Wegens onderzoek aan deze collectie is bij deze boeken ook de volledige buitenkant gescand. De hierna volgende scans zijn in volgorde waarop ze getoond worden:

Due to research concerning this collection the outside of these books has been scanned in full. The following scans are, in order of appearance:

^jW-uClf «n«’ « 5^'- n£f 'a!:iigt;it .fa ,aatc{.o.ii ■ dl?-| ftttfui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jji/ lt;» ’cxiüti' ^t4 1

! a- anShft^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tiertft*i :àtvif 3^

'.; raetiate ?▼gt;»»*? eïffktac^’ ut ' n^{»wgt;r aft tnt tforiit’^t 'Taaâèf aSicrfHir' T^uaa»-’

VM £(4 hiec tempora diligentius rej^ia cio,C unharde pijcn;ißime,uideoc]; grlt;t tia dei (juàmfit mul tifiriam inter homi^ ne!,ac jideliter,imc) ctrcopiofe diftribua ta: turn autem or illud confidero, quàm ßnt ingrati qui aceeperutypleriq;, nefcio quona ftuporecorripiar con trahumanuingeniu, quodidtantalaboret erga patrê benignißimum iUum iniquitate. C^uamuis enim longo tempore ßmes uerbi dominici terram ob peccata popu U graui/Jime prejßerit,dcuf tarnen nunc demit noflri mi fertuf, mejßem dedit tarn uberem, ut nemo fit prorfus quijhmachu quantumuis auidum nonpojfit, uelit mo dOffic exatiare,ut in teternu nec efuriat,nec fitiat. Ldr gitus efl dodis pariter er indoäis dona fui ffiritus ex* ceüentißima,iüisquidem feientiam ueritatis,cognitio» nem Unguarum, aÜMq; bonoi er hone/ks difcipltnoi^ wiÀ cum eloquendi munere non inefficaci, bis corda diuin£ doilrin£ capacia. Nihilominus tarnen neutri uidentur fatis gratie benigniter concreditereß^ondef re. Qui doéirinaualcnteniin,ut probe docent,er uee re,fic laudis erglorie paulo cupidiores,non in hoc uni cè uidenturejfeyUtChriüi gregem pafcant prüden* ter acfideliter. Quid cnim cuiq^fit accommoda,negli gentius expendêtes, uerba plerunq; ßmdunt in aerem.

Simplicitatis autemin docendo tameü nulla confide ratio, utfcxccnties lo^uaniurad populum magnificè quidem, cr fplendidèjfed ne uno quidem inteUigentCt quid dixerint. No« cogitant,credo, quod hie primunt ejfc debebdt tame, quàin fieri nequedt,ut quod ipfi uix multishoris reólè conceperunt poAueritdtis dei cla» rdm cognitionem,auditor fimplcx, imo cr ingeniofus, unius hortefigt;dtio,nifi bono propofiium ordine,fimpli* citerq;, caperc ualedt, Pofliildt htec res certe fiudium nonparuu,cogitdtioncnonleuem. Diligenter eft enint reft iciendu ad auditorisingeniumcrcaptum : deinde dutem oratio fie diftgt;onenda,ut,quod eft tn docente,ncs mo fiuftra auditum aduenerit. Suntpififunt cr impifi Sunt acuti,funt cr ftmplices. Sunt doâi, cz funt indo Hi. Sunt fexus diuerfi,funt ictdtcs diuerfte. Omnibus fit tisfieiendi! eft. Ad quod lUd qult;ediximus,ordo v fim* plieitdâ fisciunt noninpoftremis .Vndenift quisfiuggc ftum adfcendens,ad Militate concionis priefientis inter prima ftgt;eâet, ae deum in hoc ipfum inuocet ex corde, nefcio fl tails ojficio fatisficifte dicipoßit.Chriftiis cont mifit ones cr agnos fuos Petro,non ut coram eis clama ret ineajfum, aut olhntatorëdgeret,laudem 'ue quieret ret,fcdutpafceret. Prudentem feruumadpellat cum, qui nouitcibum dtftenfarein tempore. Qjtoqutdem nihil aliud fignificat dominus, quàmminiftrü fuumi» docendo firrt debere non temere, fed diligenter dreun» ffiteereperfonas cr tempus. infidèles autem reperiunai tur.

NVNCVPATORIA» tur,dum donisbeni^niter conceßis abuiunturad[mw. ucl utilitatein, ucl glorùnt, non ad gloriam dci, tarnetfi tides uideri nolint,ut Cumus omnes proprioru adjiéhiu. cici indices,O' defènfores fhdti. Si,quifunt eiuftnodi, diligentius confiderarent exemplu Pauli, nondubiunt rft,lt;juinprotinusmutatisadßäibus,0'docendiconfue tudincm mutarent.\senim dum in lege ßi^fet magnus, in P.uägelio uero circa omnia, quce funt minilierij hu^ ius,ejj'etmaximu5,nihilominusuelut per dete/htionë dicit;Ego uero abfit glorier,nifi in cruce domini noflri lefuC hrifli. Et alibi non cauponatur fermone dei, fed uelutex fynceritatc,feduelut exdeoinconjgt;eüudci per C bri/f»e loquitur. Hic igitur gui aberrät, ijuomodo poterut alijs euangeliflte probi muniisinferuirefexhor tationiputa,cofolationi,correptioni,correi}ioni.Nant exeodem ßntenece/feeüeadem permanare fluenta. Suntaißui, cjuibus pnedicationis opus tantu non pri£ alijslaboribus, quos tarnen ipfi fibi,non dominus aut ecclefta imponit,uilipenditur. Equidem in hoc femper fiii,ut putem ex operibus charitatis nullum eße nec inaius,nec melius, nec deo magis gratum,copriefertim fiutariserga illos cum fynceritatc, qui funt à domino per eccleftam tibicommißi.Clt;eterumoittdodigratia tnifericorditer datafatis abututurimprobè.î^am quod attinet ad Euangelij cognitione,uidere efl, qui propé-s tnodum lt;equcnt doißores fuos. Tam uero non déclinant 4 uißfuis malis,adfan£limoniä uitie,tanquam «on alia ec i

rdtione doéJrinam C hriHi didiccrint.gMm ut abutaiu tur.Hincclainoresiliipeßimicontra nos, eorum^ui ƒ5 risßint: Chriftnmhabentincijki.. Igt;lontädemus,(juoa nam fint illi meliores nobis : quo fint autem peiorfs,ud lippi uidemus. N«Q«s eft enim cultus nee dei,nec diuot ruin apud eos. tlagitijs autem ceque fcatent,ut nos.Atf que fic Euangeliü Chrifli malè audire cogitur propter nos. Quamuis autem non nefeiam,quant fint ifliproni ad conuiciandu,cogimur tarnen,quod iadât, fàteri nia tnium effe uerum ïn caufa uero efl,cur nam ijliufmodi uerbi Chrifti ^yA(urci'(,non aliter anibulent in uia doa mini, quod hune ipfum contemplantur exuna tantum parte,quj uidelicet mortuus e/i, non etiam qua refurre xit. Agnofeunt quidein per mortem Chrifii abolita fibi peccata,ueruminnouamrefurgere uiiamcumChrifto ttTgltgunt ßrenue, cum tarneninhuius morteuitanot firacotincatur.Dum etenim cumipfouerèfumusmor tui,uerè cum eodem uiuimusinam mors eft circa mutt* dum,atq;adeô peccata,uitaueroindeo . Cluodigitur ifliputani fe morte Chrifti redèconfidere,non fides eft, fed male per fuafa opinio. Sunt deinde quibus cona temnerepapifmu,£uangeliueürecipere. Tales paria ter tgnorare uidentur, quod uiine nouito/suirum conftia tuiteuangelicum. Debemusquidemqult;emalafunth4 here odio, fed interim ampledi bona,perficereq;. Papi fticananq; nottita magna difficultate contemnutur, at ampleili bona,qu£ talia funt fecundii deum, hie opus, hie

hic labor. Nam adeô carni funt aduerfa,ut hicc non h4 beatj^uoduexet ma^î!. Pontificë Romanü non agno* fcerc pro capitc Ecclcfi£ catholica;, qtùd habet mole» fli^fSed C hri/li! ita coflitttere caput, ut tu fis mcinbru capiti conueniens, id uerô carni non e/l poßibile. Mif* font negligerepapalem non admodît graue,fèdeaenant dominicelebrare, nequisedatçrbibat fibi iudicium, ^uid putasrequirit diligentit i Ceremonijsab^inere, confèfionem auricularem reij cere,non orare quemad* moduminmorehabent hypocritiC, cum hisnon ieiu» nare,non dare eleemofynam, non operari, cuinam effe potef difficile i Sed uerfari in hifee omiùbus fecunduta prteferiptum dei, tam eft onerofum,quàm efi contra na turamcarnis. Ergodumiffiufmodifimulant Euange» lium,quidaliudß.ctut, quàm folent,qui huiusodio,de» fieéîut ad iüum^ Vnde quod agunt,odium efl papifmi, non amor cuangelicte ueritatis. Verum funt his adhuc pciores prà dolor, qui uidelicct fub Euangelij titulo fe» ipfos, ut de doâis quoq; dixi, quarunt, non deum, aut proximum. Deplorandum certe malum, abuti nomi» ne dei, CT uerbi eiui ad ajjèâus proprios. Sic agens enim non folum,ut in alijs peccatis, cotra dei freit man data, fed ipfo dco ad patrandû malum male utitur, ubi quidem crpeccatuminesl,cecontemptus dei m mi» ßflus, ne dicam uoluntarius. Numerus iUoruin ingens efl Halde,prout nemo firè efl,qui non, impulfus haben sltcupidinc,qu^at animo fatisßciendi occaftonem,

Qÿitm (Jiùdein dum putuntyfametfi ßlßßime,prieberi ab Euangdio,fimul hue aß)irant omnes,lt;}HOsißud ßci »US dgitat uehementius. üoeet hoc malum cuangeliccc fiinplicitati,fynceritdti,curfui^} tdnto grduius,quanto tnagisipß. Euangelioconlrariaeflauaritia. üonfemel fuecurrit, caufam hanc non elßpoftrema, cur deus tot »talii fubindc nos uißtet : dc fieri pofjè,ut uerbum ir.di* gnabundus propediem tolldt, quod ingrates tarn beni» gutter largiterqi nuperconcefferat. H^ec cogitans hue Uenio,ut intcÜigd, quare nam C hrijhis admoneat,con» tendamus perardam portam, ut per quam pauciina grediantur, cum ad coelum ducat tarnen. Cur item dia cat,multos uocatos, paucos eleéhs. Et de fieminc diuer fis Iods iado, unum tantum, exceptum uidelicctatcra ra bond,reddcre fruéhim.'Dijficultiesell itaq; permun dum hunc delicatu ingredi,ne capiaris. Cluocircapro» bc monet Paulus, ut circun/pede ambulcmus,non quia dem ut infipientes,fed utfapientes, rcdimëtes occafio» »em,qupd dies malifint, tn primis Mtem id decet prlt;ea fidesuerbidominici,quostot tamq; uariie circunjhnt infidiie, tantaq; mala expeihint,fi parum oculaiifedu e cifepermiferint. Atque h^ccaufa fireprimarid, cur eum mittam dd te tuosq^ in pr.efcntidru,qui modis oma nibus in hocftndio,uerbu uidelicet dei docendi,curren tibus, elfepoteft exemplo. Habent pnelediones eins fimplicem literariidei, breuemq;interpretdtionem,ni hilcontincntëafcititifnuïld tarnen intercapartc man»

crfW.Cortcion« eil« ©■ diligentiam indicant,er claris tatemhabentnon fine multo /rruore talent, uttjui ad huitK régulant docere confliluerit,uideatur o(gt;erlt;e(gt;re» eiunt ßduriKcertenon panitendu. Libetlm tandem deabominationc Miß£ papalis ficcontendit,crom* nia probat aperte, ut perfuafus firn, non futurum, ud pgt;‘apgt;ifiico, qui poßit ex animo contra uel lo» qui, uel cogitare, Quamuis autem non fit, quodin tt tuisq; fymmiftis drcadocendi formaindefiderem, no» ui tarnen quid ualeant apudearnem exempla, imode« M quemadmodu fiua dona plerunq^ difi^enfet per homi nes. Vnde fapiens fapientem audtensfit fitpientior,cr bonus bonorit operationes fiteffttns fit melior. I ta non dubiiim cft,quin dum Oecolampadiana, qua: damns,di ligentcr uideris, er contemplatus fi{eris,in feripturit euangelicis er ßlicius fis ambulaturus,quamuis haélea nusambularis filicißime,erin condonibus fiicilius, quamuis nihil hucufij; defiterit : damnabilem uero miß* fationem fis negleóhtrus multô confirmatius, er quic» quideius fiieciem uel paululum refirt. Quamuisiani olim i/hm fic,ut peftilentißim u ucncnu,caueris. Prxw tercaufam uero didam,me mouit non uulgariter, ut hactibituisqi libentius adfcriberë, conßenfus eruelut Unitas quadam ecclefiaru noftrarum. Adeo nanq; con* iunda fùcruntadhuncufiquedicm,perdeigratiam, in rebus omnibus,ut redius unam uel particularem eccle» fiam uodtes, quam duas .Precemur deum, ut quod du*

Mwf httiHenuStpcr eius Mxihü ita pemtdnelt;it in perpe tuum.lnftigMit cj loannes Gaftius Bnfatenßs,didcot tius mats, tdtro currente, tunt ob ueteran dmicitiÜ ue* ßram, tum quod in patria ipfius primus feminando uer bum mefßm ßcerii non penitus nuUetm ; CjUan^jtiam firoptcr Iciborem tum egregium eiechis es tandem, non quidemàciuibus,fedab eis qui dominium exercentes temporariu, Buangelij lucem oculoru hebetudine ßrre nonpoffünt, caufamegregiam fcilicet naai,quodfa* cerdos, er idemparochus,contra legem Papje,non au tem dci,maritus ßäus efjes. Sed tüamfic inuertit deui omnifciusiUe,utliberatu tranßuleritinuineam fuam, tAiuirtute /piritus uindemiam ßceresdeo quamcopio fißimä.Quamfirmiterenim teneant,tueanturq; Mui» hufenfes tui dodrinam C hrifli ßmel rede conceptam, erquàmpulchrè proficiantindiesmagis atq; magis, uel hinc certum eft,quod nec belli tentationes,er dam» na.necdefertorille, quem ducem aliquando uerbi fecit tifunt,uel tantiUu mouerint ad cogitandu de Aegypto relidtl. Verum iUud agunt perpetuö,utquicquid ad gloriamdeißcere poteß,ßdeliffime promoueant.Vn» de procurarunt hadenus omnißedulitate,ne quidimpu rumuerbocommifcercturdomini, ne ßteramentorunt ußisßret alienus ab inßitutione Chrißi, egußt diß:ipit lorum. Atq; inde mißnricorditer datum credo,quod Clt;t tabaptijlnrum nunquam funtcontaminatißercoribus. tt quainuii nufquam non mundus ingenij ßd jßecimen

exhibeat (de locb dico, in tjuibus Eiiangelij ntMe/Ui fidget) audio tamë apud uos inijuinamëij eius ecclefti commaculare parciu!. Exlt;^uo cogitandu tibi, fratri* busq; tuis, quàm deuota mente ßt, iugiterq^ deus if/uo» candus, ut auxiliante /jiiritu conferuetur eccleftæ ues ßrie,lt;jult;e turn eß gratioßt,ß)ecies. Sed utßnem ßciä, fuperluntadhuc multabeatiillius tari, ut condones in totumpsalterium, inepijblainadColof.iniluangeliu Marei, in Ezechielem, er Darielem, conciones iteia per totum annum,gu^ omnia, ß deus uoluerit,compi:t latore Gaftio dabimus, ne ejuid pereat, lt;juod ad gloriä tiominis dei, zy ledißcatione eecleß^ pertineat.Tuunt eft,iuorumci;,hoc animo,qute nunc damus accipere,ut intcüigamusea noeßeingratauobis-Valecum ßa tribus er eccleßa ßemper in domino, quem pro nobis orare mutuiternon dedignemini.

Achazreligion?Djma/cenoruinuexit. s.b Adam feeundus hominem la[gt;fum reftituit. i.b Adorandi modus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;so7,azyb

Aegyptijligneâtabulâcircunfirutinconuiuijs. »60,6 Ag4pcf«f ftrcwdoBfï dominicisdiebusin templis det creuit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;no,a

Alexander panem in/ermenfatuminßituit. 210,4 * AÎeicanderprimusflituitaquauinum mifceri.

Altäre noßrum Chrißus ipfe. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n^.b

Angelorum ofßcium. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n.b

Anima pro uita hominis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t^-z.b

Am'mlt;emorbosChrißusprnecipuèuenitcurare. ss.lt;t Antiochus figura antichrifli. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nj.4

Apoßolorum eleótio mirum deiconfilium habet, ss.b Apoßoli quorum typum gerant. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i44amp;

Apoßoli qtomodofuarcliquerint. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t

Apocalypfts locus de feptem phialis declaratur. i8o.lt;lt; Atju^epoculum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«4î-lt;lt;

Baptifminoftrimarerubrucrnubestypusfunt. 3r.b » Baptifmi er ccene dominiez fymbola quare inßituta.

tionum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t64..a

BeHandiortemàChriftodifcamus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'ói.b

Beüum nobis cum diabolo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^3 h

Bethlehem domuspanisinterpretutur. tj.b Bethulienfes temiinum domino prafcripfèrunt, 183 b

Canes qui. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;167.b

Capcrnaumciuitaspopulofa. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;sà.b

Capernaum ciuitMChrifli. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2\().b

Carnis fruéhis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^47.4

Carolus eius nominis primus in omnibus ecclefijs cerea monias finales kabcndaseßeconflituit. 204.4 •

Catabapiiftælegem ^^oflconlemnunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j.4

Cacabaptiftje nequaquam amantes ueritatis. 73.b Catabaptifhequidamlegeiiiuetaemabijciunt. Sg.a

Centurionis diligentia. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10 8.b

Ceremouiaspapif£4ludiâsmutuarunt. zo4.ae2'b Ceremoniarummultitudo Chriflo non placet, toi.b Charitas in omnibus rebus in confilium uocanda.76.b

Chrtjliani hominis charaâer» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;80.4

C hrißiani hominis officium. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;160.4

Chrtßusin pueriieA nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Herode trucidati

C hrijhis qudter Hierufalem iter inflitnit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;49 ■ amp;

Canadominiquareinßituta. sSs.b (7!-aO'b C cenlt;e dominico! ußts uarius apudpatref, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»09 .amp;

Cibusdeieüpopulusdei. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aa.a

Cinisinquadragefima* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;160.4

Coniugijhoneßus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tz.a

Conßolationesciu£rend£qu£perpetuodurant. is6.d Çonfolationesfiultte. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iy4.(lt;

Cordts purificdtionemamat deus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;toj .amp;

If^Andumquandocrcui. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ti.b.’ji.a

Deus quibusin fomnisloquatur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zs.a.

T)onec,citum in fcripturis uitn babeat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r6.b

Dormirequifecurepoßint. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rij.b

Dyonifiusan/ùerit Pauli difâpuluf. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^oÿ.b

Ecdcfia nata ex uerbo domini. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;198.6

EcclefiaChri^itamexgentibusquimex Iud£i5 col» leéhe/l. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iio.(t

Ecclefiæ curahabenda. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;166.a b

Eledioepifcopitotiuseüecclefi£, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;149 6

Vils noii^ conceßis didtur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;to fi

Eidei diuerßtas quid mali importet. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ij 8.lt;lt;

Eidern rcquiritdominu6 fcmper. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ixo.lt;lt;

Herojùi rr«f«/e/jfi4. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iftt

Heradismorscrudelu» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aS-a

Hominesuarif. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«7i.6,CZ»72.4

UumditofChn/li. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fs-l^

Kypocritaquii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;91

Idoltifunt demolienda. jdola colcntes qu£ pixna fequatur. Jdoloruni deßru^kresdeus probat» lehoßta typum geßit Christ. lehoßiaquidßgnißcet. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»4'^

Ignis quo cruciandißlt;nt impij inextingfdbilis eß.39‘^ ignorantiadeiqualemalum»

Impiorum ßtrorifepe cedendum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;x-j6.i

iradeilt;jualiipijs. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t??-«*

Ir^in dei duplicem proponitfcriptura. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;s.78-‘f

ludteiinexcufabilesfunt. ludeifomniaruntperpetuà rcgnumexternum .«?•lt;lt; iudici populus fuper/iitioftßimus.

lud^iijuare Chriflumnonrecipiant. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;U.b

ïudici duM grauißimas perfccutiones pertulerut.24-^ iudeiarboribuscomparantur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y’j.a

ludaorummiferia. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;110.4

I«(i4or«t«K4»iegIori4f»o«ej. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ó.b

ludieorumperpetu£ imnurfiones. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4x .4

ludicare alios quidebeant. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ó.b

ludicifdiuinimenfura. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ó.b

lulianusapo/latataxatur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f.b.iy-z6.a

Matthieo imperitiam hißsriaru afcribit. ^-b luramentaquotidiana. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qs.a

Malacbiielocus cap. t. ittomnilocofacrificaturorc. dcclaratur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iii.az^b

Halo nonobCiftcndum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T^-aztrb

ManaJJê propterpœmïcnfurf/îifKfMJi» regnum. 3.b Uianichieihofleslegiso-prophetaruin. 3 lt;« Hanicha-i duos naturas diuerfas inChrifto pofuere.

Mfn(i4ciHni4dMÎgt;oIo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* 3S.b

Mtjj£durelt;c. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;170.1*

Vlonidlium oj]icid‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*94-.^

Mortui ucrè qui. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;214..b

‘ Mortuorum fùnerd tud^i (umma diligentia curdrunt. i Mofesuelutip^eddgoguselementarius. i.b (izó.b

PQ Athan tribiu, infitd tribui Solomonif. 8.4 'Namsopertd fluHibutquomodo inteUigatur. uf.4 aazar£UfquareChrißusuo(etur. zy.b.zyz^.b HdZifreth

KâZàrcthcinitdf. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jo.b

Keriinterpretdtur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9.lt;

tJomen patris. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sf.b

t^omendeifanâificdre. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gg,b

tiouatianorum error. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;83.4

No^im à lud^is qui uocentur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;30.4

N»merMsd«odcn4r(«j. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fz.4

Numeru! feptenarim. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9 ■lt; -er 10.4

Obldtionesuerorumfdcerdotunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zzz.b

Ochozid4 in )jgt;iritum feinihmt peccMit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10.4

Oculusquomodoeruendus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7i.acrb

Odium cr auaritid quos exc^ecrnt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tyi ,6

Opera fine charitatcinutilia. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3,04..b

Orationemexternam Platoniciquidamnihilificerut. Ordinem in omnibusfieruat deus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jï.rf (84..lt;

Paralyticus humani generis typus efi, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tt^b

Palcic nos mens dei. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a^■é.b

Pafii res quafi anima corpori. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;19 0 -b

' cLirjfur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ioó.b

Paulus i^uarc fcripta fuu Euau^clium uocet, Paupertas uera abnegare feipfum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fr-d

Pauperesjj^iritucui. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ii-i

Peccatorum confortium quos non confaminet. m h Peccareimpunè. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ajS.b (z^izz.d

Pant enrilt;e tres partes fcho!lt;^id coHigunt. ji.i Pcem.'fntù Herit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;sz.b

Primogenitus quipropricdicatur, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;z6.b

Prophetdrum ueßes non [uperßtiofe, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 4 •«

Prophe tia quid. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;loj-t

Proximiqui. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yS-b

Pubheani qui. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zzi 4

Pulueremexcutere. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;133.4

P/ellilibcrdedienfonibiKt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vo»«

Sataniepotefists, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tt8.4

Seruihoni'inumcualei. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,,,,J

Stxtus papa aharia inflittàt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;209

S txtuf primus corporalia ordinauit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xo^.b.

Somniu fandipcatut d C/jn/fo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n; b.

Spiriluin fan^^hm de(cendere fuper alùluent. 4^4 Spiritus fandiuarianomina. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;if^.acy b.

Spiritus l'anus ignis dicitur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jg

Tentationes cr confolationesfimul adfuntpijs. .a, Tentamur uarijs modts â fatana. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4-4-b.

Terra bona eü cor hominis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;147-4.

tlmentes dominum nunquum derclinijuentur. if.4 Tophet locus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;68.b

Tritico comparalur fapientiu ccelelHs. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f8.b

Tyrannorumingenia. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;z6.b

VAlentiniani wn. E udn^eliu(blum ajjùmünt. j. b Valentiniani carnem C hri/ti dicuntfiaßi: cœleüë ,f .b Verbi extcrnt coniemptores taxuntur. 3.a Verbumdei(juibus utiliterprlt;edicetur.i4S b (fS.b Veritdtefäßidiofeaudiens,indi^nusullaconfolatione. Veritdtis contemptores grauiter increpandi, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3f it

Vidmfdlutispduciquterunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;too.lt;lt;

V ocdtionis tempus expcëhindum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4 4 ■ lt;lt;

VONIAM CZtteffTjscrwO uiinRrumëti fcriptura uno eo* demq; ßiiritu condita eÄ ; dicit enim?MliK:iïabentes cundem ßgt;iritufidei,ficutfcriptii eft:Cre dtdi propter quod locutus fum,

cr nos credimuf, propter quod e:^ loquimur. Proinde in utriufq; en4rr4tione,cundem ad unum fcopunt diri^ gentem reäißimefequiinur. ineffabilë dei crga genm humanum mifericordiam narijs inodis M ofes cr pro» phettedelimant-.eandan non minus,fedmulto ampÜm predicant apo/loli. Agitautemhocubiquejßiritust ut eo no5ducdmur,quó abba c^patrem nos habere in cordibus agnofcamusiillum^ itiuocemus, ac glorifi icmuf: quod tamcnnobisnoncontingitnifiperChri^ flum.iam eundemliAofesQr prophète pronunciant utpromijJum:Apoüolic^Euangeliilee ut exhibitum filicius in totu mundü inuulgarunt. C brtïlwï enim bon trus uitis eü, geflatus ab exploratoribus, uni à tergo, alteri ob oculos .Et Chriüu gloriofè ingreffum in Uien rufalem turbæ præcedentes acfequëtes glorificabant, dicentes ; Benediiius qui uenit in nomine domini, hon [lannain altißimis,Matth£icap.2i. Chrißoglorifin eato in mote Thrfbor aftabant Helw (jM.ofe,ibi etii

IO. OECOLAMPADIl IN fuitaberndcula extrumoptabant Apoßolivtrobi^ i^itur benignitM dei cr C hriftus proponuntur,tamet]i (dicluocumdifcrimitK, Namuit nobK Mofe (juantt conßlio, quanta dignitate,quantiipriuilegqs-.diuitii bonitof homin? principio crearit,c f«gt;n nbsp;nbsp;peccafftd

wgratusq;à ßlicitateexcidißet, utpaternacumuir^i emendduit,promißionibu5qi ucntur^eperChriüumf'i lutis ac redemptions conßoIatusßt-.crpoReritatein quoq-, Adam uarijs inodis, nunc angelorum, nunc ptif tri archarum, nunc prophetarum, nunc ßribarum ät [acerdotum minifierio erudire dignatus eil, ut Paaluf Heb .1 ‘fit» M.ultifrriam midtisq; modii olim deus locutus eil-t^arrant autem P.uangeliillt;e, quomodo nunc perßli^ um deus locutus ßt,^quomodo lapßtm ilium primutlS bominé, perßecundu Adam, coeleilem iUum, acfilia futt,noßro maximocumprouetu,mißericordiamult9 prlt;eßantioreinßaurarit, crin maioremgloriam reptl rant. Etide quidem teiliora ac obfcuriora olim dixit* ij uero multo maniftßiora,magisq; dilucidapandui^ oracula-Necmirum : Nioßesrudesac tantum puerot inßituebat,cruelutip£dagoguselementarius,uanoS ceremoniaru ritus pr^efcribebat. Sic paulatim crpd legem,eius claritatc intueri nondum ualentes ,adchti ßumduceremeditabatur.tam EuangelißiC adidtisdt uiris cibttm ßolidum proßrunt, my Herta ßeculis abfcoH dita aperiunt,admiranda arcana rcuelant,crexcelleii^ temdoilrinam agnitionis Chrißicomonßrant. Hatte parttiit

MATTH. ENARRATIO. X pitrtim hiftorijs,partim admonitionibus CZ exhortafa rijsfcriptis manififlarunt : unde euangelia,epiftolasj;, eorum habemus-ln epidolis enim Apoflolorum etiaitt euangelium pr/edicatur acdocetur:cruocat Paulus fcriptafuaeuangelium : funt pratiojipedcseuatut gelifantium pacem.Nam Z3' ibi nuncium hoc, guo nie hil jilicius cogitaripoßit, annunciatur, ncntpe uenijji nobis Meffiam tot feculis, fummo cum defiderio d pa* tribus expeäatum, totiesj; prophetis promijjum : uee nißefinit dei altiffimi cœlcftis philofophia magiftru, pacis principem, nofiri cum deo cociliatorem, ruinae rum inftauratore, diaboli domitorem, mundi uiâorë, itifirni expugnatoremz^mortis'.innocentiæpriflinie reparatorem,immortalitatis ac etern£ beatitudinis au torem:ucnifjêfratrë noftrum in terris, eundemq; aduo catum er feruatorem in calis. Hoc cÄ euangelium quemadmodum Eufebius de praparatione euägelica, capite primo fùfiffime explicat, ijuod no cacas cadue casj; huius feculi diuitias, neebreuem calamitofam^; hanc uitam, nec inftabilia corporis commoda,fed anie marum qua intelleiüuales fubftantia funt,a quibus cz corporis bona quafi umbra dependent, fummam pros prtam^ nobis affèrt filicitatem.Verum fcriptores noa ftrihiflorici neer cùfnvoftxa-istM dVçcyyiÂt^ dia âi funt, iHorumq; hiftoria Euangelia, quafi euangelia euangclioru dicuntur. Qjtid en im prohibetfic dicere, quumziquot; SoIomoMocct fuu opufculit,jpiritupr(euie

IO. OECOLAHP ADII IN de ns fùturâ, Cantica canticorumf C hriflus enitn locjuitur orc (uo. Texuntur ordine, opera, miracullt;it doarina',parabolie,peregrinationes,gt;nors atlt;j; refurrt Hio, qua nußiuam alibi tanta copia tradantur. Redt igitur pro: ahjs (^ipfi CT hiflorM attgitßius nomen jot tiutur. Audio plerofque magna cum odëtationeapui indodam plebcm iadare,non effè duntaxat quatuof Euangclijlas,eß'e Paulüor Petru ac alios euangeH ßas,quia euangeliuChridi annunciaruf.quodncfcio an plus (cdificationis uel offendiculipariat. Cerf c euait gelifla: merëtur cti-nvopixstKcSi fic appeUari.meren titr etiam hiflorite fecundii illos pra ahjs id uocabuli-

N f c moror eos qtd hue aßrrut multa de legis,euait gelijq;difcrimine, qult;e alio locodicendacommodius, quafi aduerfetur euangelium legi,z:r euangelium libe» rftttos,nciuxta legem deiuiuendum fit. De ceremo* nijs ac iudieijs nunc non ed mentio .ihos non curemusgt; 'Titiduscnimeuangelij^ definitio,non tarn legis abngt; gationem,quim per fidem,qult;e in C hrißo ex charittl^ teoperatur,legK cofummationem infecompleditur* Teßatur enim ihe fe non ueniße ad foluendam legetih fed ad implendam, adeo^ fubferibit : c^quod olim in adbucexigit,dicens. Redde quod debts-Imoproptereapaßwsed,ac mortuus, nonutpeccatn peccatis addamus, fed ut moriamur peccato, nbsp;nbsp;uiuà*

inusnouam uitam in iußitiacrfanditate. Honßci» propterea crudelem legislatorcm C hrißum, cr altéré Mofen,

Mo fett ,imö f Æ legislator iuxta I(tcobum,cralfer Mo ß^ut eA Deuteronomif i8.gui nouä legem dat in cor* dibus,utuelimus O'poßimtts maxima ex parte guod prtecipitjidg; perß)iritu fanäum,fine guo ne iota gute dem legis minimum ßiit impletum. Lex fanäa erat,iit fia acbona.Nofir^auteminfirmifatiserat, gua;bono pharmacodeteriorfiebat. iguncnoftrainChrifto glo na,gHodarrident gu^illa pra-feribit. ProindeMofe Cbrißocontr^rii« nonerit,fedancillabitur.Hoc ma^ gis monco,guod feio intempeftiuis antithefibiis mirunt inmodum ludere, fcilicet mifiros guofdam,pra'f'ertint Catabaptiftas,fiéhs Manichieose:^ Marcionitas, hoc eü,legis cy prophetarum hofles.Cluofdam deinde ei excidifle,ut non attendentesordinationë dei, gui apo* fiolos,euangeliflas qt pradicatores, abfg^ externo uer bo ünJldlinTüS eflè uoluerunt,librosg; cum pro» phanos tumfacros femel omnes femouendos cenflies runt, cmam ßultitiä deusfatis redarguit,excitatis apo flolisipfis ad feribendu, gui corpore ab fentes, feriptis nobis adfunt immortales,et gu^ olim docebant,eadent et nunc docent.Porri nos grati laborem eorum ne re» J^uamus, CT guod ilU guog^ cum labore feminarunt, (umguudiometemuf.

Matthieus nofler ex telone in Apoflolum,CTad fcocopi« fe deleüueffe clore oflendit, nec^ fehumano J^iritu ad feribendum profdi/ife. Ne$ c«im auari telo» nes diuitiarum contemptum ^ccnt,nelt;^ idiote guigue

itd fublimid trddunt. VnMomniumhebrdicoïdiomél“ te fcripftt. Exempidr ftbi ex Cæfdricnfi bibliothecii concreditum gloriatur Hieronymtu.Q«Ki»grlt;ecuftt verterit incertum eü.Veteres olim,ut ïrenieus, Augu^ fiinuSfCr dlij,fumptd occafione cx Ezechiele cr Apif cdlypß, qudtuor Euungelißis,quatuor ßrmdi dßinxt runt, nëpc Matthao hominis, Marco leoms,lMcte bo vis, ïoanni aquila effigie. Reâius ftngulis iuxta Ezf* chielemquatcrnosuultus.NamßpenitiusintrofficidH tur, omnes C hrißi humanitatecy diuinitdtem,refurf( Hionisq; robur facerdotium dcfcribunt, ctiam fint tiauario modo inccpta ßnt. Pauperes Ebionita,qtà purum er yfiAop homine Chriflum effe dicunt, Mdt thai folius euangelium recipiunt:fcd audietis quod eX ipfopdfftm conßttari poterunf.ßcut nec Valcntinianii euangelium Ioannis, nec Marcionitis Lucas patrocitut tur,necalijs Marcus.De hocuide ïrenaum libro tertio capiteundecimo.

Euangeliii Matthai diuidimus,iuxtdinitium,proa grefjum,er exitu Chrifli. vfq^ ad caput quintum agit de genealogia,pucritiaq; erbaptifmo,er initio C hri* fii. A quinto cap. ufq^ ad uigcfimumfcxtu docetprlt;eigt; dicationcm,mirdcula,peregrinationemq; C hrifli. Df* incepsufq; ad fincm,pajflonemdcrefurreéiionemdot cet.ïnitiuponit nöfolum pradicationis,utabbreui'ta tor eius Marcus, quando baptifatus declaratus eR effl flliusdei,[ed etiam infltttilt;e eius, Vnde utueritatei»

MATTH. ENARRATIO. 4. huntlt;m£ incarna fiottis prc^abdius affrrdt,gettealogii ponitydeducens cam ab Abraham CT Dauide,^luorunt filium ejje dicit C hriftitm .Tcxtus enim fic habet:

Iber generationis Icfu Chn'fti, 1Dauid,filti Abraha, Abra j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;geiiuit Ifaac. Ifaac autem

genuit lacob.Iacob aöc gcnuit ludam Sc fratres eins. ludas aute geiiuit Phares 6C Zaram 'e Thamar, Phares a«

tem geniiit Efrom. Efrom autem genuit Aram. Aram autc gcnuit Aminadab. Aminadab aut genuit Naafon. Naafon autê genuit Salmon. Salmon aut genutt Rooze Rhachab. Booz autem gcnuü Obed è Ruth. Obed aute genuit lede» leflè autem genuit Dauid regem.

Marcittaliud initium habetydicens:lnitiumfanäi Euangelif ßli/ dei.Nofterautemmalidtiflisuerbisuti» er contentus efl dicere-, liber generationis lefuChrü fti. inuenimus etiam Chriflnm ejJe eundem^ quem noa Hs iviarcus annuciat e)fe unéium,(y hoc modo ut con tKniant ei que promi/Jd funt:fed necejfarium erat an» te omnia,ut^a fatisperprophetasChrifiuspromif»

Capj IO. OECOLAHPADII IN fuserat, iamuenifjè cognofceretur.Nonpoteratati^ tem ccrtius ijuàm narrata ferie genealogiie,in qua dtio potißtmu commendantur. No« nominal ifaac uel tfrH el, neq- alios quofdam principes uiros, ut Zorobab^ Cr E zcchiam,licet poftea nominet:de qua re copiofi^ uscraßinalucedicam,

SEcuimus heriEuangeliu Matthlt;eiin tres portel, coinpleélitur enim initium,progrcjjum,e:^exi* turn Chnßi. Eie initio autem agit, non folum natiuita» tis memor O' inßntite,fed etià prodicationis eins qui* dobaptifatuscR(quandoquidembaptißnusipfeettaiil generatio quodam dicitur)atq; tune Apoßolos coBegt rit. Ante omnia autemgcnealogiam nobis cotexit,inci piés ab Abrahä:etß multiglorioß alif principes,regeS e:ypatriarcha:ingenealogiaChrißißnt,utEzechiiiS, ioßof, Iacob o-c.hos tarnen duos promittit tantuiU uiiglorioßoresaccelebratiores ludois, tumquodeer* tiorcsiUisfr{llt;£ ßnt promißiones. Abraho enimdiäu Cett.zz. cfl inßemine tuo benedicentur omnesgentes : quoi non potcrit de alio,quam diuino Mo nempe C hrißo in* teüigi: Domini enim eß bcnediiiio. Sone alij ludoi gen tes multis modis ajßixerüt. Bene igitier iüud Paulus it çlorat Galatis : quoniam o Etauidi diihim eß,Deßn üuuentris tui ponamfuper federn tuam, o- ßrmabo regnumeius,0'ero ei in patrem,O'ipßlt;tritmihiin fdiutn z,B,eg.7,zParal,zz. Pfal.Sÿ.oyz.Etlicet rclatrent

reldtrent infam lud£i,cj-htccde Soloinone diib, eblaa terent,rcdlt;arguuntur tarne à prophetb, qui ubiq^ Chri ItumuocantDauidcm.Hofeasdicit; Quarcntdomi» Cap.f. num deumfuum,z^Dauid regêfuum .Ezechiel agno» nbsp;nbsp;.

fcitpaflorem Dauid,ficut alq prophet£ ; quoniam er tempore Chrifti communis fi)na erat defilioDa^ uid uenturo-.unde cum ingrederetur afino Hierufalem M4ttb.*lt;» clamabant,ofiänna filio Dauid.Et c^ecus ait: Fili Da^ uid mifereremei.Hancobcaufamitainfidiatuseßdo» mui Dauid lierodes,er Domitianus quoque, ut autor eßEufebiuslibro j.cap.jt.f^inquiriiußitquotquot fuperßites crant eius ßmilia: .C onßnduntur igitur lu» da;ihodienolintuelint,quia nuüusex tribuDauidicii fupereß. Ah quam miferi,nonfupercß tribus Dauidi» ca,er iUi adhuc expédiant Dauidcm C hrißuml

Abrahä genuit.) Obferuàdafunt hic nönulla. Pri» mum,quod ßiritus fanólusnon adiniratur externant illamclaritudincm generis. Elcquc abhominibusChri fius gloriam accipit. learner multi in hac gcncatogia malirecenfcntur,imà ipfiper Chrißum glorioßßäi funt:utnobilißima gemma firreo annulo inclufa, non protciofafitperannulum ,fed annulus per gemmam.

ItaPauluspatresludiCorumglorißcat : Quorumpa» Rom.9^, tres, inquit, ex quibus eß C hrißusfecundum carnem, qui eßfuper omnia fecula.Sanèapud deum no eß acce ptioperfonarum. Secundohincß,äumeß,quodEuan ^eliflanontamreligiofccatalogüponittfedfuumßo»

Capa lo. OE COL AM PAD I Ï IN pumobfcru4t,utindubitatutn fit Chriftumex hamzr Viauidprocefiififi, cjucmzy obtinet. Quidc» nim \ofieph coniux Nlarie ex Dauidica tribu erdtgt; ctiam Maria ex eadë e[fe necejjarium, iuxta idguoi ex Numéris z^.cap-coUigitur, ne tribuum hcréditai diuidatur,cr hie palam indicaf.quo fane Valentinidii confunduntur,qui uolunt carnem Chrifti omnino ca^ lefiemefifi.vbiergo manentpromißionesfubi femelt ruieconteret ferpentiscaputfubi in femine Abrahtt benedicétur omnes gentesfunde erit filius Dauidfunde erit frater nofterf Périt igitur omnis expeihitio. J^ituf licet non tarn accurate percenfeantur omnes per fame, attamen fcopus manet-.ztr propterea non efl quod cd» lumnietur tulianus apoflata. Tertio hic licet dare ob» feruare, quomodo ubiq^ fcriptura ducat ad C hrifluiltf obiter alia commemorans'.Qrut hæc lined per tingit dd Chriflum,dilucide oflenditur.Talis autferipture cur» fusefl. initio enim flatimad Abrahamuenit,breuitet tuerratis his quie in duobus frrè miUibus annorum aeâ» derut, in quibus utiq; multa egregia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fiierut. Pro»

perat autê ad Abraham, deinde Hifinaëlem er eius gf nus negligit,ermordtur in tfaac:eriterum negligd lamp;faufimilidm,erconucrtit fead lacob'.relidisq; olijf mundi gentibus, duodccim tribubus legem dat, cr edi mirdculisfeiruat:cr obiter recenfitisludicumgeflis,di Dauidfrjhnat. Ef w'dcî etiam decern tribus in captitd» fate remdncre,tribumMtem luda,cuifr!hefl promif fio,amp;

* ♦

n e

t t

fio,z!r ducem ZorobaM ex Dauid redire,ubi zir (crit pturte cejjant. An non inde confirmabimur in miro dei confdio perChrißuin perficiendof vide! eniminhoe flemmate priecipuo! uiro! feripturte, ut per generum conferudtionemadChriRumducat. Ciuarto cofiltunt deiobferua,lt;}uoduoluit etiam tribum Dauid obfeura^ riiuxtaprophetiamEfai£:Exibituirgade radiceJef C4p.Il fc,cr flos de ftirpe eins afeendet. Radix er flirps abt ieilionent quandam figniflcät, Quamuis oute multum pcriclitataflt hiec tribus, in germine tarne Chrifto eß» florebit,ergloriofderit. Hocenimuolunt er apud Efaiam, etiam iuxtaHebrieos. Etuides

nimiru iudlt;ea fupra modum 4 Per(is,Gra:cis,erAegy ptijs, erSyrisac Romanis affliihi.Domuienim Ddlt; uid Herodes multum inftdiatus fiiit, fublatis feribis er optimatibus ludaici,er maxime Dauidici generis, vn de etiam hebdomads Danielis impleri cceperunt:er H ludijuodIacob pra:dixit:biondeficietfceptrumdelu Gcji.49 feriba non recedet de medio pedum eius,lt;juouft

que ueniat Silo, er ad iUum erit congregatio populos rum.Qjtin er hoc annotandum, quod feribit Eufebi* uslibro tertio cap. 3 i.Domitianumoccifo SimoneCle ophlt;e, inquiftfte omnes Dauidici generis er interemif fe,ne quid f^ifuperfit lud^is. Attamen adhuc iUifru» ftra Meßiam expeéhnt.Vnde ne mireris Mariam N4

ettim (tttMt deus.Qttinto fcids ea quic in genedlogid hit Z}quot; d(gt;ud Lucdtn Uiiriant,O'ß (juic deßder4ntur,myft( riorum ejjè dbunduntidm, non hiflori^ imperitii qu^ tarn uulgdriserdt. Libricnim Pdrulii^omenon cr gumplerdque commonfîrdre poterdnt. Demyfleriji tdijspofted^ Huncexdmincmus Abrdhdm. ij gdKi/«l efl fe uidere dominum ïefum:^pdtcr multdrumgti^ tium dichts efl propter fidem,qudmin promiflionent fibi d deo flikim hdbuit, qu£ erdt:in femine tuo better dicentur omnes gentes. tfddc mirdculo genitus,etidiii typus C hrifliprop ter obedientid dc lenitdtem, pater* næ benediflionis bieres,zy reueldtionum coflius. U» cob C hriflit Udrijs modis pr£uidit : ipfle nunorpnetu^ lensmdiori E,fdu, in flgnumduorum populoru-.in fed» Id dd cxlum pertingente uidit dominum, cz lu^kltori bdbuit. 1 prophetidnt de Chriflo dfligndt. I«* dvtf, ex co proditurus Chriflus, primogenitufit iuspræripit tribus fldtribus, Ruben Simeoni Lcid qui pdlrem ex^erdrdnt.Ex Thdmdr num filios dcd pitgemellos,amp; poflerior prior egreditur eodemfi^ gno. Efl CT Thdmdr nobtlis, perfondm gerens flor» ti, ne benediéîione fldudetur, reuerd deo credens, (J cdflitdtis fludioflflimd,pdtienti£q;exemplar,digxtt ex qud flemmd C hrifli propdgaretur. Phdres cunt ƒ liofuo,Eflomcomitdtuseflprimum in Aegyptunt,lt;i eflGenefiscdp.^-S. Ardm CT AmindddbfcruieriOil eum dlifS in Aegypto, cum ludlt;ei nulll cldri e/fe per^ mittcrentitr'

MATTH. ENARRATIO. 7 mitferentur. J^aafottprinceps clarufinhcremojin tota. tribUiUti N». i, czz. er nomine tribus, ut prina ceps obtulit. tourne.7. Salmon clarus in occupatio» ne terr£ promißionis. Vnde Rachab fiäelis cum do» moßia ei obuenitnterum in typttm,Chrißumagenti» bus,qu£ Apoflolosfufcipinnt, no abhorrere. Boo^ O’ ipfe clarus.ut liber Ruth teflatur,qui zj ipße in ty» pttin ^ioabitidem Ruth uxorem accepit. Obed lejfe inf gnes ob filium Dauid. Habes de his Ruth kI« tnojCZ I' Paralipo.z.lbi Rrfm uocatur,qui hic Aram. Hlt;ec tcßaradccas patriarch arum.

cxeaquæfucrat uxor Vriae. Solomon autem genuit Roboam. Roboam aute genuit Abia. Abia autem genuit Afa. Afa autem genuit lofaphat. lofaphat au tem genuit loram.Ioram autem genuit Hoziam.Hozias autem genuit loathä. loatham autem genuit Achaz.Achaz autem genuit Ezeciam. Ezecias autem genuit Manaflè. Manaffès auté genuit Amon. Amon autem genuit lofiam.

' lofias autem genuit lechoniam fra' tres eiuSjin exilio Babylonico.Porrb poftexilium Babylonien lechonias gc' nuit Salatliid. Salatliiel autem genuit

Cap.I IO. OECOLAMPADII IN 2;orobabel. Zorobabcl autcm gcnuif A bind. Abiud autê geniiit Elïacim.Elw dm autcm genin't , IK.'z.ox autcm gcnuit Sadoc.Sadocautê gcnuit Achinlt; Achin autc gcnuit Eliud, Eliud ante g£ nuit Eleazar. Eleazar autc gcnuit Ma' than. Maths autem gcnuit Iacob,Iacob autcm gcnuit lofcph maritum Mariat, exquagenitus fuit lefusillCjquidicitut '•Chriftus,

Sequitur nunc telfaradecdS Regum. Rt Duuidi^ primo,iterum data efl promijflo de Chriflo, qui uxo» rem Vriie flbi accepit Batfebea, non flne crimine quù dem, fed myfleriu diflgt;enfatur. Soloma quo nihil flit fapientius,templum liierofolymiscxtruxit,fedeinof ï efl ddtapromtßio ; nam ex Nathan flatre eius nafd ' debuit:quia tarnen nomen ille generis retinuit,ideo tJ hic commemoratur. Roboam rex amittit decem tri busapoflatrices, retinuitfideles tuda,cr Reniam^ , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cr in eo mox incipit gloria regia obf :urari. Abii

tribus annis regnauit,uir malus, etiam ipfi hoflis Hif rotoara j.Rcg.iy. Afautriuflus(yperfllt;fius,mid^ tas munitiones extruxit, idola demolitus efl, leCti Aethiocccum decem myriadibusuicit. Sub illo pro^ i phetauit Azarias. iofaphat,cripfeiuflusfiiit,ido» ! lorum deflruihr, Moabitas Gr Ammonitas uicit, fed obfùit

MATTH. ENARRATIO. t tiftätei malorumfodettif,ne tofus/ilix c/Jet. loratH bomo malus,(]ui ocddit fratres fuos, Ataham in uxo» rem duxitfiliä Achab,qui maleuixit,cr male perijt. Hic nunc omütuntur trium regum nomina,OchofiiCf loFif er Amdzi‘e .Ochofias Joram filius,{gt;erijt in bei lojunde irata ma ter eius,ocddit omnem fiirpem regt» am : zy tune infita eß tribus Nathan tribui Solomoa ttis,feruans tarnen nomen tribus Dauid ut erat,(juànt Solomonis. Jofabethenim tulit Joan ßlium Ochozilt;e ex medio filioru régis cum interficerentur,cr abfeon» dit eum in cubiculoßo. Non enim uerißmile, lt;juod j ' nbsp;nbsp;tiepotem fuum oeddere c/u^eficrit Atalia. Eadem Jofa»

beth uxor erat loiacU facerdotis, lt;jui feptimo èino ini» tiauit Joan regrm, occifa Atalia. Etfidt quidem bonus ad dies joiadlt;e, fed ßt^s eA idololatra, Zrfcbftni prophetam ocddit in atrio domus do mini:gui uliione diuinapercußits, àferuis fuisperijt. Suceeßit illi Ama fiaxiußus, ultorparricidarum:uidt Jdumceos,ßd non perßuerauit,fußvlt;Ausj; eA eifilius Ozias, quem po» ' nit Euangdißa,qui cum fequentibus eA ex ßirpe Nlt;t« tbdnfrfttriîSofomoniî. Sunt qui propter impietatent tres illos exdufos putant,fedeadem rationecxdußßt ißent Ahaz,Ammon,crali/ ,No» erat inßitutu Euan gelißa, ad uiuum hißoriam refecare, fed myßeriß Io» eum finit.Ozias diurcgnauit,prindpio bonus,poßre» mo ob inuafum facerdotium lepra pereußus eA. I04 rfjrfiWjCZ ipfe tolmbilii, amatorpatriie,QrAmmom»

tarum domitor. Achazfidgitiofut erat,fub quo ocà fafuntperlfraelitdf CXX. ittiÙiahoininum.SediBf ttihilo ctnenddtior,Qrillius tanporibu! cldufd porU dominicft'.infupcrQrreligionemDdmdfccnorutnin^ uexit. Ezt^lt;:ilt;lt;^ ucl EzcchtM, iÜc omniumßdle ptimus,(Mt Efdiiedifcipulus, cui Senndcherib excrcb tus fpolid ddta funt: religionem inftdurduit, etidm fet^ pentem ccneum contriuil. MdndJJc propter fccleri meruit in Bdbylonem duci, cr propter panitentidA reflitui. Amonfcelerdpdtrisfecutus eü,fed nonpar nitentidm. lofds etidm ipfefdnóhu erdt, excel[d ftulit,iniulfu tdinen dei pugndns perijt in beüo. lecho nidi tresfiliosgenuit,lodchdzdoidkim, cr Zedekid' loiddem uero infigniter mdlum bdbuit^or pugndnteft ßgt;irilui fdndh, ut Ochofidi,lodS,z:rA}ndfidS, crutjb fïier.i^, cum Udlde mdlum omifit,ficut Hieremias didt.ExußH

emmprophetids Hieremiie.Erdtenim Ochozidex[lt;iigt; guine lezdbeUstAtdlùefilius. lods Zdchdridm loidi^ filium corripiente occidit. Etidm Amdzids dixit pro* phetic monenti : E!um confilidrius regts esi quiefceot interfiddtnte x. Pdrdlip.ds.Tdntdmdldnonleguii* turdeAbidZZ lordmctr AchdZCr Ammon. Keijlt;^^ hie Euangelißd tres filioslofiæ reprobos,Ciriecho* nidmut/icum bonum ponit in cdrtaUum, in quo coH* fummdtttrfecundd tejjarddecds. Expone i7ri tLio-n(sdrcd,noin. Hum dS.dnnisetidmprimdtrdxj ingt;grdtionemprieceßitetiamlodkim,pdterlechoni^f lit

j lt;nbsp;« «

* « t lt;nbsp;t t

9 i.

1 I it « t t

I »

I « t

Ut uidcM lt;ju5 Euangelifia refpcxerit. lechonitu anno trigefimofeptimo tran[migrationii ab Euilmcrodach tdu^seflècarcm,conceßo eithronorcgio:(lMge« «Mit in Eabel Seaïthiel,quem hic uocat Salathid daicces, Lucof Ncrbifi eiljucerna mea: No«lt;tm enim tuneJjiem habuit,dauidicà tribu non periturd. Sala» thiel in captiuitale obfeurior fuit. Zorobabel dux redeuntium è Babylone,extruder templi ciuitatiiHie rufalé. AbiudapudLucdhabetnomcnRefia. Ela^ cim,Azor, Sadoc, Achin, Eliud, Eleazttr, Matthan, ob perpétuai confliékltiones Syrorum crAegyptioru obfeurioresfrdi funt. lacobnaturalispater lofeph, ficutlegalii LeuiapudLued. C^uodaute genealogia non dedudtur ad Mariam, caufa eil, quodfcriptura «0 folet mulieribus id honoris tribuere. Sexto obferua Cr alia myileria, quæ funt apud Auguflinit lib‘decon fenfu EuangelißarUflibro a.Perfonas 4.o.ponit Mat» tha:us,exceptoChriflo,lMcascüChrißoQr deo y“}. Jgitur hic ponit,ut C hrißus labores CT'peccatanoflra, ßihis homo fufceperit,Lucas aute ut aboleuerit pecca tanoßra.Remißiopeccatoruinpkno feptuagenario, qui eil feptagiesfepties:pcenitentia autem cr labor in quadragenario defignatur. id genus apudAuguHitiu Cr alios legis. Mihi autem utriufque idem fcópus eße uidetur,per numerum ilium nobis remißionem pecca tontmeommendari in Chrißo. Septenarius confum» mationis numerus eH.ittTo.annisabolitupeccatuni

Jud£ inBabylone-.feptuiigies fepties remittere ii^ mur proximo, vbifabbatum ( quod eA feptimui diel) ibi quies 4 peccato,^^ peccatum foluitur. Hicc iÿiid cdufa efl, quare fuMgenerationes inftx /èptenario^ cr tres tejfarudecof cogit.

ERrant plunè qui infacris Uteris non fecus eß uerfandum putant atq; inprophdnis,folumef temum corticem ßjeibntes, meduüam autem ipf^ fiegligëtes. Tanto fublimiores funt facrte literie, quid auguftiore ßiiritu inßtirantur. Vnde in hifce locis,li)'‘ nonnunquam maior uidetur ejje ambigidtas crlapfih ibi quierenda funt plura arcana, modo digne er redl inquiràtur,id quod etiam in hac genealogia cuenire demus. Si quis autem obiter Icgerit eam, er nihil pr^ terea fecum expenderit,ßeripotejl ut cum luliano äß fïata EuangeliRam calumnietur, ucl imperitiam riorum, uel negUgentiam obijeiat. Atfi quis ßjirittid faniium magis jàmiliarem habuerit er doäcrtlU' inueniet nihil otiofe hic ucl diäuuel omiffum efß' Legimus:

\ niiierfe itaque generationes ab Abf^ ham ufqtie ad Daiiid, generationes qu’ tuordecim, 6ó à Dauid ufqiie ad deiiK' grationem Babylonicam generation^ qiiatiiordecim,ÔC à demi'gratione Baby lom'caufqueadChriftum generation^ qiiatu' '

ädiuftgiit. Verum nos hifce diäis EuangeliAa admos nere uult, hiflorium iflam nonuutgari modo pofitant effè,fêd fingulari fludio huncnumerum ifefeobfnuu^ tutn,quiab H.ebr£orüpopulo fempcrreligiofior/idt hiAitus. Septenariu enim numerumagnißiciuntHe» brtci, v plenitudini dc remißioni tribuuf.unde Jeptua gi«U anni erat captiuitatis babyloniœ, quo numero,, utfuprà memini, fufficiës tempus paenitëti£ quo deus plactffi uoluit indicant. Et itd Euangeliila ea digeßit, utfexfèptenariosjü- femperduofeptenarijconiuniü fint, qui faciut tejjaradecas, quo aliquo modo C hriflus agnofcatur ille eße, qui propitiation? peccatorit attua litfUtpofiea dicitur lefum ideo appellatu,quodpopu^ lumfuumàpeccatis fuisliberaturus effet. Hocitaefjè

-, impetraremeruerint.Chriftusdixit:Ei qui in finit boa Luc.tt minis peccauerit, remittiturpeccatum:peccanti uero in ffgt;iritu fangum, neque hïc, neque in fitturo remißi»

[j onemhabebit.Relinquoigituraliosquicquidfentiant, j, quare tres ifliregesdimittantur,cr ex catalogo reijcb j antur.spfe dum perlego hiftorias tllorum,inuenio illos . omnejitt Jfiiritum fanâu peccaffè multó grauißimi.,.

JO. OECOLAMPADII IN frophetam Heliam perfequebatur,proîndeipfàcilgt; omni fanguine exiliu mmbatur, quiealioq propheüi fupra modu obßftebat, quam rem fupri traihui US, AdiunxitautemE-Uangelißahunc epilogüobe^ caufam^ut fublimius quiddam coüigeremus. No» «10 autem rem celebratiorem magisq; dignam,^^ moria recentt iußius confiderandam, quam ut fciangt;^ quomodo contingat nobis remißto peccatorum Chriftum lefumßliumdei. Hucu/quegenealogiih^ buifliSjfequiturnunc:

Chn'fti ucro natiuitas fic habet.Ciitfl mater eius Maria defpófata eflèt lofcph pn'ufquam congreflî fuiflèntj dcpræhcfl fa eft grauida è (pin'tii fancto» Porrblo' feph man'tus cius* quoniam erat iuftus» fie nolcbat illam i'nfamare,uoluit dancü' kim ab ea diuerterCt

TertuUianus y ’jvvtta-tp genituram uertit. initié Chriftimirabile,deoq; dignü. Et exorfurus iterum ii»^ tatur lAoÇen, quiprimi Adie conditionem er creatie defcribit,tn ^uem dominus inj}gt;irauit ßjiraculum uitf' ita er euangclijlo. noftcrnuncmagno miraculoCbf^^ fium efje natum^er inittum eins ßajfe nequaquani glt;tiT dicit. Tribuit autem hoc angelo tanquam fideli/^

fuerit geno-ittio C bri^ii, ut fciamut illuin eße ueru de^ um,uerumq; hominem. Quod humanum in eo c^, ex Maria aßumpfit, guod diuinum ex fpiritu fianch ejl. Qupd fi hoe rede crediderimut, facile omnium harcti corwn ora obturarc poterimui:Nam firè in hijs duot bus labuntifffUel nonfinunt eum effe hominem,uel non deum.

DeJ^onfataeß'et.)Congreßi,uel conuenerunt in unant fcilicet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;legimus traditam Mariam lofe^

pho,uidemus ills parentuquodhabcnt inliberos fitos, olim fitnälißime efl obferuatum,ne abfij; parentu co^ fenßu filij uxores ducerent,uel filia taris nuberët, Pra» inde etiam iuxta Caßaretu conflitutione5,fi huiufnodi coniugia irritantur, non peccabitur in leges, nelt;]ue in iuftitiam. Njm pdrent« eft, utßobolißua optime pro* fliciatur.Dicit igitur hîc Euagelifla, eße dea fl)onfatam lofeph, nimirum à parëtibusfuis traditam. E-t lofeph pulchris encomijs hie commendatur,nempe qd’iuftus fiät,atqiadeö iuflus,utfiimiliaresilU eßent angelt per uifiones, ut prophetis qui arcana cognouet runt. Hacq; diligenter aßignat Euangelifla, nefitfli» cio aliquaflniflraoccurrat ludaiscralijs,quafiquid^ piam minus pie geflum fit. Nam fi uirgo Maria non fiiißetcaflißima,uel probe fefegeßiß'et,nequaquattt iofcphiufluscenfendiiseßet fiillatn retinuiffet. Pra« tererf ncquaquam admonitus fiiißit lt;(amp; angelo dei.

Grauida.) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in utero ex f^iritu fanëh, qui

Ht if

It (gt;

0 1» 0

gt;»

« «

I»

lil

CapJ • 10. OECOLAMPADII IN uir^inisfatum ditimdbitt.Namneceffe eR Chri/h^, natum e/Jc in uitam hanc, ut Maria uere mater C hri/l' dicatur. Qui cotenJunt M ariam nihil dedijfe C hrift^ ijs oiijcimus gucadmodu Tertullianus:Extra potuijjèt Chriflus corpus afjùmcre,fcd neguaguâfi^ ter eßet naßer. Parra hic licet uiderehenignitatêd^’ ^ui uerbis fuis credentibus er obtemperatibus nun^K* deeßjfed in tempore iUis auxilium mittit. Periclitabf turomninouirgo Maria, er pra pudorenolebatfuf nißflrkre arcanu iTlud,nifi cognatie Elizabeth, cut if'' ffiritus reu€larat,idj; neque coram coniuge dixit,tief coram parentibus. Omnino er pudicitiam er oitttif uirtutes alias matri domini libëter aferibimus, Deillii^ (diudpericuliterat, ne lapidaretur àtudieistan^uf^ fcortum uel adultéra. Proindecum deeßethumatutquot; fubfidium,opitulatus eß deus, er fingulari dijfenfatif tte hunc uirumiuflißimuminconiugembeatte MO/i^ deputauit. Similiter eandë diuinâ prouidentià lofel^ pio périclitante agnouimus. infàmada nequaejua erih qua omnibus uirtutibus pradita, qua^nuÜiunquf oßrndiculo locum permiferat, retinerc tarnen no po'' rtü earn lofeph cum iam utcrum gereret,quam fcieb^ exfeno jiâàprägnante. Succurrit ei deus,mißo cite litusangclo,qui interim arcanu hoc Io/epha,quifitt^^ ruserat tutor pueri,er cura habiturus tam matris pueri, manißßAt, er ut agnofeeret iüud occidtatu tJ, occultattdim d multis. Ab initia uidemushoneflitetb

MATTH. ENARRATIO. i» fànffintoniam^ mAtrimonij,quod in paradifo deus in^ fiituitfamp;con/ècratum uoluit. l« cow«gioCbrzyi«î, titmetfi no« coniugali more nafci uoluit,ficq- in omni^ buslegemdei uenerabatur.îieijue ip/a uirgo Mdrw fumpfit in aniiniim fuum fefe diuinie ordinutioninoit fubinittere,ut^uid4minpoflerioribus feculis proprio J^iritu attentarunt.Reliqua erd $ expédiant,

QVomdinbm proptertemporisangufliam te^ äionem propofitam non potuimus abfoluere» opereprecium eandem nunc repetere : quoniam diuh nlt;c incarnationis facramentu,bumanumcjptumpl(t Hetranfcendit.Proinde necejjarium eratilludconue^ nientißimis teßibus comproblt;ire,Qr ita omnem ex ani mis dubitationem excludere:idcirco ab initio crntodîi (ylocu^ ceeteras circunßätias,utpote nominis ijnpo fttionem,amp; acceleratam itldm ctidm in cunabulis pera fècutionem, ddinadwm probabilitcr defcribit at(j; per» fuadet.Ad modum n4tiuitatis,lt;juia nouus eratßiturut atqueinfolitus, ab ijs qui ßmiliares erant beatæuirgia tii,Angelum teßem aduocat, er uirum iußitia darum nempe lofeph. Deinde loci daritudinem ab exteriSt er ab aduerfarijs,atque ab infidialoribui comprobat, quorum teüimonia in huiußnodi re plurimum ualent. Tanto autem magis firma funt,quanto propheticis te* fiunonijsmagis accedunt .De modo igitur accepimuSf quad nonhumano moreChrißus prodituruserat,fed

«t

i ii

f »

0 0

1 (» 0

Cap4 10, OECOLAMPADÏI IN tx MrginematreidcmiieuiO' homo, quteita mirabtf ha funt, Hl nemo fatis illacognofceregucatuclcxpli^ care.Pulchrcigitur hoe docet pertefiimoniumang^ lierconiugis. Quamuis alibi Lucasetiamqult;eapigt;^ uirginem ach, funtproponat,hlc tamê ea Euangeliß^ prteterit, Prius ßät diua uirgo dej}gt;onfata lo/èpho tequam conciperet, lt;(3- antequam falutalionem angi^ licam audiret,quod apud Lucam puis darum efl. Progt; inde quod Chryfoflomusdieitillam fliilfeineedibuscef iugis,nonadmodum uerifimile efl,multoueriflmilût^ apud parentes habitafle, quia fcriptum efl:Ne tim(^ adiungere tibi Mariam. Verum etiam ShidypriufqiMl^ conucnirent, id efl,nuptilt;ePolcnnesperent,libentit recipio,

Deprtehenfa.) Malo inuenla,quàm depriehci^ä: iUud enim fire non abfolueret Mariam à crimine,^}' bf deteriorem partem fonat. Depra-henduntur fitres inuiti. C omprobata efl exfliritu fanih) gerere uterU' Phil.2, Similes locos legimus in flcripturis, utMuëtus efl ut h» mo,id efl,comprobatus. Omnino apud paretes O' 1 op phum obpandimoniam uirginis, nemo non certus dc» fingulare quid moliri per hancuirginc. ita innocenter uixerat Maria omnium tefiimonio,ut etiam nulUptfli tioni locum admitteret. Nonne magna laus diua: uirgi nisfPra:terca fieri potefl utper Elizabeth cognatant fuam,hoc etiam quodam modo innotuerit, quafltiritlt fanamp;o reuelàte eani mettre dQinini effc agnouit .Nant app:i*

i* il

« «

i lt;nbsp;»

t ) {

/ f

f i i I

MATTH. ENARRATIO. tj - , tlpparet ïofephum Morruiße confuetudinem dus ob uirtutem crfanâtmonidtn potius quint ob fiißiidoii ttem, idco nolebut iOam infrmare. Uequepoterutfab ult;t iuflitia tUam infimttre,propterea cogitabatfccede^ re ub eUy cum iußut ejjêt, relinquereq; earn. Si fu/jgt;itio fußet adulterij uelfcortationis, nequuquam iußus een feripoteruhnifi iüamadpocnjmrapuiß'et.

Hæc ante ctun is in animo uerßret, C.CCC angelus domini in fomnis uifus eft illi, dicens : lofeph fili Dauid ne metuas adiungere tibi Mariam uxoremtuam: nam quod in ilia coceptum eft, à fpiritu fando profedîû eft .Par iet auté filium,ô^ iiocabis nome eins Icfum. Is enim falufl faciet populö fuum à peccatis fuis.

Vt heri dixidta nuc dico,cti res udmodu dißteU lesfunt,cr humanum abeft uuxilium, deuin folere fuii fuccurrere.J^on dutem omnid infoninid funt udnd,feti ed folummodo quie exnoflris phdntdfmdtibusproue^ niunt:qutc uero d deo immittuntur, inter udticiniorunt ^encrdredeeoinputdri poßunt. Eß ctidingenus pro» pbeti^,quo Ddniel per fomnü mitltd uidit,cr 'Zdchd» ridi. Ciu£ deus reuçldt omnino rccipiendd funt. Opus dutem ibi ntdgnd ßiirituu diferetione .Hoe igitur in ind xiindm Idudcm cedit bedto loßph, qui ex prophetdrii fuit numero, quiq; per ßmüuritdtcin dngeli etidmur

CapJ ÏO* OECOLAMPADll IH cdnaco^nouit. Angeïi enim ddmitüßrdtorif /}gt;inttK funt eid faluté,cdfgt;dcibus diuinoru myfteriortt.Heb.i' Diat igitur iüi angelut:

Tili Dauid.)Ciuandolt;^uidem Mdria eü tibi de]^ fdtd,z^uxor tU4 debet e/JêdHâ obferult;ûgt;i5 modis otit^ nibui'.ne trépides ilLtm acciperetquod ndtum efi in eit exßtiritulanilo efl. inde inquampoterimus de modo natiuitdtis uel conceptions Chrißi certioresreddi,M Ijumanis feddiuinis teßimonijs. Angelus eR qui la* fephum docuit hoc, I ofeph propter inßgnem probitü tem dignus ut lt;üijs communicdret iüud diuintim my^ rium fuo tempore .itae/l modus He mirabilis omnibiä incognitus, quod in uirgine abßque uirilifemine honti nafcatur. Qui genitus eß in iüa, er in utero eius, uett faluator mudierat. ibipleriq; argutati ßxre inprepo fitione ÿv cicjirgt;i'^VHSlt;^j'edidemeß,exipfa,ueliif ea. Namquodcorporaleeßexiüaßimptum eß, quii Chrißum agnofeimus proß'atre noßro .Aceeßit ctiiH fßiritusfanilus.NiiralHisproßdömodushominemni feiabfquehumano ßemine.tücenim femimslocouif* tus er operatio ß^iritus fanäi.rundem autem etiä ejß ueru deum ex nomine ipfopatebit, utEuangelißap» fiea ßibiungit:

lefum) id eß,faluatore.De nomine lefu multi pluriitt^ [cripferut,inter alios Capniondevcrbomirifieo,^iô uari^

Uäria congerit ex Grf cor«»» er Hc^rforz“ doärinif, putfü^i diuinum lUud nomen tetragrammaton n’\n’' quod ineffabile, nobis ^d« effabilejUt Sybillj pritdi* xit, infertd in medio craffa er J^mmea litera u; quo humanittis diuinitdti addita oßenditur.VerZ Euägeliii fld nihil täle habet,eelinquit uoeë sversi. ut eratßmi^ tiaris Gritcis. Sic iefus filius Naue, er lefusfilius leho içdddk Grlt;ecis :feribuntur uero Hebra;is quod feruatorem [onat. Iefus filius Naue duxit poput iumin terrampromißionis, in qua Hofes introducere «0» potuit, qui inquam Iefus typum geßit lefu noflri, Certe Hofes er lex fola, in terra promißionis,er ad agnitionem dei,er uitam beatam introducere non pof funt, nifi ac^ttlefustille enim eft nobis dux in terrant promißionis. Præterea alius, qui facerdos eß maxi» mus ercomes Zorobabel,non potuit uere liberare,etft reduxerit populum à Babylone ad Kierufalem, er autor effet reftaurâdi templi, fub prophetis Aggeo cr Zdcbarù. Hic lefus uarijs modis hune noftrum prlt;efi» gurat.Nam ipfe eß qui uere reduxit populum à capti» uitate babylontca,id efl,fatan:e,er reduxit nos in uc» ram ciuitatem pacis. Hoc igitur nome» efl congruen» lißimumChnflo,quodinterpretatur Euangelifla.

S eruabit populum.)Hodusloquendi Hebrlt;eorK»i r)l,ui coüediuo nominifubiungant pluralem nuineru. Obferua autem hic primo populu fuumtfecundo à pee catisfcilicctipforii quifuntexpopulo.Omnino dgw«

Capj IO» oecolampadh im ip[e eji dci,qui toUitpeccatd mundi. lo.i.Htc uideitlUf guitre C hriflus uenerit inhunc niundum .No» uenit ui adfirtit camis Ubertatem,fedjfiritus:non ut Uberet W deos à feruitute Romana, fed dlt;emoniorum,Gr à uin* cuUs peccatorum.lo.8. üififiliusliberauerit,uerelilgt;i n non erimus, Hec igitur uera efl libertas, quando fngt; periores fumus uitijs. Sed nunquä à peccatis liberi eri^ mus, nifijfiritum Chriftifimus naili.A peccatis dicitt ne fcilicet iüa ul tri imputentur apud patrem, ZJ neid lint ultra feruirepeccatis utantea confieuerant:hiiid ob caufam uocatus efl feruator. lam quod quidam gutantur hoc nomen foli homini competere,luculentA mendacium proflrunt. Nos refl-agamur omnibus ino* dis,quia dicunus lefum deum O' hominem- Nift fldlf^ deus, nequaquam faluare potuifflt nos. Homini enii« efl falus,domini efl dimittere peccata -inde ex noiniid apparet,quem paritura effet Maria : non purum hotfO nem,fed talem qui poffet i peccatis liberare totum i«quot; dum.Btnifldominusflmul fldlfet,ut pofleaprophetit Efaia indicat, nequaquam hoe praftitiffet, Hucufyid habemusuerba angeli,que EuangeUfla comprobatit üoprophetico. Cijsod fl nonuiscredereangelo,crc* de prophete. Cum igitur confonät angelus o prop^ ta,nihildubitandum efl Chriflum itaconceptum,^' uerumfaluatoremejfe.

MATTH* ENARRATIO. t, no per prophetam ita loquentem : Ecce uirgo crit prægnans, pariet filium,6i uocabQc nomêeius Emmanuel,quodfi quis interpretetur fonat, nobifcum de^ us.Excitatus autem lofeph à fomno, fe^ cit ut iniunxerat fibi angelus domini, dC adiunxit fibi uxorem fuam, QC non co' gnoirit earn, donee pepcrifïèt filiumfu' ’ nbsp;um primogenitum, nbsp;apellauit nomen

Efaiiefeptinto hifc propJjetia fcripta eR.Vide! ig I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tuir aliud teflitnoniü de tnodo,qualis nam fiituraftt na

tiuitM chrißi, ne de hacre mirabili dübites. Eonum e/l ( nbsp;nbsp;nbsp;fcire hifloriam.Pugnabant aduerfusregnu luda'regni

, proindeualdepericlitabaturdomuiluda. Deusautent uolens tune Itberare populum fïam,dixit Efailt;c ut di* ceretregi, quopeteretfibi fignii.lüe cum non daret hó norem deo,dixit:ïlt;on petam. l^ihilominusad folatiïi populi fui deus potentiä fuam indicauit,quad non folS ; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ab mis prafentibus boflibus effet libcraturusjfed longè

maiorafiilurus,cj' ita promittit C hriflum.Multa aba furdaquarunt ïudai, cum hacuerbainterpretantur, ut poßinteffugere. Sed quandoquidem nolunt recia pere Meßiam,noluntq; ilium agnofcere ut deum,proa inde non mirum ab hoc miraculo Mos abhorrere.Gens fuperflitiofißimaalioqui, multa 4 Rabinisfuis

piens niiraculofa,fed hie refiflit. Antcafatis pneliifnnl er4t,cr affueti miraculis,ideo etiam tUud credcrc delgt;( hant. Non minons miraculi eft Sdram peperifteftliHi utomittamiUaqux fiilA funt perlAofeUyfedmije^ Judjei omnmo oderuntuerbumcrucis .crqiad feinlt;^ ftituere no recipere C hriliu,ideo repugnant omnibul modis. h's'“!? uirgodicitur eft,qult;enupttti datur-Hebreus plus ofttndit quamnos per Trapûqxfamp;.ftl tnim iuuenculd. Et Hebreet uß funt hoc nomine in pu^ lis qu£ erant iam nubiles. Certu eft apud lud^osftot^ tdtionem fidffeprohibitasn : proinde deus non uolebii nift peraliqud infignëuirginëmiraculu /àcere.Qjiiilli ex Prouerbijs Solomonis, nefcio quid fxdi comntinb feuntur : nec miru ft ip ft obfcceni cu fint^obfcœnè eM qua; purifimèdiiki funt interpnetantur,cum fapiei^ deuarijs ftudijsor uqsuiroruagateoloci.Valeitbif ez itdcueniat omnibus quiabutuntur facris Uteris-non ftiijfet uirgo,quid opus erat propheta pr-emittert'-Dominus dabit fignum i Nonejfet ftgnum,fiuulgdid modo pueUd coceptffet.C hriftus etiam ipfe erit figi^i quoduelitliberarepopulum fuumàgrauifimis aduet farqs,nempe d captiuitatefttirituum mdlorum.Proin^ de teftimonium hoc conuenientifimum eft,neq; poteft dlteridfcribi .Dicunt,quomodo poffumusconfimtit» ri ex ijs quit fidura funtfimo maxime de ftlicitate aeter Ud- tn extemis rebus confirmdtioné dccipimus, quâto magisbueternis qult;edeus t quiJàUerenopoteftficul

(» ilt; il

f, J

lt;

Emmdttttfl.) lo.t.Veriumcaroßätim cÄ.Ef iM «idra/rÄc C hrißus dein ejjè cognofcitur. Aderit pric^ fens,ut nos protegaterhabitet in nobis, quiä carne no flraindutus. xK deus à robore ßrtitudineue» nit .Jam igitur cum audierimus C hriftum appeUari lea fum,idemeilacfidicas, Emmanuelem. Videtisquànt folideprobet id Euangelijli,quod inßituitflnfignis eti am obedientia Jofeph hie apparet,Z!r iam certusfit no fid/fe uanumfomnium.

EVdWgeft/faMtnos^WdW co'h}?imoj deortu fab uatoris noßri ßciat, principio modu natiuitatis ti«i defcribit,et teßimonia nobis adßrt angeHatq; fcri pturie,lt;juèadmodu Efaias propheta de C hriflo priedia xit'.Ecceuirgocondpieteyparietfiliumcre.Exquo diék fatis patet uirginem parituram magno mira» ado : cr parituram non hominem folum,fedetiant deum.Certè iüomiraculo nihil fublimius eil,utident fit deus erhomo. C oßrtatus igitur ïo/èph ztrconfola* tione accepta furrexit. N c^hc folum ipfe cofolatus eß, fed quotquot uerbu domini affumunt, ft lofephS quo» que^ußitia expreßerint,crobtemperauerint deo in 0» inmbusquaßiiritusChrißidocet. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Pnmogfwtiw.)Ex qsuerbishlt;erefeos fuieocca» fionem fumpferunt Heluidiani crEbionitie,paruttt ^uiores beata uirgini quàm ludtei ipfi .luda;i enimfi»

Hunt iUam nuUo modo efjè uirginem : iUiMtem dicul^ uirginem concepijjè nbsp;nbsp;peperijjê, fed non perpétué

inanfi/Je uirginem. Ad hunc errorem explodendutn^ teres cognominarefolitifunt «« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eftf^

per uirginem, antepartum ZT poft partum.lîU ex bus uerbis hauferunt fuum erroré : ex Priufquam uenirent,ex Do«ec,c7 ex Primogenito, Prius dieufili guafi neceftefitpoftea conueniffe. Et cum eis contriKH* citur,zs-uidenc fe uinci,accipiunt Donee.Veru ft pfO* prietatem hebraicte diilionis reile perpenderent, «lt;* quaquamilludelicerent,fedpotiusadfequentiarej^ pfal.to^ cerent. In pfal. habemus lUud Donee ineo fenfuil^ hie : Dixit dominus domino meo,fede lt;i dextris donee ponaminimicos tuos crc. Nunquid cogitamH^ fubieiiis inimicis, C hrifl u deftjffe federe ad dexter/li^ patris, cr non effe eiufdem poteftitis cum patre^ p/dNc abfurdum efftt,Qrcontra fidem catholicam, ronymus fatisegregierefutauit iUoru rationes, quct* legere potcris. Similiterin diâione Primogenitiual^ ludunt, cJ'abfqucfcriptur^fenfu. Nam primogenitil is dicitur apud Hebroos, non folum qui ftatres habdi fed ille qui primo uterum matris aperuit,etiam fi uin^ tutus fif.talis eniin confecrabatur deo,Qr redmcbatil iuxta Icgem.Noneft igitur ChriftusprimogetütUSi quafi ex eadem matre idios ftatres habuerit,fed uni^ tutus or primogenitus -.licet alia etii ratione,ob fiutit dignitatem luxta Apoftelum,primogenitus omnis cret tw^

lt;«tlt;e dieatur. Aliqui C hrißiim primogetiitum uocant^ Mt nosj^eremui nos ßre fecundogemtosinadoptionë fumrndos: fed non uideo quanta ualeat ißtt folutio.

if K If It i»

Ü*

«lt; t

ii lt;

lt; (

Appellauit.)Nato Chnjh,cu circumcidereturdie o{klup,uthabet lMclt;u,lefu}nuocarunt. Rationêcius hominisheri explicuimus.Et IefusdKitur,eo quod fer norit populum fuum 4 peccatisftis.Multa hîc proter» tnittiitur qult;e L«C4« copiofe producit,edflio locofunt ixpUcanda.froceptum iUud datutn,ut uocarent tHum lefum,quo coftitret omnibus quare i hriflus in mundii uenerit.Poterat uocori lofeph, uel Dauid,fed hoc no» menprobabdturdomino,crilludab angcloaudierât, cmoptemperare debebant. Siquisautëdiccretnobis, htmcnoipfum ejfefaluatorë, alium eJJêexpeëhndS, SlüfrcilecSuinceres ex loco et tempore,quibus cogni tis,flntim uideret fcerrare.lam igitur fcripturo locum otq; tempus darè nobis indicat Euagelifta .Qmm 4«tc locm natiuitatis Chrifli fit, indicatur hîc teflimonijs nequaquâ cotemnendis. Scriboenim ipfiquiaduer* ftrif funt, teflimonium firunt cr fcripturam interpre» tanturMagi diligenter qult;erunt,hac de re minime fu» ^efli. De tempore certißimumeR,quod iamomnis mundus expeàtibat futurum C hrißum,quia fceptrum dblatum de tribu luda erat. Videamusigitur quam di» ligenter Euangelifli etiam locum ipfum commedet. 1« eonfiäendii infirumentispublicis,ad probandi rei cer titudinem multu freit,ft Iocmj et tempMJ indicatur,q^

gt; ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C

r« contigerut:it4 cr hoe in loco SLi leflimom4 CT eus ante octdos ponuMur, ut plané nihil dubitaretl^ fàilopoterimus.

Vmautem natus cflèt Icfu* in Bethleê iiico ludææ, tem' poribus Herodis rcgis : ccd Magi ab oriente acceflèrurf

forio mater MariapueUupepererit,fed ea quie hic httgt; benturprieterit. Euangelijh naßer hueß)eiliit,ut cet» tißimis locis oßendat, hune uerè eße quempr^nuntitl» runt oraculafaluatorë. Locus,Bethleem eÂ.Tempuh Herodis regis temporibus. Nufjuam apertiusded/i» ratur tempus quam apud Danielem. Hamßi quispr^ be fupputauerit hebdomadal ßeptuaginta,incidet inH ticulu temporis,quo Herodes regnare cœperatAnini» tio Herodisultima hebdomasßät,inquace(fauitiiit» âio-.zyquicquidegrcgiuapud ïudteos erat, hoc intet» cidit. tarn res Hebrlt;eorudeploratißimieomnbtoerätt adeo ßeuiebat in iüos tyrannis er immanitat Herodih

qui neqi ex illorum genere erat,neqi iHis bene uolebot, etß fe miris modis inßnuabat Ulis foucre. Ef cum l du» mfus cßetiUoluit Hebricus did : nbsp;nbsp;ut omne fufpido»

» Hem dmoueret, etiant Hcbrieorum coflitutia ( «ej obferuabatjUtproChrijhhttbmtur-Vtfdenode^ fiierunt eo tempore quidam hlt;erctici, qui Hcrodiatti di (ebantur, Herodem pro C hriftofalutantes cradoran^ tef, cu diuerfißimui ejfet mortbus C hriüi, d prophelit

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uirtutê pueri. Licet plordS,z:rlt;iliß infirmitatibus obno

xiuieljèt, tarnen aßrisdominari cognofàtur, qui tant t nbsp;nbsp;nbsp;àlonginquiiregionibus Magosaddudt.blonhumano

( nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(onfdio idßcri potuit,necejjè iüos diuino f^iritu agita»

ioj ßä/Jc. Neg; habent hoc fleUat inßta natura,ut talc t quidindicent : neeeße ut iÙa occulta quadam ui tno» Il taßierit. Et /icpuwldtim nomenChrifli incipitclare» feere. PriCtered per Magos iüos difeimus, no folum lu dieos pertinere ad C hriflü, fed etiam uocandas gc«tcî t effe. Et Mdgi initio gentiii fiiere typui. Uetp Icgimus f nbsp;nbsp;nbsp;Magos ßdjfc reges,utuulgo priedicantur,fed Eudttgc

lißnfolum commémorât Magos, id eil, fapientes (y t nbsp;nbsp;nbsp;prophetoi Perfas, qui ab oriente,id eil,remotis natio»

runt,iüoseffereges,cumlegimusinpfolmocrEfaia: Pfal.^r Reges Sabauenient,crregesTharfismuneraojjirët, Efa.ia putdntç boc diélum propriè ad oblationem Mdgoru

f pertinere,cum potius Dauid,cr propheta agantdc uo f ' ratione gentium,^«« uoedtto in Mdgi« folum qwdatn « *

modo prjedicebatur. 1« Epw cdp. 6o. de aduentuflt;* gum quimunern ddturi erant,palet. Ojtamuis exeoloco elicerepoffumui, nempe maximos regelt lafua fubmijjùros Chriflp,cr principes fire Chrifi^ nos.Hicjutem de Magis mentioe^y qui fapientif^ religionis erant fiudiofifimi. Etfi quidam lUos inter in' càtatoresponét crinaleficos,fed ego hoc no auftigt;i'^‘ cere.(^uibusChrifiusmaniftfixtuscft,nodubiu ‘ilt;^ fùerint innocentißimi homines, ut ïofeph crpafin^ Pnetereaij quibus in templo rcuelatus e^,fiauttogn^ dio expeéhrunt C hrijhim,Qrfußceperunt.Simeon ü Annaprædicanturob prlt;edpuam faniltmoniâ:ficC Magiißiob fanâimoniam hune honorem accepi/ji^ deo uidcntur,quodq;piè credendu eü.Nondu temfnn oderat docendi gentcs.Et quodam modo inter poUu^^ Cr peccatoresChrißus uoluit conuerfari,qtd contrfj Juiüorumreligioni cenfentur.

Vbi cft ilkjqui natus fuit rex lucUO^ nimf' V idimus enim illius ftellam in cnte,6C acceffîmuSjUt adoremus eum.

Hoc iam innotuerat in toto orbe, adejjê mine Kiquot;' pus quo promißßus rex peculiaris luiheorum. igituremditialiquo modo,duce fleÜa, non fine magß pcnculo tam longinquum iter emenfi, quterunt loeien quem rex iiïeoccupet. Profiâô pcriculofißimunß^ Klagis de rege oho inuentionem ficere, or apudiH«^ î*

^ui fibi male eonfcius erat,guij; timebat ne rcgno pcb leretur (]uod iniuftè occuparat. Njm fgt;rdn«-5 nihil mi nus firre poteft,lt;juàm confortem rcgni. Et cum dicunt Vbi, re/^iciut 4lt;î locum.Qualidicàt-.vbiefl ilk Ioc«î in quo natus eA rex ludæorufSi certi de loco eflemus, frcilè inueniremus regem. Erdrtt hierofolym^, fed nondum certi de regisloco.

SteHdrn in oriente.) Singulari nos iuditio admontt it df MJ mijjd Iklla quapiâ, qu£ nobis dux (ùit itineris, iHd Iküa in oriente orta eR.t^on putatur ex fixis . nbsp;nbsp;fltüis aliquam fuifle, fed nouam efle formatam à deo.

g Palam teflâtur illam longé maiorë fidife ceteris fltHis. ’{i Auditis autem his Herodes rex tur' lt;lt;nbsp;nbsp;nbsp;batus eftjCt tota Hierofolymorum urbs

I* cum illo : amp;nbsp;conuocads omnibus poii' «j tificibus amp;nbsp;fcribis populi,percôtatus eft eosjubi Chriftus nafceretur. At illi dixe runt ei:In Bethleé ludaeæ, Sic enim fcri' ptum eft per prophetâ : Et tu Bethleem terra Iuda,nequaquam mintmaesinter principes luda.Ex te enim mihi proditu rus eft,qui gubematurus eft populum meumifraël.

lU enim fieri fijlel, ut quamprimii chriflus nafei» ÿ fur, m»»dHJ ijlt injremifcat, quicquid admundunt stttinet. Htrodf J folum magnituMne rei trépidât, quid

Cap.II IO. OECOLAMPADII I« timcbatregnofuo. î^efciebdt ilknutlumaliudregmh guàm illud terrcnu.Chrißu!autetn ittud tollere noliûb fed fuis dare uoluit regnu longe filiciui, quoddebo^ tnundo non eütnam in hoc mundo nihil flabile. Ctett* rum nia omnia fingulari crdiuino ordine fiunt.

Conuocdtis.)llerodes parum edoâus in feripturth fed feiebat fenfum fcripturae,critrcana illiusfcribise^( cognita- Ad iüos igitur mittit fuos, ut feripturæ fcnful^ dpperiant. Quo exemplonos monemur,utinhifc(^ cants rebus à fcripturisdiuinisconftliumpetamus.H^ rodes inhoebenè f gi t,/ù/fë fi id fimpltci animo egi^ltl’ Bethleem.) HÎc locum habemus mani/eßM gui ante multos annos pateficit locum natiuitatis C hH fliduxtauaticiniumMicheæpropheta;,guidicit:Btâgt; Bethleem crc. videnturparumfideliter adduxiffetl* fimonium fcribie illi,eo guod lUud omiferinttEgrejfiti eiusab £ternitate,mguo deitatemChrifliobticueramp;i guam propheta fideliter adiunxit. Exeodem locot guo natusell Dauid, nempe in Bethleem-, gu£ ciidtH dicebaturciuitof Dauid, eodem nafci etiam uoluit fus C hriftus faluator nofler,etfi conceptus effet à tu fanHo in Nazareth. Sieg; Dauid multisnominibm typuseAchriflifCr in multts rebus.

Proditurus.) ideA,dabisnobispr£dpuosduc(f’ }uda dédit Dauidem, daturaeünuncChriüum-Pr^^ cipuus iHe dux infliurabit populum dei. Et pajhrertl iuxta E zechielis prophct£ uaticinium, cap-sd-t^'^ amp;

O’ tonus, id eSl,uerè er piè imperabit, non ut tyrant Hus,fedutbeni^nus pater. Igiturhocteftimoniufatis claret,ft Hebrieorumfcribæ iUud non adduxijjènt,c[ui fatis hacprophetia admoneri debuifjent. lUu igitur o* mnia hiic tendunt, utfeiamus erdifcitmus C hriftu eße iterum Kleßiam erredentptorem. Mox fe^uiturperfe eutio,lt;iuieprobabitchri^um eße uerum hominem.

COfftofeere inßintiam C hrifli,cr ^uomodo ipfi deus fit homo fÀéîus,perquant neeeßariumno bisfùerit^maximè ßxänntibusijuam eximia fint mira culaifinqute Chriflus geßitubi prædicare cœpit,ne ineofdem errores inciddmus,in quosplerii^ue qui mae gnitudine fignorum et miraculorit deterriti, eum pro f )lo deo habuerunttcrphantafiicu hominem eße dixe runt,foldmq; apparitionëiunde no fine caufit Euange» lijhtdiligenter pueritiâ Chriftianteoculosnobispro» ponit, dgit^j id quàm uerifimiUime, citatis teftimonift ex prophetis.ofltnderat modu,tempus,z^locu Eethe teemiticum, fimiliter etiam teftimonia jeribarum crfit cerdotum fiimmori(m,dd inquifitionem Herodis regis ex Prophetis adducit. Ne quis autem putet teftimoniii boc minus bonafide cita um eße,cum non totum addit catur utinpropheta habetur. Maximèillô ßieHhuit Euangelifla, ut folum locu in quo C hriflus nafia debuit ojfmdat.t^am ex loco ubi clore dicitur de itlo,C}ui re* ihtrus eratpopulu ifraél, fatis tefiimonq habemust

quod etiton fcribiU et Herodem mouit .inter alia että^ ipfa perfecutio no parumueritatërei nobis approbatif üemo enim ßcile id quod non eü, uel paruæ autoria tatisyperfèquetur. videbimus igitur flattimnuncty^ rannum meditari morte pueri crfummi regis,quiiK^ rfbatur fe regno pellendu,cum tarne C fniflus in haiK terram uenerit longé aliam ob cau(am,quàm quod rt* gnareuelitfic quemadmodumterreniregcs.Q^i^ tur cognouerat 4 [Jiagis, cy deinde à Pharifeis, rt qitibus etid ipfe ad amandu C hriftum irritari ç^progt; uocari debebat, tHis ipfis ext^^abatur. Vnde dicH Zutmgelifii:

Tum Herodcs dam acccrfitis Ma' gis,accurate perquiGuit ab j11is,quo tcJH pore ftdla apparuiflfet. Et i'uflis ire irt Bcthlccm,dixit : Profedi flluc, accuratio inquin'tcdc pucro, Vbi ucro reperer»' tis,rcnuntiatc mihi, ut 50 cgo ucruatn adorcmilliim.

Kerodis nomen, quandam heroicam dignitatef^ ftgnißcat'.qui ubi uocajjit MagoSjdiligenter inquiftu^ fküam ipfis ortam Cf c. videmus hic lucleosàtAa^ doceri de temporc,cruicißim Ulagos d ludteis de locO-Ita alia alijs deus reuelare folet.Pit autem etiam redarguatur lud.eorum ingratitudocrimpieta/h omnibus modts inexcufabilis erat. Nam ft Magi

MATTH. ENARRATIO. - i* , omnw diligenter expofuißent, hdbuißent caufam ut pojfent feexcuf^e. Qupdautirexomniaegmtdot loftcr afiutdmente, mox audietisinfeguentibus.

Reperietis. ) Etwm hîc poteft fumi argumentum, Mdgoj iflos nonfitiffe reges, aliogui Herodes qui alui tnagnificetißimus jCreäob caufam Romanis perqui gratus,no omifijfetpropter natiuam arrogantià, quin deduxijjet ipfos tanquam reges, prtefertim ut uidnos, quo gloriam fuam magis diuutgaret : erat enim omniu ambitioßßimus/ed fimpliciter dimifit.lJamquod pro inittit fe adoraturu regem,foliuf modeflue gratia ficit, Qtùd etiam mometi haberet,fl ex animo dixijjèt,cunt pojkaitafeuiftin innocentes pueros^

Accnrrttè inquirite. ) Confilium quidem profiâi fanumeil. Namdiligentißimede puero ifloinquirena d«m eü,quisflt,ubi nafcatur,crubi poßitinueniri.

Adorem ilium.) Adoratio noneSlitla,quam uulgo tbeologi religionis putabant,fed er at honoris,qu^ etia om hominibus ofjèrebatur, cr etiam alifs rebus. Legit mus î. Reg.». quomodo Nathan propheta Dauidem honorauerit, hoc eü,fi; incuruauerit coram iOo. Sic Idcofc Efau fratrem fuum cum ei occurriflèt adorauit, Valia mid ta exempla occurrêt in [cripturis .Nam ado rdre fimpliciter efl geniculari,vha’'itu corporis id fo» lumfif.non fignificat autem diuinumhonoremdare alicui. Nihil minusputabatHcrodcspuerudlum regê ßre,iÜum^ adorarcueHe. Neque Magi i/ti tune adeo

Capjl 10. OECOLAMPADII IM iUuftrati fùerüt, ut cognouerint totu iiïud my/krim^ quod poßC hrißi mortem mttnißflutu eA : quitt ett^ iuterdiiÄumlt;tpoflDli{,ftediceretitChrißum filiuntcff dei,0-tuncnondumuolmt prtedicäriab ullohttnclt;^ gniMem quod deuf elJct: tlt;tmetß Magi hac inrequd^ feruierint domino, nbsp;nbsp;fideles fiterint. Egit igitur

A t fill audi to rege, profedi funt: K ftella quam uiderant in oriente praclt;^, debat illos, donee progrcHa ftaret fupgt;^ locum in quo puer erat. Cum autem u*' diflent ftella, gauifi funt gaudio magnlt;’ ualde.Et ingrefti domum,repererüt pü' erum cum Maria matre eius:ö(r prüfte ti adorauerunt ilium,5C apertis thefäut*® fuis,obaileröt illimunera, aurü,SC thu^ 6C myrrham.

DiffiarueratfltlLt,cum iam humanuadeffèta»^ Hum. ijcebatapud fenbds inquirerefcripturlt;u,iK^ umpliiuopuihttbebät miracidoifio. Porróubie^* fi ex liierufitlem,incertide itinere,iteruopui habeiü calefii quodi duAore cyduce,igitur iteru ajfuit cisfi^ id. Hicenim mos eft diuina: beneuolentia;, crfietiolquot;^ tnortdlibut cofidit. Omnibus modis tëture nosnounlb neq; tentdri. Vbihumdndconfilidddfiunt, nequdqth^ tnirdculd expeAMdderunt.Appdret ßtÜdm nonfiti/f^ eX(^

cx f0 gfnere JklLarH qtM ab initio pofttie funt,ut fupri dixi. HÎc uideti j «f humilius ingiejja fit, crut fuper domw pueri quodÜmodoi ncubueri t,qu{)natum regem ofitnderef.deinde oriebatur,criteru di]j)arebat,prout utilis Hagis ifiis effet.

Gauifi funt.) Hic primil uidele, Mlt;lt;goj ifhs non* nihil fuiffè contriftitos. Gaudium entm i/lud magnum, fubfecuta eft magna trifiitid,quia inciuitate Hierufa* lern ptttabant fe regem inuenturos iÜum quem qult;ere* bdnt.Pfr fcribtu autem mittebatur in uicum,cr in par uum oppidum, ficonfèratur cum Hierufalem', aliàqui «on adeà paruum oppidum erat Bethlcem.r.t ob illam triftitiam quam fecum concepcrant,aliud incomniodu fefeobtulit,per quod nonnihil dubifreddebantur,cr

aliquo modo ratio aduerfus ftiritum pugnabat, quare tantum iter infumpfiffent fruftra, cum rex non adeffet in Hierufalem crc. \am autem adeft caufa noui gaudif er infoliti,quia Magi certi erant perfcripturaf,crpcr fttüam iterum orientem.hocq; iUos multum exhilara* tat,quod fteÜa fupra domum comparuit,per quod uoti f nbsp;nbsp;nbsp;compotesfiebant. Ingreßi^ domum inuenerut pueru.

Aurum crthut.) Qjtuntum intemu lüorum gMvli umfùerit,exttmisdonis croblationibuslcftati fu)^' lümtrum dto ^itut agentes. Yroinde dona [lerfenot funt maïa,fedfiob malam caufam deßndandi dentUf» nel aceipiantur. Si ijuis dona accipiat ut iuditia peritH tat,uel fententiam iniquam lirat,uel ucritatem taceeh iSe malè ageret,(y contra dei legë.alioqui dona 4 üis utris funt accepta. Honaiüa in fubleuationem p^ pertatis Nlarùe coüata funtaIAagis,uidelicetattrUii^ in uiaticmt.Thus Ç}- myrrha thafauri funt frequentd apud orientales populos.Omtua autein ißa, non fiKi Myßerio contigerunt. Nam k qtà flellam excitaueräti Mt C hrißum regë oßederet, is monuit u-peckra eorSt ut hlt;ec aptißima dona oßment : ft deus extern^ iBanonualde prcbabat,fcd magisgratitudinëillorït' luuencus iSud uno uerfu coinpleßitur.

Alif non ineptè Chrißum dicunt effe facerdotem, idet talia muneraeum occepiffe. Scimtu regiam crfacft dotaient dignitatë nobis conceffam per Chrißum,ptf quem reges cr facerdotes efßcimur. Rex eil (y deiX in terra cr in coelo, cui omnes preces funt oßerende-ipfeinungendus in regem faccrdotë, utconfuetudt ludaorum habet.

Et oraciilo admoniti in fômnis,nc rc* flederét fe ad Herodem,per aham uiant reucfn

ipftapojkliapudfuo!. Siuc igttur in Perfide id loci ftierityfiue in Arabia parum re» firf.nam incertü e^l.Pleriij; 4 Perfide coj itenijjc co«« tendant, iju^euiarcmotior eü, Hijhriceetiamhabent Mdgoj iDoj uixiffe, ufq^tjuo apojiuli iüic pro'dicarint EiMngrliuin. încertiora tarnen hlt;ec funt quam ut cre» damui,tamctfi (»erquam ucrifmtlia. Et ita quidem hia fioria fefe habef.multa tarne interim difeere po/fumuft qult;e nobis no funtfiaura inutilia.tiam noflru fiierit quarerc Chriftum regem, quo inuento beatierimust quandoquide uita noflra in iüo confißit. Ciÿnnadmo» dum igitur pnncipio genfifci« fe reuelare dignatw efi, ita Ztr nobis fe concedit inueniendu.Prlt;eceßit ante om nia promißio, quam promißionemetiam fapientesifli habuerunt, qui putantur ex progenie etiam Abrahit defcendilfe,cr ita 4 patribus huiufmodi promißionem expeih^e.vbi igitur adßiit tempus,orta eß eis ßeUa, tlobis autê ßella oritur, fi defideriu inquirendlt;e falulit noflrie excitatur in nobis, quod in intemo homine lu» (et. sicßiiritusprincipionos excitatiüaintemalucet ut domeflicaz^terrena ifb. omnia contënamus,zircae» leflemquendam rege inquirere fludeamus. Plane non rjl nojine uirtutiszitß.t.ultatis : diuina quadä mottone opusefl,utficin cordibus noßris oriatur lucißrßel» la,qute cxcitct uel defderium ueritatis,uel aliquam co gnitionê diuinitatis, ut quieramus faluatorem noßrS,

Df ducit dutem nos ad ucros doSores^apud quos facrit litenein preciofunt, Nam licet multos ulios prtect* ptores inquiramuSjetiä f ; ad philofophos ipfos ueneri* mus quanticunt^ fint,falutis tarnen ration?,cogni^ tionem ueritatis qute fcdutemajferre folet,non inuetdi mus. Proinde opus eft certißimo uerbo dei,guod doce» bit nos ubi inuenturiftmus Chriftum leßum faluatorciU noftrum. Doccrtt igiticr ßacrieliterce in Bethleeme/ft locum in ^uo C hriftum naßci oportuit, patria DauiMs, ex quo genere Chriftus fùturus erat. Alij domumpatuS Qn*? “ S intcrpretätur,in qua domo uerèpafcuntm anbnx noftrte,fed quaramus iüum cibum in ßcripturii fanilis. Namiüanonßatisßunttutaquieapudphiloft phos leguntur, neq; exatient animai noftras. Vbi autt incaepcrimusinquirere Chriftu,ftatim oborictur per» feeutio.Nesj^mundus poteritamaredißcipidos Cbri» fti,quoscrperfecutuseft,ftcutcr Chriftum. Proin^ Kerodes principio apud ludceos infeikttur pueros(^ ipfum C hriftum,fubfequitur mundus ipße maiori odiOt tametft ratio noftra etiam quodam modo poßit cot^ ri ChriftojfediHud relinquocrc. Difcimus pri£terelt;i hic,quantisinpericulis cogimur uerfariinhocmu/i* do. Quot doli er fraudes Herodis regisf Sed interint benefperemus in domino.Quemadmodu iRos Magof fduos er incolumes in fua reduxit,ita nos quoqi tuti^. bitur dominus, modo ne exempb iRorum maneantn^ apud folam literam,[edfemper auéiis deftderijs qtuer^ f

WU5 ChriPum.vbi igitur aljcres innentîfùerimus,iie^ quaquam décrit nobis diuina confolatio : orieiur jktla Mojha, dugebitur ipfd cognitio. Adeo utile efl fd* crd4 literms non negligere. Ndwqwi credunt, itli ucre intelligent,iuxtddtóhmprophetlt;e : ifißcredideritis, Eft.^ ttonintelligetis. Deindeerit magnumgdudium,quid adeß fruiiusfßiritus. No potefl guis non gaudere, gut ClmßumJefuminuenü,guinon folumhic feruatho* miné, fed etiam infiituro. Minime oßzndimur à uerbo crucis,zr C hrißi humanitdte,fed confolamur ZT e/ßcimur, nbsp;nbsp;adoramus tanto magis, gui amplior co«

gnitioefl. Sicbriftumdeumz^bominëcognouimus, apcrimus noflros thefauros.i^eg; portiuncula aut thu nsdut myrrhd;offlremus,fed nosipfos infacrificium, er guieguid in nobis efl:fcientes omniu diuina gratia ejfe,guiecungi habemus. Quodfl guisuelitinguirere guid aurum deflgnet, feiat opera mijèricordia bîe zT ubig; inferipturisperiBud exprimi.v ide igitur ut clec mofynam tribuas pauperi, uide ut procédas,gratiof^ agdf,uide cafliges zy mortifiées corpus tuu hoc modo, ne refragetur menti tua. Et ita totum te deo tnbuas, tarn ea gult;e in animo tuofunt, cum oras, guam ea gua »n corpore, cum non permittis membrapcccare, Corn munica externa iHa pauperibus benigna manu,z:rdo« minus liberabit te ab Herode, mundo zy diabolo, zr omnibusinfidifS,guaabdueuntàdeo. Nam omnibus modis curabunt ut Chriflus erefeat in ipflf » gni

Ad (»robandMtt humanitateChrißi, nS panaih ut heri prteßti fumus,ualet cognofcere perfef» 5gt; ' tioiK,qMmabineunteietlt;itepalf{ueSiChrißus.Hl0f enim ut Htrodes cognouit natum effe regem ludæorif UtM^} atmipfo omnis popului Hterofolymitanui in maximum ßuporem uenerunt cyc.Hunc igituraudK mut quMperfccutiones etii puerpati capit. nbsp;nbsp;iflnH

flamp;tim propter nos crucê fufcepit,palfu5^^ perfecutio' nem,ut nos ab iHa liberaret.Duabus autemgrauißiail perfecutionibusopprejfus fiiit populusiud£orUttam nff Aegypto fub Pharaone,altera in Babylone fub Hin buchoäonofor. Has autem duas fubfecutæ [untalùit ^uas fub Romanis paßi funt, qux tarnen cum Babylon tticacoiunguntur. Vtaute cognofcamusChriRueian eße qui ab omnibus malts nos liberet, fingulariartiß cio,fi quispemtiusintroßiciat,has duas perfecutiond Buangelifln infmuat. Chrißusßtgit in A egyptumoi^ anteapopulus ludaorum ßterat dura fcruitute preßiO' Mox reßicit Euangelißa ad perfecutioné qua: ad Bin bylonios pertmet.üam hoc teßmonium ex Hiereaiii citatii in locopoßeriori, ubihabemus, Voxin BaniSi Rachel plorans z^c. à Hieremia diihtm fiât de capià uitate Babylonica,in quam populusducendus eratjKn ßicicns Hierufalemcy^BethleemAlheigiturduatpefi cutiones prieceßirant, quas Euttiigelijin applicatfad tcmp9

MATTH» ENARRATIO. 2$ ttmporibws. Et fuh Romanis grauißima pfecutiofuit. iJami reditu ad terram ifrael ferènullapaxfuit,ut teflitus f)l Drfmrlpropbefd

•• mini apparet in fomnis lofeph dicens : lt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Surge Slt;aflîimepuerûacmatrêeius,filt;

I Iterühacrationedeusreueiat ßttura lofepho uiro * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;optima, Potui/]et mittere angelum,fed quia impendia

Surge, affume.) Liberatur quidem C hriflus,peri^ '* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;clitanturpueri,fedChriflusetiamipfe inpuerispaßits

eH, Ute ante diuina prouidentia efl, ne in grauißimis f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;perictdis derelinquendos nos timeamus. Semper enint

dominiK timentibus nomen fuum in tempore adeil. Proinde etiam puer cum matre fùgù ineunt in Aeggt;* * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ptum. Nam hacideo fiélu e^,ut ficut olim populus in

ffjf, qui libérât populu 4 grauiori er maiori feruitute 5«4jn Aegyptiaca. Infignite tructdentüe homo fiiit Herodes : nom proprijs filijs fuis non parcebat : qult;e adeo diuidgabatur, ut etiam Row Auguras diceret, naUefeporcumefJiHerodisquamfilium.Quiigitfae

Capjlî- IO» OECOLAMPADII IN' ft bi no tépertttàt 4 fuii,lt;iuotnoclo pfperciffet alijs timebat infidiari regno fuo ƒ I ta autcm fem{gt;er excit^ fatanaliquo5holks,quipuerosperderenituntur,t]Mt primitiof frugum au/rrut. Herodes cum fuis Chriflu’'^ adhucingermine exterere nititurcr elidere, fedfru^ fira. Similiter fiiciebat Pharao in Aegypto,qui mafdi^ los inßntulos occidebat. Num quotquot fatan

iOos plurimu eflfoOicitus:hoc^fignificaturper Hfl” dem t^Pharaonem.Hocetiàuidemusnonraro, quo^ pueri optime ingmati,tandem in peßimam uitam dtfi nant,nimirum fie fubuerfidi!emonioruaflu,quiuar^ artibus utuntur,quibus iUos decipiat. lUisfatius et liuseümori^quàmficfatame obfeqtà.

Ille uero excitatus, aflumpfit puC' nim 8C matrem dus nodu, amp;nbsp;fcccîîîtni

vtuideas magnum ejfepcriculum cmonuulgOit) noäu außgienduerat eis. tiaminterdiu uixlicuijfi^ tuto abire ob crudelitatem Herodis,quam animo uobt bat.lterum obferuaobedientiam beati lofeph.

EtfuitiUicufcp ad obiaim Heroefe ut perficcrenir qiiod didum fuerat à do mino per prophetam dicentem;Ex ÄC' gypto uocaui filium mcum, I lilciterumuidemusfaerasliterasejfeprlt;egnatßi* lt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rrf

MATTH» EHARRATIO» 16 tet^iMntlt;tlilt;ef)ro[gt;han£ litcrœ, et fublimiorëinhiflo:» tùnonnunquâfententiâ cotineri. videmusetiametm dem efji omniit piorum fortem.V tfilij ifraël in Aegy^ ptoa^ë{ifùere,ita omnibus pijs no deeftperfecutio, iuxta fententiä PduIi,quiinquit:Omnes qui pie uiuere »-TlW-J uoluntinChrifioiefUfperfecutionë patientur. Coepit quidë hoc in ïfraëlitis,fedimpletur in domino Chriflo, Crquotidie in omnibus fidelibus. EtficutChrifluspar^ ticepsfit perfecutionis qj- tribulationis populi fui, it4 eüam particeps confolationis :imocr nos ft crucifigi» , mur,cum lüoregtMbimus.îuIianus apojbttu etiü hunc locumcalumniittuseil.Nemo negat Hofeam prophet ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t(lt;m propriè locutum eße defilijs lfraël,quos dominus

. fingulari miraculo uocauit ex Aegypto, eSquot; locttJ t/îe feipfum fatis exponit, quantu ad hijknä attinet:atqui C briÄ«s etiam tune in populo fuo fidt, quem (y prlt;ea ) ceßit.Vocatur autem Chriftus ex Aegypto demumi utmemoresnosfreiat quareuenerit,nimirum ut po:»

/ pulum fuum ab omnibus perfecutionibus liberet. Se^ { nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quiturnunc de furore régis Herodis.

( Tum Herodes ubi uidit fibi illufum fiüflèà M^iSjindignatus eft uehemem ter : ac miffis fatellitibus, interfecit om^

* nes pueros qui erat Bethleem, Sein om , nibus cöfinqs bethleemitids, quotquot effent bimuli aut minores, iuxta tempus quodexaâècognoueratexMagis»

y ïc uidetis quant iruculcnta /int ingenia tyrattM* nu^qui pios perfèquutur. C urn elapfus elfet C hrißm ffUfrtcrentur, Herodesft^ uijt fupra modu in innocentes pueros, fieronsßrtaßt t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C hnflum inter ülos pueros latere. Impium pra^cepttt

dcditjUt omnes ntafculi occiderentur,i quiius tintebai ne occuparent terrantfuani. Potißintunt autëfatüjt iH bethleeniiticos,quia c* prophetia à fcribis interpreU^ ta,intellexerat iÜinc C hriftunt prodituru.tAeque firapoßtueß fuprätquodiußßeritdiligeter inquired Imagos, ubinam puer nafceretur.Et ßc Herodesdißi* lit aliquàto tempore à cocep ta crudelitate, Kagos eK peUans ut adfe ueniant. Vt igitur eà melius Euangt^ iißa ilium ßuroremcrßeuitiam herodianam nobisß gnificetjponit aliud diëlum prophetic Bieremic'.i quo ludici iterum ßatim reßliunt, O' arguunt Euangt lißam ignorantie,quaß ilia non diâa ßnt de tempoif C hrißi, fed patius in tempus quando abductus eßpo* pulus in captiuitatem babilQnicam.Libenter idadnul^ timus quantum ad hißoriam attinet,fed fignanter did turhîcidimpîeri.

T une perfects eft, quod didum fuc' rax ab Hieremia propheta,cum ait: V in Rhama audita eft,Iamétatio ploraW* ÔC fletus multus, Rhachelplorans filio® , fuos : ÔC noluit côiôlationem admittet^» propterea quod non fint *

SicHt in omnibus confinijs bethleemitids ob furo* nm Herodis clamor er ululatus audiebatur/tc etiä in Rhama, in quo loco Rhachel uxor Jacob fepulta eftt clamor flentiu auditus eß. Rbamu enim in tribu Ben» iaminfitaefl.olim cumpopulus duceretur in captiui* tatem babilonicà^omnes qui in oppidis qult;efita erant in conßieilu Hitrufalem, lachrymabätur.Jdq; non po tuit fieri abfque multisciedägt;us, unde lachrym£ er lu âus ingens excitabitur'.id^ in excifionibus duitatunt licet uidere.Deinde Rhachel dicitur htc per profopo» poeiam(ut Daphne pro nympha accipimus er pro flu mtrte)cr refirendueâ ad cùâtatë Bctblfent.Quomo dofnim Bhachelpotuit plorare, qute totannis priits defùnëlaeratf Sedciuitas plorat propter magnitudiiiê perßcutionu,quianoampliiis f^abat liberos,Et cit dicit,nofint,intellige,quiano funtfupflites. ApudHe brie'ôs aliquâtodiuerfius legitur.Nâ pro multus legi* tur amaricationum,deinde no repetit,fupfilijs fuisiun de cognofeimus nonejjè certandum de uerbK,ubi certi fiierimufdefettfujfiiritus.lieque Septuagmta fuisuer bis mente prophétie explicàt.Senfi(sefl.Dixerat,con uertam luilum eorum in gaudiitm, deinde fubdit quod gaudium eorum. Obijcit igitur efgt; oculos,quomodo p9 pulus manns in captiuitatem abierit : de quare lege cap.^.Rieremi£. Eigutata locutio efiadexcitandos afliâuscumdicit:

CapJI , IO» OECOLAMPADII IM uentum C hrifli.oßendüur etiam hic^quornodo lud^^ Althui numerattt pueros ocdfos,fe^ cum fcriptura ïUud no Micet,no! uolumus ctium rare.Sicut populusmifm ttbduéiuseü incaptiuitiiif gt;• ^atäßim(i,ita etiam in iüo inßnticidio miferè affliéiuf eR lt;tb iüo feuißimo tyranno .Herodes in terraprontifquot; fionif populü dei uexat, CT Pharao in A£gypto nulU nonmolefliam imponit, Pricterea fcia(menteh!ceß( J}gt;eéhndam potius quam uerha. Du£ ifl^ perfecutio^ nespulchrè indicâtur, non fine myßrrio.Euangeliß* iüoi accommodai fuo propofito, ut agnofcamus C hri^ fliim perfiélum Uberatorem nofirum in omnihM tti bulationibus.

H Oc habet Euangelifla, naßer quafi perpetuuKh utfinguloihißoriat prophetiiquibufdamcov firmet,huncqi morem hucufque obferuauit. Dixinuit enim heriquomodo Chrißus uocatusßtex AegyptOt utimpleretur prophetia Hofe^-.item quomodo trueb datifuntinßntesiußu licrodi5,iuxta diélu Hieremii' ita nunc quot^ cum adolefcit puer or domiciliu Crhabitat oppidü Nazareth,à quo nomen affumpfb prophetiarüadimpletionë habemus, quxtcjbktiefuii^ . chrißum uocandü Naziorteum. Hißoria igitur etiatU hanc explicaturi,uidemus primum dei mifericordianh ^uiexemplo Chrißipuen,qui no finit nos ultra tenttn quàm noflra final infirmitas^ Proindepuerünonper^ ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;” mittii

WÙtif diutius in Aegypto,ZT meritM de Herode fumit panM, SicutSk feuieratininnocentespueros, itacir fi»gullt;cri iudicio deiddeo fiirere coepit,ut filios fuos. tanijuam regnumambientes, er uitte futeinfididntes, Akxdndrum er Ari^buium,er fub articula mor tis Antipdtrum, filios alio^uigenerofos, er Romano JmperatoriperquäacceptoSjOcddit. PercuJJus igititr cß manu domini Herodes,ergrdui morbo abfumptuSi tandem expirauit.

Cæterumdefiindo Herodc,) Proinde noneRti* mendum nobis ab hifee regibus,^ui no minus mortales funt quam nos ipfi.Hoc igitur defün^h dkit:

Ecce angdus domini in fomnis appa retlofcph in Äegypto, dicens:Surge,öi afliimepucrum SC matrem eins,06 uade in terram IfraëtDefimdi font enim,qui quærebant animam pueri.

Tertio nunc apparet angelus lofepho, itentm fen» pefliuè ilium admonens, ut puerum reducat in terrant cum matre in qua habitaturus eratferelarefcere debe» bat. No» c4rei aute hoc myflerio,quod C nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«lt;lt;ƒ«$

tft in Bethleé 1 udlt;e:nam imtio ludlt;eis C hrißus annun» iiaridebebatur.Deindein Aegyptum profitgit,poßea inGaliltea habitabat,qu£ffiednbantadgentes.Jpfit faipturaper illa infinuat lueLeos occiecandos, erge»« tes affuntendos : de qua re legere poteris Hilarqcom* tnentaria w euitdeinlocu.Bäetiä hoc uideretut Hofit

CapJI IO. OECOLAMPADII IN elimproieilusin flumen Aegypti, er inde fubleuatUt crenutritus in falutë populLita. C hriftus in AegyptUtlt fùgit,eruerèliberdt,quotquot ei ddhlt;erent.

ibi nempe in terrd ifraëloportebatadolefeere put* rum Mortui funt dicit,qui uitte pueri infldiuti flierunt' üequeomnesqui infldiubantur Chrifiomortuierant» ïofeph enim noluit Archeldo credere, qui fupiebdt nugt; res p4temos,homo fceleftiflimus.Herodes tarnen mof tuus erat^qui magis furore pro: clt;eterisaccenfus.ïo* feph igitur obtempérant monitit angeli,affumpflt put rum cum gaudio, uenit in terram ifraèl, quid uox do* tnini nequaqudm negligendd e^.

V erum cum audiflêt Archelaum rc' gnareinludaea loco Herodispatn'sfui, tirnuit illuc abire:lèd oraculo admonituS inlbmnis,lêceflït in partes Galilææzac profedus habitauit in ciuitate,quacuO' catur Nazareth, ut implerenir quod diquot; lt;5lum fuerat per prophetas : NazaraeUS iiocabitur.

Arehcidutfiliut quidem Herod(i,fed d Ctefare deft gnatus flat : er magis redov \udtete quam rex.Tdndé autemob infolentidm er obfcanitatem morum priud* tut eft regno fuo, dc uocatut Romam, relegdtut efl it Viennam GaUùe urbetn, ubi eiiam mortuut e/l : hoc^ finguldtt

MATTH. ENARRATIO. 29 finguLtri di/jienfatione domini/àâum efl,poil aliquot annos. Archdaus noué annis regnauit, poflea Pontiut Pilatus ei fucceßit. Ne^ amplius reges dabätur iudtea is,fedpræfides quos Romani mittebât. Ditdfum eflpo fkaregnum lud£lt;e, quad Hcrodc$ totüpoßidebat, in quatuor partes,er unaquæquc pars principem accipia ebatfUt LW(« cap.^.clare indicat.

In ludtea.) Ea portio Paleßinie qult;ecirca Hierufa lern eft, iudtea propriè dicitur, qu£ autem uerfui TyrumcrSidonëuergit efl Galillt;ea,huicprteeratAn tipas:frater iüius Philippus in ituraaTrachonitidls regionisiuxtaClt;efaream,er ftrèiuxtaoriginc lordas nii regnabat. U igitur Archelaus pro Herode patre fuo imperium tenebat. Egefippus hifloricus dicit hunc Archelaum fiäjfe inceftum.er accepiße fororemfra^ trij fui.ER fimilepeccatum,dequo lodnnej Baptifli oliumHerodemrcprehendit : isenimacceperatfratris mortui uxorem, edius autem iduifratris. Timuit igitur lofephillicabire,quia uir erat ßagitiofuserimpius, neq;fatis tutum tune habitare in Iudlt;ea. Ncg; hoc fine ftnguJdrt dei dij^fatione frtäum efl : nam in Galilaa initiu pradicandi debuiteffr,Ht poßea audietis .lofeph drum ducé habuit, ut difcant omnrs qui deum timent, fr bubituros angelos diredores in omnibus periculis,

Irtpurtcs Galil£lt;e.)vbi futiuJ bubitubut. Nlt;t»i tiij duo Jrutres Philippus HerodrJ impif omnino erant. Archelaus etiä tituHi rcgij frrebat, erf Roma»

■ nu! imperator eifceptrum er corona non coneeßiffet: debebatenim etiam ipfeejJètetrarcha.Acciditdenii^ Hcrodi quod timuerat,jrujiratusnon folu fua etiammaleaffliâuseftcrc.

Haz^th.) videmus omnino pere^dnulofepb, fuo artificio nimirumuixiffe, aluiffe diuam tùrginf zypucrum chriflu.Habuit fuum uiaticum in Aegyp^ turn à !Äagisdatum,habtülfetetiaminlud(ea,nemp( icrtem,ß licuilfet iUic uiuerc, ut in alqs locis.

N azlt;tr£Uf') Ab habitatione, quia db adolefcentid Chriflmin Nazarethhabitauit, undenomenidchri /fo obuëit.Nathanaëldicebat:N unquid liquid bomi ' - Nazarethsidq^non ßnediuina dijßenfatione diHuitl erat.I ta nonnuquam ifiit minima,qua; apud nos putait tur fortuite) contingerc,fuam rationemhabent apui deii. EtquamuisChrißus Nazaratuf merité dicaturgt; uult tamenjfiritus fanibis, ut etiä cogitemus quidnant - id uerbi fouet,nempe efje fegregatu, nbsp;nbsp;fupra omneiit

Cap.6 moréuulgiicteteris mortalibuifanilißcatü.tnlfiidi tico heAetii de Slis qui uino or clt;eteris rebus abftine» bat. vndeetChrißuscognominatuseflNazaranuS, eo quod dignus fit hoc nomine .VLucq; nimirum aUufe* . runt omnesprophets,nempe cum qui uerus effet Cbri ßus,daturS operam ut fanHitate cieteros prlt;eceüat,Cf ita fc abflineat ab Slecebris huius mundifut reâèfait» ibis uocctur. Non per unit prophetä, ut in latinis qtû» , bufdam exemplaribuf habetttr, Euangeliflu noßtr

àt,fe({perpro[gt;hetiu.E.tfiinIudicumlibro de Sampfo tie tale quid legimus, quotnodo abflittuentàpotuuini ab utero matrK,eumqi miro robore exceUuiJJe, deinde quomodo expugnauerit populi ifraelitici hoßes, C brijhim etiäfic uixißi, er grauißimos hoßts uieiße: fed mihi hoc arridet, quod generaliter hue ßieHmrint prophetæ ■gt; ipßtm in iuditio er iußitia regnaturum eße. Sunt qui putant Nazarænum didu 4 “\Y1 fur culo,iuxta Efailt;e diélumeap. it, ubi habetur:Etegrc dietur uirga deßirpe ifai,erfurculits de radicibus ctiw ßuäificabit. Veruysit diâio apud Hebra:osper zlt;t^ de fertbitur cum ISlazdrieus per zainferibatur. Quan uis îudæinos Nozrimuocent,magi5 tarne id contume Ibe gratia ßtciunt, quam quod uelint nos honefio nomi tte appeUare. Fieri etiam poteß,ut Nazareth 4 fegre* gatione fuum nome acceperit,crab initio per zain feri ^ptumßiiße, cum apud Hebraos nonnunquam literlt;e

i)llt;e conßindantur.Sciamus C brifhun tanta fanäimo* nia uixiße,ut iure nomen er N azarlt;ei erfanäißimi ei obuenerit. Jpfefegregat feab illecebris huiusmundi, cruirtutesfequitur.Hiec nobis de adolefcentia C hrißi bk narrauit Euägelißa,alia qult;eda apud Lucamfunt, qute noßer omittit:ubi difeimus, qua obedientia C hri» ßus obtemperaueritparentibus fuis, quem nec erubue rit laborare manibusfui5,expeàis tempus 4 deo pra» deßnitum regnidei prlt;edicandi. Non /Intim inccepit» crß duodecimo anno /^ecimc dederit fult;e gratis,Bd»

Capjl TO* OECOLAMPADII IM betitigiturhifcecdpitibui cllt;tra initidChriRi.J^uW W fequenti capite de Mopriedicationif habebimut-

Luciuhitbet Chriftum dftno trigefimoeffebdptif fatum 4 IO4»«e. Item etü habet,caepijjê loannem ba* ptiftre populum anno trigefimo Chrifli.Et qiaachri fiuf coeleflê doürina propoftturus erat, decebat pnut populum exhortari quod appropiajjèt regnum coclo* irum,crtalemdoóMnamChn/li ßtturam,qult;e ßeere polJèt dues regni caelorum. Et iterum fuo more tefti* moniumfubfcribit Epa£ prophette,crfietiâinhatit tSalach.4 fententiam Malachtaa prtedixerit:Ecceegomitto uo* bis EJijam prophetam czc.Et ibi ccrta te/limonia ba bemuSjita ut nemo dubitaredebeat,quiniüa fiegefi oportuerit.Erataulem hoe inditiumludæiscrantea predidu, ut (cirent c hriflum non tam fubitó futurum mfi prtedicatio pr:duifjct,qua; omnibus pradiceret tiusaduentum.Certè ualdceximiumteflimoniumhïf habemus quod Chriflus no femel obijdt Iudieis,quart «on crediderint loanni,cum teflimomu Ioannis incor* ruplißimum effet, qui in tanta innocentia laudataab omnibus uiuebat:cr talem tedem C hriflut uoluit habere.Delegit etiam locum commodum omnibus,in qua

N diebus illis accedit loannes B ^1 Baptifta,prædicans in deferto Iud3eæ,dicens(^:

Kon ad dies odolefcëtM C bn Ai hict re/èrëda,fcd ad omne tempus,id eft,dum htec r« gcrc» rftnriorfnncj incipiebatpriedifare. loanncj inquam» expeilabatur ut luctfir,qui antecedit lt;üem crc.

fint ab alifs non imtiatis,ut ita confluant in unam quart damfotietate.Hoclicet uidere apudethnicos,quiuni idolo immolant, er apud ludlt;eosqui circunciduntur. Voluit deus ecclefiam fibi iungere, Porro anteambulo illtKS Iolt;(nnrs,in munerefuo habebat,utpararet domi» Mplebeperfräam. Vt auté proflceretiüaplebsoput htiebat admonitionibus, deinde ctiâ [ymbolis quibufl» dam,ut coiret populus in unum : unde etiä prieceptunt loannes accepit 4 deo ut baptifaret,er ut flbipopulunt congregaret, id eii,difcipulos quofdam, paulo pofl ad C hrifliim mittédosthiq; difeipuli Ioannis regnS C brijJi expeiktbant, er eii pricdpiebatur ut reftpifcerent. Qjfpniamigiturpriedicationis tnitiumCbrifli ßntim deferipturus efl Euangelijh, etiä hoc indicat,quomi» «io loitnncî paraueritfibi populu.Vtile efl uidere qua» reinflitutus fitbaptifmus. Ille enim inAitutus eü a4

( ongrcgationë eortm qui funt eiufdé rcligionii. Aliuf b/tptifmus Ioannis,pofkaaliusChri/H. Qu;dia^ banti(rdifciptdiloannis,hibaptifmaioannishabcb^-etßchriflumnondum agnouerint,tamcjperabantre^ gnttmChriüi in foribus eße. Sed loanne in uineulit dctento,incapit baptifmus C hriRi.Ioannis baptiftnui erat extemus,alius aute eß internus,ZT itlis qui bapti^ fantur igne zirßiritu intus,feruit externus baptifmus-Mofebaptifmus eratinfolafigura,i.Co.to.in maii enimzirin nubebaptifabat.Etquid eAhocdieere,nifi quod marerubrit z:r nubes typusbaptifmi noßri find vides illtc mare craßum quiddâ, uides nubem caeleßt quiddà.ita z^ bic pro mare aqua,et pro nube gratiant habetis. Baptifmus autem Ioannis eratpricparatiopf ptdi adC hrifli aduentum,ut expeiklret iam C hrißum propediemaduenturum. tantieperßilioniser^i älius baptifmus quanta; Chrißi: quiaquandiuChrißi fanguis nonerat eßüfus, nuüa remißio peccatoru erät perßiln. Nihilominus poßraita uocatur, fednond aliam caufam,quam quodprieparet ,ut homo idoneii fiat ad fufapiendam gratiam : Chrißi enim baptißnitt eßperfiäißtmus. Neq; de extcrno loquor,feddetTligt; quando fufdpimusfpiritu fanilum,Z7ubi diuinas mo* tiones fenferimusin nobis ueraces,et nonfiébts.Bral^ fymbolum externum in hoc ordinatu,utpopulus afue* fceret,Grnon abhorreret adbaptifmaChrißiiCI'id dcus uoluit eecleftam fuam coBigere, reshlt;ec per^

^tum neceffäriti erat. Etenim tiidemus nutlos capaces e/Je diuinic gratice, nifi priusfe paraucrint aliquo moi» do. Neq; ob id excludimus diuinä gratia in prius, fed dico de epulonitus huius feculi, quos non inuenies ad ’ C nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ire,propter uoluptates continuas crcomef»

fationes.i^equcpra;terea folumà cibis abflinendum eritffed ab omni crudelitate, rapina,Gr alijs peccatis. Etnifi iftaadmonitio prtecedat,nequaquamillidiui* n£ grdtiiC participes erunt. Etfi deus fua potentia in momentoiüos conuertere poterit,fed fuum ordinem fcruat,quë ßieilare debemus et nequaquä cotcmncre. inpromptu etiam caufa efl, quare populus tarn malus fit, quia nuUam pœnitentiam a^unt prioris uita^, idea etià nullos fruäus dignosprofèrunt. Euangelif prnedi^ catloiüismagisincondemnationem prlt;edicatur,ut I» tn bonum, quia carent omni timore.cum t« mor domini initium fitfapicntiue.Et nifi homo feipfunt agnofcat,incipiat^ fibi dt]jgt;licere, fiufira Euangelif Mnmtncidtionftnaudit. Qtiod igiturofficiumioannis Bapti^icl.Priedicarepoenitentiä.idemiofephushifio riographus de loanne fcribit.V ide iofephum Hb. Anti quitatumludaicarumi8.cap.io.

In deferto.) Lego iHud cum Euangelißi, etfi Sea ptuaginta aliter habeant.Locus ißeperquamidoneus trat, er ad predicandu tSquot; àd baptifandum .Nam qui Jordanem uolebant tranfire iliac iter fiiciebant ; iüic eitim traieHio er at,idea magna pars hominti cotifiat^

uu ueniebat Hierufalcnt,cr dudiebant lorf» «cm cocionanté. ïbi etilt;tm cSfiitia ludeie zy Gidtlte^ Tametfi ibi fylult;e QrfolitudineSttamen locus cbmodut propter loräanetn. ,v

CertumeülQMtnem btectjmpaucauerbanonf) lum ejjê locutuohfed iuftu cociones habui/JêdeChiV Jk ipfo quem expeélabtft, docuijjeq- qualem populunt C hriflus uelit. Et populus dei reàè dppeÜMur regnuiH ealorum. ïndicdbatetiam pa:tMsiïlorum,quiincotitf pardtiuenirent. Sumtnarium folum Euangeliûæpo» nunt totius cocionis Ioannis. Scolaflici autem thcologi f X hoe loco tres partes cotliguntpœnitentiit.,quipîtâi( non fitntaudiendi. Exinterprictatione fatisappareh quid fit refipifcere .Et in prophetis clarum efl illud fi^ gnificare,à uia mala recedere. Neque cot^ßio ibi fut datur,neque contritio, neque aliahuiufmodi delirùt quamuis qui uerè panitent, à peccatis cejfabunt, uir* tutibus^fefeexercent-.namiHa funtconfeâkinea. Sed ideo iüi no pojjûnt coUigere, fx operibus noflrisuitain effi lt;etemam, CZ remifionë peccatorum acquiri cr(‘ nos etiampeenitentiam prlt;edicamus. Neque populuf fapaxcuangelij erit,nifiabjlerreaturàpeccatis fuis.

Nâ hic eft ille de quo dixit propheta, quiait’.Voxclamantis indefèrto,para' ce uü domini/edas fadte (èmitas eius.

- loannes fatis humiliter de [e loquitWiO' didt fefo iumorgdnum eße dtieo eledum.Itapaulus fe nihil eße didt, nec[; J^ollo .Vnum hoc poßumm prteflnre, quod damamus,relilt;juu addeum pertinet.Spiritus eß qui corda hominü iUuflratcognitioneueradd,qui^ etiam incrementum prlt;eßät. Voces fumus clamantes, V præterea nihil lt;nbsp;Tarnen interim danda eß opera,ut minifierio noflro bene ßtngamur, uti Paulus prieco C hrifti nos docet. Eß enim hicpulcherrimu exempli itlorum,qui doccrc Chrißum uolunt cum ßu£lu,quo^ modouitam inßituere,ü'quomodoagere incontioa nibus fuis debeant.

Parate.) Quomodo paratur uia domini/Nimit rum ß conuertimur ad ipfum dominum, ut ipfe digne tur habitarc in nobis. Sumus templum dei,quand9 corda noßi pirata funt ,cr firmitcrca credimus de Chrißo quicfcripturanobisproponit:atq; fMBccfum habitabit deus in nobis. Per ßde enim habitat in nobis,. Ita et femitie dei reält;efiunt ,quandoquidem dominus dux noßer eße uult.Videte ut er uos parati ßtis. Habt tare autem in medio filiorumfuorum dignabitur domi nus,per gratiam fuam potißimum. loannes magis uo» luit ut corde uemrent c’'fepararent,quàmpedibus (:yueßtu,quia poßea hypocritasßeuerißimearguit. Vult dicere : nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uias non prlt;eparaßis domino,

humanis traditionibus CJ- hypocriticis ceremonijs oct ' mpati ßißisitff- qute firis funt,no qua intus mu^fiift

iam dccet ante omnia ut plebs dominipt perfióh, Sein dite corda ueßra,non ueßimenta c^c.Plm^ne occut* rerüt C hrißo crexternos honores exhibuerut,fed wf ob id C hrtßo gratiores er acceptiores ßtere-.netjue[of crißcia iUornm hominunt approbauitdeus unquatn-Summa igitur pradicationis Ioannis hue tendit,ut fxi* pid/imtalemfiiciat conaonando, ^ui digne Chrißmgt; aecipiat,et cu ^uo digne habitet.Uicquoij^fcopus ßerßl,eoj; tendat animus noßer,ut paremits uiam mini. Speramusenim^uodpopulusdeißc fehabeat) quo deus mugis magifq^ inhabitet. Lucas citât alia en illaprophetia,nempe:Omnis uaUisimplebitur.croil mons cr coüis humiliabitur, er fient qult;t obliqua siirectaferujpera uertentur in uias planas, er uidebU omniscarofalutaredci.CiUie ficexpo’nunt:Qjtie jif perba erant in hoc mundo,er qute dejfierata, adutiV ente C hrißo emendabuntur, H« ingenereprtemifi funt,nuncautemut teßimoniumIoannis maioriaif toritatem habeat, fdnilimoniam iUius, zy quantun^ autoritatis apud omnes habuerit,de(ciribit.

Ip(c uero loannes habelîat indumtf' tum fuumè pill's camdorum,SC zonal” pclbceam dreum lumbos fuos, Porfö dbus illius erat locuftç ÔC mel filueftr«» Oportuit loannem, qui in fpiritu er uirtute Helin uenturus erat, extemo quoq^ habitu Heliä reprafeim re.Nam etiam iüe non habebat ciuilem cultum,fed tu* nultid

Wi4t«4n«mcr aggreßtm, ^uemadmodu mittimui ex plebe.Veilis prophetitritm olitn nonfuperßitiafa/tdtf Mt hodiemonachorit hypocrifis affirmât, qult;epleraj‘ reli^iofius obferuat quam utile fit. Quamnis ctiam qui religione! ißif inilituerunt,non in hunc ufum inftituea runt:idq;dpparetin hoe,quia Franci/cani apudlta^ Ioj,c7 Dominicaftri apud Hiff^attos commune habcnt ueüitum. Stulta autem credulitasfic deleâù habuit in , ueftitu,qudfireligiofiorqui5fitapuddeum çj- melior, hoc tamjhlido ueftitu. Cur no infiyluii habitant ficut üeliof cy loannes, er relinqunt paüatia regufVefti« tus Ioannis fiât tenuis,crtalis quakm iUi gerunt,qui in agris habität,quiffrè uilißimis ueftibus indutifunt, er . absq- cultu. Sunt enim multi cameli apud ittos,ex quo» rum puis omnino cotempnßimas ueftisßciunt. Omaa tUJ praterea in zonis in ea regionefrequens e{l,cr fiu^ perbus,quia gerunt aurcM zonas erc. 1 oannes autem Baptijh nihil iHius cultus habebat,fed quàmfimplicif fimè ambulabat, ut uideamus quale regnu Chrifti. No oportf / moUiculof i/ks uefks ^{fare,quas moUiculus grex facerdotum no/irorumgerit.Valeanthi.

C ifcKî iHius.) Plerique locuflusputant loannem co tnediffè,cr Plinius inefueaseffèdicit. Aethiopeslocu flisaliquanto maiores noftrishabent. Sit qualifcun^ cibus, fiât tomen uilißimus. Neque mei iTlud in délia cifs habuit,fed pro fujhntamëto uita. ilia uitafieueria tasmagnam autoritaté doéirina Ioannis fiât. Dfcet

Cap.III . TO. OECOLAMPADII IN ut nos cd^igemus corpus noßntm, ne reprobi cfficid* mur. tieque fuperflitiop omnid imitemur, fed cdued» musdcrapuld, zj' mlijsrebus quteincitdmentdfuntdi uicid,ne male audiatper nos uerbum domini.

Tune cgreflaeftad ilium Hierofoly ma, Sc tota ludæa, tota«^ regio undiqiic finitima Iordani,ÓC bapufabantur in lof danc ab illo,confitentes peccata fua.

VtuideM locRißumquafiinmedituüio ejfefitunt, ubi loannes populum ad fe uenientem, cr peccata fitlt;i conßtentem,baptifabat.VeritMlucemnonauerfdturf imo fiigit tenebroi. Veritas priedicddd,ubi populi^ multuscogregdtur. Paucisinpnecedëtibus prtedico^ tiottë Ioannis Euangelifla delibauit nunc de fymbolo fuo qiuedam dicit^e^q; fententia : Patebantur fe epc peccdtorcSypoüicebâtur fe innouaturos uitâ fuam (jc-ineptè igitur coHigunt papiü^ confißionem. dißt autem negat,peccata non debere conßteri fpd deo,agt; lias nuüam remißione zy mifericordiâ dei haberemus-Sed etiam remißio peccjtoru noßris uiribus non coift quitur. lUi folum fe parabant, neq; hiAebant remißio* nem peccatoru: critdfcparabant,ut acciperent Chrif Pum,qui uerè erat remijfurus peccata ipforum.

VldiUisheri quomodo ad prlt;edicationê loan/iit magna multiiudo popuii affiuxerit, z^ tinâi in lordane confiteri peccata fua caperit, ut uideaimd » nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uerbunt

MATTH. ENARRATIO. jr uerbutn dei nequaguttrnfruAra emitti, quin afjrrat ßn (Ium fuum, ficut eß: apud Efaium propheti. Verum • ut contingitin omni multitudine,inuenies ibi bonos Oquot; M4I0J. Semper enim inali bonos inJpeciem imitarißu dent,er quod ad externa i/h, attinet, nonunquä etiam antecedmtt bonos. Non eßautemhiec minima peftis inecclefijs,quamuisboni ficexerceätur.Proinde uidëi loannesquofdam animo minus fincerèaccederebap» tifmafuum,illosfatis acriorationeobiurgauit. Dfceb f «im «t hi acerbius perfbingantur qui funt eiufmodi: neq^ hoc lenitati ßirituspra-iudicat. videmus idipfunt crapudehriflum, quipublicanosnoneß aßernatuSf eSquot; tllor«m aceeßit conuiuia,quiqj paßus eü fe tangi 4 mutiere peccatrice,crpublicanu in apoßolum uocauit, cuideniqueubiq; gratia eß in fermonibus,idem tarnen feuerißime pharißeos et hypocritas ubiq;perflringit, er miriscoloribusdcpingit. DecetenimuteStempto» resucritatisgrauius redarguantur. vidensigiturloan nes multos pharißeos er ßadducitos etiam confluere ai baptifnta ßuum, fed non cum tanta puritate mentis qua oportebat, quiq;mundabant id quod ßriscoinquitut^ tum,(;^ relinquebant id quod intus erat.vnde dicit:,

Cum uidiflèt aut multos cx pharilæis 80 faducæis ucuientes ad baptifmû fuû, dtxitülis*.Progem'esuipcrarû,quisuobis fubmôftrauitjitt fugeretis à uêtura iraf

Nf 4 fcopo 4l)crrretis, omnem fermonem ïoMlttt conuertit contra bypocriftm,cr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pharißeoruin

mentem,(iU4fi dicat: Pœtunt uiperdru,(pu mente uof buc dduenitisfquis oßendit hoc uobisf guóue autort U fitf Non utique /piritu fdniio mouëte nel duâore dde* ßis, fed qutecunij; ficitis ,ad imperium oflentationis ß citis. ïpfd dmbitio,ipf4 U4nlt;e glorite cupidita^ monflr4^ tdtut hunc fiigeretis,qudfi etiam ipfiuenturamiroA externa ablutione iUaamoturi. Et quandoquidem plu* rimum gloriabatur in uirtutibus parentUt patriarchl* rumorprophetaru, dicitillos effe fxturnnuiperaru-non filiosAlgt;rahte,fed potius ßliosdiaboli,crferpeii* tis uenenati: Diabolus enim pater mendatij eß.Prlt;ett* rea etiam ïudlt;ei naturam uiperarum, qute matresfu^ occidunt,habent : Nam illi omnes fuosprophetaspef* fecuti funt cr occidcrunt. Dicit igitur: Vos fcetura ui* perdrum,non uenitis ueritatis gratia crc.Latebat do* lus in ifhru pefhribus, ut Euangelifla: Lucas et loau* nes apertius commemorât,quomodo miferint faccrdo* tes à Hierufalem pnecipuos quo fam,qui interrogareut Joannem Eaptift4m,nunquid effet Chrijlus:quie intet rogatio noncarebatdolo, undecrioannesuocatilloS fdiosferpentum or uiperarum.

Submonjlrauit.)Çiuotqttot hue uemunt,hacrii* j tione uemunt,ut iram uenientedeuitent. Nunquid etü uosftc adueniflise Ncquaquam. Hoc etiam falfisChri* flianis dicemus, qui fie ad nos ueniunt, nihil prater no wett*

MATTH. ENARRATIO. 0 men er fymbola fjuædd hdbêiet : pneterea funt ofdret ueritatis. Qm» tfltj oßrndit ut fitgmnt imm dei^

Facite igitur frudus, qui deccant pœ nitcntiâ,Et ne fitis bacmetCjUt dicads in' trauosipfos :Patrê habemus Abrahä.

No» abijeerf m koJj^imwwk adueneritis animo nf nusiujhcr pio,molt;ioalt;ihuc mutetis animos ueAros, erßeiatisfrudusdignos panitètilt;euerlt;e. Sicut haäe nus fidflis alieni à fide in C hrifliim,er mmium fidutilt;e in uefira opera coÜocaflisdta nunc fubmififio fupercilio Opera uefira ne magnifàciatis,fed deo detis gloria,er fru^îîuj nbsp;nbsp;nbsp;(iccfrtf panitcntes,fiicite.Profiiperbis fitis

nunc humiles, pro iracundis mites, pro libidinofispuri cafti, pro auaris mifrricordes ac liberales, ita ut ui» deanturetiä iambonifruäus. Non fatiseril effugifii peccatum, nifi adieceris etiam uirtutes, er nififru^s bonos dcclaraueris. vides hoc in loco externa opera fruéhis uocari paenitêti^'quo! nimirum procédant ex Vttema fide,qult;e hominem uerèpxnitentem fitciunt'

Nefitis.)Neuideamini,erpro magnarehabea» £s,quod ex patribus prognati fitis, id efi,utcogiletit iHtra uofinetipfostdicere enim hic efi cogitare. Ne p»t tale s cogitationes uefirlt;e,nefiitlatis uoftpfos,dicett tes:Abrahtediält;e funtpromißiones, erquandoqui^ iOi diile,er deus efi uerax, nos guocj^ non periclitabi» nsur,^uia iuxta carnem ab Abrlt;^amfemine defcendt«

tnus crc.Porri gui fide ilium refirut,lt;}ui^; deum timet ut Abrahtim, hi germani funt eiusfilij, Num re ueri Judieii^inon habebant Abruhum putrem,nifi iuxM camein : Deus uutem carné non refiiicit. Hubebunt lius etiumgloriutioneSjficut in temfi!o,in monte ZioHt inciuitute Hierufulem, propter promifiiones dutus deo.llli uutem non uttendebut, quibufitum illtepromif fiones efient dutie,fy guod no ud infidèles pertinerent' sunt nobis promifiiones plurimie Cffunüifiime,ne du litemus,lt;juin deus omniufidurusfit qult;e promifit' Sed qtàbus hicc fiunt promijjüt utique fi^libus, cr ijt qui uerè in deum creduntyOquot; quorum fides per churiU tem operutur.îjs inquum fidelibus turn umpluf prontt( fiones dédit, CT ijsuerux eritdeus.Iumfitufolis pro» fnifiionibus uclis ejjë contëtus, ugens uitum cotamitiU» tifiimum, teipfum decipies quemudmodu I udwi ; uun^ 'eü huiufeemodi cogitutio.

Dico enim uobis,quod pofll't dciis ft cere, ut ex lapidibus ijs filij fin gantipl* Abrahæ.Iam uero ôô tccuvis ad radiccifl arboi'um pofita eft.Omnis igitur arbof quæ non facit frudum bonû exciditiir, in jgnem mittitur.

Vult dicere: Non eü uobis uUigutu diutnu promifiio' nam fi uos mule egcritis,deus poterit ulium poptduK^ çxeiture,crtKsrelinquere, cum fitis omninolupidti adotntti

MATTH» ENARRATIO. J7 ü ; ' domne opus ionum,crinfenfatiores dnimantibuSr imo pdorcs gentibus,(]ult;e nunc ligna,nunc lapides ado rant. Joannes Baptiüa omnino omnipotentiam det «(Kte oculos ludicisproponit, lt;juod deus non uni genti addixeritfuaspromißiones. Siludieinonperflitcrint in uerbofuo,nihtl eis debetur:nam funt adiunéla cont ditiones iäispromißionibus. lnfi-acap.oâauo habebi tis,quod multi ab oriente er occidente uenturißunt,cr «ccumbf Mt c«m Abraham ex ifaac er Jacob tM regno calorum:ßlif ueroregnieijeientur intenebrasexter» naSjiUicerit ploratus erftridor dentium. H^cetiant predixit Joanes.Videtis quam ardua prtedixerit ilHs, nimtr«in uocationem gcntiMm, er occoecationem In« dieorum. Porro «t moneat illos, iudiciudei anteocut los proponit,quod iam proximum fit.

Securis. ) Per fecurim intcüigimus iudicium dei. Kam quemadmodum arbor quæ execatur, quod per fecurimfit,omnino omnein uim fuam amittet : ita cum ueneritiudiciu domini, qui perituri ßint peribunt, ej amittent corpus er animam.Jlcm bonos ramos fccuris 4 malis feparat. Gentern illam omnino excidendam Joannes dicit,nifi poenitentiam agat:quam non egit, ideo quieda reliquiæ abieiiæ funt,er qu^edä expopu» lo/èruittie.Securis hic diuini iudicij fymbolii efl. Corn jMTdt fttj iMitfoj (trborifciMj^nod bene notandüefl.

Omnis lt;trlior.)Hoc crit iudicium'.Nift bonum ßu^ (iumßcerint,ignislt;etemuscrinextinguibilis padet *

* Ülos O' cofumet. Nampofiquam arbor iüa excifa f» erit,uel homo difcefferit ab hacuita,fentieti{la. Pritif excinditur arbor, ^inde mittilur in ignem.C redamut uerum ejje deum iudiccm, qui nihil finit impunitunh fiueliidieus, flue Grtecui, flue ex tribu Leui,uelrègii quiffit.Si non fiieritarborprofircmbonumfruâutttt etiam fifrondefcat,excindetur,ut deßcu quam maledi xit dominut in îjtca habetii. Hue u/que perßnnxit fadducteos o pharifeos, qui accejferantad eum.Tret fedie tudteorum fitere, de quibus inalijs locisdtcant' Vbi autem idol fatis humdiauit, teüimonùtm Chrißo incipitperhibere,utetiam anteapramifimuf.

Ego qiridem baptizo uos aqua ad poenitentiâ, at file qui poft me uenturus cftjforuor me eft,cuius no fum I'doneus iitcalciameta porte. Ipft uos baptizabit (jpintu (ando ÔC igni : cuius uenulabrû in manu ïpfîus, SC repurgabit area fua, SCcogregabit triucu fuuminhorreum, paleam auté exuret igni inextinguibili.

Vultdicere iNe^inhac aqua quaàmeabluiiiô* ni,confidenduuobis erit,quiaiflAnopoterit faluare, licet in poenitentiâ baptifemini, id efl, moneo uos hoc fymbolo,ut fiiciatis re£tas eius femitiM,O' dimiffaiiß* delitate ueflra,iam uerafide deo adhareatis, cr ftrodi frui^is di^nos pcemtentiafliocqs admonuerim meo bi ptifm»

ptifmo. CoUigemini igitur inunum,ut deushabiletiH Hobii.Extemu quiddam foluconßro,dominu5 autë iüe eil qui gratiam con/irt : quäle Oquot; «0$ etiam poffumut pTitftan, ft dominus conceffcrit nobis uerbumfuum. Docfttii« nbsp;admonemus,nequc peikra hominS pof»

'£ortiorme.)Admodum humiliter uideturloqui, fed milt;gn4 cncomirf funt C Jjri/Ii .NdW q«« C hriflo tri buit »nono præftire potefl, nifio- idem fit deus.fiicit enimChriflum Mtorem omnis fanäimonilt;t er omnit um uirtutum, deinde er iudicem. Proinde Chrißus eft dominus er deus, cuius eft omnis potefiis, (y à quo omnij fdJttSi/ÎMtio. Mdg«(t igitur in iÜis uerbis C bri/ît laus ponitur.Dicit: Ego anteambido ciusfum,iuxta Uialachitc diâiim,qui dif.Eccccgo mi«o ante te ange

quot; lum meum erc-Et ewm d idt, poftme.uult dïccrc, s f4 ■ tim poft me.ln lolt;t««e EHd»gcli)îa habemus,Ante me

fif,useft,hicßrtiqr me e)l:tt( uideas iHius C hrifti Ion« gè ampliorë dignitatem eftè quàm Ioannis,ft c hriftunt eumfololoanne contuleris. Nece/fe etùm C hriftunt dominum confitearis,fifcruulum agnofcas.Angeli non patiuturut falutcnturànobis tanquamdomini,neque u[lifanâi,quiaiUud nomen foliusdei efl.Vultdicere, Bene fèrtior me eil,nam ego mkHiM «tro uobis prafti re poftitm, hic autem cr uires er fanâimoniâ ueram. Ego e ƒ» .nwlM luffcro, çz legem («lero, nequaqnam

' 10* OECOLAMPADir IN tamen pojjîim cLtre uOi uirtutein proficiendi : hic u(Tlt;f qui fortior me efl, cr illts qui me dntecejjerunt,zy iBif quipoflme ueniHt,po(eJl dare cr perßcercquicquid uult crc.Uaq; omnesquos ïoanncscongregat,non {tbi fidchrifio co»grcgat,cr ad lüum remittit.

Cuiuf nonfum.) Habenthïcaliquimtdtiuaïlcgot fiai,quM omitto lubens. Omnino loannethoc modo lo quendi fuamhumilitatë indicare uoluit, crfenonejji dignum qui fenàat C hrilin. I od««cj longè fattäißimUi inter omnes natos mulieru, cui^ tantum teftimoniuM pcromnem faipturdm,isdicit fe indignum eflc.Cluid igitur cieteri conßdunt in fuis operibus, tanq; fublinti de feipfisfentiunt^Dignü eü ut iüum fequamur,quati* ticunquefimus.

Spiritufanóh. ) Antithefis pulchrd. Ego aqiui laptizoJHel^iritufanók crigni. Confiraquamey ignem. Aquafirèinutiliséjl O' minime efficax,ignif agiliso-cfficacißimus.Spiritusfanüus'etiamignisdici tur.Sic deusfua uirtute hominupeéhra innouat, qu^ tmlea erant faxea, O'diuin£ tegis minime capaciät fiunt nunc cornea O'tnoüid,itautin eis deus leges fiiot Cap s infcribatfiuxta teflimonium Hieremiopropheto.Nti tura enim animales fumus,O' ca quo dei funt non per^ dpimusnequefapimus, quia omnes amamusnofmet* fpfos.Ndtura negamus quodàmodo dcu,neq^ uerènte^ tuimus, adeo inßda efl humana coro. e t qiücquid co* gnitionishominidatur, minus cfi | utpoßit hominem peitno^

permouere,ut toto corde deum amet:fpiri!u Mtefan» dodiito corimmutatur,ut ontttiaalia hominidißgt;lilt;t ceant etdefipùnttCrdeus maxime placeat,ut nihil no ßcere paralus ft propter deum.iU^ motiones huma^ IM non funt,fed ^n£. Huiufmodi nominibus nomi» natur ida motio, non enim po/fumus eius naturam ex»^ primere .videtis quid uentusiiciti nauiin impeUit mo mento uno,per aliquot multa flAdia,tantiefl impetus. Talis etiam efl firtitudo,^^ maior uis, diuini Jpiritus, ut id quod nobis omnino impoßibile,aäi illo fliiritu, iS nonfligidecrtepide,fed alacres fitciamus. Spiritus autem fanâus ad fola fanda c pi‘i ducit, non ad obt fcœnacTturpia. Etquéadmottû fliiritus,itacrigiüs ardorem (yflruorë immittit cfrc.Filio omnes dati fu^ mus, cr perfitiu mittitur fliiritui fanäus, iuxta dlud: Aflendens in altum, dona dedit hominibus. Hlt;cc funt pfal.^j diÜa de m^ericordia domini ey longanimitate, à quo flieranda eftfalus.Qui uero iUam contemnit f^ueriflis mumdei indicium fubibit.

Ventitabru.)Quaft diceret: Scitote ilium eflê iudi cem,datum eileiomneiudcium. Inmanueius,ideR, in poteflute fua habet. C omparamur nos uarijs granis. Num fl boni fùerimus, comparabimur grams tritici cum cogregantur in horrea. Si autem impif fùerimus, sy ntdbmbonumfrufium tiderimus, poleis in quibus non funt grana, CZ ftipulis comparamur. Ipfe igi* turiudexerit.Coparatioillofumpto eü ob agii^olis.

CapJU 10.' OEGOLAMPADTI IM-^ui purgjHt frumenta, Congerunttnticum,idffli9 ^ui bonumfruäS itttulerint,^qujnäo fitturi funt efci iei crcibm, inquibwekiKoÜeSkitur, cr e'eâifi^ lij dei. Horreuin,id c^, regnutn deijn quo omnes fii dei fimul gaudebunt. Palea funt iUi in quibws ntdhi^ tSi frudJus fidei,id edl,qui no crediderint in C hrifiMil' Crquorum fides uana fïurit,illi hypocritii co/èruntuT'

Inextinguibili. ) Omnis alius ignis extinguibilif tR, fed ignis iBe teternus, quo cruciandi funtimpif inextinguibilù edi,ut in Efaia cap .ultimo patet.

T une accedit lefus à Galilæa ad lof' danem ad loannem, ut bapuzaretur ab illo.Atloânes prohibebat ilium dicensî Mihiopus eftutabs te bapazer,SC lU uenis admef Relpondensautemlefus dixie ad ilium : Omitte nunc,ficeniii* decct nos ut compleamus omnem iufti' tiam, Timc omittit ilium. Et baptilàtuJ lefus, alcenditprotinus ab aqua:Só ecd aperti funt illi cœli, QC uidit fpiritum dd deftendentem tanquam columbam. Si uenientemfuper ipfum.Et ecceuoxdc ■ coelis dices: Hie eft blius meus dilecfhis» in quo mihi bene complacitum eft,

Twtc, id , itto tetnfiore quo loannes domino uiant prieparuuit, et cum populus congrfglt;(rcfttr ad baptif» mum Ioannis,er audiret inßire nunc regn« cœlorum, CZ proittde a^endam eße pœnitentiam : tunc abfque omni mora et dilationc profidfdtur Jefuii Galillt;ea dd loriincm. Et iierum adimpletur quod dióhun eil per Kalachiam prophetam : Et fltUim uenietdominator Cap.f ü-c.î^am adpopulumfuum er congregationem, «tn« gflj«domiw,^weÄIolt;tn«cj, talia dixit.Et poflquam orta eil aurora, fol nihil cunikitur,fed er ipfe/lAtint emicatc^apparet.Erat tune C bri/îitî,q«onlt;itfmod«fft bdbfmiM apud Lucam, annorü drdter triginta ; neq; hoemyfltrio caret. Nolebatenim Chriflusàpueritia inchoarepricdicationë fuam,fedinietate perfiäiori, in qua plus ejl conjluntite : admonens interim, ne quis ante tempus cumt non mißus. Videbimus itaq; ab ini tio priedicationis quomodo Chrißus feaptauerit per »mnë humilitatë,nullumintermittésomnino oßieium, quod uel mimmum deceret. Uaq; tune aduenit lefus

AGalihea.) Quemadmodit alius quifpiàè media turba ad loannem uenit. Scimus à reditufuo ab Agy« ptOjinteri« domiciliu er morem habuiße in Galibea: noluit enimin îutleahabitare. QuidautemChrißus interimegerit,EuangeliJb, no explanat: fed coieânre facile poßümu5,neqi otiofumßdffe C hri/t«m,nf q[; ua» taße literis,ut ludai obifdunt. üimirumfubditus ßiit „ parentibuSf necetiam erubuit labore manuum iüos itta

lordanem-') Yluuium infignê,Qrbaptilmo loanni^ magis celebrem. Kulta miracidaolimcumpopubif iudaorum in terrant promißionis tranßret-, inlordä* Hcfïóbi ßunt.Stetitenim lordanis,Cf populo prabiài tranßtu. Sednucinultôcelebriorfitbaptifmo Chrißi.

baptizaretur.') R« perquam mirabiliseA.üM fl uideres lürtutem baptifmi Ioannis, qui erat in pxnu tentia, quiq^ cociliabat fibi difcipulosexpeéhntesrc» gnum dei, crpropter hoc poenitentiä agentes,in cuiiK fignum fymbolo baptifmi abluebantur, quod paraît tant erant fie etiâ fardes fuas, hoc eßanima, abijeere-VenitChriflusquafi unus ex peccatoribus, cum ipß folus omnium abfq^ peccato ßiierit,quiqi baptifmo nù* nimè pro feipfo eguerit. Qjiamuis autem non erubut* rit fie baptifari, tarnen alia malta commoda nobis at» tultt:nempeipfe baptifmum nobis confecrauit, cy inb tium ficit baptifmi, ut lüi qui rité baptifantur, popult dei adaptëtur. Sunt qui co tendant baptifmuaqua iißi tutum effe, cum Chrifliis apofhlosmitteretadpra^» candum, fed fàlluntur. C ertum eß C hrißum fuo baptii mo iüum fandificajfe, deinde difcipulos baptifaffealb os.criam coepit maior eße baptifmi dignitaa, quàin aH tea erat, imô hoc nomine potißimum nos multam uetit rari debemus baptifmu,ftc cogitantes,quis fit,cr qaait tus fit dux naßer, qui in omnibus iUis uoluit etiam noi pracedere. Pauca babemus facramtnta eecleßa,ilk

Hempe iju£Chrißus primo initMuit,^’ fuoufucoma mendauitybaptifmum eSquot;ca:nam,qu{e iureomnibut fidelibus fttcratißima funt.Quäuis itutem omnia fan* dificatafintfijutecunquc unqnamChrifluspro nobit ftcit^ia tarne eft facramentorufandißcatio infymbo lis- Extemusbaptifmus nonfufficit,fedqui in ßiiritu fitfUtloannes Baptiflnprtedixit.Magnainfuperhîc apparet modeflia Chrifli. Sicut non erubtät circuncidi er frequitareßfla iüa iudaica,quie diligetißimecuflo diebatfficctiänucomnino humiliter fe agit, dans ex* emplum nobis omnibus, ut qui plus gratilt;e habent,ne fe feparët ab ali/s,quafi fanâiores et digniorcs,fed mlt;t gis caterisfefe aggregët, quo illos ad ueritatê ducant.

Opus eß.) Obftupefd t ïoannes,quia maxima C hri ßi bumilitrftcjn uidebat in ßiiritu, et uerum filium dei, meßiä, prophetà, miffum à deo, quomodo iam antea prædicauerat, er cui tantu teflimoniu perhibuerat, quod in manu eiuscfßtuentilabrumcrc. Cumigitur loannes ilium magnum regem Uideret, cuius autoritas incomparabilis er at, plané indignum ratus eß,ut ipfumbaptizaret. Eflq; fententia îoannis : lionfo* Ittnt ego, feii etium totus mundus optu habet, ut per te purificetur, cz tu uenis ad me, quafi ego aliquid f m, T U dominus es, nbsp;nbsp;ego feruuscrc. t^emo faluus fit»

ttiftinnominedomim lefu. itafandißimi qui^agno* fcuntfebeneficioChriàifaluosfieri.

Cap.ll! TO» OFCOLAMPADTT TN ftrfprndfl.UaChri/hif rrpreßit etiÂ Petru ^d’flatuißei tUt interpellarët.Vult dicere: Saenter j^o ^uodfàcio,decetetii hoc.Ko arguithîcChrtflus Joaft nem quafi male locutusfif.nâ resucrè ita feße babeM quia loannes opus habebat bjpti/àri 4 C hnflo, nbsp;nbsp;erat

guodimodo baptizatus d C hriüotßed itd neceEitato« hums my fieri/ uult nobis commendare. Difcamus dUj^ d^eexempluhumilitatis.IJifiChrifliis no baptiz“^ tus efjet,lt;fuotus quifq^ non detreóhret baptifarifOpiH per/iih fide, cr fides iUa perfiih opere fie declardbih ubi decldratio illd,ibi crcofifiio,tuncq' noflrafititl integra iufiitia erit. Decens eft ut nos etiam impIeatniK perfiââ iuftitidfin i/s qult;t pertinëtad cofifiionëfidei' Baptifmi er canit fymbola inftituta fiunt, ut in iÜisfi dem noftri proteftemur: quauis iufiitid exigat, ut fid^ ali/s bonis operibus omemus,fed huiufino^ fymbo^d iBud maxime dcclaramus. Hoc nos prlt;ecipuè decet,^d tanqud duces fitmiu religionis, cr ut ali/s aditumfidgt; tnus,zy qdeif /Acienditfitoftedamus-.h^ecqieritotnlld bus ianua religionis cringreffiu. Quidfi quis autedb catfecredere, perpetuo renuat baptifiarif Sciasi^^ bus fidem ejfe uanà zyfi^m.Sic etiam licet iuftitidfl utdere tn qs qult;e minima uidëtur.Porum alicui uidetif tingiaqua? Fateorin/fiecicmporuares cftyfiedntatd* wares fiordinemdei ffeâes, utannumererism jib'd dei. Hoc numeratio no effet, nifi Chriftus confecrajfd baptifmum [uo exemplo.

Qmittit iUum. ) IdW decIarMcrat neceßitd^ (f (w rei,ideo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j non potuit amplius contradiceret

fed erat peromnidobtemperdns, luit tune mos conn muniiapudludieos,utmergerenturqudmflt;epißimein dtjuiSfid quod uerbi uis quodii modo indicdt. Sed nuUd neceßitdt cä, ut quitj^ in proßtndum dqult;e mittdntur, Cromnino fepeliantur dqud, quid minimum inaqua externd exiRit.Vtcumqucdquddttinäi fimut, modo ddßt fides,nihil refirt, zy ut dnnumereris populo deit per te uel dlios. Pleriq; martyrü nix guttulis dliquibui tinfli fiicrunt. Sj quis dutem curiofius contendere uelif, hunefindmus : num nosßdmusChriüi bdptißmum in f^iritueße, «bi corda noftra innoudntur,utcldmare poßimus Abbd pater-.quamuis illa immerfio ueramßn gnificdtionem baptifini hdbeat. Baplifamur in mor» tem C hrifti, Gr quodammodofepelimurcum C brijfo. r.gredimurex dqud,ut fic refurgamus nouihominet cMmCbriJb.Hoc myjkrium dd RomanosGTColofi fenßes Paulus paucis indicat. Qwod nobis bene obßer» uandum eft,ut memores ßtmus,quotquot baptizatifin »ittj, in mortem C hrifti baptizatos efße.Quidßtgnifi» C4bdt,mfrgo in aquà,nifiquod teftubatur ße monturS er reßurreäuru in nouam uitam^V nde eft quod prlt;eci pitur fis ^«i blt;(pti:lt;(lt;nl«r,Ht renuncient huic mitdo er pomplt;e,ideft,ut moriÙfKrirfm peccato,crincipiant fß re nSewtio, «t moriamKr pe«

Sl4tim.)lOMi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;potcß odyEcce cali dpef

non diu morti obnoxius ßtturus erat C hrißus,nelt;]; di» mcrfus a^uis, ncgue diu manfit in fiumine, fed fatiM aCcendit: nam tertio die debuit refurgerea mortuis-Trtbulationes uitie momentanete hîc indicantur. K»* gnaautemconfolatioedlnos ab a^uis tribulationui» ItberandoSfVin nouam cr immortalem uitam reßi^ tuendos. Huiufmodi enimfignißcationesbaptifmino funt noRra commenta: Paulus ijs efl uflts, idea najutf quam licetiUas contemnere. Vidcmusitac]; quomodi baptifmus Chrifli celebratus fit, fed qui e/jidus tlliuSf qtaeq^nos indipifcamur,pofleriora indicant.

Aperti funt.) Sptritualibus oculis uideratitta gna myflcria.Neq; neceflariu ut afleramus, quafi qiui dam flifura fit in cado,quia fliritualibus oculis uiditH gratiam humano generi concedi, cz paradifum, qii claufus efl homini propter peccatum Adie,iterum »pf riri. Omnia enim lUa, qua: in Chri/h impletafunt nos attinent, cr nodri caufa flda funt,ut nobis aperù antur cali. C hriflus qui femper in finu patris efl,die d reuclauit, illeq; fimulin calo cy In terraejl.vndeito» propter Chrtfluh^ec fliiki funt,etfihumanitasCbfi fli ita teftimonium accipiat,fed propter nos.

Defcendenté. ) vidit non fl)iritu iratum,fed colt»» binam manfuetuditû habentem. Nam C hriflus prop* terfuam benignitalemcrfiMMtalem miré nobis cot»* mendd

MATTH. ENARRATIO. 4î tncncLttiir. Agnofà cœpit,(iuod unihis eßet ßtiritu dei,zyuerè eßet C hrißiis .1« ßiecie columbina ideo de* fcendit, ut magis clarè agnofcatur, cuinam deuf tcili* moniumperhibettt:nempe manfuetißimo omniü mor* tjHum, qui in gloria dei exiflens, non dedignalus cRfe hitmiliare propter nos. IniSumuenitßtiritus, noquod antea expert ßgt;irituf dei ßterit, ßd plenitudo gratia* rum dei per hoc ßgnißcalur. tJeq^poterimusaucllcrc ßgt;iritmn fanâtim 4 C hriflo .Ç^uando operationcs ßgt;iri tus fanéli fefe manißfleint,dtciturßgt;iritus fanclus fupcr aliquem defcëdere:itaetiam dicitur ineadë fententia diu£uirgini: Spiritus fanâusobumbrabittibi. Sunt etiamalù ftmilitudines propter quasßiiritus fanéhis aßimilaturcolubie,quiu relinquimus. Vnanobisfufß cit.C hrißus propter unâionem zyfuauitatem potißi* mum nobis commendatur.

Hic efl fllius. ) Hlt;ec nimirum uox efl patris, qua flliumdeclarauit. Eandem uocemetiamaudierutApo floh in monte Thabor,cum C hrifltis transflguraret fe. Et additur tHic : Hunc audite. Is dileâus efl meus, ztJquot; quotquot iüum diligut, per iUum funtdileâi deo patri: O’ qwotquof gratiam confequutur,per iUurn confequit tur,quia placiätdeo per Chriflumomniainflaurari.. VoxilU mrfgrtf confolationis eße debet, quod pater in«m Jic comme ndrfMit, zg- quod iam non amplius ira* fcatur. Dicit : lam non efl quod fuccenflam humano generi,modo hominesreflpißcant'.habent fuumredem

ptoremjn quo bene gratM [urn. Sic ft nos quoque ritudei baptizcntur, cr ft ueri Chrifliuni fumus, (X’f C hriftum quoq; htU dignitates djj'equemi(r,ut ùm fpiri tudles fieri incipidmus-.cy^non folum columbina uderd fimplicitiu,fed iam ouilla innocenlid.Et ficut Chrifitt^ naturj efl filius dei, ita nos per gratiam in filios quoi^ adoptamur. Sic erimus templa dei,crconceditur nobif Itéra fanilificatio,^' uera filicitas,quia nihil nobis colt tingere poterit optatius.

PRoponitur nunc nobis C hr^ts ipfe,uit£ Chri* fiianxdux,maxime autëcr femper eoru, qut Chrifiudocereinftituut.No enimmox ut fiât implex tusffiiritufanih trtuifijtad pradicandu,fedadhuciili quo tempore abftinuit. Vult etenim anteomniaetidiit ipfc tentari,quemadmodu inepiftola Hebricoruhabc Cap.^ mus in hiec uerba ; Pontificë habemus magnu,quip(* netrauit calos, ïefitmfiliu dei, tcneamusprofißiouC' Non enim habemus pontificë,qui no poßit afficifciifi infirmitatü noflraru, fed tentatum per omnia, tuxU fimthtudinëabfqucpcccato:utetiam nobis Icntatiolitt fint tolerabilcs,Qr nt difcamus quod omnesqui picui* ucreuoliitinChriflo lefu perfecutionem patiàtur,(^ tentatiombusexpofiti fint.Nondixit Paulus, uenitfi ccubere ten:ationibus,fed uenit ut pneualeat, Sicetü omncs qui fiduciam in ilium habebunt, uiäores eruntt. tMtt perfecutiojKS ilhe cedent iufiis in incrementunt^

Vnclefus fubdudus fui’tin H defertûàfpiritUjUttentaretiir idunaflct dies quadraginta, ac nodes Öinta, tandc efurtjt.Ec cum accef :um file qui tentât,dixit: Si filius esdci,iube ut lapides ij panes fiant. At ille refpondens dixit: Scriptum eft:Non folopane uidurus eft homo, fed omni uerbo,quod egreditur per os dei.

Subduiîusud (iiblatusibono fcilicet jjgt;iritu,fy fdtido, ingrefjus efl Chriflus heremum. Diflimus,ubi fllij dei fldi fùerimus, quod deifliiritu agamur Ro. 8. ne quid agamusper prlt;ecipiuntiam mentis, fed audi4 musdomtnum monentem,creiusimperio pareamus, Docetautem fliiritusdomini,ne fubitoproruamusad eu qu£ funt glorioflt;i,fed humibtutë fedemur : id quod etumupudpDphetds flieëhre licet, qui ipfl nonnun» quam infolitarijs locis habitt(rut,ßrtdl?is typum C hri fli gerentes. Infuperdifcemusnenosipfos inlrudumut 4ddignitates,fld expeâemusuocutionis tempus. Prtc tcrflt;lt; commoneflat omncs hriflianos fuo exempla, Mt 4 tumukitus huius feculi fe fubducût. Non opus efl, Mt proptfrc4 relinquamus ciuitates, ZT bominum flee ^Mti4w,jc(i JoIltcitMtlw« iflmmnimiâ in rebus mutfe

IO« OECOLAMPADir IN djnis, i(4 u( poßit dominus habere quieten in nobis,ut fit mens noßra otiofa, uacet deo, utq; poßimus di^ uina comtemplari. Quorum enim mens nimijs cogita^ tionibus CT curis obruta cr fepuha,eade rebus diuinii forum cognofcit. Expedit nobis, ut mox ubi hone be^ nignitotem dei fenferimus,lpirituale iflud otium or fan ilam folitudinëquteramus, utmensnoflrauacetdeo-A diabolo. ) Hoc efl confeihneum, folet enim itd peri.Et Chriflus quoq; hoc uoluit experiri,ut lentareo tur à diabolicis fraudibus.liam ha:c uita efl,ut quidatis dicunt, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quia uariè tentamur à flniflrif

Ecctefi oradextris.tn Eccleflaßicolegimus: Filiflaccejjèrif ad feruitium dei,parotus eflo ad tcntationes. Maxime if qui alios docere debent, fciont flbi non deflituras tenta» tiones. Bonum efl ut etiam ipfi antea flierint congreßi cum diabolo,quit melius poßint docere cteteros,nc dr» cumueniantur 4 rugiente leone crdeuorentur.Videtur hoc commcdari,cocionatoribus pricfertim, ut habeant quondam fl^irituum difcretionë, fine qua nunquâ reili fuo munere flingëtur.Nam fepe in ongelu lucis tranfl tnutatfe fatan,cr ita fiico quodam obumbrat fanëhf difdplinas, quo fimplicibus imponat.Et uix alia re iti Cpus efl, quom difcretionej^irituum,qua difcitur quid ad gloriam dei,quidûe non pertineat.Experiamur de» tiiquein nobis,ut fllij deifimus. Honparuummunut pricdicore C hriflum lefum faluatorë totius mundi, leiunaffet. ) Quadragintadienm ieiuniumflit-yaciwH

Vdcäuit interim prccibuf et contemplationibus. Suffi debat etiam iRud tempus, quo nos commoneamur, utdcmus aliquid temporis coniemplationi, antequam ad docendum progrediamurgt; inedia dbi fiät,fed abfq; ßme,quia/imespofira fucceßit. Proindeineptèqui» dam exemplum Chrifti nobis obtrudut,quod ilium imi tari debeamus quadraginta dierum ieiunio,cum nemo hominu fit, qui poßit traducere ««« diem abfq;ßme. C hriftus non efurijt, nifi exadis iftis diebus. Er4t hoc magnum miraculum. Cum Chriüuscontemplationi uacabat, dbo corporalino indigebat. Neq;Chriftunt fequiiubemurinffs, in quibus uires noflrastran/cen» du :inillis enimiUiusdiuinitasdecIaratur. QttodEÜ OS er lÄofes aliquid ultra uires humanos egerunt deo ipfos fuflentante,quid mirum i fed id no omnibus datur à domino. Proinde argumentatio illorum uana erit. Nemo reprobat eos qui cafligät corpus fuum,f ruata tarnen in hac re modeftia .tJeauteputes Chriflum in^ terdiu abßinuiffe 4 cibo er no^bi comedi]Je : omnino bos continues dies quadraginta ieiunauit.

Efuri/t.) Per quod dcclarauit fe uerit effc hominê. Nrfm fl ficperflitiffet, cr per omne tempus prlt;edica=gt; tionrs fiue nihil comediff et,uerus homo non fiiiffet habt tus.Probauitigitur hoc miracido peraihfeuerum effe bominë. Confolationë habemur, utcrnosadfimilet tentationesparati fimus. Sic etiam deditquodâmodo fltan^occafiotK tantàdi feipfum. Neq^Chriflusint^

Cap.UII IO. OECOLAMPADII IN tufpotuit tentdri,picut necpofkainuädereeum luäiti potiuj)ènt,nifi dédire t eif accedendi copiant.

Äcceßißet.) Vocat iBü nunc tcntatorê,^uem pnut accufatorem. Nihilaliud i/k agit, ^uam ut tentet,^ui nospo]Jètaccu/(tre. Tentauit maxime t hri/lum,lt;]uüt confeiusifliufuocis, Chrt/lum filiüelfedei. Tentauit on ftcßliuf dei nee 'ne, uel an aliud ijuiddam fublimioris diuimtatisineo reconditumejjèt. verum an fanütdei fimui uel popului eleilus,fatan non nouif.nam ea my» fieriaà poteflutibut aduerfarijs recondita Cunt : unde datufefteilocics accedendi Chriüum.lamuideamitt quibui tentationibut mos fatanlt;t humanum genus cir» cumuemre,cr maxime illos,(}ui uerbum domini minia ßrant,ut fic exemplo C nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aduerfcs inßultus da-moa

tiiacos armemur. Primo de gida tentatur C hri/lus, id primiparentes noflri tentati funt. Sed non hoc potißi» mum agit fatan,utàuoracitateChriAum cognofeat, fed potius inßüutum fatano’ efl, ut aßde in deum Chri ßum abducat.Dicit, Ecce fi tufilius dei es,crpermitdt te deusefurire, pro/râô non agit patrem, ^ut foHidtuS ffl deßlio crc. Non rara tentatto inter mortales,duiil uarifs modis prlt;emimur in hoc mundo, cum pipnihit aliud petant,(juam gloria domini promotam .NonniOt ^uam nemeßsißa, er indignatio métis, tales cogitation nes inferit, quaß deus noßri nullam cura habeat. Ecct iddemus malos féliciteragere,er pios c^ui fe totos Chri ßo confecrant periclitari. Periculum quot^ue n»'* ueri

Hera fide »lU intueMnur,utindeutn fiamus blafiphe mi, Hocq; fiitan agit, ut inuidiofium reddat patrem coe leflem. Eccefifilifdei, lt;eijuutncü,utnonp4tiaturuot fic ufifiigi in hoc feculo.loantus cjp.^f .hlt;Jgt;emus confio lationê i C hriflo datjm -, in h4:c uerba ; Si mundut uos odit,fcitif quod me priitfijuam uos odio habuerit. St de mundo fiaffètisjmundus quod fuumeRdiligeretcrc. T f mpMs erit quando glorificabimur. A gulafatan folet immitterenouamimprobitatem fiomacho noftro : CT fcitisqudm [mus impatientes ficibusdefùcrit. Pfalmi di^m deberet nos cofolari^in quo lt;(uditur:Nunquam uidi iuftu der(liâu,crfemen eins mendicâs.Deus fub» uenitfuisdebito tempore. Homo fißiiusfiierit imp4» tiens, flutimrcceditifide: crfi uiâusfiteritifittanOt omnino aâum eft de eo. tam qui uerè C hnfitanus eft, cr parauitfead beUa,et fi fit in fi)litudine,cr nihil ad» fit quod poßit alere,attamen domino fidit,cr fatanant infidiantem non curat.

Sifilius es. ) Hlt;ec efl tentatio. No« foltt uolebat ut lapides panes fièrent, imô hocagebat,utomninofilif nome« aufirret 4 Chrifto, redderet eum infidelcm. Expeôtanda funt ilia diuina pra-fidia. Holuit C hrifiut exjapidibus humanu genus educate. Satan autcin un» uerbodepetlitur,h£cq; telamaximèodii : quia homo, ^uidiutnæuolu«t4ti fidit,nondubitat quin uerifiùnlt;t fint,qua: in feripturis fanâis traduntur.

Capjni 10. OECOLAMPADII IN’ rit nunc mihi panem, tarnen fuo iußit er uerlo poterit tne fujkntaee, ß omnino deo placucrit mc feruare.non proptercaopuseritexlapidibuspanemßcere. Hicui detis nuUa in re C hriftum fatanje obtèperare, fed per* cutit eum facris ßcripturis.

Omni uerbo. ) id cß,in omnUußu dei. Quidam in* telligunt de uerbo dei, id eß de externo uerbo, guo eru dimur ad faluté,fed non pertinet iUa fententia ad hunc locum ; Nam mens dei fua uolutatc pafeere potefi ont nia. Si deus aliquidiujjèrit,necejjè cß id ßat. Si uoluerit liberare,hberabitetiam ßdeßieritpanis,cr inßimm/t pme conßituti ßmus.ita co^itandum erit nobis,ßimus enim nonnunquamaliquanto timidiores,ertampaupe res, ut uideamur omnino dereliilt in hoc mundo 4 deo. Exemplum apoßolorum co^itemus,qui eripß cfurie* l:gt;ant,ermultis nonnunquam indigebant,fèdcertide hcneuolentia domini, qua uult er poteß fuos liberarc. Itac hrißus guhe imperauit, er da^monem repulit, ne ttoti fui fieret compos. lterumetiamadmonemur,utß femeluicerimusdiabolum,negloriemur,neq;putcmu! nos ob id beatos effie er uiéhres, quafi hoßis perditus fit. Namfunt adhuc ei mille artes alia quibusfolet iin* petere nos ; unde fi eum femel uiceris, er fuperior fit* élus fiieris,iteru te aggreditur mox noua arte,er funt* tnadiligentia ßudebittecircumuenire. Sicutuariain* gema hominufunt’.alij magis uoluptates quarunt cor* ' * poiris,alij inanis glorie ßudium, idq cupiunt magnifi* cari

MATTH. ENARRATIO» 4T • tariere.fieetuari/ doli Zyanes[atäm.Videte ijualet fitif, nbsp;nbsp;({IM pi^te injiriorcs, rtdtn ea potißimum impu

gnabit uos.Camem noßrä ß.me aggreditur,fihaciM ttonfuccedit,qult;eriläli4mGrc-

Tune afTumit illurn diabolus in fan' óam ciuitatCjSC ftatuit eum fuper pinna culum rempli, dicitc^ illi: Si filius es dei, pr.edpitate deorfum. Nam feriptS eftt Angelis fuis mâdaturus eft de te,acma' nibus tollent te, ne quando impingas in lapidé pedem tuû.Dixit illi Icfus : Rur-fumferipeuefr.Non tentabis dominum deumtuum,

Mlt;ttor pars interpretum iHm duat tentationes ße» quentes,f^iritualcsejfe uolunt,cridmiht plane proa batnr. NantlegimusChrifium tantalum ßnjfecy dm Hum à f^iritu in defertum : fed quod diabolus eum dr» tumuexerit noneJi uerifimile.Verumquemadmodunt prophétie uariatuifiones habuerunt, inquibusmulta paßifunt,itacrChriflus Jßiritualitertentatuseft. Et funtißie uifiones non abfque tentationc : in ijs enint petJJiiicuitatem uidere licet memium .Namfi fatan ima mitttit tentationc fiue in deferto,fiue in alio loco^ ut di gnus fis maxima honore,et negltgeris ab omnibus,Jkt iimfinties qui fies.Praiterea fiuifionë habes immißä» ^uafi quif tibi multos aureos duret, ut honeßtus mue»

Cap.nn 10» OE co LA MP ADI T IN res,^c fl Citfttr tnitterel munerr.ijuiiam non habet ritus difcernendi rationein,ZT lt;]ui non fentit huiuftno^ di diabolicM fuggeflioncs, perinde fuccumbit.'E.faiM nudus ambulaidt tres annos, Ezechiel quadraginta di^ es do miuit in uno latere:iftlt;e uifiones uel res non fint li(i£ corporaliter

Ciuitatem. ) No« propterea frcimus Chriftunt phantaflicu.Certum etiam corporaliter ejfe tentatunt perjimë.Vultdicere : Ecceœterihominesdefcédutd per gradus^tu tantuses, cr ad tanta fiißigiauenifti,id per aéra ire poßts,non utaîij homines per gradus ere-Taxantur quidam hic-, qui uolunt CTpetunt operari per fe miracula c dicunt,Deus da mihi gratiam ope* randi miracula,quafi ipfifint homines,quibus dominus pra alijs debeat tak quid confirre. I ndicia funt fuperbi animi. Videte autem artes fatanæ:ubicognouitChri* flum fcripturis fccum agere,imitatur etiâ ipfum Chri* flum,fcripturisq; aggreditur.

Angelis fitis. ) Scriptum eß tin omnibus uijs tuiSf quam particulà omifit fatan, infideliter fcripturant traéhMt. Ita omnes infidèles earn tra(iant,z;r depm* uatè lUam adducunt,non iuxta mentem ßiiritus fanâigt; fediuxtafuax phantafias quas conceperunt, uel imà* diamoti, ucl inani gloria, quo femel imbibitum erro* rem ftmbiliant. Verum eft, dominus Chriftusomtüno tuftodiet fe in uijs fids, fed no opus ut deijeeret fe. Dfuf etiam eußsdit omnes fickks. Angeli ante adminiftri^

MATTH. ENARRATIO. 48 tarif l^iritusfunt,in hoc À deo creati ul nobis infcruiÄt. Si deus nos no feniarct uarifspericulis percuteremuTf ^Uicalids effugimus perdiuinam fgt;otentiam, lt;]uia not defindit. Secunda iUd tëtatio dccef «oj, ne uanu gloria fuccumbamus.Cbnfhisigiturrepelhtfatanjm.Etob* ferua quod fatan è contrario fcripturas adducit. Opor tf f igtfMr omnem fcripturâ con/èrre, non folum ununt locum,cr genuinum fenfum elicere.

Non fcnubis.)Tfntdre eii dominum deum, cunt poßisaliquidßcere,ü- uis id per miraculu fieri, autin teipfo experiri, an deus diligat te,ut amplius quid bedsqudmalif homines. Habes fontem, habespanem. ifsmedifsqui nonutitur, tentât dominum.Cauendun 4 iwnd gloria omnino.

Rurfum afTiimit ilium diabolus in montemexcelfumualde,amp; cómonftrat d omnia régna mundi, gloriam illo' rum,amp; dicit illi:Hec omnia tibi dabo, fl proftratus adoraueris me.Tûcdidtilli lefus : Abi fatana, fcriptu eft cnimtDo': minumdeum tuum adorabis, SC ilium folû coles.T une omittit illu diabolus,SC, ccce angeli accedebât,acminiftabant ei.

Lucashabet styfa»inpunâo temporit taditornnia^. verum nuÜusmontium tamaltuf,igt;t quo omnia régna mundi uidentur, idea lUa fiictafunt

fxr uiftonem. Tertio per atwitiam tentât Multi eniitt funt qui non curant inanem gloriam, ncq^ funt ucntrii m4ncipia,(clt;iauarititeuitiotenetur.Mcdaxeßfatan, KJ aperit fe omnino,quod infidieturdiuiniegloriæ.cr uult ipfeadorari, quod folideo debetur. Promittitob id omnia. Ueque fine caufa M.ammon dem dicitur,(J uerè deo opponitur : nam qui auaritia dediti funt,om» nino deum non curant. Satan putauitfeexco'caturunl ChriRum, ut maxima parte mundi, fed jruftratus eflgt;

Dabo tibi.) Vide mendatiu. Diät,dabo,cum non pofit dare, quia dei eft dare, à quo omnia condita funt Crreguntur.Etiam non dicit,ftftliusdei es,fedftprot ftratus adorauerii me .Chriftus autem iam no ftrt ulM tentatorem,ftd iHi refpondet,cum iam gloriam dei in» ciperetobfcurare.

pftt. Scimus de adoratione cr feruitute qua deo debe» tur, quid fcriptura dicit, etiam ft homines adoremuh quod aliam rationem habet, utfuprà memini.

Solum coles.) Igitur honor ifte ftmulachris non e^ dandus,ncquc idolis,fed foli deo. Sciat homo fuam di» gnitatem, in quam pofttuseft à deo ab initio mundi, * fe tarn abiedhtm putet,ut ligna cy lapides adoret.

Ecce angeli. ) C cr/J fumus, ubi uidhresfiterimiA deum nos non dereliäurum. mittet angelos quimini^ firent nobis,ut opus dei dignè exequamur.

AVdinimusheriCbrtflum per omnéuità fuan crpriedic4tionem,tKilgt;is quolt;j^ typum uiuendi prlt;e/im.Bdptiz‘ttu5r figt;iritu fanihimpletuicA, cr decldratusfilius dei : deinde tentatus,qui per fe intenta bills erat. vi£kgt;rautem comportât,unde cr diabolunt infùgamcomptdit,crangeli miniflroruntiUi. Horret caro noftra quoties tentationes audit. Et firè ij qui ad dei feruitutë accedunt, certas tentationes experiütur: fed illi ipfi fl confolationes lüat acceperint, non grauo* te iüoffirent. Nitm q«f ffittdmodS C hrifo angeli mini* firarunt, ita etià nobis aderiit ßtiritus admimflratori/, modofilif dei, cr )jgt;iritus eius participes ftmus.in prlt;e fenti loco difeimus, ne iterum temere ad docendu pro* ruamus,fed tempons occafionem cr oportunitafent txpeâemus. Scitenim fidelisminifter,quopotißimii tempore menfuram tritici diffienfare debeat.

. CumaudiflètautêkftiSjquod loan* nes traditus eiïèt,feceflît in Galilæam: ÔC rdida Nazareth,profedus habitam't inCapernaû,quæeftciuitas maritima, in finibus Zabwlon amp;nbsp;Neptalim,ut im pleretur quoddidû fueratper Eiàiam prophetamdicentem: Terra Zabulon ÔC Neptalim iuxta uiam maris,ultra lor danem, Galilæa gentium, Populus qui

Capjin îO» OECOLAMPÄDII IN fedebat in tcnebris 5)C umbra mortis, ui' dit lueem magnam : ÔC qui fedebant in regione ÔC umbra mortis, lux orta cft cis.Ex eo tempore coepit lefus prædica' re ÔC dicere : Kefipiicite, inftat cnim rc' gnumcoelorum,

AnteqiMtn Mnnes coniedus e/Jet in uincullt;t,Chri fins tametfiplcnus ßnritu fanih, er clccrefeere t mird» cidis quibufdam^abfiinuit tdinea ijrequëtioribus con* uentibus, er nonnihilgratise concédés loanni. Sedubi lottnnesinuinculis effet, prodijt, utuideamusuerbunt domini minime dBigatu ejfe. Ne autan deeffet uerbunt dei loanne ablato, obtuht fe oportumtas, ut manififiè prodiret. lAultaapud loannemer tucam funt,qiuf hic no fier non commémorât,neque hoc inftitutum eint erat. Spiritustamë fan{îuspulchrèindicat,qudratio* ne C hrisius ad docendu fit progreffus. Kutauerat qui* dem aquam in uinu,uenerat in Hierufdem iteru atque iteru,erinnotefccrealiquaficeratmiractda,fednoii* dum tantaficerat, quanta ubt loannescaptuseü.tii^ licet uidere apud EuangeliRam toannem,Chri^ quateriterinflituifein Hierufalem erc.Nofierautdt* er^arcus,firè.non nift unam profiâionë defcribuidt unde fit quod multa omittät, qu£ ab alijs Euangelifi^ fatis diligenter conferibuntur. Itaquc hoc nobts erit bK lt;fbferu^di(,iquomodo moxpofi tentatione Matthauf adhun^

MATTH. ENARRATIO. jö ddbwrtc locum uenit, ^uod lod»«« captus eft. Mf»j fanât eii, Chnßtim omnino ftc uoluilfe incloa refcere : nolitit enim mmflrrium loannifobfcurare. Prode/fet hocconcionatoribus,finonnunjudm obfert uarent, ne quis alterius minijkrium obfcta-arc er prtea uertere conaretur. Spiritus fanäus talia docet. interim tf [inqiwmiM d^éius noflros, er omnia débita ordine fient. Spiritus prophetarum prophètes fubiefti funt. Pofiunt etiam tempora praterita hifee coniungi: Ndw dlù im'rid le^imus,ttt in Cana Galila-^,cumfilio reguli erc. Videbimus hîc lt;]uando,erubi debebat initium prlt;edicationis fieri : etficutfupràcommonuit fingula fiäneffe prophetarum teltimonifs,itaiterumrefèrt nobis initium priedicationis C brijfi per pfaiie teftimo nium,ut uideamus omnibus modis adimpleri, quad an kapropheticprtedixerunt. Atquiquomodocaptus fit erit loannes pojka habebimus. Galiltea hoc tempore fitbieäa erat Herodi tyranno,(y in iüaregione in qua. ioänescaptuseratdnflituttChriftuspr^edicationisfiue initium, tantu abfiät ut metueret Herodem : quamuit etidm anlea iUic domicilium haberet.

.Capernaum.)EuangelifinLucasponit,quomodo Cap.^ Chrifiusinfynagogainitiupradicationisficeritjfuma pto tibro Efaùe prophetlt;e,in quo locu inuenitjubtfcrii-ptum erat: Spus dominifuper me,propterea quod un* Ep.* xit me,ad euangelizandum pauperibus mifitme, ut fa Item colritos cordc,«t pradicc captiuis remißione etc.

Mox municipeseius ciuitdtisexarfcrunt inChrißiM Cr eiecerunt eum, cr proinde non fine cauft conceßit in alium locum, 1 mplerunt hoc prouerbium: Prophetti non acceptai eft in patria fua.Cttpemaum auitas crat freguetiorpopulis quam ali^e,tymaritima. Nazareth in medituHio ftta,neq; adeo frequens. Nam in locis fre quentioribus debebat uerbum domini pra;dicari, quod ncquaquamlucem ftigit.

Neptalim.) Quaft dicat. Pcce olim pr^diâu eft in hifce potißimum locis, fummum efti pnedicationis ini tium, in ftnibus Zabulon or Neptalim, ut impleatiff Efaia dtdum, cap. .Teftimonium hocaliquanto di* uerfiushicfonatquamapud Hebrlt;eos.At ftquispeni tiui intro/piciat,nift omnino fidlar,inueniet iUud EMifl geliftä fatis germane dtaftè.Nam conmentatiotû He brteorum hoc in loco non uideo an liceat recipere. Cer turn eft populu ifraelitarum principio incaptiuitati du{lum,quia non fttit emendatus alienis paenis,nempe terrlt;e decern tribuum, qult;e bis captaiprimum à The* glathphalaffar, ut habes 4. RfgHWi sy. quod coeperit duM tribus träs lordanê, abduxeritq; multos captiuot ncmpe dimidià tribum Manajfe, Zabulon,cr Nepta^ lim.Defecunda captiuitate 4. Rcg.t?. inuenies.

Lucem magnam.) id eft,miram deigyatia. Chriftut ttiä ipfe cR lux mundi. Vult Efaias propheta non foht dicere

Acerc Hierufalan liberattdatn, fed lt;juod ißt ipfi tdfuri fmt prlt;e lt;dijslucem, cum priores in captiuitiitem ab du{ii fint.videbut lucem ma^ in ea regione, in lt;ju^ Aßyrius inuahdt, nempe ut in ea incipiat C hriflus fui pradicationë.vergunt ad feptentrionê hlt;e regiones: er fl ijuis reâè expenderit, uidebit tres regiones pont è diuerfô iult;i££. Galß^agentiit orientë/jieékit. Ne* P tali muer fus feptentrionem,quà iturin ludæâ.Nuna quam mudo tanta lux orta eft, quàm ubi C hriüusfua pnedicatione aduenit, qui nobis uoluntatê patris apen ruit melius quàmalij omnespropheta;.

Ex eo tempore.) quo /cilicet loânes in uincula con iectus efl. Etiam fi antea pradicauerit C hrifius, tarnen nunc maiorifiducia,crmaioribus miraculis : quia iam tempus erat ut fe manififturet mundo,quare ueni/Jët.

Refipifeite.) Omnino confonat cum loanne Bapa tiJh.Nam loannes fuas cociones incaperat,Eoeniten tiam agite, uel refipifeite. Et quemadmodum audiAii in fuperioribus,quid fit refipifcere,hoc eft,fe couertea re à uqs malis,er bonu operari,ita er inhoclocoacci piturhatcuox. Verba omnino magna: manfuetudinit fitnt. LoquiturChriftus quafi pater benignus ad fißos. Qaafi dicat: v ideo uosfilifmei charißimi male agere, Holite amphusita uiuere, redite in uiâ, iam falus uobit ÂrttumcMtKr. videmus igitur C hrifiit monfuetiuspræa dicare quàm îoannem, qui minifier erat, quiq; loquia hff de fecure, p^dea, cyuentiL^. C hriÂut hue fiiea

ägttinui uitam innocenté,crrdinquamiK mun^ dum,ut etiam ipß efficiamur calejks,mereamur^ cotl fcribiin numcrum citüum cxleduim, ut poßimut cunt C hriüo regnare. C lt;e ter urn aïiqui in panitentia operti udde meritorid uoluerunt coüigere, qui mugis dif^ ferunt quùm collegerutChriflo,fiatuentes fudm iuüi» tidm,obliterdrunt dei iuüitidm. Si noftris operibus iu« fiitid ddtur, iam omnino eudcuumus grdtidm dei. Et cumillismiferis frdiombus quiddliud dgitur,quint quod Chriüi ßdnguis in cruce efßifus uilipenditur i Sed id purum pièdióhim eßße totits mundtis nouit. Hot igitwr mentem Chrißifimplicißimedccipidmits, er äi feumus quodnoßrum officium fit, er quem ßcopuni in prlt;edicdndo ßerudre debedmus, Hueq^ ffieékindu,ut populum inducamus dd refipißcentidm,er ne itd inuo* iutusfithuiusfiecidicuris,ut poßimusetiünos fitcere popidum caleflé. Ium id pducis uerbis dicit,/ed pofitd pluribusuerbisiüudurget, nempein f.er ß.cdp.inue tiivmus ed qu^e requiruntur in nouo homine, ut nos eti» am conßeribdmur in regnum coelorum,erfimus ex eo^ dem numero in quo omnes fundi deifunt.

D cluriorem inteUigentidm EudngeliRte mul* tum fiicit,fifcidmiis quoordineipfe hiftoridM Christperfequdtur.Heriindicdtüedi,d lodnne Eudtt geliftn qudtuor profidiones Chridi deferibi, hicM» tem no^ unum duntdxdt fibi propofuitiçr db eo tent port

MATTH. ENARRATIO. fz 't pore incipit,guofcilicetlottnnes contenus eii in uincit LiypoJlqujitn C hrißus liberim pr£dicduit,mdioribtis^ mirdculiscaepitincidrejcere : licet dntea mirdculiseti» •tm Udrijs inchrumt, tdmenpermißt Sid obfcurdri dli quo modo.HÎc proßäione eiuf in Hierufalem hübe» mus, ut etidm dpud Lucdm, qult;e dccufdtur 41 t«ilt;fk, quad commouerit populum incipient 4 GiSihed ufque huc.ltd tresiUi Eudngeltüd’ iSdm ultimd mdgif perfe^ quunturcrtrdiiantproßdione.Eratdute dnte omnid Meceßdrium, utChriRus hdberet omniu operumfuo» rum teßts, qui ty doilrindm er mirdculdfudpoßtd in mundumdiuulgdrent, de quo Aéiorum primo Petrut mentiotüjîcitycumidm dmißßent Juddmproditorctn cx ipforum numero, er eligendus dlius effet in nume» rumduodendrium,qui numerus non dbfq; myßtrioi Chrifloobferudtuseß. Jacob typum ißius reigcßitiit duodecim ßlqsßus.videmus etiam hîc,principio cunt caps prd;dicdre, coÜigS difcipulos, quo autem confia lioerqud rdtionepoflta dudietis : nant omnia plemt [untmyßrriorum.

Ambulans aiitem lefus iuxta mare Galilææ, uidit duos fr acres, Simonem qui uocabatur Petrus, Andream fra-trê eius, iacietes retc in mare (nam erant pifeatores) ÔC dicit illis : Sequamini me, Sgt;C faciam uos pifeatores hominum, At

IO. OECOLflMPADII IN flli relidis ilico rctibus, lêcutt (iint lUiim? Et progrelRis fllinc,uidit alios duos fra' tresjacobum filin Zebedei,ÔCloanncni ffatrédusin naui,cum Zebcdço pâtre (uo, frétés retia fua,ô^ uocauit eos. At illi protinus rclida naui Ôlt;S pâtre fuo, fc' cutifiinteum»

Jodnnef Euangeliflü i/hrum difàpuloruuocdtiot nem etiam habet: gui cum adhlt;ererét ioanni Baptifite, Crabiüodd Chriflum mitterentur, nontamenChri* fia continuo adhteferut.Deinde allant uocationë legia mus apud Lucam, non fine magno miraculo,cum tant pifcibus retia ita impleuerant, ut rumpercnturynec ta^ mène hrifto toti adhlt;erebant : nunc autem ad fimplex tierbuin C hrijlum feguunturdtii ut perpetuô eius ßmi hares fint. Cittamuis me non lateat, plarof^ C7 apud Lucam, nbsp;nbsp;qua hîc,pro una uocationë ponere:

fed mihi fatis certum non eft. Vide autem quidnant Euangelifla, nofkr obferuarit.Voluit etüm maiellateni Chrifli uarijs modis nobis cognitàfieri,ut interim eius nbsp;nbsp;!

diuinitatem clore ag^feeremus. Sunt quidam qui pu* tant Chriftum fecundum humanitatë conferibi a Mat* thieo,fed ex miraculis licet fatis uiderc diuinitatëeiut» C um celebrius incoepit prædicare, fimplici uerbo uo* fouit difcipulos, qui cz fecuti funt,qua uocatio magtii wirocuii rcs erat, C rfpùe nono etiom altos Chriftum uo

MATT. ENARRATIO. yj cafjcaudietis. tjoluit antea illos fe^uipropter captu* ram pifdum, ntcy ad predicationé Ioannis, fed ad eius impcriu, quo fe uerum dominu agnofcerent, d quo cle Hiejfentindifdpulos.

Duosfratrcs. ) Nimirunt confiderans qualefnam effet difdpuloseleâurus, delegit fire loca maritima, Crinagis frequcntiora ; etfi nonnunquam folitudinent quarerct,orandi gratia, ibi tarnen obambulabat maxi mè, utpifiaretur fandißimam iHampifiaturam, cr pnedam iUam, qua olim ab ho/k humani generis abU ta. Jpfieflquiuelodter pr«edatur,utEfaiMdidt. Ex C4gt;-8 hoc loco manifißißime apparet.quodgefinC hrifii nS itafimplidterfiih funt,ut folumliceat ffeéhrequid cortex infihabeat.Chriflustetema fapicntia querett bat ifin loca crtempora, inquibus poterat cognofci, qiufnam ob caufas taliafrceret.lta pulchrè aüuditifti uocatio, fl aHegoriam ffedcs. Mare fymbolu ejl huiut mundi,crper pifces homines inteUiguturtnampofiea fdpfumdeclarat.

Fadam uos,)Quaft palam dicat eis:Putatis me illttd temerèagerei Ego aliamffiritualem uocationent

Fraternités etiam femper grata eft Chrifto, quia deus princeps eft pads.lam ilk mittebâtrete,nihil aliud ex pednbantquàmfeuocandosin hoc offidum,tametft anteauocati fiierant.VidcrantChrifti habitationem, Kideront mirt(cula,tame iterum conuerftfunt adfuum

of)ißcium,nelt;jue fefctotosdddixcrantChrißxi. IniUis er alijs Apoflolis licet uidere mirum conßlium dei, gui idiotM er fimplicesele^itßhiin Apoflolos-.tto diuites, nequeualde nobiles,neqßi-enttosyßeduirosignobüeS ^indoi^s,ut magis diuina potentidßeret ntdnißflä, er ut ßc omnis glorid deo, neq^ humdnis ingenijs tribu dtur.üdm ß uocdßetphilofophos er prtecipuos phd» nßeos,multi cdußtti effent mundum dcceßiffe C bn^fo, propter illorumßipientidm er eloquentidm, qud non» nunqudtn ßmpliciores decipiunturjideo er dcuselegit inßrmiord huiusmudi. EtqudmuisdeuselegeritiÜos, nontdmen propteredcontemnend£ßtnt artesbonie. Et hodie opus ell,utfdcris Uteris inßißdtur,id quod Apoflolus Timothco pr^ecipit. Nrfw ü genus dono» rum,quo ffstirn edodi ßint Apofloli, noflris tempori» busceffduittßed ßcoportebdt in principio dutoritd* tem euangelij conclidre,qudmuis poßed multi eruditi tidreligionenoßrdm dcceßerint. Paulum Apoflolunt feimus ßiiffe eruditu,cr Lucam .No tum etidm eß ple» rofqueex ß(cerdotibus,dd Chrtflidodrindm ueniße, iUdm^ ßtmmd diUgentidprtedicaffe.Iniiio dutem talet uolebdt Chriflus, ne iflud initium humdnlt;e fapientUe fferiberetur. IM uidemus deum uoluiffe f x nihilo muti dum c ondere, er hominë ex puluere .Opus uere deo di gnum, cum cogitamus ißos uiros non ddmodum tune Mdgni hdbitos, totum orbemChrißoßuiiugaffc. vtit^ Opus deißtit er uirtus. Si nuHu dliudmiraculu ßäum

MATT. ENARRATIO. r4 fitiffet, iUud fufficm drberet. Qttis aures iUii prlt;ebe» re t,m)i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uirtus ade/JetfSimplicesChriflm elegit,

non peßimos.Vocauit coj d«m mitterét «te, quod un dicdt eos libenter Ubora/Je-

Pijcdtores hominutn.) HÎciam rationemconfilif fuiapent,idlicctetiaminclt;eteris Apoflolisdei ficco gnofcere. liequefinecttujjdhoscrillosdeligit,crad illaofficiduocdt.Vides imperium dei,m4iejîuêChiri‘ fii-.quofcunqi iUe uocat, iUi uocem pafloris audiut.tam aliter uocat Apoftolos quàm pojka, cum Matthai cap.ti.dicdt:V enite ad me omnes qui laboratis cr one rati eüis. Htc pifcatores hominum/icere uult.Et quit cunq- ad hoc officium uocantur ,non ad quietem, ne^ ad deliciax, fed ad laborem, ad euros, foÛicitudines o-uigiliM continuas uocantur. Qui laborant uerbo,nugt;n quam quieti et ocioft erunt,femper manebul illos opea ra aliqua. Etiam fi multum laborauerimus,fieri tomen poteft,ut admodum paucos capiomus. Si ociofi fumus, quic tHncffgt;escapturlt;e^ Quamuis neminëuelim acce» leraread^iritualetn capturam, nifi iiibente ffgt;iritu.

Sed cum uidemus mundi errores,crfrdtres lt;t d^emonia busfeduci,miru eft nosueUeeffèdeftdes. Inlerimmulei tafunt exratione pifcandi,quiepoffiint cocionatores, uerospifcatores confolari. Non eft pifeatorum quoi» quotuelint pifcescdpere,ficnec concionatorum eft, multos uerbofuo capere,fed ex iuffu dei .Bonoseyma hs eodem retc concluded. Domni eH difeemere, cz

Capjin - IO OECOLAMPADII IN eligere ex iji gtà (unt boni, modo ipft non ßntociol'h VidttC hriftus etiam hos aptos effe ad minifleriu, qui um antea mtram C fcn/b poteflsitem cognouerant^qtd nunc iterum àchnjh uocantur. HÎc déclarât C hrißui potentiam fuam^qida iUinon regrediuntur.

Reliäa not«. ) Vt pojka gloriatur. V idemus hïc^ parua fintquæApoJklireliquerut. Sednon funtpar^ ua,fi quis ammum J}gt;eHat:nam toto animo fe dédorât Chrijh. Sic oportet Chrißufequi,nenospoßeamudi uoluptas ßbi deuinciat. Sciamus noseJJeChrifii, (y in ähui operibus occupari. Etiam parentes noflros zy- co fanguineos relinqueredebemus:idq;olim Leuitarunt erat propriu. J nfra habebimus de difcipulo qui uolebat fepdire patré fuu, quëChriflus reprehêdit. Adeô uult iUfcipulos fuos alienos ejje ab affrälonibus : non quod inhumanitatë doceat,feduult fuos ßbielJi addiäißi» moSjCyne ob ullä caufam ab hoc minißerio auocêtur-

Et drcuibat totä Galilacam Icftis, do' cens in fynagogis illorum, ac prædicans Euangeh'um rcgni,6lt; curans omnem morbum,ÖC omnem längere in populo Etdimanauitfama illius in totä Syria« Et adduxerüt ad ilium omnes male affe tfloSjUarns morbis ac torminibus eötra' dîos, ÔC aæmoniacos ÔC lunaticoSjamp;S pa ralydcos, fànauitt^ illos « Et lècutae funt eutn

MATTH. ENARRATIO» mm tiirbac multæ,à Galilara ac Dccapo li 06 Hierolblymis S)C Iudaca,SC à regio-nibus trans lordanem fitis, ingcno-c hifcdiiki funt,nam poßta inufnictit ^uomodoChriflusobambuIauerit, Etduo potißimunt tfft,docuitcr tniracuLt fielt.Miracidif fiijuidem con» firmauitdoäritum fiMm. NoncontempfitpagoiCf uicos mmoires:ubicun^ äuxilio opus erat,ouibus erran tibus,ibi oderat, Potißimui» outemin fyna^ogis ubi fiequentior populus ludteorum erat, dociät,nedoäno natiuse/fitfufi)eéh, utipfitc/btur.VnumtemfdMn iußi habere Iudlt;ei quod erat in Hierufalem, in quo do» cebatur lexdei, tametfi inaliß Iods fynagogicerantt M fabbatoconuenirentiUuc auditurietiatn legem dei.

Euangehum. ) Dicens iam adeße regnum dei, ez quotquot ueüent pojfi faluos fieri. Alterum, enrobai emne genus morborum. Bene pofiium cÄ TrzcQeif, omnis enim inuetcratus morbus fit quieunq^, àChrifîo ftnatus fiiit. JSieque uenit C hrißus in mundum potißi» mum utißos morbos curaret, fed impleuitdiéium per Efaiam prophetö eap.sf,Tune faltet fieut eeruus elait dicMS, es- laudabit lingua muti. DeMat enim Chrio flusmiracula ijb operari,fediflisdeelarabat, quomoo do morbos anim£ euraret, propter quos potißimitueo nerat.Etiam multos morbosreliquitin terra, quosnott (urobdtmeque omnes furdos, c^eos, claudos ftimefamiatireflituitffed eosfolumqui addueebantw

Cap.nn lo» oecolampadii ïN turalmt. Venit f)rlt;edpuè ut mentes illumineo-et,curant fuperbidm,ault;tricii,inuidid, cr alios pe^ilentes mord bos,qui homines detruduntad in/èrna. Et iüa hïc in nerediila funt.Videsiterum magiflrum,dodDrem amp;nbsp;medicum uerum,tam corporum guàm animarum.

Dimanauit. ) Scitis terram Syrilt;e admodu lataitl elft:Gdlilædenimportioefl Syriæ.Antiochiacralue clarke ciuitdtes ultra ïudteam ufque ad C iliciam, ad S ƒ nam pertinent. Ad regioiKgentiu peruenit ijh, ßmd. iamprieludebdtur, gentes pr^ualituras ludieis. in fùmma,omnes qui male habebit adducebitur adChri ftum. Et Chrißus quantufcunqueeratdicet filiusdei, tarnen humiliauitfe:cr licet morbo faetidos crterribi les,nec non dæmonio obfeffos,qui truculentiam qua»» dam oßendunt, cr 4 quibus fibi homines cauent, atta» men demiftt fe ad eorum infirmitatem, illosq; curauit. Quidametiam lt;egroti ualde molefli funt zirmorofu ttihilominus citraperfonarum re/peélum, quen^- obid simeurauit finemuneribus, quia gratis fuam iUisope» ram locabat. Varia ijhs genera in/irmorum, déclarant nabis quàm uarié infirmi fimus in animis : impelUmnt enim in peccata,corrumpimurq;. Eroßdo quidam in* ueterataconfuetudine detenti, ftmiles funtparalyti» cis:uert(mqualefcunq; fimus,ueniamus ad Chrifivtni quia ea e^l eius benignitas,ut nos curare dignetur.

Turbtc multie, ) Sponfium älum multx filitt ff* quuntur,dixerunt ddolefcentuU,qu^e fignificantiflul» titudinent

MAT^H. ENARRATIO. tit titudinegt;necclefilt;ic,qult;ein odore bona fanitefubfecu» tlt;t cfl. ibi ctiam quidam poßit mirari,cuinfub finemde lordane Decapoli mentio fiat, an fit ultra lorda» tjem.DiuifitEuan^eli/ki terram Iudlt;elt;einduasregi(M «es. Galiliea crDccapolis urrfits feptentrionë /firâàf, Galtl^aad occidentem uergit,cr Decapolisad orictui tem.GaliUa refpondetregno lud^^crHierufalem, deinde Decapolirejfiodet infirior regio lordanis, qu£ er at ex oppofito ludtelt;e. N ä ficut Galihea habet Deca polim èfiuo oppofito ultra mare Tyberiadis, unde no* men habet,ficaliaregioiuxta mare falfumcrc.vult dicere-.Omnis regio ex fuperiori C infiriori iudaa,ut uocemusfic tudaam terram promifiionis, ueniebat ad ilium- Tampulchroexordio caepit ChriRuscr tanta claritate euangelium fuum pradicare.

Exorditur nunc orationë fità,cr ofirndit fuam do* ârinà uarià eficabalioru. Pleriij; expeUabat Meßiä ob libertatc carnis,quam opinionë /htim ab initio re* fiÜit.Nam longéfublimiorë doëïrinaafirrt,quàm hu iufmodi fiapiëtes : lt;juinctiä longé fitblimiorëquàmipfi pharißei .Ante omma iterîi uideamus, ijuomodo occa*

HVtnuidiflet avrtturbas,afccn dit in montem:Slt; cum confc' diflet,acccflcf uut ad ilium di' difcipuli eius ; dC poftqua ape

ld ß,ihtm tR cum Chri^us uocaffet difdpuloi fuof,zy nonnuOa miracula operatus ejjèt,cr immine* ret turb4jrelt;luentior,dueüit fe ab ea,Gr in monté pro* fùgitorandi gratù, quod f^pcßcere folitus cA : do* eens etiam nos,ut ante doArinam oremus,er poßea ad preeces iterum conuertamur.

Inmontem. ) Nonquod turbte ilium fecutlt;e fmt in montem. Qu is autem iUe mons fit omnino incertum eA. SitmonsThabor,uelmons aliusquidaminGali* Ua,quia nondum in iudaam uenerat,parum refèrt.

Difeipuli.) Lueascralq Euangeliße habet,quo* modo ex omnibus difcipulis fuisduodecim elegitprlt;eci puos,illos^ ad fe uocauit, dochtros eos myfleria regni det. Porrö orationem ipfam, quia Lucas dicit eum di* xiffe lüam in loco campeflri, pojfumus dicere fcquen * tem orationem non in monte, fed ibi congregaßi difä pulos,cr pofleaubi defeenditpoptdo dixiffe.

Aperuißet. ) Plenitudinemfapientilt;efua;man^* ßauit :qult;£ antea abfcondita,nunc apertior ft.

Tota Sia oratio hominem intemu inflituit, ut ue* races coram deo, er per omnia innocentes comparea* mus,omnia in gloriam dei ßcientes,ne more hypocri* tarum extemis operibus cotenti fimus. Quidam oiif beatitudincs poniit, alij noué, quia nouies dixit, bedti'. quamuif

MATTH» ENARRATIO» J7 ’ ' 5«4mHK poßtd mutet perfonü, cum oilies loqudtur äe omnibuf,Qr aUoquatur difcipulos,Bettti e^is .Chryjo JbmtM nouem etiam beatitudines recenfet. I^etjue noi fcolafticorumfollicitudo multum urgedt,qui numerum ißum poft Auguftinum uoluerut adaptare ad ordinent altarum uirtutum- Scias autem huiufmodi beatitudines omnibus conuenire. Dicit, No» «f »i ttt uocem diuites huiusfeculhcr qui lUos feilanturfid eoj nbsp;nbsp;pauperes

funt uoco. Et mendicos non ftmpliciter uoco, qui qua» licunque neeeßitate premuntur, ßed /piritu, id eft, qui abnegarut femetipfos,crqui no funt addidi rebus ter» renis, Ua Abraham, lob, cz dlij pauperes ftiiritu ftie» runt:non enim adijciebantcor fuum addiuitiasquat poßidebant. E(t uera eii paupertas, quando non folum poßidemus dtuitias,fed abnegamus nofmetipfos,nihil fublimede nobis fentientes: er quando habemus cor contritum ejquot; humiliatum,quod deus non deftgt;iciet:fu» periUudenimiuxtaEfaitedi{ium,ft:iritus deirequie» Cap^tîS fcet.venitigitur C hriftus,ut tales pauperes nosßciat, quo uere ditefcamus.Pulchrlt;e antithefes funt,cu mer» cedem contulerts cumbeatitudine. Nuncbeatuses,fi talis es.tion fßeäamus iUas externas diuitias, fed ftitu rdJ deltcias poft hanc uitam, fi animus rede doäus fùc rit.CXulprius in terrenisdiuitijs putabat felicitatent eftè aliquam fitam,iamnegledisidis,aliumcoeleftem thefauru fcquitur,et omnia ijh pro uanitate nbsp;umbra

CT omniananitas. Qjtam diuerfum igitur Chrifltisda cct db ijs, qu£ phdrifei populo inculcabant. Nam illi interpretdbâlur lege, cum luddis paßim benediâio^ nes terrenic effentpromijjte ; putabantremunerandot ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;effe iuftos eye, fed ab illis auocat, eSquot; ad aliud uocat.

Regnum. ) Tales erunt digni difeipuli mei, qui in cale/ii regno numeratur cum c£teris, qui mearu pro* tnißioniißunt participes. Non regnu terrrnu,fed ccz» leßt.QjtpruanimipacatifuntyincoeleAi regno funt: non fuperbi,nonduarinonffßuofi, non médaces eye.

Nf intcUigamus fimpliciter lugêtes illos,qui affiiili funt. Sunt qtu amiffa bona temporalia uehementer lu* géant,eyamiffaiu^litianecldchrymuläemittdnttilli tnim nö curat fe ueritate deflitui. Sed de ilUs loqidtur hic, qui uerfantur in magna animimiferia, id eft, qti felicitatem non conftituunt in hoc feculo, ey non fc* quuntur ineptias huius mundi. Sunt qui putent fe mtd* tos habere amicos ey cofolatores, fed cum ad rem uen turn ftierit, ftuftraexpedant confolationem. Lugêtes igituriOos uocat,qut hîcnon habentconfolatorem,lt;^ odio habentur propter ueritatem ab intimis amieisgt; quandoquidem femel clegerunt hanc uiuendi uitam ut deo feruiant. Poftea promittit fuis, quod non fit eos re* lióhirus orphanos,ey longé aha confolatione quant ■ uUus mortaliumpoterit,fuos confolatur ; natnperfft* ritunt

MATTH» ENARRATTO. j« ritum fanóhtm accipiunt confolationem,cr fciunt fe ji liotdevo- fitotmtnundiM [econtri opponatidicunt^ Dominui illuminatio inea er nbsp;nbsp;nbsp;mca,quem timeboi

tiâmalijqtùfirè propter aduerfam ualetudinëlugétf ttel qui anticis deftituutttr in periculii, non propter re» gnum caelorum lugent,neq;feihintur coele^ia:uerfan t«r inter caelum er terrant,nec hinc neq; inde confola» tionem aedpient, er ftc utrinq; de/iituuntur,uolentes deo er mammons feruire.

Mites,qui Çunt traóhbiles,etiam licet patiatur gra uia, tarnen adbuc feruàt animi placiditatë, Chriflus uo luitàfedifcere has uirtutes, cum dicit : Difcite 4 me, quia mitis fum,er humilis corde. Dicit igitur,hanc uir tutem uobis principio commédo, taies opto difcipulos quimanfucti er traikibiles fint, quorum uitlt;e guftus ell omnibus acceptus. Qua iüa terraf VnaeRpromif fio regni cxlorum,erconfolationis:deinde fatietaf,mi firicordia er uifio diuina coiunda funt. tgitur ne font niemut, quod mites huiufinodi finthtc regnaturi, que» admodum Cafares er 1 mperatores:quamuif non alia uirtus qua reges magis deceat, quàm ipfa màfuetudo: atquichriflus non uenit,ut huiufcemodi filicitaté pro» mittat.Certè placidiplacide uiuut, minus ab ali/s infi» flâtur,quàm hi qui natifuntadcotentiones.Vult Chri fiusfuos ejfemitcs,ertto jàcilèexacerbabiles, ilUs^

Cap.V IO. OECOLAMPÄDII IN promittit longe ali'am hmditatemyCtidm ft ejUK auf* rat ab dibona,ucl tunicam,ucl aliain rem:is longé gt;n‘t iora in futura patria poßidebit, quàmfi nihil ablatunt ab eo cjfct. Longé generofior e/l illc à quo quid aufr* tur f quam qui aufrt, duminodo feruet anim£ uirtu» tem ültefam. Habetfuam terram tranquillam,zyuiuit uerérexfuperterram. Qui feuincit,longéßrtioreil quam qui inulta régna expugnat. Placidttof animi po» tißimum probatur,quando exercemur,crquando tnß runturaduerfa. Expoliamur nonn!inquam,fed animi uirtutc nonpoterüt aufrre aduerfarif, quia deuf pro» techr erit fuorum,cuiui eä terra plemtudo eius.

Dicit : Difeipulis meif potißimutfi curie fitipfant iuHitiam feihri, nontcmcré,nequc paruofludio,fed magna ßmecxfiti,hoc eil,fummo defiderioihierunt beatifCy bis ctiam aliquid continget.Qui cum fßidio ueritatem audiunt,zxtam foinmcidofi funt,non meren tur ut facra eis manifßmtur nbsp;nbsp;abfcondita : fed qui fi»

tiunt,et nihil fublimius cenfent,quam ficerudinin lege domini, ut pfalmo primo habetur,hi florebut,et habe» bunt fuam promißionem, id eft, ueré fatiabuntur.Chri ftus ipfc efl panis uitie qui ueré fatiat,qui^ mittet ftiri tum fanihim, quieft aqua uiua qult;c fttim extinguet: omnes aliie feietie quales qualesfunt,reéléftliquiscon ftrripojjunt, gy caleftis fapientia tritico,illa enim ft* tiat

tidt. Si nondumagnoummusdeum pAtrem noflruin, itfjväus noflriadhuc ieiuni funt zr fitictdofi. Nc^ue (4 tisfiäum ent hotnim,ctft omnes ßcidtates impedät in illaftudia. Nonfdtiabunturanimi tioflri,nifiChriJlui contingdt. Diuauirgodixit tEfurientcs impleuitbo^ nù, diiiites dimifii indnes. Antea etidm hdbuimuft pdupcres/jiiritucr humilcs deo probdri. Sunt tarn ple riq; qui feHantur delicioi huius feculi : uos delicias anit tttarum qudrite,qult;e ueritdte pdfcütur. Sdtiët dlij uen trcm,uos mente fdtidte. Ne fitdutem uobisfdtis,fi ip/i bene in/litucritis mentem uefirdm,fedper omnia diuia nam mentem imitemini,qui inquam dcu!,cum fit infea ipfo bontUjdlijs bené fàcitcyuult.unde in deo maximi laudatur mifericordia.

Superbi non miferentur ali/s reuera,etfi feßn* gdnte/Je mifericordes. immifericordes funt, in quibui uera charitMnon cfl. In plerifq; nonnunquam magii teneritudinem mentis inuenies,qudm mifericordid.Pi/ dute qui ex corde miferentur aliorü, multi ampliorent cofequetur mifericordid,quàm ipfi aliß exhibit.Ne^ mifericordes ipfi eßent, nifi rnifericordiam confecuti ejfent.Sitis igitiir charitatis amantes.

o mnid qu£ agimui ergd proximum, dgdmta ut^ rdci corclc,cr‘ilgt;f‘]ihypocrificrfùco. Hoc ß ßcrri* mui, rcßyiaamu! in ipßum dcum, cj- uerum deum co» gnofcemui. Udmß duplici corde ßterimus,uelnobii pldccdmus, uelmerccdcm propter operdnoflrdnobit proponimu!,tunc no e^ puru cor noflru,Ciuidd con» templdtionë hic dChrifloexprimidicunt,^uibuinon multum reßdgabor. Purdßnt cordd, purißnt oculi,et omnid purd erunt, guid puri uidcnt futnmu bonum. Si oculu! tuusßmplcx ßterit,tune pure uidebis dcum, md giici; probdbitur tibi dem qudm dliji : qudnto plut proximo ßceris,tdnto plm cupies^cre.

ßeati pacificij^ma fill] dei uocabötiir, rdntum abeß ut uos dißiminetii dißcordids. C^ui» àdm de internd pdcc,qud dnimos noflrQ{pldcamus,in» teHigunt dtäum illud,itd ut non ßnt obnoxij carni, er inßjhtioniconcupiß:entidru. Sed eélius pacificiintel liguntur, utßtprd mißricordes, nempe hi qui externi pdcem ferudnt, er qut erigunt lüdm dmotis dißeordiji. (^ompondmusquotquot poterimus, ut hiquoque hd» Icdntpdcem. Solemus prictercd dicere, Pax huic do» tnui:hoceß,bene ßt.Parum eß ß mißericors ßs ßmpli» ci corde, reliquu eßutbenejicids,ej tuncuerè imago deiin te apparebit. opere idipßum declard, anpaeetit er pacificosdiligdf.

Quoniam aufem male mnuncrat ifte mundus,cr plcritj; malegrätifunt, er ulgt;i maximum ftudium dea mmndiproximum,rcporiitmusnonnuni]uammalant gratiä, hoccft, détérioradahut:ideo animus nofterfit recîus,utetiamfi tmmineat mors,pauprrtas,perfecut tiozrcietera,nonceffemus tarnenueritatempra-diea^ re. Multa adultcri, homicidte,/ùres, latrones, er alif impi) homines patiuntur,f'ed non propter iuftitiam,er iDi non habentquo gloriëtur.Pij nihil mali/iciut quod muläa dignu fit, er hi dtfeipuli funt Chrifti. Hoc fatit docet ea qua fequutur: Vos fal terrie eftis,id eft,omni* no alios difcipulos uolo habere, quam haftenus munt dus habuit. Si uulgaribuscotentifumus,utfolet plebs, noneftutmultum gloriemurinchriftianiftno. Neque hoc reddit hominem deteriorem,fimoriatur propter iuftitiam. lüi enim uerè pertinent ad meos difcipulos, tantum abeft quod cgo oftrndar initlis. Docct igitur C hriftus Jirendas ejfe tribulatione^fic in genere lo» cutuseft.Nuncaddtfcipulos fuosfermonem uertit, prlt;ed!cit iUis quid fit futurum.

Bead eftis cum probra iccerint in uos homines,Só infeefîari fucrint, ÔC dixerint omne malum ueibû aduerfus uos men* tientes, propter me.

Cap«V 10. OECOLAMPADII IN nein.PoJJumus nonnungu^m cr laudes C hrißi prtedi * care finepericulo. Sed fiuerc()rlt;edicafCh)iflum,cr qu£ C hrifio dißgt;licent redargua^ or reprlt;£hendiis,huf manafigmenta reijciaf,(_ nam illi guifolumodo dicunt tludis uerbis Chrifitm filium dei e/Jè redemptorëamp;-e. tolerabiles funt etiam papißis)parumgratus eris mum do.Qjtomodo fapientiam dei pricdicabimus,nifi redar gucrimus infipientiam {C hrijlus cjiiuflitia, igitur re^ præhendcnda eft iniuftitia. V critas reprlt;ehendit mem dacium. Et inde oriuntur iflu dtftidia in hoc mundo. Verum propterea non obmittendum euangelium,fed reftjkndumuftiiin ftnem. No« ßcileceffabuntnoftri aduerftarij, quafi indignis caufs agamus : ubi uide^ rint fe nihil proficcre, expellunt nos de ciuitatc una in aliam. Hoc apertiftimè hodie uidemus.nam non pudet iUos mentiri, zj tejhri cjU£mani/cftili.ime ßlfa ftunt: h£c^ (urbare nos non debent, niß non doleamusßinf pliciftimos impediri à ueritatis uta.tiam quida abhor» rent a ueritate fttfniftri abijciätur, non cohftderantes Chrtftum lUud prius pr^dixißc. H£c ftunt utncenda innocëtiatiit£. Deus Ihtimreuelabitinnocentiäftuo» rum. Si ob aliam cauftom pcrichtaberis,no dico te bea» turn. Volo uobis maximum ftiutium cfte, ut nomen meum gloriftcetur in toto mundo,etiam ftifint grauifti* }n£tentationes.Principio fttquis ftecognouerithumi» kmftiiritUjZy non multum defteftentit,non habebit mn conftolationes in hoc mundo, fed in deo ftaluatore ftuOt

MATTH. ENARRATIO. 6t fm, ctiam fi male accipiatur ab alijs : erit enim qudß non füerit affli^s, er nihil amifcrit,er magno fludio conabitur ut aßeguaturueritatc. in boemKnao mtn* quam perfióli fumus,uttarnenprogrediamurneeeßi eü. Eodemftudio fratrcscommcndatißnt afflicli,non folum ut eis panes demus,fed ut illos erigamus er con» folemur. Alijfimulant fc mifcricordcs,cu potius ama^ ritudini mentis fuæindulgent er bili, alias feipjos pri* mum emendarent. Pij fàciunt paccm,ut bene habcant er ipfi er ahßetfi multaßrcnda ßnt.

Gaudete Slt;cxultatc,quoniammcr' ces ueftra multa eft in coelis. Sic enim pcrfecuti fuer unt prophctas,qui fucrunt ante tios.

Occulta eft mercesueftra,iam nulla apparet in hoc mundo, fed ueftra merccs ommno uobis dabitur in cx lis. Bene coftdite de patre ue^lro calefti,no quod illant mercede mereamini, quaft ueftris uirtutibus id aferibi debeat,fed ex mera gratia ilia dabitur uobis. Pater no relinquet fuos, habetin calis multas mercedes. Sdiis quotquot piè uiuere uólunt in C hrifto Icfu, perfecutiot tiempatientur. incipiteab Habel ad Zachariamuftj;, quisex numero prophetarum perfecutionënonfuftia nuit ? Bcdti funt qui propter C hriftumperfecutioncin ftrunt, DoélrinaChrifti planéexceüensdoilrinaeft, er plané totMm requirit hominem ere^

Vper ittchoans C hrißui ßrmonem fuutn, mul to perfiiïiorem (lo{lrin4mprotulit,(]U4mtKl phuriftci, uel huiui mundi philofophi folët,quia totum hominem cf iußum eße uult,maxtmè internum,cr ut in corde quis ejuumhumiUimè de fe fentiat^No emm la (}uitur de mendicitdte fordida, dum beatos dicit paupe res,fedpotius de animo contrito, er feipfum agnofcen te,uelnonmdgnißcante. Reqturit itaq; initio à nobii animum humilem,non quarentem folatia in hoe mun^ do,ßd potiuf confolationem à deo-.ideo beati lugentes. Nf c fubßflit in illo,uult nos trâquiUo animo et placida eße, ut malis ajjèdt ab alijs, patientià no amittamus-iungamus patientia: infatiabilem ßtinj iußitM,ut nihi his tantis dcßiderijs requiramus atq; iußitiamipßam. Jiec autem nobisprtecepta ßant, ut in nobis ipßs reilt ßamus. Ciuantum deinde ad proximum attinet, unit non minus tllius mala fentiamus quam noßrd,erßcß* nus mifericordes. Omnia i]h, ßant coram deoßmplici corde,cui non poßumus imponere. Neq; folum ut miff ricordes ßmus, fed uultutbeneßLciamus proximo,id eß,beneßcißmus. Pr£terea ß nos aßhgamur ab alißgt; nonobidceß'emusamare.Ua’cnimiruperßilu Chri ßianum dare poßunt.tUis igitur pri£di£lts,hec ßqueU tiapulchrèanneihntur. Quamuishecreüèapoßo* lis eongruät, er qui populo prlt;eeße debit,quia ab hit honeßioruita requiritur quam ab ahis. Attami hef ftihil»

MATTH» ENARRATIO. ‘ d* ' tiihitominui omnibui C hrifitanis düh funt,hMq; etii omnei feruettf.nam ontniüeilßiidere, ut profintpro« ximo ,utlucriliciantetidm aliosChrifto.Dicitigitur:

Vos eftis fal terrât. Quodfifalinfa' tuatus fiierit, qiio falieturt ad ni'hilualet ultra,nifi ut prorjdatur foras,0^ concuV cetur ab hominibus.

Ne mircmmi lt;juod tantdduobisre^uiram.Qiii uolunt eße dues regni cxtoru,cr in numero C hriüia^ Horum hdberi, dbijsrequiriturmdioruit^e honeßaf, itdutfintgudfi fdlguodddmdliorum hominumquiin terrd habitant Sitiifal clt;eterorum mortaliu. Solis di{lt;e conditiones magis inßgncs. Ndm folet pr^eferuare 4 eorruptione, deinde etiom cibum reddere fapidiorcm. ltduitam noürd tarn piameße decet, utlt;]uot^uot not wderint,deum Idudcnt çj- imifentur,ut poßrd iUud ex* ponitdicens'.Lucedtlux ueflrdcoromhominibusctrc. utuidentes honcfbm noßram uitdm, etiom ipft ernenn dentfefe,crut reddrguantur mdximeinconßientifs fuis .Decet id fttciomus uerbis nbsp;nbsp;priedicationc,non mi

«i« (JMté doânnd uit£. Et talem decet eße dodrinam, iju£ rflioj hominespoterit meliores reddere,er d corrtt ptioneqult;einhoc mundoeA, ßruore in uitamicter» Hom.Ndmnififummacurdnoßrdfiierit, ut talem do« ürtnam pro/rramus qu£ hominesreddot meliores, nù , hil omnino eßieiemus, etidm ft in C briÄMWorM nume» ro «d

Quod (Î fal. ) Sol,hoe e/l,concion4tor uerbidei, ittfipiduseüft nonhabuerit hane mordjeitatë,utref fnruehendatur mundui. Opme^ igitur mordacitate ^udditm falls, cjuam habet in fe uerbnm dei, quod hot mines malos nonihil exa/peret. Sed quandin efl eis ani muspeccandi, illos non reddemiis meliores, nequeadtt landoydum coniuerimus ad eorum tätia. Primo igitur, Quantum addoflrinam, bene doceamus, deinde quant tum aduitam bene uiuamus.üam fi multum clamauet rimusad populu,c;-nosplebepeioresfimus,nihil boni tfficiemus,etiam fi ufq- ad raucedinem clamauerimus^ nbsp;nbsp;1

Si Chrtftiani qui pro/itentureuangelium doéhres effè uolunt,cr alijsnon profunt,per quos terra emendabit tur^ uel quis uos docebitl Alij exponunt, ïam nemo eß ^ui uos eorripiat .iiamjirè fieri foie t,ut hi qui alios do nbsp;nbsp;nbsp;j

cere debent correptiones tegrè firant. Malim diciillud ! de proximo.tiam deus ita inflituit hoc,ut per pifeato resfibipopulum congreget. Sz iUi négligentes fùerint, ÿrex pe/fum ibit CT périt. Nulla falls utilitas,fi tnfipi* dusßierit. Sic qutequid taientorum conce/fum tibi eß, utereiUis. Etconcejfum talentuminutilitatemccclet filt;e dilpenfemus,ut abjs etiam per hoc fimus utiles, lam fl defoderimus talcntum, omnia perdemus. Proindt contemnetur ille ab omnibus, cr nemo mortalium fu^ doârina melior erit, imo plerique erunt deteriores-0 quam rationem is deo daturus efil lUud nunc aliafi^ militudine confirmât.

Chrifltispropriè lux mundi eR,quieiIluminut ont «f w bomtnew ucnicntë in hunc mundum:fedper peer» ticipeftionem etum apojkli lux mundi dicnntur:zr quemudmodü nos ßlq del dieimur,ita etium lux poffic musdia,fi Chriiiuhabuerimus in peëhribusnojïris. Vultdicere, Eflisconflitutiinluccm mundi,uthomit nesfcilicetin uosrefpidant,cr doëlrinjm ueftram au^ didnt.Subijciturutßlt;pri,filuxnonfiilferit, nónneho mines in tenebrisambulabunt^ CiU£ utilitdiue/}rd,fi KO« profitis^ Hfc nuturaeA ueritatis,qute rede lux appelLtri potefi,ut quamprimu corripuerit cor homb nis,in feipfo meliore reddit ilium. Lux iUa non efl co» tentdßuflrationc hominis qui ueritatem accepit,fcd omnibus fe impertit : er quanto maior lux in homine, tantomagis cupit fualuce omnibus luccre. Vnde in quibus amplius donum e/l prophetic or iUiuslucis,hi Kjdgij periclitantur, imo non timentpericlitari, etiatn fî proueritatc pereundumßt. Videtenefru/trauerita temacceperitis.

Non poteft Oppidum ablcódifupra montem fitum : ncque accendunt lucer' nam Slt; ponunt illam fubter modiu, fed fupcrcandclabrSjamp;lucet omnibus qui funtindomo.

Cap.V - ÏO» OECOLAMPADII IM montepo[itaeR,qiMm nemo poteftueldebet abfcoH deretnam decet ut emineat, fit conjjiicua omnibus. Ecclcfa ipfa fiÿiificdtu efl in fcripluris per montent Zion, Ztr ciuitätem Bierufdlem in montibus fitdtn. Ecclefidmdgnißcdtd efiddeo,uerd coeleßis Hierufd* lern,quam deus nequdqud uult effe occultdm .Alij molt teSffdnóhs homines ejjè dicunt. on hoc curo,dbudet quifq; fuofenfu.C hnüui reßgt;icit dd fimilitudinè qudnt propofuit.Omnes qui uident mores ecclefitejUelofßn* dunturdetei-ioriuitd,uel exemplo bonoddemenddit» ddin fudm uitdm trdhuntur.Si uerè ex iUd äuitdteeßis, ne uelitts itd Idtere. HÎc uidemus qudlem utdt Chri^Uf effèuitdmchriütdnd. Sunt quiddmputdntesbedtdnt uitdm ejfe, ft contemplationibus Udcent dßiduis, et ft quis deo uiudt ztr fibi,zyl^tflt;it in dngtdo quoddm. Sed illud C hnflo non probdturtuult ut fui fic uiudnt,ut mnl tos indepoßint lucrißtcere. idem quarto exëplo dicit.

Lucemam.) vfuslucernieefljUt pnefèrdturhoitti nibuf,quo tutèmagis dmbulent.Et hîc eodem fenfuuo cdt lucernd,utpnui lucem,qudm uult poni fuper can* dcldbrum,ut omnibus uicinis lucedt. Sit cura noflrd,ut qudm plurimü poßimustedißcemus proximu. verbd fequentid pramiffi pulchrè exponunt. Qjtid fibi utdt, uos fdl lcrrlt;e eßis,uo5 lux mundi, ztr lucemd fuper edit iicldbrumfdic,quorfum hacS

Sickiccatlux ucftra coram homiïu' hiisgt;ut uideant ucftra bona opera,glori' tîcenf

MATTH. ENARRATIO* «4 ficent(^ patrem ucfh u, qui in coelis cft* L«x igtf«r ueritatii luceat, er Chrißus cjuie^in uobis KO fit otiofui.Nitm qudmuisnon tribuamus ope* tibui noftris iußitidm,quid neeeßfe dicamus,inutilcs fer ui fumus,nihilomini{sfi Chrifltis habitat in cordibut noflns,nonßnetnos e/fe otiofos,fed omnino urgebit noijUtbonaoperaßidamut.Reiki opcraquit deusiuf fit,ßiciamus inter homines:non tarnen utprobemurab hominibus,er uanamgloriam uenemur-,uclut laudent «oj homines. Chrißus non uult nos hue /peihre, ut poflea patebit. U feopus omnium operum ueßrorum fit,ut quàm plurimos lucrifàciatis deo.Eiiam hîc bonet opera uocat, per quar poßfumus deo alios perquirere. lüaopera, ut multa itinera coßcere ere. ut mosfiiit^ quid utilitatis proximo attulerut^N liquid glorificatur pater caleßisf Kequaquaquä .Interim iOietiänegle» xerunt opera eharitatis erga uxorë, liberos crc. Vera opera funt, quando profumusproximoin laudem dei. Qui hailenus mundo placuit,iam reconciliet ftbipa* trcmctxleflé,er habebit/àuenté erpropitiu. Neceße quifque primo animumfuuminßirmet diuinis prace» ptis.Hypocritaunumcr dltcrum opusin Jpeciéfiicit, fed ceßabit p6ß,erno perficiet.Qui autem Jpiritu dei ^gitur,cr lt;t coelo pendet, id efl, caleßibus confolatio» tùbusnititur, er caleras uirtutes habetfupràenume» ratas,is non frit ociofus, fed offitiofus. Proinde non e/l paiculum,fieuangelium docemus, quod cejfurafmt

Cap.V 10. OECOLAMPADII IN bond operd. Alia non mordtnur qute deus nonprobdt, O’dlijs nonutilidfunt.

Pdtré ueflrti. ) Hoe no fine emphdß diàtur. Cuius enim gloriü ntdgis quterere oportet qudm pdtris ccele ftisf St illius gloria ex toto corde qtußeritis, tunc lüiui nbsp;nbsp;nbsp;1

' Ne exiftimetis quod uenerim ad dc' ftrucndam legem aut prophetas : i'mb non ueni ut dellr uam ^fed ut comp Icam» Amen quippe dico uobis, donee praetequot; reat cœlum 05 terra,iota unum aut unus apex non præterierit ex lege, quoad om nia fada fuei int, Qiiiiquis igitur iblue^ rit unûexmâdatis hifce minimis, ÔC do' Client fie homines, minimus uoeabitiif in regno eœlorum. Qiiiiquis autem fc' , écrit 2C doeucrit, hic magnus uocabituf in regno eœlorum. ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

Quonidm C hriflus declardturus eß nonntiHd qu£ in lege diihtßint,e:y qu£ pleriq; ex pharißeisßdßo in^ terpretdtißterunt, nbsp;nbsp;populum ßc docuerunt, ne do^

élrind ßta fufpeéltl ejßet et dduerßtrid Nlofdictc et pro» pheticlt;e,per occupdtionem rejßondet tacite obieâio» ni,qud poßent obijeeretAßirs noudtn do{lrinam:noit fdtis eß ut täudmus O' doceatnus queinddntodum plt;^ tres noßrifDicit, Non ueni ob eam caußam, fed ideo ut omnid impledtur, Bene obferuadus eß ißt locus conM

Catabapüfliscr ^\arcionitMy qui uetercm Ic^emont nino abqciunt, quafi fupcrßuam .Certe apoftvli nihil aliud docuerunt.VnilceniinprceciicartttChrißtm,nift cx lege cz prophetisf quia neq^ euangelia, neq^ epiflo læconfcriptic tunc temporis erant.Curigiturilkab» homntci legecfprophetis, cum iUaconfoncntcunt ChriftoJ Tdtemurernos ceremonie eße abrogataf, fed mens ctdhuc jb,t legis. Adducut,Mo/cn cffelegisla tore lud^eoru, er propterea nihifad nosiChriflus aut no uenit foluerelege. Vidédaigitürmens legis.Quid iüauidtfut per fidem iußificcmur,lpiritufanäo mott ad uera Opera ßcienda: er unit nosagnofeereChri» ßum, qui exhibitus nobis, quiq; paffus er refurrexit. lam ille ipfeadefl, qui non foluit fcripturä. Sacrameta mutata folum funt, non ipfe res : de qua re lege Augu ßinum contra Fauftum lib.i^.Ea qua: erant promijfa antiqui5,iamfunt pr^ßita. Ndm er facrificia,dreun» cißo.erc.proinittebantillis uenturumChriflum. lant facrainéta quæ nos habemus,indicia rerum compléta» rumßnt,utidemAugußinusdicit in locoÇupràdta* to.Pr£cepitdeus internam iußitiam,ercuptt homi» nem uerè eße iuflum,caßum,humilem,pauperem,con ..tritumßiiritu: uult hominem eße ueracem.Lexnon priecepit ßmpliciteriurare,uult ut uerèiurethomo: uult igitur ueritate. Sijn«J in corde ueraces,er exter» num luramentum nihil oßimdet nos. Si amatores tem» perantMßterimus in corde noßro,nihil oßrndet cilnw l

OECOLAMPADir IM iUcucl alius zrc. Si firianturà peccatis, etiam fitfoH iUuin autaliwtt dient cum induis cclebramus,nihilrea fortjneque lcximpleturob id:fi au'em deo uacabintus, tam adtmplcbiinus Icgé.Neij^ oportet putare deum itd tnutabiléelJè : nam quod deus tuncprobauit, id etiatn hodie probat.

Donee prætereat.} t^ihilminusqicero quàm utle gem foluam : lex faluafit.Adeo fanile Chriftusloqui* tur de lege t quia noluit aduerfarium habere Mofent nihilq; horum damnauit qua- Mofesfcripfit,fi fano in* teUeàu fcripta iUius accipiantur.Inepißola Petri po)it * -Pet.f riore habemus quomodo caeli ineeß ßgt;lueturret elemeif ta lt;eßuantia liqueßcet.fed cœlos nouos ac terri nouant iuxtapromiffumillius expeflamus, inquibus iufliM inhabitabit.Obßeruidum idud quod aduerßarij obijci* unt, de lege adimplend, aquaß id in noßrapotejktefit fitum. iiihil eß ficarguere. Si alas babes, uolarepote* ris:nam non polfum proplerea probare quod alas ha* teas. Omnino ofiédit Chrißus legem ßre neeeßariant, etfi exlegenb faluabimur.i^ofiequitur,lexncceßaria eß, ergofialuat-.ßd fißiiritus C hrißi extimidat nos,qui hadenus negligêtes ad ßeiendum ßimus que in le^ cbmißafimt,tucalacritcrßciemusquelcxiubetcrf-

Soluerit.)Satis aperte loqticr.Dcusno amat ßolulf gisamatores ueldo{lorcs,fi:dßiiores.Cluideßßuna manu edißcemus,^^altera deßruamusf Ç^idigitut ßnoferuo ßtbbatüexterno octo^ nónne lex per mene gligitur!

MATTH. E NARR ATI O. 66 ^rgiturf i^equdquitm, quitt no foluis mandittit fi 4 pcc ctttis cejjas, etiÄ fi manu labores. Vide Mtène aliquod ojjvndtculu desfrittri tuo. (iui autem uitamfuam non emendtt, etft gloriofè loquitur de lege, nihilominut legemtranfgreditur. Dc{« etiamimpiorumuoceuti^ tur ad ttdmonendum probos. An non uentttf tequè efl quam deus per Cäidpham prtedixit, uel Bileam,quint flipfi dpoftoli dixerintf fed minimus dicitur in regno cceloru,ficut etiam ïudas. Siquis autem iunxerit opera doilrine qua docet, is maximus uocabitur. Dicit C hri ßus : T4/ej «olo, «o» loqunçulos, fed operibus daros. Noj pfr Chriäum digniores facerdotes fumus fàdi, quàm olim fummusiüe ftùt.in ueftefacerdotalifanado drina defignabatur : adcrant mâla punica ot fragran tiam bon£ uitte, ztrgrato incejfu incedebat. lll«d no bis omnibus commendatur.

TOfMjb«i«5 fermonis fcopus hue fj^eiht, quod ehrt si us longe ampliorem iuftitiâ 4 fuis exigat, q«4m uulgà requirifolebat 4 Pharifeis. E4 autem ex» Cf Henj iußitta interna eR, qua homo uerè reparatur, id quod primus homo amifit, iterum inuenit.

Dico eriini nobis, nifi abundauerit ue ftraiuftiriaplus quàm feribarû amp;nbsp;phari fxor um,non poffïtis ingredi in r egnutn cœloninu

NjtM till inagii extcrn'i iuflitùm ßye0ktlgt;4t,ijult;int intern4m,ctiMi figuismetupœtu, uclamoreinercc^ du bonum aliquod ficeret, zy non amore uirtutis, nfl indcigloriain potißiinum,idguod foletueraiuflitia, QuanJo corda nojhra /piritu fanéh agutur, tuncetii fiper media pcricula nbsp;nbsp;poenna ad uirtutes fùerit con*

tendcndum,abfji omnibus priemijs,nihil intcrmijßitri fumus- Vult igitur iuflitiâ nojlrammulto ampliusabun dare cjudmpharifseoru.Premia rede agentibus no de* erunt,ftcut nec poena; malis or peruerßs homimbus. I^etjuaq intrabitis in regnum dei,nifi lujh uerè ßteritist illiq; foli uerè C hrifli nomine gloriari potcrut. lam in* ternus homo duabus uiribus potißimu ualetiuna népe, qu£ ab excandcßcentia uenit, id ejt, ex irafeibili ui:cr altera ex cupiditate,id eji,ex cocupifcêtiaictr utramj; Chriflus reßrmat, no more[cribaru q externo opere tantii cotentierât.Neej; hominiseßßcrutari cor,quod inßcrutabileeft. Si ifttc dute uires reHe reßrinarentUT «« nobis, probe uiueremus, nempeß ir£ nbsp;nbsp;cupidita*

tibusimperaremus. Supra, Beatiquilugent,quoniant ipß confolationcm accipicnt.deindc,Beati mites,quoa niam ipß hareditatem aedpient terra;. C^ua; fit igitur uera ijb. mititax ,e:yquis ßtplanilus ifle deo gratus,po terimus ex hifeecognoßcerc.Non enim illos duntaxat mites nbsp;nbsp;manßtetos dicemus, qui non occîdunt,cr qid

non conuicifs proximum incejßunt, ßed longé ampliut quiddam ßiecTumus .Neq^ illos lugentes dicimus,quaßi deßitutoi

MATTH. ENARRATIO. 67 deflitutos confolationibus fgt;riefentibus,lt;^ui no alicnutn thoru intrant orc. fed plane mundiorapeâora recjui» rit dominus, qua: nequaquam uoluptatibus ijs inhiant prohibitis:talesq; requirit dominus difcipulos.

Audiftis quod di'dîum fit uetcribus. Non ocddes. Qiiifquis ante occida it, obnoxius critiudicio. At ego dico uo' bis,quod quifquis irafcitur fratri fuo(te' nbsp;\

mere) obnoxius erit iudiciolquicunque uero dixerit fratri fuo rhaca, obnoxius critconcilio. Quiiquis autem dixerit fa tue,obnoxius erit geennæ incendio.

Hoc etiam in lege qutdem didum eft Mofaica,ftd pharifei aliter interpretabatur,cr utm kgis no agno» fcebant.Nam re uera et'iâ Mofes idem prohibuit quod Chriftusquoqi'.non tarnen ftcfolebant feribæ erpha riftei interpretari. l^on nouum didum, beneftcere ho ftibus.Apud ueteres talia etiam, ut TertuUianus inter cetera comemorat, comuni uoce celebrata funt, quod hoftibus ftt beneftciendum.

Non ocetdes.) Quidam funt qui externa innocen tia funtcontentf.ego ^iam innocentiamrequiro,mite peéiuscrplacidum.

Obnoxius.)ld eft,dignus eft qw exploretur per iu dices, an dignus morte, erdignus de quo iudicetur: nam non omnes homicide po/iulabantur ad mortem.

Si qiùs per cafum, ucl furorem, uel per motum irlt;e iili* ijuem occidilJèt, habebatlocum reßigij

Dico uobis.} interponit fuam dutoritaté.Ego dieo» Videamuf etiam Chriüumdnobii reauirere idquod lex impercudt, tantum abeftut nosabfoluerit àlcge: lametfi uultut nequaqua noftris operibta fidamut.

Eratri fto .yvidete ne quis temerè fuccëfeat fratri Et fignanter ponit nomen fratris. Quamuis Hebriei inufu habeant etiam proximo! fratres uocare:uerutrt multo pluf afficit nomë jratri!,quim proximi nomen. Si cogitoi te habere eundcm patrem, magis cohibebii manum zyc. Uieronymm dicit non leéhtm fuifje olim iüud, Temerè : fed fiue fit adieóhtmfiue non,nos nihä mouet. Si oborta in tefùeritperturbatio mentisaduer fus fratrem tuum,que e/l cum quadam excandefcëtia, quautimuradrepeücndam uim in ultionibtu, cr iüa fuum effèâum habueiit, obnoxiuseris iudicio. Poffù» pfal.4 musetiamirafcicitraulcifcendi uim,utinpfalmo-Ara» fcimini et nolite peccare. Seneca dicit, cotem uirtutunt effe iram. Vult dicere Chriüus ; Ecce inde ego incipio legem, craulficor ab hoc fonte :uide utpeâusillud tuum in initio fit placidum ab hifce perturbationibus. Sicut ilU explorabàt, fi quis occidiffet aliqucm,an per fiirorem,uel temcrario quoda cafu,uel malignitate,ita omnesanimi tui pertubationes obnoxu funt iudicio, Cr merentur dijudicari,undenam proficifdtur, ey an innoxium fit cor tuum.Nam irafcifratri utprofis,non

f Ä pecMfKm. C hrißiis difcipidoi (uosßtuos dixit, Apojhlum iratS ß/iffe le^imuf, iBi bene uft funt iOa ui, ^ult;e tngenitd eü homini.Nemo mortalium eü, cui nS fit alitjuid fillii:qult;e animi perturbatio per fe no efi ma ' ü, nijià mala cupiditate proßeifiatur. St iam animus internus uu!neratU5eß,crmaleindpitßentire,oportet ßnte hue obturare. Irußra operies alios riuos, niß fin tem undeßcaturiunt omnia mala,obftruxeris:Triplex genus irlt;e pocnaru hicexprimiiur.Ciuemadmodu furgitpeccaluctrcrefiitjitaetiàcrefcitiudiau.Prinà pio dicit. Si quis irafcitur,O' turbaticnc quam intra fi cexpit emittit,deinde prodit uoce quàm ajß dus fit, ter tiofignàterofiendit fiuàirâ. Primo imperfidèprodit^ tomen indegnabundu fie odendit : deinde non occultât quantum contannatproximum fiuum:tertio uerbo de^ tMneiat quid in corde fiuolateat, nempe ad ipfium opus ucnit,ßc^- homteidium perßeitur. Similiter etiampoe nascondùuit ordine. Primo iudicium quoresexplo» ramus an ita fiint,crcaufiam ex qua quis indudus fit ad irdficendum,uel aliquem intcrficiendum : deindefiolet eongregari iudicium, uelconfiefius iudicum : poftremo pana gecnnlt;e,id ed,ignis tetemi fiuppliciu,qua longe grauior pana,quàm homo poßit condituerc.

R haca. ) Voxed indignantis. Cluid fi à malitia ttomë hidrered jj”\ apud Hebraos malumfiignificat, * Ex C bültùïfo uel Syriaco fiermone uox mutuata ejji uidetur.Voxeft talis,quaquisanimumnonfiatisprot

dit, ncgue omnino uoïcns proximü notare, ncc tantèn fbi tempcrat. Et res eil qu£ non omnibui amplius ob« fcura cR O' ignotd, fed iain innotuit cdiquo modo. Pr£tcred cum indices confidcnt,liruntfentcntiam dd« uerftis ilium, ft temerè egit. Pdrentes dliqudndo contrd filiosfuos, o pr£ceptores contrd difcipulos indignd/t tur, o Hbs non fine cdufd irdfcuntur, fed mdgno cum fruóhi-.iüud enim nemorepræhendit. Tertiusgrddus, qudndoeèuencris ut proximumtuum fhiltumuoces: Crfic mdnifèfè mdlignitdtë dnimi tui prodis, o Mi nonfolumuerbis, fed fidatdejfetoccdfiouel licentid, eundem etiam occideres-bJccelJèeß ut inijsuerbis ui« dedmusmentemChrifti. Simpliciter nonnunquü ßtd« turn uocare, iocandi grdlid,pcccdtum non eft ; tdinctfi non probdntur huiufmodi, neq; decet Chrißidnos h£C fcurrilitds. Sitftleconditdordtionoßrd, nondigndge enn£.Si dutemillduoxproßudt exmdleuoloanimo, non poteß homo magis contemni,qudm ft dicatur ei to tam mentcm eße adempta : imo negdtur td quod fum« mum eß in homine, o quo potißimum imaginem dci ßrimus, o fine quo dicimur fimiles brutisAdë etiä cß, fl diceresafinu, o hominis ficdufirres dignitatëo^-

Gccnn£. ) Gr£ci mutuati funt hanc uocem ex Bebræo fcrmone,ut etiam pleraque alia nomind.

UdUiscß. Ante portam Hierufalem Tophet locus fdcrißciorum,inquo immolabant liberos fuos, utin Efdid O' Hieremiapdtet ; o locus fuit mdximè abo« mtnd«

minalulis,qui er Geenna ex confuetudine afgt;[gt;elldtut eü. Q^emadinodum dcus ma^na prtemia fuis conßi» tuit qui iuxtd uoluntatë eius ambulaucrint, ita etia gra uißimas pœnas er nunquamfinicndas,iudlis minatur.

Itacç fi obtulcris miiniis mû ad aram, amp;nbsp;illic recordatus fucris quod frater tU' US habet aliquid aducrfumte,relinque illic munus tuum corä altari, éc abi,pri' us rccócilieris fratri tuo, tum ueniens offer munus tuum,

tUaanimortt placiditas erunanimitas ufqucadeô dco placet, ut ntulto grattor fit,quàmf multas hoßias dcoojjrras.fJulla opera rcfpiciet deits, ubi defreerit charitas er pax. Igiturfi attenderis te eo in loco eße, feias nihil tedebere,quant utreconcilicrisfratri.i^eq; folum caue ne ilium offèndaf,fed etiam uide ut redeas in gratiam cum iUo.E.t more l uda orum loquitur,quia adhuc uigebat lex,er crat oßvrcdi coftctudo,idco er opus altaribus.Si quis autem inde colligere uelit etiam hodie eo ritu facrifeandi opus ejje, er altaribus,is fini ßrcageret. NamChrißus accommodabat fe moribus fui temporis. Quamuis no eoinficiM,fi etiam noßras ceremonias rité obferuauerimus, ut incoenadomini nihil debet effe antiquius, quàm ut ante omnia reconci liemur fratribus. N ihil minus poßitnt firre ccremonite noflne facræ, quàm inuidiam, quàm ultionis auidita^ tem,quàm irafrentiam erc .Omnia proximo codonea

W«f, ubi ßteramusdeum condonanté peccata tto/îrâ^ O fjrrjmus nofmetipfos in (acrißcium uiuum,hocq;fit dunum no/irum.

Aduerfum te.) IJon dicit,aduerfum ilium, guod te iniuriä afßcerit, fed fi ipfe habet aliquid aduerfum te, Cypoteflteaccufarc. Siigitur uidesanimumeiusmi* nus placidum, relinque donum.Deus enim no opus hi bet externis ceremoniis,fed polißimum uult ut tibi ad» fit animus tranquillus. Heej; accédas cum tantoanimi rancore ad altare domini,fed tunc ueni,quando recon» ciliatus eii, Addit magnam fiduciam animis noßris, ft tiobifipfis bene confeij fimus, nihil in nobis eße ergi fratres,im(gt; pro tUisex corde rogamus, quod bene fit eis. vbi pefkra nofira pacataz^ tranquiUa fitcrint, tuncpreces nofir.e grattefiiturttfunt deo. Et cÖfirmat Slud ipfum alia ratione, nempe 4 peirculis,quia admo» dumpericulofiim cA diu feruare rancorem animi, cunt dicaturinfaiptura : tiefuperiracundiam uefiramfol codât. H umanum eft ut moueamur hifee perturbatio» nibus, cauendum tarnen ne in nobis inult;defcimt:z:r nifi boc ficerimus, grauiter periclitaturi fumus : quod exgt; rmplo nos docet.

Habeto benciiolcnriâ cum aducrßino tiio citbjdum es in iiia cû illo^ne quando tcfradat aduerfarius iudici,amp;indextc tradat mi’niftro, ÔC in carccre côijciaris, A. men dico ahi, non exibis illinc, donee per fob

Potes te nonnunguam tran/igerc cum aduerfaria tuo, dittequAm litem contejkris : f; dutë illd contefldtd fùerit, nopoteris euddere.vide ne permittdsut tundiit dißidedfcum proximo tuo,lt;juouflt;j; corumiudicedd^ uerfarius cdufdm dixerit. Anted de obldtione ^3- re» concilidtione, bic idem dicit fic : Sis bencuolus dducr» fario tuo. Qjtdndo dmbo pcrgitis idm dd iudicem,pote fliscdufdsueftrdsintrd uofmetipfoscomponere. Kdnt periclitdntur iudicio illi nonnuncjudm qui bonam cdu» fdmhdbent,(^ideo non euddes ddmnum, fcdpotius dugcs.Htecefl ftmilitudo,qud potißimumuoluitdo» minus docere, ut irdmcridtionis cupiditdtc non fme» remus in nobis rddiccsßgere, fed uultut qudtnprimunt ßdtribus rcconciliemur,ut gccnnam ignis euitcmus. Pdpifl^ cdTcerem purgdtoriü hic extruere uoluerunt, cum mens Eudngelißd; aliud doccat. Hlt;fc deird diibi ftnt. Nunc dutem er concupifcibilem hominis uim re» fvrmdre uidt,ne uoluptuofifimus fuper terram.

Audiftis quod didlü fucrit antiquis, Noncommittes adulterium. At ego di-co uobis,quod quicunep afpexerit uxo' rem alterius, ad concupifeendum cam, »am adulterium cum ea cömifit in corde fuo, Qiiod fi ocukis tuns dexter obfta' culo tibi fuer it, er uc illu ÔC abijee abs te.

Cap,V 10. OECOLAMPADII IN Expedit cnim tihi,ur pcreat iiniim mcrn brorum tiiorum,acnon totum corpus tuum conijciaair in gccnnam. Et fi dc' xtcra tua manus obftitcrittibi, amputa eanijSó proijce abs tc. Expedit cnim tv bi,ut pcreat unum mcmbrorü tuorum, ac non totum corpus tuum cóijciatur in gccnnam.

Stuprum, adulterium,cr id genui ntMifèftiif tur^ pitudines,nemo non abominutur ; fed ego exadiorent uiucndi modum inquiro. Ego dico uobii ( in qua uoce outoritM C hrißi apparet) fi quii folum d/}gt;cxerit uxo* rem alterius tali peruerfo animo immundo, is adtd* ter erit.Vt ohm adulter merebatur lapidari,ita hie ob^ noxiusittdicioerit tali, Chriüus non damnat oculos, neque eruendi ob id,fi quis infigncm creaturam domini ui^tt,fed fl lUam uidet animo adultero : idea addit,ut concuptfcat,cr ut abutatur-1 terum igitur uult concur pifeentiasnoftras moderari, neabutamur aliquono* flro membro. Kihil tibi tarn gratum fit,cr tom dulce, quo uelisuti in damnu tuum. Non oportet maius com* modumpropter minus omittcre. Oculis in multispote ris commode uti. id eß,nihil tibi tarn preciofumfit,quo non libentercareai,fi damnum tibiin/èrrc folet. Non* nunquâ haa uoluptates qua aliéna uxorisfunt, agri relinquuntur,fed necejje ut aucharis .lt; mala confuctu* dine, nbsp;nbsp;abijeioK iUam, quam non legitimeßues. N on

MATTH. ENARRATIO» 7» poffumus ittä,certu efl, ad litera exponerc .Elia fi quit oculoserueret, nondü tarne cupiditate anintieruiffet. Erwe cupiditatë aniini, er implebispr^ceptu domini.

Hri/iuf ucnit totum hominem reßrmaturits. j Salmautemnoflranequaquà fubfijkt,niftina ternanoftraprimum /iierintemendata. Bonum igitur eß fi internui homo penitus agnofeatur, zy qu£ po* tißimum illiui uire5fint:quarum tres numerätur. Du£ auditsfuntheri, nempc trafeibiliser concupifcibilis: iniUisenim uult deui hominem eße omnino purum, er à malts affväionibui alienum.Igitur ab irafcibili plt;gt;J?ionc aufat ulcifcendi cupiditatem, omnem inuidi» am atqi maleuolentiam. Similiter à concupifcibili,qu£ potißimum folet in adulterifso-fluprisagnoßci : unde dixit:Omnis qui aßgt;cxerit «xorem alteriui terc. er ibi aperte internam cupiditatem toüit, lüam fuam Icgent cofirmansyoßendesq; grauitaté periculi.J^am fi indul=gt; feris genio tuo, periclitaberis:er uide ne totum corpus pereat. Eroinde etiamfi fit tibi uxor,uelconcubina, longe fatius efl tibi ut illam dimittas uel deuites, quam illa nonreliäa,intrare ingeennam. lllafententiapoa teflexponicomodedeuoluptate etiä mala, üampoa flea uiMmus alios Euangeliflaa hac fentétia in ußum alium uti, quia ubiq; hic agimusdc internis affèüionia bui emendandis .Miht hoc potißimum placeret, ut per oculum er manum dexterà, tlla interna qu£ nobis ad»

Cap.V. IO* OECOLAMPADir IK modum amdent,ciicmmus,ut ab alijs ejjèmu! liberi-Relin^uo cuij; fuutn iudicium in hac re. Supra habuia mus, qui uiderit uxorem alterius zyc. Forfè iüa eü ut manus dextrd,et expedit ut illam relinquas. lam maiti fiße apparet fornicationem quoq^ ßmpliccm prohibit tam eße,or à regno cœlorum excludere,contra quoß dam qui negarut diuino præccpto talepeccatum proa hibitumeße. Nam ßaudiuntinterpretem Chrißutn, Circognofcunt inttrnamconcupißcentiam abominabi lern eße coram deo^ neceßario colligent ißam immuna ditiem ßtgiendam,Qr deo eße ingratam.Confirmaiioa nem aliam addit, iterumßlicius interpretandaßcriptu ram quam Phanfei.

Didlum eft autcm : Qiiicuncp repir diauerit uxovemfuarrijdetilli libelkim diiiorrij. At cgo di'co uobis, qiiod quif quis rqpLidiauen't uxore fiiam,nili caufä ftnprj, effiicit utilla fit adultéra : 8gt;C qui' ciinq; repudiatam duxerit,adulteriuni committit,

Ita lex habet de libeüo repudij. ludæi autem ob le» tdßimas caufas libeüum repudij dabant uxoribus, Cf putabant ßußicere caußam undequaq; qu£ßtä,Cf nihit reßrre ß quis uxorem dimitteret, dato libello repudij. Atqui Cbrtßusoßendens mentemlegis,indicat nobii iterum quam grata fitdeouera cordium muttditia. Si quit

MATTH. EHARRATIO. 7» ^uis uerba iHä expendatjinueftiet Chriflum non dc ftnt pUci lapfu'ntulieris loqui'.illaeniin poteftrccondliari (yc. feduultdicere:Omniailltt ipfi dixeruntcenfendit proädultmo,in(]uibitißudium jpedafur fdndedinu trimoni],zy no /cruandie ßdd coniugdi». nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;]ui ob

ttbitfcM/M qiiimcMpt ftupridimittituxorem fiMtn, no uerM ilhm qu^it cMfam, fed ßngitfibi tüiquxm. Etfiinidijslocis,utcap.i^.propter ^itiücordisdi* caturKlofenlegem hanc dedijfe, nonnikil pricjrddo populo permittenSfdequo fm temporeloquemurAgi* turquoinagisßeret ßrnicatio dboininabilii,hanc fo* lamcdufam tanquam lufiißimainponit.Chrifltis ctiant permißt, utddretur libeHiM repudij. Sipeccdtumali* quad ßieriteiufdeabominationis, etiaminiHo poterit libeHus repudij dari,quid idem cafus eil,(y eadem rd» tio,fi quid ßmiliter ßdei coiugdU prieiudicat. Aliu infu per CMfd ndturalis, qud folet dirimere mdtrimortium, mors fcilicet,uel iTlud quod morti pr^ßrtur.Verum ßc hdcinteUigendd funt.Omnes ifli qui aliquidß-Mdulcfi ter moliuntur, ut dirimdtur inter iüos cotüugium, uerè funt ddultericordm deo.UdmC hrißus non uoluit om» nmo hic legem ponere, utijliquerepudidtd efl,ßpec edfjct,nullo modo permittdtur uiuere:po/Jet alteri ui» ro nubere,uel nuUuspo/fctducere ilLtm.Neq; hocdgit C hrißus hic, fed lÜud potißimu, ut uerumddultcriunt ofltnddt,quodfolit cduft ßupri ßt. Interim dlids Icuicu IdS cdufds excluditjob qudi ludieifoleb'dnt uxoresfuM

Cap.V 10» OECOLAMPADII IN repudiiire. Caueamus ctiam nepoUuto corde, lis cupiditatibus plcrti, putemus nos ejje inundos more pharifeorum .Verutn de Ulo ed hic mentio, qui dicit, ï^on ucllem ijkim no rcpudiatà,nS ucüem nondiliun!‘ ûuin ejjè hoc matrimonium: is in corde non eft punts, etftcaliquo modo tails moliturnonihilcotradignitate matrimoniftz^ adultéra cenfebitur qult;e deformisiiel fteriliseft,uelqu£nonpeperit majculu.'tdamin pne^ cedentibus ft mente dominiuideamus,uultpeâuseftc multopitriftimum. Cui matrimoni/ dißolutioplacet,if nequaquam uerc fidelis eft, neqiie munditiam qu£ deo placet amplexatur.Sic po/femusetiam de ijs loqui,qM inmatrimonio conftituti ftnt, fed male uiuunt. Vxor uiro dcprccatur morté,Cfr ttir uxori,ut impurius poftit poftea uiuere, ucl altero marito ft'ui : nbsp;nbsp;nbsp;uerè adulteri

funt,nam pechra eorum nequaquam pura funt.Etittt admonet C hriftus diftipulos fuos, ut bonam curam bit bcant cordiunt ftiorum,id esl, aftiélionu,ut ftnt quîitit refrenatißima.

Rurfiim audiWsquod didliimfuc' ret antiqiiiSjNo pcicrabis, fed pcrfbkics domino ea quæ niraucris, Ategodico uobis,ne iuretis omnino:ncquc per coc' Itim, quia thronus dci eft:nequc per tcr^ ram, quia fnbfclhû eft pedum illius : nequot; que per Hierofolyma, quom'am ciuitas eftmagm rcgis;neque per caput tuum lurabis,

MATTH« ENARRATIO« iurabis,propterca quod no potes unum piliim album aut nigrum faccre : (ed erit fermo uefter,eft eft,nonnö.Porrb quod ultra haec adiungitur, ex malo profici' (citur«

i« dflimrf, audiflis, prindpatu tenet rationalis uiii ^utc gaudet in contemplatione ucritatis,gua nihil ina^ gis homini utile,fi cocejjà fùerit. Chriflus inquam uult mentes noüriK ejje lucidas, amantißimasueritatis. Atqui reßro illa nihilominus libenter ad affidluam il» lam uirtutem ej concupifcibilcm, ut fliidium ßt nobis acqiurcnd£ ueritatis. Etfi ueritaté apprtehendere non eft noftru, at tarnen ßjidium fummu nobis fit ueritatiSt tune dabitur iüaà domino. Supra admonuit dicens» Beati qui efuriunteyfttiunt iuflitiam, quoniam ipß ft turabuntur.Zt iüi nequaquä fitiunt iujtitiam,qui nuUo Ucritatis tenentur defdcrio. Vbiautemueritasdefidea ratur, aélum efl de uirtutibus omnibus. Pharifei igb tur iterum parttm dignè legem interpretabatur. Si quis per nomen deiiura/fctidicebanteum cjfe debitorent, ut perficeret hoe quod iurajjèt. Contra f quis per ccxa lum,uel per eaput,uel per barbam,uel quomodoeunq^ iurafêt, iam nonputabat eandemejjèneeefitatê:qu4 interpretatione apparet iÜis nonfiiijfe fludium ueritaa tis : alias f tffieit dieere ad negandu aliquam rem, non. Veraeibushominibus non opus cfimultis iuramentiSi quifimplici uerbo id quodpromittunt ctiamprteßuntt

CZ iÜuti na mintn fcruÀt,quÀm fi iuramcntu iuraffetit, Inuenta funt iuramcnta, ut ucritatc proteflixremur pcf namen dei. Etperfe mala nan erant iuramenta per no tnendei ß,ibi,etiamin ueteri lege,quia dominus iujjèf rat iurare. î^on eR diHu, quod omnino non lurare de» beamus,fed,nonpeierabis. Deut.6.crio. Et pernor men ipfius iurabis. Deinde etiä in multiialijs locis, id inptal. éz.Laudabunturomnesqui iurant per euin-Elai£ fatismani/èslè dicitur dequinq^duitatibuf inAegypto, quee lingua Kenaan loquuntur, iurantes per dominum exercituum : qu£ de ecclepta diiht funtgt; Similiter Hieremias propbeta, ubide regno Christ Hifr.4 agit,dicit:lurabut iniudicio,iu^ilia ztyueritateiappo fitis h'K coditionibuf tteri lurameti.Et ex qsfatis appà* ret iurareper fenonefje malum. Aliquando ob midtói caufMopusefliuramento,ut contentiones finiantur-Heb.6 Paulus in epijkla Hebr£orumin talineeeßitatepert mittit ut interponatur autoritas nominis dei. Si utimtff nomine domini, deus no £grefèrt,[altem ne abutatniO' illo,neq;inuanum fumamusillud [andißimü nomen-Si autem in proximi utilitatem illo uteris,[das deo tarn te freere rem .Videmus in hoc loco quantum aber rent Catabaptisi£,qui alioqui nequaquà amantes [unt ueritatis, tarnen cum datur eis iurameniu à magißrJ^ iUjUuBa ratione addud pqßuntutiHud [cruent, quod proßdöpermeräagunthypocrißm. Chrißusomnb busiflis uerbiscommendat, utpechts [it uerum, nu^ ratiotd

MATTH* ENARRATIO. 7 quot; rationeproximucupiensdecipere. Sipeibis tuumita fyncerumeßjiamfatisficifliprieceptoChriAi.

Omnino.) Htäcuerbo miferi Catabaptiflæ mardi cut inherent,or putant fe uicifjè.Verum ft jpe^hirent mentem Chrifli,quod no uenerit apicem legit delerct eerie longé aliter er fentirent er loquercnrur:quiaplt;t Idm eß in lege,iurandum effe per nomen dei. Sifenten* tiaeorum ueraejfet,oriretur magna pugnantiadiiha rum dei .Nclt;Jkc deut ftbijpfi conirariut eâ. Pr£terea infimilibuti/iii fententijs Chrifli qu£ prtecefj'erunit geminauerborum Chrtftiinterpretatio quterendaefl. Dixit, fl ftulte fratri tuo dixeris, obnoxius eris iudicio: cr tarnen C hriftus frul tos fuos difcipulos dixit,er non peccauit. Idem freit Paulus, Galatat ftultos uocans. iiateiKilx,id eft,lt;equitatc quadà opus eft,utre{ie hu» iufmodilocainterpretemuur. Vultigitur fibiiUudont nino,ne frilicet abfq; iujb. caufa,qucmadmodum pha» rifei interpretati funt,iurarent ere.

tieque per caelum. ) (^i per caelum uel terram iu 1 rabant,non frciebant fibi confcientiax,ac f per nomen dei iuraffent: tarnen deus hoc non frgt;eâat,ft adonai ucl fchaddat, uel quoctiq^ nomine iuraucris, fed anpeóhis uerax fit,erut quod promtfit feruet ere. Etiam caput tuum no eft tuum.Omnia qu£ fub caelo funt mea funt, dicit dominus apud lob,cap.^i. Dominieft terra, er omnisplenitudoeius.Pfal. 23. Ndm fitu dominuses, muta album pilum in nigrum: fed no poteris,quia no/^

Cap,V 10. OECOLAMPADII IN ts dominus, cur igitur abuteris iHisf Videmus C atabä« ptt/iarunccniM figmentümerumeffe. Sideumipfunt uellent uerdcrpura religione obferult;tre,eodem fludio religiofieffentcrpuri. Qtsidejl finonuisutinomine dei,crdecipisfrdtrëiurando per caput tuumi nónne tadem mentiendi libido habitat in peihre tuoi Concf» dit igitur pulchre C hriftus cr dicit:

Sermouefler.) ld e/i,/êrmo uefltrfitconlhns,ue» rax,cralienusab omnideceptione.Honenimadbre* utloquium omniuo urget nos hifce uerbis dominus,eti* amadijàëdo .VultChri^us diceretC^od abundat,i maloejl.ïia.bemus i.Corinth-1, eadcmuerba,quibilf Paulus feueracem effe oßcndit,creuangelium fuum quod pnedicauit certißimu, cum dicit tvtfit apud me quod eR etiam,etiam,cr quod eflnon,non.Vbi plané uidemus non de paucitate uerborum ßihm efjè mem tionem. ,fed de certitudine pritdicati euangelij. similis ter er hunc loeit interpretemur. Si dixero,fumßiim rus aliquid, perinde eflac fi dicam,etiä. Si quid auteiH adiecerts hifee uerbis, ex maligno efl. Pieri potefl ut alius qui tibi non uult credere, homo fuffiiciofus, qui^ male de tefentit,petat iuramentum 4 te,id licebitpra» /ktre.Si autem adieceris aliquid,ex malo eß.uel tufifu fficarisillum tibi non credere, iam fußieio malaeA. Quamuis nonnunqua neeeßitas fic urgeat,fieri tarnen poteji ut neceßitas lüa 4 malo fit. Nunquam uerfutijs tocus crit.lüa enim additamenta,quando utimur nonti ne

«f dei, ex malif homittum maribmproce/Jerut. NdW longé meliuf haberent res humane, fifimplici cotenti alJimutione uel negatione eßemus .Qttia aute mutu» non credimui, tu mihi,nec f go tibi, nifi pr^eüita fidet opuseritiuramento : zr fi ita.ad iudiciunt uenitur, er iuras.nonpeccM, negue iudex quiiurdmentucUt,netp iflt qui tune non uolensiurat. Nlt;lt;m iniurametoetiant includitur an tnagnificiM nomëdei uel non. Simagni* frets, extra perieulum fiiturus es. Clui non eß proelit uis ad iurandum,laudatur in feriptura,neque iurat niß cogatur,uelproximiutilitas requirat:alitispropter let uieulam eaufam no iurabis .fiam etiä hoe apud gentes inuenimus .Pythagoras rehnquere optima eaufam uot luit quam iurare : eamq^ reuerentià diuino numini etiä gentes habuere.Uaqi ncque nobislieet in re tarn parua iurare. Hieremite loeus bene obßruädui erit,qui dieit. Hier.4-in ueritateeljeiurandum. Studium nobis fit iuflitiie er uentatisiudieijqf.Res proiudicio agatur,andignunt fit utpro tanta re iures uel non cre.Interim etiam hoc confiderandum eß, quam indeeoru fit C hrißianis,ftne gulisuerbisinterponereiuramëtum. Infrmant feipfot qui tales funt,quafi indignißntßdei. Oportet auforita fern parare feruandofidem per etiam ernon, ut nemo ex nobis petal iuramentum. Nleus plane moseä, ut mdlis minus eredam,quàm iß quifemper iurant .C lt;ete rum uelim «os hie admonitos eße, cum C bryfo/fom«» aliquot homilijs td mtdtis ,ut iurdmentu toUutur»

Cap^V 10. OE co LAM P AD II IN de mlgaribui iuramêtispotius mentionê ßccre, quÀnt ut cue rtat iurumentum quod in publico ufu erät. Augu ftinus CTedij qui mentent Euangcliftæ clarius it^exe^ runtyäliter intcrpretnti funt,quos libenter or fine peri culo fequemur,

AVdiuimusquomodo pharifeilegc dei finißre interprétantes,populu d uera iuftitia abduxe^ hnt. Chrißusautemouem erraticarcduóiurus,ipfain mentcmßiiritusfanili nobisclariusmanißfiat. Inißis igituroilobeatitudinbus, quaspriemißt,perßäüho» minem nobis deliniauit, nbsp;nbsp;in quo olim aberratum ßie

rtt uarifs exemplis commonflrat. Sicaudimus, Beati pacifici, quoniam ßlij dei uocabuntur. Expofuimus iUos eße pdcificos,qui beneßeiunt proximis. Nam paxapud Hebrtcosnon folum concordiamßgnißcat, fed etiam falutem : erpacifici,bencßcifunt. Contend autem erant pharifei,ß beneßcerent amicis,neq; fall» citiadcout inimicisbencßcercnt,imöoßvnfi repercu tiebant. vnde etiä legem interpretatifunt in hunc fen» fum,qu£ apud M.ofcn Exodi cap.ii.excap.i^.DcU teronomij feripta eß.

Audiftisquod dicto fuerit, ociiluni pro ociilo. Sc dentem pro dente. At ego dtco nobis, ne refiftatis malo : fed quiP qius impegeri't alapam m dexterâ tiiam maxillam, obnerte illi amp;nbsp;alteram, ci

MATTH. ENARRATIO. 7^ qui te uelit in ins tr aherc^ac tunica tuam tollere, permitte illi 6lt; palliumÄ qui te adegerit ad milliarium unum,abito cum illo duo. Petenti abs te dato, amp;nbsp;cupiente tnutuum accipere,ne aucrferis.

Pharifxorum interpretatio erat, Heere omnibui uim uirepeüere, id quad pleriq^ex legibus fibi Heere dcfiimut Kiÿod fi uerum eßet, lA quifquis poßitfe uin dieire,quidopusiudieef Manißsieapparet hoediüu pertinere ad magi^atum,eui dominus gladium eom» mißt ad puniendu malos : illi autem deprauarunt didit domini,priuittis ipforu aßrUibus aeeomodantes, quod magißratui peeuliariter diólum efl. iHius enimeßut lequum iudieium iudicent, prout res ipfa poßjilauerit. Signißeat periüud, tequampoenam infirendà his qui alios Leßerunt.Certum eß hoe magißratui diâum effèf cric hrißo minime abrogatum,etß tüipharißci male aecommodarint. l^on cuiufiais e^ dieere ius,cr uindi* ddmfumere. Vndepharißei abuß funthoediéh, zjquot; Chrißusjllos Çta doàrina eoeleßi emendans dieit:

tJe refi]htis. ) Heri indicauimus de malo homine qui innoeentes affUgit, er quomodo non obßßendum eiquiaßHgit propria autoritate, quia noneß priuati hominis ultio .Paratißmus non folum ad patientià,fed etiam ad beneßeentiä, ut ßibiunxit, orandum eße pro inimieis. Neque dieit nonobßßendumeiquißcaßli^ xerit,fed ß quis in dexterà maxiüâ impegerit cre^

MaxiHam.) lam iterum attimaduertcndücfl,^uigt; modo b£c 4 C fcnyîo diih ßnt. Vult ammum hominis ftc prxparatum efje ad ßrendu iniurias, ß ^uidem utilt;gt; Utasßt proximi : alias non expediret aiiam maxillani priebere. C hriüus prieceptißd mcntem declarat^cunt percußus in unam maxillam eßit apud Annam pon^ tificcm, quinonobuertit (diam,fed increpat iüumde ßsäh, dicens: Si male locutusßtm, teftare de malo : ßn bene,cur me c^dis f No« femperexpedit alteram maa xiüam præbere aduerßtrijs Qr impi]S, C haritas adhi benda eA in conßliu, qu£ docet quid proximo proßt, qult;eq;tötam legem nobis exponit. Videndumetiatn, quidinutilitatemecclefiæ ßt. Siutiliornoflrapatien» tia ßxrit, tequum eß ut firamus omnia. Si autem hoc cefferit in damnu eccleß^, iam nequaquà occaßoneni demus aduerßirio in nosßeuiendi. üon iubeo autem te reßrire,quia id no eü in pneceptis domini,ßed uiderit magißratus qui gladium habet,ut innocentem è mani* businiquorumeripiat. Priuati enim homines gladium non habent, quo ßeipßjs tueridebent, nißi à magißratit iubeantur,crneceßitatis caußt.Cede in locum aliquem ft potes,ne ilUs des anßtmßeuiedi uelpercutiedi. Chri* ßusnon dicit,ßflitßc aduerßirio, zrpr^beatfeuariji Jilagis pcrcutiendu crc.vnilio ercharitas iddocebit. Sed ßquis mentem Chrißi in omnibus ijs ludt uidere, feiat C hrißum in nobis requirere pauperem ß)iritum, cor paratum ad ßagella, modo glorificetur nomen

dei.Chrißiis ipfc nonmngtMin ceßit fùrori aliorum .Si pojjumus aducrfxrioslucnfàcm cedendo, quanto me» lius quamfiobuertentes maxillam alteram, peccatum exaggeremusfQuod hic tibi dicitur,ctid in alijs diHu ffto.NamChriflianii etiam nonnunquamlicetpetere apud iudicë,quod fuueß. Hypocrita dicit:Ecce Chri» ftianus repetit pecunia, cur non aliam dat pecuniamf er c. Si rem reâè perpendis, etiam repetëdo piuspro» füturus efl malo,ne iÜifitanfa abutt C hrißianorum be neuolentia, er innocentißimosquofque tales diripere. Piusetfi repetit quod fuumefl, nihilominus internant manßtetudinem feruarepoteft, etiam ßapudiudicent copareat. Qjtamuis non damnauerim i(los,imo laudo, qui adeô contemnunt res extemas, ut ne répétant qui» demfl ablatæ fùerint.lSIonnunquà opus uirtutis fiierit, flquisaliorum tutclam fubierit,nepenitus ab impijt fßolientureropprimantur.Roc ideo dixerim,necum plerifq; temere iudicetisplurimoru fà£la, qute pojfunt bond confcientidfieri.

Trdbere in ius.) ita ne obfijkts affligéti te,ut malis effè nudus, quàm amittere uirtutem patictiiCf placidi» tatem er tranquillitatéanimi piusferuat, etiam fi om» nia fua amittat. Sed hoc rarißimum apud fanéhs inue nie5,quodiuxtaliteraabiecerinthoftibusueffes. mens C hrifti eft, ut taie quid urgeat, fed uolebat nobii taies effè animos.

Cap,V 10. OECOLAMPADII IN tem proximi, tune etiuin hoe utik ent. Tu uidc ut bc» tießccntiupoßis lucrjri proximum.

Tetentiiibste. ) Qjitenuncfubiungunlurbencno Undußunt,ncperuerfam fententia inde hduriäx, Nd»t fi hanc Icgem uohtcrimus eoftituerc C hriflianis, ut ont nibus petentibus dare cogdtur,i^i!ur £7 ßtrioßo petenti dabimus glddtum-E.t plaiquc folentdb dl ijs ed petere, ^ueipß dilapident .Vndcinoinnibus his eonßdendd cß ehdritds. Tud profùiuic nc tu cgcds,alijspo{kd onc» roßusjud medieitdte futurus'.ßc necf; tibi neej; dlijs eono fultum erit. Pdulus in ßeeundd C orinthiorum epißnld, rcguldm nobis ponit,dieens: T ud dbunddntidydiiorunt inßrmitdtißiccurrdt. Pidtcjult;eddmd:c]udlitds:lhtintli cct uidere, qu£ßt dlterius inopid, quibus ctidm tu nc^ ceßitdtibus tencdris. CXtiis emin unqudm omnibus mor tdlibus dcdit,uel ddre potuitfC erlum tdmen eß Ine no bispnecipi,ut omnibus dnimu bcncuolu demus.Cupk ds beneßcere cundis mortdlibus, omnibusq^ qui petut dd ,ß quid hdbes ddndum:cr pdrdtus ßts ddre illis,quod tndximè iüis prodeß. Ecee deus,quo nihil melius,uel li bcrdlius,no omni petéti ddt,ßed ßepc ßißhutipr preecs noßrds,longemdiordddturusqudm petimus. Eddeiit rdtione non Heet ebiungere,omnibus, ut omnibus mu* tuii demus,cum hocimpoßibile ßit,ß uelCroeß diiäti.is poßideres. Audritid tdlesinterpretdtioncsinuenit, uel fi mduis oeium turpe Cdtdbdptißirum zy dliorum ne» . bulonum. Ndm Hk mox,ß quis negdrit mutuu petenti, mdiedid

MATTH. ENARRATIO. 78 iudicantiüumnon effcChri^ianum, crimmifcricor^ dem aut auarum pronundant. Lex Christ hoc non uult,nelt;j; illud uoluit iniugcrc, ut omnibus mutuo des. Animum petit beneuolum,candidum erpium erga omnes. Auerfare autem ßciem d pauperc,indicium ejl hominis fordidi:zy non communicarc alijs fi potes,du ritiaijuieddmanimieft.VHlt Chriflus ut homoanimu leneficit habeat erga omnes,fed adhibenda eß charita tis regula,qult;e docebit quädo,quddiu, et cui dandu fit.

Audiftis quod didlü Gt'.Diligcs prO' xinKimtuiim,amp;: odio habebis inimicS tuum. At ego dico uobis:Diligitc inimt cos ueftros, bene precemini deuouenti' bus uos:benefacite i}s, qui uos odio pet' fequuntur. Orate pro rjs, qui lædunt infedlanturuoSjUt fitisfilq patrisueftri ?[ui eft in cœlis,quia folem fuum exoriri init fuper malos acbonos,5C pluuiä mit tit fuper iuftos SC iniuftos. Nam Q dilc' xeritis cos qui diligunt uos, quod præ' tttiûhabetisf'Nonne Ô6 publfcani idem faciunt t Et fi coplcxi fueritis fratres ue^ ftros tantu, quid cximifl facitis c” Nonne amp;nbsp;publicani fic faciunt^Eritis igitur uos perfedi, quemadmodü pater uefter qui eft in cœlis pcrfecftus eft.

Hoc nunc alia lege urget,quain iteru pharifei per^ peràm interpretati funt,addito additameto.TsÄfKnep tum uicinum tumproximum meat, lam omnesmorta les proximißmt. Et quamuisßequenterperfecutifint Amorrhieos crc.aduerfus illos enim licebat belltge* rare,qMa iußi iUud à domino:fed ob id no pro cuiiifuii libidine arma fumenda,fed imperâte uel rege ueliudi^ ce.Lex no dacet odiu, fed in multislocis beneßeiem^ Cap.i^ elJèijsquiodiunt.lnLeuitico dicitur:Nefismemof iniurite ciuium tuorum. uónne eü diligereinimicum, cum omneminiuriamiuberisdiluere crabradere epc ihrcyutamplius non cogitesfCluinon Ulis beneßeie* bant, cr qui nonnunquam redarguebantiSos propter pcccatafua,illimoxpro inimicis habebatur. Vt uide^ mus hodie, qmmodo pleriq^ inimicantur pijs : zr qi^ maxime amici funt, hi habetur pro hoftibus. Qjii mo* remimpionangerit, ilium pro hofleexiflimarc folet. Mofespracipit, ut bouem uel afinum inimici rcduco* mus.Et ibi manififlè nobispracipitur, ut inimico be* neßeiamus, tantum abeßut Mofes pracipiatmalutn nolo retaliare.Iudicem aliquem quifquis habet ft pati* tur accedat, quiq; punire debet .VndeChriflus ad bc* ßeiendi confuctudtnem trabens nos,dicit:

Diligite. ) SicutfupràaliMfententiasexpofui,ità Cr hone expono.Sape nonprodeft inimicis,ut beneß ciat Ulis : fed nunquam nocet, ft diligas eos toto corde^ fl ores dominupro iOis, ß excufesßiki illorit. Silendo

MATTH. ENARRATIO« 75» vfedcndo nonnun^ud etiam benefkcimus-Suntquidä, gradut hic. Dihgimut animo,bencdicimui ore,beneß antmopere, llUqiM apudguofdamminimeuidétur, difficillimafirè futtt. Num aliquem toto corde diligere ttugna res e/l,prte('ertiin ftabeo (ùeris ofjvnfus:fi auté hoc impetrauerimus,flntint impetrabimus ut etiam be neßciof ei. S^pe bcneßdmus illis, quibm non bene uo lumus,ut uidcmus in ßlßsfratribui quotidte falutantei nosfratres (yamicos,fedfimulant pacem,cr dolum in corde habent. Obfequunturetiam aliquädo, doaec ma for opportunitéßeuiedi obuenentûnterimfemper ran corem feruantin cordibusfuis .IgiturexorditurChri* fhis zj dicit: Diligite, id eftfUeftra pe£hra ftnt placida Cr bencfica-Ciuoties cogitamus nos peccatores ZJ ini tnicos dei fie reconciliatos per fanguinem C hrifli patri ccxlefti,indeßcile moueri poßemus ad diligendu lt;dios, indeq; oritur charité in cordibus fidelium. Si uerè ©• ex corde condonauerimus, certe beneßeiemusproxi* mo'.cognofccmié etiàfratreszyfiliosdei,Z!r'eorum mi feriä quifeduüi funt diabolicaperuerfitate.Etre£liut dolendu de ijs, quàm male uelle. Namfi deum diligif, meritoeius creaturadiliges.Rationem autem concilie andifratres Paulus Ro.«. pulchrè defcribit,quidicit: Nefitis arrogantes apud uofinetipfos, neque cuiquattt malum pro malo redJatis,prouide parantes honefla in conj^eâu omnium hominum, fit fieri poteß, quantum in uobis efl, cum omnibus hominibus in pace uiuentes.

Cap.V 10, OECOLAMPADII IN «o uofinetipibi ulcifcétcsdileili, quin potius date locu Deut.ji ine. Scriptu efienimMihi ultio,ego rependâ, dicitdo minus. Si igitur efuritinimicus tuus,pafce iüum:fi fttitgt; po ta.Hoe enim fi ßceris,carbones ignis coaceruabis in caput iUius. Ueuincaris à mtdoyimó uince bono mali'u ^ene precemini.) Exemplum in Chrijio crueiß^ xo habeinus, qui orabatpatrem pro crucifigétibusfCf excufansillos,ßcdicenslMc.z^.Paterremitteillis,ne’gt; fciunt enim quid ßciunt,

Eilij patris.) Eandcmpromißionemßtpra audiuia ßis,nam dixit ; Eeati pacifia, quoniam filij deiuoca* buntur. lieq^ubiqihancpromißioneadiungit. Igitiff rcâè illain commendata à C hriflo beatitudinë animad uertamus,crita refiretis patre ueftru qui eft in cxlis, quiq; omniu maximus et potentißimus eft,cuius tanta maiejlis, quam nemo non debebat reuereri, llle quoa tidie a multis blaßphcmatur,eius miniftri conculcantut apeßimismortalibus, tantam tarnen patientiibabet, ut illos finat uiuere. ScrmoTertulliani depatientia ptd cher eft,quem legere poteritis.

Super iuü. ) Moueat igitur uos exemplii patris ix ftri,qut dißimulat tempus, i^unc no eA iudex, fed fix tempore iudicabit.Hue promifcuaillabenefiaaonM bus comuniafiant bonis çy mdlis,idq;ficit dominus,ut omnes ad bene agendit prouocet : ueru bonis omnia in bonu cedut,mali autem indurantur quando projfieran tur,zy in fiua impie täte putàtfie gratos efifiedeo.

Si dilexeritis.) Antea admonuifcopum i^iusfer^ moniscjje,lt;juod C hrißiis multo commcndatiorë ui tam cüinmcndat ^uàm populu! uiuere foleat. Didt,lt;]ui4 dccet ut uosfandioron uiram agatts lt;]uàm cætcri, no» lite eße ita dégénérés,quia ßrtes mäites fèrtia fàëhi de» cent, Deus interim non prohibct quinamicisbeneß» das, fed iamrecepißi mercedê.I^eq^proptcr regnum caelorum bencßds,fed quia amicus cA .Dcuinßgt;'eclti, cr alibi mercedem habcbis.

Publicani.) Fadiintidipfum latrones, quifuntami d interfe,^:;- ßrcs femututi iuuant inßctnoribusfuis. IgitMr erit charader chrifliani hominis, aliquid habere quod uulgus hominum non habet.

Sitis igitur.) No« eft talis perßdio ut nihil omni» tto nobis de fit, or ftcut pater efl per omnia perfldißi» »«KJ : fedpro noflra inflrmitate cr uirili laboremus,ut illiflmilesflmus.ztX quomodo perfiëhis efl,mifcricorSf pius crc.erga uos,fimilia imitamini, or kabete animu paratum ad beneßdendum omnibus.

Ttenditc ne eleemofynâue ftiâpræftetis corâ homini' bus,quo fpecflemini ab illis» ip'S Alioqui præmiû nonhabc' tis apud pan e ucfti u qui eft in cœlis ♦

Dxfuperiori codone dididmus,qualë C hriflus uelit populüfuu, nempe multô fandiorc hypocritis

pharifeis, atij; uulgo hominu qui extema cStentifunt iuflitia, cr internü non admodu curant. Chrißus unit ' haberepopidum perßäißiinu,deoq; uerè confecratu» Prießcripßt multa qute nunc clarté interpretatur. Au diuimus beatos eos ejjè qui mudo funt corde,cj-qui hu^ iu/ïnodi funt, deuin uidebut. Htec mundities cordis pof fideturànobis,ubi omnia fimpliciteragimus,Z!r in ue^ ritate ß^eilamus in deum ipfum magis quàm ad homi* nes.Requirit igituream munditiam in omnibus no fris operibus,ftuedand£finteleemofyme,fiuecafiigàduin fit corpuSjfiue orandu, ut cognofcamus nos effeferuos dei,Qrnon hominum. Praeterua ffeäemus addeunt ipfum,à quo remunerationem expeéhmus, nbsp;nbsp;non ad

homines, quant uilli nosglorißcent pro noflrisoperi^ bus. interbonaoperatria potißimiirece/enturmagis frequëtia, nempe eleemofyna,ieiuniu er oratio.Eke* mofyna pertinetad dijfenfationem ßcultatum noßra* rum. Et dum opes nomino, interim no excluferim etii alia dona diuinitus conceffà homini, quibus inuatuf proximus,fit uel eloquétia uel confilio Qyc.ïn fuminat quocunque modofubuenisdeftituto, eleemofynadid* tur.Dc nomine no contëdimus, fed hiec uox de extef* nisfirèqult;e largimurpauperibusdicitur.ieiuniu uero ad carnem pertinet : unde teiunij nomine oinnes caßi* gationes corporis,fiuc humicubia,qu£ 4 Greeds

dicuntur,fiueperegrinationes,inedue,uigt* Im,^c. quibus rationibus corpus in feruitutein po^ß rediÿ*

MATTH. ENARRATIO* ge redigi. Sicorationis po^irmo nomine comprchcndi» mus eu quæ animurn ad diuina fubleuant,ut in leäioni^ bus er gratiarit aäionibus,quando mens diuinis rebut occupatur, üae potißima opera ßunt, quibus ße C hri» ßiani iure exercët.nuüus tarne Ulis abutatur^ne merce de careat.lnflruit igitur nos de fingulis,quomodo eleea moßynam demus,quomodo uerèieiunemus,er quomo do oMtio noflra deo placeat,er didt:

Attendite.) Nonfimplidter prohibetelcemofya namdareincon/ßti^lu hominum, hoc enim nihil malt in fe habet. Supra dixit, ut uideant bona opera uefir^t fed hac coditione quæ adieëh eft,utfßedcmini ab itlPs^ Studium oRentationis prohibet : uult ut caueamusi peßimouitioinanisglorilt;e,ut cupias celebrariabho» minibtts. Satis nobis fit ut celebremur à domino. Serui dei fimus, non hominu. eH nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hoe peccatum nufis

quam nonßmiliare ijs qui uidentur nonnihil profidfjè in uirtutibus,et firè qui habiti funt fanäißimi,fua ope^ raperdunt, quia iÜi cogitant ßolum, quo uideantur ab hominibus quibusauxilio funt, nonquoplaceant deo^ Riaximacerteiaó}ura,iitani gloria mercedèamittere. Qitantopluriseücelebrarià pâtre cœlefti, quàmab homine,cuius iudiciu ßüax eft, qui fortajjè etiam te iu dicat quafi uanlt;e glori£ ftjtdiofum,crlongè aliter in pe Hore opus tuum probat, quant uerbis exprimât. quaa re db illiuj pendes iudido^Vide potius patri calefti pU «CÄtjCz to(KS iHi datus fis, qui nouit cor tuum terfiti 1,

Cap, VI f. IO, OE co LAM PAD 11 IH ädhiefcris uero corde, honejhbit te in dieiudici],necliK cor am uno Oquot; lt;iltero,fcd coram omnibus angclts fuu.

cum pr^ftas eleemofynam,nc tubis canatur ante te, quemadmodum hypocritæ fachint inconcilïabuli's,ô^ in mciSjUt gloi ificentur ab homim'bus. Amen dico uobis,habent mercedem fuam.Cæterum cum tu præftabiselee' mofynâ, nefciat lîm'ftra tua quod facit dextera tua,ut fit tuaeleemofyna in oc culto, pater tuus qui uidet in occub tOjipie redder tibi in propatulo.

No» ßicrunt tarn ftulti pbttripei, quod huiufmodi pompa uti folcrent,fic tarnen folet defcribi hyperbolic cSis,ut amplum jhidium magnificandoru operum ex* dudere poßit.Namqut æternam memorià ßudent hit* bere,etidmß non adhibeiinttibicines,magis tarnen fiut opera populo decantari fîciuntquàm abßcondmt’.nt quorum numero funthi qui in marmoribusinfcributd nomina ßua,cr ea qme dederuntin templa, uel in eleec mofynam,ijßcimmortalitatemuoluntajJequi.Audi* uimusnuper Gc». lo. quomodo dcusßtccenfueritiüi!) qui turrim Babel extruxcrät. Item quod Saulem rege ob eamcaufam reiccerit.Vndein pfalmoft.Grjecilec gerunt, otj ô âià{ J}ilt;rnsgyna-’^ osée (MÔçuTftc-fta-Litp, hoc efl, quoniamdeusdiflipauit ofla eorunt

^hominibuspticcnt : cum Hebr^ habcant,drcunt iantiHte. Ab hochypcrbolico modo non oportet ab» horrere^cummdximè in prophetif fepißime occur« rat. Didi, Non utor tuba,propterea non prlt;eult;tricor hoc pr^ceptii. Satis fi coduxeris alilt;iuos,qui opera tua magnifids uerbis depriedicét. Diets prteterea,Vbi hy pocrita; idßcerut, uifi funt ab omnibus: ego longe ali« ter ago. Hypocrite ft tarn benignis pedcribusfidßetf uh(j;ali/stemporibustalesfeetiâ exhibuijfent poupe ribus.fed uidenttbushominibusfimularuntfeejjèual« de mifericordes,e^tali ßgt;ccie depredabant alios.Hec eßmercesiUorumdd ejfnuUacft mercestllorum,^uia

I «on quefierunt folidammercedë:habeantigiturilLitn uanam,imc) iam premium fuum receperunt.Hihil iüit debet deus, ^uiafua opera non ßcerüt ut deo placerëtt fêdfiib pe^re ftmularunt fe effe bonos.

Dextera. ) Nequeftnifira negue dextra ali^tddfci unt,quiainisfdentia nonafenbitur. Eflfententia:Ne apud tdpfum magnifödM opera tua:fuffictt ^uod ani« mus tuus ßgt;edet gloria dei: adeô occultu ftt quod ßds, ut ctiö teipfum loteot.Malè igitur ßduthi qui dicunt: Tot ertanto /edfti opera crc.noftrum non eft ftc dinu merare opera noflra.

In occulta.) Expofttio iüiusdextere crfiniflreefl. Vtdtdicere, occulte crclämßdof : non tarnen ftc ocul lè cr cl4m,ut uelis abfcondere ab omnibus,fed ne uelis in eo gloriari.Celebranturalijt dids^in magno honore

Crc.Refpondet Chrifhis: Pater reftituet in die iudidjt finito alijsuanamgloriolam. Ne^ue dubites quin on* nia opera coram deo clament, cr indicent fe. Eleemo* fynaenimeßquie recipit in fedcs beatorum, etiamfi tuiïludignores. Proinde reß-enemus animosnoflros, ut mundo corde ficiamus quicquid faciendum eß, id^ ingloriamdeifolum, zS'Utiîitatëproximi. QuodaUte adopesterrenasattinet, poßTadicit,ne fimus foliciti admodu. Properat iam ad alia opera,O' docet ut fie ft* mus inflituti, ne orando cupiamus placere hominibuSt fed ipfi deo,qui preces no/iras folus exaudire poteß.

Et cum orauehs, non eris quemad' modum hypocritæ. Nam illi fblent in conciliabulis, 8C in angulis platearum ftantes orare, quo confpicm fint homi nibus. Amen dico uobis,quod habent mercedem fuam,

Uypocritit omnia fàciîit ad oßentandum,quafi fnt udlde religio fl. Plus operie infumendum, utqult;t ftei* mus, animis exequamur, quam uerbis amplißccmus-tJemo ignorât qtùd fit oratio. Generali autem nomitK fub oratione comprehenderepoffumus alia ßudia,qtd* busanimus iüujtratur cumloquiturdeoinledionedif uinarum fcripturarum,in gratiarumadionibuso^’ I terum uidete quod eradicare nitatur fludiû o/kntâdi. b^ihil mali habetpftBere coram populo,fed ad oßmn tionem cancre, o qutcßiim expietate fàcere, hoc ne* i - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qua*

MATTH. ENARRATÏO. 8j iqudquâreltgiofumefl. FortaßenoninangulispUtea» rum orarunt,fed in templo.nam C hriflus ßudium oßm tanJi ante oculos nobis folum proponit. Etiam f iüi no fiant compotes uotorumfuorum,non curant,folummo do »t laudentur ab hominibus,o-habeantur in numero piorum. Interim difamus,debere nos adorare palrem cœlejlem,ey no alium quemcuncj; fanélum. Si ßudium oßentandi prohibetur, uti^ alia prohibentur,lt;jue glo rùm dci minuunt.

T u ucro cum oras, introito in con'-claue tuum,0^ occlufo oftio tuo ora pa trcmtuumqui eft in occulto, SC pater tuns qui uidet in. occulto,perfoluet tibi inpropatulo.

C hrißus non freit tale prlt;eceptum,ciuod nuf^uam orare oporteat qu^ in cubiculo, fed uult animum eße quietum et tnmqutllHm 4 ßrepitu huius mundi, ut agal fecum fabbatum.Hienimquiincubiculisfuntftjuie^ fcunt,crnonhabent totinterturbationes.ua nosom^ nes uagM cogitationes orando, quie infipidam reddunt orationéjcaueamus.Siue in templo cumal^s Chrißiat nis oraueris,ßu€ etiam folus,hoc potißimum cogita ut fis fblus, nc alij tcinterturbët.Scipio fenunquaminus folum cjfe, quam cum eßet folus,Zeebot :fed hoc pro^ pter frequentescurax quas habebat.Omnesprophame cuTie omittendefunt ,crquicquid mali nos uexat reim

Cap.VI IO. OECOLAMPADII IM ^ucndu efl:in mente pur a uä montem dei afcendämus', utquietè cum domino lo^uamur. cLiudc idnuM tuif, dtäum efl etiam ad cuflodià fenfuum. Senforia,ul ocu^ li ctrMreSf/irè funtßcut ianua mentis,ut per ea quit ai den!ur,intromittantur ficutper ßneßrM.lmaginatiiut Crexcogttatiua,ut pbilofophi dicunt^uis ßepe abducit nos. igitur 4 uanitatibus auertamus oculos noftros, alioi non intento animo orabimus. Si hominum nugof attendit quifquam,o-orat dcum,indicium eftattimimi nus religioß .Paret ßbi homo quietem ßtb hora orandi, fenßis ab omnibus cupiditatibus amoucat, neq; cupidt uidcri ab hominibus. Peßima res eß uelk placerc hoini nibus, z;- contentus eße ca laude, etiamß nonßs piuS. Tuns,emphaticediilumeft. Habesbenignupatron, qui omnia uidet, ad quem alium ibisf V idere in occuh to, esi audire preces. vßus auditum compnehendit-Omnia deo co/ßicua ßant,et nuÜ£ tcncbræ apud ilium-O mnino perßncuum erit te ßdße uerum miniflru dei, qui nonßcruieris hominibus,ß:dpotius deo patri.

Verum Orantes ncfitis rnultiloqu* ficut Ethnici, putant emmfore, utob multiloquium fuUm cxaudiantur, Igitur eftjciamint fimiles iftorum.

Excludit aliam ßidtitiam uulgarium hominutn,qnt putant deum poße demulceri prolixitate precum, nerborum elegantia, uelornatu. Uauidcmusfuperßi^ tioßdosquofdam ßbi/pßs ita blandtri - Preces uenedf

MATTH. ENARRATIO. 84 ttfjrduü/iruorefunt, noninmultiplicjtione uerborü, Kodo afjiiliii fint prolixi crfynceri, nihä refirt lt;jui» bufcunij; uerbis profrres id guod petic fi iu/h d deo pe tii crdiÿtd,exdudKns. Gattes ftiiltos deos ßbi /ingut, ^ui cantu m!dcedntur,crmulti!udincorationum,0' perfuddetßbi,ft tot crtantddixeris,exMdie)-is,mägis fonum nerborum,(judm rein ipfam craffèóius ieflimait tes.Hdicßulta opinio apud uulgus hominum.Pldto er dlii philo fbphi agnoucrunt deitm in fpirittt cjje ddoran duin:etfi tjuidamphilofophorü inuitu aberrdueriftt,ut Pythdgorici-.etiam qtadam ex Pldtonicii,^uiputabdt orc neqiagudm ejfe orandnmicr iÜM ordtiones folunt efje fdnâi/ïimdi,qult;efiunt db ijs qui plunè carent mate rid, (^ficexcludere extertiam ordtioncm uoluerunt. Chri/lus dutem non fine caufaexcmplum Uhus profit tit. Qui fuperbifunt,ercrcaturdm dei infiimant,qudß cdro non pof it compardrij]igt;iritui aliqud inpurte, non miruni quod indignum ordtionem dicanteße, qtue ore Crldbqsfit er c.idem iudicium efl de multiloquio.Ali^ numerum Houendrium,dli/ feptendriü elegerunt,qudfi deus quoddin modo hifee numeris ddiuuetur.

' Similes.) SpeäemusquomodoChri^utipfeord» uerit,erquomodo Apofloli,er illos imitemur,utilli imitdtores funt Chrißi:/ed in omnibus ijs nonfttfludiîi ojkntandi. i^ihil enim pijs dn:iquius,qudm pdtrem cx leftem celebrdre perpetuö, er corda ihorum orabunt, .er nuüusfiniseritdßviluum.

Nouit cni pater uefter quibus rebus opus fit uobis pn'ufquâ petatis ab illo» Idm anted tkcreuit deus, quidnam fit nobis datu* rus. D'icis: Quare oratur, cum antea ficidt id quod pet timusf No« ordtw” ut nefi:idt,fed ut nos eius ^neficen tidm nidgis d^nofcamus, grdti fimus, cr donis eiuS bene utdmur.Kultdfiituit prtetereddeus orantibus ft ueüe ddre, qult;e nequaqudm ejl lUuddturusqui pr£ fu perbid gt;nentis,cr pro: merd ignauid nolunt ordre,Or9 fie pofihdc fimusitd tepidi. Priefertim qult;edd fdcrd pertinent,ordtionibus impetrarc dcbemus. Pc/efijpieH tidm d deo,cr ed ddbitur tibi.

MAgndpdTS noftrie filicitdtisconfifiitinrejref nandd ipfit mente:imó mente bene reformata, totus homo redè habet. iam in mête infiituë^ hoe po tißimu ffieókindue^l, quomodonos gereredebeamus trgd patrem calefkm. Petenda enim ea funt,quie mdf tcimè profunt:id fieri fokt in orationibus, per quas deo fiimiliares efficimur. Kulttc autë fiipcrjiitioncs in preci bus irrepferüt,quas C hriflus hic emëdat.Dicit igiturt Adhuncergo modum orate uosï pater riofter,qui es in coelis,(and:ifice‘ tur nomen tuurn. Veniat regnum tult; urn, fiat uoluntas tua,quemadmodum (n ccelOjfic ctiam in terra»

MATTH. ENARRATIO. tr gus,quod multitudinem ucrborum,uel ortututn litten* dit, ijuando deo loijuitur/cd uidete uos quid fit precan dum à deo. Apoftolus eÿ- dominus teftantur ignorarc nos, quidnam petere debeamus : plané ignoramus illud,nift d f^iritu diuino edoäi fùerimus .Cl^i/his auté probe illuddocct. Sed multi etfiuerb4teneät,nonduHt tarnen perfuafum habent hocpotißimum 4 deo peten* dum,quod fit dei uoluntiu: uttdefit,ut nihil minus ßd* ant, quùm quod orent tempore precum. Neq; magni* ßdut nomen domini,qui quotidie peccatisß muculàt: neque petunt ex corde ut ueniat regnum dei, qui in fe* ipfts nomen dei non fandificant. Porro quumuis uera; preces fola mente fiant, uerba tarnen quiedam etiant præfcripfit C hrifius, no quod cogat nos fernper ad cer tarn ucrborum firmam, uel quod in ipfts uerbis exter* nii qujedam uisfitfita, ut quibufdà fuperftitiofis uide* tur,fcd quia ea hominu ed infirmitas, ut firè petamus qult;e indignafunt, er qult;e parum conducunt,idco ex* prefiitqualia fintanobis petenda. Etiamfinonhifce uerbis fernper ores, perinde erit fi aUjs uerbis precabt* ris,quibus ufi fitntPfalmifta, çrPropheta;,niodoin eandemfententiâ conueniant ea quie tu oras.Nam om nes preces pofiunt firè iniHas reduci, et cotinenturont nia in ißis quie oranda funt, uel fi ad deum ipfum re/fie xerimusaiel etiam fi ad nos.Vt autem in alifs orationi* buspraßrifolemuSfid er in hac oratione uidemus,

tioHf äominicd fitiiprolixos, oh id non eA neceffdriS ïttdwtiusimmoremurin expofitione. Expedit habert unMnceftdntiAiufpetitionisnormdm.Kesdutemißit no dgitifr dijjgt;utdtionibus,fed aljèélibus puris. Excitdti tur ajjvâuf, fi omnë jjgt;em in ilium pofuerimus. Jam ne occurrit aliud nomëijuo magis a^élusnoftripojfuttt excitari, guÀm nomine patrif. Deum patrem appelU ntu5,zyomnia bona deeo nobis poUtcemur.Qj^i pater dignatur ejj'e,ne^uaquam mortem filiorum fuorum pt tit, fed potiusfalutem .vtinam initium i/ïiuforationif poffemus toto corde orare. No oramus quemadmodn iud.iei ZJ- gentes, quietiam coßtentur deum caelum (7 terram creaffe-.fedpatrë dcum uocamus,quia nos iiitn eße ßlios cognouimus per lfiritum-,qui dcdit dicere ex toto pefiore, i^bbapater. No» eßcuiufuis tales uoces ex alto peibore dicere, fedeorum folumquiffiritudei tiguntur,qui^ fciuntdeum curant ipforumagere.

fap.t I« Malachia increpat dominus quod eum folum uerbt! colerent,ey dicit : Siego pater fum,ubi honor meus! ubi amor! Agnofcite igitur iüum ZT honorate. Printif igituruerbo, nempe patris,excitantur affèâus noRri, Creßacß dicas: Rex regu m, dominus dominantiunh pater omniu qu£ in caelisßtnt ztr in terris arc. Etiant fatantaliadicerepoteß, feduero corde nonpoteßdi* cere, Pater naßer,qtda tales aßräus no habet quern ue rißliftiosC hrißiani,qui agnofdmus nos eße redent* ~ nbsp;nbsp;ptosper Chrißum lefum, qui natura filins dei cü, per

^uem cradoptionisgrätiam fortitifumm, longe aUo dcuin patrcm coliinuf lt;]iMm c£teripopuliy^ni Honfuntuocati per filium eius.lüe filiusdeidcditpo» teÜ4tem ijs qui credunt in eim,filios dei fieri. Cognito hoc qttod donauit deus pater filium fiuum,cor no^rum totuin rapitur erga patrem.ut optima fiducia orare poßimus,quod nequaquam fumusdereltnquëdi.

C hri^ius docuit orare,Pater meus : fed ut cbaritate no bis maxime comendaret,dicit notier,ut ficfiaternita* tem inter fuos difcipulos cociiiaret,qui fifcirentunum patremiticalis habere, zy utferuarentpacécruna» nimitatëinter fe maioriftudio. Sicæterosprofi-atria tiM «0 habemus,quomodo iüum patrë nominabimusf fides er charitM in hoc pulchre tuybii comendantur.

Incoelis.') Non folumhocad gloriamdei/fieéiat, fedetiamnosadmonemur noftr^e dignitatis. Supra fe pius audiftis,patrë in ccxlis nobis redditurupremiu. Spesnoftra rejfiiciteaqult;e nondum apparent, er ad illaqueinccelis funt. Non fumus ex eorumnumero, qui priefentiafi)lumreffiiciunt,nequead carnalempà trem animus nofterjfieHiat, fed tota /fiescoftatin ifiis inuifibilibus.Alif interprctantur,qut es in coelis,ii{ eii, qui es pater cxleftium,id eft fanäoru, ut cœlifint cœ» fefteserfanëiidei. Non reifciopiamillamcxpofttioi tiem,fed malofimpliciorem. Hocomnibus modis agit Chriftus,Ht antmum noftrum euehat ad fumma.Nunc erdineponitpreces.Sunt que ad gloria deipertinent»

Crfitnt qu£ ad noüram utilitatem er neccßitattnt» V num in tribui iüis cu{gt;iunt,qui fandificatum nomen petunt : uolunt etiam regnum cr uoluntatem domini fieri.Dicit:

Sandificetur.) Per nomen inteHige, non nomen ^uod fcribitur,fed celebritatem nominis dei cr glorii' Tua gloria fandn fit apud omnes mortales,tu lauderif (y pricdiceris ab omnibus: fic^; omnino toUiiur no/hi fuperbia. Fcrè petimus,ut nos comendemur ab hom» mbus:et ita exploremusnofipfosprimu.quia in hoeeß noflrafilicitafjfi domini gloriaubii^ llt;âidetur. Sitne ilifiectur nomen domini, non prophano modo uel uii gari.Ab angelis etiam difcimus hancorationë, qui in 9fa.6 Efaiadicunt: Sanilus,fandus,fandus,dominusexer atuü, plena omnis terra gloria eius.id efl,fis fandifi* mus in omnibui,nemo de te male fentiat,uel loquatur, 9mnia in gloria tuâ cedant,ey in calo ey in terra-

Veniatregnum.) Ciuomodoigiturfandificamus nomen tuumi Ita ut regnes in omnibus, ey tu fis rex regum. Non regtet in nobis mortakpeccatum,quod hadenus membraifln fibi uendicauerat,fed tudeusre^ gncs in nobis,(y omnia tibiferuiant. Nemo tibicotra'gt; dicat. fiamus igiturferui dei. Oremus ut regnum dei ubiq; augeatur,id ed, ut omnes homines deo feruiant-incipiendu aut efl in nobifipfis, ut nos totosdedicemut deo.Seruiant membra noflraiüi, tunc etiam opus Ct quicquidnodruefldeoferuiet.vbi efl regnuChriflù

Hifi «Bi deo puro corde feruiturf NoeR hie perßäunt rcgHMmdci in hoc mortäli corpore : cum autem freie adfreiemdeum uidemu5,tunc adefrt.Kunc precamur ut C briftws regnet in nobis,[ed non contenti fumus dia midu iBd frlicitate,lt;juia petimusperfrUum beatitudii nem, ubi dominus régnât cum fanäis fuis.Veniat igi« tur regnum iUud, nelt;ji aliud cupimus.Cupimus utom« nes uerbo tuo pareant er imperio. Apparet in bis uer bis,quod pauci bono animo hoc pctant,proinde no mi rum infipidasnoßrasejfr preces.vbi regnabit Chrit ßusquando tuauoluntasfitf Ideofequitur:

Fiatuoluntas.) Qhiin cœlisfunteriamfaniUfi» cati,nihil gratius habent quam ut uoîuntatë tuä perft» dont titaer totus mundus in hoc laboret, ut etia ipfe tuam uoluntatem peragat,ficó; nomen deifanäißca^ bitur.Ex hoc cognoßimus officiu noflru,quodqi opus noßrum ejjc debeat. Speäemus hue ut nomen dei cele breturinomnibusoperibus noßris.Alij incœloerc. id eß,in mente er corpore exponunt. Alij:Sicut in bo ms qui Chrißum agnouerunt,ficinifrqui non agnoue runt, infuper obferua : in his omnibus dicitur, nomen tuum,non noßrum:regnum tuum,non noßrum:uolun tas tuafiat, no noßra. Etiam C hriflus ita precatus eß, utuoluntaspatrisfiat,nonfua:erbiccad gloriamdei pertinët. N«c proce(iitdlt;ic4^Kifc«îindigcrattî.OpMî eß nobis bonis quibus ßußentemur : deinde opus eß ut mala auertantur, qua^ deus à nobis auerterepoteß,er

Cap»Vl lO. OECOLAHPADII IN prout dmm£ no/lrlt;e conueniut,tempert(re:crifti prt/ cationeso'äeprecationtsßunt.

Panem noftrum quotidianü da no bis hodie : ÔC reinitte nobis débita no' lira, Geut ôtT nos remittimus debitors bus noftris : amp;nbsp;ne inducas nos in tenta tionem,fcd libera nos à malo(quia tuQ ellregnS, amp;nbsp;potentia, ÔC gloria in iccu laleculorum) Amen,

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ObfecrdmuspaneiUnm fuperfubjhntialé.,me»té

potins qu4)n liquida panm interpretantesjd ximu pane. Et per hodie,qnotidianu intcHigerepolJû mus. duomodoenim nos homines fubfißerepoteri* mus! proßäk no noßris uiribus, neq^ uirtutibus,nelt;^ ingenijs, ncq; labonbus,ncq; folo externo pane, fed in uerbo dei.tpfcigiturChrißuspaniscoeleßiseil z^uer bum dei per quod caelum erterra condita funt, erpef ipfum conferuantur omnia Ct;-conßßunt. dÿitcon» ftßuntin fuanatura,necelfeeR uerbo deiconft/iant^ Igi:ur opus maxime diuinagratia,cruerbidei aßtßtit tta.Et panem cocleflempetamus,ut Chri^us fit inpe» fhribus noßris,ipfe nos regat erpafcat. Sdat etià ho* mofenS alia rattonepoffe fubfißere,ideo magnii deft* derqspanisiUepetatur. duauis interim eaqu£quo* tidianisufibusneceffaria funt, nihil impedit utqu^ra* mus à pâtre cceleßi,fedprimu regnu cœloru inquira* mus. tgitur panem caleßä ex animopetamus,ctr deft derantet

Gérantes [mus lt;eternorü bonorü,cr (hiditon fit confer iunde iinim£. Si enim Chrißiispro nobis,i^uiscontrei ttosf Sülle cibat, quit ßmem immittet f Snperfubftaa tialis panis quotidie nos conferuat. Et addit,hodie, ut toüat folicitudinem tnentium no/lrarum,utijuotidie precemur,ne cogitemus quid /iiturum po^i decenniu, uel uiginti annos: nefeintus enim ft tot annis uiélurifu» mus. Sipetimus panem,uel fuflentationem corpo« ris, uidcamus ut folum habcMus uidum zy amiélum -Petamus potius ut anima habeat cibum cœlefîem unde uiuat. Potro propter peccata noflra indigni fumus,ut compotes uolorum noflrorureddamur. Vult deus re« mittcre peccata noflra,fed nos multo durioreset impla cabiliores deofumus.Vnde dicit:

Débita noflra.) Cotraximus multa peccata,qu£ hie débita uocat, propter que meruimus danttri,fepel{ri, (;r detrudi tn inflmu.Pilq fumus eterne mortis,hocq; propter peccata noflra. El quâuisfciamus remitti deli ffa noflra per C hridum Iefum,nihilominui uult pater caleflts ut oremus per Chriflu. Nififidé inChriftu ha buerimus,nequaquâ toto corde orabimus.NÔ dicitpi^ us, dimitte débita mea, fed pro omnibus orat .Etfiin pfalmis inuenietis à Dauid diâu: Miferere mei deus fe cundti magni mifericordià tuitquod tamë orat, no ut alios excludat,fed fe pre alqs dicit maiorë eflè peccaa torë,id^fumma humilitate.Nemo efl q no multispee catisobnoxiusfit. Valeàt NouatianietCatabaptifle.

lounnes in epijkla fua i.Ioan.i.dial:Sidixerimufi' peccatu no hlt;tbemus,no(ipfos fàOimus, et ueritas in no bif noneR.Iteminuenis etùm tarnntiferoshomines, cjid audent diccre,non opus illis efjè oratione. C hrißui pr£[cripfuillud,ut agnofceremus femperin nobis ali* ^uid efjc pcccatorum:ideo^ femper orandum,quô ilbt dimittantur.

Remittimus.) Repetit iOud, cr lt;}Ult;iire iniunxerit adeo churitatem maximi ßciendam effètUperte ojknt ditur. No uultutodiantfefe homines inuicem, etiamfi ofjenfi db alijs.Propter C hrißum, qui multà plura re^ miftt,remitt4mus nosulijsinnospeccantibus. Nulluf eßquino habet peccatdaliqua.Certumindieium chi* ritatis dei erga nos, quando dimittit nobis peccata no* flracrc.

Nf inducas. ) Deinde qi«a imminent quotidien^ la,funt pr^feiüia mala,et fequHtur,in hac uatle lachry marum in laiçcnnQÛ» fumus,cr nullum moment» habemus,quoftmus fecuri. Hoc magnum efl, ft non ingrediamur in tentationem,idefl,fi non uincamuft cum tarn uarijsmodis fatan nos inuadat. î^efts puftHo animo, fed forti: nihil potefladuerfumtc, ft dominé tecti eit.videne fuccumbax in tentationibus. C hriUns etiam tentatus efl, cr multi fanHoru. Si non effet ten* tatio,neqi effet uiäoria.

A malo.) Satanbicftgnificaturpottßimu,qui tntd tamalanobisßcitquotidic. Libera pater à maligno, qui

MATTH» ENARRATrO» 8^ qui freit nobis negotiu,qui^cupit nos impedireàrc* gno C hrifli.Cupimus igitur ab hoc malo liberari : zy ita firè omnes ueteres expofuerunt. Seio etiamquid neoterici dicant de iflis uerbis. infuper feiamus uigila» re boßem noflrum, ideo admoniti fimus, ut qu^ramus auxilium.Ob id adiunihefr fequens particulaad cona ßrmationem jpei noßr£.

Tuum cÄ regnü.} Ciwa tu uerè rex es,crpotens fuper omnia, bona fiducia fumus preces noRras non ejfrfruflrädas:cr hoc fonat amenumo no dubitamuSf quin preces noflr£ tibi fint grata;. Qui pij (unt,habet orationé in quotidiano ufu.Etß uerè agnofeimus deü patrcm,proftäo multoardentiusorabimusCTc.

Proinde fi remiferitis hominibus er ratalua,remittetö0 uobis pater uefter cœleftis, Quod b non remiferitis ho' minibus errata fua, nec pater remittee errata ueftra»

Prieteritis omnibus alijs, hoc maxime charitatem inter nos mortales conciliât, fi inuicem remittimus pec cata. Et iterum unit c hrißus,ut pacem feruemui inter nos mutuam,cralter alteri condonemus débita. Nemo fit iniurite ftbi frda; memor. Sunt nonnuHa emendâda, fed citra inuidia rancoré. Supra indicauimus,quate nus bona freiendafunt pro malo. Vultis oralionesuea flrM ejfe exaudibiles, cr ne frußra oretis, bene freie tis proximisucflris,z:rpeccataremittetiseorum. Staute

Cap.VI TO. OE co LA MP AD IT TM uosduri fuper hatte terrain fùeritis, netjua^uam tenia gnatn inucnietispatremin coelis. Polfetquisinjirre: Propter oput meumdeiisdimittitmihi peccatuttiett, igitur ex operibus lujiitia. 1 ndicatti ex lüis qu£dä in* dicia eße ßdei, non quod deus dcbcat tontam libcralit-t tern ex operibus iftis,fed quod nos certifimus de remif fionc peccatoruin. Siigi^urmihi nulla fides-,neqi eHid fperc mihi reinitti peccata,ni[i itelim meiplum feduce» re. Si nulla in me charitas,quidjjrrabo depatre i No* dum pater esl,quia nolo commendatos habere fratres»

ErraM.) Nonitnuindicit,fcdmidtaerrata.Pleri* que prjeteximus,fl femel tOe in mcpecajfetydimitteré-Inf a habebitis fepudgies fepties remittendum ejfe-Tantum de preabus.

Porro cum leiunaueiitiSjnc fitis uC' lut hypocritætetna: obfeurant enitn facies fuas, quo perfpicuum fithomP nibus ip(bs leiunarc. Ainê dico uobis, habent mcrcedem fiiam.

Ad tertium nunc opus accedit, nempe ieiuniu,qifO corpus caftigatur, ut animus tanto magis feruiat ^o, vmens magis fuperj^icua. Pius non curat iriuniu ni» ginti dierum,uel quadragin*a,niftfimulferuiat proxi^ mo-.neque eftut Papißatcoüigunthic fuabonaopera: fed ft quid impedit te à cultu dei, hoc re feces omnino. Si no prodeft cibus, abfineiu,ut fereniorfitßtiritus ad d::iinameiiitanda.

Jeditd operaßdes ftMS exténuant,ut uiäeanturpaüit di er madlenti.Nam (juiapjüefcunt,er non Uto funt uultu,uoluntreligiofioresuideri. Verumnehicfriuolè iudicemus aliquos, quia non pallefcunt,fed alacri ßde funt'.namnonomnesnatura/equalesfinxit. Debis hic mentio, qui huiufmodi laruas induut,quö uideätur [an di : Cf qui fimulant Catones, er incutefunt ncquam. Apud plebes [imulät [e ieiunos ejjc,erdomi ebrij [unt, lautißimcq; uiuunt. Qjii c «noj [imulät,er bacchana (bt uiuunt. In [umma,iüis omnia fiicata [unt.

Amendico.) Imo nullam mercedem habent:pa» rumenimefl quod ab hominibus accipiunt er nihil, quianuüa lausab hominibus,qu^ealicuius fit utilita» tiscoramdco.

Tuuerocum ieiunas,unge caput tuum, amp;faci'emtuamlaua,neconfpi' cuum fit hominibus te ieiunarc, (cd pa tri tuo qui eft in occulto, 06 pater tuus quiuidetin abdito, redder tibi in pro* patulo.

No» omnino prohibet,ne quis indicet fe ieiunajje, t^onnunquamprodeftproximo fidicas, hodieeflieiu nium:fedcaueiialaudan ab hominibus,quafifanäior cieteris fis, Apud illos mos eratinungere caput oleo, cumidunarent : attamennonponit prlt;eccptumChri» Piis,ut tu prodeas candidHS,(ed ftiidium ofknladi pro»

Cap.VI IO. oecolampadii in hibet.J^eiJ; noßpfosprtedicemus,fiiäunamus, ueîidi* ^uidbonioperis ßcimus. Ciuidadpatrem cœleflent utilitdtis uenit,fiue ieiutMmns,ßue non f interim tamê commodum hctbemm, eo quad corpus in feruitutem redigitur.in die autem ludicij reddet dominus prtcmtu bonts,omnibusangelisuidentibus,crfdniîis.

VArijstentationibus obijcimur, or obnoxijfu* mus, cr ßre quando undm euadimus, in (dteri incidimus:ideoddmonuitperqudmdiligenter,Mctiue* remus ab oßentädißudio,ne fie bona opera noßra det । prauarentur. Efl autem inuenire non paucos, pra:fert | f ïm COÎ gui minus generofi funt, qui^; non admodum ti nbsp;nbsp;i

tlHanturißD glorilt;e ßudio, uerii no omnino liberifuitl atentationibus,fed ab hoße alia uia quadam tentätur, nempe cupiditate rerum terrenarum,dum timent ne ft tisipftsàdeoproffechtm ßt,eamqiob remualdefolù citi funt quomodo fibi thefauros congregent : nbsp;nbsp;pit*

riq; etiam minißerium fuum, uel opera fuaftc perdut' Si preces lüorum ßgt;e^res, audires magis rogioitet deum pro pecunia crdurotquàm pro uirtutibus. Sind liter in ieiunijs eorum maioreßcuracongregandarÜ diuitiarum,quàm compefcendi corporis,et camis caßi gandæ. Itaetiamnonnunquam difpenfantcleemofy» nas,ut magis inde lucnßciant. Eradicare igiturChrit ßus conaturetiâ banc peßem ex hominu mentibus, ne illam cupiditatem terrenaru rerum babeät. Sicut prin cipio

MATTH. ENARRATIO. 91 cipio Adam anteguam peccaßet in para^jb bene ha» hebat, negue cupiditatibus noauii obruebatur, fed po fka cum peccato folicitudines, Grfuperuacaneteifltc ciffte obrepferunt : ita in nobii funt propter peccaa ta. Verit ut animus reife inßrmetur,et melius deo fer^ Mrepoßit,expellendiecrextirpanda: huiufmodi cur£ funt,ne nos omnino perdant. Nihil enim magis lt;t conn templatione diuinarum rerum auocat,guàmh(e foli» citadines uan£.

Ne reponatis uobis thefauros in ter ra,ubi çrugo SCtinea corrûpit,6ô ubi fu resperfodiunt ac furantunîèd recondi' te uobis thefauros in coelo,ubineque ærugo, neque tinea corrumpit, QC ubi fures non perfodiunt, neque furantur. Nam ubi fuerit thefaurus uefter, illic critôôcorueftrum.

Ne ft uobis ßudiü coüigendi thefauri,fedfitis mini flri del,O' ueros thefauros guérite, gui perpétué pron deßc poterint-.alids opes fùres diripiunt. Clÿicguid igi tur corruptibile er pirpetuum non eA, à pijsnon efl magnißeiendum. Neç^ omm’no C hriüus prohibet poffefionë omnium rerum, neg; fie utdtdeifci ut nihil omnino poßideas,fed plané non uul t animas noflras ijs. tffeaddiihs,iuxtadiâumpfalmi:Diuili£fi affluant, pfal.gt nolitecorapponere.Noifeetdiecogitamusguomodo opesmultiplicare poßimus,crpr£tlliscuris non uacat

Cap.vi 10» oecolampadii in ftobis rebus caelefltbus incumbcre:uel etiam iûiotJlÙM pcdiuntnosne ßinus mifericordes proximo, vbicjue dum cogitamus quo paih cumulemus opes,zi^dum ânmur eu qult;e nobis profunt,non mirum quod deiobli uifcumur. Oflendit uutem Chri^us res iüus eße uiles, Cr plane indignas homini, quia omnia propter homi* nem conditafunt.Hoc meumprlt;eceptum efl, RepoM tis perpetuos ZJ- immor tales thefauros uobis.nocauté fàciemuSyfi fldem in deum habuerimus,cripfle thefau^ rusnoflerfiierit.Hocautem non flt,nifi nihil ipfo cha* rius habeamus. Uem qui dederit eleemoflynas,et easex hac flde,deo plaeere hunc quis dubitat ? Alias fl omnet fàcultatcs tuasfine charitate profluleris, nihil proflitu* rtefunt.Legei.Cor.tj.Paulum.Qijicquidboniexfl* de iüa ficeris,manebit faluum.

Vbiflires.) Simpliciter efl generalis fententia: Qttodcunq} tibi ualdeadlubefcit,hucapponispe^t tuum,omniadenique fludiatuai:ydeflderia. Si igitur quis habet pro thefauro grandem fummampecuniie, fiiturum efl ut corfuum adiüum thcfauruin agglutine tur.Non oportet hiecficflup^rc,etadmiran:nam prit fipio antequam iUasopesbabemus, admiramur, qua^ fl multu in ilUs fituin fit. Qjiantus uero maerorfl adhe ferimus,(^ quantum gaudium f reltquerimus„cogita* te uoflpfitet fl ilia uilefciint quiCper fe tranfltoria funt, non amplius erit locus admirationi.

MATTH* ENARRATIO. 91 tur oculus tuus fimplcx fiierit,totum corpus tuum iucidü ent. Qiiod li ocu' lus tuus malus fuerit,totum corpus tuS tenebrofum erit, Ergo fi lumen quod eft in uobisjtenebræ funr,ipfe tencbrae quantaeC

Bene congruit ijh. fcn!entia fuperioribus. VnJe enim mens hominis admiratur diuitiäs terrenAs, nifi ^uu tenebrofa eA, zy male iudicata Omnis noflra rd» tio nefcitdifcerneremterbonuct malu. vbi igiturocu lus hominis, id eft, mens humana crc. Loquitur enint deintemo homine.Si oculus,ideß,ratio tuapuraerit, omnia bene ages. Sicutoculi uiam oflendiutt corpori quîfiteundum,nehomopericliietur, itamenteuide» mus quidnaßtagendum. Harnmultum reßrtanocu» lus tuus fanuSßt.Si haOucinetur oculus,ey non bene ui det,totum corpus ßecum abripitmore ebriorum homi ltum:ideo nihil melius quam uerbum domini dißere. St iiutem »OS, contempto tHo, tanquam magißros fequia mur,frcile decipimur,quia pro optimis habemus,qu^e non merentur bond did. N am dux corporis eß oculus, Zy omnia ßudia tuabene habituraßunt,ß mens fanaßt. Brne iudices tecit quidprimo loco ßt amandu, or quid fecundoloco. vbiautemmen; bcncintelligit,aßich(t ^uoq; ßmiles (TK»t. Infuperfcias C hrißum non omnif no probtbere diuitids,neque perfuaderc paupertalem. Videut mens tua redaßt zy ßmplex, non auara, non

poUutd udrijs cocupifcëtijs.vide ante omnia mentent tuampurifices. Simens tua ed mala,etiam fi plane pauperfts,ar nullafpeeuniaipoßicleaf,nihilominHS in tenebris cocupißcentilt;e incedis .unde neceffe efiutocud lus mentis bene inßrmetur.

Tenebr^e.) Vultdicere: Siinterdiutenebrlt;efuntt ^ult;nitte in noiic erunt i nom in die oportebat eße luce. EtubilhU^non apparent, denfioresfunttenebra. Si ip fa mens cr ratio tua fic obfeurata eß ut non ualeas in dicare,quid poffentcateri affèâus tuit nonne in maxi mis tenebris ambulasf Quiaccipiunt lumen àmentc, tenebras i^norantia inducut, aque ac fi quis folem uel lunà calo moueret.Curandum efl ut mens noflrabene inflituta flt,nepcrturbetur flidtisopinionibus. tiunc foluit C hriRus utile queftionë, qua fire in ore omniS mortalium ucrfatur.tiampofletquis dicere\ : Quidfi feruiâ mundo,cr codigam pecuniam,cr nibtlominus deumamem? Itaenim omnesauari caufantur. idatn Christus obteilionem foluit, dicens: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;

Nemo poteft duobus dominis ßf' uire. Aut enim hunc habebit odio, altcrum ilium diliget'.authuic adhçrC' bit,ô6akeruin ilium negligee, NonpO teftis deo feruire dC mammonx.

Q«i(i dicis te ueUe Deo cali cr terra feruire, amp;nbsp;mundoi nequaquam id fiet ; uerum neceßitatibits w«'’ di

MATTH. ENARRATIO. çj -di uti pojßtmus, fed non fimus ferui. Pecuni/s er alijs reius neceffàrifsutdmur, fed cdueamus ne iOis fimus addifli.Sit igitur units dominus, lt;jui totum cornoftrü occupe t. Seruireuerbo dei(^pecuniie,impößibilceft, quid pecunid diuerfd prdicipit, er controrid eil mun^ ddtis dei. Proinde ne thefdurifetis huiufmodi thefau^ ros,qui impediunt d feruitutefummi dei : dlios thefduo ros mente concipite, quiperpetuo durdnt. Curinfin» bilid ijh qult;eritisi erc.

ProptCTcadico uobis : Ne fitis folid ti uitæ ueftræ quid efuri fitis, aut bibi' turi,neque corpori ueRro quibus indu mentis ufuri« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Videtis iUd quomodo ptdchrè cohteredti Quiddtn dicunt fe no qu:erere thefduros mdgnos,fed pducis effe contento5,fifolum hdberentnecejfdrid utfuflentent/i per dies uitlt;e, Uimid dutem folicitudo cum peccdto irrepfit. Eritigitur huiufmodi folicitudo ddimendd ex corde hominum.Dicit : Ne corde fitis foliciti. Viólum er dmiflum hdbentes contenti fitis.

Aßrrt tresrdfionfs infequentibus,quibusfrugdli^ tdtem notii perfuddet, ut fic folicitudinem ex cordis bus hominit eximdt. Primo d benefieijs, qult;e idm olim dccepiinus. (iuimdiord,dicit,prieß^t, etidm minord

prießübit. Qui animam dcdit^qu^ longè precioftor eß panù,uel caro.,dMt etiatn almentutn. vnde ont tubiit modis uenßmilecü, ut qui dédit dnimum,iUtu» rui ßt corporis ßiflentationem. Argume ntamur cf [»of-' S J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dédit dem, eer te qu£ ad aliment u pertinent

biudnegabit. Reâèigiturdominoconfidimm,quod non ßt nos dereliâurm, quia tant anteu maiora pr^ßi tit. Sic de corpore or ueßimentodicit. Nonne corpnf prlt;eßcntim, quàm ueßis f Vnde corpustNÓnne domi^ nm dédit iSud, O'ßuet mirabiliter f Igitur neßisß4prlt;l tnoduin folicitm .lamab exemplis iUud probat oir^ rioribm rebm,diccns:

Vertice oculosad uolatih'a cœH, quia non ferunt, neque mefunt,neque conuehütin honea, ÖC pater ueftercoe leftis aht illa, Nonne uos longe præcel lids lila f Qins autem ex uobis lolicite cogitando poteft addere ad ftatura fuä cubitö unumt' Ac de indumento quid foliciti eftisc’

Si dem bruta animalia o uolatilia,qu£ oinnifoli* a'tudine carent, ncq; magni ^eßtrnan «r, paßett o feruat, quanto magis hominem nobüißimam creatu» ram Propterea o dicit : N ónne duo paßeres uenei unt aße,o p'^ter caeleßii curat illos,ut nulluißnc eitii uoluntate in terra cadatiEtß omnia alia animalia qua eonditaßtnt propter hominê, pafeit, tcquißlimesclei

(NMdicit, Pater ueflcr c(xleftis)non pafcet f Ef gt;«lt;lt; gna empbafi dicit, Pater uefler, non auium,necj; aho» rum animalium, etfi omniaàdeo condtta fint.Cum igi tur iüisinßmts pro]jiidt,putaif (juod hominem ad fui imaginem creatum derelinquet^ Et i^uia homo multi melior efl,mdiorem etiam /fern de deoconcipere de» let: er efficaxargumentuefi. Tertioadmonel nos ab inuttli cura. l mpoßibile t^uod nos curis aliquid pro fidA mus, ft perpetuo fimus folidti, neq^ maiores effidmur i» corpore noßro, neq^ minores, iüaq; folidtudo nihil prodent nolif,er uana omnino eft. Quis ad Ihturam fuam cubitumadifcere potefl unumf impoßibiln c/l rfj,er folidtudo. Maxima utilitas hominis,fi conßlio ChriÄi acquiefdt. Neque uult Chriüus ut deum tentemus. Aliudeßoperari, aliud liberum ejfei fuperfiuis curis. Operare in ijsdonis qiM deus tibi can ceßit. Siingeniu efl, da operam literis.Non tentes do» minum, ac ß non te difeente euadas doóhts. Agricola relinquit folidtudinem dco,colens nihilominus agrum fumma ddigentia. Qjiie deus coneeßit media,iOis ute» mur, alûs tentamus dominum, quod non fit fine max^ tno peccato. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

Cognofcitelilia agri quomodo cre fcanf.nonlaborant neque nent, Atta' mendico uobis,ne Solomonem qui' deminuniuerfa gloria fua fic amiótü fuiflCjUt unum ex ijs, Quod fi gram eu

Cap.Vi IO* oecolampadii in agri quod hodie cum fit, eras incliha^ num mittituTjdeus fic ueftit;an no mul to magfs uobis id faciet,ô parum fiden tesr'Ne fitis igitur foliciti dicetes:Quid cdemus,aut quid bibemus,aut quibus operiemurf

Tertio lilu agri adducit, per hoc comntonefitcietti noSjUtomnent folicitudinë hancuanam obijeiamtM-Neque hie lot^uiturde lilijs,qult;e in hortisdomeßieis plantantur ntagna ctera, fed de ijs ipce in campo funt, quorum neq; pióhres per omnia poffunt natiuum cola rem ßliciter imitari, Etexemplaleguntur aliquoru, qui conatifunt omni indußria ztr arte adhibita, imitât ri naturam liliorum, fed ßvßra omnem operam adbb buerunt '.imo Solomon quiditißimm rexßät,nec in ont ni fua gloria tarn jflendidus fiât, neque tarn decenter ftiam ßmiliam omauit ut heec lilia, quæffonle fua ere feunt in agriSydomino itaordinante.

Cluod figramcn.) inducit argumentum, cotta cludit: Si gramen deus fic ueßit,an uobis aliquid denea gabitt An non eßhoccertißimum indicium,minimum effe in uobis fiducia;? Deus omncscreaturas fic ueßit, quje propter hominë condita funt. Nf igitur nos fintui foliciti,^entes:

C^ttidedemus.) ttoc non fimpliciter ChriAusproa hibet, fed cum ißi mentis folicitudinë, cr cum ilia ina credulitate, Similterin ali/s rebutagamus. Adoremus domi*

MATTH. ENARRATIO. 97 dominum, er quod noftrum eß feduli laboremus, er ijs qult;e deus coneeßit utamur fuo tempore.Etiam cura in deum proijeienda e^i tempore beUorum, qult;e huma nis brachijs confici non poßunt. Interim tarnen difcas deum prouidentiam non prohibere,ßd infidelitatem iUam, qua omnia corradimus per ßs er neßs,quaß deus non habeat curam fuorum.

Nam omnia ifta gentes exquinmt, Nouit enî pater uefter cœleftis, quod opus habeatis his omnibus.Quin pO' tius quærite primum regnum dei,^^ iu ftitiam eius, ÔÔ haec omnia adijeientur uobis. Ne litis igitur foliciti incrafti^ num:nam craftinus dies curam habe* bti fuijpfius.Sufficit lua diei afFlitflio.

Deum non agnouerunt ixäict ifli,nefcientes tani» ta bona propter hominë ßch, eße, quiaputant omnia neceßitatifubieihl eß'e,ut ßunt multa; ßjJta opiniones Ethnicorii. Si animus hominis non reäeinflitutusße» rit in ijs, neeeße eß ut in huiufmodi folicitudines incit dat.Tota enim uita ipßonim uerfaturin hoc, utpoßint conquirere opes,ut fe er ßtos ueßiant, alant erc. ne^ putant id diuino beneßeio acquiri,fcdßM:prouidena tiee totum ißiid afcribunt.

Nouit.) Nonincedisßc coramdeoquaßig^tus ßs,fcitquibus indigeas, Qjii prius aluit,etiampoßhae non deßeret.

Rf gnum.) Videte ut deus in uobis regnet,ut ßt iu^ flitia ilia dei in uobis,hocj- ßt unicum ßudiu ueßrum^ CuraßquxrisregnumdeiutinnocenteruiuM,çy om» neßudiumudhibetu,utdcusinuemut locum inte.Si amor iufîi or reéîi in te ßierit,regnum dei habes. Si an tern illanon adßint,ßmilises alijsgentibus.

Adijcientur.)Siopushdbescibo,diuitijs,hoßgt;itio, definß)ribus, patrono, dominum ora, er prout ßdelia busilLi expcdiunt,itadißgt;cnßibiterc.

Soliciti.) Hocfæpeadmonct, quianoparu^ßint tentationcsquotidianie.lgitureruosßtisadmoniti.

Craßinus.) tJo eßdiesßneaßUüione.Stultißtmu ^ui nos grauamus inutilibus curis, alioqui plus ßttis grauati.videamus ut prdßntu bene dißgt;enßemus:ubi craßinus dies iüuxerit,aderut nouee curte,erillaf bene dißjeßemus.lntcrim habeamus ßduciä in deu, qui in ße fßerantesnodeferet. LECTIO. OM.nino ad uiuu ßinitate noßram optimus am» marumedicus Chrißus qu^erit nobisreßitue» re. Hon eßautem aliud pemitioßus malum ipfahypo criß.Ham hypoenßm tdxauitineo,quod ßreillißgt;e^ ^nt humanam laudcm,er fefe oßentare cupiunt,gllt;f rtamdciobß:urätes. Eßctiä aliud internuuitium,qi«gt; multudeßeipßsßentiunt,etiamß ncquaquam innoceti» tesßnt,im6 propterinßtamßbt fuperbiam admodunt proctiuesßintadiudicandualios,c^ddobtrcitnnduin. Vude certißiinum indicium eß iHos charitate deßitui^ Opor»

MATTH. ENARRATIO» 96 OfxjrtebatigiturChri/ium hoc malum ftcemcndare. Aniea prafcripferat beatos ejjè mifericordes. C ertuni tjt ncquaquà (Hos uerè mifericordes e/Jè, qui ad obtre« dandu alijs procliues futtt. Nitm pfculiurc eü chanta ti, no eßefitl^iciorum,cr omnia in bonam partem ina terpretari,quaniiißert poteß.lgiturChrißus ut etiant in hoc re medeatur,dicit:

Olitecondemnare,ne con' enim iudi iudicatis, eo iudtcabitur de uobis: 2lt;qua menfura metiminijCa metientur uobis alq ♦ id eft, ne temerèruatis ad obtreikindum. illaqult;» obfcurafunt, ne uos tanquâ certa pronuncietis. Çiua^ Its enim homo internus fit, unus cordiu cognitor nouit deus. Nos externa uidemus folum,de quibuspoßumut tudicare,utfcortatio,homicidtu,auaritia,fifftum,crc^ (J de ijs nihil prohibet indicare.Siquis ilium corripiat obfcelus aliquod commißum,noncontrahocdi^nt C briïli pf cc4f. Si enim i/k dolet de peccatis perpétra» tis,lucraftiillum .ContraiUosautemhic loquitur,qui pecMtrt aliorum /blent exaggeraretnam fieri poteft ut quis fcortator fiat, crpeccet per infirmitatem, crtu ill«!« iudicM per meram malitiam peccaß'e,non confi» dcranseius infirmitatem. Certèibifitexceßiis,neque habetur ratio charitatis. lt;Cluteautemapertafuntpect

Cap,Vn IO. OECOLAMPADII IN catd,hi quibu! datum eßyilldiudicettt. Vratrcscnimar ^uendi funtjpiritu lenitatif ft pojjcntïc(hurari, alüt indicium efl dei. Si igitur inuaferis tribunal dei,Qrilluä occupare ftuducri5,uide ne iudiceris. (^uo cnim iudicio iudicatis,co iudicabitur de uobis. Si reperti ßteritis iin» tnifericordes erga proximos, etiam nuUam alibi mifa ricordià /perare licebit,fiquidem uobis adhuc proba* tur ueßra immifericordia. H^c eft menfura qua rente tie tur dominus.

Metimini.) ld licet uidereftrèper omnesprophe* tasjubi creberrima mentio de iudicijs dei,in quibus ftnt per proponutur qu£ ab hominibus funt, cumpx n£ fubiunguntur.E.t licet uidere ptdchram quandâ re^ fpondentiam, cr modum peccatis congruentem.QJii non ftüt obediens [ummo domino,iÜe cogitur it^iori^ bus obedire. Clui male educauitfilios deo, uidcbitiüoi ad ftidtitiam rapt. Clui tdiosftgt;oliarunt,etiam ipft ftoH entur. Ciui immifericordes funt,etft clament,no exau dictur : batcq; eft menfura diuini iudicij, i^aximè ante prodcffet,ft cjfemus nobifipfts melius cogniti quant ft mus,0'fidefccndcrcmusinnoftpfospercontaturiqtó‘l' iUic latere t. Ethnici inter pratcipuamfapientiamiüuti habuere, C ognofce teipfum: iUam^ etiam nos doiUri* nam fcruemus diligenter tn cordibus noftris.

Curautem indes fcftucamquæcft in oculo fratnSjtrabcni autem quæ in ociilo tuo, non animaduertis Aut quo^

MÄTTH» ENARRATIO» 97 öuomodo dfcis fratri tuo, fine exima feftucam ex oculo tuo, amp;nbsp;ecce trabes in oculo tuo f Hypocrita, eijce prius trabem ex oculo tuo,6C tum perfpicies ut eximas feftuca ex oculo fratris tui»

Oportcbat te cognofcere primum tua lütia.Fiert poteflfit trabes in oculo tuo, iä e/l,in coräe tuo,netnpe inuidid, fuperbia,lafciuid z^c. vides qu£dä externaf ut ucflittts, cibos, potus, nefcio qualia Çint, ex quibut mentem hominis non poßumus cernere: uides ceremtf nias,lt;]ult;eßßuctefuntleues. itainßa arguitdominut hypocritM,lt;jui decimabant mentam er cyminumjCr qu£ legis erant mifericordia er charitas non magnifie bantab illis.Feftitca hic per fimilitudinem dicitur,hoc efl, uitium inalterius uita,quod ipfum dedecet. EtidWl in fibulis moralibus habemus, quod femper manticant queàfionte pendet uideamus, er noflram qult;eefli tergo negligamus.

Ciuomodo.) vbi tanta mentis meSfiderantia efl^ non mirum ft fequatur etiam temerarium ludicium.Po nitautem diuerfa. I^am graue efl cum culpa redargidt do(hrem,ercum dicitur,M.edice cura teipfitm. Quo^ mwio corripiesfiatrem, cum tuipfe fis fcelcratißtmusi indignas certè hoc officio.

Hypocrita.) Semper nomen fiatis inculcat cunt magna emphafi, ut mifericordiameum fratre habeas mus,er ne iHum tom ficile contemnamus. Habemut

Cap.VII TO. OECOLAMPADII IN enim unum p.ttrcm in cœlif. Dicit:Hypocrita, UK fèris olkntcsfeueritatem, tarnen nihil es fine mifegt; ricordia. Letàaiàtia corripis,cum tu grauioribusnuio culatusfis cr corpore (yanima. Si autem purgares te* ipfum,flitim ijii uideres. Ciuandiu uitiofi nos fumus, non poffumus iudicare.,ey parum idonei ad iudicandu deintcflinisuitijs,ucl etiaminepti fumusadagendunt aliguid bene.Purget igitur quif^ feipfum primum,(T deinde alios complet cumfruélu.

Ne défis quod fàndlum eft canibusî ne proieceritis margaritas ueftras ante porcos, ne quâdo n conculcêt eas pedi bus fiiis, Sgt;C illi uerfi in uos,lacerêt uos.

No» uidentur hitc cohterereper omnia fuperiori* bus,fedcffc nouum quoddam præceptum adieâuin: eß(j- fentêtia: Ne fimus temerarij in myßicis doârinis , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inuulgandis: funt enim quædam qu^e non oportet ont*

nibus communicare. Et ita hune locum haßenus expo fierunt jèrèomnes. Bafilius in inflitutionemonafticä inter caetera fie interpretatur: Ue exponatis uofipfoSt qui debetis effe fanât: id efl,habete diligentißima uit^t ueßra; curam, nealiquam occafionë habeant malioblo quendi,uelfeuiendiinuos. SictUequidem. Seduidea* mus an ßrtaßishiecfcntetiabene fuperioricohareat. Eß nonunquà hypocritis maxime pcculiare, ut uclint cateris uideri doâiores, ey proindequ^cunq; agnout runt,uel didicerunt,fl:ttim diuulgantinpublicum,non haben* '

MATTH. ENARRATIO. jg hdientesrationcm auditoru,modo ipfiuideanturdo^ ßt jCr ntfcio quam laudem /^cékirc fokant. igitur temeritM cum intcrno uitio tUorum hic perßringitur. Vultdicere : tiedetisdoärinam hanciUis homihibuSt qui plané indigni funt, quiq; canes funt : illt enim euo» muntquodperceperut: quales htereticiimpudcntesdi cuntur,qui reßliunt à fana doârina. Por« funt,qui int nundis rebus deleihntur folummodo. Spcéhndunt apudquos fanfïü proféras. Gregorius J^azianz^nui deratione theologie docet quid proferendu fit,et qui» bus,or quod nullo tempore ,nifi ubi gloriaChnfli po fcit,Omnibus modis agamusfideliter in augmentatio» tteregni ChriRi. llt;loneSlnoftradoârina,nequeiH4 amat tenebras. Cluidam fuas dodrinat occultât,in cau fa efl, quia autflbi non fatis fidunt,aut iUarn non bene norut.In myflerifs Eleufinis obfcura multa erant,quia obfccena ibi agebantur,ut omnes boni uiri omnino ab» horruiffent ab iflis myfltri/s, fi ilia uidijfent. tionfic eft cum dodrina Chrifliana, qua amat lucem .C hriftin fuper tedu pradicari uultfuum uerbum. C^uod in au» res audiftis,dicit, id puhlice O' inpropatulo enarrate,. Etita non pugnant ifli loci, Pradicare uerbufii domi» ni fuper tedn,O' habere rationem auditorum, ne fan» éhan demus canibus. DepcTftmcnto accipiunt illunt locum.'Bene:fed antiqui no de fymbolis ita locuti fiint, fed de iflis myfltrijs, qua uerè fandtl funt. Por« illi »ibrfpWimwj fapiunt. Vbi glorw dei pofliilat,ration(,

Cap.VII 10. OECOLAMPADII IN detnui fidd noßr£ omnibufpetentibus, iuxta Petri do r,Pet4 drinam. Neqitefiinpliciter didum eft, Ne detis fanÜu carttbui,ubi noneü periculunr,fed aßignatur caufa.

N f f oc«/cen(. ) Fieri pote A, ut fi tacuerimuSjper^ feq’Mtttur nos.VndeunAio hominem docebit hoe loco quid ßbi agendum fit. Porrô quantum ad internum ho minem pertinet reßrmandum,tddea}nusneoßentanf di gratia doilrinas deiprofiramuStßdutnedificetnuf alioSfUt gloria dei amplietur.

Petite de dabitur uobis : quacrite inuenietis : pulfate 06 aperietur uo' bis, Quilquis eni petit,accipit : 06qui' cunc^ quærit, inuen,it; Sgt;C pulfanti apc' rietur,

Polfetquis obijeere t Omnino difficitlima funt ißi qu^proponisin prieceptis tuK,nempe utinnouemiU corda noßra, mitesfimuSt mifericordes,amdtes hoßin titre. Omnino iüa fublimia funt, qult;e uulgus hominiait non capit, qua ratione eo pertingam { Non permittit ut ad uires noßras curramus. Bonum autem eß,ut fd^ musnoßraminfirmitatem. Oremusigitur.Etpulchre Chrißus nos inflruit,et augment u iüa uerba habent tm rum.I^onfatiseft petere idiquid,fed dâigentia fingula ri oportet te iüud quierere:pulfa,etperfeuera .Ea enint benignitasdei,ut quodeunq^ petieriüs,dabitiüud. Son impoßibilia prtecipio, qute non poßis confeqtd, ficur* ras preoibus tuit ad deum .llieper fuam mifericordiant

^tod promiftt ucrè credentibuf,^ paratuî dlt;ire .TicU» Muf igitur fic domino in omnibus.

Anquifquam eftucftrum homo, qui fi filius eius pecierit panem, lapidé daturus fit illi c* Autfi pifcem petient, numferpentéaddet illif Siuosigitur cum fitis mali,noftis dona bona dare fi lijs ueftris, quanto magis pater uefter, qui eft in cœlis,dabit uobis bonapo ftuletis ab iplbc'

LucM alijs uerbii hiotcfententiion explicat.AÜc» gorii« quicrut mtdti in piine,crpifce,fed relinquo illud ociofis. Sufficitnobis uiderequadChriäuspropofuit. Vultbeneuokntüpdtris commcndarc, qui nequitqui eaqu£ nece/JjrM funt filifs fuis dcnegitre uult. Didi Chrülus : Sifili/suellrisquosdiligitis,etftnonfumm4 dile(iion(diligatis,pro bonismitLtnondatis,neq; mov tem pro uita,uel inutilia pro utilibus: crfiuoscumd^ li ßtis tantaßcitis,quanto magis deus, qui folus bonut efif Nemo ewm perfiâèbonusefl,nifiunusdeus.Mat litianobis omnibusinnataeft.NamApoftolusetiant dicit nos natura malos efte. Qtt« igitur deus pater da^ bit bonaf nanpe optima. Vos no uultis mala dare fili/s ueftris,quanto magis pater caleftisf Alius EutuigeliftA fandum.Ea ita^ bona qu£ Chri ftus docuit,que^ ii^itpetere, ea ex corde toto petite,

Omnïa i'giïur quæcunc^ uolueritis ut faciât uobis homines,fic ÔC uos face te illis:hæc enim eft lex ÔC prophetæ»

Nunc fubfineminepilogoquodlt;m omniaetiâi» fud prteccpta,C!'(iUie olim,0'lt;lult;e iterum expofuit,(J prlt;£cepit, recapitidat, nempe in prteceptu charitatis. Lex charitdtis efl, in qua kx tàoficr prophète com* prithcnduntur : cr fie omnes leges oportet exponere. Dixit de mutuojde ird^trdlijs rebus. Eft locus ^uando corrigedus frater,eft locus quàdo gladius furiofo no da tur.ludicate ut fàpiëtes.Non malit alijsftciatis in iudi do,ne lt;eterna ifttt bona amittatis: huc^^ /pedant pro* phetje onines,et lex dei. N «c alia obiedio fequitwr. vi dete quomodo iüapulchre cohtereant, zy perantipo* phorä fire multa,qu te primo ajpedudifcrepareuidé* tur, coharere uidemus.Quidftciam,dieet quis,uideo tantam multitudiné dodrinas ifhs negligere,nt(nqidd unus cy alter arripiemus iftns dodrinasiReftyondet:

Introite per areftam portam, qiro' niam lata eft porta,fiC fpanofa uia quæ abducit in exitiû, muItK^ funt qui in' grediûtur per illam:quoniâ anguftaeft porta, ÔC Itrióèa uia quæ abducit ad uP tam,ôf pauci funt qui inueniunt illam,

No« oportet uos Mendcre quid uulgus ßtciat, zr ^Udiuatnambulet, fed quu tibi eundum fitconftdera. Efl jngujh porta, quam pauci ingrediuntur.Quiaute funt iflii' Hum homicidiC, uel alif nobiles ßcinorofi er portenioft homines ? Uequaquam'.feddepaudsfapi^ entibus hicloquitur, qui honeflè uiuunt iuxta domini pr^feriptum, er qui per portam intrant qua C hri^us intrauit.Fertur carmen de litera ?ythagorica,qu£ id» ipfumdocet. Principiolataefluia,quietandemducit priecipitiu,qult;eq- tandé dilatatur. H.ec més C hriJH efi,ut nonJ^edemus quid multi fàciàt, fed potius quid oportcatfàcere. Q^i mundumrel^icit,cum mundo pe rit, quia totus mundus,tefle loanne,in malignopofi tut eâ.t, loan, j.ideo multipereunt,quia lata uia ad pen ditionem.et ideopauci intrant ad/ilieitatem,quiaan» guftnuiaqult;educitad uitam.Caufa autëefl, quiapau ci ingrediuntur tHam. Pauci nobiles er fapientes huiut m««lt;ü, hanc uiâfalutis deligut. videamus igitur quid prtecipuèchriüus prtedpiat,et ipfum habeamus wt« noflrlt;e ducem,

MAgnum cR periculumimitari uutgi mores: nam pauà funt qià uiam falutis ingrediuntur^ que ab Euangeli/ki dicitur angu/hporta. Plerit^ au» temeuntper uiamjjiaciofamin perdition?. Eßautem aliud non minuspericulu, quoduixeregrè euitatur, ttonabipfouulgo,fed àdoôhnbus. Uamlicetfumpfe

' ris tibi animum iam quod non ueliscommunemuitsnt ingredi, fieri tarnen poteft incidas in doihres malos, qui te miris modis,Z!r fub jfieciepietatis feducant: ideo diligentißime pneceptor C hrißus admonet, ut cauedt mus 4 p[eudoprophetis, cr 4 fidfis doóhribfts.Sed hic ctiam oßtndit nobis modum,quo fidfi propheta: nbsp;nbsp;do

^res difeerni poßint. Erit igiturapud omnes iudiciu» Ouium enim eß cognofeere uocem paßoris, uoeê lupi, erntercenarij. Qitomodopoterimusuerè cauereno» lós 4 ßlßs doihribus, ut priccipit C hrißus,niß eofdent queamus internoßcere ƒ Et uidemus in hoc loco no pM cosaberrare, qui nonnunquam 4 uitadoéhrum ipfatit ueritatem condemnare nituntur: quos alio loco repro;» henditChrißus, dum iubet utßciamus ea qult;edocent fcribie,quißedent fuper federnlAoßi,fedneimitemur Opera illorum. Sunt quidam qui nonnunquam 4 doüri» naaliorumuitam probare uolunt,hiiterum ßÜipoß funt. Non eß confc£lnneu,hic docuit ueritatem,igituf fandus eß. Fieri poteß ut impij uiri ueritatem doceat, Satan lUam docuit,teflatus eß C hrißum ßlium eße dei. Neque hoediabolum fanélificat. Proinde cauen» dum eß,ne hic feducamur.

Caueteuero uobis à pfeudoproplie tis, qui uentunt ad uos inuefti'tuouin, (êd intrfnfecus funt lupi rapaces. A fru (fîibus ipforum agnolcetis eos.

C hrifli eße, uerum cum eins dofb-inam non affirunt, ne creddtis Ulis. Prlt;etextu doiUrinlt;e,cum doilrind con» ßtre oportet. Simihter ft qiiis pcrfondm fudm uenditet dpud dlioSjfcidsdoluinfubelfe. Videmusfolum exter» num hominè, cum guis dicitprophetdm fe ejfe: fed ina tenddinus reih iudicio dd mores iUius hominis:cr fi do ürinà exdminds, ne titulos externos folum uideds, fed Cd qult;e in fdcris Euangelifs exprejfd funt tcrfied non docet,certus fisiüumno dmdre innocentiÛ, neq^ieçlui^ tdtem.OuiUum indumentum eft ddhuc,fiuel etidm uetgt; rd docedt. Introftiicids penitius illius doilrindm,crcon fidcrd dn hoc fit quierere innocentidm, lt;}uod iUi dicunt innocentidm:dn hoc fit cultus dei,lt;]uod illiplenis hue» ciscldindnt. Siqult;eris Pdpijhs, nemo eâ guifeuelit dicere menddcem. Omncsdoihres uoluntejjè üeri» tdtis. Sidutemintuedris rem ipfdm, longé dliterdo» cent, qudm ipfd ueritdx hdbet. Pdrum eftlongd uefte incedere zj fèricd, gloridri hoc uel dlio titulo,ucl mul» tis dnnis doilrind illdm didici/fe. Tuintroftiiee qui fint mores iftitts hominis, dn utilitdtê proximi, dn gloridsn Chriilifilif dei in operibus fuis doilrind qudrdt. Pdulus Gdl.j. cdp. de fruilibus ChriHidni hominis fit tis mdniftftè dicit, nempe quifruilus cdrnis zyqniffh ritus.T dies igitur qui eo modo non incedunt,quiq;fru £iu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cdrent,funt lupi,non oues. Steuire eft lupo»

lunt fiat [èculu, quod non h^buit fil[bsdoébgt;res,etiâgt;gt;t ante diluuium crpo/l.Sanâi dei fetnper habuerunt ^uos quifibi contradicerët.Vnde non màrum ß ßt ma» gna turba contradicentium. Etiam hodte do{lrinlt;e bo» nbsp;nbsp;nbsp;'

namßtnt mancipia uentris, er aliud in corde habent» Sunt lupi rapacißinti:cjuete ab iüls.

Afruäibuf.) Videbitisquides ßntex operibuh Siue igitur examinaueris do£irinä,ßue iüos ipfos,con* fèr an habeant ßuäusJpiritui, an externa larua [olunt contentißnt. iudicio jßiritusopu5erit,utidagnofcitf-Vrobat autem hoc excmplo more ßuo,z^ fumit uidga» re$ parabolai,er dicit:

Num qui colh'gunt de fpim's uuamî' aiitdetribuh's ficus f Sic omnis arbor bona fruórus bonos facit : putris aute arbor firudîus malos facit ♦ Non poteft arbor bona fruóèus malos facere,nc' que arbor putris fruóïus bonos face^ re. Omnis arbor quæ non facit fruiftû bonum,exciditur,ô6 in ignem conijci' tur,Igitur ex ff udibus ipfôrum agno' feetiseos»

JgiturnuUns impiorupotent fcttMtndoûrinÀ docere. Id ttutem ùm dilutum e/l. Ex 6ond dodrina non mäht coUigeSyfi non i cjnone iuditiiC declinaueris. Si Mtem dbfcelJeriSfßeri poteA utabares. Videbitisubifunt mali homines, quibus diuina defipiunt, quibus non eA cordicharitit- Namfides er chantâtfruäusfuntf^i* ritus, quæ duo redè dulcibus iftis frudibus confirutur. Quemadmodum dodrinæ diabolicte redè ßgt;inis, qu^ panuntfolicitudinë mentibus etpungunt, con/rrutur, ita fana dodrina bonis frudibus. De conquirëdis diui» tijs, ubitotus homoimmergituruarifsfolicitudinibus, tio efl ut hic aliquid dicam, quia mer£ßjin^ funt crc.

Arbor bona.) NuHa bona arbor fine bonis frudi» buseß. Videte hic, neeeße efl utprimuin fimus bonai arborcs,utflciamus bonos fludus. Qkw fleit bonam arborem ? Dc«s ipfe. Nifîàdeo fis pneeledus ,nificx gratia dei talis fis iam antea fldus, femper mala eris ar bor.ï^am iuxta humanâ naturam,nifi gratia dei pne* ueniamur,omncs peccatis obnoxqfumus, et nafdmur filß irte, er omnes malos fludus fleimus. Deus qui dat ßiritum fuum in peihra flliorum fuorum,flicit bonam arborem. Cum igitur boni fàdi fumus, tune poflùmus tedere bonos fludus. Si autc in nobis amaritudo pecca ti adhuc, bonos fludus no proflremus. Semper opera tioftra fapiut peccati naturâ,fi uel homo det eleemofy» tiam erc. Sed qui ium efl bona arbor ? Qjii jfliritu dei tifllatus efl, er qui iam fldus ttouus hoiw, iHf

Cap,vn 10» OECOLAMPADII IN tcrfn6«if,fH'lt;on ftnuUa ejfent repofitapriemiu. Etft nulllt;epoen£conßitut£ e/^nt, nihilominus bene ope* raretur .lUuqu^e Jjiontè hominesßciunt,redeboni frudus,crficus qiue placent deo,dicutur.Contràqu^ perincredulitaté ßunt,deodijflicent: quia ubi non eß fiduciain deum,ibinon eflacceptus Jfiritus fandus. ibienint accedit nonnihil amaritudinis, qutefrudum inficity ut nihil omnino fit fapidum .Nonefl tarnen ut accedamus Manichteorum errori, qui duos naturas dit uerfaspofuere.

QKif nonficitfludum.) 'Bene hoc adijcit,guotna gis excitet ignauorum animos, ut cogitent quiq; fe bot nos arbores fieri. Prarfdentias dei no uidemustetfl quit inpeccatis fit, tame coram deo bona arbor e(fe potefl'.

hclogtamur,qMntum nobisdaturagnofcere, ïmpu» tatur noßr£ ignauite,cum deus iujie punit, itaq^ exjrtl Hibus iUorum dgnofcemus tSos. Venit aliquis qui dicit fe fan{lum,(iudio. videbimus opera eius, J^unquii prob obit fuo ieiunio fe e/fe fanilum f fed lUud non cut rabimus, quia potefi fub pr^etextu religionis ieiunare utnosdecipiat. Nequeunacr dtteraeleemofyna,imo etiam ft ßcerit miracula, nobis fuain fanditatem prot bdbunt,fedftßieritineo priedicatiofideiin Chridunt lefum filiudci, tunc nobis gratuserit et fundus.Hodic pleruft^ hurefes ag^fcere licet. C^ui funt iUi qui Chri ftim prlt;edici(ntf qui ad ilium finctdhmediomittunt.

vide mus etùm alios,qui À C hriüo äbßrahüt, quos c4 uere u t prlt;efentißimum uenenum debemus.

Non quifquis dicit mihi, domine, domine, introibit in regnum cœlorû, fedquifccerit uoluntatem patrismei, qui in coelis eft, Multi dicent mihi in illo die : Domine, domine, nonne per nomen tuum prophetauimus,óó per nomé tuum dæmonia eiecimus, filt;per nomen tuum multas uirtutcs praeftiti' musc'At tum côfitebor illis :Nunquâ noui uos,Difcedite à me qui operami* ni iniquitatem»

Videtur mihi Chriflushoc locouelle intcrprelctri quod dixerit ueßimetttu ouiii, cr lt;puid fit ifl», intertu fcuititt,GrmaIitù.Sunt ettim multi qui dicüt,domine, domine,ztrfimpliciter deum effe dominu,zy regem re gumconfitentur,fed deonon funtobid acceptiores, cuminterim negligantßcere uoluntatem putris qui tn cœlis eß .Cogita utabneges temetipfum,cr ßdudatn habeas in ChriAumIefum,quemadmodum Ioannis 6. eap.fcriptum eß,tunc agnofcet te deus. Qui fummo lo co doilrinam C hri/li habet, iüe uoluntate patris /icit. 'Konautemuerbisnudis illam facies, fed in corde pura uera operatio mandatorum domini conßßit. Nihil tibi proderit,etfi communtcaucris nobifcum,U'baptifatu(

Cap.VII • 10* OECOLAMPADII iN fis.QUodguidciliud eii, quim domine, dommel Chn ßusuult ut fit interna purificatio cordis. Ciuod dicitr domine,fignum ejï mdgn£ confidëtu. Ordinem iüunt /eruatc. Primo prophetauimus, feaindo diemonia eie* cimus,tertio uirtutes ficimus.Confidcrateiiuantitgril ti£ iUa: fint talia ßcere. Prophetiaßtturorum e^lprlt;e^ diëlio: demonum expulfio indicatmagnam poteflitet e^fanatio corporis,donummaximum,quo curarunt uarias infirmitates. tudas etiam iüorum donorum por* ticcps fuit, fed nihil melior. Si quis iÜa folumßgt;elt;!laretr ut quidam arguunt,qui dicunt: vbi funt opera fanitiM tis ueftne ßcile deciperetur. Chriüus dicit amicuU ouium effè,quibus fieri potcfl truculentifiimi lupi coll^ tcgàtur.ÇaiaphM nonne prophctauittut de ïuda pro^ ditore taceam. Si igitur ilia prlt;ecipua miracula non at gitunt fidele cffe doëhrë, opus magna circufivâioa ne,utuideMcuicredos. AudiamusquidChriÂusdo* ciicrit in iftis l:gt;eatitudinibus.Certe,^cis,pulchram Ct neceffariam dodrinam ille profirt,fcd uide an concort fit hiac,quamillc prédicat jflcndidaoratione: uide alt tnternam lufiitiam doceat, an externa cf fùcata fo« btmmodo contentus fit. Videte monafiicam iufiitiaitt» V tuntur plané titulis magnificis: nefcio quie polliccan tur.Quid ilh docent, nifi externa qu^dà folummodol Ita acctdit in Concilias.rncunt: Si duo uel tres congre^ gati fùmnt,dcus in medio illorum erit:crper hocfuos mgosjhbilirecr firmare uolunt, NecelJi aperiamiU ocitlos

•culos nojlros ut uerè iudicemus,ne feduciimur. Idcet in magna dignitatc conftituti fint illt,cr opibuf nbsp;nbsp;po

tentw poücät, nihilominus iUis non credamus, ntfi uer bum do mini affirantjCrfiecundumillHd fuafirment. Paulusdiätinepifkla Golatarum : Si angelusè calit pradicauerit nobif Euangelium, prlt;eter idquodipfe pra:dicauit nobis,id pro extrema detejhtione haben» dumMofies DcMt. tj .admonet nc fitlfisprophetis cre» damus,etfiinnumera miracula operarentur crc.

Confitebor.) tndieiudicij.'vbiperuentumadhoi iufium iudicium fuerit, earn uocem audient, quia nunc nonpoßitmuscomprahendere illos.

tiunquam. ) Vos non agnoui pro ouibuf unquam. l^on habuiftis pcrfiâà iüam iuftitia, neq; f^iritu mea ailifuiflis: ftudium ueftrum fitit operari iniquitatem. Vosnonqiuefiuiftis quomodo perfiila iuftitia flore» ret, crquomodo fanàtu populus effet. Veftram gloril quæfiuiflis, ftudium ueftrum in hoc uerfatum eft, ut male agerctis. Qua: nunc fequuntur per fimilitudinent partim prtcccdentia confirmant, partim funt par^ene» tica cr admonitoria-Exploremus quales nosftmus,0‘ quid fides in nobis operctur. Qui^m iUum locu, Ont «is qui dicit etc. trahunt ad operationé bonorum ope» rum. Sed Chri^us hicreijeitexterna omnia,ut ftatuat iuftitumdei. in ilia enim fide iuftitiadeiconfiftit:ideo non bene adducunt teftimonium iftud. Probemusnof» ipfos an uerè in nobis fit interna iufittia. Siautemfidet

Cap.VII IO» OECO LAMPADTT IM non efßcdx ßierit,certum e^l itlam no eße À Jpiritu tieh er mortuam omnino.Textus igitur habet:

Omm's cm'm qui audit ex me fermo nes hos,et facit eos,affîmilabo ilium ui roprudêti, qui ædificauit domû iîiafn fuper petram,StT defeendit imber,ô6 ue nerunt flumina, 8^ flâuerunt uenti, irrueruntindomum illam,amp;fnon cft proftrata, Fundata enim fueratfupra petram ♦ Etomnis qui auditàme îêt' mones hos, S)C non facit cos,albmi!abi tur uiro fatuo, qui ædificauit domuin fuam fuper arenam, deicendit im' ber, 8C uenerunt flumina, ÔC flauerunt uenti,ôô impegerunt in domum illairi, et deiec^a eft,et fuit ruina illius magna» Et faclum eft, ut cum EnifTct lefus fet' mones,obfhxpucrunt turbaî fuper do' rina illius ♦ Docebat enim eos, uclut habens autoritäre, ÔC non ficut feribæ»

C hri/lui ftMtn doârinam uocat petram : fi autein (^uisâlamtoto corde appr(ehenderit,itaut ipfa ßdei eriipat in opera,i[litd certtm erit indiciü, te uerè adiß caffe fuprapetram.Vnde deus terènosexercereuariji calamitatibus folet, ut fimus nobffipßs notiores- An au tem ßdesucrainnobts fitjUidemus inaduerfitaiibuf^

Si «ttlLe funt tentationes,fir€ ignoramuf an fides in na bis fit,uelnon.Alioquiuocatconfißionein Chriüum petrâ,quauerè agnofdinns ChriüumeJJefiliumdeL Omnino ludt nos Chrifius habere certam illamfidem, noutquidäijuidefide dubitat, quicertènunquâuerè erediderunt. Oportet eße argumentum rerum appa* rentium- Adeft g«/l«s earumrerum.nefic hafites. ibi firmitas iüa, ibi pctra,fi iam ueritas ita mêtibtis noftris iOuxerit, er ftmus deuindi fidci,ut nolimus ueritaté iUam relinlt;juerc,etiam inpericulo.Hoc autem fit idea, quia fitndati fumus fipra petram. Tribus modis tenta» tiones hicexplicantur. Inepiftola Corinthioruignem tentationem uocat, quod probet quid quifq^ tedificaue rit,uel aurum,uel argentu,uel Jhpulam. Certum igitur eft,fiquis «crè credat,iam licet carnifix accedat,er r* piatittumad tormenta,nihilominus illemanet fern» perconftans.

quot; virofiktuo.^ Verafiidtitia eümultum de Chrifio ^îlt;friari,erdo{lrina eius,ernon ex cordeuHi enim non fonfi/knt in tentationibus. Eä a:què acfi quis dicatfe regem,cum regnü non habeat:erqui dicat fe feire mul titm,cum literas non didicerit.lta qui non credit Chri» fkjßidtus eft,ermalè confulit fibi .Siquiifuper glareS fiit,er putat fe fupra petram flare, fibi maximit dam» num infirt. Sicetiam illifine fide exißentes,fibi leternä accerfunt damnationem.Tempore periculorum,cr in die iudicij nwximè non confiflëttetfi deus nonnunqui

iUos c tiam hic probet,ut omnii miidus ttide4t gudliftftl fide pritditi ergd deunt, in die iudicij nonlicetcff-edi» Arbor cjuïcaditjtndnct.Grauisefiperdttioanimdru, ^uædiciturgrjndi! riandiHiut domus,ubiin ^temu^ beatitudineiuflorum reijcimur, M.ulti etiam hodie cd» dunt, ( ut iufius in die fepties cadil ) fiautem refurguf» tune aliciuidfiiei adhuc eficonfequêche falutis ictemte^

rinißet Iefus.)C ongeßit prtccipud capita pietatis, inquibusexercitium continuü habere debemus,qui‘t ftemo iUa caeleflia effaripoteß. lOa tarnen ad crudieU dum nos ßußßciunt.Vtautem uideas Chri^lum nonfiif pliccm proph€tam,ficut alifified ucrum deum,percu^lt;^ funt omnium peihra. ï^onficitutalij fapientes pelt;^ fuadendo blandis uerbis,fed er at in Ulo fingularisg?'^ tiaad commouendos animos hominum. ï^on emetidd^ t^eorationisßßlendortfedßmtusdominimanißßA^^ ƒeicjdocuit quaß dominus ipfe,crquafi legislator rus. docuitßicutfcribie,qtttiam hoc,iami[lud«^ fiituunt zyc.id concionatoribus fit diâum, ut ccrti^ ma doceant Gf dffirment,quibus Jimplex populus feducatur.

'DocueratChrifiusuerbo,nuncmirdculisquo^^ eereincipit,quouerbisaddatautoritalem,cr'fudni^ uinitatem commonflret. Exmiraculis enim iflif legimus,quianofiuntaliaidgenusfiiihi,fiifinguldpf^* pendantur, redè coüigi poteß, C hrißum ueruni deum, cr plenitudinèdiuinitatisinâlohabitare:i^'^

MATTH* ENARRATIO« toö Hequaquttm iße EiMttgelijh folum humattitafê C hri^i indicat. fjam ex huiu/cemodi operibus diuinitiis Chri» fiiprobtiripoteß.

Vmdefccndiflct autcmde fècutæ (unt eum tur' bac multæ: 6C eccc leprofiis accedensadorauiteum,di' , eens: Domine fi uelisjpotes me mûda' re» Protenfat^manu tetigit ilium di-cens: V oio, mundus cito: ac protinus mundata fuit illius lepra*

S«/)r4 monuimus ChriAum in monte orajjè,fecefi pffeq; 4 poptdo, quo quietior ejjet. Jm:4S Mtem diat, qwd in loco cumpeßri cocionatus fit iHum ccxlcftëphi Iofi)phi4,qu4m tribus fiiperioribus cdp.audiuimus:cr itafimiliter ubidefeenditdemonte comitütibusmultii turbis,eti4 miraculd operatus eft, Item fuprà Me init tiumquinti capitis in genere dixit miraetda Chriflum fieiße, nutteßeciatim itta commémorât. Cum de mon te ^fcendit,parat fie ad feriàendu humano generi,cyi eontèplatione trä/itaäfcruiendu proximo.Monachis hoc diâum cjfo, qui in j^elucis latent nemini feruiëtes.

ehre coniunguntur. videbimus ChrißumferUittortm ejjènonfolum }udlt;(orum,fedetiamgentium. Uditus erut leprofus, Centuria gentilis putatur .Ham diät: No (««cm tanti fidem in Ifracl. GentilUgt;us pate flus bu mana erut in ijs terris propter frequétes feditiones lu* dicoru. Igitur mirucula ijh multctfecum aflvrSt myjk* riti,ztydeinflrmitateiudlt;£orum,crgentium.Alijlepro fifunt,alijpiiralytici, ConfirtenuncmorbosiUos. dentur utriq^ effe incurabiles, lepra tame incurabiliorgt; Lepra contagium habet, lepra fl(gitur,cr fecedere iu» bentur leprofl acieteris hominibuf,neeorum contai gione inflciätur.At non tantumpericuli inparalytico-igiturleproftKiUemaioripericulo obnoxiuserat.tl* tniraculis autem hoc uelim bene uos expêdere,quoino» do omnia fi.£ki fint ad utilitatem proximoru:quia nibi ficit C hri^lus ad oflentationem,neqi prteftigiator ut talia opera freeret, qu£ nuUi prodeflent, fedqu^ plurimum conducerent homini.Clt;ecosz!r cl^os fs* nauit erc. Talia miracula non folent magi, zy prlt;eflbgt; giator^s ßcerc.Clui fljiritualis efl,ßcile potefldijudi^ care miracula qualia fint, cr quam ob caufam fiant^ Hon efl medicamentum quod lepram curet,multô ftii^ nusmagorum incatationes,modo uera fit lepra tnorbiifiidiuinitatem Chrifliprobant,itaetiamp^‘^ gnantiafecumadflrutmyfkria. Vndebonumefl^°?^ tare nonnunquam conditiones morborum. Lepra mof buseflincurabilis, neqflegiturquod uHusmcdicoruns

hune morbum curarit: fed cui-atur 4Chrifto,cr ficdu» tor tdti€,t:y bonæ ualetudinisejjè comprobatur. Lepra deniq; morbus efl contagiofus, propterea iud^ci abfli« nebant tanquS ab impuris i contaâu kproforu.Chri^ flus fuo exempta oflendit,non immunditiam quæ efl in carne,fed ilkan qua efl in mentc,offlndere deum .Teti gi( itlum,ty tangendo fanauit,cum alij ludai fitgerent ätum tanquam inmundum. Praterea [e uerum facerdo tern eflè declarauit, etfl ad otium miflt. Verus, dunt Slum purum pronuncial et mundat. interim tarnen etti fiittummundot, non permittit legem Moficontemni, qua iUo tempore uigebat: CT adfacerdotë, cui hoc in» cumbebat ex offieio, mittit cum munerc,ut in lege pra ceptum erat. Fadus igitur efl morbus quo iUe labora^ bat, curatus tarnenefl. Grauius genusmorbiefl, cunt inficimus mala erfilfa doilrina. De morfco facer dotes potißimu iudicare poflunt, ij nempe, qui facra^ rum literarum notitiam habent,e:^ interfliritus di/udi care poffunt. Qui hareft laborant, er mala doilrina in/idi funt,ut maiorpars ludaoru tunc temporis erat, ‘ utpotehumanis traditionibus adhlt;erentes,contempt4 diuinatege, hi curare neminëpoflunt. Etiam addifeite quomodo ifle curatus fùerit.

■ Accedertj.) Acceflit, nimirufide.Niflenimcredia confequi falutem à C hriHo, nequaquam occeßiflet,neq- deprecatus fidflet.Alif Euangelifta do tent,quidfit adorare,cum (Hum diewnt ceddifle in tera

Si uelis.) Situm efi in tuo arbitrio,potes mundiOt, fy potes fadumctiam relimjuere, cr tantam autorité tem tibi Muinitus efjè concejjam fcio. Videte, dcceßit-Quidcgitf OrMit,^uiaalia non habuit, qult;e potuit {)rlt;etexere:neque uüa bona opera uidemus prteeedere. C onfùgit autem ad mifericordiâ domùii, cr ad aninùi tiusadmifericordiampropenfum.

Protenfa.) Hune C hrifîusatti^t manu,filiu aute Centurionis non accedit,ut uideas non opus effè Chrißi prlt;efenlia corporali, etfi nonnunquam curetprtefeiX corporaliter,ob id, ut cognofcamus uiuificatricem ttum,crdiuinam .Prittereauerèdiuinacenfenda eß ci ro itta,qult;e ipfo folum taéht purificabat.

uox benignitatem C hrifli tefludur, qui magis in noßri pdute quàm priedicatione,purificatione quàm coinqui nationeobleélatur, Verè uenit nobis in bonum,^^ uo* luntas eius eß ut nos purificet.Propterea etiam fangui Hem fuuin effudit in purificationem animarum noßrtt^ rum ab omnibuspeccatis noflris. Et quamuis iüd ^eßit funtyCr teßmoniu ßrant uirtutib.Chrißi,tantfit ilia inßnuantur,quare C hrißus uenerit,nempe propM animas potius quàm propter fananda corpora, tdids corruptioni funtfubieéki.

MATTH. ENARRATIO. tol Sf offer munus, quod iufsit offerri Mo fes in teftimonium ipfis.

No« e/l cuiufuM de lepra iudicare, qiàa uariit eiut futttjjiecies. Ex Lfuitico certos cdtiones habemus,qM buf tüdicdbant qianamuerè eßentleproft,crquihoc morbo labordre deprehendebâtur,iubebantur fecede^ reabhominibus cæterii. Voluit igiturante omnia fe conciliari facerdoti,per quem ingrejju! in ecclefiâ fieri fôlet. Etiamapoftolispotefias eoncejfiteftinclaudena do cr aperiendo regno caelorum,cr peccatis dimitteit dis,crferuandis:zy pricfertim ea commifit,quic ad do ârinam attinent. Neque iam loquimur de unâis oleo externo facerdotibus, fed de qs qui J^iritu fanihgt; unüi funt.Hoc etiam licet in ijs obferuare, Chriüut per ont nia cauit oficutationem. N os itaq; eius humilitatë imi» temur, ne oflentandi gratia fàciamus ea quæ in utilitaa tem proxinti agimus. Quale nunc donum affirendui Vide ut tu aßvras afjèâum pium,crcauene fine mu» Here appareas. Semper in lege pr^eceptu, ne quis abfip. Kunere accederet facerdotem. Nk»c Wtt«Mî nofiru aiâ mus pius. Quamuis multa alia in Leuitico occurrunt, quiefidommus dederituitam,eo loci examufiim expli» cabimus. Accéda nunc ad fecundu miraculum .iud^eut multa cura opus habuit, quemChriüus etiam corpo» rainer attigit,zy fanauit.

decumbit domf paralyticus, ac graui' ter dilcruciatur Et dicit illi Icfus : Ego cumuenero,medebor illi, Etrefpon-deiisCentinio dixit; Domine,nó fum i'doneusuttedum meum fubeas,imó tantum die uerbum,SC fanabitur famu lus meus.Nam Óf ego fum homo akc' rius poteftati lubditus,ct habco fub me milites,0^ dico huic, uade, nbsp;nbsp;uadit :

Ccnturio ille cenfetur e/Jè Ethnicus : a- hic uide» tnui cjjc difcrimë inter hiec miracula. Alibi tetigit, hic fbcit fè uenturum in domum iliiui-.ztr idea dixit hoc,id /jroiiocaret ilium ad (idem fuamdeclarandà, ut mulM (dia etiäC hri^tu locutut eft, quo ardentior fides peten tium fieret,ut in muliercula Chananiea audietis. in Cen turione uidete miram diligentiam crfèdiditatë, quam habet ergapuerum fuum. Obuiam acceßit, puer labo» rat. A^it hoc magna fide or humilitate, qt apparent magnteuirtutesinfingulis.

idoneus.) lam quiabfcntem curare poteftuerbo fuo,etautoritatepropria,is nimirum deus eft. Sunt alif qui operati funt uaria miracula ez ftupenda,fcdnon fuaautoritate.

MATTH. ENARRATIO. to, firt. Si nos homines ftc imperamm, quanto magis tu» qui uerus deus es, cui mains imperiu efl in creaturas ft morbos,quàmmihi in miniflros.Miniflri mei me reue« rentur,quanto magis tui. Neceflarium eA, utrefliubli ciepoßint confiflere,flt obedientia. Dicit: Hdko ego tarn morigeratos miniflros, ut mihi in omnibus mox obcdiant: utiq^neq; morbitibi reflftent,neq;dlt;emoi nes,quibus hoc aUquando permittitur.Et hlt;ec funt uer ba magno; fidei,cr magnie humilitatis. idea reâè nof admonet etiam Centuria iHe, ne dicamus ubiq; Chrifli corpus efle,u6i eius uirtus efl.Nunquâidfiùt credit it, , nififuperioribtisannis quidam fictemerènugatifunt contra omncm fcripturam. Nobis femper curlt;e efli debet, ne hunc canonê prlt;euaricemur,qui ueram Chri Ai cr diuinitatem, cr humanitatem exprimit. Porri morbus paralyfiosex infirmitate membrorumpotiut efl, quàm ex malitia .Videte,profiat puero folicü tudoparentis.

Hæc autem cum audiflèt Icfus, ad' miratus cft,SC ait feciuétibus fe:Amen ' dico uobiSjUe in Ifrad quidem tantutn fidei reperi.Dico aute uobis quod mul ti ab oriente 6C occidente uenturi funt, accumbent cum Abraam,0(f Ifaac, amp;Iacob in regno cœlorumîfilîj uero regnieijdentur intenebras extremas,

Ca,Vin IO* OECOLAMPADII IN illic ent ploratus, ÓC ftndor dentiö * Et dixirlefus Centurioni : Abi,ÓC quem' admodum credis,ita fiat tibi:et fanatus eft famulus cius in hora illa.

Qjtomodo^diniratus eü Chrijius,qui omniet notât ^ntequam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;admiratio firè cii i notas ctin*

/ôiitis rebus. Chriflusautcfcieltat hoc/ùturu. veruitt uel Chrißus uoluit hoc modo admiradi declardre quisn ta iOius C enturionis effet fidcs : uel ut cæteras afjvâtot nés nofiras in fe recepit, hanc quoq; citra tarnen omne peccatumajjumpfit. Ncg;- tnbumus Chriflo ignorait tiam proprièffed ficut uolebat efjè puer cr crefcere, fie etiam admiratus efl.

Hicouobis.) Pr^efentibusnuncloquiturchrilJuf» No« opinorenim quod de ipfo ïacob zy dlijsßtetit lo^ tutus, fed de ijs qui debebantipfum Chrißtim fufeipe* re,quorum ineufat inftdeÜtatë,quod tantamfi^m non habeant.Et pulchrè ibi commendat myfleriic, zy ape* rit etiamunde Centurioni tantagratia. Dicit:Nequi( miretur quodiüumexlt;aidii,etiameß filinsAbraht, quia multi uenturi funtab oriente zyc. qui participet eorundcmbonorum,^municipes Hieru/àlem jùturi funf.zy ut ïacob zy ^ij quicredideruntdco,zypro« mißionem apud ilium expelhiruntieterntefalutisâta ZyUUquifidemidoru itmtdntur,hdc beatitudinenoit tarebunt. ilam iUi qui ex carne Abraha; funt, hi non erunt in regno,fed eijcieniurfirof-.quorum multifunt qti

'^ui ad carnem Cf externa ßieciem pertinent, (èd t^uia non credltt,crdegenerät à uirtute lacob, di^ni funt ut e^daniurinextimo! tenebras.ln regno coelorufuinf tna lux e/l,fed qui abijciütt(r,infummMttcnient tenea briiu,ubi fumm£ funt ignorantie,Videte igitur,in hac uita quanto magis profidmus cognitione dei, tanto propiores regno C briÄ' erimus:cr quanto tnagis rece dimus,tanto grauiores tenebroi fentiemus.Et ita appa ret hodie ludeos multudeferipturii dij^utare, quoi in ntanibus fuis habët,Mofen ctr prophetas, eieéîi tarnen funt in extitnuK tenebraf,quiaChrißum no agnofcüt, qui eft lux uite eteme. Et maniftftè C hriftus predik catfiituram ecclefiam ex gentibus,ne ludei folum fibi poUiceanturregnumdei. Preceßitälaprophetia etiä tnultis temporibus. PeriKnitin Indiam, Aethiopiam, BritanmamfScythiamcrc.Euangelium lefu Chrifti. Cuminifs ueraxpropheta nofter Chriftiisinfaniente toto mundo,quare no credemus iUi de alijsiludtei abie* äi funt in tenebrof denfißimas,cr frdi funt coteinpti/» fimi omnium gentium. Sapere fibi uidentur,cum mifer rimifunt.üam hodie proftigifunt,affiidi,ferui, zymi feri, hoeq- uerè horror did poteft dentium. Sdmus ijs qui in fuainiquitateperfeuerät,grauespoenof er ieter nos efti repofttas,pijsautem etemagaudia. Qui filij dei non eft particeps, quid f^erabit in ftituro temporel IJeque didmus tune talem ploratumßre, qualis apud »OS mevtides eft:fcdc hriftiis indiettt ijs uerb^ fummi

Calvin 10* OECOLAMPADII IN dcerbitdtem animarum. Cot^cientiie morfia fatis pu* nietißosmiferos homttei:cr qui itadeccdunt^deplorU bunt fefu4 nj^tid 4 tantiigtoidijs merito excidijfe.

C redit.) Videmus C hrijhim illud,hoc eil uidtn fi* lutitifidei tribuere:quod obferuandum eft. EtutC hri* ftusprlt;edixit,itdZT ruenit.vndefdtis ex hocdiuinitti» cm C hriAi cognofcere poffumut.

QVemddmodu licet dpud lAarcum uidere, cbri (hisinprimit mirdcuîisquæftcit, diftipidoi JüosinüituitjCrquomodo ipft dgere debeant, docuHt ijuófyueprimo omnium maxime ab oftentationis ftu* dio arcere uoluit. tJam ftatim in primo miraculo au* tUuimtts heri,quod dominât dicit puriftcato leprofo,nc cuiquam dicat quod Chriftiiseum fanaftèt. Nuncubi ipfe miracidis claruit,crntaiut quoddam ftcerat,fana» to Centurionis ftlio,ne hominum ßuorem ftqui uide'a* tur,ftibducitfea turba.cringreditur domtiin Petri.

Et cum ueru'flet lefus in domum Pc tri, uiditfocrum illius in ledlo decum' bentem,Slt;r febricitantem,tetigit(^ ma' num illiuSjötT reh'quit ilia febnSj SuTfut' rcxit,ac mmi'ftrauit illis.

Si ad hominum gloriam reftvxiftet C hriftus, utii^ tdCenturionemdiuertilfet,uelinaliquë alium locutit magit inftgnem.Videtur Petri domufpaupertina, no magnumftmulitiu haben: quodminiftraret ; quando* quident

^utde nt focrus ipfa mcnfie miniftrMit,quæ 4 morio litt ierM erat,nimiru quod dcerit lt;dij miniflri. N 0 admo dum igitur dura domtis,feditd placet humiliaChriflo.

Dornum.) Nihilominui no potuit latere Chrißitf, Heque uoluit,fcd interim oflendit difcipulis,ut ipft nihil humanum qult;erercnt. Videmus hic Petrum habuijje uxorem, er ettam alios ptfroßß Apoftolos uxores hat buiffèjccrticrprobatiautorcsdicunt. Sifocrus, uti^ et uxor fidt,qu£putaturplané tuncuixi/jè.Etiam hoc licet animaduertere. Igt;!ominat domum Petri,non dot num focrus Petri.ita reliquerant apofloli omnia, non quodejjetiusnonad fuaregrediendi,fedne ab Ulis ab obfequio Chrißi impedirentur. Nihil in terris ita arrit deredebet nobis quodChrifloprlt;efiramus,fiquideni difeipuli eius c/fe uoluerimus. Nrfm er poflquam C fori fius refurrexit,etiam redieritt apoftoli ad pifeationem: unde non omnia fic reliqucrunt,ut in manus amicorum ea dederint,uel renunciauertnt iuri fuo,fed detinueritU

Fébricitante.) Accenfamfireniorbo.Apudahum luangelifiam habemus quod difeipuli rogarint damit num pro ilia, ut curaretur,quaspreces dominus nequa quam a/jiernatus efi.vult enim dominus,ut mutuis ora tionibus iuuemus alios, etiam fiantea paratus fit bet iKjs,cere,eriuuare.ltafit ut ardentius oremus,fi preca compotes fstéii fùerimus. Iterum etiam iflA focrus quat iacuit,myßtrio non caret, quia ad domum Petri attine tat. Petrus minißer circundfionis efi^jy iUi qui ex (if

Ca»vni 10. OECOLAMPADII IN cimcißonc ßdcm Petri lt;impîe^ntur,fgt;ittiunturnott* nunquitm humanum quidddm,ut fibribuspccceitorunt lc(borent,concupifcëtij5uarijsfldgrent.P.ogdndusmef dicus dnimdrum ut curet. Caterum iüi qui ddhucfunt inueteri domo Petri, fdndti funt,utheri oflenfum efiiif leprofopurgdto: Zdf nunciliaque ddueteremdomunt Petri dttinet,curdtur.

Surrexit.) Operd Chrifli perfiibt funt.pt Chrißuf ipfe fdnitdtem or boudm udktudinem longé dliter coït firt nobis, qudm utdgdres medici, quorum ‘egroti,ubi idm incipiunt reconuide(cere,dliqudndiu Idnguere (S' debiles infirmiq; ejJèfolent.C hrißtts dutem perfidant uirtutemdecldrdtmox, cum fdnitdtem con/ummdtdiU Cr non dimidiH contulit. Peliquit iUdm non folum dorfbris,fed etidm débilitas membrorum,itd ut furg^ ret, amp;nbsp;miniftrdret tHis. verè grdtitudinis opus, mini* ftrdrc Chrifkgt;,(S'ijsqui Chn^ifunt. Hoclongèdm* ^ius d nobis requiritur, qudm ut multitudine uerboru id ebuccinemus, quod in nobis operdtum ef. siedeferi biturmirdculumpducis pr£fentibus. Verum ubiiOnii innotuit,confluxit mdgnd multitudo,ut ^Jidrcushd* bet.ptficqucmto mdgis ftudium glorid: duerfdttff,tlt;^ to mdgis Chrifius cldrefcit.

Cum autê appctifîèt uefpcra, addu^ xeruntiUi dæmoniacos multos,eiC' dtfpintus uerbo,omne{(^ male haben tes lanauitjUt implcrctur quod dicflurn erat

MATTH. ENARRATIO. «« erat per Efaiä prophcta, cum ait : Hic infirmitatcs noftras fijfcepit, Sgt;C mot' bos portauit.

Cumidme/Jètuefpertinli temput, eiedtChri/lM diemones. H i f x multitrtdine erant,qui cumtitur ue)^eri,id eA ad nouißimum tempus: quia ad iÜud tempus C hriflus uenitpalfurus'.nam poß mortent acceßit maior multitudo, lUapulchre nobis hicinfm nuätur. Df cet «t penitius mentë fcripturte intueamur» interim ctiam qute alijs reuelata funt non aßiernemur.

Verbo. ) Iterum non eA contaiius manuum,/edßt nat ej liberal à dlt;emonibus ßolo uerbo, poteßite fua diuina omnes male habentes.

Male habctes.) Supra obßeruajlis opinor,me adm» nente, morem huius Euangelifl£ elße,quod pofitas hia jkrias diäis propheticis confirmet,utde partuuir^« nis Mari£,t^ de nomine ießußdt.ltacrhocloä,cunt tniraculoru C hrißifrd t mentionem, confirmât tHaad o/fidum Chriftipcrtinere,illumqi ficdebuijje populo innoteßcere.Ex EfiaiaiUudfismptueficap.fj. Vfnlt;n» etiam eft,fi quis ittum locum uideat iuxta literä C^bifio riam,ficut ibidem dtatur, quod eö refigt;idat propheta^ quod nofipfi pro peccatis noftris fatisfiicere non poßU mus.Chrifhisautem ß£lus efi pro nobis facrificiunt: Itapcxnasquas nos pro peccatis lucre oportebat,ipfit luit,qui fine peccatis erat. Ipfe enim fiîlus eft facrifia dumpro nobis.iios rei mortis eramus, (j-fiUj ictern^

damnationis. Nam aliM corporales lt;cgritudines non oportebat Chriftum fentire,ut nobis in ijs inferuiret. Si Chrißiislaborajfet fèbribus^e^alijs morbis,quomodo feruijlfet noßris infirmitatibusi[cd in morte[ufcepitil la omnia. Euangelifln locii ex Efaia hue trahit no ine^ plc,cum has corporales curauit a‘grittidinesuerbo,iüi* etiamuenijfeadtoUendum alias hominis infinnitates. Ita ßiiritus mul to amplius uidet, ^uam uerba cr hifio^ ria[onant. Neç dubitamus eodem ß^iritu locutos ej[e prophetas cr Euangeliflas. Aliaetiàteflimoniaapui Efaii cap .î^.dc hac re,qua: nolo iam adducere : uoß [umma diligentia.

Cum uidiflèfaut lelîis turbas multos circûm fefe,iuffîtut abirêt inukeriore rïpam:ôif cum adiflèt.unus feriba dixit ei:Præceptor fèquar te quocunc^ abiC' ns. Et dicit illi lefos: Vulpes foueas ha bentjCt uolucres cœli nidos,at filius ho minis non habet ubi caput rechnet.

Chrißus iußit abire turbos in regionë,qult;e tras imare erat. Etuideteiterum ab initio multas turbos circa ie[um ej[e, quomodo [eabßodat abeis,(Jp^ tat regionem qult;e trans flume erat, ut pleriq^ auellercit tur a comitatu eius,ne humana: giorite fludioflus uidere tur.in Marco Euangelifla, licet per/}gt;icue uidere Chri^ ■. flum hoc diligenter ob[eruaj[e, Eflenimntalunti^uo noif

MATTH» ENARRATIO» tij Honpeiui, eßeferuum omnium mortaliu ud ßcicndunt ^uicquid catcri pr£[cri(gt;ferint,id efl,quod probant ho mines etiam peßimi. Si dcißumus, non curabimus qu£ homines dicant de nobistdco enim placere cupimus,cr in hoc intendimus noßras uires, Nkw iterum uidete, cum a^gregari quidam feuoluntin locum dißcipulo^ rum,pulchreinßnuat, qualesueliteße fuosdifcipulos: de qua re poßea copioßus in t o .cdp. habebitis.

Preceptor.) QuumChrißisuere deuserat, cui humatia corda patent,reßgt;exit hominë uanum, O' cor illius, ijuod firtaßis magis gloriam humanä ßechbatur quam quod domino inßeruire uelit. Et cum omnes bene fentirent de C hriflo, ßrtaßis etiam ßgt;erabat ab eo alU quid commodi,uel regnußrtc carnale ßomniabat,quiet erat opinio ludteorum fèrè omnium ,Chriflum regnatu rumutalios reges,onondü inteüigebantregnüchria P' eßeßirituale. Talis,ut in uerbis eius apparet,ó in rßjgt;ofione C hrißi, erat ßcriba iße,qui no ex puro cor^s deoptabatinnumerum ajßimi difcipuloruin C hrißi. IJamßßyncero corde hocpetijßet,nequaquampajßus eßetrepulfam.

Sequar te.) 'Voxfanëbi quidem,fed cor no itidem fanélum. Proinde adijeiamus uerbis peëius, ut corde cupiamus eße indtuiduum mancipium C hrißi,ßue per aduerßa, [tue per proßiera eundumßt. Sunt quißequun tUr Chrißum rebus proß)eris,ßed illi dißugiunt aduen fi{. Sequi autem oportet quocuriqs ierit, ctiamß ad cru î»

cem, fitte ad morte. Priecipitâ curam adhibeamus Mtt fi dominus crucë impofuerit, ne lüü detreëlemus )irrègt;

Vulpes.) Docot uultparabolice ijk fermone^eos gut C hriflum fegui nolunt^ad nihil aliud quàm ad Chfi ftumrejficercdebere, Qr nonoptarec^uietemyuel alù humsmundifolalia. Nam Chrijiusinhoc feculonoit permittit nobisftlicitatem iOam momentancâ.Crebro tiudimus:Ciuipièuiueret(olunt,perfecutionëinChri* jh ïefttpatientur. Qjti ChriAifumits,in cruce Chriftt gloriamur.ideo ne illam reijciamus.

Cdput. )Cttm totus mundus fit C hrifli, tamë Chri* flus nolebat mundo uti,fcdfróhis propter nospaupeft ut nos locupletaret.ln cruce id adimpleium eß,cum in^ clinato capite tradidit ffiritum.

lilius hominis.) tios liebrlt;eorum,lt;jui hominëdif cunt, flium hominis .Notate hic perquam elegantem antiihefim, dum uulpes ßlio hominis conßrütur. inutJ pibus eft uerfutia: dolofum antmal er aftutum natura: infidiatur domeßieis auibus,er fuas quietes habët.Sed apud Chrißum è contrario nihildolifuj^icandum eil, quiipfacßueritofcrfynceritas. Alibietiam ChriHttf Herodemuulpëappeüat teëknomine. Cluiigiturfe* iknttirhuius fecidicommoda, uellaudart ab homing bus cupiüt,uel dite feere in hoc inconßätifeculo,uel im pinguareuentrem. iUaomniapoßuntcenferi nomine cauernarum, inquibusquies. Auesetiamuidentureßi fnepericulo in arboribus nidißcantes,uel in firamini^

MATTH» ENARRATIO. »i tiM.Uem etidtn beatifuam quietcm habcntin hocmun do. Etfi Chriflits non haberet quo caput fuum rcclina« rct,nihilominus apud amicos diucrtebat,crinueniebdt commodam quietem, fed nihil horum qutefiuit.Vult di cere; St quis difcipulus meus efjë uult,nihil idle qud:rdt.

Alius de numero difcipulorû fuoru dixit ei : Domine, permittemihi prius ut abeam, óó fepeliam patrem meum» At leftis dixit illi: Sequere me, fine ut mortui lèpcliant mortuos fuos»

Vnum repellit dominus, alteru colligit. Ndm ficut dixi, utriufq^ corinjj/iciebat. Inueniebat duté apud il» lum fynceritaternztrpietatem, quamuis nondum om» nem perßilione,quam à fuis requirit .Obleéhitur C hri fius pijsQrofficiofishominibus. Sepelire patrem hu» manitatis officium eft, fed omnino uidebatur Chriflo efje indignum. Sunt etenim quidam qui digni funt altio ribus officijs,ficut legitis de apoftolis,quibus indignum ' uidebatur menfe miniftrare, e::r relinquere uerbum do mini. Qÿis dubitat pauperibus feruire fanäum opus eßei tarnenapoßolicenfebantfibiidindignü. Sicetià, hie dicit Chriflus, non effe officium apoßolorum ßpe» Ure mortuos. in lege apud Mofen,in Cdntico,cap .ulti» mo,deßlqs Leui fcribitur,ut relinquant parentes,quilt;i facerdotum non erat deplorare fuper mortuos.Ita tune lex affèólus ißos,quibus carnalibus parentibus ZT ^ti cis tjonnunquäafficimur,prohibct,ne utiliora propter

illos rdinquamus.Alfichtm igitur tUum ädimere uultgt; In alijs rebus Opera mifericordi£ nuUi funtdenegäda, uerum ubi falus animarum po[iulat,]jgt;iritualia nofunt poflhabenda, Nelt;]ue hunc locum monachi ad fuasfu^ perjlitiones trahere poljunt,c}uaß parentibus nonßt fubuenicdum,ciuod plané pharifaicum efl fuperciliunt, er merum nugamentum Mortui deni(j} omnes funt,in quibus no uiuitßdes. Apoßolus dicif.vidua qua in de» litijs uerßatur,ea uiuens mortua eß. Dicit,uiuens,no ei qua uiuit yquod bene notandum efl.C^i deum non hii lent inhabitantem animabusÇuis,uerè mortui funtAta er Adam mortuus efl.QjtiC hrißo adharëtycum Chri ßx) uiuunt. Paulus dicit: Viuo no ego, fed uiuit Chriß‘t in me : quia Paulus certusderefurredione erat ; eslqs fententia,relidis omnibus aßrdibus illis,ßrcnue feqM mur C hrißum. Poßea habebitis,ne falutent aliquem (« uia,fimiliratione,hoceß, ne permittantfe impedirein r fandis operationibus pradicationis uerbi dei.

O'Bferuatum eü heri, miracula ißtt multumßee read inßituendum dißipulos C hrtßi,quid ipfis agendum ßt ßngentibus fuo munere, er qualia euentu ra eßent: pracipuum tarnen ed ut uideamus Chrißi di uinitatë, er ipfum ejfe domina er in terra er in mari-E t quemadmodu per ipfum omnia condita funt,ita etii in omnibus fuampoteßate déclarai in terra, erinma* ri.Permareautem intelligimushiclacam Tyberiadis-

Et cS eflèt ingreflüs nauc,{eaiti funt cü dl fei pu 11 fui, amp;nbsp;cccc motus magnus fatflus eft in mari, a debut nauis operi' retur à fluó:ibus,ipfe uero dormiebat.

Paulo ante dióium eÂ (juod C hrißus feceßit, cunt fie afflueret populus. Abßraxitfe ab eis, ctr in itinere, unum abiecit, alterum fecum retinuit uolcntem fcpelie reparentem mortuum, Cf'ßead nauint contendit.Sea cuti funtiüius dißipuli,nonomnis turba. Neq^enint fiagnales ifla: nauesmultitudinem populi capiunt.

Kotus magnus. )^on omnino immerfa fiuóiibus^ fed ijui flabant inlittore, uidereillam nonpoterant,Gr idea dicitur operta à fludibus ztr tegi.Præmonere uult Chriflusdifcipulos fuos, inpra-dicationeuerbi deiexo riri magnas tempeflates cr turbulétias .Hine etia alibi dixit, fe non uenifleutmittatpacem,fed gladtu. Hlt;cc efl malignitas mundi ueritatem non admittentis.V nde ab ipfls apoflolorum temporibus femper quoties uerie t/(spuriordoihefl,periclitati(^ odio habitipij fiierut tniniflri Chrifli. Etutdetur talem inflnuare common tioncmßre in mari,id efl, hoc fcculo. Sub Antichriflaj tnim alibi pr^edicit ßturas tanta; tribulationes, ut ele^ fii dei,fl poßibile cflèt, deflcerét. Interim Chriflus dor mit, id efl,fecurus efl cf quiefeit, alifs in maxima perie cido conjlitutis .Re uera C hriflus dormiuit,et «crè fuä humanitatem declarauit, qua uoluit noflras inflrmi“ Mes zr neeeßitates jerre, iw fomnum faniliflcauit:

Etiim ß obrepdt fomnus, non o[gt;u! ut frciam mihi con fcientidm,quant natura ipfa exigit.

Et accedentes difcïpuli, excitaueröt ilium dicentes: Domine,(èrua nos,pc' hmus, Et dixit ilh's : Quid timidi cftis cxiguàpræditi fiduciac' Tuncexcita^

• tus increpauit uentos 6C marerSC faófa cft tranquillitas magna, Homines uc' ro admirabantur, dicentes : Qualis eft hiç quia uenti quoque ÔC mare obc' diuntilh?

ïdßcicndum eft in omnibus pericuUs, ad ununi Chrißum confùgere oportet,^ precibus iÜe excitant dus, ut nobis fttadiumento. Tametftdijcipuli hoc per pufillanimitaté ftcicbant, nondumcredétes iüumuert eft'edeum,nihtlominus magna de C hrifto fentiebant.

Cinidtimidi.) Chriftusquiiamimmortaliscft, (xtra huius mundipericula, prop ter corporale abftit^ tià uidetur dormirc, ut in parabola de zizunia ftmiM ta,illu dorm ifte dicimus .Seder C hriftum iam glorifia cafum, qui quidem quicÇcit,nos precibus iinplorantus-Semper qui C hrißum in peéloribus gerunt, quorü cor dibus'C hriftus régnât, iüiftcuri dormiunt,neq; tintent fluilus hums mundi, q uiaftiunt cui crcdiderunt,quM non derelinquanturin £tcrnum.Ciuieftunt cunt pâtre calefti, cum interimalij, quorumftdesnonfatisfolidd

MATTH* ENARRATIO* «lt;« rii,multum fecumfluâuàt:non tantum undäi timentf fed er filiorum flrepitus.Satiscertidediuinoprteßdia fumus,fi domino crediderimus. Videtur lonax quoique idipfum priefigural]e,cum dormiret etiamipfc fecu^ fus in naui,tempore maxim£ tcmpcfkitis.

Exigua fiducia ■ ) His uerbis caufam timoris expli eat.Uamfidei paruitas,timoris indicium eft.Fidei ma» gnitudo contra atsdacite er magnanimitatis argument tum erit.

Inerepauit.) Declarauit fe ejfe dominum terriCey maris-Et fic mare fluâus fuos remifitmenti refederunt qui aderant. videtis hic C. hri^um duobus elemctis f» tnul imperaße: ex quo magnum indicium diuin£ uirta tit in C hrißo apparet : alioqui humana uoce ißa eie» tnenta nequaquam mores fuos mutant.

TranquiUitas.) Serenitas mox adefl,domino incre pante uentos er mare. vndc etiä omnes admiratifunt talemmutationem. Hailenus non legimus huiufmodi exempla.C hriflu^ autem omnino talia opcratus efl, ut omnemfiduciam de iUo fid concipiät diflipuli.Vult di» ere: Licet maximte future flnt tempclhtes,ctplurima pericula pratdicantibws Euangeliu, no tame timete ob id,fedfidem habete in me: imperabo uentis, ne poflint uos perdere: hoc efl, nulla potefloi humana quicquant nocere uobispotefl ere. Et tranfit ab hoc miraculo ad aliud, quoChriflus impcratibemoni/s, qua:flgt;iritus er uenti dicuntur. Hoc autem miraculum fiipcrius ob fer»

Ca,VIII 'ÎOt OECOLAMPADIT IN narunt homines,etiam hi qui non crant in näuicula ülä, fed qui in littore,cum tantu ßuäis uidijfcnt,Ättamelf longé maiusmiraculum uidendum hic eß, nempefuntgt; tnam malignitatem fatanæ, quifemper humano gene* ri infidiatur.cr quantam poteftatem in humanum ge* niM habeat, exijs duobus apparet, fi quidem deus permiferit.Ueru difcipulipotuerut agnofeere ad quält tum oßieium affumantur,nempe pnelium eis fùturunti non aduerßus carnem folum,fed etiam aduerfus princi* pes diemoniorum, qui omnibus modis conabunturob* fiar£,in enunciando Euangelio Cbrifii,

Et cum uemflet ad ulten'ore n'pam, inregionem Gergefenorum, occurrc' runt ci duo dæmoniaci, c monumétis egreffi. Etant autem fxui fupra modu, adeo utnemo poflèt tranfîre per illani uiam’.ôô ecce uociferabantur,diccntes; Quidrcinobis tecum eft lefufili dci? Vcm'fti huc ad cruciandum nos ante tem pust'

Dlt;f mones itti ualde importuni eranf,ut nemini lice ret tranfîre per uiam illam. Dæmoniaci i/iifirèfolitaf riam iftam regionem rcplebant, zj neminiparcebant in quem inciderent. Marcus habet cap.;, quod neq^ ca tenis quifquà poter at eum ligare, propterea quod cum fepccompedibuse:}-catenis uinéhis fùiffet, difcerptlt;e ejfent ab iüo catente,et compedes ejjênt cominutie,nea que

^ue (JtùfqiMm ualuiffcÈ eum domitre cxc. Bene Mtë hic mores damoniorum delinianturAnlocii in quibns fitnt morlui,diemones libenter habitant.

S^eui(upra.) Id fÆ,importent,erp.irdtiadofjèn dendum, ctr irruendum in cjuofcuncj; obuios. Taie firè genus impiorum hominumefty(]uod eruditioneopm habet,fordida loca colens:id efl,cupit uiuere in pecca» tis fuis peßimis, fine omni confcientia,id ^uod eß pro^ prium mortuorum. Et hi maxime importun! hominia bus,(]uia nihil in iUis charitatis efl.

Quidreinobis.} Statimiflida:monesfenferutiiir tutem Chri^i,etiam antequâ Q hrißus accederet. Tfa xtus noßer habet, uocifirabätur:alij,occurrerut.lllud ßgnum erat, ^uod iam excitabâturdiuina quadä uiriu te. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id ßäum eß,tjuaß C hrißus iUoru teßimonio

indigeret. Marcus habet cap. ’ .guod C hrißis obtura^ uerit iüorum ora. tJamdicit : Obmutefce,cr exi ab homine.SicChrißuspotefiütem fuam oßendit ubi^;,et in mari,terra,porcis,fatana,zxäere(jc. Voluntdice rc : Abi Cbripr, ne nos crucies. Petunt pacem, (juam prteßnre nolunt. Et quant^uamfatan leo rugicnsßt,ni hitomittus petit pacem à C hrißo. Pdccm quidcm apx na, fed nequacjuä bencßccrc C bn'/to uolunt. Idm time batfatä ne adeßet dies iudicißvideturignoraßfefatan myßtrium crucis, qiiod regnum ittorum effet außren* dum per crucé Chrifli. Sedfdunt diem iudicißquo funt retegandi ad panas, Semper uidctur adeffc dies ille ont

Ca.Vni 10. OECOLAMPADII IN nibui nnilis,cr ante tempus uenirc, ut inpfalmo mus:Mali nS dimidiabut diesfuos. Eßß in annu centefi mumuiuüt, tdmë eis uidetur ante tëpus adcffè dies mor tisAtdetid fdtanæ eß: dédie iudicij : qudßi dicdt,nondu eß tempus iüud iudicij. Timebdt enim grduius iudiciu. Porroiflideprecdtione gloridm Chriflicondbdturii^ pedire,f^ munere cupiebit in ijs mißeris hominibufgt;

Erat airtein procul ab illis grex pof corum multorum pafeens. Dæmones uero rogabant eum dicentes : Si eijcis nos, permitte nobis ut dcmigremus in giegem porcoruin. Et ait ill is : Äbite» 1111 uero cgrelîî, abicrût in gregem pol' conï. Et ccce ferebatur totus grex por' corum per præceps in mare, et perieiûî in aquis. Porrbqui pa{cebant,aufugc' runt, 8C digrefTi in ciuitatc, renuciauc' runt omnia, óó quid accidifïèt dæmo' niâcis. Et ecce tota ciuitas exiuit in oc curfum lefu.Etcum uidiflênt ilium,ro gabant ut decederet à fïnibus fuis.

Grex iÜc dliqudnto iußoßjdcio dbcrdt.Omnino fd* tdn femper condtur nocere homini. Et ß non poteß dxi mdm perdere,perdit externd ilia:ß:d nihilpojjèt in ho minë,nifßbi ddtd diuinitus pote/kite. Simile dpud lob tegimus exemplujcuiusgreges oidutnigncccelitusdcf

fnißo,ni)nirumperfatanlt;im,pcrditißterüt.Licctit4lt;j; ttidere, quanta poteftoifitd^monum, nift à deo impe^f diantttr. AlifEuangeliü^dicuntfrijJc Icgioncin dte^ fnonum, id efl,magnam multitudinë. jlît pcr«o-fi ord« bantChrifliim,dicentes: Si omnino eijcis nos,p(rmitte in gregcm ijlum. C hrifius autcm per hoc uoluit dccla» WC etiam immunditicm iflerum hominü, qui in ca re^ gionc erant,^ in quos damon potcjhtem habet,fcilit cet inimmundos homines. In löoj nbsp;nbsp;nbsp;dlt;emones acci»

piuntpoteftatem, qui femper uerfantur in luto pecca^ ti, neq; uolunt emendare uitamfuam : ez haud tnirutn efl ßi hi obnoxqß^erint dtemonibuf, nbsp;nbsp;fie tandem im»

mergantur omnibus malis,qui fic pecuinis afièëiibus firuntur,uentrem fuum pro deo habentes,nihilqi dijjr# rentes à porcis.

Abite.) In hocquod permittit,oßendit fe dominit ejße omnium, tarn infirorum quam ealeflium.

Abierunt .)Hic exitus immundorum hominum,ZT horum quidiemoniaclt;epoteftati fubfunt. Et per hoc uoluit Chriftus indicare hominibus ifiius rcgionis,quan ta mala in^epotuijjet eis fatan,nifi diuina benignita. te prohibitus fiti/fiet.Potuifiet C hriftus eadein facilita* te permittereut intrarent tn alios homines, fed uoluit, interimconfirmamusfficm nofkam,cum uidemusda:* woncm nullam potefiatein habere,nifi permittete deo. C apilli noftri omnes numerati fiunt à patre cœlefîi, ZSquot; «C piluscaditfine uoluntatepatriscalcfiis.Cumdute

Calvin ÏO. OECOLAHPADII IN paflores uiderent gregem in prieccpsfinri ,fitgerut,cf timcbdnt ab iflis dtemoniacis,ne quid mali paterenturi

Rogdbant.) Sunt qui hocmodeßi^e caufa diflunt ttclint, ztr quod fe indignos reputarint,apud quos C hri fins ipfè habitaret. Sed multorum fcntentia e/t,populi( ißum extitiße craßiorem, parum ' ße C bnjfo grd tum, gy Chrißum eo habuijßc loco, paruo quodant commodo aßräi, quod tarnen in falutë animarii ißorü tendebat,putarint in totu uoluiße eos perdere,ideo in» lentChri^um cxcedere, cum potius gratias.Chri^o agcre debcbat.Ua fimiles iflis odio dignißtnt maxintOt ^i cum magnis aßiciuntur bencßciß, tarnen poßea ob minimum commodum obliuißuntur omnium bencß^ ciorum inße coUatorum. St HU fapuißent, retinuißent Chrißum,a quo uita gtßilus eß. inßuper per hoc wird culum potuerunt dißcipuli cognoß:erc,quam grauecer tarne ipß)smaneret. Nam mundui habet tales immun dos homines, qui nihil minus cupiunt,quàm edoceritie ritatem, quiq^noluntliberarià graui ßeruitutepecca» torum, Ad hoc, dißcipuli mittendi, uiderunt egrcgid exempla in Çhrißo, ut ßduciam haberent in omnibus pericidis, nempe iniHoquitempeßate ßcdaret,ggiiint dtemonum competteret,cr iui nihil reßißere poßet,

Citauit heri Euang. teßimoniuexprophetaEßaid (Op.fi.lpßcinßrmitatesnoßras ttditcrc. quiucrßus apui

MATTH» ENARRATTO» t»gt; tipud prophetä indicat nobis Chri/fuin e^Je redempto» rem peccatoru noHromm.Quum autcm tnorbi â pec» catis profluxerunt, etiain confcihncum peccata per C hri^um ablata eße. Expeóhinius enim per ipfuin int mortalitatem. QkiigiturEuangeli/kmcaluinniätur^ quafi paruin fideliter citarit hunc locü, ßcient inulto fi deliiis citaße, ijuàm multi autitmàt, idj; ex hac lcilioti ne agnoßeinus.Hic enim plané docet C hrißum uenifi fe peccatorum toüendoru gratia, cr pcenas qu£ pro« pterpeccatainfiiiihfuntetiam tuliße. interim difcere poterimus,(juam ob caufam C briJlMJ in hunc mundunt uenerit, nempe propter infirmitates noßras,ncque fo« Ikw corporis,fed anim£,qu.e maiores funt,morbos fu« ßulit. Parum iUe nobis confuleret, qui ueßem noßrant confuerec, er corpusfaucium non curaretßpoßet. ltlt;t parumcontulißetChrißus,ßfanatismorbis,nofanafi fet animos noflras.

ingrcfïùs nauem, trai'c' luam ciuita' ’S ‘ adduxerüt illi paralyticum in lecflo decü' bentem. Cumc^ uidifîèt lefus fidemib lorum, dixit paralytico : Bono animo cfto fili,remittuntur tibi peccata tua.

Non h^et C brißus in uno or eodem loco, fed uoa rßs Iods pricdicat iserbuin dei,ut multis wlnntatcmptt

Capjx I0gt; OECOLAMPADir IN trif äpcriat. C^ttu igittir Gergeféni nbsp;nbsp;Gadarcni piffu

grdtießcnt, rcliquitilios, O' tranfmijjo flagnoregrcp fusc/tm/ïidm ciuitdtc,qu£ Cdpernauni ejl,ut Maran habet: quam fuam dicit ob id,quod frequenter ibicom uerfatuseß^oquodmulta miraculaiüicfècit, quam* uis, ut infrà patebit,etiamCapernait{e ad pr^dicatio* nem Chrißi uitam fuam tune non emendabant.

Adduxeritnt, ) Marcia indicat quanto ßudio o ligentiaac fideiÜum obtulerint domino :nam aperto teéh, per teguloi funibia dimiferunt iüum. Erat enim domusf-equentiahominum fic flipata, utnonpofjènt commode ilium inßrre ad dominu,omnibus ad oratio* nemintentis. ïterumiüe paralyticus humanigeneris typus eft,quod curandum Q hriftus uenit.

Fidemillorum.) C^uifcilicetparalyticuattulerut, uel ftdemparalytici. itaetiam uidemusalienam ftdem prodcjfe,ftc fcilicet,dum oramus ea qu£ diuina;placi* ta funt uoluntati,non dubitantes quin deus nos fit exau diturus .Vndeno mirti eft, ft C hriftiani pro fuis pueris nonnunquâexaudiàtur,ufq-adeo placet deo charitas, qu£ pro alijs orare nos freit, quia pij feiunt preces fMS non aftiernari.

Remittuntur.) Chriftus iterum declaratfe ueruin effe deum, cuius proprium eft dimitterc peccata-Nt«« proprium eft foltus dei arcana cordis cognofeere. Cum aute chriftus uideret plerofq^humiliterde fefentire, O ignorare quare adueniffetiO quam ob caufam,po*

Hßintum illud hac uoce,remittutur tibi pcccata tua, ^nificat.Etfilium uocat,utiutnorë:fed ucrèeratetMiti filitif, cui iam decreuerat dominus remittere peccata. Et dicitur ei, ut bono animo fit, crfidat deo.tta femf per dominusfidemretjuirit.Pr£terea difcimuspecca^ taefjecaufas morboru^^pocnarum .C^uemadmodti obturato ßnte fàcilè riuus arefcet,itafublatis peccatiSf pœnis non erit locus tquamuis nonnunquam deus quoft dam miré exerceat, ut uirtus tHorum magis clarefcat. Si homo principio non fùiffet obnoxius peccato, nef nosobnoxifeffemus.

Pcccdflt;(.) Hocfoliusdiuimemifericorditcefl: nul» la Operapreecipiutur. Satis erat Chriflo ex cordeßde* re,O' ab illo approbari. Verrf enim fides operibus noa caret bonis.

Et ecce quidam ex (cribis dicebant intra fefe: Hic blafphemat. Et cum ui' diflet lefus cogitationes illorum, dixit: Ad quiduos cogitatis mala in cordi' bus ucftri SC* V trum enim eft facilius di cere,remittûtur tibi peccatatua,an dice re.furfieamp;ambulaç' Vtautem Riatis quodpoteftate habeat nlius hominis in terra remittédi peccata, tune dicit pa r al y tico’.Surge toile tuum fbratu, et abi in domû tuam, Et ille furrexiq abijtc^

Ca.vin, , ro. oecolampadii iisr domum fuam. T urbæ uero quæ uidc'' rantjadmiratæfuntj ÔC glorificauerunt deiim, qui dedilïèt potcftatc talem ho' minibus.

Dicunt fcrib(e,bldfphetnitt,ltoc eft,contunKliofc quitur. Ita firèfemperfim(blet, utftnt in multitudilKt qui bona operu carpant, ßnt item qui rech iudicio ap* probent. Scrib£ illi natifunt ad repr£hendcnduin,(i^ eut nbsp;nbsp;Papifla: noftri,ßquidem omnia in partem peßi*

mam interpra;tabantur, quiq; fummam arrogantiäiit C brißo afcribebant, nempe quia dixit,dimittuntur bi peccata tua. lam enim cognofcebant diuinum opm ejjè,remitterepeccata. Si igitur C brißus remittitptt» fata, tuneßequitur, quoduerusßtdeus. ObßeruddUtt quod er dißeipuli remittant peccata, fed longé alia raa tione,nimiru pronundädo per(ßiritti er uerbum dei-

C ogitatis.) Hac nota cognofeimus C brißu deu ejßgt; cu ea qufin penetralib.latet,fcit.Ciute ßintiUicmal^ iteftra; cogitationes ? No igitur ßolu externa opera nid la funt, fed qute ex ißo malo finte fluunt cogitationes-

Pacilius.) SiIpedatisexterna ipfa uerba, eadeiit facilitate utrunq- poteß did, uel etiam utrunq^ eßet ar rogantis bominis.Plam uelleßbiuendicare banc auto» ritatem ut uerbo fanes er ambularejàdas, non eß bna mantr.neq; etiam remittere peccata. V traq; igiturfunt dei.Quaßdicat: Sidico furge,babebitispro magnobe iteßdo : quare non pro maximo beneßdo ßdico,di* t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mittuntitf

MATTH. ENARRATIO. nt •• tttittuntur tibipeccata tun^cjtdd unius dciopus efl, loanc autoritutem mihi conceßit.

Potejbtem.) Apparebit^uodhancpoteßntem hit beam, utjàciam fanoStCr eurem legrotos: quamuisui» dear uobis purus er uilis quifpiam homo, tarnen dein fum.Et fic interim loquitur paralytica audiente.

Surge tolle.) Ecce diuinitatem CMit. Et hoc min raculum in ftbbatoßeit, ut exajßeraret magii lUos int pios hypocritM.

Surrexit.) lü fcmperclara miracula ficit Christ ßiis, quia uoluit non folum iäum, fed er alios perfide curare. Sicerfocrus Petri moxfurrexitcrgt;niniflra»i uit. Paralyticus igituriße integer er incolumis abijt itt domu fuam,nam hocpricceperat ei Chrifliis. Alif alle; gorias ajjvrunt, quomodo quifj; in domu fuam iieniat, Relinquo autem lüud labens alqs ociofioribuh

Turbie.) De Pharifeis hoc non legimiK,imö detea rioresßdi funt iflo miraculo. Pij autem gratias domia no egerunt,erMlmirati funt,quod inter homines inuea ttiretur ii,qui morbos fanaret,er peccata quoq- remit* teret. Et quod C hriäus hanc ob caufam uenerit,ne int putarentur peccata nobis noftra,in uocatione Ulat* tbiei dedttTiibit. Erdt M(tftb(ei«p«WicdnttJ,cjagcl»df «cfligdl quod conduxerat d Romdnij. Nampublicani infignitc auaritbe bomines erant : hunc^ in ordini di-fcipulorum fuorum uocauit, quem er clegerat ante ini tiuiH mundi. tacditM deni^ ty manfueiudo C br^i i»

10» OECOLAMPADII IH rt^ondéJa (»hdrifeis oflenditur hobu. Et pulchrè ilU fuperioribiu cohterent.

Etprartcricns Iefusillinc,uidit ho' mincm defidentcm ad telonium,Mat' thacum nom jnc,dicit(^ ci':Sequerc mei atcp IS furgens fecutus eft eum»

Nomen fuum non obticet EMngelifti, quatudsa fecirum gloriofum erat effe publicdnum. Sed qM «ö» feihbittur gloria (Hlt;tm,uerit4të hifloriie narrat, obftf ua,nuüa mérita antecedunt, fy Matthäum uno uerbo poft ft traxitfhacqi uerèdiuina uirtus.

Secutui.) Quemadmodum de cateris diftipi^ legimuifitaetifle ftcutus eA:id eüytotif a^^tbuf adharebat domino, nullùq;curisdomffticû ftnebaift abftrahi.

Etfadöeft ut Icfïis accumbcret i’n illi'us aedibus,öf ecce multi publkani peccatores qui uenerant, fimul accu , buerunt cum lefu, ÔC diicipulis illiu^* Cumc^ id uidiflcntphariûfi, dixcrût dl (cipulis eins : Cur cum publicanis peccatoribus iumit dbum præceptof ucfterf

Videtisnon abhorrere Chriftamipeccatoribidt quia exhibet ft illif in conuiuio. Verum alia ratio ril Chrifti,cr alia peccatorum, quibut malorum conftr» ^proh^Ktur.SvrtiumrftidhertinterpecfatoratO' ton

tton co»Umituri,nelt;j; participes ejjcpecutoru. CiuU oute C hriftus fine peccato erat,proptereit magn£ uir« tutiserat conuerfari inter publicattos. Ethancobcau^ fam couerfdtur apud iUos, ut multos poßit lucrißcere. Publicani enim er meretrices pharißeos in regno cat lorum precedent.

’ Publicanis. ) inuidi er maligni homines otnnia int terpretanlur in p^^m partem, ita er ifti obtrecha tionis uitio laboraiant,cr apud difcipulos detre£hibât preceptor, er è contrario apudpraceptorem difeipn - lojaccufabantjUtaudietis.Licetuideretjualesipßfint, cum ijuibusconuerfamur. Similes fimilibusßcile con» gregantur. Et ita alias traducebàt C hrißum quafiamit cumpublicanoruitL

At lefus ubi audiuit,dixit illis:Noii opushabenthi qui ualidi funt,medico, fed qui male habent. Qiiinpotius itc, amp;nbsp;difeite quid fit illud: Miiericordiam uolojôô non facrificium* Non enim ueni ad uocandum iuftos,fed peccatO' res ad pœnitentiam.

si bene haberent, fruflra ej]et minifkrium meum. Hi fl humanum got«j perditumfttijfet,nequaquà Chri fius natusfiäßet.EtiHapulchre fuperioribuscolnerët, ^uomodo portauit peccata noflra flterum^; ex proa phetico dido iÜud cor^irmat, exO fee cap. f. in nouo regno Chrifli^nott rurabit deus facrifida,fed magis ipt

CapjX TO. OECOLAMPADII IN ftmfidemcrcharitdtemcrgd proximum. Sitiosiu/ü fjjètis,fummdgt;n mifericordiam etiatn antplcderemini. lam longé mdiormifericordideßßmiliarc effètegrof tOf er ilium iuudre, qudm bene habentem iuuare, ^lä non opus habet nojlra cura,quia propriè mifericordid ttgrotis O' mtferis exhibetur,

Honueni.) Eosqui(eipfospro iuftishabent,uoi cat,ut poenitentiam agdnt,oreconualefcant. Exi/iif diélis poteftinfirmitM noftra multismodtsconfolatio» nem accipere, quoties nos terrëtpeccata noflra, utfdt mus Chrißum pro peccatisnofirisnatumejfe,ut dinit teret ea.Et tantum de iflu leilione, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

Tunc adeut cum difcipuli Ioannis, dicentes:Quam ob caufam nos ÔC pha nfæi ieiunamus pleruncp, difcipuh ac' ro tui non îciunantÆt dixit illis lefusi Num pofliint filtj fponfilugere, quan' diu cum illiseft fponfusc'VenientauK dies cum tolletur ab eis fpôfus, SC tunc ieiunabuntt

Semper patitur uerbum det caluniatores quofdan-ÎJunc folent lUi prlt;eccptorem inßmareapud dtßipi^ los, deinde dißipulos apudpra:ceptorem,utßc dißun» gantpricceptorem d difcipulis : ßcq^ fiiçere uolunt uet bum domini delßeäu o ßne fruäu. DixerunttCiud» rfprieceptor uefltr eomeditcum tclonis i tiunç uera

^cufant difcipulos apud chrifium, ^uaft nuUa boM Opera frcientes : unde etiam fic doHnna Chriüi infi.» maturfacfiinfruóluofaejjètt

Difcipuli Ioannis.) Ntmirumfic inflruäi à pharif fieis, quos ßbi focios babcbant^quifummam bonee uitlt;e inieiuniocrexternis iflis operibus conjiuuebant,Qy propterea (juia non uidebant ieiunia difcipulorum, zy feueritate iîUm qua clarefcebat pharif‘ei,accufabät di fdpulos perinde ac fi illi lafdui e/Jent, nbsp;nbsp;luxidferui*

rent,cum tarnen dits nihil frugalius. iciunium iftud no eratinflitutum lege Mofaica,fedexpharifaica tradia tionfintrodudum, utfmgulis hebdoinadisbisidunaa rent,z:rillam abflinentiamàcarnibtu maximi freiem bantiSupràaudiuimusquàto longé plura à nobisChri fiusexigat.

V Dixitillis.) Semper[uo5excufatChnflus,neq;pa titnr difdpulos fuos male audire. Difce z^ tu proxi» mumtuumdeßndere.

• Tilifßgt;onii.) Perparabolam eis reß!odet,docens fe «0êIjtonfum ecclefia:,ut loan.cap .3 .claret. Et in Ç ana ticisChriftus,fircdeintelligätur,ßgt;onfusipfeeft,/^on ftautem ecclcfia. Pili/ nuptiales non ieiunant,hoc eß, tempore mcurndtiottK, quando adeft ßgt;onfus,zy a]}ua. tnitßonfam in coniugem. Solentenim coniugia ita ini tiaricertis ccremonqsztrcelebritatibus,quibus amici ZirquiadÇuntylatantur. Et qui uocanturadnuptiast, filij thalami dicumuTtZirpdranymphi, qui proxime

fponfam funt. QuandoChriAmeflcHmecclefi^ fiH prajcns,corporaliter lalicet,non lugebit tempore iBo^ CumtoBetur.) Infinuatfeaußrendum abiBit,f(i* licet corpore, utinmultis aBjslodsidemdixit: fttis paUm efl,quod corpor^iter tto uult ade/fe cede* flit fuie : quantuisdlif ineptisglolJènutis iUud diluttnb Not [cimus C hriftum pijs omnibus adejjefuo ßjiritu gratia. Minimè dixit fe ab^turum à dilcipulisfuis uf^ gd confummationè feculi,ideo neceffeefl de corporali ablatione intelligamus. Non fuperflitiofainfuperieit* niadifctpulorum fitere, pojlquam ChriflusincochtHl afcendit:fciebantenimcfurire,crabundare.vbip(t^ fccutionibus fiierunt obnoxif, redè ieiunarunt,is-plt;f* funt uere did ieiunalfe, non fibijpfis iniungentes httitf modicrucem, fediniunfklin nonrecufantes. Itaf^ acciditapofidis prxdicantibusucrbtm dei, quodiab9 rarintomnipenuria, utapoftolus Paulus commetttof rat. Hocautem tempore quo Chriftusapuddifdpt^ fuos fiiit, non pitffus efl illos ultra tentari q jirre pole* rant.Nam dixit: Nunquid défiât uobisaliquid finepf^’ ' racrbaculomißisf HocautemprtefenteÇhriflofi» ihm eft. Verum cum corporaliter ab illis affumpUit eftincoelum,tuncfiepiusefurierut,ltadeusmetitifróf* ßrmitatesnoftras,^^^ pro portioneetiamnoftra tentai ri nos finit.Et ficdifdpuli inftituutur,ut tali modo cuM tdqs agant, ne onerent tDos huiufmodiprlt;eceptionibusgt; 'Voluntarièeruntfirendlt;etribidationes,i^quasdomi^

MATTH» ENARRATIO» «4 hU5 iniungit, iUefalutaresfunt 0- utiles. SeJfietU no* bifipfis iniuxcrinjus,maximum moleftiäpctrient: «4»« corporalis cxercitatio parum utilis efi, hoc^ nunc con firmatfimilitudinibuspttlchris. N4m periculumefl,fi non rationem difcipuioru habes, quod totum illos per* dtUfquemadmoduin C hriflus dicit Matth. i}.Vlt;euo* bisfcribtccrphttrifci hypocrita^^quiacircuitis mare aridam,ttt ficiatis unumprofelytum,^ ctmt fùerit fiâus,frcitiseumfilù(m geenme duplo magK quàtn uos eflis.Docent enim nonnunquam non docenda. IM fieri pote/l gentem agreftem audito Euangelio no« fa» ^üstdoiiam,red^deteriorem:ne(^ oputexemplis.

Nullus immittit aflumcntum panni tudis inuefteuetcri. Aufert enimfùp' pkmentS illius a ueftimento, QC peior niptura fit. Necç tnittunt uinû nouS in utresuetcresgt;alioqui rumpûtur utres, 8C uinum effiinditur, 8C utres pereunt: fed tnittunt uinum nouum in utres no , uoSjô^ utracçfimulferuantur»

vêtus ueßisinfirmioreü, er defignat hominéin» ßrmum, nonaßuefiilum diidnis rebus : er rudispan» nus,pr£ceptu rudius er grauius .Iniungere homni ue» teri,id rÄ, in)inno,w«Iflt;t ßeknda, esquot; omne myfltri^ aperire, potius contemnet, qudmfequatur,crftcßcit Kt n«n«m fruäum habeat, imo deteriorfirè ßt. Si lt;fc K bertateff'irituspriedicas, c^nwlé fequiiur crc^ld licet

uidere in urflibus. Si attrite ucfii alJiat quit bonu pM num,qui ßtdurior (y grauiorquim illepMnus,ubiue' frmcntum induitur ab aliquo, fuaßrtitudine uetui to«‘ tus di/rumpitur, nouum manet,cr uetus fc extédit, CJquot; üa hocquodreliquum erat, plenitudinem ueflts toUit’ l^am nouus panniK iüe rudior, non accommodât fe uegt; tert:neqiuetufquiatritumcft,ßicilecxienditfe,cyto» turn rumpitur. H oc conuenit infirmis, qui uerè inßrmi ßtnt,ßi onercntur prieceptis,nÓ poffent ßm. ita^ do, minus dicebat difciptdis in ccena ; Mulla habeo adhuC' quit uobis dicam,fed non poteßts portare nunc. 'Erant difcipuU uetus ueflitnentum,net^ adhuc poterant fpiri* tualcm do{irinamfim,Zir itaßt deterior ß:ißßira.T‘ti menhicdeiÜisprteceptionibufquie hominem onerit, conßcientiä grauantjoquitur,ncmpe, utfi poß ba^ ptißnum uoloßceremartyrem,etcum inßv, ut omnid reijciat continuo que poßidet, o- C hrißum fcquatur* ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S« noneiusinßrmitatetudcro, fieri potefitotumiüutit

Vinum nouu.) Eademßre ratio eß cum fiiperiorit whacfimilitudine.Vinum nouum mittunt in utresue teres: id eß, in infirmes homines doilrinam inßtnduntgt; Ham uinum nouum eß doiirinaualentior,e:y- ßtntinßi, tutafeueriora. Siquis habet utres ueteres,qua: no poß funt ßccontinerequicquid inßfumeil,ut utresnoui» fieri potrßutrumpantur proptermußumuinumtitd CT ÄJ operam fuam perdunt. Inßnuare uult C hrißus, neeeßi

MATTH« ENARRATIO» «ƒ ’ ■ e/JèutiÜi homines »oui fiant, crfiiiritus fanât tapaceSynouoi-umq; praceptoru. vtraq- doânna non ittalè aucliat,zy iHi no obtreâët,fid obtempérâtes fint» tiuncfequiturnouum mtraculum,quomodo chriftia filiam Archifyndgogicuret,crquomodo prauenerit mulier profluuio fangitttûs laborans.

’ Hæc cum illis loqueretur, ccce pri' tnas quidam uenit, à adorauit eum df ccns'.Filia mea modo defundà eft, lcd ueni, ôf imp one manû fuper illam at triuet.Et furgens lefus^lecutus eft eum, acdifópuliillius.

Videte diligentiâ archifyndgogi pro filia fua. Net quf Sie cariât fide, qui figt;erauit clt;ttn qua mortua dudu frlt;tt, pojjèreduci aduitam. Adorât Chriflia»,hoceA réueivntiâilli exhibet, quod eâ 'oçonwMiet «o-rw,

Impone.) Ita couerfari debebut C hriflus corporalis ter apud ludaos, et fie taélu infirmitates Shnru curare.

Et eçcc mulier quæ fanguinis proflu uio laborauerat duodecim annos, accc dens à tergo, tetigit fimbriâ ueftimenti ilUus. Dixeiat enim intra le(è:Si tantS tetigero ueftimentum illius, erö fälua. At lefusconuerfus,utuidit ilia, dixie Confide filia, fides tua faluâ te fecit ♦ E«?

Cap.lX ÏO. OECOLAMPADII ïM falua fadta fuit muh'er à repère tllo» iHa w«/jf r putatur ßd/Jc alienigena. Certè no erdt M dated,neq; in tanta rcligione habita,utfilia archifynd^ gogi. H «i«{ autë fides erat multà amplior quant archi fynagogi, qu£fi)lo contaéiuueftimëti /fierabat fibifd nitdtë pofie confirri per C hriftum:neque deceptd/ùit' Htec eratbcnignitds Chri/li, qtà etjï ficiebat oninidt nihilominus fidem iüius nudieris fie probabat.

Tetigero.) Melius habebo fiolo ueflimenti contd^ ihi-.quia putabat uim quandam in corpore, tranfire iit ipgt;fum ueflimentum, undeuejiisChriüi uirtutem djfit* meret. ufiq; fientëtia iüorum uerboru: Si aliquid hotlf risiüiexhibuero, meliushabebo. Chrifiuspriusqud* rebdt,quis me tetigit:quod aîij Edtangeliüæ tradunt-

Confide.) Vocdtetiamhdncfilid}n,amicèquidenif cr deinde quoddigna fit numero filiorumdei,quidfi* delis er at.

Iides tua.)Vult dicere: Egregiam habuifti fidettC pr£uenifii archifiynagogum ifliim,ideo fanitatem dde* ptacs. Sic iterum uidemus diuinitatem C hrijii,quoni9 do corporaliter fiterit cum ïuda;is,ZTquomodo dlioi fita gratia fianaredecreuerit.

IN miraculis qu£ ßikt fiuntper ChriRum, pot^i* mum difeimus diuinitatem eius, utfiefide in Chri* fhm confirmemur: ercum cognouerimus iüum ejfit deum,nihil dubitemus iüum nos pojjc iuuare no folu”* in

W carpore, feJ er anima. Interim tarnen docet, ijualei fintquibui beneficia diuina contingunt,crguimagù ad ea fnfiipienda idoneifint.lucbeos inuenimuf ad créa dendum tardioref,grntes «cro propenfiores .iton in lu diets fcribits er principes multo magis contradicentes Chrifto, q«dfn ipfion plebem:^ ubiq- uidemm benefi ciadeitanto liberaliutdifigt;enfari,ubi maiorcrfitcilior efl fides: id^in hoc principe fynagogf, quem nomi* nant idif Iairum,qM minus credebat,uidemus. Pranea m t enim iVum mutier ethnica, qult;e contaäu uefbs libea rutaefi. Nihilominuseriticfimpliciter Chrifiumrea quirebat, er aliquid habebat fidei.tametfi minusperfi Äe diuinam gratiam experiretur.

Et cutn ueniflct Icfus in acdcs prima tis,uidifletlt;^ tibicincs Slt; turbä tumul-tuantem, dicit illis: Scceditc,non enim mortua eft adolcfcetula,fed dormit.Et dcridcbant ilium.Cumautem fuilïèt ciedaturba,introgreflus tenuitmanü illius,2lt; furrexitadolelcentula.Etcma nauit rumor hic in totam terra iftam.

Dom«s iOa principis,fynagogäfignificat lutUoa rum, qult;e eü coUeäio populi dei,quie principibus er facer^tibus commendata erat. Tibicines concitabani turbationem,uel luäum,uteü apud alios. Hoc^ idea fcriptu efi, utueritas mortuiepuellit magis innotefcatf

mirdctdu hocmagiicdebraretur. Ntfi enim puetU mortita fùijjêt, nequaquam acciti ßaffint tibicines, (y dij^uiin ludu ddcffc folcbdnt. Alioquigcns ludaicit 4euotior erdt in (ùneribuf mortuoru,qudm ceeterte nd». tiones.Turbd etiam'fimul lugebdt,zy in hacre paren» tibus puelhe gratificabâtur. llli tibicineszy turba,iflDf fidfos doâores legis nobis fignificàt, qui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;refiure»

dionis à cordibus hoininum aufirebant, zy ficquoqm. fidemin dcum. Ei lex ipfa zy dodores legis falutent, nobis conßrre no poffunt. Nam lex manitiße condent. nat nos tanquà mortuos, qui non poffiimus noftris ope. nhusdeummitigare. vnderedètibicinibus^quimor» tuos déplorât,conftrutur huiufinodi doéhres. EteniM. ubinoneR^dtia Euangelij,ibinoned: promißiq rt* furredionis.

' * Secedite. quot;) tubetCbrißus turbamfecedereiannuiU ddt ddhuc aliquant falutem huiuspueÜ£,zydicit:'Dof tfiit: per quod uerbu, refurredio humani corporis pul ehre infinuatur. Ciui mortuos in hacuitafufcitaidt, idem etidin ubi redaßi in puluerc /iierimus, re/ufeitari thspoterit.

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' Deride bant. ) Ita fire totus mundus,mdximc genii

los,in quibus non eft agnitio C hrifti,rident refurredio» nem-Neq; mirum,fi Plinius zyalif talidfcribdnt. Nanf tibi non eft ftdes, ibi plané no putatur mortuum reduct pojfiadrefuirediOnê. tubetautem multitudine exce ilere:qUod nimirum- ftgniftcat patuds quafda reliquidi.

MATTH. EMARRATIO. «7-populi ïudaici fcruatijM fùiffr,c)'âdfidcm acccjfurin, iujdddiâum Efaia : Nift dominûsdcreiiqutjfet nobif femê,fàéii fiiiffcmus ficut Sodomacr Gomorrha. Inde igitur multitudo qtù irridct C hrißim e:^ômnia eins di ikt,amouetur.Aliadutc'turba^UieChrißumceIcbrati none A repulfa, Hoc hominum genus c/uodChrifhint CZ Herb« eius contemnit CZ mdet,indignü eil régna dei, nec}; dignum ut uideat tantd miracula. Apud dlioi eudgelijhs habemus, cjuomodo d/fumpferit Idcobunt, loannem O' Petrum f'ecum,cum pdrentibus puetle, quos confcios iÜius mirdculi ßcit. Pdruus certè nume* ruStfèd per hos defigndtur numerus fidelium,qui ex IM «Uononfwbftcrdt/fllitóWiiMS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Teniüimdnum.} itèruobferuemus cjuod contingii pueüam ijuæ apud Habneos erat curada, ()uid conuer fdtio C bnyîi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Iudlt;eos erdt corpordiis .lußit dari ci

bum, ut dppareret munifi^um mirdculum abf^j omni impoüura,. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

^manduit.) Farndi/ÎA celebrdtd exiuit de puellt reilitutd in uitdm. lam iterum C fcrjjh« fudm diuindm uirtutemoßrndit.Sedetidm interim uidebitisguantdi9 requirdtfidem .Alios quidem contachi ßanat,alios ucrt bo o imperia. Videtis etidm uario modo aj-jèélump9 pulumfitifJcergdChrißum.

Et cum difcederet illinc lcfus,fccuti fünt ills duo cæci, clamâtes ac dicetest Miferere noftri.Hli.Dauid. At cum u€

niflèt in acdes, adicriït illum cacci, ÔC ài' cit ilhs Idiis:Crcditis mc hoc poflc fecc re/ DicQt iIIi : Credimirs domine ♦ Töc tetigit oculos tllorum dicens : luxta fi' dem ucfträ fiat uobis. Et apcrti futit forum oculi. Et interim minatus eftil' lis leiusjdicés: V idete ne quis iciat. Ät illi cum ahqUent, diuulgarüt famafflil Üus in tota terra illa,

Videmui in ctecif iftis md^nu fideiardoré,(jde^ fiderium, eo quod continuo fequebitur, etum ufi^ue in domum in qua C hnflus crdt. EÏ licet non flitim exdu* diirtntur,nondeftiteruttanuipredbutfud. Etfecuti funt Chriflum non fimpliciter,fed cum clamore,perfc^ uerdntes in precibui fuif.

Miferere.) Per hoc agnofcebdt effe Meßütn ueriit Udm de femine Dduid Chrißu(progt;ni]fuf erdt.Itentfo tum mifericordid C hrifti teßäturfepoife iUuflrdri- Eß dutem inter dlios morbos cdcitM minus tolerabilif • quidfdnitdtë fe/ôldmifericordù Chri/HdJfequiJ}i(fn bdnt,docet qaantdipforum fides fùerit.

Accefferunt. ) Adhttc uidetis per feuerdntid illoru» Etidm cum C hriflus quiefccret, cz inp-c/fits efiêt do^ mum, midccejjèrunt, c^infiaruntprecibuscontitwf» quodd fdnitdtem con/ècuti funt.

C reditis.) Sciebdt id pldnè C hrifhu,unde no tdn^ ignori{i^it,ltd ut fidcm tpforU munifitfid ficidt, di eit:

MATTH. ENARRATIO. «« til'.Creditii. Etfic uult ut ipfißleäturßdem fuiigt;n,etiä cwilt;m alif!. Didf.Putatis quad hoc poßum/icere,cr folouerbouel impcriomcouobisrcftitucre fanitatemi

Credimus.) Platte credimtM tantam tibi uirtutë di^ vimtusdatà eße :fi no crederemus,te no acceßißemut.

luxtaßdem.yvoluit hoc fidei ipforu concedi,guod tarnen per fuam gratia Cf mifericordiâ dignatuseü/i wc. 1 td dltds cum legimus, gratia dei faluati fumus,be ne notandum efl. Et fcriptura tribuit id fidei noftrie, quod efl gratilt;e. Demus nos omne gloria deo.Etfic ni hil babes quod tibi afcribas, fl dco omnë gloria tribue» ris .Kc$ neeeße utfidemnoflra opera antecedat, fed fl iüa uerè adfùerit,opera non aberunt deo grata.

Aperti.) Solo cotaâuno fanaßet illos,nifi acceßßet infignis quoq^ fides. Vnde tetigit,et iußit ut crederentf ne quisfolo tailuflne difcrimine omnesfanatosputet.

Videte.yvbiqi C hrifhis declinauit uanS gloria.EtiS apoflolosfuos ficmonere uoluit, ne quid propter uanS gloria agâttc^ banc ob caufam prohibet,quamuisfci ret ingeniii ifloru,ne hoc clt;eteris dicat.Ferè fit,ubi qui bufdà inbibetur,ne quod fecretu reuelet,quod magis fa kant ßiagere,quam fi nunqua inhibitu fùi0èt. Neq^ tTU bene egerut C briflo no obtëperâtes,quàuis id in glorii C hrifti cederet. Sciebat enim C hriflus pleroflji Iudlt;cot jwcjct nwgis extßfierari auduo hoc miraculo, Dimk

runt,(èd omnibus in totniüa terru, cjuafi hoc eis cieman ditum effet y ut omnibus indicitrent, quod C hriflus illii contuliffet beneßcium. Sicut in hoe miraculo uppiiret glarii deiyitaetiton dpparetquomodoChriftusfideia libommbusrequirdt: deinde quomodouana glpridid* tondu fit pulchrèinfinudtur. Additur aliud miruculu-.

Illis autem egredientibusjccce addit xeruntilli hominé mutum, dæmonia' cuni,eteiecflo dacmonio locutus eft mii tus, Sc admiratæ funt turbæ, dicentes; Nunquam apparuit fic in Ifrael ♦ At phai iîæi dicebant : Per principem dx' moniorüeiecic dæmonia ♦ Et circuini' batleftis ciuitates oinnes, ac uicos,do' cens in fynagogis illorü, 6C prædicans Euangelium regni, 6C fanans omnetn morbS, omne languoré in populo-i

Scimus C hriflum multu ßciffe miract^ in genere, ttft non fint ffripta multis uerbis. Nam quod dicimt df tribusmortuis fufeitatis tuerum eä,fedquodnonfift plures excitdti, incertum efl-Ita etiam Chrifus multof mutos cr furdos curdidt,de quibus tttmë nihil legimut’ Hune autemquemhic hahemus, opponit duobus iBd fuperioribus.Certeer4tgrauismorbus,quiuisàdlt;ein9 nio agitiAatur, attaméad utücum Chrijbuerbumeie^ dus eü ditmon iffe.Confidera Çhrt/ii diuinitatem. •

V. Adiniratte,)Varietdtë in populo lud^orum crpriti cipibus notate. Populus magis idoneuf erat ad red» piendufidem, quàm principes. Hicetiàuidespopulît non elJeirriforent) fed principes pharifeorum. Supri princeps religiofus erat,z^ turba irrtdebat ; nunc corn •trariumuidemuSi

' V Nunquam.)tgititrgratiaChriflimultuantecellit omniûprophetarü gratiam,etiâtpfumMofen, Chri^ ifiusenimfiliusindomo erat,cr' l^ofes folum feruus^ dmperabatfolis uerbis dæntonifs ut exirct,crper hoc agnofeebatur fumm£ ejfe uirtutis f:3- potctilt;e diuinie^ 'Vnde oportebat pharifeos excitari,utdigno honore ' colercnt C hriilum,inde maiore obtreélandi (y-calum^ niandi anfant arripuere .ïnfrà in decimo capite iüa ma gis traiktntur. Difeamus etiam nos firre eaqUtc bene à nobis jiikt funt,malè 4 quibufdam exponi-Patiamuf malos interprètes bonorum noßrorum operum. C b«» flus hoc fuo exemple priedixit difcipulis,quia ante ocU los iUorum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;funt,ut uiderent qualiter mundus e/fet

habiturus,Grqui idonei adfufcipiendum uerbum domi m:unde iam cum dimijfurus effet iUos ad pnedicandunt rcgtwm dei,illa ftc ordinauit.

vicos.) Nonfolunt per célébrés (3- maiores ciuitd tes, fed per oppidula contempta ambulauit. Hac beni-a gnitMChrifli,quodhumilioresnoncontemnat. Ndwl ' etiam mulierct^m apud fontemerudiredignatus e^t 4:Etinqs apparct fummu apoftoloru ojficiût

^nfynngogis.) Publicè docebat,ne pojjcntcaliM^ niariiUumtanqudfeditiofum, uelfeduëkrë. Namuea ritiif angtdos no qu£rit,neq; occulta latibula,fed lucigt;

Puangelium.) Bonum iftud nunciude uenturore» gno dei, cr quina jvturifintiUiufregni participes,doa cebat. Clamabat opuse/fe panitentia non fiamp;n^fedue ra.liouitatemuitie pra:dicabat,nonhypocrifim .intt rimcurabat omnis generis morbos in populo, quibiti miraculisdoilrinÜ fuamconßrmabat. ItaChrißusaH quanto tempore antequam difcipulosfuos mitteret, M luit inclarefcere.

Cum uidiflct autcm tuibas, afFe(?hi m)fericordiæralt;fîus eft erga il las, quod eflent deftituti âc dilperli uelut ones no habentes paftorem. T une dicit dilcip« lis fuis : Ipla quidem mefli's copiofa, ex terS operarr) pauci, Rogate igitur do' minûmelbsjUtextrudat operanos in mcflem ftiam*

Brant tunc principes facerdotum reges crpr^i^ des, quamuis ethnici, qui publicam pacem ßuebaiitgt; Sed quiapoptdus non habebat fideles paßcreSjOmtlit» difiecîusejjcuidebatur. Si quisautè tunc temporisitia terrogafjct pharificosdeconcordia cypoptdi crdo* ârinarum,itli contendißent ejfe magnam concordiai»' Ndw ad folat fuas ceremonias rejßicicbant, cr non ad perßdioneßdei, ztrtterèbonaopera. Etqutauerbutn domini

Domini non docebatur ab iBif, reâè dicitur lt;^uodpopu luf fttdifieäus,carens paftorcgui ad idonea pafcua dua cat:nam iBt folum docebât dodrinat humanat,^u^ ad falute parum pertincbant, or unde nihil confolatiomt reciperepoterant. HocuerbaiftAßgnant, (jtSivoi (S IfftiafjAvot^diffoluti, de/eilisuiribusf^yab ieóH,ubi nuBa eü uera animi confolatio, Ci^nuBa fidu cia in deum. Hoc etià antea prediâu eß ab Ezechiele propheta cap.z4..crabalijs prophetis in multis locif^

Operarij.} Sicut apud loannetn legimus,ßiißepo « pulimtdtituditü, qtuiammatura erat ad recipiendii fidem, O' poßdabat propter maturitatem o alacrité tem ijuandam, ut ab alio populo fegregaretur, er fèr» retur in aream dei: ita hic multitudo ex populo ludlt;eo» rum er gentiu affluebat,er ex uariji regionibus. Sicut inagro mult£ arißte fimul iunda; funt, itainpopulo midti homincs,alif fidele}, alif infidèles.Qui cogregât cum Chriflo f ijui non dißergunt, qui non feipfospa» fcunt,fcdpoputum.

Orate dominum.) Non uultut quiq;perß currâtî feduocationé expedient utmittâturàdeo:erubiquis fùerit uocatus ad hoc opus, det opera ut prteßet fidele operariii.Orandum multitudinis nomine,ut ^s fidelet operarij mittantur. Et in hoc uerboChrißusprteuidit fiituras perfiecutiones, quibus uexandi erant quotquot C hri/lum confiterentur.Ei/ciendi enimerant apofleli, erfiedißergendi in uarias regiones fingulariuolunté

CapUX lO.’ OECOLAMPADII- I H te det,utfic tneßis abundans,fuos opentrios bcdgt;elt;ü.Vt emittat,tribuit patri,etfi poflea ipfe emittat. Ituubi^ uidetii eandem putris crfilij ejje poteftutê. Vult dicere C hrifltis:Ium ejlis upud me,et deleihiinini cofuetudine tnea, orandus puter, ut mijèreutur huius multituditiis, ut pro ijs qui ium quiefcunt, dlij laborent. Vnde nunc prte/cribit difcipulis fuis, quid frcere debeant, nbsp;nbsp;quo»

Deus qui oinitia fx ni hilo condicUt,poffet fua po tentiaabf^ omnibus adminiculis totum mun» dum,zy qult;ein mundo funt,angelos Cf homines modt rari. vcrum pro fapicntia fua, ut omnia magis coul» feerent, amplius cognofceretur dei benignitas, alqi (dia munera concredidit. In coeleßibus habet angelos, perquosmultaoperatur.itaetiâ in hoc terra, quod ad fj^iritualiaattinetdelcgitapofolos,prophetascrdoélo res, per,quos populum erudiredignatur. Nemoenitn negare poteft, quin deus fua illuminationepoffet men» tern hominis erudire,cytlluflrareabfqi omni doihre: fed ita placuit deo,ut per uerbum fuum cr dofhinam, (dq alios erudirent. Qjtomodo enim crederent, niftait direntt quomodo audirent, nifi efjent qui mitterenturi Supra quarto capiteaudiuimus,quomodoChrißusdi» fcipulostdiquoselegeritinminifkriuiUud.Uanetiiin priecedenticapite fimilëuocationëinminiferiu Euan gelijdeMatthito Icgimus, înfcholaiüqapoüoliui» derunt

MATTH» ENARRATIO» tJt niderunt multa miracula, decldrabdntquid ^lfet fitturîi,ubipr^dicaretur dollrifu Cbri/^t ■ Et nunc dat' peculiaria qu£dà præcepta duodecim illis, quos in hoc mttnusdelegerat. Et funtifl3,pr£cepta non per pc tua, fed quie ad tempus quoddâdurare folumodo debebât, utpofleaclarius agnofeetis, nihilominus exilUslicebit wderc,quce àuerisapofloliset di/j)ëfatoribu5 deus requf rat.Primo igitur de uocationc apofiolorum habeinus.

accerfitis duodecim diici M nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pulis,dédît eîs poteftate ad'

uerfus fpîrîtus îmmûdos,ut eijcerent cos,et fanarêt quê' uis morbum, ôô quemuîs languorcm» Porto duodecim apoftolorum nomi' nafunthæc. Primus Simon,qui uoca' tur Petrus;ôô Andreas frater eius.Iaco bus filius Zebedaei, Sgt;C loannes frater eius;Philippus,etBartholomçus,Tho mas Ô6 Matthæus, qui fuerat publica' nus; lacobus filius Alphæi,amp;r Lebbæ' us cognomento Thadaeus, Simon Ca nanaeus,ôô ludas Ifcariotes, qui et pro' didit illQ. Hos numero duodecim cmi'

lit Iefus,quibus præceperat dicens» ' I» ißo uerbo, Accerfitis uel uocatis,abßraxit difà ‘

pulos d turba, nimirutn dd fe. Qhi alios doiluri funt, magisßMiliares funt Chri^o, O'mentent dus inteHi* gunt,o t^ua alijs non funt reuelata,ilU annundëf.quii dixit dominus: QKfC in aurem audißis,in tedispr^di* cate.Seorfum enim qutedam dominus dixerat difcipu* III fuis uulgo non reuelanda, nifi fuo tempore.quafidif cat : Quicunq; hoe officiu fumunt, foliciti ante omnid fint,ut ßmiliares fint difcipuli C hrifk.

Spiritus.') Sieuoluit ChrißiishoncJhreEuangeliu fuum,cum alioqui effent difcipuli idiotie o pifcatores: cr ne contemptibiles eßent,dédit eis qu^dä dona,nent peeiedionem diemonum,0' curationem morboruM* riorum. Dona ißA lücuntur gratis data, quie etiam ha* lere po/funt mali.t^am ludas etiam iUomm ßiit porti* ceps. Nemo ffmirè lt;lt;4 doeenduproccdat,nifi fint fibi aligua talenta diuimtus concredita.Clui uult docere po pulum,uideatprimumutfitdo£lus. Qui alios exhor* tori uult,opus habet aliquaeloquïtia.Etfi non munda* nam illam rhetoricie artis blandiloquêtiam habcat, ta* tnen donum gratige ad hoe officium neceffarium eji. Si quis uocatur ut curam aliorum gerat, opus habet indu Jlria quadam. Qui fe omnino imperitos fentiunt ad ta le officiu,cef]ènt, et ne cumpericulo permittant fe alijs prefici. Porro quieiufmodi doftis locupletati funt à deo, uidefint ne iüa deßdiant,fi uocituràfidelibus:ucl fl poflidet neeeßitat, ne uelint delitefcere, o propter daiaptrietdrt ubhvrrrrt ah hoc munrre, Sicut olim dcM

lt;if«J Ruanda legem tiedit,mnltis miraculis chruit,fic in initio Euangelif prodigi/s crfignismultisinclarefcit. C eßittura atit itU doM erant. Difcipuli imperant mor^ bis, ut effent magis admirabile's orbi, nbsp;nbsp;ut fnfciperem

turbenigneabali'is ■. NequeopusuMticoillis,qtdtaliit donahtibebit.Primo SimonFetrusnominatur. Opor tebat aliquem efffe primum in ordine. Hunc uidcmus in omnibus priecipuu efffe, lüi enim ouesffunt commiff£: etfft non illi ffolum oues commiff'£ fftnt C hriJÜ^fcd etiutn omnibus dpoftolis : uerum hic qult;^i os er uertex alio^ rumapoftolorum.

Matthieus.) Publieanus, aliis Leuitfed hieffenon nominauit Leui,ffed Publicanum,idq; non fftne ratione^ tioluit enim fitam uilitatë tacere, 4 qua uocatus àchri Jb ad munus apoftolicum.

iffcariotes.) N fquf hoc uoluit omittere,quo maior fides effffet Euangelicie hijhriie.Non caret autem myfle rio,quod C hriftus duodecim apoftclos elegit.Olim duo decim ßlij iffraël erant, qui in duodecim tribusffeparati funt : hi principesfiliorum l/raelßäi ffunt, atq^ uocati duodecim patriarchiC. Ita nunc cum notta lex datur, duodecim conftttuutur apoftoHtquamuis illi nonffolunt tudeis fferuituri èràt,ffed omnibus nationibus. Delegit «Mfc ni iJlos in apofklos, antequä cmitterëtur, quibus^ dixit quid ab Ulis requireret, Primo ffummam fidem ergadeumïffraël, deinde ergadeum fiduciam,ne (olid tiffintde niatico kcI definfftone. Prlt;eferelt;( hic obffenu^^--

CaptX IO. OECOLAMPADII IN te, i^uodubiq;prophet£indicent Chriftum eße ludi^ prom ilJùm, iüis quidein principio promilJutn regmint dci,et MeßWj^ui nafci ex iHis dcbuit. Sed cum lutUi, ut A^hrum cap. ij.fefe indignas redderent tanta grlt;t^ tia,Euangelioqiaduerfarentur,apofloliiueruntadgeK teSjOrexcæcatifuntiudeeijUtgentesintrarenC.

14 eÂ, ne primum ad gentes eatis, licet uideatis gt;»4 gnam multitudinë gentium auidam doéirinæ cüeleßisgt; Et in duitate Samaritanorû ne in' grediaminij fed ite potius ad oues pet' ditas domus Ifrael.

C iuitatemper fynecdochen dicit,pro ciuitates. vi derit ^if^ primo,ut domui fua: benepnefit. pietatM erga omnes habeamus, maxime erga domeflicosfideigt; Priefertim id /àcere debent pafîores cr epilcopi,qui di iigenter fuisprc^icere debent ne errent. itaapoflold primo commendauitChriftus ludeeos, ne iUiullameX^ (ufationem habcant, cr ut omnibus modis fini incxcu fabiles,utpotelt;}uineq;Chrißum,neq^ apojklosaudire uoluerint, fed perfecutifunt,cr malum pro bono red* didcrint. îia:cq/fcntentiafimplicioreft. Uonopusal legoriam qult;ercre. Hilarius aliam interpretationeiit tfßjvrt,etfi fatispiam,e:y dicit ne more gentium doceât, uel ne imitentur Samaritanos cr hlt;ereticos,fed potius accommodent fe ad domum ïfraël moribus ztr doilri* nii. Apofçli non propter fe dona lÜa acceperant,fed propfef

Profefti autem praedicate,dicentes; Appropinquauit regnum cœlorû.ln' firmos fanatejeprofos mundatc,mor' tuos fufcitatEjdæmonia cij ci te : gratui' to accepiftis,gratuite date.

* Italoannesincipitconcionari, cr Chrißiisuoluitut tandem regulam feruarët,quam ipfe in pr^edicado fer uauit. î^eq;putesiüoslùiffeifspauculisuerbis conten tos,nimirum adhortati funt eos multis ad pœnitentiam quô defiflerent iuita fuaimpia, uerareftpifcentia,^uo Chrifîus rex lUclocum habere poßitinipfis,cj'utpdr ticipes fièrent huiufmodi regno. Nondum tarnen mant ßfte ita C hriftuin pra-dicabât, ut eumfilium dei eße di çerent,quia iüud prohibuit eis, fed fimma bona prtedi cdrunt. N dm refurre iîio,Qr ilia myfkria latebât,quof ufq;Chri^Uirefurgeret,

Diemonid.) Hicc dofw accepiftis, illis igitur ulami ni.Vbicunq; inueneritis afiUihs cr tniferos homines, mis benefiifite, utexbeneficifs illis ueftris,fynceritais ueftra cognofcdtur. Vos no lucri captâdi gratia,adeßi infirmis debetis, fed hoc unum curate,ut omnibus pofi tis benefiicere, elidm ijs qui nondû benemeriti de uobit fùerint. Interim ifhmirdculdqult;e dominus perapot fiolos fieri uoluit, ^fignabant uerè legrotationem anis mteadbonaopera, ItaquialiosfiMcontagione inficie banijÇr qui mortui erantßide^ oiwjmo atrebuntiex»

Cap»X lt;nbsp;ÏO. OECOLAMPADd fH atari potcrât. Uufqueon kgimus in ciiangehftis,qualt;i apoßoli aliquof excitarint ante C hriflum pafßum, etß poßtbäe fa quod excitarint: de incertis tarne nihil aßü“ marc uolumtu, neque debemut. in alio loco habetis: Super baßlifiumcrfcorpionem ibitis, or nihil noce* buntuobis.

Grattâtà-) Vt dixi fuperiu^^liàt C hriüus EMif gdiuin fuunt à quamplurimis accipi.fed ut primunt n^ pâtur fi^cio auaritite ueldoli, (^pUriq; mortaliwif kecuidentes,à fana doârina abhorrentßdeo uoluitdc^ minus difcipulos ab ijs rebus liberos effe. sunt donaß’^ ritus fanâi,O'quiiflAuenduntyCtiam ßuritum fondu dicuntur ucndcre. im Adibus apoflolicis uix aliud cri* meniüaunicoperniciofius habetis. Et inecclefiaßico ordinc, ubi deeß animus beneftciendiproximoyonttdci taalafequifolent.

Ne poffîdeatis aurum, neque ärgert tum, neque æs l'n crumenis ueftris, ne' que peram ad iter, neque duas tunicas, neque calciamétil, neque uirgam:nain dignus eft operari'us cibo fuo.

Omnino nulla cura fit uobis pecuniarmn.Sicexud tos à /ôlicitudine reruns terrenarum, ut omnem curant in deum coHocent.Pater feit quibus opta habeatis,ex* citabithof}gt;ites,0' alia adulte necefitatempertinétia-in poßtrioribus temporibus inuenimus, cum irentopo fioli in orbem ad prtedicandu Euangeltum,quod eiiant non*

ttonnuncjuMi uiaticum Jecum accepcrint:cr Paulus iu betßbimcmbrantif Qrucfkmaffirri.Hocautemuult Chrißus,ut duaritiacxpechribus eorum nepet cuttiicßudiopricdicetur uerbum domini.

tJe(j;perà.)lttqudntrepoMtispanes.Sdtisldfgds menfdfhdbebitis. Neef; funicdshdbcdtis duds,utmutc tis illäs,nelt;f; calceos. S« enim par fùerit,dtterdtur:ndtn omnibus i^is no opus habetis, neq; uirgam uel bdculii quo utdmini ad deßndendü uos contra lupos uel canes, adeo fecuri eritis. Chriflus non hiercbat oinnino in ex« ternis, fed uoluittjhs plane liberos habere, or ut in ont «iti« neeeßitatibui fidant patri cale ill.

-Operarius.)Di^ni eftis qui accipiatis ab ijs quibus proponitis ueritatem,cibum er fufientdtionë uit£. iHi quoq; iurè uobis dabüt uiiüu eramiiüii,er alia quee uo bis ufui funt er neccjjaria .Manififtus locus hic contra Cdtabaptifins. Vult dicere,Deus pater projpiciet uo^ bis. Apud Dicam cap.ii.dicitChrifius:Quando miß uos fine bacuk), er pera,er calciametis, num quid de^ fiiit uobis 1 At illi dixerunt ; Nihil- Dixit ergo eis: Sei «««c qui habet facculum,tollat fimiliter er peram^ er qui non habet, uendat tunicam fuam,cr emat glaa dium. ibi i(b,m legem quam hiepofuit, itcru mutauit, quia iamalid ratio uiuëdi priefcribebatur apoftolis: fei nunqud uoluit defiducia in deum partem aliquam mu^ tare. Pouebanturadhuc apoftoli utpulliimbelles,qui non poteranttanc temporisgrauiafirre, ^tonpra-ci»

Cap.X IO. OECOLAMPADII IN fgt;iclgt;atiàunia,^Ui(fftà minus pMpertatem i Çfc.

Sed in quancuncp ciuitatem, aut lû' cumfueri'tis ingreffi, exquinte quîsin eafitdiguus,atque l'Ih'cmanete donee exeatis. Cum autem intrabitis domu, (àlutate illam : ÔC fi quidem fuerit do^ mus digna, ueniat pax ueftra fiiper il' lain:fin minus fuen't digna, pax ueftra ad uos reuertatur « Et qui'cuncp nô ex' ceperit uos,neque audierit (èrmones ueftros, exeuntes ex ædibus, aut ci'uita te ilia, excutite puluerê pedum ueftfO' rum, Amédico uobis,tolerabi'Iius erit terræ Sodomorum et Gomorrhoruin l'n diciudicq,quàm o'uitati ilfi\

N(OK Me monuit,ne murglt;iritM Me porcos proif ddnt.viJeamus quis fit dignus, cr promptioresfimtü iJlis,cyidß£iMusin grdtiÜ Eudngelij,ne ftmuseoiittt di impi/s hominibtU, ne Euangelium deimalèdudilt;dgt; quot;Vetum fl iüi impij audiunt uerbuin dei ctuidè, ne iOef fontemnjmus. Prohibet Mem hicChriflus cuagàtie^ nés, cr ne feilenturpopinas adinonet,ubi iMius uittil tur. Eptdones taies noluit Chri^ius habere, neluit^, fuos ftepaßimuagarL

Salutateillam.) OßenditeuosamicoSjCr beneuo» hs,o' dicitc nuÜM uUm ob eaufam adeffe uos,^ti'^ lit

ut falutë d^Mis crptfcem.VidemuietidmhK^çjudnii dpud deum fit excepifiè Apoftolum : into idles tpfia» ChriRumrecipiunt principe pacis. Ef Wc nonótie pdt» cis accipimus profiieritdtent, maxime animamm fiâu» tcm:id eA,benediâio ueniet fuper iUos, cr ca quicillts utüis etneceff'ariaerit.M.osapud Hebr£Osdicere,PdX uobistid eft,bene fit uobis. Proinde non opuseJiyUt trf» ta fuperftitione urgeamus nomé pacis, ut quidâfdent. Dicit: Fortafiisfunt contemptoresuerbideic^irrifij» res, et hoe eritfine periculo ueftri:id eft,fine uefiro in* commodo:et fi no receperint pacem quam offirtis^pji Mderint.Beneuobiserit.

Exeuntes.) Veflrum non erit conmueread tantam iniqtütatè mundi, qua: uerbum domini contënit. Ptw ptcrmgrdtifucli'në iUorum Kobis abeunduerit. dilhs fiunt dpoftolis, quideciuitate una inaliam tuj^ funtire. sidominusaliosuettetextrudere, etiatnillud exemplum imitentur. C ætcTHtn epifeopi non auellan* tur ab ouibus, de quibus rationem daturi funt. Q^od fi omnino continuât quod ingrati fint, etfermonesueßri nonfùerintrecepti,

Puluerem excutite.) Per quod indicant, nihil fe commodi inde reportajfe, rteq; fe terrena bona uoluifs fe.Velfimpliciterindignationé animi ueftrideclarate, quianon fitisfuturireiinipforum perditions. Siquid pulueris eft, uel commodi, uel incommodi, abijeimus: nequaqua enim uobifeum hdbiturifumusportionem’ gt;

nimiritm qui zr contcmpferüt, pana gruuißimä putd^ ti ßunt. Kiaximè h£c tempora cogitàda funt. Vnde etü redè tmeinui,negrduioraiudicia fimusfubituri quàin Sodomitic: de quapxna noflrof comentationes in Ge* nefim legere poterii. Etiam iuda-orum pcena quiChn fhim crucifixerât grauior ß{it-,quam aliorii popidortt-îiicc di£ht funt in folatium apoftolorum.

Avdiuimui heri, quomodo dominus miferitäpf flrlosfuos, ut pTiCdicarent poenitentiam gnum dei .Commendauit autem eis inter alias uirtuteSf fingularem fidem erga filios tfraël.Deinde fiduciantitt deum, conßrmans corda eoriïdnterminado ijs qui uef* ium dei contemnunt,extrema omnia.Ne autem igtus^ uiores reddâtur,ojkndit quantis periculis expofitifini: ceetcrumhac periculanonuenerutante refurredione C hridi. üihil enim Mis C hriflo pr£fente deßtit, nelt;^ ' nbsp;nbsp;uUas perfecutiones fenferunt, nift quatenusirrifi cu/u

C hriflo.vnde apparet hicefequétiapertinere ad teni^' poraßtura. üeq;credasfolumhäecdidaelfeapoßoa lis, fed etiam omnibus qui iüorum fequuntur uefligia^

Ecce ego mitto nos uelut oues in dio luporû, Eftote ergo prüderes,uclu ti ferpétes, 8C fïmplices lîcutcolumbae*

Non omnestequo animo uos excipient,circudenti ni lupis, id eft, imptjs hominibus,qui uos omnino per* ’ dere

litre conëtur • l^e^i unum er alterü dicU,fèd in medio luf)oru,guibtis eß animitsnocedi. Porroilhsuulteßi Ottes,id eßfOuiHii moribw, ey innocentißimte uitx, ut inpatiëtid ßuapoßideÄt animtts ipforS. bühileflinßrquot; mius ouibus,nihil ßrocitu lupis. At protegëte domino^ nihil uälidius ouieulis,cr ttihil infirmius lupis. Uiporu autem nomine, potißtmum intelligitfcribds ex phari» feos, qui ßlfis doëlrinis alios aufirrecupiunt, ut audit uimus de iHis qui inutßibus ouium incedunt, er intrin fecus funt lupi rapaces. Dat igitur eis pritceptor qult;eg dam, ut in periculis ißis fecuri fint, er ne ofßndantur, C? «/icit:

Eflote ei'go Du/u uirtules commëdat, primo prit deHtiam,deindefimplicitatem,ideß innocentiä. No« uult omnino C hrißus tardas er ßupidos difcipulos,qui fraudes hominu noncognoßcantMulteßiprudentesiit adiorti fcelcribuscognofcëdis, er diligêtes in iudicädo ne ßllantur.Neqi uult omnino puerosfenfu, fed inno« centia,qult;eeß ueraprudëtiafriirttualis. Nam qtäf^in tudei prieditißunt,multuciratnßgt;icienti£ habent : er G hrißus maxime tales uult. Paulus pulchrè fc omniu tnorib.accomodabat,erftngulariuerfutiaapprtehëdit crattraxit multos. Simplices uult fine comibus,et inno cuos,qui nemini nocët,(Neq; iHa rußieitas hiccÓmëdit eur quorundä,qui etiä multis modis feßUi non fentiut, quiq^ putàt omnia fiefimpliciter tolerâda)er ne ßudiu noßrum in eo uerfetur, quomodo ahjs incomodemus:

Cap.X..tIO. OECOLAMPADII IM necornupetdmus, uthircicT tduri. Sic Chrißus du^ animdlidprofiomt. Serpens in principio Geneßsldu* fUtur, quod omnium animalium fapientißimus ßierit. Proinde fimplicem prudentium Chrißus commendutt fiquidem in hoe peruerfo ß:culo uinendum eß. Sunt ud ri£ urtesfitunie etinnumerlt;e,nißilllt;is dgnofcdtnuSfß eile in laqueos iüius cddimus’.Qr ßic etiam alij qui nobii commißißint, periclitätur nobißeum. Columba ram» pdcis attulit, quaßeeieetiamß^iritus fanilus dignatuf eß dppdrere.Difcdmus,quißgt;iritu ßinilo prlt;editifuidt quamminimeeße nocentes. Sintigitur itüdu^euirtu^ tes hie nobis commendatte inter cteteras.

Cauete autê ab illis hominibus; tra' dent enim uos in cöcilia, ÖC in cöciliar -bulis fuis flagris cçdent uos:quin ÖC principes ac reges ducemini propter me in teftimoniû ipfis ac gentibus» Sit igitur h^ecprudentia ueßr4,ut non omnibus eile uos credatis, prtedpue ijs, qui uidentur religioßidi, quiq;uidenturiundi ßanguine, cum de religione uerd •tgitur. Spiritus enim ßandus arguit mundum de peced io,ob id mundusßrre no poteßpeccdtaßut argui,i^lt;f nihil tutumerit. Ueque omnes homines taxauitChri* fius,fed folumde malignis loquitur.Vult diccre: AeeUd fdbitnttiosin fuis concilifs.,cr grduißimd errmindinten tdbunt. Suprd dixit C hrißits: Bedti eßisß omne mtdu dixerintdduerfum uos, Publice conßtndent uos,etidgt;K uideftf

MATTH. ENARRATIO. nf ttidentibm ontnibm, quo tnaior ucflra fit ignominia^ T)uecmbii ad priefides, accufabunt uos tneris mena dacijs. Neque erunt contenti fuii iudicijs iüis inßrioria biiSt quitt iudicium fangitinis nonlicebatiudtcosexera ccre tune tempom quando PilatUiO' Hmdesprtefia debant zyc- »

Propterme.) ïdefl,propter inuididm nominis met ducemini ad iUof prtefides: etiam fi nuüd in re iflis no a cueritis,non Urne eritisfecuri,imcgt; quanto purius Chri fum docueritiittanto magis infinfum habituri e/lis mundum. Noneßquodcoqueranturde uobis,feddißgt; pliceteisuerbu meum,quodlt;tdnouitatemuitie ducit: hinefeminttnii liuori5,quod odium fatiari nequit. Cona demnemini prorfus nbsp;nbsp;occidemini .VtC hrißus duäut

principio ad pontifices, deinde regibus datus, quibus gladius concreditus erat, ita id etiam cum difeipidisfie ri uidemus t Primo mo«lt;tcbi er ab/ in fuis fcholis cona demnare er excomunicare eos folent, et fi no poßunt flagrisertorturis idquod in uotis habent confcqui,rea gibus eos tradunt,quafifint rei mortis. Scito autem id uoluntale dei fieri, quo magis fint inexcufabiles: neque poterunt dicere fe ignorajß ueritatem, cum ueritatis prlt;econes perfecutifiierint.Nam quanto magis ueritoi uentilatur, tanto magis clarefcit. itaPaulum flantent ante prafides uidemus gratia dei adiutum,er magna li Vertäte Iocutum,quod in maximam gloriam puangebj eeßit. Captus Rom« non cefiauit loqui dei ueritatemt

Cap,X ÏO* OECOLAMPADM IN ^ui rumor in tota orbem manduit. Porro lädcmus gnam uiolentidm luporunr, quis fufficietiUis rcfi^mf igitur dominus dddit:

At cum tradidcrint uos, ne fins IoIk ciri,quofnodo aut quid loquammi.'da^ biturcnim uobis in ïlla hora, quid lo' quamini.Nô enim uos eftis ill i loqucn tes, fed fpiritus patris ueftri, qui loqui' tur inuobis»

C«ffl igitur tradiderint uos, Gr in iTlo articalo cunt dcflitMtfùcritis ab omnibus hominibus, neputetisuof deftitufosd deo, quaftnon habedtisaßiftentcillurnuo» bis,jj.iritus fdttilus ddbit os er fapientiam dd refißci^ dum omnibus, t^osßtmus indoäi,fedueritMperfefdf tispldufibilis,Grfeinperinuiéht.Etidmfinoncredttst omnes iHdm gui dudiuiit,nthilomiHus turnen munet in^ uii!hi.jmèefiâ multißierut,ciuirecifislinguisno cejft^ runteloquiddei dnnuncidre,dde6certd funtpromijft deiinßdctipeihre. Propterea non eft mens Cbrißyd nunc noßris temporibus udcemusaieäionibus diuind* rum literdrum,erlibrosomnino feponumus. Opus mul taledione dd exhortdtionë, ut poßimus refißere di* Uerßdrijs. Proinde mdlè exponunt hunc uerßculu AM tgt;dptißce,pemitioßibominesineccleßid dei. Quundo idm imminet neceßitds loqucndi,Gr glorid deipericlitd tur,fi tune deus uolet uti noßro minißerio, tumjua or gdtto, utiq; uerbum fuum ßuppeditdbit. Nrfm noßruut

#fgoti«w tune non agetur, fed dei.iU in Adis apofloo lieis hubcmtis,(}uomodo uniuerß no fiotuerintfaßietilt;e Stephani protomartyns refißrre^ imo ne pueUis mulierculis fapientißimi fophifllt;e potuerunt reßßeref adeo muti funt omnes humana fapiëtia priediti,aduer» fusfilios dei .Omnis enim ftpiëtia à pâtre lumiitu tjl.

Tradetautem frater fran c in mor*-tem, pater filium : ÔC infurgent filij aduerfus parères, 8C morte affîciêt eos: 86 eritis odio habiti ab omnibus pro* pter nomen meum ♦ Verum qui fufti' nuerit ufcp ad fincm,hic faluus erit»

Ne fuis adeô fimphces,ut putetis ab ijs qiàfanguine iundi funt,uel cum quibus olim ßmiliaritefuixiftis,ni hÜ periculi imminere. Futurum efl enim ut etiam inter iUos multi fidfifratres inueniantur. Neq; de omnibus la quitur, fed fois de ßtlfts. Tanta crudelitas efl hominii, ttbi fldei efl diuerfitas. Vnde efl opus magna circut^e dione. Pneteximtts nudtum,Vicini noflri funt nbsp;nbsp;an»,

ci,ubi de religione loquimur. Si no efl frater in domino,' (tr unum Chrifliun tecum colit,nihil boni ab iHo expea des. Ciuibus non eflJ^iritus C hridi,neq; amabut illos quiflsiritu C hrifli habent. Vnde fiuurû ed quad multi defcifcent.tgitur eamperfeucrantiam commendat.

Adfincm.) AAulti ubi tam graues tentationes in^ gruerint,deficient, vbi exarferit ignis probationis, opus erit magna perfeuerantia .Parum efl incipere,nift

Cap,X 10. OECOLAMPÄDII IM etiam perfeueremus. Vxor tot exemplo nobisfit,lt;iM in ftutuam faits conuerfa ejl.

Cum autem perfecuti uos fuerint in ciuitatehacjfugite in aliam. Amen di' co uobis, no perambulaueritis omnes ciuitates Ifraeliticas, quin iam uenerit filius hominis.

Hoc igitur iterum pertinet ad prudentiam confirm fnandam,nefimtisad£0 flclidi, ut quidam nosinßmät dicentes: Vade ilium in locum,ubi Euangdium nonefit criUicpriedicao'c. Dominus id non iußit. Alia ratio fuit cum difcipulis tunc temporis,quàm nojiro. luben* tur hic fccederc fi perfcquuntur ab impijs .Etc hrifii^ elapfus eft nSnunquam,Gr Paulusje^- Dauid.Heq;ifii arguunturpufillanimitatisacmetus,quiahocprudena ter egerunt. Hamfcruaruntfe temporibus melioribuSi quôgloriamdci magisproueherent.Et ecclefitcdeiidi quando midtô utilius fÆ, «t plus pafior fùgiat, quant quod fe torturis obijciat : no quod tam chara ipfis uita effe debcatVerumfciamus quando fitperfifienduni,et quandofùgiendum. Sipericlitatur doïlrina uerbideit tune fatius eft mortquàm fùgere. Si fùga plus prodejft poffumus,ft(giendum erit.

Q^iniam.) Varié exponiit ilium uerficulum.^if de hoc tempore exponunt, quo ChriAus uerfatuseü çum difcipulis:fed antequa perambulauiffent has ciui*-tateSi obueni/fe tempus crucifixionis (y refurredio» nif-

MATTH. ENARRATIO. tj? tut. Sed uidemus difcipulas non ualde pericliMos fiäffe cum domno .Alij,quoru fentëtu optime plucet^^cunt ^uodregnum ChriAi multiplicandumnon ßt, ordila tandum ßtper totam terr(tm,nifi implerent fuis concio* ttibus ijlas ciuitatcs. Legimus enim in Aäis apofloli» ci5,guod difäpuli dixerint, cum ludxi noUentuerbunt dei fufdperej fe uelle adgentes couertere : ZT tune re« gnum dei dillt;ttlt;ibantur.,ZT tneßisplena erat,

N oneft dilcipulus fupra præcepto* rem,nequeferuus fiipra dommü fu3* Sufficit diftipulo, ut fit ficut præceptor ipfius, Ô1S ut fouus fit ficut dominus ip fius ♦ Si ipfum patrefamilias uocarunt Beel^zebulj quanto magis domeflicos illiusfNe igitur metuatis eos.

Difcipidus non efl preeftantior fuo prlt;eceptore,nee que feruus : ZT per hoc confirmât eos incruce,neputet fe meliores ej}'e,quafi non debeant irridcri,zT flagella« ri,ZT occîdi, cum hlt;ec omnia magiflro acciderint. N ul lus difcipulorum C i?n}li erubef:ere debet, fi quid cru« cisfirt,neq; illud indicium eü infipientbe. Ferè quifa« pientifiimè docent ZT purifiimè, pefiimè apud mundié habent. Qjti autem fua fapictia omnem crucem uolunt c!fugere,q pre/hntioresfuo tnagifîro eflè uolunt.aie C hriftiis de fc loquitur. Igitwr ne quisputet fe infirioré cruce, qui difcipulus C hrifti eflèuult-.zriHu bene opcv tetinculcareutpatientiamferuemus. .

Pitréjiml.') Audiftisnup eit eijcerêdlt;tmoné, t^uod nox fcribte Cirphariftei dixeritt me iBu decijje in Bed zebul .Ne fit igitur uobis rlt;iru,fi cjuid tale aeddat.

Nihil enim eft teeftum, quod non fit retegendum : 8gt;C nihil occultQ, quin fu' turumfitutftiatur. Quod dico uobis in tenebris, dicite in luce:0(f quod in au rem audios,prædicate in tetftis.

ViOriæhicetiamfunt expofitiones .Mihiuidentta Hid uerba btfcpertinere,ut feiamus tunc quando Euan gelium pr.edicdtttr,reitcldndiU effe cogitationes ontniu hominum. Alij in die ludicif arcana omnia reuelanda ejjedicilt. Verum id efttfedmagisplacet iUorumfen* tentid, quiinterpretantur locum iÜum de reuelatioiK cordiu. videmusenim iUosquospientifimosarbitrati ffonus,hodiecffe perniciofißimoshojks Euangelij-E^ tebdt htüufmodi peftis in homine interno : cr quando perfecutio ddeH, tunciBd dbfconditdreueldntitr,ftc^ udemus quid fit in homme,qu£pietas et mifericordid.

In tenebris.) vosnetimete,quidinfinfusefluobit mundusmeque quærdtis angulos,fed libéré prtedicote quodameaudiflis,alias doârinaue/lra magisfi^^ élaerit. Qjticquid locutus fum uobis exigëte tempoee in aurë,iam fuper te£ki (itd enim Idtitudincs domuufo lent dppelldre)dcpradicate.

Etncmetuatisuobis ab bis qui oc« dunt corpus, animam autem non poP funtoccidere,{ed metuite magis ilium, qui potcft èC anima corpus perdere in gehcnna.

Confirmât C hri^m his ueriis difdpulos fuos, lt;]uà dicres feclufo omni timoré uerbum dei pr^edicêt in me thfspericults. tidiÜefolus timëdus eft,qui in hoc fecua lopotefl agere ^utc uolueritde dnima CT'corpore.Vtdt dicere : Deleâi efiii ipatre in hoc,ut hxc mea,mundo ^huc occulta,paßim inuulgetis:id quidê mundut firet moleftè, (tdeo ut nihd mokßui, necj^ omittet quicqui f^uo uosprorfus è medio toUat. Hiec fiitura ingenue uos bisprlt;edico,fed uideteijuidfitßdhopmf. Sipatriuo« lueritis moremgerere, ut par eft,crère uejîrd,uitam ^dducetis ueftram inpericulum ineuitdbile.Sin hoc re* ßrmidantes, manddtum pdtris contempferitii,non «ù tam modo hdnc camii, fed (tnimlt;e quot^; adducetis in ^eennam. Si itaq; me dudére uulii‘S,moneo Z3- hortor, Ht homines malos ne mctud(is,quibus nihil plus permit titnuos poteS, quàm ut corpus firtè occidant, quad dlioquideponendum eü,ut ad immortalitatem perue» niatK.Pdtre)npotiusohferualgt;itis,quiiratusanin!dfit tnul cr corpus potefl deijcerein geenna-Uteccf; fenten tiaPauli i.cor.ÿ. cum dicit: ViCmifci eü,nifteuange btcm.Dcgfbcnn^lege tchofuais.leremite 7. chielis io.qMinßmum fignificat.

Nonne duo paflcraili alîc uencunt;’ ôtSunus ex lib's non cadet in terram li' ne pâtre ueftro. Veftri etiam pi'Ii capi' tis ofhes numerati funt » Ne igitur me' tuatisjuos pluris eftis quam multi paP ferculi,

Iterum hoc in locoChri/hu contra mundi^erfecu tionem arinat fuos dilcipulos,quod nihil poßit iUis fine uoluntateoptimi patrisaccidcre, quandoquidcmudei auiculienon cadantintcrramfine patreiRorii.Vidtdi cere: Si p^maanimalia er uilia qu£ hie uidetii uende^ rcuno(tffc,abfq}deiuolutatein laqueos hontinum no décidant, quanto ntagis uos, qui ad iinaÿ'nem deißdi eßis,det proiàdentia et tutamine cuftodiminifobferua hic illud, Sine pâtre ueflro. Pater ueßer eß,inquit,non paßerculorum : qui poßet igitur minoreni nobis quàin ^tafferculis curant impendereiPilos capitis ueßri nume ratos tenet,neq^ tantiüußne ipßusuoluntateuobispof teritaccidere. Miram hiclocuihabetconfolationem, ß fide quis iüumperpendat. Omnia enim dißenfantur à deo.Ro. S.Omnia bonis cooperanturin bonum.tdeo homines mali qui nobis minâtur mortem propter Chri ßi P.uangclium,ne metuamui,

Omnis igitur qui confitebitur mc coram hominibus, confitebor ÖC ego illö coram patre meo qui eft incœbs.

Matth, e narr at io. 14* Porrb quifquis negauerit nie corä ho' minibus, negabo eum ego corä pa^ tre meo qui eft in cœlis,

trépidé Euangelium pr^dicent. Nihil fané optabiliui Cf iucudint,qudm coram patre coelcfti agnofci créant mendaritifilioChriflo lefu. QMlesnosnoininis fui tcfeshominibus, tali nos apuddeumpatrcm teflimo» nioeius ufurifumus.Habent iüa uerbamiramuimad pcrfuadcndumut Chriflum libéré coram mundo conft teamur. Confißio iUa fit no folum uoee,fcd opereiquia qui dicit fe no]]e deum, er mandata eins non cuflodit, , hie mendax eft,er nutla in eo ueritas. Terreat hoc int pios,er hypocritas, qui Chriflum negant, quo delica» tius in hoc mundo poßint uiuere. Dr«s ignore6it illoi tnexfremoiudicio.

Ne arbitremini quod ucnerim ad mittendum pacem in terram.Non ue-ni ut mittereni pacem,fed gladiû.Nam ueni ut diffîdere faciam hominem ad' uerfus patré fuum, ÔC filiam aduerfus matrem fuam, ÔC fponfam aduerfus fo crum fuam,et inimici hominis erunt q, qui funt domeftici eius.

Occurrit hic C hriflus tacit£ cogitationi difeipulo rum paeem externam cogilautiu perpétué), er regnu

Cap.X IO. OE co LAMPAD II IM camale-.O'tß fcnfui:'Ne frangaf ms,cum uos mundut perfequetur,neque putdte modo inflire tempui,ut uos iudtiomnircrumtrancjuiUiMeperfruamini:mMlt;(li tcrcueniet. Adfumquidem, utquicum^iuguinmcum tulerint, requiem mueniët animabusfuis-.at terra ha:c, propter impieta fern fuam, adeo aliéna erit ab omnipiS ce,utnunquamfttlt;equè tumultuatum,atq; modo (utu* rum eft. Domefiicihomims,hoftcscuiufq;erunt:ruin» pentier omiäa naturie feedera, nihü tutum erit à ui infidijs,atq; omnino implebitur uaticinium Micheie,di centis: Perierut benigni de lerra,Qf candidi inter hond nes non funt,uniuerfiinßdiäturfanguini,qutlq;fratre fuu uenatur ad neeë cre-Perditè igitur adeo crcalaini tofè habentibus rebus gentis huiuSyßmäie haëfcnu^ eleâ^, ne uelitis uos externa quidem felicitate jrui,eJ aduerfd fùgere,quandoquidem omnino hac tempeflamp;te »mnibus affiiëlto CT calami tas imminet. Bene mbifeS agiputate, quibus dabiturpropter nomen mcum pati, quod jblidamfalutë afjèret. Patienturtyaltj,fedpro* pter fuam impictatem crc.

Veni ut dißidere. ) Hacuerba C hrifii planeaditn piospertinent, qui non pofjimt ferre Euangelq pradi* cationem propterfuauitia,quibusmaculati funt.Pif eitim etfi ftrant uta[e dißideant alij, atq^ contrà inßur» gant,ipß tarnen in bono malumperpetuó uincunt,neq; infurgunt aduerßis quenquam,quantum in ipßs eßpat cemhabeiiteseuinonwbushomimbus, Sedtmpqpios in

I in tnortê tradent, guod noflrumfeculit teft!\tur. Hunc ignem in terrä dominus mittcreuoluit, ^uiincenderet totum orbcm .Veritas fcmpcr hofles habuittC^habitu» ra efl ; fed hoc ne terreat fideles, dominus auxilio ejji uultfC/uo poßimus ea omnia lt;equo animo firre.

Qui SLtnäuedt patrem aut matrem ultra me,non eft me dignus. Et qui no accipit crucê fuam ac fequitur me, non eft me di gnus. Qui inuenerit animam (uam,perdituruseft eam:2lt;S qui perdi-derit animam fuam mea caufa, inue-nieteam.

Debitoordineeafuperioribuscohierét. Sigtädrm expeéhndum erat difeipulis, ut 4 parentibus er filijs inmortem traderentur propter Chriflum, utqfipfi lt;jui Chriftum »S recepi/fent, fe inuicem ^uoq; omnibus ma lil eße nt infeânturi, conjèquens erat quod inimicitiam korum prop ter C hriftum fufeipere oporteret,ac eos in extremis malis deferere. Huicautemnaturlt;eafièâus repugnatjideo reâè opus eSl fui atq; fuoru abnegation ne. Et ille eft gladius feparationis de quo dixerat.Etiâ Luca e4..fimilemfententiam hâbetis.

Crucemfuam.) Nequitenimab/qi cruceerperfe cutione pradicari in mundo regnumdei,quapropter nihil certüts cruce,manet eum qui ferià uolet C hriftum fequiprlt;tdicando,ntiindo^ teftimoniumfirendo quod operatius mtdafunt. Acâpidtquif^triKêfuam,

Cap.X IO. OECOLAHPAD II IN ei dominus imponit : non eligdt fibi nefcio qu4s crucet noremontichorum.

ïnuenerit.)lloccR,qui uitafu^ rationem habue* rit,nolueritq; inpericulum propter me adducere eäm, if fane perdet earn, quia ù. me munet alienus, quifoluf feruare earnpotis fum. Et anima hic pro uita hominis eiccipitur,

Quirecipit uos, me redpit:6lt;f qui me recipit^recipit eû qui mifît me. Qrii redpitprophetam in nomine prophe tæ, mercedé prophetæ redpiet. Et qui redpit iuftû in nomine iufti^ mercede lufti accipiet. Et quicuncp adbibendu dederit uni ex pufillis his poculû aquae frigidæ tantû nomine difcipuli, amen dico uobisj non perditurus cft mercc' demfuam.

Hic iterii cofolantur difcipùli,ne terre àtur propter imminentes perfecutiones. yidt dicere : QuantuJibet tnundoodio fùturifitis, atq;omnureieéhimentum,hii» lendi tanti tomen mihi,patri,atq; eleäis omnibus fùtu ri eftiSjUt qui uos receperitt uerbis ueflris habens fi dem, cr uobis beneficia impendés, me recepturusfit, ttqi adeà no folü me, fed cr patrem qui me mifit:qui^ ttmtràuos reiecerit,meeypatrëeadem operafitreie ^tts. loin effèeleâos aliquot, dubitarenonpotcflis:

WATTH» E NARRATIO» i4s ergo uosfu(cipient,atque ita habebunt, ut prater fi« dein quam uerbis ueflris tanquS meis habebunl, quant imprimis uos quaretis,fitis ipft gloriaturi in media ciiam perfecutione,centuplum uos recepijjè, quicquid propter me dimiferitis,ftueparëtes,f \ue uxores,fiue li beros,fiuefubflantiam.

Prophetam.) Hoe eil,quideipropJ}etam,ueliut, ftum hoe nomine, quod deipropheta ac iu^his fit,reci« piat, iam hac beneficentia fua,illi fe quodàmodo aqua uerit,ut parilocociimprophetaaciuftoilloapud deü habeatur, iuxtaiÜud t.Cor.8. Pufillihic accipiuntur pro contemptißimis,qui C brijfo adharêt. Ita cr poculu inteüige, pro minimo beneficia exhibita. Obt ferua etiam hic,quanti nas C hrifto fimus. Neq^ te ma» ueat Papiftaru cauiUum, qui fuam dignitatem hic flua tuere uolunt, quafi fint recipiendi cr audiendi, cum ni hilfani loquantur, uel fiatuant.AjJèrant Chrifti doâri nam, cr iUos audiamus, cr cos tanquam C hri/ii difiit pulos traiklbimuscir /ouebimus.

Vm tvnba plirrima conueni ret, Sc è finguh's ciuitatibus properarét ad eum,dixit per fimi 11 tudinem : Exij t qui fc' mentemfaciebatadfèminandü iemen ruum:SC inter feminâdum, aliud ceci' dit circa uiam, ÔC concuîcatûeftjSC uo' lucres cœli comederunt illud ♦ Et aliult;ï cccidit fuper petram, ÔC enatum aruit, quia non habebat humorem, Et aliud cecidit inter Ipinas, Sgt;C lîmul enatæ fpi' næ fulFocauerunt illud.Et aliud cecidit in tciTam bonam, 8C enatum fecit fru' dlum centuplfî, Hæc dicens clamabatî Qui habet aures ad audiendum, aü' diat. Interrogabant autem cum dilci' puli eius,dicentes:Quæ eft ifta parabo lafAt ille dixit: Vobis datum eft noflè myftcriaregni dei:cæteris autê per pa' raboIaSjUt uidcntes non uideant, SC ail dientes non intelligant.Eft autem hæc parabola.Semen eift fermo dei:qui au' tem iuxta uia,hi funt qui audiût ; dein'

’SERMO PRIMVS» »4 deucnft diabolus, amp;nbsp;tollit fermoncm de corde eorum, ne crcdêtes feruentur» Nam qui fuper petrâ, hi funt, qui cutn audicrint, cum gaudio fulcipiunt fer-monem,2lt; hi radices non habent, qui ad tempus credunt, 8C in tempore ten-tationis recedunt ♦ Quod autem in fpi * nas cecidiqhi funt,qui audierût,6C à fo' licitudinibus, QC diuitijs ac uoluptati* bus uitæ euntes luffocantxir,necreferût frucflum » Quod autem in bonam ter' ram,hi funt qui in corde honefto ac bo no audientcs fcrmonc retinent, ÔC fru' dum afferunt per patientiam, NVtnfitaliquidin cognitione htduteiMfigdicte leétionifjttec ne, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;placet,fràlè appreheii

dere poteritis. Et fcimttt guidé neciota,nec apicem fue peruacuiiin literies facrif inueniri uelfcribi.Autguomo doodofa loguereturuerlgt;umdei,guodeil ipfaueritits at fàpientid dei [apietißimif gui cir iudicaturui e/l om nem hominem de guihufuiiucrbisotiofis. Sedhicuult tto! mitgis attentas e/fe dominus ob myUma guedam: jprimo guod htec midtisad fe uenientibus dixit, utpote frem,guam nemo ignorare debet. Secudo,guia clàmofi uit: QMhabetauresadaudiendu,audiat. guafidicat: lt;luifguishtecnon audierit internis auribus,crfùerit

IO» OECOLAMPADII rj botta, inexcufabiliierit. Pofiretnoexcotnctidatio», tK eorti qui ucrbïi audicrüt, quos dicit tenm tnyßcriu dci,quod certc mdgn£ßtcritdignitatis.Hum hoc eß:ß gntt quodßntßlij, çy noßerui,oues or non hirci, ut lo an.is.dicittîain no dico uos feruos,ß:d amicos et dome fiicosdei.Videte igiturncfi-ußra aduosclamet dotni» nus’.uideteut inter filios deiannunteremini, Sunt qui hoc locoßicerdotibus cy doóhribtts adulantur, perin» dcaciüielfent, quibus dominus ßtlum abßcondita reue let,zy ßcripturas ßacras,O'ßc ßmpliciores nbsp;nbsp;plebeiit

àleiîione diuinorumuoluminum auocantorterrent, imô penitus interdicunt adiedis minis. Sed longé alitef fefe negotium domini habet. Apoßoli enim nonßtluni facerdotum ztr epiß:oporum gerunt typum,fed omniu ßdelium ,ßicut Petrusin ßta epifloladicit, i .Pffrt i. Vos cßisgenifseleilum,regale facerdotiu,gens faniht, populusqui in lucrum aceeßit, ut iiires pnedicetis lius qui è tenebris uos uocauit in admirabilem fuam lu* cem. Sicut feientia non obeß, ita ignorantia hic non int pedit. Pt ß}let fieri fiepe,ut ignorantia profit,queinäi modutn apoßolis,Qr feientia obßt,ut pharifeis. Pt itef rum feientia ut donum dei prodeü,fteutin IVlofeZJquot; Daniele propheta, qui hoc dono dei bene ufi funt, GP obfiûffetims,finoncredidifiènt fimpliciter uerbo dei. Ignorantes autemrepudiätur. Dicit enimDauid:îiof lite fierificut equus Gr mulus, in quibus non eR inteüe ■ (hts. Porró parabola ifi^ interpretatur iUis, quibus da tur

fw fciremy{krium,nimimm terriebonie,(IUte ajfirt jruóhttn uctrium. Pcrdct dominus fapiêtiam fapientiit cr prudëtiam prudentum reprobat.At Paulm ad Ro. Mp. ii.probat l/raël propterfiduciam opcrum exctet cari. Et loan.s.dicit Chrifïiis:Propterca uos non ere* ditis,lt;juia gloriam ab inuicein aedpitis. Audite ergo guod fit facramentum, idefl, arcanum Chri^iano* rum, cr quod confummatu reddit Chrifitanum : quod profiëló prlt;ecipuum fernen eü:cr qui hoc uerè feiunt^ fruéhmprofirunt ; qui ignorant,ChrifiM non funt: ut i. ioan.4..0mnisjfiiritusqui confiteturlefumChri ftumin carne uenifiè, ex deoe^l. EtomnisJ^ritusqui non confitetur lefumC hriftuin in carne ucnijfe,ex de9 non efl.Hoc eft enim uerbum dei,ut omnes qui credunt in eum,falui fiant. Si illi falui fiunt, plané multum fru* dum affirüt. Et i.Iolt;tn.i. Omnis quinatuseft ex dco, nonpeccat, quia ferne dei manet in Ulo. Magnus fiqui* dein fi-uóius e^ non peccare. Nam fi hoe uerum efi de femine in genere, nemo reâè negarit de pr^cipuo uer* bo dei ueru eße. Nam h^ec efi confifiio beati Petri apo fiolhfuper quam ledificata e^l ecclefia dei. Hoe femëctf pere,eil uerè manducare carnë filij hominis, è qua tan tusfruèlus nafciturutuiuaminin ^etemü.Io.6. Et hoe efi myjkriu regni dei, quod uidentes no uiderut, cr au dientes no audierut. Neq^ aliunde faluabimur, nifi hoc fruèhi habito. Hoc/rmcn fufeipite in corda uefira, er frudificate, qualiaeüq; alia funt quie dicutur no cura»

t f J .Nd ppf pf fcdfor« ob eoru uïtia feueriter culpHJi funt^ cum omnc dementia cotemndt,^!' imJeat.Nee imitemini eosquiin hor turn itigreßi, cumoäoratißi^ mam poffent carpcre rofam^uertunturiCr urticäf car* punt: hoc eû,fi audierint quippiâ ardentius contra ad* wrfariosdici, nihil prlt;etma tenent, quam ut toto die fint in conuicijs,cr quod dolendum eft,nuüu4 fernto de fide, de timoré z^amore in Chrißtim locum habet iti cordibm iüoru. ludicaturi adueniunt,non do!hiri,noif uitam emendaturi,non exituri noui homines. Alij hoe fernen mijfum frciunt,crtotià ceremonijs pendent, quos omnino reprobare debemus. Difcite uel hoe utA fernen capere,Z7 habebitismargaritamprecioßtßiinä» pro qua omnid bona dißrahere oportet. Clt;eterum be* ne mihi de uobis poUiceor. Audite igitur auribuscor* dis, qua nobis dominusproponat. Namdifeetisnunc exdominica interpretatione,quibus utiliterpradica* tur uerbit dei,z:rqtdbus inutiliter crfinefinóiu. Senten fuper uiam,cß quod toüunt uolucres,hoc eß diabolus, utnullumfiuHufirat.E.xijsautem Chrifli uerbis,tria genera hominumcoHigo. Sunt qui uanamgloriantße* ikintur, Z7 d iudicio hominum pendent, per quos ont* nes homines tranßeunt.Totenim eosconculcant, quoi liment: omnium feruorum ferui funticrquicquidiHi ficiunt,dicitur diabolus ficiffe, cuius organa QT feriii funt. Sape mulieres auertunt uiros à cultu dei ueri,cr omni bonefio. Sic Salomo à filia Pharaonis,z^ Adani ab

SERMO PRIMVS. i4^ gbEud deccptusfiiit,qucgt;nädinocluinhodic multi,tant lt;6 uxoribusqulm iuicinis, dreligione uerdubducun» tur, Ecce dicunt: Projiéiô fi tetlcm uitam uiuere induxe ris in animum tuum qualan Chriflus, nullam amplius gratiainapudhomincshabebiscrc. î^amfané uerbi^ ubiconccptum e^linpeihrepuro, urgethominem ad îmitationan C hifli,quod nequit firre diabolus. Ita mo net fapiens Paulus, qui non curat tales,^^ dicit: Si ho^ minibus placerc uellë,dei fcruus non effèm. Ciuid per» dit omneshypocritashodie inipfa clarißimaEuange» lij luce,quàm quod dicut: Ofific uiuerem,quid dicerët homines de me crc. Sed miferi i^i non cogitant, quid dicat de illis deus: (iuandiunonfepiuerisagru tuuin, diabolus princeps mundi huius toilet quodfuum eft,zy fernen uerbi demon finet enafci, quod tandem perpe» tuamignominiamafjiret. Secundi fun t qui feminant fuper lapides,crij f mt qui abhorrët à jirëda cruce do» mini. Bene placet illis Euangeliu,bene placet Chrißus, fed mox ut pcrfecutio cœperit ingruere,ij qui cum Pe» fro poüiciti funt feChrißuin ufque ad mortem Jèqui,fù gaturpißima dilabiintur. Sed quim ßiilti fintcrißi, apparet:ßigiunt cnim pruinâ,ç^incidit fuper eos nix, tldrèlibertate inferuitutem turpißimam tranfeunt.infu per non cogitant momëtaneas ejfèilUsperfecutiones^ nonmemores funtchrifli,neque omnium fanëhrunt exempla fibi proponut. tnißros nos,quipojfemus in» numa-abilium fcculorum tormenta rednnere, nbsp;nbsp;ßigi»

tnusf C hrifhis animH fiMtn pro Hobiipofuit,Qr nos He minimam quidemj^inarum firemusi Caufteil,qM cor noßrum cH lapide urn, zy deeß fitccus gratiarunit neq^ ßdes uera data eß,alias nuüa; perßecutiones quant tumuis graues er crudeles, nos à Chriilo [epararent.

Tertij funt quoru fernen fu/focantßin^. Alios per» diderat fuperbia,et uana gloria,alios caro dclieataihos autem perdut diuitije,qute funt eis ficut gibbus cameli, cum quo impoßtbile eß inirare in regnum coeloru. Lo quitur autem C hrißus de folicitudine nimia, er auarit tia. Nlultos enim no impediut diuitiie, qui ufum earuiit ttorunt. Et magna uirlusdeieß, cum diuitijs non peri* clttarifidem,ß quando ingruunt aduerßtates,er conta mcli£ßrendlt;efunt. Seder hißultinegotiatores funti qui h£c momentanea tantißciunt. St omnino animus eß fequi diuitias, quare non fequimur letemasi Cur in* ßabiles,quas hoßes,uel ignis perdunt,pro iHdcprlt;edat bilibus fcikimurividennt hoc loco ij qui nobis femptf occlamanf.vbifunt ßuäus pricdicätium? Amid,non eß ferne uerbi dei in culpa, fed terra ipfa,qult;e ferne fu* feipere recufatier fi fufcipit,fußvcat. Eß er hoc terri bile,minimum effe numerum faluadorum, non deßila diuin^ mifericordiif. Multi uerbo dei indignifunt'.tres fartesfemëtispereunt, quartaparsfolummodo ferua* tur.fed er lüaab aduerfario periclitarinonnunquäfo* let, Ciuarti,ß(ntueriauditores, qui fernen uerbi dei in ionamterramaccipiunt,ermultum ßudum frrunt*

SERMO PRIMVS. «47 Cor noftrum,(eirabonlt;t efl, ft quidëf)cr/jgt;irifum Chr^ fiihoc (èmenfufceperimui. SicperEzcchtclcmpr^edi üum eR : D460 eii cor nouum,crfpiritum nouum,ut ambulët in prieceptif meis. Et iterumper prophctam: Spiritui tuus bonus domine deducet me m terrain re» énm.Clui fub lege uiuunt,cor habent lapideu.qui fub ^atia,cor carneu.lHi igitur cor fuum cuft(!diunt,quo» tidianisprecibus orantes dominum ut liberet eos d ma» h,id eft,d£mone,ne fublegat fernen: fenfiumcufiodiä gerunt,ne mors intretper tmcftrM'.auertunt oculos ne uideant uanitatem: lingu£ frenum ponunt,ne loguan» tur impiè:non uadunt cum ejfundétibui fanguinë ,non iam curant quidmunduilaudet, fed (juid deus. Simili» ter tempore perfecutionisinpatiëtia poßident animas fuds, toliuntcrucem, erfe^uuntur dominum,imô non tantumpatiuntur, quin parati fint ad frrendum plura, dtq^ita diuites afrèruntfruëlus, non carms fruHus,qu£ funt ebrietds,crapula,inlblentia,inuidia,cr alia huiußf modi, fed fruäus jfriritus, fcilicet illius uerbi incarnati Chrifti, qui iubet à fe difeere humditatë er mititatem, qt« dilexit nos ufque ad mortem. Et ÿ funt ueri fruëîus qui deo placent. Ncq; dicemus elfefruëlus opera otio» ft,et nuUiproficua, freut ftnt educationesotioforu,er conftruëîiones temploru,inftitutiones anniuerfariorü, er frtniliu.Eiullum enim bonum opus did poteft,quod «0 cj} ex fide.Dominus nobis fuam gratia concédât,ut bona arbores [mus, fivdificätes in uitâ aternâ .Amë-

T in diebus ijs exurges Pc' trus in medio diicipulonï, dixit: ( cratq; turba hominit fimu! fere centum uiginti.)

Viri fratres, oportuit impleri icriptU' ram hanc, quam prædixit fpiritus fam df us per os Dauid de Iuda,qui fuit dux ijs qui côpræhenderût lefum, quia coo ptatus erat in numerum nofirum^Sd fortitus erat parte minilterq huius. Et is quide parauit agrum ex mercede ini quitatis ,fufpenfus(^ crepuit médius,8d effuia funt omnia uiicera eius:5d inno' tuit omnibus habitantibus Hieroibly mæ,ita ut appellaretur agerille lingua illis uernacula Aceldama, hoc eft,agei' fanguinis, Scriptum eft enim in libro pfalmorû: Fiat commoratio eius defer ta,Sc non fit qui inhabitet in ea, SC epi' ftopatum eius accipiat alter. Oportet igitur utex ijs uiris qui nobiftum uer' fiti fiint toto tempore quo dominus Ie fus perpétuant uitæ confuetudine egit nobifcum,exorfiis à baptifmo Ioannis ad €«m ufc^ diem quo receptus eft à no bis

SERMO JECVNDVS. 148 bis,unus quifpiam conftituatur qui fit unànobifcû teftis refurreflionis cius* Et ftatuerunt duosjoièph qui uoca' turBarfabas, qui cognominatus eft lu ftus, SC Mathiam ♦ Et fatfla precatio gt;■ iie,dixerunt: Tu domine qui corda no fti omnium,oftende utrum elegeris ex ijs duobus, ut accipiat fortem minifte^ rtj huius apoftolatus, undc pracuari catusexcidit Iudas,utabiret in locum fuum. Et dederunt fortes corum,ô(S cc' cidit'fbrs fuperMathiâ,8C cooptatus eft innumeÆundecim apoftolorû»

Dldum eü nuperde fetnine fcono (juod in terra boni cordis fi-uâumaffrrtcentuplS,cruitant ^ternam. Hodie nobis fe offert occafio de feminatori» tus loqui,hocefl fanâis apo/hlis. Ncgi f nim C hriflut folus exiftddfemindndum,fedcrapoflc!losf’uosmißty ^uifcminiiriit non aliud feme, fed idem quod 4 domino acccperant.Agiturenim memoria faniliapoflcli Ma« tbiæ, propterea qutedam de eo ex Aélis leiht junt. Hecputetishoc nihil ucflrainterejje.videndumenim tft,quifintqui ad uos mittatur, numziZ'^tnia feminent ueltriticum. Sienimtdx bene cedit Ulis qui bonos fetni tiatores O' duihres habent, quomodo habebitt hi qui» bus omnino défunt, uel quod peius eü,feduikres forf

tiuntur. Mi/èro profrdó res hominuin in flitu funtjCjui tenebris immcrfi fumus projundißimis, G' nifi quis tüu ftrct,aétu eft omnino de nobis : quod atiendens rex mi fericordiarÜ,mißt pnedagogos. Porrô quia O' nos hot mine: fumus imbcciUes,ne terreremur,iubet nos ireäd mejjem, eo quod ipfe omnes deftinarit o prlt;tpararit, qui fint recepturi fuos'.ficut et Efaias prtedicit, quod U tabuntur ficut in meße lætantes. ChriHus ipfe fiminat propriè,nosautëmetimus.Multuoportebatnosla;tari quod aliquosliteraremur Chrifio,quatifcuq}periculii ttofiris illud confiet. vnde Apofhlus uocat bonu opus, fl quis epifeopatit defiderat. Exigit textus prteleélus, ut aliquid died primu de eleâione,fecudo deprofiiht, tertio de opere, Dominus enim defignauit LXXII. Hemo ex iHis j^onte eurrit,fieut Efaite eaput î t. habet de fiilfis prophetis, de quibus dieit dominustCurrebant O' ego non mittebam eos. Dominus erat qui eos délia gebat,ut audifiis in epifkla ad Hebrlt;tos. ijemo fimga tur faeerdotio,nifieleâus fitàdeo fieut Aaron. Erat tune in iUorurn numero Matthias, fed poflra eleilione promotus ad ordinem duodeeim difcipulorit peruenit. Jam noufqueadeoeerti fumus, quositaelegerit domia tins.Elegit aliquos ad ojfieium ofiilutem,aliquos uero ad ojfieium duntaxat. ludas aliquadiu folum feruiebat ojficio,fed nonfaluti ; unde o ojficio exeidit, amp;nbsp;mcii to ignaiiiæfuæpœnas luit. Matthias uero etiam proue iius eft. At nos uideamus num quis fitngatur ojficio,ut

s ERM o SECVNDVS. »49 lt;• deo mijjus dicdtur, zr nonufyucadeo nobis curtefit, num poßibilc ilium fit cadere. Ciuisenim talis (jui ca* dm no poteftfcjuod Petrus in Aâhs clarè oftëdit. Ne* gare non poffumus, guin aliijuo ordinc geri res uelit deus.Doccntur limorcm dei.Cadit IudM,fuccedit M«it thiM.Vide,primimuucatlocus,eligiturJj)eikitieuitlt;e

certte fciëtite inloeum Iudlt;e, qui poßiteße teßis re» furreélionis : tertio oratur, ne putetur e/fe fors, qualit eflluforum.ineMioneßcileßUipoffunt homines,or fepe quem homines probunt, reqeit deus,ut in eleliio» ne lucob, deceptus ifuuc amans Efau.Et Dauid poflre mo loco inter filios ifai oßenditur. Et hoc loco,ecce quottitulis laudaturîofephfiliusBarfabas, infignis ge nere,deinde iußus, nimiru operibus coram hominibus. At deus uoluit oßendere inifericordiâ fuain,ut iam non imputetur homini,fed diuinæ gratine,quie contemptibi lia huius mundi elegit. Difeamus quantu ualeat humili tas'.pdriierat pr£currereludam,priecurritet lofephu iußum .Porrô er in hoc lofeph deus eß admirabilis, de cuius nihülegimus, nccdeilliusßßu,fcdcumc£» terisexpeëhuit/firitumfanâum. Sicutautem oraue» runt apoßvli, itd et in Euangelio 4 dominoprateipitur. lpfaquidcmmeßiscopiofa,c(eterüoperarqpauci. Ro gate igitur domina meßis,ut extradai operarios in mef fern fuam.Matth.^.Difce etiÙ hic,quod dominus non prohibet in eadê ciuitate duos epifeopos, ficut in C on* (ilijscttutu eft; imô uult multos qui fe in diuinis poßint

10. OECOLAMPADII tdiuudre, ut maius habcMt teftimomum,o-utfi fuh duobus uel tribus teftibus no crediderint mctli homines, tnugisfintcodëniibiles. Autcurgloriâturfùiffe Row/ Petrum o- Paulumtuel quare Paulus falutat in Philip pis epifcopos t Verba ex Niatthao perpcndamus laut ttdduëki.Dominus enim dieit, paucos operarios:crho die pauci funt, quantumuis mundus coqueratur de md titudinefacerdotu.Pauci enim exiÜis fideles funt.Mid ta in ijs funt mancipia uentris,multipietatem quiejhtit fikiut,multi fiua quierut,z:rqui Chrifitm quarantpäU ci funt. Dominus autem uult rogari,quia nihil fine ido proficitur. Hie non uideo iüum promouendi modu, ut fiât lefkres,exorciftie,acolati,fubdiaconi. QuantiM ex oratione fitnebri Bafilif er Cypriano coUigere po» tui,hiccrat modus.Si quis fideliter feruiffet,er inuetus idoneusinleilionibus, admonitionibus, exhortationio ius, erprlt;eterea hone^iie uitee,isprouehebatur. No» «Trff in precio iUa unëlio papifiica. inutilis etiS uel pro* pter do£lrinä uel uitam deponi potcrat. Hodie omttin reruabufus.OrdinanturquotquotpecuniàhabentjiK^ feruierühherifutor,hodie epifcopus.heriinfl'ä.bulo,ho die in altario. Et iHi fe ordinatosputät,cum ne mininio officio fiingi queant,imà ne uerficulu legere pofimt: et ij fibi de Euangelio er uerbo dei iudicandi autorittttenf pnefitmere audent.'Elcëlio iUic totius ecclefilt;e erat,no unius Petri,quamuis Petrus adhortaretur. Hoc ius ne* feio qu4 calliditate qtddttm fibi uettdicarunt, ut profil

SERMO SECVNDVS. «je h'bidinc inlhtu2t,cr dcijciant ([uofcunqi uelint .Et hoe nintiruni nee inali/s elcdiombus condcmnadim. Q«i iiutem finteligendiypitis audiflisin epiftolaadTimo» theum .Cleterum ut ambire nullus debet hoe cocionan» di officium, ita nee iuftè fe denegttre quis potcfl,fi qui» dem fibi donu non deejjë fcidt,cr qu^dtqu£ deifunt. Secundoeleóhsmittit fuu ^utuintuitos, nbsp;nbsp;uirtuti»

bus confpicuos-.quamuisipßno minus imbelles fint, et uduerfitrij in/bir luporüfieuiunt. Dominus tarnen mit tit eos, certos fiiciens quod nec pilus cadere poßit de ca pite eortt fine eius uolutate.Et cum nee peram habeât, nec calciamëta, nihil tarnen eis defitturu praidixit, imà er abfiji calciamentis Jiliciter perreóluri fiunt inoffèn» fispedibus, nbsp;nbsp;etiam calcaturi fiuper ajfiides ej bafili»

fcos.Ciuädo fnim mifi uosfine facculo, dicit dominus, nunquid aHquiddefidt ? benepotero animos hominum excitare,ut uobis bene uelint. Dentq^ itu dirigä uü, u( ttiam fi nuUu falutaueritis,no aberraturi fitis. (^ui ha bitat in adiulorio altißimi,in protedione dei cali com morabitur. interim apoftoliceuirtutes comment dantur, nempc manßuetudo, qua agnos imitemur, ne» minem l{edentes,omnibus bcneßicientcs, non dominan tes in clcrum,ßedßrmä gregis habentes, Lupi non funt hiadquosmittutur.NamiUaifloan.to. fiunt oucsqu£ txcipiunt pitftores : fiedij lupifiunt,qui répugnât uerbo dei,qualesnunquamdeßerunt. LXX.dtfieipulihabe ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;baut Phahfiaos, Hofes magos,prophète pfeudoprss»

phetiU, nojlra atate habemus Papiftas.Nota hic «(Jtï e^nvo{y on forgfamkeyt, iaihntescuram in deujctii in media pau(gt;ertate .Oquim longe hodie abfunt ab il fa folicitndine noßri epifcopi, qui nonfolufolicitifunt, fedetiainpauperespremutmiris exailionibuf, Si* monispartum infoenuielocant. Quidam non habetit fterasad exponcndu,/èd habentperoi ad rccipiëdum-Hypocrißseft, quod quidam Pranäfcanoru oßentant, quißeruareuoluntßrenuitatet carnJlouórlau critatemdn boe,ut neßalutent quidem aJiot.Nonenim hic affàbilitdf interdicitur. Tertio ojßciu oßendituft utprlt;edicent pacem : quam? deßderatißima illam cuttt deo patre,ßne qua nihil iucundum,cum qua nihil rum. Pax autemiüa non contingit, niß perChrißu»!' No« iubet pricdieare legem, fed Euangeliumtnon co« fuetudines,ß:d pacem. No« ueniut ad pcrdendum,ß^ adßiluandum .tnhis omnibtu de mercedc non eß nut* gna ment io. Quanquam bona conß:ientia licet ederet utapoßpli,qu^apponuntur. Non autemiubetmultit exigere, tantum recipiendi poteflutedat, or ß quideiit fruäuficerint,bene: ßn minus,paxreuertetur,hoceß uobis deus non iraß:eturßi ueßro officio ßteritis perßt fli. Hoc Euangelium nbsp;nbsp;mihi ßngulariter hodie di»

chim eR,id quod à uobii no celabo, Quonia hadenas »on ambitione er proprio motu, ßcut quibußlä uiß^ eß,pro mea uirili,ut dominus dcdit,ßdeliter uerbu eim propoßd} conteinptis aduerfariorum nugis,etiam aliß

SERMO SECVNDVS. Ut tonditionibiii hitte auocantibui, bonajfieittuetttuntm tncaliquidj^iritualis comnodi apuduos. t^uper au» tem qtadam maioribui precibus non folum petiuerunl ut pergerem concionâdo,fed cr quoniä plebanus uate tudinariuse^,oinnem inmecuram fulcipereminfli» temt. Fateor in hoe mea imbeciüitaté,qutmuis fandit fciamepifcopdtüdefidcrari:ntea tarnen infirmitMmti gi j »ne dehortata eft, ut plus peterem dimitti, quant ad maioraaftumi. Ndin «t nuncres habent,mallem infyl ua latere,quam hoe officio fungi. Et qidfquis inteHigit quantum fttofficium,mecumfentit. Sedquoniâ nemo fibi uiuere debeat, non licuit contraire precibus, fed in meftrreiudicium,quûdinalios. Quodideodico : funt enim quidam uenatoresfacerdotioru,qui neq^ poftunt neq'uolunt etiamin minimoproximisprodeffe,neque unofacerdotio cotenti funt. Age, aiunt,uidemus quart pruedicaritjCr quale precium petat.Hoc autem illi lo» quuntur,ut doftrina uitient. Sciunt domini mci an un» quam aliquid pro merogauerim,fedipfis rogantibus nondebui deefft.verudiesdomini iddeclarabit. Ego fané uocationem domini arbitror,qua difeo animos ueftros ita erga me affici. De opibus non eft mihi cura: hocoro,utfrué}uminuobisftgt;iritualêhabeam. Siuos C hriftum agnoueritis, ft in illo mutuu dilexerilis, bene mihi repëfuin eft,htccq; mea gloria. Et ut mentë meant hidteatis paucis ; Mihi non eft animus ediud quàm ucr» bum dei pradicare, id^ pure. De (onfuetudinibus pa»

frum diâii nihil curæ erit.Nam plerd(J; contTii dei uer bumfunt,crmcri laquei confcienti4ruin:par4tus ob id rjitioncm cuiuis expofccnti dare. Pacem autem pradi cdtt(rus,nolo iniungi onerd,fed liberum (^uod Chri^ fris uoluit libcru:prohibitu,quod Ole prohibuit.Qtiod eid dies,cibos,uefrs,ccremonidf dttinet,nolo confcien* ÙM iüdqueari.Simüiter de conßßionibui cz frcrdineit tisloquor. Vt animus eü utilidnondbolere,itdddopti tnd quaque ddhortari condbor. Porrà interim uos qid proßaftis,neofrnddmini:idter dlterius oncrdportlt;(gt; te. Co^itdte quod plera^ ddhuc tolcrdre cogamur pfif ptcr inßrmos,ut criüiddducdtur.Agnoßite qua fit û* bertds ueßrd,ZT in extemis tw ejfefitu regnu dei.Voi dutem qui infirmiores eflis, uidete ne pdtietid ueßrä in mdlu ueflru fit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;enim imm utdbimus neq^ renouât

bimtn inconfultis ijs quoru intereß. Dominus fuum ßi ritumincordd noftrddirigdt,utquieeius uolunMfh CT'i^ttofeamuscrßicidmus .Amen.

I quis di'I igt t mc, fermonem meS feruabitjöi^ pater meus diliget eum : ÖC ad eum uc' m'emuSjSC manfioneapud eum faciemus. Qiii non diligit me/er' mones meos nö leruat,SC fermo quem audi tis,nö eft meus,led élus g mint mé patn's.

SERMO TERTIVS» Va patris ♦ Hæc locutus futn uobis apud uos manês, Paracletus auté ille qui eft fpûs fanCtus, que (fpiritû) mittet pater nomine meo, ille uos docebit omnia, amp;nbsp;fuggeret uobis omnia quæcuncç di' xi uobis« Pace relinquo uobis, pacem meam do uobis : nö quomodo mudus , dat,ego do uobis « Ne turbetur cor uc' ftrum,ncque formidet, Audirtis quod egodixi uobis, uado SC uenio ad uos« Si diligeretis me,gauderetis utic^ quod dixerim,uado ad patre,quia pater ma' ior meeft.Et nunc dixi uobis priulquS fiat,ut cum facflü fuer it credatis.

MIretur ßrtaffe alilt;juis, quare C hriftut profgt;è fempcrapuddifdpulos fuos/jgt;iritum fatßlu ^tgnominarit 7^àxAvn)(/,cKmfotO‘ uarijsalijsno» ninibuf ob mirM operationes er propricMes appeSe tur .Vocdtur enim,ut in hymno canit ecclefiti,Donuni dei dltißimi,ßns i(iuui,isifii}Cblt;tntiif,ßgt;iritalis uniliot digitus dei,d(itor charifmatum. Item fub ßiiritus nomi ite,diciti(r]jgt;irtitusdei,ßiiritiis Chriftij/^iritusdomif niyf^irittps liberttitdtii,ßiiritt{f adoptionis, ßgt;irititf ueri litis .Seder d Dauid in Pfalmo s o ,ßgt;iritus re£his,flt;in üus er principalis dicitttr. Ptinalijslocis creator or» Us,er impletor,continens omnia, er innouansßciem tetrlt;e. AbEßiadtcituradonis,/^iritusfapienti£ CZ

10. OECOLAMPADH intettcHus, confûij or fortitudinis, fcientite cr tionis, timoris. Alijs in locis dicitur tedificdtor uiid tanpli dei, nbsp;nbsp;[crutator cordium, dodhr oinmutih

dndler mcridion4lis,cr umbra in lt;efluyilludirittor (y Ïuméjddficator, nbsp;nbsp;multa alia nomina,fi quis conßrät

fcriptura:loca,licet inucnire. Qttï autemfit,quodhoc modo cofolatur dominus difcipulos fuos?Scia/s hac eau fameffe,quiamultaeispr£dixerataduerfa,ut ïo.tà. patet,ßctum,inimicitias,excommunicationö 4 fynagp ^a, er deniq; mortem ipfam. Decebat itaq^ ut eo nowi ne mitigaret iüa, O' confolatorem poÜiceretur, mdjd^ mène aliudquiddamexpedklrent more carnaliuntin^ da:orum,qui nihil quàm regnum externum fomniabât perpetuô, Etiam nos eddë,nempe qult;e carni repugnüt, diéîuri, opus habemusJpiritu fando. N am quiseß, non oral in aßßidionibuspro confolationei licq; eß uli quis,ßpro uera confolatione uana occurrat, cuius non geminetur dolor. C onfolatione poßaßiidlionesßqnis caret, nefcitquo feuertat. Etquemadmodüpalànte^ uitam hominis eßße in anxietate o trißitijs, ita nuinum quterere conßolationes. Prodeat etiam ex bed^ tißimis huius feculi uiris uel unus,qui non indigeat con folatione : adde etiam fanilißimos.Sed pauci reperiun iur qui ueram conßolationemßeiiatur. Pleriq; pro ue* ra ßultam, o ut commodu corpori, acquirunt, o in* terim perdunt animas ipforu prec[oßßimutheßaurugt;^ Heqi itU curant quomodo inederipoßitlepr^, cacitd*

SERMO TERTIVS» ÜJ tkmorti^- animarnm. Sed ut confolemur,teßimonium cifo D^itüï, qui optime confolatus eR, nbsp;nbsp;qult;t uid fit

confoldtus,no tacet, dum ait'.Kenititatnmdmedconfo ldri,memorfiii dei,crdcleéïtltus fum,exercitdtiisfuinr O' deficit paulifperfiiiritui meus, quod legitur in pfil mo Tó.inquo triuordinedebito ponÜtur.Primo enint nuUum ddmittitfoldtiu,per quod 4 deo poßit abftrahù Secundo adhicret deo per memoriant bcneficiorum di ttinorum. Tertio afiequitur uerum confolettionem, Oquot; quodplus eü,dele!kitionê.Et uide num hic ordo etiant ferudtus fit dpud dpoftolos. Primum erdnt abidifnndi d Idéïe confoldtionum munddndrum,qu£ quoddmmo^ do pueriles did po)funt,ut uirilibus gaudijs o coelefii» biM potirentMr. l tdq^ non confoldbdntur ex rebus tent pordlibus o trdnfitorqs, qu£ fiquentes Chriftum di» mifirdnt.üon uddit pifidtum Petrus,nee dd teloneunt Mdtthicus mittitur.l^on foldbdnturdmici iamfidi int tnici'.non chrifiusipfi ddbuc coneejfus, cuius prüfen» tidmdximè licitum uidebdtur foldtium,fiddbireeunt oportebdt,ut ucnirct pdrdc Ictus, fiiiiitus totius confola tionis. Idin longe minus fibqpfis poterdntprtejkre uel tdntillum' foldtq homines rudes o timidi - Secundo igiiMr fefiadpreces conuerterunt, qu£ eft uerd uidfd» lutis,perfcuerdntes undnimes: unde iüd mirificd fubfe» cutdeft confoldtio. At nos neq^ fundiores Nldrid,neip meliorcsdpojfelij, neq^ grdtioresdeofumusqudmipfi! tiduid, ProindeficonfoldtionemcupimuSjhocordiné

potißimum iBärn ^uieramus. Primo oportet ut reHU/U aliunde conßoldri, qudm lt;i rft-o, qui eft jßes, confoldtiOt cr refugium tutißimu omnibus eum puro corde implo rantibus. I mpoßibile enim ftterit, quod temporariÄ mul er d^ternä poßideusconfoldtione. Loquor auteiit deijstemporurifsrebusquæteauocutidea. Nd ijs quis fe occupât, cr iüis fefe deuincit, ut obliuißcätUf deierbeneficiorum in fe coüatorum,talis tantottid^ gis dcum pofthdbct, quanto plus ijs tranfitorijs confer latur. ïta enim Ulofesde populo fuo ait:incrajfatusp‘gt; pulus,impinguatus,dtlatatus,eroblitusesdominicrelt;t toris tui.Etfequunturpofltahorribilespan£, Neceft quod dicam, Admit tam confolationes qult;e neq^ diuin^ funt,neq; contra deunt. Sed hoe eft impoßibile,nißite^ ritasnientiatur,quteait: Quino eflmecum,contraiti( eft. Et fanóhis Hieremias propheta ante templum duoS corbesficuuni uidit, alterumficuum ualde bonaruifi)lt;gt;l terumualdc inalarum,tertium non uidit. ficus,opetr^ cofolationemq^ ex dulccdine, uel ualde malce,uel naldc bonte(mediumenim nefcitur)ßgnißcant. EtutclariM habeas,dicit Gregorius: Gufkta carne defipitffirituft er contra. Sed neq^ capax es duarum confolationuWt ut Efaias ait: Anguftum ftratu duos non capit.PalUtmt breue duos non operit. Elydria pcccatorum per unatit quamuiscreaturarum,uel dei impletur.Alteramconfo lationum euacues oportet .Eïamfi balfamum inftinda^ tur,peribit in acetabulo .Vacui autem erefuriëtes,teftt

SERMO TE RT I VS» V4 bonis imptentur • Eflo aittein cdpaxfis^non wen decct dcum, quod habitet in templo prophana» to per gratiën fuam . Omnes tcrrcnx confolationca ^Uienon ex charitdte profluunt, prophanationcs funt, V inquinamcnta uiui templi, ^uod decet fanélitudo in longitudine dierum,m ^no nihil nifi aureum efjè debet, Et quomodo decerct, ut deus hjbitaret cum inimico fuoiCiU£ cominunio lucis C7tenebt!(irum,puriti(tis cr impuritatisiChriflo O' Belialipio o iinpiofPotiusfe^ ligëdus eßet inßrnus,O'uaria tormêta,quie excogita» ri poßent, quint tenebrM ißtts admittcremus. Sed con^ cedatur et iUud,quod no fit indccoru deo, cogita quàtn «Ort durdtiTcj 57 inconflantesresin hocmundoi quod fiibfcquens prtemiumi Certè terrenæ confolationes pa riunt perpétuant damnationem,oignent £temunt,ut LkC(« a.cap.habet t'Vieuobis diuitibus,qui habetis confolationent ucftram. EJ diues ille euangelicushie confoldtus efl ad momentum,fed tetema;poena fe matt cipauit. viderint ergo mortalesuniuerfl quid agant, cum nemo fliiltis confolationibus uultflaudari.lnops profléh efl o gt;nifer qui confolationem quarere ex di uitq s etiamflirto acquifltis,o ufualienaru rerum, O’ damno proxiini attentat,o difliédioaternaruopum, paruiflciens quod interim aterna uitam amittat.Con» fidera deplorandâ rem. Aeger uel in digitulo,ut confo letur priflina ualetudine, requirit confolatorë maleflcu damonis miniflru.Orphanus o lugens deflitutus co«*

IO* OECOLAMPADII folatoribus fuif, cum blafphemia incufdt deum amp;nbsp;fi»* âos,qudfi ipfe fit mifmimus omttiu quos tcrrd fuflinet, fdmclictts contënens eccleftd in iciuniff et ordtionibus, onerdtfecibis,utmdgis ßmefcdt dnimd. Cliettfdolo cr calumnijs circumuenit iudicë, ut fe fententid iniqM confoIetur.Auarus ZJquot; proprictarius nec exemplo Mlt;i nU terretur, quin proprictdtem bonorum qult;£rdtpet ßsztrneß.!. Honoris cupidustdntæ impdtientiiee^» ut nec ßrre poßit ut extolldtur glorid C hrißi, fed fe in^ fidnsnoudrumoris confoldtione, preecipitiu freit cutn Jjtcifrro.^t quis numerdret omnes fr^ecies refoeiüdtio^ num per peccdtd quxri folitdrum f quM omnino deeffe oportet. Ais,qui hoefreietiZTubi inucnitur tdlisiquif tdm infdnus qui itdfudm dnimdinwtcrnispanis ddtüce re uehti verum multos feio qui iUudfrcerunt,z^ ntägii nefrndd,qu£ in medium djfrrre propter pids dures hot refco. Confoldtiones itdq; uerds qult;erite, quds uejkum cdput ChrifruSdc fundi omnes quxfierunt. Chridus enim,licet nunquÜ non requieuerit in eo flpiritus donti^ ni, tdmen propter nos omnibus confoldtionibus cdrere incruce uoluit,qudndo concurrentibus doloribusdi» cebdt, deus meus, deus meus, ut quid me dereliquidii qui tdm intus quùmßrisdolorumplenus. Sed ztr dnge Jus conßrtdns non erdt confoldtor,fed mdgis autor md ioris doloris. similiter er mdter er noti cd:teri,qu(gt; nos confoldtione hdberemus, fi dffiidionibus ztr doloribus obrucremur propter Chrißim.Atquifecundum Augn dinîi

SERMO TERTIVS. iT? ffinumh£c ueriand corpus fuum myfbcumreftrutur, ^uod femper in cruce marorcm habituru fit. Age die unum folatium quod Baptijh. defiderauit,autfin£li,ut fanâi. Redenmus nutem ad noflrum riauid, qt ilium comparemus cumflio Solomone, qui in omnibus ter:» renis qutefiuit confolationem, Qr coaólus eR tefiißcae ri uana eße omnia:contrà paterrenuit cofolari,Qr folatus efl. Filius confolabatur in auro er argento:pa» ter licet er ipfe diues,teflimonia pr^efirebat auro er to pazio. Filius comité habebat pompamminiflrorum: pater fit ficut pajfer folitarius in teéh, er optât pen» nas fieu tcolumb^. Filius Solomon obleßtUur in lautis edulijs er potulentis:pater Dauid mifeet poculu fuum lachrymis er panem cinere .Filius habet confolatrices cantores, er cantatrices : pater rugit d gemif« cordis, Crlachrymis lauat flratum fuum .lüe reliélus,hic dele» £kitus. Dein ft exempla queeris aliorutn fanékru,lege feripturam diuinam, er miUe inuenies. N onnc omnes fandi reliquerut regnum mundi,erornatu huiusfecuti delicatum, patriam, liberos, uoluptatcm,er omnia,ut Chriflo potirentur i Habes igitur exemplis er rationin ius non poßefieri, utfimul confoleris à fliritu fanéh, Cràteipfo. FJunc fecundo non fatisfùeritabfolutum eßeauanis creaturaru confolationibus,nifiadha’ferit er domino deo tuo per continua memoria bencficio» »■«»n in te coUatoru. vide autem ne eafitperfim^ria, fed medilatio tdlw, ut tu ea meditatione exardefcat

10. OECOLAMPADH igniif^chdräder quidem imprimatur in cor tuumtie riamoriserga creators tuum. Sed quorum inquiscro memor Ah tam multa funt qu£ deus tibi contulit, ut ceffare nunquam debeas laudare cius bonitatem, fiut ciusmaiejhtéinfe,fiuecreaturafconfideres. itkeuim ftne prindpiozyfine e^l,O‘finis omnium fine locOf quiq; locum omnem implet ey excedit,fiimiliter z^teitt pus fine tempore or fine motu mouet omnia omnipo^ tensfiapienter deniq^ gubernat omnia. Sed inprimis,ut ^dibi inpfialmis habemus:^Acmor fid iudicioru tuorunt, cr confiolatus fiumxlama quotidie ex corde,cogitd iudi cia )nifericordi£ et benignitatis dei,et quafi omnia cre^ taefifient inutilitatemtuam. Hamijs omnibusfiapio» itautitur,etfi communiahabeat cum c£terishoinini* lus, quafi ei fioli ea largitas domini conceffia fit. Etfic gaudens refugium fiuum habet ad deum tanquâ ad anti cum ettr patrem longanimem O' liberalem in ifiis mu» tieribus quibus fuos afficit benigniter. jpfe ctiam te ex morte uiuificarepotefi, etfi contra tetotusorbis infur gat. Commenda igitur in manusfuas jfiiritum, uitatit, caufam, o tua omnia,o fie tuto in hocproceUofo bu ius mundipelago nauigarepoteris. Pro conclufione, tte conqueraris, nunquam animo décrit confolatio,fi obfequaris kuicdodrin£. (^uantumDauid oapoflolt deledati fint,credo nccipfospotuiffie enarrare. O ßw tatem uerèfielicë.vtinam illius nos effiemus participes. ComnuiüctâitHriMtemiila etiam nobis, fi aqua tribu (ationii

hlionutn ucrteretur in dulcedinë miMfapientiie apoa flolicie,fino5accenderemur ignelinguaruin percha^ ritatcm^ß fcpararemur in templit da uiui,fi fanäifica* rf mMrjCr cx temnisfieremus dngclici,Qrlt;idmirabilei ipfisangdii,Qrficnobisuerustimor,uera pictMcuin fcientMjficßrtitudo cum confdio,ftc inteUeólus cum ß pientia daretur, ftc^; adlcgcremur in filios dei,Qr dei» ficttremur, ut heretks ficremus C hri^i, ijua: certè ma* gna funt,cr nunqua fatis laudanda. iJcct humana c£ citaf perpétué credit, ß non geratur omne iuxtaßuunt arbitrium, deum non eße, uelnon curare res humanof. Valeant ij qui tamßiuolc de deo iudicant,Qult;erdmus »oj er cupiamus eiufmodi confolationes qute perpeluo erunt:beatienimqui hasaffèquuntur. Pif quam allant confolationë habere poterunt,quàm deum curam ipfo rum habereietfic eis confolatoriafunt tarn qua; agunt, quam qu£patiunttfr, tarn qult;e habent,quàm qua; non habent,^- tandem in hanc uocem prorumpunt: Pene* diihis dominus, laudabile nomë domini. Et ƒ nihil con folationis eis eßet aliunde, fatis tarnen hoc eos gau* dio aßieeret, quod in charitate ZdT gratia dei exi^iuntf ficutfine dubio funt omnes fideles qui abfolutifiint ab illis uaniscreaturaruconfolationibus. Deusfiquidem in eis eß, cum eis loquitur, er qida uerax efl, negare fe nonpoterit .Vtiturautemillorumnempe fidetiummi» tußerio ad fui gloria, digit ad occulta reueläda, implet eos benediilione, coronet mifeficordia,0' darificatfi*

flit ßlium, Btcjuomodo didf te dmliäum,ßdeumh4 lgt;es totius confolittionis, in quo bona omnia I Pro tali folatio nos toto corde ad deum adeamus, neque alia dona petamus,quam ut feipfum nobis communicet,cr ut dtgnant fibi in nobis inucniat manßonem, nempeut fit in nobis,çr nos in ipfb femper. Amen.

Sfumpfit autcm lefus duo' decinijSC ait illis.'Ecce afcédi mus Hierofblymam, ÔCcon fummabStur omnia quç fol pta font per prophetas defilio bomb nis.Tradetur enim gentibus.SC illude-tur,6C contumelijs afficieturjSC con' (puetur,06 poftquam flagellauerint,oc cident eum,ac die tertiareforget.Et ip' 1'i horum nihil intellexeruqSC erat uet' bum iftudabiconditu ab eis^necintclli

gebant quæ dicebâtur. Accidit autcm cum appropinquaret Hiericho^cæcus quidam fèdebat iuxtauiam,mendicâs: cum uidçret turbam prætereuntem, jnterrogabat quid hoc eflêt ♦ Dixerunt autem ei, quod lefus Nazarenus tran' iîret;^ clamafot, dices; lefo fil» Dauid, miièquot;

SERHO (XVARTVS. ut mifcreie mei. Et qui pra’ibant,incrc' pabant eum uttaceret,ipfeuero multb magis clamabatjFili Dauid miferei e mei. Stans autem leRiSjiulTit ilium ad' duci ad fe: óó cum appropinquallèt in-terrogauit ilium, dicens : Quid tibi uis faciâr Atilledixit: Domine,utuifum redpiam, Et le fus dixit ei:Redpito ui fum:fides tua te faluû reddidit.Et confe ftim uifum recepit,ac fequebatur ilium glorificans deum.Et omnis plebs ut ui dit,dédit laudem deo,

MAxmiK ß-u6lus,z^ facrißeiu [)rtcdpuu,quod deo pro omnibui operibui cr benefici^srefirs repoffwnuf, gratiaruadioeß. Qjiidretribuä,inquit Dauid,pro omnibus qult;e retribuit mihi^Si ßroi ob tule ro,eiuifunt omnes firæfyluarum. St templum uoluerif conflruere marmoreum,cœlum eh thronus eius,Qrter rafcabeüum pedum eius, ut ^ßain dicit. Si uehes er alia ei fieri ficeris,ipfe eh qui ueßit flores,er qui indu» tus eft omni gloria er magnificentia.Vnde dicit: Sacri ficiumlaudisme honorificabit,erilliciter quooften» damfalutare dei. iBi funt uituli labiorum,quos fuper al tare ofjèrimus.Reliquum eh,quod illifitcerc uolttmus, in eius nomine proximo fiiciamus. Sed loquamur de bis qu:e deoperfereddere debemus, hoc eh,conftfii9a

ne crl((ude:cr ficut in fine huim Euangelif audiuitmtt dutn dicif.Omnis plebs ut uidit,gloria dedit deo.Quia enim omnia deus ßcit propter femetipfum, ut in pro» uerbijs cap. 16.habemus,etiam impiu ad diem malum ßcit. Et ipß per fe fu/ßcientißimusefi,ac nullius rei egens. Qt^id illi ex omnibus quàm gloria obuenire po» tefl^Hoctamendifcrimine,utcumlaudaturàbonis,uo luntaria in ipfos redit laus,ßcutetiam prophetadicit: Voluntariè facrißcabo tibijej- conßtebornomini tno, quoniam bonum eA. Inuoluntarij etiam zy impij cum nolunt deum laudant,zy in medio inßrno,zyinmedi/i peccatis.De Pharaoneenim dicit.lnhocexcitaui teut oßtnderem potentiam. Ecce enim in ciuitate latro» nes in patibulo priedicant iuflitiam iudicum,etiam ipß blafphemantes. At nos ex eorum numero nefimus,fed angelorum uitam meditemur,quorum omnis diligentit in hoe cü,ut deo gratiat agant,d€um laudct,deum g,lo» rificent. tam non hanc dixerimus laudem dei,fi folis llt;t» bijs laus perflrepetur, id quod in templis ßciunt nùni» ßri eccleßic,contra quos dominus clamai: Populus hic labifs me honorât,cor autem eorumlongéeâàme.tl» ti autem inteUigebant quid ßbi uerba uelint : quanto ntagis inutile ßtcrit, ubi uerba nonintelligunturf Ca* tcrum ut nos uerè laudarc poßiinus,uideamus in priniii quid nobis necejßiriu. Omnis,inquit,populus ut uidit, iaudauit deum-ldeo non laudamus,quia non credimus:

SERNLO (XyARTVS. tyj lt;^iftus,tantof)lascredigt;nus .Omndumigitifr continuo fffet, ut deus mentis nofiræ tenebrMiüuminjret : quM noftrMtenebrM dominus primu fignMÙtin apoßolis, deinde in cicco iJlumin^to.Dixerat enim apoftolis ma^ gn(tmyßerit(,etiä lud£,quomodo trädendusgentibus, flageüandus, conljmendus, crucifigendus,cr tertia die refurrecluri(s:fed lapidibus dicelxit,^' tuntam rem fur dit aure præteribant, o- quafi eu diihl ejfent otiofè,cr nihiladfepertinerêt. VndcEuangeliJhdicit: Etentt boe uerbum abfconditum ab eis. At non mirum in apo fiolis rudibus, Prophetiie enim omnes antequà implcan tur obfcuriefunt,ztr dijßciles intelleâii : ubi autem im» plette,clarlt;e or manifißtefunt. Multas nimiru C hri* fiusßmul prophetkM explanauit, quomodo lofeph in Aegyptum uenditus ßt,quomodo defus Efaias,quomo do conjputus orillufus Hicremias, quomodo ferpens teneusfußtenfus in deferto, quomodo Ionas propheta triduüm in uentre cetierc. Sedficutin propbetis ob* fcuritas,ita crin explanatione.lam multi minor nobis excufatio,quinonfolumtxanfcurrimus, fed blafpbe» mamus. Vulnera,fudor, paßio,martyrium,uenerüt in opprobrium,er quod amplius cä, in Mißd, qute pro* pter hoc unum inßituta eß,etper hoc unum perßeitur: quis hocrecogitat, quis digne agitiAudiuimus no raro Pwltlt;K cantilenas in organis,aguntur ante confecratio* nem alia er alia,cum hoc unu fieri oportebat.Cluam» ui$ otnnitio nbpofiim commendare Mißas iüas papißi

CM, po^guitm non communicatur, td quodpr^ecipuè ChriAusuoluit. Si tarnen omninoquis non uolueriti confuetudine audiendaritm Mijfarum aueUi,in notnine domini.adhoytor fdtemadhoc,utmißis omnibus alijs itafegerat,ubi càtatnr fan(his,agat gratias deo.Vnde Crfdëtiupnecedere oportebat-.repetatfeciiuerbacce Hlt;e dominiez,ßue ex Euägeliflis,ßueex Pduîo:quibiiS ruininatis dicat deo gratias, Gf/ßiritualiter pafcatmt C fcrt/fo, admonitus [acro ßymbolo:quod fi ßceritiSjßx ro breui ßtturü tantam forefidem, ut non folum beneß cium C hrifli recordemini, fed etiam chdritatem,C^ pit cem,qu(eeflperßdioiviifße,ftgno comunionis protêt fkminifdiuinoadhocurgéteJpiritu.Seduidcteexuer* bis Euangeliflte quæ dicat. Tradetur gentibus. Etiaiit hoe Lucas inter uerba pofuitquodC hriilus tradenduf fit, Dieit enim Chriflus ; Hoe eü corpus meuin,qttoi pro uobis tradetur. Eion peccaret minifler menfe do^ minicte, legens uulgari lingua,propterutilitatë audit» tium. Nlt;ï C fon/lM paffum, audit etiâ diabolus'-ßdpttt nobis paffum audire,efl folu fidelis,cr gratias age»»t» In quibus uerbis cogita quomodo tu tradendus eras car nißcibuSy et lupis, et diabolis ip fis,fed immenfa deicba ritax tradiditfilium fuumpronobis,iüum innocentent} ilium gloria mundi, ilium agnum immaculatu, tUis dr^ eonibusimpijs. Ciuasgratias dignasageremus,ßf’^» HKarnatusf Ciuas ergo pro eo quod ufj; ad mortem/e humiliauitlTradidit lu^,tradiderutct pharifeh^'i^, if»

iÜipotucrunt dare,qui uoneratfuus. vide autem quid lu{gt;i ßcerüt. Totus hoftibus datur,ut nos ab hoflibus U beret. Jcaéïus pauper ut nos ditet. Totus iliuditur,tane quant ftultus, ut nos fapientes reddat : tanquam Idfro, «t nos iuflificet. In cruce pédet tanquü fedufhr, ut nos reducat. Etenim ut omnibus opibus priuabant, ita or oinnibus honoribus inuidebant, contumelijs afficiëtes.

hocfatis uidebatur,niftcrflugellaj]ènt,utin to* to corpore nihil illæfum relinqueretur.cifquod graue, ttuüa mifericordia mouentur:nantconj^uunt,cr non* dumfaturati,ad crucem pojhilât,ut nos uiuificet.I1lt;ec ita difcendafunt,ut difcamus cr nos crucifigere in no» bis omnes malas ajjèëliones^concupifcentiasq- noflras. Porrô dominus hac pluribus dixit, ut nullam fibi ter» renam ftlicitatempromitterët: expeëktbantenimter» renum regnum. V«o aute m uerbo dixit:Tertia die re» furget : Nonquodin/iriorfitfiitura confolatio, quant paßio, fed omnibus modis excedet, utiperpetuum mo mentaneum, cz graue leuißimum quiddam. Refurre» £iio autem C hrifti hoc opcratur,ut zy nos refurgamtis iam in nouitatem uit£, nbsp;nbsp;per nouitatem uitie olim ad

gloriam .Hic aperire oculos difcipulos C briÂt oporte» bat. Porro exemplo ifto (J miraculo dominus docet, quàmfitneceffàriapetitio. Tranfitüiericho, innote» fcitciecoqui procorporaliuifu ualidè clamabat, ne^ impediebatur per apoftolos prohibentes,net^ pudore , neque timoré,ne indignus iudicetur. Ueque femel cia»

mit. 'vocdtur (Î domino, er dicit benignns dominm, quiduclit: rel^ondettir, ut uideat. Reddituruifuspro» pter fidè. Mdgnificdt do}ninü,er cum co populus. Per hunc loquitur nobis dominus:Ecce is tdm cupidus cor» pordlisui/les, quiduobisßciendum iitrecipidtisuifutn cordisfjcfon uidet phdrifei,nec mdgnificdt,quid no cre dunt. N on crcdut,quid no cupiut honoré dci,fed fuunt-Qudntoueroddmnofiorclt;ecitds dnim£fitquimcor» poriSytanto mdgis dd dominü cldmidü erdrdctius.M dimttsChrißum inarndtupro nobisßdgeUdri, er cru cifigi,cur no petimus ut dperiütur oculi noftriiScintUi mifcricordé,er' no petimus mifericordid,ut mifericor» didm djfecuti,ipfum glorificcmus. Sunt quiprohibét, ctecic£coruduéhres.Cdrndlesiüi,quimdgisdudiritio luntfudsejjiélds cogitdtioncs,qudm deum mifericordé, qui plus operibus, q fidei tribuut. Sed Chrijhisiubtt ddduci.Vide,non nuit per dpojhtos fdndre, fed perfe» ipfuin. Ne quccrds igitur dliu medicu.Pete tu d doiniùu ut uideds,pete etü ut uelis quod ipfiusfit uolutds: nM Cr uoluntds d deo cft. ^.idgnd petitio eft uidere inter ue ïder udnd,ieternder' temporaridyccelcßid er terrend, diuind erhumdnd,fdlutifird erpeßilötid. Quid eß iHe mudusiudnitdSydeceptiOydmdritudo. Quid apud deul _ ueritds,falus,uitd. Reliquumutcreddmustdntdbcne» field nobisprodcjfc, et Jlutim uidebimus,lduddbimus^} atm totd cede fid deit. Efi pr^etcred cum ieiunif foliti tempus inßrt quod uobis dicd,erßxit deus ut dperidtt

SERMO CLVARTVS» «ïo tw oculi ueflri ad agnofcendu no folu uera,fed etiS con fuetudines:nà muitte obferuattefunt haélenuf,lt;jUiemtt gisobfcurarut gloria Chrifli,qilluftrarHt. Etnecejjè cfl ut dicü aliguid de ijs,cr nos moneà■ Quod ad qua» dragefimà at tine t,non efl mihi iUa contëptamam pau^ cos fcio qui totu tempus deo députant, quamuis hoc fit Chriftianihominisojficiu. Scd bene fehabet, tncipite femelàquadragefimauerâpxnitètià,etuitÜ Chriflia nam,qu£ per omnë uita duret. Qute Chriflus per qua^ dragcfimârcquirit,flmperànobisexigit.Maximèau tem incipit à uerbo dei.Cteteru ut uerbo deiflt Iocus,m detenecrapulisetVenerementemobruatis. Propter Ijoc e nim maxime ieiunatur,crut orationi ad ttpus ult;t carepoßitis .Vult enimorApofklus tempus eligere coniuges propter orationë. Ante omnia Chriftus Ù no* bis quarit no opera hypocritaru,qualiafitnt multa .Ita li ueflés induunt,crfeflagris ctedut,quaf in hoe flta fit uerapoenitentia-.poflpaflha idem funtqui nunc. Plu» ra fuo tempore dicä. 141« rfdmonëdi eflis de cinere quo afpgimini hoe die,quod cu alifs ceremonijs plané omit tendu cenflojUti rem cotra fi^,cotrapoenitëtiâ,cotra euchariftiâ, contra uerbïi dei,cotra ueritatë. Hypocri ticä fanè rem, etfiiuola, et nofimdata in fcripturis fan ilis ^flimo eflè.Sed ante omniadicam uobis undeortu fuum fumpferit. Qjtidâdicutquod fitadmonitio mor tis noflrte:fed ô uos miferos uidetis tot quotidie efjvrri, e^taliadhucadmonitione egetis^ tot funt monument

IO* OECOLAMPADII tiiftot morii, tot neceßitates, nbsp;nbsp;nihil ftabile fub fokt

cr uobis hac adinonitione optui quto no tarn ad erigett ditm^quàm ad dcijciendum Mimumßcit.Traduntbi^ florid de Aegypttjs, quod in conuiuijs drcunflrant Ik gneam tttbulS,in qua eR collocata mortui hominis im(t go:fed in quern ufumfflrmèijfdé uerbis:Ede,bibe,talif enim cy tu flturus es.videntur nunc homines idem cere: aflergutur cinere,fed manct in crapula. Curnott magisdjfumitt pulueremi cmw cinis fumus,nelt;ß in cinerem reuertemur, fed ex puluere fumptus eB ho^ mo,in quern cr reuertetur. Eflo tarnen quod tropicè ik lum accipiamus fcrmone,quare non e^yiUam affumdtt figuram f No« permanebitfliiritus dei in homine, qui^ caro funt. Cluare no attingii tur faeno, quia omms coro flxnumf SednihdeR. Oportebat potius ad caelum rc* flrri primu oculos,ficut C hriflus didt, Pater nofltr es in coelis:ne iteru ftamusfllij feruiëtis,fedadoptiotùi-No« cÄ noflra habitatio in terris,fed in coelis.CiutifJt^ uis autem conuertendi fimusin puluerem,Chrijliam W men ob hoc non dolebunt, fed fcientes fe refurreóhirof in gloriam,libenter ad tempus granum mortificari uo* lunt. Sed unde hicc ortai fidtftrenuii quoddam fléluiX pcenitentiü, quos fecutifunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hypocrk

tte,fubrepfit ßlfa religio, qu£ femper magis arridet, quam uera’.approbatum efl à facerdotibus,quia lucek lum odorarunt, qui etiam cinerem hominibus uenalem flceruntjOrerudbusfuis incantarût. l^on enim dicert

SERMO QVARTVS» t£t pojfunt quod benedixerint, fed audieüf qudntuift dant num inde uenerit, No» poffutn futii admirari pcxnia tentiä mniuitarum, Achab, Cf Ezechiæ.Hî enim in^ uoluerunt fe faccii,^^- cinereJparferunt capitd,non ri^ diculèfféd uerè: f'£Ut Eftiiü propheta dicit cap .zt.Et uocauit doininator dominm exercituum in die itla, ad fletum cr (td luâum,ad caluitiu er rfd accinihirant fac ei : (2- ecce gaudium amp;nbsp;hetitia occidere bouem,Ç2‘ iu^ gulafeouem,comedere carnem, er bibere uinunt : coa niedere i!2 bibere iüud,quia croi moriemur .Et quonii de ijs etià legitur apud loëlem propheta, peruentu eü eó,quafi dominus ilUs cineribus obleëkiretur, quuji h£c fit uerapœnitêtia.Quare nonbenedicutetfaceuf Sed ibi dicunt: Scindite corda uefira,O' non ueflinten^ ta:quare no dicunt, ajpergite animas,non pe^rat Ata quidohis manißüe apparet. Hlt;ec /îtit origo, audite qualesßuäus afjrrat ilia hypocrifis. Primum offindit fidem,qua nihtl eR preciofius. Audiui multos dicentes, fl nonfufeipiant cinerem,credant fe nonduraturospef annum,uel ßliciorcs ßre. V ides infidelitaté,uides deßa (lionem à fide.Non fatis erat cum lud^is auxilium po Here in brachio hominis,^^^ deo defcifcere,ß)es eß: er in inanimatis. Non fatis erat cum ludieis adorare idoht lignea uel lapidea, miferi iHißgt;em in aqua er ciuere hd bent.vide quomodo diabolus hominem deijeiat .Dicta tur mihi,No hoc aneri tribuo,fed benediäioni.Amice feio tefeduäum. No« efl benediilio, nifi quiefit iuxtd

nerbum dei. Detu Mtem de hoc nihilprieccpit,cluiäli citad imntinulionem glori£ fu£. Scio cjuidem in ueteri lege (cnptum ejje de cinere uitul^e ruf£,fed lüa inftgu raerant, cr pr£fignabantChriftintortem:dtpojilt;jM lux ejfulßt,dignum cR ut rcccddnt tenebrce.Pdp£ hoc lepidolt;trgumentopr£cepcrunt dquam benedici,ßcut adhuc arguunt : Olim in node cram tenebriC, ergo (7 in die oportet ejje tenebrdf. Vim habuit cinisuituUt ergo cinis ligni. Habe tußdcm in C hrißo domino dco tuo,Qrrelinque ea qute contra ucrbum deifunt.Maniß flèquidêlegiturin Ejiangelio:Vngeß.ciem tuam^qui^ Chrißusnon uult externàiüamofkntationem.Hypo^ critarum dicit eßeexterminationö.vis haberi hypocfi td,uadc et ajßerge te cinere. Scd dicis:Domintiiinqitit'-Luceatlux uedra coram hominibus, utuidcant opertt ue/lra. Mirabilis eA ilia lux in cineribus. Chrißusnoit loquitur de alijs opcribus.,quàm qu£ ipfepriecepit.De hocautem nihil dixit.Efto mtßericors amicus pauperu, no arrogäs in fermone,ßtearis in corde tuo te peccato^ rem,nihil fublime de te ßentias,beneßc pauperibus, mitte débita ei qui in tepeccauit. indignum eß myßt rio cocna; dominicte, er ommno peruerfus ordo : nant cumßt fymbolumpaenitenti£, quicinerem recipiunt, nondebebantejje /pedatoresmyßrriorum, qtuefolum fandirecipiüt.O fandos cinere plenos,quomodoridea tniniàdiabolof Oportebat conuenireer manducore domini panent, er bibcrefanguinemteruerificaiurde

s ERM o Q^VARTVS* illti:‘Cinerem tanquamptinem nunducabätn. Volunta rièttccipiut dnmm, inuoluntarij panein domini, quM longe eA cor eorum 4 deo. Vultis quarto audire quid^ dam trifliuifquia illi putant /c ficfatisßcere pro pecc^i tis, ignorant poenitentiam, nbsp;nbsp;cuacuant mentum paf»

fionis Chriili.Poenitentia non in noflris operibuscona fijlitmeq; enim omnibus fuis operibus omnesfanéii pro minimo peccato fatisficijfent : fed cR innouMo uitlt;e per fpiritum ChriRiadeius imitationem,ut ficut per Adam fuimus inobedientes,it(( per C hriftumfimus obe dientes .luftitiamqu£dpuddcum ualet nondatciniSr nonieiuniuin.ncq-externumopus. Panitentiamßcit nouauita,ita ut nonampliuspcccemus. Fortaßis iterii clamabunt nojiriclamatores:Ecc[cfta,ecclefM,confue tudo, patres. Sed quid iHd contra uerbu dei i Audio hac hebdomada i ter«m cgregiè blafßhematu contra uerbu dci,contra ueram ecclefiam,contra ueritatë, Vnus mc ad omnia concilia obftringet,alter ad traditiones, quM ipfeignorât .tamnihilproßit mandatumdominoruy CZ rcdè,quia apparet quod odio illud habeât.Jpfi »o« timcnt dcum,nonhabent fidetn, non curant uerbum domini,quid niirum finonaudiàt uerbum dei,ztr man datum fenatus ? Sed ulinam uel curarent homines : fed male loquor,curant homines,quosfaduerfarios dei,dai tores muneru. vtinam mentiar: fed oro ut nullos homi nes curët,fed deum ipfum iußum iudicé,cui prope diem rationem rcddituri funt. Cogit me neceßitas uerbi dei

ÏO» OECOLAMPADII tiiluloqui.Etloqutirquandiu taleshoßrspatior. Dot mtni,domini, quomodo rationéreddituri fitis C hriflo, qui pro uobis fctnguinem fùdit, exdttimo perpendite: res dttimarü hic jgitur. VeUem et omnes uos, quotquot ualetis, tanqudfn filiosà patribus petere, nefindtttglo riam ueflram, gloriam fuam, glorii dei db itnpijs bdd^ liticis fdcrificulis itd conculcari. Sdtis efl,concIudS dixi. Oremus dominu ut dperidt oculosueflro5,nedb:f fconditd fint d nobis myikrid fud, fed ut uideamus dus potcntidm,mdiefl3,té, fdpientidm,prouidentid, bonitd tem,iußitidm-,z^mifericordidm,cr Idudemus eumfein per cum angelis c;r omnibus fidelibus,no folum in bdCt fedo'poßhdncuitdm.Amen.

S, Vnclefusftibdudlus foi'tin * defêrtumàlpiritUjUttentarc tur à diabolo ♦ Et cum ieiUquot; iiaflèt dies quadraginta, ôf notfles quadraginta/andem efùrîjt»Et cû accelïîfîèt ad eû ille qui têtat^dixit: Si filius es deij iube ut lapides hi panes fi' ant, Atillerefpôdés dixit : Scriptûeftî Non fblo pane uidèurus eft homo, fed omni uerbo,quod egreditur per os dei» T une aflùmit illû diabolus in iàndani ciuitaté,etftatuiteumfuperpinnacuIS

tcmpli, dicitc^ ilIûSi filius es dei,praïGi' pita te deorfum « Nam icriptu eft: Am gelis fuis mandatums eft de rc,ac mani bustollentte,nequando impingas in lapidem pedem tuum, Dixit illi lefus: RuriumfcriptS eft : Non tentabis do-minû deum tuû ♦ Rurfus aiïumit ilium diabolus in monte excelium ualde^ô^ cômonftratei omnia régna mundi,Ô^ gloriam illorum, ÔC didt illüHæc om' niatibi dabo^fi proftratus adoraueris me*Tune dicit illilefus: Abi fatana, (criptû eft enim : Dominû deum tuum adorabis,amp; ilium folum coles »Tune omittit ilium diabolus, ecce angeli accedebant,ac miniftrabât ei,

Voniton, ut apoftolui Paulus ittquit,non efi na V ^is certamen aduerfus carnem er fanguitmn, fed aduerfus restores mundi, ]jgt;irituales nequitias 1« caleftibus : nos autem potentia, induflria,pugnandi^ promptitudine incomparabiliterinfiriores funtus,cr tarnen nihilominus pugnandum e^l cum hoc hojk, qui non ce/fat nos infiftare, uel pereundu. BeUigerandunt inquam efl, quia uita noßra nihil aliud e^l,quant mera tentatio. Proindc fic«t tyrones cum uident duces fuos fkenuèprieliaritiÛorum exemplo cr ipfiinflruuntur: ,

Noî autan antagoiùjhs duos hic uidanus, Chrijhiitt' ' CT didboîu,quod belli genus geritur quotidie. Scio ple^ rofq; arrigere dures ctint de bellis cdijs dicitur, qu£ tnen nihil ud fe pertinët. Hoc dutë niaximè ad te perd net. HecelJè enim eß,ut uel iam captiuusßs didboli,et contra Chrißuinpugnes,uclcumChri/io ßs,cs-diabo» io répugnes. Sedmagnuuideturin alijs bellisßquioct eiß funt, non rcßirgunt: hic tametß cecidintus, iterant per pœnitentià reparari pojßumus. Hoc eß quod inul^ tos ignauosßcit,qui mißericordia dei longaniinitagt; te mirum in modü abututur. Sed utinam uiderët quan» to ßrages ilia miferabilior, quant illoruni qui corpore percunt. (ë^uiautëinßdepereunt,no tantuitamainit» tunt, quant inueniunt,O' è carcere foluuntur.Atquiin (dio beUo propter uilent pecuniant cadunt,uerè moriun tur, O'deigratia deßituuntur. Et plané ntulto nteliu} mis eßetßslunt corpore, quant corpore o anima ‘Ctet na morte damnari. Deniq- tu hoc attcnde,quodß eeci deris, teque nonpotens ßirgere,ßcut mortuus,cr lolus probe cauebit,ut te in ßeruitute peccatorum con» tinua contineat. Difeamus igitur à C hrißo praliandà aï tem.videigitur,tunc quando Chrißusbaptißatuseßm ïordane,0' apparuit fuper eum fptritusfanéhis, audi» taq; eß uox: Hic eßfilius meus dileihis, in quo mihi be ne complacuit, ipfum audite: tune inquam uenit fatan, O'tentauitilium,Verum longe alia ratione Chrißu ten tauitfOißid nos. Vend etùm princeps mundi,o

SERMO QV'NTVS. ’lt;^4 tnuenit in eo.I^os dutem omnes fïlif inefumus.tieque tiußiS fùifjèt C hrißum decedere,nif C hrißus ei pennt» fißettnos dutem inuitosretinet,cr dimijßosperfe» quitur. Signum dUtê certu efl,inßribus ejfe pdßiones er crucei ijsqui decldrdti fiterintßlij dei,iuxtd illudtSi eniin dcceß^eris ddßruitutem dei,priepdrd te dd tentd» tionem. Sdldn non udlde oppugndt eos qui fecumfunt^ qudmuis premdt oneribus, fed dbituros perfequitut Phdrdo,er licet fubmergdtur,mdior turnen perfecutio eß in deferto .iidm iHdpruelidfi^r^efunt noßrurit ten tdtionum. Siigiturbdptifdtus^isßgt;iritu(nambapli fmumßmplicc, uel externu non itd curat) necejje erit ut glorificeris. Hic iterum reßiondetur ijs qui de otioft fideloquuniur. C)jiißdemueramdcquirunt,eatnnon nißij^iritu dei aßcquittur.At ßtiritus iüe non eß otios fus, fed ducit in omnia bona,C/'uiam re£htm,quiie ducit ttd cœlorit gaudta. Porro hic docet Chrißii:,quod ans tequam quis ad pradicädum proficifcatur, primii ipfe fe exerceat:n.:mc«pitficere,erdoceretundcer ipfe maximus eß in regno cœlorum. Ef Pdw/uj eligit epifco pum irrepreekcnfibilis er jfeékitte uitie.Et itaducitur Chrißiisin deßrtum àpopulis. At nos fumus minimi^ docentes er non ßcietes. Etßrtaßis omnes fumus mi» Himi,quia nemo tantum freit, quantum C hrißus pr^ci piltunus tarnen arnphus,alter minus.Certèinhoc olim inßiiuta frerunt monaßtria, ut in ijs exerccrentur, er poßeaprodejfent altjs ; unde er Ktrumaa diiii fiica

runf,Ut cum fucrint fatiicxerciMijircntaddocëdum alios.ltdij; difcimusex hoc Euangclio,quomodounufigt; quifij; in deferto, ty aliùs dcbeat (iro fe refifiere aduer fdrio, Triadutemtcntationufuntgeneratnempequie ad corpus,ad honores,cr adpol]ißiones,in quibus to^ tus mundus captiuus detinetur, pertinent. Sed ante om tiia uidete dolos perpétuas, quomodo fatan obferuet temporis opportunitatë, er è cotrario uigilantiä Chri Jli, Obferuat autem qua parte homo fit infirmior, cr fa iUum aggreditur, Serpës caHidus nofeduxit Adam, fed Euam inbeciUiorem partem. Frimum autem inch pit feducere à carne, quia fcitquod nemoodiohabeat fuam carnem. Ita enim foletfieri. Futamus nihil nocere unumpoculu uini,cr item neq^ alterum, atq^ fic fequh tur brutalitas,hebetudo,t:^innumera alia uitia. Sed re^ fiflcndum erituerbodei,fi fatan tentat.Chriflusfiquh dem dixit ; Non in folo pane uiuit homo, fed in omm iierbo, quod egrediturper os dei:hoc e^,non uiuit hot tno folum animali uita, fed etiam jfiritualem uitam,amp; deo acceptam agcre debet.lUud pecudum erat,hoc an» gelorum. Etpercutitur tempeftiua plaga diabolui,qni nonpafeitur uerbo dci.FieindehicfenfuseR-.Nonpa^ feeret pants ille,nifi uoluntate ztr uerbo dei.Efi eyCbri fhisipfe panis noHer,alias ^grotationesmultteadef» fent CT' corporis cr animie,nifi ipfe pafeeret. Frteterea fault Chrifiusinijs uerbisnosdocere, ut etiam in fum» mainopiafidamufdiuwwluntati lt;nbsp;Secundatentatio

in honore uano, ut immittatpr^fumptionë cogitatio* tiii fanillt;e de feipfo,et quafifingulttribusdonisfrui de* beatpr£ alijs, quafiplura merueritquàm cueteri homi nes : unde etiam nota caflitatis effluxerüt,Qr ambition nes epifcopatuum, eorum qui docere uolunt, cum non didicerint. SedC hriftus repellitdiabolit ijs uerbistt^on tentabis dominum deum tuumiutere etiam tueaiiia^ quam deus priefcripfit adexpugnandüfatanam. Ter* tia tentatio efl,quafie aperte monftrat in diuitijs,ut deo pneponatur ipfic. C hriftus autë ad mëtë eius rej^odetj quia diabolo perinde eft ac fii ipfie, fii alia creatura adon retur,modo honor deo decedat. Vnde C hriftus bene di xit, Soli deo fieruias. Et fiignanter dixit, Soli deo,cuiiti eft omnis gloria. Amen.

T di^eflus illinc lefiis, ceflïtin partes Tyri 6ó Si' donis.Et ecce mulier Cana næa,quæàfînibus ülis ucnc rat,clamabat ad ilium,dicens : Miferc' re mei domine fili Dauid ♦ Filia mea miferè à dæmonio agitatur ♦ Ille uero non refpondit ei uerbum ♦ Et acceden' tes dilcipuli eins, rogabant ilium dicen tes Î Amitte illa, nam clamat poft nos*

10. ÖECOLAMPADH Atülerefpondês dixit : Non futn miP fus,nifi ad oues perditas domus IfiaelP ticæ. lila uero uenit, Sgt;C adorauit cum, dicens:Domine,iuccurre mihi. Atillc reijjondens dixit : Non eft honeftSfu' mere panem filiorum,2gt;^ obijcere catel ïis.Hæcautem refpondicCertè doini^ ne : etenim catelli edunt de micis, quæ cadût de menfa dominoru fuorû.T une reipondés lefus dixit î II i; O mulier ma gna eft fïdes tua, fiat tibi ficut uis, Et fanata fuit filia eius ex eo tempore.

enim cr Euangelifia^ eiu^ mentionem fidunt: ^uod nimirum nonficerent, nifit ez fiubefièt necefiitis-Ndttî cum continuo clamantibui de fide,no fiolupMruii fides eft, fied mtdtifiunt,quifidei prædicationem ar» bitrantur fiuperuacaneam, quid non fitturum,fitEHigt;t geltftte eam Ciluiftent ƒ fed dedita opera loquuntur, ZT nihil aliud fiiciunt, quant ut iüamredè commendent-Etenim in hocprieleélo Buangelio, quicquid aamp;im,di éhint z^propofitum eft,e6 tendit,ut fidei uirtus innote feat. Niagnum noftrum opprobrium eft,quod fixmina C hananxa cui nihil prtedicatum,fidani feruat in C hrb üum : nostoties admoniti per Euangeliunt,ini.reduli manemu5.Qtiodi{larepulfii,firmèfcueriorididh,dof

winum [equitur : nos tot promißionibus ad dominum -uocati, allo «os conucrtbnus. C^uod iOa tam pcrßeuca rans nbsp;nbsp;in petendo,nos tam ßigidi, tamj; infcnfati,ut •

«c accedamus quidein dominum, cum tarnen caußa no» ßra longé maior ßt, quam iRius .iVius lt;egrotatßlia,Qr-d dtemone torqueturmoßraautcanima in graui captif «ùdfc, diuexatur, o-tanto grauius, quanto magis nos ignoramugt;suexari.Scimuffanilißimosclamare:Quis me liberabit de corpore mortis huiuifcr illi iain fanati funtper mißericordiam C bri/Ji, er tdntumpf rmiffuHs tur adhuc ßentire tentationes carnis, qu£proculdubio partim ad feruitute diaboli attinent:quomodo non cla» mabunt,qui in ipßa Babylone adhuc reperiuntur,quos fuperbiaequitat,cr calcaribusad omne impie täte exa fßerat, quosphilargyriaflagetlat,cr non finit mißereigt; n proximi, quos amor camis in uitia précipitât, quos inuidia cruciat, er ad altenam Jilicitatê torqueat, qub -ins acedia compedes inijeit? Atque adeo tot damones patimur, quot uitijsßubiacemus: cur non curam habet mus noflri^ videtur autem héc mulier multo magis pu deßcere omnes concionatores, eptßcopos er alios quit bus animé commendatéfunt, quodtUa tantain filiolé curamhabeat:illi autë animas innumo-ascontemnut, tantum contend ut feipfos pafeant. Etiam licet domit nusegrediaturadfincsTyriet Sidonis,hoc efl:,quains uis multos opportunitatesoßvrat,ieiuniü,preces,ctpo pulusfitiat ueritatem} nihitominus illi utcuticuläfitam ■,

cure nt ,omncin operant impendunt. c^uid dicam?Ua« betur cura de bubus,de porcis,de luto platearum, crß tis anxia,fed contemnitur cura animaru,quomodo iüii fuccurratur. At Apoflolus Onefimum tanquafua uifce ra cominendat-.deplorat Corinthum,quanto magifde^ ploraturus ecclefiam f Et propheta Uieremias dicit: Qjtif dabit oculis meis ßntem lachrytnarum Z}- capiti meo aqua, ut deplorem interß^hs populi meif iüoßi autem itadeplorabat,utuelïetdelibro uiuentium de» ieri. Paulus uero cupiebat anathemafieri. Quis fcad^ lizabatur,cr ipß no urebaturf H ac cura debebat eße communis inter nos, fiefßt fides aliqua. Sed uideantus Euangelium. Egrefius efi lefusàfuperbis lud£is,qtd ojßndebantur in efu dißipulorum, quod non lotis tnbus manducaret,et in partes Tyri et Sidonis uenit ad eosqid humÜitate praditi funt: atq^hoefimperfielt uerbo fuo, ut cum montes fiuperbia non recipiut aqu* gratiaru,declinetfein uaUes. Ceclaratautë quomodgt;^ fidem fußeperitilla mulier, nuHis meritis,ni^s inter* cejfi}ribus,ßd erat aßiiiki, ßiebalfie exofiam genti in* daorum, uidebat fie unicam, nihilominus uenit cz tnat. Erat autem nimiru magnus clamor, er èprofin* do peihre fiumptus,adeà ut apoflolos eius taderet.U* contra magnum erat filentium domini. Sed nemo cre* dat hoc eße à crudelitate, neque enim durus efific pote* rat,cuius mifiericordia fiunt fiuper omnia opera eius.ve rum hac omnia ita agit, ut manififi^ fiat eximia fides mtüicrii

mwlteris ad confitndendos incredidos, ZT ad docettdunt pios. Qtfodlicet deusmox nonrejpondeat,nonpros ptereatomen fruflraturuotis fuis. Orobatc^PaKlus tertio, O' Wo exaudiebatur. Apofblidicunt domino: Amitte illam,quia clomotpofl nos.i^onerot hlt;ec mife ricors interceßio,ut quidam exponunt,fed uolebant lia beriejfeàclamore.Non dicunt,oramuspro ea:ne^ di cunt,adiuua,fed folum,dimitte. Sed ejb orarint,at doa miwtó no exemdijt eos. tJlirum autem quomodo quidâ tam impudentesfunt,qui hinc intereeßionem fanéhru perceptâ dicant, quamChryfofiomus o a!dj hinc ma^i ximè coUigunt non effenecefJoriätOutilius perfè aca cedere ad dominum,quàm per alios. Sed iHis reffionde^ mus,quod probent in fcriptura de defùndis fanHis tale quiddam dici:nom de defrnilis eü nobis fermo. Et ctd hoc quotidie borfrftnnr, ut uiui pro alijs oremus, ton^s quam mater ilia pro fua filia. Deinde probent quod Chriflusdpprobarit ; namper feoranteaudireuoluit. Refjiondendu tarnen, ut iterummanifißetillius fidem: No» f«m fniffus nifi adoues qult;e perierunt de domo ifraeliticd-Durum hoc uideri poterat rejf)ofum,0' pla nèdefperarefàciens: quafi dicat dominus, nihil ad me iüa,no eft ex ouibus iftad. Dicis: Si non eft ex ouibus, quare poftea fanat iHius flliamfa^it ne aliud pr£ter offi ciumfuiinimè. Hoepriusdixi, quod hoc fermoneuo^ luit fidem illius mulieris manifi/hre. Et ïudlt;eis debeba turprimum Chrillus,utiHisdeeffet omnisexcufatio.

Sed quid credere noluerunt,0'indignos fe ßccrut,coit uertit fc ad gentes, Nd)» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dicit-, cr ulioi ftbi ones

e(Jc, plané hoc dcclarat .Cfcr«)» dum duplices funt fi lij lfrael,fecundumcarnein dliqiu,Qr dlujui fccundunt figt;iritum, non efl aUcnum etiam hoc à(cnfu Chrifli: cyquot; mulicr ilia crat ouis, quia audiebat uocem pafloris, IK^ daiautem erant lupi crhirci perfequentes paflores» Adhuc nihilominusperfeuerat mulia- iUa, et cum prius clama/Jct,nunc etiam adorat^- dicif.Gomineadiuud me-.nimiru declarans fe non eßelupum, fedcupere effe ouiculam- Porro in uerbo Adiuua, non efl quod fibi ali quid aflribat, ficut Pelagiani argutantur: Domine iit adiutorium meum intende, ergo in nobis eHpars uieiu adnosiuuandos. Sedillaplanèdefle deflerabat.Etnos quoq; nobis nihilßmusconflij.Neq; hicclementerre^ \ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;flgt;ondet.Dicitenim dominus: Non eAbonii fumerepii

nem flltoru,c:r dare canibus.In quo non paru perflrin gunturiudiei, quod illud regnum ab eis auflrendufit^ Sed minus intelligebant,quàm mulier ipfa ChanaMd. Erantautemidea fllij,quiaocculta maniflfliiuerateis dominus, fed coeperunt apoflatare,dominum nihil aina plius curantes. Verum quia adhuc expeéhbantuead poenitentiam ueram,filij dicebantur. Gentes autent qu£ ignorabant ucrbum dei, canes diiii funt. Nomine autem pants intellige quoduis genus bcneficifquaftdi ' cos ordinatam quandam charitatem eße, non ut nos fl ■ cimusfccundumcarnem, fed ficut deus eligit,uteos ma g‘5

SERMO SEXTVS» *«8 ^isdiligtimus, quosfilios fciamus. Verèetiant itludde canibus inteÜigcre poßumus, non eße pr^edicadum int micisfidei,lt;]ue(lefcunq; illi funt,Qr C hrtßim qui cUpa nis angelorumnon obijcienduin eßeincredulis. Nant qui de pane Ulo manducant indigni, iudicium fibi man ducant,cr rei funt fanguinis cr corporis domini. Proa hibetur quotannis ad pafcha canes, cr fùgitur tunc fi» m«J(ttio,cr quitritur conßßbr qui det uanä abfolutiot nem. Semei dico^quod omnes defiflint,quibus non eü fcorror prioris uitie,qui aliquo manißflario crimine ir^ retiti, qui myßerium hoc ignorant, quod fub pane te^ ßamur per C briÄKm, quem pro nobis credimus paf* fum, nos eße membra Chri^li. Cieterum ad hiec uer» ba, quidaliquisex nobis dixißet, nónne murmuraße» musdicendo : Putarammeinuenturum benignumdos minum, cr inuenio lapide duriorêf Eft hoc lt;tgere pro^ phetam,confolatorcm,0'filium deifneque gentiles tarn duri eßent. Sed iUa nihil tale dixit, imo ne cogita* uit,fcd conßßaeü feeße indignam.Mifericordiamatt temdei feiebatfe extendere etiam ad indignos.

Orate dominum,ut talem in uobis exci* tetßdem, ne unquam alio an* xilium qu£ratis, quant apud dominum.

jT crat eijciens dæmoniôgt;. J ÔC illud erat mutut cuincj^^ eieciflèt daemonium, locu' “ *‘1 tus eft mutus, ÔC admirataï funt turbæ,Quidam autem ex eis dixe

runt: Per Beelzebul prindpem dænio niorum eqdtdæmonia.Et ahj tentan' t^sjtgnumdecœlo quserebant abeoï ÔC ipfè cum (ciret cogitationes eorumj dixit eis : Omne'regnum aduerfus iè' tpfum diuifum defblaturjSC domus fu' aduerfus lèipfum diuiRis eft, quomO' do ftabit regnurn eius f quia dicitis pOquot; Beelzebul erjcere medaemonia.Quo^ fi ego Beelzebul præfidio eijcio dæmn nia, filij ueftri cuius prælîdio etjciuntc' Ideo ipfi indices ueftri erut.Porró fi di' gito dei eijcio dæmonia, profedo per' uenit ad uos regnu dei, Cum fortis ar^ matus cuftodit atrium ftium, in pace ftint ea quæ poftidet. Vbiuero fortior fuperueniens uicerit eum, uniuerfa ar^ ma eius aufert,in quibus confidebat,et fpolia eius diftribuit.Qui nó eft mecö,

contra me eft :ô(^ quinôcolligit mecu, difpergit. Gum immûdus fpir itus exie rit ab homine, ambulat per loca aren' tia, quacrens requiem, Slt; nô inueniens dicit: Reuertar indomû meam undc exiui. Et cum uenerit,inuenit earn fco' pis mundata atcç ornatam, tune uadit, amp;nbsp;aftumit feptem alios fpiritus fecum nequiores ipfOjSC ingreffi habitant ibi, 2C hunt extrema hominis illius peiora primis.Fa(ftum eft autem eumhæc di' ceret, extoUês uocem quædam mulier de turba, dixit illi:Beatus uenter qui tc pqrtauit, ubera quæ fuxifti. At illc dixit : Quinimb beati qui audiunt fer' monem dei,2lt; euftodiunt ilium.

VNiciK deftâus in quo omne inßrtuniü,e}i igtta rantid dei (te noftri'. QKod fiqfit itte bonui o» |,otêj,«os qtàmfimui miferi et infimti,fciremuft longé (fliam uitam inüitueremus. Natnfi iHius bonitat tem dgnofeercmuf, ipfdpulchritudine adfe nos trabe» ret «t cMnt amaremus .Contràfi noftram ntiferiam non ignoraremusjplanèrequirerentus medicum .Proirtde qui utüiter «olwmnt audire iniracula dei, iüd duo ftm» perj^eifare debent. Age CïziN hoc Euangelioiüudrea quiramus, Üantfrimuin dicitunBrateijciensd^ntd

tti'uin. RUui admireturcjuod Chri^iusficcopedentifft tranfierit, uel quod panes midtiplicarit, uel quodlepro fos mundarit: ego hoc miraculum magis admiratuf fiif rim. Sàmus enim multàexcettentioremcreaturâelff inteücélualcm, quàm aliam. }p(e enim dicitur initiuif uiarum, cr tant£ poteftatis e{l,qucmadmodum lob^ cit,ut nuüa poßit ei comparari fuper terram.'EÜ ettint reéhr tenebrarum, princeps mundi : er doininiif ipf‘^ eu uocat,firtis armatus, qui areis ueiiibusfims portât claudit,edrfecurepoßidet, nbsp;nbsp;ride t,ut lob dicit:RepU*

tabitßrrum quaß paleax, zy quafi lignum putridu Non ßgabiteum uirfagittarius, in ftipulam uerfi eüapidcs.cap. 40. cr 41- Nam hoce^in (bentonf^ quod non efl in idijs,uoluntas mala Grobßßtns.OtniKi ali£ creatur£ obfequutur. Da:mon quamuis no poßit, dttamen cupit obßßcre : cr ficut ßrtis eÜ, ita cr tnib le artium artiftx. Neque piàores hoc afßequi poffuiftf qui prêter deßrmitatempingunt nihil. Potefiiternff fraudem non ponunt ante oculos. Huius ergoniagn4 laus eA qui talem uincit. Proinde Chriftus dicitur deut gigas : er hic in Euangelio, Vir firtior fuperuenienSt caflra eius er omnia diripiës.Vnde Efa.8. dicitur,uea ioxpradoerfrflinansfrioliator. Et tanquaresmagnd feripta frit in maximo libro,ut nihilprteterea. tanto mirabiliusefl,fiquis cognoßcatmodueijeiendi. chriftus enim perfrâè eijeit, ut uim nullam reßeruet. NuUis alijs inftrumëtis utitur,fedfolo uerbo er uolun

Me fud id ßicit. Legimus zj AfioUinem eiedjjè dæmo tiid, adduóhim ad eum OreRem, atque alios qta lu» ftrabantur : ad quod ßrtaßis aÜuferunt Judiei,dicentes çjuodchriüusin Beelzebul eijciat diemonia. SediHi quem modumferuabant f balneabant hominem, rade» bant,uirgis ctedebant, z^mifcrumßgt;eikiculumßcie» bant. e/I liber quidam Pfeüi de d^emonibus, qui uaria afferit. Atquihacratione ludebanturcraffligebantur homines, cr multi in errores lapßdecipiebantur: çr cumquiefceret malignui d corpore quod affligebat» iamprimum ßrtiler anima poßidebat,idquodunuitt uult. Quibiis ftmiles funt Anaftaßus in V uiderßdorff, cr d/ijj in locis,quie loca nihil aliud [unt,quàm tpfißi» mlt; torturæ animarum : cr in »«dt« locis apparet effè meram feduâionem cr animarum perditionem. Nant fl hoc deus tiellet dd gloridm fanchru fuoruficere,noii opuscrat torturisiüis.Et ita etiâfatanimponithomi» nibus,cum aqua benedida,herbis,ccreis,fignaculo cru cis : qu,e,ut fciamus iüos contemnerc, patitur ut magi^ mis utantur zirincantatores.Quid aliud cupitd^otr^ quàm ut ßies in creaturà ponatur,uel inpreces nofinui cr itacurauit, utproß^ris in beüum îfgdtur Mijße, Et funt aurea qult;edâ Mi/ße ad omnia utiles, in quibus bene regnauit diabolus, cuius ßaudes nunc apparent, quomodo in apparitionibus infligarit homines ad mul» tos Mijßts legendas, nimirum ut pracipuum ufum ßdei er charitatis aboleret,quafi aliud quiddam in Ulis pro;»

IO. OECOLAMPADlI ceperit dominus. poftoli non itdeijciebantdietttoniitt fed folum in nomine ïefu:crC hrijhis folo fuo diuino impcrio .Etin hoc uides perjèâu imperiü C hrißi,lt;juod ipfedcftruebatimperiüdtemonu, quod aduiti ftndii liber itos inducebdt,Qraderdt digitus,id e/t ljgt;iritusfiitt éhis. IÖI /o/«« externd mtditidm dmoliuntur, manetit ddbuc in odio,in incredulitdte,dudritid .Etdd hoc uetut C hrijhis in hunc mundum, ut dijj'oludt operd tenebri* rum. Qti£ uero mifericordid mmor, qudm ilium deid Idre, qui habebdt ius in omnesßtiosfuperbilt;el Etcerte omnes filij irlt;e, fiUj funt fuperbiic. EJecejJe eH diC* monidexednt,dgnofcentesuirtutem Chrijli. Ethoc circd iUud, quod erdt eijciens ddmoniu. Audiie nunc de hominu miferid .Vnus defcribitur corpore ajflilt;^f* fed hie unus uerc fgurd eil omnium hominum, quute* nusfuec ndturtefuntrelidi. Didbolusenim Adumub* duxit in cdptiuitdtem peccdti,fimiliter omnes pofieros dbduxit. tpfe longe perniciofior Phdrdo cr Ndbuchó donojor .Eiecejfe eilutueldbono,ueldmdlo jfgt;irittt dgdmur. Quijpiritudeidguntur, ij funtßlijdei. Qifi uero ddhuc fequutur deftderid cdrnis, in regno funtdiil boli. Et ne mireris. ESonne dominus Petrum quidixe» M, Propitius ejh tibi domine, fdtdndm dicebdt f EiuS feruuseitunufquifq^ cuiusnegotium promouet,dquo CZ fuperdtur. Cluandoigitur iUius mundi iüecebrM fequimur, cdjlrd didboli fequimur. Difce dutem grtui Cdptiuitdtem. Caro non utdtedquiejfiritusdi{bit,odit crucem.

SERMO SEPTIMVS. »7* (fucem^odit pcxnctm,odit lcgem:odit ergo uoluntatem dei,qui legem odit. Qm! «o« amat uoluntatem dei,non K«lt deumregnare: quideum regnare no uult,ilium cæ lo extrudere nititur, imo uult omnino noncße, id quod plané diabolieum eft, crproinde inimici dei dicuntur. Sed mutos nosftciat,qui nec laudare,necprecari deum ' ualeamus. Uequeenim oratdeum,nift cuius labia deus aperiat Anhaccalamitateomnesfumustutinamdeus reftiiciat nos,utdehaccaptiuitate liberari cupiamus. Et fané deus fuos liberabit,Grliberat:nam hoc eft pro» pirium opus deitorquibufcunq; ueré dédit credere in ipfum,îft dédit ut filqfui ftnt,iUis crffiritu fuum coma municat .Et quomodo jfiritum fuum fanâum commua fücati Quiaenim Chriftuspaftùs eftpro nobis, or,toa tumfe nobis tradidit,ita accendit fua charitate animum noftrum,utcrnos quaq^totos uiciftim illidcmus,^-cum fciamusiHum externis noftrisnonindigcrc,proa ' ximis quosipfe ftcit,nos totos impendimus.Mos eftec cleftie quafdam precespro pueris dicere baptizandis, Crlt;:umßteamurfidelium pueroseffe fandos er mun dos, fl quidemfunt fideles parctes,nefcio quid in pedo nbusquorundamlateat,quodadeocontemptim de ijs rebus loquatur. Ad qtàd dicuntur exorcifmifquibus nia hil aliud uolumus quàm quod figna.t baptifmus,ne quid amplius diabolus imperet,crut in baptifmoillicrom ttibus pompis eius ren^ietur uolumus. Qui igitur uerè iaptizdntur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C hrifti,illi uincunt mundii crpnn

cipetn Cluster cScidcabant cäput drlt;icottis,indpient^ rede loqta, lt;tc in omnibus dare gloriam deo. Nidluf enim redè loquitur,qui nonfandificat deum. t^on abe rit poß fidem ueram,qua iufiificamia- cr purißcamur, conßßio, zy omnium operum odenfio. VideamusM* tern nunc cum Chridus regnare incipiat, quomodofe habcit homines. Sunt enim in triplicidißirctia.Prmu omnes admirantur: ßecundo magna pars reprahendit: tertia pars laudat. Primi ut nihilinßgneßciunt, ita (y 4 Chriflo nee laudantur, nee uituperatur : quales tnul^ ti funt qui laudant er admirantur, nee calidi,neeßigi* di,fed tepidi,no quod fint,ut uocant,neutrales:nam(y dli ad malos pertinent. Sj feiamus opera dei,zyadini^ ramur,non autem glorißcamus ut oportet, merité 4»^ numeramur inter impios. Facili defeenfu ueniemus aJ numerumbltßphemorum cringratoru hominum,ey obmurmurantiit, quibusdeus innuUo fatisßcit.Opor* tebat,dicunt,hominem fiâum ejfe impeccabilë.Qdi eß hoc admirari, er nullum dare ßuiduml Et quideiH res magna, cuius caufam nefeimus, fed non domus ho* norem deo qui ita nos ßcit, Caufa fubeß,quam tu igWf ras-Qteemadmodum quidam philofophi dixerunt otn n'a fortuito eucnire,ficßiciunt ij qui admirantur rofts, cœlum,aquai, er loudant operationë natura ; cur nM /nogis creatorem admirantur crlaudantlErunt autent fic itli in admirationefola, fi deum agnofeere non coc* ferittt' Secundifunt blafpbemi,qui plané contrario ui*

Iw dco improperant, uocant miniflrii Beelzebul,lt;juat fi effet cx illis qui non uerè eijcerent. Sed hos C hrißui primu cofùtatjdocens difcrimen ueræ doârinie crßd* fie. 1 tdfetnper /biet eins miniftri difputare : Ex diabolo rRffcduShr eft zyc. Cofütat auteC hrißus ex eo,quod . regnumdiaboliperhoc deftrueretur, quodnonpermit fit dutamp;olus. Squianlt;e enim funt coiunält;e nbsp;nbsp;cohoerent

ficut loricie.Alq qui eijciunt,non perdant ittum totunt, fedchriffus omnein tarn illidccipit.ltem arguit ab apo fklis, qui non abo nomine quam Chrifti expeüebant. S ciof ergo doihinas effè dei,qu£ omnem honorem deo tribuunt,z^totum regnum Antichri/h pcrdunt,quales omnia dci /Imt priecepta. Clui ergo docent: Verbum deieft feruandu:ty addunf.Nihilominus mundo quo» qucfcruicndum crc-ilU no« deftruuntregnum diabolic qui ßcile patcretur hosita elaudicantes, feiens fe breui plus habiturtt,fipartem habeat. Sic qui regnum C hri* fti O' Paplt;e fimul pradicare uult, quod tarnen plane contrarium eft deo,uult Chriftim amp;nbsp;Belial conciliare. Qui unit Chriftum falisftciffè, O'etiamopera noftra fatisficere, ii non deftruit regnu fatanlt;e,fed magii fera SMtO'deftndit.Nonlibenter pmnittitfe obigere,quia ßrtis er potëseft, ideo facile patitur ft ab una parte an fèratur aliquid, modo ab alia erigatur. Panam autem horum grauiftimam ponit,qaia peccant in ffiritmn fan âum. lUienim nihil aident quodpoftint opponere.O' ddhuccalumniâtiff.Briteadempana,quoTunt

idem eA peccatum ; nam ii^ise^l iudex. olim ludet er4nttdolo!atr£,z^itc(d£moniuci. Purgarateosdeus (aptiuitate babylonica, fed reuerfi funt,ac deditiphari fdicii operibui, ineruerut exciecari, ita ut oeciderent ß Hum dei:id efl, nunc fep tern dlt;emoni/s affliguntur pein ribus prioribiK.videte cum nos fumus munduti bä» ptifmo,ne fimiles Ulis fiamut. St enim hypocriticu ope» ra flcerimui,erimus et nos cieci. lgt;ium qui fuii operibiif fidunt, digni funt ut reijciuntur Ù deo.per hoc enim m» les puflionem C hrifli contemnunt.vÙeshqc in operä» rijsmuniflflo, quomodo exclt;eceteosodiiicrauariiiä, Ut uerbo dci infultent, crperpetuó maneùt in ilia cäpti uitdte. Tertiifuntprædicantes Chriüum ex admiré» done,or ij flgnatifunt per mulieré iüdm.lnfirmd enim buius mundi elegit deus, non potentes, neq; principes, fed mulierem excitauit: flat t(tmëcrillainfirmior,ne» que digne laudauit, pendes adhuc ab externis. Et qnl^ uis caroChrifli flt fanibl, adducit tarnen nosipfe cbri flus ad uerbum ac diuinitatem. Eeati qui audiunt cU flodiunt uerbum. Audis in facramêto coenie dominice, quod fangttts Chrifli ejfufusfit pro peccatis tuis, ne fi» ttdselabi, fit uerbum hoc cibus tuus,quod cuflodicrp^ fcêris,multosq; flufhisfreies,non folumadmirans,ne*

que bLflgt;hemâs,fed femper gratias agens deo, (iuod nobis omnibus Chri^lus domi» nus noRer concédât.

Visexuobis arguet nie de peccato Si ueritatem dico, quareuosnócreditis mihic' Qui ex deo eft, uerba dei au dit. Propterea uos non auditis,quia ex deo non eftis. Refponderunt ergo lu' dxijSC dixerütei’.Nónnebene dicinius noSj quod Samaritanus es tUjSC dæmo nium habesc'Refpódit lefus : Ego dæ* tnonium nonhabeo,fedcoiioneftopa trein meum, uos ignominia affeci-ftisme.Egoautemnon quæro gloria meam'.eft qui querat Ô6 iudicet.Amen dico uobiSjli quis fermonem meum fer uauerit,mortem nó uidebitineternS. Dixerunt ergo illi ludæi: Nunc cogno uimus quod dæmoniû habeas. Abra* ham mortuus eft 2lt; prophetæ, ÔCtu di cis : Si quis fermonêmeum feruauerit, non guftabit mortem in æternû.Nun-quid tu maior es pâtre noftro Abraha qui mortuus eft f Et prophetæ mortui funt.Quem teipftim tu facisç'Refpôdit ïefus ; Si ego gloriftco meipfum,gloria mea nihil eft. Eft pater meus qui glori ficat me, quem uos dicitis deum ueftrS

cfTc, 6^ tarnen no cosnouiftis cum,ego autenOui eum: Sifudixero quod non nouerim cum, cro fimilis ucliri men' dax : fed noui eum, 8^ lermonem ei'us (eruo, Abraham pater uefter cxultauit ut uiderct diem meum, ÔC uiditjatqp ga uiiuscft. DixcrSt ergo ludæiadeumî Quinquaginta annos nondS habes, ÔC Abrahâ uidiftir’ Dicit cis leius: Amen amen dico uobis, antequa Abraham effet, ego fum.ToIIebant ergo lapides, ut iacercntincum.Ieius autcablcodit (e,amp;r exiuit è templo.

MVultihodiefuntquifluihiitntanimOjCriiK^f tifunt quo fe uertant:quifi ueüent,pol]intfi* U confulere, nbsp;nbsp;quantum ad hoc attinet, poffent abflt;^

ntilto labore pacificè uiuere, C onquerutur enim fe W* feirequonam loco fituentM.tÊa:cein hoc Euangelio quaft in aperto certamine ueritas cr mendaäuapp‘(* rent: amp;deo fit laus,ueritMuincit,ficutfanperuineii apudfideles,etiam ft uinci uideatur. Probare aittem di» feimusueras doärinas à filfis. Uain ueritas amatluee, O' uult efje confi^icua : nec mirum, nam eü lux ipfi-Contra mendadum amat tenebrat. Qui agit opera ma ta,odit luccm. Proinde Chrifius didf.Qtiis ex uobis a guet nie de peccatof N» potefiis dicere,quod Chnfbn ex

SERMO OCTAVVS. i?* ex odio loqu!itur,i]ui inßrmos fcindbat : neque guod ad grlt;ttilt;Hn, quia non habebatrejjvclumperfonaru-.neqf txignorantia, quia fcripturie ilUconfónantmequeex inani gloria more hypocritarum, quia diatMeam glo ridm non quaro,feddei:ncqipropterqu£jïum,nam di uititu rej^uebat,O' reljtuendas docebat. Duplex c)l tem ueritof, doikinx ac uitlt;e.De neutra Chrijlus taxa ripotefl. vcTHt» ille dicere poteft,cui nihil adulterintt admixtum eß.Et uerut dicitur qi«madmodum argen tum uerum dicitur, quod fine additamento flanni. Idin «(«ted ponit ueritatem uit£,quàm ueritatem doóhiM, Afhrum t. Caepit lefusficerecrdocere. Nonquific docuerit erit magnui in regno coelorum,fed qui /iceriC Crdocuerit.Vita enim bona,pars eft dodrinje.Diabo» liw libentcr ftrtdoóhinam fine Mitd, quia fcit homines tanto minus inexcuCabiles. Et Pdwlt« uult epifcopum irreprahenfibilem effe,hoc eft nimirum pradicatorent McrW dei, nam prlt;edicare eft opus epifcopi. Atqui ho» die non curatur, etiam ft maniftfttirius ft{r,fcortator,fa crilegus doceat .Placet ut libéré arguantur uitia, fed ni hilimmutetur, Etquomo ego poftumtibiprobare an» niuerfaria nuHa efte,t:ireuacuare meritu paftionis C bri ipfe lucri gratia celebro Miffas fvbi ueritas uitte, ibi confticuaomma:cr ubi ueritas doóïrin£,neque iüa fe tegit, fed prodit inapertumtparataeA reddere rdlt; tionemfidei, ïnangulis do«rc,c/t timere,ey mala ha» here caufant. in publico docerctCWM nolis reddere ra^

tioitem,impudentiaefl. Ecce domintuipferedditrä* tionem, zy tu recufares i Probatio eft ab auditoribus. Qtii exdeo eß,uerba deiaudit.CrapuIo no laudatab» ßincntiam,ud continentiam. Auarus non Uudat paua pertatem. Vndeàquibufdam laudari, uitupcrariefigt; Doiinna cnim Cbrißi quanto magu à pharifeisrepro babatur,tanto inmaioriprecio apudpiosbabebatur. Kaledidionesenimeorum uertunturin bencdidiottë. Et multa ideo fußteih funt, quia per Papam funt com ßrmata. Ciuid enim opus confirmationebabent homi» nes inter C briflianos,qui approbant uerbum deiiqiMiii dodrinä ergo dieet proiatam f edm ne quam angcli wl diabolirecipiunt fCertè diceseam quam angelirecit piunt, nbsp;nbsp;apofioli pr^edicarunt, i qua fatan Morret.

Dices: Qjtiigiturfeiunt(e exdeo e{fe,zy deidoibini habereiSciasprimum exdeo illos eße, quißiritumdei habent:c/‘ non ex dco,quißiritu. mundiuel carnts bm bent. Animalis enim boino no potefl capere ea qult;e dä fùnt:cr propterea prudentiacarnis morsefi.Quiiisi tur ludlt;ei exciecati bonorc uano, quem à fe mutuo dcci piebant, quomodo poterant credere uel probare C brb ßidoilrinam ƒ Visfeireapudquemueritas locum hm bead Vide quales fint qui audiunt uerbum domini. At nuncnonloquimur de Ulis quosdeuspranouit,(yptra* dcftinauit, quia tales funt oues audiëtes uocem paßoris: tycertum eßquodilliomnes accipiut uocem Cbrißi■ lUiautein qui no funtpradeßinathnonaudient ifedde

itlii ^uos externiioperibus agnofcerepojjttmus.Diets: Durdeliuoxilla,nónne ludiei potuerunt ohijcm-,Çi deusßci0et nosfilios fuos,potuiß'emus er nos audiref Verum prohiba 4 talibus quteftionibus Apoßolus : ne lutum dicatfigulo,qudre me ficßdfliS SedauditertH tionem. C^uotiestUadei uabadicuntur,cum mlt;tg«o lt;rf more faut audienda .Nam uerum eß^quod mali non tremunt,nequeexpauefcunt ad taies uoces,(^proptet reanonfuntexciifabiles. Boniautem hac rationeuo^ cantur, totiq; bumiliàturjCrproflernutur coram deo, cr incitantur ad rogandum auxilium 4 deo,afq; iffunt filif deijinnitentes eius uerbo purißimo. Obloquitur I« ^dlt;euscrmendaciter,Grputat feex deo effè,^uia ex progenie Abraham eft fecundumearnem, qui habuit promißionem,crita mendaciterfibi plurimum tribuit, deo dutemparum.Chrißum etidm dttmonidcwm ez Sa maritanü uocat. If4 tdmiem pugnant clamoribusftcut p,.(pijh{rit Efaias dicit,cr clamant,crucifige, crucifige, toUatur è dil^utatio» medio, indignus eft ut terrra tUum portet, cum careant rationibus etftripturis .Tertio probatur doârina C bri fti quad uerafit, quia dat honorem deo fttmmum, cum diett : Etfermo quem locutus fum uobis, non eft meus, fed dus qui me mifitpatris. Ecce nufquam fteit adora* re carnem,fed uoluit adorari deum,iüumqi cultum iufgt; fit eftèftiiritalem. Veri adoratores adorabunt patrem in ftiritu et ueritate.Omnis ergo doélrina frlfa eft,qua derogatur deo.Hoc enim diabolus agituarijscrobli*

s ERM o O CTA VVS* lt;77 quis modis. Quarto probatur do(lritM,fi proponatur.tn genere non poffum damnare,fed fi unu autalterum propofitumßierit, tuncdabituriudicondi , nbsp;nbsp;occcafio.Liber Euangelq ab iüiino damnatur,fed ipfi

ueritai,qu£ in libro continetur,fi palam dicitur,pio ho mini damnum affrrt:imô fine periculo nonerit, lt;jui uc ritatem quam C hriflus docuit,liberè profitetur. ïn fuiit maigitur, doihina ChrißieA : Quiferuat fermones (ü(f,habebit uitam a;ternam-Ueq; loquitur bic defriff dii itUi adulatoribus, fed de idis qui corde audiunt, (T ß^irituapprahendunt. Et idem efl,ueldicoi:Quicrt» dit in me,habebituitam:uel,Quimanducat meant cof nem, zr bibit meum fanguinem, non guflabit mortent in £ternum. Ab hoc abhorrent iud£i,^omnesquiji* deiparum tribuut,nimirumhabentesChriflumpropu ro homine,z^non pro filio dei:quem qui glorißcat,(J patrem glorifcat : quidehonorat,crpatremdehono* rat,quia in eo omnia qu£ in pâtre ; cz ficut pater uerbu creauit omnia, ita ctr recreauit pertThidomràagt; Hcattendo! igitur camem, fed attende quod fituerbu dei,crcredasquodperiüud fatisfrihim fitproculpif crpœnis tibi debitii. Quintoautoritatepatris,qtM V Abraham defiderauitChriAum uidere, qui criti feripturis fanilu promiffui erat. Atqui impietof longe aliud agit: tam fuaué C hrifti exeufationë contemnens, inconfiderata rapit lapides:fed le fus infani£ eorum lo* ciim dare recufans,abijt ab oculis iHorum, ne eum ante temput

SERMO OCTAVVS» i7« tfWpUJd p4tre conßitutum interficerent.Cedendunt fepepiobominifùrori impiorum,utin feipfof defcen confdentia confiderando, quale nam pee» catum perpetrajjent, ft pitK non abijjjèt, quo ad cogni tionem peccatorum tieniant,cruitam fuam entendent. Aut ideo cedendum, ut ueritatispr^coniumßne inter» mißione'audiant,quo minui excufabiles fint coram tu» fio iudice Cbrtjfe, pij interim non careant confola» tione uerbi dei. Sic pifs in bonum omnia fiunt,fiu€ in ptt ceuiuant,fiue perfecutionê patiantur. Nihil falubrius crßlidui ^M4m ueritati adhterere tota mente, qu^e per petuo uicii,z^uincet .Dominus iUußret nos fuojjiiritu, ne ueritati, quie à deo ad nos miferos uenit, repugne» mw.Amen.

SERMO IX. De(Wir4pllt;lt;clt;lt;Hlt;Jlt;lt;,^K4«i iuße meremur ob peccata nofira enormia.

lledi in Chrifh Jefu feruatore noürot tarn utile, rl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;honeßü ac falutare infiitutu, in quo

noantiquusiüe hoüis humani generis partiu fuaru gnauiterfatagerit,ut et eiw particeps ef» fet:id quod Qr hodie,confuetu moré obtinës, anxiè er fcdulô admodu obferuat. Neq; tuti erimui ab eins infi» dijs, nifiaßiduaorationeexlfgt;uprofluete,eruigilätia prieueniatureranteuertatur.Eam ob rem quum prlt;e» fens cocio populi, chriftiano cofilio, nihil enim utilius

^uam fepißime tales cociones couocare, coiuerit, utfi fieri f}oteft,ira dei intolerabilis,cuius figna qult;eda etd^ denter cbfficiutur ,percomunë eccleßte deprecationé mitigeti(r,fedetur,cromnino depeÜatur.Inter aliaigi tur uifum eft operiepreciu effe ante omnia charitatë ue fträ inhortari, ut aliquo modo fraudes ac inftdiie, qttlt;^ ftruit miris modis omnibus pijsdiabolus,cognoftätiirgt; nt iram dei magis concitemus ,quam auertamus, aliii pliisobpeccata noftra fteuientëquàm ftrre poftimus» Dominusfuam nobis donet gratia, ne fuccund^amusgt; Amen. Maximo quidem nobis eftfret ornamento ô chd rißimi,pro generali totins uitie noftrie régula folicitatn diuintf uolütatis obferuationè habere, quo deo probari poßßemus,ututalia;resnoftrse ßeßehabeant. itanati^ nos docet diuinus propheta Micheas cap. 6, indicabo, inquit,tibio homo, quid fitbonum,z:rquid domitiuS exigat à te,nifi ftcere iudiciu,diligere pietatë, e^uerc^ cunduambularecumdeo tuo.Deum timeextotocor* de,e^ mandata eiusobferua.thec eftprora cr puppis totiusuitieohomo: crtalesrequiritdominus. NÓitnt filiusdiëhaudiens omni tempore fedulôcauet,nepa» trem fuum ad iracundiam,ttel dich uelfrchprouocet! E-tiUepaucis quidem uerbisinofficio continetur. Iteitt b'Mte indolis equus uifa foltern difciplinte uirga,è fui he ri fententia beÛèprocedit, cum interim ftatariuscrfe* gnis,uix etiam fitfte crcalcaribus admotis ingrediotur^ Audiftis quid ftbi klt;e fmilttudines uelint t Sitis pro^

s E R M o N O N V S» t77 ^ifilifitnaniiato [gt;atris obtempérantes. Tum ettim bed ti (rimus, cumprocul amota omni dubitatione de pro^ wdcntù dei erga nos,©- fyncera fide credimm omnid deo placere,qu£ aut utilia nobis,out nociua. At è diuef fo nuüaeftgermana cr mcm fides, autljetiua,imo an^ guftid, tribulatio, cr dolorimmenfus ijsqui dediuina grafiet «ibilfibi poüiceri pojjiint, cum aut ipfi,aut cott fratres affliguntur.Hinc igitur opus efl,ut diuinâ irant benepenficulemus, ne de mifericordia dei, cruceprefi» fidejfieremus. Infacris literislegimus, orpottßimunt in pfalmis Dauidicis,anxiam diuinâ ir£ deprccationë, hteq; piorumfunt preces aßidu£. Hinc etiam fiunt iOd fu(fiiria,C!r crebri gemitus:Domine ne infiirore tuo or gUM me,neque in ira tua torripias me. Rurfius pif eam domini iram alijs uerborum ßrmisdepr^cantur: Qwo obliuißceris mcif art «c infinem ufq^^ Ç^uandiu oc (iiltabis fiiàé tuam 4 me? vfquequo obliuißceris popu» (i tui Hiercmie« ait : O domini mucro, ußquequo nott quießcesf ingredere inuaginam tuam,Qrreßigeras re,er file. Timentibus fiquidem deum, inßrnus ipfifi ftmus non tarn horribilis eft,quàm ira dei ; quibus quic quid aut delicaii efculenti aut poculcnti datur,amarunt cringratum eft,cum fcilicet opinantur deum à fuis par \ tibus non jhre. id q«od QJ'in propheta l^ahum uide* re eft,qui aif.Pceniteat uos ante diem iric.Quis antefd ciem indignationis eius fts^bit ? Montes enim moli funt dbeo . Coniremuitterraà ficieciusitndtgliatioeiui

tffufd eü ut ignis,petræ diffolut^ funt ab eo. Certèex ijsiramdà conijccre poteflis,gualis ßtergaimpcenb tentes.Nos,quemadmoduprophetæ,eafdemuocesani mouoluamu5,qHos dominus iußitindeßnenter orare. Oboculosentmuidemusqualein tempefîsitëdiebusali quot habucrimus, acquomodo uu£ in uitibus longe ali ter fe oßcndant,quam in uemi temporis principio prot mißrint.neq- caret periculo talia fine penfiiculatione di ligenti tranfire. Ethnicusaul naturalis aliquisphilofioa phus hincßrtaßis omnino nihil coïligeret, atq^ opina* retur hiecfiirtefirtuna ita accidere, At nos qui Chriflia num nomen gerimus,fi:imus,z^ fideperfiuafi credintuf tahaàpairenofiro fieri, citra cuius uoluntdtë nihil fit omnino,zyne tantiüu.tnuenimus quoq; in Uterisfiacrii nos huiuficemodi obpeccata nofira commereri. Statint ab initio mundi, terra malediflionem accepit propter peccatum inobedientiæ, ut produccretfiiinaf CZ los. Deus Etoë dixit: Cundis diebus terrlt;efementis ey nießis,frigus or lt;eftus,ieftas tyhycms,nox cr dies non requiefcent. Et quoties hlt;ec ordinenonprocedut, acin ys deus idiquid immutat,quomodo nos C hrifiiani aliter uariatum ordinem interprætari pofifinnus, quàtndice* re id fignum ejße diuince ira:^ Ob id or (/e«î j.Mo/ê x tf. inter alias fiuas maledidionesponit hocdicens: Cœlum eritfirrcu,eyterraienea : hocefî:,tam nonpluet,quàM fi ccelum ßretfirreum: ty tam nihilproueniet, quant fi terra foret tenea.Prteterea i Mofe 18 .dicit dominus:

s ERM o N ON VS. 178 Virtfitm pldtttabis, crßdies, uinum non bibcs : fe^ Mentcm muktow ùcicî, zypufilhmcongrcgabiSj^Hitt locuft£ ez bruci confumentea. Clamat zs- Efai^ad^ ucrfus duaros : Decern iugerd iiincitrum ßcient lagiin^* culamun4m,cr trigintamodif fementisßcientmodios tres, Hniußnodiquerelisprophèteplenifunt.Qjian^ quam interim Chriflianis magiseximiapromijjdfint pMmiit, quam h£c terrena, nihilominus talia minime nobis negatafunt,modo ficutfiliosgn'inanosdecetjui^ uamus, i^eque dißlicetin huiußnodi periculis tit ad deum pKccs noflras dirigamus,ne ira dei in nos fauiat» Et commofkJ fefe occafio de iradei dißerere fe o^rf, nempe unde ueniat, er quomodo placari poßit. Dw« piieem iram dei,fcriptura diuina nobis proponit. Sif la tft ira^que dut paternam difciplinam contemptam fei licet confequitur, aut cum uerbü dei cotemnitur ab qs qui interim hypocrifi fua iram dei placare fe arbitrant tm-, cum magis prouocent ; quemadmodu er pharifei Ioannis Baptifl£ tempore, ad quos dicebat:Progenies uiperarum quis fubmonflrauit uobis utßgeretis 4 uem turairadeif Securisad radicem arborum pofitae^l» Ciuafidicat : Huiufmodi ueflrahypocrifiiram deifu» per uos ob peccata ueflra uenturam non auertetis,quiit deus nouit quid incordibus hominu abfeonditu fit.Hos noRro tempore hi imitantur,qui pulfatis campants^ geflitis quas uocant reliquijs fanihrum, proeeßioni» bus folennibus indidis, cantilenis deniq; non intette^iis

iram dei toUerc nitunlur. Pr^terca ird dei intolerdUlis fupcr eos quoq' descendit,qui in l}gt;iritum fandumpKt cant, qiubui prorßts nihil gratilt;e polliceri poffumu!, quiq; dgnit£ or confiffie ueritdti repugnant inanibuf, dc pcdibus, eorum profiéh peccdtit neq^ hie, neq; in fii turo feetdo remittetur. Çijtantuis in hoc feculoféliciter uiùant interdum, tarnen er iflndipfum iram deiinter» prætari debet: Euangelicus diues exemple fit,qui dter tiis cruciatibus addiéhis e/i ob luxum perpetuum. Pec» care fiquidem idq^ impunè,argumentum eft,quod deui laxet ftena peccandi, quemadmodum perprophetant minitatur,dicens:'t^on uifitabo fuperfilias ueftroi cunt fiierint ßrnicdt£,neq; ftiperftionfas ueftrof cum adidte riumconmiforint. Qui fit hociquia dominus tales pro ßlijs amplius no eft habiturus .Cogorhic rurfus ex 9 et io.cap.Efdi£oftendcrequomododeus,quialioquinii tifimus eft, ad iram prouocetur, quoties paterna difti» plina defticitur,er falutare dei uerbum contemptui hd betur, Dece tribus I fr ad dileóhis populus dei diceb^i» tt(r,qui cum àprophetis propter peccata quibus inuo» iuti crant, corripiebantur,furdd dure praieribanttM falubres ddmonitiones,fed fuo mdlo.tioicbant enimto to corde ad deum redire: idea non pducicorum,deo ficpermittente, in grauem dcperpetuam abdudi funt fcruitutë.Reliqui autem hiec nihil niorantes, into rifui prophetaru admonitiones exponentes, dicebantinft» perbia magniftcetia cordis : Lateres ceciderunt,Cr

SERMO NONVS. ' »79 politis lapidibus lt;edißcdbimus: fycomorie fuccifie fuut, f^ccdros uettdicdbimus. Sicut zr hodie maior pars ho minum /àcit, temporalem pœnam contemnens fuo ma ximomalo. Adhtecprophctasdeiquoc[;fubfannabat. Diat ergo EfaiastVerbum mißt dominus in 1 acob, er cecidit in iß-aeßhoc efl,contemnunt er opinantur mi» nos meax in uentum abitur(U,ftd cadet td,er ßct ßecun dumanimimei fententiaguod /ßargo. Arcumtenfunt firiendo remittam, nec àfeopo aberrabo. Et omnis pa pulus hoc prouerbio Utens,fentiet me ucra dixiße.Enu merat auiein ijuatuorplagas, gua prteceduntßiturant dei iram. Prima congregat ho]ks aduerfus cosin orien te,Ajjyrios fcilicet,er in occidente Philyßinos,er rat borabit Rezim contra ißraelem: nec in omni ißo aucrn fus eflßeror eius,ß:d adhuc manus eins eßextenta. Pos pulusquo(jiiRenon e^reuerßis adpercutientëfe, ncc requißerunt dominum exercituum. Ecce quomodo ira dei crefcat.Additenim dices: Amputaidtigiturdombs nus caput er caudam ab lßael,ramnum erarundinem die uno : hoc efl,ßcuti feipßtm exponit : Senex er qui uultußtfßicitur, hic cß caput. Propheta autem qui do» cetmendacium,hiceßcauda.Proindedire{hrespopu li huius ßiäi funt ß:du£hres, er qui dirigebantur,pere debantur. Proptereaßipcradoleß:entibuieius non la;» tabiturdominus,erpupi[lorum eiusatque uidiiarutn eius non miferebitur,quontam quiß^ illorum eß hypo» fritaiermalumfäciensyeromneosloquiturßultitiamt

nec in omni ißo duerfus eft furor eins, fed ddhuc munuf eius eft cxtentd.H^c proftfb grduis ira eft,quam ci déplorant,er heu multis annis iHa durauit,in quibuf epifeopi iuxtd er facerdotes impoftores extiteruntfüquot; tniferè plebectdà ftmplicem feduxerut. Ne dKffm wirf ris, fl multiC bdfilicie,monafteria, ez uniuerfttates qult;K uocdnt,fimilcmexperidntur cdfum. Deus po tensed permitttere eos ut cdddnt,qudndoqtüdc humdn£ iüisplus drridcnt,ermdiusinde commodum hidietih ÿuàm diuinus cultus, qui miferos er contemptos ftcH' üeq;pxnd fecunda deus uult effe contentus,obpopiigt; lumquipeccdrenonceffdt. Sequitur igiturtertidpet* nd,quceirrogdturquotiesfiilfi prophet£,quidcultitUC ri deiduocdnt,habentur. Pergit eniin prophetd diccnst Succenfd eft qudfi ignis impietds, uepres erftinam dt* uordbit, er exarfit in condenfa fylult;e,eleuatiq; funt iif morem fumi afcendentis.Propterindignationédomitd exercituum, obfeuratd eA terra, er ftihis eft qudft cibus ignis. Hoc eft,mdgni domini,qui pauperi* lus funt inßir ueprium erftunarum propter fuam ty* rannidem, in impie täte fua pergent ftrenuè,quos dein* detotusfdltus,id eft, omnis populusfeâabiturnontnt Voriimpietdte. In textufequitwr: Etquifqueftatrifto non parcitffed rdpit ad dextrdm er efurit, comeditäd finiftram, er non faturabitur. Vnufquifque carnttn brachij fui deuordbif.hoc eft,nulld erit grdtitudo,crfi quis in altertm more bencficiorum inunda/fei,dd(igt;f*

^ifpfis eontrarif funt er iiJg)-ati,fed titnciunm in fuuin tpfius briichium,quod cibum pr£bcre,opcrari nc pro^ tfgrrc folet^defteuiut.lmmifericordcs funt erdnarifu^ prdtnodum. E,tfi tanquam lupi rapaces ad dextrant fife uertant rapientes rapinam, nibilominusßme infue ta prementur. Ad eundem modum pecunia; ßiidium er odium in fratres noflro ituo fiequentißimein ufu eß, Viderf fiquidem efl, uos diuites appeUo, qudm parunt uobis cordi fares pduperü, quantumuis eö urgeamim. tl£ceïi ingësilla ira,faenus,auaritia,ßaus,impoßird erc-Ecquis hic ploratfecquis hie conqueriturf Qui fit ut non Inciradei deprtehedaturfNondicendaproa fióhiraefl,quotiesdeuspeccatupeccato punit. Neca dum ira dei extin{kl,quiade impie täte lüorum nune aliud propheta fubi/cit dicenstVue iüisqui feribuntde» cretainiqtta,er qui diëlant,eriubentfcribere miferiàt ut fciltcet arceant pauperes à iudicio, er rapiant iudia ciumpauperttm, qui funt in populo meo,uiduaf dißo» lient,er pupiüos deprlt;edëtur. Audißs bic impiorü iua dicummores,qui condunt legesimquaser tyrannide plenM ad opprimendum pauperes, qui aut non exau« diunturcum preces fimdunt, aut à fuacaufa cxcidunt quafi iniujh.Cotrà diuites muneribus fuiscorrupendo euadunt,etiam fi iniuüä habeant caufam.0 iram dei, quam er nos uiuendo deprtebendimus. Cteterum u£ bis qui inculpa funt ; idea fubneilit propheta erdidt: Quid/icietif i« die uifitationtSiercum ^folatio uene»

rit è lottgitKjUo ƒ (td quem conßigietis pro auxilio f amp;nbsp;ubi rehnquetisglorium ueilramf H(fc eft horrendd irlt;( nbsp;nbsp;1

quotiesdeusultcrius hominem non reljgt;icit,ufqueddeo, ut eum idcere permit tat inter damnatos er interfèéhs. Si tempuf firre poffet, plura ßrent dicenda de hac iu^ fh. dei ira ex Apocalypß,de feptemphialis ira deipi(^ nis,nimirum fuper Antichriüi populum ejfußs,etft obiter conßituerim iüa attingere, no quaß ad uosper^ tineant,fed ut cautiores in hocperuerfofeculo ambide* tis. Prima ine phiala effußt eflin terram,in Antichriß populum noxium ulcus, qui populus non uulgarisarro gantiæ, auaritia^, Venerisuag^erc. Pt fecundaindl^ gnationis phialaeffußus eü fanguis in mare, hoce^, omnialcgis uerbaeisamara ß£ki ßunt, idq^cejßirunt efi eis in iudicium mortis. Et tertiaßmiliter ebuÜijt[ißt guis in ßntes er ßumina, er ßila funt fanguis:id efl, euangelicie promißionesßü^ ßtnt cis odioße, ob id db gni condenatione. Quartaeßufa eflinßolemyerieß“^ uerunt homines, er perßterunt,utß:elerüßiorumnttl bm agerent panitentiam. Quinta effufa eü in catbef dram Antichriüi, quia in eius regno funt merte tencf brie,er comederiit linguas fuas prie dolore,er deu bl4 fihemjucrut, Sexta effufa eftinEußatem,utßccaret tur,utq;prieparareturuiaregisabortufolis,hoceüut ab ipfis diemonifs in omne ßcinus pertrahantur conßr tnati à pharifeis, utaccingantur in pugnam pericidof fatnaduerfus uerbum dei, Htec ßrme darius ob oculos

wdf Htw, cjuàmfcriptd funt, or tumen increduli diem domini procul abejfe opinantur. J^uncfex phiahe effii fc funt-.beatus efl ijui uigilat.Vna faltem reliqua efl,in gtM blaflihema Babylon,oromnis mundifuperbiapef fum ibit ad intemitionem uflj;, hanc^ iram hypocrite minime gentium ejfûgient,ù qua nosliberare zy cuflos dire uelit dominus. E fl nbsp;nbsp;paterna ira, qua deus ali»

quem,ficutpaterfllium quern amat,corripit:idq; in epi Jfold Hebrlt;eor«(M habetis cap. iz. Fili mi ne neglexeris correptionë domini, neq^deßcias cumabeoargueris. Quemenimdiligitdominus,corripit : flagellatautem omwem filium quern recipit. Flagellum illud non aliter accipituràpio,quàm fl dominus ei magnum aliquem prophetammiflflet. Kequefatisdicipotefl,quantum immineat periculiijsqui (igna paterna ira contem» nunt : nam perindeeflac flreflflerentpulfanti fliritui fanfb. Quihunc contemnit,reliquum eflut ruatin omnefl:elus,occacetur^ penitus.vin diflcrimen habe* re inter paternam iram dei, zyinterfi(roré,quo impios (tggyediturlObferua. Siattu}itpœnitentiam,tibi qui* dem paterna flat. At fl ad paenitentiam te non inuitat, proculdubio furor domini efl,quo te breui omnino pefl fundabitz^perdet,ldemz:rPaulus adRo.cap .z.^ im paenitentibusdicit : Quirecondutflbithefaurosirain diem iudicij. Scire utiq^ deberemus deiim irafua nobis mhilaliuducUe inflnuare,quàmutademendatiorë ui tam traheremur, Dicit enim ; F^olo morte peccatoris,

ttibuf pdtern£ ira fignis iudic4to,qute magis mifericor didm dei infinudnt, quim irdm eius, qud iinpios piinitt portenddnt.Neq; mirum fit z^infuetum dduerfd huius tnundiufq;dd fdnchsquoq;deidtttngere .Ecceßmei fdtiilißimos PdtridrchdS è terrd fud migrare compidit^ Verte oculof dd ipfum tob,crqudm miferè eft dftliâlit eonftderd. Atq- Chri^iumipfum oculis ftdei intuitor i deo ufqueddeo percujfum cr humiliât u, ßcut 2dchd ridx prophetd teflitur, dicens : Framed excitdrefuper pdftvrem meum,cr ftiper uirum cohierentem mihi-SK deus milites fuos exercere foletsftc deus in hoc mundo igni purgdtorioprobdt quid ftipuld, quidue durum fd’ Et hdc ird docet, qult;efo drrigite dures,quiddgendufit, Cr quidftigiendum, ut ed d nobis duertatur. in primif dutem obferudndum eft,quid d nobis deus requirdt. quid tdndéuult f llhsdipfum, utiuftiperfeuerentindei iuftitid,utpecdtorcspocmtentid uerum ampleihinttir-Kic unufquiftj; immobiliter oculos ftgdt,ne d ftopo ret Ute uite aberret. Cduédd funt uitid,ob qu£ deus ddir* ciindid prouocdtur. Abfurdum ftret,imà periiulofimt mdldgmdtduitiofts oculis imponcre,quibus oculima“ gis pcrdutur,qudm fanUtur. 1 td uidcdmus crnosnecoif trdrid remedid qu£rdmus, dd irdm dei propulfandam^ Heq; deus immittit poendx, ut proeeßiones celebrêtur, aut AAiffæ, dut inutilidceremonidnim opera peragan» tur. Adulter repudwm mitM ddtdterio, Scortum domi

«IfNï callèuiult;it,uel uxorem ducat: fœneratorfccnori abrenunciet : iituidus obtreikitionibus canat receptui. Hicfe offert egre^ins dicendi campus de ffatu omnium , lt;juomodo tram dci in feconcitarint, proffer tim de ijs qui janätila fua uita iram dei auertere fepof* feexifiimant. Sed quid dico^Proß^k non tarn probi funt,ipforum conßientia in teßem uoco, ut exifliment fe id poffe,etftßmuIent.Eorumemm hypotrifis craua ritiaefl cumßnepudore, utquosiamdepuduit,tumßi ne ßindo, ut quos iam nemo implcrcpoßit. Item nihil curant facramentoru prophanationes,yii/farum eau* ponationcs, ambitus facerdotioru,quibus nee [dut nee poßunt prlt;eeße.C effdtrix eorum uita z^delieata,imo ociofa fupinitas omne fludiu in hoc coUocat, utpaupe rum [udore MiMdt. Etß dicendü mihi eßet de monaßc* rijs otioforu monachoru,quie paßim audiunt peßime, er prtecipue quod fuas traditionespneceptisdeipra:* firunt,ilkùi enim maiori in precio habet, quam diuina, quot horte infumcndie efjentf Nrfm in conßjfo eß illos ucram doärinam dci noüe audire, er quod peßimu eß inanes jurant glorios de fuis meritis,nonfolum C hrifli nteritum annihilantes, fed etiÖ de gratia dei cotemptiin loquentes.Obticeonuncreliqua ßagitia propter qult;e (ficutifcriptura commémorât) deus iram abundanter effudit fuperquafdâ orbes, de quibus inquam ßagitijs hincinde rumor non incertus, fed uerus jpargitur. î^on tßeo hic,wlo emm (uiufqua perfonà inßmare ■Qnißß

emendct fc,qui aliquo federe contdculatus eR.ofinta fufterid fceleribui turn cldufd ferrdtd effent,dcfunt petentibui, res longé melius fefe hdberent. Tempus fd né efpdgitdret, ut hoc peldgus mdlorum tdndem uifitd retur, ne irdm dei feueriorem qudm ulU unqudm gen» tes experiremur.Certegrdtifimddcoresloret.QuiS hie deniq; enumerdret, quomodo deus propter fubdo» los O' iniquos indices, fint quocunq; locoru,irdfcdturl Vt tdcedm interim frdudem mercdtoru, perfidid ope» rdriorum,immifericordià diuitum. Pducis negotium hoc in duo diuidd, in quibus totus Chriftidnirmus con» ft^it, Primo deus contendit d nobis,qucgt; nojird infide* litds ceflet:fecundo,utperfidid ergdproximu é medio tolldtur.Deinfidelitdtefcribi:ur4..{Jiofe. 14. -vfque quodftrdhet mibi populus iüei quot^ij; noncredimt mihi in omnibus fignis qua fici cordm eisf inpfdl. 77-legimus'.Cum occidereteos,quarebdntei{m,0' dilucu

I hueniebdnt dd eum,0'recorddbdtur quod deus effet ddiutor eorum,0' redemptor. O' diligebdnt deum ort (140,0 lingudfuamentiebdntur ei. Coreorumnoerdt reilum. Etidm hodie talia cotingunt. Deus in dduerfn fdltem quaritur fulfo peHore, in fequundis dute rebus minime. Hincq- dppdret quod hideum non ueré qua» runt, fed potius crucem ipfdm qud premuntur,ßigiüt’ Heq; higloriam deiquarunt,fedluceUum'dliquodO quiete. Multos licet inuenire, qui uinu in copid optdnt frouenirc, quo indgis cbrietdtt indulgere poßint

Scintus ex fcripturis quod preces infidelium hominunt nonexdudMntur,nifi ipfisinmalum. Abijce infidelity tem priuf,cy hoc tibi longé utilius erit, quint multie proceßiones, peregrindtiones, miffàtiones,cr ieiunid, ïdcejfitt incredulity tud,Qriram dominus remittet. Hoc efi quterere regnum dei ante omnid, tunc cr reli^ qud adijciëtur tibi,qult;e cy anim^ ct- corpori feruiunt. Similiter dominus edicit : Alienifiimi dbomni immifie* ricordidefiote^z^fiyncerdcharitdte omnestdmbonos quim mdlos compleélimini. Eftote mifericordes,^- ui cifiim uobis mifericors erit pdter uefkr coelefiis. Quid deus dpud E/didin dicit,cum hypocritdru ieiunid,preigt; cesc^rfiriMreifiitfFrdngeefurienti pdnemtuum,cr egenos JWgos^^ indue in domu tud, tege nudu,cr tunc erumpet lux tud qudfi mune, cr fitnity tud max one« turihoc efi,omnibus numeris bedtus c^firtundtus eris, fipduperumcurdinhdbueris. Porroubi tdlis fiducie cr mifericordid ergd omnes fiierit, cr nihilominut iry dei in qud nos punit fientitur, quid turn fiiciendum ? in tolerdtid quicquid dominus immiferit firumus, cj-no» ftra uolunty diuin£ fubijcidtur,cyperpetuo memin^^ rimus nos indignas efiê tali poend, nbsp;nbsp;dicdinus cu C hri

fto : P4(cr tibi omnid pofiibilid funt, fidt uoluntds tud. lob etid imitdndus efi,qui cum dffligeretur corpore Crbonis,dixit: Sicut dominusuoluit,itdficit,fitnof tnendominibenediilum. Et c«m UlichiCdcldmemus:

in Juccm.Kcff: Efjixdiäu prlt;etereamus,qui ait: Exlt; peâabo dominum quißcian fuam à domo Iacob auer tit. ^aminprimis caucndu zy fcdulö, ne domino ter* minum pra:figamus, quemadmodum Bethulienfesfr* ciebant,qtiando ab Holopherneobftderêtur. Dicebât enim:Niß dominus inquinq^diebusliberauerit,aäunf de nobis erit,et dedemus nos etnoflra. Ad quad reß)on dit fanikl ludilh : H ic non eA fermo, qui mißericordii eliciat, imo magis iram or fitrorem domini prouocet. Neponatis tempus mifericordice dei,neq-proueRro iudicio conilituatis ei diem : quin potius quia dominin patiens eü er midtte mißericordi£, humÜL4inini,s^ß* fis lachrymis exorate ab eo ueniam peccatoru. Dicite domino : Sccundu tuam uoluntatë o domine mifericof diam tuant nobis largiri digneris. Bt in huiufmodipi* tientia offiramus aßiduas preces,no quafi deus nojtris operibusegeat,Qridper lefumChrifiuiußum illuigt;tgt; per cuius interceßionem fcimus nos exaudiri. Cuius rei er uosadmoneo,adhortorqi-,fi conuenitis in unumuel adplacandum deum, uel laudandu ob exhibita beneß* eia per C hriftum,confiderate quid in tali congregatio» ne fit omnibus pijs agendu, N e fimiles facrificidis i^ii ßatis,qui putant fe ediquid deo dare,quu gratias donti* no agere deberët propter immenfum beneficiu in C hn ßoexhibitum. Sedualeant himiferi cumfua lAißiigt; Bl am coena dominica non in hoc inßituta eßaC hrifio domino,utiUum iam amplius facrißcemus,fed utme* mores

s ERM o N ON VS» »84 Wore J fimus femel perafti beneficij incruce.Cduete ne tnerces hie extrucldtis,c^ proprium opus exmen ft do mini /àciatis more impiorum, qui omnino C hrifli pup fionem annihilant, ne iram domini fuper uos crudelißi mam cocitetis,potius quam depeUatis, cr uobis ufu ue niatquodfilijs ifrael,qui educates arcam aduerfus Phi lifteos,operepotius pugnare uolentes quàmfide,idq’ non ex iujfu dominifrcientes,fed exfua bona quam uo cant intentione,ideo O' ß^m illorum frlicem exitunt habere non potuit. Hoc exemplum O' alia huius genea ris nos omne s admoneàt, ne aUquid fine iuffu dei aggre diamur, quantumeunq; in ßiccte uideatur bonum,quo amoueamusplagam à domino immijfam,fed potius ex ffiritu o ueritate ad dominum oremus quinosexau» diturus eft.Nam dixit: Petite O' dabitur uobis.quteri» te oimtenietis-.pulfate o aperietur uobis: ut ira iufti dei quam peccata noftra merite» ftrredeberent,auer^ tatur.Amengt;

ORATIO D. IO* OECOLAM padij habita anno nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;habita eü

Mitte luce tua oueritatê tuam ô Chri omnes adducamur in monté tabernacula,Amen.

A/fumusuiri fratres,quibufcunqititu lisdigni O obferuandiibona^efreti, multahic bona.

ieum optimum maximum fu£ plebi ac htercditaticoU laturum. Aducnimus auté ignari, quidnam hie jùturUi tantum habendam di/putationem quandam^ tarde,(J in ipfo ßre abitionis noftra: artictdo,cognouimuslt; fW quibus ante rebus, plané neq^ conßabat etiam hac ipf'^ hora,id quod contra omnium dij^utantiti morem ejß* perj^icuum.Vnde fàdum quod hue nos contulerimuh nontanqua pars aliqua tragoediee, utuocant,fed/}gt;(* {latores,in ea re magiflratibus noflris honorem Cf fkmobedicntiàexhibituri, quibus haudiüibenterob* temperamus in his omnibus,quæ no contra gloriâ tltb Cf utilitatem eccleßa: pugnant.Scimus enim quod otd nis anima poteftatibus lublimioribus fubdita effe beat.ltaq; non nos armis fapiëtiie huius mundiado/hX tationemfiicientibus,inftruximus,feditaitineriae^‘lt;'^ ximus ,quemadmodum cateri difcipuli ludum pettiid' Tamei/i id poUicili fimus tune dominis noßris clein^gt;^ tißimis,Cf adhuc pollicemur,ß quid prtefentia noßgt;^‘^ uel omnes fortunieacuiresadueritatisficianimaniß^ flïitionem, nos nihil detreéhturos, necpajjurosinno^ bisdeßdcrariquippiam.Porro ßresnonßliciufp^o* ccjjint,quàm adhuc cœpta efl,ueremur mirum in gt;no^ dum oleum operamq; noßrum omniu perdi, nifi etnert dentur qu£ negleékl funt. Ante omnia enim Huldri^ chum Zuingltumueßrum, totuirorumtamcelebriunt antagonißam hic uidere cupimus,abÇq; cuius pr^ßn* tia,necueßra jhlédida erit uiéhria,neq; ßnis ille,quegt;gt;i lautbi^

tiiuddtißhnjc confocdo-Mionii proems, dontini no/lrt elemetißimi,J^cihmt,obtitim'poterit. Ç^uem elfe in* tcIIcximiM, utfopidtur emres,agnoßcdtur ueritds,glo rißcetur deus,eedißcetur proximus, quibus bonis nihil tndius uelpetere, uclcogitarepoteft homo. Defidcra* m!M dutem or rcliquorum pdgorum prd^cipuos doôh* res CT prtcdicdtores, qudles Tigurini, Bernenfes, atq-aüj etiamqui udeadem qu£ nos, uel diuerfa picbibui annunciarÜt. Pleriq; etiam dodrina noflrM qu£ C hri fli c^, pdldin hmticam, abpj} fimdamento infimuld* runt.llisinquÀdbfentibus,nibilprojj!erègcrctur.Co* gifrfte enim uiri optiini, quidfeqituMrum,fi illi abfint^ Non di(bitdmus autein quin maximis de caufs ù mdgi* firatibiiscrfendtibus fuis non inducantur ut compu* rennt. Portafis quidam etiam prohibétur. N ônne illi pergent docendo crrfgendo qu£q;,ut antea foliti funt? unde poßeriora prioribus peius habiturafunt, cr fu* ßrabutur domini nofiri fuis uotis, nbsp;nbsp;non folu no auge

bitur charitas,fedeorumquiiuxta carnem agunt,(j-infirmiores,crefcet liuor,cr ira nonplacabitur,fed in* eendeturmagis, dum illi h£cueli/ktaflèrentnegleékit ifti uero opprobrabut,uel ignauiam,uel arrogantiam^ etiiim fl itafit, ut nihil negligatur ab una partiu,quoti ad ueritatem afferendam conducibile: crab altera nort metus nec arrogantiaftt, feci prudentia cum uerbo dei exeufabilis. Nonfemeldutcni ufuuenit, ut ex paruis fcintillis mdgnrf orfd Jint incendia,qttie potuijjèntpar*

KO incommoda pr^ucniri, ft untu alteri in aliqiu. re ca dat. Enimiiero omnes indigni funt quibu^ ua-itdtii lilt;x oridtur, qui dUquid corum ncgligut,quod dd ip fam mt pctrandd dttinct.VerirM thefaurui cfl, ut fcitii,projim dè Idtcns. Prouer. î. Si enim fdpicntid inuocaueris,ej | inclinaucris cor tuu prude tiie.,fi quecficris earn qudfipe cunidm,tuncintclligcs timorcm domini,crfcicntM»t dci inuenics.qttdfi dicdf.Orandum eft toto cordeproft picntidabfque omni hypocrifi; quod ft fèccrimuSyUOti compotes crimus. Eil inuenirenegocidtorem, qiiip^‘^ mercibus Ulis trdnfitorijs ultramarinas nationcscurrd, qudnto mdgis ftrucns Qrfttiens ueritdtis,nihil omitted Gjiis oro diceret nos ueritdlis uel charitdtis ftudioftl» qui no[umus parati dd breue iter fecedere, ut omnibus obftrudturos,Qynemoaliquidcdufdriquedt,etno.Pitt nidfruftrd fient coepta i Noî fanènSdu iudicamtts quo pdih hdc in cdufa, falud charitdte et pietdte, ftdtribus alijs dbfentibus,os noftrum dperirc ualedmus. No» enimpietds,ueritdtem ebuccinare ante eos qui iHuntU^ , cet quierant,non tarnen tdntoftudioqHtierut,utdiuitiiS • hums feculi, propter quas fepe in alienis terris peridi» tamur,petuntur Indizy Arabes. Quomododocere* mus,uel difcercmus utiliter,ft no illeamor eft inueitiett diucri,ut Ethnicos prtecedamus,qHi tanto ftiidioquiC^ fierunt fapientia mundi, qu£ teamen ftultitid eft, ft adiü uinam iUam conftraturh.Corinth.i, iJam iUt ddgym nofophiftns cz nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;per innumerd pericula con

teft^erunt : nos uero C hriüiMi citrd peficulu, ZSquot; abf» ^ueläboribus,fM{lißim4 de rebus fanâis, inuxitne^; fruékofum coüationë negligeremiufAlif ludosfeëkina tur ii:y theAtru, multaq; jirunt indigna. Ddfco autem, ueritutisluxßtdpuduos, crfdentia dei:ilUautemqui abfunt, propter quos congregdti eftis, in tenebris uer^ fentur,feducMtq;, feduedn[ur,tdnto md^is illori/n» ntifereridecetpcyeó pergere,ubiinfirmos conuenire poffi’lperdremus. Qu£ldus medicorum femper domi fedentium,lt;!:ytegrosnondccedentiuf£iónneEzcchiel Cdp-}4 rcprd:hendit pdflores qui dbiecium pecus non reducÜt, er quod perierdt-,non qu£runt ? Auditis domini dcßd tres: Non qu£rut4nquit, ergo non qu£rere mdgnd cul pdefl.NonnehocerZdchdriMpdftorijhilioobijcit, Cap.it quod dereliiki non uißtdrit, er dij^erfum non qu£fief rit^Auditisiterum obijci,nonuifitdri,non qu£ri^ Non enim dicit,non expeibtri .Tcrrct me fupra modum px »£grduitds, quiddicit : Glddius fuperbrdchiüeius,(:y fuper oculum dextru eius. Brachiu enim cius driditdte pccabitur,^' oculus dexter eius tenebrefces obfcurdbi tur. QUd pandf nimirum £ternd/s tenebrds nbsp;nbsp;nbsp;dd ont

ne opus bonumß'igus intermindtur. Ç^uid hoc horribi lius,quid terribiliusi idinChrißus ïefus mdgifter nofler «0)1 imperdbdt cum dufkritdte,fed per uicos (^cdftella trdnfibdt, er relidis nondgintd nouem, qu£[tuit illdtn errdticdm,crbumerisßuisrcportduit.Qjiodfuumex^ emplum iitiq; difcipulos Ç}-pr£dicdtores fuos obferuda

reuoliiit. Ouodfanèflrcnuècxecutifunt^c^^tottior^ bcm prlt;edicâdo circuiucruf.quod nifi jidl]ènt,quid no bis parcntibusq; nojiris jùijjêi miferabütus? Sed^uid hicc reccnfeo ƒ Circuibat Hercules terrain, ut mundu d tnonßrisatq; latronibus purgaret: ctr uosgladio uerbi dei accin(ii,citra metuin cr trepidationetn, non abejji ab ho/k,fed continus conferere manum oportet, i «g/o* rij omnes erimus,c[uotquot cßis, tam uos qui longéad^ ueniftis,qudm qui propè eßis,nifcum aduerfarqs prin cipaltbus, uel faltem attentemus aliquid agere Chri^ flianèorhumiliter. Deßtexcufatio.PoteratCtr^^’^quot; flusßeßexcußire,^' die ere : Ego ßlius deiprimogtn''^ tus omnis credturlt;t,in me theßurus fciëiiie orfipiéti^ dei, dignum eü utad me concurrant conßuant oKf nes,^ me adorent, ettamßi non tant£ mißricordd^t tießcio illos aßreero. Sed non hiec agere uoluitjcxini^ niuit ß:mctipßim,ßäus ßeruus, nonarbitratusrapinlt;i fe æqualem eße deo,nihil omittens quod boni paftortf» nam or ad mortem crucisobediens ß^hs ßit • 02^ n«nc exeußatto uobis reliqua,ß tarn grauiter pericld“'^ tibus ßatribus non ßtccurratur ? Quidproßrentult;‘'^ tneditifQuid in dieiudieißquando redituruseß Cbri^ Pus,dicemM, quando lüe nos arguet, quod talentu da* tum non damns trapeziiis adußuram dieet: pro uobis mortuus ßum,donaßiritus uobis conceßi,aK xilium meum promiß : uos autë nuHa impediti caußr ßatrem permeredemptum uißtaregrauatieflis !’

taßis lune Grfuperbiitntj^ignauiam coram toto muit do nobis obijcict. Igùwr dileâijratresjiue ueßrayfiue abfcnàum cmÇu potior efl, lt;ei]uum crû ut uel illos hue (fduocemus, uel aduocantesnos reijuiramus. Clumat enim Huldrichus Zuin^lius,crtdntum non lachrymis uosuocdt,crpopuluseiu5 ingenrißimis defiderijsuos expeiht. Si qua igitur chdritdf,ß gua uifeeru miferue tionum in uobis,fi mugnus eß in oculis ueßris C hrißus le fus, nbsp;nbsp;ut de minima loquar, ß grutd eß uobis gloria

apud iKßro5,oro per commune utilitaton reipubltctc ChriRiitn^, perq- omnia mérita lefu C bn/ft, fie agite negotiu, neßußra tantum infumptu fit itineris, NuHit eritjUellucrabimini Cbrijfo nobilißimas dtjù mas pro quibus antea mortuus eft, uelipfi non dubito^ egregiasferiptune interprætationes audietis, uel fi neu trum,gloriam ueßram coram dco nbsp;nbsp;hominibus probe

uendicabitis. ïtag; non ceffate cy ipfos proceres doa minos clementißimos precibus fummis pulfare, ut uel loewn deligät,cuife utriijue tutô crcdcrc uelint. C)jiid enim derit Bernai quid Sanihgaüoiquid cr Scaphu» ftaine de Bdfilea dicam. No» enim opinor,abfen!es ul lum ijfomm locoru,modo reliquafatis tutaftnt,detrea flntHros. Certè ipß domini noßri pradiüi, non ßcile fiferia; ßerint, preces a/fernari poterunt, ma ximè,fi pro ueßra eloquentia ztrgrauitate caufam aga tij.Potcritij c»iin illij pulchrè infinuare, imà audaéler (iiccrc(foof»j»n ingenuit^tem eorum,quodlicrunlli^t

tenter diidituri (unt^nempe longé aliter in rebut j^irt tualibM,lt;juÀm feeuhrribut opartere agere. 'i^am in fe» cularibm caufis prêter decorum ßierit, ft multi fetjuän tur unum,fi potenticres cr prelh.ntiores loco cz wt* Iitate, iinpotentioribut ac iniirioribut fe fubmittant, qu£ res quandam deordinationem pre fe ßrre uidetur, Cr gencrofts animis ualde graue efl ac arduum. Poiro in fltiritualibus pulchrum efl e:yddmirabile,fi tantdfl^ fietur charitaifU t etiam mille pro una anima laborent-C hriflus enim qui pro tot millibus etià iuflif.imis in cot f^eóhtpatrisreputatuscR, nos adiuuit. Tranfirenos eportet in angeloru formam, qui nobis frili funt adiin^ niliratorijjfiritus,licetipfl beati.ïmô fl uerè Chrifldtii fumus,quanto pluribus uirtutibus prediti, tanto mâÿ^ humiliabimur ad exemplum C hrijli:crtantum abejl ut infimum conculcemiis, quod etiam illiuspedibus noi fubieûuri fimus.Omniaanteexperiri oportetreitK* dia^quàmmembroritfeilioneadmouere, Quid Ct magiflratusnoflerclementiß.Chrißiani funt,C!'itlt;f* tiabili ueritatis ducunturcupiditate, ut ifla uocatio do* c€t,fcientes totam eorit patriä in eos fledhtre, ne quid in bac caufa pretermittatur,non uos refluetjuon con* temnet, Spero ante fiuosnonpetiueritis,nifideusHe* Ut nobis irafei, pios dominos noflros pahna banc uobii prerepturos, priores^ petituros, utucflri uos ojficij iidmoncant. Nonpojfitm enim ignoriire,quot ex utrd* que parte piorutn lacbryme,clamorcs,prcceS}Ulclult;^

fcdt ueriUfyßnisq-fiatemrum-,^' dißiJioruin,lt;]uibui ttimiumiamdiuprcßi funt. Qjiomodoillosnegligere poterut^ Supplicate igiturztruos HIk.Hoc fi non uultis fàcere in gratiam C hriüi ijui in coclis, quein non con^t temnetis fcio, rejßicite ad membra eius, quee ambulant fuper terram, ad tot pioi animas, ad tot innocentia pen (hra,non folumhiec petentia per lïeluetios,fcd per uniuerfam Germaniam. Vndc dileâi Domini, uobii charitas( qute maior cÄ ceteris /ßiritalibus donis,cuius imperiii nulli C hri/bano detreóhre Iicet)nondum ojkit dit, quad in uUo uobis rejßondeamus fratribus adhuc dbßentibus, nbsp;nbsp;abfq^ ßuäu agamtts,qt(od plurimofrun

âuqueat.Abfit ut noßra negligêtia tantü impediatur bonum. Atnonfolumcharitas iubet,fedetiamipßum ueritatis jludiumnonadmittit. Nam,utdiximus,pren ciofißimus thefaurus eft fdentia dei cr ueritas,propter quam annunciandâ ècœlisuenitC hrißus. y eni t enim in hune mundu, ut iüuminet omnem hominem uenien» tem in hune mundum. Et rcgn«m C bri'/îi cÂ,«f teflimo nium perbibeat ucritati.O/ficiumautem noßrum unin cum,quo homo g'orieturMè, ß ueritatis maxime ßie ritparticepstidfietinagniäone leßuChriüi,qui nobis c)l uia,ueritas,Qruita.Et h^eeßuita icterna,ut cogno fcamus patre acßÜum, Ioan, xq .id quod per folam ue ritatem contingit. Atquihoc donum non tarn multis contingit. Scitis enim quod multi uocatißnt, pauci ele ^bContemdereoportetperdtéînmportà, Multafuht

ÿKX iinpediüt intrare in rcgnu ueritatis, utpote odium proxiini,gloria djjvéhltio ■ Q^ulidmultaprtecelferut indicia,in libellisßmoßs, qui hincinde uolarut,(jßlt;»^ alioquianimi exulcerati .Oßendit Chri^us in puera, jqucin in medio difcipuloru accedere iußit, qualem ejß oporteatdifciplin£ ßi£ capaccin, ncmpe humiliutum ut pdruulum,non fublimedcfefapientem, noninubi^ aljèdibus dcditum. Nihil morentur magiftrales ej Morales tituli, qui nihil ad rem freiem : oberitueritàt^ inueniend£ frßus O' fuperciliu omne.H£c idea loqtti^ Tnur,quia pleriq^ nos anted fuis libellis ddmnarut. ceffr nobis oipfis efl,ut illi damndtioni fu£ renuneiet, O'pro frdtribus dgnofcdnt,non omnibus modis dejbegt; ratis. Ndm iïlifruóhis cdrms pr delude ntiam inuenien d£ ueritatiSiOnon finent agnofciuel Chrifluinuelj^i mum eiustquod nospro parte noftra poUicemur. Itaqs ubiueritatistMtusfreritamor^abfitfimuiatio.AtCj'.ci (tgol Sunt qui dicant: Quiduis cognofcatur euineä» turq; per uerbum domini, fe non curaturos,fed flrenite inpriflinisfuisconfuetudinibus,quas eccleft£ noinim l)allidt,ufqiadConciliuproueiîuros. O uocemauditu grauißimam,ö Cpncilium miferum. Sic noninuenietur uerita^,quemadmodum neq^ ipfe Pilatus ueritatem in^ vcnit,qudmuisdeilldfoliciièrogaret.Bcnediiîumell’-inmaleuolamanimam noningredietur fdpientid,nec babitabit in corpore fubdito peccatis prudentia ■ Spirit tus enim fan^ts difciplin£ ejfugietfrflutniO uußret

Jf 4 cogit Motiibuf lt;]uiefunt fiite intellcóhi,^' corripie turdfupcrucnienteiniijuitdte. (Xuandiunonfuerimui abldéldtidldile,duulfidb uberibui, dicimw, nidti* dd,rcmdndd, expCLh,rcexpeckl,modicü zy- modicu, nulhijjies^uod dominiif fudin fcicntidmdoiïuruiftt, fed ibitu)-,z^ cddetur reti-orfum,itd ut fat cofttritio,ild ldguedtio,ZT cdptio. Nc /ïiniw,ordmi«,«m' iUufores, fed toto defiderioueritdtein diligdmuiztrlt;}ult;erdinus, Zir^uentddmodu ceruuiquidefiderdtad ßntes aqud^ rum, itdddcognofcendudominunoftrum lefumpro* peremtM .Habeth in hac re cooperdrios,ztr no{,fi quid domina nobis conceßerit ffiritalis grdtiie communi» cdndum. Verum dnte omnidrequirit charitas zsr ue» ritdtisßudiu, utdbfentiufrdtru hdbedmusrdtionë,cr ut codemndtionesitlæ interim cejjènt, donee ffiritdlm ßiiritdlibus colldtd,uel lucem dperiëtid,nos mutuu con eilidrint, ueldirimentiddd fuosremiferint : qu^duoft (ontemptd nonßterint, non dubitamus, ut funt

lt;equißimd,zymdxime huic inflitutonea ceßdrid, ita erdeo grutd, nbsp;nbsp;nobis ac

gerat apoflolof) eyafeendens in calum, dona inifitho minibus,uolenscooperariosbabere,z:xnonßinplicit(gt;f tute ßud omnid perßcere.vnde dlijs ddtus jermo (apiclf tiic, alijs ßcientiec, dlijs opituldtionis, dlijs dond tjuin^;gt; dlijs duo: qu£ omnid in utilitdtem ecclefuutconeejßt itd e:j‘dißpen[dndd funt: cuius tuntam curam babuH C hrißus,ut nihü teque commenddrit.ipßt eft uined do^ mini, ipßd eR hereditas domini, ipßt templum dontini} ipßd unied columbd,ipßd j^onfd, ipßd deniq; corpus da^ mini,propter ipßdm ßidit ßanguine,inßituit faerd/ne/t* td,mifttdpojhlos, pducis perßeitomnid^itd ut extri d Idm nonßitßdlus. Ei quiiÜdm non curduerit,necuirÿ* nitM uirtus efl,nec mdrtyrium corona, nec eleeinoßyud

bonumopus,necmirdculorum ßdes fdnüimomd,nec diuinarum rerumßcietid,ßdpientideft. duißquiseniitt non amauerit illam, is nec C hrißiim,nec alquod mein* brumeiusuerèdmduerit.Qjfotquotautciüam dînant, nec ullum ex ntembris eius odtjjepo/ßunt. Itaq; uniif* quißquequi feduci damnariq^nonuultjrecogitabitac o^am dahitpro tiirili illiprodeßc, iUatn congregare, illant

ÏÖitw honeßäre .T^unguMn bene habent membntji md lèhdbct corpus.Proindeficut olim unufqiafei; quod hu bcbatjftue durum,fiuc drgcntù,(iue linutft/iue oleum, flue aliquid dliud,con/Trebdt in tedi^cdlionë tdbcrndcu lia'Ucr nos nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quod habeinus, quod uiuimus, quod

preccmur, N alioqui dijjolui, ^eßc cunt C hrißo, prdjht. Hocfecumexpendentes fanât patres, muîta inâitueruntc!;fficerunt,inquo iilös reâè imitamur, fl etiam nunc eadein eß utilitas,inter aliaautein ^an» niuerfaria fynodus, feniorum ecc!efid,necelfarià ce utiliter inflituta eß.Cum eniinfo'pc indiligenter uigh îatum fi(erit,aßufatanie e:^- hominu ignauia, etiam qui optimi dgrijiolium crß’tnt« proßrunt.Vnde non abfep; ßuäu conuentus huiufmodi, in noua ifli reßrma^ tione in ecclefqs habentur,ut dij^iciatur diligeter quan tum uel proßciant,uel deficiant,^' quomodo Ulis con» fuli Ac proJ^icj queat, quid emendandu reparädum ue fit.Maxime autem, nißillar,amp; utina /iÜerer, opus eß communi conftlio er exhortationc,ubi fides quafi tota cxtinihl efl,chdritiif refriguit,uirtus contemptd,timor dei euacuatus ,regnat malitia,praualuit hypocrifis, dominaturimmifericordia, er quafi in peccataconßd rdnt om«es. Adeoq; fimilis uidelur nobis noßra eccleti ftagrauiterlt;egrotanti,ermortiuicina; : aut nauiqu£ grauißimis procellis rfgitdt«r,cr pafiim inßuentibus in edm d^uisy nbsp;nbsp;tüftin (empire fwcMrrrftwfgt;

Nofo enimipfc nunccommemorare,quiegemensprei mo,fedaudielis opinorexfratribui,qtMm horrcndiißt ciMß,cies, qMtn male excipiatur uerbum or doilrinit Chrifii, qudmconailcentur facramenta,Qrquiutpdi tresobferuandi, lud^isz^lcnonibui funtcontemptioa rcj; quanta fit licentia uiuendi, tdq^ in tot annis: fid talt tumpr£fiiri uolo, ut quiq^ pro fuis ecclefuq; afihdio* ne mifereantur, pro qua Chriftus pafiùs eil, nihilq; in fedefideraripermittatjfiue liber täte dicendffiuepd* tientia,fiue fiedulitate officiorum or laborum,eoqi ituf ces magna repofita efi. Nf jbo hominu metu deum con temnat,z^ talentü recondat.Abfit ut fit inter nosCain dicens: lgt;lunquid ego cufivs fratris mei fumfvos pafio^ res,qui ut Nazanzenus ait, quafianima debetis eorpo ri ejjè, QT ut Chrifijis dicit,fdl tcrrie,cr lumen mundic Cr oculus aliorum, ut non fblum doiîrina,fi:d etiantui innocëtia fideles minifiros C hrifli cxhibeatis.

autem qu^e ad utilitatë ecclefia-pertinent, ueraciterCT amicè detegatis. Vos oro domini, qui ad hoc deputati, Cripfichriftiano firuore priediti,nuÜoadmonitiorii ut confido, calcare egetis, quonia tanq brachiu eflis,ct ttdeo dati proteëkres, in laudem bonorum, cr in p^^ nam malorum: non defàtigemini audiendo, fed beneuo lis animis propter C hrifium, propter ecclefias,proptef fubditosueüros, propter gloriam ueüram, mifericora diam O' iuftitiâ uefiram attendite. Ecclefue enim fuid plus affliëîie,qu4m uidult;e,plus dcfolatiie,qu4m pupi^i^

ft 4 uobii (ùerint reUdiS, zj Hon pdternè oiferuatie. Vosquocj; ijtti gymnaßo, fcholte^; pneeüisjibenter Wcminrritij, tjuan’um ecclefiic debeatis, ut iuuentus 4 doiirina C hrifti non abhorreat, ßed iHd «IdiMr zy-inflb tuatur . Nam er Aegyp:iumaurum, hoc e/l philofos pbiclt;e doärin£,er legum cognitio, natur teq;, aemor* borum,exhnguarum,ac hiftpriaruperitia,in tabularu conftruilione off^tur.E/hs eruos C hriftiani,unde ncc erubefeetis ‘juodCbri^ianorumeft,erpro magnitua dine ingenioru ccclefiam commenda'^a habebitis. Simia liter ejui olim in mona/kriß, uel collegiatis ecclefijs clerici er facerdotesbabiti eili!, peculariierq; ad uoi peranereputaflts teinpliilliusquodexlapidibus e^li^ gnis eR, er cantando er legendo curam, iam oramus multo ampltus uosidoneosut liciatis,utucl aligna ex uobis utilitas nero dei templo prodeat.Quibus eft ingc ninm aptuin ad literM, ne perdant iüud-.alij mifericors diteßiideant,alg uel innocentia Chrifto profint, Abfit enimutà melioribns anocetuosEuangelifpr^edicatio: nam ad op rima gu£g; uos tnhortatur,fuperfîitionë tol lit,religionem ucram äuget.Demum er uos fubdiacoa ni, ermiAi facriüæ,non ideo,guia infirior eil conditio ucftra,ideo er religionè mbH ad uos pertinerc putetis: potejhs er debetis etiam uos tamf :dulitate mi nißtrij, guam ettam uitce honejhte ccclefiam coninten dare. I mo omnes deum oremus,ut in hoc nobis aßit.

mum purititâ conßßionis czßdei,dn ßt immdciiliitä,db' omuibuf efireguiredd, in ^uo dum ex corde unditimei ßmnifyUtiqueßiidebimm no otioßam eßeßdeiv- Ab[it cmmquodquis dliter crcddt corde, t^udin profïtedtur ore. Deinde dudientur prefbyteri er eccleßdßie, ut in iiirtutibui hdbednt eccleftec,erlt;iuid db eis conßl^ djß^ rdtur. Poflremuß quid figiüdtimecclefæ nomine ^ui bufddin erit indicdtülu!n,uel etidm fufcipiendtanjCrft qui exdminddi reflent. C onßßioncßdei nemo putetfu perudcud. Sciinm eniin qudles hincinde prodcdiit hbel U,dd ßubuertedos ßßeri poffet eleóhs,pardti. Annoß moßßimi liheUi qui dc erroribus trinitdtis,erqui ü cdM bdpiiRis coird cociondtores icditifEt peßimd impiot^ colloquid qu£ ubiq; uoldnt in conuiuqs,er ßätionibtiSf dc itineribus,fdtis ddmoncre nos debent,ne ilium eridie ßsdnuis. Sed quo. muior inter nosßt chdritds,ßc certiui ebdritdtisßnddmentuinßdes communis. Si enim und ßdcs,unusdomintis,und utiq- ecclcßd. Age primus con ßteor,quid corde creddtn. Vnumßmplicißimundtur4 dcum ßiteor,no tres deos: Tres dutë unius itdtur£pef^ fonds, coteternds er cod:qudlesnuturd, uirtute,dcbed» titudine, in quibits nec prior necpoßerior, nec nidior^ nee minor, ilium ßteorpr£cle^lfe fecum unte ommlt;t feculd ßcrtMndos, er proptered in ulilitdte humuni gc? neris calum, er terrdm, dc omnid qu£ in eisßwt conu didißße.C umq^ homo reihis,O‘ cum liberi arbitrij pote fhte conditus dd imdginem dei, fudßonte in peccdtuin

fgt;ro!digt;fits, ddmndtioni totum genui ftóiunt obno^ xium, O' infirmdtd e^l in nobis ndtura optima dd boa num,o pro ea[ucceßit tanta ad peccandum procliuia tds,utnifi perj^iritudeircparemur, nihiluelagamus^ uel uclimus boni. Fateor etiam deum i fcculo curam ha buiffe generis humdni,mifißeq; praconcs iußitiie, exa hortdtores ad inuocandu nomen dei ante o poft dilua uium,patriarchds. Deinde utilem ofanüa legem J^iri tu fan£h nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;per Mofen dediftè, non folum itia

deis,qucgt; ad ccremonias tunc neceftaria, fed etiam noa bis utilem, turn quid ad C hriftum,tum quid legem natu rlt;e in nobis obfturata excitât. Similiter, ut fanilißima dei dona,prophetds amplexdmur,qui nos de Chrifto certioresftciunt. Tandern dutem in nouißimo tempos re,fà.tcor pncdiéîum ucrbum, hoc eft filiu dei,cdrnem fiióhim efte, o humdiia ndturam diuina in undm pera fonam iunxifte, o ftiólum cfte ftatrem noftrum, ut fia iiosdei ftceret,quide ftiiritu fanilo ndtus ex uirgine Mdrid,ßemperuirginc.Po{lueramirdculd,oßan0{ißi mdmdoârinam,oposîquaminftitutdfunt ßan^ßa cramenta,crucipxuso'uerèmortuus ftdtßub Pilato praßide,omninopro peccatis noftris fatisficit, pat trcmq; cœleftë nobis propitiuftcit unica conßummata hoftid.Sepultumcorpus,animdm uero triumphafjcde inftris cr morte in confolationë patrum,quibu5 haëles nus cœli ingreftus praclufus.Tertio autem die refurres xijjêcorpore; crpoftquam difcipulis fatisoftenditfe^

IO» OECOLAMPADir repnrexijje uerè, corpus fuum à terra in caelum fu^u^ lit,or die quinquageßmo mißßejßiritum fanâum apo fiolisyqui uariè iüosjßiritualibus donis locupletauit,qucgt; idoneißerentadcongregandä eccleßam exludaisej totius mundi gentibus,in unitatem fidci,qu£ cß noßra ZioncrUierußtlem ßiiritualisper prophetas pr^di^ iln,in qua dues ßunt qui Chrißum uerè conßtetur, cr charitate ab alijs fe non diuidunt, eandem ßynccrant ß dem conßtetibus,cr utanimo nonßeparantur, itaßytt* . bolisadh^caChrißo facratis,fidemcharitatemq;t«‘ flnntur,ßue ßub initium baptißno,ßuc in proßchicceo tta dominica.Vnde etiam remißio peccatorum,cy tiaruin adiones in eccleßa, cui ad hoc daues dataßtnt regni ccelorum,ita ut quicquid iüa liget, etiam in cocUi fit ligatum,cr quicquid foluat,etiam ßolutum ßt in cee^ lisiquo nomine er excommunicationé ,ß legitimeßat, minime contemnendam, fed ualde utile eccleßa reinem dium (i C hrißo datum confiteor. Expech) autem bornt ßie diem iudicij, in quo mortui refurreduri cum corpo ribus, eromnesaC hrißo iudice fententiam acceptuh prout hicuixerimus,er fideles quorum fides per chari tatem operatafiierit,uitatn teterna ingrefßtros. Quo» rum autem fides fidsi, charitatisq^ nefeia fiierit, er int tnifericors erga membra Chridi comprobata,i£temi ignis cum diabolo incendijs addicendos .Jnijs autem qua ad facrametapertinent coena dominica,confiteor tinimas noflras per fidem in morte lefu chrißieame er

V'fanguinc lgt;a/ci,Qrigt;otari,idq; pane dominico fanüè fommendari.iion autemcorpiu Chriftinnncuel lo» caliter uel dimenfiue, fedfacramentaliter adejjè, ^fic Chrifluni iierè credentibus adeffe. Non babeo inter C brijlim dog)ndU,p(tf ros C fcri/lwnor«m non Ucere baptifari, nutlo in cafu liccre iurare, magiflratum non poße ejje chnflianum,nece]Jdric) communia omnia Chrt/ltanis,toleranda( imagines quatprouocätad idoa lolatriam à magiflratu.Damoniorum dixerim doiirit namprohibcre ciboscrniiptiaf, non doccndam libers tatcmß-iritus. De fanéîis er uirgine Maria honeße er honorificèloijuendutorationes tarne noßrasutilißimu ejße conuertere ad denm per C hrißitm leßim, cuius glo riaquaredainomnibus.Hatcmihiindubitataßinf.con trariixm 4Mtcm doóirindm ut abominobilé, anatbemati zarim .ïnhac fide oro f lt;tlre$, ut unanimesßmus, er eamconfitcri nonerubefcamus. Quodfiqui ßint qui contradicant, uel bate fitßgt;e£la babeant, certis fcriptu^i ris communiti, oramus ut indicent./^d maiorem autent unionem confiteamur ßnguli erc,

Qjr OM ODO IN ORDINEM redigendi facrificuli uagi,D.Ioan.Oecolams padij conßlium.

fidriitaiis di^cnfandi O’ ordinüdi cum ftngulis pro ria da,O' utilitate ecclcfiic.

3 Priecipiaturomnibus clericisutoiediät fuperittttt dem i, fub poena tnßigenda iuxta rationem exceffus, 4- Similiter ne contradicant PedeUo citanti adconuo cationem,ucl ad comparendttm.

$ Qjtantum ad religionemßuperattendens diligenter incumbat,ut fingulis diebus,finguli ad minus unam con cionem oudiant.

6 Hic difcernat,lt;juibusßatis de temporali uiüu prent fum, o non opus labore manuum habeant, quad talei ctiam adigantur ad ledionein theologicam.

•7 Ciuibusuerominusproüißum,cumeisdißgt;enfet,fif tarnen ut in alios ufus ecclefite, ubi commodum, depn* tentur, utputa quod ex eis eligantur Pedelli,fint elee* tnolynarißßnt coüeekres eleemofynæ.

8 Iteminecclefia ßtmulßedeantuelßent,nondijjier[ti fiue in ledionibu ^ftue concionibus.

Itemquodinledionibushabeantßtoslibros. to itemquodcommunicëtoaudiantucrbuin deiiH fuis parrochtjs àquibus aluntur,ad minus terinannegt; alias aßiflant Comunioni donee perficiatur, crfioput fitminifterio eorum,ne detredent.

II Itemquoddominicis diebusanteprandiuminpff rochqs aßiflant Itbro contantes, poflprondium O pt^ hebdomadom deligant quatuor qui content, tz Quododhonejle.tëuititattinet,monendifuntcîe* riß,

co N SI LI VM. 194 hn,ut cdueantfibi ißmilidritateextrancorum qui aj’* uerfantur uerbo,cr minus honejiè uiuunt,nec iUis infli tuant conuiuia,nec bojjiitio rcciigt;iant,nec perfonasfua ßie(fhts,i;el defide,uel uita.

.1} Monendineinter fe laborent odio,fed fccrciues profequdtur charitate, fiuefrmiliaritate coUaquij, ßue cxhibiiionercuerentite.

l^uUi tolerandi funt concubinarij, udfcortatorcs^ etianipriucnturbcneficii!,ßnon emcndantur,Qrmoa neantur ut ducant uxores,

'là QuoduxoresßfOfinducant,Iteßnt alijsfcandalot inreligione,uita,e:^ ueflitu.

NuUi lufores tolcrandi, ßuc pro multa,ftue para tta pecunia,maxime in publias tabernis.

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IS Quodi«tr4mwrosciuitatis»0firatlogosgladios^

■ 10 Superattendens diligenter difcernat eos qui ßtnt apti ad ininifleriu uerbi,ut liberentur ab alijs oneribus, 51«» iHf Î1M J poßint uacare Uteris.

21 OrdittciHr fcriptor qui negligenlias eorum qui in condone c^ledionibusnegligenter fehabentconfcria bant,mulckispoßea deßlcandas.

21 Qttodßiperattendcns quolibet tnenfe omnes cona I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uocet,^^ cxbortctiir eos ad omncm boneflatë, zsquot; dein

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;b 2

àe redarguat^uel priudtim,uel coram alijs redaguedosî Cr bcmgnè itudidt,f quie funt aliquorum qummonilt;e, dc fgt;ro uiribus pdtrocinetur, ne omnino degieéti fint, (y concidccntur.

»4. lÄoncdnturut defi/hntdpdpiflicisfuperjiitioni* buSjUtpote d rdfurd^or fimüibus.

2 Monidles qult;e dnnudx penfiones hdbent ex ittoltußf rqs,obligdtd: fint ddmdtutindconcioncm fubpoetu, fute mdntdtlt;c,fiue non.

2 Cduednt d choreis,Iuxu ue^iu,ludis,tidgdtioniiuft detreSbitionibusJuxtd fententid Pduliycompotdtio* nibus lt;;^c.cr conuocdri poterunt perfuperdttendetcf^ } Deqsquee nuUdfdnnudspenfioneshdbentexi»ou^ fierijs, nihil incumbitfuperdttendentibus,fitie Mri,fgt;i^ tntdieresfnt.

4 SÏ quæ ntdritdtæfiterint, er dnnuM penfiones hu^ bent, uocdri poffunt per fnperdttendentem,fedfnttl^ cum mdrito,qui inßrudtuT ne uxor einsjrußrd uiudtdt eleemofyndecclefM.

iam inufu, abomittdtionem uocarint, ex iu/Jît prouidi Senatut confcripta,(jiMm er pw* gatis auribtis in publico[cnatu curae runt prælegi anno

RwdentM, grauitate, pietateq; uiri poe tri£ patres, quum deus per Apoflclunt (uum Petrum prteceperit omnibus not 1 bis, ut parati fimus ad fidei noflr£ »•lt;lt;«

tionemreddendam cuilibetpetenti,quanto magisnoi uobis,noflroreuerendo magi^atui(quibus er älijs in rebus quid debeamus, non ignoramus) prompte fia ne^tergiuerfationerej^ondere conuenit adpropofi» tdin qu^ßionem: nempe quibufnam ex ßtndamentis er caufis inconcionibus publicisajßrmauerimus Mißt fam illam papiilicam non e/Je oblationem pro täuis crgt;nortuis,fed deteßandam abominationem coram deo.ldcirco nos amätes bids incredibtli gaudio aßreit, quodhuiusrei ratioaprudentißimo fenatu exigitur. VifumeüigilurUterisreßiondere. Sicubi autem non uMiturfatiscaufaeonfirmata,quanquamnihilueref nt«r, pluribus alijs (habemus enim feripturä diidnamy roborcmi« noßra.vocamur uero in ßiem magnam int exhaußte mifericordiie deum qui lüo ucritatis defidet rio incendit corda ueßra,fuam in uobis gratiam auilut rum, Mt «0$ quemadmodicm ißi pij reges Ezechi^ O' b Î

Jo/iiH po/i cognitMtcrexplor(itÀueritdtè,om»ibiit uiribti^ condturi, ut quici^d co Ira ordinationê dà, qttic quidcotra fittam Chrifli doiîrinà, quicquidhumdM^ rumaduerficspraccptddeitraditionuinCquibuiirddci commoueri conßieuit in miferos mortdîes) è medio toi Idtur, idq; qudmprimum fieri poteR ; quodddpdcent inclytie ciuitdtisBd/ilienfis, ad puroschriflianosqipo puliueftri mores ßciet, ne,quod abfit,fianguis O'fi*P* plicium dctejiindorum peccatorum in die iudicij à uoa bis nofiris reihribiis requiratur, fed poiius rémunéra« tioncm à deo,0' in hoc feculo laudem,O‘ gloriam non uulgaremjOrapud uefîram plebemyOnon paucosex« teros recipiatis. ^Jeque enim quicquam eft quod magii principes comendet fubditisfuis, er fubditosmagisau dientesdiib) redddt,qudm uerbum or mandatumdeili berèortutô prtedicatum,ficut lofitecap.i.fiLcileefitii dere, Nec uUa re exteri magis comouentur,quàm cuitt vident feriôueritatë, gloriam dei, bonosq;more5pro* uehiorcoli.Dominusenimcufinditciuitdtë,qu£qult;£* rit gloriam eius: quas ob caufas nos non fine animi ^au dio ormagnafiducia rejfondemus ad oblatd.

Primum autemomniu tefinmur,quod nosneqfinpn blicis concionibus,ncque hocfcripto,dut loquimHr,aut feribimus contra facrofanihim Chri^ii ordinationentt Orapoflolorumorem in canicdominicæ faerdmento, ' nbsp;nbsp;nbsp;quantum in fdcris literis nobis eft trdditum : fed contra

Senat« b as i lien. 19« ft^i/fr«ltionibuscutn magna ia^hira glongt; ftaßionif domtiH noflri Icf« C hriüi, atlt;]; grauifedudione ftmpli cium aduerfu! C bnïli de cxna dominica decretum,cr gpojklorum ufitm irrepferunt, cr mordicus fine fiacra fcriptura definduntur. Propterea fraude cf mendacijt per quofdam papifiicos concionatores,cralios nonnul ios,nobisc}uiueritaté habemus perpétua aduerfante!, irt itulgus fpargitur,(]uod nos conemur omnia bona ope ra impedire et abolere. Hoc aduerfiarij nofiri fingut,ut cetera omnia. Nihil nobis accidere pote/lmoleftius, quant guod non fecundum uiasdomini uiuitnr.Scimus enim ex gratia dei quid quantumqi ceremoniaru C hri ftianisu file necejjariumq; fit. Et noftrumpropofituntf optimainuerbodei confeientiamunitum eàffieikit,ut quod in facrameto hoc ccenlt;eoptime eü cœptuà Chri fkgt; prteceptore noftro, etià bene purißimeq; nuüa adul terina traditione 4 nobis celebreturmeque aliter fie rent habere comperit uUus unquam. At^j prie fente dei gra tia,hoc diuini uerbi teflimonq s probabimus, qj- in nos ntinedominiiam noflras rationes profèreinus. Certuin e^enimillos omnes qui non fiolum gloriam deirejfiis çiunt, curant'ue nihil pium, nihil uerum,nihilq; aliquo modo utile docere. Sic enim dicit dominus per Malawi' chiam prophetam cap.z, Ut nunc ad uos mandatu hoc üfiacerdotes: Si noaudieritis,(^finonpofiueritisfiuper cor,«t défis gloriam nomini meo, dicit dominus exerci inuinttnittdinittuosmlt;(lediilionë,maledicamq;benedi

fliombu! ueRrif, fîcut eiiam mdledixi edtn, ^uoduos nonponitis timoré meu fupcrcor-ïtdcldrumeA,ttbi non prima nominit fiue gloriæ dei ratio habetur,ibi tram etmalediélioné 4 deo fine dubio effèmam deus zc toteseß, zxignisconfumés,Deut.4:Vultfuumnoiné magnißcariyCylaudari.ProptereaZiTiud^i orientes in fenfus reprobos o-iudicia corrupta inciderunt,ciuogt; niam cognouerunt deum, fed ut deum non glorißcauet runt, Ro.t.Dominus dicit: Gloriämeam nudialijda» bo,Rfa. 4 î. Summatim, cfui no quieritgloriâ eins,non ßidio habet ut augeaticr, hic non eß, non loc}uitur,non uiuitexdeo,fcd e^làdeo anathema. Nam guicunci; non eR cum Chrißo, nimirum ut deus glorificetiir, eil contraeum. Matth.n. Ciuißjuisautöeßcotradcum, illeeß abominatio coram domino,hoßts eius. Pow cum carnalis homo non fit eoru quie deifuht capax, t. Cor/wtfc. 2. crcogitationes eius à cogitationibus dei tantum abfint, quantum cœlum à terra, Rfa.ij.certè bomo eß nihil minus,quantum in fc eß, quàm confcius confiliorum dei. Roti. Quis ergo poterit homini dice re qu£ fit uoluntai dei, quteq; uera eius fit gloria, ficut iMCte lô.fcriptum eß^Q^od hominibuseß excelfuin, eßabominatio coramdeo. Statimenim labituràuero ad priuatà utiliiatë,cr fuas inuentiones, ex qua re tdo* lolatriaetidiominationcsfolëtexoriri QuareSapiens Prouer. ?. dicit : Spera in dominum ex toto corde tuo, zy ne ßdas tua ipfius fapientia,fed in omnibus uijs tuis cognofce

(ognofce earn,er ipfedirigctgrclJui tuos. lieigitur ti bi arroges fapientiä.Et Dc«te. u .Voj omnino nihilß ciatis, quemadmodum nos bodie, quod nobis ittjhm tà detur.Quttmobreftiiltißintedicitur,quicquidhogt;noß dat propter deunt, eße opus bonii,er mereatur prtetgt; mium. Si ßc res haberet, non opus eßet feriptura, er quiuis dbunde ßbi fatis faperet. Atq; etiant ß eßet bo» num, quo nam modo poßet homo certus fieri in con^ feientiaßtaf qua fiducia poßet uiuere deof V bi non eß cognitio uolutatis dei, neq; fßes aut fides adeße poteft, maxime dißicultatum er trtbulationum temporibus. Omne eniin quod non eß ex fide,peccatu efl.Ro.i^.. Vbipeccatum,ibießabominatiocoramdeo. Quum igiturinhunc modumres ßnecontrouerfiiafehabeat, maniftflnuit domint« uoluntatemfuam per prophetas, tipoßDlos,er per C brijîum ipfum,ut nos certam feien* tiam, nondubiäopinionehabeamus, quauiadeus coli debeat.Mandauit etiä diligentißime legem er uerbuin fuum cußodirßut neq; ad dexteram neq;finiflram decli nemus,neque addamus, nequedetrahamusquiequam. Deut.4-. Quiprophetamquemdomiuusinter fratres excitarit,no audiet,ab hoc dominus requiret. Deut.18^ î^unc igitur poß latam legem er ueritate cognitam, loHgf grauior eß. Bt dominus prorfus uult

4 deo reprobatur,quanquä opera eius in ßieciem uide* hanturbona, quod Mokiit opimos boues uerodeoma* b S

Æirf CZ offvm, hocq; illi eft idololatriie loco iinputit^ tum d deo. i. Reg. i y. Propterea intmjtOzlt;t ßibi» tctnea morte, quod littigerat etream contra praceptum domini,crilluduidebatur lÜtbonumopm.i.Kcg. d. Jpfum chore cum fuis deuorauit terra, t^iume.sd.vi^ debatur etiam in oculis hominu pulchru ©f magnifcH amxnos fucus iuxtatemplucraltare dominihabertt fed domino non placebat. Deut. id.Putabatur Hierom folymis in Tophet pneclarum opus effe ma{klre o/Jè» rendoproprios fiiios,fed quo magis putabatur,hlt;}C abominatius coram deo erat:propterea deus dicit ft neqiprxcepilJè, ncq^unquàcogitaffetalia. Hiere.7‘ Mandatum ^it tofucMagno animo ejlo z^fiduâa,id ßcias er cu^odias omnia fecundum legem, quam tibi Mofes feruus meuspr£cepit:nc declines ab illa,neq;a(l dexteram,nequcadfnifram, utfilicicumfuccejfuret tuas peragas quocunq^ tendas,erne committas utliber legis huius ab ore tuo außratur. Rurfum apud pfaiam cap. 30 .feriptum eji contra illos qui fuas cogitatio/its eropiniones fcquuntur: Heu ßliosinobedientes,dicit dominus,utßxiant confdium,ey non ex me, er ordire mini telam,er non per/jtiritu meum,ut adderetis peca catum fuper peccatum.lta omnes maledidiones rcßpilt;* ciunt obferuationem uerbi dei, er contemptu eius. Et EfiiiC . atq; Matth, is-dicit ipfe C hri/hs,quodfru* fira homines cum colant doilrina er prieceptis huma* : ms.Etin Efaiaefi feriptum, quod ctiampropter hone

SENAT. BASILIEK. »98 cäu/ain Iud£i in itlain non diccndam cjecitatein perueo. Ilfrint. Certè tam beneßbifpfis ßtperbi lüi placuerunt in fuis conßitutionibus crinuentionibus,ut Chriflunt propter ipfas contempferint, oderint er oedderint tan dem.Hoc paulo fufus apud uos optimi fimulq; fapien* tißimi fenatores diximus, quando^uidem nos certô f:i mus (luod noüri aduerfari/inBiblicis feripturis non, unamliterampro fuacaufahabeant, nec etiam ullant jjteciem. îiamnosueremur,queinadmodumhaâcnus, contra ueftrum fenatufconfultum,longos ufus,patres,, er ut loquuntur, ecclefi£ ordinationes fimplici popuh pr^dicauerut, ita etiam iam conaturos,quod dominus prohibeat, ueßramfapientia cz pietatem d uerbo dei, aut faltem à gloria dei uera er ßudip diuini uerbi dedu. cere erfrfdnare. Aufißerunt aduerfarq dtcere C hri ßtim er apoßolos dus multa docuiffe, qu£ Uteris facris commiffanonfint,utloan.zi. z.Theßa.z. itemChrb flum dixiffe, tum no potuiße ßrre difcipulos,Ioan.i6. iUud hic refiüere non efl opus. Hoc caiullu contra ferU ptura; fententia poteß e/^ occafio er caufa maximos, rum errorum. Naminhunemodum omniamendacia, er h^refespoßent flabiliri,er de omnibus pojfet did: Quanquam feriptum non ßt, tarnen apoßoli illud do* cuerunt uiua uoce. Sequerctur quoque,quod facra feri pturanon ejjct integra er perß^kt, quodeß blaffhe» fancTum. Sicenimtotumdogma ßdei tioßftc m nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nowetgr. Nlt;lt;)W comprahenfeft

DE MISSA, AD ttbunde fatisin facra fcripturaquicquidncceffanue^ fidcli homini adfalutë. Nfcpropterea confecjuens erit ueram ecclefiam tot annos erralJe, ßciit ab ilUs dicitun Potuit ne ecclefia tandiu errare ? Hic eft animaduerten dum,ut ecclefia probetur an uerbü domini habeat:non econtrauerbumdominiperccclefiam ipfam,anmulti aut pauci uerbo crediderint in ecclefia. ipfa ecclefia »4 ta eft ex uerbo domini, cr per iierbum dei cognofcitur anuerè chri^iana fit. Nam fieü Chriftiana,nullatn idiam uocem audit cjuàm C hri/li fui pafloris c^ftonft, loan.io.guàuocéei fcilicet ecclefixapoftcliannucia runt.imô fi angelus è cœlo ueniret,et aliud doceret,aM themaeffet.Gal. t. S/ nosfeëlatores ctamatoresfumiif doiUrinteChri^, gt difcipuli eiut,ioan.8.nec nos ex* cludemur à uera ecclefia guandiu tenuerimu^uerbunt dei-.guiautem fance Chriftidoilrina: non obtempérât, hic eft fuperbui Grftftu turgidus, gt nihil omnino ftit. i.Thimo.6. Ciuomodo igitur nefciétes,nos ueram rdi gionem GT ueram dei cultiarâ docerentf Propter hiK caufas confidimus,ueftrlt;e fapientU gt pietatis fenatus confultumratum manfurum. I ta nobis eritcertißimu, fl Miftà celebrabitur ficut haëîentis, non poffe cum uer bodeiuBo modo coniungi,fedilli contrariamejfe,ut guod maxime, ita erit Riijfa iüd diabolica idololatria, Grdeteftanda abominatio contra dominum,propter guam nos meritô in inexorabiJem iram dei caderemu^gt; Hoc probabimus zjchcrum ßciemus duobiis modis.

PrimOyCjuodufuspapiîlicteMi/Jîe nihil prorfitscom« inuncMt ßmik h^ibetcumcœna dominicdà Chriilo injhtuta, zy pugnat non minus ^uàm album cz «igr«: ^uare «o minusgrauiter lt;juàm Achas peccauerut, qui altaread fimilitudinëilliin Damafco fielt Hierofoly* mis,craltare dei cx templo eiecit, ut Reg. i6. i fd ilh ue rum ufum coenlt;£ dominicie 4 C hrifto ordinatu reliquea runt, nbsp;nbsp;in locum eius Miffam adornarunt ex fuis ftul»

fis opinionibus. Hoc «o« potefl non efji magna er bla ffgt;hema abominatio coram deo. Secudo conuincemus ex eiTore eoraw, quod Miffm oblatione er pro uiuis ermortuis fatis/àiîionemuoeant, effe horrendam abo minationem.Porro fi ipfa lAiffa effet à Chrijb inßitu^ ta, quodnullo modoeAuerum, tarnen perabufusillot rum redderetur blafphcmia er maxima abominatio co ramdeo. liamquodre{lumeA,reAè debemusfequi. Deut.iS. Primumomnium confiderabimusßrmant er ratione Chrifli in conflitueda ccena fanibl, ez dein ceps cS/iremus ipfum abufum ad ueritatem. Hlt;ec au» tem omnia ex Euangeli/lis erdiuo Paulo difeere debe» mus,ernufquam alibi. Ndm hoc eflinconßfjo, quod uera er omni laude pradicäda M nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uocant,à C fcrt

jfo in ultima coena antequam paterclur efl inflituta,er difertèoptimeq;utordtnata,ab Euangelißiser S.Pau lo deferipta. Ipfamconflitutionëdominicte coente de» feribit Euangeli/ht S. Lucas cap.22.hisuerbistEt cum effet tempus accubuit,tÿ- dwdecim apofkli cum eo,et

DE MISSA, AD 'aitiüis'.DcfideriodcfiderMihocpafchamittKiuciireiio üfcumMequäpatiitr .Dicomirauobis,pofihdcnon cddm ultra exeo donee compleaturinregno dci.Et lt;nbsp;accepto poculo,gratis egit,Qrdixit:Accipit€ hoc,^}' diuiditc inter uos, Dico cnim uobis, me non bibiturunt de fru^hi uitis,donec rcgnuin dei ueniat. Et accepta pa necumgratioi egiffettßegitac dédit eis,dicens:Eoc eA corpus meum quod pro uobis datur, hoc ßcitein meimemoriam. Similiter er poculum poftquä cana» Mtydicem : Hocpoculu nouum tefamentu perfdUgiih nein meit,quipro uobis effundetur, Ho'c S. Lucafunt uerba. Alij Euangelifla candem ßribunt fenteniiät quibufdam uerbis mutatis. tgt;!am S .Matthieus cap.i^-dicit de calice : Bibite ex hoc omnes. Hie eft enimßn^ guis meus noui te^amenti, qui pro multis effundetur inremißione peccatorü. Dinus Marcus uero cap. inquif.Biberunt omnes ex hoc,fcilicetcaliee. S .Paulat inprioreadCorinth. n. cap.interprietaluruerbadoa mini, dicens : Hoc ßcite quotießeunq^ biberitis in met cominemorationë. Qjioticfcunqi enim comederitispa nein hunc, er de poculo hoc biberitis, mortem dämmt annuncietis doneeuenerit. Probetaute homo feipfimtgt; er ßc de pane iüoedat,i^de poculo illo bibat. S.loaii. htäus facramëti conflitutionë non deßeribit, ßed à capm tei3.ußqiadi8.docetquomodoC hrißus ußus ßit cacna, quidqßn eaßcerit, nimirum quodlauit dißeipulis ßitii pedes, quod orationë ad eos habuit, pnccepit charita» tein

SENAT. BASILIEN^ *oo tem,ad patientiam adhortatuseR, roburfidä iti deunt Ulis addidit.ïnprimis autcm ïudam proditorem reprie henditjCrorauit patrë pro futs difdpulis. Diuus Pait^t lusinprima «d Corinth.to. cap^idt : i^osmulti fu^ mus unus partis, er ttnum corpus, quando uniuspanis participes fumus. Euangelifta; etiam affirmât dominu hymnodii^fan^lißimäfuamccenamfiniutfjè. inuer iis iam prdedi{lis,totius propofiti negotij fumma et fiin damentum efl. Quando autem dominus dicit loan.f. Scrutamini fcriptttras, conabimtlrquamdiIigentißimê facram confuiereferipturâ, er Ünc coUigere quonain modo debeatcœnadominiagi,t(treâè celebretur.Pof fumus autem totam rem propofitam in quatuor par» tesdiflribuere . Primo qult;edam communiafunt minif flrantibus,eraccipicntibusfacraméta. Secundo fingtt latim quatdam funt miniflrorum quos presbyteros uot cant .Tertiofuntquatdâpeculiaria accipientiufacra^ menta. Ciuarto quardam in ipfis facramentis funt ad^i uertëda-Itaordinefingulaexpendemus. Inprimolo co,de uero ufu cxn£ domini uidebimus, quod officium fit inecclefta miniflrantis er aedpientis, hocefi preffi iyteri,er popiili.ln coena enim dominica C hriffiis fiiit ceu minißer er presbyter,er duodecim difcipuli erant communicantes er populus.Hoe loco S.Lucas fcribitz Poftquam horauenit, accubuitChriflus, er duodecim difcipuli : ut nobis effiet exemplum in quo difceremus, quod in ecelefia C hrißi omnia debent cum decore cror

Jine ßeri.i. C orinth .i4..Niimcrlocucrfeinpusoh feruatdhicuidcmus: quad tarnen non fic debet intelli* gi,ut rclinguentes uerum gcnuinum^ intelleéïum, nil dam fequamur liter am. Namdocemurutquamcom* modißimo modo er ordine utamur. Hicc bora bieq^ in menfaaccubitus erant iHisbicquamaptißimaaddiui^ num illud opus, er graciarum ailionem, partim quoi paftbalem agnum debebant ueßperi comedere, partim quod appropinquabat nox paßionis C hrtfli. Sei nobif tempus anteprandiii idoneum magis efl.Eß etiim mii tismodiscommodius ßantem populumquam fedettté facramenta accipere, quam in tanta multitudine ßede^ re,erfacrametacircunßrre. Sicutetiam maiorcotn moditas eß ut panis antea fit ßußratim ßaäus, quàm fi in dando ßangeretur.Vtfemel dicam, Euangelifla in externisiüisnoaliquidmandare,erpr£cepto fb^tue^ re, fed nobis boneßu ordinem commëdare uoluit, aliof qui impoßibile efßet ut in bunc modum ad arnußim om nia fièrent. Uac enim rationc non plures quàm duode» cimfimul pofßent communicare,er'abuno cogeren* tur accipere : item tantu ueßieri neceffum effet doittini cam cœnam celebrari. Hic fecundo Cbri/lus cum difeipulis fuismanducauit pafchalë tllum agnum,amp; renunciauit corporali cibo, ez potui, cum dicit fepoß non manducaturu de illo donee impleaturin regno deigt; Etinfequentibus dixit, fc non amplius bibiturudefu (biuitis, donee ueniat regnum dei,utnos^doceret, ne qunerere*

SENAT, BASILIEN, »o* 5Mlt;O'crmtM cattant carndlem, ad implendu uetttrent, «cg- i« poßtru effèmuf addiili iudaicis cereinonijs figuriitrcrumuerarii uinbrii,fed utgrati cum rum düiotte inßiirituali ifto cibo, uerbti er promißiot ties dei in fide non fi^ appviehenderemus. Tcrfio, debent er miniftri er communicates menße domini in cbdritdteconuenire,er uerèmutuô chdritdtem te/lnri^ De Chrijio dicit ioannes, quod ßuos ddfinem ufij; dites xerit : er commißit illii etiam mutuä charitate/ummo fludio. Et «oj omnes in und ecclefid congregdti, unius corporis ejfi membra exifiimare debemuS) pro corpos reinqudmfiiiritUdliyUerèfidtresperChriÜum. Multi unum corpus fumui,qudndo pdrticipes fumus unius pa nis t.Corinth.to. Ciudrto,ielt;]uumeR^nifidliquilt;i tndgni momëti urgedt,ut ex omnibus nobis alius aliunt ddfinem expeâet, erperfeueremus in communi oras tione unanimiter ddfinem. Solus tudas d coena in fuant maximdm pemiciem abift ante dlios.S. Paulus feribitt Tratres quando conuenitis ad manducandu,alius aliunt expeäet:fiquisautemefurit,domicomeddt. S.Mats th£us er S.Mdfcus dicunt : Et cum hymnum cecinifs fent,cxierunt in montem oliuarum. N«»c uidebimus feorfumquodolficium fitminiftroerdifiienfdtori my fieriorum dei .Huiusfiinólionem er officium in C hrifto fxemplaricognofcemus. Et hicquiedam diligenter no tandaßunt, Primum,Chriftus dedit feipfum omnibus fuis difeipulis er miniflrisppotißimum concionatoris

iu! per exemplu ijuod Im'u pedes, docitit ittosut elfet^ bumileStCrad miniflrandu omnib .prompti or paratt* Secundo, Chrißus ßudio ordeindujiru omneextem4 pompùuitauit, quo nobis fublimiorainculcaret. Pro* ptereaetium poßquÜlauiteorumpedes, iteruaccedes ad menldm,fuM folitas ueßes induit(tit fcribit loaH' 'tct docuithoc exemplo, quod etiam eius difcipuH mint* flri ue prcecipua curare debent. Tertio, C hrißus dill genter Euangelium dnnunciauit,ddmonuitcobiiir* gduit ludam : charitatë, patientiam, cr ßduroruß'tt^ docuit,idq- adeo apertis uerbis,ut difcipuli dixerint, Ecceidtnnon loquerisin parabolis. Qult;ffto,Chri* flusegitgratids antequi difeipulis fcto-amcnta trddi* derit,adhortatus difcipulosad meditandam annun* ciandumfuampaßione. Çiuinto,chriflusinßnep4 trem magno ajfli^ inuocauit,c:r- pro omnibus creden tibuspatrem orauit.ïoan. 17. 1« tertio loco iam didb cernimus quid difcipuli er ccen£ domini commutican tes egerint. Kagna attentione uerbumcrdoäritum ChrißiMdiueriit, zj obedienterfacramentapanis (T wnifumpferunt, ficut fanclits Marcus dicit : Bibcrunt omnes: hisuerbisnemoexcipitur. C^uartoloco fii^ pradidh coUigimus ex quibusfacrainentü effleitur, nit mirum materia cruerbo. Sine dubio enim ubi horum alterum deeß, facramentu nuUo modo eßepoteß. Pof ràChriflusuerèmaterialiterpanem ztouinumaccepit, Vinufuinfacramëtielegit,necnoslegimusaquamaut

VUM dut aliud quicquà C hriflum accepijje. Et ipfe elii dixit h^c uerba: Hoc cfl corpus tneuin quod pro uobis tradetur, nbsp;nbsp;hie calix eü nouum teftamentum infant*

f;uinc meo, qui pro uobis effundetur. Per qu£ uer^ ba pants O' uinum fiunt facramëta cz facrofanëkt fi^ ^na corporis o fanguinis Chrifli. Atq; ha:c uerba no» bis jjJrrMUt Utißimi euan^elif promißiones, quasßifi» de uera appriehëdimus, manducantus in j^ritu f^iritua litercarncmofinguinem Chrißi, op^ hocuitant confequimur £ternà. Et nobis efl hoc facramentu ceu liters teflumenti, qu£ magna promittut,munitie duo* bus ftgillis,qu£ debent ilheflao integra manere. Si ilia omnia utenumerata funt obferuarenturo expri* merentur,elJetuerus ufliscœnlt;e domini,crefletuerè fanëÏA,ut uocat,Mifla,quam glorificatus deusrefpice* ret,0'pojflt nobis efli maximorum bonorum caufa. lUa perfidem ergadeum, per charitatë ergd proximii nospoflet flrmare.Hic nuüus locus feditioni inobedien tuq;pofl'etreltâusefle,imôpotiushicpatientia,pax, unanimités,regnarcnt.Contrahancdoürinànihilpo* tefl ex facris Uteris ß^tui aut probari, nam efl ex prin* cipifloflindamentis folidißimis duihi: omnia cnint refirt ad fidem o charitatem,per qu^funt omnes do« ëirina probâdé,iubentibus S. Paulo i, Tim.t. er S. loanne firme per totam epiflulam. Ex aduerfo uide* turfiirtaßispojfirej^oderi ; quot;Verumquidëeffèiliaque djximus,non poflè reprtehendere quenquain,ßedopor

tere etiam cum iBo probatoufuaîidf ceremottM con* iungere,quemadmodum hadenuf in ufu ßtcrunt :ficlo turn negotium maiore Ittudeßre dignum. Rel}gt;ondef rnui, etiam fi ccremoni£ iült;e ab hominibut excogitat£ addit£ omißtc ßferint, nihil reßrt.Netj; uerèChri^ fiianum ofjvndent ilia reie óh, cadelarum incenfio, ß* migationes,pulfus, apparatus alturium, prieciofeGquot; artißciofc imagines,uari£ piéhir£,ferici,nitentesp'iif ni,reliquiiefan{hru,mußcainftrumenta,ßguratieclt;df tiones,atlt;ji id genus alia qtue no a;dificät animos hona* num ad pietatis,ßdei,et charitatis incrementiißcnt Û* Paulus dicit : Corporalis exercitatioparum e^ utHi^' Jmo potius cum iÜa externa in magno locofunt,et mof dicus dcßnduntur,fit ßcut haâenus experti ßmus, td iHa dei præcepta fides,animi humilitas,chariM,G’K^ bl minißerium in inßmo loco habeantur. Sed ilia nerd qu£ deo placent bona,per uerbum dominipr^di* cata, ad pietatem zy iußitiam incredibiliterßciunt. St multitudoceremoniarum deoplacuijfet, cr nobis uti* les ad probitatem uit£ iudicauilßt, fine dubio C hrißtf £terna fapientiadeinos docuiifeteas,illis(i; efientufi apofloli,S.Paul. quoq;effufiuseaslaudauijfet. SidetfS magnißca fua, magnificis ccremonijsuoluiffèt célébra ri,in initio ecclefi£ quammagnificetißime propofidß fuif et,ßcut ßäumeßinconfccrationetcmpli Salomo nis Hierofolymis,ubioues O'boues multi maébbait» tur, o magna tiis argenti o auri impendebatiir,^'-

Rfg 8. itentinconfecTiitioiK Aaronif fummi fdccr^ dotis,Crinoirnancllt;i area foederis. Hicc, ft uoluiffet dcus,in priinordijs ecclef.£ midtitudo emmoniaru tu» rèejfetinflituta-i^unc ChriRusnosmaioribus rebui occupari uoluit, crpotnpä ilLtnt Wdg» terrenä qiMt» cœlcüë negligit. Ccremoni« Übe nihil dlud funt quitnt figtfr£,qu£ unibrd fudueritatëapud imperitosobfeut rant,idcirco nulbt potior uid O' ratio eü cœn£ dorniti nic£ habëd£,atlt;j;fimplex Übt à Chrijkiudicata. Aut C hrißus nobis non placet,cum modus eins nobis dijfli^ cet. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cum fimplicem ilium in lordane modunt

lauandi contempfijèt, manfit leprofus:poftquâ autent lauit fimplici animo,fanatus e/t,4.Rfg. s ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fa

pientiainrebus diuinisßultitiaeft.i.Corinth.z.Cani ilUmdominiclnott po/fumus puriuscelebrare, quant Cbri^li, dpojblorMiJig' ufumquamdiligentißimetmia tando. E-ß enim certa impolhira,quod homines fine ait toritate facrarum fcripturarum addiderunt, o deinde afcribuntßiiritui fanäo quod ordinarii. Qua eft feme ritas,quod homines fuafomniaftiritui fanéh aferibüt! Oportet ne ftntim ftiritumfanâum ftntuifte, ubiunus al ter, aut etiam plures epifeopi conueniunt ? Opor tcbdt probare an eorum decreta,Ç hrifli doëlrin£ fint cotijèufaned, anftdem cz charitatem prouehant.ftcfi cilc poftèteognofei, quod ffiritus fanchisbuiusgcnee risconftilutionum autorejfet. Pwtdre autemoffteium f^iritusfanUi effe,ordinäre fuperftitiofas nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cure

notttM, eR hlaß^hcmi^ ßmile. Ciÿijjiiritus fditHi M* turam exfdcrii Uteris cognolcunt,ij optime [dunt f^iri tum fanilum non tarn pueriliu er fuperudcud prdcb pere,quemadmoduinmultisConcilijsß,0himeß. Spi rituifanäusno renouâtumbrM imperfidæ ueteriile^ gis,nec imponit humeris Chrifttanoruin iugum lUud, quod necpdtresportdrepotuerut,Adx).i$. t^eccjuif^ ^uamnouum uinum mittit in utres ueteres,nequetiy luidjfuitnoui pdnni aljumentum inueRemuctcrein, Utdtth.^.ficutaduerfarij non fine bla/})hcmid ßeere fßiritum fdnibiindudentdffirmdre,cum contrdcbri* fiidndin libertdtem, prêter domini ordindtionem res ceremonidsjhtuunt,z^prd:cipiunt. J^uncfüiscld rèdiximusquomodo Chrißusufum fdcrdmenti huim docuerit,erordindiierit. Nunc uenidmusdd Milfm äldm pdpißicdm, qudin compdremus ccenic domini, id^ ordine quo in fuperioribus fumus uß. 'Primunt dperiemus dbufum iuxtdprimum drticulunoßru,qui continebdtqucendmßindio fit cum dißjenfdtorü, tunt communicdntiu fdcrdmentd.Hoc loco eßprimus error pdpijlarum conßtfionii,non quod dut tempore er loco conferudndis peccent,fed quod nulldm rdtioné habent cbriflidnx libertdtis,qudm C hrißus fuo fdnguine db ini tnico dfferuit, er pr£ceptorum Idqticos neéhint in ex^ ternis,nempe ue/libus,un{iione, qudddm fuperßitiofto re duriciddri conßßione, er dlijs hoc genus innumerdi bilibus.N(imutricp,minißrdntesercommunicdtesgrd tiitcr

niterpeccarc fei}utdnt,(ic}uidpiàomilèrint humdtu^ »■«m conflitutionü, ej- uendicant nomine boni ordinii, cKtti maior nitïl j poßitejjc coamp;fio, quim canâ domini dUigdre dd huiufmodi pneceptd bowirtHin, zj fendre cogéré in extern^, in quitus C hrißits edm litgt;frlt;«n uo^ luit.Grduiusmultà putantdelirium,fidliquis quidpii omiferitinexternis bominum inuentis,qudm fcortdri, ludere,potdreimmodicè,bldj}ihemdre,crdlidcrimind tiephdndd committere. Condemndnt etidm hdrefeos qui nonper omnid cam ipfis ceremonies fimilibus utuit tur,nihilq;ommno Chriftiordindtio efldpudiÜosdbp q}ie ab homtnibits inuentis ceremonifS. Qu! igitur non pote/î eße non deteflundd abomindtio, in hnnc ma duin chriflianâ libenatem deturbdretqu^efiilbefd md^ neret,dd ucßcs crfimilia conniuere poßemus. Spiritui fdnchis confùfionë nuHo modo iuudt. îJdcultus dei uea rus, nec tcmpori,ncc Ioco,nec pcrfonis feruüiter dßri» ihis e(l. Chdritdi in d-dißcdtione proxtmidebet in iüis rebusomnesecclefidsregere. Nunquu^dbucinorani« bus ecclcfqsquie C hrißtim proßßiefunt, fuit unus cere ntoniarum modus, confenfus .CiffarCaroluseiia «ominis primus condtus efl quidem,fcd eßicerc non po tuit.N dm fût contrd deum,propterea no potuitßnbi« lin. Sidutemcogeremur hidufmoiü pratceptd bomi» num conferiwrf, qux ncc ddßdan, nec charitdtemfi^ ciunt, putdreinur ijgitum illuin pdfchdlë «ottdummjF» ducdße, hoc eft,m4ior4itt diuiwj rebw oBcrlt;lt; «oWk

Tud^is unguam imponerentur, ijuoJ efl alomi^ । nubile deo. Sicäutem cos ßcere,probant uefks,zy mult£ ccremoniie,quM mutuauerunt 4 ïud£is,ut infe^ quentibusdpparebit. ïtemubicontcmptuseR proxi^ ntornin qui in Chriflum credut, c^rpetunt incorpordft per charitdtem C hriilo, excluduntur dutem db eccle* fid, idq; folum propter qudfddm ceremonidf, dtque [le peccdtur in chdritdtem,qu£ potißimum debet in cxM domini exerceri: ubi dut chdritdf non eß, nec efße eeclc fidchriflidnd poteß,ßtq; fictotdiüd eccleßdcuntfid Mifjddbontindtio cor dm deo :neque deus dudit ord» tioneseius congregdtionis,ceu qui propter fudmin^ uididm, er odium, mdnibus fdnguineplenis (dcrado^ mini decedere non dubitdntEfdia t, Summatim pi'i’* pta-chriflidndm libertdtem oppreßdm, ceremonidsi^ iuddicè multiplicdtdSjpropterq; nuüdm chrißidna: chd ritdtis rdtionem hdbitdm,Mißd eß,ß uUd res,dboininii bilisdeo. S. Pdutusdd Gdld. 4.. erS. cdp.ddhortdtiif noSjUt in libertdte perfeuercmus, er fub iugum feruitK tis dud nos nonpdtidmur : loquitur dutem de conßien» tid.Uemz.corinth.t3’docemur, omnid operdfinechd ritdte Chrißiinutilid eße. Nunc uenidmus dd pecut lidres minißrorumdbußus. Noeprimum ßtemuringe nue,quod qudnqudm minißri fdcrumentoru inepti, er apud deum reprobi ßnt, nihilominus tdmen fdcramen» id nidnent fdcrdmentd,propter uerbi minißeriu er oßi eium- Hoc dutem non dißimulabimus, qnod uirtus fdcrd*

SENAT» BASILIEK. *05 f‘(‘^Mtentorumnonutrobiq;fimilKftt,tKcpariterJ^it ritum fanóïum operari,quando aliquis facramentu ac^ cipitab aperte impio,cr impudëte peccatore, uel cum accipit à pio er ucrè C hriftiano. Sacramentu quidem adefl, fed abeft uirtus er gratia. Nlt;tin qui peccat, ey-qui consentit peceâti, lt;equalespeenat dabunt, Rom.t. Zmptores er uenditores columbarum utriq; eifcicban twr Luc.i?. itaetiamutriq- eruntrei corporis erßt»» guinisChrifti i. Corinth.n. DiJ^cnfatorfacramcntoa rum non poteR culpa uac4re,quando indigné eatraa ^t,fineq; dubio minifltriüeius efideoabominabik. Si aliud nihil eßet peius apud papifins propter quod Mijjà eorum efi abominatio coram deo, inßmaret er impur à redderet earn tarnen uitafacrificidoru. QmoJ Kiffdin uolunt ejje fanilum, deo acceptum, er utile ui uisermortuis opus, qualifeunq; fitminißn perfona, ex quoferiptura loco probabüt tJuUu certe habend Quoinodo poteß mortuus mortuo ßibueniref autpeca catorempeccator, quemodo poteß iußumßcere^ Sf4 quid per iüos apud deum effici poßit,quilibet ex hoc poteß colligere,quodpeccatum deo non placet, omne quodex ßdenoneß,pcccatumeß Rom.t^.Itanecefa farii) fèquituriUorunt Nlißameße pecccatum, er per hocabominationeminoculisdei.Propterea deincept (onßderabimus qu£ ojßcia Chrißus mini Aris er dia f^nfatoribus facramentoru comiferit fuoipßus exent plo. C hrißus lauans pedes difcipuloru, uoluit wniiw c i

re,Ul fè fnini^ri uerbi uel fdcramentorum non maiores exiflimiffentitUsquibunniniftranl. Quemadmodum Petrus guoq; faibitcap.f.primæ epijblie,prcsbytef rosoportereejjeexempldriagregif. Apuddeumenim fuperbid eß abotnindtio in pnmis mjgnd. Chriflo cru^ cißxo, ßAtt tumidi ferui »on poffunt pldcere. Sed ttbi eß locus humilitdti relióhis dpud illos i ipßs tonßu* riU,quds coronds uoluntuocdri, infidds,bdculosiüos df genteos,durcosdnnulos epißoporum,diqi dlid ueliunt orndmentd, dhjs aßmddd relinquimus. Ccrte nuUd ex parte Chrißiueßd^us fimiliafunt, ncc commemordM tymrmoria paßianis ChriAireäe poteßfieriintdtn precioßs er pluCquam regijs ueßibus : Udm drgentunt er durum in paßione C hrifti uißd non ßunt,etidmßßea cioßinvm prlt;etextum myßicte interprietdtionis conßit gerent. S.Petrus in nobiliortbus mulieribusiüumlu^ xumpreciofdrum ueßium delicdtum non tulit. Necila hrum cordis fuperbid obßcurd eß,ndm eripß perßuaß, erdlijsperßudderecondntur,ßehdbereex illd epifco» porum unflione chardilèrê, hoc eß ßtgnti in dniiUd imt preßum, per quem mdiores angelis ipßsßnt, ipfdq; Uduirgine tgt;\drid,quem chdraderem neemors delere poßit.ideoq; ße pra-firunt omnibus dlijs hominibus .Ù bertdtem ßbi drripiuntdb omnibus oneribus reliquo» rum mortdliu, uolunt ßbi ßeruiri,uoluntqi ipß omnitmt deminieße. îdlhnt ßtMprecesinoßicio ßdcroßanäti t.’iiß'lt;e,ßnedubio proptereaquodfetdiß melioresdi^

fWl .1» C anone illo,qucm meant,cr alijs locis pontifi crmpr^frrut nominePaplt;e,'nominiCtefaris. Incxpù bile pidculum fitit bono nbsp;nbsp;pio uiro attingere calicem,

fèupanemfacramenti corum, ctiam neeeßitate qua» piam urgente.mcc minus piaculum exißmatum efl,fà cramentum fub utraj;/pecie accipere : at quam ob cou famifolum qmd no unéius fuit, initiatus ordinibus lUis papiflicis,qiiamuis pius cr doiîus fùerit. Sedfuperbia tiufquà euidentior eft,niftex oblationibus eoriim,quo» niam fine ßjlu non eJJèpo/Junt, quifibiperfuadent, fe deo filium eins oßrrre ad reinißione peccatoru uiuoru, O’ mortMor«. Quomodo,qult;efo,tam amgansfuper»-bia non eß ingens abominatio coram deof ïtem apud paucos, ey wo quidem,libcralitas reperitur alijs be» neßciendi,ey feruiendi,ad quod munus tarnen ßint eie di,nee magis df o feruiunt .Sed hoc eß propriu iüoruin facrißcidoru, quod mammonte eyuentri fuoferuiat.Si prüfens eA premium, parati funt ad Mißam : fi pro'» mium non eA, nufquam eA t.\iffa, ey ad earn funt imparati. Poirö hoc eA certum, ubiauaritia regnat, ' ibi eße idololatriä,ftcut Paulus dicit ad Ephe .$. Nlt;«n om«is auarus eß idololatra,fed omnis idoloru cultus eß abominatio coram deo. Nihil opuseßprobatione mul ta,nemo non uidit quo pafh pauperibusferuiant. Sunt quidam qui mißant etiamnon priefente ßntimad m4 tium pecunia, fed ne opima facerdotia (qua; nuüo om itino iure oeeupant^amittant, 57 inpofitrum aliquid

DE MISSA, AD dccedatyttiitinopiälaborandu fit, NiilJÎMmurmurdnt. Sed quÀm magnum peccatum eâ buiufmodi res agere nlt;^a confciêùa, propterea folum quod liment ne fime pereantiCiualis eâ autem h^cdilfidentia apud deunt, qià etiam aues cr reliqua omnia alit zy uefltlf Et pro* pter iSam deteflundam dijjidentiam,ex fandißimo ßa* cramentoru ncgotio, cMponariam negotiationë qu£* fhimq; inhoneßißimu ficerunt. Si quis à quopiam pri* uato uiro bono peterct,ut propter unum aut altcritm ßo lidum ßacramentitm 4cciperet,non modo recußaret,ßed tarn iniquam petitionem, quod tarn maîè ßentireturde Slotfirret legerrimè. Sed mißßarq illi ßacrificuli honori uolunt ßibi tribui,quod illis eßl turpitudini,z:rdedecori maximo.iqecdeßndit illos quod ßcriptü eß t.Corinthgt; 9. Q^i altari minißrant, de iüo etiam comedant: nant eo loco nihil aliud docet, niß quod minißros euangeli* C£ prlt;edicationis poße ßalua conßcientia ex eccleßtie bo ttisßuatneceßitaticoßulere. Atq-hicaccipitabßacerdo tum iudaicorum exemplo argumentu : nec eß propoßi tum iHi docerc oblationes illai,ßicut nec beSa gerere eo* dem loco docet. Quid opuf ed multis uerbis ƒ non cu* piuntchrißo ßeruire, qui ßolus eß noßrum altare Heb; n-ßed deoßuouentri. Vteuaiomnibus illis qui ^Aißßasil laspapißicas uel largicndo,ucl conßulendo,uel quocun que modopromouëdo iuuanf.nam no minus caußlt;e (j occaßionis præbent illis ad grauißima peccata, quam pharißaii nbsp;luda^orum principes ad Chr^im proden

^umciiufà Xudteprabufrunt. Atijjtamcertèefficiunt Utdeusgrauiter irlt;ifcatur,(iuÀm certumeRauaritiam idololatriam efjè coram deo. Hic omittimm impuram itiorunt fcortationem,perpetudminuidiam or odiunit ignauißimum otium, cr alia longé grauiora,^ua;eos fumma turpitudine infomant apud deum cr homines: quibus rebus fit, ut innumerabila hominum miHia fcan daIizentur,Gr 4 uero dei cultu detcrrentur.QUot mor talium animæ propter iHosperdutur, dum uidentfiacri ß culos in hune modum ludibrium ex deo ßcere^Quaa re guantopere deus abominetur illos,iUorumßibtt nemo fatiscogitationeaßequi poterit unquam. Siifli tnifieri homines haberent aliquam minimam portiuncu lam conf:ientiie,fe ipfos non poffent non dete/ktri.

Porro fingamus mißarios illos Papa credturas,humi tes,liberales,pios,fibi tn uejlibus iUisexceremonijs non placne, ambulare in C hriftiana libertate,ficut ßrte uo luntuideri,quanquäcontrariii luceclarius ßt,ueniaa tnusadeorumofficif ßndione (inqua necuoluntatet nec ficientiareilè pofßuntquicquam) hacparle longe atroeiora fuperiorib.audiemus. Cana domininunquä debet eße fine commemoratione c::r,utfic dicd,rumina tione mortis C hriflt, er fime cocione adhortatione «e, idép in linguaquàm audientesinteUigÜt, adadificatio^ nemproximi,ftcute::rChrifius dificipulos fuosdocuit. Inmißapraterillufiionesnihileß. Et ex Euangelio,et apoßelorumepiflolis idololatriam quandamficerunti

^u£ /})i)-itia Çanâhis ad confoldtionegt;n,etnendlt;itionenh adhortdtionë tntdidit. Papiftæ ucro ex illisßcerut pompant mundanam, ccremoniarum Ijteëhculunf plufyuamgentile aut Judaicum.Propter qult;enosmeri to gentibits crludteis ridiculo,ccu Piilti,e:^non compo tes mentis,exponimur. t. Corinth .14- I^omen quo^; domini crdignitas chrißiante ecclefite minuitur,ej blaß)hematur. Euangeliu aliam exigitexercitatioiKt quàm liimigare,cereaf candelas confumere,figuratè ci neremultisuocibus, ofculariaureoslibros. Oportebid gratiam domini noftri ïefu C hriftipriedicare,fed apud iUos nuOa prorfus eius fit mentio, lumenq; quod opor* tuit ponere fuper candelabru,occultatur fiub modiunu Ciuid aliud hie poteft prater tenebrase:;rfedu{liottet efifie,ubi hoc modo uerbu domini fiupprimitur^Propte^ rea etiam hoc loco probatti euidenter efl,quod illorutu lAiflaingenseflabominatioin oculisdei, quando uer* bumdominifianóhimimpeditur. efldubiumonta nes M «y/rfi eflè idoloru cultum, in quibus nonpradicoa tur uerbum domini à miniftris, idq; in lingua quant au^ ditor populus inteUigit. Porro non aliter atq- incom cionibus,fiic etiam in gratiarum ailione or orationibitf non obfieruant C hrifli exemplum. Ea efl ceremomaru multitudo, ut deuotis orationibus locus no fit. Sunt etii multa quas uocant coUeila eoruni non Chriflian£,tJ multiiüorünihilintelligunt quidlegint .Qnumproi pterpecuniamaut alias fupradiëk.s caufiasmil]ent,e:y lint

SENAT» BASrtlEM» »o8 f«Ht (cortatores, camates toti^qua ratione poßibile eél. Kl deuoto er puro corde, ut oportet, orent er gratittt Kgant,a:{t faltem aiiquid boni cogitent^ Verba quident adfunt,fed longe cor abefl.Etiamßperßutdeantßeeßße deuotos, tarnen certumeü quod ßintabominatio apud deum, er ßeut deus per Malachiam dicit, iÜorum ben ttediäiomaledicetur.Qjiando ultimo uentum ßierit ad diflributionèßacramenti, frangunt illud in tres par* tes,unam partem pro uiuis,ß-cundam ijs qui in calo ßunt tribuunt,tertiam hac uita deßmdis qui inpurgato rio ßunt,uti loquutur,quod iHis etiam opus fit prouifio* ne:ßed ipfi omties partes edunt.Tolerabilius erat eccle* fiam paßcere,miniftros ab^inerecareréuA ttjunene* minem ad comunionem admittunt,apparant mcnßam, er conuiuium,ßed conuiuas non accipiunt .Ncc ipfi de uno pane er uno poculo manducareerbibereuolunt, nom quilibet occupât propriu altarc,et mancipat Miß* fam, hoceäpropriam idoloIatriam.Quidquießohic efi uel ex aliqua parte fimile caenlt;ie domini {iudaorunt aut gentium nullus magis poßßet irridere ordinationé Chrifi:i,quàm xâioi illimißerihomines.Mirumefiter ramtUospofiê ßrre, aenon potius dehi/cere, er illos demittereininfima. Haciam ßintdiiktdeßacerdotib. in quibus nimium multi errores er abominanda/celera reperiuniur. Munequodad accipientes ßacramentunl attinet,nam hic locus deinceps ßequitur. Aequius con* dolerc er compati imperitte mHltitudini,quàm grauiut

DE MISSÄ, AD argucrefiinplicempopulum,nifi cognofcat umtafeit^ (y ex fimulatione répugnét. Quiadmenfarndomini conueniüt, debentdudtreuerbumdei,ficut ßcerutapo fioli- Quomodo dutem dudient, cum nemo dnnuncieti Jpß deberent rejjiondere Amen, dd ordtionë, ncfciunt dutem nec inteüigunt quid oreturùtd res nduci,loco jru girerum,crfldtusquofddmprouiuouerbo dei uendi tdnt.Ordndus omnibus nobis deus, utdbiüduerbi dei ßme populum liberet, ut biteüigdt qudm miferdbilitef dbitlis ßlßspdftoribus feducdntur.IionquidimperiM plebs freie t, poftqudm menddciumzy fedudio tduto^ pere inundauerut, cr captiui ducdntur db iÜis hoflibu! dei dntichriftisf Sdcrdmentum enim tdntum frmel nti* nijlrdturiüis,crcogunturutcommunicentcumillisiitt pijs hominibus, qudndo propter confeientidm libenter dbjhnerent,non intelligentes quid fdcrdmëtd requirât' Accipere coguntur in und/petie contrd Chrifli ordind* tioncm. QuomodohocpoßetdeononeßfringrdtuCf maxime dbominabile,qudndo ecelefia eius uaflitur (7 perditurf Poftrcmocircaipfd fdcramëtdquoq-crro^ res imà dbominationes qult;edâ reperiutur .Uainmate* rid in faerdmento debet eße panis zy uinum ,ftcut cjit CrlDiuus Pdulusfrcdnte zj-poftcœnamdominiuocdt'-Papiftæ dutem docent necuinünec panem manere,fed fold dccidentid ,exteriorë panis albedinem ztr faporeni fupereffr.ltd tam manifrßn mëdacia uulgo proponiit, CruidentesobcacâtjUtcrcdant non ddeffèquodadefrquot;-

SENAT. BASILIEN» 2°^ ^uod autem adefl non ddejjè. Sine duhio bec non fiunt fine cooperdtore patre menddciorumfatand. Item Ate Xander primM eiut nominis Papa^/kituit aqua uino mi fceri,quode]fecontra Christ ordinationem quisnon uidet^ St confidereinu^ naturampropofitumq^ ipfum facrame»torum,uerba doinini nimirHm,per qua: homi nesconfolationëaccipiuntj/àcilc efl uiderequid fatan conetur, Sic facrificului tacite murmurât Iatinè:ita au» tem GT pulfatur,utnemo intelligere poßit.Addiderunt quoq; quadam ucrba quie in Euangelio non funt, ut uo cula,enim .Ifcm,Chrifliim oculos fuos fufluliße.I tern di âionemlt;eterni.ltemmyjkriumfidei. Sed h^ec minora funt, hoceümaii^, quod fcilicet de foto pane primunt dicunt : Qttoniam hoc eft corpus meum:fed omittunt, quod pro uobis tradetur,aut ftangitur. Accedit hue, mii hiec uerba legentibus, pulfatur organis,cruocibut diuerfa canuntur, ne fidesplebis in ittis uerbis hareat. Quod autem populus prafens paftionem C bn/îi in ani mo uoluit, uel cogitat, non afcribi facrificulo, aut de» het,autpoteft.OportebattotamecclefiadiIigenteruer ba notarepromißionis, er deo gratias agere. Jta pa IHmeftquodprorfusnonin Miftdfua papiftte Chrifti ccenlt;£ exemplu fcquutur, tarnen iaiihnt fuam jJiiJfitnt efte facrofanikim, cum nihil omnino cum inftitutione Chrifticonueniat.laëkintdiuum lacobum Hierofoly» mis,S. Mlt;trc«tn Alexandrite, S. Pctrum Antiochilt;e i^iffoA iHas habuiftc,fed huius rei nullam fide dignant d

hi/briätn hdbent. E(fi cand domini ufi funt,ddexei)^ plum C hri^i, ficut nbsp;nbsp;Pduîui C orinthi,non ficcrut

wt pdpiftd: nunc in dbufu hdbent .Noneü obfcuruin ^uo pddo pro^reffu tempom noud femper dfjinxet rint. Qjlt;od ipfi de libro Dyonipj/èrunt,menddciu eftt pr^cipue uero quad dicunt S. Pduli difcipulum poteflq; multii drgumentis probdri iÜum poil apofif^ iorum tempus uixijjè dliquot centum annis.Q^iod dU» quot;tem SAgndtius, S .Polycdrpus,0'lt^cn‘eus dlicubi Nif ftementionem fàciunt, nihil eR ftmile illorum Ipftpdpiftie fùtentur S.Bdfilium dlid rdtionec^ufigt; S. Chryfoflomum dlid, S. Ambrofium dlid cSfuctudiitf in cand domini hdbendd, ufos. Alij quoq^ alijs modis ufifuntin miniflrdndohocfdcrdmcnto. Certumtiutte exillorumuerbiscR,eorum miffdndi ßrmum non ex Chriliiinftitutione,fedex hominu doilrinis mdndffe-Ex eorum etidm ßcile coüigitur hiß}riß,quid quifyuf Pdpd,quôque tempore dddiderit.

Anno 264. po/î ndtû C hrißum, Pelix primus Pdpii eiusnominis mandduit templdZdr dltdrid confecrdre.

Anno ZÎ4.. cy Vrbdnusprimus zj Seucrimts pri£ccpcrunt eccleßjs drgenteos ZSquot; dureos cdlices.

Anno 124.. Sixlus primus de fubtilißimo punno, qud! uocdt corpordlid, pracepit in eccleftjs, qult;c nemo prd^ter

Anno 114. Alexander primus inlïituit acjuam uino tnifceri,Qr panem non{irmentdtum,aquamji tllantt quamuocMi benediéhm.

Anno 4S4.Gelafiusprimus excogitauit coUe^hs^ gradualia,ut nominant. Nonnuüi Alleluia adfcribunt Gregorio.

Canonem multiau'ores confucrunt,propferea fibi non coharetfmulta fupcruacua uerba habet,eiroribtts

er feduâionibus fegtet: inuocM enim diuos,ç^ ofivr» re uolunt pro animdbuf in purgMorio. Sanihs pro fuo ärbitrioelegerunt, aliquot cruces in quibufdam locis, aliquot in alijs locis ßciunt,quaß in lUocrucis genere fit uirtus qu£ddm.Atqi habetur hic Canon aliarum le^ âionum longé (aniiißima. ïpfum offrrtoriu attribuut S. Gregorio. Gloria patri Damafo aferibitur. itacla^ rumfitquemadmoduin ex centonibus Nlifjapapißicii fitconfuta,magis ßgt;eciem religionis,quà)n uerum^J pium cultum diuinu habet.î^on eH igitur quod dicant, feapofloloru more ccena domini uti, quorum doélritue ex diametro contraria funt. Btfatis effet adprobandii Mijjameff ßigiendä,quodexhumanis traditionibiK fbtuitlaqucosconfcientiaru. Sed uoluounteffefacera dotes, qualesfiteruntinueterilege, q;quot; umbras figuraa rum tempore lucis crclarifbnifolis in medium adduxe runt,geßibus, permanuum impofitiones, brachioruin extenfiones, perq,- hofliie diuifionem,crpcr reliqua, quidus tudiciufifunt. itafudiofuit fatana:Icgeminlo cum Euangclijintroduccreincccleftam. Siautemeir» cuncifio nocet,utefladGal.s.fcriptum: Sicircutneia damini,ChrifhiS uobis nihil prodcrit. Qjiis negarepo» terit Aaronis facerdotumq; tuda^orum ueftium uarietd tern cr unéîionem nihil prodeffe hoc noui tejhmenti temporcfquanto minus hominum inuentiones cr fom^ nia inutilia funt, quibus homines occupati,ucram piea t^te,n,charitatem,cr animi humilitatem deferuerunt, ficut

/ic«t etiamin cMtusuarietatecrorganifficcmnt.Itd* mdgisdd cdritdlem uoluptdtê,qudm dd gloridtn dei cordd commouerunt,quod per lucos,qui feri circd tein pIddcinondebent,probibetur,Deu.z6.QHdmobretn etidin ßJßeciofiores ceremoniteuidereHtur oeuHs homi num, tdmen dpud C hriflu omnino nihili bdbentur, qui ucritdtem,non Idrudi quierit. Sed Anticbrißiis regnum ßmmper btecinßliciter ßnbiliuit,c^pompdm illdm du cit,nihil de uerifdte folicitus. Atij^ßcpropter turgtdd pompdm er dlidf multds cdufds ek tAijJd iUd pdpifla^ rum abommdtio cordm deo. Qjiicunej; non prorfus eß cbrißiänaru rerum ign(crus,dpud illos fuperbid crßßit perditos ßdcrificulos coenum domini nec ßerabit, nec queret. Hoc ßtdicTum de coenie domini inRitutione, ex quo ßequitur,!Äißdm illdm dd exempldriumChrißi cocn£ omnino nonßeri. Sequens locus z^totius negotif ßtmmdinhocpofltdßmt, quodipfi nondubitdntdice^ reße milletMtjJdChrißicorpusoßvrre.Hicuerbiscon tenderenoucllemus,fiipßoffrrre, dcciperètpro com memordre, er recorduri, ßcut etidmfondnt er uolunt uerbdChrißi. Nec fdlisgrttfurKinuiSio erconi»nerao rdtio eß folorum mintßroru, fed etidin totiuseccleß^, qudnqudm iHi uerbd foli proiwndent. Non ncgionus ue teres doülores Mißdin obldtionem uocdßc, fed non dlio fenfu qudm quod ßt obldtionis recorddtio, quemddmo dum Augußinusfdtiscldredcmonßrduit.inlibroeniin ad Petrum diacóhum in banc fententiam dicit: in ofcU«

tiotte ^ratiaru aiHio crcomemordtio corporii Chn ili,(juodpro nobis obtulit,cr fanguinis eins cjuem pro nobis effudit. jn^jiio loco feipCum S.Augujl. or alios quiamceü Ccripjerut^abudejatisinterpretatur. Sed papift^ ilia recordations contend non funt^fcd aliij’uid inains uolunt, nempe guod Chrißu medio quodam nio do ojß’rant, non quemadmodu feipßumincruceob'ua ltt-,autftcutno5 rccordaiionë commemorandorepetia mus,fed repricfentatiuc, qui tamè amplius mori no pof fu.lllam poteftatem non poffun; ipfi tefari : nam ho( concludi non poteft ex Ulis uerbis : Hoc ^ciic in meain commemoratione. Dicuntquidem quod his uerbis f* mul confecrationem illam,oblationcm memoriaia fimul imelligant. SedipfißLlfamitlamin'erprlt;etatione fslfó excogitant. bieceffeerat primu demonftrare,ubi Chriftus facrifcium obtulerit in cana. Qjiid ficit Chri flus^nthil aliud certè, quam quod pancm accepil,graa tiasegit, jrcgit, difcipulis dedit, mandticare iufit :nec aliter cum uino cgit. Ad hiecfuam paßionem tllispriea dicauit,uoluitq; ut nos idem in pura ucraq^ fide imitare mur .Sednonejl una litera de ijkru oblatione fcriptd. Atq^etiam fichrifiiis prüfens corporaliter fuumcor» pus in pane tjk habere uolutfifet, tarnen nullo modo in fe habent uerba,chriflum tempore lUo in cana fe obtu lilfe,alioqui corpus difcipulisdedijfet, nam hocconfca quenscffitt, quod facramctalirer fit.Porro non fatisefi ^is quod o/^ufit corpus C etiam deo, nifi etiant

SEN^T. B AS I LI EN» 2»* pro Mnarum redemptione, pro proßjtra corporis uct lctudine,pro Ipe falutis ^tcrn^ o^ant, alioqui l^ijjà non haberet tMtum preciu. If4 neceje efi fieri ubi fe^i nielnue)it4te ttberratur : quo longiusitur,boc error ntdiorfit. QWdre in hiseorum uerbis funt muxintie blu^ fphcini^,per qu£ omnis doârin£ C hriüi fùndumenta. Ubejîcbintur, er infirmuntur. Ex ijs fittis darum eil iUosneq^magnitudinèpotentià ue paßionis ïefuChrU fti,neq; dignitatem facerdotij eins intelligere. Si perfe uerauerintinifierroribus contra euidente ueritatemt Chrifium prorfus abnegabut. Noftra h£c di/fiutatio durioreft,necadofltntationë expolita,fedres non alt ter quàmdicimus,habet,quad ficilèpro ueflra prüden tiacr-ßapientia, Patres patria',ex noHris intelligetis probationibus, quasprimum adducemus, mox illorum non rationes, ßeduanas er non cohterentes opiniones aperiemus.Hteceftnoftrifitndamëtiratio. Ç^uiChri fium cognouit,iüe feit quod ipfedeus er homo faluator mundi fit, t.loan.4..er quod in ipfo ceu uero Abrah£ femine omnes gentes benedicätur,Gene.2z.Gal.3. er quodnemopoteftad patrêuenirenifipcrfiliu, I04.6. qnùCbriÆf«» pater itaamat, ut propter ilium patri filq ir£ reconciliati fimus, Matth. 17.itemquodipfit eil noUra iuilitia,fan{lificatio, er redemptio, i.Co^ rinth.r. er quodin nuHo alio nomine fub coelo quijquù faluusfitnifi in folo nominedomini,Ad.4.crquod folus abfque aliquo auxiliatore redemptionis opus com d 4

DE MISSA jlD pleumt,ficut dicitur ufaite ôj .C ircuj}iexi, GT no mt adiutor. Ut quod omnibus rationib.cumuldtißimepro nobis ßttisßcit in cruce,fi modo fidimusiUiuerejUeb. to.Hoce/l/ùndumentunoftrte uertechriftianlt;eßdei, fuper quum peträ eft (edißcuta eccleßd C hrißi,IAlt;itth. 16. Q»i negJt Chrißiim nos rcdemifße^zr femel in crn ceredemijfe,dutnos non pcrßileut oportuit redem^ ptos,qui negitt inquum hoc,hic C hrißum ß(cerdote(y redemptorë non fufßciente ßcit, itaq; dbnegat ipfum. Hoc ßt per illos fdcrißculos,quiCbrißum totiesdenuo ofßrunt. Ham contradicunt er negant nos folaßde in ßißcari,crattribuut iußißcatione partim noßrisope^ ribus contra luceclarioremfcriptura.Vosexeiusgrd^ tia feruati eflis,non ex operibus,Eph.t. \llidutemuen ditantpro praßuntißimo operum Ulifßam illam fuatn, uolunteffe facerdotescumChrißp, in quo licet uidere fuperbiam iHarn fatanic Lueißri, er maiefl^itis diuinie beßonem er contemptum, quibufeunq^ conßilis cotn^ mentis hoc excufent. Hunciterum penitiusintrojfh damus prima domini ordinationë dominicce clt;xnte, an C hrißus comiferit nobis oßirre,anq; feipfum obtulerit in illa coena. Ci! uerbaaduerbadiligëterexpendùturf cernitur quod C hrißus in ccena omnino non facrißeiu obtulerit. Accipere er ßägerepanë,noßgnißcatoßir re. Gratias agere no eß facrißcare,alioq C hrißus quitt que panes ordeaceosaugendo,erquinqihominumiHia db4ndo,etia)nfacrißciumobtulilJ'et. Heedaredifeipti

Iis dd mdnducdndum,figmficdt ofjirre : nec h^cficcre in meant commemorationem, crannnunciare mortan domini,o(jmc ftgnificat .Credere C hrißum nobis do» natum, O' ^nod corpusßuum pro nobis in mortem de» derit,quod pro peccatoru noflrorum redemptions cßu derit,non in coena-,fed in cruce,etiä non ftgnificat offir re. Teßamenti liter as confirmarcjofide affequi oere dere quod in teßamento ordinatu eß, quoq- oßvrre no ftgnificat .vndeigitur ueßras rationes probabitisde oblationeinmifià? Admenfamdominiaccedimus ceu efurientes, accipimus o manducamus credendo pro» mißionibus, quomodoigitur nos damust Deus nobis promittitjOquot; nos ei dare conamuriQjie hlt;ec eR infa» niai Siquisrexcuipiampauperiloco arrabonis fuuin daretannulu, quod deberet eße omnium bonoru fuo» rum hicres, propter folam pauperis egeflatê, O' fuam mifericordiam quam rex cuperet prædicari, propter quam caufam daret etiamannidum egeno, utmemor eßet beneficentiiefu(e,fed pauper anntdum acciperct, ut regi redderet, quo fióh rex paupertatis nomine notareturfOpnuper iüe hoc munere placeretfibi qua» ft regem bearet,nónne hic eßet mente captusi Sicnec nosdeo facrificiumoßrrre poßumus,quando nihil de facrificifio'oblationibusinmandatis habemus.l^ec dominus quiequü tale furfum toUendo panem fielt, nec ullam caufam attt exemplum facrificulis dedit. Hoc loco obijeiunt : Potefl aliquid ceu munus adeoO' dari

er dccipi,cr nihilomi/tu! poteß or ßtcrificium eß'e,ß^ cutin ueteri lege eratßtcrificiu donu dei, turnenßicriß cubdntur.Et ßtritui contribulatus eß donum deißt tu men deo ßterißeiu, Pßal.fo.Reßondemu^: Si eßet ßeri ptum, quod deus praceperit ut certi eßemus, quuJiet pr^eceptdinueterilege hdbuerunt,eßetdliquid. Nunc, uero ßripturd nihil de illo pdpiflurum ßdcrificiodicit: mdior O' dltior eßchrißis,qudm quem homines pdtri (tut poßint,dut debednt oßvrre. Sedet d dextrispdtris, O femel fdtisßcitpro ßdelibus perßäißimooßfß^ cientißimo fdcrificio,o nos miferi mortdles hoc prtc^ fumeredudemusiCiui fdcrißcdt mdioreß fdcrißcio, itdilU fdcrificulimdiores effent domino Chrißo. tpße nos fdcrißcium deo obtulit,i.Pet. i .er«oj iliumoßirre condmuri Qÿi fdcrificdt debet tdm purus eße qudm fd crificium, er quis poteß tdm purus eße dtque Chrißii noßrÜfdcrißciü? Ah qudm nuüd eßetpuYitus Chrifli-Porro Chrißusceu teßdtorincoend fdcrdmctdnondli ter qudm certds teßumentoru Uterus donduit,in quibus nos dccipimus per fidem C fcn/îi corpus o ftnguinetn cum omnibus fuis bonis. Si nos ntic ueUemus iüi literdf teßmneti dure dc fipeteret lt;î nobis, nonne teßa,tor con temnereturi An non mérita promißiones, qudntum dd nos dttinet, irritee ßerenti Qjcis no dbhorret db hoc ge nerc bldßhemi£f Cum conßderdmus fdndißimufd* cerdotiumChrißi lefu domininoßri, o quid nomen fdcrificij infe continedt, ßdle tüdemus quùnt iniuriunt

SENAT» BASTLTEN. î’4 fitpuhtre nosChrifti corpus offrrrejä cjuodpdpiftic/i ciunt. Sdcerdotium Chri/h defcribit nobis S Paulus ad heb.7.inc]uicns: TaHs enitn decebat ute^tnobis pon tiHx plus, innocésammaculdtus, fègrega^us 1 peccato hbuSjC^lubliiwor fiâus caclis-,cui non fit quotidie ne» ceffe,lt;jucmadmodim tliis pon'.ificibus, priuspro pro^ pri^s peccatis uióliinas o,‘Jrrrf, deinde pro pecca.is pot puli Llt;!amidfidtfemelCbriftuSyCufemetipiiimobtut lit.Uemcap.^.ad Heb.in.]uit . AtChriftusaccèdent pontifex ßituroru bonoru, per maius perfèâius tat bernaculum,non manu/àâum, hoc efl no huius Ihuólu rlt;e, netj; perfanguinein kircorum ac uituloru, fed per proprium fan^uinem in^e/fus eft femel in lanâa,a;ter na redemptione reperta. I tern mox in eadë epiftola cat pitedecimoiPer lt;juamuoluntatem(dei)fanëîificarifut mus per oblationem corporis lefuChriftifemperpert aiiam .Et mox in feijueniibus dicit:Chriftus uero, una pro peccatis oblata uiâima,perpetaà fedet ad dexterä deiyid guod fupereftexpedans, donee reddanturinia mid ipfiusfcabellumpedumeius. Vnicaenim oblatiot neperftdoseffedt in perpetuum eosCjui fandiftcant tur.ltem capite huius epiftcLe feptimo docemur in ipfo Melchifedechy^uod tpfe facerdotium fignificauitChri fli aternuycy^uonio Chriftus rex fit pads cr iuftitice. Ex his fcriptur£ lociscd^ftcileco^nofcere,Chridunt non amplius oftrrendumtnam quis uon uidet dircrimett Chrifti atlt;^ lt;diormn[aferdlt;}tumi Chriftus eft fine pec*

edto,obtulu feipfum, CT mors eiusefttam perfi^tn fdcrißciü, quod femel tuntu obldtus in leternii 4 pecd» tis munddt,neq; oportet repeti, ut ueteris legis facerdo tumuiélimie .Chrißus fecundum corpus non eßum« plius in terris.Hic funt uerbd examinanda. Semebpdpi fiæuolunt fepehdbere.Uem perunamhofliam con^ fummutd ejjè omnia : Papiß^e multas coguntur habere Miffas. Item quodfeipfum obtulerit, non ecclefta,non epifcopi,non facerdotes. I tern hoc uerbum confumma* uit,papißis adimit omnem reßgt;ondendijicultatem, (J elabendiuias omnes præmunit, nealiam uiam reprte* fentationefcilicctmyßicaexcogitent. Spiritus fanélus difertè apertis uerbis omnem eorum cauillationë pro;* uenitctrdiluit. Notandumellettam nomen cetcrnus. Sempiternus facerdos propterea cß,quod unica hoßid fatisßcit pro totiusmundi omnibus pcccatis. llofliaill‘( habet perpetuam uirtute,modo credatur ctrannuncie* tur cum gratiarum adione. Eß magna ingratitudo di* cere, quod oporteat alio modo etiamnum pro peccatis oßerri Chrißiim. Cum his argumentoruarietibuspre muntur, multasqu^runt euadcndi uias, ChriRum fe* ipfumoßirre,feejfeminißros, pnetereanihil. Chrißn feipfamfacramentaliterofßrre.Sednoninterprtetana tur nomen facramenti,utueritatem ßteantur,facra* tnentum fcilicet non aliud effe, quam recordationis memorbefignum, quod ChriRusin cnce unica hoßid femel tulit peccata noßraplenißime. Hocdebctinfa*

mmenfo hocconftJcrari cogitdn.Siinhunctnodü explicarent, componerctur ßcHe inter nos pax. Lo=gt; ^uuntnrpc, tarnen non uolîit uideri dicere. Q_nando 4 nuHo reflfiitur illis,lt;juiduis per MiJ]am poffunt effices re,tunc Punt Mijjieanrete, tuncpojpmtad fuumarbi^ triuin fortune intperare,uiólvria inpratlijs eji in manu illius MiJ}a-,fatis/àciunt pro pcccatisillius opera, cr ^uid non potefl ilia !iiißa, neq- uïla pecunia fufficit ad fatisßciendum Mi/Jie peße graßante. ^uptiarum tem pore in Utis cr triflibusrebus MiJJa illaregnat,crfatt do opere illo mereri fe iaéh.nt quicquid optatur-Semt per pro iHa pr^emium exigunt. (gt;uando autem cogun lurrelj!onderc,cr non pojjunt, ad hoc conßgiunt, ut diximus,Chridum ßeipfum offerre. Sed ipße Canon (quern ipfi in primis faniiu ducunt, ctr ad quern Euan» gelium coUatu nihil aflimant, tantum in eo habent the faurum) fatis arguiteorumimpietatëorblajphemiâ, de quo operapreciu eß aliquid dicere. Antequam uen» turn fit ad uerbum domini,dicit facerdos,fe ojferre, mu nerarc,donare fanéhm,immaculatâ hofliam,pro/àn» iîteuniuerfalis ecclefia; pacecradminiflratione crc. Adhuc autem nihil adedilli nift panis or uinum, non» dum habet appeUationë facramenti, cr nondum cor» pus C hrißi eße opinàtur, tarnen oßrrüt pro toto mttn do.ita cernitur quam fibiplaceant, or quos fe putent. Hoc non poted non eße idololatria, quod creaturæ honorChridiattribuitur, quifepro ecclefia tradidit.

DE M'ISSA, AD crnosrecociHauît.Quomodo i^iturchrißiisfcipfuM offert cum nonJum adfttfc^ipfi creaturte adfcribunt. Intelligi arbitramur, ciuomodo commentaar refpona fio iüorum cum ßilis cr Mißispugnant.(Quantum eß flagitium offcrre ßu^tim panis,cr paululum uini,pro unica ilia hoßia umcifummißacerdotis C hrißi?E.t tant precioßa debent eße uinum panis, attjueeßprecio» fißimusßanguis Chrißi leßu, in redimendis populi ani» mabusl Aut in bis gloßis aut inMißa mentiuntur, CT contendunt fuis mendacijs mundü ßeruari : ex i/s duoa bus alterum ut fit neceß ee/t.Sed poß uerba domini mit gisblaß^bemi deprahenduntur^quando putanteßeit^ tialiter corpus ejfe in pane, dicutq;:Offerimus tuce fan {la; ntaiefluti oblationem fan{kim,immaculatam, fana {lumpanemuitic aterna;,z^caltcem falutis teterna, ^ua-reßicere digneris benignisoculis,lteto uultu,fint tibi grata,ficut placuerunt muneratuiiufli Abel,er ßt crißeium noßri patriarchs A brahs, faniki hoßia er tttunda,ut hsc per manus angeli tui ad altare tuum dea portentur. Bsc funt Canonisuerba.SideChrißnloa quuntur, ut comuniter inteStgi uolunt, qua ratione eot rum commentum hiclocum habebit,quod fcilicet Chri pus feipfumoffcratin facramento,quando ipfi orant pro Chriüo, er Optant ut Chriflo ea gratia ßt apud deum,qus Abeier Abrahscontigit,erutangelieunt ad altare dei deducant? C erte uerba non conueniunt,ut populusintelligatur perpanem uitssternstfednul»

lic'hal’entfolutiotiein, nee eorum cotmnefitum in (dium ufum inuentü eß, quiini ui habeant ^uod ex ad» Uerßo inicmgätibu^reßondeant,ne tacere fec^^ uidos ßteri cogantur.Vtillaiamomittantur, etiam ßi Chri» ßiis corporaliter ejfet in pane, tarnen non oßrrtur deo, nam hoc facerdotisilliM honorem imminueret.Maio» m O' plures,ut fc dicam,ab(urditale5 ßequuntur quan do diligentiu^ expendimtti quod dicunt,quod fit hoßia pro pcccatis.Uaeflomnibmrationibuiimpoßibileo confiéîum mendaciu Mißam eße facrißcium,aut Chri ßnm oporteret iterum crucifigi. Verba h^eefatis clarè hlt;ec notant.S.Paului ad Hebro'. cap. 9 ,dicit: Sine fan guinis effiifionenon fit remißio,fcilicet peccatorum. Q£o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C hrißiis igitur offertur in Niißa iüa papi»

fiica,cumfcripturanullam oblationemabfq;fanguinc feiatf Etfi uüa eßet hoflia impatibilis, uacamq^fangui ne, S. Paulus inepte argumentatus eßet, cum dicit, feipfumnonamplius offerre, alioqui neeeße eße cum mori iteru,o fiepe opus fiußet iüum mori ab exordia mundi.Nequisputet Paulum prteterijßeChrißi! poft fe impatibiliterinfacramentoeße.S. Paulus melius fia crteficriptura: ingenium caUuit ofiacramentorü nego tium, quam omniumpapiflaru uUus. l^am hoflia pro peccatisnunquàfimefianguineefloblata.Quare nihit cfl quod dicunt,etiam quadam offieiri in lege, ut panis fine fanguine. Nos' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quando uiuentiü corpora

ffpindi fanguitK. Qjtdmobrent fcriptura probdri noit poteft Chri^li corpus inMijJd. offerri, nifi per com^ mcmorationem, memoriain, zy gratiarum nélionentt quod miniüris cr populo commune eß: nam ut oratio itdetiamgratiarumdHioomniucA. Quigratiasagitgt; non dicit ße aliquid offcrre, aut d(tre,prtcter gratitudi^ tiem animi cr laudem. Si hccc in hunc modum propoß tdpopulo ßijßent, non tam liberales ßijjent mortalet in expendenda pecunia in Mißas, nbsp;nbsp;facerdotijs conßi

tuendis: perfuaß ßierunt fe remißionem peccatoru con fequi in Mißis, non propter gratiam certo illispromiß fam cr meritam,fed per longé aliam uiam, qudmptr gratiarum ddionem,nimirum per oblationë Chrißi lijdehcg-perorationemproeodem. Ahquidopuseß demonßrationeftam ridicule er pueriliter de rebus di^ uinisloquinuüo mododecet. Aduerßarijnöcredutße C hrißum,quantu in ipßis eß,maiklre er denuo crueiß gerein ßuoreprlt;tßentdtiuo Mißße facrificio,nec aliter fitciunt dtq^ ß Chrißus no 'aßcendißßet in coeluadpatre fuum. (Xuihoc autemßcit, Chrißumiterumortiob^ noxium ßcit,eritd iuxta ßua; dodrinæ errorem denuo eumerueißgit. Nam Chrißusinlocumßanilumcccü noeß ingreßß(s,ncc ingreditur nißper ßanguineßuuni' Qjiando autem eum conantur patri offerrctautjUt ipß loquiitur, reprlt;£ßentare,quod non eß aliudquàm ut dp pareat coram pâtre. C^uemadmodum autem fummiü facerdos nunquam fanihi fanciorum ingreßtiseßeunt koßii

SENAT. BASILIEK. ii? ho/lM fitte fangttine,ubicoram deo apparuit:ita de Chrifto ajfrmatur quodfine ftnguine no ingrcdiatur^ Propterea S. Paulus uttUumerrorë prlt;etieniret, dicit: Cbriftustpfeincalum luit, utappareat ante fade dci. quafi uelit dicere; C^uid canaris tu deofuum ßlium rea prafentare ut appareat in conßeCm domini ! Hoc ùjm (Hitcd effeCTum dedit. Perfanguinise/fufionCiper nula lam aliam täam ingredi debuit .Itafine negotio inanes itta; er uana; tergiuerfationes refiUutur. Hoc uerbuntt Chrijhts apparet,eft clarum,non offertur,nec opus eil iüo papijhru reprlt;efentare, nobis fludio fit utin cordi bus noflris manfionëßciat, apud deum patrein nofira Opera illi opus non efl .C^apropter fine dubio idoruiit blaßihemia manißßntur es- eft abominatio,^ua maior reperiri nuUa potefl cordj« deo. Hoc loco,fcribisada t^fariorumeü adhuc reliijua gundam tergiuerfatio: dicuntenim: Siproptereaijuod Chriflum iterum atque iterum ojferimus,Chrißi tnaießasleediturminuitur ue^ crmeritumeiuspdßionis propterea non efl perfiitUf poflet fimili ratione dies,fldem CZ baptifma,i!s confer uationein mandatorü detrahere dignitaii (splenitudi* ni meritorum paßionis C hrifli : ita bonis operibus nec effet opus,nec effet locus. Hac comparatio efl abfurda es inepta:alia enim ratio efl repetitat oblationis, quam fldei, es bonorum operuin. Pideses bona opera glori ficant merttum paßionis C hrifli,fed repetere bofliain, iterumey ftepe offerte,derogat till. Hicc coUatio no a'i

ter fe habet, quàm fi Çkw in cîaro die çy (oie fereno aca cenderctex tiedalumen,dicens: Qjianqnam folabun» de clarè lucet, tarnen quodam alio modo neceffiiriu eß

utile, ut lumen accédât. Etquißiain diceref.Qjiid qu-efo ludis teipßemtcontemnii darum diem, quaß fol non fuffidatfine tuo luminet Rurfu^ autem reß-oderet aducrfariui: Hoc modo nec opM eft ut ego aperiâ ocu» los meos,uideam O' operer,qHia dies eß,folisJflendor eßidet omnia. An non eßet h^c comparatio ßidtißit mat In negotio nobis iam propofito,prorfusres fie fe habet.^am meritüpaf.ionisdomini efl nobis tam fufß dens o dûtes ad dimittenda peccata o gratiam aca quirendam, quàm fol ad diem durum reddendii, Papi Jkriim ilt;\ißfehoßiapro peccatis(quanquam nullaefi poteß)eA fimilislumini accenfoindarodie,otnß* mat ueram hoßiam ceu imperß ibimtofieut diei bea neßeio cernimus,ita percognilionem meritoru paf.io» nis C hrißi, agnofdmus dei erga nos bonitatê, oe^ß des nobis ut donum dei,utilis:nosetiam propter eaitt ex animo bona opera ßdmui ceu obedientesßlij, qutc Opera fola deo placent, qua; ßdes o bona opera funt nobis à deo præcepta. Hunc fatis demonßrauimus, nondeberenoshoc pacbo offirrc,ejfe contra deipr^ea ceptum,aduerfus fcripturam o gloriam dei, o ßtnda mentumnodrum manetinuidu. HuncaudiemiK,quia bus aduerfarij argumentis, quoq^ ßndameto nitantur, probabimiisq; quiequid habent, nihil aliud eße quant

tnerä fbmnia /cripturie pcrperâ inteHeéï^, apertj men dttda,^u£ non folum non poßunt cöfirmare nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ha

ftùm, fed etiam rndgna ex parte contra earn pugnant-Q«o CKidfntws fitjiüampapiflicâMi/fam effe horren dam ahominationem. An Mi/fa fit oblatio,no^ri aduerfarij certa demon^ratione ctr aperto fcriptio-£ ^uopiam loco diffutare dcberent, cy probare ex ordiis nationedominr.fed in lUa non eü unicum uerbum, ««Hum prorfui exemplum, c^uodpro caufa ip forum fi ciat,ftcut fuprà déclarai u cfl. VeUcnt quidem libenter ilia ucrba, Boc feite in meam commemorationë, rd* pere, crtorlt;]uere ad fua aflruëda mendacia, quafi deus hiiuerbisiufferitoßme facrificaréue.Sedhatc nuïla modo poffunt illif prodeße : nam fie funt inteUigendaz Quicquid hic iam uidiftii, audiuißii,cr ficiflis,hoc in pojkrumficite in mei memoriam, Sed non reperifur in tota ctxna quod Chrißus facrificauerit,nullum uerbunt uUarationepotedinhanc fcntentiàrapi. Sificliceret infacrii ludere,didpoßet: Debes locum Chriflioccu» pftrcjCz loco dei adorari, quoniam dominus didt,Hoc feite in meam commemorationem. I f d coHigcnlijCjMid rejfiondcretur f AdfinguntilliChrißiim iußiße-.itahic ßdunt:dicuntenim,hiec feite, eße idem quod facrifi» care. QHÙdo dîît hic ubifùndamentu debebat eße, tant inepti depra;hendutur,ut nuUius demoflrationis «o di^ CO robur, fed necßgt;eciem habeant, reliqua omnia nub lo anoppugnte ruent. Poâ hlt;ec dd tresfententias epb e i ßol«

DE MISSA, AD fkld ad Heb. {qute totum Mijjte facrißeium expugnat er cxiindtt)conßgiüt. Priintis locus eßad Heb.s-quf ßchabef.Oinnis ponlißxquiexhominibus fumitiii', pro hominibus conftituitur in ijs quic deißint rebus, ut offêrat dona er uiHimus pro pecceitis,qul pidcabilis fjßpoßit ignorantibuser crrMibus, quandoquident eripfe circundatus eüinßrinitate, er propter hauts debet,ßcitt pro populo,ita er pro feipfo immolare pro peccdtis. Videtisne, dicunt, quod facerdotes uiiliiaa o/ferantpro peccdtisf^Aeliorefidedeberent fcripturJi traire: num h^cuerbd ctd eorum opinionem prorfuf nonßeiunt. î^umS, Paulus hicloquiturde facerdo» tibus ueterislegis, qtà tantii figuraChriflierant,quod darum eß ex fequcntibus,cum dicit: Nemo arrogat ft* bijpßi honoré hune, niß d deo uocetur,ßcut Aaron.1^ autem crantex genere Aaron. vbinunc funtßttnnn illi ßccrdotes^Totuin corum faeerdotiü poß Chriflu»t paßum fublatü cß, er C hrißts noluit eße facerdosfe* \undumordiné Melchtfedech.darumigitur eßiUutt tf S. Paull locum nonßcerc pro Ulis. Si uero uolunt hatte ßntentiam omnibus commune, oportetprius ipßpro* bent, quodipßißnt facerdotes, nam nomen non folunt facerdotem eßieit. Si quis ßipidus mendicus audiret principes habere populum er fines qubus dominentur, eripfietiameß'etnom€nprincipisimpofiium,utßep( ßt,fequereturncmendicumpropterea ettam habereß ftes er fubditos quibus imperaret^C um igitur ficriptura non

•tort (trat externum huiufmodi facerdotiu, cluäle olint fi«t,crfuntfdcrificuli nomine tenMfctcerdotes,non ßi, timfequituripfosdeohoßiMofferre. Scdhocputatur duriof diilum, ium nullum omnino facerdotem cf]e. Nemo debet fe offèndere in iÜo fermone. Iios dicimus, nonejje facerdotem qui debeat offerre pro peccatis, rtliij propter orationem erfacrificium ldudis,Qrfui)pt fuis oblationem, omnes C hrifliani perC hrißum facer t dotes fiunt, ficut S. Prfri« dicit : Vos efts genus ele* ihim, regale facerdotiu, populusfanèlus:hoc efl diélû ad omnes in uniuerflim C hri^ianos : zy quod amplius e^,fl}iritus fan^spotefl pcromnesChriHianos alios doccre .Et in hoc now te/hmenti facerdotio furit longe prieccUêtioris dignitatis facerdotes,quàm in ueteri,fed ex ijs facerdotibus nullus oflèrt pro peccatis,ndm C hri flus hacconfummauit omntit.Hic dicunt : Çiua ratio» ne poffet durare ecdefia C hri^ifi non effent presbyte ri qui ignauos ad labores exhortarentur ? quis errantes in uiamreduccretiquomodo cauerentfatan.einfidias^ quis fidflsdoiiîpribus refifleret f neceflitate fequeretur cofùfto .Rcfl)ondemus:Vlæc enumerata iam ojflcia doa cendi,confolandi,obiurgandi,monendi,adhortandi,ca uendiperuerbudei,uerè propria effènoui tclhmenti facerdotu. Adlt;h£cdominus femperin ecclefiaaliquos excitabit,Epb.4. Etnullaecdefia Chriflinon paflo» ves crdofhres coltituet,fed ij non erunt miffarif facrifi. (uli,ficut hadenus, per quos magna confùflo, cz

riYor« in eccleftatn impfcrunt^ijîj; omnÎÂ ceremo* niaruin mtgt;neroßtatc,crmil]andoconati (unt effice* re. San£do{lrin£multiiicimannisinagnit{ùit pcnu* rii(. Alia etiam loca ex epiflola Heb. projerunt, cap. xo.ubidicit S .Paulus: Ç^uoniain fi uolentespcccaueri mm poji cognitam ueritatem,non ultra pro dcliéiis efl hoftiareliqua. Exijsuerbisuoluntelicere^quibußam nuUamreliquam ejjc hoßiam, nempe ultra peceattm bm: quibufdam facrißcium ejje reltquu)n,fidelibusfci licet,Qrillud (dcrißcium eß illis lAiffdtfed res ita fe non habet. l^amPaulmpaulàantedicit: vbießpeccali remißio,ibi non eß reliquahoßiapro peccatis. Siclo^ eus locum cxplicat,ßtq- darum quod utriq;,lt;^ ßonte peccantcs,ZTgratiam conß:cuti, nullam reliquä boo ßiam habent. Etßdißrreter iüis qui C hrißoßdunt,ß» meleß immolatus propeccatis, necegentalio ßaenß^ do,alijs qui non credunt Oquot; ultra in peccatis perßeue^ rant,Chrißus non de Integra in cruceße ofßert. Magna noßrorumaduerßariorumpars, nouilh£c Patdiuerba deMißßaillanonloqui. Tertimlocm eiußdemadHe brtcosepißoliecap. ij. totuseß contra illos, lt;!^ pro no ßra caußa: ßc cnim dicit: Habemus altare de quoßsno eß coinedereijsqui tabernaculoßeruiunt. Paptßlt;epu* tant hic per altare intclUgi congcriemillam ßuamlapi dum, quam ipßuocant altare, cum Chrißusipße ßitab tare hoc ßuper quod nos naßras jßirituales hoflias pre» ces ponimus. Ndff? preces ßuntdeo accepta nißt

SENAT. BASILTEN. no pcrchrifbim-, ficutcfl loan. ij. Sialiquidpetieritisiit itominc inco,dabit uobi^. Et feiptum apoftvlus expli)! cat,dicens:Offvrainus igiturdeo omni tempore per ipßtm hoftiam laudis,hoc eß,fru0ium labiorü confifen tium nome eius Qjtare Ko ipße interprætaturdc Mijße facrißeiof iddreo non proprie loguimur, cum Mifjant domini uocamus abare: nam unicu noftru altareChri» fini eft.lta tota iüa epiftola pro nobis eft,ncc uüä aliant obldtionë pro peccaiisnouit,nifi quodChriflus femel pro noftris peccatis oblatus eß. Quin in toto nouo tet fl^onento aduerfari/ nuHam pro fe fententiam babent. Hine irruiint in uetus teßumeniu, cum in nouo nihil fit nec darum, nec obfcuru,quod ibis patrocinetur.in ißo tantundem pro fuis erroribtts inueniüt,nifi quodquaf» damfententias uiolenter torquenf. quod ubi fatis 4 no« bisdcclaratum ß(erit,manißßum erit omnibus Mißam non eße boßiam.Primum ex Genefi dicunt,Melcbife^ dec erat figura Chrißi, er idem obtulit panem er uis num,quiaerat facerdosabißtmi.E.tquandoquideChri ßus eßfacerdos in leternum fecundum ordinem M eicht fedcc,uteflpfal.109. igiturer Chrißuspanemer ui« num obtulit. Rcßiondeo: quod Melchifedec fit figura Chrißt, er fäcerdos fecundumordinem Melchifedec, C bri/lwnorMm nemo negat. 1 n quibus uero rebus Mel. chifedec fit figura C hrißi, eß dilucidißime traditum in epiflcla ad Heb.cap'.7. in qua epißola nominatim ex» aminantur er enumerantur omnia dignitatis nomma e 4

in cjuibiif fiât Mdchifèdec tyftiüChrißi, ncmpeguod Chrifli fdcerdotium fit sternum, cjKoâ fil Chrißiisrex f)dCK criufliti^,z^de uini O'panii oblatione nuâd fit mentio. QuanciUitm in Gene fi non eft c}uod ipfe dco faaificduerit, fed panein (yy uinuin Abraha in alimo^ Tiidincr honorent obtulit,ficutç^ Chriflns fuumiiot fiauit nobii uerbum . M.clchifcdec afirrebat panel» Cr uinuin, Abraham autem décimas iÜi retribuebat. Gluidexhisconcludentt Scriptumefidpfumfacerdof tem dei fidfièiquisncgattfcd non panem Qy uinuin dco ojfirebatjfedAbrahie dabat, Eodem modo ChrifiuS nobis facramëtapanis uini dédit, non fequitur quod deo obtulerit .Uem facerdos non omnia facerdotalb tcr,»tficdicam,ficit. CluodenimMelchifedecAbra» hat obuiam iuit,non efi deo obuiam ire. Scriptura pin‘ git làelchifedecfub typo leterniuniciô-facerdotis.t^o firiautemaduerfari/ attribuant Chriflo alios facerdos tes, qui uicarij eius fint pofi eius in ccelum redituiit, dantqfiüi tutorem quodammodo,ut nihil adminuen» dam diuinitatë cy gloriam omit tant. Porrô fi quis con^ cederetillis panem zyuinum ilium deo obtuliffe, nihil tarnen habetur quod feipfum fub pane cy uino inadA» nerit : nechiculla ranoiwconcludipoteft, quodChrin fins feipfum fub ffecie panis zy uini facrificaucrit.Huc accedit,fi C hrifius folum panem zty uinum obtulit,inid to praclarius or magnificeniius facerdotes fecerunt, quihoftiasuiuentcymaihndofaerificauerut. Propter

SENAT« BASILIEN- m hif cauf^ quid loquantur nefciunt,crduin fcn(gt;turagt;gt;t contra fe projirunt, fuo ipforum gladio iugulantur. PfiCtcrcu uariM (cripturof cx uarijslocis producunt, ubicunq; in facris Uteris inncninnt quod deo polenta, ß. rina,pani5 no firmentatus aut co/^erfus oblata ßintßt cutExodi Zf .dcpanibus qui debebant femper tnenfe in^ofiti ejje. Leuitid z.depane non firmentato crcon ß'crfo. Lcuitici zj-deduobuspanibus primorum fiu» ^um. Item Leuit.zi.ubifandi pronunciantnr,prof ptereaquodofffrunt dominihoftianipanisdei fui.ln primis autetn illud Malachite primo iaéhnt:lnomni Io co facrißeaturgroßerturnominimeomunda hoftia, quta magnum eft nomen meum intergentes. Alijsq; Io cis non minus uiolcnter cr inftliciter utuntur.in quibus oblatio panis paßim paptftis ftgnificat, quod corpus Chrifti debet corporaliter in Miftà ofjrrri. Putantfe OTdre non pojft ; putant bate fomnia ubiq^ per legem erprophetas conftrmari. Quemadmodu depurgato rio ftcerunt,ubicunq;in Biblia ignis uocabulu fcriptu erat, oportuitftgniftcarc purgatorium. I fd quoque hie ßciunt,cum nullam omnino (altem inftteciemprobabi lem rationem habeant,quod in Miftd corpus Chrifti of firri debeat,ftngunt (iguras lt;cx tropos. Qji ocunq; lo» co^aliquid leguntde fanguineautalijs hoftijs, Chrifti corpus fgnificare cogunt, crin auxilium uocant uete* res ecclefia: doéhres, quos nihilo magis quam Bibliant intelligunt, Nospaucis ad lUoru allegationesfemel re»

fjjondebitnus, ueramj; ittorum locorum interpriPtiitiof nem indicabimus. Prtmum omnium iUud Mdlachi£in tnanus accipiumus, ex c^uo imelligipoteft quid ali£ fi» gur^ßgnißcent. Prophetareprichendit Uid£orumft cerdotes, qui (bli ftudebdntauaritu.ipjbruautem mu neris effe oportebdt, domino purum populu pdrdre,i^ ex lege domini mores forntdre, ut fequens cdput te/b^ tur. DebuilJent inculcdre iuftitid,Qr inßituere populu pietdie cr omnib.uirtutibus, ip ft dut docebdnt ßulM inutilesq; hominuinuentiones,cr domino mdlurnp» pulumfulfiq; cordis repræfentabdnt. in hdcfiguruM^ tnindntureonjpurcdtus pdnis, cæcd, cldudd,frdéîtibt) ftid. Certum efldufem hunepdnemimpurunonpofff purifimu corpus C hrißiftgnißcdre, nec ip ft mlut eutu hdbere pro cldudd Oquot; muttld hoßid : qudmobrem pu^ nis die O' hofti£tll£populu fignificdnt, ftcut S. Puu-ad Corinth, interpratdtur: i^os multi fumusunuspu^ tds o unum corpus,Et dd Ro. cdp. if .dicit fe Euange Iio deiferuire, quigentes fidntdcceptadeo hofiiafiU* âificdtd per Jpiritu fdnéhm. Qudpropter quando ft* cerdotes impium populu o iniußum inter iudicosdof élrind o excmplo ßciebdnt,drguit eos dominus o tidtur fe dlios ßihiru fdcerdotes, per quos hoßidpurU non folum in iudieis,fed in gentibus etiam oß^ätur, id cß,perquos populusdduerumiußtid,pietdtem,Ogt;gt;0 minis deiuenerationcerudidtur: oficpricdicetueniu ros fdcerdotes, qui obluiurifint hoßi^ts iußitilt;e,

SENAT. E ASI LIEN. î« dpofkli er omnes uerbi dei fideles minifiri ft ce* runt: nbsp;nbsp;ita populus dei qui eù fi^irituale corpus C brù

fli,adduôîus er oblatus eA per iftorum doâlrinam . 1» qiMWfententiù S.Paulusdicitfie Corinthiosceuuirgi* nem C hrifiodej^ondijfie:quibus uerbis nihil aliud uult, fiifi quod perfiuam predication? enfigna, gentes que carnalcs antèerant,deo adduxerU,enfacrificauerit fi» eut hoftiam fand à. ç^uare eliant ad Ro. u .eos adhor taturper mifiericordià dei, ut tradant corpora fiua, hoc eft,/bipfios,in hoftiam uiucntë,fian?hin,deo acceptant, inrationalédeicultum.ltapopulusdei,ftgt;iritualitereft cibus dei,quem C bri/l«? petit, loan. cap. 4. Et illi fiunt duodeciinillipanes propofttionis, quifiemperantefi.» ciemdomini,perduodecim apoftolos conuerfi, appa» rent.ïi fiunt uerijacerdotes, er quo poßint talia effice» re, oportet eos effè fianchs, hoe eil, abftinere abomni quod poteft eos in cultu dei impedire. Hie panis nomi» natur aliquando immaculatus,quiaChriiliani inuc» ritate,fine hypocri/i enmendacio ambulare debent,er debent ejft unili oleo, fmc eü, gratia fttiritus fianüi er uere chart talis er mifiericordi£,quc) placeant deo.

Hicficriptura; fienfius uerus eft, er per ficripturâ pro» batus: papi/hru autem, quanquadoihres teftrs quofi» dam adducant, eft prorfius deftitutus omni ficripturaru teftimonio.Et ex fiacris liieris ficimus per panem fignift cari etiatn uerbu dei,fiicut habemus Matth. C4p.4-Ho tnonon fiolumdepaneuiuitffied ex omni uerbo quod

guodexitdeoredei.Utmc pattem populo facerdotes fyncere miniftrare O' proponere debent.Neq; hoc lo» cofjiiritualis partis hoßta erit, fed minißerium uerbi,cr myikrioruin dci.Hoc eftuerum matttta, o partis ange lorum, qui de calo datus eß hominib. in uerum cibunt. Hie figura ßintex facris Uteris probatæ, ab apoßolis nobis traditx o expoßtte, Aliæ ßguree qult;e excogitan tur,errores deßndendi gratia confiillt;e funt,qute ad noS nihilattinent. Ex omnibus hisintelUgi ßcilepoteß, qu^nam apoßclorum otterorum facerdotum oblatio» nes ßnt, nimirum fidelis populus,quem ipßi deo falnta» ri doârina adducunt, o non naturale corpus Chriflh , quemadmodu cccro putat,oßirunt, nam hoc eßet Chri ßum iterum cruciaffigere. Putantfe adhucreliquant habereargumentu ffrtèexpropheta Danielecap.S-O' ii.ubißcriptumeßqucmadmoduceßare debeatad tempus facrißcium quotidianu,quoduocatur ÿicTfa.©'. Ex Ulo inteüigunt quotidianu facrißciittn eße eorum îÂiffam,qult;e iam incipiat ceßare.Htecßlß) conßiki interprtetaiio. Nrfi/i certum eß quotidianunt Olud facrificiû quotidiebisoblatum,mane oneffen, Exodi 29 .Atq; iÜud facrißcium cum tdijs ludaicis faa crifici/sfublatum eß, cum Chrißiis unica uera hofliafu per altare crucis feipfum obtulit. Igitur certutn eß non effe iüud Kiffk facrißciu,neq; ipß mane onefferi mif fant.l tem palàm eß fub quibufUä epifcopis, quod ali^ quando cana doinini tantum bis aut ter habita eß toto

SENAT* BASILIEK* «j tlfino,Et^cbif teßimonio. Hijhria lt;tufë de iüo (juotidicta no facrificio Djntc/w e^l compléta fub tyranno Antioa cho,quo tempore tres aut plures annos templu iwdico« rum defertum erat fine omnibus facrificijs. Hoc profia âo uerum eil, Antiochus eü ßgnra Antichri^i, qui uerum cultum dci,id eft,fiduciam indeumfuftulit,pera didit er extinxif.fides eft extinila, quandoquidem hoa mines magis fuis uiribuscroperibus quam dei gratia fidunt.Qjtod autem nos cœnadomini utimur luxta Chrifti exemplum cz mandatu, Miffa negleäa, nihil minus eflquàm cultus deicontëptus er omißio. Ex his clarè cernitur quam ignariferipturaru, ueritatis er fi» deinoftr^eaduerfarifpugnent. Habentquafdam alias figuras er fomnia,fed omnia prorfus non funt unius ponderis- Ex his quondam indicemus. Prim«m quod di cunt,pafchalis ille agnus quotanis oblatus efl,igitur de bet et C bri/lKJ uerus agnus pafchalis ftepe offerri. Hoc enthymemate nihil abfurdius did poteH. Nlt;tw iße pafchatis agnus non efl immolatus pro peccatis, fed fit Ium madatus er manducalus in memoriam angeli occi dentis in Aegypto. Nm«c autem papiftis Miffie facrifi cium pro peccatis offertur, non manet tantum recorda tiomortisdomini.Reliquashoflias, cum fierintimper fidie,repetere fepiusneeeßefuit. Chri/lusautem ut perfiiht erfufficiens bofiia, femel ofirrëdtis fuit An no de fepius alia accendütur lumina, interdiu fol folus ad lucemfatisefl. Ciuodautemdicunt,inA(l.cap. ij.

CitmiUi facrißcitrcnta'Kiundrent jUritim fM^htni dixijße-.cyucrbü Äa,Ta^ytüi bancuim habere, ßtni eliant nug£, nainßgnificat minijho : in qua fignißcaa tioneS.Pauluiutitur P.om.i3.imcfcriptumeji,quoi Viagißratusfit 0 Aftrsçyôf, hocefl,publicusminiß(r dei. 1iuxta papijhrücxpoßtioncm,omnes qui in ma gißratu funt,prop ter muniK oportcret effefacerdotes. In huncmodumquoq; argumentàtur argutihominesi CumC hrtßus ßeipßum obtulerit,potefl creccleßa faeittseumoßtrrepro peccatii : quod in Mlffa ßicit' aainßgt;onßMCbrißus, creccicßa f^onfa,ddcó ununt funt,Htaltcrum ßdatquicquidalterum ßcit, Et hoc mcntitumejl,eccleßain ßcerequicquidChrißus ßcit. C hrtßus eniinpro nobis mortuus eß,ejßet ergo cccleßa ctiam pro nobis mortua. C hrißus eß caput ßtminM facerdos, igitur(:;r noseffcmus caput, Qji arc inutiles nuga'funtquicquidloquutur.Pergunt nbsp;nbsp;dicuntiCui»

dolore z^paßione corporis Chriüus potuit imntolari, igiturimpatibilitcroßerripotcß. Semeipotuiteffeho ßia,crgo fepius poteß eße facrificiü. H oc quam nihil probct,quis no uidet? Hon quteritur quid C hrßius effe poßit, fed quid Chrilius ßcerit, quidq^ feriptura doa ceat.Poßct üquot; alia Chrißus, tarnen non qu£ poteß cit.'Dicunt etiam : Keliuseß dare quam accipereiinfa crißeiodatur, incan^manducationeaccipitur, igitur pratjßtoßvrre. Sedprimum probandumeßiüis, quis tUispoteßMin facrißcandißcßcerit, quo loco doinb

SENAT. BASILIEN. 224 tlUsiuJfèrit. Verum e^,prlt;efiantius er melius dominü deum faluatorë eßi,qudm creaturù erferuum.Qttan^ tdigitur ejJ'etblal jgt;hemi((,filt;juis je effe diceret deutn er fdïitótorcm? tantaquoij; efl, quodpeccatoresChri^ ßumo^c pro peccatisconaniur. Sießt^utquoßu» dtofius fuoserrores defindut, hoc iniquiores fint in di* uinammaiejbiië .Ex papißis quidam eiiam non dubi* tantdicere, homines quotidiepeccare, ergo nece/Jiun eßequotidiefacrißcare ; e-Chri/lünonomnepecca* tum,led tantum prateritu, quod uocant originale, ab* fliibße : (èd alia peccata quotidiana oportere per alid media, opera fcilicet facrißeia expiari. Prlt;eferflt;t addunt alia non magis chrtßiana, qute adeo repugnant chrifaano dogmati de ßde,ut C hrifianoru quifquâ qui audit,eainteüigere poßit.Nam ex iüiscofequens ejjêt Chri^um neq; deum,neq- uerum faluatorem e/Jc.Nec opus eü pluribus uerbis. Hjc uera uia cz ratione, grauißimi fapientißimiq;pairi^ patres, dominiez cœa Klt;e ordinations C hrifli,frnulq; hominîi inuentiones etquot; additiones,collationeperpcndimusctreomparauimust dtqueita gratia dei aduerfarioru commenta conßita* uimus, cz C hriflum nuUo modo denuopoßeimmolari probauimus. Ç^are uerum efi,quemadmodu in publi cisnoßrisconcionibusprtedicauimus, Miißamnoneße facrificium, ficut haólenus in ußußdt, ad toüenda pec* cata,fed homndam abominations coram deo:nec ita à domino inßitutae/i-.quant obcaufain meritô omnei

Chri^idtiiuitare O' fùgcre eantyfe^; ad umim ufuitt catte domini,iuxta mandatum dominiconuertmde« bent. Nof de hac re longé plura babemus,fed breuio^ res ßdmus,ueriti occupatioribus uobis in adminijlrâdû rerumpublicarum commodo, prolixiora audiendi tent pus non ejje reliâum. Attamen ß ueßra pietM O' dentta aliquid deßderatfparati ßtmus petentibus plura ijs adiungere. Sedfatis hieeßripturte teßimonia ^turd aùiibet ueritatê amanti o' quanenti cofidimus. Quad ßtperefl, ueflrum candorem O' bonitatem,prudentißi mio'fortißtmi uiri,diligenter obteß:imur,ßduriord tuipiam uidentur hlt;ec qu£ hic ßeripßmus, ne in mala»l rapiantur partem, nam nos nulla nominatim perfoM exaduerftrijs per/lrinximus,necullam priuati cont» modi rationë habuimus. J^am ß exemploaduerßtrio^ rumnoßrorum ueritatem deßerere,o Mißie caußaitt iuuare uoluilfemus,plus utilitatis prmattemundame, hoc eü,ut umbra peritura:,acceßijj'et. Sed nos deus ab hoc malo cußodiat,prteßat mori O' pati infrmiamtO omnium rerum inopiä. Solum peccati magmtudoiquit C hrißi regnu in ecclcßa horribiliter deua)kit,o Muet r£fideicbrtßiantecogmtio nullu loai habeat eßieit) ßeit ut nec liccatnccpoßimus tacere. Qjsin nobis dee ßsnt uerba,qutbus rei indignitatem ßatis exprimatnuS. Abominationis cnim illius crudelitM omnes lingua nie res ßiperat. Et nosßeimus quod tacentes ßrmidandatn iram dei effugere non poßemus, ßcut nobis 4 deo prae cepmnt

SENAT. BASILIEK. «X rrptumeß Ezlt;^chieliicap.i.cr33.z^Efai^cap. y8. CZ aliß infinitii locis. Nfc »ofc« folum uerbo dd ha;c docendaßunt mandata, fed er nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;no^ro uenerando

tttagiftratui non minw hac funt pr^ecepta, ut ßueram harum rerum curam habeatii: nam uobd 4 domino po teßAs eß tradita,f\om. tj ,«t malum extirpetur,cr re« äum iudicetur iudictum.Nos erdidmui,er per facro: fcripturlt;e teßimonia confirmabimus, er eßmagnaex parte conßrmatum, guod fub coelo inter eos qui C hrh pitm profiteer, nuüa idololatria, cofußo, blaßgt;hemia, animarum fedudio er perditio maiorfit illa papi^lica Mijfa,quantumuisfitf^edofainoculis hominum. J^ut Ium ßagitiu, nuRum crimen tarn atrox aut crudele e^, quod tantum noceat quantum iüa mijfarioru facrificu» lorum peßima uita. Siigitur flagitiofos magißratum oportet er decet emendare er punire,licebi t erin hoc negotio poteßatemeriuifuum exercere magißratu, nec pim magißratus conniuere poterit. Salm animte potioreßexterniibonisercorporc. Aeternum eniin paituro pr^eßuntim eße quii dubitatfChrißiim lefum ludibrio habere er contemnere, plus e^i quam omnes alioi crcaturas. NoJ in magnam ßgt;em uocamur, qu^e ue flraeß prudentia,optimi patres patrilt;e,ueßram fapien tiam nihil mouere diuturnum ilium abufum, er exem» plum quorundam principum er duitatum, quibus uct nihil curic eß animarum falus, uel ueritatem autigno» rant,autfcirc nolunt, Potiuspiorum exempla nos mo*

DE MISSA AD urM. Ndm nihil e/l quod excufare poßit nos,ß cogti tam ueritatënon expediti omnibuf poflpoßtis fequi* tnur, duare beneßgt;eramuf,pro ueftra pietate or Mt((te,uosfiducialiter zir fideliter quicqtdd contra abo mindndiUiÜMblaJ^hemiiii, proChrifli ecclefi£fitltif te er nera pace erit,ßihtro$. Nrfjn non ignoratts eatt» dem iram dei eafdemqf poeniii,confen;icntes er freien* tes manere.Neq; ßne caufdjdiuinoq; confilio uobis, O’ pMcis alifs,ß orbem terrte rejßiciamus, manißßtuit deusueritatemßiam. E^bonumßngularis deigratis fignum,ßgratoexcipiatur animo. Sed ßnedubioell fnagn£ er irrecoaciliabilis irie deißgnu, ubi talis urrt* tasrepudiatur,ercontemptaabijcitur. Proptereachd rißimi eroptimifiatres er patrcs,pro charitate ueßrd erga deum,e^amore falutis eiuiu ueßroru, uigilate er laborate in proueheda gloria dei,erin promouéda gt;nlt;r rum probitate er uera religione in omnib. ijs qui uobis 4 deo ßent ßibieüi.l^os no adhortamur ut eccleßa bo» nadiripiantur,autHt durius uüomodoin aduerßtrioi animaduertatis. Abßt enim hocanobis procul. Sed hoc unie petimus,ut fe no diuturnitate temporis,er pd trum quorundà autoritate non inieîleëh,quibus quid“ uis errorti deß'ndipoteß,fed uerbo dei tueantur.Quod fi freere non poterunt,ut ab illa hombiliabominatione er idololatria abflineät,er cedant ucritati,donecßiant Mijfam probent eße talem cultum dei, qualem uideri uölunt. duod animi noflri propoßtti,ab omnibus opi* nor

Hoy toni confuktur,z^ conatum uer£ ex timoré dci ft picnti^ ueür^nemo lure poterit arguere : imo omnes pij([uibiucorejiintelligensyinuobis laudabunt deum, fy Bafilelt;e ciuitati ueflriC benedicent.ïmpij quibm nul ltitfenfusdeiefl,hoßesueritati{,fepi/sueftris conutib, opponent,cr^uicquid reâum reprcehendent crcalunt niabuntHr,cr oppugnabunt. Sed domino deo fidendïi tfl, nbsp;nbsp;omnibus poflhabitis mandutu eius cuftodiendUf

regnum^i eius primum omnium qu^rendum, uliro o w ffirf ,quibufcunq; nbsp;nbsp;ad corpus crad unimum opus cft

^OCTI CVIVSDAH, CtVCfD idoja, no! imagines diuoru dppeüamus,è tem plis, ubi ßdclium populus colligitur,tollen da omninofuntjhaâenus latine ' non uiftis.

y^odi io.'tJon erunt tibi dij alieni cat ramßcie mea. Koßeies tibi fculptäe, atq^ omnem fimilitudinë,qute eflin c« lisdefuper,c^qua:in terra deorflo«,

CSquot; qua in aquis fub terra. Kon adorabis ea,o^non co^ les ea,quia ego dominus deus tuns,deus /emulator.

Modern capite. Etait dominus ad Mofln: Sic dices filijs iflrael: Vosuidi^isquoddecalislocutusflmuo* bifeum. No« fleietis mecumdeosargenteos,crdeos aureos nonficietis uobis. Uic prohibet deus nofler,ne UÜ0 ueilitu eum ornemus, aut alia re, qua nos à ucro eius cultu auocare poflit.

Ixuit.i^. No« rcflicietis ad idola,neque deos cott» flatilcs ßcietis uobis,ego dominus deus tieft er.

Leuit.26. Kon ßcietisuobis idola, nec fculptile, neq; ftatuä erigetis uobis, fed nec lapidem figuratu pof netisin terra ueftrautadoretis fuper ipfum,quia ego dominus deus uefltr. (^uafidicat: Metts eft omnis hof nor, tameortim qui in terris, quam eorum quHncce» lisfunterc.

DfKt4. Sitis ualde cauti proanintabtis ueiiriSi û^oniain non uidiftis ullam fimilitudinë in iüo die, q«o U»chHm eß dominus uobifcum in Horeb de medio ignis, He ßrte perditè dgatis, ßcientes uobis fculptile er mulacrum cuiufeunq^ ßguru^,ßmilitudine maßuHer flt;xmin£,ßmilitudinem cuiufeumj;animalis lt;juod e^ in terra, autßmilitudine cuiufeuntj;auis pennatlt;e, ^u£ uolatinccelo, aut ßmilitudinccuiuß]; reptantis fuper terram, aut fimilitudinè alicuius pifeis, ^ui efl in aquis fub terra. Et neßrte eleues oculos tuos in calos er ui* deas folem,lunam atq- ßtüas cum uniuerfo exercitu coe lorum, er impuißti adores atq^ colas ea, qu£ diflribuit dominus deus tuus omnibus populis ß{b uniuerßo caelo.

Eodem cap. C «jfodite uoßpfos, ne ßrte obliuifca* mini foederis dominideiueßri quod pereußituobißu, er ßciatis uobis fculptile,aut tdlam fimilitudine,quani prohibuit tibi dominus deus tuus : quia dominus deus tuus ignis confumens eß,er deus æmulator.

Deut.r-EgodomiHHï deus tuus,qui eduxi tede terra Aegypti, de domo feruitutis. Nonerunttibidif ahenicoram ßciemea. Nonßeies tibi fculptile cuiuß «is fimilitudinis quæefl in cælo defuper,er quainter« ra deorfum, atq; qua: in aquis fub terra. Non rfdordbts ea,neq; coles ed, quia ego fum dominus deus tuus, deus amulator.

i.Samuelisj.Etait S^mwcl adomnemßmiliam ijrrfèl dicens: Si in toto clt;frde «ejlro rcHertimini ad dof f

DE IMAGINIE7S minum,äuftrtc deos alienos de medio ueflri,Qr Aßhti* roth,QrpT'‘fp‘iy‘(tecorueßrum ad dominu, crßeruite f( fo/i. }pß:enimliberabituosdemanu Philißlt;eoruin-^ Abßuleruntigitur filij iß-ael Baalim er Afiaroth,^ feruierunt domino ßoli.

ißrael ßrnicatuseßeum ßliabus Moab,qu£ uocauerunt populum ad ßicrißcia deorum ßiorum, CZ per hoc illeihspopulus comedit cum illis, er adorauit deosiüarum, guod tarnen deus graui poena prohibue» rat. ideo concitatus ßtror domini contra ifrael, er Ml dominus ad Mofen : Tolle omnes principes popHli,er fußtende eos ante dominum in conßechiß)lis(in pana teßima peccatu idololah-iæ) ut auertatur tra uultus di» uini ab ißrael. Et ait Maßes ad indices ifraël : Occidite ttnußguißg; uiros ßuos quiiunëlifunt Baal Peor.

Deut. 4.. Sigenueritisßlios ernepo tes,er habita» tionem aßecuti fiieritis in terra, malumg^ agentes ßce ritisquamcung^ imaginem ßculpta, er ßceritismalunt in oculis domini dei ueßri,ut ad iracundia cocites eum, teßer cotra uos hodie coelii erterram,quod pereundo peribiiis uelociter de terra,ad quam uos traieëh 1 orda ne tranßtis,ut illam poßideatis: non prolongabitis dies fupercam,ßcd eliminädo eliminabimim,ßargetq; do» minus uos in populos, er relinquemini pauci numero in gentib .ad quoi uos dominus du^hrus eß : feruietis^ ibidijs,quißunt opus manuu hominis, ligno er lapidi, qui no uidèt nee (Mdiüt,neq^ comcdÜt, neq; odorâtur.

DfMt.7. Sic ßcictif gcntibus ddlt;luM iniroducet vosdominuideus: Altaria eoritm diruetis,Qj-ftAtudt eorum conjringetis,arbores eorum fuccidetis,atqi fcul pttlia eorum comburetis ignc. Ndm popnlt« fan^s tu es domino deo tuo,te elegit dominus deus tuus,ut fii ei ffopulus peculiaris pro; omnibus populis qui funlfu» per freiem terrie.

Deat. IX. Hlt;fc funt fhtuta zj indicia qu£ cufledie tis er freietis in terra, quam dedit dominus deus patru tuorum tibi, ut iüain poßidcas cunélis diebus quibus ui éhirus es fuper terra. Perdendo perdetis omnia loca i« quibus coluerunt gentes, quaspoßidebitis,deos fuos ßu per montes excclfos, fuper colles, er fub omni arbore .• frondofa. Diriictis altaria eorum, er confringetis (kl,* tuas eorum, atq^ lucos eorum igne comburetis, fed er feulp!iliadeoruquoshabentconcidetis,perdetisq;no* meneorumdelocoillo.

Deut.t3. Si furrexeritinmediotui propheta aut fomniator fomnij,er dederit tibi fignum aut portentu, ueneritq; fignumaut portentiiquod tibiprtcdixit,er dixerit, Eamus po^idcos aliénas quos noncognoui* fi,er feruiamuseis, non audiesuerba prophet a illius, «UI quifomniauerit huiufmodifomniu, quia tentât uos dominus deus uefter,ut fciatutrumfitis amantes demi* num deum ueflrum in toto corde ueflro, er in to ta ani ma ueftra. Poß dominum deum ueßrum incedetis,atç^ tum timebitis, prtecept4 eins cu(kdietis,er uocem eins

audielisjipft fèruietis,atc]^eiadhterebitis. PropheUau teiniüe,aut fomnioru fo)nnidtorocctdidcbet,eolt;}uod auerfionem locutus fit (zy recedere monuit) d domino deo ueßro,qui eduxit uos de terra Aegypti.

Deut.zy. Locutuseil KofesexiujfudominitZydi xit ad LeuitM ut dicerent cunüis uirit ifraël uoce^xcel fa-.Malediâus uirilleyquificcrit fculptiîe zy conßatile abominationem dofflini,opus manutim artifids, zypo fueruntin abfcondito:rejßondebuntq; uniuerfi depopu lo zydicent,Amen. Hic prohibëtur occultte imagines, quMiniedtbus priuatis habere folebant. Sic dominus omnem idololatrite fpecië à nobis procul elfe uult. No« «ù enim quomodo nos auocare foleant iüa idola à uero cultu quem ipfe prlt;ecepit.

iofue 24. Et dù tehofua adpopulum ; Non pote* pis feruire domino : deus enim fanóhis zy deus æmula* tor ipfe eA, zy non dimittit iniquitatë ueflram zy pec cata ueflra. Si deferucritis dominu, atq; feruieritis dijs alienis,conucrtet fe zy malum fùcietuobis,extermina* bitq;uos poßquam uobisbcneficit. Et ait populus ad lehofuam: Non, fed domino feruiemus. Et ait ïehofua ad populum : Tejkseflisuofipfi, quodelcgeritisuobis dominum, utilliferuiatis. Etdixcrunt:Teßrs.Et nunc außrtc dcos aliénas qui in medio ueßri funt,zyinclina» te cor ucßrum ad dominum deum I frael.

ludicum 10. PoAquam ifraél addidit malum fùce* rein ociilis dotnini,zif coluerunt deosaliénas, immifit

(lominiiihofkscrudelcs,lt;]uieoscontriuerut.Clamauc^ funt in anguüijs ad dominu,fed iÜe reßjondet populo: He cr clamate ad dcos quos elegiflis, illi faluent uos in temporeangufli£ueflrce. Etdixerutfilif ifraèladdoe mnum: Peccauimu^, age f« nobifeu quiequid fiierit bo num in oculis tuis, tantü eripe nos hac die.Abßulerunt uerodeos aliénas de medio fui, er feruierunt domino. Videtis nuUum auxilium deos ijkspoße firre inpericu lis,neq; feipfos po/funt feruare, imo omne malum pro^c ptercultuidolorÜ fuper populiHmmittitur à domino.

Pfal.^7, Conßmdantur omnes qui colunt fculpti^ lia,er qui gloriantur in dijs uanis.

Pfal.iis. Jdola iüaru funt argentu er aurum,opus tnanuum hominum .Oseft eis er non loquuntur,oculi funt Çfs, er non uident : aures funt eis,er non audiunt: nares funt eis, er non olfàciunf.manus funt eis, er non palpanf.pedes funt eis,er nonambulantmeq- loquuns tur per guttur fuum .Similes eis funt qui freiunt ea,er quicunq^ßterant in eis.

Sap. 14. Per manus quad fit idolum, maledidu eß er ipfum, er qtä fielt iÜud : quia iUe quidem operatus eil, illudautemcum eßet fragile, deus cognominatut eft. Similiter aut odio funt deo,impius etimpietas eius. Etenim quod fräu efl,cum illo qui freit tormenta patie tur. Propter hoe er in idolis nationum non erit reßes

DE ÎHAGINIB VS âtis, quonidin créature dei in odium ß{l(efunt,z^!'in icntdtionem animishominum,zy in mufcipulampcdh bus infipientium. ïnitium eniinßrnicdtionis,efl exgui fitio idolorUyO'udinucntio iüorum corruptio uitte eß: ne(}ienimerantitbittitio,neciue eruntin perpetuum. SuperudcuitM enim hominum^htec ctdinuenit in orbem terrt(rum,crideobrcuis iüorum finiseßinuentus- Letgt; f^e hoc cdput ufque ad finem,(yundc origo idolorüyt^ cultus ßuxeriteorum, dtßcreäßnon inueneris, conßi entiatuateße. ''

Efa.4z. Ego dominus, z^hoc eünomen mcum, crgloriam meam altert non dabo, ncclaudem meant fculptilibus.

I /f w eorfe«: cap. C onßndentur conßßone ^ui con fidunt in ßculptili, qui dicunt ad conflatile : Vosdif noßri. O furdi audite,Z!rcieci reßieite ut uideatis.

Efa.44. Sicdicitdominusrex lfrael,crredem* ptor eins,dominus exercituum:Ego primus, er ego no uißimus, er prater me non eR deus. Si quis eß fimilis Kci, aduocetquodprlt;eterqt,erannuncietiüud atq; or dinethocipfumanteme,abeo tempore quo con^itui populum ßculi,er qua breui ßttura ßtnt,aut qua poß longum tempus uentura funt,deiüisannunciet. No* Utepauere,ncq; timcatis,an non ex tunc audire teßci, erannunciaiàfer uos quidem teßes mei efiis. Nunquid eß deus prater me iauteß ne creator quemego igno* lemiEornicatores fculptilium ottines uanifunt,erßt‘l*

ptilia^Uie ipft diligunt, nihil profunt, er quidem teflts ' eomm ipfifunt, quod non uident,nec cognofcunt,dtlt;^

ideo cofiindentur.Cluis igitur firmarc audet dcum,cr fcluptilc conflare,(]uod nihil prodc/i^Ecce omnes ficij tiusconfindcntur,c)'fibri quidcm ex hominibus junt, congregabuturomnes,flnbunt,pauebut,crconfinden turpanter .Faberfirrarius parat dolabram,cropcra*

' turinprunis,O'eum malleisfirmatiüam^deindeopct ratur cum ea in brachio uirtutis fua-, ut etiam efuriat, . cr uires non habeat, non bibat aguam,cr plané deß^ dat. Fafcer uero lignarius extendit regulam, effigient adhibet ei cum creta,z}-firmat ipfum in angulis,atque drcularc figurant inducit ci,crficitipfium in fimilitudi Hem uiri,Griuxta effigiem hominis,ut fedeat in domo. Succidit fibi cedros,accepit tirzam nbsp;nbsp;quercu,^;- fint

pto animo qult;efiuit meliora ligna fylunc, plantauit pi^ num quam pluuiacnutriuit,fiiihq;eflhomini in ineen dium .accepit enim ab eis ctr caleftcit fie, quin er firna cem fiuccendit, er coquit panes, fiscit quoque deum qt adorat,jicit ü'ficulplile ex eo,erincuruat fie coram ila lo .Medietatem eius combußit in ipfio igne,erde medio eius carné comedit, quam ficilicet in ajfiturä alfiat,er faturatur, calefit quoq^ (y dicit, euge, calefitóius fium, vfienfiiigncm.Exreliquoautem eius ficitdeum pro fculptili fiuo, incuruat fie coram illo,adorat crobficcrat illuddicens:Liberame,quiatuesdeusmeus .FJeficie*

eorutn ne uidednt,ne(j; intcUigät cordibui fuii. Sednec redit ad cor fuum,non eji fenfm^neq; intelligentie ut di cet, Medium dus combußi in ipfo igne,etque in prunis eins coxi penem CT eßeui cernem quem comedem,cr ex refiduo eius ßciem ebominendü idolum, CT ^nte fli pitem erboris incuruebo me. Iteq; pefcit cinerem, CT cor fuum ßedudu inclinet eum(,ed id)ut non liberet eni mem fuem,neq^ dicet,aunquid non mendecium eji in dexteremee?

Uieremiæ 10.cep. Stultusfitomnishomoefeien» de,CT cofùnditur omnis conftetor 4 fctdpgt;tili,nem men decium eji conftetile dus,cum non fit /piritus in eis-Vn nitMinquem funt, CT opus errorumiin tempore uifitd» tionis eorum peribunt.

Hiere. tj. Sic didt dominus : in hunc modum cor» rumpem fuperbiem lehude, CT fuperbie megnem Hie rufelem. Populus enim. die melus renuit eudire uerbe mee,embulent in preuitete cordis fui,cTfequütur deos dlienos,ut colent cos,CTlt;idorent eos.

Ezech. 14. Feóhim eA uerbum domini ed me, dicens : Fili hominis, uiri idi produxerunt immundi» tiM fues ex corde fuo, CT ojjindiculum iniquitetis fiue pofueruntcorem fiiciefue, nunquidrequifitus confid» tetioni eorum edero ƒ Ob id loquere cum eis, er die ed eos: Sicdicitdominusdeus -.Ciiiicunqifiteritdedomo ifreel, quicogiteueritin corde fuodeimmundis idolis fuis, pofuerit^ ojfindiculît iniquitetis fult;e corein ßde

UC nerit ad prop}}Ctâ,ego dominus rej^ndcri ci ßdam,eo(juoducnitcugt;n multitudine idolorum fuo». ïum,ut depr^ehendam domum îfraêl ex corde eoruittr ^ui omncsubtdienati funt 4 me propter abominationes fuas.Proptereu dicad domum lfr4ël,ficdicitdominus deus, Conuertiminijor redudteuxorcs ue/îr4f,ab ims munditijs ueftris,dtque4cundis abomindtionibusuet ftrisauertite/àciesue^r4f:cjuomamguicun^;dedomo jfi-dél, crde percgrino qui manet in ïfrael, qui fcpura* tus/ùerit 4mc,cy reduxerit abomindtiones fuds in cor fuum,pofueritq;oj]îndiculum iniquitdtis fuie dweßa dem fudm,Gruenerit dd prophetdm,utconfuldt me pereum, ego dominus fidam ut rcj^odedtur ei ex me.

Ezcch.à.Montes ifrdël dudite uerbu dominidei. Sic dixit dominus deus montibuszycoUibus, riuisey UdUibus'.Ecce ego,ego inqudm,ddduco contrd uos gld^ dium,cy perddm excelfd uelird-.deudflnbuntur dltdrid ueilrd, cy confiingenturfimutdcrd ueflrd, er pro/kr» ndm uulnerdtdtos ueflros dnte idold ueßra, cy ddbo cd dduerd filiorumtfrdelcordmidoliseorum,ß’drgamq; oßd ueflrd per circuitumaltdrium ueflrorum. in cun^ dis hdbitdtionibus ueflris udflabuntur ciuiidies,cy exs celfd diflipdbuntur,quatcnus cydltdrid ueflrd deudflen f«r zy dirudntur,dtq; conflingdntur zy dboleuntur ido Id ueflrd, zy fucciddtitur flmuldcrd ueflrd, delcaniurq; operd uedra. Ef carfet uulnerdtus in medio ueflri, cz fdetis quod cgo ƒ«)« dominus.

Uofèæ ij.Feceruntßbiconflatik de argenta ßioiit xta adinuentionë intcllcâns fui,idold fcilicet et opus ta turn artifiàofum, propter qua ipßi dicunt ijs qui fa» crificitnt ex hominib .Ofculamini uitulos. tdàrco erunt qua fl niibes matutina, ettr quafi ros mane eofurgens amp;nbsp;abien!,titq; fient palca quam tollit turbo de horreo, C/quot; uchai fionus de fineflra. Ego aufem fum dominus deus tuus de terra Aegypti-, or deumprater me non agno» fces,necefl faluatorprater me.

lAichea t. Omnia fculptilia eins comminuetur, ey omnia ueilimenta eius igné exurentur,Qromnia idola eius ponam in difipationem, quia de mercede meretri ciscongregduitÇiflâ Samaria)idea ufq^admercedent meretricisredigentur.

Abakuk i. Ciuid prodeßfculptile^quia fculpfitÛ* lud fi^hr fuusut effet conflatile,crquod annuciat meit dacium,crtamen fiduciam habet ineo,fi£krfcilicetin ßgmento fuo,utßceret idola muta.Va qui dicit ligno, euigila, cr lapidi infenfibili, excitare, ipfé ne docebit (tet) Ecce opertus eft (lapis) iUe aura zy argento, ey, non eft uUusft/iritus in medio eius.

EACTVM. ILLORVM Qyl idola,qua ad cultum proftabât,amouerut, laudatur, crfummè extoüitur indiuinisfcripturis.

1 banteifilijifraëlincenfum.Itetnz.Reg.zj. ioliturex cofregit ftütuas (jrfuccidi t lucos,Grimpleuit locü eorti oßibus humanis. Sed or altare quod erat in Bethel, exceîfum ^uod ßcerat larobeainfilius Nebatjqui peca care jicerat ifraël,altare inquain iUud cr exceîfum cott f^egit,zy combußit comniinuitq; infiuluerë,cr fucceit

' ditlucum.Similitcrpiusrcxloßoffioflquamprieccpta legis audierat, pr^cepit HHlujahu facerdoti magno, er facerdotibus ß'cundi ordinis,atq;cuflDdibus uafoa rum, ut oßment de templo domini cumHa uafa qute ß ékifùerantpro Baal,pro lucis, er pro uniuerfa militia j ^coeli, er combußit ea foris extra Hierufalem in aruis Kidron, tulitq; puluerem eorum in Bethel. Plura in hoc capite fequuntur, quæ tuipfe legere poteris .Obfer ua autem hic,facerdotes regi in rebus diuinis obediuift fe,necp detreéhffê mandatum regis.

M anajfes impius rex eo quod iuxta abominationes gentium ambulauit, captus efl ab exercitu régis Afßy» riorum, duiîusq; tn Babylonem, cumq; in angußia c/« fetclamauttaddominu,er eiusprecatio exaudita eft. Qu um autem refiitutus effet in fuumregnum, abßulit deos alienos, er fimulacra de domo domini, er cunëkt altariaqua; extruxerat in monte domusdomini,er in H ier«plcm,proiccif^; extra ciuitatem. imtea nimus etiä in facris feripturis crudeles panas inßiila s

ij J qui idola coluerut. z-Reg, i -j. legimus leones donti^ num immiÇijJè Samaritanis, quieos interficiebant eo quodnefcirentcultumdei. J^ecnoninalijslocis fimiliii occurrent, qiM hic adducere tadiofum effet. Clÿiex^ £le idolorum uanitatem cr âbomindtionë cognofcerc uult, légat prophetam Baruch, in quo clarißime defcri bitur,quod omnes qui idola aut colunt aut timent,con^ ßiftonc turptß.imaopericntur. Qu,id opus uerbisSClui legi domini obediunt, ijs contenti erunt:qui répugnât, etßifyluam teflimoniorum afffrrem, perpétua reffon^ furent. Atquicontentiofts papißis uno er altera argn mento in medium adduih inferuiam,qui fcripturam di uinamlt;egre admittuntob inueteratam confuetudine, quamàpatribusfuxerunt.Argumcntaenimillorupau cis diluam,quibus fumme glorianturjdq^ ex nouo teßA mento ßciam,quo minus coramdeo excufabiles fint patroniidolorum.

Primo obijciunt : Adduxifti folummodo ex ueteri teflumento teüimoniaquod idola fint toÜendamos qui Chriüianifumus,àlegeliberifumus. B.effonfio:Om^ niajb.tutacrprieceptaqu£ honorem dei promouent inueteiiiejhmento mandata, etiam nosobftringunt: quod nemo unqua negauit- Ham fi non obßringerent, pr.eceptadeccdogi hac rationed nobis ffcilereijceret mus.Verum ficutadnosprimumpr£ceptu, peosalie nas non habeas,ff)cëbi t, ita z^prlt;eceptü de idolis, quia in una tabula h.ec duo pr^cepta conferipta fUnt. ïtent quemadf

^uetnadntodu ex iujju cki parentes fummo honore a)]î àendi funt,hocg; tenemur ßcere ,ita ey-idola neque ca lere,nequc habere tenemur,Vt autem teßimonia ex no uohabelt;iste}îimento,audi quid eleilüusx dei Paulitt 1. Corinth.■ in medium addueat. rgt;icit enim : Scrip ft nobis per epiftclâ, necommifteremini cumfcortatori» bus, dc non omnino cum fcortatoribiis mundi huius, out cum dudris, aut cum rdpacibus, dutftmulacrorunt cultoribus. Hic non loquitur Pdulus apojhlus lefu fter» udtoris noftricum Ethnicis,fed cum ChrifHanis,qtii eiuspriedicdtionem aftumpferant. Itemt.Corinth.8. uehementiori fententia idolorum cultores perftringit, cumdicif.ScimusCquaft dicat, non opus multa difttu* tdtione) quod nullum eft fimulacru in mundo, nbsp;nbsp;quod

nuUus fit deus,nifi unus .In to. cap. eiufideepiftol^in» ter Cietera dicit: tjeq^ ftmulacrorum /itis (,intellige,uos Chriftidni)cultores,ficutquidam illorum. Paulusin GiddtdrumepiHola cdp.f.cultum idolorum numcrat inter opera camis,cr-cultoribus turpium idoloru dene ^dt regnidei htercditatem.Audi quid Petrus dpoftrlits lefu Chrifti de hoc tarn dbominâdo fcelere dicdt t. Pet.

4 .CumChriftiis pajfusfit pro nobis in cdrne,uos quo» queiuxtdedndem cogitationéarmemini,quod qui pa^ tiebdturincame,delhtitàpeccdto,inhoc, utiam non concupifcentijs hominum,fed uoluntati dei, quod fu» pereft in carne tempus uiuat. Sat enim eil nobis,quod emteaiiouitie tempore uoluntatcm gentium pairaueri

mu!,ctunuer(itrcmurittld(ciuijs,cocupifcentijs,uinot lentijs, comeffdtionibui, coinpotatiombus,(7 nephd^ ri)s fimulacrorum (hoc nota) cultibus.Eicluceclarius fit, idoloru cultum reijcicndu ejjè in tartara. Apparct tnimexijsomnib.quodlt;iuicquid ifrdélitifdiilnm eß, id ad nos quoq^ pertinere, quia nos fi C hriiio fiUo dâ crediinus,popidusdci pectdiarisfumus,quod S.PatduS ttbiq; in fuis cpiflolis euidentifiimè ojkndit.

Secundo obijciunt:Nos neq^ ueneramur, neq^ ado» ramus imagines, fed faniios ipfos quos reprafentât no» bis.Re/ponfio: Impie, die quicquid in buccam ueneritt etfiidola non colas, attamen Chrifîtanus populus iüii carere debet,hocq^ deus loquitur. Et cum dicis te cole» refan6b3S,fàcisittudfineiuf]uo'uerbo dei: namnutH alteri fuum honorem deus dare uult. Ipfie enim eR lotypus,nec poteü firre ut anima hominis creaturif inferuiat uel adhlt;ereat.Auxilium,fanitatem, confola» tionem in rebus afflidis non uUa creatura poterunt prafktre,fed folus pater ccelefits, apud que talia requi» renda funt. Niatth. 11. Venite ad me omnes qui labora» nbsp;nbsp;nbsp;'

uis agerent,talemhonorémanib. crpedib.recufarut-Siquidemlegimus Aólo. cap.j.cum Petruscrioannes claudit ab utero fanaffint,ut in templo inàbularetCT laudaret deum,noluiiji ut eis aliquid uirtutis afcribere» tur.iiam dicebat : Viri ifraélita, quid miraminifuper hoc, aut nos quid intuemini, quafi noftra uinute aut

pietäte efjvcerimuf,uthic inambuIaretfc^c.Kec in alio quoqiMm efl falus,quint in Chriflo ïefu.Hec aliuä nomen datum efl fub cœlo inter homines, in quo opor» teat nos faluos /ieri. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. 4. cap. id clarißinte leges,

auod aut dona iüa fanationis à mortuis fanilis effla» gitamuSfCr non à deo,clim nemini efl. Offirimus lUit proprias oblationes, lampades olei cycereos in idoloru honorem accendimus. Ciui morbus,dif boni,non pecu Harem fanéhm fortitus efl ƒ cui priflina fanitatis reçu* perationem aflripflmus. Nemo hoc negabit,cum co* ram tarn fltmoflscrfordidis imaginibus cereasaures, oculos,cynefcio quas formas fi^enderimus. An non Romam, lacobum Hiflgt;anum, Michaelis facettum,Pa tritif flgt;ecum,heremum diu^uirginisapud Heluetios, Aquiflgranum,(y quis enumeraret iHa locaf pede lafjb adiuimus magnisimpenfls,pro fanitate, uelalifs rebus conflquendisiCiuod fandi uiri in uita adhuc exiflentes recufarunt,iam à flulto populo flrre multi coguntur, A{b.4..habemusdeum fblum adorari,inuocan,0'co li debere.Teipfum in tefkm Uoco,cr opus tuum .Hon* ne idola ex ligno cr lapide ßbrefliht coUst An non di* uinus honor lOa tarn faeda fuperaltarecollocare,quod deo foliueroiedificari fcripturadocetfSiChriflianus baptifmate inftgnitus illuc fè cottocaret, mox diceres: ßcefflehinc inmalamcrucem, nolo teadorare,quiho* mo mortalis es atq^ ego, qui tarnen membrum eft Chri ftifilif dei, çy fitmofum cy oleo inunâum idolumftrre

DE IMAGINIBVS poterisf cr in templo quidem, quod domus deieße de* bet, iüa locum fupremum obtinent.Nonne enorme pee catum, eum tenere locum idola in quo deus folusinuo» cari debet,icrfie domum deifierijfeluncam latronumf Certe iHa idola funt ueri latrones,qui animM hominum interficiunt, nbsp;nbsp;à deo fideli marito abalienant : ignisfô

mentd fint, non templorum ornatus. Quid pr^terea ttefcio qua infania uexati dicimus, pudet dicere. Audi* musuulgo uoces : lifunt fan(ii,hicdiuae^luirgo,hic faniksAnnaorc. Sihucc muta idola fanfli funt, tune fculptoribus idolorum gratias agamus, qui ex rudi md* teria iüos efformarunt,ficqi Papaamp;-ßber idolorum aqualempotejhtcm habent fanîhseffingcre.Obijcis: Prohibes ne etiam crucem Chrifti i Re/fonfio:Nosiud xtdcarnemiam dmplius Chrifim non cognofeimus, fed iuxtdjjiiritum,i.Corinth.s-quid noudcredturdfu* mus.Noflrd ordtio deinceps non dd imdgines,fed inj^i rituQrueritdte fit addeumpatrem,loan.4..Prottered tlarum eft, quod tam turpiaidold coldmus. Curinau* rdntur,dic obfecro,cur fericis induuntur,cur dperis ca* put cordm illis, cur incurudinur ƒ Pducis dccipe : Die quicquiduelis, honore dfficimus fordidd idola, quiefl folius dci.Vnde putaxfiuxerunt uerfus illi,

Chrifîophore fan{le,uirtutes funt tibi tdntie. Qui temane uidet noéhirno tempore ridet.

^uam ex mera infidclitate ? Verum inteUigentibusfa* lis diôhtm efl,qui ex uerbis domini infirui cupiunt.

Tertio adducunt : imagines funt libri laicoru. Rc* f^onfio-.Hoc humanum inuentu efl.Gregorius id dicit: fed deus prohibet, longé aliud dicit. Deus reijcit ido la, z^rtu libros laicoru audes ilia nominare^ o antichri fie, qui fitquod tibi arridetidciuod deus odit,z:r pro abominatione ducit^ vis deum nofiè, perlegefcripturâ fanihm (luie teflimonium dat de deo, 104«.;, Lege di» uinumuerbim nonhumanafomnia.loan.io.Ouesaa diuttf uocempajkris,zr non mercenarij.

Quarto obijciunt-.lmaginesaOiduni hominem ad pietatem,z:r ad emendationem uitie.Refi)onfio:0 hy* pocrita,omnia idola au^ ubiq; locorum inueniuntur, fi in unum aceruum ponerentur, non tantum pofiùnt, ut pilo fis deuottor,uel religiofior, neq; te trahere pojfunt in ueri dei contemplationem.NamChriftus dicit loan^ nisö. Nemo uenitad me,nifi pater cceleâis traxerit eum. Cur tu ligno uel lapidi id tribuis, quod Chriüus patri fuocxleftiafcripfitlltem loan.i^. Nemouenit ad patré,nifi perme.Ipfeeft uia ztr ianua uitie. Quare igitur per idola (oinunéîum idolum)ad deum uenire fontendisl

Ex ijî iam auditis fiudeant omnes Chri^liani mox Crftne cunétîitione omnia idola tollere,zy conterez lre,antequam deusplagam iUam immittat, quamfo» litus eft ijs infirre qui fuo uerbo non obtempérant. Vis dutem templum ornare, adfuntmultte myriadespaupe rwM, qui uiud dei templa funt, iUos fiue, rccrw» t«w

nis fimulacru, germanicè ein bildnus oder glychnus fn gnificdt. ïdcircoubifcripturdidolaprohibetytuncnon folum dlienorum deorum mentionem ßcit,fed ßmidd^ crorum iüorum,qute pdßim in templis uifuntur. Pdpi» ftte in hoe toto ccelo errdnt,putdntes ätfluÄop folutn^ modo ßigmßcdreEthnicorumdeos:ßcdomne fimuld» aum zy imdginem ßgnißcdt. Paldm ex ijsfit,ubi ido* Ium in ßcripturis inuenitur,prohiberitdmgentiliuido ld,(}Hdm imdgines,qudleßcungi fint,qu£ honore dliquo colütur. Adßitis nunc pdpißte forti dnimo,prceßnte uoi uiros egregios,amp;unum locu è ßcripturis ßdnUis ddßrtt eotrd decem,(iuod imagines ueflr£ dd idiquid proßint,quäm utadignem proijeidtur.

Fo l.io.uerß.3.lege,clarum eA, quod Hebrteoruni ßcribie ddduxerunt, nempe Chrißum uerum ßdluatore mundi efji, quiinquÀ feribte fatis haeprophetiaerc.

Fol.sob.uerß.to.ßumendumefjepried» - nbsp;nbsp;Fol.ioz.b.uerf.ó,candelabrum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘