ÀD ÎEHOV AM VINDICÇiiî.

DE REBVS GAL-LiCIS: COMMÊNr^r/O ÂLTE^À ÎACOBI tRANCii

Complcdens Hutöriam eorüm, quç poftGüifios fiatres intcrfcdos : amp;nbsp;poft Regem ipfum intcrcmptuni contigerunt Anno 15 8 Pi in Regno Franciacé

Vna cvm

THSPrTATiONE , de lure quod ßU Pontifex Rom. Sixtuf K. contre Regem Hen* ricumllLßumpßtt in denuncianda ei ex* communicatione, nifi inteer at à faceret.

KlJ VT ATt O NI prætcxtuum : qüoj Moligt; liotiibus amp;nbsp;armis fuis prætcndunt ij, qui aducr-fusHiNkicYM IIIL Ghriftianiffimum Galliaiumamp;Nasarræ Regem hodic tumultuantur : aut tumultu-antibus patrocinium præbcnti

S RE MAE, Excudeià Bernhardut tetrh

D. XC,

GALLICIS COMMEN-tatio altera.

N isioK-^ijL fratrum mortes, immaiie quantos, qu'am varios animorum mot’ in Gallia con-citarint. Euangelici, amp;nbsp;è Ponti-ficijs optimus quifq;, in fpera tnelioris ftatus ereóti, exultarc*.

Rcgi regnoq; gratulariQui altius penetra-bant, indicia Dei extollerc, in futurum Regno metucrc : Coniuratisjalijs defperatione animus caderc, alijs furore erigi, plerifq; atrox amp;nbsp;mæ-fta fæuitia. Omncs intent! cxpeótare, quid Rex deinccps inciperet*

Rex Nauarrç,agnofcere prçfentcm Dei mar* num, amp;nbsp;nunquam dubium auxilium : fed vul-tus baud multo lætior folito, neque aduerfis frangi, neqjprofperis attolli facilis.

Rex lentitudine , an lenitudinc, tanquanx re confefta, cunótanter agcre,fubditos per lite-ras officij admonerc,arma lente expedite: ratus forte Rcgij nominis reucrentiam ad cætera fuf. ficcrc. Sed erat ilia dudum,ciuiliumbelloruni licentia, amp;nbsp;Guifianis artibus,corrupta.

Hine coniurati,quibus percußis,nauitcr in-ftandum crat, animos refumere, arma parare j Aumalius amp;nbsp;poft eum Mçnius Lutetiam aduo-

A a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ute :

• *

'iarc : vrbcs, oppida, quæ in fide feu perfidiajp*' tins manebant, opère munirc ; dubia, præiidio firmare : plebcm variis vcluti flabcllis accendc-re, amp;flaginjs, parcibus fuisdcuincire, Sedi-liofiffimum qucmqj rebus gerendis prænccrc.

Conftatpotuilîe plerofqj attonitos opprimi, amp;nbsp;vacillafle diu quibufdam locis plebem, intet fidem perfidiamq- dubiam. Sed earn, feditio-fx Monachorura conciones, Sc Mænij adueii-tus, amp;nbsp;fruftra tentatum à Rege Aurelianum, amp;nbsp;furiofæ matris, vxoiis, fororifqjGuifijpcr •lt;ii‘ bcm difcurfitioncs, præcipitem egerunt.

Vagabantur h«x totaVrbe velut bacchantes, ennibus palTis, fordidatsc, Guihj paruuloi trahentes liberos, amp;nbsp;facilcm plebem, flexis ad feditionem vocibus, concitabant. Monachi ó£ Sacerdotes rniififici, in concionc, in confeflio-nc,quarn vocant,auricuhri,publice priuatimq; foperftitiofum populumincitare. laccre con-fodbs fratres Guifios, communis libcrtatis vin-diccSjEcclefiç Catholicç adertorcs : iacére cum illis, codem idu confoflam Ecclcliam ni cam ipfi tcncant labantem.

Fuit qui die, quern Chrifto nataJem colim*, eoncioncm ita ordiretur. Hie dies Scruatorcm orbis nobis dedit : Veneris proximc fuperior, fcruatorcm vrbis nobis cripuit. Tunc apopu-lo vniuerfo iufiurandu de vindióta perfcquen- ' da pcterct. Si obtincrct. Et vindiûam hanc il -li tanqiiam rem non iblum Deo gratam, fed i ctiauii debitam ftulta: multitiidini ingercre,

eandcin*

eandcmque vanis amp;nbsp;inanibus minis terrcre,

Sed Aurcliancnfes ijfdem furijs alt;fti, cùm à Rege de obedientia débita fruftra client admo-niti, amp;nbsp;tandem armis Icuitcr tcntarentur.arraiï Régis fui arma impia primi oppol'ucrc.

ArccmRex tcnebat cxiguam, cxiguopræ-fidio. Hanc cxfcindere, illi parant. Machinas admouent,munimcnta proftcrniint.Miles poft-quam ruinas aliquot dies fortitcr tenuiflct,cùm ncq; numero par cflètjôc loci iniquitatc prcmc-xctur, omilla dcfcnfionc fc rccepit.

lam liberi Anrcliancnfcs, cxcmplo fuo. Sc fortuna, Vrbes alias partibus armarunt, alias adiunxetunt. Lutctiam, Lugdunum, Rotho-magum,Tolofam,Ambianum, aliasq^ piorum fanguine infedas : ncmpc vt qux impiæ crude-litatisinChrifti fcruos participes fuerant, cæ-dcm cflcnt huius atrocis in Regem rcbcllionis fociz.

Rex interim nouis malis , noua remédia quærcrc, amp;nbsp;crefeentibus coniuratorum viribus auxilia li bi circumlpiccre. Malum præfcns, praefens remedium rcquitebat.Germanica,Hcl uetica,Anglica,Scotica auxilia, certa fpcrabat ; fed ca longinqua, coq-, tarda. Vnus rexNa-uarraead manum.

Hie in concilie Regis grauitcr certaxum : dum quidam accerfendum quàmprimum Regem Nauarrz : alij omnia prius experiunda fc-lendaquc contendont. Rexipfedubiusanimi

A $ ào6

hoc ctiam angebatur, quod Regem Nanarras, acceptarum iniuriarura memorem futurum verebatur.

Sed qui crant à Rege Nauarræ alicnbHærc-ticum,quem tot annos Rex ipfe armis perfccu-tus clîêt, aduocarCj neq; honeftum,neq;,tutum dicebant. Regi famae inprimis rationem ha-bendam : Regi autem Chriftianiffimo, confci-entiam ante omnia eile debere. Çonfcientiam pollui, afcito in focictatem Hærctico, fenten-tia fummi Pontibcis excommunicato : famara minui, liadeumrccurrcret, qui tamdiu pro hoftc fuiilet. Sed, quid Pontificem, quid Hi* ipanum, quid cæteros Catholicos Reges, prin-cipefq-j di^uros ; Quid fubditos ipfos, qui o* dio potiffimùm Religionis, quam reformatam dicunt, ad arma conuolarint ? Pontifici codem loco Regem futurum,quo eilet Nauarrcnuj,amp; abfq;dubioconiuratorura opera, cxcommu-nicatum iri. Hilpanura,qui Catholicus, fit ; amp;nbsp;haberi velit, tauquam fi iam de Relligio-nc Catholica palam agatur, arma pro ea pa-hm fumpturum. Subditorum animos, tan-quam Rege in partes Hæreticorum tranfe-,v unte , in rebellione confirmatumiri : amp;nbsp;Pa- 1 pæ ctiam audtoritatem accelliiram’, qui eos fit liberos, Sacrameirto folutos pronuiicia-turus,

Sed qui acccrfcndumNauarrenum fuadc-bant, fortioribus argumentis niti, ipfa inprimis neceffitate,contra quam, vtjvetcres lo-

qnebantur, ne Dij quidem irent, Regibus fa-matn ex Fortuna conftarCj nbsp;nbsp;hoe rerum ftatu

primam falutis (Jura cllè debere. Nauarrenum non tanquam hoftem, {qui ipfe reuera hoftis nunquam fuerit) arceffitum iri ; fed tanquam Regem, cui Regum aliorum falus, ctiam in exemplum amp;nbsp;cautionem , curæ effe debeatj Tanquam proximum Regi, proximum Regno ; tanquam Princeps regni membrum, tan-* quam fubditum aduocari. Regem Regis au-xilium implorarc, nee nouum elle, nee inde-cens^non magis quam fratrem fratris. Regum omnium maxime interefle, inuiolatos Reges fanóFofq; haberi. Quem autem Regem ,quem Prineipem,quemctiam priuatumj non pro-pinquorum fuorum amp;nbsp;amnium opera indigc-re 5 Sed fubditorum manus viresq; Regibus ß quis fubtrahatjidem eadem opera Regium nomen iusq; auferat.

Conleicntiam, hie intempeftiue amp;nbsp;prætet rem ineuleari. Olim Imperatorcs, Chriftia-norum railitum manu, bcllanonvna fecillc, confecillè. Et nuper Carolum V. Imperat : Mauricij Saxoniæ Duci?,amp; Alberti Brandebur-gieiarmis foelieitcr vfum. Et hodie noit nifi virtute Germanoru amp;nbsp;Hungarorum, qui Pon-tifieis doftrinam abiurarinc, Tuream propul-fari,Imperium defendi. Hifpanum ip{um,qui tàm Catholieus amp;nbsp;elle amp;haberi ▼21it,Germani, maxime Euangcliei militis roEfire, Lulitaniara öeeupallc.

A 4 lUo«

Illos ipfbsjCum quorum rcliquijs hodie rc? ßr»Anno lySy.cùmprimùm arma in Rtgcin caperent, Gcrmanum militem in Principura Ecangclicorum terris çonfçriptumj inter auxi-r lia habuifle : hune fuo more , ab Euangelicq doótorc, palàm verbum Dei in cxercitu audire, amp;nbsp;Sacraracnta Ecclcdafbca fumcre folitum.

Reges Francilcum L äc Heinricurn II, hu-« ius auum, patremq-,, cum Impcrij Euangclici» Principibus foedus inijflc, coldem auxilijs, pc-, cunia,milite, ad tuendara Imperij Rcligionisq» libcrtacem iuuifle. Hunc ipfum Regem, citra villus reprehenfionem haótcnus cum ijfdemik lis principibus amicitiam coluillè: cum Regin* Angliae etiam arótum fcdus habuifle : atq; il-lorum amicitiæ, huius foederis hodic vel maxi« mum frufturn expecharc,

Sed quiacççriiri Regem Nauarræ prohibe« antjCofdem, ijfdem rationib’ auxilia Germani« ca, Anglica, Scotica, Heluetica dilliiafuros, Hoc, quid aliud lit, quàm Regem, regnumq-, hoftibus prodere ?

Nugas eflè, quod hie Regem Nauarrac tan-quam Harcticum diflerant. Elle litem fub lu-dice, neq; hodie cum Rege de Rcligionecerta« ri Î Regnum eius, vitam eius peti,

Quod excomraunicatum iri dicant, magis malores nugas eile. Nullum Pontifici Romano vnquam ius in Galliç Regnum, ciufq; Princi« pes fuifle nec eile. Et olim Gallia Reges, Pon-tificum lilas fententias, pro nihilo habuille : amp;

recentî mfmon'â excommunîcitam Régi* nam Nauarrae lohannam, huius de quo aga-tur, matrem, apud Carolum IX. Rcgcm , locum fuum, Regis amp;nbsp;Rcgij Senatus auôtoritatc tcnuiilc. Liberum à Pontificum libidine Gallif Regnum vt olim fuerit, ita porrô conferuan-dum. Iraq, ncc Pontificem valde extimefeen-dum, ctiamfi in regem ipfum fulmcn fuum ia-culetur.

Sed ncc Hifpanum, ctiamfî palàm arma in rcgcm capiat : nec fubditos ipfos, quorum iam furor eô procefferit, vt vitra non pollît. Pontificem moucre nihil polie, quod motum iam non lit. Hifpanum iam dudum clàm id agere, quod palàm aéturum illi minitentut, Apertum hoftem façilius, quàm occultum ^dilTimu-lantem caueri,

Aduerfus fubditos, auxilium quasri, quod in Rcgc Nauarræ, vt proximum,ita promptißi* mum amp;nbsp;certißimum lit. Namqueeo animo Regem Nauarræ, in regem, Regnumq; eile, vt deietg otfenfarum,!! quæ fint, memoria ad hoc extinguendum incendium, ctiam vltrà aduo-laturus lit.

Quarc ita cenfebant : Quoniam Rex à con* iuratis valdc prcmeretut,Regem Nauarræ pro-ximum regno principem, dum externa auxilia conficiuntur,quamprimumquibusuis condi-lionibus inuitandum atq; acccrfcndum. Hæc fententia apud Regem amp;nbsp;mcliorcs valuit.

Dura hæc in Regis Concilio agitantur,Rex

A ƒ N**

Nauarræ, ne dcefïc regno tkm inccrtis rébus, Sc regis periculum fedcns fpedare vellc videretur, poftquam fingulari Dci beneficio, vitam pcnc ipfani,deqaa grauißime pcriclitatum,fuperio-ri comcntatione diximus, recepit,Ligerim vcr-fus contendit, vt Régi propior, opponere fcfc çonatibus coniuratoruin polier.

Oppida, vrbesq;, quas ipfa itineris ratio obiccerat, partim lubitoeius aduentu territæ (eft enim buius Regis, in expcditionibus belli-cis tanta ccleritas,vt volare ilium dicas,non cx-ercitum ducerc 1 partim iudicio fuo, dcditio-nem fccerunr. Inter eas Landunum, Infula Bo-chardijCallelloraltum, Mircbellum,Viuonna, Blancum, aliaq; oppida, arcesq-, complûtes.

Caftelloraiti, vtllatum rerum fpccularctur, amp;nbsp;de régis voluntate aliquid intelligerct, mili-tcmq; fuum recrcarct,aliquot paucos dies fub-ftitit. Non ramen animum ipfcà bcUicis aut cogitationibus aut laboribus intérim retraxit.

' ArgentoniûjOppidum cABiturigum.cui arx imrainet:arccm coniurati iam multos annos przlidio tcnebant. Præfe(âus,pol1:quam in pro-pinquo clîc Regem Nauatræ, intclligit, Mæni-um certiorcm facit : copias petit, quibus oppidum VI teuere polfit, in quo fulpicabatur elle nonnullos, qui Regis partes animo fequeren-lur.

Macnius baud Icgnis, ifeittit continuo mili-tum numerum , quantum fuflicerc ludicabat. Ciucs viri boni, amp;nbsp;Rcgi fuo addióli, poftquam agi

lt;gi ifta ïntclIiguntjSi rcgc auxilium expofcunr, «5U0 Iibcrtatcm fuain, contra prsfldiariorum vim, amp;nbsp;aducnientes copias tuerentur.

Sed tarda inde fpes ; erat enim Rex remoti-or; Fit de tota hac re certior Rex Nauarræ; cura expeditis aduolat, amp;nbsp;oppidum non cxpeólatus intrat. Atq;ita , familiari libi celcritate, iam aduentâtiMæniano militi prædam velut c fau-cibus cripit. Præfidiarij amilïis primo impetu de fuis aliquotjCum fruftra certare (e cx cuentu didicilïènt, arcem etiam dediderunt.

Hic.amp;alijslocisnihila Rege Nauarræ no-uatum, nili quód Reiigionis caufa cxulcs refti-tuti, ijfq; relligionis cxercitium datum.

Caftelloralti literas ad ordinesRcgni edi-dit j modeftiæ atq; pietatis in patriam Deumq; fanè plenas : fua hoftiumq; confilia dilucidc cxplicat: Ordinesadpacemamicis rationibus vocat. Sed eas latine, elegantcr,amp; cum fide red-ditæ , proftant, dignæ quæ cognofcantur à multis.

Ibidem dc inducijs inter Reges, primùm aótum : rcsq; ita tranhióla. Induciæ inter partes client annuæ : Euangelici pathæ bonilq-, re-(btucrcntur: Libera vbiq; conlcicntia viuerent: rcligioncm, nili ijs locis, c^uætùm à Rege Na-uatrx tenebantur, publice ne exercèrent : Regi Rex Nauarræ armis fuis aulpicijsque adellet ; Saumurium oppidum ad Ligcrim,cum imminente arcc haberet : idq; libi ad traijeiendas, amp;nbsp;fi opus eilet recipiendas copias, Irrmaret • Interim de

rim de certis «q; «ternis ptcii rationibus inref * t':gcs tradarctur.

Plura tum paUm neqt conccdcrcjfalua apud Pontificios authoritate lua Rex porcrat : neque Regem Nauarr«, faluâ modcftia pcterc dcce-bat: abundc hîc profedum arbitrabatur,fi pro-bare rcipfa Régi, fuam, fuorutnq; innocenti-am pollet, amp;nbsp;animum pro Maieftatis eins falu-te, bonoque publico, quiduis ferre paratunx oftcnderc,

Padisinducijs,RexNauarr«, baud dubie falutem Régi regnoque ferens , Saumurium copias promouet, non magnas illas quidem, fed expeditas amp;nbsp;validas , amp;nbsp;continuis multo-rura annorum laboribus duratas : Ligerim ponte, qui ad Saumurium cft lapideus, traijcit; Siaumurio prælidium imponit.

Mœnius interim non quiefcerc , tentara omnes, quorum vit« ratio apperere res nouas videbatur : Plcrofquc luxus,cgcil:ans,fcclcrum lîbi confeios, liccntiæamp; lapinarum fpc, in partes trahcrc. In ipfo regio comitatu, nonnullos fide dubia fuillc conihat: amp;c iniplaTuronum metropoli, multos Mxnij partibus addidos: In cam fc Rex Blæfis relidis, contulcrat, eamque fupremi Senatus fede honoraucrat ; Lutetia, vc indigna, omnibus honoris titulis, amp;nbsp;pnuilcgij* Ipoliata.

Audendum igitur aliquid ratus Mxnius,an-tequam inter reges amidtia conualefceret, aut ptæfcntia Nauarreni, labantes regiorum animi

tefti-

reftituerentur, Lutctiâ cum cxpcditis propenö exccdit, rcûà Regem petit, quem deftitutum à luis, amp;nbsp;forte ctiam proditum fc occupaturutn Iperabat.

Vindorinu Si in co,plerofq-, è iudicio aulic© (magnum confilium vulgà dicunt, apud quod amicç caufç difeeptanf) homines incrmes capit«

Mænium copias eduxiilc, continuo fama ▼olat. RexNauarræ, oblatam fibi rci gerend« ®ccafioncm,haudprçtcrmittendam ratus.cum Îaucis equos confeendit, ad Mçniura côtendit

gt;ùmjpperat, certior fit ad Ambofiû, Mxniutrt ellCjRcgcm rebus fuis difüdentcm.curfbrcs di-uerfos hinc indc,ad fc acccrfcndum,dinûfillc.

Mutato itineris confilio, duobus à Turo-» num metropoli iniliaribus, ad Ligerim caftr* locat, poftquam amplius viginti quatuor ho-las, armis onuftus, cquitaflèt.

Regem de aduentu fuo facit certiorcm. Si progredi extra vrbcm velit, venturum ic ad colloquium. Rex hoc nuntio lçtus,Marcfchal-lura Aumantium ad cum mittit, qui referret. Regem cum comitatu aulico, Plæflêi efle, pc-tere vt amp;nbsp;ipfc cô, amne traiedo veniat.

Plcllæum, arx cft rcgia,ad portas vrbis, Hîc Nauarrenus (etlî plerique boni prudentesque dificicndum amp;nbsp;difEdendum cenferent, amp;nbsp;con-greflum eo tempore, fummis operibus diflîia-. derent) Dco precib’ exorato(lblcnnc illi rcrum agendarum à prccationc initium, amp;nbsp;maxime dubijs t«bus,ccrtuin velue à Pco conïllium fu.

mere)

tncrc) cum Anmontio, amp;nbsp;nobilitate fua.rclidis inftruótis ad Ligcrim copijs,Plcflæû contendir.

Solent Reges proceresq; in Gallia, arcibus fcdiunétas habere fyluas amœnaSj varijs de am-bulationum Ipatijs diftinótas : has mûris ein-guntj ijsque nobilium ferarum greges claufos tenent. Hiuusmodi nemus Plæiïæo adiacet, in quo inambulanSjNauarreni aduentum Rex ex* peótabat, amp;nbsp;complcxum cupide expetebat.

Expedlabant amp;nbsp;boni omnes, atque genua, vcluti Scruatoris regni contingerc gcftiebant. Conuencrat proceru nobiliû,plebis multitudo, q rci non fold infperatæ,fed etiam dcfperatç fa* ma cxciuerat; Tataq; aderat turba,vt poftquam Nauarrenus adueniilet, dextras iungcre mu^ tuo fe complecti Reges diu prohiberentur.

Tandem in mutuos effuli complcxus, egre-gium amp;diu expedhatum bonis omnibus Ipedla-culum præbuere. Acclamationibus vndique refonabant ornnia,faufta Regibus precantium: amp;nbsp;pacem patriæ, hoc congrellu ominantium.

Sed omnium in Nauarrenum ora conicdla ; hunc tanquam Regis populique Gallier fcr-uacorcm, libcratorem etiam aliquando, Deo dantc,futurum,intuebantur,loquebanturaue : nee vanæ voces, aut in adulationera cfndlæ. Namque ncmini dubium erat, aduentu Regis Nauarræ feruatum regem, amp;nbsp;forte fuorum ^p-ditioni ereptum.

Nequerexipfediffitebatur : amp;nbsp;dixifle non femel ferunt,Non conccllurum deinccps,vt fa* liitcin

Intern fiUm Rex Nauarræ ûm vilcm habercf, feq-, ipfum cam frequentibus pcriculis obicôta* rct : eins fpiritu fe quodammodo viuere, viuc-rc certè Galliam,quæ co extinfto, ni cam Deus extra ordinem feruct, pcrcat neccirc fit.

Salue Dauid nofter, qui non folum non no* cere regi voluifti, fed etiam ad fcruandum cum vitro aduolandum tibi iudicafti.

Salue ChriftianCjimo hoc ipfo faôlOjG^“quot; ftianiflime regum^qui tot offenfarum, tot atro-cium iniuriarum oblitus, pro malcfadlis benc-fafta rependifti.

Salue patriæ, fed ingratæ patriç,poft Deutn feruator inuiâe : Deus te nobis, Deus te Reip. Deus te Ecclefiæ feruet æternum.

Sed amp;nbsp;tu te nobis quantum in te eft, ferua. Certè liberi lubentesque fatemur omnes, tuo nos fpiritu viuere. Tu folus quantum in te vno fitj.vidcris ignorare. Haétenus miles fuifti: lam, cum Dco, Rex fis : Auipicium tuum no-bis atque imperium fufficit, pcricula noftra fint. Sed non externum tantum, Verùm mul-to magis domefticum hoftem caueas, quem in finutuo occultum imprudens geftas. Hoftium tibi artes notæ : pcrficliâ certant.

Sed Quid nos hæc cura maccrat} nihil neq^ ad vitam tuam adderc nos pollum*, ncq-, de ea hoftes demere. Itaque Deus te optime amp;nbsp;for-taffime rcgum,fcruet: amp;nbsp;feroabit^fi faluos nos, fi faluam Galliam volet.

Hsc inter Reges atiimorum Yiriumq; con-, iundio.

InnAio , quamprimùm ad Sixtum V. Papard |)erlat3 cft, hominem valide perculit.

Vider iibi c faucibus Francorum regnuni eripi, cuius maxime viribus Tyrannis Romana fteterat : Confilia fua^conatUsque omnes ir-xitos abire* Noua igitur arma parat, amp;nbsp;tentât, an relligione retrahi Rex pOffit s feiebat enim ilium rcligioni j quam vocant Catholicæ, mixe addidum* Literas perferibit, quibus autho-xitate Apoftolica iubet eum, captiüos quos tc-neat, è rcliquijs coniürationis Guifiànç, intra diem dccimum libertati reftituere : Intra fexa-gefimum autem diem Romam venire, coram ipfius fanélitatejCçfiCardinalis Guifiani ratio-nem redditurum : fi fecus faciat, cxcommuni-cationem comminatur.

HÎC vero exurgere Chriftianos Reges Prin-cipesqucvclim : vereor vt fruftra. Namq; vos veternus occupât, amp;nbsp;torpor manus mentesque tenet.

Tam diu vos audaciam Romani facrificuli ferre ï Tanidiu vos cius furores fpeâarc ? Ex-comlTiunicatum Regem Nauarræ vidiftis, ma-ximis viribus impugnatum, Hilpani tcrribilei apparatus, conatus etiam Pontincios in medio veftram ; neque vos commouiftis.

Hçc vero iam extrema audacia eft : nee fan» ferenda, nifi cis, qui ferre omnia digna, indigna dccreucrint. Satis ante Imperatorum Principumq',paticntià peccatum eft, quorum culpa fubuexfa iacet.

PrifUusi

PriftinaMaießai Seliorum,

Haftenus ille,tanquam ß Deus fit régna cri* pit, donat, transfert ; Quid cnim hoc aliud eft, quam Deum agere ?

Suauc, quod Attabalipa, carum terrarum, quas Hifpanorum auaritia aperuir, crudelitas exhaufit, Rex potentiffimus, Monacho dicen-ti, Donatas RegiCaftiliæ terras illas à Pontifi-cc : Mirari fe rcipondit hominis dcmenriam, qui quæ neq; fua, neque in poteftate fua eflent : donarct alienis.

Lubet adfcribeie quæ in Concilio Ratisbo-nenfi, Eberhardum Epifeopum Salis burgen-genfem dixille refcrunt. Sub Pontificis maxi- Auenti mi titulo, paftoris pelle lupum feuilfimnm.ni-iîcæci fumus, fentimus. Romani Pontifices arma in omnes Chriftianos habent audendo, fallendo, Sc bell a ex bellis ferendo magni fafti funt: ones trucidant, occidunt, pacera con-cordiamque terris dcpellunt, inteftina bella, domefticas feditioncs ab i.nferis eliciunt: indies magis ac magis omnium vi^s débilitant, vt omnium capitibus infultent, omnes deuo-rent,vniucrfos in feruitutem redigant amp;c. Crc- Vef’ heu dite experto. Non ceflabunt donee Imperato-re in ordinem redafto, Romani Impcrij ho« nore foluto, paftoribus veris expulfis, per hunc morem omnia extinguant, omnia pedibus fuis conculccnt, arque in templo DEI fedcant, ex-tollanturque fupra id omne, quod colitur. Qui fttuusferuorum eft, Dominus Dominorum,

pcr-

perindc ac fi D E V S cfTèc, effc cupir. NoU* conhliafubpcôlorc volutar, vt fibi conftituat Imperium. Leges commutatjfuas lancit ; coh-taminat, diripitj fpoliat, fraudat, occidit. Per-ditus iilc Homo,qucmAntichriftum vocare Ib* lent, in cuius fronte contulneliæ nomen feri-ptumeftjDEvssvM, errare nonpos* s V M, In tcmplo Dci fedet, longe lateque do-minatur.

Verc illc, verc fanétus vir. Injurias Impc-ratoribus fadbas, bclla inter proximos diflemi-nata, fcclera patrata commemorate pollim, fi lubcat;fed eain biftoricorum omnium illius æuj libris, proftant.

Et recentia funt,quç profetre poflîm: Delti-fiim à PauloPontificc,Gutzmannum,Legaturn à Ferdinando lmp. vt ci Ferdinand! ipfiuselc-étioncm nunciaret,amp;: dimi{rum,poftquam très intègres menfes Romæ Pontificis auroritatem fruftra expeôfairet : negante Yidelicct Pontificc licuillc aut Carolo V. Imperium alij, quàra ipfi Pontifici clt;ierc,aut Ferdinando Imperij ad* miniftrationem abfq; Pontificio confenfu, fuf-cipere.

Nùm Petrui,aut Clemens, num clt;ittra turba SceftrA Latina dabat ? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;( f riorum,

ALbertum Auftriacum Imp: ab Eledori-buSjbis elcd-um liberis fuffragijs, amp;nbsp;tertio confirmatum, Papa Bonifacius confirmarc lecufatj

tccufàt J quamuis prætcr dccus Maicftatis Itn-pcratoriæ ter follicitatus : negans potuilïe cura abfq;confenfu fuocligi, cuiusauthoritas tara fpiritualis, quàm læcularis, fumma ciFet in régna amp;nbsp;Imperia.

Tàm.fupcrbam fentcnti3,vt faftu aliquo in-figni ßrmaret, prodit in publicum hiftrio, enfe accinôlus, corona ornatus', iadhitans fc amp;nbsp;Papara elle amp;nbsp;Cæfarcra.

Videns hominis infaniam Imperator ratus tempeftiuc paranda aduerfus cam auxilia,cura Rege Francorum fœdus ink corïm : cuius lite-ræ exilant in regni Archiuis his verbis ; Albertus Dei gratia Rom : Rex femper Auguftus, v-niuerfis, Arc. Nos amp;nbsp;SereniHimus Philippus Dei gratia Rex Francorum, amicus nofter cna* riflimus, iniuimus, voluimus, confenhmus, 8s. ad inuicem concordauimus , ac etiam promi-fimusfidquot;data,nomine luramcnti : luraue-runt etiam in animas noftras nobis præfcntib*, videlicet pro iam dióto Rege Franciæ, fpeóla-bilis vir Comes Sanéli Pauli : pro nobis verà vir nobilis Burcardus Cornes,auunculus nofter cariflimus : quôd exnuncerimus ad inuicem veri amp;nbsp;fideles amici, ac in noftris ac regnorura noftrorum amp;nbsp;Imperij honoribus, libertatibus, Aeftatibus mutuo conferuandis,contra omnem hominem veri amp;nbsp;validi adiutorcs. Quôdqus inter nos ac hæredes, fuccellores noftros, 8c Francorum Reges amp;nbsp;Impcratorcs, pacis, amp;nbsp;fi-dchs amicitiæ foedera, perpetuis duratura tem-

B a

poribus, feruE-buntur jamp;c. Adum amp;nbsp;datum, nobis amp;nbsp;præfato Rege Franciç præfencib* apud Quatuor valles die Martis, odaua mcnfis De-ccmbris, Aiino Dornini 1299. Indiâ. 14. Regiû veronoftri Anno 2.

Libuit adfcribcre hæc verba, vt cogitent Iinp. Reges , Principes cadcm rationc, ncmpe fœdcrc ardo obuiam cundura iniuriæ amp;nbsp;furori Sixti V. qui milcere omnia cogitât,amp; régna légitima euerterc, vt audaciam fuam exercere poffit impune.

Qiiibus artib.exagiratus fuerit à Papa,Henricus lmp. concitato in eü filio,notius eft,quàm vt referre pluribus debeam. Sed lubct adfcribe« re initium Epiftolæ, quam lmp. ipfe ad Regem Francoruro îcribit,vt pateat, quantam eo tempore in Reges Francorum fiduciam afflicli à Pontificibus Imperatorcs habuerint, Princeps Clariffirae, inquit,amp; omnium in quibus poft D E V M fperamus amicorum noftrorum fi-deliflime. Primum amp;præcipuum interomnes vos excepi, cui conqueri amp;nbsp;deplorare calami-tares amp;nbsp;omnes miferias meas necellàrium duxi, eriam genibus veftris aduolui, li licerct, falua Maieftate Imperij. Vide in qùas angufti-aslmp. Roman, ad'duxerit extrema Pontificis audacia. TotadeindeEpiftolanarrat, quçindigna à Filio paiï’us Et ; Filio in Patrcm à Ponti-ficc concitato.

Quid Maximiliano lecundo lmp. ncgocij fuerit cum Pontifice, pro creótionc amp;nbsp;colloca-pcrato-

tionc Dignitatum fccularium, ex publicis Im-pcratoris ipfius oppoGtionibus confiât.

Addam,Iohannc Philippi Burgundiæ ducis Filium captumàTurcis ad Nicopolim Anno 1396. pofteaquam libcratus in Galliam redijt, Regi retulifTs :Turcis ignotum non ctïc,qucm-admodum Pontificum audacia, Chridiani or-bis tranquillitas turbaietur. Nihilq; adcó mi-ruin illis videri, quàin Reges amp;nbsp;Principes, tan-tam illoru licentiam atq^audaeiä tanadiu ferre.

Vos Reges, vos Principes, quibus poteflas à Deo data cll, qui arma geritis, qiise opponerc ifli feræ Befliæ legitime pofÜtis, quid omcij vc-ftrifitvideritis. Nifi forte ftatuiftis, inpoflern, non Dei gratia Reges aut Principes vos fcribc-rc, fed Sixti V. gratia Reges aut Principes. Sed feruate quæfo Deo, qux Dei funt, amp;nbsp;huius au-daciam, quæ fcfupra 'DEVM extollit, com-pefeite.

Ego ad te venio, Sixte quinte. Seruus Ser-uorum iubes Francorum regem,id ell,antiqup täte, dignitate, légitima potentià, primum to-tius orbis terrarum regem, regem tantum fu-pra cæteros Reges,quantum fupra fubditos fu-os cætcri Reges ( ita enim quidam ex antecef-foribus tuisloquitur) Regem^inquam, Fran-corum, à quo tibi tuisq-, Imperium in alios, à quo tibi tuifque terrae amp;nbsp;dominia, à quo tibi tuifque falus non femel contigit : Hune iubes, homines, qui capiti cius regnoq-, rot annos in-fidiantur : homines, in ip'fo pene fcelere depre-

B 3 kenfos.

îiénfbs, liberate id eft feras bcftias, cancl cmittere, quæinipfuin rurfusincurrant: Rc-gnumq; vaftcnt amp;nbsp;perdant.

HÎC fe veto SanCtitas tua, Sc confcium ice* leris illorum arque fautorcm, amp;: hoftcm Rcgi* rcgnique prodir. Itane tibi falus fummi Regis, fummi regni tranquillitas Viliseft, vt expofi* tumdcnuo audaciæ improbiffimorum homi-num velis ?

Nempe ilia gratia eft, quam répondis Regigt; à cuius prçdccellôribus habcs^quicquid babes? cuius Maiores liberandis Pontificibus, propa-gandae tyrannidi corum , augendæ potcntix, tories Alpesjtoties Pyrcnacos,toties maria tran-(ierunr ? qui ipfe pro Tyrannide tua, regnum iuum fanguine ciuili fæpius cruentauit ? qui pro tc tuil^; in acie ftctit, vitamqj fuam Marti inccrto fepius cxpofuit i

lam ilium ad Tribunal tuum vocas ; nimi-rum vt rarionera rcddat,quare regno libi à ma-ioribus fuis rclióto, iibi a Deo commcndato, vitro non cellerit : Quare laccrandum pcrdcn-dumq; Francorum regnum improbiflimis bo-minibus non reliqucrit : quart ipfc iuguluni ficarijs Si latronibus non præbucrit. Hpc cni m voco, rationcm de Gujfijs fratribus intcrfeótis redderc. Si minus parucrir, excommunicatio-jiem intcnrasjid eft,rcgni cius profcriptionem.

Vnde tibi fcruorum fcruc, Sixte Quinte tantum ius in Reges amp;nbsp;fupra Reges omnes i Regem, amp;nbsp;Regem Francerum vocandi in ius .*

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Regem

lt;1

Rcgemad ratloncm fupplicij dc fccicratis fuiu pri rcddendam, vocandi ï Vndc «juæfo tibi hoc ius ? Si à DeOj Si à D. Petro, proicr litcras,pro-fcr Inftruiïienta : non ilia Romæ data, fub annule Pifcatoris,Datarijraanufubfignata: Sed Inftrumcnta Cœlo miÜa-, cruce Chrilh iignata, fanguine agni Dci fubfcripta. 111a requiro;Si tu quærcs iruftrà. Nifi hæc fortairc adducis, (^ôd Filius Dei ccnfum Cæfari folucrit,cum i fupradiôto, Redde Cæfati, quæ Cæfaris funt;

Deo, quæDei. Quod Apoftolus apcrtis verbis Rom.ijif fcripferit:Omnis anima potcftatibus fublimio-ribusfubditafit. AudiiSixte? audis? Omnis.

Interroga Ariftotelem tuum, fuper qucm,ma-gnam partem exædificata cft Religio tua, quid illud Omnis fibi vclit.Nifi forte ncgas,te hominem elle ; quod accipio ; ex antique dido.

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, ftupor wandi

Nec Detu a ntc Homo.

Et quis hominem dixerit, non coruum po- ciolT a; tius vel dæmoncm, hoftem generis humani, quæft. t. Eum qui tories Impcrarorcs,Reges, Principes, Nonom» fubditos inuicem commiferit î Qui rôties ter-rarum orbem fanguine gaudens repleuerit? qui ipfe tot annos hominum, amp;nbsp;hominura Chriftianorum fanguine lætus pafeatur ?

Sed amp;nbsp;D. Pétri quem iadas hsce vox eft :

Eftote fubditiomni hunsanaccreaturç feu ordi- a.' nation! propter Deum, hue Regi ranquapræ-«cllenti,fiue^Ducib’ tanquara ab co nullis,Sec.

B 4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hæc

Hæc Chrifti, hxc Apoftolorum præccpta funtjSi hæc tibi non fufficiutit^Audi Clniftuin;

Matth.19. Principes gentium, dominantur eorum , non autem ira erit inter vos ; inquit ad Apoftolos a.Cov.io. ßjo5^ Audi Paulum Apoftolum : Arma militiæ noftrç non carnalia funt. Et alio loco : Admone illos Principibus amp;poteftatibus fubditos efle.

Sed amp;nbsp;compilatorcs Iuris tui audi, qui cen-tonibus fuis ditlum Hicronymi infertum vo--Diftin. 95. luerunt : Epifcopi,faccrdotes,fe feiant elfe non cap. Efto Dominos. NamII te fupra Epilcopum putas, fubieftus. (.g jpß conuincant. Primæ fedis Epilcopus Dift.99. ca. non appclletur Princeps facerdotû, vel fumm’ primas:. Sacerdos, aut aliquid huiufmodi, fed tantum primæ fedis Epifeopus, Sed hæc alijs diôla, tra-•drata funt.

Vides quid à Deo, quid ab j^oftolis habeas : ab hominibus quidjhabes î Nempe à Çonlt; ftantinOj inquis, ab Imperat : amp;nbsp;Regibus Fran* corum, lùmmum ius habco concellum amp;nbsp;ecC-fum.

Quàm hoc verum fit non dilputo. Sed fi ius tuum ab illis agnofcis,hoc ipfo,Dominos illos, amp;nbsp;fupra te,amp; bcnefaólores tuos agnofeis. Mul-ta hi, Imperatores inquam, amp;nbsp;Reges Franco* rum in te dignitatis ornamenta, multa beneficia contulerunt: fateor. Sed ius fibi fumraum ctiaminte tuosq;refcruarunt, amp;vfurparunt, qui inter eos viri lucre.

Et dederiut, quod contendis, fubmiferint fi;,fubicccrint arrogantiæ Pontificiç: calcandos fetuis

fc tuis pcdibuSjdcridendos prudentibus incpto Zclo, præbuerint. Hoc fibi illi fottallè ad tempus faciendum duxcrunt : Succellbrcs, quibus alius animus, aliæ res, non obligarunt. Et tu, Ingratus, ilfa vrgebis î An ncfcis, iurc, quod ab vrbe tua protedtum, nunc orbem rcgit,Do-nationcmingratitudine foluiî An nefeis eodem iuie, ingratum liberyum in icruitutem retra-hi ? Sed :

Romantu tempore prifeo

Pattper eratprlt;efttï : Regali, munere creuit-, nbsp;nbsp;nbsp;^fgur

Nec tarnen vtfafeef, amp;nbsp;Regni iura Ltaini nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

Veldare pr^fumat, velcuiquam tollere poßit. Exceßere modum, magnorum mttnera Regum Si tantum cuiqua, ius in fua Régna dederunt.

Sed ne^^ tant a fuit largitio, nee dare guicqudf ^up caret ipfe, potesi, huius collât io Regni i^utorem fortita Deum, contingcre nullij lurepoteH hominum : Collator munerii huius ist Dem: hoc funimtsRegnu cofertur ah aji

Et fit tibi Impcratorum aut donatione, aut conccflionc,aut patientia ius hoc in Roma* num Imperium, cuius tu ledern Ty ranne, occupas ; Quid tibi in Galliam Iuris î

Namq-, audaciam tuam Reges, fed Capetij Extr.mo inprirais, nunquam tulcrunt ; læpe cuagantem ruit dc reprellcrunt. Et è tuis,fi quid hoc ad rem facit, Priuileg. non Reges tantum amp;nbsp;Principes FraMCorum ,lia 8'^^»

B j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;beros

hrros iugo tuo, fed ipfam Ecclefiam Gallican» declarant.

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sint tarnen ifta in te collata : an tuutn fuit

«arecipcre? Tc hominem reliâo mundo fan-öitarem profeflum .• te feruû feruorum ; teve-ftigijs Cbrifti amp;nbsp;Apoltolorum infiftentem.

Chriftus fc fcruurn feruorum, non verbo profeflùs eft, fed reipfa pïæftitit, tùm amp;c Qxü-ris iura agnouic, amp;c pedes difcipuloru m, non in’ pompam lauit ,amp;mdc pro homjiium gencre mdigniffima omiiia, amp;nbsp;tandem ignominiofam mortem, tanquam ouis pailùs cft. Regnum «tiam quod ei reuera Regum Régi à populo do ferebatur, non folum repudiauit, feeffugit eti-am in deiertû, vt ie popuJi moleftia libeiaret.

Et tu ad iftam normam viuis, qui Seruus feruorum, Rex Regum elTc affeôtas ? qui Seruus Seruorum Impcratoribus amp;nbsp;Regibus tan-quam pcdilicquis abuteris ? Qui Seruus feruorum gloriolidlraorum Imperatorum colla, fœtidis pedibus tuis calcas ? (^i Seruus feruo-lum, te lupra id omne quod Deus eft, extollis î a.Cor. 4.. D. Paulus fc amp;nbsp;fuos feruos Corinthiorura profitctur,pcr Icfum inquit. Tu Dominus elle, nifiperDiabolum, non potes. Confule Ari-ftotclem tuum : Conclubo non fallit. Sed tu, abi in malam rem, cum ifto iure tuo : quod vt Macch cœpcrit, vt creucrit, alij drxcrc : Et remédia lib V hift If^ba tua, ciuilis prudentie magifter Macchia-Cincciavd. ucllus, amp;nbsp;inter biftoricos bonus author Guic-in ciardiniK.

Hie

Hîcvero tui infiftcnr,pr«ter leges fublatum Guifium Dueem, fed Cardinalcm prxtcr fa» omne.

An præter leges fublatus videri poteft, qui fupremo Magiftratu iubentc tollitur ? Non vi-detur : ca enim magiftratui authoritas. Sed clàm amp;nbsp;per dolum fublatus eft. Ita regni Rc-gisqj necefficas ferebar, neefi fe Rex regnumq-, lùum laluum volebat, aliter licebat.

Veteres Romani arbitror falutem populi, fuprernam legem efle volebant. Idem in Regno fequimur, falutem Regis amp;nbsp;per cura R«-gni fuprernam legem habemus : nec Regem toto adminiftrationis curfu Cynofutara aliam intueri decet fccundùm Deum, quam falutem Regni, inquoamp;ipfius Regis amp;nbsp;populi falus coniiftit : curfum alias fuum non tcncbit, amp;nbsp;impcllet in fcopulos, aut vadis adhærebit nau-fragus.

Palàm amp;nbsp;per ordinarium iuris procelïum tolli è medio illi abfq; manifcfto regni pericu-lo non poterant. Tàm alte, tarn late radices c-gerat coniuratio.

Et Leges in cum valere vis, qui leges con- L. D. Jc culcabai Ôc fundamenta Rcgai conuellcbat ? ‘I“!®-

Sed valeant Leges, quibus dolus bonus eft, amp;nbsp;pro folertia habetur, qui aduerfus hoftem, latronem, aut infidiatorem vfurpatur.

Valcantillæ,quib. noiâurnum furem quo- Cie. pro quomodo interfici, impunc vctcrcs voluerunt : Milon, n furem : quid Latronem , Panicidam, quid

Regis

Regis fui cacdem, patriæq- fubuerfîoncm ma-cliinantcm l Quæ illi quæfo^adfieri iniufta nex porefl ?

Valeat ilia à natura non feripta fed na’:a Icx : quam non didicimus^acccpimus, legimus, vc^ rum ex natura ipfa arripuimus, haulimus, ex-preffimus ; ad quam non dodti, fed fadi, non inllituti, fed imbun fumus, vt iî vita noftra in aliquas infidias, fi in vim, in tela latronum aut inimicorum incidillet, omnis lioneft;. ratio effet expediendx falutis. Silent eniin Leges intet arma, nec ie expedari iubent, cùm ei qui expe- ■ ôtarc velit, ante iniufta panaluenda lit, quàm iufta repetenda.

Exempla facra, Prophana proferri pofiînt : Sedquid cxemplis quid rationibus opus, in re, cuius Vim atq-, impetum quifq; in léipfo fen-tit? Sihocpriuatoadtuendam falutem luam licet, quid Kegi liceat,ad fuam totiusq; Regni, lot bonorum, tot milerorum falutem confer-uandam ?

Vt in Guifium licuerit : In Cardinalem, quodRegiius fuent, quæritis î Dicam;quod cuilibetctiam priuato, in quemlibet hoftem, latroncm, inlidiatorem : quod Régi in fubdi-tum.

Nullum vitæ genus, nulla profeffio, obedi* entiam quam Regi fubditus debet, folucre vnquam poteft:Dominorum in fcruos,patrum in liberos poteftas, certis olim modis folueba-tur. Regum in lubditos,nifi per fcclus,non fol-iüli-

uitur, Etfupracommemorauidiuîni Apoftoli Rons. iS fcntentiam : Omnis anima, amp;c. Contra quam fi itis, rcélù in Diuinum præceptum incurritis.

Hifpaniaium Regi Philippo, an vosvitio vcrtitis, quüd in Lufitanid, Epifcopos, Mona-chos , prcsbyteros qui Regis Antonij partes Ant-RwE' conftanter fequebantur,partim fœdiffimis car- inep. «4 ceribus incluicrit, partim vencno, aut crucia- p tibus nccauerit ?Non vertitis. Itavobis,idem, prout expedit , modo icquum , modo ini-quum eft.

Vos Regum iudicia repudiatis ; pofitos vos extra corum poteftatem iudicatis. Non ita tot olim fanótiviri, qui nrorte ('ua Chrifti doólri-nam inter fæuiflimos confnmarunt cruciatus, ludicibus ab imperatoribus datis,quantumuis iniquis, crudelibus, impijs, volentes obtcmpc-rabant.

Colimus Imperatorem ( inquir Tertullianus) quomodo amp;nbsp;nobis licet, amp;nbsp;ipfi expedit, vt hominem à Deo fecundum, amp;nbsp;quiequid efta Beo confecutum : Solo Deo minlt;^em.

Rtgem timendorttm in profrios grege$ :

Reges in ipfos Imperium esi lonis.

Nihil eft tertium, quod aut folutum Impc-rio fit, aut Imperium in Reges ipfos habcat.

Uitiifum Imperium cum Ioue,Ca:Çar habet.

Regesnoftri,neabipfo quidem Pontificc, vbi caüfià fuberat, iuftas mantis ahftinucrunt

Phi-

Philippi Pulcri Regis, verè pulcrum, verê Re-gium facinus vulgo notum eft.

Ad hunc Boncfacius S. P.P. legatum mife-rat Epifcopum, qui transmarinam ei expcdi-tionem iniungercr. Abfentiam Rcgum amp;nbsp;Im-pcratorum Pontifices procurabant, vt liceret interim fua confirmare atq; augere : illorumq; vires cum potentiifimis Aiiæ, aut Africæ Prin-cipibus collilçjfrangcrcntur.

Lcgatus poftquam ei Rex non omnino falls facit, minitari incipit ; ni obtempérer, Regno à Papa priuatum 11'i. Infolefcentem legatum , Rex carcere coercet. Hic veto ardens Pontifcx,alium in Gailiam ablcgat,qui Regem tributa folita ab Ecclefiafticis exigcrc prohi-bcat : Regem hærcticum, regnum ad Ecclefi-»m rccidillc pronunciet. Extant eius ad regem, amp;nbsp;Regis ad eum literæ.

Res CO deuenit,'vt Lutetiam vocatis Proce-ïibus amp;nbsp;Ecclefiafticis Regni, poft expofitam Ponrificis audaciam, Rex ab illis quæreret, cui terras amp;nbsp;pollfelîîoncs fuas acceptas ferrét,qucm pro Rege amp;: fupremo Domino agnofccrent ? Omnium vna vox fuit ; Regem eum amp;nbsp;Dominum cflè : ab eo fe terras amp;nbsp;poftèlliones, quas tenerent, habere: Impcraret,obtempéra» turos : duccret,*fequuturos,

Coablus tandem Papæ iniurijs, Nogaceti-tim Nobilem Vafeonera , cum copijs in Itali-am mittir. Hic, captuin Pontifieem, carceri mandauit, in quo vitam finiuit vt Canis, qui intraucrat vt Vulpes regnauerat vc Leo.

Quid ©tthoHcm Tcrtîum Impcratorcm di-tarn î Is lohannc XVIII. P P. captunij poft ef-folios oculosjdigitos ampucatoSjSaxo Tarpciö pvæcipitcm dan iufljt.

Vetera ilia relinquo. Rccens eft memoria, Theoi 2 vrbis Romæ, Caroli V. Imperatoris manda- Niem : tu, Caroli Borbonij virtutc capt«,amp; cum Car- Nautl*'* diilalibus Ponrificis obfeiii. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

Sed diu nimismihi cum hocMonftrorcs eft. Iraq-, cotum hoc argumentum claudo Apo-ftoli verbis, Nemo Dto militairs, implicat fe ».Tim.« negoeijs lecularibus.

Addo Sy nd 1 j fententiam, quam etii vir ma-gnus, doiftrina,iudicio, probitatc magnus.non omninoprobatjCgoomninoampIcctoriCiui-Icmvirtutem lacerdotioiunsîerc , clîé mifccra quæ milceri non poiFunt, nec debeant.

Mihi Goftaui Regis conGIium placet,quod vtiiiam fcquantur Reges cætcri,Principcsq;: amp;nbsp;fcquantur ucccllê eft, li fc, regnaq; fua atq; Ec-clclias faluas volunt. Ilie virtutc fua partum SuecorumRegnum, capcrenoluit. nifiprius Epifeopi amp;nbsp;Ecclellaftici, potentix, qua Re-gum auchontatem imminuebat,feditiones excitabant , omnia denique pro libitu licentcf turbabant, Rcnunciallcnt. Non dominari il-los, led docere debere : Etfi Chriftiatqj Apo-ftolorum, non modo fucceflbres, fed difcipuli furt, humilitatcni amp;nbsp;patientiam profitentee fubicótos legitimç poteftati elle debere. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Audio Molchos, quantunauis Barbaros, Epifco*

Epifcopos lingua fua Vladie vocare, id eft, di-fpenfatorcs, qui amp;nbsp;verbum Domini difpenfa-1C, ranquam pabulum ouibus, debcant : amp;nbsp;fa-cuhates, quas Principum Nobilium', ciuiura liberalitate vbiq; babent amplas, non luxui, aut auaritiæ impenderc, fed charitati ; casq-, in-•ler paupcrcs amp;nbsp;egentes diftiibucre. Et rette noftri, Miniftros dici atq; elle voluerunt : quod tencant fortitcr, fuadco.

Nimis hæc raulta à me Sixti V. impuden-tia extorlit : Dabimus tarnen aliquando,ii opus fit, huicquæftionidiemfuum.

Reàeoad Hißoriam.

INfidiabatur dudum Regi Mænius : amp;nbsp;occu-parc eum ante Regis Nauarræ aduentum properabat.Sed Regis Nauarræ celcritas,vti di* xi, amp;nbsp;ad feruandum Regem promptus anim’, rem turn Gallicam feruauit. Rctroceflit enim ad famam aduenientis Nauarreni Mænius.

Sed Rege Nauarræ ad alia profcóto, redijt Mænio animus,amp; repetenda fibi priftina conii-lia per Nauarreni abfcntiam, putauit. Rem cum Monachis maioris Monafterij, ad quos ventitare Rex folebat, ira componit, vt de Regis aduentu eum cerriorem faecrent, amp;nbsp;fceleri opcram fuam commodarent. Certior faótus, venturum poftridic Regem, propcrus cum co-pijs accedit : iam inopinus adelt.

In Vrbe trepidi omnes, Nauarrenum inuo-eare: Rex qui iam ad monafterium iturus,vrbc excef-

^xcefTcrat regredi,miiitcm qui ad manum erat, hinc inde ad arcendum hoftem difpoiierc : Interim Regem Nauarræ accerfere. Redijt pau-1Ô poft Rex Nauarræ ad imperium Regis, opportune: amp;c MæniuSjtanquam Solis fulgorc fu-gata nubecula, re infeda, receffir, amp;nbsp;Lutetiain Ic abd dit.

Rebus in Turonum, Andium, Piótonumq; ciuitatibus compolitis,Rex, Nauarrenum à fc longius araittere, baud tutum fibi regnoq; raws, cum co Lurctiam verfus agmen.ducit. Iter illis fere ad Ligerim Baugencia cum, quod oppidum feptem miliaribus Gallicisinfra Aurcli-aiium in 1nde manferat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftyl-n.j

Inde copijs præter Aurclianum dudis, Ger-.» golium, fuper AUreliahum miliarib’ quatuor, obftderevifum : Eooccupatoflumen in pote-ftate futurum, amp;nbsp;prellôs AureJianenfes, fuiio-ra fortafte Confilia capturos. Admota igitur tormenta : difieda munimenta , oppidanus amp;nbsp;præfidiarius miles, defperatis auxilijs, Regis fc arbitrio dedidcrunt. In paucos rcbellionis au-dores, ducesq; animaduerfum, intercedente Nauarrenö, amp;nbsp;Regis exacerbatum mcrito ani-mum,quoticscunque fcdabatoccafio, miti-gantc.

Territa vicina oppida, Gianum ( quidam Gcnacum Cæfaris arbitrantur j Caritas, aliaq-, quæ hadenus nee in coniuratis, nec extra con-iuratos fuerunt, miferê, qui deditionem facerent, amp;nbsp;ciuium voluntates facultatcsquc oftcr-

C rent}

rent ; Pecuni« ijs impcratje , amp;nbsp;annon«, Gergoliojpræfidio munito,in Bcifiam, (feu Bcotiam mauis) perreâum» Hicprimum Régi Nauarrç (duceoat is primam aciemj Plauia-rium (Pluuicrs vulgo dicirur in fertiliffima BeP iîæ parte fitum ) obuium fuit. Spem dues, mi-lesqjdedcditioneprimùmfacere: Ita tempus extrahere, dum auxilia à Mœnio veniunt.Dura de coiiditionibus agitur, Ecce nuncius, appro-pinquarcmilEimàMœnio militem. Sic rupto colloquio, 1111 fe in oppidum feftinantcs, rcce-ptre : Nauarrenus miles infequi, amp;nbsp;allèqui.Sed illorum expedatio frullra fuit ; at non militis Nauatreni diligcntia.Nam oppidum illo impe-tu captum amp;'dircptum cft.

Huius rci fiima, oppida am lt;icditionem traxit.

Et lioc ferc tempore Caftillionxus cum panels Carnutum verfus excurrensin Saucuiam, ignarus ignoratusq; incidit. Duccbat Saueufa Côiurate nobilitatis florcm ad trcccntos amp;nbsp;am* plitis équités. Nonpriuspcnèvtrinque hoftes adclic cognitum, quàm adlnanus ventum cft : Magna virtute vtrinque pugnatum. quot;Sed Con-iuratorum ea pertinacia fuit,vt ne vidi quidem abftinercnt : quotcunque conuenerant, triam quinque,fcx, ((.ptemûe, agmen facerc, amp;nbsp;in Regios incurrcrc, tanquam mori,quàm viuerc præoptarcnt. Ita omnes autcæli,aut capti. Quoldam ita mente captos ftiillc niemorant,vt vitam amittere, quàm coniurationi rcnuncia-

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ie,Sc

arma contra Regem fcclcratc fumpta po-nerc mallcnt.

Sed ncq; alijs locis Regij legati cedant. In NormanniaDux Montpenferij Regiæ familiæ Borbonius Princeps,inulta millia Rufticorum, qui inani libertatis fpc, amp;nbsp;rcrum nouarum ftu-dio pcllcä:i, arma furiofe fumpferant, ad mo-dum militarem,a nobilib’ quibufdam,qui ipfis aderant aftiiefaóti, aliquot prælijs cecidit.

Et ad Siluancdum, quod eft oppidum de- p cem miliaribus Lutetiä,Picardiam verfusfSen* lis vulgo dicunt) Dux de Longcuilla,cuijfc La-nousà RegCjSedano cxcitus iunxerat,Coniura» torum exercitum, in quo ciuium Parificnfiumi magnus numerus, ad rcbellandum, quàm bcl-landum aptior, fudit fugauitqj, Sc tormentis quibus oppidum oppugnabant, exuit,

lam nas aliquot boras tibi dedi, Ledlor : tu mihi hanc pagcllam condona. Poftquam legens, commodabis etiam Lachrymas, fi bonus cs, 11 pius : Et 11 prudens, Chriftianx Reip. atq; Ecclellæ vicem dolcbis.

Namq; in morbum circa hxc tempora inci- Obit’ D.' dit. Vir illuftris lacobus Segurius Pardilia-nus; quo poftea ad diem Xl.Iunij nobis ereptus i\,. nbsp;nbsp;nbsp;’'F'»

eft ; Vir, amp;nbsp;ore amp;nbsp;more imaginem honefti rcfc-rens : opum honorumq-, contcmptor,re(fti per-uicax. Vt anima ira ore liber, eoq gratus bonis, grauis improbis.

Dodorum, fed bononim amansquot;: illos'igna-«â opéra, Philofophà fententiâ, non ferebat t

C i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eru-

eruditioncm grauem, feriamq;, à qua in publicum boni mores, bona valctudo manavent.

compleétebatur : ilia acuminis irriti ludicra, amp;nbsp;difficiles nugas, auerfabatur.

lam pietatc amp;nbsp;animi robore,fupra vulgi,pç-nè etiam dixerim fupra hominis captum , in-geniuraq-,.

Sed non ille ad huius feculi guftum : Seculi improbi, maligni, ingvati, quo vitijs malisquc artibus, non modo impunitas, fcdapudplc-' rofq-, etiam honos ; innocentiam atque virtu-tem vix vfquam finepcriculo, aperte colueris.

Henrico tarnen, quem hodie Chriftianiffi-mum Kegem Francorum amp;nbsp;Nauarræ boni lar-tantes intuentur, à puero earns. Mcrito. Nam, amp;:ipilScgurio,vnailla poftDcumcura: hunc per bonas artes (pictatem,virtutemq;) quara norentiffimum videre.

Certe ita iudicabat : amp;nbsp;erat ci, rara Regis indoles, à puero nota : Quantum pcrlpiccre liumana mens poftct,neminem inter huius æi i Principes,pjræftarc Rcip. atC|Uc Eccicfnc Chri-ftianas poftc,quæ hic, multis indieijs, argumcn* tisq; praiftiturum fe polliccbatur.

Erat ille familia inter Aqnitanos illuftri na-lus, à qua amp;nbsp;fub qua prima pane ijs locis reli-gionis iatfta femina, immcnium adolcucraiit.

Primos annos bonis artibus : czteram æta-tem Rcip. atq; Ecclcfiæ dedit. Adolefccntiam amp;nbsp;ilium florem ætatis fub armis egit.

Vbi maturior illa,amp; rebut getendis fimul ac

regen-

fcgcndisactasacccflït,tùmIcgationibus Galli-J am, Angliam, Belgium, Gcrmaniam , Hcluc-tiam obircjlaborare, vigilare ; ncgorijs publi- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

cis intcntus, fua negligcre : Bonos omnes paf-fim ad communem Ecclefiæ defcnfioncm ad-hortari : prudentibusjanimum addcrc : impiu-dcntibusj mala imminentia exponcic.

Vbi infeliccs Thcologorum diflènfioncs,amp; difputatiunculas inancs, officere bono publico videt, vias ad concordiam quærere ; ad earn o-mncs vocarc: non corpori ,non lümptibus,non vitæ parcere.

Hominem, fupra hominem,id eft,non fibi, fed Ecclciiæ,fcd Reip. led cuiuis potius, quàm fibi natum, audis. Sed quis illi, vera dicenti, feribenti, fidem habuic ? Ex ijs, qui pracienria adferre remedia poterant, nemo : Boni, plcriq; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f

ad arcenda mala,paium potentes, quæ ille prç -

dicebat, taciti ventura videbant, amp;nbsp;buius iccu-11 ftupiditatem, taciti deflebant.

Quorundam ca audacia, is furor fuit, vt vi-rorumoptimi, non folumfamam, per men-

dacia, impudentes difÏerrcnt, verum ctiam vi-tam,per latrocinia,federate pctcrcnt. Sed ma-

lebat ille famam boni viri, quam confeientiam ad tempus ctiam perdcre.

De vita incuriofus crat. Fiduciam in Dcum fibi circumdedcrat, muruminexpugnabilem.

infelix (êculum ! quo, quæ fentias, quæ vi-dcas, dicerenon liccat ! Tuvero felix Seguri, confcólo innocenter curfu tuo, iam hac Icrui-

C j tute

I

; tute liber, viuis : Sc viuis, cum Dco, beatus sr tcrnùm.

Fratres duos narrant, cùm non adeflènt boucs,currum matris fubijHc, ad tcmpîum per milita ftadiatraxiHc. Matrem hac filiorum picrate commotam, petijllè à Dco, vt quod maius ba béret bonum, hlijs pro hac picrate redderet. Illos codera die cxtinétos.Voluiflè Deura mor-talibus oltenderc : nullum contingere liomini bonum maius polie, quàm ex hac milcra amp;nbsp;ca-duca vita, ad illam beatara, ætcrnamq; trauli-rum.

Quid ni amp;nbsp;nos, bcata Seguri anima, reddi-l tara tibi à Deo, pro tot laboribus, pro ipfo,pro ipiius Ecclcfia (cuius currum tories fubifti) fu-feeptis, ampliflîmam mcrcedem Gicdamusî Credam ego certè. Sed ad laudes tuas non ad-dam pliiia.

Scio elle qui inuidcanr: Scioefle, quiex-candefeant. Et veritati his monbus , quàm mcndacio, præfentiuspcriculum- Tibi à Dco cui feruifti, tua mcrccs : hominum iudicia, ne-que tuo, neq; meo nomine quicquam extime-KO ; neque tu ilia quaefifti : ncc quæram ego, fi tuum exemplum lequar : fcquar autem quam-diu mihi hæc à Deo vita fuppetet.

Sed Regius cxercitus,captoPluuiario,com* pluribus oppidis rcccptis , Belfia peruagatâ Stampas venir, Lutetiâ miliaribus x 1111. Ad deditioncm inuitati, fcrociter relpondcnt. Igi-tur oppugnatio cæpta. roftquam|impares lè vident

vident, quamuis ipfis præfidiarius miles adef-fetjColloquiiim petunt : ncc duces negant.

Sed tencii miles, qui amp;nbsp;ipfa pugnâamp;fpe prædæ incaluerat, non potuit, quin, per ruinas, quas tormcnta fcccranr, inrrarct, vrbcmquc diripcret. Scditioforum duces pauci, capitc puniti.

Hinc circa Lutctiam arecs mulræ : oppida quædam,aliavi, alia dcditioncinpotcftatein Regis vcncrunt.

Pontifarenfes (Pontoife, oppidumad Ifa-yujMt ƒ•'Z ram,quofluuioinSequanâ,indeLuccciamplc-t'h i’.i\ raq; ad vidum vitamq; necefl'aria deuchuntur) firmopriEÏldio, quo tencbantur,amp; vicinià Mæ-nij freri (namq-, feptem exiguis miliaribus Lutetia difiuncli lunt ) parère nolucrunt. Probra ctiam non dicenda, noncogitanda in Rcgcui iccére : 8c, ü dcdcrc fe veliut, quod pignus rôties fradæ fidei, datums eilet î Dixillc Regem aiunt, cùm relatum hoc adeum elîct : lî de fide fua dubitarent : Iponforcm le Regem Na-uarrædaturum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- «i

lam de Rege Nauarrjc earn opinioncm Rex conceperat, vtnifieoauthore, co duce, nihil libi aggrediendum , nihil agendum putarct. Quem abfenrcm, fummo fuerat odio pcrlècu-tus, cum præfentem, dura virtutes cius præ-Icns intuctur, amat, amp;nbsp;complectirur : Ita fit, vt plcrunquc opinionc amp;nbsp;fama, non iudicio ccr-lâuc rationc in odium alterius feramur.

Igitur circumfeirum oppidum, trans 8c as

C 4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ifarara

Ifaiam onpugnari cœptum. Cùm autem tran-firi vacio liârç, non facile poHèt^hoc incommc* dum oppugnantes patiebantur j vt fubmittcrc inuicem auxilia, amp;nbsp;laborantib’ adellè non pof-fcnt. Poftquam hoe Rex Nauarræ animaducr-tit,ponteiungcreflumen aggreditur. Ratio-nem luis, flumen ipfc ingrelius, præftribit : o-perique inftat, Sc addit animos. Confcótus intra paucas hofas pons,oppugnantibus difhcul-tatem libere commeandi, obfelÏis Ipem diu-tius rcfidcndi abftulit. Capta hinc inde fubur-bia, tandem eines militesqj ad deditionem ad-aóli, imperata fecerunt.

lam ocenpatis circa Lutetiam oppidis, ar-cibusq; petenda ipfa coniurationis arx Lutetia, olim Rcgni,nunc rcbellionis caput, dircóló vi-debatur. Et accelïerant Regi Heluctius miles , quem vallata Sabadudia amp;nbsp;Lacu Lema-no repurgato, Sancæus, Nobilitas Picardiæ, Campania;, Burgundiæ, quam Dux de longa-uillaamp;Lanoins duccbant.

Non poflum hic fortitudinem fidemq-, mi-litispræterire, qui haôbenus Vincennarum ar-cemtenuir. Arxeftpenè ad portas Parifienfi-um,veteriopcre munira, cui nemus adiacet amœnum, præalto muro cinélum, ex more gentis. Hæc à morte Guilîj in hune dicm in fide manlîr, vi à Parifienfi plèbe læpius tentata, conatu irrito ; Sed defendunt earn, non tàra muniméta,turresq-,, qu'am plcbis illius imbel* ^is, amp;nbsp;militis, non minis, non promiflîs, non

auro

auroexpugnabilis animus. Hic te, Philippe Maccdo tenuilïèt, quamuia aditus fit afellis cti-am pluribus onuftis auto, f-àcilis.

Rex veto difpofitis copijs ad Pontem D.Clo* doaldi (feu Clodouæi mauis: Saindt Glau Galli dicunt)diucrtit,ad Seuuanam,duobus Galileis miliaribus Lutetia : Rex Nauarræcumfuis Meudonum, Lutetia miliari vno : namq-, cùm primam aciem duceret,fempcr ptopius hoftenx îibi manfionem deligebat.

Mænius poftquam tenere,contra vires réglas , vrbem non poteft, ad folitas fuorum artes decurrit. Non enim tàm armis 1111, quàm per-fidiâ, immiffis veneficis, Sicarijsq; bella confi- gt;nbsp;t ciunt. Monachus adhanc rem aptilfimus vi-^ '' fus ; amp;nbsp;Monaclio perfuadendo,fœmina, Mænij foror deleôla ; fœmina vitra fœiïnnam ferox, cuipedlusinftruôlum dolis, amp;nbsp;dccuspudorqj lain dudum dominatione viliora. Vêtus eft verbum. Nihil tàm arduum, tàm fceleratum, tjuod non Monachus, quod nonfœminaau-dear. Vtrumq-, infœlix experta eft Gallia.

Monachus præterea, ad conficiendumiaci-nus aptus, ideo maxime videbatur, quod ifti hominum generi, ad Regem fuperftitione eo-rum deuindum, liberaditus erat. Inuentus eft inter Dominicanos ( lacobitas aut lacobinos alij vocant) iuucnis annorum XXIII. ( Ætas ad audendumprompta)Nomen Iacob’ Clemens, qui Regem iutcrficiendum fibi Parricida fu-merct.

Olim

Olim ciufdcm ordinisMonachusImpef«-torem Henricum VU. cfamiliaLucelburgica, infedâ veneno millali hoftiâ, in Italia fuftu-Icrat.

Hic illius improbiratcm audacia fupcrans, Regcrn Francorum in ipfo Rcgni Mcditullio, tollere cultro aggreditur. Cultcr pararur an-ceps : litcræ adduntur ad Regcm,confiôtç, tan-quam ah Harlæo, Senatus Parificnfis (illius veil rcóliq; ) Principe,quem captum LutetiaCjob conftantem in Regem fidem, detinebant : vt amp;nbsp;prætextus itincri cllct^ amp;nbsp;eó promptius ad Regem admitteretur.

Itaarmatus, habitu fuo vrbem egreditur: à Nauarreno milite cxcipitur : Felicia omnia nunciatum Regi venire dicit: amp;nbsp;litcras ab Har* læo ferre. Traniitus datus: ad Regis procurato-rem generalem deuenit: ei aperit , habere fc præter literas fecreta mandata , quæ nemini præterquam Régi audeat annunciare.Procura-tor generalis rem ad Regem defert ; ille admit-titur. Nam quæ Régi poterat elle de Moiiacho lùlpicio ? Animi fui in iftiusmodi homines^ amp;nbsp;bencfaótorumlibiipicconfcius erat, ignarus nullis meritis mitigari perfidiam polie. Admif-liiSj literas ofiert.

Dùm Rex intentus legit, ille cultro inferiorem ventrem petit, amp;fcrit. Rex vulneratuin lefentiens, in homineminuolat, cultrum vul-nere extrahit : Parricidam, eodcin cu!tio,hino ilt;d:u verberat. Accurrunt cubicularij, amp;Mo-nachuni

nachum ira incenfi, muitis vulneribus confici-unt. Medici vulnere Regis infpefto, iudicant nee Icthale clïè, amp;nbsp;fanaii intra paucos dies pof-fe. Animus qui Regis præfcnti pcriculo aoie-rat, cunólis redit.

Rex Nauarræ bellicis negotijs intentus ; alij Principes, procerefq; confeftim accerfuntur, tanto Icelcrc attoniti : pleriq; fuo Regisq; peri-culotrcpidi. Rex bewe fpcrarc iubet: Intérim Régi Nauarræ parère.

Secretario Anglico, qui legati abfcntis nomine in comitatu Regio erat: Scribe,inquit,ad fororcm meam Reginam Angliæ, Hilpanicas bas elle artes, qui bus amp;nbsp;ipfa fæpe petita lit : lcd futuram falutem noftram Dco curæ. Sub no-' nbsp;nbsp;élem ingrauefeere morbus^ præter Mcdicorum

fpem.

I CumfinerninftarelîbiRexvider, accerfiri Principes procerefq; regni iubet ; ad concor-diam cos,amp; conllantiam hortatur.Arma ne po* nant, nilipurgatolatronibus regno. Vltionem fceleris,amp; ipiîs ôc Regibus Principibusq; omni* bus, quorû maxime interfit, facrofancios Reges Principesq; clic, commendare : cam perfe-qui illis amp;decorû,amp; in eXemplû vtilc futurum. Sed Reges, alibi mortalcs, in Galliâ, ccria lue-, celbone, æternos. Superftitena ellê Dei gratia, t, Regem Nauarræ, fratrem fuû amp;nbsp;regni iullum fuccelîôrem : cuius toto orbe nota virtus, nec ipiîs ignora lit,qui per earn leruati fint :ci parc-ant, eum oblèrueut, colant, ament.

His

His alijsque in cam fententiam didis, poft-cpiam amp;nbsp;acceptas iniurias omnibus condonaf-fet, inter fuorum non fidas lachrymas'expira-uit, hora poft mediam nodem, circitcr tertia.

Exterorum Regum cxitus cum reputo,plu-Tcs à fuis interemptos qiiam aut lua morte,aut hoftili manu defundos repcrio. Inter tot Francorum Reges (plures fcxaginta numerant) hie, nifallot alter, perfida fuorum manu cccidit. Scdhoc indignum, nouumqjquodMonachi manu.

lam patientur ill i, amp;nbsp;laudabunt,Monacho« Regum interfedores, amp;nbsp;referent inter Diuos : Regem non ferenr, qui iuftam manum, prodi-tori Sacrificulo intuferit.

BeflarionemCardinalem diccrc folitu narrant , non paucos fc legere in Diuorum numero, cruce qqam cœlo dignos. Tibi Belïario, vt pene adfentiar, facit hic lacobus Clemens, Si-carius amp;nbsp;parricida,relatus inter Diuos.

Rege defundo, vna omnium voce, Rex Na-uarræ Ht nricvs Rex Francorum,procla-matur : fidera ci atq; obedientiam, vt luo Regi ac Domino , quern natura , quem Lex, quem Deus ipfe dediflet, facramento promit-tunt Principes, Rcgij fanguinis, Proceres Re-gni, Nobilitas omnis, amp;nbsp;ipfa exercitus turba : amp;nbsp;indignam Domini fui necem vindicaturos, lureiurando firmât: ipiritum etiam ante, quam vltionem amifturos. Multorumanimi abhofti-bus, promiftis amp;nbsp;largitionib’ icntati, fed nemo reper-

rcpcrtus cŒ^cuias aurcs aut animus corruption! parcrent.

Hoc vero non tacendunijquod quidam Vic fane bonuSjCum àpræcipuis coniuratorum du* cibuscrcbrislitcrisfollicitarctur, amp;nbsp;inter cos virus fcriplîiîèt J quoniamiplîus Rex mortem obijllcr, tanquam amicum ei omninoconlulc-re,vt fe Catliolicorumpartibus tandem aJiun-geret, amp;c. Refpondit fe ab bofte amp;nbsp;proditorc confilium capere non folerfe.

Sed Rex, gnarus,quæ fufpitio animos Pon-tificiorum terreret,liberam cuiq; rclligionem relinquere profitetur : amp;nbsp;nominatim Catholi-cam, Apoftolicam, Romanam, fub tutela fua futuram. Prudenter. Nouerat, quæipfe cum fuis ad Relligionis libertuem confequendam tenendamqj perpclliis tot annos fucrat : nouerat non animis pcrindc ac corporib’ impcrari : amp;nbsp;corpora, corporifque moimos, ferro amp;nbsp;igni curari, in animum iftis inftrumeiitis, nihil cf-feiuris: imoirritari violenta manu ingenuas mentes. Sed elle verba amp;nbsp;voces, quibus redu-cere errantes animos in viam pollis :

Et magnant mor bi dcfellere partem.

Rclt;ftcprudcnsamp; fords Rex Theodoricus, Rcligionem imperare non polïiimus, quia nemo cogitur, vt credat inuitus.

Sedfuetunr, quiRegiipfiobReligioncm, quam tot annos,per tot incómoda,pcrtot peri-ciila,bonus conftansqj,tenueratjmoleftiam facerent.

«rent. Impudentes fane homines, qui quod fi-bi liberum volunt, Regi fuo libcru tile nolint. Et miror etiam homines lus amp;nbsp;fapientiam pro-fclTôs,putaflè egregiè officio le fuo defunólos,fi publicationi edióti Regij fubieciilènt, Petere fc a Rege, vt Gatholicam Apoftolicam amp;nbsp;Roma-nam Religionem deinceps lêqui vellet. Verba funt ifta : Sed non verba illade quibus modo dicebam, quæ errantem leducant, ægrum la-nent. Verba dico, in quibus Spiritus ht amp;nbsp;vita, non inanis aeris reperenffi fonus. Nempe hoe vobis liccat,religionem lequi,modo hanc,mo* do illam:vobis qui,religionem veftris cómodis ællimatis : At Regi noftro fuam tenere non li-ceat ? qui amp;nbsp;Dcum nouit, rimetqiie, amp;nbsp;vitam illam beatam, æternamq; Ipcrat.

Placet, quod è Regni proceribus vnus, Vir religioni, quam Gatholicam vuigi erroredi-cimus, addiótiHimus, de ifto hominum genere, Regi ipli dixit ; iubc, inquit, illos, qui tibi inolefte religionem illam inculcant, prins libi-iplis religionem aliquara capere ; Nam Deum tcllor, inquit, iftornm nemo religionem vllam cx animo colit; Sipenitus infpicias,Athci funt.

Sed profeéló alieniffimo tempore, Regem ad religionem veftram vocatis. Scilicet earn hodie religionem ampleóletur Rex,in qua Rc-gum intcrfeólorcs. Dij funt î Abfit.

. Sed iplius Regis inter tantas moleftias, ad-mirabilis amp;nbsp;prudentia amp;nbsp;conllantia fuit. Nam* que, volebaiit hi, Romanam religionem am-pleóle-

plcólcrctiv, ca rclida, quam, ne relinqncref, mundurn huncpænè rcliquerat ; Certe Régna vitamq; fuam contempferat : minas etiam ad-dcbant, Ni faceret, lam iam fe fidem exuere, amp;: domos fiias difccderc.

Illi fiiadebant , vt ad tempus diffimularct : al ij vt intra certum tempus promitteretjieligio* ni Pontificiæ nomen Ic daturum. Regno, nab-ditisqjdandumaliquid; amp;nbsp;maiorem eiuslau« «dem futuram, Ç ad quod armis minisque cogi, blanditijs pollicitationibusq; ingentibus addu-ci nunquam potuillet, fi, poftquam nobiliffi-mum amp;nbsp;ampiillimum omnium Regnum légitima fucceflione confccutus eilet, Religionen! fuam bono publico condonaret.

At Rex : Velut pelagi rupes immota refiftit* Regi famæ imprimis rationem babendam, in-quit, Sed viro DonOj conlcicntiç. Vtramque ie peribnam iuftinere; Ita enim Regem clïè,vt vir bonus eiTe vclit. Virum bonum aliquando etiam per mediam infamiamjConfcientiæ confu-Icrc : Regem, fi bonus eft, famam ex læfa con-fcientia non quanere.

Sed icLgionis illa fubita mutatione, neque ad famam iibi quiequ im accefturum,niii forte inconftantiæ notam, quæ in Rege turpiibma lit, amp;nbsp;confeientiæ fuæ multùra detelfurum. Fa» mam ab horainibus cflejCohfcientiam Dco da* ri, Deo autein feruiendum magis , quàm bo-ipinibus. Etfivtilitatcmfuamfpeôtet, à quo diuitias, Régna, honores, nifi à Deo expeiftct ? Vniuerfan! terram eius eftê, eam eiufqué parti»

Omnia in nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aufTefrc, cui vclir. Ei fe placere in-

fc habet,o- primis cupere : Cupere amp;nbsp;1 plis, qui cum rogct, mnia afiüt liibditisq; omnibus gracificari : fed de confci-bona, quë entia fua liberalem elle non polTc. Ipfis autem penes eft ßdefertores Regis fui amp;nbsp;clleamp; audircvelintj fliberum cfledilcedcrc. Regno fe carcrc ,’quam Cœlo malle.

Quod diffimulationcm quidam fuadeanr, alienum à fua naturaclle. Falli^fevt hominem polie : fallere alios^nec pollcjnec veile. Et li ho* mines fallat, an amp;nbsp;Deo fucum ladurus lit ?Ti-mere, ne qui alios fallere cupiat, ipfe fe omni* um maxime fallat.

Promirtere autem^quod præftare nolit, libi inlblens : folcrc fc ftarc promillis : hoc amicos, hoc holies Icire, quifidem luam intcgram lan-élamq; experti client. Scd nepertinacem fe po* tius, quàm conllantem arbitrarentur, docerent iplimeliora: fecuturum.

In hanc ferme fentcntiam Rex : Sed vt folct breuitcr amp;nbsp;argute: necmihiacutam ilhus amp;nbsp;elegantem breuitatem allètjui fas.

Regis rationib’Proceres acquicuere. Non autem furiofa plebs, non plebis incentores Sa-crificuli,NonMænius,non Lotharinirus , non Sabaudus^non Hilpanus, non Pontifex. Et qui* acquiefeere pollen tdngcnia, quietem pacemq; pati nefeia? Plebcm fuus mos agit: Sacrificulos amp;nbsp;cocionatores fuus furor: Alios ambitio incx* faturabilistranfuerfos abripir. Rationes amp;nbsp;iu* ta lingulorum, breuitcr lice at cxpendcrc.

Iftis in hoc conncniti Hcnriciim Regem, Nauarrx non cfle recipiendum. Rationein ad* dunt ; Hæreticum clîè. Non Jicere aurcm Hæ-rctico Rcgni fucceffioncm capere. Nainquc lt;]uin aliàs fuccelhoni proximuslit,paucosic-perias, qui dubitcnt.

Gaude Rex Chriftianifliniejdcm tibi quod Daniell accidir. Quxfcbant in eunijCriinen Sa/ frapæ, nccinuenicbant : itaque dixerunt. Non inueniemus aduerfus iftum crimen, nifi forte in lege Dei fui. Nihil hi habenr, quo te coar-guant, nili teligioncm tuam ,id eft, verum Dei culcum. Ob hunc tu illis haereticus ; Regno amp;C luce indignus. Sed qui Danielem de lacu Ico-num libcrauit, idem amp;nbsp;tc feruabit contra ifto-rum infidias.

In Daniele, cum è lacu extraherctur, nulla inuetaeftlçfio,quiaCrediditDeo svo. Haâenus nec tc lædcrc potucrunt tot hoftes, variâ perfidid , Quia- Crmdidisti Deo T V o J nec tc porro lædcrepoterunt, fi pergis Credere Dao tvo, amp;nbsp;apertis feneftris numen illius adorarc amp;nbsp;inuocare, qui tc ab cx-tremo Galliarum angulo,Pyrcneifq; tuis ,1« lu-cem terrarum Orbis, ad capeftendum Francorum Regnum, regendofq; impcrio populos, paccmq; orbi Chriftianoreddendam, eduxit.

Sed Rex, hæreticum fe negat : amp;nbsp;ego, ob hærcfin neminem fucceffionc arcendum, Rc-gnóue mouendum contendo. Si hærcticus is lubcndus eft, qui Deum in IpirituScveritate

D nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;colat,

$

èolat, qui vnum folum Deum rerum, amp;nbsp;qtieffi miiiit lelum Chriftum agnol'cat ; qui vtriuiqué Teftamenn libres vnicc ampieólatur, lum ncq; ego Hæretcci nomen valdc refugiam. Sed eer* tc b.Trcticum cum non dicctis.

At afidc aberrat, inquitis. An aberrate cum à fide dicctiSj qui in Iblum Chriftum fidem col* locat fuam 'i Magnus’, nupcr, verus amp;nbsp;faiiu» Theologus, Martinus Bucerus, dicere foie bat. Nunquam fe aliquem codemnaturum, in quo aliquid Chrifti die animaducrterct : Sed iliud quod Chrifti in eo edet, amplexurum , amp;nbsp;hoc nomine fratrem luci f.ccrc conaturum. Vere Chriftiana vox, quam vtinam nefcio qua: ho-die Theologorum purgamenta, filij Bclial,tan-dem fcquerentur.

Sed huius Viri audloritate video vos noit commoucri Nec ego ; pietatc, caritate com-moueor. Audoritatc 15. Pauli commoucorj Fundamentum, inquit, nemo aliud poteft po-nerc, praeter id, quod pofitumeft: quod eft Chriftus Ictus. Si quis autem lupcrædincat fu-per fundamentum hoc, aurum, argentum, lapides pretiofos, ligna, tœnum,ftipulam,vnius-cuiusq^ op’ manilcftum crit; Dies cnim Domini dcclarabit,amp;c. Si cuius opus manferit,mcr-cedem accipiet : Si cui’ opus artcrit,dctrimcn-tum patictur. Iple autem faluus crit,tic tarnen quafiperigncm.

Hoc fundamentum, Chriftum lefum, Rex pofuiq amp;pemtuspoluillc,YKa,labotcs, peri-

a

cuîa, «riimn«, pro co tolcratæ, palàm faciuntt. Si quid iuperædiHcatum, quod fundamcnto non rcipondcat^ oftcndicc Si docctc, ü potcftis; aut id in Dicm Domini iclinquite. Illc,proba-bit J purgabitq-, : Sed f-. -damcntum mànebic immotuin j'amp;in hocfendamcnto, etiamqut fœnum, ilipulamq;, ignis pabula, liipcrædifi-caucrit, fafuus crit.

Nos vnum crucifixû, amp;nbsp;veiè pro nobis cru* cifixum Icfum Chriftum, nouimus, in co folo acquicfcim’, co folo cum D. Paulo gloriamur. .Vosfiplurcs, il innumcros Chriftos noftis, ß Sanâorum turbam noftis j non inuidcmus. Si-«itc nos vno illo noftro contcntos viucre, mul-litudinc vcftra, gaudctc. Solum canouimus,5c vix ramen nouimus, quæ lacris libris Deus pet Spiritum fanôlum nobis aperuit. Vos, fi quid feitis amplius, amp;nbsp;fi quid poft Apoftolos, à Spi-titu fanifto, Ecclcfia vcftra habuit, aut docctc ilia nos miferos, docctc, inquam, in fide Si di-icétionc per Icfum Chriftum ; aut,fi tàm hébétés fumus, vt aftequi ilia mens noftra non pofi. fit, condolctc, fi Cnrifti cftis. Si orate DeuiB,v6 aperire nobis oculos mentis vclit.

Pergitis : Pontificis primatum non agnofeit, amp;nbsp;Eeelefiæ Romanç Cçremonias non fcquitur. Quid hoc ad fundamentum? Neq; Pontificem, neq-, Romanam Eeelefiam fundamentum vo-bis Paukis pofuit : imo totâ feriptura facrâ ne verburn quidem de Pontificc Romano inueni-as J amp;nbsp;Romanam Eeelefiam leges, vt Corin-.• V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Di nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tliiorun*

tîiiorum, vt CoIIoflcnfium, Ephefîorum,aliâfc Nos, quæfo, ne patiamur nos ab fundamentd illoærerno Iesv Christo abduci, amp;nbsp;ad homines traduci, id eft, pro fundamento, fœ-num ôe ftipulas coîlocarc : Icuc fundamentum, ic quod in die illo Domini, nonperftabit.

Sed de Ponrificis primatu magna quæftio eft, Âf aliis expofita. Née earn ego nîctangam, nifi hoc fummo digito. Primarum habere fe à D. Petro Pontifex iadtar, Sed primatum inD. Petro, nee D. Paulus agnouit : nee tarnen eum pro hxretico,aut Apoftoli, aut Eeelelîa habue-Cal.a. runt. Namcùmvidillcnt,inquitipfc Paulus, ' quod creditum eft mihi Euangelium prarputij, heut Sc Petro circumcifionis ( qui enim opera-tus eft in Petro in Apoftolatum circumeinonis, operatus eft amp;nbsp;mihi inter genres} amp;nbsp;cum co-gnouiftcnt gratiam, quæ data eft mihi,Iacobus amp;nbsp;Ccphas,amp; Iohanncs,quividebanturcolum-nxcftc, dexteras focictatis dederunt mihi, amp;nbsp;Banabæjamp;c. Petrum ad ludæos ablcgat : fibi, commendatos gentiles.

Cicero, nifallor, crrarccumPlatoncma-uuit, quàm rede fentire cum alijs : Rex noftcr cum D. Paulo, hærcticus cftè, quùm cum Papa Orthodoxus : Si quis efle cum D, Paulo hae-reticus, amp;nbsp;cam Papa, contra D. Paulum Or-c. nullus thodoxuspoteft.

Sed codem Argumento, hærcticos dicctis Gieijori’ Pclagiuin 11. amp;nbsp;Gregorium Papas, qui amp;nbsp;pri-paftini, matumiliumauciïatihint. EtEpilcoposom-

IIK

«es pro fra tribus habucrunt. Erra re auten* Papam non poflc^apud vos confiât : iiiulco minus in hxrcnn caderc.

Addam amp;nbsp;hoc cum bona venia tua,Leótor, ex Concilio Chalccdonenii. Primura gradum Epifeopo Romano, olimconccHum, proptce vrbis dignitatem^ qux Imperium tenebat. Im-pcrio Conftantinopolim tranflato, cum effet orta controuerfia inter Epifeopum Romanum amp;nbsp;Conftantinopolitanu Patriarcham patrum fententijs, huncilli exæquatum. Nunc autem extinfto Rom« Imperio, amp;c Conftantinopoli à Tyranno Turcico infefla, quis dubitet fubla-tam vtriusq; dignitatem ? Nifi forte, latam à Phoca Parricida fententiam Pontifex, vrget. Hoc illi per me liccat.

Venio ad Cærcmonias, quæ vt nee rcligio-ncm faciuntj ita nee hæreticum. Nam Cærc-inoniat de clîèntia Rcligionis efle, nemo facile dixerit : amp;nbsp;hæ funt plerumque quæ illi fun-damento fuperaedificantur , ligna , fœnum, ftipula.

lam Rex, fi quid aliàs errat, facilem fe præ-bet : doccri cupit ; amp;nbsp;hoc eft; ab hrretico omni* no alienum : Eriare hominis ell : ex errorc veile cmcrgcrc,hominis eft ingenui amp;nbsp;probi. Do* cemus, inquitis, Certe docetis gladio amp;nbsp;igni s amp;nbsp;hac Via operam luditis.

Medias acies, medioper ignes Inuenere viam,

i Sed

Sed nos fnriofas iftas mentes tandem dcpo* ramus : amp;nbsp;virilem Confulis Bafilienfis Icn-tentiam imitemur. Excommunicatus fucrat à P.P.Ludouicus Bauarus Irop.huncnihilomi-rus fequebantur Bafilienfcs. Carpio IV. elc* élo, Pontifex j morcuo Ludouico, Epifcopo Bambcrgenfi mandat vt eos, qui Ludouicum fequuii eiïent abfolucrct; Bafdcam Epifcopus venit, abfolutionem offert Senatui ; Tum Con-ful, præfentc Carolo Imp. Domine Bamber-geniiSjinquit,fciacis^quod nee farcri nec crede-re volumus. Dominum noftrum Ludouicum, Imp. Romanum vnquam fuiffe hæreticum, amp;nbsp;quemcunq-, Imperij Elcótorcs nobis dederint, hune recipiraus, eriamii nunquam Papam rc-quirat.

Et nos,quem nobis Deus, Natura, Legesq^ Francorum dcderunt Regem, cum Regem amp;: Dominum habeamus : neque Hæreticum cum eredam US , Sed cegitemus eundem nos Devm, eundera C h r i s t v m colcrc: ad candem çter-ram bcatamq^ Vitam adfpirarc. Si quid minus conuenit, in medio funt Libri facri ; Inuocato Deo, animo ad caritatem propcnlo, tentemus vias Pacis, Aderit, vocatus. Sin nondum tempus illudaduenir, quo componi diffidentes op'i niones poffint, amemus tarnen inuicem in vno illo Deo, in vno Chrifto ,quem folum omnes colimus, in quo folo omnes Iperamus : amp;di-frutationis finis fit , qui fuit fratrum H’cro-Molymis amp;nbsp;Pauli : Dexteras focictati demus in-uicer»

tiicem', ^pftupcnim memorcs lïmus ’, id eft, charitatis officia excolamus , atq; cx D. Pauli PræccptOj ftultas amp;nbsp;fine difciplina quæfiioncs, lt;amp;nbsp;pugnas vciborum deuitcmus, ad nihil vtilcs nili adfiibucrfioncm audientium.

Illucvenio,propterhærcfin, non abrum-pcndam elle fidcm Regi aut Dornino dcbitam, neqj qucnquam fiicceffione débita arccndum. Ethicquæro : Qualcs fuerint Cæfarcs, Impe-rarores,Reges,quibus amp;: tributum foluit Cnri* ftus, quibus obedicntiam reddfrc, pro quibus pieces fundcrc Apoftoli iubcnt I ’empc infidèles : non in fidc errantes, fed à fide alieni, fed fidei hoftes. Quales illi Imperatorcs, lub qui* bus maxime floruit Ecclcfia, qux tot excellentes Dodloresjtot diuinos Martyres tulit ? Nem-pc infidèles, fidei fidcliumque hoftes acer* limi.

Chriftiamp; Apoftolorum verba fuprarctuli. Hie Tertullianum audi, primæ illius amp;nbsp;Sanctç Ecclefiæ Doûorem. Cnriftianus nullius eft hoftis, nedum Impcratoris ( loquitur file, illis fidei hoftibus ) quern feiens à Deo conltitui, needle eft, vt amp;nbsp;ipfum diligat, amp;nbsp;reuereatur amp;nbsp;honorer, amp;nbsp;laluum velit, cum toto Rom. Im-perio, ôcc.

Nempe vos ad iftam normam viuitis, doce-tis ! qui Rege« veftros reijeitis, armis oppu-gnatis, per fraudem amp;nbsp;fcelus interficitis ! xQon ita illi,illi non ore amp;nbsp;labiji extremis Chriftiani, Sed verc folideq^ Chriftiani : Imperatorcs qua-

' D 4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ii«»

Jes qüales cflcnt, pro Dominis habebant, illis trib'ita folucbant, ab illis Impcratafacicbant, fub iilis miliubant.

Teftis nobiiis illa Legio, cuiamp; obcdieiitia in Imptratorctn, amp;nbsp;pictas in Dcum, amp;nbsp;ob pic-tatem, à Deo miraculum, Fulminatrici nomen fecit.

Veteres illi noftri Fiancorum Regcs,qui hoc Imperium condideruntj quodiam annos mille ducentos ftetit, floruitq-, abfqjpcrfidiä vc-ftra floreret hodie, Icilicet Chriftiani erant ?

Reuolue amp;nbsp;lacram ludaici Regni hiftori-am. Reges inueniesli culcudiuino déficientes, popukun ad Deos alienos trahentes ; Inuenies amp;nbsp;Propheras, Deo miflos, 8c Sacerdotes à Deo conftituros, vitia illorum feuere accufan-tes, diuinas pœnas libéré dcnunciantcs : ad le-ditionem amp;nbsp;rebcllioncrapopulum vocantem, nullum inuenies.

Quid leremias ? Quærite,inquir,paccm Ci* uitatis, ad quam transmigrarevos feci, 8c oia.-teproea ad Dominum. lubet populum Dej pro Iniperio Babylonico, amp;nbsp;ciuitatc in qua ca-ptiui erant , orarc : amp;nbsp;prohibet deinde au-dirc Prophetas amp;nbsp;diuinos , quos Deus non miferitjideft, Sorboniftas, Monachos , lefui-taSjamp;c. ejui fedicioracm caiauntamp; populum incendunt. Si pro extero Rcge,qui vi populum detinebar, orarc populum fiium Deus vult ; quanto vobis magis, pro vero amp;nbsp;legitimo Re* gc,qui pacem rcfi:itucreRegnoparat,orandum Pacatij. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Neqj

Ncq; Paul’ Apoll. Chriftianos qui Dominis i.T'un. Ethnicis fcruiebant, libérât : fed lubet diólo audicntes elle amp;nbsp;in honore habere Dominos, ne nomen Domini amp;nbsp;doólrina blafphemctur.

In Regno autem Galliæ, iam à rnultis annij Regum conllitutionibus,r.eligionem reforma-tatn profeil), parcntibu4,ahjfq;, quamuis Pon-tiheijsj fuccedunt : nee exhacredare, ob caufam religionis licet.

'Ét memorabilc ell, quod cum quidam Iohannes Tanqucrcllus Thcologia: Baccalaureus in dilputatione publica inter alia tenuillct. Regem aut Principcm fanguinis forte à Rcli-gionc Cathol. Apollohca. Rom. difeedentem, polie à Papa, Regno, aut iurefuo in Regnun» priuari ; Senatus Parifienlis Anno i ƒ 6 i. die a. Dec: pronunciauit : Diâum Tanquerellum, auteoabfente Bcdellura lacultatis iTheologi-cx in Collegio Sorbonx, prxlcnnb’ Decano amp;nbsp;Doilorib.facultatis Thcoiog’ce,atq-, vno ex p-fenrib’ Scnat’,duobus,Senatonb’, amp;nbsp;Regis^p-curatore gcnerali,declaraturü,diólo Taquercl-lo difpliccre, quod talc propolltione tenuerit, idq-, imprudentcr amp;nbsp;inconfiderate fecille, cum cotrarium omni modo verum lit. Prçtcrea hur milillime petitnrum à Rege, vt igno'cat amp;nbsp;vc-niam iniiirix det. Simul Senatum prohibitu-xum,nc talia dcinceps aut llmdia proponantur. Et duos è Docloribus Sorbonæ, ad id députa-tos, ad Regem ituros, qui gratiam amp;nbsp;venianj Collegio humilillimcpetant.

D ƒ Eodc«

Eodcm die c Senatu dcicfli ad ha nc rem fuêre, Chriftophorus Tuanus, præfes, Carolas Dormanüusj amp;nbsp;Banholomxus Fayus,Scna-tores.

Vides jleftor,vtpaulatitn pcftes illc Regno-xum, fpargcre Venenum fuuni, Sc id mentibus hominum inftillarc cœpcrint. Poftquam dil-putare ifta publice non licuit, per cmillarios luos iacrificulos amp;nbsp;Concionatores infulurrarc plebeculx non deftitemnt. Et aliquot paucis annis ante hoe bellutn motuni, Baccalaureus ctiam quidam, Thefes in Collcgio Sorbonico | publice proponcre aufus cft, inlcriptas Abbati Cluniacenu, Gardinalis Lotharingici notho, qui bus defendebat, licere populo Reges hærc-ticos Regno deijcere, pellere, interficcre. Ad idj vtpar erat, commoto Rege,iJle ne forte ca-ptus, auctores tam fcelerati dogiuatis prode-retj fubito intcrfeólus eft.

Scilicet hæc cum Chrifti,’cum D. Pauli, D. Petri, doótrina conueniunt. Gerte h hanc, veluti ianuam, aperueris feditioni,iam nullum Imperium tàm bene conftitutum, nulla fides tàm fanóha, nulla locictas tàm aréla, quin cam, hæreiis prætextus foluat.

Sed hoc quærunt ifti; omnia m ilceri,omiiia ' turbari volunt, vt res fuas intérim agant, amp;nbsp;ambitionein exlaticnt. Si illis hoc femel, Reges Principesq-, Chriftiani, dedcritis, iam amp;nbsp;in VOS veftraq; inuolabunt : lam Anglie Regnum ( amp;nbsp;hoc tentarunt fæpius ) iam Daniæ, iam

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Succiæ,

Succiæjam Scotia: : iam ElcÄoratnTjam Prîn-.cip.itus Impcrij^iam llt;cljpublicas,iam Si piiiix-ti cuiusq; facilitates inuadent, amp;nbsp;particiitur inter le.

Ecce lamctium pucllç duciflic Bullionij,vic fortis J neminc (propudor) fe commouente, oblîdione menfium XVI, Lotharin^us cripuit. Quo iurc?lamctium oppoituno ipfi loco lituin, amp;: ipfa puella Wæretica eft. Quicunq; opiilen-tum Regnû aut Prouinciam, aut facultates ha-bucrit aniplas, is continuo bærctiçus ent Hi-Ipano amp;nbsp;Lotharingis.

Ita Salufenfem Marchionatum Sabaudus, ■ne forte in Hæreticorum poteftatem veniret, homo pius amp;nbsp;prouidus^inuabt : Quem vtinana vti bene cœpcrant, ita leriô caftigaflènt, eiu» vicini. Sed

Hæc quod ad Hærefin, cuius prætcxtus fd-ne, apud Plcbem non fanam , furialibus fuper-ftitionis ftimulis adlam, pluriinum habet mo-menti.

Reliqua iura vidcamus. Cardinalis Bor-bonij caulam bicpræterco ; quod doôtilîimo-rum virorum feriptis explicita, nihil difticul-tatis amplius habcat. Etcnirn Sc Docfo'rura ■fententi js, amp;nbsp;cxcmplis innumerisjvideo Nepo-tem ex pri mogcnito,patruo prçferri ,in co quod -iure primogenituræ venir : necipfemet Cardinalis valde contra iucrit, qui olim iura omnia fua, quæ Borboniæ familiæ nomine competer» iphpollcnt ,acpQti, turn Piindpi Nauarra:, ccflc.«

ccflêrit. Et video feni, annorum amplius ft-ptuiginta , iam de Regno Cælorum potins, quam de Regno Francorum cogitandum. Nec is aliud eft Lotharingis, quam pcrfona^qua de-tcftandam rcgnandi cupiditatcm ftiam teganr : r^farnq; nondum co impudcnciæ dcucnerunt,vt audeanc publice profiter!, Galliæ fc Regnum fibi peterc.

Mænius quid hîcquærat, non facile video : nifi forte ambitionis amp;nbsp;fceleris Guilij fratris fucceiforem fe feratjViuis Guifij libcns: Si quid iibi aliud, turbato cæca ambitjone ccrebro,fin-git, id integrum ipii reliiiquo. Titulum autem Vicarij Coronx Franciæ, velim fcire à quo ha-bcat ; Rege viuo , viuis tot Regij Sanguinis Principibus, inter tor Rcgni proccrcs, vnde amp;nbsp;à quo titulus hie ? nifi foite a Pariiienfi pltbe-cula. Jamfiplebiamp;feciplebis licucrit. Reges, Regnorumque redores confticuerc, Vide-dete ciues honefti, Nobiles ftrenui, proceres magnanimi, quid vobis amp;nbsp;legitime conftitutis Imperijs atq; Rebus publicis futurum fit.

PoniifcxTyrannidcm fuani in Gallia inuio* latam vult : hæreticuin,Regnum Francori'i ob-tincre,nó vult. Nempe idem ei iusfin Galliain, quod in Régna, quod in Prouincias omnes, de quo fupra rctiilimus, amp;nbsp;multi multa dixerc.

Si tibi. Sixte, hominum falus adeo curæell, cur difleminatis amp;nbsp;altis inter Chriftianos Principes,per maiores tuos, p te,dillcnfioiuUus,oc-cupariMahometanis Alum.Graecia, Hungan-ar*

«m paten's ? Cur tot hominum centcna millia^ pcrdita relinquis? In Turcas thcfauros tubs im* pende, Rcgiim, Principumque animos, mili-tumq; ferrum cxacuc. Diffidia,quç inter Chri-ftianos rcligionis diuerlitas pcpcrit, componc placide rationibus legitimis , li Pater es, îi Pa-ftor, Si Chhftianus, il Homo es.

Sed tu aliam viam ingrederis : Eadem ratio,quç cc in Galliam ebneitat,eadem re in Gcrlt; maniam, amp;nbsp;Illuftnflimos S.R. Impcrij Elcólo-res atque Principes, in Daniam aliafq; Prouin-cias excitabit ; nifi Deus, quod ipero , conidia tua, potenti brachio fuo, Sc bonorum Princi-pum federe, fregerit.

Hjfpano ius in Galliam idem, quod Pellæo iuueni. Et iniîgnibus fuis (armavulgo,vocant) orbem addidit, quern terræ mariaque variant s excocquusantcrioribus pedibus exidit, cum hoc difto, vnus non fufficit orbis. Neque cer-tc fine diuina raente, Catholici nomen ei indi- * tum,qui complc0l;i,homulus,puluis,amp; argilia, terrarum vniucriitatem vclit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Sed ait, ncc pollc nee vellc pati, vt Francorum regnum Cbriftianiirimum hçreticus tenc« at. Stutre,rerr.',m illam fanfta, in qua natus,a!-t’q; Chrift’ nofler, in qua ob peccata noftra ig-nominiofiiîîma morte afFe6t’,in qua nos à moi* tc eterna illi’ morte libcrati fumus, per vim tc-neri à Turcis pateris : Gallia à Chriftiano Principe, qui Chriftum fequitur, ampledlitur, qui pro Chrifto mori non tccufac (pro quo tu nihil vnquini

^nquam, nifioffulam forte calidiorem gufta-fti ) légitima ftîcceflîone tenen non pattens î Eadcni rationc Gcrmanicum Imperium . An-gliam , Daniam, Scotiam, Sueciam, Poloni-am^Hungariam prouoces : Eadem ratione Ca-tholicus efle vclis, id eft, vniuerfalis orbis Tcr-ïarum Rex : Nam hic feopus tuns. Ambitio teperuerfa, cæca, tranfuerfum abripit, homi-îiem fexagenarium, cui eras Deo reddenda ratio fit, tu.rbati Chriftiani orbis, effuii innocen-tium bonorum,piorumque Sanguinis. Alij me

Tocant.

Lotharingus amp;nbsp;Sabaudus, ius ab vxoribus fuum tacite aduocant. Nam ille, defunifti Régis fororem in matrimonio habuit, amp;nbsp;ex ca liberos habet complnrea, quorum natu maxim* ,» yr,.,J nbsp;nbsp;nbsp;Marchio Ponti, in fpem Regni cducatus dici-

tur. Hie,Hilpani^Jiam, natamamp; ipfamfo-bne ‘li tore alia Regis defuncli, duxitVxorem. Ob-.. pJ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;htec iili : palam defenlioncm Catholicae

y' frn.ii'.! /,lt;i,e,Rcligionis, ( quam impugnac nemo ) prxfe-runt. Earn caufam Lothanngus expeditioni fi-lij fui prætendir, quem in Galliam cum excrci-Tn literis’^’^ milit, vr, inquit, Principibus Catholicis ad-ad I.ingo-fit, qui caufe noftræ defenfionem in manus nertfes, da^unapferunt.

10 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fœminis opponam, perpetuam

Cc'alijs nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 amp;vfu fentcn-

nobiles ordinum confirmatam : de quo multi Auguft. multa, quæpaffim extant. Sednobilis impri

mis coiitrouerfia fuit intec Phtlippum Valefi-

»m Edûardum Anglum, dum h:c,Märrcfgt;»J Regis Francofum filiam, adducit ; ille ius Re-» gni,t]«od neque ad fœmiitas cianfic, ncque pef femiiias tiansfcrtur, Philippus, vt iure, ita amp;nbsp;fententijs vicit. P.Æmilius Veronenhs Hi* ftoricus, poftquam pompam dercripfit, qua Lutetiam Rex ingrcllus eil, fubjungit, excepta tanquam viiidiccm Maieflatis Franciæ, legi» Salicæ afltrtorcm, qua vna, inquit, dignitas li-bertasque Fraiicici nominis conftaret ; ne alic-nigenarum imperio, neexterorum dicioiictc-neri pollcnt Franci, cætcris gcntibus Reges Ic-gesque dare fol iti.

Etprudenter, prudentiflimus audhor Phil, Hiff, Ln4 Cominæus, legem illam,qua fœminæ amp;: à fœ- XL capuu minis dei'ccndcntts Regno arccntui,fummUra Del Bcacficium vocat. Certe ea lege nos Ma-iores noftri, homines Sapientiffimi à femina-rumamp; exteroruminipcrio vindicaiunt : quorum illud, prætcr naturam : hoc plcrumque impotens amp;c læmim. Nos viderimus, ne ftulri-cia noftia,non in exterorum tantum,fed in ho* ftium etiam nolhorum ieruitutem deucnix-mus.

Animose olim Magnulphus Epifcopus,cum Tur. nefeio quis, origine luaaltè repetita ( quod amp;nbsp;lib. 7. cap* noftri hodie faciunt,qui Carolum M. atauum 37* iadlant) Guntramno, amp;Childcbcrto Regibus moleftiam facerct : eunique turbulenti quidam, inter eos Dehderius, fouerent, Scimus, tnquit. Regem elle Giuiuamnuroj ac nepotem

î

eins; hune autem ne fei mis vnete fir. Efiora trgo paran'j amp;nbsp;fi voluerit Uefiderius DuXjhanC catamicatcminduccrcfiipcrncs, fimili, vt Sv gulfus foire depercat, fitq; omnibus cxcmplû, NE lt;lt;yIS Extraneorvm Fkanco-RVM AVDEAT RfGNVM ViOLABE.

Scimus ac nouimus Principes noftros ; illos *utcm Alpibus, aut'Afilucnna Sylua ein tos i^-tiorcmus , ncijuid nobis maioris mali infe* rant.

Sed nee co impudentiæ deuencrunt, vt palam ius illud fiiuiTi ingérant : obmurmurant jftaamp; animospltbis tentant. Interim viagunt Rcligionis prætcxtu. Obfccro vos , quid in Gallia Rcligionis Catholicæ defenfore eft op’ ? An non cuique camlcquiatq; amplcdli liberum ? An quenquam Rex Chriftianiilimus ad religionem fuam cogit ? an coegit?

Confiât, antequam ad hoc Regnum à Deo kgibusque vocaretur, eumamp;in familia fua, amp;in Prouincijs quas fummo iure tenet, regno Nauarrç atq; Bcarnia,non tolerafle modo Pon* tificios,fcd etiam authoritate fiia dcfcndiire. Et ex quo Regni Francorumfùcceiîionem cepit, nonne Principes Regij Sanguinis, nonne tot Nobiles, tot milites, toe Ciues Catholici, cum co amp;nbsp;fub eo libéré viuunt libcrtatis fuæ ceiti ? I • Name-, libertatem eis Rex ipfe promifit ; Rex, cui ludere fide fua, mos non eft.

An tibi nunc,Lotharingc, ifta quam prétendis, iufta videtur caufa, Regnum Gallicum

mua-

înuadcndi? EtcatibifuitIametium,Bullohcx • / nbsp;nbsp;nbsp;. .

Virginis oppidum, arcemqucobiîdendijOp-'*?’ fugnandi, capiundi caufa ? Eadem Comitis Montis Pelicardi prouinciam, inuadcndi, atqj deuaftandi ? Eadcm tibi caufa crit, Hcluetiarn^ Alfatiamquc petendi : namq-, amp;nbsp;hæc loca, vt til vis hæietica funr, amp;tibi œmmoda: amp;nbsp;fi alat fuas Ambitio tuaextendit, eadem ratione An-gliam, Daniara, Succiam, Scotiain, Poloniæi atq; Hungarie magnâpartcm,Tranfyluauiamj imo Orientcm totum, Africain atq^ Afiam, amp;nbsp;illos toto orbe remotos populos,pctas.

Scd nuilum tibi ius tantum m iftos omncsi quantum in Germaniain. Imperij Princcps,ial* tcm cum res tua: ita fcrunt, haberi vis : In regno Francorum ncque dignitatem neque locum obtincs. Quid igitur tibi cum Gallia rei eft ?'Quin Germaniain tuam purgas, in cuius maxima parte, iacet, ilia Religio tua, quam Catholicam dicis ?

SedRcgnuin hoc putas, tuoruin perfidiâ» Hifpanicis atq; Pontincijs artibus, expofitum prædæ. Falleris : Marchionein Ponti, Gallia Regem non feret. Et hoc Deus ne linerit,Yt in iftius monftrj huincros, tanti Regiii faftigi-umrüat.

Non adeoturbataveftris artibus rcs Galli— ca, vt Lotharingis etiam defpedtui cflè dcbeat. Super eft, fida, nobilitas, tories vïdor exerci-tus, amp;quainuis inccrtis rebus, ainici certi : amp;nbsp;fi hi non fint, fupereft vltor fcelei û, amp;nbsp;fuorum

E euftos

cuftos Devs. Idem numeric cadem fides, qusfc Henncum 111. Regem Nauarræ, aduerfus in* fidias vellras, aduerfus vires vcitras leruauit, feruabit amp;nbsp;hodie Hcnricum 11H. Francorum Kcgcm. Chrillus ChriftianilFirnum Regem non deflicuet: contra quem, li pugnare pergi-tis, videbunt iufti, iufta Dei iudicia,amp; Içtabun-tur. Sed hie ego vos, Principes, S. Rom. Im* pcrij Principes appello ; Pacem Religionis in Impcrio prudcntillimo confilio conltituilHs : Conlilium veftrum, veftigiaque Rex Ghriftia-nidimus fequitur. Er hoc per,Lotharingiac du-cem , Imperij vellri membrum, Regi in regno f'uo non licebit ? Hoc, fi improbarc ftatu-ta Imperij arque condcmnarc aperte non eft, quid lit bona conlilia corrumpcre, nefeio.

Sed VOS, Reges Principesque caftigatc, qusrfj, nouum hunc Religionis Romana: de-fenforem : Atque ite obuiam amp;nbsp;prætorqucte iniuriæ collum,antcquî ad vos perueniat. Nox luit : amp;nbsp;vos, alij conlultando, aîij aliud agendo ducitis tempus : Interim illi armis in Régna ruunt.

Te Deus opr. Maxime, qui Francorum Regnum , annos amplius mille ducentos feruafti, auxirti : Te Chrifte cuius fanärum nomen pro-fitemur, cuius puram dodrinam lequimur, prccor, venerorqjvt cum hoc Regno Regem quem nobisdedifti, vti fecifti haólenus, tuea-tjsamp;protcgas.

Tu*

TuAcH,rgt; o MIN T., mdgmßccntid.c^ foi ent ia. ,amp; gloria, at^ Visoria, amp;nbsp;tibi laui. Cun^la enim, (juainCœlofunt, amp;nbsp;in terra, tna ftini : tuum DOMINE Regnum.^ amp;nbsp;tu es fufer omnes Principes. Tua äiuitu, amp;nbsp;tuaeli Gloria ; tu dominarts omniumßn manu tua virtM magnitudo imperium omnium. Nunc igitur DOMINE, con-^^ ßtetnur tibi amp;nbsp;laudamus nomen tuumin-clptum, in(eculafeculorunif

^MEN^

f I K.I s.