Wegens onderzoek aan deze collectie is bij deze boeken ook de volledige buitenkant gescand. De hierna volgende scans zijn in volgorde waarop ze getoond worden:

Due to research concerning this collection the outside of these books has been scanned in full. The following scans are, in order of appearance:

^^9c^ï^iic£f~eaufli‘^lt;f»toi’tff^3r i tnt,rS io^tta «rlt;»'fra:jlr»'îl’ ^'‘|M» j j ««»* ^rt»t|.’J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rnèjhiv |^i«CM.f

( nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t -»«»»»««f t ffiom t ‘ftuetr

f Ä «Il e^j/* -üiifflt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;|l|9 u^flt-ute ii^

f .4 MtT nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eâiti «ftPiÿco

c(t-4i.«ff-|itplr;iX'«iM{dâr4hc0 «Tt^mr^rontlki 0/tptieho^l^teiuxiPitii^ftt^fufntei tlf^ff\gt;tutaif'ifcii^lt;f9n}it-mftx^*^metC-I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«cr-^Swar A»r p^coHit nbsp;MÔM

Vlt;gt;Jgt;0 ««TTlnuanSr^lf «0*« /•pS'maa^éf^ ' ta^ftttfmrtft^ fya^O^ofiS mo»f^ciSfafgt;nbtiH'

‘ ‘Tio^in^fHtaiopÿ eolt;fgt;ii»^«mamp;-lt;fli?óiè i; gt;nbsp;tefi^fquot;f *“ 1»^ »(lt;*fl^peiny p£cmr cquot;f^»/Vlttw» 6?

■. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f tc -^' 4 ^er nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dp

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'•CT'^^'c^* utur/Tf it:-:.. (bt^'vu’itOH^^ei^

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^pr'l A itcftquot;

■• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•i,1pi!^f-jâff^^ii'^rgt;'i3gt;* iT!

a’rlr*'«« agttlfp^ie^-îtioi^mtfià'ai uÂ-fl(pfïi4Âr^|r)f ^tSê-i^lu tiff mflt-mS/ôigt;^iiief*, OfnA^uurat^i âtrrr^^aa^t^e^mffuaÿ^/tf^ (uaroriK^u j ^TfJiilMreir^ “^tiiiit^tihetfÇl^ »eîft/uvi! âxtfûfbu aiiaèraevi f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mabt - r

am^tgtiSr ^^ttai'ttiea -({»(gt;-a.) ^^foft’t.i -ictrfparcnn^ert^Si'^arJthf tuHhac gifilJern-A' 'T’tn utctjt'^^t^narv ^'leac^ J^ffgf t ^agt;utrva)^tuetgt;tMSeûiiftTt‘

tilt-'f ttJ^fptfc^ eStv 1f1-4i^pttM^1 a I .trie ':' '^' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t ra^tuatieiiv^fî

REVERENDO VIRO D» lOANNÏ HESSO, DOCTORI S Aa cræTheologiæ, ÓC paftori Ecclefiat V ratisÉkiien « fidclifsimo, lo' annes Brcntius

ON DVBITO, R.E« ucrende uir , quth quac eft pictas tua, totumtCjinhisgra uifsimis Ecclefïe dC patriç temporibiis, adpetendum, con

tra tantam piæ dodrinæ hoftiûper^ fidiam ôi crudelitatem , auxilium â Deo Patte Domini noftrikfu Chrl-; IHcôtuletiSjacoptime confido, tuas preces cS uniuerfæ Ecclefiæ filtj Dci «otis coniundas, haudquaquâm ua» CAS uiÄUes foie. Scd quçfo Ujami»'

^cifsime mi Hcfse,ut interim, in tanta Dei familiaritate uerfaris* me pauca quçdam tecum eolloquci* Um non aiperncris ♦ Suicepi enifl* nonuHa commemoranda, non ut J' uocem te à pia pro falute Eccicfiç fof licttudine, fed potius fi queam,m»' gis exciteffl,aut quiafatis antè,auto' refpiritufando,cxcitataeft, me ci, qualicunque officio faucre often' dam.Quac igitur in pracientia tecum coferrc ftatui,obfecro te j paulifpcr, dum ca exponam, animum tuum aH hibeas « Interpretatus fum ante ali' quot annos publica,qua potui, expü cationc cpiftolam,quam Paulus,clc' dum Dei organon, adGalatasfcfi' pfit. Nulla enim dodrina magis fab laris tradi poteftEcclefiæ,quàm qu{ ' in hac Pauli epiftola literis mandat» eft. Cum autem cogitationes meal in Chartas breuiter conieciisem,ami' ci quidam defçripferunt eas, ut habe rent,quod cum ahjs, qui in hanc epi' . ., nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftolani

f I r c c c

k E

F f

F t c lt;nbsp;a c

1 I

t 1 i

ftölam extantjCommcntarijs confer* (^5^ rent.Namhocconfilio cefsi amicis, [fii nonquódfentiammeailla*D)ilt;r^?i« iin dfgnaefse , quibus kgèndis eruditi a' occupentur.fed ut efset^quod dqudi fof carctur» Prophetae, inquit Paulus, la' duo aut tres loquantur, ksp i».oi nbsp;nbsp;nbsp;’

ei, bæc transfufa tam in aliquot cxem* n' plaria,mctui,nefic,ut à quouis pro m fuo ingenio uel cxcripta uel excer* ;r, pta efsentjOrbi publice obtruderen* ' ld tur. Quare uifum ea recognofcédo, li, quantum licuit, percurrere, QC iudi* jli caüitolerabilius efse,ut À me male, $ ab alqspeiusinlucemdarentur. Sed 1*, quam fperas, inquies, utilitatem ad Ij, Ecclefiam nbsp;nbsp;hoe fcripto peruentu*

JÇ ram,cùmantè ifthac epiftolamPau* li extetluculentifsimaReuerendi Pa trisD. Martini Lutheri explication (, Ego ueró propter hac maxime cauf-fam pafsus fum, ut hi mei commen-tarq hoe tempor euulgarctur. In hac

epiftola tradit Paulus Ecclefiaè fummam piædodrinæ uidcltcet, quod reputemur in iudicio £)ei iufti, non propter mérita noftror um opc', rumjied tantum propter Icfum Chri ftum filium Deijper fidem ♦ Conftat autem in Ecclefia Chrifti, quod Dc' us excitauerit Reucrendum patrem DfMartinum Luther um,ut hanc do clrinam inftauraret^Ô!^ ab impîjs for' dibus Pontificum, monachorum ÔC (ophiRarum expu^aret »Volui igu tur editione huius Commentary pU' blice teftari,me hunc uirum agnoRe re Dei organon,agno(cere men prÇ' ceptorem,SC ampledi dodrinamc' ius,quem 0^ adhuc in his terris uiud ex animo amaui : ÔC quâquàm exceP fus eius exhac uita attulit mihi accP bum dolorem,tamennuncei de fee' licitate fua, quam habet apud filiunt Dei, in coelefti omnium pioru ccetiigt; ex corde gratulor , 8ó ago gratias Deo Patri Domini noftrilefuChri'

ftijquod hisnoftræ etatis diffidllimis. temporibus taletn herocm dederit, ? nbsp;per quem pia dodrina,quas crafsifsp

fa latebatjin lucem r cuocar ct, Nam, j nbsp;nbsp;ut dicam,quod res eft, in quodcun^^

uitsc genus oculos conijcio , occur* runt beneficia, quæ Deus nobis per y hune uirum dementer praeftitit ♦ In

Ecclefia, quod abolitis impijs (acris, Lex Slt; Euangclion,hoc eft,uniu erfa dodrina ad falutem neccfsaria,rcdc cxplicatur, facramenta pie admini* ftrantur , nomen Dei uere inuoca* tur,Pfalmi utiliter cantantur,benefi* cium Dei eft, per Lutherum, inuitis g nbsp;nbsp;omnibus Pontificibus 6C Monachis,

dis impuris ÓÓ impijs Sophiftarum fomnijsjfacra feriptura, ad quam re* de cognofeendam omnia ftudiano* j nbsp;nbsp;nbsp;ftra referenda funt, pure 06 fyncerc

traditur, debemus autori Deo, per p minifterium pracceptoris noftriLu* L nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V A 4

theri.InPoIitei'a,fibona côfcientia U' ges adrainiftraucris, ÔC gladium gc' ftaueris, acceptum ferendum eft d dodfinaCjquam de politico magiftr» tu illuftrauit Lutherus ♦ In oecono' mia,quid non moleftiac,quid non per turbationis animi continget tibi, uel ex coniugio, uel ex agricultura, uel ex opifîcio J uel ex mercatura, uel ex alqs domcfticis operibus^non tatum feruilibus illis ÔC lbrdidis,uerumeti' am pauló liberalioribus, fi non ea do dlrina, quam fidelis feruus Chiifti Lutherus magna dexteritate expo' fuitjcruditus fucrisf'Denitp fiuc no^ ftra publica,fiuc priuata refpicias, uerfantur ubitp ante oculos benefit cia,quibus filius Dei per Lutherutn elementer nos afiècit. Hæc bénéficia commemorarc prædicare debe* mus, ut cxcitemus nos ipibs ad gra' titudinem erga filium Dei, lefuifl Chriftum, 60 precemurDeum,ut Euangelion,in clarifsimâ lucem pro' laruiît

NVNCVP ATORÎA. 9 làtum, tn Ecclcfia fua confcruét^Scd^. quanto maiora funt hacc beneficia ’J Deijtanto grauiora pericula Satan quot;nbsp;his annis Ecclefiae Chrifti creauit» Extat adhuc publice Bulla,quam ita uocant,Leonis Decimi,Romani Pó* ’ï tificis. Extant duo edida, alt er um J Vuormatienfe , alter um Augufta* ’ num, Extant Décréta quorundam principum 2C cpifcoporum,Extant ? dodrinales, ut ipfiloquuntur, Con-demnationes praccipuarum Acade* miarum, ut nihil interim dica de pri* uatorum hominum fcriptis ,in qui» bus omnibus Reuercndus Pater D.

*» dodrinam eius agnofcunt, iudicen-'' nbsp;nbsp;tur digni acternis cruciatibus, Ac prç

•' docuit, folanos fide,propter Chrt». ftum Jiuftificari,quae tarnendodrû ” nbsp;nbsp;na,non folum ea eft,quam Paulus in

àcrumctia dodn'na eft omnium Pff phetai^ Ct Apoftolo%et qua folaft^ uantur,quotquot feruantur.Omne» Prophetæ,inquit Petrus, teftimoni' umferunt Chrifto, quód remifsion^ peccatorum accipiat,pcr nomc eiuSji quifquis crediderit in eum Sccuta autem funt has Bullas et Edida,noii tantum exilia, uerûetiam indignifsi' tnæ caedes multorum tam uirorutn quàm mulierum, qui ueritate huiuS piac docftrinæ amplczi funt. Ncc exi' ftimandum eft,autoritatem harun» Bullarum ÔC Edidorum itauiluifse, UC quemadmoduin pauci ex uulgo hominumea cumanimisfuisconry' derantjita nulla eorum publica ratio habcatur, fed iudicâtur publice tatfl facrofanda, ut pij Principes nun^ potucrint abrogationem eorum in Koinano regno impetrarc. Et hoc C' tiatn tempore hoftes piæ dodrin^ fufeeperunt ea, non tantum Pontifr cia Synodo, uerumetiam üudelifti' tnO

mo bello tuenda ♦ QuisautcmpoP • fcc.cfscfœlix QC profper fuccefsus ius regnijinquo tam blafphemx But læ,« tam horrenda Edida,aduerfus dodrinamProphetaruméc Apofto lorum,adeocp ipfius filij Dei, publi* s» cc ÓC inuiolate extar ent C Cùm Ezc*

4' rfl 1$ d' tf

'0 » i' io

it» $ in

si'

chias,Rex lud3e,obfiderctur in urbc Hierufalcm à Saneheribo rege Afsy riorum,accepit literas à .Lcgatis AG fyrijs , quæ contincbant manifcftas blafphemias aducrfus ucrum ÔC ui* uum D eum Ifraelis.Quid ergo face* retpiusrcxï'Nonpotuit,ncc debuit blaiphemias aducrfus Dcum difsi* muiare,fed eum in terris nonefset qui eas in impio rege uindicar et,afcc dit una cum Efaia in templum Do* mini,et cxpandit literas coramDeo, quem amp;nbsp;magna animi fiducia prccalt; tus eft, ut gloriânominis fuiipfc tue» retur. Nee Deus fruftra fc appellari pafsus eft. Age igitur,amicifsime mi Hefse.audeamus ÓC nos aliquid, per

Thronum diuitiæ maicftatis ? Sdogt; ( c5fido,non abijcict no^ Deus, quó^ j. amp;fl fumus peccatores, tamen ucni' |. «nus comitan intercefsore unigenito j, filio eins Domino noftro, quem pa- f ter ita diligit, ut omnia ei donauerit« Procumbamus igitur in genua,in nbsp;nbsp;nbsp;j,

ciéjofFeramus Deo noftrum fuppli' cem libcllum, expadamus coram eo । blafphemas Bullas, Si crudelia Edü , lt;fta , dicamus : Aeterne , omni' j potens , clcmentifsime Deus, t qui te patefeciRi humano generi, j non fblum opificio huius mundi, 8C j bberatione Ifraelis ex Aegypto , ue* rumetiam,quod maximum omnium । eft, Legatione unigeniti filtj tui Do' mini noftri lefu Chrifti,in terram, Si ( donis fpiritus fandi tui, quibus Ec' j. clefiam tuam ornafti, Precamur te j, per lefum Chriftum filium tuum, ut aures tuae querelis noftris clem en/ J ter pateant;ôiT non tarn nobis,quàm j gloriac

gloriae nominis tui opem auxfliumcp fcr as.Nam humanum genus, ut tuip fe nofti, peccato ita obrutum iacuic, ut no tantum deftitutum efset fua il* la iuftitia, quam ex cr eatione tua ha* bueratjUerumetiamnonpofset ullia fuis uiribus ac meritis ad iuftitiam rc

cuperandam afsurgerc , ac necefse haberet çternis fupplicijs obnoxium efse. Tu autem clcmetifsime Deus, tantam calamitatemmiferatus,pro* It' mififti,ac tandem etiam mififti nobis t' «nigenitumfiliumtuum, quipecca*-s, turn humani generis expiaret,et obc i, dientia fua apud te patr em tuum im* 'li petraret, ut quotquot in ipfum crc* ï' duntjiuftitia ipfius donentur, Si co^’ 0 ratribunali tuo iufti propter ipfum v tcputentur,ut ctfi caret fua propria, li fruantur tarnen alienaiuftitiaDomi»

ni noftrilefu Chrifti,qua ÔC confient in iudicio tuo,0lt; accendantur per fp4 'i' titum fandum tuum ad obfequia ti* biuerc ÔC ex animo pr?eftanda, Haec hr

cftdodrina Euangelq tui^quramin' tio reuelafti Patriarchis j qua docU«' tunt Prophetç,quain nobis expofn^ filius ipfe tuus lefus Chriftus Don»*' nus nofter, quam fpiritu fando tu^ uulgafti per Apoftolos in totum of, bem tcrrXjquam bis noftris tempof , bus illuftraltiperferuumtuum M therumjSC quaferuasEcclefiamtii am non folum in afflidionibus hutü* (cculi, uerumetiam in nlortc ipia 3^ ‘ xternam uitam.Obfecramusautcif teClcmcntifsirae Pater, conlydef* cum animo tuo,quid de tanto tuo b* neficio imptj 6^ crudeles homin^* fentiant, Ecce enim expandimus ramtuamaieftatc Bullas Potificuitt । EdidaRegum, Prindpum 8C Ëp' j fcoporum,0!S fcripta Sophiftarö, 4*'' lt;nbsp;bus dodrina filq tui Domini nolW j ïcfuChriftideiuftida fidei ita da«”' j natur,ut pronundetur plané dænf“^ i niaca. Nee potuerunt hadenus pl lt;nbsp;Pf incipes,qui aperuerunt portas

asregigloriæ,unigcnito filio tuo, Sgt;C nî' Euangelio eius ullis fuis offîcijsjCÔfû ti’ lijs,cohortationibus,amp;C prccibus cfFi

Quin etiam co crudelitatis proccfsc jh ïût boft es tuijUt ficut antea cædibus inEcclcfiam grafsaq funt,ita nunc ar mis SC beUo impictatem fuam tueri ti) conentur ♦ Exurgc igitur Domine iili Deus nofter , défende tuamipfius caufsam,memoreftoblafphcmiai^r, :1lt; quasintéimpij uirulétcr euomunt, ri’ libera à profcriptionc ChriftumfiliS b* tuum, quatotiam annoshis Bullis r«* SC Edidis damnatus fuit, conferua

Ecclefiam tuam,quam hoftes Euan^ li*; gelqtuiufcpadintemccioncoppreG ƒ fam cupiût,tuerc principes noftros, quthoc tempore contra crudeles ho ftes tuos pro Ecclefià tua excubant, ti* Ac fatemur quidem ingenue etiam 1®; nos cfse pcccatores,nec pro immem

ftijfàtis gratos, fed idcirco ample tnurfîde noftra Euangelion filq tu/, ut quia peccatorcs fumus, nec pofsii mus meritis nollræ iuftitiæ peccaO expiarCjCÔfcquamur gratuitampeC catorumremifsionemproptcr Chflt; ftum filium tuum,ac petimus ut uid noftra fpiritu fando tuo gubernes, quo mortificatis reliqu/js carnist/blt; fcruiamusjô^ nome tuum pcrpctuî laude celebrcmus« Aduerfarij auterf noftri quid i Etfi nihil minus uidcfi uolunt,quam efse pcrfecutores no* minis Ecclefiæ tuæ, tarnen tu fti^ Domine,ÔCres ipfa teftatur,qu6(l perfequantur ueram dodrinam ß' uangeltj filtjtui,acnonfolum nonæ gnofcunt impietatem fuam, ueruifl' etiam fufcipiunt eam,quoquo mod^’ pofsunt,defendendâ.Nechoc eft ifl' ftitutûeorum, ut gloria nominis tiigt; promoueat,fed ut liceat ipfis impt^' ncdominari,helluari,fcortari,nefafl' daquaeque fcelera deftgnare , , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;omiiss

NVNCVPATORIA. 9 omnes cupiditates fuas explcrc» Hoccine impiorum inftitutS tu Do* mine Deus nofterapprobabisc* hoe* cine propofitum tuiuuabisfNonfa* cies,non facies, inquam. Non Dcu» uolens iniquitatem tu es, non habita bit iuxta te malignus, odifti otnncs qui operantur iniquitatem , perdes ’5) omnes qui loquuntur mendacium. Nos quidê indigni fumus, qui uidea* U’ musgloriamtuam,tuautemdignus • 'f*, es,cuius gloria coram uniuerfo mun ïf* do illuftr ctur, Quave oramus 2C ob* .lt;y teftamur te, ut hanc tuam uolunta* d$ tem, qua iniquitatem deteftaris, 5^ 3lt;gt; uirum fanguinum ac dolofum exe* craris, ctiam his noftris temporibus publice tcftificeris,Si enim nos nunc tf' defer ucris,an non dicentimpq, Vbi dö eftEuangelioneorumc'VbieftChri ifl' ftus eoij^fNo poterat cosChriftus in bcllo feruare,SC feruaret cos in mor* te C Has blafphcmias ctiänuc impios in cordibus fuis meditari non dubita

mus 3 Sc tu cordium fcrutator uer^ cognofciSfMagnifîcetur crgo.clcm^ tifsimè Deus, fortitude tua, 6C ficiK dixtfti, Inuoca me in die tribulatiois, 8C eruam te,SC honorifîcabis me, itJ exaudias nos inuocantes nomen tü' um,utgloriamtuam perpetuocele' » fcremus, per unigenitum filium tuß ïefum Chriftum Ser uatorem noftiy, Am en. Hoc, amicifsime mi Hefse, ut nô dubitOjtu mecum,hoc uiiiuer fa Ecclcfianobifcum liera fideprecï tur.Côfidamusigitur, SC pergamuJ no ftr um officium fàcere. Spero ulla dubitatione futurum, ut non fo' Ium in hac terra,uerumçtiam incœ' Io,in cœtu omnium piorum, SC cuifl carifsimo noftro prarceptore Luth^ roprædiçaturi fimus de lande immlt;^ fæ mifericordiæ,quâ nobis Deus pa' ter per dileCfû filium fuum,unà cuifl fpiritu fàndlo fuo exhibuit. Bcne aC fœlicfter uale. Ex Hala Sueuoruifl die ulcefîmalitlij, An,Mlt;D«XLVl*

iJl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ai1»Tl«OpUZ«ÄUo9j gt;lt;Â«7KÇ

tJl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;To «çj^îov, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pîç M^ota' wyO'

jiJ Galatæ. Antiquitus enim uocaban* «J tur tam abipfis,quàm ab al ij s Celte»

y iti Ü 5«.Aa-r«s tu joS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, u’cptcet TpS

jjj Galatæ Paphlagonibus funt ad Auftrum,fic didi à Galatis, qui funt iaCcltica.Hicum multo tcporc in^ y nbsp;nbsp;certis fedibus uagati efsent, ÔC banc

U regioncm ccpifsent,talc ci nomé de* C derunt ♦ Deducitur autem Galata â nomine Gallus,ablatioe unius L » Et

o Suidas in didmc t ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ƒ

OT» yw TT^Ç KiÀpÙ, jaOTist i^où, oi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a'Djiivov-zn'nip.ôv iiaifi

C'*?« gt;«A«7atç, t»tés1)«(âou, •jH ^ip,0U nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«0T«y,ô(ÿ» Tiff’V

®»XâP6' (3J3Sit«v '^xßiereiQ f s iimvxS't' ceiç îytvov)» KS Atc^v f itttf ùjâi f ynLis « if •r»g^ Qlß\amp;' T^tt^ n^aßovffK,

Quartus liber continet bella,qii( gefscrunt Romani aduerfus CeltïA hoe cftjGermanos, qui habitant caRhenumfluuiüjö^aduerfus G» lataSjhoc eftjGallos^Continet etiaH' Ada,foedcrajfoederum uiolationei ÔC defediones Celtarum ufep ad Ganxm Imperator-rem, ó^c»

■fi

aS)

3Ï' ll'' CS)

Vm aliquandiu uerfa' tus firn in explicando libro LcuiticoMofi,q cft liber V eteris T cfta menti,amp; fecerim inter

pretandi eius finem, uilum eft nunc in manus fumcre librum quendam noui TeftamentijUt planum facia* mus,facramfcripturamnon tantum Übi ubicp ÓC: maxime conuenire, ue* rumetiam unum ÓC folum nobis Ser

uatorê filiumDei, lefum Chriftum, Dominum noftrum,oftendcrc, pro* poncrCjCxplicarc ÔC illuftrarCjUt ere dentes inipfum,iufticiam 8C uitam habeamus, Sufeipiemus autem hoe tempore interpretadamEpiftolam, quam fcripfit Apoftolus Paulus ad

Galatas, quia Chriftus,qucm oftct’' ’ dimus per Lcuitica Sacrificiaaduo’' ' brat unijin hac epiftola jCxpr efsa effi' ' gie cognofcendus proponit. Et cofl' ' tinct hare epiftola abfolutam dC pef tcclam dochinam Chriftianifmi.Pf’ ‘ tnum igitur,dicenda nobis quædati' efsent de Paulo,huius Epiftolæ autO ' rCjSed quia Paulus in hac Epiftoh ' de fua autoritatc aduerfus Pfeudo apoftolos copiofe ÔC grauiter difs«' ' tit, fuperuacaneum iudicaui, mulö «erba de ea re inpracfationefecer«' Deinde confyderandum erit,qui fült;' rint Galatac,ad quos Paulus hanc ß' piftolam fcripfit » Galatæ igitur fut runt populi in Afia, didi, ut StephS' ' fius fcribit,a Gallis. Aut potius à Cd ' tis, Paufanias cnim dicit, Galatas O' lim Cekas didos. Et Cæfar teftatufi tertiam partem Galliæ didam cfslt; lingua ipforum Cekas, Romana aii' tern Gallos. Etfi autem ea pars Gal' liæ,qu£ attingit Rlienum,0i^ GerniJ niaiDi

lil'

Jf' ’lt lquot; (O

tXPLiCAT. IOAN. BREN. » mam,Bclgica uocatur, tarnen nomine Galatarum compr ehendit Diodo rus omnes Germanos : amp;nbsp;Suidas di-cit Germanos Rheni accolas, didos fuifseCeltas,Sedquaoccafionehiin Afiam uenerint,fcriptores rerum ge ftarumhaud obfeure tradunt ,Nam cum CeltæCfîue hos Gallos,fiuc Get' manos uocaueris)tantamultitudine abundarcnt,ut eos rcgio,quçgenue rat,non caperet,emiferunt, uelut pe regrinatum,treccta milia hominum ad nouas fedesquærendas. Horum i_ ali] inltaliam,alii inPânoniam, ÔC ex

Pannonia,alq duce Brenno, inGrac eiam, alq duce Belgio in Macedonia îrruperunt. Hi ergo, cum diu incer-

tis fedibus uagati efsentjSC ftipendia fub regibus Afiæ meruifscnt, ccpc* runt tandem fedem in Afia circa flu* men Halim : Quæ regio cognomina taeft dcinceps ab ipfis Gallogræcia Ôl Galatia,Cùmigitur Paulus con* cionaretur Euangelion Chrifti inter

genres, uem’t ÔC ad hanc gcntem,Ga Iatas,ac initio pracdicauit cis Chriftö coram, deinde fcripfitadipfos hanC cpiftolam,ut quos antca in uerarcli' I gionc Chrifti erudierat, in ea etiam, autoritate quidem 5C potentia fpiri' Ills fandi 3 fuo auté minifterio ÔC co' opcrationeconferuaret. Porrohæc Epiftola,cûm ab omnibus pqs, turn præcipue à nobis Germanis, magna obfèruatione excipienda eft, idquc propter multas caufas, quarumnuc duas tantum commcmorabimus. Al tera eft, quod fcripta fit ad Galatas, qui, quemadmodum ante oftendi^ mus,duxerunt origine fuam à Ger' manis.Etfi enim fcripta Pauli funt gc neralia,0C pertinct ad uniuerfam Ec' clefiam quarumeunep nationum 0^ feculorum, iucudifsimum tarnen eft homini Germano piædocftrinæ ftu' diofô,nomémaiorum fuorum in Ë' piftolis tanti Herois legere. Altera cft,quód haec Epiftola cotincat prot

îa tó

li' n, ■i' y :C ■n la ic îc

U s, i' r' re ï

V y ft y

fus id ipfum Euangclion, quod Do* minus hoc tempore clemêrer in Ger mania inlucem dédit, Diccmusigit nunc quædàm de argumente nbsp;fta^

tu huius Epiftolx.ldcm autem plane ftatus eius eft,qui ÔC Epiftolac adRo manos.Docet enim Paulus in hacE^ piftola, quôd homines iuftificentur coram Deo, non propter opera lcgt; gisjaut propter mérita operum ,fed tantum propter Chriftumper fidé, hoc eft,quôdiniudiciOjCoram tribu* naliDeinonpofsimus conftarc me* ritis noftrorum operum,fed tantum meritis Chrifti,qucm accipimus per. füdem ex prædicatione Euangeltj» Haec dodrinafemper debet inEccIc fiatradari, ac primas tenerc. Eft ÔC Decalogus docendus,ac habet fuam utilitatemjfednifihaccdodrina défi deinChriftû accefserit, Decalogus magis affert damnationem quâm fa* lutem. Nam hacdodrina de fidepri (num omnium iufiiHcamur coram

Deo.Hacc cnim dodn'na, organon ludeft, quo fpiritus fandus dkn'nî potétia ertici t in nobis ft dem in Chri' jturrijChriftus autem fide fuièeptus, «a in nobis à Deo Paire fuo agnofeft turjUt non tantum ipfi,fed etiam no' bis,qui ipfum fufeepimus, faueat, at reputet nos propter ipfum iuftos» Deinde fpiritus fandus cfficit pel banc dodrinam, ut quam iuftitiarn coram Deo propter Chriftumhab« musjcam etiam bonis operibus co* ram Deo ct hominibus exerceamuS' Poftremo per hanc dodrinam efff cit fpiritus fandus, ut fide animat), uincamus afflidiones mortem,Sl confequamur perpetuam coeleftis regni haereditatem, Quare, ut bant dodrinam conferuemus, contended dum nobis eft per tcla,per igncs.SeJ audiamus nunc, qua occafionc PaU' lus banc Epiftolam ad Galatas fcrip' ferit.Res autem ita fe babuit. PauluJ Initio praedicauit Euangelion Cbrifl*

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;apu^l

' quod non necefse habcrent fufcipe' reonuslcgisMofijfedquóddeberét manereinfuapolitii'qtjôC credere, cp Deus r cputaret ipfos iuftos tantum

' PharifaifmoadChriftianifmumcon^ uerft erant, Hifubuertcrunt dodru naPauliapudGalatasj Sc docuerSt, quod ad confequendam coram Deo luftitiamjuonfufficiat Chriftus per fi

fint mérita operumlegis.Nifi circun Aflo. n* cidamini jinquiunt, fecundum more MofijUon poteftis efse falui, Docuc*

cie.Primum enim iadârunt exem-plum Apoftolorum,qui6Cipfiobfcr uabantlegem, doccbant ludacos ad Chriftianifmum couerfos legenv

©bfcruare.Ergo obferuatiojnquiut, legis, Si mcfita bonorum operum flint neceßaria ad comparandam »ü ' ftitiamjhoc eft, ad confequendam mifsionem iniuftitiac noftræ coraifl Deo. Maior cnim fides adhibeda eft duodecim Apoftolis,ab ipfo Chrifto cleÆsjôf per fpiritum fandum con' firmatis^quam uni Paulo, nuper Ec' clefiæ perfecutori,nunc autem legis, in gratiam gentium incircumcilarÖ, deuaftatorijqui cum antea nimis dc' clinaucrit ad finiftram, opprimendo Euangelion Chriftijuunc nimis peo cat ad dextram , abijeiendo legem» Deinde docuerunt pfeudoapoftolij legem non Iblum magna maieftate, uerumetiam magna feueritate diui' nitus latam efse. Hate fucrunt pratci pua pfcudoapoftolorum argumem ta. Paulus igitur diluit Si réfutât ca accuratifsimè, Ac principio confit' i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mat autoritäre uocationisfuar, quod '

explicat. ioak. brent. »S tus at tine t, nihil minor fi caetcris A* poftolis,imo aliquanto maior.De ea demrcfcribit in poft er iori Epiftola ad Corinthios capite undecimo SC duodecimo.Deinde probat clarifsi* mis argumetis,nullum hominem iu* ftificar i, nifi propter folû lefum Chri

ftum per fidcm gt;nbsp;oftendens intérim uer um ac legitimû ufum legis, quôd lexlataquidcm fit diuinitus magna feueritatc,nonaûtad hune ufum,ut iuftificetjed partim ut per nbsp;nbsp;agnogt;

feâtur pcccata,partim ut cfset extern na pçdagogia populi ufcp adChriftû, Oeconomiaautemhuius Epifto* læ talis cft ♦ Continet enim hâte Epi* ftola,quemadmodum ÔC ca,quæ feri pta eft ad Romanos,duas partes « In priori parte côfirmatur iuftitia fidei. Et conftathæcparsRhctorico fyllo gifmo,quem fubqciam.

Nullum aliud Euâgelion, praeter* quam quod ego Paulus docui,r ecipi endum eft. Et hsec propofitio,quam

Duledid uocant Maiorem^ habet* adiedam fuam approbationem. Ex' ponit cnim Paulus hiftoriam conuct fionis fuac ad Chriftianifmuin, Sgt;é tv tionemApoftolatusfui, InhaceX' pofitionc fpargit hinc inde femiiU multarum confirmationum auton'M tis 5)C Euangelrj fui.Commoratur ad teminhac cxpofitione duobus pri' mis capitibus.

Deinde in fine fecundi capitis R* quitur Afsumptio, quam Dialcdid uocant Minorem. Et eft hacc:

Docui autem hominem non iufH* ficaricxopcribus legis, fed tantum per fidem lefu Chrifti.

Hacc Afsumptio habet adiedas fuas confîrmationês, ufqueadinitf urn quinti capitis, quo in loco po ' nitur Complexiojfeu conclulio Syb logifmi , cum breui repetitions quorundam argumentorumjamp;T CX' hort^tione,

EXPUCAT. 10an; BRENT- »« de moribus feu fr udus fidet Vos,in et* quit,in liber tatem uocatifuiftis, fra-tres,tantum ne libertaté detis in oc-et cafionem carnijfed per caritatem fer a' uiteuobisinuiccm,0^c.Abhoccnini iif loco ufque ad finem Epiftolac docee Paulus iuftitiam operum, quae exiu-ta ftitiafidei necefsariofequitur* lil 4; SED ACCEDAMVS NVNC ad ipfam Epiftolam,

ï* d

[ïi

'.V

Apoftolatum 2^ uocationem fuatn contra uanitatem Pfeudoapoftolo-rum, qui mufsitabant Paulum non efse ucrum Apoftolum, nee rite uo-catum,aut Apoftolorum tantum di-fcipulum.Quarc aonçfsç eum audt-.

endum, Dicit cxgo, Apoftolus nofl abhominibuSjncqueper hominem* Hacc non eft ociofaTawraAoyidtjfe^ commendatio uocationis aduerfu* pfcudoapoftolos. Qtiare alrj ita di* ftribuuntjUt ab hominibus nocarid cântiir hi,qui nulla publica autoriva* te, fed tantum humanis affèdibusf^ ip lbs in publica minifteria ingerunt) qualcs hoc tempore funt Anabapti ftæ.Per hominem autem uocari di cunt,eos,qui uocantur quidem diu»' na uocatione j fed tame per homtó ut ü quis uocatur per Icgitimum m’ giftratum uocatio quide diuina eft attamen fit per hominem,Pofsuflt ÔC fic diftribui, ut ab hominibus id^ fitquodaduodecim Apoftolis, qü^ ordinarunt alios Apoftolos, Per ho* mincm autem intelligatur,per Chri ftumadhuchumanam uitam inter* risagentcm,a quoduodecim ApO' ftoli ordinati funt, Vnde 0^ addif Sedper lefum Chriftum, ÔC Deutfl

Iv ai

■a'

0 iti d' li' d' Ä n» ft.

flt

iji

0' d' ;ï' 0'

Patremjqui fufcitauit ilium à mortU' is.Itac^ hæc erit fententia Pauli, Ego nonfum talis Apoftolus,qualcs funt hi, qui emifsi funt à duodccim Apo* ftolis,nec fum talis, quales etiam ipQ duodecim Apoftoli.Hi enimfunt uo cati ad Apoftolatum à Chrifto, cutn adhuc in terris ageret,ÔC mor talis ef* 3 ego autem uocatus fum ab ipfo iam è mortuis fufeitato, 6C ad dexträ Patris régnante. Quare uanifsimum eft,quód pfeudoapoftoli prxfcrunt tneae uocationi Apoftolatum duodc cim Apoftolorü, Sed dices : Quid fi' bi uult haec tanta arrogantia Pauli, praefertim mox initio epiftolæc'Cùm enim Paulus fit fuijpfius buccinator, nonuideturbcneuolentiam lelt;ftorS captare,quod fcriptoriin exordio fa ciendum cft,fedpotius à lecftione de terrere , quippe qudd natura foie ' mus arrogantes amp;nbsp;fuarum laudum prçcones odifse, Confyderandum i' gitur eft,quôd etfi h%c ÔC multa alia,

quæ fequuntur,habent fpeciem arï* gantiç de elationis animi, non tain«f funt carnalia, fedfpintuaha, ÔC furf anogantia dC elatio animi ad confet uandampuram dodrinamEuangf lij neccfsaria.Equites fufeepturi lum pro patria, fuient Germanit^ Rythmo dicerejEIationem animi fl* quàmiaudedignâefse, nificùmg* iea capiti imponitur,SC uexilla expl cantur .Idem dieftum etiâ in hac PaflI

V(«» nun ifitn K^bind, Vnd panier entiMindt,da bat hoch* tnutein eeVt Vnd fonjl nymnter

fnebr, ^aufaualet« Paulus enimfufeipitjj hac Epiftola bellum pro Ecclefia/fl muni omnium piorum patria, adiiö fus pfeudoapoftolos, ad defenden^’ ueram dodrinamChriftianifmi, S ad confer uandam fynceram doóf*^ namEuangelq Chrifti, Quod bell'! fuit Ecclefiç de faluti noftræ maxiiflj omnium necefsarium. Nam quant'' ad pfeudoapoftolos attinebat, perl' culum erat,ne Ecclefia amitteret tit'

rf*

iifi' fef

EXPUCAT. lOAN. BRENT. *3 Paulus initurus præliû aduerfusim^ pios dodor eSjftatim inirio induit ga* léam,ÔC €xplicatuexillum,hoc eft,ia dat autoritärem fuæ uocationis, ut declarer fe aduerfus impios dodo-^ res diuina autoritäre munitum efse, Hæciadantta ÔC clatioanimijintan' to Ecclefiæ periculojcommendatio' nedigna eft, prorfus necefsaria, Nô enim eo fitjUt Pauli perfona, pro carnali modo, fed ut Pauli dodrina, quac eft cœleftis,pro fpirituali modo

(f’

J«'

11)

Iff

commendetur.ItacRhçc animi elatio iadantia, non eft humanae perfo^ næjfed diuinîEuangelq jiron eft Pau* lijfed ChriftijCuius folius gloriâPaU' lus conferuar e cupit.Secundd, exE' pigraphanotandumeft, quod cum ait Paulus, Neque per hominem,fed perlefumChriftum,perfpicue fignJ ficet Chriftum non tantum homine, fedetiam uerumDeumcfse.Etfiati' temfemper Deus fuit,etiam cùmad h«c in tçnis uûam mortalê ager et,ta

tn CAP. t. EPIST. AD GAL. tnenhoctunc præcipue declarato«” fuitjCumrefurrexitamortuis * Ro* Dcclaratus eftfiIiusDeicxhoc,^t* (urrexit à mortal's. Tertio, quod a(i' ditjEt fratres qui mecum funt,confi* mat autoritäre dodirinæ fuæ ex miil' torum confenfu ÔC teftimonio. EtÜ cnim multitudo non parit errori trocinium,SC optima folcnt fere pagt;i cifsimis placer e, tarnen multitudo dit ueritatinon mediocre pondus all toritatis.Nam Paulus etiam hac ap pendice pcrftringit imptos doc^io' reSjquidicebant^SolumPaulum it’ (entir e,ac neminem eicôfèntire. Dty dirinam autem ipforum ( quae erai) quodpræter fi'dem in Chriftum, nC' ceße etiam efset iu/liciam conreqii* per mérita operum legis )efs e catho' licamôd generalem, ac habere mul' tos fedlatores.Idem etiSiadîant Pol' tificcs aduerlus Euangelion hoc teil’ porc reueIatum,Sed habet ÄS Euan' gdioafuos le dUtores. Deinde PaU' l«s

las hac appendice déclarât modeftiä fuam. Äfsumit enim ad fe in Epigra* pha etiam alios , quosfratres uocat, nefifolus feribat Ecclefiis Galatiæ,

, j rio æqualcmferre. Itaque quantum ' ante uifus fuit arrogâs, cum ia^abat \ uocationemfuam, tantum nunc hu' j milis eftjCÙm de fua periona agitur» Hoc certe illud eft, quod alias dicit: Noui ôô humilis efsCjnoui amp;nbsp;excelle rcjôôc. Alij homines folent hcc inuer tere , Si gloria Dei defendenda eft* tune funt humiles 6C meticulofi. Si aût defendenda funt bona carnalia

J, ôô terrena,ibinullus eft nee finis nee J modus elati animi. Paulus autem di* uerfum nos fuo exéplo docet exi^ jl/ uitam potius periculo expona ^0 mus, quàm ut deferamus patrocini* um piæ dodrinæ*

IN CAP, I. EPIST. AD GAL.’ cft.Etfi aut hcc epiftola fcn'pta eft 3*1 folos Galatas, tarnen dodrina ei'U* pertinet ad omnes omnium feculoff Ecclefias in toto orbe terrarum-Dc (fir ina enim Euangelij,quæ in hac S' piftola continetur , generalis cft,amp; Chriftus iufsit earn uulga’ri in uniuclt; fum orbem inter omnes gentes« Sell quid eft , quôdeosGalatarûcœtuSi ad quos fcribit,uocet Ecciefias, qu^ tarnen crant per pfeudoapoftolos I Chrifto ad mérita operum feducflsti Vocantur Eeelefiç, ucl propter eoS qui inter Galatas adhuc uere in Chf ftum credebant, Conferuat enim ft bi Deus inEccIefiafua feptem mill) inter medias ctiam impietates , qtf non curuat genua ante Baabuel pro pter publicum minifterium Euangî Iq 8^ Sacrament!,qaç adhuc in Eceft fijs Galatiæ conftiterunt.

EXPLICAT. IOAN. BREN. » J» • nbsp;nbsp;nis eft Paulo etiam in alijs Epiftolis,

■a’ tarnenhac nunclibenter 5)C commO' iigt;® de uticurjUt 06 hac parte perftringat dodrinampfeudoapoftolorum, de )o meritis operum. Gratia enim fignifi' cat fauor em jUO ex alien© merito,fcd gratis Ô6 fola mifericor dia ac clemen tia conceptum. Pax autem fignificat Hebraca phrafi,fœlicitatem, quæ ex ixft fauore, gratia Ô6 clemetia contingit. Cum igitur Paulus precatur Galatis s lt;nbsp;gvatiam Ô6 pacem à Deo, precatur ƒ eis, ut Deus dementer ipfis faueat, oS: SC ex hoc fauore omnia fœlicia ÔC b’’ profperaeis largiatur. Quantam ue I fl' ro autoritatemhabeat optioneSjpre iligt; cationes 86 falutationes Apoftoloi^, :jii' nbsp;nbsp;uel alior urn pior urn hominum, alias

funt amicis in fuis Epiftolis aut iàluta cl^ tionibusüy«îvav,hoceft,fanûefsefeu

fanitatê.Et uulgus exiftimat nullum cfse preciofius donum fanitate coigt; porali 86 diuitijs.Dctuitam(inquitil

Ie)det opes,animum mihi æquum îp fe parabo.Hæc autem eft opinio foiquot; dtdorum hominum. Nam optima Si perfecftiftima feu optio feu falutatiO) ' hæc eftjQuam Apoftoli ufurparunt) uidelicetjOptare gratiam ÔC paccifl à Deo ♦ Namhaecduo complediin' tur omnia diuina beneficia, Qiiid nimmaius eft, quam habere Deiiifl fauentemjamp;T gratia fua noscompl^' tflcntemfS^ quibus bonis non afflux mus, ft Deus nobis cicmensfuerit!' Deinde Paulus ad Dcû patrem addiC in hac iaiutatione etiâ lefum Chriftßj quo fignificatjtum quod Deus Patef faucat nobis et beneficia conférât no propter noftra mérita , fed proptci* lefum Chriftum filium fuum, turn O’ Deus Pater no cognofcatur, nifi Chriftum filium fuum. Deum nemo Widit unquam, inquit loannes, filins Unigenitus,qui eft in finu Patris,ipfe enarrauit.Et alias,Nemo uenit ad Pa trem nifi per filium. Ac obferuahoc loco,

‘P

i.O»

11) «f 0'

loco,quöd cum xqualia opera, uidc' ^‘‘^ctjgratiam Sgt;C paccmlargiri, tribu antur patri amp;nbsp;filio,palam declaratur »pfos eandem habere maieftatem,5lt; Chriftumuna cum patre uerum èC naturalem Deum efse.loannis quin* toîQuæcum^ pater fecerit,hæc itidc filius facit.

lit Ü. ef

lO is fc

gt;3

Cætcrum,ut Paulus ftatim ab ini-tiofignificaretftatûEpiftolç, 2*: per-ftringeret praedicatores humanoru meritorum, compleditur fummam totiusEuangelij,S^ exponit paucifsi mis uerbis totumbeneficium amp;nbsp;üfR-cis ChriftijEt ait : Qui dédit feîpfum çropeccatisnoftris, utcriperet nos c præfenti feculomalo. Hæc eft to-tiusEuagelq fumma, quddChriftus EMttgelif cxpiaueritfua ipfius'morte peccata noftra, ÔC expiauerit ca non ut nos peccemus ,non utfœlicem uitam in hoc feculo iuxta carnem ducamus, non ut in hoc mundo maneamus, fiC ineofœlicitatemhabeamus, fedu(

cn'piat nos ex hoc infeb'ci feculo^S^ transférât in in'tain æternam. Etli aü tem.paudùimafunc ucrba,q^æ Pan Inshocloco«n falutationc.addit,ta' men patent latifsime. I'rimufn eniifl tnterpretantnr ornnia Lcuitica iacrv ficiajSC fignificantearefpexjfse info lum lefum Chrilfutn. Lcuitica cnin* facrificia non expianerunt peccata, nifi ciuiliter ♦ Solum autem facrificiô ; Chriifi,qui feipfum pro nobis dedir, expiauit peccata uereSC corâ Dcolt; Deinde hæc Pauli uerba abroganf omnes cultus legis Mofaicæ , quia Paulus docct Chriftum iam uenifsc, Si facrificiutn fuum obtulifse. Aduc' mente autem corpore,aboletur unilt; bra.Præterea hæc uerba damnant o' mnes impietatcs tarn ludæorum,^ ' Gentium amp;nbsp;Turcarurn, quiabicdo aut negledfo Chrifto quarrunt faluto । tn mentis fuorum operum , PoftrC' ' jnodamnanteriamimpietates hypo ' lt;1 itarum in Chriftianifmo, qui fend' i unt

lü IJ

EXPLICAT. IO an; BREN. « untfecofecuturosremifsionem pet catorum propter fua mérita, Atquc adeo his uerbis docetur ucra religio Chriftiana,qua una falutem cofequi pofsumus per fidem.

Sed quid eft quod dicif.E praefen* tifeculomalofPraefens feculumin* telligendumefttotumillud externu feculum y ab initio cr eationis ufcp ad nouifsimumdiem,nop quod omni* bushominibus femper praefensfit, fed per comparationem ad futurum feculum.lllud enim in præfentia fen*

■o

ïî

)Ö

titurjhocautemfuo tempore reuela bitur«Cæterùm,hocpraefens feculQ, per fe non eft malum, fed bona Dei creatura, G end. Tribuitur autem ci epitheton mail, propter multas cau' fas.Vna eft,quod malusjhoc eft, Sa* tan fit propter peccatum hominis Princeps ÔC deus (ut Paulus ait ) hu* iusfeculi. Cum igitur dicit Paulus, Chriftum dedifse fe pro peccatis no* ftris 3 ut eripiat nos è pracfenti malö

fcculojfignificat Chriftum ideo exp’ afsepeccatanoftra, utnonamplius efsemusfub tyrannide Satanæ, nc^ obfequamuruoluntatiejus ♦ Altera eft, quod nos homines nafcamur in mails , hoc eft, pcccatis, peccaU femper in carne noftra circumfera' mus3R.om.feptimo.T ertia eft, quoJ hie mundus plenus fit pcfsimoruifl fcelerumjSC fcandalorum ♦ Vnde i.Ioannis v.diciturtMundus omnis in malo pofitus eft, Quarta,quod prO' pter principatum Satanæ amp;nbsp;pecca' ta noftra obnoxij fimus in hoc feculo omnibus malis,hoc eft,miferijs ô^af flicftionibus.Hoc prodeft diligente! eognoftere,partim utfeiamus quàiH necefsarius nobis fit Chriftus Scriia' tornofter in tantismalis,partim collocemus fpem noftram ini}s,qn^ uidentur bonahuiusfeculi, part.in ne polliceamur nobis in hoc fecul^ ullam firmam 6C ftabilem felicitate, fed futuram inquiramus,amp;rad eai” feftine'

# i »

fcftinemus in Chrifto lefu.Quare c3 dicitjChriftumeripuifse nosepræ' fenti feculo malo,fignificat ChriftS li berafse nos è poteftate amp;nbsp;regno Sa* tanæjCxomnibus pcccatis, ôC cxöm nibus afflió;ionibus,non ut nullas ha beamus in hoe feculo affliótióes, fed ut hæ quantumcunep magnæ óó hor ribiles nobis intantum nihil obefsét, utetiamadiumento efsent in bonS. Deinde additur etiam infalutatione, luxtauoluntatem Dei patrisnoftri, quo partim tacite monet Galatas,nc exiftimentfecotra uoluntatem Dei

j facere,fitotamiuftitiæamp;falutis ra* tionem pafsioni Chrifti, ÔC non meri tis operum legis adfcriberent.Etfi e* nimlexlataeft uoluntateDeijtamc quiaoperajegis hunt imperfecffe ab hominibus.uoluntate etiam Dei mif fuscftChriftuSjquipropeccatis no* ftris fatisfeceret, cui foli totam fa* . lutisnoftrae rationem tribueremus: ’ partim fignificat Chviftum fatisfecif

fe pro peccatis noftn's, noniuxta uö Iuntatem,ólt;S mérita hotninum,fed xtauoluntatem ÔC mifericordiaDf' Rom. quinto.Cùmadhucpeccato' res eßemuSjChriftus pro nobis inolt; tuns eft.i.Ioânis iitj.Inhoc eft caritaSi no quod nos dilexerimus Deum,ftii quod ipfe dilexit nos. Porró auteifli Paulus Deum non fimpliciter De^i fed etiam Patre noftrum uocat, quö iterum tacite admonet Galatas gra' tix per Chriftum partæ. Deus enin’ fecftus eft pater per Chriftum, Po' ftremo Paulus concludit falutation*: doxoIogiRjCui gloria infecula fecü' lorum Amen,ut doceat nos pædagû giam Sc externam reuercntiam no' minis Dei. Nam fi gentes nomina principum externis geftibus hono' rant.Et Cicero,publicam honefti ui' ri mentioncm feciens, adderefoleG Quem honoris gratia nomino.SoU' mus Ôl de mortuis dicere , ParenS) aut affinis metis, fcelicis memorte)

SCc, Quanto magis de nomine Dei, '0' non folum reucrenter fentiendum, fed eriam loquendum eftjCt cxternis ritibus non ad fuperftitionemjfcd ad pædagogiamhonorandum. Hïc augt; tem uide quantum fcelus admittant hi,qui nomine Dei non folum irr eue renter,fed etiam impie 8C crudeliter * abutuntur ad maledida amp;nbsp;exccra-

tiones. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/

y in hoc exordio continetur etjamnar* ratiojqudd Galatçfedudi fintà pfea doapoftolis.Potuifset quidem Pau* lus longiorem facere narrationem, fedfeftinat ad principalempropofp tioncm fyllogifmi. In hoc igitur exov y dio uides miram in Paulo modeftiä«

Etfi enim Galatæ turpiter defccerât aChriftOj tamë tradat cos initio pla^ cidifsime,IuxtailludEfai.quadragelï

IN CAP. I. EPIST- ad gal. confringes, ôfc « Et Paulus obferiial fuam ipfi us dodrinam q. T imoth. IJ' Seruum Domini no oportet pugnS' rCjfed plaçidum efse erga omnes,amp; lt;terum:Non oportet Epifcopum ei' (e percufsorem.Dcinde babes in Û latis,exemplum humanac imbedllif’ tisjin uer æ fidei conftantia. Galatç I' nim erant initio uocati ad fidem Eu^ gelq manifeftis miraculis ac donislp' ritus fandi » Nam qucmadmodufl’ Apoftoli acceperut dona fpiritusfai' di admirabiliter in die Pentecoftdi ita ÔC Galatx acccpcrant fpiritin” fandum,per prædicationemEuaO' geb),quemadmodum infra cap.i’1' fcriptum eft.Nihilominus tarnen taij tæfunt ucl leuitatis uel imbecillita' tiSjUt nulla habita ratione miraculo' rum,ftatim ad prædicationcm pfef' doapoftolorumdeficercntabEuan; ' gclio ChrifttHoc idcirco nobis cofli . memoratur, non ut blandiamur no' bis in ddfedione QC abncgatione Erf angclil'i

li' imbeciUitate, ambulemus in timoré Dei,amp; non cftcramui animo, fed in* uocemus Dominum, ut nos in uera

; fide conferuet.Iam ÔC hoc loco obfcr ’’ uandS eft, quid fit deficer e 5)C tranf-

ferriàDeo.H^cdefinitiocognitunc cefsaria eft.Sunt cnim qui cxiftimât, i’, quod is tatum deficiat à Deo, qui ex-P* trinfecus morcEpicureorum negat

Deumefse,autDeumhumanasres noncurare» Alqputanteumàuero Deo deficcre,qui deficit à Chriftiani fmoadTurcifmum,aut ludaifmum* Ethadenus quidem rccftefentiunt, ’i' Scd Paulus hoc loco fignificat, quid fit proprie ac uere à DeO deficcre. Accufat cnimGalatas defedionisa

It' itgt; 0' til 'll

Deo. QuidautcmGalatæ fcccrantî' Agnofcebant dodrinam pfeudoapo ftolorum,qui(quemadmodum è fta* 'tu huius Epiftolæ, ôC ex Adis Apo' ftolicis cap.decimoquinto pcrfpicuc

IN CAP. I. EPIST. AD GAk fntcIügitiir)docebant,Nifî drcûcidâ' mini fecundum morem Mofi,nó po teftis falui cfse:hoc eft, Ad confcqu' dam remifsionem pcccatorum 5)C û lutem , non fufficitcredereinChn ftum,fcdnecefsc eft etiamoperibuj legis meren pcccatorum rcmifsioP' SiC falutcm.Hæc eft do(ftrina,cui Gs latæ afsentj'ebantur,propter quo” afsenfum Paulus arguit cos defedi«! nis à Deo,Sc Chrifto hlio eius. Qiiæ rc deficcre 5C transferri à Deo, no^ eft tantum à Chriftianifmo ad man*' feftam Idololatriam getium, aut in*' pictatem T urcarum,aut fuperftiHö' nem Iudacorum,uerumctiam adcci* fidentiam liumanorum operum meritorurn dcficcrc. Vanifsima tar efthypocritarum glorjatio,qui'^ (ftantfe crederc in Chriftumjintcrii” tarnen confidunt fe merids fuorui” operum expiarepeccata, SCconft' qui falutem. Hoc certe eft maieftatf Chriftiin opus human» iuftiti» trâf ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fcp

EXPLICÀT. ÎOAM. BREH. *« ferre,Eft QC iÛud confyderâdum, cùm Paulus aitjn aliud Euangelion, ■cum tamen non fit aliud (.uer um feil» .cet)apparct ctiam pfcudoapoftolos îadafse àC prætcxuifse luis concioni bus nomenEuangelij, adeoep fignifi catur, qudd quemadmodum Satan

tr âsfigurat fe in angelum lucis^ita miniftrieius ucnditanthonçfta fpelt; cie mçndacium fuum.Quar c non ex ternus prætextus,fcd ratio dodrinæ çôfyderanda eft »Poftremd deferibit Paulus frudum eius dodrinar, quæ

•V » i»

tingere propter merita operum.Vo cat cnim Paulus dodores meritorö, turbatorcs 5gt;C euerfores Euangelij doâorei,c-Chrifti , Namdodrina meritorum ncrfbrcsR* nonpacificatjfedturbat confeientiâ, itangcUj.

non explicat jfed inucr tit Euange* lion Chrifti, Necefsem. eft confeien-tiam certam efsc de peccatorum rc' mifsionCjUt fiat tranquilla.Merita ?.igt; temoperUjiionccrtifîcant confeieo'

tiam,quia non Cunt uere QC perfet^^ mcrita ,fed tantum Chriftus QC tnot^ eins, quae eft certifsima pcccatorufl' cxpiati'o ♦ Qiiarc dodrina meritot^ uitanda feft tanquàm peftis,fedittó Ge interncefo*

Haeceftprincipalis propofitiofy' logifmi, Et ne qs exiftimet earn Pa^^' Io temere excidifsc,mox repetit eaf per afseuerationem, ut quod cogn’' tu necefsarium eft,rcpctitione amp;nbsp;feueratione uchemetius inculcetut' Eft autem propofitio maxime obftf' uabilis. Primu enim Paulus affirma* tantam efsc acri Euangelij autoi ita' tem,ut non folum Humana ÖC ApO' ftolica,fed etiam angelica autoritär nccefse habeat ei ccderc ♦ Qiiarc ne^ Pontifi'ces,nec Ecclefia ipfa, funt fiJ' pra,fed infra Euangelion,nec pofsîî* (Und mutare.Poteft quidem Ecclcßa

If deEuangelio teftificari,etagnofccrc ueritatcm eins, ut fubdita, non aute ut domina, quæ pofsit Euangclion fl pro fua libidine mutare .Deinde fig' 01 nificatPauluSjquod dodlrina, qua di citur, opera bumana expiare pecca-ta ÔÔ mer eri falutc,digna fit jnon fini' plici poena,fedanathematCjboc eft, perpétua exterminatione Sgt;C interne

J done . HÎC uides, quantum peccent J/ impij dodores,amp; quàm minime fere (ÿ di fint. Poftr emo babes hoc loco, cp 0, neccfscbabuimus ab imptjs Pontifi' ( cibus deficcre .Nam fi alî angclo ca* {, uendum eft,cum aliudprxdicauerit. f Euangelion,multomagiscaueduni jl eft ab bomine Pontifice,impia doce-y te,2lt; uerSEuangelionperlequentc, iNVNC ENIM VTRVM HOMU

{gt; Alij aliter bunclocu interprétant it tur . Simplicifsima autem fententia i» eft, quod Paulus his uerbis excufet llt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D J

IN CAP. t EPIST. AD GAU earn temcn'tatis fpecicm, quam pró' pofido ÔC afseucrado præïc ferrev* dcturjquaG dicat: Afserui nunc Eua' gelion meum tanta autoritäre Só î'euerationejUtnon tâtum homineSi fed ÔC angelos, fi quid diuerfum dö' cerentjdiris dcuoucre 8^ anathema' ti tradere aufus fucriin.Er unt autei” multi hypocritae ÔC nafutuli,qui poft quam hare uel audierint ucl Icgcrint) exclamabunt me non folum efse pd uicaccmjarrogStem amp;nbsp;tcmerariui:' afsertorcmjfed etiam côtumcliofu*” in fàndifsimos ÄpoHolos, nbsp;nbsp;inck'

dtosangelosDei.His ergo refpoH' deo,me nunc non uerfari in humanf negocio, in quo beneuolcntia hon’*' num captanda,Sc homines, quoep:^ modo fieri poteft,placandi funt, in diuino minifterio Chrifti. Ägitü^ hîc non de familia h ercifc unda,no agris diuidüdis, fed agit de maiefiat^ Chrifti,dc fumma Chriftianç doc?h'*' nXjöCdc liera ac perpétua falutc ho' miniS;

C' iv »0

EXPLÏCAT. tOAN. BREM- »» minis. Qua in r c nihil ,prfus uel fum* müi^Monarchat^ijUcletiâ angelos^ honori ita tribuendü eft, ut ucritate déferas. Quod igit fcribojminifteriu Dei eft,nô’pertinatia,ofFiciû eft, non côutciû, obedientia eft,!!© temcritas» Inhac em caufanó quçrêdûmihi efr, quid hominibus iuxta carnem prude tibus exccllétibus placeat,fed qd t)co,quidChrifto placeat, 2lt; quac mcaftt uocatio. Si enim ad uenadam humanatn beneuolentiam,difsimula Temautabnesarem ueritatem, non efsemferuusChrifti, nonefsemue'

loco officia ueri Apoftoli amp;nbsp;Ecclefia ftæ,iinô uniufcuiufqucpriuatiChrv ftiani .Primum enim Apoftolus feu Ecclefiaftcs tam certus efse debet dc doc^lrina Euangclq,ut nee angelo cc. dat. HanccertitudinemPauiusuo' cat T3AM?alt;Poe4'av,Colofsc, fecundoj 8^ priiTio,Thefsa.i.quc dC inquouis pio homine exigitur,nc uidelicet circüfe

ratur quouis ucnto dodrinæ,quetii* admodumEphe.ntj.dkitur« Confc' quimur autcm hanc certitudineti’) non ociofis fpeculationibus fine uef' bo Deijfed diligenriftudio fileræfcri pturae per-fpiritum fanóitim.Deindf uen'Ectïcfîafiæ eft,ucritatem EiiaH' gelq nullo I1 umani fauon's uel potefl tiaeuelfapfcnnac refipediu,profiteii' Si cnim,inqt Paulus^hominibus pb' ' cercin,Chrifti feruus non efsc.Qui^l ‘ ergo ell,quod i. Corinih4X.ait:Taks eftotCjUt nullum præbeatis ofFendi' culum,ncœ ludaeis^neqj Græcis, nC' que Ecclcuç Dei,quemadmodum i' gopcromnia,omnibusplaceorNofl , pugnant fccum dida Paulfiln Cofifl thijs entm loquitur de rebus «24^^^ J 501Ç feu indifferentibus, Inhis cnifl' obferuandis uel no obferuandis/cP Î uicndum QC placcdum eft proximo» Si efea, inquit,offendit fratré meutfl) ' nunquam in æternum manducabo ! çarnem* In Galatis autem loquitur 1

de dodrinaEuagelq jin qua difsimu* landa,aut pcrucrtenda,aut abnegan da,ncangclo quidem ccdcndumôC

’’ placcndum eft ♦ Nam placendum quidem eft omnibus hominibus, quantum fieri poteft,bona faciendo, reële doccndojôC malalegitime fere do, hoc eft, nullam iniuriä illegitime ulcifccdo:Nullis autem hominibus,

Ratio propofitionis (feu maioris) ' 5C eft fumpta à reuelationc diuina, hoc cft,ab oraculo, quodrecenfetur , inter probationes Artj^vfius.Poteft aut ** hæc ratio fic formari. Diuinæ rcuela * tiones feu oracula funt certifsima.

Meum Euangelion eft diuinum ora* ’* culum IefuChrifti.Eft igitur certifsi* '* mum.Non eft fecundum hominem, tnquitjhoc eft, non (olum non eft hii

IN CAP. L EPIST. AD Gkti manum figmctunijfed ncc etiam HÖ' in a 110 mimfterto mihi traditiim cff' Cacterum hoc loco hæc obferuand’ ueniunt.PrsmumjCÙm ait. Non acclt; pi ab homine, fed per reuclationc h fil Chrifti, iteriim flgnificat Chrifrf non tatum hominem cfse, led ctiaii uer irm ac naturalem Dcum,Deindlt; probatur ex hoc loco Chriftum ucf( â mor tuis refurr exiise,ct uiu^rc.Pai lus cnim utitur hoc argutnento a* confirmâdam refurr.e.rtioncm Chri ftiji.Corinth.dccinioquinto.Omniû înquiens,poftremo, ueluti abortiuû uifus eft mihi.Adharc, cùm hîcdi cat fe didicifse Euangelion per rcuc lationcm lefu Chrifti,ÔC ad Corinth os fcribens(tj. Corinth.xtj.) affirmd ft nefcire,num raptus fit in tcrtiû cü lum 6C paradifum,in corpore an cx' tra corpus,perfpicue fignificaf Chri ftum, non tantum in coelum illud cîf ternû, fiC in unum cius locum uclui M caiieâ inclufum cfse ♦ Si cnim hot fentird

fentirct Paulus, non affirmafset, fc nefcirCjUum extra corpus raptus cf*' fet.Sed fignificatur Chriftum uerfa* ri intra, infra, fupra,00 extra omnia loca,quemadmodumadEphe.quar* tq fcribitur'.Chriftus defeendit in in* fimas partes terrae,afeendit fuper omnes coelos,ut omnia impler et»

Ö)

It'

C’ bi d

•5

Cöfirmatio rationis. Et eft ab hoc loco ufep ad Afs umptionem feu Mi* nor em propofitionem, quae eft in fi* ne fecundi capitisjper petua Expofi* tio,inquanon difponuntur quidem argumenta,ficut fieri folct in Argu* mentatione,fparguntur tarnen in ca argumentorumfemina, quemadmo dum fit innarrationibus « Cum ergo Paulus exponit, fenon pertinacem tantum nbsp;crudelcm, uerumctiâ do*

clefiæ , prædicatorem Euangcltj» præbetfemcnargumêndudi àqua^ Iitate perfonæjVidelicctlNullus do' «flus, pcrtinax 5C crudelis perfecu' tor,poteft in fedatorem cius religio nis,quam cxtremo odiodepopula^ tur,ô6 démolir! conatur,repente mil tari,nifi diuina potentia, V t enim nc' mo repente fit turpifsimus,ita nemo repente fit fancflifsimus.Ego autem, cum uchemcntifsimo ardore incem fusjproficifcer er Damafeum ad per* fequendam Ecclefiam, repente mil' tatus fum in miniftrum Ecclefiæ. Ne cefse igit eft me diuina potentia mil' tatum erse,ÔC Euangelion diuina rc' uelatione didicifse.De repentina aU' temmutatione Pauli in Apoftolum uide A(fl.o(flauo,quam non comme ^i^orat Paulus prolixe in hac expofi' tepente.er- tionc,fedtâtumbreuifsimisattingit, 10 diuiniiui. proptcrca quod omnibus ubitp co' gnitacrat. Vtiturautcmeodcmrc/ pentinæ mutationis argumente ctiâ alias

EÎCPLICAT. IOAN. BRENT. J» alias ad comprobandum,fe diuinitu» mutatum cfse,Ad.xxij.amp; xxvi. V de ÔC aliaSjSC lue quoep in Galatis ex aggerat ftudiiim fuum inludaifmo, amp;nbsp;uehementiam pcrfecutionis.Pro' fïciebâjinquiensjfupra multos çqua* Ies in genere meo, cum uchementec cfsem ftudiofus paternaru traditio*-num.Et Philip.iij. luxta iuftitia, quae eft in lege , facias irreprehenfibilis« Deinde fupra modum perfequebar Ecclefiamacdepopulabarillam, uf-que ad mortem alligans tradena incarcerem,uiros pariter ôômulie* res.Hacc omnia uidentur uerba ple* na turn arrogantiæ tum impudentie« Sed Paulus toties ea in his locis incul catjUt fignificet repentinam mutatio nem tam dodi Sc pertinacis infuare ligione non potuifsc fieri, nifi diuina potentia 6C reuelatione. lam 8C alias ufurpat Paulus hanc gloriationem, fed ad alios SC alios fincs.Philip.iq.u-titiir ea, ut probet fuo exemplo non

, rN CAP. î. EPIST. AD GAL cfsc fidend um carnali luftitia. Ad T p mothe.primo.miturea, ut moneat fuo exemplojnon efse defperandum ' inpeccatis.Sed reuertemur ad GäU' tas.Nam,cumait, Vtprædicarem i' pfum inter genteSjOccafionem prae^ bet arguméti dudîi ab autoritate mP niftcrij feu legationis diuinæ, Videlf ceuEgo fum Apoftolus diuinitus ad gentes incircûcifas mifsus/icut quO' damMofes ad ludacos. Ergo gentes debent Euangelion meum no ut hu* manum,fedut diuinum fufcipcre. Practerea,his etiam uerbiSjSegrega' uit me ab utero matris, óó uocauit pergratiam, pcrfpicue fignifîcat ab autorë uocationis,Euangelion fuum non cfsc humanum fomnium,fed df uinum oraculum,Adhæc,côm dicitî Continuo non contuli cum carne 5^ fanguine,fernen pracbetargument» à fufficienti diuifione. Euangelion, quod ftatim prædicaui à perfecutiolt; ne,non contuli,nec commnnicaui cô

ApoftoltSjnec cum ullo alto homme* Necefse igitur eftjUie accepifse ilîud diuina reuclattone. Habes dialecfii* cam œconomiam ♦ Nunc uideamus obferuationes » Ac primum Paulus -depopulatus eftEcclcfiam, etfinon fecundumfeientiam, magno tarnen zelo Dei.Nunquid ergo prætextus diuini zeit approbat aut extenuat im pietatem i Iniudicio quidem huma* no fua eft piæ opinionis quac tarnen non eft fecundum feientiam, cxcufa* tio.Sed in iudicio Dei, tanto grauius peccatur,qu5toplusprætcxitur im-’ ptetati zelus diuinus.Vbi enim pecgt; catur prxtextu diuini zeli,ibiimpius tanto longiusabeft à peccati agnitio ne, quanto diuinioremfpccicm ha* betimpietas, ficut amp;nbsp;infanus, tanto infirmior eft,quanto magis putat fe Tanum efsc. Qtio autem quis lógius abeftà cognitione peccati,co longp US abeft à uera lufticia, propterea q» pcccatiagnitio fit primus grad.us ad

îuftitiam.Quare qui bono zelo Déi, ÔC bona,u€ uocantjintétione,peccat, quanto maiorcm cultum fcîe Deo pracftarc putat,tanto grauius pecca' tum defignat ♦ Quid ergo ad Timo' thcum fcribit : Mifcricordiâ adeptu» fum,quiaignoransfeci per incredu^ litatêjEt Chriftusjgnoice illis , quia ncfciunt quid faciuntf'Hæc non dic3 tur, qudd ignorantia impietatis prætextusdiuinizeli extenuent iui' pictatem coram Deo,licut extenuat coram hominibus, fed dicûtur quod remifsione huius impietatis ilIullfC' tur dementia Dei.Nam cùm Paulus dicit:Mifericordia adeptus fum,quia (gnorans fcci,perinde cftacfi quis^i^ ccret : Liberatus fum dementia Dd ê periculis,quia non fimpliciter pcd' clitabar,fed uerfabar in media mot' te.Ita mifericordiam adeptus Tun’’ quia non fimpliciter pcccabam, f^^^ tantopcriculofius pcccabam,quaU' lt;0 maioriignorantia,ut ubi exuber» ail

J uit me ab utero matris meæ, admo* , nbsp;nbsp;net nos diuinæ prædeftinationis. Et

, cumfçripturapafsim teftaturtalcm J cfse inDeo prædeftinationem,quôd , clegcrit, quos uoluerit ad perpétua J falutem,antequàmiaccrcnturfunda j menta mundi, uidédum cft in quem ^*®'’** ufumproponatur nobis pracdeftina*

Y magisnunc ei curæ fumus, poftquî non folum mandus conditus eft, ue* J rumetiam nos per filiumcius libera* tifumus.SicPfalmusxxi.Quoniam CuesquiextraxiAimedeuétrCjfpes

ÏN CAP. I, EPI ST. AD G At* '* mea ab uberibus matris mcæ, Intlt; , proiecïiusfum ex utero: Deuentr^ matris meæ Deus meus es tu, ne d*' feefseris à me.EtPfalm.cxxxvitj.Ti*'^. pofsedifti renes meos, fufeepifti de utero matris meæ.Et moxîlmp^' fedummeum uideruntoculi tut^' Hier e.i.Priufquàm te formate in ro noui te,et antequâm exires de ü«» ua fandificaui te,prophetam ingcfl tibusdedite.Huiusdidi hiceft fus:Capefse uocationem tuam ÔC fidc. Si enim elegi te in prophetai^ antequâm natus efses,quant^ magi’ Cuebor nûc te in ipfo prophctico if' nifterio uerfantem.Et Rom.odaiiOi Quos præfciuerat,eofdem 6C prsc^* niuit,amp;c.Deinde proponitur praet^^ ftinatio, ut auferat à nobis opinion^ meritorumnoftrorum,6C commet det imperfcrutabilem clementiaf Dci.Sic Rom.ix,Nondum natispu^ riSjCÙmncqucboni quicquamfeti^ fcntnequemali,utfecûd«m eledio' nei”

-yF Elegit nos inipfo antequàmiaceren-' t«r fundamenta mundi. Et hoc loco, Segregauit me ab utero matris. Qui

0( bus omnibus fignificat fpiritus faiv dlus J in coniequenda falute nulla ,yl nbsp;nbsp;funt humana mérita,fed tantum dtui

,(j hos tâtum ulus reuelauit nobis fpiri tusfanëlus prædeftinationê.Quarc fi cui ex praedclfinatiôe inciderit ucl

,jj, Viuâ igitur pro animi mei libidine, ^0) Hæc,inquam,fi incidcrint, meminc' jj( ris ea efse ipfîfsimum Satanæ infini. .j(- dum,5CblafphcmiaminDcum.Nâ. iff quemadmodum Satanae confiliu^ :tli nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E » ■

IH CAP. I EPIÎT. AD G At.' eft,Ut reuclatis lege peccatis, conij^^ at nos in defperattonem falutis,ó^ Ut »mtniftis fupplicijs lentiamus nosp^ rituros in cruce, cum tarnen Lei ditaquidem fit,utreuelct peccatt fed ut cogat nos ad Chriftû, criiï immittatur confilio Dei, ut fit orga' non falutisjita confilium Satanæ eft ut opprimât nos cogitatione pracdt' ftinationis,quam tarnen fpiritus fait' (ftus nobis ad confîrmandam fiducie animiinaduerfiSjamp;T agnofeWam in’ menfam clementiam Dei reuelauit' Eft(^ prædeftinatio opponenda tatf dubitationi in aduerfis, prsfump tioni ÔC arrogantiaehumanorumifl^ ritorum.Nam inhuneufum reueb' ta eft prædeftinatio .Vtendum aiitt eft unaquaep re, iuxta ordinationcif Dci,noniuxtanoftra,hoc eftjhumæ na bcneplacita ♦ Quarc, qui abutuA fur prædeftinatione ad deiperatity nem, aut carnalem fccuritatem,gra' lufsimè peccant, ac merito fuo pert' ~ ‘ uiit)

(1 mentix Dei per Chriftû aptet ♦ Dicit chim: Placuit feu uifum eft Dco.Co^ tigit ergo mihi falus , non ex mea e* ledionCjfed exbeneplacitoDei,hoc

, it mihi potius perfecutio amp;nbsp;deuafta* tioEcdefix.Nullumigitur meûme* ritum eft,nifi fi quid uiolcntia, crude litas impictas mcr eantur. Item:Sc gregauit me ab utero matris mcç.Er go nonfum mcis meritis eledus. lté:

' Vocauitpcrgratiamfuam.NonigP tui*^ropter opera mea,Rom.xtPrac terea cùm aitiVt rcuelarct filium fu* um per me , commendat externum Kinifkrp minifterium Euagelq.T ametfi enitn

IN CAP. I. EPIST. AD GALÎ ftifiPater , tamenPater reuelatpcf Pauliinijkoc clipper externum miniquot; fteriuniEuangelij. Dei,inquit, tniis cooperartj.i.Gorinth.iij. Et fcci^ nos ininiltros ncui Teftamenti nort ïiteræ fed fpiritus.q .Corintli.iij.Qu^ re Sefi creamur potentia Chrifti, ta^ tuen non eft fentiendum , quodnuf lus nafcatur fine Chrifto, ( nafcimin' cnim in peccato,6C fine omni cognf tione Chrifti)fed quod necefse fit,ill reueletur nobis Chriftus, per extet' num uerbum Dei.Per hoc enim oifl' nes pij fiunta Deo dotfti, ÖC cogno' feunt Chriftum,ÔCc»

Commoratur adhuc Paulus in, ca expofitione, qua docet fe accepifi fe Euangelion fuum diuinitus, ideo' que nullum aliud agnofeedum efse* Poftquàm,inquit,reuclatum mihifii it Euangelion de cœlo, non contuli ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;illud

fliud cum carnc 8^ fanguine, hoc eft, cum uUo homine, imo ne quidem cu Apoftolis, nec redij tunc Hicrofoly* [J mamjè qua ad Dainafcum uencram, fedabijinArabiamftatimprçdicaiis

JI lefum efse Chriftum,ac dcnuo teuer fus fumDamafcum.Quid ucró poft reditum ex Arabia adum fit Dama* fcijuidein Adis Apoftoliciscap.no' ' no.Stupendumautemmiraculu cft, j quod Paulus,nullohominum dodo re erudituSjContinuo à perfecutioné prædicauerit Euangclion Chrifti, A* lij admirantur, cæcis uifutn rcdditS, claudos fanatos,ac mortuos fufcita* toSjhoccerte non minus admirandu cft miraculum, quod tantus pcrfccu tor,fic cximprouifo diuinitus muta*

1 tus Sxf cdodus cft , ut quam religio^ ' ‘i nbsp;nbsp;nemantècxtrcmoodio crudelita

! te perfecutus fuerit,cam à nuUo ho* minum eruditus ftatim prscdicaucz j rit.Dices igitur, Adhibcrcm filt;ego li nbsp;nbsp;tnaior cm fidcm Euangclio, fi milïi tâ

i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E 4

Its miraculis in cœlo aut paradifb tc uelaretur5quantis Paulo reuelaturt fuit.RcfpondcoîEuangelicnreuch' tum ell Paulo in coclo, non prccipuc propter Paulum ipfum, fed proptef iScclefiam.Raptus enim fuit in cœlô, êC Euangelion cdodus tanquam pü blicus legatus, utnonnecefse efsct fingulis priuatim in coelum confcciv dere,amp;^ illic Euangelion difcerc, fctJ ut in tern's praedicationi Chrifti, qui de cœlo defcendit, dC pracdicationi Pauli,quiadcœlumraptuscft, adhiberemus . Non enim pofsemus aliud Euâgelion uel audirc uel difcc' re in cœlo ,etiamfi in ipfum raperC' »nur,quamillud Euangelion, quod Chrillus Paulus docuerunt. Et quemadmodum Abraham ad diuit^ in parabola ait:Si Mofi 5C Prophctis tioncredunt, nec credent cuiquaiu cxmortuis refurgenti: itaetiamcu-riofis illis refpondere licet,Si Ghrifto

tamp;ec credcrcnt, ctiamfi fcxcencies ad paradifumraperctur.Impictas cnim Temper inuenit,quod practexat incr e dulitati fuac.Sedquiddicemus de A* nania,quimifsustuitad Paulum, ut redderct ci uifum , 8C baptifaret i* pfumCAn non Paulus ab Anania di* dicit Euangelion,qucmadmodum in Adisca.ix, fcriptumeftfSaul frater (inquit Ananias)Dominus mifit me, apparuit tibiinuia,quauenicbas, ut uifum recipiaSjô^ implearis fpiri-tu fandoc' Ad hate dicedum eft,qudd Paulus iamedodus crat Euagelion aChrifto , priufquam ucnit ad cum . Ananias.Poftquam enim dudus fuie inDamafcum,iacuit nonuidens, ac nec cdens ncc bibens tribus diebus« Interea temporis promotus eft , ut Scholæ loquuntur,in dodor em Eu3 geltj, abipfometChriftojin Acadc* miaParadifi.Pofteaautem baptifa* tus eft ab Anania in terris, non ut ab AnaniadifceretEuangelion, fedut

fN CAP. ï. RP IST. AD GAVi: haberet teftfmonnim uocati'onts fuÇ» ÔC conhrmaretur in ca rcligione, CU' iusiamdoClor in cœloeftccQus fue' ratjXC ut confirmarctur etiam autoH tasßaptifmi.Potuifset cnim Paulus i'ncoelobaptifari, ficutilÜceruditus fuit in Euangelio Chriftijfed ut mani . feftumfieretjbaptifmum efse coelc' fte facramentum, quo credentcs in communionem Ecclefiae recipereU' tur,utoluit ChriftuSjUt Paulus in tep risbaptiiareturjacfpiritufanCto iiri' j pler^turjhoc eftjnouis donis fpiritus , in fide prius edoda confirmaretur. QuarefentiamusbaptifinSnon cfsc luium puerilem aut muliebrem, fed facramentum (aluti noftræ utile aC neccfsarium, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;

Exhibet 8C ipfum tempus argu* * mentum,quoprobatur Paulum non didicifscEuangelionfuum ab ApO' ' lt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftolis,

ftolisjfed diuina reuelatione. Docuit ♦ nbsp;nbsp;enim Paulus tres aut quatuor annos.

' ' Euangelion priufquam uidifset alu \ nbsp;nbsp;quem ex duodecim Apoftolis » Et

’ poftquamiamdiudocuilsetEuange ’ lion^non tame redtjt,ut difeeret, fed ‘ nbsp;nbsp;tantum ut Petrum uideret.Redq,m'

HÎC uides, quo loco habéat mundus ’ praedicatoreslynceriEuangelïj.Pau' lus tâtus uir,qui 8C in coelum raptus fueratjamp;L in nomine Chrifti multami racula cdiderat,eoadhuc cotemptu apud homines laborabat,ut ad para* ' ' damfibifidem,ó^ confirmandadiefta * fua,nccefsehabuerit iuramento uti. /

Etßautem hic contcmptus cxccra* tionedignus cft,tamcn affcrt Eccle* fiacfuam utilitatem . Primum cmm confirmât ueritatem Euangeltj. Ho' mines cnimacceperunt initio Euam gclion Chrifti,non pcrmoti autoriia tehominum,fed feuerifsima dtjudi' catione dodrinæ, SC coeleftibus mi' t-Cori«.». raculis.Non in perfuaCone human« (apicntiacjingt alias Paulus SCc.Prx' dicamus 6C hoc tempore Euangcli' onChrifti aduerfus impietates Papi fticas.Non petimus autemjUt autori täte noftrac perfonæ Euangelio crC' dat, fed ut unufquiftp ipfe dijudicct ac probet dodrinam noftram,amp; exi gat earn adfacram fcripturam. Indo' di Abbates maluerunt habere rU' des Sc indodos afinos,quam dodos monachos, neipfideqcercntur.At nunc optandum efset, ut nullus ef fet concionum auditor,qui non per* currifset totam facram Scr/ptu ' ram ♦ Sic enim qui rcda. fidelitcf doccG

EXPLICAT. JOAN. BREN. 99 docet, multo utilius SiC iucundtus docerct.Deinde habes hoc loco exc-plumlegitimiiuratncnd. Nam cum Chriftus Matth,quinto,dicat:Ne om * nino iurctis,non prohibée iurameti' ta qux Hunt légitima amp;nbsp;ordinaria uo cationcjfcd qux Hunt priuata teme^ ritatc,8C nulla uocatioe legitima.Sic Chriftus iurauit: Amen dico uobis; Sediurauitpublicaminifterij autori tate.Sic Si. Paulus alias Roma.ix.iu-tatjfed légitima nccefsitatc, Nomen Domini (andum eft, nonigitur licet ipfum temerc tradare, fed r eueren^ terd^exuocatione,

Allegat publicum teftimonium Ecclefiaruminludxa, ut hoc argu* mento figniHcet fe non didicifse Euâ gelion fuumabhomine, fed diuinv tusabipfoChrifto, Iudaicæ,inquit, Eccleftx gloriHcabant in me D cum.

quod tam mirabiliter me immutaf' fetjUtexacerrimo perfccutore eua^ fcrim tn ftrenuifsimum concionato' rem Euangelij.Teftatur ergo Ecck* fiarS gratulatiOj me non humanitus, fed diuimcus Euang'eiton edocflum cfse,Allegat autem Paulus teftimo' mum Eccleliarum, non quod fential Ecck/îlt; rf«x^ autoritärem Ecclefiac efse fupra Eua torttrff. gelionjioc eft, Ecclefiam pofse mil'

tare Euangeh'on, 6C Euangelio non efsecredendum j ntfi Ecclefiac tlbus externae autoritas confirmaueritip' fum:Hoc enimcfsetdiutnam maft'

ftaté humanæ Itbtdini fubijccre, Sed quod fentiat Ecclefiam agnofcerc 2^ tcftificari de ueritate Euangelrj, nt ancilla agnofett uocem dominar,6^ feruus figillum domintfui, amp;f teft*s teftificatur de dtdis autfadis parfiö in iudido Ifttgann'um, Deinde babes Inc quo cultu lancfti colendi fint. Gio riftcabant,inqiiit,in me Deum.In fan dis ergo agnofeenda flint dona De?,

6^ glorificandus cft Deus ,ut no* ftram fidem erga Deum confirme* muSjôC fandorû uirtutes imiteinur»

dit fe acccpifsc Euangelion fuum^no ab homine,fcd per reuclationemie* fu Chrifti. Ac primum refpondet ta* tæ obiciftiói per 7t^oK«T«ÄM-i'iv feu oc* cupationem.Nam cum antea allega* rit teftimonium Ecclefiarum ludaica rum,pofset quifpiam dicere: Allegas tu quidem Ecclefiarum teftimoniü, tnaUemautcin te habere teftimoniu Apoftolorumlt;lllæ euimfunt bonii*

fN CAP. It EPIST. AD GAL, ties rudes, amp;nbsp;diuinarum rcrumad' hue imperitijhi autem eledi funt i Chrifto,accepcruntfpiri£umûndô, GC funt Ecclefiarum columnæ ac fufl damentum, quorum dodrinaChri' ftus fundauit Ecclefiam fuam, Qua' re fi Euansrch'on tuum horum tefti' monto comprobatum efset, iam fine omni tergiuerfatione crederem.Rc' fpondetPaulus, ie non tantum EC' clefi'arujfcd etiamApoftolorumte' ftimonium habere, Poftannos,in' quit, quatuordecim rurfum afcendl Hicroiolyinam, Et aicendt no fblus, fed ut haberem teftes adionum me’ rum,afcendi una cum Barnaba, qui erat ex ludæis circuncifus,afsumpto ctiamTito qui erat ex gentibus in' circuncifus.Acafeendi,non priuata tem€ritate,aut necefsitatCjfed admO nitus diuina rcuelatione.Practereaa' fcendi,non ut aliquid difeerem ab A' poftoliSjfcdut conferremcumilKsj qui erant Hierofolymis, Euâgelioi^

EXPLICAT. IOAN. BRENT. 4» quod inter gentes prædico ,ac piæx fertitn cum ijs , qui eranlinprccio, hoc cftjCum Apoftolis.Quid ergo fa dumeftf'Declaratum ibi fuit, quod intantumnon pracdicauerim falfum Euangelioninter gentes, ut publico • etiam Apoftolorum teftimonio do* drinameacommendatafit. Dchac profecfbóe Pauli ad Hierufalera poft quatuordecim annos, funt qui fenti»-unt earn fuifse,quæ feripta eft in A* élis cap.dccimoquinto,quando Apo H ftoli publico concilio pronunciant

gentes non oncrandas lege Mofi, ’’ ’ Suntalij,qputant Paulum Ibquihoc loco, de alia profedionc, quac fcida eft longe poft cocilium Hierofolymi tanum,quodin Aeftisdeferiptü eft, ‘ nbsp;nbsp;nbsp;Quod etfi uerifimile uidetur, tarnen

quianoneftobfeurum , quod plane ' idem fucrit argumentum difputatio nis,quodinutracp profedione Hie* rofolymis agitatum eft,nihil nunc de hac controuerfta dicemus,fcd confy*

dcrabimus principale ncgociS,quoJ tam in concilio Hierofolymitanp Ml Artis cap. decimoquinto defcriptolt; quàm in hac profeciione Pauli,cuiüi hïc fit mentio (fi modo diuerfæ fuc' tint profertiones)trartatum fuit.N^ cùm Euangelion adnunciaretur ini' cio, non tantumludæis circuncifii» fedetiam genttbus incircuncifis, Si genres reciperentur à Paulo in com' munionem Euangeltj feu Chriftiani' fmi, abfqj circuncifione, ÔC obferiia' tione reliquat Legis Mofi, exorta eft grauifsima conflirtatio de gentibuS' Paulus enim ÔC Barnabas docebant incircuncifas genres, quæ agnofcC' rent Euangelion Chrifti, non efseo' nerâdas Lege Mofi,propterea quoJ ex operibus Icgis nemo iuftificarC' tur.Pharifæiaurem ad Chriftianifmü conuerfi, urgebant obferuationent legis Mofi,non inter ludços tantum, fed SC inter genres,SC docebant cam cfse necefsaham ad falutem.Nifi cir*

EXPLICAT, IOAN. BREN- 4gt; cuncidamiru, inquiunt ,non poteftis falui efsc, Ac probant illud cxempio Apoftolorum , qui SC ipfi obferuagt; bant legem, Paulus igitur profedus eft ad Apoftolos amp;nbsp;presbytcros Hie rofolymam, non ut aliquidnouidû fccretjfedpotiusutconferrct docftri. nam fuam cum dodrina Apoftolo* rum. Et fiquidé inueniret eos diuer* fum docerejrcprehenderetjfi autem idem,obftruerCt ora coru, qui iada* bant ipfum tot annis Euangelion frit ftradocuifsCjÔC temer e liberafse ge* tes obferuatione legis, propterea ad confequendam iuftitiam ncccfsa* riumfitnonfolum in Chriftumcrelt; lt;nbsp;derCjUerumetiam legem Mofiobfer uare,Comperit autcm Paulus intan^ turn abefsCjUt Apoftoli diucrfum do cercntjUt potfus. publico teftimonio dodrinamPaulicommendarint, decreucrint gentes non efse oneran* i das obferuâtialegisMofaicæ, Quod decretiim maximç omnium hue rC'

IN CAP. TL EPIST. AD ffAL-(picitjnon quod non fint facienda bona opera,non fit obferuandus dt' calogus,quantum quidem attinet ad legem moralem feu naturalem , quod nullus pofsit ex mentis illor^ bonorum operum coram Deoiufti' hear/,quia quatenus bunt ab homing busjfunt imperfeda,Sc propter cat' nem infirma.Cum igitur hæc caufs^ contineat fummum ac præcipuun* fcopum Chriftianæ dodrinæ,amp;r wa* xime ad nos pertineat, quino foluifl fumus reliquiæ gentium, fed etiarH fuimus obnoxt) humanis traditioJ^' bus Sc doClrinac mcritorfl, tanquaifl Iudaiimo,pcrftringcmus paucis at' gumenta huius caufsaî,ut ex ipfis co gnofcamus, nec nos obnoxios efse iiel legi Mofi, uel humanis tradition^

Vrvi 06'crj^“^’ quatenus hocfpiritus fîdcl «4^0. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aut caritatis exigat. Ac primu, pfeii^

nm ibroga:- doapoiioli feuPhariCxinon fimplid ta fjtprrA^ ter contendebant opera legis cfseft fojiolof, cienda, fed âddsbunx banc appends

tXPLTCAT. IOAN. BREN. 41 cem,quód opera legis nccefsariaeß fentad expiandapeccata ♦ Quare fi jJ genres uelint confequi falutcm, ne* \cefse habeant obferuare Icgem.Pau* f j lus autem tarn in concionibus quam in Epiftolis fuis longe diuerfum pro* jjl batjidcp potifsimum è prarcipuo ofii* p cio ChriftijSd ftatu EuSgclq de Cbri çj fto.Chriftus cnim fatisfecit pro pcc-catis. Et fummaEuangclicæ dodri* J, næ eft, quod qui credit in Chriftum habeatremifsionempeccatorum uitam aetcrnam.Ergo opera legis ab hominc fada, non expiant peccata, necmerenturremifsioncmpeccato' p rum.Si autem funtinutilia ad expia* (I tionempeccatorumjUonfruftra tan I turn,fed etiarn impie, fi additur opi* ƒ niomcriti' remifsionis peccatorum,

obtruduntur gcntibus.Sed argumc (/ ta Pauli poftca copiofe commémora j buntur.Deinde Petrus addit in con*

IN CAP. ILEPrST. AD GAU pcra legi'Sjquiano potuerunt legciti |icifelt;^lc implere, fed luftificati funt per gratiam Chrifti ♦ Obferuatio tur legiSjiion eft hac opinione obtiü^ denda gennbus, quod opera legis itf ftificct. Ad hæc addi't Petrus mani'fc' ftumtcftimonium fpiritus fandi.Nä ad pf ædicationem Éuâgelij de Chrf fto datus eft (ptn'tus fandus incircû' cifis gentibusjficut Apoftoh's in die Pétecoftes, Ad.x.86 iuftificatæ funt genres abf(^ obferuattonc Icgis.No eft igi'tur gentibus onus legis impo' nendurUjUt propter opera eius coæ fequantur iufticiam.Et banc Petri f a cionein confirmant Paulus 6C Barna bas J narrantes quae Deus edidifset fignaô^ prodigia inter gentesperb pioSjVidcAd.decimoquinto. Po' ftremo lacobus^bat ex Propbetis, acpræcipue ex Amos, Gentes non cfse oneradas lege Mofi j ut proptef opera eius feu meritaoperum conft quanttir remifsionem peccatorum*

» t

f (

1 t

Vbicuncp enim fit inenti'o inProphe tis dc uocatione gennmnjbifpintus figiiificat gentes crcdtturas quidcm inChnftum,fed tarnen permanfuras in externa fua pohtia,et non r eceptu ras legcm Mofi. Habes Apoftolos non folum nihil diuerfum ab EuagC' lio Pauli docuifsc, uerumetiâde do* cîlrinæ cius ueritate publiée teftiftca* tos efse^Vnde quibus rationÏbus tes liberantur ab obferuationc legis Mofijïjs multo magis nos liberamur ab obferuatione humanarum tradi* tionum,quænô diuinituSjUtlexMo fijfedhumanitus tatum inftitutx fue runt.DicesautemjSi gentes liberan tur ab operibus legis j propter hanc caufam, quod opera legis non expi' ant peccata,nec merentur iufticiam, profedo confequitur,non gentes tä tum,uerumctiamludaeosj adeoep o* mnes homines eademratioe liberos cfse.Et nonfolum liberos efse ab O' peribus legis Mofaicæ.fed nbsp;ab ope

!N CAP. II- EPIST. AD GAU f ibus omniQ legirm, fiue naturali3,n ue ciuihum,quiii nuHû opus ab homi nefadum tarn pcrfedum cftjUt poP fit expiarc peccataRefpondeo, Rc' die dicis.Fides enim in Chriftum no poteft ferre, ut maieftas remifsionis peccatorum transferatur in opus all quodhumanum , fiucnaturalisfiue pofitiua: legis,Quart nec ludaci nec Ethnici debent opera legis ea opinio neobfcruare,utmereantur propter ipfa expiationem pcccatórum, quia «ulhficatio contingit nobis proptef folum Chriftum,quem per fidem aC-cipimus.Fides autem non tantum ac cipitChriftumfiliumDei, Qc expia' torem peccatorum noftrorum, fed etiam accipit fpiritumfaryftum qui cùmnonaboleat legem naturalem, fed potius illuftret cam, nec aboleat caritatem in proximum, fed accedat potius eam,cxigit obedientiam legis nacuralis ÖC caritatem proximi,ut SC fi, quantum attinet ad unam fidei ru' tione,

EXPLTCAT. IOAN. BRENT. 4« lioncm,libcrifumus ab omnibus legt; gibusjtamen quantum ad alteram fi dei rationem attinet, obnoxq fumus obedientiac turn legis naturalis, turn legumeiuspolitiacjinqua externam uitam agimus*

Abfolutio cft.Nam pfeudoapoflo liuulgauerant Paulum profedûeG fe Hierofolymam ,utagnofcerctA* poftoloSjPracceptores luos inEuan* gelio.SedPaulus commemorat mu! tas alias caufas profcdionis fuac* Pri-mum enimprofedus eft Hierufalc, ii^ta r euelationem,boc eft,ut obedi ret mandate fpiritus fandizdeinde, ne quo modo inuanum currer et aut cucur r ifset.Curr ere aute pbrafi Pati i lina fignificat officio fuo fungi, Phi*

lip.ij, Vt gloriari pofsim quod non in I uanum cucurrcrim.i.Cor.ix.Sie cur* I VO,non quaff in incertS.Et aliasiCur*

febatis bene.Item Ad.xi'r). Cùm lo' annesimpleretcurfumfuum , Sc3 quid hîc diccmusCNum Paulus, qui tam plus minus decé olt;^to annos prædicaucrat Euangclion fuum,dU' bitat de ueritate eius,et afcêdit ad A' poiloloSjUt cognofeat ex ipfiSjnu lia t^enus ucrèjCt nonfalfo cucurrifsci, hoc eftjEuangclionprædicafsctr^Mi nimeomnium.Non afeendit Hiero' folymamjUt fc liberarct dubitatione 4eueritateEuangclq fui. Fuit enin» plerophoria fpiritus de Euagclio fuo certifsimus.Et intantum nihil de uC' ritateeius dubitauit,ut ctiam angelis atrathemaadnunciaucritjfi quis ipfo rum aliud Edangclion prardicaret. Neefolus Paulus fuit de ueritate E' uangclij fui certuSjfed exigitur ab O' mnilius hominibus, ad ueram faluté afpirantibuSjUt fint de ueritate rcli' gionisfuæ certifsimi.Nonamplius, inqt Paulus,fimus pueri, qui fludue fnus^ ôt; circunferamur quçuis uen^ ‘

to dodrinç.Deus cnim cxigitjUt uer bo eius adhibeamus fidem. Quomo do autem adhibebitur fides uerbo, de quo dubitas,uti^ fit uerburn Det, autuerum. Necefscigitureft,utde ueritate dolt;Hrinac Religionis ccr* ttfsimi fimus, Qc non fentiamus iuxtareferre,fiuc hanc fiue illamre* ligionem fedcris . Sed quomodo, , inquis,efficimur certt de ueritate no^ ftrç Chriftianae r cligionisc' An non et infantes baptifati faluatur jfi in infan* tiamoriuntur,amp;S tamennihil cogno* fciint de certitudine noftræ religio* nisfquidfi Si ego non ualdc de cog* nitione religionis curarcm,ficut pu* erf Alia eft ratio puerorum, alia adul torum.Pueri nondum pofsunt prac aetatc quicquamcxtrinfecus cogno-fcerejôi- tarnen habent fuam cogni* tionemafpiritufando excitata, quae ctfi non patet humanis, patet tarnen diuinis oculis.Adultorum autem uo catio cft,ut etiam manifeftam babe*

ant cognitioncm ucræ rcngionis,ilt;i'' que confequuntur djligetifsimo dio cognofccndac ucracreligionis, 0^ ftudiolifsima collan'onc aliarum reUquot; gionum cum Euangclio Chrifti Sgt;C Apoftolorumjac cu m tota (acr a fcri' ptura.Nam hoc ftudium, hare diligé' tia,cft organon, quo utitur fpiritus fandius ad illuftrandas mentes no-' ftraSjUt cerrifsimè cognofcamus,nul lam aliam efsc ucram dodlrinam rc' ligionis,quam cam , quar eft tradita icriptis éc concionibus Prophetarö ac ÄpoftoIorum.Gloriati funt Ethni ci de fua f eligione aduerfus Chriftia' niftnum,fed qui tunc uoluit adhibc' re ftudium fuum,potuit,autore fpiri tu fandlOjfacile difeernere inter uani tatem Gentilitatis ôd ucritatem Chri ftianifmi.Gloriatur hoc tempore Iugt; daei ôd Mahumetiftæ aduerlus Chri' ftianifmum . EtMahumetiftaraffir* mant archangelum Gabriele dicQaP (eMaliumeti fuamreligioncni« Sed

EXPLIC AT. IOAN.-BRENT. 4r fi quis ftudiofc inquirat,inueniet Ma bumctemcaduco morbo affedum, 6C pollea tnentitum fuifse, quod ra* ptus fuerit in colloquium archange* liGabrielis,Gabriel enim adnuncia* uitZachariac ÔC Mariae natiuitatem Ioannis Baptiftæ ÔC Chrifti,quodne ipfi quidcm Mahumetiftæ negarc pofsunt, fimodoagnofcant didata. fui Mahumctis.Non potuit autê Ga* briclfibi contraria adnunciare ôC ali* amreligionem Mahumetididare,^ antcaZachariæ 06 Mariæ adnunciaf fet.Gloriantur ctiam Papiftac aduer* fus ucritatemEuangelii.Scd uanitaa eorum manifeftc deprehendi potcft, fi quis diligenter ueritatem rei feru* tetur.TantamnCjinquies, diligentiS . cxigisabunoquolt;^, utcogitettam accurate de cognitione ueræ religio nisCDeuscerteipfc exigit in Decalo go fuo banc diligentiam dum iubet;

Pfeudoprophetis.In hûc.n.ufum co* ditifumusjinhunc ufum natifumus, no ut carni feu uentri feruiamus, fed ut Deu cognofcamuSjfiC uen'taté rc' ligioisfedemur.QuatOjObfecrOjftii dio ^çvÜTîç addifeunt manuariu opifi ciSjUtuentrecuretf multocertema ' tori diligétia addifeenda eft ucritas re . ïigioruSjUt animâ curemus, quâdo il' ïe abolefjUt Paulus ait, hæc autê per' j pctuocôferuandaeft.Quidergoeft, I quod Paulus hoc loco dicit. Ne quo modo inuanum currerem,aut cucut j rifsemcPaulus utitur uerbis Pfeudo ' »poftoloi^.Hi enim fpargebant Pail lum inuanum currerc feu pracdicare Euangclion.Et eft fenftrs:Âfccndi ad Hicrofolymam,non ut difeerem ali' quid ab Apoftolis,aut dubitarem de ueritate Euâgelij mei, fed ut obftrue , rem ora Pfeudoapoftolorum,qui df cebantme fruftra prædicare Euam gelion inter genres,SC temere libera re eas obfcrwatióe legis,propterea ncceP

1 neccfsarium fit,ut uel tandem (ufdx piant onus legis,fi modo falutem c5-fequiuoluerint. Sic ôt hoc tempore, aduerfartjfæpedixerûtjNos fruftra fufciperc religionem Euangelq ,quia nccefsc lit nos redire ad uetera QC à

* i portaueritPontificiuscxercitus, 6^ ' ‘ coegerit nos fuam fententiam fequû INosigiturappcUamusad pia ccllo'

quia ÔC légitima ac Chriftiana Cone! ha,noh quod dubitemus de ucritatc JrcligioniSjfed ut publice oftedamus cxScripturis,hanc efseueram ÄTJeer

J tarn religionem,quam nunc pracdirtl , mus.Poftremo Paulus profedius eft j Hierufalem propter Ecclefias genti'

1 um,utetiam Apoftolorumautorita» , 1 te conferuarentur in pura dodlrina ’ • EuSgelii,quæ eft,quod remifsio pec \ ’ catorum non contingat propter me-, i ritaoperum , fed propter Cliriftuna J perfidem.Ethoc eft, quod dicitjVt J ueritasËuangelijpennaoeret apud

uos,Habesautêinfigne exempluiil Apoftob'ciaffedus erga Ecclefias, Non enim fubterfiigit Paulus, quo minus adnunciarit Ecclefqs omns côfilium Dei, QC tucretur ueritatetU Euangelij,qucmadmoduin eft AA XX,ÔC i, Corinth.xi,

Probat cxempio Titi, ApoftoIoJ infuam potius fententiam, quàmi' pfum in Apoftoloruin fcntentiaiH cocefsifse.Nifienim Apoftoli appro ;

• Jjafsent Euangelion Pauli,Titus,qii* una cum Paulo ad Hierulalem uenC' rat,6C incireuncifus erat,coalt;ftus fü' ifsetcircuncidi. Nunc autein cum’ circuncifione etiam Apoftoloruifl confenfu liberatus fit, perfpicuu eft Apoftolos liberate gentes ab onerO legis.Quid crgor'Num de fola circö' cifione contcntio fuit inter Paulm” Ct PfeudoapQftolosrMinime oinniÖ-Contendo

Contentio enim fuit dc tota lege, SC ® allegatur circuncifio exempli täturn gratiajtanquàm primarium ÔÔ præci puum opus legis, à quo tota lex Mo

® fi pendet. Mafculus enim , inquit, cuius præpucij caro circuncifa non ( fuerit,delcbitur animailla de popu*

I lofuo.Nonfuitautempraccipuacon tentiOjdeipfis externis operibus le^ gisjfed de appendice, quæ operibus legis adijciebatur,uidelicet, quod o* j, peralcgisnecefsaria fint ad expian* dapeccata,amp;r mereantur remifsîoné peccatorUm amp;nbsp;uitam teternam. Hac ƒ appendicem , nonipfum externum opuSjdanabat Paulus, De ipfo enim j, 1 per fe opere dicit.i,Corinth, vq. Cir* 1 cuncifus aliquis uocatus eft,nc accer .

obleruatio mandatorum Dei. Dc ap pcndice autem dicit Gal.quinto.Ec* „ai’erit

(01 c«cgoPaulus dicouobis,quod ficir* lui. J ciïncidaminiCuidelicet hac opinione, •

lit confcquamini remifsionem pecca torum propter circScifionem) ChrP ftus nihil uobis proderit,Chriftus k' cflus eft uobis ociofus, ÔC excidiftis a gratia, Vnde alias Paulus circuncidit Timotheum,A(ft,decimofexto, quia nonaddebatur appendix de necefsi-tatc 8gt;C merito operis ,Titum autein circuncidinoluit,quia tunc exigeba' cur circuncifioj ut necefsaria ad falu' tem Sc meritum remifsionis pcccato rum.Et hoc eft,quod addit : Propter obiter ingrefsos falfosfratres. Erant enim Phariftei,qui exigebant, utPail lus circuncideretTitum, quo ipfiin' ter gentes gloriari pofscjit, EuangC' lion Pauli efsc falfum, 8C opera Icgis efse necefsaria ad expiationem peC' catorum SC confequendam faluteni» Etfiautempoftreuelatum EuangC' lion Chrifti circuncifio per fe efto' pus tarnen cum Paulus in' telligeretPharifteos impiam appem stiçem adijceie,ne adhoram quidem cefsit,

I lt;

1 ' i ’ ' (

'tXPLtCAT/tOAN. BR-EN. ta ’cefsitjac uidt etiam pubb'co Apoftó^ lorum confenfu, Non difsimiha fere , exempla habes in Tertulliano de thu I re in igneminqciendo,Slt;: apud Nazi anzenum in oratione contra lulia^ J1 num apoftatam , Et memorabilis . nbsp;nbsp;cfthiftoria apudBafilium de martyr

I reBarlaam ,Hic addudus ad altare , idolatricum, iufsus eft thura in ig^ , n^inqcere,utfacrificaretidolo. Sed , cùmrccufaretjdextramanus eiusfu r per altare ita fupinà colligata eft, ut : wertere pofsetjretrahereautem non ; pofset» Itacp impofitifunt ardentes ' carbones unà cum thure in uolâ ma^ ’ nus eiuSjUt uehementia ignis cogère 1 tur manûuertere, SC carbones cum thure in altare effunderc,quo uiderc tur idolo facrificarcætfi autem thu' raincendereper fe opus indifFerens eftjtamencùmhanc haberetappen' dicemjquodefsct argumentum ob-» lationis idolo faëtae,maluit Barlaam, titman.usarder€nt,quàm utuerten.'

IM CAP. II. EPIST. AD GAL doinanum Si effiindendo carbone* j fc in altarc fignificaret fe idolo facrifica ' i] re.Quid hac fidei confefsione uel fof c tins uel commendabiliusr'Difcamus lt;3 igitur ex his excmplis,ueram fidem, quocuncp modo licet, fortitcr confi' teri, in reb us adiaphoris omnia dem omnibus fieri ôf per omnia pla cere,fi'nonaddaturimpia appendix» Sic enim infirmitati proximorum ce derCjCaritatis eft.At fi additur impie tasjibi ne angelis quidem cedendutn cftjamp;S hac in parte pertinacem efse, fumma efi uirtus.

Videntur Si hate uerba plena aP rogantiæ Si pertinatiæ,fedinhocne gotio fanda eft arrogantia Si perti' natia,maledilt;fta autem humilitas Si obedientia.Diftincfta enim funt inter fe,Dcus, Si res huius feculi,creator Si creaturæ»Cùm auferwntwra no'

P P fc

P u r r

c I

EXPUCAT. rOÄN. BREN. n bis res.haius feculi ÔC creaturæ Dei, ibi'tum uiolentiahumiliter SCobedi enter ferenda eftjucc eft ad retinen* dam crcaturam aduerfus creatorem peccandum.Vnde corpus, uita cor^ poriSjdiuitiaCjgloria, nbsp;nbsp;quicquid eft

bonorum huius feculi dimittendum potius cft,quam inique aduerfus De Um agendum» Cumueropericlita' murdeDeOjSe aduerfarij conantur nobis Deum ipfum eripere, ibi arro* gantia SC pertinatia funt ucra obedi-entia et humilitas,ac etia cultus Dei, In hoc autem negotio, quod Paulus tradlabat aduerfus Pfeudoapofto* los, agebatur periculum amitten* diDeicreatoris, non reicuiufpiam creatæ ♦ Nam Pfeudoapoftoliuole» bant Ecclefiæ Chrifti eripere fuam U bertaternjSC redigerc eaminferuitu tem.Num corporalemf minime ôm* nium,fed fpiritualem, quod certe nihil aliud erat,quam auferre ab Cede fia Chriftum,et tradere earn Satanç,

. ÎN CÄP?rr. EPÏST. ÀD GAté Non cnim agct)atur,utrum alter teret aken feruire in Chrifto per c»quot;' ritatemjquod eft omnibus pij s necc^^ farium, fed agebatur, utrum confer entia deberet fentire fe liberatâpcf Chriftum à peccatis^an liberari à pc^ catis propter bperalegiSjfeu mérita operum f Nam Chriltus uindicaüit omnes credentes inipfum è feruitU' teinueram libertatem, nonutnall’ hominumferuiamusjfcd ut confcicE tia fentiat fe confequi temifsionc catorum tantum propter Chriftum, non propter mérita operu. Et quod, cdm antea eramus obnoxîj mord, damnationi ÔC inferno, propter pcC' catunrijliberati lîmus ab horum iut^ per Chriftum,non per legem, feu O' peralcgis.Hæc eftlibertas confiées in confeientia, nô in externis manib. feu humants offîcijs, Pfeudoapoftoli autemconabanturconfeientiarnite' rum redigere in feruitutem meritO' rum lcgis,quod erat Chriftum aufei rc.

EXPLÏCAT. IOAN. BRENt. n rc» Quarenecefsaria fuit Pauh'arrO' gantia QC per£inatia,hoc eft,conftan' lia,ut Chriftum retinerct atcp confer uareuDeinde Pfeudoapoftoli uerita temEuangelij inucrtebant dC corru pebant.Prædicabant cnim 5C ipfi E^ uangelion Chrifti , fed corrumpe* bant illud dodrina incritorum, quê' admodum hoe tempore corrumpf lur aPapiftis.Veritas Euangehj efr, quód foÏus Chriftus fit expiator pee* catorum.Euangelion autem corru* ptumeft,quód Chriftus pafsus qui* dem fit propter peccata noftra, fed nos necefse habeamus etiam noftris operibus mereri remifsionem pecca torum. Hoc fimiliter eft C H R I* S T V M auferre. Officium igitur Pauli fuit, ut noncederetPfeudoa* .poftolis, fed ut tueretur etiam aduer fus Angelos ueritatem Euangehj ♦ Ne ad tempus quidem ( inquit ) cef-simus per fubieeftionem , ut ucri* tas Euangehj permaneret apud uós*

: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;G 4

Subintelligendum eft Nihil didi' cijUcl accepi.Inficiatio eft,coniunda cum inuerfione.Et eft fentétia,Apo' ftoli,quantumuis magni, nihil contu lerunt mihi ad dodrinam Euangelij, quemadmodum nugantur Pfeudo' apoftoli J non elegerunt me in Apo* ftolum,hon docucrunt me EuangC' lion, no adiccerunt quicquam Euan gelio meOjUon correxerunt, adeotp nulla mihi, quantum ad dodrinam Euangelrj attinet,mandata dederut, ncc agnofco cos inEuangclio præcc ptores aut magiftros, fed potius ipfi ccontraagnoucrunt me diuinitus C' dodum,agnoucrunt me diuina cœlcfti autoritate Euangelion præ' dicarcjagnoucrunt me in minifterio Euangelij focium ÔC æqualem, coin' mcndauerunt in me gratiam Dei. Et intantum non condemnarunt Euan* gelion ineum 3 uthortati etiam Ont, at

Ut quod hadenus fecifsem, faccrc pergerem,uidelicet, uc qucmadmo-dumipfiprædpue inter ludæoSjita ego inter gentes Euangclioa prædi» carem.Hoc tantum non tarn præcc-permit quam rogarut me, ut darem operam,quo gentes conferrent elec mofynam afflidis ôC fpoliatis ludæis ad Chriftianifmum conuerfis.Ex his, qùæ hoc loco Paulus fcribit, diligen' ter confyderanda eft generalis ilia gnome jDeus perfonam non ac cipit. Quid enim dicemusf An non inPfab misferibitur , Oculieius in pauper e refpiciunt lt;nbsp;Et inEfaia : Super quern ^jccre ^u(«i refpiciam nifi ad pauperculum 0lt;S co fit, tritumcordcCHoccerte eft perfonä tcfpiccre. Videtur ÔC Paulus abutl hac gnoma,ad contemnendos Apo* ftolos,quos tarnen maxime obferua* re debcmus. Sic enim argumétaturî

1 Deus perfonam non refpicit, Ergo non eft mihi rcfpicienda aut curanda autoritas 5lt; digniias Apoftolorum»

ÏM CAP. tl. EPIST^ AD GAU Num à fimili fie licebi't argumentant ! Deus non refpicit perfonas,Non i'gilt; tur agnofcam parenteSjno magiftïS tumjuon præceptores, non liberost Excutiamus ergo quid fit pcrlbnan* refpiccre »Nam refpiccreperfonam noneft propric uel fplcndoremho' minisjUel miferiam hominis fimpliû ter fibi ob oculos ponerc,fcd eft pro^ pteralicuius uel magnitudinem uel paruitatem, uel aliam circunfiantia, ïiue pracclaram fiueabiedam,aboffi cio fuo rccederCjÓC iniufte facer e.Ex empli gratia. Venit diues 66 potens uir ad iudiciumjamp;T habet malam caii' fam.Venit ÔC pauper attp abiedus, 6C habet bonam caui»m, Ecce, diui' : tiæ,potcntia,paupertas SC abiedio, ! funt circumftantiæ perfonarum. Ita' que fi iudex confÿderationc diuitia' rum pronunciat caufam diuitis iU' ! ftam efse,quc tarnen iniuifa cft,tunc dicitur refpiccre perfonas. Primum igitur de Deo fcriptum eft, quod no refpi'

• feXPLICAT. rÖAH. BRENT, f« refpiciat pcrfonas. Offîciû cm'm Dei eftjiuxta fuum ipfius ucrbuni, quod fer uct eum, qui credit in Chrillum, amp;nbsp;bene agit ex fide : condemnet au-tem ilium, qui non credit in Chriftû, male agit gt;nbsp;Hoc officiû feruat Dc^ us erga quofcûqoc quarumeunque perfonarum feu facierum. Si quis ab iedifsimus omnium fuerit ôd credi' derit in ChriftS,tunc Deus non abtjx cit eum propter humilitatem, fed po tius feruat eum propter Ch rift um, perfidem.Nonenim refpicitperfo^ nas.Item,Siquis potentifsimus om» nium fucritjSC male egerit per incrc dulitatem, tune Deus non feruat cö propter maieftatem eius,fed codem nat eum propter impietatem . Non enim refpicit perfonas. Sic Pharao, Saul, AhabjSC alq imprj danati funt» Hæc gnome prodeft tam ad alêdum timorem Dei,in prçclaris donis Ô6 di gnitatibus,quàm ad augendäm fidu-ciam erga Deutn,inadueffis 8C affli*

IN CAP. Il EPIST. ÄD GAI» tflionibus t Deinde exigitur à ludkP buSjUt non refpiciant perfonas Jn Ic' gc dicituriNcc pauperis mifereberis in iudicio, Officium enim iudicis eft, cauiam cognofcerc,etfccSdum earn ex legibus pronunciare, Ab hoc offi' do non eft rccededum propter per* fonanijamp;T non eft inique iudicâdum, propter circunftâtiam perfonarum» Poftremo cxigitur ab omnibus, etiâ priuatis liominibuSjUtnon refpiciat pcribnas,hoc cft,ut non recédant ah officio fuo 6C iuftitia, propter perfo* narum uel autoritärem uel humilita* tern Jn externa quidem conuerfatio-nc hominum obferuandum eft diferi menperfbnarum, SC unicuiqjfuum eft tribuendum.Magiftratui, parengt; tibus,liberis,amicis tribuendum eft, quod dcbemuSjCuihonorem, hono' tcm,cui curam,curam, cuibeneuolc tiam,bencuolcntiam Jn fpirituali au^ tern uita coram Dco,nulla plane per fona, imonc angelus quidem itarC' fpicicn

EXPLICAT. IOAN. BREW. t9 fpiciendus eft, ut propter perfonam hominis aut angeli rccederemus ab officio noftrOjSC peccaremus aduev' fus Dcum.Petrus aiuMagis eft obe^ diendum Deo, quam hominibus.Et ChriftuSjQuifquis amauerit patrcni aut matré plus quam mc, non cft mc dignus. Præterea hoc loco uocatur Petrus Apoftolus ludæüiçî,non quta non prædicauerit Euangelion gentiquot; buSjquiaadnunciauit etiam gêtibus Euangelion, Ädo.x. QC habuit man^ datum eundi in totumorbcm terræ, Sed quod maxime omnium inter lu' dæos tantifper uerfatus fit, dum lieu it ei libéré inter ludæos uerfari, Pau^ lus autem dicitur Apoftolus gentiir, non q, non etiâ ludaeis prædicauerit, fed quod maxima ex parte minifte/ rq fui uerfatus fit inter gentes, Por* rô, cùm dicitur: Qui fuit efticax Pc* tro ad Apoftolatum, commendatur autoritas externi minifterij EuangC' hjjuidelicctjquodfpiritusfanâus fit

IN CAP. H. EPIST. AD GAL. efficaxperilludadfalutemomni ere denti.Vocantur fiChoc loco Apofto d^entum- n columnac Ecclefiæ, non quod Ec^ clefia fundata fit perfonis,fed dodn-na corum.Sic SC in Epheftjs dicutur fundamëtum.Et Chriftus ait : Super hanc Petram,hoc eft,fuper hoc mini ftcrium, fuper hanc dodtiinam aedifi cabo Ecclefiam meam Eft Ô6 hoc ob feruandum,quód Apoftoli agnofcQt gratiam Paulo datam,0!S dant ei dex tras (bcietatis,quo perfpicue fignifi' catur Apoftolos,quod ad minilieriS attinet,efse inter fe æquales,nec alte rumfuperarealteriim autoritäre m» niftertj. Vana eft igit gloriatio eins, qui iatftat fe unum SC folum efse ca» putEcclefiæ uicarium Chrifti.Ad hæCjad officium Apoftolorum perti net non tantum prædicarc Euange^ îion,fedetiam habere euram paupc^ rum, turn priuatam, tumetiampu^ blicam. De cura Pauli erga paupt' res uideRoman.decimoquintOji.Co ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rinth.

Redtat Paulus aliatn rem inter fc amp;nbsp;Petrum, ac alios quofdam Antio* chiæ gcftamjCx qua probat fe dodri namEuangelij fuiintantum non aclt; cepifsc abhominibus,ac ne ab Äpo^ ftolisquidemjUtctiamPetrum præ* cipuum inter ApoftoloSjCÙm non re da ad ueritatcm Euagelij inccderet, publice reprebcderit, ac Petrus ipfi, nonipfePetro cefserit.Eftautêhæc 1 narratio parafceue,quapraeparat

bi Paulus aditum ad Afsumptione, feu Minorem propofitionem f^llo-gifmihuius Epiftolæ. Hacc uero res ficfe habuit.Petrus rede fenfit,ac do 1 cuit,quód genres non fint onerandar

obfcruatione legis Mofaicæ, nec pof fithomoiuftificariexmcritis operu, qticmadmodqm perfpicua condone

IN CAP. IL EPIST. AD GAU exponit in concilio Hicroiblymitano i Ad.decimoquinto.Et ex hac cognu ti5e,ufus eftjCum uenifset ad Antio^ chiam,confuctudine gentium, in rC' bus prohibitisquidé lege Mofi, per fe autem «lt;A«^ôj3/ç,uidelicetin cibis, fiC femiliari conuidu.Scd cum quida ïudæi Hierofolymitani ad Chriftiani fmum conucrfijUenifsent legati à la^ coboad Antiochiamjibitum Petrus ; mcticulofiorquam par erat, fubdu* xit fe ageritium, qui tarnen Chriftia' , nierantjconuidujueuideretur ludc is libcrare gêtes ab obferuationeMu Peti'iitrepre ûicatlegis.Paulusergo reprchendit henßafuit, Petrü,^crc(iizitei ica.TATt^ótraifv,1ioC fcocc/î.RfaeftjpalaaijCoram, publice,nonaut^ ' prehenfibilii ^il/x«,hoc eft,fecüdum fpeciem, j ficut dicimM quemadmodumintcrprctatur Chr/ ! foftomus,quiexiftimat Paulü finiU' ' lafse tantum rcprcneniionem , non autem uere Petrum reprehendifse« ’ Itacp Petrus non errauit quidem in ’ fcntentiaSCdodrinaucriEuangelijr I quia

EXPLICAT. IOAN. BR-EN. it quia fcnfit gentcs non cfse oneran^ das lege Mofijöf mérita operum no iuftificarehominem,fed pcccauit ni* miaindulgentiajôô fimulatione, qua pertinacibus ludæis ad Chriftianif* mum conuerfis obfecutus cft.EtG ei'quot; nim hoc Petri fadum uidetur per fc indifferens, quia amp;nbsp;Paulus cumiu* dacis uiuebat ludaicetPadus fum,in* quitjOmnia omnibus.Et in Ad ♦ cap, uigefimoprimojpurificatur cum his qui habebant fuper fe uotum,tarnen importune, amp;nbsp;nonfuo tempore fa* dum,fuifset caufa maximorum ma* lorum , nifi Paulus reftitifset Ô6 re* i prehendifset. Primum enim Petrus hac fimulatione confirmafset hypo* t critas ludæos in fua impietate, quod

Opera legisieu mérita operum efset necefsaria ad iuftificatione. Hoc cer* ! teeftabolercEuangelionöiS occafio i Uem dare abijciendi Chrifti. Dixifséc i cnimhypocritaeîEcce Petrus præci* . I puus Äpoftolus, non uult gentiliter

TN CAP. IL EPIST. AD GAL. cumgentibus uiucrc ♦ ErgoneccfsC eft,ut genres fiant ludaci ƒ1 uolunt cfi fe participes Euangelij, Deinde Pc* trusfuifsetautor,quod gentes non efsent receptar in communionem E' uangelq,nifi fufcepifsentiugum Ic' gis Mofaicat. Itai^ omnes ChriftianI coadi fuifsent fieri ludaci. Quod cer* te nihil aliud fuit, quàm occafionem dare dcuaftandac totius Ecclefiac, abolendi Euangelq Chrifti, Quarc itierito accufatur Petrus â Paulo, etfi rede cognofcit Euangelion,non tame rede incedat ad ueritatem Eiiquot; angelij ♦ Ac uides in hoc loco non fe controuerfi'am de afini, quod aiSt, profpedu ,fed de fummo ftatu Chri' ftianifmi, at® hac Petri fimulatione, totam Ecclefiam in extremo pcricU' (oueriari.Inhacautemhiftoria muh ta ueniunt obferuanda. Initiojiabc' mus in Petro exemplum infirmitatis fandorum.Etfienim Petriis acccpit fpiritumfandum, edidit multa mira

EXPLICAT. IOAN. BREN. fg cukjUberatus fuit è carcere per ange Ium, admonitus fuk coeleRi uifione, utgentibuscondonarctur Eiiangclt; lion,ac uidk ipfe ex müaculo fpiritus kndi, Ad.x.^ Deus agnolceret ge»' Us tantum per fidem, abfque operü bus legis : deniep definiuit perfpicuc in condlio Hierofolymitano,Gentes non efse oncrandas lege Mofi,amp; me rkaoper um legis non iuftificareho-niinem,tamen nunc tarn incogitäter i cedit pertinacibus ludæis,ut quanta I inipfo eftjdederit occafionê pereun^ dae totius Ecclefiç.Hacc certe magna eft incogitatia, magnum peccatum, Recitatur autem nobis jUon utblam , diamur nobis propter erratafanAo«' rum, autexeufemus praefirade no' ftra peccata ^anAorum peccatis, QC pergamus peccare , fed ut iudicio Dei propter peccata reprehenfi 3 nó defpcremus.Sandorum enim pecca ! ta non docent nos peccare , fed do-; cent nos rçliquatn adhuc efsefpent

IN CAP. n. EPIST. AD GAU falutis poft peccata,ut refipifcainus« Paulus dicit:Miftricordiam cofequii tusfum , ut in me primo oftcnderct lefus Chriftus omnem clemcntiani adcxprimendum exemplar his, qu* credituri efsent inipfo in uitam xtef t.Tintoth.1. nam.Deindequemadmodum Paii* lus fupra dixit, quod ne angelo qu*' dem cedcndum eft,fi aliud EuangC' lion prçdicaueritjita nunc docemur, quodne Apoftolo quidem ccdendö eftjfi adnunciauerit aliud Euangeli* on,quàmquodà Chrifto reuclatutfl 8C confiirmatum,atque ab Apoftolis inicio prædicatum eft«Chriftus enifli omnino exigit, ut hoc Euangelion confer uemus, quod in die Penteco' ƒ ftesmaximismiraculiscofirmatum, , fîC predicari cceptum eftjficut habcs Afft.ij, Prætcreauides in Paulo mc' morabilem uirtutem, Pfeudoapofto Il reprehendebant Paulum,ac detrC' , (ftabant-ei non cora'm, fed clam Si in angulis,abfente ipfo. Sic SC alij homl ncs.

EXPLICAT. IOAN. BREN. 19 ncsjfufurroncs .folent proximos fu* OS clam infamare.Paulus autem non dctrahit Petro clam,fed cum uider et ipfum efse reprehenfibilem, ÔC pec-catum Clus efse intolerabilc Eccle-fiac,arguit euminfaciem ÄS coram. Hacc cft ingenua uirtus.Nam quem* admodum hi funt fordidi QC ignaui animi,qui alterum adoriötur gladio â tergOjfortes autem iudicantur, qui hoftcmaperto marte petunt,ficqui clam de proximo male loquuntur, dant fignificationem formidolofifsi' mianimi : qui autem habent honeftü animum,hi fi r es ipfa cxigit,in faciem feu coram rcprehcdunt,quod r cprequot; hcnfu nccefsarium eft.Loquimur au tem de bis quorum intercft alterum reprehcndere,nö de illis qui fine uo' catione légitima ufurpant fibi officium reprehendendi temerc. Nam clä culariæ detradiones prohibit» funt inbocpracceptOjNonoccidas.Eft öd inPetro obferuanda modeftia, quod

TN CAP. IT. EPlSr. AD GAK ' patienter feratreprehenfionem Part I li.Deinde,qu0d ÔC Barnabas,8ó mul ti alt) abducantur exemple Petri in fimulationcm , StTpcccent cumPc' trojinonet nos,quàin facile hi dccipf antur, qui perfonas refpiciunt ♦ Sed non eft præteréundum, quodeûm Paulus de Barnaba 6^ alqs loquitur, dkit, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(hoc eft) fimuU'

bant unâ cum illo* Manifefte igitur uocatPetrum,hypocritam* Quan» male uerd audiant hypocritæ in ftri' ptura,manifeftum eft. Vocantur Barnabas amp;nbsp;alij,hypocritæ, qui exé' plo Sc autoritatcperfonac Petri peC' cat.Quare,nc alieno exemple pecce mus, neue fallamur,dcbemus rcfpi' cere in felum uerbum Dei,non in perfonas SC exempla ßndor urn. lu' dæi refpexerunt in perfon^m Abra' hæ, SCfadifunthomicidac Itbcrorö fuorum.Monachi reipexerut inper' ibnam quorundam piorum eremita' rum. Sc fadifunt non fuperfticioß

lâtutn,fcd etiam i'mptj. Quare unuP quiftp ponat fibi ob oculos uerbutn Defjót^ fuam uocationcm, ne aliéna • autoritaspcrftringat fibi oculos, SC abducat in errore,Poftremó, admo' nemur etiam exemplo Pauli, ut om^ nia alia rclinquamus, modo cófcrue^ mus Chriftum SC ueritatem Euange lij eins.Pctrus maluit hoe loco relin^ quere patrocinium ueritatis, quam fufeipere odia quaedam ludæorum fuorumhypocritarum.Sic alijhomp nes folent facillime rclinquere Chrigt; ftum, SCEuangeltonciusinpcricu' Io,Si quid autem bonorum externo' rum in periculü uenerit, ibi funt forlt; tifsimi,nec quiequam rclinquere uo* lunt.Paulus autem alijs quidem in re bus patientifsimus eft, Ô6 facile fert, utauferatür gloria nominis fui, SC C' tiam uita,Scd ferre non poteft, ut do lt;?lrina Chrifti obfeuretur, SC ueritas Euangelij opprimatur, Atœ hoc eft, quoddicuntChriftumfenfifsc,cüm .

IN CAP. II. EPIST. ADGAL ad ApoftoJos ait:Eftotc prudentes Q cutferpentes , amp;nbsp;fimplices ficut cO' lumbac.Aiuntferpentes totum cot' pusobijcere percufsori, tantum ut caput defendant. Columbas auten» cfse fine felle fine ira.Sic Só nos debe mus omnia alia relinquerc , tantum ut feruemus caput noftrum, quod eft ChriftuSjSir omnia aduerfa æquo animo ferre.

' Etfihæc ita recitantur, perinde ac (î did a cfsent à Paulo ad Petrum, in Antiochena ilia reprehenfione,ac uc rifimile eft huiufmodi quidpiam Pc' tro fuifse coràm obiedum , tameft quia Paulus ingreditur bac occafîo' ne ad argumentationem,qua confit' mat dodrinam de iufticiafidei,nos conftitucmushîc alteram partem fin JUS Epiftolæ.ItatpjCÙm Paulus inicio propofuit,nullum aliud Euangeliqn

~. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;audieiP

audiendum cfsc,præter id,quod prç dicauerit,ac côfirmauit hanc propo; fitionem perpétua expofitione fuac uocationis, in qua expofitione fpar^ fit multorum argumentorum femv na, pro ut fieri folet in expofitione» Sequitur nunc,quodfœlixfauftum* que fit, AfsumptiOjfeu ea quam uo* cant minorem fyllogifmi propofitio* nc;n,uidelicet,quoafit illudEuange lian quod Paulus docuit 0lt;S praedicagt; uit.Si quis aliud,inquit, Euangclion prædicauerit,practer id quod prædi» cauimus,anathemafit. Quod ergo eft illud Euangclion f Hoc utdelicet,

' quodgentesnoniuftificetur exopC' hbus legis,fcd tantum per fidem Ie* fu ChriftûHanc afsumptionem pro* bat nunc Paulus uarijs argumentis, ufcp ad quintumEpiftolac caput.Sed priufquam uel uerba huius afsum* ptionis, uel argumenta probationit explicemus, corrigeda eft cogitatio ill9rum,quiadmirari foknt, quî fia», H f

• tN CAP. II. EPlSr. AD GAL, Cjuód nel Paulus,ucl nos, qui hoc tî' i pore prædicamus Euangelion Chi i' ihjtam frequenter, tan^ follicitein' culccmus i repetamus ÔC iteremuJ doôfrinam de iuftitia fidei,qua doce* tur, quod nuHus hominum iuftifice^ tur ex mcritis bonorum operum* C^uid enim necefse eft, rem toties ex plicatam,itcrum tridareC Et hoc té' porc,etiâ periculofum uidetur,hanC dodrinam frequenter meminiise« T anta enim eft uulgi liccntia, ut bo' na opera magis fint ornanda, quàm contemptim exagitanda.Nec pericii lum uidetur,ut fidamus mcritis opC' rum noftrorS, quia paucifsimi funt, qui bona opera faciunt,SC talem agi' «nus uitâjUt etiamfi bona opera mC' rerentur gratiamDei, tarnen nulla «fsent mérita noftra,quia nulla pene habemus-bona opera, Quid ergo O' pus eftjUt tam follicite doceaf, quod r'uftitianonfitex mcritis noftrorutn fconorumoperum^'Refpodeo«

RXPLICAT. rOAN. BREN. M certeidctnconqucrimur,quod ma* xima eaque efFrenis fit Iicentia uuigi, paucifsimi faciant bona opera, ni* hüotninus tarnen necefsarium cft,uc dodrina de tuftitia fidei Temper in ec clefia perfpicue tradetur. Homincs «nim natura itaaffcdifiint, ut nihil gratis uelint à Deo acciper e fed fuis operibus , atquc iuftitia mereri, ft quid accepturi fint ♦ Nam , qucm^ admodum in politica uita , hi qui honeftiori ingenio pracditi uiden* tur,arrogantiores funt,quam ut gra tis,pro mendicorum more,accipianc clcemolynam aut panem à uicino, propter Deum,ut uocant,Itainfpiri tuali uita,homincs natura funt fupcr biores,quam ut fine mcritis elccmo* fynam à Deo acciperc cupiant.Ac il* lud quidcm in politica uita, honiftas efse poteft,fi reliqua uitia abfuerint, proptereaquodmendicare, praeter necefsitatem,fit quodammodofura» vgt;,ÓC aliéna taper e. Ac laborandum

quidé eft, ne cuiquain grauis ÔC mo^ Icftus fis,necefsitas autem uel mor* btjUelaliarumlegitimarS rerum eX' cufat mendicitatem. Sed in fpirituali uita,uere fumus coram Deo mcndi' ci, de resnoftræ in co ftatu funt,ut non pofsimus meritis noftris grati' am Dei cófequi. Quare diabolica eft arrogantia, quod niliil uclimus gra-* tis à Deo accipere,fed omnia mereri, hoc eftjquod uelimus nobis ipfis De us efse ♦ Hoc illud eft, quod in Ada* mo adhuc in Paradifo incepit, dC in' de propagatum eft in omnes homi' nes,Nam,cùm Adam accepifset prae ceptumdenon uefcendofrult;ftu lig* ni feientiae boni dC mali, de Satan di/ xifsetjQuocuncp die comederitis, a' perientur oculi ueftri, de eritis ficut dijjfcientesbonum Sc malum, dele* eftatus eft Adam tanta maieftate. Si cupiens fibqpG Deus efse , ne quid gratis ab alio Deo accipcret, come' dit, Ex eo tempore propagatum eft hoc

hoc mais in omnes hommes, ut iam natura cupiant feipfos fuis mentis ill uare,hoceft,fibijpfisefsedq. Vndc ßC Cain obtulit de frudibus terrae Domino, non ut confirmaret fidem fuam,qua gratis acciperet falutem à Domino per mifericordii, fed ut mc reretur iufticia fua falutem, hoc eftj ut fibijpfi efsetdeus . Etexhacim^ pietate or tæ funt poftea tarn diuerfae reIigiones,Gcntium,hypocritarum, Pharifçorum,Papiftarum,Monacho rum,T urcarum.Natura igitur afferi mus nobifeum in hanc terram, Caini cam 6^ monafticäreligioncm. Quae cum fit impijfsima,ÖC perniciofa,nec pofsit retundi ac refutari,nifi dodtrf naEuangelij de lefu Chrifto, idcirco necefsarium cft,ut dodrina de iufti* cia fidel femper in Ecclefia inculce» tur.Accedit huc,quód ctfi uulgus in magna licetia uiuit, tarnen ex uulgo colligit Chriftus Ecclcfiam fuam, funt cx uulgo,qui refipifeunt ,ac fiSt

IN CAP. IL EPtST. AD GAt, membra Ecclefiae, No poteft autem uera fieri refipifcentia,nifi per dodri namdciuftitiafidei. Periculofe qup dem docet de luftitia fidei inter præ' frados,amp;r contemptores religionis, Sed propter ca pericula,non eft fraU dandaEcclefiadodrina fibi ad falu^ tern necefsaria.Periculofc etiam crC' feit uinum,quia homines fiunt ex ufquot; noebrij ♦ Nihilominus tarnen Deu* creatuinum,quiafieo rede utimur falubrc cft.Periculoftfabricatur gla dijjquia alter in alter urn grafsatur,at tarnen propter periculum,rcs ad de^ fenfionemfabricatu necefsaria, non eft intcrmittêda.QuarCjCÙm dodrP na fidci fit Ecclefiac ad falute necefsa ria, nec quifquS pofsit uere ad Dc5 conuerti fine hac dodrina , merito femper debet primas partes in Eccle fia habere. Deinde uidendum erit, quomodo hoc quod dicitur, Gentes non iuftificari ex opcribuslcgisjin-tclligi debcat. Aepritnö dicamus de uoca

1 gern non intclligenda tantum eft lex ccrimonialis : Sunt enim,qui dicunt, Opera quidem legis ccrimonialis no iuftificare hominem, fed opera legi» moralis conferrc iuftitiam. Exempli gratia.Si quis offert boue, hoc opus dicunt non iuftificare hominem, aut fi quis circunciditur.Sed fi quis paU'

I peremiuuet eleemofyna , hoc opus dicunt efsemeritum,Slt; iuftitiam co^ ram Deo, At uero Paulus compte* hcndit uocabulo legis totam legem, quemadmodum in Epiftola ad Ro* manos comprobatum eft. Nullum

I nullum opus poteft à nobis ea perfc , dione amp;nbsp;integritate fieri, qua nobis »Deo praccipitur,Omnia noftra bo* '1 naopera funtimperfeda 0^ uitiofa, ( Non pofsunt igitur iuftificare, Libet hoc loco commemorate teftimoniS AuguftinijUtpcrfpicwwnj fiat, quod

hi,qui in hac difputationc de iuftific» none hominisjintelligunt nomine Icquot; gisjtantum cerimonialcm ÔÔ indicia' lempartemlegis, obtrudant Eccle' fiæ Chriftinouafua ibmnia QC com-menta , pro uera fententia fpiritus (àndùSic autem fcribit Augufti. Ep* i ftola cc.Non folum autem ilia opera legis, quæ funt in ueteribus facram^ tis,6C nunc reuelato T eftamento no uo non obferuantur à Chriftianis, fl' i cut eft circuncifio prçpucq, amp;nbsp;fabba | ti carnalis uacatio , SC à quibufdain j cfcis abftinentia,8C pecoruminfacri I ficijsimmolatio,8CNeomenia SC A' zymum,SC cæterahuiufmodi, ucrû' ctiamilludquod in lege didumefl, Noncócupifccs,quodutic^SC Chri' ' ftianus nullus ambigit efse dicendß, no iuftificat hominem nifi per fidem lefu Chrifti,Sc gratia per Icfum Chri ftum Dominum noftrum.Et in libro de fpiritu 5C litera cap. xiij. Sgt;C xiit]» His confyderatis pcrtradatiscp pró '

eXPLtCAT. tOAPT. öRENT. «« uiribus, quas Dominus donare dig» natjColIigimus non iuftifican' hotni* ncm pracceptis bonæ uitac,nifi per fi* dem Icfu Chrifti,hoc cft, non lege o* perum^fed lege fidei ï non Ittera, fed fpiriturnó fadlorum meritis,fed gra* tuita gratia. Quamuis itatp illos, qui bus circuricifio perfuadebat, itacof tipereatcpcorrigere uideatur Apo^ ftolusjut legis nomine candem circfl dfionemappcUetjCacterascp eiufmo di legis obferuationes, quas taquant umbras futuri iam nunc rcfpuunt Chriftianijid tenentesjquod per illas Umbras figurate promittebatur, ta* men legem,ex qua neminem dicit iu ftificari,non tantum in illis facramert tis,quæhabuci unt promifsiuas figu tasjuerumctia in illis óperibus uult intelligijquæ quifquis fccerit,iufte ui Uit,ubi eft illud,Nonconcupifces4 Hacftenus Auguftinus , cuius tefti* tnonio manifeftum eft, quod Paulus ftomine legis in hac difputationê nS

tantum intelh'gat cen'monialem,fc^ï etiammorale.Dc’ndc, cum didturï Gentes non iuftifïcari cx opcribus k gis,non cft intelligendum, quod bo* na opera,qux funt moralia, aut quX funt natura lis Icgts, non funt facien' di.Omnino enimlexnaturalis facié^ da ciijSC qui cam non fcdatur,is int' pius cft,Sc infÏdelidetérior.SedintcJ ' ligendum cft,quód mérita noftrorö opcrurn non conftent in iudicio Dei, nee libèrent nos à fententia condem' nationis. Itacp facienda quidem funt opera legis naturalis,fed non eftfem tiendum,quód ea feruent nos tn mor te,ncpereamus,5C quod liberétnos coram tribunali Dei. Nam in iudicio Dei alia iufticiahabenda cft , uidclf eet iuftitia Chrifti, quæ eft perfeefta, Sc accipitur per fidem, His ita praC' mifsis, uideamus nunc argumenta, quibus Paulus probat, Gentes non fuftificari exoperibus legis,ideoquc non debcre oner;tri Mofaica lege.

fi crant,exemplo.Nos, inquit, natu^ g raludaeijSd non ex gentibus peccato „ res.Quod dicit,hanc habet fentenü» Argumétitfit \ am.EtfinosÄpoftoIinon fumus ta^ i mport :ß

les peccatores quales funt gentes, nö iud£i, er» j ab infantia i'dolatræ,8lt; manifeftc im- g«» nec gites i ' pîjjfcd fumus ab incuhte çtate circû- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ex

’ non tarnen iuflificati (umus propter j Opera legis,ölt; propter ftudium pie-

f musconuertiadChriftum,Slt;Scredc . ' re inChriftum,utiuftificaremur,fca , iufti reputaremur coram Deo pro-, pter Chriftu, quem fide accepimus«

’ M'ilto igitur minus Gentes pofsunt iuftificaricxoperibuslegis,fiiam pri mum, poft tanta fcelcra 8C impicta' tes,legem Mofifaciendamfufcipiäc, Scd nccefse habent ÔÔ ipßiuftitiain fiiam è Chrifto per fidem acciper«.

Hoc eft argumentum Pauli ab cxeni plo Apoftolorum, dC aliorum piorû ïudæonim ducftum , quod poteftifl duo chthymemata diuidi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

Nos Apoftolinonfumus iuftifica ti ex operibus Icgis.Ergo nec gentes iuftificantur ex operibus legis.

Nos Apoftoli iuftificati fumiis per fidem lefu Chrifti ♦ Ergo gentes iuftificantur etiam per fidem lefu Chrifti.

Quddautem Apoftolinonfintiu ftificati propter opera legis, fignifi' cat Paulus fuo ipfius exemplo , per/ fpicuein i.Corinth, dccimoquinto, Ql^d SkSnos,inquit, periclitamurO' ; mni temporee Et, Indies morior pet noftram gloriationcm, quam haben in Chrifto lefu Domino noftro.Sifc' cundum hominem , cumbeftqs dc' pugnaui, quæ mihi utilitas C Nam fi Paulus de alij Apoftoli habuifsentiu

EXPLICAT. IOAN. BRENT. O, fti'dam ex operibus legis,quid neceP j fcfuifsetjUt adChriftum conuertere tur f ut tot periculapropter Chriftü adirent i ut ctiam morti fe propter Chriftum exponerent f Hæc ccrtç , nbsp;nbsp;fuifset fumma ftultitia,fi iuftitia efsct

j Cxmeritis operum.EtiäPetrus ipfc in Adis dicit, Patres iuftificatos per gratiam Chrifti. Ergo fi ex openbus j efsct iuftitia , cur in Chriftum credit j nbsp;difsetC Deinde Paulus probat ctiam

I hoCjCx generali fententia.Noniuftifi catur exoperibus legis omnis caro* j Hane lententiam fumpfit Paulus c , Pfal.cxxxxij.Nonintres in iudicium , cum feruo tuo, quia non iuftificabi^ ' tur in confpedu tuo omnis uiuens, , Etfi enim Paulus addit ( exoperibus f legis ) idem tarnen manet huius didi gt;nbsp;lenfus, tarn apud Paulu ,quam apud r Dauidem. QuodenimDauidgene* , raliter cxtulit,hoc Paulus accommo i datadfuuminftitutum de operibus I Icgis.NonintresCinquit Dauid)in iu* I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ï 5

IN CAP. ir. EPIST. ÄD GäL dicium cum feruo tuOjQuia noniuft^ ficabitur in confpcdu tgo omnis vd' uens.Nullus homo quicquam habet ex fe menu,quo coram Deo luftificc tur.Videamus ergo de rebus DauP lt;hs.Primum,Dauid habuit legem, fedlatus eft legem ab mfantia, Circö cifus eftjobtuht multa hoIocaufta.Et tarnen petit Dauid, utDeus non im tret cum iplb ÔC his operibus in iudu cium.Deindc, Dauid multa aduerfa pafsus cftjtam à fratribus fuis, quant à Saule,idœ iniquifsime.Et tarnen pe titjUt nec Deus cum his pafsionibus •ntret iniudiciû.Adhæc, Dauid muh tas habuit uirtutcs,Rcmifit iram,C5 donauitalijsdelida,défendit innocS tes,amp;r tarnen ctiam has uirtutes non audet adducer e ad indicium Dei.Dc inde, Dauid gubernauit imperium i fuum longe omnium optime , ta* 1 «Tien non audet hac gubernatione co ram Deo ftdere.Praeterca Dauid ha' tuit donumipiritus fanlt;fti,et multas prophecias

prophccias edidit, ac multos optû mosPfalmos condidit,2lt;^ tarnen nee hisfpiritusfandidonis confiait fein îudicio Dei conftare.Pofncmo,muk ta edidit miracula,i. Reg. decimofe^ ptimOjLeone Sgt;6 urfum occidit, Go' iiathem proftrauit.Hatc fuerunt infi* gniamiracula. Et tarnen poft omnia ilta petitjUt Deus no intret cum ipfo iniudicium,quódnilul ex bis fit,pro' pter quodhomo coramüeo iultifi' cetur. Vides nunc perfpicuc,Paul5 accommodate ad unumjSC fuo pro* pofito conucniens genus opcrum,ui delicct ad opera legis , quod Dauid de omnibus omnium uocationum operibusjuirtutibus, donis mira* culis intelligit.Nam quemadmodum Paulus dicit opera legis noniuftifica rCjitaiuxtaDauidem, imoiuxta to* tins feripturæ fenfumjuee donum fa pientiæ,nec uirtutes morales,ncc do num propbetiæ,ncc donum miracu lorum J iuftificât coram D eo,Et fem

'IN CAP. n. EPïST. ÄD GAU ' pcrcumDaaide dkendumcft:Non i intr cs in iudia'Q cum fer uo tuo, quta noniuftificatwr m confpedu tuo O' rnnis ufiicns ♦ Quid ergo eft, I'nquis, quod opera legis, feu etiam dona 0^ vir tutes aliæ non iuftificantc'Num ui tium eftinipfalege, quodnonfuffi' eienter doceat bona opera Nequa' quàm^uttium non eft in lege, quippc que omnia bona opera perfecftifsime docet,2f diligcntifsime cxigit. Quid cnim poteft peifecftius præcipi Si exigi quain quod dicitur,DiIiges Do aninumDeum tuuinex toto corde, Si ex totj anima tua, 8C ex totafortf tudine tua. Et proximuin ficut tC' ipfumr'Vitium igitur non eft in pre* cep to Iegis,fed uitium eft in homine ' obedientia eius ♦ Quod enim lex perfeeftifsime docet ac praccipit, hoc homo non poteft perfetfte facere Si (inplere.Paulus aitRo.odauo, Lex imbecillis eft per carncm. Per fe quf

bccillis per hominem, quiahomo no fecit opera legis perfede.Et mox, Af feólus carnis inimicitiacft aduerfus Deum. Nam legi Deinen fubditur, fiquidem ne poteft quidem. Nam ho mo contaminatus eft peccato origi' nali, quodremittitur quidem »n ba* ptifmojreatu,manet tarnen adu: ÔC quia homo affert hoc peccatum ad omnia bona opera legis, ad omnes uirtutesjadomnespafsionesjadora» nia dona,Slt; ad omnes acliones fuas, ideo omnia contaminât, fîC facit for^ dere in côfpedu Dei. Nihil igitur eft in toto homine, quod pofsit iniudi^ do Dei conftare.Habesprimum arlt; gumcntum,quo Paulus probat Gen tesnoniuftificariex operibus legis» Et eft idem cum co argumeto, quod Paulus tradat in Epiftola ad Roma» cap.ij.ubi docet omnes homines tat» ludaeos quàmgêtes efsc peccatorcs* QVOD SI DVM QVAERIMVI

Secundum argumentum duçituf ab officio Chriiti.Chnftus non eft mi nifter peccati/cd iuffitia: t Si autent hi,qui querunt iuftitiam in Chrifto, adhuc iunt peccatores, Chnltus cer te minifter eft pcccati.Itai^ non efset minifter iuftitise. Vt hoc arguments rede intelligamus, cognolccndum ertexProphetisuerum officiu MeP fiæfeuChrifti, Tametfi enim data fuitleXjquæpcrfedamiuftitiam do' ceretjtamen fentiebant fandi, quod nullus potuerit earn praeftare,amp;f per opera eius fandificari, Quarc ipiri' tiis iändus propofuit Mefsiam, qui fitpopulumfuum liberaturus ab o* mnibus malis. Ä.c carnales quidem intellcxerunt eam liberationem forc carnalem , ÖC Mefsiam dominaturö lt;n hoc mundo corporaliter,ut libera rentur ab omnibus externis malis. SpiritualesautemSlt; uereprj nonin gcmucröt praccipue propter corpo' lt;aks afîîidionesjfed maxime omniö

feXPtiCAT. lÖAN. BREN, r« propter afflidi'oncs côfcicntiç, quod uiderent Ic non pofse luftificari ex Ic ge,6ó fepropter peccata obnoxios cfse morti Slt; inferno. Hxc erat crux longe omnium grauifsima.Itacp ofte fus fuit eis per diuinas promiisioncs Melsias feu Chriftus,qui fit hoe offft ciQ habiturus, ut afferat ucrâ per.» fcâam iuftitiam, ut quicûcp credide* rit in ipfum , reputetur ucrc coram Deo iuftus.Gen,decimoquinto,Crc didit Abraam Deo,et reputatum cft ei in iuftitiam.Efa. lit). In cognitione fui iuftificabit multos.Et cap. Ix. Po» pulustuus omnes iufti inperpetuS hæreditabunt terram.Et Dan.ix. Fi* nem accipict peccatumjdelebitur ini quitas, adducetur iuftitia fempi* terna , Exhis 66 alîjsprophcctjsuv deSjChriftuminhocprarcipueà pqs expedatumfuifsCjUtafferat fccum iuftitiam, Si reddat omnes in ipfum credentescoram Deoiuftos. Vndc SC Abraam, etfiobfcquebatur Dco,

£lt; ducebat uûam fàndam ïuxta leg^ naturæjtarnen non fuit contentas O' peribus legis natur ÇjUec fentiebat fc propter mérita eorum iuftificari,fcd ut iuftificaret uere coram Deo, crc'' didit in Chriftum ipfi promifsum.A' lioquiquid necefse habuifsetcredc' reinChrifti3jô?fe tot pcriculis pro-' pter promifsiones de Chrifto obîjce refSic ô? Mofesjetfi promulgabat le gern perfeÆfsimaopera præcipieii' tem?rion tarnen contentas fuit eant promulgare , Sed , quia cognouit, quod lex non iuftificct hominem, fta tim poft decalogipromulgationem» docuit clarifsimam illam promifsio* nem de Chrifto, Prophetam fufeita* bit Dominus cis de medio fratrum. Sic alij Prophetæ , diligentifsimc , quideminculcabantlegem , Sed ad' dunt promifsiones de Chrifto, manf fefte fignifîcantes, folius Chrifti offf cium cfscjiuftifrcare hominem. Atqj jldeo,quicunquc were pij fuerunt an

tc aducntum Chrifti 8C inaducntii cius/ionfueruntcontcntiobcdire Ic gi,nec fenfer unt fc propter opera Ie* gis iuftos fieri ,fcd agnouer unt Chi u Hum,ut propter ipfum rcputarctur iufti coram Deo, Rcdcamus igitur nunc ad propofitum Pauli argumen tum.Si rcperimur,inquit,adhuc pec catoreSjpoftquam acccpimusChrp ftumperfidem,ô^necefse habemua redire ad opera Iegis,ut propter ipfa iuftificemur,perfpicue fequit, quod Chriftusnonfitminifteriuftitiæ, fi* cut Prophets pracdicauerunt, 8C pq crediderutjfed quod fit minifter pec-’ cati, Hscucrbafimpliciterproiata, uidentur etiam fimplices res in fe co plcdi, fed fi explicueris,uidebis ma-ximam omnium impietatem quam hi dcfignant,qu: fentiunt,quód poft^ , quàm in Chriftum credideris, neceP fc habeas iufiificaricx lege feu propter mérita operum. Et in hac parte nonpeccaucruut folum Pharifæifeu

P/eudoapoftolï, contra quos Paulus hanc epiftolam nominatim fcripfit, fed peccat totus Papatus, SC totus ccetus hypoentarum,Vide mihi con I fuetudihem Papatus, In quadragefi' ma poft confefsioncmpeccatoruni, abfolutton2m,necefse habebanC homines opera pœnitentiçfacerc,ut horum meritfs expi'arét peccata fua» , Q^ttd hoc aliud erat, quàm abfolutio î ne in peccata conqcere, minime auté ) à peccatis liberate f Nam fi abfolutio • deleuifset peccata,quid opus fuifset peccata poftea per opera poenitem | tiæ expiarefAudi ergo nunc quanta fit impietaSjfcntire, quod necefse ha béas, poftquàm credideris inChrP ' ftura,cxpiare peccata meritis opère» Primum, dînas tuafententia omnes PatriarchaSjOUod ipfî poft opera ere diderunt in Chriftum, utperipfum luftificarentur : tu autem poft ChrP ftuin, redis eaopinionc adopera,uC mcritis ipforum iuftißceris,Hoc cer^

tcno cftreligionem Patriarcharum fcdari,fed rcligionem eorum inuer' ter e,ÖC cü ipfa pugnarc. Deinde da* nas promifsiones omnium propheta rum de Chrifto: Hi poft lege docue* runt Chriftuirijtu poft Chriftumjdo ces lcgcm,quód iuftificet.Poftremo» quod eft fcelcratifsimum, damnas i* pfum Chriftum,2C aboles^quantum inteeft,maieftatcmcius. Facis cnim ipfum miniftrum pcccati, aut talem, qui rclinquat hominem in peccatis, cum tarnen fit minifter iuflitiæjioc eft.is q tarn perfeeftam iuftitiam fecS aflfertjUt quicQcp credat inipfum, re* putcturcoramDeoiuftus » Quarc, poftquamaccepiftiChriftum perfi* dem, non eft redeundum ad legem, neefunt facienda opera Iegis,ut con* fcquaris iuftitiam , quam iamhabe» inChrifto.Qi.iid igitur feciemus f nö ociabimurf’num pcccabimusfMaria Magdalena confecuta eft à Chrifto hlftiiiam ♦ Ergonc, poftquàni ahqt $

Chrifto, nondebuit ampliuts rcdifC adopcradccalogii'Latroin cruceco fecutus eft iuftitiam in Chrifto. Nûlt;î fingo eum decruce defcendifse^amp;^ a' liquotadhucannos in hac terra uixif fe,num non debuir faccre bona opé' ra,quæ lege Dei præcepta funt,fed H j cuit ei redire ad latrocinium fuumï' ' Minime omnium.Nam poft accepts I j Chriftum, redeûdum eft ad bona O' . pera, Etnoneftadearedeunduiti» I Rcdeundumeft ad ea,quia facienda ’ funt,utteftcmurfidcm,utconferu£ï' ' ’ «nus Chriftum, nc amittamus euiP ' ’ Bpcccata ÓC ftclera noftra» autemredeundum adea.iit ’ confcquamur mcritis eorum tism.Hânc enim pofsidemus iam irt i * Chrifto per fidem, quia Chriftus cft Î tniniftcr iuftitiæ^ôff nonpcccati,

I argumentum rcfcrrf, tamé quia Paüt 1 lus in tradanda materia gratiae Chr4 fti tam fœcundus eft,ut ungula pen« Uerba,fingulaexhibeant argumen* • tajidcircó non incpte fortafsis facie* «nus, fihanc periodum accipiamus çgt;ro tertio argumeto, Et eft dudunt afcopo totius Euangelij:fentctia au* tem eius hacc eft« V os Pfeudoapofto liaccufatis me tranfgrefsionis, pro* pter ea quód doceam gentes non gr a üandas efsc lege Mofi, QC nullum ho minem confcqui remifsionem pee* catorum propter mérita operumie*

• gis.Ego autem dico uobiSjquód mul to magis efsem tranfgr efsor ƒ! doce* ( rcmjquemadmodu uos docetis, geit 1 tes deberefufcipcre legem, ut meri* I tisoperum eius confequercntur fa* I lutem,Tranfgrefsor enim eft, qui ea 1 itcrumreftituit ôlt;fædifîcat,quæan* tcauerapraedicatione Euangelij dif* foluit Ód deftruxit ♦ Deftruxi autem ÓCaholeui praedicattone Euangelij^ i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;K

IN CAP. It EPIST. AD GAL, legem, mérita opcrum legis, pecca^ ta,mortemôC infernum » Quare fi nunc eaiterum reftituerem, does rem legem efse feruandam, ut pecca ta meritis operum expiarentur , peccata^mortem ac infernum adhuc inhçrere his,quicrcdiderunt in ChH ftum, certemanifeftus efscm tranf' grefsor non folum uocationis meat, fed etiâcotius Euangelq« Videamus, ergo nunc, quomodo prædicatioE^ angelq deftruatlegem,peccata,tnof tem SC inferrium.Iucundifsimumno bis efset audire fi nûciarctur nobis» quod noftri milites, qui hoc tempo' re belligerantur aduerfusTurcatfl, non oppugnarent tantum,fed ctiam expugnarent Belgradum ÔC Confié tinopolim.Hoc enim nuncio polücc' remur nobis publicampacem S^tra quillitatem. Multo iucundius nobi* efse debet, quodaudimus talequi^J i inEcclefia inftitutum efse, quo noU folum oppugnentur, fed etiamde* ûruantuï

/ ftruantur Lex,quæ nos damnat, pcc ] nbsp;nbsp;catum,mors 2lt; infcrnus ♦ Hæc enini

e funt caftra,ex quibus Satan infer t no j bis multomaiora damna, quam Tut C ca cx Belgrado Conftantinopoli, ( 1 ctfi etiam Turca cft organon Sata^ j næ,Qnod autem hæc deftruit,prædi / catio eftEuâgelij de Chrifto» Videa* ' mus ergo quomodo hæc deftrudio

$ fiat.Namprædicatio Euangelij eft, J quod folus lefus Chriftus fit expia^ • f i tor pcccatorum noftiorum,amp;^ quod J1 ipfe r econciliauerit nos Deo patri,ut , propter Chriftû reputemur iufti,0^ / adoptemurin fih'osachæredcs Def» , Hac prædicatione primum expugna 1 tur ^deftruitur Lex,nonquodnon i funt facienda bona opera moralia, /1 quæ lex præcipit, fed quod reijeiun' i i turméritaoperumlegis,quæopera $ noshomincsimperfede facimus, SS 1 quod per Euangclion accipimus in I Chrifto perfecfam iuftitiam, quam gt;nbsp;non potuimus habere ex legc.Etft

cnim lex præcipit perfedifsimam iii' ftittam,tamen quia nos prac imbccil' Iitate noftra,SC uitio originis no poP fumus illam legis iuftitiam prarftare, iddrco dcftruitur lex, 6^ abrogatuf per EuangelionjUt habcamus perfc' lt;5tam iuftitiam in Chrifto per fidcm. Nam his,qui credSt in Chriftum,im' putatur iuftitiaChrifti,quæ eftperft lt;fta,perinde ac ft præftitiisent omnia QC pcrfeda opera legis. Deinde pr^ dicationc Euangelij expugnatur Si^ I deftruitur peccatum, quia EuangcM I on docet peccatum efse remifsufli j propter Chriftum, SC nos efse Deo j reconciliatos per Chriftum. Cum an tern dicimus peccatum efse rcmif' fum,non eft intelligendum , datant efse liccntiam peccandi,fed tarn peC' catum a(ftuale,quod tranftjt quant peccatum originale, quodaduma' netjcfseremifsum ♦ Aliudeftenint peccatum aduale, quod eft frudus pcccaii originaUsjEt Iwc tranfit cunt

EXPUCAT. IOAN. BREN. rt pc^ctratur,ac remittitur per fidem in Chriftum,fi modo non perfeuera-uteris in co pcrpetrando, fed refipuc riSjÔtT adum cius uitaueris. Aliud eft peccatumoriginale,quodeft ignorä tia DcijincreduIitaSjinobedientia er* ga uoluntatem Dei,affedus maloi^*' Hoc peccatum Temper manct adu in carne QC fanguine,fcdrcatus eius remittitur perfidem in Chriftum,fi modo (piritu fada eius mortificen* tur, ut non fecGdum illud peccatum ambulcmus , nec obediamus con* € wpifccntiæ eius.Ad hacc prçdicatio* ne Euangeltj expugnatur 0^ deftrui tur MOR.S, quia Euan^elion do* cet jChrifturefurrexifsc a mortuis, ß^uicifse mortem,utomnis qui ere* dit in eum,uiuat, etiamfi moriatur, Quarc morituri accipiant fecu Chri* ftumEuangeliopracdicatum, ut ex* pugnent mortem.Hadenus fufeepe runt morituri uaria ad expugnadam mortem. Alius accepit in manum cS*

delam, utlumineeiusper tenebraS mortis euaderet. Alius propofuit ü' bi bullas indulgentiales. Alius mcrP ta ordinum monaflicorum, alius ali' ud quiddam. Sed mors nó potuic his machinis expugnari ♦ Expugnatur autemfolo Chrifto per Euangeliort cognito.Poftremo prædicatione Eu angclij expugnatur deftruitur ig' nis inferni ♦ Nam cüm deberemus efquot; feobnoxrj perpetuo igniinferni,pro pterpcccatumnoftrum, Euâgelion adnunciat nobis inChrifto remifsio' ncmpeccati,qua accepta, nullö amquot; plius ius habet in nos ignis inferni, neepoteft nos comburcre, etiaml* adhuc urere conetur : Fit autem per Euangclion ueluti flamma pi(fta,qu$ habet ipeciê ignis, fed nihil affert ifl' commodi« Quanta ergo diligentia, quanta obferuantia Euangelion de Chrifto excipiendum SC conferuanquot; dum cftcNunc autem uidemihi,quä tus fuifset tranigrefsorPaulusjfi, ut ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pfeudo'

Pfeudoapoftoltjpoftpracdicationem Euangelij docuifsct genres debcrc operibus legis gratiamDei mereri. Nam hac prædicationc reftituifset, quantum in ipfofuifset, peccatum, mortem 6C infernum,hoc eft, fadus fuifset praccipuus minifter Diaboli, qui hoc unum diesnodesep agit, ut peccatum augeat J ut morte inférât, ut inferni ignem exufdet,quo in per^ petuumflagret «Tales trâfgrefsores be miniftri Satanaefunt omnes Papi^ ftæhypocritæ. Nambaptifaruntin' fanteSjSC perbaptifmum , quod eft facramcntumEuangelq, inferuerSt ipfos Chrifto, id quod Qe re(fie fadû cft,quantum quidemad baptifmum attinet. Nam de appcndicibus,quas ipfi pro fua fuperftitione adiecerunt, nihil nunc dicimus, Poft baptifmum autem, adulta iam ætate, docuer une cosmererigratiamDei operibusfu is.Hoc certe nihil aliud fuit.^ pecca^ turn,mortem bC infernuminbaptir

Tmo aboIita,8C dcftruda,Jterum xcll ficarcjâif reftjtuere, quod eft Satani' cum ♦ Sic concionati funt pafsid-nemChriftijquatnfufccpft pro pec* catis noftris, ÔC diftribuerunt facra' mentum cœne donu'nicæjquod SC i' pfum eft ftcramcntum Euangeli), quo expugnantur peccatum, mors amp;nbsp;infernus ♦ Sed poft ilia iufserunt homines expiare peccata fua mentis üperum fuorum quæ uocarunt E' mendas. Quid hoc aliud fuit,quant ‘ ■ pcccatum,mortcm QC infernum, an'

lt;e prædicationc pafsionis Chrifti, SiC diftributione facramenti abolita ÔÎ deftruefta, iterum ædifîcare, hoc eft, Satanæ adminiftrû efse lt;: Caueamus (gitur impietatem hypocriticam 0^ Pharifaicam, ne adiuuemus Satan4 In ædificio pcccati QC inferni,

EXPtrCAT. IOAN. BREN, y» turn,fed alia forma orationis. Quod cnim ante inperfona Apoftoli co* cionatoris dixit, Si quæ deftruxi, ea ruifus aedificOjamp;Sc.hoc nunc transfert in perfonamauditoris S)C creden tis concioniEuangcli], Ego, inqui* cns,mortuusfumlegi, perlegethoc èftjficut prçdicationc Euangelij abo letur leXjita, fi Euangclion fide acci* pimus, morimur kgi, ut uiuamus D cô.Nâ cum Paulus dicit,Mor tuus fumlegijintelligit de tota lege Mofi» Cum ucro ait. Per Legem, intelligit Euâgelionlefu Chrifti, utfit fenfusî MortuusfumlegiMofi,perEuange ' lion,feu fidemEuangelq. Nihil nunc admelexMofi, quiaadhibeofidem Euangelio,quo lex aboletur. Valcat lcxMofi,Viuatautem Euangelion, Quod autem Paulus uocct Euangc lion,legem,utitur phrafi prophctica, Nam,cum Prophetç uaticinantur de reuelatione 8C diuulgatione Euangc lijin totum orbcmtcrræ , uocant

ft Euangelion kgein it«Ta),j)(yiRtfç» Hiere. jt Efàias ait : De Zion exibit icx, hüC I

I DoÆrwx cft^Euâgelion.EtHieremias:Dabo leg(^nimcâm,hoceü,Euangdion,fii Eu^ngchan. „jp^ç^ibuseorum. EtPaulusadRolt; ergo odauOjLex fpiritusuitæ , hbcrum Euangelion me reddit. Cùm cnim nomen Icgis uocatur Icx, msignx efset autoritatis inter Ifraclu tuncfumitur tas, Slt; rcgeret populumjuotatur fpectes pro Euâgelion Iex,quod ad regcndos p»' os diuulgâdum erat in totum orbcifl terræ.Alioquienim Euangelion non tk proprie iex quac damnat, fed eft lex,hoc eft, doÄrina,qux uiuifîcat, quemadmodum alias fæpe ditftuifl eft.Nec Chriftus eft legislator , fed laluator.Audiamus autenunc, quo' modo Paulus , aut quiuis auditor credcns Euangelij mortuus lit leg* ' per legem, hoc eft, per Euangelion* AcprimS , Morimur legiperfidem Euangehi,non quod non debeamus amplius bona opera moralia facerc, quia hate femper facienda funt,fed

fiXPLICAT, IOAN. BRENT, ri nonnecefse habeamus in polittjs no* ftris uiucre iuxta politicam ÔC ceri* inonialem legem Mofi ♦ Licet cnim Chriftianis quarumcuntp gentium politijs uti j tantummodo ut Deo uu uantjUt ducanthoneftam uitam iux' ta naturalem legem^ex fide ôô carita tc.Vnde,quod Paulus dicrt. Per Ic' gemjegi mortuus fum, ut Deo uiue remjfimplicifsime ßc exponi poteft, Liberatus fum à lege Mofi per Euan gelion,non quod liceat mihi quiduis agerejfed ut ducam uitam Deo pla* centemjUt obediaDeo. Haec eft fim' plicifsimahuius loci fententia, Sed Paulus tracftat hoc loco aliquidalti* us jfpiritualius amp;nbsp;diuinius.Nam dieu murproç)riemori legi per Euange^ , lion^quodferuemur propter Chru

ftum à damnatione legis. Lex enim, quia praccipit fandifsima opera,quo rum nos nullum perfede facimus, accufat nos inobedientiaf,0f damnat nos perpetuo cxitio.Euangelionatk

tcmadnunciat nobis Chriftiim,qid eft pcrfedè fandus, ÔC donat nobis ilIunijUt ü quis credit in cumjfiat otn niutn bonorum eius particeps. Natn qui credit in Chriftum, is reputatur iuftus propter Chriftum,Sc habet ui tamæternâpropter Chriftum.LeX igitur nihil amplius habet iuris in erc ' dentern, federedens eft mortuuslc' gi,c ft liber ab accufatione ÔC damna' tione legis, acuiuit nunc Deo, quia habet ueram uitam coram Deo. Ha' bet cnim Chriftum,qui eft iuftitia, ui ta ÔC falus. ludæi, T urcæ, Monachi, hypocritæ,ÔC impœnitentes fcclera' tijuiuunt adhuc Iegi,quia accuiantuf àlegépeccati damnationis.Itaque mortui funt Deo,nec habent ueratn uitam in Deo . Prj autem 8C credcO' tes in Chriftu,mortui funt legi, quia liberi funt propter Chriftum, ab aC' cuiatione damnatione legis,Qua' re foli ipfi uiuunt Deo.Hæc non funt efcitantcr praetereunda, fed diligeu' tifsinic

BXPLICAT. IOAN. BRENT, tifsime confyderanda, quia habet ma ' ximum ufum in tentationibus ÔC czr taminibus confcientiæ, InfpirituaU cnim pugna folet nobis decalogus obi] cij ac exprobrantur nobis in con fcientia,non folum ilia peccata, quae hodie ÔC hcridefignauimus, quae adhuefunt in recenti memoria,fed ctiamea,quæ funt occultifsima, â nobis ucl iamdudum oblita,ucl nun^ quamfenfibiliter cogitata. Pfalmua Ixxxix. dicit : Pofuifti iniquitates no* ftrasincofpcdu tuo, 6^ incognitum noftrum,inilluminationc uultus tui‘, Vnde 5gt;C alias Dauid ora t: Ab occub tis meis munda me. Et Paulus, Nihil mihi confeius fum, fed inhoc no fum fuftificatus.In hac autem peccatortJ exprobratioe QC manifeftareuelatio ne,accufamur impictatis, 0(^ damna* mur aeterno fupplicio.Quid ergo no bis faciendum eft flnhoccertaminc utedumeftpraefenti didoPaulizPer legem, raortuus fum kgfFateor

rn CAPj IL EPIST. AD GAL, peccatorem/ateor meiiire damnad deberCjfi adhuc uiueremlegt, quae me accufaCjSC damnat, Nunc autcni habeo aliam legem,quae eft Euangé' hon,feu Chriftus.Per banc legem cftumeft, ut non amplius pertincat ad me lex ilia damnatrix,fed perti'nel admeiufti'tia , uitaamp;T falus propter Chriftum, quem fidcaccepi.InhoC conflicftu expugnatur infernus, quae cxpugnatio nobis löge utiliorjSC ma gntftcentior cft,quam ft qufs expug' naret Conftantinopolim ♦ Addtt aU' tern Paulus:

Eadem eft fentcnti'a cum priori lt;11 lt;fto:Crucifixus fum cum Chrifto. Er go'lex nihil ad me pertinet, mortuus fumlegi per concrucifixioncrncum * Chrifto.Si autem lex nihil ad me prf tinet,quomodo pofset me damnare» Pertinet quidem adme,ut bonaopc'

EXPUCAT. IOAN. BRENT. ' «a ra faciam inhac uita,Sed quando ad* ducôr ad iudidum DcijÔlt; liftor ante tribunal Del, tune lex nihil amplius ad me pertinet, cum fua damnatioc, quiafutn cumChrifto crucifixus QC mortuus.ERSChoc diligenter per* quirendum,quid fit,quod Paulus di* citjfe efse Chrifto côcrucifixum. Ac pijdicuntur concrucifigi cumChri* fto,quando affligûturad exemplum Chrifti.Vndc ÔC Petrus ait,Chrift:us pafsus eft pro nobis, relinquens no* bis exemplum,ut imitarcmur uefti* . gia eius , hoc eft, ficut ipfe afflidus eft, necretulit malum pro malo,ita amp;nbsp;nos no debemus in afflidione ma lummalo referre. Sic 6C Paulus alias dicitjfe implerc ea quae adhuc défunt pafsioni Chrifti, ÔC ferre ftigmata Chrifti.Sed hoc loco Paulus longe a* liter loquit de concr ucifixionc. Non , cnim fentit dcimitatione.qua fedan dutn eft exemplum Chrifti ,in fuffe* readisaduerfts, fed de participatio*

INCAP. IL EPrjT. ADGAp* ne eorum bonorum, quæ Chriftüî men'tus QC confècutus cft per crU'

ÔC mortem (liam.Nam, qui crcdil în Chriftum, incorporatur Chrifto per fidem,SC fit mcmbrum eius.Qii^ autem eft membrum corporis ChrP fti, ad hune pertinent etiam omnia bonaChrifti,queipfeper crucemô^ mortem impetrauit ♦ Quæ ergo im^ petrauit.^Primû, Chriftuscrucefua diruit ÔC fuft ulit interftitium inter lü;! dæos ÔC genres, ÔC fedt ex utrife^ U' ‘ num populû,hoc eft, deleuit (àngufi ne fuo kgem Mofi,ut iam nuHum itt in Chrifto diferimen Gentium ÔC lü dæorum. Cùm igitur per fîdem fum Chrifto incorporatus, fum etiâ parti ceps huius bencfîcij,quôd ctfi non ui uo iuxta politicam legem Mofi, nihi* lominus tarnen acceptus fum Deo propter Chriftum . Deinde Chrf ftus fuftulit cruce ÔC ûnguine fuô chirographum,quod crat côtra nos, Colo.ij» Hoc chirographum eft con;

EXPLICAT. IOAN. BKEM.quot; St fcicmia peccari,quod fcribitur in cor de noftro per legem , oftcndentetn pcccata,8C damnantem nos. Cumi«-gitur fum incorporatus Chriftoper fidem,tScfioetiam particepshums bencficqjquôdnihil nunc admeper tineac chirographum confcientiac meae, quia deletS eft fanguine Chri' fti,et figillum eft fradum,nec eft am pliusalicuius autoritatis,aut ualoris, quia figilla per crucemChriftiabla^ tafunt, Sgt;C literæ eius funt fanguine Chrifti dcletae ♦ Atque hoc eft uerc Chrifto concrucifixum efse»

- Etfi etiam hoc dicftum cum priori argumento coniungijSC ad ipfum ap tari poteft,tamen quia Paulus utitur noua forma loquédij faciemus etiam hîc nouum argumentum.Prius ill ud argumentum eftzMortuus fum legi feu Mofi, per Euangelion, Ergo Ic’f , nbsp;nbsp;nbsp;4. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;L

ni'htl ad me.Sequitnunc aliud ex anti thefl : Chriftus utui't in me, ergo non Mofes,nô lexdtacp lex nihil ad me.Si aflt nihil ad me,g eram Iudçus,multo minus debet iugû legis imponi gend bus,ut ex meritis operum eius iuftifi cent.Et ut magis perfpicue hoc argil mentu explicem,4d Paulus dicit, V1 uo non iam ego, fed uiuit in me Chri ftus, hanc habet fentêtiam:Non fum amplius Iudacus,fed Chriftianus.Et : go lex Mofi nihil ad me pertinet,aC fum nSc liber à lege MoffSed ut Pail lina uerbarede intelligamus,côfyde randum eft,quód Paulus hîcnonlo' quatur de uita naturari,cum ait, ( E' go non amplius uiuo, uiuit autem in me Chriftus, ) fed loquif de uita fpf rituali coram Deo.Deinde uidédut” cft,quomodo fiat, ut Chriftus in nO' bis uiuat, feu ut Chriftus fiat anim^ noftra fpiritualis.Non enim,ficutanl mam humanam, ita etiam ChriftuiU affèrunusnobifcumex «teromatrd

in mundumjfedafferimus nobifcum peccatumjmortemjamp;S infcrnum.Ita-que quod ad primam noftram natiui tatemattinetjfumxis mortwi coram Deo. ConfequimurautemChriftu, qui eft anima 8)C uita fpiritualis, per fidem, per baptifmum, quia cum credimus in Chriftum , S)C baptifa^ ■ mur nomine ipfiusjtuc Slt; nos incor* poramur Chrifto,0^ Chriftus incor-poratur nobis, ut fiamus unum cor* pus, Itacp Chriftus eft uitaleu anima credentisinipfum,fiC credens eft uel corpus uel membrum eius, In homP ne enim Chriftiano duplex eft ho* mo, Alter nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, hoc eft,animalis,

qui eft conftitutus ex corpore ani mahumana.Et hie homo nihil perci* pit rerum fpiritualiura. Alter eft -^6/ |Llt;Trjitoç,hôc eft,fpiritualis,qui eft co* pofitus exhomine animali, tanquam corporCjÔC exChrifto tanquam ani* ma£thic homo eft Chriftianus,qu»

ïta uita eins fuftentatur per audits’’' uérbi DeijóC ufum coenae dominic?f» Videamus autem nnnc,qins fit ChrJ ftuSjSC quod fit officium eius^ut etgt;^ intelligamus quomodo Chriftusui' uat in Paulo, ÔC in quouis credentf* Primum, Chriffusfadluseft fublc' ge,ut eos,qui fiib lege erant redimt' ret;. Ergo quicredunt in Chriftutn» Sein quibus Chriftus uiuit, non fiin^ amplius obnoxij Icgi Mofaicar. Dein de, Chriftus placauit nobis Deufl* Patrcm.Quare, fi quid nobis benefi' cq diuinitus contingit, ChriftianiiS non tribuit id fuis meritis, fed mefi' tisChrifti,quia Chriftus uiuit in ipfo' Adhçc Chriftus expiauit peccata no ftra, fi ergo peccata minantur nobi* damnationem,tunc Chriftianus cort temnit has minas,quia Chriftus, qui eft peccatorum expiator, uiuit inf pfb.Præterea Chriftus afFert fecufl* fpiritum fan(ftum.Quare,fi animalis homo follicitat Chrifttanwm horni'

EXPLICÄT. IOAN. BRENT, tij nem ad obfequendum uoluntati pec càti,tunc refiftitpeccato uirtute Ipiri tus fandi « Deinde Chriftus eft ui' dor omnium afflidionum, S)C mor' tis. Quare,.fiChriftianus affligitur ÓÓ moritur^cotemnitjquia Chriftus uittit in ipfo^Sicut enim mors nihil dâ ni potuit inferre Chrifto, ita nee pO' left aliquid damni inferre Chriftia' no, cuius anima 8C uita eft Chriftus* Alij homines,aliamhabent uitam,ut Auari hominis anima 6C uita eft, pe* cunia.Hæcuiuitinipfo nodescpdv cs^;, quiafiue uigilet, hue dormiat, omnia ftia fic componit, ÖC difponit, ut confequatur pecuniam, fiue iufte: , fiue iniufte ♦ PiC fi affligitur* eonfugit ad pecuniam,ÔÔ fperat fe per pecüni am confecuturum falutem ♦ Slpro-fpera Fortuna affulget,fert earn accC' ptam pecuniac.Sic Ebriofi uita eft uü num. Amatoris uita eft amica,quia hanccogitat, uigilansöC fomnians. At nec pccunia,nec w'num, nec ami'

ïNiCAP*; ÏI/BTIST. AD GAU cäjfimtuerus Deus, Solus ChnftuJ €ft uerus Deu«,QuarCiin quibus ilU ufuuntjhiuiuentestnörtuifunt, In quibus autem Chnftus uiuit, hi eb® mortui uiuuntjïnultó magis uiuetes uiuunt. Danda igitur nobis cftopc' ra,ut cum Paulo pofsimus dkere: VI uo non iam ego,uiuit aüc in me Chri' ftus.Sed qd dicemus de Paulof'nuifl, qa omnino urget,ne gentes onerent iugolegis,ut non fentiant fe cöCeqtii iufticiam ÔC falutê per mérita operÖ kgis,niliil ipfe opei^t legis fecitÆt affirmât Chriftüm in fe uiuere, nul' ïum et iam hurnanum opus fecit i ni' hil ne editfnihil bibitfnon dormiuib üoirambulauitfFuerunt quidem no nutli Eremitæjqui fe abduxer unt ab omilibuß externis opcribus,ut uaca' rent foli contemplationi, Sed hæc eft mer-àfuperftitio. De hacm.re fequif fiTÂM AVTEM QVAM NVNC

Incarne uluere, non eft hoc loco -inpeccatis uiuere, ficut alias Paulus hac phrafi utitur,fcd eft uiuere fecu' dum externa opera legiSjöó humanç uitæ.Ec eft fenfus : Viuo quidem ad-hucfecundumlegern,fe(ftor aliquo^ ties opera legis externa, exereeo opera uitæhumanac,edo,bibo, dor^ mio ♦ Haccautem omnia fado per fi' dem filij Dei,qui me dilexit amp;nbsp;tradie ditfemetipfum pro me ♦ Quid ergo eft aliquid facere per fidemChriftif Numeftcredere , quod Chriftus fit Deus f Rede. Hoc omnino credent dum eft, fed hoc loco facere aliquid per fidem Chrifti, eft credere, quod Chriftus diligat nos exmera fuacle* inétia,Slt; fit nobis propicius,ac plaça uer it nobis patr é, dC expiaucr it pec^ cata noftra,merueritcp nobis acterna falutem. Hoc ante omnia credêdum eft. Deinde,quicquidfademus,ex hac fide faciendum eft. Non enim eft faciendum tâquàm meritumcoram

CAP. IL EPIST. AD G At., Dco, quia hab emus mentum noftrö in Chrifto/ed eft faciendû, tanquàm obedientia Si gratttudo erga Chrf ftiim ♦ Exempli gratia. Paulus orauit pro perfecutoribus fuis ludæis. Hoc eft opus huius legis, Diliges proxf mum tuum ficut teipfum. Hoc autc opus fecit ex fide Chrifti,quia facien do hoc opus, nonfenfit fe hoc opere cxpiare pcccatafua, fed credidit ft Deo acceptum efse propter Chri' ftum,6lt;^ hoc opus fecit ut obedienO* äm et gratitudinem fuam teftaretur* Sic Paulus edit ac bibit, ex fide, quia fenfit fe Deo gratum per Chriftum, idcirco non difplicere ctiam Deo, edat,quia Deus creauit cibum adhü manä necefsitatem, tâtummodo, ne abutamur cibo ad crapulam. Vides omnia opera piorum efse cultum Dei .Interim obferua etiam prono/ tncn ME. Quidilexit Me. Nonalu os tantum,fed etiam ME.

* ’DixitPaulusantea,fc cfscliberö alegCjquödnuncuiuat in ipfoGhru ftus.Sed inquiet quifpiam. Nihil er^ go nunc amplius fecis cxternorum bonorum operumfnihil ne agis iux^ ta.legcmf’nulla ne facis amplius opegt;

' ra Humana feu fecundum carnem, höc eft5externa C Adhocrefpondit Paulus.Quod nunc uiuo in carne,in fide uiuo filijDetObferuabile didö, Quo primS docet Paulus, quod etfi Chr'iftus in nobis uiuit, QC tacfÜ fu* mus Ghriftiani,tarnen non ficmuta* mur, ut nulla Humana 6^ externa o-peraagere debcamus,fcdnecefscHa bemus,tam bona externa opera face re,q necefsitati noftrae corporali con fuler e, quandiu uiuimus in hac mor* tali carne. Deinde docet,^ omniaO' pera noftra debeamus facerc ex fide GhrifttNon debemus operari,ut lu-dati, utbypocritæ, fed ut Ghriftiani»

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;L ƒ

ïudæi opcrantur nt propter mérita operum placeant Deo, SC merÄtUt beneficia eiuSjhoc non eft operari eX fidcjfed contra fidem ♦ Chrilhani d«'' bent ex fide opel'ari. Quid ergo eft i operari ex fide C Eft ante omnia crC' j dere,quódfimus Deo graft proptet ’ Chriftum , ÔC quod Deus- agnofcac i nos filios fuos propter Chriftum^Pu j fteaoperandumeft, non quódme^ reamur beneficia Dei propter ope-' ra,fed operandum eft propter alios I fines,quales unumquodcpopusrC' quirit ♦ Exempli gratiatAudienduin eft uerbS Dei, propter qua caufamt' Non uthocopere mereamur ueni^ peccatorum , ficut Pontifices dede^ runt Indulgentias his qui audiunt co . ciones,fed ut difeamus Chriftum, SC i refipifeamus Jtem:Orandum eft, ac præfertimhoctempore precanduiu eft pro ciuibus noftris cumTurca pugnantibus^ Id autem faciendum eft,no quod opus tllud Litaniarumgt;

6ó canucorum cxpiet peccata no* ftra,£lt;mcreatur indulgentiam colt; ramDeo, fedut nos ipfi admonea* mur noftrorum periculorum, amp;nbsp;ex* citemur adrefipifcentiam, ad fidem, ut confequamur falutem. Sic Sobrie , uiüendumeft,nonutieiunio fatisfa* ciamus pro peccatis ,fed ut uocatio* ni noftræ feruire queamus,quia in C' brio homine nee pes nee manus facit fuumofticiu, multo minus ratio feu int eUeeflus hominis. Sic ÔC edendum cft pro nccefsitate,non ut cfu merca mur aliquid coraDeo,fed ut cófula* muscorporalinccefsitati ♦ Habet e* nim unumquodcp opus fuum pro* prium finem, ad quem ordinatu cft. Sic ÔC Paulus uixit cum ludaeis fuis Iadaice,inrcbusadiaphoris, Vixit autem Iudaice,non ut ludæus jfed ut Chriftianus. Non fentit fe hts operf bus mereri indulgentiam pcccatorü

IN CAP. rr. EPrsT. adgau pter Chnftum per fidcm, Poftcaft* cit opera ludatca in hue finemjUt fcr-' uiret infirmis ludaeis ex cantate, do' nec ÔC ipfi grand efeerent in Chrifto» Ante omnia enim fentiendum eft, nos tantum propter Chriftum repü tariiuftos coram Deo per fidem« Et ; quae deinceps operafacimus , iuxta ) legitimum ÔC ordinarium fuum fine, j cadicuntur fieri ex Fide Chriftijac di cimureaoperari ut Chriftiani : Ac de his quidem hadenus.Nunc fequi tur-aliudargumentum, quo Paulus probat iuftitiam non efse ex meritis [ opcrûjideocp Galatas non debere fu feipere legem ca opihiöne,ut ex ope ribus eius iuftificentur. Non abqcio, inquit, non facio uanam aut irritam gratiam Dei.Etfi hæc uerba pofsunt coniungicum fequcntibus,ac unuifl cum ipfis argumentum conftituere, tarnen fi quis reefte perpedat, depre* hendet Paulum etiam hispaucifsi' mis uerbis fingulare arguments indi dicare

EXPLICAT. IOAN. BREN. «r care uerius explicare. Nam quod dicit : Non abtjcio,feunon duco fru* ftraneam efse gratiam Det,plane ide «licutn co quodadRom.cap.üij. co-' piofius diciturjEt qut operatur,mcr-f ces non,imputât fccundum gratiam, fed fecSdum debitü.Et Ro«xi * Si per gratiäjiam non ex operibus, quädo* quidem gratia iam non eft gratia. Et Ephe.tj. Gratia feruati eftis per fide, tdcp non ex uobis,Dei donum cft,n5 ex operibus jUe quis glorietur .Dicit ei-go Paulus , Non abrjcio gratiam Deijhoc eft,SaIuamur ex gratia,qua fcio non efse uanam,ergo non ex me ritis operum ♦ Perftringit autem bis uerbis Pfeudoapoftolos 8C hypocrp tas, Vos hypocritæjUos fedudli Gala tæ, uultis efse magni operatorcs, 0^ meritores coram Deo , Non uultis efse mendici Dei. Ego autem uolo ef fc Mendicus, Volo ex gratia feruari, uttnaneam mendicusDei, quia negt; ccfsc habeo mendicare faliite à Deo.

Non cnim pofsum cam mercri. Dc' bet quidem nos pudere praeter ne^ cefsitatem mendicare, fed fi necefsf tas^quac eft ingens tclum, exigitjiain non eft pudorjfed officium, uoea' tio mendicare.Magna autem ncccfsi tas exigit, ut fimus mendid corain Deo,quia non pofsumus mereri no' ftrisoperibusiufticiam. Hæcergo mendicitas,non eft ignauia,fed offid urn ÔC uocatio noftra.Duo nobis hit obferuanda ueniunt, Alterum,quod omnia monaftcria,omnia collegia fa' crificulorum,omnes Mifsae inftitutç ad expianda peccata uiuorS ÔC mot' tuorum, 8)C omnia opera hypocrita' rum,funt abiedores,contemptorcs, S)C blafphematores gratiæ Dei j qud omnia ilia inftituta ÓC feruata funt, tanquam mérita Suf expiationes peC' catorum Jtacp cum uideris monaftc' num aut collegium facriffculorum Mifsificum,cogita ibi efse officinam, in qua Deus fempcr contumclia affi' datur,

EXPLICAT. IOAN. BREN. , «t datur, 8C publice decantetur, quod nonfitmifencors.Etfienim haec uer ba non fonant publice, tarnen ipfa Of perahoc clamant coramDeo.Quan taautem obfecro h«ec eft contume-liaDeifÄltevum eft,quódfperamus hoc argumêto multos ex maioribus noftris feruatos efse ad ucramfalux tem.Etfi enim per omnesuitæ fux dies audiuerüt mifsas, amp;nbsp;fedlati funt hypocrifim,ac mérita opcrum, tarne multi dedudi inneccfsitatem mor* tis,clamauerunt,MifereremeiDeus fecundum magnam mifericordiam tuam.Hoc certe eft abnegate omnia mérita,ôô fola mifericordiaDei pro* pter Chriftumconfidere.Loquor ati temdehisjqui ignoraueruntreucla* tionemEuâgelij,non de his, qui hoc tempore,cùm reuelatum eft Euatv gclion,perfequunturipfum.Dc his non magna admodumfpes habetur refipifçentiæ in ultimo, ut loquûtur, fulpirio«Dç ülis autem maioribus no

IN CAP. II. EPIST. AD GAL? ftris , quibus nondum prædicatnm fuit Euangelion tam manifefte, opti' tnafpes habenda

Aîiud,acper{picuum argumen' tumjquo probatur,quód non iuftifi' cemur propter opcrum noftroruifl merita.Non eft autem mirandum, Paulus air) Apoftolijac etiam Pro phetæ tam (bllicite urgent, iufticiafli non cfse ex humanis mentis quiJ poftquam peccauit Adam, fîC nos «0 pcccatis concept!fumus, naturafi^^ afficimur, quod uelimus efse dq nO' ftri, ac nosiplbsnoftraiufticiaiuu^ re, hoc eft, iufticiam QC falutcm pro' pter mérita 8C opera noftracofeqoi* Hæc autem eft uera idolatria,âf xima omnium impictas. Non tamtrt agnofeitur ab hominibus pro tdola* tria,fed cxiftimatur efse fumma pic' tas^Quarenecefse efr,utha:cdolt;^’'* na

EXPLICAT. IOAN. BR.EN. e? na de inutilitate mcritorum noftro' rum diligenter urgeatur,quo magni tudinem ÔC grauitatem naturalis no ftrac impictatis cognofeamus. Acce» dit huCjquôd hic pr æcipuc fit ar ticu* lus ilk, quoueraChriftianifmt reli* giOjàreliquis rcligionibus diftingui* tui'.Omnes aliac religioncs in hoc co ueniunt, quod homines confequan-tur iufticiam 06 falutem propter no' ftramerita, quæeftfummauanitas. Vetaaute Chrifti religio docet ,nos tantum propter Chriftum habere iu fticiam.Necefse igitur eft, ut hæc do ^rinainculcetur, quoueramChri-ftianifmi cognitionem habeamus, Prætcrca,inhorrore mortis 0lt; dam' nationis,Satanmaxime omnium co' natur nos hac ratione e ppfs'i^ionc cœkftis noftrathr^-l-i“Os deqcere, ’ 1 nbsp;nbsp;quod fimus iodigni, quibus contins

cata defignaucris i Recipitquidetfl Deus pœnitêteSjfed tu ïndigntbr es, propter pcccata tua, quam ur DeuS te reci‘piat:nec potes uerâ agerc poe* nitentiamquia non es meritus, nclt;^ ullahabes opera, propter quæ dig' nus efses pcenitentia, Hæc funt igni' ta iacula Satanæ.Itaq^,nifi probe mil nitus fueris redla Chriftianifmi do' dlrina,deuanitate meritoruin bum’ norum,SC gratuitaremifsionc pecc’ torum propter Chriftum, quid reli' quum erit, nifi præfentifsima defpC' ratio damnatioc'Quare necefsitas cxigitjUt hæc dodlrina Temper nobis oboculos ponatur.DicitergoPaii' !us:Si per legem eftiufticia, igit ChH ftusfruftramortuus eft . Principio» nomir'’ legisjintelligenda funt merf ta operunf l.-^e praeeipiuntur» Hypocn'tæ enim fent, unt legetn id' circo præcipcre bona oper , ut pro' pteripiâcôfequamur ôômereamur lufticiam acfalutcm.Deinde fentieit

EXPLICAT. IOAN. BRENT. ?» dum eft J Paulum non loqu» tantum de una parte legis, fed de uniuerfa le ge. Sunt enim tres partes legis, una eft Cerimonialis.Manifcftum autem efttam propheticis conciombus, reuclatione Euangeli], quod opera huius partis nonmcreâtur iufticiam coramDeo.Circuncifio entm, ÔC fa-crificium uituli, non iuftificant, id quod etiam hoc tempore aduerfarq Éuangelq fatentur ♦ Alia pars Icgis eftiudicialis . Huius opera reddunt quidem homines honeftos inter ci-ues,non iuftificant aute coram Deo, quod ÔC ipfum manifeftû eft,nec indi get probatione. T cr tia pars eft Mo-ralis,feu decalogus. Qitale quid eft, fateri fe unum Deum colere ôô hune ' adorare,Honorarc parentcSjNonfu rari,fed dare egentibus elecmofyna, N5 occidere, fed remitter einiuriam aduerfarijs.Hæc funt bona opera facienda,attamen nô iuftificant,quia Qonfuatperfedebouajproutabho- i

\ nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;M X

IN CAP. II. EPIST. AD GAL. mine HuntJuxta illud Pfalmi,Nou ftificatur in confpe(5iu tuo omnis ui' uens.Etj AfFedlus carnis inimiciha eft aduerfus Deum ♦ Nam legi Dei non fubditur,fiquidem ne potell qui dem.NulIiusigiturpartis legis opC' ra iuftificat coram Deo.Deinde, per iufticiam hoc loco non eft intelligcn' j da iufticia ciuilis et externa.Nam hac meremur per legem,hoc eft, per bo' na opera legis fit, ut fimus 2C repute mur ciuiliter iufti. Sed intelligent^ eft iuftitia,qua coram Deo iniudicjo cius conftamus SC abfoluimur à pcc' catis thane non meremur operibus, fedtatumaccipimus earn per fidein propter Chriftum, Solo enim Chri' ftopofsumus in iudicioDei conlh' rc. Quodautem Paulus meminitin conclufione tantum mortis Chriftij Fruftra,inquies, mortuus efset Chd ftus, unouerbo comprehenditoiU' (lia, quae Chriftus falutis noftræ gra' cia facienda patiêdafufcepit.Chri'

EXPLICAT. IOAN. BREN. 9* ftus natus eft homo propter nos. Chriftus pracdicauit Euangelion,8C cdidit miracula propter nos . Chru ftus cfurijtjfitijtjfudauit 06 alfit prO' pter nos.Chriftus captus,ligatus,c5 fputusjillufusjpercufsus 06 flagella^ tus eft propter nos. Chriftus cruci af fixus eft propter nos. Chriftus defce dit ad inferos propter nos. Refurrc' xit,afccndit in cerium, Ô6 mifit fpiri^ rum fandum propter nos. Hæc om* nia comprehendit Paulus uno mor* tis nomine.QuarCjqui fentiunt fe co fequi coram Deo iufticiam propter mérita oper um fuor um ,hi quantum in ip fis eft, omnia faciunt irrita, quae Chriftus pro nobis fccit 86 pafsus eft.NatiuitasChriftijPrçdicatioChri fti,Miracula ChriftijAfflidiôes Chri fti,captiuitas Chrifti, Pafsio Chrifti, Refurredio Chrifti,Afeenfus Chri* ftiin coelum , Mifsio fpiritus fandi. Omnia ilia uana,fruftranea, ÔC irrita funtlufticiarqs,qui confidunt operS

IN CAP. It EPIST. AD GAL. fuorum mentis.Hîc iterum uide inP lij,quis fit ufus omnium monafteriO' rum,collegiorum,Sc operumquae ab hypocritis hunt, Nam htec omnia co inltituta funt, SC fiunt,ut proptef mérita ipforum confequamur iufti' ciam coram Dco.Hoc autem eft oitt nia opera Chrifti cuacuare, SC uana rcdderCj imo eft Chriftum ipfum ab negare« Nam fruftraChriftusmot' tuus eft ijs, qui fentiunt fe iuftificari propter opera legis diuinæ, multo magis his truftra mortuus eft, g fco' I tiuntfc iuftificari operibus monalli' i cisjamp;^ excogitatis ab hypocritis, cnim diuina longe fuperat omnes of dines monafticos, SC omnia op era hy pocritarum.EtdicitEfaias , Fruftr^ mecoluntjdocentesdoiftrinas hon’* num, Quare monafteria 6C collegia Papiftica funt fumma blafphemia j contumelia in Chriftum, tantum ab' eftjUt colatur in eis Deus.Publicis If ten's mandatum eft,quod cum expH

EXPLICAT. IOAN. BRENT. 9» gnata cfset Conftantinopolis à Ma* humetc Imperatore T urcar um, iuP feritTurca imaginem Chrifticrucp fixi erigi, SC infcvibijs eft Chriftiano rum Deus, ac praeccperitjUtproie^ dis ftercoribuSjignomintæ caufajCO fpurcaretur.Horrcndum fpcdacu* lunijac pius homo mailet ccnties mo ri,quam ucl femel tale fpcdaculum uidere.Etfi enim lignea imago per fe nihil eft j tamencontumeliaChrifto ipfi illata longé maior eftjt^uam quts cogitare poteft , At fi rede iudicare uolueris,non minor contumelia quo tidie infert Chrifto crucifixo in mo-nafterrjs amp;nbsp;colleges, ac Mifsis facri-’ ficulorjtjquam T urca ei intulit. Nam quod Turca fecit uifibilitcr, hoc ib li faciunt inuifibiliter. Quod Turca fecit externe,hocilli faciüt fpiritualb ter,ac multo contumeliofius.Lutum enim nó aufert à Chrifto dignitatem maieftatcm fuam , fed opinio ÔC impictas iufticiariorum, qua fentiöt

IN CAP. IL EPIST. AD GAL. fe propter mérita operum iuftificari,, auferunt earn à Chrifto, quâtum qui deminipfis eft.Difcamus igitur re^ lt;^e iudicare de iuftida operumjUt âf rede cognofcamus Chriftum, uera iufticiam ÔC falutcm noftram.

Priufquàm PaU lus aliud argumen tum cômemoret, quo probet iuüiciam non efse ex me ritis operû legis, fed ex fide propter Chriftum, facit apoftrophen ad Calatas , Sgt;C iaterCerit grauem ac feucrä obiurgationem,quód cùm tam per-; fpicue accepcririt ueram Euangclij dotftrinam, ut Chriftus non potuerit inanifeftius cis ob oculos pingi, tup pifsime

pifsime tarnen dcfeccrint ab Euangc lio ad impiam dodlrinam Pfeudoapo ftoloruni,ac incipiant iterum, quod efthorrendum,Chriftum crucibgC' re.O ftultijinquiens,quis uos fafeina uit.QuomodojinquiSj Paulus uocat Galatas ftultos , cum Chriftus hoc manifefte prohibuerit,Quisqs dixe* Sf«W »«■ rit fratri fuo^fatucjobnoxius erit ge* hennæ incendiofSed hîc confyderan da eft diuerfitas uocationum » Sicut enim nulli hominum licet alterum, quamuis fontem, occideiCjnifi legiti tneuocato , ita nulli licet in alter um conuiciumftulti autfatui conijccrc, nifi uocato « Vocatio autê Magiftra^ tus eftjpunire fontes,fic etiam uoca-tio patrisfamilias eft, reprehendere dclinquentem familiam. Similiter uo catio dodoris eft reprehendere errl tem,aut ignauum, Quareficut non peccat magiftratus occidendo legi* time fontes, qui mortem fcelenbus fuis merit! fuut, ita cum dodor uo»

catdifdpulosfuos errantes, ftultoS aut fatuos,non eft conuiciuin,fed of' hcium.Vndeóu Chriftus uoeat dU' os difcipulos proficifcétes in Emaus, ftultoSjproptercaquód ualde ftultc de regno Chrifti dilserebant.Et ahas Paulus uoeat eos ftukos, qui nega' ; bant refurretftionéjStpIte, inquicns, i tuquodfeminas.Hacc uerbaataliho , mine, g habet publicam autoritatc, prolata,non funt contumeliofa, fed funt iufta reprehenfio amp;nbsp;pars legis diuinæ,quaexcitatur agnitio pecca' torum.Quidautemeft , quod Pati' lus dicit:Quis uos fafcinauit f Sentit ne Paulus, fafcinationemaliquidef ' fer Gerte fafcinationem ueneficM aliquid eise, teftatur lex Mofi, Exo» xxij.quæiubetmalefiicainfeu uenc' ’ ficamoccidere.Et Paulus enumerat poftea cap. quinto, V eneficium in' ter opera carnis. De hac igit re paii' ca dicamus, quätum ad propofitum ùtis eft.Et ut ab owo, quod aiuntjiv

EXPLICAT. IOAN. BRENT. 94 cipiam,manifeftameft, Satanamfa^ (flüefse dominum huius mundi pro pterpeccatumhominis. ItacpSatan tarn potens fpiritus eft, ut queat tur^ bare a'érem,tcmpcftates excitarejin* ficere acrêdædere fegetes,pecora SC homineSjac etiam inter ficcre.Sed co tra potentiam Satanæ ordinatus eft films Dei lefus Chriftus, qui cû peC' catû expiauit, uicit etiam Satanâ, ac conterit caput eius, luxta illud Gen. Semen mulieriscontcret caput tuû. Etfi auté filius Dei eftpotentior Sa* tana, ac etiam uicit eum, tarnen do» nec uenerit nouifsimus dieSjUÔ fem* per coërcet potentiam eius,ficut nec impiorum , inhocfeculojfedconni-uet inter dum ad tyrannidem ciusjôd permittit eum fuo r»or e grafsari,fed ita,ut non tranfgrediatur definitoS terminos.Necefse enim habet Satan intra prçfcriptos à filio Dei terminos confiftere,nec audet ultra progredi, Ac primum Deus interdum permit*

ÎN CAP. in. EPIST. AD GAL. ’ tit eijUt homines occidat. Sic occidit liberos lobis.Deinde permittitjUt in fcrat corpoh læfionem, no tarnen aü ferat uitam.Exemplum habes in ipfo lobe. Adhaec permittit interdum,ut illudat fenfibus externis, riec infei at læfionem corpori, nec uitæ. Excm* plum extat in uita Macartj,de puella quç uidebatur cfse equa. Satan enim ita pcrftrinxerat fcnlus tarn parem tum,quam puclla:,ut exiftimarent f pfam efse mutatam in equam.Itaque rogauerunt Macarium , ut reftituC' ret earn prilb'næ humane formæ.^a carius autem uidebat puellam, non cquam, ac fentiens efse tarn in pucf la,quam in parentibus illufionem Sa tanæ, dixit ad parentes : Egohancgt; quam oftenditis mihi,puellam uidco nihil pecudis in fe habere . Hocauté quod dicitis,non eft in eius corpore, fedin oculisintuentium. Phantafix dæmonum funt iftæ, non ueritas re^ rum. Ita impetrauit prccibus aDo mino,

RXPLICAT. IOAN. BREN. jç mino J ut illufio Satanæ difcederet, ô^c^Haccillufio nee corpus neeuk5 Içdebatjquta non erat permifsum Sa tanæ ultra progredi, Sic ta(5tum eft haAenus à tumultuofis illis,quos ita uocantjfpiritibusdndomibus cnim • nonnunquàm exauditi funt nocHur^ ni diurni tumultus, excitati non â mortuorumanimabusjfedà Satana, qui fie illufit humanis fenfibus,ut exi ftimârint feaudiretumultum , cùm tarnen reuera nihil fuerit, nifi illufio, quemadmodum in uertigine capitis fieri folet. Nam qui patiuntur capitis uertiginem, hi iurarent omnia circu^ uolui ÔC circumgyrari’.ita Satan folet ' interdû illudere fenfibus humanis, «t iurarent mille iuramenta fe externum tumultum audir c,reipfa tarnen nihil eft . Noduaudiri folet tails tu» multus,perindeacfi omnino dôme» ftica fupel!exdifsiparetur,ÔÔ côfrin» geretur , dC tarnen mane fado, om» nia inueniuntwi adhyc ia fuis locis re

pofita ♦ Satanae igitur illuGo eft,non uerares.Poftremo ficutfolet extcP nis fenfibus illudere,ita etiam ludere internis fenfibus, adeoi^ ipß humanærationiacintelledui, pertinent muîieres ueneficæ,quae üt dentur excitare tempeftateSjaut nO' (ftu uolare Nam Satan, qui eft prin' ceps aèrisjuidetfuturam tempefta' tein,acfegetemacccpturaiTi magnô detrimentum.Priufquàm autem uC' nit tempeftas , illudit Satan mulierf bus fibi deuotiSjôf excitât eas, ut cO' quant nefcio quas herbas, turnip dc' inccps uenit tempeftas,iurarentiin'' piæ muîieres, earn fua opera excita^ tam efse.Sic etiâ illudit Satan huma' nærationi.ExempIa funt Ânabaptf ftæ,qui fie dementati fuerunt à Sata' na,ut iurafsent fuam opinionem efse certifsimam ueritatcm*Sic etiam illu fi funt Galatæ,qui ita fuerunt fafeina ti,ut iurafsent mille iuramenta,quôd opinioipforum efset certifsimaueri

tas.Eadem eftdementatio inomnO bushypocritis.lnijs quoque de quo Chnftus ait: Venice tempus, ut om^ nis,quiuos occiderit,putabitfe cbCc quiumDeo præftare ,Talis dement tatio ÔC fafeinatio fuit etiam in Paulo ante conuevfioncm fuam. Sed quam ob caufam filius Dei permittit hoc SataneC'Permittit partim,ut agnofca mus potetiam aduerfarq, ÔC co plus cognofcamus beneficiS Chrifti : par* tim,ut probet fides noftra, Quid cr* gofaciendueft aduerfus tantapotc* ftaté Satançfloannes aitiMaior eftjCj in nobis eft, qui in mundo. Quare danda eft opera , ut efRciamur ucri Chriftiani,hoceft,utfimus ucra mé* bra Chrifti, ut inhabitet in nobis Chriftus.Deindc, ut muniamus nos aduerfus Satanagladio fpiritus, qui eftEuangelionChrifti,Etut intimo re Dei, acinuocatione nominis eius femper ambulemus.Sic enim tuti cri musàSatana.Defafdnationc

lt; latæ enim defecerant ab Euangelio j ad legé,fiue ut nos loquimur, ad Pa* patum Sc Monacbatunijhoc eft,fen» tiebant fc iuftificai i propter mérita operum. Vide ergo mihi quibus no' minibus dignicenfeantur, SCquan* tamimpietatem hacfententiafua de fignent.Primum,uocatur ftuItùHoC epitheton non tantum pcrtinet ad Galatasjfed ad omnes Papiftas, Mo' nachos, facrificulos ÔC hypocritas.Et tarnen hi uolunt uideri, no folum cO fe fapientifsimi, uerumetiam capita defenfores Ecclefig.Magis auteifl credendum eft ipiritui fancfto,qui no cat eos ftultos,quam humanæ gloria tioni.Deinde uocantur Fafcinati,ietl uencficijsinfecfti. Omnes enim,qni fentiunt fe iuftificari mcritis operum fuorum , arripiuntmendacium pro । ueritate: ficut fafcinati iurat fe pro pueUa uidere cquam, quemadmodS

EXPLICAT. IOAN. BREN. 9» habuimus in exemple Macarq,itahy pochtac iurarent fe rede ac «ere fen' tirCjCum tarnen ipfifsimum fit men* dacium,quod fentiunt. Poftea uocat cos Incrédules,qui non adhibeant fi-dem ueritati. Quis uos,inquit, fafei* nauitjUt non crederetis ueritati C Er* go,quotquot putât fc fuis meritis iu* ftificari, non pertinent in numcr urn crcdentium,fedincredulerum,Tur* carum , ÔC Tartarorum ♦ Poftre* mo uocantur,RccrucifixoresChri* fti.Quibus, inquit,præ oculis de* pidus fuit lefus Chriftus , in uobis crucifixus, Hoc eft : Mukas clarif* fimas concioncs Euangelij apud uoshabui, quibus Chriftumitapcr* fpicue uobis ob oculos depinxi, ut manifeftifsimum fadum fit eumre* furrexifscamortuis ,6c per refurre* dionemfuam attulifse ad uos iuftici am,8C inter uos regnare.Nunc ante, horrendum didu , iterum crucifixi* ftis cum, iterum inter uos crucifixus N

tft. Etfi cnün Chriftiis, qiiod ad fuf I perfonam attin;t,femel tantum mor tuuseftjuccultra morïtur, tarnen, quantum acrinctadimpistatem lufd ctariorum,toties dicJtur in jpfis 8C ab fpfiscrucitigi ac mon'jquoties fentiût incrita operum fuorum expiate peC cata.Qrneiu'mfentitpeccatafua no* I dum expiata efsCjis reuocat, quahtö ! in ipfo eft, lefum iterum ad crucem I 0^ mortem, Qua eotumelia quid po ■ teftefse grauiusfHypocritaefuntic' ci} eorum,qui crucifixerunt Ghriftß» Exccramur ludæos, quod clamauc' runt eoram Pilato, Crueifige,crucifi ge. At non minus hypocritæ,confid2 . tes meritis fuorum operum, crucifix glint Chriftum, quam ludari, Noftrà memoria quidam imptus QC déplora tæ mentis homo, eum pccuniam fuJ ludo difsipafsctjMogôtiæ, exiens ur beminciditin ligncâ imaginem Chrl fti crueifixi.Cùm igitur propter dam numfurerct, graîsatus cftgladioin

BrXPLlCATt IOAN. BREN, / ÿ» imaginé Chrifti J execratus cftChrû ftum,quód non fe in ludo adiuuifsct, dicitur 8gt;C mox ex ligno fanguis eru^ pifse, Etfi autem hxc imago lignum fuitjpraeterea nihil,nec licuit earn co lerCjtamenquiaimpius homo puta-uitfeChriftumipfum pctere gladio, miraculum aeditum eft,ac dedit etiä impius ftatim atrocifsimas pcenas« Quis ad tanti facinotis impietatem non obftupefceret lt;nbsp;Et tarnen lufti-ciarij in omnibus fuis Mifsis, non tar» turn uulnerant Chriffum ,fquantum inipfiseftjfcd etiam crucifiguntip-' fum totum.Hoc fit in omnibus colle gqsfacnficulcrum , amp;nbsp;monachorii. Hoc ficin omnibus operibus hypo* critarum.Cur ergo non etiam ad has impictates obftupefeimus f Sed ha^ , dlenus explicuimus obiurga* tionemPauli.Nunc uideX' mus argumentum quod fequi'

Hoceftperfpicuum argumentö, quo probatur,quod non reputemur iufti coram Deo propter mérita ope rum,fed tantum propter Chriftum per fidem. Et eft dueftum à miraculó fpiritus fancfti ac ccelefti teftimonioi «flus ex auditu Euangelij,quo prædi' fatutjfolumChriftum efse expiatO' rem peccatorum, non eft aut em uo* bis datus ex operibus legis. Ergo r^' putamur iufti non propter opera k' gis,fed propter Chriftum per fideifl» mus,probe cognofteda funt ea,qU3C in Aeftis Apoftolorum de mifsione fpiritus fandicopiofe commemoran tur.Nameumin dicPentecoftes di' feipuli ad mandatum Chrifti una cO' , gregati federet, datus eft eis fpiritus iânêlus mirabiliter, 0^ cœperunt 1Q'

EXPLICAT. IOAN. BREN. 9« qui uarqs Unguis, prout fpiritus da^ bat illis eloqui.Anté, ctfi multa ope* rafeccrant, tarnen nunquam datus cft ipfis fpiritusfandus tantistnira* culis, ficutindiePentccoftes« Et nc quis cautllctur Apoftolüs meritos cf fefpiritum fandumiufticia operum fuorum,quaeiuxta legemfccerunt, datus eft etiam poftea fpiritus fan* dus,mirabiliter,Samaritanis5quiha* bebantur à ludacis hçr etici, quemad-modum fcriptum cft in Adis cap« o* dauo.Nec Samaritanis tantum, fed etiam Gentibus indrcuncifis, ut eft in Adis cap.x.Gentes cnim jquac au^ diebant concionem Petri, ctfi nulla habebant mérita operum,tamcnfta tim audito Euangclio Chrifti, nbsp;nbsp;ac'

ccpto Chrifto per fidem , donantur • admirabilitcr fpiritu fando, ficut A* poftoli in die Pétccoftcs. Sic apud Galatas fadum cft, Hi cnim ctfi ali* quotics audiuerant à ludæis legem, tarnen crant ipfi magna ex parte Eth

nici incircundfi nec habebât merits honorumoperurrijnec unquaman* tea acccpcrant dona fpintus fandi» Poftquamautcmaudiuerunt Euan* geho de lefu Chrifto, quod Chriftus folus fitexpiator petcatorû noftroquot; ' rum,Sc quod propter cum folum ha bcatnus rcmifsioncm pcccatorum, accrediderunt huic Euangelio,fta^ timdonati funt fpiritu fando,quein' admodum Apoftoliin die Pentccœ ftes.QuomtracuIo fignificatum ert, quódhi,qui acccpcrunt fpin'tum fan (Sum, lint Deo grati,acrcputentur coram ipfo iufti.Et tarnen nulla babe bant mérita operum, nee unquam Ic gem feccrant.Quare ex hoc miracii' lomanifeftum cft,primum,qu(5dn0 reputemur tufti coram Deo proptd mérita opei^ legis,fed propter Chfi' Hum per fidem.Deinde,qu()d praedi catioEuangelij fit organon,quofpf rjtusfandus effieax eft incredenti' bus.Ac hoc quidem tempore nonib labiiuf

labitur fpiritus fandus in nos tam mi rabiliter, ficut in die Pentecoftes, ÔC apud Galatas rcuclatus eft, tame ai* fert nobis per Euangclion omnia ne* cefsaria dona ad falutcnijUidelicet, ti morem Domini, fpcm, (idudam, in* Uocationem nominisDei,obedicn* tiamin præceptis Dei, 6lt; quicquid nobis ad falutern neccfsariumclt,

lUuftre argumentum iufticiac R' deieftj quod Paulus antea comme* morauit, uidelicet, Spiritum fancflû datum else Galatis,non ex operibds legis,fed ex praedicationc Euangelij, Opera igirur legis,quæ nos facimus, nonmerentur iufticiam, fed iufticia gratis, imputatur propter Chriftum, per fidem.Spiritus enim famflus non fuifset datas Galatis,aut alijs auditq ribus Euâgchj,nifi ante fuifsent Deo grati, Sgt;C ïcpuUii coram ipfo iuliû ■i... nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;N 4

Non fucrunt autem reputati proptejr opera legis,quæ nondumfc cerantjaut fi fecerant, non datus eft propter ipfa fpiritus fandus, priuf$ audiuifsent 5C ci^didifscnt EuangC' lio ♦ Ergo reputati funtiufti proptef Chriftum, quem ex Euangelio didi' cerunt, ÔC fide acceperût. Ac de hoc quidem argumento fupra multaMi' lt;^a funt.Nûc priufquàm Paulus peP gat ad commemoranda alia argum^ tajrecitat quædam abfurda ÔC incoifl moda,quac his acctdunt,qui poft^ fa difunt Chriftianf, 8ô didicérunt nos tantum propter Chriftum per fideifl iuftificari, fentiunt fe iuftificari fcü iuftos rcputari propter mérita opc' rum.Et enumerationc horum abfur dorum atcp incommodorum, dctef' ret Galatas à fedanda opinioneft» impia deiufticiaoperum. GalatæC' nim dcfccerant à iufticia fidci,ad iulH ciam legisjhoc eft,defccerantCut nos quidem loqyimur, dC utuere feha'

BXPLïCAT. rOAM. BREN, «o* bet res) ab Euangelio ad Papatum^ Quid ergo abfurdi, quid incommo' diaccidithis jqui cum antecredidequot; runt fe iuftos propter ChriftumjUuc fentiunt fe non poise iuftificari nifi meritis operum C Hoc abfurdu, hoc incommodumaccidit eis, quod cum cœperint fpiritu, confumatur carne* Spiritus eft uera perfedia iufticia, quae habetur in Chrifto, Caro eft car nalis,impcrfc(fta,6C mendax iufticia, quæ habetur ex meritis operum car^ nis.Spiritus eft fandlus ac ucre diuf nus J Caro eft prophana, ac Satanae obnoxia.Caro enim legi Dei no fub' ditur .Spiritus eft coeleftis, Caro aU' tern deputata eft propter peccatum adinfernum.Ergo,qui ante credidit fe iuftificaripropter Chriftum per fi dem,fid poftca fentit feiuftificari pro pter méritaoperum, is rede ac uere ' quidem incepit, fed pefsime definit. Præterca,abjjcitueram fidperfedä iufticiam,acproeaaccipit mcndacc, • . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;N J ’

* IN CÂP. ni. EPtST.' AD GAK (mpcrfedain,ac plane carnakm lufl* cj'am , quænonpoteftiniudi'cioDei conftarc. Ad hæc, deficit à fpiritu fart do ad Satanam, qui deminatur car' ’ hi.Poftrenio derjeit fcipfum è ccelo» Sc conijcit Ce in infcrnurn. Quid aut^ ftultius, qiiidinfipiêtî'us dicipotefiJ* quid item abfurdius,quid inccinmo' dius homini accidit/ Qiiare maxirnc cauendum eft,ne deficiamus ab Eiii gclio ad Pharifaifmum feu Papatum»

• Aliud incommodum,quod his aC' ddit y quideficiuntabEuangelioa“^ pharifaifmum,a iuftkia fidei,ad iuftF ciam opermn, Nam hi^quicquid acU uerfi pattûtur, fruftra patiuntur.A/’ flidiones eorum nullam habent r^' tionem coram Deo. Vide ergo miW» quam mi fen homines fint hypocrite ÔS iufticiarq.Et quo fignificantius lo «juainur , fumamus pro hj'pocrit^ Morti'

Monachum.Nam qui fadi funt Mo* nachi,hi dcfeceruut à iufticia fidei ad iufticiamoperum.lnbaptifmo eniin fufcepcrunt Chriftum , induti funt Chrillo , ut habeant propter ipfum remifsioncm peccatorum, ac ueram iufticiam. Poftquàm autem tradide* runt fe monafticac profefsioni, quam iudicaucrunt efse ucluti nouum ba^ ptifmum,defeccrunta Chriftianaiu fticia ad operum iufticiam , Deinde neccfse babucr unt inulta aduerfa fcr rcxprimum quidcm, ut homines ad' hue uiuentesinhoc mundo, quia ft' cut auis ad uolatum, ita homo nafci* tur admiferiam,amp; calamitates feren daszdeinde utMonachi, qui fufccpe' ïunt multas fpontaneas cruces, ieiu* nia,uigilia«,chaumenias, ÔC id genus alia. Quid ergo de his afflidionibus dicemusfAudi indicium Pauli’.T am multa,inquit,pafsi eftis fruftra , Hac afflidioncs prorfus fucrunt fruftra' neæ,ac fuerunt martyria, ut ita dicS/

, IN CAP. lit EPIST. AD GAU Satanæ,n5 pafsioncs Chrifti ♦ Quod de monaehis didlum eft, hoc intelH' gendum ent de omnibus hypocritis, de omnibus hominibus , quinullaiu habent cognitionem Chrilti, amp;nbsp;feri' tiuntfeiultifican propter mérita o' pcrum ♦ Ergo fruftraneæ funt oiU' nes pafsiones dC afiîidiones Papifta^ rumjudæorum ,Turcarum,adeolt;^ omnium impiorum « Inter GenteJ multis honeftis uiris iliatæ funt maxi mar iniuriæ.Et adhuc T urcac interdü affliguntfeinuicemgrauifsime , Si^ amp;nbsp;inter ludaeos potentior opprimit impotentiorem, ac honeftiorem ft* Sed quia hi,qui patiuntur aduerfa,ig norant Chriftum, fiC fidunt carnali fua iufticia , fruftraneæfunt omnes aduerfitates ÔC afflicîiôes eorumco' ram iudicio Dei, Non (blum auteiu afflidboncs , fed etiam omnia opera hypocritarum funt uana. Quid ergo , faciendum eft , nc tantæ aóiones

næc'Non eft fenriendum,quod repu-temuriufti corâDeopropter acftio^ num aut pafsionuin noftrarumiufti nam, fed tantum propter I'ufticiam Chrifti,Sicenim,quicquid nobis de^ inceps aduerfi acciderit, fandificaf Chrifti pafsiôe, Sd dicimur una cutn Chrifto pati, ut 2lt; unàcum ipfo glo' rificemur.Quodautem Paulus ad-dif.SI MODO Fllt;VSTRA,hanc habet fententiam’ : Etfi eertum eft, quod qui deficit ab Euangelio ad legem,à iuftieia fidci ad iufticiam ope-rum,fruftra patiatur afHidioncs fixas V tarnen optime fpero de uobis, aut non omnino defeceritis,aut mox refipifcatis,ne fruftraneç fint pafsio-nes, quas propter Chriftum tuliftis, t

, IN CAP. in. EPIST. AD GAU alia argumenta, quae fequuntur, de iuibcia fidei.Accepiftis, inquit, fpiri-turn iandum,qui Sgt;C fuit effieax in uo bis,ac operatus eft multas uirtutes, partim in edendis miraculis, partim in inftitueda uitç honeftate,hunc,in' quam,fpiritû fanCtum accepiftis non cxoperibuslegis,aut excarnali iufti cia,fed ex prædicatione Euangelij» quod gratis affert iufticiam propter Chriftûperfidem , Manifeftum éft per experientiam ÔC per coeleftia !niracula,quód reputemur iuftinon propter operurn mérita/ed propter Chriftum per fidem, Hîc ergo uidc, facilis fit lapfus à Chriftianifino ad pharifaifmum 5C Papatum.HiGab' tae ediderant miracula,poftquam aclt; ceperunt fide Chriftum per prædica tionem Euangelij, 6C tarnen deficiSt tarn facile à dotftrina Euangelij ad do (ftrinam de meritis opcrum. Magna ergo dilfgétiaopus, 60 f illicite cum Deo ambulandum eft, QC conCcru^^^^ mur

. Aliud argumentum, quódrcpu* tcmur iufti tâtum per (idem propter Chriftum, èc non propter inenia o* pcrum.Iulhficamur excmplo Abra* hæ:Abraliâ enim dicitur pater mul* tarum gentium,0^ ptopofitus eft to tiorbi in exemplum. Sed ?ibrabani Atratz fS iuftificatus efttantöperfidcm.Quaoïjp/o «ftà» re 2lt; nos tantum per fidem iuftifica« fictmur, mur.Probatùrautê ex Gcncftcap, decimoquinto, quod Abraham tan* lumper fidemiuftificatusfit. Seri* ptum eft.n. Abraham crediditDeo, amp;^rcputatûcfteiiniufticiam, Idem argumentum copiofc tradatur in c* piftolaadRom.cap.iiij, Et quiahæc fentcntia,unaac precipuaeft exillis, quibus confirmatur ueritas totius rc ligionis noftræ ac Chriftianifmijideo QOQ eft ofdtantcr prater eunda, fed

IN CAP. nr. EPIST. AD GAt. dfligendfsime excutienda,ac fingul^ etiamnum uerba pondcranda. Abr* ham enim conquerebatur inGeneÖ Deo J quod non haberet hæredemî Non dedifti,inqmes,mthi fernen, fe3 uernaculus meus hacres meus erft» Statim autem Deus refpondit,non gt;1 Ium hæredé fore,fed eum, qui egref fur us fit de utero ipfius. Ac ut fidefl» l'ih'us aliquo figno confirmaret, edii' xit eum foras,lubens fuipicere coeW» æ numerate ftenas:Sic, inquiens,«' rit fernen tuum.Quid ergo adhec A' braham f Credidit,inquit fcriptura, Deo, 6C imputatum eft ei in iufticw, Abraham fuit uir magnus, ac heros, QC quanquàm initio etiam ipfe unà cum parentibus fuis ledatus eft ido' latriS, quemadmodumfcrip turn eft lofuæxxiirj.tarnen ab idolatria con' uerfus, multa ea^ ftndifsima fedt opera, Namdereliquitpatriam , cognationem fuam, tuxta mâdatuin Dei, QC profedus eft in regioem ipO ignotam.

EXPLICAT. IOAN. BR.EN. “I ignotam.AdhæCjinfticuit in terra Ca naanaltaria, hoc eft, diuinos cultus, 8^ publica facra, uteftinGenc.cap» xij.Prxterca fuit uir mäfuetifsimus, amp;nbsp;patientifsimus , malUitcp Lotho cognato fuo cocedere optimam par temterra£,quàtncumipfo contendc re.Deinde gefsit bellum paucis uer^ naculis ad militiaminftrucftis,aduer' fus quatuor reges,ut feruarctcogna^ tumfuum Loth, reliquos captif uos.Dcdit Sc décimas fpoliorü Meb chifedeco.Et quod eft admirandum, non folUm fufeepit circuncifionem, fed etiam uoluit fuum ipfius unigeni tumfiliumllaac,exinandato Domi' niadfacrificiu madlare.Hæc muL ta alia fecit opera plané heroïca, longe ornniQ fanAifsima . Et tarnen nullum hor um oper um tanti fuit, ut Abraham propter meritum eius iU' ftificaretur coramDeo.Denullo eo tumoperuminfcripturadicit, Hoe bonumoptis fecit Abraham, SC me-

,CAP.JII. EPIST. AD SAU ritus eft propter ipfum iufticiam,feilt; remifsionempeccatorum, Ô6 uitant æternam, Qtrar ergo huius rei caufa éftrquia ctft Abraham his SCalijs O' peribus habuitfuamlaudem coraffl humano iudicio, tarnen non fuerunt pertecfta opera coram Deo , Noß cnim habait perfecftam diledio^ ncm Dei, ncc perfedlam dilecftio' ncm proximi. Propter peccatuifl originale non fatisfecit huic diuinac legijDiligc? Dominum Deum tti' urn ex toto corde SC tota anima, ô^c., proximum tuum ficuttc' ipfum . Quarc iufticia opcrum A' brahæ fuit imperfetfta, ÔC nonpotU' l'tconftare iniiidicio Dei.Et tameß Deus reputauiî Abrahamum maxi' mi, ia Jicaùit cum iuftifsimum,5C co tulit in ipfum maxima omnium bc' ncfîcia.Q^iid igitur illud eft,proptcr quod Abraham fuit Deo tam gra' tus,SC_Deus ipfum reputauit iuüS^ Hîc habes manifeftuxn teftimoniun» -feriptura:»

EXPLIC AT. IOAN. BRENT. ••• ïcripturæ,que,poftquàm Deus pro mifit Abrahæ multiplicationcm fe^ minis, ait :Credidit Abraham Deo, CC reputatum cft ei ad iufhciam, braliam multa optima amp;nbsp;fandifsi* I nbsp;nbsp;ma opera fecit, non eftautem repu*

ÇR.EDIDIT« Quid ad hæcdicc-' musf’nonne Ôl ipfum Credere feu fi* des cftopusc'Si ergo opera noniufti ficant,quomodo fides iuftificatÆt fi des quocp ipfa eft imperfeda in ho* mine,etiamin Abrahamo,ficut ÖC a* liaeuirtutes. Nemo enimtam perfc* de credit, quam credere debercu Quoraodo ergo fides iuftificatf Hic obferuandum eft, quod etfi fides eft prteftantiisimum omnium opcrum, fandifsimusDei cultus, quia tribuit Deo gloriam 8lt; honorem ueri* tatis,mifericordiæ ac omnipotcntix« Nam qui promifsioni Dei credit, is (cntitDcum cfse ucracem, dementem amp;nbsp;omnipotentem, Hi funt fan.-

fÜrt,'^o» clifsimi cultus DcüSic dc Deo fentt' wodoßtiujh, fe^eftipfum maxime omnium hono (M no, ra. tarnen quia fides eftetiamini' perfecta in homine, non meretur iU' fticiam propter operis fui dignitate, fed confequitur iufticiam proptef ' imputationem , feu mifericordiatii Dei,6C utGgnificantiusIoquar,pro* pfer Chriftum,qui in omnibus prO' quot;mifsionibus Dei comprehenditur* Vnde S)C feriptura dicit;Credidit fcf aham Deo^et imputatum eft ei iufticiam,Non dicit, Abraham meri' tus eftiufticiam fide fua:Sedipfiim credcrccft ei imputatum pro ruft*' cia,quia Abraham per fidem acccpif Chriftum.fcmenpromifsura. Chri* ftus autê fblus eft perfeda iufticia. Etfi enim Chriftus non exprimitur difertis uerbis in ea promifsiöc, quæ ad Abraham hoe loco dida eft,tam2 nbicunqp fit metio mifericordiç Dei, amp;nbsp;nrotniftitur liberalitas Dei, ibinC ceCsc eft Chriftum intclligi, Nulla c* niiti

BXPLTCAT» IOAN. BRENT. -«•» nlm èft mifericordiajnulla liberalitas Dei j nifi propter Cliriftum. Et, in Chrifto omnes promiisiones Dd func etiam amp;nbsp;amerijUt Paulus ait. ba que Abraham non meritus eft iuftû fiam propter fidem , fed imputata crt ei lullicia propter Chriftum, que fideaccepit, Namquemadmodunt in Arithmeiica,cakulusper fe mini' miualoris eft , pofitüs autcmfupra quartam lineam,dcfignat mille flori noSjUÔ propter ipfius materiam,fed propter pofitioné linear,ita in Theo* iogia fides per Ce eft impei fetftum o* pus, ficut alia bona opera per ho' minemfada, fed quia accipitChri' ftum,reputatur QC. numeratur iam4t des pro perfedla iufticia,nô propter operis dignitatem,fed propter Chri' ftum hoc fidei opcre acceptum. Cæ' terum,cum hoc loco fit fermo de iu' fticia,non eft intelligenda de iufticia ciuilijfeu externa. Ad hanc cnim iu Hi ciam non fuffkit fides, fcdncccfsîk

Ef gtfcorrf liæ funt omncs aliæ bonæ uirtutcs» igt;il ziir Etdehac uere dicitur^quod multa, p urn icit, nbsp;nbsp;neccfsan'a fint ad lufticiam ♦ Sed hoc

loco intelligedaeft tuftici'a, de care» qua Abraham coftint in iudicio Dei, amp;nbsp;quam oppoftnt morti,amp; horroriö busmfcrni. Ad banc lufticiamfuffi' citfides,feuCbriftus fide acccptus. Poftremo etfi hîc fit tanturn mentio de Abrahamo,tarnen excrnplunr C' ius ad omnes homines pertinet. Ro« ill}. Nonfcnptum eft propter illun' tantum,imputatum fuifsc illi, fed ed am propter nos, quibus imputab^ tur credentibuSjSCc»

Hæc eft Conclufio cnthymeira' i!'ielJeiyUo^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;crediditDeo,£C imputa^

fjr ueri fiiii credunt,feu funt ex fide, hi funt n») Â^haîredes Abrahæîôf quemadirio càiturcx fiz diimipfi imputata eft fidesadiuih^ ciaö^

quantur cam benedidionem, quae promilsaelt Abranæ.rlæcautem ui demur multls hominibus octofa, fu- ef. peruacancajacctiammolefta.Altjc- ({„„t ùtflifi nimaudiumfeulet'untconcionesa- emtur ex

gratia.Quare nonafticiuntur publics concionibus,nifi qua-dam iucun-da hirtoriole cominemorentur.Ali) femiuntfibifufficerc generale quan damcognitioncm externa honefta-tis,necrcquiruntcertam 5(. firmam Cognitioncm Chriftianifmi. Hi tantum ea confyderant, qua docentur debonismoribuSjôC putanttumop time praedicarijCÙm fcelera externa, exempli gratia,ebrictas, impoftura, execratio per nomen Dei, feueriter reprehenduntur.Alij fentiunt iuxta referre, quid quis credat. Si nati effent inter ludaos, maner ont lu dei’.Si inter Turcas,mancrét T urea. Cum iutem nati fint inter Chriftianos, fer

want fpeciem Chr j'ftgt;anifmi.,donec lia religio publicc infl ituatur. Hi au' diunt condones apcfloiicas tantum confuetudinis amp;nbsp;public^ honeflati« gratia.Quare amp;nbsp;his iniucûda ina' mœna eft concio, de uera fide ac rcit gione Chriftianifmi ♦ Sed profedo Jiæc efl: magna partim ofeitantia^par tim impietas . Homines enim ci cati S)C nati funt,ut difeant ueram religio Item, cognofcant uerum Deiim, quo confequantur ueram bcatitudf pem.Non habebis,inquit, aliènes de oscoramme.EtjNonafsumes no' men Domini Dei tui inuf-num, Nec difeenda tantum eftuera religio, ut pofsimus cofam aduerlàrîjs hominl bus,nofl:ram religionem defendcrc, alienam impietatem refutarc, fe^^ wtper earn conflftamusin morte,in horróre infernfin iudicio Dei aducf fus Satanam, 06 fcruemur ab omd interitu.In hoc au tern loco, quoPaU lus tradat exemplum Abrahæ,oftt'

dit nobis fonte ipfum Chriftianifmi, fcuuerærcligionis, ôé iacit certifsu ma ac firmifsima eius fundamenta, Quar e, quæ hoc loco dicuntur, de* bent nobis prac omnibus huiustcr* ræ opibus commendatifsima efsc. Et ut, quicquid id fit, intelligamus, exponemus fententiam Pauli de brahamo copiofius.Nam Abraham is eft,per quern r eftituta eft in terris uera religio,poftquàm ea inter homi nes poft diluuium,Ô!^ aedificationem turris Babylonicac, ac difperfionem corum collapfa efset, Nec ulla eft nunc in terris gens, qux non fentiat Abrahamum fuifse uirum Deo acce ptum, amp;nbsp;uerae religionis cultorem, ac promifsaipfi amp;nbsp;Icmini eius àDeo benedidionem.Ethnici, amp;C. Incircun cifi quondam, qui coluerunt idola, non habuerunt quidem Abrahamü pro uiro fan(fto,nec credidcrunt reli gionem eius efse ueram, horum an-temimpietas manifeftior fada eft,^

IN CAP. nr. EPÏST. AD GAt. ut nunc refutari debcat,ct dij eorunt cuanuerûtutfumus.Ncc quit quam deins dijs fupereft.præter nuda no* mina, VndemanifeRilsimum cftjC* os ncc fuifse , nccefsc ucros dcos. Sed hoc temporCjfunt præcipùc trU : genera populorum feu gcntiiim. K' lr)funtludæi,quitamë,quianullam j habent politiam,uix mcr entur nunC dicijpopuIuSjfed tantum fex popuIU Alq funt Turcæ àC Mahumetiftx« Alij funt Chriftiani.Iudaci habent A' brahamum pro Patriarcha ipforum, amp;nbsp;uiro fandilsimo.Simih'ter Si^ Tur cæ feu Mahumetiftac gloriantur ‘ tiamnum de Abrahamo . Nam Ma* humetiftac initio uocatifunt Agarelt; ni,ab Agar ancilla Abrahæ. quae gS' nuit Ifmaëlem, poftea mutaucrunt nomen fuum in SarracenoSjUt fignf ficarent fe efsede Sara ukore libera j Abrahte. Quid autem Chriftiani dc Abrahamo fcntiant,manifcftius eft quamut Inc commemorari debear^

eXPLICÀT. ioan; brent. «• Itacp uides omnes gcntcs, quae nunc funtjinhocconfentirc, quod Abra* ham fucrit fandus uir, ÔC cultor ue* rac religionis, SiC quod Deus promi* Écrit ipli benedidionem gentium, ac uclft efse Deus feminis eius. Sed in hoc fumma eft difsenfio, qui fint uc^ rum fernen Abrahç, qui fint ucri fuc cefsoreSjUeri filij, amp;nbsp;hacredes benc* didionis promifsæàDeo ipfiAbra-hæJudaei contendunt fe else ucrum Abrahae fernen, ideoepuerum efsç populumDeijac ueram habere relv giohcm,Mahumctiftæ fimiliter cqn tendunt fe efse ueros Abrahae fuc* cefsorcs,ideocp accepturosbenedi* dionem Abrahae promifsam. Hcc idem Chriftiani contendunt. Hanc çrgo controuerfiam Paulus illc, qui fuit exiudaeisjdirimit nunc,amp; docet hoc loco firmifsimo teftimonio feri*

I pturx,quifintuerifuccefsores, ue* rum fernen Abrahæ, cui benedidio diuinitus promifsa debcatur, Ac pii

mû hl qui ex Agarancilla nati funi, ut Agareni, non pofsunt dici uerum illud Abrahe femen,cui debeatiir bc ncdidio,quia fcriptum cft: Eqce an^ cillam 6ó blium eius,non cnim hçrcs ent filius ancillæj amp;nbsp;c. De qua re in* fra cap.iiij Jtaque Mahumetiftæ non funt ucri fucceiscrcs Abrahæ, quan tum quidem ad genus ipforum attu net J nec habent ueram religionem» Deinde necludæi quidefeendûtex Abraham per Ifaacum, funt uerifuc cefsores Abrahæ coram Deo, quia Deus non eft refpedîor perfonæ, SC non confyderat externam atep cat' nalem fuccefsionem, fi non acccfsc' rie uera pietas. Ad Rom.capj'x, did' tur: Nonomnes,quifuntex Ifra'él, funt ]fracl,neq3 quia funt fernen A' brahÇjftatim funt filij.Qui ergofunC ueri filq Abrahçs’Sequitur, Non qui fiiij carnis,fcd qui funt filq promifsiu nis recenfentur in feme, Et hoc loco y icitur, Qui funt ex fide, hi funt filij

Abrahæ* Scriptum cnim eft de braamo: Abraarn credidit Deo,Slt;^ reputatu eft ei ad iufticiä . Atc^hoc Deus refpexitin Abraatno.Nonre' fpexit in ipfo, fit uir aptus genera^ tionicarnali, quôdhabuerituxoré» liacp nondum funt ueri filq eius co* ram Deo,qui ex came eius nati funt, Necrefpcxit in ipfoCircGcifioncm, Ideocp qui circunciduntur, nondum cenfentur ueri filij Abrahæ. Sed regt; fpexitinipfo,quod credidit promif-fioni eius,quod habuit fiduciam miquot; fericordiæ propter Chriftum futu* rö promtfsac,quód uidit in ipfo Chrf ftum filium fuum,per fidem. Hoc ib lud eft,quod Deus refpexit, ÔC repu » tauit ad iufticiam in Abraamo.Qiia* rç ij ucridicuntur filij Abrahe,Slt; hac redes benedieftionis diuinæ,qui funt ex fide Abrahæjhoc eft,qui fedatur fidem eins, quicredunt promifsioni Dei de Ghrifto, qui Chriftum agno*-feunt per fidem, ficut Abraam agno

»nCap. nt EPisr. ad gaL' iiit eum.Agnouit autem cum ucntü rmn,feruatorcm noftrum, qui nunC uenitjSC impleuit, quædeipfopcr prophetas promifsa extant. Soli igi* tur Chriftiani funt ueri fuccefsores ôôhæredcs Abrahæjachabcnt uer» religioncm in Chrifto, propter qu^ etiam confequuntur liberationema niorte, ÖC tcternatn uitam.Abraam duplicia bona habuit, Alia corpora' liajUt eft terra Canaan,Alia ipiritua' lia,ut eftiufticia, dC acceptatio diui' na.Spiritualia autem longé fupcrant corporalia. Et carnales filq Abrahx accepcrunt hærcditatem bonorui^ corporalium.Spirituales autem filif cius,accipiunt hæreditatem fpiritua hum bonorum. Ciim igit Chriftianl fiat fpirituales filq Abrahæ per fidc, accipiunt etiam pro haereditateiufti cia,quam Abraam per fidem habuit» PRAEVfDENS AVTEM SCRIPTV,

Paulus probauit cxemplo Abra» hæ,quôd reputemur iufti coraDeo, Ô6 fimus accept!,nonpropter opera legis, Sgt;C mérita corû, fed per fidem, propter Chriftum Abrahæ promiP Ium.Pofsetautcm fycophanta quü fpiam contradiccre , ac exemplum Abrahæ ita inuertere,ut contender ret id pertinerc tantum ad carnale fc men Abrahç,ciuôd legem facerct,öi adcos, qui etfi non funt de familia Abrahæ,fufeipiunt tarnen legem fagt; dendam,nonad cas gentes,quæ nee font de externa familia Abrahæ, nec fofcipiunt Icgem familiæ Abrahæ di uinitusdatam.Nam, quemadmodu parens quifpiam,qui habet duos filv os,altcrumhoncftum,alterum inho neftum,ctfi agnofeit honeftum tan* turn pro filio fuo,8C inhoneftum ex* hxrcdatjtamennonreputat aliènes àprofapiafua, pro filqs fois, etiamlî honeftiorem uitam ducant, quàm foi naturales liberi,nifi magnis meri

tis confequantur, utadoptentur/n filiosn'ta quanqiiatn Deus non agno fcitimpiumiudæum pro fiUo Abra' hæ,tarnen non agnofcit ettam alienÖ aprofaph Abrabæ ôC à lege, huic familie data erf, pro filio Abra' hç,nifi is antea mercatur iufticia fua, utadopteturinfiliuin. Neccfscigit crit,ut fi genres,quæ funt alienæ à fa .. milia Abraliæ, uoluerint fibi cxéplo

Abrabæ polliceri iufticiam ex fide, confequantur id prias meritis fuis, ÔC fufeipiant legem faciendam, quo adoptenturinfilios, ôf fruanturre' bus Abrabæ promifsis , Hæc funt, quæ ad ea, quæ fuperiusdida funt, obtjci pofsent.Paulus igitur rcfpoU' decnunc*v9p7n(poj^, amp;Sdocet teftf monio fcripture.quod non fit nccef fe,ut genres fufeipiant legem Mofi faciendam,necpofsint mererioperi bus, ut repurenrur iufti ad exemple Abrabæ , Sed eosiamefsefiliosA' brahæ.SC iuilifîcari exeplo Abrahîc,

ß fedätur Äbrahac fidem {Pracuidcs (inquit)fcnpturajquódDeus iuftifi-cct Gentes exfide,prçeuangelifanic Abrahac jBenedicéntur inte omnes Genteslhoc eft,Spiritus fandus prti dentifsime intcllexitac præuiditfu* turos quofdam , qui dieSüri efsent, Gentes,nifi fufeiperent legem Mofi, ôômererenturbeneficiaDei fuiso* peribus,nópofse exemple Abrabac per fidemiuftireputari. Idcirco uo luithanc calumniampræcaucre,öu adnunciauit ac reuelauit Abrahæ E' uangelionde Chrifto, antequam A* braham egrefsus efset è patria fua, dum adhuc in Idolatria hærerct, priufquàm etiam circuncifus efset, ac longe antequàm lex Mofi efset da ta^Dicit enim ad Abrahamum ad'

tur in tc uniuerfae cognatióes terræ, ' Gen,xq,Cùm ergo Euangelion de benedidioneinChrifto adnunciatö Gc Abrahae fine lege,ante legem,an'

TM CAP. in. EPIST. AD GAL te edam drcuncifioncm, imo ante$ cgrcfsus faerat epatria fua, hoc eft, ante omnia operiim mérita: cunque in co Euangelio promittatur benedi dlioper Chriftum,non tantumipß Abrahac, fed ctiam omnibus gcnti' i bus,omnibus cognationibus in toto ' orbe terrarum,Omnes,inquitj gen* tcsbenediccntur in te, hoc eft, in ft' tninc tuo,qui eft Chriftus,manifclw eft,quod ficut Abraham fuit coram Deo iuftus reputatus tantum per fi' dem propter promifsum Chriftum, ita etiamgentesrcputentur iuftxtî • tum propter Chriftum per fidem, non propter mérita operum legis. I' taque exemplum Abraha: pcrtinct nonadludacos tantumjquifuntccaf nalifemine Abrahacjuerumetiatnad I omnes gentes totius terræ,ut quot' i quot funtex fide,hoc eft, quotquot | credunt in Chriftum, ficut Abraha lt;redidit,benedicantur feu confequa tur bcncdidionemp'ufticiam, fœ* licit!'

EXPLICAT. IOAN. BREN. »M licitatein,cum fideli Abrahamo, etiS fi non fucrint de carnali profapia A' brahXjttec fufdpiant legem Moli la» ciendam , Muka in bis paucis uer* bis Pauli obferuanda ueniunt. Pri' . mum, cum promittitur AbrahædN T E bcnediccnt omnes familiae, om^ nes gentes tcrræ, rede intelligendiï cftilludjquoddiciturJN TE.ludafi enim,uc funt populus carnc fuftbca* tusjitaetiam carnaliter intelligunu Sentiunt enim, quod Deus promit' tat AbrahæjOmnes gentes laudatu* ras efse ludços,propter AbrahamS, quod fint de familia eins prognati, Sed hæc eft magna uanitas, Nonnul la quidemlaus dC benedidio fuit co ram hoc müdojuatum efse de exter--nafamilia Abrahae,fèdDcus in coe-lo non refpicit externam cognatio' nem* Nec Abraham ipfc intcllcxic hanc promifsionem de fua perfona, quippe qui optime cognouit, fe nub 'lam habere in perfona à: natura fua

ueiambencdicHi'oncm.Quare dicitur 1N T E,intelligcnduin eftdlt; feminc Abrahæ,ncc de quoui's fen’*' ne,fed de Chrifto , quemadmoduin

•. Paulus poftca perfpicue oftendet» ’Cum igitur dicitur:Benedicentur in te omnes cognationes ÔC genres tet' racjhanc habet fentcntiam,lnfemint tuo,non quouiSjfed lefu Chrifto,cO' fequentur benedidioneomnes gtn tes, quotquot recipiunt ipfum ptt fidem « Deinde benedidioncm hot locopromifsamludæi exponunt dt benedidione corporali,uidelicet, $ quifunt de externa prefapia Abr^' hæ,habituri fint profperaminhotf^ eulo fortunam,ac fœlicé rcrum fua* rumfuccefsum,confecuturi fintfC' gnum terrae,StT uidoriam fuper ho' ftes fuos. Acq? hæc corporalis BenC' didio,beneficium quidem Dei eft, fed ut non eft fummum ac præcipU' um,amp; ncc Abrahâ ipfe femper fuit -inhaçtenain rebus externis fortU'

ËXPLlCAT. IOAN. BAEN. «J natus, ita Deoneminemacceptuin • reddit.Quare quæ hoc loco de bene dicltone dicuntur, præcipue intellp gendafunt defpirituali benedidio' nCjdciufticiacoräDeOjde rcmifsio' ne peccatorSjdeliberationecx mor te,dc refurredione à morte, deepæ* terna uita Sk^ fœlicitatc.ltacp cum du ' citur,Intebenedicentur omnes gen tcsjfenfus eftJnChrifto confequen* tur omnes getes,quotquot inipfum credunt, remifsionem peccatorum, iufticiam coram Deo, ( reputabun* tur.n.coram ipfo iufti propter Chri* ftum per fidem)uidoria fuper mot' tcm,rcfurredionem à morte, adeo^ que æternam uitam amp;nbsp;fcelicitatem in cœlis.Hacc eft fumma,optima, QC præcipuabenedidio, qua nulla ma.» ior excogitari poteft . Poftremó,cu Paulus dicit,

«(i/hoc eft,ante adnunciauit Euan» gelion ipfi Abrahac)perfpicue fignu ficat, Abrahamum fuifse uirum Euî

‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P J

'•IN CAP? ITT. EPIST. AD GAL gclicumjetChnftianum,priufquàni Luâgclionfparfqm eftmorbem tcf ræ per Apollolos.Atqj hoc loco ma miede uideSjquod unum amp;nbsp;idem fit Euangelion,noftrum,acPatriarcha' riim,qaodq} una et cadem fit religio noltrajac Pairiarcliarum Vides itc omnesueteres Patriarchas necefsc liabuifscEuagelicos Sgt;C Chriftianos efsCjUt ueram iuiheiam, èC falutctn confequerentur, Etfi cnim Euangc* Iio de Chrifto,paulóobfcuriüs apud ipfosadnunciatum eft, tarnen pror* fus idem eft Euâgclion. Ab Adamo «fep ad Abrahamum, hare erat com cio Euangeltj inter Patriarchas : Sc' men tuum conteret caput ferpentis. Deinde in Abrahamo inftituta fmt paulo clarior concio Euangeltj,uidc licet,In feminc tuo benedicentur om nes gentes terrç.Et hoc fuit Euange lion de Chrifto,quo ufi funt Patriar' chæ pod Abrahamû,6C ex quo Pro* pheta: multas pulcherrimas ÔC utf lifsimas

lifsitnas conciones de Chrifto tcxue runt.Nam quod Dauid inquit, Do* minabnur à mari ufqj ad mare, Ecjii oinnem terram exiuit fonus corum, manat e fonte huius promifsionis;bc nedicentur in femme tuo omnes gé* tes.Similiter quod Efaias conciona* tur,omnempopulum tempore Mef fiat iuftum fore,2lt; nöamplius in ter rauenturas calamitateSjtton audien dam ultra uocem fletus 6lt; clamoris, id genus multa alia, or iginem fuâ habent exhac promifsionc, Benedi* centur in femine tuo omnes genres. Prophetæ enim uerbum bencdtéfio nis perfpiritumfanAum optime ac reélifsimc intellexerunt ,ófc.

Had enus probauit Paulus,quód iufticia coram Deo contingat tantïï perfidem propterChriftum.Nunc probat quodam.quód Heri non • ' . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P 4

pofsi'tjUt iuflicia coram Deo conttn® gat propter opera legiSjfeu propter mérita bonorum operum,quç Komi nes faciût, Vos Pfeudoapoftoli, uos hypocrttac, uehementer contenditis hominem iuftificari fcruari cora Deojquod faciat opéra legis : at ego contra probabojhominem ideo iudi cariimpium, âCmalcdici ac damna' ri,quôd faciat opera legis , Quot', quot(inquit)funtcxoperibus legis, exccratiôi funt obnoxrj,hoc eft,Ria' lcdidîi funt, qui faciunt opera legis» Qiiid hacpropofitione abfurdiusdi ciuidetur Sed Paulus probat cam teftjmonio fcripturæ. Scriptumeft cnim Deutero.xxvtj.(inquit} Mak' didus omnis, qui non manferit in œ mnibusquæfcriptafunt in libre k' gis,ut faciat ca.Quid audio f Quàm abfurda uifa eft ante propofitio,tam impertinens ÔC inconueniens uidc' tur nunc probatio.Hæc enim eft fen tentia:Mal«didus omnis, qui nonf^ cit

IXPLÏCAT. IOAN. BREN, nr cit lege, ergo maledidus omnis qui legem facit, AfFirmatiua probat per negatiuam. Quid magis iiiconuenp

I ens uideturî' Sed fi fententiam Pauli rede intellexeris,pci fpicies cum op time 8C conuenientifsimc argumen» tari.Quare,quo fententia fiat magis

* perfpicua,ordinabimus hanc argugt; mentationcm in legitimum SyllogiC mum, qui tabs eft.

Omnis,qui non permanferit in o-1, mnibus,quae fcripta'funt in bbro le» gis,eft maledidus . Hare eft maior propofitiojfumpta exDeut,cap.ui» gefimofeptimo.

Scdomnis,qcft exoperibuslcgis, II. feu facit opera legis, non per manet in omnibus quæ fcripta funt in libro legis,Hæc eft minor propofitio,qu5 Paulus omittit.

addatur Minor prcpofitio ♦ Vîdea' mus nunc fentêtiam propofitionuiu ex. ordine.In Deut.cap. uigcfimofc' ptimOjdkit Mofcs, luxta Hcbræam , ueritatcm:Maiediifius, qui non îm' pkt uerba legis huius, ad tacicda ea. luxta Graccam ucro tralationcm, , (qua ufus cft Paulus , proptcrca^ Gratte fciipfit liant Epiftolarn)fie U gituriMaledic^usomnis liomo, qui • nonmanet in omnibus ucrbis kgis huius,ut feciat A, Eadé prorfus fen* tentia,cum Hebrata ueritatc, quanq

, alia uerba legûtur.Exhoc autemlo' CO manifeftum eft,quôd ad ueram et . perfeôiam impktioncm legis no fuf* heiat externa unius aut altcrius prÇ' cepti obferuatio jfedrequiritur pei' feda Slt; confuinmata totius legis cb feruatio, Ä^quinonferuaucrittotä

- • Iegem,tam interne puro corde, totisfandisuiribus , quàm externe perfediis operibus , is maledidioni .obnoxius eft.DicitenimlcxîÇilige»

; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dom»'

tXPLtCAT.'lOÄK’BkEir. n» DominûDcum tuû ex toto corde, ex tota anima, Et proximüm ficut te ipfum.Hçcfunt gcneralia prçccpta, quæ includunt in omnibus alqs prç^ ceptîs DeijôC quæ in quouis mandat to Dei fubintelligenda funt. Excm* pligratia.PrçceptumDcieft , Non afsumas nomen Dei tui inuanum. Hoc prçccpto cxigitur inuocatio 8d confefsio nominis Dei ♦ Nonfufficit autemutore tantum inuoccsnomé Dci,2lt; ut confitearis Deum extra pericula, fed requiritur ,ut diligas Dominum Deum tuum ex totô cor de,hoceft , ut inuoces Deum, nulla prorfusdubitatione, fed plena fidu^ cia,fine omni tergiuerfatione aut hæ fitatione ♦ Quôdfiquidhçfitaucris, iam nô eft dileôlio Dei perfelt;fla, nec inuocatio nominis eius fyncera.PrC' terea exigitur,ut nonfolum côfitcagt; ris nomen Dei extra perfecutionc, fed etiam in media ipfa pcrfecutio-ne,prxfentanco uitae tuç peticulo.

tNCAP.' nr. EPIST.. AD GAL,, non rebcllante animo, nonrcni tcnti corde,non répugnante cogit»' tfone,fed ex toto corde, ex tota ani* ma,Sc omnibus uiribus. Aliud prac' ceptum Dei, Non occidas, Hîc non fufficitjUt non occidas hominem m? nu,fed quia Deus præccpithanc Ic' gcm,dihgêdus eft Deus ex toto cor' dcjobfequendum eft præceptoDc* ex tota anima,ut non folum non oC' cidas proximum, ucrûetiam ut dili' gas eum propter Deum, qucadino' dum tu teipfum diligis,hoc eft,necef fe babes Sc amteum dC iru'micumita diliger c,ut ex fyncero ÔC candido af fedlu ipfis benefacias, 8C fanguinem tuum,ftitaDeus uocaucrit,pro fain tc eorum effundas, id^ facias,nulla cordis tergiuerfatione, fed plena ÔC perfeda obcdicntia.Quod ft nonfc' ccris,maledicftus es,ctiamG nonocci deris inimicum,fcd benefeceris ci cX term's opcribus , Lex cnim Dei,in' quit Paulus, eft ipiritualis, ÔC exigit

otnnia in homine fpiritualia, fanda, pura,munda j perfeda et confumma ta.Quod fi quid immundi repertum fueritjContinuo abijcitur,amp; damna* turtotumopus , Lex enim Domin» tales requirit,qualis ipfa eft, nimirS, fancla Immaculata, Et Deus eft ignis confumens, Nihil poteft ferre fordium.Qtiar e maledidû eft, quic-quid noneftperfedepurumfilt; fan* dum . Habes maiorempropofitio* nem,quae eft in Dcut.cap.xxvij, Au* diamus nunc minoreiOmnis, qui eft ex operibus legis,feu qui facit opera legis,is non facit,non implet ca per* fede . HancpropofitionemPâulu» inhac argumentatione omittit, quia probauit earn abundc fatis in Epi* ftolaad Rom.cap.i.ij.ôô iq. Ratio igl tur huius propofitionis eft,quia qua diufumus in hac uita,habemus car* nem,obrutam âC infedam adhuc a* du pcccati originalis. Etfi cnim rea* tus pcccati originalis remittitur no*

IN .CAP. nr. EPIST. AD g AiZ bis perfidem,in baptifmo, tarnen a/ dus huius peccatimanet, quandiil caro manet.Caro aatein Temper pU' gnat earn fpiritu.Ec, AfFedlus carnis initnidtia ell adaerfus Deum ♦ Nani Icgi Dei non fubditur, Siquidem ne poceft quidem, Ac iterum dicit Pail' luslNoui quod no habitet in me,hoc cH,in carne meabonu.Etmox, Non quod uolojfado bonS, fed quod non uolo malû,hoc ago. Similiter ÔC Di' uidiNon intres in iudicium cum fet' uo tuo, quia noniuftificatur in con' fpedu tuo omnis uiuens. Mofes ad mare rubrum confiilens, inuocauit nomen Domini, quod eftm5datuin| in fecundo præcepto Decalogi.Nnn quid ergo faciédo hoc opus legis, im pleuit legemf Minime omnium. Etfi cnim reputatus fuit iuftus cora Deo per fidem, tarnen fi opus operatunt inuocationis per fc confyderaueris, non fuit perfedlumopus, quianon fuit fine haefîtatione, fine rebellione car his; '

EXPLICAT. IOAN. BKEN. »«» carniSjfinc præfcntia peccati origina ItsJtacp faciendo hoc opus legisjion -fecit legem . Similiter dicendum eft deeoopcre,qiiononaffcAauit uin* didam aduerfus inimtcos fuos, Ifrac Ittæ enimaliquoties infidiati funt ui* tæ eiuSjS^ uolucrunt cum lapidibus obruere . Mofes autemremifitei» hanc in uriä, nec appetiuit uindida, fed potius bcncfecit eis : Aut dimit-tCjinquienSjCis hanc noxam, aut de* le me de Itbro uiuentium, Quid tgi* ' tur diccmuscNum Mofes implcuit hanclegem,Diligcs proximumtuu ficutteipfum,pei fede i Si opus i* pfumrefpexerisjnonfuit perfedum Opus, quiacaro reftitit fpiritui fan* do.Faciendö igitur hanc legem, no fecit eamddem elf dicendum dc op'c hbusalioTumfandorum . Quod (Î fandorum opera per fe nö funt per* fcda,nec im plent legem Dei äbfolu te,multo minus tmplent earn opera hypocritarqmà: impiorum.Manik

Rum igitur eft, q» qui font ex operP bus legtSjftu quj faciunc opera Icgis, nonfaciant legem, nee permancanf in omnibus quæ lex prçcepit,idcocp quantum ad opera eorum amp;nbsp;feueri tatem legis attinet,funt obnoxij ledicftioni.ltat^ tantum abcft,ut iuft da 6C lalus contingat nobis ex opdt bus legis,ut potius hi qui fadunt ft' gem fiht malcditfti ôC damnati.Qu’*^ autem ad hæc abfurdifsima,ut ap^' rentjdicemus An non ftatim,cùifl liæc dicuntur,uenit auditor! in men' tem,fi damnatus eft, qui fadt oper’ legis,feu bona opera, nunquam ig**’ in æternum faciam bona operaf Ego alioqui mallem in peccatis uiuerc, operam dare honeftati.Nuncigiw*'’ quia audio, eum damnatuefse , faeit bona opera,diligcntcr cauebogt; nc unquam aliquid boni fadam . hæc quidem folent auditoribus ’n mentem uenire.Sed löge alia eft ftn tentia ipiritusfancftiinPauIo•

Paulus hoc loco non agit dc bonis o^ peribus inter nos in hac uita facien' dislCertusenimSC fixus eft fermp, quodnecefsehabeamus in hac uita bona opera,quac Deus praecepit, fa^ cerCjSed agit de bonis operibus iudi cio Deiopponcdis.Qui enim fie faci untboha opera legis, ut fendant ca efse perfe(fta,Ô!^ pofse conftar c iniu* dicioDei,hi bene operando rnaledi-di amp;nbsp;damnati funt . Vnde fi Mofes oppofuifset iudicio Dei opus inuoca tionis fuæ, ÔC fenfifset, fe huius opCquot; ris merito cófequi liberationem, eer te inuocando, nó inuocafset Deum, ac maledidus fiiifset ♦ Quid ergo a^ » gendum eft,inquies, ut fiquidem O' mnino bona opera facienda funt, no maledicamur datnnemur,fed con fequamur benedidionem, SC opera noftra grata fint Deo^ PrirnQ,credé' dû eft, qgt; accepti fimus Deo non pro pter noftraopera,fcd propter lefum, Chriftum» Deinde fentienduin eft.

quod opera bona quæ facimus, non fint perfecîa coram Deo iufticia,fed tarnen placeant Deo, propter ChH' flum, quern in nobis inuenit per fi' dem.Atc^ hoc eft uere legem Deife ccreacimplere,uidclicct, utcrcdas teacceptumefse Deo propter Chn ftum , 66 fanda opera tua placerc Deo,no propter dignitatem ÔC per fedionemoperû,fed propterChri' ftum,quifolus eft iufticia dC fandifi' catio noftra.

Sequituraliudargumetum, quo Paulus probat nullum hominem ei' Ce Deo acceptum, aut reputari co' ramDeoiuftum, propter operak' gis, feu mérita bonorum opcriifligt; Hæc autem res diligentifsime inEc' clefia urgenda eft , ut 5C natiuain noftramimpietatem probe cognof camus,

BXPLICAT. IOAN, BRENT., im, I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»

tarauSjSC Chriftum,ueramnoftrai^ iufticianîjardenter inquiramus, Cæ* t€rum,Paulusaccipit hoc loco argu mentum, e teftimonio ProphctæA' bacucJuftuSjinquienSjCxndeuiuet, □ Hoc teftimonium fcriptum eft in A' bacuc cap, ij, quod ÔÔ Paulus tantx aucoritatis efsciudicauit,ut in epifto laadRomanosufusfithoc teftimo'

' nio pro propofitione 6^ ftatu pracciquot; puæ partis eius Epiftolae, ad qucm ftatum referai omnia argumenta de iuftificatione per fidem , Quareôi nos debcmus hoc teftimonium fum' ma diligentia èC cura obferuarc, Ac initio recitabimus arguments,quod Paulus ex hoc teftimonio Prophe tæ texuit,

luxta fentcntiam Prophètæ fca fpiritus fantfti, iuftus uiuit ex fide, feu homo iuftificatur S£ uiuificarur cxfide^uxtafcntétiam autem Icgis, homo iuftificatur ex operibus,0(C niquot; fi quis opera perfede fecerit,nonpq

IN CAP. [fl, EPIST. AD GaL left habere I'ufticiam ac uitam pefl^ gem ,fed eft maledidus.

tur Sgt;C uiuificatur ex openbus legf^ feu mentis operum, fed necefse eft ut iuftificetur ex fide,

Hæc eft fententia Pauli,cuius pal' tes nunc explicabimus. Nam quod ’ aitjuftus ex fide uiuit, etfi alias co' piofe explicuimus hoc diiftumjtatnt Sc nunc quædâ dicemus de eo. Cùm cnim de fide fermo eft, non erit intd ïigendumhumanærationis figmcii' turn,fed firma fiducia ex Euangelio concepta,pcr Ipiritu iamftum, quod Deus fit nobis mifericors dC propi' cius,propter lefum Chriftum ,non propter noftrorum operum mérita» , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Etfi enim uaria funt genera Euange

Iij feu diuinarum promifsionum, uf delicet,non folum de rebus fpiritoa libuSjSC de Cfirifto, ftd etiam de ré* bus

EXPLICAT. IOAN. BREN, ni bus corporalibus.Vnde Abrahatno fuit promifsa multiplicatio fcminis, regnum terræ'CanaanjIfraëlitis fuit promifsa externa liberatio è cap tiuitate Babylonica: omnes tarnen promifsiones , 8gt;C omnia Euangclia refpiciunt potifsimum in hoc fum* mumEuangelion,quodeftde femi* ne AbrahXjin quo omnes gctes funt benedicendæ, hoc eft, de lefu Chrv fto.Nemo enim poteft cr eder e Deu daturum ipfi beneficia feu corpora* liafeufpiritualia, nificredatDeum ipfi propicium efsc. Deus autem no eft propicius, nifi propter Chriftum mediatorem.Quare unaquacuis pro mifsio Dei continet infe promifsio* nemmediatoris Chrifti. Quid ergo after t nobis hæc fiducia, quod Deus fit nobis propicius propter ChriftûC luftus,inquit,ex fide uiuit. Primum, homo reputatur ex hac fide iuftus, 2lt; fitacceptusDco. Quid hoc fidei bénéficie maius dici poteft C Homi-

IN CAP. III. EPIST. AD GAL neSjqui fuerunt fana m'ente praedi», Temper ab initio orbis terrç,hoc uni^ ftuduer untjUt habcr ent Dcum pro' picium,ôiS berent Deo accepté Scæ îcrunt cnim fe habere omnem tatem/i habeant Dominum prop*' cium,ô(f fint Deo accepti. Si ambiib ucro in medio umbræ mortis,non tgt; mebo mala, quoniam tu mccum e»» EtjDominus mihi adiutor,non timt bo quidfaciat mihi homo, Ahj igitnt alias excogitarunt rationes, quibus facerét fibi Deum propicium,ô^ rent ei accepti. Hypocritæ ludxotu • excogitarunt lucos,excelfa, ÔC om' nia genera diuinorum cultuum, 9^' nontam magno labore quant fum' ptu conftabant, Ethnici inftitueriint uaria facra,obtulcrunt hecatoinbas, interdum etiam facrificauerunt bo' fnines.Hypocritç Chriftianorum/o ïueruntfandos, uixcruntiuxtadU' rifsimas regular ordinum monaft*' coruro, Se innumera alia facra

runt, quibusreddercnt fibi Dcum propicium, óó fierencDeoaccepti» Sed hi omncs uanifsimo labore 06 , nbsp;nbsp;nbsp;fumptu occupât! funt, nee bis cultp

picius,26 nos fimus acceptiDco.lu^ Itus ex fide uiuit, hoe eft , Homo fit Deo acceptas , 26Deusrcputat eQ • iuftum, ac fit ipfi propicius, ex fide, uidelicctjfi credat Deum fibi propi* cium 26 clement? efse propter Chri ftum filium Dei.Quod igitur ali) no potucrunt impetrare multis operp bus,multis facris,maximo fudore,la bore,06 fumptu,hoc cófcquitur ere* dens tantum ex fide propter Cbri* ftum.Deinde,homo nonfolumiufti ficatur, feuiuftusreputatur coram Deo,86 fit Deo acceptus ex fide,fed etiam uiuificatur ex fide.Loquimur autem nunc,non de corporali 26 ex*

t ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q. 4

IN CAP. Ill, EPIST. AD GAU tcrna ui'ta, quæ contingtt hotnini eX anima : hæc enim eft utta honn'nis Phyficijfed loquimur de ui'ta fpin'tua aîferna: hui'us enim uitæ anims eft FIDES, Videamus jgi'tur alp quas partes tn'tæ fpinrualis : una pars eins eft,Côfolan'o ÔC fpes in ad' uerfîshuiusfeculi, Nam quieftani' mo defperatOjót nullam habet coæ gt;nbsp;folationem is uiuens mortuus eft* Vndeergo uenit nobis cófolatio 5C fpesinaduerfis f Non certc aliunde quàtn ex fide. Si enim er edim us, «p .Deus fit nobis propicius propter Chriftû, nbsp;nbsp;quod eo accepti fumus,

profccflomanifcftu eft nobis, quod nulla aduerlapofsintnoccre, fed(p Deus fit nos ex omnibus liberatU' rus. Alia pars uitæ fpiritualis eftjccr titudo liberationis ex morte. Et liæc uita contingit nobis ex fide, propter Chriftum,quia feimus Chriftum uf cifsc nobis mortem. Alia pars uitx fpiritualis eft,Ccrtitudo uitæ fell citatis

citatis æternæ ♦ Contingit Si hxc up ta nobis ex fide propter Chriftutn, quia Ch rift us meritus nobis eft re* furrcdione fua , ut una cum ipfo in cœloregnemus Quare confequp mur ex fide non folumiufticiam ÔC acceptationem coram Deo, fed etiâ ueram fpiritualem Si aeternam ui • tam» Poftremo confequimuretiam ex fide fpiritum fandum, cuius du* dtu ambulamus in bonis operibus, quae amp;nbsp;ipfâ pertinent ad coelcftem uitam.Peccata enim funt mortifera, ac pertinent ad mortem » Opera au* tem iufticiac pertinent ad uitam. Er*

. go qui credit in Chriftum, Sii uiuifi* catur per fidem Js etiam inboc fecu* lo ambulat in operibus uitae, quae funt operaiufticiac.Hacc pauca fuffi* ciant de hac fententia ,luftus ex fide uiuit « Namtradauimus alias deca copiofius.Quod uero Paulus addit: Dex aut non eft ex fide,amp;c, opponit inter fe didum propheticum, Si le*

gem,ÓÓ habet hunc fenfum:Proph^ ta exfpiritu fando affirmât homing reputari coram Deo luftum, ac uiuC re in confpedu Dei ex fide,adeoquc contentas eft fide ad confequcdani iufticiam coram Deo.Lex autem no eft ex fide,hoc eft, lex no eft center fide,nec cxigit tantum fidem ad luft* ciam S)C aitam,fed exigit perfedifsi' ma opera iufticiæ , DicitenimLcu’» deciinoodauo’.Quifecerit ea, uidcH cct,opera,is uiuit per ea.Et ft quis ca non fecerit perfedc,tunc lex maledi . citac damnat eum.Nonenim eft c5' tenta, quod quis glorietur de aliéna iufticia per fidem,fcd exigit propria, ’ cam^ perfedifsima iufticiam. Cum autem nullus hominum præftare pofsit hanc iufticiam , peripicuum eft,nullum hominem pofsc ex opcri bus legis,feu meritis operum juftifi' cari« Vide ergo hîc mihi admirabilê pugnantiâ Prophetç et legis.Prophe ta dicit,hominem uiuere ex fide.Lex

EXPLICAT. IOAN. BAEN.’ aüt dicit, hominem uiuere exoperp bus.Propheta dicit,hominem r epu^ tariiuftum, filt;fieriDeoacceptum, aliéna iufticia,quæ per fidem accipia tur.Lexdicit,hominem fieriiuftum

Deoacccptum per propriamiU' fticiam,quç fiat opcribus legis.Iuxta fcntentiam Prophet3e,fufticit adcon fcquendam iufticiam öc uitam, Cr e^ dere.luxta fcntentiam autcm legis, nonfufhcit crcdere ,fed cxigitur ip^ fum operari,öd lex dicit, \ olo ut ad confequcndam iufticiam uitam, Opereris legem perfedifsime, ai»* qui maledidus cris. Quid ergo nos adhæc diccmus f Cuiaccedemust' NumProphete,anLegic^Ccrtehuic accedendum cft , ad quern nosipfa Lexmittit.Tamctft enim lex ad con-fequendam uitam cxigit propriam amp;nbsp;perfedam iufticiam,tarnen, cum fciat nos no pracftarc eä, mittit ipfa* met nos ad fummum ilium Prophets,« cuius fpiritualijPropbctacpro-

IN CAP. rn, EPIST. AD GAL. phetaruntjUidelket, ad lefum Chrt' ilumtct iubet nos hunc audire,Deii» decimoo(^auo-, Prophetam fulcita' bit tibi Dominus,Hunc audite^ Is igi tur lefus Chriftus iufsit nos in ipfuin crederCjamp;S promifit nobis iuxta fen' tentiam Prophctæ Abacuc , qüód propter ipfum confecuturi fimus ue ram iufticiam Sgt;C uitam. i

LeXjinquit Paulus , non eft ex fi' de,hoceft,lex non fentit fibi fatisfic' ri,filt; feimpleriper fidem,ncc eft con tenta fide, fed ut fibi fatisfiat, exig’t pcrfeda opera,cxigit fada ipfa.Qn* FE C E Ilt; IT (inquit ) ea , uiuet. Si quis autem non fccerit pcrfe(fte,huc maledicit SC occidit. Dices ergo: Qiiis igitur faluus erit f Nullus C' nimhominum eft, quipcrfedtcpof/ fit legem fuis opcribus impleref Et' go ne omnes homines maledicentur

ÔCoccidentur C Ad hoc refpondet nunc Paulus.Chriftus(inquiens ) rcz demit nos à maledidionc legis, dum faAus eft pro nobis maledidbo. Hîc mihi ob fer ua,quod Paulus hoc loco tra(fl:et,nondeafiniumbra, non de confequendafanitate corporis, aut externis facultatibus,quas res folas pene fufpicit 8C admiratur hic mun^ dusjfcdtradat de negocio cognitu maxime omnium necefsario,tradat de confequenda ucra falute noftra, de uicfloriafuper mortem,Satanam, ö^infernum, Quare nonfententia tantum horum uerborum,fed etiam uerba ipfa diligentifsime conferuaru dafunt.Chriftus,inquit,redemit nos âmaledidione legis. Vid camus er* go primum,quae fit legis maledidlio. Supra diximus, legem non content tam efse fide,ad fui impletionem, ad confequcdam iufticiam ac uitam, fed exiger e fada ipfa,ô^ opera perfe difsima.Quód fi autem non inuenit

IN CAP. in. EPIST. AD GAL perfedaopera,tScprimum iudiCat hominem dignum ira Dei : deinde pronunciat eum dignum omnibus corporalibus ÔC externis fupplicijsî præterea iudicat cum dignum non tantum fimplici morte corporali, fed ipfain crucem fufpefione, dC fi quid hoc fupplicio inter homines efthor' ribilius dC abominabilius. Poftrerno pronunciat eum dignum,qui QC prf uetur omnibus cœleftibus bonis, SC conqciatur in perpetuam mortcnij Sé damnationé,ac fempiternos crU' ciatus.Haec eft maledidîio legis. Cö igitur nullus hominum impleat lege perfecftc,m3nifeftum eft,omncs ho mines efse per legem malcdidos. Sed Chriftus redemit nos ab hac ma ledidione ♦ Videamus igitur nunc, qiiomodo nos redemerit. Additur, Dum pro nobis fadlus eft maledf dlio.Sic ergo redemit nos à malcdf lt;fftone,quiafalt;ftus eft pro nobis ma' ledidio.Quomodo autem, inquies, fieri

EXPLICAT. IOAN. BREN, u« fieri potuit, ut benediclum fernen Abrahæ faâum fit maledidioC Fieri quidem non potuit, ut ipfa bencdi' tfiio fiatmalediAiOjSed Chriftusid' circo dicitur efse fadus malcdidio, quiafufcepitin fe maledi (fia fuppli' cia legis propter peccatanoftra, Nä quod ad ipfumatiinet, nullum un$ peccatumfecitjidcocp nulla maledu (fiio habet iniplb locum . Sed quod ad nos attinet,fufcepit Chriftus in fe fupplicia noltror um peccatorum.ln lege autem horribilifsimumjamp; abö^ minabilifsimum genus mortis fuit, (ùfpenfio inpatibulum. Nam tant« fuit abominationisjUt is, qui fufpen* fus efset, iudicaretur contaminate æinficercaêrcmacterram, fi ultra diem in patibulo pender ef.Ideccp in ftitutSfuit, uteademdiedcponere* tür de patibulo, Ne contamines, in* quit,terram tuam.Et additur, Male^ di(fius enimà Deo qui pendet inli* gnojhoc cft,Supplicium patibuli ta^

leeftfuppliciutn, ut cum iudiceWf coram populo Dei longe omniun’ horribilifsimum Suf maledictifsinn^ dicatur etiam is qui in patibulum fU' fpenfus eftjCoram Deo maledic^îns, éc abominabilis.Porro, Chriftus fu' feepit propter peccata noftra fuppl’ ciumpatibuIijamp;S pafsus eftfe fufp^n di in ligno , quemadmodum noting eft.Quare rede dicitur,quód fadus fit propter nos maledidio. PrxtC' rea,fuppliciumpatibuli, etfi fuitin^ t€r corporalia fupplicia horribilifs*' mum apudludços,tarnen longe hot ribilius eft fupplicium confcientiæj quod eft terror inferni. Tolerabile cfset aliqua ex parte, fi quis fufpen' fus in ligno,cognofeeret cer to,fe tim poft mortem intraturum in pa' radifum regnum coelefte, quod Latroni in cruce promifsum erat, Scdhic intolerabilis eft cruciatus, quifpiam fentit fe etiam à Deo derc' lidum,necaliter in corde fuo

â:as eft, quam fi efset ipfi perpetuo pereundum,quodeft fuppliciumo* mnium impiorum»Sufccpit autem Chriftus in fe 2C hoc fiippliciS, quod eft horror infer ni,clamas, Deus me-us,ut quid me der cliquifti. Cum igt* tur hoc horror c nihil fit abominabi' iius ÔC malediCfius , reeftifsime dici- \ tutjquod Chriftus feeftus fit pro nobis maledicftio, quia hoc fuppliciurn fufeepit in fe propter peccata no ft r a. Ex his uides,q, Paulus fcribat hoc lo Co comentarium 0^ expofitione pat* fionis Chrifti.Deinde munit nos in onmib,aduerfis,ac prçfertim inftru* it nos,quopofsimusiniudicio cor5 tribunali Dei côftare.Cùm enim ac* 'cufatordicit,Tupeccatores , ergo babes maledicftione diuinæ iræ : Re* fpondendS erit, Meritus fum ,ppter peccata maledidione, fed Chriftus, in quern credo,redemit meamaledi dione diuineirç.Sic SC inCorinthijs ait Paulus, Chriftus fadus eft no*

bis peccatûjhoc eft,hoftia pro pec^^ to,ut nos efsemus in ipfo iufticia .Et itei^:Cùm accufator dicit, Peccator es.Dignus igit es,g no folum affligé' ris morbo in corpore, fed etia ple(?is ris fiiipenfione in ligno.Refpondcii' dû erit. Fateor me dignö efs e hac ledidlionerSed Chriftus redemit ni2 ab ca, quia ipfe fad us eft pro me ma ïedidio. Redemit autem me j non Q* non debeam externa adueria pcrfeï re, fed qp hacc non debeant noccre* Ac rurfus cu accuiator dicit î Pecca* tor cs,mcrito igitur perpetuo dam' naberis, Refpondendum eft. Med' tus fum damnationis maledidione, fed Chriftus redemit me à maledf dione , dum ipfe fadus eft pro me maledidio ♦ Vides Paulum traders nobis hoc loco talem fcientiam, quae (uperatomnesartes,6(S omnemfa' pientiamhuius ieculi,

' His uerbis exponit Paulus finem-fcu frudum eius maledidionis, quît Chriftusinfefufcepit*Nam pcnnv fit utfufpenderetur in ligno,quae eft in lege maledidio horribilifsima» Qixam ergo ob caufam, ad qucmfi* nem,S^ qua utilitate fufcepitChrv ftus in fe hanc malcdidionem f num fufcepit earn ut fuum aliquod Relus cxpiareti'Miniineomniû, fuitenim longe omnium innocentifsimus, Numfufcepit, ut tantum nobis ex* emplû efset, quo Só nos aducrfa pa» tientcr toleraremus;' Reliquit quidc nobis exemplum,ut infequeremur ueftigia eius,amp; aduerfapatieter fuR ferr emus,fed præcipua caufa,præcû puus finis hic eft,ut per'ipfum uenu ret benedidio Abrahæ in genres« Nam Abrahae promifsum eft diuini^ tus,lnfemine tuobenedicentur om* nés genres, hoc eft , Bencdidio de* bet ucnire fuper uniuerfas genres

CAP. rrt EPTST. AO GAt« men non fuit Ifaac.Etfi cnim Ifaac Ja tus eft Abrahamo iuxta promifsio’-' nein, tame propter Ifaad perfonai« nonuenitbenedidioadgentes SeJ fernen Abrahæ , per quod uenit nedilt;ftto,eft lefus Chnftus.Ac uenit tenedidio per Chriftuin,non medi^ tc benedidtone,hoc eft,non terrena maieftate QC foehdtatc,fcd mediante maledidionc,quam Chriftus in fe fcepit.Hoc enim fpiritus fignificau^ rat iam inde ab initio or bis terrç,ptt (dcrificia,ôif per afflidiones piorum» 1^3 in facrifieijs effundebat fangui^ pecudum,^d adumbrauit Chriftii*’’ effufuru fanguinem fuum, ut gentes confequerentur benedidionem.U^ ctiam ftgnificauerant Prophetæ,ptÇ fcrtiin Eiaias cap, lifj ♦ PoluitDomi' fius ineo iniquitatem omnium no' ftrûm. Et, Si pofuerit animam fuaitt hoftiam pro peccato. Dices autenv Qualis ergo eft hæc benedidio,qi’^ gentibus côfecutus eft Chriftus m’

Icdidionefua ^Num eftbeiicdidtio corporalisc'num eft rcgnum exter* num,2lt; fcelicitas huius feculif Sic fomniant quidemludæi,2lt; homines carnales. Sed Paulus hoc loco difer* te explicat, qualis fit ilia benedidio* Addit enimtV t promifsionem fpiri* tus acciperemus per fidem.Hxc ucr ba inter pretantur priora , 2lt; expo* nunt qùæ fit illabenedidio, qux ue* nit per Chriftum in genres,Slt; quam Chriftusmaledidionefua nobis gé* tibus confecutus eft ♦ Non enim eft corporalis 6C externa benedidio,no eft terrenum regnum,8C carnalis foe licitas, Sunt nbsp;hæc donaDei, ÔC ha*

bet fuam dignitatem in fuo genere, fednee funt praecipua,nccfumma, hec optima ♦ Veraautebenedidio, quæuenit per Chriftum ad gentes, eft promifsio fpiritus, hoc eft, pro* mifsa bona fpiritualia 6C cœleftia, noncarnalia,non terrena.Que ergo funt illabona fpiritualia Sc coeleftiatf

Primum eftjRcmifsi'o peccatoruiflgt; ÔC imputatio iufticiç, feu acceptation Chi lli us cnimimpetrauit fua maU' didione,ut gentes fint Deo gratae fiC acccptac,achabcantcoiam Deo j remtfsioncni peccatoium proptet Chrillum.Quod quale fit bénéficia, ÔÔ quailsbenedidio , hi propricco' gnofcuntjqui torquentur iudicio dei propter peccata. SecundQ eft, Libe' ratio ex omnibus aduerfis, ac mon te ipfa.Chriftus enim impetrauitma ledidione fua, ut gentibus nihil no' ccant quçuis aduerfa,fiue morbus,fi uc mors.Hçc eft maxima omniû con folatio in omnibus afflidionibus* , Tertium eft,Spiritus fandus, cuius ' uirtute pofsimus ambulare inuoca' tionc Dei,fiC inuocare DeumutPa' crcm.Quartum eft, Refurredioad uitam £)(. fœlicitatem fempiternam. H^c funtjbenedidio illa,quam Chri ftus meritus eft gentibus fua maledi dione.Ethaec epilogo tantûbreuifsi mo

EXPLICIT. 10AN, BRENT. «î moindicatafunt,quaefiquis explica re uelletjdies cum deficer et.Scd, itv quicSjfiChriftus impetrauit omni' bus getibus tantambenedidioncm, quid eft,quod tot gentes pci eunt,et non confequuntur hancbenedidio' nemChriftftDe hac re admonet nos PauluSjCÙmnonfimpUciter dicitjUt . j promifsioncm fpiritus accipcrc ' muSjfedaddit, PER F1DEM» Etfienim Chriftus, quantum in ip-fo eft , meritus eft omnibus ÔC fin gulis gentibus benedidlionem , ta-j nbsp;nbsp;nbsp;mennonomnes accipiunt benedi-

ƒ. quuntur î Chriftus pafsus eft pro I nbsp;nbsp;nbsp;omnibus fufficienter, Sed non cffi-

! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R 4

ÏN CAP. III. EPIST. AD GAL runt filium Dei.Tantum curant ter rena : Et funt contcmptor es religio' nis , Hl's nihil prodcft bencàVho Chriftf^quia non accipiunt earn* Alq funt fuperftitiofi ÔC idolatræ^qui ctfi uidcntiir curare Dcum , Sgt;C cuper^ cœleftem benedidlionem, tamenno redlecontenduntad cam confequC' damjquiaipcrant fe confequi ipfam per opera legiSj feu per mérita ope' rum fuorum, nonpcrmediatorcm Chriftum,Paulus uero dicit PER FIDEM, Bencdidioenimmérita per Chriftum,accipitur tantum per fidemjuidelicet,ut credat inChriftÔ» i]uôd propter te fufceperit maledi' c^ionem crucis dC mortis ♦ Percunt igitur omnes i.Qioi,ct hypocritç, quia etfi Chrifb'pafsio per fe fuffiaeseili tame illinon accipiunt earn, fed con' temnuntrhi cupiunt quid cm accipc' re benedidionemjuonquacruntau/ tern earn per fidem propter media' torem Chrift«m,fed per opera,pro* p«r

çttertneritaoperum » Et herum ho minum pknus cft uniuerfus mun* dus tPaucüsimi enim funt, qui pro* pter mediatorem Chriftû,per fidem adbcnedi(flioncmadfpirant, Pauci igitur funt eledi, etiamfi multi fuc* tint uocati»

• Sequitur aliud argumentum, quo probat Paulus , quod non de* tur benediebo propter opera Ic * gis , feu ppopter mérita operum. Et eft dudum à fanditate feu fir*

* mitate Teftamentor.um ♦ Fratres, inquit, fecundum hominem diço , hoc eft a adducam nunc argumcn* tumabhumana confuetudine fum* ptumjquam homines in Tcftamen* tis fuis obferuant.Nam T eftamenta hominum, fi fucrint légitima aut le* • gibus approbata, funt facrofanda

i rwcAP. rrr. effst. ad gaü' öd’ inuiolata.MuIto igi'tur magis T^' Itamcntum Dei eft facrofandtum èC inuiolatum,nec quicquam tampo' tens eft, quod pofsit illud uiolarC» aut abrogate. Dominus autem D^' üsnofter condiditTeftamentumfû Abrahanio,et femine eius.Et hoc eft Teftainêtum Dei cum Abrahamo, quod promifit Deus , in femine A' brahamibenediccndas omnes geU' i tes,Non dicitjin feminibus, Sed tan' tu in fcmine,qui eft Chriftus « In nul' Io enim alio datur nobis bcnediCtio practerquam in Chriftolefu per fide» JLex autem Mofi data eft longe poft hoc T eftamentum Dei,uidclicet, an nos ccccxxx»Nonpoteft igitur fieri, «t lex Mofi uioletjaut abroger Tefta mentum Dei : hoc eft, fieri non po' teft,utmcreamur benedidionepro pter opera legis MofaicæjCÙm bene didio antea promifsa fit gratis per fi । dem propter Chriftum.Quod enint rdatur ex gratia, non uenit ex merf

EXPLICAT. IOAN. BREN. '••»4 to »Hîc initio obferuanda crit facro^ fan(fta firmitas Tcftamentorum« NamTeftamentunij quod conditur iuxta leges,ÓÓ confirmatur morte tc ftatorisjdiligetcr conferuSdumeft. Ad Romanos numerat Paulus ifTuv' öt'TïUjhoc eftjpatftanonfcruâteSjin* ter eos,quidatifuntin rcprobâmen tem.Inhorumcatalogumetiam per tinenthi, quiuiolant légitima mor* tuorum teltamenta ♦ Quid igitur dix cemusde horumTeftamcntis qui inftitucrunt Mifsas pro peccatis, QC alia impiafacraf Num ÔC hæcTefta/ menta feruäda funtf Nulla certe im* pietas unquam fer uanda erit, ac max gis prodeft Teftamenta prorfus abx togare, quàm impictatë fedlari. Scd intalibusTeftamctis caomnino fan die feruâdafunt,quç cum pietate ob fer uari pofsunt, ea autem dimittenx da qusc funt impia, V oluer unt auté Teftatores his fuis inftitutionibus prodefse Ecdefiac, ac funt, qui erra*

ucrunt quidem in deledu, non erragt; ueruntautemaffertu. Quare error eoi$£ corrtgendus eft/atisfaciendum ante erit pio affcdiui, SC recftæ uolun tati, ut abrogatis impijs facris, initi* ; tuantur ôC confcrucntur ea,quæEc clefiæ funtutilia, 6C pietatem adiii* uant.Itac^ hijqui nunc pafsim diripi^ une facultates Ecclcfialticasjnec cofl ferunt eas ad legitimum ufum Eccle | fiaCjfed uertunt eas in fuumpriua' tumcommodumjucrefunt uiolato' res Teftamentorum,amp;f numerandi inter «ru/Sipü, in reprobam meteifl datos. Deinde diligenter notandiis eft hic locus Pauli de femine Abra» hae,Interpretatur enim Paulus Sc' men Abrahæin hac promifsionedfl femine tuo benedicentur omnes tes, de lefu Chrifto. Etfi enimludæi intelligunt generaliter de tota poft^ ritatc Abrahami, tarnen nobis eft fß* t^andus fpiritus Apolîolicus, qui in Paulo ÔC Petro interpretatur hoc fc'

BXPLÎCAT. IOAN. BRENT. -»55 mendeChriftojAdo itj.Ncceft alu ud feme,tn quo pofstmus ueram be* nedidionem confcqut, praeterquatn in Chrifto lefu. Practerca hoc pracci* pue confyderandum eft, qudd Pau* ins uocct promifsionem Dei, T E* STAMENTV M. Hoc cnim co* gnomine fignificat non folum gra* tuitam clementiam promifsoris, ue* tumetiam firmifstmam certitudinc promtfstonis.Nihil cnim inter huma na paefta fir mins cenfetur T eftamen to.Gumigitur Paulus uocatgratui* tarn promifsionem Dei, Tcftamen* turn,fignificat nihil ea pofsc firmius excogftari.Ac probe confuluitDo* minus falutinoftrac quod firmauit eamfuper certitudinem promifsio* nisfeuEuangeltjfui ♦ Nam fi Deus fundafset earn fuper noftra mérita, tunc nunquam pofsemus efse de fa* lute noftra certi, Necefse habere* mus femper dubitare. Nunc autem, Qt certi efseinusjftindauic earn fuper

!N CAP. irr. EPIST. AD GAÙ fiimitatem fixae promifsionis, ut poP femus intiidicio Dei conftare« admodum enim,fi cuiin Teftameto legatum efset prædiu, nullo fuo mC' ritOjfed tantum fauore teftatoris, ac rtfifteretur ei ab aduerfario, qj nuHö haberet meritS, nec deberct accipC' ri legatum, is certe fundaret fe iurc fuperTeftamentumj Äffatereturin genuejfe non quidem merito fuo ps tere legatum, petcre autem illud iU' re dC certitudine Teftamcnti:ita ß quis noftf^ retjcitur in iudicio Dei,lt;y non debeat accipere hæreditatem r^ gni cœteftis, quia non fit meritus, i* ingenue fateatur, fe nullum habere meritum,fed tarnen petere hgredita tcmregni, exfirmitate àC ianditate Teftamentijin quo propter Chriftu ßtipfi legatum regnum cœlorum, ex mera dementia Dei» Hue accedit etiam,quód ficut Paulus argumenta tut à tempore legis datæ,itapofsP mus àC nos argqm encan' a temporç nionaftf

' EXPLICAT. IOAN. BR.EN. »ji monafticorum ordinum, aducrfus mérita Oper um . Sicutenim Paulus dicitzDeus promifit benedidioncm fuam propter Chriftum ex miferi* cordia^quadringentis triginta an^ nis, priufquam lex Mofi data efset, Nonpofsumusigitur mcreri operi-bus legis Mofaicac benedidionemzi* tapofsumus 0^ nos dicere,Chriftus

' I antequàm Monaftici ordinesinftiz ] tuerentur, SiC hypocritica opera ex* cogitarentur.Non pofsunt igitur ea

' I Opera expiarc peccata noftra, nifi ' forte diceremuSjpafsionemChrifti I tanto tempore euanuifse, Scd haec ■ ! fentire maxima efset impietas,

Ét hoc argumentum no fol um expo lit prius illud ab HumanaTeframciv torumconfuetudine ducfïumjUcrÖ' ctiam réfutât ea , quæ priori obi]^^ pofsent.Dieetenim quiipiamîEt» lex Mofi nondum fuit data tempof^ Abrahami,tarnen Abraham habuit legem naturalem Jtaque iuftificatuS eft ex operib.Iegis naturalis.FaciuiiJ enim triplicem legem,uidelicetjeg^ naturalem, legem Mofaicam , ôfE' gem Euangelicam.Et dicunt Patriat chas faluatos efse ex lege naturalfE dæos, ex lege Mofi, Chriftianos tern ex lege Euangelica ♦ Præt^' rea, etiamfi Abraham noh habuif' fet aliquot pracfentia , auf præ^^' dentia mérita, cum acciperet pro' mifsionem hæreditatis,tamen DeU® relpexit in iplb fcquentia mérita, us uidit ipfum fore iuftum ôf pto' l3um,ideo promifit ei hxredit:a.tei^' . Hæc ÔC id genus alia fblcnt ab imp*:' j ritis, QC dcfçnforibuÿ humanoroo’ tai'

EXPLlCAT. IOAN. BREN, „r mcvitorumobiid, Paulus ucró uno Vioc argumento omnia ilia rcfutat.Si «xlegCjinquitjCft hacrcditas, non eft ex promifsióc ♦ Atqui Deus donauic Abrahçhereditaté per promifsionê» Hîc initio obferua hæreditatem dici benedidioneminChriftopromifsS, ' 2lt; inomnes gentes uulgandam, ui' delicct, remifsioncm peccatorum, imputationemiufticie,liberationem àmorte,8C çternamfœlicitatcm.Vn de ÔC Abraham uocatur pater muh tarum Gîntium,SC hæres mundi, q» , per fernen cius uenerit bcnedidio in

totum orbem tcrræ.Quæritur ergo Unde contigcrit Abrahæ ilia hærediz tasCADomino Dco,inquics,RcCÎc. Sed qua de caufa dédit Dcushanc hæreditatem Abrahæ f Refpondeoî Donauit ei per promifsioncm, ut pa

I tctinGen.xîj.ManifeftumigiteftjÇp ?, nondederitcihæreditatem propter ;, nbsp;nbsp;mérita ipfius, fed ex m era gratia

opera Si mérita operum,idcocp pf® meritis operum hoc loco accipitun Promifsioautem uenit ex gratia SC clementiajideofp fumitur pro gratiî Si dementia ♦ C^are, quod Paulus dicitjSi ex lege eft hærcditas,ÔÔ£.ha* bet hanc fententfam.Si hæreditas co tigit Abrahæ propter mérita fua,tûc non contigit ei gratuito. Meritum C' nim Sc gratia funt inter fe contraria» Manifeftum autem eft,quôd hæredi tas contigerit Abrahg per promifsio ncm. Ergo non ex meritis, fed tantn ex gratia, quia promifsio uenit eX » gratia .Idem argumentum eft Rom» quar to.Si hi qui ad legcm pertinent, hæredes funt,inanisfada eft fides, SC irrita fada eft promifsio. Et cap» xi, Qiiodfiper grâtiam,iamnonex operibus, quâdoquidem gratiaiam non eft gratia. Ex his nunc uides ïC' futationem fup eriorum obiediontf. Si cnim hæreditas non eft data Abt^ h» exmen«s,peripicuum eft, quod

non fit ipfi data nec propter opera kgis natiiralis,nec propter opera le gis Mofaicæjnec propter opera pró cedcncia,nec propter opera fequen tia.Hxc enfin omnia comprchedunt ingenere,nominelegis,et mcritorö, A.C fi nemo iufiificatur propter O' pcralegis Mofaicar,mKiUo minus iu* ftificatur quifpiampropter operate gis naturaliSjquialex Mofi eft cxpló catio Icgis naturalis. Accedit hue, blfifsimum eft,Patriarchas iuftifica-tosefsc ex lege natural!, ludacos ex. lege Mofi,Chriftianos ex lege Euan gelica.Nam lex Mofi non eft alia lex â lege naturali, nifi quod accommo' det legem naturalem , ad politti'an gentis Ifraeliticae.Decalogus non eft noua lex,fed eft explicatio ueteris SC naturalis legis.Euangelionautem o^

' I mnino non eft lex, quemadmodum . ! nbsp;nbsp;nunc de lege loquimur, fed eft tantS

1 reuelataprædicatio de lefu Chrifto ’ Scruatorc noftro , qui Patriarchis Ï nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S * '

INCAP. IN. EPÏST. AD GAL. ’ promifsusfuit.Etfi enim in fcript*^, Eiiangelicis continentur aliquot Ic' gesjhæ tarnen non funt noua lex,fe^ funt uetus ÔC naturalis lex, ac expl*' catio eiuSjficut Ô6 Prophetæ aliquô' ties explicuerunt.Nam J quodadiii' ftificationem attinet,una tantum eft ratiojunus tantum eft modus iuftiß' candi 5C. faluandi,communis Patriat chis,Induis,âC Chriftianis. Quicun' que enim aut quondam iuftifîcatus eft,aut nunc iullificatur huic conti' git iufheia, non per legem uel nati/' rç,uel MolijUelalterius legislators, nec propter mérita, fed tantum p2f fidem,propter lefum Chriftum, qn* Patriarchis promiisus erat, SC nunC uenit,ac impleuit promifsa, quæ de aduentu eius extabant. Cæterum, Paulus nomine quoque H AE RE' DIT A T1S baud obfeure fignifi' cat,remifsionem peccatorum, iufti' ciam 5C faluté contingere nobis gra tis,ex cIemêtiaDei,nó ^pter mérita noftra.

EXPLICAT. lOAN.' BREN. «9 noftra,Inter hominesenttn contin* git liberis haereditas paternajuon ex merito proprio,fed ex iure natiuita* tis amp;nbsp;legitimæ fuccefsionis. Finga* tnus diuitem paretem mori hlio iuo adhucincunis iacentc,2lt; nihil plane practerquàmplorare, dC hominibus molcftus efsefciente.Hic certe filius cfthxres omnium paternorum bo-* norumtNec quifquam audit aducrfa rium dicentem,Hic filius nonfithae-» res, quia nondum quicquam mcrû tus cftjfed adhuc uagit in cunis. Etfi enim nihil eft merit us fins opcribus, tarnen dcbetur eihçreditas^ quod fit filius.Sic etiam,quicuncp credunt in Chriftum, adoptantur infiliosDei. Dedit cis,inquit loânes,poteftaté ft-Iios Dei fierijhis q credunt in nomen cius.Filtj autem accipiunt paternam h3ercditatem,non ex merito luo, fed cxipfa,ut ita dicam, filiationc. Qua-re pij crcdentes in Chriftum, accipi-untrcmifsionem pcccatorum SC fa* . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S 5

IN CAP. [IL EPIST. AD GAU liitem,non quod merit» fint, aut tnt' reri pofsintjcd quod filij Dei fint,ad optati perfidem propter Chriftum» Poftremo,ncf eisarium cft,quód hat reditas coeleftis donetur nobis per promilsioncm, ÖC non ex lege, hoc cft,detur nobis ex gratia Ô6 non pro ptcr mérita, quiaDcusexigitànO' bis eer tam amp;nbsp;fir mam fidcm. Siaute promittcrct beneficia fua propter noftra mérita,tunc nunquam pofsC' mus promifsioni Dei firmam adhibe re fidem. Merita enim noftra nun$ (unt perfecta Sc fufficientia, Quare necefse eft,ut promifsa fint nobis be neficiaDcijgratis, ex mcra deinen^ tiajquopofsimuscertam QC indubf catam fiduciam de falute noftra,in Chrifto lefu concipere.

• Priufquam Paulus recitet alia ar* gumcnta,quibus probet,aut confip metjiufticiam contingcre per folam fidem

fidempropterChriftSjCXponit ucgt; tum ac fpiritualem ufum legis,Cum cnimhadcnus docucrit iufticiä non «fse ex kge,ac bonis opehbus,ac de monftraucntTeftamentumde pro mifsionc iufticiac in femine Abrahæ, quijcft Chriftus, longeante legem conditum fuifse, ftatim ucnit audito ri in mentcm,fi iuftida non cft ex lege, nec cxmcritis bonorum operu, ad quid ergo prodeftlex C ad quid protunt bona operat' Cur tantis mi-raculis conftitit,ut liberaretur Ifrael ex AegyptOjöó dar etur lex in defer-tofCur adhuc nobis inculcat Decalogus,praccipua pars legisÆtfi per bona operanö contingit iufticia, qd fruftradcfudamus, utbene opcre-murj'Hancdubitationem aut obie-ClionemPaulus nuncpaucis foluit, Ac de bonis qüidem operibus po-ftcaplura difserct,tn fine huius Epiz ftolç.Nunc autcm tradat de lege,et tegw «ƒ«lt; oftenditquis fit ufus legis,Etfienim ^uis fit.

IN CAP. in. EPIST. AD GAt. lexnoniuftificat per fe, tarnen nofl eft ideo tnunliSjaut damnanda r^' ijcienda, fed habet ahum ufum ♦ nis non luftificatjLignum non iuft» cat, Tunica non iultificat, Ararc fodeienoniuftificantjEt tamcnnoA funt inutilia, fed habent ahum com' modum ufum.Sic ctfi lex non iuftiß' catjtamen alius cftcommoduslog*® ufus.Ob quam ergo caufam lata 0^ data eftfPropter tranfgreisioncs,m quit,addita eft lex Teftamento Dob donee ueniret femen,nimirum,Chri ftusjde quo teftatus fuerat Deus A' brahac,quód gentespropteripfum confecuturæ efsent iufticiam ÔC foeW citatcm.Hîc fignificat Paulus dupH' cem efse ufum legis,Alter eft politf eus feu ciuiliSjEt tunc,cum ait,(Pro' pter tranlgrefsiones ) fubintclligcfl' dum eftjCohibendas 8C coercendas« Nam cum Ifraël liberaref ex AegV' pto,inftit-uit Deus in hoc populo po Iituan,qua ante,nimirum, Aegyptio runt

'EXPLICAT. IOAN. BREM, m • tumferuicarebant, dedit cis leges, inftituicMagiftratus,dédit cis regio nemCanaan,in quadeuidis hoüi' bus dominarcntur.In quem ergo u* fuinDeusharcinftituitc'num ut hac externa dominationc politica uG taiuftificarentnrCNihil minus , fed Ut tranfgrefsiones cohiberentur, ut publicafceleracoércerentur, QC ho^ nefta tranquillitas çôferuaretur. Ad quem finemf'nurti,ut hac tranquille täte contenu uitam in ocio tranfige* rentt^Minime omnium,led donee,in quit,ueniretfernen, cuipromifsum crat’.hoc eft,hæc politica uitaidcirco (uit inftituta,ut inter ea temporis co fer uar entur in populo ïfracl promiP fioncs de Chrifto ad Abraham Iios Patriarchas dicflæ , amp;nbsp;publice pracdicarentur,ac publicis facris co* rnendarentur, quo homines coram

1 Deoexfideiufticiamhaberentjdo* nec ipfe Chriftus ucniret, ac uulga* letEuangelionfuum intotum orbS

tn lt;*ÀP.'nt EPtST. ÀD GAL. tzrrx. Nam ubi fiint ieditiones, uW fcelera manêt impunica, ubi no funt leges ôtmagiftratusjubinoneftho' neitauita politica , ibi nullus cftlo^ eus iàcrorum, nullus locus concio^ num.QuarCjUt côciones de promif' fions Chriftijamp;f facra,qusc ipfum ad' umbrabant, publice conferuarétur, necefse fuit inftitui polituan, ÔC Ic' gcSjQuibus cocrcerentur tranigref fiones ÔC fcelera, ut in tranquillitatc Cuus efset locus facrorum de Chri' fto,donee reuelaretur ♦ V ides igituf hoc loco, quod quicquid beneficio' rum Ifraclitæ acceperunt à Dco, hoc acceperint in hune ufum ÔC R' nem , ut conferuaretur concio de Chrifto » Deus liberauit eos ex Ac' gypto , Éduxit eos faluos per mare rubrum,amp; per defertum, Dédit cis mâna de coeîo, Introduxit in terrain Canaan , Dédit eis uicîoriam fuper hoftes, Dédit eis Reges, fiC ciuilcnt tnagiftratum, tantum propter hanc caufâin»

B'XPLICAT. IO AN.., B REN. «43 , caufam,utbis omnibus fcruiret pro* mifsioni, feu Euangelio de Chrifto, hoc eft ,ut efset populus in quo conferuaretur Euangelion Chrifti, doncc Chriftus ipfe ueniret» Quod autcm de regno amp;nbsp;legibus acma* giftranhus jimódetota poliTEÎapo* puli Ifraelitici dicitur , ante aduen* tum Chrifti, hoc idem fentiendum eft 3 de omnibus r egnis, de omnibus polirtiis in toto orbe terrarum,'poft quàm Chriftus aduenit,8lt; iufsit Eu* angelionin uniuerfo orbe praedica* te* Régnacnim huius feculi,prin* cipatus ô£ politii'æ unàcum legibus fuis hue fpedlantjUt publicahone* ftas ÔC tranquillitas confer uetur. Pu blicaautem tranquillitas in huncu* fum à Domino donatur per magi* ftratum ÖC leges, non quôd fufficiat ad ueram fœlicitatem,fed utcoer» citis publicis tranfgrefsionibus , inftituta tr anquillitate, maneat fuus curfus Euangelio Chrifti, quo folo

IH CAP. KT. EPIST. AD GAL homines confequuntur iuftidatnô^ falutcm.Quare régna ÔC politiaehU' lus feculi non funt nili ferua Euang^ Iq J SC hue præcipue conferendiin^ ellftudiumeoruin , ut Euangeliofl promoueat, De hoc uatidnatus Efaias cap.lx.Gcs ÔC regnumjquod non feruierit tibi, peribit, amp;nbsp;gentes folitudine uaftabuntur ♦ Sic ÔC iTitir* propugnacula urbium,feruirc d« bent Euangelio Chrifti, Præ poft^’’* igitur cura cft,Muros inftaurarc, interim Euangelion QC parochiasnC gligere « Quod de politico regno di' citur,hoc idem intclligendum fftd« regno œconomicojde domeftica fe' miliæ adminiftratione. Nam patrcS' familias omnia debent referre adU' fum audiendi Slt; conferuandi Euaiv gelrj.Liberi cducantur,fcrui coerce' tur, agri coluntur: In quem fincfflî' ut fit tranquillitas, qua liceat audire Euangelion Chrifti,ôf per fidem co fequi mftîciam ac falutem.Habes po liticuin

RXPLICAT. IOAN. BR.ENT. «4« liticumfeu ciuilem legis,2gt;6 omnium corum,qu3c ad legem pertinent, u-fum ♦ Alter ufus legis eftfpiritualis, ac pertinet ad confcientiam.Et tune, cum dicit Paulus,(Propter träfgreG fioncs)fubinteUigendum eft , often» dendas,illuftrandas ,amplificandas, exaggerandas SC agnofcendas in co fcientia.Natn inTeftamento, quod Deus inftituit cum Abrahamo ÔCfc mine eius,qui eft Chriftus, promifit Deusbenedidionem,feu iufticiam Sc falutc omnibus populis propter Chriftum.Natur a autem Humana in tantum eft excæcata peccato origi» nail,quod non agnofcitiniufticiam fuam,Sed putat fe fuis uiribus pofsc confequi iufticiam ac falutem,nec in digcreChrifto.Quodenim Satan di xitadEuam,Eritisficut dq,hocad» Huchçret in carne ÔC fanguine Homi nis,ut natura fua dcprauata tribuat fibi aliquam diuinitatem, nec agno» fcatfe efsc Saianx mancipium, fed

INCAP. TH. EPIST. AD GAU potius exiftimet fe deum quendain cfse , qui fuis fe irirtutibus iuuare queat ♦ Data igitur eft lex, datus eft decalogus, ut oftendat nobis peccaquot; tumnoftrum,ut illuftretpcccatufli ■ in confctentia noftra, ut amplifjcet pcccatum,ac brcuiter, ut declare! nos nonefse deos,kd potius Dia' bolos,aut diaboli mancipia, ÔC : hennæ obnoxios. De qua re uide in EpiftoIaadR.om,cap.quarto, ptimo.Inquemautem fincm lexo' ftêdit nobis peccata, ÔC declarat no« diabolimancipia num, ut ftudca' mus operibus nos redimere à pecca tis Sc diabolo nequaquàm, hoc V nim fieri no poteft ♦ Sicut nec Adam potuit fe perifomatis ablcodere à fa' cie Dci.Num,ut defperemus de fa' lute noftra, ÔC mancamus mancipia Diaboli i Nihil minus , Dicic enim, Viuo ego , nolo mortem peccato' ris, fed magis ut conuertatur ui' «at. Lex igitur oftendit nobis ma/ gnitudj

• gnitudincm Sf grauitatem peccati, ac addicit nos Satanaî, ut cogat nos Chriftum inquirerc .Donee, inquit, ueniret fernen cui promifsum eft, hoc cftjlexideoreuclat tranfgrefsio

• neSjUt nos ad Chriftum adigat, nee 1 cefsat nos damnar e,nifi dum u cniat I Chriftus, nift dum aedpiamus Chrl* i ftum perfidem. Tune cniranön am : plius damnat nos lex , fed dimittit

nos liberos .Vnde 0^ poftea ait‘.C5 clufit fcriptura omnia fub pccca-turn, ut promifsio ex fide lefu Chrp fti darctur credentibus . Hie idem

I eft finis fuppliciorum , afflidio^ num,quibus non uult Deus nos pee dere,fcd inuitarc ad quærcndam fagt;^ lutem in Chrifto filio fuo ; alioqui

terum ciuilcm^quo continentur hO' mines legibus in publica tranquilliw te 5)C honeftate, Alterum fpiritualCj quo per legem reuelantur peccata, ÄS augentur tranfgrefsiones ac fcele ra. Videtur autem imperito res uab de mirabilis , quod cum lex ciuilitcf inftituatur ad coercédas transgreP fionesjfpiritualiter ualeat ad augen' das ÄS cumulandas transgrefsiones* Sed fi probe banc rem expendaSjUi' debis hîc nihil abfurdi fieri, fed hunc legis ufum neccfsarium efse Primö cnim lex feu decalogus ( libet enim docendi gratia, decalogum, quæ eft præcipua pars legis,pro tota lege fu mcre)non ita auget peccata,ut nona inhomineefficiat,quæantea non in cofuerant ,fed ideoaugeredicituG quia uetcra peccata, antca nobis in' cognita,amp;S tarnen in carne ac iangui ne latentia,atcp naturaliter inhærcn tia,reuelat,S(S ad cognofccndacaeX citat.Decalogus em, quod ad ipfum attinet,

EXPLICAT. IOAN. BR.EN. i#' attinet,eft fandifsimus, SC fandifsu ma opera praccipit, quomodo igitur pofset peccata opcrari C Nos autem iumus prophamfsimijöC maximaim pietate obruti. Itacç decalogus dici' tur auger c impietatem, quia often* ditóó eruit impietatemjantea laten* tem 8^ incognitam.Deinde ualde ne cefsariumnobis eft, ut Decalogus augeat, feureuelet in nobis pecca* turn, Nullus enim arrogans» nullus cófidens de fuaiufticia,requirit Chrï ftumfcruatorem ,i quemadmodum exempla Pharifaeorum teftantur*O* mnesautchomines funt natura fua arrogantes,£lt;defuis uiribus confi* dentes.Etfi enim inuenis, qui uerbis fateantur fe peccatores, amp;nbsp;meritos fupplicium Dei,tarnen non funt,qui natura fua uere fentiant,fe tantos ef* (è peccatores , ut propter peccata fiiameriti fipt coram Deo, nó folum cruces,rotas,gladios, 6^ alia corpogt; , taliafupplicia, uerutnetiamperpe*

tuum infernnmjamp;f fempiternam da* nationem cum omnibus angelisSa' tanac. Nam quemadmodum ij, funt phreneticiautmentêmoii, tcnentur grauifsimo morbo, tamcH putant fe longe omnium fanifsimos, ac iurarent fe optime ualeren'ta natu raomnes excaecati fumus, ut quafi' turn ad nos attinet, iuraremus nos non tarn malos efse ut iure fimus mancipiaSatanaCjSópartfcipes narum poenarum. Ac illud tacite feH tire folemus:Nondecft qui implead» fed deeft qui iubeat Exiftimat cniifl fuflRccr e nobis, ut audiamus lege«’, Reliquaenim ex nobis ipfis prxftï' re nos poise putamiis. Sic æ IfraëH' tac diccbant:Cundajquç locutus cft Dominus,faciemus.Cùm igitur tan ta fit arrogantia humanar naturae, celsar» datus eft decalogus inhunC ufum,no ut fignificet nos poise pet opera eius iuftificarijficut hypocritç fentiuntjfed «t reuelet nobis iniufii'

EX^LtCAT. IOAN. BRENT, u» ciamftoftrâjôlt; oftendat nobis, quan ta malor um lerna in carne amp;nbsp;fangui ne noftro haereatJd autem fit,fi con^ fyderemus decalogum,non iuxta ex plicationemhypocritaiîî ÔC Pharifço rûjfed iuxta inter pre tationc Chrift i, Prophetaiji ÔC Apoftoloî?t.lta£çc5 docetur aliqualcx cxDecalogo, CX' empli gratia , Non afsumcs nomen Domini inuanum,Non occidas,Nn fureris, non eft cogitandum , Éccc nunccognofcis quid fit boni facien* dum. Ergo facies, 8^ implebis ♦ Scd cogitandum eft : Eccè nunc manife^ ftum eft , quôd nunquàm redlé im* pleuerislcgem,nec pofsisimplcre» Quid ergo faciesCaut quo te ucrtes? At« is eft legitimus ÔC fpiritualis u* fuslegis.Nam fi ex lege didiceris tU' am damnationcm,tunc mox in Chrl fto oftenditur falus per Euangelion. Caeterum, Paulus hunc fpiritualcin ufum legis idcirco proponit, ut K V hùicconânnct ftatum fuæ difputa*

tNCAP. Ilf. EPIST. ADGAC.' tioniSjUidelicetjOpera legis noniuft^ ficar e homine ♦ Lex enim auget cata,ergo nonaufert peccata, tan' turn abcft ut iuftificet. Deinde iden’ fignificat ex circunftantijs latæ leg’s feu decalogi. Addit enim î Or dinata per angelos in manu mediatoris. Quomodo decalogus, ÔC alia lex la' ta fit,manifeftum eft exExodocap* ■xix,8iC altjs capitibus ,Et Deut.cap* quinto.Primum enim Deus mißt a” gelos adMofen, qui ipfum nomine ÔiSmandatoDei eligerentinduced ÔC legislatore populi Iftaelitici ♦ Vn' de Exod.ii)«dicitur î Apparuit ang«' ÏUS Domini in flamma ignis de me' dio rubi. Deinde Angelus in perfo' na Dei recitauit decalogum in mom te Sinai, Recitauit autem cum, non fimpliciter,nec Intmili uoce, fed ma' ximiSjô^ ftupendis miraculis,multi« ac magnis tonitruis , fulguribusô^ denßfsimisnebulis, adeoque tanto honore nbsp;nbsp;tremor e, ut Ifraelitaerc'

EXPLICAT. IOAN. BREN.' ur troccfserint, nec potucrint diutius tamhorribilem uocem ferre, Sed dp xerint ad MofemLoquere tu nobis, ÖC audiemus Non loquatur nobis DominusjUe forte moriamur ♦ Po' ftremo,cùmlfraelitænôpofscnt fer x rc uocem Domini,feu angelorum lo qucntiumin perfona Domini, Mo' fesfeäuseft mediator inter Deunt 2Clfraelitas,8C quas leges pofteaab angelis,nomine Deiloquêtibus,ac' cepitjCas populo promulgauit. V n* de amp;nbsp;Stephanus ait î Hune Mofen DcusPrincipemôC Redemptorent miferat per manum angeli, qui appa ruit illi in rubo.Et mox : Hic eft, qui fuit in congregatione in folitudine cumangclo,qui loquebat ei inmon/ te Sinai, Ac iterumi Accepiftis legê per difpofitiôes angelorum,ô^c. At' que hoc eft,quod Paulus dicittOrdû nataper angelos,in manu mediatO' ris,qui eft Mofes .Dicit enimMofes Deut,cap,quintOfEgofequefter

IN CAP. ni EPIST. AD GAL.' médius fui inter Deum Sd uos in pore illo.Sedinquem ufum Paulus ifta in hoc loco commémorât f Non cxciderunteitemere , Sed idem his iierbis fignificat,quod antea, uidelf' cetjOpera legis non conferr^homini iufticiam.Nam fi decalogus afFerret iufticiam,nó dedifset eum Deus pct angeloSjfed per filiumfuum, qucni Abrahæ promiferat, Benedidio nimiuRiciaepromifsa eft per fernen Abrahæ,non per Angelos.Cum igi' tur Angeli attulerint legem, non fi' lius Dei,non fernen Abrahæ,pcrfpi' cuum eft,legem non iuftificarc.Pr$' terca,Decalogus datus eft maximo horrore , itaut Ifraelitæ fugerintô^ mir um in modum trepidaucrint. lu* fticia autem exhilarat animum-, non pauefäcit.Quare ft decalogus attubf fet iufticiam, non exterruiftet audi' tores,fedpotius exhilarafsct, amp;^re' creafset eos.Nunc autem cum tanto horrore concufserit ipfbs, ut nefcic* rint,

eXPLICAT. IOAN. BREM.' «4» rint,quo feuertant,manifeftum cft, dccalogum afterrc fecunijhoc cft, rc uclare intufticiam,damnationem,ÓC «ifernum j minime autem iufticiam óf regnum cœlorum, Adhçc,Lcx da ta cft per mediatorem Molen. Si aux tem decalogus attulifset iufticiam, ôCiuftificafset populum, tune non necefse fuifset,ut Mofes efset media tor populi « Mediator enim, inquit Paulus,non eft unius,(hoc eft ) Vbi eftunitaSjSC concordia, ibi non cft necefsarius mediator feu intercef-for.Deus autem unus cft,hoc eft.fox lus Deus fibiipficonuenit, ac fuift' mills cft.Nullusaût hominumDeo fimilis eft:Ncclfraelitæ funtfimiles Deo(hoc eft, iufti ) fadi per dccalo' gumtQuarc necefsarius fuit eis mC' diator, quiaudirctuocem Dei per angelos,afferret ad populum .Ita' que mediator ipfc,8C fequefter Mo' fesperfpicuc indicat, quoddccalo' gus non attulerit iufticiam. Sednec

is mediator attulit cam : Qtiare pro' mifit alium mediatorem , uideh' cet lefum Chriftum. Prophetam, quiês j fufcitabit Dominus poftm^» hoc eftjCtfi Sgt;C ego fum mediator uo' fter , tarnen non affero nifi legem, iram,peccata,6ó infernum. Alius at* tem mediator ueniet, Chriftus,qm ƒ afFeret fecum Euangelion, gratiam» j iufticiam , SC coelum Hunc A V' DITE.

Cum Paulus fupra dixifset legen* pofitam cfse propter tranfgrefsio' i nes reuelandas, SC augendas, SC ali' j as didlum efset,Legem oeddere, fta tim uenit homini non omnino ftulto in mentem, Legem efse contrariait* promifsionibusjfeu Euangelio Dei, Sc legem facere irritum Euangelion de femine Abrahae. Euagelion eniit* aufert,

aufer t, lex affer t peccata. Euangeli* en promittit remifsionem peccato^ rum occultatidnem, Lexautem reuelat ói augetpcccata.Euangelp onafFertgratiam Dei,LcxautemP ramDcüEuangelióaffert iufticiamï Lcx aöt affertpeccataÆuangelion confolatjLex autem turbat confcien tiam.EuSgelion uiuificat, lex autcm occidit : br euiter, Euangelion after t regnum cœlefte , Lexautem aftert infernum^Hacc certefunt pugnan^ tia.Quid ergo dtcemus f num Deus ipfe,qui amp;nbsp;Euangelion dédit Abra-haCjSC lege Ifraelitis, fecum pugnatC num Lex euacuat Euagelion^ Hane quaeftionemfeuobiedionem explicit nunc Paulus, Slt; docet, quod etfi löge alius eft: effedus legis quamE-uangelij, tarnen lex intantum non aboletpfomifsionemEuangelij, ut potius ad confequendas res Euangc Iio promifsas plurimu profit ♦ Quin potius,fi iuftificar cmur ex lege ÔC O'

Skràv, pcribus eiuSjtunc promifsto feu Eu' VjoZ(lt;fio«e«i angclion ad Abraham didum muj' Rhea (Q niagis fieret irritum, quam quod lex auget pcccata 0(r occidit ♦ Si, iu' quit, data cfset lex quae uiuificareG uere ex lege cfset iufticia,hoc eft,^' • mifsio ad Abrahamum dida fieret it rita Sc uana,fi lex pofset conferre iiJ' fiidam ÔC uitam ♦ Didum enim eft adAbrahamum,Infeminc tuobene dicentur omnes gentes Jn hoc Euan gclio promifsus eft Chriftus,qui afft rat bcnedidioncm,quac eft,remifsio pcccatorum,fauor ÔC gratia Dei, iU' ftfeia coram Deo, libcratio ab omni' bus afflidionibusjcoferuatio inmof tc,refurredio à morte, QC fempiteP nafœlicitas,Et hoc Euangelionad' nunciatumeftccccxxx «annisjante* quam lex ferretur» Nunc, fi lex af ferret benedidionem , hoc eft, rC' mifsionem pcccatorum , iufticiam, confblationem conrdentix , uf , Cam ætcrnâ, tunc per/picuum cfset, quod

EXPLICATE IOAN. BREM. «lt;• quod abolerct promifsionem prius adAbrahamum didam, ôi^ faceret »rritum Euangelion. Nonpoteft au* tem fieri, ut Teftamcntum Dei, quod eft promifsio eius,fiat irritum. Quarc fieri nonpotcftjUt lex uiuifi* cet, ac conférât iufticiam.ldemt«* ftatur etiam uniufcuiuftp cxpericn* tia in confcientiafua, Cum enim do* cetur Decalogus, 2lt; explicatur lex, tunc confcicntia, quo magis intelli * gitfententiamamp;mentem Icgis, eo magis fit formidolofa , timet mor* tem,8Chorretadiudicium Dei.Ti* mor autem 8i horror, non funt ui* tx,fed mortis nuncq.Lex igitur non uiuificat, non confolatur confcienti* am , nec confert iufticiam , Quod autem de lege diuina dicitur , hoc multo magis fentiendumeft dehu* manis conftitutionibus , deregulis

ordinibusmonafticis.Quid ergo facit lex diuina i Conclufit, inquit, fcriptuta omnia fub peccatum, ut

IN CAP. in. EPIST. AD Gkl4 promtfsio ex fide 'Iefu Chrifti daregt; * turcredentibus.Hæccftunac prin' cipalibus gnomis totius fcn'pturacJ Et Paulus difsoluit hoe didio obiequot; tonem illamj qua dictum eft, lege uideri aduerfus promifsiocs.Quare diligêter eft obferuadum,principio, Paulus non iam de fola lege loquit, fed de tota fcr j'ptura,Scriptura,ingt, conclufit omnia fub peccatum:Sunt cnim præcipue duæ partes (criptü' ræ. Altera eft Iex,altera Euangelion» Etfi autem lex præcipue concludit omnia fub peccatum, tarnen hoe fa' cit etiam Euangelion ♦ Cum enim ad Adam dicerctur Euagelion, Semen mulieris conteret caput fer pen's,per fpicue fignificatum eft,homines efse in poteftate Satanæ, ÔC peccato ob' noxios.Eftigitur bona argumenta' tio : Semen mulieris conteret caput ferpentis,ergo omnes homines funt peccatores.Item ad Abrahamum di' dum eft Euangelion : In femine tuo be'

EXPLICAT. IOAN. BREN. Vi benediccntur omncs gentcs.Exhoc ftatimfequitur jErgo omncs homines funt peccator es, maledilt;?E. L demfcntiendum et dicendum eft de omnibus promifsionibus , quae de Chtifto didæ funt. Quare no folum Decalogus,fed etiam Euangelion ar guit nos peccatores.ltaquc totaferp pturaoftendit nobis peccatanoftra, i nbsp;nbsp;ÔC docetjquod non fimus ex noftris

citjConclufit omncs homines,fed ac cipit generalius uerbum, Conclufit O MN I A, uidelicet,non omncs tâ* tum homines, fed etiam omnia alia«

1 Nam propter hominis peccatum,O' . mnis creatura fubiedaeft uanitatiî ; Et propter hominem,introijt pccca

turn in mundum.Omnia,quae fubie-da fuerunt homini , defccerunt à Deo,6lt;r excufseruntiugumobedien tiac.Beftiac terræ,pifccs maris, uola* tilia coeli,fuer unt data in poteftatem hominis,acfi homo coftitifset in fua

’V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;

tufticia ôf obedientia, tunc ÄT carte* ra omnia animalia fuifsent homid obfequentia lt;nbsp;Nunc autem, quia ho* mo peccauitjCxcufscrunt omnia alia lugum fuum.Leo no obfequitur ho* mim\ncc lupus, nec aues, necalia, fed potius inferunt aliquoties homi* ni damnum.Quare ctiam hçc anima liuminobedientia et fcrocitas,admd nere nos debet peccati noftri. Vide nunc mihi fortem humanx conditio nis.Quocuncp cnim homo refpexe* ritjfiue in lcripturâ,fiuc in creatura, tunc inuenit teftimonia peccati fui» Si rccenfet Decalogum, aut alias le* ges, uidet fuum peccatum.Si confy* derat beftias,uolatilia 6ó pifces, ui' det fuum peccatum. VbiaSt inuenit ÓT agnofcitur peccatum, ibi certifsi* mus eft interitus, 6C perpétua dam* natio.Pcccatu enim fecum afiert intc ritum óó damnationem ♦ Quo igituif nosuertemus fHïc nobis confydc' randus eft fummws QC principalis ftatus

EXP Lie A. T. IOAN. BREN, «fi ftatus fcripturac ,condudentts nos fubpeccatum , Addtt cnim Paulus: Vt promifsio ex fide lefu Chrifti da* retur credentibus : hoc eft , Cum fcriptura concludit omnia fub pec* catum , non hoc uult, ut homines in peccato mancant, ÔC propter pec catum perpetuo pereant, fed ut a* gnito peccato inuitentur ad inqui* rendum Chriftum, ÔC accipiant in Chrifto per fidem earn benedidio* nem, quæ promifsa eft Abrahac» Quare, cum lex oftendit ÔC auget peccatum, non pugnat cum promiG fione , fed adiuuat potius, uthomi' nes,agnitis peccatis,accipiant ca per hdem, quæ in promifsione Chrifti continentur. Hie eft obferuabilis Sc memorabilis locus ♦ Reuelat C' nim nobis omnes fccretifsimas æ abfeonditifsimas cogitationes Del inoperibus fuis, Nam,fi Deus per^ naittit, ut Lex reuelet nobis pec gt;nbsp;cau, quitus uidçamus intcritum

ÏN CAP. in. epist» ad gal. noftruminconfcientia, quïd,obfê' [ crOjCogitatcNon certe cogitat inteii tum noftr um, fed fàlutc, V ult enini, ut agnitis peccatis , quæramus in Chrifto iufticiam per fidem, Item, fi Deus permittit,ut beftiæ nobis no* ceant,amp;? fint nobis inobedientes, ac permittit,ut aliæ afflidiiones nobis accidât,quid,obfecro,cogitat f num utpereamusc'MinimCjfedut lerUC' i mur, utafflidiorteexcitati, quæra; mus in Chrifto filio fuo conferuatio' nem.Ac poftremo, Deus permittit ut concutiamur horrore inferni, Si moriamur,quid ergo cogitatfno cO' gitat damnationem ÔC perpetuam | mortem, fed cogitat uitam êc Habes ergo, quomodo cognofcam tur abfconditæ cogitationes Dei cp ga nos, ex hoc dicfto, Conclufi't fcrf ptura omnia fubpeccatum, utpro', mifsio, ÄSc ♦ Idem alias dicit Paulusî Conclufit Deus omnes ftib incredU'' litatem/ut omnium mifereretur. Idc pro*

EXPLICAT. IOAN. BAEN, i« propemodum uuh QC hoc dtcflum Ezechielis; Viuo ego, dicit Domi» nus, nolo mortem impi], fed magis «t Conuertatur Sgt;C uiuat.

Pergtt Paulus ckplicare ufumte* gisjö^ quod nunc dicit eft expolirio prioris. Tribuit autem legi duo mc-morabilia epitheta , quibus perfpü cuefignificatur,qualis fit ufus legis. V ocat enim legem,Carcerc, Pac»-*i^gogum,Äc de carcerc quidemfic aitjAntequam uenifset fides, cufto' diebamur fub lege, conclufi in eam fidem,quac erat reuclandathoc eft, Lex data cft,ut efset Career, quo ho mines nocentes aliquandiu conclu» derent,8C captiui detinerent.Lex au tê career eft,primumpoliticè ÔC pu» blicè*.quia polit’.l'a Mofi idcirco infti» tutafuit, ut efset gens,in qua conlt;'cr» uarentfacraet promifsiones de Chrt

fto, donee reuelaretur ♦ Antequartz inquitjUenifset fidcs, hoc eft, pHuP quam uenifset ChriftuSjamp;T praedic»' retur Enangclion de fide in Chrift^» cuftodiebamuruelut excubijs, lege,tanquam in carcerc,doneerC' uelareturChriftus. Cogitandum^^ nitn eft,quod decalogus ÔC aliac gesjfint ueluti career : Décréta aut^ de poenis ÔC fupplictjs, quæ funtleg^ bus addita,funt ueluti excubiac, qu*'' bus captiui dctinentur,ne effugianf* Sic circucifiojcarcer eft. Et quod ad' ditur,Mafculus cuius car o non fut' rit circûcifa,delebitur anima eius populo, pro excubijs hab^dum eP‘ Sic career eft,Cauc ne offeras holo' caufta tua in omni loco, quemuidc' ris.Excubiæ funt,Homo fi occiderit bouem, ÔCnonobtuleritadoftiunt tabernaculi oblationem Domino* «fànguinis reus erit,quafi fifangui' néfuderit,fic peribit de medio po* puli fuij Leuitici.xvn, Sic dicendum^

«dam erit de moralibus, Career eft. Non occidas.Excubiæ funt. Qui oC' ciderit hominem morte moriatur* Ac career quidem moralium legîr, Ô6 excubiæ earura, quac funt deerc' ta de fuppliciis,ac pertinent ad leges tudicialesjfcmper iunt mundo necef faria,pcrduraucr untep edam poft rc uelatumEuangelioninter omnes gc tes,ut eontineatur publica tranquil* Utas, quo Euangelionhabeatfiium curfum:carcer autem legum cerimo tiialium,et genera fuppliciorum,quç inlcgeMofiinftitutafucre,abroga* ta fublatâ funt,poft quam Euange lionfparfum eft in totum orbem ter rat,Deinde lex dicitur Career fpiri* tualiter amp;nbsp;priuadm,quiainhoceft data,ut per legem reuelentur unicul que priuatim in confeienda peccata fua,8d cöqciaturincaptiuitatem ma ledidionis, mords,SC perpetuac dï^ nadonis.Nam quicunep uerecogno fidt fe peccafse aduerfus Deum,is ne

, ÏNCAP. ni. EPIST. AD GAU ccfse habet concludi propter pecca* tum,ac ueluti capciuari in makdidto ncm,mortem,SC {cnipiternum intt' ritum.Mors enim ftipcdium cft pcC' cati.Lcx autem reuelat pcccatuni/( reuclando peccatiim,confludit pet' catorein (nætcrnafupph'cia. Lcxig* turfpiritualis iiniufcuiufque carct'^ cn,qixo detineatur captiuus. Quan* diu autem, quoufcpcHîc certe dil* genter confyderandum eft , qualj^J career fit lex.Non enim eft talis cat' cer,qualem habet eiuilis magiftf»' tus,et carnifex.Nam eiuilis magiftt’ tus eonqeit furem aut latronein career? fuum,nó obhanc caufairijiit latroadigatur ad petendam uenian* Si mifericordiam, fed ut fuo tempO' produeatur ad crueem, ad rotajfl Si gladium.Etfi enim latro implorât mifericordiam,tarnen non confcqai tur earn, fed necefse habet ultimum ferre fupplicium Similiter,fi quetn latronem uinxerit Carnifex, nonid^ cii'co

EXPLICAT. IOAN. BREN, iw circouinxit cum,ut cogatipfum cö* fugcre ad clemait iam iudicis, fedut cogat ipfum fufferrc fupplicium gla dtjjquodiufsu magiftratus illaturu» fit, Lex autem longe alius eft Carlt; cerj€lt; multo aliud uinculum. Sic elt; nirrtdicit Paulus: Antcquam uenif-fct fides,tuftodicbamur fub lege,co clufi in cam fidcm,quae erat reuelan da:boc eftjLex, career noûer eft, no autem taliSjqui detineat nos ad mortem ôd atternum intcritum fed qui concludat nos captiuos , ut cogat ad eamfidemj quae eftinChriftum i lefum , tunc quidem reuclandum, nunc autem reuclatum , ÔÔ ut y er Chriftum confequamur falutcm. . Antcquam cnim ucnifset fides,boc eft,priufquam cognitus eft Cbri-ftusper fidem,lex tenet nos capti* uos,oftenditnobispeccata, amp;nbsp;propter peccata iudicat nos reos mor* tis ac aeter nç damnatie nis.Non gr af-' fatur autem in nos bac captiuitatc

S^iudfcio propter hanc caufanijUt inæternum pereamus, ÔC ficut latro i carcere ad extremum fuppliciuiu cduci folet, Sic nos per legem ad iæ fernumjin ipfo femper manfurijpcp ducamur.Nihil certe minus. Sed cO' dudit nos hac captiuitate, in eam fi' dcm^quae erat reuehnda, hoc cftjUt fenfu huius captiuitatis adigamur ad «juærendumChriftum, amp;nbsp;in ipfutf credendum,quo fèruemur ÔC lt;ôfequamur.Nihil autem nobis ma' gis necefsarium eft,quàm ut hune U gis ac diuinæ uoluntatis per legem manifeftatç finem ôi^ propofitunit^ deintelligamus . In huius cnim tel cognitione ÔC ufu fit difcrimenpio' rumjSC impiorum,ac cor um, qui 3^ feruantur,ô^ pereunt. Adam éc filgt;' us cius Cain coniedli funt uterepin carcerem legis propter peccatafuai Sed Adam cuafit, quiaintellexit fc 1 captiuumfadum,in eam fidem,qux trat reuelanda, hoc eft, ut concipC'

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tel

EXPLICAT, IOAN. BRENT.' ifi rct fidcm dc fcmine mulieris, feu dc ChriftOjqui erat uentur us. Cain au^ tcmnon cuafit,feddefperauit 5iC pe^ rijtjdicens, Maior eft iniquitas mca, quianonintellexit hunc legis feu ca* ptiuitatis finem, quem tradit Euan' gelionfeu promifsio Dei.Idem dice* dum erit de Dauide,0(: Säule. V ter' que grauifsimepeccauit, ôôconic' dus fuit uterque in captiuitatemlc' gis,Hicautempertjt,quianon inteb lexit uerum amp;nbsp;legitimum finem cap tiuitatis,nec inquifiuit Chriftum per fidem,ille autem feruatus eft.Sic fen tiendumeft de Petro 8lt; luda, Scdut redius intelligamus hunc ff' nem carceris legis,tribuit Paulus ali udepitheton legi, amp;nbsp;uocat legem, Pædagogum.Lex, inquit, paedago* gus nofter fuit ad Chriftum, ut ex fi' . de iuftificar emur. Diuer fa funt Pac' ’ dagogus 6C Carnifex.Nam carnifex uincitcaptiuos , ut afficiat eos ulti' KO fupplicio:Pxdagogus autem ca'

ÎM CAP, in. EPIST. AD GAL , fiigat pucrum uirga, non ut occidat ficut carnifcXjfed ut cogat cum ad di fciplinam honcftatenijquo confc' quatur patcrnam bærcditatem,aut cuadat inpratdarum uirum.Sic SC lex non eft carnifexjfed pædagogus. Quemadmodumaiitemde career^ dixiinuSj quod lex fit career tarn po' lit ICC , quam fpiritualîter, ita etiain lex eft pædagogustâ politicè quàtfl fpiritualiter.Pqlitice cohibuit Ifracli tas publica difciplina adconferuan' dam honeftatem ettranquillitaiem, utconftruarentur promifsiones de Chi iftojdcnec ucniret. Spiritualitef autem aftligit confeientias uirga hot roris mortis ÄTinferni, nonut pet' datjfed ad Chi iftum,inquit, ut exfi' dciuftificaremur.

EXPLICAT. IOAN. BRENT, vr poftquàm uenit fides,feu rcucktum eft Euangelion;^ Liccbit igiiur nobis impudéter uiuerc, qucinadmodum adolefcentes rcmotopædagogo io* lent f Nihil eer te minus. Quod cnim aliquoties diximus, hoc etiam nunc eft obfevuandum, uidelicct, Omni* no nobis fentiendum cfse,quód fcri* pturafacranullomodo abalienefSC abftrahat nos à faciendis openbus uere bonis, fed multo magis in hoc ponat ftudium fuum, ut excitet nos ad bona opera facienda, Quare,fi c* iuimodifententiain fcriptura nobis occurrat, quæ uidcatur bona opera prohiberc,aut nos à bonis openbus -faciêdis abftcrrerc, fcnti,çndum eft, quod nos non redlc earn intelliga* niuSjidcocp danda opera, ut uerum eius fenfum percipiamus .Itacp cum Paulus dicit, Poftquam uenit fidcs, nonampliusfumus fub pxdagogo, nondocet impudentiam, ôôlicenti* am uiuendijfed exponit ucram Chvi

IN CAP.’ nt EPrST. AD GAÙ fitanifmf rationem ♦ Poftquam eniirt uenit Chriftus, QC reuclamm ac dp uulgaium eft Euangelion in uniucr^ fum mundum, non fixmus amplius fub pædagogia legis, tam politice,$ (piritualiter.Politicc,qm'a nec Leuid CIS Sc cerimonialibus nec ludiciabb. ordtnationibns politi'æ Mofaicæob' ligamur,fcd licebit nobis uitam agt' reiuxtauniufcuiuftp rcipub. leges, quæ reda ratione inftitutæ funt.PrÇ terea obligamur legibus moralibus faciendis, quae compendio compte* henduntur in dccalogo. Obligamur autcmhis,nonquia Mofes tradidit,

Iftaêlitæ ufi funt,fed quia (unt n»* turales lègès^quas Euangelion nort abrogatjfdd potius affert fpiritum fe ciendi eas,iuxta modum in hac car* ne pofsibilem , Spiritualiter autem nonfumus amplius fub pxdagogia legfe Moiaica:,primum,quia lex Mo fiexigit à nobis bona opera, ut me* reamur his regnum cœlefte » Euan*

BXPLICAT. ïOÀr; BREN. «lt;• gdion autcm uidens noftra bona (gt; pera efse Imperfeda, offert nobis gratis rcgnum coelefte, finemeritis operum,tantum per fidem propter iefumChriftum.Quarecum exigS-tur ânobis,nô dicojbona opera,quae certe facienda funt, fed bonorum o* perum mérita, tunc refpondendum effjNonfumus amplius fub lege,fed fubfide,hoc eft ,fumus Euangelici, Ct accipimus regnum coelefte gratis propter Chriftum.Deinde,Lex ofte ditnobis peccatum,amp; facit ex nobis maximos peccatores ♦ Fides autem, feu Chriftus,0^ Euangelion eius af-ferunt remifsionem peccatorum, 0^ pronunciît nos iuftos propter Chri* ftum.Cùmigitur turbamurincongt; fcientia,propter pcccata, tunc dicen dum eft,Nonfumus amplius fub pac dagogoîEtfi enim agnofcimus pec-» catum innobis haîrcrc,tamen no fu» tnusamplius peccatores coraDeo, quia fumus fubftde,fumus ftdeles.

fumus Euangelicijfumus Chuftiatii, quihabent rcmifsionem peccatorö, iufticiam propter Chriftum.PrX' terea paedagogus, lex, pronunciat nos propter pcccatum reos rnaledi' dionts, mortis inferni.Fides auté, feu Chriftus Euâgelion eius, quia abfoluunt nos à peccato, libérant eti am nos maledidione,morte infet ' nOjamp;f alFerunt propter iufticia Chri'

(libenedidionemjUitam ÄS cœluui» Quare, cum affligimur aduerfis, obruimur morte ac horrore infernij tuncdicendumeft: Nonfumusani' plius fub pædagügo feu lege, Et ad' uerfa non pofsunt nobis nocereJ mors noh poteft nos perdere: Infer' nihorroresnonpofsuntnos in ccn' dcmnatione dctinere,quia fumus S' deles, fumus Euagelici, fumus Chrl ftiani.Cum pædagogus uultnosca' ptiuos conijcere in cafcerem moP tis inferni,alleganda eft prarroga tiua fidelium, Chriftianorum,feu E'

EXPLTCAT. IOAN. BREN. »lt;gt; uangelicorum'.Sicut quondam capti ui allegabant prærogatiuam ciuium Romanorum , ut babes in A(His dc Paulo. Qyiare , quod Paulus didt, Poftquam uenit fidcSjUo fumus am* plius fub pacdagógo , eiufmodido* drina eft , quapofsimus reportarc uidoriam àmorteôd inferno,ac con fequt uitam 9lt;f regnum cœlefte.Sed .’Unde fit,quod no fimus amplius fub

Hoc eft,Non eftis amplius infan* tes Sc pueri,qui indigét pxdagogis, fed eftis nunc adulti fill} Dei, SC per* ucniftis ad earn actatem,quahærcdi* tascœlcftisueftræipforum admini* ftrationi commifsaeft , Legitimum ordinarium tempus eft,quo libe* ri continentur fiab pacdagogo SC tu^ toribus.Poftquàm autem tempus il'

lud pcrtranfierit, tunc rclmquuntuf fuo arbitriojd^ Paulus pofte’ plunbus tracftabit. Sic ÔC legis tem' pus fuit tépus pædagôgiç,5C tutoi?* Poftqudm autem uenitChrift:us,ue nit etiam tempus adultæ ætatis, fta' que Chriftianus non eft amplius ftb pacdagogo 8C tutor c, quia eft iam a' dultus filius Dei. Quomodo autem facftus eft filius Deic'PER FIDEM» inquitjin Chrifto lefutquia ChriftuS eft naturalis filius Dei, impetrauit auté pafsione ÔC morte fua, ut quot' quotinipfiïmcredunt, adoptentur propter ipfum in filios Dei adopt*' uosjloanm's i. Dédit poteftatem fil*' os Dei fieri,Quanta autem fît maie' ftas cfse filium Dei,ôlt; quanta fecum bonaafferat, Humana mens nonfa^ tis cogitare poteft, Non enim in cof hominis afcendit, nec oculus uidit, quæ Deus prçparauit diligétibus fe» KAM Q.VrCVNQVE B AP TISATI

‘ Supra dixit Paulus, quod omnes, qui credunt inChriftû, fiant filtj Dei perfidem, ideo«^ lint liber i apaeda* gogialegis,nonut nihil boni facerc debeant,fed partim, quod in aliéna r ep.nonnecefse habe ant iuxta politi ca ÔC cerimonialiaiuralcgis Mofai' cac uiuerclpartim quod accufatio Ie* gisdc peccato, dcmaledidionc,dc morte inferno,nihil amplius iuris habeat in ipfos.Pofset autem quifpu am dicere,Num indiferiminatim om nes,quales quales fint,fiue Iudæi,fi-uc Græci,riue ferui, fiue domini,fiû£ fill) Dei per fidem in Chriftum c” Et quo modo, aut quo myfterio ac fa* cramêto Deus adoptat nos in filiosî* In ciuilibus enim adoptionibus fuae funt cerimoniae, fua funt facramen^ ta,quibus adoptio peragitur 0^ con^ firmatur.Quod ergo illud facramcn tumcft,quoquiscertificatur 2lt;con firmatur in confeientia fua,fe efse ad eputqminfiUumDci^propter Cbti

ftutnc' Adhocrefpondet nuncPaH' lus. Ac initio,ncininem excfpit ab 2(1 optationCjfi modo in Chriftum ct^' dat, Oy IC V N Q_V E, inquit, fiue file lit Iudeus,Gue Ethnicus,fiii^ libcr,fiue feruus/iue mafculus, (œminijCiixe magillratus,ßuc fubdi' tus.Dcus enim no eft refpeeftor pß’'' fonarum : Omnis, omnis,inquäjq^* inuocauerit nomen Domini, laluus erit.Deinde addit facrametum q^o fierifolet ex diuina inftitutionc ado' ptio,Q^ricuncp,inquiens,baptifatif' ftis,Chriftum induiftis ♦ Habes cis uerbis eximiam,0^ obferuation^ dignifsimam defcriptionem maie^’

■* ’quot;a tis de dignitatis Sacramenti baptif' mi.Baptifmusenimfacramentuniil' b lud eft, quo qui baptifatur,induitur Chrifto Domino noftro. Videatnus ergo quis fit Chriftus,amp;^ quale fifin' dumentum,ut cognofcamus, quan^ ta beneficia nobis per baprifinum co tingant.Chnftus enim eft fil’o’ ^«'1

Chriftus item eft perfecte iuftus: Chriftus eft hæres Dei, ac Dominus regni cœlorum.En,tale indumétum eft Chriftus, Quare qui baptifatur, is, quia induitur Chrifto, per baptP fmum, fitetiamperbaptifmum filv us Dei,confequitur in Chrifto perfe dam iufticiam, nô quôd habeat earn in carne fua,fed quôd imputetur ipfi iufticia Chrifti,fit QC hæresDei,ac Dominus regni cœlorum.Quid pO' teft de baptifino pr acclarius dici f Idé habcs adTitumcap.iij ♦ Secundum mifericordiam fuam faluo s non fecit perlauacrum regenerationis ac regt; nouatiois fpiritus fandi « Baptifmus igitur non eft tantum fignum ,lt;iuo Chriftianus à ludæo aut Turca exx trinfecus difcernitur,fed quo confer cramur coram Deo in cœleftiabo^ na,adeolt;p quoinduimur lefu Chrp fto Domino noftro,8C quo ita incor^ poramur ipfi,ut fiamus participes o^ mnium bonprum cius.Dicimur eô'

amChn'ftu induere,cùm nnitamiir uirtutcs dus. Sicuc Paulus ad Rom» dccimocertio aitilnduamiiu Dom*' num lefum Chriftum,hoc eft, IiniW' *' mini uirtutcs Chrifti: fed nifi priu» induas eûregeneratione,quæfitpff ‘ fidem facramcnto baptifmi, non pO' tes eum inducre imitationc, Quide*' gofinquies y Num omnes baptifai* Iiabent Chriftum,6(5 iufliciamc' qüO' modo igitur tam multi baptifati îimt impijf'quomodo multijadeoqj inm*' mcri ex baptiiàtis pereunt, a dam' nanturfHîc obferuandum crit,Pai^' lumloquinô de uittjshominufflU^^ abutentium baptifinojucl non accipientium baptifmû, fed deipfiu* baptifmi uera rationc , SC de retflo ufu cius.SufFi aganei, quos ita uoca' runt,epiicoporum baptifaucruntaH quoties Campanas, magno appar«' tu,adhibitis ctiam teftibus,acimpcß to Campanæ proprio nomtnc.Nun' qt/id ergo Campaux induerût Chd'

'ftutnc'Minime omnium.Htc enim Kflio SufFraganeorum non fuit bapti' fmus,fed fuit abufus,filt; fummacon' tumclia in baptifmum, ac etiam bla* fphemia in Chriftum baptifmiinfti* tutorem.Et fi nihil aliud impietatis â Papifticis cpifcopis dcfignatum cG fet,tamenhaEC una contumeliabapti fmi fatis iufta caufa eft, cur eos defc* tamus. Inhiftoria,quamuocantTri partitam , defcribitur ïudæus quidam impoftor, quificfFoChriftiani-fmo, cr ebr o fufcipiebat baptifmum, ut hoc aftu emunger et pecuniam, I-taquc cum iam aliquoties in conucn ticulis hçreticorum efsct baptifatus, uoluit etiam baptifmum acciperc ab his,quiorthodoxam tcnebat fidem, fed cum fons baptifmi praeparatus «fsetjaqua euanuitfubitojidep femel amp;nbsp;iterum.Qua ex re impoftura lu-dati deprehenfa cft.Hic Ïudæus non induit Chriftum , quiaetfi minvftcr tcdlebaptifauit,tamen ipfenon fuG

cepit baptifmu. Qiiale efset, Si qiris minifter infciens publico matnino' nio coniûgeret ÔC confecrarct, duos uiros aut duas mulieresjaut fratreifl amp;nbsp;fororem.Hæc confecratio , «fi, quod ad miniftrum attinct,noneft nulla, tarnen quod ad has perfonas attinet, prorfus nulla eft ipfis, quia non funt capaces legitimi inter fe co iijgtj'fic etiam, quod ad minifteriun» attinet, baptiftnus uerus eft bapti' finus, ft adminiftratur iuxta ordina' tioncin Chrifti,fed impoftor non aC' cipitfrucftumhuius baptifini. Quid autem dicemus de his, qui initio rC' de acceperunt baptifinum, utnunc infantes accipiunt , SC uere induti funt Chriftojpoftea autem abfj ciunt Chriftum propter peccata i num «Hi retinêt baptifmum?aut ft refipue rint,debent ne iter urn baptifarir'Re' fpondeo, Paulus ad Rom.fcribens, Deus, inquit, eft uerasr, omnis aute homo mendax,Et, Incredulitasimgt;

EXPLICIT. IOAN. BRENT. i«i piorum non facit irritam fidemDei» Quare,etfi quifpiam amittit ChriftS perpeccata, tarnen padtum Dei in. baptifmocumbaptifato initumma' net firmumjquantumquidem adip-fum Deum attinctjamp; no r equiritur, ut qui peccauerit, iterumbaptifef, fed tantum requiritur, ut rcfipifcat, acredeat per poenitentiamadChrv ftum* Namquemadmodumfinupx tiæ femel confirmatæ funt publica promulgatione SC benedidlionc in Ecclefia,non eft necefsarium, ut itc^ ruminftituatur publica benedidio, ctiamfi coniuges aliquoties inter fe itadifsentiuntjUt alter ab altero fugi at,ac pofteaiterumrcconcilientur: Nam fi reconciliantur, redeunt ad ius benedidionis femel fadæ : ita. Si quis abtjcitChriftum poft acceptum baptifmum, 8C refipifcit, tunc redit ad ius prioris baptifmi, nec debet ite rumbaptifari.ApudHiere.cap.iii.di citur : Sidimiferit uir uxorem fuam, X 3

Si recedens ab eo duxcn't uirum at' terum ,nunquidreuertetur adeum ukrafnunquidnonpolluta ói^ conta minata erit mul'er illafT u autcin for nkata es cuin amatonbus mukis,ta' men reuertcreadme , dicit Dtnii' nuSjóC fufcjpiam te . Vides padunt Deifirmum inanerCjCtiamfi nosrc' cefscrimustEt hoe tâtum quæritur, utnosredeamusfcurefipifcamus. -

Oftendit Paulus baptiTniumcfs« Sacramentum, quo Chriftus tan$ ueftimentum induitur. Okcndiinus n OC noSjqualc fit ueftimentum, ac op namentum, Chriftus. Nunc autetn exponit Paulus, quam foi mam,qu’ fpeciem,hocueftimctum afferatho' mini baptifato. Vulgo dicitur,ueftis facit uirum.CÓm igitur Chriftus fiat ueftimentum accipiéti baptiftnum, uidcamus, quam uel autoritatcin»

U cl dignitatem, uel fpedcmhomitïi afFerat.Non eft,inquit,ludaf us, neqj Græcus,noneftferuus,ncquc libeiï hoe eltjQiii baptifatur, exintur om' nibus altjs formis,quas habet in hoc fcculo,£lt; induitur una forma, qnæ uocatur Chri(l:us.ludæus,qui baptù fatur,nonhabetamplius formamlu daei, léd habet formamChrifti, quo indutus cft.Ethnicus nó amplius ha* betformamEthnici, fed habet for* mam Chrifti,qui fadus eft ueftimer» turn eius , Obferuandum autem eft initio,qudd Paulus hoe loco non lo' quatur de formis hominum, qualcs apparent in humane iudicio, nee fen tiat,nulla deberc efse perfonaruin €lt; ftatuum difcrimina in politica ui' ta.Nara in politiia necefsar ie funt ex ternæ ordinationes, 5C perfonai^ï di ftindiones,quo cófcruetur tranquil litas fie honeftas. Qiiâdiu enim hoc feculum fteterit,aliuscerteerit pa' ter,alius filius, alius dominus, aliua

IN CAP. III. EPIST. AD GAL* feruuSjalius ui'r jalia mulier ♦ Nec de' bet,ac ne poteft quidcnijalicubi hæc ordinan'o j'nuerti.Male agiturcunt eafaniilia , in qua dominus eft fef' tius,5C feruus dominuszMale agituf cum eo coniugiojin quo uir eft mU' Iier,Só mulierjUir. Qirare Paulus no abrogat hoc loco ciuiles ordinatio' nes,nec loquitur de ea Ipecie, quam quis habet coram humano'iudicio, led loquit de Ipecie ac forma, quam unufquifquc confequitur per bapti' fmum, coram diuino iudicio.Nam cumin baptiftno induamur Chri^ ftojmanet quidem uetus noftra forgt; ma coram humano iudicio, ( uir C' nim manet uir, mulier manet miP lier J dominus manet dominus.fer^ uus manet feruus, infans manet in' fans)Sed coram diuino iudicio con^ fequimur aliam Ipeciem , quae talis cftjquale eft indumentum noftrum, quod eft Chriftus * Videamus ergo formarum in hoc fcculo genera SC

’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;difcrimina

difcrimina,ut cognofcamus,quomo do ijs in baptifmo exutts, confequa* murformaChrifti.NON EST,in quit,ludæus.In hoc feculo ludcus ta lern habet formam,quöd eft iuxta le gemcircuncifus,amp; habet multabo* na opera,quæ fecit iuxta legem, qui bus uidetur meritus efse iufticiam amp;uitamæternam,Hæc eft fpecies ïudæiinhoc feculo« Poft quam aute baptifaturinChriftum,tunc cxuitur coram Deo hac fpecie,2lt; ornatur a^ lia,iuxta ueftimentum Chr ifti, Indui tur enim Chrifto.Itacp ludæus nunc nonhabet coramDco,quod gioriet decircuncifione, de bonorum fuo* rum meritis , Sed quia indutus eft Chrifto, iudicatur iuftus gratis pro* pter Chriftum,

Graecus eftEthnicus, Et is habet talcmfpeciem, quodfit fapicns qui* demhumanaprudentia , Sed eft in*

drcuncifus idolatra.Poflquàm aü tem bapth^atur in Chrifl um, tune cx Uta hat forma, apparet coram Deo, prouteft ueftimentum cius , quod eftChriftus , Itacp nonhabet,quclt;l glorictur de fua iapientia, quia iam Chriftuscftfapientiacius . Nec ha* ; bct,quod diflidat aut dcfpcrct, pro' | ptcrprarpuciumfuum ,ÖC proptef ' idololatnä,quam fedatuseft,quiï Deus non rcipicitamplius prçpucf um,aut prçteritam idololatriam,fc£l refpicit Chriftum filium fuum, quo uidetEthnicum indututn.

Scruus habet in hoc fcculomift' ramfpeciem,Eftenim alienæ potC' ftatifubiedus,ÄS necefse habet cX alieno arbitrio pendcrc . Loquituf autcin Paulus de (cruitute , qualis quondam fuit inter genres,qualis adhucefsediciturinter Turcas .Et clt miferrimum hominu genus. Ha' bentur enim ferui pro iumctis.Cüm autcot

BXPLTCAT; !OAN. bren^ «lt;lt; autem fcruus induit Chriftum inba-ptifmOjtunc abieda priori fpecie, or natur iamChrifto, iudicatur corâ DeonourferuuSjfcdut membrum Chrifti.Nec debet feruus amplius defpondere animum, nec fentire, cum fit abiecflus inter homines, fit e* tiam abiedus coram Deo, fed bene tôfidcr e,quia iam habet coram Deo aliam forniam, quae eft Chrifti,

Liberi,dominifunt. Hiuidentur inhoc feculo magnifies habere fpe* ciem. Multo enim illuftrior eft Cat* far aut Rex, quàm opilio aut bubul-eus. In baptifmo autem exuit Caefar aut Rex fuam forma, QC induit Chri-ftum pro ueftimeto, ut iam nihil di£^ feratcoramDeoabubulco aut opv lione.Rcx enim non habet quod gio rietur coram Deo, quod fit rex, fed quod fl t membrum Chrifti,0C habe* at Chriftum pro ueftimento. Quod

TN CAP. TH, EPIST. AD GAL autem diximus de his ftatibus,aut u* tægeneribusjidem dicendum eft de omnibus alijsjUt funt,MafculuSj fo' mina,diues,pauper, infans, adultus, uirgo,uidua,coniunx, dodus, indo' duSjformofuSjdeformiSjfanuSjinfif mus,etc,Hi enim omnesjetfi habend diferimen in hoc feculo, tarnen fi in' duerunt Chriftum, omnesfuntco' ram Deo V N V S, quia unus eft Chriftus,quern induerunt, Vnus eft Deus, iuftificans nos propter Chri' ftum ♦ Non eft autem fentiendutn,Q’ hæc Chriftianorum uniras in Chri' fto , debeat tantum conftarecoraifl DeOjac nuHo modo fefe in hoc fecU' Io inter homines oftédere. Etfi enim non debet turbare diferiminaordi' nationum huius feculi illegitime, ta' men debet efse effieaxin ptjs, ut de' claret mutuis offieijs ergafe inuiee hanc unitateminChrifto. Vir eniin in hoc feculo potens,non debet ideo contemnere impotentem,quód ipft habeat

hàbeat ornatiorem fpeciem in hoc feculo, quam impotens , fed potius debet eum diligere,8lt; oftictjs carita-tis profequi, quod fit unus cum ipfo inChrifto, ÖC habeat eandcm fpecv em coram Deo. Sic diues non debet faftidire pauperem^quod excellât di uitijs huius feculijfed debet eum hu* manitate compledi, quod fit eiufde Chriftimembrum ♦ Dedominis ait PauluSjVosdominiexhibete aequP tem ÔÔ çquabilitatemferuisjfcientes quod amp;nbsp;uos Dominum habeatis in coelis,nec eft perfonae refpedus.De ferais autem,inquit : Qui fideles ha^ ».Timofb « bent dominosjne contemnant,quód fratres fint,fed magis inferuiant, q» fi deles fint ac diledi, Nihil enim ftuV tius,nihil magis infanum efset,quam adretinendum fummum ius domi' nationis fuæ,fic fc crga feruum gerc re,utamitteretur ius cœleftisregnû Fingamus regem quempiam adop* tare omnes aulicos fuos, in filios 6Ó

IN CAP. HI, EPIST. AD GRU hæredcs fuos, ac ornare eos oinncJ æquahter ueftitu deaurato , rclin' qucs interim dtfcn'men calceorumgt; ut alius ferae nigros,alius albos,alius rubeos calceos.Nonnc iudicares cX' tremam infaniam, fi duo aut tres ad retinendum diferimen calceoru mal lent abijcere ueftitum deauratum, ex aula excludi, nc efsent hacrc' deSjquam puerilem illam contentio' nem de calceorum .dilcrimine inter* mitterefSic ftulti ÔC infani funt,imo oinnes infanos fuperant hi, qui ad conferuanda infignia nobilitatis aut dignitatis fuæ in hoc feculo j quat cct te funt coram Deo puerilia ludicra, tantam tragoediam excitant, ut ma* lintaducrfus legem Dei peccare,0^ præter officia Chriftiani hominis fa* cerc,atcp cum aduerfarfjs irreconci* liabilitcr contendere , acius æternx fuæ hæreditatis amittere, quam de externo fuo iure nonniliil recedere, eiunitati,quamhabemus inChrP fto,

BXPLICAT. IOAN. BRENT, t«» fto,condonarc^Nam cum VN VS fumus inChrifto, neccfsc ctiamha» bemus hanc unitatemfuis officijs de cbrarCjUt in Chrifto mancamus.

In baptifmo omnes priores fpe* cies 0^ formac abolentur, ut nullus amplius fit ucl ludœus circuncifus, uelEthnicus incircuncifus y uel maß culuSjUel feemina, uel puer, uel uir, uelCçfarjUelbubulcus. Quid ergo, inquis, efficimur, SC quam formam per baptifmum confequimur fOm* nes, inquit, uos, V N V S eftis, in Chrifto kfu. Difertc addit,InCbri' fto lefu : Nam inter Chriftianos mi' nent fua ordinaria diferimina in hoc fcculo, fed inChrifto lefu VNVS funt.Hacc autem unitas nonconftat Corporali fed fpirituali modo. PrimS cnim,omnes Chriftiani fiSt per bap^ lifmum Vnws, quantum ad Chriftû

ipfum attinet, qui'a unus eit Chrk ftus , quo unufquifque induitur in baptifmo . Forma igitur ÔC fpecies ! Chnfti j omnibus Chriftianis una ' cft.Necp enim Cæfar Chriftianusa' ( liam habet formam coram ludicio Dei j quam fubulcus Chriftianus, quia VNO Chriftoindutifunt.Nc que muller Chriftiana aliam habet formam coram Deo, quam uir Chd ftianus, (etli diucrfus elf fexus eotö coram mundo) quia VNO Chri' fto induti funt, Hoc non eft tantum nobisfciendum,fedetiam pro eara' none,qua eftdiuinitus reuelatunijls gitime utendum. Valet igitur huius rei cognitio ad retundendam arrogé tiam ec)rum,qui in hoc feculo prçccl lunt alios uel maieftate, uel potetia, uel diuittjsjuel alijs donis ♦ Cur enim fuperbires aduerfus proximum tU' um,te quidem in hoc feculo minore, Chriftianum tarnen, habentcm eari' dem formam Chrifti, quæ excellit

omnes huius feculi maieftates C amp;C quacfola confiât in confpedlu ö^ia» dicio Dei i Valet item ad confolan* dos abiedos huius mundi. Hi enitn uldent quofdam magnis donis orna* tos in hoc feculo, fe autem prorfus cfs'c fine omni ornamento.ltacp exi* ftimant fe tanto abiediorcs efsc cO' ram Deo , quanto contemptiores funt coram muado.In hoc autem lo^ co extat pracCentifsima eorum confo latiOjCtuenim nonhabent fpecicm magnorum donorum huius feculi, tarnen induti SC ornati funt forma Chrifti j quod eft ornamentum Ion* ge omnium excellentifsimum. Hoc cnim ornamentum affert fecum re* mifsionem peccatorum, propicium Deum,adoptioneminfilium SChx* redem Dci.SC ueram adeocpperpc'' tuamfalutem.Quidiilafpecie orna^ tiusc'quidhis donis cxcellentiusCV a let etiam ad confirmandam fidcm O' mnium itnbccillium ♦ Nam, cum fit

ferino de fanÆsin ccelo,cxi'ftnnanï imbecilles in fide/ibi nullum patera aditum in coelum, propterea quolt;l non fint tam iufti,quàm illi Candi fu« rintjideoque facile ad inuocationei” fandorum inuitati funtjCx qua dein' de orta eft IdoIatria.Sed ex hoc Paü' lilocomanifeftumeft, quódomne^ Chriftiani fint V N V S in Chrifto» Petrus enim 8C Paulus,cumuenc' runt ad indicium Dei, non attulcrû^ aliam forma Chrifti,aut alium Chrf ftum,quàmabiedifsimus bubukns Chriftianus , Etfi enim Petrus fana' uit infirmos umbra fua,6C Paulus citauit mortuos,non tarnen ucncrût in confpcdum Dei, ut fanatoresirt' firmorum Sô excitatores mortuorß, fed ut habentes formam Chrifti, qni omnibus Chriftianis unus eft. Qua* re cûm nô atiulerint maiorem Chrf fubulcus habet, non potuc' runt etiamafferre maiorem fandita* tem, qnæ è folo Chrifto petenda eft.

amp; ptj in coelo unâ 2C eandein for mamitahabebûtjUtnullus excellât alterû tn gloria aut maieiiatef æqua-' lisneerit gloriac Chriftianusqaifpi' am, qui in bona tranquillitateuixic acmortuuseftjcumfandlo Petro Paulo, qui in hoc fcculo mukagra^ uiapaisifunt propter Chriftû f Non certe erit per omnia acqualis gloriæ* Nam,quod attinet quidcm ad Chrû ftum, ad remifsionem peccatorunt in Ghrifto, ad hacr cditatem regni cœ leftis ac uitæ ætcrnæ, æqualttas erit, fed quod attinet ad alia quædam do* najinuitaacterna , praeclarior eritin regno coelor urn ,qui maiorafecit SC pafsus eft propter Chriftum inhoC feculo.Vtcniminhumano corpore æqualitas uitæ eft in omnibus SC finquot; gulis membris,alter urn tarnen excel lit alterum in ofFicqs,ita in regno coe lorum. Et Paulus ait : Stella diffcrt 5 ftella in gloria,fic refur rcdio raoc

IM CAP. in. EPIST. AD GAL tuor urn, Alia eft gloria fobs, alia glo' na lunar. Scd hoc nunc non perfcril' tabimur curiofius. Nam fi ChriRo induti fucrimus, reipfa id melius cÓ' periemusfuo tempore, quamnunc uei bis dici poteft.Deindc, Clirifth' ni per baptilmum hunt VNVSj quantum quidcm attinct ad corpus Chrifti,quod eft Ecclefia Vnum t' nim eft corpus Chrifti, in quo Chri' ftus ipfecaput eft.Reliquiaût Chri' ftiani membra eius funt.Cum igitui' ftmus membra unius corporis,rC' (fte dicimur unus in Chrifto Jefu» Monet Sc hçc unitatis ratio,ne inter nos conrcndamuSjfed in pietate ccn ueniamus.Monetitcm, ut confirme mus fidem noftrâ in tentatione per' ditionis. Cum enim fimu.smcrrtbia corporis Chrifti, fieri nonpeteftut per camus, quia corpus Chriftiperfi re non poteft.

Docuit Paulus fentcntijs aliquot ante explicatisjquod efticiamur me* braChrifti pct fidem.Quicuncp ,in' quitjbaptifati cftis ,Chriftum indui* ftis . Et, Omncs uos unus eftis in Chrifto lefu.Nunc autem perfpicuc oftcndit, quid ex hoc probare uelit, uidelicct, quod cum omncs creden' tes in Chriftum, fint membra Chri* ftijqui eft fernen Abrahac, manifei'te fcquitur jquod etiam omne ■■ in Chr i ftumcredentes fintfemen poltc-ritas Abrahç propter Chriftû.Qua-re pertinet etiam ad ipfos hxrcditas, quæeft Abrahac 06 feminicius prO' inifsa,de qua Paulus fupra difscruit, Etfi autem contemptorcs rcligionis exiftimant haec prorfus inutiliter di* ci Só doceri.Non enim curant,quam firma 8^ certa fit religio, quam fcëlâ tutjfed agunt tantum,quod ipfis tu^ turn uidetur , fcquuntur maiorum magiftratus fui exempla ac uolun tatem, inter T ureas funt T urcac.

IN CAP. Ht. EPIST. AD GAU inter Chriftianos funt Chriftiam'jin-’ ter Iddæos funt ludæij tame qui funt ptjjSC foIliciti de rebus uentun ftc“' iijdiligentifsime fcrutantur ccrtttudi nein iuac religionisjquibus etiam uti Iifsimumeftjquod Paulus hoc loco de Abrahamo ÔC femine eius difpU' tat. Nam uera religio de promilsio' ne Chriftijôi^ fideinipfum, propagé ta ell ab Adamo ad Patriarchas,ufcf ad Noe.Sub Noe uenit diluuium, perdidit omnes homines , protêt Nüë familiam eius. A Noe poft di ïuuium propagata eft uera ilia rclf gio de fide in Chriftum in poftecos cius.Sed cum homines mukiplicarc tur ac dilpergerentur in orbcmtcr raîjCollapla eft uera religio 6^ cxop ta idolatria. Selegit igitur Dominus Abraamum ex pofteritatc Noe, 0^ reftituit per ipfum ueram religion« in terra,ac fignificauit, quod ex om* iiibus genribus , agnofcat tantum ipfum pofteritatem eius pro ucro

fuo populo, idcocç primum reucla* uit ei Euangelion de Chrifto,5lt; non folum promißt eum uenturum, fed etiamèfeminc dC pofteritatcfuaaf' futurum.Deinde promifit ipfi ôé po fteritaticiuspropriam rcgionem QC poliuian,inhunc ufum,utinea præ' dicarent promifsionesdehoc Cliru fto, donee ucniret. Cum autem fo* lus Abraham,cum poftcritate fua ledusfitinuerumpopulumDei,ad , quem pertineant diuinæ promifsio' nes,magna fuit inter genres contenu tiojquifintucrifucccfsores 2lt;poße ritas Abrahæ.ludçi contenderunt fe cfsc ueram Abrahac pofteritatem, ideoep uerum populum Dci, Vndc amp;nbsp;frequenter iaeßant inEuangelio, fe efsc Abrahac fernen. Agare ni,feu Sarraceni, in quorû locum fucccfsc' runtTurcaCjContcndûnt fe efseue^ rum fernen Abrahac, idcoep ctiam ue rum populum Dei, Nec fuit hacc o* 3ciofa contentio, fed admodum ne*

cefsaria.Nam qui habet rationem ut ræfalütis, buic neceisarium eft co' gnoftere, initio, qui fint ueri fuccef fores Abrahae, Hi enim foli funt ue^ r us populus Dei : deinde quid fit A' brahac femini eius promifsuffl» Paulus igitur oftendit hoc loco,qu3C fit uera Abrahæ poftcritas,6C uerus populus Dei. Chriftus enim fernen illud Abrahæ eft, de quo in promif fione diciturjnfeminc tuo benedick tur omnes gentes terræ. Qui autem credunt in Chriftum, hi hunt menv bra Chrifti per fidem,etiamfi no de corporali familia Abrahæ.Quare fiuntetiarn fernen feu poftcritasA' brahæ propter Chriftum . Reliqn’ autcm,quinon credutin Chriftu«n, non reputantur pro femine Abra' hæ, ideoep non funt uerus populüS Dei.De hac re concionatur etiamio annes Baptifta, Noh'te dicerc, patr^ habemus Abraham,poteft enimD^ as faccrCjUt ex his lapidibus furgant

BXPLICAT. IOAN. BREN, fill) î pH Abrahac.Habcs folos credeii tesinChriftum,efse ucram pofteri' tatemAbrabac. Adhos igitur folos pertinct promifsiones ad Abraham didæ. Quid ergo Äbrahac promif' fumeftcPrimum , quodDcus uelit cfse Deusfcminisfeu pofteritatis e* iuSjErgofolicredetes in Chriftum, funt uerus populus Dd,Rcl;qui au* tem funt à Deo abiedi. Deinde pro* mifit Deus in femine Abrahac, qui eft ChriftuSjbcnedidtioncm. Rene-didioautem eft , remifsio pcciato» rum, imputatio iufticiac per fidem, uidoriafupermortem,amp; foelicitas fempiterna.Cùm igitur foli creden* tesinChriftü,fintuera Abrabac po* ftcritas,pcr tinct etiam ad ipiös folos haec bcnedidio.Reliqui omnes funt inpeccatiSjfunt iniufti, pereunt in morte,amp; condemnantur perpetuo. Sic enim inquitPaulustQuod fi eftis ebrifti j igitur fernen Abrabac eftis, iuxta promifsionem bçredes.hoc

fcftjad uos pertinet omrtis liçreditas, quæ eft Abrahamo SC femint cius promifsa.Hec autem hærcditas non intelligcnda eft corporalis.Etfi enim Abrahamo fuit etiam promifsa eX' terna regio, tarnen canon fuit prO' mirsa,niii ad conferuandam proinif fioncm 5é prædicationem de fpiH' tuali hærcditate.Spiritualis eniin h« reditas Abrahæ promifsa, hæc eft» Remifsio pcccatorum ctiufticiapet Chriftum, Liberatio ÖC conferuan'o in morte. Sc regnumcoelcfte . HaC hæreditate nulla poteft dici maior, aut excellcntior.Ad hanc confequ^' dam nullus labor intermittedus cügt; Ad hanc confequendam in hac terra uerfamur. Cofequimur autem cam per fidem in fernen Abrahac, quieft Chriftus, ÔC conferuamus cam,per obedientiam fidei. Quarc nihil non agendum eft, quo Chriftû uerepet fidem cognofcamuSjSC inipfoma' neamus«

1C O A V T E M, QVANDlV HAE« RES PVER EST.) Perfeuerat Paix lusadhuctn cxpH' cando ufu IcgiSjUt oftcdat, Cf nee lex,

nee opera lcgi's iurtificent, 1'ed quód iuftificemur tantum propter Chri-ftum per fidem. Cum autem antè ex plicuerit ufum legts fimilitudinibus duâis àTeftaméto, àpedagogo, QC czrcazy nunc ponit aliam fimilitudi* nemfumptam àtutela, qua orphan! curantur « Ëtfî autem fimilit^djhes non probant nec confirmant perfe remdubiam,acincontroucrfia pofi tam,tamen rem ante probatam cia* rifsimè explicant ÔC illuftrant. Qua* re, cùm Paulus fupra probauen't firmifsimis argumentis, quod nec le ge nec openbus eius iullificçmur,

IN CAP. UIL EPIST. AD GAU fed tantum propter Chnïlum perÄ dem, illuftrat nunc illud aptilsimi« cruditifsimis fimilitudimbus. (^iamdiu,inqint,hæres puer eftjni' iBldiffertàfcruOjSCc.Htc initio ob' feruandum cft,quàm necefsariæ fint légitima ordinariones de tutela curation? pupiUoriim, QC quantutn cukumDeoprçftent, qui fideles a' gunt tutorcs 8C curatorcs. In lege C' nim Exod.cap.xxq. dicitur : Vidux fiCpupillo nonnocebitis, .SilçferitiS coSjUocifcrabQtur ad me,ÔC ego au* diam clamoremjamp;c.Sunt autem pH pilli alicnac iniuriac facile obnoxij, Si nonlblumnocetur eis,cùm opesip' forun¥diripiQtur, uerumetiam cûm fine tutela curationedimittûtur. Quare publicæ leges hnmanilsime fie necefsarioinftituerunt ordinatio nestutorum amp;nbsp;curatorum , utpU' pilli horum autoritäre fie opéra tuti efsent,ac rede erudirentur.Nec pO' •cftrefp.fœlixefse, ubi pupilli non proui

prouidcnt tutelis SC curationibus.Si kferin's,inquit,eos, indtgnabitur fu* rorineus, percutiamcp uosgladio, eriinc uxores ucfti æ uiduæ ÔC

Ifj uellri pupiUi.Lçduntur autcm no fûlumuiolcntia,fcdetiam ncglcóio ne.Qiure fi refp.uolucrit cfse fœlix, necefse habcbit pupiUos ÔC uiduas diligcntifsimetucriSC curare. Qui autem fufctpiunt adminiftrationcm tutclç 5gt;C curationisjhietfi fufcipiunt graue onus magnam moleftiam, quæ parum utilts in rem ipforum uû detur,tarnen fi fideliter earn admini' ftrant,factunt cultum Deo gratifsû mum.lnDeut.enim cap.x.dkttur de Deo,Facit indicium uiduæ ÔC pupib lo,amatpcregrinum, Sié dat eiuidlŒ Atep ucftitum.Qui ergo fufeipit tute latn èC curationem pupilli, is diuiniJ ' agit officium,2lt; eft Domini Dei mi-niftcr,Practcrca,cùmrcfp,confequa turfoeliccm tranquiUitatem , fi non Içdantur pupilli/edcurentvr quem

IN CAP. rrir. epist. ad g au admodum m Exo do cap.xx. fcrfpti ed,manifeftuni eric, tutorem ÔC cU' ratorem,quantum inipfo elt,confer uare fua opera remp, Muri emm no confraCjnili antea Deus fit reip. prO' picius . tutor fidelis multo plus défendit remp.Só urbem,quànt muri 2C propugnacula. Deinde, ut ad explicandam Pauli fimilitudincm ueniamus , uidendutn erit,quxfiHC conditiones tutoris ÔC pueri, Sgt;C quo modo conueniant cum lege feu Mo' (e,quidicitur tutor oninium filiorö Del.Sunt autemhæconditiones0^ proprietates : Tutor non daturpU' pillo in perpetuum,fed tantum ad té pusjuel per legem, uel per Teftamé tum patris præfcriptum. Sic Mo' fes inftitutus eft à Deo filijs fuis in ni torem,non perpetuum, fed tempt' raneum,donec uidelicet ueniret fc' men promifsumjefus Chriftus Do' minus nofter.Poftquam igitur Chri' ft«s aducnic, abrogatus eft Mofe?

EXPLICAT. IOAN. BREN. - »r« ctim lege fua,ideoque nee lex nee o* pera leu mérita eius iuftificant. Ad--hacCjTutornonfQlctpupillo confer re fua propria bona, fed adminiftrat aliéna à parentibus aut confanguine is pupillo relida . Sic amp;nbsp;Mofes ÔC lex eius , etfi funt fanda ÖC iulfa, tarnen nulli conferunt iufticiam QC fanditatem fed tantum curant ad accipiendam alienam iufticiam, quac eft iufticia Icfu Chrifti . Praterea, Tutor etfi grauitcr reprehendit pu-pillum propter dclida , QC caftigat cum uirgis, ac minatur ipfi interne^ xionem,tarnen fi fidelis fuerit,non fpoliat pupillum bonis fuis,necpo teft eum exhaeredare , ne accipiat fua légitima bona. Sic amp;nbsp;Mofes,et* fi oftendit pcccata, QC minatur per* petuam damnationem , tarnen facit illud non hoc animo, utmanea* mus in damnatione, quam meriti ftx mus , fed ut adChriftum confu* giamus, damnationem effugia*

mus.Qiiod autem ad pupillum at«' net,etlieit dominus omnium fuofi^ bonorum,tarnen non permittitur t* libere in bonis fuis uerfari, fed habt' tur uc feruus, caftigatur uirgirf, habet poteftatem quicquam uendi' di fine autoritäre tutoris,döncc ue«* at tempus emancipationis, Sic O' innes filq Dei,qui fuer unt ante adut turn Chrifti,necefse habuerunt cofl' tineri fub tutela 8C curatione Mofi

legiSjfiC facere opera legis, quafi necefsarium efset multis opcribiis mcreri iufticiam Ôf rcgnum cotlorS, cum tarnenfuerint domini, hoceftj pofscderint gratis iufticiam ÔC iusre gni ccelorum,per feme Abrahæ, qu* eft Cliriftus« Sub dementis,inquit, mundi eramuSjin feruitutem adadi* Legem 5C opera eins uocat elemen' ta mûdi,hoc eft, Alphabetum.Nain quod eft Alphabetum in dodrinali' terarum, hoc eft lex Mofi Sf opera dus in confequenda iufticia* Alpha'

BXPLICAT. IOAN. BREN, vf-r betum autcm non facit quempiam dodum.Eft quideminitiumdo(Hrv nx, no eft autem pei feda dodrina, i etiamft quifpiam ad unguem fciat al* phabetum, Sic 2x2 lex ac opera cius i nullum hominem taciunt iuftum.

I tatempeccati jnonautemfuntuera 60 perfeda iufticia. Quare nequa^^ fentiedum eft,quod iuftificemur co* ram Deo propter opera legis ♦ Hîc autcm uide mihi, quanto fcelicius fit tempus Euangelq,quàm tempus le» gis.Nam tempus Euangelij facit fta* tim ex auditoribus fummos dodfo* res,hoccft,perfecfteiuftos,non qui* dem in carne, fed in Chrifto. Vndc Hieremiç xxxi.dicitur, Non docebic ultrauir proximumfuum : Omnes cnimcognofccntmeaminimo. Qiii enimdidicit Chriftum2x2 Euangcli* on cius ,hic fadus eft fummus do*

T IN CAP. nu EP IST. AD GÄt. órorSC ueièialhiscoram Deo.T^' pus aucem legis,noii fecit nifi Alpb^ bcrariosjfeu ut uocât, Abccedarios' bt omiies fub Icgc fucrunt puei'i ele fnentarij.Nullus enfin corum tatn dodus fuit, qJod potuerft tam pti' fpfeue fcire ea de Cbrfîlo, quæ conH nentur infymbolo Apoftoloruni,$ hoc tempore, ctfam puerf noftrfrc' citare folent. Qin'd ergotnum danv nati fuerunt.'Nequaquàin, quia PaiJ lus dfcftjPuer nihil qufdem differ! 3 feruo,fed ramen eft dominusomni' um:ita etfi uetcres fub lege fuerun! pueri elcmcntarq in fuftfdaj 5C uelil cf fcrui, tarnen quia habueruntprO' inifsioncm feinfnis Abrahæ, 66 crc' diderunt eam,fuerunt hæredes iierlt; iuftfcfaLjó6 fœlfcitatfs,

EXPLICAT. IOAN. BREN. F7i ribus«Nunc fequitur pofterior pars, de libei'tate ab aliéna tutelafeufer* uitute.Priufquàm reuelatus eft Chri ftus ÖC Euangelion eins , filij De» continebantur fub lege Mofi, tan* quam pueri fub tutorc,qui non diffe runt à ferais. Vbi autem uenit pkquot; nitudo temporis , hoc eft , ubi im-pletumeft tempus, quod Deus de* crcuerat,mifit Deus hlium fuum fa* dum ex muliere, fadum fub lege, ÓCc.Hic eft unus è prxcipuis locis to tius fcripturç.ac ualde mçmorabilis» Continet enim 6C clarifsimam defcri ptionem Chrifti Domini noftri,Slt; c* pitomenac compendium tottusEu* angelij. In defcriptione autem Chri* fti duo funt obferuanda , Alterum eft perfona Chrifti, Alter urn eft oftb cium eius, Perfonam Chrifti defcri* bit Apoftolus cum ait, Deus mifit filium fuum fadum ex mulier e.Hcc ,pnim fignilïcat Chriftum cfse ue*' mm Deum , SC uervim hominem.

r- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Z *

Filius Dei naturalis eft, ergo QC eft Deus.Facftus eft ex muliere, no^ ex uiro ÔC muliere, fed ex muliere W turn, hoc eft, uirgine, Fa Aus iglt;^ eft homo, fedabfquepeccatOjqi'*^ defpiritu fanAo conceptus. Itaqu^ Chriftus f quodadperfonam ipßö^ attinet,ucrus eft Deus, uerus eft homo. Officium autem Chriffidc' fcribit Paulus, cum ait : Fa Aum rill’ lege, ut eos, qui fub lege erant, re' dimeret, ut adoptionc ius filiorui^ acciperemus Chriftus enim ucnit in hunc mundum , non ut legist^' tor, non ut nouam ferret legem, fed uenit ut liberator,ut liberarethomi' nes à legCjideocp fa Aus eft no fupr^ legem,fedfub lege. Vfdcamusigit quomodo Chriftus fa Aus fit fub le' ge,aut legi obnoxius, ut etiam cog' nofeamus, quatenus nos à lege rt' demerit, Sunt enim tria officia It' gis:unum eft, quod exigit externam £C ciuilemobedientiam. Secundum

BXPLICAT. IOAN. BREN. »9 eft, q» exigit ueram et perfecftâobedi enttarn in omnibus mâdatis Dei.Ter tium,quódaccufat,perterrefacit,ma ledicit,execratur,crucifigit, amp;nbsp;occi' dit peccatorc.Hacc officia legis Chri ftus in fe fufcepit, Si iuxta ca libera^ uit etiam nos à uarijs feruitutibus le^ gis.Primum enim Chriftus fufcepit obedientiam legis Mofaicæ.Circun* cifus eft, Redêptus eft Mofaicis ob* lationibuSjUt primogenitus,Obfer* uauit Sabbatuin,2lt; alia quae pertinc bant ad politiamamp;caerimoniasEc-' elefiac Ifracliticæ.Hac obcdientiajCt* fi non tenebatur,tarnen quia praeftp tit earn uolcns,impetrauit, ut diuuV gato Euangelio fuo in orbem tenar, nullus credens in ipfum necefsebaz beat politica 6lt; cerimonialia Mofifa , cere.ltacppoftquam Chriftus uenit,

Euangelionreuelatum eft,no am plius fumus fub tutore Mofe, SC fub J nbsp;nbsp;clcmctislegis,fcdfalt;fti fumus liberi,

. TN CAP. inr. EPIST. AD GAti libus Mofi.Hæc autem mininiacft pars Iibcrtatis ChriHïanæ. Deinde Chriflus fufccpk in fc ueram amp;nbsp;feëlam obedicntiani omnium man* datoriim Deijquç in his duobus pc*’ dent J Diliges Doininutn Deum tæ um ex toto corde , ôô proximum fi' eut teipfum , Nam Chriftus perft' die impleuit bas leges :Itaqj mei'U't bac obcdicntia,ut nos redimcrcmüf à lege , Quidf meruit ne , ut nos non nccefschabeamus diligereDo' um , Sd proximum d Quid potefi bac fentetia abfurdius dici; Refpoæ deo J Chriftus non hoc meruit,utlilt; ceatnobis peccare , fed meruit,ut cùm nonpofsimushis legibus pet' feefte facisfacere, donaretur nobis in ipfum credentibus fuaipfiusfatisfelt; ^io8)Ciufticia,qua QCin confpcâii Dci non aliter gloriari pofsimus, $ fi nos fatisfecifsemus legi,ô(f liceaC nobis facile uirtute fpiritus fancîK dilcclionem Dei acproximi,quan'

X • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tum

EXPLI C A T. IO A N. B R. E W. 180 luminhaccarne pofsibileeft,felt;?îâ, ri.Hxccerteeft uera liberatioà le* ge lt;nbsp;Püftremo ,quiaChrilius fufee* perat peccata noftra expianda, id* circo fufeepit etiam omnes Icgis tnaledidioncs , quæ pcccatonbus ’ debentur.Lex enim inaledicitpec* catorem uartjs corporabbus atHi^ (fbünibus, fæmc, frigore, pauper * täte J QC ali]s aduerfis. In fudore, m* quit, uefeeris pane tuo. Quare eti* ' atn Chriftus fufeepit in fe bas ma* kdidiones, ÔC fadus eft bac in par*, tefublege, AdhæCjLex per terre* facit peccatorem,oftenfaei magni* tudine peccati 2lt; iræ diuinæ. Qua* rc ôd Chriftus faclus eft hac in parte fublcge,ô£ fufeepit tantum terro* rem, ut etiam fudaret fanguincum fudorem , nec pofset iam bumanis xonfolationibus fuftentari, fed indi* geret angelicoauxilio.Prætcrcalex immittit peccatori uincula, 5^ cap* tiuitates ,ac infligit ei plagas Ôô per*

CÄP. nn.EPiSt. AD ÖAL. èufsuras.Sufcepit igitur ÔC hçc Ghri ftuSjUt omnino fub lege efset : Cajr tus enim eft,6C pereufsus nonalapis tantum,fcd ÓC flagellis.DeindejLex crucifigi't S)C maledia't,ac occidit pec carorem.QuareChriftus etu inhac parte fadus cft fub lege. Cr ucifixus cm'm cft j 0£f reputatus maledic^iis, ac fn cruce mortuus quoep eft. HoC iterum cft ucre fieri fub lege. autem Chriftus hac obedientia mC' ruit f Lex nihil iuris habuit in ipfuni» quia fuitinnocctifsimus.Idcircü mc* ruit,ut quotquot in ipfum credunf, redimcrentur à lege,hoe cft, non ut nihil aduerfi amplius patiantur, non ut non affligantur fuis erucibus in hac terra,fed ut pcceata non pofsint amplius cos aecufarc, amp;nbsp;damnare» SiC ut cruces fiC mortes non pofsint eis efse dctrimentOjfed necefsehabe antipfisinbonum cederc, proptef Chriftum.Hçc eft maxima omnium libcrtas, nullo auro, nullis gemmis» . tmo

imo ne omnibus quidem tegnis totv US terrae comparabilis.Quid ergo di eemusc' SiChriftushæcprimum in aduentuluoimpetrauit, quomodo ueteres Patriarchæ feruati funtcFuc runt adhuc fub lege, Ergo ne etiam dânatifNequaquàm. Etfi enim Chri ftusnondumaduenerat,2lt; ipfi ne-cefse habebant fub difciplina legis cfse,tarnen quiafilq fuerunt Dei, li-. cet adhuc paruuli,fuerunt etiamhæ-redes diuinorum bonorum per fide inChriftumuéturum. Hoc tantum eft difcrimen inter nos ct ipfos,quôd poft aduentumChrifti nobis,hoc té pore,utadultis,ÔCnonamplius par-uulis J haereditas coeleftis tradit pcr-fpicue,manifefta Qi. reuelatapracdi-cationeEuarigelij, quodcertemerc tur nomen libertatis.Ipfis autcm tra dcbatur tantum obfcure fub facrifi-cijsjô^ per promifsiones de uenturo

snM CAp;int EPrsT. ad g'AU '' cft j quodPauIus Roman, xtq, dicttî Nunc propius nobis'adeftfalus, tum cùm credebamus , Cætcrum, quemadmodum tempore legis, an' te aduentum Chrifti,omnes pijfoc' runt liberi in confcicntia , proptef Chnftum ucnturiim,»! quern crcdi' deruntjita tempore Euangclrj, oni' rteshi, quinondum agnitoChrifto, inpeccatis ambulant, funtfublegc fiC ferui Iegt's,ac damnatioi obnoJti), donee SC ipfi Chriftum per fidem ag norcant,ac refipifcant. Quare danda eft opera, at Chriftum uere cogno' llt;amus,quo ÔC ueram libertatcinfi' Korum Det confequamur., Si reti' neamus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;•

Exponit Paulus manifeftius,quid Chriftusimpctraucrit nobis obedb entia fua » Nam quod fatftus eft leg* f obnoxius, impetrauit uobisnon'

- i.. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ino»

EXTLIC At.; Id A H, BRENTJ :nt* lum, ut cfsemus à lege liberijUerum etiam , ut confequeremur propter ipfum filiationem, hoc e(t, adoption neminfihos ÔC ius filiorum , idque adultorum, 2lt; non amplius puero^ rum « Nos cnim natura fumus filij iræ,feu fill] Satanæ^SC hæredcs infer ni,poftquàmautemChriiIus fa (flus eft legiobnoxiusjôu obediens ufque adcrucémortisjimpctrauitjutquot quot inipfum credunt, adoptentur in filios Del «Vndeloannis.i.ait,De-dit eis poteftatem filios Dci fieri, his quicreduntinnomenipfius ♦ Quid ergo cftjfiliumDeiefse f Nullahu-mana uerba pofsunt hanc dignitatem fatis explicare, nulla humana rx tio poteft earn fatis com prebende-re.Sunt ÔC inter homines fuæ filiatio nes Ô(S paternitates, quas Deus,non inhoc tantum cr eauit, ordinauit, ac inftituit J ut pater filiumnutriat, ÔC relinquat ei hécreditatem ,fed mul-tomagis,ut efsetfacramenium,quo

INCAP. ni!. EPIST. A MS At* cognofcerctur, quomodo inter fcfc haberentDcus ÔC filtj eius.ïnuifibp lia enim Dei^ut Paulus ait, cognofcû tur ex uifibilibus creaturis,hoc tamé facramentum non poteft ad uiuum exprimere, qualis uere fit conditio inter Deum ÔC filios cius.FucruntC' nim parentes,qui liberos fuos aut ne glexerunt, ueluti alienos, aut expO' ‘ fuerunt,aut etiam trucidârunt, cùm liberi adhuc efsent infentes.Talis aii • tem crudelitas nullum prorlus locS habet apud Deum. Nunquid poteft » obliuifcijinquit Efaias, mulier infan* tem fuum,ut non mifereatur filio H' teri fui Et fi ilia obliuifeitur, ego ta' mennonobliuilcartui. Quare affe* Clus Dei erga cos,quos agnofeit filf os,propter Chriftum,longe fuperat afïedlum omnium terreftrium paré' turn. Quid igitur poteft tali homini, . qui eft à Deo in filium propter Ch riquot; ftum adoptatuSjdeefsefSi indigetiii fticia,quæ eft fummum bonum,

EXPLICAT. IOAN, BRENT, t« bet patrem iuftifsimum, cuius tufti* ciae filius haeres eft. Sündiget fanita* te,habet patrem autoretn omnis fa* nitatiSjCuius ipfe hçres cft.Si indiget diuitijs,patrem ditifsimum,cuius eft cœlum 6^ terra, 0^ omnis plenitudo coi5^,quarumrerum filius eft hacres. Siindigetuita,inipfamorte, habet patrem omnipotentem, 2C omnis ui tat autore,cuius ipfe hacres eft.Qiiid

I igitur de miferia noftra conquerü ImurrMetuo,inquis,ne propter pec* catamea, quæpoft baptifmum , in quofuminfiliS adoptatus,dcfigna' ui, exhæredatus firn à Deo t’Certc

; Deus cxhæredare folet impios fili-' os.DeIfraclitis,quos Deus antea uo Icauerat filios fuos, ait Dominus per

leremiam cap.xv.Si fteterint Mofes 6C Samuel coramme,non eft anima meaadpopulumiftum.Eijce illos â facie mea.Etcap.xx.Viuoego,dicit Dominus, Si lechonias fuerit annugt; Ids in dextera manu mea,inde euellä

INlt;AP. UIL EPISTi AD GAt», eum.Attainenjnon ita exhçredat,ut non rccjpiat poem'tentes.Si pœnitçrt nam, ïnqint, egen't gens ilia à tnalo fuOjagam amp;nbsp;ego pœnicentiâ.ECj Vi uo egOjnolo mortem impij, fed m»' gts ut conuei tatur, Et rurfus lij» Si dimiferit uir uxorem fuam, SC rccedens ab eonupfcritalteri uiro, nunquid reuertet ad cum ultrafNü' quid non poIlutaamp;Scontaminatie' quot;nbsp;rit mulier illa f Tuauté fornicataes cum amatoribus multis,tame reuer tere ad mejdicit Dominus, ego fn fcipiam te.Nota eft parabola Lu.xv» de filio perdito,Qiiare, etfi peccafti» S)C cxhxredatus es propter peccatû, tarnen fi refipueris, reftitueris ctiani iuri filiationis diuinæ ♦ Deinde,Chrf ‘ftusobedientia fua non impetrauit * tantum,utefsemus filijDeiadhuc pueri, fed potius adulti, Sgt;C ut lii' beam US ius adultorum liberoruni» Quod ergo elfillud ius f'Primum, cum filiiis adhuc iufans, fit fub toto'^ ribu« ’

■ EXPLICAT. IOAN. BRENT. ’«4 tibusjöd nihil propemodum différât iferuo, pofteaquàm peruenerit ad iuftam actatem,tunc fit liber jUCC nc^ edse habet fub tutoribus cfse,itä Chriftus,poftquam aduenit, libéra* uit filios Dei à tutela Mofi amp;nbsp;legis e* iuSjamp;S reftituit eos libertati. Deinde hæreditas paterna traditur filio adul tOjUt pofsit cam dcinceps pro fuo arbitrio adminiftrare . Sic etism, poftquam aducnit Chriftus, rcucla* tumeftEuangelioneiuSjin quo per* •fpicue, nullis ambagibus, nullis cb* feuritatibus, nulliscp conditionibus, traditur nobis cœleftis hærcditas. Huius autembçreditatis bona funt, Remifsio peccatorum, lufticia per* feda in Chrifto , liberatio abaffli» ^ionibus , Conferuatio in morte. Et perpetuum regnum coeli. Hæc ttobis libcre 6C gratis traduntur per EuangelionChrifti, cum tarnen ue-; teribus ante aduentum Chrifti, tragt; debantut iauoluta multis obfeu*

IN CAP. lirr. EPIST. AD GAt ritatibus,ac uidebantur minime g’’* CIS darijfed propter multa mérita O' perum legalium , quemadmodin” puero,etfi eft dominus omnis hxf^' ditatis,non foie t dari tunica, aut gb' diolus,nifi uideatur quodammod^ merçri,Sc tarnen non eftullumein* meritum, fed tantum difciplinaaüt paedagogia. Ponoautem,qucma(l' inodum filio adulto traditur quido” hacreditas libère,non autem in hunt abufum,ut difsipet cam,ut perdait' amfeortisjiudo, SC conuiutjs,fedi*J honeftam ducat uitam, SC.honeft^ opes fuas adminiftret : ita hacreditas coelcftis,traditur quidem nobis lib«' re ÔC gratis per Euangelion,nonaU' temutabutamurcaadpeccata, fed ututamur ipfa ad ducendamhonc'’ ftamuitam. Præterca,nontraditur nobis,utreipfafentiamus hæredita' tem externo fenfu in hac terra,fed ut nunc pofsidétes ius hçreditatis, fruâ mur eapoft hanc uitam. Nunc filq

1 rit fitniles ei crimus, quonia-.n uidc-bimus eum ficuti eft.bteninijquem* admodum Chriftusipfe,inhac terra,geftauit formatn ferai, obnoxius omnibus afdidlionibus , ac uideba-tur omnium homing abiedlifsimus, ód tarnen erat uerus filiusDetjód hat res rcgnicœleftis,quamhæreditatê, poft rcfurredbonem frudlu fuo per-cepit, ita 3d nos habemus nunc ius i cœleftis hæreditatis, qua frucmuc poftbanc uitam. Quare ctiamfi fra-dlus illabatur orbis, tarnen confole-murnosipfoscxiure, quoddereg-

1 DocuitPaulus antea,quôd Chri-ftus impetrauerit nobis , in ipfum credéiibus, ut adoptarcmur in Iftios

Dei.Nunc autem docct/quid tant donoi'um, quaiTj beneficioruin no' bis conringat ex co, quodfimus k' Ch filij Del. Ac primum, quia, (in' q lie} eftts filq Dei propter Chriftö, idcirco datas eit etiam uobis fpit*' tusChrifti,quiclamat Abba Pater* Hoccit beneficium longe cinniiin* maximum, 6Cabhumanocaptain' comp vehcnfibilc, uidelicet, pofsc aC fcire,clamare Sgt;C uoezte Deu exani* ! mo,Sc certa confcictia, PATREM» acorare, PATER Noil er, quoi! ert exordium dominicae orationis* Non elt nunc nobis fermo de extet' naorationis dominicæ enumeration ne,quæ certe unicuique fiue pio fine impio obuia ÔC facilis eft, fed de da* more confcicntiæ,quo Deus indubf tata certitudinc inuocat utPATcr* Nam qui côfccutus eft hanefeientia fiC eloquentiam , q? pofsit 2C audcaC „ h ad Dcum,ur patrc,cJamare, hoc eit, orationein dominicam rede orare,

RXPLÏCAT, lOAN. BRBNt. »«lt; êC primum eins uocabulQ, quod eft PATER,ex animo dtccre,hüic ad fa lutem nihil prorfus deefse poteft. E^ tenim,fi obijduntur nobis in confcic tia,peccata,ó^ mors minatur nobis perpetuum cxitium , amp;(. clamamus ad Dcum Abba pater, Lieber Vat* ter,ex animo, tunc Deus cômittcrc nonpotc{l,utfinat filium fuum in ta tisanguftijs perire «'Quis cxuobis, HKta» \ (inquit Chriltus apud Lucâ:) pater,à quo fifilius petierit panem,num lapi dé dabit iUitaut lî pifcé,num pro pif* ce fer pentem dabittaut ouum, num por riget fcor piûr Si ergo uos cùm fp tismali,noftisbona dona darefilqs «eftris,quâtomagis pater ueftcr cœ leftis dabit fpiritum fandlum pofcer» tibus fcJtacp cum quis comprehen* diiur iudido peccatoBt,5lt; clamat ad Deum ut pâtre, certe is eoeleftis pa-^ tcr,nô augcbit peccata peccatis j fed potius dabit pro peccatis, ueram pcrfsâaniiufticü', uidelicet,luftidS

ÏNCAP. UIL EPIST. AD SAU unigeniti filij fut, quam imputabft cuiuis inuocanti fe cx fide in ChrillÖ filimn fuum.ltem,cùm quis compr« hcnditurhorrore mortis 6C inferni, ÔC clamat ad Deum,ut patremjunC cceleftis illc pater non efl tam crude lis^quod mortem duplicet, infer' j num ferucntius accendat,fcd eft ! tæclementiæ, ut pro morte uitam, I pro inferno cœlum largiatur.Quod i indicauimusdeaduerfis côfcientiæ) j hocetiamintclligcdumeft de aduer fis corporalibus . Sienim quemop' primat ucl cgeftas , uel infirniitas corporaliSjUelinfamiajfiC clamet ad Deum,utpatrem, fieri non poteft, ut hæc aduerfa male cedant ipfi, fed conferuabitur potentifsime.Pater C' nim cceleftis non poteft committe' re,ut fi'nat filium fuu, petentem auxi Iium,perire. Qiiarc niliil ad falutcifl dceft ei, quipoteft amp;nbsp;audet Deutn ut patrê.ucre 2C cx animo iniiocarc» Hocenimunum PATRISuoca* bulufli

bulumita expugnat animumDei, Utnequeatfe continerc,quininuocä ti offcrat omncm fuam opcram 0^ auxilium.Scd quomodojinquis,fieri poteftjUt confeientia inuocet Dcum indubiuta.certitudine ut patrcmC Muka cnim funt,quac cotrarium cla mantjquae S)C fuperare uidentur cla* morem noftrum.Nam,fi confydera-' mushumanæ naturae imbecillitate, quomodotamabieda crcatura pO' teftDeum alloquiutpatremcSiau^ tem ponimus nobis ob oculos pecca ta noftra, tunc deprehedimus quod magis patrem habeamus Satanam, quam Dominum Deum neftrum» Itacpcùmnos clamamus adDeum, ut ad patrem,tunc multo fortius re^ clamatSatanjôô dicit;Non,Ncn,De us non eft Pater tuus, quia cs pecca# tor . Sed ego Satanfum pater tuus, Ct tu es filius meus.Quare eris amp;nbsp;hç resmcus.HicSatanæ clamor eft for tifsimus,ac folet, nifi prouidcamus, ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a J

SC cancamuSjclamorcm fpintuscîf' cutere ♦ Quomodo ergo raurjquód clamor nofter, quo inuo' camus Deum,utpatrem JitucrU^ 0(S quod Deus agnofcat nos , utfiH' oscR,cfpondco, Hane cerdtudineiP nffert nobis lefusChriftus Domtnws noftcr jfi in ipfum cr ediderimus, N» Chr{ftus,qui eft uerus QC naturalist lius Dei, expiauit peccata noftra,0^ reconciliauit nos cum Dco,qucm Deus in tantum dilexit, ut recepci fc omnes cos, qui credunt in ipfum, profilijs agniturum. Quareßquis in Chriftum filium Det credit, 6^ f b mat adDeum/tt pattern, tuncDc' us agnofeit eiim,ut filium, quia iniic nit in ipfo, ucrum SC naturalem filiö fuumlefum Chriftum^amp;T uidetinuo cantem efse membrum Chrifti Jta* quecertitudoconfcicntiæ, de Deo patre,non eft fita in dignitate noftra rum uirtutum,fed tâtum in Chrifto lefu,cuius membrum eft clamas ad cum

tXFLîCÀt. lÓAN^ BREN. H« eum per fidem, Hk nunc uide mihi, qui fint hi homines,qui nee fciût,ncc pofsunt,nec audent ad Deuin, ut pa tremjClamarCjô^ orationcm domini câ,PATER Nollcr,ne incipçre quv dem,tantum abeftjUtqueantadfi^ nem uflt;p redle perorate. Nam, qui nonfunt certi per fidc,fe efse in gralt; tiaDei,£lt;habere propieiû Deum, propter Chriftum ,hinon pof$unt, nccaudentDeum, utpatrem,aUo* qui.ltacp nullus Turca,nuUuslud3c* us,nullushypocritaChriftianus,nul lusep impoenités peccator,nullus de nicp impius,poteft Deum ut patrem inuocare.HadenusdocucruntSü^ » phiftç,nullum pofse efse certû,fe ha bercDeöpropiciö, 8C efse in grana Dei.Haec fuit dfedfrinaimpiifsirra; primû,C|j quantû iniplafuit,figmfn.a uit,tot5 Euangclicn,quod nobis ccr tamgratiâDeiinChrifto promittir, «ifseuanû mendaxzdeinde eftccit. Ut nullus hominû potucrit redfe dice

ÏN CAP. tnt EPIST. AD ÔÀU reorattonem dominicain, adcoqiiî piimumeiusuocabulum, PATÊR N O S T E R,Quarc, abicda illaif^ piadtxflrina, teneamus certitudin^ Euangcltj Chrifti, quo certi effid' mur,quôd credentcs in Chridufflj 1* mus Ûco acceptijUt fi lij eius,fiC pof' limus ipfum, ut patrem,inuocare*

Secundum beneficium,quodini' pctrauit nobis Chriftus obedienn^ I ua,in hoc confiftit,quód cùm clame mus fpiritu Chrifti ad Deum, Abb» pater,non fimus amplius ferui legis» fed libcri filtj.Itacp Chriftus libcrauü nos à feruitute legis, ÔC attulit nobis libertatemfiliorûQei, Quæ autem fit feruitus legiSjfupra didtû eftifcd nuncquoqucpauca de ca dicamus, quiarcs cil: cognitu ualdenecefsa' ria. Vna enim feruitus eft, quod qui uolucrunt cenferi membra popull Del,

Dei,Ô( in populi Dei poluia uerfari, hi necefsc habucrunt obedientiam legis Mofaicscin cerimonijs QC poli' ticiSjin circuncidone amp;nbsp;labbatifmo acalijs ritibus fukipcre.Ab hac ante nbsp;nbsp;1

feruitute èC nccefsitate libcrauit nos Chriftus per diuulgattcncm Euan* gelij fui,in totum orbem tci rat. Itacp nunc nonfumus ferui legis. Aliafcr' uitus eft, quod cum lex fit agnitio peccator urn, facial omnes homines reospeccati, cjuia nullus hominum perfede fatislacit legi.Chriftus autc expiauit pcccatanoftra,ut quemad* modum in lege agnofeimus grauita tern Sc magnitudinem peccati,itain Chrifto agnofeimus perfetffam iufti ciam nobis per fidem communicata, Quarc nec hac in parte fumus am' pliusferuilegis. Alia feruituseft,lt;$ cumlexfacit nos omnesreos pecca

I tijobijciat nos maledidioni, morti, Satanac, ÔC pcrpetuac damnation!, Haec eft grauifsimafer uitus. Ab hac

• fnCÄP.'ll1l. CPlSt? ÀD GAt’ autcmlibcrauft nosChriftus , qm* fufceptain fe matedidione «noP tc, cxprauitpeccatanoftra,SL uklt;{ mortem arque condemnarionen’*^' taque iiec hoc modo fumus ampHu* fèrui legis. Hacc non funt tantum aii dienda , fed in ufum transferenda« Sunt cnimarmafpiritualia, quibiis muniendus cd animus nofter, in pil gnaaduerfus Satanam ÖC mortem» in grauibus confeientiæ certami* nibus.Homines uaria habentnego' eia,publica priuata. Publice geri* Cur magidratus ÖCbellatur adueP fus hodes,ac hoc pracfertim tempo re aduerfus Tureas, In his negocij» conficiendiSjmulti ÔC magni funt co natusac labores. Priuatim autem m nufqmdp paterfamilias ctopifexfu* habet négocia,quibus didinet♦ Haec etfi diligcter pro untufeuiufep uoca» Clone peragendafunt,tamé nee funt præcipua ,nec maxima,ad qua; in hae terra uocati fumus, Deus enim

j ïnuriufticiam,uitam,filt;fœUciratcm* ï Habemus fortem, a ft ut um irre* ; quietum aducrfarium , qui circuit, quafileo rugicns, 5)C quærit qucm deuoret, Aduerfus hune pugnandS cftfine intermifsione , tam publiée

i Pharifteosjqui uokbant Chriftianos i inferuitutem conqcere, dicentestNi fi circuneidaminiiuxta legem Mofi, Chriftus uobis nihil proderit Cùm hoc Satana pugnauit Paulus,quam-diu uixit.Pugnauerunt SiC alij Apo-” ftoli in Concilie Hierofolymitano, Ad»xv« Sic amp;C priuatim pugnat Sa tancumvinoquouis Chriftiano, cupit ipfum in fer uitutem legis coq-cere.Dicit cnim, T u non feruaftile* geiB J Ërgo es obnoxius morti dC

IN GAP. int EPIST. AD GAt. damnationi« Hoc ccrte nihil aliud cft,quàm conari confcientiam in ief' uitutem Icgis iter urn fubtjtcre, obuiandum eft Satanaî hoc fpiritus gladio J quem Paulus hoc locopto' ponitdicensftamnoneftis ferui,ftd j hitj.Kefpondendum enim eftjQp**^ I tu Satan mihi legem obijcis î Noß fum amplius fub lege,fed fub gratia* No fum fcruus legis, fed liber filius* ' Quareiudicium ôf condemnatiol^' gis nihil ad me . Vides igitur qua”’ necefsarium 8C obferuabilem ufui” ; habcat hæc Pauli dotftrina. Alia fei'' «itus legis cft,quod lex exigebat fita operum. Sicut enim ferui ncce^' fe habent dominorum beneficia incrcedem mcreri,ita lex non confe j rebat beneficia,nili meritis.Chriftu* , autcmliberauirnosab hac feruitU' J tc,quia confert nobis omnia benefi' cia gratis, idcp non aliter quam fill confequuntur hxrcditatcm.ln fami' lia enim alia eft fer uorum,alia filiorn conditio»

ÊXPLrCAT. IOAN. BAEN. »Jü conditio.Serui necefse habent fuam mcrcedemmcreri, ÖC quantulacft umcrcesjficumtotadomini fubftä tiaconfcratur lt;nbsp;Fih] autcm non mC' rentur,fcdfunt hçredcs omnium bo norum,nafcendo tantum. Sic ctiam »n populo Deijhypoeritae fünt ferui: Vereautemeredentes funt filq.llli multafaciendo, paucifsimamerem tur.Hi autem renafeendo tätum per Chriftum, confcquuntur maxima» Alia feruitus legis ert, quod qui fub lege funt,trifti 06 feruili animo faci* untbonaopera.Chriftus autem de* dit nobis liberalem ÔC filialcmfpiru tum,utquecun(^bonafacimus,libe rail ôd candido animo faciamus.Ha* bes feruitutem Icgis, z quaChriftu» nos liber auit, ôi fecit nos liberos fi* Iios. Tertiumbeneficium eft, qüôd i cùmChriftusfecitnosfiliosDci,fe* cerit nos ctiam heredcsDei,fuos au lem cohaeredes.Hoc beneficium ma lus €ft,quàm quod ab humana ration

'INCAP. uil epist. ad gal' .necomprehendi pofsic, QininhoC feculolcginmushacres fucntdiuitis ' cmufdim ciuiSjaut pn'ncipiSjaut ed' am rcgts,quäfjelix iu Jïcatirr ab alijs tenuibus hominibus Æt tarnen hçre diras lerræ cuanida eil, nee poteft j nos feruare in morte, Quantam igt' tur putas cfse fœlicitatem,hæredeifl efsc coeleftium ÔC diuinotum bono' rmn,ac cohærcdë eCse Chriftif Qu« autemfit hxrcditas diuinorum bo' norum , fupra aliqua cx parte cnU' meratumeft.PorrOjhacredes Deifii ' mus,non ex noflris meritis, fed taU' ; tum propter Chriftum, fide accep' [ tum. Vnde , cum Paulus dixifset, , Quod fi filius, ÄS hatr cs Dei, additj PER CHRIST VM. Huiusbe neficq ufus cft,tum in certaminc fcicntiac,tumininfl:ituenda uita no' ftra.Nam fi tentamurde morte inferno,dicendum eft. Nos efse hx' j redes bonorum Dei qfaefiint uita ! ö^ ccelUOTtOiiArc nihil ad nos mo« i

iC infernus. Deinde, fi fumus hære* des Deij profeóto talis etiam uita agt; genda cft in hoe fcculo, qualis de* ccthacrcdemDei. Hærespnncipi» *git uitam principi conuenientem; Haeres nobilis cuiufdam Comitisja-* git uitam conuenientem ncbüi. Sic èC hobis faciendum eft. Cùm (imus hærcdcscœleftium bonorum, debc mus etiam agere uitam cœlo conuc^ nientem . Qui peccat, agit uitam conuenientem inferno ♦ Non igitur peccandum, fed bene agendum eft. Hacreditas cœleftis non apparet qui dem in nobis uiuêtibusadhuc inter uarias afflidliones huius feculi.V idc mur magis efse hærcdes mortis, j quàm uitac. Sed accidit nobis, quod cuipiam,eui peregrine contingithae reditasrcgnitranfmarini.Hic uaga*

I tur inter aliènes,laceris pannis obfi* 'i tuSjôC cælat fuam turn nobilitatem, ! lumhæreditaté, ne captiuitatc inter ’, j cipiaî, Puws nCjtf is dçleat proptes

laccros fuos pannosc Minime oinnP um,fed libenter eos geilat dummO' do tn cis lateat, ac uaria fuffert ped^ cula, donee per marCjad accipienda regni fui hæreditatem nauigeufic nos habemus hæreditatem regnicd । kftis ultra mare huius fèculi, int^' rim autê uagamur in hoc feculo üi' ; rijs aduerfis circundati. Hæc autem eft coniblatio noftra.quód de haer^' ditate certi fimus , nec afflidion^ reddunt nos triftes^propterca fub his tutiores fumus ad accipien^’ hæreditatem . Hæc omnia,ab co lo' co,Fratres,fecundum hominem^*' co,Hominis licet Teftametum, «ftp ad hunc locum,co ipedät,quod Paulus figniheet iufticiam quat dt pars cœleftis hæreditatis,no cont»’' gere nobis propter mérita operi’’^ kgiSjfed tatum propter lefum Chtgt;' ftum, per fidem. Hie eft principal*^ .ftatus huius Epiftolæ*

Paulus commemorauit hade» nus multa ar gumeta, quibus proba* «it,hominereputari iuftum coram Deo,non propter mérita operum 1« gis,fed tantû propter Chriftum, per fidem,8cChriftumliberafse omnes inipfum credentcs à lege, Addet au' tern Paulus adhuc unam allegoriam de duobus filijs Abrahîe, qua idem dcm6ftrabit,Scd priufquam allego* tiam r ecitet, ponit Obiurgationem, qua pro autoritäre (ua reprehendit Galatas leuitatis Sgt;C inconftantiac, fi* cut amp;nbsp;initio huius Epiftolx : Mir or quod tarn cito transferimini.Dicit e* j nbsp;nim hoc loco,Sed turn quidem, cum

•gnorabatis Deum,hoc eft’.Quæ ha* ûcnus fcripfi lit er is, ca uobis coram præfens pluribus explicui,et illuftra ui,acperfpicuc docui,nullum homi* nem iuftificari ex operibus Legis, I Quam etiam dodrinam fufccpiftis b

magna am'mialacntatc S£ prompt*' tudine, Quae ergo eftillaleuitas inconftanna,quód Gnitis uos tamc*' toabductaueradodrina, ucra^r^^, Ii^ionc fquot; Non fuit quidem miruffl,*? cum adhuc eratis Ethnici idoU' tra:, ac ignorabatis uoIuntatemDcl per Chriftum,facile abdudi fueritw ad quorumuis Gdiciorum deoruu» cultumjac nunc colueritis Martern» 1 nunc Saturnum, nunc Iouem,nune Vencre,nunc alios deos, PoGquam autemcognouiGis uoIuntatemDe* per ChriftQ,et didiciftis uerumChd ftiEuangclion,nonpofsum nonmi' rarijquddtîcitoà ucra dodrinadc' ficiatis, aepro uero fpirituali cukit Dei J fufeipiatis iterum cultus illos pueriles,ôè per Euangelion abrogé tos.Habes fententiamincrepationi» i Pauli:Nunc perfcquemurparticu' I ïas.Primum, Videmus in Galatis,\ facile homines deGciata uerapictatc ad impietaté,fi ablata fuerit uera Eu'

EXPIzICAT. IOAN. BREH. i,t angeltj dodrina. Paulus non diu ab* fuerat à Galatis , amp;nbsp;Pfeudoapoftoli nó diu cócionati crStapudGalatas, 6lt; tamenGalate citius acceperut ina piam dodrinâ, quàm ant ca piâ. Ad* »nonemur igitur excmplo Galata-tum,utueram dodrinam Euange* lij magna diligentia accipiamus, èC danda eft opera, ut cam gratitudine iïoftra conferuemus. Etcnim,cùm ft inus in peccatisnati, natura omnes pronifumus ad impietatem, 8^ adfc danda mérita noftroium opcrum. V ulgo dicitur jfacile inuenias cantu, quo excites cum, quifua fpontc pro huseftad ducendam chorcam^Sic ctiam cum rioftra natura inclinati fu i mus ad impietatem hy pocr iticam,fa 1 cilemouemur,utpra:bcamusaures ' impiae dodrinç de raeritis bonorum i, opcrum*Namquemadmodumter* ra, quae propter pcccatum malcdi-da eft, multo fcracius fert fpinas Sl Uibulos^etiam fine cultura,quam cri-fc »

ticum magna 5C diligétfcuItura.Af' bores quorp agreftes, a nullo culf^’ fcrtiliorcs font arboribus dome^*' cis,proptcrea quod terra fit agrcft*' urn arborum mater, doinefticarin’’ ‘ ueronouercarfic 8C tcrr^ carnts nO' j itr« multocapador eft impie nar quàiT» pie,quia natura fiimus iifl^

Deifont* git nobis uera Euangelij dodrin«’, confer uanda eft magna diligétia abcaadimpiam transfcramur.Df' inde mirum fortafsis alicui uidebi' tur,quód Paulus hoc loco ait, Gen' tes ignorafse Deum, cum tarnen Rom.fcribens,dicat Gentes cogno' uifsc Deum:Qhiod de Deo cognof J poteft,inquit,manifeftum cftiniHiS' Sedfacilis eftrefponfib, fi uarictate cognitiois Dei obferuaucrimus.Dn plcx enim eft cognitio Dei. Alia eft cognitio Dei, qualcm lex prædicat, uidelicef,quód fit Deus,quod Gt iU' ftus iudex,quód rétribuai malis ma*

Ia,amp; bonis bona. Talemcognitionc de Deo, etiam Gentes aliquo modo habuerut.NullaenimfuitgenSjqux non feiret habendum efse Deum,e*

ceat.Dehaccognirionc loquit Pau* j lus ad Romanos, amp;nbsp;didt.lnuifibilia 11 Dei cognita efse per uifibiles crcata 11 ras.Hec Deicognitionecefsatia qui dem eft, fcdnonfufficitadfalutcm,

J1 quiacum natura fimus peccatorcs, , i nihilaliud ex haccognitiôe reporta* , ' mus, quàm damnationem. Scimus enim Deum efse iuftuiu iudicem:

I tcrgentcsamp;IudeoSjEtcftadhucaix , gt;nbsp;tor omnis idolatriac 6lt; impictatis in* 1 i ter hypocritaSjTurcaSjSC alias natio , nés . Nam cùm cognofeunt Deum . ' efse iuftum iudieem , ÔC agnoftunt ' fua pcccata,tunc quçrunt uarios cul tus, quibus Deum placent, ôlt;r ir a m

'.rN CAP. nri epist. ad gal tum MartiSjSaturni, autlouis, qult;’ iperatfe placaturum Deum^Iud^uJ accïpit facra Leuitica, 8C facit ca hoi animo,ut recóciliet fibi Deum.Tut', caarripit cultus à Mahumete prac' i fcriptoSjSC fpcratfciram Deihofö j meritocuafurum4Hypocrita Clnt' ; ftianus inlhtuit monachatum,utmt rito opcrum eius confcquatur fauo' rem Dei.Itacp uides ex hac cognitio' , neDei,ortam efsc omnem idolatri' I am inter omnes gentes: deinde ' des omnium gentium SC hypocriW' rum no credentium in Chriftum/c^ promittêtium fibi placatum Deunt propter méritaopcrum fuorum,pb ne eandem efsc impietatem, etiainfi opera fint diuei fa.Quarc mfrö nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

ludarisdcreligionCjCum tamenha' beant eandem rcligionem . Aliacft cognitio DcfiqualéEuangelionprac dicat j uidelicct, cp Deus fit clemcns

RXPLICAT. rOAN. EKEN, remittat credétibusinChriftumpcc caufua,ÔC reputctcredences iultoB nó propter méritafuorum operuwi, fed tantum propter Chriftum per fi dcm.Hçc fola uera cft cognitio Dei, quænon cft nobis natura nota, fed difeituï per Euangclion,autorc fpiri (ufandto,Ioannis,i. Deum nemo ui' dit unquàmjfilius um'gcnitus qui eft l infinu patris,ipfc enarrauit:hoc cft, j Nemo potuit natura fuacognoftc'

rc,quôd Deus fit nobis propicius, fedChriftus per Euâgclion fuum rc uclauit nobis uolûtatem Dei, uideli' cct, cpDeus uclit nos feruarc prop' ter ipfum,ctc. De bac cognitiôc De» loquit PauluSjCÙm de Galatis ait,lg'

I norabatisDeû.Galate,n.priusqaudi uifsét Euangelion,cognouerunt qui dem Deum legaliter ,utfupradidû \ I cft,fcdnocognoucrunteumEu3ge lice,hoc cft,non cognouerunt clemc ’ nbsp;nbsp;tem uoluntatccius propter ChriftQ»

‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;b 4

pofteaquam cognouiftis Dcû, qui** potïus cogniti cllis à Deo , Corr^' dioeftjqua Paulus fignificat cog***' tionem Euangclicam Dei conting«' j re nobis non noftris mentis, fed fl**:' ra gratia SC dementia Dei.CogflO*** ftis, inquit,Deum,uiddicet, pcrE' uangelion,fcd nc exiftimetis uos ftra prudentia aut iufticia hanc cog' nitionem confecutos, corrigam »pfum,SC dicam redius, Vos potiuS cognitosefse à Deo, 8C ex folagt^' tiaDci confecutos efse ucramD^' cognitionem. Ad T itum.iij. Eramus quondam 6C nos ftuki, inobcdictcS) j errantcsjferuientes defyderijs,acuo luptatibusuartjsjinmalicia QC in***' diadegentCs, odiofi , inuicemodio i profcquentes.Poftquam autem bO' i nitas apparuit feruatoriSjSCc. Hoc j debet nos montre, primum, nc ab' ütamur noftra cognitioneadarrO' gantiam 6C faftumaduerfus proxi' mS adhuc errantem .fedutamurra

I ad ædificationcm , ut pro ipfo orc* musfi^eibcnefaciamus, quo8Cipfc ad ueram cognitioncm Dei muite*

1 tur, Deindcjquia contigit nobis gra , I tis,nullo noftro merito, danda clt o* jl pera, neingratitudinc amittamus, , fedobedicntia conferuemus eam»

Diximus antca de cognitióe Dei, legaliuidelicetac Euangelica. Qua* re ut intelligamuSjquam abfurde fc* cerint Galatac, quód cum confecuti I fint cognitioncm Euangclicam, re* deantadiufticiamclcmentorum,ui* 1 I debimus, quid effkiat cognitio Dei

' tor, propter lefumChriftum.Et De us uicifsim agnofcit crcdentem,ut fi lium, ut iuftum, ut hacredem omnia fuorum cœleftiumbonoru, propter b .

Chriftum, Itacp crcdcs in Chriftufl’» habet pcrfcdam iufticiamôCfalute» quia habet Chriftum . Hare eftuit’ acterna , inquit loannes, ut cognof' Canttefolum DeumuerumjSC qu^ mififti lefum Chriftum. Quare cog' nitioDei Euangch'ca, affert ucratfl Si perpetuam iufticiam ac falutctU' , NQc uide mihi quid Galatac feccrinf' Poftquàm cognouerunt Deum prf Chriftumjamp;f acceperunthac cogni' tione,perfeefta iufticiam inChrifto» fclapfi funt poftea ad obferuationc* legales dierum fcftorum,0^ fpcratic • runt ic propter has confccuturosiu fticia,Dies,inquit,obfcruatis Si mtfl fes.Qiiid igitur abfurdius dici aut fic ripoteftjquam habere pcrfedlarrtiii fticiam,amp;^ tarnen abieda ilia fedari , iufticiam imperfedam, puerilem 5^ I elementalemcHjc initio obferuandS eft,q) in lege fucrunt inftituti uarij di es feftijCt temporum obferuationes» Fuit cnim Sabbatum, Fuit Neornc' nia

eXPLlCAT. IOAN: BR.ENT. i0 hia,fait Pafcha, fuit Pcntecofte fuie annus Iubilaeus,ÔC id genus alia, quç fuo tempore durante adhuc rep.lf-raelitica,fuer unt obfer uatu utilia, ac habuerunt fua præccpta in lege Do* mini,Deinde confyderandum eft, obferuationes horum feftorum non fuerunt diuinitus inftitutac,ut efsent perfedaiufticia,fed tantum ut cfsét elemeta,qucmadmodum Paulus uo cat,iuft:iciç.Hic mundus habet fua e-Icmenta, Vnaquaeuis ars habetfua elcmcnta,Grâmaticahabet Alpha* betùm. Geometria habet qùafdam demonftrationes pueriles. Haec cle* menta, ctfi cögnitu necefsariafunt, tarnen non funt perfedum artifici«. Sicut amp;nbsp;elementa mundi no funt to* tum compofitum,fed tantum ca, ex quibusreliquacomponuntur.Sic et iuftidahabet fua elementa, habet fu umalphabctum.Hçc autem elemen taris alphabetaria iufliciahabuit bcumfuu ijilege Moli.Pcrfcdaau*

ÎNCAP. „Tl EPIST; AD SAI* tem lufticia ca cft,quæ habet in Clui lloperfidem . CognitoigiturChH' ftoper fidem,relabiad conlcqucn' dam iufticiam in obferuationibus fc' ftorum Icgaliü, quid aliud eft, quàm 11 quisj cum efset dodifsimus prof*-’^ for ac magifter arüum, relaberctur ad difeendum alphabctumrquis hâlt;î ! ftulticiamnon admirarctur^ Multo J certe abfurdius facit,qui cùm confc' cutus fit perfedam iulbciam inChH fto per fidê,redcat ad dies fel tos dæorum,ut propter ipforum obfet' uationem iulheiam confequatut« Quid ergo dicemus de noftrisdiC' bus feftis,quos fiC nos obfcruamusî' an non hæ funt pueriles obferuatio' nesfeerte non funt nifi pueriliaek' menta.Nam qui ea obfer uat, nondi eft ucrc iu ftus , fed tantum habetuf honeftus 5C tranquillus ciuis , quit ' obfcruîtur,utEccIefîafciatcertutn . tempus , quo fit conueniendum,S^ ut,qux funt nobis adfalutcm ncccf faria*

'fariajOi dine difcantur . Sicnimcm* nes probe efsemus cr udi11 in religio ncjaut quotidie cóucnircmus ad au* diendanrdodrinam pietatiSjOonin' digeremus ordinationc dicrum fc-ftorum.Magnaautem impietas eft, affmgere his puerilibus obferuatio^ nibus meritum iufticiac coratn Deo» qiieinadmodum fuperftitio hypocrl ■ ticadocuit.Quarene erremus, dies noftrifetb habendi Cunt pro clemen tis,fedinfirmioribus, quàm utque^ antfuo mcrito iuftidam conferre» Sedquidfentiendum eftdcrcliquis in lege mandatis i In lege c nim man* datur,ut uiduac benefacias,óó pupil* lo,ut mifericordiam prarftes paupe* ri,8lt; ut r cliqua opera pictatis facias.

I, quàm obferuationes feftorum , Äc Paulus etiam de his opcribus loqui* ' iur,quia etfi femper facienda funt,ta lncn,quianô funt perfeda, non poE-

IN CAP. nil. EPIST. AD GAt, funt pro uera S)C pcrfedla iuftiû® Deo obtrudi.kaque funt ÔC ipfa menta infirmiora ÔC c^entiora, iuftificcthoininem.Hic uidemihi,$ ridkuljjUcnondicam, quàmimpil» | finthypocritæ, quiobtruduntDe^ : fuâ infirma opera,pro firma £lt; iufticia«Nam perindc faciunt,acû puer quifpiam feiens tantum alpb^' betunijUclIethaberi profummotl^^ dèorc, 5C profefsore artiumdnpu^' ro efset hoc ridendum. In adulto aût ctiam reprehenfione copefeendum, quia nihil efset magis ftultum acinU num ♦ Multo magis ridendum damnandum eft in hypocritis, quod (entiant fua opera eise perfeólairt iufticiam.

Paulus reprehenditfupra feucrif , fimeGalatas, Vocauit eosStukos» f' Fafeinatos, abnegatores Chrifti,dé' fedores ab EuangeIiö Chrifti,'qiii

•crte uidentur cfsc contumcliofifsi-maconuicia ♦ Quarc Paulus cxcufat nuncfcjamp;mitigat reprehcnfionem fuanijac docet,qu0d quae dixcrit,n5 dixerit hoftili,fed candido animo,ac rcprchénfionem faam efsc fignifiica' tioncmamoris, QC no inimicitiæ.Mc tuojinquiês,de aobis,boc cff.Quod grauitcr inuecflus fum in uos,ueftra caufafecijnonmeacaufa. Veftrutn damnum mouit nie,ut tatafeucritalt; te uos reprehcnderim.Si cniin pctgl tisfcdari concioncsPfcudoapofto' i lorum,tuncfruftrauobis praedicatfl eft Euangelion.Hic eft metus meus, ncEuangelionChriftifit in uobis ua num Jtaoj quod obiurgaui uos, cam dido animo fcci.Eftote, ut ego fum, quandoquidem QC ego fum ut uos: hoc eft, Peto, ut tali animo er ga me , ' affedifitis, quali ego erga uos affc*

ƒ âusfum.Egocertecomplecftoruos animo candidifsimo etiamfi uerba mea dur iter fonwrt, Pet© igitur ut

IN CAF. Iin,EPIST. AD GAU uicifsim me candide compledamin^» Sé ut uerba mea no iuxta fonum/e^ iuxta animum diccntis fnterprctenii ni.Nihil me Içfiftis,fed maxima benlt; , ticia in me contuliftis.Nonreiedfti’ iTie,etiamfiuencraad uos abiedus Sc ab omnibus contcmptus. Prxd' caui per infirmitatem carnis,hoc cft in multis afflidionibus et p erfcciitio nibusjtamiudæorum quam gctiinfl apuduos f ÔC tamennoneftismei' ipernattSufcepilHs mc uclut ange' Ium Deijimo uelut Chriftû ipfuffl?' deo(^ficdilcxiftismc, ut fi fieripO' tuifset, oculos uefirros cffofsos de' difsetis mihi. Quare qgt; tam feucriter uos reprehendi, nô eo feci,quôdnie læfiftiSjfed potius,quôd uos ipfos I^e fiftis , SCconieciftis uos inmaxim» quæcp pcricula, Quanto igitur ma' iora beneficia à uobis acccpijS^ qua' tomagismeamaftisjfanto magisfol licitus fum de ueftra lalutc.Itacp uef ta mca increpatoria,funt u«rba foil«

Citi amor is, non funt uerba fuperbi infukoris dC conuiciatoris.Hîcpiv tnuradifcendum eft, quomodo fint accipienda ÔC intelligenda publicac teprehenfiones ÔC uerba increpatO' riaEcclefiaftarum.Suntenim multi inorofihomines,qui cum audiut Ec* clcfiaftas reprehendere uitia,S^in' crepareuiciofos,rapiunt eain pefsi' ’ I mam partem, Slt; interpretantur pro ' I uirulentis conuictjs.lfticoncionato* ' I res,inquiunt,nihilaliud fciunt,quàm ' 1 contumcliofi efse in homines,ÔC con * 1 uiciaineosproijcere.Etfiautcmfie* ' 'tifolet,quôd nonnulli cocionatores , 1 aliquotics priuatis affedibus obfc'

• quantur,2lt; priuatasiniurias uiruléquot; / tercxprobrent,Horum amarulcîV' -J ( tianoncftdefendenda:attamê,cùni i publica uitiarcprehendunturlcgiti' 1 me,iuxtafeucritatêdiuiniuerbi,cer*

te id non eft dicendutn conuic .utn, fed officium. Vocatio enimEcclcfia-ftarum fç« miaiftroiS Ecclefiaeeft;

Sturm* glockcn

?*uerio.

ÎN CAP. nil.EPIST. AD GAt*’ ut rcueknt peccata, quo aghofcan^' Ad poenitcntiam enim pertinct tio peccatorum. Non agnofcuntt^^ autem, nifircuclentur.ReueUntf^ autcm partim expofinone diuin^},^ gis,partim increpationc 6C repteli^' ßonc.E::echiel,xxxirj, Si dicentc ad impium morte morieriSjfiCcAg^ ueró,qu(d tu de hoc fpeculatore fö* 5 tires,qui uiderct adueniétes hoto Si non pulfaret Campanam, qua*” ita uoeât, publici tumultusfaut qH'“ deillouicino fentiendum efset ,9”^ cum uidcrct domum duis fuij'gnia** derCjSC non uocifcraretur,Adign^' Certèdignus ille cfset, qui à ciuibn* difccrperefjhic auté dignus efsct,u^ fn ignem comjeeretur» Magnus qui' dem tumultus excitât ex pulfu pU' blicçcampanaf,6C exc!amore,Adig nem, Necefsitas auté hoc cxigit. At mulco maius pcriculQimminct,cutii homines peccant : Tune eniin uemt crudelis hoftis Satan, adducitfe cun)

il Tunc etiam incipit pèccator ar der e ( igniinfcrnali.Maxima igitur ôô fum ( manccefsitas exigit, ut concionator e clamct, Adigncm, nbsp;nbsp;pulfet Cam^

7 i panam tumultus ,hoc cft, ut fcuc' { rifsimc increpct peccatorem , quo 5 agnitis peccatis , refipifcat .Dc pa-I i rente dicit Salomon, Proucrb .xiq. ,. Qui parcit uirgac, odit blium fuum, t \ qui autem diligit ilium,inftantcr cru j dit.Hoc idem de parente fpirituali in 11 telligendum eft, quod legitimîe cius ( increpationes non fint argumenta ( odtjautinuidiac,fcdamoris,ÖC folU ( citudinis , de uera Ecclefiæ falutc.

I Quareincrepatoriauerba in publi* cis concionibus nonfuntproconuk , cio , fed pro officio interpretanda, 1 Deinde, quod Paulus dicit, Galata» ( ' non fuifse offenfos infirmitate car* j nis fuacjhoc eft, abieda, ÔC omni* I buscontempta ac inuifa perfona e* e ius, maxima ek^GaUtarumlaus.Ec J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* c gt;

ÏN CAP, ini, EPIST. ADGAI-fcriptû eft in noftri dodrinam, ne nos offendamur humilitate SC

dione Chriftianifini .In Euangelio nim pracdicatur de magna maieftatf rcgni Chriftijde magna fœlicitate,d tarnen uidemus omnia efse abied^

humilia, Chriftusipfècftcrucifr XUS ♦ Apoftoli fucrunt miferrimi figt; hoc ieculo homines, Euangelionfey ptumeft ftylononadmodumelegî' ti.Concionatores Euagehj nec funl j principes nec reges , Perfecutor^* autéamp;^ aduerfarq funt homines po' tentes ÄS clari. Accedunt uariac afl®' diones,quæ aceidunt hisjqui fcdan turEuagelion. Accedunt etiam pet' cata quacdam. Breuiter, omnia funl abieda,infirma, contempta.Qu* re imperitihomines facile offenduO' tur, At Chriftus ait : Beatus eft, lt;4^* s non offènditur in me, Etfi enim nef Chriftus nec EuangeÜon habent gnam fpeciem in hoc feculo,tarne co râ Deo nihil eft maiusjpræclarius,^

’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fpedo' ;

EXPLïCKf.lÖAN. BRENT. îo* fpedoUus.Primum enimjEuangcH» fixmmaeftccrtitudo,maximis mira^ cults ÔC argumenn's confirmata.Dc' inde Deus non ordinauit hoc prac' fens feculum, inquoelucefcat uera Chrifti 8C regni eius maieftas,fed or dinauit futurum feculum. Hie enim niundus peribit.Coelum SC terra trä fibunt.Ecce ego, inquit, er eo cœlos nouos,ô^ terra nouam. Quar e qua* lemcuncp fpeciem habeat inhoefe* I culoChriftus cum regno fuo,tarnen nihilcertius eft, quam quod uera ei* us maieftas , fuo tempore reuelabi* tur,idcocp nemo offendi debet prac* ! fenti eius abiedione SiC humilitatc.

Praeterea, cum Paulus ait, Galatas fufeepifse ipfum uelut angelu Dei, ,, uelut Chriftum, etfi docet hîc, quo* J tnodo Ecclefiac Chrifti debeant fufei JI perc Sc traeftare fuos Ecclefiaftas J Sc paftoreSjquifynceriter ÔC diligen , ter adnunciantEuangelion Chrifti, f ÔC commendant dodlrinamhonefta

iKr CAP. ïrtï. EPîST. AD GAb • te uitæ fuæ,tarnen ne quis exiftimff nos noftra quçrerc,amp; nofipfos con' mendare, difcemus ex hoc loco ma' gis quomodo Ecclefia debeat Euaæ gelionipfum fufeipere , quàmquo' gt;nbsp;modo debeat Euangelij prædicatO' i remtradare^Neceisarium quidcifl alicubi efsetjUt imperitis rufticis ei’ |îlicaretur,quid deberêt paftoribus îiiis.Sunt enim qui fuos paftores tan tocontemptutradant, utducantni t liores uefpillonibus,ac tantum ab' eft,ut datent ipfiscrutos oculosfn' oSjUt potius jfi licet etj eruetent ipbs paftoribus oculos,Fateor,funtmul' tiiinprj SC inlioneftipaftotes,quiHi' gniorcs efsent porcis præfici, quàm Ecclefiac Chrifti.Sed etiam pîj ac ho' nelli inciuilifsime 6C ingratifsimetta ôlantur. De his autem non cft nunc dicédi locus.Sed uideamus,quomO' do Euangclion ipfum fit fufcipieiv dum.Primum enfin fufeipi debet, nö üclutihumana uox, fed ueluti uc^t

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;angeli,

Angeli, imô ueluti uox ipfius Chriftu Qui uos audit,me audit.Deinde fuG cipi debet tanta animi gratitudine ct conftantia, ut potius Imamus nobis crucrc oculos noftros, quibus homi ni nihil eft carius,imó finatnus potigt; us nobis cxtorquerc uitam noftra, quàmut abijciamus2lt; ncgcmusE' •uangelion Chrifti, quiaEuangelion eft clauis rcgni cœlorum. Hac clauc aperitur nobis coelum • Abicdla igi* tur ÔÔ anaifsa hac claue , non patet ' ampliusianuaregnicoeleftis.Quaire omnia potius noftrajquamEuange* lion Chrifti amittamus,

ExpofuftPaulus antea cSdorcm animi fui er ga Galatas , Si. often* dit quibufdam argumcntis, fc nul* ' Io plané hoftili animo in ipfos inue* fl«m efse, fed dura ucrba eius pro*

JN CAP. un. EPïSr. AD GAU quot;nbsp;| fidfci c fummo amore.Nunc idcin gt;nbsp;quocp lignificat : Num inimicu» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(

quienSjUobis fadus fum, proptcrea quod uen'tatem loquorfldeo ne iudi cabius me hoftili efse animo crga uos,quôd uen'tatem fimpliciter con fitcor f imo fi mendacia dicerenijô^ uobis blandirei in ueftro error e, tûc efsemuerehoftis ucfter . Hoc loco' obferuandum nobis eritjquód homi neseo fere ingenio præditjfunt,ut exiftiment ueranobis dicentfm,ini' mico in nos animo efse. Ita^ nos uicifsim inuehimur in eu iioftilitor. \eritasjinquit Ethnicus, odium pa* rit. Ac folét quidem inimici ÔC obtrc' datores nonnunquàm exodioeXquot; probrare nobis ca uitia,quæ uercno bis inhærentjScd aliud eft exprobr» tz alicuiucra eius uitia legitime,alf udcxprobrareillegitime, InuidiC' nim fié obtrcdatores,ctfi uen'tatem loquûturdc proximo, acuerumeft crimen,quod obiedant, tarnen gra^ : nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I uilCf

üiter peccant,qui ueritatem fie illegi ' tûnè, ÔC fine uocatione ordinariadi' cun,r,Lex cnim naturalis eft,Diliges proximum tuuinficut teipfum. Et, Quod tibi non uis ficri,alter i ne fect ii''.Qut netô fibi côfcius cft alicuius gt;nbsp;crÙTiinis,optat,ut cacktur crimen,et nondiuulgetur in omnibus tonftri* ’^’s.Quare debet 6lt;ipfchâc diletflio nem proximo preftare, ut non diuul geterimeneius in omnibus plateis» Prxterea,PaulusadRom* xv.ait» Vnusquisep ueftrum placeat proxû moinbonumadaîdificationem.Di'-uulgarc autem alicuius crimina, ctiî «cra,neminem acdificat4Nec enim Âdificat auditor es ,fedpotiusintjcit ' eis malâs fufpitiones,nec aedificat rc um criminis jquia non audit, amp;nbsp;quS-uisaudiret, tarnen quia obijcitur ci contumeliofc,irritatur potius quàm îedificatur, Quare obtredlator pec.» cat contra caritatem.Fingamus Ra-ptorêatnbulaxeinforo libéré,num

Iicebic mihi homini,cui non eft man' datafuncftio adminiftrâdi gladq, uio lentas manus in raptorem mijcerCj amp;nbsp;ipfum iugulare lt;nbsp;Nihil certc ml' nus.Etfi enim mantfeftum eft ipfum cfse publicum raptorem,Sc debetut ci poena mortis, tarnen quia mihino eft commendata adminiftratio gb' dtj, nihil ad me. Sic ctiam dicendufl» crit de obtredatoribus , qui cùm non fint uocati,uthominibus fuauf tia exprobrent, certe grauiter pcC' cant fuis obtredationibus,etiamfi uera fint crimina,quç de proximo di uulgant.Quare quern audimus alte ri illegitime obtredantem, cum lice' bit exiftimarc hoftili cfsc animo et' ga proximum fuum,quia non afflbil lat fccundum caritatem. Aliud aU' tem eft uitia legitime exprobrare,id quod fieri folct,fi ex ordinaria uoca* lioe uitia ^jximi iudicamus.Sic patef exprobrat liber is fuis peccata,fic ma giftratus fubditis,Sic ccclcGaftes ait dit»

ditorib.Ecdefiac fuç,Sic frater fratri, ÓC amicus amico, Hare exprobratio nó ellhabedapro inuidia,led fum' macaritate .Debac'didt Salomon, Prouerb.xxvtj. Meliora funt uulne» ra diligétiSj^frauduleta ofcula odié' tis.QuarcPaulusrcde exigitàGala tisfuts, ut interprètent dura uerba fua^non pro inuidia,fed pro caricate.

BENE, SED EXCLVDERE.) lt;nbsp;Hare de Pfeudoapoftolis dida funtjquorummentionem Paulus id circo nunc facit.ut fignificct, blanda uerba Pfeüdoapoftolorü multo ma* gis nocereeis,quàm uerba ipfiusdu hfsima.Pfeudoapoftolijinquitjæmu lantur uos, iadant fe uebementifsû tnoueftriamoreteneri, fimulantfe falutemueftramardentifsimefitirc, nee aliter uidentur erga uos alFedf tfse,quàmzelotypus erga dilcdifsu mam fibi uxorem. Non damno qui-' dem æmulationem feu zelum, fi bat

FR CAP. nir. EPIST. AD GAt. legitime pro re bona, quemadmodS ßC uös me æmulaftts,feu zeîo proft' cuti eftiSjCÛm apud uos eram.Debe. batisautemhunc zelum conferuaP. fe,non tantum erga me præfenteifl, fed etiamabfentem.PfeudoapoftoIi uero profequuntur uos zelo non ad bonum, fed ad malum, quia uolunl uos abducere à uera dodtrina Euan* gebj, ad impiam ipforum dodnna» Hie zelus eft reprcliendcndus.Qua re etfi blandifsime uos alloquuntur,, èC uidentur uos magno amorc pro* fequi,tarnen quia cupiunt uos trahe re ad impietatcm,multo magis pro* funtuobismea durifsima uerba, $ ipibrum dulcifsimæ blandiiiæ, Hoc loco monemur,ut non iudiccinus dc dodlrina iuxta bladicias uerborum» fed iuxta ueritatem diuinitus confir* matam.InDeut.xiij.Sifurrexeritjin* quitjin medio tui Prophètes,ac dixe* ritjCamus et fequamur decs aliènes, non audios uerba Prophetae illius»

ïtcnijfi uoluerit tibi perfuadere fra-^ ter tuusjfilius matris tue,aut amicus quem diligis.Et Paulus.q.Cor.xi.Ifti ufmodiPfeudoapoftolioperarij do' lofifunt,fumptaperfona Apoftolo' rum Chrifti.Atcp baud mir um,quä' doquidem ipfe Satanas transfigurât feinangelumlucis. SicSChoctêpo-re Romanus Pontifex iadat magniî zelumproEcclefiaChrifti, ex quo etiamgloriaturfeconuocare Conci lium, utreformetEcclefiam.Vide Bullam cius, quaindicit Concilium ad urbemTridentinam» Chriftus au tem dicit, V eniunt ad uos in ueftimc tis ouium,intus uero funt lupi rapa* ces.Sed quomodo, inquis, agnofeä luposfLupifuntjquotquot conâtur abEcclefiaauferre dodrinam Apo^ ftolicam, de remifsioe peccatorum, quat nobis propter folumChriftura contingit per fidem. Haec dodrina eft confirmata per Apoftolos, amp;nbsp;mi tacuh €oium«Ägnofdmus igitur lu

IF? CAP. [III. EPIST. AD GAL.’ pos jfiobferuauen'mus qui fint iW, qui conantur nobis hanc dot^trinani aboIcrCjSC fuam impiam do(fîrinaiii atq^autoritatcmftatuere.

Pofscm,inquit,plura de bac re fet* here,fed mallem præfens apud uos dik’Æfsimos meos filiolos efse, coràm colloqui, quam literis manda re. Confundor, confilrj inops fum, nefcio quid primû aut poftremutfl fenbam, ufquc adeo turbor errors ueftro . Qriodfi autem præfens ef' fem,ôi5 coràm colloquerer, fortaf' fis uiua uocc plus efficercm , quai” per literas. Haec iunt uerba plenaa' poftolicae SC paternac follicitudinis, In quibus hoc præcipue adnotan' dum cfl, quod dicit fe iter urn partU' rire Galatas, donee formetur inip' fis Chriftus, Pcrfpicue enimfignifi' cat, quale fit organon illud quo

EXPLIC AT. 10 AN. BRBMT. *c» CWriftigt;at regenerentur in Chrifto, êi quo Chnftus formetur, feu pin* gatur in nobis. Nemo enim rccipi' tur in cœlum, nifi fit fadus mem' brum Chrifti, per regenerationem, ÔC niCi fit depidus actor ma tus figU' ratcu controfadur a Chrifti, Oportet enim nos imagincm Chrifti no-bifcumafferre.Quiergofunt paren tes, qui nos regenerant î' Paulus inquit, Quos parturioîErgo miniftrl Ecclefiæ funt fpirituales parentes tninifteriofuo,Quod eft organon, per quod regenerant i Euangclion Chrifti, cum facramentis fuis, Qui funt pidores imaginis Chrifti^ Pau-' nbsp;nbsp;lusjöi Ecclefiafte.Quo penicillo pin

Paulus tradauit haótenus copiO' fe cam caufam quam explicandain fufcepït,ac docuit multis ÔC firnii* argumcntis quod fcputcmiuriußlt; coram Deo nou propter mérita op^ rum legis,fed tantum propter Chfi' ftum per fidem.Potuilset igiturnuC adderc Epilogum difputationis fuÇ) èc Epiftolamconcludere, fedpriu^' quàmrecitct epilogum, addit typgt;î) quem allegoriam uocat, fumptum exconiugio ôf liberis Abrahæ, qi»® cypo non probat quidê caufam, ante fatis probata ôf confirmatacß» fed ornât ÔC illuftrat earn, quo dilig^ tius memoriæ inhæreat, ÔC iuciindi' us cxcipiatur, Vtitur autcmiibcie*' cxcmpio Abrahæ : Nam Abrahaifl propofitus eft à Deo iplb, in patrem multarum gentium, in hoc uiddict^ ordinatus,ut non fblum id ftmen,ifl quo benedicendæ eftent omnesge^ te^naftereture pofteritatefua,fed t ctiain ut eftet exemplar totiasorbis (cmraaft

EXPLICAT. IOAN. BR.EN. »c.) tcrrarum, quo confcqueremur co* ram Deo iufticiam ♦ Ét habet etiam hoc tempore Abraham fuam autO' ritateminter omnes genres, ac reli^ giones, quæ quidem nunc gentium ÖC religionum nomine cenfentur» lu dacihabent Abrahamum pro fantflo Patriarcha,Turcæhabent Abraha* mum pro fancfto Patriarcha, Chri* ftiani fimiliter habent Abrahamum pro fando Patriarcha, V idcs Abr a^ hamigloriam inter omnes populos hoc tempore elucere.Cùmigitur di uinitus fit propofitus omnibus gen^

1 tibus in exemplar,Paulus fupràjôt 1 ad Romandir), oftendit, quod nulla \ alia fit ratio iuftificandi,cpca, quam

fpiritus fandus propofuit in Abra^ hamo,06 qua Abraham ipfe iuftifica tus eft:Credidit,inquit fcriptura, A-

I brahamDeo,Slt; reputatum eft ei in I iufticiam. Et addit Paulus : Hoc fcri' 1 ptum eft,non tantum propter Abra

IN CAP. nil. EPIST. ad GAU autcm hoc loco oftcndit idem ex co' lugio Ct hbriis AbrahçjDccet enim» quod fimusIibenalege,ideoqjnoP -iu’hficemur propter mérita openi kgiSjfed tantum propter ChriîttfiB per fidein.Dicitc, inq’Tiens,quiwrf' tjs efse fub iege, fiCc. Paulus lu ipfit ad Ecclefiani Galatiæ, quae erat cd' ktQatame ludaeis quàin e gcntibus* , Aiiequitur ergo nuiic ludae os, ac ! am eos, qui ex gentibus uoluerunt i (ulcipereiugumlegis,Et uocatpt*' i mum librum Mofi,Legem, pro ud' i garimodoiquototumuetusTcftj' I mentum,fcuomneslibri uetcrisTt ] ftamentidicutur Lex, Abrahamdii' । oshabuit filios,unum exancina,alte । rum ex libera, Hæc hiftoria fcripU ] cftinGen.cap.xvuxvtj.ô^xxi.Lke' ( retautem nunc tradlarc hiftoriaiPj! | fecundum fuos locos,de polygamia i Patriarcharum,dchumilitate Sarae, r quacefsir iuri fuo,SC dedit maritoart *; cilhm in uxorcm, ôC de allj$ locis in t hac

BXPLTCÄ.T. IOAN, brent, m hac hiftoria contentfs, fed pcrfeque* mur nunc duntaxat typum y quen» Paulus tradandumfufcepit. Abragt; ham enim gertt typum Domini Dei \ noftri: Vidcamus igitinquo Abra--\ ham ÔC DeUS Conueniant, P'rimum i ficut Abraham babuit duos filios, IG i roa'clem,Slt; Ifaacurn, alférum ex an*

Etfi enimmultac funt gentes, ÔC na* «ones in terra, tame diftrnguuntur tantum in dupliccm cohortem cor3 ; t)eo,iuxta diftindlionem uerbi crus, i quod diuiditur in Legem amp;nbsp;Euange \ Hon .Populus legalis dicutur omnes

font tantum quarruntiuftiü' am foam- in Chrifto lefo per fidcnir Deinde,Äbrahamoinatus cftfiliiis Kmael ex Agar ancilla, nullo mirafli lo,nec ullaprxcedente promifsiont I Deijfed näturalimodo .Ifà'acàutem natus eft è Sara libera, magnis mto' culis,quia tarn Abraham quàmSarJ erat prouedlioris etatis.PrætereaaJ j cefsitpromilsioDeiîDlbo tiW^quot;* ’ ex Sara : Vxor tua pàriet tibi filiui”)

uocabis nomen etósliàac.Sic^ legalis feu iufticiarius populus, q'’’ quærit iufticiam fuam inmcritis rum, nafcitur præcipuc ex Decalo' gOjfeu ex lege,cuius decalogus ep*' ' tome eft ♦ Decalogus autédaiusd'' in monte Sinai, qui Arabicè didt'^ Agar,iuxta nomen ancillafc Abrah^j ftr pertingit uftp ad Hierufalefflj l’A quia montana Arabiæ pertingati’*' que ad Iudæam,in qua fitaeftHit*^ falem,ucl quia Iftaclitç profedifu”^ 3 monte Sinafadlwd^am Hki”' , ' faku’* '

, falem.Cùmigitur mós Sinai , in quo datuîi eft decalogus, dicatur alio no* mineAgar,tunclfmaëlnatuscxA«-

J fgerit typum eius populi, ( qui quærit iufticiam fuä in legc,qux (I i in monte Agar data eft.Populus ue^ I r Ô Euangelicus,qui quærit iufticiam ƒ ftiam tantum propter Chriftum per * I fidcm,nafcitur ex Euangelio, quod j ' eft longe ante promifsum Patriarlt; 1 chis,priufquam lex data eft,quemad modum amp;nbsp;Ifaac promifsus fuit priuf quàm nafcer etur ♦ Præter ca, quia If-mael natus eft ex ancilla, idcirco na-' tus eftferuus, uulgo enim dicit’.Par-i tus fequitur uentrem » Ifaac autem, J nbsp;nbsp;quia natus eft ex libera, natus eft SC

, ipfeliber ,ac uerè hçres paternorum , bonorû.Sic ÔC populus Icgalis, qua-les funtludæi, QC omnesbypocritæ, gt;nbsp;l ac iuftiabfque Cbrifto, nafcitur 1er-\ uus,quianafcitur ex decalogo,qui fe ” nbsp;cit animum fer uilem, cupiêtcm muî

■f tN CAP. rrrr. epist. ad lt;ïa£.' tcrim mctuentem Deum tanquaiH tyrannum,Populusautem Euangf' ficus,nafcitur liber /quia nafcitur Euangelio j quod affèrt libertateiH) fC adoptat credentem in filiüm D^', ideoqp in uerumhæredcmdiuinorf ; bonorum.Accedithue, quódAgaf ancilla ftatim fa dia eftpraegnâs,inn* tienili fua artate, Sc filiuseiuslfma«^ i ita adolcuitjUtuideretur præcipuus in tota terr? heros. SaraautcmdiiJ' , tifsime fuit irerilis,2C peperit uel tart dem Iiâacû,cum iam omnia uiderert' tur defpcrata.Et tarnen flcrilis Sar^ filius multo plus multiplicatus eft,^ fotcunda? ancillæ filius. SiC ÔC popU' lus legalis uidetur cfsc præcipuus, populus autem Euangelicus, uidc' î tur efsc paueifsimus êd abiedifsi' tnuSjEt tarnen EcclefiapopuliEuan . geliei dilatata eft in totum orbem ter ræ, iuxta uaticinium Efaiae cap. Inij, Lætare flerilis quæ non pan's. Dein' de Ifinaelfemperpcrfccutuseft Ifa*

EXfLICAr to A N. 6 REFI. äi» acum,Gc 66 populus Icgalis Temper perfequitur populum Euâgelicum, Populus enim legalis uult efsc ue* rus populus Dei, Ô6 ueraEcckfia,!' tleocp opprimere conatur populo in Euangelicum, ficur ctianriCainlt;;tgt;' prefsit Abelem, 06 Efau perfreutus efclacobum.Poftremo etfilfmaël ia* «îlabat fc efsc uerum hacredem Abi a hatni, tarnen nécefse habet tandem cum matrc fua e domo Abi -hç ein h Diet enim fci iptura, Ei]ee ancill. m amp;C filium eius. Solus autem Ifaacn:a net uerus haercsific SC populus Icga ' lis(nifi Gat Euangelicus ) ncccfse ha^ bet tandem perirc et damnari J’opu lus autem Euangelicus manet in hae feditatecoeleftium bonorum. Qua* fcdemusoperam, utetfinonhabe* mus magnam autcritatem inboc fc* culo,inueniamur tarnen in catalogo populiEuangelicijQUo fruamur cce Icftihafreditate.

IN CA P. mt EPIST. AD Gftt« Abrahæ SC filiorum cius, quetnPsi^ lus hoc loco ad illuftrandam liberté' té, qaam ex Euangelio habemUS;Cb oculos pofuit. Nunc percurrcmu^ præcïpuas huius typi particulas* Hæcfunt duo, inquit, Teftamenta» Sæpe fit mentio Teftamentoruna, quæ Deus in terris inftituit.Hoc tg‘' tur loco docetPaulus, duo efseTt' ftaméta Dei, Alterum V etus, Nouum .Idem docet etiâ Hiere.cap* xxxi.Eccc dies uenient,dicitDns,0^ cofummabo fuper domum IfiaéljÔ!^ fupèr domû ludaTeftamentum no' iium, óCa fimiliter in Epiftola Heb* cap.vnj,ix.6lt; x. Vetus igit turn proprie dicitur padum illtifl, quod inijt Deus cum poftcritateP^ triarchai^, Abraham,lfaac ÓC lacobj videlicet, quoduçlit ipfis ètyranni* de Aegyptiorum libcratis dare reg' num 8d terram Canaan, hoc reg' nû or nare fuis facris ac legibus.Praf' terca promifit, fi oWêruauerint fa* era

Ci a et leges fuas,fe daturum ipfis fer tilitatem terrae, fanitatcm corporis, longitudincm uitæ, uidoriam Riper hofteSjSC pub’icam tranquillitatetn« Hoc proprie dicitur Vctus Tefta^ mêtum,quod aiiqua cxparte défera biturînExod. cap.xix, ôC xxiij.Si--militer Lcuit.xxvi. SCDeut, xxviîj* Sed quia ubi eft T eftanientum,quêx admodum Apoftolus ad Hebrç. fcri bitjUecefse eft,ut intercédât mors te ftatoris.Teftamenturn enim în mor-tuis ratum eft, quandoquidem non* dumualetjcum uiuit teftator ,idcir* coetiam uetusTeftamentum dedi-l catum amp;nbsp;confirmatum. eft morte ÔC ' fanguine.InExo.enimcap.xxiiij.ocx ciduntur amp;nbsp;madan.tur uituli, quo^ rum fanguinem fiïmpfit Mofes, ÔC l poftquàm legifslt;it uolumen legis, l hoc eft,liter as T cftamenti ,refperfit I fanguinem in p/opulum : Hic, inqui* ensjfanguis e'ft foederis, quod pepe^

i S‘^Dominu,s«obifcum,Hîciamcô* i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;d 5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

ÎN CAP. ft It. RPIST. ÀD 5ÄU fydcramihiquifiiucre populus ue^ tcris T eftamenti.Non cnim fenticH' dum eft quod hi tantû cenfendi iunt, fuifsc fub ucteri Teftamêto, qui ege runt ui tam inpolitia Mofi anteadiié tum Chrifti,nec hi tatum, qui adhirc legem Mofi agnofcunt, dicendi funt ludæi. Sedprimum omnes illifunt populus uctcris Teftamenti, ÓC did pofsunt Iudaci,qui hoe unitm agunt, ut pofsidcant feu régna,feu opes,di' gnitates,f3nitatem,longitudincmtii tæ, amp;nbsp;tranqui'Iitatem huius feci/W, Hos alias uocamus Epicurcos.Deia de omnes ilii funt fub ueteri Teftï' mcnto,8C ludæi, qui meritis bonorö operum, quæ in lege Dei præcepti funtjftudent confequigratiam Dd» Hienim , fimultum confequuntut meritis fuis,confequuntur bonacof poralia, óf benedicft.ionem extern^ Bona autem ipirituah’a óf æternano pofsunt cofequimeriti.s fuis, quia egt; mérita funt imperfeda » Sed quid profu*

BXPLTCAT. FOAN; 8RFN. »lï pröfueritjCtiamfitotum müdumlu' cratifiiertmus, intcn’m nero ia(flüra anitnçfaciamusr'Neccfsariumigitor f«itnouumTeftamentum ,Et hoe il lud eft,quo Deus tertatuseft, feda* tuij^ per fernen Ab rah e , qui eft Chri ftuSjOmnem fpiritualem benedieftio nempUidelicct,rcmifsionempeccato -, rum,iufticiam,liberationcm in mor te,0i aeternam foelicitatcm ac regnû cœlefte.Ethoc Teftamentumeon* firrtiatû eft morte fanguine Chri^ ftuVnde innouifsimacœna ait:Hic «ft calix nouiTeftàméti, in meo fan* guine,qu{ uobis amp;(. muftis effun dii.Eaautem bona ,quæ in hoc Te* ftamento hqminibus Icgantur, funt liera öd' æternabona, quæ (î contige tint,fuffîcientia funt,etiamfi quisno

ftamcntibona.Cacterum,non eft fen tiendum, quod hi tantum, qui poft aduentum ChriftidicunturChriftia ai,fint populus noui Tcftamcti, fed

primum, omnes hi fuerunt fub no' uo T €ftatnento,qui quondam ere di' deruntinChriftum uenturum,amp;ac ceperunt in ipfo remifsionem pccca torumjachocunumegeruntjUtcoH fequerentur in Chrifto bona code' ftia,utcunq}resfehaberet de extcp nahuiusfeculifœlicitatç. Sic AM' hâ, fie IfaaCjfic Iacob, fie omnes Pro' i phetae fuerunt populus noui Tcfe' menti.Deinde hi funt innouo Tcfta inento,quifaciunt quid cm bona opc ra,nonautem fentiuntea efseiufc' ciam perfe clam,fed credunt inChri ftum, quod propter ipfum tantum reputentur iufti co ram Deo.Qua»'^ nec hypocritæ,nec Papiftac,necull2 alia gens, quae confidit merius opC' rum fuorum,funt populus nouiTc' ftamenti,fed pertinentadhucadue tus Teftam5tum,quod cum fit abro gatum,necefse habent et ipfiperire»

ter eft diligéter obferuandum. Vna eft externa urbs, in qua habitauerûc ludæi,2lt; habuerunt templutn. Hæc urbs habuit fuam dignitatem, fuo tc pore.Et ciues,qui in ea habitauerSt, etfihabuerunt quadam hbertatem, tarnen fucrunt fubicdli mille cafi^

feruit,inquit Paulus, cum filijs fuis, hoc eft.ciuibus.Fuit enim eo tempo re,quo Paulus bxc fcripfit, fubieda

' imperia Romanorum, SjC miferc at' ' flida, acpaftlô pofttotadeuaftata» i Alia eft urbs 'cœleftis Hierufalem, non quidem in coelo tantum,fcd etF am in hac terr a.Haec enim urbs dici* tur Ecclefia Chrifti in terris : Quae urbs non in uno loco ter r æ confiftit, nec eft tantum ad urbem Romam translatajfedfparfaeft in totum or* bemterræ.Vbicunm enimpraedica turEuangeliondcChrifto,Slt; accipi tur per fidem,ibicft particula huius coekftis Hierufalem, Giwes autem

huius urbis Temper funt liberi, Qu36 furfum eftHierufaIem,inqmtPaU' lus,libera eft , quae eft mater omni' urn noftt um. Hoc eft. Qui habitant in Ecclefia , ÔCfunt membra Ecck' | fte,hiTemper funt fœlices , SCbcati» Etiamfi fraeftus iliabatur orbis ,ipTt tarnen Tcruantur . De hac foelicitate concionaturETaJxv,Non audiewr i iaea ultra uox fletus et clamoris,Ted gaudebicis Slt; exultabitis uTcp in Ten» piternum.Quare non neceTse habe' mus nunc proficiTci adi^xternâ Hfe' ruTalem,ut conTcquamUrdignitatc ! militiae,aut equitum,ut uocant,aura torum,Ted eo contendamus, ubiptÇ i dicatur Euangelion Chrifti, ut exfi' dciuftificati, milites Chrifti efficja/ mur, Sc conTequamur uidoi iam fu' j per mortem et infernum.Poftrcmo, I diligenter obTeruanda Tunt ea Iqca, । qux Paulus citât ex ETaia cap.Iiiij. Lauda fterilis, 5gt;C ex Gen. xxi, Eijcc ancdlaniiô^ filimn eius,0£rc,Priminn cnim

Cnimconfolatur uniuerfam Ecclefi* am, unumquoduis membrum e* iusiu omnibus afflidionibus.Etli Z' nimuidetur aliquoties Ecclefia peri* j re,«lipriuatus quifpiam,qui ell Ec* defix membrum, uidetur opprimi, i tamenDcus conferuat Ecdefiam et membra cius mirabi'iitcr,0d Ixtificat

1 earn fuo tcpor c fummo gaudio. De^ inde ex loco Gen.Eiicc ancillam,mvi nit nos aduerfus fcandalum, quo of-

' quipofsidere uidentur titulum-Ec^ I deliæ Dei. Nam ficut lfmad,quia e^ ' rat primogenitus Abrahæ, uideba--tur cfsc præcipuus bæres Abrabæ, ideocp perfequebatur lfaacum,atta-men epcitur unà cum matre fua, ita Pontifices Ôi omnes hypocritar, quiconfidunt meritis operum fuo» rum,Ôôhabentucterem, utdicunt, pofscfsioncm Ecddix , etiamfi ui'

IN CAP. nil. EPIST. AD GAU deantur columnæ Ecclefiæ, tarnen cijciuntur c domo Abrahæ, ut non fint haeredes ♦ Quare nihil mouea; inur fi Pontifices proturbent nos ( fuo cœtUjfed fentiamus potius,ipfos uerè exEcclcfia eiedios efse^fiCnO' ftrumcfseofficiumjUt fugiamus.eff turn eorum^nec quiequamjqiiod ad relfgionemattinet,communioniseigt; ipfis habeamus. Qui enim ledannif Éuangelion Chrifti cx fide,hi funtfi' lij libcraeJIli autem, qui cofiduntiflC ritis fuorumoperum,funt fihjAgaf, filij ancillæ ♦ Quàre necefse habent audire, Eijce ancillam cum filio lt;ûo» Hoc igitur loco fcripta eft cxcoin' municatio SC fententia, qua eijciun' tur exEcclefiaomnes Pôtifîccs,ino' nachi,fàcrificuli,6ôhypocritç,qni^‘’ cent 6C fentiunt fc expiare pcccata opcribus legis, feu mcritis opcn^*” fuoijî, ÔC {kcriBctjs Mifsai^ fuai^. amp;nbsp;hîc eft fcriptum q? abrogandafinto' mnia monafteria,ô^ collegia Miß*' riorum,

gus feu Conclu ' - fio , eins difputa^ tionis, quamPaulusinhac Epillola tracflandam fufcepit. Diximus eniin fuprà,quôd difputatio huius Epifto' læ hoc fyllogifmo conftct; Nullum aliudEuangelion quam quodcgo concionatus fum,agnofccnduni elt, Concionatus autemfumhocEuan' gelion,quódliberi fimus à lege, quodiuftificemur non propter mc' ritaopcrumlegiSj fed propter Chrt* ftutnperfidem.Noneftigitur altud Eiiangelion agnofccndum, fed per-, manêdum eft in ea libertate, ad qua Chriftus nos uocauû ♦ Äc de confir-

INCAP. Vf EPIST. AD GAt» matione ftatus huiiis difputanon^i haiflenus multa aLidiinmjs,quæ lo” gum efsct iterum rccitare, ÔC tamc** iitfacilius recineanturj breiurer peP currcnda funt»

», Nas Apofhoîi J qui fumiisludæ'» non çonfecuti ftimus lufticiam niü per fidem propter Chriftum, mus liberi à lege,quanto magis gcn' tes funt liberæ, non luftiHcautur niû propter Chriftum per fidem.

Spiritus fandus datus eft, noU propter mérita opcrum logis, fedin nomine Chrifti, luftificamur igitut propter Chriftum.

*• Abraham credidit Dco ôtiepiï' tatum eft ei in iu{liciam,Ergo noniU ftificamur meritis operum legis.

Lex data eft poft promifsionem s: Abrahae ditftam de femine benedi^ lt;^o, luftificamur igitur per feinen Abrahæbeneditftum,

Lexeftelemcntuminundi.Sicut 9* ergo eletnenta literaria non funt per feâa do(ftrina , itanec lex facit nos perfedc iuftos. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»

! Sümus fill] Abrabæ ex Saralibe» »*• ra,nô ex nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ancilla, Sumus igitur

1 gumentum.Solent enim in Epilogo \ præcipua argumenta non quidem ( plutibus r ecitari, fed tantum paucis

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ç X

IN CAP. V. EPIST. AD GAU nerum indicari,ut in mcmoriamrC' uocentur.Statc,inquit,in ca libcrW' tCjqua Chriftiis nos Iiberauit, QC no' . iite iterum,SCc.Hîc itet um confydc' randum nobis eft de Iibertate Chrf fhana. Paulus enim non loquitur d« externa amp;rciuiliaut corporali IibeP i tate,qua externus Monarcha libérât aliquos tyrannide hoftis opprefsos, I fed loquitur de IibertateCbriftiana/ Qua Chriftus, inquiens, nos libera' vir. Qiiae ergo eft ea liber tasf Primiî, Chnftus Iiberauit nos aciuilibus 5^ ' cerimonialibus legibus Mofi, hoc,quod fparOt Euangelicn fun*” inter omnes gen tes, ÔC rcliquit un*' i cuiqî gcnti fuas politicas leges. HæÇ autem cft minima pars Cbriftianæl* bcrtatis, Deinde Iiberauit nos à iure s legis.lus autem legis eft , malcdicC' , re,âf damnarc peccatores.SedChri ftus quia expiauit peccatum,idcirco ’ fuftulit etiam maledidiônem ÔC dâ' nationem legis ♦ Haec eft maxima SC pxxcii'

praeópua pars Über tatis Chriftianac« Poftrcmo liberauit etiânos bac par-* te à lege jquôd donat nobis credenti' businipfum totam fuam iufticiani, quam lexexigit. Quare etfi non ha^ betnus perfetfiamiufticiamoperum legisjtamé cùm Chriftum habemus, teputamur perfede iufti, propter Chriftum .Hæc eft liber tas Chr iftia^ na.Exalteraautem parte Paulus uo cat legem Jugum fcruitutis. Lcxlu* gumeft,fient boues colliganturiu-go, ôô coguntur durifsimos quofi^ ïaboresperficerCjarando, 2C uedati dOjCùm autem peruenerint in fenû um,tune madantur. Sic etiam fado tes legis necefse habent difficillima quæqj opera per ficcr e,S^ eùm pluri mafecerintjtunc madantur morte, ÔC abducûtur à Satana ininfernum. Quare etfi bona opera , utmoxfc'

I quitur,facienda funt,tarnen non eft 1 iterum fufeipiendum iugum legis, fed perdutandum eft in ealibertate.

Præcipuinn argumentum , quo Paulus probauit nos non luftificaU [ exmerids’opcrum legis, hoc fuit ! per legem ell iufticia , igitur Chri' flus fruftra mortuus ell, De quoaf' gumcnto diximus fupra in finefecS' di capitis.Nunc igitur Paulus repC'

' titillud in epilogo, ÔC repetit,baud' ( quaquàmofcitanter, fed magno af' doreanimi,magna^ feueritatc.Ef^' [ ce,inquicns,ego Paulus dico uobis» quod 11 circunlt;idamini,Chrillus UO' bis nihil proderit . Ego Paulus, in' । quit, Quis ergo ell Paulus, qurihaeÇ dicit i Paulus ell Apollolus Chrift*' •De Apollolis autem fuis dixit Chri' flus : Qui aos audit, me audit,Qu'^ igitur no adhibcret fidem PauloA' pofloloc'Deinde Paulus uocaturab ipfometChriflo elelt;5lumfuumorg3 -non.Quomodo huic non adlnb^'

EXPLtCÄT. IOAN. BREN, no rctur fides ? Adhæc »Paulus raptuS ’ nbsp;nbsp;fuit intertium cœlum^in Paratiiium,

amp; didkit illk Euangelion Chriftk Quis autem talem, de rebus cœlefti j nbsp;nbsp;bus difserentctrijnô audirctîPoftre'

. I mo Paulus ediditmulta mir acula,ad * ! ' confirmationetndodrinæfuæ inter gentcs.Sic enirn ad,xv.fcribitut:To

! fetfigna SsC prodigiainter getes per ipfos.Talis igitur eum fit Paulus,me ritofideseiadhibendaeft. Quidetgt; go dicitfSi dreuneidamini, Chriftus uobis nihil proderit.Hçc uox,prima fronte apparet efsc durifsima,6C hae

I rcticifsima. Nam circucifio eft pr^ck puum opus inter omnia opera legis» Et fuit inftituta ab ipfo Deo, magna

! autoritäre . Mafculus,inquit, cuius pratpuci] caro nonfuerit circuncifa, delcbitur animaillade populo fuo, quiapadum meüfecitirrirum«Scd amp;nbsp;Patriarchat femper fandifsimc 5gt;C

IN CAP. V, EPIST. ADCAti feucriCsimc obferuarunt circuncifio nein. Adde hue, quod Chnftus ipfe fufccpit eircGcifionem.Quin QC lus permifit ut Timotheus difeipU' lus fuus circûcideretur, Qiiare cum Paulus tanta fcucritate afserat Chri Hum Ct non prodcfsc, qui circuncidi tur, uidetur priinum damnare infti' tutioncm diuinam, deinde damnarc omnes Patriarchas,preterca damna re Chrifium ipfum,ac i'e quoquCjEt cum alias dicat, Circuncifio nihil eft» uidetur prorfus pugnantia fcriberc. Praîterea , cum circuncifio prafd' puum fit opus legis,Sc tarnen fie dâ' natur à Paulo,ccrte cum dicit,Sicif' cucidamini, Chrift us uobis nihil pto derit,perindc elf ac fi diceret, fi qnis honorauerit parctes fuos, fi quis m*' fercturproximifui, ÔC benefacit ei, Chriilus d nihil proderit. Si enim da natur à Paulo pr æcipuum ac fummS opuSjSC maximus cultus Dei,profe lt;So uidentur etiam alia opera legis damnarï»

EXPLIC AT.'!0 AN. BREN, m daninari. Vide, quantaabfurdafe^ quantur ex uno dido, non rede in* telledo.Qiiarefummadanda efto* pera,ut hoc Pauli didum rede intel ligamus.Obferuâdum enim eft quo Paulus refpiciat, ÔC quodargumen* turn trader.Refpicit cnitn in dogma illudPfeudoapoftoloruin, qui con* cionabantur de mcritis operumlc* giSjquemadmodfi fcriptum eft Ad, decinaoquinto.Dicebant enimtNifi circuncidamini fecundum morcm MofijUonpoteftis efsefalui.Qua do drinafignificabantjiufticia cfse con , fequedam meritis opcrum legis.Hîc ergo Paulus grauifsime refiftit, Ec* cgOjC^^quiens^Paulus dicoîSi cir* cuntidamini, Chriftus uobis nihil proderit .Non eft autem contentio i de ipfo circuncifionis opere, fed de i opinione, quaehuicoperiaPfeudo* apoftolis adqciebatur, Sententia nimhaeceft.Pfeudoapoftoli dicunt, Nifi circuncidamini fecundum mo*

quot; rem Mofi, non poteftis eße falui.ß' go autê dico, fi quis hac opinione cir cundditurjquód ctrcuncifio fit met* turn falutjs fuae, tune Chriftus ci ni* hd proderit.Circuncjfio inftituta qui dem fuit à Deo,ut fignaculum fede j riSjôC débute fiio tempore obfetua' rïjnon-ut iufttcia ex opère, quod uo' cantjoperato, fed ut fignaculum iU' fticitefidei.Adhæc,poftquàm Euan' gelion cœptt ipargi poft Arccniuni , Chriftt ad cœlos,inter gentcs,circuu cifi'ofaefta eft opus indifferéstScdcu accedtt tlJa opinio, çp iufticia confttt ' ex meritis circQcifionis,tunc circûcu fio,quæ ante crit indifférés,fit impia» S)C. qui bac opinione circuncidit,huic Chriftus plane nihif ^deft. Videsigi fur Pauls log non de ipfo circuncifio nis opère,per Ce, fed de impia opini® . ne,qua circücifio fuftipir. Nam hanC efse Pauli ientétiam, mox perlpicue probat, cûm addittChriftus uobisft us efl odofus,quicmica per legen» iuftific* i

feXPLICÀT, lo an' brent, m» gratia cxcidiftis.Qui* cûcp,inqt,per lege iufti ficamini, hoc eft, quicunep polliccntur fibi iufticiä èC falutë ex merito circûcifionis,aut alterius cuiufpiam operis in lege mS dati,his Chriilus fadus eft uanuSj8lt; ipfi exciderunt à gratia,8lt; à Chrifto, Amifso autem Chrifto, nonbabent

1 ampliusDeü,quia extra Chriftunul lus eftDeus «Hie eft locus ualde ob-fcruabilis.Explicat.n.nobisuerafen tentiam totius Paulinæ difputatio-nis de abrogatione legis, de qua dif-

' ferit Paulus inEpiftola ad Roma, öi : ad Galat.Paulus enim5cum dicit nos 1 liberos efse à lege, 8C operibus eius, nequaquam hoc uult, quod non de-beamus bona opera facere, fed no debeatnus huiuimodi operibus,quç exlcgefacimusaddereimpiam opi-nionem,uidelicet,quddiuftificét co* ramDeo.Atcp bic locus generaliter docet,quainre diftinguunturTur-.fæ,lud»i,Papiftæ,Hypocritç,2lt;ue*

INCAP. V. EPIST. AD.GAt-riChriftiani ♦ Primumenim noncll diftindio »n peccatis,Nec cft contra ucrfia de peccads: Vtenim Turcot peccant,lia 5C Chnftiani peccant,e* damlî aliquoties alia gens altera mî' : ioribus cnminibus obnoxia eft ♦ Vt ( Papifta: j'mpudicc utuunt,ita nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘

inter Euangelicos, quos ita uocant, qui impudice uiuant ♦ Deinde non cllcotrouerfiadefaciendis bonis O' peribus. Fatenturcnim omnes geæ teSjfiueTurcæjfiue ludæi, fine Chri ftianijbona opera facienda, âC pic n* endum erse.Tametfi enim aliquot^' es contenditur , quæ fint uerc bona opera,quacDeus approbet ,tanicn in troc omnes confentiunt,bonutnel fe faciendumjâr irirtutibus acpieW' tiiludendum.Inhocautcm eft cofl' troucrfîaôirdiftin(5îio,quod tâTuP cæjquàm Iudaci,Papiftæ,5C hypocri' tac,nullum afferunt Chriftum adfua

BXPLïCAT. tOAN. BREN, tit rum et ueram corain Deo iuftióam» Chriitiani ueró feu,ut uocant, Euan geltcijafferutu ad pcccata fua, Chrilt; ltuin,qutacredunt folum Chriftuni cxpiafsc ea : afferunt ctiam ad bona fuaopcra,Chnftum, quia non fenti* unt fua opera efse mérita iuftitiar, fedhabcntfolQlefumChriftum pro 1 fuaiu{ticia,qucmetiam folum oppo ' nuntiudicio DeiJtac^hifolihabent propicium Deum,amp; feruantur,pro ' pterea quod ubicunqj eft Chriftus, i ibi etiam fit Deus totus cum omni-bus fuis bonis,Extra Chriftum enitn nullus eft Deus, Habes bîc iterum definitiuam fententiam aduerfuso-. mnesPapiftas Ô6 hypocritas,aduer-fus omnia monafteria 06 collegia (a-crificulorumjquodcum quærantiu ’ fticiam in meritis operum fuorum, , amiferunt Chriftum, Slt; exciderunC

ApparetPfeudoapoftolos exegi^ fc quidem circuncifionem, tanquatrt ncccfsanam ad falutem, aliaauféni quædam legis Mofaïcæ ncqiia^ u*quot;' fifsCjfed ea libera permififse.Qua*'^ Paulus oftendit hoc didlo, quod fad j antabfurdifsime.Sienim circunci^ idcirco necefsaria eft ad falutc, quo“^ in lege pathbus fit mandata, SC co*’' fir mata, profecfto tota lex Mofi fe*' uanda erit ♦ Et qui hac opinione ctp cunciditur,quód Mofes exigat cxin ; fiituto patrum circuncifioncffl,is cd amnecefse habet omnia reliquat' , fiituta Mofijtanquam ad falutem nc cefsariaebferuare , Didlum auter” j eft fupra,quód qui fub lege funt/ub malcdicfto fint, quia fcruado Icgcm, non feruant eam.Quare qui dreun' cidirur,ctiamfifpcrat falutem,fit*' ftranea tarnen eft fpes cius, quia ad' , hue eft maledicftus . Memorabilis fèntcntia, quæ principio totumferc Papatiim deftriiif,q«ia Romam PÓ'

tifices multa fumpferunt cx Mofe, qu2c obtrufcrunt Ecclefiac Chrifti^ tanquàm ideo diuinitus Ecclefiac fer uanda,quödMofes cainfinuerit.ut eft undiofacrificulorum, confecra' tio tcmplor um, ÔC alia, Sed fi unum Mofiinftitutum fcruadum eft,quölt;i Mofcs præccpcrit, ccrte tota cius kxfcruandacrit. Qui enim circun* ciditur, inquit Paulus , ( hoc eft,) quiunumMofaicum,ut Mofatcum

! feruat, debitor eft totius legis . De* • inde,ficut is debitor eft totius legis, I qui unum in lege, tanquam necefsa j rium ad falutem, obferuat, ita is eft: 1 prxuaricator totius legis, qui unum tantum in lege mandatum uiolar.

, 1 rit aSt in uno, fadus cft omnium re* i us.Dicesigi?,Quifureft,eritnc etiä adulter aut latrof Non iam fit fermo de ciuili iudicio, eoram quo non cft ’ quifpiara idcirco pro latronc iudi*

IN CAP. V. EPIST. AD GAU cartdus, quod fit adulter J fed loqui’ pur de ludicio diuino,coram quoi? noniudicatur perfede iuftus quiin uno aut altero offenderit.Quare qui in uno offcnderitjidcirco dicituroin niumreus, no quod omnia cxtcrni? fuis faëlis uiolauerit,fed quod no ha' beat perfcdïam iufiiciam,quanioni' nia fingula mandata Dei exiguntlt; Nemoigitpotcftconfiderefuaiiifti' cia, fed necefse habemus confiderc fclius Chriili iufticia.Cçterum, qu^' ta fitimpietas, quantus interiiusfua ipfiusiufticia fidere, pergitPaulus aperte StT perfpicue dicere.

Qiiid poteft efse magis pcrnido' fum quam exciderc à gratia DciA nullam utilitatem capere è paisionq morte, SC refurr cdlione Chi iftif^ At tabs pernicies actidu ei,qui iuftific^'

I tur per Icgcm» Quid ergo eft pér k-i:m iuftificari certe nihil aliüd eft, aam confidere fe efse iuftuin in iu/ icio Dei propter mérita operumgt; uxinlcgc pracceptafunt, Ncclo-' pitur Paulus tantum de opcribus :erimonialibüSjfed de omnibus opC fibus legis ♦ Suntautem tripliciale* sis opera 4 Aliafunt cerimonialia, ut funt circuncifio 5 Sabbaturn. Et hxc nunc non iuftificant, etiam aduerfa^ riorum noftroriî confenfu. Alia funt ludicialiajfeu politicaîEt née ilia iufti ficant iuxtaaduerfariorum fentcnti^ am.Quare nihil eft de ipfis dicendû* Alia funt moralia, ut diligerc proxi' mum ,benefacere egenojfubleuare mifcrûjignofcere malefadlori, H:ec dicunt aduerlartj iuftificarc coram Deo, ôi mereri peccatorum remif-fionem. At Paulus,cùm dicit'.Qiiieu quepcr legcm iuftificamini,intclligt;

1 git non cerimonialia Sd iudicialia tan ! tunijfed eti5 Moraliajprimum quia t, • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f

IN CAP. V. EPIST. AD GAL fi cerimontalia, ut circuncifio ob* feruatio fabban,non iulHficant, ccp tc ncc moralia iulbficant, propt crt3 quod circuncifio Sgt;C quaedam a liar rimoniarfucrunt in lege tamfeueri' ter præcepta,quàm aliquot moralia* Deinde Paulus cum ad Ro.cap.iiij* doceret Icgcm no iuftificarc, dint It geiniramopcrari, Nulla aiitcmk^ inatorcm Dei iramopcratur,9(^ft' uerius confeientiâ occidit, qua'm If-’* prarcipiens moralia. Adhæc, PauM ipfe cap.vij.ad Roman.proponit fX' emplum de lege Morali, Non concU pifees . Poftremo accedit generali» fententia fpiritus fanlt;5i:In cofpeiftu Dei non lulnftcatur omnis uiuens. Cum igitur nulla Humana iufticia,fi' uc cerimonialis, fiueiudicialis, fiut moralisjfit perfcdla,manifeftuffl eft» quod nulla opera iuftificent homi* ncm.PIabes ex hoc dido, quanta fit impietashypocritarum, imo totius Papatiis,Clt; omnium facrificuloruifl ac

, açmortachorum,Nam quantum in , ipfiscil,faciunt aduentum, dodîrû , nam/palsionemjmortcm,2lt;refunc ; dionem Chvifti, ociofifsima SC ua* . niisima,

!• ïcipfa habete,facere,amp; in nobis fen-tire ♦ Sed hæc tantum eft puerilis SC

, clemctaris iufticia, Loquitur autcin 1 de eapevfecfta iufticia, qua;ualet co* ' ratnDeoiniudicio eiustHanciufti* ' ciam nullus hominum reipfa habuit, , I fecitamp; fenfitinhacuita, etinhac car

','ï nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘ t X

IN CAP. V. EPIST. AD GAL ret peccatum,nec poteft pcrfedc purgari in hac uita, V eteres Ô6 noui Pelagiani, fentiunt hominem pofs^ habere purum cor inhoc feculoJ’f’ mos enimmotus dicunt non efscK’ noftra poteftate, fed fieri no poteft, ut caro fit ab omni peccato pura,ii^ hoc mundo. Affedlus enim carnis inlt; micitiaeftaduerfusDeum, namle' | gi Dei non fubditur.Et itcrum, Ci' ro concupifeit aduerfus fpiritum* Non poteft igitur perfecta iuftic^ in carne haberi fentiri, quamduJ inhac uitafumus, fed tantum habe' mus ôtT pofsidemus earn fpe 5^ expt lt;ftatione,infpiritu,per fidem. Itaquf ' non REj fed SPE tantumiuftiftt' mus ♦ Poftquàm enim credimus in Chriftum,tunc imputatur nobis pct fedra iufticiaChrifti. Ethaciuftid** non fentit ur carne,in quaadhuc hX' ret peccatum, fed tantum habetur fpiritu,per fidem, ÔC fperaturaceX' pedaf reuelanda in nobis poft hanc uitatn,

uitamjUt tune etiam reipfa perfedä Chriftiiufticiamin nobis fentiamus 2C pofsideamus. Spe, inquit Paulus alias,falui fadli fumus,Et loannes;Fp liîDeifumuSjôC nondum apparuit, quid futuri fi mus.Hæccertc funt no bis cognitu maxime necefsaria, quæ ÔC afferüt nobis in grauifsimis tenta tiombus non folum confolationem, uerumetia pr eCentem falutem.Cum enim fiftimur in tentationibus ad tri

Tentator , Tu gloriaris quidem de Chrifto Sc iufticia cius,fedfi efses re i gcncratus in Chrifto, 6C haber es iu^ fticiam eius,tunc fentires etiam earn incarne tua , SC efses purificatus â peccatis tuis.Nunc autem reipfa fen ' tis adhuc intra te peccatum. Quarc non es in Chrifto regencratus, nee habes iufticiameius, Sed contrahâc tentationem producendusefthiclo eus Pauli;Nos fpiritu, ( non carne) ^ 5

TN CAP. VJ EPIST. AD GAt; ex fide,(non ex mentis operum) ex* pedamus, ( non in carne pratfenter fentimus)fpem l'ufu'ciæ, Nunccniw credimus tantum,nos habere I'uftid am propter Chriftum.Tune autew» cum exuen'mus carncm,etiam reip* iafentiemus*

Commoratur Paulus adhiTC in e* pllogo, 5gt;^ poftqùàm ante indicauit, nos non habere nunc in hac uita iuft* ciam reipfa,fed tantum fpCjper fide, addit nunc«lT7«A»7-i'«v,Nam inChri' । llo Icfu,inquit,nccp circuncifio,nc9 præpuciumualetjfedfidcs per cari* taremcfficax.Sienim autcircucifio, । aut pi æpucium,aut aliud quidpiaw, præter fidem,f onferret nobis iuftie* am, tunc haberemus iufliciam rcip* ia.Nunc aut ilia nihil ualentinChri* fto,amp;r non confiât in his Chriflianiî* mus,

EXPLIC AT. IOAN. BRENT. Ht tnuSjfedfola fides ualet, ea nimiruni fides, quæ cfr efficax per caritatem» Didum ualde cbferuabilej-quo pau cifsimis exponitur, in quo cöftt t ue» rus Chriftianifmus.Et ii hoc didîuni diligenter uel in primitiua Ecclefia confyderaturn cfsetjUelhoc ternpO' rcconfyderaretur, nunquàmtantæ exortæ fuifsent difscnfiones in relu gionc. Vidcamus igitur, quàm late pateat : Âc primum/ucrunt Phari-iæi,quidocebant poft reuelatumE» Uâgclion Chriftijcircuncifionen-i nc' cefsariam efsc ad iufticiam corripa» randam, ôi nonfufficerc Cl;rtftuin adfalutcm . Contrahos igitur Paulus hadcnusdocuit, nunc conclu dit,quôd inChrifto lefu nihil ualct circuncifio,hoc cft,quôd Chriftianif musnonconftetcircuncifionc , nec circuncifio faciat aliquid ad iufticiS, quæ habetur in Chrifto. Ethoc pro-’ bauit fupra muftis argumcntis.Cir» cuncifio autem cft maximum ac prç

Cipuum opus in Icgc.Quarc fi cifcS* Cili'o nihil ualet in Chrifto, hoceftj non iuihficat hominemjUuKum cer' te opus legis tantum eft,quod pofsit iuftificarc. Itacp neque abftinentiaa çarne lüilla aliquid ualet,ne«^ obfet' uatio fabbati.Idem de iudicialibus et rnoralibus dicendum eft,quç ctfih^ bent fuum quendam ufum, non ua' lent tarnen in Chriftolefu,hoc eft, homo non iuftificatur propter ipft coram Deo.Ceter um,ut nomine cif cuncifionts comprehendunturoin^ nia opera legis Moiàicæ,ita etiamco prehenduntur omnia opera huma' narum traditionum, quæ longe mi' noris momenti iudicada funt, quam opera diuinæ lequot;gis, Fuerunt autein, qui contenderunt de die Pafchæ,’in Chriftianifino, qui cxegcrunt delc' tftum ciborum, tanquam necefsai'iö ad falutem, qui inftituerunt diuerfa genera ueftium,ieiuniorum,ordinffi fed ficut in Chrifto nihil ualet circuit cifioj

cifio,ita multo minus ualct opus hU' mana traditione inftitutum. Vide er go, quàm grauifsime ÔC crudelifst' me peccauerinthi^qui quodam pro* pter diemPafchæ dir is feinuicem de uouerintjôC qui no ftro tempore tru cidauerint eos,qui abiecerunt ufita* tas ueftes infacris,aut qui non obfer uârunt deledum ciborum.Deindc, Ücut quidam exegcrunt circuncifio* nem nccefsariam ad falutem jita qui* dam fenferunt contemptum omniu ordinationum efse necefsarium. Uli nimis ad dexteram , bi nimis ad fini* ftram declinârunt'JllifenferûtChri* ftianifmum fitum efse inobferuan* da çircuncifioncjhi putar unt cum fi* turn efse in contemnenda ÔC deteftâ da ea jitacp gloriabantur de praepu* eiofuo.Nominepraepucq intelligcn difuntincircScifarum gentium mo* res Sc confuetudines.lntelligenda i* tern eft abrogatio aut intermifsio hvx manarum traditionum ♦ Sicut ergo

IN CAP. ’V. EPTST. AD GAU drcuncifio nihil ualet,ita ctiam pr^e* pucium,hoc eftjUcI mores gentium, uelintermifsiones ueterum confue/ tudiniiin,niliil ualentjaut non confc runtiulhciam , Ac plane idem dicit hoc loco Paulus,quod fupra,InChri ftonon cftludæus,non eftGræcus, non fer uus,non liber ♦ Nullum enim witac genus, nullus ftatus hominum per fe iuftificat coram Deo. Etenim, fi quis rex ueniat ad indicium DeijCt dicat: Domine Iudex, pcto,utper' mittas mihi,quo ingrediar in regnS cotlefte,quia fum Rex, hic profedo nôauditur,propterca quod in Chri fto non fit rcx,hoc cft,Chriftianaiii' fticia non confiât regio diademate« Itcm,li alius ueniat,8C dicat, Domi' ne Iudex, peto ut intromittas me in cœlum , quia fum bubulcus.Ncci* quide auditur, quia Chriftianifmus non confiât pafloricio officio. Sic di' cedum efl, de Marito,de Cælibe,de nupta,dc uirgine,de uidua.Quider'

Quid poteft magis perfpicue di* tiClniudicioDeinihilprorfus ualet, aut iuftificatjprxterquam FIDES, hoceft, CHRIST VS Icfus, qui per fidem accipitur. Nam, qui uenit iniudiciumDei,00 dicitjDominela dex,peto ut intromittas me in cœlû, quia credo in ChriftumfiliumDci, ctaffero cummecumper fidcm.Hic ccrtefolus,riueraloquitur,auditur, amp;nbsp;intromittitur in coelum. ScriptS enim cftjSicDeus dilcxit mundum, utdarctunigenitumfilium fuum,ut omnis qui credit in cum non percat, fedhabeat uitam acternam.Scd quid fllud eft i quod addit:

IN CA P. V. EPIST. AD GAU non propter Chnftutn J fed propt^'f opera diledionis feu caritatis ( HoC , contendunt quidem aduerfarij, quoties prçdïcamus de lufticia fidd» quodiulhficemur fola fide proptcf Chn'ftum J tunc ipfi obijciuntnobis hoc didlum Pauli, QC affirmât fidctrt I'uftificarc propter caritatem ♦ PaH' lus autem hacffenus femper docuiG nulla opera iuffificare coram Deo: ' nonigirurfendtopera caritatis iuft* I ficare.Et hie eft fcopus totius Euaiv geh] Chrifti,quod non iuftificemuf meritisnoftrorumoperum, Quare ; Paulus nequaquam addit hanc appt I dicem^quod fentiat fidem iuffificare j propter opera.No enim dicit,Fides, ' quæper diledionem iuftificat,Sed ! addit illud ad refutandos QC confiifl' j dendos tarn hypocritasjquam tmpu ' dentes feu impœnitctes. Cùmcnim ; prædicatur de fide , öó iufficia dus, ' tune duo occurrunt hominum gene , ra,qui cum non habeant ueram fide, gloriaii'

gloriantur tarnen de fide ♦ Vnum ge nusefthypocritarum, Hidicunt fe credere in Chriftum, tarnen interim fc(flantur humanas tantum traditio* neSjöC non dant operam caritatijaut dileclioni, utMonachi ÔC facrificuli« Alterum genus eft prçfradorum 8C impoenitentium,quidicuntfe er ede re, 8)C tarnen praefrade pergunt in peccatisjuihilcp non fcelerum defig* nant aduerfus proximos «Dicunt c* nim, feDeiamicoSjOmniumautem hominuminimicos ♦ Contra hoslo* quitur Paulus,8lt; dicit, Fides, quaç per diledionem operatur,hoc eft,lo quor nunc de fide,non fida, no ima* ginaria,non diabolica, fed d e uer a fi* dc,quaefuafponte, poft quam acce* pit Chriftum, profert frudus, 6C o* peracaritatis , Nam iniudicio Dei, cum dixerit quifpiam : Domine iudex petOjUt intromittas me in cœlû, quia credo in Chriftum, audiet uicif* fim:Rede,SufficittibiChriftus,3lt; fi

, IN CAP. V. EPIST. AD GAL des quae eft in ipfum : fed proba, oftende quod ucre in Chriftum crc' didcris . Fi'des em'm declarat feper opera caritatis. Vbi ergo funtopC' la tua caritatis Qj^rot pauperibus benefecifti e' quibus remififti ea quae in te peccauerunt Hæc funt indi-cu fidei,non funt opera luftificaiv tia.Nam quod de his operibus quæ' lbo fjtura fit in iadicio Dei, tcftatiir Chriftus ipfe Matth.xxv, Efuriuiamp;^ fi.'diftismihiedere, 6Cc, Etfi autem opera caritatis nunquam funt perfc' tfta in homine, in hac carne, tn quit' quid eis dccft,compeßtur per Chri* ftum in his,qui in ipfum credunt, CVRREBATIS BENE, QVlS

Eft 5gt;C hçc pars epilogi,in qua par te Paulus reprehendit defedioneni G alatar urn ab Euangelio, 8C réfutât interim tacitas quafdam obiedio' n es. Mirum, inquit, eft, quod non sirpli'us obediatis wçnutiEuangc'

ltj,cum antca tarn bene cvTcurrcritis'. Initio cnim, cum Euangelion uebis prædicatum eft, cxcepiftis iUud ma^ gna alacritate , 8gt;C proficiebatis mi* rum in modum,ita ut inprofcdii Euangcltj non pedetentim' incefsei i tis, fedfeftinanter cucurreritis.Hac uoce monet Paulus totam Ecclcfü am,ut meminerint quam diligenter, amp;nbsp;ftudiofein Chriftianifmopergen dum fit. Chviftianifmus cnim non debet efse ftatus aut cefsatio : In* tev multos autem,qui ceftant, cti* am hi numerandi funt, qui hoc a* gunt, ut hberi ab omnibus nego *

I ctjs hominum, fecedant in er emum« Hoc cnim eftccfsare,imöfugere ex ercitium Chriftianifmi, quod in ho* minum contubernio, 8C inncgocijs humanis elucere debet . Adhæc, Chhftianifmus non debet efse retro fpicientia .Nemo ,inquit Chriftus, tnittês manum ad aratrum,8C retro* fpidens, aptus eft regno cœlorumf.

Sed Chnftianifmus eft progrefsU* de uirtute in uir tutcm, adeocp Cur' fus feftinus. Nec mirum, quia mag' num ßfafteFov nobis propolitum eft Sed dicent Galatæ.Nos perfuafi ft' mus, quod quæ nunc fedamubfiu^ certifsima ueritas, 6C quod obcdii' mus nunc ueritati, fiC nequaquaiu mendaciOjUt tu fentis.Ad hoc rcfp^ det Paulus': Hæc perfuafiononeu ^fecfta ex eo qui uocat uos, hoc eft perfuafio ueftra non eft ex Deo, ft« exdiabolo.No fufficit perfuafio mC' tisjfed exigitur,ut recftam,iuxta uer bum Dei, perfuafionem habcamus* Ethnici perfuafi erant, quod colcu' do deos fuos fequercntur certifsiuj^ ueritatem Judæi perfuafi erat,quou feciendo iacra in excclfis ÔC Incis, h'

icerent cultum Deo gratifsimum.fe pij perfecutores Euangelij pcrfuau fuerunt,quód occidendo Apoftolos præftentobfequium Deo. Arrian* perfuafi erant, quod docendo Chrv ftum

EXPLICAT, IOAN, BRENT. »» ftutnnonefseuerutnDcum, doce* rent diuinifsimam uentatcm.Turcç perfuafi funt, fc feftando Mahumc' tem ,fe(ftariuerifsimam religionem» Anabaptiftac perfuafifuntjfuafom^ nia eCse cœleftes reuelationes,fed hi omnes impijfsime errant.Non enim fatis eft ipfa perfuafio, fed diligenter confydcrâdutn eft, num fit exDeo, amp;nbsp;uerbo Dei rede intelledo. Do' cuit autem Paulus hac totaEpiftola ex uerbo Dei,quod fuum Euangeli^

1 on, 8lt;:nonPfeudoapoftolorum,fit certifsimaueritaSjita ut nec angclo aliud credendum fit. Quarc necefse

I eft perfuafionem Galatarum , qua ’ adhibebant fidemPfeudoapoftolis, non efse ex Deo, fed è Satana.

Sediterum dicentGalatacî Quid caufæ eft,quôd tu Paule ob rem tarn leuiculam excitas tantam tragoedi-atnf Quid enim nocet, etiamfi fufei*

IN CAP. V. EPIST. AD GAÙ cifioni, ÔC ccdamus in hoc ludacisj^ ut excicemus propter circuncifion^ tantutn tumultumr Hxc funt,qiicff rè etiam noftra tempeftate à prudefl tibusfiuiusfeculidicifolent. Qu‘^gt;, inquiunt,magni cftMifsam legei^ uclaudirce’Q.uid multum refert,Sa' cramentum fub una,aq fub utraqu^ fpecie fumcrer An ob has res kuicfl' Ias,dcbemus exponcre tot pericuJlt;$ no folum noftras opes, 6C uitain/e^l ctiam incolumitatem totius regio' niSjimo totius Romani Iniperijf hoc refpondet PauIus,Paululuni nicnti totaniconfperhonem ferme' tat. Videtur quidem uobisres lefl'' | Cilla, circuncifionem fufcipere,fetl [ hoc uobis didum uolo,quod queifl' admodum paulum fermenti totam mafsam fermentât,ita circunciGo, t* h opinione fufcepta, qualem docent Pfeudoapoftoli,etfi uidetur res pat' j ua,tamccorrumpitfynccritatemtO' . BUS Chriftianifini, quemadmodum

Paulus in tota epiftola probauit,nec eft opus nunc iterum recenferc. Sic cciam uidetquidem paruarOs, Miß-fare, 2lt; facramentum fub una tau' tum fpecie accipere, fed fi hoc tali R* at opinions óó fententia, quali Mifsa «ft cxcogitata nbsp;nbsp;adhuc urgctur at.»

i ftusnon€ftutilis,Quoddedolt;ftrin.a dicitur,hoc de openbus uitac dici po teft;NamPaulus ad Corindrios krP benSjUtitur hac fentcntia5Paululuin fermenti corvumpit totam mafsamgt; adcauedum unius mali hominis ma

1 gni eft, quod unus tantum homo il* . \ legitime uiuit cum NouercaCHoc . i enim facinus nec eftlatrociniû jitcc pfxdatio♦Quid ergo tarnfeucriter

diicit hanc fentcntiamîModi‘cumf^gt;^ mentijôf c.Malum cm'm unius hom* nis exemplum inficit totamEccleß' am, Quare non tft tolerandum.Si^ i dici poteft depucrorum delidis. A' liquotics enim pueri furantur ucH*' I gamma tibialium,uel obolos.

autcm magni æftimandus efsct obo j lus:* Sedaudi hanc fentcndamlMo' ' dicum ferment! totam mafsam fe*quot;' tnétat. Si paruum aliquod delit^uifl conccdis puero , tunc tota eius «*' j ta corrumpitur.

Sequitur dilutio alterius obicAo nis.Galatæ enim potuifsent ad tain feueramincrepationem Pauli coggt;' tare : Quid ad nos auditores, quod dodtores male doceant Euangelion, ÔC fermentant illud traditione legis Mofaicac ƒ Nos fum«5 homines fim' ,

plices, 5C non intelligimus tantum negoctum. Quare ß dodores nofiri feducunt nos,ucniet fupcr ipfos, QC nonfuper nos iuppHcium.Hoc dilu*

. i it nunc Paulus,amp; ait,Is quidcm, qui uos conturbat,qui fcducit, portabit indicium, quifquis fuerit, etiamfi cP j fet fanâifsimus omnium , attamcn confido de uobis,quód non aliud fen

J Ezech.Sidixeroimpio,mortemo' , 1 rieris,ipfeimpiusmorietur ininiqui J tatefua ♦ Hoc autemidcirco confer-' ' uandum eft, ut unufquifque excite-’ turaddiligentiamdîfcendæ uerære , ligionis.Suntenim,quinegledisc5-

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;g 3

Tn'cAP. V. EPIS T. AD GÀtî cioçiifcusjdicûtjfc fidercEcclcfiaftis, dciq,j3jreAa doceantdioc eflxonteni (hrujer ucr

conciones, non reqinrunc e^St At Cbrjftus longe aliam diligcnriain ab uno quoin's Chn'ftiano requitit» Nonrcft tolerabile fie conciones con temncrc J Seputare parum referrC) quid doccauSed nccefsitas cxigit,nt . uerbumDci,ÄTueram religioncin j fummo ftuc i J cognofcamus.Opot' tet enim unumquemep priuatini fcorfim ftatui ante feucrum ttibjj' nal DeijCoram quo nemo poteft c®' ftarc,nifi per ucram rcligionemji’O*' eft,perChriftum,Necefscigitureft ut unufquifquc rede difrat cognO' fcerc Chriftum ♦ Turpirsimum eft j eorporaliatamfollicitecuiarcjôifft' ritualiajquac funt uere falutariajoft*' | tauter cotemnere. Al/aobicdioîî^ tarnen Paule,praedicas ipfc, obfçr I uas circuncifioncm, cum alias eircuncifio prodeft, fi legem obfef' uaueriSfCur igitur fic earn damn^

Et quid,'an non cfset r es preciofifst^ tna/i pofscmus talem concordiam, per circuncifionem jinter nos amp;nbsp;lu* dæos conftituere jUtludæi non am' plius ptrfequerentur Chriftianos, feduiuerentconcorditcr in unarc' ligionefDtiuit Paulus ÔC bancobic' tîtionem.Ac primurn oftcndit tnani' feftoargumentOj quod nonpraedP cet circuncifionemjquemadmodum Plcudoapoftoli.Qind adbuc,inquit, patiorperfelt;utioncm,fipratdicocir cuncifionêfhoc cftjudçi pcrfequun tur me uirulcnto odio, ampledum turautemfauoïc Pfeudoapoftolos, Hoc manifeftum eft fignum, quod longe alia ratione prædico de circû' cifione quàm Pîeudoapoftoli.Hi ur' gent circuncifioncmj docent cam necefsariam adfalutem.Egodoceo circuncifionemperfe nihil e*~ ' .lu' dæi pofsunt cam in fua polu.;a ob' feruare,quamdiupolitia eorum con

cam fufciperc.Hæc eft dodrinajquÇ mihi affcrt omnem perfccutioncn’ amp;nbsp;odium. Deinde quód PfeudoapO ftoli uolunt concordare ludaifmUJ” ÔC Chriftianifmum per circuncifio' nemjUt cefsetperfecutiOj 8(. fiatcon cordia^nullum prorfus habet locuifl in uera pietate. Et hi Pfeudoapofto' h' idem agebant, quod hoe tempor*: ià prudentibus buiiis fcculi ccnfuli^o let.Exiftimat enim, quód utile cfscG ut tamPapiftae quamEuangelici,^!* quid de fuis,ut loquuntur, opinieni' bus remitter ent,ac inftituerent ccH' cordiam,quo cefsaret perftcutio, mutuum odium , fed hoe confiliun' nihil ualet.Tali enim concordia abo' leretur fcandalum crucis, euacuarC' tur crux Chrifti,inquit Paulus. Abo' 1ere autem fcandalum crucis,cft tob !ere afflidïionem ab Ecclefia ♦ lam in ciuilibus quide rebus, multa funt remittenda condo rianda ac tolc' randa,ut fit concordia, dC ccfsctdi' fcordia,

EXPLICAT. IOAN. BREN, «r fcordia, fed in caufa rcligionis, nihil eftdeuerbo Dei concedendum,ut fttciuilis QC politica concordia.Ne^ cefse enim eftjUt fides fit rcda et fyn cera,non eft autem necefsc,ut duca* mus in hoc fee ulo iucundam uitam, AdhçCjV ctus eft confuetudo jquôd fyncerum uerbum Dei attulit cruce inhuncmundum.Patriarchae, quia fciftabantur ueramrcligioncm,ne-cefse habuerunt à finitimis fuis muh ta aduerfa tolerare ♦ Prophetae, quia pracdicaucruntueram religione ad* uerfus impictatem hypocritarum, abiedi Öd occifi funt. Chriftus ipfc crucifixus eftjApoftoli eius trucida* tifunt:Ecclefiafemper maximas tu* lit perfccutiones tarn àGcntibus, â ludæis.Practer ca, Chriftus promt* fit tali crucijÔd afflidioni,quæ immit titur propter uerbum Dei,magnatn remuncrationem:Gaudcte,inquies, fid exultate,quiamercesucftrama* gna eft in cœlis « Hue accedit, quod

IN CAP. V. BP«f. AD GAtf Ecclefia fempCr creuit perfccutiont' bus.Ifraëlitæ in Aegypto, tanto ma' gts crefcebant, quâto plus opprime' bantur.Sic Ecclefia fub perfccutiO' nc Gentium amp;nbsp;ludæorum : Ecclefia cnimeftucluthortuSjSanguis mar* tyrum uelut aqua irrigans hortum. ! Quare nihil eft remittendum de urf i boDeiad conferuandam publicam j 6C politicam concordiâ. Euangelioii autemChrifti, ex diametro pugna' bat cum impietate ludæorum. Skuf QC hoc temporCjEuangelionex dia* metro pugnat cum impietatePapfi ftica.Çhiare non pot'eft fieri concoP dia,nifi' altera pars cedat.Hoc auttfli , lt;nbsp;nonuoluntfaccreimpij. Et qui pi) funt,nonpofsunt cedere.Itacpma' J net difeordia manét perfecutiones, graues quidem imbecillibus, fed ta' men Ecclefiæ utiles.Nam res Ecclc' fiæ in priori fere ftatu efse folent, cixmfucrit publica tranquillitas Jn Pap atu fuit publica tranquillitas,fed ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tnagna

tnagna impktas, Satan cnim cufto-dit atrium fuum in pace,fi non habet aduer (arium.Non eft igitur propter tranquillitatem cedendum inuerbo DeijUe cuacuct crux ChrifttjôC tolla turfcandalncrucis.Crux enim Chri fti fempcr debet efsc inEcclefia,nQ ioquor de lignea cruce, fed loquor de pcrfccutionc,quæ non eft inutilis Ecclefiæ.Ex hoc autem no fequitur, quod omnia fint diuina, quae patiun^ tur aduerfa.Natn fcelerahabcnt eti-umfuas affli(ftiones:Sic enim compx ratum eft in hoc mundOjUt Deus im mittat afflidiones fceleribuSjSatan autem immittat crucempietati Jta* que tarn pietasquàmimpietas fuatn habent crucemjfeu afflidioncm, Se* quitur autem , quod propter crucc non debcamus recederc à nomine Dci,aut aliquidremitterc.ltêj quodi propter crucem no debeamus dam narcjquod per fe redum eft ♦ jMiulti daraiut nunc expeditionem in Tur*

IN CAP. ▼. EPIST.ADGAU cam, tanquam minus Chriftianain, propterea quod fuerit infoelix. At eX pcditio per (e fuit pia,Homines autc fuerunt impœnitentesîfic QC de cofl iugio dicendum,amp;^c.

Poft hæc, addit Paulus execratiO'' nem, Vtinam, inquit,abrdndantur» Quidflicet ne hominibus maledice' recNon licet priuato affeclu j fedl*' cet ex uocatione Dei.Excmplumhs bes in Mofe,Maledicftus, inquit, qn' nonaudierit uocemDei. InElizeo iitj,Reg.q,Item in Petro Ad.vitj «Si' cut QC licet exuocationeDei occide re.Paulus autem hoc loco maledicit exuocationeDei,

Ablbluit Paulus principaletn præcipuam partem huius Epiftola^, uidelicetjCam quam inftituerat de iu ftificatione. Ab initio enim Epiftolï expofuit,non else aliud Euangelion fufcipicnduin

EXPLICAT. IOAN. BREN. »9 fufcipiendum aut credendunijquam quod ipfe prædicauit.Deinde often* dit fedocuifse hoc Euâgelion, quod nullus hominum iuftificetur, aut iu* ftusreputetur coratn Deo propter mcritafuorurn operum, fed tantum propter lefumChriftum per ftdem* Et hoc probauit Paulus multis ac fir mifsitnis argumentis.Poftremo adie citEpilogum, in quo exhortatus eft GalataSjUt perfeuerent in ea libcrta te,ad quam Chriftus eos uocauit, ÔC nonagnofcant dodlrinam Pfeudoa* poftolorum J de meritis operum le* gis.Hæc eft principalis pars huius e* piftolç; Ac poterat Paulus nunc Epi ftolam côcIuderCjôC adijcere(ut uo* cant)Datum,fcd quia multaconcio* natus fuerat de libertate Chriftiana, amp;nbsp;dixeratjcos efse maledidos, qui fint ex operibus legis,inftituit nunc nouam concionem, de bonis open* bus,nc quis ex prioribus intelligat, 1 nihü boni inChriftûmfmo opcran*

dum cfsc.Ac m'de mihi admirahileni Paulum.In fupen'ori concione icada nauit omnia opcra^ut ea uftp in pro' funduminfcrnideicccrit.Qiiotquot enim funt,inquit, ex operibus legis, maledidi funt.In hac autc pofteiwr* concione feu parte Epiftolx, ita Ci' tollit bona opera , uteain coelopO'' natt An non hoc eft,ex eodem ore fri gidum calidum cfflare,5C pugni' tia docere c'^Minime omnium. Nain in fuperiori concione tradat Paulus locum Iuftificationis:Ad confequeu damautein iuftificationem, prorfts nihilualentbona noftra opera cor» Deo, quia funt imperfeda QC uiciaquot; ta.In hac autem pofteriori parte con cionis fuacjtracftat de frueftibus iuftf ficationis,quos in hac humanauit» inter nos proferre debemus. NeceP larium autem cft,ut iuftificati corant Deo per fidem propter Chriftum, bonos frueftus faciamus, quo habca' mus teftimonia fidei, QC ducamuscS proxi'

proximo honeftam atcp traquillam uitam, Quare quantum bona opera iniuftificatione damnant ur, tantum eommendanda funt in uitahumana, ad confequenda teftimonia fidci.Na fingamus efse hominem quendam, quifit bonus citharoedus, malus au'

1 reuelim, 5)C quaeio fcriptorem.Hîc \ „ oftcnditur mihi citharœdus,ôd alius gt;nbsp;quidcm commendat cum ab artifi-' do ludcndi in cithara, alius aut pror* 1 fus uilipéditeum,quodpefsime fcri* I bataut pingat .Itaque is citharœdu» cômendatur £lt; uitupcratur, fed dv

IN CAP. V. EPfST. AD GAt. carnijHacceftuetus querela omni'’ Apoftolorum, Ä^eorumquifync^' rum Euangelion predicant, quod re fieri Ibleat, utcum iuftificatiofi' del perlpicue tradatur, impij fiant 1* cëtiadeterioresjamp;f pî) fiant ignauio' res.Sic.i, Pet ♦ q.Tanquàm hberi,ô^ non uelut prætextuin habentes ma' litiæ libertatem.Etludas in fuaEpi' ftola: Obiter fubierunt quidamho' mines impij, qui Dci noftri gratiam transferunt ad lafciuiam Jmpij enim dicunt: Qtiidfaciamusbona opeta, cum tam facile iuftificemur per fidé:' Pq fed infirmi cogitât, quid multuin fàtigares te bonis operibus, cùmta' men nihil coram Deo mercantur!' Itacp gratia Chriftitransfertur adla fciuiam’ÓC inobedientiam. QuideP goCSi ex prçdicatione iuftificationis câtum oflcnfio oritur, cur non omit' titur hæcprædicatio, âfdoceturdc meritis operum, quo homines exci' tarenturad bene operandumc'Rc' (pondéo»

EXPLICAT. IOAN. BRENT. Ut fpondeo .Inter duo pericuh, minus periculum eft feétandum ♦ Mag,no quidem periculo docetur tuftifica' 1 tio fidei jlcdmulto maiori periculo (cetur dodlrina de meritis operû, imum enim,hæc dodrina eft men X 6C falfatHorrendurn autcmpec turn eft, mendacia docere .Deim îjhæcdodrinaabducit omnesho* lines in per p etuû int er itum. Quan tm autem incommodum eft, homl les conqcere inextremaminternc' ionemfllla autemaltera dodrina, lidelicet, de iuftificatione fidei,pri* tnum eft uera , ÔC diuinitus manda* ta.Obfequendum autem eft Deo, docenda eft ueritas.Deinde eti* amfi quidam offenduntur,tarnen eft potentia ad falutcm omnicredenti, Hec docftrinaferuattotamEcclcfiâî Non pofset Ecclefia aut conftarc, aut falutem confe qui, nift banc hab e retdodrinam. Tolerabilius autem eft impios peril'egt;2lt; Ecclefiam ferua.

rn CAP. V. EPIST. AD’ G^ti ri,quam fi una cum i'mpijs etiain ËO cleliapen'ret. Quart hæc dodrm» de luftificatione fidei dib'gentifsifflS urgenda eftjintcn'm tamcn fuus hc' nos tribuendus eft bonis operibiis» Itacp Paulus ait, Vosin hbertäte uo' ’ catieftiSjfcdita, nedetishbcrtatem j inoccafionemcarnijhoc eftjUcabiP tamini hbertate ad lieentiam èC lafd* uiam.Nanvquemadmodû in rcbufp* interdum foicnt ciues quidam dona' ri libertate, ut non necefse habcan* j annuum- tributum pcrfoluerc, ; cogantur alia publica rcip.onera re, fed propcer hanc libertatemnon conceditur eis,ut nodlu uagenturii* i plateis,effringat fores ciuium Ut* Chriftiani confecuti funt libertaten’ à lege propter Chriftum , iniudido quidem Dei,et coram tribunal! Dtlt;j ne condemnétur accufatione legis, fed non funt idco confecuti liberta' tem,ut liceat eis quiduis inter hotn*^ nes pro fua libidine facere ♦ Chrift’^' !

feXPLiCAt. IOAN. 8RENT. 14« ha enim libertas mirares eft,facit ho minem liberum coram Deo j iniu* dicioeiuszSed interim facit eum fer* uum omnium hominum.Sic enim fc c^uitur inPaulozPcr caritatem ferui* te uobis inuicem.tlæc docftrina dili* gentifsime obferuanda eft. Multi egt; nim funt,qui ctim non debcant cs agt; iicnum,fentiunt fc nihil cuiquam de* bcrCjDicuntzQtiid proximus meus ad me c’ NumfumfcruuS jautcapti* uuseiusCQuid cidebco Cquot; Hifermo* nes t ok r ab 11 es quidem funt in politi

I hon funt Chriftiani fcr mones, Nam unufquifque Chriftianus,ctiamfi no eft obftrieftus ærc ^lieno, tarnen eft proximifuidebito^cruus S^capti*

bet alter i opera caritatis.Hoc débita femper debet folui, tarnen nunc^ potçftinhac uita pe ifoluiac exoiuû h a

IN CAP. V. EPIST. AD GAL Llofes uoluit dcleri de libro muend' urn propter populum fuû, taineft hondumperfede exoluit hoc debi' tû, Paulus cupit efse anathema pro fratribuSjSC tame non fatisfecithuic debito perfedle, loannes elccmofy' nartus Epifeopus Âk.xâdrinus,cûm fuftefttafset cuiufdaminopiam dua' bus libris auri Si is gratias eimag' nas ageretjVeiponditjFraterj nondÛ pro tc fanguincm cffudijficut præcc pit mihi Chriftus.Nullus enim honii num unquam exoluit hoc debitum» Solus Chriftus exoluit. Oportet aii' tern nos femper in continua folutiO' ne uerfari ♦ Sicut enim creditores æ' quo animo fcrunt dilationem debito rum,fimodo debitores paucaquæ' dam fingulis ternlinis numcrent.Sic Si Deus nofter a'quo animo fert ini' potentiam noftram , propter Chri' Hum, fi modo dominemur carni,0^ ambulemus in operibus caritatis,^' buspofsumus inhac uita,

De bonis operibus difseritnunc Paulus4Etdocuitnos ea conditions inlibcrtatc uindicatos, ne uer tamus eaminlicentiam peccâdi,Sed ut per caritateminuicem feruiamus.Nunc docet præftantiam ÔC excellentiatn CaritatisÆtfi enim nô exigitur à nO' bis caritas,ut merito eins confequagt; mur rennfsionem peccatorum ÔC uî tarn æternam vhçc enim contingunt nobis propter foium Chriftum per fidem,exigitur tamcnànobis prop* ter obedientiam,quam debemus di* uinælegi.Nam quemadmodumpa* rens nô exigit à filio,ut operibus fuis mercatur patrimonium, fed ut obe* dientiafuareuereatur par entern,ÔC faciat, quod debet : ItaDcusPater exigit à nobis caritatem,non ut cari-' täte mereamur bærcditatem cœle-ftem,fed ut præftcmus legi eius obe ! dientiam ôC rcuercntiam,quam tan* i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;b 3

to benefac^ori debemiis ♦ Quæra' mus l'gi'tiir quæ fit lex Dei,ut QC ço^ nofcamus quid nobis boni faciedutn lit.Tota(inquit)lcx,in uno uerbo CQ pletur,nempe in hoc,Diligcs proxi' mumruUjUtteipfum. QuarefimU' tuain diledboncm, Si caritatem fet' iiaucrinuiSjtotam legem implemus. । Non impletis eam,uos Galatæ, fi dr cuncifionem fufcipiatis,aut abftinea tis à carnibus fuillis,aut alia Leuitica j feceritiSjfcd magis implebitis cam,ß iiobis inuicem per caritatem feruia' tis.Lexenimtota impletur caritate. HÎC obferua mihi, quod Paulus nol» loquaturde uniuerfalege, tampt*' mæ quam fecundæ tabulæ, fed taæ tum de tota lege fecundæ tabulât, ; quemadmodum exponit ad Rom» ça.xiij. Nam prima tabula habet alia i epitome,uidelicet, Diliges Dominé DeumtuSex toto corde, amp;!’cxtoca anima.Et bec lex implef per fidemin Cfiriftû.'NamChriftuspcr Fdemac

£XP'LICAT. IOAN. BREN. 144 ccptus J donat nobis fuâ implctionc, donat etia nobis fpiritumfandu, ut incipiamtisDewdiligerc ,nomêDei bpnorare, SiC ucrbû eins óbferuare, Sccunda antem tabula decalogi jCÔ» prehenditur totainhocucrbo,Dilp ges proximü tuum ficut teipfum. Et eft obferuabile compendium, quod nunquam fatis nel cxplicari uerbis, uei impleri fadis poteft, Primnm C' niminhoc compendio docetur uir^ tus longe omnium excellentifsima amp;prxftantifsima,quaceft CARL TAS feu DILECTIO. Hæc uirtuseftiucundifsima.Quid enim dulcius amorccContra, nihil eft iniu cundius.^nihil abominabilius odio» Hæc uirtus eft utilifsima, quia reti^ net Deum inhabitatorem: Deus e^ nim caritas eftjÓÓ qui manet in cari* tatCjinDeo manet.Conferuat etiam mutuamhominum eóferuationem» Hæc uirtus eft nccefsaria.Non enim poteft hominum focietas diu confia h 4

ÏN CAP. V. EPIST. AD GAL rCjUifi caritatc fefc mutuo ampkf^tï tur.Huc refpicit tota externa politia Mofi.Huc rcfpiciunt Leges Roma-næ j quac uarla fanxcrunt m hunc U' fuiTijUtmutua hominum concorda caritas aliquo modo con fia r et-Hue uocauit Chriftus fuos difeipU' losîHoc eftjinquiens,mâdatum mt' «mijUt uos inuieem diligatis, fient C' go dilexi uos.Non praeferibit eis nO' uam politianjfed præfcribit eisillaw uirtuteiTijquæ ad omnes politiascó' tnodaô(fnecefsariaeft,ôd quaefupt' rat omnes alias Ieges.Ôeinde,Inhoc compendio proponitur nobis tam apertus, tamcp explicatusliber, quodifeamus , qualis QC quantade^ beat else diledlio,ut nihil clarius nO' bis ob oculos poni pofset.Diligcs,in quit, S IC VT TEIPS VM:En, Vnufquifcp übt eft liber, ÔC eommo tarius,è quo difcat,quatenus debeat proximum dilifreie. Natura cnim H' nufquifq^ ica. affedus cil^uc cupiat fi

bi ab alio fubuCniri, quibufeuncp mo dis fieri pofsetjUon ore,nô uerbis tâ* tunijfed etiam rebus ipfis. Ergo ha» bet unufquifcp domcfticum præce* ptorem dileclionis;Quod tibi non uis fierijalteri ne feccris. Chriftus ponitetiam fuum exêplum, Diliga' tis inuicemjficut ego dilcxi uos .Di' lexit ante nos ita, ut pro nobis mor* temfufceperitlErgo ,inquis, debe* mus amp;: nos pro alijs mortem fufcipc re c' Et liquidem fur fufpendendus eft,debemusnos olferre'ad fufpen' dium,ut tur liberetur cNon hoc exu gitChriftus .Nam SC Chriftusipfe, cumadduceretur adultera,ut lapi' davctur , non dixit, Lapidate me pro adulterajfed exigit, ut proximo iuxta officium meum benefaciäm ,e' tiamfi mihi uita impendenda fit. Ex* empli gratia ♦ Chriftus uocatus fuit, ut prædicaret Euangelion fuum ad i falutemnoftram,2lt;fatisfaceret pro peccatis noftris. Hoc officium prae*

flint nobis uitae fuac pericuio ♦ Sic pcricalo pcftis,mater infid folet lia,fedqiriamater debet hocoffic*” fïliæjUt curam eius habeat,debct cd am ci hoc præftare pericuio uitst fuæ. Non eft officium noftrum,utfil rem abftrahamus à cruce,fed potius officium eft,utadiuuemus, quoin*' quitas puniatur.Nota de Zaleuco Locrenfi',qui cum legem tulifset,iit adulter duobus oculis priuaretur,d filius eius dcftgnafset adulterium,*’ tç fuit iufticiÇjUt maluerit ferre,qnö fibi unus oculus,et alter filio en*c rctur,^ ut nonfatisfieretlegi. Nofl debuit filio hoe officium, fed tainen fuit admirabilis uirtus . Vnufquif]^ autem fuum debet officium proxi' mo facere, ctiam periculo fuae uitx» Sic Patriam defendere eft redumof ficium.Hoc officia debet unufquifcf periculo uitacfuæfacere. Habemu» ergo duos commentarios, alterum, Nos ipfos,alterum,cxcmplumChrl ftf,

BXPLICÆT. IOAN. BREN. *4« ftijè quibus pofsumus difcerc,quatc nus proxtmus diligcndus fit,Poftrcgt; tnojinhoc compcndio jDiliges prO' ximum tuutn ficutteipfum, propo^ nitur nobis excellentifsima res in to-' ta terra diligenda.Nihil enim excelle tins eft proximo bominc.Proximus enim non eft Satan, non eft lupus, nonurfuSjfedcfthomOjCreatusadft inilitudincmDci,amp; is,pro quoChri ftusmortuuseft.Habet quidem in fe aliquot uitia,Et homines folent tä-tum in proximis confyderare uitia, Seduirtutes excellant uitiaîEt uirtu les nobis confpiciendæ funt. An non inalijs rebus tarn prudentes fumus, utquæfunt abominabilia tegamus, Ô6 quae funt iucunda oftentemus^ cur non idem in proximo facimus^ Habçmus igiturin hocparuocom' pendio maximum aceruum bono» rumoperum.

Paulus docuitantca fuinmam Ié' gisjö^ complexus eft uno uerbo mH nftam turbam bonoruin openinij quaî pij facere debêtjDiIediOjtnqji' cnSjCft plenitudo legiSjhoc eft, Vno dileÆonis uocabulo comprehentlÖ tur omnia bona opcra,que homo ho mint in hac terra debet.Nunc repré' hendit unumgenus delidi, quoad' uerfus caritatem proximi pcccatur, uidelicetjDifcor dia, Contentio, Lis, lurgia detraeftiones, quas Paulus uocat MorfuSjSC deuorationes,HoC uicium etfi uulgare eft inter Chrift*^ nosjtamentanto grauius eft pecc^' turn,quanto eft uulgarius, Primunj enim,hocuitio peccat aduerfus carl tatem feu dilceftioem proximi. Cum autem dileeftio proximi fit plenitudo Iegis,manifeftum eft, qp hoc peccatu pugnet cum totalege , Sc qui cum proximo contendit inuidiofe, ac dc' trahit de bona eius exiftimatione,is totam legem uiolat ♦ Deinde,Chrf

, cidtjs : Qui dixerit fratri fuo Raha^ obnoxiusei'it Concilio.Adhxc,ut cftpeccatumjitactiam affert fcclitn frudum peccati, quod eft fuppliciû. Nam , qui inuidiofe inter fe content duntjSC mutuo fibi conuiciantur, hi

I afterunt hbqpfts dctrimentum ina^ nima SC corpore . Anima occiditur gt;nbsp;propter peccatum, corporalia bona ' præfcnti pcriculo exponuntur. Si a^ bus aliûjinquit Paulus, uicifsim mor detis Sc deuoratiSjUidetc ne uicifsim alius ab alio confumamini.Côtentio nibus enim 6C conuicijs, alius alium coijtitinpericulafacultatumjfamar, SCuitae.QiiidCnim i Siquimutuis coftuiciis ccrtant,et alter alterum ne bulonis nomine infamat, fieri folet, utauditores utruncp talem iudicet, qualis alter ab altero inuidiofe infa-

ÏN CAP. V. EPrsr* AD GAß tia Sc detraÆoneSjinorfus ÔC deiiö* rationes.Sic Sgt;C inlob.cap.xxxtSatil rari de carnibus inimici, eft inimico maledi'lt;'ere , ÔC op primer e ipfuin» Vocat igitur fpiritus fandus conui' cia QC detradiones ac maledida lA proximum congefta,tam contumC' Iiofo uocabulo,ut difcamiis, quan» fit grauitas SC atrocitas hui'us pecca ti.Iudicamus Anthropophagos, qui homines deuorant efse crudelifsi' moSjfed uidemus non illos tantuiA efse anthropophagos,qui external« liumanam carnem deuorant,fed eti' am eos , qui inter fe certant mutuw conuicijs et maledidïis.Hoc enim efi uere hominem mor der e SC deuora' re.Sed inquies,Quid faciaih f ïrafæ' penumerome ita uincituterumpaj etiam citra uoluntatem in conuici^ Sc maledida. Quid ergo faciatn,ut caueam C Refpondet Paulus, ficuj

' AMBVLATE, ET CON« ! i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CVPISCENTIAM.) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;!

1 alios afiedus earnis, Quid ergo eft ’ ' ambulare fpiritu Cquot; aut quid eft fieri fpirilualctn f Nunquid eft fugcrc in

quatn.Etfi enim fugis in tnonafteriS i auteremum,tam€naecipis 0^ abdu-H cis tecum carnem acfanguinem tu* um.Ideoc^ comitatur te peceatum, J quocuncpicris.Quarefpivituambil U lare, non fignificat fieri monachum

amp; obferuar e ordiné ac regulam mo nafticam,incibo,ueftitu, 6C cerimo* ntjs : fed fignificat fpiritu fando fa* c'la earnis mortificarc.Hoc autem fic fieri foie t:Primum agnofeeda eft magnitudo peccati noftri,ôf metué* dumeftiudiciumDei, ut excitemur ' ad odium §lt; execrationcm peccatû

propiciu propter folum Icfum Chri' ftumjqui eft feruator nofter, èé nc' quaqudm propter mérita noftrorö operum.Hîc ergo uides, q» hypoed' tæ,Slt;^ Monachi,qui confiduntfeme ritis fuis expiarepeccata, liunquaflj ambulent in fpiritUjetiarafi maxiinf uelfnt uideri fpirituales, Nam fpid' tus faniftus hoc primum nbsp;nbsp;maxifflJ

omnium exigitjUtagnofeentes pet' catanoftrajCredamusnos nullis no' (èris meritiSjfcd propter folum Chrt ftum habere propicium Deum.D«' inde,quia iierbum Dei eft gladius fpiritus ian(ftijideo excitatis in nobis affeeftibus carnis,obui5dum eft uet' boDeijamp;r retundeda eft hocgladio fpiritus acies carnalium affeduum» Exempli gratia,Eft quifpia,quipro' tjcit in nos maledicftum nebulonis. HÎC ergo exurgit in nobis affedlus carnis, ÔC follicitat nos ad illegitim^ uindidlam,

' EXPLICAT. IOAN. BREN. 14? Utndidam, uidelicetjUt reijciamus conuicium in autorem, Öl explice* * nbsp;nbsp;mus publice omnta feeler a eius,que

( eft,quddfolusChi'iftus,tjui propter I nos multa côuicia pafsus eft, fit pro* I piciatio noftra coram D eo. Cum er-go is tot peccatorum noftrorum r e* mifsionenobis impetrauerit à Deo, quomodo nos non remitteremus U-num 8C alterum pcccatum proximo

\ noftrofDeinde opponéda funt huiC affe(ftui,precept4 Dei,Nonoccidas, Meaeftultio, ego rcpendam.ltcm

1 obijeienda eft oratio dominica, Re* j mitte nobis débita noftra.Hæcenim I funt gladius fpiritus, quo pofsumus defyderia carnis mortificare,fimo* do utamur hoc gladio in fide. Aliud

IN CAP. V. Eprsr. AD (?AEi fto.Caro igitur fuggerit, ut uicifsint inféras ci damnum.Sed Paulus dicit, Spiritu ambulate ♦ Primum enim aP tolled! funt oculi in Chriftunr, quod is impetrauerit nobis gratis remits'' onem peccatorum , cumnosmult^ damna tarn Deo quam proximoiæ tulerimus.Dcinde arripiédus cftgl^ dius fpiritus,quod eft uerbumDelt;j i Dilige proximum ficut teipfum.N^ refiftatismalo.Aliud:Egeftas tepf^ j mit, 8C offertur oecafio decipkfidi proximijUt emungas ab ipfo pecuo’ am.Hîc hortatur te caro, utftpon^s interim animam poft fornacem, St“ hoc eft magnum peccatum.Quidti j go facias f'Spiritu,inquit Paulus,a«”'' i bulate.Primum enim crcd^dunit^’ quod Deus fit nobis propicius pter fblum Chriftum, qui etiatni’’^' petrauitjUt Deus fit Pater Äf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

cius nofter ♦ Deinde obfjciendus dj huicaffedui gladius fpiritus, quod , eft uerbum Dei,Non fureris ; Fur«®

impoftores non accipient hærcdl tatem rcgni Dei ♦ Item,Si non audic-tis uocem Dcijtnaledidum erit hor^ ïeum.ïtem oratio doininica,P?,neni noftrutn quotidianum,Itcm,Prim3 quçriteregnumDeijtunc omnia ad^ ijcientur uobis ♦ Quód fi affèdui do* minaris hoe gladio, tunc uèrè dice* risfpirituambularê.Cetcrum quod Paulus ait, Concupifeentiam carnis non perfïcietis, l'ignificat nos in bac uita pofsc quidemperfpiritum lan* dum cfficcre,ut non perficiamus c5 cupifeentiam carnis,fed non pofse cf ficere,ut nullam côcupifcerttiam ha* beamus.Hæc enim manet,quamdiit

' caro Sô fanguis manet. Ac per fe qui dem eft peccatum damnans,fed non imputatur his, qui funt in Chrifto* hoceft, qui crcduncinChriftum, ôè i non ambulant iuxta carnem ♦ Vide i Rom.vq. 2lt; vil],

Admoniüt Paulus GalataSjUtfp^* ritu ambulent,ne perfïciant dcfydc' rià car nis,Nunc defcribit pugnâcaP nis fpiritus:Caro,inquienSjConcü pifcit,6Cc,Primum obferuaPauluiU hîc loquinon de impîjs,SC ijs, qui fusobruti funt dominio peccatijf^ j enim car ent fpir itu fanëlo, nec fenO' une pugnam eius cum carne, fed b' i quitur de pijs,qui funt ipiritu fando præditi. Hifuntinperpetuaniilitô, ( ÔCpugna,quamdiu uitam agunli*’ ! hoc mûdo.Deinde per fpiritum,ho^ ïoco,non eft intelligenda humanafl tio,fcd fpiritus fandus. Humana r^' tio dicitur quidem hortari ad opd' majfed hoc intelligendum eft de uip tutibus ciuilibus, etfi interdum nbsp;nbsp;nbsp;i

hac in parte â Satana opprimiuNati* i quodattinét ad ueramiufticiamco', ram DeOjibi Humana ratio, peccato excæcata, hortatur potiusadpefsf rna, uidelicet, ad incredulitatent’ô^ ' deiperationë,quàm ad optima, Spid

tus fandus autcm cft,qui hominem ad uera cœleftia bona hortatur. Practerca,per carnem non eft hoc lo

1 dus libidinis carnis , qualcm fcntiüt , plæruncpadolefcentesjfed eftintelli I nbsp;nbsp;gëdustotus homo cum omnibus ui-'

ïibus fuis ♦ Totus enim homo per peccatum ita uiciatus cft, ut femper pugnet cum Deo,tam in r atione, ÓÓ i uokintate,quamincrafsioribus affe i dibus,quemadmodumpoftea enu-'

\ ïta(pCaro,hoc cft,totus carnalisho' mojcócupifcit aduerfus fpiritum fan dum pqs donatum, ÓC uicifsim fpiri

1 tcrfaccremus.HiclocuscóuenitcS co,qui eft Roma.vij.Dixi autem an* tea, quodhic locus intelligendus fit,

'Vquot; . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' 3

IN CAP. V. EPIST. AD GAb' non de impqs,qui non fentiunt han^ pugnam, quia carcnt fpiritu fanlt;^ogt; ieddepijs« Videamus igitiir exerfl' phs,quomodohæcpugnafiat. Info' me fiC penuria, inuocat pius Dom*' numDeumfuum , per lefumChr*' ftum.ln hacinuocatione 0^ fidc/^' ro pugnat cum fpiritu, fpirituso* carne . Nam carofollicitat oranten* ad d ubitationemîQuid inuocas D«' umfNon audit te,Indignus es quit** audiaris, Quid fi nullus Deus cfsetî*

Quid fi promifsiones eius cfsent liæ,quandomanifeftèuidcas contra riurnfHatc fuggcrit caro* Contra ail ; tetn l|5iritus fandus,docct ucreD«' ; urn efse, Dcum uere exaudiregt; Ô6 adiuuare afflidos. Aliud exen*' plum ♦ Moriturus commendat fp*' ritumfuuminmanumDei.Htccaro | fuggerit : Quid fi non efset alia ui» i pod: hanc uitamf Quid fi homo pet* ret una cum corpore t* An eft Dens j io çoelo, quicxcitetmoriwos;'

fiXPLICAT.IOAN^ brent. »0 fimt carnis cogitationes,qux inq düquot; tur in animû morituri. Contrà fpiri' tus docetreliquum adhuc efse fecU' lum, in quo fcruentur pij per lefum Chriftum, Aliud exemplum,Propo»-nitur piooccafio furandiautdedpie dl proximi.î4îc earo pugnat cum fpi ritu,ô^rpirituscum carne. Carodi-citjDccipe proximumjquia nemo ui dctjôc Deus eftmifericors.Cumfa*

HÎC ergo uides perpetuam pugnam carnis 8lt; fpiritus in pijs.Fuerüt qui* dam fuperftitiofi,6lt; adhuc funt, qui putant fe non haberi cor am Deo iu» ftoSjfifentiant in fe cupiditates car* nis.Ideocp varias rationes cxcogita* rut squibus excutcrent ac eradicarct prorfus cupiditates carnis : fed hoc I eftimpofsibile inhac uita,quia cupi* !• ditates oriuntur expeccato origina*

IN CAP. V. EPIST. AD GAt.' pter Chriftiim, tarnen adus eiusin* net in homine, dum homo fuerit iH hac terra.Nonigitur conandumeft utfimiisabfcp cupiditatibus carni^» fed ut cupiditates non dominentu'^ in nobis,Ex hoc item loco uides caæ fam,propter quam noftrabonaop^' ra non fint meritoria iiitæ aetcrn^j quia propter hancpugnam,nÓfun^ perfeda iufticia,

Dixit Paulus perpetuam pugn^ cfse carnis ÔC (piritusjin pijs. Et pugna, caufa eft, quod ptj non pof ftnt facere opera parfede bona« HæCjinquienSjfibi mutuo aducrfafl' tur,utnonquæcuntç uolueritisja' ciatis, hoc eft, ut non faciatis perfc' dam iufticiam,quemadmodum cU' . pcrctis facere , Qui enim ucrcpi) funt,ardent amore iufticiac,8ChoÇ «num in uotis habet,ut pofsent pcp fcd^

Cede bona opera facere,fine omni ui tio amp;nbsp;rebellione carnis ,fed propter carnem amp;nbsp;peccatum originis , non pofsunt. V eile quidem,inquit alias, adcft mihi, per ficere autcmnon in' üenio. Quid ergo ad hacc dicemus^ Sine pij quidem pofsunt facere per* fedamiulliciam,annon QC ipfi,ficut impi] jfunt maledidi ÖC danati f Lex enim concludit omnes, qui non fad* unt perfedamiufticiam, fub maledi dione damnatione ♦ Ad hoc re* fpondet nunc Paulus, Si Spiritu du* cimini, non eftis fub lege, hoc eft,!» gubernatuosfpiritus fandus , non eftis fub maledidione 0^ damnatio' ne,etiamfi non faciatis perfedam iix fticiam.Obferuabilis dodrina, quac tanto diligentius eil animaduèrten' da,quanto fœdius ueraEuâgeli) dodrina fuit ab imprjs monachiscorU fpurcata, Nam fenferunt hominem inhacuita,autpofse perfedam iufti dam facer c, Ynde^ «endiderunj, ‘ ?

IN CAP. V. EPIST. AD GAt {«a opera fupcrcrogatioms : aut fl non feccritjUecefsc habere alios ho* mines fua in ipfum mérita ÔC opera fupererogationis conferre. Hæc eft impia dodtrina, Etfi enim lex cxigit perfeó:am iufticiam, ÔC nos deberC' mus earn facere^tamen propter cat' nem no pofsumus cam faccre. Quo modo ergo fcruamur Si fpiritu,in* quitjducimiaijfi regit dC dominatiir in uobis ipiritus fandus,tunc none' ftis fub lege,non eftis obnoxij malc' didioni QC damnation«,qua lexdeuo ucthos 3 quinonfaciunt perfecftatn iufticiam.Sed quid eftjfi fpiritu dud' mutjaut fi ipiritus dominatur inno' bisfHiducuntur fpiritu, primuni, qui habcnt ipiritum fidei in ChriiW, crcdunt, quod iblus Chriftus fit iufticia et fandificatio ipibrum.Hoc opus fpiritus ante omnia nccefsariS eft .Deinde qui uirtutc fpiritus fan' lt;fti per uerbum Dei procedunt ob' •îûni cupiditati carnis,ÔÇ compefcöc earn,

feXPLICAT. IOAN. BRENT, ili «am,ne proférât malos frudus, feu ne erumpat ad facienda externa ope ra mala. Exempli gratia , Abraham proficifcitur adfacrificandum hlium feum iuxta prxceptS Domini ♦ Hxc effcquidem obedientia crgaDeum, fed non eft pcrfeda iuflitia, quia ca^ romultauitia inijciebatin hocbonu opcis.Nunc cogitabatjQuid fi Deus non praccepifset hoc Quid fi no effet uerbumDeic'Item.Quid fi Deus deciperet te 5C cum ante promife-rit multtplicationem feminis jUunc efset mendax.Et iterum,Quomodo fieri poteft, utifaac confeructur in morte t' Ac rurfus, Quid facies t'Ira ne committes parricidium t fies nc crudelis tyrSnus amicifsimituifilqt* O fi liccret mihi feruare unigenitum filium meum ♦ V ides quSta uitia fint in hoc bono opere, uidelicet, Incr e-dulitaSjDubitatiOjRepugnantiaani mi,quae certc uitia magna funt,6C ar ÇmintDeummcndacîj, atrj crudcU

tatis. Si ergo Abraham tanta pecca» ta dcfignauit etiam in bono opcre» quomodo, obfecro, faluatus eft i Si fpin'tUjinquitjduciminiJ nô cftis fub lege. Abraham dudus eft fpiritu,pri mum,quiacredidit fernen ipfi prO' mifsum, uidehcet Chriftum,efse iü' ftitïam SC benedicftionem fuam cO' ram Deo:deinde compefcuit ex uct bo Domini illas carnis cupidftates, ne retrahercnt ipfum ab obedientia» fedfedaretur uocationemDei, rc' bellante etiamnum carne. Aliud eX' cmplum, Petrus captus eft proptcf Euangelion,et dudus ad crucem.In bac captiuitate no amplius quidénc gat Chriftum,qu^admodumante3 in atrio Caiaphæ,non fuit auté perfs lt;fta obedientia,ficut Chriftus inquit, Cûm fenueris, extedes manus tuas, 6c alius te cinget, amp;nbsp;ducct quo non uis,Petrus enim non eftcrucifîxui uoluntario animo. Maluifset liber cf Ce,QC in uita manere.Item cogitabat,

Quid fi regnum Chrifti euanuifset, propterea quod non iuuat Apofto' los,fed finit ipfos gladijs aduerfario* rum trucidaric^Item,Quid fireuoca^ res Sc recatares Euangelion tuumîf T une enim no folum euaderes mor* tcm,fed etiam confequercris gloriS apud ludæos Sc Ethnicos.Haîc S)C agt; lia uitia fuerunt in Petro.Quomodo Igitur feruatus eftfSi fpiritu, inquit, ducimini, non eftis fub lege. Petrus dudus eft fpiritu;Primuni,quia cre* didit folum Chriftum efse feruato-' rem,Sc iuftician-ifuam.Deinde,cont pefeuit Sc uicit per uerbum Dci Só fpiritum fandum omnes carnis cupi dttates, ut ctiamfi animus non efset uoluntarius ad fufferedam crucem, tarnen malüit earn fufferre , quam Chriftu negare, aut uocationi Chrix ftinonobedire.ldem fentiendum eft de omnium piorum operibus.HuC pertinet quod ad Ro. viij. feribit, lu' ftificatio legis impletwr in nobis, qui

IN CAP. V. BPIST. ÄÖÖAß lion fecSdum carnem uerfamur, fe^ fe^cundum fpiritum. Cæterum, qui'a Paulus dixit de pugna carnis aducp ' fus (piritumjideo enumerat nunc cU piditates SC opera carnis, atqj fpiri' tus.Manifeftafunt,inquiens, operâ carnis,quæ funt hæc,adulteriû,fcor' ratio Jmmunditia ♦ Grauifsimæ funt caufæ,propter quas Paulus tamdili genter enumerat opera carnis* Vna cftjUtpijagnofcartt lernam malorS) quæ in carne ipforum latent jNairt quæ Paulus bic enumerat, ea ctfipt) non defignant op eribus cxtcrnis,talt; men geftantur interna cupiditate in carne,quia caro naturaliter caret f it'u fando. Vbi autem non eft fpid' tus Dei,ibi eft mare peccatoru, quia ibi dominatur Satan ♦ Et fcio, inquit Paulus,quód non habitat in me, hoc eft,in carne mea bonum ♦ Altera cftgt; ut impif agnofcant,quac fint ilia peC' cata,proptcr quæmerito contjeiart* twin perpetuum gehennæ ignem« Nam

Nam impq,8ófi graui'ter peccant men fentiunt ea peccata, quiaiunt uulgaria,non efse digna çtcrnu fup^ plido» Sed Paulus addit giauifsima fententiam: Qui talia agunt, rcgni Dei hæredcsnonerunt ♦ Quarc iiv tuendumeftinhunc locum , ucluti in tabellam,quam uocanr,confcfsio' nalem,ut cx ipfo difcamus agnofcegt; re, quanta fit lerna malorum in car* ne,6C quam grauiaiudiccntur pecca tacoram Deo,quo excitemur ad in^ quirendum Chriftum, atcp ad obfc^ quendum uocationi Dei,

Paulus recenfet nominatim quaCquot; dam opera carnis,ut ex his intelliga' mus,quampcruerfa fit carnisnatU' ra.Homines enim priuati fpiritu fut’ dojita excæcati funt,ut non uidcanc magnitudinem pcccati fui : Qirarc proponitur ea nobis cognofccnda

' IN CAP. V. EPIST. AD GAuquot;. cxfrudibus cius.Sicutenim arbor uel bona uel mala cognofcitur cX frudibus fuis , ita magnitudo pec/ catiin homine cognofcitur ex opC' ribus carnis , Opera igitur carnts funtjAdulterium, fcortatio,immun ditia, lafciuia , Adulterium eft flrt' pudicitia, quædefignatur cumalic' na uxore.Scortatio,impudicitiajqu$ committitur cummuliere hbcraJflt’ mundicia, eft impudicitia qua: fit ta-' lt;ftu.Lafciuia,græceiff-t'Agt;ti«,efthor' ribilis ÔC fœda ilia impudicitia, qii» committitur contra naturam, Mani' feftum autem eft, qj hçc fcelera coin mittantur inter homines. T eftantur ueteres fcriptores hæc uitia fempcf fuifseinorbe tcrrarum.Et lacræ lit^ ræ baud obfturè fignificât,quôd ho' mines bare fcelera, uidelicct adulte* ria,fcortationes SC inceftiis defigna* uerint ante diluuium. Vidcrunt,in* quit ftriptura, filij Dei filias bomi* num, quod efsentpulcbrat, accepe* runi

ÉXPLiCAf. IOAN. BRENf. iff tunt ßbi uxor es, hoc eft, non feruagt; uerunt naturalem horieftatemcon* iugtj.Idem etiam leges indicant,quae in Unaquacp Rep, bene inftituta, ad-uerfusadulteriumlatae fuerunt.Ex inalis enim moribus bonae leges pro creantur,Nifi homines defignafsenC adulteria, non fuifsent inftituta: le^ ges de adulterio.Quare hacc genera impudicitiæ fémper fuerunt inter homines, femperep erunt uftp ad no üifsimû diem,Et quia funt manifefta fcelera,idco teftantur magnitudin? peccatiinhomine j feu carne homp nis. Dicesautem’.Etfifemperinter homines fuerunt adultcri j fcortato^ resjimmundi amp;nbsp;lafeiui, tarnen multi ctiam fuerunt honefti homines, qui coniugia 6C cælibatum fuum fandte feruauerunt. Nó pofsunt igitur hæc fcelera probare humanam carncm tfse uiciata.Refpondeo, Fateor fuift feSC efse multos honeftos maritos cælibes, nihilominus tarnen, quid

ÏN CAP. V. EPIST. AD GAU hæc fcekra uulgaria funt inter h«x mines, perfpkue teftantur, non hi' bitare bonum in carne cuiufuis ho-* minis, quantumcunquc honefti læ ter arbores pomorum , non om' nesferunt poma,attamenquiainul tx ferunt, teftantur quod omnes ar bores pomorum habeant naturaiu ferendorum pomorum ♦ Inter lupo* ’ nonomnesdeuorantoues,fedqiH’ ' hi lupi, qui habent occafionem,arri' piüt oues et dilaniät cas,idcirco pro* ditur natura luporü.Et ob hanc caii^ fam,etiam catuliluporum trucidan* tur, etiamfi nodum per çtatem ouri rapere potuerint. Sic dehomini' bus fentiendum eft,qu0d etfinonO' mnes funt externi aduItcri,tamcnO' mnes homines habent intra carncjn cupiditates peccati adulterij, öf reli' quarum immüdiciarum, Dicit eniin fcriptura:Omnis homo mendax» Et iterum : Non iuftificatur in confpe* du tuo omnis uiuens, Ac rwrfus. Su mus

EXPLICAT. IOAN, BREN. K« mus natura filij iræ. Item, Ego funt carnaliSjUenditus fub pcccatum.Er* gOjinquicSjOmncs homines funt natijQuia Paulus addit, Qui talia a^ gunt,regniDciliæredesnon cruntc* Rede dicis .Omnes homines funt natura damnati, quia funt adulteri, fcortatoreSjimmundi QC lakiui ,fi no externo opere,tarnen cupiditate car ' nis, ex eo q) caro priuata eftfpiritu fandojfed non omnes manent in da natione.Faciemus igitur docedi gra tia quatuor ordines adultcrorum,ut uideamusjquishorum maneat in da natione,8(f quis eorum feruetur, Pri mus ordo adultcrorum,cft eorum hominum,quihabent quidem cupi^ ditatem carnis,feruant autem hone* ftätcmconiugq,2C ducuntpudicam uitanijtam extra quam intra coniugi um.Sednon credunt in Chriftum, nec agnofeunt cum feruatorem fuff» Hi adulteri pereunt, ÔC manent in damnationc^nifi fufeeperint Chr i ft ü k a

fide:quia ubi no eft ChrifluSji'bi nuf* la eft remiTsio pcccatijSC eft certadä nati'o. Secundus ordo adulterorutn eft corum, qui cum habeant adhuc naturalem cupiditatem carnis,6C ftf went honeftatem coniugq,ac feden tur pudicitiam, credunt ctiam in Ic' fum Chriftum, quern pro fcruator« per fidem agnofcunrJn adulteri qu‘ dem funt carne fua , quia adhuc ha* bent fenfum peccati,fed quia credut in Chriftum, idcirco non manentin damnationc ♦ Scruantut enim per Chriftum,qui rccôciliauit ipiôs cuit* Deo Pâtre. Tertius ordoadulicro' rum eft,quinon folum liabcnt cupi' ejitatcm carnis,fed fînunt etiam caP nem dominari,ôif defignant externa adultcria,nec agunt pœnitêtiam ,fcd pergunt quacuncp occafione ftclera fuafedari.Hi adultcrifunt damnatij ÔC quia non refipiieunt, manent etia damnatijDe quibus Paulus proprie loquitur, cum ait Qui tiiîiH agunt, non

eXPLIGAT. IOAN. BREN, iff non erunthaeredes regniDei.Quar tus ordo adultcroru eft eoruro, qui dcfjgnàrunt adulteria externis ope^ ribus,fed refipifcuntjqualis fuit Da^ uid. Hi etfi meriti funt damnation?, tarnen quia refipifcunt in Cbrifto, nonmanent in damnationc,fedfer' uanturperChriftum. Habes igitur quatuor ordinesadulterorum ÓC im pudicorum:Necullus eft hominum intotaterra,quinôinaliquo hor um ordinum cótineatur. Duo autem or dines feruantur , reliqui manentin damnatione.Cacterum, non pofsu* mus quideminhacterra cauere,ut nonhabeamus cupiditates carnis,cc ne fimus adultcri coram Deo,pofsu musaut?cauere,nc hac cupiditatc carnis damnemur , ÔC ne internus adulter fcrat frudum externi adulte rij.Hoc autem cauetur,primum fide inChriftum ♦ Qiiare diligcntifsime difcendus eft Chriftus.Deinde legu kus,honefto confortio,fobrictatc,fu

' IN CAP. V. EPIST. AD GAL, ga à mall's,ab omni occafionc impU' ■diciciæ,S6 mcditatiôe uerbi Dei. Spi 'ntu,inqm't PauluSjambulate, dcquot; fyden'a carm's non perficien's.Et pau !o ante,Si Ipiritu duciminl, non eft« fub lege, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;:

Aliud opus carnis, Idolatria, Vi' demus autem hie manamp;fte , quod cum Paulus loquatur de operibus carnis,nonintelligat tantum crafsa ilia carnis opera,quç fold uulgus car nalia putat,ut funt cupiditates lafcb uiæ libidinis, fed intelligat etiain ac maxime omnium opera humanx rationisamp;T præftantifsimarumuiriô inhomine,Idolatria enim oritur in Humana ratiôe,SC eft tale opus,quo fapientifsimi quilt;^ homines fordida tifunt: fed quiddicode fapientibus tantumcNam omnes homines habe tes carnem,hoc eft,corpus et anima, (hæc enim caro dicuntur) fünf natu- 1 raidolatræ, Et unufquiftp'homó ex

EXPLtCAT. IOAN. BREN. »«ö Adamo prognatus fert fempcr Ic* cum Ethnicum feu Idololatram in lî-nufiio, donee inhac carnc uixerit» Quod mals hatreditate accepimus ab Adamo, qui poftquàm edit cibû prohibitumjaperti funt oculi eius,ct fedus eft continuo idolatra,quia fen fit fe pofse deinceps feipfum iuuare, nec indigere auxilio Dei » Cùm autc fcntiretiramDeijConfugit ad peri^ zomata,fic ôC omnes homines natu* rafentiunt fe fatis uirium habere pa* randxfœlicitatistdcinde, cùm diuer fum fentiuntjCÔftigiunt ad alia auxi* liajfiCtransferunt honorem Chrifti în alias res »Videamus ergo quid fit ïdolatria. Ac pn'ncipio, magnum eft diferimen inter Impios,quos uocant inter Idolâtras, Nam «91« feu imptj hi dicuntur,qui prorfus no curât Dcum,6C qui fentiunt,aut nul lum Deum cfsc, aut Deû nô curare humanasres, quales funt Epicureû Et taies etiâ funt fua natura omnes k 4

homines,Etfi cnim humana ratio fio yit aliquid de Deo naturalitcr, tamf tanta eil eflScaçia peccati in carne, ut homo quod ad fuas uires attinet, Jio adhæreat conftanter huic naturalj cognitionijid quod patefieri folctfu is üccafionibusjuidelicçt, cum uidc' mus omnia ferri fie inordinate,ut ftis eueniantmala,iniuftis autcinbo pa.HicautcmcarnisafFedusuincen ’ dus eft fpiritu,per uerbum Domini» Idolatræ autem dicuntur hi, qui ui' dentur Deum coIere,Deum ainarc, ac de Deo amp;S prouidentia eius opti' me fentire, fed transferunt diuinita' fem ad alias rçs, amp;tribuuntcaqux font folius Dei, feu filtj Dei creatU' ris, SoIiusDeieft feruare in morte propter Chriftum filium fuumtEt folius Chrifti eft placarc DemNunc, fi quis fentit,quód feruetur in morte à Deo propter intercefsionem ftti' tftorum aut propter indulgentias Pontificias,aut propter mérita opC' twin

rum fuorum,is transfert gloriammi fericordiæ Dei,quç eft inChriftOjad fandos, ad indulgcntias S)C mérita operum/deo^ fit idolâtra .Item qui fperat fe conlecuturum remifsione peccator5 propter fua opera, tranfi fert gloriam Chrifti ad opera, eft idolatr a.Et hi funt adhuc occulti ido latræ.Manifeftiautemfunt,qui ado-

as, ut confequantur diuina auxilia, Caetcrum, ficut diximus de adulte-ris, ita dicendujn etiam eft de I do la-tris, Sunt enim quadruplices Idola-trac,Primus ordo eft çorurn, qui de-Icdantur humanis uirtutifius, ÔC pu tant cas nonnihil facere ad confeque dam fœlicitatem, ac placet eis uolu-ptate quadam externus cultus Dei, quo homines confequantur gratiam D ei .Interim autem non adorant fcul ptilia,tarnen non agnofeunt Chri ftum uerumredemptorem, etfiho-peftamducunt uitam, quales fueiût k J

ÎM CAP. V. EPIST. AD GAL' multi Phanfæi'jôC honcfti inter Eth^ nicos.Hi quia abfcp Chrifto funt, dâ' nantur» Secundus ordo efteoruin, qui deledantur quidem fuis uirtutP bus , ôi. arridet ds externas cultus DeijUt confequStur in ipfo gratiain Dei,agnoicunt autem Chriftum, cU ius (piritu compefeunt hanc carnis cupiditatem, ÔC quærunt tantum iu Chrifto gratiam Dci,per fidem. Fi^' ri cnim non poteft, ut fi quis aliquid redli egeritjnon delecÏetur eo fado, ÔC occulte polliccatur fibi eo merito gratiam Dei. Harc eft interna ôi curalis idolatria, omnibus agnata, quac apud Ethnicos non iudicatut propeccato, fedcommcndatur.At liera pietas exigit, ut cùm omnia fc' ccrimus, quac debuimus, dicamus, ferui inutiles fumus. Et, Nihil mihi confciusfum,fcdinhoc non fumiu' ftificatus ♦ Tertius ordo eft eorum, qui ôf in corde fentiût fe niereri gra' i tiam Dei fuis operibus , SC externo operc

operc declarant lllud adorationc fta tuarum, Mifsarum aut fandorum, Nec refipifcunt ab hoc crrore per Chriftum : Hi funt damnati. Quarz tus ordo eft eorum^qui externis ado rationibus declararunt ftram interz nam idolatriam , fed refipifcunt in Ghriftojquales fuerunt primi maioz resnoftri, qui ab Ethnicifmo uencz runt ad Chriftianifmum, quales 8iC nos fumusjqui couerfi fumus ab imz pietatePapiftica ad agnitionem ueri Euangcltj Chrifti.Cauendum igitur eft ab Idolatria, per ftudiumuerbi Def

Aliud opus carnis, Veneficium» • Differt autem idolatria à ueneficioî Idolatria cnim eft,cum honor, qui ta tumDeodebeturjCreaturae tribui' tur» Veneficiumauté dicituropus, quohomines abutunt creatura conz traordinationemDei,uclad iuuan' dum,uel ad a{fligcndum,quod tame

JK CAP. V. EPIST, AD «AU creatura ncc ex fua natura cffîccrC poteft^nec Deus effîcere dicit, quip' pe quod id non ordinauerit uerbo fuOjled fi id aliquid uidetur effîcere, hoc fit tantum operatione Satanx# Vnaquæuis enim creatura habet fti' am propriam naturam, habet fuum officium, ad quod diuinitus eft ordî' nata,utfoleftordinatus ad illuftrad dum 8C calefaciendumaerem,utter ra fœcundcturjamp;f ad patefaciendan» mateffatcin creatoris.Herbç ordina tac funt partim in cibû,partim in me' dicinam , Quare fi quis creaturam transfert extra aut contrafuum ofß' cium, fine uerbo feu mandato Del, ueladmcdêdumjUel adperdédum, is defignat (plt;mp.«it^»«v,hoc eft, uenelt; ficium, Nam fi Deus iubet aliquarC uti,non eft ueneficium, fed benefief um,etiamfi r es ilia per fc non fit in C' um ufum ordinata. In Exod. Mofes percutit mare uirga , SC diuiditurî î loc non fuit uencficium,fed obedi« tia

lia er ga Deum « Etfi enim ui'rga non cratnaturaliter ad hoc ordinata,ut diuideret aquas, tamehabebat tune mandatum DctSic Exod.xv. amara aqua dulcefcit exligno iniedo, quia Uerbum Domini iubebat lignum in^ ijcerc.SiC Elizaeus mittitfal in fonte Hicrichontinû, 8gt;C fons fanatur. Do^ minus enim fic prcceperat.Chriffus quoo} accepitlutum, SC medicatus eft oculis cæcorum.Hæc non fucrut impia ueneficia jfed diuina miracula» Sed fi quis abfe^ uerbo Dei, ex m era fua fuperftitione aut excogitaticne abutitur creatura contra naturam fuanijad medendum aut affligendu, ÎS dicituruencficiumfacere. Vidca* mus aliquot exépla.Mos fuit Eccîc' fiafticuSjUt in die Afsumptionis Ma ïiæ confecrarentur herbæ, in die purificationis lumina.His herbis qui dam abufi Cunt, ad effugandos da:* monesjin tépeftatibus. Item ufi funt his luminibus ad expellendcs dægt;

IN CAP. V, EPIST. AD GAU mones e puerperijs, Hæc funt uenc^ âcia^quia herbac SC lumina non funt tnhocdiuimcus creata, nec habent uerbum Deqquod iubeat fic utflie, NonnuIIiufifunt principio Euange It) Ioannis ex collo pendenti aduer* fus maleficia ueneficorum ♦ Sed hoc eft ueneficium, quia Eu ange lion lo' annis non eft ordinatum,ut ad talem ufum ex collo geftetur/ed ut audia* tur 0(^ credatunAlij ufifunt trifolia, quod conftabat ex quatuor fohjs,co fecrato pér Mifsas , aduerfus idus gladiorum Jnnumera funt genera et exempla ueneficiorum ♦ Et ad impta ilia ueneficia multam occafionêdc' derunt Papifticæ confecrationes in Ecclefia , Nam fingulis dominicis diebus confecratus eft fa.! QC aqua, quibus poftea homines abufi funt ad fuas fuperftitiones« Nam ueteres uoluerunt fortafsis admonere Ec' clefiam, ut cibum cum gratiarum a-dione fumer ent, Sed Papiftætranlt; ftulegt;’

EXPLICAT. IOAN, BREN, ’ ftulerunt hunc ritum in confecratio ncs amp;nbsp;adiurationes , acfenferuntfc faletn Sgt;C aquam benedicere, ut per ca efFugentur daemones , Hate eft magna impircas,amp;^ execrabile uene ficiumzOmnia enim munda funt mS dis.Et omnia cum gratiarumadione fumenda funt^quippe qgt;bcncdican' turper orationem Só uerbumDef, in legitimum fuum ufum nonau* tern coniurari debent in abufum, Sd in ueneficium,Maximus autemo* mnium abufus fuit figni crucis inter homines «Nam homines fenferunt, fignum crucis manuum motion? fa--dum,ualere ad omnes benedidio-neSjöC ad effugandos omnes cohortes dacmonum. Hoc eft ueneficium, Etfi enim in repêtinis terroribus ali-quoties etiampij utuntfigno crucis, non tarnen utunt ad effugandos d«e-mones,aut adconfequenda per illud bndidione, fed ad teftifiicandû fuum terrorem, quemadmodum quondai

tN CAP. V. EPIST, AD GAL ïudæi difcißfone ueftium, ßgnifica' runt motumanimi fui. Nam fignutrt crucis manu fidum^nö eft in hoc im ftitutum diuinitus ut expcllat dx' iTtonemjSCafi-erat nobis fua uirtute ßlutem.Et tarnen haîc fuperftitio ha buit fuam originem èx pia dodrina, fedmalcintellcda. DidQenimefta pqs dodoribuSjCrücem Chrifti efse ialutem noftram.Hoc fic intelligem dum eft,quod Chriftus crucifixus at tulerit nobis morte fua falutem. pcriti autem fuperftitiofi tram ilulcrünt illud ad externum fignutrt Crucis manu formatum , De Corn ftâtino fcribitur, quod fuerit \ 9/ infomno admonituSjUtpug naturus aduerfus hofies,pin gat in uexilla fua hoc fignum ♦ Et aU' dita efiuoxdicensfinhoc uincè. V* detur autem hafc figura habere for-mâ crucis fed fignificat hanc didio-nem(Chriftus).Vidoriaigitur Con ftantiniper hoc fignum multam de-

EXPLICAT. IOAN. BRENT, urf dit occafionë fuperftitiofis abutcndi figno crucis .Et tarnen fi uera eft hi' ftoria,Conftantino indicatû fuit hoc fignunijnon cp propter ipfum confe queretur uidoi iâ, fed ut uexillaha' beret certafigna,0(f aliéna ab impies amp;nbsp;perfecutoribus Ecclefîæ Chrifti» Sed quis oîa genera fuperftitionum et ueneficiorumjprçfertim etiam ea, quibus utuntur mulieres maleficæ, quas uocant fagas,enumcrarctr’ Ob feruandum igitur eft, q^ quemadmo dumfuprà diximus de adulterioSC idolatria,ita etiam nunc dicédum eft deueneficio,q,unusquifque natura fua afferat fecum uenefîcum in hune mundum,quiaingrauibus afHicflio' nibuSjCupiunt homines fibi fubueni ri,fi non per Iegitima,certc per illegi tima,fi nô per medicinam, certe per ueneficiaj'i nô per Deum, certe per diabolûîFIedere fi nequeo fuperos, acherontamouebo.Et quan^ pi] rc' P lignant, tarnen naturâ non pofsunt l '

cxpclIere.Quare femper geftant fcquot; cS uc.'ieficû in carnc fanguine « HÏ autem,qui cedûf cupiditati naturali, utuntur uencficijs, dcfignanthor réduin peccarum, quod Deus punit pritnû,malediÆonibus et fupplicfjs huius feculi.iiij.Reg. ix Propcer ue^ neficia dektur familia Ahab, Et Efa. xxxxvrj. Babylon fubuertcnda dicit propter multitudiné ntalcficci^, SC incantatoßt.Deinde punit Deus ucquot; neficium æterno fupplicio.Hïc enim dicit PauIus:Qui talia agunt,non aC' cipient hæreditatemregniDei. mur igif creaturis luxta ucrbû Dei, ÔC officiû eorum, ad quod ordinatæ funt diuinitus.Quod fi nulla creatU' ra poteft nobis ordinariè auxilium ferre,expedtemus auxilium à Dotnl no Deo noftrojqui nunquàm dcrC' linquit Iperantes in Ce,

EXPLiCAT. IOAN. BAEN, »ff« ant naturalem inimicitiam aduerfus fe inuicem, rede à quibufdam dû citur : Homo homini lupusjuel ut a* lij, Satan . Non loquimur autem nunc de homine, ut bona Dei créa* tura. Nam Deus creaait initio homi nem redum, bonum, iuftum,ad fi^ militüdinem uidelicet fuam , Ec in hac creatione,homo condituseftad inutuumamorem.Poftquàm autem peccauit, öd fadus eft obnoxius fpü ritui Satanæjtunc Satan fufeepit do ' minationem hominis , infpirauit carnifuum ipfius amorem, ex quo ftatim conftat naturalis immicitia ad uerfus alium hominem, Satan enim nuUi fauet fynccritertTales aute effî citfubditos fuos,qualis ipfe eft.Qiia re infpirat omnibus ho minibus mU' tuaminimicitiamtEIxe durât in car» ne öd fanguinCjquamdiu uiuimus. ideoep oportet nos agnofcerc, quod femper fimus peccatores coram Deolt;Porrt)gt;nat«ralisinimicitia non

femper prodit fefe, ut fcntjatur, ms' net cnnnoccuItajdSalij homines no bis bencfaciuntjfed tunc maxime C' rumpit,cum alius quiipiâ homo no^ bis malefàcitjaut cum formidamus, ne alius noftram fortunam SC tixlici' tateimpediat.Exempli gratia:Cain habcbar naturalem inimicitiâ aduei' fus Abelem.Non tarnen prius fentie , bat earn,g timebat,ne Abelpræripe retipfi dominationeorbis terræ.An tèuidebatCain fraterno amoreco' pledli Abele, fed erum pit inimicitiâ poft oblationc.Efau Iacob uident iefe magno amore complecfti : Scd poft$ Èfàu intclligit lacobum prat' reptuR? iura primogeniturac,excitat naturalis inimicitia, quæ prius latC' blt.Sicdicendueftdelofepho ötTfra tribus,de Saule amp;nbsp;Dauide, Nâ que/ admodûaqua infufa calci,non infert calci calorem,led inuentum excitât: ita homo non infert in hominem inf micitia malefadis fuis,fedantea prae

fentem cxcirat.Sic et om's non inijcic lupo crudelitatem, fcduifa excitât crudclitatem antca cxifccntcm in lu po.Semper igit peccamus côtrahâc legem, Diliges proximfi tuum ficut tcipfuiTJjquia fcmper gcftamus in fP nu noftro naturalem inimicitiam ad^ uerfus ^ximos ♦ Vnde SC Dauidait; Tibi folupeccOjSC malum coram te fecio.Hocmalumnonfemper uidet homo jfemper aut uidet Deus.Quid ergo nobis faciendum eft C Non poft fumusbanc naturalem inimicitiâin bac terraprorfus eradicate, fîC extir pare.ReliquS igitur eft ut faciamus, quodpofsumusjuidelicetjutrcfece* mus, nbsp;nbsp;compefcamus, In colendis

agris licet aliquoties zizania unàcû radice euellere,ut bonu fernen femft nct.Sed hoc non licet in purgado bo mine,quia quadiu homo manct homo in hac terra,gcftat fecum natura lern zizaniam.Quare danda eft ope ra,ut rcfecetur,fi non poteft penitus cuelli. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 J

Refedio autcm zizaniac inimici' tiarSincarne noftra fic fieri poteft» Pritnum,fi crediderimiis in ChriflS, tunefit,utnonimputetur nobispec catum in carnc.Deinde fi exurgit a(' fedus inimicitiae,Só affedat domina tionem,côpefcendus eft, manem duminuocationcDci. Nam fi fina' musbuncaffedum dominari, tirnC cxpelIimusChriftu, defignamus pcccatum,quod uocant mortale,de quo Paulus ait, qgt; qui tale agit, non habet hæreditaté regni Dei. Videa^ mus exempla. Cain habet naturale inimicitiam aduerfus Abcf quç 66 C' rumpebat data occafione: Debcbat igiturCainhanezizaniam carnisre' fecuifse.Quomodor'uidelicet,fipro pofuifset fibi promifsiones S)C minas DenDicebat enim Deus, Si rede C' geriSjamp;^c.Hocfi Cain diligenter co' gitafset J potuifset compefeere affe^ dum inimicitiæ:Et fi quid peccatire liquum fuifsctjDcusrcmififset, fi

E2fPLtCAt. IOAN. BREIT. îs» Cain eredidifsCt in fernen mulicris. Nunc autem quialaxauit frena inf miciriæ,ac'initio ne coHocutus quidc eft cum Abelojdefignauit peccatum mortale, deinde etiarn occidit cum. Hoc fuit peccatum peccato adijee* re.Sic dicendum erit de Efau crgala cobum.Efau laxauit frena ciipidita' tijSC peccauit mortaliter,Iacob com pefeuit furorein peccati, ôf credidit in fernen Abrahac, ideoconfecutus eftueniâpeccati.Nullus hîceft fer^ mo de ordinaria amp;nbsp;legitimainimief tiatInPfalmo dicitur, Perfedtoodio odera illos. Hæcinimicitta ÔC odium aduerfus peccatum , eft legicimum fupplicium.Quare quibus eft ius pu niendeimpietatis,aut alterius iniqui tads,his etiarn ius eft declarandae fc* , ucritatis fuæ,ucltaciturnitate, uel truculente uultu erga impios nbsp;nbsp;inf

quos, ut ft cui obuius fiat ^ditor pa» trie,autblafphcmus{nChriftum.Ar liud eft,ft quis priuatuspriuatim ab

IN CAP. V. EPIST. AD GAt. alio læfus eft,ubi nullus habet jus at* ter um puniendi, fed cxi'gitur remif* fio feu coadonatio,£^ behcuolcntta»

Quod de iniintcitia diclû eft, hoc idemfentiendum Só dicendum erit de lice^muIattonejSCc.Etfi aût Paii lus longé poft facit mentionem iJ^uû diae,tn nos nunc docendi gratia,dice mus primum de inuidia,que ficut ini micitia,ita et ipfa folet else autor ire, aemulâtionisjlitis ôf concertationis» Differt aût ab inimicitia,q) inimicitia eafit,quæ concipiFex aliéna iniuria fibi illata.Inuidia autem, quç eoncipi tur ex aliéna fœlicitatc, quam fingf mus nobis efse perniciofam. Obfcrgt; uandum igitur cft,q) lex Defcùm di cit : Diliges proximû tuum ßcut tC' ipfum,pra:cipit nobis candid um aff e rtûerga quemuis hominem,2x5 exf git,ut unicuiqj faueamus fuam fall-citatem, etiâfi intclligamus cam noz

EXPLICAT. IOAN. BRENT, bis cfse dctrimento.Exigit cthoc,ut adiuuemus quemuis ad confequen* dum fcelicemrerumeuentü.Poft^ uero Adam affedlauit efse Deus, peccauitaducrfus Deurn,tunc prp uarus cft fpiritu fan(flo,qui cft autor cä didi animi crga proximum, 8lt; fuc ccfsit dpminatio Satana’, qui eft au* tor inuidiîc. Quare cùm omnes homines nafcant in dominatione Sata-næ,habent natura fua affedum inui-diæ,qui tune maxime fefe prodit, cQ aliéna fœlicitas incommoda eft no-ftrolucro,honori,aut fœlicitati» Et hac quidem in parte homines inter fefunt fimilestVnufquiftp enim habet fecum natura inuidiâerga proxi mum.Sed poftea fit magnum diferi-men inter homines: Ali] enim non rc nafeunt perChriftum,aut fi renati funt,abtjciunt Chriftum.Et hi no fo-lum habent naturalem inuidiam,fed ctiamdant locum inuidiac,acfr udi-bus eius,Nûc enim crumpunt in ira.

gt; tfî cap; v;. ÉPïST; ad GALj nunc in æmulationcm, quæ eft pcrti nax 6lt; uirulentaira, nunc in lires,iuf gia mutuas côcertationes.Hîc et' go coniydera mihi, quanta fit magni tudo huius peccati,uidelicet*litis,iur giorunijSCcôceitationum.Primuni cnim Paulus dicit efsefrucfiu carnisï Frueftus aût cärnis funt tj, quoi^Sa^ tan autor eft. Nam quemadmodum Deus eft caritas, ÔC autor frudluum caritatiSjita SatS eft inuidia,amp;autot frucftuum inuidiæ^Necefse igitur eft hoc peccatû tanto maius efse, quâto fœdior eft autor eius. Deinde Paii^ lus recenfet inuidiam,tram,lites,iur gia 8c. concertationes in catalogo ho micidioi^, adultcriorum,idolatfiai?, et alioi^ id genus grauifsimorum fee lerum.Etfi enitn magnum eft diferf meninter peccata, 8C aliud alio tut' pius eft,tarnen in hoc conucniunt,^ oriuntur à Satana, SC funt dignax' terno ftipplicio.Poftremo hçc pecca ta tanta funt, ut Paulus expreftedi'

EXPLICAT. IOAN. BRêS. »t® cat,q»quitaliaagûtnonhabent here ditatem regni Dei. Quid ergo faciöt litigantesjô^ cocertantesCAmittunt fuû lus in cœlojquod in baptifmo acx ceperuntj SiC participant hacreditaté Satanæ. Quid aût potcft dici magis infanû,q propter paruâ libidinem li' ' tiganditantâbonoTU maieftatemab I ijcerefNo ell autem hîc fermo de or dinarijs ÔC legitimis cócertatiónibus Coram magillratu.Nâ magiftiatus in hoc diuinitus inftitutus eft, ut ca^* ueant priuatç lites,et cocer tationcs, amp;nbsp;fi quis intolerabili iniuria affi'ciaf, magiftratus auxilium inuocet. Hoc ptjsnoncftillicitQ’.Exemplo eft Pau lus,qaliquotics appellat ad ius Ro-manç ciuitatis^quod habebat à maio ribus fuistaliquoties ad Cefarem,ali* quoties nunciat Tribuno infidias, quas ei ftruxerâtludçi.Ad.zj.Inhoc aût cafu prouidendum eft initio, nc dominetur in nobis affecftus inuidie, Paulus fine inuidiç dominatióe accu

fault ludæos apudTribunum^qutp' pe qui optauit efsc anathema pro po pulo fuoîdeinde feruanda eft mode' ftia, ne propter leue uerbulum, aut unum ô^alterum numulum moIc' ftifimusmagiftratui. Sumumius, (umma iniuria eft. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Hacftenus de his, quiaut no rena ti,aut abijcientcs ChriftS, priuatim inter fe litigât et côcertant.Alij ftint, qui funt renati in ChriftojCt retinent Chriftum î Hi etfi geftant fecS natU' ralem inuidiam,tamen no dant ci lo' cum, fed refecât frutftus eius fpirith fancfto. Si uiderint alienam foelicita' tern,non quaerunt lites.iurgia, 06 co certationes, fed laetantur S6 adiuuat cam,etiamfi exiftiment earn fore ip' (is detrimento, Primum enim cogf tancDeus eft autor foelicitatis. Itatp fi fauet earn proximo,tu quis e-s, qui impedircsfauorem Dei.^Deinde co' gitant,Proximus eft membrum tu«; Itacjfiipfe habet proiperam fortu* natiiy

EXPLICAT. IOAN. BRENT, »vi namjCtiam tu capies frudum cius, quäuis.nunc uideatur tibi efse detri* mento.Poftremo cogitant, qgt; nemo pofsit maiorem habere fortunam,^ fi habeat propicium DeumjSó ius re gni coeleftis.Ät hanc tor tunam unuf quifcç habere potcft, etiäfi ei non co tingat externa foclicitas.Debemus igitur cötcnti efse hac fortuna amp;nbsp;foe licitate,ac pro caDno gratias ager?.

Sunt hæc duo carnis opera.Se ditioeft externum bellum,quod ex affedu dominädi amp;nbsp;impatientia do* minationis alqscp peruerfis aut de* prauatis affedibus aduerfus legiti* mum 8C ordinarifl magiftratü fufci* pitur.Hærefim aût feu fediâ, etfi ua* ria habet fignificata,tarnen hoc loco fumemuSjfecundûquodopponitfe* ditionijUidelicet, çp fit fpirituale bel* Ium, quod uel ex ignoratia,uel ex fu perftitioCjUel ex inuidia, uel ex alps malis aSedibus aduerfus ueram 0^

IN CAP. V. EPIST. AD GAL.' catholics fentctiam fpiritus fandi in fcnpturisa-iditâjfaCcipiCYidcâmat igit nûCjUndc initio or ta fit feditio.Sa tan.n. primus omniû excogitauit fc' ditionem,ô6 fuit feditiofus aduerfus Deum.Cumenimcreatus efsetma' ximis donis ornatus, no fuit conteæ tus angelica maieftatejfed uoluit eif am diuinä maieftatcm habere. Itacp mouit feditionem und cû angelis fuis aduerfus Deum. Voluit efse Deo qualis. Deinde Satan excitauit AdX-mu ad feditionem aduerfus De3:A' dam enim fuit creatus iuftus,et Deo obedicnsjfed Satan follicitauit eiiffl^ ut affedaret efse Deo çqualis, SC no fubditus.Aperienr inqtjoculi ueftri, et critis ficut dq,fcicntes bonu SC lum. Hac follicitatione excitauit tan Adamutn ad feditionem aduer' fus Deum.Cùm igirur Adam fadus fuerit hoc peccato fubditus Satanx, S)C coceperit affedum feditionis, fcH domuiationis fuper Dewm SC homl' nes,

EXPLtCAT. IOAN. BREN, ir» nèsjtransfundit hâc naturatn in omgt; nes homines à fe propagates, itaque omnes homines nafcuntur ab Ada^ mo feditiofi. Quia homines natura funt impatientes impertj, ÔC mallent cfse hberi,quamaliorum dominatia nifubieâi.Êriiisficut drjjhoc eft,nul li fubiedi, nullius opis indigentes. Hæcuox fonatadhucin auribusjin carne £C fanguine omnium hominû. Atque hac quidem in parte omnes homines funt fimiles, ufep ad ulomu fufpirium. Sed in oftentada aut com primenda natura feditionis , mag* num eft diferimen inter homines.A* lij cnim non folum funt hac natura præditij uerumetiam obfequuntur aftelt;ftuieius,Slt; contitant externam feditionem aduerfus magiftratum. Exemplum eft Abfaloaduerfus Da uidenijRuftici aduerfus dominos fii os 4 De his feditiofis dicit alias Pau* lus : Qiii in came funt, Deo placer c nôpofsunt.Et ChriftusîQift^ccipit

IN CAP. V. EPIST. AD GAt, gladium,gladio penbit.Et hoc loco* Qui tali a agunt,non accipient hærC' ditatc rcgniDei.Itacp tales feditioß accipiunt fua fupplicia tarn externî eterna.AhjjCtfi habent naturalem affccflum feditioniSjtamen quia rena ti funt in Chrifto,Slt; habent fpiritum landum,dominantur huic affeâui, ÔC feruant tranquillitatem obedien' ter. Sunt Só impij obedtentes magi' ftratuijfed donee uiolenter cogunt. Pij aûtferuâtfynceram obedientia. Primum cnim agnofeunt magiftraquot; turn efsc ordinationcm Dei, ÔC qO' bedientia,quæ exhibet Icgitimo ma' giftratui^fit obedientia erga Deum. Deinde fentiuntjq, nemo magis indi geatope magiftratus,quamEccle' fiaDei.Quare libenter propter Ec' clefiam obediût.Etfi enim magiftra' tus aliquotics perfequit Ecclcfiam, tarnen Deus admirabilitcroperatut amp;nbsp;perfecutio cedat inbonumEcclc fix, Poftremo cogitant etiam,q) fedi tioncs

tiones non mancat impunitç, 06 cj» fe ditionc abqciatChriftus,C£iarc,nc amittät Chrift«, manent in tranquil* Iitate Ô6 obedientiaÆt fi quid peruer fæ naturæ rcliquû mâferit,condonat ŒChriftum, in qucm credût.

diccnda er unt de Hær efi:Nâ Satan fecit ex Adamo pr imû hær eti* cumjpermulicré.Haerefis enim eft jjuerfa inter pretatio uerbiDei. V cr bümaût Deieft'.Deligno fciétiæbo ni Ô6 malinc comedas.Satanigit pet uertit hoc uerbûjôC aliter interpréta turEuac.Quidjinquiens,putasnc,KÇ

, hacrctica per Satanâ,fecit S6 uirGhac ! reticûjQuæ natura .propagara eft in ’ emnes homines.Nam quicqd Deus l ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;m

!N CAP. V. EPIST. AD GAL homini viel praecipit uel ,.ho' mo naturadubitare folet,numDeü» hoe præcipiat, SiC num hoc aut quam fententiä habcat uerbutfl Dci.Ethacinpartehoîes inter leß' miles funtjfcd poftca diftinguuntur« Alt) enim indulgent huic aflredui, cxcogität mantfeftä impictate aduef fus uerbûDci,aut priuatimjUt dâcU lari) contéptores Dci,qui etfi audiût uct,bum Deijth rident in cordefuo, ÔC contemnunt illud, ac fedanf fuas cupiditates : aut publicèjquales funt dodorcs 8C fedatores hærefcon,ut ArriuSjSabelIiuSjPcIagius, lté Papa monachi,qui docent contra apcf' tû Euangelionjq, iuftißcemur ex m« ritts opcrû. Alt) funt, qui ctfîhabent naturam hacreticâ, tn fubijciuntfcfc manifefto uerbo Dei.ExempIum eft Abrahâ.Is.n.audit uerbum Dci, Of' fer filiu tuum in holocauftû, De hoc uerbo potuifset AbrahS diiputare, num haberet banc fententiâ, debe rct

ret filium madare.ôd igni côburcre» Pûtuifset aliéna fcntentiâ excogita* rCjfedobedîjt manifefto uerbo*Sic et defacramento cœnçDni.Manifequot; ftS eft uerbumîHoc eft corpus meu, Pofsunt ibi uariæ else imaginatiôes, fed mens captiuanda eft in obfequiû manifeftç huius locutioniSjnon pug nantis cum altjs fidei articulis. Qua.' re ut uitemus hærefes, articuli fidei dcbent nobis probe cogniticfse,

Inter opera carnis rcccnfent e^v amEbrietas, ÔC Crapula ♦ Initio aut confydcrandum eft,q) Paulus non damnat efum ÔC potum fobriü . Etft enim edere QC bibere uidenf efse tan turn opera corporis, tarnen pofsunc ctiâ efse opcra fpQs.Vndc üCor.x.di ' citur,Siue editis fiuebibitis fiue quid facitisjoïa in gloria Dei facite. Qua' re edere bibere non damnant hoc loco per fe, (edincbrian amp;nbsp;helluari.

Qijxnt ergo, in qaoprçccpto Deçà lotji hæc concinenfrCûtn.n.Decalo/ gus fit epifome oini diu/noi^præce' pcoi^t, manifeftum ebriecas crapula comprehendanf eti'âïn qua' dd parte Decalogi. Ad ^d ergo prz' cepf um referéda fiintrHoc PropbC' tæ 2C ChnCtas pcrfpicae docenf.No eni'm pertinent ad unûtmpræceptu Decalogi,fed in plun'bus continent. Prnnû.n. prohïbita CuntinCecûdo tertio pceptotquia fjæc duo exi'gunt ut nomen Dni uencremur,âf uerbS ciusdihgêter obier uemus.Élàias sût cap.v. de cbn'eta te di'cit: Væ q côfae gitis mane ad lèdîandâ ebn'eta tem et potandum ufep ad uefperS, ut uino ^{imcis.Cithara. Lyra Tympa' nû SC tibia,amp; uinuin in conuiuijs uc ttriSfôC opus Dni non reCpicitis, nec opera manuum ei'us cofyderatis^Ec' ce tïbfebn'etas helluatio faciîïtut opus Dni,quodper uerbum eiusre uclaf,non obfer «et, dC uerbû-Dnl

eXPLîCAT. IOAN. BREN. ■.*7» contemnat,quod eft pcccatû aduerlt; fus fecundûôC tertium præccpiûde calogi. Quarc etiâ ebrictas £lt; crapU lafuntpeccataaduerfus cademprx cepta.ltemOfcas ca.iu], aiuFonuca* tiOjUinS Ct ebrictas auferunt cor, Ab lato afltjhoc cftjcxcçcato cordcjucr* buDnicontemnit^necobferuat ea, qua debetjObedientia, Sic Chriftus Lu.xxbCauete ne corda ueftra gra-ucntcrapula QC ebrietate, fubituscp uobis ingruat dies ille tanqlaqueus: Crapula.n.amp;: ebrictas faciunthomi-ncs fecuros, ÔC contcmptores uerbi Dei,quæftintpeccatanon folumad ucrfus fecundu SC tertiuirijfed etiam aducrfus primum præccptumDeû Quare non eft córnittendum,ut pu^ blica conuiuia célèbrent in Vigdqs, ut uocant, dici^ feftci5î,utdclicct,nc cordib.grauatis ebrietate 5*^ hcUua' tione homines difeant contemnere uerbuDei^quodindiebus feftistra* lîlarifület.Hacc eft externa tâttnn di

I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-

ÎN CAP. V. EPIST. AD GAL fcipHnatna a’ioqui perpétua cxigff fobn'etas ad obediendum ucrbo diui no.Demde ebn'etas et helluatio funj peccata aduerfus illud prcceptQ,No furerts.Furtü.n.eftjegentibus de cO' pia fua non fuccurrere.Furtum item eftjOpes fuas impoftuns augerclt; At qui helluanfjUon pofsunt ßmul egC' ftati paupeRj fubuenire,SC fuæ gulæ ac ebrietati fatisfacere, nbsp;nbsp;autneceP

fe habent impofturis opcrâ dare,aut familiæ fuç necefsaria uitæ^ubtrahf re.C^are referendi funt in catalogS fuî^.Hoc fignifîcauit Efa.cap.v. Væ q potétes eftis ad bibendiï uinû,ô(f ui ri fortes ad mifcenda ebrietaté. Qu* ïufhifîcatis impiû muneribus. Præ' terca ebriofi ÔC hcHuones peccâtad' iierfus hoc præceptunrNô occidcs, quia Salomon Prou.xx.dicit, LuxU' riofa res eft uinum,6C tumultuofac-brietas.Et Paulus,Ne inebriamini ui no,in quo eft Iuxus,hoc cft,immodc rata uita,ex qua oriunt rixæ, contenu » tiones,

tiocSjCedcs 8^ homicidia.Poftrcmo,. prccât aducrfushocpracceptû’.Non dcfîgnesadulteriû,quiauinu Só etaquot; pula incendunt ar dor em libidinis. Si neCcr cr e ct Baccho friget uenus.Et Hieronymus diett, Nunq ego ebriu, eaftû putabo. Habes igit ebrietatem 8(1 helluationem efschorribilia pda, pr opter ea q» ebriofi ôd helluôes uno fa(5lo multa pcepta Dei uiolent.Dcquot; clarat 8d hoc magnitudinem horum peccatoiji, q? recenfeant in catalogo liortationisJdolatriCjUcnefictjjhcrc feosdiomicidijjfeditioniSjetaliorunt horribilium fcelerutn . Hue accedit etiam feucritas fupplicipDeus.n.pu nit helluationes non folu miferia cor poralijhoc eft, paupertate, 8d movquot; biSjfed etiam perpetuo fupplieio.Di cit cnim PaulusiPrædico uobisjficut

prxdixijQ) qui talia agût, regnum Deinonha:rc(ditabunt.Hoc didum , Pauli diligenter eft confyderandum, utdifeamus timoré Dci.lnitio enim.

IM CAP. V. EPIST. AD G At. , ne quis cxiftimet Paulu ioco haec di* cere, Sgt;C I'fta uerba nata fibi efse in bucca,magna autoritäre incuicat ca, Pracdico,inquiés,uobis, ficut amp;nbsp;prat dixi.Non fînxi,quod dicojed iam an tecognouiefpiritu iandlo, didiciin tertio coelo, Nec noua côcionor,icd ctiâantea uobis coràm adnunciaiiiî Quare excipicndum erit uobis,ut ip fifsimûuerbumDet. AdhacCjQyod nunc dico, non ad unum tantum gc' nus peccati pcrtinet, fed ad o»a,quat enumeratafuntjSC quæhorumfunt fimilia.Quis enim pofset omnia ucr* bis explicarecltatp nonfolum liomi' cidiûjfed ira digna eft æterno fup' plicio.Nô Idolatria fois,fed et ebrtc' tas punictur igni infernali. Eft etiam illud obferuandû, qgt; Paulus loqucns de regno Dci,utit uocabulo hærcdilt; tatis.Regnum Dei,inquit,non haerc ditabunt, Vide^ circumfpedc lo* quat.Nam regnu Dct non eft meritô noftrx iuftitiæ/ed tantû eft fîcut has reditas*

BKFtlCAT. lOAN.-BRÆ». »rr rcditas.Quetnadmodum enim here ditas ob U enit filiononexmeritoiui labürisîSeruus.n^plus laborat, fed ex natiuitate aut adoptiôcjitarcgnS t Deinondatnobiscxmerito J fedcx gratuitaordinationc DeipatriSjt^fi. mus adoptati in filios Dei propter Chriftum.Et ficut filius poteft exhac redari propter atrocia crimina, ita c* tiam folent peccatores cxhxredari. Itaqj etfi nonmcrcmur bonis opcri* bus uitamacternatnjpofsumus tame infernû malis operibus mcreri, quip pc quod no faciamus perfcdabona opera,Simus autetn natura in pccca tis concept!, Quarc danda nobis eft, opera,utin obcdientiamaneatnus. Re exhacredetnur»

Poftcarnis opera enumerat Paiv lus aliquot frutflus fpiritus.Primunv ' a0t omnium cognofcendû eft, etfl I nbsp;nbsp;homo pr scdii ws eft fpir itu fanâo, taw

IN cap: ir. EprsT. ad qaC men in hoc feculo no mutât te tus ill fpiritûjfcd fit quidem fpGalis per fph ritûjCaroautcmmanetufcp admor* tern^ct interim expurgatur afpiritu. Quaré hi frucluSjqui enumerantur, non funt in hominc perfedti, fedha^ bcntfecumcarncmadmixtS, cuius tn cupiditati repugnant, SiC cogunt eamfibiferuire. Primus frudus eft C A RIT A S4HÇC de caritatc tantö proximi intclligi poteft, Nos copies demur utram^ caritatem, tam erga Deum erga proximum : Nam qui credit in Chriftum, 5gt;C accipit fpiritu fandum,is amat Deum tanquam pa trem, fiCinuocateumexfide, tan$ ^picium auxiliatoréjUt obediathuic tnîdato DcijDiliges Dnm Deumtu itm ex toto corde, ÔCc, Hæc caritas oppugnatur uarijs modis a carne. Nam caro fuggerit, aut non efse De um,aut Deuin non curare humana, aut Deum efse crudelem erga eos, qui non funt perfede in fe iufÜ ♦ Sed cum

cutnhoccarnisafFcd« pugnandum eft perpctuo inhac uita,6£^ expurga^ dx funt cupiditates eius per fpiritS, ' uidelicetjUt per filium Dei cognofca mus 5)C credamus nonfoluntDeum cfsc, fed ctiä efsc propidum noftrS (eruatorc patrem« Aliaeft caritas crgaproximumiNam qui credit in Chrii'ium,« accepit fpiritum fandS per fidem,{s amat proximüjbncupic ei exaio gt;nbsp;SC iuuat eum quibufeunep C'fficfis poteft.Nec amat tm amicum, fed 2lt; inimicü’.Sic.mDeus prçcepir, Diîiges proximû tuö ficut teipfum. Habet ctiä impij caritate aliquä ^xp mijUidelicetjCognatorum ct bnfatfto rum, fed fine fide 2lt; fine fpiritu , CS affccftuautemcaritatis pugnatcaro in hominibus pqs ufep ad mortem, quia caro fibijpfi tätum bene cupit, , èc quem putat fuac utilitati obfiftc^

re, cum fummo odio .pfequitur At caro eftpurgandafpiritUjfedandus eft fenfus fpiritus , ut cupiditatem

carnis refecemus, 8C domincmur eu Eftquidem caritas proximi etiamin pip frigida,fed accëdenda ÔC inflam' manda eft per fidem in Chriftû:Nec potcftaliaratione acccndi .Si cnim Chriftus tibi hoftifuo tanta benefi' tia côtnîit,quid tu non propter Chri ftum faceres proximo t* Et Chriftus in fuo iudicio inquirer de caritatc ,p' ximi,eam^ præcipue inteftimoniS fidei fcrutabit.Quod uni,inqujes,ex minimis meis fcciftis,mihi feciftis.Sc cundus frutflus fpirituseftGaudiû» Eftaût duplex gaudiu fpiritiis, AltC' rumcorâDeOjde rebus cœkftibus, Alteijî coram proximo, de comodis proximi. Nam fcriptura læpe hortat nos ad saudium SC lætitiâiLætamini inDnOjSóexultateiufti. Exuitafilia Zion.Gaudete in Dno,iterum dico, gaudete.No uult Icriptura, ut carna liter inlaniamus,quale gaudiû uiden tur habere ebrtj clamatoresjfed uult Alt confcientiamlaetâcoram Deo ha beamus*

fceamus.Nam impij no pofsunt cogi tarcfuaaiade Dco.Hypocritaenul* las habent lætas cogitationes in con* fcientia cova Deo, quia timet iudiciS Pei,î\’ec audent cum alacriter inuo* care.P’j aut femper funtalacri cofei* entia Cora Deo J quia habet fidemiii Chriftum,Et ex Chrifto cognofeunt Deum efse pattern ipfoi5t,et remifsa efse pcccata,propter Chriftum, Hie frucflus fpiritus eo diligentius nobis confyderandus eft, quo Sycophant^ magis calumniant Euangelió,^ nul* lumfrudüafferat.Atqui hictrudus non eft omnibus uifibilis,fed produ* citinanimo coraDeo. Etcertifsimü cft,q, ubicunep predicatEuangelio, ibifunt aliqui credentes,qui difeufsa triftitia animi concipiunt Içticiam co ram Dno,2C inuocat cum alacri cor* de.Hic frueftus prcciofior eft coram Peo,q cum hypocritac inftituût fex* cêta monafteria Slt; collegia facrificu loijt,Altci}iga«di0eft de rebus æxi*

. IN CAP. V. EPIST. AD GAÜ mijUidcIicetjUt no fimus trifles,çùm uidemus res,pxi mi flor ere, fed fimus alacreSjôtS optemus ei omnem bene' dicflionem. Ad hoc genus pertinet C' tiam triftitia, ut trillemur ex animo, cum uidemus proximi incomoda æ internecionem ♦ Gaudete,inquit, cS gaudétibus, flete cû flentibus.Hunc frudum no habent inuidi. Quarcar gumentum eft eos carere fide ÔC fpi ritu,Cacteiji,necbic frudus magna habet fpeciemcorâhominibus, bed habet maximam coram Deo.HypO' critæ iudicant hunc demum efse ma ximumfrudûfpiritus, fiquis cubct in terra,SC in tribus diebus femel tä' tum cibum fumat,Hos uocant fpua' les.Sed hoc loco Paulus tales enume ratfrudusfpQs, quales ^uis opifex infuoopificio habere poteft, amp;qui funtDeoacceptifsimi. Tertius frit' dus fpiritus eft Pax, Vna aut eft pax confcientiæ coram Deo, De qua ali' as Paulus loqm'tunluftificati ex fide,

pac cm habcmus coram Deo.Ea eft, ficut amp;nbsp;gaudium, q) fimus traquillo animo in omnibus aduer fis, quia fci* mus nos habere Dcum propicium propter Chriftum. Altera eft pax co ram proximo,8C opponit litibus, iur gqs,contentionibus,quçfupra inter opera carnts enumeratafunt. Vides igitur quis debeat dicifpiritualis.Ha (Jlenus uocati funt fpirituales,qui gc flauer unt cucullas ctrafuras.Athoc loco diftimus eos propric dici fpirp tuales, quifcruantintcrfcmutuam pacem.ltaque tota ciuitas debet cfsc monafterium, non quod omncs ci' ues debeant geftare cucullas, fed çp dcbeant inter femutuampacem ha* bcre.Mutuaenimpax, uteftargu* mentum fidei,8lt; frudusfpiritus,ita affcrt etiam multam utilitatem co* ram Deo amp;nbsp;hominibus,

«'-IN CAP. V, EPISr AD GAti mitas auté ea eft uirtus, qua aduerft patienter tolerant,expec^ationerefi pifeentiæ, aut rci^ melius difponen' dat^.Exemplis magis perfpicuè indi 'caripoteft definitio longanimitatis. Cu in Dcoomnes uirtutes fint pep 'fecîifsimæ,neccfse eft etiam longan/ mitatem in co efsOjimo Deus ipia eft 'löganimitas.Longanimitatis aût eft, Cj^ Déus patienter tulerit mala liômi num ante diluuiu,multis annis,ac til kritea, expedlatione refipifcentiæ» Vnde 5C Deopropriè tribuit epithe ton Lôganimis.Piàlmus ait, Logan/ mis Sc mifericors.SicDeus tulitPh^ raonis tyrannid? multis annis æqua^ 'nimiter,expe(ftatione refipiftentiæ* ^ic QC Paulus ad Ro.fcribens,An ig' -nöras,inquit,diuitias bonitatis âf lo' ganimitatis Dei, q? bonitas Dei inuf tat te ad pœnitentiârSic ÔC Petrusi)» Pet.iq.dicit longanimitatcm Dci caU ïàm efse,qj uniuerfaleiudie/um difft: raf,6ic Cbriüus ËliusDdlong^M mis

' mis fait,cum in crucc audit blafphe* miaSjCt nô deiecit fulmina in blafphe matoreSjfed expedauit r efipifcenti* am, V ides itacp longanimitate dici c * amuirtutem,quafufFeruntmala feu aducrfa expeifîatiôe refipifccntiac.SI eut ergo Deus eftlonganimis, itao*

1 portet pios Deo fimiles cfse,ac feda I ri uirtutenj longanimitatis.Magiftr a 1 tuslonganimis fit erga ciueSjaliquo* I ties imprudenter peccantes,Hac uic I tutemhabuitMofes ergapopulSfU' I um,Habuit cam Saul erga conté-I ptores fuos, cu tn alioquimalus reX I fuerit,Similiter Dauid erga Simei, c| I uocauerat ipfum uitit fanguinu : led I maxime omniumChriftus eraadifei pulos fuos,Tolcrauit,n. ruditatem. ipfoßi diu cxpec'latione refipifcétix» Siclôganimis efse debet maritus er-

’ gauxorem, Vxor erga mar itü,uici-nusergauicinS.Nonm.continuo ex ' citandaeft tragœdia propter unutn alteï}t malefadunijfed oïa çqua ec

honefta tentada funtjUe moueant co tenrióes ÔC difcordiç.Nam de hisho minibus, q folent efse præcipitis irx uindicn:ç,nec habenc uirtutem Ion ganiinitatisjferè dicjt,tp non fint apti ad mercaturSj feuinftitoriâ, nee fint aptiadfufeipiendos hofpites,Extat apud EufebiQjdeTheodofiojCp pcipi ti furoreiufserit nocetes ÔCinnocen tes occider e i n Thcfsalonica, fed po' ftea legë tulitjUt magiftratus nó cxc quant atroces cius fentetias intra jo, dies^Quare unufgfcp debet fe afsue^ fdcere longanimitati. Primum.n.De useft longanimis : Oportet aûtnos Deo fimiles efse,Eftotc, inquit,per' fedi, ficut Sc pater ueftercœlefiis perfedus cft,qui finit folem fuum O' riri fuper bonos 6C malos.Deindelo ganimitas eftfrudius fpiritus.Obedi endum aSt eft fpiritui Chrifti, quem per fidem accepimus,Praïtcrea,hxc uirtus utilis eft ad conferuandum Chiiftuperfidem,Nam quiexChd

EXPLICAT. lOANi BREH. i8» fto r cnatus cft,amp; omnia præcipiti fii rorc perfeqait ,is peccarcfolct.PeC' catisaötetjcitChriftus, Virrutibus retinetur : Quare magna eft utilitas longanimitatis.Fieri quidem poteft, Sc impius ac infidelis habcat uirta tcmlongantmitatis,Eftenim longa^ nimitas donum Dei, ficut prudêtia, Sc eruditie Jmpi^sautem cótingunt ctiam donaDeijSf interdum præfta

, tiora pt)s,Filtj huius feculi prüden tioresfuntinfua generatione quant fill] lucis:Sed quiahæc uirtus cft in impi]s fine fide , fine Chrifto, habet quidem fuam cómendationemj non poteft aût proprie Deo placer e.Nä quemadmodum,fihonefta matrona geftct aurum, tunc reputatornatus

1 propter honeftatem matronæ.Si au temfcortum geftauerit aurum,tunc aurum habet quidem perfe fuâlau^ dem,fed non reputatur cfse honeftiî ornamêtum,imó potius abominabF U eft omnibus honeftis hominfbus.

Sic diced LI m etiam crit de uirtutibiiJ piorum et iinpiorum.Quare ante O' mnia danda eft opera,ut Chriftiis fit fundamentum omnium uirtutuin.

Alius frudus fpiritus.Bonitas atl tem eftjCum quis tam uerbis qfadis jïximofuo utilis ôtT commoduseft. Quid aût fit bonitasj inteiliges ex ca hiftoria,quâ récitât Eufeb. lib.ix. ca. viij.de ChriftianiSjqui antea ^jfligati reuocabantjSC curabant egros,acfe pciiebât peile mortuos.Hi Chriftia' ni,quamuis male affedi, tarnen erât cômodi ÔC utiles ^oximis fuis. Si cito obliuifeebant iniurian^. Hanc uirtU' té oportet nos fedari, quia Deus no fter eft fumme )(5J(s-oç,hoc eft,bonus, f omodus et utilis, Adhec frudus eft fjîiritus.Non debet autem fpiritus in nobis ociofus efse. Habcs iccrum O' pera uere fpiritualia ♦ Nam cuculla nonfacit ipiritualem bomincm, Sed hæ uirtutes fiint ipintuales,

âytSbao'v» eftbcneficentia, SClibe^ ralitasjuideiicctjcum quis liberaliter amp;nbsp;candide altei^î iuuat, Multa fit me tio benignitatis Slt;liberalitatis erga (pximum in fcriptura.Acpracfcrtini Chriftus teftat CCS recipcrc nos in e^ terna tab c macula, gnoftris bnfici] s adiuti facte, Pratterea affirmai fe in excremo iud'cio hos mifsui os î trter UÜ regnu, q fuos pauerint, uefiierit,

alifs bencficijs ^fecuti fint, Diffi* eile aSt eft de adiuuado ,pximo,ct de dando tnutuo liberaliter, uerbaface re inter homines uerepietatis negle* cT:ores SC contemptores. Diuites.n* cxiftimât hoc agi, ut ipfi diuitijs fuis priuentur. Pauper es aûtputanthoc agi,ut ipfis liceat de alicnis bonis hel luari.Deindc uarie funtfunt ratióes cxcogitatæ, quibus homines cxifti' mauerSt fe pofsealiquomodo huic rei confulere, ód præfcribcre certas régulas obferuandi huius prtécept^

aut faciendçhuius uirtutis. Alij fett' lèriint hoc prçftari pofsc,fi oinnes fà cukates in comune conferrent,et fic retexhumana uica publicû itaivóCiov. Hgc opinio no fokim f uit Anabapii' llai^îjfedetiain quorundam philofo' phoi5^,ut Platonis. Alij cxif rimauc' runt hanc uirtutem tunc præftaiijCÔ derelidbs oibusfacultatibus fecefsc^ 1 is in eremum, ôc uidlites uel aliéna quadra,uel manuQ tuaij? labore. Alt) putauerSt fibi retinendas facultates, nulli quicqdandum liberalitcr,d5 uixerint, fed poft mortem inftitucn^ das efse publicas eleemoiynas . Alt) aliud cxcogitauerOt:Sed his rationf bus nihil poteft in hac benignitatis Sgt;C liberalitatis uirtute prçftanda efft ci. Ac initio hare dodirina non eft iu' ftituta,utdiuitespriuent diuitijs fu' is,0C pauperes de alienis bonis hellu cntur.Nec eft noua dodirina, fed eft lexhaturaliSjDiliges proximum tuS ficut teipfura. Et durauit iS inde ufc^

Äb Adamo.Nccp.n. Mofes excogita' uit eam pfimus,ne(^Chriftiani!nius eft huius dodrinç aLitor,fed e(t indi' ta humanæ ration!. Sicut.n. mantis manu lauatjita naturaliter afîîcimur, ut alter alteijz opibusfuisinnecefsi' täte adiuuet.Cùm aût fit lex natura^ lis,manifeftum cft,cp no doceat iniip fticiam,fediufticiam.Iniuftitia aût cf fetjfidiuites fpoliarent fuisbonisjut pauperes inde helluaref. Deinde no poteft hîc locû habere equalis r d i uifio,ga non pofset uel una bora hçc partitio equal is manere,dum alq fua conferuarent,alij helluarent,alii diui derent inter paucos liberosjahj inter multos* Non pofset dût fingulis ho' risæqualis fieri diuifto.Quis.n.hunc diuidendi laborem fufeiper et t' Mub to minus locum habet rerum com^ munitas.Nam fi frudus rcrum cfset communis,necefse efset, ut SC labor fieret communis. Quis autem poC fet induftriu SiC ignauum ad a qualcs

nlN CAP. V. EPIST. AD GAL;' ïabores cópenercf Quis hoi?i prçfe* (flura pofset fungizid óp inhac corm* ptahoîm naturafHçc l'gitiir commil nitas eftïmpofsibilis. Porro diuifio* nemreïjîcfse juris naturalis diuf* ni, fignificat Deus, cûm iubet lofua diuidere terra Canaan,5C cûm Abra liam emit agig ab Ephrô, Gen.xxiij. Chriftiani in primitiua Ecclefia cotu leruntfuabonaincômune, fed quo magis mukiplicatus eft numerus eo rum,eo minus potuit durare côinU' nitas,de quo loco alias diximus. Prç* terea uirtusbenignitatis non poteft conferuari hac uia, fi omnes faculta* tesdeferantur, ôf defertum incola' tur , Homo.n.diuinitus creatus eft, ut fit animal politicû ♦ Veteres dixe* runt:Homofolitarius aut angelus, aut diabolus. Cuim.benefacics foli' tarius f Deinde uirtus benignitatis no confer uatur, fi in uita nulli quic^ cômunicaueriSjPoft mortem aut in' ftituaspublicas deemùfynas. Nam prüfens

EXPtrCAT. ÏOAN. BREN, «f prçfcns hçc uita eo inftituta eftjUt in ea aker akeri bnfaciat. Mortuus auc liber eft ab Humana uita. Quareu' nufquifcp bnfaciat ,pximo adhuc ui* uus.kê hoe feculum eft tempus pœ^ nitentiæ.Adfrucftus aût pœiiitentiæ atunetjproximo benefacere.Quare quiinhocfeculo nihil bnfacit proxigt; mo,is non agit ueram pœnitentiam» Quid igitur faciedum eft, ut bec uir^ tus conferueturf Hoc in gencre dici poteft.Vnufquifcp retineat proprie tatcmfuai^ rci5î,quamdiu Dns hoc côccfserit, fed faciat cas communes ufu et Iibera!it3te,idcp fuo crdine modo.Primum,debet cas cômuncs facerecuin domefticiSjUxore Lbc ris,deinde cumferuis SC ancillis,pro fuo modo ôô proportionc.Poftea eft amicis,^ uicinisnecefsitate prefsis. Quæ aut fît neceGiicas, cui fubueniri quantum daridebeat,nonpoteft certis regulis exprimi.Reliiiquendft etuiudicio caritatis uniufcuiuft^.Po

ftremo opes faciendæ funt comuncs ctiâ cum extraneis pauperibus.Ocs cnim in Ch ri (to unum fumusÆc hîc non eft iudicandum morofe. Fierifo let ut cum pauper femel in menfe U' nam mefuram uini biberit,cxclainet cum efse epulonem 8C biboné. Nec necefsitas tâtum iudicanda eft, cum iam anima fedeat intra dentes mox prç fame euolatura,fed necefsitas in tclligatur ciuilitcr, QC unufquifcp ne' cefsitatis dcfcriptionem ex feipfo pe ' tere poteft.Habetaûthæc uirtusbe nignitatis multas promifsioncs, ac prçfcrtim illam,Date ÔC dabitur uo' bis.Compendiaria enim uiaad diuf rias eft dare liberaliter,

Htc initio obferuâdumcft, qgt;Pau lus non loquatur nunc de fide iuftifi catiôiSjde quafupra multa äixit,fed loquatur de fide caritatis,que aut eft obîcruatio paCrorum Só promifso' f unij alio nomine dida fidelitas, aut

cftfimplex fiC candida creduKtas di-(îioRî proximi.Dicamus primü de delitatetHæc eft uirtus, quaobferuâ turiuramenta præftita magiftratui, quaobferuantmutua pacfta SCpro* mifsa inter dnm ÔÔ feruum, inter ci* Ues fie æquales.Loqiiimur aût de pa dis fie iuramétis licitis,quæ fine pec cato præftari pofsunt.Hçc uirtus eft frudusfpiritus .Inuenitur Ôe in his qui carent fpiritu . Regulus apud Romanos nobiiis eft,quôdmalucrit ad cruciatum redire, quàtn fidem ho ftidatamfallere.Damon fie Pythias tanta fucre àmicitia lundi, ut cùm al terum ex his Dionyfius Syraeufa' nus interficere uellet, atquc is tem^ pus ab eo, quo priufquâm periret, domum profedus res fuas ordina* ret, impetrauifset, alter fponforem fe pro reditu eius tyranno dare non dubitaret, Appropinquante igitur die, fuperuenit alter eadem hora à Dionyfio confticuta , ut amkum

IN CAP. v; EPTST. AD GAL? fponforem liberaret, Hacc fides tam Reguli g Damonis et Pythiç tand rc putata ell,ut etiS confcripta fit in »)t«,Et habet etiam fuam laudem co^ ram hoibus. Coram Dei aût iudicio, quia fuit fine fpiritu^fine Chrifto,nul lius fuit reputationis,ncc potuit fuos fadlores feruare. Si quis aSt ChriilS per fi'dem habueritjCt donatus fit fp* titufandOjSCexhocferuet fidé^^xi mo datain,hæc demû magna eft uir' tus,Primû enim,eft cultus Deo gra/^ tifsimusiQuod idcirco obferuadum lt;ft,quia folemus fuperftitiofc de cul ru Dei iudicare.Exiftimât hypocritç Éd Iblû debere dici cultû Dei, fi quis aedificet fuo fumptu magnifies tem' plûjaut iftituat publicâ cleemofynâî Sed prçcipuus Dei cultus eft, ferua' rc fidéjferuare paefta ,pmifsa,Per' tinet enim ad hoc praeceptû, Diliges I proximum ficut teipfum.Et adillud: Qiiod tibi non uis fierfialtcri ne fece itC^tei}: quanto hic cultus Deo gva ’ lior i

EXPLICAT, IOAN. BREN, str tior eftjtanto magis afcominat Deus tnfidelitate.Sordidiisimi homineSjU-niusnumi gratia folet uiolarc fideiti fuaiTijid quod frcquetifsime uidere li cct in contracfîibus.Et interim no co gitant efse peccatü,fed putant fibtli* cere,quicqd utile iudicauerint ♦ Hacc eft deteftäda infidelitas.Qui in mini* mo infidelis eft^quomodo erit fidelis inmaximo f Etfinosnonferuamus bominibus fidem minimalet r ei5?,qüa fronte audemus exigere ut Deus no bis feruet fidem maximaiîîfuai^ pro mifsionu f Chriftus alias dicit. Si uos remiferitis bominibus pcccata fua, remitter uobis ueftra peccatacoe* leftis pater.Sic amp;nbsp;hoc loco dicedum eft:Si nos feruauerimus fidem proxl mOjtuncDeus feruabit nobis fuâfi* dc.Ergo ne, inquis, fides feu ucritas Deijpendet ex noftra fidec' Quid er* go dicit,Noftraincredulitas no facit fidem Dei irritat^Recfie.Deus eft fef «ans proBufsijetiamfî nos non kr««

I * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■■

IN CAP. V. EPIST. AD GAU mils fiid?.Sed nos non accipimus fru Crum promifsionû Deijnifi refipueri inasjô^^conucrfîfuerimus ad fidcm DetFingo arcem quandam efse mu nitifsimamjin qua li quis habitat, tU' tifsimuscft aTurcis.Sedli fugerit ab arce 0(^ dereliquerit cam,non con cidit quidcarx, fed manet adhucpcr fe tutum dcfenfaculum,is autem qui fugit no capit frucfium arcis «Capiet autem iterum frudium eius, fi ad ar cem fe recipiat. Sic funt promifsiocs Dei,uidelicet,funt turris fortifsima, qui manet in eis per fidem,tutuseft« Qui fugit per incfedulitatem,expo' nitur periculis,donec redierit ad hac turrim.Quare qui uiolat proximo fi dem,is fugit SC deficit à ueritate fidei DefiHaccueritasmanet quidemfit' ma,fed qui fugit, non ff uitur ea, niß rcfipuerit.Paulus ad Timothcumf tafcribit:Sinegamus,0C ille negabic nos:Si icredulifumus,illc fidelis ma* net, negate feipfum nonpoteft : hoc cß»

BXPLtCAT. IOAN. BRENT. »W eft , Si nos defeccrimus à ueritatc Dei,nihil proderit nobis amplius uc ritasDeijattamenmanet ea ueritas perfe firma , necpoteft conciderc« Quare qui ad cam ueritatem reuer-» titur,iterumcapictfrucftû eius. Scd hadenus de eo,qgt; feruar e fidé,fit cul tus Dei. Deinde obferuatio fidei,eft res necefsaria non folû ad politica fo cietatc,quianifi mutuâferuemus fix dem,nô porefthumanafocietas con (lare,fed etiânecefsaria eft, adcôfer uandum Chriftw, feu fidem in Chrû ftum 4 Nam qui uiolat alteri fidem, quemadmodum iam dictum eft , is expellit Chriftû, imo fugit 6lt; deficit à Chrifto.Non enim manet Chriftus lininfido ÔC pacftanonfcruante.

Secûdo,fides in hoc loco Pauli in* telligi etiâ poteft pro fimplice ÔC can dida credulitate ditftorum alterius, ficut Paulus ait : Caritas omnia cre* dit. Debet autem harc fimplex cre-dulitas cfse prudens .Vêtus diâum

IN CAP. V, EPIST. AD lt;SAt* eftjixt/xvHo-o «Tnsno», hoc cft memctO, ut non cuiuis credas,Hoc,fi reële in' telligatiir,non eft contrariûliuic uif' tuti fidei.Nâ fimpliciter cuiuis bono «iro credcdum eft^fed ita,ut interim no negligas tuam uocationc,nec im' prudëter pecces.In iudiciojudcx de bet credere fimpliciter fîë câdidcja' cftorirecitâtifuâ caufam contra reu, Scd ita,ut interim non décernât,nec pronunciet fententiam,nifi audita al teraparte. In audiendisteftimonijs fimpliciter eft credendum tefti,fedi' tfi, ut interim confyderenturetiam circunftantiæ perfonarum, ÔC cxi' minentur didla teftium.

Credendum eft,fed non cofiden' ) dum hominibus.Jn couiuijs after ob loquitafter!abfenti,0u Ipargit de eo maf urn afiquod crimen. Quid hîc fa* ciendum eftfnumfimpficiter eft cré dendum narratoriduxta iff ud. Carb tas oîa credit^Dixi,bcno uiro ira crc dendum efse^ut tn no pecccs.Paca*

BXPLICAT. IOAN. BREN, x«? tum ante eft,male de proximo fufpi* cari, 00 proximQ nondumauditum condemnare, Quare non eft creden dum oblocutori * Sen tien dû quidein eft, oblocutorem no excogitafse me dacium, fedaudtuifsefortafsis exa^ liquo nugatorc, hoc entm fentiie eft caritatis»Sed no eft fennendum,q) is de quo fit fermo,fit tails, qualis in co uiuio defcribit. Viden’quæ fint bona opera,à nobis prseftanda.Talis futu^ rafuifsetuita in terrisinter holes,ft Ada no peecafset.Nunc ergo danda eft opera,ut redempti à Chrifto,hæc bonaopera uir ili noftra feeftemur.

Hç.c eft uirtus,qua quis non facile commouetadirâjfedboni omnia co fulitjôC in bona partem interprétât, quæ euenerßt,Talis mâfiietudo fuit I nbsp;inDauide,qui cùm eficeret è regno,

flagellar et couitq s à Simci,non co mouebatur ad iram,fedboni côfulc' i bat côuitia,ô^ prohibebat,ne quis ali

quid mal« inferret Simei, Talis matt-' fuetudo fuit in Mofe, qui etfi aliquo' ties à populo tantum non lapidabaf, tarnen omnia boni confutes malebat elibro uitat deleri,^ populumdefe' rere.Talis mâfuetudofuitin Paulo, qui quacrcbat à ludacis ad nece,amp;f ta^ men cupiebat propter ipfos anarhc' ma cfse.Sunt autem quidam tarn irri tabilcSjUt nihil aduerli pofsintæquo animo fufferre,fcd pauIuIS læfi, ina^ xima acrendûtur ira. His neceCsun'ii cftdifciplinaliuius uirtutis, quæ uo' catur manfuetudo.Habet enim man fuetudo fua coramoda tarn corpora^ lia,^ Cpiritaalia, Manfueti entm^qai non fadic ad iram commouentutja' ptifuntadrcrugubernacula,adad' miniftrationem uel rerutnpublica' rerum œconomicaj^. Mail' fiienidonem autor efi multorû bo' noruin,e[preddït:inult:atnaIa.Daui' dis manfiicrudo reiinuiticerum ini' pcniïlCraeliStCûm enimpeperdfset.

Eft et h£C uirtus priuatim utilis,qui2 parat homini tranquilhtatem. Dein' de habet fua commoda fpüalia, quia Manfuetudo eft fpiritualis cultus DeijCui Deus faiiet,QC quam multis alijs donis honorat,Pfal,xxxvi, Man fuetihaereditabunt terra,amp; deletfta^ buntur in multitudine pacis, NeceP farium autem eft ad hanc uirtute cx' ercitium.Oportet enim unumqucqg confyderare, quo ingenio præditus fit,ut pofsit prauitatê eins corrigerez j Turpifsimü eft q? in coledis agris dili gentifsime exquiramus,qu£ fit natu ra,qd fit ingcniu cuiufcp agri,in colé' dis aut nobis ipfis non animaduerta' mus ad qucanimi afFedü præcipue inclinatifimus , utmala caueanius» Nam fi obferuauerimus nospropc' fos efse adfubitam ira, multo magis nobis necefsarium eft exercitium ad ■ rnanfuetudinem, ad difccndü opi»

ficium,quo necefsitatem corporis fu ftentemus.Qi^tod eft aSc illud exerd tiumcQiii eft precipids ire,prim5o* innium cogitet frequëtifsime, quam graue fit peccatum, irafci. Rcfert.n. inter genera homiddici^.Deinde äf' fueCcat cCsc tardus ad loquendum, quemadmodum lacobus docet. Po* ftea cogitet iram cfsc furorcm.Qu^' ta autcm e(i foeditas furiofoi^.'Pretc rea confydcret, neminë un$ aliquid recli per iram fecifse. Adhæc cöferat fecuin exempla prudentu hoim.Fue runt.n.quiiratino uolueruntferuos fuos punire,dicentes,Se ideo no pU' nire,qgt;iratifint.Poftremo fentiatfc dcbere Deo uirtutem manfuerudi' nis,ad decfarandamfuam obedien' tiam gratitadineirijSCa

Hxc cfè generalis uirtas mode' I ïliæ.Conti'nentiam.n. dicimirs mode i rationem in omnibus rebus, in pont I

BXPLICAT. IOAN, brent, xj» cibo,inuelHtu,infermone, luxta illudÆft modus inrebuSjfunt certi denic^ fines. Varié hic peccat’.Alij in potu $)C cibo fic incptinentes funt,ut aliquot diebus prorfus abftineât ,ac tantum atro pane uefcantur. Poftea rcpleant fefe omnibus generibus ciz boï^,£lt; inebrientur uino.Qualiafue runthacflenus publica ieiunia,8v ad* hue funt mores Rufticoi^i .Extat e-tiam de hac re lex in Akorano per totum diem ieiunandû fit aliquoties, fed liceat poftea per totanotftembcl luari.Ali}mii5tinmodumfordide ue ftiuntjCum pofsint ôC debeant hone fte incederc. Alq fplendidifsime ue--fti5tur,prxter decoi^î, ÔC publicum morem.Altj loquunt quicqd inbuc* c5 uenit. Alii omnino muti funt. Ha* denus in carnifpriuio oês pene infa* nicbant Jnhebdomada, quam uocSt

I Carâjomnespencmuti incedebant» Hçc certe non eft humana,fed bellui na uita ♦ Seâanda eft continentia 8C

IN CAP, V. EPIST. AD GAt, inodeftia in omnibus rebus.Ioannes Baptifta duxit quidem uitam eremi' । ticain,0lt;^ comedit locuftas, ueftiruf' ^eftpiliscameloiîîindeferto. Hoc autcm factum eft fingulari quodam cofilio fpirirus fan(fti;Nam cxemplu Chrifti docet nos modcftiam in ciui' ii conuerfatione. Ad uirtutem cnitn continentiæ pcrtinetjrcbus, quas ba bes^moderate uti.Si autcm amifcris, moderate ferrc:Si autcm nonhabuc ris,non dcfpondere animum. Philip. iiij.Noui humilis efscjiioui et excelle re,faturari ÔC efurirc,abüd^reSipC' nuriâ pati.Omnia pofsum per Clirh ftûjquime corroborat.Hæcfcientia, hoc artificium debemus âf nos difce rc,atcp ad banc continentiæ uirtutc nos fine intermifsione exercere. Prf mumenim,cultus Dcieft,deindcha betfuas utilitates corporales ôf fpir*

, tuales.Moderatio in cibo potii eft utilis ad corporalem iànitatcnijEft utilis ad ipiritualc, ut fobrius mc' - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fiirs

EXPLICAT. IOAN. BREN, lias difc^s uerbQDei,2lt; diligctius p' fis tuç uocatiôi. Moderatio i feimôe et ueftitu habet fitniliter fua comrno da.Sed qiiale debet efse exerckicmc' Priinû,confydcrandûeft quâtafcedi ~ taSjquantû pôtûm fit incôtinétia, deinde uitâdafunt illacôuiuia St coUo-qa,quç iudicamus nobis efse pericu lofa,et irritamenta ad incontinentia,

Recenfuit Paulus aliquot frudus fpiritusjfub quibus côprehendit in-numéros allt;os:quis cnim tâtum uir-tutisthefaurum enumerate pofsetC Etfignificauithac cômemoratione, quôd hifrudluSjfint uerus cultus,8C uerafacraDci, Nô enim nccefse eftgt; utiuxta Icgem Mofi facrifices,aut à carnibusfuillis abftineas,fcd feckare hasuirtutes. Sic enimuerûDcicul-tumfacies:Neccftnecefse, ut ad facienda fpiritualia opera aufugias ad «remû,fed fifeceris hos fruôus fpûs,

tunc uen'us dici potcs fpiritualis,^ ft fexcentas cappas 5C plattas geftauC' ris,Nüc aut in fine enumerationisho rum frudluum addit Paulus fcnten' tiolâ,qua fi'gnificat id, ^d fuprapluri bus ti'adlauit,uidelicet, luftum iu fta opcrantcm cfse libeijz à IcgeîAd' uerfus hutufmodi, inquiens, non eft kxJufto enim non eft kx pofita,fcd fniuftis ÔC raptoribus ÔC adultcris. Quod ut intelligamus, dicendum nobis crit paulo copiofius Inhac.n. re fieri fokt,quod alias frequentifsf me,uidelicet,(ÿ una liominû pars nf mis dcclinet ad finiftra, alia nimis ad dextra.Hypocritae, iufticiarij UO' lunt prorfus efse fub kgc, ac fentiût fe non fblS pofse implere legem,fed ctiaoperibus fuis mereri ôd alijs gra tiam Dei. Scekrati uolût prorfus cf fe liberia lege,neccai^ legi efse oh noxij.Paulus aut utrofcp perftringit, A.C iufticiarrjs concionaf, ut ft uelint legem fie implere, ncaccufet ipfos, faciant

EXPLICAT. lOAK. BREN. »?• fedant uere SC perfede bona opera. Non.n,qui audiunt legem, fed qui fa dunt eanij iuftificabûtur. Sceleratis aût dteit J (J fi uclint liberi efsc à lege, fedentfrudus fpiritusjqaaduerfus huiufmodino eftlex.Et'.lufto nô cft lêxpofita.Audiainus igitur, quoino do iufto non fit pofitalcx, Ofticiû.n. legis eft,ut coerceat honiine.s, S)C co^ gat cos bona facer c. Quod fi non fe-cerintjCondcmnat eos corâDeo, SC coramhominibu8,extern:s SC seter' nisfupplicqs.Iuftusaût dicitur , qui noncoadcjlcd fua fponte facit bona opera.Quare iuftus non condemna tur à lege,nec kx ad eû pertinet.Sed quis,inquis,fic iuftus eft, ut faciat O' tnniabonaopera,fuafpontc ÔChila* ricorde,ac perfede^RcfpôdeoîNul lus hoininû,fiquidem ipfa opera con fyderaueris. Et tarnen homines funt ■ acdicuturiufttQuomodo ergo hoc

ptcr quem omnes credetes in ipfum reputantur coram Deo iufti.Et liuic non eft lex pofica,fcd eft liber à lege, Etfi enim multa deflgnauit peccata, ÔCadhucgeftatfecum peccatûorigi iiale,tamcnliberatus eft à codemna tioneIegis,perChriftü,in quem cre* dit.Deinde luftusj dicif openbus lu-ftus,quia quae facit bona opera,facit ex fide Chrifti,hoc eft, no facit ea,O' pinionc meriti,fed fiducia mifericorlt;' diac Dei per Chriftum. Et huic fimili terlexnoneftpofita’.Etfi enim ope* ra eius no funt perfeda,tarnen quod deeftoperibus, compefat Chriftus, Accipiamus unum 6? alterum fan* dum,pro exemplis.Petrus, fi per fc confyderetur,abflt;:p Chrifto,tunc no poteft dici iuftus, nifi fortafsis ciuilf ter,quem uocamus honeftum.Fecit enim multa bona 5^ honefta opera, fed ca no fucrut nec perfeda, nec,pr ftis fpontanea. luftitia autem operu, debet

debet efse gfeóia ÓC omnino uolQta' na,fiiudicâda eft ueraiuftitia.Qua' re Petrus per fe confyderatus nó eft iuftuSjpræfertim coram Deo ♦ Si atv tem confyderetur inChriftolefu, in quem credit,tune dupliciteriuftus cft:Primûenimiuftus eft perfidem propter Chriftum,quia habet dona-tamiufticiam ChriftiI deinde iuftus cft,pcr opera, quia facit opera exfi-de,ÔC quod deeftoperibus,hoc com pêfatiuftitia Chrifti.Sic amp;nbsp;de Abra-hamodicendum critlNam AbrahS per fc côfyderatus abfep Chrifto, no poteft nec efsenec dici ucre iuftus, quia iuftitiaoperumeiusno eft per-feefta. Si autem côfyderatus fuerit in Chrifto,in quem credit,tSc fit iuftus duplici nomine,primum,quia credit inChriftum, qui eft ueraiuftitia,deinde quiabene operatur ex fïde,Etfi cnim ilia opera non funt per feefta,tarnen habet remilsiónem imperfetftio nis in Chriftojin quem credit Jtac^ ui .

!N CAP, V. EPrST. ad GAÙ des cp ncccfsarius fit nobis Chriftus, Vides etiâ nullum ludæuin, nullum Turcam^nullum hypocritam ignai? Chriftijiulifî efse.Hi pofsunt else ho neftt coram mundo, fed coi am Deo non funt iufti,nec fide nec operibus. Si 2ût non funt iuib\tunc funt fub Ic' gc.Quiaût cft fub legeps cftobnoxi us malcdiÆoni Sk^ damnation!. Qua rc omnes ludæi, Turcæ amp;nbsp;hypoerf tæjdamnati funt perpetuo,nifi refipi feât in Chrifto.HorribilCjinquiSjhoc cft,præfcrt!m cùm Chriltus dixeric, Nolitccondcmnarc,ne condemnc' mini.Quis.n. icit, uter altero melior Si iaftior fit r' Fateor, hornbile efse. Et tarnen ueriisimum ac certifsimö cft,quia abfip Chrifto nulla eft iâlus» Nâ quod Chriftus dixit:Nolitc con* demnare, ièntit decondemnatione,' quæ fit Une légitima uocarione Dei, qualcs funt derra.aores. Nam fi De' us inCserit aliquem condemnare, tiic condemnatio cil obeâiêua. Si culcus

DetlubetDcus magiftratScodem^ nare latroncm ad ro tarn, Hçc condc natio eft obedicntiaDei.Sic etiamiu bet nos damnare omnem impietatê. Impietas aût eft (entire,iuftitiâ fa* lutem côtingere abfcp Chrifto. Qui non credit filio,iam eödemnatus eft. Hoc Dei eft iudictum,nónabhuma' natemeritateortû» Quare Chriftus per (idem conferuandus eft, ut con» demnationem effugiamus, Q.VI VERO SVNT CHRISTI, CAR, NEW CRVCIFIXERVNT.)

Dixit Paulus,legem non cfse latâ aduerfus bonas uirtutes feu frueftus fpiritusjhoc eft,legem iufto nonefse pofitam.Ergo,inquis,liccbithomini iufto facere quiduis,quod libet,pro' pter ca no fit ei lex pofita Ad hoc refpondet Paulus, 2C ait, cp quifunt Chriftijhoc eft, qui credunt in Chriz ftum uer e, habent iuftitiâ Chrifti , nbsp;nbsp;per {idem,hi tantum abeft, ut faciât,

IN CAP. V. EPIST. An GAti affedSjUt potius toto uitæ fuætem'* porc crucifigant carnem cum affcâl bus Ôl defydcrijsfuis.V’idcamusîgi tur prûnû, quid Paulus hoc loco UO' cet carnem,deinde quid fit crucilîgc re carnem cum affécîibus fuis, Nam caro hoc loco non fignificat uencrea tin concupifcêtiam, fed fignificat tO' turn hominem naturalenijCSomnib» uiribus luis naturalib, fiue appetitus intdlediuljiue appetitus fenfiuui, Supra.n.enumerata funt inter opc' ra carnisjldolairia 2C hçrefis,quç ccr te funt in humana ratióe. Homo cm natura fua corrupta dubitat deDeo, dubitat de uolQtate Dei,etfi nouit et Deu else,et Deu efse milèricordem. Præterea, homo natura fua corrup' ta,magis fibi bn uult,cp ^ximo. Non fic diligit proximo, fleut feipfum. Et hare deprauata natura,tunc maxime fefe prodit,cum obijcimur tentatio' nibus.Nam qui grauatur molcfto ïnorbo,aut concutitur horrore mor tis,

EXPLIGAT. IOAN, BRENT. »9« tiSjis follicitatur non puure Deum, aut Deum non curare res humanas» Hine oritur impatientia,difFidentia, conuitiaaduerfusDeum,öi: defpera tio.Hæcfunthorribüiafcelera.Dcin de^qui afticitur à proximo iniuria aut damnOjis exurgit in odium, inuidiä, uirulentiam, cupiditatem uindidlæ, et alia fcelera En,in tentationibus dicfefe deprauata natura, qute alio* quifolet interdu quicfccre,ac fefe oc cultare.Hæc eft caro,feu homo natu ralis amp;: aniraalistCi-ucifigere aut car-nem cum pafsionibus 06 concupifcc trjs,eft affetftus 8C defydcriacarnis côpefccrc domare ne uincât nos, ne obediamus ipfis,fed ut nobis fuc-cumbant,8lt; quaficlauis confixa,ri5 perficiant fuos conatus.Nam quem-admodûis , qui crucifixuseft,habet

I quidéadhuc aliquandiu carne uiuâ, attamen quia confixus cft clauis ma-\ j nus et pedes,non poteftperficerefu

tur chuis.Conat manibus perpétra' re homicidiQ ÓC aducrfarios fuos oC' ctdercj fed detinet clam's : ita ctfi ré g eft in Chnftojhabet adhuc earn?,ha-betaffl-cftus impios in carne,habet concupifeentiâ impuranijtamcn cru cifîgit carncm,hoc efl, compefeit eâ, âf domat,ut caro nô dominet, utnô perfîciat uolûtatem 8é uoluptstem fuâ.ExeinpIi gratia.’Petrus Apodo' lus dudus eft ad mortem. Non quie uit autem caro, fed follidtauit ciïad impietatem.Dicit cm Chriftus, Du' cet te,quo non uis.Caro igitur folh'd tauit eum cogitare, Quid;*' Chnüus j finit te tam mifere tradiari, fortafsis f non régnât ampliusjfortafsis ùon cif J rat res humanas, fortafsis peribis in' / acternum.Non potes retinere corpo / ralem uitam,ôd acciperes xternamf / Hi funt affedius, hxc funt defyderia I carnisSed Petrus cruciffxit catnetn cûaffediibus fuis Compefeuit enitn eam ne dominaretipûj dC opprefsis

EXPLICÄT. IOAN, BRENT. i9r aff ectib.carnis hefit inChrifto ß fide, Dauid fuit uere pins uir, oblatus eft ei Saul capitalis eius hoftis,quc ni amp;nbsp;folüdeprehenditinfpelunca.Hîc ergo caro fuggcfsicei, Ägc Dauid, habes nunc hoftcm in manu tua, oc^ cideeum,ÖChabebis no folQ regem, fed 06regnu »Dauid ucro crucifixit carnem cum affedibus fuiSjquiadox muit hanc concupifcentiam,ne perfi ceret, quod carni libebat.Iofeph ap^ , prehéfus à muliere follicitatus eft ad adulteriöjfed crucifixit carnem cum affe Aibus fuisîMaluit enim in carce^ 1 rem recludi, adulteriu defignarc, 1 ne peccaret aduerfus Dominum.Sic I amp;nbsp;de alrjs dicendS eff.Ncccfse cnim i eftjUthomö Cbriftianusuerepius, I perpetuus lit martyr inhac terra, amp;C 1 femper fit crucifixus.Nunt^.n.quic* I feit uel caro, uel Satan uel mundus,

Nûc nobis luAaefteumambitione, nunc cum inuidia, nûc cum auaritia. ' Etproftrata auaritia exurgit libido.

Hac uida adoritur nos ihm'dia. Vi nihil interim dicâ de dubitatione m?' tis S)C increduIitate.Non eft nobis In-daj'nquit Paulus, aduerfus carneni QC fanguincm,hoc eft, aduCrfus car-nales hoftcs,amp;r externos, fed aduerfus ipirituales nequicias,quæ non Ib lum funtincœleftibuSjUtPauIusdi-cit,red etiSin carne noftra, Cum fi« ' nobis perperao pugnandum efl, Et opprimendæ iunt carnis concupifee tiXfiit non £aciamus,quæ carnilibéf. Extat morale didurn, Eum efseprti dentem uirum,qui ex Sambucofd' at emumfioria facere . Qpod Cer' manice incundiusdicitur,

Hoc eit, eum eCseprudêtem, qui I-fciat cupiditatibus fuis dnari, 8f eas nbsp;nbsp;1

compefcere.Qpod autem politici di ' eunt prouerbialiter,exSambuco co feere emüdioria, hoc Paulus uocat, Crucif^ere caracm cum affedlibus-

EXPUCAT. IOAN. BREN. *9« fuis’.Magna cm eft crux, jnagnus eft dolor carni,ft compefcatur ÔCdomc tur.Sed quomodo,inquis, crucifigic caroCHypocritae excogitarunt uari* os modos crucifixiôis, Alius fugit in eremum. Alius ieiunauit tribus con* tinuis diebus. Alius orauit no du diucp Alius flagellauitfcipfumuir' gis, Altus uolutauitfe in urticis,innu uibus.Hç a3t no funt ueræ rationes, i qbus pofsit caro crucifigi. Necefsa-I ria quide eft fobr ietas,Nccefsaria eft I oratio ,Nonautemfuperftitiofumil 1 lud ietunium pr ecandi genus.Sed ueræ crucifixionis QC domandorum aft’eduum carnis rationes hae funt,

I Pviinum, ut des fummamopcram uerboDei, ô^proponas tibi ob ogt; culôs iram Dei aduerfus pcccata, exlesc 8^ cxemplis legis . Deinde, Ut proponas tibi immenfam gratv am Dei per Chriftum, quam ?imit' tis ,fibiobedicrisdefyderqs pcccati. Vide exemplum Dauidis : Is habuit

ÎN CAP. V. EPIST. AD GAU ■ hoftê in manu fua, 8é folliciratus fuit ) ■ ad uindikftam ôâ homicidiS. Sed ait, Propitius fit mihi Dns,ut no mittam *' manum msam in Chriftum Dni, Ex hoc inteliigis Dauidcm pofuifse fibi ob oculos magnitudinem pcccatiad qurod fbllicitabat. Pofuifse ctiam fibi ob oculos magnitudinem clementiç Dei,quapromifsum fibi erat rcgnS, quam dementia amifsurus eratjfico tra Dei lege, fcipfum uindicaretPo' ftremo etiain oradum eil ad Deuni, ut prefto adfit auxilio fuo.Hcfunt k gitimæ ac diuinæ rationes,quibus ca ro uere crucifi'git,donee ialtcra uita cofequamur perfeda etpuraiuftitia etiain carne noftra^propter Chriftß»

Monuit Paulus, Ut carnem c5 affe dbbus fuis crucifigamus. Nunc aff dit rationem huius uel monitiois ud prçcepti.Caro ein crucifi'genda,fcii, ut ad Romanos Ioquitur,mortifi'c3fl daeftipiritu ,Nä fi ipiritu uiuimus, ambuhn

EXPLICAT, IOAN. BRENT. »99 ambulandum etiä eft fpiritu, V t aut hanc rationemCquç Si jpfa eft exhor gt;nbsp;tatio quædam3)intelligamus, cogno fcendü eft, quid fit fpiritu uiuere,ut Sc cognofcarhus quid fit ambulare fpu,Spivitu igit uiuere, hoc loco non dicitjgeftarecucullam,aut obferua' reregulain monafticä Francifcifiue Dominici,Neceft,uiuereabfcp cibo corporali,fed primum, V iuer e fpiri^ tu,cftrenatumefscper Euangelion ChrifttNamEuangelion Chriftieft contiofpiritus fan(fti,amp; eft cófirma^ ta à fpiritu fancfto in die Pentecoftes«

I QuodergoPaulusdiciuSi fpiritu ui i uimus,fpiritu Si ambulemusjhâc ha , betfententiâjSirenatifumusexEua

l gelionuiuendum eft.Sifumus Chrv ftiani,fecfteniur etiara u era Chriftia^ nifmi rationem. Euangelion aut fcu ' I Chriftianifmus,nöexigitcircuncifio

1 . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P 3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

gdion item nonpermittit,ut feruias carnalibus cócupifcentïjs, fed affert ïpiritum mortifiieâtem opera carnis» amp;nbsp;frudïificantcm bona opera. Qua' re etfi prædkatjpeceatanobis gratis remitti propter Chriftû per fïdem, ÔC opera non mereri pcccatorum re mifsionemjtamen exiguntur à nobis bona opera, Ôë obedientia ipiritus, Deinde uiuere fpiritu, eft ueram fjpiritualem uitam in Cbrifto per fi' dem habere,quç uitareuelabitur rc' «pfa poft hâc uitam.Nam hæccorpo ralis uita non eft propric iiita, fed eft umbra tantSuitç,Sc continua mors, InGen.ij.dicitur:Qiiocuncp die co' mederis exeo, morte moricrisgt;Er' go poft peccatumhæc corporalis ni ta,non eft propric uita,fed continua me,s, Etiob.vrj.Diesmeiuelocius tranfeunt tela textoris, Sé tranfeunt nullo retinentc eos, Memento quia uentuseft uitamea. Et Pfalmusioi» Dies mei fient umbra declinauerût,

amp; egofiçut fœnû aruuIaco.üij.Quac eft uita ueftraC V apor eft,qui ad cxi* guum tempus'apparct, dC deinde e* uanefcit.Breuitei-j etfi feriptura non teftaretur hanc uitam,non efse uci è uitâjtamen res ipfa docet.Num quis exiftijnat eum uere efse regem, qui per ludum cligitur rex, amp;nbsp;eolitur ali quot diebus ut rex C Hüne dieitrius regem perfonatum auttragieü. Sic S)C uita corporalis,perfonata uita di.« citur’.Sed eafpiritualis uita, quam ac cepimusper fideminChrifto, uera amp;nbsp;perpétua uita eft.Erit enim, tu tn inhabitabimus cœlum , cùm nitnt^ atnplius €grotabimus,cùm domina--bimur incœlo et in terra,cùm perpe tuofœlices uiucmus.Hacc eft uere fpiritualis uita, quam nunc accepi-musper fidcm.Si ergo uiuimushac fpirituali uita,quæ reuelabitur in no biSjdebemusctiamambulare iuxta uocationcmcius,dcbemus nos pa^ rare , ad accipiendam cam reue*

late, Si quis certo fdret fe poft uigiti' ti annos abituijî ex hac ciuitate in aliS dukatenijUt ibihabitaret,annôpræ pararee etiä nunc fe ad talé profedio nemc' Non enim emeret domum^no agroSjiiô hortos, fed daret operain, ut oïajquæ pofsiderctjinterca uende rct,quo pofset adueniente annouf cefimo expedite alio migrare, Sic 9^ ' nos nô hab cm us hîc manentem ciuf tatciniQuare debemus nos côtinuo ad profedionem præparare.Præpa* ramus aiïtnosjfiambulauerimusfpî ritUjhoc eftjfi fedemur iufticiâ, quæ * pertinct ad cœleftem uitam. Nam fi uideris ambulantem in impietatCjUe re dicere potes, Hic uult diutius in hac uita manere,hic non parat fe ad futuram uitam.Poftremo, fpiritu uf uere, eft mortifîcarc fpû opera car* । nis.Cuius autem officium eft mortf ficare carnem,eius officium eft facc' re fr udus fpiritus, q funt fupra enU' merati.Et cü uniufeuiuftp pij fit,car'

EXPLICAT. IOAN. BREN, joi nem mortificarc, debet unufquiP que pi'us frudus fpiritus proferre.

Multi funt frudus carnis, quem* admodumfupra didum eft, Ad ho* rumautcmcatalogum pertinetetiä ambitio, fcu cupiditas inanis gloriæ, feu fuperbia.Quarc Paulus dehorta tur nSc nos ab ambitionc ♦ Sed initio uidendfi eft,quid fit Ambitio,aut fu* perbia,et qui fint ambitiofi aut fuper büHoc peccatum,ut eft ualde humi* Ic,ita 6C oblcui^tîNon folum cnim oc cultat fe fub maieftatCs regias, uc ftes ex auro pidas, uerumetiam fub uilifsimas tunicas, ÔC abiedifsima mi nifteria.Eftaut ambitio ÔC fuperbia ergaDcumö^ crgahomines.Super bia SC arrogatia crgaDeum, eft fiW adfcribcrediuinum honorem,ÔC cxi ger c,ut diuinus honor fibi impcnda* tur ♦ Hoc aSt non committit tantum ÿponendo feinter ftatuasDeiado*

INCAPi V. EPIST. ÀD ffAL. randum ab homïmbus, qucmadmo' dum Caligula fecit , 8C nonnullialij, ficut ÔC Domicianus feipfum uocaquot; uit Dominum Deum Nec comité titur tantum,fi quis intra animum fil umfenriatjfe efse diuino honore dig num^ôC fe efse Deum,qualis fuit Na buchodonofor,princeps T yri,et Hc rodeSjUerumetiam commit titur fub tilifsimè ab hypocritis, confidctibus iufticia operum fuorum. Hi enim no dicunt quidem fc efse deos, amp;nbsp;tamc occupant maiciftaté Chrifti filij Dci, cüm îentiunt fe efse iuftos,ÔC confer qui falutem propter fuorum operS mérita Jtaq; hi,qui uidentur efse hU' millimijfunt coram Deo arrogantif fimi ÔC ambitiofifsimi.Eft ÔC arrogâ^ tia ambitio corâ hominibus, Hæc committitur no folum,cùm quis uC' ftit preciofe,Ô£r contemnit prac fe ma nifeftisuerbis proximum fuum,ia' ans fuam ipfius induftriam,aut alf as uirtutcs, fed euâ,cùm quis occuh tato

EXPLICAT. IOAN. BR.EN. »ogt; tato fuo nomine , contemnit proxp mum.Qui alium ridet, contemnit, nS fo fufpendit adunco,traducit,2C fafti ditjhocipfofcipfum commendat ÖC laudatjCt de feipfo gloriatur. Ab hoc peccato diligenter eft cauendû: Prp mum enim eft uiolatio primæ tabulç decalogi,quód occuper diuinum ho^ norem,8C afsumat nomen Dei inua^ num.Eft 6lt; uiolatio fecundæ tab ulç, quiaarrogantia ambitio erga ho^ minemjeftcontrahanclegem, Dili' ges proximum tuum ficut teipfùm» Deinde hoc peccatumeftauter ma^ ximoru malorum, tam coram Deo, quàm inter homines.Incœlo arroga tia,fuperbia, 6C ambitio fecerunt ex iingelOjSatanam amp;nbsp;diabolum.Inpa' radifo,arrogantiafecit ex homine fœ lici ôô beatOjmancipiS Satanæ in^ ferni.Eiecit eum exParadifo, inom* nia genera malorum tam corporis q animi. Vnde 2C Ecclefiaft.xdicitur: ïnttium omnis peccatî eft fuperbia»

Et quia eft inkium peccati,idcirco c* ciam eft autor omnis afftidionis. Su*' perbia deiecit Nabuchodonoforeni de fede maieftatis fuacjàS fecit ipfum inianu. Superbia effecit ut Herodcs abiumcret â uermibus. Vndc SC Ma ria in carmine fuo ait:Difperfit fuper bos mente cordis fui, ÔC exaltauit hil tniles.Et alias:Deus fuperbis refiftit, QC humilibus dat gratia.Nam fuper/ bia conat afcenderc in folium Dci,0^ Deum proturbarc è fede maieftatis fuac.Sed quemadmodum nullus ma giftratus ferre poteft in terra, ut alf us inuadat ius ftiac fuperioritatis : ita Deus ferre non poteft, ut homo in/ uadatius fuæ maieftatis , Quareut homicidia , ctiamfi fuerint occulta, non tarnen manent impunita, ita fu/ p erbia,ctiamfi fuerit occ ulta, tarnen fuo tempore punit diuinitus. Petrus arrogans erat, Só efterebat fe fupra collegas,adeocp fupra Chriftum,fed ftatim punit magno dedecore. Non folum

EXPLICAT. ÏOAM. BR.EN. »o» rolumaûtmaximorum malorumau tor eft ftrperbia coram Deo, fed etw inter homines.Nam arrogantes exci tant inter fe contentMnes, prouocat fe inuicem ad ira,ad inuidiam, ex qui bus deinde oiiuntur omnia genera maloi^. In Galatis, quos Paulus nuc perftringit, fuperbia SC ambitio aU' tor fuitjUt pene defccifsét àChriftia* nifmo,dum exarrogatia alius alium conténebat,propter obferuationem circucifionis,aut negledionem.Qui circGcidcbatur iuxta legem, faftidie* bat incircuncifum. Et uicifsim,Incir* cuncifus faftidiebat circuncifumJta* que orta contentioe amittebat Chri* ftû, Arrogatiaautor eft Arrianiftni, ex quo deinceps ortus eft MahumC' tifmus.Quare qgt; nonfolum orienta-lisEcclefiadeuaftata eft perTurca, fed etiäpericlitatnunc occidens,hoc debemus arrog5tie,ex qua initio Ar rius inftigatus contra epifeopum fu* um,inuexit inEcclefiam impitim fti*

um dogma» Quid ergo faciendû, ut deponamus arrogantiamc' Primum, cogitandü cft,^ fimus, Ecclefiafti.x. Quid fuperbis terra et ctnisf'Deindc ponendQ nobis eft ob oculos fuppli' cium arrogantiae, Poftremo intuem dum eft in exemplum Chrifti, qui cùmcfsetDeo patri «equalisjexina-niuit femetipfum.

Paulus fupra inter __frutftus fpiritus recem fuit mSfuetudinem,benignitatem SZ bonitatem. Nunc autem oftendit U' fum manfuetudinis,et hortatur,ut ft quis deliquerit^manfuete à nobis tra lt;ftet,Fratres,inquiens,etiamfipræoC cupatus quifpiam fuerit à deliêto aliquot; quojinftaurate eura,Principio uidcn dum

EXPLICAT. IOAN. BR.EN. Jo» y dum eftjde qutbus delinquetibus lo^ quat.Süt.n.qui fic grauiter SC intok* rabiliter delmquunt^ut magis ncceP fana fit feueritas,q mäfuetudo. Inter delinquentcs enim funthaeretici,qui fiiigunt noua dogmata aduerfus piä dodrinä,amp;: confiant pertinaciterin fuis errofibus,quos etiam pracfradie tueri conant.Qyaksfuerunt tempo re Chrifti Scribac nbsp;nbsp;Pharifaci .Item te

porePaulijPharifei ad ChriftianifmS conuerfi,6C exigentes circuncifionc tang necefsariâ adfaluté, Qiiales po ftea fuerût Arriani,Donatiftac, ÔC Z' noftro tempore funt Papi ftæ et Anabaptiftæ.Cum talibus ma ! nifeftè errantibusjcouidis,ct in erro re pertinacibusjuo eft habenda Chri I ftiana cômunio.Hçreticû hominem, inquit Paulus,poft unam SC alterant I admonitionê deuita.Et Chriftus, Ca ucte aPfeudoprophetis. Hïc em nut lum locum habet illud uulgo iada* t«in, Nemo alterum debet contemlt;

IN CAP. VI. EPIST. AD GAL. nereiquis enimfcit,uter altero meH' or fitr^Nânemo conteinnendus qui' dcmeftafFecQucarnah^fed impij 5C hæretki lîncndi funt ex aficCtu fpiïP tuali.Dcinde, inter deli'nquetes lunt inanifefte (ceierati, fcortatores, A' dukerïjlmpoftoreSjLatrôcs, Fures, quinonfoluin hæc fcelera commit' tunt femel ôi^ iterum, fed hoc unum agunt,et pcrfeuerant in opcre iftoR^ fcelerumjnec pœnitétiam agunt,fed potius contcmnuntjaut etiam defen dere conatur.Cum his adhuc impcc' nitentibuSjinqtPaulnsjne cibus qui dem capiendus eft, tantum abeftjUt manfuetc tratftari debeât. De his id tur nullus nunc eft fermo in hac Pau li cohortatione, fed de illis,qui femel aut iterum errorCjignorantia, auta* Iio quodâ fortuito cafu lapfi funt in deli(fta,SC ducuntur manifeftapœni tentia.Excmplum eft Dauid^qui ho' neftifsimam ducebat uita, ôf ramen cafu quodâ lapfus fuit in adulteriCr.

BXPLICAT, ÏOAM. BREN, »oj S^d poftea ita pœnituit, ut etia fatç* retur fe fentirc dolores infcrni.Sic ec Petrus Chrifto addtctifsimus erat,« tarnen cafu quodam abnegauit cum in atrioPontiflcis/edmox tanta poe nitentia dudus eft,ut amarifsime fle uerit. Sic 6lt; fcortator Corinthius, q ( habebat nouercam fuam, ex errore»

Is excommunicatuSjtantam egit poe nitentiam,ut triftitia pene fuifset ab* forptus.Hi etfi commiferunt grauiG-fimafceleraj tarnen nó frequeter co* ïniferunt,nec defendcrunt,fed pœni tuerunt,De bis ergo admonet Pau*

lus,ut qui fpiritualcs funtjqui in fpiri tu ambulant, q jj fpiritu mor tificant opera carnis,qhoneftauitam ex fpi* ritu di/cunt, inftaurent cos manfue* tudine,ó^ non conculcenteospcdi* bus. Vtitaöt apto uocabulo inftau* r5di(Klt;tToü? ^dfignificatmem brum aliquo cafu luxatum colliga* , re,et fuo mébro itcr urn coniungerc*

TN CAP. VI. EPIST. AD GAL.' ciditjac fifrâgeret crus,aut fialiaiT*^ bra ei'us ofFcnfione lapidis luxarent-Quemadmodum ergo fummæ efs^^ crudehtatiSjfi gs lapfo ÔC luxato bris infultaretjÔiS practerea alia wci^ bra adhucfana frangcretj aut conii' nuerettita maxima ell crudelitas ho' mini,quicrrorequoda in delidScc' ciditjSC magno dolore afficitur^inful tarCjCt exprobrare,ac tantum nope dibus eumconcuIcare.Ethoctame eft fere hominû Ingenium, çp exprO' brent fibiinuicê ea delic?la,quac quOquot; dam non ab ipfis tantum, ante uigin ti aut triginta annoSjled etiam à pare tibus eoi^ comifsa funt, Hoc eft fus Sanaticû, à ueraChriftianilnii pietate alienifsimum. Spiritus enim fancftus exigitjUt eos ,qui préoccupa ti funt aliquo delitfto, inftauremus manfuetudine dC humanitate.Et ad' dit Paulus hoc loco grauifsimam ra-tionem exhortationis fuæ,Confyde' rans,inqt,temetipfum,ne SC m tente ris:

EXPLICAT. [OAN, BREN. je« ris : Nos eniin omnes fumus cx cadc carnis mafsa, Quod igitur ilh hodie acciditjid poteß nobis eras accidcrc» ' Narn quod conftamus in honefia up tajUO eft noftra uirtus,fed dementia Dei.ItaquefiDeusderelinquat nos noftris uiribusjtuc ruemus forte pe-ius,^ ille proximus noftci*. Quod fi quis tamrigidus eft cenforaliorum errato%ut quofuis traducat,SC præ fc contcnatjcertcin orationc domini ca fententiä aduerfus feipfum fert/^ nullus dcbcat errata eius manfuetc tradare.Dicit.n. Remitte nobis de^ bitanoltra,fieut Sgt;C nosremittimus» Ipfe aut nulli remittit,nullü bcncuo^ Unter ampledit, Quare orat contra feipfum,ut ipfe aliquo cafu delapfus, nulla humanitäre tradari debeat.Ce terSjprarter hancrationê,fingula eti am uerba Paulijin hac cohor tatione, præbcnt fingulas rationes , quibus commoueri debemus , ut lapfuin humaniter fubUuemus.Primum,inlt;

quitjF R A T R E S* Hoc ipCam uo*^ cabulum admonet nos humanitans* Fratres fumus.Debemus igi'tur nos mutuo fraterno afFcdu côpleÆ.De inderSi HO MO, Monet nos ho raïnis uocabulumjutfimus manfuc' ti erga. deh'nquentes.Nihil enim pro* ch'u)usefthomini,c|; labi ÔC errare, Prætcrca dicit:Si P R AE O C C V' P AT VS fuen't: q.d,Fien*fblet,ut al/quispeccet,nonconfi'rmata maJi' tia,n5 omnino fua fponte,fed à Sata-' na præoccupatus, prius^ fenfèrita* Rum Satanæ. Et fàcpe tantæfuerunt occafiôes peccandi, ut diffîcillimum fuen't etiâ rpiritualirsimis,uitare pec catum, Qirarc etfi errata imbecilhiî hoim non funt approbanda, ncc fcC' leraimpœnitentiam funt fouedaâf tolcranda,tamê ij qui deh'nquunt ca' fu quodam,0!f aguntpcenitentiam, tnanfuetè trac^landi funt, ut in uera

Monuit Paulus jutfpiritualcs ill' ftauréteos,quieximbedllitate lapfi funt,amp; addiditrationc, confyderans temetipfunîjne QC tu tenteris. Nunc aut ponit aliamrationem qua meri' to moueri debemus, ut compledaz mur nos inuicemhumaniter.Altjjinz quit,alioiî2oncraportent:Hoc eft of ficium pij hominiSjUt proximi onera patienter ferat. Nccefsaria dodi ina, ad conferuandâhumanam focietaté* Nemoenimeft fine uitiis,quxfunc magna oncra.Percurrc fingulos æta tisgraduSjSC fingulos hominum fta tus, ubilt;]p inuenics uitia, Infans flettx amp;nbsp;eiulatuimplettotam domum:Sez Hex redit adinfantiamjfenedus facit cum amariorcm, QC ftomachatur o* mnia.Cotinuus aGt eiulatus amp;nbsp;ama* ritudo ac morofitas magna funtuiz tia,magnaonera. Inter coniuges ma gnafunt uitia onera, Magiftratui

liabet fua uitia erga fubditutn,5^ fub ditusergamagtftratum. Dfis habet iua uitia erga leruum,amp;r feruus erga diimJn tanta igitur multitudine hu' nianoi^ uitiorunijdatur régula : Inui cem alq aliorum onera portate. Hîc autem obferuandum eft, que onera, quatenus portadafunuHabitauit quondam fcncx in ercmo, et audiuit pueros pafeentes pecora,ante ianuâ tugurioli fui,fi-cquenter loqui uerba partim blafphema, partim turpia tœda.Cùm ergo interrogaretur,qut fieretjQ) non rcprehendei et turpitU' dinem pueroi?2,f cipondit, V olui qui dein,fed cum cogitOjferéda efseone ra proximoi5î,reuoco animi propofi tum,mihi ipfi dicens,Si hoc pai^t non pofsum tolcrare,quomodo portabo inagnûc'Hæceftpræpoftera patiem tia,amp;: reijeienda» Veru quidem eft, q? nemo debcat altcrum abfej diuina

EXPLICAT. IOAN. BRENT, »ot gtftratushuius urbis uioicnter graP fet in aliéna urbem, ÖC puniat ibi ho* micidam, abfcp légitima uocatione* Vbi aQt eft ordinaria et IcgitimaDei uocatio,ibi unufquifcp debet pro ra* tione fuac uocationis uitia repreben' dere punirCjfiquidc hoc legitime fieri potefttNam qui hîcconniuet ceCsatjUon eft dicendus patiens, fed ignauuSjCefsatorjSCdefertoroffîci], Nam quod Paulus monet,ut alter alteriusoneraferat, primum fcntic dehisuitijsjquae nonfunt capitalia flagitia fcelera.Necpenim homici da,nequeadulter, nequeimpoftor ferèndus eft,ei, qui habet legitimam potcftatem puniendi, fed fentit de leuioribus uitqs , in uulgari homi-num uita . Alius enim eft imbecib lior , ut infans , qui turbat totam domum , per totam nocftcm, fletu fuo ♦ Alius eft morofior, alius loqua cior, alius paulo arrogantior,alius alio uitio, eoque tolerabili, labotat«

De hl's uittjs fit hic mctio.Dcindc Io* quitur Paulus de talibus uitijs, qoaî non pofsunt legitime, QC nifi maioH dânOjCorrigi, Vt flctus in puerono poteft corrigf, nifi priuaueris ipfum uita.Nc igitur hoc fee!us defignetje rendus eft fletus.Sic dicedum crit de tnorofitate QC alijs uitijs.Hîc ergote néda eft RcgulaîAltj aÜoi^ onera ut' cifsim portatc . Hocenimeftofficiu pij hominis. Et addit PauIuslSic ad* impiété legem Chrifti.Quid ergo,in quisc'Nu Chriftus eft legisIatorî^Re* fpOfndco4Etfi Chriftus aliquoties k' gern cxpofuit,non tarnen eft talis k' gislator,qualis eft Mofes.Nam ofRci umChriftinoneftdänarc, quodeft officium legis feu Mofi, fed feruarc» Prætereanon inftituit Chriftus alf quam polrqa cxternam,ficut Mofes, Cur ergo hîc dicit: Lex Chrifti f Lex htc fumit generaliter docQrina.Dö cuit enim Chriftus,non folum Euan gelion,quod exigit fidem, fed etiam docuit

JBXPLICÄT. IOAN: BRBNT. 90^ docuit caritatem, quæ eft frudus fi' detEt hæc dodrinajnó occidit,ficu« Lex,fed tâtum indicat uitç frudlum» Nam loam's xiq^dicifJPrçceptum no uQ do «obis,ut diligati's uos mutuo, ficut dilexi uos«Et, In hoc cognofceC omncs,quÔd difcipuli mei fitis, fi ca* ritatemhabucritis inter uosmutua* Alq reges,inftituunt nouas leges, iu xta illudjNouus rex, noua Icx.Cûni aût QC fim Mefsias,hoc eftjRex, expedatis fortafse à me nouam le* gcm,Sed nullam aliam kgcm do, ni* fi ut uos inuicem diligatis,hoc eft, uC præftetis uobis mutua officia ex dite dionCjCt alter alterius onera feratis» ïam, Chriftus non folum docuit hâc legem caritatis,ucrumetiâ pracftitit, fie totâ impleuit ♦ T ulit enim noftras infirmitates, fie adhuc fert in nobis magna uitia ♦ Etfi eramus im'mici, tri 1 pafsuscftpronobis»Etfiadhucinhç ret nobis adus peccati originalis,tn reputat nos iuftos * Quare debanui

t IN CAP. vr. EPIST. AD GAL alter alterius oner a ferr CjUt adimplc amusjhoc eft,ut fedemur legem fell dodrinS exemplû Chriftï. V etC' res dixerStjMorcsamicinoueriSjno oderis.ItemjNota mala optima. lté, Summum i us,fumma iniuria. Prxte rea,bonoi^ utrorjî eft,ut magis in ximo confyderet utilia,§inutilia,De us enim ita ofnnia temperauit,ut etfi permifit inOngulis fua efse uitia,tn ornauit unumquenep aliquo utili do no. Proponendum igit nobis eft ob oculos donum,SC tegamus eo uitiS. An non uidesjquid facere foleamus, in fubducendis pcllibus fub tunicasC Pelles enim fordidiores abfeodimus quodamodo in interiorcm partem tunicçjpulcriores aût uertimus ad lu cem,6C ponimus in anteriorem partem tunicÇjUt fint hominibus confpi cuæ : ita uitia proximi abftondenda funtjSC in lucem producendu eft dona Dei.Sic Chriftus fecit:Cum enim rcfpiceret nos hominès, uidit uaria ! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uitia,

EXPLICAT. IOAN. EREN. ?rö ùitiàjfed lila abfcondit ab oculis fuis, ÔC contemplatus eft in nobiSjprimü, qgt; fimus bona 13ci creatura : deinde, Deus pater intantum nos dilcxit. Ut nee uoluerit par cere filio fuo pro.' pter nos.Hoc cÓfyderauit fiiius Det, ChriltuSjSC compicxus eft homines fummo fauorc. V^idct quidê aliquo^ ties homo prorfus inutilis, utLaza^ rus.Sed hi plerun^ funt utilifsimi et Deoacceptifsimi,ut teftatidem cxz emplumLazari.Si diucs uoluifset, tune Lazarus fuifset ei utilis adcoiv fequendam æternâ foelicitatem.Do' naigitur Dei confyderanda funtin proximo,ut difcamus onera feu uitia eius ferre,06 ledari Chrifti Domini noftri dodrinam dC exemplum.

Docuit PaukiSjUt alter alterius o* neraferamuSjó^^ inftauremuslapfos manfueto fpiritu. Sedab obedient tia huius dodxina: nihil magis no4

IN CAP. Vr. EPIST. AD GÀÜJ abftrahit, fuperbia,arrogantia, SC clatioanimi.SoIcmusenim admoni' tidehumanitatcâirferuitutc ergaj, admuni,dicere:Quidc'Egone feruu rem huic uc! ifiicMulto minor eft, ut ego uelim efse fuppedaneum pc' dum eius^Sum ipCo honeftior, nobiH or,ditior,potentior:Nec uideo quid mihipofsitcpllatis omnibus uiribus fuis ucl prodefse uel obefse ♦ Cur cr^ go ego me ipfi fubtjcercm f Hæc e(i magna arrogatia, ÔC uulgan's admo* dum. Quare Paulus eonci'onat nunc aduerfusarrogantiam, SCdchortat nos abca, ut retincat nos in officio mutuæcaritatis, nbsp;nbsp;ut ita dicam,fer/

uitutis.Si quisjinquicns, uidetur fibi aliquid else, cùm nihil fit, fuum ipfc fallit animC. Vidc,oblecro,quam fen tentiâ de nobis omnibus Paulus pro nunciet.Nos cxiftimamus,lt;ÿ aliquid fimus tam coram Deo,^ coram ho minibus.PauIus aSt^nunciat exfpl rtc U fan(fto,aos NIHIL efte^ideoip non

eXPLICAT. ÎOAN. BREït ’n« hon habere caufam «el cxcufationc, «t proximü noftrum cotemnamus, amp;nbsp;officia noftra einegemus.Scd gd? an non Paulus nimium derjcit homi' ncsrNihilne eftCçfareamaieftasc'nl hil ne eft fapientia,tortitudo, quibua uirtutibus multi homines pditi funt? nihil ne eft propheticum officiS, A* poftolatusjdonum acdendorummi-' taculorum,quibus donis multi orn» ti fuerütfHacc omnia nihil ne funt ré putanda f Gerte hacc funt magna 6C præclaradonaDel .Paulus aüt non loquitur nunc de ipfis donis Dei,fed dehominibushabentibus donaDei. DonaDei magnifacieda funt, fed hö mines nihil habent cxhis donis Dei, quod tribuat eis iuftam caufam fafti-» diendi proximi,ÖC quod defendat ip fos in peccatis, in iudicio Dei. Nam ^d attinet ad iplbrum hominS natu« räjomncs fimiliter fumus in peccatis cöccpti QC natijöf fumus obnoxq ar* lerna; dlt;unnationi»HIc nuUus hübet;,

IN CAP. VI. EPIST. AD GAt.',’ quodalteri cxprobrecOrnnis homo mendax.Qiiod aut attinet ad clemC' tiam Dei,ca omnibus {lominibus pa tet.Deus enimuultomncs homines (aluos fieriÆt ,ppofuiC ChriftÖ fuum toti mundo.Vnus Deus, anus Chri ftus omnium hominu. Nullus habet altero maioremDcû,maiorcm Chri ftum.Qiiare ncc hac parte habet ab ter,quod alteri exprobrct,aut quod proximum faftidiat.Quod aut attinet ad dona Dei,quç magis huie, illi collata funt, ne fic quidé habet quisq,propter quod neget fuaquæ debet officia proximo.Nâ Deus con tulit dona fua hoibus,n5 ut alter alte ri malefaciat, fed ut benefaciat : non utpeccetaduerfus Deumamp;’proxb mSjfed ut obediat Dco,0C feruiat xiino, Quare fi abutit donis,6lt;.' pec* catjtSc NIHIL eft,ncc poteftipfum dçfenderc donum fuum coram iudb cio Dei.ExempIi gratia.Regia mâic' Has J magnum donu Dei eft. Si quis hoc

EXPLICAT. IOAN. BRENT, m hoc dono abutit, ad tyrannidem, aut ad negledum proximi, tue nihil eft, nee homo ipfe habeas regiam maie* ftatemjiiec donû ipfum erga hominem,quia hoc donû non poteft cum cxcufare cora Deo à peccato, fed po tius grauat peccatum SC damnatio-nem eius.Sicfapientia QC opulentia, funt illuftria dona DetSed fi qs abu-titur illis in contemptum proximi,et adarrogatiam,is nihil eft, quia dona cius non defendunt nec tuent cum iniudicioDei . Nam quemadmo-du in hominc oculus aut manus habet fuum donum, quo fiabutiturad corporis perniciem,nihil amplius af-fert utilitatis . Quod fi oculus tuus, inquit Chriftus,aut manus tua fcan-dalifauerit te, abijee cum*, ita fi quis in hominum turba confccutus eft aliquod donum,0d abutitur eo ad proximi contemptum, is homo nihil eft cum fuo dono , Accedit hue, quod qux hab om us dona, non funt

. in CAP. VÏ. EPIST. AD GAlt noftra ,ppn'a,fed funt Dei, aliéna up delicetjSC commodaticia.Turpe aU' tern eftjfiquis fuperbiat accomoda' tis uel ueftimentisjuef poculis aurc' is.Multo turpius eft, fi quis fuperbk at propter dona Dei^qu» no fuo me rito, fed liberalitate Dei pofsidet«

Pcrtinctô^ hoc adretundendam humanam arrogantiam^S^ docenda huniilitatcm.S«ntenim,qniinopcri ■bus fuis non quærunt, quid placeai Deojfed tantum quid placeat homf nibus.Et fiquidereportaucrint lau^ dem ab hominibus,putant fe fuo offi CIO defundoSjfiue placeat,fiue difpli ceatDeo* Hoc uicio laborarunt hi, qui inftitucrunt multa anniuerfaria, amp;nbsp;alias fundationes hypocriticas in Ecclefia.Hoc item uitio laborant hi, qui alienac fàraaî detrahunt,corâcon uiuis arridentibus, qui item recitant feurrilia, QC lîifciüâj «tdekdent auditor es«'

ditorcs.Similiter hi,qui ut placcât monachis, pcrfequunf Euangelion. Et omnino omnes fcr uqqui in rebus iniuftis obfequStur dnis fuis. Hi tan* tum curant,ut quodtaciunt ,hominl bus placeat, etiamfi Deo difpliceat* Admonctigitur Paulus eos,ut fuüi* pforum opus prob ent, dC infemeti* pfo habeant gloriationem’.hoc eft,e* nitendumeft, utunufquifcpftudeat opus fuum exigere ad uerbum Dei, öè liquidem Deo placet,tunc côten* tus fit confeientia fua, etiamfi omni* bus hominibus difplicuerit. Gloria* tionem cniminfemetipfo habere, n5 eft confidcre 8lt;L gloriari de fuis meri \ tis,fcdcfl:efsecôtentumdefuoope*

re,cp Deo placeat, etiamfi omnibusr , hominibus difplicuerit, Paulus in 1 prxdicatione Euangelq habebat gio I riatione infemetipfo, quia etfi difpli*

cebatmSdojtamcnfciebathoc place re Deo,8lt; efse uocationemDei.Nó tnim eft fidendû humana gloria, fed

ucrbo Dei,quia unufquiscp portabit onusfuu, Laudatores alicni delidi» non defendent delinquentem in iu' dicio Dei.Dns iubens feruum male' facere,3^ laudans eius malefadö, no defendet feruum coram Deo,nec ita portabitonus ferui, ut iudicetur fef' uus innocens,fed ambo punient.Ma giifratus laudans impietatem in fub ditOjUon portabit onus fubditi cora Deo,non excufabit eum.Sic laudato res delitfforum, nullum excufabuni coram Deo: Vnufquifqj fuumonus geilabit.Qi.iarcelaborandumefl'jUt Deo obedtamus, fiuc id placeat,fiuc difpliceat hominibus,

Docer,quid debcant difcipuli do* dforibus.Idein copiofc docet.i.Con IX. Et.i.Thcfsa.v. Et. i. T imo. v, Si' militer Chriftus ipfe Mat.x. Dignus eft operarius mercede fua. Et, QuP

EXPLICAT. IOAN. BREN. ÎH fent hîc ex ucteri T cftamento multi loca produci, pr æfer tim ex Aggaco» fed non libet nunc in his immorari, quia uidemur nos ipfos, qui miniffC' rioEcclefialHcofungimurjCommen dare.Et alioqui,cùm exigitnus necef faria,8C quæ nobis dcbentur,accufà mur auaritiæ.At fi nobis efset iudex inhacterrajfacilèpofsemus oftende re,qui efsent ucr c auart Vna ciuitas nonadmodum magna potuit hade* nus ocîofos uentres trigintaaut 40» alere,qui fua hypocrifi populum fc' ducebant,nunc uixpôt très aut qua tuor akre, qui redam SC fyncerâE* uangeltj dodrinam tradant ♦ Et ta» men non alunt de fuis opibus, fed de alienis.Sed de bis nihil dicam:Hoc ta turn adîjcio.Si ciuilis magiftratus tâgt; tùm priuilegi] è feriptura haberct, quantû miniftri Ecclefiæjiiullus pof* fet infolentiam corum ferre. Paulus «ocat eos femel Diaconos Dei. Migt; rum,quantû ex hoc fuperbiât,Infcri*

fN CAP. VL EPIST. AD GAU bunt hoc in omnibus liter fs : Dei,iß' quiunt, gratia dux in hac aut hac rC' gione. At miniftri Ecclefiç multo res Sc maiores habet in fcriptura c5' mendatioes.Sed his omilsis,tradabl , mus hanc fcntentiam, Deus non irri detur:Qtiicquid homo feminauerit, hoc et metetjgeneraliter.Paulus hof tat ad benefaciendum pulcherrima et iacundifsima rimilitudine.SicutCe habet feminatio in agro,itafehabct operatio in hominibus.Quicquid an tern homo fcminat, hoc SC metet. Si feminauerit triticS,non merit de gra no triricihordeum,fed triticamtSik min^uerit auenamjUO merit pifa/cJ faam genas frumenri aut leguminis metitur de fao genereErgo etiSOc res fe habet de operibJiominS, Qid feminat,incjaitjin carnem fuam, mC' tit de carne lua fruCiu corruptionis, Qai feminat in fpirita, merit frudir uicç ætern^.Hîc ergo quæritur,qi;id fît feminare in carnem fuam. Prima,

. eftfuatantumquærcre,fuuintanta ’uentrem pafcere,et nihil dare aut co ferre ad conferuanda minifteria fpiri ' tualia.Qui ergo fie feminat, is metit fuam corruptionem. Agg.i. Domus meadefertaeftjuosfeftinaftis unuP quifeç in domum fuâ : feminaftis igit inultum,8lt; intuliftis parum.Deinde (eminare in carne'mfuâ,eft frudus carnis fuefedari,qui fupra enumera tifunt,Âdulterium,inimicitiæ,fe(fte, inuidiafjcbrietates. Deins metit cor^ ruptiofeuæternadânatio« Additur enim fupr a’.Qui talia agunt, non ha^ bent regnihæreditatem. Qualc gra^ num, talis 2lt; mefsis. Cùm uidemus cbrium,dicendum eft, hic feminauit in carnem fuamjMetet igitur interim tû.Cùm uidemusimpoftorem,aut blafphemum jUUt maledicum,dicem dum eft,hic feminauit in carnem fuâ, metet igitur corruptionem.Semina* ve aût in fpiritu, primüm eft liberals ter iuuare fpiritualia minifteria Ec'

IN CAP. VI. EPIST. AD GAL* clefiæjquiahxc funt neccfsaria. De* inde feminar e in fpiritu eft facere fru Ct us fpirituSjqui dC ipfi fupra cnumc ratifunt. Quid ergo illud eft,quod Paulus addit;De fpiritu metct uita æternamc'An meremur noftris ope* ribus æternam fœlicitatét' Hîc ccnfy dcrandû eft,«^ Paulus in hac tota cpi ftola hoc unum prccipuc docuit,nos nonmereri uita æternâ noftris opc/ ribus. Nó eft igit fentiendum,qi oh litus fit fuperioris concionis fuæ, SiC nunc contraria fcnbar.Cùm cnim di dt,nos mctcre defpiritu uitam tvter nam,non fentit opera bona noib a cf fe mérita uitæ æternæjfcd fcntit uitä çternam fequi ad bona opera,fi haut cxfideinChriftum.Scquitur aût uf ta acternajuon propter noftratn iufti tiâjfed propter Chriftum. Vides aût Paulû facere ex omnibus pijsAgrfi colas âS feminatores, ut excitct nos ad inquirendum ue^î fernen, feu gra num ad feminandum ♦ Hoc aût gra^ num

tXPLICAT. IOAN. BREM. ns hü eft Clirifttis ipfe,qui ait, Nifi gi a* num frumenti iadum tuent m terv ä

mortuum,nontertfrudum. Hoc fernen femtnatur per Euangelion in agrum cordis noftri, profert aut inv tiofrudumbonoßiopei^inbac ter^ rajpoftea profertftudum vutæ æter næincoel'o» VbiautënullusfrucSus proferturinhac tcrra,ibimanifeft« lignum eftjÇj'hoc granum nondum fitfeminatum.Quarc demus opéra, utChriftus per Euangelion rc(fte co gnofcatur,amp;: fufeipiatur,

Paulustranfit à fpecie ad genus» Docuit benefaciendû efse miniftris Ecclefiae,feu Catechiftis,quç eft una parsuirtutis.Nunc docet generali* ter benefaciendum efse cuiuis, idcp non femel aut iterura, fed femper, ac perpetuo ♦ Bonum,inquit,facicn' do ne defatigemur,Nunquàm cefse* mus, nunquàm intermittamus bona

opcra,fedfempcr,quacun(poccafio ne licet,fcruiamus üco amp;nbsp;proximo« Necefsaria doclrina amp;nbsp;admonitio. Vulgo en!mdicitur,Facile excitaue ‘ïöf (cfjfr ris fiilula euin,qui hbenter ducit cho gern tart ream, Nos natura torpidi ÔCignaiii rtct/hcirt fumusbencfacicdo, idcpucrumeft, bcöar}| no folutn de impijs,fcd etiam de pijs mart hominibus.Quarefacilefieripotclt, fen, Satan gnarus fit noftræ ignauiæ,ob' ijeit nobis Temper occafioncs y quf bus auertat nos à uocationc Dei.Ex* empligratia,Vnus ÔC alter miniftcr Ecclelîæ iuuatur publico ftipendio. Quod fi ergo acciderit, ut alius quf fpia minifter deliqucrit,ibi turn male didiis incefsuntur omnes miniftri,amp;^ dicerefbIemuSjEcce ifti omnesne-bulones.Qiiis cis uelteruncium da* ret C Aliud. Ciuis quifpiam largitur uni aut alteri pauperi cleemofynam, Quod fi uideritalium quendam pau percmautmendicum aliquid fcele^ ris

ris defignarCjtunc mox côtrahit maf nû ôd inclamat,pauperes efse ncbu-’ lones.Itacp defatigatur bencfacicdo. Aliud. Vtcinus feruat pacem cum ul cino î Quod fi forte alter iniuria aßù cit alteijt J tune hic ftatim abijcit om* nemamicitiam S)C familiaritatem ,ac nil nifi uindidam mcditatur.Hoc cft defatigari benefaciedo, alioi^î iniuria ingratitudine. Aliud, Opitex exer cet opificium fuum fideliter, Mercator tradat ncgociationem fuam pie, fed nulla profpera Fortuna affulget cijô^ uidetimpoftorernfoelieius age re. Defatigatur ergo benefaciendo, abtjeitftudiumbenefaciendijCO-motus aduerfa Fortuna. Infinita funt exempla.Monet igit Paulus, Ut per* ftemusamp;S perduremus inbencfeci* cndo,nec defatigemurueladuerfis, Uel iniuria, uel ingratitudine aliéna, uelaltjs occafionibus. Etaddit cau* fam, T empor e,inquiens, fuo metc* mus no defatigati « Per fiat Paulus in

IN CAP. VI. EPIST. ÀD ÖAt.’ cœptametaphorafcmi'nis mefsiif Ac diftinguit inter fe tempora feiu*quot; nationis ÔC mefsts.Nam quemadmo dum in externa femente,aliud eft tCquot; pus feminatióiSj aliud mcCsis.Etmo rofus eft agricola,qui ftatim cum fc' ininatinSeptembii,exigit ab agro frinftu in Octobri. Necefsc cnim ha^ bet expedare eftate,amp;: menfem Au guftum.Intcrea temporis,hyems, ni ues,rgt;iunix ôiSgrandines expecîaUquot; dæ perpetiendæ erunt, Accidere etjâ (blet,qgt; iam tempore mefsis, grä dodepopulet fegetes, nihilominiis tame agricola pergit iterum agruni colere,nccdefatigatur,ficut uini' tor.Sic QC in fpiritualiiemente, aliud eft tempus ftminationis, aliud tes«' pus mefsis.Seminationis tempus eü hoCpracfcntis uitætempus,dumha' bemus lucem Euangelif.Nunc enim e(i benefacienditempus,dum Chti' flus per Euangelton nobis in bäc ui' ca lucct t Tempus autem mefsis erit in

Ih future feculo.Inhoc pracfenti fccir lo aliqties guftamus primitias quia Deus nonnun^bonaetiaminhoefe culocompcnfatjfeduera amp;copiofa ' mefsis eft in future feculojin que me temusjinquit Paulus, nö defatigati, hoc eftj metemus nulle labere 2C ftu, fedperpetuafœlicitate.Quare CÛ tam copiefam iucundam mef-femhabcmusjnó debemus defatiga ri feminandojrec eft5bnfaciend0.Ec cleliaftcs inquitjCa.xi. Quicbferuat uentûjnô feuùnatjboceft, quult ex* pecftarcbnfaciendojdû fœliciter tes in hoc feculo ^cedat, amp;nbsp;dûhoîes er* gabnfaeftorem grati fuerint, is nunq bhfacict.Sicut.n.agricola non debet àfeminationeauerti,nubibusaut le* ut pluuiajnec debet defperar e de fru dUjCtiafi niues QC grandines cecidc* rintjita nec home debet cefsare àbe* nefaciêdoj^pteralioi^ iniquitaté amp;nbsp;ingratitudiné.Si agricola neglexcrit Icgitimû têpus feinétis, nihil fruâu«

percipict, LcgitimS tempus noftrîc ïcmenn'sefthæc præfensuita, dunt prçdicatur nobis EuSgelion Chrifti. Namcûmauferturànobis ueraEua gelij do Arina,tunc ambulamus in tc nebris, ÔC nihil boni facere pofsult; inus,quianó inteliigimus rationed fidei ÔC bonôrum operum. Hine eft, cp nec hypocritæ,nec T urcæ, ncc lu' daci pofsunt aliquid boni facere,quia no ambulât in luce,non habent tern' pus fementis.Præterea tempus fe* mentis eft hæc prüfens uita,namfu' turum feculum eft tempus mefsislt; Non conuenit, ut cumalijmctunt, alij iam primum feminare uelint.No ta eft parabola diuitis,6C Lazari, Di' ues practcrierat tempus fementis, No poterat igit amplius nec femina* re nec meter e. Nota etiâ eft parabo' la de decern uirginibus, quarû quin' que feminant tempore mefsis, fed ni till fru Aus confequuntur. Matxxv. Quid ergof'inquies; Num omnibus

EXPLICAT. IOAN. BRENT. figt; indifcriminatimbenefaciendutneft» Paulus additjOperemur honum, cu crgaomneSjtumuero maxime erga domefticos fidei ♦ Idemferè docet.i» Timo.v.Si quafuis,2lt; maxime fami* liaribus non prouidet jfidem abnega uit, QC eft infideli deterior .Benefar ciendumigitureftcuiuisjfed fuoor* dine ÔC fuis gradibus.Primum omni umbenefaciendumeft domefticisfi dci.Deindeetiâalienis ♦ Porro inter domefticos fidei etiamfuus ordofer uandus cft,utbenetaeias tuisliberfs, poftea cognatis Ô6 benefa(ftoribus. Poftremo etiamalijs.Brcuiter ,fem* per dabit fefe occafio bencfaciendi, feu feminandi ,Hoc igit tempus non 1 eft negligendû,utfuo tempore per* petuam habeamus mefsem.

Apoftolus conclufurus uel tan* demepiftolä addit dehortationem, quamonetGahusjUtcaueäta pfeu

IN CAP. VÏ. EPIST. AD GAL doapoftoliSjóó dodn'na coijz.Prius| autcm dehortationem fufdpiat, tai' ptat beneuolentiam Galataijt, Çi in' dicat eis,q ferid omnia ifta fcripferit» Videtis,inquiens,quanta uobis epi' ftola fcripferim. Alias epiftolas foko diclare tantum,60 non fcriberc, Vo' i bis aût fcripß mea ipfius manu,ut in' telligeretis,quâta uos beneuolentia coplederer, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;follicito animo cf'

fem de falute uelîra.Cæterum occa' fionem fcribedæ huius epiftolæ prÇ' buerunt Pfeudoapoftoli, qui exige' bant circuncifionem tan^’ necefsari am ad falutem, Sgt;C docebant mérita operum legis falutem nobis afferre. C^jare Paulus inuehit in eos inhac côclufione,ut abfterreat Galatas ab impia eorum dodrina, Qui uolunf, inquit,placere in carne, öóc. hoc eft, Quod docêt Pfeudoapoftoli, de mC' ritis operum Iegis,non faciunt exfpi ritufancftojautexdodrina EuangC' lij, fed alijs de caufsû, Prûnum en/m fao'vrit

ÉXPLFCAT. IOAN. BRENT. ' no faciunthoc ,ut placeant ludæis, ÔC gratum eis officium præftent. Nam ludati mirum inmodum deledantur laude £lt; commendatione fuæ legis. Acexigitur quidem diuinitus, utu* nufquifqüe placeat proximo in bo* num, uidelicet ,rede jiuftc, ÔC moderate agendo. Phibp.iiii, Quæcun-quefuni uera, qusecunque honefta. Non eftautem proximo placêdum, male,iniufte,et impie agendo.Quod adreligioncmattinctjiunt inultijqui ut placeant fummis principfous ÔC monarchis jperfequutur Chnftum, ÔC fccffantur antichriuianifn-um. A-lijjUt amicis placeant, audiunt impi-as mifsasj2lt; offeruntnumos. Hoc eft impium, quia danda eft oper a,ur ante omnia placeas Domino Deçgt; tuo.Quod ad ciuiles mores attinet, alius d itrahit famœ proximi, ut exbi larct conuiuas,alius ft urrat, alius po tatjUt placeatauditorib. £lt; i'pccftato rib.Seduide^imprudenter hoc Eat«

tN CAP. VI EPrST. AD GAti Nam qui malefacit,ut cofequatur ft* Uorem humanum, amittit interim worem Dei peccâdo ♦ Vbi autem no cftfauor Deijibinonpoteft confiftc re fauor hominum.Quare qui pccca doaucupanturhominum fauorcm, co ipfo contjciunt fe in odium homi' num.ExcmpIum habes ludi.ix.de ris Sichern , qui ut placerent 1?\bb meleco, amp;nbsp;fauorem eius confequc' renturjadiuuerut eum aduerfus fra' tres fuoSjfed mox tanto odio inter ft , cxarfcrunt, ut feinuicem trucidauc' rint.Deindcjqp Pfeudoapoftoli docc antmcrita opei^ï legis, idcirco faciS^ ne ob crucem Chnfti perfecution^ patianr.Nam fi pracdicarent abrogé* tioncm legis,tûc ludæi pcrfequercn' tur eos,non efsent fecuri imer ladx' oSjficutnccPauluSjnccah'j Apofto* lifecuri erant.Hoc uitiû tetjtam in religione,^ in poliria, Na funt qui ideo non fedantur Euang^' lion,quia timent crucem« Alij non ft , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ quuntuf

EXPLICAT. IOAN. BRENT, tu quuntur iuftitiam in negocqs,quia ti ment paupcrtatcm, Alij dicunt men dacia,quia timent damnü, fi dixerint ueritatcm.Sed hoc cft impium.Nam fi timédum cft damnum, tunc mai us plus cft timendû q minus.Maius eft, iraDei,8lt; perpétua damnado, quæ ueniût propter peccatum,q tempos raie damnû.Timete eum,inquit, qui poteft animam QC corpus perdere in gehennam. Sed illi exiftimant fe facil limècumDeocôuenturos, fi modo conuenerint cum hominibus, DicûC erhDeû cfse mifericordé.Mifericor» quidem cft peccatoribus, fed refipix I fcentibus,non præfradè aduerfus iquot; i pfum peccantibus.Quid enirnfnum potes tua potéda iterum refurgere. Si. te rcconciliare cum DeorNum 1p cet fano dicer e, Ego uulnerabo me, quiahabco peritû chirurgicumr' Po* ftremOjPfcudoapoftoliprædicâtmC rita legis,ut gloricntin carne jUt pol* i Outgloriari, fc honeftum populum

t IN CAP. VI. EPIST. AD GAL. cducarc et contmere in difciplina, cU interim ne ipfi quidern fer uent leg?» Sic hoc tempore multi defendut Pi' patum,qui tn non ieruant Papatum, fed faciûtjtiïi ut habcant gloriation?« At pio uidendum eft, ut habcat gio* riationem cora Deo, id quod fit non ex operibusjfed ex fide QC obediecia*

Paulus adhuc inuehitur in PfeU' doapoftolos. Hi enim gloriabantut 0^ iadabantprofperamfuam fortu* nam,in prædicando Euangelio Chri Ih'.Nam cum ucri Apoftoli pcrfecU' tionempatcrcnturàludaîis amp;fGen' tibuSjducebâtPfeudoapoftoliiunin dam cC tranquillam uitam inter Iti' dæOs.Quade re applaudebant fiix induftria:, ac præ (e contemnebât a* lios,quodhi uagarentur omnibusrc bus indigi, ipfi ucro fruerentur bo* na pace, Prædicabant enim cS Chri* ß^iUiiCmo f etiam circuncifioncm,

.EXPLICAT. IOAN. BR.EN. »gt;• quod erat ludæis plaufibile, Quare Paulus opponit nunc gloriationi ip'-forumjfuam gloriationem, amp;nbsp;figni' ficat, gloriationc Pfeudoapoftoloquot; rum nihil efse uanius ♦ Gloriantur hi dc fua profperafortunajde fua pace, defuainduft:ria.Äbfitautem,ut ego de alia quadam re glorier, quam de Crucc Chrifti, Tota iadantia mea «ftjDecruceChrifti. Videamus igi tur initio , quid Paulus uocet Cru-cem Chrifti ♦ Primum enim Crux Chrifti hoc loco non fignificat lig-neam illam erucem, in qua Chriftus pependit, QC ad cuius fimilitudinem aliae ligneæ cruces formantur ôif: ge-' ftant.Maiores noftriufifunt talibus

Crucibus in procefsionibus;Hiritus, fipropuerilibusrudimetis oWerua-tifuifset ,tolerabi!itcr Ce habuiisent» .Sed nö eft fentiendum^q, talis lignea crux fit adoräda,nec eft de eagloria-du,qa nihil affert nobis utilitatis.Re-dëptio quidem noftra faCt a eft in lig-

no,Lignum autem nihil per fe ad re' demptionë contulit. Deinde per crii cem hoc loco non intelligitur Crux, quæ digicis formari ibletjfiC qua mul ti putant,nobis conferri benedidiO' nem,ac auertimaledidionem.Soffl' niant Satanâ horrere talem cruce,et fugere.Sedfirêuerè côiyderaueris, Satan fingit tatum fe talem crucem timere, ut homines Idolatria fedu/ cat.Talia enim figna crucis,etfîà pijs tolerabiliter fieri pofsunr, tarnen no defendûtnosàSatana, Cruxautcni Chrifti hoc loco dicitur,quæuis afflp dfo,quæ nomine Chrifii,0!f propter Euagclion alicuiinfcrf. Excmpligr^ tia.Petrus côiedus fuit in carccretn, qj prædicaret Chrifium,Paulus fuit ter uirgis cæfus,Stephanüs fuit lapf datus propter Chriftff. Hæ afflidio* nes dicuntur Crux Chrifti. Vnde,î|» Cor.i.dicitur : AFßtdtones Chriftia* bundant in nobis,Et Colofs.FAdint' pleo ca quf deCant paCsiQiitbus Chri

1 fequerisrSuntenimpafsionesSiSaf' fli(^ioncs Ecclcfi3c,etiam ipfius Chr i ftjficut 2^ ChriftipafsiocftEcclefiç ^fsio. Quarc quod Paulus dicit, fc gloriari in crucc Chrifti, fignificat fi' bi hoc unum efsc folatium 2C gaudv um,no q fœlicem uitum in hoc fecu^ lo ducatjfed çp affligat propter Chr i-ftum.Roma.v. Gloriamur,inquit,in affliâionibus.Et ad Corim Si gloria^ ri oportet, de his quæ infirmttatis meæ funt,gloriabor. Et Apoftoli uir giscæfijibant gaudentesicófpedu conrilq,Ac'l.quinto.Hoc etiâ docuit Chriilus Matt.quinto, Bead cftis,cu probra iecerint in uos homines, dixerint oinne malum uerbû aduer* fum uos , mentientes propter me, Gaudete ct exultatCjquiamerces uc lira copiofa eft in coelis. Sed qua ob caufam gaudendum gloriandum tftincruceChrifti^alioquiamara 8^

IN CAP. vr, EPrST. AD gal grauis eft crux ♦ Gaudendum I'gitur eft duabus præcJpuè de caufsis. Ab lera eft, q? afflidlione ; quæ fuffcrtur propter Chriftum, fimiles efficimur ftlio Dei,St omnibus Propbetis. Sic enim perfccuti funt,inquit Chrifius, Prophetasjqui fuerunt ante uos,Ma xima ante dignitas eftjin eodc m efse ordine ÔC fimilitudinCjCum PropliC' tis filio Dei. Altera caufa eft,quod magna eft merces crucis Chriltiin coelis.Si patimur,inquit Paulus,cum co,glorificabimur criam cu ipfo. Sed quidjinquiSjdc alijs afflidionibus db cemus , quae nobis accidiint alijs de caufts, iniuftisquidem,non autem propter Chriftumrnt fi cui tyrannus aufert uiolcter facultatcs ,tantûpro fua libidinCjSt non propter ChriftS. Aut fi quis afticitur morbo,nulla fua culpa. Num St hac afflieftioneä dicun tur cruxCbrifti Maxime, ctiamfi non præcipuè inferuntur proptef; Chriftum, tantummodo ut qui pa*quot; . tituf

tXPL!CAT. tCTAN. BRENT, it* titur afflicflioné, fit mcmbium ChrP fti.Quicquid cnim accident mem' bro Chrifti, hoe dicit accidifse Chrb fto ipfi.. Vndc ait : Bead qui pcrfccu tionem patiuntur propter iuiliciam. Sed quid, fi accident crux ex tneri' to fcelcris f Cauendum quidem eft Chriftiano,nc affiigatuv utfur,ut ice leratusjquemadmodum Petrus do* cet,attamen fi id acciderit, poteft ex mérita poena,etiam cruxChrifti fam da fieri,nimirum, Siis qui aftligitur, refipifeit afflidione admonitus,ôif a^ gnofeit ChriftunijTunc £lt; pafsio'c' ius fit pafsio Chrifti. Exemplum ha^ bes in Ifraelitis, Éfa. xxxxvq. Iratus fum fuper populum meum, non po«-fuifti eis mifcricordias. Et Zacha.i,!» ratus fum paru, Vos autemadiura* ftis in malum.Dc Babylontjs eft fet' mo,quos reprehend« fpus fandus, q»tâ crudcliter afflixerint Ifracîitasi qui tn meriti erât poenam .Exemplû ité cftLatro incruce ^Quare fine, ab

IN CAP. VI.’EPrST. AD GAU flicflio fit externis flagicrjs mérita, Cu lie no fit mérita,hoc unum nobis cU' randumeftjUt in afflidionc habcagt; mus lefum Chriftum. T une cnim o--mnia fiât fanda propter Chriftum, qui eft fandificatio noftra.

Occafione gloriationis^ de cruce Chriftfde qua Paulus prius locutus eft, deftribitur conditio hominispij in hoc mûdo. Quod cnim Paulus de fe loquitur,hoc intclligcndum eft de quouis hominepio in Chriftum erc' dente.Per Chriftum,inquit,feu prO' pter Chriftum mundus eft mihicril cifîxus,âf ego mûdo, Ta lis debet ef fe conditio caiufuis Chriftiani.Prf mum autem omnium rede intellige da eft phrafis Paulina.Mundus cnim hoc loco non accipit proprie pro eX' terno illo cœlo,ôf hac terra, etfi ncc hæcexcluduntur, fcdaccipitur pro boininibus^ô^ rebus humanis;ncc^ omnibus

omnibüs indifcriminatim, fed his, quae no conueniunt cum Chriltiani-fmOjUec conferunt aliquid ad faluu, quæ habetur in Chrifto.Crucifixum autem efse/ignificatefse abominabi lem,deteftandû,execrandumj adeo* que raaledidum 6Ó mortuum.Nam in kgCjquicrucifigebantjiudicaban' tur maledidi.Maledidus omnisjqui pendet in ligno. Audiamus igit nunc quid fit illudjMundus eft mihi crucû fixuSjCt ego mfidojUt uideamus quç fit conditio Chriftiani in hac uita,Mû dus enim initio accipitur pro imptjs 6ó fceleratis hominibus atcp pro om nibusimpietatibusamp; fcelcribus eo* rum.Cum ergo dicitur mundum de here cfsc crucifixum Chriftiano, fen tiendum eft , qgt; Chriftiano debeant cfsc abominabilia omnia fcelera impictates impiorum, Nulli quidem hominum eft malcfacicdum,amp; cum omnibus eft pax hab end a, fed imply 6^ fceleratifugiendifuntjcumomni*

IN CAR VL RPrST. AD SAL’ bus fuis fcekribus.Vnde Paulus aïi' asinquitjSiquis cum frater appelle' tur, fuerit fcortator, aut auarus,au£ fimulacrorû cultor, aut conuiciator, cumeiufmodinc cibum quidemca-piatis.Et iterum,Scortatio dC omnis immudttia ne nominetur quidem lO' ter uos . Deinde mundus accipitur pró omnibus hypocritis, quiuiden' tur fibi iufti propter mérita operum fuorum.Debent igitur 5iC hi nobis i' ta abominabiles âT maledidi, hóe cft,crucifixi efse,ut hypocrifim eoi S damncmuSjSt fugiamus. Sic omnes Papiftac.omnes ludæi, omnes Tut' cæ,debent Chriftiano efse crucifix«» Et religio horum omniû debet Chri' fb'ano efse crucifiixa,hoC eft,damna'' ra Sc execrabilis^Hocillud eft, quod ad Philip, iq. didtur, Propter quem omnia pro damnis duxi.Tertio mun dus accipitur pro fapientibus Qi. po' tentibus hirius fecuîi,qui fàpientia et potentia fuapugnant cum Chriftoi

perfequuntur Chriftum, quah's quondam fuit PharaOjSC pofteaEth nicijfeuPhilofophi, feu Monarchac* Htomncs cumîapkntia àC pctentia fua debenthomimpio crucifix! efse» QuartOjMundusaccipiturpro om^ nibus rebus huius feculi,quac nos ab ducer c conantur à Chrifto,ut funt di uitiæjfanitas, agri, liberi, parentes, honores,principatus , adeoque uk ta ipfa, amp;nbsp;omnia huius uitac » Licet quidem' Chriftiano habere diuitias, habere honores £lt; principatus. De* bet 8C Chriftianus parentibus fuis honorem , ôd liberis amorem, Sed qui ca dilcxcrit fupra Chriftum,non eft Chrifto dignus. Quarehaecom* nia debet Chriftiano efse crucifixa, hoc cft,abominabilia, amp;nbsp;exccr5da,{i àChrifto conenteumabducere.Mo fes erat in aula Phara5is,fed cum au* lapugnaretcumuerapietatcô^ reif gione, crucifixa fuit Mofi . Et hue ' facit quod Chriftus ait:Siquisuult

ÎN CAP. VÎ.ÆPIST. AD GAL poft me uentrc, aHneget femetip-' tollat trucem fuam, ac fequa tur me, Sed propter qua caufam de-bcmus nobis omnia reputare crud* fixafPcr Chriftû, feu propter Chrf ftum,inquit. Omnia cnim facicda SC patiendafunt, ut Cbriftum retinea' mus. Hoc retento jomnia funt falua, etiafi totus mudus pcreatfnoc ainif fa,oîapereuntjetiâfi totus mudus fit faluus.Quomodo aSt uicifsim inuu' dus fefe gerit erga Chriftumum i E' gOjinqt, crucifixus fum mudo.Sicut mundus mihi crucifixus eft,ita aidP fimcgo fum mundo crucifixus, hoc eft,abominabilis,maledilt;ftus Si dam natus.Ego crucifigo mundûjCt mun dus crucifigit me. De hac re ftatim initio mundi concionatus eft ij^iritus fan(ftus,cum ait,Semen mulieris cO' teret caput tuum, SC tu inßdiaberis calcaneo eius, Exemplo funt omnes Pij. Paulus fuit mundo crucifixus, quia tam ludæis gentibus abomf nabilis«

EXPLtCAT. lOAM. BREMT. n» nabibs.Chriftus ipfe fuit mundo çru dfixuSjCtiam externa fpecie:non cm folumabominabantur eum,fedetiS affigebant cum cxtcrnac crucûChrP ftifortunamoportet omnes pios ex periri.Hçc qui rede cofyderat^quo^ modo deledaret eum diu in hoc m3 do uiuere, in quo efset continenter mutua crucifixio SiC martyriucNon' nulli uoluerunt faluti fuç confulcre, amp;nbsp;fugeruntindeferta,ut pofsent dp cerCjMudus eft mihi crucifixus, fed non potuerüthac uiamundumfuge re.Nä rede fugimusmundum,cum fedamur EuangelionChrifti fidc,ö^ abominamur omnem impietatem, Ut ambulemus in obedientia Chrifti per omnia fiuc ^fperafiue aduerfa,

Paulus non poteft obliuifei flatus caufac, qua in hac cpiftola tradauit. Quare quoquo modo licet, rcuocat hüc flatum in memoriam, Ättp adco

IN CAP. Vf. EPIST. AD GAI* nunc in fine epiftçlæ confer! totum negociumin pauca uerba, InClirfi Jlo Iefu,inquiens,necp ualec circ.unci fio f hoc eft, Qpicqutd dicant, quic' quid nugentur Pfeudoapoftolijhæc certe eft fumma fummarum, quod in Chrifto lefu, in Chrirtianifino ,in negocio fidei, in caufa iuftificationis coram Deo,noniudicaturiccuduin ,circuncifionem uel præpucium, fed fecundum nouam creaturam.PrimS ergoconfyderandum eft,qPaulus folam quidem circuncifioncm,SC fo^ ium præpucium nominat, fed intelH git omnia cxccllenti.i ludæorum Si gentium. Nomine enim circuncifio' Il’S completftitur omniafacrificia, O' /aines cultus, SC omncmiufticiam lu dæorum . Varia fuerunt facrificia, ruulta genera cultuum diuinorum, fed nihil boR? confiât in iudicio Dei, ad iuftificationem Si falutem cch fc^ ^quendam.Nomine præpucij có' rc^ hcndit omnem fapieniiarn omnçm poten*

eXPLICAT, IOAN. BREN., n« potcniiöm,Slt; dodrinamgentium* Gentes fuerunt fapientifsimi Philo* fophi, S)C adminiftratores Rerum* pub,fuerunt ctiam potentifsimi Mo narchæ . Et tarnen nihil horum pro* dcftiniudicioDei, aduerfus morte fie damnationem .Deinde fentiendu eft, quod Paulus difertè loquatur, hxc nihil ualcre in Chriftolefu , In •Chrifto uidelicet Iefu,hoc eft ,î Chrl ftianifmo, in caufaiuftificationis co^ ramiudteio Dei nihil ualcnt.Sedno^ nulla eorum multumualuerunt fuo tëpore,ôe adhucualent,inrcbus,in necefsitatibus SC utilitatibus huius feculi. Quædâ eaj$£ ualuerunt etiam amp;nbsp;adhue ualcnt adtcftificandamSd confirmandam fidem.Exepli gratia, Circuncifio fuit fuo tempore facra* mentum,quo circuncifus confirma* uit fidem rua,qrpertineat ad promifi fionem Abrahac didam, Qi. quod in femine benedido fit confecuturus bndidionem. Itacp Cir cücifio per fe

IN CAP. VL EPIST. AD GAL.' qm'dem nihil ualuit in iudicio Dei, abfep fide, 6C abfep Chrifto. Qui em uocatus ad iudicium Dei, nihil aliud relpodere potuit,quain q? circucifus fit,is nec iuftus reputatus eft, ncc fa-lutem confecutus eft, Sed qui uoca/ tus ad iudicium, attulit fecum Chri/ ftum,fernen Abrahæ, côfirmauit fidem fuam ex circuncifionejiuic^' fuit aliquid circuncifio, non ut meri' turn,fed ut fi'gnaculum fidei.Sic dice dum eft de facrifieijs. Sacjrificia file* runt fuo tempore cocioncs de Chri' fto,non funt mérita iuftificationis 0^ (alutis. Qui ergo uenit ad iudicium DeijSC dixit Ce nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iacrificaiie'

ritjhic non eft auditus, fed abiedus. Qui autem attulit fecum Chriftum, Sc dixit ft huedidicifsc ex facrifieijs, huic bene cefserunt faciiBciaSic Bn tÆdum eft de Baptiftno ÔC coena Do mini.Sicut enim Paulus dicitjn ChrI fto Iefu,nelt;p ualet circuncifio neque præp«cium,ita ÔC nobis dicere licet, In

EXPLICAT. IOAN. BREN. . n? ïnChrifto lefu neep ualet baptifmus neq^ cœna Domini.Nam qui uenic adiudiciumDei jôC dick fe ideoiu* ftum,quód acceperk baptifmum ÓÓ cœnam Domini, hic non audkur;Ba ptifmus enim cœna Domini, per fe non iuftificant,fed qui affert Chri' ftum,CUI in baptifmo eft incorpora^ tus,8C cuius corpus et fanguinem in

1 S)C fit faluus.Quod de facramentis didum eft,hoc multo magis fentien* dum eft, de fapientia potentia ho^ minum ♦ Nam qui uenit ad iudiciuna Dci, Ô6 accufatus peccatorum , rc/

I fpondet fe fuifse fapientem adminix Iftratorem Reip.aut regem,aut archi tedum, is non poteft conftare in iux dicio.Quod fi refpondeatfereporx tafseuidoriamexhoftibus,ideoquc fibi deberi cœlum, non auditur .In ' Chrifto enim Icfu, in Chriftianiimo, amp;incaufa iuftificationis, non ualet

nec regnum nec uidoria fuper ho* ftes in hac terra. Quid ergo, inquis, ualetc' NOVA, inquit, CRÉA* T VR A. Necefse eft utafferasad fudicium Dei nouam creaturam noUum hominem ♦ Vêtus enim bo^ mo,in hac terra relinquendus eft, nbsp;nbsp;*

adducendus eft nouus. Quid autem eft uetus homOjquid nouusfSf quo* modo efficimur noui homines tus homo eft totus homo corpore et i anima, qualisgeneratur ab Adamo in hunc mundum, In corpore affcri' mus ab Adamo in hunc mundum,u^ tarn corporalem, fed ilia abtjden' da eft per mortem. In anima afferi* mus rationem, uolantatem, peed' tum.fdæc omnia funt mortificanda» Vtimur hoc mundo, Sf rebus eins, qux omnes üint reh'nquendxJndii' I endus autem efinouus homo, autem Tic indutcur : Chriilus dicitaf nouushomo.Quicrgo induû Chri' Hum ßde,isredditur nouus,piitvff,

^uiarcputatur coram Deo proptcf Chriftumiuftus.Deinde, quia acci* pit fpiritum fanétum, qui mortificat nbsp;nbsp;i

opera ueteris hominis,06 facit ut am bulethomo in nouitate uitæ,Poftrcgt; ino,quiarefufcitaturàmortcin no' uam 8lt; acternam uita, Hæc ergo no* uacreaturafola ualet in iudicioDei» Nam qui uocatur in Dei iudicium, Ô6 accufaturpeccatorum,isnonpo* teft conftare , nifi adduxerit fecutn Chriftum,qui eft nouus homo, amp;nbsp;di cat, fc haber e Chriftum fibi donatû» Poftea, cùm teftimonia quaeruntur, Ô6 dicitur, Tu gloriaris quidem de fi de in Chriftum,Probabimus ergo tc credere in Chriftum, ibi t urn produ* cunturoperafpiritus,non ut meri* ta,fed ut teftimonia.Sic enim r efpon

1 detur àludiceîRedtèjSciotccrcde-' ' re in Chriftum, quia efuriui Ô6 dedi* fti mihi cibum.Indigui uenia erratogt; rum,86 dedifti mihiueniam«Quod* eunque enim uni ex minimis meis fc

IN CAP. VI. EPIST. AD GAU' cirtis,mihi feciftis.Bene, igitur ex uir tute fptïitus fandi operandum eft, uthabeamus teftimoniafidei in con fpecftuDei, ÔC ut afferamusnouam creaturamadiudicium Det

Docuit Paulus fumma Chriftiatii fmi in hac epiftola, SC pr æfcrtim paU loante coprehendit fencentiä tonus Euangelij breuifsimo dicftoftnChrP fto lefu, inquiens,nec drcQcifio, nec prçpucium ualct,fcd noua creatura, hoc eft. In iudicio Dei nullum ualct meritum humanæ iufticiæ,nunapi'Ç rogatiua carnis, fed fblum ineritum lefu Cliriftfquo elRcimur noua créa tura.Adiudicium enim Deiafferem dus eft nouus homOjôtS uetus relin^ quendus in hoc ftcuIo.Nunc ergo addit Paulus bencftcia , quæ confer runtur fecftatoribus huius dodrin». Quid enim,inqLu's, ßet mihi, fi fed^' tusfueiohanc dolt;ftrinam,^Relpon'

det Paulus ♦ Quicunque incedunt in xta hanc regulam,pax fuper cos 2lt; miCericordia, Initio confyderamihi, quod Paulus hoc löco nonloquatur de régula quadam Monachorum. Hoc enim genus r cgularuin folet hu manas traditiones inftituerc,Slt; hu* manorumoperum mérita prsedica^ requæ pugnantcumuerapictatis dodrina, fed loquitur de RegulaE-uageliijdc uera dodlrina iuftihcatio-nis,quarninhac epiftola expofuitjui ddicet,quód in confpedu Dei iuftifi cemutjiion propter circuncifionem autaliorumlegalium operummeri' ta,fedtätum propter Chriftumper fidem.Et quod bona opera facienda fint 3 non ut meritajfed ut fr udus £C teftimonia iufticie.Hic eft Canon A* poftolicuSjHacc eft régulaEuangeli ca,quamtradidit fpiritus fandusab

cum,fed Chriftianum.Deinde obfef uatoribus huius regular promittitur pax 00 mifericordia. Pax autem hæc non eft intelkgenda dmliter: Nam quifedantur Buâgelij regulam,nul lam habebunt pacem in hoc nnindo. Non exiftimetis, inquit Chriftus, cp uenerira ad mittendam pacem, gladium.Chriftus ipfe nullam babu-' itexternampacem,Paulus quihæc fcripfit, grauifsimas fuftinuit peifc' cutiones.Et omnes, quipièuolunC in'uere,paticturperfecutioncm.Scd intelligenda eftpacificatio , quæ eft inter Ueum SC hominê,Só quç eft in conftientia credentis Euangelio.Nä ubicunque abeft cognitio Chrifti èC Euangelrj cius,ibi bellum geritur co tinuumaduerfus Deum.Nûcenim homo dilpiciens uarictates cafuiim in hoc mundo, dicit non efse Drum* Nunc cüm fentit graues tetationes, dicit Deum efse crudelem tyraniim. Nunc reputac Dewtn cfs« menda’

Cem,nunc cxpedat mortem,pcrgt; pctuuminfernumjpræ quohorrore nunquàm poteft habere trâquillam confcientiam. Ac breuitcr,ubi abeft ChriftuSjibi Deus odio profequitur hominem,ó^ homo Deum, Non eft paximpijs, dkit Dominus: fed cum feruatur régulaEuangelica, de qua Paulus concionatjhoc eft, cumChri ftus agnofeitur per ftdem,ibi turn fit uera pacificatio inter Deum nbsp;nbsp;ho*

minem.Deus coniundus efthomini fœdere propter Chriftû, QC fauet ei, ac tuetur eum in omnibus aduerfis, Reputat cum iuftum,£C feruat eum in morte.Homo aùt colit DeS,ut pa trCjinuocat eum ex fide, obfequit uo luntati eius,ac etiamfi imminet afflv dio mors,tamen habet pacem c3 Deo, quianouit eum efse feruatorc protedorem propter Chriftum,

Si ambulaueroin medio umbrçmor tis,non timebo,quia tu mecQ cs.Hçe eft pacificatio inter Deum QC homi« t 4

IN CAP. VL EPIST. AD GAL ncm fedatorem rcgulæ EuangeK'’ cæ. Additur amp;nbsp;mifcricordia:Namü' bicuncp abeft Chriftus, ibi abeft etia inifet icordia Dei. Deus mifen'cors quidcin eft omnibus hominibus,ac omnibus cn'am creaturis bcncbcK mifen'corditcr. Qiii dat lumenn's d' cam ipfbrum, ôC pullis coruoruinin uocantibus cum. Non eft autem tni' fci tcorsadd^nddm æternam füclici' tâ[em,niri his, qui ftint fcdatores rC' gulæ Euangclicæ. Deus enim no ell mifen'cors quot;rurcis,ctfi multa henefquot; cia in cos confert, miïèricordiain cä' men fuam aufcrt ab eis,proptcrea non habcant Chn'flum. Neceflmife hcors Iadxis,aut alijs imptjs,ad dan' dam uideliccc æternam beatimdine, qaia ludxinonbabent ChrlliumfS^^ non faut Cediatores regiilx EuangC' licx^ MiCericors aatem elirolisbis, qui habenf Chnflam, qiiia ChriHns nbsp;j

pJacatn'f pacrem^ Sd recocHiaiut cum omnibifs bis, quicredunt in iprutn. I f^nod I

Quodautem poftremo additur ,Suz. pcrlfra'élem Ddjdiftinguit Paulus Ifraêlem uerum ab Ifrade adulteri-nOjidque propter Pfeudoapoftolos. Hienim ualde gloriabantur aduer*: fus gétes de generc fuo, quod efsent lCraêlitæ, quibusDeus tot beneficia contulifset .Paulus autem dicit pace ÔC luifericordiam uenturam fuper IfraelemDci, Dei,inquam.Eft enim duplex 1fra'él, Alius eft Ifra'élhuius mundijls eft externus Ifrael, qui etft fuo tempore fuahabuit priuilegia/a men ft nihil aliud accefsit, non fuit fa-tis efse de externo femine Ifrael. Ali^gt; «s eftlfraelDei, Et eft is, qui credit in fernen promifsum Abrahçjfaaco, et Iftaelijhüc eftjinïefum Chriftum,» Hic eft uerus Ifrael, ctiamftnófttdc externo Ifraelis femine. Etadhunc Ifraelem pertinent omnes promifsio nes fpirituales,quac dieftæ funt adPa triar chas.Nam lud3ei,qui nunc funt, exhæredatifuntàfcriptura 2C omni*

lt;N CAP. vr. EPIST. AD GAÙ bus eins promifsioibus, quia abiecc'-runt Chriftum, Nos autê genres pO' fitç fumus in hæreditatem fcripturaî promifsionum eius,Quare decU' cornus nos gratos^ut tantum benefi cium confcruemus perpetuo* '

Paulus Epiftolam fuam iam con^ dufitrus, fignificat fc fufccptæcau* (àcfatisfecifse.Quare monet Gala' tas,nefibideinccps deçà re molcfti fint.De cactcrojinquicns,nemo miW moleftus fit.Quam caufam tradan' dam ÔC explicandam fufcepijcam co piofc expofui.PfeudoapoftoIi uulgâ runtmenoefsc uerum Apoftolunii Chrifti.De hac re prolixe fcripfi, SC oftendi me cfse uerum Chrifti ApO' ftoIS.Quarc deinceps de hoc garri re uolucrit,hunc ne dignum quidem refponfione iudicabo« Nam qgt; ucrus fim Apoftolus Chrifti, teftantur ftu , gmata,notae SC fîgna,quæ in corpO'.

te meo gefto,Hæc ftigmata funt affli diones 2C perfecutiones, quasPau* lus propter Chriftum ScEuangelio eius tam à ludacis à gentibus per tu lit.HæCjinquit jprobant me nec feda ri Iudaifmum,Efsem enim inter ludç os tutus,nec fedari Ethntcifmum,ef fem enim inter Ethnicos tutus,fed fe dari ucrum Chriftianifmum, ideoep patior perfecutionem tam à ludæis

à gentibus lt;nbsp;Primu,Stigmata quae Paulus comemorat,non funt note in ipfo Chrifti corporc, uidelicet,quin' que uulnera Chrifti,quae fingût Mo* nachiimprefsafuifse Francifco,ut ef fet Chrifto fimilis. V nde ÔC ubiep ob truduntPrâcifeumpidû quinep uul heribus notatum,Hoc aut figments eft de Francifeo, aut Francifeus ipfe fibihas notas imprefsit ex fuperfti* tionc, Vnus enim eft Chriftus, c(ui pro nobis pafsus eft. Quare qui fin» gut uel alium Gbriftum, uel focium Chrifti in expiandis pcccaiis ,hifun,t

IN CAP, vr. Eprsr. ad gal.' in uerum Chriftum contumeliofi» Sed hæc ftigmata Pauli funt perfecu tionesjquas habuit inter genres etlu dæos.Deinde ficutPaulusgeftauit ftigmata Chrifti in çorpore fuo,ira quilibet Chriftianus debet ca gefta' re , ut in cœlo agnofcatur. Audia^ mus igitur quardâ ftigmata, SC quaP dam notas,quibus agnefeitur Chrû ftianus» Vna nota eft Baptifmus,fed hacc nota non eft fufRciens, quia mail pofsunt efse baptifati.Alianota eft, AuditusuerbiDei,fedÔC hanc notampofsuntmalihabere. Qiiarc ctfi hæc nota eft necefsaria, tarnen non eft fufficiens, Te.rtia nota eft cœ na Dominica : Quæ 8C ipfa eft utilis nota,fcd non fufficiens,quia pofsunt ctiam mali accipere coenam dominu cam.Qirarta nota eft,Dilc(ftio proxi mi:DehacnotaChriftus fic concio' natur,Inhoc cognofccnt,quód difef puli meifitis, ft uos mutuo dilexerf tis,ficut ego dilexi uos , De hac nota intep

(nterrogabit Chriftus in extreme la diciOjUidelicctjQuot miferis benefe ceris, Quot SC quibus iniuriam rc* miferis, Hæ funt necefsariæ nota?, quas qui non fccum ad indicium D ci aft’crt, is nec fidem, nec Chriftum aamp; fcrt.Quinta nota cft, V arie afflidio^ nés propter Chriftum, aut propter iufticiamAlius eqeitur alicubiin exi lium,alius occiditur propter Euan-gelion. Sandor um imagines ping« folent cum his inftrumentis,quibu9 occifi funt .Paulus cum gladio, quia gladio occifuseft.Nonnulli geftant pr æ fe capita.Hæ,uidelicet, funt no-tæ perfecutionum,quas fandi perta IcruntpropterChriftum. Quare fi quis affiigitur propter Chriftum, is non tr iftetur, fed gaudcat fe habere notâjqua fit infignis in iudicio Dei.

Sicut incepit Epiftolam falutatio* ftCjita concludit earn optione.Optat autemGalatis Gratiâ, hoc eft,fauo-

rcmlcfuChnfti^Hæc eft optima 8^ præftantifsiina optio.Et fola eft pep fe(fta:Quicquid aliarum reriimPaU' lus optafsec Galatis, hoc non fuifset fufiicicnSjExempli gratia, Regnum tcrrcnum,Diuitias,fanitatem,gloria humanam.Hæc niminem beanr, So«' b antcm gratia C-hnlti eft fufficiens bonO.Cui enirn Chiiftus fauet, huic Deus pater fouet,adoptat cum md' liutn, reputat eum iuftum,feruat ei3 in morte,dat ei uitam aeternam.Con ftquimur autcm gratiam Chrifti, aU ilitu Euangehj QC fide in ipfum. Con Icruamus gratiam obedientia fidei. lt;^rare Chriftus eft per fidem acdpi i nduSjUt gratiam eius cofequamur, conferuemus, Habes explication ncm Epiftolæ ad Galatas, cuius fem rentiahæc eft,Nunum aliud Euange lion præterquàm quod ego de Chrf fto prædicaui,eft accipiendum 8C ag , nofccndum.Prædicaui autcm, quod homines fiant iufti SC conftent in im dicie

EXPLICAT. IOAN. BRENT. »J« dicioDei,non propter mérita ope* run», fed propter Chriftum per fi* dem.Ethacc omnia Paulus probauit fuis argumctis J ijscp firmifsimis, No eft igitur aliud Euangelionaccipien* dum .Poftremo docuit Paulus, fide in Chriftumnon efse ociofam , fed opcrofamôC efficaccm, ac proferrc bonos frucftus . Rogabimus ergo DominumjUt illuminet nos fuo fpiri tUjquo hanc Pauli dotftrinam confer uemuSjôC Euangclio Chrifti obc