quôd conarétur Côftâtinopolitanâ,ecclefiâ oiVinium in orbe prima,ôc ipfius præfulé uniuerfalé cóftitucre epifeopû. Nec piguit Gregoriû difertèdi-çere,eum elTc Antichrifti præcurforéjquifquis uniuerfalisepifcopinomen ueldtulum ambiar.Athisnihil commotus Bonifacius,eiusnominis3,poftulauitamp;impetrauità Rotnlt;^i pont’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jpyjjo poft fata Gregorij tépore, ut Romana ecclefiadicereturSc

Hellaècœlo de haberetur pro prima,amp;omnium ecclefiarum capitc. Quaredetrafti pontificcs Roma-ni,amp; terræ illili, prorfus terrenis adhærere, amp;nbsp;terrena curare, imo ad imperium amp;. do-minatum afpirare cœpcrunt.Habes,quç 'nam è cœlo in terram ceciderit ftella.

Huicautem ftellæ (poftea appellat angelumabyfsi) uel pontifici (unum nominogt; omneshuius ordini.samp; fuccefsionis in ledeillâintclhgo) dataeft clauis puteiabyfsi* Clduii ddtur dauern quidem Dauidis retinetChriftus:quod2.cap.huius libri expofui.Idcm claueï Hellte uel ange regni cœlorû déditapoftolis,poteftaté aperiédi recludendiüe cœliûd eft,minifteriû prç-lo. dicandi euangclij,quo annuciatur amp;nbsp;certo promittiturremifsio peccatorû ,ac uita ætet nacredentibus:retentioautempeccatorum,amp;;indubitatacondemnatio,incredulisco-minatur.Has daues amp;nbsp;Romanis epifeopis datas elfe, hemo pius addubitat : rurfus nemo nefcit.pofteriorcsPapasijs noluifle uti legitime, quin 6cadulterinas fibi,corrupt» ucritate euangelica Sc uitiato minifterio legitimo, parauifte claues.Iccirco dataeft illi* à principe tenebrarum clauis putei abyfsi.nimirum doftrina corrupta amp;nbsp;adulterata,mï nifterium item apoftaticum, non apoftolicum, quo ueluti ex inferis patefaftis produ-xerunt errores enormes amp;fupcrftitiones,amp; omnis generis impietatem.Neq; fine diuî-Clauefpap^. naprouidentia faftum arbitror,qubdpontificesRomaniappeHanturClauigcri,amp;in infignijs fuis claues præferunt.Non intelliges claues regni cœlorum,fed abyfsi porius: cum hic fit doftor errorum,amp; omnis abominationis:author item omnium bellorumamp; diflenfionum,adipfos deducens inferos.

DfKi fo» ‘ Deus quidem eft fons perennis boni,amp;omnis ueritatisrqui in Chrifto per apoftolos • in prædicatione euangelij apertus,refocillataqua falutari omnes fitientes faluté æter-nam.De hoc fonte mentionem facit Ifaias in cap.5ç.amp;Icremiasincap.2.Dominusité in Euangelio fecundum Ioan.Gap.4 amp;nbsp;7.amp;alias fffipc.

tUteiK âbyjsi. nbsp;nbsp;Huic fond uiuo aouarum nerennium oononitur outeus abvfsi. Der food des a^rundt.

IN A P O C A L Y P S I M. ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;113

imperfcrutabilis inquam malitia-fathanica,referta impietate,abomînatîone Sc menda-cijs omnigenis. Inde ebullitin orbemper pfeudodoélores uelantichriftiana organa, quicquidufpiam eft erroris Scabominationis.Sathan enini,niendaciorum parens, fpar gitin orbcmperfuainftrumentaquicquideft tenebrarum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Aperitur bu

Proinde ftella uel angelus abyfsi,id eft Papa aut pontifex aperit claue piiteum abyf- nbsp;nbsp;nbsp;abyPsi

ft,acprotinus afcédit fumus putei.Hadenus enim dixi de origine mali: iam deprogref-lu amp;nbsp;propagatione fequetur.

Papa per minifterium fuum corruptum inferos,non cœlû aperit. Ex infer is aftendit uel excitatur fumus.Fumus alicubi in fcripturis præfentiæ amp;c irç atq; uindidæ diuinæ typuseft:utcumintemplo Solomonis amp;nbsp;IfaiætéporeoboriturfumuSj^.Reg.S.Ifaiç 6. Exodi ip.legimus, Fumus à m5te,ut ex fornace afcendit.Pfal.i8.1egis:Fumus afcendit iniraDeijignisafacieeiusexarfit.In præfentiarum uidetur fignificarc fumus opinio-nes noxias infernalesque.Nocet oculis fumus,nec finit liquide cernerc uerum.fic facit deprauatadolt;ftrinaquoque,præftringit oculos,eripit iudicium,amp;excçcat errore.Meri to autem hæc patiuntur à fumo iræ Dei, amp;nbsp;à mendaeijs impoftorum homines, qui lumen euangelijjgratiamque amp;nbsp;perfpicuitatem ueritatis diuinæ refpuerunt. Fumi huius infernalistitulocomprehcndunturopiniones,imó dogmata hæc abominanda,Roma numpontificem,utprimæ ecclefiæfedisq^ Apoftolicæantiftitem,ita uniuerfalem ef-fepaftoré,apoftolicû:quinimô ecclefiæmilitantis caput,uicarifi Chrifti in terris ; cuius uox perinde audienda fit,ac Chrifti ipfius: habere ilium plenam in ecclefia poteftatem, claues regni ccelorum,amp;c.Et reliqua huius generis.Hunc eundem ordinäre amp;dare om nibus ecclefijs paftores,qui adpræfcriptum Romans eeelefiæ omnes alias coforment ecclefias,amp;c.

Quantus uerbhiefumus fit,amp;quàmefficaXjfignificantercxprimitur:Afcendit,in- Qjidittui fu-c]uit,ücut fumus (ormcisma^nx: alseinrouchdervßeinergrojjcncß kumpt. Significatopî-niones amp;dogmataPapiftica admodum elfe denfa,multiplicia amp;apparentia:cum reue-ra nihil fint quàm fumus,inflataamp; inanisuanitas.Tantæuerb potentiæeftjUtfolem obfcuret,amp;aërem.Sæpcdiximus iam Chriftum eftefolemiufticiæ.aëremdicimus elfe falutarem do(ftrinam,quarefocillanturanimæ fidelium.Doftrinaergo Papiftica obfcu ratur fol amp;aër,Chriftus amp;Euangeliû. Chriftus eft paftor uniuerfalis,p5tifexlummus amp;nbsp;unicus,caput amp;nbsp;faills fideliû,qui gratis remittitpcccat arid quodprçdicaturper euan gelium. Vilefcit hæc dodlrina,cum admittitur Papa pro capite ecclefiæ,cû plenaria po-teftate concedendi indulgentias peccarorurri omnium.Ita obfcuratur fol.

Porrro longius procedit malum, amp;exeritfe in ecclefialongèefficacius.Nâdefumo exierunt locuftæ in terram.Etenim cû falfa perfuafione doârinæ adulteratæ oculi omnium effent excæcati,nec reftà in unum Chriftum,Sefolum eius euangelium intueren tur, omnesque Papam pro Chrifti uicario, pro capite eeelefiæ, amp;apoftolico,amp; uelu-ti pro ore Dei uenerarentur,amp; ipfe iam crearet epifeopos amp;nbsp;facerdotes,atq; monachos aleret,proueheret,côfirmaret;prouenit fclicifsimè,prouentu inquâ uberrimo,amp; nume roinnumerabili,infinitaclericorum turba.Etenimipfemox confequentib.uerbis,ple nioreq; expofitionedeclarat,fenihilloquideanimalculisiftislocuftis.Nâdicit,Etprç ceptum efteis,nelæderentfœnûterrç (amp;quidemfœnononuiéfitatclerus) neq; onine uiride,neq; omnem arborem,nifi tantum homines.Quafi dicat. Nihilloquor de lo-cuftis,quales deuaftaruntquondam Aegyptiudehominib. loquor peftiferis,homines uenenata do'ftrina affligentibus.Sed amp;nbsp;paulo póft ita defcribûtur omnib.fuis parcibus, ut nemini dubiû fit pfeudoclerfi defignari.Id quod amp;Primafius uidit,qui in fuis in hûc librum Commentarijs dixit; Malarum doftrinarum ponitauthores.Ç^iaficutlocufta ore nocet,itailli fuis prædicationib.lacerant:ficut legimus, Lupi graues nonparcentes gregi,amp;c.HæciIle.Sunt amp;aliæcaufræ,curpfeudoclerumafsimulaucrit locuftis.Locu fta fi folafit,c5temptifsima uidetur: ita nihil uilius folitario monacho,autfacrifico,aut fophifta.-fi uero turmatim uolitent,horrori funt hominib. neq; ulla ui depelli poffunt, depafeunt amp;nbsp;perdunt omnia.Ioel dum ingens malum uellet nunciare uenturum,dicit locuftasaffuturas.Aeftatecantillantjfaltitant, ocio amp;nbsp;uoluptatefruuntur,cû detrimé-

Sxcu[atio çy toagricolafum.Eadcmuideasamp;inclero.Nihilhic loquor dclâcerdotib.fanûî»,i3®p' exceptio, legitimis ecclefiæ miniftris,de uiris bonis, honeftis dodis: nihil loquor de antiqui» amp;Iàndismonachis,quinemini fuerunt oneri uelmolelli,neq;doftores,fedlaiciplane, fuis manibus fibiuiftum quærefttes, fubditi in ecclefiaunacum alijs fidelibus ecclefiæ pafioribus,amp;c.de illegitiniis,inertibus, amp;nbsp;fruges confumerc natis loquor,maxime uerö de falfis dodoribus.

C/en« eä in~ Etreâifsimè quidemlocuftis comparatur clerus Papæ.Nam Sc innumerabilis eft,8£ nama-tibilii. occupauitdepafciturqueomnia.Quondamnumerari potueruntminiftri ecelcfiarum.

Erat cnim numerus aflriäus; neque inutiles aut non necelfariæ alebantur ex facultati-buseccIefiafticisperfonæ.ExtatinNouellisIuftiniani Imp.conftitutiojordinej.inqua inter alia: Sancimus,ne quando in facrofanda maiore ecclefia ultra 6o presbyteros, dia conos uero mares centum,amp; Subdiaconos nonaginta,I,edores aùtem ultraito,Canto res ultra zj exiftant: ut uniuerfusreuerendifsimorum clericorum Maioris eccleliæ numerus in 425 perfonis,amp;ioo præterea Olliarijs, ut uocant,confiftat.InfamStifsimaigi-tur maiore almæ huius urbis noftræ ( Conftantinopoleos ) amp;nbsp;tribus illis facris ædibu» ci coadunatis ( uidelicetin æde diuç Virginis,S.Theodori,amp; S.Irenes ) tanta clericonî multitudo eIto,amp;c.C5ftituit hæc fumma miniftrorum huius regiæ urbis,Si amplifsi-mæ ecclefiæ perfonas 525. At quot hodie inuenias Romæ, aut in alia urbe ampla facer-dotes, monachos amp;nonnas? Excellent hune numerum quadruplo,amp; amplius.Etut multa quæ hic adduci poterat,omittam,fub Papa Pio refert Sabellicus, Enneade p.lib. 6.Minoritarum,quos amp;Cordigcros uocant,feâam,ufqueadeô per totum orbem pullu Iaire,urtûc4oprouinci3s obtinuerinr,amp;rubQualibet plures Cuftodias uel Côuentus ( Guardianos uocant præfides ) Se fexaginta hominû millia excefsifleiadeô ut magiftet uniucrfi ordinis, quem generalem uocant, fæpius auditus fit Papæ, expeditionem in Turcas paranti,polliceri ex Seraphici Francifei familia, triginta bellatorum millia, qui hellica m uncra gnauiter obire pol'sint, nihil facrorum cultu interpellato.Iam uerô qui* nefeiatquot fint ordinesmonachorum? fypputcs itaque licebitad Seraphici ordinis numerum ordines alios,tribuasque fingulis partem numeri mediam, ad quantam oro fummam peruenies? His fiaddas collegia maioraSc minora, per tot diœcefesjuicario» item amp;nbsp;facellanos,fatcberis non temerè locuftis comparari clerum Papifticum.

Quomodo uerb occupauerint amp;nbsp;depafeantur omnia,non eft quod multis explicem. Vulgo dici folet diegeiiilicbë habind dic drei iyppjfcl vorn bett in ire hind gebracht, vnd ry/iendtfîch ictf' ouch vmb den werdfW.Vbicunque locus amœnus, falubris amp;nbsp;tertilis fe offert, quocûqj tcrraruin perueneris,cernis cum fcatere clero.çdificijsque facris occupatum effe.

De poteflate quoque harum locullarum difertè dillerit. Adumbrat illâ per iconuel per parabolam:Et data eft illis,inquit,potellas,ficut habent poteftatem fcorpiones terr ræ.Scorpioblandum amp;nbsp;domefticû propè eft animal, quod moxcauda, uelcaudæpo-tius aculeo ferit.amp;iiencnum infundit.Blandis ergo uerbis clems Antichrifti decipit,amp; ucnenum prauædoétrinæinfundit. Sicloquitur Apoftolus etiam de pfeudodoftorib. in (6. cap.ad Rom. Per blandiloquentia, ait, Scallentationc dccipiunt corda fimpliciû. Poteftas ergo non alia eft quam praua do(ftrina,qua ceu fcorpiaco ueneno inficiunt fim pliccs Chriftianos,maxime uero illos qui euangelicam doftrinam contemnunt.

Sequitur enim explicatio,quib.nocere pofsint hæ locuftæ.Sunt duo hominum genera. Alij quidem feientes amp;nbsp;uolentcs petite uolunt, Si aperti profefsique funt hoftet fandi euangelij :quos iufto Dei iudicio perimunt fuo ueneno fcorpiolocuftæ/Ali) uero fiinpliciores,ignorantia aberrant potius quam pertinaci malicia:hi cum habeant fignâ infrontibusfuis (dequodidumeftcap.7.) nonpcrcutiuntur à fcorpiolocuftis. Nam liinitata, non immenlâ eft huius mali poteftas. Datum eft ergo locuftis, ne occidant (non impios illos qui mori quam uiuere malunt) fimplices illos.Lædunt quidem,fed non ut infidèles ad mortem. Cruciant autem mcnfib.quinq;. Cruciatus uero ille, tor-mentueft confcientiarii,quasifticxcruciant minis,hypocnfi,amp;mirificis terroribua.

Menfes ijtan. Confolationis caufaadditur,Menfibus quinq;. Loeuftæquidem prodeut menfcA-prili,amp;uiuuntinSeptembrem ufque,quinque in uniuerfum menfibus,moxpereunt» Signi-

SignîficâtcrgOjtormentaiftafenfurospietaticonfecratos pauculotempore:nec fedu-ûores illos femper profeduros: ted futurainterualla,qiiibus pi; per ucritatem fintaiïc-tendi. Non enim toto anno uaftant amp;nbsp;uidentur locuftæ. Comparatio ergo fubelTe ui-detur in hoc determinato numero.ut fit fenfus: Sicut locuftæ non diutius uiuunt quàmabAprili in Septembrem,ita certè præfixum cft tempus illis feduûoribus amp;nbsp;pfeudoclero Papæ. Sic confolatus eft ccclefiam ipfe quoque apoftolus Paulus:qui cumprædixiflet, mirificè diuexandam ecclefiam ab hypocritisamp; pfcudodoûoribus, moxl'ubijcif.Quemadmodumautcmlamnesamp;MambrcsrefiftebantMofijitaamp;hire-fiftuntueritati, homines mente corrupt!, reprobi circa fidem:fednon proficient am-plius. Siquidem amentia iftorum euidens erit omnibus: quemadmodumamp; illorum fuit.EtPrimafius: Il-li hicintelligunturjinquit,qui licet falfis fueruntirretitidoftrinis, circa’fincm tarnen uitæ compunfti, diuinam recipiunt ueritatem. Rurfus ergo uide-mus,quod amp;feptimo capite monuimus,non omnes perijffe, quialiquando Antichri-fti laqueis fuerunt irretiti.Tandcm enim per Dei mifericordiam emerferûc, amp;nbsp;gratiam Dei per Chriftum fibi concedi poftularunt,præteritis omnibus fuperftitionibus. Vide-muspræterea,hiftoriaslegentes,fubindeper interualla certa Deum aperuiffe ueritatem per miniftros fuos fideles, quorum prædicatione interrupta cft locuftarum im-probitas, ut homines ipfas nofie coeperint,Sc uitare:renati tarnen, fubinde redicrunt, amp;c.redieruntitemamp;miniftrialij,amp;c.

Amplius uerb explicat, quanta fuerit aut fituis huius mali. Cruciatus eorum,in-quit,ut cruciatus fcorpij,cum percufl'erit hominem. Ab initio dolor non adeb magnus fentitur,fcnfim uiresacquirit,amp;tandem mirificè ^orquet.Si in tempore adhibeaturre-rncdium,lcthiferum non eft uenenum;fi no adhibeatur, périt percuffus aculeo. Ad ex-plicationem huius tormenti,quod homines in confcientijs lcntiunt,pcrtinet quod fe-quitur,Et in diebus illis quærcnt homines mortem,amp;c. Eft autem talis loquutio,qua-lis fermé ilia, Cadite fuper nos montes,amp; adoperite nos,amp;c. De qua dixi cap.6. Eft autem uox uehementer afflilt;fti,amp; quafi in defperatione conftituti.Certè doftrina Papifti» cademeritis,deperfeftione monaftica,amp;de alijsid genus dogmatibus,tantum non præcipitesindefperationem egitplurimos.Hisaccedit, quodtemporalocuftarum fue runtdoloribus refcrtifsima:de quibus omnes hiftoriæ conqueruntur. Vita non fuit fuauis,fic commiferunt locuftæ inter fe homines,amp;c.Breuiter uero adegerût homineSy Ijt mori optauerint.Dominus lefus libérer nos à ueneno locuftarum iftarum.

2)eJcribffnt(irmir4hypofjipolilocu^lt;£j cleruipontißcalu: ^oßenditur^ quide prtelitim L/inticbriflianumßuttirum ßt^

T fîmilitudines locuftarum lîmiles equis paràds în prsc* lium:amp; fuper capita earum tanqua coronæ, fimiles auroî amp;nbsp;faciès earum tanquam faciès hominum: habebànt ca pillos ficut capillos mulieruin: amp;nbsp;dentes earum quafi leogt; zôchabebât loricas ficut loricas ferreas: ^fonitus alarum earum ficut fonitus curruum equis multis currentibus ad bellum :

amp; babebant caudas fimiles feorpionum, 8c aculei étant in caudis cagt; turn; amp;nbsp;poteftas earum,nocere hominibus menfibus quinque; amp;nbsp;ha bent fuper fe regem angelum abyfsi,cui nomen Hebraicè Abbadon, amp;nbsp;Græcè Apollyon.

De origine amp;nbsp;potétia locuftaru diâu eft:cætcrùm ne quîs ullaîmpedîretur obfcuritâ ^ntelîi^efeCf te,quo minus agnofccretlocuftas, atq;cauerct (hic enim totiusprophetiæ feopus eftj cduerc4 loc«* anteiligere myftetiaAntichriftj,amp; cauerc) iâ etiâ mirifica hypotypofi deferibitlocuftas, Äff«

Scpugnaipfärtim contra Chriftum, amp;nbsp;pietatis doftrinam omnium periculofifsimam. Exercitui Pd- Dubium autem non eft,quin defcribatur totus Papæ exercitus/piritualis maxime, p-c fpiritualif utuocant.etenimfcruiunt ei amp;Cæfaris,amp;regum,omniumqjprincipum milites,quoa dclcribitur. appellant feculares.ln caftris uerb Papæ funt (piritualis militiç Cardinales.Patriarchæ, ArchiepifcopijEpifcopi, AbbatesjPrælati.Nec eft ullus numerus facerdotum ac mona-chorum utriufque fexus. Hue pertinent fcholæ pleræque, Sc doûores atque magiftri, promachi magni Papæ;hireuera funtlocuftæ illæ,de quibus Dominus lefus in prælcn ti loqui tur. Scio, quàm indigné multi ferant hanc meam expofitionem.Ego uero libeil ter ( Deus mihi tellis eft ) illis parcerem : fed culpa omnis in cis hæret, qui didtis amp;nbsp;fa-dlis luis femetipfos produntjamp;felocuftas elfe déclarant. Nifî enimres ipfaclamaucrit, ilia fieri ab eis, quæ per expofitionem in præfenti in medium proferuntur : nolo mihi adhibeatur fides. Nihil hic in cuiufquam dico gratiam,nihil odio. ludicet hic inter no# Deus ipfe,iudicet ipfa ueritas.Omnes certeinterprétés unanimi confenfu per locufta# intelliguntpfetidodoftores.

Pdrabolii am- Sed uideamus deferiptionem Ioannis apoftoli ex reuelatione lefu Chrifti,qui nemi-ttia iUuüran- nifacitiniuriam,neminipercalumniaminuritmaculam.Dicitautem locuftarum«(«o/-tur. tiftx/ar, fimUitudinesinquam, per quäs luffigurari, amp;nbsp;ueluti ante oculos collocari pof-_funt,fimiles elfe ijs rebus quas producit. Singulis enim partibus adijeiticônes uel para bolas,quibus Ingenium amp;nbsp;mores locuftarum quàm proprijfsimè exprimit.

f^uiptträtiad nbsp;nbsp;Principio dicit,locuftas fimiles elfe cquis paratis ad prælium. Mul ta lîmul haepara-

pralium. bola adumbrat:clerû non tantu fore ambitiofum amp;fuperbum ( equi enim funt typu# quidam luperbiæ) fedinfupercontumacem amp;audacem,adeoq;truculenter ferocem, ’ nbsp;nbsp;amp;incrudelitate,omnibusqjfuis errorib.pertinacifsimum, ignarû prorfus rcuerfionis,

id eft pœnitcntiæ. Videtur enim loan, allufiffe ad hæc leremiæ uerba: Qui fit quod po-pulushicnonauertaturàtampertinaciauerfione?Pertinaciter dolo hærent, renuunc reuerti.Attendi amp;audiui,amp;nonloquebanturreâum: nemoerat quem poeniteret ma-li fui, Sc qui diceret. Quid feci? Quifque illorum ad fuum curfum tendit,perinde ac e-quus in præliû elfufus.Ccrtc apud hoc hominum genus nulla eft reucrlio.cogitant po-tius omnes,quomodo alios fecum in errores pertrahat. Significat item,clericos bellico los amp;aurhores beIIorumfuturos,bellaq;pijsDei illaturos cultoribus. Etenimpararu habent brachium,quo^ uocant,feculare.A' feculiscertè aliquot nulla propemodû bel-la funt cxorta,quæ non fuerintab hoc genere hominum excitata.Teftantur hoc hifto-riæ.Quinimo præfuerüt noftro feculo Cardinales amp;nbsp;Epifeopi exercitibus,amp;c. Signifi-catur deniqueclerum perpetuo bello fpirituali etiam fatigaturum ueram Chrifti eccle fiam.Vnde in ii.cap. audiemus beftiam ex abylfo afeendentem, prælium facere cum e-ximijs Dci prophetis. Mifcent itaq^ tam fpiritualia quàm corporalia bella. SignificatuC poftremô,clerum Papæ futurû bene curata cuticula,ualentem, formofumjamp;libidinib. appofitum.Etenimnonftrigofos,amp;maciecôfeâ:os,autplauftrum amp;aratra trahentes, referunt hoc genus hominû:fed funt bene curati, uel prxpingues.Sindnit armedckergurlif oder edende karrenroß,fonder glaUVfolgeflrigletkiiry s oder reyftgegW. Contéplarccnim mihi, amp;nbsp;expendito qualis fit (bona fui parte) clerus,amp;dices fuis colorib.hiccxprelTum.

Coront, nbsp;nbsp;Deindefupercapitaearû,inquit,tanquâcoronæ,fimilesauro.Rabanus Maurus lib.

de Inftit.clericoru j.cap.j.uocatrafurâ uerticis facerdotalis regnum,fignum utiqjtcgiæ amp;nbsp;facerdotalis dignitatis. Etenim facerdotes monachi iaftât fe elfe reges amp;nbsp;facerdo-tes,reuera tamé neutrum funt.Veri enim fideles coram Deo funt reges amp;nbsp;lacerdotes. t. Pet.i.Cæterùm exordinarione ScrafuraPotificisjOihil uel regni uel fàcerdotij accepe* runt.Reftè ergo loannes fuper capita earum,inquit,ranquâ coronæ fimiles auro: nÔ c-nim dicit, Etant coronæ, fed tanquâcoronæ ex auro.afiyverents kronen vßgold, ueræ non * €rant,necipfis debebantur. Et tarnen in finefeculorum fumpferunt fibi amp;nbsp;diadema-ta, fiue infulas amp;nbsp;coronas etiam aureas, amp;nbsp;preciofifsimas. Nullo tarnen iure fumpferunt. Olim pontifices gerebant albas tiaras, fymbolum puritatis Sc finceritatis, denique feientiç utriufque Teftamenti; fednemo apoftolorum uel apoftolicorum ui-rorum illas gefsit. Proinde ueluti forex fuo ipfius produntur indicio, idque diuina proui-

Jsrouîdentia fieri crcdo,utcognofcâtur,amp;abouib.Chrifti ucluti corenati lupi uitétür.

Faciès carum erant hominû,non locuftarû facies.Ita amp;in Daniele Antichrifto oculi Tdcicshonti~ tribuunturhominis,induftrianimirumamp;folertia.Hominesiftimagnam fimulanthu nuiit. lt;nanitacé,blandifsimis funt inflrufti uerbis,dixeris ipfam cfle humaniraté: fed fimulât hæCjUt fe infinuando in peftora hominû,res fuas conficiât ac decipiant.Artib.dolo,aftu tiaamp;praâicis,utuocant,fuperantpôtificijlegati,oratores,facerdotes amp;nbsp;monachi,om-nes alios mûdi fapientes.Immifcent fe omnib. omniû comitijs, explorant omnia, om-aiia rapiunt ad res füas conficiendas,omnia fimulant amp;nbsp;difsimulant, facilè fupplantant etiamprudentifsimos.Prætere3doftifunt,acuci,eloquentes,amp;mirificèinreb.omnib. ücrfipelles.Rcsipfaloqnituratq; teftatur,mefcribere uera.

Et habebantcapillos,fient capillosmulierû:quo icône notât ipfosmollicicî,ocij)Cul CinctnnimU“ tus meretrici/,amp;elFœmin3tianimi.Snntenimcomatuli,uriq; bene culti,muliebrimun do gaudentes, preciofis ueftibus ornati,in templo maxime, ubi maxime humilcs fru-galesq-, efle oportuerat.Quis apoftoloru unquam fie redimitus in templo-aut extra té-plum incefsit?Luxus amp;nbsp;mollicies ueftiû facerdotum amp;nbsp;monachorû,ne principum qui-dem Perficorum cultui celTerit.Res ipfa rurfus loquitur.S. Auguft.homelia in Apoc. 7, ïncapillis,inquit,non modo fexum efFœminatum,fed utrunq;fexum uoluitintellige-tc oftendere.Hæc ille.Id quod alijs exponendum relinquo.

Dentes etiamleonnmipfistribucndo,defignattruculentam eorumcÔtra pauperes Dentctîeo» ficfidosChrilUconfelTores crudelitatem. Atrocifsimifuntinperfeqnutionibus,fangui ninL liisq;fitientifsimi,nec ullahicfledluntur mifericordia. Ferro amp;ifti uaftant omnia: tor-* mentanónulliexcogitant uaria.Bufiides amp;nbsp;Phalarides fuperât. Res ipfarurfusloqui-tur.Sienimregesjprincipesamp;magiftratus miferis uclint parcere, facrifici Semonachi nefas id elfe clamitant: omnium deniq; principum amp;magiftratuû animos incitant in Euangelicos,formasinquifitionûamp;opprefsionumpræfcribendo. Hisaccedit,a^^/gt;v«-erfcttiget\indverthùgigfind. Ali; exijscondifunt,infatiabili auaritia, amp;religiofarapina réglas condentes opes. Ali; rurfus fuccedunt promî, qui male reportas opes proférant 8c prodigût,luxu,alea,fcortis,pralt;rticis aut beîlis. Reûè ergo dentes leonû ipfis attribuun tunficuti amp;nbsp;Amos pfeudoprophetis attribuifle legitur. lam etiam habebant^Wi’«-'quot;««’ thoraces (munimentum ertpelt;ftoris,quodGermanicè appellaturkraamp;r) ficutthoraces Thordcef ferreos. Ali; loricas exponunt: fed illç totum corpus tegût,thoraces propriè peâus mu ferrek niunt. Significatur autem,cor illorum fore obrtinatum amp;nbsp;Inflexibile. Pertinaces funt, ncc uel latû pilum difeedunt à. fuis erroribus,imô fingunt fedem illàm errare non pofle: quinimo pontificem errare no pofle.Neq; enim doceri aut admoneri fuftinent,fed fim pliciter,Romana(inquiunt )ecclcfianunquâerrauit:nihilergorertataliud,quàm ut ci fubfcribas,aut notam feras hæreticorû,ac moriaris.Significatur præterea, irtos futures aliéna proteftione tutifsimos. Habent enim luam immunitatem, habet fua priuilegia, habent brachiû feculare,fempcr ad feriendû pro ipforum uoto paratû, habentfuas con catcnationes,focierates,fœdera,affinitatesqi. Quid quod abbates amp;nbsp;epifeopi principû funt fili;,fratres amp;nbsp;neceflari;? Quifquis ergo hos attigerit,is attigitpupillâ oculi princi-pis.Pro his enim,eorûq-, rtatu incolumiferuâdo,pugnât omnes tanquâ pro focisamp; aris.

Prætereatribuuntur locurtisalæ.Efferuntur enim ultra cômuncm hominû fortern, tocu^gt;t dumhabenturprobeatifsimisamp;prærtantifsi.inorbe, amp;c. Quidquod impudenteria- alattc. ôitant,feineociredignioresamp;maioresdiua Virgine, quod hæc femel in utero gefsit Dei fiJium,illi uero iplum quotidie euocare pofsint in arâ?amp;c.Dum aût uolantjeiufitto di fonitn edunt, qualé equi,currus falcatos trâhentes. amp;nbsp;iam irt hortiû irruetites aciem: curruffat^ îdert,uehemétifsimafuntirtorûomnia,amp;pttgnacifsima,hofrédâhominib. Sclethalia. Hue pertinét elamofæ Scholarû difputationes, excomunicationes,fcdis latæ fentétiàe, diplomata amp;nbsp;bullæ perrtrepentes,ia6lationes decretorû,quodq-, pertinacia funt inuin-cibiles.Omniahæcc5clamant,amp;horrendû intonât, âbveenneinreyfinger iügamangrtjfan^ rhmdt. His accedit, quod inrtitutis amp;nbsp;confilijs fuis perrumput. Vndc amp;nbsp;Daniel Antichri ftianis3ttribuitprofperitaté:Facict,inquit,amp; j)fperabitur.Itauerôperrüpunt,ut quod prius quoqj diflu eft,homines mori cupiant,exiftintantcs nullam erte libcrationé, amp;c.

Acuîcdtte cdu Dccaudisfcofpionunijamp;menfibusqinnq;diftumeftconcione fuperiore.Vencna-dtcfcorpionu, tanotaturdoârina,quæ t4méperinteruallatemporumredarguetur,utfibicauenpof« fint pij homines.Quis autem non uideat, imo etia fentiat, quam grauis aut difficilis fit hçc,quæ à talibus locuftis cxhibetur,pugna? Rede ergo coniunxit locuftis Væ,os Do» mini.Rede optant mori homines,quotantisfubtrahanturdifcriminibus.Expcnda» mus hæc hodie, nbsp;oremus ut liceat uincerc amp;nbsp;eifugerc uenenum pcrniclofifsimum

Rfx locund^ Nuncenim amp;rexlocuftarumiftarumprotrahiturinmedium,amp;uelutidigitooften dituràChrifto.Infigniteumtribusepithetis, quorediusagnofeatur. Habentlocuftas fuperfe,inquit,regem. Noneftillisdatus legitimehicrex,fed ipfi habentillum fuper feregem,in« v^fWor^cM.Quisenim nerciat,artib.lpiritualium patrfi eifedum, ut Papa exemptus iuriprincipum,cundis etiam fit præpofitus clericis?Ncc enim agno feunt hi alium magiftratu,quam Romanu.'principesq;feculares( fic enim uocat)incef» funt conuicijs, ac his obtemperare noliint. Omnes obftringunt fe fedi Romanæ, quam opprefsis omnibus faluâ uolunt,amp; incolumem.Nota eft formula iuramenti, quæ præ-ftatur Papæ ab epifcopis, abbatib.amp; dodorib. Si uero reges amp;nbsp;principes delibutû oleo ab epifcopis uel digito contingant,licet facrilegus fit,latro,fur amp;nbsp;parricida,excommu» j. , nicatihabentur.Sicinquam Papam fuperfehabentregemlocuftæ.

L ff- Idem iJleappellaturSuAngelus abyfsi:moxincap.»i.appellabitur bcftia,quæafcen ditexabyflo.Chriftuscœlitùsadnos defeendit, tellamenti amp;nbsp;magniconfilijangelus, quem qui audire dedignantur, merito audiunt angelfi abyfsi, id eft legatû ex inferis ab ipfofarhanafubmifsûjAncichriftu. Eft enim aduerfarius Chrifti,amp;çmulus,in quo cot poraliterhabitatdiabolus:ficutiamp; S.Hieronym.fenfit,diabolumtotuinhabitaturum magnum ilium Antichriftum.

AttrfJo», CT Ideoetiam uerum nomen,amp; titulus uerus conuenientifsimus ipfi inditur.Na men ApoUyon, tiuntur qui falurantillum,amp; dicunt,Beatifsime pater,Sandifsime papa,amp;c.Chriftus il lumalijs ornâttitulis. Nomen illi,inquit, Hebraicè Abaddon,amp;Græcc Apollyon.In utraq; lingua nome eius promulgat,non alia de caufa.quàm quod in utroq; teftamen-to,quorum alteru Hebraicè,alterû Grecè feriptû eft,hic illi titulus tribuitur. Significat niiuf perdis Abbadon uel Abaddon,uel Apollyon,uaftatoré uel perditorem.At Antichrifto tribuut tionw. hanc uirturem Daniel in cap.7.8.11.amp; Zachar.in cap.ii.S.Paulus uocat ilium filiu perdi tionis,nimirum perditifsimum,damnatifsimiimue,amp; maximum perditionis danatio nisq; authorcm:qui deniq; multis author futurus cftcædis,per uaria bella.Nam per fal fam dodrina perdit animas,tyrannide uerb per ignes amp;nbsp;gladios uaftat terras, amp;nbsp;obedi-re ipfi renuentes,crudelifsimè.Confiderenturadapapalia,amp;ftudia patrum fpiritualiu; conferantur ea hifee Dei oraculis,fiat deinde comparatio amp;nbsp;indicium.Eft autem hie ue luti clauis,aperiens nobis fenfum huius loci amp;nbsp;qubd exponedus fit deAntichrifto, que Paulus appellat filium perditionis.Hebraicè nan fignificat perijt,aut difsipatum eft.in-de eftjiman amp;nbsp;Efthrç 5gt;.y\n3n aut pnan perdirio uel interitus.Ita Grçcè «OTOAfw gt;ycà «i jtoA-Atz^/fignificat perdo amp;nbsp;deftruo.inde «TMAXvw^.Dominus lefusconficiathuncperditoré fpiritu oris fui,amp; tollat eum penitus gloriofo fuo aduentu.

Bxpnitur tuhaßxu, uli nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;reiits Saracenicti Titrctcif.

AE unum abrjt,amp;S ecce ueniunt adhuc duo uæ poft Hæc. Et fextus Angelus tubacecinit. amp;:audiuiuocê unamex quatuor cornibus altaris aurei, quod eft ante ociilos ! Dei, dicentem fexto angelo, qui habebat tubam : Soluc quatuor angelos qui alligati funt in fluminc magno Euphrates foj# luti Hint quatuor angeli, qui paratierant in horamamp;f diem mem fem

I ft A P o C A L Y t s I M, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«P

ft in 8lt;f annum,ut ocdderent terti'am partem hominum. Et numerus cqueftrîs exercitus uicies millies dena millia ♦ Et audiui numeru eogt;' rum.Etita uidiequos inuifione: amp;quifedebant fupereos,habcbâc thoraces igncos,amp; hyacinthinos, 8^ fulphureos. Et capita equorum erant tanquam capita leonum:0C de ore ipforum procedebat ignis Sd fumus amp;nbsp;fulphur. Ab his tribus plagis occifa eft tertia pars hominu, deignp^CMe fumoamp;^ ftilphure, quæprocedebant de ore ipforum. Poteftates enim corum in ore ipforum funt,8^in caudis ipfbru.Nam caudæ eorum fimiles ferpentibus,habentes capita,amp; per hæc nocet, Certamé uel pngna fexta eft ex Mahumetifmo per Saracenos,Turcos amp;nbsp;Tartaros cru delifsifne,amp; multo cum uæ .commifla.Atqj utinâm commifla. Nam quotidiereb.ipfts prophetiæ myfteriûintelligimus, amp;impletionécernimusjatqjadeó etiam experimur. uifto^ Ad cantum tubæ angcli lexti audit loannes uocem ex quatuor cornib.altaris aurei, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

id eft ex ara media:neq; enim eft quod myfterium quætâmus in quaternario numero. De ilia uerb ara loquitur,quæ eft ante oculos Dei.Iubet ea uox,angelum tubicinem fol liere quatuor angelos in magno flumine Euphrate alligatos. Quod firnul atqj faftum eftjinnumerabilis promit equeftris exercitus. tertiam^j terræ partem,id eft tertiam ho minum parte obtruncat amp;nbsp;proterit.Porro equitatus ille, Scuirtusuelpoteftas eius djii gcnterdcfcribitur.

Altäreilludaureu,dudum didicimtis fîgttificàte Cbrîftum,fe(îcntelriâaoèXteram pa AlfarcdurtSt tris.Eft is auro purior amp;preciofior:eft facerdos Sc facrificium omniu fldeliu,aftans corî oculisDei, nimirumDeo placens,inquô anima eius placata eft fidelib.omnib. cuius uirtus fufficit omnibus.Talcm uerb Deus pater uoluit prædicari,amp; credi ab omnibus in orbe fidelibus.Talem item uetus ecclefia ab apoftolis inftituta credidit amp;nbsp;docuit:do nee opera amp;nbsp;inftinâu diaboli, corruptifsimi in ecclefia exorirentur homines, quorum hi negabant diuinitaté Chrifti,illi humanitaté,alij diuellebant perfona Deo amp;nbsp;homine cSftantem,alij uerbcommifcebantnaturas,autnaturarumproprietates,Tulithoclon* ganimiterdiuinabonitas,fubindemittens fideles amp;difertos ueritatisalTcrtorcs,qui blafphemos reuellerent erroresiid quod faöum legimus per fingulos epifeopos uel do ftores ecclefiç.uel per cœtus ecclefiafticos, quos uocamus Concilia: qualia fuere Nicc-num.CSftantinopolitanujEphefinum amp;Chalcedonenfe:in quibus dänati funt Arius, Maccdonius, Neftorius, Eutyches,alia4j hæreticorum Chriftum oppugnantiu mon-ftra.’Cæterùm pertinaciaincurabilihominûfuperâte, nullus fiebat alteracionisamp; bla-

. fphemiarum finis.Etenim nonpoftremiultimarü ecclefiarûprçfides Petrus Antiochiç ueru'f neeUt al amp;nbsp;Seuerus Conftantinopolcos patriarch» exorti, imperanteluftiniano ,impudenter ïmpijfsimet^jalTeruerunt (quod AftaConftantinop. Synodi5.fatiscopiofeexponut) mortuti* Chrifti corpus prorfus fuifle incorruptibile,atque adeb deificatum,ncqueuilis (ut noftra funt) affeßionibus obnoxium. Nam uerbum ira carnem elfe fadû, ut mox una cœperitefle natura,diuinautiquc,ut Chriftus faßus fit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eftincorruptibilis.

Hæc prolata uidentur ex ValentinianajMartionicaamp;Manichaicafceleratifsima feho-la.Scucri dogma tuendum fumpfit lacobus Syrus, cognominatus Zanzalus, à quo uel ^‘lt;®®**** SjTMfc hodie denominanturin oriente lacobitæ. Docuit hic, Chriftum,qubd incorruptibilis effet,nec paflum nec crucifixum effezfed alium fuiffe pro Chrifto fubießum tormentis, Chrifto dûtaxat inuifibiliter afsiftente Sc fpeßante.Infana fuit hæc opinio multis feri-pturæ teftimonijsjdeniqiamp;articulis repulfaamp;conculcata fidei.

ProfitcmurenimjPalTusfub Pontio Pilato, crucifixus, mortuus Scfepultus.Paffu- chrißut Ueri rum amp;nbsp;moriturum difertifsimè prædixerunt prophctæ:paflum Sc mortuum elfe tefta- paires fft, ri funt apoftoli, ex quibus loannes pafsionis amp;nbsp;mortis Chrifti in cruce fuitfpeßator. Neque legitur unquam difeipulis ita indignatus Dominus, atque Petro pafsionc tanquam Dei filio indignam difluaderc tentant!. Dixit enim, Abirétro fathana:non fapis

ca quæDc) funt,fedquæ hominum.Proinde non oportueratrefutatam înlaniam reno uare.Probabiliterquidemdifputariuidetur,Deum amp;aliaratio1ie,quàmperincarnatio nem amp;pafsionemfilijDei,mundum redimerepotuiffeiindignû efle,ut credamus Dei filium impiorum manibus fuifle uerberatum,adeoque amp;nbsp;occilumifed probabilitas ifta ex. carne imputa eft,non ex Deo,imô ex fathana eft.Inuenit tarnen ablurda amp;nbsp;impijfsi-maopinio non paucosfedatores. Nam lacobitarum hærefis Alcorano comprehenlà, atquelatifsimè îparfaeftper totum o?lentem.Vndeconffat,altareaureumabhis fuifle prophanatum fœdirsimè,amp;negatum meritumpafsionis Chrifti, dignitatem Semaie-ftatemfaccrdotij Sclàcrifici; Chrifti conculcatam. Accéflerunt hisamp; aliainoccidente corruptifsimadogmatajamp;c.Quæresmeritô exafperauit iramDomini iuftâ.Iuftoenini iudicio permifit Mahumedi nouas condere leges,amp; lacobifmum longe latetj; per orbe Ipargere. Nam 'qui Chriftum audire nolunt, merito Antichriftum audiunf.id quod 8c Apoftolus ad Roman.i.cap.amp; 2.ad ThelT.x.cap.afleruit.Auditurergo ex ara uox feden-tis ad dexteram,iubentisq;foluere quatuor angelos alligatos in Euphratend çft,produ

wiftó et Mkquot; Etenim inualefcentibus hærefibus Neftorianorum, lacobitarum, Monotelitarum, bamcdicæreli' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;monachis à Benediûo abbate Cafsinen.admodum auüis,crcfcenti

“ busitem,amp;roburaccipientibusinecclefiaidolis,uelimaginibus, Scingruente ponti-ficumfuperbia amp;perfidia,natus eftorbis uaftator Mahumedin urbe Arabiæ Mæcha, exparentibusadmodumobfcurisiidem à Sergio monachoomnibus hærefibus con-fpurcato nebulone inftitutus eft .qui poftquam fuperaffet 25 çtatis annum,prophetani Dei fe effe mentitus eft.Per feditionem uerô eiedus Mæcha,in qua ingens confluxerat Iudæorum,Iacobitarum,Chriftianorum,paganorum hæreticorumquccolluuies,fub-intrauitmoxurbesuicinas,amp;ædes,amp;;occultèperintegrum decennium ficinfinuauit 01« eius. fnum dogma miferis mortalibus,ut ubique per Arabiam ingens inuenircrur Mahume dicorum turba. Tune Hornar uiraudax,aflumptisalijscircitcr 70 uiris manu prom-ptisjMahumedem quid fieri uellet interrogauit.rclpondit: Mea quidé uoluntas eft, ut mandata legis cxequentes,ei adhæreatis in diuiti/s amp;nbsp;paupertate,mutua4i 8c firma dilc ftionecohœreatis;nonadulterio polluatis aliénas uxores:àmaloabftineatis,amp;alios probibeatis:bonafaciatis,amp;alijsperfuadeatis:bellageratis in nomine Dei, metuque 8c ui leges obtrudatis immorigeris:pro quibus paradifum uerè promitto uobis.Ad talem orationem mutuam dederunt fidemûurauit Hornar ftrifto gladio, fe no permiffurum,

ut ampli US prædicatio amp;nbsp;lex Mahumcdis effet occultauta quidcm amp;nbsp;prædicatione amp;C gladioplurimumprofecit breui Mahumetifmus.Irruperunt Mæcham,deieccnitalias religiones, obfiftentesquc obrruncarunt, 8c nouam legem nouus Solon Mahuincth pronunciauit in templo Mechæ.Conflirxit ad perditum nebuloné ingens feruorû per-ditorumque hominumturba. Vicinis gentibusmifit legatos, amp;nbsp;ad fuam eas religioné Exordium«4- folicitauit,multisque perluafitfacinus.Faftafunthæcimperitâte Heraclio,circaannii ftationistotius Domini 6 2 o.Extatautemimpiaamp;abfurdifsima Mahumcdislex, Alcoranusappella-orbis fpiritudli ta,ur no opus fit expofitione copiofiore.Reäe auté Nicephorus in hiftoria, T^f,ait,« if» ierZJcorporm ^auhvciv^fai^orStTevTsKn'ht/f«MWff-fa’r,tuncSaraccniincœperunttotiusorbisdefolatione. Uter. Saraceni appellabaturfedatores Mahumcdis.Gerte Arabiam,Saraccnos amp;Perfasfubc-gerut,Syriam quoq; 8c Aegyptû,Chaldæâtn 8c Armeniam inuaferunt. Exorti funt po-ftea Turcæ 8c Tartari, Mahumcdis religioné recipientes,qui propcmodum omnes Ro '■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;manæ monarchiæ pröuincias in oriente amp;nbsp;ad meridiem fubiugarunt.

l.u[gt;hratcs. nbsp;nbsp;Ad Euphratem quidem,famofilsimum Afire flumen,fita fuit Babylon,fedes monar

chiæ orientalis:acpopuliquidé Orientis potentifsimi Aflyrij,Babylonij, Medi 8c Per-læ,quirerum domini fuerant ante monarchiam Maccdonicam 8c Romanam,ueluti fubmerfijfepulti 8c abditi ,adeoque alligati uidebantur in illo flumine. Nam rerum ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;domini fafti fuerant Occidentales Macedones,mox Romaniiferuiebant his potentifsi

mæ genres,quas modo nominauimus.Vbi uero altare aureum,ita,ut diximus,confpur caretur,amp; in oriente 8c occidentc deficerét à uera fide Chriftianainnumeri populi,exci tauititeruDeus uaftatoresorbis orientales,olim utcunq;fopitos.Nâprophctæ teftan-

tur,amp;in oriente amp;nbsp;occidente deficerent à uera fide Chriftiana inniimeripopuli,excita-uititerum Deus uaftatores orbis Orientales olim utcuqjfopitos. Nam prophctæ teftâ-tur, genres lilas flagella fuifle orbisieadem ergo flagella itcrum iufto fuo iudicio protu Angeli4.ßgiti lit Deus. Gerteapud Danielemin cap.to.legimus,fuifle angelumGrçciæjScangelum ßcätgetesua^ Perfiæ, adeo^jperhos totamgentem intclligi.Sic in præfenticxcitantur orientales po UdtßtmM orie puli, Arabes,SaracenijTurcæ Sc Tartari, quipropterpeccataatterant orbem,rurfus*- ûi, que dominetur Oriensrquod Sc Ladantius ex Sibyllis futurum prædixic, Seruiat Occidens.

Difcamus ex hac traâatione, omnia mala, amp;nbsp;præcipuè regnorum deuaftationes amp;C Qrigo cdldmi-^iteritum,onriexdefedioneà uerareligionein falfam. Contrarium hodie iudicatin- tdtum ex dcfe fanus uulgus,eaquede câuflamifercatteritur.Difcamus,àDeoretineri Sc coherceri fe- diowf. roces gentes,ne noceantiab eodem eafdem incitari ad fumenda de impœnitentibus cô~ mérita fupplicia. Sic Senacherib, Salmanafar amp;Nabuchodonozorappellantur ferui Dei,qui eius exequebantur iudicia.Timeamus ergo Deum,amp;perm3neamus in religio ne uera.

Porrb diligentifsimè defcribuntur Saraceni, Turcæ 8c Tartari.Principio comméda nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in ho~

tur in eisexpedita celeritas,præcipua in bellis uirtus.Semper,inquit,omniq;momen- ram cr diem, to expcditi funt ad expediéda Dei indicia. Comemorat ergo omncs temporis partes ad minutias etiam,id eft ad horam ufque diei.Ita uero nulla eft ab his fecuritas; Biftvor inen «ittet»ftKnd/îcber.Moxinarmisfunt,moxamp;inexpcftatiadfunt,irruût, amp;resfuas féliciter conficiut.Addit,per horum cruentifsima celerrimaq; arma tertiam hominum in orbe partem cædendam.Equidem Saracenicas,Turcicasamp;Tartaricas clades amp;nbsp;uaftatio-nes fenfit Afia, Aphrica amp;nbsp;Europa funeftifsimas,inde à temporibus Mahumedis ad nos

* ufq;, perannoscirciternogentosuiginti. Sedamp;facerdotes Mahumediciadmodufunt expediti amp;nbsp;diligétes in fuos errores pertrahédi homines,nec felici deftituutur lucceflii. AnnotaturSc numerus prope innumerabilis.Etnumerus,inquit, equeftrisexerci-tus (iv^iciJlss/Avçiixdiaifgt;^iÀ eft,duç myriades myriadum.Eft autem myrias,numerus de cem millium:ita duæ myriades myriadum conncerent nicies mille myriades, atque ita legit ant interpretatus eft uctus interpresiSc Erafmus, Vicies milics dcna milia.Cetm^ nicusinterpres uertit, xtiltufentmaltufent. Laurentius Valla in fuis ad Nouum teftamen-tum annotationibus interpretatur,ficuti amp;nbsp;Germanicus interpres,millia millinm. Vt-cunqueueroid habcat,certum eft ex collationealiorum locorum, certum numerum poni pro incerto,id eft,longe maximo:amp;fignificari,numerofifsimum futurum Sarace-nicum,Turcicum 8c Tartaricii equitatum.Nam Danielis 7.1egimus,Millies mille mi-niftrabant ei,ac decies mille myriades ante ipfnm ftabant.Loquitur autem de angelis, ( quos innuit elTe innumerabiles ) eorumque minifterio. Ita 8c cap.y.Apocalyp. Andi-ui,inquir,uocemangelorum multorum, 8c millia millium dicentiauoce magna, amp;c. Certèhiftoriæ teftantur, Saracenoscx HifpaniainGalliamefte profeétos numero ad quadringentamillia.PaulusAemyliusIib.derebus geftis Francorum a. commemorat fuperatosa CaroloMartello adtrecentafeptuagintaquinqne millia Saracenorum.Et Matthias à Michon,de Sarmatia Afianalib.t.cap.8.Tamerlanes,inquit,babuitexercitu duodecies centena millia.Prætereaconftat,nulla unqua ætate aut memoria ab uHa un-quam gente numerofiorcs dnftos equitatus,quam à Saracenis,Turcis 8c Tartaris.Ioä-nes addit,feaudiuifireipforünnmerum,uelquöd ita uoluitconfirmare, quoddixerat, maximam ipforum fore potentiam:uel quod per ænigma fignificare uoluit,numeratas efleipforum quoque uiäorias,finemque habituras.Notifsimnmeftillud Danielis, Mene rhekel pheres-.id eft,numerauit, appendit, diuifit. Numerauit, inquit, regnum tuum,amp; ad finem adduxit.

Admodum uero per initia amp;nbsp;confcquentibus quoque temporibus creuerunt res Mahumedicæ. Ab ipfoMahumede,Amiras (fic appellaruntfuosregesuelprincipes) habucrunt ordine a^.qui præfnerunt magna cum potentiaad annum ufque S/o.Circa Pofctwcr fnc eadem tempora Amiras 25,Mahumetdiftus,ImbraeIem Babyloniæpræfeôumeijcere ceßut JAafy»-8c opprimere uoluit, qui mox è Scythia Muchulctum Turçahi afciuit contra Ami- mrdicorNM«

nj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;HENRICI B V L L I N G E R 1

ram.Xurcâueroremfuam egit,amp;Saiacenorûplurimos Afiaeiecit,coeperûtqjîn Oriente regnare Turcæ.Pulfi ucro ex illis partibus Saiaceni,peruenere in Aphricam; inde cf* fufi i;i Siciliam amp;nbsp;alias infulas,etiam Hifpaniam occupariif.irruerunt amp;in uicinasgen tes,inualerunt ßelraliam, Romafpoliata,amp;plurimis ædificijsigncabfumptis.Dequâ re uidere licet Volaterranum lib. Geograph.n,in Arabia criplici. Circa annum Domini tjoo.ex Otthomanno principe cœperunc emcrgcre Turcici Imperatores,quihodie bonam AfiæjAphricæ amp;.Europæ parte oçcupant.Dehis.fcripfitBaptiftaEgnatius in fi nelib.z.Romanorum principum,amp; Paulus louius.Ex Tartaris multi Mahumedicam religionem fufcepere,amp; grauil'simè afflixerunt orbem, de qua re fcribit Matthias à Mi chou in Sarmatia Afiana. Maxima ccrtè fuerut poteRatcpræditi populi Mahumedici, ßcrerum potiunturetiam hodie.

Equités. lam ctiam dcpinguntur amp;nbsp;équités amp;nbsp;equi,quib. uehii£urequites,id eft defcribittur-mores amp;nbsp;potentiaMahumetiRarum.Equites induti eraf thoracib-nô ferreisjfedigneisp l£.qui. hyacinthinis amp;nbsp;fulphurcis.Ergo ignis,hyacinthusamp;:l'ulphur,erat thoracis loco,armatu raipforû.Pro hyacintho moxlubijcit fumû.Hyacinthus enim colorerefert fumiqincé-dio autigniproximû.Equiuerohabebantcapita leonina,amp;caudasferpentinas capita-tas.Exorefpirabantequi ignem,fumum ôc lulphur.His(inquit )plagis,igneuidtflicef fumo amp;nbsp;fulphureoccifaelt pars tertia hominuin.Caudis quoquelerpentinis nocebant hominibus.Addit,poteftatem corum hiifleinoreipforumjiocumentumin cauda.Spi ncualitcrhæc,amp;corporaliterexplicanda uidentur.Mahumedici enim dodrinaimpia, quæegregie igniconfertürperdenti,fumo excœcanti ôé lœtenti lulphuri,innumeros perdiderunt.Vi deniqueIçoninauel tyrannica multis populis Alcoranum fuumobtru ferunt;fcd amp;nbsp;cum blandiri uidentur ipforum pJ'eudoprophetç ( Ilaias enim,Pleu?lopro pheta,inquit,eft cauda ) ferpétes agiit,amp; uenèno corruptils.doftrinæ homines inficiût. Ex ore iplorum non tantum leges bla)phemæ,led amp;nbsp;mira proceduntpræconia,mirte ia ôationes uilt;Roriarum, abominandæ blafphemiæ. Vbi,inquiunt, fides ueftra Chriftia-na? NüRra Mahumedica religio omnia uincit. Omnia ueRra calàmitofafunt. Viftifer-iiitisubiquc. Rcs ipfaloquitur, religionem noftram ueram elle, ueRram prorfus fal-lam.Et quidem regnant ferè ubique Mahumedici, uiftorijs amp;nbsp;opibus funt Felices amp;nbsp;illuRres.Eares Chriftianos abflerrct, amp;in defcdionemperpellitplurimos. Nam quid inter nos hat,nimis manifeftum cR omnibus. Intel ici ter pugnarunt aliquoties Euan-gclici,amp;in horasl'uRinentperl'equutiones maximas: ni nennt amp;nbsp;exultant PapiR.æ. In-uét^iuiiturcrgo multa hominum milia, qui clamitent,rem ipfamloqui, titra melior fit religio. Certè magna hæc Felicitas permultos detinet in errore, quialioqui flexilcS amp;nbsp;docibiles ellent.Itaquc mirum non eR,fi Turcæ uel Mahumedici ore plurimum ua-leant/:um inter ChriRianos uidoriæ amp;nbsp;leculi huius Félicitas tantum apud omîtes pene habeat mométi.Et tarnen ore amp;nbsp;ia(Rationibus,nó re ipfa amp;nbsp;ueritate exceJlunt. Tametfi enim reuera Turcæ fintui(Storiofi,Falfifsima camen,imóimpijfsimaamp;:abfurdifsimaeR coruni religio.

Corporaliter aut, quomodo illaexponi pofsint, nemo eR qui nôiiidcat, qui modó TLircicas teneat hiRorias. Ardent igni amp;nbsp;fulphure Mahumedici. Vix enim alia gens in-cendijs ira uaRauit orbem,atque hæc. Quoquo le uertant, conflagrant igni omnia, Rimo implentur omnia.Principes iplorum leones funt,amp; gubernatio leonina cR, tyrannica omnia.Impcranttruculenta, ncc aliud exoreiplorum procedit quàm fanguino-lentuni. Idco multi exiRisfeiraniDei amp;nbsp;FlagellumDci appellarunt. Ethæc quidem ira Domini fcquitur corruptam do(Rrinamamp;, deFeftionem à fide. Virtus Turcica eR in peccatis noRris, d^in deFeé'tionenoRra. Hisplagis tribus,igne,Fumo amp;nbsp;fulphure tertia orbis pars conficitur atque deuaRatur.

Porrb lingularirer admonetcauda ferpentina,illos nocere plurimum. SienimFœ-CttuJitfcrpcn- alicubi fefe inlmuarunt cum principibus ChriRianis Mahumedici uel Turcæ, RijTion fincdolo ScFraude id Fecerunt. Quiproniilsionibus iplorum ac blanditijscre-diderunt,amp; auxilia ipforum poRularunt amp;nbsp;ufurparunt,Ferpentem in Imu luo Fo-, uerunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■iii;,; a. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

I N A P o C A L Y P s I M. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lï^

,Extant huiiis rei duo memorabilia exempla.Difcordia inter Imp. Conftantinopolita Auxiliaz^bli hum amp;nbsp;principes exort3,dum Marcus Bulgaria: delpotafe coiiigeretprincipib.uel de- ditilt;e Turcarti Ipotis Græciæ,Imperatorcompulfus eft Amurarhisprimi,eius nominis 3 imper.exOt- ^ernidofa, thomanOjT urcici implorare auxiliu.Hic uero liberalitcr Imperatori adfuit.Nam liooo eleftifsimorum T urcarii in Grçciam miht,quib.adiutus Imperator, Marcu ipfumac cæ terosrebellesfudit.fugauitqj.Eaueroamicitiaprincipium fuit excidij Conftantino-poIitaniregnijamp;omniumcalamitatfiGræciæ.Cumenim Amurathes ex militibus in patriam reuerfis intelIexiflet,Græciam Sc pulcherrimam efle Scinfirmam,propter prin cjpumdifcordias amp;fimuItates:ilicotraijceredeftinauit,prtEtextu perfequendi hoftes Ihiperatoris.Ita uerb ipfam cœpit occupare Græciam,quam amp;nbsp;filij amp;nbsp;nepotes eius uni-uerfam intra annos too in fuamredegerepoteftatem.Noftraætate difcordia exorta eft de regno Hungarico inter Ferdinandum regem Hifpan.Si loannem Vayuodam Hun-gariæ principem:qui cum Ferdinandi uiribusimpar elTet,auxilium à Solymanno Tur-carum Imper.coaftus ell petere. Adfuit Turea mox,fumma fide amp;nbsp;diligentia,loannem collocans inregnum:moxtarnen extinótohoc,uidimus Turcam occupaireregnu Hun gariæ.Vtinam ergo nihil fidant Chriftianiprincipes Turcicæ clafsi amp;militiæ. Dum e^ nim Mahumedicus Chrifliano uultu benignoarridet,ferpentemilliin finum infinua-re intendit, amp;nbsp;ipfum perdere

. Verfamurautemetiamhodieinfextahac,utamp;inquintapugna,inPapiftica amp;Ma-humedicacorruptelaJmpietateamp;tyrannide.DominusIefus liberet nos ab omnibus his malisgloriofofuo in indicium aduentu. Amen, Amen.

Quid relijuis iw^ænitentibus^ nihil interim malißnüentibuSjex locu^ii amp;nbsp;equisßat. c o N c I o X L I I.

T cætcnhommcs quinonfiintoccifi hisplagis,nec^refi^ puefuntab operib.manuum fuarum,ut non adoraretdgz monia fimulachra aurca,amp; argctea,Sc ærea, lapidea, iSc lignea: quæ nec^ uidere poflunt, neep audire, ne(^ ainz bulare:óó non egerunt pocnitentiam ab homicidijs fuis, nlt;cp â uenefi erjs fuis,neepàfornicationefua,nelt;pà furtis fuis.

Diflum eft copiosè,quanta calamitas inferaturorbi àlocuftis 8c equisfub quinta amp;nbsp;Sarciendusora fexta tuba:cum uerb fatis conftet,non omnes lubdi locuftis amp;nbsp;equis,neqjab his puni- dej^iitus ri,qui tarnen Sc ipfifupplicijs dignacommittunt: mirari quis poterat, an hi immunes amp;alieniàfupplicÿs,fecurèimpœnitentcmagantuitam?praeoccupat amp;dicit.Etreliqui homines,qui amp;ipfi pudéda contra Deum committunt,nec tarne occiduntur his expo fitisplagis,non exiftiment fe impunepeccaturos.Nampunienturamp; ipfi aiuftifsimo Deo-Eft enim oratio ecliptica,amp;ideo farcienda cum ex orationis huius conrextu tu ex catholico feripturæ fenfu,qui habet,omnes impœnitétes puniri à Deo: amp;nbsp;hoc grauius, quo fecurius longaminitate Dei funt abufi, neque ullisiudiciorum Dei exemplis com moti. Hoc tarnen non dicit exprefsis uerbis. fatis illi fuitcomemorare fcelera,quibus immerfi fucrut.Exhis enim cuilibetlieftcolligere, quid talia perpetrantib. debcatur. Aretas interpres Græcus, hune cenarrans locu-Sermo hic,inquit,infenfibilitatis excel-létiam præfefert: hoc eft, indolentiæ amp;lafciuiæ eorum,qui tempus fibi interim à Deo propter begnitatem,dum parcir illis,conceftum ad falutem,circ3 uanitatem infumpfe-runtjUt etiam pro dignitate focordiæ fuç mercedem référant : quinimb amp;nbsp;ante prauo-rum oculos ipfa profeûb rctributio effeftui mancipatur:ifti tamê non folûhorum terri bilium afpeiftu,quæ ob oculos in proptu habebant,meliores non funt effefti , uerûetia peiores,magis magisqj peccatis obuoluti,curfum fuum compleuerunt, amp;c. Hæc ille.

Colligimus exhis,non fufficere ad uitam piam Sc beatam,ne quis fitPapifta,aut Ma Qwid requlrti humedicus:fedrequiriabs quolibet noftrûmfidemucram,qua faciatambularein om- turducrèpijs.

nib.Dei mandatiszSc ut norimus,omnes grauiter à Deo punicndos,quotquoft pr±iiäri cantur legem Dei,cuiufcunque tandem fint religionis,conditionis aut çtatis aut ftatus uel ordinis homines.Deus enim iuftus perfonam non refpicit.Quicunq; fine lege pec-cauerunt,ait A^oftolus,fine lege peribunt;amp; quiconque in lege peccanit, per lege indi cabuntur.Certe uidetur in præfentiutramq; legis tabulaproferre Ioannes,amp;perhâcre dargucre peccata amp;nbsp;malicia hominu impiorumjcx quib.uult colligi etiä iudicium.Pri-» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;

ma tabula cultum Dei tradit,præcipiens unum adorare Deum,idola non ueneran\amp;c. Secunda tradit officia uitæ,amp; informât proximi dileftionem.proîribens cædes, adulte ria,furta amp;nbsp;fimilia fcelcra.Ioannes duo profert peccata, contra primamdefignatatabu-lam:amp;quatuor uel tria,contra fecundamadmiffa.Necdubium eft,quin comprehen-datfubhis omnia paria uel non difsimilia,maioraamp; minora admiffa contra Deum,amp; uoluncatem eins.Qualifcunque ergo fis,fi contraregulam diuinam peccaueris,fuppli-cio afficieris.Si in hoc feculo uideris immunis amp;nbsp;felix^hinc migrare,ufuuenire potcft ti bi quod diuiti epuloni.cuius indicium dcfcribitur Lucæ 16. Breuiter, punietur quif-quis contra Deum peccauerit.Deus nouit modum,hic ne amp;nbsp;in futuro puniat, an in fu-turoduntaxat;hic concédât uitam uoluptuofam,amp;c.

D^MfJtur qui Obferuandum uero in primis in hac tradatione, quôd non damnantur peccatoreî. nonaguiitpæ Omnesenimfumuspcccatoresnta nemofaluus fieret.damnanturimpœnitente»,qui nitentiam. uidelicetfuis fceleribus,abfque pœnitentia, immoriuntur.NcgatApoftolus rcgniDei hæreditatem percepturosidololatras,adulteros,furcs,auaros, rapaces, amp;c.fed addit:At qui hæceratisquidem,fedablutieftis,fed fanftificati eftis,fed iuftificati eftis per nomé Domini Iefu,amp;per fpiritum Dei noftri. Quod fi dubitas.anredire pofsis in gratiamcû Deo,fi femel illuminatus amp;nbsp;iuftificatus,fclabaris in peccatn, difee ex S. Pétri lapfu atq; peccato,tepoffereftitui:amp;quodfcriptumlegimus,lcptiescadere iulhim, amp;refurgerc, amp;c.Difcamus ergo hinc,quàm efficaxfitpoenitentia,amp; quàm pcrniciofaimpœnitétia. Si idololatra fis aut fucris,nô eft quod defperes.couertere ad Dominû,amp; age pœnitétia» fl relabaris,noli inhærere affixusîceleri. De quare alibi. Si auté nolisconuertiad Deû, neq;defererepraiia ftudiapeccati, nolifperareullam Deigratiam. Peribisin peccatis»

Reftat,ut paucis explicemus formas fcelerû,à loâne in præfcnti pofiras,fub quib.pa-res hand dubiè,quod luprà dixi,eff côplexus,ut de fimilib.idc fit iudicifi.Principio di-Opfrlt;lt; tUMuît nbsp;nbsp;ueluti in genere,Neq; refipuerutab operib.manuû fuarô.(^âui.s enim hac ueluti no

fcomwiHjn. prophetis idololatria dânctur,ego tamé extédo ad omnia alia faâa,ex hominû ui-ribus perfeâa. Verè enim noftru opus eft peccatfugratiæ uerb Dei amp;nbsp;regencrationis, o-pus bonû.Deinde illo ueluti uniucrfali præmiffo,fubijcit uarias partes fine fpecies aut ,

D#monc(lt;do- formâs,duas contra primam tabulam,amp; quatuor uel tria contra fecundam.

rtfre præccpto primo pugnat adorare dæmonia. Secnimfolû Deus uerus nofteruult haberi pro Deo,adorari amp;coli. Quis uero tâinfanus,inquis,quidsemoniaadoret?Sanc referunturnefeio qui Qrientalcs,quicolantdæmonas,nô in aliû fine quàmneipfis no-ceant.Barbarus Sc ftultus eft hic populus.cur non potins adorât eum,qui cohercere foins potcft fathanâ,nenoceat?Cæterùmlatifsimèpatet hoc fcelus.Nâdiabolû reuera co-Iunt,qui deos uideri uol unt uenerari.Nô enim ex opinione aut intentione colétis æfti-maturresifta,fed ex legislatoris.Nonuolebant gentiles uideri,fe dæmonibusfacrifica reiquinimo indignifeimè tuliffent, fi quis dixiffet ipfos colere diabolum . Ncbulo amp;nbsp;caluniatores,dixiftent,turpifsimus amp;impudétifsimus,qui aufis amp;deos amp;nbsp;nos tâtaaffi ».Cor.l». cercignominia.ScdPaulus nihilominus,Nódico,inquit,quódfimulachrnautïdolothy tûaliquid fit:hoc auté dico,q, quæ immolât gétes,dæmoni;s immolât, amp;nbsp;nô Deo. Cum enim unusfitdiitaxatDeus,amp;is facrificia ilia foin ,pbet quçipfi offeriitur, alienosdeos uocetdæmonas.amp;idolothytadiabolo facrificata:cx hoc iudicio çftim3turres,amp;nô ex ftulta hominû intétione.Voluit amp;nbsp;Saul Deo Samuelis offerte holocanftfufed audit à Sa muelc,fe comittere idololatriâ amp;magiâ,amp;c.durû hoc uerbû eft,fed uerû.Dc qua re alibi Adorarc iniii- tüftumcopiofius. Cum præceptotabulæ primæfecndo pugnatueneratio,adoratio,

g'«cî. ueJ cultus imaginû Dei amp;diuorû.Omnis enim idololatria eft prohibita.Ioannes hiccû ftomacho definit idola,fimul amp;nbsp;fuggillatjalludens ad uerba ^phetæ in Pfal.114. Simula

î N Ä P o G A L Y P s I M. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;« y

chragenrîüin,iîrgeiitunTamp;aurumiopiismanuumhominum: os habent,5i: nôloquun tur,amp;c.Ergo ex materia apparet,njhiireligionis habere fimulachra.Suntenim ex terra, exauro,ære,lapide,ligiw,^.Exformarurlus apparet, uana efle fimulachra. formas*-nim refert crafsilsimamfpeGiemyadeoq^ mcdaciiim. Nam neqj Deus, neq; lànfti ea fue tunt forma,qua exhibent idola.Iam uero nulla eft in eis uirtus.Nó uident,nó audiunt, ^C-Quoniodo ergo Deum uel diiros referunt? De idolis alias didum eft. Qui arbitran-tur,diuerfa efle Chriftianorum idolaà Gsntilium, oftendant fua non elfe ex Jigno, aut fua il la uidere,a‘udire,5cc.

Quæ fcquuntur formæ fcelerum,pugnant cum fecunda tabula,quæ præcipit : Ne oc cideris,ne adulterium uel furtum commiferis.Homicidiorum multæ funt fpecics.Oc-cidunt enim truculentifsimè,qui gladium tton-habenr,fed linguam uenenacam. Occi-duiit multi corrupta doélrina.Sunt homicidæ,amp;parricidæ, ScJatroncs, amp;c. Nili hi re-flpifcant,noningredienturregnumDei. SuntSc inuidia autodio turgidf,homicidæ, quod amp;nbsp;loannes dixit in fua Canonical, cap.j.

ÿ,.ïf«««a«,uenenum uelincântac'to,gi/fc v/td lub hamicidium pertinet. Vene- Vetteßeiunt, na,philtraamp;incantationes,Ioannis tempore erant uulgatifsima perorbem Romanû: hodie artes nefandæ refloruerunt.Sedpunientur àDeo, quotquothis operadederint.

Fornicatiohabetamp;ipfauariasfpecies.Pertinentfubillamftupra,inceftus,adulteria, Vornicatio, amp;nbsp;fi quid his abominabilius. Vifum eft Gentibus,fornicarionem foluci cum foluta non clfepeccatum.Diuerfumdefiniturfententia apoftolica, Aû.tj-Sci. Corinth.6. Hodie reuiuifeit in mulris perniciofahæc opinio. Certum eftautem,feortatorcm noningredi xegnum Dei: Ephef.5.

Poftremo ponitur St furtum cum omnibus fuis fpeciebus. De quib. nos aliquando diximus in explicationc Dccalogi in Decadibus. Dominus lelus feruet nos à poilu-tionepeccatorum,amp;c.

Oßßonkur Chriß(ü,angeli/i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;clefcribnur md^nu

Tui'di alium angelum fortem, defeendentem de eccio: a/ C A P. X miAum nube,amp;: iris in capite eius,amp; facies cius erat ut fol, amp;:pedeseiustanquamcolumnæignis,amp;:habebatinma-nu fualibellum apertumzôcpoiuit pedem fuum dextruin fuper marcjfiniftrum autem fuper terram. Et clamauit uoce magna, quemadiTiodu cum ko rugit. Et cum clamaflet, loquuta funt feptem tonitruauocesfuas.Etcumloquutafuiircnt feptem tonitrua uoces fuas,egofcripturuseram. Etaudiuiuocem decoelo dicentem mihi; Obiîgna quæ loquuta funt feptem tonitrua,ne eaferibas.

Audiuimus hucufque plurima de pugnis difficillimis contra pietatem amp;nbsp;ueritatem Chriftianam-.nihil didum eft autem de aflertione amp;aflertoribus ueræ religionis; quin potius prædicatus eft profe(ftus,amp; commemorata fœlicitas impiorum admiranda,præ-fertim in tuba quinta St fexta.nimirurh fub Papilmo St Mahumetifmo * uideri ergo po nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tentd- '

terat multis,non modo ueritatem ipfam opprelTam interijfle, fed St ueritatem promif- . ■ r fionum Dei languere St laborare.Etenim opprefsis pijs,exultât ubique impietas: calca nbsp;nbsp;Antichriftia

ta ueritate,regnatpafsimmendacium.Quis ergo non cogitet, uana efle propemodum, quæ ubique dicuntur de præmijs bonorum,St fupplicijs malorum? Certè filij Ifrael de fide promifsionum Dei addubitabant,cumcaptiuitatis terminus ad feptuaginta dun-taxatprotenderetur annos.Quid ergo mitum,fi fideles hodie quoque cum feruitus Ma

humedîca amp;Papæ iiel Antichrifti tyrânis durant annis plurimis,incipiât Sc ipfi tenta* ri’.ficuti Sc fanftos quondam tentatos efle.tcRis eft Afàph,Pfal.73. Et quidem inueniaal hodie,quidicant:Fortafsisfempererithicmudus,nunquâfinietur:femperregrfabitPa pifmus 5 femper uincent Mahumedici,femper miferi erunt pippræftat^rgo huic fe fe* culoconformem facere.Diuiam expcâauîmusiudiciû; fed amp;nbsp;patres ante 800 amp;nbsp;wo» annosputaruntin foribusefteultimam diem Domini, fed nullus apparet ufquam finis,imó reparantur quotidie omnïa:eadem ergo femper «ritfaciès orbis,uicibus rerum fubinderecurrentibus.Quis itaque fcit, an præmium fit paratum pijs, fupplicium im-pijs?Nam longe alia eueniunt religiofis hominib.quàm Iperent multi.Expedant bene dilt;ftionem,uitam amp;felicitatem,amp;eccemaledi£tionibus omniûhominumadobruun-tur,in mortem rapiuntur,amp; uidenturhominû omniû infelicifsimi.Qui adhærer Papi-ftiSjTurcis amp;hoftibus euangelij haôtenus,perrumpit féliciter fatis,amp;c.

Proinde ut ubique in hoclibro triftibus læta mifccntur,i ta hic quoque poft grauifsi mapræliay amp;nbsp;6 tubæ amp;nbsp;tentationesualidifsimas,lætifsimum fubiungitureuangeliir* inconfolationem amp;nbsp;confirmationem piorum,necubi addubitent de fide promifsio-num Dei,autàûerareligione adfalfam deficiantûtaque Antichrifto,angclo putei ob-fcurojopponitur iam lucidus uel illuftris cœli angelus Chriftus Dominus.Hic defcribi tur magnificèjamp;dicitur redire ad fuosnurat idem folenniter,non fore aliud tempus,fed in fcptima tuba ipfum Dei complcndum fore myfterium.Prætcreaiubet Chriftus Do-minus loannem libellumillum patentem,quern Chriftus tenebat manibus, deuorarc, amp;prophetare dcnuo. Quibus quidem omnibus ad confolationem omniû piorum fi-gnificatutjChriftum in ecclefia, exquaper æmulum amp;nbsp;uicarium uidebatur qaafi eie-

*• ftu9,rediturum rurfus magna cum gloria amp;nbsp;poteftate:neqite uanam efle Ipem amp;nbsp;expc-0ationemfidelium,utcunque protrahaturin multafeculadies iudici) extrema,amp;ad-uerfaplurimaexperianturcledi.denique fupplicium amp;nbsp;præmium à Deo efleparatum: amp;nbsp;quidem dandum hoc pijs,irrogandum uerö illud impijs certifsime.Nam ut certifsi-jmihieeflemus,folenneChriftusiuramentumpræftat.Sed amp;nbsp;futurumdicit, utcontra Antichriftianam amp;Mahumedicam doftrinam rurfus inaciem ueritas catholicaamp;Chri ftiana fit delcenfura,amp; certatura fortifsimè.Hinc iraque difcemus,non defperare in diu turnis Antichrifti amp;nbsp;Mahumedisperfequutionibus.difcemus quoq;,quomodo oppu-gnare Antichriftum opoi teit,amp; quomodo uincédus fit,non armis ferreis,fed fpirituali bus.His quod'oppönat,nonhabet.ferrum ferro acuir.Ethaftenus quidem per 2 capita diZfumeftdebellis hæreticorumamp;impiorum,atque Antichrifti,capitisomnismali-Deferiptiû • porrófequctur depiorum contraria pugnâÇvonngigen^ryt) amp;pietatisalfertione, cbnfli clegâs Præniittitur hiselegantifsima,faluberrima,amp;cüfolationep!enifsima Chriftideferi-prr antUheßm P^OjCxerentis uimfuaminminifterioperminiftros uerbi,quos induit uirtute ex alto, infirma mundi fuperat atque collidit huius mûdi robuftifsima, amp;nbsp;quç uidebatur inuidla. Animat fpiritu amp;nbsp;uerbo fuo Chriftus ,rex amp;nbsp;pontifex promifeuè fuos fideles omnes,amp;femper atque ubique multafua uirtute operatur, itaut fentiaturredifle ab omnibus quibus haôtenus uidebatur fe aliquâdiu fubduxifle. Ac dubito,num extec inlibris Canonicis poft Ifaiæ uaticinium,poft eangelicam hiftoriâ,præfertim uero poft beati Ioannis Euangelium libellus alius qui pluresamp; elegantiores habeat Chriftide-fcriptiones,quàm hic libellus.Falluntur errant toto cœlo, qui arbitrantur in hoc libre rarumprçdicari Euangelium.Seduideamus Chriftideferiptionemperpartes»

Fortem efle Antichriftum,Papam amp;Mahumedem,oftendimus in tubaçamp;ô.Hisop litffcrtif. ponitur modo angelus fortis,ipfe Chriftus Dominus; angelus quidem non natura di-gnitatéue.Nam nufpiam angeîos,fcd fernen Abrahç alîumpfit, ac maior muito angelii eft,quippeangelorum dominus.quodApoftolus oftenditad Hebrcoscap.t. Sci.lcdan geluseftmagniconfilij,utiquelcgatus Deipatris ad nos,ficut ipfum appellauitlfaias ' amp;Malachias,addocendampatriscœleftisuoluntatem,perficiendamquefalutem no-ftrâ,amp; iâ etiâ deftinatus,ut à dextra patris rex amp;nbsp;pôtifex feruet amp;nbsp;tueatur fuam ecclefiâ. Hic inquâ Chriftus,hominib.datus,fortis eft,nô imbecillis.Fortis ad fuperandû cofrin gendûqjqmnerobur huius feculijhoftiû fuorû, Antichrifti,diaboli amp;portarû inferorû«

ï N A P Ô C A L Y P s I M, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»47

Xemo ergo addubitet,quin afferi pofsitper fortem hune gigantem : nemo defperet in Ullis periculis amp;nbsp;rebus ueluticonclamatis,cum uiuat Chriftus omnipotens, qui fefsis queacfuccurrererebus.Hic ergo nobis inuocandus eritinquibufuispericulis^abhoc patienter amp;nbsp;fide firma expeétandum eft auxilium.

Ceciditquidem ftella de cœlo,fedinterim exputeoabyfsi emcrfitAntichriftus,Chri Angelw dqce ftus uerb defcenditdecœlo.Non nifi ad iudicium ultimum defeendit Dominus corpo ditdt ca.'ugt;, raliter de cœlo;at fpiritualiter redire diciturgt;quoties fealiquandiu fubduxiffe amp;abfuil-fe uidetur.Nufpiam enim abeftjemper fuis adeft,qui ubique eft. abeffe autem dicitur, cum auxilium eins non fentitur,fed aduerfis exercemur, amp;malis quafi confringimur. Defeendit ergo Chriftus ad nos toties,quoties confilium amp;nbsp;auxilium confertlaboran-tibus. ita in difncillima pugna Antichrifti amp;nbsp;Mahumedis, denique amp;nbsp;hæreticorum,amp; aduerfariorum omnium,ipfe Chriftus fpiritufuo fuis adeft, fuos iuuat amp;nbsp;animat,fuos-que ruetur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;,

Antichriftus ueluti indutus amp;nbsp;obuolutus fumo abyfsi,fqualet: Chriftus uerb nubc ami(ftus,amp;uelutiornatus,amp;fe Deum elfe oftedit,qui fuos fuperæthera amp;nubes eue-hatinregnufuum,amp;roremuelpluuiafalut3remdepluat,adrefriger3ndumb£ foecun-dandum cleftos fuos.Nubes fepe in facra hiftoriafymbolum fuitpræfentis Dei.Nubes fubduxit ueluti cinftum Chriftum ab oculis difcipulorum. Nubes apud Ifaiam diftil-Jant gratiam cap.4.5 amp;nbsp;óo.Rapiemur deniq; cum eleftis omnibus in nubibus in occur-fum Domini in aera. Antichriftus coronatus eft corona,quam fibi parauit artib. blan Angehi^iridi dicij.s,minis,dolis:eandemq-, retinet prafticis prauis,armis cruentis,amp;omnifaria impo coronatttt. fturaacimpietate.Atiris eft incapite Chrifti. Eft enim rex pacis,omniapacificans amp;nbsp;re-concilians Deo,ipfos quoq; inter fe homines concilians charitate. Iris eft fymbolil foederis Scamicitiæ Dei erga nos,ficuti fuprà cxreb. Noe comemorauimus. Ex Antichri-ifto eft uæ, defperatio, anxietas amp;confcientia affliâifsima. Chriftus eft conlolacio, 8c confcientiæliber3tio,nequisdicat; Caditefupernos montes, Sccoopcrite nos. Libe-rati enim fideles,clamant Abba pater . Idem Dominus Chriftus in Euangelioquoque dixit:In mundoafflidionemhabetis, inme uerb pacem.Etiterum: Veniteadmèom-nes qui laboratis amp;onerati eftis,amp;ego reficia uos. ergo innulliijs capiterediusinfidet iridiscorona,quamincapiteChrifti.Irisenimita incapite huius angeliapparuit,acfi iit eins diadema amp;nbsp;corona, Ac intelligimns modb,undc fperanda fit in periculis amp;affli-dionib.Antichriftianis grauifsimis confolatio amp;nbsp;pacificatie.

Solperfumumputei,excitatumab angelo abyfsi, obfeuratus fœdifsimè fummanri täciciaïtgvli orbi intulit moleftiam.at facies angeli huius noftri ferena eft, amp;nbsp;ierenat, amp;nbsp;lueet ficuti entutfoL fohficuti quondam etiam luxifle diciturapud Matth.in cap.i/- Adfert facies Chriftilu cidaiucunditatem, ferenitatemqjinefiabilem contuentibus,ani!nosqjtranquillat.In-fpicitur autem ea fide, ßcfpiritualiter anobis.PauIus optimus eft huius loci interpres in 3. ad Corin.3 amp;nbsp;4,.cap.Ex cognitione certe plena Chrifti,qua ilium credimus datum àpacrenobis,utcompleamurperipfum,amp;ipfcfit nobis omnia folus,exoritur iucun-difsimainanimislux.Illuminamurenimalucc,ficuti multis exponiturinEuangelio loan.Vtcunq; ergo offundatur in hoc feculo ex principe tenebraru horribiles erroru 8a calamitarû tenebnæ per Papa 8c Mahumedem,aliosq;‘diuinæ ueritatis corruptores,Iux tarnen, quæ eft inanimis fideliumexfide Chrifti, dirigit, illuminât amp;nbsp;confolaturat-que conferuat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;e r

Antichriftus caudas habet fcorpionuuenenatifsimas;at Chrifti Domini pedes funt / tanquam columns ignis.Firma,reda Scpurgatifsima funt Chrifti omnia. Alibi quoq; umtuignit^ ueritas Domini per columnasfuffiguratur. SedSa Deus ipfe dicitur ignis confumcns, omnem uidelicet impuritate.Penetratitc ignis, nec facile prohiber! poteft, ubi ferpere cœ|)erit,8aardere.Quis uerb impediet progreffum ignis fandifpiritus? His coniungi-turaliud,angelum pedem dextru pofuiffe fuper mare:finiftru fuperterrâ.Cæterùm pe-dem ponere,eft fibipoftefsionemaliquauendicare.Namficutnosdicimu3,(^fflƒ«J?ƒrtîf^^, fedeiponit iti pro co quod cft,animfiadijcercadhabitandriin loco aliquo:ficlegimus exidiomateHe fOTdi» ©• braso^Qijicquidcalcaritpes ueftcrjucftrfi crif.id eft,ueftri iuris Sc ueftr^ polîefsiôis erit mare,.

128 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;HENRICI B VL LINGE RI

quicquid occupaueritis.Videbatur ante Chrillus ab Antichrifto amp;nbsp;Mahumedicis reli-quisqi hoftib.DeijUeluti polTefsioe lua eiediis.fæpe cnim audiuimus,ab his occupata« amp;nbsp;terras amp;nbsp;infulas.at uifum hoc nos eruditjChriftum rurfns recuperate amp;nbsp;occupare,8c fub poteftaté fuam redigere,quæ uidebantur terra amp;nbsp;niari,id eft ubiuis terraru effe ere-ptà.ErenimperEuangelijprædicationé recuperantur multi,qui abftrafti ftierâtàuera rcligione:ut nunc non commemorem,Chriftum habere ubiuis terrarum fuos tleâos, qui nunquamincuruarunt genua ftfa Baal.In his habetur regnum firmifsimum amp;puE gatifsimum,adumbratum per columnas igncas.Certè Apoftolus appellat ecclefiam.co lumnamamp;bahm ueritatis ,i.Timöth.2.Sed amp;nbsp;Chriftus ipfe amp;nbsp;regnum eius in orbe immobile apparet,utcunque impcllatur ab Antichrifto.Portç inferorum non præuale buntaduerfusipfum,amp;ecclefiameius. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

tenet Sicutautem Antichriftuslibrumeuangelij ac ueritatis claufum cupit,amp; obfeuru manulibru a.- imperfedum nugaturrita Chriftus Dominus libellum in manu fua p atentem tenet.A-pertum, périt hic)amp; nemo claudit.Habes ergo und^fit quodAntichriftus,quauis potétifsimus, euangelij hbrum hodie claudcre,Gcut fummis nititur uiribus,non pofsit.Ex Chrifto S£ Ipiritu eius data item nobis funt eloquia Dei.Per Chrifti gratiam habemus claram ueri tarisprædicationem,contraobfcuram amp;intricatamfophifticen Antichrifti.Dê hocli-TruckeTy. bro moxfequenturcopiofiora. Huepettinetdiuinum chalcotypiæ autbibliographiae auttypographiæ,quam ImprelTuram fere appellant,inuentumacbeneficium nunqua laris laudatum.Aperithoclibros,amp;longe lateqri^i^dtisomnib.aduerfarijsjdifperfit, adhuc Ipargit per omnes orbis angulos.Qui prædicatores audire non pollunt,ad eos li . belliperueniuntpij non fine friiftu.

Sonicusalarum Antichrifti,eft ficutfonituscurruu,equis multisinbellum prorueit ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' tibushtaquefonitum edit etiam Chriftus, amp;clamatquidemuoccmagna. Addit Ioan,

parabolam.Rugit ( huhUtm, mugit, quod perinde eft ac fi dixiflet,rugir.Nam Eraf For-tafsis non feruant,inquit,Grçci eâ differentia inter nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftvnxcd^xe, quam Latini in

ter rugire amp;mugirc) queadmodum leo. Supra autem audiuimus, Chriftum appellari Leonem de tribu luda.Sicut ergo rugienteleone,quod Amos dicit in cap.3.omnes fibx metuûtâta clamante per uerbum fuum Chrifto Domino, confternantur omnes impij. Signilicatur,euangelium contra Antichriftum conftanter amp;cumauthoritatcin terro-rem hoftium Dei magnam fore prædicandum. Etcertè quamuis uideantur principes cùm fpirituales tum feculares prædicationem Euangelij contemnere, atqueadebetia floccifacercprorfusjcertum eft tarnen multisexargumentisamp;c5ieauris,timerefibiil-los miferc, ab ilia uili quamafpernanturprædicatione.Omnes cnimanimi uires inten dunt,amp; omnia fua confilia hue dirigunt,ut prædicationem illam aboleat. Quod Ci nullius omnino moment! elfe exiftimant uilem illam prædicationem,cur ita fibi metuunt? curtantosfaciuntfumptus?curquiefcerenon poffunt?HucpertinetuuIgare uaticiniû» quod tradit, Antichrifto régnanteuenturum Heliam, quiacri amp;uiuaci mafculapræ dicationcfitconfutaturus nugasantichriftianas.Spiritus ergo Heliæ,amp;acrimoniaprç dicationis Heliæ,einernRhiffT,Jap/fer,wueria^t fcharp/f prediger,ed rugitus illc Iconis, qui rugit ueritatem Chrifti.

Septent font- Simulautem acrugitus iUein crebrefcitdoquunturamp;feptem tonitnia uocesfuas. trunt editntuo Significanturperhasuocesuariæfpirituiranâigratiæ,amp;inprimisterrifica prædicatio cesfujf. exfcripturarum ueritate canonicarum, ficuti claruitcap. huius libri^.Etenim fimul cum euangelio in poftremis feculis iterum exponetur fcripturaprophetarum, quæ ue lu ti tonare uidetur contra Antichriftû,côtra feel era amp;nbsp;fceleratos.Certe lacobus amp;nbsp;Ioan nesfratres amp;apoftoli Chrifti,exlibera,planaamp;acriprædicatione ueritatis appcilantur à Domino Boanerges,id eft filij tonitrui, donnererjid eft, excellenter in prædicâdo acres Profcztctttr ac metuendi.

fertbereuoces nbsp;nbsp;Porro loannes uoluitprotinusfcribereuoces uel prædicationem tonitruorum, fed

tonitrworKjot prohibeturneidfaciat; fediubetur obfignare ilia duntaxat. Cu enim fcriptura fanda, fignarc lubt- exinfpirationefandifpiritusperferuosDeiprophetasamp;apoftolos fitconfcriptaacedi tadudum, quidnecclfe eftillamdenub confcribcre amp;nbsp;edere ? Sufficiunt ea pijs quæ fcripta

fcripta funt Jnde fumant fibi in Antichriftum,amp; in omnes feélas fulgura, fulmina to lîitruaprædicatoies.Quodautem obfignareiubetur iamdudum édita, allufionem habet ad ult.cap.Danielisiacrefertur obbgnatioillatamadpios, quàmad impios. Obfi-gnatæ literæ funtcertè omnibus authenticæ.Ioannes ergo obfignatione fuafcripturas non nunc quidem tacit authenticas,fed obfignando oftendit, fatis elfe authenticas: S£. ut oblîgnato teftaméto nemo quidpiam addit, aut maligne aliquid eradêdo adimit: ita j)lenis lcripturis nemo pius conatur aliquid uel addere,uel adimcre.Sic inquam pijs ob îignatæfuntfcripturæjUtpotequibusperfuafifsimum eh,perfeftifsimas amp;nbsp;authéticas jelfe fcripturas,quæ fuftïciant plenifsimè in ecclefia pro pierate contra omnem impicta- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

jem. Hoccumimpi;uiderenolint,amp;nonomniapietatisinfcripturaquærant, necad-modum curent fcripturas,fed rraditiones nefcio quas faciant pluris; quid mirum,fi fcri pturæ bis finr obfignatæ,id eft claufæ,quas nec curant admodum,ncc intclligunt,neq; intelligcre uolunt^ Ad hune uero modum Antichrifto opponitur Chriftus, amp;nbsp;recupc Mtiterum hiefuain ecclefiam.profligat Antichriftû,amp;debellat: cui malediftio femper.

luYamentumpraßat Chrtiîut Dominaconfirmât eleBos/uoi^ ne du--bitent de fide promfiionum Dei^ e:sgt;'c.

T angelus,quein uidi ftantem fuper mare Sefuper terram, leuauit manum fuam âd coctüm, amp;nbsp;iurauit per uiuêtem in fccula lcculorum,qui creauit coelum,amp;i ea qug in illo funt: Si terrâ,amp;i ea quæ in ipfa funt: mare, amp;nbsp;quæ in eo funt, tempus non fore amplius,{ed in diebus uocis feptimi angeli,cum cœ périt tuba cancre,confummandum eflemyfteriumDei, ficuteuange lizauitfcruis fuis propbetis.

Porrb exultajrtib.impijs,amp;uincentefuCceiïu profperrimo hofte Dei Antichrifto 8c Alahumede,opprcfsisautéoptimisquibufq;,regnanteqs mendacio amp;impoftura,mul tis turn quidem uidebitur nullus unquam futurus finis,nedum malorum,fed nemûdt quidem.Nam amp;Pctrusapoftolus;Illudfcitote,inquit,uenturos in extremis diebus il-lufores,qui iuxtaproprias ambulabunt concupifeentias,amp; dicertt, Vbi eft pollicitatio aduentus eius?Dc quib.amp; Malachias in cap.^.amp;diiferuit.Vt autem piorû medeatur diuina bonitas uulnerib.amp; ipfos in ueritatecôtramendaciumamp; defedioné prouehat atq-, côfirmet,prodi t in mediû Chriftus:amp;: iurat in côfpeftu omniû hominû folenniter. Quod per omnes circunftantias explicandum uidetur.Eft enim res maximi momentî, confolationeplenifsima,omnibusqjomninofalutarisamp;necelfariahominibus.

Nihil dubiû eft, quin alludaturad ultimû caput Danielis, in quo etiam angelus Do- . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

mini iurat,iuramcnto fände confirmans,ea quæ hadenusper uaticiniûprophetæfunt *“’^‘*^* prædida,fuis quælibettemporibus forcadimplcnda. Proindeiuratinpræfenti quoq; angelus,imo iple Chriftus,qui pofuit pedes luos in terra amp;nbsp;marc. Nam ftatu habitüue corporis firmitaté oftendit,ne quid dubitemus de fide aut ueritate eins; qui cum fit Do minus omniu,infuperpedib.infiftit, nô carneis, fed colûnis igneis. Certaergo, firmant immobilia funt Chrifti omnia.Qui huicinnititur,tutô côfiftit:qui huius uerbis credit,non côfundetur.Nouûauté non eft,quod Chriftus iurat. Nam fæpifsimc legimus in feriptura iuralTc Deum. legimus in Euangelio eundem ChriftûDominum creberri-mè repetiuiife. Amen dico uobis. Amen amen dico uobis. Id quod iurâtis eft. Dum Ca-iaphasadiuraret in iudicioDominum,non fubticuit Chriftus, tacendo^jdifsimulauit, lcd difertis uerbis ueritatem confitebatur.Vnde tu difeis, Dominû cum iurare omnino uetuit,n5 intellexilfc facramentumiurifiurandi.Quod cum uiderenolinttenebriones Anahaptiftæ,miras excitant turbas,digni qui compefeantur feuerius.

Curautem,uelinquemfinem prçftenturiuramenta,multisexpofuit Apoftolus (ex Q«lt;(rf pr,eftc IcgeExodiza) ad Hebræos cap.ô.nimirum, ut confirmentur fluduantes,addubitan-t«rJ«rlt;wnf»W,

HENRICI B V L L I N G E R 1 tesque certlficétur,amp; reddantur trâquilli.Addubitat aliquis, num bona fide agatur fc-cum:interponcreiubetDeus facramentunijquotollatur diffidentia.Apoftolus:Homi nés quidem per eum iurant,inquit,qui fit maior. atque ijfdem omnis eft conrrouerfiæ finis,fi;acccdatiuriüfirandicôfirmatio.QiiainreDcus uolens uberius oftenderehære-dibuspromiisionisimmutabilem confilp fui firmitudinem,interpofuit iufiurandum. Ira amp;nbsp;in præfentiarum cum diuinaprouidentiapræuidcrit fub Anrichrifti regno grauif fimètentandafidelium corda,ac multos propter profperrimam Antichrifti amp;nbsp;omnium . , impiorum forcunam,duricordes fore ad credendum promifsionibus Dei, multosque, cr qypd8cDanielcap.u.prædixit,deflexurosad Antichriftummifumeft Dcopromifsio-opro- nés fliasiureiurando, coque folenfiijConfirmare per filium:utlt;}uifapcreuolunt,cogî-mijsionn D~i. tentjSiuirhoneftus amp;nbsp;ueraxiureiurandoconfirmârettibipollicitationcmfuam,indi-gnura putaresaddubitarede eins promifsis:quanto minus liccbittibî de filij Dei promifsionibus,uerbis denique eius omnibus iureiurando folcnni confirmatis addubita-re? Crede itaque iurato Dei filio,crede confirmatifsimo eius euangelio, etiamfi cœlum ruat,amp;ima.tellus dehifcat.Mentiri non poteft Deus, qui ueritas eft,amp; ærerna quidem ucritasiqui nec fallitur,nec fallit; qui mifericors eft,amp; homines ira diligi t,ut fe ad captu quoqueipforumattemperet. Nam propter nosamp;nollram infimitatem præftat facra-mcntum, ne non per omnia nobis jfetisfiat.’præcidanturqueomnesincrcdulitatis 8C defcdionis ad Antichriftum,8cad immundum mundum,occafiones.

Modm Hclfor lam ucnit etiam expcndendus nobis iiiramenti modusjforma Sc ratio. Duo hic co-nitt iuramenti memorantur:ritusiurantis,8cüerbalurantis folehnia.Dicitenim,angeIum leuaflema Christ, numfuam incœlumîquîutique uetuftifsimus eft ritus Sccæremoniafacra iurantium» Nam de Abrahamô legimus idem GenLt^.Sc Danielis ii.de angelo fcribitur; Qui fubla Leuaremaitui. tisincœlumdextrafua,8cfiniftramanuiurauit.Nosquidem dextramcleuamus ma-num.Cumautemdicimusjnfuffragijs nos utrâqueeîcuaturosmanum:hgnificamus nos prorfus concefTurosineàm, quam proponiaudimus, fententiam. Significatergo utriu'q; manus elcuatio confiimmatifsimâ hdem,8c rei iuratæ confirmationem certif' fimam.Ccrtc in fcripturis fanûis non femel ponitur eleuatio manus pro iuraméto.Vn-de fortafsis mutub accepimus Germani,quod dicimus,«!« mùll mir die hand nibcn oren vjfhe tf«;id eftjiuramento hoc mihi confirmabis.Solemus autem in rcb.maximeferijs exter-namaliquam coniungere cæremonlam,qtiauerba8c remipfamquafi mcmorabiiiorc 8cgrauiorem reddamus.Vndeorantesad Deum,eleuamus manus noftrâs. Etquidem iuramentumeftueluti inuocatiodiuininominis. Vndereceptum eft uulgo,magna eu religione præftareiuramenta.Nam omnes exurgunt,8cdetegunt capita, quafi ruiturî in genua ante ipfius Dei confpeéfum. Cum fituerbis contraftus, fimulconiunguntur 8cdexteræ, in fidei argumentum.Solenniteritaque iurantes eleuamus manum in cœlum,ubi credimus Deû noftru fe exhibere gloriofum fidelibus; unde ad nos omnia bona deflucre experimur:unde 8c uindiftam in peritiros,8c Dei cotemptores defçuirc feit timus.Haélenus ergo fe nobis accômodat Chriftus;8c more mortalium, ut tranquillio res reddantur mortaies,eleuat in cœlum manus fuas.

Solennia uer^ Solenniauerb uerbaiurantis hæcfunt; lurauit peruiuentem infecula feculorum, ba iurare per qui crcauitcœlum,8ceaquæ in ipfoft.int,8cc.Ita legis 8c de Abraham,Gen.t4,.Leuo ma uiuentemin fe nummeam ad dominum Deum excelfum,poftefsorem cœli 8c tcrræ.Et Danielis ii.Iu cula. rauitper uiuentcm in æternum.Irem leremiæ 4.Et iurabis,Viuic Dominus.Nos dici-muSjSo wrr Gottlâbt.lzein,D.(f mir Gortalfohd!/f.Er bæc eil lieraiurifiurandi forma.Copio fifsimè autem 8c fignificatifsimèexprimitur hic Deus creator, exprimunturfingulari-ter 8ccreaturæomnes.Solus ipfccreator eft,folus ipfcuiuens eft in fecula, utpoteuita exfemetipfo,8cuitam conferens omnibus.Hæccreatiouidelicet 8c uiuificatio nócó-,municatur alijs. Sicuti folus ille 8c corda hominum noiiit:ut hinc difeamus iurare per Deifolius nomen,nonaddereilliullascreaturas, quæ corda non norunt, necuita ex fe funt,fed minores illo funtiadde 8c hominibus minores,utpote propter hominé con ditæ.Nihilpoft Deum maiushomine.Non ergo iuret homo peralium quàm per Deû.

. . j; Omnes enimiurantgétes per maiorem.Si per faniftos iuraueris,autperdeos,perhomî

IN A P O C A L Y P S I M, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ij,

ives iuraueris,pares utique,non maiores. Solus Deus eft opt.max. Pernomen ergo Dei iolius iurandum, ficuti amp;fcriptura alibidocetDent. ó.to.Exodi lofue 23.leremiæ 4.5. Ifaiæ 45.65. amp;nbsp;alias.

Cum autem Chriftus reuera Deus fitipfe,quomodo iurat, inquis, per uiucntem in feculaddeft,perDeum?Iurauitbauddubièperfemetipfum, utalias in Icripturislæpe. Autiurauitlecundumdilpenlationemamp; alFumptionem humanæ naruræ: lecuiidurii quam dixit,Pater maior me eft, qui tarnen diuiuitate patri nihilominus toæqualis efti

Porró ilia quam commcmoraui,fimplicifsima amp;nbsp;uerifsima eft doürina deiuramen-to amp;nbsp;forma iurandi.Sunt tarnen qui illam dodrinam rede fatis intelligunt,fed nihilo-* minusin gratiahominumlibenteriurarentetiamperfandos: Sc.ideo interrogant,An non liceret fandos Deo lungere,præfertim hoc fenfu, Nifi hoc præftitero, nolo recéfe-f ri in fandorum ecclefia?Refpondeo,non licere: cùm quod exprelTam habcamus iurandi formulam,quam obedienter in honorem Dei hmpliciter fequi dcbemus: turn qubd qui banc formulam requirunt amp;præfcribût,uolunt iurare nos per nomina fandorum in cœlis,atq;itaagnofcere, amp;illorû uirtute nos iuuari Scpuniri. quodh feccris,agnoue risque,dubiumnoneft,grauiterpræuaricari tereligionem tuam finceram, amp;c. Certe û confitearisDeumcoramhominibus, eonfitebituramp;iliete coram pâtre fuo amp;nbsp;angelis cius-.fi negaueris ilium,negabit amp;ille te.Iuramentum eft ucluticonfefsio tua, qua co-fiteris,quem tu agnolcas credas tuum elle fnmmum bonum, uindicem item mali,amp; remuneratorem boni. Si ergo fandos Deo ipfi coniunxeris, dixeris,Ita me Deus adiuuet,amp;landi eiusthos fimulcumDeo copulates fateberis tuos elfe deos, quiiuua-re te pofsint,amp; pcrdere.Cogita ergo quod feceris.Lege Auguftinû epiftola 145. ad Pu-blicolam.

Cæterùm uidendum porrb,quid Ifto ritu angelus,quîdue folennibus uerbis îuraue-rit.Inhocenim unoreifumma uerfaturtota. Angelus apud Danielemin t2.cap.iura-uit., Qi.ioniamadtempus,tempor3, amp;dimidium temporis, Sein cofummando dilper-gcK manum populi landi,confummatè fient hæc omnia.Ira angelus hic nofter iuraui t tempus non fore amplius,fed in diebus uocis feptimi angeli,cum cœperit tuba cancre, c6fummandumforemyfteriumDei.(£swfrrfe/rcfi nitmehrverhinen,tgt;nddu/feyn ander incr-au^denlangenbanck fpilen) Nemoaûcintelligat,omneprorlus tempus, adcoq^ipfam æternitatem abolendam, nihilq; futurû amplius àiudicio:fed non erit taie femper tem pus,quale nunc eft,amp; qüali fruuntur in hoc fecnlo impij,exiftimantes femper futuras uicesrerum,femper futurum mundum,femperfein honoribus amp;uoluptatib. oppref-jfispijs florituros.Hocnonfietjinquit, nequehuiufmodi periturum amp;nbsp;uicifsitudinis Tempus erit amplius. Nam fub indicium extremum interibuntaut renouabunturhæc peritura omnia,fubibit uita amp;nbsp;gloria iempiterna,ternpus inquâ æternitatis omni gau-diorefertifsimum.Proindenon fimpliciter dicit,tempus non fore amplius; fedaddit, Jn diebus uocis feptimi angeli,id eft, ad extremum indicium,confummandum, id eft plenc implendum amp;nbsp;perficiendum elfe myfterium Dei.Arcanum uel myfteriû hoc Dci quale fit,exponit Apoftolus,amp; dicit i.Cor.15: Ecce myfterium uobis dico, non omnes quidemdormiemus;amp;reliquaquæibileguntur. Myfteriumergo Dei aliud non eft, * quam quod finis rerum omni um imminec,corruptibilium,amp; feculum fuccedet felix deperpetuuffli qubd tune uenturus eft in indicium Chriftus: qubd abolendus eft per hunc Antichriftus,qubd hic una cum toto impiorum corpore perdendus, refufeitandi inortui:Sóhi quidem ad opprobrium fempiternum, illi uerbad üitam æternam: qubd mors,peccatum ßcomnis corruptioauferenda apijs,amp;conculcandaeft, omnis miferia imponenda impi js,ut afdigantur in fecula feculoru.Quia uerb dubirant de his non rarb homines (quodfæpc iâinculcaui ) iurauitChriftus, hæcomniacertb uétura,amp;côfum mandos omni gloria quidc pios,cófummandos omni tormentorû genere amp;nbsp;impies. Et hoc eft ingens illud Dei myfteriû, jppter quod ipfe Dei filius incarnatus,mortuus,amp; ex mortuis excitatus in cœlos afeendit, ut illuc nos ad fe transferrer,calcatis inferis,fatha-na,Antichrifto amp;omniimpietate.Ergo ut cap.ô.diûû eft martyrib.ut quiefeât modicû, donee cópleatut cleûorû numerus;iu hic quoqj audimus, complendû tandé Dei myfte ùum.

riumjamp;c.IdquodinJhuncquoquefinemdicitur,utpijfint änitnis tranqujUis,amp; pa* tienterexpeftcntIibeiationé.Siitaq;differaturconfummatiohiEC,expeÖemus patienter amp;conftanter,confirmati in Chriftoamp;ueritateeiusEuangelica:ficutidocuit nos tx prophetis etiam Chrifti apoftolus Paulus,ad Hebræos to.cap.

Myfleriu hoe Quinimó expofitionis gratia fubiungitur, ficutfi/»}-)-fA/(rf cuagelilauit, bono inqua annunciarunt nbsp;nbsp;nbsp;felici nuncioprædicauit Deus,utique per feruos fuos,nimirum per prophetas,myfte

^iro^hetie. Hum uidelicet hoe pijs tailtumtnodo cognitum de fine mûdi,iudicio ultimo,Antichri-fli amp;nbsp;omnium impiorum fupplicioœternojamp;depiorum glorificatione,amp;c.Nec expofi tionis gratia hæc dixit duntaxac,fed Sc confirmationis.Ex prophetarum enim oraoïlis confolatur fideles, quorum oraclila cum non fcfcllerint unquaminaliquo: nein fine quidem, amp;nbsp;in ijs quæ prædixerunt de iudicio extremo,fallent.Rurfus autem uidemus, quanta fit ueteris feripturæ authoritas,amp; quöd eximius fit eins ufus in ecclefia Euange lica: in quacernimusamp;Chriftum amp;apoftolos ciusomniafua confirmarc feriptispro-pheticis^ed amp;illuftrare,ornare Sc declarare, autdemonftrare. Teftimonia prophetaru deultimoiudicîo,depraemioamp;pœnapiorum ßeimpiorum, deabolitionc Antichrifti, mortis amp;omnis corruptionis,extant Plal.tio.Ifaiæ 24.26.27 amp;nbsp;óó.Danielis ité 7.11.amp; 12. Zachariæ quoq; t4.Malachiæ 3 Sc 4.amp;aliàs quoqj.Ofeam citauit Apoftolus t.Cor.15.

Proinde eleuemus capita noftra,fratres,uigilcmus amp;nbsp;oremus,quia appropinquatre «demptio nollra.Libera nos Chrifte abomnimalo.

^cceptum ex manib.a’ngeUlibellutn âeuorat loannet^ rurßa phetat ÇentihMi^fopulis re^ibuf.

Tuox quamaudiui de cœlo, iterumioquebatur mecum, Sc dicebat: VadeaCcipelibdlumapertumin manuange-' lijftantisftipefinareScfupcrterram. Etabq ad angelum, dices eùDa mihi Iibellum,Et dicit mihi: Acci'pe libellum,

èd deuora ilium,amp; faciet amaricari uentrem tuum, fed in ore tuo erit dulcis tanquam mel.Et accepi libellum de manu angdi, 60 deuoraui ilium: Ôderatori meo,tanquammd,dulcis. Etcum deuorafîèm eum, amaricatus cft uentermeus. Et dicit mihi: Oportet te igitur prophe-tare in gcntibus,amp; Iinguis,amp; populis,amp; regibus multis»

KeRituitur Jo Hæctertiaeftconfolatio,quæhoc cap.io.continetur.Subperfona enim Ioannis de-ârinaapofloli monftratur,doftrinam euangelicam amp;apoftolicam contra Antichrillum nbsp;Mahume-

clt;( contfii Anti jgjp gffç reparandam in poftremis ante iudicium temporib.Potuiflct autem dicere bre chriflmn. uib.Doûrinaapoftolicaficuti à loanne prædicata eft,reflorefcetitcrum:fed maluit hoc elegant! uifione explicate,tandem amp;nbsp;uifionis fimplicem amp;nbsp;breuem fubijeere interpre-tâtioncm.Ea eft,Oportet te iterum prophctare,amp;c.

loannes iteru nbsp;nbsp;Illauerbexponuntconcorditcr interprétés omnes,primùm quidem de periônaloa-

prtcdicat. nls,quifubNeruaabexilioreduûusin Afiam, perannosyautcirciterrurfus prædicauit euangelium.Nam ad Traiani ufq; Imperatoris regnum, in annû eius j aut 4.fuper-uixit:deinde de omnibus prædicatoribus, ante ultimum iudicium fpiritu amp;nbsp;doftrina Ioannis imbutis, amp;nbsp;conftanter Chriftum contra Antichriftum annunciantibus. Prima fiushæcexponens:AdIoannem quidem,inquitjntentio certa dirigitur,quemadhuc oportebat de exilio liberatum,non tantum hanc reuelationem in notitiâecclefiæ Chri fti deferrc,fe etiam euangelium in populos,in nationcs,in linguas, amp;nbsp;apud reges multos altius prædicare:uerumtamcn omni quoq; ecclefiæ hanc uocé nullus ambigit con-uenire,quæ nunquam debet à prædicatione defiftere, amp;c. Hæc ille. Glofla in hæc uer-ba exponit;Licet hoc intelligatur de perfonaipfa Ioannis, tarnen in hoc ipfo intelligi-tur.

Tantum Thomas.

Aretas Cæfarienfis epilcopusjinterpres huius Iibri,commemorat ex hoc Ioannis loco, exortam efle uulgi opinionem,arbitr3ntis loannem cum Enoch amp;nbsp;Helia ante iudi-ciuminhuncmundum rediturum,nimirum corporaliter, prædicaturumqueacricer.amp;: conllanter contra Antichrirtum.Id ipfumrepetit copiofiore expofitione Aretas,curn in n. cap.enarrac uerha Ioannis de duob. teftibus,amp;c.Certe cfi Ecclefialb 44.. fcriptum fit,Enochtranslatumefleurgentes doceat.pieriqueinterpretati funt,quafi corporaliter redirurus fitjUt genres contra Antichriftum doceat ; cum ipfa translatione olim fa ftapotius doceat genres,efle uitamaliam feruis Dei paratam, eamque deberi etiam cor poribus,quando corpore amp;animatranslatus fit Enoch : contra fententiam Epicuri amp;nbsp;Ànfanientis mundi, exiftimantis poft hanc uitam nullam reftare aliam, amp;nbsp;corpora com putrefcere,nunquam uero relurgere. Hie Enoch uiderur fpiritualiter redire ad fecu* lum illud poftremum,quod ipfe Dominus fimile futurum prædixit ei quod diluuium antecefsit.Sicut enim tum plerique diuina fecuri indicia contempferunt,neque pericu la ulla timuerunt,aut ullam uitam meliorem fperaucrunf.ita fir amp;nbsp;in ultimo feculo, in quo Enoch conftanter prædicat per ilJos qui uitam æternam amp;refurreélionem corpo-rum contra Epicureosaftruunt atquepropugnant.Helias in monte Thabor in gloria cumChrifto faluatore apparuit Apoftolis deleftis tribus:nequc putandum eft quod ' lub finem feculi exturbâdusècœliregia,amp;rurluslubdendus corruption!,amp; obijeien- ' dus fit manibus rruculentis Antichriftianorum,qui ipfum difeerpant. Nam ut tempo- ' fibusChriftifalu3torisuirtuteamp; fpiritu Helias, loannes inquam Baptifta, præccfsit Dominum.ita etiam ante indicium in ijs rurfus prædicabit Helias,quilpiritu amp;uirtu-te Heliæ imbuti,auocabunt omnium mentesàcultu creaturarum ad uenerationem æ-tcrniamp;folius Dei. Clamibat Helias, Quoufqueclaudicatis in utrumque lacus; fi Do-minus eft Deus,lequimini ilium: fiBaal eft Deus,fequiminiillu. Clamabut Heliani: Si ; Chriftus perfedio eft fidcliiuquid opus eft humanisinuentisamp; conftitutionibus quæ perficiant? Si Chriftus eft iuftitia,fatisfalt;ftio,purgatio,interceflor amp;redemptor unicus, cur mcritis humanis hæc tribuûtur?cur diui habetur patroni in cœlis? curputidis innu merisreb.alijsattribuitur falus?Clamabat Helias:Quoufq; claudicatis inutrfiq;latus? quafi dicat, no licet corda duob. impartir! dijs,nec licet nifi n«i Deo omnia uitæ amp;nbsp;falu tis tribuere.Inuidaefthicreuerarcgnifocietas.Clamabunt HclianiiSi exlegeeftiufti-cia,frurtraChriftus mortuus eft.Nemo poteftduob.dominis feruire. Nihil uobis Chri

ftusproderit,qui quæritis falutemin conftitutionibus homintim. Ad Chriftumacce-dite;hiceft fidelium pcrfeftiq,amp;in ipfofumus completi. Sicut Helias grauiter accu fault Achab,Iezabelamp;Baaliftas:ita Heliani acerrimè inuchentur in reges amp;nbsp;pontifices ' idololarras ScAntichriftianos.Sic inquamredit, redijt Siredibtt ante indicium Heliaslt;

Nee aliter prophetataeprophetabit ante indicium loannes. Non redibicin terram è Ante iud'cium cœlis corpore fuoindutusifedprædicatoresimbittidoôrina Ioannis,reparabunt uni-uerfam eius doftrinam,expljcabunt quæ illereliquit ecclefiæ conferiptain Euarigeljo, inepiftolis,amp;in Apocalypfi.Delituithicliber aliquandiu, contemptus etiamà bonis amp;nbsp;doâis uiris idem tarnen prædicantibus,qUod in hoc libro continetur ac traditur:fed profereturabalijsnihilominus,amp;excoletur:idquod noftramemoriaà multis faftum

conftat. Ex his uero omnibus liquide intelligimus,quomodo oppugnandus amp;nbsp;iriter-ficiendus fit Antichriftus,non armis carnalibus,fed fpiritualibus;doétrina uidelicet fin cera,formata ad exemplum doftrinæ Enoch, Heliæ amp;nbsp;Ioannis, ac petita ex fcripturis famftis. De qua re pleniora fequentur cap.ti, Breuiter, Ioannis doftrina fub extremum indicium rurfus reparabitur,amp;mundo uel inuito amp;renitcnti innotefcet.Intelligimus autem fub doiftrina Ioannis,totam dodrina Chrifti euangelica amp;apoftolica, in qua co feribenda amp;propagada fingulare operam fua inter excellentes loannes quoq; cStulit.

Quakseßeo- Intereauerb in ipfauifioneadumbraturtotaratio fidclium 8c legitimorum prædl' bits inilruâof facultatibus. Pnncipib uocatur loannes , uoce cœlitùs ad ipfum delata, cum fnandato, facultatib.pne Vade.Re^uiriturergo diuina uocatioin primis,ne quis fibi prauo alTeélu hoc muneris dicatorcf con~ rapiat.Vocatus eft Mofes,uocati funt prophefç amp;nbsp;apoftoli:alij quide immediate à Deogt; trlt;t Antichri- nonabhominibus,nequçper homines;alq uero 6c ipfi à Deo,fed per homines amp;nbsp;ab ho minib. Apoftoli Chrifti non fuerunt uocati ab hominib.legitimam fuccefsionem iafta tibusjà Caiapha, Anna,6c facerdotum collegio: nihilominus habebät uocationc à Chri fto,ac reipla,prædicatione fcilicet ueritatis,fuam approbabant uocationem. Ergo licet hodieuocationem noftramreferrenonpofsimus adPapam amp;cpifcopos,legitirpä fuccefsionem iaftantes.quia tarnen reipfa 6c teftimonijs Chrifti 6c Apoftolorum approbate pollumus,noftram dodrinam Chrifti efle doftrinam,8c ideo minifterium noftru elfe

legitimum, nihil curamus illorum conuicia amp;nbsp;cotumelias,qui clamant,ideo nos iioca-tione carere,quód non limus ordinati à Pontifies.

Cætei ùm uocato datiir mandatum certum,nimirum ut accipiat libellummec quem uis,fed apertum illum,amp;,quidem ex manu angeli,amp; rurfus angeli (lantis fuper mare amp;nbsp;terra.Angelusille,Chriftus Dominus eft, Dominus uniuerfæ terr«, maris amp;nbsp;omnium quæ in his. Ille miniftris luis exhiber manu fua libellum apertum , nimirum Icriptu« ramlandam: in primis uero facrofandum eins Euangelium,nulla obfeuritate inuolu-tum,non claulum,led cerncre uolentibus maxime perfpicuum.Tametfi enim proprer linguæ i\cxurtatcmjpropteridiomata,proprertropos amp;ritus,locos,res amp;hiftorias anti quatas alicubiloci occurrantdüFiciliores: quid hocinuoluit myfterium fidei amp;lalutis, nihilominus clarifsimum amp;ap£rtifsimum?Quis nö intclligir,quid credat,quid faciar,

Ifaitcis). Si quomodo oret, uel ex articulis fidei, ex Decalogo amp;nbsp;oratione Dominica? Sfima fidei ». Cor. 4. doftiinæ certa eft amp;nbsp;perfpicua.Hunc ergo librii apertum exhiber Chriftus miniftris.

Habet autem loanncs nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp;nbsp;non ^z^Azlt;ri«,Iibelluh'iuellibellum, non librum.St

enim Biblia facra, maxime librum euangelicum,conferas alijs legibus,libri8,8cPap£e maxime decretis,decretalibusq;,cxiguus uidebiturfacer cuangelijlibellus. Primafius hunclocLim cxponens:V'^idetur,inquit,legis amp;nbsp;prophetarum in Chriftum manifeftati intclligcre ueritatemndeo non iam,ficut fuperius,hgnatum, fed apertum dicit librum acciperc.Finis enimlegis,Chriftus,adiuftitiam omni credenti.amp;reliqua. Suppeditat ergo prædicatoribus finceris ipfe Chriftus Dominus nullam aliam prædicarionem, qu.imfu jpfius, Euangelicam uidelicet.Ipfe enim cftluxamp;rcdemptormundi,iufticia amp;nbsp;uita, nec eft in alio quoquam falus. Hæc prædicatio non petitur uel accipiturex a-lijs quam angeli huius manibus, 110 ex manibus Papæ uel epifcoporum.Chriftus dicit: Ire in mudum uniuerfum,amp;prædicatc Euangelium omni creaturæ, docentes eos fer-uarc omnia que præcepi uobis. '

Obedientia mi accipereque iubentur,perant amp;nbsp;accipiant.Fruftra expeäant quidam traftum amp;nbsp;opera-tionem falutis extra amp;nbsp;fine iphs abfoluendum,fola Dci operatione inuifibili. Si me bea tum ßeiuftu uult Deus,inquiüt,opereturhocin mequod uult. Prætereaipfi nófunt fo liciti,quomodofegratiæDei,operantipergratiam,accômodent.Contrahorumimpic-

tatem pugnar, quod in præfenti audimus, loannem fc mandatis Dei, non'finc gratia Dei,accomodare. Abit enim ad Angelum,8cdicit:Da mihi libellum. Orandus enim eft Dominus:attendendum,ficuti 6c Paulus præcepit,leftioni:difcendum eft,8c mandatis Dei obediendum,non autem expeftandum donee Deus nos fine nobis attrahat. nbsp;nbsp;nbsp;i

Volentibus autem,petentibus 8cfedulis nihil negat Dominus,qui in Euangeliodî xit:Dabo uobis os 6c fapientiam,cui non potcrunt cótradicere omnes qui aduerfahun'a tur uobis.ItemrParercoeleftis dabitfpirirumfamftum,petentibu-s abipfo.Proinde angd lus inpræfenti dicit: Accipclibellum.Interim aliud hic mifeet mandatum:

Deuoraillum.Aliufit autem ad Ezechielis cap. 2. 6c ^.ubi propheta fimiliteriuhc-turdeuorarc fibi diuinitus oblatum libellum. Nihil cnimnoui inpræfcntiacommi-nifeiturloannes. Ambrofius; Deuorare librum,inquit,eft feripturarum intelligen-tiam

tfem fectetis recondctc uifceribus. Videturtropo amp;nbsp;defiderium infinuafe, amp;diligen-tiaminculcatefinguIarem.Deuoramusenim magnocum defiderio,quæ fingulariter amp;nbsp;diucupiebamusedere.Deuoraflc item dicuntur libros amp;authores,quos ad unguem didicerut amp;nbsp;tenent. Germanicc dicimusjcrhittdc« Galenum, oder Prifcianumglt;tr frißen: id eft,ad unguem edidicit.Requiritur itaq; à predicatoribus,ut facras literas difcat cum defiderio,amp; totas Scexaflè quidem difcant amp;nbsp;tencant.Sinc defiderio, amp;nbsp;animi ferüore f)arum profeceris in ftudio literarum facrarumz amp;nbsp;nifi exadè difcas Euangelium, infe-iciteridannunciabis.Pudeatitaqueinfcitiæfuæ miniftros quofdam,plus deditoso-* cio,uino,uehationi,aleæ,amp;alijsrebusprophanis, quam facris literis. Hi loanni apo-ftolo difsimiles, in hac militia contra Antichriftum exiguam aflequentur gloriam, nifi cxpergifcantur à fomno prophano, amp;nbsp;alacres fuum faciant officium plané fa-cerrimum.

Nee difsimulatur hic tantillum effeélus minifterii,atque adeb uerbi prædicati: dul- Ejfcâuf uerhi cis efthæcinoreuelütimel.Nam amp;DauidcecinitzIudicia Domini defiderabilia funt dtuinidnlcis fuper aurumamp;lapidcmpreciofummultum, amp;dulciorafupermel8i fauû.Hæc dulce enmdruit dofemperininteriorefentiturhomine,perpetuoquefruitur gaudiofidelis ueritateil-luminatuszfed non difsimulandfi tarnen, qualis uideatur carni, amp;nbsp;qualis eius affedus in homine exteriore.Facit fanè amaricari ücntremzquç amp;nbsp;ipfaloquutio eft,cui noftra re fpondst,Esthlltmirimbuch'VPee: fignificantes id quod nobis propofitû eft, amp;nbsp;moleftS eflei amp;dolere. Affertitaque uerbum Dcimortificationemcarnis,labores, moleftiam, cru-cemamp; aduerfa innumera, quæ forti amp;nbsp;confiant! patientia fuperare oportet. Etenim quentifsimam fecit perfequutionum mentionem, qua fui fint perpetuo exercendi. PrimafiuszCum deuoraueris librum,inquit,obleftaberis quidem eloquij diuini dulce dine,amp;fpefalutispromiiræ, amp;nbsp;diuinæ fuatiitate iuftitiæzfed amariiudinem profedb fenties,cum amp;deuotis amp;indeuotis cœperis prædicare. Audita enim prædicatione di-■uiniiudicijjcertcpœnitentiæamaritudineinmeliusconuerfi mutantur.alij uerb offen fiinfuper indurantur, amp;odia circa prædicatores acriter gerunt. Corripies, inquit Sa-piensdapientem, amp;nbsp;amabit tc; coargues infipientem,amp; adijciet odire te. Et reliqua. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Ncque uerb dicuntur hæc duntaxat, fed fiunt etiam amp;nbsp;fentiuntur. loanncs enim: Mlturmo* Et cum deuoraffemeum, inquit, amaricatus eft uenter meus. Ethodie fentimus gra- «»lt;lt;lt;• uifsimapotentum,patrum fcilicetfpiritualium amp;feculariumprincipum,odia.Eijciun tur multi in exilium, concluduntur innumeri carceribus,occidutur infiniti uarijs mot tium generibus.Hæc omnia prædixerunt prophetæ futura, prædixitipfeSaluator in Euangelio;prædicitinpræfentiiterum Dominus. Simus ergo fortes amp;nbsp;conftantesirt Domino,amp;militemus contra Antichriftum in ftnem ufqueuitæ. Dominus non dcfe-ret nos,qui ne aduerfis illis frangcremur,aduerfa hæc diligenter prædixit.Sic autem o-porter inftruótos efle militaturos contra Antichriftum ante indicium extremum. Expo/itiotti--

Poftremb,quod initio cocionisdixfifubijeiturbreuisexpofitiouifionis. Angeluse-nim dicit loanni. Oportet te iterû prophetare in gentibus,amp;c.Hac uifione,ait,nihil a-liud com moftrare uolui,quam te rurfus prædicaturu orbi, principib quidé per temeti-pl'um in Afia,ubi reduftus fueris ab exiliozdeinde per fideles in finem ufque feculi mi-tiiftros,qui doörinam nunc perte editam uarijs linguis fpargentper nationes, eaque oppugnabunt Antichriftum. Cæterùm norunt uerfatiin facris literis,prophetare acci-pi pro prædicare. Eft enim propheti3,prædicatio: prophetæ quodam appellabâtur.qui hodie funt prædicatores, ficuti colligere licet ex t.ad Corinth, ii amp;nbsp;«4quot; cap. Verla eft autem doftrina Ioannis in linguamSyram,Aethiopicanf, Aegyptiam,Germanicam, Hi-fpanicam,Gallicam,Anglicanam,Italam,breuiter in omnes prope linguasz in his omni bus prædicat per miniftros fideles hodie loannes. Gentes quantumuis barbarç audiut docentem loannemzita amp;populi multaru narionum. Hi omnes non uulgare confola-tione in hifee difficillimis Antichrifti teporib.cocipiunt,amp; coceperunt ab illis etiâ ante hæc tempora,qui olim apoftolicam repararunt contra Antichriftum doârinam.Eadem doärinaperfcrtur hodie, ßcdelata eft olim etiam ad reges amp;pontificesuelrecalcitran-

»3lt;J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;H E îî R 1 C ! BVL LINGERI

tes.Res non eft dubia,quam rcfero.Nam hodie ifta amp;■ audimus amp;nbsp;uidemus. Hiftoriä» quoque dehismultarcferunt.Deolausamp; gloria. Quædam exempla Latina parumc.^ mendatè habent, Oportet te igitur prophetare. Nam loannes dixit, Oportet tc iterum (non igitur) prophetare. Significatenim,ilium etiam mortuum apuduarias gentes in multis linguis prædicaturum,per fideles miniftros pugnaturos contra Anti-lt; chriftum.Dominus Ipiritu fuo adfit omnibus pijs,apoftolicæprædicationM cenciona« toribu«, Amen.

Templum metitur hannei^ amp;nbsp;ofîendit cura eße Tfeox atrium uero excommunicat.

Tdatus eft mihi calamus limilis uirgæ.à dicentc mihi:Sul* gc Sc metire tcmplum Dei, Sc altare, amp;nbsp;adorantes in eo* Et atrium,quod intra templum cftjcijce foras, amp;nbsp;ne metia ris illud; Quoniam datum eft gentibus, Sc ciuitatem caka

Verfatur adhuc in confolatione Dominus,amp; in deferibenda adu^rfaria contra And-» chriftum pugna;oftcnditq; eccleliäm non deferendam in ill is Antichriftianis amp;nbsp;Turci-cis difficultatibusmunqua aduerfarios ita rerum potituros,quin ecclefia quoq; fuos h* bitura fit promachos feu dcfcnfores,qiu fe obi/ciantcordatifsimc Chriftiaduerfarijs.

S^mmahwi«« nbsp;nbsp;Figurataautem funtillaquaecommemorantur ab initio capitis, amp;nbsp;petita uidétur eX

concionif. Ezechieliscap.4.o.ficutiamp;illaquæ 7. cap.diäafuntde fignatis fidelibus, exeiufdent prophetæ cap.p. Nam metiri iubetur templum,amp; interius eijccreatrium: cuius quidc lcmplMn. reicaufam oftcndit.Tcmplumautem non Hierofolymitanuminwlligit,quod iacebat in ruinis,necrepararidebuit,iuxraDanielis amp;Chrifti uaticinium:fedipfamDei eccle* fiam,totü inquam eleftorum numeru.Nam S.Paulus fidelesappellattemplüDei, uiuii Altäre. utiq},ficuti5iS.Petrus,nPet.2.amp;i. Corin.j.amp;a.Cor.iS.Aramdiximusiamfæpc, Chri-ftum efleunicum in ecclefia,amp;facrificium pro peccatis,amp; facerdotem intercelToremqj Adorrfrtt«. nbsp;nbsp;dextera patris.Adorantes funt,qui Deum per Chriftum adorât fpiritu amp;ueritate,amp;:

legitime uelrcIigiolecolunt.Quotquot tales funt,id eftjquieunqjadhærentChriftou-nico fidelium pacificatori,amp; per fidem uerè feruiunt Deo,hi funt uerum Dei templum, Kttiritem- uera eccleßa.Hos menfus eftIoannes:utintclligamus,adieciireDominumanimumad fextruendam ecclefiam,non deftruendam.Aedificaturi enirn metiunturloca, in quibus ædificiacolloccnt:ut apparet Ezcch.4.o.fuit tune quoq; deftruftum templum à Chal-daeis,ut nunc à Papiftis amp;nbsp;T iircis uaftata eft ecclefia:fed Dominus promïttit hac dimen fione fe rcparaturum ruinas ecclefiæ meriti Chrifti,amp; fidclium adorantium: prætereali gnificat,fideles efle in iftis turbis numerates ( prius audiuimus confignatos ) amp;nbsp;tutos, quibus nulla pofsitin difficultatibus iftis nocereuirtus aduerfaria.Nam utara Chri-ftus impolluta eft,nee ulla uirtute diabolica prophanari aut deftrui p«tcft:ita ouesChri fti Deo cognitæ funt,ncc pereunt: ficuti ipfe quoq; Dominu« nofter lefus Chriftus te-ftatur loan.io.ßc Apoftolus i.Timoth.2. Breuiter fideles Chrifti funt in communione Dei,amp; omnium bonorum eins,in cura,in ædificio,in numero, in defenfione. Firmifs.

WiIeriiM utriu cfthæcconfolatio. Cæterùm cum ipfe Dominus in Eu,angelioprædixerit,ueres fide forlt;t« eijaen^ Iesexcommunicandosàpfeudodoftoribus,amp;hicquoq; præuiderit, quideuenturum (l«m. fiï PV® paftoribus à pfeudoepifeopis: hos dicit reuera nihil pertinerc ad ædificium Dei, fed efle excommunicates à Deo,quominus ipforum pij cenfuram metuant. Eft autem hicleâio duplex,quarum prier magis probatur.Ea eft, rlw nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iaittSiii., Et aulam

uelatrium,quod intra fcilicet templum eft,eijceforas:ideft,dcclaracosquiinhoeatrio funt,cieâos à Deo elfe foras.Equidem intra templum,fc.uintcriora rempli,amp;prima ecclefiæ pars efle uolunt Antichriftiani,adeô ut quifquis ipfos non agnofcat,amp; eos fcqu4 turperomoiajConformemqsfercddatRomanae ecclefiæ,hæreûcus elle iudicetur. Atria interiua

incerius ïnlcge fuit flatio facerdotum,locus in quo illi uerfabantur operaturi Gcra.Du Herodicitatrium eijciendum,tropicefignificat,lacerdotes Antichriftianos eijciendos. Contentum cnim pro contento ponitur. Et cum dicit, Eijce:hocdicit,eosquos Deus cxclufit,tu eieftos declara.Nam Deus excommunicat, homo indicium Dei proniiciat amp;exequitur.Pofteriorledlioeft huiufmodi:Etatrium (quodforis eft, eijce foras.Sic habet Hifpanien.exemplum.Quomodoautem foras eijcias,quod prins eft fo ris?Magis ergo priorem ledionem me probare dixi.Sed ne hanc quidem leitionem reij cimus.Atrium enim quod foris eft,fignificat collegium uel cœtum non communican-tem cum ara unica Chrifto,aut cum uera Chrifti ecclefia,quales elfe pontifices cum fua familia torus hie liber oftendit. Porrb pharilæi amp;nbsp;facerdotes eiecerunt cæcum na-tum, Ioannis nono,foras;id eft,excommunicarunt eum propter confefsionem Chri-fti.amp; Ioan45.aitDominus:Si quis in me non manferit,eiclt;aus eft foras ficut palmes,amp; exaruit. Proinde dum loannes hie iubetur foras eÿcere atrium facerdotû declarare u-tique iubetur, facerdotes efle excommunicatos eos ,qui primates ecclelîæ Dei elle ac uideri uolunt.Prohibetur item metiri hoc atrium. Quia Deus illos non unit ædifica re,fed deftrueremec illos in numerato,8e inter fuos habere.nam reiecit.Quis ergo poft» hactantillumcuraueritexcommunicatorum excommunicationem? Impij pontifices excommunicarunt Cæf.uirosreligiofos Sc fortes:fideq;lubditornmfoluta,ipfos con-ci tarun tin capita principum. Nota eft hiftoria Gregorij a.contra Leonern Ifauricum: Gregorij /.contraHeinrychum 4,.Innocentij item, contraFf/lerychum 2,8caliorum pontificum cotra principes optimos. Singularis cercè neruus tyrannidis PapiiUcæ fuit cxcommunicatio,qu3m hic eneruat Dominus.

NeedifsimulatDominus,curexcommunicatos pronunciet facerdotes,uel interius atriumzQuoniam datum eftgentibus.Quæ quidemloquutio tantum ualet,ac fi dicas; Quoniam in atrio non agunt facerdotes aut fideles,fed gentes,quib.utiq; hiclocus cef-lit.Iurc.autem genres à confortio Dei amp;nbsp;ecclelîæ eins funt exclufç:cum iplein Euange-Iio dixerit Dominus: Si ecclefiam non audierit,fittibiceuethnicus ÔC publicanus. Qui certè uelin rempio feu ccclefia non funt, uel in atrio quidem interiori funt,id eft inter proceres eeclefiafticoscenferiuoIunt:Chriftumautemnontenent,fedgétibus quàm Chriftianis conformiores funt:iuftifsimc inter genres exclufas deputantur.

Videamus autem,cur Potificem Antichriftum cum membris luis deputet inter gen-tcs.Qui nati funt ex Deo,ucrbum Dei audiunt, 8cglorificannqui nondum ex Deo na-ti,fed adhuc gentiles funt,Dei uerbum non modo non audiunt, fed etiam blafphemat. Sic ifti homines ueibri Dei audire nolunt,8c omne ftudium fuum hue cóferunt,ut homines à fcripturis.quæ uerbum Dei funt,abftcrreant.Illas aiunt obfcuras,dubias, incer tasjimpcrfeftas. Hiscredentes amp;innitentes,appellanthçrcticos: amp;nbsp;doftrinam exhis petitam,hærefim. Deinde qui non obtinent caput Chriftum, 8c ceupalmites uitinon funtinferrfcommunionem cum Chrifto nonhabent,8cgentiles funt.Talesaute funt pontifices cum fuis,perfequentes adhuc Chriftum,omnesq; illos qui contendunt fold Chriftum efle caput ecclefiç,folum Chriftum effeiuftitiam Scuitam, omnes fideles om nib.complcri numeris per Chriftu.Ita fane credenté,hæreticû efle pronüciant.Præterea gentiles idoIacolut,inuocantcreaturas,exiftimantDeum reb.corruptibilibus,auro,ar gento rebusq^; preciofis, templo dedicatis,8c ad ornatfi adhibitis,ucnerari.Quid autem ab his hodie nt in ecclefia aliud? Ethnica omnino templa uides, cum iftorum templa uidcs.Turpis quoque 8c fœda eft uita gentiliuni:genio indulgent, crapula diftendun-tur,libidine,fornicationibus 8cftupris fœtent,cultu 8cnitorecorporis luxuriofo dif-flufit. Vide quæ de uita 8c couerfatione gétili Apoftolus fcribit in 4,.cap.8c 5.ad Eph.8c in i.cap.ad Rom.Sc in ». ad Corinth.cap.5 8c 6. lam uero qualis fit uita Pontifi'eis 8c fuo rum fpiritualium,res ipfa nimis aperte teftatur, ut uel hoc duntaxat nomine inter excommunicatos , apoftolo excommunicationis fententiam pronunciante,in eo quern iamcitauirnusloco,j.Cor.5.1T^beripofsint8cdebeant. Hisaccedit Epicureifmus ifto-rum.Sienimilliscordieftreligio,fiulluseismetus numiniseft reliquus,cur omnia illis ucnaliafuntinecclefia,remifsiopeccâtorum,cœlum,Chriftus, 8coblatio Chrifti,

matrimonium,minifteriumjbreuiter omnia? Cur uocantur in dubium non pauci afti-culi fidei?cur difputatur nefcio quid de immortalitate animorum,amp; corporum refurre . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. dione? Curludibrio habetur uitaæterna?

ProcH Cd urci Accedit his omnibus,quód ifti calcant,imó proculcantciuitatem fandam:ideo enint tMtidjM . excommunicatis iure habentur.Ciuitas hæc fanda,n5 eft terrena ilia Hierufalem, fed ecclefia Dei,cuius typus fuit urbs fanda;ficuti à Paulo exponitur in 4.cap.ad Gala-tas.Nam terrena Hierufalem,fecundum prophetarum uaticinia,fuo defunda munere, in cineribus nunquamreftituendaiacebat.Significat ergo Dominus fandam Chrifti eC clefiamper Antichrifti amp;nbsp;Antichriftianorum tyrannidem fore calcandam. Plus autem Gdcrfre. fignificauit.cum dixit,Calcare:quam fi dixiftetjaffligere amp;perfequi.Calcatio enim con iundaeft cum maxima contumelia eius qui calcatur:fignificatur item extremus cona-tus amp;fummatruculentiahoftium,quam exercentin deuidos,fuçq0'ubditos libidini. In Danielelegimus de Romanis:Beftia habuit grandes ferreos dentes,comedens atque cóminuens,amp; reliqua pedib.fuis coculcans.Solent enim beluç pétulantes pcdib.calca-re,quæ deuorare non poflunt, alioqui faturæ. Et Solomon Prouerb. 27. Anima,ait, fa-turatacalcat fauum. Malachias in cap. 4.de gaudio loquens piorum: Salietis , ait,ficuc uituli de armento,amp; coculcabitis impios,qui puluis erunt fub platis pedii ueftrorum. Breuiter,Io3nnes per coculcationem fignincat opprefsionem ecclefiæ,côiundam cum fummatyrannide amp;nbsp;petulantia,amp;cum ludibrio amp;nbsp;gaudio impiorum maximo coniun dam.Atq;allufilTe omnino uidetur ad hæc diuini uatis uerba: Deus,uenerut genres in hæreditatem tuam,pollueruntfandum templum tuum, redegcruntHierufalemin a-ceruos lapidum.Dederuntcadaueraferuorum tuorum cibum uolucribus cœli, carnc« fandorum tuorum beftijs terræ.Effuderunt fanguiné eorum ueluti aquam,nec eft qui curet,aut qui fepeliat:amp;reliqua quçlegunturPfalmo 78.De perfequutione autem Antichrifti fequentur paulo póft plura in hoc cap. Neq; obfeura hæc fuerint, fi cum ijs ei tontuleris,quæ hodie fiuntin Romana ecclefia centra Euangelij Chrifti ftudiofos.

SitppuMiome Porto tempus hic certum indicatur,quo fæuitura fit in ecclefiam Antichriftianapct 4*- fequutio,menfium fcilicet quadraginta duorum.In quib.fupputandis quidam mirum inmodum fetorquent.Ego fimplicitcr arbitrer certum quidem tempus elfe configna-tum,nec fine cauira,amp; nihilominus incertum efte intelligendum. Definitu tépus ideo confignatur, ut in telligamus terminum à Deo coftitutum effe iHi s furoribus : quem fi-, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cutipfefolusnouitjitaeundem uoluiflefidelibus fuis non annoru,fed menfium dfita-

xat indicate tempus,ad confolationem.Facilius enim ferimus, quod no nifi menfes ali quotduraturum intelligimus. Hunc fenfum utcunq; attigit amp;nbsp;Aretas,qui fic fcribit: Tempus quadraginta duorum menfium ,contradionem exprimerearbitramur,circa aduentum Antichrifti.’ob quam afflidionem Deiamatoribus inferend3m,Deusuerus “ Chriftus breuiandosillos dies dicit.Suntautem quadraginta duo menfcs,tres anni cu dimidio,inquib.contingetut fideles,adeoqjprobati,amp;conculcentur,amp;perfequutio-nes patiantur. Hæc ille.

Trfî annicunt Cerre omnes propemodum expofitores, hoc himirum loco infttudi, Antichriftia-dimidio Anti^ no regno, amp;nbsp;perfequutionibus eius atrocifsimis, non plures attribuunt annos, quam chri/tùtniantti. tres cum dimidio.Totidem enim annos faciunt 4.2 menfes,fianno tribuas 12 menfes.

de dixijCertum cófignari ab apoftolo tempus,intelligi incertum: id eft,totûillud quod à fatalibus annis 6 66, quorum mcntio fit Apocalypfis t^. cap.fupputatur,ufque ad ultimum indicium. Curautemcertum tempus per incertum exponam,hæfunt eau-fæ. Prior, quod idem hic menfium numerus poniturjj. cap.amp;tribuitur antiquo Romano imperio,nimirum ut in tribulationibusfanài intelligant, amp;nbsp;fefe confolentur, qubd præfinitum fit tempus libidini iftorum,quod Deus norit: fan^tis interea non ma gis triîîandum,quàm fi menfibus duntaxat aliquot tyrannidem ferre cogantur. Alio-qui fi fiipputes àprimo lulij Cæfâris anno, amp;deducas temporis feriem in ilium ufque annum,quo OdacerRomæ,fublatisCçfarib.autOccidétalib.utreftius loquar,impera-toribus,rex agnitus eft,non tantum inuenies tres annos cum dimidio,fed annos circi-

ter yi7.Siuerîgt; computationcm deducasà lulioad Exarchatum ufque fublatum, Si Papæ donatumjnuenies annos circiter 767. Pofterior: quod Daniel, Chriftus Do-minus,8cPaulusapoftolus,concorditcrdicunt,perfequutionem Antichriftianam du- , raturam ad iudicium ufque.Quis autem fupputarit nobis annos 8c dies extremi iudi-cij? Ideoque certus numerus exponendus eft per incertum, cogitandumlt;lue omnia in confilioDei elfe numerataSc définira, quinufpiam fideles fuos negligat. Ipfi gloria in fcculafeculorum. '

7)e ditohtisprophetii contra ^yintichriHum flrenttepu^nantiiw, poteßateeortttn.

uolucriteisnoccrcjignisexibit de ore eorum,ód dcuorat inimicos eoru.Et fi quis uoluerit cos iniuria afficere, fic oportet tuin occidi.Hi habent poteilatem claudendi coclum,ne pluat diebus pro phetiæ eorum: amp;nbsp;poteftatem habent fuper aquas,conpcrtcndi cas in languincm, Sgt;C percutiendi terram omni plaga, quotiefcunque uoluerint, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;nbsp;‘

Pertinent amp;nbsp;hæc ad coftfolatiortem fidelium.Dominus enim promittit fe daturitm PromittuntW prophetas;ideftprædicatores,quiueritatemEuangelij,amp;gloria Chrifüafferendo pro- prophétie, pugnent,Antichriftumoppugnent,regnumqj eiu5 deftruat,amp;faluté fidelium promo-ucant.Supcriorib.quidécapitib.8 amp;9.copiofedefcriptaell Antichriftiamp;hæreticorum pugna contra Dcum amp;nbsp;Chriftum eiuSjeinfdemque eccleßam; paucis ueró nunc oppo-nitur pugna aduerl'aria, amp;nbsp;recenfentur copise Chrifti.

Duos autéproducitprophetaSjid eft prædicatoresmon quód duo duntaxatfint futu ri, fed quód ita uelit innuere copias Chrifti in mundo fore amp;nbsp;uideri mundanis exiguas ( ficut mox dicemus ) interim intelligit omnes omnium temporum fideles conciona-tores amp;nbsp;paftores,qui fe opponunt 8c Antichrifto amp;nbsp;hærefibus. Sunt qui hæc exponant de Enoch amp;nbsp;Helia,corporaliter uenturis ante iudicium. Cæterùm Hieronymus in epi-llola ad Marcellam,cam opinioné relert ad fabulas Iudaicas,fignificas fpiritualitcr hæc de prophetis his,ut amp;nbsp;pleraq j libri huiuSjefle exponenda. Et interprétés propè omnes magna cocordia,omnia hæc de hifee prop hetis fpiritualitcr, no corporaliter ad literarri interpretantur.Ego duplici de caufa duos hic prophetas duntaxat numerari arbitror.

Principiô,quôdadhiftori3muclprophetiâZachariæueteremalludereuoluitjquæ A extatcap.4,. VidebaturtunequoquepopuloIfraelis,reduciexBabylone,impofsibilis tcparatiotempli,quôdaduerfarijeiïent multi Scpotentesjipfiuerbimbecilles 8cpauci, P præfidesqueipforum Zorobabel 8c lehofchuach contempti: fedpotenti manu Dei,.fi- * delique eius auxilio faftum cft,ut aduerfariofum uirtus difparuerit inanis,ipfi uero iuf uitis inferorum portis templum extruxerint.ItaDominus futurum dicit poftremo il-lo feculojUtcontemptifsimi Scpauci admodum numero miniftri, Chrifto iuum templum excitentjreparentque,potentiam autem Antichrifti ualidifsimâdifturbent. Hue pertinere puto illud ex Daniele:Cû uerb corruent, iuuabantur auxilijs paruis, ôcc. Deinde earn ob caufam maxime duos tantû teftes numerat,q, in lege fcriptu legatur:In ore duoru aut triu ftabit omne uerbu.Iudicatur ergo plenu teftimoniu,quod duorfi cocor-di expofitionc fuerit cofirmard.Cu ergo Dns dicit fe daturu duos pphetas, tâtundé eft ac fi dicanQuantu fatis fuerit miniftroru dabo,qui 8c ecclefia meâ extruaf,8c Antichri-jftiregnû côuellât atqjlacerét.Sunt interprètes,qmb.uidctur,p teftes duos,duo elfe in-m 4. tclligenda

telligendateftamenta-Cæterùm nos deteftibus loqui Dominumuidemus,non der« teftincataaut teftanda,quam tamennondifiungimusà teftibus.

Tefleiqui. Teiles ubique in Euangelio,amp;in».cap.Aa.Apoftolorum,appellanturapoftoli,amp;ui ri apoftolici.Teftes in iudicio ftatuuntur,ut quod uideruntjuel audierunt,bona fide re ferant,nihil ex feipfis confingantjiebusq; tefti ficandis nihil addant, nihil adimant. Ica cerce conftituuntur à Deo in eccIefiaDei,telles Dei, id eft miniftri:amp;requiritur ab cis» ne quid ex proprio confingant arbitrio,ne quidaddantaut adimant uerbo Dci, fed fint plicitcruifainhiftoriaEuangclicajamp;auditaàprophctis amp;nbsp;apoftolis,ecclefiæ Dei expo nant.Prolndeteftes mendaces funt,nec telles Dei amp;nbsp;Chrilli appellandi, qui no adferûc euangelium.Teftes magis lunt Papç,cuius Décréta amp;nbsp;Décrétales proferunt,amp; ex ijs a-pudplebem ftoIidâteftificantur.Ergoprophetæilliduo,tefteserunt Chrilli,amp;ex feri-pturisueracifsimis Chrifto ferenttellimonium.

Origo prophe Etorigo horumin præfenti referturad Deum Sc Chriftum eins, ficuti Antichriftî tarum, exordium ad ipfum reducitur diabolu.Ego, ait Dominus,dabo duobus teftibus meis, amp;prophetabunt.MittitChriftusprædicatores,amp;his quoqjdatutpofsint prædicare. Id quod mirificè cófolatur. Quemadmodû enim diabolus fuos fubinde mittit, inftruit amp;adiuuatpfeudoprophetas:ficChriftusfuçnondeeftEccIefiæ,amp;ruis miniftris fuppe ditat docendi,amp; féliciter agendi facultarem.Nam in Euangelio quoque promifit amp;nbsp;dixit; Dabo uobis os amp;nbsp;fapientiam,euinonrehftent,lt;juotquotaduerfabuntur uobis. Hæcconfolari nosdebent ingrauibushoftiumEuangelijconfilijs, proditionibus Sc conatibus.Chriftus nondeferet miniftros, modo hi fint fideles, à folo Chriftopen-deant.

Temptiipr^edi nbsp;nbsp;lam etiam tempus indicatur prædicationîs Euangeli; contra Antichriftum, uniuer-

CrftionMpro- fumuidelicetilludquo Antichriftus tcmplumSc ciuitatemfanftamcalcabit.Nâ die» phetaruiti', 126 o,efficiunt fnénfes 42,fidederisfingulis menfibusdies3o.Atluperiusaudiuimus, 1 Antichriftum conculcaturum ecclefiammenfibus42.Rurfus ergo certus numerus pro incertoponitur.Significarurautem,amp;cum myfterio definiturhicdierum,non men-fiiiautanhorum,tempus.Namutcunq;difficiliscrit amp;nbsp;periculofafunûiominiftrorû: itatarnen confolabitur amp;confirmabiteos Deus,ut uideanturdiesduntaxat aliquot, nóméfes autannos,patiperfequutiönes,amp;laborareinlaboriofoDominiopcre.Quod autemdies illos numeratos proincertopofitosdixi,id me commouit,quódmoxt2. cap.idemdierüm numerus-afsignabiturtpro quo tamenantearepofuit,Ad tempus ßi temporaamp;dimidiumtemporis.Id quod omnino petitum claret ex / amp;i2.cap. Danie-lis.Sciojilludexponiaplerifqueproannis tribus cum dimidio:ut tempus,fignificetan num;tempora,duosannos:8ï.dimidium temporis,dimidiatum annum.Sedeianno-rum numero repugnare rem ipfam,nemo nonintelliget,qui fairem hiftorias paulodili gentiusinfpexerit.In7.cap.Danielis:Animaliareliqua,inquir,depofuerunt dominatu fuum,amp;:illistemporauitæconceflafunt,ufq^adtépus amp;tempus.Quis uerb expofue-rithæcdeannisdûtaxâtduobus:cumc5ftet,Babylonios,Perfas amp;nbsp;Macedones pcrmul ....tisregnauifleannis?Significatergo,illaregnatandiuregnatura,quandiuDeusuolue-

* V, n rit,amp;ipfisregnâdipotellatemdederit.Germanicè dicimus, dinwirtein fyt,oder . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;väre«,cum interim præfixumterminum non conftituimus.Eodem Danieliscap.poni-

tur loquutio cadem,tradedos fanftos in manu Antichrifti ad tempus,amp;tempora, amp;nbsp;di midium temporis.Et in la.cap.complendam dicit hanc eins prophetiam ad tempus, tc pora amp;nbsp;dimidiu temporis. Quis uerb crediderit, intra 3 annos cu dimidio perficiéda, e» quæ expofuit in toto opere?Cur ergo reftringunt ad annos tres cum dimidio, tempor» Antichriftbamp; in primis eins pcrfequutionem ? Cur non uident.interitum Antichrifti, amp;fandlorumpacem,iudici;q;dicm,eundem forediem ? Daniel enim ait,beftiam in tat tarapræcipitandam,cum throniinftruuntur.Paulusuerb:Qucmabolcbit,ait,aduentu fuo,amp;c. Quis aut certam demonftrarit nobis iudici) diem ? Soli patri cognita eft.Defi» nant ergo lupputatîonibusfuis pugnarecumEuangelie. Apparet potius,Dominum ænigmatico illo dicédi genere nullum definijlîe tempus certum:fed magis admonuif-fepios longanimitatis,patientiæ atqj çonftanti3e;ac præcepiirc,ne curiofius ferutemue articu-

fcrtîculûhuiustemporis,fedpermittamusipfipotiusChrifto,alibidiccnti: Noneft ue-ftrümnoiretempora,8carriculostemporum,quos pater in fua ipfius conftituit pote-ftate:feduigilate,ut cumueneriCj Dominus, inucniat uos uigiJantes.Siue ergo longo, fiuc breui uel modico tempore indicium fuum diftulcrit Dominus, uos efte conftan-tes.Ita in præfenti dicit,toto illo tempore quo Antichriftus fæuiturus fit,prædicaruros Chrirti miniftros. Et quidé fi confulas hiftorias,inuenies optimos amp;doólifsimos uiros fefe omnibus feculis,iam à feptingentis annis amp;nbsp;amplius,conatibus Paparum,abomin a tionib» corum, Sc monachorum (eduótionib. conftantcr oppofuifle.De perfequutionU bus.quas furtinuerunt,dicampoftea.

Præterea habitus iftorum quoq; prophetarum oftenditur,ut inde quoq; genus do-ftrinæ colligatur. Non erunt mollibus aut preciofis ,fcrico uillofo , aut damafceno, autcarmefinoueftitijfedfaccis. Saccus, ficut ex prophctis liquet,ueftis eft lugubris,amp; pœnitentium.Sicutergoloanncs uilibus fuitucftitus,acpœnitentiamprædicauit : ita „ hi quoque pœnitentiam amp;C reformationcm urgebunt, fuadebunt frugalitatem,luxuria amp;intemperantiamperfequentur.Certèdodi Scuiri boni omnes à feptingentis iaman nis,à Papa amp;nbsp;clero amp;nbsp;populo nihil aliud quàm pœnitentiam ac reformationcm poftula runt: quo nomine pefsimam ab illis retuler'e gratiam.Cultus uerb Antichriftianorü qua lis fit, nemo hodie ignorât. Quorundam àmcretricioparum differt. Confequenterple nius amp;nbsp;copiofius cxponit, quales illi fint futuri, amp;nbsp;quale ipforum minifterium, quia item etFeiftus,amp; quæ uirtus prædicationis iplorum.Id uerö ornat amp;nbsp;declarat pluribus «( fcripturatypispetitis.

Etprincipióiterumalluditad4.cap. 2ach.dumdicit:Mifunt (îuæoÜuæ, amp;c. óleo , a . nutriunturlumina: oleum itaquemateriamconcionumfignificatCandelabraenim lu mina portantia, prædicatores funt, lumen Chriftum, amp;nbsp;Euangelij eius,fpargentes per ‘ orbem.Petitur autem illa prædicatio luminis ex Scriptura,ficuti amp;nbsp;lumen lucernç oleo alitur. Oleum typus eft fanfti fandoriuVnde amp;nbsp;loan.fpiritumfanftu appellat unftioné.

Ccftè feriptura fanaa.eft infpiratio fanfti fpiritus. Proinde prædicatores illi Chriftum exferipturis prædicabunt.SicautcmprçdicantesexinfpirationefpiritusEuangelium Chriftijdicuntur ftare ante confpeftum Dei terræ:id eft,funt ifti in proteiftione, in cura amp;,puidentia eins Dei,cuius prouidétia gubernatur quçcûq; furicin cœlo in terra. Nam ««teer«»Deo* allufumapparctadhçc Zachariæ uerba, Oculi Domini peruaganturtotamterrä:amp;ifti funt duo fiIijolei,quiftantantedominatoréuniuerfæterræ.Hæcaütéualdéconfolan-tur fideles cocionatorcs, qui cernunt fe Deo elfe curæ, Deo inqua uhiuerforü Domino.

Contra uerb nec oliuæ funt,nec candelabra, lucem Eu.ägelij præferentia,quôtqüot ab Antichrifti partibus feces ac ftcrcora humana pro oleo faiufti fpiritus miratur, ac etia iucernæ infundunt:neclucem annunciant,fed tenebras Siopinioneshominüm corrü ptifsimorum.ContrahosIoannesdifputanSjHæcfcripfinobisjinquitjdchisquifedü* cunt uos.Et un(ftio,quam accepiftis ab eo,manet in nobis.Et nö necelTe habetis ut quif qua doccat uos;fed ficut ipfa undfio docet uos de omnibus,fic uerax amp;nbsp;no médaciû eft.

Nuncetiamarmahorumprædicatorumdefcribuntur,quib.caufam fuapropugnét, amp;nbsp;contra hoftesfuoscertent. Si quis uoluerit eis nocere ( nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ignis exit de oreeo

tHm,amp;dcuoratinimicos eoru.Signifient autem «lt;^/««gt;,deftinata maliciaamp;cotra iufti-tiam nocere uel inferre iniuriam.Interpres,cum idem utrobique fit uocabulum,paulo-pbft uertitjSiquis uoluerit eosafficcreiniuria.-prius autem nocere dixit.Si quisergo ex promachis Antichriftianisprædicatores illos fuerit adortus,uolucritque dodlrinam ipforum ac minifterium impctere,mox illiex feripturis fanftis uerbum Dei preferent, atque ita repriment fuperabuntque aduerfarios. Nam hæc non exponenda effead literam,illud maxime cuincit, qiiod moxaudiemus, prop betas illos uincen-dos amp;nbsp;occidendos ab Antichrifto:nimirum corporaliter. Quis ergo inde non colli-gat,uiftoriam prædicatorum elfe fpiritualcm, ut aduerfarij ipforum ueritate conuidfi, tiiuantquidem corporaliter,uirtuteautem ueriratisfpiritüalitercæfiuideantur.Ideoq; Igniiegreditia^ uelutiper interpretationemfubiungitunEtfi quis uoluerit cosatficereiniuria, fic o- cxoreprç^ht‘ portet cum occidi.Sic inquam, igne fcilicet qui egreditur ex ore ipforum. Quis autem tArwiti

dixcrlt materialem amp;nbsp;naturalem ignem progrediexore hominsi? Sedamp; Paulus halt; explicans, ex Ifaia petita loquendi forma,dilTerens de Antichrifto amp;nbsp;Chrifto: Quem, inquit,interficiet fpirituorisfui.En fpiritumoris appellat Paulus,id quodloannes ignem dixit.Inleremiaquoquelegimus cap.23.An 'non uerbum mcum eft ficutignis, ßcueluti malleus difsipas petram? Et iterum5.cap.E0 quód loquimini fcrmonemi-ftum.ecce 'ego reddam uerba mea in ore tuo ignem, amp;nbsp;populum iftum ligna, amp;nbsp;dcuo-fabiteos.DeHelialegimus4.Reg.t.quodignicœlitùsdcuocatominiftros rcgios corporaliter combuflcrit.Quod exemplum cum citarent difcipuli Domini lacobus amp;nbsp;lo-annes,prohibuit eos Dominus,ut fuç cos admoneret funaionis,longanimitate uideli cct,amp;ucrbo ueritatis elTe ipfis pugnandum.Quodamp;alibi Apoftolus difcrtepræcipit, nempe a.Timoth.a. Vnde difertè erudimur, Antichriftu non eflc armis delendu corpo-ralibus per miniftros,fed fpiritualibus. Nam oportet ilium iugulari Euangelio,róphya ilia acutifsima,amp; cadere ac mori in peftorib.hominum,ut ab his plane contemnatur amp;nbsp;agnofeatur pro Antichrifto.Quodautem multi commifeent miniftcrium uerbi amp;pote ftatem magiftratus, amp;huic ea de caufa gladium eripiunt ex manibus,præcipientes ne hic feriat hæreticos atque blafphemos,afterentes non nifi uerbo efle iugulandos;diftiii guereredius inter officia difcant,amp;non laxare frenablafphemis, amp;quibuslibet fedu-üoribus,amp; qui millies conuifti hærefeos,non definunt innumeros polluere,amp; in per-niciem abftraherc, nifigrauius per magiftratum coherceantur. Singuli ergo fuo mu-neri inuigilent,amp; in co regulam fequantur ueritatis amp;nbsp;æquitatis,ac reftius habe-bunt res.

tote^iüem In Porrb fignificantiorafubijeitdeipforum poteftate amp;minifterio, etiam his ad uarios ientdnudendi alludcnslcripturæ typos.Principiö enim dicit. Hi habet poteftatemclaudendi ccelum, ceelum. nepluatdieb.propheti2eorum.AllufitautemadhiftoriamHeliæ,quçlegitur3.Rcgum cap.i7.Spiritualiterautem huic noftro negotio funtapplicanda. Nam ficut Helias uir-tutediuina,neplueret, prohibuitiitaprædicatores Euangelijinobfequentibus,uelurf bum audirc nolcntibus,fed malentibus leduci papifticis abominationibus, amp;nbsp;cœlun» ipfum claudcnt,id eft certo daufum effe à Deo teftabuntur,quod per folum Chriftum ceu unicam ianuam uia in ccelos pateat,quem tarnen illi refpuunt: amp;nbsp;gratiam quoque diuinam negatam eflcillis inculcabunt,quæ per Chriftum duntaxat conceditur. Nam perpluuiam fignificari Dei gratiam amp;irrigationem fœcundam coelitiis conceiram,au-thores funt prophetæ.Proinde toto illo tempore prophétisé fuae conftanter tcftabuti-tur,merito fuo maximo,amp;fuacnlpa propria priuari luce,gfatiaamp;uitaccelefti,quoquot ftipulas Papæ malunt,quàm panem de ccelo uerum.Econtrarib autem intelligimus,il-lisdatam elfepoteftatemaperiendi ccelum credentibus. Dequareiamnoneft dicendt locus.Notiora enimfunt,quaeinEuangeliodeclauibusregni ccelorum continentur, ' amp;hucmaximèpertinent,quàmcômemorare debeam: cumamp;alibi,amp;fuperiusin hoc ipfo libro de his dixerim.

Conuertunt 4- nbsp;nbsp;Deinde alludit ad hiftoriam Mofis,amp; ai t, Prophetis his conceftam facultatcm aquas

ijunsin fangui conuertendi in fanguinem;quodcum fuperiorimembronihildifcordat-Aquaenimdi «fi». uinæ fapientiæjgratiæ amp;nbsp;refrigeri) fpiritus,eft typus.Sanguis culpam amp;nbsp;uindidam de-notat.Notifsima eft enim legis ScapoftolicaillafentériacSanguis uefter fitfuper caput ueftrum. Teftabunturergo prophctæifti,Deumquidemmifilfe uerbum fuum falui-ficum,ad faluandum omnes credentes,fed incredulis fua culpa celTurum hoc ad codem nationem. Nam qui audiunt prædicationem uerbi Dei, nec credunt, audiunt hoc fibi ipfis in iudicium.Atq; ita hodie multis prædicatur fine frudu Euangelium.quippe cu dodrina Papiftica corrupti,pcr uim fapere nolint, amp;c.

PcrcttfiWf Poftremöpoteftatemhabcntpcrcuticnditerram omniplaga,quotiefcunqueuolue rdMof rint.Non autem uolent,nifi uerbum Deiper quodinfpirati aut inftrudireguntur,iuf-* • * ferit.Nonenimlibidineagcnt, non affedusfuosfequentur,fed uerbum Dei.Cæterùm percutere dicuntur terram plagis,cum ex uerbo Dei mina.ntur,Deum plagis pcccata ho minum percuflurumjid eft puniturum.Plagæ illç commemorantur Leuit. 2d.amp; Deut. 38.Ouodfi beUum,peftem,morbos,famem,amp;aliascalamitates minati fuerintimpoeni Wnti-

téntibuSjirrogâbit eâs Deus incurabilibus,ficuti fæpe hoc in leremîa dicit Dorrtïïius. Rurlus amp;nbsp;ex contrario omni benediftioncditabuntobfequentcs uerbo Deijcunt bena diûionem Dominiannunciauerint.

H»c hadcnus differuit deprçdicatoribus Euangclij,ultimo illo fcculo ante iudiciu, contra Antichriftum pugnaturis, Sc ecclefiam ædihcaturis,aflerturisque credcntes. Tu obferüabisjinquib.has notas deprehenderis concionatoribiis.ac hos agnofccspro Ic-gitinris'Deiprophctis.Simili autemagnofces, quantum fit Dci beneficium,ueros amp;nbsp;fi-dos habere uerbi Dci prædicatores.Dominus Deus nofter confirmet omnes miniftroa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

2)ecrttdelif!U^na nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;contraprophetof Dei, quos uincit nbsp;nbsp;oc-

T cum (îm’ehnt teftimonium fuum,bcftia que afcenditdc abyflojfaciet aduerfus eos bellum, ôc uincet illos, amp;nbsp;occi' dec ilIos.Et corpora eorû iacebunt în plateis ciuitatis magt;-uocatur fpiritualiter Sodoma Aegyptus,ubi öd fJenuaus nofter crucifîxuscft. Etuidebuntde populis, amp;nbsp;tribuz bus, linguis, ÔC gentib, corpora eorum per tres dies ôd dimidium:

corpora eorum non Gnent poni in monumenta. Et inhabitantes terrain gaudebunt fuper illis,8d lætabuntur,8d munera mittent inup cem.Q.uomamhiduopropheræ cruciauerunt eos qui habitant fu* per terram»

Audiuimus depræconio iugi prædicatoru, qui fe Antichrifto Sc eXercitib. cîus pro uéritatc Chrifti,amp; pro eccicfia fidelium obieâuri fint,idque toto illo tempore quo An-tichriftus tyrannidcm exercebit in ecclefiam:confequenterdocebitnos lefus Chriftüâ Dominus nofter per loannemapoftolumamp;euangeliftam, qua forte pugnaturi fint fan nbsp;nbsp;, ...

fti,amp; quomodo excepturus fit ipfos Antichriftus: quod amp;ipfum pertinet ad confola- Altticbn/iUM tionem amp;admonitionemneceflariam,ne quis felicitate Antichriftiana,amp;calamitatib. P^rfe^uutlo^ fidelium frangatur.Loquitur ergo difertè de Antichriftiana perfequutione graui, quæ durauit iam annis multis ( toto inquâillo tempore,quo pont.Rom.fibi ufurpauit üirt-dicauitq;inomnes ecclefias poteftatem) modicis interim interuallis refrigerâtionis gratia à Domino concefsis.Grauior amp;nbsp;diuturnior eft hæc Antichriftiana perlequutio, quàm ulla unquam fucrit uel in ueteri populo,uel in primitiua ecclefia.Certè à 500 annis,quilquis, cuiufcunq; ordinis fucrit,aut quocunqdoco, Romanæ ecclefiæ uel mo-dicè contradicere cœpit,fenfit ilico odia,carceres,exilia amp;nbsp;fupplicia.Hiftoriç hoc tcftâ-tur;quæ amp;nbsp;ipfæ oftendunt,perfcquutionem tanto crcuifle magis, quanto magis pond ficcs,amp;horum propugnatores monachi, numero amp;nbsp;poten tiaauftifunt.

Diligentifsimè uero exponit Dominus,quando,quis,qua fortuna,ubî,quomodo quanta cum crudelitatefæuiturus fit Antichriftus in fideles Dei feruos. Addit mox,co-natus illius uanos omnino futuros:amp; quanta fint futuracóftantium miniftrorum pr« mia,quantæinterim amp;nbsp;Antichriftianorumcalamitates.

Etprincipióquidcm fignificanteradmonet, quando fitcommouenda perfequutio: Oportetfni'ut nonpriusquidem quàm fuerit finitum teftimoniumprophetarum. Teftimoniumfu- teftimoniußni perius dixi elfe prædicationem Euangelij finceram .Aretas dicit: Quódnam teftimo-ri propheta-nium?Quodille,quituncaderit,nonntChriftus,imó impoftor,peftiferque feduftor, rum,lt;juàni'per amp;c.Tantauerócft bonitas Dei,amantis fuam ecclefiam, ut non finat præcones prius fequutio in* toHi,quàm finierint præconiqm.Oportet enim dare omnibus prædicari Euartgelium gruat. ad falurem, amp;nbsp;ad libcrationem ex anguftijs, dolis, artibus amp;nbsp;fedudionibus Anti-chrifti. Finientautemfuum miniftcrium fcriptis uarijs,amp; iugibus prædicationibus.

fijnjsrtt inquam, ubj: ijifura fuerit Deo. Alij enim concionantur, amp;c manent falui amp;nbsp;ïq* columesannis muleis, tuciScfecuri à perfequutionibus.'alij uerómox abrjpiuntur,5c cóijciuntur in carceres,atq-, necantur.Ita hæc hunt,lïcuti uifum eflDeo:qui femper cre-dendus eft, quocunqufr tandem modo utatur, amp;nbsp;glorjam fuam prouehere, amp;nbsp;l'alutem ecçlefiæfuæ promouere.Fithicquoque,quodfæpelegimusinEu4ngelio,nôcompre* hehfum elle Dominum,eo quod nondum ueneric hora eius.ConRitutaergo critdccó-cion.ùoribusàDeohoracerta. Ante hanctuti amp;nbsp;fecuri funt, utcunque inianiat fatha» nas.fremant tyranqijinfidias ftruant fanguinarij Schoftes fidei.Miramuriæpe,quomo dopotuerintprædicatores Eiiangelij in tan ta luporum corona tanto tempore co ncio-narijamp;direüè quidem contra lupos. cur non difcerpti fint protinus ? Seruauit hos Do minusDeuspoteiitifsimus,quiomninouoluitilIosprius finite teftimonium ueritatis. Prohibuit ergo holles,amp; uires fuppedicauit feruis luis prædicâdi.Huic agemus gratias, quódolim multi prædicatoresboni,amp;hodieD.Lutherus amp;D. Zuinglius,amp;alij telle» DeiJidelesjin tam conlceler.âtpl’eculo,amp;in tantaAntichrifti potétia,tot annis, inuitis etiam inferorumportis,minillerio l'uo defungi potuerunt. Quamuis amp;nbsp;magUliatib-óC principibusquoquefuadebeaturlausjpródefenfione légitima illis impcnlamulla tarnen amp;nbsp;hæc fuifletinifi diuina uirtus fic uoluifiet.

Pollquam ueró abundè admoniti fuerint fideles in ecclefia,adeó ut qui lapcre uoliït, iSenódedita operaperire.omnes pol'sint Antichrifti laqueos eirugere,amp; uiucrein Chri ftojconfequctur moxperfequutio.Nam quamprimùm audierit Pontifex cum fua fece, feimpeti,moxfulgurateincipietjamp;tonare,brachium denique fecularecontra hæreti-cos implorareatque incutere. Exprefsè enim explicat, quisifte hollis prophetarum 8c prophctiæfitfuturuSjbeftiauidelicetjid eft Rom.pont.infignis potentia truculentils* immani Scbeluina. De beftia copiolifsimè dicetur cap. 13 amp;17, ubi audiemus iplamde tèrraiimbdeabylTojeximoafcenderetartaro. Origoenim nequitiæilliusnon refertut adalium patentem,quàin addiabolum, inferni principem, mendacem amp;parricidamlt; Ac hodie omnes perfequutiones pugnas cómoueri,excitari Sc inferri à Papa, Sc ciuï fanguinarijslcelerumque minillris,res iplaloquitur.Iifdem authoribus omnes calami

Pugnat Beflia Pugnatautemhiccontraminifterium .amp;miniftrosChriftifophiftica,aftibus uelpra (ii propbetis, fticis,excommunicatione,fupplicijsq3amp; terroribus. Haymo: AdhibebitAntichriftus diuerfa genera tormentorû,inquit,amp;quos non poterit uincere,conabitur doftrina fu-perare.Dabit doua,promet uerbafuauia,adhibebit etiam falfamiracul3,amp;c. Cum auté

non piguerit Dominum noftrum illam federn appellate Beftiam, quare nos appellate muscathedram laniftam? Si Papa eft illa cruenta beftia, cut làlutaremus ilium pattem beatum?

, 2 nbsp;. phetis.Vincetjinquitjamp;occidet illos.Idem plane futurum dixit Dominus in Euange-

° nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘ io,Matth.to.amp;Ioan.t6.8iantcetiamD3nielincap.7amp;n.Diâafuntctiamfuperius in

roc libro quçdam de fanftis martyribus.Monct hæc tempeftiuè Dominus,ne fi uideri-

mus trucidari euangelicæ ueritatis præcones,de præconij ueritate dubitemus,aut à felicitate huius feculireligionis negotiûæftimemus. Quodtamenhoc feculo potifsimu fit.Dicunt cnim multiiSihoc eftet ueritatis præconium,ficut dicitur,non defereret cau fam fuam Deus ueracifsimus.iam uerd cum prædicatores opprimantur amp;nbsp;cxcindatur, cur non colligeremus.caufam ipforum eflefalfamjueram autem uiftorum?Cæterùm fi ita argumentari licet,Prophetæ,Chriftus Sc Apoftoli caufam fouerunt pefsimam. nam omnes propemodum abhoftibus fuis opprefsi,tandem etiam cçfifunt. Bona ergo fuit caufaîudæorum,pharifæorumamp;impiifsimorumhoftium uerbi Dei? Cum autem ueri tas inui(ftafit,quomodo uinceredicitur,ais, Antichrillus? Non uincet quidem fanis te ftimonijs, feripturis facris, autrationibus ualidis : fed ui,carcere,gladio,ignibus. Ideo enim perinterpretationem rnoxfequiruriEtoccidet illos.Itaque occidendo uidebitur uiäor.Sienimin monomachia Aeneas uicerit Turnum,‘!Scoccident, Aeneasfalutabi-tut uidor.ßc haäenus quidem uincit Antichrillus ; martyres ueró licet cædantur,corâ

Deo tarnen palmam accipiunt uiélorum: quiacauiraipforumiuftaeft,aculncit in eis ueritas.Vincuntaduerfarij multitudine, pompa, authoritate, potentia,fauore,opibus amp;nbsp;rebus fimilibusmos cauflç bonitate SCpræftantiajfulfragijs denique melioribus pro phetarum Scapoftolorum.

Habemus iam niodum pugnæ amp;nbsp;uiftoriæ.Pugnabit amp;uincetarmis earnalibus, uinceturarmis fpir'tualibus.Adiungituriam illis, quanta crudelitate ufurus fit contra prophetas.Id uero duabus exprimit fententijszEt corpora eorum iacebunt in plateis ci uitatis:Et corpora eorum non finent poni in monumenta.

Prior loquutio fignificat crudelitatcm extremam,cum fummo contemptu coniun* ftam.Vilifsimaenimquæq;proijciunturinplate3m,fed Seftercus platearum omnium conculcatur pedibus.Antichriftus ergofummaprophetas contumelia affiçiet, adeo ut omnes fibi in ipfos poteftatem efle credant,ajC uelut côculcaturi fint eos pedibus, amp;nbsp;ha bituripro excrementis amp;piacularib.hominib,quib.fublatis faluafutura fint omnia. Certè eft mos in quibufdam urbibus,ut cæforu corpora proijeiantur in plateas,quo his omnib.inambulare ,amp; currus luperipfaagitate aut ducere liceat, in terrorem aliorum: amp;nbsp;ad fignificandu, fcelcftifsimos efle cæfos illos,amp; non nifi ob maxima facinora truci-datos.Huc pertinet,quod Antichriftus per brachium leculare miniftros ecclefiæ, alios quidem palam in urbibus affigit patibulis, alios catena palö alFixos lento igne uftulat, ' tandem enccat,amp;adpaluni horribiliter fufpenfos omnib. in terrorem exhiber fpeetó* dos.Quid quod cofdem ultimo indignos iudicat honore?Sepultura,ultimus eft qui ho mini impeditur honor.fed non finer ifte corpora fidelium fepeliri.Sic fortafsis ejçponit, quod priusdixerat,Corpora eorum iacebunt in plateis. Hodie non tantum negatutfe pultura.fupplicioarfedis propter Euangelium, fedfçuitur etiam pafsim in mortuoru corpora,qui uiuentes Papiftica nolucrunt reciperc facramenta.Etenim excefsit aliquis c uiuis, necinaurcm fufurrauit facrifico confefsionario omnia fua peccata,nec ab eodé abfolutionem petijt,neq; uiaticumrecepit,aut paflus eft fe extrema unftione regenera riflicet migrauerit in uera fide,quia tarnen pStificia ilia non ufurpaliit, arqj adeo Ponti fici fupplex fadus non cft,negatur ei fepultura fidelium, relegaturque ad Cynofarges. Res ipfa hodie loquitur. Conabuntur prærereaiftihacrationeomnempiorûabolere memoriam. nam monumenta excitanturadretinendamhoneftam mortuoru memo-riam.Sed in æternamemoria erit iuftus,amp;c.Er illi quidem putant feagere catholicifsi-mèdedDominuslefushieinterpretaturopusillorum, amp;dicit eflecrudelitatem extre mam.Quid ergo fentias de illis,qui odio ueræ religionis cæcati, luporum amp;nbsp;coruorum inftarinuolantin martyrum corpora mortuorum, amp;nbsp;ilia difccrpunt,amp;modisindignis uexant?-

Crudclis aucem,amp; atrox ilia truculentia,durabit per dies tres ac dimidium.Id quod Dies tres cltin omnes interprétés exponuntpro tempore breui,certo quidem,fed tarnenincerto: ficu dimidto, ti fuperius dixide menfibus amp;annis.Ideo arbitror,hoc momentum temporis ad confo lationem efle allatum. Nos qnoque dicimus, Es vigt;dret ein vefper vnd ein non, Jeern, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vi»

oder vicrtbdlben tag jetlmn, fo xvirts befjer -werden, oder ein end haben, Dat enim Dominus in-teruall^affliftiSjUt refpirent;amp; abbreuiat dies funeftos,quo limus ferendo.Si itaque in grauicotumeliaamp;perfequutioneAntichriftianaimmanijtératafueritpaticntianoftra, cogitemuSjDcum Dominum noftrum omnes dies calamitatis noftrç in numerato tenç re:amp; hos quiderp abbreuiaJfejad confolationem infirmorum.

Cæterùmlocum ipfum,in quo hæc contra prophetas maxime exercenda fit crudeli ^ocus indicd^ tas,difertcexprimit,amp;uelutidigitodemonftrat,Ciuitatcmutiq; magnam.Eftautem nbiocci~ ciuitasDei,efiamp;sciuitasdiaboli: eftciuitas Abdisinnoxij.eft Seciuitas Cainiparrici- dendißnt pro dæ;eftecclefiacatholicafanaorum,eftamp;fynagoga Antichriftianorum. Patent hæciui pbette. tates per totummundum,amp;nullis includunturmœnijsardis: ciuitatem hanc,ditio-nem, dominium, regnumaut imperium aut focietatem impiorum appellatepoteras. Ergo ubicunqueAntichriftu^ uel papa Romanus iurifditionem habet,atq;adeó in ipfa «cclefia Romana,per omnes genres amp;nbsp;populos,fient contra martyres hæc quæ audiui-nius.Significantiofibus enim notis ciuitatem illam diftinguens ; Corpora,inquit, eo

rum iacebunt in plateis ciuitatis magnæ.Et per expofitionem fubiüngit;QuaE uocatuC fpiritualiter Sodoma amp;nbsp;Aegyptus.Item; Vbi Sc Dominus nofter crucihxus ell.Et iteruj Et uidebuntdepopulis amp;nbsp;tribubus amp;Iinguis amp;gétibus,amp;c. ergo per ciuiratcmiftam non intellexit arftam aliquam,aut etiam amplam mœnijs inclufam ; fed patet illa urbs per orbem in quo habitant genres,tribus,populi,amp;c.Sodoma amp;nbsp;Aegyptus longifsimè àfeinuiccmdiftant,necullispolTuntconiungi mœnijs.Crucifixusquidemeft Dominus nofterin urbe Hierofolymorum, quæ amp;nbsp;ipfaappelJatur aprophetis Sodoma amp;nbsp;Gomorrha;fed crucifigitur quotidie in mebris fuis per orbem.Eft autemeademciuitas ßifocietas omnium impiorumpcr totum orbem,ficuti amp;nbsp;piorum unü eft corpus.Te-ncamus ergo,ciuitatem il]am,in cuius plateis iacent corpora prophetarum,elfe ciuitatc SpiritutiUter Caini,amp;ecclefiam Romanam fparfam per orbem.Aegyptus Öc Sodoma appeUatur illa» fed fpiritualiter.Vbi uidemus uocabulum wwtZiMÂT/wwf fpiritualiter, uiurpari profenlu alienoàlitera. Alioqui nihilfpirituseft, uelin Sodoma,uel Aegypto:funtenim caro , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;prorfus.fenfu ergo parabolico amp;nbsp;per comparationédiciturhæcciuitas Sodoma amp;Ac-

fuerit,claret ex ij).cap.Genefis,amp; ex Ezech.cap.ré. Peccata eius ■ alccnderuntincœlum. Atqualisfit hodie,amp; diuiam fueritRomana ecclefia,ignorât nemo,ni(î qui nefeire uuIt.Expofuit amp;nbsp;apoftolus ad Romanos «.Aegyptus ucrö filios Del fua fpoliauit libcrtate,opprefsit feruitute fœda,atqj prohibuit à uero cultu numi-nis.Ita ScRomanaecclefia,Chriftiecclefiam fpoliauit partaper Chriftumlibertate: in-uoluitferuituti fœdæ,utferuiatinlutotraditionum humanarum. Prohiber praetereâ VbicrucifîxM ^^rib.omnino omnibus,neredeundo ad Euangelium,ucrè Deum colat. Erquidé cru-Dominui no nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft Dominus nofter lefus Chriftus in monte Caluariæ,ad urbem Hierofolymo

rumJedarticuIifidei noftrihocexplicantes,dicunt,pafrum illufubPontio Pilato. Erac hic procos.Romanus.Côftat ergo,Chriftum paflum elle fub imperio Romano.In eodé imperiojamp;fubeiufdem iudicio,cæfi funtapoftoli amp;nbsp;martyres ueteres.Sub imperio no uæRomæcadunt hodiepropheræ ferro Scigni.Sed amp;populi,tribus, linguæ amp;nbsp;genres huic imperio,iam Ecclefia dié1:o,parent,fic ut ubique prædicatores, uolente fie beftia» ducantur,amp;:crudelibus interficiantur fupplici/s,fpeiftantibusnationibus,gentibus6C populis.

Gitudentintpif nbsp;nbsp;Aderudelitatem augendamac proprijfsimè fignificandamniudpertinetinprimî»,’

fupercalamita quodterreniilli homines (ecclefiam inhifeeterrisprorfus carnalem obtinentes) gau tifif« piorum. debuntamp;lætabunturfupercalamitatib.amp;fupplicijsprophetarû.Hocipfumipfequo-que Dominus prædixit apud loannem in cap.iô.Amen amen dico uobis , plorabitis SC lamentabimini uos,mundus autem gaudebir,amp;c.Sed amp;c mimera mittent,inquit,amp; if-teras gratulatorias.Hoc fadum eifern concilio Conftantien.concremato loanne Huf-fo amp;nbsp;Hieronymo Pragenfi.teftes funt hiftoriæ. Audiuimus hodie,poft Angliârclapfam ad federn,amp; cômotâgrauifsimâin membra Chrifti perfequutioné,quantagaudia amp;trlt; pudia^quantos deniq; triumphos ubiq;omnes egerint Papiftæ.Quoties comburûtuC miniftri aut fideles,illi ipfi fefta mox agût amp;nbsp;couiuantur in dulci iubilo,côcinentes,Te Deûlaudamus.Volirâtultrbcitroqjliterç gratulatoriç.Alicubi j)cefsionibus inftrudis fibi de miferia fideliû gratulâtur.At uidet hçc Dns,qui eadé in prçfenti futura prçdixit« Gaudent fe o- Caulfa autem huius eximij gaiidij nulla eft alia, quàm quod prophetæ illi crucia-nerc leuatos. runt terram inhabitantes. Terram enimamantes,Seterrenaappetentes , offenduntuC ' nbsp;nbsp;maxime libera ueritatis prædicatione, quâ cane peius amp;nbsp;angue oderut.Honorcs enim,

opes amp;nbsp;uoluptates uel afrequi,uel alfequutas retinere exoptat: at has fibi per prædica-rionem uel cocuti uel eripi miferè metuut.nihil ergo potiusCupiunt, quàm 1 iberari ab iftis clamatorib.eosqjè medio tolli protinus.Ita enim putant fe tutos futuros,amp; fuis fa tuto fruituros uoIuptatib.Eodem affeftu amp;nbsp;confilio in eSuiuio Herodis, no regnum pctebatur,aut ingens uis aurijied caput Ioannis Baptiftæ. Hodie capita aliquot mini-ftrorum ecclefiæ mallent Pótifices,quàm aliquot aureorum millia. Quinimó appellâ-tur miniftri ecclefiarum,peftes,turbatores,ftentorcs,acirwurij in Deum,in fanftoseius* amp;in omnes |iomines.Ergo iftoleuari onereuotis exoptant omnibus-Dominus lefus condonet illis hoc peccatum.

I ISf A P xO C A L Y P s I M, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;147

Conatui ^nt'ichrißiin extirpandiipradtcatorihas ejje uanos',quanta (intfutur a pradicatorum prcemia, amp;nbsp;de ptena imfwrum.

T poft dies tres Öó dimidium,ipiritus uitæ à Deo intrauit in eos. Et audierunt uocem magnam de ccclo, dicentem ipiis: Aftendite huc.Et afcenderunt in coelum in nube, 8c uideruntillos inimici eorum. Et in illahora falt;ftus eft ter^ ræmotus magnus: amp;nbsp;décima pars ciuitatis cecidit: occifa ftintin terræmotu nomina hominurrï feptem millia: 8c reliqui territi funt, amp;nbsp;dederunt oloriam Deo coeli»

Dixit haftenus de Antichrifti Scimpiorumpoftfcniifeculi impï/s gaudijs actripu- G4«dwn«öio* dijsjex cædefanftorum Dei prophetarum conceptis.Exiftimabuntilli, fe regnaturos non forc inæternuminfuisilJiserroribuSjfuperftitionibus amp;uoluptatibus: cæde putabunt fe prædicationem EuangelijipGsingratifsimam confopiuiffe.Verùmconfequenteroftc- -dit Dominus,uanilsimam efle ipforum IpeirijConatus plané irritosj amp;nbsp;gaudia momen-tanea.’imó conuertenda moxin mcerores amp;caIamitates.Etenim principió demonftrat, prophetiamfiueprædicationempcrhouos prophetas à Deo reparandam fore, idque maximo cum dolore amp;c terrore Antichriftianorum, qui nihil tale expeäarunt. Deinde oftendit,prædicatoribusopprcfsisinhoc feculo,affeaisque contumelia maxima, in« gentia præparata amp;nbsp;concedenda eflepræmia. Poftremo fignificat, impios non integra fruiturosuoluptate,fedDeum interturbaturumipforumgaudia, etiamin hilce terris çalamitatesipfisinferendo.Quanqùamitademûinhocfeculo fupplicia incipiat irro-gare,inaliofeculocumulatius3ufturus pœnasfempiternas. Hæcautem omnia nulla indigebuntoperofaexpofitione,fi modo diligenter obferuauerimus,quæ aliquot fecu lis fada fint, amp;nbsp;quæ fiant etiam hodie. Pertinent autem omnia hæc ad confolationem fandorum.

Principió reftitutam iri liberam uerbi Domini contra Antichrlftum,qui fibi uideba Reßituetur tur uiciirc,amp;prçdicationem opprefsifle,prophetiam,hifceuerbisannûciat:Etpoftdies fubinde pro-trcsamp;dimidium,fpiritusuitæàDeo intrauit ineos.Significat illo dierum numero, phetitt,qu£ex quod amp;c fuperius dixi,breue temporis fpacium.quafi dicat.Non diu lalfis amp;: fanguino- tinâduideb^-^ lentis frucnturgaudijs.Deus enim alios excitabitin demortuorumlocum prophetas. Loquitur ante perindc, ac fi Deus illos ipfos prophetas, quos Antichriftus rrucidauit, fit excitaturus,amp; in proprijs fuis corporibus iterum obiedurus impijs. Cæterùm exci-tabuntur quidem illi corporibus fuis in extremo illo diemunc uero in quiefeentium lo cum fubibuntalij prædicatores,quibus Deus fuum ilium fpiritum,quem occifis dede-rat,cÔmunicabit.Huncideofpiritum uitæ appellat, quod propter eandem dodrinam cæfi uelu ti rcuixifle uideantur.Certè propter nmilitudinem dodrinæ amp;nbsp;fpiritus uide-batur in Chrifto reuixilfe loannes Baptifta,Helias,amp;propheta Ieremias,ficut legitur a-pud M3tth.cap.t4 amp;nbsp;id. Ac difertc dicitur,fpiritus illeprofedus non quidem à Diabo -lo,autab hominibus ( ficuti hodieferèdicituràmultis) fedàDeo.Hicenimfpiritufuo ( qui unus modô eft ) miniftros fuos infpirat, amp;nbsp;uerbo fuo eofdem dirigit, ut pofteri prioribus omnino amp;nbsp;per omnia refpondeant in dogmatibus,amp; in leuera uiciorum ob-iurgationc,amp;c.Sequitur enim effedus uitalis illius fpiritus, Et fteterunt fuperpedes fuosnd eft,reuixerunt rurfus .Proftrata amp;nbsp;attrita uidebatur dodrina ipforum,fed confti titrurfus in pedes,amp;curritexpeditifsimèfermoDei.Dicimus Germanicèdereftitutis, ^riUtfidervff-die fuß kommen. Ad effedum explicandum pertinet Scillud, quod Anti-chriftiani uidentes incæfori.'m locum alios fubire prædicatores: pauore confternati, quo fe uertant -gnorant.Obiteritaquc fignificaturjelicem fore curfum uerbi, amp;nbsp;quern n a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ifti

»4I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;HENRICI B y L L r N G E R J

iftïomnîno nonpofsint impedire, utcunqucfæuiant amp;nbsp;trucident. Hæc omniaieftiu» intelligunturexhiftorijs proximorum feculorum,amp;cxiis quæ hodie adhuc fiunt. Ec lit omifsis ucttiftis, nuperaperftringamus : uidebantur fibi uicifle Romani præfules in-concilro Côllanticn.cum cxuisilTcnt loan.Huflum ScHieronymfi Pragenfemded brc-ui poft tempore multi in Bohemia,amp; in alLjs nationibus exorti funt,uiri pij amp;nbsp;dofti, iiï quibtiscæfiilli uidebanturrefumpfilTefpiritum. In Italia docuit magna cfi laude Laurentius Valla,Hieronymus Sauanarola, amp;c.in Germaniadocueruntpdures uiripij.ut ficin Gallia, Anglia, Scalij.s nationibus. Ante trigintaannoslucem mundo per Dei gra-tiam intuleriit M.iradula,Reucbliaus,Eral'mus,Lutherus,Zuinglius, Oecolampadiusgt; quot;nbsp;Philippus Melâthon,amp;innumerialij,inquib.fpiritusuitæprocuiufq;moduro-famp;exe-rens,fcrip£urasil-luftrauit, Romanam^;nequitiâretcxit,amp;fceleraomnisGrdinis,clerr maxirHe,exagitauit.Horrent ab hoclpiritu Romancnfes,.amp;apud Cæf. atq; Reges que-relis 8c accufationibus omnia repleut, fimulomncs nos femel unàcum libris noftris perdendos Scconcremandos clamant. Virtus autcmDei nihilominus facit ftarepropbc tasinfuispedibusjamp;currereprædicationemipforum: utcunque infaniantifti.ac præ-, dicatamquot; Dei ueritatem perfequantur per totum terrarum orbem. Deo fit laus St .,1.. nbsp;nbsp;nbsp;». i.tjix gloria.

lngfnt/4 pip In hac confolatione mifcenir 8c præmia parata fidelibus miniftris, quos Antichriftia ni trucidantes excommunicant prius,ut ceu uiniftos,Sc ætcrnis fupplicijs torquciidos tranimittant,8c ueluti mancipentdæmonibus.Ac uifi funthaûenus omnesprædicato-res,qui Romanam oppugnarunrecclefiam,amp;hoc nomine pœnas dederunt Pontifici,, corpore pariter amp;nbsp;anima perirc:corporibus inquam igni abfumptis;animabus uerb prç cipitatis in tartara.Na ueluti hçretici,Dei 8c ecclefiç hoftcs,adeoq; ueluti humani gene ris peftes,damnati,atque è uiuis jiiblati funt. Contra uero in præfenti prouGciat Domi nus, 8c declarat,æterna præmia illis elTe parata. Animæ enira folutæ à corporibus, reâà transferunturad cœlos;corporaautemin ultimo cxcitataiudicio, Scipfaafcenduntiu cœlum,ut ibi cum Chrifto æternùm lætentiir. Cætcrùm quo plus authoritatis 8c fidei apud omncsinuenirethæc diuina æterni 8cinæftimabilispræmiipromifsio,non fim-plicitcr earn proponit Dominus,fed pulcherrimè inftruéfamatque exornatam. Prçmic tir enim,uocem delatam elTead propnetas, 8c quidem cœlitùs: præterea magnam. Magnus eft cnim patriarcharum,Prophetarum Sc Apoftolorum cum ipfo Dei nlio confen 1115,111 certifsimum dogma.quo indubitate tenemus, cos qui ob confefsionem Chrifti cæduntur,anima Sc corpore feruari.Et allata eft ilia doftrina cœlitùs,ut nullus fit locus dubitationircliquus. Teftimoniain fcripturis funt 8cilluftria 8cplurima,ut Ifaiæ 16. Daniells ti.Matt.io 8c 16.I0an.14..Sc multa alia.Qiiid quod in præfenti defcrtur cœlitùs expreftiim huius rei reftimonlum?Sonat enim uox è cœlis fupcr affliftos tyrânide An-Afceitdite hue. tichrifti; Afcendite hue.Id perinde eft ac fi dixiffet,Cerno plane nullum uobis per Anti chriftianorum improbicatem atrociratéque in terris locum efte reliquum. Exagitanril li uosceu peftcs,amp;terraindignosiageergo concediread me,in ipfamcœliregiam, quo 8c ipfe poft crucem 8c probrofam morte afeendi. In Euangelio legimus iudicem didtu-rum pijs, Venire benedidi partis mei,See.

Afeenderuntin Porrônequishæcexiftimaretinania cfTe uerba,fubiungit Dominus per Ioannc,Et nubeadealos- afeenderuntin cœlum: non quod iam fada fit refurredio, fed propter iudubitatam rei certitudinem,de re futura tanquam præterita loquituricuius generi s loquutiones plu rimæubiqueinprophetis occürrunt. Afeenditolim in cœlum corpore 8c anima He-Iias,ficuti legitur 4. Regum a.cap. Eo miraculo oftendit turn quoque,qualenam præ-mium parauerit Dominus fidelibus uerbi diuini prædicatoribus. Neque aliud in præ-fentiarumrepetitur. AdditjillosafcendilTein nube. Nam Chriftum, caput noftrum, lufccpit nubes ab oculis difcipulorum:8c nos in nube obuia rapiemur Domino in aëra, fleuri commémorât feriptura Ador.i.8c i.Theflal.4. cap. Quanquam ergo prædicato-res, 8c credentes prædicatoribus, excommunicentur ab j^ntithrifto, 8c per lupplicia publica 8c probrofa tranfmitti uideanrur cacodæmonibus ; Chriftus tamenalfertosà

Hisadiungit aliud qiioque;Etuiderunt illos inimicieorum.Videruntinquam hör- Vi^eruHt illot ribili cum terrore.Dum enim illos,quos ipfi pro Dei hoftibus condemnarunt, uidcbut inintict eorum» ceu ueros amp;nbsp;honorâtes Deiamicos uerfäri in gloria; inde colligent, fc incacodæmonû deputandosconfortium .Legedehac recopiofum commentarium Sapien.cap. 3 amp;nbsp;y.

Tametfi ergo prædicatores Euangelijinpræfenti feculoiudiçcntur,uideantur^j Scap-pareant coràm hoc mundo ceu damnatirin illa tarnen die,in qua omnes congregabun-tuf homines,quotqiiot unquam fuerunt, nunc runt,aut futuri erunt,omnibus manifc ftum fietjiftos efleamicos Deipræclarifs.amp;caufàmipforum effeoptimam. His autcm uultDominus fe confolari afflidos,damnatos, fpretos ÔC conculcatos propter præco-nium uerbi Dei.Hifce parat animos fideliumjne frangantur probris,contumelijs Sc op--prefsionibus Antichriftianorum.

Poftremo 1'ubiungit Dominus etiamnonnuUadecalamitatibus Antichriftianorum» quibus iuftus Dominus incipiat eos punire, gaudia ipforum impia interturbare, ut tandem in alio feculo,punquam finiendai/fdem infligat tormenta.In illa hora,inquit, eo haud dubie tempore quo afflixerint prophetas,fiet terræmotus magnus, amp;nbsp;decidet décimaurbis pars.Non aliam hicciuitateminteiligimus,quam Sodomiticamilläm,amp; Aegyptiam;dequafuperius diximus. Decimamautem partem,magnaminterpreta-mur,ita tarnen ut maior pars in erroremaneat:ficuti amp;nbsp;Petrus futurum prædixit 2.Pec. x-ßcipfc quoque Dominus Matthi7. Duo autem uidetur commemorate mala,quæ illis impcndcant,calamitates Scdefediones.Namipfeloannesexpofitionem fubiunge-te uidetur,ac dicere.Et occifa funt in terrocmotu nomina hominum leptem n^ilia.Et rc liqui territi funt,amp; dederunt gloriam Deo cœli.

Proinde terræmotu arbitrer ingentes fignificari commutationes, feditiones, bella, cædesacftrages.Dixitautem Nominahominum,idiomate Hebraico,pro numéro ho-minum.Et 7000 certum numerum pofuit pro incerto: ficuti cum dicitur Heliæ, Reli-qui mihi adhuc 7000 uirorum,qui non incuruarût genua lua Baal.Significat enim ma-gnam copiam.Pari modo hic quoque fignificat,cædi bus amp;nbsp;uari/s uel omnigenis cala-mitatibusnon paucos Antichriftianosèmedio tollendes.Rurlusfignificatdecimam orbis p3rtem,id eft Romanç ecclefiæ afteclas amp;nbsp;cultorcs non paucos à Romana defedu ros ecclefia,territos uerbi Dei prædicatione,amp;plagis ineufsis hoftibus uerbi Dei.Sic au nbsp;nbsp;nbsp;.

tcmdeficient,ut omnem Deo cœli gloriam daturi fint. Hadenus dementati Romanis nugis Se fophifticis dogmatibus, non plané Deo uero,conditori cœli amp;nbsp;terræ,amp; habita tori datoriq;cœlorum,omnemtribuerunt gloriam,dum creaturis amp;nbsp;nugis hominum înnixi,plus tribuerunt erroribus quàm ueritatirôc gloriam, quam foli Deo dcbucrunt, «tiamdiuis communicarunt, Scoperibus manuum noftrarum : nuncueroeuangelica prædicationcinftituti, àfoloDeopendebunt, Schuic per Chriftumomnemtribuent gloriam.

Quod fi his adhibeas hiftorias non uetcrcs (cur enim prolixa commemoratione uog tnoleftarem ) fed nuperas,amp; ferè intra too annos fadas,mirificam his lucem infundes. Dodoribus Bohemorum concrcmatis Conftantiæ, mira mox fequuta eft popujorum commotio,Bohemis graui bello Romanenfes infeftantibus.Defcripfit bellum ipfe Aeneas Syluius.Cæfafuntillo bello multa hominum millia,amp;uaftatafuntlocaplurima. Defeccruntpræterea à Romana fedeinnumeripropc homines. Noftramemoria,cum inftigatrice Roma grauis eftet in fideles commota perfequtitio,amp; aliquot millia fideliû occila,prçter omnium expedationemRomacaptaeft,dumnumeraretur annusDomi nomilçdbti» ni Iy 27:amp;ita afflidaatquedirepta,ut eacalamitas cum ueteribus amp;nbsp;maximis illis con ferripofsit.Necdumcefl'antinçerfefc belligcrare principes, ac fe mutuis atterere ftra-gibus,qui nunquam ferè ceflant fidelium cruorem effundere.Gaudemus auté amp;nbsp;exula

tamus, quod ingens numerus uelhodie déficit à Romanaillafede,Deoque per Chriftum omnem gloriam tribuit. Huic fit gloria Si imperium »in fecula fcculorum: Amen.

Septtmui angelus inßat tulamt canunt^finiores encomium. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c '

Æ■^ècundumab^^t,8lt;:ecccuæ tertnim ueniet citó. Etlê/ angelus tuba cccinic,amp;: fadæ funt uoees magnae coelOjdicentes: Faóla funtrégna huiusmuFidi Domini noftn',amp; Chrifti etus: ÓC regnabitin fecuh feculorum, men. Et uigintiquatuor feniorcs,qui in conipeclu Dei fcdent in fedi/ bus fuis, cecideruntin facies fuas, amp;: adorauerunt Deum, dicentes: Gratias tibi agimus Domine Deus omnipotens, qui es, amp;nbsp;qui eras^, Sc qui uenturus cs:quia accepifti potentiam tuam magnâ,amp;: regnailir

Septem tubis angelicis non modô fata annunciantur eccleiiæ, fed amp;nbsp;excitantar pi| omnesad uigilias amp;nbsp;bellagerendalpiritualia.

TfidUic. nbsp;nbsp;nbsp;Poftremis aût tubis,utpotcpericuJoGfsimis tribus,adiunfta funt tria uæ,fignificaiï'

ria,quôdamp;in fine 8.cap. diximusjftis temporibus ingruituras omnis generis mole* ftias ac affliäiones grauifsimas, unde homines in altilsimas demergantur anxietates. Et primum quidem à fecundo amp;nbsp;tertio interftinxit uerbis huiufmodi;Væ unum abijt, ecce ueniunt adhuc duo uæ poft hæc.Quod quidem loquutionis genus non abrum pitresjfed ordinat fermonem. Nam Papifticum uæ non dcf)q,ubi ingruit Turcicû, fed fi mul afflixit eccIefias.Datur ergo loquutio ordini.Ita nunc tertium uæ diftinguit à fc-cundo:fignificans quidem.in mundo duraturum Mahumetifmum adiudicium ufque: fedintercanonnegatjpapifmumquoqjtantifper duraturu,dequo hadenus per cap.ii. plurima (abfolutis rebus Mahumedicis in cap.p. ) difteruit. Proindc fenfus ucrborû Apoftolihiceflcuidetur: Audiftisde primo amp;nbsp;fecundo uæ, auditeporrb etiam dcuæ tertio amp;nbsp;ultimo.

Obferuandumautem (quodadconfolationempiorumin primis facit) fignifican* ter diccre Apoftolum, uæ primum amp;nbsp;uæ fecundum abijfle.Ita enim fignificat,tyranni-desiftas maximas fincm habituras, atq^adeo Deum ipfis præfcripfifte terminos, quos niinimè tranfilire pofsint.Gaudcamus ergo,nos elfe curæ Dco,qui non négliger, neq; plura quàm conueniat impijs concéder.

Tertiu hlt;c h£' nbsp;nbsp;Tertium uæ no in pijs,fed impijs hærebit,cum extremo opprefsi iudicio,præter ex-

ret in impijs^ peiftarionemabibutunàcumfuocapitediabolo,ad fupplicia fempiterna.Nullalingua çrucnietcità, quantumuisdifertaexplicauerithuiustertijuæ dolores infandos. Vndeamp; Daniel »2. cap.dixifle legitur,Eritquc tempus difficile,quale non fuit ab origine populorû. Quan do autem hoc uæ futurum fit,non exprimitur, neque definitur, ficuti ncc iudicij dies: quæ folipatri eft cognita,amp;ideo ànobiscuriofius non inueftiganda. Satis illud nobis ut,citó uenturum.DiciteniminEuangelioDominus,fe propter cleftos abbreuiatu-rum difficiliaillatempora.Etiterum:His fieri incipientibus,fufpiciteamp;attollite capita ueftra,quoniam appropinquat redemptio ueftra. At ifta non nunc fieri incipiut,fed dudum compléta funr.unde fieri non potcft,quinin propinquo fitnoftra redemptio. Ceffent ergo curæ amp;nbsp;folicitudines,quibus multi fe excruciant,nimium differreDcum, nimium concedereimpijs,nimium torqueripios, amp;deferi propemodum,nctlum ne-gligi. Veritas enim dicit:Et ecce uæ tertium ueniet ci to,nimirû mature, bald nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;richter

iyt^vic « fcôrt.Nam cap.to.iurifiurandi facramento adfirmauit fe uentiirum in iudicium^ iam quodipfum temporis articulum amp;nbsp;opportunitatem attinet, tribue gloriamDeo, amp;agnofceipfum in uicib. temporum amp;reb.ac’creaturis omnib.uti exquifitifsimaop-portunitate.Quando itaq; in fymbolo confireris,Credo usntui û Dominû à dextera pa trisjiudicaturûuiuos amp;mortuos;fatêrcfimul,illfi opportunifsimè uenrurû: amp;ficutab exordio mundi nunquâ fuos deferuit aut neglcxic cuitores,ita in fine feculiminime ne glefturum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Se-

ƒ 1SBquîtfircnîm,cjuodexponatpræcedentia;Etfeptimus angelus tubacecinit. Nam SrptimiK ange •îiicannunciatadefleiamiudicem,excitât exmortuispios^cimpios:pio8adgaudia,ini /«« feptimâ tu pios ad tormcnta fempiterna.Noua hæc prælia efunt,fedimpi;s iiifaufta amp;nbsp;calamitofa bdm inflat, prorfus. Detubaangelihuius,legisetiaminEuangelioapudMatth.incap.24..amp;apud Apoftolum cap. 4.priorisadThelTal.Subiungeret modo totumipfius extremi iudicij -modumamp;procelTum : fed différée in caput ufquetp amp;cio. Interea commemorabitex ’profeffo fathanæ contra ecclefiam furores,8c quomodo ufurpet fua ilia organa egregia •Uetus amp;nbsp;nouum Romanû imperium,ad patrandas cædes amp;c ecclelîam propemodû ex-cindendam: qua in re tarnen impi; grauifsimis etiam in hocfeculo afficiendi fint fuppli cijs.Nunc omifsis illis,uel referuatis potius in fuum locum,célébrât gratulationes,iubi ilosamp;epiniciafandorum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\

• Vifa efthaftenus in mundo intolerabilisimpiorpm,amp; Antichriftîanorûînprimis, ;infolentia:opprefferuntpios,iaôlarunt uiûorias, felîcitatem fuam plenis prædicarunt ittfolens, huccis:amp; ut cap.huius lib.j8.audiemus,dixit beftiailla,Scdeo regina,amp; uidua nô fum, nec ullum unquamuideboluftum.Audiunturenim uocesàRoma:Noftrafuntimpe-•riaomnia.Notafunt quæ in hac caufa uulgauit fingularis Pontificiæ maieftatis defen-for Auguft.Steuchus Italus,contra Laur.Vallam, pro Donatione Conftantini. Audiun xurquotidie Papiftarum tripudia de Romanæfedisaeterna permauencia,uiftorijs,amp; opprefsione prædicationis Euangelicæ, quodt^ue pocentiam fuam extenderit per or-bem,amp;c.Atindieilla (cum feilicet Dominus noftericfus Chriftus aboleuerit omnem potcftatê,principatum 8cuirrutem,fubieceritquepedib.fuis omnes hoftes fuos, iuxta feripturas Pfal.tjo.8c 1. Corinth. »5.) audientur uicifsim uocesouantium 8ciubilantiu lt;nbsp;.epiniciatjueueraamp;æterna canentiumin cœlo. Namangeli 8cfanfticoncinent: unde maiores crunt uoces èc durabiliofes, quàm fuerint hoftium Chrifti) uix momen-caneæ.

lametiamcommemoratepinicion,feucafmenîlluduiftorialeamp;iubilunl gratula- E^iidmonfeni^ torium:Falt;ftafuntregnahuius mûdiDomininoftriScChriftieius, 8cregnabitinfecu orum. U feculorum, Amen.Duo prædicat,omnia(regna fada elfe partis 8c filÿ : è huncregna- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;

turum in fecula feculorum. Prius etiam fuerunt régna omnia Domini noftri lefu Chri-fti;fed illud non ita dilucidè apparuit omnibus,cum idipfum fibi ufurparet eriam Pon tifexjillosqj qui Chrifti nomen unicè celebrabant,opprimeret.Porro in die illaappate-bituerè,8c omni quidemcarni, omnia régna femper fuiffe,8cadhuc manere uniusSfi æterni Dei. Vincit ergo Chriftus, uincit ueritas,uincit Euangelium, uincit ecclefia;ui-di ducentur ad tartara,Mahumed cum fuis,8cPont.Rom.ctim fuis. Additür,regnatu-tum Chriftum in fecula feculorum.Regnauit quidem Antichriftus, exultarunt 8c im-..pij in hoc feculo,fed breuifsimo teporemunc uero pi) cum Chrifto regnabunt fine fine in feculafeculorum.Nec diuellit hicregnlim patris amp;nbsp;filij, fed commune effe oftendit, dumdicitfadaefferegna;ideft,dcclaratum eft palam,omniaregna effe Dei patris 8c filij eius,8c hunc regnaturum cum eledis fuis in feculafeculorum.lta uides, non ad lite-ram exponendum effe locum Apoftoli i.Corinth.iy.fcriptum de eo quod filius fit fubi) dendus,8cregnum patri traditurus.Etenim regnum,ecclefiam utiq; tradefid eft,addu cet 8c ftatuet patri,ac in membris fubijeieturpatri,cum quo interim ipfe regnabit in fc cula.Subiungitur affirmatiuum uocabulum, Amen,ne quis uel tantillum de his cale-ftibus addubitet myfterijs.Copiofius uero confequentibus exponit,quç'namuoces il-læ in cœlo fint editæ,dum narrationem attexitdei4. fenioribus,8cijs quibus célébra rint Deunt.

‘ Obferuandushicmihiuideturhuiuslibriordopulcherrimus 8c couenientifsimus. Ab initio huius uifionis induxit eofdem feniores, fuo nos exemplo, 8c fuis hymnis do centes, quid faciamus.’eofde ergo 8c in fine huius uifionis adducit iterfi, nt rurfus eorn fadis 8c didis crudiamur,no tantum de iudicio illo extremo,quale fit futurum,æquifgt; fimû,adcoq; quód omnia eii« indicia fint iuftifsima ( id quod tota cótendit uifio ) fed 8c intelligamus,quid nos deceat,8c qd agamus:Deu utiq; adoremus,illi nos totos fubi) ciamusifirmiterqj teneamus,8cindicium certb futurft,8c hoc futuru loge iuftifsimum.

r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n 4 Hym-

Euchari^licii nbsp;nbsp;KymnitsutTpfecatiOjaut oratio, quam Deo ofFerunt,generis eft demonftratiuî.'lïft

cratio. enim epinicioh feuchariftia gratülatoria. Ità enitn Deo gratiasagunt, utinterim amp;nbsp;Deum magnifiée '«‘elebrent, amp;nbsp;libi acpijs omnib. grarulentur de faiute. Nam agut Dep gratiaspro falufè:prædicantitém eius iuftitiam amp;nbsp;ueritatem, quam in hoc fuopræftet ludicio,bonis bona,malis mala retribucns» Siciit ergo illi ex cachedris alTurgunt fuis, amp;nbsp;coram Deo omnipotente procumbunnita nos quoque nunc amp;i. femper facere debfi-mus. De quo require plura excap.4..Difce autem humilitatem,amp;folum Deam eflea-dorandum,foliquepreces omnes fiueinuocationes,ftue gratiarumaûiones olFerendas: id quod modis omnibus répugnât doûrinæPapifticæ.

Crattdrum nbsp;nbsp;Videraus iam ipfam eucharirtiam fanftorum,quanon meliorirtueniripoterit. Gra-

aJho. tiasagunt Deo. Agamus ergo amp;nbsp;nos eidem gratias.Simulilium prædicant,dum Dornî num,amp;Deum,amp;omnipotentem appellantrfedamp;maiertatem eiuscelebrant, cum di-cunt:Qui es, amp;nbsp;qui eras,amp; qui uehfürus es.Alludunt ad uerba Deiolim ad Molen did* Exodi 3. Diuérfis temporibirs adumbratur æternitas Dei. Sed de co loquutionis gene-. . redixicopiofiuscap.«. '' ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Chrtslimn tU' Nunc ucrófubijciunt,curaganrgratias:Quiaaccepifti potcntiatuammagnam,amp;re-diaodccipit gnafti.Nunquam quidem depofuitpotentiam fualn Deus,ut opus fitillamreciplt;re:ua potentidc!' riimcum earn noncxerit,amp;impijspermultapcrmittit,ut ipfipotentiafuaperfringant, re^nunt' amp;nbsp;contra uerbum Dei præualeanr,pofuifleiiidctur.Iam ergo cum opprimit impies,ßC euehitpiosiudeXjamp;aflerit ucriratem,'mendaciumdiflbluit,uerèdicituraccepilfcfuaTn potentiammagnam. Similiter dititur nuncregnare,nonquod antea non regnariried quia in medio noftium regnauit Dominus,ita ut aliquando obfeurum aut dubium fuc ritjChriftiisne regnet an Antichriftus;adeoque hicfuperiorfit,oppreirusChriftus: nûc cum omnem fregit.aduerfariam poteftatem Chriftusjuerifsime regnaredicitur. Com-modum autem admonet Eraf.in fuis Annotationibus in nouum Teftam.fj8«(7/'A«t/a«f ap-tius uertilTe interpretem,fi dixinet,Regnum adeptus es. Regnauit enim Latinis,quire . gnare defiic;ficut uixcrunt,qui uiuere defierunt. Apud Græcos fccus in his ialtem uer-bis. ludici noftro iuftifsimo, potentifsimo Sc æquifsimo^ fit laus amp;nbsp;gloria, in feculx feculorum.

£ucharißic(t feniorum txponitur oratio, a^eritur in coeie, ap^aret area, amp;faBa [ùntfiilgura,amp;*c^

T iratæ flint gcntes,amp;f aduenit ira tua, Sf tempus mortuo rum ut iudicentur,amp; reddas merccdem fcruis tuispro-* phenSjSc fandis,amp; timentibus nomen tuum, pufillis amp;nbsp;magniszamp;S perdas eos qui perdunt terrain*Etapertum clt templum Oci in coclo, amp;nbsp;uifa eft area teftamenti eius in templo Cquot; ius.Et faefta funt fulgura,8d uoces,6d tonitrua:amp; terr|motus, 8? gra* do magna.

Df extremo Diximus,fenioresitaDeo proIaIuteageregratias,utfimul prædicent Dciiufticiam luatcio. nbsp;nbsp;ueritatem eximiam ,quam præftct iniudicio æquifsimojquo amp;. iuftis prçmijs donat

pios,commcritisfupplicijsafficitimpies. Sub hac autem figura orationis docent nos, amp;iudicium futurumcertó,amp;hoc futurumperomniafanftifsimum amp;iuftifsimu.Vri-nam hæc diligenterapud fe expenderent.quibus nugas cxponcrc uidentur, qui mcn-tionemfaciunthorribilis amp;diftriftifsimiiudicij ultimi. Grauiora enim cxpcflamus, . quam ullaquantumuis difcrtaexpofucrit lingua.

Teotpuf trie nbsp;nbsp;Commemorat iram ucl tyrannidem infideliu contra fideles atrocitcr ac iugiter excr-

(( uentt. cit:am,atq;adeó,utmullis uifum fit Deum elfe ficulncû,nrq-,irafcipoireaut uelle.Atiu dicio fafto ueritatem Dei prædicant feniorcs, amp;nbsp;aiunt aducnilfe iram. Semper quidem fanóli Dei prophet« minati funt fupplicia, teftificantes Deum irafci,amp; impictati amp;nbsp;impijs:

Împljfiîcutn ueró non eueftigió ira Dei in fijpplicijsapparuit, uififunttcrntare homines prophetæuanisterroribus.lam nero ueritas,inquiuntlcniorcs,apparuît,amp;ir3Dei aducnit.IraautemDei,fefeinuindiaâiuftaDeiexerit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„r

Ad hæc prædicant amp;C. in illo Dci uerjtatem iufticiam^i.quod tempus mortuorum ad TcjHpi« mor venitjUtfciJicetiudicentur. Hadenus mundo florentc fabulas narrare uififuntgt; qui de tuot^um aäuc-mortuorum rcfurreftione amp;nbsp;uita futura loquebantur. Nam fpretafuit prorfus apud philofophos,amp;huius fcculi homines,mortuorum refurredio.Cæterùm feniores prædi cantjCtiam illud tépus adHenilTe,ac reuixilTe mortuos,id eft,refurrexiflecadâucra mortuorum,amp; uenilfe in iudicium.Dcquo apoftolus loqués:Omncs nos manifeftari opor tet,inquit,antc tribunal Chrifti,ut reporter unufquifq; ea quæ fiuntper corpus, iuxta id quodfecitjfiuebonum fine malum.î.Cor.5.

AmplifsimèporrôcelebrantDeiiufticiamamp;ueritatem,cumetiamexadèexplicant, quomodo Deus iullo fuo iudicio fingulis fuum illud tribuat. Quid ergo rétribuât, amp;nbsp;quibusrétribuât,explicat.Principiomerccdemreddit.Edenim merces promifiaàDeo ’ bonis operibus.Namapudleremiam in p.cap.dicit Dominus : Prohibeuocem tuam à fletu,quia merces elloperi tuo.Sedamp; Dominus in Euangcliodicit:Gaudeteamp; exulta te,quoniam merces ueftra copiofa eft in cœlis.Et iterum: Veniet filius hominis in gloria partis lui cumangelis fuis,amp;tune redder unicuiq; iuxta fada ipfius. ItaApoftolus dixit,quemlibet in fuo refut gere corpore,ut reporter unufquüq'Je ca quæ hunt per cor pus,iuxta id quod fecit,ßue bonum fine malum. Dum floret hic mundus, amp;impij in îiiis exultant uoluptatibus,pij ueroaffliguntur, amp;femetipfosaffligunt mortificatione perpétua,iudicat caro,hos perdere oleum amp;nbsp;operamnllos uero uere,felices efle.id quod amp;apud Malachiam exponitur cap.3 amp;nbsp;4,.In iudicio autem apparebit demum,non fru-ftralaboralfepios,nequcimpunèDcumcontempfilîe,amp;pietatemneglexille impios. Deus enim cuiquepro operis lui qualitate rependif.id quod mçrcedem appellat. Inte rim ea noce non abutuntur pij,agnofcentes gratuits elTe mifericordis , quöd credide-runt,amp; ex fide bona operati funt:iiludq; ipforum bonum opus propterea Deo acceptii clTe,quia ipfi funt in Chrifto.De qua re diflerui lib.j.cap.to.de gratia Dei iuftificante,o-ftendensjcx mercedc non pofle mericum conllitui.

Deindeexponunt,quib.mercedem rependat, duob.inquam hominum generibtis: Ciuihuf repen bonis inquam,amp; malis.Rurfus bonorum multas enumerat fpecies.Initio hos appellat dlt;lt;t«r mercet. Dei feruoSjUt qui à folius Dei pendeat imperio, ipfique obediant per omnia. Mox no-minatprophctasjdodores ecclcfiarum.De quorum forte pluradida funtcap.n. Viden tur hi præ cf teris infelices efle in hoc feculo, habenturque à plcrifque ceu piaculares ho mines,quib.femel fublatis omnis redire uideatur ferenitas. luftè ergo in catalogo corn relt;enlentur,quimerccdemaccipiuntaDomino,Iaborum utique recompenfationcm. lam ctiam inhunc cenfum ueniunt fandi,ideft omnes pij,qui fpiatu amp;fanguine Dei per fideni fandificati,l3ndam uixerunt uitam,cuftodientes le ab omni mundana poilu tione. Prætercarecenfenturinfandorum ditiinahonorandorum mcrccde numero,ti-mentes nomé Dominiftd eft,uerèreligiofi.Poftremó ne quis quequam fidclium cxclu-fum putaret,addit, Pufillis amp;magnis:id eft,omnis fexus çtatis amp;nbsp;ordinis hominib.amp;c.

Accedit deinde ad malos,amp; addit:Etperdas eos qui perdunt terram.Mutuatauiden Perdit Homi-turhæcexprophetis,apudquos multacft mentio uaftatorum terræ,quos Scipfos tan- nufquitemnt demdeuaftetDominus.Vaftatorûauté nomineintelligitloannes principió tyrânnos, ptrdiderunt^ reges amp;nbsp;principes,pcrlequutores ecclefiæûtcm bellatorcs ôc milites, qui iniuftis bellis fcrro amp;nbsp;igni omnia perdunt.Deinde intclligit iniuftos iudice8,item pauperum oppreC-fores, qui uiduas, pupillos amp;nbsp;orphanos affligunt: prætcrea ufuris, furtis,impofturis, rapinisjamp;malis artibus , omnibus hominibus infeftifunt, fuaque infatiabili auaritia caritatem reruminducunt. denique,quiftupris,adulterijs4uefanaaconfpurcant con iugia,ac dirimunt. Poftremó, perdunt terram hæretici,amp;praua doftrinacorrum-pcntesterram.idcfthomine^terram inhabitantesnnquem cenfum ueniunt homines feditiofi amp;nbsp;proditoreSjamp;cæteri homines nequam. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Perditio no f/î

Hos perdet Dominus perditione fempiterna, qua non definunt efle, qui percunt: itbolitw^ fed

fed fubinde mifefabiliores frünt,duni cruciantur nunquam finiendis tormentis.PeriJf-fe dicuntur malèfrugi homines amp;nbsp;concoftores,interim tarnen pereundo non definunt' elTe;fedpergunt fubinde miferabiiiores efle,quæ ipfaeftperditio.

DeiM fuii ca~ Porto dôïlrîftam hanc de præmio piorum,amp; fupplicijs impiorum,conduplicat lo-/«w nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ahnes:amp; quod prius fub fpecie carminis euchariftici amp;nbsp;gratulatorij panegyricique tra-

itfip/uin pro- ftauitjidipfumconfequenteruelutioculisfpeftandumproponitper uifionemuel pa-/^idant- r^digma. Pulchrè auté uifionem hatte claudit apertione rempli, quam ab apertione ex li incœpit. Benignus enim Deus feruis fuisipfum cœlum fuum aperit infpiciendum oculis noftris meritalibus,necubi dubitemus de parata nobis in cœlo gloriamecubi di-camus, Quis uidit ilia cœleftia quæ promittuntur nobis?Nam ur bcati patres, prophe • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, ■•'r nbsp;nbsp;de apoltolihuius generis permultashabuereuifiones efficaces, ueras amp;diuinas;ita

.. ,,,,|^ cuilibetnoftrûm oculis mentalibus per ueram fidemin ipfum licet infpiccre cœlum.

Vifionesillas,fat fcio,nihil morarimundanos.utpote dequib. in Euangeliodixit Do-minus:Spintum ueritatis mundus non poteftaccipcre,quia non uidet euni, nec nouir cum.Ne ergo fit nobis curæ illorum contemptus-

Apertum tern Videamus ergo,quid paratum fit feruis Dei in alio feculo.Prius uidit loannes aper-plumDetin turn cœlummunc inipfo cœlo uidet ipfum quoque templum Dei,apertum nimirum cœlo. pijs omnibus .Per templum autemDei,intelligit adyta Dei,ipla abftrufa amp;intima cœli, in quærecepturuseftinfuiperfrüitionemomnescrcdentes. Porto in ipfo cœlitem-plodiuinojuifa eft area teftamcntieius.Teftamentumamp;fœdus pepigitcum fidelibus Arcaintcin- Deus,quoduclifelTé Deus ipforum,faturitas,amp;omnium bonorum mare inexhau-plo. ftum,abundantifsimumque,amp;fufficientifsimum Copiæcornu: cuius quidem rci con-firmatiojtefti monittm amp;c exhibitio eft area fœderis,ipfe Dei filius,in quo habitat omnis plenitudo diuinitatis,amp; in quo completi fumus.Ipfe enim eft arca,in quo repofiti funt omnes thefauri cœlfeftes,plenu^ gratia amp;nbsp;ueritate.Hæc area bonorum, amp;nbsp;æternæ fœli-cicatis,appafe(t in céelo.Eft enim in throno Dei,Dei filius.Hanc effundet liberalis amp;nbsp;mu nificus pater cdfcleftis in filios fuos,his per Chriftum filium unigenitum concedens cœleftia omnia boha.ut omnibus Chrifti bonis ad diuinitatem ufque participemus, qua fratresluosantecellit. Hine claret, quomodo Mofes parauit arcam,ad exemplum c-ius quam uidit in cœlo:amp; cuius typus fuerit area teftamenti, amp;c. Alioqui audiemusin cap.huius libri at. nullum efle in cœlo templum,amp;c.

Hæcuifu amœnifsima,amp;audituiucundifsima,propofuit nobis fpeftanda amp;audi-Ktfailafunt endaDci filius.confcquenterfubiungit,fupp!iciaimpijs irroganda; eaque uarie ctiam fulguni. explicat,amp; iplauifendaproponit.Haftenus faftafuntin mundo fulgura,uocesamp;toni-trua,amp;c. fpiritu fando illucefcente mundo, amp;pcr doftrinam ueritatis trahente, exci tante,amp; territante:fed infanus mudus noluit intelligere,imö nec audire quidem ratio-nem amp;nbsp;uiam falutis:ipfa ergo diuinaiufticiapofcit,utalia iam cum ipfislingua loqua-tur, ideoquciuftoDeiiudicio fiuntiam fulgura, amp;c. Significatautemhaccongerieuo cum,horribilem pœnam,quam fumpturus fit Deus de impijs. Et allufum apparet ad in cendium Sodomorum,item ad ilia diuini uatis uerba,Pluet fuper pcccatores laqueos, ignis fulphuris amp;nbsp;fpiritus tempcftatis.Pfal. n.Proindc concluditur hæc uifio, ficuti E-t uangelicaMatthæi hiftoria:Etabibunthi quidemin fupplicium æternum,iufti ueró in uitam æternam

Habcmus in hi s ofto capitulis proximis,p3rtem huius libri tertiam,compcndium-que infigne hiftoriæ Ecclefiafticæ,à temporibus Ioannis in finem ufque feculi:quo eru dimur in liera fide,amp;admoncmur omnium periculorumamp;infidiarum,quib.uer3 fides impetitur,ut uigilantes caue3mus ob omni corruptione amp;nbsp;feduftione, amp;nbsp;falui fiamus. Deo fit laus Scgloria,

I^—T* fignum magnum apparuit in coelo:MuIier amicfla fok, j j Ifc amp;luna fub pedibuseius,Sein capite eius corona ftella^: U rum duodecim. Et in utero Habens clamatparturiens, amp;2 cruciatur utpariat. Et uifum eft aliud fignum in coelo: amp;nbsp;ccce draco magnus rufus,habens capita feptem, ÔC cornua decern* Sdin capitibus fuis diademata feptem: Sc cauda eius trahit tertiam partem ftellarum coeh,amp; mifit eas in terram.Et draco ftetit ante mu* lierem,quæ erat paritura,ut cum peperifiet,filium eius dcuoraret.Et peperitfilium mafculum,quiredturus eratomnes gentes uirga fer^ rea:amp;^ raptus eft filius eius ad Deum, ad thronum eius. Et mulier fugit in iolitudinem, ubi habet locum paratum à Deo, ut ibi paicant earn diebus milk ducentis fexaginta.

Quarta pars huius libri exhiber nobis uilioncm tertiam, quam alij qui fecundam di Or(/o«ƒ feindunt in duas,faciunt quartam.Sæpe iterum meminit in uifione lecunda Domi- fitio rerumuei nus perfequutionis amp;certaminis fîdeiiû cum Antichrifto amp;nbsp;impijs Dei hoilibus, præ- hiri, fertimcap.ó.pSiu. Pergit ergo nuncuifionetcrtiajamp;copiofequidemde hoccertami-nedilfcrerejamp;ipfamremuelutioculis fubijccre contemplandam, idqjper tria confe-qnentia capita t2.13.14,. Aldus repetit omnia,amp; partes huius certaminis diligenter amp;nbsp;graphicèdeferibit,deinde pugnam quoqdpfam.Ergopoftdefcriptâecclefiam.quçim-petum huius belli fuftinet,defcribit fiedraconem bellum inferétemiexplicat quam in- ’quot;Sumefituin ftetirnprobè.rurfusauté,nequisexanimetur,addir, quàmpugner interim infeliciter, Chrifto utiqueilium uincente,deniqueDeoilliusconatusimpediente amp;nbsp;retundente, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cr»4«

uidum^i ilium fidelibus fubdente.Iam amp;nbsp;fingularia organa, quib.in oppugnanda per-fequenda^; ecclefiautitur fathan, dcfcribit,uetus amp;nouum Romanii imperium, amp;nbsp;in hoc fœdum Papatum,in quo amp;nbsp;Antichriftus graphice depingitur.Mox tarnen infauftia his fubiungititerum,confolationis piorum,confirmationisq; ergo, agnii ftare nihilo-minus in monte Zion uiólorem,habere fuam fccum ecclefiam mteunque furiat amp;nbsp;fero-ciathicmundus,prædicariEuangcliuminuito Antichrifto;amp;moneriomnes,utab An tichrifto fibi caueantmbi amp;nbsp;de iudicio Dei in impios diflerere incipit,ut fibi aditum parer ad eaquae in quinta parte diélurus eft, depcenis aut fupplicijs Antichriftianorum, quam traiftationem aufpicatur cap.i5.Hucufqueergo difputat de certamine ucl confli-ftu Ecclefiæ amp;impiorum, Antichrifti in pdmis, quos omnespater omnium cçdium amp;nbsp;omnis iniquitatis Diabolus infpirat.

Sicutautemtotus liber hie ex fcriptiirispetitus eft,amp;fcripturasueteres flngulariter enarratdta amp;nbsp;hæc quæ ab initio protinus commemorantur,petira yidentur ex cap.Gc- nbsp;Gcne/it

nefeos3.ubiDominus:Ponam,inquit,inimicitias inter te (ferpentem) amp;nbsp;ipfam mu-lierem,inter fernen denique tuum,amp;inter fernen illiusnpl urn conterettibi caput,amp;tu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

coculcabis ei calcanéum.Nam amp;nbsp;in fine cap.huius fic legis: Et iratus eftdraco aduerfus mulierem,amp;abijtutfaceretpræliumcum,reliquisdefemine eius.

Dcfcribitautemanteomniapartes huius certaminis,earn quæ bello lmperitur,amp; quæinfertbellum,uidelicctEcclefiam amp;draconem.Dicitautem,in cceloapparuilfefi- Stg««m,(pp4-gnaiftarum rcrum.Etenim non modo dicereautfcribere,fed oculis ueluti contemplan dauoluitfubijcerc,amp;propeqjodum pingere,quoluculente fatis omnia'perfpiciantur. Cum autemdicit magna fuifle ligna ilia,admonet, res fuifle Scefle maximimomenti, de rebus omnium maximis.

Mutier ec' nbsp;nbsp;Princîpio EcclçfiauiPei omnium temporum defcribit,fub type amp;nbsp;paradigmate mu

cleßa. lieris.NecinfoJitumaiitranim hoc eft,cum ab exordio rerum muliercœperit typû pras ferrefponfe Chrifti ecclefiæjhcuti uidere licet Genefis 2. Sc interpretatus eft typum A-poftolus Ephcf.ç.Vt iam non comraemorem, Ifaiam fubinde fub typo mulieris adum-braffe ecclefiam Dei:Lætare fterilis,inquit,quæ non paris,amp;c.Paulum deniqueadGa-lat.4,Saram pofuiffe figuram ecclefiæ:qiiod amp;nbsp;Solomon in Canticis fuis,multis in de-feribenda fpofa fua profequutus eft.Ecclefia ergo,eft mulier ilia,uera fide amp;nbsp;amore per-petuo copulata fponfo fuo Chrifto.Poftea quædam applicat fingulariter, Virgini matri, cui tarnen antecedentia amp;confequentiaomnino non congruunt: quod amp;nbsp;Methodiu» oftenditjamp;PrimafiuSjamp;cætcri interprétés confenfu magno.

Mulier ami^ nbsp;nbsp;Mulier hæc amiÛa eft fole.Scriptura Chriftum appellat iuftitiæ folem, amp;nbsp;lumen ui*

âafole. tæ.PauIus iubet ecclefiam induere Chriftum.Hic ergo eft lumen, nita amp;nbsp;iufticia cccle-fiæ:per Chriftum obteûaeftnuditas ecclefiæ: Chriftuseft ornamentum amp;decuseccl» fiæ,per ipfum lucet in orbe.

U ” Luna uicilsitudinib.eft lubieda,amp; uaria,uarios^;fufeipit colorcs:increfcif,dccrcfcit: I uf eiuf, quamuis luceat,maculofa tamé Temper apparet, ac lucem ipfam fuam à foie mutuat.

Omnes ergo uicifsitudines temporum,amp;quæcunq;huiusfeculi mutabilia amp;nbsp;corru-ptibiliafunt,affeftusquoqueamp;infirmitates calcatpedib. ecclefia:omnc lumen quod habet,à Chrifto habet: crelcit amp;decrcfcit lumen iufticiæeius:denique Temper maculas aliquot contrahit exingenio carni5,quas non nifi in mortedeponit. Itaq;lucetqui-dem,Ted nonnihil obTcuritatis Tentit eeelefiarquod Dominus quoque dixerit, Omnenx palmitem ferentem fruftum purgat, ut uberiorem frudum proférât. Et qui lotus cû» mundus eft totus,nec indiget nifi ut pedes abluat.

Corow duode Porrb corona, eft decus capitis, amp;regni fignum.Decus ecclefiæ, ornamétum amp;rex, fim fteuarum, chriftus eft.In haccoronafunt nongemmæ,fed ftellæ. Namin ChriftoTunt, amp;nbsp;exor-nant atqueilluminant ecclefiam Patriarchæ, Prophetæ amp;nbsp;Apoftoli ti, qui lucem ex co rona habent,amp;profundunt eandem in ecclefiam. Dodrinaergo fignificatur miniftro-ru m, ut amp;nbsp;cap.h ui us libri t. Nec minima portio inter præftantilsi ma ccclefiç eft, mini-fteriumilluminans.

Mulier prie- nbsp;nbsp;Cæterùm mulier iliahahetinutero-.id quodidiomatequodamproeo dicitur,quod

gnons cr par~ nos efferre folemus,Mulicrilia erat prægnans:nec tantum prægnans erat,Ted ôcpartu-turiens. rientiummorcclamabat,amp;nitendodoloribus diftringebaturutpâreret.Idquod pro-priè uirgini matri non conuenit,Tcd ecclefiæ.Nam primitiua ecclefia ex promiTsione ilia prima Teminis b enedidi ,concepit in animo fpem firmifsimam, fore ut aliquando eX uirginenafcereturDeifilius,femenpromilTum,quodfcrpenti conculcaret caput. Maximo ergo defiderioamp; uotis quam ardentifsimis cupiuit ecclefia, in amp;nbsp;per fingularc fuum membrum diuam Virginem, aliquado gigni Chriftum.Generatur prçterea Chri ftus in Tuis fidelibus,quando eins uirtute regeneratur.Nam Paulus:Filioli mei,inquit, quosirerumparturio,donec in nobis formetur Chriftus. Dupliciterergo parturit ßC gignitecclefia:corporalitcruidclicet,dumanxiecupit fine dolore Chriftum nafei per uirginem;amp;fpiritualiterperfidemamp;regenerationem,dumin membris poTcit refor-mari ad Chriftum.Hoc ergo huius mulieris Ingenium cft,quód Tummo defiderio Chri fti incarnationem amp;redemptionem complexa,multis innotefccre optât: amp;nbsp;quod fubinde ad imaginem Chrifti regenerari aut reformari defiderat.

Ecclc/itede- nbsp;nbsp;Hæc eft clegans fané deferiptio ecclefiæ.Ad hanc applica illos, qui Tehodie ornant

feriptio. Ecclefiæ tituloamp;prætexttuamp;iiKlica,quam pulchrè ipfiscum hacdefcriptioncconuc niat.Veraautem hæc Chrifti ecclefia in difcrimenamp;pugnamtrahitur,

deferiptiodia AudiamusiamTccundoloco,amp;ueluti exoppofito,qualisfit antagonifta ucl hofti» boli fub iinagi Ecclefiæ:nimirumantiquusille,qui ab initio mendax amp;nbsp;homicida fuit. Der alt houpt tsedraconis. boßwicht,omnis mali,omnis perniciei,omniumque errorum, iniquitatum, amp;cædium, amp;perturbationum author unicus,amp;conTceleratiTsimus^liabolus: quem pofteafatha-Dr4co ma- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;appellat,Tedudorem orbis uocat,amp; alijs dignis uocabulis ornat.

gn«r. Hic eft draco,amp; quidem magnus draco,magnæ utique per orbem in membris Tuis poten-

I N A P o C A L Y P s I M. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»$7 '

poten«æ:amp;draco,quîaolim fibifpcciemferpentisfumpfit,amp;parentibus noftrisimpo fuit.Dedraconibus milita Pliniusamp;alij phyfici.Scripturaalicubi appellat diabolum, ucûem amp;nbsp;Icrpentem tortuofum. Nam mire eft uerfipellis, ac in infinita fe contorquet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;

Rufnscft.Namigniamp;fanguinefanftorum innocentû^ue madet ,derrichtblûthund, Rufuf. omniumperfequutorum amp;nbsp;cruentorummilitum parensamp;patronus. Inipfohærent *dhuc maculæ Sc labcs cruoris Abel, alperl'us fœret adhuc fanguine prophetico ac apoRoIico.

Idem habet capita feptemûn fingulis his confpiciunturfinguladiademata regia,Ha- Cafiitiifcptem, betitcm decem cornua.nam diabolus appcilatur princeps huius feculi: ac reuera præ- cornua lo, fuit omnium feculorum monarchis impijs, omnium cornuum uel regnorum fangui-nolentorum præfultorfuit.Caput ergo fuit Nini, rex amp;princeps Pharaonis, diix Bal-thaiïarisBabylonijjCambyfisitemPerfæ, Antiochi Macedonis, lulij Cæfaris Romani,amp; omnium aliorurrt tyrannorum.

Caudamuerolfaias propter aflentationé amp;nbsp;blanditias dixit pfcudoprophetâ, qubd Caudo^ mellitis uerbisfeinfinuetin fauorem potentum. Blanditijs ergo, impofturis amp;nbsp;men-dacibus promifsis,quibus(ut quondam) diuinapolliceturfuiscultoribus,perpellit ad nepharia quælibet,Relias,id eft dodores ScilluRresuiros : quos abreptos à cœleRi-bus,allidit terreRribus,ut uidelicet cœleRium amp;nbsp;offici) fui fanfti obliti, inhæreant iam terrenisjuoluminibus caudæ diabolicæimplicati. Etquidemnonpaucos ita corrum-pct.Nam tertiam parte Rellarum ponit pro copiofo numero illuRrium hominû, quorum miniRerioutiturcontraecclefiam.HorummuItafuntinfingulishiRorijs fingula rum ætatum,amp; quidem memorabilia exempla.

PoReaquam uerö defcripfit fœdam hanc belluam,amp; omnium fanâorum ab exordio Craconif cona mundi iuratumhoRem:moxetiâconatuseius,inlîdiasamp; uirulentiamin ecclefiam, amp;nbsp;te contra cc-quomodo bella moucrecœperit,exponit.Stetit,inquit,hic draco ante mulieré,quç erat defiant^ paritura:amp;fcdulus quidem,diligens,attentus,indefeffus omnibus feculis Rctit.'obfer-uauitq;,amp; earn occafioncm ecclefiæ nocendi captauit, neq; ullam omifit opportunita-tem.Finisautemomniumconacuumfuit,dcuorarefilium,genitumexfpôfaDei. Per-petubamp;abipfo mundi exordio conatuseR interciperegloriam ChriRi:amp;fi quifpiri-tualitcr ChriRo côformes regcniti funt ab ecclefia fideles,hos quoque in errorcs retra-hereamp; perdereannixus cR.Vndediuus Petrus non abs re dixit, diabolum circuirc tan quam famclicum leonem,amp;quærere quem deuoret.

Obiteriam iudicat.ChriRum ecclefiæ,utipromiflusfjuerat,exhibitû eirc,nec draco- ChrUhaincar^ ncminipfumpotuiircquicquam.VndeomninouuItnosconcludere,nein nosquoq; ttatmcr exhi' quicqu3m,fi in ChriRo maneamus,poteRatis habiturum.Nuncenimab uniuerfaliec- hituceH ecclc' cicfiaadfingulareamp;excellentifsimumeiusmembrum Virginem matrem tranfilit, amp;nbsp;paucis ucrbis incarnationis myRerium contcxit.Singularis ilia mulier,de qua Genefis 3.dicitur,matronæ illius filia,Ecclefiæ inquam, diua Virgo, peperit mafculu, id eR pri-mogenitû fuum, regem amp;nbsp;facerdoté: ficut amp;nbsp;Lucas teRatur cap.2. Mox qualis amp;nbsp;quâ-tç potentiç fit,amp; quare mafculû appcllarit,exponit.Is cR,de quo Pfal.2. uaticinatus eR, reïlurû ipfum omnes gctes uirga uel fceptro, non ligneo aut plûbeo flexili, fed ferreo, firmo utiq; amp;nbsp;durabili,uerbo fcilicet Dei:eos uerô qui uerbo Dei obedire noluerint,ba culo fcrreo,potentia nimirû,cui nemo poterit refiRere, longe amp;nbsp;latè proRernet. At huic tam potenti principi infidiatus cR fathanas, draco antiquus,commoucns in ipfum primores ludeorû amp;nbsp;gentifufed nô inuenit in ipfo quicqua, ficutipfe Dominus dixitloâ. »4..nihilinuencurus tandem amp;nbsp;in fidelibus ChriRi:Prçtcrea dum draco magnamolire-turperludeoscontraChriRum,exmortuisrefufcitatum,raptuscR ueluti ex faucibus uel medijsconatibusdraconisDominus noRcr,adipfumpattern fuum cœleRé,amp;con fedit in dextera Dei patris,fruRrato ferpente antiquo.Ac illuc etia recipict ad fc fideles fuos,rumpantur ut ilia colubao.Spe enim fcdemus unàcum capite noRro in fupercœle Ribus.Ephef.i.HæceR autem prima amp;nbsp;maxima Ipes ecclefiæ inhoccôfliftu.Sic enim coliigit:Fortifsimc ôcatrocifsimè draco irruitnô tantuin ueteré ecclcfiâ,fcdamp; in ipfum

caput ccclcfiæ,amp;liberatorem Chriftum: uerùm furore fuo infano nihil cfficerepotuît: ergo non præualebit etiam contra membra eius.

tifgiteccïefîd nbsp;nbsp;Porro redit iterum ad ecclefiam,ac dicit;Poltquam draco contra Dei filium nihil effi-

ùtdef(rtumgt; cerepotueritjConuerfumin fe,ac bellum iamintuliHeecclefiæ,ecclcfiam uerb fugiflein folitudinem.Certc ludæa in prophetis côparatur loco cultifsimo; Gentes appellantut defertum folitudo.Poftafccnfionem ergo Chrifti,apolloli ex ludæa migrantes,tran-herunt ad Gentes;fed amp;nbsp;ludæi infpirati à rufo dracone,eieccrunt ecclefiam ex fuis fini-bus;quæco3ftâcft,utin Aâis extat apoftolicis, profugeread Gentes. Vbi uerblocum parauitEcclefiæfuæ DominuSjamp;ecclefiainter Gentes uehementer auftaeft, certèil-Jius gratia ( nullo humano merito ) qui parauit locum, qui uocat, amp;nbsp;dirigit, amp;nbsp;lcruat fuas ouiculasddem difpofuit, amp;nbsp;adhuc dilponit, huic eeelefiæ paftorcs,qui alant illam, ueluti corui Heliam, tempore illo uniucrfo,quod eritin finem ufque feculi.Nam lupe-rius difputaui de numero dierumillorum. Significaturautem hac expofitione, draco-nem ftrenuepugnaturum contraecclefiam, ita ut fugere hæc compellatur: utcunque uerb fæuiatcôtra ecclefiam, Dominum tarnen Deumfemperipfiparaturum locum in terris,in quofaluamaneatd'empermiflurumpaftores, qui pafeant. Oftenditpræterea, fugam non Temper futuram ignominiofam. Dominus fctuct nos.

(ertaminii Chriili ecclefia cum drdcone,uincitur Jracot epinicium canunt cælices.

T fadiiin eApræliurn in cocIo, Michael 5c angelieius prg: liabâturcum draconeiôô draco pugnabat, ÔC angeli eius» 5c non ualucrunt,nequc locus inuentus efteorûamplius in cocIo.Etproieftiis cft draco ille magnus, fèrpens anti^

orbcmiproiedlus eAin terram, amp;nbsp;angeli eius cum ipfo proiecfli funt» Etaudiui uocem inagnam dicentem: In cœlo nunc faôta eA falus ôd uirtus,5c regnum Dei noAri,amp;f poceAasChriAi eius.Quia proietAus eAaccuiàtor fratrum noArorum.qui accufabatillos antecôfpeAum DeinoAri die ac nolt;Ae:Scipfi uicerunt eum propter fanguinema* gni,ÔC propter iermonem teAimonq fui, 6c non dilexerunt aniinam iuam ufque ad mortem.Propttrealætamini cocli, ôc qui habitatisin eis. Væ habitatoribus terrx 5c maris,quia defcêdit diabolus ad nos, Habens iram inagnam,fciens quod paululum temporis habeat.

Dixit Apoftolus departibusinfignis pugnæ,atqj belli mcmorabilis:dixit Scdccont • nbsp;nbsp;nbsp;tibus ac inftituto draconis.qui uidelicet oinnia fua confilia hue inflcfl:at,ut omnem pie

taté deuoretjid cft tollat c medio:dixit quo modo cœperit mouere bellû in ecclefiâ,qtïÇ profugeritin defertû.iam uerb ueluti rèlifta in deferto muliere:alios uideturproducere milites,qui draconicopiam pugnæfaciant,amp;cû ualidifsiinè oppugnent,atq;etiâcunx omnib.fuis copijs fundant.Delcribit ergo loan.pugnam fi ugularem excellentifsimi eu iufdam,nempeMichaelis,qui uicerit draconenndeferibit amp;uniucrfalépugnamconne xaæ cumfingulari.Namaddit,omncs angelos Michaelis pugnailccontradraconem.

KiKccr- Acprincipib oftcnditurlocus certaminisuel congrcfl'us, ccelum.NamincœIo,ait, MjninM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;præliurn ingens.Confiât autem,ab cxordio rejum fathanam cœlo elle detuC

bâtum in terraSjSc ideo iplum in cœlis nulla nioucrc bell4,aut ullas excitare turbas.Cæ luin enim quietis gaudijqj locus eft, nô çertaminis amp;nbsp;dilsidioru. Vifioni ergo dandum

eft hoc.Nam in cœlo per figna exhibuit uifendum hoe bellum Dominus, quod reuera geriturin terris in medio ecclefiæ.

Subijciturautem imago pugnæ Celebris, qua quid faûum fit interris, amp;nbsp;fiat adhuc, oftenditur.Dixi modb,pugnam hanc fingularem quidem efle,fed connexam habere u-niuerfalem. Nam pugnat Michael,qui ueluti dux eft huius militiæ.-pugnant amp;ange liMichaclis.id quod probe interftinguere oportet,licet interim unam duntaxat parte faciat Michael cum fuis angelis.Exaduerfa partepugnat draco,ceu imperator huius cer * taminis,prælianturamp;angeli eius.Ethæc quidem non alias conftituunt partes, quam, fuperius in initio cap.audiuimus,partes huius pugnæ elfe Ecclefiam amp;nbsp;Diabolum. Interim ne ecclefiæ,amp; non Chrifto potius tribueretur ui(ftoria,oportuit iam præteriri mu lierem,amp;: induci Michaelcm pugnantem. Inde uero eft in his nonnulla difficultas; fed facile fe explicabit,qui lingula ordinc obferuauerit.

Principio uidendum, quis ille Michael fit. Et dubium quidem non eft, in uifione apparuilfeangelum Michaelem,cumexercituangelorumpugantium:exaduerfo contra illospugnafledraconem cum excrcitudiabolorum. Sedquia audiuimus ab initio, hæc elle figna,alias omnino res defignare necefte eft.figuificari ergo arbitror,Chriftum ecclefiæ fuæ caput,regem amp;nbsp;propugnatorem ,unà cum fuis membris,apoftolis, marty-ribus amp;fidelibus.Nequerarum eft, Chriftum nobis fuffigurari per angelos: fedamp;re-ceptifsimum eft, angelos appellari legatos Dei, amp;nbsp;fideles feruos lefu Chrifti, Chriftus ergo caput ecclefiæ,amp; fideles membra Chrifti,pugnant contra draconem, quamuis di-uerfifsimaratione.Chriftus cnim fingularicertamineipfum abfqi ulliusauxiliocrcatu ræ fuperauit, dumamp;in tentationibus ipfum profligauitetandem amp;nbsp;moriendo in cruce, êcrefurgendo ex mortuis, caput eius prorfus attriuit. Hæc eft ucra.fingularis amp;nbsp;unica uidoria:ex qua deinde parantur membrorum Chrifti uidtorie, rcportatæexuniuerfali illapugna,quaiam non Chriftus duntaxat commilTus cum fathanapugnat, led omnia Chrifti membra omnibus temporibus duce Chrifto contra diabolum pugnat, amp;nbsp;in uir tuteuel uidoria Chriftipugnatamp; uincut:ficuti moxaudiemusin epinicio. Cæterùm magnas ob caufas dicimus, Chriftum nobis figurariautfignificari in typo Michaelis. Agnolcimus exlcripturis dodi,Michaelem,ficuti amp;nbsp;Gabrielern,nomen elfe angeli Dei boni.Significat Michael,quis ut Deus? At quis oro eft talis,qu3lis Deus, nifi in quo eft exprelfaimago fubftantiæ patcrnæ,amp;qui eft imago inconfpicua, amp;nbsp;uerbum patris à principio,ipteinquam Dei filius IefusChriftus?Michael apud Danielem in lo amp;nbsp;u.cap, eft præfes amp;defenforamp;patronuspopuli ludaici. Conftat autem, ab initio nullum agt; lium populi I If ael i tici fuilfe tutorem Se patronum,nifi ipfum Mefsiam, fernen benedi-dum. Claret hoc ex cap.7 Ifaiæ, ub i legimus,Dominum populo luda amp;nbsp;regiæ urbi pe-percilfcpropter Chriftum. Alibi dicitapertifsimèjProtegamurbem illam propter me, amp;propcerferuummeumDauid.Dauid autem Chriftus uocatur.Ezech.34. Chriftus ergo reuera præfes eft populi fui,qui interim inalferendis amp;liberandis fuis utitur mi-nifterioangelorum:qui etiam nofibi quicquam,fed omnem gloriamDeo foli tribuut. Præterea uiftoriailia præcellens, non potcftpietatefalua tribui archangelo Michaeli. Ita enim præterito Mefsia Chrifto,prædicaremus angelos, Angclici magis quàm Chri-ftiani fadiamp;apf)ellandi.In lege feriptum eft Semen mulieris calcabit caput ferpentis. Nufpiam uerb angelos,fed feinen Abrahæafluinpfit Dominus nofter,amp;perpeccatum amp;c. amp;fubiungitur:Quiaproiedus eft diabolus. Salutem aût hancfoluspcrfecit Chriftus,unde necelfe eft per Micbaelem adumhrari Chriftum uidorem lâthanæ. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Pugnauitautem fingulariter draco contra Dominum,non modo commilTusei in de ƒ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*quot;‘^7

ferto, fed amp;nbsp;ipfum tétareamp;oppugnarenunquâdeftitit, quoad uixit in hifcetcrris:inci . tauit item in ilium pharifæos,primores populi,rcgcs amp;nbsp;præfidem Romanum, arque a- fquot;**’ deb attriuit tandem Domino calcancum.Hæcdraconis omnium maxima pugna fuit. Draco idem ille infpirat regest; principes,facerdotes impios amp;nbsp;crudeles homines,angelos fuos,qui ipfam Dei ecclefiam oppugnenr.Et hi quidem omnes in uirtute rufi dra conisperfequuntur amp;nbsp;uexant ecclefiam. Fadum id oftendunthiftoriæante Chrifti té-

pora:ejedem teftantur,Sc probat experientia, idem fieri à Chrifti afccnfîonç ad cœlor, Q«o fucccfTu nbsp;nbsp;praefentem ufquediem,amp;adfincm ufquefeculi.

^uenatum. etiam quo fucceflu utrinque pugnatn fit, exponitur: nimir« felicifsimo, quod ' * • nbsp;nbsp;nbsp;' attinctChrifium:infelicifsimo,quoddraconé.Atqiinhis,utamp;incófcquentimoxepi-

nicio,torus huiusdifputationisfruftuscontinetur.Etenim difcunthincpij omneSjfa-thanam aduerlarium noftru efle exarmatu: amp;nbsp;à partibus noftris in hac pugna ftarc Chri ftunijUtiqi i mperatorem ducein noftrum omni tempore,per quem omnes pij facile inomnib.certaminibusfuperare pofsint.Ideoq; negotium hoccerraminis atq; uifto-riæ moxab iniriodifficillimi prælij cum Antichrifto amp;nbsp;Antichriftianis, quifuntgeni-minauclcaudæ,fqiiamæq;ferpenris, uclcóplices draconis,confolationis gratia poni-tur.Inuertitur enim ordo naturalis,qui nihil de euentu pugnæ agit,nifi prius omné p« gnä premiferit. Pugna uero poft hæc demû in refiduis cap.ii.amp;in toto cotinuabitur.

ViBcitChn- Viftoriam Chrifti in primis,deinde omnium Chriftianorum tribus exponir mem-fiut^^incuntzy bris.Primum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Non ualuerut, nullas uires habuerunt,hlt;tbenJ/îfZrtvcTjnlt;y-

Chri^tani. gen,ücrchenoch kra^tmegehept.Mä^nfi fane uires funtcacodæmonis.permittéte illi Deo, maxima plane pro rationeiufti fuiiudicii,ficuti amp;in lob apparet, utfcilicet perturbet Io4n.i4, amp;confringat potentifsima.Sed Dominusin Euangeliodicit:Venir princeps müdihu-Mjftfc.iö. ins, amp;nbsp;in me non habet quicquam.Et iterumin EuangeliozPortæ inferorum non prae ualebunt aduerfus earn,petram inquam,deinde amp;nbsp;contra ecclefiam. Licet ergo diabo-, lus horribilitertumultuetur amp;nbsp;fæuiatcontra Chriftum amp;nbsp;ecclefiam, elurnbis tarne« manet.Præualet enim uirtus Chrifti.

Secundum membrum eft,Neq; locus inuôntus eft eorum amplitis in cœlo.Qiiod 1» quutionis genus aliud nihil fignificat,quàmexutumeirc angclum refugam omni di-gnitate,gloria,potentiaq;:præterea non habereillum locum ullumamplius inecclefia, uelin cleftis Dei:non qubd non redeat,uel non tentet,uel no inftauret prælia dæmon, fed qubdmanentem locum nullum habeat. Hue pertinet quod Dominus in Euange-Iio toties repctitjNunc ucro princeps huius feculi eieiftus eft foras,loâ.n.i^.id.cap.Præ tereaexali/sfcripturisdarumeft,djaboloreditumin cœlos eflepræclufum.Facile au-tem fuerit ilium excludcre à nobis qui eiciftus per Dei filium , in nobis nullum locunf obtinetjUifi ipfi cedamus ei.Quod ne faciamus, diiigéteradmoner Dominus,utuigile mus.NotaefthiftoriaMatrh.iz.de diabolo méditante reditum,amp;in hocalfumptis Ipi-ritibus nequioribus feptem.Qiiidueró ilium audias,curilii oblequare,cui ipfumcceluf uides efle præclulum?Qnâquâ (ie etia fignificetur,ita plcnè uiftû elfe à Chriftodiabolfij utlocû eriam pugnæcoaCtus fitdeferere,6iitdlgt; Jcrwal^latvnclfißdcin fild müßenentytycheftd Proieâtu fatâ nbsp;nbsp;Tertium enim mébrum, fecundû iieluri enarrâs, fubdit:Etproieftus eft in terra.Pr»

interram. ftrati enim in terra,fuperati eile iudicantur. Significatur ergo plena uidoria. Cærerùm ab ipfoChrifto Domino noftro femel inmyfterio redéptionis noftræproftratus eftin terra ualidifsimè,amp;in uirtuteeiufdemquotidiealliditurin terra à fidelibus.Quéadmo dumitem in cœlo amp;in elcftis locum manentem diabolus nonhabet:ita fane inhabitat omnes terrigenasâdeft terram fapientes homines;coeleftia contemnentes. Scdamp;cuni ill O audimus angelos eius elle proiedos. Nam Dominus in Euangelio fecundum loan, cap.id.dicit ln mundo affliftionem habetisrfedbono animo fiti's,ego uici mundum.Ec i.lo((«.4. loannes in Canonica fua; Vos ex Deoeftis filioli,ait, Scuiciftiscos :quoniam maioreft t-loaitf. qui in uobiseft,quàmquiinmundo.Ethæceftui(ftoria qiiæ uicit müdû, fides ueftra. Vocibuf air nbsp;nbsp;nbsp;Obiter autem exponit,quid intelligamus per draconé,de quo dixit hadenus,nimt-lt;

UUot adumbra hoftem antiquum generis humani.Eum ornât fuis titulis,quatuor illi nomina at-lt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tribucns,utindeetiânaturameiusintelliffamusreilius,amp;caueamusnobisànephario

diaboU nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ptuic'P’o uocateum lerpentemantiquu. Abinitio enim per lerpetem ueneno

' mortis amp;peccati parentes noftros,amp;pereoscotû terrarû orbcinfecit:ut uidereeftGen. 3.Ro.5.Idco dixi ab initio huius cap.appcllari Draconê. Deinde uocat eu D'abolûjid eft caluniatorc amp;delatoré,drn»frraftfcfccr.Sequiturenim mox,»:juod hâcuocé exponat,quia proiedus eft aceufaror fratrü noftrorû,amp;c.Exemplû eius rei elegâs exponitur lob cap. » amp;î.t4z«^lt;ï'AÂwfignificatcriminor,î^z«jSfÂ{i'aûtcalûnia, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;crimen eft ueldilatio.

Hinc uocateum Sathanam, Hebraicouocabulo, nimirumaduerlariu,quodin omni bus aducrfctur Deo, amp;nbsp;feie obijeiathominibusin rebusf fanftis,fihas uel impedi-xe polsic, uel corrumpere. Poftremó appellatur ijrAatóic impoftor,uel qui fcducit (dcrbc[rifger,bj(hyßervndvcr/^rcr) totum terrarum orbem. Hoe enimilli tribuitDomi-nus loan.8.quód ab initio fuerit mendax,amp;Gt mendacijjimpofluræ, utique erroris 8s feduftionis,adeoque omnis mali pater, id eft fons amp;nbsp;origo. Omiies enim errores amp;nbsp;hta relesjomnes impofturç amp;nbsp;mendacia omnia,denique mala,defluxerunt ex hoe fonte im purilsimo.Quisuerö hæcaudiens,non abhorreatà fœda beUua?Infanirecosnecefle cft, quoi cernimus modis omnibus amicitiam colere cacodæmonis.

Confcqucntcrporrófubiungeretreliquahuius pugnæ, quomodo uidelicet Draco perfequatur amp;nbsp;oppugnet mulierem, amp;nbsp;hæc uicifsim fugiendo repugnet amp;nbsp;uincat per Chriftum.Scdlufpenditeamnarrationemadhuc aliquantifpcr, amp;inferitiâ epiniejon ViéiorMle uittoriale carmen amp;nbsp;triumphum fanftorum in cœlis,angelorum amp;animarum.Summa men, €ft,uiciire Chriftum,amp; uincere in Chrifto Gdelesndeoq; lætandû efte,amp; cantartdum cœ lis ipGs,omnibusque cœlum incolentibus. Repeto autem hæc in difficili pugna Anti-chriftiana Sc Romana,confolationis ergo inferi,ne ob grauia diferiminafanfti pro agna tainGrmitate animum defpondeantfted inuocato nomine Chrifti,fortiter pugnent,cft jntelligant fub cuius pugnent aulpicijs,amp; cum quo pugnent:utique cum uifto.fub au fpieijs Chrifti.Cum autc draconis uires audimus fraàas cire,cogitabimus,amp; furores u-triufq; beftiç tadecécornis quam bicornis elTe inChrifti Gde debilitatos. Addit Schoc non parum animi in hoccertamine,quód uidemus draconem non habere ullam pote-ftatem in fanguine Chrifti confperfos amp;nbsp;puriGcatos, fed in terrenos amp;nbsp;mundanos homines.Triumphus autem hiceftcoeleftis. Nam ècœlis audiunturuoces .Jæturn pæa-nacanentes,utin afftiélis tripudiumbeatorum fpirituum plus habeatauthoritatis,gra tiæamp;efGcaciæ.

Concinunt unàomneslæti,nuncperfeftam eflefalutem amp;uirtuté.Morienteenim fcrefurgéte Domino,Deus operatus eft uirtutem,falutemqj promiflam patribus per- nbsp;nbsp;nbsp;ChriAitm,

fecit,dum uidelicet caput ferpentis conculcauit,peccatü ÔC morté aboleuir,uitamqjre-duxit.SicftabilitueftregnüDeiinhocfeculoinelelt;ftis,dumuidelicetChrifti potentia princeps huius feculi eiedus amp;nbsp;fuperatus eft.Sequitur enim cau{a,curira lætâdum Gt, amp;quæ hamuirtusSc potentiaChriftifefe exeruerit, aut quomodoperfedahtfalus; Quia,inquit,per Chriftum proiedus,id eft fupcratus,adeoq‘, foras eiedus eft diabolus, ut non amplius genus humanum coram tribunali Dei deferat.Huc pertinet quod Pau lusfcripGtjQuisintentabitcriminaaduerlus eIedosDei?DcuseftquiiuftiGcat,quisiI-le qui condemnet?Chriftus eft,qui mortuus eft, imó qui amp;nbsp;fufeitatus eft qui ctiam eft ad dexteram Dei, qui amp;nbsp;intcrcedit pro nobis.

Prætereapredicant cœlites non Chrifti tantum,fedamp; omnium Gdclium uidoriam, 7idelese^uo^ut quam contrafathanam in Gde lefu Chrifti obtinent;utfaltem hinc inclarefcat, quidfu uiäoresfcat periusintelligamus per Michaciem,quid per angelos eius.Diligenter autem inculcat, Cbrifiut, Chriftianos non uincere fathanam fuis mentis,aut uiribus,uirtutibusue, fed merito amp;nbsp;gratia Chrifti.Et ipG,inquit,angeli uidelicet Michaelis,uicerunt draconem propter fan guinem agni.Cum enim fanguine Chrifti puriGcati Gnt credentei, nihil habet in eos fa than;quinimöcum fpiritû Sc Gdem Chrifti habeant,fuperant diabolum. Ira quondam ■uaftator nihil iuris in illas habuit ædes,quæ fanguine agni erant prænotatæ: Exodi Addit Sc aliud,propter quod pij uicerint: Propter fermonc teftimonij Chrifti, quod eft Euangeliu.Qiiia enim hoc eft infuperabile Sc çternu,uincût omnia huius feculi,quicii-que manét in uerbo ueritatis uiuo Sc æterno.Quid quod in ueracifsimo Euagelio Do-minus promiGt fe no deférturû fuos,Sc pugnaturu pro ipGs?neceire eft ergo Gdeles uiii cere.HisacceditrurfuspuriGcationis Chrifti effedus. Noplusamarut uitafuam quam ChriftmSc ideo illam pro Chrifto in morte dederunt,atqgt;ita uicerunt.Multi enim uin cuntur hoc uno,quod uita propter Chfiftum periclitari nolunt.

Propterhæc ingentia Dei bcneGcia hortantur iam ipfos ccelos, 8c omnes in cœlis coe lires,id eft cœlites fefe mutuu adhortantur, ut lætum pæanacocinant.Et quod hic cœ-o 5 lite*

litesfac€redicunt,terreftresfanûos faceredocent,amp;inftruunt, qualesefle oporteac cos qui uoluerint fupcrare in bcllo fathanam,purgaros utique fanguine Chrifti, inni-xosteftimoniolefu Chrifti,amp;contemptores uitaepropriae, quibusnonuideatur gra-' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ue pro Chrifto occumbere,

iiKjuihiis locu Poftremófub carminis finemoftendunt,in quibus locum amp;nbsp;regnum habiturus fit babeatdiabo- diabolusnn hominibus utique terrenis èc carnalibus,qui uidelicetdiuinaridcnt,amp;tani lus. ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-

tummodomiranturterrenâhæc,perituraque:pro quibus uel confequendisuel retiné-dis,nihil,quantumuisdifficileuideatur,lubire uerebuntur, nihilautem uelfaccre uel pati propter Chriftum fuftinebunt.His denunciant horrendum uæ, malediftiones ui-delicet præl'entis amp;c futuræ uitæ. Dann es lü kein eilender volch vnder derfonnen, dann des tüfels marterer.

Cçterum in quib.rcgnum obtinet diabolus,in ijfdem etiam exerit iram fuam contra eleüos,amp; quidcm iram magnam.Nam crudelifsimè fæuit contrapios,Sc contra pieta-tem. Sæuit item accrbifsimcin fuos illos cultores, quos omni gencre fœdiratum pro-luitj'omniqjturpitudine amp;infamiadcturpat,amp;c.

Ad confolationem rurfus piorum illud pcrtinere puto,quod breuis mcminit tempo ps.Sæuiet quidem in Antichrifto crudelifsimè contra ecclcfiam, fed decurtabuntuf dies illi propter eledos.Notatur interim etiam malignum fathanæ ingenium,qui cum norit inllare indicium extremum,quo præcipitandus ell in tartara,cogitat breuitatcm illam temporis farcire amp;nbsp;compenfare iræ fuæ fæuitia,amp;furore plane diabolico.

Et hadcnusde uiftoriaChriftiamp;fanftorumeius.'fequunturiam minore cum ter-fore liorribiliaalioqui de bcllo, quod draco matron« Dei enpidifsime amp;nbsp;infenfifsimi infert.Dominus lefus fubijeiat ilium fub pedes noftros Amen Amen.

TerJêejuiiurJr^co njulierem'.htecdefendttur ^prudtur À domino, Conftilit draco in arena, amp;c.

1 poftquam uidit draco, quod proiecflus efTetm terrartU perfcquutuseft rnulierem,quepepent mafculum. Et da^« tæ funt mulieri ale duæ aquilæ ruagnæ,ut uolaret in defer tuin,in locum fuum, ubi alitur per tempus amp;nbsp;tempora amp;

dinudiLun temporis,à (ade ferpentis.Et ciecic ferpens ex ore fuo poft mulicrem aquam,ranquam flumen,ut earn faceretrapi à fluminc.Et adiuuit terra muliercm:amp; aperuit terra os fuum,amp; abforbuit flume, .ƒ - quod eiccerat draco ex ore fuo.Et iratus eft draco aduerius mulicre, amp;'abiitutfaccretprglium cumreliquisdefemineeiusqui ctiftodiut mandata Dci,amp; habentteftimoniumIcfu Chrifti.Etftetitfupcrare-' nam man's,

PerfetjMtur Quodfuperiusdeperfcquutione draconis, amp;fugaecdeliæ dicerecœperat, amp;pro-coecccji , pterChrifliuidoriamexplicandampaululum fufpenderat: nuncrefumitamp; abfoluit, pugnamq; graphicedefcribit,acfignificantifsimcamp;conftantifsimè diuinum fubindc auxilium,quod gratia Dei ecclefiæconfertur,fubiungit.

Cum itaque Sathan fe uidiffet fuperatum per Chrillum, eicfturnq; effe foras,furcre cccpit contra ccclefiam fanguine filij Dei aflertam,ac graui illam perfcquutione impli-cauit.Nam protinus ab afccnfioneDomini grauis commotaertin Apoftolos amp;in Apo ftolicam ecclcfiam perfequutio.Apoftoli enim conclufi in carcercs,ucrbis acerbifsimis uirgisquefuntcaftigati.Stephanuslapidibus elladobruftis, lacobus gladio pcrculTus, Acr.îé. JeniquePauli opera (qui pum agebat Saulum ) innumeri coniedi funtin carceres, 6c dirisatfefti fupplicijs.

Exoppofitocommemoratj)ræfensDeiauxiIium,lt;[uodtropico dicendi generepro Aßcrtio D:l, tiaturauifionis propter energiam efferc. Dicit enimmulieri,Ecclcfiæinquam, datas ejTe alas duas aquilæ grandis,quibus adiuta profugerit in defertum, ubi à dracone tuta aliquandiulatuerit.Significaturautcmjampla facultas conceflaecclefiçfugiendiamp;eua dendi hoftium Chrifti furores,deniq; propagandi Euangclij inter Gentes. Qua de re Ic gis in Aftis apoftolicis cap.it.Non temerè autem meminit alarum aquilæ,amp; quidé ma-gnæ.Nam amp;nbsp;ill Deut.meminitfubhac figura in canticofuo Mofes,defenfionis amp;au-xilij Deipotentifsimi:Sicutaquila,inquit,fuper pullos uolitat,amp;alas expandit, amp;por tat in humeris fuis,ita Sc Dominus te feruauit amp;nbsp;prouehit.

Porro locum fuum ait datum Ecclefiæ in deferto,nimirum conceflum à Chrifto,’qui quos uult ad fe conuertit,amp; fibi fponfam parat. Alit autem Ecclefiam inter genres ucr-bo fuo EuangelicOjficuti olim populum fuum in deferto nutriuit Manna.Tempus ue-ro Ecclefiiæ non definit.Nam rurfus ænigmatico dicendi genere, ex Daniele mutuato, utitunquod ufurpat Deus,quando uult nobis abfeondita elfe tempora; quæ cum in i* pfiuspoteftateiuftaamp;bonanouimus conftituta,nequaquam curiofius inquiramus. De qua re diâum eft fuperius.Certe conftat,ecclefiam inter genres ad indicium ufquc duraturam aut pcrmanfuram.Porrô iudicij diem nemo definierit.

Rurfus exponit,quantis furoribus inflatus dçmon,ecclcfiæ nouum,adeoque perpe- Euomit flumS tuum intulerit bellum.Cum ecclefiam inter genres modoamplificari amp;connrmari in- poft muherê. dies cerneret.euomuit poft mulierem aquam:amp;ut figuramagnofceremus,addit, Tan quam flumen. Significatenim,diabolum mare malorum effudilTein ecclefiam, fedaS inquam,diirenfiones,turbas,feditiones,perfequutionjs, quibus inundauit torus fere orbis.omnescerte ubique magiftratus Scfacerdotes excitauitcontraapoftolos Atapo-ftolicamdoûrinam.Legantur A(ftaapoftolorumcap.i3.t4.»5.amp;fequennbus capitibus, Nec rarum eft in Pfalmis,per Aquas,flumina Sc torrentes,intelligi omnis generis affli-öiones.Inhuncautem finem ingentia ilia malaexcitauit amp;profudit in pios, ifx utflumine auferriautafportari i'aceTCtecciedam'.dM erdiekylchvtrßot^todtr gar fci«wgƒt■fcwâmp^r.ut pios una cum doftrina pietatis tollerer. Atque hie eft perpetuus fathanæ conatus,huc omnia fua confilia Sc afta dirigit.Ita amp;nbsp;Neronis amp;Domitiani im-perio Ecclefiam fanguine fanftorum eluere ftuduit,led fruftra.Ideo enim diÛum puto, Euomuit flumen malorum poft mulierem,non in mulierem.

Nam Deus affliûæ Ecclefiae nunquadeluit: atq^ adeo ( quod quis miretur) ut terra aperuerit os fuum,amp; deuorauerit flumen profufum ex ore ferpentis. Imbibit hæc olim amp;nbsp;contexit fanguinem Abelis.Significatur autem, auxilium allatum elTe pijs, affliftio-iiem fuftinentibusjunde minime expeftaflcsificuti olim Dauid legitur liberatus elTe o-pcraPalçftinorum,minime quidem cogitantium eripere Dauidem ex manibus Saulis: fed ramen dum aliud interim conantur, cfficiunt quod Domino uifum erat, qui mala • malorum confilia in bonfl pioru conuertere poteft.Et certe uidemus no raro in Aftis a-'poftolicis,terraabforbuiflc flumen malorum :id eft,homines terrenos amp;mundanos,/* liud interim agentes,pacem procurafle ecclefiç.Sic fcriba ill e Ephefinus pacat tumultu concitatosEpnefios,amp;tantum non infanienres.Lyfiastribunus militum eripit Paulum ex cruentis ludæorum manibuszfic Centurio tuetur Paulum,ne in naufragio tru-cidaretur à militibus.Ciuilia bella mox à nece Neronis cçpta,pacem dederunt ecclefiae ad imperium ufque Domitiani. Sed qui nefeit quiefeere ferpens antiquus, noua prse Hatcntat.Nuncenim uehementerinardefcensinecclefiam,abitut cum femine mulie-ris reliquo,quod feilicet ad iudicium ufque nafeendum eft,ex ecclefia per uerbum pu-gnaret.Sicueröaditum pararad perfequutiones Romanas,mox temporaloannisin-fequutas.inimperio Romano,amp;perfequutiones Antichriftianas poft excifum imperium Romanum,exortas.De quibus diceturcap.tj.amp;c.

Cereriim hinc maxime clarct,quid intelligat loan.permulieré,eam uidelicet quç fc- Etde/wge-men Dei generat.Ecclefia appellatur amp;nbsp;mater Sc filia. Filia,quia generata eft uerbo in ec clefiapredicato:mater, quia per ucrbfi generat Chrifto filios fpirituales. Etenim fernen Dei, amp;nbsp;fernen mulieris,funtomncs qui cuftodiunt mandata Dei,amp;habentteftimoniii

lefuChrifti.Cuftodiunt mandata Dcij qui magnifaciuntJegem Dei, amp;nbsp;omnia uit« fûâe ad illamcomponunt.Noncuftodiunt mandata Dei, quinihilifaciuntlegcm uel uerb* Dei,neque uitam fuam ad illam componunt.De hac re copiofe dicitur loan. 14,. Tefti* monium Icfu Chrifti nullum aliud eft, quàm Euangelium lefu Chrifti, gratuitam no» bis annuncians peccatorum rcmifsionem.Habent hoe,qui fide pofsident.

Dritce Hat in Præparatioeftautemadconfcquentia,quôddjcit,draconem ftetiftein arenam ma-4rfZM»i4lt;w. ris;moxenim dicit,beftiam fingularedraconis organum emerfifteopera diaboliexma ri.Conlolationem autem habet,quod dicitur draco infiftercarenæ,non petrae. Nam fi-gnificatur,non diuduraturos furores fathanæ contra ecclefiam, amp;regnum dæmonis futurum ruinofum,utpote cuius fundamenta collocata (int in arenam.

Exhihet uifendum nobile draconis organum, uetn4 quot;Rom. imperium^ quod defiribtt qualeßt,

Tlu'di de mari beftiam afcendentem,habentctTj capitale-* pteni,amp; cornuadcccm:amp; fijper cornua cius diademata decem, fuper capita cius nomen blafjphcmiæ. Et beftia quam uidi,(îmilis erat pardo,5c pedes cius ficut pedes ur-* 11, OC os eius ficut os Iconis. Et dédit illi draco potentiam fuam,ô^

tbronumfuum,amp;fpoteftatenimagnam.Etuidi unum de capitibus cius,quafi occifum in mortem,piaga mortis cius curata eft. Et ad-miracio fuit in uniueria terra poft beftiam. Et adorauerunt dracone, qui dédit poteftatem beftiæ,

drginaper Pergitdefcribercloannes exreuelationeIefuChnfti,egregiadiaboliorgana,pef qug gwrf' operatM ecclefiam Chrifti continua amp;nbsp;grauifsima pcrfequutionc afflixit.Loquitur autem de ue eHfathan,it, teri amp;nbsp;de nouo Romano imperio.Non potuit ilia fine maximo diferimine dicere,nc* t/opfr4tKr. dum feribere loanes,homo nullis inftruôluspræfidijs humanis,amp;alioquiprofcriptus, iamq; damnatus exilio.Nam Romanum imperium habebatur pro diuino,inuido, fan ftifsimoamp;æterno.Cætcrùm dchocita loquituramp; feribit Apoftolus, utuidcaturnon pofte feditiofi uitare titulum,amp;in ipfamfacram pcccarc maieftatem cùm Imperator!» jfHundi imp.1 - turn Impcrij.Sed quid oro facias,iubente Dco te ita loqui amp;nbsp;feribere?Frémit hodie quo tifntM crau~ quemundus,cumauditregnaamp;politiasucrbo Deipropteradmilfapeccataatquc fcc-iùcùconcrd leracaftigari;acfatis pro imperio multi principes décréta uulgant, mandantes ne quid ufritatem. huius audiaturamplius Dominus ucróin Euangelioclamat: Sihi tacuerint,loquen-Matcb.îu turlapides;fignificansomnino,oportercpraedicari ueriratem,ncc illam fopiri aut op-primi polfe ullisdecretis,minis,armi$,fuppliciis.Ergo fi hodie taceant, quibusprsedi-candi munus concreditum cft,excitâbit Dominus alios pi æconcs, qui inuito etiam u-niuerfo mundo,teftimonium fcrantueritati.Iccirco fuadcoprincipibus,neinaniteramp; fruftra fe diuexcnt uarijs illis fuis contra ueritatem Dei conatibus.Non proficient. Vin cet ueritas.Qui cnim loanncm tuneinftruxit contra Romanum imperium,tune qui-demflorcntifsimum amp;potcntifsimum , ille idem reuelando hodie quoque ueritatem fuam mundo fenefeenti amp;nbsp;frado uincet.Væ ingenijs refradarijs, amp;nbsp;fedudioncm aman tibus.Difcant omnes concionatores,Ioannis apoftoli exemple, ea quæ in mandatis ac-ceperunt,libéré proponere,amp; non met uere quenquâ. Maior eft qui in nobis eft ( quod idem loannes dixit t.Ioan 4. ) quàm qui in mundo eft.

ßfftw Roifut nbsp;nbsp;Beftiamautem uocatRomanumiHud,amp; magnatauthoritatis,uelutiq;diuinum Im

»«w imperiu perium,nonabfquerationibus grauifsimis.Retinet enimjihrafim feripturç Dominus, imitans Danielem,qui in 7. cap.Romano imperio beftiæ nomen tribuit.Et S. Hierony nius,exponens Danielis uaticinium,per beftiam intelligit Romanum impcrium;quod ideo

îdeonecleonem,necurfum,nccpardumappellatum putat,fedbeftlâfut (^icquid fe-rocius cogitâuerimus in beftijs,hoc Romanos inrelligamus.Morib.certè beftias retule runt.Mithridates rex Ponti gloriofifsimus, de Romanis apud Iuftinûlib.3 8. uerbafa-ciens:Vtipfî ferunc,inquit,conditores fuoslupæ uberibus alicos:fic omnem ilium po-pulumluporum animos habere, inexplebiles fanguinis atqueimperij,diuitiarûqjaui-dos ac ieiunos. lam ueró quàm fœde fuerint belluæ pleriq j principes Romani, teftan-turipforum hiftorici,Suetonius in primis,ac reliqui qui uitas Imperatorum defcripfe-runt.Populum quoque Romanum beluinis fui fie moribus prçditû, euincit uel t. caput epiftolæ Pauli ad Rom. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

hendat loannes.an beftiam appellabimus Conftantem,Côftantinum,Theodofium, Sc Crw/zocmu. reliquos imperatores pijfsimos? Dicimus,illo loquendi genere uti fcriptur3s,ac per bc-ftiasintelligere quidem imperia: licet in imperijs illis agentes nondicatindiferimina-tim omnes elfe beftias. Dicimus ergo, beftias reuera dici Sceffe omnes , beluino ritu uiucntes:ergo exemptos in omnibus imperijs intelligimus,uitam uiuentes Deo acce-ptam:accertô fcimus,nec Daniclem,neq-, beatumIoannein,immeritos, imolaude di-gnifsimos uiros,conuicijs confpurcare uoluilTe.Quinimô in tota hac adione Imperij 8C Antichriftijfemper excipimus innoxios,amp; uirtute pollétcs homines. De qua re pofte*

Initiö uerö indicat Imperij huiusoriginem .Emergit beftia exmari, ïncuiuS arena confifticdraco:amp;; ini/. cap.dicitur,beftiam emerfide ex abylTo. Referturergo initium cius ad fathanam.Hic tamé difpiciendii diligenter,ne quid eripiamus domino Deo no-ftro,quod ipfe fibi uendicat- Scripturaalibi,amp;inprimisperduos excellétils. teftes,per Danielem in cap.j.Sc S-Paulum ad Rom.t^.teRatû reliquit, regnaatq;irhperia elTe à Do mino,amp; huncreges poncre amp;deponere.Noneftpoteftas,inquitapollolus,nrbà Deo. Et hadenus quidem iubét apoRoli obedire magiRratibus,aut principibus. Quomodo itaqueaudimus Romanum imperium eiieexabyffo, cumdeeodemloquatur apofto-Ius?Non quidé abfolutè Romanfi Imperia à diabolo eft . Deus enim author eft monar-chiarûjamp;feruatpolitias amp;nbsp;régna,dando his tideles aliquot feruos. Cóiungitautfe fatha nas reb. humanisjamp;corrupit ciim reges tum régna: amp;nbsp;haftenus quidem iunt à fathana. Obedierût in omnib.reb.politicis Imperatorib. Chriftiani: interim ueró mandantib. i-* dololatriâ non paruerût. Certû eft quidem Deûinrtituifteregnumifraelis feu decé tri-buum per Ahiam prophctam;incerim tarnen apud alium prophetam clamat Dominus, Regnarunt quidem,fed non ex me.Nam Dominus uoluit illos reges omnia ad uerbutn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8»

Dei componere,amp;in timoré Dei eos regnare:id cum non fa cerent,fed fecûdum inftin-âum Sathanæ omnia pro fualibidineinftituerent,reftè dicuntur noexDeo,fed ex dia boloregnare.Obediueruntergopij regibus:led impia mandantibus non obediuerût, licet hos nihilominus pro fuis agnofeerent regibus.Inftituerat Deus ordinem facerdo-tij:Chriftus tarnen iplorum facerdotû conatus amp;nbsp;opera appellat opera tenebrarum. Et beatus Petrus:Oportet Deo,inquit,plus obedire quàm hominib.Itafanè Romana mo-narchia,quæexDeoerat,fimul ex mari ( quodÔC Daniel dixit) emcrfit,ex mundo uti-que turbulento, atque adeo ex inferis,percædes, latrocinia,feditiones, amp;nbsp;proditiones conflata.Nâad diabolû amp;nbsp;mfidû,nô ad Deûrefpeôtabât cû plerifqjimperatorib.populi.

Nûc etiâ quale fit regnû Romanû, adubrat.Habet capita fepté,amp; cornua decem. fin-gulaq-,cornuafuashabebâtcoronas, ninrirûfignificâtes cornibusadûbrarirégna.NeC nuinfepticepSt eft quodnoua autlogè petitâexpofitioné hic inferamus.Cap.jg.ipfe angelus fefe expo nit,ac dicitjfepté capitib.fcpté portédi motes ucl colles,adeo(^; amp;nbsp;reges.Plurcs quidem înurbeRomacolles numerâtur,fed excellentioresfepté.Eft enim Palatinus mons,Ca pitolinus,Auétinus, Cœlius, Efquilinus,Viminalis, Qnirinalis.Propertiusid unoco-prçhendens carmine,canit: Septem urbs altalugis toto quj: pr^e/idet orbi. Ideoque à Græcîa fcriptorib.ïW'^A'’#’lt;’lt;■) SepticolUs diftaeft.Et quidé urbs pro toto ufurpatur Imperio. It* quoq; plures fuerûtimperatores amp;nbsp;reges,qui feptenario numero eóprehéfi funt:fed eer tum cll tarnen,feptenariu quoque regu numerum in hiRoria exadè inueni ri.Principib «mijn

enim Romç prîmu extruae,reges ordine fepté prçfuerût,Romulus,Numa,Tullus Ho ftiliuSjAncus Martius, Tarquinius Prifcus, Seruius Tullius, Tarquinius'Superbus; quo eiefto propter conftupratam à filio regis Lucretiam.regnatum eft per Cofs.Decem uirosjDidatoresque, ulq; adiulium, qui primusdiadema rcgium iterum fibi ufur-pauit: poft quem regnarunt Antonius amp;nbsp;Oótauianus, Auguftus diétus, Tiberius, Ca-ius,Claudius amp;nbsp;Nero,rurfus feptem. In Nerone Imperium acccpit plagam :inde rurlus feptem numcrantur,Ortho,Galba,Vitellins, Veipafianus,Titus, Domitianus amp;Ncr-ua.Abeo deuolutum eft Imperium ad Hifpanum, Vlpium Traianum. Proinde non potuiflet fignificantioribus notis notariimperiu Romanum. Huie imperio impofuit Sc Daniel decem cornua,cùm quöd ex multis fitregnis colleftü,tum quodin multa régna rurfus fit dilapfum.De quo dicetur i/.cap. Vulgare eft auté feripturis,per cornua

pcriHblafphc- nbsp;nbsp;nbsp;Tribuit auté liuicregno apertam împietatem Dominus Iefus,imó blafphemû appel

Iat.Nâfubijcit,Etlupcr capita eins nomen blafphemiæ:ideft,quicquidulpiam amp;nbsp;un-quam excogitàri poteft blalphemiarfi,id totû in hoc imperio, amp;nbsp;in eapitib. maxime re-perietur colpicun.Si enim inlpexeris colles Romanos,in primis monté Capitolinû,in-uenies ipfum à Cicerone appellatum deorû domiciliû, nimiru quod omniû ferè deoru ftatuas côtinerct.In collibus enim illis uifebancurtéplalouis Statoris, Tonâtis,Pifto-ris,Cuftodis,Feretrij,amp;c. templa Saturhi, Iunonis,Mineruæ,Martis ultoris,Herculis, lani,Veneris,Apollinis:Fortunæitem,Salutis,Viâoriæ,Concordiæ, amp;c. Siuero ipfos principesinlpexeris,CaîusuoIuitftatuasfuascollocariiu templis,amp;iurari pernomen ipfius.Ncro nomen Chrifti blafphemauit,amp; Euangcliû cruore innocentum abolere co gitauit.Domitianus iufsit fe Deum amp;. Dominum appellari.Poftularunt amp;c alij honores lt;iiuinos,homines blafphemijs madentes,amp;fceleribus fœtentes.

PofcfidRoma nbsp;nbsp;Porrb imagine ex uarijs belli ƒ s compofita oftendit,quomodo creuerit,amp; tâtas uircs

ni intberii ex ^^ceperitRomanumimperium,quibusquefitmoribuspræditum. ApudDaniclemin cbprcßis ino“ 7-cap-perpardumfuffiguraturmonarchiaMaccdonica,perurlumPerfica, perleoncra i^rcbijs. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ChaldæauelBabylonica.Conftatautem,Romanosfupcratisgentibus illis,amp;mo

narchijs deletis,fibiq; lubieftis, in fupremum peruenifte cacumen. Etenim Orientem fubdiderfit fibi maxime per Lucullumgt;Pompeium amp;nbsp;Craftum : Macedoniam,totamq; Græciam,per Paulum Acmylium:bonam Aphricæ partem per Scipionem amp;nbsp;Marium: Aegyptum,perOüauianum Auguftum,amp;:c. Sicutautcminreligionc fueruntimpij: ita in moribus reliquis ferifsimis quibufque belluis non difsimiles. Sicut enim parda-lisautpantheramacuIofacftacuaria.itaRomani colluuies crantmultarum gentium, Romanibe- natarum quodammodo ad feditiones amp;nbsp;cædes.Pedibus no modb incedit urfus, fed amp;nbsp;ferit ôcrapit prædamnta amp;Romani nihil aliud quam feriebant,pugnabant,rapiebant-Vtautcmleonisroburexcellcntifsimumeft inter quadrupedes,ac osleonis infatiabi-le amp;nbsp;fœtidum:ita Imperium Romanum fortifsimum fuit,au3rum amp;nbsp;inexplcbilc, ipfa-quefanies amp;putredofcelerum.

Dr^lcodittRo* nbsp;nbsp;Ac fignificantius quidem exponitloannes,Romanos ex diabolo habere omnem il-

nirfniî poteva Iamimpictatem,crudelitatcm 8cconfcclerationem:Draco,inquit,deditbeftiæilli po-tem thro- tentiamfi.iam,amp;quidem magnam:deditamp; thronumluum. Quodperindeeft,acfidi-xifletcDiabolus totus regnauit in Romanis ,amp;Romani ex diabolo egerunt, quæ ege-runt. Nam diabolus,eftorigo cædiumocmendaciorum. De thronodiaboli didum cfthuiüslibri fccundo capite. Sciendum eftautem,omnempotentiam elle Dci:at hune iufto iudicio permittere diabolo permuJta in filios diffidentiæ. Paulus enim fecundçad Thclfaloniccnfes fecundo capite,cum loquutus eftctdeoperatione fatha-nica potentifsima,pcr fignaÔC prodigiamendacia,quibusdecipiendifint qui nolu-erunt recipereueritatem,moxfubiungit:Propterea mittet illis Deus cfficacifsimam illufionem,ut credantmendacio,amp; iudicentur omnesqui non crediderunt ucrita-Vn«m ex cdpi amp;c. Alioqui maximoperc (quod fæpe monemus ) ca«endum, ne commifeeamus tibuf uulncra- Oei operaamp;diaboli.Bonaex Deo,ma}afuntexmalo.Certènequismiretur,curDeus tur in morte. tantaRomanis amp;nbsp;diabolo ipforûcapitipermittatjamp;uimipforû propterelcûosno in-frin-

infringat,!nferit loannes triftem cafum populi Romani,8c totius imperij, qui ipfis ac-ciditjà prima mox perfequutioneinecclcfiam Chrifti commota, 8cpoft fublatos è inedio clarifs. apo ftolos, nimirfiin uindiftam fanguinis innoxij.Vider enim unum ex capitibus quafi occilum in mortem.Nero enim qui primus primam ex Imperat.perfe-quutionem in ecciefiam commouit,manu propriafefeiugulauit.athieCæfarum ulti-mus fuir,in quo hæc familia defijt.Imperium autem itaafdiftum reliquit,ut uidcretur multis jam nunc ruiturum.Defecerunt prouinciæ aliquot. Conflixerunt inter fefe ci-uilibus bellis Galba,Ortho 8c Vitelliüs.HicprætereaSabinum, Vefpafi3nifratrem,ni-

, Jiilmalifufpitantem,unacumFlauijs cæteris,inCapitoliumcompulit,fuccenfoqjté-plOjSciuxtà fimulftammaruinaq; omnes in unum pariter interitumac tumulum de-dit. Nec difsimulat Orofius,cur hæc fafta finqdiccns ; Moxluit Romacædibus prin-cipum,excitatisque ciuilib.bellis,ilJatas Chriftianæ religion! iniurias.

Addit tarnen Apoftolus,plag3m illam incuflam rurlus efte fanatam.Na Sextus Aure Pl'fgrf wert» li us Vi(flor;Vefpafianus,inquit,cxangucm diUjfelfumi^ue terrarum orbem ( uide quid ^‘trdtd e/i. f]t,caput uideriquafi occifum) breuircfecit.Hæc illc. Habes quid fit,quod dixit, pla-gam mortis eflecuratam.Idenim hiftorici alij copiofius perfequentes, fcribunr. In ur-bem reuerfus Vefpafianus,nihil clarius ant melius elfe duxit, quàm propè affliélam ua-cillantemqucrempub.ftabilire8cornare, prouincias 8c ciuitates feditiofeagétes cocr-ccre,difciplinammilitarcmnimislicétiofam corrigere, inprauosanimaduerterc.Vr-

bem uetcribus incendijs Scruinis deformem,nouis ædificijs reparauit:Capitolium in-ccnfuinredintegiauitxondiditamp;amphitheatrummcdJaurbejinftrumetumuetuftif-fimum imperi;,amp;c.

Ad hæc perftringit modo grauiter müdi ftultitiam amp;impietatem; Etadmiratio fuît in uniiierfa terra,amp;c.Mundus enim fequicur præfcntem felicitatcm,amp; ex Fortuna pro-fperaueladucrfa æftimatres quasliber. Namillam religionem maxime illuftrcm ait, amp;firmamaciieram,quæclaraeftuiâorijs,amp; fplcndethuiusmundi ornamentis. Ergo propter maiertatem Romani imperij,quam admirabantur ut maximam,maior pars ho minum Romanam religionem recepit,^ ueluti finccram défendit. Cæterùm loanncs peccati huius enormitatc explicans, dicit : Et adoraucrunt draconem,amp;c. Non dicit,

Adorauerunt dcos,aut lignum amp;nbsp;lapides:fed, Adoraucrunt diabolum.Idololatr» qui-dem dicunt,fe Deos adorarc 8c coJere,nec ignorare, idola effe compofita ex materia cor Adorduerunt ruptibilijideoq-j deorum efle figna:redundare autem cultum quern iIIis exhibent, non dtaboluin. in figna,fed in cos quorum funt figna.Ita quidem ioquuntur omnes idololarræ: quib, fidicas,Coiitis lignum amp;lapides,moxexcipient,magnam fibi fieri iniuriam. Secnim non adeo ftolidos elTe, ut quod proprijs fecerunt manibus, 3dorcnt,amp;c. Cæterùm a-poftolus,quinon ignorabatciuilcs illas expofitiones,amp; tergiuerfationem ingenio-fam idololatrarum, libéré contra ipfos pronuncians, non illud fpeâat, quod ipfi pro feadferebant:fed illud magis,quód iudicat Deus,8c rei ueritas pronunciar, ac dicit, Et adoraucrunt dracone.Sic Paulus t.Cor.io.Quæ gétes,inquit,immolant,no Deo immo lant,fed dæmonijs.At genres illud negabant.Deus autem indicia 8c intentioncs 8c nc-gationes,hacinrc,hominum,non curat,fed pro fuo iudicio pronunciat.In Leuit.17. di cit:Si mihi oblationes aliter obtuleritis,quam egdpræfcripfi, fanguine uos comacula-bms,tch •willsii:hfuretti mordti hncn. Clamentiamad rauim ufquefacerdotes excelforû, Domino Deo immolamus, non dijs alienis: fentétia tarnen Domini ueii'sima ftabit in æternum,illegitimo cultu peccare iftos, non minus quam fi parricidiadefignét.Quod ÔC Ifaias teftaturcap.66 Dominus Deusapprobat finceram,quam legibus ipfius præfta mus,obedientiam,nihil moratur noftras cómétationes 8c bonas intetiones.Itain præ-

fcntipaucis quod res eft dicit,idololatras omnes adoraredæmonem. Hæcfiho-die reöius æftimaremus,non itatanquampro aris8c focis certaremus pro imaginibus in templo conferuandis.Dominus lefus

i^ideratur beßia, amp;nbsp;hac blaßfhemat nomen Tgt;ei, e‘s^ finHos T^ei, de^ nit^ bellum gerit cum finBis.

T adoraucruntbcftiam,dicentes: Qin's fimilis beftiæC’ quispoteftpugnarc cum eaC Et datum eftci os loquens magna, amp;nbsp;blaiphemias. Et data eft ei poteftas faciendi menfes quadragintaduos. Etaperuitos luuminblalphe miam contraDeum,utblalphemqsadficcret nomen eius, tabcrj? naculum eius,amp;:cosquiin coelo habitant» Et datum eftilli, bellum facerc cum fandfis,amp; uincerc cos.

Adorrffwr ie- Dixit,mundumadoraredraconem:adHitmodó,eundcmadorare beftiam.Cumau-beftia fit imperium, mirari quls potcrat,quomodo potuerit adorari imperium? At modo, nos paucisdicimuSjUIosadorare imperium, qui recipiunt décréta, ritus amp;nbsp;ordinatio-nes fupcrftitiofas imperij ,totiquc ab illis pendent.Eraiit autem ill o tempore non pau-ci,qui in gratiam Romani imperij abncgabant fidem Chrifti,difcedentes ex ecclefia, SC coniungentes feinreligioneacfacris focietatiimperij RomaniJii reuera adoraruntbc-ftiam.Prætercaquod uni Deo debetur, id Romani fuo tribucrunt imperio. Cæterùm qnifquis diuinas proprietates alicui rei tribuit,illam 1'anè dcificat amp;nbsp;adorat. Dei autem proprietatesfunt,nôhabcreparem,ipfurafolumefleopt.max.immortalem,æternum, lt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;potentifsimumjinuiftifsimum.Itaenim clamant prophetæ: Quis tibi fimilis, 6 Deus,

in coelo amp;nbsp;in tcrra?Quis ficut tu?Quis poterit refiftere Deo? Romani autem hæc omnia tribucrunt fuis imperaroribus,amp; imperio fuo, dicentes, ficuti amp;nbsp;Joannes commemo-rat:QuisfimilisRomæ?Quispoteftpugnarecumea?AppellaruntImperarorcsfuosdi-ùoSjOpt.max.potentifs.amp;inuiâifsimos.Regnum ipfum uocarunt æternum. Vider« hæc licetadhucin uetuftifsimis authoribusac numifmatibus. Itaquc quotquot haec Rom.principibus amp;nbsp;regno non erubuerunt tribuere, beftiam reûc adorafie dicun-tur. Et quid fit oro aliud nodie,dum in gratiam impcratorum, regum, poncificum,re-gnorumque,abnegaturueritas,aut detorqucturad affeftushominum? Adorantamp;hi beftiam.

Os loquens nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;etiam daturbeftiae os loquens grandia,amp;; blaiphemias. Deblafphemijs moxdi-

gra/jdw. cemus copiofiora. Qiiia uerb Rom, Imperifi maximas confequutu eft uiftorias, amp;nbsp;tri-umphos egh Iplcndidifs. celeberrimosq;, occafio ipfi uidetur elfe data fuperbe iaftan-di uifl:orias,fibiquc eaarrogaodi,quæ reuera erant diuina perafta uirtute.Et quidé ma-ximæamp;licentiofifsimæ extant Romanorumiaâationes; Secfleorbisdomitoresamp;do minos.Pefsime autem fuperbia cefsit regi Nabuchodonozori.De qua re uidere licet Da niclcm in cap.4,.S.Pctrus clamat,Dcum fuperbis refiftere,gratiam dare humiiibus. O-dit Deus arrogantcs,amp;cxcindit nomina ipforum de terra.

Qaawdiu in- nbsp;nbsp;Cum uero quis interrogarepoterat,Quis autem finis iniuriarum, fuperbiæ, infolen

folefcatRomaf tjædcniqueintolerabilis,amp;blâfphemiarum?occupationepræuenitloanncs,amp; ait; Et data eftei poteftas faciendi, nimirum perrumpendi [(Slichsdllesfethüit,vßiiißren,vndii Volbringen') menfes quadraginta duosûd eft,tanto tempore, quanto uifum eft Domino: qui tarnen, etfi nobis hoc tempus uelit efle incognitu,apud fe definitfi habet, ita ut pq fibi polliccripofsint, nonnifimenfib.aliquotduraturumhoc malum. De hoc numero difteruicap.n.Concione46.amp;oftendi in fuperioribusillos numéros æquipollere, nempe dies t2do,menfes 42.Tcmpus,tempora amp;nbsp;dimidium temporis.Aenigmaticè ergo admonens nos Deus,non uult nos curiofius inquirere in tempora, quæ ipfe in fua i-Oebldfphe- pfiuspoteftateconftituit.Satis nobisfit,quodomniaiuQisdefiniuitterminis.

rnijsueteris lam fequitur copiofa traftatio de blalphemijs Romanis.Principib per tropum dicit, Rojna. Aperuicosfuum:quoaudaciamfignificauit,Scdicendilibert3tcm,imöliccntiam.Nam

amp;nosdicimus y^rwîddfmul nittvffchut: cum ßgnificamus, aliquemnolle loqui libère« Tnpliciter autem blafphemant Deum Romani,amp; Romanæ fuperftitionis afleclæ.Prin cipio enim ipfum nomen Dei fandum in eo blafphemant, quod fuos deos falfos, amp;nbsp;fu-perfticiones fuas,præferuntDeo uero,amp;religioni ueræ,fandifsimæq;,Cum enim om-« nium gentium deos amp;nbsp;cultus deorum inurbe Roma reciperent, folius Dei Ifraclitici cultum refpuebant:quódintelligerent,ilium uellecoli folum, necalio ritu, quam illo ipfo quern ipfe præfcripferat.Impiè autem maluerunt fuos plures illos deos, Cultumq', ipforum licet abfurdifs.retinere,quam fc traderein tutelam unius, Screcipere cultum moderatum Sc fimplicem.author Aurel.Augult. Non commemoro nunc iftorum blaf» phemas uoces, iadatasinDeumuerum ,illo potifsimum tempore, quo per Vefpafia-num amp;nbsp;Titum,finico bello Iudaico,triumphatum eft amp;nbsp;de excifa urbe,amp; uido Dei'po pulo.Fercbanturin triumpho uafarempli facra, atqueadeo Deus ludseorum ueluti nidus amp;nbsp;uindus duci uidebaturin Capito]ium,fupplicaturus loui opt.max.fcilicet. Vn-de inte]ligimus,non minus enormiter blafphematum fuifte tunc nomen Dei, quam le giturolim blafphematum àPalæftinis,cumarcam collocarentin templumdeiluiDa-gonntem à Rapfake amp;Sanheribo, item à Baltazare rege Babylonis apud Danielemin cap.5. Sedrepertifunt tandem nocentes.

DeindeblafphemarutRomani tabernaculum Dei. Tabernaculum illud uetus popu li Ifraclitici,non tantum erat officina,uel locus cultus amp;religionis,fed etiam fignum di uinæpræfentiæ. Eft autem Deus modo præfens in medio Ecclefiæfuæ,cuitypûpræ-fercbat tabernaculum teftimonij.Ecclefiam uero Chriftianam appellarunt Romani im piam,ftultam,feditiofam,facrilcgam, eXecrandam:quam amp;nbsp;grauilsime perfequebâtur, amp;nbsp;excifam modis omnibus cupiebant:huC etiam omnes uires conferebant.

Poftremô blafphemarunt etiam cœlum inhabitantes, Felices beatasq; animas fando SanäiDei co rum prophetarum amp;nbsp;apoftolorum,quos appellaueruilt impios, fedudores, turbatores ^ieijs ddo‘‘ pacis,blafphemos,hæreticos amp;nbsp;piaculares homines. Nam hoc tempore, dum hæc fcri-beret loannes.plerique apoftolorum fubimperio Romano iam Fuerantfublatiaccæfi, tanquam peftes orbis : fed amp;nbsp;damnata habebatur eorum memoria atq; dodrina. Intelli gis uero hinc,quam indigne ferat Deus,fi quis dodores pietatis amp;nbsp;ecclefiarum fandos i magiftros uel miniftrosjconuicijs incefsat.Nam conuicium infe didum efle, æftimat Dominus.Extanthodieadhuchuius generis blafphemiçaliquotapud Corn.Tacitum Auguftalium lib.zqfcripta in Mofen,amp;Dei populum.

Præterea permittit Dominus beftie,ut bellum inférât fandis,amp; uincat eos.Romanu Bfftw ieHunt enim imperium ufqueadtempora Conftantini Magni decern perfequtiones grauifsi- infert fanilift mas commouit contra ecclefiam.Dc quibus legere licet Eulebium Cæfarien.cpifcopu, ßcOrofitimin hiftoria quam fcripfitadlandum Auguftinuffl.

Pertinetautem hic locus prsecipuè ad ecclefiæ informationem amp;nbsp;confolationem. NamfataecclefiæprædicitinEuangelio quoque Döminus,ad confolationem amp;infti-tutionem piorum,uti liquet Ioan.15 amp;nbsp;16. cap. Quomodo autem uincantur faildi, ex-pofui in cap.n. Dominus lefus ferner fuam ccclefiam.

2)epotentia 7i.omaniadorent be^îiamtac de interim ex» cidio'ue Romlt;etamp;iniperij Romani.

Tdata eft illi poteftas in omnem tribum, h'nguam, gentciTi,amp;f adorabunteam omnesqui inhabitant terram: quorum non funt fcripta nomina in librouitæ agni, qui occifus eft aborigine mundi.Si quis habet aurem, audiat. Si quis in captiuitatem*duxerit,in captiuitatem abit:li quis gladio oc ciderit, oportet eu gladio occidi. Hic eft patientia amp;^fides faneftoruv p nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De

tfep^téH4Ro Depotentiaquoqueamp;mâieftateimperij Romani loquitur Apoftolus ex reuelatio-mant itnperij. ne Chrifti.Porétifsimum quidem fuit imperium Rom.tempore Oâauij Augufti, item imperioDomitiani,régnante deniqueTraiano, Hadriano quoque, Aureliano, Dioclc-tiano amp;Conrtantino.Parebatei potior habitati orbis pars, ur Europa uniuerfapropè, Aphrica amp;nbsp;Afiaûd quod teftantur hiftoriæ Latinorum Si Græcorum. Cæterùm admo-net nos horum Dominus,necuriofeperfcrutemurDeicôfilia,quiritâtes,curDeu8 tan-tam Romanis conceflerit poten tiam ,quos prænouit abufuros fore ad opprefsionem ce cicfiæ Chrifti? Cum enim dicit,potentiam Romæ elTe datam, compefeit omnium muC murationes.A' Dco enim funtimperia. Athiceft fapientifs.iuftifsimus,fanftifsimus. Qubd ergo régna mundi Romæ fubiecit,làpienter,iuftè amp;fanftifsimè fccit. Quod Romani ordinationem Dci corrumpunt,amp;fetraduntdiabolo gubernandos, ex malo eft.

Ceflant hic difputationcs noftræ.Scd amp;nbsp;Sapiens dicit,proptcr peccatapopuli hypo-critas amp;abominabilcs regnare. Quóducró numerat tribus, linguas amp;C genres, facit ex imitatione prophetpe Danielis, qui huiufmodi phraC hgniheare folet imperium anv plifsimum.

Quid ucro hæc ad nos pertinent,aut quae (inquis ) ad nos redit utilitas, ex eo'qubd imperium Rom.longe amp;nbsp;latifsimè extenfum eft per uniuerfum orbem?Hæc nimirum, uidemusuaticinium hoc, omnia attigiireacu,qu3e præcelTerunt: nullus itaque relin-quiturdubitandi locus de fequentibus. Conlîderemus item potentifsima régna, quae uidentur inui(£l:a hominibus,à Deo polTe diffolui nullo negotio. Dilcamns ergo Deunt timere,Sc in mandatis cius ambulare,amp; terrena hæc afpernari.

Qui’nitm ado lam etiam fignificantius exponit, qui fint adoraturi beftiam. Dixit enim, homine» Miam, nbsp;nbsp;orbeadmiratione beftiæ capiendos,amp;beftiam adoraturos.id modo illuftrat,acado-

randiuerbumitacollocatjUtnontamdc præfentibus quàm futuris exponere pofsis. Non enim de fui tantum temporis hominibus loquitur, fed de omnibus qui admira-tione Imperi) amp;nbsp;maieftatis cius capti, fidem Chrifti uel negaturi ucl côtempturi erant. Dicitautem,adoraturos beftiam omnes qui terram inhabitant: amp;nbsp;ne quis hoc ad om-nesabfolutcrcferrct,quafi nemo uerorum Dci cultorum futurus fit, adijcit,Quorum nomina non funtferiptain libro agni uitæ, nimirum reprobi, non cleûi: increduli in-quam,qui uerbumEuangelij afpernantur, audirededignantur, amp;in Chriftum rebelles funt.Aretasinterpres: Inhabitant terram, inquit, qui nulla cœleftium,uel gloriæ quæ ibi eft,cura tangunrunuel terrenæ habitationi, ac brutali iuxta eandem uitæ, fei-pfos accommodant. Thomas de Aquino adducit etiam teftimonium ex lercmiæ t/. Qiii à merccedunt,in terra feribentur. Dereliquerunt enim uenam aquarum uiuen-tium,ipfum Dominum. Dclibro witæ dixicap.j lt;j. Diceturdecodem capite ip Si 20. Apocal.

Adiungithisinfigne quiddam pro more apoftolorum,quibus ufitatifsimum eft, qualibctoccafioneoblata,celebrarcamp; inculcate Chriftum,amp;myfteriumredemptionis eius.Dicit ergo Ioannes,agnum elfe maftatum fiue occifum, amp;nbsp;immolatum ab origine mundi.Extracontrouerfiam eftaurcm,pcragnumintelligi Chriftum.

Agm« mafia- nbsp;nbsp;nbsp;Quæritur ergo,quomodooccifus fit ab origine mundi? Multi fe hic torqucnt.tan-

ab origine Jem exponunt,Chriftum in Abel, amp;nbsp;in omnibus fanâis elfe occifum, participatione, mundi. non pafsione. Certè adliteram locum hune exponere non poifumus.Non enim potuit occidi Chriftus.priufquâ erat natus.Prætcrca afterit Apoftolus,Chriftum à côdito mû-do,non fæpiusfuifTemaftatû.Legaturteftimoniû eiusad Heb.cap.p.Nequitauté cum fcmctipfo pugnare uerbum Dei conftantifsimum,ueracilsimumq;.Dicimus ergo,iux-tacommunem feripturas exponendicanonem, fymbola rerum fignificatarû nomina ufurpare. Etcnim agnus dicebatur tranfitus amp;nbsp;præteritio,cuius erat fymbolum:fic cir-cuncifio ipfum appellatur fœdus.facrificia dicuntur pcccata.Ita fane ab exordio mundi maftata funt facrificia,quæ erant fymbola Chrifti incarnandi, amp;nbsp;femel offerendi pro eX piatione peccatorû.Intelligimus ergo ex hocChrifti teftimonio,omnia ucterû facrificia Chrifti fuiffe facramenta, amp;nbsp;Chrifti redemptionem ab exordio mundi efficace fuiffc o-tnnibusfidelibus.Proindeinfignis amp;nbsp;obfcruabilis eft hiclocus. Huepertinct teftimonium

nîumapoftolî i.Cor.io.dicencis.omnes patres noftros candem nobifcum efcam edifle fpiritalemjamp;eodempotosefTepotu.Bibiflcueró de petraeos coiil'equcnte, quæqui-dem fuerit Chriftus.

EthadcnusdilTeruitdeImpcrijRomani maieftate,blafphcmijs Scpeccatis.Sequi-turporró deinteritu tanti Impcri/,amp;luppiicijs Icelerum.Dcquibus ramenrurl'us Sein »/.cap.nonnihil dicctur.

Excitatautem acclamatione, in Euangelio uulgatifsima, amp;quafi propria Chrifto, auditores omncs,amp;clamat:Si quis habet aurem,audiat.Mirum certè,amp;incredibileui-debatur hominibusjtantam potuilfe ruere maieftaté:fed corruit.Mirabantur Sc fideles, Sc quis futurus efiet finis blafphenuaruniijeædium,iniuriarura,abominationum. Præ-tereàinfignis Sc rnemorabilis eft dodrina,quæ iequitur,omnibus modis retinenda.cx citât ergo ad attentionem omnes homines, deinde fubijeit: Quifquis captiuitarem collegerit, in captiuitaté abibit: quifquis gladio percufleritjScc.Sic enim excidium Ro mæ Sc Romani imperij exponit, ut fimul iuftitiam iudicij diuini aflerat. Simuletiam mira breuitate, fententiæ diuinæ contra Romam latæ uel pronunciatæ, immenfam il-lamabforbet potentiam.Eftautemlege Dei, lege naturae amp;nbsp;lege omnium gentium re-ceptum pro æquifsimo,ut quifque expedet fibi irrogadum,quod alteri intulcrit. Hue enimpertinetfcntentiaàNoecommemorata Genelisp. Qui effundit fanguinem, hu-ius languis eftiindetur.Repetitureadem Ifaiæ 33.Væ quiprædaris,non ne Sc prædabe-ris? Tcftanturhoc Niniueapud Nahum,Sc Babylon apud omnes prophetas.Ergo Do-minus in Euangelio docuir-.Quod uolueritis ut faciant uobis homines, hos faciteillig quoque.Quamenfuraalÿsmenfi fueritis,eadcmremccientur uobis alij. Quifquis gla-dium fumpferit,gladio pcribir. Acquifsimum ergo eft,ut cum Roma totum orbem de-prçdatâ fit,Sc omnes genres infeftarit, Sc omnibus cruenta armaintulerit: uicifsim ab omnibus gentibus imperatur, diripiatur,laceretur Sc conculcctur. Obleruemus hoc Dei iudicium,8ctimeainus Dcum,Sc bencfaciamus hominibus.Nam lata eft hie feiité-tia contra omnes homines iniuriaafficientes proximos fuos,maxime uero infeftantes innoxios bellis iniuftis,mercenarijsque,5cc.

Repetendumporroexhiftorijs aiiquid,unde ueritashuiusprophetiæ agnofcatur ^ntcritm Jnjp♦ Scintelligaturreftius.Cumclarifs.princeps Coftantinusgiibernaculaimperij recepif- Ro« fctgt;Romam uelutiexhorrcns,Conftanrinopolim extruxic,ScuelutidomiciliumIm- fttte. pcri/parauit.CœpitautemabeotemporemaieftasRomæ adruinam feindinare.Sub jjj. principe Gratiano,prudentifs.31ioqui, barbari magno fuereterron Romanis,unde Sç nbsp;nbsp;j8 k

Gratian us cos fibi feedere coniunxit. Stilico Honorijfocer, homo Vandalus,ftipen-dia imminuit Gorthis.Sc alijs Romani populi focijs;quam ob rem ad arma prorucrunt: pacati tarnen iterû,Stiliconis Sc Saulis duels malitia excitati rurfus fyb régis fui Athala rychiduûu Romam feftinant,obfident, obfidione fatigant per biennium, tandem ca-piuntatque diripiunt. Multis hanc obfidionem Sedireptionemin epiftolis fuis déplorât Hieronymus.Orofius deeademcopiofe Sc Chriftianelcribit,hiftoriarum lib.7, cap.25».See. Capta referrur Roma prima die Aptilis,anno 4.12. Mox tarnen Gotthi reli-ûaurbç in uicinalpcamouentzdcnuo tarnen furore inflammati,rcuertuntur,Scgra-uiusjftib duce Athaulpho,Romamafflixeruntacdcprçdatiflint. StatueratGotthus, Romano nomine deleto,urbem appellarc Gotthi3m,nifi à Galla Placidia Honorij filia fuiflet retraftus, Paucisintcrcedenribus annis Roma occupataeft iterumaGenfery-cho,V’uandalorumregc:8cquæomniumgentiumlpolijsfueratditata8crefcrta3perin tegros dies 14. exhauricbatur. SuperuetiitdeindecumGermanis Odaceriexpundoqj Imperatorio nomine,ipfe rex urbi praçfnit ad annos çirciter i^.Pepulit hunc,atque trn cidauitTheodorychus Veronenfis,8ccum Oftgotthisfuis regnauitcircirerannos 50. RecuperabaturindeaBellifario,luftiniano ImperatoriGr?ECo,fed inperniciem Ro-mæ.Nam Totilas Gotthus exercituin Græcum 8c Rom. fudit ad Placcntiam: deinde Romam obfedit,irrupit,caep^Cftiripuit,diruitatq;incendit. Arfiturbs dieb.13.nee fuit in ea quifquam hominum per dies quadraginta. Legatur Sabellicus Enncade S.libro quarto.Copiofioraforcedabodeexcidio Romain çap.17.Iraq;intraannos 136 fepties p t ueniç

ucnît Roma în aliénas m3nus,ac direpta cft crudelifsimc, gladioq; cccidit, amp;nbsp;abduftt Cil in captiuitaté:quæ diu gladio pcrcufsitjatquc in captiuitatem abduxit omnes gen« tes.Iuftum hoc fuit Dci iudicium.

Subijcicaucem doftrinam loannes, quomodo fcpij gerant intantis turbisamp; diffi« cultatibus.Hic, ideftregnantibus, imb fæuientibus Romanis, deinde in fnneftis 8C cruentis illis mutationibuSjRomanique Impcrij excidio,opus erit fanftis paticntia,fi« ucperrcuerantiaamp;fide. Hæ dtiæuirtutcs fernabunt fideles,neamp;ipfipereant.Depa» tientia loquitur apud Lucam DominusJn patiétia uellrapolsidebitis animas ucll««. Lucç 2t.De fide loqnitur beatus Ioannes;Et hæc cft ui£loria,quæ uincit mundum,fidc« neftra.Impatientiaamp;incredulitas multos in abncgationem,inidolol3triam,amp; inom-ncmimpietatéabftraxit.Itaquoque difcimus,quomodo Si: noftro tempore nos arme» mus contra omnem impictatcm.Dominus liberet nos à malo.

7gt;e alia beßia,qt{a afeendit ex terr add efi^de ^ntichri/l6, C o Îi C 1 o LV H.

Tuidi aliam beftiarti afeendentem de terra,amp; Iiabebat cornua duOjGmiliaagni: èc loquebatur licut draco.

Apoftolus Paulus difertè teftatur,ea quæ fcripta funt,ad noftram do-iftrinam efle fcripta,ut per patientiam Sc confolationcm fcripturarum fpem habeamus; unde oportebit præfentia quoq; illuc referre. Chriftus enim omnium Dominus,cum præuiderct quantopere fathan per elefta fua organa,ue-tus Si nouum Rom. imp.affliélurus erat ccclefiam,de fingulis diligéter monere uoluit, utindeomnesafftidi patientiamdifeerent,confolationcm denique amp;nbsp;Ipemconcipc-rcnt,ncq;frangcrcnturmolcmalorum.Sicuri ergo diligenter defcripfit uetus Rom. imperium, amp;nbsp;quanta mala irrogaturum erat ecclcfia2,ceu digito oftendit, omnes^j fi-deiamp;paticntiæadmonintntadefcribetporro Papatumfeu Antichriftianifmum,qua dcfcriptione ponit ob oculos, quæcunquc pafluri funt fandi:ut fcilicet præmoniti, for tins ferant pcrfcquHtioncm,minuslt;Jueiuccumbanttribulationibus.

Pulchre autem Antichriftianifmum poftlaceratum Sc fublatum Imp.RomanG pro* ponereincipit. Nam Daniel dicit, corniculum exile Sc contemptum oriri inter dcccm cornua,amp; ex his humiliate,euellcre atque tollere cornua tria, atque ita emergere in ua-lidampotentiam.Significat enim,ditiifo Romano Imp.amp;iam uelutidilapfo.oriturum Anrichriftum,qui nouum fibi, imaginariumque paret imperium. Sed amp;nbsp;Paulus dicit, Chriftum non uenturum in iudicium, nifi Antichriftus præccflcrit: huncautem non præceirurum,nifihocrollaturc mcdio,quodiam, quo minus ueniat, detinet amp;impe-dit.Id S.Hieronymus amp;reliqui interprétés facri exponunt de Romano Imp. quod df-ucllitolliqueoportcat,deinde nero oriturum Antichriftum. Deftruda eft autem Im-perij maieftas circa annum Domini 480, cum Odacer Romain occuparet. Inde enim per 300 annos amp;nbsp;amplius,nullus ab Auguftulo fuit Occidcntis Imperator.Quib.accc-dit,quód à Totila fub luftiniano Imp. Rom. combufta Sc dclblata cft.Inde uerb cœpc-runt Romani pontifices criftas erigere,amp; de nouo regno cogitate.

IdeoqueDominusdicit,oririhaue beftiamexipfa terra. Domininoftrilefu Chrifti regnum oritur ex cœlo,amp; deducit ad cœlum.Papatus nec cx Chrifto, ncq; ex dödrina eins 3fccndit,fed ex terraüd eft,ex malis artibus,ambitione,auaritia,proditione amp;nbsp;cru« delitatc.Qualesinftituerit Chriftus miniftrosccclefiç,nullo negotio intclligittir ex Euagclio iefu Chrifti.Qubd his prohibucrit dominatü,primatu,amp; ut uocat, maiorita-tem,claret ex Matth.iS Sc 20.cap. ité ex Lucç 22.cap.Ergo teftatur Ada apoftolica amp;nbsp;do drinaPetri, Petruminiftrûfuilîc, nôdominuapoftolorihneduRomanæurbisaut impcrij principé.Mentiûturcnim,qui dicilt,Româamp;ItaliaP/^rri eflepatrimoniu, aDomi noipficonceirum. Ab initio apoftoli amp;uiri apoftolici, ccclefiarum miniftri,cxæquo gubernabantecclcfias,necalter alterife præfercbat, Id quod multis teftimonijs uetc-

1 N A P o C A L Y P s I M. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«7J

rum demonftrare ponem,fi ncccfle cffet.Circa concilium Nicçnum,amp; paulo antè,cum milltiplicarétiir ccclcfiæ, non afpernanda, fed tarnen Humana ordinatione, conftituti funt,amp;perconfuetudinemreceptimerropolitani;ideftgt;inprouinciaaliqua ordinatus cft in primaria urbecpifcopusuel paftor,quicæteris ueluti præfideret, imo omnibus inferuiret in indicendis fynodis uel cœtibus.Diligentur interim cautum eft,ne Primas âppellareturme quis cxiltimaret, ipfum alijs prælatum potcftate, nifi ordine. Necerac Romanus epifcopus turn reliquis omnibus præpofitus: fed plureserant métropoles, in quarum numero amp;nbsp;Roma erat. Concilium Nicænum illam confuetudinem confir-firmauit,ac ratam haberi uoluit.Socrates in hilloria fua EcclefiaR.lib. ^.cap.S. plures in^ Afia commemorat métropoles,S.Hieronymus ad Euagriu, amp;nbsp;in epiftola ad Titum di-fertè dicit.olim communi presbyterorum confilio ccclefias ciTe gubernatas,amp;cofdem fuifle presbyteros,quos epifcoposipoftca ex confuctudinc ccclenæ, non ex difpofitio-nis Dominicæ( uerbarefero Hieronymi ) ueritatc,presbyterisprælatos clTc epifeopos, attamen in commune regere debere ecclefias.

Exillaueróconfuetudine,imócxabufu confuetudinis,exordiafuadeduxit Anti- Quomotiff e-* chriftusjèterraexortus.EtenimcœpitantiftesRomanus Bonifacius,primus fibi do- mcr/frifRo.f-minium uendicare in ecclefias Aphricæ.Verùm moxrepreffus eft authoritate Concilij pi/copus infU' Aphricanió,inquofuifl'elegituramp;Auguftinus:pofteauerbcapit ScantiftesConftan bUmc, tinopolitanus fibi uelle uendicare primatum, co potifsimum nomine,quod regia tficgt; amp;nbsp;prima impcrij ciuitas effet Conftantinopolis.Verùm hic fe oppoluerunt epifeopi ali quotdnterquosamp;Lcoerat, ueteris Romæ antiftcs.Extanthuius aliquotcpiftolæad Impcr.Conftantinop.adorientis epifeopos amp;aiios.Itaquefedata eft tunc quoqueilla turba.Sed'moxambitionecaecatus alius Conftantinopolitanæ urbis epifcopus,de no-uoprimatum fibi tradipoftulauit.oppofucre lehuic Pelagius amp;nbsp;Gregorius, Romani præfules ;amp;: hie ita oppugnauit Conftantinop. præfulis primatum,ut non dubitarit di cere, eum effe Antichrifti præcurforem,qui fibi uniuerfalis epifeopi titulum uendicet.

Nihilominus paucos poft annos, cum Romani prçfules miferè metuerent, ne fum-madignitas deferretur Conftanrinopolitanis pontificibus,impctrauita Phocaimp. f»arricida,Bonifacius j.ut ipfe qui effet uetcris Romæ pontifex,haberetur pro uniuerfa icpifcopo,amp;Romaprocapitcecclcfiarum:quæconftitutioPontificemin authorita-tcmextulit,utiamhabereturapoftolicusaboccidentalibusplerifque,ipfique plurim^ Apoffo««». dcfcrrenturcauffædi;udicandæ:qua re animos multorum fibi principum conciliauit. Francorum maxime,quorum opera amp;nbsp;Grecum imperatorcm,amp;Longobardorum prin cipes Italiaeiecit,Romam uerb amp;nbsp;potifsimam aut florentifs.Italiæ partem in fuam po-teftaté redegit. Sic inquam è terraafeendit beftia fecunda.

Porto beftiam appellat Chriftus Romanum Papatum,qubd auaritia, tyrannide,cru- Brffik dclitate,adeoque beftilitate nihil différât à ueteri beftia,de qua dixi fuperius.

Haftenus de origine Antichrifti fine Papatus,nouiquc Imperiftpergit porrb beftiam illam alteram graphice dcfcriberc loan.utillam agnofcamus omnes,amp; fugiamus: Sc de poteftate Antichrifti primiim differit.

Habebatjinquit,beftia ilia altera cornua duo;amp;addit, Similiaagni.nam de his diâû eftcap.çhuiusIibri.SignificatautcmDominusfacerdotiumamp;rcgnum,quæ Pontifi- cornua^ ces fibi ufurpant, affeuerantes fibi poteftate datam in cœlo amp;nbsp;in terra,in rebus fpiritua-libus amp;nbsp;temporalibus.Ideo enim amp;in infignijsfuis duas claues,id eft duo cornua præ-fcrunt.Iaftant fe habere gladios duos.De quibus blafphemijs,qui ad plenum inftrui uc litjlegatbeftiarumuerba, Bonifacij8.infex.Dccr.de Maiorit.amp; obedicn. Vnam fan-dam.Turfus Clementis 5.in Clement.lib.i.Tit.p.de lurciurando : denique Gregorij $gt;. uelpotius Innocentijj.lib.i.Tit.jj.Dc maior.amp;obedient.Solitæ.Commemorantom nes hiftoriæjBonifacium 8,anno Domini 13 o o,inftituiffc primum Iubilcum,amp;in co palam coram populo ofterftaffc pontificiam amp;nbsp;impcratoriam maieftatem,dum altera die Pontificis habitu apparuit,alterapaludatusSi imperatorioornaturedimitusfe ipedandum exhibuit.Prætulerc illi duos gladios.Clamauit amp;.ipfe,Ecce duo gladij hie:

»7 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;HENRICI B V L L 1 N G E RI

cjuafi digi to oflederet toti mundo,fc fuoSque aliquot antcccfldrcs ac omnes fcquaces, illam eflc bicornem beftia.Quid quod omnes ab eo creati epifcopi,mitras uelinfulas gfi runtincapitibiis bicornes? Nifi ergo Tirefia fimus cæciores, ocubs noftris cernimus, quis fitmagnusillc Anrichriftus.

Similiadg/t!. nbsp;nbsp;Obfcruandum auté,quód non dicit,cornua ilia agni elTe.Retinetenim Chriftus amp;nbsp;fi

cerdotium amp;nbsp;regnum apud fidclesin ecclefia: necullialij refignat, nullum uicarium conrtituit.Nam in momenta ad dexteram patris obit régis amp;ponrificis munia,amp; fen-tiunt hoc omnes fideles cum gaudio.Dicit ergo,Similiaagni.Vult enim Pontifexcredi ab omnibus,fe à Chrifto accepiiTe faccrdotium amp;nbsp;imperium,fe elfe Chrifti uicarium; cu nihil fit minus. Vbiqtie illc iaftatjfe paftorcm efie magnum, amp;nbsp;claues fcregni ccelorunt accepille;idqueabipfo Deiagno, inapoftolo Petro: ideoque ipfi fubiedlos efle omnes epifcopoSjOmnes deniquereges 8c principes amp;nbsp;populos.

Lc^uebdtur p nbsp;nbsp;Pergit indicate præterea,qualis fit Antichriftifcrmo,qualis doârina,quale eloquiii.

cut draco. Loquebatur,ait ficuc draco.Draco,diabolus eft, ficuti fuperius dare eft ollenfum. Tribuit ergo Antichriftoucl papatui doftrinam diabolicam, uelosfathanicum. Videndu ergo,quomodoloquaturdi3bolus:utficre(ftèintelligamus,quomodo loquatür Anti-chriftus.In paradifofermonem fuumfictempérât,utindubium uoeeteertitudiné 8C Gmef.i. ueritaté uerbi Dei, atq;ea occaficne fuum uerbu in locum uerbi Dei rcponat.An itahà bet,inquit,quod Deus uobis prohibucrit,uitæ periciilo,ne edaris de fruâu arboris feie tiæ boni amp;nbsp;màli?Qn!n potins fi ederitis,Dco pares reddemini. Ad eundem nero modu Antichrilliis in fuo papatu in dubium uertit ucritatemfcripturæ,quam modis omnib. ut imperfedam,mutil3m, obfcuram amp;nbsp;dubiam infamat. At mox cxillaoccafionefuas traditiones^amp;conftitutiones inducit,quibus fàrciat quod feripturis dcefTecontendit. Cæterùm tr3ditionibus,contrariauerbo Dei afrcrit,atqueita homines decipit. Sciunt autem omnes,uerfati in rebus Papifticis , primarium omnium papifmi rerumprinci-pinm amp;nbsp;fundamentum eficjfcripturas effe mutilas amp;nbsp;obicuras, amp;nbsp;ideo opus elle tradi-tionibus.Prætcrea con tradicit palàm draco legibus Dei: contradicit manifeftè amp;nbsp;Papa. Deus unit fe fol um adorari,coli amp;nbsp;inuoc3ri:Papaaddir ei diuos. Deus prohiber idola amp;nbsp;idoloLarriam: Papapræcipit difertè. Deus uult nomen fuûfanâ:ificari,amp;iurari per nomen eius duntax3t:Pap3difpenfationeiuramentorumprophanat nomen Domini, àt-que per nomin.i deorum facr3mentû præftare m3ndat. Deus iubet f3bb3thum religio-fe colère: Papa hoc in contemptum adducit, fuas ferias euchit,amp;; fefta duplicia condit. Deus præcipithonorare parentes: hoc abrogat Papa, amp;nbsp;pluris facere iubet abbatesamp; abbatiJfas.Deus mandat,Neoccideris,mœcheris,autfurtum feceris : Papaindulgétias largifsimas ad bclla temeraria, 8c fuo fufeepta arbitrio, fuis niilitibus concedit,omnes ecclefias facrilegijs fuis deprçdatur:adultcrijs,ftupris,ut ne quid dicam turpius, fuo im mundo cœlibaru,orbem oppIet.Cum^ue Deus mendacia inhibeat,amp; falfa teftimonia: p3p3,amp; doétrina eins tota ( quam fcilicet extra Scripturam tradit ) eft coniuta ex men-d3cijs:nec tantum difpenfatcumfalfis teftibus, fed amp;nbsp;publicam fidem datam uiolarc concedit;amp; fubditos à facramento fi del i tati s principcm oderit,abfoluit:concupilcc-tijs omnibus frenalaxat,lcgcsqjpromulgat,quædefideriacarnis foueant. Quod'nam . uero fuerit os draconis,fi hoc non erit? Loquutus infuperlegirur draco, amp;nbsp;dixilfe Do-

** mino:Hæc omnia tibi dedero (oftendebat autem régna mundi) fi procidensadoraue-ris me.Quid uero aliud loquitur Papa? An'non opibus huius feculi ditat obedientes fi-lios,acad ofculapedum proruentesîNunquam opinor diabolum tam impudentem fu turum,qui pedem ad okula Domino obieftet;at bellia ilia in confpcftu Dei, angelorû eius,amp;rotiusorbis,audetexcrerepedem, figno crucis intérim (nimirum magno cum ludibrio ) fignatum amp;nbsp;ad ofculaomnibus filijs Dei profcrrc.Horrendas 8c inhnitas ex Decretis amp;nbsp;Decretalibus blafphemias proferi e non polTum. Pudet me impieta-tis. Quis ergo nonagnolcatin hacbefliafathanam ipfum furere?Dcus

IN A P O C A L Y P S I M, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»75’

Tiurßa clcpotentia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quomoilo adoretur heßi/ipriot.

Tpoccftatem phoris beftiæ omnem facit in confpedlii ius:0d facit terrain amp;nbsp;inhabitantes in ea, adorarc beftiam primam,cuius curataeft plaga morris.

cit,inquir,plt;gt;teftatem priorisbeftiæâdeft,earn exercetpoteftatem,quam uetus Roma nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;x-

num imperium exercuit.Quod addit,In confpeftu cius:Aretas exponit, Eueftigib ilia ffcctbo’U-fubfequendojadeo^ueimitando.Qualemuerb exercuerit,anceaexpofui fuoloco, cir-ca principium huius cap.Ergo ficuti Romani principes omnia régna amp;nbsp;prouincias om-nesad fepertinere,amp;fuaseneexiftimauere: ficamp;pontifices Romani omnia regnafua efleiaditant. Nihil hie affeâuiaut odio indulgeo.Prodijt nuper,aut anteannos aliquot,Lugduni impreflusliber, Auguftini Sreuchi bibliothecaris fedis Romanæ,in quo ex Regiftro cuiufdam Gregorij ( feptimum eftearbitror ) récitât omnia Europæ re gna,Hilpanias, Angliam,Gallias, Daniam, Pannonias, amp;c. Quarumproprietas perti-neat ad (edem illam,ufus ad principes,fedis illius uafallos.Sæpe conati funt Pontifice« amp;nbsp;orientis régna fibi amp;nbsp;fedi fuæ fubijcere idque prætextu Sacri belli,amp;recuperandi fc-pulchri Dominici.Quemadmodum uero Romani perpetuis bellis fatigarunt gentes, non agnofeetes autrecufantes Aquilas Romanas uetcres:itafcdes noftro feculo,amp; me-moriaTpatrum noftrorum,negotium fecitregnis, gentib.amp; populis,defeôionemàfe-demolientibus,amp; claues illas geminas,id eft,cornua duo nôagnofcétibus. Quis enim nefeiat quam crudeliabella intulerit olim Bohemiæ? Quis ignorer, quid fuperioribus anhispafta fit Germania amp;nbsp;Anglia? Ita certè ueteris beftiæ tyrannidem exercer egre-giè beftia fecunda.Vetus belua uulgauit edifta de religione,amp; de tributis ueftigalibus-que pendendis,euacuauitquc omnes prope prouincias,Romam delatis ipfarum facul-tatibus.Quid uerbaliudhodiefacitfedes ilia? Quidfecitiamannis,ut minimum fup-pvKmjC^uingenùs^KcmbAtallcnthalbenfubcrvjfgerunipt.i^iûseTgonon uideat,fecundam beftiam prim.Te beftiæ poteftatem cxercereabundantifsimè?Lufit quidam carminc,aua ritiam amp;impofturas taxans Romanas; cumque Roma prædicet fc caput efte mundi* canitille:

Si caput 4 cdpiOfUc! dixeris à capiendo. Tunc eft ipfa caput-.cmnia namguecapit. Si declinando capio capii,acl capiendunt Ketia laxauit rctia larga nimii.

Addit his aliud,fecundam hanc beftiam procurare, ut inhabitantes terram adorent Q«i4(foroa beftiamprimam.Quodquidem duplicirationcinPapatu uidemus impletum.Princi- bcRiampri' pibenim,huiufmodiauthoritatemacreuerentiam imperio Romano, quod amp;nbsp;facrum amp;facrofanftumappellant,paraucruntPapiftæ, ut quotquotferènunc uiuunt homi-nes,cum uel nomeaudiunt Romani imperij nominari, diuinumaliquid. Sc cxcœlisi-pfisdelatum,imaginentur.Fateor, pluies fuifleprincipes illuftres,pios Sc laudatifsi-moSjin illoimperio:quales fuilTeconftat Conftantem.Conftarttinum cum liberis ali-quot,Grarianum,Valentinianum,Theodofium,amp;alios nonnullos.Fateor/acrumfub his Sifimilibusfuilfeimperium,amp;quidem Chrifti fuifle imperium. Namagnofeeba-tur liera fide Chriftus:fcd interim cernimus,Dominu lefum nihilominus, ficuti amp;Da-nielem.imperiûilludappellauilTc beftiam, certèper fynecdochen amp;propter tyranos. Prudenter ergo Sc iufte fingulis fuum illud uidetur tribuendum, ncq; promifeuè am-plexandumamp; adorandum illud fanguinolentum imperium pro facrolanfto.Sed Sc nos fuperiusexpofuimus,quatenus régna fint à Deo,amp;quatenus probanda fint opera illo-nim qui in regnis uerfantur«f)icetur eadem de re paulo pbft copiofius.

Deinde uerb facit fccunda beftia homines adorareprima,in hoc maxime,quod Papa Papatatreda» tus cthnicifmum, mutatis duntaxatnominibus,reduxit.Dixicnim fuperius,primam xitgentilifmii-

beftiam adoratam effe, per id quod Romanam rel^ionem receperut miferi homines, amp;nbsp;idola adorauerunt.Ethnici quidem fatebatur elfe Deum fummum, opt. maximum: fed huic adiungebant plures deos,quibus elementa, morbos, artes, prouincias, urbes, membrahominis,amp;aliaeiusgenerisfubijciebant.Ventispræerat Aeolus, mari impe-rabatNeptunuSjtcrræpræfidebat Pluto,bellis Mars, artibus Minerua cum Apolline, morbis Acfculapius,Hercules,amp;plures alij; amores amp;coniugia conciliabat Venus, amp;nbsp;pronuba luno.Nec erat in corpore membrum,quod non haberet deum fuum:fic fingu ]æ prouinciæ amp;nbsp;urbes, fuos habebant deos tutelares, fingulæ ædes habebâf fuos lares. His deinde fabricabant idola,id eft figna amp;nbsp;memoracula,quæ diuos ipfos ccelites rcuo-carent in memoriam terrigenis.Extruebant his facella amp;nbsp;templa,inftituebant facerdo« tia,fefta,facra amp;nbsp;cultus.Reperiuntur hæc in libris gentilium, amp;nbsp;noftrorum hiftorijs,ac libris eorum qui confutarunt gentes idololatras. At hodie in Papatu,mutatis duntaxat hominibus,quis negaueriteundem effecultum, eandem religionem, imbfuperftitio-nem?De his quondam copiofe difputaui in libro de Origine crroris.Docent Papiftae,di uos in cœlis cum Deo regnare,amp; his fubditos effe morbos,artes,artus ucl membra, urbes amp;nbsp;omnia,ideoque inuocandos amp;nbsp;colendos. Significantur amp;nbsp;repræfenrantur diui fi mulachris,extruunturfimulachrisaraeamp;tcmpla:breuiter, fit his quod faftum eft dijs amp;idolis gentium. Quis ergo iamnonintelligat, Antichriftum procurauiffc ut ado-retur beftiaprima:id eft, üc ualcat iterum,amp; ferueat uetus idololatria amp;nbsp;cultus fu-perftitiofus?

Sicut autem fuperius diûum Icgimus,Et adorabant earn omnes qui inhabitant ter-ram,quorum non funtferipta nomina in libro uitœ agni:ita dilertè hicquoque dicit, Er facit terram,amp;inhabitantes terram, id eft, terrenaduntaxatqu^rentes amp;rcfpicien-tes,adorare beftiam primam.Non enim omnes polluuntur idololatria Papiftica. Hue

rumquePontificum,quorumimprobitatcrurfus in ecclefiam introduÀa eft idolola-tria:quam ego olimretexui in lib.noftris de Orig.erroris.

Ncq;,uerô fine myfterio his adiunûum Icgimus, Cuius curata eft plaga mortis. Etc-«ffplaganîor nim uideturinterfeconfereeprimam amp;fecundambeftiam,fimilitudinemqueipfarum tii‘ commonftrarc.Dixi autem,plures ab initio homines in erroribus Romanis amp;nbsp;idolola-tria retentos effc,quódDij,operaVefpafiani,diccbantur feruaffe rempub.quæalioqui ciuilibus bellis iam ueluti corruerat.Denique legimus in hiftorijsmon rarb Romanum imperium plagas accepiffe mortiferas:fed moxtamen quorundam heroum lapientiaamp; robore,dijs fcilicet(utloquuntur) afpirantibus,effecuratas. Ineocatalogo numerantur in primis L. Septimius Seuerus,Valerius Aurelianus,C.Aur.Val.Diocletianus,amp;c. quorum felicitate triumphis amp;nbsp;reftitutione imperij,commoti pleriq; clamabant,Quis non uideat, Romam foreæternam,amp; religionem Romanam dijs effe gratifsimam, Im-* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pcratoresitcmamp;rempub.cffcdiuinitatecjuadara tinâam,amp;adorabilé?Adeundem mo

Afflixit ilium robur amp;nbsp;làpienna,denique religio Henrychi 3 imper.Sé filij eius Henry-Carata uulne^- chi 4. Exercuit Papas Friderychus primus amp;nbsp;fecundus.Fuerunt ôc alij principes poten raPapatu^. tes,qui uulnerafediinflixeruntmortifera.Fueruntrurfus Pontifices, qui fingularibus artibus uulnera infliûa rurfus curarunt:qualcs fuerunt,Gregorius 7, Vrbanus x, Pafeha lis 2, Calixtus 2,Alexander3, innocentius 3,Honorius 3, Gregorius lt;gt;,Clemens 4 amp;nbsp;5, Bonifacius 8,Ioannes 22,amp;alijnonnulli.Quid quodomnium pcriculofifsimèlaborarc olim uidcbatur fedes illa,dum tres effent creati Papæ: quorum unus in ipfa federefi-debat,alter Aucnionam in Galliam fecefferat,tcrtius in Hilpanijsuiucbat? Seddeiedis bis omnibus,potentia,fedulitate,authoritâtc amp;nbsp;artibus Imper. Sigifmundi, amp;concilij Conftanticnfis,plaga ilia mortis egregiè curata eft in Martino 5. Atqui hæc félicitas, hæcreparatiopapifmi,multis perfuadetcfficacitergt;papilmumeffeàDeo,amp;religionem Papifticam certifsimam effe religioncm,uerifsimamque:fctpote quæ totics amp;nbsp;à tam po tentibuspctitaprincipibus,concuti quidcm,fcdnon potueritdeijci.Notaeft omnium Romanenfium acclamatio:NauiculaPétri concutiturquidem, at fubmergi nunquam poterie.

potent.Cæterum hoc futurum îpfe quoque Daniel prædixir,diccns: Et profperabituc amp;.fa€iet,amp;intcrficictrobuftosamp;populum fanaorum,fecundum uoluntatem fuam* amp;nbsp;dirigetur dolus in manu eius.Quæ quidem non obferuant,qui hodie tantopere of-’ fendunrur felicitate ilia fedis pcftilentiæ amp;nbsp;beftiæ eius.Sicuti uero dies luftus Sc repen fini intérims Romæ ueteri ueniebant,8c funditus urbem amp;nbsp;imperium exhauriebâtûta audieinuscap.tZamp;’S.fuafataBabylonem manere. Dominus lefus confirmet nos in Éde lefu Chrifti,amp; liberct nos à doiis.fuccelTu ôc felicitate Antichrifti Romani.Amen.

kA'' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;figna magna, utcdam ignem faciat defccndcre de

k nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ccelo in terram in confpelt;^ku hominum. Etfeducit ho-

y mines habitantes in terra,propter figna quæ data funt illi,ut faceret in confpeeflu beftiæ, dicens habitantibus in terra, ut faciant imaginem beftiæ; quæ habet plagam gladf),SC uixit.Et datum eft ini,ut daret Ipiritum imagini beftiæ, nbsp;nbsp;ut Io qua-

tur imago beftiæ. Et faciet,ut quicunque non adorauerint imaginem beftiæ,occidantur.

Pergitdiligentirsimcdcrcribere Anticbriftum,amp;regnumeius,quodtantopere op-pugnatfidemChriftigt;acaffligitecclefiam eius,inhoc,utagnofcafur amp;nbsp;caueacur ab o-ninibus.

Dicitilium magna efFeâurum figna.Perfignaintelligit miracuIa.Suntautem Ggna Df/ignÄ alia quidem uera.alia uerb lalfa. Vera uoco, quæ reuera fiunt, amp;nbsp;nullis artibusma- '«erw. ïisautpræftigijs adulterata funt,amp;quæ adueritarem reuocant,amp;ueritatempropa-gant Cuius quidem generisdubium non eft fuilTe figna prophetarum, apoftolorum, îanâorum martyrum,amp;inprimis Mofis amp;Chrifti.Benef3ciunthæç hominibus,nul-Jo damno afhciunt,loculos miferorum non expilaiit: adde quód Deum glorificant, 8c fidemFaduntueritati,unicèad Deum, utadfontem omnium bonorum, attrahendo. Siedefigno Domini primo in Cana Galilçæ edito tellatur loannes,amp;ait; Hocedidit initium fignorum lefus in Cana Galilçæ,amp; manifeftauit gloriam fuam, amp;nbsp;crediderunt in cum dilcipuli cius. Verum fuit hoc fignum, nullo fufpedum præftigio. Beneficium fuit tenuioribus collatum coniugibus.Eodem glorificatus eft Deus.Commoti hoc,Sc interius quoquetrahente Dei fpiritu, crediderunt Chrifto dilcipuli eius. Ita omnia figna uerateftanturChriftumefle falutaremamp;beneficum,amp;ideo folum inuocandum amp;nbsp;colendum.Sic fignum quod Petrus amp;nbsp;loannes in Adis 3. cap. edunt, ipfimet inter-prctantur.Talium uerb fignorum infinitamhabemus copiam in hiftoria Euangelica, apoftolicaamp;ecdefiafticarnec alium omnia ilia finem habent, quàm credendum elTein Dei filium,ut qui folus uiuificare,amp; omnia bona conferrepofsit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r\ r b

Falfa figna uoco,quçuelartib.præftigijs uefathanicis,dolóueamp;impofturahomïnu fceleratorû fiunt:qualia magorii uclincantatorufunt:quales fuiftecoftatfapientesPha raonis,amp; Simone ilium magu:amp;quales illi funt,quoru métio fitDeut. «3. deniq; qualia IniraculafueruntmonachorûPrædicatorijordinis, Bernæcombuftoriuacualdemetu- A«.», endum,ne paria fuerintpiurimamultorû monachorûamp;eremicolarum miracula. Falfa item ilia quoq jappellantur,quæ tametfi reuera fint fada, teftimonia tarnen mendacio contra ueritaté ferunt,confirmantia Papam efl'e caput ecclefiæ, uenerandas elfe imagines,inuocandos efle fanftosjoercgrinaciones religionis,imb fupcrftitionis ergb fufeipi endas-adorandû nouum Dqjim fub fpecie panis amp;nbsp;uini latitâccm,colendum efle Deum tiotis 8c conuerlatione monachali, 8c fi qua huius generis alia funt. Huiufmodi fignis fallacib.implcta funt hodie omnia templa,omnia facella. Permouerunt haec pluri mùm

etiam prudentes homines,amp; permouent etiam hodie.Id quod Dominus futurum prae dixit,dicenszSurgent pfeudochrifti amp;nbsp;pfeudoprophetæ,amp; dabunt figna magna amp;nbsp;pro» digia,ita ut in crrorem inducanrur,fi fieri pofsit,etiam eledi.Sed amp;Paulus:Anrichrifti, jnt]uic,aduentus eritlccundum operationemfathanae,cum omniporentia,amp;fignis,ac prodigijs mendacibus:amp;reliqua, quæ leguntur z.Theff.z.cap.Scimus autem plurimo» Pontifices fecifle figna: fed id non tam præclarum eft, quàm quod omnia ubiq j in toto Chriftiano orbe figna qualiacunque édita amp;nbsp;uulgata,pontifex Rom. confirmauit amp;nbsp;au xit fuis bullis amp;indulgentijs.Omniacertecontrarium finem fignis Chrifti habucrunt, ac habent etiamnum. Non enim profunt hominibus,fed expilant corum loculos,onc-rant cultorem uarijs fumptibus, amp;nbsp;abducunt à fide Chrifti ad fidem Antichrifti, huiu« rcligionem,cultum amp;dogmataapprobantia.Nequeueró inter poftremafua argiimcn ta colJocanthæcfua figna, dumoppugnaturfimplicicasEuangclica.Verùmfifapimus^ , cauemus illaccupeftempraefentifsimam.

r atignem c nbsp;inter figna ueroillud ante omnia commemorat Dominus nofter per loannem,quod

ignem faciatdefccndereintertam,idqjinconfpelt;ftuhominum. Videturautem allufif* acjccnacrc. ß, hiftoriam Heliæ,de qualegis 4.Reg.». Sccuius meminimus cap. »». Miraculûnon exiguum fuifle legimus in Aftis apoftolorum,quôd ad impofitionem manuum apofto lorum,dabatur fpiritus fanétus. Ambiuit candem gratia amp;nbsp;Simon Magns: fed^rauiter repulfus eft à Simone Petro apoftolo:ficut legimus in Aftis apoft.cap.iS. Obfcruandum autem (quod amp;beatusadmonuitAuguft.lib.deTrin.j5.cap.26) apoftolos nondcdif* fe fpiritum fandlum. Solius enim Dei eft dare fpiritum fanftum: ad preces ergo apofto-lorum,amp;ad manuumimpofitionédatuseftcœlitùs Ipiritusfanftus. Vnde amp;nbsp;loannes legitur dixiire,fe baptifare aqua,Chriftum baptifare igni amp;nbsp;fpiritu fanûo. Et per ignem P4p4co»fcrr S««*‘^^*^fis«««'^«^«««'Q’«“’^risfan(ftus.Antichriftus ueroPapaiaftabitie cœlitùs data pote» prrttwm. conferrc gratiam Ipiritus fanéli.Certc in confecratione dicit^fa confcrre fpiritum fanâum.Itainconfefsionibusauricularibus amp;nbsp;abfolutionibus, iaâantfeconferjsjple-nariam abfolutionem peccatorum.Quod quidem grande miraculum eft. Imponût pec catori confitenti manus,ac addunt fe abfoluere ipfum à pœna amp;nbsp;culpa, idque poteftate accepta à fede ilia fanftifsima.Primafius hune locum exponens.Non mirum eft,inquit» fi ilia beftia,quæ fibi fimulatè agni occifi amp;nbsp;uiuentis nomen ufurpat, hanc etiam famftî

fpiritus perimitationemfraudulenter uindicetfpecierenus largitatem,fuislt;^uc mini-ftrisfimuletdationem-.ficutSimonem quondam alFeâalle, nec potuifte meminimus. Hæc ille.

Eft ôcalius ignis,quem Antichriftuscœlodeuocar,amp;inhoftcsfuos ad uindiflamui bratatquecontorquetztelum uidelicet.Sc fulmen excommunicationis. Hæcformida-bilisfuitregibus,amp;principibus,amp;populis.Atquehifulmcnexcommunicationistan» toperemetucruntjut multafecerintamp;dederint, quæ nemo alioqui extorfilfet. Not* cfthift0riaHcinrychi4.Imp.Nam Platina inuita Gregorij y.indicat, Heinrychumà Pontificeexcommunicatumeflc.Deindede Heinrycho iftafubijcit: Venir propere Ca-nolTum (ubieratcum Mathilde Pontifex) ftatimquedepofirorcgaliornamcnto,nu» dis pcdibus,portæoppidiappropinquans,fuppliciterintromittipetebat.Dencgatum ingrelfum çquo animo tulit,quamuis afpera effet hycms,amp; gelu cunftarigefcerent.In fuburbio quidem oppidi triduo immoratus,continuöueniampetens,tandem rogatu Mâthildis Sccomitis Sabaudiæac Cluniacen.abbatisabfoluiturjamp;cFridcrychusBar» baroffa ut reconciliaretur Pontifici,collum fuum eins lubftrauit pedibus proculcaudfu Notæfuntiniuriæabhacbeftiaillatæ,alijs quoque regibus amp;populis. Vnum adhuc referam. Veneti beilo Fcrrariâ Romanæ ecclefiæ ueâigalem oppugnarant,eam ob rem excommunicatione feriebantur Clementis 5. Francifeus ergo Dandalus,qui poftea duxereatus cft,adeamculpam deprccandamingrcffus cftGalliam, ubi turn eratPontifex. At ferö in confpcûum admiffus eft Pontificis. Iniefta autem in collum catena fer rea ad Pontificis menlam,canis inftar amp;nbsp;inter canes ( mil^bile diftu ) tarn diu abieäus proftratusq;iacuit,donec expugnata Clementis (profefto inclcmentis)ir3,ignomi-niofam notam (excommunicationem) ademerit patriae. Atque ex eo fuitilli pofte*

Canis cognomen inter fuos ; quia ut can is,ad ponrificiam menfam pro abfbiutione ia-cuiflet.Legunrur hæc apud Sabellicum Enneade p.lib./.in fine.Addidit egregiè exco-municacioni faces,uel cereos ardentes Pontifex,quos è fublimi eiaciilatur: ut uel inde intelligercmus,huncefleiliumquiin cœlo deuocet ignemin tcrramfupcr homines ■terrificum.Hæc autem facit beftia in confpeftu hominh, nimirum magnaaudacia aut conhdentiardenique ad terrendos,amp; in ordinem redigend os homincs.Iubet enim eo-dem loquendi genere Paulus,peccantemprocerem corripere coram omnibus, utcæte jti tcrrorem concipiant.t.Timoth.f.

Cæterùmaddit Dominus ufum amp;nbsp;elFeûum fignoru Antichrifii ut amp;ecclcfiade cis Seducit reâè iudicet.Et feducitjinquitjhabitantcs in terra propter figna,amp;c.Seducec his fignis feu miraculis,nempe gratia ilia fpirirus,quam fe dare mentitur,amp;fuis illis excommu-nicationibus quibus fe homines ad tartara deijcere fingit, habitantes in terra,terrenis magis quàm cœleftibus intentos.Seducet autem à Chrifti fide,ad fuas nugas. ludican-dum ergo cil de doôrina amp;nbsp;fignis Antichriftijqubd feducant homines.Define ergo mi rari,quî fadtn fic,quód in partes fuas Pontifex pertraxerit tot homines fapientes amp;po-tcntes.Audiftiiam,quibus artibushoc faöumfit. Noli ergo defiperefcmper.DifceôC fape,cauc,amp; Chrifto amp;nbsp;euangelio eius crcdito ac adhsereto.

Rurfus dicit,beftiæ datum (nimirum iuftifsimo Dei iudicio, ut fecundum uerbum facit Apoftolijiudicentur quimalücruntcrederemendacijs,quàm ueritati) utfaccretiilafi- gnain confpe^ Çna in confpcâu beftiæ. Quid eft fàcere figna in confpeftu beftiç, nifi figna facere con- d« be^litc. Ipicientibus omnibus intrépide amp;audaâer,amp;ad terrcndumdccipiendumlt;^;ipfambe-ftiam?Hic ergo iam audimus duas beftias.Beftiam quæ figna facit:amp; beftiam pofterio-tem,in cuius confpcûu altera ilia prior figna ilia facit.Sedamp;poftealequetur,amp;beftiam Crfp.ty.' amp;nbsp;pfeudoprophetam,qui fccit figna coram ea,per quæ amp;nbsp;feduxit eâ, utrunq; conijeien du in igné æternum. Quæ ergo prior amp;nbsp;bicornis beftia, nifi Papa? Idem ille eft amp;nbsp;pfeu-dopropheta.Quæ auté beftia,in cuius confpeâu figna facit Papa,nifi imago beftiç,amp; i-deo amp;nbsp;ipfa beftia,quatenus fcilicct imperiu eft excitatu à bcftia,beftiçlt;^; fpiritu regitur.

Sequitur enim,beftiam excitareimaginem beftiæ,amp; quidemeius quçhabueritpla BeSlia bellite gam gladii,amp;uixit:ideft,ucterisillius Romani imperi). Proindenouuiaminftituitur imaginemexci imperium Romanum.quod tarnen beftia fimpliciternondicitur.fed beftiæ imago: id Mt eft,imperium quidem, quod tarnen tanto fpacio ad uetus accedere non poteft,quanto diftat imago ab exemplari. Nam exemplar quodammodo eft uetus Romanumimpe-rium,cuius quidem à potifice Antichrifto excitatum imperium, fimulachru duntaxac, rcprçfentatiq,umbraac ueluti fomnium eft, fimilitudinem interim aliquam cum illo habens.

Dixi fuperius, amp;nbsp;demoftraui ex hiftorijs,Romanum illud imperium uetus fruftilla Q^omoaoex'-tim efle difeerptum amp;nbsp;fublatum. Olim alter imperatorum imperitabat in oriente Con citataimago ftantinop.alterin occidéte Romæ uel Rauennç.Ab Auguftulo uerö amplius quàm per bcHù» 300 annos nullus fuit occidentis Imperator. amp;nbsp;quæ fuerant Impcratoris dominia,ab a-lijsiamoccupabatur,interierat(^*, impcrifiprorfus.Ergo circa annu Domini 800 ,cum Carolus Magnus,Francoruprinceps,Roma uenilfet,in ipfo fefto Natalis Domini,Leo eius nominis 3,pontifexRom.impofitaCarolo corona Imperatoremfecit, acclamante toto populo,Carolo Augufto à Deo coronato uita amp;nbsp;uiftoria.Leguntur hæc in omniu BeHia elicit ha hiftorijs,præfertimAuentinilibro 4, AnnaliumBoiorum.Rurfus cum uidcreturimpc bitätibminter rium hoc fluftuareamp;labafcerc,caqucde caufa moxruiturfi,pontifex Romanus heptar ra,utfacianti-chasuelfeptemui’rosinftituit.Referunthancinftitutionemalijad Gregorium^jquife maginébeftite» dit lub Otthone j.alij ucró ad Gregorium »o, qui præfuit ad imperium uocato Rodol-pho Hablpurgico.De quaremoxplura dicentur. Significanter autem dicit Dominus per loannem,beftiam dixiirehabitantibusterram,utfaciantimagirtem beftiç.NâPon tifices diceiïdo,non pugnando ( ficut ex hiftori/s Pontificum,Leonis maxime 3,incla-refeit) conftitucruntnouumiimpcrium.Prædicando enim,perfuadcndo amp;nbsp;praâican-do tranftulerunt imperium Ad Carolum.Platina certè in uita Leonis 3: Pontifex Caro-io,optime (inquit)de occlefiaDei mcrito,aliquâ gratiam relaturus,in bafilica Pctri,poft folen-

folenniafacra populi Romani fcito ac prccibus, ipfum Carolum magna uoce imperato rem decernit,ac diademate donat.Et cætera.

Qjiidßt pro- nbsp;nbsp;Videndu autem diligétius,quare inftitutü imperium à Papa appellatur imago beftie

piièimago be uetcris.Etquidépoftenthicinmcdiûadduciplurima; fed pauculadütaxategocxmul ftite. tisenumerabo.Anteomniaimagodicitur,quod amp;ipfumappelleturimperiu, Siuetus illud uideri uelit,cn reuera nome Gne re amp;nbsp;titulus Gt inanis, abfq; ueteri ilia potetia,m3 ieftate amp;nbsp;gloria.NiG enim Imperator! ex hçreditate propriû Gt regnu, quale ex nomine imperatorio regnu habet? An Romam?an Italiam,ueteré imperij fedem?an Gallias,Hi-fpaniâ,Pannoniâ,Germaniâ?Hæc tametG habeatur nfic pro fedc imperi/,fuos tarnen ha bet principes,fuas urbes liberas,amp; priuilegijs gaudentes,licet interim uocitatas Imperiales.Theodorychus à Niem Germanus,amp; PontiGcu quoruntîà familiaris.qui amp;nbsp;hifto rias PontiGcu aliquot antecedentiûproximè Concilia Conftantien. cSfcripGt, hiftori-perte uidetur.Rcperiturenimibialiquisarchiepjfcopus uelepilcopus,qui forte in duplo plus habet in rcdditibus,quàm percipit rexRomanorum in omnibus terris fibi fub ieftis.Etaliquis princeps fecularis,qui detinetplures terras,quàm pofsidet Imperator, Et reliqua.Prætcrea fuit in Imperio ueteri monarcha aliquis potés,qui plena utebatur poteftare,ac ueluti Deus terrenusadorabaturabomnib.ut Caius,Domitianus,Diocle-tianus,amp;c. Huius imaginem refertPapa,pontifex amp;nbsp;rex,amp; ueluti Deus quidam terre-nus,monarcha maximus,cum plenitudine poteftatis. Habuit item Roma uel beftia ue tus amplifsi mum Senatum.Habet amp;nbsp;Pontifex, Cardinalium purpuratum amp;nbsp;augufta quendam Senatum, nam finguli propemodum fuut principes. Enumerat uolumen Præfefturarum Romanarum,Vicarium diœcefeos eft autem Jhotnnfif difpoGtio, admi Dixcefei. niftratio,difpcnfatio,gubernatioque,uel iurifdidio ) Afianæ, Vicarium diœcelcos Pon ticæScThraciæ.ItaeratuirilluftrispræfedusprætorioItaliæ. Multas diœcefes is fub

fe habcbatmec pauciorcs præfeftus prætorio Galliarum. Sicutiautem comes Argento-raten.prçfeûus militum apud Nemetas,amp; præfeftus militum apud Vangionas,ducein Moguntiacen.agnofcebanc,i^Confularem ipfum: Gchodiepriefules iftarum urbium archicpifcopoMoguntiacenGfuntfubiefti. Videnturergoepifeopijordinatione Ponti Geis,in locum fubijfle præfefturarum Romanarum.Gerte ex epifeopis iftis uideas,non paucos falutari non tantum Reuerendifs.patres in Chrifto,fed amp;nbsp;Illuftrifsimos poten-tifsimosque duces amp;nbsp;principes Impcrij.Coftat amp;illud,Impcratorembeftiçucterisha-buifte fuas legiones,aquilas Romanas,amp; duces belli perltifsimosjpotentifsimosq;. At 'E.xercitu^cy Pontifex maximus amp;nbsp;rex fummus in imaginarioillo imperio habet obedientes nlios, potentiagladij Reges amp;nbsp;principes per Europam nonafpernandos: quos, G neccfsitaspoftulet, iubeat Vontificii. ftringere brachium feculare.Sic enim detonat Bonifacius 8, Extra, de Maior. amp;nbsp;obed.

lib.i. Vnam faniftam:Certe qui in poteftate Petri,inquit, temporalem gladium effe ne-gat,rnale attendit uerbum Domini,dicentis, Conuertc gladium tun in uagina ( quant acute,quàm propriè ) Vterque ergo eft in poteftate ecclefiac, fpiritualis fcilicet gladius, amp;nbsp;materialis: fed hie quidem pro eccleGa, ille uero ab eccleGa exercendus.Hic lacerdo-dotis, illc manu regum amp;nbsp;militum, fed ad nutum amp;nbsp;patientiam facerdotis. Et reliqua. Dfcrcfdlff Vetusbellualeges habuit fcriptas,amp;promulgauitquotidie propemodum nouas.Pon tiGcesergo adimitationemlegumimperatoriarumautimperialium,cófcripfercDeere tales,Scpromulgant recentes leges fubinde.Quinimo uocemamp;præceptaGue mandata Papç,perinde utipGus Glij Dei lefu Chrifti Domini noftri, amp;apoftoliPetripronun-ciata,palam aiunt elle recipienda.Adduntinfuperamp;hæcrPapali approbation! eft ftan-dum.Vbi Papa,ibi uniuerfalis fynodus.Vb! Papa,ibi communis patria. A' nemine cogi tur,etG dicatur hæreticus. Habet omnia iura in peftore, uel in fcrinio peftoris fui; omnia interpretari poteft.Idem ratiGcat fententiam nullam: amp;nbsp;folius eft,ius uniusau-ferre, amp;nbsp;alter! dare.Poteftauferrepriuilegia,amp;pro arbitriofuæ uoluntatisnon folum transferre ep!fcopos,fed ipfum etiam Imperatorem depô'çere, amp;nbsp;fententiam Imperato ris nullam declarare.Totus munduseft diœceGsPapæ :amp; Papa eft ordinarius cunâo-rum,plen!tudinem poteftatis habens in fpiritualibus amp;nbsp;téporalibus. Eft enim Domi

nusdominantîum,liabens ius régis regum in fubditos.Nonenim habet parem: amp;nbsp;eft omnia,amp; fuper omnia,eft que de necefsitate falutis fubefte Romano pontifici.Dei enim amp;Pâpçcftunumconlîftorium.Hæcexillorum libris Decretalibus utique ScGlofsis hue transfcripfi.E:f;tat liber Antoni) de Rofellis ab Aretio,de poteftatc Papçamp; Impera torisjin quo huius generis innumera legas. Ex his autem quæ confignaui haftenus, ar bitror planum fieri fatisjquomodo Papa,qui amp;nbsp;pfeudoprophctahic dicitur,excitauerit bcftiæimaginem. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;..... _ Etd^tumeRil

His adijeit loannesaliud:Sic conftituto Imperio, fuisq; difpofitis ordinibus, beftiâ fcupfcudoprophetamillum,totamillammolem mouere,ipfamqueimaginemanima- tn,nimlt;iJnibe re,ut loquatur :nimirum illud,quod pfeudopropheta loqui dederit.Nifi enim Papa re-gis Romanorum eleftioncm confirmauerit,Imperatorio nomine minime dignus uide bitur.aa.Quacft.^.De forma,in Glofla iurat Imperator Papæ, tanquam uafàllus Domino fuo.Idem legis lib.i.Titu.p.de Iureiurando,in Clementinis. Quis præterca non ui-deatjtamImperatorem quam reliquos principes,feptosefleturmaepifeoporum,qui ipfis quid loquantur, aut quid agant, amp;nbsp;quomodo in omnibus fe gerant,infpircnt ? In hoc mittuntur amp;nbsp;legati alatcre.Nequc obfeurum eft,in Concilijs principum omnibus propemodum,primas obtinerepatres Ipirituales. Sunt hi fere cancellari) amp;afccretis, legati item,amp; quid non?Atque palam dicit Pontifex amp;nbsp;rexipforumjfe indicate deberc omnes,iudicari uero deberi à nemine.Scd amp;nbsp;hoc ipfum ufurpant fibi amp;nbsp;eius creaturæ.

Si coeant comitia,præfidct his fuo fpiritu fere Pontifex, amp;nbsp;moderatur in his præcipua, religionis uidelicet négocia in primis.Nifi enim décréta amp;receflus,ut uocant,placcant patnbus,minanturfeabolituros,quæab ordinibus funt conftituta.Siueró coeat concilia ucl generale uel nationale,totu hoc Pape fpiritu regitur.Loquitur hoc amp;nbsp;decernit, quod placet Pontifici.Nifi uero ad placituPontificis denriiat,abrogatione ille omnium molitur. Modo enim audiuimus,ibifynodûeflc,ubiPôtifexeft.EtInnocctius9.quæ- Papafuprii c5 ftio.j.Nequeab Augufto,inquit,nequc ab omni clero,nequeàregibus,nequcàpopu- ciliu:fed diuer lo iudex iudicabitur. Et Gloflatorineum locum annotat, Concilium non poteftPa- fuin difputat pam iudicare,ut Extra.de Eleft.Significafti. Vnde fi totus mundus fententiaret in ali- concilium quo negotio contra Papam,uidetur quod fententiæ Papæ ftandum fit. Quinimó idem lienje, Gloflator,De cappel.monach.Ex parte tua:Papa fi unit, inquit,poteft dilpenfare contra Concilium.Maior eft enim, quam Concilium. Verifsime ergo dixit in prçfenti Do-minus,beftiædatum eflc,utdaretfpiritumbeftiæ,amp;ut loquatur imago beftiæ. Nam qui fe morigcros,parataque organahuic beftiæ in omnibus eius negotijs non præbent, habentur pro mortuis aut putrefeentibus membris,eaque de caufa refeindendis ab hoc uitali corpore.Scilicet.

Intereanc quem laude dignum uituperem,neiienil mali meritospetulantiusim- Iwpfrw lt;tDroi peterc uidcar, aut Domini bonitatem in imperijs operantem non agnofeere, quin po- imperioru cor tins fuggillarc dicar,bonaq; amp;nbsp;mala citra deleâum commifcere,conuoluereque, quæ- r«f dam hicpercopiofamamp;neceflariam digrefsionem,admonenda,reftiusqjexplicanda ueniunt. Moneo itaque amp;nbsp;repeto, Dominum Deum noftrum imperiorum cfTe autho-rcm,ipfaqucin falutem hominum inftituere:diabolum ueröinftitutis Dei bonis fc-fe coniungere,amp; ipfapro ingenio fuo malo bona Dei inftituta corrumpere, hominum affedus uariecommouendo,pcrtrahendoquc adres prauas. Vndein gubernationibus oriuntur improbanda à pijs plurima:qualia funt,tyrannis, ordinis perturbatio, amp;nbsp;huius generis alia.Nihilominus, tametfi Deus oderit omnem prauitatem, neque corru-ptelasunquam probarc pofs it,uidemus ilium pro immenfa fua bonitatc gubernationibus hominum prauis uti non raro ad bonum,uel utilitatem fuorum.Amat enim exi mièfuamecclefiamDeus;totumque genus hominum impcrijs, licet non omninoaut per omniaprobatis,fubleuare amp;nbsp;fouerc contendit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Guberttdtio no

Non ergo negauero, ab iyiouato occidentali Imperio, hoc eft ab excitata beftiæ improbad^^cr imagine,feptingentis hifee ânnis,'non raró fie regnatum clTe,ut facile Deum in guber- principes boni nationibusfalutem populifui operari apparuerit.Monarchias orbis quatuorDaniel

perbeftias adumbrauit, qui interim non omnes earum principesLcftias eiTepntauïf^ nequeomncs damnauit principes,nequc exiftimauit nihil integri in ijs fuifie aut fut« rum efle,tarhetfi potior pars deprauatifsimafuerit. Reperti funt inueteri beftiaRoma ’ na ( ut nihil de AÏfyriacisjBabylonicis, Medicis,Perficis,aut Macedonicis principibus commemorem ) qui utiles cdiderint leges, infertas Codici ïuftinianeo. Reperti funt fub ueteri illa truculentifsima beftia,qui ueram Chrifti religionem prouexerunt,amp; ec-clefiam Dei acerrimè defenderunt,qualem fuperius fuilTe diximus Conftahtium, Con ftantinum,TheodQfium 8c aliosplurimos:qui omnes fub imperij quidem cenfum ue niüt,at non fub beftiæ,nifi quatcnus defignat beftiaimperium.Itafanè non paucos in-. uenire licet fub imagine beftiæ principes, qui amp;nbsp;utiles leges promulgarunt, amp;nbsp;magna beneficiacontulcruntgenerimortalium:ut fecerunt Caroli,Ludouiciamp;Saxo Lotna-rius,amp;alij.licetilliipnin multis probariàpijsnon pofsint.Inueniuntur inter pofte-riores hos noui imperij rcgcs,qui quidem potentiaamp; maieftate fuerunt ueteribus mul turn difsimiies,uirtutibus autem non admodum impares,imö in quibufdam æquales. Inueniuntur qui imperium à Papifticis corruptelis repurg3re,amp; Papas in ordinem re-digerecooatifunt;fednu!lo,autcertènon magno cum fuccclTu. Nam quales fuerint Octhones,Heinrychi,Ludouici, Friderychi, breuitcr muloi principes Francici, Saxo-nes,Sueui,Bauari,Auftriaci,teftanturhiftori4rumluculentateftimonia:quæamp;Gallo-rum amp;nbsp;aliorum quorundam regnorum aliquot reges cômemorant,qui genua fua huic Baal non inflexerunt:aut fi aliquando inflexerunt, refipuerunt tamen,amp;aliquamfal-tern fignificarionem ediderunt, exquaintelligere potueruntfapientesdpfos non raa-gnifecifl'eillam beftiam.' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(

Exc«p«(Mro* nbsp;nbsp;Proinde hie mihi excufandi ueniunt uiri famfli amp;præftantes quique, qui toto tem-

excipiunturui poriscurriculo,quobeftiæimago excitataregnauit,uixere.Intelligoaurem imperato-rifit/tdi. Jes,reges,principes,epifeopos,ordines,urbes amp;nbsp;populos imperij amp;nbsp;regnorum qui fub irf^'^sci quidem imagineuixerunr,atnon fuerunt beftiæ:quianon præbuerunt fefpi-rievi beftiæ animandos 8cgubernandos:nequeloquuti funt difertè, quod loqui dédit ' 'beftia:quin porius contradixerunt beftiæ,corruptelamlt;^ueeins tuleruntindigne.Sic« ti ergo in monarchijs,8c præfertim in ueteri beftia Romana,pios principes amp;nbsp;giiberna-tionembonam nóinclufimus,includendoquebcftialitatisut ficdicamdamnauimus, ita ne nunc quidem exagitando imaginem beftiæ,innoxios amp;nbsp;benemeritos principes amp;nbsp;populos gubernationemqueipforum non prauam, cum corruptcla Antichriftiana commifeemus. Semperenim excipimus imperia moderata amp;nbsp;utilia, homines hone-ftos,amp;pietati ftudentes, uteunque uiuanc fub imagine beftiæ,non tarnen fecundum infpirationem beftiæ aur pfeudoprophetæ.

Addi mus his amp;illud,non repente conftitutum efte imperium hocproarbitriöllbi-dineque Pontificis, fed per interualla conatusque uarios,amp; infidias innumeras : ergo tandem ad fummam deuolutum elfe corruptelam,amp;ut fic dicam, bcftialitatem. Vnde apparet, uaticinium Ioannis applicandum elle rebus ipfis, temporibustj;, pro cuiufui« rei amp;nbsp;temporis conditione,malitiaque amp;nbsp;corruptione. Certifsimum illud eft, 8c com-muni omnium hiftoricorum confenfu teftatifsimum,in Carolo magno,Leonis 3 pon-ti ficis opera reparâtum elfe imperium collapfum in occidente: atquc ita imaginem beftiæ,id eft imperij Romani excitatam effe.Et quamuis hoc tempore per Papam fit repa ratum,quodinoccidcnte collapfum fuerat imperium : confiât camen,Pap3S ab initio huius imperij per donationes quidem fatis potentes fados, nondum interim tanta ufos elfe potentia, quantam deieftis poftea Imperatornnis fibi ufurparunt. Licet cnim àPipino rege Donatio fada uideatur, principiumque regni pontifex accepif-felegatnr-.fubiedus tarnen Imperatoribus amp;nbsp;regibus unà cum Romafiiilfe, inter a-113 illud euincit, qubd in Annalibus Regum Francorum,à Carolo geftarum, anno incarnationis Domini 8 01, ita feriptum reperitur : Oi^inatis deinde Romanæ ur-bis,amp;Pontificis, totiusque Italiæ (obediebat ergo tuns quoque Italia Imperatori) nonuntum publicis, fed etiam (obferua) ecclchafticis amp;. priuatis rebus (nam tota hyemo

hyeme no alïttdfecitimperator) cuPhilippo filio Roma^feéliisSpoletuuenit.ïdéau thor in reb.aiini 8 i6.Stephanus,inqiiit,in locó Leonis 3 .eleftus,quàm maximis potui t itinerib.cotendit uenire ad Impcratoré,mifsis interim duob.Iegatis , qui quafi pro lua cólècrationeimperatori (LudouicoPiö) fuggererét. Itain geftisanni 8t7gt;oftend;tur amp;nbsp;Pafchalis cleftüs legationé mififfead Ludouicu. In geftisanni 823, idé Pótifex cogni tioni amp;nbsp;iudicio fubiacet Imperatoris. Inuenias amp;nbsp;in geftis cófcquétis annijtalicas rcs, Sc Romanas ordinafle Lothariu Imperat.Rurfus tamé meminit idé author Dónationis Pipini^^qui Rauéna amp;PentapoIim, omnéq; exarchatu S. Petro tradiderit. No tame idé Donationis uel Caroli meminit,uel Ludouici Pij. Meminit eiusDiftinól. 63. Ego Lu-douicus.Et 23.quæft.8. Igitur. in GIolFa ficfcribitunibi Ludouicus donat Roma,amp; rc liquamultaS.Petro amp;Pafchalipapæ.Mcminerûtferè omnes hiftorici Donationis re-gumFrâciæ. Copendiuomniucollegitcx bibliothecario Volaterranus,Geograph.lib.

3.in rebus geftis Pipini amp;nbsp;Caroloru. Vnde conijcere poflumus,qualis fit canon Dift.pd. inhæcuerbaeditusrConftâtinusimperator coronaSc omnéregiam dignitatéin urbc Roma,in Italia amp;partibusoccidentalibusapoftolico cócefsit.Id quodmoxmulta ex-polïtione ex uita S.Sylueftri per Gelafiü ( ut dicut ) defcripta,confequenti capite proie quitur. At negat Antonius Florétinus epifcopus,in fua hiftoria,donationé hac in uetu ftis cxtare codicibus. Oppugnauit eandé Cufanus amp;nbsp;Laurét. Valla: neq; probarót Fri-{ïngéfisepifcopusOttho,hiftoriælib.4,.cap.3.amp;MarfiliusPatauinusin Defcnforio pa cis,amp;Raphael VoIaterraniiSjUt multos alios non commemorcm .Scdamp;in Chronicis Regum Fraciæjpræfixis Pauli Aemylij hiftoriç de reb.geftis regû Frâc.in anno 755.ita le gis: Pipinus iterû intrauit in Italiâ, Aiftulpho deuifto,Maximo Pont.Rom.dona dédit, etia Exarchiâ Rauénatiû finib.bene maximis,ne quis iftam largitioné à Frâcis principi bus ingrate iniuftelt;^j auferat, Côftantino Imperatori afcribés,quâ Pipinus in ecclefiam Rom.côtulitinuito amp;nbsp;reclamâte Græco,eâ quoq; polTelsioné iuris Auguftorum elTc .il linePipinus primus ccclefiafticosRomanorûritus,ôc cantuücçremonias inFranciam accepit atque attulit.Et reliqua.

Porrbnoadmodûftabilisamp;diuturna fuit gubernatio pofteritatis Carolinæ. Nam à imperiumtraf primo anno Caroli,quo imperioinatiguratus eftjadfeptimü ufq;annuC5iadi. qui erat latumà. tran-Ludouici3 exfratre nepos, ultimus expofteritate Caroli magni,numerantur a nni cir-citeriip.Imperauitenim Carolus magnus annis 14,Ludouicus zd,Lotharius jÇjLudo- mu, uicus fecundus zj.Carolus 2,Caluus cognominatus, i. Carolus 3, Craflus cognomina-tus,i2.Arnolphus la.Ludouicus tertius to-Conradus 7. Moriturus Conradu« Heinry-chum Aucupem appeilatum,Saxoné,regem dcfignat.Atqjita imperiu träslatum eft ad Germanos.Heinrychus hict.appellatus,nunquä ItaliaingrelFus eft,nunquama Papa confecratus autcoronatus.Huius filius Ottho,primus eius nominis,euocatus in Italia, legitur magno cum exercitu illuc profeftus,Romç rcceptus,amp; à populo falutatus Imperator amp;nbsp;Auguftus.Ottho Frifing.hiftoriaru lib.6,cap.i7.airerit ex Decretis,Lco né pa pam nimirü eius nominis 8,hunc Otthonem primum Theutonicoru regem confecraf-fc.nam pattern Heinrychum renuifle. Albertus Krantz rerum Saxonicaru Iib.4.cap.

IO amp;n.airerit,Leonempontificemperdonationem tradidiire,quæcûq;acceperantPS-tifices aregibus Francorum,eamquedonationem utueram défendit author.Cæterùm Bibliothecarius teftatur, Otthonemconfirmafle donationem principumFrancorum, Pipini,Caroli Sc filiorum eins. Extat infuper formula iurifiurandi in Decretis,Dift.63. Tibi.quafePontifici obftringitrex Ottho,nihil feordinaturumeorum quæad Papam pertinent,amp; Romanos.'redditurum denique quæcunque de terra S.Petri in eius deue-nerint poteftatem.Quæ qualia fint,iudicct Leftor.

Paulo poft hæc tempora,circa annö Domini p5gt;6,aiunt ex decreto Gregorij 5.pont.amp; E/ciSor«. confenfuOtthonis3.Imp.feptcmuiros elcftoreselTedefignatoSjquib.ecclefiçpatroci-nium (utait Vuimphelingiitf ) Imperiumq;Romanum commillumfit.Confentiunt inhacrehiftoriciamp;chronolbgiomncs,amp; exitalisquidem Blondus,Platina,Sabelli-cus,VoIaterranus,Egnatius amp;cæteri:cxGermanis,Albcrtus,Nauclerus,Carion,Func eius,amp; quidam alij :nónuUi no meminerunt huius inftitutionis. Vndc Auentinus lib.

annalium Boiorum ç.fol.$*Ojamp; /o/.dicit fibi ( nefeio quàm certb ) côpertû efte, poft fa ta Friderychi a.eledores inftitutos,amp; à Gregorio lo.côfirmatos efte. Vtciiqj uerb ea reff habcat,ccrtii cft,mox à Gregorio y.pótifice diabolum occupaffe fedé Romanâ.Nec dif-

quot;Vide quid idc fimulare hoc potuit Platina, Vitarumpotificumomnib.notusfcriptor, quiadmodum filedicat depo benignè pepcrcit luis dominis,amp; nonunquâfcclera ipforûinfanda texit:defucceffore tificibui,in Vi taméGregorij 5.icribés;Syluefter fecndus,inquit,Gilbertus anteauocatus, monachuff Floriacen.rclido monafterio diabolû fecutus cft,cui fe totû côtradidit. Et mox fubiun

git:Gilbertusambitione Scdiabolicadominâdi cupiditateimpuirus,largirione primo quidé arhiepifeopatû Remenfcm,indeRauennatéadeptus,pontificatûpoftrembmaio re conatu,adiuuâte diabolo,c5fequutuseft:hac tamé lege,ut poft morte totus illius cf-fet.Etrcliqua.Qui plena uelit cognolccre hiftoriâ,ac côpédiû quidé dccerptû ex Anto-nino,Nauclero amp;nbsp;reliquis,légat loâ.Funccij Chron.lib.ÿ. fub anno 998. Benocardini lisjbifcetemporibus exiftimatimpletos eflemilleillos annos,poft quos fathanas ru-ptis catenis, rurfus in orbe furere cœpit. De qua re fequentur quædam cap.huius libri ao.Cæterùm non pigebit hic quædam ex hoc Benone Card.decerpere, amp;nbsp;ad illuftran-

t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Beno itaq-, in vita amp;nbsp;rebus geftis Hyldebrâdi,Gregorij 7.didi: Gerbertusquidâ qui

j/jc«»« impe- ufbgnialeficijsinfecerat (inquit) poftcôpletû millcnariû,afccdés de abyfto permifsio orc uexan- j.,j5jji^j,^æ^e(j]{.an,.jQ5^,n.mtaroq5nomine,diduscft Syluefter 2.Anno auté poft Ger

bertu 25.( puto legendii ji.Quomodo auté his annis regnatu fit,tertatur hiftoriæ,amp;qur dempefsimè) Theophyladus difcipulus eins fedéiiioléter obtinuit, didus Benedi-ÛUS p.Habuit omniufecreroriicofcium ôc intitnû Gratianû,S.Ioan.de porta Latina ar-chipresbyterû.Cui HyldcbrandiîKChxniacenfis monachus,deferto monafterio, ardiG-fîmè adhçfitjfadus ipfius imitatoregregius.Bencdidus uerb fibi metués,Gratiano Hyl debrâdimagiftrouédiditfedé,acceptisab colibris millequingétis ; qui fedi impofitus» Gregorius 6 eft appellatus.Moxtamé tertius illis accefsitpôtifex, epifeopus : Sabinusr ßcnficupatus eft Syluefterj.Heinrychus proinde Imperator didus x,amp;Niger,uirpius, fortis,prudés amp;nbsp;magnificus,Româ profedus purgâdæ (nodûitaq; tue, ficuti poftea,u-fus cft plena poteftate Romanus pont. ) ecclcliae gratia,Benedidû magû in fugâ coegit, GregoriuminuinculacSiecir, amp;Sylueftrûin epifeopatumfufi remrfitnpfe uerb ceic-brata lynodo,Bâbergen.epifcopû,lqué Clemente dixit, in fedé collocauit,à quo amp;nbsp;coro nam accepit.Grcgoriû auté unà cû difcipulo fuo Hyldebrâdo,depottatione dânatû,ad-duxitlecû in Germania.IntereaBenedidus Româreuerfus ex fuga, Clemétéuexat, 8C multis malcficijs urbé p'olluit:abHyldebrâdo uerb acceptis Iiteris,ex Gerraania,quidin aulalmperatoris fieret, difcicMoritur in uinculis Gregorius, achæredéreliqnit perfidie fimul Sepecuniæ Hyldebrandû. Morituretiâ Clemés. cui moxfurrogatur Damafus2.

uerùm ^ptinus exringuitur uenenorac J»pter turbas in urbe exortas,mittit Heinrychus Brunoné (epifeopû. Tullenfem, prognatû ex comitib. AlGtiæ de Egesheym) uirum egregiû.Hic adijcit Beno: In cuius comitatu nimia imperatoris indulgentia permiftiis

eft reuerti Hyldebrandnsrhacpermifsionefacerdotiû pariter amp;regnû fub fpccie religio nis euerfurus. Ac fuit hic Beno nimis ucrax uates,qui îk hec in hiftoria Hyldebrâdi lub iungit:Brunoni multaloquédo,in itinerefe infinuauit : amp;utRomâuenit,abeo obti-• nuit,ut fieret unus de euftodibus altaris beati Pctri.Et breui quidé tépore loculos adim pleuit-Sed amp;antiquûdominû amp;magiftrûfufiBenedidû magû, fimulâté pœnitcntiâ, in dolorccociliauitLeoni P, (ira enim Brunopôtifex fadus ,eftnûcupatus) confilio-que Benedidi, Theophyladi alias appellati, Leonern contra Normâno.s armauit,ac iplum illis prodidit. Interfedis ergo proditione Germanis,uix Papadcfolatus euafit. örrgorii« 7 Hçc Beno Card. Certum eft auté,hunc monachum Hyldebrandum,ab eo mox tem-pont poreafpiraireadoccupandamfedem:intercauerbdumabalijs gubernaretur,infpiral-fe amp;nbsp;rexifte pontifices, Leonem p, Vidorem 2, Stephai^im p, Benedidum ro, Nico-laum fecundum,amp; Alexandrum fecundum. Ac rcfipiunt*Hyldebrandinum ftilum amp;nbsp;genium,quæ nomine Leonis, Nicolai amp;nbsp;Alexandri prodicrunt. Tandem uerb arti-bus impijsafeendit Si ipfe in cathedram,in quaitafe cxercuit,ut nemo nifi cæcil-ftmus

ßmHs,uideicpotueritdiabolicani gubernationem, ac abundantifsimèrependiffcHen rycho 4.,filio Heinrychi jjNigri parentis,deportationem in Germaniam. Atqj hic pala amp;impudenter ad Ic raperecœpit poteftacem imperatoriam.Necpoteftpaucis exponi, qnàminfandismodis amp;Imperatorem amp;nbsp;Imperium afflixerit hæc beftia,toto illo tem pore quo præfuit, annis integris u. Compendium eins tragœdiæ contexuit loannes Funccius Chronolog. lib. to, fubanno Domini 1074.

ScioPlacinam amp;plerofqueltalicosfcriptores,addeamp; Germanicos aliquotjadmodn pxædicarereligionemamp;uirtutesGregori;/iquaretyrannis Pontificia,religionis ui-7,frntcn dclicet prætexru uehementer eft auftaamp; roborata, amp;(. excæcati multi. Rurfus tarnen Dei gratia faftum efl:,ur uiri authoritare,pietate amp;nbsp;uirtutibus graues,huic beftiae detra xerintlaruam egregie.Damnarunt ergo Gregorium hunc,Synodi,uel concilia non con temnenda:amp;principib quidcm Concilium Moguntinum,in quo erant decemamp; no-ucm célébrésepii'copi. Deindecoibatapud Noricam Brixiam,coctustrigintaepifco-porummec non Scoptimatum Germaniç amp;ItaIiæplurimorum.Côgregatacft amp;nbsp;Vuor maciæ fynoduSjubipræfenterege Heinrycho,uniuerfi pene (Saxonicis cxceptis ) Ger manici epifcoptPapam abdicaruntluo munere.Epiftolæ Sc fragmentahorum Conci-liorum inueniunturin Chronicis,ViTpergen.maximè. Accufatur ab iftis palam omnis nequitiæ amp;nbsp;impietatis, hypocrifeos amp;nbsp;truculentiæ . Commemorauimus paulo ante, quid de ipfo Cardinalis Benno,fynchronos eius,fcriptis mädauerit.Extant Sc Sigeber-ti,antiqui hiftorici,de hoc pontif.teftimonia. I.egat cui übet Ioan. Auentinum lib. An» nalium Boiorum 5,3 folio 5dl,amp; deinceps:fimul ctiam libri 6. præfationcm. Idem An-naliumlib./jfolio d84,uerbareferens Eberhardi Salisburgen. epifcopi,habita in Syno do Reginoburgen. Hildebrandus,inquit,ante annos 170,primus fpecie religionis An-tichriltiimperi; fundamcntaiecit.Hoc bellum nephandum ipfe primus aulpicatus eft, quod per fuccclTores hucufque continuatur .Primo iJli Imperatorem à comitijs Ponti-ficalibus cxtrulere,ea ad populum amp;nbsp;facerdotes tranftulere.Deinde Sc his 1 udibrio habi tis atquc explofis,nunc Sc nos in ordinem redigere;atque in feruitutem conätur,ut fo-!i regnent. Et quæ fequuntur.Sed Sc res ipfa clamat,non multos hoc audaciores Sc im-pudcntiorcs iiixilfe Pontifices, qui fcdis maicftatem altius proucxerinr. Imp. Heinry-chum4. excommunicâuit,Cæfareaquedignitatepriuauit: infuper Scfubditosinterf« commifit, rebellesqueSc perfidosa facramcnto fidelitatisabfoluit:ipfeuerbcoronam Imperi; ueluti monarcha, alijs pro fua contulit libidine. Bellis proinde Scinteftinis Sc cxteris Imperi; uircs Scfacultates itafuntattritæ atq;confumptæ,ut mnltis annis nee uires recuperate,nequePontificuminfoIentifs.tyrannidiobftarepotuerint Germano-rum rcges:atque ita tandem Pontifices fint faâi Monarchæ, reges ucró imperatores Sc principes Pontificum uafalli.

Succeflerunt mortuo Gregorio 7,Hyldebrandinarum partium morum Sc malignita te ingeni; ceu hæredes fili;lt;^ue non dégénérés, monachi quatuor, Viólot 3, Vrbanus 2, Pafchalis2,amp;GeIafius2.Pafchalis filium Heinrychumy, (prohfeelus Sc parricidium abominandum )armauic in pattern,miferum illum Heinrychum .Et quidem mox ex Anno 111 com municant Sc Heinrychum 5,Gelafius i,Sc Calliftus a.neque definut uexare Sc hfic principem,donee extorquèrent ex eiusmanibus epifcopatuucollationem üelinuefti inucfliturdert turam.Idquemaximo Scinæftimabili Romanæ fediscommodonrreparabiliueródetri ptd ^rincipih mento Germaniç,amp;c.Defcribuntur hæc fufius ab Vrfpergen.in Chron.anni 1122.

Subfequentibus temporibus,crefcentein horasPontificum Scaudaciaamp;potentia, reftiterunt quidem eisftrenuè latis Germanici reges, ueriim paruo cum fuccefsu. Vbi interim meminifle oportet uerborum Domini, per Danielem prolatorum,dicen-tem.’Et confurget rex impudens facie, Sc intelligens propofitiones, Sc roborabitur for-titudo eiusjfed non in uiribus fuis: amp;nbsp;fupra quam credi poteft uniuerfa uaftabit, amp;nbsp;pro Tyrannis po«-Ipcrabitur amp;faciet,amp;c. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tificumcontr^

Perftringam ergo p3ucis,quæconfequentibustcmporibus pro imperio fuoamp; mo- Impmtorfr. narchiafuaftabiliéda, cotra reges tentauerint Pontifices, Scaudafter patrauerint. Ale- Anno jyomini xander j.pon.FriderychumprimumjBarbaroflam nuncupatum,excómunicauit calca- » 17

uitqucpedibus.dûque bonus princsps diccret, hocfeS. Petro exhibere obfequij: cU-

. mauic bcftia,fc Pctro etiam præponens,amp; dixit.Et mihi amp;nbsp;Petro. Innocentius j.pofnt. Amo Domini Philippum Barbarortæ filium,Cæfcreatum, terre omnino, nedum approbate, noluitr 1198. IXlî. icdEleftoribusmandauit.utaliumeligerentjOtthoneminquamSaxonem,quemtarnen amp;ipluin moxexconimunicauit. Dixitfuperba itiabeftia, fePhilippoabLaturum diademaregium, autpericlitaturum depctafoapoftolico. Hurcinnocentio afcribun-bunturlupcrbi)simaillaucrba,quæ inDecretali Gcegorij p^de Eled.amp;elefti poteft.Tî tulo ô.cap.jzp,Venerabilem,inhçc uerba legûtur:Principibus ias amp;nbsp;poteftatenr cligédt regem,in Iniperatorem pollmodû promouendû,recognofcimus,ut debemns, ad qnos _ dciiireamp;antiquacon(fnetudiiïenofciturpcrtinere:pra:fertimcuni adeosinsamp;pote-Vilt;if ut omnë ftashuiufmodiab Apoftolicafedcperuenerit;quæ Romanû imperium in perfonâma-ßjiufurpcntià gnificiCaroliàGræcistraHftulitinGermanos.Sedamp;principes recognofcere.'debent, • potciiatem. quoJ jus amp;nbsp;authoritas examinandi perfonam eledam in regé,amp; promouendam ad im ' pcrium,adnos fpe€tat,qui euminungimus, cofecramus amp;coronamus, amp;c. Idem Jib. i.Tit.jj.dcmaioritateSêobedicnt.Solitas.ConrtantinofcribensImperat.Quâracft,in- • quir,inter folem amp;lunam,tanta inter Pontifices amp;nbsp;reges «ft differentia. Scilicet.

Frufcrycfifw » Porto Friderj’chumi,Barbaroffç nepotem,principem egregiiim,plurerexccmmu- ‘ poîyglottiitos. nic3uerePontinces:Honorius3,Gregoriusp,amp;Innocentius 4..Erquidem Gregorius ÿjdiimFridcr.princeps eptimus in Syria bellum gereretreligionis ergôcum Soldano, Anno Domini pronincias Frid.inualit amp;occupauit.Grauifsi'ma fueruntdilsidia Scbellainter PontiS IX17. IX1!. cesamp;huncFriderychum.IdeInnocentius.4., Conradum eins nominis4, Friderychiï ' 1x47. fiiium, excommunicat, amp;nbsp;contra ipfumexettat principcm Thuringiç. Mortuouero* Conrado,infinuauit l'c Pontifex in animos Ncapoliranorum,ut lefedi dederent.Reli-querat Conradus fiiium Conradinum hæredem, amp;C Manfredum fratrem fpurium, qui fc Siciliæ regem dici uoluit.Proinde papa Vrbanus 4, ( quidam Clementem 4 ha-Anno Domini contra Manfredum euocanit, Ludonici diui Franciæ regisfratrem,Carolum

J Prouinciæ amp;nbsp;Andcg.auorum comitem,cum exercitu in îraliam,eumque utriufque Si-ciliæregem dixit. Is Manfredum uicit ad Bcneuentum,amp;occidit, amp;regna SiciliteaPa painfcLidum accepit. AtConradinus Sueuiædux,infocietatem adduftoFriderycho Auftriæduce,inftru(ftifsimas ex Germania copias ducifin Itaîiam contra Carolum,pro Anne Domini recuperando aiiito amp;nbsp;paterno regno.Cætcrùm ad Fucirtii lacfi à Carolo fuperatus, nnà 1x66. cum Fr}der5fchoc.apcuseft. Ad doodccimfliiliaibicecidiffcdicuntur. Authores tan-tinwlicrant Pontifices,in primés Clemens 4; quirogatus à Carolo principe, quidd» captis agiplaceret,itarefpondit,utGallus intelligcretcædendoseffe. Vtrunqueergo fecuiipercufsit.Inquibus amp;nbsp;profapia pofteritasque illuftrifsirnorumducum Sueuiæ ÔC Auftriædefeciffe dicitur. Copiolius liæcprofequitur Paul. Aemylius,de rebus ge-ftis Francorum lib.7.amp; Auentinus lib.7. quern fi libetdegefolioyoó.Acnefic quidcni plataripocuit ira furorque famStifsimorum illorum patrura,conceptus ex co,quod pijisimi Sueuiæ duces conftantifsime fefe pro gloria Dei amp;falutercipub.oppofuiirenC' Ronianis'ponrificibus,lupisdicereuolebam.

Dcfelatum im Diiplicebantautemhæcparricidiaamp; bclla funeftabonis pafsim omnibus, porifsi-pcriHW». mum uerb principibus prudentiotibus amp;nbsp;pijs,ita ut ab imperio illo ceu pefte Gbi caucn dum intelligerent: quippe quod non tantum umbratile clfet, fedprætereaeius opes ha;redirarias,etiamfi eflent ullæ,exhauriret funditùs,quifcilli fuftinuiffet præfici. larn enim in toto orbe decantatum erat,quid annis circitcrup, Germaniæ principe« fortifsimi amp;opcimi,ab Heinrycho 4, ufqjad Frideryclu liberos fecundi, pafsi erantab audaci pontificum ambitionejincredibiliq-, malicia: quodque ex his plerique amp;uitam amifeiant cum regnisfuis auitis,amp;libertärem omnium pr.rftantifsimam.

Atquehie iam intercefsit interregnfiannoriialiquot:e^odefolationem regniueliin’ perij appellate foleo. Pontifices enim infuperabili intoleratrdaq;improbitate amp;nbsp;tyrani deitafregeratimperatorum uircs, ut imperium ueluti euerfum uaftatumq;uidcrctur; nequereperiretur aliquis facile, qui hoc magnificarct, aut magnopere fibi exoptan-dum exiftimaret. Tandem iubente pontifies Gregorio lo, concilium Lugduni ce-Icbran-

IN Ä P O C A L Y P S î MJ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;187

îfcbraiite, eligitur comes Rodolphus ab Habfpurg: qui licet oblatummunusnon re-{pueretUæpc tamcn Romaminuitatus, refpondiire fertur:Auerfa me terrent ueftigia pcdum.fignificansjfe nihil fiderc Pontificibus,utpote qui artibus fuis amp;nbsp;principes Ger-maniæplurimoSjamp;populum innumerum Romam uenientem perdiderant. Legitur autem regno inauguratus Rodolphus anno Domini »273, ducentefimo anno à Gregorio fejTtimozquanto tempore duraueratPôtificum 8c ïmperarorum pugna. Paulo pölh dum Albertus Rodolphi filius eligeretur rex, 8c eleftio referretur ad Bonifaciu cius no minis SPont.reiecithicillamanimosèjprotinuscJj amp;uerbisamp; faftis oftentauir, feefle Pontificem 8c Imperatorem,qui iure habeat utrunq, giadium.Id quod expofui concio ne58,expohitq; idiplum elegater Albertus Krantz,rerum Saxonie.lib.8 .cap.jd. Alber to régi furrogatus eft Heinrychus Lucemburgen. princeps. Quid autem in hunc amp;in imperium fibi uendicauerit poteftatis,Clemens 5 pont.cognofeat exClementinisjqui iielit.Extat enim longa eins rei tradlatiojlib.z.dcluram. tit.p.Poflem huius generis 8c aliaplurimaexloan.22.pont.ali/scjuecômemorare,nififuperuacaneûidforecrcderem.

Ex his enim quæ haftenus commemoraui,abunde colliquefcitjpfos Pontifices au- froprittdsre-dacia fcelerata fibi rapuiffe Imperium, fe uenditarepro monarchis,regum opem 8c mi- gnoru eftpon nifterio ut uafallorum abuti:filiorum tamcn nomen obtendcre,quo habeant obfequé- tificif,fedulM tiores.Sic enim ad GeufamHungariç regem feripfit quondam Gregorius illefeptimus: ffgum^prin quem locum lege in libri huius cap.i7-Concione 75. At intelleximus interim, potio-rem principum amp;procerum partem beftiamillam non agnouiffe, fed oppugnafle po-tius,eaque de caufla in cenfum beftiæ non ucnire,nifi quatenus fub Imperio uixerunt, alieni tarnen prorfus à beftia.

Hocpaucisjijs uolorefponfum,qüi clamabuht:Qu!s aequo fcfatànimo,beftiâeima-ginem appellarifanftumimperi um, amp;nbsp;tot illuftres reges amp;nbsp;principes, urbes 8c populos laude dignos ? Ego uerb modum loqüendi Scripturæ mutate nee debeo,nec uolo. Domini uniuerforum uerba funt,quae olim Daniel, amp;nbsp;nunc loattheS nobis reuelâfUnt: excipere autem amp;nbsp;excufare pofliim teftimonio Scripturç excufatos. Breuis amp;nbsp;expedica eftratio:QuifquisalienusUulteflea beftia,caueatneinfpireturfpiritu Pontificis: neue loquatur 8c faciatjquodiuflerit contra pietatem Pontifex. Regatur potius Chrifti fpi-titu:itä fiet,utagens in media B3bylone,fecundum iniquitates Babylonis non uiuat, fed in regno Chrifti.

Scquitur:Etfacietbeftia,ütquicUrtque nonadOraueriiltimaginembeftiae,occidan- QU«««» tur.Inidemautemrecidunt,adorarcbeftiamillam ueterem, amp;adorarcnouæbeftiæi- rnucrintbeJiU maginem.De adorationeilliüs dixipaulo fuperius. Adorant imaginé beftiæ itaq;,qui occidxntM'* décréta Scordinationcs illas fedis.amp;impcrij loquétis infpirationé beftiæ,rccipiût; qui Romanas approbantreligioncs,quiprorUunt ad ofcüla pedum, aefe per omnia exhibent obediétes filios fedis,amp; fideles lunt Papiftici Imperij. Porto fi quis talis elfe nolit, SeChriftianifmumfatis elfeuelit,Romam beftiæ fedcmamp; beftiæ imaginem horreat, is tanqua facrilegus amp;nbsp;pcrduellis indignus uita iudicatur. Extat Canon in Decret, lib.

5. tit.7. De hæret. Ad abolendam,quo abfque uerbotum ambagibus, fimpliciter deceC nit Lucius eius nominis 3, hæreticos elfe æterno pereuffos anathemate, quicunqj aliter fcntiuncamp; docent de facramentis,quàmfentit amp;docet Romana ecclefia.Præcipie præterea,ut huiufmodi omni dignitate nudati,arbitrio obijcianturfecularium, débita (ur aiunt)animaduerfione puniendi.Si uerb fecularis magiftratus punire nolit,atqjita oefendercecclefiam,utisquoqueomnifpolicturhonore,amp;c. Sed quid his rccenfen-dis immoror? Sciunt 8c uident hodie omnes,quæ fiunt quotidie.Condemnanturjpro-fcribuntur,cijciuntur,incarceresconcluduntur,uarijs tormentis excarnificantur,tan-dem amp;nbsp;atrociter trucidantur,quicunque 8c beftiam amp;nbsp;imaginé eius adoràte renuerint. Dominus Iefus,uerus ecclefiæ fuæ rex amp;nbsp;pontifex nobis fuccurrat,amp;: co-hcrceatjjeftiæfceleratæiruculentiam. Amen.

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;q 4 De

T facit ômnes pufillos Sc magnos, amp;nbsp;diuites paupcz res,8c liberos ac feruos,accipere charaderem in manu fua dextera,autin frontibus fuis. Et ne quis pofsit emere aut uenderc,nifiquihabeatcbara0ferem,aut nomen beftiæ,

aut numefum nominis eius.Hicfapientia eft.Qui habet intellcdlum, computet numerum heftig. Numerus enim hominis eft.Etnumc-' rus eins fexcenti fexagintafex.

Adi;citrcliqua,ex quibus agnofeatur AntichriftuSjamp;caucatur.Etquideexhisprse-cipueagnofci potcnt,quæ conlequuntur.

Subditi'Art- nbsp;nbsp;nbsp;Loquitur autem de Antichrifti Sc regis huius noui, Potificisq; fubditis.Parabit fibi,

tichriflL inquit,immenfam turbam ex omni genere hominum,cx omnibus ftatibus feu ordini-bus.Nam regnum cius futurum eft amplifsimum. Ideo genera aliquot hominu amp;nbsp;ordi nesrecitat Dominus: amp;fub bis intelligit,quicquid eiufde ordinis eft in toto orbe.Ob-noxios fibifecit Antichriftus Romanus pufillos 6c magnos,diuites amp;pauperes: liberos,id eft nobiles,8c feruos.Videmus enim illi parère Imperatores, Reges,DuccSj Mar-chiones,Lantgrauios,Comités, régna, prouincias, urbes, patriarchas, archiepifcopos, epifcopos,praelatos,dodores,clericos,plebeios:item homines potentifs.opulentils. ßi pientifs. una cum paupcrc uulgo.Nullum eft taleac ita compofitum uarie in mundo re gnum,ne inter Mahumetiftas quidam.Et ifti quidem omnes libenter lubiefti funt fe-di:quinimö perfuaferunt fibi,fe non pofte commodèuiuerc, non pofte feruarife, nifi fubiefti fintfedi.

Quemadmodum uerbprincipes,fed 8c uulgus ipfum, fuos fibique deditos notis di ftinguut.per quas agnofeantur cuius poteftati fint fubiefti, aut cui miniftrent.Etenim habet quifque fuos colorcs:hic nigrum 8c album, ille rubrum 8c giluu, alius puniceum 8c candidum,quib. miniftros aut feruos fuos infigniunt,8c hi iftis fefe illis addidos cf« fcprofitctur.Inuruntur Sccquis ftigmata, 8c domefticis uafis infculputurcharaderes. Itafane Antichriftus habebit 8cfuum;t«f«j'gt;«w,utique charafterem, quo 8chomines fibi deuincict,Scdcuin£losnotabit,utdifcernanturabalijs,atquehoc modonotam 8c ue-luti colores gerant fui domini.Dabit aut charaftcre in manu dextcra,aut in frontibus.

Arctas8cPrimafius,dcniqueinterpretes concorditer omnes,exponunt confelsio-nem oris 8cftudium,operationem(|j bonioperis. Audiuimus fane, Chriftuin feptimo cap.fuis illis cultoribus imprimere in frotes fidem, per charitatem efficaccm. Ac reuera fignum filiorumDei,eftfides,8c quae ex fide nafciturcharitas.Itafcripta teftanturEuä-gelicaScapoftoIica.Habetinterim Chriftus externas quoque fuorum notas,ipfalàlu-taria Ecclefiae facramenta,baptifma 8c cœnam Dominicam.

Cæterùm fi quis hödie baptifatus fit, 8c participer de cœna Domini, inuocct Deum patrem oratione Dominica,fidemque fuam profiteatur per finceram confcfsionéfym-boli Apoftolici:addc 8c bona opera efic fateatur, quæ ex fide fiunt fecudum norma De-calogi,8c clarus præterea fit bonis operibus: an is habebitur pro orthodoxo,pro catho-lico,8cuereChriftianohominc?Olim quidem omnes ilium amplcxi fuiflent pro fra-tre.Quid autem hodie fit in Papatu? Nihil uideberis hifee omnibus confefsus eftc ueræ fidei,nifi difertèprofitearis,te crcderefecundum fidem 8c traditionem eeelefiæ Roma-næ:ac ilia te pro bonis agnofeere operib.quæ approbauit Romana ccclefia. Nifi ita fen-tias,8citaprofitcaris,fruftracófitcberisfupcriora omnia.Addc,8c tecredcrcLegi, Pro-phetiSjEuangelio 8c ApoftoIis.Multo melius de te fentieîV ifti, fi dicas tc obedientem efte filium Romanæ Apoftolicæque ccclefiæ:quàm fi dicas,te filium efte Dei,efiehomi nem Chriftianum,omnem tuam fiduciam figere in ipfum Dei filium,qui fit unica falus 6c iufticia. Quinimo reperics, qui protinus ad ifta uerba clamabunt, Refiperc iliahæ-refim.

re{îm,amp;anîrrtumillfèétumpefte.Nihil fingo. Vera meloqui,tcftatur ipf^ experientiâ. Ita uero infignit amp;nbsp;frontem dextram hominibus Papa.Ita internofeuntur ab alijs fidelibus, ceu notis,boni Romanenfes

Accedithisetiamaliud.Difertèconteftantur omnes Papiftæ,nifi quis chrifmate per tnanum epilcopi in fronte notetur, Chriftianum non elfe : utcunque baptifatus fit, amp;C credatin Chriftum lefum. Vndeconfequens eft ,illos plus tribuerefuæ Confirmationi âutunélioni cpilcopali,quàm fidei Chriftianæ.Legatur Summa, quam uocant, Ange-■Ijca,in titulo Côfirmationis.Eftergo hæc confignatioreligionis Papifticæ;Chriftianç, fufficiunt notæ Chrifti.Imprimit amp;alia ratione notam Papa dexteræ hominum,pcr liotorum nuncupationem, amp;nbsp;iuramentorum (utuocant) perfolutionem.Quienim nouent in religionis,uti appellant,ingreiru,ueluti ftipulatione fada, Romaaio Papæ amp;nbsp;fediRomanæ fefe obftringunt. Vota ilia prophanaaudent uocarefecundarium baptif-mum.Cæterùm iuramentis quoque, eleuatione manus dextræ præftandis, obftringit amp;nbsp;obnoxios fibi reddit Papa Antichriftus,Imperatores,Reges, Archiepifeopos, Principes,Epifcopos,Doin:ores,Scholas,8c omnes ordines.Promittunt illi fe nihil tentaturos contra Romanam ecclefiam,contra eius fu mm um Ponti ficem,contra priuilegia 8c fta-tuta fedis.Extant in Decretis amp;nbsp;Decretalibus formulæ iuramentorum. Paucis h^c per-ftringo.Plurauident,quioculos non comprimunt.Omnes autem cernunt, quomodo Pontifex charafterem dederit in manum dextram,amp; frontem hominum.

Sequitur rurfus de truculenta fæuitia,immanique tyrannide,qua exercer Antichriftus contra Chriftianos,id eft,contraillos qui charafterem beftiæ rccipere nolunt: hoc eft,qui felibidini Pontificis amp;fedipeftilentiæ proftituere nolunt. Efficiet,inquit Do-minus,potentia fua Antichriftus,ne quis pofsit emere aut uendere,nifi qui habeat cha-rafterem beftiæ,amp;c.In idem autem recidunt charafter beftiæ, nomen beftiæ, amp;nbsp;nume-rus nominis beftiæ.Nam habet charafterem beftiæ,qui agnofcit fedem,amp; profitcturfi-demRomanam:adeoque,cui non eft latis fides Chriftiana.Nomébeftiçhabetjquifquis uult 1'e nominari fanôtæ fcdis obedientem filium, ac Papam agnofcit caput elfe ecclefiæ uniuerfalis.Numerum nominis befti^habet^quicum beftiaconiunftionéhabet,quam numerus ille prodit aut indicat. Ergo nifi agnofcas Papam elfe fupremtim in terris caput ecclefiæ,cum poteftatis plenitudinemihprofitearis tefequi fidem fâcrofanftæ Ro-manæ ecclefiæ,amp;execrari omnia quæcunque fedcs ilia damnauitjigni Sii. aqua tibiin-terdicitur.Id uocauitDominus prohibcre,nc pofsis uel emere ucl uédcre.Germanicèdi cimus, Im iß malen wd bdchen dbgefchldgen: fignificanteSjaliquem omni abdicatum clTeho minum confortio.Intelligit ergo cxcommunicationem,fulmen illud horrendum Pa-pæ,quo feriuntur omnes qui Cliriftum pluris fecerint,quàm Pontificemjaüt qui decre ta Pontificis faftidierint præ Euangclio.Legat qui uelit, Sextum Decretal. Bonifaci) 8, lib.5.tit.2.de hæreticis.item Clement.lib.5.tit.3.de hæreticis.Compendium uero tyrâ-nidis,amp;fpeculum lanienæ,qui exaftè cognofeere uelit,légat Martini 5 Diploma,quod fubijciturfefsionib.concilij Conftantienfis,acfcriptum efiepifeopis amp;nbsp;iiïquifitoribus hæreticæ prauitatis. Inter alia, quod mire illuftrat hune locum quem interpretamur, præcipitjCommunionemcum Romana ecclefiaafpernantibus, ne domicilia quidem te nere,larem fouere,contra(flus inire,negotiationes amp;nbsp;mercantias quaslibet exercere,aut humanitatisfolatiacumChrifti fidelibus habere permittant.Legetureliqua,fol.»34,. Hucaccedit,quodin templis Papifticis emptiones ôc uenditiones fiunt omnium ma-Ximæ.At nifi cuius uertexrafus fit,amp; olco imbutæ manus,hoc eft,nifi in fronte uel ca-piteamp;indextrafufceperitcharafteremindelebilem (itaenimappellant) nonrelinqui tur ipfi ullus in domo mercatus,uel anguftifsimus locus.Chriftus uero mcrcatores,fiue ementes amp;nbsp;uendentes femel amp;nbsp;iterum flagello è templo eiecit: Antichriftus rurfus in-duxit.Ac mirum eft fane,plus hodic parci Iudçis,Turcis amp;nbsp;ethnicis,quàm Chriftianis. Namfolis Euangelicis nullus concediturlocusmimirum quodChrifto omnia tribuât, Chriftum unicèprædicent,Fapæ nihilrelinquant,immö aceufent conftancifsimc,in-fenfifsimeque. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Sed quid facies illis, quorum manus amp;nbsp;frontes fuerunt charafterc inquinatæîlubeo

ücabluant languîneChnfti,defcifcant ab Antichrifto5amp; conuertantur ad Chriftum, re fipifcendo ab erronbus,amp;pœnicendo.Siiureiurando temetipfum aftrinxifti Antichri-fto,noli temerarium amp;impium iuramentum perfoluere, impia Euangelio contradi*, dione.Age pœnitentiam,purgatCjreuerceread Chriftuirijamp;faluus eris.

Hiceflfd- Porro ne quis hic obftreperct,pofle nos Chriftianos eflc.amp;abundc doftos in fapieil [gt;ientia. ccelcfti.utcunque nihil de Papa amp;nbsp;rebus Papifticis audiamus,aut dicamiis.Difputa-tionesillasefieinutilesjimoodiofasjamp;pertineread turbas concitandas,ideoque no-xias elFe amp;nbsp;ftultas. præoccupat id Dominus nofter, amp;nbsp;difertè dicit, Hic cft fapientia: in hiscognofcendis amp;reûèdi/udicandis uerfaturuera,cœleftis amp;nbsp;diuinafapicntia.Nifiin hacrc fuerimus fapientes,ftulti erimusjiion fapientes.Excitât ergo auditorcs Dominu» ad ftudium inquirendi Antichriftum,cauendique inuentum. Nam 14. cap. audiemus* bibituros de uino iræ diuinæ, quotquotreceperint charaóterem beftiæ, imaginemque eiusadorauerint.ProindebibcntineademmenfacumChrifto depoculo uitte amp;nbsp;gra-tiæ diuinæ,quotquot Papatum fuerint auerfati.Quisautem negauerit ueram cflc lä» pientiam,per quam ab ira Deiadeiufdemgratiam arque confortium uel participatio-Jiibentur dili-- nem perucnitur?Quinimó fubijcit Dominus,intelledupræditos, id eft, non dementa-gcnter fcr-uta tos Si ftultitiaadobrutos perniciofa,computaturos nomen beftiæîhoc eft,diligentifsi-ri Antichriftu, me ucrfaturos in hac caufa,ur ea quoque fcrutentur,quç mundani homines curiofc in-quiri,aut fine frult;ftu,imó cfl detrimento inueftigari clamitat. Praeterea iubet Dominu» fupputarenumeru nominis beftiæ.Addit id no fore difficile, nam numeru hunc hominis elfe numerum,nimirum quem homo induftrius facile,fide,labore,aftequatur.Nan» ita exponit Si Aretasjdicensuiumerum cfleconfuetum Sicognitumhominibus. Dcfi-nant ergo noftra turbare ftudia pia, qui fuggillant noftras condones contraPapam in-ftitutas,noftramquediligentiam qualemcunquein explicandis abominationibus Papifticis rident,denique in fupputationetemporum inanem nos operam collocate au-tumant. Audiunt fane hic, nifi nihil audireuelint,nospræceptumâccepiflc à Domino, uthoc faciamus;infuperDominum teftific3ri,in hiseftefapicntiam.

NkW.tj« no - Moneo autcm genus loquendi efte obferuandum, ne fruftra defatigemus Si nos Si minisbeftitc, auditores noftros inquifitione certi nominis in numeris, eo quod dicatur numerus no minis eius,quafi uoluerit nomen certum elici autcomponi ex charafteribus ficuii plerunque ex his tribus charaóteribus uel dementis nomen Chriftus colligitur. Nec défunt qui charaderibus illis tribus nihil aliud fignificatum purent, quàm Chrifti nomen:quod Antichriftum ufurpaturum,ipfe Dominus prædixitMaifh.i^.Certêuî-carium Chrifti fc uocat.Scio quidemjmagnorum uirorum nomina propria, uaticinij« clTeconfignataatque prædidanitlofias, Cyrus, lefus. At tale nihil hic collegeris,nifi coadèjSc renitente Minerua,quoddicitur. Intelligo ergo per numerum nominis An-tichrifti uel beftiæ,fupputationemipfam,perquamperuenitur ad nomeneius. Eft au-tem nomen,breuis cuiufuis rei definitio uel defcriptio,unde, quæ amp;nbsp;qualis fit,cogno-feitur. Suppler autem hoc,hac in noftra caufta,numerus,qui ad ea nos perducit tempo-ra,quæ indunt ill i nomen, die im den namen gibend, hoc eft, quæ nöbis Antichriftu in pro-phetis prædidum rcuelant,oftenduntque quis Sc qualis fit,aut quern pro Antichrifto habeamus cumutique,qui humiliatis tribus regibus,ipfeexnihilo emergit, Scinper-niciem ueræ religionis imperare incipit.

Exponitur nu lam ergo numerum hunc nominalem, utfic dicam, uocalemquc, qui nos ad Anti-annorit chriftumperducat, utfeiamus quis fit, amp;nbsp;cognitum Antichriftum caueamus, dilertè éié, edit,amp;iubetnos numerate annos fexcentos fexaginrafex.Tantum enimpollcntuel ualenrhæc Græcorum elementa x/r.In quo numero explicando mire uariarunt interprétés.Mihi præ cæteris probatur expofitio beati Irenæi marnrris,qui fortafsis centum annis ab édita Apocalypfilibrumfuum contra hærefes fcrip{it,ac quofdam uidir, qui loannemprædicantem audiuere. CumIrenæofacit amp;nbsp;beams Cæfarienfis epifcopu« Andræas,qui apud Aretam fie dicif.Exadum quidem caÂilum,Sc numeri fupputatio-TfMJpiwrf- nem.ficutamp;cætera.quædeillo (Antichrifto) fcriptafunt,temporispatcfacietoppor-uelabit. tunitas,amp;ipfa experientia,ijs qui uigilauerint.Si cnim neceflarium elfer,ut quidam do dorum

Öörum uolunt,ut manîfeftè nomen hoc cognofceretur;qui ipfum uidit, utique reu e-laffet-Sed diuina gratia non approbauit,ut in diuino libro nomen huius peftiferi recen feretur. Hæc Andreas.

Adeundem modum amp;fandlusChrifti martyr Irenæus,ante Andream fcriptum reli ij.p/jjfjfxpo'î' lt;]uit,5.1ib.contrahærefesedito.SubfinemenimIibri.’Certius, inquit, amp;nbsp;fine periculo eft,luftinere uel expeélare adimpletionem prophetiæ,quàm fulpicari amp;nbsp;diuinare nomi na quælibet;quando muita nomina inueniri pofTunt habentia prædidum numerum, unde tarnen quæftio non explicetur.Mox tarnen idem:Nomen KxTénts Latinus continet fexcentorum fexagintafex numerum. Et ualde uerifimile eft. Quoniam uerifsimu xegnum hoc habet uocabulum.Latini enim funt,qui nunc regnant.Hæc ille. Ac reuera nihil aberrauit bonus hie doaor,inabutus fanóto Dei fpiritu. Videmus enim Romana nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;crit

ecclefiam appellariLatinam, Papam Latinæ ecclefiæPontificem fumm um. Videmus omnia in templis peragi Latina linguadn curia amp;nbsp;in omnibus iudieijs epifeoporum u-furpariduntaxatlinguamLatinam.Quinimoncmoferuierithuic ccclefiae, nifl fit La-tinus.Quid quod Hebræam.id eft, fanaamlinguam,Latini illi appellant probrofo no-cabulo ludaicam, Græcorum ecclefiam amp;nbsp;lingua hæreticâ? Sufpefta iilis funt exempla ria Bibliorum Hebræa amp;nbsp;Græca. Nam fola Lacina biblia uolunt effe authentica,amp; legi ab omnibus utauthentica.Sedhæcnotiorafunt, quàmmonere, amp;multis recitare debeam.Cçterùm beatus Irenæus hanc fuam diuinationem non omnino affirmât uC cer-tifs.quam tarnen maxime uerifimilcm uel probabilemefledixit.Subitingit enim: NoS tarnen non periclitabimur in eo (nam amp;nbsp;nomen Titan,regalejNinivodicûamp;ty-rannicum nomen,recenfuit) nec aft'euerantes pronunciabimus, hoc cum nomen ha-biturum:fciences,quoniam li oporteret manifcftè præfenti tempore prçconiari nomen eius, per ipfum utique editum fuiflet, qui amp;nbsp;Apocalypfim uiderat. Huncautem nume rum nominis oftcndit,ut caueamus ilium uenientcm.fcientes quis eft.Nomenautem eius tacuic:quoniam dignum non eftpræconiari à fpiritu fanfto.Etreliqtia.

Idem tarnen ante hæc uiam nobis commonftrat,quomodo fupputemus illos 6 66 quot;DMiclis lo-ttt annos.Nam ficdicinScientes firmumnumerii,quia Scriptura annunciatuseft,ideft, cap.-'.hunc fexcentorum fexagintafcx,luftineant ( uel expeftent pij )primiim quidem diuifionem regni in decem,poft deinde iilis regnantibus amp;nbsp;incipientibuscorrigerefuanegotia, Si augcrcluum regnum,qui de improuifoaduenerit, regnum fibi uindicans, amp;nbsp;terrebit prædidosjhabens nomen continens prædiftum numerum, hunc uerè cognofeere efle abominationem defolationis. Hæc ille.

Quis autem non uideat,beatum martyrerti ablegare nos ad Daniells uaticinium,qui in cap ./.dicitjRomanum imperium dilapfurum in régna plurima: turn demum in medio regnorum illorum oboriturum cornu paruulum, quod deijeiat amp;nbsp;humilier tria cornuaûpfumquefuperbè Sityrannicc impieque imperitare incipiat,Deo aduerfum amp;hominibus,fidclibus uefb maxime intolerandum?

Videamus ergo,quomodo amp;quando hæc fintadimpletâ. Romanfi imperium cUrtt DeßiUKotM Imperatores haberetpios,nec tarnenimpia Romaccruicem induratamChriftoflefte- num impcM«. retjfedpertinacifsimefemper afpiraretad ueterem Sc confuetam idololatriam,quam amp;reftitucamcupiebat;tempus deniqjadelTet fatale, quo iuftilsimus Dominus fangui-nariæRomæcogitaretrependere,Gotthos,Vuandalos amp;nbsp;Germanos in ipfam armauit Romam,qui Scipfammundidominamfubiugarunt SeperdiderUnC, Sitotumdifsipa-runt Imperium.Qiia de re require copiofiora 57 Concione,amp; in confequentibus.

Conftat autem cxhiftorijs.Romanumimperium, Gotrhis hocimpetere incipienti Oriunturmui^ bus,dilapfum,dcficientibusubiq; prouincijs,inplurimadifciftumefleregna.Namut tn cornud,uel de Afia amp;nbsp;Aphrica,iftamPerils,hanc Vuandalisdeuaftantibus,nihilcommemorem,to regesmuUL ta Græcia Conftantinopolitanum Imper.fequuta eft,eundem fequutæ amp;nbsp;uicinæ genres. Vueft^otthi occuparût Hifpanias,Gallias ueró amp;nbsp;Germania uicinasq-, gentes Fracl fubiugarut.Ortgotthi amp;La/^obaidi obtinuerut Italia. Ita lanè cöftituta funt regnaplu rima,amp; reges regnauerût p una Roma multi.Cçterùm dû hi reges difpicerét, quomodo quiqifua régna qlatifsimè jppagarét,amp;alios deijcerétacpellerét,epifcopus Romanus

caUidè fuam qnoque rem egit.Nam ut omnibus epifcopis præeminerct, impetrauit; î-tauerôauthoritatem fibiapud reges Scrcgnaparauit,inióin regum amp;nbsp;principum amici tiam ac fœdera feie infinuauitjimplicauitque.Vnde mox amp;nbsp;derepente, aut licut martyr Chriftiprædixitdeimprouifo,emerfit,fibiqueregnum,Romanumutique,tandem ufurpauit-Nam regem Childerychum,ex ftirpe Merouingorum,regem Francorum le-girimum, fuisiudieijs falsbpro apoftolicis habitis,humiliauit: amp;nbsp;Pipinum,prætoi’o

tuncFrancico præfeûu,fubuexitin regnum. Arqueitaunumquidemcornu deicciquot;, feuhumiliauit:fibi uero potentifsimum regem dcuinxit, cuius operapofteaufus terro rem incufsitregib.Græcorumamp;Langobardorum.

Nam circa annum Domini 56p,aut circiter,inftiruit in Italia, eieftis Oftgotthis, Imperator Conftantinopolitanus exarchatum. Cum autem hoc gubernationis amp;nbsp;domi-nationis genus non fit cogniturn omnibus, paucis quale fueric,amp; quantum, comme-morabo Naucleri hiftorici uerbis ex Generat.2o.Cœperunt,inquit,tunc urbs Roma ÔC Italia nouam habere gubernationis formam, ex qua dignitatem, gloriam, amp;nbsp;apud or-bem terrarum timorem magis amiferunt, quam omnibus ex calamitatibut,quæeos 16 o annos attriuerunt,atquealiquando reliquerantRomam feris inhabitandam.Lon ginus nanque nouum dignitatis nomen induxit,exarchatus Italiæ: is eft fummus ma-giftratus.EtR3uennæfecontinens,nunquamiiiitad urbem Romam.In adminiftra-tione uero Italiç ôc urbium hunc primus feruauit morem,ut non prouinciæ autregio-ni præelTet præfes:fed fingulæ urbes à fingulis regerentur magiftratibus,quos appella-uitDuces.Paremitaqjfaciens urbem Romam, alijsurbibusuel oppidis,hac una in re illam honorauit,quód impofitum tunc magiftratum Præfidem appellauit.Scd qui fuc-celTeruntjfunt appellati Duces,ut poftea per multos annos,fic ut Romanus appellare-tur Ducatusjficut Narnienfis amp;nbsp;Spoletanus eftdiftus. Nequepoft Narfetcm amp;nbsp;Bafiliu ullos amplius uel Cofs.habuit,uel Senatum legitime coaftumifed Duce homine Græ-culo,quem Exarchus ex Rauenna mittebat, res Romanaper multa tempora eft admi-niftrata. Tantum ille.

Opinorexhisquemlibetnullonegotiointelligere,uaticinia abunde eftc implcta, amp;cecidiflcRomanumimperiumincineres.Quæenimfuerat mundi domina poten-tifsima,nunc fadacernitur uilis præfeftura,nihilo excellentior Spolctana amp;nbsp;Narnien-fi,Scc. Sciendum autem eft, hunc exarchatum in Italia tertiam inftitutam efie dyna-ftiam aperempto Auguftulojn quo finijfteautdefijflcdicunthiftoriæ Occidentale im

amp;in Italia regnarunt.Poftrcmodeletis,amp;Italia eiedis,opera Langobardorum,Oftgot Vrfttgamp;ertfr. this,hicexarchatuscftinftitutus.EtLangobardi quidemeuocatiin Italian! àGræcis, contra Gotthos,nolucruntccdere Italia,quod cernerent ubcrem amp;diuitem,amœnam amp;affluentem delicijs eftc terram.Po tentes ergo fadi in Italia, quamplures fibi urbes amp;nbsp;• , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;populos Italiçfubdiderunt,quartamiam dynaftiam conftituentes, quam appcllarunt

regnum Langobardicum.Habucrunr reges potentifsimos. Cæterùm exarchatumil* lum Rauennatem,quamuis fedulo ci ihfidiarenrur,amp; occupare niterentur, nunquam tarnen extingucre potuerunt;donec fuam operam Pontifex Romanus adiungcrct, rc-ligionis finceritatem prætexcns.

JJolalätru af Exarchas numerantordine hiftorici fedccim, qui regnarunt perannos circiter j8o. fertio facit ex Decimusquintus Paulus appellabatur.NauclerusGener. 25. Mandauit Leo 3 Impera' Votifice Rom. tor Conftantinop. ait, ut qui Romano imperio fubderétur, imagines quafq; tollcrcnt, rc^cm. abraderent amp;cxurerent.ContraPontifex (ali/Gregorium2,alij 3 uolunt) per uniuec fum orbem fcripfit,ne tarn impijs mandatis Imperatoris obedirent. Addit Platina inui ta Gregorij 3: Gregorius clcri Romani confenfu Leonem 3 Impcr. Conftantinopolita-num imperio fimul amp;cómunione fidelium priuat,quod ftatuas demolitus eftet.Pcrgit NaucIerus:Tant3m uero tunc authoritatem décréta Pon^cum habucrunt,ut Rauen-nates primi,exin Venetiæ populi atque milites,apertam in Imperatorem Exarchum^i rcbellioncm prç fe tulerint.Et procedebat in die rebeljio. Marinus enim Spatarius, qui Roman«

Romanæ urbis dux crat,eiusque filius Adrianus,dum Carnpaniam penetrant, à Roma nis occifi funt.Quorum inlocum ducem ipG fibi,Petrum nomine,creauerunt.Rauen-nates quoq; dum alij Imperatori,alij Pontifici obtemperandum dicerent,fafto tumul-tu,Paulum exarchum cum fiiio interficiunt.Hæc Nauclerus.

In his turbis Lagobardi diu exoptaram fibi occafionem oblatam exiftimantes,duce Luitprandorege ipforum,irruunt inlocaExarchatus, 2gt;(. ipfam quoqueRomamob- cuocatur fidione cingunt.Papa ucrb Gregoriusgt;turbarum omnium per Italiam lax,miles amp;nbsp;pra- nbsp;nbsp;Italiam •

0icator,nonracerdos amp;prædicator,CaroIum Martellum Pipini parentem euocat cum fuis Francis in Italiam contra Langobardos. Cæterùm Carolus amice Langobardoru regem ab urbeauertit.Attamen non multo pórt tempore Aillulphus Langobard, rex, agrumRauennatemrurfus depopulatur, bcllumreparatitalicum ,adcoq; Rauennam iplam capit,amp; Romanæ urbi tributum indicit.Porro Stephanus 2, pont, qui afpirabac ad exarchatum,amp; Langobardos optabat deletos,a Pipino Francorum rege,cui regnum nonitapridem Zacharias pontifex iniquoluo ( quod non paucis uidetur) iudicioat-tribuerat,auxiliapoftular, amp;liberationem, iph ueluti delato regno. Proindein armis funtFrancij Cupientes amp;nbsp;ipfi Italiapotiri. Dum defeendiflet in Italiam Pipinus,obuia habuitlegatos Conftantinop.imperatoris,quipoftulabant,nt Rauennam,amp;cius exae chatum,imperio,cuius iure efletmon Papæ aut Romanis,redderct.Relpondit Pipinus, fe militate S.Petro amp;nbsp;Pontifici:conariquc,ne Langobard! ucxent Ecclefiam. ac ab illis feuelle Exarcharum, ScaliaItaliæauferre, SePontifici tradere, quod Scpræftitit.Nam Aiftulphum uicir, exarchatum ipfi ademit,8c Pontifici Romano tradidit.

Vident in his omnes homines,nifi qui nihil uidcre uolunt,paftorem ilium defpeftu, amp;nbsp;cornu exile admodum,unoimpetu duodeieciife cornua.Nam Sc Imperat.ConRan-tinopolitanum ciecit Exarchatu:deinde Sc Longobardorum regem tolli curauit, gen-temque Italiæ eiecit. Etenim paucospoll annos pontifex ultimum J^angobardorum regem Defiderium,armis Caroli magni deleuit, amp;nbsp;pari ter uniuerfam Langobardorum gentem excidit. Sic autem emerfit Papa,Si faftus eft ueluti Rexueteris Romæ, amp;nbsp;exi-miæ partis Italiæ.Et quidem initia regni flint pofita, nondum cum plenitudine pote-llatisregnatum eft.id quodfuperius eft cxpofitum.ProindeEberhardus Salisburgen. archiepifcopus,cuius uerbain Præfationclibrihuiusreçenfui,15gius ifta extédit. Ego iierb exiftimo explicationem noftram congruere prophetæ Sctcmporibus rebusque, Sec.Rependit autem Pipino regi pro tanta donatione titulum, quod Platinarefertin uita Stephani 2,ut omnes Reges Francoruni appellentur Chriftianifsimi,CaroIo colla tum eft poftea imperium imaginarium:de quo antea diftum eft.

Ne aut nihil accepifle uideatur Papa,durn Exarchatû dono accepit à Pipino, fiç refe- Votcntiß.rfx runt hiftorræiEratExarchatus in regiones duasdiftributus, in Pentapolimamp; Aemy-liam.Habcbat urbes Pentapolis quinque,Rauennam, Cefenam, ClalIem,Forum Liuij amp;ForumPopilij.Fuerein Aemylia,Bononia,Rliegium,Parma,Placentia,6i quicquid terræ eft à Placentinorum finibus amp;nbsp;Ticinien.ad Adriam ufque,amp; ab Adria Ariminum iifq;,S:c.Sedlegat,qui uelit,DonationemLudouiciPiiapud Volaterranum inGeogra phia,ubi Reges Francorum enumerat.Nihildum dicimus de co quod fequentib.tempo ribus poteftatem fibi ufurpauit in reges Sc régna, deniquein omnes ecclclias 8c animas hominujut fateri nos oporteat, nufquam uixilfe principem mirabiliorem,

Habes breui compendio hiftoriam,explicantem quomodo Papa humiliatis Sc deiq-ôis tribus rcgibuSjiple fieri cœperitrcx.Applicemus autem his numcrum nominis be- . e, ftiæ,utitatotiorbiinnotefcat,nonaliumcxpeâ:andum elfe Antichriftum, quàmqui aducnitjPontificem Romaniuqui quidem initia dominij iecit fub Phoca, fub Regibus Francorii fundauit regnu,ac nonnihil prouexit:ampliauitautem fub Heinrychis Sc Fri derychis,confirmauit demumlublequentibusregibus:regnatnoftro feculo,acpræ-cedentibus iam aliquot, amp;c. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;

Supputatio 666 annoru/ineunda eft ab eo tempore, quo loancs Apocalypfim ui dit.IrenæusiNonante mulrum temporis,inquit,uifacft, fed pene fub noftro feculo,ad finem imperij Domitiani.Eufebius uero in Chronicis dicit,ilium annii fuifte à natiuita

Fattdisatwui te Domini p/.Iccirco reflanc adhuc anni jjad complendâprimam à natali Domitti cen-‘iiomiai turiam. Adde ergo annis centum,annos hos numeris nominis beftiæ ó 6 6,8c detrah« annos illos primæ centuriç tres,amp; habebis annum Domini 7^3,qui fuir »3,aut cireiter, regni Pipini amp;nbsp;Pauli pontificis 7. Sunt tarnen hiftorici ac chronographi,qui non nifi unum annum Paulo tribuant,amp;c.

lam uerb non fpeftandum eft,quid illo ueluti puüo anni 763 euenerinféd quid pro ximis annis præcedentibus ôcconfequentibus contigerit.Dequopauculaex hiftorij» amp;nbsp;Chronicis recitare uolo.

Prodigia er Nauclerus Generationeid. Anno Domini 750, fubZachariapapa,inquit,amp; fubCo-portenta. ftantino V, incœpitid gcneratio,in qua faûa eftregni Francorûinnouatio,regû Lan-gobardorû cxterminatio,amp; Imperij Romani à Græcis trâsferédi difpofitio.Has muta-tiones forte præfagiebâtprodigia,quæ hoc tempore côtigerunt.In Mefopotamia terra difrupta eft ad duo miliaria,amp; mulus humanauoceloquutus fertur.Cinis de cœloce-cidit. Fuere terremotus mirabiles.Cruces in ueftib.hominum apparuerunt.Hçc Nau-cler.Similialegunturin Eutropij,quæ extat,hiftoria,lib.î2. fub anno Conftantini 6 8c

23.denique in Speculo hiftoriali Vinccntij,amp;; in Fafciculo temporum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Vipinuißtrex. Anno Domini 751, cófilio Zachariç pôtificis Pipinus maior domus (præfedus præ torio) oppreflo HilderychoregeFrâcoruregn3reincipit,amp;regnatannis t8.Hçc Aemy lius tradit lib. De regib.Frâc.a.Anno nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pipinus ingreditur cû exercitu Italiâ,côpri-

Langobardoru regé,amp; exarchatû Rauénaté omné donat S.Petro,reclam3te Impcra «4t«rPaolt;e toreCoftâtinopolitano.HæctraditVrfpergéfisin Chronicis. Vides itaq-„prolmpera-’ tore Romæamp; in Italia iamregnareutcûq;inciperePôtificé,decufsisfecundûuaticinia cornibus. Matthæus Palmerius in Chronicis fub anno 7 5 d:Deficiéte fcdulb,iniqair.

India transld- oriente ivomaiio imperio,tx.iiiiperaiorcc.^iuiiuaiiuo luuiuiatias uijtuicL^ pciicqU® tiimtgt;crii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Imperiales titulosacdignitates Francorum regibus concefsit,

‘ ''' amp;Pipinum,fuoslt;^uc tantum à ftirpefucceftbres ineorum reges conhrmauit,cæteris uerôomnib.interdixit,amp;Romanipopuli nominepatriciû dixit.HaftenusPalmerius. Romana reli- loan Funccius in Chron. fub anno Domini 7 ‘ÿ d.Romanæ ecclefiæ ritus 8c cæremo'

ÿoobtrufa. niæinFrâciaratransl3tæ,5cprimûfuntreceptæ.AnnoDomini 757,fitPaulus ponti-fex,amp;fequiturmoxfatalisille annus 7 d3.Quafimediuspû(ftusinter75 oannii,ik77o» uel77 3.Quibus eaomnino contigere,quæ 8c Antichrifto nomédâr,amp;cxquib.ccu rcs quçlibet ex fuo nomine cognofciturjamp;ipfe nomen indipifeitur Scagnofeitur.

ConUnnatur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Domini 7 6 8,Stephanus 3.Romç in Lateranéfi cccleßa coegit cociliû epifeopo

idolûlatria Galliç amp;nbsp;Italiæ;ac côftituit,ne quis ordinaretur Rom.pontifex nifi Cardinalis.Dam nauic item Græcaln fynodum Conftantini Imperatoris contra imagines,quas ipfe ha-bendas amp;nbsp;uenerandas mandauit. Hçc tradidit Antoninus in Chr0n.Tit.t4.. cap.primo. §.quinto.

Poft hæc Carolus ills m;ignus,Pipini filius,inItaliaeuocatus ab Hadrianopont.De Carohif confir lyderium Langobardorum regem capit,amp;regnumLangobardorûdelet.Aiftafunc hçc »natoinnirf. anno Domini 7 73,quarto itéamp;ducétcfimoanno,poftquamin Italiam uenerantLan gobardi.Confirmauit autem Pipinipartis donationem,amp;auxit.Idquodpleriquecoin inemoranc hiftorici.Ioan. Funccius in Chron. addit,per uniuerfum regnum Francoru Siccr lAiffa inftitutasell'e,operaCaroli,cæremonias Romanæecclefiæ.Habemus ergoiam Anti-ebtruiacjiGcr chrifti nomén ex numero ódd.Scimus quis fit,amp;quem caueamus.

manis. Non poftum hic omittcre,quin paucis annoté 8c Sibyllinâde Antichrifti origine ftip putationé,admodû,meo iudicio,côgruécécii fupputatione quâadduximus.Editi lune enim ex bibliotheca ampIifs.reipub.Auguftane Vindelicorû,per integerrimu doélifsi-muq;uirumD. XiftumBetuleium, anno Domini IÇ4$, ôcGræcè quidem editi, librî Sibyllinorumoraculorum 8. Vaticinatur autem lib.odlauo Sibylla Erythrca,fiue quæ-cunque ilia fuerit,Romam ruituram,amp; igni concremandam. Verba Sibyllç e.K Gr^co fc

Veniet tibi olint defupcr par ô iaâabttnda Ro)n4, Cœlciiii plaga,çrficâcs ccruiccm prima, Etadfolmn deijcieriifZft^nis tetotam abfumct.

r N A P o c A L Y P s I M. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;)5gt;y

,Id uero faftym complçtumque confiât,cum Totilas rex Gotthorum urbem inflam-mauit,ficuti fuperius commemorauimus.Mox uero in oraculis illa fubijciuntur:

Rrit rexcanogalero,bähens uicinum nomen pontO:, lAundumfpcäanSifceleratopedemuneraconfcrens.

lubet ab exufta Roma reges numerare 15^. poftquosuenturusfitnouus rex,quem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

deferibit. Confiâtautem,fub luflinianoRomam eflecaptanijuaflatam Sc exuftam. Inde numerantur à luflinoiunioread Theodofium ufque Imper, ty. Theodofio fucce-dit Leo 3 Ifauricus. Iflos appellauit delicatos, quod plerique parum fuerint flrenui. CæterùmLeone 3 imperante, deficit Italia ab Imperatore;moxitem Exarchatus do-natur à Pipino rege,inuitolmperatore,Pontifici. Vides ergo fupputationescongruerc. Deduximus enim nos quoque adPipinum ufque annos 666. Ita uerbrexnouus exo-ritur,quem Sibylla nuncupat jrtfA/^«f«i'i,|e,infignem candido galero, uel infulaalba. Ita enim notat epifcopum (qui quondam albas portabantincapitibus infulas) futurum regem. Nomen quoque ipfi indit. nam dicit nomen ilium habere uicinum ponto. Ad-de enimuocabuloPonti,fex,habes Pontifex. Noras quoque aliquot adiungit: Ilium rnundanafpeâarurum,non cœleflia:fedamp; muneracomparaturiim nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uelexco-

gitaturum arque daturumjfcelcratopede.Etreûè fcelerato pede, cum poftDoinitianû amp;nbsp;Dioclctianum nemo regû nifi Papa,pedes adofcula obiecerit:quare exiftimant llul-ti,magna fibi munera conferri. Sed omifsis illis,redimus in uiam.

Beatusmartyrlrenæusdehocregeloqnens,ineodemlib.5.In beflia uenlente,in-quit,recapitulatio fit uniuerfæ iniquitatis',amp; omnis doli, ut in eo confluens amp;nbsp;conclu-, faomnis uirtusapoftatica,in caminummittaturignis. Hoc autem prophetico fpiritu tompcrfzwKO' ipfumdixiireconfîtebitur,quifquislegerituiras Pontificum Romanorum:præfertim impieta^ autem Sylueflri 2,Benediftip,Gregorij 6,Gregorij 7,Vrbani2, Pafchalis2, Alexandria, iniqui-Innocenti; 3,Gregorij 9,Bonifacij 8,Clementis 5,Ioan.22, utalios multos non comme morem.Quid nollra memoria fecerint lulij, Leones,Clementes amp;nbsp;Pauli,loqnûtur Ira-lia,Hifpania,Gallia, Anglia,Pannonia amp;nbsp;Germania,ac régna reliqua bellis inter fefe co-milfa truculentifsimis.Loquitur fanguis martyrum effufus, damans ad Dominum. Quid ergo reliât,nifi ut nobis caueamus ab hoc homine peccati, amp;nbsp;adhæreamus redem ptorinoflroChrillo Domino ?obfecrantes,utucniat cito,amp;liberet nos ab omni ma-lo. Amen, Amen.

Stat Chrißttf t» monte ^ionjjabens/îtam ecclepam'.ac dejeribitar notii, futuraouet Cbrtßt.

Tuidi, amp;ecceagnus ftans luper montem Zi'on, Sdeum Crfp.xiin. eo centum quadragi'ntaquatuor millia, habentia nomen patris eius fcriptum in frontibus fuis. Et audiui uoce'm de __cœlo tanquam uocem aquarum multarum, tanquam uocem tonitrui maani: amp;nbsp;uocem audiui citharoedorum,citharizan-tiumcitharis fuis. Et cantant quafi canticum nouumante fedem,amp; ante quatuor animaliaamp;C fèniores:amp; nemo poterat diieere canticum, niß ilia centum quadrî^intaquatuor millia, qui empti Rint de terra. Hißint,quicum muliwibus non ßint coinquinati. Virgines enim funt.Hi îequunturagnum, quocunque ierit.Hi empti lunt ex ho^ r i minibus

mjnibuSjprimitiæDeo amp;nbsp;agno. Et inore corum non eft muentus dolus.Sinc macula enim funt ante thronum Den

Confblatio,cr Sicutihucufquc triftibusletamifcuit.acconfolationem fubieck cafibus difficilli-iuon^cli) præ misamp;atrocifsimis:itanuncquoquetyrannidi Romani imperi;, fnbiungit expofitio-dicatio. nemhabentem Scconfolationem Scadhortationem grauifsimam. Equidem ex defcri-ptionctyrannidis Romanæamp; Antichrirtianil'miuideripoterat aâum effc deecclefia, amp;deprædicâtioneEuangelij,impietarem4uetriumphaturam perpetuô-.exponitita-que uifione elegantifsima, Chriftum Jnihilominus regnaturum in elefltis, fnpera-» turum, habiturumqueccclelîamperpetuojamp;quideminfigncm. Defcribirquales fine futurielediDei.AdditjEuangelij prædicationem adeonon poffeopprimijUt annun-ciandapotius fit magna conllantiapcr uniuerfum orbem. Sedamp; Romamruituram, amp;impios omnes puniendos fore. Grauiter itaque hortatur, nequidcommereij cum Antichriftohabeamus,neamp; damnationiseius namus participes. Atque nequidde* efietiuftçconfolationi,addit, quod maxime omnium piorum mentes,in quibufui» eciampericulisconfirmarepofsit,morientesin Chrifto,reftààmorte corporea migra-reinuitam æternam. Quibus abfolutis,deflcûit ad deferiptionem fupplicijfumendt certoab Antichriftianis. ProindefiEuangelici Senoui teftam.libriæftimandifunt ex multiplici deferiptione Chriftijamp;falutis per ipfum partæ fidelibus,fi æftimandi func exconfolatione,atqueadebex Euangelij prædicatione:hic fane liber euangelicifsi-mus cft,ut qui continuo tenore confoïationem fubiungit rebus durioribus.

VidetitaqueloannesagnumftantemfupcrmontcmZion.Non itaque dormit Chrî me« ( P . ftyjjpQj, ignorât ecclefiæ fuæ pericula amp;nbsp;certamina;fed flat ueluti accinftus ad feren-dumfuis fubfidia.Statuelutirex inuiâus, quem nec draco,necuetusneque noua be-ftia proftrauerit.Dixi enim fuperius non femel,maxime cap.ç.per agnum intelligi Chri ftum.Eft enim agnusamp;prcciumrcdcmptionis ad indicium ufque:tunc uerbdepofita ' intcrcelToris funâione, iudicem aget feuerifsimum, fed fimul fanótifsimum. Stat au-tem Chriftus, non in arena, ut draco: fed in monte, amp;nbsp;in monte quidem Zion. Mons Zion fuit typus regni Chrifti, ficuti aperte claret Pfal.i. amp;nbsp;Ifaiæ a.Regnum ueró Chrr-fti,ecclefia eft,non tam triumphans,quàm milit3ns:in cœtu ergo fanâorum ftat Chrî-ftus,gaudiumamp;glorificatio eorum quiincœlisfunt^amp;uita amp;auxiliator eorumqui adhuccertantinterris.Credamus ergo,in Antichriftianis perfequutionibiis nunquam de futurum fuis fidelibusChriftum:ficutinunquam legitur dcfuilfe ueteribus fanftis fub ueteri Rom. imperio affliâis. Seruit enim hæc confolatio nobis maxime, qui ue- ' xamur ab Antichrifto: fed feruiuit illis etiam, qui martyria fecerunt,fub ueteri Romano imperio. Nec dubium, quin hinc confirmarint fefe in maximis pcrfcquutio-nibus.

Cum Agno funi nbsp;nbsp;nbsp;Confolatione uerb plenifsimum illud eft,quôd agnus folus non cft,fed habet apud

»44000. fccentumquadragintaquatuormilia:ideft,amplifsimam ecclefiam. Vtcunqueergo furiatSc trucidet confeffores Chrifti beftia,femper tarnen futura eft ecclefia,nunquam hçc extirpabitur etiam in terris. Poniteertum numerum pro incerto ,amp; tarnen certum finitum^ue : qubd faluandorum numerus exiguus præ illo uidebitur, qui ado rabunt beftias,atqucperibunt.Intelligimus autem,maximum nihilominus numerum futurumeorumqui erunt corpus ecclefiæ,fub capite Chrifto,tunc etiam cum om-nem furorcm Papa cum fuis effuderit.De hoc numero eleftorum dixi cap./.ubi idem il le numerus ponitur.

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quemadmodum autem Antichriftiani notam Antichrifti gerunt in dextera amp;nbsp;fron-

HJ/rortti quoq. notam habebuntin frontibus,nomé fcilicetpatris agni. Nam Eius referendum eftadagnum.Non Ioquiturautemdeexternanota,quæf^ntibusfitinfigenda,fedde nota animorum. Eaeft fides,fignum omnium filiorum iJci. Fides autem in pattern

amp; fi!ium,quî non funt abfqucfpiritu fanôto.Quomodo autem credas,Deum ilium optî miim maximum, tuum elfe patrem, nifi intelligas hoc impetratum elTeà hlio ? Fideà ergo hicintelligenda eft Chriftiana,non ludaicaaut Turcica,quæ amp;ipfafatcturDeum elfe patrem.Sedcum filiumnon habentjficuti dixit loannes in Cânonica, ne'patrem quidemhabent. Veraitaque membra ecclefiæ Chrifti» ueræ oulculâe,credunt fe habe» re dementem patrem per filium,per quem fciunt fi bi placatû patrem,omniâ uitae amp;nbsp;fa» -lûtis dedi (Te in filio.Qui non in uno Dei filio mediatore falutem èc omnebonum quæ-runtjprofedo iuftam filiorum Dei notamin frontibus non habent. Hôdie omnes Chri ftianiefieuolunr, fednegleûoChriftototià diuis pendent. Fides ergo ipforum hott cil uera nota filiorum Dei.Quinimb nec patrem norunt,nec filium. Ideo amp;nbsp;totos patri per filium innitentes perfequuntur. Cumc^ue Chriftus fit cum fua ecclefia, quid oro ui cario opus habet ecclefia? Certe non poteft elfe uera ecclefia, quæ uicarium Chrifti habet. Nam Chriflo reuera caret,quo uera ecclefia carere non poteft.

Non fatis fuit Apoftolodixilfe, Ecclefiam cum Chriftoelfe coniunäam: nifi mul-tis infuper adderet,qualiter uiderit affedam ecclefiam, amp;qualiter fe gelferit, tune ni-mirum,cum beftiæ ipfam afflixerunt: ut uel hinc difcamus, quæ fit fpes fandorum in fummis diferiminibus, amp;nbsp;quales nos elfe oporteat in perfequutionibus amp;nbsp;tenta-tionibus.

Principib audit uocem de ccelo,tanquam uocem aquarum multarum. Aquæ in Scripturis non raro populos fignificant. Intelligimus ergo hinc, ßccopiofam futuram ecclefiam,amp; uocalem: quo nihil difsimulet, libéré profiteatur Chriftum. Ideoque amp;nbsp;fonitum audit tonipruimagni.E' cœloenim facultatem nancifeitur ecclefia grauitcr annunciandi Euangelium,rumpanturutiliamundo.Etquidcmà libera amp;nbsp;conftand annunciationeEuangelij loannes amp;nbsp;lacobus appellati funt apud Marcum filij toni» trui.Et de prædicatione Euangelij paulo poft plura fequentur. Præterea audit duleem concentum citharis concinentium, amp;nbsp;quidem nouum ueluti canticum condilen-tium.Id quod præcipuè refertur ad fandos in cœlis, æternas laudes Deo canentes : deinde ad fandos in hisadhuc terris uiuentes,qui amp;ipfilaudes amp;nbsp;gratiarumadiones Deo iugiterofferunt. Inpericulisergo,acdifficultatibus utcunquemœftitia affician-tur corda,fpiritus tarnen ipforum exultât in Domino. Nemo uerb poterat canticum illuddifcere, nifieledi. Vtenimgaudiorumuitæ futuræexcellentiam amp;laudumDeï cœlosinhabitantium nemo explicaritjaut intellexerit,nifi inter ipfös cœlites âgat, amp;nbsp;uitædiuinifsimæ fitparticepsntanifiquisex uiuentibirs adhuc inhifceterris regeni-tus fit,nec quanta fit félicitas fidelium cernit, nec laudes quas Deo offerunt, rite æfti-mat.De Cantico nouo dixi amp;nbsp;cap.5. Er certè mundanis hominibus quafi noua uiden-tur,quæ fideles ex uerbo Dei proferunt.

lam etiam deferibit loannes,quales future fint ouiculæ Chnftî,quæ in ecclefi a Chri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«cm

fti,fpretis beftiarumfuroribus,fintpermanfuræ. Quibusfimulamp;notanominis patris fidelium. in frontibus explicatur. Intelligemus item, quæ fint notæ uerc fidelium. Principib empti funt de terra.Equidem omnes terrenam terreni hominis irnaginé portantes, ue- De term em-» nundati fumus fub peccatum,quo nomine amp;nbsp;maledidioni fumus fubditi. Verùm piifunt. emit precio redemptionis,in cruce appenfo,nos Dominus,ut iam fimus reformati ad i-maginem hominis cœlcftis,utique adoptati in filios Dei.De qua emptione plura difle-ritApoftolusI.Corinth./.Rom.j.amp;ali;sinlocis,Petrusquoquet.Pet.».Et quoniam fideles agnofeût fe elfe empticios amp;nbsp;adoptatos per Chriftum in hæreditatem cœleftem» uni redemprori fuo dedicati feruiunr,atque indiuulfe adhærent.

Deinde uirgines funt,non coinquinati cum mulieribus.In quibus explicandis tor» \firglnes funt. quentfe ueteres,ne quid hic fando uideatur derogatum coniugio, quo certè Apoftolo tellet.Corinth.7. amp;Hebr.tj.nemocoinquinatur. Pudetmehic Papiftarum profer» renugas. Quisenimaudiataliquidde puritate dilferentes hominum impurifsimos?

Tueri amp;fucarehincuolunifummum ilium cœlibatum: fed uidentinterim omnes ho mines,nifi capti fint oculis'quantafœditas patrata fit,ô£patretur quotidie,huius infe-ï 3 iicis

licis amp;impunccelibatusprætcxtu.Cæterùm nihil loquitur Dominus in præfenti de coniugiocorporali,fed fpirituali potius.Conftat enim,apoftolos utparanymphos Sal-uatorisjccclefiam Saluatori caftam uirginem 3dduxiire,quæ non comifcetur extranese aut alienæ mulieri: hoc eft, quæ non coinquinatur participatione prauæ dodrinæ. Legâtur Solomon grauiter de ilia mulierc differens, Prouerb. cap.4. Legaturpræterea Apoftolus z.Corint.ii.eleganter docens,fideles incorruptam efle uirginem Chrifti IpS-läm.Proinde fideles qui uixerunt fub tyrannide beftiarum, non admiferunt ullam pe-regrinam dodrinam de idolis,de(^ue alijs prophanis cultibus: nec quidem hodie Papi-fticam coinquinationem admitcunt ,fed uirgineas Chrifto fponfo mentes retinent, de-fponfatæ illi fide fincerifsima.

Se^unntKT A - Sequuntur hi agnum,quocunque ierit.Id eft,neminem curant praeter Chriftum, ne quocun minem nifi Chriftum defiderantnnhoc omnepræfidium, omne gaudium, omnem fi» ^ueiertt. Jutem conftituunt,adhuncfolumfemperrefpiciütjin hocfecompletesefte norunt.

Sy fragend nicmannüt nach,vndfuhendaHän vndaUxvigChriiio »acbrquiunus eftipfis omniafo-lus.Præterea quocunque Chriftus fideles dodrina amp;nbsp;exemple uocat, uel in ipfam mot tis amp;nbsp;crudelifsimamlanienam,fequuntur fportre amp;alacres.Indefit, utin future fecu-le ab ipfo in æternum ne dirimantur. Nam ubicunqj Chriftus cft,ibi eft Si Chrifti mi-niftenficuti ipfe teftatus eft loan.Ji amp;nbsp;i4,.cap.

minibui. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quequefuntabhominibus,ereptiutiquegratiaChriftijnccorruprum amp;im

mundum hunc ledentur mundum,peromnis generis pollutiones.Chriftus enim fpi-rituamp;uerboluoeuocatfuosexhoc feculo,utquamuis corpore uerfemurin mundo,

, ., nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;toto tarnen pedoreabhorreamus à mundo,amp;abijs quæ funt in mundo. Porte ad hoc

PrifflUw Deo. giegitpfjio emit fuos ex feruitute hominum uel mundi,ut fint primitiæ Deo patri amp;nbsp;fi

Iio eius.Quem locû enarrans pijfsimus amp;nbsp;dodifs.uir D.Francilcus Lambcrtus,in Com mentarijs fuis in Apocalypfim: Conftat,inqint,exLeuit. 23. Numeri 15, Deut.18. quid 1 fint primitiæ,amp; quód cogregatæ fuerint Dominojceflerintque fummo facerdoti.Chri ftus autcm eft fummus facerdos,ad quem pertinentprimitiæ fpirituales, pij uidelicet, Deo fandificati.Confirmantur hæc ab Apoftolo,qui dixit, Chriftu dediftefemetipfum pro nobis, ut redimeret nos ab omni iniquitate, amp;nbsp;purificaret fibi populum peculiaré, fedatorembonorumoperurh.Student ergo uerifidelespietati fingulariter,amp;utfint primitiaé amp;nbsp;excellentifsimum muniis Domini, cum fciant fe ad hoc redemptos efte, ut quodreliquum eft temporis uitæ fuæ,Deo feruiant.

Iff eorum ere - In horû ore nullus inueniturdoIus.Nondicit,nullam concupifcentiamaut motum dohunuÜM. prauum inueniriin fidelium cordibus: fednegatdolum efle in oreipforum.Etfi enim pij affediornbus cai nis prægrauentur ac diuexentur, ftudent tarnen ueritati, ne quem fallant fcientes.In primis autem nihil difsimulant,quod ueritatis cofefsionem attinet, neque ullo dolo malo utuntur in dodrina Euangelij.

Sunt ßne ma.- nbsp;nbsp;Sunt item fine macula ante thronum Dei,non fua quidem uirtute,fed Chrifti fandi-

ficationerquod amp;nbsp;Paulus aflerit ç capite ad Ephef.Significanter autem dixit, Ante thro num.Nam Si. Auguftinus dixit,perfici tandem fandificationé noftam in futuro feculo.

Hæinquam funt ueræ notæ uerorum fidelium, amp;ueræ Chriftiecclefiæ. Excutiac hic quifque animi fui latebras,amp;inquirat diligenter, num his fit infignitus notis: orec autem fedulo Deum,ut fi fentit has,Dominus cas confirmet;fi no fentit, Dominus eas imprimât animis altifsim«

Tui'di altcrum angelum uolantcm per medium coeli, ben tern Euangelium æternum,utEuâgeliiarethabi£anti' bus fupcr terram, omni genti tribui linguæ èC populojdicentem magna uoce;Timete Deum,amp; date iKi hono^

I N A P o C A L Y P s I M. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»59

honorem : quia ucnit hora ludicq ei'us. ÔC adorate eum qui fecit clt;X' ' lum ÔC terram,mare Sc fontes aquarum.

N ullam rem perinde oppreflam cupit Antichriftus,atque prædicationemEuangelij. Prfdicalituf Ideoeniminquifitoresinftituit hæreticæ prauitatis. Nam Euangeliumhærefitn ap- £uägciiugt;npcr pellareaudct.IdeolibrosEuangelicos,amp;Euangclijprædicatorescôburit,ubiq;ledio- mund!im,Me nem Euangelij amp;libroriiEuangelicorulegib.coftringit.Vnde fimpliciorib.uidetur fie indicium^ xi non polTe,quin pereat Euangeliuni cum omnib.eius afleclis.Iam ergo in confolatio-ne Domini indiicitur uifioangeli (perftatenim inuifione) uolantis per medium cœ-lijhabentis Euangeiium æternu, amp;nbsp;euangelifantis mundo. Qua re fignificatur, Euan-gelium,inuitis omnibus hoftibus,prædicandum hominibus. Sed amp;nbsp;breuem fummam colligit eorum que per Euangeiium prædicantur mundo.Pertinent ilia quoquead con folationéecclefiç,quælub ueteri beftiaperfequutionesfuftinuit propter Euangeiium.

Principiofatis confiât uelcxpræcedentibus,perangelum fignificari minifirosuer- Angeluf typut bqadeoqueipfum minifieriumEuangelicum.Ccrtèfcripturaprædicatores appellat an condoMtfiru , gelos.Itaenim loannes bapt.nominaturexMalachiaJnEuangelio.De quarefuperius didu efi.Admonentur autem in hac appellatione honorifica miniftri,puritatis nbsp;nbsp;fidci ,

finceril'simæ.Angeli funtDei minifiri,quern unice refpiciunt, amant,uenerantur: cuius mandata fidelifsimè.fincerifs.diligentifsimcque exequuncur.Tales in fuo genereSc officio conuenit efle prædicatores. Sicut autem angcli hominum inlidijs amp;nbsp;iniurijs læ di non poflunt: ita Deus minifiros fuos tuetur,ufque ad horam defiinatam.Ita Petrus educitur excarccre, Ad. »2. Paulus feruatur in naufragio,amp;c.Alteru uero angelum di-cit,quód hadenus uarias diuerforum angelorum uifioncs induxit. Quanquam uidca-tur alter pofitus eflepro primo. NamfuMjeit huicadhuc alios duos angelos,quorum priorem alium,pofieriorem tertium nominat.

Volat autem hie angelus permedium cœli. Earc fignificatus efi Felix curfusSc pro-greflus prædicationis Euangelicæ.Inprophetis quoque fcriptum efi, Velocitercurrit diumcoeli fermoeius. PFal. ip .Dauid comparât ciirfum prædicationis Euangelicæjcurfui folis, Lætus ueluti gigascurrit uiam fuam;inextremo cœlorum oritur, ad extremum re-currit, nec qui^uam prohibere potefi, nec efi quiabfeondat fe calore eius.cfiefoitniibcr-fchynet es alles. Libera ergo erit prædicatio.Nam ut ea quç fupra nos in acre amp;cœlo funt, nec detrahere nec impedirepoflumusfita uolâté per medifi cœli neqj detrahemus, neqj împcdiemus.Volant,uolant,uolât longe amp;nbsp;late uoces amp;fcripta.Nec opprimi potefi ue ritas.Deus mundo dédit typographiam, per quam Euangeiium longe, late amp;nbsp;celerri-mè prædicarur amp;nbsp;currit.

Cæterùm habet hic angelus Euangeiium æternum.In quo quidem maxima eft con EuigeliS rffer folatio.Significatur enim,inuidam fore in mundo ueritaté.Multas ueró ob caul'as Euä num. gelium appellatur æternum.Principiô,quia immortalis eft ueritas,quæ ne uinciri quidem poteft, utcunque uinciantur amp;nbsp;occidantur minifiri.a.Timoth.a.Deindeæternû efiEuangeiium,quiaprimis parentibus noftris efi annunciatum,inlege Seprophetis prædidum,à Chrifio adimpletum,expofitum ab apofiolis,amp; ad nos ufque aÙatum per diuinam gratiam.Quid quodab æterno efi prædefiinatû? Vide Ephef.t. Nam amp;nbsp;hoc n» mine æternumdicitur,quódad nos Sepofieros nofirosin finem ufqucfeculi,non tantum ad maiores nofiros pcrtinet.Et quoniam çternum eft,mentiuntur qui hodie appel laut dodrinâ nouam.Noua efi Papifiica,quæ Inas origines habet,quo tépore fint iftius infii tuta quælibet.amp;c.Quinimb apofiolus ait:Si ego uelangelus è cœlo aliud prædica-rit Euangelium,uel præter id quod accepifiis,anathema fit.

Signincanterautem audimus.Angclii non tantum habuifle Euangeiium,fed euage-lifalfejUel prcdicafle Euageliu.multi quidé habet Euägeliü,fed mutum, amp;nbsp;in libris fcri-ptu. Oportet Euâgeliûeflenocale,amp;prçdicari.Exponitetiâquib.prçdicarit, uel quib. cuagelizari oporteatzHabiratib. in terra.immerfis enim reb. terrenis acclamâdû efi, amp;nbsp;excitadi funt hi ex ueterno. Porro more fuo,amp; ad imitationé B. Daniells cap. 7. come-r 4 mo-

morat genres,tribus,linguas amp;nbsp;populos:ac ita fignificat,Euangelium in toto orbe præ dicandum fore.Id quod ÓC Dominus futurum dixit Matth.24..ac deinde cófummatio-nemuenturam.Etuidemushodie,propemodû per totum terrarum orbemintonuifte Euangelium.Etmoneo hic,nequisfemetipfum fallat. Dixit apoftolus i.Timoth.j.Sc .. Cololf.i.Euangeliûpertotumterrarûorbemefteprædicatumfuofeculo.Atnetû qui-g nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;demomnes homines receperant, fedpauculi.Neergo imagineris tibi,non prædica-

pc unumouiK nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EuanEelium,nifi omnes hocrecipiant.Falluntur,qui fibipollicenturanteiu-

diciumconcordiam omnium nationum,eo quodIcriptum lit,unumtorealiquando paftorem, amp;nbsp;ouile unum.Idenim impletumeft, dum ex fynagoga ludæorum, amp;nbsp;di-fperfione Gentium,unam fibi Dominus parauir ecclcfiam, cuius Chriftus caput eft, amp;nbsp;paftor. Sedamp; Antichriftus aduentu demum ultimo abolebitur.Perpctuö crgoChri-ftum oppugnabit.

Pr.tdicdt uoce nbsp;nbsp;Porto cum uidit amp;nbsp;audit angelum hunc magna uoce EuangeliG prçdicare,intelligîc,

mugnd. ptjcdicatores Euangelium contra Antichriftu magna conftantiaamp;libertate,intéfisité uocibus,amp; feruore maximo prædicaturos. Et hodie quidem uidemus,tanto intenfius. clamare fideles,quo premuntur amp;nbsp;opprimutur atrocius,uocari item clamatotes,Sc/?rgt;-gcr denen man mitt dem hrick d^ fchrygen vertryben müße.

Qjtidpr^dicet nbsp;nbsp;Præterea comprehendit fumma breui,quæ Euangelica praedicatlone fint annuncia

angeluf da,ultimis potifsimum temporibus.Principio: Timete, inquit, Deum. TimorDci, eft Timor Dei ’’I’f *um lapicntiæiergo non mctucre Deum,cft initium ftultitiae,amp; omnium errorum.

Nihil commune habet Dci timor cum timoré mundi.Pius non exhorrefeit Deum, ficu ti feruus male fibi confeius metuit dominum, amp;nbsp;quidem poenam magis quàm dominum,quem contemnit potius.Nam timor Dei, reuerentiam amp;amorem Dei habet.Tri buit Deo maieftaté fummam,comple£litur fidem, amp;nbsp;folicitudinem habet fidelem, qua obfcruatDeum,eundemcolit,laudat,confitetur.Certèquia plus timemus homines quàm Deum,plus'timemus Papam,ßeinuidiamodiumq; eius Scfuorumjideoluftaiu-fte non exequimur,ueritaccm libéré non profitemur,Èuarigelium no propagamus.Do minus autem in Euagelio:Nolice,inquit,timcre cos qui corpus occiderepolfunt, ina-nimam nihil habentdllum potius metuite,qui animam'^corpus condénat gehenna. Timor certè Dei omnis uirtutis non modö principiu eft, fed amp;nbsp;uincuIG. Pofteaaudic-mus,timidos in tartara præcipitandos efle,unà cum beftia amp;pfcudopropheta. Sit ergo Deus timor nofter,ficuti amp;nbsp;Ifaias docet cap.8.Timeamus Deum propter commifta Ice lera.Hicrari timcnt:pleriq-,autem timent loquiuera,tuerifanfta,amp; uicuperare impia.

H nor Dei nbsp;nbsp;Deinde comprehendit praedicatio Euangelij honorem Dei. Namdicit, Etdateilli

’ honorem.Videautcm,nefepares à patre filium. Hie enimioan.ç.ficdicit: Omneiudi-

rat filium,nó honorât patrem,qui mißt illu.Ac reuera nö poteft honorari pater jiifi per filium.Nam honoramus ipfum,cum ueracemcredimus,amp; Chriftum Dcifilium recipi muSjtanquam unicam infticiam Sccomplementü omniü fidelium.Fide ergo in primi« honoramus Deum,deinde obedientia fideli folum ucner3ntcs,amp; in mandatis eins au-bulantes.S.Ioan.in Canonicaftia:Qui non credit filiojinquit,mend3cé facit Deum( Vi de quomodo fumma Deß ignominia afficias ) qui no credit teftimonio quod Deus de fil io fuo teftatus eft.Et hoc eft teftimonium,quód Deus dédit nobis uitam æternam:SC hæc uita in filio eius eft.Qui habet filiunijhabet uitam : qui filium non habet, uitâ non habet. Prohibemur ergo, alibi,quàm in folo Chrifto,uitamamp;omnebonum querere. Honorant autem Papiftæ Papam amp;côftitutiones eius,diuos eius,ncc folum Deum ho norant.Infculpunt poculis, soLiDBoctoRiA.-fed perfequuntur interim eos,qui glo-riam foli Deo debitam,fuis illis nugis communicate nolunt. At Euangelium clamabic foli Deo deberi omnem gloriam.

ijj/icww fiUj Additur his ftimulus,quiadtimorem amp;nbsp;glorlficandumDeumimpellat: Quiauenic horaiudici) eius.Euangelio ergo inculcabitur poftremo fc^lo indicium cxtremi. Habet hoc mirabilem effcftum.adimpetrandam abhominibus emcndationem. Signifia canteraûtdicitur,Venit;non,Vcnicthorâiudicij eins. Itaenim exprimitur certitudo iudi*

îudicijjamp;admonemur utfingulis momentis uencuram illam diçm expeftemus.Eo-dem argumento ufus cft Apoftolus in Aftis cap.17.apud AthenienfeSjSc ad Corinthios 3.epift.cap.ç. Meminerimus oro,ôfratres, diftrifti illius iudicipemendemus fidem mores,amp;omnia quæcumEuangelio non confentiunt. Ccrtoenim moriemur. Certô iudicabimur. Actunc,cum pacem nobis promifcrimus, repentinus ueniet interitus, Vigilate.

PoftrcmbdocetEuangeliUjDetimadorarefoIum. Ergo non adorant fideles idoîa, AdoweD»'« quibui'cunque fint erefta. Non adorant fceleribiis adopertum Pontificem: multomi-nus ofculantur, amp;nbsp;ofculando adorant fceleratos eius amp;nbsp;fœtentes pedes. Non adorant Deum Mauzimfortaliciorum,df»/cbi'gt;»go«,quicolituf inpalatijsamp;bâfilicis uelutiin-dulus. Non adorant diuosr fed foIumDeum.Eleuate ergo corda incœlos, Scadorare. Danicüstt. Habemus hic in terris magnifica opéra,quae nos adadorandum folum hune Deum c5-mouent. Creator eft cœli amp;nbsp;terræ èc maris.Quis maior?quis potentior? Hune ergo ado M,Deum uerum:Matth.4..Adiungit hic fontes aquarum, quod aquarum miraculum amp;nbsp;beneficium magnum fit.Si cnim fpeôles fontium origines, lubftantiam,eleg3ntiani* ufum,obftupefcere cogêris. Deo Jaus.

cat alius qtiidem an^elw^^Btd/ylonemruituramquot;, alius uero^emnes dehortatar à conßrtio reli^ionù hefiite, *

T allUS angelus fequutus eft diccns:Ccddit,ccddit Baby^ lon,ciui'tas ilia magnarquia uino iræ fornicationis fuæ pox tauitomnesgentes.Etterdusangelus fequutus cftillos, dicensuocemagna: Siquis adorauerit beftiam,amp;imagP nem cius, amp;nbsp;accepent charaderem in fronte fua, aut in rnanu fua, èC hie bibet de uino iræ Dei,quod mixtum eft mcro in calice iræ iplîus: cruciabitur igne Sgt;C fulphure,in confpccftu angelorum fanflorum, ante conipedum agni:amp; fumus tormenti eorum afeendit in fecu^ lafeculorum:ncchabent requiem die ac node, qui adorant beftiä imaginem eius,8lt;S ii quis acceperit charaderem nominis eius,Hie pa tientiafandorum cft:hic qui cuftodiunt mandata Dei, amp;nbsp;fidem Icfu»

In côiolâûone Chriftifidelium,producitur iam alius angelus,concionatoru plorum Raft Rowrfw omnium typus,qui magnaconftantiapraedicatruiturum Antichriftircgnum,utcuque ecclcfin, Jiocfibiæternitatempolliceatur.Indeautem colligunt fanâi, finiendas paritcr pcrfc-lt;juutiones,cum omnibus per totum orbem abominationibus.Cum enim propter per-fequutiones impiorumadmodum durabiles,non pofsinc non uehementer trilUri om-nes fanftirgaudium certe amp;confolationem non modicaaccipiant ex eo oportet, quod audiunt,illas non fore perpétuas.

Babylonautem ruitura hie dicitur.Et quidem ftultum efiet, hæc interpretati de ue- Bdbytan »teri Afiæ Babylone,quæ dudum corruerat,uix aliquibus reliöis ueftigijs: oportet ergo Room, de alia interpretari,quç fit in flore, adeoq; oportet per antonomafiam inrelligerc Roma. Eft cnim inter utraqjinfignis cognatio.Babylo prima fuit monarchia, Romana eft ulti ma.BabylongrauiterafflixitDeipopulum,ita grauiter exercct RomaecclefiamDei.Ba bylon graui captiuitate attriuitlzraelem:ita Roma uexat plusquam diuturna capti-uitatc ecclefiam. Babylon uicit populum Dei,inflammataque urbe Hierofolymo-rum, amp;nbsp;excifotemplojcaptiuum abduxit Izraclem :ica amp;nbsp;Roma, uaftata urbe Hie-lofolymorum, amp;nbsp;tcmploeyifo, triumphauit de Izraele. Babylonidololatriam,fu-perftitionem amp;omnem abominationem plantauit, prouexit,défendit ,amp; obtrufit omnibus ; tandem uero cum minime pu taflet, liberate derepentèDei populo, ipfa

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fun-

fuilditus interijt.Ita amp;nbsp;Roma genitrix nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nutrix,amp; uegetatrix omniû in ccclefîa po.-

ftremi feculi abominationumùn quibus peribit tadem,liberatis omnibus uerè in Chrî ftum credentibus.Singularitet uero dicitur Magna.Nam quàm magna amp;nbsp;potens fit Ro mana ecclefia,uidemus amp;nbsp;experimur hodie omnes.Nec ego primus per Babyloné, Ro-mâintelligo.Nam pleriq^ interprètes prioré Petri epiftolâenarrâteSjin fine epiftolç peï Babyloné Româ intclligût.Certè Oecumenius:Babyloné aut hic Româ,inquit,uocat, ob êxcellentiam impcrij,amp; claritatem : id quod olim mtrito téporc Roma obtinuit.Si-gnificantiusautem uctuftiores hoc reddunt,ut Tertull.lib.contraludæos,quidicit; Sic amp;nbsp;Babylon apudloannem noftrum,Romanæ urbis figuram portatjproindeamp;ma-gnç,amp;regnofuperbæ,amp;faniSorumdebellatricis. Eadem uerbapropè repetit j.lib.con tra Marcionem. Nec minus clarè S. Hieronymus,Romam uocat Babylonem : amp;nbsp;illam quidem Babylonem,de qua loannes in Apocalyp.loquitur.Legatur epift.Paulç amp;nbsp;Eu-ftochij fcripta ad Marcellam,opera amp;nbsp;fuppetijs Hieronymi. Legatur ipfe Quæft ad Al-gafiam n.Rurfus in Præfatione ad librum Didymi de fpiritufando, ad Pauiinianum. Item in fine z libri contra louinianum.In Vita S.Marei idem:Petrus,inquit, in cpiftola prima,fub nomine Babylonis figuraliter Romam fignificat.Sed ipfumfcfe exponec loan.in cap. »7. Intelligimus autemJlt;omanam urbem ruituram præcipuè, eum omni fua impietate:fcd fimul etiam fuperftitionem amp;abominationem Romanam,difperfam perorbem. AccecidilTequidemdicitangelusadhuc cafuram:idque moreloquendî prophetico, quo id quodeerto futurum eil, ita enunciatur, quafi nunc fit faûum.Ad CeciditfCtddit certitudinemdenotandampertinetamp;illaanadiplofis uelreduplicatîo,Cecidit,cecidit.

Repetiturhoc amp;incap.t8. ubioftendetur,fumptumid exprophetis, amp;c. Quanquam amp;defideriumamp;gaudium quoque uideri poterat fignificatum. Nam quæ diuamp;curri defiderio expeftauimus,iam uenientia excipimus, Sc dicimus: Venifti,uenifti tandem defiderate,ac raeum modo perficis gaudium.Etenim fanâi magno defiderio expeftant interitumregniimpijfsimi amp;impurifsimi,moleftisimiq^fanâis omnibus, Antichrifti. C«r cädat Ro Simul afit oftenditur caufa interitus Romanæreipub.ac eeelefiæ: Quoniam de uino‘ ecclejtüi irç fornicationis fuç potauit amp;inebriauitomnes gétes.Et qüidé uini effeftus maximum apparet in hominibus.Confertur ergo ei dodrinain prophetis. Inebriauit ergo Roma fuis impuris amp;nbsp;infànis dogmatibus omnes populos.Àppellaturautem uinum iræ. qui bus enim Deus irafcitur,eos finit aberrare in uia Romanæ eeelefiæ. Quonia enim Deus reuelauit finceram uitæ doûrinam per unicum filium,amp; feledifsimos Apoftolos: ac illam non recipiunt homines:meritôhisirafciturDeus,amp;traditeosinfenfüm repro-bum,utfeâentur errorespudendos; ficuti amp;nbsp;Paulus futurum prædixit z.Theff.i.cap. Prætercaappellaturhocuinum,uinum fornicationis fuæ,quauidelicctipfaprimùm à Deo fornicata,iamalijs quoque omnibus magiftra eft fornicationis. Notifsimum eft hocloquutionisgenus uelexprophetis. Nonperftitit RomaindodrinaEu^ngelijSc apoftolica,fed nouam inuenit, camq; contraria Euangelio, de uicario Chrifti in terris, de poteftate clauium,de indulgentijs,deiufticia operum ac mcritis,amp; fatisfadionibus, amp;nbsp;confefsionibus,decultuuel ueneratione imaginûdiuorumlt;^,decelebrarione mil-farum,amp; adorâda euchariftia,de monachifmo,amp; reliquis id genus innumeris alijs.Hâc dodrinam ut Apoftolicam,ueterem amp;nbsp;Chriftiânam,propinat omnibus populis: atque ïtaabftrahitàChrifto,feducitab Euangelio amp;nbsp;ueteri Chriftianifmo,ac perdit animas innumeras.Ideoinfunditei quoque Deus expoculo iræ fuæ, amp;nbsp;perdit ipfam quoquef in fecula feculorum.

Drbortdtjo* Porroexhacoccafione dehortatur omneshomines à confortio Romanæeeelefiæ, omnes à, confor uel Papifmi,ne quid commune habeamus eum religione Romana, nifiSc pœnæfcm-tio Komanaec piternæ uelimus elfe participes.Itaque à damno amp;nbsp;pœnis argumentatur, ac pœnas grâ' ~ clcpic. uesamp;horrendasdcfcribit, fifortcabfterreantur abimpietate ilia homines. Clamat ergo angelus,amp; quidem uocc magna. Difcant ergo omnes dodores ecclefi3ftici,feriô amp;nbsp;horrendùm fibi hac in caufa elfecl3mandum,ut omnes fuliant communionem Roma næ uel Papifticæ ecclefiæ.Scio fané quid uulgo credatur amp;nbsp;dicatur,Omnes tandem fore feruandoSjCuiufcunque fuerintreligionis;amp;prærertim fi quis mancat exprofeflb Pa pilla.

1 N A P o C A l' Y P s 1 M. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;îoj

pîfta.Cæterùm nos quidem neminem poflumus u'el damnare uel abfoluere, în cœlum collocarejUel ad inferos detrudere. ViiiitDeus iudex,iuftus. Hic folusnouit qui fine jèruandi uel pcrdendi.Huius ergo iudicijs merito credimus.Cum autem hic aperte pro nunciet,complicesRomanæeccIcfiæperdendos, quisegoqui contradicamraut qui'-namhominumeontrarium pronunciareuolent?Audiamus ergo iuftiiudicis fenten-tiam,amp; credamus uerbo filij Dei,amp; caueamus nobis à Papiftica religione.

Quid fit adorare beftiam amp;nbsp;imaginem eius,amp; quid fit accipere charaûcrem in fronte in manu dextera,copiofe expofiii fuperius cap.»3.Breuiter adorant beftiam, amp;nbsp;efia raderem beftiæ accipiunt,qui participant cum religione uel eeelefia Papiftica:denique quiimpijs Imperij edidis obediunt,amp;inSedisobedientiaabfq;pœnitentiaperfeucrât. Aretashunclocumexponens:Adorare,inquit, beftiam, eiusqueaccipere figillum, eft, exiftimare Antichriftum efte Deum, Si. fermone Si opéré, quæ ipfe cupit, narrare amp;nbsp;predicate.

Deferibiturautem horrendum in modum,amp; uerbis quidem propheticîs,æterna dâ- Deferiptio natio, præparata illis qui relido Chrifto feruatore, adhærent perditori Antichrifto. Si- tetertucondï-cutpotaueruntcorruptamdodrinaminfufamàPôtifice. itauicifsim bibét,quod ipfis nittionis, infundet iuftus Dominus expoculoiræ, deryngeÇchcnktiSidcsvrchinfnoderaücrilerkiftehin dem bicker jincrjornr-Eft autem uinum merum in poculo iræ Dei infufum,iudicium Dei diftridum,exquifitum, 8c longe grauifsimum,quoiratuspœnamirrogathorribilem8c ineffabilem Antichriftianis. Similis propèloquutiolegitur apudleremiamin cap.aç.

Sicut autem merum uinum 8c non dilutum.maximç eft efficaciæ, 8c penetratnta indicium Dei, quo procéder contra Antichriftianos, erit longé grauifsimum,quod nulla quantumuis dilerta lingua expofuerit.

Et explicâdi quidé gratia mox fubfequitur,quid illis fit epotandiuignis uidelicet,ac fulphur.Allufitfortafsis Dominus ad hçc Dauidis uerbaèPfal.tt. Pluetfuperimpios, laqueus,ignis 8cfulphur,8cfpiritusprocellarum,ueluentus tempeftuofus Si ardens. hæcfors calicis eorum.Videturprætereaallufum adincendium Sodomiticu, 8cadcap. Ifaiæ 30,in cuius fine oftenditur,inferos fatis fore capaces, capiendis omnibus impijs, ac materiam nunquam defuturam fouendi ignis nunquam extinguendi.Exprimit prç terea pœnam grauem,dum dicit,cruciandos fore : idque in conlpedu agni 8c angclorû fandorum,utficluantdignam luicontemptus,quo afpernatilunt agnumSenuncia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

angelorum, pœnamin feculafeculorum.Lucæ ij.fimiliter dicit Dominus : Ibi erit fle-tusSeftridor dentium, cum uideritis Abraham, Ifaac 8cIacob 8c omnes prophetas in regno Dei,uos autem expelli foras,8cc.

Pertinet 8cillud ad euidentiam 8c horrorem in omnium animis concitandum,quod fubiungit hypotypofiinfigni;Et fumus tormenti eorum afeenditinfecula feculorum. Aeternumitaque,8cæternisfeGuIis nunquam finiendum eritincendiumJ8c fuppliciû impiorum.Videmur autem ad hanenarrationem ueluti ob oculos çternçdamnationis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

flammas in altum ferri uidere:8c fecum ingentes cumules fumi euoluere,glomerarc,15 gèaclatè dilpergere. Recorder hicillius Vergiliani:

r lamnequidhorrorideeftet, fignificantifsime 8ccopiofifsime exprimit perpetuita- pjjj tern fupplici) æterni,dicés : Nec habent requiem die Si node.Sic Marei p.ait Dominus: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Ignis ipforum nunquam extinguirur,8cuermis eorum nfiquam morietur. Errantita-que,qui pollicentur damnatis poft multa fecula liberationem ex tormentis.

Non fruftra ante repetit,quoddixerat prius,adorates bcftiâhæcpairuros.ldeoenim repetit,neré,ut fit,Ieué exiftimemus.Dânabutur,inquit:Veritasgt;qui cul tu 8c religione fufceperintPapifticâjSciniplàperfeuerét.Hisomnib.fubiugiturepiphonema,uel fente tia gemina,illuftris 8cfalutans. Quia enim diuina fapiétia preeuidit, quâta mala in hoc feculo pios maneat,q ab Antichrifto expedét,qui hæc jifefturi fint,'ideo céfortationis ^cofolationis gratia fubditiHic pariétiafandorueft.Idquodperindeeftacfi dixiflet:

Atque hic habebit locum paticntia,qua länfti fuperent’mala omnia.Nunc animis opus eftjiiuncpedorefirmo. ApudLucamin21. cap .Dominus fimiliterrequiritpatientiam in perfequutionibus.Simul ergo hic datur confilium,qudmodo fe gerant fandi: patien ter uidelicet ferant mala, quæ ipfis ab Antichrifto inferri poflunt. Sequitur amp;nbsp;alia fen-tentiajquæ haue illuftrat:Hic qui cuftodiunt mandata Dei, amp;nbsp;fidem Icfu. Vincent per patientiamin tantis malis amp;periculis, qui cuftodiuntmandata Dei, quorum fundamentum eft fides lefu Chrifti: qui uidelicet omnem fiduciam in Chriftum figunt, uer-bum Euangelij audiunt,amp; mandata Dei,non hominum,cuftodiunt. Similia his Icgui» turMatth.24,.amp;ad Hebr.to.Aretas:Inifto,inquit, tempore Antichrifti, fandorum pa-tientiademoftratur.Deinde ueluti ex interrogatione figuratur oratio.Et qui nam.funt quos dicit patientes?Poftea, tanquam refpondeanQui leruant mandata Dei,amp; fidem Ie lu.Hi nanqueimminentibus periculis Deum pluris facient ipfamorte amp;malis tempo rarijs.Hæc ille. Vtinam uero tarn fideliter hæc à nobis præftentur, quam faciliter intei-ligimtur. Dominus concédât nobis fpiritum fuum.

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uitam neternAmi

T audiui uocem de coclo, dicentcm mihi:Scribe,Bead mortui qui in Domino moriuntur amodo: etiam dicit fpirituSjUt requieicant à laboribus fuis.Sed opera illorum iequunturillos.

'Decerta.fide^ Quanquam antea non femel dixerit de ftatu animarum in aliofeculo,ac de felicita-liumfalutc. te fidelium,qui religionis ergo interficiuntur: coueniebat tame hic in primis de cacau-fa agi.Dixit enim, plurimos interficiendos effe à beftia.porrb ne illi metu mortis adora re mallent beftiam,quàm occidime forte hac amifla nulla in futuro feculo fit expedan-da uita,diligentifsimèamp;certifsimèdifterit de ftatu animarum, adeoq;de felicitate uel beatitudineanimarum, quam fimulatquemoriuntur,confequuntur,certbamp;redamigrantes ex hoc feculo in uitam æternam.Qui uerb agnofeunt, amp;nbsp;uera fide concepcrunc hæc, fore uidelicet ut mox à morte corporea migrent in uitam beatam, fieri non poteft quinaudentius contemnantuitampræfentem.

uideri uolunt,amp; indubitata, etiam fcriptis mandata tranfmittant ad pofte ros.Certitudouerbamp;ueritasfeuauthoritasreiæftimaturex authoribus,quiprimùm. res aliquas tranfegerût inter fe,deinde amp;nbsp;in tabulas referre curauerunt.In præfenti ergo oftéditur author Deus. Dicit cnim loannes; Et audiui uocé de cœlo.Mox fubifigitiEtia dicit Ipiritus.Dubium itaq; non eft,quin ilialoquutus fit, amp;nbsp;rcuelauerit ipfe Dei filius. Dominus nofterlefusChriftus.Hunc enim uidit ab initioreuelationis:pofteauidet an gelorum fpecies,Chriftum alloquenté non uidet. Audit aût nunc eius uocé cœlitùs.au-

I N A P o c A L Y P s I M, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;20$;

quand» in papatu diplomaribus ( reftè bullis diótis,cum fuerint bullis inaniores ma-gis )à Sede mifsis,quibus ueluci fecurus de remifsione peccatorum Si uita beata,immo riebaris.An'noninlanusSeamens iudicaberisnunc,fidiploma«htiic cœlefti crederc nolis?IIlud diftatum erat exfpiritu Antichrifti,a Papa homine peccati Sc filio perditio-nisrfcripeumautem à fimoniacoac facrilegoimpoftorealiquo, qui moribusSc uita i-pia erat fpurcities. In loanne uero nihil eft nifi mundicia, puritas Si integritas: ipfe au-tem Dei filius qui didat hæc Ioanni,ipfa eft ueritas Sc uita,lux mundi Si Dominus cœ-li Sc terræjuitæ Sc mortis. Vide iraquequamtutópofsishuic inniti diploma« cœlefti, diploma quod hie gratis tibi olFertur Si confertur. Non eft quod pro ipfo uel teruncium expo-nas.Papain ecclefiainftituit fimoniacos Sc infernales contradus mitt den applasbrie^etty quæfueruntmeræimpofturæ,meraludibria, meræ blafphemiæ, Scidco in æternum maledidæ:ficuti'5c ipfePetruspronunciat Ad. 8. Deus ipfe dehortatur omnes homines ab huiufmodiludibrijs Sc contradibus impijs Sc uanis, apud Ifaiam in cap. 55. ubi uicifsim polliceturfedaturumpijs omnem omnium bonorum abundantiam.

Audiamus autem nunc,quale Gt diploma. Sc quid iuftus Gt loannes cœlitùs refer- Bedtimortui reinliteras. Breuiseftfententia, utScinpIerifque locis uerambeatitudinis lummam ^««»Domino diuina fapientiapaucis uerbis comprehenditdta confulens noftrae inGrmitati, ne cauf- worj«»tMr, faripofsimus,immenfameiredodrinam,quam3ngufto noftro intelledu aflequinon Ualeamus. Pronunciat ergo Dominus, beatoseflequi moriunturin Domino. Viden-dum ergo, quid intelligat per beatitudinem, 5c qui moriantur in Domino. Beatitudo eft ipla fœlicitas fumma,quæ obtingit Gdelibus in alio feculo, in quo ipfum Dcum ui-debimus Gcuti eft, fruemur eodem ad iucundam Sc nunquam faftidiofam faturitatem, ufu#mus in eodem cum omnibus Tandis in æternum, gaudia habebimus non cxpli-canda linguis mortal!bus. De hac fequetur poftea, Requiefeent à laboribus fuis. Et co pioGus in cap.21. Moriuntur autem in Domino,qui Gde infiti Chrifto, foli innituntur, totiexfolopendent,infolumunicerefpiciunt,nec aliudquam folum Sc unum hunc deGderant.Nam in Chrifto uiuere dicuntur,in quibus uiuit Chriftus per Gdem, qui in Chrifto uiuunt,Sc totam uitam ad uoluntatem Chrifti componunt.Moriuntur autem in Domino,præfertim Sc ante omnes,qui ob Gdei Dominicæ cófefsionem, mortem fu ftinent,Sc tormentis fe offerunt. Deinde non illi duntaxar,fed Scilli etiam qui,etG gla-dioperfequutorumnoncadant,moriunturtarnen,uocanteipfos Dominoin ueraGde Chriftiana.NamSchibeati funt, Domino apud loannem dicente; Amen amen dico nobis,!! quisTermonem meum feruauerit,mortem non uidebit in æternum. Cæterùm non moriuntur in Domino,qui uel Dominum negant, ne occidantur: uel mentis fuis amp;diuorumintercefsionibus,uel alienismonachorumScfacriGcorumopefibusnitun-tur,Scitaeuiuis excedunt. Sc aliéna fe opera confequutura credunt. Breuiter, ueritas Domini fœlices pronunciat, Sc beatos,omnes qui in uera Gde migrant ex hoc feculo.

Poftremo fubiungit ipfe Dominus breuis huius fuæ fententiæ illuftrem declaratio-nem. Explicat enim circunftantiam temporis,Sc modum beatitudinis. Solct enim in-terrogari,quando falus Sc beatitudo obtingat morientibus? an derepente, an per inter- Qtiado ualla?hoc eft,an redà Sc cofeftim à morte corporea migrent animæ noftræ in fedes bea- modo faites ob tas? An intcrcipiantur aliquandiu,Gc ut in Purgatorio expiétur» priufquam cœlum in- tingat mori^ troeant? an uerb fomno detentæ,expedent corporum refurredionem,ut tune euigilét, entibud. fi Gmul cum corpore cœlum ingredianturîAd hæc omnia refpondens cœlefte oraculû, Amodô,inquit:id eft,ilico obuenit animabus ilia fœlicitas.In Latinis exemplaribus ita diftinguitur hic locus:Beati mortui qui in Domino moriuntur. Amodo iam dicit Ipiri tuSjUt requiefeant à laboribus fuis. Ad eundem modum legit Sc Hüpanicum uel Com-plutenfeexemplum .Aretas ueroSc Græca exemplaria,tum Sc PariGenfe,Gc diftin-guût, ut Amodo Gt Gnis fentétiç, Gcut Eraf.annotat.Deinde fcquitur,«'«! Ksya ri Eft autem »m conGrmantis,Etiam,certè,uerè. Senfus eft itaque,mortuos Gdeles confe-ftim,derepentè Sc continuàà morte lalutem confequuturos. Nam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;( quo uoca-

bulo utitur loannes ) Ggnincat,ab inftanti,ab ilia hora,protinus Sccotinuô,nnfwgJ,vo« ^««d4».Nonpatiturhocinterftitium,fedexprimit, quod nos folemus Germanicalo-

cutionenotarejGrfjJvonwB/Jtiv^J’b^mfZfrfrcrt.Diuinoitaqueoraculoadmonitijamp;diplo'* mate cœlitùs delato confirmati,certi Gmus omnes omnium fideliu animas refta à morte corporea migrate in uitam æternam.Confirmantur amp;nbsp;illuftrantur hæc ctiam alijs Scripturæ locis innumeris. Ego deligam duntaxat certa aliquot, amp;nbsp;quidem ipfa quoqj reftimoniaSaluatoris;qui eftluxmundi amp;iierbum uitæ. Apudloannemin 3 capitedi fette dicitjcrucefua fideles ficliberari à morte, ut quondam ex confpeAu ænei ferpen-tis libcrabantur à ui mortifcra uenenuCondat autem,hos liberatos eire^ontinub amp;ple nifsimè.Ioan.^.idemdicitjA' morte tranfiuit in uitam. Expcndatur is locus diligen-ter,amp;apparebit ipfum folum fatisfacere in hac caufa. Ioannis 6 aperte dicit, Et ego fu-Icitabo eum in nouifsimo die.Sufci tat autem non corpora duntaxat in ultimo iudicio, fed in cuiuslibet nouifsima die,hoc eft in morte cuiufque, cofcruat animas nc pereant, autafftigantur,amp;c.Exempla habemus Euangelica clarifsimaiLazari mendici,quimox à morte ab angelis deferturin finum Abrahæ: amp;iatronis, qui audit à Domino, Hodie mecumeris inparadifo:amp; Stephani dicentis. Domine lelu fufcipe fpiritum meum; quinimo Saluatoris maxime, dicentis in cruce,Pater in manus tuas commcndo fpiritum meum,amp;c.

Perhæcfunditùs diruuntutjquæcunque monachicaamp;Antichriftiana doftrihaex-truxitde purgatorio,deanniuerfarijs,amp;deftatuafrtidoanimarum fidelium inalio fecu Iq, Vnde lucrum fecerunt luculentifsimum. Confutanturamp; ilii quifentiunt, morta-les elfe animas,præterea dormirc in alio mundo animas. Cum ne hie in ilia infirmitate dormirepotuerint. Infaniam ergo dixeris, fentire,animas dormirc exutas grauedine corporis.

Porto quod modum beatkudinis lamf^orum attînet,requîcfcnntilli àlaborib. fins. Salus itaqucâucundifsima eft cranquillitas:recedunt femel morbi, ægritudines, dolores,affeftioncs,meetor, fames,fitis,frigus, breuiter omnia quæhic affliguntaut exercent homines.Quies amp;tranquillitas,gaudium Sc iucunditas fuccedunt. Cumque rc-quiefeiit mortui à laboribus, quis credat eos in tormentis excruciari?Cçterùm ne qui« de his etiam dubitaret tantillum,confirmationem adiungit,Etiam uel gt;'«,certe uere dicit fpiritus,quieturos mortuos ab omnibus moleftijs.Nemo ergo dubitet.

Addit amp;nbsp;aliud. Opera famftorumconfequi ipfos: id eft,poftquam hinc migrauerint lànfti,tum in alio feculo ipfisrependi,fi quid bene operati fint, fi durapafsi fint. Eft e-nim præmium paratum uirtutibus. Id quod fanfti fperant amp;nbsp;capiunt citra merit! pro-prij iaótantiam,amp; non in contemptum merit! Chrifti.Agnofeunt en!m,Deum corona-re ill famftis dona fua.Dicuntur autem liæc de præmio operum in confolationem eo-rum,qui multapatiunturin hoc fcculo. Sic Dominus in Euangelio dixit: Merces ue-ftra copiofa eft in ccelis.Et Apoftolus ubique alferit, præmia parata elfe ijs, qui hic cum Chrifto crucifiguntur,uel certè genium fuum fraudant. Obferuemus autem diligéter, hæc quoquedici fub religioneiuramenti àfpiritu Chrifti. Mundusenimreligiolos,8c propter religionem patientes fpernitjamp;obijcit,ipfos opera amp;nbsp;impenfamperdere. Con trà fpiritus iureiurandointerpofito affirmât,mercedem paratam elfe uirtuti.

Obferuemus 8cillud quoddicitur, Opcraillorum, Sc nóaliorum:itcm, SequuntuC eos,Sc,non ab alijs mittunturpoft ipfos.Nemo ergo decipiat femet!pfum,nemo putec fibi à morte per facrificos in purgatorium mittendam meritorum alienorum farcinu-lam.Nonfunt ilia bona opera,quæ fiuntcitra 8c contra uerbum Delà facrificis 8c mo-' nachis,fedirrit3menta!ræ Dei.Quid quod in Euangelio excludutur regno Dei, qui ad alios feftinant,ut oleum fibi comparent.Dicitalibi Scriptura,Operemurbonum, dum tempus habemus. Venit tempus,cum nemo laborare potent. Vigilemus ergo,8c faciamus ex fide uere bona opera.

Tuidi,amp;:eccc nubem candidam,amp; fuper nubem fedcn^ tem fimilem filio hominis, habentem in capite fuo coro^ nam auream,amp; in manu fua falcem acutam. Et alius ange^ lus exiuit de teraplo,clamans uoce magna ad fedentem Ri per nubem: Mitte falcem tuam, àcmete: quia uenit tibi hora utme^ ' tas,quoniam aruitmefsis terræ. Et mißt qui fedebat fuper nubem fal cem fua in terra, amp;nbsp;demeßa eft terra» Et alius angelus exiuit de teplo, quod eft in cœlo,habensamp;ipfefalcê acuta. Et alius angelus exiuit de altari,qui habebatpoteftatem Riper ignem: Sc clamauit uoce magna ad eum qui habebatfalcem acutam, dicens: Mitte falcem tuam acu?: tam,amp; uindemiabotros terræ, quoniam maturæ funt uuæ eius. Et mißt angelus falcem fuam acutam in terram, uindemiauit uineani terræ,mißt inlacumiræDei magnum. Etcalcatus eft lacus extra ciuitatem.Et exiuit fanguis delacu ufque ad frenos equorum,per fta dia mille fexcenta.

Deflcdit nunc ad defcriptionem iudicij diuinî,contra Antichriftianos in primîs, amp;: yftio diuind contra omncs impios.Poterat hæc portio coniungi cum fequenti materia, amp;nbsp;capitibus contra Aiui fequentibusjutpote eiufdem cum his argumenti. Pcrtinet autem ad confolationem amp;nbsp;chri^ia/fof, confirmationemfidelium,affliftorumab Antichrifto.Sunt qui purent, nullû unquam foreiudicium.Vtcunqueergofæuiantin proximosfuos, nihilfe unquam fenfuros ex eare detriméti, v.nd'werdegt;iiinincrk-:inhan darnach krayen.Teiit^nturpræterea fideles etiam, dum uident impios florcre,fe arefeere in momenta.Cogitant itàque amp;nbsp;ipfi,nimium tar-dare Dominum.Quinimoexpoftulant cum Domino,amp;aiut: Quis tandeminiuriarum finis?Si iudicaturus eft Chriftus, quid differt tarn diu, amp;nbsp;tanta cum moleftia fuorum? Proinde demonftrat in prçfenti Dominus,futurum omnino iudicium:amp; tunc quidem futurum,cumm3turuerintomnia:cumfcilicetimpletæfuerintiniquitates Amorrhç-orum,amp;repleta fuerit menfura inicpiitàtis-.vnd dienußrylf'wirtvndginctfCofaÜtfy. Ergo cum maturucrinthomines nequamjvntfwrwf^grtw^iyî. Dominus ueniet ad iudicandu, Interea expeftandum eft nobis in conftantia amp;nbsp;patientia. Sicuti agricola amp;nbsp;uinitor ex-pedant meflem amp;uindcmiam.Si quis per impatientiam dcfeceritaion probatur is Domino : ficur ex propheta comemorat Apoftolus Hcbr.io.cap. Sicutautem defiderio te-neripoirumusmefsis amp;nbsp;uindemiæ,cumDeo expoftulare, curferius noftrouoto ue-niatjuonpoflumusificcumeodem non debemus contendere, curtain fero adiudican-dum ueniat.Sicut mefsis amp;nbsp;uindemia certifsime expedantur amp;nbsp;ueniunt, ira dubio pro culanimaduertet Deus in impios,feruabirpios.Et hæc quidem funt omnium quæ co-piofe fequuntur,amp; fignificantius exponuntur ucluti guftus:amp; coniunguntur fuperio-ribus,quod ad confolationem piorum pertineant.

Vt autem omnia euldcntiorac(rent,parabolisindudis omnia ueluti oculis confpi-ciendaproponit.Acduabus quidem parabolis utitur,mutuó acceptis ex prophetis amp;nbsp;dodrinaEuangelij.Prophet« enim perfrequenter indicium Dei adumbrant per mef-femamp;peruindemiam.Ioeliscertej cap.aitDominus:Sedebo inualle lofaphat adiu-dicandum omnes genres.Mittite falcem,quoniam maturuit mefsis. Er reliqua. Sed notifsimumeft,quidea de|elegaturin dodrinaEuangelica, Oportet ergo hæc tranf-fcribere penitius in ipfa corda noftra,ac mctucre Dominum, amp;nbsp;expedare eius redem-ptionem in patientia.

Sicfsis, nbsp;nbsp;Princïpió tra£iatur parabola mefsig,deinde parabola uindemiç.utraquè effteiîdit Do

minuni fore iiidicem fuo amp;nbsp;maxime opportuno tempore,cotra omnes illos,quotquoc uel nullum pucant futurum indicium,uel expoftulant cum Domino,quod ueniat tar-dior,amp;c. Defcribitur autem protinus ab initio paterfamiliàg mefsis, ipfe Dominus amp;nbsp;Dcfcriptio iu~ index lefusChriftus.Dicitur elTefimilis filio hominis; non quod non fit nunc filius ho diaslcfii Chri minis uere,amp; quod non fit uenturus in indicium in naturauere humana,quam Ibmel affumpfit à nobis,nunquam dcpofuit( uere enim filius hominis eft,amp; manet in dexte-rapatris;uere in humana natura uenturus eft indicate uiuos amp;nbsp;mortuos) fedallufilT« uidetur ad Dani clem, amp;nbsp;idioma cius exprefsifle,dicentis:Spe(ftabam in uifione noCtur-na,amp; ecce neniebat in nubibus cœli quidam ceu filius hominis.Et reliquambi legimus etiam iudicij defcriptionemcontra beftiam.Ideotjue amp;nbsp;nubis quoque hie meminit,di-cens.Et uidi nubem candidam,amp; fnper nubem fcdentem,amp;c.Scd amp;nbsp;angeli in Adis di-cunt,Sicueniet,qucadmodumuidiftiseum euntem in cœlum.Viderût autem ipfun» inaltum fuftolli, amp;nubem fufeipere ipfum,ac fubducereaboculis eorum. Ptoinde in nnbe redibit Dominus ad iudicium.Frequenter in Pfalmis legimus, Den nehi nnbe cadida.Obiter ergo fignificaturiudicis diuinitas.Itaq;iudexhic eft uerus Deusamp; uerua hoino,faluatorfidelifi,uindexamp; iudcxinfideliu.Relegamur ergo per loa.ad cap.Dan./. CcroM aKrca Deinde coronam gerit in capite auream : non quod aurum fit in cœlo corruptibile, incapite. fed propter homines corrupcibilesficloquitur,utintclligantiudicemcfte regem fum mum : indeque colligant,neminem potentiæ regis huius refiftere pofte. Alioqui nihil opus habet Dominus nofter ullo auro corruptibili. Poftremo falcem hie nofter habet, falx acutat Scquidemacutanirquafignificaturindicium eiusdiftridum plane,deniqj excidiuim-piorum.ApudMatth.inj.cap.iudicium Dominiconfertur uentilabro,abeato loanne. Additjfccurim pofitam efle ad radicem aiboris:quofignificauit, certum utique inftare iudicium,fiue excidium potius.

PLtitr^eddfiii Sequitur iamexplicatio procefliisiudicijjacperfeuerat in parabola. pcrin.de enim loquitur,acfileruusredeatexagris,amp;denuncietpatrifamiliàs expeftânti horam mef-fisjfrugesiam maturuifle (aridiras granorum fignum eft maturiratis ) ac tempeftiuû efte ut demetantur. Alioqui nihil opus eft omnifeiu monere rei alicuius,cuius non me-mincrit:multominus horæ iudicij,qua. nullus angclorûnouit,fed pater folus.Hocita-que totura tribuimus parabolæ:intelligimus autem certam conftitutam efte horam iu dici;,quæ cum aduenerit, citra moram liberandos fore pios, impios autem condem-nandos. Alius,inquit3angelusexiuit.Nam fuperius alios atque alios prodijfte audiui mus. Clamathicuocemagna,utpotenunciaturus rem maximamamp;certi(simam,ac in ecclefia maximis uociferationibus denunciandam,ad confolationem omnium fide-lium,qui nihil debent dubitare de iudicio,amp;adterroremimpiorum,quiuidenturcoa temnere.Exitautemangelus hicpræco,cx templo. Nam fuperiusaudimmusjtem-plum àloanneuifum in cœlo. Quodautem è temploprodit præco iudicij, fignifica-tur,nullam hie imaginandaminiuftitiam iudicis.Templum enim pietati amp;nbsp;iuftitiæ ell confecratu,amp; dicicur domus Dei. lufte ergo iudicat,amp; iufto tépore iudicat,amp; iuftè exe quitur omnia. lubet angelus facerc iudicem, quod fua fponte faCturus erat. Mitte fal-cem,inquit,amp;: mcte.Cauftæ fubiunguntur duæ. Principió,quia uenit tibi hora ut me-tas.Proinde certa eft iudicij hora conftituta,quæ ubi aduenerit,iudicabitur certifsimè. Tibiautc uenit,inquit.Omne enim iudiciu datu eft filio. Deinde, Quonia aruit mefsis terrç.Quafi dicar.cxcreuit ad fummu iniquitas terrenoru hominfi, iuftu ergo eft ut ex-cindatur.Solus Deus auté nouit, quando impleta fitiniquitas terrç,amp;c. Vbiaut hue SxpeJitißiinu fueritperuétû,nôopus eritmultaprçparatione,difcufsioneamp;péficularionecauftarum. ntcliduin. Vno uerbo abfoluit iudicin,amp; exequutioné cius,ac totâ terra ucluti unom ométo déglutit amp;nbsp;haurit,dicés: Ea mifit falcé fuâ, qui fedebat fuper nubé in terram, amp;nbsp;'demeP la eft terra.Reliquaque huepertinereuidentubrepeteexij. cap. Matth. Quodue-rb haftenus dixit, repetit amp;nbsp;inculcat alia parabola. Idem^enim hac adumbrat, quod commendauit ilia. Copia ilia facit ad euidentiam,amp;diligentifsimè inculcat certitu-dinemamp; ueiitacemiudicij,ne quid hic dubitemus, Sccuminfideli mudo ftuftuemus«

Diicitiir parabola à uindemia.iVfurpata eft cadem perfrequenter apudprophetas, exci-dium gentis alicuius prædicentcs.Sed amp;Dominus in Euangelio confert populû fuum uineæ.Angelusaurem tenet in manufalcemacutam. Is typum gerit Chrifti, quifolus habet omnem iudicandi poteftatem.’Falx acuta, eftdiftriftumiudiciû ( einjcbarfiff'wol fcbnydcnt ribmÀjJer , ficuti fuperius diâû de falce,»o« der fichel. Prodit hic ctiam angelus de tempIOjiuftilsiinusutiqueiudcx.Clâmatadhuncaliusangelusignipræfeausjquiôc . . exara egreditur. Superiusenim âudiuimus,aramcflcin templo,amp;lub arafcquicfcc- Vindiâ^tntt» reanimas beatorummartyrum.Significarurergoinpraefenti,Deumrecordari fangui-nis effuG feruorumfuorum,qui propter confcfsionemaræunicæ,id eftChrifti facerdo tis amp;nbsp;facrificij unici,interfe£lifuntjiam procedere ad uindiftam, haâenus longanimi-terdilatam. Proinde hic angelus diciturpoteftatem habere fuper ignem. Ignis per- Angeîtu habet frequenter in Plàlmis fignitîcatuhionemDei. Angelus itaque hic uelutimagifterfup- potf/latentfu-pliciorumelhpræfeftusuindiftæ. Namangeliin Danielequoque,utminiftriDei,di- perignem* cunturpræfefti rebus: non ut ipfos adoremus amp;nbsp;colamusminiftros^fed Dominum qui per ipfos operator. Sol amp;nbsp;luna,luminaria funt mundi: fed ideo nemo fanus ilia colit amp;adorat. Significaturhic firrtpliciter,uindiftam certbparatamelTeineos, quifun-dunt in terris fanguinem innoxium,amp; hanc uindiftam maxime exercendam fore in fine huiusfeculi. Quanquâinterim ôtante finemhuius feculi, grauiteranimaduertatuf jn hifee terris,in parricidas : adeo ut Pfaltes dixerir, Viri fanguinum non dimidiabunc dies fuos,amp;c.

Quemadmodum autem in parabola mefsis,breui fententia finita eft mefsis:îta pau-cis hic quoque abfoluituruindemia.SimuIenimatque conlpexerint impij Chriftum in nubibusjcicatricibus infignem,amp;;cum co fandos cius,quos ipfi contempferunt,ode runt, perfequuti funt amp;confciderunt:protinus colligent,femeritofuomaximo recolli gendos cum cacodçmonibus,quib.adhæferuntamp;feruierunr.NihiI ergo longa difeuf-honcopusfuerit.Accufabitquemlibctfua confeientia, Scfcelera cuiufquc notacrunt omnicreaturæ. Stabunt ergo anteiudicem in magnaconfufione impij,in contemptu VideSapietié extremo,indoloribus,amp;timoré Stmeeroribus no cxplicandis,acreftà ibuntin crucia t.fXf.cap, tus amp;nbsp;tormcnta,nûquam in æternum finienda.Huius,inquâ,fæpe meminifle oportet, huius perfrequéter homines omnes admoneri decet,ut fapiant in tépore,amp; fibi caueât.

Cæterùm ipfe paucis adumbrat loannes æ ter nam damnationem ôe uindiâam, qua nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;extraci

Deusexercet in holles fuos. Fingit autem torcularuel lacum cflTe,utitainallegoria pcrftetjamp;quidem extra ciuitatemextruftum. Appellat autem per expofitionem,lacum iræ Dei magnum.Nam infer! funt,uel locus fupplicij Si. codemnationis eft.In hoc torcularcolliguntur botri terræ,ucl uindemia terras,terreniinquamôt impij homines.

Ciuitas autem Dei,ipfum cftcœlum,fedesbeatorum,quæpoftea defcribeturcopiofiC« fimè in cap.21. At extra ciuitatemfitum eft illudtorcular.Nam alibi quoque in Euangc Iio dicit Dominus, impios foras efl'c eijciendos,in tenebras extremas, ubi fitploratus amp;ftridordencium.

Porrb hiclacusjhoc torculatjappellatur meritoiræ Dei torcular. Nam in eo exercer fciraDci:amp; quibus Deus ob fcclerairarus eft,eo concluduntur,ucseternum amp;nbsp;fine fine , torqueatur amp;nbsp;cruciétur pro mentis,da wrt der richt trottboum vlfgcladenrndgetruckt toerden^ Magnum uerb appellat,quód làtis capax fit locus excipiendis omnibus impijs. Quod amp;nbsp;Ilaîas monuit in fine cap.30.Alij legunt,Magne iræ Dei.

Subiungitur,cxlacu feu torculari non profluere uinum,fcd fanguinem,amp; quidem copiofifsimum.Id quod mirabili amp;nbsp;horrenda hyperocha adumbrat. Longe amp;latè dil-fundebatur fanguisper ftadia mille fexcenta.Deinde altifsimus,uel profundifsimus erat.Attingebat enim lupata uel frenos equorum, corum inquam qui in fanguine ibât amp;nbsp;luûabantur,nimirum in proprio fuo fanguine.Significatur autem ilia hyperbole,mâ ximam futuram copiam impiorum, amp;nbsp;Deum abundantifsime uindicaturum immen-fumiliumquemimpij interris effuderuntfanguinem.Deleftati funt.dumuixerunt in terra,bellis,cædib.amp;peftequutionibus,marcyrijsq;. fat ergo fanguinis eis affundet in alio mundo iuftifsimus De us,adeo ut in proprio fuo lànguine mentotenus immer-s 3 fi,bal-

S4KgMînera/i- fi^balneare uideantur. Meminiflç hic oportet equorn difpofitorum ad Bella, de qnibiff» ti^i ffatJguiné diótum eft cap.p.ihe VDolge/iriglcten hiirys hingslydie den armen magern ackerngiirlinen das fiter vff-f;4;7t'«/?4i’f»‘I,tormcntisimmergenturfcmpiternis.Sicfic uindicabitfe tandem Dominus de hoftibus fuis.Hunc inuocemus,amp; expeiftemus patienter amp;nbsp;fortiter. Dominus concédât nobis fuam gratiam.

^roducunturfestem pla^itrum an^eli. 7)efcrihitur item triumf/hui amp;nbsp;pinicion finflorttm Chrißi martyrum.

Tuidi aliud fignumin coelo magnum SC mirabile: angc^ los feptem,habêccs plagas feptem nouifsimas. Qiioniam millisconfumrnataefhraDehEtuidi tanquammare uü creum,mixtumigni:amp;Seosquiuió:oriam rcportarant dc jcltia, cx de imagine eius,amp; decharadlereeius, amp;nbsp;de numero nomigt;

tant canticum Molis fcrui Dei,Sc canticum aonijdicentes.’Mapna öd mirabilia opera tua Domine Deus omnipotêsziufte uere funt uif tuæ R.CX fânctorum.Quis non timebit te Domine,ôd glorificabit no men tuumC'Quia folus es famftus.Quoniam omnes gêtesuenient,ôd adorabunt in confpeftu tuo. Qtioniam iudicia tua manifeftata iunt» Argumentum nbsp;nbsp;Ex occalîone mefsis amp;nbsp;uindemiæ explicatæ ultima uifionis proximæ parte fubtcxi-

partif ^uiiitte, lurhuius operisdiuini pars quinta, quæexhibet nobis uifionem huiusoperis quarta, quam alij quintam faciunt.Ea eft de iudicijs diuinis.Habet partes duas:unde amp;nbsp;in plu-res uifiones diftingui potucrat.fed malumus nos uti paucioribus.Nam principio fufii-fimèdiireriturdepœnis uellupplicijs àDeo paratis,amp;irrogandis Antichrifto,membri« eius,amp;omnibus impijs:diftcriturdciudiciomeretricisBabylonicæ, de fatis ßcexcidro Romæ ac Romanæ ccclcfiæ,de tripudio amp;nbsp;epinicio fanftorum,de aduentu iudicis in iu diciu!n,depœnaamp;fempitcrnointeritu omnium impiorum.Traiftanturhæc autem in cap. 15 16 )/ t8 tp amp;nbsp;20. Deinde difputaturetiampulcherrimè de præmio fanftorum, amp;æterna felicitate per integrum caput 2»,amp;bonam partem zi.Vtrobiqj aperitur ipfe infernusjamp;ipfum cœlum.daturq;propemodum afpicere in hac mortali carne, in ipfos adeoinferos,amp;in ipfilsimam cœliregiam.Necinuenias alicubi in facris literis continuo tradatutamcopiofamdifputationem de iudicijs Dei,dc fupplicijs impiorum,8c piorum felicitate ac^audijs,quàm in præfentiarum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;

neiudicijsrgt;ei nbsp;nbsp;Ncceftaria eft autehæctraâatio maxime ultimo illo amp;infelici noftro feculo,in quo

traâatio co - hominps neglefto fpiritu Dei,brutorhm inftar prorfus funt carnales, carnem fpeftant, pioßß.c^dili~ amp;toti àcainedependent.Felicesfunt,ui(ftoriofi,opuIenti,honoratiamp; gloriofi omnes gentißimd. Antichriftiani:miferi,pauperes,ignominiofi,amp;omnium probris amp;perfequutionibus

expofitiueriChriftiani.Carnalcs ergo homines omnia æftimantexpræfenti Fortuna, amp;nbsp;clamitant luam religionem amp;nbsp;conuerfationem Deo placere, Chriftianorum difplice rc.Tentantur hic quoque grauiter pij,ficuti amp;nbsp;olim tentati leguntur Pfal.73.amp; Abacuk j.cap.Impij pollicentur fibi,fc regnaturos perpetuó: tandem etiam contemnunt iudicia,neque unquam futurum putant utpuniantur. Sermones de pœnis, excog't^i-tos a melancholicisPfaffis, ex inuidentiaproferridpernendositacf; putant,8caiunt:amp;:

' cxultandum in hoe feculo. Oportuit ergo locu de Iudicijs Dei copiofifsimè Sediligen- , tifsimè traclari,8cueluti obijci oculis auditorum:ut omnes reótè intelligerent, quis cer tó fit futurus finis bonorum 8c malorum. Porró fuppliciaimpiorum uariafunr,præreii tis uidelicetuitæ,8c futuræ.Et præfentis uitæ pœnæ innumeræfunt propemodum:fir turæ uitæfempiternæ8c ineffabiles prorfus.Etficut nullaeft comparatiointerpiaum jgnem ôcuerumûta nulla æquiparatio interpræfentis 8cfuturæ uitæ fupplicia. Quod

I N A P O C A L Y P S I M.quot; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Alt

homines ex animo crederenc,incfFabiIia gaudia amp;nbsp;fupplicia fempiterna bonis amp;nbsp;ma-lis parata cfTc à Deo:certe omnes peccarent minus, amp;Deo inferuirent diligentius. Sed uideamus iam,qualis fit beati Ioan.de his traftatio.

Principio oftendit originem omnium fequentium,non terrenam,fedcœleftem. Vi- Origo doilri-detenimincœloaliudfignum.Aliuddicit,quodamp;inucap.audiuimH6 alteriuscuiuf njg (fg indicijs dam figni mentionem fieri.Signumautem appellat, quod rem aliam fignificat, amp;ideo per fc confiderandum non eftifed quódin cognitionem inducitaliud quiddam,ac Ion gc mains quàm primo mox contuitu fe offert.Signum hoc, id eft uifionem illam,uocat magnam amp;nbsp;admirandam. Nam indicia Dei maxima funt, amp;nbsp;maxime admiranda.Dum cxercentur ilia, mirantur impij,qui nunquam talia futura exiftimaueruntimirantur 8c pij potentiam Dei magnam,iufticiam æquifsimam,amp;inliberandisafterendisque fuis maturitatem amp;fidem.Deinde exponit quale fuerit fignum fibi exhibitum in ccelo, amp;nbsp;percœleftem uifionem:Viditangelos feptem,habentesinpaterisfeptemplagas.Ideft, intellexit Deum paratum 8cinftrudum eflediuinapotentia,quainfligerepofsit amp;ue lit plagas amp;commerita fupplicia,tarn Antichriftoipfi, quàm membris eius.omnibiis-quein terra impijs hominibus,propter fceleracStraDeum patrata.Quodautemin hoc Scpfem angdi librofæpifsimè monuimus, fcptenarius numerus plcnitudinis eft numerus. Proinde Grfeptem^la-habecDeus abundefatisminiftrcrum,quorum opera affligat amp;perdatimpios.Itaque

fepterh plagæ,omnîs generis plagæ funt. Temporales copiofçadmodum recenfen-tur Leuit.26.amp; Deut.iS.Dines eft Dominus,amp; in plagis fempiternis diuerfifsimi quo que generis.Nam Scriptura alicubi commemorat,uermemarrodcntemdgneminextin guibilem,ploratum 8c ftridorem dentiu,extremas tenebras, 8c huius generis plurima alia.Septem uero plagas illas uocat nouifsimasiamp;moxfubiungit rationem, Quoniani in illis confnmmataeft iraDei.Nam nouifsimis illis amp;deprauatifsimis feculis infligée plagas fuas Dominus,amp;:quidem plagas iuftæiræfuae, quasin finem ufqueplenifsime efFunder,confummatamque iram exercebit in impios,in lecula feculorum.

Sufpendit tarnen nunc expofitionem illam, de Angelis fuppliciorum magiftris cœ- Gdudia cr tri» ptam.'ÿcinferitautprçmittitbeatorum martyrumgaudiamaxima,triumphum amp;;epi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

nicion uel canticum gratulatoritim Sceucharifticunblnferiturautem gaudium hoc in tradationcm fuppliciorum,ad piorum confolationem, ut norint fe àfupplicijs liberates efl’c:amp;fi quid,dumimpij puniuntur,incommoditatis adipfosufqjperucnerit (ut fieri fane non poteft,quin affliftis impijs,incommoditasaliquaadpios quoque perue-niar)intelligant tame,gaudiorum præftanti abundantiâ,incommodorumdifficultate3 compenfandas.Significatur enim his,pios exultare, dum fuam iufticiam exercet Drtmi nus.Vices quoque efle rerum,nt qui aliquandoin mundo plorarunt,iamiubilos edat, lecnndum nerbum Saluatoris loan.uî. Oportuitprçterea omnium lanâorum ceftimo nio declarari fandis in terra agentibus,iufta 8c uem efle Dei iudicia:quo intelledo, ceC-fent quæftioncs,amp; uaria contra Deum murmura.

Principio uidetillos qui Antichriftum uicerunt,amp;nihil omnino negorij habuerfit cum illoificut Germanice dicitur,wclt;Irgt;'j« febickennoch ^ufchalfcn iMben ( hoc enim fignifi cari arbitrer per enumerationem illam membroru quorudam cepiofam, quorfi expofi tiofupenuseftreddita)incœlis,noindormitorio quodâ,autnullibi,ficutiquidâcolli nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uitreum

gunt.Viditinquâincœlobcatasanimas ftarefuper mare nitreu,ignimixtu.Diximus auté alibi,mare mudûadûbrare, propter æftus 8c inftabilitaté. Certè Daniel iraaccipit, Danielis 7.Vitreû auté âppcilatur,propter fragilitaté. Splédét etenim res mûdanæ, fed frâguntur fimul.Vnde dici folet,Res mûdanç uitreæ funt:quç dû fplédét,frâgûtur. No temerè auté ignis immifeeturrebus mûdanis.Sandi enim dû in mûdo uerfantur,perpe tuo propeniodû fentiût igné afflidionis.De que Petrus dilferuit,!.Petri 4. Infiftût au-tem mari uitreo,igni rnixto. Vidores enim calcant mundum,amp; omnia mundi tormen-taamp;lndibria,ceutriumphantes de rebus mundanis omnibus. ProphetaPfal.66.indu-citfandosepinicion Deolt;ÿnentes,atqj inter alia dicentes,Induxifti nosinlaqueum, pofuifti tribulationes in dorfo noftro,impofuifti homines fuper capita noftra.Trafiui-mus per igné amp;aquâ,8c eduxifti nos in refrigerium.Sequuntvr ergo uices in alio mû-Uo. Vndeamp;Aietas hune locum exponens; Vitreum mare, inquit,nihil aliud infinua-

2tî nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;HENRICI B V L L 1 N G E R 1

re uîdetur,quàm per mare quidem multitudi nem,per uitrum uero fplendorem, per i-gnem puritatcm eorum qui beatâilla uitadigni fuerirtt.Et fane eadcm uocabuladiuer« us refpeûibus diuerfa fignifîcare,amp; congruum fibi fcnfum rcddcre poffunt.

Haâenus audiuimus,fandos eflein cœlo,ubi èc triumphent de uifto mundo: porrà audiemus clanus,quid agant in cœlo,amp; quomodo concinant Domino carmen euchari fticum amp;nbsp;epinicion,quod omnino conuenit cum Pfaimo 66. Tribuit autem martyrib. CitharieDd* l^eatis citharas:ficuti amp;fenioribus.Has appellat Dci,quafi tudicas,diuinas Sc cœleftes» depredicandis laudib.Dei accommodas.Significatur enim iubilus cœleftis, de quo di-ûum eft cap.ç.Additpraerereajquodcxplicet muficam:Êtcantant.Sed amp;nbsp;genus carmi» Clt;lt;«hcKi» Mo nisquodcecinerunt,cxplicaCjCânticumMofisferuiDei, amp;câticum Agni.Eft ergo car pscrAgni, beatorum gratulatoriumjeucharifticû triumphale.Sicut enim olim Maria cum choro uirginum Izraeliticarum,authoreMofe, carmen cecincrunt,cum liberati eïïenc Izraelitæ ex captiuitate Aegyptiaca, amp;nbsp;fubmerfus effet Pharao in mari rubro cû toto e» iusexercitu:dequarecopiouoralegeExodi itabeatæanimæ in ccelo laudant Deum,qui ipfos liberauitàfathana,Antichrifto amp;nbsp;mundo. Canticum ueroagni.Chri-ftiana eft gratiarum aaio,qua prædicatur à fanftis Chrifti uirtus Stredemptio. Sicht e-nimueterespoft epulasagnipafchalisiubilum ediderunt, amp;Deo cgcrunt gratiaizit* beati iam donati plena filiorum Dei Iibcrtate,gratias agunt Chriftoliberatori.

Rexffrtiï Poftremo récitât formulam carminis. Prædicatur hoc maxime Deus, qui appellatur ' nbsp;nbsp;nbsp;” Dominus,Deus,Omnipotens, Rcx fandorum, utpotecui militant (ànâi, à quo amp;re-

gtmtur,amp;qui fandos tuetur amp;âffcritamp;feruat.Appellatur amp;nbsp;Sandus,in quo nullam* cula,nulla iniquitas.Prædicant autem ante omnia eins opera,quç uocant magna amp;nbsp;mi rabilia.Patenthæcincœloamp;interra.DeclarantDei potentiam amp;nbsp;fapientiam amp;iufti-ciam.Mox ergoinferunt:Vias,ideftrationes Dei,quasfequiturin rebus gubernandi» amp;nbsp;pcrficiendis,ueras eflc amp;nbsp;iuftas.Nam non fallit,neminiiniuriâ infert. luilus eft ergo Deus in puniendis Antichriftianis,amp; in affcrendis fuis. Licet uideatur fuos ncgiigere, feruat tarnen fidem pijs;ut rex qui fuos nunquam negligit.

Infcrunt iam,quid etiam omncs in terra homines facere deceat: Aequum eft ut om-ncs homines te timeant,amp; in omnibus glorificent,nonaccufcnt amp;nbsp;obmurmurent tuis iudicijs.Aliafubijciturratio:Quiafolus fandus eft,amp; îrreprehcnGbilis,fine macula. Nulla ex omnibus creaturis hoc habet.Licet nunc pleræquegentcs contcmnant Dcû, uenient tarnen aliquando, amp;adorabût:agnofcentfuamimpuritaté,5cDeifanditatcm atquciufticiam.Etcnimiufticiaamp;iudiciaDei,quæiam nondumfuntreuelata,amp; ideo conremnuntur,rcuelabunturaliquando,ut ex omnibus gentibus pij omnesgloriarn Dcoiuftotribuant.Hæcfcilicetpræparant etiam ledorem amp;nbsp;auditoremad tradatio-nem iamfubfequcntemdeiudicijsDei,fupplicijslt;jj impioru. Dominus apcriat nobis oculos animi,ut cum Frudu ubere hacc uideamus.

T poft hæc uidi,amp; ecce apercum eft templum £abernacugt; Il teftimonf) in coelo: Sc exieruntièptcm angeli,habcntcs iêptem plaças, de templo,ueftiti lino mundo Sc candido, præcinlt;fti circa pcótora zonis aureis. Et unum ex qua-

tuoranimalibusdeJitièpcemangclis feptem pbialas aurcas, plenas iracundiæ Deiuiuentisin feculafeculorum.Etimpktum eft templS fumo à maieftatc,8^depotêtiacius.Et nemo poterat introirein tem Trullustraita plum,donec confummarentur feptem plagæ feptem angelorum. tionis iuiicio- Redit nuncad deferiptionem iudiciorum Dei,unde paululum digreffus fuerat. Ha-' rum DcL hetillatradatiofrudûmultîplicem. SuntenimiudiciaDei,fuppliciauclpcenaeinipiogt;

rum,ïufticije amp;nbsp;ueritatis Dei teftimonia.Deinde confirmanturhis pij in fpe fua. Cer-nunt enim ne iota quidem decidere de uerbis amp;nbsp;minis Dei, licet longanimis fit, diu difsimulet,adeoqueimpijs lauere amp;parcerc uideatur. Sétiunt ergo pij fpem fuam non efle uanam.Sed amp;nbsp;Deum timere difcunt,amp; orai e perpetuö ne inebriari gaudijs amp;nbsp;felicitate huius feculi,deficiant aDeoadimpietatem.Deniq;terrenturimpi; pœnis, inuitan tur ad refipifcentiam:quam dum relpnunt,fentiunt fanè pœnas,ficuti Pharao fenfit.

Priufquam uerb angeli acceptas pœnarum phialas effundant, defcribuntur quam e- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fe-

legantifsimè amp;C diligentifsimè.Ac initió oftenditnr,unde prodeant:id eft,quæ lit origo lt;ingeLoru . ïudiciorumDei.Prodeunt expatefafto rcmplo,amp;tabernaculi quidem teilimonij tem-plo,quod eft in coelo. Vidit enim Mofes in monte templum, amp;nbsp;quidem in cœlo, ad cuius imitationemcœlitiiseftiulTus formate tabernaculum teftimonij. Tabernaculum ergo teftimonij,formatum amp;nbsp;extruâû eft ad figura exhibitam amp;nbsp;uifam in cœlo, quam beatus Apoftolus ad Hebræos v’AóJtetyp.a, appellat,nimirum ipfum exemplar. Diccbatur enim Mofi: Vide ut facias omnia fecundum exemplar, quod oftéfum eft tibi in monte. Id quod Mofes præftitit.Cæterùm que prodibant ex tabernaculo teftimonij extrufto, in terris uidebantur Izraelitis iufta amp;nbsp;facrofanda.Indepctcbantur oracula fiue rcfpon-la à Deo,quibus nephas erat contradicere.Cum ergo iam audiamus iplâ Dei indicia co ■-tramundum impium,pœnas amp;fuppliciaexipfo prodirctcmplo uero,exemplariinqua amp;nbsp;cœlcfti,quis porro dubitet omnia Dei iudicia quibus affligit impios facrofandla efle? Etdumfumunturdeimpijs fupplicia,nihilaliud cogitandum,quàmlententiamc cot* lo ceu oraculum prodijffe uel prolatam elfcjcui nefas fit contradicere. In fumma, Proce-dunt diuina iudicia ex ipfo Dei throno,unde non poflunt non efle fandifsima.Alioqui audiemus ai capite,nullum in cœlo efle templum. Sunt ergo hæc figuræ 8c typi, no res ueræ amp;permanentes;fed poftqua hoc fignificarfit,ad quodinftitutæ funt,tranfcuntcs.

Hue pertinetetiam habitus angelorurn,ut ex hoc quoque iudicia Dei æftimemus. Jnduti angeliti Indutireferunturlino puro,uel mundoaccandido,uelfplendido (nKêx^i/gt; ncù nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nocädido,etc,

quo fignificatur,iudicia Dei efle Immaculata amp;nbsp;illuftria. Audiuimus enim hæc quæ lo-ennes uidit effe figna.Proindenon oportetimaginari carnaliain cœleftibus rebus, fed ipiritualiterinterpretari,quæin fignouidenturueluti corporalia. Veftisin hoc feculo mutatur cum conditionererum.Nam candid^ ueftis ufus eft in uiftorijs amp;nbsp;gaudijs,atrç in funereamp;luftu,rubræ in conflidu.Significa tur itaque,purirsima efle Dei iudicia,uin cere amp;nbsp;triumphare de impijs Deum. Apparent in refurreftione amp;nbsp;afeenfione Domini an geli candidis ueftiti,amp; fulgurantes,ad fignificandam Chrifti gloriam. Iam ipfum quoque pefl:usaftringiturzona,amp; quidem zona aurea. Aurum typus eft puritatis. In perfore eft fedesaffeftuu. Zona aftringit,prætereaitineri3ccingir.Proindefignificatur,pa-rataamp;inpromptu cireDciiudicia:eacarerealFe(ftibus,ideft non pronunciari autfieri ex inuidiaaut odio,fauore uel gratia,fed elle iufta,moderata amp;nbsp;æqua.

Cæterùmunumexanimantibusdiftribuitfeptemillisangelis ultoribusamp; uindici Vn»ex anima bus feptenas phialas,amp; has quidem ira Dei plenas. Porro cum Deus non egeat creatu- lib.phialasdat, rarum auxilio,neque ab his quicquam,ut indigus ullius rei accipiat:tamen cum sreatu ras fuas non fruftracondidit,amp;ordincagat,omnes fane creaturæ ( dixi enim cap.4.pci animaliauniuerfitatemcreaturarumadumbrari)fuamoperam conferunt contra im-pios,amp;quicquidhabentaDeo (habentautem omnia) uolentehoc Sciubenteimpen-dereiudieijsDei fponteimpendunt.Ita ignis cœlitùsruens in Sodomam amp;uicinas ur-bes,plagamuelphialamiræ diuinæ fubminiftrauitangeloultori. Sic aqua adoperuit Pharaonem amp;nbsp;exercitum eius.Sic terra dehifeens deglutiuit cœtum Chore, Dathan, Abyron amp;nbsp;On.Sic exercitus gentium fe accommodant fumendis fupplicijs de impijs. Ruunt mœnia Iericho,atterit grando Chananços.Sic nulla difficulrate punit Deus holies fuos,cum omnes creaturæfuam conférant operam.Phialaautem aurea eft. Iterum enim fignificaturiufticiaamp;æquitasiudicioru Dei. Cum autem appellatur Deus uin-dex,uiuen6 infecula:fignificatureiüs æternitas amp;nbsp;maieftas, quam nunquam momen-taneæres mundanæamp;infiPmiuteshumanæfuperabunt. Cadent in corfpeftu æterni Dm omnes impjj,Scperibunt in æternum.

Templum fu- Pq{| nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Apoftolus,templiim fumo repleri à maieftatc Dei, amp;(, à potcntia eins.

mo replctrnn. FumumeflefignumpræfenciæDei,liquetexmultis Scripturçloci«,maximèex8.cap.

J.libri Regum.Deindeiræ quoquediuinae notaeft.Aretasenim: Fumus, inquit, diui* næ irç argumentum cft-.iuxtaillud quod didum eftjAfcendit fumus in ira eius. Nequ« enim fumus abfqueigne exiftit,neq; ignis finefumo,amp;c.Prçterea fumus infeftat ocu-los,amp; excçcat.Ita Ifaiæ ó.templum Dei, quod uidet Ifaias,fumo impJetur.Ac in præfcn ti non uidetur duntaxatfignificariDeipræfentiaamp;excandefcens iradedamp;adumbrari, imperueftigabiliacffcDeiiudicia,utquæ ipfe nobis nonreuelat,nos minime affequu-turos.Maieltas enim eius eftimmenla,amp;potétiaeius fuperat omnia. Primafius ApheC Vticen.hunclocumenarrans:Illudfumo,inquit,fignificari puta,quódnon ab omnibus iudiciorum Dciarcana penetrari queant,mentesque mortalium infliftarum confi-deratione plagarum caligcnt,palpitantes:quam nunc ftatuit enarrare, Sc ufque ad caru finalem exitum,fumumintemploaireritperdurare.Hæcille.

J^Jemopoterdt Sequiturautem,quodiftud ueluti explicate uidetur: Et nemo poteratintroire in intrarein tem templum,amp;c.CertumeftautemexdoftrinaEuangelicaamp;Apoftolica,animas ècotpo ribus migrantes,antefinemamp;iudiciumreâàcontendereinfedesbeatas, amp;ibi perfrui promifsis à Deo uerace gaudijs.Aliud ergo fignificatur,nimirum ante finem return om niumfandosnon pofle omnia Dei iudicia liquidb perfpicere. Videmus enimhieper fpeculum,ibi de facie äd faciem,amp; Deum ipfum cognofcemus,amp; ueritatem rationem-que iudiciorum eius.Primafius,Nec quifquam poteratintrare templum:id eftdllud pc netrarefecretum,donec finirentur feptem plagæ illæ feptem Angelorum. Vnde amp;Pfal mus: Hoe labor eft, inquit, ante me,donee introeam in fanftuarium Dei, amp;intelligam nouifsima,amp;c.Significatur itaque,ante indicium latere fanâos iudiciorum diuinorum fecreta.Sufficiat ergo nobis,quód ipfe nobis aperite dignatus eft:percætcra credamusj iuftum clTe Dominum in omnibusuijs,amp;fandtum in omnibusoperibusfujs. Ipfi gloria.

T audiui uoeem magnam de templo, dicentcm (êptem an gclis:Ite,effi.inditephialas irac Ddin terram. Et abfjt prp muSjamp;efFuditphialam fùam in terram :amp; fadlum eft ulcus malum ÔC noxium in homines qui habebant charadlc rem beltiæ,amp; in eos qui adorabant imaginem eius.Et fecundus ange lus effudit phialam fuam in mare:amp; fadus eft fanguis tanquam mor# tui,amp; omnisanimauiuensmortuaeft in mari. Et tertius angelus effudit phialam luam in flumina Sd in fontes aquaru,amp; fadæ funt lan-guis.Etaudiuiangelum aquarum dicentem : luftus es Domine, qui es,5c qui eras:ôlt; fanlt;ftus,quia hæc iudicaftûquia fanguinem fandoru prophetarum effuderunt, ôd fanguinem eis dedifti bibere. Digni enim funt. Et audiui alterum de akari dicêtem; Etiam domine Deus

Poftquam in generc dixit de iudici/s Dei iuftîs,fpccialiter iam progreditur per fepte narium numerum,amp;; copiofe exponit Dei plagas,quas etiam in hoc Icculo incutit im-tlagiC pijs,maximèuerô Antichriftianis. Refpondct hic locus ei ferè, aut certè multa cumeo ptiac^^ fimiliahabet,quieftinExodoMofis,àcapite7ufqueadt2f Totis enim illis capitibuc deferibuntur plagæ Dei deccm,quibuspropterpeccataAcgyptiumregemPharaonein amp;to—

amp; totam Aegyptumafflixit.Verfibus elegantibus hæplagae leguntur comprebemfæ, à D.Mufculo nortrojcompatre colendifs.talibus:

tit cfuor ex ufidis,confpurcant omnia ranit, Datpuluis cyniphefjpo^lea mufea uenit.

Dein pe/lis,pàil ulcéra,grandojlocufia, tenebrie. Tandem prototocot ultima plaga necat.

Exponunturhæplagæamp;inPfalmoio^.InExodotç.cap.aitDominustSi diligenter Curd plagarS. audieris uocem Dei tui,amp; quod redum eft in oculis cius feceris,amp; ftatuta eius feruaris omnia,nullum morbum,quern Aegyptijs immifi, tibi immittam:quiacgo Dominus, te fanans.Difcimus ergo ex traäationc plagarum Dei,timere Deum,amp; ambulare in mi datis eius.Necpugn3CcumhacDeilcntentia,quodlegimus,Iob amp;nbsp;alios uiros fanftos, amp;nbsp;in mandatis Dei ambulantes,elFegrauibusexercitos morbis. Hæc enim funt fingu-|aria,nec propter peccata præcipuè incutiuntur,fedadexercitiumfideiuirtutumquc augmentum.

Homines ferè plagarum caufasreferunt adaftra, amp;nbsp;ad alias caulas: ideo^j non con- Caußaplagaru uerrunturadpercutienremfeDominum,in emendationeuitæpefsimæ. At extrada-tione Mofis,quam adduximus ex Exodo Sc cyi præfenti loânis difputatione,dacemur, Deumipfumpunire peccata amp;nbsp;fcelerahominum, quanquam opera utaturhominum amp;clementorum,quibus utcaufisproximis homines accepta referuntmala, quæiuftè extéplo, à Deo propter peccata perpetiuntur.Ea de caufla auditur in prefenti uox.nó exaere aut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

ex terra,fed ex templo Domini ucri,iufti amp;fandi,mandatis prodire angelos,amp; phialas elFundere in capita mortalium.Deo itaq j authore puniutur mali. Porro phiala nihil aliud eft, (de uocabulo dixi cap.5.)quam iudiciuDei iuftH,uel ultio comerita ab hominib.

EiFundut angeli phialas, quoties homines per media à Deo deputata fupplicijs,punifi-tur. Vox auté ilia quæ auditur ex templo, magna eft.Nam nemo poteft refiftcre Deo,nc queinfirmaredecretumipfius.Mandante illojobedit omnis creatura.

Dum uero angelus hic primus,executor iudicij diuini,effundit fuam in homines pla Primut ange» gam,fadum eft«'n tógt; v»:lfcbftlfitfigffc/?war Refpódet hæcplaga fex- lutphialamef» tæAegyptiacæ.Significatautem ulcus illud,cancrum,fiftulam, bubones,inprimis au- fundit. tern Indicaspofcas,JJefcóƒertb^l^tfr«,quasalij uocantNeapolitanas,alij Gallicas, alij Hi-fpanicas:nimirumquódbelloNcapolitano ( quod à Gallis amp;nbsp;Hifpanis gerebatur,an- 'Viccralt;t, no Domini 14. p 4. ) primthn caftris ex fcorco,quod exercitfiinfecit.fint exortæ.Quod Mainardus medicus multis exponit.Vtcuq; uero uaria amp;nbsp;uenenata ulcéra multos infe-ftent grauirer,collegia tamécanonicorü,cœnobia monachoru monialiuq;. Sc domus Die fi-aniçofeti facerdotum pofcæ Gallicæ fingulariter corrûpût Nam fornicationi ftudentes impurif- morbuf, fime,fandumexecranturamp;damnantinalijsconiugium,amp;ideomercedeminiquitatia tiicarij amp;nbsp;adulteri pleriq^ hac exercétur plaga. Adoperitur eciam eximius Dei feruus lob tuberibus ulceribusq;,fed fingulari Dei cófilio,ficuti fuperius quoq; attigimus. Ideo mirum non eft,fi aliquoties amp;nbsp;optimi homines alieni à fcortationis impuritate,eodem

Secundus angelus efFundit phiala fuam in mare: ideoqjfanguis uiuentiu talis omni Pfâù.i. no faétus eft,qualis eft in mörtuis,corruptus utiqj, amp;in tabem conuerfus. Vnde mor-tua eft omnis anima uiuens in mari.Mare femper eft in motu,ac uarium planè:reâè ergo per hoc Ggnificaturmundus,uel homines uarijin mundo: hi propter peccata pefte corripiuntur, amp;nbsp;pereut magna copia. Subeft enim uerbis fy nekdoche,cum dicitur inte-jrireomnis animauiuens.Refpondethæc2 plaga quintæ Aegyptiaeæ. Comprehendi-mus Tub hacplaga omnis generis pertes Si.lues, vndilcrbcnd, Corripitur ScEzechias pefte: ficuti amp;nbsp;multi uiri pi; pereuntpertc, led fingulari Dei confilio.

Tertiusangelus effundicphialamfuaminfluminaamp;fontesaquarum, quæmoxin fanguine funt conuerfte.Refjpondet hæc plaga primç Aegyptiace.Immerferant Nilo re (és iâ efFufa infantiû corpufcula Aegyptij,amp; oppreflerat innoxios Izraelitas;digni ergo

erant qui biberent ex Nilo pro aqua fanguinem. Aqua alioqui in fcripturis doörinani ß gnificat,ut in Ezechiele amp;nbsp;Zacharia.Significant ergo flumina SiC fontes aquarumjdofto res ecclefiafticos 8c principes,quos Deus dédit populo ad defenfioné nbsp;nbsp;refrigeriu.Cer-

tè S.Petrus pfeudodoûores appellat fontes aqua carétes. 2, Petri 2.In i/.cap.audiemus, per aquas intelligi populos.Plaga ergo Dei hæc eft,principes populi amp;nbsp;doftores pacis, fiuntauthoresincentorcs(|uefeditionumamp;bellorum;inquibuscadunt,amp;fefeinterfi-ciunt,qui fanguinem fanftorum fundunt. Quanquam uero in bellis etiam pij affligan-tur,nouit tarnen Dominus horum rependerelabores, ac lenire dolores. Multis hac de redifputatbeatus Auguftinus libro primo deDodrina Chriftiana.Siuerb infpexeri-buf pontifici- musuariamItaliæ,Galliæ,GermaniaeScHungariæ,aliorumqueregnorum,Chrifti no biM cxcitdta hrineadhucgioriantium, hiftoriam;deprehédemusfaces bcllorumfuneftifsimasfuif-fe,quidebueranteireprincipespacis.Etquidem ficutiin Euangelio dicit Dominus, * Noji oportet alibi,quàm Hieroldlymis,perire prophetam :ira nô oportuit fubnafci bel lum,nifi authoribüs Romanis pontificibusj epifcopis arque prælatis.Pauca duntaxat ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;commemoraboi Gregorius z.pontifex, Leonem Ilaürû Imp.perfeditioncm Italia eic

cit.Stephanus pont-Pipinum Francofû regem contra Langobardos rnduxitin Itaîiam-Eofdé,authoreLeone j.pot.Càrolus magnus Italiapepulitjcæfisad internecioné'ple^ rifq;.Gregoriüs /.pot.homo cÔfceleratifs.Petru regéHungarorû cômifit cû Heinrycho 4 imperatore,bellis Italia totamq; Germania implicuît, amp;nbsp;Heinrychü adegitad prælia ncc pauca ncc leuia.Vrbanus eius nominis fecûdus,orienté 8c occidété,imô 8creliquaS orbis partes interfe cômifit bello, quod Sacrû uocant,fufceptü pro Hierofolymarccu-pcranda.Fuit hocdiuturnû,afperum,ingens 8cfanguinolentum,cuinonreperias omnibus feculisfimile.QuæAlexander; contra Friderychum Barbaroflamegerit,5cquo modo totam in ipfum Italiam concitarit,narranthiftoriae.Dum uerb Friderychus 2 oc cupatur Bello facro,Gregorius 9 occupât ipfi Neapolim.Indignatur hic Vrfpurgen-ab-bas,tantum nefas patratum efle à Pontifice. Exortæ funt Pontificibus authoribus fa-diones in Italiagraues Guelphorum amp;c Gibilinorum .Clemens 4induxit exercitum Gallicum,duce rege Carolojin regnum Neopolitanumrqui 8c Conradum ducem Sue-uiæfua hæreditateexuir, 8c unà eu duce Auftriæ Friderycho occidi curauit,cæfis Ger-manorummilibus multis .Ioanncs22pontifeXjin Ludouichum4 Bauarum armauir Friderychum Auftriæ ducem,8c Leopoldum. Bonifacius 8 Albertum regem, Auftriæ duccm,inPhilippûFrancorû regem arma infefta ferre mâdaffit.Sicut Martinus ç,graue bellû contra Bohemos excitauit.Eugenius 4, Vidoré Ladislau Polopiæ 8c Hungariæ regem,Turcç Amurathiperfidiâuidu 8c cæfum,fubftrauit,miflb legato Iuliano Celà-rinocard.qui 8cipfeinfaüftaclâdeperijt.VbiilludMaronisoccurrit: CaditipfcTotuinnita dugur. Sixtus 4,fortifsimæ gehti Heluetiorumifitlabarum uel banderum rubrum,ap-{»enfa bulla,qua amplifsimas confert indulgentias pugnatutis pro Romana ccclcfia.Ia ius 2,magno ôc multo Heluetioru cruore fnfo, Gallum Italia eijccre cœpit: quod Leo JO tandem perfecit, recepto Carolo 5,qui hadenus Italiae præfuit.Clemens 7,huricpre mere iterum incipiebat,fed mors confilia eius conturbauit. Paulus ;,arma Italica iun-xit Carolo5,8coppugnauit Germanos propter negatam Sedi obedientia, 8creceptum Euangelitim.Captus eft eo bello Lantgrauius Halsiæ Philippus,8c dux Saxoniæ Ioan. Friderychus Elcdor.Exercita eft in Germania à militibus magnalibido 8c crudelitas, Iulius ; cœpit colludere cum Gallisæxcitato^ue Parmenfi 8c Mirandulano bello, Gal-losperduxit Senas. Obortum eft terra mariqueScin Gallia 8cin Italia 8c in Germania bellum grauifsimum,quod uel hodie durât: lacérant fe mutuum principes 8c popula-resjbibunt fuum fanguinem largifsime,qui interim grauifsimc perfequutur Chrifti cc-

“ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lam uero cum pij poterant mirarî,quareDeus mutuis bellis finatita concuti 8ccol-

'cyr/MW. 1 jji orbem.-præueniunt Angeli admirationem 8c querelam,atque non tantum caufam reddunt,fed 8c iufticiam Dei prædicant in iudicijs iftis.Inducit autem angelos duos,ue rerum lutiidoneos8cfufficicntestefteshuiusnegoti/:alterum facitaquarumprçfidem,altc-pnßdes. rum exaltari loquentem.Imitari hic uidetur Daniclem, qui 8c ipfc 10 cap. ait,angelos ueluti

ueluti præfides, præfeÂos elfe prouincijs. Nonquod Deusnoninaquisomnibusque AngelirerHtn eleraentisamp;regionibus omnia agatamp;gubernet:fedquôd opera angelorum.uti mini- praßdes. ftrorum fuorum,utatur.Quod auteminde colliguntPontificijjdiuos præfidere elemé-tis,,morbis, àrtibus, urbibus amp;nbsp;membris in homine fingiilis, ineptum ac fuperftitio-fum eftjimb amp;nbsp;idololatricum.Etenim longe diuerfa eft ratio angelorum amp;nbsp;beatarum a- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

nimaru,prçterea illis loge alia quàm his tribuit Scriptura.Nihil de animab. beatis quic-quam agentib.cû hominib.in hifee terris,legas in uniuerfa Scriptura. At hominib. addi euftodes angelos,amp; uarijs minifterijs inferuientes his, non uno loco legis in Scriptura.

Rurfus nÔ legis, pioshac de caufaullû angelis exhibuiflecultiuimbloanneuoluilTe a-dorareangelû,inhoclibro3udiemus,fedprohibituabangelofemelamp;iterû. Porto hic çj- ti, angelus amp;nbsp;càufam reddit, quare aqua fit conuerfain fanguinem, amp;nbsp;prædicat Deiiufti ciam.Conuerfo enim ad Deû fermonc;Iuftus,inquit,es Domine,qui es,amp; qui eras,amp;c. luftum pronunciat,ut qui nulli inférât ullam iniuriam. Ideoq; amp;fanftumpronunciat.

Significat interim æternitatem eius, amp;nbsp;quod efie conférât omnibus,cum ait: Qui es, amp;nbsp;qui eras,amp;c.Dehacloquutijône diâum eft cap.». Tribuit autem cuiq; fuum uera iufti-cia.Subiungitergoangelus:Ideoiuftus es Domine, amp;iufticiam tua déclaras mündo, quod fanguine eos potafti,qui elîuderunt fanguinem prophetarum:'id eft, prædicato-rum, propter ueritatis præconiû.Ncc horum duntaxat fanguiné,fed fanftorû quoq; ef-fuderûtjfideliu inquam,quos propter uera fidei profefsioné uexarunt,candé amp;nbsp;occidc-rnnt.Ideo digni funt,ut uicifsim fuo proprio amp;fuorum fanguine potentur: id eft,ut cadant bellis mutuis,feditionib.amp;cædibus,nimirumfuperiusrecitatis,

Coilfirmâtur hæc ab altero angelo,qui ex. altari loquitur;nec fine caufa ex al tari. Au- Angelus loqut diuimus enirrt füperius cap.d.fub ara animas interfeâorû clamare amp;dicere, Vfquequo itirexari, non uindicas fanguine noftru de his,amp;c.crgo nunc ex ara profertur fermo, ut intelliga mus, Deum no obliuifeifanguinis fuorum, fed ulcifciiuftoamp;opportuno tépore.Iam obiter etiampraEdicaturDeiomnipotcntia,utintelligantomnes impij,tépore affliôtjo nis amp;nbsp;uindidæ nullas foreuires,quærefift3ntomnipotenti.Huicfoligloria,

eft illi æftu affligere homines per igné.Et çftuauerunt ho mines æftu magno, blafphemauerunt nomen Dei, ha-Sentis poteftatem fuper has plagas,neep reiîpuerSt ut da:* rentilli gloria.Et quintus angelus effuditphialamfuâ fuper fedêbe^ ftiæjamp;Sfaftû eftregnû eius tenebroftim:8^ cômanducauerûtlinguas filas præ dolore,amp; côuicijs affecerunt Deum cocli præ dolorib.fuis, præulceribus fuis,necrefîpuerunt ab operibus fuis, Affliâioncs fuas iufto Dei iudicio irrogatas, pij non ut peccatorû pœnas,fcd fidei e- Affliâionespi xercitiaæftimanr,utcunq;agnofcâtfemeritôalfligi propter cômiflapeccata; hic inte- orumzs'im-rimgratiâDei prædicât.conuertcntis peccatorûpœnas in fidei exercitia.Impijspœnæ piorum. funtaffliûiones,quasnec patienter ferunt,nec Deû glorificant,fedblafphemâtpotius, arbitranturôjindigna fepati.Grauifsimæ ergo his funt plagæ Dei, cum interim longe atrocioraipnsfintpârata,utluant uidelicetin aliofeculointcritumfempiternum.Pro-inde plagæ huius feculi impijs illatæ,funt præludia quædam atrociorum malorum. Éf ßnd bey[Kii'nppjfcli,byß inem dds groß mal ouch g^ben quot;SfirtjCfC.

Quartus angelus eftundit phialam fuam in folem,ac eidê conceflum eft affligere bo - S»c«7-lt;lt;r,^Klt;(r-mincsæftu ueligne.Hancplâgampleriq;interpretantur allegoricè, per folem intelli- tu plugu. gentes Chriftum exhilaraqfem confeierttias fideliü:obfcurari uerb hunc in animis ho-minü magis eligentifi tenebras Antichrifti,quam Chrifti lucé:amp; ea de caufa cofeientias errâtes, amp;nbsp;crrorc fedudas,ardere uarijs cupiditatib.amp;dclpcrationib. quib. tandem adi-

gantur ad uarias blafphcmias.Hanc cxpofitioné ut nó repudio, ita ( meo quidé iudicio^ fimplicior fucrit fenfu8,fiintelligamus, quartamplaga cflcæftûamp;ficcitaté ingentcntr , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;terræ ftcrilitaté,inopiaqjrei frumcntariç,dcniq^fitim intoleranda,amp;homines ÓCiutne«-

taaffligentcni,poftrcmó 5c. morbos excitantem æftuantcs. Sic enim Icgimus in mini* legis:Dabouobiscœlûæreû,amp;terrafcrream.Temporibus Heliæpropter fpretû amp;re-ieclû uerbû Domini,afflixit Deus Izraclé ficcitatc graui, ut uiderc licet Reg- »7 amp;nbsp;«8, cap.Defcribit talem ficcitatc amp;æftûlcremiasquoq;in cap.14.Contraueró Izraelc Dominus texitcoluna nubis per dicm,amp; collina ignis per nofté.Superiusitéaudiuimusin ApocaIypfi;Nó cadet fuper illos fol, ncq-, ullus æftus. Meritö autem ardorc aeftuante alfligitur hic mundus, ut qui grauitcr peccat,cupiditatib. uarijs æftuat,fed dcrefrigera-tionemuerbiDei impijsediftis prohibet.

ingés nbsp;nbsp;Sequitur enim elÏeftus plagae illiu8.Etçftuauerût,înquît,homines çfiu magno.Prit*

huiuiplag^. cipio,inquit,æftu maximo affedi,tantû nó in rabiem cóuerfi funt.Legimus enirain hi ftorijs,nimio æftu nóraróafflidos homines,amp;animi Sccorporisgrauia fenfilTe incon» moda atq; tormcta.Deinde fubiügit,quod fequitur ex prioic:Impatientia æftus infti-gatijblafphemariit Dcü,amp; cu quidé qui poteftaté fuper has plagas habet:nimirû quód CU poteftatemerauel plena utatur,nóliberct male affcélosçftu ardéte. Cótrafilij Izrael / in caftris idiab echidnis,morfu totum corpusinccndentib.reuerfi funtad mcntem,n« que blafphcmauerunt Dominü.Venientes ergo ad Mofem.dixei unt:Peccauimus,quia loquuti fumus contra Dominum, amp;nbsp;contra te.Ora Dominum,ut auferat à nobis ferpen tes iftos.Blafphemant ergo nomen Domini,quotquotperimpaticntia obmurmurant iudicijs Dei,ncq;agnofcuntfeiureamp;iuft« puniri petentes gratiam.Poftremöadiun-^icur in loanne, Necrefipuerunt ut datent Deo gloriam. Affligit enim nos Dominu», ut afrtidi refipilcamus,amp;; demus Deo gloria, agnofcétes iuftè ( ut modó diximus ) no» puniri amp;conuerti debere cum fletu amp;nbsp;planduad percutientem nos.Ifti ucróinftarPha raonis nee peccatumagnofcunt,nec Deo fupplicant,necemcnd;intur,fedfubindc uin-cunt fc malitia.Difcimus hinc difcrimen interpios amp;impios, amp;nbsp;quemodo unique fe gerant in affliftionibus.IIli enim Deo dant gloriam,amp; emendantur:hi Deo gloriam nó dant,fed fcipfis détériorés fiunt.Deo dare gloria, eft cedere Deo,nó reniti,fed agnofce-re luum peccatum,amp; Dei iufticiammeqjhanc dütaxat,fed amp;nbsp;mifericordiam amp;nbsp;clemen tiam Dei in pœnitentes,amp; hanc fuppliciter poftulare.

Quintus angelus ctFudit phialam luam fuper fedé beftiæ. Sedem Scthronuufurpa-ri pro regno,manifeftius eft quam debeat probari tcftiraonijs,cü amp;nbsp;ipfe loan, protinus pro federeponat regnü.Scd amp;nbsp;olim docebant magiftri,uel miniftri potius ecclefiaru fe-dédojamp;L habebat fedes uel cathedras fuasincœtibus facris.Notüeft illud ex Euagclio: In cathedra Mofisfedétfcribç amp;pharifei,amp;c.Notüeft,iieteribus fuifleledes patriarcha lcsHierofolymâ,Antiochiâ,Româ,Alexâdriâ,Côftantinopolim,amp;alias-.easipfas diftas eflc ledcs Aportolicas,eo quöd apoftoli ibidé docuerint.adcoq; fedes apoftolica ufurpa tur pro ipfadoftrinaapoftolica.Éa fedcab apoftolis apoftolicisqj crefta amp;nbsp;cóftituta Ro mæ,lubuîrtit beftia Pótifex,locoq-, eius erexit fedé pcftÜenriæ, qua audet appellate federn Chrifti,ócfedébeatiPetri.Chriftus nulla federn interris habctamplius,nifi quód in cordibus habitat fidelis ccclefiæ. Alioqui IcdesChrifti uera,eft dexterapatris. Sedes beati Petri uera,eft ipfum coelfi. Sedes eius amplius Roma nó eftrquiadoftrinaapoftoli ca amp;nbsp;cathedra patriarchalisdeftruftaamp;conculcata,amp;tcrrenfi proco imperium ucl rc-gnum eft à Pontificeinftitutum.Quinimó fedes apoftolicas perfequitur armis. lam ergo Deus fuorum mifertus, in federn Romanam eiïundit iram óc plagam fuam , luce Euangelicailluftranshomines,utagnofcantimpietafem amp;abominationem fedisRo-manæ. Id quod ingens eft beneficium illumi naris præftitum,amp; pœna atrox Romani-ftis inculTa.Sequitur enim plagæ effcâusiEt faftum eft regnu eius tenebrofum.Rcfpó-dethæcplagaAcgyptiacæp.Quemadmodûenimdcnfætencbrçaffligebât Aegvptios, lux clara exhilarabat Izraelitas,ita Pontificij torquebâtur e«-orib.fœdis.deinde dolcbit iplis quoque retegi errores, amp;nbsp;obfcurari ipforum gloriamifideles exultabunt inlumi ne Chrifti.Incipit enim,amp; dudû incœpit maieftas fcdis,amp; fedêtis in fede,obfcurari.Que

uocabatur âliquando Sedes fan£la:iam appellatur àpijs Sc doftis, Romafcelcrata,fcor-tum Babylonicum,mater omnium forniçationumj^eluncalatronumjSodomajAegy-ptus,(iicrolt;itZigt;/cbpropterpurpuratûlenarumCardinalium, quigeftantpurpuram.Di-citur uulgô,amp; quidé redè,gt;c n^ber Kom,ycbô{cr Chri^l. Appellatur,amp; quidé meritb,Cardi naleSjEpifcopi amp;nbsp;patres fpirituales,Antichriftifamilia,amp;homines decepti Scdecepto* resjfimoniaci amp;C corruptifs.Itaq^regnû beftiæ ( fie exponit Sedé) faâueft tenebrofum, Præterea additur,quomodo fc geflerint amp;nbsp;gerant fedis beftiæ adoratores. Principio prædoloribus,mœroribus,indignatione,ira Scinuidia, comanducantuel mordent lin-r guas fuas:qui geftus eft irafeentiû, 8c quidé impotéter,ardentiû inquâ furore.Nos dici-mus,der wll w^innig vnd toub yverden,mochte »or hôniinn die jungen byßen.Loc^uutio eft itaq;,fi-gnificâsiftos magno furore fçuituros propteraperta ueritaté,quaomninoreclufam Sc oppreftam cupiût. Deinde cœli Dominû 8c conditoré uniuerfi blafphemijs afficiunt, 8c quod afftigat ipibs ulceribus,plagis uarijs,amp; quod tenebras in regnû ipforû olFundit.I-dcoenim Romani,præcones ueritatis uocantimpoftores amp;nbsp;hæreticos:iplàm uerbE-uangelij doftrinam.hærefim.Atredundat hæccontumeliain eumqui eft illius doiftri-næ author.Poftremb nonrefipifeuntab operibus fuis,à fimonia,abimpoftura, àfacrilc gijs,ab idqlolatria 5c impietate.Et Apoftolus:Mali hominçs,inquit,amp; impoftores proficient in peius,feducentes amp;nbsp;fedudi. Mirum ergo non eft, fi hodie uideas pontificios, obftipo collo pertinaciter pergerein fuis erroribus.Sedamp;grauifsimapœna eft deferià Deo, 8c contumacitcf tueri errores ac impietatem,amp; in his perfeuerave. Dominus libq-ret nos à malo.

T fextus angelus efFudit phialam fuam in flumen ill ud ma* gnûEuphratemzamp;ficcataeft aqua eius,ut præpararetur uia regumab ortu fobs. Et uidi ex ore draconis, nbsp;ex orc

beftiæ,amp; ex ore pfeudoprophetæ ( exi're ) Ipiritus tres im niundoSjinmodumranarum. Suntenim Ipiritus dæmoniorum, fa* cientes figna,ut procédant ad reges totius terræ,ad congregandum illos in prælium diei illius magni Dei omnipotentis.Ecce uenio ficut fur.Beatus qui uigilat euftodit ueftimenta lûa, ne nudus ambulet, amp;nbsp;uideant turpitudinem eius.Et congregauit illos in locum qui uo* catur Hebraicè Armageddon»

Sextus angelus effundit phialam fuam in flumen magnum Euphratem: finis huius Exiccatio E/lt; effufionis eft,utaperiaturuia regibus orientis,id eft,ut Babylon capiatur.Pertinet hæc phrdtis,fcxia plagapotifsimum ad Romam,Romanamque ecclefiam.Habet oratio allegoiiam,uel ta pldgd, citamcollationem Scallufionemad ueterem Babylonem. Legimusycap.Danielisjca nofteipfamelïecaptam,quarex eius Baltazar inftituerat conuiuium luxuriofum, 8c nihil minus expeûaret quàm interitum.Refert Herodotus amp;nbsp;Xenophon, Orientis reges Darium Prifcum,qui 8c Medus appellatur,amp; Cyrum Perfam obfidione urbem cin-xiflercæterùmcum eius potiûdænulla fpes affulgeret, Cyrum dcriuaflefofsis Euphraa tem,ut exercitui uadabile redderetur flumen:eaque parte,qua flumine muniebatur, a-pertam fuifle urbem militibus,ac captam. Euphrates ergo Babylonem muniebat, eiqj alias multas commoditates ac uoluptates afferebat.Significantur ergo hic per Euphratem,opes,munitio, uoluptates, commoditates 8c ucdigalia,quæ facra uocant,Roma-næ ecclefiæ.Hæinquam facultates 8c uoluptates à regib.orientis, à ueris Chriftianis, quos Scriptura,Chrifti reges ac facerdotes appellat, imminuuntur, amp;alib deriuantur, VndepotentiaRomanæeAlefiædcficereincipit,uttandéabipfoChrifto Dominoca- Cluomodo et fgt;iaturScaboleatur.Chriftianicertèueriintelligunt,credunt amp;profitcntur,Chriftufo- xicceturEut um elfe Saluatorem,nequein alio elfe falutem.amp;hanc conftare gratis: infanos elfe, amp;nbsp;(gt;hr4tef.

ümonucos.qui hic exercent negociationem.Lcgatur caput Ifaiæ 55. amp;nbsp;Adorum S-de-nique i ÓC 1. cap. ad Coloircnics Pauli, quibus diiigcntilsimè dcclaratur, illuftratur Si inculcatur,per Chriftum folum nos abfolui,amp; in folonos habcrcomnemplenitndiné. Id uerô ubi uulgus promifcuumaudit.quod uidclicctnogia Romanenfium, nundini» jndulg'^iitiarumjamp;reliquis impofturis, deteptiim, amp;nbsp;opibus fuis exutum eft,claudit amp;nbsp;obiigat protinus ciftas,burfas,cellas uinarias 8c frumentarias. Itauero exarefeitflu* men uoluptatis amp;opulétiæ:v(i£lt;wirt inenâcrgoldbachabgefchldgen.ItaexirefcitetiimfCum ueftigalia alia,utannata,pallia,primos fruftus,amp;:reliqua huius generis dare renuunt pij.Sicinquam præparatur uiaregum oiientis;îdcft,itaincipitcapi amp;flaccefeere Baby Ion fecunda Roma.

Qaomodo A« Sequitur porró,quomodo fe Antichriftus contra pios amp;nbsp;fideles pro exiccatione Eu» tichri^iM pro phratislaborantes,pugnaturusfit,proalTcrcndoamp;augendofuo regno-.amp;cum pauciï Euphrdte con dicerc potiiiffet,Emittet legatos ad omnes reges amp;nbsp;principes,ad incitandum hos cotr« feruttndofe Euangclicos,pro defcnfione priuilegiorum,iurium 8c facultatum fedis Romanæ; ma» luitdiligentifsiinèdeferiberelegatosillos,amp;indicateipforuminteritum. Multumrc-fert nouilfe icgatos.Nam mirum in modum peftiicntes funt ccclcfiæ Dci:ac experimuf Eegdtonm À non modo hodie,fed ex omnium hiftoriarumlcftione,grandia mala,amp;omnes propè Idtcre dcj'cri- calamitares ecclchæ his incentoribus fuilTe induûas, amp;nbsp;induci etiam hodie. Superiu® ptio. paulo attigi,quanta mala Eugeni;legarus Iulianus Cæfarinus cardinalis in Germania, Bohemia,Po!onia amp;nbsp;Hungaria excitarit.Quid fiat noftra ætate,quid fadum fit memo» ria maiorum noftrorum,nimis longum eßet coramemorare. Si maiores noßri, ex do-drina Icfu Chrifti reuelata perloanncm Ecclefiç, legatorum Pontificiorum tenuiflent

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;autintellexiil'entingeni um,facile declinare potmlTent grandia mala,quibus le impru

dentes implicuerunt,amp;damno affedifunt maximo. Delegatis amp;nbsp;legationibus regum amp;nbsp;rerumpub.non corruptis,nihil in præfentiarumdico.

Origolegdto^ PrincipiodiligenterlegatorumoriginemoRendit,ut intelligamus,ipfos agiIpiri-tu fathanicojuocationemq'jipforum non diuinam eire,fed diabolicam. Triplicé often-dit originem,cum reuera omnes ad unitatem redueâturdiabolicam.Vnum ( inquitPri mafius,hune locum enarrans)fpiritû uidir,amp;pro numéro partium unius corporis,tre» dicitjUt omnis numerus perditorû uno maligno agi fpiritu proderetur. Ergo primum antrum unde erumpûtlegati,«ommcmorat os draconis.Dedraconedidum eft cap.tz. nec eft qui no intelligat,fignificari ipfum diabolum.Prodeunr ergo ex diabolo. Omnia eniinlegationis ipforum negociaconfiftunt in mendaei;s,artibus,pradicis,in corrupte ladeniqj ueritatis amp;finceritatisEuangelicæ:led amp;in fadionibus,amp;difsidi;s,cædibin amp;nbsp;fanguine.Diabolus autem ab initio fuit mendax amp;nbsp;homicida,fient ipfc Dominus aie loan.8. Et hadenus illi funt ex ore draconis.Illi ipfi oriuntur etiam ex orc beftiæ. Nam ueniunt inftrudi authoritate pontificali.legati à latere cum plena poteftate- De beftia dixi capite i^.Deniqj ueniunt ex ore pfeudoprophetæ. Verus propheta Sepaftor eccle-fiæuniuerfalis,iummusamp; unicus,Chriftus eft,Dei filius. Antichriftus,lummus ille pfeudoprophctaamp;fedudor eft totiusorbis: ficut didum eft cap. tj. Veniuntergolega Tr« in 11 tb^Pontifice mifsi,qui uerbauelinftrudiones uel mâdataimpofuit in oraipforum, ut j r ' loquantureaquæfuntpfeudoprophetiæ.Cæterùmipfefefe fignificantius explicans, “ nbsp;nbsp;* * déclarât quales fint futurilegati-.fpiritus fcilicet tres immundi.Immundus fpiritus paf-

fim in Euangelio dçmon uel fathan appellatur,ex ingenio nimirum,amp; effcdu.Vt enim Dei fpiritus fandus appellatur,ira hic ex oppofito immundus-Eft enim ipfe naturagt;uel propria poti us fua corruptione amp;nbsp;defedione à Deo impunis, amp;nbsp;au tor hominib. omnia impuritatis amp;immiidicie.Significatergo,legatosillos futures homines diabolicæim-puritatis. At reuera fi ad h.æc adhibeas uitam,mores amp;nbsp;conuerfationem legatorum à la-, 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tere,amp; familiæ ipforum,nihil aliud ferè inuenies,quàm extremam immundiciem,ob-

fcœnitatcm amp;fpurcitiem,libidinemmonftrificam,ftupraamp;adulteria, fornicationesqj deteftandas,crapulam prodigiofam,artcs amp;confilia fangiAiaria.Proindcres iplaloqui tiir;amp;eaqu.æ fiuntpafsim àlegatis,funtcommentarius huius loci.Quod autem tres nu meranturimmwndiipiritus, ali; exponunt de thcologaftris, monachis amp;nbsp;canoniftÂs, eX

IN A P O C A L Y P S I H. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lî»

exquibus ferè deliguntur legationes pontificiæ. Ego per ternarîum numerum fimpli -citer intelligOjinftriiftifsimos elTe legatos illos omni facultate aduerfaria,omnesque probe inter le conuenire,omnes mutiias cSiungere operasait quod uni deefle uidetur, îârciatalter.Solomon inEcclefiafta: Funiculus,inquitjtriplicatus nô facilerumpetur. lam uero ne quid lucis quifquâ defiderare pofsit,parabola addufl:a,ueluti oculis fubij cit,quales fint futur! legati,ranænimirum paluftres,amp; coaxatores molefiæ Sc impro- Sunt bæamp;fœdæ.Dicitautem illosnon elfe quidemranas, fed uelutiranas. Namficutranæ rlt;inlt;e, clamore ingrato moleftifsimæjdeindepaluftresamp;fœdæ funt:ira legati illi terrena amp;nbsp;fceditatem amant: querelisque fuis, accufationibus, inftigationibus, fcriptis, difputa-tionibus plane ranicis amp;paluftribus,Deo amp;hominibus odibiles funt.Nihil eospudet: interturbati nonnihifmox ueterem occinunt cantilenam,j5ffxtfK««f/,«lt;’i*/, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;AriSlophJit

if iS Multa de ranis diflerit Primafius. Inter alia: Illis pfeudoprophetis rana-rum moretanquamanimantibuscloacofis noae,damnabilitererroris latratu conue-nit perftrepere.Ranæ enim amp;loco amp;nbsp;uifu moleftoqj ftrepitu fie odibiles habentur, fient diabolus cum fuis agnofciturabominabilisueritati,merito que iufto igné damnan-di,amp;c. Hæc ill e. Si eu ti uero ranæ Aegyptiæ excitatç è puluere,magorum arte diabolica, occlamarunt diuinæ ueritati,reuocanti per Mofem amp;nbsp;Aaronem Dci populum ad uerâ libertatem amp;nbsp;Dei cultum:italegati pontificij obftrepunt prædicationi Euangelicæ, li-berationi gratuitaE,Chriftianælibertati,amp;uero cultui Dei. Et ficutiranæ ad faftidium iifq;ingeminant luum illud, waÿjMO^^/iitapaluftria ilia animaliaRomana, fubindein o-rehabent,Sanftifsima fcdes,Beatifsimus pater, Sanâa Romana ecclefia,N5 errat fanfta Romana eccIefia,Sanfta Romana ecclefia eft audienda.Qui banc audire renuerit, hçreti , eus eft amp;fchifm3ticus.Hæcidentidem Scapudomnes, amp;incaufsis omnibus amp;fingu-lisingeminant,atqueitafuumilludnobisoccinunt,«lt;’«/,«l’«ƒJ’“’*/•

Subdit Dominus per Ioannem,Sc fie adhucclariusexplicat: Sunt enim Ipiritus dæ-moniorum,facientes figna,amp;c.Dæmon nomen habet à uaria fcientia,rerumque peris gt;noniorumgt; tia:amp; uidetur ferè mefum eire:quanquam ferè ponatur pro diabolo.Interim ad diflFeren tiam dicuntur Eudæmones amp;nbsp;cacodæmones. Græci enim dicunt dæmon ap-pellari.quafi tu dicas,lt;4«lt;,gt;4gt;^,id eft fciens.Eft enim nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;péri tus amp;artifexappellatus.

SignificatitaqueDominus, legatos pontificios futuros fpiritus dæmoniorum,ideft, fpirituales (fedfathanæfpirituinftruftos) patres, fapientes fcientesüe Scuiros artifices fallaciarum ad conficiendas res fuas.Ideoque appendit,Facientes ligna. Quibus allu dere uidetur ad magos Aegyptiacos,qui amp;ipfi faciebant ligna, amp;nbsp;regé Pharaonem in mendacio detinuerunt contra ueritatem.Sed amp;nbsp;Paulus in i.ad Timoth.j.cap. Antichri ftiminiftros amp;làpientes comparât magisAegyptiacis.Notifsimum eftautcm,legatos ubique iaftare ligna,quæ in religione amp;nbsp;ecclefia ipforum fada funt, amp;nbsp;ita regum amp;nbsp;prin cipum cordaretinere in erroribus papifticis.De his fignis loquitur Paulus 2. ThelTal.z.

Oftenditurpræterea finis omnium adionum amp;confiliorumlegatoru Papæ:Vtpro- l'Cgdtiin om-cedant ad reges totius terræ,ad congregandum illos in prælium, amp;c. Infinuabunt fe in nium regunt aulas omnium regum amp;principum.Inuenias certè in omnibus propè regum aulis pon tificias legationes.Quid uero agunt? Sepiunt reges amp;nbsp;principes, curant ne quis fidelis admittaturad colloquium regis , ne ullaignorent confilia regis, quæamp; Romamper-fcribant:amp;fidilplicent,infirmentamp; fubuertant: amp;ut perpetuoinculcent fuum illud, xi3«/,ieöo;/,obedientiamfcilicet,quamomnes debent Sedi:deniqueutregcs Siprincipes arment pro defendenda Romana ecclefia,amp; excindendas hærefes. Hoc inquam præliû. eft dieiillius magni Dei omnipotentis:id eft,quod dirimetur aduentu in indicium filij Dei,amp; quod durabit ad aduentum ufq-, Chrifti in indicium,qui deinde uindicabit fan-gninem fuorum de manu immanis beftiæ. Vocat autem diem iudicij,diem magni Dei: licuti amp;nbsp;Apoftolus ad Titum 2.amp; dié omnipotentis Dei, ut qui omnipotentiam atque adeodiuinumrobur tune ^eret,quiiamimpijs propterlonganimitatem dormireui-detur.Hanclegatorum neceflariam amp;utilifsimamdefcriptioncmhicinferuit,authorc z' Icfu Chriftojfanûus Ioannes,ut uigilemus amp;nbsp;caucamus nobis ab illis.

Adiwtdti» dd Sequitur porrb fidelis admonitio amp;c adhortatio ad uigilantia,ne cum Antichrtftianuf uigildtüidm, in feculi huius curis amp;nbsp;uoluptatibus obdormiamus amp;, percamus.Dicit autem, diem il-lam Domini uenturam dcrepcntc, amp;cum minime expeâauiiTemus. Repetit enim hic Dominus,quod in E uangelio quoq; dixit-Ecce ucnlo ficut fur.Lcguntur hæc Mat.14. amp;repctunturab Apoftolo «.Theff^.Inopinatusautemille Dominiaduentus excitât mentes omnium noftrûm,amp;ad uigiliam prouocat,ncdercpcntc opprimamur.Vtilita-a, ,■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;temquoq;moxfubiungitparatam uigilantibus; Beatus,inquit,qui uigilat.Prætcrea

U O re ae- ^jjij-^quomodofegcrcredcbcantpijuigilantcs;Cuftodireucftiméta,neuidelicetpok I intend,ne nu |uantur:curareitcmjnenudiambulent,nequisturpitudinem ipforum uideat. Deue* «uirufcr dt. (^ifjjcntis dixi alias copiofifsimè in hocIibro.Cuftodit ucftimenta,qui ui»m, uitacquo conuerfationem impolluta feruat à mundanis conlpurcationibus. Non nudus ambu-lat.quiChriftuminduit.Porrb cius uideturturpitudo,quiimpudcnter pcccat. In pri-mis uerb illorum cernitur turpitudo,quorum fornicationes,adulteria,ftupra amp;nbsp;libidines infames.omniumoculis patent.Atque hic plangendus cfl flatus eorum qui appel lantur SpifitualeSjamp;magis quidem abominâdus quàm defcribendus. Beati,quib.ob-teéla funt peccata:beati,qui erubelcerc didicerunt. lnfelices,quotquot frontem pcrfri-cüeruntjamp;glorianturinpeccatis Scfceleribus fuis.

■toterift« rdnd Pofthçc attingit paucis duntaxat intcritura cùm legatorum,tum etiam feduâorum àlegatis, pugnantiumqjcum Deo Scuerapietate pro confcruanda Romana maieflate. Legati quidem congregant fadionis fuæ homines ad prælium contrapios: fed Domi-, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nus congregâuit eoidem in locum qui uocatur Hebraicc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Id quod al ij expo-

nuhtexcidiumriuijalijuçrbexçrçitusuaflationis.Vtcunqjuerô idhabcatjfcnfus fact-' lis efle uideturilli quidem congreganturàlegatis, utcxcidium riui, amp;ruinam Romae fulciant,autprohibeant:uerùmcongregabitiîlosipfos etiam Dominus,ut in eoipfolo COamp;opereexcindanturàDomino.Idquodultimodemumiudicjo complendumcre-

quot;3 T feptimus angelus eftudit phialam fuam tn aercm. Et exi uit uox magna de templo cceli à throno,diccns: Faélû eft» I Etfadla funt fulgura,amp;f uoCes,Sctonitrua, nbsp;terræmotus

faólus eft magnus, qualis non fuit ex quo homines fuerût : uper terram,talis terræmotusadeo magnus. Et fa(fta eft ciuitas ma^ gnaintres partes.Etciuitatcs gentium ceeiderunt. Et Babylon ma^» gna uenit in memoriam ante Dcum,ut daret illi caliccm uini indigna tionisiræfuæ.Etomnisinfulafugit, amp;fmontcs non funt inuenti. Et grandomagna ficuttalentum dclcenditdecoclo in homines: amp;nbsp;bla^« iphemaueruntDeum homines propter plagam grâdinis, Quoniam magna fafta eft plaga eius uehcmenter.

Septima amp;nbsp;ultima phiala cffufain aerem,fignificat turbatîonem mutationemq; omnium elementorû;ac horreildum, fed iuftum Dei iudicium,paritcr amp;nbsp;finem rerum omnium,pcenasquefempiternas.lrtuoluunturres figuratis loquutionibusjferèpetitis ex prophetis,amp; per collationenl occultam ex hifloria facra adduôtis.Id quod cam ob cau-fam fit,ut auguftiora fint omnia,amp; quilibct diJigentius perueftiget fenfum rei præcla-ræ,inuentumque fideli retineat memoria.

Porrócum commoueturaer,uariæamp; horrendæcxcitantur tempeftates inaere. Ac Dominus Icfüs in Euangelio fccundu Matthæum tcftarur^ub aduentum Chrifti ultimum uirtutcs cœlofum commoucndas clTc. Simul autem ac cffufa eft in aerem phiala, iSc

I N A P o C A L Y P s I M. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«5

amp; Uehemens commota tcnipcftas, infonuit uox yfyuyftAüumefitefifigethiinjVHd^pß.

Qua uocc fignificatur, finem adcHie rerum omnium : adeoquemundi uniuerfi,nedum finislt;tdeß~ fceleratifsimiPapifmi.Exauditurautçm hæcuox exipfocœli templo,8c thronoDci: ne quid dubitemus de fententiæ latæ ueritate accercicudine, deniqj de pronunciantis uirtute amp;potentia.FaIlunturergo turpiter,quotquottradunc mûdumefleperpetuû, amp;felcmperfuper terra regnaturos amp;fruituros uoluptatibus.Voxècoelis,ex lanâifsi-mo Dei templo,adeoque ex throno omnipotentis lïnccrifsimo,profert,Aûum eiTe.Nâ dercfuturauclutipræceritaloquitur,utfciamus tamcerto finiendamundanaamp;Papif-mi omnia, quàm indubitanter nouimus perfeaaeflequædudumfuntpcrfeaa.Vigi-lcmusitâque,amp;ne fidamus rebus mundifallacifsimis.ColJabuntur, difparcntamp;intc-reunt omnia,hominibus duntaxat,fpiritibua que beatis fupcrftitib. diuina gratia,infc-licibus item manentibuî perpetuis ad perpétua fupplicia deputatis iuftitia diuina.

Quemadmodum autem prophete hypotypofibus iudicium Dei oculis hominû ex- ^Shr4 pofueruntueluti contemplandum,itain præfcntiarum Dominuslefusperloanncm figurataoratione adumbrat terrorcm iJlius iudicij horrendi. Dicitenimfuturatoni-trua,uoces,fulgura amp;nbsp;fulmina,ac terrçmotum adeb tertificum,ut fimilem mundus nô ßt expertus unquam. Nam amp;nbsp;S. Petrus in fine pofterioris epiftola2,terrifica commémorât de ultima die,amp; côflagratione rerum mundanarum. Atque in his omnibus mul to terribilior erit mentium humanarum trepidatio amp;nbsp;horror.

Dominus in Euangelio fecundû Matth.Tune,inquit,plangent omlies tribuà terrae. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hof

Quod tarnen fecundum fynccdochen cxponimus.Impijenim, quorum confcientiae foribus diriSt confccleratæ amp;nbsp;corruptæ funt, horrores amp;nbsp;tormcnta illa infanda fentient. Pijüt in ïudicium,iuxta Saluatorislententiam,nonueniunt:itautcunquepro infirmitate car-nis terrcantur amp;nbsp;ipG ad fubitam rcrum mutationem,horrcndum4ue omnium elemen torum fragorem, quia tarnen hoc futurum præcognouerunt,amp; credunt Saluatori,di-centi, Appropinquat redemptio ueftra,recolligût animo8,extollunt fe in Chriftum,amp; exultant in uenientead iudicandum uel condemnandum impies,aflerendum uerb pios. Alluditur interim hoc orationis gcncre ad plurcs facrarum litcrarüm hifto-rias,praecipuc ad incendium Sodomorum,adinteritum Pharaonisinmari rubro,ad ruinam kricho,amp;c.Fuerunt illa quidem fingularia excidia,amp; tamé fupra modum hot renda:quale ergo putamus futurum excidium uniuerfalepoftremum?

Scindeturtuncciuitas magna,uniuerfitas hominuminecclefiâgrandi.îhtfès pàf- CtMtMtndÿU tes;id eft, tria in fine hominum generain ccciefiainuenientur. Sunt ueri Chriftiani, d,iuidetur in Chrifto ucramfuamgloriam,id eft omniafalutis uerçtribuentes,amp;uniadhærcntcs fi- plt;trt«» de fincera.Sunt Papiftæ,qui fecundum literam multa Chrifto rribuunt, fed non ita ut dccebat:quinimôafcribunt caAntichrifto,qu« foliüs Chriftifunt:communicando* queilli incommunicabilia,Chriftum negant.Si enim Papa eft capüt uniuérfaleec* clcfiæ,fircxamp;faccrdos,amp;c. quidprædicàtur Chriftusilla habere folus? Sunt præte» reaneutrales,qui Chriftum nô uoluntuiderinegare,amp; tamen Antichrifto non parurti tribuunt,quem tarnen amp;ipfum non in paucis contemnuntamp; confpuunt* Hi nullam habentreligionem certam,fed pro arbitriofuoconftitutam autconceptam,proutlibet aut placet ipfis hoc uel illud credetc. Atque utinam aliquid faltem,ne nihil omnino cre dant,ita ut credi oportucrat.Maximahodie iftorum turba eft,irridentium quæcunque non funt admodulata leuifsimis amp;nbsp;pctulantifsimis ipforum ingenijs Lucianicis.Inue» nias amp;nbsp;in Euangelio agrum diuerfo lemine confperfum jdiuerfifsimosprogerminare fruftus,imô 2izania,quæ demum in fine fcculi colliguntur.Matth.13.

Sed amp;nbsp;ciuitates gentiu dicit tune cafuras, per quas irttelligo tudaicas amp;nbsp;Turcicas ÔC CiuitâtesgêtiS peregrinas religiones,in uarias hærefes uel feftas diuulfas. Ac fihgulç quidem fuas ha- cadant. bent focietates, ritus amp;leges,quas optimas elfe prædicant,amp; femper duraturas:fcd cadent amp;nbsp;ipfæ. Sola uincet Chriftiana religio,uel fidei. Aretas ad eundem modum hune locum enarrans : Çjuitates gentium, inquit, corruentes, funt uaria circa reli-gionem fidei fententiæ 8c opiniones, amp;c. in«,inquam, cccidcrtint omnes, iH mitt olkn fß.

Vcnit !rt tnemo nbsp;nbsp;nbsp;Singularitet uerb uti decebat amp;nbsp;neceffarium erat,Romam Romanamque ecclefiam

riam'DeiB.iiy pcrdendamjamp;fupplicijs feinpiternis fubdendam afferjt, amp;nbsp;diligenter oftendit. Supe-lonmd^na. rins copiofefatisdemonftraui,BabyIonemefreRomam,qnæ reuera magna eft,non in Italia duntaxat.fed per uniuerfam Galliam, Hifpaniam, Germaniam,amp;reliqua régna. Vifa eft multis Roma Romanaq; ecclefia fempiterna amp;nbsp;triumphatrix^futura perpetuo, vnd Gott vpiiffe nut fgt;onirem,wd laffe fy machen. Epicure! in bac clamitant,Deum nihil curare hçcinferiora:fed quemlibet ucl féliciter uelinfeliciter uiuere,proutuitam fua comode amp;prudenterinftitucrit:ignorareDeum uoluptates amp;rixasatque conuerfatio-nemnoftram.Contra ueroloannes afleuerat, Dominum meminifleBabylonis:atque itameminifle, utftatuerit illam fupplicijsfubdere. Id quod eloquitur perpropheti-cum fchema.Vt daretilli calicem uini indignationis iræfuçud eft,utpuniat ipßm,pro-ut indignatio ingensjiraq; Dei flagitat. Proindc non uulgariter punietunquia no eft i-raDeileuis,fedgrauifsima amp;nbsp;ardentifsima.Rependitenim amp;compenfatgrauitate fup plicij rardiratem pœnæ.Similialegas Malachaiæ 3,fcriptos haberi apud Deum commé-tarios. De calice quoque uini furoris diuini fuperius diétum eft exprophetis.

JnfuLeomnet lam etiam alia figurata orationeoftendit,nullumimpijs patèreefFugium. Alioqui fugiunt. ditiores in periculis fefeabduntproculin infulas,ut fint extra teli iaûum ; profugiunc multi in montes,uttutilateant.In præfentiait,ipfasinfulasfugere,afqueideo fu-gienteshas non pofte aftequi. Addit montes, id eft latibulaamp;fuffugiainueniri nulla.

5 Nihil ergo reftat,nifi ut comprehenfi fubdantur pœnis impij in uniuerfum omnes.

TJe/ltór/rgw Præterea fuperaddit talentarem ( ein^intnerigen ) grandinemè cœlis præcipitandam inhominesjimpios:amp;quidem talem,qualemnulla hominum memoriacecidiflerecord etur.Videturautem allufum ad hiftoriam Chananaicam, quæ extat lofuç cap.10. Breuiter, fignificatur graue ineluftabileque Dei indicium contra omnes impiospro-nunciatum,in generali iudicio afflifturum impios tan ta grauitate,ut nulla id pofsit af« fequi hominum eloquentia,nullus intelleftus;femper enim grauior eft. Primafius hunclocum enarransJram ultionis,inquit,in grandineponit.de qua Iegimus:Ira Domini ficutgrandodefcendit.Nccimmcritb ralenti ponderis meminit. Quiaæquitate indicium infliget,amp;c.

Blafphemdnt Oftendituritempertinax Scincurabilisimpiorumobmurmuratio amp;impatientia, itnpifDeutnin quaefferunturcontraDeiiudicia,blafphemiaseiaculantes contra ipfum iudicem amp;iu tormentii. dicium.Breuiushæc omnia perftrinxi, quod eadem fere fuperius circa finemti capitis audiuimus. Domino fitlausSc gloria.

Defcrihitur itidicium uelßtpplicium furpurata meretrkist ßmut amp;nbsp;feccatum^ tmpietas.

T ucni't unus de feptem angelis, qui habebant feptem phiälas, amp;nbsp;locutus eft mecum, dicens mihi : Veni,often' damtibi damnationem meretn'eis magnæ, quæ fedet ___per aquas multas, cum qua fcortati funt reges terræ,amp; inebriati ftint qui inhabitant terrain deuino proftitutioniseius.Et abftulit me ipirituin defertum.Et uidi mulierem fedentem ftiper be ftiamcoccinam,plenam nominibusblaiphemiæ,habentem capita

Diflefuit hadenus in genercdeiudicijs diuinis iuftis ; quanquam interim fingula-riaquædâdeBabyloneuelRoniaattigitmagis q traftauit. nunc uero cofequenter amp;nbsp;lingulariter amp;nbsp;euidenter,neque minus diligenter traólat interitumuelfinem befti« amp;nbsp;imaginis eius,ueteris Rom^ 84 nouejmperi) inqua amp;Papatus;qué quidé ceudigito demon-

I N A P O C A L Y P S I ML nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Jlÿ

d«monftrareuîdetur.Tn 13 cap.amp;in«4,.amp;int6,huiusnonnihiIinnuît,nGcfingula pro fequitur copia amp;nbsp;euidcntia illuftri.Quod autem ab initio huius loci dixi,id rcpcto hic: alTerihiSjiufticiam Dei oftendi finem bonorûamp;malorû,confirmaripios,afhrmari futu rûiudiciû,quoddifertè cofîtemur in fymbolo Apoftolico.Sûmahorûomnifi hçc cft:In tcribit jpptcr pcccata,amp; enormia qdé flagitia,uetns ôc noua Romajmperiu 6c Papatus, qui eft Àntichriftianifmus.Côiungit enim beftiâ amp;nbsp;imaginé beftiç.beftiâ amp;nbsp;infidété bc ftiæ,fuperbû fcortû,ut dirimere nô liceat.De utroq; ergo imperio locus eft exponédus. Ne quisautem exiftimetaffcdu prauo meabripi.qui hæcde Roma expono, often-dam diuino amp;nbsp;humano teftimoni o, ilJam expofitionem efle ueterem, non nouam:amp;; genui nam,non affedatam.Nam ipfc mox angelus,ficuti audiemus,hæc de Roma expo nit.Aretas quoque huius libri interpres:Noniiulli,inquit,interprètes intellexerût per mcretricem antiquam Romam.Et mox idem.Du fornicationis matrc dicit,quâcûqi uo luerisjfiuc ueterem Romam,Gue nouam,feu tempus aduentus Antichrifti (en tempus Antichrifti air)à ucro aberrate no poteris,quod utraq;ciuitatû(Roma amp;Côftantinop.) obtinueritimperium,ötunaqu^q^iftarumfaniftorunr martyrû lànguinefatiata Gt,amp;c-Hçc ille.Quid uerb uetuftilsimus fcriptor Tertull.amp; S.Hieronymus non uno loco fcri ptû reliquerint de Babylone amp;purpurata meretrice,commemoraui fuperius in cap44. Hoc autem ordine progreditur.Principio oftendit authoré reuelationis huius,dein-defummâ reuelationis uel uifionis colligit.lterû enim peruifiones agit,utomnia fint pitK. tiiuidiora,euidentioraque.Et quidem ali) hanc à i/.cap.ufque ad a».cap. faciunt uifioné fextam.Id quod in Operis huius principiô monui.Hinc notât locu amp;modum uifionis. Poftremóproponit ipfam uifioné,mox expofitionem eius fubiûgit.Vtituf in hacpro-pofitione, ueluti iuridica aut iuridicialiaftione uclproceflu, amp;nbsp;quidem modo plane prophetico.Nam prophetæ frequentifsimè 6c ab initio pèccata uel flagitia populi omnium oculis exponunt: deinde ueró indicium uel pœnam aut fupplicium fubiungunt. Sic enim in præfenti facit ôcloannes.

t. Authorreuelationis huius horribilis,cft ipfe ChriftusDominns:fed utitur minifte C^auhiittc ui-rio angeli,amp; unius quidem,qui egreffus è templo dininç majeftatis,plagis 6c phialis cf /toneexhibe^t^ fundendis una cum alijs fex præfuit.Hic myftagogus eft.Ac decebat iudicium Babylo nis proferri ab angelo prçfeélo fupplicijs.Supplicium de bcftia ipfe fumet Dominus le-fus,cui hic refèruatus eft triumphus.Intelligimus autem,hæc quæ hic proponuntur 8c tralt;ftantur,profeéta efle ab ipfo fummo faccrdote Chrifto:8c formas loquendi elfe ange licas,coeleftes,adeoq;diuinas.Quis ergoin nobis damnauerit,fi uerbisangelorn 6c Chri fti utentes,dixerimus^omanûpontificem,8c totii Papatum eflepurpurata8cgrâdem famigeratifsimâq;illammeretricé?Videturmultisetiâinfpeciempijs negligi modéra nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

tio,cû à concionatoribus hæc repetuntur,quæ difertè nobis proponuntur uerbis ange lorum 8c Chrifti.Hi uidentur ipfi Chrifto uelle os concludere,obftruereq;. Verùm fru-ftra id conatur.Na fi cocionatores tacuerint,lapides clamabûtiOportet enim ut Chrifti gloria,ita Antichrifti ignominiâtoti innotefcere orbi.Ac peccât grauifsimè,quiin con cionib.cotra Antichriftûhabitis,nefcio quârequirûtmodeftiâ. Quafiuero ci fit parcé-dû,quinemini bonoparcit.Quafi eadoârinafitimmodefta,quæ accipitiiraut pctitur ex ore 6c uerbis Chrifti.Poftea in cap.iS .audiemus mandate DominfuReddite illi, ficut amp;nbsp;ipfa reddidit nobis, 8cc.

2. Summâomniûbreuibuscoprehédit,8coftcditqubrefcramusomnia.Veni,lnquit Suntmd uißo-angelus ad loânéjoftédâ tibi «/’'(“«iudiciûjcodénationé 8c fuppliciu meretricis magnæ. nft huim, (^dasgrichtvndddswteyliiberdiegrolfeburen') Sccumdicit, Meretricismagnæ,fimul innuit quç fit culpa uel caufa fupplicij,fornicatio,perfidia uel impietas.Huc itaq; pertinet hçc uifio,ut.intelligamus,quomodo puniéda uel excindéda fit Roma, uel imperiûRoma-nû8cPapatusuel Antichriftianifmus:8cquare,uclquomodo petdi meruerit.Merctrix eft,8c magna quidé meretrix. Quis auté nefciat,nuptias efle interDeû 8c omnes fingu McrertixHo« los^; fideles côtraâas?Deiyflemaritû,ecclefiâfp5fam?Hçc ergo marito obftringiturSc coneftitur foli in ueritate ac fide. Hâc fi uiolauerit,8c alienos amauerit,audierit,inuo-cauerit, coluerit, meretrix eft. Qua de re 8c in hoc libro, 8c alias fæpe difleruimus.

Vulgatifsimum ueró eft in Scripturisjdefeiftionemj perfidiam amp;nbsp;impietaté, idolola-triam amp;nbsp;fuperftitionem cognominare fornicationem. Teftimonia fi quis requirar,in-uenietludicum S.Ifaiæ t.Ieremiæz 8C3 .Ezech.t6.Ofe.i.3.amp;3.amp;alias.Roma ergo grande fuit fcortum5amp; eft etiam hodie putidifsima mererrixiquia referta eft idololatria,cul tucreaturarnm,amp;abominabilib.cultibus. Neque uero ipfa duntaxateftconfpurcara. omnibus fœditatibus, fed cogitinfuper orbem terrarum feruire,amp; feruirequidem in idololatria amp;cfuperftitionibus.Quid quod mira Dei prouidentia faftum eft, ut mulier. fexummentita,in federn Romana confcenderitjcreata pótifex,amp;di(ftaloannes 8, qu» Gilberta erat,Moguntiæ nata,amp; meretrix magna. Ita enim Igt;eus demonftrare uoluit,* Roman.pontif. federe meretricem in beftia.Sequor hic omnium hiftoricorum confen fum conftantem.Non ignoro interimjelfe qui exiftimarintjoannemhunc in federn à fcorto efle intrufum,amp; ea de caufa fcortum appellatum.

SeJetfuper a- Porro faculcatem habuit hæc faciendi Roma uetus, quia fedit fuper aquasmultas: ideftjdominiumamp;regnumobtinuitfupermultospopuJosamp; genres uarias. Sedamp; re ges terrç fcortati funt cum ipfa,dum ipfis fefe Romanis fubdidernt,f(jedere aftrinxerüt, ßc fup erftiriones ac idololatriam ab ipfa receperunt.Nam amp;nbsp;filij Izrael dicuntur fcortati cum Aegyptijs,quod amicitiam cóiunxiftent cum ipfis,amp; focij effent in prophanis rc Scortantur cu Hgionibus.Itauero nouapontificis Romaregnum longelateque obtinet, amp;c fcortin--eaprincipes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ipfareges Sc principes terræ.Scortationem ergo fœdam appellat uerbum Do

mini,quam Romaniftæf3nftamnuncupantligâ,acobedientiam.Additur:Et inebriati funt qui inhabitant terram, amp;c.Significatenim, erroribus imbutos,imó dementatosgt; atque adebin furorem conuerfos,inftar ebriorum infanijffe in idololatria,ßc fureread-hucinfuperftitionibus jUec Euangelij prsedicationem admittere uelle.Deuino hoc fornicationis uel proftitutionis,!amp; ebrietate illa,diximus in cap. 14. Significanter aute dicitur,Inhabitantes tcrram inebriarimon tarn quod homines fuper terram habitante» temulenti fiant,quam quod homines terreni,cupiditatibus(Jue terrenis fuffocatij fideles futuri fint cultores fedis Romanæ.

yißonit wto- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Modum uifionis fic expo ni t: Raptus fum fpiritu. Proinde corpore manens in Pa-

dui, tmo,fpiritu uidit mulierembeftiæ infidentem, amp;nbsp;pereuntem igni. Tales tunt mul-tæinprophetisuifiones amp;nbsp;raptus.Sed amp;locum dénotât, in quo uideritbeftiam, non in cœlo,neque in templo,aut tabernaculo,aut in loco fruftifero,led in deferto. Deter* ßeHittin defer tum appellat Ifaias,genres amp;nbsp;gentilifmum.Etquidem Romani ueteres 8c nouinullu fQ habueruntcumfuisfuperftitionib.locuminecclefia,fed funtextra ecclefiam:tantum abeft ut agnofeamus Romanam ecclefiam caput effe omnium ecclefiarum fidehum« Ac hodie multi exillis qui appellâturfanftifsimi amp;nbsp;reuerendifsimi, à genrilibus nihil» li tollas titulos amp;nbsp;hypocrifim, differunt.De qua re diftum eft Apoc.cap.u.

T inulier crat circundata purpura amp;fcocdno,8ói'naurata auro ôd lapide preciofo Sc margaritis:habens poculum au rcum in manu fua» plenum abominationibus immundi cia libi'di'ni's fuæ.Etin fronte eius fcn'ptum myften'um,Ba bylon magna,mater fcortationum amp;nbsp;abominationum terrae.Btuidi mulierem eb riam de amp;ngmne fandorum, SC de languine martyruni Icfu.Etmiratusfum,cum uidercmilla,admi'ratione magna. Et dixit mihi angeluszQuare mirarisCEgo dicam tibi myfteriu mulicris amp;bc ftiæ quæ portât eâ, quæ habet capita fcptê, cornua decern. Beftia quam uidifti,fuit, Sc no cft:amp; afcenfura eft de abyflo, amp;nbsp;in interitum abit.Etmirabuntur inhabitantes terram,quorû nomina fcripta non funt in libro uitæ à condito mundo,uidentes beftia quæ crat, nbsp;non

Eleganter amp;nbsp;graphice iam dcrcribit,amp; oculis ómnïum fubijeît contemplandam mu licrem illani,fuperius appellatam magnam mcrctricem.Sub finem capitis ipfe fe expo-nit,amp;ait:Etmu]ier quam uidifti,cftciuitasmagna:maghariimirum,utpote quæ habet regnum fuper reges terræ.Intelligit ergo ipßim urbcmRomam,ad€oq;Papifticaamp;Ro tatmägn/t,do-manam ecclefiam,amp; quidem Papam cum omnib.fuis creaturis amp;nbsp;confecratis,qui con* ftituunt magnam amp;nbsp;potentem ciuitatem,dominatem omnib.regibus amp;nbsp;principib. tec tæ.Quis enim nefciat,Romam amp;nbsp;prælatos ecclefiaftico8,ipfis etiam dominari magiftra tibus amp;nbsp;principibus?Confidcra quid fiat in regum amp;nbsp;principum aulis, amp;nbsp;quorum ma-* giftcrioconfilijsq;potifsimumregantur principes terræ.Mulierem ueróappcIlansPa-pifmum,alluditad5 amp;7cap.Proucrb.SoIomonis, qui amp;ipfe deccptricem amp;nbsp;fallacem philofophiam,amp; mundanam fapientiam afsimilat mulieri eleganti, uarijsquc dolis 5c AT tibus inRruAæ.

huius mulieris dcpingit.Nullisinftruda eft internis bonis,quibus fe mundo amp;nbsp;amato lierit^ rib.fuiscommendat;itaquccxccllitcxterno ornatu, cum intus tota fcateat abomina*-tionibus:fimilis per omnia pharifæis ac hypocrius, quos ait Dominus foris fimilcs efle marmoreis tumbis nitentibus,intus ucro rcplctos omni fpurcitia 6c f£Editate,adeoque amp;nbsp;fœtentibus. Significaturautem in primis ecclefiam Romanam amp;nbsp;Antichriftianifmö uniuerfumfecommendarc ornatu plané mudano,auro uideJicct, argéto,gcmmis amp;re bus quibufquc prcciofis. Inueniunturhæc in uetcri populo,exiftente fub pædagogia; inueniunturapud genres, quæ nonputantDcum rite coli nifi rebus mundiprcciofis. Vcrùm abrogatum feimus Leuiticum facerdotium,una cum omni Qrnatu externo, amp;nbsp;nunc ccclefiam fe ornate uirtutibusjodifle amp;nbsp;calcare externum cultum.Laâantius mul tis confutat externum ornatum in religionc ucl cultu numinis,Inftit4ibro deVero cul tu,amp;c.Sed amp;nbsp;omnes ueteres indicant,Dcum à Chriftianis non coli auro amp;nbsp;argentozfed fidc,beneficentia amp;iufticia.Quid quod Daniel in ii.cap.oftendit, Antichriftum Deum auro,argcnto amp;rebus prcciofis culturum?Id quod damnat atquereijeit.

Quid quod apparet,ipfum Dominum lefum ueluti in tabclladepifttim nobis propo fuifle AntichriftumuclPapam ? Nam talisomninoapparct,amp;inhuiufmodiornatufe p^^xhibetur uifendu exhiber omnib.hominib.quali in præfcnti inftruiturfcortu Babylonicu.Ac iu requodahunefibi cultu uedicat.Nam proferûtPapiftæ ementitä CóftantiniDonatio-nem,inter alia fic pronunciantem ,Diftin^.p6. Beato Sylucftroßc omnibus ciusfuc-oefloribus

cefloribus tradimus paJatium Impcrij noftri Lateranenfe:deinde diademajUÎdelîcet co* ronam capitis noftfi (quam Paparegnûuocatjamp;triplicauit) ucrùm criam chlamydem purpïiream,arque tunicamcoccineain,amp;omniaimperialia indumenta. Etrcliqua. No poffiim hicomittere,quinhuc afcribam pauculacxPlatinæ,fccrctarij pontificij,Viti« Pohtificum.Clementis enim »ÿ uitamdefcribenszCoronationipontificisjinquit,inter* fuere Philippus rex Franciæ, amp;nbsp;frater eius Carolus, loannes Britanniæ dux, qui ruina mûri oppreiriis,moritur ( uide diuinum amp;iuftum Dei indicium ) cum rrtultis alijs, dû pompa coronationiSjUt nt,per urbem ducitpr. Philippus quoq; reX, ex ca ruina aliqua ex parte debilitatus eft.Pontifcx ex cquo deturbatus,carbunculum ex tiara amifit pre* cioaureorumfex milium.Hæcille.

Porro mcretrix hæc Circeum propinat omnibus gentibui poculum,quod Domî* nus aureum uocat.Significaturautem doârina.Nam potare docere eft,Ezcch.34..Aura finccritatem amp;puritatem doftrinæ fignificat. Cerre prætcxtu finceritatis amp;ueritati« diuinæ,facileperfuafitRoma gentibus,recipere doftrinam fcdisRomanæ. Namamp;fe apoftolicumnuncupauitpontifeXjamp;ccclefiamRomanamapoftolicam.acin Canoni-bus rcliquit fcriptum:Sicomnes fanftiones fedis Apoftolicae accipiendç funt,taquain jpfiusdiuinauoce Petri firmatæ.Diftind.ip.LegaturDiftindl.aojii.ii.Exiftimaruntita quefimplicioresperorbemterrarum,ferecipere ipfumDei uerbum amp;conftitutioncs, cum ftatuta atquedoarinamrcceperuntRomanæecclefiæ.Verùm Dominus nofter Ie fus Chriftus hie nobis explicat,qualis fuerit,ac fit uel hodie reuera,iilorum doArina,8c ait:Plenumabominationibus amp;immundicia libidinisfuæ. Abominationem uerb appellat Scriptura idololatriam,Deut.7.cap.faIfum item Dei cultum,fuperftitioné,amp; quj huius generis alia funt. Immundicia fornicationis in prophetis nihil aliud eft, quam peruerfa dodrina amp;nbsp;peruerfa religio,non uni Deo per filium omnia bona tribuens, fed corpotiusdiuidens, amp;nbsp;creaturisöc damnatis cultibus applicans. Huiufmodiueroeft Romans fedis doftrina amp;nbsp;religio.Grandc ergo hieeius peecatunl cómcmoratur,quod doftrina praua amp;nbsp;uencnata omnes genres feduxerit amp;nbsp;infeccrit,adeoquc êcin fuperfti* tioneamp;inidololatriaretineat etiam nunc. Similis locus eftapudEzcchielem in cap. »6.Ac puto Dominum noftrum lefum Chriftum in præfenri ufum elfe uerbis admodu fœdiSjUt author! rarem uel laruam detraheret Romanis canonibus,fpurcitiaqueeoruia appareret omnibus,amp;agnofccreturcauereturque.

tJomenfcriptii Qiiinimo ne quis ignoraret,quæ nam eilet ilia mulier, quæ hic fpedanda exhibe* infronte^uod tur,amp;utomnes Circemillam triueneficam fugerepolTctjinfcribiteinomen propriu apcriat myjle“ in ipfam frontem, quo legatur ab omnibus, ipfa^ue nullo modo latere pofsit. Myfte-numncl intel- riumenim uocat intelledum amp;nbsp;fignificationem arcani (denvcrßanddcrgeheymnuß'j-pet leilum. tropum enim appellatur Roma Babylon. De qua re diximus fuperius.Et fecildum etymon Babel confufionem fonat. Ar maximam in ecclefiam induxit confufionemRo-ma.Sicutenim primitiua ecclefia Romana Euangeliumpropagauit peroccidcntcmî ira extinda fimplicitate amp;nbsp;puritate prima,induda eft à pofterioribus Romanis pontifi cibus,ambitionemamp;auaritiammagis quamhumiliratem Scbeneficentiam atquepie-tatem fpcdantibus.omnis in orbem rerrarum idololatria amp;nbsp;fuperftitio. Profedo à Domino noftro difertè appellatur mater fcortationum amp;nbsp;abominationum terræ.Nam R» mans ecclcfi.s acceptum fcrimus,quicquidin ecclefia cftprauæ dodrinæamp; impie-tatis. Origoeftidolorum,Miiræ, amp;aliarum abominationum.Proindedignifsimacft, quæ puniatur grauifsimis fupplicijs. Er hie quidem Romans ecclefiç dignifsimus eft titulus.Appellant alij cam Apoftolicam,diuinam,prim3m,omnifi fandifsimam: Chriftus Dominus uocat earn BabylonemjSc quidem magnam,merctricem famofifsimam, adeoquematremabominationum amp;fornicationum orbis terrarum,p'ugnantem contra Deum amp;nbsp;undum eius. Fugiant iraque hanc omnes fandi amp;nbsp;obedientes filij Dei pa^ tris.Non commemorabo hie,quod eadem quoque eft mater fornicationum amp;abominationum omnifi, etiam iuxta carné. Nam dum Romana^edes légitimas amp;conceirae à Deo miptiasprohibuitperfonisecclcfiafticisjforesapcrujt fornicationib.adultcrijs, ftuprisamp;abominandis libidinibus. Verbis nihil opus eft.Resipfaloquitur.

Adiungitîftîsfccluslongégrauifsimum: temuIentiam,tyranniJem amp;nbsp;parncidia. ^brilt;t fdttgub Atque hie quoque amplificacione utitur.Dicit cnim, Circem illam triuencficanijnon nc fMÜorunt^ afperfam aiit imbutam aut madidam,fèd ebriam efle fanftorum fanguinc, fanftorum inquam martyrumgt;qui teftimonium lefu Chrifto reddiderunt,praedicando Euangc-liumjamp; uni Chrifto omnia falutis folidc uendicando.Quot autem millia, imo myriades martyrum impul fti amp;nbsp;opera Rom.pont. amp;nbsp;Romanæ ecclefiæ extremis amp;nbsp;horrendis afFefti finrfupplicijs,abannis circiter fexcétis aut q^uingentis,exhiftorijs conftat. Quid aftum fit, amp;nbsp;quanta copia humanifanguinis eftufahtabannislaltem triginta, id quod noftra aflequitur memoria, horret commemorareanimus. Grande eft amp;nbsp;hoc fcelus,propter quod rneritó Babylon iuftis grauifsimistjueafficituraDeo fupplicijs. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

Et fignificanter hie mentio fit martyrum,id eft teftium lefu.Nam qui confitentur do-drinam Chrifti Euangclicam,ueram Scabfolutam efledodrinam, Chriftum efle unicum caput ecclefiæ, unicum pontificem amp;nbsp;paftorem, intercefldrem amp;lacrificium;8c non etiamadiunxerint,interea amp;dodrinam Romanæ ecclefiæ perfedifsimam efle, pari ueneratione cum Euangelicacolendam, Pontificem efle caput militantis eccle-fiæ,amp; uerum in terris Chrifti uicarium amp;nbsp;paftorem uniuerfalem, fandos quoquecce-lites intercedere pro nobis,amp;Miflam efle facrificium uerum amp;nbsp;reale pro peccatis ui-uorum amp;nbsp;morcuorum:condemnanturpro hæreticis Scfchifmaticis,ferro amp;igniè tec ra extirpandis.

Ethadenuspertingituifionis per horribilcslpecies oculis fubiedæ inuolucrum, quo ScRomanum imperium uetus,amp;Papatus maxime Romanus graphicè adumbra tuseft,cumenormibus fuis peccatis amp;nbsp;facinoribus. Sequeturporroexpofitiouifio-nis,cui tandem innedetur pœna fumenda de Antichrifto amp;nbsp;rota ciuitate Antichriftia na.Quod fi hæcomniaquædemulicre didafunt,etiamuetcri Romçaccomodaueris, nonrefragabor. Fuitenim amp;nbsp;Romæ religio in auro Sc rebus preciofispofita. Fuit illi poculum falfæfapienrie,quopotauitgentes,amp;infecit.Fuititaquematerabominatio num amp;nbsp;fornicationum,utpote à qua prouincialcs didicerunt fuperftitiones,Scc. Pecu liaritertarnencompetunthæcPapatui. Quanquam Scuetus Romaebria fuerit fan-dorum fanguine,8cc.

MiraturualdeloannesjUifaillamuliere.Nammirabaturad deliquium ufqueani- jAiraturloM, mipropemodum ScDaniel,uifabeftiaillaRomana,utuidereeftDanielis7.cap.Miran beüù, tur etiam hodic pij quoque omnes props, cum uident tanta à Deo concedi,permitti-uecontra finccritatem puramRomanæecclefiæ. NamPrçlatiilli ecclefiafticiFelices funt,uidoriofi,potentes,amp; in gratia omnium principum:amp; quod fere cogitant amp;nbsp;uo lunc,perficiunt.Beatus,qui non fuerit in his fcandalizatus.LegaturPfaJ./jzQuàm bonus Izracl Deus,his qui redo funt corde,amp;c.

Angelus,utpote myftagogus,reddit loanni amp;nbsp;toti ecclefiæ myfteriumnd cft,aperit Expoßtio ui* arcanum amp;nbsp;intelledum uinonis genuinum perpartes diligentifsimc. Etloquitur fionis. quidem de toto corpore beftiæ, quanquam peculiaria habeat beftia,amp; peculiaria me-retrixnpfe tarnen angelus,Dicam tibi,inquit,myfterium mulieris Sc beftiæ,quæ portât earn. Cæterùm ænigmaiicum eft Sc ipfum,quod moxab initio in explicatione di cit;Beftia quam uidifti,fuit,8c non eft.Erat utique Romanum imperium adhuc domi nante Domitiano.'fed non erat tale amplius,quale fuerat antea.Nâ à lulio primo mo-narcha,fuitueluti hæreditariumin profapiaCæfarum,ufquead Neronero. Namin hoc accepit uulnus lethale beftia:fed curatum eft,8c regnatum à diuerfis,non unius a-licuius familiæ imperatoribus. Fuerat ergo antea imperium in poteftate unius fami-liæ,à Ncrone autem non erat fic.Rurfus à Nerone obtinuerunt Imperium Romani, à Nerua,qui feptimus eft poft Neronem,deuolutum eft imperium ad Traianum,fub quo Imperium erat ualidum.Eratergo,5c non erat. De quo dicer ipfe loannespaulo póft. Præterea hiftoriæ teftantur,deletum efle Romanum imperium,acin locum eius emerfiflealiud,quod amp;nbsp;ipfum appellatur Romanu imperiu : de quo uerifsime di xeris,Fuit,Sc no eft.Nâ fuit uetus illud imperiii,amplifsimu in orbe impcriumfic aute nouu hoc à Papa côdirû,nô eft tale,fed imago potius ( ut 13 cap. dixi ) beftiç,umbra 85 u nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fom-

«IJO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;HENRICI B VL LI N G ER. I

fomnium.Nihilîf*quedubitamus,iftauifionetypum cffc exhibirum Scuetcrisamp;no ui imperijjin primis ucrb Papifmi.

Origo befiiie. Et in præfenti quidem non aliam oftendit origine beftiæ, quàm infernalem amp;nbsp;dia* bolicam.Nam ait,afeenfuram exabyflo.Dc qua fuperius diftû eft. Omnia quidem im* peria,ficutamp;Danieltertatur cap.lecundo,funt ex Deo. Cætcrùmfi corrumpantuf gubernatoreSjinitium uel origo refertur ad diabolum,non imperij quidemjfed corru-ptelæ. Adijcitur item,quem hnem fortiatur tandem imperium illud infelix:Et in inre ritumabit.Etenimcxcinditur radicitùsè terris, 5c mancipatur in alio fcculo pœnis fempiternis.

Cîui admirdto nbsp;nbsp;nbsp;Porrô ut in cap.i;. oftcnditjqufnam fint admiraturi, id eft adoraturi 5c culturi bc-

res be^ïite. ftiam:ita hic idem rcpctit,non eledi quidem filij Dci, fed terreni homines, 5c reprobi, quorum nomina non funt inferiptalibro uitæ. De quo fuperius diximus. Epiphone* ma appendit: Et hic ( aducrbialiter ) eft mens, quæ habet fapientia. Excitât Dominus omnes auditorcs ad diligentem horum confiderationcm,ne decepti pereamus. Stulti funt qui mirantur beftiæ felicitatem,uidorias,pompam,maieftatem,opes 5c uolupta tcs,aceife fubijciunt.Verè fapientes funt, qui intelJigunt imperium fublatum elîcè medio, 5ciamlatitarefub umbraimperij Antichriftu,hlium perditionis, 6chominem pcccatijfugicndum omnibus pijs. Hi eniiP conuertuntur ad Chriftum, in quo fciunt le habere omnia uitæ ôcfalutis,6c in ipfo uiuere.Huic fitlaus 5c gloria.

Eptem capita jfeptem montes funt,fuper quos muh'er fcx det.Et reges feptem funt, quinqj cccidcrunt: Si unus eft, alius nondum uenit.Et cum ucnerit, oportet ilium breui manerc.Et beftia que crat,ÔÔ non eft,SC ipfe ocflauus eft: amp;nbsp;de leptem eft,amp;f in interitum uadit.Et decem cornua quæuidifti,

decem reges funt,qui regnum nondum acceperunt:fed poteftatem, tanquam rcgcs,una hora accipiunt cum bcftia.Hi * unum confilium habent: Sôpotentiam imperium fuum beftiætradent. Hicum a* gno pugnabunt, amp;nbsp;agnus uincet ill os: quoniam Dominus domino rum cft,amp; rex regum:Sc qui cum illo,funt uocati,elc(fti,ôf fideles.

Pergit myftagogusangelus loanni, imo toti orbi terrarum exponere myfteriû exhibit« beftiæ, amp;nbsp;iudicij eius,idq; per partes- Ac in præfenti exponit triarquid fignifi-ceturfeptem capicibus; curdixerit de beftia, Fuit, 8c non eft:8c quid fignificent decern cornua.

Capita feptem dupliciter exponit, principió per feptem montes,fuper quos fedet millier, quam in fine capitis magnam urbem appellat; nimirum Romam magnam, quam omnes cognominât fepticollem, feptem uidelicet impofitam collibus. De quo dixi cap.tj-Deinde feptem capita habet beftia,quod non femel habuerit feptem reges. De quo etiamdixi cap.»3.In præfenti itaannumerat reges leptem, ut non fitdubium, RomâelTe,dequaloquitur. Quod præcipuum in his Domini côfilium elfeexiftimo. Nam fignificantiusloqui non poftet,nifi 6c Romæ nomen exprcisiftet: fedBabylonis expreflum fupràaudiuimus. Quinq;,inquit, ceciderunt.nimiriim abinfliftaplaga in morteNeronis, perannos circiter quatuordecim. Moxenim poft Neronem impera-rccœpitGâ!b3:quoconfofio,rcgnauitOtto:quicum ipfe fibi intulilfet manum, fuc-cefsit Vitellius, qui 5c ipfe trucidatus eft à Flauianis. Nam poft eum imperauit Fl. Vefpafianus: poft ipfum Titus,pnncep.somnium optimqs. Atque hi quinque intra quatuordecimannos ceciderunt. Addit; Et unus ex feptéilliscft,ideft imperit.ît modo,fextus uidelicet ordine, Domitianus, Vefpafiani filius, 5c Tici frater, homo fcelc-ratifsimus»

leratifsîmus,qui fideles perfequebatur, amp;nbsp;loannem exilio condemnauerat. Alius, in-quit Ioanncs,nondum uenitrnimirum Cocceius Nerua, Nam poftquam uenit in imperium, amp;nbsp;ûnâifsimè uiueret, amp;nbsp;Imperium iurtifsime dilponcret, non diu manfit. Nam cum regnaffet annum unum,menfes tres,amp;dies nouem, mortuus eft. Atq^ hæc haótenus de feptem regibus,amp; feptenis beftiæ capitibus.Pertinent hæc ufqueadeó eer ta,non tam adperfpicuam expofitionemloci huius,quam etiam ad confolationé pio-rum:qui hic liquidé intelligunt,imperia confiftere in manu amp;nbsp;prouidentia Dei opt. maximi,qui nouitfuos,amp;cuicuræfuntfanôri, licet uideanturpropter grauesperfc-quutiones amp;atrocia tormentanegligiàDeo.

Confequenter exponit,cur dixerit debeftia, Fuit, amp;nbsp;non eft: nimirum propter o-ftauumregem Romanorum Vlpium Traianu.Nam hie oftauus eft à faucio in Nerone noncil, imperioîfuit Traianus de feptem.Nam à feptimo,id eft à Nerua fuitadoptatus. Hafte nus autem Romanu imperium adminiftratu fuit,primum quidem à Cæfaribus, deinde à primæ nobilitatis ciuib.Romanis.De Traiano autem,qui fuccefsit Neruç,fcribût hiftoriæ,primu hune experegrinis imperitafie.erat enim Hifpanus. Erat ergo uel fuit imperiû in manib.Romanorû,iam amplius non eft. Succedit enim Hifpanus, ut imperium modo uideatur Romanohifpanum appellari pofte. Et quoniâ Traianus Chri-ftum amp;nbsp;membra eius perfequutus eft,ipfe quoque ad interitum abiuit. Nemo autem putet,hanc unam amp;nbsp;folam efte caufam,cur dixerit Ioannes,propter Traianum effe di-ftum:Erat,amp;noneft. Significanterenimpronunciauit,Etipfe oftauus eft:quafi in-nuat,etiam alias efte caufas, ob quas diftum eft fuilfe Romanum imperium, amp;nbsp;nunc non elfe.De quibus antea diftum eft.

Sequiturporróamp;decemcornuumexpofitio. Aceadem hiccommemoranturcor- ßecc comun. nua,quæamp;DanieIis 7,amp;Apocalyp. g numerata funt.Neque eft quod fuperftitiosè juntdcccm immoreris aut inhæreas denario numero.Nam Numeri »4. ait Dominus,decics fe iam re^cs, tentatumefte abizraelitis: pro eo quodcft,multotics. SignificaturitaqueRomanum imperium in plurima dilapfurum régna. Nam fine reges dicas,fiue régna, in idemre-ciditres.Inclinantecertèimperioadruinam,exortifunt reges in oriente amp;nbsp;occiden-te, qui Romanum inuaferunt imperium,Perfæ,Gotthi,Vuandali, Langobarti, amp;nbsp;ne-feio qui alij: tandem in Hifpanijs, in Gallijs, in Pannonijs,taceo inAphricaSc Afia, plures reperti funt reges, defijtque monarchia Romana. De his regibus uaria mo-net angelus.Hi regnum,inquit,nondum acceperunt. Dumenim Apocalypfim Icri-beretIoannes,dominabaturDomitianus,amp;ualidaerat adhuc Romanorum monarchia, Scperftabatadhucfeculis aliquot. Quando ergo receperunt regnum? Potefta- dcc!pi~ tern, inquit, tanquam reges una hora accipiunt cum beftia, nimirum fecunda. Nam potc/iaté deprimoamp; antiquo imperio Romano hæcnonpoflunt exponi. AcHoraminprae-fenti pro tempore ufurpari,admonuit Primafius,hunc locum explanans. Eodem ergo iemporeadolefcitamp;fuccrcfcitbeftia,nouumilludimpcrium,amp;uiresuelpoten-tiam accipiuntreges. Nam interitus ueteris imperij, fuit roburregum, amp;nbsp;noui impe-rij Papiftici. Et Phocas quidem imperator iufsit Romanam ecclefiam, amp;nbsp;eius Pontifi-cem caput efte ecclefiarum.Id quod qualecunqueinitium dedit dominationi Ponti-ficis,ficutiamp;cap.ij.commemorauizquamplenius tandem confequutus eft fubPipi-norege,amp;alijs principibus Francis amp;nbsp;Germanis,amp;c.De imperio autem Phoeæ io-quens Nauclerus,Generat.2t. Imperij Romani hoftes,inquit,imperatorum defidia 8c ignauiapotentiores fafti,in occidentis orbe cum infulisGermanias,Gallias,Hifpani-asque,amp; bonam Italiæ partem,Pannoniasque amp;nbsp;Myfiam abftulerant, amp;nbsp;magnam par tern Aphricæûn oriente ueró Iberos, Armenos, Arabes,Dardanos,8c mediterranea Ma ccdoniæamp;Græciæ,Cacannus Thrax, Hunnorum rex,peruagabatur. Aflyriamuero totamferèPerfæoccuparunt.AegyptumSarraceni uaftarunt. Proh dedecus, noftræ 2,Thcß.i4 uires adeódefecerant per luxumamp;auaritiam,libidincmque,ut Imperium Romanum tunc folo tantum nomine joftaret. Hæc ille. Eadem copiofius profequuti fumus cap. huius Operis »3. Et quidem Daniel oftendit,fuboriri inter decern ilia cornua cornicu-lum aliud paruum,quod decutiat tria,ipfumfubeat in locum,Scpetulanter,truculen-

ter amp;nbsp;impie regnet. Pf oindc Papitus, ßcuaria ilia régna, circa eadein propè ccinpnr'-i creucrunt,

Keges unX fen Dicitpr3eterca,qualiafuturafintillaregna,amp; quomodo fc gerantergabeftiamil-tentMmhtibct, lam polleriorcm,nimirumergaRomanamecclefiam:Hi,inquit,,«/’«///witt^Ujunam ha bent fcntcntiam:idemomncsfentiunt,eiufdeniquefuntreligionis. De occidentali-bus maxime loquitur. Nam hi omnes Romani præfulis placita recipiunt amp;nbsp;adorant, obedientifsimi lacrofanâæ Romans ecclefiæfilij. Illi ipfi potentiamfuam, iixipoteftatem,gwaWt,uel regnum fuum beftiæ tradent. Nam 1'ubijciunt fe fedi. Si exercitu aut armis opus lit Romana ecclefiæ, potentiam fua ci concedunt libenter reges:quod ante annos centum fenfit amplifs, Bohemiæ regnû, quanquam non magno emolumento,SclpecioGs triumphis oppugnShtium.Qtnnimóagnofcunt le ue-lutifeudatarios elTefandifsimi amp;nbsp;fupremi in orbe Pontificis. Hue in primis perti-net,quod Auguflinus Stcuchus in libro fuo contra Laurent. Vallam,pro Donatione Conitantini,Seftionep4.,fic l'criptumreliquit;Gregorius7,ad Geufam Hungarijere gem:Notumtibicirecredimus,ait, regnum Hungariae, licut Sc alia nobilifsima re-gna,in propriæ libertatis ftatu debere eire,Sc nulli regi alterius regni debere fubijci.ni lifandæamp;uniuerfali matri ecclefiæ Romanæ,quælubicdos habet non utleruos,fed ut filios. Subdit his Steuchus : Audis quo dominatu imperetecclefi3,non utferuos, fed ut filios habeat fubiedos fibi. Non deijeit reges polTefsione,fed finit eosut filios kbcina bt dominari.quibusdominantibus,etiamipfadominatur.Vulttamen agnofeiregina 5c domima, domina. Audis,omnianobilifsimarégnafedi Apoftolicæ fubieftaene. Ibidem illc idem oftendit, amplifs. régna Hifpaniæ, Galliæ, Angliæ, Daniæ, Rufsiæ, Croatiæ, Dalmatiæ, Arragoniæ, Sardinia, Portugalliæ, Bohemiæ, Suetiæ, Nome giæ, Roma næ ecclefiæ fubieiSa efie,Sc uedigalia. Scét, fubi;cit;Tamctfi reges regnarent, atqj in polTcfsione confiflerent; reginam tarnen,ueramque rcgnorumdominamaclargi-tricem foliti funt agnofeere. Et Seft. 103: Plena funt omnium Pontificum prifea mo-

Of/cflicefîo- riumcntaexcelfæpoteftatis, quatotum terrarum orbem imperijs gubernarunt, ha-^uensgrandia omnium terrarum tenentes. Quam quidem poteftatem elïfôs illc Romanæ fe-' des præco,audet appellate omnipotentem.

Et quidem uidemus hodie ab occidentalibus regib. modo coronatis Sc eleftis, mit ti Romam amplifsimaslegationes,qui Scpcdem ofculentur Antichriftianum, Scde-bitam,ut uocant,obedientiam exhibeant.Proinde fuperius appellauit no quidem re-gesjfed tanquam reges.Superiorem enim agnofeunt, atque adeo funt ueluti ferui,aut uafalli feruorum ferui.De quibus illc lufit non inelegant! difticho;

Vulgus ab extremis difirailum partibus orbis, Seruorum ferui ntmc tibi (_ RoWd ) funt domini.

pu- j_jjg nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Apof^olus adhuc multo grauius. Hi,reges inquam confœderati Pontifi-

• cis,amp; obedientes Romanæ ecclefiæ filij,imbuti fpiritu beftiç, pugnabuntcum agno. Significatur autem tyrannis,quamexercent,Sidiuexercueruntprincipes,reges Si ordines aliquot Romani imperij,contra Chriftum Se Euangelium ipfius.De agno ha-ftenus diftumcftfatisinfuperioribus.Ioan.baprifta,digitoin Chriftum extento, di-cit:EcceagnusDei, quitollit peccatum mundi. Oppugnabunt ergo principes Romani non ipfum Chriftum, uolent enim elfe Chriftiani, fed agnum, id eft fanftifica-tionem,iuftificationemSi fatisfaólionem Chrifti. Nam fi quis hodie dicat,Sanâifsi-mum efleDei filium, per quem folum remittantur peccata. Si fanSlificemur; necad-dat, Sanftifsimum elfe Si Romanum pontificem, qui indulgenties concefsis purget: quin potins dixerit,IndulgentiasclTe impofturam,Sc Papam omnium impurifsi-mumiprofedo nec pro orthodoxo habebitur,ncque parcetur ipfi propter confelTum agnum Dei. Si quis confclTus fuerit,in folo Dei filio iufticiam elfe. Si per folam fidem,non etiâ per opera amp;nbsp;mérita noftra iuftificari homincs,ad morte aut in uincula raptabitur,nequeprofuerit ipfi confefsio agni Dei. Si quis^ixerit,fe unica Chrifti in crucc hoftia,ut agni immaculati,Si ab initio nel origine facrificati,plenè expiatum efte.

IN A P O C A L Y P S I M. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;135

efre,nequeegefe ipfum mifsis Papifticis,quibus facrifici iaâîtant fe quotidie pro pec-catis uiuorum amp;nbsp;mortuorumimrnolare, quod quidemfit Scfalfum amp;nbsp;blafphemum, reAà abripiturin carcerem,amp;inde protrahitur in ignem. Verahæcefle, negare non poiTumuSjCum innumera regum 8c principum Romanifantium exempla hodie extent.Noneftitaqueutde longinquo expofitionem alFcramus, quomodo .cum agno pugnent hi reges,qui toti dependent à Pontifice-Deali/s hic nihil loquór,qui toti pen dentaChrifto.

Porrb confolationis ergo confequenterappendit,Et agnus üincer illos. Quamuis Agnta uin^ enim reges amp;nbsp;principes Papifticiuideantur uincerefandos,quoscomburunt amp;nbsp;extin cctiüos, guunt atque conterunt,uiuit tarnen femper Chriftus,floret Chrifti redemptio. Pijfsi-mè enim ille cecinitnates bonus: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

ViuitadhucChriHuStmanctinfuperAlileuerum^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- ri

Pereunt reges,pereunt aut mntatur regnazueritas autem nunquam mutatur,Chri-ftus in æternum non perit.Rationem ualidifsimara fubiungit:Quoniam dominus do minorum eft,amp;rex regum. Proindefubijcienrur fcabellum pedibus agnijquotquot iUirelu£tabuntur.Videsiterum,qüareluperiusdixericIoannes: Poteftatemtanquam reges accipiunt.Omnes enim reges fub Chriftofunt, qui omnibus in orbe dominis præeminct.Quiaipfi data eft poteftasin cœlo amp;in terra.Simus ergo intrepido animo, quia imperator Dominus amp;rexnofteromnipotens,immortalisamp;inuiö;us eft. Veniet moxinnubibus cceli,iudicaturusuiuosamp;mortuos,amp;c.

Quinimo promitritur difcrte nobis quoque Chrifti cultoribus uiftoria.Et qui cum Vocatij eleilty illo I'unt uocati,elefti amp;nbsp;fideles.Elefti fumusin Chriftoanteiaûâfundamétamundi, ßdelcs. utcredamusinipfum,ßcfalui fiamus,Ephef.».cap.Hucuocamurprædicationeeuan-gelica.Vide i.ThelT.z.cap.Nos autem debemus gratias agere Deo fempcr,amp;c.Hæc te-neamusjamp;fimusinturbis noftrifeculi confiantes Scintrepidi. Deo gloria.

T dicitmihi: Aquæ quas uidifti, ubi meretrix fèdct, po* pulifuntjSCturbæ, ôègentes, amp;linguægt; Et decem cornua quç uidifti in beftia, hi odio profequentur meretrix cem, defolatam facient eam,ôlt; nudam: carnes eius comedent,amp;:ipfàminigneconcremabunt. Deus enim dédit in corlt; da eorum,ut faciant quod placitum eft illi: amp;nbsp;ut unam faciant uolun tatem, utregnum fuum dent beftiæ, donee confummentur uer^ baDei.Etmulierquâuidifti,eftciuitasmagna,quæ habet regnum luper reges terræ^

Angelus à Chrifto Domino mifliis, exponit loanni amp;nbsp;toti orbi,myftcrlum beftiæ exhibits: præcipucuerb indicium uel fupplicium eius,propter flagitia nepharia.id quod amp;nbsp;confequenti capitulo profequetur.

Et in præfenti exponit fignificationem aquarum,qulbus dominatur meretrix, Ro- A(iult;e fuper mana utique poteftas.Significant aquæ.regna per orbem difperfa. Id quod per tria uo quiisfedetme-cabula,pro more fuo,amp;quidemprophetico,ficuti fuperius annotatumeft, explicat. rctrix. Namnominando populos,turbas,genres amp;linguas,comprehédit nationesquafiin-numeras,uarijs diftinftas linguis amp;nbsp;moribus.Aquis uero cû nihil fit mobilius, 8ccum femel excitatæ funt furiofftjs amp;nbsp;barbarum magis : reftè aquis comparâtur populi uel uulgus,quod 8c ipfum ex inftabilitate uocatur mobile, amp;nbsp;ex furoribus infanum amp;nbsp;barbarum.

SciîUiones. - Proindc non temerè lapicntcs omnes grauitcr damnar.unt feditïortes,quas app«irdgt;*4 refolemustiiJf'»vlt;«W'Wj/gt;fr: utpotcquibus congrcganturpcfsima quæq;ingenia,cisque, occafiodatur criipcndipro libidinejamp;noceudi.Cæccrùm cum tot genees lubdite fue-* tint Romano imperio,amp;errarint nihilominus in ucra fide,quid profuerit pofthac mul taÇcuarianumerareregna,quæconfcntiantinreligioiicaliqua?Qpafiueró finceritas. amp;nbsp;ücritas religionis depcndcat à multitudinc hominum in ipfam confentientium.

Judicium Tici Sequitur modó indicium Dei dótra Romam fanguinariam,quod in hac uiiïone po» co«/r4Rowi tifsimum eft:Summaomniumeft,DifccrpcturRoma fruftulatirra^amp;igni cÓburctur;

Scutaudiuimusij cap.Sicuti alijs fecit,itafiet ei. Exponcndaucrbhæc funt primiim quidem de Romauetcri,deinde de noua:atqjin hls cxpcndcndafuntprincipio uerba, deinde applicandæ hiftoriæ,cx quibus prophetiæ ucritas illucefcat.

Odium deci' Decern cornua,fi^nificant reges qui emerferunt ex difsipatione Romani împeri;,^ mum cornuu quaîes fueruntreges Vueftgotthorum,Oftgotthorum,Germanoruniamp; Francorum, contra feortii. Langobardorum, HunnornmjVuaQdalorum, amp;c. Seruierunthæ genres aliquando

Rom3nis,amp; ftipendia meriiertTint:faueminteis,atq;res eorumfuo difpendioperfece» runûnon fecus ac amator fcdulus fcôîTÎUo alicut iaferuit,à quo nullaratione auelli po teil,ut quam dépérit ardentifsimè; tandem ueró aniniadîierr3perfidia,®difle incipit eandeminfenfifsimè. Itahægenresatquealiæ, Romanum nomenitaperfequi cœpe-runt,ut nulla cius ueftigiaalicubiuOluerint extare,autremanere reliqua.Omncs'pro-tiinciæ Romanorum oppletæ fuerunt inferiptionibus Romanis,ftatuis,columnis Sc titulis;fed in i)fdem,in Germ3niapre(ertim,amp; limitibus,quot obfecro ex tanta luper-funt copia?Deletæ funt urbcs,in quibus habebant præfidia fua Romani, funditùs, ut hodie uix appareant ueftigia.

Etqucmadmodum uir probusuxorem improbam, feortum impudenSbSon tantum profequiturodio,fed Si eandem dererir,diuéxat, amp;nbsp;nudam reddit, exutis omni-bus marronalibusornamentis (ficenim Deus in prophetis, fuo populo faâurum 1« OjCte 2. proprer perfidiam minatur: ) ira genres defecerunt à Romano imperio,hoc ipfum de-uaflaruntamp;denudarünr,diripientes eins opes, quas per rapinamornnium gentium Draoraamp;Knr Romani conuexerant: deprædaræ funt pafsim etiam Romanas prouincias. Quôd cartteseius. autem dicuntur carnes beftiædeuoraturi reges illi, ex confuetudine loquendi expo-nendum eft. Sic enim loqui confueuimus,cum crudelitatem excremam, Si odium im plaCabile fignificamus: Ich mocht ein ro-vn Ruck ßeifch Ygt;ßimmbyßenvndryßen.Qnemidmod\x ergo Romae/ga omnes genres fuit ræuifsima,ita omnes genres cruculentifsiraèillam. lacerabunt.Tandem amp;nbsp;igné concremabunt.

Kislorii Ro - Côferamus his hifloriam,uideamusqjquomodohæc fint adimpletain ueteri Ro-mxuaRatæ et mà,8iimpleanturadhuc in noua.Diccmus aurem de ueteri primùm, deinde de noua.

cxMîlte. Et quidem uetus Roma multis annis crcuir,amp; fapinas perorbem terrarû exercuit,fan, ûosq-,altifsimi contriuit:undedignumerat,per multos annos extendi fuppliciû eius, arqj adeo gradibus defeendi ad extremum eius incendium amp;nbsp;cxcidium. Colligunrur anni fuppliciorum eius circiter ijd,quib.impœnitens,continuis diuexata eft calamita tibus,cædibus arq; diuexationibus.Atque huiys reî compendium contexui Concio-nehuius operis 57,in cap.ij.Répéta aût hic paucula,amp;alia quedampaulocopiofius Si fignificantiuscommemorabo.SicutDomjnuslopganimiratem fuam,amp;clcmentiam in puniendisNiniuitis amp;nbsp;Hierofolymitapis,fimul Sc diftriétam declarauit iufticiam: ira lente proccdendo,in excindenda Roma,dementer reliquir fpacium pœnitentiæ, quam cum non agerent,impœnitentes horribilirer uallauit arque excidit. Dédit ergo Romæ principes optimos, Conftantium, Conftantinos, luuianum, Valentinianum, Gratianum,Theodofium,S:c.quorum diligenti opera amp;nbsp;picrate ethnicos furores ac idolomaniam rctexit,refrenauit, ucramq;rcligioncm reftituit arque confirmauit.Cæ terùmutlofiæ temporibus inueteratus error amp;nbsp;abominandaidololatria expedorari non quiuitgt;quinmaior pars mallctadhucabominationcs ^morrbaeorum: fie Romani amp;inurbe 84 in prouincijs afpirabantcupidèad reftitutionem inueteratæ idolola-triæ. Sicut ergo grauibus bellis ludæorum inuiâam inipietatem domuit tandem, Si

Tïrbem Hierofolymofuin excidit:itabellis Gotthicis, Vuandalicis,barbararutnq; (ut Gotthiuaft^iit hiftoriçuocant)gentiurn incurfionibusfuperbamamp;impiamRomam cum prouin- RöWd»«. cijsattriuitjtandcmamp;urbcm ferro ignique Gotthico uaftauit. Clamauit ipfum ho-(lis nomen,uindiftam nonabhominibus irrogari,fcdab ipfo Deo. Nam Gotthoru Germanicum uocabulum,fignificat gentem Dei,uel diuinam. Deus cnim appellatur Gottnnde Gotthi die Gotfbrr,gens uelpopulusDei. Deus ergo,non homo calligauit» attriuit,tandem amp;nbsp;uaftauit Româ. Id quod fignificanüfsimèin præfenti dicit loan-nes.

Principib regnantibus Arcadio amp;nbsp;Honorio,Vueftgotthi urbé,diice Alarycho,obfi- ^.Urych Vue^ dcnt,irrumpunt,capiunt,diripiunt.Valde cafum Romæ hune déplorât Hieronymus adPrincipiamjinEpitaphio Marcellæ:Orofiusuero,quod amp;Concione 57 comme-moraui,meo quidem iudicio,reiftius pracdicat Dci in Romaafflida iudicium iuftum.

Clementcr quidem pro delidorum grauitate tune caftigatam fuifle Romam, eonftat: îcd cum percutientis manum non agnofeerent Romani,fadû eft ut moxredierit mot iuo Alryehojdueeiam Adolpbo(Adelhilff-,uel itthilffyùamp;or cxeicitus cxLucania,amp;i5 gè cupidius nune quàm antea Romanas opes dcprçdatus fit.

* AbeotemporeconeedituriterumpœiiitendifpaciûRomæ,perannoscirciter 4,2. AtthiU intereeaHunnicisuelAtthalicis cladibusper prouineias editis, amp;nbsp;quidem ingenti- fftn* Lus ac ftupendisjâdmonentur ut fapiant.Quid qubd ipfe Atthila cum fuis Hunnis in îpfam quoq;Italiamconcedit,amp;iam Rornæ imminet? Aceidit runc,quôd Romanos ad ueri Dei culcumcômouerepotuiftet,G uI]a fuperfui.Hec in eis gratitudinis usi mica reliqua.Minifter enim eeelefiæ Romanæ,Leo epiîcopus (nondum innotucrat Pon tificum faftus barbarieus ) dodor fidei Chriftianç,amp; myfteriorum Chrifti difpcfator, fupplex Atchilæfadus, paeemimpetrat Romæ, amp;nbsp;oracioneeuidenti hoftem aucrtic fanguinarium àeeruicibus Romanorum.Beneficium hoc crat ingens,quod Deus pet miniftrum fuum exhibereuoluit Romanis,fi adhuc odiffeceiïarentreligionem Chri-fti,ac obtrcdarc Chrifto,quafi is malaefFunderet in orbem,nihilque boni aut quietis emcrgcrctcxprædicationeEuangelij.NunccnimRqmæ (utinnumeraalia non c5-rnemorem ) inæftimabile beneficium contulit,amp; quidem per prædicatorem Euan-gelij.Fada iùnt hæc anno Domini 454.

Cæterùm dum Romani fuomorepergercnt,amp;iam etiam princeps non malus Va- Genferych Vi lcntinianusconfoderctur,amp;pertumultum indigna fièrent plurima,nec ullum appa dalûi. feret fignû gratitudinis erga Chriftum amp;conuerfionisuere:unius mulierculæ Eudo xiæ, Valenti niani uxoris,quæ amp;nbsp;ipfa in tumultu illo indigna multa erat perpefl'a, arti-bus fadû eft,ut Vandalorum rex Genfrychus, ex Aphrica, cum ter centenis millibus nauigaritRomam, eamq; cæpsrit,amp; percontinuos gt;4. dies exhauferit thefauros, eX omnibus propè habitat! orbis partibus in ipfamimportatis. Nihil tune potuit Leonis interceisio,nifi quod à cædib.amp; incendie fibi téperarunt Vuâdali; quod amp;nbsp;ipfum non erat contemnendum Dei beneficium.Primus Vueftgotthorum rex,qui Romam irrupit,appellatus eft Allrych, alij uocant Atalarychum : hie uerb Vandalorum dux nuncupatur Genfrich (yi'iterinitebtßnc knicht dll rych:difcrgdnt^ yych ) Sic uerb Roma me retrixjfada eft defolata amp;nbsp;nuda,fpoliata inquam,quç ex fpolijs omnium gentium opu Icnta fuperbierat hadenus.Verùm ne nunc quidem tota eft cóuulfa amp;nbsp;incenfa : quod non leue crat beneficium,itcrum Romæ præftitum à Chrifto ad emendationem.

Quin conceduntur praeterea adhuc anni circiter 20,in quib.tamen,ficuti in decern 4.Rfg.v. tribubuslzraclis,antc cxcidium Samariæ,continua excrcebantur larrocinia,dum decern principes regnant Romæ: ita tarnen,ut nullus ex hisnonprotinusabaliofit ncl intcrceptus,confoftus,uel eiedus.Auguftulus inter hos ultimus fuit.Nam ut Au-guftus lulio fucccdcns,monarchiæ Romanæ dédit principium,ita Auguftulus ipfam finiuit.

Dclctis enim legionibus Romanis,amp; nomine impcratorio,per Germanos, Odacer (qui nome à uaftâdis agrfï,Oedachcr, acceperat,amp; ueluti uaRâtoi Idndt^ilôrer diceba tur, )Romam cæpit, amp;nbsp;rex in ca regnauit annis circiter iç.Pcllitur tam en hic rurfus,amp;

Theoierychi» cæditur (înftîgxnte Conftantinop. Imperatore Zenone) à principe Oftgotthofuni O^^otthiM. Theoderycho- Ac régnât RomæOftgotthiannos circiter5o,donccluftjnianus lmp» inItaliâm,pxoearecupcrandajBellifariumcum exercitn Græco mittcrencuife Oft-gotthi,adiuti Germanorum pra;ßdiis,fubmifsis à Theodoperto Francorum rege, foÇ titeroppofuerc.Bellatum eft per annos continues »8 in Italia, diucrfa Fortuna.

TotiUBäUuff^, Vicit tandem TotilaBalduilla.IsurbemRomamcæpitamp;combufsit, nectamcde-ttclBaldtiii repentc.Nam fpaciumconccfsitdeliberandi. Sedcum ne ficquidcmproficerct,Ro-- hclntt niam uâftauit,amp; ut loannes predixit,igne concremauit. Excidium hoc celebrant hî* ftoriæ omnes.Ioan.Auentimuslib.AnnaliumBoiornmjjea derchæcnobisreliquit: TotilasRomam obfidct,capitlt;^ue,»6 Calendas lanuari; (17 Decembri^ anno Chri ftianæfalutis 54.8.Totilaomnia bonamilitibusdonat,cætcrû corporaeflelrbcra edi* ûo fanxit.Inde legatos cum mandarisNeoromam ( Conftantinopolim ) ad ïuftinîa-num ireiubct.Poltulâbatab imperatore Itâliam,fœdusquc,quemadmodumfulgt; Imperatore Anaftafio amp;nbsp;Theoderycho rege fuilTet. Quodfinonimpetraret,minabatur Totilafeurbemjquamretinerenonpoiret, nomen^uc Romanum cxcifurum.Iufti* nianus refpondi t,Bellifarium in Italia efle, cui res Italicas commififfet. Totila igitur, ubi poftulatis imperator non annuit,urbem Romam euertere decrcuit.Mcenium par tem maximam pluribus locis folo æquat,Capitolium incendit.Omncs dues cumeô-iugibus amp;nbsp;liberis urbe cxcedcreiubet.Plebs per oppida Campaniæ difpcrfa eft. Sena-tores patriciosqueTotilafecumpro obfidibusretinuit.Indeædificijs ignis immiffus eft.Inccnfam omni parte Romam,Gotthüs uacuam reliquit.Tredccim dies incendia emicuit.Fuit urbs Roma amplius quadraginta diebus in ea folitudinc, ut nec millier quidem,necuirquifquamin eafuerit. Euerfaurbe,Totilas in Lucanos Galabrosque caftramouct.Bellifarius uacuam urbem occupât,celerius omnium opinionc fona, uallo,aggcrcjturribusligneis,partemurbis munit, nam totainftaurari non potuit haftcnus.Totilas adeftifed repulfus,Tibur difccdit.Bellilarius in Græciam ab Impera torereuocatur.Totila Romam obfidet,capit.Ita uno anno Roma caput mundi, gen-tium^ue domina,ter capta eft. HæcAucntinus. Leonardas Aretinus debclloltalico contra Gotthos,in fine lib.j.Roma poft hæc,inquit, cum toto exercitu egrcflus.eam dcfolatam pcnitus,amp; uacuam dereliquit Totila, amp;c. Quis iam non dixeritjloanncm paucisuerbiscomprehendifteueterisurbis excidium, quod mira copia hiftoricipo* ftcadclcripferunt.quoddeniqueeoprorfus modo quo prædiûum erat,infequutum eft prophetiam,poft annos 4 51 .atque adeo euidenter paucis propofiiiffe uerbis, ut uî dearis coram infpicere amp;ruentem amp;nbsp;ardentem Romam.

CT wo«4 SicutauteminEuangelicahiftoriacommifcetDominusprophetiadeexcidio Hie Roma cumfuo rofolymorum,?£ confummatione feculijUt quilibet ex eo quod cernit Hierofolymo-imperio. rum urbem,itàuti prædixerat Dominus,perijfie,ncqj lapidem manfiftc fuper lapide, colligcret pari fide amp;ccrtitudinemundum huneruiturum.Itanos exeo quod cerni-mus uctercm urbem Romam cecidifte, imperiumque maximum, amp;nbsp;quod æternüm prædicabaturfuturum,redaftumelTeinnihilum,colIigamus amp;nbsp;nouam Romam unà cum umbratiliimperio,uelimagine imperij,certo certius ruituram, amp;nbsp;redigendam in nihilum.Ac principib quidem Sarraceni amp;nbsp;Turce, qui dominabantur, de adhuc rc gnànt in pfouincijs olim Romano imperiofubditis,utin Afia,inGræcia,Aegypto, Aphrica, Illyrico, Pannoniainferiori, atque ideo rcélè numerantur interdeeemcornua,oderunt cane peius amp;nbsp;angue amp;nbsp;Papatum ipfum cum Roma,amp; imperiû illud um-bratile.Scdamp;hiftoriaetcftantur,fæpcirruptiones abhisFaiftas,adeolt;^;Romam ipFam Fuifl'e fpoliatam.Quid hodie fiat,ipfanos docet experiétia.An ucro Turca,an ipfi pri n cipes ChriftianiadChriftum conuerliperEuangelium,Romam fine fpoliaturihâne nouam,uaftaturiprorfus,amp;îgnecombufturi,nouitDominus»quihuiusaliquid ferc uideturhicinnucre. HocCertum eft, Chriftum folum manu fua Anrichriftum hu-miliaturum,amp; aduentu fuo aboliturum. Certum cft,terra#i, amp;nbsp;quæ funt in ca opéra, exurenda.Sic enim habet doArina Apoftolica:amp; futura quidem haec omnia in fine fc» culidegâturPaulus i.Their.z.8c Petrus a.Pctrij. Praetereaexoriunturinregnis orh’* uarij»

«arîjs homines doftî,qui aliquandofcdi Roman« obftrifti, ipfamcum idolo putido propugnarunt:i'cd conuerfi ad Chrdhim,odiire modo incipiunt Romam,Romanam* queeccJefiam,quam amp;oppugnaiK,uaftant,amp;ignediuini uerbi comburunt. Periter* gOjamp;perijthodicinpijsomnisPapæ amp;Papatusgloriagt; decus amp;nbsp;opuJentia. Oderunt Romam amp;nbsp;Romanas merces uiricordati omnes.ClamätomneSjdignameflchanc So-domam,quæignecœlitiisdelatocomburacur. Nequcdubiumeflquin grauis contra ipïàm fit parata uindidla.

Porro breuibus fubijciturratio,cur ita fæuiant in beftiam reges, amp;cur ifta fiant co modo amp;ea ratione, quaaudiuimus.Deus enim deditincorda corum,inquit, vteiSftu rlù)yvaiiliv eiuTcv^iicii, TmtiiJtafaciaiitfcntcutiam cius, amp;nbsp;ut taeiät unam fen tentiam uel uoluntatem.Referuntautem lt;tt/ToPeius,alij ad beftiam: id quod nimis remotum amp;alienum uidetur.Refcrtur potius ad proximius, ad Deû inquam, qui dédit in corda regum facere fententia cius,Dei inquä. Sententia enim amp;nbsp;uoliitas Dci eft, ut pereat beftia,ut fupplicifi de ipfa eifufi fanguinis innoxij fumatur.Idem faciet ut reges fint n5 difcordes,fed concordes,ut unanimes Dei indicium exequantur. Italegimus in prophetis.Deum dedilTein corda regu SaImanazaris,Senacherib,Nabuchodonofo-ris,Cyri amp;nbsp;aliorum,ut faciant quod fecilfcleguntur, in fumedis uidelicet fupplicijs de impi-s,amp; in aflerendis pijs.Scd Sc in hiftorijs comemoratur, Alarychfi Vueftgotthorü regem à feruo Dei quidem retraiftum,ne ita feftinaret fubuertere Romam:fed ilium re fpondifle,Eft qui mihi perpetuam faciat moIeftiamjSc dicat, Vade deftruc Roma. Qui uero eandé uoluntatéimmifit in corda Alarychi,Adolphi,Gcnferychi,Odacris,Theo-derychi,amp;TotiIç:idem fi uoluerir,amp; cum uoluerit,amp; quibus uoluerit principibus in-feret,ut amp;nbsp;ipfi fuum contra nouam Romani amp;nbsp;Romanam ecclefiam faciant officium.

Adijcit angelus, Deum item in cordaregum dcdilTe,ut dent rc^num fuum beftiæ, donee con fummentur uerba Dei. Id quod interprétés explicant,amp; dicunt, permififle Deum,utiftudanimisconcipiantconfilium,tradendiregni uidelicet beftiæ.Ego fim-plicius efte arbitror,fi Deum limpliciter fateam ur nullius peccati efle authorem sac pec care homines nulla fatal! impulfos necefsitate,fed uicio amp;nbsp;culpa propria. Voluit ergo Deus,quod amp;nbsp;uerbo fuo exprefsit Sedocuit, ut reges régna fua traderent Chrifto,fum mo regi;quod cum ipfis non placerct, mallentq;uarias ob caufas carnis amp;nbsp;mundi, re-gnafuatraderePontifici,amp;fefubderefedi,utaiunt,ApoftoIicæ, iufto luo iudiciode-leruit eos Deus,amp;tradidit ( ficuti amp;nbsp;Roman, i. fcribitur ) in reprobum fenfum, ad faciendum ea quæ Deus non probat. Simul autem uerba Dei per prophetas amp;nbsp;apoftolos prædiifta,ad huncmodum funt compléta. Gerte uerba Dei amp;nbsp;non hominumillafunt, quæ de hac re leguntur in Daniele, amp;nbsp;in toto hoc libro Apocalypleos.

Poftrembexplicatangelus,quidfignificatum fitper mulierem infidentembeftiæ; ciuitas utique ilia magna,amp; Romana urbs,mundi caput amp;nbsp;domina,amp; Romana cccle-fia,Papatus amp;nbsp;poteftas, extendens fe amp;nbsp;regnum fuum fuper reges terræ.Dequaha-élenusdidumeftfatis. Deo gloria.

7}emünßrdt^2omäni eer io ruitUUw: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cdufas ruina eiuSi

pofthæcuidialium angelum, defeendentem de coelo, clt;rp.xvin. F habentem poteftatem magnam, amp;nbsp;terra illuininata eft

Ji à gloria eius, amp;nbsp;clamauit per fortitudinem uoce magna, dicensiCeciditcecidi'tBabylonmagna,6c facSta efthabita tio dæmoniorum,ôlt;; cuftodia omnis fpiritusimmundi, cuftodia omnisuolucrisimmundæamp;inuifæ, Quia deuino iræ fcortationis cius biberunt omnes Rentes: amp;nbsp;reges terræ cum illa ftortati funt: mercatores terrae de uirtute deliciarum eins diuites fafti funt.

Profequiturperintegrumcap.tS.interitlunRomæucterisamp;nouæjEthnîcîfmî ité amp;nbsp;Antichriftianifmi excidium,idquemîracopia amp;nbsp;cuidentia, adeo ut uidearis tibi co ràm contueriomnia.Sedamp;ordine udturpuIcherrimo.Principiö enim angelus exci-S«mmrfcrf- diumRomædenunciatuerbisgt;fignificanrifsimis.Deindedatur confilium pijs, quo-ptiit3, modofegerancintantispericulis.Additurmodus uaftationis,quodficuticupide SC crudciirer Roma genres deprædata fit amp;nbsp;cxciderit, ita quoque ipfi euenturum fit. Inde contexitur threnodia,qua principes amp;nbsp;mercatores lugentRomæ interitum: ubi 8c opesamp;deliciasRomanascommcmorant.Hincexultantapoftoliamp; prophetæ de iu-ftifsimo Dci iudicio.Sed amp;nbsp;molaris in profundum ab angelo Domini demergitur: uc ita Romæ certifsimus, irreparabilis amp;: grauifs.interitus lignificetur.Quib.iterum eau fæ tantorummalorum fubtexuntur,acJaus amp;iubi]atio -omnium cœlitum fubijcitur. Jmitdtur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Felicifsimc autem in his imitatur fanftos Dei prophetas,quorum duoeodem pro-

tjes (iropbetiti, pemodum modoexcidium ueteris Babylonis dcfcribuntjlfaias in i3.amp;«4,.amp;2i.cap.amp; leremiasin 50 amp;51.Ezechiel uero Tyriinteritum cap.26.27.28.Vtenimomniumim-piorum par eft fors amp;nbsp;exitus,ita feriptura Canonica in depingendo ipforum interku UdieHas fdcriC pi'lcherrimè fibi cÔgruit.Sed amp;nbsp;Apoftoli,licet loquerentur Gentibus,amp; feriberét Grç J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ramen de patrio idiomatemutaruntjadeoq;alienas linguas facræcoegerunt

' feruire,non Hebræam Gentium linguis.NamGræcèloquentesferuaruntloquutio-nés Hebraicasjamp;phrafim patriam,utpoteprimam,diuinam5fanaamque;8c cum omnium linguisloquipoffentjuunquam tarnen aliénas fie loquutifunt amp;c feripferunt, urîn eis non animaduerteretur dialeûus Hcbræa.Caueantergo,nehodie quidam ni-IxHoruin'Zi- mis fint delicatisauribus,puritatemqueLatinifermonis fiefequantur Se exprimant, blicifuerßoni- ut recedant interim à fimplicitatefacrælinguæ,amp;myfteria non modica amittat.Qui bm mor^fitds. morofi non funt,malunt fe attemperarelinguæ fanâ:ç,amp; dilcereeiusidiomata,quàm ipfam uel renitentem peregrinis linguis fubiugare, arque ad feruiendum delicatu-lis auribus noftris adigere. Porrô fepe iam monuimus,quis finis amp;nbsp;ufus fit traûatio-nis huius de i udici ƒ s uel fupplicijs diuinis. Alferitur enim ueritas amp;nbsp;iufticia Dei,con-folationem accipiunt affliâi,amp; terrentur impij,amp; omnes hoftes Dei,amp;c.

Impif rident nbsp;nbsp;nbsp;Sed dum hæc uulgaret loannes, amp;nbsp;uaticinaretur de excidio Babylonis (quam om

orrtCM/rfD«. nés jjjo tempore,propteruicinum,quod uidelicet nuper fub Vefpafiano euencrat,Hie rofolymorum excidium,amp; captiuitatem ludæorum grauifsimâ, fignificare Romam perfpicuè intelligebant: fie enim olim Babylon, fanûam urbem amp;nbsp;gentem afflixerat, ut nunc Vefpafianus Romanus ) pij quidem uera elfe, Scuenturaomnino credebant: propliani,ut delyrairridebant.Fecerant hoc maiores ipforum.Dum enim amp;nbsp;prophetæ interitum Niniues,Babylonis,amp; potentifsimarum monarchiarum prædicerent, infanire illis uidebantur.Cæterùm ita uti prædiâa fuerant,euenerunt. Credunt ergo Deioraculis fideles,utcunquediudifFerantur,quæ futuraprædicuntur: utcunqueea fccundummundumappareant impofsibilia. Deoenim prædicentiôc uolcnti, nihil eft difficile.

Author huiut Nunciaturus autem Romæînterltüm,audltorespræparat,fidemqueconciliât uatî oraculi. cinio,dum ante omnia oftendit authorem oraculi uel prophctiç,ipfum Dei angelum-Et quidem multis ilium nobis angelum commendat,ne quid de ueritate eorum qus dicitjdubitaremus.Dicit enim,illum defeendere de cœlo.Vnde nos colligimus,ea quç adfert,efle diuina amp;nbsp;cœleftia.Idem dicitür habere poteftatem magnâ.ne uidelicet du-bitaremus,€a eireimpofsibilia,quæ dicit futura.Si enim angelus Dci minifter poten-tifsimuseftiqualcmelTeexiftimamus Dominum,qui angelum mifit?Vnicusangclus ante mœnia Hierulàlem cæcîdit uiros bellatorcs oûogintaquinque amp;nbsp;centena milia. Vnicus angelus extinxit una node omnia Aegypti primogenita.Ergo cum potentif-, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fimus angelus interitum ueteris amp;nbsp;nouf Romæ prædicat,no eft qubddubitemus fun

Liwreczck- ditùsperituram. Prætereailluminâturterraàgloria,ideftàfplendorefeu luminean rè pr^diMnd« geli huius. Nam prophetia hæc nec obfcura eft,ncc tegi qjiltdcd maxime amp;nbsp;quàm il-cotrlt;( Anhcfiri luftrifsimè prædicari per orbem.

ftw». Vnde amp;nbsp;idem angelus totis clamat uiribus,amp; quidem uoceingenti. Nam oportet hæc

Dei orACula,in quibus agitur de gloria Dei amp;airimarum falute,intentifsimis prae dicarc uocibus,utcunquc probibeat amp;nbsp;perlequatur mundus.Hçc autem obfcruct,qui purant ediftisjigni Sc tcrro prohiberi poflc,ne contra Antichriftu clarifsima uoce prat-dicetnr.Fallûtur ftolidi.Pugnatum eftfexcentis Scampliusannis, neqjquifquaqua-tumuis fæuiret,prædicationé hâc fopircpotuit. Erumpit fubindcjSclate peruagatur hodie quoqj totum terraria orbe;proinde eft adhuc,amp; erit perpetub angeli huius’glo-ria illuftris.bcuoxuel prædicatio ualidilsima,rumpantur ut ilia Papis.

Sequitur iam uaticinium angeli,cuius fumma eft: Interibit Roma.neq;ullum eins CeciditiCeci^it rclinquetur ueftigium.Id prophetice, ficuti amp;nbsp;in i4..cap.fccit,eloquitur:Cecidit ceci- Bubylon, dit Babylon magna.Cccidit,dixit,pro cadetipræterito,propter rei certitudinem, ufus pro futuro : quo amp;nbsp;rcduplicatio pertinet. Sic loquuti funt etiam prophetæ. Miratur Macrobius Maronisadmirandambreuitatem,acinteraliaIib.Satural,5.cap.t. Vis au-dire Vergilium,inquit,tanta breuitate dicentem,utafftari magis ac contrahi breuiras ipfa non pofsit? Et cdmpos,ubi Troia fuit.— Ecce paucifsimis uerbis maximam ciui-tatem haufit amp;nbsp;abforpfittnon reliquit ille nec ruinam.Hæc Macrobius. Hçc multo ue rius Screiftius accomodauerimusprophetisnoftriseloquentifs.infualingua, amp;bea-to loanni in primis.Quid enim breuius ucl cogitari potuiflet, quam quod dixerunt, Cecidit,cecidit Babylon magna?Simul euim amp;urbis magnitudineSc maieftatc exhi buit Ioannes,amp;totâabforplit,ne ruina quidé relift3.Significauitenim,Romam uete-rem Sc nouam,quâtumuis uideatur magnifica,inuifta,jeterna,ruituram tarnen:amp;ita ruituranijut cius nihil fit futurû reliquum.Id quod mox fignificantius Chria quadam oculis fubijcit,dum fublato angelus molari,amp; in profundum maris deiefto, addit:Sic imperu mirtetur Babylon ciuitas illa magna,amp; ultra iâ non inuenietur. Proinde nihil fuit,eft uel erit unquam in mundo tam potens amp;nbsp;inniftum,quod non in nihilum re-degeritinuiftaDeipotcntiâjCum uoluerit, amp;nbsp;hora illa fatalisaduenerit. Perijt uctus Rom3,amp;potens illa monarchiadifperijr: corruitfimul amp;nbsp;luperftitio amp;ethnicilmus amp;nbsp;idololatria,multos dominata per annos.peribit amp;nbsp;noua Roma cum imaginario fuo jmpcrio:corruet, amp;in fumum abibit, quidiu mundumdementauit ScafflixitPapa-tus,ucl Antichriftianifmus.

Præterea hypotypofi prophetica,uelè prophetîspetita,rnodum excidij oftendit quot;E-tfailii eâh4 per confequentia:Et fadaefthabitatio dæmoniorum, amp;c.Ita enimhis fignificatua- bitatio dtemo-ftandam,ut locus qui prius fuit frequens hominibus ,iam habitatio futurus fit fera» nioruiti. rum amp;dæmonum,deierto(ficuti amp;nbsp;Dominus teftaturMatth.12.) gaudentium.Allu-fit autem ad uerba prophetarum.Ifaias in ij.Et fubuertetur Babylon regnorum orna-mentum,qucmadmodumfubuertitDeus Sodomamamp; Gomorram:nô habitabitur, fed requiefeent ibi beftiæ,amp; faltabuntibi pilofi uel fatyri,amp;c. Eadem repetuntur lere miæ5o.cap.In5i.cap.ait:Et erit Babylon in tumulos,amp;in habitationem draconum, in ftuporem amp;.fibilum,quôd nemo ibi habitct.Nô difsimilialeguntur Ezech.26.cap. deTyriexcidio.AcRomamquidemueterem uaftatameire,luperiusdiximus; amp;nbsp;40 diebus,acamplius, nô habitatâabullo homine.Quod autem rurfus habitatâefle uid« mus,nihil impedit ueritaté uaricinij Chrifti.Francifcus enim Petrarcha,homo Italus, amp;nbsp;inter Italos dodifsimos non poftremus,in Epiftola quadam ad amicum,hæc uerba Ioannis apoftoli exponens, inter alia : Verè iam talis fada es,ait. Quanto enim homo perditus,amp; defperatæ nequitiæ,daemone melior? Verè habitatio,imô regnum dç-monum fada es; qui fuis artibus,human3 Heet cffigic,in teregnant,amp;c.Vixitamp; feri-pfit hæc Perrarcha ante annos circiter zoo.Et in alia quadam epiftola, de ueteri amp;nbsp;noua BabyloneIoquens:Fuit illa,inquit,omniumpefsima,caquetempcftatefœdifsima; hæc uerb iam non ciuitas,fed laruarumac lemurum domus eft, amp;nbsp;ut breuiter dicam, fcelerumarquededecorum omniumfentina,arque ille uiuentium infernus,tanto »ntc Dauidico ore notatus, quàm fundatus autcognitus. Et iterum idem ille : Quic-quid de Afsyria uel Aegypfia Baby lone, quicquid de quatuor labyrinthis,quicquid denique de Aucrni limine,deque Tartarcis fyluis,fulphureisque paludibus legi — ftijhuic Tartaro admotum fabula cft. Hic turiificus fimul amp;nbsp;terrificus Nimroth;

hic pharetfatâ Semiramis:hic inexorabilis Minos:hic Rhadamantus.'hic Cerbéfus U* niuerfa confumcns : hic tauro fuppofitâ Pa/tphie, mixtumq; genui, — quod Maro air, “ proles^ biformis

Hic poftremo quicquidconfufum,quicquid atrum,quicqiud horribiîfi ufquam eft autfingiturafpicias,amp;c.Hæcille,amp;hislîmiliaalia,inalijs cpiftolis plurima fcripfit. Quid uerö hune modo feripturum puus, fi hodie curiam iliam uideret Romanarnr quam mulris nominibus corruptiorcm nunc elTe confiât,quàm tune fucrit?Brcuiter, ■ fignificatloannes exfententiaChrifii regis amp;iudicis,Romamamp;ueterem nouam, unàcumÊthnicifmoamp; Antichrifiianifmo funditùs periruram, neque unquam fore refiituendam.

Cdulftcruince nbsp;Caulas fuperîus femel amp;îterum commemoratas, îterum repetît amp;nbsp;înculcat,împie-

urbisç^imic tarem,idololatriam,amp;feduftionem in his omnium nationumamp;populorum,quos a-perijt degerunttormentisadrecipiendam impietatem. Vbiamp;crudelitas, tyrannisjuel fan-guis quoque locum habet. Dixi de uino feortationis fuperius in cap. »4 amp;nbsp;alias, ut ni-hilopus fitearepeterecumfafiidio. Adiungiturhisamp;alia caufa noua, Et mercatores terræ.f« rie rtv //»ïwvawzwfjcxpotentia ùeluirtutelafciuiæ eius,ditati funt.Di xitautcm,Exuirtutclafciuiae;pro eo quod efi,eximmenfa,ualidaamp;infatiabililibidi ne ditati funt.Roma enim cum abundaret fpolijs, quæ âuarè diripuerat, amp;nbsp;ex omnib. Romam contulerat nationibus,in omnis generis luxus amp;nbsp;lafciuias effundebatUGward gittflh,geyl vnd mûtwtUg.Pcoindc ueniétes illuc uoluptatum magifiri,amp;cupediarum artifices, rerumquepreciofifsimarum mercatores,femper fuosemptores,admiratorcs, cultoresqueinueniebant,adeoquediuites reddebanturex Romanorum uoluptuola amp;luXuriofauita.Notatergo Apoftolus,incredibilis amp;fumptuofifsimæluxuriæ in ci bo,potu,uefiibus amp;nbsp;ædificijs,incuku corporis amp;nbsp;ornatu,ftudium. Eodem œfiro per-citi Romanifiae etiam noftri temporis in Italia amp;nbsp;extra Italiam, opes maximas profun dunt uiuendo luXuriofe.Gernitur hoc præcipuè in fpiritualibus illis patribus.epifco-pis amp;nbsp;abbâtibùSjdcïiique in totûclero Romano. At Deus nunquam luxum amp;nbsp;tyran-nidem inultam diu ullaingenre tulit. Cecidit ergo Babylon quoque, cadet itaque Sfi Romanaecclefia. Difeantergo Sepriuati homines temperantiam,amp;abfiinereàluxu amp;nbsp;fuperbia. Domino fit gloria»

Conßlium iiaturffîjs, qui exire ^ahylonem iul/e»iur. Excitantürt-tem hoßei m Xabylonem, mandatur que illii ne ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quid ei ^arcant.

T audiui uocê alia de cœlo dicente.’Exite de ilia populus meus, ne participes fitis delióloru eius,ne de plagis eius accipiatis. Quoniam peruenerunt peccata eius ufquead coelum,8drecordatus eft Deus iniquitatum cius.Reddp te illi,(icuti ipfa reddidit uobis:amp; duplicate illi duplicia, fecudum

opera eius.In poculo quo mifcuit,mifcetc illi duplum.Quatum glo^ rificauit fe,amp; in delicrjs fuit, tantum mifccte illi tormcntumamp; lugt; (ftum.Quiain corde iuo dicit:Sedco regina,8f uidua nonfum, 8clu ólum no uidebo Jdeo in una die uenient plagæ eius,mors,amp; ludtus, amp;nbsp;fames, 8c igne comburetur. Quia fords efl^Dominus Deus, qui iudicabitillam*

Secundus locus huius capitis eft fidele Domini confilium, datum pljs,quomodo ConßUumriei ipfi le gerant in felicitate, amp;nbsp;in excidio urbis.Roma quidé diu fuit orbis domina,opes fro pijs, quo-amp;C uoluptates toti us mundi apparebant Romæ. Si quis Romæ amp;nbsp;in prouincijs mori- modoßgerät. gerum uel obfequenté fepræberet Romanis,amp; religioné coleret Romana,amp; conformé fe faceretmorib.amp;corruptelis Romanis, is magni fiebat, Scuelutipcrgradusper-uenire poterat ad fummos honores,ad maximas diuitias, amp;nbsp;feledifsimas delicias. Si quis fe opponeret religioni Romans, non aflentiebatur Romanis : perfequutione premebatur,fpoliabatur Sc eijciebatur in exilifi,uel conijciebatur in carcerem,aut du-cebatur.Grauiter ergo tentabantur pij,ncc quó feuerterent tenebant. Sicuti amp;nbsp;hodie fieri uidemus in noua Roma,amp; toto per orbem Papifmo.Proinde Deus,qui non uult perire hominem,fed feruari,optimum hie ucræ felicitatis falutisquc confilium fuffi-cit: cui quotquot obtempérant,bead funt.

Equidem ab initio mox indicat authoré huius confilij, ut ipfi paret authoritatem, confidenterqueipfumrecipiamus.Audiui,ait, uocemaliamè cœlo. àDeo itaq; cœli-tùs proficifeitur hoc cofilium: cui qui obfequuntur,Dco obfequunturqui no obrem perantjDei confilium conténunt amp;nbsp;calcant.Qualc eft autem hoc côfiliû?Breue,perfpi cuum,pofsibile,honeftum amp;nbsp;falutare,uidelicet: Exite, ait Dominus, de ilia, uidelicet puge Habylo» Babylone,Roma,ueteri utique èi. noua, populus meus: id cft,uos qui uultis dici po- nem, eft Dfi pulus Dei,amp;in albo ciuiû Dei infcribi.Hocipfum confilium,8c non aliud,Deus idem confilium^ ill e per fuos prophetas dédit ueteri fuo populo,dum ageret in captiuitate Babylonica. Sic enimdicit Ilàias in4.8.Sc52cap.Difccdite,difce3ite,exiteinde,immundumnete-tigeritis.Exite de medio eius,mundamini,qui fertis uafa Domini.Sed ôc leremias 51. cap, Fugitede medio Babylonis, inquit, ôeferuet quifque animam fuam, ne extir-pemini in iniquitate eius.Quoniam tempus eft ultionis Domini, uices ei rependet. Fugercergofuadet Dominus, 8c fie faluandas elfe animas. Alioquienimnifi fugeri-mus,perituros nos.Porro prophetæ nô docuerfit Izraelitas fugere ex Babylone corpo raliter,per motum,ut uocantgt;localem.Hortatur enim leremias cap. 29, populum ca-ptiuum,ur in Babylone habitet,ac œconomiamibi fuam inftituat,donee tempus ap-propinquetliberationis.Tunc enim exeundum exBabylone.Intereanon motu cor- Qunhsftugd poris,fed morum difsimilitudineillos uoluitrecedere.Tametfienim habitauerintin fuadeatur. medio fuperftitioforum,impiorum 8c idololatrarum: noluit tarnen Dominus ipfosil lis fieri fimiles. Fuga ergo ilia in hoc fuit, quod abftinere 8c temperarc fibijpfis debue-runtab impietatc,idololatria,fcclerib.fanguineuidelicet,ufura,fupcrbia,libidin«, amp;nbsp;fimilibusflagitijs:perftare autem inuera pietate, ôcinnocentia.

Pari modo in præfcnti,quoquô fugiftent pij fub ueteri Romano impcrio,ubiq*,in-cidiffent iterum in Romanos;ficuti amp;nbsp;nos hodie,licet mutemus locum,Papatum inte rim habemus uel uicinum,uel imminentem.Rede ergo Apoftolus: Oportebit ex hoc t.Cor.f, mundo exilfe, fi nolitis uerfari cum peccatoribus. Fuga ergo uera 8c pia fi t, fi manen-tes quidé in mudo corporaliter animo amp;nbsp;morib.quàm longifsimè ex mfido rcceffeii-mus,itaut abftineamus ab omni idololatria amp;cultu ,pphano, fi hûc nô approbemus, fi hic nobis non placeat:h non morib.impiorû uel arrideamus,uel nos ipfos cÔforme-mus:fi religioné noftram non prodiderimus,ucl propter homines,uel propterlucrum temporariû. Iraq; Chriftiani,qui uixerutfub Romano imperio,Româ ira fugerunt,ut jgt;rfus abftinuerint à cultu idolorfi, 8c à corruptela morû gcritiliû,licet uiuerent inter getes.Taies enim fuifte ecclefias ueterûin Afia,audiHimuscap.2 Scj.huius iibri.Licet ergo 8c nos habitemus lub Papatu 8cin imperio.quod Euangeliûpcrfequitunfugero tarnen debennis Papatû,id eft templa Papiftica:nemo piorum , cultus amp;obedientiæ gratia,ingrcdi,nemo ritus Papifticos agqofcere, ,pbare 8c ufurpare deberà uitijs uerb 8c corruptelis fugere quàmremotifsimè. Sic enim Apoftolica feripturanos érudit ad Roman. 12.2.Corinth.6.Ephef.5.8c t.Pct.4. Ac loannes in præfenti femetipfum uelu-tiexponens: Ne,inquit,lt;ri^«lt;’/gt;'lt;*'gt;'îir«7,, neparticipetis deliftiseius, necommunicetis delidis eius.Deliftauero mut, non tantum quæ fiunt contra fccundam, fedôc quæ committuncur,8c magis quidem,contra primant tabulam.'cuiufmodi fcelera lunt

HENRICI B V L L I N ff E R I idololatna,impïetas,abufusnominisdiuini,peregnnuscultus contrai amp;nbsp;4, prsce-* ptû tabulæ primæ.Ea Fcrè tune amp;nbsp;hodie habentur pro optimis ôpcribu8,cum Hnt abo minationes. CoHiraunicatio fit maxime in fâcrorum corn municationc, deinde fi in eandemluxusrefußonemcumfoedis refoluamurhominibus. Si ergo ab illis cauea-muSjfugimus ex Babylonc,8cbono Dei confilio obfequimur.

Teceâturhodie nbsp;nbsp;At hic hodie pcccainus fcrè,quiappellamur Euangelici.Multi enim fatiseffe putât,

contnhocD« fi nefeio quam religionem feruét in peftorc occulte: palàmautem communicentcurrt conßlium, illisjqui prodcfi'e ucl obclTe poffunt.Inuenias ergo qui idolis fe profternant, quîMif-fas amp;nbsp;iacra Papiftica frcquentent.Sunt qui norunt facerdotij Papiftici aborrrinationes plurimasjledeinihilominusconfecrantfuos liberos. Quoniam placent cis prælatu-ræjamp;uitaillaclericalis,idcftop»Ientaamp; uoluptuofa. Suntqui liberos fuos protru-dunt per matrimonij ncxum in medium Papifmi:neque hi aliud fpedant,quàm opes amp;mundi honores atquc amicitias. Contra hos omnes prophetæ unàcum apofto-lis,amp; in præfenti Chriftus Dei filiuSjà dextera Dei patrisântonat amp;clamat-.Exite de it la popule mij ne communices cum peccatis eius. Nonadmittunt hæc uerba difputa-tionem ingeflio(âmautciuilem,ncquedilpenfationem carnalem Sccommodam. Sequitur enimiNe de plagia eius accipiatis. Si enim placet Roma,fi placet Romana religio,fi placent prælaturæ,opes amp;nbsp;honores Romanæ,fi placet corruptela Romana, pla-ccat amp;nbsp;iudicium amp;nbsp;pœnæ amp;nbsp;condemnatio débita Antichriftianifmo.

QsWrtfpo«- Habemus prætcreainpræfentiarum,quodrefpondeamusRomaniftis,obijcientib. deasttdcnmé nobis dcfcélionem feu Apoftafiam,arque ea de caufaamp;crimen fehifmatis. Defecifiis, defeâionif, inquiunt,àfandaRomana ecclefia,ipfaquedefcftione palàmdeclaratis,nos eflefefta-rios amp;fchifmaticos. Quibusrefpondemus,diftinguere nosinRomanaccclefia.Nam agnofeimus Romanam quandam uetcremecclefiamjinfignem amp;apoftolicam. Deçà fcripfit Paulus:Fidcs ucftra annunciatur in toto mundo. Ab ea qui rccclTerit,abfq-, du bio amp;nbsp;fchifmaticus crit,amp; in æternû peribit. Eft rurfus alia Romana ecclefia, noua,amp; neteri prorfus contraria,non iamamplius Apoftolica,fed Papiftica potius,in qua non funt miniftriuerbiamp; facramentorum,feduel principes,gentilibusnihildifsimiles: «el mercatores quibus facramenta,remifsio peccatorum,cœlum ipfum,amp; omnia in cc clefia,uilifsimoprecio funt uenalia. Illi ipfi docent doftrinam ex diametro difsiden-tem cum Euangclica. Illi ipfi palàm funt probrofifsrmis fcclcribus, ctiam fornicatio-nis fœditâte,non quidem tinûi, fed madentes amp;nbsp;fœtentesrut nihil nunc dicam de fan guine Chriftiano. Ncq; ulla in his cernitur pœnitentia. Cum his pcrfencrarc,amp;cû his communicate, eft in æternum petite. Ab horum ergo confortio mandat hic Dominus utrecedamus,imó fugiamus.Quod crgofecimus,Domino mandante fccimns,qui pa làm à purpurata meretrice amp;nbsp;ex Babylone hac iubet excedere,recedere,fugere.Sunt amp;nbsp;alij loci illuftres,mandantes defcftionenrquos quicognolcercamp;expendcre uolunt, legantDeut.ij.Ieremiæaj,uerbaitem Dominiin EiiangelioLucæ 6.cap. Matthçi/. 2;.24.LegaturP3ulusin utrâqueadTimoth.maximècap.6.primæ,amp;in2.cap.3 amp;4. Ad Roman.ait; Obfecro uos fratres, ut confideretis eos, qui difsidia amp;nbsp;offendicula contra doftrinam,quam uos didiciftis,gignunt,amp;dcclinetis ab eis.Nam qui ciufmo-di funt,Domino lefu Chrifto non feruiunt, fed fuo nentri: amp;pcr blandtloqucn-tiam,amp;c.

fugienda Porto caufam redder», cur fugiéda fit Babylon,utilitatem profert.amp;damnum: Ne de plagis eius accipiatis. Qüifquisenimfeconiunxeritimpijs,idololatris,amp;fpurcis arqueimpuris,præmium unàcum ipfisaccipit:amp; quidem præmium prsefentis uitæ, maledidionem, mentem reprobam, calarhitatcs uarias, rccenfitas cap.id.Scalias, Sc pofthanc uiram tormentafempiterna. Non ergo agiturdcreleuicul3,cum agiturde fugienda Babylone, uel de uitanda Romana rcligionc.Multi his non credfit : quia non expendunt, quanta fit Romanæ ecclefiïcabominatio coram Deoridcoque audiunt hæc uelutifabulam,amp;perfcuerantineo uitæ gencre,inqgofuntamp; uixerunt hadc-nus.Ssd non mentitur,qui dicit,cos qui fibi fuga ex Babylone non confulunt, matu-*c pcrituros ciim Babylone ßc toto impiorum confortio. Vae illis.

Cæterùm quia impi; ferè in hoc fcculo Felices funt (unde multi colligunt, ignora- jyeum re corda rcies noftrasDeunuautcertc fifcit,curareparum ) fubiungitur ab Apollolo, uclora- rifcelerum. culo cœlitùs delato: Qiioniam peruenerunt peccata cius ufquead cœlum, amp;recorda-tus eft Deus iniquitatum eius.Nunquam fane obliuifcitur Deus iniquicatfl. Omnia cnim illi fcmpcr funt præfcntia. Videtur tarnen non meminifte,cum non punit.Homi ncs enim italentiunt.feddumpunit amp;uifitat peccatores,uidetur omnino rationem habere rerum noftrarum,amp;mcminiftefcelerum amp;nbsp;fceleratorum hominum.Proindc fignificat Ioannes,Deu efte iuftum,amp; memorem maloru:paritcr amp;nbsp;bonoru:ac fuo tern porerccopenfaturumomniahominumopera,inprimisautem praua. Interim etiam fignificat,pèccataRomæueteris amp;nouæeftegrandia,uel enormia. Nam Genefis 19 di cuntur peccata Sodomorum afcendifle in cœlum, atq; adeo ueluti clamaftc contra pa-tratores.ac uindidam poftulauifte.Siclegimus leremiæ 51, peccata Babylonis perue-nifleinnubes ufq^.Nam ubiq; lereutitur Scripturælocis loannes , quo maiorem author! tatem paretlibro fuo,licet alioqui infpirato à Spiritu famfto.Et quidem iniquita tesamp;fceleraRomæueterisualdc inlèftatifuntSatyrici uetercs, Horatius, luuenalis, amp;nbsp;reliqui poetæ. Extant hodie in Romam,amp; Romana ecclefiæ purpuratos amp;nbsp;præla-toSjfcriptaacria permulta,amp; Pafquilli (Pafquillus hodie Satyricuseftfcriptor,unus

• pro multis ) innumcri,ut non minus hodie quam olim peccata Romæ in ipfum ufq; cœlum clamitenr.

Pergit poft hæc item ni commemorate plagas amp;inreritum certifsimum Romæ,qui Picdditcitli,ß locus huius capitis tertius eft.quoegrcgic etiam dcfcribitur modus uaftarionis amp;ex- cuti reddidit cidi; truculentifsimus. Induciturenim Deus inftigans amp;c adhortans milites, amp;nbsp;iudi-cijfuicommiflariosatqucexequutores aduindidam: amp;ut feuerifsimè exigant pœ-nas,non parcant, fed abundarttifsimè rétribuant, amp;nbsp;ea menfura menfurent, qua Roma menfa eft ali;s. Valet enim hie ilia Domini, amp;nbsp;communis apud omnes gentes fen-tentia.Eadcm menfum qua metimini,uicifsim metienturali; uobis,dabiturque men-furabon3,preira,concufla,amp;fuperfluens. Ergoquoniam Romadepredataeft orbem terrarum, amp;feduxit orbem terrarum, meritô, amp;nbsp;iuftaDei ira direptaeft, amp;nbsp;funditus conuulfa. Id quod Gotthi fumma fide amp;nbsp;diligentia fecerunt: ut dubitarenon pofsi-

* mus,etiam nouam Romamamp;fedemillam apoftaticam à fuis hoftibus,quos parauit Dominus,amp;abangelis zizania colligentibus, fruftulatim difeerpendam. Quiduero futurum lit in alio feculo,colligere polTumus ex eo,quód toties inculcat, abfq; miferi-cordia conduplicanda efte mala,pœnas,luaum 5c tormenta. Grauia quidem amp;nbsp;horré-da hæc funt.Vtinam fidelibus percipiantur mentibus. Rurfus autem hie locus ueluti ijerbotim defcriptus eft ex leremiæ cap.50. ubi in hanclegis fententiä: Vlcifcimini in Babylonem, 6c ficut Fecit,facite ei.GralTare 5c exclude,dicit Dominus, Sc perfice omnia quæ præcepitibi.Vaftate earn, ut nihil fuperfit. Circumuallate eam,nequis eua-dat. Redditeei iuxta opus luum: Sc fecundum omnia quæfecit, faciteei.Ç^ia contra Dominum fuperba fuit,6c contra fandum Izraelis. Hæcdixitapudleremiam Dominus. Vides ergo unde fua in præfenti mutuauerit Dominus.Vides quid fibi quæli-beturbs, autrefpublica,authomo polliceatur, fi ditatusexaliorumincommodo, uo-luptuetur 6c fuperbiat in hoc feculo. Idem eft enim Deus, 5cparia lunt indicia eius contra omnes impios.

Simul autem caufas interitus mifcuit,crudelitatem, auariciam, rapinas,cædes, in- Gloriatio,fu -cendia,quibus totum orbem diu uaftauitRoma.Sed pergit fignificantius caufas etiam perbiaG'fecu alias commemorare:fuperbiam uidelicet,gloriationcm 6ciad3ntiam,fecuritatem,Iu- ritas Koma. xum,delicias 6c uoluptates .Sequitur enim: Quantum glorificauitfe, 6c in delicijs fuitjScc.Et iterum-.quia in corde fuo dicit,Sedeo regin3,6cc.Etiam hæc mutub accepit ex Ifaiæ 47, ubi Babylon quoque fic 6c totidem uerbis gloriatur. Gloriabatur Roma quondam,fe mundi efle dominam,fe fore æternam. Nam nummis argenteis incufle-runt,Romæ æternæ. Nunguä fore putarunt,ut régna aucllerentur ab ipfa.Nunquam ergo putauit fe uidua futura.Ncq; dubito Germanos à Romanis mutuafle fuailla uo lt;cmGermanicamrój?Jfn,per quam intelliguntgloriariôciadare magnificc: quodRo-

manorum ceu proprium ac peculiare uidetur fuilTe.Sccura fuit.Non putailit fc fubuef tendam. Dixit,Ludu nó uidebo,Icfo xiiird kein leyd haben,ich wrd aÜvi^ gaudeamus fingen. Hodie Romaniftæ quoq; cum tripudio iaftität,nullos imperatores,nullos reges, nül ]os populos,nullos hæreticos amp;nbsp;fchifmaticos ( ita ueroappellant hoftes Romanæ ne-quitiç,uirospiosamp;doélos) féliciter oppugnalTc Roinam.Semper oppreflöselTehoftes Romanæ ecclefiæ,hanc triumphaflcdehoftib.fiiis iamabannis feptingentis amp;oftin-gentis amp;amplius.Fludibus poffe nauiculatn Petri grauiterquaffari, iaftari, adoperi ri,fed non mergi.perpetuam ergo fore Roinanam federn, reginam amp;dominamregno rum amp;nbsp;ecclefiarum omnium,amp;c.

Veriim audi iam Dei iudicium:Ideo quia fuperba,g!'oriofa,fecura,impiaeft,una die ucnientplagæeius.Aretas innuit^perunam diem denotarirepentinum excidium;ac tunc perituram,cum minime putalTet.Commcmoratautem ordineplagas eius, mor-tcm,Iuûum,famem, amp;ignem. Et hilloriæ teftantur, hæcad uerbum per Gotthos in ueceri Roma elle impletarde quare antea dixi.crgo nihil dubitamus,ijfdem calamitati bus nouam quoq;Roma foreabhominib.amp;angelis Deilacerandam,amp; flirpitus euel lendam. Ac ne quis hoc putaret impofsibile ( nam magna eft utriufq; Romæ potentia amp;maieftas,adeö ut qui dixiftet Ioannis feculo,Ruet Roma,rem dixifte uifus fuilTeta-deo impofsibilem,ac ft dixiftet, Ruet ccelum ) fubiungit protinus: Quia fortis eft Do-minus Deus,qui iudicabitillâ.Ne ergo dubitemus de ruina Papifmi. Dominus eniin eft uerax,iuftus amp;nbsp;omnipotens. Cui gloria in fecula feculorum. Amen.

7hrenodia uellnBta amp;nbsp;lamentatio 7.oma,quam tfißfierfolutmt firincifiei mercatores, CONCIO L X X V 11 f.

Tflebuntillam, æ plangent fc fupcr ilia reges terræ, qui cum ilia fcortati flint,Sfin delicijs iiixerunt,cum uiderint fiimum incendrj eius,longe ftantes»propter timorem tormenti eins, dicentes: Væ uæ ciuitas ilia magna Baby^

lon,ciuitasillafortis:quoniaminunahora uenitiudieium tuum.Et ncgociatores terræ flent amp;lugent fupcrilia. Quoniam merces eogt; rum nemo emit am plius,mcrces auri amp;nbsp;argenti, lapidis precioß: neque margaritæ,amp;f byfsi,amp; purpuræ,amp; ferici, 8^ coccini, amp;nbsp;omne lignum thyiniim,amp; omneuas eburneum, omne uas de ligno pre-cioGfsimo,amp; ære,8^ ferro,amp; marmore,St cinamomû,8d odoramen ta,Ôd ungucntum,5lt;; thus,Sc uinum,Sif oleum, 5lt;^ fimilam,amp;: triticu, amp;nbsp;iumenta,amp; oucs,S^ equorum, rhe^hrum, mancipiorum, animas hominum.Et poma dcfidcri] anima? tuædifccircruntà tc,amp; omnia pinguia Sc prirclara pericruntà te,0(^ amplius ilia iam nequa^ quam inueneris.Mercatores horum qui diuites faCti funt,ab ea loUquot; geftabunt propter timorem tormenti eius,flcntcsaclugentes,amp;di centes: Væ Uæ ciuitas ilia magna, que amicta erat byifo amp;nbsp;purpura. Sc coccino, 5t deaurata erat auro, St lapidepreciofo, Sc margaritis: quoniam una horadcfolatæfunttantædiuitiæ. Etomnisgubcrnagt; tor, Só om nis in nauibus turba, Sc nautæ, St quicunqjin mari ope^ raiitur,Iongc fteterunt 5e clamauerunt, uidenacs furnum incendij C'

fupcr capita fua, clamauerunt flentes lugentes, diccntcs : Væ , uæ ciuitas illa magna, in qua diuftes faóti funt omnes qui habcbant naucs in mari,dc precijs cius: quoniam una hora defolata eft*

Sequitur quarto loco huius capitis Plandus uel threnodia, aut lamentatio exuftæ ihrenoJia er Romæ Sc excifæ.Copia eft mirifica, hypotypofi euidéti omnia ueluti oculis fubijciés. plan élus fuper Eftautem Domino Deo noftromosfamiliaris,utcumeuidentefgentis,rcgniautur- R-cma, bis interitum excidiumq j prænunciare,amp; omniun» animis infigere uult, elegiam aut threnos cantate iubeatuatesfuos.Lamentationibus autem huiufinodi non tantum interitusoftenditur, fed amp;caufæ intérims,amp;modus excidij commemorantur: ßmul etiam finis aut ufus indicatur,nealÿ fimiles fiant eigenti,ne amp;excidij participes fiant.

Exempla habemus in literis propherarum perfpicua, leremiae in primis lamentatio-nes,amp;quihuic loco magiscongruuntTyrithrenos ab Ezechiele câtatos cap.zzamp;zS. Et quidem apparct loannem indeplurimamutuatum elfe.

Neque uero eft quod his operofius inhaereamus. fumma omniû hæc eft; Ruet Roma,amp;interibitfunditùs, ut nihil reliquumfuturû fit uel de imperiouel de fede illa, nedû de opib. amp;nbsp;uoluptatibus.Id quodpartim impletû eftin Roma ueteri,partim ue-rb in noua ad diem iudicij implebitur.

Cçterùm nec Chriftus ipfe,nec Apoftolus inducitur,déploras excidium Babylonis: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;regei

fedintroducuntur perlonæimpiæ, quæ confiderandæprimùm ueniunt. Sunt cnim tncrcatorcs» reges uel principes terrarum,mercatores Scgubernatoresnauium uel nauicularij,qui omnes cum hoc feorto fornicationem exercuerunt,amp; ex eonfortio eius ditati funt.Et quidem uetus Romainftruifta fuit regumamicitijszdeinde ueropræfides ab ipfis mif-fi ad gubernandas prouincias, finguli reges ac principes elfe uidebantur. Et quoniam ingentes étant opes Romæ,ac luxus incredibilis omnes ordines inuaferat,maximum ibi lucrum faciebant mercatores. Sed amp;nbsp;nauigationes inftitutæ erant Romam ex o-riente,meridieamp;occidente,ex Syria inquam, ex Aegypto uel Aphrica, amp;ex ipfaHi-fpania,extimisque mundi partibus. Atcum deftrufta in minis iaceret Roma, amp;fru-ftillatim difeerptum elTetimperium,non potuerunt né lugere, quibus perierat fimul , amp;nbsp;lucrum amp;c uoluptas.

Habet etiam noua Roma prætcrillos téporarios,etiapeculiares fuos mercatores amp;nbsp;principes.Nam prçlati ecclefiaftici principes funt.Ac in Romanaecclefia exerceri mer Ronwwo«*. caturam,norunt fanfti Dei omnes. Quid enim return facrarum in fede illa uenale non eft’Mercaturaexerceturinremifsionepeccatorum,inindulgétijsamp; fatisfaûionibus, inbeneficijs ecclefiafticis, Scimaginum diuorumquecuitu, in mifsis, in fepulturis amp;nbsp;îuftis exoluendis defunüis,amp; in rebus propc omnibus fpiritualibus. Inde eft lucrum immodicum amp;nbsp;materia uoluptatum amplifsima. Mercatores alij magno precio mettes fibi comparant: Romanenfes Cananæi, ne teruncio quidem emuntmercesfuas, fed diuendunteafdem immenfo precio. Neque puto ullam unquam fuiffe merca-turam huic fimilem in mundo, neque quæftum uberioremex re nihili. Attigit ifta amp;nbsp;Erafmus in Prouerbio,A' mortuo tributum petere. Cæterùm cû ante iudicij diem fpiritu oris fui Chriftus Dominus interficiat Antichriftum, amp;nbsp;quçftus ille imminui incipiatjuidemusqualesubique inter fpirituales mercatores exoriantur querelæ amp;nbsp;quiritationes.Qualem ergo futuram putamus lamentationem ßcplanftum, ubi idem Dominus aduentu fuo eundem Antichriftum abolêuerit prorfus, acincendium fem-piternum eritfubeundum? '

Deinde confideranduseritnonnihil amp;nbsp;plamftus. Plangere per fe,peccatum non Dcp/rfWfî«. eft. Planxerunt enim mortuos fuos, amp;fuas calamitates, interitum urbium amp;nbsp;regno-rum,optimi amp;nbsp;fanûifsimi quique.Plangit enim Abraham.Extant threni Ieremiæ,fu-per urbe Hierofolymorum.PIangunt fideles planßu magno Stephanum, in Aâis. Cæterùm inlamentation^eruaruntmodum, amp;retulerunt omniaad gloriamDei,a-nimarumquefalutem.Nonearatione plangunt impij amp;nbsp;mundani homines. Nun-qqam his in mentem ueniunt hominumpeccata,propter quæ mundum punit iuftus

Î4lt;î nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;HENRICI 8TLLIN6ERI

Dominus,nequemal*l'uaScfuorum rcfenintadgloriam,ucntatem iufticiamq; D«, «clademendationem morum:crgo non doletiplis offenfum efi'e Dcum, nccueniam poftulancpeccatorum:feddolecipfis,ablatam elTepeccandi opportunitatem,uolupta tes, lucrCi uel emolumentum. Et in præfcnti plangunt principes,mercatores naui* culatorcs,non propter amill'um Dei fauorem,non exueralympathia amore proxi mi,led ex ftudio fui ipfius, propter res terrenas deperditas, propter deftruftas res elegantes, ueteres,robultas,preciofas:maxime uero propter lucrum amiflum,amp; difsipa-tas uoluptates.Vtriufquedoloris meminit Apoftolus in 2.ad Corinch.7. cap. Etqui-demhicdolor ßcplanftus nihil aliud eft, quam deferiptio feu adumbratio certifsimi uallifsimique excidij amp;nbsp;hominum impiorum. Eleganter uefo planftum ciira in habi-tuplangcntium, tum ex corum uerbis proponit. Ad habitum pertinct qubd flent, clamant,plangunt,pulucremquc capitibus fuis imponunt. Ad uerba referunrurhæc, Væ,uæ, ciuitasilla magna, amp;c. Id quod repetitur à mercatoribus amp;c nauiculato-libus.

Prætercaattingufurhic quoqueinteritus caulTæduxus Siuoluptates, quibus dif-fluxit Roma.Simul commemorantur luxus,opcs,maicftas,fuperbia amp;: del iciç utriuC« queRomæ.Admonentur obiter, quidomnes mundanihomines expeftent, fife im-pliccntuoluptatibus amp;nbsp;luxui huius feculi : qui Romæ fuit amp;nbsp;eft immenfus.Neque le gimusin ullis hiftorijs,diu perftitiiTe genres,deditasac fraftas uolupwtibus dclicijs-que.Acdificare,edcrc,bibcre,ueftin,amp;feruosatqueancillas habere licetifedferuandus eft amp;nbsp;in his,ut in rebus omnibus,modus: agnofeenda Dei beneficia, non præferenda funt illapictati.AtquiRomæ amp;in mundo,prætcrit3 picrate amp;modo,ifta tantum fpe dantur,defiderantur Scdiliguntur.In ædificijs amp;nbsp;fupelleâile O'mnia erant fumptuo-fa Scimmoderata.Aurea funt,quæ uel fiélilia uel ftannca elfe potcrant;argcntea, quae lignea.Et cum lignumdeligebatur,non quoduis li^num,fed thyinum,id eft prae ftantifsimum ( quod appcllamus nos nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;deligcbatur. Thyinumdiftum appa-

rct à Thyia arbore,cui Theophraftus magnum tribuit honorem,memoratas ex ca re-ferens templorum ueterum contignationes, quandamque immortalitatcm materiae inteftiscontrauiciaomniaincorruptæ,amp;c. Hæc Plinius lib.13.cap.16. Inferuitio quoqucitautunturhominibus,utpecoribus:ncqueiumentis nififelcftifsimis utun-tur.Suntillis equi amp;nbsp;muli præftantifsimi. Suntillislcvlicae amp;rhedæ amp;currus mfi-gnes:auro,gcmmis amp;nbsp;oftro liitent omnia.ad fuperbiam amp;nbsp;luxum compofita funt ora nia.Quidquodferuorumagminaquoquefericeainceduntrota,dominorum colore« gerentia? Ipfe Dominus omnium, infidens humcris fuorum belphonicrorum fubli-misportatur,amp;corporibus hominum ceiiuehiculo nobilifsimouehitur. InciboôC potu iftorum hominum omnia funt dclicatifsima,cxquihtifsima,uariaqi.Potus iplo-rum eftpreciofus jperegrinus amp;immodicus. Cultus corporis quoque immoderatu« eft.Radiant ueftesauro,amp;rigent margaritis.Vulgaris ipforum ueftis, eft byffus amp;nbsp;fe-ricum,/gt;dfniigt;nrfpra)n((t. Vtuntur amp;nbsp;unguentis amp;nbsp;pomis defiderij: id quodamp;dcfruóti-busarborum potcftintelligi,amp; de pomis aureiscontinentibus mofciim,amp;gratumre dolentibus,uel odoramenta fpirantibus,quæ appcllamus byfcmSppffel,amp;{.c.

Tinitty exitui Poftrcmoconfiderandum in his omnibus, quis finis autexitus fitluxus,fupcrbiæ uolupUtum. nbsp;atque uoluptatum,amp; quam inftabilis fit hominum fauor amp;nbsp;amicitia.Intercut hie fe

mel omnia, nihil manet integrum. Et pereunt quidem una hora, quæ parata fucrunt annisplurimis.Diffugiutànobisindifcriminc,qui maximum ex nobis lucrum per-ccpcrunt. Quinimoàlongè amp;nbsp;poft principiafiant, amp;fortem déplorant iniquamr nemo accedit utliberet.Quiiibet luæ cuti timet.Difcamus itaque fidere Deo, fpeme-rcuoluptates,nihilfiderecarni amp;nbsp;focietatibus hominum. Nam temporefelici, multi numerantur amici:ubi uero nubilacœperinr elfe tempora,omîtes diffluût, ac te qui ä lisconfidebas,relinquunt in pcriculo. Eftamp; hic finishorum præcipuus om-‘ nium,quem amp;nbsp;initio inditauimus.Ruet Roma,amp; dei'olabitur perpetub.

’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ Exul-

HXulta fupercam coeluni,ôôfàn(fti apoftoli amp;prophctæ: quoniam iudicauit Deus iudicium ueftrum de ilia.Et fu^ ftulit unus angelus fortis lapidem, quafi molare magnu, ________amp; mific in mare,dicens: Sic impetu mittetur Babylon ci-uitas ilia magna, ultra non inuenietur. Et uox citharcedorum, amp;nbsp;muficorum,amp;:tibicinum,8(: tuba,non audietur in tcamplius: amp;nbsp;om nis arcifex cuiufcunc^ artis non inuenietur in te ampIius,0C uox mo-' læ non audietur in teamplius, lux lucernæ non lucebitin te am^ plius,5c uox fponfi amp;nbsp;fponfæ no audietur pofthac in te:quia mcrca' tores tui erant principes tenræ,quiain ueneficfjs tuis errauerunto.' rnnesgentes:amp;^ inea fanguis prophetarum ôd lànô:orum inuentus eft,8(5 omnium qui interfeeftifuntin terra.

Quinto loco huius capitis adhortatur angelus Domini,omnes fanftos cœlites ad c-Xultandum,id(jueob Babyloncm dcIetam.Opponiturautem hæcfanûorum exulta- Uxultäti« tio planftui impiorum.Nam ut hi dolent,præieptas clTe fibiuoluptatû caufas: itafan- dorum obKo fti exultant de opprefla impietate,amp;uindicataDeigloria.Prohibeturquidem in Pro- mdm deletitm. uerbijs Solomonis in doftrina Chrifti amp;nbsp;apoftoloruni,ne Içtemur deinimicoru no-ftrorum calamitatibus,neue maledicamus autmalefaciamus hoftib. noftris. Id quod perpetuum eft,’amp; omnibus mandatum hoinlnibus,neque ulla unquam difpenfatio n« mutandum:fed obferuandum eft interim, homines diuerfa ratione gauderc. Lætan-tur homines non rarb de interitu hoftium fuoium,idqj ex odio amp;affelt;ftu prauo: quod nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

non fit citra peccatum. Lætantur rurfus alij de impiorum calamitatibus amp;nbsp;fupplicijs, nulla tarnen cæcati inuidia erga illos qui fubijeiuntur calamitatibus: quibus alioquin meliorem optaftent fortem,fi ip fis conuerfio perfuaderi potuifletzfed gaudent potius dcuindicataiufticia,amp; aflertis pijsabimpiorum tyrannidc. VndePfalmo 58 legimus dixilTe prophetam:Lætabituriuftus,cum uiderit uindiâam,pedes fuoslauabitinfan guine impij (affedus nimirum amp;nbsp;prauos fuos mores repurgabit.cum uiderit impij fan interitu int guinem eflFulum;id quod faftum credit in documentum, ne feûemur affeûus noftros fiorutn. prauos,fundaturq; mox fanguis etiamnofter à iuftifsimo Deo per fuos comiflarios) Et dieet homoiCertè fruûus eft iufto,certè eft Deus iudicas in terra. Lætantur ergo amp;nbsp;îuftijamp;lætantur quidem,cum uiderint uindiâam.Non dicituraüt,quod appelant, ÔC notis imprecentur uindiâam.Mihi,inquit Dominus,uindiäa,ego retribuam.Cum er go Dominus retribuit,lætantur propter liberationé,amp; propter affertam confirmatâq; ueritaté:non aûtgaudent ex odio quo laborarût erga oppreflores,quos perditos dam-nato8(|ue optarunt. Semper pij optant conuerti impios, amp;nbsp;redire cum Deo in concor-diam. Cæterùm cum uident illos nulla moueri pœnitentia, fed obftipo collo progre-lt;liamp; rucre in proprium exitium,Dcumói illos intcrcipere, infalutem fidelium amp;nbsp;li-berationem piorum: exultantpij de hacliberatione, amp;]audàntDciiufticiam. Quan-«juam intérim perpetub maluilfent, fi fieri potuilTet, perditos aliter uitam fuamin-fiituifte ; nunc ueto cum aliter fieri non potuit,per ipforum obftinatam maliciam, non obloquuntur Dciiudicijszfed ilia potius laudant. Hæc fcilicct faciuntiufti in terris. luftiuerbcœlites cum fint repurgati iam ab omnibus afteâibus,purgatifsi-ma prorfus eft ipforum exultatio, ut fuperuacâneum fit de ca operofius difputa-ie, Cum autemcœlites exultent de interituimpiorum »facile licetæftimare,quantum errent, qui fidunt patrocinio uel fuffragij« Sanâorumj cum intérim de im-

Î4.8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;HENRICI B V L L r N G E R I

pia fua ui ta nihil mutent prorûis ^Facile erit amp;nbsp;eorum folicitudinem difcuterCjqui mt tuunt ne ipfis quoque lïtdolendum, uidentibus damnatos cfle fuos fratres, fororea, amicos amp;nbsp;neceirarios.Namfanâi uoliinrati Dei plane a{rentiuntur,amp; prædicant Dei iudicia,ac de ipfis exultant jdolere nônpolfuntamplius.

^xultiicalum. lubet.autem exultare cœlum jficutiinPfalmis fæpelegimus eandem phraliminiû per cœlum,intelligere malis cœlites, incœlo uidclicet habitantes, quales cffe credi» musapoftolos amp;prophetas.Eo cnim tempore,cuni hæcfcriberctloânes,omnes pro-pècæfifuerantapoftoli.Scienduxn eftaurem,â Romanabeftia deuoratum eflejideft affliâumamp; occifum, non tantum Dei filium, Dominum noftrumlefum Chriftum: fedloannemquoque baptiftam, omnes Dei aportolos, ôc omnesChriftimartyres. Per prophetas intelli^imus non tantum ueteres illos,fedomnes fideles Euangelij pre dicarores. Namfupenus non femel audiuimus,prophetasappellaripræconesuerbi fideles. Rationemporrofubiungit,curdebcant exultare: QuoniamiudicauitDeus iudicium ucllrum de illa.Etenim in ô.cap.animæ martyrum fub ara clamant ; Vfque-qub Domine non uindicas languinem noftrum de ijs quifuntin terra ? IaTn ergolau-lt;lantDeiiulliciam,quiut tuncpromi(îtfeuindicaturum,itanuncuindicauit.

DiHi no«pM- Difcimus autem exhocloco,omneiudic(um datum elfe filio, amp;nbsp;nullum cœïitcm muntimpior. judicareaut punirepolTe hominem prauum in terra. Falfifsimum eft enim, quod do-centurlt;liui fuos punire hoftes: Antonium igni facro, Valentinum morbo comitiali,amp; alios alijs morbis.Deus folus,ficuti Sc i6 cap.multis expofitum eft,punit, morbosque tollitSc immittit. Certifsimum eft autem, cùm ex hoc in primis, turn ex alijs com-pluribushuiuslibrilociSjDeumnon dormitare,fedfuo tempore certifsime uindica-re amp;nbsp;punire. Tradiderant morituri martyres, omne funm iudicium Domino Deo. is iam iudicat fanftorum iudicium de Roma:id eft,iufto fuo iudicio uindidam fumit de Roma,qubd iniquo iudicio opprefsilTetfanftos.

Sexto loco huius capitis redit iterum ad defcriptionem Babylonici excidij. Eft aa-temclarifsima,adeoque ocularis quædam amp;euidensdemonftratio,perchriam uelpa Oetnergitur radigma.Lapide enim,molaris inftar magnitudinis,fublato,proijcit ilium in mare.fi-md mulexpofitionemhuiusfaftifubiungés,ait, Sicderepentèamp;perimpetum (ic/Av/jteiJiy re. proijcieturBabylon,amp;c.Sumptus eft hie locus ex fine 51. cap. Ieremiæ,ubi fimiliaad uerbum propemodum legis.Inducitur autem in præfenti angelus fortis,ne cogitare-mus robur Romç ualidius fortafsis elfe, quam quod pofsit confringi. ConfringetuC autem à forti angelo. Cæterùmquæ demerguntur protinus, nufpiam apparent am-plius.Significaturergo,repentino interitu ruituram Romam,utne ueftigium qui-dem futurum fitreliquum,adeoque nullo ruituram negotio: Sy •emrt machen plumpp, vni nienen me fin. Porto Dominus in Euangelio,fcelus fcandali alfcritjmolari in collum fu-fpenfo elfe pleâendum:quinimô non fatis graue efte fupplicium, quantumuis apud Syros infameamp;probrofum haberetur, cum fcelusmereaturlógèmaioriatrociori ïie pœna puniri.Vnde Primafius exiftimauit, obiter hie fignificari,Babyloncm, proptef fcandalaorbi obieda,mari immergendam, ad collum ueluti alligato molari. Certèfi ullaunquam urbs,fi ullum regnum offenfionibusmaximisinfeftumfuit, Sefcanda-. lainnumeraobiccit Chriftianis:Roma amp;nbsp;Romanum imperiû,atqjadeô Papatus cede fiæ maxime fcandalo nocuit,ac nocet adhuc. Vndedubiûnôeft,grauifsimèpunitani efte, Scadhilcmuldandam fore à Domino.

Deindefermonibus propheticis figuratislt;^ue fignificat uaftitatem infignem,at-que adeo locum ilium in æternum,nunquam porro habitandum. Similes loquutio-nesinueniesI(âiæ24.,amp;Ezech.26, Sc alias fæpe. Concidet,inquit,omnis uoluptas» præferrimquæcapi foietex Mufica. Ceftabuntartes. Breuiter,nuUaeritampliusibx hominum habitatio.

Cditfi^uafid^ Septimo amp;nbsp;ultimo loco fubijeiuntur iterum caufæ huius uaftationls,amp;infigmo-riojwî. res quidétres.PrionMercatorcs tui fuerutprincipes terre.Qu’^*^’!’’ mercatura exer-cuerut in Romana ecclefia,amp; cxcrcét adhuc,principesfunr ferè.De qb. fuperius dixu Notatur ergo fuperbia,auaritia,luxus. Aretas:Mcrcatores eos dicit,ait,qui orbé terræ per-

perîndeac nundinas quafdaminuertuntatque perturbant, amp;c. Pófteriorquiainue-' ncficijs tuis errauerunt omnes genres.Non dubium cft ueneficia magiamquc regnare in Babylone,6c ibi repcriri copiam genethliacorum,necromanticorû amp;nbsp;uencficorum: apparet tarnen hic prçcipuè fignificari feduftio,idololatria amp;nbsp;impietas,aut error doâri næ.Talis uenefica fuitlezabehficuti claret 4.Reg-p’Quæ amp;nbsp;beneficia reuera exercuit, amp;corruptareligionc homines dementauit.Ita uero Roma totumorbéfeduxic,amp;fe-ducit.Quo nomine grauifsimè puniri meretur. Poftrema excidij caufa: Quia languis in te inuentus eft. Non abllergitur aut emundatur fanguis effufus ab ijs, qui clFun-duntfangiiinem innoxium. Licet autem non ftatim requiratur: erit tarnen tempus, Satiguinis efu quandorequireturàDeOjtuncauteminuenitur. TripHcis autem fanguinis mentio- ßo, nem facit. Principió prophetici, eorum inquam qui prædicarunt Euangelium,amp; patres fueruntfidclium.Deindcfanaorum,utiq;martyrum. Poftremo, omnium qui, interfeâi funt in terra,nimirum promifcuè habitantium per orbem hominum : quos Romanis bellis,feditionib.amp; tyrannide Romana fublatos amp;nbsp;cxhauftos intelligimus. SicinIeremiæquoq;orationeprimalegimus,Deumfeueriterrequirereeffufum fut» rumfanguinem.OmnisquidemfanguiniselFufio grauis eft (excepta eaquæiuftèfit per magiftratum) altera tarnen grauior eft altera. Quienim dodorem Euangelij cæ-ditjgrauius peccat,quàm qui uulgarem intercipit hominem:amp;qui propter religioné ueram hominem interficit,amp; martyrem facit,grauius peccat quàrh qui in bello homi nem pcrimit.Ergo uniuerfus fanguis à Roma,quoquo modo effulus,requiretur à Ro ma,amp;rcquiritur.Sicloquutus eftamp; de Hierofolymorum urbeDominus,Matth.2j.

Çratulattones ^hymnifin^orumrecitänturproper ^o» mam ua(îatam^amp; omnem impietatemjfti’iatam,

lo dicGiitis, AlIeluiajSalus Sc gloha,amp; honor,8ó poten;^ na Domino Deo noftro.Qtna uera.amp; iuftaiudidaeius, qui'a ludicauit de meretrice magna, quæ corrupît terra

proftitutione fui,amp;uindîcauit{ànguinem (eruorum ftiorum de ma nu dus.Ec itcrum dixerunt, Alleluia.Et fumus'eius afcendit in fecU;^^ la feculorum. Et prociderunt uigintiquatuor fcniores, ÔC quatuor animalia,ôôadorauerunt Deum, fedentem fuper thronum, dicen^ tes:Amen,Alleluia.Et uox exiuit de throno,dicens: Laudem dieite Deo noftro omnes famfti eius, ÔC qui timetis eum,pußni magni, Etaudiui uoeem turbæ multæ,amp;ficutuoeemaquarum multarum, ficut uocem tonitruorûmagnorum, dicentiu: Alleluia, quoniam regnauit Dominus Deus nofteromnipotens.Gaudeamus èc exuE temus, demus gloriam ei: quia uenerunt nuptiæ agni.

Quoniam apoftolus hoclibrocopiofifsimèdefcripfitopprefsionemfandorum,amp; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tül^

crudelem ,atrocem,pctulâtemquc infultationem perfequutorum Euangelij,qua 8c toresfuosâcHi Deoilludunt,amp;fandosexcruciant,unde omnib.femper feculisquerelçpiorû etiam tuitDeuf, hominum exortæ legûtur,quafi Deus longanimitate amp;nbsp;patiétia magna,opprcflbs nc-gligere uideatur:copiofifsimè etiam profeguiturin præfcnti lànftorû tripudia amp;nbsp;lau-des,quibus extollût Dei ueritaté amp;nbsp;iufticia,nuqua negligentis fuos,amp; grauifsimè ani maduertentisinimpios perfequutores. Gratulâturautem hicmaximè,amp;Deumlau-dant ob fublatum Antichriftum, amp;nbsp;omnem cum ipfo impietaté. Qui quidem primu»

eft huiiis capitis locus. Secundus confirmât omnes fandos,ne quid defalute addubî» tentfidelium.quam certifsimamefleoftendit.Tertiuslocus commémorât peccatum beati Ioannis: amp;nbsp;beati angelifidelem dodrinam de noncolendis ullis,quâtumuis fan dis creaturis.Poftremo loco defcribjturiudex,uel uindex Icfus Chriftus, in iudicium uenturus.'defcribituritemexitium amp;fupplicium omnium impiorum,quodde ipfi» fumitiuftusScfandus Dominus.Quiquidem locus cœptuscap.huius lib.w.amp;hadc-nusfufpenfus/epetitusi4. nonnihibnuncdemumabfoluitur.

Acuarius quidcm,copiofus amp;nbsp;multiplex eftiubilusfandorum, de perditis aboli-tisquehoftibuspiorum.Pnncipiôaudituoccm,amp;quidem magnam,turbæ multæin cœio.Ingenere ergooftendit,omncs cœlites,angelis non exclufis, laudes canere Deo incœlis.Id quod intelligimus futurum ultimo in iudicio,calcatisimpijs omnibus. Prius aHtcm,hæc quàm fiant, com memorâtiir amp;nbsp;defcribuntur, ut per hæc fe pij in di-rcriminibusSc tormentisconfolentur,firmiqueinuerafidepcrmane3nt:credcnte*sle quoque,licet nuncopprcffoSjCpiniciumDeo canraturos.

Et quidem contexit hic integrum hymnum,didum in laudem Dei uindicis. Prae-Alltluu. ponit Alleluia : deinde fubijcitlaudes, Salus amp;nbsp;gloria, amp;c. Significatautem Alleluia, laudate Dominum.Vtitur uocc ufitatifsima,amp; omnibus in ueteri ecclefia notifsima. Habentenim aliquot Pfalmi hune titulum. Halleluiah. Nampræcentorlichortaba-tur amp;nbsp;excitabat populum,ad laudandum Deum.Itaque codem modo in præfenti ue-luti argumentum hymnifui compledentes fandi,dicunt,Alleluia.Plusautem habent gratiae hæc uocabulain noftris uel peregrinis linguis ulurpata.quàm trâslata.Sic man ht in ecclefia, Ofanna,Amen, Saela,Maranatha,amp;alianonnulla. De quibus amp;nbsp;Hieronymus ad Marcellam ScDamafum.

Hymnuifan^ nbsp;nbsp;Sequitur iam hymnus:Salus amp;nbsp;gloria amp;nbsp;honor, amp;c.Laudantautem ilia in Deo, amp;

in folidum ipfi tribuunt. De quib. dixi, dum explicarem cap. huius lib. 4 amp;nbsp;ç. Præte-realaudantDeum,ab eo quod inhaccaufa præcipuumeft:quiauera amp;nbsp;iuftaiudicia eius. Quæfententia omnium peccatoribhs alrifsimcinfculpendauidetur,utquæin tentationibus crigere poteft non uulgariter. Curautem indicia Dei ucra fint amp;nbsp;iu-fta,fubijcit, Quiaiudicauitde meretrice magna:ideft,fuppliciumfumpfit iuftumamp; commeritum de tneretrice magna. Vifuseft hadenus multis Dominus nimium elfe lentusgt;nimiumqueindûlgcreRomæ,amp;ecclefiæRomanç:tunc uero cerncntiuftifsi-mum elle Deum.DeiTi«retricedidum eft fatis fuperius.

Repetit hic tamen^trocifsima amp;nbsp;maxima eius peccata uel fcelera.Prius, Corrupte-laperproftitutionem amp;nbsp;ueneficia. Significatur fedudioper adulteratamamp;impiam dodrinam.PofteriuSjEffufio fanguinis fandorum martyrum.Deutroque didum eft jam fæpius.Punit ergo Deus corruptelamdodrinæ, amp;crudelitatemRomanæ eccle-fiæ in fandos Dei excrcitam.

ZiuJes Dei nbsp;nbsp;Cæterùm ut in initio cecinerunt Alleluiajita amp;nbsp;in fine id ipfum repetun t. Hac repe

Deo gratte, citioneoftendentes,laudes quasnuncctiam Deo effundimus in terris, Deogratifsi-mas efle.Et adiungitur mox fen tcntia,quç uideri poterat uel à loanne adieda eire,uel abipfisdiuiniscœlitibus appofita. Significaturautemea,incendiumimpiorumfore perpetuum,nulloquefineterminandum,quodamp;Ifaiasdixitcap.jo.Sc66,8c Demi-fumut afeen^ nus ipfe apud Matth.in 25.amp; Marcum in cap. 9. Cum enim fumum dicit,ignem fub-efleintellcxit. Hæc fcilicetcogitemus,quoties nobis blandiunturuoluptatesßc An-tichriftianæ commoditatcs.Perpetuus enim hic ignis prçparatus eft omnibus impij«» Antichriftianismaximc.Deindcfpeciatim inducit laudantes Deumuigintiquatuor illosfeniores, amp;nbsp;quatuor animalia, per quæuniuerfitascreaturarumintclligitur. De qua re uide quæ dida funt cap.huius lib.4 amp;nbsp;5. Principio autem non tantû procum* bunt,fed amp;nbsp;procidunt,ut quid in terris faciamus,intelligamus. Adorant autem, amp;nbsp;fc-dentem quidem in throno Deum,non angelos,non fpiritus,non ullas creaturas.Por-rô duabus uocib.hymnum ipforum adumbrat.Canunt enÿn,Amen amp;nbsp;Alleluia. Nam confirmant,Deum elfe iu ftu m, amp;nbsp;indicia eius effeæqua, amp;iuftè ipfumanimaduertc-rein mereuicem.Ideo que laudandum.

ïam ctîâniexîtuôXdethrono,nimirumabipIbDco,fedpermînîfteriumangeIi. Se quitur enim: Ländern dicite Dco noftro. En Deo noftro, inquit. Numcrat ergo le hic nouox, inter cos,qui Dciini communein habentcum hominibus. Angelus ergo erat, qui ex Deo iliarecitabat.Nunc ergo quod faciunt lànâi,lacereiubcntur.Nam in mcdijs lau-dibus auditur hæc uox àDeo per angeliim.Iubet aurem laudare, Sc quidem Deum u-nicum Sc uerum.Exponit item,qui laudent; Omncs fandi, hoc cfl: Dci timentcs, fine parui fine magni fint. Significatur ergo hoc mandato,Dcum affici laudibus hominum îandorum,placere illas. Vnde iam qui in terris degimus, difeimus laudare Dominum fineintermifsione,amp; ex fincero corde. Difeimus neminem excipi, cuiufcunque tandem fitgradus aut ætatis,fexus aut conditionis.

Alius iterum hymnus fubiungitur, ueluti obedientiæ exemplum. lufferat enîra Deus per angelum laudare fanétos. Obediunt ergo nunc Deo, amp;nbsp;laudes ei ofFcrunt. Quantæ autem fuerint hæ laudes,duplici comparatione oftcndit,amp; mira quidem bre Lrfttdef diuin^ uitate, euidcntiaquoq; uelhypotypofi. Ait enim, uoces canentiû fuifie fonoras ceu ßntiKAxim^'^ aquarum,amp;quidem multarum ftrepitum: item ueluti tonitruorum, amp;nbsp;quidem ma-gnorum fragorem. Si huiufmodi breuitas Sgt;C euidentia in Homero aut Vergilio inue-niretur,inueniret plurimos admiratores, amp;. qui exornarent amp;nbsp;commendarent elegan tiam.Scripturas facras,amp; ipforum elcganciam amp;enargiam,exemplo carentem, nemo miratur,nemo exornat.Rurfus autem attexitur hymnus,cuius initium,ut 8c fupcrio-ris,eft Alleluia. Sicuti autem fuperiorihymnocelebrarunt fandi,Dcum iufte punire impios:itainhocprædicantDeûregnare,atq;uidebituruel gratis feruare fanftos. lu-bent ergo laudare Dominû.Ratio;Quoniâ cum fit omnipotens,regnat.Regnauit qui -demfemper; fed cum impijs tantaperipfum funtpermilTa, uifum ellmultis,impios, amp;in primis Antichriftfi, regnaremuncuero cum hunc opprefsit,amp; gloria fuam fimul amp;nbsp;cultores fuos alTeruitjmanitcftum fit omnibus,Deu folum regnare à feculo in fecu-lum.Adijciuntamp;aliamcaufam,curlaudandus fit Dcus,imo curgaudendum amp;nbsp;exul-tandumpiis;Quiauenerunt nuptiæagni. Qiiiaaduenitiam hoc tempus, quoagnus ipfe Dci filios,dileä:am fuam lponfam,eos inquam quos fufo fanguine redemit, in æ-terna gaudia uult inducere.De nuptijs,paulo póft copiofiora dicentuf. Laus amp;nbsp;gloria lit redemptori noftro Chrifto Domino.

T uxor eius praeparauit fe. Et datum eft illi ut coopenaC ft byfsi'no puro amp;nbsp;fplendido, Byfsinum cni'm iuftificatto nes faneftorum funt»

Celebrant fandi Dominum laudibus, gratulationib.amp; hymnis.Cau-læ lunt innumeræ:duæ tarnen infignes prse alijs. Prior,quia iudicauit Dominus mer« tricem,amp; uindicauit fandorum fanguinem.Pofteriör,quia uenerunt nuptiæ agni. E-xultantitaqj de Dei iufticia,qua fupplicium fumpfit deimpijs:amp; de clemétia eius uel gratia,qua uitam beatam donat pijs.Obiter uero dicendum eft de nuptijs.

Frequentifsima eft mentioconiugij amp;nuptiarum in facris literis utriufque tefta- Coniu^tufttCf menti.Id uero minime ad litcram,fed perallcgoriam eft exponendumme cum Turcis nuptite^ aut Mahumetiftis incidamus inabfurditates probrolas 8c monftrificas.Etcnim rebus corporalibusadumbranturfpiritualia. Spiritualium hæc eft fumma: Deus pater ama-tor generis humani, homines feruareuult per filium.Eares exponitur parabola con-iUgij amp;nuptiarum.Suntauteminconiugiofponfalia,cftconncxiouel coniundiou-triufque,funt denique nuptiæ.

Sponlalibus non tantum defpondentur iuucnis amp;nbsp;puella,fed fimiil coftituitur tota ntio coniugij futuri.Dicurt enim iurifperiti, fponfalia elfe promifsionem fine con-tradum, ftipulationem futurarum nuptiarum. Sponfalia hæc fada funt ab exor-dio mundijdum Deus promittit fe libcraturum humanum genus per filium,rcce-pturumqi

pturum^ueiiiglorîam.Huc pertinent omnes promifsiones de Chrifto,deremïfsione peccatorum amp;uitaæterna.Pfæfcribunturitem officia fponfæ. Spendet fe futuramo-bedientein,amp;alia,amp;c.Chriftus Dei paths filius,fponfus,defpondet fibi omnes elefto» gratia fua mcrarpromittitillis fuam iufticiam,omnia dona cœleftia,amp; uitam æternam, Recipit prætereain feomnes infirmitates fponfæ, Screpurgat einsfordes. Sponfa nero defpondeturipfi fide,Lit eft apudOfeam,amp; fe totam illi debet:ad cuius ctiam uolun tatem amp;nbsp;legem fe totam componit.Eft enim corpus capitis uiui.Sicut Paulus dicitE-phef.y. Paranymphijfunt prophetæ, patnarchæ,apoRoli. Sic loannes baptifta,Ioan.j. appellat feamicüfponfi.AdditjChriftieirefponfam.Paulusz.Cor.u.aitzDelpondiuoi uni uiro uirginem caftam,amp;c. Huepertinere uideturEzech.cap.td,

Comunüio. Connexio autem,uel coniundio utriufque fit poft dcfponf3tionem,certis cæremo-nijsxoniunftis uidelicetmanibus amp;uerbisconceptis,daturarrhabo uelannulus,amp;c. At mox ab initio fœdus amp;nbsp;coniunftio quoque inter Deum amp;c homines fada eft, quae fæpe legitur non fine cæremonijs,uerbis certis amp;nbsp;facrifieijs reparata, ueluti per Abra-hamum,Mofem atque alios. Obfthngitfc hominib. Deus ,amp; homines fibi.Sacramen ta intercedunt.Hucfpedant ilia omnia, quod Deusconiundus efleuelit homini, amp;nbsp;homines fibiobftridos,amp;omniafua nobis bona communicata. Omnium autem ar-difsime connexum eft hoc connubium,dum Dei filius in unam atque candem perfo-nam fibi uiiiuit carnem,amp; per Apoftolos prædicare iufsit omnibus gentibusfte com-munionem habiturum cum fidelibus. De ea communione multa pafsim leguntur in Arrhrf. fachsliteris. Arrhabonemautem fidci amp;coniundionis æternæ dedit, non annulum aureum, fedfacramenta potius:imö Spiritumfandum, ficut Paulus ait i. Corinth.i. amp;Ephef.i.

N«phlt;e. Nuptiarumuerbfolennitas celebrabiturinrefurredioncmortuorum.Animæquî-demredààmortecorporeatrânfeuntin uitam æternam: fed nondumfada eft plena reftitutio amp;nbsp;falus hominis,nifi amp;nbsp;corpus accedat.In refurredione ergo uenifit nuptiae agnijid eft,Chrifti redemptoris.Tunc obuiam fcrimur Chrifto in aera, tuncillc fpon-fam fuam inducit in thalamum beatæ amp;nbsp;æternæ gloriæ,tunc exhibebitur opiparailia cœna,tunc fponfaperfruetur ætcrnùm fpófi amoribus.Hæ fcilicet crunt nuptiç agni. Iucundioresueróerunt,quódeiedo fcorto amp;nbsp;condemnato, matronaiam plenum amp;nbsp;folidum gaudebit gaudium. De hoc gaudio,amp; his nup tijs, gratulantur fandi cœlites. Pr^paratio nbsp;nbsp;Cæternm commémorant fandi,hic quoque quandam fponfæ præparationcm, ut

fponfa: ad obiter quidpios deceat,amp; cui rei in poftremo feculo ftudeant,intelligât.Præparemus nuptiat, nos adoccurfumfponfi.Naminhoras expedamusiudicem.Præparamusautem nos non una hora uel die,fed tota uita,amp; per omnem uitæ curfum.Quomodo autem præ-parcmur,exponit ipfe Dominus parabola decern uirginum.Ornemus nos uera fide in Matth.if, poftremis temporibus côtra Antichriftianifmum. Ornemus nos operibus charitatis, Luc£n. operibus item iufticiæ,caftitatis amp;nbsp;temperantiæ.-ne ebhetate,fanguine,amp;; curis huius feculi corrumpamuramp;defœdemur.

VcRis fponf£- nbsp;nbsp;Porto ne quis hanc præparationcm tribueretfuo merito,amp;fuis uiribus ucliiirtuti-

busjfimul etiam uidcamus præparationcm illam in primis in paranda uefte confiftere: mox fu bi) ci t Ioannes,Datum efte fponfæ ut cooperiat uel ueftiat fe.Si datum,crgo no opera amp;nbsp;uiribus noftris paratum,t.Corinrh.zi..Sidatum,crgononemptumpercontra dum Papifticum.uide Adorum 8.Sed amp;genus ueftimenti exphmiubyifo mundo uel puro,amp; fplendido uel fulgido.Legimus enim amp;nbsp;in Euangelio de uefte nuptiali. Apo-ftolus fubinde hortatur,ut induamur Domino lefu. Allegorica hæc funt.Sed amp;nbsp;in prç fenti genus hoc ueftimenti mox exponens,ait : Byfsinum , iuftificationes fandorum funt.Sandos appellat fideles.Cum autem fit una tantfi iuftificatio fidei per Chriftum, Itiftijicationes. loanncsplurali numero effertiuftificationcs.Nam qui gratis propter Chriftum perfi-1.104H.Î. (Jem fo]amiuftificatifunt,opera moxiufticiæuariaamp;multa edunt. Nam qui iuftus eft,aie-idem loannes, is facit iufticiam. Sunt ergo iuftificatj^nes,nimirum iufticia fidei iuftificans, amp;nbsp;iufticia operum iuftificansdd eft, iuftificatos nos efle fola fide, decla-rans.Purgamur cnim Ginguine Chrifti gratis,id quod fide rccipimus: amp;nbsp;plene iuftifica

mur, telle Paulo R om. 5. Deinde qui iufti funt,uaria opera iuiliciæ facïunt,amp; probant feDèo.Itanonnudijfed indutiapparent ueftenuptiaJi:ficutiamp; tertio huius libri capita atugimus.

Signiheanterautem appellatur ueftis fponfæpurauelmunda, non propter ferneti- VeHispurdCf pruin,quamfempcrlciraus carne eflcimpcditamamp;infirmam: fed propter fanüificato I^l^ndid4. rem fpiritü,amp;fanguinem filij Dei:utteftatur Paulus Ephef.5.amp; ». loan.t.Veftispræte-rea tulgida amp;nbsp;fplendida eRe dicittir,idq; propter futuram fanftorü clarificationéxuius mentio fitDanielis»2.SóMat.ij.cap.Exiufticiaenimfequiturgloria.Quos enimiufti- Row.ft. ficauit, eofdem amp;glorificauit.llli litlaus,honoramp; gloria, Amen.

2?^- cerütttdine fàlutis SanHorum^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uel i^ualispt heatittt^

T dicit mihi. Scribe: Beati qui ad coenam nuptiariï agni uocati funt.Et dicit mihùHæc uerba Dcbucra funt.

Secundus locus huius capitis eft,de certitudine falutis fidelium; ubi De eertitudi-_ obiterlïgnificatur,quidamp;qualisfitbeatitudocredentium.Etenimco- ne ploie um uiCtum eft de nuptijs agni,id eft de beatitudine amp;nbsp;gloria eledorumut fugge Uum, runtur homini in hac uita, uaria,quae in dubium uertunt falutem,eamq;ueluti incer tarn reddere conanrur,ideoq; nunc animi uacirlantes confirmantur.Vtilis efthæc do-ftrina.affliftis tentatisij; confcientiis,amp; expugnat ac proterit fophiftarum dodrinam, perhibentem,nunquam hominem fuæ falutis elfe certum,eo quod alibi dixerit Sa-piensiNelcit homo,amore an odio dignus fit.Cum id alia occafione,amp; in alium finem dixerit,uti expofui in libro meo De gratia Dei,amp;C.

DeinonftraturergoinpræfentiarumjCertifsimamelTe fidelium falutem.Principio Scribiturdb cnim iubetur Euangeliftaab angelo,fcribere.Petitum hoc eft amorehominum,qui te Ilt;’‘lt;'we. ftamenta fua.pada amp;nbsp;contradus, in literas referunt,amp; mox figillis obfignat, fidei gratia, amp;nbsp;in perpetyam rei memoriam. Ac qui huiufmodi fcriptahabent,fccuro funt animo,amp; fe fatis inftrudos tutos que credunt,contra omnes omnium infidias amp;nbsp;artes pra uas.Ideoquc ut pacificareturanimus hominisin negotio falutis,curat conferibi iielu-ti inftrumcntum,quo fecuri de certa faltite fint pij omnes. Eandem illam fcribendi ra-tionem fcquitur alias in rebus grauibus Dominus noftcr. Id quod uidere licet apud Ifaiamincap.8 8430. amp;nbsp;apud Abacuk cap. 2. Quo minus mirandum eft, apoftolum Paulum totiescitalfeilludfuum ex Abacuk; luftus fide fuauiuet. Vnicum cnim hoc teftimonium Dei,utpote ex inftrumento prolatum diuino, loco omnium elfe potuit.

Cum autem Deus Molen amp;nbsp;leremiam aperte iuflerit fcribere(undc certe æfti-Aaforttoferz-mamus,amp; certöcolligimus,noniniuRos fcripfilTc alios quoque prophetas Scapofto- fanäa, los aceuangeliftas) cérnimus,quantæ authoritatis fintapud omnes pios fcripti libri utriufqueinftrumentiuel tellamenti. Suntenim diuini,authentici, funt inftrumcn-tumamp;teftamentumDciJibriipfiusDci, quibus merito creditur citra aliunde acce-dentemapprobationcm.Teftamentis, inftrumentisamp; tabulis hominum obfignatis creditur:quanto magîs credendum eft libris canonicis?

Deinde manifeftèexponiturloanni,quid fcribat; Beati,qui ad cœnam nuptiarum agni funt uocati.Conftat ergo, iamconfirmatumamp; diuino oraculo amp;nbsp;legitimoinftru mcntojuocatos ad nuptias agni certo fore amp;nbsp;elfe beatos. Pronunciatum left hoc diuino oraculo,amp;fcriptum authentice. Quis ergo relinquitur locus dubitationi? Certe bead funt fideles,Chrifto inliti. Vocati enim funt in præfentiarum, quibus praedica- Vocdtifunt turEuangelium,quouocanrurad participatum omnium Dei donorum, maximeue- bcdti, to ad uitam æternam per Chriftum: amp;nbsp;qui non modo audiunt ueritatem Euangelicä, fed qui etiamrecipiuntill#m,amp;crcdunt ex animo.Etenim multi funt uocati, amp;nbsp;pau-ci eledi. Nam multis prædicatur Euangelium,amp; offertur Deigratiain Chrifto,fed no y reci-

254« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;HENRICI B V L I 1 N G E R I

rccipiunt. Quîautem per gratiam Deiuera fide recipiunt,beantur.Nam non tantSuO cancur ad nuptias,fed etiâ ueniunt ad nuptias,amp;perfruuntur cœna ilia nuptiali.Peti-ta uidentur hæc ex dodtrina Saluatoris, quam defcribit Lucas in i^.cap.de inuitatis ad nuptias.Lege ilium locum.

Qwidcr qua- nbsp;nbsp;nbsp;Obiter interim exponitur, quid amp;nbsp;qualis fit beatitudo fideliummihil aliud, quam

fiîtcrttUMdo. perfrnitiocœnçagiîi nuptialis.Cœna Tub finem dici exhibetur.Itaplena falus confer-tur pijs fub finem fcculi,in refurredione mortuorum : ficuti amp;nbsp;fuperiori fermone ex-poiitum eft.Et quidem funtilla omnia plane allegorica,quæaliquod nobis fpecimen ætcrnæ uitÊ ac gloriæ adumbrant.Alioqui exdodrinaprophetica Scapoftolica didi-cimus,quç auris nonaudiuit,neque oculus uidit,nequein cor hominis afcenderunt, ea Deum d iligentibus ipfum prçparafle.

H(«c uerla Tiei Poftremb fubijcitur iterum grauifsima afleueratio uel confirmatio horum,quæ di funt- ßafunt.Nam oraculoredditu,audit cœlitùs,ovrot ei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«Knêivi'iätrt mv 6iqv^ Hi fermo-

nesuerifuntDci.Verifcilicet funr,amp;Deifunt.Vel,Veri funt,quiaDeifunt.Eraf.uer-tit: Hæc uerba Dei uerafunt. Ita amp;nbsp;uulgarus interprcs: Difcs(tnd•»drhdff'tigc xiiort Gottn, uel,Dife wdrhafftc quot;(fiortßnd Gottes. Duplici ergo nomine cofirmantur hæc, quæ propofi-ta funt: amp;nbsp;quia uera funt, amp;nbsp;quia Dei funt. Quanquaminidemrecidant. Cumcnirrt Dei fint,qui ueritas eft,non polTunt non effe uera.Credamus ergo his,ncquc dubita-tioni ullum locum pcrmittamus.

Scribfura efl Præ^cinditur hic occafio fubtiliter difputandi,fcripturas amp;nbsp;prædicationes propofi-tterbum Dei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hominibus exfcripturis, non efteuerbum Dei : qubd atramento fint fcriptain

* papyrum,amp;pronunciata uoce humana,amp; cum fono tranfcunte : cum uerbum Dei humanum non fit, neque corruptibilemeque tranfiens. Nam oraculum cœleftc ma-nifeftc pronunciat hie,Verba fcripta in librum à Ioanne,amp;pronunciata ab angelo, amp;nbsp;uera clTe,5c uerbum Dei cfle.Sic alTcrit Paulus quoque i.Thelfx. prædicatum à fc ucr-bum,reucra elfe uerbum Dei.Ita S.Petrus,t.Pet.i. Definafit ergo paradoxa proferre ho minescuriofi, amp;nbsp;difputare, uerbum Deiferiptum amp;prædicatum non elle uerbum Dei. Tunc certe uerbum Dei non eft,quando cumfanda Dei fcriptura non con-gruunt quæ Icribuntur amp;nbsp;dicuntur.Animi fidelium potius hue funt pertrahendi, ut uerbis feripturæ omnibus legitimo fenfuexpofitis,itaut certifsimis Dei uerbis credant amp;nbsp;innitantur.Alioqui enim cuireiinnitemur? Quidpofthac certum amp;nbsp;indubi-tatum habebimus? Deo fit gloria.

T ceci'di ante pedes eius,ucadoraremeum.Et di'citrnP hi: Vide ne feceris. Conferuus tuns fum, amp;nbsp;fratrum tuo;* rum,habentium teftimonium lefu. Deum adora. Tefti/ monium enim lefu, eft fpiritus prophetiæ^

Subiungitur locus tertius huius capitis,fadum uidelicet Ioannis apoftoli,amp; ange-li Dei.Ioannes uoicbat angelum adorare:fed prohibetur ab angelo,qui iubet Deuado ftHgeloruex- rare.Videturautemante omnia Ioannis fadumatq; confilifi eftecôfiderandû. Angeli ccUcnttd. funt fané illuftres creaturæ 8c potentiæ magnæ,per quos operatur Dominus maxima opera.Aflumûtillifpeciem potifsimûhumanam,8c perfpcqucnter apparét hominib. feruiût,tuétur 8c benefaciût,jput Deus ipforû utitur minifterio.Na Apoftolus loque» Hflir.i. deangelis(quod8cCQcione25, monuimus)Nonneomnes,inquit,funtadminiftrato rij fpiritus,qui in minifterifi emittûtur jgt;pter eos qui heredes crût falutis? Et Scriptu-Grnr.is rahçcmultisilluftratexéplis.ApparéttresinfpeciehumanaAbrahæ, quieratan eli, ’?• erudiétcsilliuduoeripiût ex manib.Sodomitarû ipfum L#th, 8ccducûtexincendioi integra angelorû caftra circûuallât lacobû, procegétes ipfum côtra uim fratris Efau-

Mittît Dominus ante Moferrt amp;populum Izraelis angelumfuum.qul ducat per de- Extid.ï4‘ fcrtum in terrain promiflarrt. Circundant Helifçum currus ignei. Soluit obfidionem 4. Reg lt;^-Hierofolymorum angelus, cæfis Afsyriorum centenis oftoginta quinque millibus. 4.Rfg.i9. Daniel familiäres fibi habet angelos.Ita patres Scprophetçcæteri. Angelus lofephum Matth-t-ï-omnileuatfolicitudine; idem eripit Magos eX infidijs Herodis;iubet mox auehere Chriftumin Aegyptumiângeliminiftrant Chrifto,incandidis ueftibus teftificantur refurrexilTe Sc aKcndifle in coelos Dominum.Illi ipfi educuntapoftolos ex carcere. V- Aéf, 1. nus ex eis libérât Petrum è uinculis Herodis. Mittitürad Cornelium Centurionem Ail.f.to. Italum angelus. Sæpe colloquunrur cum Paulo angeli. Magna fæpe beneficia confie- n, runt hominibus. Declarant femagnaperDeumuti uirtute. Illauerbdum obferuanc homineSjColere uolunt angelos:ficuti Sc in præfentiarum,dum loannes apoftolus in- Quare Joan -telligeretjChriftumipfumperangelurn fuumtantaipfi in utilitatem ecclefiaruma- nes adorareuo perire myfteria,cum eius miraretur claritatem amp;nbsp;dotes diuinas plané,protinus uult a- incrit an^elU. dorare angelum fuum ilium myftagogam : non qubd cogitaret amp;nbsp;moliretur defeétio nem à Deo, amp;nbsp;pro Deo angelum adorare cuperet. Neque enim de tanto Apoftolo tantum nefias cogitare fas eft»Duliaergo,utuocant, (amp;ut Thomas Aquinas exponit) nonlatria,angelum uoluit adorare Sccolere: id eft,Deum adorareaccolere ut Deum: fed angelum aliquanto deprefsius, ut exirnium Dei legatum. At ea re peccauit, ut o-mnes intelligerentpeccare fe,quotquot angelos uelexcellentes creaturas adorant Sc colunt cultu duliæ. Sicuti fiaciunt hodie in PapifmO omiles diuorum cultores.Neque alio fiuco tingunt errorem fuum,quam diftinftione illa,Deum coli Sc adorari cultu la-triæ,diuosautem Scangelos cultu duliæ, hyperduliæ cultu diuam üirginem,amp; ne-fcio quæ alia quæ nominate pudet SC pigöc.

Ac apparet codem errore implicitum fuifle loannem, quem alioqui necelTe eft dica Ewt fdndus mus apoftafia peccaflejamp;angelum adorare uoluilTe pro Deo,uel cum Deo:quod utrii- lodttnes. queimpium,amp;uiro tanto indignum eft.Siautemamp;Deumadorauit,nihilominus an gelum quoque adorare uoluit,'quidaliud quàm cultu duliæ peccauit? Et Deus qui-demuirumtantum,ficuti amp;nbsp;Petrum amp;nbsp;Thomam, errate permifit, ut nobis medere-tur:ideft,exillorumerroribus difceremusfapereredius,amp; colereDeum emendatius.

Neque enim omni.i fafta Sc di£la fanftoru probanda efle indifcriminatim, docet aperte præfens locus,amp;: fimilia exempla errorum.

Nunc enim fequitur fiaftum angeli excellentlfsimi,id eft,piarefutatio erroris.Prin-ciplónonleuiteramp;perfiunófioriè dicit, Nefeceris quod inftituifti: fed grauiter dam- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ke

nans fiaftum eius,emphafiquadamdicit, Videne feceris. Similis loquutio eft nobis Heluetijs, cum (fignificantesmodis omnibus cauendum) dicimusLägv/idtfcHd^trtttf.

Proindc teftimonio àllgelididicimus, iam neque angelos adorandos, neque diuos^ Cum enim de diuis ipfe Dominus dicat,Efunt ficut angeli Dei: non uidco cur no de-beamangelis diuos coniungere. Etquidem non adorandos didicimus uel cultu la-triæ,aut duliæ.Eft autemadorare,üenerantis animo procidere ad pedes,procumbere) geniculari. Sicuti alibi diximuS.

Deinde adiungit rationes angelus, cur non deheat adorare: Quia fum conferuüs tuus. Non dicit feruus,fed conferuuszeiufdem feilicet officij tecum, fub eodem domi no. Seruiunt enim angeli Deo,fuo more: feruiunt amp;nbsp;homines Deo,fuo more: omnes tarnen ferui funt,amp; domini quidem eiufdem fetüi funt. Iniquum eft autem, Ut fetüUS adoret Sccolat conferuum,eiufdem fortis creaturam. Indignum eft itaqüe, ut fideles adorent apoftolos,prophetas,aut martyres:mülto minus mortua ipforum oflaadora-rc decet. Ne quis autem diceretjRefpeftu quidem Ioannis excellentifsimi apoftoli, fia tetur fc angelus elfe conferuum:at diuerfa eft ratio hominum reliquorlim, qui non ac cedimus ad dignitatem beati Ioannis : ideoque cum lïmus longé infieriores, fupe-riores angelos amp;apoftolos adorarepoflumus;præoccupat amp;nbsp;dicit. Et fratrum tuo* frdtrcs ïedft-rum.Qui autem funt fratres Ioannis apoftoli? Refpondet ipfe angelus,amp; ait: Haben- nis O' Chrifti« tiumteftimoniumlefu.TeftimoniumIefu,eftEuangelium,amp;ipfafides,fixain Euan gelium,comprehendens Hdeli mente lefum. Omnes ergo fideles Chrifti, funt fratres

Ioannis:ergo5chorumconferuus eft angelus. Proinde nullus fidelium debet ulluiw angelum ucl apoftolü adorar e. Sed amp;nbsp;Dominus omnes uerbo uel prædicationi ipfi us obedientes appellat fratreSjapud Matth.in cap.u. Eft autem diligenter obferuandumgt; fide nos fieri Fratres Chriftijangelorum amp;nbsp;apoftoloru.Hoc oportuerat inculcauifte mo nachoSjHon fraternitatem Mariæjamp; fraternitates diuorum; nifi fuiflent apoftoli, ma-gni amp;abominabilisil]ius Antichrifti.

Quinimoipfeangelus iterum uerba fua exponens,oftendit,quod nam fitteftimoi-nium lelu Chrifti.Teftimonium enimIefu,eftfpiritusprophetiç.Significat autem fpi ritus reuelationem amp;nbsp;intelleftumiprophetia ueró,doftrinam propheticam amp;nbsp;apofto-licam.Ideoque fententia eft:Teftimonium lefu Chrifti nihil aliud eft, quam ipîâ reue latio in animo pij per fpiritum fanftum amp;nbsp;fidem, doftrinæ propheticæ amp;nbsp;apoftolicæ. Ideo enim Siteftes in Euangelio appellantur apoftoli: amp;euangelium,teftimoniuni; amp;teftificari, eft prædicare. Ex illa autem expofitione tale colligitur argumentum; Caufla adorationis tuæ,Ioannes,eft haud dubiè excellens illa reuelatio amp;nbsp;prophetia, per mc tibireuelata.Caeterum fi ideo adorandus uideor, quia cximius in me eft fpiri— tus prophetiæ: pari ratione adorabis omnes confratres tiios, in quibus idem eft pro-phetiæ fpiritus,teftimonium utique Iefu,uera fides. Sed cum cernas, amp;nbsp;ipfe fateri co-garis,idefleabfurdum,intclligito abfurdum efîe fiadoresangelum.

Poftrema amp;nbsp;ualidifsima ratio , cur adorari nolit, illa eft ; Deum adora. Petita eft ex author! täte amp;nbsp;lege Dei perpétua amp;nbsp;immutabilijeuelata Deuter.d. amp;nbsp;repetita à Serua-tore noftro Chrifto apud Matth, in cap. 4. Si legi Dei obediremus, iamdudum ex ec-clefia exulaftet omnis adoratio,inuocatio amp;nbsp;cultus diuorum.

Angeli non 4- Porto funtalij quoque loci,qui miniftcriaamp;uirtutesangclorumcommendant,in-dorMdt,nonin terim Deumipfum adorareamp;inuocaredocent.VidePfalmosclegantifsimosj4. amp;pt.

WC4ndi. Quod fi quis uultconfenfum etiam haberepatrum ( quamuis mihi fola Scripturafuf-ficiat) legat Auguftinum diccntem,angelos nequeadorandos,nequeinuocâdos, ne-que eis facrificandum, ant templa exfruenda- Loei potiores fpnt, De uera religions cap. 55. Contra Maximinum Atianorum epifcopumjlib. 1, Folio 4.77. De ciui täte Dei, lib,8. cap.ultimojio. cap.t^.tp. 2a.cap,»Q. JDco fit gloria.

fuper eum uocatur fidelis uerax\amp;f in iufticia iudicat SC pugnat. Oculi autem cius ficut flamma igm's. Et in capite ei'us diademata multa:habens nomen fchptum,quod nemo nouit niß ipfe.Etuefti'tus eratueftejtindla fanguine. Et uocaba**

tur nomen eius,Sermo Dei.Et exercitus qui funt in cœlo, fequeban tur eum in equis albis,ueftiti byfsino albo mundo. Et ex ore eins procedit gladius anceps nbsp;acutus,ut eo percutiat gentes: ÔC ipfe re

get eas uirga ferrea:amp; ipfe calcat torcular uini furoris, 6lt; iræ Dei o-mnipotentis. Et habet in ueftimento amp;nbsp;in femore fuo feriptum nomen,Rex regum amp;nbsp;dominus dominantium»

bctthimo in- Haäenus multaaudiuimusdefupplicijsin^piorumuarijs.’quoniamuerbconftat, dicio. ftippliciaaDeo fumide fceleratis amp;nbsp;impijs diiierfis temporibus,amp;uariè,plcniFsi-mè ueró_amp; feuerifsimè in ultimo illo iudicio, amp;nbsp;deinceps in æternum, ac loannes femel,iterum amp;nbsp;tertió cœperit difterere de illo iudicio extremï», ut in fine capitis undeci mi amp;nbsp;quartidccimi, fempet tarnen in aiiuni locum diftulerit fufpenderitque ac refer-. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«aiiti

uancundeni opportunutn ratus ,ut defiriptionem inprimis neceflariam omnium o-culis fubijciat.accingitur tandem,amp; in præfentiarum (juidem,utrem omnium maxi-mam abfoluat.Siibiungit igitur tradationi copiofe defupplicijs impiorum, plcnifsi-num Sceuidentifsimam defcriptionem iudicis iuftifsimi amp;maximi, amp;iudicij ilJius Ultimi amp;nbsp;omnium diftridilsimi,quo pœnæ omniu picnifsimè amp;nbsp;feuerifsimè exigen-tur ab omnibus Antichriftianis amp;nbsp;impijs in fecula feculorum. Extendicut hie locus (quialioqui huius capitisqUartus eft) amp;hæctraaatioadcaputufque2i. Eloquutio grandis eft,refipiens maieftatem prophericam,euidentiamque amp;nbsp;enargiam apoftoli-cam.Eius generis non pauca inuenias in prophetis,præfertim apud Ifaiam cap.24.2y. 36.27.

Ec quidem doftrina hçc utilis eft,amp; neceffaria in primis, quæ diligentifsimè difea- quot;VtHif CT ne erf tur ßcintelligaturab omnibus amp;nbsp;fingulis fidelibus, urpotequæ fumma diligentia Sc- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;deârirut

copia plenifsima in hunc finem tradita eft à prophetis amp;nbsp;apoftolis,in primis autem ab de Extremo iu ipfo Domino lefu Chrifto , cùmin Euangelio, tum in diuinifsima hac renelario'rtei dicij die, Etcnim nifireligioneiudici; amp;nbsp;iudicis uenturi retinearis in officio,nihil mirum hin- . nbsp;nbsp;„

faniasamp;pereascumimpioamp;ftulto feculo.In tradationeiudicij extrèmicerniturfii/ ,j nis omnium,uita amp;nbsp;mors,Felicitas amp;nbsp;miferia, fupplicium uel pœna amp;præmiumineFiii fabilc Sccœlefte.Hæc qui rememorat fcdulö,abhorret à fceleribus,amp; in timoré fanfta ambulat coram Deo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.. ƒ!

Didicimusautenaex dodrina Euangelica, diem ilium reftitutionis omnium, amp;nbsp;DiesiUdnemi' opprefsionis impioru,fimul amp;cuniuerfç impietatis,nemini mortaliu.fed foli patri elle co^nitd, cognitu:eaq; de caufa hora eius éi momentû inquiri ftolidifsimè,nedû impiè.Signa ta men oftendit ac prænunciauit bonus Dominus,qu.æ cû impleri aut impleta efle uide-rimus,capitanoftracleuemus. appropinquate enim redemptionem noftram. Enrc-demptionem,ait,non tormentum.Depijsenimloquitur,redemptionemexpedanti-busècœlisjadreditumSaluatorisamp;redemptorisnoftri ÇhriftiDomini:quifimul amp;: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;: -

hoftibusfuis ultionem,ficuti Apoftolus 2.Their.i.dicit,infliget.Proindenefimus hic -curiofi,quiindagemusimperueftigabilia:Feduigilcmusamp;oremuspotiusiuxta falu-tare præceptum Saluatoris amp;nbsp;iudicis amp;uindicisnoftri,(imuslumbis præcindi,amp;lu-cernæardeantinmanibusnoftris.cxpedemusfirmiinfide amp;foIidiinfpefanda.Ca-ueamus potius,nc folicitudohuiusfecuiicorda noftraoccupet,amp;diffluamus ebrieta te 8ccrapula,ac fimus uel conuerfemutinter eos quitemporibus Noë ScLoth, mun-dana tantum fpedabant,contcmnebant cœleftia,amp; fana monentes irridebant, donee iraDeielferuefcerctjamp;fe in ipfos( quod minime expedauerant)effunderet.Yidimus omnia figna,quæ diem Domini præceffuradicuntur,efle adimpleta. Vigilemus ergo. Et iftis quidem ad hunc modum confideratis,uideamus amp;audiamus porro fummaat tentione amp;nbsp;diligentia, qualis nam uenturusfit iudecx uniuerforum, quale illudpi/s exoptatifsirnum,impijs tremendumamp;horribileiudiciumfuturum.

Principib uidet loannes in uifione { uifionc enim, quo omnia effent euidentio- Ccelumd^er^ ra, tantum negotium, non tantum narrat,fed ctiam oculis contemplandum obi/-cit:amp; qu$ dicit,cxreuejationc lefu Chrifti dicit:ne quis obijciat,Nç tu temerarius es, qui de rebus incognitis fermonem inftituis.Quis enim nouit,quis aut qualis fit futu-rus iudcx,aut quale indicium futurum? Exipfoergo indice Chrifto,amp;exreuelationc cœleftihæcdicit) cœlum apertnm.Etenimalij loci feripturarum oftendunt, Domi- . num in gloria Semaieftate uenturum: ergo cumfulgore 8cfplendorelucisilluftrifs. cum igne amp;claritatc maxima.Sic enim dicitur Matth.24 amp;nbsp;2y.D3nielis 7.amp;C 2.Thefl'. ».cap. Apertione ergo cccli fignificatur.totum orbem gloria amp;nbsp;fplendore {illuftradum, diemque illam multoilluftrifsimam futuram.Alijintelligunt,iudicium non intelli-gi plcne, nifi ex reuelatione ccelefti. Quod ut ucrifsimum agnofco,ita maius quid-piamhiclignificariputo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Deinde lubijcitur defcriptio iudicis,ueluti bellatoris amp;nbsp;hcrois inclyti,multis par- Pro'edit tuj tibns compofita.IntelligiAit exipfa pij,non dormitare cuftodem,uigilemque amp;nbsp;uin- dtxin tudiau, dicem ccclcfiæ,quern impi/ mentiuntur non fcntirc,quæ ipfi pi/s irrogant damna,ne-

que curare fuperftitiofos ( ut uocant ) Chriftianos. Vident præterea fe errate, fi quan-do cogitant Chriftuin nimis indulgentem, nimis diu difsimulare fuorum calamita-tcs.Nuncenim iudex amp;nbsp;uindex procedit. Sunt multæ in hoe libro elegantifsimæ Chrifti defcriptiones.fi in ullo alio libro:fed eft hæc in primis elegas amp;nbsp;uiua,quam pos r ró ueluti per partes, pro modulo noftro,explicauiinus. Tu fubinde cogitabis maiora, donee noftrisoculisillacoràm dabitur contueri.

Vehitur cquo iudex nofter,^ quidem albo:non qubd opera equorum corruptibt-liumeiopus fit int cœlis,fcd loquiturfic more humano, ut nos maiora imaginemur» Vehunturniueisequisuiftorcs.Significaturergo,i«dicem noftrum futurum uióïo-rem amp;nbsp;triumphatorem. Ali) exiftimant equo candido fignificari purifsimam eius hii-manitatem.Egopotius intelligo nubemcandidam.Nainea fufeepit ipfumab ocu-lis difcipulorum,cum è monte Oliueti in cœliim afcenderet. In eadem redibit iudica-j tprus.Sicut au tem reges uchuntur equis amp;;cutru:ita PlâlmirtaaffingitDeo nubes ueluti equos Sicurrum,

Veraxin omnibus promifsis erga pios omnes,amp; impios. Fallentur, amp;falfos fe efle uidebunt in iudicio,quorquot Dei promifsiones amp;nbsp;minas ceu uanas contempferunt^ atqueab cuentu huius feculi tes æftimantes,Felices amp;nbsp;beatos impios, infclices amp;nbsp;mi-fcros exiftimant efle pios. De hoe difleruit amp;nbsp;Malachias in cap. tertio amp;nbsp;quarto. Cum autem fideiis fitiudex amp;nbsp;tierax,iudicat amp;pugnatin iufticia, fuum utiqjtribuens cui-que,præmia bonis,fupplicv malis. Non iudicaf amp;pugnat hicrex,ut folent reges hu-jus feculüuanitatcm fcquentcs,amp;afleäus corruptos. Pugnarc ueró dicitur Chriftus, cum impijs rependit pro mcritis. Apoftolus:Omnes,inquit, nos manifgftari oportet coram tribunaliChrifti,utrcportet unufquifqucea quac fcceritper corpusgt;iuxta id quod fecit,fiue bonum fiuemalum.i. Córinth.5.

Pp/. IS. Ipeftu Dominifatiantur omni iucunditate,amp; gaudio rrraximo. Flammiuomi ocfili tribuunturCllrifto,amp;in prima uifione: exea require plura. Scriptura alioqui tefta-turubiquc,iudicem nouilTe omnia, etiam cordium fecrera. Strike ergo facis, qui pu-tas uicine tc,amp;impunè peccafle,fi fubterfiigias hominum cognitionem amp;nbsp;indicium.

Reftat aliud indicium,in quo omnia impiorumad confufionefh ipforum cxtremani reuelabunrur coram toto miindo.Pijs tegntnrpeccata, perillum cuius beneficio fuiTt iuftificati Siabfolitti àpœna amp;culpa.

4. Diadematâpcrmulta habet index nofteriri capite fuo: quia ipfe foins præfîdet mw/fdiziM ’'lt;^g”*®onr“i^'J®5äcpopulis.Sicuti amp;nbsp;Daniel fignificauit cap. feptimo. Ipfe folus uerè PjYj. diceretur Aphricanus, Europçusamp; Afiaticus,Parthicus, Perficus, Germaniens, Got-* *' thicus.amp;c. Quæftultcadmodumfibiuendicantreguli noftri,ita aflèftantes monar-chiam,cuni folus Chriftus fit monarcha uerus in lecula. Hic iudex amp;nbsp;fummus prin-ccpspluresillascoronas decutict ex capite pontificis Romani.Nullus præterea in orbe tam ericpotensrex,uthuicpofsitrefiftcre,amp;bellum contraipfumgerere.

Nomenitteo- $. Habetiudexnofternomenfcriptum,quod nemonouitnifiipfc.Hocexprime-gnitum. tur moxclarius. Habet Chriftus nomen ineffabile, quia Deus uerus,ærcrnns,immeii fus amp;:omnipotenseft. Nemonouit hocnomen, nifi ipfe. Nam principib maior eft' Dei maieftas quam pofsit coniprehendi ab ulla creatura: deinde nemini compC-ritjnomen Dei,nifi uni amp;foli. Nam Dei nómen eft incommunicabile, in hac fi-^nificatione. Ipfe enim uerus eft Deus, amp;nbsp;prater eum nemo.id quodfæpc repetitl-Iaias..Ipfe eft Saluator,rex,monarcha amp;iudex:quæ omnia foli competunr, alijs communia non funt.Præterea ipfe Dominus in Euangelio dicit: Nemo nouit filium, uifi pàtennequepattern quifquam nouit,nifi filius,amp;cuicunqycuqlucrit filius reuclare. Qiiibus acccdit,quoa hieper ænigma cernimus.tantaquc eft dtuniæ maieftatis glo-

tïa,quodmodó etiam diximus , ut captus humanus tantægloriæcapiendæîmpar lit.

»1. Ipfe calcat torcular'uini furoris, amp;c.RurfüS idetti dicit, quodfüpcrius;féd Cdlcat torctt* alia nunc parabola prolata,acillaipfa petita ex Scriptüris,nimirumexlfaiæcap.fc-xagefimotertio. Summa eft: Furorem effundet in impios,amp; grauifsimè animad-uertet in eos,omnipotent!fua manu,cui omnia cedunt, incufla ipforum capiti-bus. Er wrdden richtentrottbouni vlfldßenioderdruff ganhtßeif. Vide quædixiin cap.hu-iuslib.t4..

«. Rurfusindicaturhuiusiudicis nomeïi,amp;inftominemaieftasamp;póteftaslonge ^xregumamp; amp;nbsp;omnium maxima.Ha^etnomenfcriptuni inuefte5cfemore. Hisdemonftraturuö dominut domi MChfiftihumaniu8,iu;^u quam cxaiwius eft,utinquitApoftolusEhilipp.a. Scda- nlt;tntiutttgt;

2Ä0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;» B S R I Cl B V II I N C B RI

turn eft ci nomen quod eft fupra omne nomen. Hie dicitur rex regum, amp;nbsp;domînu» do minorum,uerus Deus,omnium Dominus, amp;: monarcha amp;: iudex .Ira enim loquuntut Cccæteri apoftoli Aftorümïamp;t/.cap.Etuideri poteratinhociudicis nomine, ueluti caufa reddi,cur hie iudex fit conftitutus omnium. Quia rex eft, amp;nbsp;dominus omniumi Cui gloria in feeula, Amen. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■’

unum angelüm ftantem infole,6lt;damauft uoce C magna, dicens omnibus auibus quæ uolabant per megt; dium coeli: Venite congregamini ad eoenam magni ' I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dei,ut cdatl’s carnes regum', carnes tribunorum ,amp;

carnes fordum,5d carnes cquornmôC ledcntium inipfîs,^^ carnes omnium libtrorum amp;nbsp;feruórum,Slt;^pufinórum.ac magnorum.Et uidibeftiam amp;^rcgesterra;,amp;cxercituscorûcongregatos,^id faci'en dum prælium cum illo qui fedebat in equo, amp;nbsp;cum exercitu eius. Et apprehenia eft beftia,amp; cüm illa pfeudopropheta, qui fecit fîgnaco ram ipfa:iii quibus feduxit eos, qui acceperunt charaderem beÜiæ, ÔCqui adoraueruntimaginem eius:uiui coniedifunthi duoinfta* gnum ignis,ardens Rilphure. Et cætcri occififuntgladio fedentis fii percquum,quiproceditexore ipfius,amp; omnesaues fàturatæ funt ex carnibus eorum.

tudicijerfup- nbsp;nbsp;Moxaiudieisdeferiptione, amp;c uiua quapiam pidura, fequitur deferiptionon mr-

pke^' impioru nqseuidensiudieijzideft, quomodo Chriftus fuperatis hoftibus fuis, ipfos æternis äeferiptio. maneipetfupplieijs.Vtiturautc Apoftolusprophetieaphrafiamp;eloqucntia.Nampro-fopopeeia quadam eonuoeanturad madationem Sc eouiuium omnes aues, ut faturen , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tur carnibus cæforum. Fit autcmallufioprimu ad maäantes amp;nbsp;appâtâtes conuiuiii,ad

quoduocâtamicos,acepulâtur. Deinde fit allufio ad ftragem amp;nbsp;eœdem hoftium, ex qua feræ amp;aues exaturantur.Neq; his aliud fignifieatur, quam omnes impiosà Chri.* ftoforc profternendos, Scdeipfis fumendum fupplieium.Propofitacft fuperiusece-'*3* nbsp;nbsp;• napi/s,quaipfireficiuntur amp;faturantur.Inpræfentiapparatur eonuiuium ex celebri

• madatione,quaimpij nihil commoditatispereipiunt.nequc faturantur.fedipfi po« tius'^maftantur amp;deuorantur,id eft pereuntNemo enim imaginabitur, femel impio» profternendos,amp;deindelaniandosàferis,lacerandosqueàuolucribus,atqueitaom-nefimuldefijlTefupplicium.Itaenimriulla propemodum uideretur ipforum pœna: fed parabolis temporarijs ætcrnaaduinbrantur.Sumpta funt haee ex prophetis, maxi' mèex Ifaiæ 66 cap.amp;exEzech.jp.cap.ubieadempropèuerbaleguntur.Dfrfccrr/«»« kylchvfÿch md tnei^^et,quando impios ealamitatibus adoperit, bellis inquam,cladi-bus,amp;alijsfupplicijs ueluti maüat; maxime uero,cum ultimo iudicio æternis addi» cit tormentis.

A«gfÏi« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Denunciatur autem hçc maftatio ab angelo,ftan te in foie,amp; clamante magna uoce.

in foie. Qu3i’efignificatur,iudicijdiemtubisnon obfcurc indicendam,diem fore illuftrem-Neminem hic latêre pofte,omnia huius audienda ab oninibus. Idcoque magna Sc in^ telligibili uoceclamat.Etquidcm conuocat,utapudj^zcchiclem,aues ad deuoran-dumreges,Sc omnium ordinum ætatis Sc fexqs hoqûnes: ia eft, couocandos fore hos omnea

I M A P o C A L Y P s I M' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iiSi

ömneSjUtluantfuppliciumamp;interitum feinpiternum. Diligenterergorecerifet reges,tribunos,forces,amp;oinnis generis homines, uriqueperfcquutores Chrifti, Anti-lt;hrirtianos,impios,contemptorcs amp;impœnitentes.

Inferieur hic caufa damnationis Scintericus impiorum,dum conatus,ftudium amp;;fa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;damnai-

dnuseprumiudicatur. Congregati iam funt ad faciendum prælium cotra Chrillum, tionis oppugnti amp;nbsp;eius eleftosjhoc eft cotra ecclefiam.Qui?Beftia,rcges terrae, amp;nbsp;herum exercitus,du tio ueritatis, cesamp;milites,fpiritualicer Sccorporaliter pugnantes. Atquehienullo opus eft com-mentario copiofo.Infpice hiftorias ecclefiæ ab annis quingentis. Vide quid fiat hodic nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

àPontificibus, epifeopis Scprincipibus, eoiumqueconfiliarijs amp;miniftris. Conuo-canturcomitia, conferibunturin his contra Euangelicos mandatafanguinolenta, fie perfequutio grauis contra Euangelium amp;nbsp;ecclefiam. Concurfitant patres fpirituales, confulrant. Concilium conuocandum clamant. Ad quid obfecro ? Vt excindatur, amp;nbsp;radicitiiseuellatur,extirpeturque noua ilia, ut aiunt,doiftrina Euangelica. Ideoque femper ftant in procindu Martis,fubinde congregantur contraDeum,amp; contra Chri-ftum eius,piignaturicum Chrifto Domino,amp;cum eledis eius. Hodieli quandopax conceditur, è medio fublatis principum bellis cruentifsimis, protinus cocurfioues amp;nbsp;confultationes hunt de opprimendis pijs.At nullum eft aliud peccati genus grauius, quàmoppugnare ueritatemEuangelicam.Ideoquehæc præcipua eftcaufa condem-nationisimpiorum in die ilia. Hodie numeratur inter præcipuas uirtutesprincipum , ft priuceps aliquis nolit locum ullum cedere Euangelicæ prædicationi : fed ex-plofahaCjRomanam ecclefiam rueaturamp;propager,cum dogmatibusillis, amp;nbsp;ritibus falfo uetcribus appellatis.Tales appellantur Orthodoxi,Catholici,Chriftianifsimi,3c defenfores fidei.

Nunc uerb amp;nbsp;damnatio horum, amp;nbsp;modus damnatlonis fubijeitur : Er apprehenla Apprehenßt eft beftia.Loqiiiturautem de his quafi facinorofis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;deprehenfis,amp; præterex eübeüia,

pedationem quidem apprehenfis.Nam in medio conatu intercipiuntur,dum adhuc in magna fpe funt,amp;creduntfefecontraChriftum amp;eius ecclefiam permulta effedu jros.Igiturinipfooppugnationis amp;perfequutionisæftuac fcelere eomprehédentur. Vndeamp;illudcolliquefcit,perfequutionemamp;oppugnarionemueritatis in finem uf-que feculi pcrfeueraturam.Quis autem apprehenderui ?Befti3 amp;nbsp;pfeudopropheca,qui fecit figna.De his require,quæ dida funt cap.q.fub finem.Caulfa æternæ condemna-tionisiteruminferitunQuiafeduxitfuis præftigijs Scimpofturis, mandatis amp;nbsp;iufsio nibus orbem.De quo didum eft antea non femel,uc amp;nbsp;17. cap. amp;c. Sodalitium etiam condemnationisadiungituriQuotquotacceperuntbeftiæ charaderem,amp;beftiam a* dorarunr.Dehis nihil nunc rcpetemus.Expofita funt hæcjcapite 13. Quanquain uerb exfcripturis nihil probari pofsitaut debeaticertum eft tarnen,pidores fuas illas pidu-xas iudieij extremijueteres hinc efte mutuatas.

Cernimus enim iudicij exrremi typos ueteresjante centum amp;nbsp;plures annos pido« Offiungsten referrenobis, ac exhiberecateruam facrificorfijmonachorumamp;jfpiritualiumpatrum gf“ ingentem, in primis autem regum amp;nbsp;Paparum laruas quæ ad inferos raptantur,amp; in imo tartaro æternis ignibus ardent. Vnde amp;nbsp;uulgari prouerbio didumeft,plures apud inferos reperiri amp;nbsp;confpici clericos quàm rufticos,amp;c.

Damnatio porrb ipfa,amp; fupplicij modus,aut ipfum fupplicium erit ignis. loanncs enirn; Viui coniedi funt hi duo in ftagnum ignis,3rdens fulphure. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;palu- Ldcuf ignisitr

àem,infhiivrinenfee w!ger,in dxs maß oder lachen, die mitt ßchtea'oel brunt. Taliseftenimno- dcnsfulphur^ ratiouel defcriptio interorum,amp;fupplicij exrremi,qualis defcribitur apud Ifaiam quoque cap. 30. Præparata eft iam olim Topher, hæc etiam pro rege præparataeft, quam profundam amp;amplam feci t,pe ne traie eius ignis,uis lignorum ingens, quæ fla tus Dominiceu fulphureus torrensincendit. Nondifsimilia legunturcap. 66.amp;in Euangeliolefu ChriftiMarei p.Matth.ay.amp;inalijsinfinitispropèlocis.Cognituin eft omnibus ScSodomorum fupplicium, Genefis ip.Spretis ergo impiorum irrifo-rum cachinnis,crcderc hæffmalunt pij,quàm experiri.Nam hic nobis infer! ceu infpi-ciendi aperiuncuK.Timeamus,

tiuohi conic- Duo au tem hic fingulariter nominantur. Cum enimauthorèS fuerint maloruffl difuntin fht- omnium,merito primas obtiilentinpœnauelfuppîicijs.Nam Sapiens quoqucdixit, gnuni. Horrende amp;citô apparebit uobis,quoniam iudicium durifsimum in bis qui præfunt Sâpictiaàt fiét :■amp; potentes potenter cruciabunfur. Nam Scalias oftendit Scriptura, gradus eflc fupplicij,pro iniquitatum quali tate.Nec cogitabimus hic,capita puniri fine membris» Totum enim Antichriftieorpus tormentis mancipabitur. OmneS impij punien-tufjlîcuti clarius mox turn,8c in fine 20 cap. explicabitur.

ViuicenicHi Atilludetiamfingulariter eft obferuandum,quôddicunturuh.nprSecipitandiin funiiit ftagnü. tartara.!ta enim fignificatur mortuorum refurreâio.Significatur,iniudicio deprehen dendum feculum in carneadhucreliquum, nondum mortuum, fed uiuum: id quod Paulus difertèexprimiti.Thefr.4..8cnos infymbolo aperte enunciamus diccndo:In de uenturusiudicare uiuos Scmortuos: non tantum iuftos 8c iniuftos,fcdmortuos, himirum in carnerefiduos,atque uiuentes.Viuet ergo Antichriftus in iudici) die,non cxtingueturantea. Durabit perfequutio Antichriftiana cumomniimpietate, ufquc ad extremum diem.Sicutautem Chore,Dathan,Abyron, Screliquaconiuratorû tut-ba,inipfo defeQionis fcelere deprehenfi funt,8c uiui abforpti unà cum tabcmaculis 8c: rebus fuis omnibus à terra dehifcente,ita Se iniudicij die tartarus omnes impiosgt; Antichriftianos in primis,dehifcens excipietac deglutiet.Id quod multi modo non credunt,fedillo die infandis cum cruciatibus 8c horrore inedicibili experientur, 8c nos'omneshifceoculis noftris uidebimus. Refponfàntquidemfinguliinfuisfeftis, ôcfperant fe falutem confequuturos in fuis fuperftitionibus.Verùm hæc quæ in præ-fentiaudimus,dicuntur nobis abipfo indice Chrifto, utcertifsima8cindubiutaj amp;nbsp;quodammodo fpeûandaproponuntur.

Htcateriocci- nbsp;nbsp;Quid autem fiet in illo iudicio reliquis impijs 8cimpœnitentibus?An foli Ântichrî

ß funt gUdio, ftiani propter Antichriftianifmumdamnabuntur?AdijcitIoanncs :Et cæteri occifî funt gladiojScc.Nam Matt.ay.profertur ex ore iudicisilte in ignem æternum,præpa-ratum diabolo 8c angelis eius.Quia efuriui,8c nô dediftis mihi cibum.Et reliqua.Ete-nim fi damnandifuntiuftoDeiiudicio,quicumbeneficia præftare potuerunt,iion autem præftiterunt:quid oro eueniet illis, qui non modo nulla prïéftiterunt mife-ris beneficia, fed infuper rebus neceflarijs inftruftos j8c beneficosfpoliarlintfuisfa-cultatibusnpfi has deinde luxuriofeuiuendo prodegerunt,atqucitafacultatibus in-ftruftoSjin extremam miferiam præcipitarunt:pauperes autem aliquando ditiorum beneficentiaadiutos, eo iam etiam auxilio fpoliarunt ?Comprehenduntur hic quoq; hæretici,Iudçi,Gentes,Mahumedici,amp;fimiles omnes.

Et ow»fî4«cî Subfinemrepetitur,omnesaueslàturataselfe excarnibus damnatorum,idquod ptturatie funt, exfiguraorationisrepetitumintelligimus : non tarnen elfe interpretandum adlite-ram,fed eo dicendi genere fignificatum elTejabundantifsimèpuniri impios 8c impœ-nitentes omnes.Primafius hune locum enarrans; Non ufq; adeb debemus carnalitec fapere,inquit, ut fanûos tanquam impiorum ( nam per aues,fanfl;os exponit) carnî-busfatiaricredamusiffidreuelata fanftis diuini æquitateiudicij, qua plenitudinem redimens eleâ:orum,damnandos cæteros fanxerit,{àturari dicuntur huius cognitio-ne iuftitiæ,quâ in hac uitaefurire 8c fitire qu is poterit,perfeâ:è nô cÔprehendere.Iam Scifaias deimpijsloquens:Eteruntjinquit, ufquead fatietatemuifionisomnicarni, bancputofaturitatemhicponiauiumprçmifTam.EtmoxiPoffunt Sein malo auesin telligi,angelitranfgreirores,quicumfuosad interitum perduxerint feôatores, ma-lo defiderio expleto,làtiari dicunturcarnibus perditorum, de eorum captantes dam-nationefatietatem,quibusfèauthores præbueruntaderrorem. Hæcille.Ego uerbut eanonimprobojquæ uerèalioqui dicuntur.-itanôanxiè 8cminutatim ilia exentien-daeffearbitror,quæfiguratè, 8cad imitationem propheticamdifta,nihil aliud fingulari dicendi genere innuere uelle uidentur, quàm perdendos fore

( ficut modo dixi ) impios omncs,magna Dei potentia 8c exquifitis fupplici/s.Timeamus ergo Deum,cui foTi gloria.

^Delllußfiueritate £uan^eltc4, opera ^poßolorum Äißtßt eß fer totttm orhem^e^per annos mille, ' C o N CI o LXXXVI.

TuidiangelumdefcendentemècOÈlOjhabentcnicIauea' byfsi,amp; catena magna in manu fua. Et apprehêdit draco^ nem,{èrpentê antiquûjqui cft diabolus ÔC fatanasiSC liga* ui t eu per annos mille,ÔCmifit eu in abyfrum,amp; claufit cû, amp;nbsp;oblîgnauic fuper illû,ut nô feducat amplius gentes,donee côfumz meneur mille anni. Etpoft hæc oportet illû folui modico tempore»

Cum maxima momentareligionig amp;ueræpi€tati8,fint in uera cognitioneamp;in- Jn cognitione telledu exrremi iudicii,quodlæpe monemug:magnocommododilTeritloannes tan- extremiiudicif ta diligentia de ultimo iudicio.Ac pro more fuo,quo plus cuidentiæ omnia haberent momrntd piC' quæ proponit,non tantum res uerbis narrat, fed uihonibus ueluti præfentia oculis a- fntfxiratf fpiciendaproponitramp;quidcm fidelibus.Iufidelib.enim hæc omnia,licet diuiiiifsima, merus lune lufus. Verùm ridebit iplos quoque,fuo téporc,diuina fapientia:ficuti ipfa minatur in Prouerb.SoIom.Simul uerb aliquot explicat qu£eftiones,quæ circa hoc ne gotium moueri folent.

Dixitautem,beftiam unàcum pfeudopropheta amp;ötrtnihus luis complîcibus pfæ- Ciuideuent' cipitandam, die ilia extrema, in tartara: fed cum potior pars neque Antichriftianafit, iüis, qui nei neque Chrifliana,fedlui potiusarbitrij amp;lenlus,ut lïbijpli fit régula amp;lex:quales uel chrißianifunt, ,certèhærcticifunt,utNeftorianijiacobitæ,Georgian!,amp;c.uelethniciadhuc ac gen- nec Antichri-tiles, ludæi item amp;nbsp;Turcæ:mirari quispoterat,ac quærere, quid illis fiat in die ilia,uel ftinni, quidciseueniat?Refpondit loannes: Et cæteri occifi funt gladio fedentis fuper e-quum,amp;c.Rurfus,cum mirari potetatpius, quomodo damnabuntur,qui nati iilter Turcas, hæreticos, ludæos amp;nbsp;gentes, ueritatem Chriftianam nunquam audierunt?

Præoccupat illam cogitationem loannes,acper initium capitis uigefimi oftendit, Qutuntamdie-’ quanta maieftateamp;perlpicuitatccuidentiaque mundo inclarucrit ueritas Chrilli E- «fnïrfî iiangclica:quomodo item omniç poteftasac uirtus erepra fitdiabolojdqueperannos c.hrifli mun• mille,quibus continueintonucritEuangelijprædicât]o:ut fint omnino inexenfabi- Joinclarufrit» les, quotquot Euangelium Chrifti no rcceperunt.Etenim prædicatio Euangelij non fuitobfcura,fedmultoclarifsima:nonfuit breuis amp;nbsp;contracta, fed per mille annos uulgata:non fuitreceptaàparuulis,fedab omnibus omnium nationum fub foie gen-tibus acnationibus.Cralfaeft ergo ignorantia lüdæorum Sc gentium, hæreticorum, amp;nbsp;Turcarum. Licet enim olim uideatur ueritas fuifle illuftris,nunc non item:ccrtuni eft tarnen,maieftatemEuangelijtantam fuifle in orbe, utnunc quoqueeius fit apud omnes mentio:fuaquemaliciacomprimanroculos,qui nihil intelligunt Chrifti. Valet ergo nunc quoqueillud Apoftoli:Ctuod fi uelatum eft Euangelium noftrum,in hit qui pereuntuelatum eft: quibus Deus huiusfeculi excæcauit fenfus incredulorum, neillucefeat illis lumen Éuangelij,amp;c. a.Corinth. 4. Vnde iam colligimus, neminem omnium eorum qui damnantur in orbe,damnari præter meritum. Id quod Apo ftolus etiam Paulus attigit in epiftola ad Romanos cap.i amp;nbsp;2. Locus ergo hic traûa-turutilis amp;neceflarius,deilIuftriprædicationcEuangelijper totum orbem, durante curfueiusperannos mille.

Traftatioautem hæchoc ordine procedit.Princîpib defcribiturangeluS, deinde0-ftenditur opus uel effedtuseius.Poftremóadiungituramp;temporiscófignatio.Quodart gelidefcriptionéattinet,principió quidé angelus nominatur, amp;nbsp;in mediurri produci-tur:fed intelligitur totus ordo apoftolicus.in quo rellicet eximiè doâor gétiû Paulus. Ncqjmirfl eft,apoftGlicûordinéintelligi per angelû.Na angelus fignificat nuciû,lega tû uel apoftolû.ideoq; Maîach.pcurforéDomini Ioanné,appellauit angelfuEcce mitto angelû meû ante te,amp;c.Ac miniftri ecclefiaru nô femel in hoclib.appellati funt angeli.

Siautem nominis præflantia amp;nbsp;nobilitâs minillris placet, placeatijfdemetîam puri» tas angelica,amp;fides eximia.Legatiis nihil nifi quod inmandatis accepit,ab eo à quo lcgarür,agitamp;dicit:ita Sc minillri nihil nifi acceptum àDomino,in fcripturis,tradât. Angchit itcfcen Deinde dicitur hic angelus illuftris cœlo defcendere, non quod apoftolorum cor-ditècûclo. poracoélo fintdelapfà: fed quod uocatioSc officium ipforum cœlitùs fitimpofitum. ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;NamDeifilius,quidecœlodefcendic,apoftolosdelegit,amp; emifitinorbcm. Idquod

exponitur Matth.io.amp; loan.20 .Mareiió.amp; Lucæ 24.. Ac Paulus dicit ad Galatasjc ne que per homines,neque ab hominibus uocatum elTc, amp;nbsp;ordinatum apoftolum : fed à Deo per Chriftum.Vndecl3ret,quantafitapoftolorumauthoritas.Nam nonfunt il-Iiquiioquuntur,fedfpiritus Chriftiamp;patris loquitur peripfos. Ergo qui ipforum fpernitdoftrinam,Deum pattern amp;filiumfpernit.Mcntiunturitem quidicunt, cuan geliumefle nuperamdoftrinam,côfiaamabingcniofis hominibus.Legaturprimum caput prioris amp;pofterioris epiftolac Petri.

Artgffitî tenet nbsp;nbsp;Poft ifta dicitur hie angelus manufua retinere duo eximiainftrumenta, dauern amp;

in imttu eldué catenam.Quid per hæcintelligat,uidcamus.Equidem per ifta inftrumenta aliud nihil ^)'ßicrclt;ttca intelligit !oannes,quam libcram,ucram,fanâam amp;nbsp;uiuam Euangelij predicationcm; qua faftum cft,ut amp;infernus claufus fit fidclibus,amp;fathaneinieóla catena, coftriftus-que amp;nbsp;uindlus teneatur, ne tantum quantum uult noceat pijs, feducat quos uult, Ita enim mox ipfe loan.fe exponet.

Porto claues ligandi amp;nbsp;foluendi acceperunt apoftoli à Domino, apud Matt.in apud Ioan.in cap.20.Aperiunt prædicatione Euangelicaabylfum, id eft imos inferos amp;nbsp;ipfum tartarum impijs,cum eis annunciat damnationé apud inferos, propter ipforum impietatem.Clauduntpijs inferos,dumdo6trina Euangelica aperiunt coelos,ac perducunt fidelesadgaudiacoeleftia. De clauibusalibicopiofiuseftdiftum. Cate-Catenti, na,fymbolum eft captiuitatis. Prædicatione uerbi Dei capitur amp;nbsp;uinciturfathanas. Vnde fadum,ut ftrenuis aliquot prædicatoribus uulgus piftorum appinxerit diabo-. nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;.. lumcatenisconftriftum.

drMoncm Perconfequentiaclariusexplicaturhæcdauis,amp;catenæfignificatlo,dumexponî-lurcffeftus prædicationisapoftolicç.Subiungitenim:Et apprehenditdraconem,ikc. Repetitautem nominahoftisnoftriex cap.t2,ubifingulafunc expofita. Vndeamp; re-quiras liccbit.Ligauit autem angelus fathanam,qui eft finis amp;nbsp;ufus caten^, nc uideli-cetfecommoueat,amp; fideles inuadatamp; perdat. Prætereafequituraliud uchementius quiddam:Et mifit cum in abyffum: præcipitem nimirum in ima dedit tartara,nc fideles trucidet. Sequitur aliud adhuc grauius:Et claufit eum,ne emergeret amp;nbsp;crumperet iterum.Hic finis amp;nbsp;ufus eft clauis.Quinimb obfignauit fuper ilium. Solent autem li-tcræ,carceres,fcpulchra obfignari, idm fidei gratia, ne quis refignet, fed ut conclufa 8c obfignata tutaque maneant. Significant autem hæc omnia plenifsimam uidori-am, quam confequuti fumus per Chriftum, uerbo Euangelij nobis annunciatam, amp;nbsp;communicatam per fidem.Nobis enimhoftem uicit,fuditjigauit, conclufit.Sc con-

. , dufum obfignauit, lit iamtuti amp;fecuri fimusabiUo. Poftremb fequitur, quod ifta lHefcauedt din nbsp;nbsp;nbsp;nia amp;nbsp;fingula explicet membraiVt non feducat amplius genres, nimirum eo mo-

pwwgc/jtcr. Jo,quofeduxitanteuidoriam Chrifti,amp; anteprædicatumper orbem Euangclium* Tuncenim omniafcatebantimpietateamp;erroribus. Proftabantubiquetempla dco-rum uelidolorum, adorabantur idola ,dabanthæc refponfa,fumabantaræ amp;homi-numamp;pecudum cruore.Regnabatomnisconfceleratio. Magia,ueneficium,parrici-dia,ftupra,exerCebâturimpunè.Nemo facile explicauerit,uelcopiofaoratione,quam turpiter mundo impofuerit fathan, quam regnarit fecurc, amp;nbsp;quanta implications aftrinxerit fibi ceu mancipium,genus hominum.Infpiciat,cuilubet, Græciâjtaliam Se Afiam;amp; in his Corinthum Græciæ,Romam Italiæ,amp; Ephefum Afie metropolim.

' Inuenietabominationcs abominandas,ac dieet, diabolumtotumin hisregnafle,SC quotidienouisartibusdementafle miferos. Cætcrùm ub^unus Paulus (dereliquis apoftolis nunc nihil dicam ) perueniflet Corinthum,Ephefum amp;nbsp;Romam, 8c ibi præ «licaflet Chriftumiquis non uideat,quam ucrè hic uiderit Ioannes,ligatum Sc condu-fum

fum fathanam?Ercuior in hac fum materia,alioqui copiofifsima, quöd uidear mihi a-biinde feciire lätis,fi tantum cômmonftrauero ali qua ueftigia,quibus infiftentes per-ueniatis ad longe amplioremiftarum return confiderationem. Hue pertinent ilia di-ui Pauli uerba, quaelegunturin Aftis cap. 26, difta'coram Agrippa rege amp;nbsp;principi-bus Syriæ amp;procof.FcRo: Adhocapparuitibi (aitDominus ad Paulum) ut confti-tuam re miniilrum Sc teftem, amp;eorum qqæ uidifti, Sc eorum in qtiibus apparebo ti-bi,eripicns tea populo Sc gentibus,inquastenunc mitto, utaperias oculos eorum, ut conuertantur à tenebris ad lucem,8càpoteftate fathanæad Deum, ut accipiant re-mifsionempeccatorum: Screliqua. Inepift.adCololT.». cap.ut Sc alias fæpe oftendit , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;..

Paulus, ChriRum uiciflel'athanam,Sc ilium ipfum ChriRum nos redemiRe SetranRu liRe ex regno tenebrarum in regnum Sclucem filÿ Dei.Ergo quod apoRoli Sc miniflri hie ligareScconcluderedicuntur fathanam,miniflerialitereflintelligendum.Licebit cuilibet etiam indicate ex his quæhadenustraélatafunt, num profecerit in doiRrina Euangelij,quant iam diu in templo audiuit. Si enini ipfe adhuc catena uindus es dia-bolijVfid mitt des Tüpfels kettinm verba ft,dem Tufel in aüem vnradt vnd 'wufl nachdant^eft^ nódum audiuifli Euangelium,ficuticonueniebat: fin uerb fentis diabolumefle catena uin-ûum,ac teipfum diabolo imperitarc.nonregi te à diabolo.bene res habet.Clama; Co-firma hoc, Sc adauge ô Deus,quod operatus es in nobis,Scc.

Quodautem tempus attinetilluflhfsiniæ huius ueritatisEuangelicæjdiciturdu- Mitteanni, ratura in orbeannis mille. Namdifertè ait: Ligauit eumper annos mille. Et iterum: Vt non feducâtamplius genres,donee confummentur milleanni. Scio,uarias efle de his mille annis interpretumfententias. Scio,authorePapia, Chiliaflarum fine Mille-nariorum hærefim, ut commémorât Eufebius hifloriarum libro tertio, hinc elTe peti-tam. Nolo ego aliorumconfutarelententiam,quodetiamnimis longumforet, Scla-boriofum, non perinde autem magnæutilitatis.meamduntaxatleûoribuspijs pro-pono expendendam: deinde liberum relinquo, ut quilibetid fequatur,quodputa-ueritucritatimaxime confentaneum, 8cutile pijs efle. Simpliciter autem intelligo, loannem loqui de mille annis, qui curfu continuo decreuerunt à Chrifli tempo-ribus, ufque adextremam illam prædicationis Euangelicæ 8c ecclefiæ Chrifli cor-ruptelam.

Nequeadmodumfuntfcrupulofusinindagandoterminofupputationis millean Initîum fuppu norum. Simpliciterconflituo principium fupputationis in aperta prædicatione E- tationismille uangelij,Seineoquoduerbum ccepitrccipi,autreceptumiamcratàGentilibus.Tres dntiorum, itaque terminos flatui polTe exiflimo,qui tamé omîtes in idem recidunt,nihil inter fe pugnantes,aut petpufillum habentes difcriminisineque ira inter fe difsidentes,ut in-termedij anni magnam uideantur dilfonantiam inducere. Proindelicebit, fi placcac, fupputarionem mille apnorum inire à tricefimoquarto anno natalis Chrifli, quo 8c Chriflusafeenditin cœlos,8c Paulus ad miniflerium uocatus,genres in confortium populi Dei prædicatione uerbiDeiattraxit, fathanam cohercerecœpit.Peruenies autem ad annum Domini 1034,,ScadpontifreatumBenedifti noniiqui cummalis ar-tibus confcendifletinfellant,quam Petrinant aut Apoflolicam uocant,magiam exer-cuit,8cdiabolo fœdere coniundus fuit;àquo 8c fublatus efl,cum anteaPapavum tien didilTet Gregorio fexto/Legatur Benonis Cardinalis hifloria,cuius fuperius memini-mus cap. tj. I.egantur ocalij hiflorici. Certum efl,diabolum illis diebus occupafle federn,quant uocantjApoflolicam. Leganturhifloriæ .à Sylueflro fecundo,8cc. Sedein-ceps. Dices ergo,circa ilia temporarurfus erupifle fathanam, 8c feduxifl'e genres, maxime per Pontifices.Vel incipe fupputationcm mille annorum abeo tempore, quo Paulus Romæ fuit ob Euangelium uimRus,Sc teflarctur per uniuerfum mundtim fu- , îflTeprædicatumEuangelium.Iseratannus Dominicirciter óo.Abillofupputansannos mille,peruenies ad annum Domini 1 o 6 o,adpontificatum Nicolai fecuBdi,fub quoueritas uariè fcribitjjr fuilfe tentara 8c adulterata,ipfumque Gregorium fepti-ntum etiam tune luis confilijs 8c artibus totum perturbafle mundunt. Vel incipe fup-putationem àdeflruda urbe Hicrofolymorum, quo tempore reieûislttdæisjgentes

HENRICI BVLLINGERl inreieöorum ïudæorum locum innumerabîli copiafubintroierunt,ucl receptç funt, quieratannus Domini 7 3, amp;nbsp;pertingesad annum Domini »073,30 pontificatum Gregorij feptimi; in quo hiftoricinon pauci traduntdpfum regnafle diabolum. Gerte nullus maiore clade pietatem affccit, amp;nbsp;impietatem promouit magis ftrenuè,quànl hic Gregorius, Helbrandus alioqui nuncupatus.De eodixi fuperiuscap.13.Vbi etiam monui, Benonem Cardinalcm mille illos annosdeducerea narali Domini, amp;nbsp;conclu dcrein Sylucftro fccundo- Conftat itaque.ueritatem Euangelicam in mundo ha-buifle locum nonignobikm,necprorfus fopitam fuiffe mille annis ; id eft, à tcmpori-bus Apoftolorum,ulqueJ dum numeraretur annus Domini 1 o 7 3,aut circiter.Quid il-io tempore amp;nbsp;poftea faftura fit,poftbac audiemus,ubi adillud peruencrimus. Et cum , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;confummatifuerint mille anni,amp;c.

Dixeritautem aliquis, Ego non uidco Euangelij prædicationem durauifte in mn-do tanto tempore, annis uidelicet mille. Etenim conftat ex hiftoricisjdodrinam de meritis,fatisfaä:ionibusamp;iuftificationeoperum,moxab Apoftolorum leculo prima iecifle fundamcnta. Scimus, diuorum intercefsionem ,cultumque reliquiarum de-fenfumefte à Hieronymo, qui ex hoc feculo migrauit anno incarnationis Domini 41%. Scimus, Pontificem Romanum fefeftatim à morte Gregorij primi, uenditauiffe pro capitc amp;nbsp;paftore catholico ecclefiæ uniuerfalis. Scimus, codem tempore circa annum incarnationis Domini 630, Mahumetem fcduxiflc bonam partem orbis terra-rum, Scimus paulopbft inualuiftc execrandam contcntionem de ufu imaginum in templis Chriftianoriim. Audiuimus, loannem Antichrifto dcfignauift'e annos 6 66. Conftat denique,diabolum per cædes,parricidia,amp;omnis generis facinoraregna-Qgowedodù uiftein filijs diffidentiae. Vndeais ,nonuideoqtiomododiabolus milleannis uin-ioluifuerit li- dus fuerit.atque conclufus. Refpondeo,ea quae allata funt haäenus, efte uerannterim dnnis nihilominus ucrum efle amp;nbsp;manere,quod loannes ex reuelatione lefu Chrifti afteruit, teo®, diabolum milleannis forcconcludendum,amp;ligatummanfiire,ufquefubfinem 1000 annorum.ldque hoc modo declaramus. Dixit in Euangelio Dominus: Nunc indicium eft mundi,ininc princeps huius mundi eijeietur foras. amp;: cum de ucritateuerbo-rum Chrifti dubitare no liceat cuiquam,nihilominus non ita eieftus legitur,quin ma-ximas in mufido uires exercuerit,atqueadeó ab Apoftolis ipfis diftus fitprinceps huius feculi. Quomodo ergo dicitur eieiftus efle, Sc tentare pios,regnare,amp;regno exu-tusefle?

Qgowodop- Eieftuseftexecclefiaamp; fidelib. nonqnbd no redcatamp;tentet femper enim redit, fiti retrahere redemptos fatagit (fed quod imperium plenû amplius nó tenear.Chriftua CT tarnen ue^ cnjimiâuiuit,amp;regnatinecclefiaamp;fanâis.Hosdeforis,ut Auguftinusaic,oppugnat) xrt fideles, polTefsioneauitaeicâus eft,at priftinam habitationé recuperate côtendit.Ita uero uin dus amp;nbsp;claufus fuit mille annis fathanas, ut qui fideles Chrifti per orbem non pofiedic Screxit pro fua uoluntate amp;nbsp;malicia,licet tétaucrit amp;nbsp;afflixerit. Sic negatur amp;nbsp;fpiritus Dei datus,non quod non fuerit in orbe amp;nbsp;in prophetis;fed quôd non ita largiter effu-fus fit unquara in omnem carnem,ut à clarificationc Chrifti Domini.Eodé fenfu dici-mus amp;nbsp;mortem amp;pcccatûfidelibus efle ablata ^cóculcata. SicutcrgoPauîus,qui ad Colofr.i.cap.dixit,nos translates efle ex regno tenebraru in regnû lucisiinterim dicic ad CorinthiosjDeum huius feculi occaecaflc mentes infideliû : ita loannes in præfenti dicit ligatû amp;nbsp;obfignatum efle diabolû per annos mille,ac idem ille mox fubdit,Cæte ri mortuorû nôreuixerunt,doneccofummerenturmilleanni.id eft,côtinuis illis mil • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;le annis non crediderunt,qui pluris fecerunt beftiam quàm Chriftû.Et illi quidé cul

pa fua propria,amp; inftigationc fathanica non crediderunt amp;nbsp;pericrunt.Exeruit ergo ir* hisuiresfuasfathan. Quiquidem fidelibus eftuinftus amp;nbsp;claufus,infidelibus liber Sc nimiumfamiliaris. Sicutiamp;inferipijsclaufifunt,impijs aperti.Vnde amp;nbsp;in Symbole coiifitemur, uitam æternam, amp;nbsp;non mortem aut condemnationem fempiternam. Fideles enim inferos non habent,aut nullus eft his infernuÿ impijs paratus eft. Con-fregit enim inferos Chriftus,fedfuisfidelibus:infidelibus omnia inferorum adhucro-buftifsima funt,atque hi inferos habent.

Deindedicitur diabolusligatus, claufus amp;nbsp;oblignatus: quia poft J2hnfti rcdem-s Diaholi ptionem non tanta eft eius in mundo potentia,quanta fuerat antea. Vnde ipfe le expli nbsp;nbsp;nbsp;p(^r Chri-

catIoannes,amp;ait. Vt non feducat amplius genres. Quid hoc Amplius,iiifinonitapof ftutncofraâJ, rd icducat, ficuti ha£tcnus. Tametfi ergo aliquos interim feduxerit, tarnen illis mille annis non tainlatcdecureamp;pleneregnauit, ut antea fecit,amp;ut ipfi poft mille annqs perrnilfum eftinfanirc.Ex collatione ergo hæcdicuntur,amp;nôabfolutè.Ac ip fa res feu cxperientiadeclarat,non abfolutèjamp;ad nudam hæc literam efle intelligenda. Ergo quanquam milleannis iftis lathanas etiam afflauerit uenenum fuum multis,amp;turba-rit orbcmjiiihil tarnen hoc eft, ft conferatur cum ijs quçpoft mille annos fequuta funt in hunc ufquediem,amp; fequentur porro in finem ufque feculi. Olim quoq; plene rc-gnauitinter genres per idololatriam. At mille annis templaamp;ftatuæcççiderunt, unà c um alijs inftrurrtentis impietatis.

Legimus fane,Apoftolorum etiam ^tatefuifTe qui afleriierint,homines per legem ac nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fcU

opera iuftificari.VndedoarinapuIlulauitfatisfaaionis amp;nbsp;meritorum.Sed confutata eft ilia doftrinaab apoftolo Paulo,præ alijs apoftolis. Sed Auguftinus,amp;; poft ipfum fieda,conftantifsimèaflerueruntgratiædoôtrinamamp;redemptionisperChriftum.Du rauit ilia integra per annos mille continuos.Poftea uero monachis fuperantibits, do-ûïrina fatisfaftionis amp;nbsp;meriti human! obtinuit:unde obfcurata eft prorfus doiftrina Ie» fu Chrifti degratuitapeccatorumremifsioneamp;iufticiaimputatiua.Creuitfanè apud quoldamlententiadeintercedentibusuelorantibus in cœlo lanftis pro fuis cultori-bus.Cœpcrunt nimis cito uenerarireliquiç. Interim uero Illuminati unico interceftb« riChriftoadhæferunt, reliquias noncoluerunt.A' mille uero fatalibus annis pleriq; plus diuis tribuerunt,quam ipft Sanfto fanftorum.Videinus hodic quid fiat.Teftatur iibri monachorum,quam inualuerit creaturarum cultus ab annis 4,oo,'amp;:circiter.Quis tieg3uerit,ab hæreticis plurimos efte feduftos? fed quis inde colligic,Euangelium pe-rijlfe, amp;nbsp;regnalfc fathanam plene?

Afcenditincacumen montisZion Pontifex Romanus, amp;falutari uoluit caput Sc paftor uniuerfalis, catholicæ ecclefiæ.Verùmreclamauir conftantifsimc Oriens, recla marunt amp;nbsp;aliæ orbis partes.Poft mille demum annos plenitudinein poreft3tis,fibi per fasamp; nefascollatain elfejimpudentifsime iaftauit,ac eandem ufurpauit.Mahume-des plures fcduxit,fed perftiterunt nihilo minus ecclefiæ patriarchales, Chriftumquc adorauit Oriens,meridies amp;feptentrio,ut mille annifurfusfuahabuerintluccin, nec tantum in his fcuierit fathan, quantum exadis mille annis. Gerte Turcis fuperanti« bus,omnia religionis peiorafunt fada. Er bellum iftudfacrum permultum nocuit re-ligioni,permultumanimi addidit Sarracenis Sc impijs:de quo poftea. Er imagines quidem cœperunt proponi in templisjSc defend!.Sed hiftoriæ teftantur,magna id fa-dum cumdifhcultate,Sc uiximpetratumearum ufum, optimis quibufque conftan-tifsime reclamantibus.Cumque iain admifiæclient, nondum tarnen ita infaniebant idololatræ,ut nunc Scab annis aliquot fadum uidcmus. Vnderede dicitur, à mille annislôlutuscatenisfathanas, quiprius etiam impulit !ncrcdulos,poftremö tarnen Furiofiusinfanijt.

Deftinauit loannes Antichrifto certum numerumannorum,nempe 666. unde in-telligeremus nomen Antichrifti.Sedideonon fcquitur, diabolum tuncomnino fuif-fe folutum,aut extindam prorfus ueritatis lucem.Nam Apoftolus fuo tempore,de eo loques; Myfterium,inquit, iniquitatis nunc agir.Habet ergo Antichriftus femina,ha bet initia,habet exortum,habet adolefcentiam, Scfua augmenta. Poft mille demum annos impudentifsimè Sc audacifsimè egit,quianteaquoque maliciam fuamexeruit; nuncautem omnium uenenarifsimè, opprefsisrcgibus amp;nbsp;omnibus ipfi uel modicc contradicentibüs. Scimus item mille iftis annis regnauifie in multis diabolum per cædes, periuria Sc infanda innumeraque flagitia. Verum fi cxpenderis,quid fadum fit poft an nos mille,Sc quid jjat hodie;dixeris,çtatesillas mille annorum fuiffeaureas Sc pa argenteas: noftrasa5 o o annis efleæreas, ferrcas, plumbeas,luteas.Ladantiuslib.7. ^remifecHli. Inftit. cap. »5. Propinquate huius feculi terminq, inquit, humanarum rerum ftatum z 2 coni-

‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;commutari nécefle eft,Sein detenus nequitiainualefccnte prolabi: ut iam nöftra

tempora,quibus iniquitas Se malicia ufq; ad Rimmum gradum creuit,in illius tarnen infanabilismaliGomparatione,feliciaSepropèaureapofsintiudicari.Itaenimiufti-cia rarefcet,itaimpietas,auaritia, Se cupiditaSjSe libido crebrefeet, ut fi qui tum forte fuerint boni,prædæ fint fceleratis,ac diuexenturundiqueab iniuftis. Soliautemnui li opulenti fint, boni uerb in omnibus contumelijsatque in egeftate iaftentur. Coa-fundetur omneius,Se leges peribunt. Nihil tunc quifpiam habcbit,nifi aut quæfitum autdefenfum malè.Audacia Se uisomniapofsidebunt. Non fides in hominibus,non pax,non humanitas,non pudor,non ucritas erit. Ac reliqua quæ ibi leguntur.Quibu« omnibus noftra fecula pulchre depiüa efle uidentur.

Oportet tHuitt Verùmquidillud eft,quodappendir, diabolum modico foluendum tempore? Aa ^oIhi modico modicum uidetuqefte tempus,quod quingentos iam annos habet? Hunc uero locura tempore, fic exponimus,ficut ilium in Euangelio:Nifi decurtati fuiflentdies illi, nulla fieretlâl uacaro.Conftatenimex hiftorijs,neque diabolum, neque Antichriftum,diu pao-tum obtinuifle regnumillud fuum. Semper cnim Sequouis feculo emerferunt uiii fan Ai Se do Ai,qui à Deo illuminati Se conforta«, inftar Enoch Se Heliæ jmpi/s Seim-pietatifefeoppofuerunt,atqueuerampietatem afleruerunt. Vndeconfolationemac-ceperuntaffliftæconfcientiæ ab Antichrifto,Deopermifericordiamfuam fic tempos tanteres,ne eleAi defperarent in tantis tentationibus, erroribus Se tenebris.

Proinde modico tempore rebus fuis frui potuerunt Se Sathan Se Pontifex. Emer-‘ ferunt enim mox à mille annis Vualdenfes,qui conftanter oppugnarunt Papam,8ee-ius impietatem.Excitauit Dominus reges aliquot,inter quos funt Friderychi Impc-ratorcs Germani,Ludouicus Bauarus,amp; multi alij.Difsederunt item inter femetipfo« Pontifices,dum plures eliguntur, Se finguli uolunt elfe uicarij Chrifti, atq; totum il-lud fuum corpus ecclefiafticum fchifmatis dilacerant. Exoriuntur prædicatoresacrc« contraiftos Seomnem fuperftitionem, Vuickleff, Hufsius, HieronymusPragunda«* 6enonnullialii.Quidhodicfiat,SeiamfaAumfitannistrigintaSeamplius,contrafu-perftitiones,contraimpictatcs,contraPapam,Secontra totum clerum, clamitant ipta Papiftæ,Se teftantur omnes orbis partes.Proinde modico tempore folutus eft diabolus. Dominus lefus conterat ilium fub pedes noftros breui.

Qffitlesßtturi ßnt milk illi annit amp;nbsp;dnimarum à morte cor-forea certa beatitudine^ öt* de refurreBwnepima^ morte fiettnda.

T uidi ledeSjSf federunt fuper eas,amp; ludidum datum eft f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;animas decollatorum propter teftimom'um lefu,

propter fermonem Dei: öi. qui non adoraucrunt bc^ SI ftiam,nequeimaginem eius,necacceperuntcharadereni ciusinfrontibusRns:autin manibus fuis, amp;nbsp;uixerunt regnauez runt cum Chrifto mille annis icæteri uero mortuorum non reui*

xerunt, doneeconfummentur milleanni, Hæc ilia refurredio prigt; ma.Beatus Sc ländus,qui habet parte in refurredione prima. In his fecunda mors non habet poteftatem,federuntfäcerdotes Dei ÖC Deettrafw Ohrifti, ÔC regnabunt cum illo mille annis.

quälesfutu Dcclarat his femetipfum beatus Ioânes,explicâs quales'n? futuri fint an ni illi mille» rimiUe Non quidé tales,qualespermulti,inter quos Se Chiliaftç numerâdi ueniût,fibiimagj ättni, nantuTjin quib.uidclicet fit fuuura ttaquillitas in terris,amp; quib.fanAiin hifee terris in exquifi-

exquifitifsimis uoJiiptatib.ueigaudijs cum Chriftorcgnatun fint corporaliter. Nam hanc fentéciam ipfc loannes confinât,dum oftendit,fanüos decollandos fore à beftia amp;imagine eius.ac futures qui in morte maneant, non reuiuifcant,aut Euangelium Chriftirecipiat.Claretitaq^jbeftiaamp;imagincm eins futura illis mille annis. ClaretE-uangelium Chrifti,perhos milleannos itarutilaturum,itain catena cohercendumfa-tanam, ut nihilominus non omnesrecipiant Euangelium, neq; tranquilla fit futura fecuritas.-quin fanûi propter ueritatem Chrifti perfequutionemfuftineantà belHa,ac multi Euangelio non credantjfed ei potius fe opponant amp;nbsp;pereant.interim tarnen dia bolum non tantam habiturum poteftatem,quantam exadis mille annis confequutus cft:neq;itaobfcurandum milleannis Euangelium, ficutipoftea corruptumamp; adul-tcratumeft.Simulautemdogmataquædam infignia amp;neceflaria admodum attingit amp;illuftrat, nempe quæ fit fors illorum,qui uel occiduntur propter Chriftum, ucl re-^uunt Antichriftummempequôdanimæipforumnondormiant ufq; ad iudicium, fed uiuant cum Chrifto in cœlis.Dilferit præterea de refurreftione prima, amp;nbsp;morte fe-Cunda Sic autem mirantibus,ubi fint futuræ mortuorû animæ, amp;nbsp;quid fafturæ mox à morte corporea,refpondct,amp; quantum nouifle prodeft exponit.

Proinde uidet loannes fedes,amp; fedentes fuper eas.Qui uerb fedentes illi?Subiungit Anime decol-ipfepcrexpofitionem,amp;ait:Etanimas decollatorum.Etenimexpofitione accipituf, latorum. ^uafi tu dicas,fedentcs illi in ledibus cœleftibus, étant animæ decollatorum. Animæ non decolJantutjfed corpora:animæ in ftatu amp;nbsp;uita fua permanent. Vnde dicit, Animç decollatorum uelocciforum,nimirumcorporu. Obferuemus autem, loqui loanncm non de corporibus reaflumpris,immutatis, aut refufeitatis in iudicio ultimo,fed dea-nimabus folutis à corporibus martyrum. Loquiturenim de animabus à corpore foin tis,ante iudicium,prout quifq; fuo tempore in hoc uiuit feculo, amp;nbsp;inde euocatur per mortem. NamScAretâsCæfarien.inteliigitamp;exponithæcde animabus martyrum: interim non exiftimat neminem faluari,nifi gladio tyrannico fit extindus.Nam addit amp;hæc:Vel certètropicè decollatos diciteos,qui membrafua, quæ funt fupra terram, mortificauerunt.Hæc illc.Sed 8c nos oftendimus fuperius, in primis uita fempiterna martyres donarijdeindeomneseos qui uercDeum coluerunt, amp;nbsp;pœnitentiam ege-runt,carnemque crucifixerunt cum concupifeentijs fuis,

Significanterautem dicit,decollatos effefanûos,non propter furta,p3rricidiaamp; ma JJecoÏÏdtipro-leficia,ficut amp;nbsp;Petrus docet t.Pct.4-fed propter fermonem Dei,amp; teftimonin lefu Chri pter Chriflum, fti.Scrmo Dei,i ipfe eft Dei filius Seruator nofter: teftimonium ucro, ipfum falu tareefl Euangelium,ipfa4jprædicatio amp;confefsio eiufdem: ficuti anteaex collatio-fié Scripturarum dcmonftrauimus.Commemorantur jtem inter fanftos, qui no ado-raruntbeftiâ,amp;c.Talesaût funt martyres decollati uel cæfi,quôdDeûadorarût,beftia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

amp; imaginé eiusadorare noluerunt.Cætetnm nô omnes trucidantur, qui Antichriftû refpuûc,ideoqj fingulariter ueluti mébrûpeculiare hos quoqjcômemorauit.Quidaut fit adorare beftia amp;nbsp;imaginé eius, amp;nbsp;accipere charafteré, ^c.çxpofui copiofe fuperius in çap.tj. Videamus porro,quæ fit corum fors,quifanguiné fundût pro Chrifto, amp;nbsp;Antichriftû cum omnib.fuispræftigijs execrâtur:Vixerût,inquit, nimirûfide inpræ-fenti feculo.Sicuti amp;nbsp;Paulus dixit-.Viuo iam no ego,fed uiuit in me Chriftus.Sequitur nbsp;nbsp;nbsp;ante iudi

ucro ex iliauita,uitafempiterna,in alio feculo.Vndeadiunxitloannes,Etregnauerut cû Chrifto mille annis; nimirû toto illo temporis decurfu. Non quod poftea nô régna tînt amp;nbsp;uixerint cum Chrifto,fed quod anime ipforû haiftenus,fiue ad iudicium ufque, non dormiuerint,fed uixerint potius in cœlis uita beata.Id protinus ab initio etiam a-liailluftratnotatione,Vider enim fedes ( nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;) poliras, acin ipfisconfidere animas.

Tropica autem loquutio ne fignificat,certas fedesamp; locahonorifica parata elfe in cœlis beads animabus,ficuti Siipfe Dominus in Euangelio aif.In domo partis mei man-fioncs multæ funt,amp; nunc abeo paraturus uobis locum.Thronos autem appellat,allu fionc ad thronos regales.At de cœleftib.maiora, diuina amp;nbsp;fpiritualia intclligere oportet. In his fedentjHo qubd nihil aliud quàm puluinari infidear: fed régnât, triumphât^ requiefcûtjùiuût Sc fruûtur folatio, amp;nbsp;gaudio, amp;nbsp;gloriafempiterna. Hoc inquâ eft fe-!. . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^3

' dere animarum uelfpirituum. Præterea addit, animabus illis datum dTe ludiduiri» nimirum quódiudicio fint exempti,amp;in indicium nonueniant(ficut amp;nbsp;Saluator di cit)lcddc morte tranfierint in uitam. Alibi quoquediftum eft,quofenludicanturiàft di ledere fupcr thronos,amp; indicate orbemzcum reuera conltet, omne indicium Dei ßlio efie datum. Confiât ergo ex hoc irrefragabili fcripturæ loco,animas fanfto-rum non donnire à morte corporea,ufque ad indicium extremum, fed uiuere in cœ-lis cum Chrifio.Sub indicium autem rcdibunt ad corpora refufcitata,amp; unà cum cor-poribusrecipicntur in Cedes bcatas.Et hæc efifors fidelium.Ab hac fpenunquampa-tiamur nos abfirahi.InDccalibus nofiris,pluribus dilleruidc animabus fcparatis à cor poribus ,ac ofiendi animas non dormire.

Errorfoedut Io nbsp;nbsp;Nonpofium hic mihi temperarc,quin afcribam amp;recitcm quæ D.Ioan.Funccius,

annisuirdoftus,diligens,amp;multælcdionis, in Chronologiæfnælib.»o,fubanno Domini • 33 i,inhæcuerbanarrat:Perhæctemporafandifsinius papaloânnes (eins nominis az ) inhanc hærefim incidit,qnam amp;publice efi profelfns, quöd doceret,animas non uiderc Deum ante nouifsimam diem.Sic cnim pater eins docuerat, deceprus Tantal! uifionibus,quæ unlgo circunfcrebantur fcriptis édité. mifitlt;^ue loannes duos cóciö-natores,nnum Prædicatorum,alterum Minorum ordinis,Parhifios,qui crrorem eius ibi profiterétur.Sed Pontifici reftitit quidam Thomas prædicator Anglus,quem,Tapaf in carcercm mifit.Rex uerö Gallorum conuocauit Synodnm in Palatio fuo,in VitiniM nafylna,ubi omnes congregati contra Pontificem,fubfcripfeiunt.Hinc Rex Legatos adPapam mifit,adhortansadrenocandumerroremfuum,ac utThomam captum li-beraret.Qiii uindumabfoluitifequoq; (ut fertur) admonitionibusacquiefcensami corum.in mortisarticuloemendauit.TanrumFunccius. Pndeatcrgo quofdam,qui hodicintantaEuangelijluceaudentineptifsimum errorem reparare,alTcrendoanimas feparatas acorporibus,ncfcio in quo dormirorioficrterejncqialiquidfentircjuf« que dum in die iudicij rurlns coniungantur cum corporibus,amp; refurganc.

Ceicrimoriuo nbsp;nbsp;Addit Ioannes:Cçtcriuerbmortuorum non reuixerunt,donee confummcturmil-

rum nonreKt“ leanni.Non qubdpofieareuixerint, fedqubdnunquam omnino reuixerint. Sicuti xer«/)/. alibi feripturadicit, Michol Dauidis uxorem manfiflcfierilem, nfquead dicm mortis fuæmon quod à mortepepererit. At quos'nam intelligit per cçteros mortuorum? Omnes quidem homines,ex Adamo delcendenres,fumus mortui.Idqudd Paulus ad, Romanos 5 cap. pulcherrimè ofiendit. Sed audiuimus quofdam per fidem recepiffe Chrifium,acqueitauiuificatos,fanguincmfudiflcproChrifio,Scnohnireadorare be-ftiam,ncqueimag!neinciusJamfubiungiturhuicmembro:Cçteri uerô mortuorum, qui uidelicet neque per fidem regeniti funt, neq^ uiram pro Chrifio deponere uolue . , . runt,fedmalucrtintbeftiamëcimaginem eins adorare,hiinquam propterIncreduli-tatem non uixerunt.Nam extra fidem nulla cfi liera in hoc fcculo uita. DenaturaU mow up ca. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;prælenri nihil loquimur.Dicimu.sautem duplicem elTeuitam,fpi-

ritualem uidelicet alteram, fidei uciq;uel fpiritusdiuini ,adeolt;jjChrifii.qui fide per-cipituramp;uiuitin fuorumcordibus,ipfiq^uiuutinipfo.Dominusenimipfedicit:Qui manducatme uiuetamp;ipfepropterme.Alterauitafempiterna efi,altefius nimirü tc-1.I0M.J. culi,in quoDeum ficuri efi uidebimus,erimusq; ficut ipfe efi,uiüencesin Deo,amp;cüin Deo in fecula feculorum.Exaduerfoduplex efi mors:Spintualis/qua Chrifio caréfi-^ tes,amp;fpiritueius,uacuique bde,uiuimusin peccatis. Dehacifiorteloquensapofio-'* lus dicit,uiduam,in delicijs uiuenrcm,uiuam elle mortuam.Scd Dominus ad dilci-‘ pulumfuum,uolentemrediredomi!m,amp; parentibus perfoluereiufta, dicit:Sineuc mortuifepeliant mortuos luos.Eft mors æterna,id cfi Icmpltenia infelicitas mi‘ lèria,quæfpiritualem fequitur. Cæterùm uide quid de duplici morte dixerinuts capL huius lib.j.dum exponimus epiltolam ad Sardenfes.Proi.nde figmficat loan ries, mil-_ le ifiis annis plurimos futuros,qui Euangeliiiin uiua fidenon recipiant,caquede caufain morte maneant: ficutamp; Dominus loan.8.dixit. ETraht icaqiieturpiter,qui exiftimantjfubunitatem fideisamp;adpacem altifsimam aliquando iuhocfeculopcr-uenturasomnesincototerrarumorbegentes, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Óijïdquócl ipr« löannes iterum fefe explicans dicit, Hæc ilia refurredio primai

Qyæ obfc€ro?Qua homines uera fide Chriftum recipiunt, 8c à peccatis refurgiint irt Df prima re» nouitatem uitoe. Dc hacloquitiir pluribus Apoftolus ad Rüman.cap.6. Idem ad Ephe furreäione 0* fios ex I(aia:Euigila,inquic,qui dormis,amp; furge à mortuis, 8c illucefcet tibi Chriftüs. fecundai pToinde primærcfurreâionis participes non liint, quotquot peccata nee agnofcunt, nee regen erantur,neque perfidem in Cbrillum uiuificantur,nequecum Chrifto in nó uitate uitæ rcfurgunt.Sccundarefurreftio,efl uniuerfalis illa uniiierlæcarnisrquare»-furgent quidem omnes,fed forte inçquali.Nam fideles refiirgunrad uitam æternamî increduli ad mortem fempiternam. Id quod Dominus quoque ex Oanielis u cap. rC-petijt apud loannem in cap.5.

Oftenditautem per occafionem,amp;moreapoftolico.triplicetri primae refürreftiórfis primlt;e refuf» fruftu,ueleflFedtum.Principi0,beacus (inquit) âclànâuseft,quipnmæfefurreftionis reâ^ionifeffé» particeps eft.Beatus inquam, felix dchæreseftuitæcœlcftis ä: perpetuæ. Sanûus: id Huj, eft purgatusjfandificatus amp;iuftificatus, Sanftificatenim fidesirt Ghriftü,ac beat. Deinde in huiufmodi landificatis mors fecundalocum üel poteftatem non habet.Eft au-tem mors prima,mors peccati: ergo feeunda mors, eft damnatie æterna. Vide quæ de hac dixerimusiam antea,dcin epiftolaadSmirnen.cap.huius libri 2. Poftremó cfrici- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

untur fideles facerdotes Deiamp; Chrifti,eledi inquam fegregati,infignes,præcellen-tes,Dcoq; 8c Chrifto charifsimi.qui in æterna uitaæternas laudes Deo offerant. Repe titur iterum,Et regnabunt cum illo mille annis.acfignificâtur,omnes fandos cÛChii fto æternu quidem uiduros,fed animas in primis,etiam ante indicium.

Primafius Vticenfis epifeopus hunc explicans locum.Non utiq; de foils epifeopis, tJonfoli epi» inquit,amp;presbyteris didum eft;fed ficutomnesChriftos dicimus, proptermyfticum fcopifacer» chrifma.'fic omnes facerdotes, quoniam membraluntuniusfacerdotis. De quib.apo- doter. ftolusPctrus:Gens,inquit,fandajegalcfacerdotiu.Hæc ille.Porro locum hunc integrum dealligato diabolo amp;nbsp;foluto,amp; mille annis,amp; primarefurredione amp;nbsp;motte fe-cunda,multis amp;diligenter quidé pro fuo temp ore, amp;nbsp;quarttu ipfe uiderepotuit,diffe-ruit beatus Auguftinus lib.de Ciuit.Dei 20. Ego hæc mea fidelibus diligertterdijudi-canda propono.Tencatquilque,quodputauerit ucritati maxime confentaneum effelt; Domino Deonoftrofitlausamp;gloria,nuncamp;infecula feculorum, Amen.

QyiJ, futurumßt confùmmatis mille annis. Tgt;eÇedu^îo orbe terra» runtjO' bellô f/erficjuutione^ forum graut nbsp;nbsp;fæna im»

g| T aim confummati'fücrïht fni'Ilc anni,{blueturfatliariää de carcere fuo,amp; exibit üt feducatgentes, quæ funt fupei* quatuor angulos terræ Gog ÔG Msgôg,iit congreget eos mpræliuiTi,quorum numerus eft Geut arena maris. Etagt; cenderuntfuperlatitudinem terræ,amp;circumierunt caftra fanótOi* rum,amp;ciuitatemdiIe(ftâ.Etdeftenditignisà E)eo,è coclo, deuo#“ rauit eos.Et diabolus qui ftducebateos,miß'us eft in ftagnum ignis Îamp; fulphuriSjubi beftiæ ôi pfèudoprophcta crudabuntuf die ac noz de in fecula feculorum.

Exponit his,quid poft mille annos fît futurum,Duo autem potifsimu dicit, folucft Qttid po^nti dum fathanam de carcere luo,ut genres rurfusfoducat in orbe, amp;nbsp;ut congreget Gog amp;nbsp;Ie annos fu» prçlium.Quib.rurfus alia duo adiungit,atrocilsimam perfequutionéccclc- turum, fæ,8c pœmm impiorum, lempiternamqi diaboli amp;nbsp;membxorü eius condemnafioné.

Sedudioaûtorbisîterrarumrurfus explicandaeritperfyoecdqcham. Nequeénim Qjtomodo ite dogmata Scriptufæpefmittuntintelligçie^ulJ,0siÜ0t6fnpofepiosampiius futures, rum feduüM *

N^.çrcdimus omnes cfleccdcfiam,,amp;quidem ûnûam, Scfcmperin mundo adludi (cium ufquefuturam. Audiuimu» prastereain hoc iibro, multa milJia fignari ne pe-reant.Sedamp;draconemjmodicofolucndum tempore. Qtiemadmodum ergo inEuan gcliolegimusjcijcifathanam,amp;abrogari iplircgnumxuminterim Petrus moncatSc dicatjcircuire diabolum leonis inftarjSc quaererequem dcuorernimirum qubd fatha-lue tiirtus maxima fui parte per Chriftum,fortem ilium beroem atque uiûorem nobi 1cm infraâa fit fidelibus,dæmone nibilominus fatagcnte amp;afpirante rurfus ad imperium,fuique reliitutionem in integrumJta in prœfcntiarum intelligimus, fathanam .folutum à mille annis,libcrius nunc quidem uagari,maiorem exercere poteftatem,amp; pluies per uniuerfum orbem feducere,latiusque imperitare, quàm regnauerit hafte-nusmilleannis: itatarnen,utnibilominus fitin orbe lanftorum cœtus uaric difpcr-fus,amp;mifercafFeftus^Nammoxipfc loanncs commemorat,dileûam Deo ciuitatem circundatam elfe ab boftibus.Erit itaq; in medio hoftium ecclefia.Vnde torus illc locus exponendu.s eft non de ueritate amp;nbsp;religionein uniuerfum extinâajed de liberio re amp;nbsp;ampliorepoteftate amp;feduûionefathanæferpentis antiqni.

Egrcditwrex Proindcdicit,confummatis mille annis,lbluendum diabolum ècarcereillofuo,in crfrcfredw^o- quem Chriftiuirtuteamp; opera,uelprædicationeapoftolorum fucratconclufus. Nam rupta catena,fincera uidclicet Euangelij doftrina amp;prædicatione corrupta amp;nbsp;adult«-rata,cxiuit:amp;cih himc finemexiuit,utfcducatgentes:ideft,omnes populos amp;nbsp;natio-nes,adquaçuorcardines uel plagas cœli,per uniuerfuminquam orbemconfiitutas; ipfumque adeo.Gog amp;nbsp;Magog,nimirum homincs fcros,barbaros,mundanos, ucram religionem ridentesatquccontemnentes,rapinisintentos,amp;rebus prauisdeditos,ac corruptionemprauitatcmquedunt3xatfpeftantes,rapiat adiniufiitiam,dctineatque in erroribus.Tales enim effe fignificat Ezechiel Gog amp;nbsp;Magog. Cæterùm qui per di-uinam gratiam taies non fuerint, non feducentur à fathana:fed in Chriftum fundatij perfeuerabuntin doûrina prophetarum amp;apoftolorum,ac rite colent Chriftum,hox

Porro feduûionem plané fathanicamlatius amp;nbsp;liberiustotum orbem peruagatam poftmiUe an- eflcabannisillis milleabfoiutis,tcftaturcxpcricntia,teftanturtemporum telleshifto nfitjeancho. riæ.Conftatenim,in oriente illis mille annis célébrés Chriftiecclefiasfuilfe, quas tarnen excifas elfe his quingentis annis dolcmus. Mahumetifmus ergo extrema abomi natio àÂo o à Chriftonatoanniscœpit,amp;deincepsper Saracenoseft propagatus,ue rùm inualuit demum à mille annis illis fatalibus.Nam quanta nunc fit Turcarum po-tentia in Aphrica, Afia Si Europa,nemo eft qui ignorer. Papifmus uero nimis mature fuahabuit initia Sc profeâum : cæterùm à mille illis annis inualuitprorfus. Nam pontifices Romam,per abufum Excommunicationis, potentifsimosetiam imperato res Screges opprcflcrunt.Quis enim ignorat,quàm impudenti audaciaoppofuerintlp Potifices regib.Si impcratorib.Heiniychis,Friderychis,Ludouicis,Scmultis alijs pria cipibus,quosiftotum improbitasafflixit,fregit 6ifuperauit?Rapueruntfibi Pontifices poft multam Sc moleftifsimam conrentionem, epifcopatuuminueftituram.Ra-pueruntfibi prætereaSibonaecclefiaftica,perquæin mundo,quæuolucrunt,(qua-lis eft reginæ pecuniae uis) efficerepotuerunt.Etcnirn co modo Papifmus neruosac-ccpit ualidifsimos.Excitatus Scconfirmatus eft infupcr poft mille illosannos deus il le Mayzim,cuius Sc Daniel memînîc,qui Scipfe Papifmo robur ingens cpntulit.Traf« fubftanciationéintciligo,Schorribiléprophanationamp;diuinæcœnæ,abuium(j;facrorfi multifarium.Greuit dcniqjexillo roboreinimmenfujn numerus facrificum Scmona chorum.Nam poft mille demum iUos anhos eme?fitfeiftauel ordo Præmonftraten-fium,Ciftercienfium,Prædicâtorû,Francifcanorii,Carm'elitanorum,aliôruraqucpru' ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rimorum,quiinfinuarüntfein omnniibprîncipurtiamidtiam,8c arcana expifcaripo

-• tueruntomniaperconfcfsioncmaurkularcfn.Impudentiusproftareinecclefiajdiuen dique cœperuntomnia, quàm anteaunquam.Inundaucruiitfuperftitiones Sc cære-moniæinutiles Sc noxiæ.Nam uidimus nos anteannos îo,quàm in dicih cxcrcuerinc *gt;t nV nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;idola Scidololatria,cultus creaturarum,abufus innuthen'drcaiftum,peregrinationet

V,. • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. ..i. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„1, ................. .

adidola,Schuins generis innumera,D.(j«;yf fcJ/er’i»gt;orJcngt;Scc.Noncort)»tiemö -to, nuncuiluiflelânaumconiugium poft mille illos annos,imó prohibitum efle ec-clefiarum miniftris.Exundafl'efornic3tioncs,ftliprajadulteria3amp; his fœdiora,amp;c.Plu-rima hie tranfeodllud tantum commemoro , fi contuleris ritus amp;nbsp;eæremoilias amp;nbsp;fu--perftitiones Papifmi cum ethnicifmo, (idquod amp;per tranfennam alicubiinlibris Boftrisoftendimus) dices, ethnicifmum Papifmo fuperari. Sienim falfaopinioneSc perfuafione fublata, expéderis qualis fit in fePapifmus:fateberis, nunquam in orbe ta fem fuiife corruptelâ.Reétè itaq; dicit Ioânes,{àthanâ folutu è carcere erupilTe. Vnde dc German! duxifle uidcmurprouerbiû,lt;f£TTH^/iyî ab der Aem'nenftwinwen.Quo puerbio uti mur in reb. extreme corruptis, fignificates nihil fuo loco,ordine ac deceter fieri,fed om nia efle corrupta,omnia furfum amp;nbsp;deorfum uoiui,mali fpiritusarbitrio amp;nbsp;libidine.

Accedit his iam alterum.quod confummatis mille annis fathâ Gog amp;nbsp;Magog con-gregat in prælium.Quibus uerbis allufit loannes baud dubie ad uaticinifi Ezechielis, ton^regantur ^uodlegimuscâp.38 amp;35).Vaticinatusuidetur Ezechiel de bellis Macedonicis amp;AI1 tiochicisjphrafi ,pphctica per amplificatione amp;nbsp;hyperocha dehis loquurus.Dicit pro-pheta,Gog efle terra Magog.Cóftatauté,Magog laphetis fuiflefiliû,qui habitauit ad Caucalum,amp; imperiu extendit ufq^ in Aethiopiam amp;nbsp;Aegyptu.Et ex Afia poftea Antiochus Epiphanes,amp;quidem ex partibus orientalib. beliu intulit populo Dei. Idem Antichriftitypus fuit: id quodomnes fatétur interpretes.ProindeapparetJoâné per collationé hæc fiia proferre.Quafi dixerit;Sicuti olim populos Gog amp;nbsp;Magog infefta ■uiCjamp;miferè afflixicDeipopulû:ita Antichrifti téporib.grauifsima exorienturbella, ^uib.Dei ecclefia cocutietur amp;nbsp;deuaftabitur.Et quidé dicit, exercitum iftorii uaftato-ram futurû innumerabilé.Addit ex more Scripturæ parabolâpropter cuidentiâcSicut arena maris.Sed Scalioloquutionis genere adumbrat, quod hoftes populi Dei audaces futuri fint,Scexpediti per totû orbe circûcurfitaturi,Sc bellis omnia infeftaturi. Nam dicit:Et afcenderunt fuper latitudiné terrç.Quafi dixerit:Celeres 8c audaces to-tum percurrent terrarum orbem.Vbique amp;per la tam undiqj terrain bella fçuient.

Significantifsimè enim fubiungit: Etcircumierunt caftra fanüorum, Sc ciuitatem Circutnierunt dileftam.acintelligit,premendamgrauifsimè Deiecclefiam bellis illis Gogicis,barba- c^ra fanéio*-xicist^ue. Olim enim Hierufalem appellabatur ciuitas eleóia Sc dilefta: ubi ueröreie- rum, «y ciuitlt;t cilfet uerbum Domini,amplius dilefta Deo non erat,fed reiefta potius Sc odiofa.Pro- tem (tUeilam, inde de ecclefia loquitur catholica loanncs, quam alibi quoque ex Ifaia apoftolus Paulus nominatjQuæ furfum eft Hierufalem.Eadem appellatur Sc Caftra fanâorum. Fideles enim,in ecclefia, ut caftris uerfantur, pugnantes contra f3thanam,mundum, peccatûSccarné.Dumautemdicic,Circûieruntcaftra famftorum : afiiplius quidpiam lt;iicit,quam fi fcripfilfct, Impetierunt,uel obfcderunt,aut impugnarunt caftra fanfto-Xum.Circumeuntenim,qui undiquaque imminent,Sc grauifsimè ceu iam captam ur gent,ut nulliullafpesappareat,nullumrefugium pateat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Certèfihælt;;contulerimuscumhiftorijs,inueniemus ecclefiamfæpequidem atro-cibus bellis efl^etitam; fed nunquam tarnen atrociori, quam poft mille illos annos fatales.Sacrum,utuocant,bellum intelligo.Id fufedeferipferuntGuilhcimus Tyrius archiepifcopus,Vrfpurgenfis abbas in Chronicis,Benedictus item à Coltis,öc Paulus. Aemylius de rebus geftis Francorum libro quarto,denique Volaterranus per copen-dium lib.Geograph.u.in Ccelefyria ScPalæftina.Referût multa hiftorici de bello Tro jano.Ali) maiorapurant fuifle Afsyriaca Sc Babylonica. Célébrât multi Pcrfica Sc Ma cedonicäjficuti reuera horribilia fuerunt.Haben t Sc Romani fua il Ja bella Punica, Mi thridatica,Ciuilia,Cymbrica 8c Germanica: fed ego arbitror,bellum,quod uocant Sa crum,omnibus iftis fuilTe atrocius, cruentum aediuturnum magis, Sc grauius. Con-curreruntin hoc maximiscopijs,adeoque innumera turba,totius prope habitat! or-bis gentes 8c populi. Editae funt ftrages prodigiofæ. Ceciderunt plura hominum cen tena miliia,quam credi p^fsit.Geftum eft prætereaannis multis ,!mó pluribus quam lùpcr!ora,aut ulla deniqj unqua in orbe bella. Geftu eft infuper animis infenfifsimis. Etquodhue inprimis facit, ep^afperati funt hoc belloorientales Sarraceni, Turcæ,

AegyptijjBabylonijquc, amp;reliquægenres barbaræutimplacabili odioarfcrint in re-ligionem Chrillianam, amp;hanc radicitiis euellereconati fint,acbona lui parteenul» ferint,neque hodie adhuc euellere delinant. Caufia ergo fuit illud beîlum, perfequu-Tcm^iore Grc tionis fidelium in orienteamp;occidente omnium grauifsimum. Ac utnonniliil huiut gorijr.maldin annotem,c5memoremq;,uelpropterimperitos hiftoriarum,confiâtquidemfub ue-undarc ccepc- rèperditionisfilioGregorio/jplurimasamp;celeberrimasin orientefuiÎTe ecclefias,amp; runt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;patriarchales,adhuc faluas:dum autem hic Pontifex præ ceteris impie ageret

contra Chriftum Dei filium, amp;nbsp;fanftam eius ecclefiam, quemadmodum amp;nbsp;Solomo-.nis tempore poft eius defeftionem legimiis,hoftes illi exortos cffe acerrimosnta Gre-igori) /pontificatutyrânico amp;impio,occupauit Antiochiam SoJymanusTurca, quo tempore Imperatores Græcidicuntur exuti efle oriente. Egrefsi autem fcruntur Tue cæprimùm Calpias portas,amp; Armeniam inuafifte, uexafieque circa annum Domini 7 6 4,De qua re nunc non eft dicendi locus.Succedit Solymanno Belchiarok princep# Turcicus,quem alij Belzetum n.uncupant,quietiamiplam inuafit Grçciam,Corvgt; ftantinop.imperatoribusfpretis.Alexius,quitumrerum protiebaturjauxiliaab occigt; dentalibus contra Turcas petijfle dicitur.Scd amp;nbsp;Petrus quidam hæremira (quem gra uifsimè hiftorici quidam uituperantaiec abs re ) ex oriente rediens,amp; per occidentetn Concilium CU difcurrens,ad arma coclamat.Conuocat in Gallia Vrbanus 2, quem nonnulli Turba-* ro)nont({n«fff. «um uocantjac Gregori) 7;difcipulum nûcupât.ad Claromóté, nó infrequentem ly-nodumjin quaproponit quæftionem de recuperanda terra fanöa, amp;nbsp;Fepukhro Domi ' nicripiendoexinfidelium manibus.Admonetmeilla lynodus.eius quaedeferibitur Rc2«)«xi in lib.Regum,celebratafub Achabamp;Iofaphat,derecuperanda RamothGalaad ex m» * ® nibusSyrorum.Fuitenimamp;inhacfpiritusfedudor,ftieruntAchabi,fueruntamp;Iola • phatjfuerunt fimiliaplurima. Acne multis agam, declaratur expeditio in orientales barbaros infideles.Faäum id eft anno Domini «o 95. Interea feftinat hæremita Pe-trus,amp; contrahit aliquot millia, quæ amp;nbsp;per Pannonias in Afiam ducit.Sequütur moX infauftiducesFolckmarusamp; Gottfchalkusfacerdotes, quiin itinere omnia igneßä Expeditio Sy.- ferro uaftâtestrucidâtur.TandéGottfridus amp;nbsp;Balduinus principes clarifs.unàcum rwcrf uclAfiati eximijs aliquotducibus,nobilibus bellatoribus,acinnumera hominuturba in Afiam fiCprimit, traijeiunt; quod faftum aiunt anno Domini i o p d Cæterùm intra quadriennium aut . 1 trienniumuicæperunt,acdeditioneacceperuntNicæam,Hcracliam,Tarfum,Antio chiam amp;nbsp;Hierofolymam.Refert Vrfpurgen.tantum effufum cruoris in urbe Hierofo lymoru,utintemploipfo Hierofolymitano cqui ad genua ufq;ftetcrintincæforuni MfWorrfWüî fanguinc.Idemmemorat,adAfcalonemmemorabilem commilfamfuilTepugnam,in lt;3uaChriftianorumcirciteri5ooQpeditum,amp;5ooo equitum fuderint,8cprofliga-rint Solymannum Babyloniu, inftruftfi equitib.centü milib.amp; peditibus 4.00000, ac perijfle in ea pugnaplus quam centena millia hominum.Fuit autem Gottffidi expeditio prima inter memorabiles Syriacasaut Afiaticas.

peditionem in Orientem fufcepereLudouicus Francorum, SeConradus Germano-’ rum reges,ac Friderychus princeps Sueuiæ,qui innumerabilem propè exercitû duxe re:fedinterijtpropemodumuniùcrfus,uixfuperftitibusprincipibus,

AnnoautDomini 118p captaaSoldanoPerfarSprincipeurbeHierofolymorû,cû «am obtinuiflentChriftiani annis duntaxat 8p autcirciterjngcntem exercitum con-feripfere Imp.Friderychus Barbarofla cognominatus,Philippus rex Francorum, Ry-chardusrexAnglorum,amp; principes ali) populi Chriftiani p«tentifsimi,ad rccuperan dam urbem amp;tcrramfanäam:acfeliciterqiudemexercituminAfiam trafportarunt, fedinfeiieUsimè rem geirerunt.£tenim Imperator Friderychus aquis præfocatus pc“ rijt.

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N A P Ô C A L r P s 1 M. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;v;

Quintam,amp; memorabilem quidem,in Syriam expeditionem fecerunt reges poten jf tifsimi,Philippus Fraiicorum.amp;Richardus Angliç, Faftuid aiutanno Domini 11 p i. Sed nullo cum fruftu redierunt,defideratis non paucis.

AcPaImeriuschronfegraphus:HcinrychuSjinquit,Barbarofiæ filius,cxercitû in Sy ria mittit,qui ^ximo deinde anno reuerticur.Deftituti ergo Chriftiani in Syria,quod reliquû dominij poftcderant,penitus amifere.Confignat hæc fub annu Domini 119 8.

Porro anno Domini tat 3,Innocentius eius nominis 3, confcribit publicas ad om- 7 nes Chrifti fideles lirer3S,quib.hortaturadarmacapefcenda cotrainfidèles,terra fan-ftam occupantes.LiteraSjh cui uacat amp;libet legere,licet inuenire in Vrfpurgen. Chro nicis. Mox fub annum Domini t a i generale célébrât in Latetano conciliû, quo bel- jnnocctitit» fl lum in orientales decernitur. Sed amp;nbsp;Honorius 3.circa annfi Domini 1 ai/jcadéré tra- itcrunhfîcutifu ßatatqj cöfirmat.Vnde pleriqi principes Chriftiani adAcconé,quæ aliquâdo Pfole- pcrimVrba^: mais erat,conuenere,bellumq;graue Oricntalibusintulere,quo ócDamiatam urbem »(«2, (lt;d an»4 nobilem cæpere.Interim nec finis ncc frudustantisrefpondit conatibus atquefum- candtun^t, ptibus,periculisqueacdetrirnentis.

Ergo Friderychus a,ImperatorpræftâtifsimuSjfperâs fealiqujdeffêâ:urum,mou«t g amp;nbsp;ipfe copiofo amp;nbsp;inftrudlifsimo exercitu in orientemud quod fadtû aiunt anno Domi ni 133 4..Interim dûilleinorienteftrenuam nauatopcram,pontifexRomanusGregô papAimperato riuseius nominis î»,captataoccafione (uerbis utor Vrpurgen.) deabfentiaimperato- rcinbctttt gcre ris,copiofumexercitum deftinauit in Apuliam,amp; terras Imperatoris in feruitioChri tern in oriente^ fti demorantis abftulit (quod nefandilsimum eft dicere) amp;fibi fubegit, amp;crucefi- aggrcditur in gnatos (id eft in militia orientale profedturos) netrâsfretarër,omniftudio prohibuit ocddcnte, tarn in Apulia quàm Lombardia.Et reliqua,quæ tu lege,fi uacat,apud eundé.Proinde Imperator coaâus,repfopemodum infedta,pacifci cum hofte,redijt,utablatafibià Pontificerecuperaret.

Non ita longo poft tépore,nimirû anno Domini 12 4,8, Ludouicus Francoru rc:£ 9 cii fratrib. fuis Roberto amp;nbsp;Carolo,exercitu4s numerofifsimo,nauigac in Syriâ:ubi amp;nbsp;Robcrtus cadit,amp; Carolus à Soltano capitur,uix demû liberatur, amp;nbsp;cû paucis cuadit.

Idem Ludouicus Francorumrex,annoDominit27 o,cumtrib.filiis foluit Mafsi- la lia,in Aphricam traiedturus.Lues inuadit exercitum ipfius in terra hoftili,qua amp;patct amp;filius i nreriere,uni U erfo prætcrea exercicui magna calami täte iJlata. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-

Rurfus uero,licet aduerfo Marte pugnaretur côtra barbares,tradlatû fuit nihilomb nusincôcilio Lugdunenfi fub Gregorio 10, fub annfi Domini1273,derecuperanda terra Sandla.VerùmPalmerius in cofignationeanni 12 9 ».Plurib.Chriftiancrûjinquit, millibus interfedlis in Syriaà Saracenis.reliqui omnes præ timoré èprouincia migra-runt.Et Chronicfi deregib.Frâcorfi;Aemilius,inquit,hic (nimirfiin annum Domini 129t) ftatuit finem belli Sacri,in oriente Ptolemaide à $oldano deleta.Conftât itaqj bellum hocbarbaricfi amp;Gogicum durauifteannis plus minus « 9 ^.Quato quidétem pore ignore ullfi in orbebellfi tantaanimorfi obftinatione.tantis copijs,amp; tâta ui cru oris human! effufi nfiqua fuiflegeftfi.Cernimus interim caftra fanftorfi, amp;nbsp;ciuitatem Deo diledlâ,fidelem utiq-, per mundfi,in oriéte potifsimfi,deinde amp;nbsp;in occidente eccle fiam,grauifsime efle alflifta,amp; tantfi no oppreflam amp;nbsp;excifam, reliquijs fuperantibus duntaxat modicis:ut non abs reintelligamus dixifte Dominum in Euâgelio: Verun-tamen filius hominis cum uenerit,num inueniet fidemin terra?

PræuidilTc acpræcinuifle iliaquidé omnia,ficuti amp;alia Antichrifti,uideturfapien- 'prdihttur obi tifs.Dei prophetaDaniel,qui pofteaquacopiofe dixifletdepotentia Antichrifti,amp; de ter locufDa^ cultu Dei Mayzim ctora inftitutum Apoftolicum inftituto,lubiungit,incap.u.Etin nielisft. tempore finis,appropinquante nimirum fine feculi amp;nbsp;indicie extremo, inuehetur in cum, utiq; in Antichriftum, rex Auftri.ac inftar turbinis irruet in illfi rex Aquilonis, cum curribus amp;nbsp;equitibu^iâtque cum clafte inftrudla amp;nbsp;copiofa,ingredieturq; regie-nes,inûdabitcopijs,certèinnumerabilibus,amp;trâfibit,perrfipetuidelicetuidlor,reb.ex Icntétiageftis,Etenini intelIe;ilt;;imus,Turcas,fed ßcBabylonicu amp;nbsp;Aegyptiû Soldanfi

grauî bello fatîgâfle terra mari^ue,cxcrcitus per concilia amp;nbsp;ex inftinóbu pont. Romani in orientem miiros.Qiiid Daniel,ueluti digito Sacrum,quod uocant, bellum indicans,fubdic? Veniet quoquein terram eleftam, uelinuadetterram defiderij: ludæam nimirum, quæ aliquando eleda, amœna 'Sc delïderij terra uocabatur. amp;nbsp;multi cor-ruentdn bello fcilicct,quodgereturpro terra fanda recuperanda.Sequiturin Daniele: Irtæ liberabunturde manu eius, AedomSc Moab,amp;principiumfiliorum Ammon. Etenim genres illæ non ira ut reliquæleguntur uallatæ à Saracenis, amp;pofteaà Tur-cisjouod in tempore ill is fefe attempcrauerint commode.Subiungit Daniel: Et mit-tet.nueinijcietmanusfuasin terras,neceuadct Aegypti terra.Nâconftat,ipfam qilo-queàprincipibusBabyloniorum Soldanis,amp;imperatoribus Turcarum occupatam elTe.Sequitur; Etdominabitur thefauris auriamp; argcnti, amp;nbsp;omnibus rebus preciofî« facultates inærtimabiles,maieftatemque præcellenté Soldanorum 8c Turcicorum imperatorum notauit. Quæ omnia,ira ut prædixitliâtes,experientiaconuincitelTeadimpleta,amp;impleriadhuc.Addit prophe-ta: Libyes déni que amp;nbsp;Aethiopes crunt in eius profcdionibus. Id quod uetus illc in-terpres uertit,Per Libyam quoque Sc Aethiopiam tranfibit.uel ut alij uerterût.Erunt in eius grefsibus.Significat auté,patêre Barbaris iftis,Soldanis amp;nbsp;Imperatoribus Tur-cicis.iftasregiones, perfœderauicinitatem Scamicitiam.S.Hieronymus hunclocum exponens:Capta, inquit, Acgypto,etiam illæ prouinciæ conturbatæ funt. Vnde non dicit,quôd cæperit eas:fed per Libyas Aethiopiasque tranlîerit.Vtrum ex his fenfum delegeris,nihil aberraueris, opinor, à uero.Addit Daniel : Turbabit autem eum fama ab Ortuamp;Septentrione,ita ut egrediatur magno furore ad uaflandumSc occidédum plurimos.Id quodde Antichriftoexponcndum elfejoftcndit Hieronypans. Clamitat Pont.Romanus,fibi fubiedas elfe fedcs patriarchales, Hierofolymam, Antiochiam, Alexandriam,fibiinquamdeberi terram fandam. Auditautem,cx oriente amp;fepten-trione illas partes omnesoccupari à Soldanis, ab Imperatoribus Turcicis :conuocat

- crgofynodos maximas,amp;decernit contraillos bellum.Auditprætereacaptamelle Confl:anrinopolim,c3ptam Rhodum,captam Dalmatiam.Bulgariam, Hungariâ,amp;c. rurfus ergo lynodos confcribit,reges armat,milites educit,bclla gerit,amp; gcrcnda elfe decernit,pro recuperanda terra fanda,amp; Turcis eradicandis. Ira uero bellû Gogicum nehodiequidcmcftfopitum,autpacatum. Quare fit, ututrinquc cadatinfinita ho-minum turba.Porroad finemhuius uaticinij oltenditpropheta,amp;ceu digito quidcm , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. oftendit,palatium uel federn Antichtifti, per Antiochum præfigurari : ne quis igno-

fAntichriftus inueniretur. Etplantabit uel figet,inquit, tabcrnaculumfui palatij inter duo maria:Hadriaticum urique amp;Ty^rhenum.in monte defiderijfandi-tatis:id eft,in monte inclyto amp;nbsp;fando.Audiuimus certè,limina bcati Pétri præfcrri amp;nbsp;monti Zion,amp;monti Sinai. Ibifedet fandifsimus,infcde lànditatis .Ibieftplenifsi-ma omnium peccatorû remifsio.Ibi eft mater amp;nbsp;fuprema, Sc caput omniû ecclcfiarû. Ibi eft fuprcmum indicium, unde ncmini appellate licct.Ibi feder rex regum,amp; Pontifex fummus,qui tantum fplendore amp;nbsp;maieftate antccellit Impcratorem reges cæ teros,quantum fol lunam Scftellas.Ibi creditur elfeabfolutafanditas,amp; ornnes Chri ftiamp;fandorumeius thefauri. Redè ergo dixit Daniel,Antichriftumhabitaturumin mote inclyto amp;nbsp;fando,nimirii in fepticolli Roma: ficuti Sc 17.cap.audiuimus. Poftrc-mb etiamdefinehuiuspotentifs.principis Antichrifti prophctat,amp;3it:Cumqj artig« rit finem fuum,nemo illi auxiliabitur.Nam Chriftus uenicns in indicium,deturbabit ilium ex fede fua.Et Daniel confequenti cap.u.iudicium dcfcribit.Chrifto foli gloria. Et Jcfcendit nbsp;nbsp;Pergcmus confequentcr amp;nbsp;de pœna impiorum, fempiternaq; diaboli 8c membro

«2w4ccoffo, rum ciuscondemnatione,pauculaadijccre.Ioannes:Etdefcendit ignis à Deo, de coe-Crc. lo,amp;deuorauiteos. Vindidamautcmdiuinamappellanit Amos in primo cap. ficuti amp;rcliquiprophetæigncm.ProindefignificatIoanne.',diuinam uindidam in omn« ccclefiæ lioftcs animaducrfuram. Quondam etiam ignis c^litùsdefcendens, Sodo-mam Sc Gomorram exufsit: fed Sc hoftcs Hcliæ abfumpfit. licet autem corporaliter igniscœlitùsnonfcmper delabatur, nunquam ramen impune feruntecclefiæperfe-qiiu-

tjuutores,quod fandos Chrifti diucxarunt.Certè fi infpiciamus amp;expendamus,quid faftum fit in bello ill o facrojamp; quid quotidie eueniat,diccmus ultionem Dei amp;nbsp;contra Turcas amp;nbsp;contra Papiftas eflepræfcntifsimam.Si quis uerointelJigat,fub finem fe-culiignem fæuiturum amp;dcuoraturü impios,ficuti amp;nbsp;Petrus exprophetis ignis ineen dijque meminir,2. Pet.3. nonrefragabor.

Poftremó omnium attingit fempiternam ïàtanæ amp;nbsp;omnium membrorum cius condemnationem.Cum eiliin Dominus in Euangelio dixerit,Si cæcus cæcum duxe-rit, ambo caduntirtfoueamxonfequenseftjamp;feduâorem latanamjamp; feduöas abeo gentes,pariterrapi ad inferos;ubi loannes collocat iam,amp; quafi coniurtgit diâbolum, Gog amp;nbsp;Magog,Sarracenos,Turcas,breuiteromnes feduûas genres, beftiam pfeu-doprophetam,amp; pariter A ntichriftianos omnes.Cernimus ergo,indicium Dei efle iu ftum,ad quoddefcribendumiamiterum redit. Superius autem monuimus, hac lo-quutionc,Cruciabunturdieamp;nofte,amp;c.perpetuitatem^fignificari condemnationis. A' qua liberet nos Dominus Deus nofter;cui gloria in lecula feculorumj Amen.

T ui'di tlironum cândidum magnum: amp;nbsp;fedentemfuper eum,a cuius cofpeeflu fugi't terra amp;nbsp;coelum, èC locus non eft inuentus eis.Etuidi mortuos magnos amp;nbsp;pufillos, ftâlt; tes in cofpeÄu Dei'.Et libri aperti funuamp;f alius liber aper tus eft,qui eft uitæ:amp; ludicati Hint mortui ex his, quæ fcripta crant jnIibris,fccundumoperaeorum. Etdeditmare mortuos, qui ineo crant: amp;nbsp;mors amp;nbsp;infernus dederunt eos qui in eo erant mortuos, bC iudicatum eft de illis fecundum opera ipforum.Et infernus Sc mors coniefti funt in ftagnum ignis.Hec eft mors fecunda. Et qui non im uentus eft in libro uitSê fcriptus,conieftus eft in ftagnum ignis.

Incœperat loannes dicere de îudicîo uniuerfali èxtremo,fub finem cap. it. eadem Hifpo/itio i)u refumpfit abfoluenda in cap.19.ubi audiuimus,Antichriftum deijeiendumex fede amp;nbsp;wloci. gloria fua in inferos. Ibiincidit quæftio de ijs qui cum AntichriftonÔadhçreantjChri-ilo interim etiam non funtconiunftijquid de ipfis in iudiciö fit futurum?Id ubi abfol iiit,amp; æquitatem iudicionim Dei oftendit, epanodo redit ad defcriptionem iudieij u-niuerfalis amp;extremi,amp;per compendium defcribit hoc: amp;nbsp;quidem generalius nunc, quamanteaincap.tp.ubiuideturinteritum Antichrifti potifsimùm traftauilTe: ut tarnen etiam utcunq;oftenderit, quid alijseuenturum fit impijs.nunc generalius hoc îpfum traftat indicium,oftendens omnes in hoc iudicandos eire,ac ipfum totum infpi ciendum oculis noftris ueluti depiftum propönit. Etenim more fuo totum hoc nego tium uifione cœlefti exponit,ne duntaxat rem auribus narrare, fed oculis quoq; infpi ciendaobijeere uideatur, quo animis noftris infigaturaltius. Suntautem hæc omnia certaamp;compertifsima ( quod amp;fuperius monui)abipfoChriftoiudicereuelata.Ne-queueroignorarehuius negotij quicquampotelt ipfe iudex amp;nbsp;Dominus. Neque in ulla re,quam haftenus jppofuit nobis loannes, falfum aut deceptû,quinimô omnia amp;nbsp;fingula acu 3ttigifle,uidimus,qui compléta uaticinia eins teftari poftumuszcur itaque de his quæ de iudicio dicuntur,uel tantillum dubitaremus?Proinde credamus his,ne- ^oßderdtio iu que fimus inter illuforcs,quos prædixit Petrus apoftolus,ueturos amp;nbsp;diduros: Vbieft dieijextretm pollicitatio aduentus eiu^^ Certè eft hoc negocium maximi momenti,fundamencum nbsp;nbsp;niaximi

amp; radix fideinoftræ.Explicantur hie nobis non pauci articuli fidei noftrç finceræ amp;nbsp;womenti,

catholicaejilliïnprimis. Credo Chriftum uentiirum iudicarcuiuos amp;nbsp;mortnos: Credo communionemfarftorum, carnisrefurreftionem,amp;uitam æternam. Simus itaqj diligentes in his audiendis amp;conferuandis,ne inter illos numercmiir,qui abfque fru-ftuaudiuntmyfteriaregni Dei.’fedparemus nospotius in occurfumiudicis, iitcnm prudentibusuirginibusjcum fponlojadnnptias amp;nbsp;gaudia fempiccrna ingrediamuf»

Habet autemuifionis defcriptio nel demonllratiohæc potifsimum, qualis futu-rus fit index : qui'nam fint iudicandi: quomodo item fint iudicandi; qnód amp;nbsp;quali» futura fitrefurrediomortuorum;amp;dedamnatione æterna:quideniquepropriè fint damnandi.Quæ fuo ordine,pro gratia à Domino accepta, explicabimus quàm poflu^ mus perl'picuè.

Qualis fnturus fitiudex, fupenus intelleximus; in præfènti notis quibufdam ad-umbratur. Congruunt hæceum ea uifione, quæ deferibitur à Daniele cap. feptimok Vbi obiter amp;denupuidemus hune librumfua habere tcftimoniaà prophetis/à qui-bus nobis commendatur, ficntiamp;Ioannes prophetas nobis illuftrat. Videt loannes thronum,amp; quidem candidum amp;nbsp;magnum. Dixit enim ipfe index, fein gloria amp;nbsp;maieftate, multa nimirum cum luce, uenturum. Sed amp;nbsp;nos credimns, æqua, infta candida elîe eins indicia. Aretas ueró interpresrMagnus, inquit, eft thronns,quia ille in throno fedet,de quo propheta dixit; Magnus eft Dominus nofter, amp;nbsp;magna uirtus eins, amp;c.Acin throno quidem tanquam iudex nniuerforum, amp;æquifsimus,redet, o-mniinftrniftuspoteftateamp;uirtute. Namnniuerfnm hoc fignificat ueibnm fedendi. ludicandi nero ftantjipfefedet. Ergo fedentem appellat, quafi tu dicas iudicem. Nomen enim illi nullum alioqui tribuit. At nos credimus,omne indicium datum efle fi-Iio,amp;ipfumefle conftitùtumiudicem npinerforum. Videt ergo loannes, led amp;nbsp;nobis conterhplandum exhiber lefum Chriftum Dominum,in nubibus cœli uenien-tem, iudicem iuftumdc potentem. Paulus quoque ad Titum z uocat ipfum Deum magnum: non qnbd alius quidem fit Dens magnus,alius parnus:fed qnod maieftas Domini lefu Chrifti in illo die omnium fpeftatifsimè uifenda,ac ipfe Dominus maio-li cum gloria amp;nbsp;potentia orbi fe exhibiturus fit,quam antea unquam.

Idemetiamfeuerifsimusiuftifsimusqueapparebit. Vnde per profopopeeiam dicit loannes, A' cuius confpeftufugit ccelumSc terra. Etenim fi illaquænon pcccauc-runtjin confpeftfi iudicis uenire non audent, fed fuga fi bi quafi confulunt:nbi oro ap' parebitimpius amp;peccator? Certe Malachias quoque;Quis, inqnit,diem aduentus c-ius fuftinuerir?aut quis ftare poterit,cumille apparnerit ? Ita in cap. fexto audiuimus cœlum recedere,amp; inftar uoluminis inuolni,montes item amp;nbsp;infulas migrate,ac reges principesqueamp;cæteroshominesfeabdereinfpeluncas.montibus^ue amp;nbsp;petris dice* rc,Caditefupernos,amp;abfconditenosàfacie fedentis fuperthronum, Scabira agni, amp;c. Quibus’uerbis etfi deferibatur effeiftus confeientiæ defperatæ ex corruptadodtri-113 : is tarnen in hociudicio potifsimum feexeret, cum feuerns amp;nbsp;iuftifsimus index apparebit.Non difsimilis profopopceialegitur amp;nbsp;Pfal.18. Quod additur. Et locus eius non eft inuentns-.amplificationis gratia adijeitur,non qubdnullibi futurafint cœlum amp;nbsp;terra,fed quod non audeant ( quod per tropum dicitur) comparerein iudicio Dei. Germanicedicimus,Erlt;ior^t_/icb nienenlußenfinden,Erdorfftnicnenblyben. Significaturergo his omnibus,impios omni deftitutos confilio,nefcire in ilia die quo fe uertant,auc quid faciant:fcd trementesSc defperantes tormentis infandis torqueri ante thronum. Videripoterat interim amp;nbsp;hoeper loannem fignificari,cœlum amp;nbsp;terram fub aduen-tum iudicis efte innouada. Id qnod Petrus apoftolus fignificantius exprimit in fecun-da epift.cap.3.qui tame ad ilium quoq; omnia ilia fna fenfum applicat,quem fuperius attigimus.Nam dicit;Cii igitur hæc omniafoluatur, quales elle oportet uos in fanftis couerfationib.expcftates amp;nbsp;accelerates aduentfidieiDei?Aretas Cæfarien.Cœli amp;tec ræfuga,inquit,nnllafignificat locimutationc (quo enim cederét?) fed fugam migra tionéqj à corruptione ad incorruptibilitaté,amp;poftremii D^ini aduentum, lub quo mortale hoc corpus noftrû indnet immortalitaté,amp; renouabitur faciès terrç.Hæc ille. Similis loquutio habetur Apoc.12,de angelis cœlo deiedis: Neqjlocus inuêtus eft eo-rnmampliusincœlojamp;c. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Attin-

I N A P o C A L Y P s I M. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;27p

C Actîngitiam,eti3qurfintiudicandi,nimirumortui.Dicitenim:Etuidi mortuos, Quißnt iudi^, Mox autem audiemiiSjmortuos fore excitandos.Iudicabütur ergo rcfurgétcs ex mor* ctndi, tuis.Interimuiiientcsnoncxcluduntur,qiios Apoftolus manifeftifsimè iudicadosdi lt;it,i.ThelT.4.Hos autemin præfenti non nominat,mortuos nominat:quôd mortuo-.f um refurredio crcdatur difficilius:facilius autem credatutjrefiduos ni carne ad diem •illam iudicandos fore.Et quidcm animæ nunquam intermoriuntur, corpora moriun •tur.Proindecumdicitur hiç,mortuosiudicandosjintelligimuseos omnes,quimor- , tui funtinilJadie uenturos in proprijs corporibus adiudicium Chrifti. Omnes au-.temhominesiudicarioportet. Vndeloannes uidet magnosSc pufillos: ideftomnis generis ,ordinis,fexus,ætatis homines.Non excipiuntur reges amp;nbsp;principes, nonfub-terfugient iiulgarcs hornines,non pueri,non feues,non uiri,non fœminæ.Omnes ui-dit ilieftantes ante conlpeâ:um,uel ante tribunal Dei.Statuuntur autem rei aut accu -làti,uel accufandi,ante Dei tribunal.Sed amp;nbsp;Paulus de hac re difertè teftificans: Omnes iios,inquit,manifeftari oportet coram tribunali Chrifti ,ut reportet unufquifq-, ea quæ fiunt percorpus,iuxtaid quod fecit,fiuebonum finemalum,2.Cor.5. Diuerfauc jjnpi] iudican-XÓ rationeapparent boni 8c mali.Nam hitanquamrei ftatuunturiudicandi Scpunien tur,ÿijnonitë. di,amp;utreatus ipforum omni creaturæ patefiat. Illiucrô,quia iuftificati amp;abfoluti finit,nullumquciam amplius propter fatisfaûionem Chrifti, rcatum aut culpam ha-bent,apparent in iudicio cum gloria, iudicaturi impios ,fuo modo amp;nbsp;fua ratione, non autem à quoquâ iudicandi.Singulare autem eft quod dicit,nos in confpeftu Dei iudi candos.Quis eiiimappareatinconfpeftu Dei tremendi,amp; ignis omniaconfumentis, ni(î qui Chrifti fuerit fanguinepurgatus?Quid uero putabimtis latére aut fubterfuge xe pofte confpeélumDei,omniacernçntis?

Exponitpræterealoannes,quomodo lintiudicandi mortui; Libri,inquit,aperti Quomodo iu-i funt; amp;nbsp;alius liber apertus eft,amp;c. Proindc ex libris,deinde exlibrouitæ; hoceft, dicandi hemi-«xijs quæfcriptafuntiii illis libris,iudicati funt mortui. Affingit auté ScripturaDeo nbsp;nbsp;in ultimo lu

moremhunianum,quofibi homines conferibuntmemorialia, ne return obliuifean-tunapudDeum uero omniafuntfemel 8c femper præfentia,nonobliuifciturneque fccordaturnnterim utrumqueei tribuitScriptura. Cæterùm obliuifeidiciturDeus', Oblituoe^re-cum non iuuar,uel non punit:rurfus rccordari dicitur,cuni iuuat uel punit. Apud Ma cordutio Dck Jachiam impijdicunt,Deum non curare res mort31ium,neque benefacerepijs, neque punire impios. Sedrefpondeturprotinus : Turn qui timentDominum,quifquead proximum fuum loquuti funt; Attendit amp;nbsp;audiuit Dominus,amp;;fcriptus eft commen tarins uel liber meniorialis coram eo.amp; quæ fequuntur.Libris ergo fuis apertis,id eft, prolatis omnium hominum fecretis, uel manifeftatis quæcunque cogitata, difta, fa(ftaamp;omiflafunt,iudicabitDominus. Sedamp;libriconfcientiarum (eftautem con-feientia mille teftium loco ) aperienturin iudicio, Deo reuelante omnia,amp; iudicantc. Paulus enim,loquens de gentibus:Illæ,inquit,oftcndunt opus legis feriptum in cor-dibus fuis,fimul atteftantc illorum confeientia, amp;nbsp;cogirationibus interfe aceufanti-bus,aut etiam cxcufantibus,in eo die quo iudicabit Dominus occulta hominum, iu-xtâEuangelium meum,perlefum Chriftum.Atquehireuerâfuntlibri,quireferabû-turiniudicio.Vnde claret, expeditifsimum fore iudicium,neq; eu quolibet ex libris manuferiptis ad faftidium ufqueagendum, ut rudiores ex his imaginari poterant.

Sed quis eft fingularis ille liber uitæ,qui etiam aperietur in iudicio ? De libro uitæ Liter uit£, didumeftcapitej.inde requiras licet. In fumma,Liber uitæ unicum caputhabet; Qui credit in filium Dei, habet uitam æternam. Ideoqueiudicantur homines ex hoc quod feribiturin libro uitæ.Nam qui credunt,faluantur:qui non credunt,iam iudica ti funt,id eft certifsimè damnatur.

Oyoniamuero fides fe exerit per opera, incredulitas lté in animo latitâs,prodit fe Uidicâtur quif' operibus:ideo Ioannesadditprorinus,Secûdum operaipforum.Homo enim in Scri- o^ieri-. pturisafsimilaturarbori.Arboruerbiudicaturexfruftib.bonâneanmalafit.Habetar bor anima uegetatiuâ,amp;mgeniû,pro fua fpecieamp; natura fruûûjpferés.anima uero ue gctatiua amp;c ingeniû illud;bonum,in nobis procreans bonû fruétunwd eft opera bona.

iSo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;H B-U R 1 C I B V L L 1 N G E R 1

«ft fides uluaîn Chriftu.Vbi hase eft,ibî regenitus eft homo,amp; ingeniû habet bonû:nô ergo no poteft pro ingenio bono,bonos proferre fruftn«. Secundu ergo opera iadica-bimur oinnes.Manifcftû enim oportet efteiudiciurat fides manifeftanóeft,nifi in ope ribus.Nâ donû Dei eft,amp; inuifibilis cft in fe,unqj fiducia certa in Dei promifla.Cerni-terautem in operib.Inde uero no fequitur,operib.etiâ,nS fide folaiuftificari: fed operi bus fidé declarari,quæ mûdat Sc iuftificat, ut deineeps opera iuftitiæ proferre ualea-mus.Sequitur,in iudicio nullû prætextû, nuftâ hypocrifim ualiturâ. Nam multi dieu ntfe credere,qui nullis operibus bonis fidem fuam declarant. Difeimus exhis, nui lum librum ualiturum iniudicio extremo,q«àm Dei libres,uel côfcientiarum libres, in quos digi te fuo feribit Deusdibrum denique uitæ à Deo feriptum ante Iccula con* dira,perdiuinam prædcftinationem,quaprædcftinauit nos,utadoptaret in filios per lefum Chriftum. Et reliqua, quæ commémorât ^Paulus Ephcf.t-cap.Proinde pereant Iudæorum,Chriftianorum titulotenüSjScTurcarumlibri noxij, Thalmud, Dccreta-les amp;nbsp;Alchoranus.Nihii hi prorfus ualebunt in iudicio.

Dertfurreâio Porto redit ad mortuos,quorum fuperius fecerat mctioné:amp;nequis diccret, Que »f WortMor«. modo iudicabuntur mortui,qui perierût in mari,qui deuorati funt àpifeibus Sc feris, qui abfumpti funt ignib.aut in terra,redaéti funt in puluerc?poccupat,amp; déclarât cor-poramortuorôrefurgere,amp;itarcftitutafubireiudiciû,amp;ait:Et dédit mare mortuos, quiin eo erât.ideft.quipcrierâtinmari. Hifcequoq; uerbis modû amp;rationérefurrc dionis morcuori'i attigit, fimul amp;nbsp;ad primû cap. Genefeos relegauit. Modus refurre-dionis,cft diuina omnipotentia,ficuti amp;nbsp;Paulus teftatur Philip. j.Nâ omnipotétia fua excitât Deus,Scuocatea quæ no funt,ut fint.Si id tibi nouû autimpofsibile uidetur, cotéplare primordiareru,amp; inde æftima finale reftitutioné.An no ab initie marc uel a-qua fuit? An uero ullos ab initie pifees habuiirefcribitur?Nullos.AtquimâdaiiitDcu8, utaquafcatcretpifcibus.An néadimperiûDei omnis generis pifees protinus appa-ruerunt,ubi prius ne unus quidem fiierat? Quid ergo mirum,li in finererû Deus mari,fimul ctiâomnibuselemétis madet,utmortuos fuosreddant, amp;nbsp;hæccreator! obe-jojy,. y diant?Ccrcè Dominus in Euagelio dicit, amp;nbsp;eos qui in monumétis funt,audituros uo-cem uel mandatû fiiij Dei,amp;refufcitâdos.Sed amp;nbsp;corpora morientiurcfoluûtur ferè in eaeleméta,undefumptafunt.Eftquiinterracôputrcfcât,amp;interrâ conuertatur. Eli qui abfumitur ignib.cft qui interit in aquis .,eft qui in aere fufpenfus, ibi confumitur. Vcrùmiubentc Domino,quocûq;genere mortis homines peri€rint,refurgétad indicium intégri.Vidithûcfenfum Aretas quoq;Cçf3rien.acdixit:Recenfethæc,ut qua-lis finalis uniuerfalisqj futura refurredio fit,cnodet. Cû enim nônulli earn futurâ minime credentcs,dicât,fieri nulle modo earn pofle,in ijscorporibus quæ àleculo corru pta fuerint,amp;eô dediifl:a,ut omnino non fint:hoc nûc corrigens hic fermo,ait; Quem admodum corpora in principle,cû no elfent^efte cœperût,nô calu quodam aut ex lele, fed ex quatuor dementis,aquauidelicet, igné, aere ac terraûta ctiam rationabiliter in

Hxgt;rrcr t'nfir nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rurfum reuoluta, cxijfdem iterum compingentur.Et reliqua.

nus dederunt Rurfus uero explicandigratiaadiungit: Et mors Seinfernus dederuntcos, quiin foî cre nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;erantjiTiortuos.Intelligit enim per morte,quamlibet mortis f|becié.quafi dixerit:

’ nbsp;’ Morsipfarcdditiudici amp;nbsp;iudicio,quofeunq^ quocûque modo fuftulit.Fingitur ergo

mors ucluti perfona efle.quæ in fe uel in carcere mortuos teneat.Infernus aût paucula (Icgimus enim quofdam uiuos defcendille ad inferos) tenet corpora adhuc,fed animas impiorum.Redcunth.æad corpora, ut iudicetur torus homo corpore amp;nbsp;anima. Ali) per infernum,fchemate Hcbraico,intelligunt fepulchrum ucl foueam.Repctitur iterum,hominemtotûfecundûanimâ ôteorpus iudicâdûefre,fecûdû operacuiufq^ De ddmmtio- Hæc haftenus dercfurreäione mortuorû,de quainlibris noftris alibi copioûus di-«f (Cfcma. fputauimus.Sequitur ultime loco de dânatione ætcrna,amp; qui propriè codénétur; Et infernus,inquit .amp;mors côiefti funt in ftagnum ignis. De quo fuperius diélum eft.Si gnificatautéinfernus nôlocûfupplicij, fed cos qui indigene funt,aut fuerât,infererûgt; quorû uidelicet anime hadenusdetétç funtapud inferos,aut quideftinati funttarra-ro.Morsquoq; fignificat mortuos inpcccatis,amp;. cos qexmortcfpiiituali ôctéporaria reâiii

I N A P o G A L Y P s I M . . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ifti

reâàtranfeuntîn mortem ætcrnam.Vnde moxfubiungitunHæceft mors fecuda,quii (çiliçet æternis ignibus mancipantur mortui Chrifto, uiucntes autem Antichrifto Sc ijiundo.Alÿ expo.nunthçcdc eOjquod àiudicio lândinecfcpeliendifintamplius,ne-que moriturnC^od amp;: Paulus afferuit ex Ofea in i. ad Corinth.cap.t5. Aretas amp;nbsp;Prima nus nobifcum faciunt.Nam iIle:Mortem,inquit,uocat,amp;infernûj eos qui dignafup-pl ici O perpetraruntjceu fecundaé mortis turbam expIentes.Hic uerb: His nominibus, inquit, fignificatdiabolum (quoniam mortis eftautor,infernarumquepœnarum)u-niuerforumquefimuldærnonumfocietatc.Hoceft enim quodfuprà euidentius præ-occupando ïam. dixerat:Et diabolus qui feducebat eos, miffus eft in ftagnum ignis amp;nbsp;lt;nbsp;fidphuris.Quod ueröibiobfcuriusadiunxcrat.dicens, quod amp;nbsp;beftiâ amp;nbsp;pfeudopro-pheta,hic apertius.Tantum Primafius.Quis autem ignorer,'membra confequi caput, impios omnes impietatis caput diabolum?

Significantifsimè uerb exprimit,qui proprièiniudiciomancipentur ignibus fem- Qftt nonfunt piternis:quinecfcriptinecinuentifuntin libro uitæ. Soli ergo fideles in Chrifto, in fcriptiinU-quoprædeftinatifuntin uitam æternam,faluabuntur. Reliqui omnes,cuiufcunque brouitiC» religionis fuerint, autquocunqjtandemuiuendi genere etiamftridifsimo uixerint, pcribunt.Ali/hæcuerbareferuntaduiuos,uelrefiduosindieilla.Credimusenimiudi r-caturum Dei filium uiuos amp;nbsp;mortuos.Certe fiue uiuentes fiue mortui fint,certuiTi eft, neminem in alia quam lefu Chriftifide làluandum,reliquos omnes fore damnan-dos.Atq^hiceft tandem finis bonorum amp;malorum.Chrifto lefu,iudici uniuerforum, amp;redemptorifidelium,fit laus amp;nbsp;gloria in feculafeculorum, Amen.

InnoüAnäum fire munhm,glorificandosfinUos^beatißcandos^, amp;nbsp;qualisfutur a beatitudo,amp;lt;quam certa.

Tuidi cœlum nouum Sóterram noua. Pnmum enim c(X cAP. XXr. lum,amp; prima terra abi}t,amp;: mare non eft amplius. Et cgo loannes uidi fandam ciuitem Hierufalem nouam, defccii dentern de coclo,a Deo paratam, ficut fponfam ornatam uiro fuo.Etaudi'ui uocem magnamde throno,dicetem:Eccetaber^ naculu Del cumhominibus:amp;: habitabit cum eis,amp;: ipfi populi eius crunt,amp; ipfe Deus cum ei's,erit eoru Deus. Et abfterftirus eft Deus omnemlachrymaab ocuh's eoru. Et mors ultra no ent, nec^Iudus, n ecç clamor,nec^ dolor en't ultra. Quia prima abierüt. Et dixit, qui fedebat in throno:Ecce noua facio omnia.Et dixit mihi,Scribe:quia hæc uerba uera funt,amp;f fidelia.Et dixit mihi,Fadum eft.

Monui circainitium capitis '15 huius Iibri,quintam huius operis partem incipere à 15 cap.amp;traftaredeiudicijs Deiiuftis amp;æquis. Quoniam uero duplicia funt indicia Dci,iuxta quod malis pro malicia fuarependit,bonos autem præmijs donat: dixi hüc locum duab.conftarepartibus.Principib enim loannem copiofifsime diflerere de fup plicijs irrogandis Antichrifto amp;nbsp;omnib.impijs:deinde de præmijs,in finepotifsimum feculi conferendis omnib.fandis.Sæpc enim audiuimus in hoc libro, animas alioqui à corpore feparatasjmox à morte corporea rapi in uitam æternam.-cçterùm felicitatem omniu plenifsimè in fine feculi obtingere fidelibus, cum uidelicet iam amp;nbsp;refufcitatis corporib.præmiaconferuntur gloriæfempiternæ.Traôatur autem hic locus per in-tegrû cap. zi.ac per initium capitis li. Vtautem in priori parte inferos quafi reierauit, amp;tormentafempitcrnaueluticonlpiciendacoramoftendit:itain pofteriorehacpar-te cœlum ipfum ueluti recludit aut aperit, ut fidei oculis uideamus quæ fpes amp;nbsp;gloria fandos maneat.Simul uero clarifsimè exponitur fidei noftræarticulus, Credo uitam

CreJouitatn æternam.Rurfus aütem hate propter euidentiam exponit uîfîone, quam alÿ fepri-* lt;ffr»4m. niamamp; ultimam numcrant. Proinde figurata funt omnia, fpiritualiter, noncarnali-ter intelligenda. Etquidem amplifsima funtuel iuxta literam intellefta: cæterùni fpiritualia cogitanda lunt, maioraqueperpetuó 8c ampliora, quàm humanus fermo aflequitur. Nouimusenim, edoóliprophetarum 8c apoftolorum doftrina,perpetuó uerum cfle quod dicitur: Quod oculus non uidit, nee auris audiuit, nee in cor homi-. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nis afcendit,eapræparauit Deus diIigentibusfc.t.Cor.2.

Sunrautemiftahuiusloeieapitapraeeipua.Prineipióoftcndit,mundum fore in-MUS oct, fjQuandum. Deinde fignificat, glorifieandos 8c beatifieandos fanólos.ae in gencre, • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;nbsp;qualisilla fœlieitas fututafit, exponit . Ifta ueró mox confirmât multipliciter. Sedt

torum. g^jQcyrn, regiamqueSc palatium beatorum, fimulque 8c fanftorum gloriam amp;be-atitudinem defcribit. ld quod pulcherrimè fub typo fluminis amp;ligni uitaein print-cipiocap.22.abfoluit.Quefriadmodum ueró fua pleraque omnia mutuó accepit ex prophetarum libris,quos amp;nbsp;fua reuelationeilluftrat loannesûta 8c præfentia mutua* uit ex Ifaiæ cap.45 amp;nbsp;66, exEzechielis cap.j/.Sc poftremis eiufdem capitibus.

Deinnouätio- De innouationc mundi fimplieiter loqnitur, ficutiamp; apoftolus Petrus in pofte-»Kmuridù riorefuaepift.cap. 3.omniafcilicetignipurganda,nonin uniuerfum abolendaamp;an-nihilanda, Sequidem ab omni corruptione forerepurganda.Aretas enim: No-n extin-öionem,inquic, fignificat çreaturæ, fed in melius renouationem. Significanter ergo dicit,nouum ccelum amp;nonam terram feuidiflejoannes.quibus perexpofitionem ad. dic:Primum enim ccelum amp;nbsp;prima tefra abi/t.nimirum mutara funt qualitatibus fuis; utabierint iam. corrupribilia,in corruptibiles ufuscreata. Sic enim amp;nbsp;mareampliu# non eft,‘hauddubiè obnoxium corruptelæ,fed in melius mutatum. Sanftus Augufti-nus,amp;eiusdifcipulusPrimafiius,exiftimant turbuléntum mundi ftatum(per mare fignificatum in Scripturis nonraró)fub finem mundi ceflaturum.Legatur 17 cap. 2o.lib. de Ciuitate Dei,hune locum enarrans. Idem pluribus dilferit de hac innoua-■ \} tione mundi,codcmlib. dé Ciuit.Dei 20, cap.iS Stalijs. Ego in haccaufacöriofitatem remouendam elfeiudicozSc fi quidabfconditumin eaapparet, referuandumeffein il-lam diemjn quaperfpicueiftaomniauidebimus.Arbitrorautem hæe de innouatio-necœli amp;tcrræ no ideo dici,quód locus aliquis ita nobis paretur, quêinhabitemus i-terumin inferioribus hifcelocis fubcoclo (credimus enim nos euolaturos in coelum, Scobuiam uenturos Domino in nubibus, iuxta dodrinam Apoftolicam 1. Thclf. 4 ) fed quód itaconfirmanturanimi noftri,certó innouandos 8c clarificandos fore fide-les.Si enim renouantur 8c purgantur coelum amp;nbsp;terra,propter hominem condita: qui» iam dubitet,hominesipfos quàm maximó foreclarificandos?

Saäifunt glo nbsp;nbsp;Nunc enim confequentibus oftendit Ioannes,fanftos amp;nbsp;innouandos eire,amp; glorifi

rifiandi. candos,reponendosqjin beatas fedes:ac in genere adhuc qualis futura fit fanftoru glo ria,fignificat.PofteaSt copiofius omnia, Stfigillatim diligcntifsimcque illa explica-bit. Nam audit angelum dicentem : Veni oftendam tibi Iponfam uxorem agni, Stc. Eandem in præfenti pertropum nuncupat ciuitatem, St quidem fanüam St nouam I Hierufalem. Ciuitas autem tam locum 8c habitationem fignificat,quàm locum inhabitantes, ipfos jinquam ciues. Eft itaqueciuitas hæc non tarn locus beatorum,quàm , ipfafanlt;ftorumc5munio,olimpræfiguracain urbeHierofolymorû.A’uifibili autem amp;corporali Hierufalé hanc noftram multumdifcriminar.Noftrienim appellat fan-ôamrprophanafuitcorporalisillaPaleftinæ, polluta fanguine Chrifti, prophetaru 8c apoftoloru,atq;eade caufaexcifa funditùs.Noftra itaq;nonaquoq; appellatur. Nam comunio fandoru innouabiturindieilla.Ideoqjperinterpretationéfequitur,Defccn denté de cœlornon quód habitatio beatorii poft iudiciû rui lus futura fit in terris: fed quodcœlitùs àdiuina maieftate St potentia côcederurgloria St innouatio. Sicuti Si lacobus dixilTe legitur,Omnis donatio bona,St omne donû perfedû è fupernis eft,de feendens à pâtre luminû-S'ed St Paul.ad Gal.4.ecclefiâ liberâ^ixit cœlefté elfe Hiero-folymlldé in i.ad Cor.15.Primus homo,inquit,de terra terrenus,fecundus homo ipfe Dns de cœlo.Qualis terrenus ille,taies St hi q terrenirSt qualis ille cœleftis,taies hi qui

8c ceèleftes.Ét ficut geftauimus imagincm terrenijita geftabïmus amp;nbsp;imaginé ccelcftis. Proinde reüifsimè dixic loannes, ecclefiam fanftorum defcehdcre cœlo, ccelitùs utiq? accipcre gloriam.Nam iterû per cphexegefim:A' Deo parata,inquitjficut fponfam or* natâ uiro fuo. Apoftolus enim 2.Cor.5. Scimus,inquit,q, fi terrenû noftrum domiciliu huiustabernaculideftruftunr fuerit,ædificatiônem ex Dco habemus,domicilium non manufaâum, æternum in cœlis.Et mox : Qui autcm ad hoc ipfum nos paraiiit, Deus eft. Remouet hic à iànftis fuis omnem corruptclam, donat uerô amp;nbsp;inftruit om* nibus clarificati corporis dotibus,ut itaornentur condignè,pofsintcjuehabitarein æterno thalamo cum fponfo fuo Chrifto. Proinde ornatus hic confiftitin abolitions omniscorruptionisamp;mortalitatis,8c in collationeincorruptionis,immortalitatis* qucamp;gloriæ.Depurgationeamp;ornatu fponfæloquituretiam apoftolus Paulusiny cap.adEphef.Incipitautem in hoc feculo purgatio amp;ornatus,fub finem demum ab* fioluitur perfeftifsimè.Tum enim ecclefia nec macularn habcbit,ncc rugam,deterfa ut delicct omni corruptcla,amp;accepta omni gloria. Difce autê hic obiter,parari fanûos à Deo.ergo falutem elle gratiæ meræ.

Portoclariusadhucpergit declarare, qualis fit futuragloriai dequâinhoc Ôperc per occafîonemcœperatdicere no femel. Confiftitbeatitudo in duobus potifsimum. turaieternA Deus enim fandis fuis præftabitomnebonum,amp;remouebit ab eis omne malum.ita beatitmiot itero ifti in æternum fummo bono amp;nbsp;felicitate perfruentur abfolutifsima, carebutlt* que omni moleftiaamp;miferia.S.Auguftinus fub finemlib.deCiuitateDei:Quanta, in quir,erit ilia felicitas,ubi nullum crit nialum, nullum latebit bonum ? Habet autem ifta ætcrnæ felicitatis declaratio fua capita,quibus illuftratur. Principiô enim uox à innnefentidcf throno,amp; quidem ingens,clamat: Eccc tabernaculum Dei cum hominibtis. Coniun ncyfr^itione ûio Dei cum hominibus fandis, quondam præfigurata fuit per tabernaculu teftimo» nij,quoteftificabatur fe Deus in medio populi fui futurum. Id autem fub finem à iu- bonum cr deß diciopræftabitabundantifsimè.Ideoquefubiungituox ilia '.Et habitabit cumeis,amp; ipfi populi eius erunt, amp;nbsp;ipfe Deus cum eis,erit eorum Deus. Id quod uidetur Paulus fuccindius uel prclsius enunciafle, Eterit Deus omnia in omnibus. Eteniinquic* quid bonum, quicquid pulchrum, quicquid luaue amp;nbsp;iucundum, quicquid animus humanus cogitate poteritoptabile,breuiter quicquid pertinuerit ad ueram amp;nbsp;abfolu tarn felicitatem,uitaq^ beatam,id erit totum amp;nbsp;exhibebit in fèmctipfo plenè Deus ille optimusmaximus.Sicut autem ufq;ad iucundam fatietatem omnes amp;:fingulihomi «es amabili fplendore amp;nbsp;calore falutifero foilsfruuntur,ut nihilominus foil nihil decedac zamp;licet’in communeutantur foieomnes, nihilominus finguli ueluti proprio amp;nbsp;peculiar! fruanturuta in alio feculo lumine illo utemur æterno,amp; gaudio qui-demæternoamp;ineffabili.Dequofcquenturmoxcopiofiora. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;...

Deinde uero.ficutiinfemetipfo Deus confert glorificatis omnebonum,itaremo- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ç æ t

uebitabeifdemomnemalum:ficut non tantum liberenturà calamitatibusb fedillæ nunquamrediturçaut metuendæ fint.Idautem copiofifsimè exponic,uerbis ex pro-phetarum oraculis mutuó acceptis.Abfterfiirus eft Deus,inquit, lachrymam ab ocu-liseorum.Quoloquutionisgenereufuseftamp;cap./.nimirüexIfaiæcap.25 amp;nbsp;peti to.Sed amp;nbsp;Dauid Pfal.i26:Qui feminat in lachrymis,inquit,in exultations mctét. Allu fum uidetur ad m3tres,quæeiulâtibus amp;charisliberislachrymas abftergüt.cofolatur triftcs,amp; frados refocillat.Si quid ergo moleftiaru dolorüq; pertulerunt in hoc fcculo fandi ubi uétu fueritin aJiud feculü,rcpédetur illis,curabiturq; ne qd aduerfi ampliua fcntiâc.Germanicè dicimus,Erwrdtfy des leyds 'wolwder erget^en. In Euagelió quoq-, di-xit Domin us:Améamédico uobis,plorabitis amp;lamétabimini uo8,müdus aötgaude» bic;uos aiit mcerore afficiemini,fcd mœror uefter uertetur in gaudiu.amp;reliqua,Ioa.id.

Confequenter adhuc plenius per enumerationé calamitatu declarat,fandos in alia uita femel liberandos fore omni malo: Et mors ultra non crit. Vita enim fempiterna donabuntur. Ergo nec metus aliquismortiserit,quiipfamortepropemodumacer-bior eft.Idé affirmât Apoftolus i.Cor.iç.citâs teftimoniu Ofeç^phetæ.Nullus eritlu dus aut mœror, qui ofla,fucculentifsima licet, exiccat. Nam perpetuum erit fandis

gaudîum.Nullps erit clamor,nulla querela,nulla exprobratio aut expoftulatio. Quia nulla prorfus erit iniuria,nulla inuidia.Mundus hie clamorib. miferorum nunc into-nat Screboat.At nullaerit in beatis fedib.miferia.Nullus erit dolor ( nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;labor,mor

bus,lafsitudo-)nttgt; nocharbeit,angAnoch «oJtRatio horum; Quia prima abieruht.Eft iam diuerfa uita,uel diuerfifsima uitæ ratio,ab ea qua nunc uiuitur. Vndc quæcunque à peccato flint,amp; corruptioni obnoxia funt,ibi tollentur.Sicuti amp;nbsp;Dominus in Euan gcliodixit:Filii huiusfeculimatrimoniacontrahunt,amp;nuptum dantunqui ucródi-gni fuerint habiti ut feculum illud afrequantur,amp; refurredionem ex mortuis, neque ' matrimonia contrahunt, neque nuptum dantur.nequeenimmoriultràpofluntzæ-

quales enimangelisfunt,amp;Hlijfunt Dei, cum filij fint refurredlionis. Lucæ zo.cap. Seddeuitaæternadiximuspluraia.Commentariorum noftrorumin Matth. Sed 5c fummam omnium contexitipfeapudloannem Dominus,acdicit fenouafacereom-nia.Nihil ergo in feculo ueturo cogitabimus carnale amp;nbsp;corruptfi, fed cœleftia omnia. Conprmatio Grauiter autem tentantur animi fidelium in hac caufa,diabolo fuggerente, uanam ucl aßeueratio nbsp;nbsp;nbsp;fpem fidelium:adeoqueftultifsimum efre,præfentiabonacerta,propter gloriam^

grduis, quodin iticcrtam afpcrnari.Infinitaaliafunthuius generis,quæ humanæ menti occurrunt,8i dubiUtiX ßnt fidem uitæ æternæobturbantatquelabefadant.Dominus ergo fidelisfuorum medi-qu£ propoßtii eus,hequidhac in parte fentiantdetrimentijgrauiteramp;multipliciter confirmât hæc: Cuntdeuita demonftrans,certifsimam elfefidelium fpem,amp;indubitata elfe omniaquætradita bcata funt,amp; porro tradétur de uita æterna, de beatitudine 8cgloria fanftorum. Et hanc al-

feuerationem hic Ceu in acie collocat,poftquam uidelicet fummam contexuit félicita tis,quibus pleniora moxper uifionem exhibitam fubijcict.

Sciendum eft autem,omnium fignificantifsime quidem demoftrari certitudinem beatæ uitæ his uerbis:Et dixit mihi,Scribe,amp;c.fed nihilominus per præcedentia quo que uerba,non afpernâdafpargi ueritatis argumenta.Ac principio quidem dixit: Ego loannes uidi.Scimus autem,loannem cffeapoftolum amp;nbsp;teftem ueritatis, de cuius te-ftimonio dubitare fit nefas.Cum ergo hic uir diuinus,hæc quç commémorât, ipfe ui-derit,dubitare de ijs fuerit nefandum.

j Deinde audit uocem,amp; quidem grandem,præterea à throno delatam, nunirum 24. feniorum amp;angelicorumfpirituû, totiusque cœleftis exercitus. Quis uero ambigac decorumteftimonio,quiiamfuntinæternafelicitate?Sciuntamp; experiuntur qualis fit félicitas, comperta ergo loquuntur amp;nbsp;teftantur.

Prætcrea ille ipfe qui fedet in throno, loquitur amp;nbsp;teftatur, dicens ; Ecce noua fa-» 3 cio omnia.Deus uerax eft,amp; mendacium in ipfo eft nullum. Cum autem tam difertè teftctur,foreuitamæternam:amp;ipfum explicate etiam uideamus,qualisfuturafit:nul lus pofthac dubitation! locus relinquitur.

Quid quod hæc quæ oftendit amp;nbsp;expofuit de uita beata, mox præcipit feribere? Scrî bunturadperpetuamreimcmoriam,quæuera amp;nbsp;folida elfe uolumus. Nam tabulæ uelliteræquæfcribunturautconficiuntur amp;nbsp;obfignantur,exiuregentium amp;com-muni hominum confuetudine uim obtinent telïimonij irrefragabilis. At tales fie iubenteamp;obfignanteDeoconficiunturtabulæ.Iubetenim Deus loannem ilia feri-bere,quç funttradita deuitabeata:ideoqueuerafunt amp;indubitata,irrcfragabiliaquc. Sicuti ipfe mox fubiungit ScaitzQuia hæc uerba liera funt 8c fidelia, ftabilia inquam, amp;nbsp;immutabilia.Quid his dici poterat cuidentius?Solidatur hic quoque facræ Scripta ræauthoritas.Verùmfubiungit aliud propèuehementius : Etdixitmihi,Faâ:umeft.

5 Qnogenereloquutionisfignificatur, uelfinemadeffe, amp;nbsp;compléta elfe omnia, ficuti iilurpaturcap.t6.ucl certè id quod diótum eft, amp;nbsp;futurû creditur, tam elfe certum,ac li iamfaßumeftet-Germaniquoties fignificare uolumus,rem quam propofiiimus aut promifimuSidiximusque,firmam fore,dicerefolemus,EJtftgfmlt;tcfct.Credamus ergo fir-miter his amp;nbsp;omnibus Dei ucrbis.Agamus it« Domino Deo noftro gratias exquifitif-fimas, quitanta fidcamp; diligentia lpemnoftramfufFulcitamp;confirmât:achæcfaluti« noftræ m yfteriainliteras referre,amp; toti mundo omnibus ætatibus annunciateiufsit. Ipfiglori ainfeculafeculotum. Amen.

IN A P O C A t Y P S I It nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«By

Go fum A Scinitium ÔC finis.Ego fitienti dabo de fon te aquae iiiue gratis.Qui uicent,poisidebit omnia.Et ero illi Deus,amp;^ ipfè crit mihi filius.Timidis aut iiicredulis. Sc execratis, amp;nbsp;homicidis, Sc fcortatoribus, Sc uetieficis, amp;:idololatris,8ó omnib.mendacibus,parsinorum eritin ftagnoarz denti igni Sc fulphure:quod eft mors fecunda»

Siipcrioribus omnibus accedir iam fextum teftimonium certîtudinîs ueræbeatitu Dew initimt dinis fidelium,petitumabipfa naturaDei.Ipfeenimdefcpronunciatamp;ait,Egofum

Sc nt amp;nbsp;mox per expofitionem,initium amp;nbsp;finis. Sumpfit hæç ex Ifaia, apud quern no femel dicit Dominus,Ego fum primus amp;nbsp;nouifsimus. Nemo auté imaginerur Deuitl efle primum ordine,relato principio ad confequentiajQuafi initium habeat:autipfum ita appellari poftremum aut finem,quafi aliquando dehnattquin cotrarium potius in hac forma loquendi intelligendum eft,nempe Deum nullum habere principium,nullum finem jed elfe aeternum,ex quo omnia fint,amp; ad cuius decretum terminantur om niatcum idem ipfeTemper maneat,amp;anni cius non deficiant: ficutialibi amp;nbsp;propheta dicit amp;nbsp;Apoftolus.Quoniam uerÓ' æternus cft,fine principio amp;nbsp;fine, qui femper uiuit, amp;nbsp;omnia quæ uiuunt iple uiuificet,amp;in uita conferuet.'quomodo obfecro hie non ui-' iiificaret fideles?Tam ergo certa eft uitafidelium,fâlüs amp;nbsp;beatitudo, quàmcertum eft ‘ Deum efte uitam,amp; quidem uitam fempiternam.Quiaeft çternus amp;nbsp;uitafidelium.De loquutione,Egofum Aamp;n,dixiincâp.i.Concione3.

Septimumteftimoniumfalutis noftrâÈindubitatè ducîturà uerîtate Dei,ciusqüe Tieuspromî/it promifsis,amp; cum fuperiore cognationcm habet. Quód enim promifit Deus, id etiam beaUnt^ poteft præftarc nullo labore.Promifit uitam beatam,cèrtifsimè itàque præftabit illam fidelibus. Et promifsionem quidem Dei in prvefenti adducit, amp;nbsp;toanni,atque adeo 8c nobis Deum loquentem inducit,in hæcuerba:Ego fitienti dabo de fonte aquæ uiuæ« id eft: Ego,qui uita amp;nbsp;æternus,adeoque uita aêterna fum, fidelem aqua uitæ potabo, id eft uiuificabo,in uitaconferuabo,a morte amp;nbsp;mails Omnibus liberabo, bonis^uecce leftibus omnibus donabo. Quis hie dubitet de ueritate promittentis, maxime cum hie locus uel hæc promifsio non uno loco legatur?DauidPfal.j6. diferte canit: Domine in cœlo mifericordia tiia,amp; ueritas tua ufq;ad nubcS'.lùfticia tua ficut montes Dei, judicia tua abyffus multa.Hominéamp;iumentaferuas Domine. Quâpræclaraeft boni tas tua ô Deus?Filij hominumin umbraalarû tuarum fperant. inebriabuntur ab ubec täte domus tuæ,8c torréte delieiarû tuarû potabis eos.Quoniam apud te eft fons uitæ, amp;. in lumine tuo uidebimus lumeU-In prophetis huius generis plurima lcgûtur,amp; ex plicanturabipfo Sahiatore noftro apud loan.in cap.4.,6 amp;7.ubioftédit,feaquâfidcli-Dus,potumq; falubré conferre ,quæ tandé featuriat in uitâ æternam. Ccrtifsimû eft i-taq;, fideles uiuificari per Chriftû;eft ergo,critq; uita beata fidcliu longe certifsima,ut-potetotdifertis Dei promifsionib.pollicita. Deaquahac uitæ habuimus quædamin huius libii cap./.lub finem,amp; habebimus perlpicua quædam in principio eap. 22.

Intérim uerô,amp;obiterquidcm,dcmonftrat aut explicatnobis,pro moreapofto-lico, qui libenter amp;nbsp;fæpe modum falutis noftræ eXponunr, quomodo uita æterna eo-municetur nobis, nimirû Gratis ( nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;) vmb funü vnd ver^ibens.c^uo tamé propter ambi

guû fermonéjuel uerborû intelle(ftû,n5 exprimimus propriè uim Grçcanicç uocis fquâ circfiloquipolûimus,amp; dicere frygcfchinckt außgnäden wd vnwtrdicnf.Iuftificä-tur, inquit Apoftolus ad Rom.3. Jîufiàf/gratis, per illius gratia; id eft,mera Dei miferi-cordia,nullo humano merito.Idé enim Apoftolus in eadé epift.ad Rom.cap.ô.Stipen-• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dium.

dium,în(juJt|peçcati i^ojç^^^cumdicere,.Scex oppofito^diungcre debaiflet, Merî* tum autem fufticiæ Inta-ætcrna, pro hoc rhembro rcponit,potins, Donum autem Dei Gratis obutnit uitaæterna.amp;addit moXjPer ChriftumlèfumDominüTh^noftrum.Proinde loannes nobis fdlus. £t reaèdicit,uiramæternam fidelibus obuenircgratis;ideft, uera Dei gratia, permeritû de uocdbulo Chrifti,nulloautem meritohumano.Si enimnoftrisoperibu« amp;iulHdjs meremur ui •/luffucfiÿ-atis^ tamæternâjChriftusfaaègratisjfruftra nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mortuus eft.NulUçrAtcaufa cur mo

rcretur,ciîm nos per pofiheripfos feruari potçramus. Nullus eft effeOus, nullum mc-'titumpàfsionis Chriïtî/taiis utique elFcftus qualis reuerae'ft, qubdfolius Chriftifan«i guine mundamur. Si ehi^alîa effet aut fuiffet falutis ratio,nihil neceffe fuerat incar-nariamp;patiChrifturp^^Atque hoc modo amp;hacratibne uocabulum exponi o-* portere,multialij Scripturælocieuincunc.Matth.jo^.diçit Dominus: Graps () accépiftis*,^ratis date. Non uult Dominus apoftolos uîlam recompenfationcm acci-perepro dono fanitatis.Demihifterioautem loquens,dicit;Dign'ns eft operarius mtr cede fua. loan.tç.ait Dominus,Odio habuerunt me gratis, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;haud dubièjprætec

meummeritüm,v»îgt;f£cbKWft WKfvwttrr^icnrf.i. Corint.ii.ait ApoftoluSjgratis

' ' nbsp;nbsp;nbsp;CorinthijsfeEuangelium prædîcaffe. nam nullum precium aut ftipendium, nullam

recompenfationcm accepit. Et in 2. ad Theff. 3. cap. Nequç gratis ( lt;Â(Dçnx//'j ait, accepî panem à quoquâtn.khhabs verdient mitt miner hand.'ptid fnrenarbett. In Tumma, cum loannes dicit,conferri fidelibusuitamgratis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gratiæDeî,amp;mçritopafsionis Clpri

fti uendicat falutis noftræ omnia, adim'it autem meritis humanis. Atquehoc ipfupi afferit 8c Ifaias in cap.ç^. increpans ftolîdos homines, pccunîas fuas expendentes pro rebus plané nihili. Ceffet ergo nundinatio indulgentiarum Sercrura in ecclelia facw-rum.SileatPelagianifmus.

Quid reejuira Porrb ne quis exgratuîta prædicationegratiæ amp;nbsp;meriti Chrifti, contra merîtum turab mis qui humartum,colligeret,ociantibus amp;ftertcntibus,atquc adcbamp; ab omni opéré bono gratisiuftifica ceffantibus,obuenire uitam beatam:Deumquefolum operari, nos non operari quiç-ti funt. quam :fed duntaxat Dei operationem in nobis pati,atque ea de caufa non requiri à no , bisquicquam:præoccupar,amp;principiôquidcmdicitDominus,daturumfefitientib.

\“ potum aquæ uitæ.Requiritur ergo à nobis fides,amp; ardens rerum diuinarum defide-riumrnon qubd fides nortra fit,fed diuinitùs côferatur.Siti enim fidelepij hominis de-' fiderium denotarc,author eft îpfe Dominus apud Matth, in cap.5. beatos pronunciâs *'eos,qui efuriut amp;nbsp;fitiunt îufticiam.Sed amp;apud loannem in cap. 6, per bibere intelli-git ipfe Dominus credere.Rcquiritur ergoA nobis fides,hoc eft,ut fitiamus aquam uî-tæ.Idquodamp;ipfumlargitur Dominus per fpiritumamp; uerbum, ficuti alibi oftendi-mus.Deinde pugnandum quoque dicit gratis fanftificatozncc pugnandum modb,fcd ctiam uiiicendum.Requiruntur ergo officia pietatis, de quibusdiétumefteapitehu-ius libri 2 amp;nbsp;3. in quibus frequentifsima fada eft mentio huius pugnæ 8c uidoriæ.Iam uerb Deus adhunemodum ftrenuèlaborantesagnofcitpro filijs, hisfe patrem exhi-bet,hôs agnofeit hæredes omnium bonorum paternorum.Degencrcs filij funt,qui o-ciofi fidemiadant,orcamp;uerbis Deum prædicant, fadis uerb negant. Videtisergo in ecclefia utrunque effe prædicandum:iuftificari amp;nbsp;bcari nos gratis:amp;ita iuftificatos 0-perari bona opera,quibus tarnen ut meritis fuis falutem non adfcribunt,fed meræ Det per Chriftum gratiæ.

■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vndeconfequenteramp; exoppofito récitât, qui'nam excludantur àconfortio uitæ

beatæ amp;beatorum,texendo catalogum fcclerum amp;fceleratorum hominum,qualem amp;nbsp;fub finem 9 amp;nbsp;2t ac 22 cap.contexuit, qualé amp;nbsp;Apoftolus ferc recitauit ad Corinth. Qjii txcludan nbsp;nbsp;Arbitramurautem Ioannis feculo hæc fcelera maxime fuiffe uulgaria,neque fatis a-

turuerafali- gnita,proutdecebat. Leuiushodiequoq; de his indicant multi, quàm uera admittat citdte, pietas. Nihil dubitamus autem in hoc catalogo,quiodo fpeciebusaut membris ab-foluitur, contineri aut comprehend! fimilia uitia,fccleraque omnia. At intelligimus il lis deberi certb ignem infernalem propter patrata hæc fcelera, quibus nulla eft fides, quibus denique nulla poteft perfuaderi conuerfio ad Deun?,uel pœnitentia. Nam in i.ad Corint.6.cap.Eratis,inquit, taies,fed purgati eftis lànguine Chrifti,amp; fpirituDci noftri.

IN A P o C A L Y P s I H, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;18/

noftri.Ergo fi talcs aliquâdo fuiiTius,agamus pœnitentiam : aut fi in péccata ifta rela-pfifunius,refurgamus,amp;conuertamuradDominum,quiuocatadl'epeccatorcs,3Cue niampollicccuramp;graciam.Væaucemincurabilibiis,ambulantibus perpetuo amp;nbsp;abf-que pœnitentia in niainiquitatis.

Pefftringenus autem figillatim odo huius catologi capita. Principio collocantur TimidL timidi.AttimuitipfeDominus,adeoquctrepidauit metu mortis: crepidarunt etiam fandiDeijamp;fugerunt non rarô:nec tarnen hoc nomine damnanturin l'cripturis. A-lius ergo timor intelligitur, nimirum ille immoderatus,.per qucmadadi, hominum metu facimus quod prohibuit Deus:ac nos ipfi in confcienti/s noflris conuifti,intellt gimus nos hoc fado peccare:aut cum per timorem plane carnalem omittimus, quod præcepit nobis Dominus;breuiter,cum homines,ueluti principes autfocios fœdera-tosquejuel hoftes,aut qualefcunque homines plus mecuimus quàm ipfum Dominum Deumnoftrum.IdeoqueipfeDominus in Euangelio dixic:Nolite timere eos quiocciduntcorpus, animam uerooccidere non poiTunt, amp;c.Matth.lo. Alibiidem ait:Qui negauerit me coram generatione ilia adultéra,negabo iplum etiam coram pâtre meo incœlis.Turpe fane eft,plus hominem metuerefceleratifsimû, quàm fandil-fimum Deum.At peccatur hac partenoftro feculo grauifsimè.Na quidam perfeqiui-toribus impijs 6c truculentis tantum deferunt,ut propter ipfos uel iubeant adulterate Euangeli; prædicationem,uel filereprorfus.Eft qui regem,principem, comité, no-bilem,ciuem aut ruflicum,epifcopum aut abbatem, aut alioqui monachum uel mifsi ücem fordidum pluris faciat,amp;in gratiam huius multa fimuletamp; difsimulet, quàm libéré uerum fateatur,8c Deum unicé metuendum timeat, amp;nbsp;glorificet. His dicit Iia-îas:Ne dicatis coniuratio,ôc ne formidetis à terrore hoftium,neque frangamini.Quia potius Dominum exercituum ipfum fandificate:ipfe fit timor uefler;is ht pauor ue-ftcr.Iserit fanduarium amp;nbsp;lapis offendiculi.amp;rcliquallaiæ 8. cap. Nifiuero met um hune inanem 5cimpiumdepofuerimus,amp;fortes,confiantes Ôcintrepidi opus Domi ni perfccerimus,deturbabimurcerto ad inferos. Cogitent hæc meticulofi homines, innocent Dominum, 6c fumant fibilpiritum fortitudinis, 6cprudentis piæque au-daciæ.-faciantquc opus Domini non negligenter, fed diligenter, ftrenué 6c conftan-ter.Maioreft in nobis,inquit in Canonicalualoannes,quàm qui eft in mundo.

Incredulinonfunt infirmi in fide, 6cniodefii,timentesque Deum: fed qui uerbo IttcrrdiJh Dei promittentiUubenci amp;c minanti non credunt,neque Deo innituntur,neque Chri ftoeius:fedalienospotiusdeos fedantur, fabuliscredere malunt, 6ccorda lua Deo lubtraxerunt. Magna uerôhorumhodieturbaeft,quibus tarnen omnibus in ore efi, fecredereDeo 8c uerbo eius,non credere autem concionatoribus : arbitrantes omni-noincredulitatem fuam fie fatis exeufatam elfe. Sedeum concionatorcs nihilaliud annuncient quàm uerbum Dei, non poflunt non afpernari uerbum Dei, dum afper-nantur fermones concionatorum.

Sequitur tertio loco,tormenta inferorum deberi f^fAv^At/w/qabominandis, 8c exe- AbomiMtuH» cratis.^ÆAw/^« enim fignificatabominationcm 8c fœtorem,'ttgt;Hfi,vn/Î£ttv«(igrfiwf/.Notât ergo homines abominabiles 8c execrâdos,quibus lufus efi tota religio, qui Deum ïrrident,8c uerbum eius,blafphemantes omnia facra,filij Belial 8c incurabiles,ac rccal citrantes. Hi tametfi-ueritatem agnofcant,adiudicium tamenipforum agnofeunt, cumagnita contemnant,8ccumcanibu8 8c porcis redeant ad uomitum 8c uoluta-brum cœni.Quos 8capofiolinotarunt,Petrus z.Pet.2.3.PaulusadTitum3.8cHe-bræos lî.ac ludas Thaddæus per præcipuam epiftolæ fuæ partem:ipfe loannes in fine propemodum cap.zî,eundem feré catalogumrecit3ns,nominat canes. Atqueuti-nam deftitueremur hodie exemplis abominabilium hominum, aut huiufmodi ca-num.Verùm non efi quod mircmurhoc,cum uerfemur in omnium corruptifsimo fe culoNoeôcLoth:Matth.24.

Homicidarumfuntfpccies uariæ. Occidimus enim corde, ore 8c opéré. De quarc Hontteid^e. uiderelicet interprètes Decalogi facrofandi,D.Mufculumin primis. Nó putoautem Prbemunquamhabuiflefamohorem,truculentiorem 8c impudentiorc homicidam, imb

imb amp;nbsp;parricidam uerifsimum jiuxta uerbüm Chrifti loan, 8, diaboli primogeni-tum fi]ium,quamPont.Romanum.Hicenirh omnibuspropèfeculis,àquingétis iam annis amp;nbsp;amplins,clafsicumad omnia ferè bella grauia Europæ cecinit:deinde 8c homi cidis,potifsimùmüerô pro fede Romana militantibus,amp;indulgentias dédit largifsi-mas,amp; ccelum prOrfiifit in militia occûbentibus;qüos omiles,uiros alioquin egrcgioa plurimos,nifi prohibuiffet Dei mifericordia,perdidiflet.

SeorMoret, Deiridereccnfetloan. fcortatores.Nominatauteminfimam fpeciem,tlt fuperio-tes turpioresque,ftupra,adulteria,inceftus,fodomiam fimilia intelligamns : neque uerbamp;gularn,ebrieratcm,8c omnis generis lüxum.fomentum libidinis,cxcludamus. Videmuscertè Paulum fcortationis uocabuló complefti omnemlibidinetnamp;: luxu-riam. Cæteriim nollro feculoadeouulgarisfaûaeft fornicatio,utadaltard admitta-tur turpifsimus aliquis fcortator:repellatnr ab ipfo mari tus,cafte colens fanâum con-iugium.Quod amp;ipfum debemus Syricio,amp;reliquis Pohtificibus.quos Apoftolusgrâ uiter notauitji.Timoth.^.

Venefici, Deueneficisdiûumeftamp;p.huiuslibrî cap. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;habetloannes,ac intélligît

magos,incantatores,fagas,acartibusdiabolicisamorescônciliantcSkLatini eos quo-quc intelligünt.qui uenena propinant.

tJololiitrif. IdololatraCjfunt cultures idolorum.Ac mirum eft,hodiePapiftas n6gare,fe idolola tras elfe.Quid enim idolum aliud eftjquàmfpecies ex materia uifibili aliqua compo-fita,induaaei formaDei ueldiui,fedabfquefpiritu? Idolum eft ergo truncus, refe-rens fpeciem Dei patris,uel fili j Dci,uel S.Petri,amp;c. Dauid defcribit idolô,amp; dicit: Si-mulachra gentium argentum amp;nbsp;aurum, Opera tnâhuum hoinintim. Os habet, amp;nbsp;non loquuntür,amp;rèliqua,Pfal,ii3.Gupio auteîhàudire,quidfimulachraPapiftârum difFe rant ab his.Quod cultum attinet,negate non poflunt,rè idola ilia lignea amp;nbsp;lutea cole-re. Nam communicant eis nominalacrofanlt;fta,adeoque incommunicabile nomen Dei,dicentes;Hiceft (faxumuellignum,hoc eft idolum ligneum,demonftrantes) Deus pater,hie eft filius Dei,hie eft S.Petrlls.Hortet animus,dum hæc refeto : præfer-tim cum ipfe Dominus dixent,Cui meafsimilabitis? Ifaiæ 40. amp;Paulüs difertè afsi-milatiónemhanc, ftultitiam nuncupet: ac difertè neget,lapidi artefcülpto humen efte fimile;Rom.t.amp; Aft.i/.Deiride imagines,quas appellant Deos amp;nbsp;fan'ftos fuos^ma nuhominumparatos,intemplum,locum utique cultus,deportant,amp;ar!simponunr: ad hasperegrinationesinftituunt,anteeasprocumbunt amp;nbsp;adorant,incenfa amp;: obla-tioneseis offerunt, amp;anathemata fufpendunt. Quid quod his ctiam partes dodri-næamp;cceleftisinftitutionistribuunt,dicentes,his doceri admonerique fimpliciores. Quid autem colere eft,ft hoc non eft? Videant ergo,an fc hie coram Deo 8c hominibus excufarepofsintiamp;confulant potius falutiahimæfuæ. Veriim hæc omnia uno qua-ft uerbo eludunt,amp; aiunt:Non figna colimus,Ied res fignatas.Ergo ft tollantur figiia, an redibitis ad idola peregrinationis ergo ? An'non quafi ipfi Deo irrogatum fentitis, quod inferri cernitis idolis?An' non punitis iconoclaftem,ueluti reum læfæ màièfta-tisdiuinæ? Non enim uidebiturdiflecuifte lignum,fed ipfum Deum contumeliàaffe cifte.Amplius ergo quiddam in hoc ligno agnofcitis,quam lignum.Nam diuihum air quid ibi latitarearbitramini:eaque de caufalignum hoc Uobis non habetur pro uulga ri ligno.Quod Scalijs indieijs uariè decIaratis.Præterea genres eodem fe modo purga ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bant,dicentes,ferescolere,nonfigna.Veriimnon uidebaturpijs idoneaefte excula-

tio:id quod legere eft apud Laftantium amp;nbsp;Athanafium inhb.contra Gentes. Quid quod Deus uno iierbo uosrefutauitamp; dixit,Quisrequifiuit iftademanibus ueftris? Si quis mihi uult exhibere cultum,colat iuxta præfcriptum facerrimæ legis meæ.Fru ftramecolunt,docehtesdoétrinas hominum.Hæcpaulo copiofius expoïui,utab ijs, apud quos adhuc aliqua ualet ratio, amp;nbsp;locum adhuc aliquem habet uerbû 8c lex Dei, craflumamp;lethiferumidololatriæflagitiumagnofcaturamp;uitetur.

Menddcey, Mendaces uero comprehendunt homines leuis lihguqg, calumniatores, delato-res,fufurrones,impoftores,auaros,fures,raptores,ufurarios,amp; omnis generis hypo' critas ôclubricos homines. Nam ut Deus ueritas eft j ira amat ueritatem, fimplicita-tem.

tern,conft3ntiam,integntatem.Longèamp;ktèhocuitiuffl mendacij hodie imperîtat* ’ ' nbsp;nbsp;'

De palude uero uel rtagno,ardente igni amp;nbsp;fulphure,amp; de morte fecunda.dixi fupe-riusincap. ip amp;nbsp;20,amp;alias. Significatautemiftosomnes pares unà deturbandosà Domino inigneminferorumæternum.Nam partem in præfenti (ficuti amp;nbsp;Pfalm.11. Pluet fuperimpiosigncmamp; fulphur,amp;hæceft pars calicis eorum: amp;nbsp;Matth. 24. Et partem eius ponetcûhypocritis) ponit prohæreditate. Sedamp;nosdicimus,D4î wïrdt din teylßn.VndJtnteylißünm worsen: id edjhæreditâcem fuam aflequutus eft:uelprome-^ito mulftatus eft. Sieur ergo famfti regnum coelorum hæreditate confequunturnta ç-ternatormentahæreditatisloco diuiduntur prophanis. Domino iufto iudici fit laus amp;nbsp;gloria.

^ropnhur luculenta nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uel typusfedii bedtie^ amp;nbsp;uita

Tuenit unus ad me de feptem angelis, habenti'b. feptem phialas plenas leptem plagis nouifsimis: nbsp;loquutus eft

mecum,dicens: Veni,amp; oftendam tibi fponfam,uxorenî _____ aem'.Et fuftulit me fpiritu in motem magnum amp;nbsp;altum, oftendit mihi ciuitatem magnam, fanÓ:am Hierufalem, defeen^« dentem de ccclo, à Deo. Et lumen eius fimile lapidi preciofifsimo, tanquamlapidiiafpidicryftallizanti. Et habebatmurum magnum amp;altum, habentem portas duodecimramp;Tinportis angelos duode-cim, amp;nbsp;nomina infcripta,quæ funtnomina duodecim tribuum liorum Izrael. Ab oriente portæ tres, ab aquilone portæ tres, ab auftroportæ tres, ab occaluportætres. Et murus ciuitatis Habens fundamenta duodecim:amp;:in ipfis duodecim, nomina duodecim a^ poftolorum agni.

Reditloannes ad defcriprionemurbiscceleftis,quam inprincipio capitis fueratag- quot;Defcriptio ur greirus.lnferuitquædaminloco,amp; neceflariójde certalpe fidelium:quod ubi abfol- bis ccclcâis. uit,porró uelutirecludereuideturccelumac aperirejUtpijs,fidei oculis,inhocafpice-re Iiceat,ac uidere liquidó quæ fitfpes amp;nbsp;futura fanélorum gloria.Ecenim fub typo ur bis fplendidifsimæjfiibiungit piéturam uel defcriptionem luculentifsimam fedis beate,uel palatij ciuiratisq; Dei,aut æternæ patriæ amp;nbsp;triuphantis ecclefiæ. Nó fingemus bic nobis terrena amp;nbsp;corporalia, fed cœleftia amp;nbsp;fpirirualia .Vult enim Dei Ipiritus no» occafionetemporalium,mentib.tranfcendereadæterna,amp;temporalib.excellentiora.

Proinde figurata funt omniaamplificationibus, hyperbolisq; amp;reliquis tropis refer-ta.CogitaWmus ergo in his longè maiora:ficuti facere folemus,dum legimus aut audi mus quæ nos docuit Dominus nofter fub parabolis nuptiarum amp;nbsp;conuiuiorum.

Principio autemexponitur nobis, quis fit index diuinæ amp;nbsp;mirificæ uifionis:hoc cceicjtts eft,quis fit myftagogus,angelus uidelicetDei,amp;idéillequi ftiperiuscap.t/.ad eun- nßtonts.^ dem loan.dixit, Veni,oftendam tibi damnationem meretricis magnæ,amp;c. Qtiiaidem Deus eft,qui punit impios,amp;pmiadonatpijs,iudiciaq; ilia fuaiuftahominib.per mi-niftros fuos denunciat.Quinimó cum certifsima clTe uideamus, amp;nbsp;partim etiam ad-impleta,quæpriusindicauitdeiudicio Romæ:quis non colligat,certifsima futurailia quoque,quæ idem nunc exponir amp;nbsp;monftrat de gloria fidelium æterna ? Summam autem eorum quæ illi oftenfurus ert,contexens præmittit,amp;; hortatur,fe fequatur,di-censtVeni,oftendam tibilponfam uxoremagni.Dehacfæpediûum eft fuperius. Ec-

’ defiam Ggnificat fan£tornm,fidecopulatam Chrifto feruatori. Ac non tantum tfoirt-monftrat loanni (amp;inhocipfo nobis|omnibus ) fponfam-.fedgloriam quoq;eiusipfi concelTam aDeo.Senfus eft itaqpVenijCommoftrabo tibi,qualis in futura uita fit gio ria ecclefiæ Chrifti,qualis fit futura uenturæ uitæ conditio. Certè de ecclefia quoquc permulta Ioquitur,fed potifsimum de gloria eius infuture feculo.

MoJui reucla Deinde modum reuelationis etiam attingit paucis. Addit erJim,Suftulit me fpiri-tionis, tu in montem magnum amp;nbsp;altum . Sicut itaque in uifionibus fuperioribus fpiritu raptus fuit,corpore manente in Pathmo : ficuti amp;nbsp;huiufmodi uifiones Sc nptus Eze-chieli euenifle]egimus,amp; monuimus fupranta nunc quoqj fpiritu fe raptum dicit,amp;: mente uidifle quæ commoftrauit angelus.Proinde fi uoluerimus Sc nos ifta legere amp;nbsp;audire cum fruiftu aliquo,oportet nos elcuare mentes,amp;rapi fpiritu noftro,cogitare-que,ifta omnia fpiritualiter efle intelligenda. Aretas:Meritó in monte,inquit,cœleftis fanftorum uita amp;nbsp;conucrfatiocommóftrabatur. Nihil enim apudeos terrenum,hu-mile uel abieftum :fed omnia fublimia funt,amp; excella.Hæc ille.Certè cum in Euange Iio guftum aliquem prælibandum difeipulis fuis futuræ gloriæ exhibere uellct Chri ftus Dominus,fubduxit ipfos in montem,amp; transfiguratus eft coram eis; quod Matthäus Petro,Iacobo Sc loanni obueniffe afleritjcap.t/.

Porrouifionem ipfammodo fubiungit,amp;in genereamp; fuccinfte quide federn bea-tam,gloriamque futuræ uitæ defcribit uel adumbrat : deinde copiofius Sc fpeciatim, CiujYxtD« ci iielutique per partes eandemexornat,exornatamqiueluti uifendam obijeitpijs. Ac wwr patriamcœleftcm,habitationemquebeatorum appellat ciuitatem magnam.Eft enim ' ciuitas magnirégis, amp;habitabit in ilia bcatorum innumerabilis numerus,angelo-rumqucinfinitamillia,magnaquegloria perfruenturmequepericulum erit',ne tant» hominum amp;nbsp;fpirituum copiæ locus non fufficiat,aut nimis anguftus fit futurus.magna eft ciuitas Dei,quæ uidelicet capiendis bonis fufficiat omnibus abundè.In Euan-gelio Ioannis ait Dominus:Indomo patrismei manfiones multæ funt, amp;nbsp;reliqua cap.t4.. Idem ille locus appellatur Hierufalem fanfta. Nam ut nihil fordium ibi con-fpicietur,lta nullus ibi apparebitimmundus. .De ccelefti Hierufalem diftum eft fupe-rius. Thomas Aquinas:Dicitur defcendiire,inquit,de ctelo,quöd quicquid habet bo nifan(ftaecclefia,cognofcitfeaccepifle àdiuinagratia.Sedeaderedixi proxima Con done. Habet ante ciuitas Dei,cœluminquam,Deiamp;beatorumfedes,gloriam Dei, riiim Dei. id eft claritatem maieftatem^e diuinam,amp; quicquid rerum maximarum animus ho minis cogitate poteft,adeolt;Jue in omnibus ineffabilem Dei præftantiam,qualem nec oculus uidit,nec auris audiuit,nec in cor hominis afeendit, j. Cor.z. Hæc fummatim Scingenere attigithadenus.

Cjwtrff Deidtn Confequérer uerb fpeciatim Sc copiofc gloriam illam cteleftem,amp; fedes beatas ex-pltßimd. ornans illuftrat.Etenim quçcunqjfunt ampla,quæcfiq;admirâdain urbibus,ea excel lentifsima prorfus in hac noftra inueniuntuf,ut amplitudo, firmitas,maieftas,fecuri-tas,præftantia,ornatus,amœnitas amp;nbsp;copia return. Hæc inquam amp;fimilia omnia in ci uitateDei noftri,amp;indomopatris noftri, excelluntmirifice: amp;cumiftaadhuncmo dum amplificenturlibcralifsimc,nihildum tarnen diûum uidetur,fi quis cœleftis gio finrm dæ ineffabilem maicftatcmexpendat.Adferuntur autem ifta omnia in hunefinem à dicantur. Domino perloannem,utrapiamurdefiderio uitæ tantæ,cogitemuslt;^ue in tribulatio nibus,affliftiones præfentis feculi nihil effe, collatas cu tarn præcclléte amp;nbsp;eximia gio ria:deniquc infanire omnes,quiconque addubitareincipitint de æterna fpe fidelium. Leguntur huius generis plurima apud Ezechielem quoq; in cap.40.amp; confequenti-bus. 'Noslingulasattingemuspartes huius traâationis,nihilominusbreuitate fuc-cinâautentes,necui ingeramusfaftidium.Etquidcm præcipua amp;nbsp;laudatifsima ur-, . nbsp;nbsp;, , biumattingit,amp;in his ciuitatem Dei excellcreoftendit.

UXbutuiciM nbsp;nbsp;nbsp;In ciuitatibusamp;ædibus prima laus eft, fi omnia fint lucida amp;nbsp;pcrfpicua. Obfeu-

^**^*^. ritas enim tetra eft,amp; ingratifsima. Ergo lumen prædicatugin ciuitateueldomoDo minieximium. Additurparabola,quaoftcndaturluminis huiuspræftantia. Simile eft lapidi preciofifsimo,puta carbuculo,ut uulgb appellatur,uel chryfolitho, aut pari lucidif-

Jucîdîfsimolapidi. Quid quod ipfe Ioan, fubdit? Tanquamlapidiiaipidicryftallizati, alls (iiicinidfpis,der klarvnd fchonytiyß oder hey ter w^f.Nouum hoc uidetur genus dicendi, fed miram habet gratiam,firefteintelligamus. Etenimiafpis uiret, cryftallus claret. Dicereergo uidetur,clariratem illam cœleftem uirere perpetuó,non marcefcere un-quam:id eft,lumen cœlefte elfe fcmpiternum ,8c in feipfo quodammodo reuiref-fcens, amp;reuirendo clarefcens, omnesqueexhilarans cœlites . Sequitur autcm infe-quentibus:GloriaDeiilluminauitcam,amp;lucernaeiuseft agnus. Hancclaritatem 8C lumen hoc iucundifsimum,non uno loco pollicetur in Euangelio fecundum loanem Dominus:totaqueuicabeata,abhac partenon minima,appellaturfere luxbcata,amp;: lux æterna.Præfigurata uidetur fuifte in candelabro tabernaculi aureo, 8cc. Quod ft Domino Deo noftro difficile non fuit,colores 8c fulgorem gemmis addere admiran- * dos: fiiuminaribus pulchcrrimis fole,luna amp;nbsp;ftellis illuminât hunc orbem pefsimis refertum hominibus:qualem oro in cœlis putamus lucem futuram, in quibus nemo nifi optimus,amp;Deo charifsimus habitabit?Deluce hac plurima eft apud Ifaiam 8c Pfal miftam mentio.

Muri in ciuitatibus maxime funt fpcâabiles 8cpræcellentes,fialti lint,crafsi amp;nbsp;fir isiuriciuitatis. mhomnemhoftiumuim luftinere ualenten,amp;ciuesabomni iniuriadefendentes,ac in pace fecuritateque conferuantes. Cceleftes ergo muri,amp; magni feu firmi funt,amp; alti uel infuperabilcs.Significaturhis,fanftor-,rn in cœlis proteftionem à Deo firmifsi-mam tutifsimamque futuram,ita ut fanfti fint futuri prorfus fecuri,omnibusquc ex-empti trepidationibus.Nemo turbabitauttoiletipforumgaudi?.:quodin Euangelio Ioannis «6. affirmauit Dominus,Nam perpétua crit fecuritas,amp; leticia in cœlis abfolu-tifsima amp;nbsp;fempiterna.

Porrbin mûris col’ocantur portæ, perquas ingrediantur in ciuitatem homines, -poftic ciuitd In muro ergo cccleftis patriæ duodecim erunt portæ.Id eft, patebit in uitam ærernam ingrclfus undiquaque3mplifsimus.Credimusautem,non aliamuiamin cœlos, non aliam portam uel ianuam,aut aliud reftarc oftium,quam unum folumque Dominum noftrumicfum Chriftum;ficutiipfenos docuit apud loannemin cap.io amp;14,. Quo-niamuerbeonftituitangelos uel prophetas,deniq; amp;apoftolos, ianitorescœli,qui« busclauesregnicœlorum credidit:atquehicleftosadducuntamp;;intromittunr in cœleftem parriam, plures utique portæ fuifte amp;nbsp;elfe leguntur. Quinimb cxplicandi gra- Attgeiiinpor^ tiafubiungitur,infingulis portisfmgulos fuifteangelos,numero duodecim. Audiui-mus autem ab initio libri huius, angelos, Dei efle miniftros, ac ecclefiarum legatos, à Deo ad falutem hominum, ut inqjiam hos adducant uerbo ueritatis, minifterioque facro,per fidem inuitam fempiternam.Legimus præterea,Lazarimendici morientis animarn per angelos delatam efte in finum Abrahæ.Quid igitur miramur,angelos in-fiftere portis? Per ueram enim amp;nbsp;unicam portam Chriftumjinducunt ifti fideles in pa triam cœleftem.

Rurfus uerb cxplicandi gratiafubiungitur,Et in portis erant nominainfcripta,quç funt nomina duodecim tribuum filiorum Izrael.Significare enim uoluit Dominus,fe patriarcharum amp;nbsp;prophetarum ex omnibus tribubus opera fuifte ufum, in referan-docœlo hominibus ; deinde uerb omnes ex omnibus tribubus eledos pertineread confortium felicitatis.Vifuri ergo fumus in cœlis patriarchas amp;prophetas,omnesque fandos,qui ante Chrifti aduentum inferipti funt albo cœlitum:ficuti amp;/.poftoli cer-nebant colloquicum Chrifto in monte,Mofem 8c Heliam. Vndenon fine magna cauflafcripfitad Hebræos Apoftolus : Accefsiftisadmontem Zion, amp;nbsp;ad ciuitatem Dei uiucntis,Hierufalem fupcrcœleftem, amp;ad innumerabilium 4ngelorum cœtum, amp;3d ecclefiamprimogenitorum,quiconfcriptifuntincœlis.Etreliqua cap.tz.

Sed amp;nbsp;fitum portarum attingit. Namternasdat fingulis cœliplagis. Nequehoc abfqueratione.NamipfeSaluatordicitin Euangelio,uenturos ab ortuamp;ciccafu,amp; accubituros cum Abraham, Ifaac 8c lacob in regno cœlorum. Aretas myftöfiumhic quoque indagat diligent! us,amp; exi ftimat neminem per portas iftas ingrefliirum, nifi eum, quibc trinitatem Dei æternam agnofcat,amp; myfteriumcrucis Chriftiintelli-

gat.Dicit eninijduodecim tribus per trinitatem diuiüs eiïe quadripartitæ mnndi figi» ræjamp;c. Vilde amp;nbsp;Aquinas:Quicunquefaluantur, inquit.perfanftæ trinitatis fidem in quatuor mundi partibus Apoftolica prædicatione diuulgatam,iuftificanturjamp;c.

ïunddntentit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;etiani oftendit,fundamenta huius urbis cifc immota amp;nbsp;firmifsima.nam murus

'iuiMilt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5habetfundamétaduo'deciin. De fundamentoecclefias Scfaiutis no-

ftrae difcrtcloquuti funt Dauid in Pl'al.Ifaias quoque cap.28.Dominus Sc Saluator no Hcr non üno loco in Euangelio: Petrus item in Aftis, Sein priore epiftola: itaSe apo-llolus Paulus, qui dixit, Fundamentum aliud poni non poteft,quàm quod po’fitii eft, quod eft Chriftus Iefus,i. Corinth.3. Quomodo ergo hieponuntur fundamentaduo-decim?Ccrte unicum Sc firmum manet fundamentum Chriftus. Quoniam uero in hoc collocando Screuelando, ufus eft Dominus opera duodcoim Apoftolorum,ea de caufa ciuitas habere dicitur duodecim fundaméta- Non quod Apoftoli reuera fint ec-clefiæ Sc faiutis noftræ fundamenta, fed quod jpfum uerum fundamentum Chriftus, per duodecim Apoftolos, fidelibus innotuerit Sc fubiedus fit, cui fe impofuerunt fi-deapoftolicacredentes.Vndefignificanterdicit:Etinipfisduodecim,nominaduode-dm apoftolorum agni. Nam ScEuangelium, quodalioqui Sc reuera Sc incommuta-bilitcrfoliuseft lefu Chrifti, appellaturctiam Ioannis, Matthæi, Marei, Lucæ, Petri, Pauli,quod ipfum per hos fit anunnciatum. Intclligimus autem hinc non modo eccle ham,quæ ante aduentum Chrifti erat patriarcharum Sc prophetarum, recepram tn cœ los cxultare inDeo:féH Scapoftolicam ecclefiam,omnesinquam ex toto orbe homines,qui apoftolicæ credideruntdolt;ftrinæ,ui«fturos çum omnibus fandis in æternail-la patriaiquos ôc uidebimus omnes, Sccum ipfis glorificabimus Deum infeculafe-culorum.

Non multum ab hac noftra expofitione dilîentit Primafius V ticenfis epireopus,ex-plicans quomodo Apoftoli appelientur fundamentum. Sicenimfcriptum reliquit: Cum norimus, ecclefiam unum tantum fundamentum habere, id eft Chriftum, mo-iieri non debemus,quod hie earn duodecim habere ait. In Chriftoenim Apoftoli me-ruerunt elfe fundaméta ecclefiærde quo Apoftolus,Fundamentii, inquit,aliud nemo poteftponere,præteridquodpofitumeft, Chriftus lefus. In ipfo etiam lux apoftoli eftedicîiturjcû eis dicic,Vos eftis lux mundi:cu folus Chriftus fit luxuera,quæillumi nat omnem hominem uenientem in hunc mundum. Chriftus itaque lumen illumi-nans.illi autem lumen illuminatum. Et poft aliquot uerba idem author: Hie duodc-dm apoftolos, inquit,fundamenta,in uno tarnen fundamento Icfu Chrifti uocatos, decet agnofccre. Ad hoc pcrtinet,quód etiam nomen agni non filuit, dicens: Et fuper ca duodecim nomina apoftolorum Sc agni.Fundamenta itaq; apoftoli, led in uno tun damento lefu.Et folus Chriftus fineapoftolis iure dicitur fundarnentum:apoftoli autem fine Chrifto,fundamenta ecelefiæ nullatcnus dîcerentur.Hçc Primafius.quæ fuc dmftius Sc planius enarrat Arctas Cçfarienfis epifcopus,Sc dicit:Fundamenta quidem appellantur,quod fidei Chriftianæ fundaméta iaftarint:portç ueró,quód per eos, hoc eft,pereornmprædicationem,inueniatur iamquod ad fidem Chriftianam adducat. Hæcille. Certèapoftolus Paulu.s adEphef z.uocat Chriftum fundamentum apoftolorum Sc prophetarum,quod uidclicetpraedicantespofuerunt. Sc cui funt innixi,plt;r quod Sc feruati. Ipfi gloria.

T quiloquebatur mecLim,habcbatmenfurâarundi'ncrn aurea,utmetircturduitatc,8lt;f portas ei'us, ÔCmurûcius, Et ciuitas in quadro pofita eft. Etlogitudo eius tâta eft.

J quata latitudo. Et tnefus eft ciuit^ê de arûdine aurea per ftadia 12 milia: amp;nbsp;lôgitudo altitudo latitude eius æqualia fund

INAPOCALYPSIM, funt.Et men fus eft murum eius centum quadragfntaquatuor cubi^= torum,nienfurahominis,quæeft angcli. Et erat ftrult;ftura mûrie* iusex ia(pide:ipfauerô ciuitasaurum mundum, fimilis uitro mun* do,amp; fundamenta muri ciuitatis omni lapide preciofo ornata.Fun-damentumprimûialpiSjfecundum fapphyrus, tertium calchedoî« nius,quartuni ßnaragdus,quintum fàrdonyx,fextum fardius, lèpti* mum chry'folithus, oôtauum beryllus nonum topasius, decimum chrylbprafus, undecimum Hyacinthus ,duodccimum amethyftus. Et duodecim porræ,duoderim margaritæ funt per fingulas, ôC iîngt;« gulæ portæ iîngulis margâritis.Et platea ciuitatis aürum mundum, tanquam uicrum pellucidum.

• Pergit defcribere beatas fedcs,amp; uitam illam uenturî feculi,fub imagine clegant!f-Cmç 8c præftantifsimæ urbis.Nos omnia no fecundû literam intelligcmus, fed iuxtx fpiritum.Dicuntur omnia confolationis ergô,amp; ut fortiter hune mundum, uolupta-tes eiusjamp;perfequutorum furores contemnamus:femper autem defideremus tanta, amp;nbsp;fempiterna quidem ilia,nobis promifla bona.Audiuimus in deferiptione, imb uidi mus quatuor huius ceu uiuçpiéluræ urbis cœleftis fingularia,quale ei fit lumcn,quâ-les muri,port£Eitem,amp;fundamenta.Sequituriam quinto loco, qualis fit huius urbis amplitudo, capacitas uel magnitudo. namexhaccomendantur Urbes. Ac necelfarifi eftjUtamplifsimus ciuium numerus capacifsimamuel maximamhabeaturbem.

Proinde prodit urbis huius menfor, cœlitùs milîus loanni angelus, tenens in ma- lÀetiturarun-nibusarundinem,hoceftcalamum,perticam uel uirgam menforiam,nonligneauel dinedurcA ci^ plumbeam,fed auream.At ex menfura magnitudinem fedis beatæ uultnosaeftimare. uitdtan, In menforeergo amp;calamonoeft quód magna quæramus myfteria.Nam æterna Dei fapientia 8c prouidentia paraüit fedes fuis eleftiszSc quidem difpofitione plané aurea, id eft purgatifsima,quæ per aurcam arundinem uel menfuram eft fignificata. Nam a-pud Matthæum inuitat iudex ouiculas ad capefeendam hæreditatem,paratam ab origine mundi.Nouit is quoque folus qui fint fui.

Situs urbis oftcnditur,pofitus in quadratura.Quo fignificata eft beatorum in calls Quadratura^ firmitaSjftabilitasque.Non enim pila,globus,aut uolubilis amp;nbsp;uerfatilis eft locus. Ne-que eft qubd de eius dubitemus certitudine.Spes cnim non pudefacit;amp; qui credit in Chriftum,nunquam confundetur.

Porrb longitudö,laritudö 8caltitudo urbis huius funt aequales.Nabent fingula la- Longitudo cT, tera, per quadraturam,ftadia duodena milia, quæ in fumma conficiunt quadragintâ lätitudo. otfto milia in circuitu. De ftadio,quid amp;nbsp;quantum cûtineat, uideo uariari apud do- Stadium. ftos.Plinius librô fecundo, cap. 23. tribuit ftadio centum uigintiquinquepafliis, hoC cft,pedes fcxcentos uigintiquinque.Germanicè uocaturftadium, alias cinsmdnsloufft sd'ùs eins roß louff. Siiam haecfupputes amp;nbsp;diuidas in miliaria, deprehendes urbcmeife ampIilsimam.Sunt quifupputentmiliaria tyo.Eare fignificatum puto,abundèloci amp;fpacij fore,utcunque inniimeræ turbæ angelorum, fpirituum 8c hominum beatorum migrent in fedes bearas,âc ibi habitent. Sicuti 8c Dominus dixit in Euangelioilrt domo patrismeimanfionesmultæ funt. Ifaiæ 30 in fineoftenditür,fatisloci amp;intae taro futurum etiamimpijs. Aequalitas uero ab omnibus partibus demonftrat, homi- Aes^^uaditOX. nés ex nationibus aut gentibus nullam habere prærogatiuam.nam fiue fis ex oriente, fine ex occidente,fiue GræcuS fis,fiue barbarus,modô fidelis fis,recipieris à Domino.

Sed amp;nbsp;in Euagelio affertur etiam a;qualitas,dum denarius folüitur non tantum labo-ranti in uinea per diem i^tcgram,uel dimidiatam, fed ei quoque qui uenit fub uelpe-raminuineam. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

Altitudo mûri eft immenfa ccrtè.unde colligimus, beatitudinem efle tutifsimam; AÎtitudo.

ncque pefueniri in ipfam, nifi per portas. Nemo enim fupcrare potent tantam altitu-dincm,fiuehoftis fit,qui turbare uelit: fiuchypocrita, quicoelum ceufurto fibi parare conetur.

Zrdßitudo, Quodinferitur,Etmcnfns eftmurum eins centum quadraginta quatuor cubi-torum, plane non congruitcum fladi/s ; proindc necelle eft ea interpretari de muri crafsicie.Qua re iterum adiimbratur Hrmitas bcaticudinis,amp; lecuritas. Adijcitur,men ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fum eflcangelum menfura hominis,quæ fitangcli: id eft, angelum menfurafl'e con-

n uli 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hominibus ufurpata ftadia. eandem ergo angelo huic menfuram

f.jtr 3o„n fujffçj^hacmenfuratione,quæhominibuseft uulgarisaut udtdti.Es[yccinerlcyn-ißf mtnif, lt;^u£ et Jasdicmenfchen gebrtichenJ,vitdJdinitt hic der Engel genügen habe. Ita enim fubindicare uulr, ‘ certum fore amp;nbsp;finitum locum æternæ beatitudinis.Quia futuraerunt à refurredlione corpora uera Sc finita. Si quid aliud fubeft myfterij, fortafsis hoc eft, quod apud Lu-cam dixit Dominus, loquens de fidelium felicitate in alio feculo : Acquales angelis funt,amp;filij funr Dei,cum fint filijrefurrcftionis. Si quis hos numéros fuppucaueric cxalt;ftius,amp; fublimiora oftéderit myfteriadibenter ceffero.Arbitror hic cœleftia magis adumbrari,quam arithmetica amp;nbsp;geometrica tradi. Quanquam libenter fatcar, eas artes faccre adferipturarum interpretationem.

Sexto loco difteritSc de materia urbis cceleftis. Nam ex materia commendantue urbes.Norum eft illud Augufti Cçfarisjqui de Roma dixilTe fertunlnueni lacericiam.

relinquo marmorcam. Ac præferuntur merito ligneis urbibus lapideæ, amp;nbsp;quæ qua-drolapidcconftrudtæ funt,i/s quæ ædificatæ funt lapide impolite. Qualisueióeft ftruâura ßc materia ciuitatis æthereæîld explicat per partes per membra quinque. Vturi, Principió muri funt ex iafpide. Nemo fingat fibi hic carnalia. Viret iafpis. Sempec floret ciuitas cceleftis,nunquam definit diuina proteâio.

1 IpfaciuicaSjid eft ædificiainciuitatejædesamp;palatia,eft3urum mundum. Omnia Haiùafioncî. enim purgata funt in æterna patria. Nulla eft i mmunditia, nulli affect us praui, nulla ibi erit moleftia.Quod amp;nbsp;Dominus dixit apud Matth.in jp. cap. difputans contra Sa-duCæos.Ergo ficutaurum purgatifsimum eftjtahabitatio cceleftis mundifsimaerit, itaque amp;nbsp;corpora incœlishabitatur3clarificariautglorificarioportebit.Addit,aurumi quidem hoepurifsimum noneffeuitrum,led perfpicuitate uitrum mundifsimumrc-ferre.Omniaenim claraluntincœlis.Ibicontemplabimur dsfacicad facicm. Ibico-gnofeemus plcnifsimè omnia.

3 Fundamentaautemurbisprincipiódicitingenefejornataefl'eomnilapidc precio-Eunddinenta. fo;deindefpeciatim récitât gemmas præftantifsimas.Chriftocertèfundamento falu-tis noftrç,amp;Apoftolicadodtrina,quaindu(fti fumus in cognitionem Chrifti dcfalutis noftræ,nihil eft preciofius,nihil præftantius. Ponit autern ordine lapides duodecim, itaut intelligamus,non unam tantum gemmam collocatam elle in fundamétum,fed feriem ex una fpccie tanta longitudine,quanta fuit in latere quadraturæ,amp; per confe quens deinde fimilirer per omnes quadrature partes.Primus proinde ordo pofitus eft lapis iafpis,id eft in primo fundamenti loco iaîpides pofiri funt fuo ordinc;deinde in fecundaferielafpidibus impofiti funt Sapphîri,per uniuerfumfpacium, tanta longi-tudine,quanrafundamentu fuit, ita confequentetreliquæ funt gemmæ impoficæamp;: ordi nate.Dic habend gaben nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lager oder rygen,das die mur rom fundament crbucht rmbti jieim

da ein ietlichc rygen einerlcy sicin xcaSydic find ouck d.« fundament gefin. Signi ficatur, amp;nbsp;præftan-tifsimum amp;nbsp;firmifsimum eife falutis fundamentum. Quod merito pluris faciamus, quam omnium gemmarum in terris precium. Etinueniuntur uiri pij amp;nbsp;benefici, qui diftraftis terreftrib. gemmis,aut diuenditis, Iccundum doürinaapoftolicami.adTi-motheum 6, bonum fibi parant fundamentum in alio feculo. Inueniuntur ftulti,qui nimium mirantur gemmas, amp;nbsp;pro gemmis nonraio magno precio politum emuat uitrum.Digni fane,quibus imponatur.Habent fane gemmæ fuum ufum amp;nbsp;fuas uirtu tes; nequefruftraconditæ funtàDco.Scdmcmincrimusfemperillius Sapientisfen tcntiæ:Non omnia omnibus conueniunt.

Cemwa’‘ nbsp;nbsp;Catalogo autem gemarum uidetur elfa aliufurnadgémas,pofitas in rational! fum-

mi Pontificisgt;Exo(^ zS.Neque dubitoshæc loannem petijfle partim eX Ifaiæ f 4.queni locum enarraus (anftus Hieronymus,relegat copiofiora de gemmis legere defiderau-tesadEpiphanium,amp;ad37lib.Natur.hiftoriæPlinij.Aretas in fuisComment.appIi-cat ti gemmas,«! Chriftiapoftolis. Extant præterca Bcdæ fcriptain hune locum« unde decerpfit quæ Thomas Aquinas habet in fuis Comment, ad Apocalyplim. Ego no uidco,multo me pofie cum fruftu diutius inhærerc huic traâationi.Ergo leâorem eu riofum ad authores iilos remittounihi fatis ell indicaflcjprecio gemmarum indicatam «ife præftantiam fundament! falutis noftræ.

Porro quarto loco indicatur materia portarum. Fuerunt ex folidiSjSc fingulis qui-dem margarjtis,quarum ingens ertprecium. Portacœli Chriftus eft, Scianitores cœli apoftoli.Id quod fuprà eft ollenfum.Preciofifsimæ ergo fünf portæ,amp; hrmifsimæ. In Euangelio apudMatth.incap.«^. Chriftus ipfe, amp;nbsp;falus quæ ex ipfo eft, comparantur margaritæ,quam mercator diuenditis omnibus fibi comparât, fatis diuitcmfe exifti-mansjfi habcat hanc margaritam. Quinto loco deferibitur amp;nbsp;platea,qualis fuerit.In ciuitatibus aliquandolutofæfuntplateæ, utcunq;aliàs célébrés fint urbes,ac nobi-les. Cum fpedabiles uidentur, ftratæfuntuel filicibus uel lateribus; aturbis noftræ plateainftrataeftauro amp;nbsp;mundo amp;nbsp;pcllucido. Nihil enim inuenitur in ccelis mole-ftiæ,nihilobfcuritatis. Hæcquidem omnia dicuntur fplcndidifsimè ,uerùmintclli-genda amp;imaginanda funt longe ampliora; conandumque nobis uiribus omnibus, uc quod lingua humana non potefteloqui, nequemens noftra hiepræ magnitudine 5c præftantiacapere,idquidem31iquando incœlis intueamur eoràm, amp;cxperiamurin noftris illis clarificatis corporibus, per lefum Chriftum Dominum noftrum.

templum non uidi in ea. Dominus enim Deus omnp potens templum illius eft, «Sdagnus. Et o'uitas non eget foie,neque luna, ut luceant in ea. Nam gloria Domini ib luminauit eam,amp;lucerna eius eft agnus. Et ambulabunt gentes, quæ feruantur, in lumine eius ; amp;nbsp;reges terræ afferent glo^ riam honorem fuum in illam. Et portæ eius non claudentur per diem.Noxenim noneritilIic.Etadferentgloriam amp;nbsp;honorem gen^ tium in illam. Nonintrabitin earn aliquid, quodinquinatautabox minationem facit,SCmendacium, nifi qui feripti funt in libro uiz tæ apni»

Procedit Apoftolus in deferiptione urbis dluinç uel cœleftis, ad confolandum fan-dos,amp; conferuandum in quibufuis afflidionib.tentationibusq;. Proindc feptimo lo-CO de tépIodifl'erit.Nâin celebrib.urbib.no eft minima cSfideratioSclaus tcplorum. fcmplu^ Claret hoc in hiftoricis amp;nbsp;geographis aut chorographis.Quale ergo in cœlo templum? Nullûpenitus.NamIoânes:Ettemplû,inquit,nô uidi inciuitateDci. Nôpugnathic locus cûijs quæ extant cap.«« amp;«5.de tcplo in cœlo.Nâfuffiguratû, Scinuifione templum ibi eft exhibits,nS quod reuera fit in cœlo templfi: fed ut ita fignificaretur diui-na iufticia amp;nbsp;falus certain Scripturis promilfajficuti illis locis expofuimus.

Quid autem caulfæ eft,quod in cœlo nullum apparet templû?Refpondet diuina re- nmümm lueœ* iielatio:Quia Dominus Deus omnipotésamp;agnusefttemplûinpatriaillanoftra cœle lo tcmplnm-t. fti.Vfus téplorum hic eft. Voluit Dominus inftituto tabernaculo,deinde téplo,attcfta ri fe fore in medio popuii fui prçfcnté,patré,Dominû 8c defenforé.Ideoqj inScripturis accedere ad Dominû dicuntur,qui uel ad tabernaculû uel ad templum Domini accede banr.Templû præterea extr udfi erat propter doârinâ 8c preccs,amp; ^pter cul tu Dei ex-

tcrnufT»,propterfacramentapercipienda,uel exercendafacrificia.Cæterùmhis omnibus nihil opus eft fanûis in pa tria, ergo neque indigent templo,ideo nullum in cœlis confpiciturtemplum. Nam Dominus Deus iamfefeipfis exhiber fruendum,funta-pud ipfum modo fanfti,undenullo præfentiæ eins figno opus habent. Doétrina eru-dimucquis Deus fit,amp; quæ eius uoiuntas,amp; quód peragnum feruamunia uerb cum ipfum Deum de facie ad faciem uidemus.amp;fal us peragnum Dei obtigerit, quidoro opuseirettemploincoeIis?Orationepoftulamusuitam amp;æterrtabona:nunccumob tigerunthæc eledlis, quidopus effet ulla domo orationis? Offerunt iamfanftiabfqj tcmploæternas Deo laudes. Cumque facrificiaamp; facramenta porrbnonhabeantin æterna patria locum,non uideo cur effe debeat in coelo templum. Quiefcimus,amp; fab-batuni in ccclis agimus fcmpiternum.Euincit præterea hiciocus,Chriftum uerum eC-fe Dertm,patri coæqu31em,utpote cui coniungitur infeparabiliter in omni gloria. Ne que feparatur à patre amp;nbsp;filio fpirltusfanâus,qui alibi dicitur habitarein nobis:quo no mine nos amp;nbsp;Dei amp;nbsp;IpiritusfanÛi templa appellamurab Apoftolo, i. Corinth.j.amp;a.

tisD’Uf nbsp;nbsp;Oaauus locus hums dcfcnpaonisrepenturdeluminecaleftijamp;quidem non line

cauffamaxima:quinimbeademlux amp;in cap. aa.iterum prædicatur. Namlumineiil ædificijs nihil eft præftantius.Omniaalioqui fineluminecæcafunt.Porrb no dicit,fo lem amp;nbsp;lunam amplius non fore:fed ciuitarem Dei illis luminarib.nihil indigere. Cau fam adiungit: Nam gloria Dei illuminauir earn. Gloria autem Dei, diuinuscœlcftis amp;nbsp;ineffabilis eft fplendorluciseius inacceffæ quam ipfe inhabitat : eleiftis autem pro bonafuauoluntatecommunicat.Chriftus Dominus (quihie appellaturagnus,pro-pterredemptionis myfterium) illuminât beatos.Peripium enim clarificamur, amp;lu-mine fruimur æterno amp;nbsp;pulcherrimo,cœlefti. Mutuauit hunc locum beatus loannes ex Ifaiæ do.cap. ubi legimus: Sol non erit ibi inlucem diurnam,amp; fplendor lunç non lucebit ibi; fed Dominus erit tibi lux perpétua,amp; Deus tuus claritas tua.Quid,qubd bcatorum fedes creduntur fixae fuprafphçram folis amp;Iunæ,fed amp;fplendorem fanCto rum multis niodis fuperare fulgorem folis 8c ftellaru^ Affcruithoc ipfum Sclfaias in cap.î4. amp;nbsp;30. Deo omnipotent! amp;luminiçternofitlausamp;gratiarumaiftio, qui nobis res tâtas parauir, amp;donaineffabilia ilia nobis donat.

pnt nbsp;nbsp;Nonolocooftendir,qui ilk luce parti cipen C,uel qui cities finthuius cceleftis ciui-

cHMktif tatis,amp;qualisfitforsciuium.Omnesgenres Scpopuliferuatijfuntciucs ætcrnæ pact««. triæ.Duo hic obferuanda funt-Principib,gentes conftitui hæredes gloriæ, amp;nbsp;qtlidem

citra dcIedum.Non cnim præcellit hic Iudæus,non Græcus,non Rom3niî£,non Bac barus. Deinde non indiferiminatim tarnen amp;nbsp;promifeuè lucem æternam cofcquun-tur omnesjfed feruati duntaxatûd eft,quos feruauit amp;nbsp;redemit Chriftus à peccato,dia bolo, Antichrifto,amp; malcdiûioneac mundo.Seruat autem Chriftus elcétos amp;nbsp;fideles. Hi ergo reuera participabunt Iumine:hi funt ciues ærernæ patriæ.Sed quç eft horum fors amp;nbsp;hæreditas?Ambulabunt in lumine Dei patris amp;agni:id cft.fruenturlumine SC ipfoDeo adiucundam fuauitatemamp;faturitatem.Nam tropuseftjAmbulareinlumi-ne.pro eo quod eft,frui lumine, Imm licchfwMdlenydartnn ßn,vnd es nicjfen. In Pfalmo certb 8 8 non difsimili figura dicituriDomineinlumineuultus tuiambuIabunt.Et iterum: Notam mihi facies femitam uit.’B.fatietas gaudiorum in confpedu tuo eft,amp; iucundî tas in dextera tua in perpetuum.

Rfg« put in Porto fingulariterccditlocusincœlis.amp;palatioülodiuino,regibus. Regesfunt regia cadi, moderatores amp;nbsp;duces populi,quales funt qui uocantur reges amp;nbsp;principes , guberna-torcs,m3giftratus,pr.lt;efides turn politic® turn ecclefiafticæ hierarchiæ,doftores,magi ftri aut didafcali,opificesque amp;nbsp;parentes. Horum enim eft,fubditos difcipulosautli-' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;beros fändegubernare,indifciplinaretinere,caftigare,adofficiauitæ amp;omnis pieta-

tisdirigere.Hocfifaciant, habebunt locum in cœlis paratum infignem. Namamp; Daniel dicit in cap.n. Porrb dodores fplcndebunt ut fplendor rmamenti : amp;nbsp;qui multos ad iuftitiam adducunt, ut ftellæ fcmpiternis tcmporibus.O' ergo amp;nbsp;6 felices uos, , 1Î plurimos adduxeritis ad officia iufticiæ exequcnda.Væ uobis principibus Sc dodo-ribu*

1 N A P o C A L Y P s I H. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;397

tîbus amp;nbsp;magiftrîs amp;nbsp;parent IB 11 s, fi hic fueritis négligentes.Paratus eft uobis apud infe ros locus maxime infamis amp;infclix,ficuti amp;nbsp;Ezechiel teftatus eft.Siuero Reges fufi in cœlis, amp;nbsp;honorificû quidem ilium, habent locum, cur docent, imb mentiuncur A-nabaptiftæ,Chriftianum nô pofle fungi magiftratus muncre?Etcnim reges hic in cœ-gt; lis elle commemorantur,non tantum ut homines,ledquatenusfuerunt reges,id eft, quatenus boni fueruntreges, ac debitum præftiterunt officium, non autem liationa fuarclifta fe ad priuatum uiuendi genus contulerunt.Sequitur enim,Affcréc gloriam iSchonorem fuum inillam.Quæuerogloriailla,quishonor?Scquituriterum;Etadfc rent gloriam amp;nbsp;honorem gentium in illamûd eft, ipfas genres, populos aut fubdito« fuosjducent feeum in cœlum,quos iuuerunt in pietate amp;nbsp;falute uera,docendo, corri-piendo,defendendo,attrahendo,amp;c, Atq, hi funt gloria amp;nbsp;honor ipforum. Etenim Paulus z.Cor.i.ait, Quoniam gloria ueftra famus, quemadmodü amp;nbsp;uosnoftrain die Domini lefu. Etiterum int.ad ThelT.a, cap.diCiridem Apoftolus: Namquænoftra fpes,aut gaudium,aut coronagloriationis?an'non Sc uosän confpeäu Domini noftri lefu Chriftijin eius aduentu? Vos enim eftis gloria noftra,amp;gaü,dium. Pulchre iraqua Aquinas:Ad fimilitudinem,inquir,uiiftorum,qui fpoliafuain urbesrepoxtanr,loqui tur loannes.Fingit ergo principes,do(ftores amp;nbsp;parentes fecum in cœlos adducere eos, quos lucrati funt,qui finthonori ipfis futuri,ac gloriæ. Haecinquam cogitemus fern per,amp; faciamus officium nobis à Deo iniunftum, quod intclligimus in æterna patria tantam habere retributionem.Gloriofifsimum enim fuerit, aftarc cum tot aflertis irt confpeauDeiæterni agni, amp;nbsp;omnium fanftorum.Ignominiofum contra,ftare cum tanta homimî,fcilicer perditorû copia, amp;nbsp;noftra quidem culpa amp;nbsp;negligentia perdito rum.Legequæferiptafunt Sapientiæ cap.i,amp;c. Sequiturlocoto.portarumcœle- porflt;e«o ftium cuftodia.Certein magnis urbibus magna amp;diligés habetur ratio poftarum, uc mature occludantur uel aperiatur.In cœlis autem nihil ea opus fuerit folicitudine.Ra tio,perdiemnonfolent claudi portæ,fed noótu.Nullaeft autem noxin æternapatria, ergo nunquam claudunturportæ. Nulla fane noxibi,fed dies perpetua:nullçibi infidiæ,nulli infidiatores,nulla pericula:omniain uniuerfum tuta funt,pacata,quie-ta amp;nbsp;fecura.Eadem leguntur amp;apud Ifaiam, quamuis paulo diuerfiore fenfu. Aretas: Duplex efthitellc(ftus,inquit.Aut enim fignificare uult,quôd pax futura fit,amp; fecuri-tas,eaque tanta, ut opus non fit euftodire ciuitatem occlufioneportarurrt. Autquod ibi quoque diuinse portæ doârinæ Apoftolicæ omnibus pateant, ad eorüm difcipli-nam quæ plus habent perfeiftionis,amp;c. Certè nullis erit opus doâoribus amp;nbsp;duûori-bus,ijs qui coràm iam omniamyfteriacontemplantur,amp;in ipfum cœlû funt indudi.

Singulariteruerocommendaturinciuitatibus mundicics, fi nihil occurrat autap- mundiciesur« pareat afpeôlu, auditu amp;nbsp;odoratu ingratum,quod faftidium moucat,amp; abominâdum iiscalciiih lit. Ac in priuatis ædibus prima laus eft,fi omnia niteant,^ ordine coftent quæq; fuo, nô difperfa fint amp;nbsp;fœteant. Iam ergo undecimo loco demôftfat, in cœlis nihil fururû, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

quod moueatnaufeam,hoceft,quodnon fitiucüdumacdefiderabile,niodisqueom- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

nibus exterfum,clegans,amp; modis omnibus abfolutum.Idem locus amp;nbsp;ad perfonas re ferri debet.Sequitur enim;Nifi qui feripti funt in libro uitæ agni. Intelligimus ergo, jn regnum cœlorû non ingrelfuros fornicarios,idololatras, mendaces amp;nbsp;impoftores, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

amp; quicquid eft impurum,amp; fanguine filij Dei per fidem non expurgatum.Hoc ipfum afferuit Scaportolus Paulus in i.ad Corinth.5.amp;d.cap.amp;ad Ephef 5.cap.Quçritetiam Dauid:Domine quis habitabit in tabernaculo tuo, aut quis requiefeet in monte fan-ûo tuo?Et refpondet protinus; Qui ambulat fine macula,amp; operatur iufticiam, amp;nbsp;re-liquaPfal.t^.Implebunturhic demumeaquæ feribuntur Deut.zj.cap.deijsquibui prohibeturingrelfus in ecclefiam.Habet ergo hic locus occultamdoftrinam amp;admo nitionem,erudiens nos,ut fi uelirous amp;cupiamus elfe hæredes æternç patriç, ftudea-mus omnes dum in hifee terris uiuimus,iufticiç amp;nbsp;innocétiæ. Sequetur enim in cap, zz.Foris autem canlt;samp;ueneficiamp; feortatores: Screliqua. Dominus deducat nos per uiam iufticiç in uitam ærcrnam,amp;c.

1^ T oftendit mihi purum fluuium aquæ uiuæ,ipïendidum K tanquam cryftallum, procedentcm de thronoDeiamp;a-J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gnijn medio plateæ cius, amp;nbsp;ex utraque parte fluminisliz

los reddens frudum ftium,amp;: folialigni ad fanitatem gentium. Et omnemaledidumnonerit^mpliuszfedthronus Dciamp; agni in illa crit, amp;nbsp;ferui eius feruicnt illi. Et uidebunt facicm eins, amp;nbsp;nomen e-iusinfrontibusfuis.Etnoxultranon crit: amp;nbsp;non cgent lumine lu-cernæ,nelt;$ lumine fob's. Quoniam Dominus Deus illuminât illos, regnabunt in fccula feculorum»

Duodecimo loco defcribitur à loanne ciultatls Del amœniras, clcgan tia, deniq; u-bertaSjuiûusqueabundantia.Fluminaamœnasiucundasquereddunturbes.Sinefon tibusjriuis atqueaquis falutaribus,ciuitates marcefcuntjamp; ciuitatum nomine uixdi-gnç funt.Quodfi défit uiftuSjperierunttotæ.Hæc ergo ciuitas noftracœlefliscxcellit amp;nbsp;nobilifsima eft in hifce omnibusmcque uiétum modo habet, fed ilium nobis exhiber fumma cum uoluptatc,amp; cum elegantia iucundifsima. Etenim arbores non modo in hac urbc funt frugiferæ,fed amp;nbsp;amœnitatcm præftant inedicibilem.Flumcn infu per per medias fluit plateas-.utrinque ex ripis fpeftantur arbores pulcherrimae,frudus uitæ fuppeditantes.Quod aurem fæpe in hac defcriptione inculcaui,id repeto in præ-fentiarum,illa non ad literam intclligcnda elTe Chiliaftice. Dominus enim nobifcum loquiturjadeoquebalbutit.utinospro imbccillitate ingenijnoftrihæcçapercpoflu-mus.Si quis terrena optare deberet,non ponet,opinor,maiora appeterc,quam hicde-fcribuntur. Cogitabimus ergOjfihæc terrena præftarc poflet Dominus,fi ucllctjcuc non maioraanimabus piorum amp;corporibus clarificatis dare pofsit?Quinimo uult Do minus,uc à contemplatione terrenarum fubuefti,cœleftia amp;diuina omnino expeétc-mus,digna animabus beads, amp;corporibus clarificatis. Quæ quidem, quanta amp;nbsp;qua-lia fint futura,nulla explicauerit nobis lingua hominis,quantumuis diferta.Nam maiora parauit Dominus cultoribus fuis,quam hie pofsimus comprehendere. Ergo am-plifsimahicprofert, utaliquo modo concipiamus cceleftia longe illis præftantiora. Proiridefenfus omnium eorum quae hie dicuntur de flumine uitac, amp;nbsp;ligno uitæ, pec amplificationem quandam eximiam, nullus eft alius,quam bcatos in patria uiuifican dospcrDeum,acinuitabeataconferuandosfummacumiucunditatein fccula fcculo

rum.Nihil autem dubium eft,Ioanncm ifta,ut amp;reliqua fua, ex Scripturis ( cum pro-yerd pirddi- phetaruminterpresfit) mutuoaccepifle.Ideoque adparadifum allufit,cuius defcri-fusfideliuntji- ptio pofita Gen.2.cum hac cœli defcriptione congruit pulcherrime. Exoritur enim amp;nbsp;fam calu. in paradifoflumen:quodmoxin quatuor finditurcapita,amp;hortumuoluptatisirrigat iucundifsimè.Cerniturineademparadifo lignum, id eft arbor uitæ, uiuificos profe-rens uefeentibus fruâus:ficuti ab Auguft.exponiturlib.de Ciuit.Dei 13.cap.20. At ex eaparadifo propter peccatumin primo noftro p3rente,ciedi fuimus: ucnit aute Chri-ftus,utinparadifum,ideft,infummam fœlicitatem iteru nos introduceret.Iamergo paradifus ilia uer3,a Chrifto nobis parata,dcmonftratur in cœlis, amp;nbsp;hic defcribitur. In ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nancparadifumingrefluseftamorteDominus,amp;in candem fecum duxitSc fidelem

Iacronem,cui dixit;Amen dico tibi,hodie mecum eris in paradifo.Proindc no eft quod fingamus nobis hortos Alcinoi in terris,aut in acre fupra globum lunæ,difputcmusq; deparadifo terreftri.Cceleftis eft noftra paradifus, quæ nobis parata eft in cœlis:ficuti

amp;PâuIusdi3tît ad Philipp, j. Paradifus autem appellatur hortus uoluptatîs, lîcuti in prælentiarumnuncupaturciuitasaureauelgemmea,utiqUe per tropum utrobique. Hue pertinetetiam locus Zachariæi4,.cap.Eft amp;nbsp;alius Scripturæ locus apudEzechie-lem in cap. 47, qui ad uerbum fie habet,amp; üerbotim ferè in hune locum à beato loan-» nctranslatus ueltranfcriptus eft: luxtaflümen, inquit, in utraque ipfius ripa fuccre-feent omnis generis arbores frugiferæ,qqarum folia non décident, neque frudus de-liciet,fedin fingulos menfes primitiuos fruûus proferent.Nam earum aquæ manant èfanftuario,eritquefrudus earum pro cibo,amp;folium éârumpro medicina. Videt autem fubtypo Ezechieleandem uitam beatam amp;fedesfcelices,quas in præfentiuidet, monftranteangelo.beatus loannes.Et uterq; quidem uidet fcÈÜces fedes eodem modo,amp; fub eadem figura. Vna eft enim duntaxat beatitudo,comniürtis omnibus totiuS mundifidelibus.Eandem confeqiluntur fcÊlicitatempatriarchæ,prôphetæ,apoftoli amp;nbsp;martyres. Vtrobique uident flumen,amp;hoe quidem emanare è fanduario uel throne Dei. Vtrobiqueuifunturad fluttitii confitæ arbores frugiferæ frtidibtisuitæ.V-trobiquefrudusfingulismenfibusteceittesproferunt: fed amp;nbsp;folia medenturutrobi- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ofttits*

que. Arbitrer ex facris mutuo accepilTe uéteres uates,que de ambrofia amp;nbsp;nedare, deo-tum cibo potuque mandarunt carminibus. Notus eft ille Martialis uerficulus:

Et grammatici uocabula ilia ab immortalitatededucunt.Noftcr ille longé elegan-* tius Sc melius de his rebus diflcrens,ait, fibi ab angelo oftenfum elfe îluuium, quem nobis commendat ab his à quibus Commendari foiet aqua : àpuritate, fplcndoreque, uel clirizite,Ur'ftxsreyn,luter,heyter oder klar. Addit parabolam,quæ illuftretquod di-xit,amp;ait, Veluti cryftallus. Deinde adiiingit, fluuium hune aquæ uiuæ fluuium elfe, nimirum uiuificam aquam,quæ potantes conferuet iil wita. Poftremb oftendit etiam fluuijhuiusoriginem,deriuansipfumexthronoDei,dequo throno didum eft cap. 4 huiuslibri.Significatur autem his omnibus nihil aliud,quàm exfoloDcopro ficifei uitam, quam cultoribus fuis in patria beata ilia conférât püram,claram,illu-ftrem,purgatifsimanl,abfolutilsimamque amp;diuinamprorfus. De uiuis aquarum fea tebris uelfontibus, attiginausaliquidamp;in fine cap.huiusiibri feptimi. Obferua itc-rum,Deum amp;nbsp;agnum ita coniungi rurfus, ut nemo nifi furiofus negauerit, filiumpatri eife confubftantialerrt»

Sequitur iam uidus huitisürbîsdiuinæ.cibus in æterriâ patria, eft lignuth uitat« ViffuthuiM Eft autem Hebraifmus Lignum uitæ, pro eo quod eft. Arbor uitæ, aut cibus üiuifi* cans. Additur enim,Adferens frudus . Siue uero intelligas unam modo arborehi iii-fam elfe ab Ioanne,ficutiamp;in paradifo unica arbor uitæ duntaxat fuit: fine plüres,uc apud Ezechielem,ficjut per genüs etiam fpecies intellexerit,perinde fuerit. Situm ar-boris diligenter indicat,collocatanl elfe in medio plateæ urbis, amp;nbsp;ex utraque parte flu minis (undecertècolligiturplures elfe arbores) nimirum in ripis, ut fuccum uita-lemhauriant ex flumine,quod oritur ex throno. Significarihis arbitrer,omnibus communem amp;expofitumelfecibum,non reclufum aut paucis deftinatum.Reperi-turin mediaciuitatisplatea: patens etgô eft, non abfconditus cibus. Viuîficam uero uimhauritexflumine,quodoriturSîtthroilo.Nam uitailla camp;Ieftis exDeo eftjde-* fluitqueinomneseiuseledos.Præterea diligentifsimè etiam oftenditur, qualis ille fuerit fruduslFrudificat, inquit, feu frudum profert arbór uitæ ahnuatim duode- tru/tuit , cies,ut fingulis menfibus fuos proférât récentes frudus. Primitiæ hominibus funt in delicijs: amp;nbsp;qui à uetuftis frudibus ferc abhorrent,recentes malunt. Ergo in beata ilia patria noftra nihil eritmoleftum,ingratum, autulha parte refpuendum,fedomniâ erunt fuauifsima,delicarifsimaq;recentia,fr/fcfc, amp;nbsp;defiderabilia.

Iam etiam folia non negligit,ufumqjeorualiquémjficüti Ezechiel,oftcndif.Serui- Eo««*» unt,inquit,medicinæ ac fanitati gentium.Non qübd rnorbi aut uulnera futura fint in patriazfed quod fanitate i«gi perpetuaq; ufuri fint beati.Hos nuncupauit genres: non quod impuræ adhuc fintgentes,fed quod taies aliquando fuerint, modo autem pur* gatæ per Chriftum,fanæ amp;nbsp;ualentes uiuant in fecula fecülorum.

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EC

in douent ßnetn nbsp;nbsp;Et hls quidem haftenus allegoricè per partes adumbrauit fedes lilas beatas, fideli-

htcc perferipu bus in æterna iliapatriaparatas,fub imagine urbis npbilifsimæ:quamcum common ftrauit nobisjueluti cœlum ipfum patefccifle 8c æternam felicitatem oculis ferè mor-talibus contemplandamobieciire,adeoq;digitoindicauiireuidctur,noninaliûfinern nifi ut fortes amp;nbsp;confiantes fimus in fide Domini noflri lefu Chrifli: ne 'ue unquam qo gitemuSjQuis uidit unquafedes illas beatas,ad quas uocamurabnegatione omnium uoluptatum ? Quid fi fperneres præfentes uoluptates,amp; futuras non aflequereris ul-las?Impia eft hæc cogitatio. Fides alia re docet. Qiiid ucró præterea,quae tibi uldenda Deus exhibuitjinfpicere cupis? Abundè fatis uel in prçfentiarû uidirti: abunde fatis ui ræamp;uoluptatis cœleftisin præfentiarum demonftrauittibi,Dominus.Eniteremodo, ut diabolo, mundo amp;nbsp;Antichrifto conculcato, emergas 8c inferaris in fedes iilas cœleftes.Prætereacauenecuriofiorfis,quàmconueniat:atqueplurauel exadiorafei-re uelis de arce cœleftiamp; perpetuis gaudijs,quàm ipfe tibi Dominus,qui hæc folus no uit,reueIauit.Sufficiathæc nobis euidens uitææternæ demóftratio. Nóputo ufpiam ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;melius uel redius,clegantius amp;nbsp;euidentius difputatum efle de uita beataj'quàm hic à

beato loanne. Acquiefcamus ergo in Deo,credamus uerbis eius,fufficiat nobis reucla-tio eius, 8c defideremus coiungi cum ipfo in hac cœlefti regia,in omni felicitate 8c æ-terna uita abfolutifsima.

Coltigilur fum PorropræcipuahuiuscaufTæ loannesnuc recolligens, SilocGhuncdeuiraæterna tnadodriniede concludens,fclicitatcm hanc fempiternam feptem abfoluit membris;quæ ideo attin-uitdbeata. gemus duntaxat,quod deplerifque haftenus fatis copiofedifputatum uidcatur.Et principib nulla erit malediftio,nullum anathcma,nulla execratio,neque bellum neqj UuUdcritmale fames,nequemorbi,nequequicquam tale,quod à beato Mofe inter malediâionesrc-ccnfeturDeut.27 ScaS.Nonquodomnes maledidi fint,quiillisfubiefl:ifunt.Morbis enim amp;nbsp;lob amp;nbsp;alij uiri boni confraóti funtzfed qubd ferè irrogentur maledidis, incre-dulis amp;nbsp;impijs hominib.non ut in pietate exerceantur amp;nbsp;proficiant,fed ut affligantur hic,amp;admaiorapedetentim tranfcantfupplicia. Quid ergo?

Thronui Dei Sequitur membrum fecunduzSed thronus Dei amp;nbsp;agni erunt in ilia ciuitate. nimi-rum regnum Dei erit ibi,regnabitquc Deus amp;omnisbenediâio, nulla malediftio, in eleflis. Quæcunquccrgoprophctæ, Chriftus amp;apofloli dixeruntiucundi de regno Dei,incœliserit,amp; fruentur ijs beati. Rurfus autem coniunguntur infeparabilitec pater amp;nbsp;filius in cflentiæ unitatcm,qui tamépulcherrimè interim perfonarum diftan-tianondiuiduntur,feddiftinguuntur. Noufunt hæc adorandæ trinitatis my 11 eri a , . - fidelibus.

Semeii« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sequitur tertium membrum.Mlreturquis,quid beati in perpétua fecula fint faâu

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ri.Dicit ergo Ioannes,Etferui eius ipfi,Deo inquam amp;nbsp;3gno,x«rflt;rt'lt;r»üir7(W,feruient,co-

lent ipfum adorando amp;laudando,glorificandoque in fecula.Totos ergofefecultui di uinomancipabunt.Quæ quidem res ipfifummæ erit uokiptati. Quod alibi quoque oftendit amp;nbsp;Auguflinus.

Vidtbuittfdcié Quartó,Videbuntfaciemdiuinam.MultisagitS. Auguftinusde uidendoDeo,ad Paulinam:monetquepic,nc nobis imaginemurhie carnalia.MofesExodi 33.8cPhilip pus apoftolus Ioan.t4,pro fummo bono reputarunt uiderc Dcum,ficuti ell, amp;nbsp;ut dici folctjde facie ad faciem. Ac reuera eft in hac uifione amp;nbsp;perfruitione fummum bo-num amp;nbsp;gaudium fempiternumamp; abfolutifsimumzcæteiùmin præfenti feculo, fi-cuti amp;ad Mofem dicit Dominus,nemini obtingit.Vidcrunt fané beati patres Deum, fed per lpeciem,amp; quantum feillis reuelare 8c confpiciendum præbere dignatus eft.fi cuti amp;nbsp;Tertullianus inlibro contra Praxcam oftendit z fed pleno oculo,plenam Dei gloriam turn primum cernereinelFabili cum gaudio conceditur,quando liberati à mi feria,5càcorruptionepurgati,etiam corpore fuerimus clarificatiz tumdemum,ficuti 5cloannesdixiti.loan.3.uidebimuseum ficutieft. Dehac uifioneDeiloquutusiu-’?• ftifsimus lob,dixit:Vbi circundederint ( nimirum pater,fili^s Ôclpirituftanâus) hoc ( certè corpus meum ) mea cute,fpedabo Deum è carne meazquem ego mihi contem-plabor,amp; oculi mei uidebunt, amp;nbsp;non alius. Id quod unicum meu eft defiderium.De hac

hac uifioneloquutus eft amp;nbsp;Paulus,dodor gentium,ac dixit: Cernimus nuncper fpe-1. Cor.ij,’ culuminænigmate,tuncautemfacieadfaciem,amp;c.Dehac uifione difputauit etiam AugulEin lib.de Ciuitate Dei,circa finem.

Quintó,habebunt nomen Dei in frontibus fuis:uel quiaerunt filij Dei, ficuti audi-» Nomen D» tn uimusin epiftolaadPhiladelphienfeä,cap.huius librij. Etquideminpatria mânife-^ ftè patebit omnibus,qui lint filij Dei.in hoc fèculó fere pro fiUjs diaboli habentur, qui funt reuera filij Dei. Sedinclarèfcèt hoc in aliofeculo, magna cumeleótorum gloria.

Et quidem claritas diuina radiabit ex eleäorum frontibus,uel uultibus; quemadmo-dum olim exfacie Mofis amp;nbsp;Chrifti Domini furidebatur fulgor. Vcl quia omnes fan di fe mutuunofcent,cum in uukuipforumrefideatdiuina uirtus: quern fenfum uideo {jlacuilfePrimafio.Velquiafacerdotes erunt coram Deo in perpetuum: id quod de e-edis prophetæ tradiderunt.Gefsit autem olim in lamina aurea, cap 1 fi alligata per fa-fciam,ipfum Dei nomen in fronte Pontifex.Certè maxima eric inpatria filiorum Dei gloria,eorum in primis qui confefsi funt nomen Chrifti in terris.' ho? enim glorifica.? bit pater in cœlis.

Sexto membro itetuni repecitur,quod fuperius femel amp;iteruni diduni eft, eledos ^eusiüumii in patriailluminari gloria diuina.De quare didum eft anteafatis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftdteleilof^

Poftremo amp;feptimo membro omnia üitæ amp;nbsp;beatitudinis ueluti compledens, amp;nbsp;Kegnabuntt ’ uno uerbo cnunciartS;Regnabunt,inquit, infecula feculorum. Dominus lefus cSce-dat nobis fidelibus fuis,ut quæ nunc copiofe aildiuimus ex ore eiusrbrcui, in aiiimab.

amp; corporibus noftris experiamur,clamemusq; cum iubilo,Deo patri clementifs.amp; Ie fu Chrifto liberatori potentiß.amp;benignifs. amp;fpiritui fando confolacorifuâMifs..hc laus amp;nbsp;gloria in fecula feculorüm, Amen.

Conclußo htûus Offirisjn quo aßeritur 4uthoritas etus^ 0*colhgiturfuinmafaucis.

T dixit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uerbat Rdeiia funt,amp;rucra,Et Dominus

Deus fàndlorum propbetarum emandauit angelum fii.' urn, oftcnfurum feruis fuis, qusc oportet Seh cito. Eccç ’ ueniouelociter. Beatus quicuftodituerbaprophetiæli-bhhuius.EtegoIoannesuidenshæc,amp;faudiens.Et poftquanï àif/ diflemamp;uidifl'emjcecidiut adorarem ante pedes ajlgelbqui mibi hæc oftendebat.Etdicitmihi:Videnefeceris,Confèruus enim tuus fum,amp; fratrum tuorum prophetarum, eorum qui feruant uerbî^ libh huius.Deum adora.

Sexta amp;nbsp;ultima huiusOperîs pars continet conclufionem, quæ affeuerat, eaquæ Concliifto ope audiuimus,diuinacfte,certaacindubitata:colligititempræcipua, omnesq; côniouct fisbuitti. ad fidem,pietatisq', ftudium,ut in fpe firma iudicem uniucrforum expedemus,uentu rum propedicm,iudicaturum(]; uiuos amp;nbsp;mortuos.Pulcherrimè autem ultimus hic Ca nonicæ fçripturaeliber,claudit iudicio amp;nbsp;finererum omnium narrationem amp;nbsp;dodri-nam diuinam.Orditur enim Scripturafacraab exordiorerum omnium, amp;nbsp;continuât narrationem ufq-, ad finem rerum omnium,continens infeuniucrfitatérerum, amp;om nia ea quæ de rebus neceffarijs utilibuSq; cognofcere conuenit. Ea uerb om nia tradi- Apoctilypfîf dit nobis cognofcenda bonus Dominus in Scripturafanda, ideftin libris Cartonicis. eft ultimus It^ Impoftores enim funt, quiaiunt, noomniaquæaduerâpienamqjpietaté amp;nbsp;falütemter inter Ca» pertinét fideliû,tradita elfe diuinis literis,ideoqj traditionib.efte opus. Opus quidé il- nonicoslibros^ lis eft traditionibus,ijs qui uoluntpromercales extrudere mercesmobis non item,qui merces illorum ne obulo^uidem cuiquam emendas exiftimamus. Abundè enim de-hortatu-s eft nos Ifaias ab illoruimpofturisjçap.jj. Abfoluitur autem hæc coclufio ca-pitibus circitertô.quæ ordincexcutiemus.

yerd str indu- nbsp;nbsp;nbsp;Ab initio protinus grauis ponitur aflcuer«tio,uerajfirma,certa 5c indubitata efleiï-*

bttuluelfehac. Ja,quçdixit hadenus aiitfcripfit.lt;gt;^Tw ti Tiiyn -at^oilnit äehn^ti'igt;t,Difcredeßnd'pcß:,g'wüß,tru'Vif vnd•w^rhdffs.Eändem propemodum fentétiam pofuit amp;tp.huius lib.cap.ac fideles uo-catfermones,quifunr ftabileSjratijfirmijindubitati.Referturuerofententiaad ea quj dixit de beata uita in futuro feculo,ne quid dnbicationi noftræ relinquatur. Deinde referturadtotam narrationéhuiusIibri.Videturq^bæcfentencia claufula eße alFerti-ua,amp;confirmas firmitatérei propolitç:ficutillaxjuoq;in prophetis,QuiaDominus Io quutus eft:amp; illa,Sic dixit Dominus exercituü:amp; illa in Euangelio ufitatifsima, Ame amendico uobis,amp;c.Sed Scilla inepift.apoftolicisiTcftiseft mihi Deus,quod nöme« tior.Succurritautem diuinabonitas infirraitari noftræ,quâfrequentifsimèdeuerita-te uetborum Dei dubitantes fluduamus,hisque«elttti autoris Ipern noftram firmat. Vnde diligenter hæcinculcandafuntamp;urgenda in dodrinaecclefiaftica.Aretas hunc locum interpretans.Quod moris huic fando Euangelifta2,air,eflrc folet,hic quoqjeft.

Quemadmodum Sc in Euangelio fuo, in fignii legalitatis, ait, Et feimus quod uerum eft teftimonium eius:fic etiam in hoc loco hgillum imponens, dicir, Verba fidelia 8c uera funt.Haec ille.Indignum ergo fuerit,de his quæ in hoclibro Seincæteri» canoni cæ feripturæ libris feripta lunt,uel modicc dubirarc.

Deinde repetit,quis fit huius operis author. Sc quomodo fibi fintreuefarairtaorB nia. Et author qiiidem alius no eft,quàm ipfe Dominus Deus,Sc Deus quidé fando-' rum prophetarum.Id quod miram habet emphafim. Nam oftendit,non tantum eun-' demefieDeuni utriufq^teftamenti, quiperfpiritumfuuminfpiraueritprophetas Sc apoftolos.’fed occulte iubet nos ueritatemhuiuslibri,cerritudinemqiæftimare ex re* bus prophet!cis.Si enim olim potuit futura populo fuo pdicere, Sc per prophetas om niaannunciare,quidmirumcft, fiidipfum nuncquoquepræftetperIoannem?Si ue-rö ca cuenerunt omniaquæ futura prædixerunt prophetæ,neq; uerbum,imó ne iota quidem dcciditinteria,quod non hccompletfi.’deueritatelibri huius nemo etiam du bitabit,qui modo cxpenderit,euildem Deum quiprophetis olimadfuir,8cnuncadef fe beato loanni.Prædixeriit prophetæ^tradenda terra Chanaa in polfefsioné filiorum Izraebtraditaeft.PrædixeruntilliipfijIzraeliticumpopulû propter peccata rurfusex terra ilia eijeiendum in BabyIoné;eiedifunt.Prædixerûtindciterum liberandos Sere paraturos urbcm,ad quam nt uenturus Chriflus,qui liberet genus mortalium,atqud uocet in confortium uitæ beatitudinis^; omnes genres : liberati funt, repararunt ur-bemzuenit Chriftusjibcrauit genus mortaliu,8c prædicatum eft Euangelium per to-turn orbem terrarum.Quid itaq; reftat,nlfi ut exerceatur ccclefia,ueniac Antichriftusgt; regnet,committanturaurem cumipfoueri Chriftiani, ueniatq;iudex candem in iu-diciiim,Sc rétribuât unicuiq; fecudum opera fua? Probat autem hie locus diuinita-tem Chrifti irrefragabilitcr. Quidenim apertius dici poteft, quam quod didum eft? Dominus Deus fandorum prophetarumemandauit angclfifuu. Itain i cap.didfi eftgt; Reuelario lefu Chrifti,quam dedit illi Deus. At paulo poft dicetzEgo lefus mifi angc-lum meum,ut teftificaretur uobis,8cc. Vnitas ergo oftéditur in his fubftantiæ diuinæ» Sc perfonarudiferimen. Modusautemreuelationisoftéditur,autrepctirurSccolli-gitnrmagiszEmandauitangelumfuu.Per angelumergo Chriftusomnia oftendit lo-anni.Dcum enim nemo uidit unquazneq; ante iudiciû defeendet iteru è cœlo Dominus.To ta ergo hæc uifio exhibita Sc expofitâ eft perangelfi, qui erat Chrifti DominL Icgatus. Vnde om nia jPpriè ad Chriftû mittenté angelû referûtur. Quib .auté oftendit. acreuelauith2c?Seruis fuis.Nâcotemptorss Dei hec omnia ridét,Sc^fabulishabenu Cæterùm Deus amat cultores fuos,Scadmonec eos de rebus omnibus mature.

3 Summamiacolligit eorum quæhadenus tradauit. Cotinentureaduob. maxime capitib.Principib enim oftédit hueufq; quç oportet fieri w.w;t«,in breui,!« kurt^em.. Cotinetenim hic liber ecclefiæ fata à téponb. apoftolorû ad fine ufq;feculi. Ergo no in longinquum cft uaticinatus,fed dei/s quç ipfa Ioannis æmte incœpcrunt.Si autem oportet fieri,quis refiftet?Non qubd alferam Stoicam nccefsitatcm, fed quod poten» tem Dei operationem fecundum prouidentiam iuftitiamque cius agnofcam. Dci»'^® fub-

fubiungitakerum membrum:Ecce uenio Ta;^v,fchnrll vndbcheftd.Cöprehendit enïm hic liber multis,quoe pertinent ad indicium ipfiim,amp;: ad indicium extremum,ad quodita uenietceleriter amp;inexpeftatèjUtimpij amp;Jeucs homines nihil expeftarint minus. In Euangelio enim dicit Dominus lEritficut in diebusNoeamp; Loth. Et hora qua non putatis, uenfurus eft filius hominis.Item:Sicut fulgur exit ab oriente,amp; relucet in oc cidente,ira crit aduétus filij hominis.Ideoque nunc quoq; dicit in præfcntiarum Dominus: Ecce uenio uelociter.Derepentèenim, dum aliud interim agcre uidetur, ex inopinato inducit loquentem Dominum,amp; quidem rem admirandam.Quó pertinec particula Ecce.Nam amp;nbsp;Paulus fc rip fit, Dum dixerint pax amp;nbsp;fecuritas, repentinus eis fuperncnietinteritus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

4 Quamueró utilitatem expeftabunt ferui Deiexhoclibro?Breuifententiaper- yditasnuiM multumcomple(kitur,amp;dicit:Beatus qui cuftoditüerbaprophetiælibri huius. Feli-citas Scbeatitudo, fruélns eft qui exhoclibropercipitur. In praelenti quidemfeculo lt;oniunftiChrifto,in uiaiufticieambulabimus,amp;impofturas Antichrifti elFngiemns: tormentaq; quæ in confcientijs cxoriuntur, ex corruptcla religionis depranatæ, non fentiemus.ubi ueróhincfoluerimus.rcótèpetemusfedes illasbeatas. Summa eft hæc beatitudo ac Felicitas.Obferucmus autem,quód non fatis cft,librum hunc uel uidille, uel andiuilTejuel legifleicuftodirenecefleeft. Cauendumeftenimne perfluamus,nc eorum quæ nobis difta funt obliuifcamur,quin potius ut totam uitam ad doiftrinam libri huius componamus. Tribuitautem ei titulumprophctiæ. Prophetia quidem di eitur uniuerfa fcriptura,quafi tui di cas diuinatcæterùm cum hic liber maiore fui parte futuraanniincietecclefiæ,reftèappcllaturprophetia. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;, .

5 Repctititcrum,amp;inculcat,amp;nomenfuumjamp;fe cfleoculatum Scauritumte-ftem,cui tilth credatur. Sic antemuultlibro huic parare authoritatem. Meritocnim “ ” oanncs,^ magno in preciohabetur,quodexceptum amp;fcriptueftab apoftolo loanneSc Euage- 5“'J*®’”'’'’ lifta. Nónulliuitiouertuntloanni,quód tarn diligenter nomen fuuminculcet.At mi rum cftjllos non obferuare hoc ipfum Sc alibi, amp;nbsp;ab alijs, non fine laude faftum efle. An non idem ille loannes, difeipuli nomen repetiuit amp;nbsp;inculcauit in hiftoria ? Quis hoc reprehenderet? Quid ergo hic peccarit,non uideo.-imhcumlpiritu præuiderir, huiclibro plurimumfore detrahendum,nonnifi maxima de caufagt;amp;: cum frudu ma* gno,amp; fumma ex ncccfsitate nomen fuum urfit. Sed amp;nbsp;Paulus apoftolus ad Galatas: Ecce ego Paulus dico uobis,inquit,fi circuncidamini, Chriftus uobis nihil prodcrit. Idem nomen fuum quoque,ut affeftum moueat,adPhilemonem inculcar. Aretas er* go peroptime hunc locum enarrans: Et hæc,inquit,proprietas quædam loquendi eft huius apoftolicæ animæ.Nam quod in Euangelio quoqj egit,ubi ait : Et qui uidit,tc* ftimonium pcrhibuit,amp; uerum eft teftimonium eiusiidipfum amp;nbsp;hoc loco facit,conta ftans,fclc Scauditorem horu amp;nbsp;infpeiftorem fuille,quç prophetata funt.Per hoc enim ijs quæ uifa fucrant,fidcm facit.Tantum ille.Alijs non abs reuifum eftjoanemfuum in hoclibro frequentius nomen inculcate,quàm in hiftoria, quod difficilius prophe-tiæ adhuc futuras resprædicenti, quam hiftoriæ,quæ res geftas narrat,crcdatur.

6 Locoadijeit,quid ipfi iterum euenerit cumangelo,reuelantiipfi grandiahæc Curitrrum myfteria.Similem hiftoriam pcromnem modumhabuimusin cap.tp.ubiamp;ipfamc- dordre angelit narrauimus: unde qui uelit, requirat. Quæfitum eft tarnen ab interpretibus,quî fiat, lodit. uoluerit. quod loannes iterum nunc faciat,quodfccitprius,amp; prohibitus fuit ab angelo ? Tho mas Aquinas exiftimat,Ioannem uifionum exccllentia fibi ipfi ereptum,quafi attoni-tum hæc fecifte.GlolTa:Supra prohibuit angelus,inquit,neadoraretlatria:hic prohi» bct,neadoret dulia.Mihi ueró,faluo femper meliori aliorum iudicio,uidetur in loan* ne oftendi omnibus pijs, quanta fit ad lapfum hominis procliuitas, nifi forti manu . Dei prohibeatur Scretrahatur. Prius difertè fatis demonftrauit loanni angelus,ne ho6 faccrct,quodfaciebattunc,amp;modörepetit. Eorum enim uelutioblitus,propteran-gcli præftantiam,alique4in certè ei cultum uoluit impendere- Ita enim nobis permit-timusplus quàm deccat,maximeergaperfonas præftantiores,quas ob eximiaDei donadignas cxiftimamus,quas etiam citraoffenfamDei ucncrari pofsimus. Eaopi*

nio feducît ferc noftrofcculo maiorem partem eorum,qiiidiuos contra religionis firt ceræ decorum colunt atque uenerantur. Cæteiùm angelus Domini nullam hic do ft ri nam nouam confingit Sc profert,led ucterem illam in Forma,quod dici folct.Vt intelii gamus.perpetuam temper clTe Dei uolunratcm.quæ nolit coli cxccllentirsimas crea-turasjfed unum Scfolum adorari Deum. Eafdcm ergo rcpetitcaulas, quas amp;nbsp;fuperiu« obiecit. Valent ergo hæapud omncs omnino,8c omnibus temporibus. Videtur interim,loannem uoluiflehoc modo nobis excellentiam commendarcuiGonis huius,uel rcuclationis:angelum uero conftanter monuille modeÛiæ, Sc ne quod Dei proprium eftjtransferamus in creaturas.Aclaudem mcreturhiceximiam, quód loannes hie nihil difsimulat-.fedlapfumfuumdifertis uerbis, ôcincrepationemangcli Ggnißcantiß-Gmèretulit inliteras. Suo enim lapfu præcauere uoluit, nepij in hmilibus caGbus la-berentur,ledomnem Deogloriam tribuerent.Obferuandus hie quoque uidetur, mi-rus in gcnercloquutionis affeftus. Angelus enim iam,pcubituro, imbprohrato iam,^ amp;adoraturo nunc,acclamat, «ƒ« Vide ne.lcilicet feccris, quod Facere fcilicet medi-taris. Exprimitur animi folicitudo Sc Feftinantia,qua conatum Ioannis præuenirc co-natur. Ira uerb feduli funt fanûi Ipiritus in cœlis,in prohibendis omnibus uel aliquo modo nos à Deo auertentibus ad creaturaru cultum;rantum abed ut uelint fe coli, Sc ea. Gbi tribui,quæPapillæ hodiectiam armara manu cis tribuunt. Dominus clemens Ic mifcricors conuertat ipfos ad mentem fana,ut Deo omnem gloriam tribuat; Amen» ^necipittfr loAnni^ne librum hunc ob[igwi,fe(luuhei,nuila hominum hitbito

T dicitmiîiiiNcobfignaucrisucrbaprophctiælibri bugt; ius.Têpus enim propèeft. iniuria afficit, iniuria affi-ciat adhuc: amp;nbsp;qui fordidus cll,fordek*at adhuc: qui iu' ftus eftjiuftificetur adhuc:fan(ftus,fanó:dïccturadlnjc*

Kcobßgncute^ 7 Locus qui in conclufionetraftatur, prohiber Ioanni,ne librum G:riptum obG-risltbrum. gnet. «v, intjuit angelus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eft,Ne obGgnaueris.Solent aucem Sclitera: amp;nbsp;It

belli obGgnarijUclndei con Grmationisq; gratia, uel ne palam legantur ab omnibus: fed ab illis dun taxat,quib. deftinatæ funt.Danieli in tz cap.dicitur ab angelo:Tu qui-dem Daniel cl3udeuerba,amp;Ggn3 librum,ufquc ad tempus ultimum.lubeturclaudc-relibrum fuum,id eft,Gnemciimponcrc,nequeampliusreuelationis quicquam ex-peflare:dcniqueiubeturclaudere propter impios,quibus Fane liber hie ænigmaticus amp;claufus uidebitur.Sequiturenim:Obcrrabfit multi,amp;lcientia multiplex erit. Nam qui nonregunrurcertoamp;GrmoDei uerbo,nihil omninocerti amp;nbsp;comperti habet, fed oberrant permulripliccs leu uarias Scincertas hominum lcntenrias,opiniones Sc tra-ditioncs.Nam dicit Daniel,Fcientiam Futuram multiplicem.-ideft,innumeras dereli-gioncSccultu Dei futurasopinionesamp;leftasicum interim unaduntaxatGt ueraFen-tentia doArina,Gdesuelrcligio,cainquaniquamDaniel libroluo tradidit,quern 8c obGgnauif.id cftidiuinis Ggillis ceu obGrmauir, tanquam authcnricum. Sc cui meri-rocredatur. Atquiin præFenti noniubeturloannes eodem (euFu neobGgnctlibrum, Liter hie om- qnem fcimusomninoefleauthenticum: FedhuiuFmodi quid Fentir angelus Nc cela-nibusptitère ueris aut texcris,abfconderislt;^ue librum hunc:qucm Deus ideo Fcribi uoluit, utexra-äebet. ret publica doArina in uniuerfomundo,quaerudiantur in his quæ reuelata Funr coc-litusjomnes homines,ne per Anrichrifti artes 8c tyrannidemè regno Chrifti abftra-hanturin reghum Anrichrifti. Vult enim Deus ha?c omnia omnibus efte peruulgata ÔCmanifcftifsima. Atquehunefcnliimaperuit8c Areras dicc^s; NeobGgnaueris, ait, ideft,neapud temetipFum obGgnata relo ues, Fed pateiacitouniuerhs. Ratio Fubijei-ïur:Tempus enim prope eft,quo fcilicet ifta quæ prædixi,cucnicnt. Vndc opus eft ad-monitionc.

jnonitione,confirmatione amp;confolatione fidelibus. Proindc cum hie liber editus fit, lit fideles admoueat, cSfirmet amp;nbsp;confoletiir,non oportet ipfum claufum, fed maxime patentem elfe.Nam ea eft bona Domini uoluntas,ut uerbum hoc fuum,in fua eccle-ft3,ad utilitatem omnium fidelium prædicetur.Videant ergo quidagant,qui hunc li-brum non modo claufum, fed penitùs fublatum uolunt: nec putant ipfum, utæni-gmaticnamp;obfcurûjpolfeintelligi.Deo aurem fit laus amp;gratiarûaftio, qui nobis hoc libro perutili,amp; maxime necclTario,fideliter amp;nbsp;in tempore uoluit confulere.

8 Locus huius conclufionis uidetuf tradare occupationem quandam. Dicat enim ’inculcâddfunt hicaliquis:Tuquidem uis patèrelibrum hue,amp;peruenireadomnes omnium ordi- hums libri 0-num homines, fexusamp;ætates:atnodeerût,quiprorfuscôtemnent eundem. Fruftra craudi-ergo prædicabitur,fruftraurgebimus hçcfcripta,apudeos maximè,quiipfaridebunt, (^ntibus, zrno atq; aliter amp;nbsp;ali ter pro fua libidine interpretabuntur. Iduerôpræoccupareuidetur,ac Mdientibus. dicereiEruotlânè iniufti innumeri,quiefFrenespergent in fuis ihiquitatibus,ac fe-metipfos fubindc magisque uincent:ueriim erunt amp;nbsp;iufti, qui amp;nbsp;ipfi in omni iufticia perfeuerantes,crefcent in fanétis uirtutibus,ac in his quoqiie femetipfos fuperabunt: proinde perge tn illis omnibus annunciare,qu3è hoc libro tibi mandaui,nihil follici-tus de fuccelfuihunc mihi permitte,tu munus prçdicandi capelse.Ego efficiam,ne fit prædicatio tua fidelis,fruftranea. Ac fine tu, fi uideas aliquos omnino fordefeere ucl-le.in fordibus perire,quandoomnem tuam fidelem contemnunt operam. Namtti perfecifti munustuum,amp;infons es;iftiuerbfuaculpa pereunt. Proinde nolouel te, uel quenquam alium,nimis elTe anxium ,cumcernitisplurimos,puritatcuerbi Dei contempta, malle uerfari in fordibus. Sed amp;nbsp;alibi legimus, multis Euangelium lAitth.z^. annunciari iniudicium : amp;Euangelij odoremalijs fuauemefleadfalutem,ali;sfeeto- ».Com rem intolerabilem ad interitum. Similis propemodum locus extat apud Ezechielem in cap.2,ubi legimus dixifte Dominum ad prophetam: Fili hominis mitto te ad filios Izraefad gentes rebelles,quæ rebellarunt coritra me,ipfi amp;nbsp;patres eorum perfide me-tum egerunt in huncufque diem.Filij funt durafacie,amp;pertinaci corde. Ego te mitto ad illos, amp;dices eis:Sic dicit Dominus Deus, fiueaudiant ipfi,fiue non audiant: quia domus rebellis funt, utfciailt quod propheta fueritin medio illorum. Ettufili hominis ne timeaseos,neque a uerbis corum formides: quiacontentiofi amp;nbsp;fpinofi funt,amp; tu habitas cum fcorpionibus.fed ideo non metues ab eis; loquêiis uerbâ meâ ad eos,fiueaudiant,fiue minus.

Porrbeauendumin præfentiarum, neintelligamus mandate Deum, iitimpijper- 'Deusnon ir,dit gantporroefte impij,cum dicitangelus:Quiiniuftus eft,iniuftus fit 3dhuc,amp;c.Vide- ddt ut inipij ad turenim talis propemodum elfe loquutio,qualis ilia in Euangelio: Quod facis, facci- hue ambulcnt tius.Nam quodalioquifaéturum nouit,facereiubet.Ad eundem modum hic,quodfa nbsp;inic^uitdtc,

ûuros nouitimpios,dicitfafturos:neq;uult ut laétûipforû turbet Ioanné,amp; fidelem prædicatoré,cu amp;nbsp;multi fint futur! boni,qui amp;nbsp;ipfi iufticiæ opera fint daturi. Nos fo-lemus eodem propemodum îdiomate dicereiwi/t nittanders,fo far hin, vndthu. dem vnradt e-hengnùg. Si aliter fieri non potcft,agè pareas licet.Non quod iubeamus ilium qui périt, pcrirc;fed qubd ita infaniâ eius ei exprobremus,fignificemusq; ipfum fuaperire culpa jPpria,uolentéamp;fcientc.Aretas:Noneftâdhortatio,inquit,fedredargutiopotiusuni-ufcuiuslibetjad quod ftudiûapplicuerit, Aquinas uerb.'Senfus eft,inquit. Qui nocet, noccatadhuc.ideft,nocebit,malis alijs inferendo:utintelligatur angelus hæc dixifle prophetando,n5 optâdo,amp;c.Atq; ita fenfus eiret:Impij fpreta prophetia pergent elfe impÿ,pij rurfus crefeent in ftudio iufticiæ fanfto. Qui fane fenfus uidetur omniû elfe ïimplicifsimus.Necdifcrepât abhisplurimû,quæ in Danielisiz.cap. hilce leguntur uerbis: Abi Daniel, inquit angelus,amp; ne curiofius inueftiges articulû temporis poftrc mi:quiaclaufiamp;obfignatifuntfermones,ufq;adtépusultimû.Côplures purgabun-tur amp;dcalbabûtur amp;conflabuntur.Impij uero impie agét,amp; nô intelligét omnes im-pij.Eruditi uerb docebunt. Abhis nihil difsident amp;nbsp;Apoftoli uerba, dicentis prophe- î.TShoÆ.î. tantist^ue de temporibus poftremis: Omnes quiuolunt piè uiuerein Chriftolefu, pcrfcquutionem patiantur oportet. Porto mali homines Sc impoftores proficiunt in

peius,dum 8cinerforemabducunt, 8cerrantipG. Cumergo talc Gt futurum mundï huius poftremum leculum,pergamus conftanter urgere amp;nbsp;inculcare,quibus haec fuA ftio obtigitdpfum uerbum Dei,ac reuelationem lefu Chrifti omnibus hominibus,ni hil curantes,quid mundus amp;nbsp;mundanihomines ogganniant. ■

iniudidquot;EleganterucróduoGbiinuiccm hominum generaopponit,iniufl:osiuftis,Scfordi diiU oppoitun- dosfanftis.i«lt;^/gt;t«ilt;',inquit,qui maleagit,malcagat;uel,qui iniuftuseft,iniuftus Gnuel», turiudiscT qui nocet pcrfequédo pios;«lt;4zM«is-«TWfT/, noceatadhuc uel porrh. xvcrvnbiUvndvnricbtt ftndis. thûtfder thûyees-wyte .Huic iam opponit,Qui iuRus cft,iuftiGceturadhuc:ideft,porró amplius,acfubindemagis magisquecrefcat in omni pietate, amp;nbsp;uincat femetipfumirt iufticia,ciim Gdei turn operum.Iufticiaenim Gdei iuftiGcamur: iufticiaopcrumdecla-ramurcfreiufti.Quiautem iufti funt,non tantum nemini nocent,fcdinfcruiuntamp;b« nefaciunt omnibus.Contriiniufti,qui Gde ueracarent, lucecarent: uerfanturergoin tenebris,amp; opera faciunt tenebrarumrperfequentes amp;nbsp;iuftos amp;nbsp;iufticiam, amp;affligen-tes omnes homines.Tales quoque in extremis diebus futuros prædixit homines Do-minus,inEuangeliofecundum Matth.24.cap.

Alterum genus hominum,eft impurorum, pollutorfi, fœdorum, fpurcoró. » êcc.Quifordiduseft, aitjfordefcatadhuc. Monent autem linguæ Cræcæ interprètes, /rwvs'eas effe fordes,quas colligimus ab extremis unguib.w/fwndvn/idt.SigniGcat autem homines impurosanima Sccorporeddololatras, fornicarios,gulones 8c Gmiles. His opponitfanfl:os,puros,mundos.id oft,GdcpuriGcatos.8cfandiGcationi ftudente« . feduló.Proinde utimpuri magis magislt;^;i*iuolutabrocœniuolufitur, 8c femetipfos polluut atq; cófpurcant:Gc fanóti in dié magis magisq^ opcramquot;dant puritati 8ç fanóli-tnoniæ uitæ,Dominus Içfus iuftiGcet 8c fanétiGcet nos in fecula feculorum.

Tecce ucnio citó : amp;' mcrces mca mccum, ut reddam ugt; nicuique ut opus illius crit. Ego fuin A amp;nbsp;fl, princt* piumamp; finis,primus SC nouifsimus.Beati qui feruant mandata illius,ut fit poteftas eorum in ligno uitæ, amp;nbsp;per portas intrentin ciuitatem.Foris autem canes,Ôf uenefici, amp;nbsp;icortax

tores, 5c bomicida: ÔC xdoh's ferui'cntes^amp;^omnis qui' amatamp; facit mendaciuirr.

Condufionis huius locuSjcft de aduentu Domini in indicium,prçmioque boni« parato,amp; deftinatis fupplicijs impœnitentihus ac confceJeraris.ColIigit enim in præ» lenti,quod cap. 15) amp;2o,ac alias in hoc libro fuGus Scdiligentius traftauit. Huncuero locum præ alijs inculcat amp;nbsp;urget feruidc.Nam permultum refcrt, G ipfum Scredè in-tellexerimusjamp;frequentirsimëanimis expcnderimus. Minus enim licenuofe pccca-uerimus,fcd uigilauerimus diligennus.

' Frequenterautmutanturin haccócIuGone Ioannis,perG3næ.Nunc enim loquituf ipfeIoannes,moxinducitDominuloquentem.Etin præfcnti quidéfacitloquiDomi num ipfum Chriftü,ac dicere;Eccc uenio cito.Plus habet autoritatis,amp;plus inuenit amp;nbsp;dei apyd omnesjuerbfi ore Chrifti,q apoftoli,depromptG: dicédo aüt fe uenturfi citö, omnes excitare uult ad uigilia.pcenitentia amp;nbsp;preces.Na amp;nbsp;in Euagelio dixit: Vigilate, . quia neq;dié neqjhorafcitis.Venturus cft Dominus uefter hora,quanó putatis.Ter- • ritat ergo focordcs 8c impuros homines,qui fe côfolantur,forc ut fi Gt uenturus Domt nus,tardè tarnen aut nunquam fortafsis uenturus Gt.Cótra h^s ergo agés,dicit fe ueir turum citó.Cotra eofdem differuit amp;nbsp;Malach.in cap.3 amp;nbsp;4..8C S.Petrus in i.cap.j. Prte terca dii afferit fe uenturG cito,cófolatur pios, tentatos 8c uaric affeftos in hoe fcculo. Na amp;nbsp;pij aliquoties clamitât,Dominû nimis diu fuu differre aduentu, nimis benignd

effc in hoftes (iios.Proinde dicit,fc nunc cito fatisjid eft mature uenturunuut amp;nbsp;ciilto res fuos afterat,amp; hoftes atque contemptores fuos atterat atque excindat.

Sequitur enim,qualis,quomodo, amp;nbsp;in quern finem fit uenturus : Vcnict gloriofus cum magna maieftate amp;nbsp;potentia, Sc utliberet atque faluetfuos, condemnet autem omnesimpios. Dicitenim:Et mcrces meamficum. Quæ uerba petita uidcnturex merces Ifaiaecap.4.0. amp;fignificant,Deum inftrudtum efle abundantifsime omnibus facul-taribus,quibusinftru£tumeflc oportet remuncratorem amp;nbsp;uindicem. Dicit ergOjfti-pendium quod fingulisannumercm,pro cuiufque opcre,in præfcnti mecum habeo* amp;quidem paratumac copiofum. Nam rcxamp; iudex nofter,non deftituitur uiribus amp;facultatibus:utnonraroregeshuius fcculi, qui mercedern, proutdecebat, uelper-foluere nequeunt,uel in promptu non h3bent,amp; folutionem in longum tempus dif-ferunt.Nofteruero ille;Etmerces meajaitjmecum.Acprotinus fe exponens ,fubitingit: Ac reddendum unicuiqueprout opus eiuserir. Sic enim amp;Aportolus 2.Cor,5.dici t.Omnes nos manifertari oportet coram tribunaliChrifti,ut reporter unufquifque ea quæ fiunt per corpus,iuxta quod fecitjfiuebonum,fine malum. Nam amp;in Euan-gclio lecundum Matth, cap.ió. dixit Dominus, futurum eft ut filius hominis ueniat in gloria patris fui cum angelis fuis,amp; tunc redder unicuique iuxta fada fua. Idem tra dituramp;abapoftoloadRom.cap.2.

Porto ne quisdubitaret,iudicem ilium noftrum opere complete pofte, quoduer- Ego fugt;n bis fe dixit fadurum,cuilibet uidelicet redditurum pro faâis fuis,fubiungit ipfe, amp;nbsp;di a cr n* cit.Ego fum Aamp;A,principiumamp; finis, amp;c. Quibus uerbis fignificat jfeuerum efle Deum,æternumamp; omnipotentem. Sumptaeft fententiaexifaiæcap. 4.3. amp;45, amp;g. Expofita eft in fupcrioribus. Docent hæc nos, lefum Chriftum elfe Deum uerum,amp; ideoremuneratorem munificentifsimumaciuftifsimum.

Confequenterrurfus,fignificanter,planius,amp;per partitionem^ quid amp;nbsp;quibus re- prtemtapiisp4 pendere uelirDominus,Ioannesfuis uerbis cxponit.Et principio quidemagitdeprç ' niio bonis parato,deinde de fupplicio mails deftinato Dei iufto iudicio. Penditur autem præmium,ueldonaturpotius,ficuti Paulus ait, mandata illius (Chrifti nimirû) feruantibus.Nonenim qui legunt aut audiunt mandata Dei,uel iaâitâtSc predicant, beadfunt:fedqui cuftodiut,amp; opere complent.Iraenim docuirnos Dominus amp;fal-iiator nofter Chriftus in Euagelio fecfidum Matth.cap.7.amp; Lucæ n.Sut autem man-data illius,quæ in Decalogo exponutur,uel in Euagelio ad dileftioné Dei amp;nbsp;proximi reftringuntur,uelabapoftolo loane fides Scdileftio nominantur.Religiofos ergo effc oportet nos,fi modopræmium à Deo accipereuolüerimus. Quodeftauré præmium, quod à indice pijs Dei cultoribus donatur?TripliGiter exponitur. Principio enim di-cunturbeati Sc lelices.Deinde poteftatem habebiitligni uitæ,id eft fruûus arborisui Potefl^te hd-« tæinipforumredigeturpoteftatem: id eft, uiuentuitaæternain Chrifto, ficutifupe- betligni tins eft expofitum.Adfuperiora enim alludit.Poftremö:Per portas intrabunt,inquit, inciuitarem (nimirumfuperius quoq;defcriptam ) in æternam patriam.

Poft hæc attingit uel colligit etiam fupplicia deftinata impijs:amp; quidem Unico ucr bo uniuerfacomprehendit,dum Foris dicit. Hac unica uoce eXcludit impiospatria foriicdncs^ cœlefti,6cincluditinferis,inferorumque tormcntis infandis,interminabilibus Sein« numeris.Imitaturautem Dominum Ioannes,in Euangelio dicentem:Dico uobis, g quod multi ab oriente Sc occidenteuenturifunt,8c accumbent cum Abraham Sc Ifa-acScIacobinregnocœlorum : filij autemregni eijeienturin tenebrasextremas, illic eritpioratusSeftridordentium. Itain parabola decern uirginum diciturianua clau-fa, exclufæquegaudijs cœleftibus uirgines fatuæ. Ibidem feruum inutilem iubec cijeere in tenebras extremas.Similiter apud Lucam in 13. ait Dominusjncredulos foras expelli.

' Quiaurem funtobfecro ,quî in iudicio illo extreme,foraseijciehdi funtl Ci-nés, 8c reliqui qui commemorantur in damnandorum catalogo. Canum uocabu-lum non femper in malam fumitur partem in Scripturis, fed plerunque ramen. Abncr princeps niilitiæ Saulis :Num caput canis egofum,inquicad Isbofeth,qiii -

contra ludam tueorpartes dotnus Saulis?Significans fc odium incurrilTe tribusluda, «^uód haftenus retinuifletdecem tribus in officio,amp; fub dominio domus Saulis. Alibi, ut Matth.iÇjiiidenturcanesappellari gentiles uelethnici,aut alieni à populo Dei. Quaappellatione quidamhodie Türcas notant, appellantes eos dieTiirgkifchehund, id elt,Turcas infideles.Iam etiam prophetalfaias in cap. ^6,canes appellitat pfeudopro-phefas,impudentes, uoracesjinexplcbiles, latrare 3 amp;nbsp;ouile Domini defendere nor» ualéntes,uelnolcntes Sódormitantes.Iuxta eandemfignificationemdicitad Philipp. Apoftolus:Cauete canes,cauete malos operarios,amp;c.Sunt præterea canes in Sacris li-terisnuncupati homines iracundi,fæui,crudeles, facrorum contemptorcs, ucritatern aIlatrantes,conuicijsqjprofcindentesamp;perfequentes,atqueblalphemi.Nam Pfalmo iz clamat Chrifti Domini typus Dauid:Circundedetunt me canes, cinxit me confiliû malignantium.Quosmodó uocarat canes,moxnominatmalignantes. Cumq; Semei DauidimaIediceret,dicitAbyfaifiliusZaruiæ:Curmaledicithic canis moriturusdo-jnino meo regi? Et Dominus in Euangelio uetat fanöum proponi canibus, margaritas porcis.Sunt item canes appellàti homines fœdi,impuri,abfquepœnitcntia,feîeuo Jutantes in fterquilinio fcelerum amp;flagitiorum.

Etenimfanftus Petrus uocaüit taies,ad uomitum récurrentes cancs.Et uetat Domî nus,ne quis precium fcorti ac canisofferat in templüm. Ideo enim facerdotes ludaici precium fangüinis à luda oblatum refpuerunt. Proinde fub uocàbulo CanumUntel-ligimus ethnieos uel infidèles, pfeudoprophetas uel fedudores, homines crudeles, blafphemos,perfequutoresueritatis,maledicos, Ucritatis contemptores,impurosamp; fœdoSjamp;c.

Médacium et- Qy^eautcmfequunturmembra,priusfuntexpolîta,incap.uidclicetnôno, Sccirc» Wlt;tt facit 'P’^*r*C’piumacinfinecap.2t. Mendaciohic coniungit, Quiamat amp;nbsp;facit.Nam multi ' nbsp;nbsp;* non faciuntpalàm,amantautemamp;fauentamp;promouent. Multi amp;nbsp;amant amp;nbsp;faciunt.

Amant in primis mendacium,qui doftrinam mendacem fouent,eademque delcûan-tur.Elegantifsimè uero Primafius Vticenfis epifcopus:His omnibus,inquit,non dili— gentiaadhibenda eft exponendi,fedfoiicitudo impendenda cauendi. Dominus lefus feruet nos ab omni malo,Amen.

Author huitii Operisiterumolîenditur Öirißus^quantushic ßt.Ex-fonhur amp;nbsp;deßderium Eccleße(,optantii Chrißiaduentum^ bheralis Domini fromißio^

Go IcGis mifi angeïum nicum,ut teftificaretur uobis hæc in ecclefijs.Ego fum radix genus Dauidis, ftella fplen* dida matutina. Etfpintus fponfa di'cunt: Veni.Et qui audit,dicat: Veni.Et qui fitit,ueniat: amp;nbsp;qui uult,acci^:

Atttbor huius Locus huius conclufionisiterumoftendithuiusoperis authorem lefumChri-operisChri^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quoplusauthoritatishabeatquod dicitur,

ftwr. totiq;opcri fides ab äuditonbus facilius adhibearur. Proinde loanni nihil tribuen« dum,nifioperisfcriptura.ideftquódifta omnia primus uidit,excepitqj,ucllireris có-mendauit.Sed 8c modus rcuelationis repctitur. Chriftus ipfe no defcédit in lerras,auc ad inferiora hæc,fed emifit angelum fuum,qui hæc eX Chrifto amp;nbsp;nomineChrifti ape-ruit,ac loanni cömoftrauit.Finis quoq; mifsionis angeli aut reuelationis indicatur,Vc teftificetur hæcin ecclefijs,amp;quidem uobis omnibus qui futuri eftis in mundo,ad fi-nem ufq;feculi. Difcimus autem ex paucifsimis illis uerbis,principiö fidem adhiben-dam efle huic libro,utpote ab iplb Dci filio per angelum amp;nbsp;apoftolu propofi to,amp; omnibus

rum elfe Dcum,angelorum Dominum : quod amp;nbsp;Paulus afleritad Hcbræos cap. «. De Cbri^ut uemt qua re didum eft etiam fuperius. Et hæc quidem clara feripturæ teftimonia plus com Dm.

moueredebent fideles , quam omnia Serueti Hifpani, Seruetanorumque Arianifan-tiumamp;Iudaifantium deiirixObferuemus item,quod Chriftus mifitangelura fuum, nonad iudicandumautdocendum:idcftadtcftificandum,5H be^ii^en. i,ibrifdcrifuitt Teftimonijslegitimefufceptis,autinliterasrclatis amp;obfignatis,nefas eft contradi- authmtia, cere.Habenturenim omninoproauthenticis. At totus hie liber àloanne conferi-ptusjteftificatio uel teftimonium eft angeli Dei:nefas eft ergo de ipfo addubitarc quic quam.Sedamp;dclibiisali;S amp;.ueterisamp; noui tcftamenti hocipfumfentire debcmus. Etenirn prophetæ amp;nbsp;apoftoli appellantur teftes Dei :amp; Euangelium dodrinaque prophetarum Scapoftolorunijteftimonium uel teftificatio. Infanit,qui arbitraturfcri-pturam canonicam exfemetipfa non fore authenticam, nifipriusauthentica redda-turperapprobationem ecclefiæ amp;nbsp;conciliorum. Præterea intelligimus, totius libri h uius doétrinam non pertinere ad ecclefias modo Afiaticas feptem, fed ad omnes per totiiin terrarum orbem difperfas'.ideoque pertinere etiam fingulariterad nos,qui Ti-^uri aut in Heluetia,Gallia ucl Germania hodie uiuimus. Aretas Cæfaricn. Vt teftifi-caretur,inquit,id cft,ut proteftaretur non clanculö, nequein obfcuro,imó audienti-bus un:ucrfisecclcfi;s,ubiq;terrarumdilfufismequis ultroignoranciam prætcxens, maneat incorrc£tus.

Moxoftendit ipfe quoque Dominus,acdeclarat,quis amp;quantus fit, ^^u^habea-musiniplo repofita fideles. Vtiturautem parabolis amp;allufionibus iterum propter cuidentiam:amp; principio appellat fe radicem amp;nbsp;genus Dauidis, id eft uerum amp;nbsp;natura lt;^hriflus radix 1cm hominem.Prius cnim audiuimus,ipfum uerum amp;nbsp;naturalem elfeDeum.Refcin- C’7'genus Vaiii ditautem omnibus hæreticis, negantibus amp;nbsp;oppugnantibus ueram Chrifticarnem, omnesneruosmalidifsimeprobans,feiuxtacarnem,noftræelfe naturæ. Vndeamp;in feripturis appellatur frudus uentris Dauidis, amp;nbsp;qui exortus fit ex lumbis eius. Sed amp;nbsp;Dauidicæ deiparæt^ue uirgini dicitur : Concipies in utero,3c paries filium. Proin-dehicquoqueappellat feamp;radicem Segenus Dauidis. Loquutio uero obferuanda eft.SimilisenimlegiturEzech. t^.Radixtua,amp; generatiotua eftde terra Chanaan: ideft,natalestuifuntexChananæis,ueiorigotua eft ex gentibus pollutis. Interim tarnen uideturin præfenti etiam aliudquidpiam innui.Radix enim arboremportât, Ô4 nutrit uel uegerar: radix non portatur aut nutritur ab3rbore:amp; Chriftus Dominus eft fundamentum amp;nbsp;conferuatio doonuS Dauidis, ecclefiæque fidelium. Quod Dauid leruatus eft,quód profapia Dauidis non excifa eft, quæ læpeextirparimerue-ratjChrifti Domini refpedu uel merito eft fadum : Chriftus feruauit cos, idem fcruat omnes quotquot feruantur,quippe qui omnium promifsionum Dauidi fadarum caput eft, uirtus amp;fumma,adeo(^uepcrfedihabia,utpotein quo eft falus perfeda, amp;nbsp;omnis plenitudo. Teftantur hoc perfpicualfaiæ prophetæ teftimonia in cap. 7.37.amp; alias, item Ofee ^.Ezechielis 34- amp;37.Nec difsimilis locus eft 3.lib. Reg.cap,i5.1oan.

Deindeuocatfe Dominus ftellam,amp;quidemnon obfcuram,fed fplendidam amp;nbsp;Q^rifluselUtei lucidarn,adeoque matutinam. Cum ftellam feappellauit,refpexitaduetuftifsimum lafplendiddO' BalaamiTapientifsimi illius in oriente uatis, oraculum. Prædixit is,ftellam orituram ex Izraelcjid eft cœlefte fidus, adeoque ipfum Dei filium exhomine nafeendum. Or-tam autem effe illam ftella magi,amp; ipfi Orientales, teftantur apud Matthçum in cap. Z.Splcndida uero nuncupatur, quia Chriftuslux eft, illuminans omnem hominem uenientem in mundum. Dequare multa difteruit idcmilleloannesin Euangelica fuahiftoriacap.primo,odauo,nono,amp;c. Idem Dominus nofter,eftetiam matuti-na ftella,ira à Petro quoque appellatus, 2 Pet. t. amp;nbsp;ab hoc noftro Ioan. Apoc. cap.2.

Quia ficuti lucifer cxori^ns,diem poft fe trahif.ita Chriftus illuccfcens cofdib. fidell-lim,ipfos magis magisque in præfenti quotjuefeculoilluminât,amp;infutura uitato-

tos lumine cœlefti induit. Aquinas hune locum interprctanspStelîa matutina, in-quit, eft, diem uidelicet prænuncians, hoc eft aeternam beatitudinempcr refurre-ftionemfuam. Ethæc quidemaudiuimus haftenusex ore Chrifti,de Chrifto, quia . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp;nbsp;quantus fit,amp; quæ habeamus in ipfo repofita.Eft uerus Deus amp;nbsp;homo, incarnatus

propternos, uteffctradixnoftra,uirtus,uita,luxamp;lalus.Proinde habcmus in core-■* nbsp;nbsp;nbsp;' pofitamomnemfalutisplenitudinem. Atqueita uidemus iterum librum hunc I'cri-

ptum efte^iritu Apoftolico,qui quidem fpiritus ubicunque ipfi daturoccafio, magnifiée differit de Chrifto,amp; prædicat illius lalutem,fidemque in ipfum omnibus com mendat fidelibus. Idem ergo fpiritus utrunque librum,amp;Euangelij amp;nbsp;Apocalypfeos Ioannis infpirauit,amp; conlcribi ab eodem authore curauit.

» LocoinducicurIoquensEcclefia,optansaducntumChrifti in indicium.Cum c-clf/jiCergrf(td- nim tantus amp;nbsp;tamhenignus amp;falutaris fit Dominus noftcr lefus Chriftus, quern to-tfcntu ârifli. tus hicliberpromifituenturum amp;liberaturum ecclefiam affliftam in hoc fcculo fan-ftorum,ipfiusiamcommemoraturecclefiæ ingens dcfiderium,optantis amp;nbsp;uocantis Dominum, dicentisque, Veni. Mox enim audiemus. Dominum promittentem at-que dicenrem, Etiam uenio citó:amp; acclamantem ecclefiam, Amen, etiam ueni Domine lefu.Spiritumuerbfedulo pro liberationeamp;glorificationeclamare ad Dominum, «X hoc corpufculo,multis commémorât Apoftolus ad Romanos oftauo cap. Quan-quam amp;nbsp;per fpiritum,fpiritualis homo quilibet pofsit intelligi. Nam amp;nbsp;Aretas: Spi-ritum, inquit, illos nominat,qui fpiritualibus nuptijs habiti digni funt; fponfam uc-ro,ipfam ecclefiam. Hæc ille- De fponfa nos fæpius iam diximus in hoc Opere, ut nihil necelTe fit eadem cum faftidiorepetere.Cæterùm ingenti defiderio cupiunt om-nespijaduenireDominum in indicium.'impijs eft dies ilia tremenda amp;nbsp;horribilis, * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pijs exoptata amp;nbsp;iucundifsima. Etenim intelligunt pij, fe femel omnibus liberandot

mails ,amp; omnibus bonis cumulandos, gloriam amp;nbsp;ueritatem Dei aflöfcndam,im-pietatemomnemabolendam,amp;impios iuftoDei iudicio puniendos. Vnde fanâns Petrus in Adis tertio cap. appellat hanc diem reftitutioncm amp;exhibitionem omnium eorum quæ Deus unquamloquutus eft per os prophetarum ipfius.In ilia ergo dicimplebunturpromifla Dei de rebus maximisplene omnia, ideo dicitin Euangc-lioDominns:Tollitc capita ueftra,quiaappropinquatredemptioueftra.Dciedis funt capitibuslugentesamp;defperabundi: Dominus iubetnos leuare capita, alacres amp;nbsp;bo-næfpeiefte. Certo enim nos fore liberandosSc glorificandos,qui in mundo fuimus ludibrium amp;peripfema omnium. Synecdochice ergo exponendi funt loci,quiper-hibent maximum in die ilia futurum ululatumuel plandum.Impij enimpræ dolore amp;nbsp;defperationc uociferabuntur,ac fefe confident : pij exultabunt in ifto,quem cer-nunt aduenientem,oftcntare plagas uulnerum, quibus ipfi funt redempti. Quemad-modum ergo maximum fuit defiderium in fandis,appropinquante primo aduentu Saluatoris, ficutiuelin uno SimeoneincIarefcitjLucae 2:itaamp; ad fecundum aduen-tum ad indicium Chriftijindefefsis uocibus clamabunt omnes landi, Scfedulo clamant, Veni Domine Iefu,ueniamp; libera nos, ueni amp;nbsp;aflere conculcatam propctnan» gloriamßcccclefiam: Veniexpedate redemptor amp;nbsp;faluator noftcr.crue nos àmalis, largire nobis promilfa bona,amp;c.

VffH, nbsp;nbsp;Ergo quæ fequuntur,uel ad ecclefiam,uel ad loannem referri polTunt, ut uel eccle-

fia,uelloanncs dicat: Et qui audit, dicat,Veni. Aretas eum locum bFeuitcramp; eleganter intcrpretan8:His uerbis illos infinuat,inquit,qui nondum quidem ad gregem af» fumptifnnt,adaudiendumtarnendiuinaparati,quique Domino cognolcendo ftu-diumadhibent.Tantum ille. Et quidem tantum eft piorum defiderium, ut cupianc omnes creaturas inuitare Dominum ad ueniendum in indicium: ficuti fæpe uidemus in Pfalmis pios adhortari folem,lunam,amp; omnes creaturas ad benedicendum uel con fitendum Domino.

£t quifitit j2 Locus conclufionis,amplifsimam habet promifsionet« amp;confolationem Chri-fti.Rurfus enim hiclibcralitcrpromittit. Quafi dicat: Scio quæ pafluri fint fideles fub Anti-

Antichrifto, quas item amp;nbsp;quantas hic excrcitaturus fit impofturas. Omnia erunt illi uenalia,ccelum,terra,amp; ilia quoque quæ non funt in poteftate ipfius: multisc^ue im-ponet,multos deprçdabitur:omnes ueró pios graui pcrfequutione premet amp;nbsp;atteret. Si ergo tardauero,neque uenero protinus,quando id optant uota fanftorum,uos qui meamatis,amp;inmecreditis,fugiteAntichriftum,neilliuos deprçdandosexhibcatis; , me expedate,ad me recurrite.Qui fitit,id eft,qui donum cœlefte appétit,aut qui angi-tar amp;nbsp;premitur curis amp;nbsp;malis uarijs,ad me,ad meinquâ,accurrat:ego fatiabo eu boni», Jeuabo malis,autc51'olabor,amp;roborabo ipfumfpintu meo,in qualibufcunque péri-culis, ut patienter quæuis mala fuftineat Sc uincat- Videtur autem hæc falutaria amp;nbsp;confolatione plenil'sima uerba mutuo accepiffe ex doftrina Ifâiæ,quæ extat cap. quin quagclimoquinto,amp; apud loannem in cap.feptimo De his diâa lunt quædam amp;nbsp;circa principiumferècap.auubilegimusdixiffe Dominum:Et fitientidabode fonte a-quæ uiuæ gratis.

Cæteriimcû dicit,Et quiuult:nôhocfentit,quodnonnulliipfum fentire opinan- Et^uiuuff» tur,in noftra uoluntatefitum eflcjUt faluemur.Nam feimus dixifle Apoftolum: Non, eft uolentis,nequecurrentisjfed miferentis Dei. Dominus ex bona fua uoluntate nos fcruatânterim tarnen nolentes non leruat,fed uolentes. At confert nobis,ut uelimus: nixtaillud Apoftoli, Deus eft quioperaturin nobis uelle amp;perficere. Primafius;Nul-Jis, inquit, bonis præcedentibus accipitaquam uitæ gratis. Quid enim habes,ait A-poftolus,quod non accepifti? Ergo Scuoluntatem ueniendi,àDco gratis accepimus; cui nihil primi contulimus,ut eilemus: quanto magis,ut iufti ex peccatoribus redde-remur. Hæcille.Quanquam uideripoterathuiufmodi elfe loquutio, qualis illaGer-imnisefijViidwclcberwljderkumme: ideft,liberum facio cuilibet ueniendi: neminem excludo prorfusjomnesuenireiubeo. Ita,Etquiuult:ideft, omnes uenite, accipi-scaquas,amp;c.Domino fit gloria.

(lecernitur corruptorilfus libri huitti, ^iât uen^ iuram fe certo in iuMciumt Exoptat ttm adue»' ium Ecclepa^

Onteftor enim omniaudienti uerba propïietiælibntîü* lus. Si quis appoluerit ad hæc,apponet Deus fuper illurrt plagas fcriptas in libro ifto: Sc fi quis diminueritde uer^ bis libri prophetiæ huius,auferet Deus partem eius è li^ brouitæ,amp;fàciuitatefandia,amp;exhis quæicripta funtin libro ifto. Dicit,qui teftimonium perhibetiftorum. Etiam ucnio cito. Amen, ctiamueni Domine lefu.GratiaDomini noftri leiu Chrifti cum o-mnibus uobis, Amen.

13 Huius conclufionis parte decernitur pœnalibri huîus cotemptoribus, in primis faM fit eofi^ uerö falfarijs,qui hocdiuinû,utelegâteramp;(. pièdixitD.Bibliander,inftrumentû amp;di- temptores amp;nbsp;ploma facrofanélû imperij amp;nbsp;pôtificatus Chriftiani corrûpcre audét,addendo aliquid, corruptorci U aut detrahendo,aut immutâdo fententiâ genuinam. Locus hic petitus eft ab hominû brihuiuf. confuetudine.Solentenim principesinftrumétafuafub finemmunire contra corru-ptelas,minis amp;execrationibus. Antichriftus,Chrifti Domini fimia,fub fine bullarum fuarum fubdit:Si quis autem huic noftro mandato côtraire, aut illud infringere aufu temerario præfumpferi^indignationem omnipotentis Deftc beatorum Pétri amp;nbsp;Pauli apoftolorumfe nouerit incurfurû.Sed amp;nbsp;in thefauris,publicisqjreb. tuédis amp;côfer liâdi«,ubi timetur periculu,adhibétur feræ amp;nbsp;münitiones.Ea de caufa cû no ignoraret

Dominus futuros,quiopprcflum uelint aboli tu rriq^ hunc librum,probe communi-tum tranfmittitad pofteros.Legimus quidem apud ueteres ab initio eccle(iæ,hæreti cos quofdam in fcripturis corrumpendis nihil non fibi permififlèiimo amp;C quofda ipfo rum,intcgroslâcræfcripturaîlibrosrefpuiire. Ac Tertullianus hocipfumMartioni fuo impingit,qui amp;nbsp;facroslibros interpolauit. Cæterùm diuina bonitate faftum eft, ut nihilominus integros Sc incorruptos acceperimus libros facros.Id quod euidentec oftenditS.Hieronymusin Comment.fuisadKàiamlib.j.ScEraf.Roterod.in Apologia teftam.noui,item in Apolog.contra lacobum Latomum,amp;c.

yiihiladdendut Porro nihil noui facit in prælentiarum Dominus, dum reuelationi fuæ nihil uel »iW 4diincn‘- addipræcipit, ueladimi. Nam femel ßciterum per Mofenmandauit: Nihil addideris dum^ uerbomeo,nequequicquamdetraxeris.Et SolomonProüerb. 30. idipfum præcipit.

Sed mirantur multi amp;reprehendunr,quod corruptoribus tot plagas intetauerit. Cut ergoilliipliinapoftolo Paulo non improbant, quod unicouerbototcomplexuseft plagas amp;nbsp;incommoda, quot hic löannes enumerauit,Cum ad Galatas dixit : Etiamli nos,äut angelus c ccelo prædicarit uobis Euangelium,præter id quod prædicauimus uobis,anathemafit.Et eadé uerbarurfus ingeminat 8c inculcat. Proinde fi cocedunt, his Paulum adeôpeccalfenihil,ut magismerueritlaudem: cellertrcalumniariea quæ ab ipfo Domino noftro lefu Chrifto per loanncm fuo loCo amp;nbsp;tempore appofitifsimc hicpofitafunt.Certè anathema eft,quiexcifuscxbonorumhominum cônfortio,ex-tremo deuotus eft fupplicio, adeoque fubditus præfentis 8cfuturç uitæ malis omni-bus.Id quodexDeuteronomioamp;alijsIibrislàcriscolligerelicef.

Q^{ ddddntt nbsp;nbsp;Addit autem amp;nbsp;detrahit,no ille qui ali;s ali/sque, amp;nbsp;fubinde darioribus uerbis utï-

dutauiddimàt, cxponédafeiltentia Reuelationiszfed qui inferitaliquidalienum à genuino fen fu,amp; ab ijs quæ à Domino difertè funt pofita;aut qui aliquid tollit,obfcurat,inuertit, quod fignificanterabipfo Domino exprelTum eft. Vnde Thomas Aquinas: Illeappo-* nit,inquit,quimendacium adiungit:illediminuit, qui aliquid ex his quæincofcri-pta funt,fubtrahit,uel etiam negando contradicit. Tantum ille. Additio ergo amp;nbsp;fub-traûio ilia,non in uerbis tan turn,fed in fententia magis uerfatur.Neque enim prophe tç Lcgem copiofe exponendo,quicquam uerbo Dei addidilTe creduntunneq; apofto li Euangelicam libertatem prædicantes,quicquam legi dctraxifl'e dicuntur.

Conteftrfri. Eftautemconteftari,fubteftimonijfeligioneremaliquamdicere,autcumconte-ftationcferiôurgercamp;inculcate,adeoqueaudientemueluti obftringere,utfciat Ijbi ifta quæ dicuntur certb imminere,pœnasque à Deo irrogandas fore,nifi obtemperct.

De pœnis aut plagis,quas in præfenti intentat,didum eft cap.»ç.id.i7.i8,amp;c. Ita fu periusquoqueexplicatafunt,quædicihicpoterantdelibro uitæ, amp;deciuitate fan-da. 'Quinimocomprehendithicqüoquepariteromniabona,quæpromifla funthoc inlibropijs amp;obfequentibusDeicultoribus.Ijs omnibus fpoliabiturcontéptof aut fallârius amp;corruptorhuius libri.Quantis ergo malis amp;periculisinuoluuntfeilli,qui hunclibrumomninoopprcirumuolunt,amp; impcdiunt,quo minuspalàm expona-tur, amp;nbsp;in manus omnium hominum perueniat ? Econtrà certifsimum eft, omnimo-dam benedidionem à Domino confequuturos, quotquot religiofe de hoc libro fen-tiunt,amp; ea quæ in ipfo ad gloriamDei amp;nbsp;fidelium falutem confcripta funt,illuftrant, amp;nbsp;omnibus commcndant.

Dicjt is (fui te- ’'1' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fignatur,adeoque ueluti obfignatur fubfcriptione,huius libri authoritas,

ilißcdtw ilîd Sequitur enim,Dicit qui teftimonium perhibctifton'i: uel. Qui teftificatur ifta. Om» ‘ nés autem propemodum interprètes ilia ucrbaChrifti elfe putant,qualiipfe ilia con-firmationis gratia adiecerit,diKeritque:Ego lefus hæc omniajpræcipuc autem quç de comminatione in fallàrios modo dixi,ut teftis uerax, amp;nbsp;tanquam indubitata propo-fui.Nam Aquinas:Hic,inquic,introduciturChriftu3,airercnsfupradiiftamcomminae tionem,amp;atteftans cunda quæ feripta funt in hoc libro.Ego uero, faluo interim alio lum iudicio, arbitror elfe Jjeati Ioannis feriptoris libri huius fubfcrîptionem. Soient enim notarij uel fccretarij aut cancellari; principum fub finem literarum aut diploma tum regalium autimperialium, fuum nomen fubfigiure.Et loannes quidem in hifto ria

1 N A P O C A L Y P S 1 M. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3«,

rîaEuangelica eundem morem feruauic.Nam ip.cap.dicitiEt qui uidit, teftimoniuni perhibuit :■amp; uerum eft teftimoniû eius. Et fub finem hiftoriæ fubfcribit fubfignat hifce uerbis.Hic eft difcipulus qui teftimonium pcrhibetde his,amp; fcripfit hæc,amp; fci-mus quod uerum eft teftimonium eius.Sciebatenimjamp;confitebatur hoc uniuerfaec clefia.Ad eundem modum uidetur amp;nbsp;hæc fuo nomine in præfenti fubiecifle amp;nbsp;dixif-fe.-Dicit qui teftificatur ifta.

Loco inducititerumipfum Dominum Iefum,Ioquentemamp;: promittentem cer Chriflut certà tb feuenturum,nimirum in indicium ad redimendos glorificandosque pioSjamp;adpu uenit iniudi-niendumimpios.Ergo cum maxima afleuerationedicitjEriamjmjprofeiftó amp;nbsp;pro- ciMtt. culdubio ueniocitódicettardareuidear, amp;c quibufdam prorfùs non uenturus, atta-rriencertifsimè,amp;mature quidem uenio: ficutiluperiusetiamdiftumatquc expofi-tumeft.Repetiturautemeademresjijfdem propèucrbis,fæpius, utpote fcituamp;ob-feruatu dignifsima.

Subiungit mox fidem ac uotum,amp;ingens defiderium Ioannis, adeoq; fidelis Eccle liæ,autcuiuslibetpij,jgt;mifsioni le fubdentis atq; dicentis,Amenjetiam,quot;«. Id eft,cer-tifsimum efle agnofcimus,amp;indubitatum,qu6d te promittis uenturum. Ergo expe-ftamusteiudicemuiuorumamp;mortuorum:imôoramus eximis uifeeribus, VeniDo mine lefu.Nam alias quoque oramus fedulo, Adueniat regnum tuum. Ac pi) omnes gemitibus inenarrabilibus optantaduentum iudicis,proptergloriam.De quare agit Apoftolus ad Rom.8.amp; nos fuprà eandem rem attigimus.

Poftremo amp;nbsp;ultimo loco condußonis imprecatur, more Apoftolico,Gratiam Do- Benediâioa^a mininoftrilefuChriftiomnibushuiuslibriauditoribus ßcleiftoribus.S.Paulus in2. ftoZf«. adTheiral.cap.3.Sicfcribo,inquit,inomni epiftola,Gratia Domini noftrilefu Chrifti ßt cum omnibus uobis,Amen. Gongruit ergo fibi ipfi hic,ut ubiq;, Jpiritus apoftoli-cus.Gratia comprehendit totum negotium redemptionis donorum Chrifti. Optât ergo omnibus benediftionem,quam habemus inChrifto lefuDomino noftro.De qua copiofifsime amp;nbsp;optime difleruit uas eledionis Paulus ad Eph.cap.i. Dominus Iclus, qui rcuelauit nobis hæc facra myfteria,infcribat cadem métibus noftris,ac liberet nos ab Antichrifto, amp;nbsp;ab omnibus malisxonleruet autem nos in uera fide, amp;nbsp;gratia

fua. Ipfi fit honor amp;nbsp;gloria, laus amp;nbsp;gratiarumadio,unà cum pâtre amp;l'piritufan-dOjinfecula feculorum; Amen. Veni Domine lefu redemptor, amp;nbsp;unice faluator nofter,amp; glorifica expedantes exoptatum aduentum tuum,ut in æternum glorificemus te, Amen.

INDEX LOCORVM VETERIS ' ET NO VI TE STAM EN TI, Q_VI IN Eocopereab authore adducuntut.

BASILE AE, EX O F FI CIN A IOAN NIS O P O R I N I, ANNO S A L V T I S humanæ M» D» l v i i. menfe Augufto.

'JttA.^p» f^HJUKSSS^3«AKIJt)*»44 ^»nzcixu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-«»«4£n

tttti,l

ofjoAAaiofK? jy.^i«pu Ç4*

'V^’Ï^yil^a^üjtaat^ ptfciÿ»), 1^** »«.Srl- lt;r»t

■' lt;fUƒu;ptg»l0Baw^JUM^KM;gt;tw’^^»lt;t’P*n tui|lt;tamp; K.MÇ 5lt;fo.»ay»aà

îtJw5“»lt;Égt;ii;rta2vôWtj,?*j»«itt.ÿ’4««Én^ ’'^''hru-’^’^'aw'wniaiw lamjrfjnu^-y

“■;*•**-* Â? vî^' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•■ lt;nbsp;4-‘*

'.^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.__ . . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'1“

Mmiivttio nbsp;nbsp;nbsp;non aw

l«lt;V'îÉüin ûjnnanbjDnioicT

_ A _ ___ - - • —gt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t/

jannu unaioiUw^ unaioiJnHv

ÓV nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j?uT^2 ^'•' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4^‘îHJaJn1lt;.p^^U|ö icrMjotttjai ____

* ' ‘ ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•M4anjv^»h|»rfgt;«0.J)irj,ir^rtjj:»:i j. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t

a«nirt»«B4y«^lt;3f..A.. «lt; »U 4.. ^*________

1 ^»^0*1 te^azvi'^ji/jtrotfta atw^^oip JM«(j l^UFW J4»tj rtj«»0,»n » aï^jV^öV a»«W

! î*^4»«4J3«^-ttÂV-Ja»»j4»K{iU^A-

INDEX.
Gregorij ƒ*ptimi 4 / G ruf'tmlïî guriär regem cpiflo'ii 2j»	iAcobusSyrits nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;119	imperij ueteris çy papatus cob latio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iso
Grcgo«'«i TÓcologus de ttpocd	l4coamp;/f.c nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid.	imperiaaDeo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;263. igi
lypß nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i	idola Chriflianorum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ezf	imperia quomodo ex Dracone,
Gu.irdinni nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tt4	idola coluntur à Papiftis 288	* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X I6î
2«amp;cyzMtor omnium ^uuUs fît.	idola gentiliuin nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;e-jC	impf rûZ« Hrtcî nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lîo
7î	idololatr^e nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tfip.xSS	impijDeum intormentisblaf-
IJ ri Kbitdre inter prauos poffît-	idololdtria nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;27 idololatriaPapam regem fîcit.	phemant nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;224 impi/ quomodo in affliélionibui
mm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3î	192	jegerant nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;217.219
Jjærefîdrchdrum pocnie 41	idololatriareduéla nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;176	impij rident oraeuîa Dei 238
hterefcs quomodo refîllendlt;e.i6	ïeremijethreni nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;24 j	impiorum lt;eternafupplicia 236
hiercjum caufi CT'origo 10 s.i e t	IfpM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10	impiorum exultatio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;131
hierefes udriiC nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;to^	Jgnatius beflijs obieitui 87	impioru faelicitas cr fuccejfîus.
bccretici non fîuendi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3$	Ig«w pro calefli uindiila 276	X23
hæretici qui fînt Romanenfîbm.	ignis uis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;127	impij in nouiflimo iudicio per-
1S7.1ss.299	ig«fwrff cœfo defcendere fîcit	plexierunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;27 s
cttw hiereticii quopdâo dgendu	Antichriftus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;178	impij iudicantur,pij non item.
	imago beilid: quid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;180	27^
heretic orum libri nbsp;nbsp;L 4z	imagines iü,at£ in templa 266.	impiorum gaudia non diuturna
Kiifmal nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17	263	^47
(td Hebrlt;eos epiflold	imaginarium imperium X7lt;)	impiorum f'spplicia uaria 210
Helids redibit in fine f eculi 13 j	immundus jfliritus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2zo	impaenitetites damnantur 124
Hr/ilt;w CT Enocfo rcdjfc««t 139	impatientia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j9	Mnpce«ùcnti«(n pœna
Hclimrcdijt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ixS	imperatores plures pij 163.173.	incenfum oratio dicitur 203
Hf«n'ciM imperator excommu-	ÎJ4	Infiri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;209
nicatut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tyt	imperatores quibus iniurijs à	injirorum deferiptio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;26t
Henricus Niger imperator.184.	principibus ajfeâi 186	infîrnus dabit mortuos fuos.
Henricus primus Auceps diélus.	imperatores ftipati turma epi-	280
ISJ	feoporum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;181	infîtl£ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;293.173
HfrtWf« (juinfus in patrem ar-	imperium adorare nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;168	increduli nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;287
matusapontificibus iSy	imperium imaginarium nbsp;nbsp;179	i«crfp4Mo«fî Domini quem fl-
H/£T«/4/fm«o«lt;lt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iSx	imperium imago befliß dicitur.	nemhabeant nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;23
Hierufalem olimfanHa ciuitas.		indulgentiarum nundinatio.
17i	imperium nouum à Papa régi.-	286
Hornar nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1x0	tur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;181	indulgentia; non emuntur am^
homicide nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;287	wipo-iHin nouum conftituit Plt;(-	plius nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;220
bomicidiunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;12$	p4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;179-181	iniufli nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;306
homines per flores,gramina, ar	if»pfriHmMo«HwiP4pilt;tM$ 172.	interccjiio diuorum 76.266,
bores adumbrantur top	i7M7f	267
f?o«or Drt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;200	imperium facrum uocant 17s	interregnum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2S6
fconorDf£gt;lt;/ftjh« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;68 hora tentationis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jt	imperium translatumà Francis ad Theutonas nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;igj	inueflitura principibus erepta, iSf
hoflesnoftri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;$3	imper ij imago nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;236	loan.Euangeltfta thcologus di'
humiliatis obuenit confolatio.	imperij noui potentia 173	iltis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2
18	imperij noui ab Antichrifto	ïoannes e^frateYpdelium. ij
Httiigftncttwrfgn« occupafum	excitati defsriptio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iSo	Io4n„f î zy licobtis filii tonitrui
àTurcis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ixj	imperij Romani anguftia 1 so	1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t i «57
Hyhebrâdus monachuf ü-P-ipa	w»pcri/Ro. maiefl:as,blaflgt;he~	Io4«Hfî iterum prtedicat 232
iS4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;( hymntts animaliunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;66	miie,peccata,mteritus 41(3. ad 171	loanncslibenter feripturteuer-bis in hoc libro utitur 23^
hymnuf faniiorunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;250	imperij translati praludia. 194	loannes redibit contraAntichri-

INDEX.
fignd priCceJcnttd ditin extre	ßeUddecalo decidute	Thydtirdurbs nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;38
mum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. i	flclLe prddicdtores »o.iolt;gt;.	thyinum lignum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;24.^
ßgH4 ucru cr frlfd nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;177		tidrcedlbe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tià
fignorü Antichrifti effèótui.iy^	flerilitdf terrte nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;117	timere ndturdle efl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j«
ßgndti ucteres quomodo 98	SteuchiK Itdluf fcripßt contrd	timor Dei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^s.zoo
ßmuldcbra hdbuerunt üicolai-	Vdüdm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*C2-27f.2J2	timor excluditregno Dei 237
t£ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Zy	SiKuite duces Kom. lupo ß op-	Titdn quiddin putdrunt nomen
ßmuLtehrd Pdpifldrum db ethni	pofucrunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;186	Antichrifti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;19»
corum nihil diißrunt. xSS	Siieuite dueum profdpid in Con-	titidos qudlesßbi drrogent md
fimuldchrd qudin nidteridm	rddino deficit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;296	ximi hoftes Eccleßie nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 0
ßrmamhdbednt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;12s	fupplicid impiorum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jos	tolerdntid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»J
ßntK Abrdhæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gg	fupplicium fempiternum »oj	tonitruifilij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;66.2^7
S;x tiif 4..drmdtHeluetios it6	Sylueflerfecundus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;184	tophet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;26t
Smyrnetißs Ecckßte pr^cldrd.	T	Tottid Bdlduißd nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2s6
1 8	J Aberndculum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1^9. tts	trdilus D« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jS.iïo
Sodoindßiritudlii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;14;	tdberndculum quidßgnarit. $4	trdditiones Montdniftdrum 45
Sol obfeurdtui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^z	tdbid£ fdlutis nobis exhibentur	trdditioneshominurcieil£ 44
Soldunoruin potentid 276	»04	trdditiones Pontifici£ 174
Solyinanniii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;174	tdbuldres leges nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«4	Trdidnus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2}t
fophiftie dicunt hominem fdlutis	7 ecXcuTiu^et nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^7	trdnfubftdntidtio . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;272
incertum eße nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zf}	Tdmerldnes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»»i	tribuldtionisffccies »p.iox
fordidi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;foó	Irf/Mri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»20.1x1	Trinitds nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6$.
ßgt;es fidelium non udud nbsp;nbsp;nbsp;itö	93	tubd feptimd nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ijt
^iritiii Deinegdtur ddtiis quo-	tempefldtes derk nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»x*	tuhdrumufiis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»or
moda nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2 SS	templum Dei	Turc£ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»»o,ixt.x36.x74
ßfiritiM ddntoniorum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»i»	templum Dei funt fideles 2^6	turcdrum duxilid çy bldnditid, *
ßriritu^ immundiif nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mo	templum fitmo repletum »14
ßiiritM meditu collocdtur inter	templum nuHum in coelo 29 j	turcdrum imdgindtio de £ternct
pdtrém çr filium	tonp/or«« ufus	gdudio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7s.ét
ßiritM quid ßgnificet zf tf	tempus.noneritdmpliiK »ji	turcicd crudelitds nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;222
j^iritu^fdniltes perignem ßgni	temp lis priedicdtionisprophetd	turcicd faderd non eurent peri
ficdtuf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;227	rum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2^0	CUlo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;12t
ßiiritU'sfdnäiifperucntu ddum	tentationishord nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fz	f«rc/cirfgej nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ix»
brdtur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^s	tepidus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fS	I«rctcor«)n imperdtorum poten
ßiiritui fdnäi eßräut	terramotas nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^2	tid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;276
^irituiuit£ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X47	Tertud. de. Apocdlypß nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j	typogrdphid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1x8.199
^iritui fdndi fymbold	teftes qui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»40	Tgt;rÄ«nw pontificum contra Ce
j^iritiis dondfeptem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»o	tefiimonium teflt; Chrifti 2fS	fdres nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2SS
^iritum ßnßumApoflolinon	iheodcrychus Oftgothus zjó
4, dederunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;173	Theodorychus d J^iem deimpe	^ £ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;wt
àt Spirit ufdnilo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6$	rio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ISO	quot;Vdlentinidnorum hereßs 20^
f^onfdlid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»JI	theologidperphilofophidm ui-	Valid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;248
ßtoR^^ie ueßk nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2!2	tidtd nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»OS	Udftdtores terre nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ij»
f^ottfd prdpdrdtio dd nuptids.	theologdftri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»xo	«(tf/ciwM Dn ridentur db impija
..... ...	M»df diäus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;p	»J8
fiddium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xpj	threnos cdntdre de^ euerfis genti	uenefici nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tif
fiareprominißrdre nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»ar	busuulgdre nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;14 r	ueneficid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;24^
fidfOeut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,, 60	6j.xi8	uentus quid in feripturis js
fidterd nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;84	throni deferiptio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ss	uerdx eil Chriftus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jo
fleUdmdtutind .. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4;	thronus pro regno nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»o	uerbum Dei perglddium ddum
fieUdf^lëdiddeSiChriflta joj»	in Throne ubi dnintidid ßterint	brdtur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tr
ßellddecalocddcM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10^		uefbumDcihut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f»
	«-* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;k	uerbum