Wegens onderzoek aan deze collectie is bij deze boeken ook de volledige buitenkant gescand. De hierna volgende scans zijn in volgorde waarop ze getoond worden:

Due to research concerning this collection the outside of these books has been scanned in full. The following scans are. In order of appearance:

Propbrtitr«m Principis diâa Tiguri 111 üiiw Irfzittdr^iindtdfi CHRISTI Domini, ANNO

chvnrado pellicano et leoni Jude pTteceptoribuf fuis obferuandißimit Theodort^Bibliander S.

Erbil exprimere nequeô prjeeptorei colendiß* quantum me iuuet,vefiro iudicio probari ea, quz hifce diebus ad enarrationi Bfaix pro« phctx clärifsimi præfatus fum. Etentm quum ße met animt Gngulatc uotS, amp;nbsp;id femper,quoad ufum altquem rationis cöfecutus fum, laborarim ut mea con« Glia,faäa,ftudi3, torius denicp uitx ratio bonis amp;nbsp;fapicntibus uiris probaretur, idipfum quando me alTecutumintelligo, mi« turn eil,qua uoluptate perfundar.lmprimis uero gaudco teilt« moniis ucilris ingentj mei foetus quantumuis immatures com« mendari, quos uitx 8C Eudioruni duces ac modetatores con« tccutus fum.apud quos dum ratio mihi conEat, mecum agitut prxclarifsimc. Siue igitur fynccrc iudicauifiis, fiueiudicium ueErum animi erga me propenEo ex EgniRcatione quapiam uirtutum orta, corrupit,maximopere deleAor tcEimonio iu« dtcio(ÿueEro,quodinEar mille aliorum mihieE.Sed quod liortamini, ut oration fhanc per cxcmplarta mille transfufant in pnblicum dimtttam, uidete num iieEra prudentia dignum Ea tuatis. Ego quidé de meo ingenio nihil tale fperare aufus fuif« femin prxfentia.ut aliqua luearumlucubraiionumiudicium fxculi noEri paritcr hominibus eruditis abiindantifsimipari« ter^Eudio detreAandi corrnptifsimi, fuEinerepofset. Atip' hunc uberrimü fruftum IcAionis mcxhaAeniis putaui, fipoE multos annos tandemprocudcre polTem.quodmanibusEu« diofornm ucrretur,adulefcentiütp ad meliorem literatutâ c5« nitentium aliqua ex parte indufiriam adiuuet.Hanc uero prx« fationc Ec compofui, utGmeintralimen noEriauditori) có« potem uotifaceret, abundefuo munerefunAa efset. Nuper cnimuocatusab honeEifsimo utbis Tigurinx collegioadii« tcras docendas, quum âlibris TO/i adEfaix interpretationé duos ua'cuos dies impetrafsem,qui« bus àlcAione publica feriatus; materiam illius uatis fub animt afpcAum reuocarem,fubi)t mill),'non abs re fore,fi ordini Eu« diofotumexaftiusdemeiudicandicopiam facerem. Ba pro«

pterinflihiihaneorationcmteSem BmpMcîSlàetietm, quid mihi Gt animi crga factarum literatS fludia,qui fcnfus de rebus diuinis, quod iudicium de uetbo ueritatis Sc mendacij, adeoÿ de omni genere fetiptoru; adieAis in fine pro mote fcholaili* corum nonnullis ad prophetâ Efaiampertinentibiis, Vnicum autem propofitum fuit, fimpitcitcr, clarc.citraqt omnem fuefi meam mencem adperire, quo poffel ordo facerdotum amp;nbsp;fiu4 dioforum inter initia ftatim cognofcerc at^ flatuere deme, utriiin ex gloria Dei.èreliteratia, ex dignitate commodo^ urbis Tigurinse eiret,mihi munusfactas literas traAandi in* •ungere,an de commodioreateAionibusprofpicere. CxterS quia tarn felicem euentum huic oralioni Dominus dédit,ut non fotum intclleAum (it quid habeam iudicij de literis fact» Sc prophanis,uerum ctiam ueiiro iudicio probata Btipfa ora* tio,amp; comuni deni^ omnium fuffiragiomihi tanta próuincia décréta, ob hoc merito ingentes graiias calefti numini ago, atq^ ut nobis omibus toiiÿ populo Chrifii felix ac faufiS fit, enixe oro. Sed dignâ elTe hanc oratione, qu^in manus homi* num cmittatur,li quis tarnen li quis hanc legere dignabltur,non poffum animomeoperfuadere,VerSutcun^ St, meiiiudiciS ueilrofubi|ciâ,amp;placiasucfirisobfecundabor,quandoquid{ prfceptoribus ius eS quidlibet difeipulis pr£cipiendt, rurfütÿ iltorumofficiumiufsamagiftrotS capefsere,acuobisita ce* fentibus hanc lucubratiunculam diuulgabo, tn quo fanèue* ßra auihoritas, quam merito fequor,facile ut côfido,meâex* ifiiniationê tueb itur, ne cui temerarius, pr^ceps, aut arrogant uidear, tn tanta literatorum uirotum copia, tam ingenio tenui, tam modica prxditus eruditione, hac deniip ztate, feribentiâ alcxme committens. ConSlij autem huius à iiobis rationem (xigcrenondebco,cui debet fan's rationis apudprxcep*

tores ef^jCredere illos nihil fine rationc facere, Valeteacme in fiudijs Itterarum fanAarum de fudantemfauoremonitis^ femper adiuute.Tiguri V.idus Februarif.

Rudenter 4c uerè Horatiiu Floccus nto^ il nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ZX patresin^'^

H nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;optimü ejje,ut quant quis

norit, hacfefeexerceat arte.Nemoenï^ de re quacunq; iudicat exailius cr certiiK,qu4m pe= ritustnemo deiUadifferit,Qruerbis exponit melius, quàm artißx:nemocitiusßUcius^ conßcit,quam qui agendi ßcultatem multo iam uß parauit.Atqui debe*. mus omnes ijs nos potißbnum negotijs accomodare,in quibus conßdimus, nos pojfe præflare (utpotc ad ea nati Z?quot; dißiplinis inflituti) a^ comuniMem genee w humani plurimum colèrrc. Proindeßuolumus no» men hominis tueri,non nobis tatUum nati ejße, ueruin er aliorum utilitatibus, non ad fomnum out ludum, fed ad gloriam creatoris ampUandà, reilijßmum erit iüudßcere, quodfapientßimus poéta incomune fa» lubriter confuluit, ac eas res quemuis nofirum traâa» re,qu4S poterit agendißcultateparata, optime confis cere.ldemcenßit er pracepit diuinus iüePaulus, ut quif^ maneat in fua uocatione, iüam gerat tueaturq; perfonam,qu4nt Deus impofuit, er ad illam agendam infiituit,nec inconfianter aliamfumat aut appetat, quemadmodum optât ephippia bos piger, optât ara»

Ye cabaUuf. Eam fîquide perfondm redißime denttim amp;nbsp;cufm decor e poterintm dgere, ^uam D eusfutftmut, agonothetes attribuit. Hocfanè confiliimt or pruece»! ptum idnt aliquot amiis ualde probo, cr Mes magis oxperior, dimt in tradatione pier arum liter arimt uerfor, Ntmquànt'enim meus quiefcit atii= mus,nuUibi mihi fatisß.cio,nedum utßgt;erem me po]Jè tdijs approbari, poflquàm mihi fufeepta efl incogrua perfona,onus fupra uires,munus prxter a!tatem,pros ßßio ultra meam ßcultatem: ut uehementer pertim e» fcam,ne tempus operamq- huic muncrifi'uflra impend dam, qu^e in res inflriores, cr mós uiribus æquatas utiliter me ante conjèrreJflerabam.'Non has uoces ia^ do per flolidam arrogantià optimiuirimon propria uituperatione latidem alicnam aucupor ; non h£c fin“ go, qui mecum habito, cf nouiquàm fit mihi ruda fuppellex.Et uos quotidie meamtenuitatem atqfin“ opiam re ip fa cognofeitis. luflahnec querela efl, qui uel imprudentia mea uel cafu quodàçy ßto eam pro“ uinciä fubierim,quam pro dignitate adminiflrare non pojfimt,cr illam deferere ab alijs atq; alqs,alio nomi“ ne uitio mihi uertetur-Sed enim quàm grauiter puta“ tisauresanimumq; metifiririDauidis ifla cantione: Veccatori dixit deus,Ciuare tu enarras iuflicias mejs, Zradfumis teflamentummeum per os tuumf Audio Peum indignefirre,fipeccator iuflicias iUius enar“ - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ret»

ESAIÄM pro P he tam. 4 eim fceleribus obnoxij uerbts^ ttfurpent-Ciu^n uerà purum,fanlt;aum,fyncerîi,cr ab omni uitioru labe alienÜ conuenit eum ejfe qui de bo», no thefiuro cordii fui,pßrat noua çr uetera eloquio-fum Dei,qult;e munda fumt,repurgata fordibus terrlt;e, pürgatiora argentofepties coßato.’’ Dem ignis confus mens efl,eloquiuDominiignitu, uerbumDni gladim iftrinq^ acutm:cr qualem oportet eße uagina, «m qua gladim niefliiritmreponatur, acde qua profiraturf f^equirunt ubiq; erflagitant apoflolica feripta ex» quifitam uitæinnocentiâab omnibm,quiChriflino‘! men gertint,atq} dedecm in Dm« redundare teflan» tur,fi quid mali ac tetri jicinoris ab eis defignetur.A.b ijs uero qui munm doeendi gemnt in ecclepa,qu£ß^ »e macula, flnerugadebet efle, qu£ dij boni ßynceri* tlt;ts,qu£ animi puritm, moru integrity, quot quanta* rumq; uirtutum chorm exigituri Angelicam uita de* fignat HlalachiiU in ijs,qui resßacras obeant,quiq; fer monesDorniniuerßent.Et quid ego mißer pecatoru/m farcinapre/flisagoindiuinisfludijsuix du homo to* lcrabilisiH£cfanefi-atrescharßiini er idgenmfex* centa cogitanti,ad h£c Ingenium imperitiamq; meant expendentino raro in animumfubit,uel ultra Sauro* matas er glacialein Oceanum transflegere, quammc pro trailatore fanilarufcripturarugerere, lamue* rlt;5 ubifumaufm altim defccndercin adytaueterisin*

ßrumenti, c^ inabjlrufapropheticoru uoluminü n» demittere,dby)Jüs immenfa mihi fe appcrit, zsquot; dbyp fui abyJfuM inuocat in uocecatarailarum- Coclu un^t diq; cr undi^; cœ^.Oflendit fe ineffàbilii^ fiupen^. da numitifS diuini maieflof. Rotlt;e apparent arcanis. quibufdam nexibut implicitlt;e: uenerandæ animaliunt formée undii^,undiqi rerum facraruincognitteßicies occurfant.Omnia funt reforta myflerijs : oinnia fe of* firunt admiranda,flupenda,adoranda,plena diuinita^ tis,plena fapientilt;e e:}- fcientiie immenfe, ineffabilii, impenetrabili'S.lbi cogorcu apoflolo Paulo exclamai re:O altitudo diuitiarum faptentùe fcientiie Dei,q i}icoprlt;ehenßbilia funt indicia eint, er inuefligabilet uiie illiui. ibi caligo mentii oboritur, caput uertigine rapitur:magniu circÜßat nwtnt,ne priccept in hoc re* Y um inenarrabiliu theatro grauem cafumßeitün. Ni« hilcircume pr^eßdij proprij uideo,^uodapprehen=* dam,cui nitar,quo fuflenter.Prudentia maximu ad res omnes in uita mortaliu adfequendas,conferuandas,^ ampliandat adminiculü,ijuantulacunq; mihi contigit, LiteTtüu^ ‘tntefret huiut caleflis palatu deponenda efl.Literai* Y a huma- turn humanarü cognitio utile,comodum er neeeßa* na. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ridm in rebut bene agendis inßrumentum eß:ad cor«

ticem quo^ diuimefcientiæ fiangendum unice defers uiens. Sedad eliciendiiieruendas^ ueYitate5,lt;jUte al^* titts in mente funt diuina repoßtte,ne hilu ^uidé con*:

E S A IA M P RO P H ET AM. 5 fèrrfuideo.bJon enimpercipitur litcraruo' uërbôA fun elanerttis,qMtotuf animus,totuijpiritiu efl-Non dialcüicesratiocinio crindagineinueftigatur, sjuifit peratomnem fenfum-t^uUa clotjuentia, nuUafrcultat dicendi eu enarrare poteß, qui aspceroq Cr uere a'iya.AÔeç eß: ad cuiia reuerendÙ maießatS cmnis lingua conticet,ac omneos obmutefdt. No» calcula ArimcthicorucoUigitur, qui eß ante omnent creatura, extra omnê rationem, cuiufq;magnituditûs çr fapientite no eß numerus. Ciua ratione uerà Geoquot; metrica menfura expendat eum, qui eß immenßü inuißbilisf quo pado ißam myßicam longitudinë, las titudinem, altitudinemq^ßrutareturflamliuficaißa mundana nequaq rationë carminis nuptiales, quod ßionfoChrißo crßgt;onf£ canitur, explicabit, nee ils lius cantici,quod angelici chori canuntfuper thromt fedenti Dno Sabaoth,nec quod uirginesfequentes ags num iüum adorandü concinunt.lpfa deni^ Aßronos mia deficit,qu£ licet domiciliu Dei crfbliü maießatii diuin£ defcribat,eius^; ornatum explicet, non tomen penitus adducit ad iÜu, qui habitat lucem inaceeßant er nuüi prater ßiritu D ei peruiam.ïam «erô fi iuxto difeiplinam Ethicam uelis ex ingenio cr morib«« hus ■ manis aßimare illu,cuius fenfus cr uia longius abfunt à noßris ingenijs zy inßitutis,quam cceli dtßant 41fr« 1 r4. Si coneris difieofitionë domus Dei cum noßris-ro^

tion{bas co}npara)'e,fîregniim Dei teternum ad muni, a politiiu reuocare, toto cœlo aberrabis.Nudut ergo: (femuMt er uacum admittitur ad ingeits iüud reru fa^ cratißmarum J}iei!laculü. Qui enim olim Nlofen cal=‘ fiatum non admifit ad colloquium fuum, hodicq; ex^ cludit,repeÜit,abigit,qui fecumßrunt aliquid de ter» ^ore pecudiijfuper quo gradiantur,qui affèrunt car» na a^âujratiois prlt;efumptas opiniones, aut omnino aliqdfiducieeinrebui humanii. Quid hicmihiigitur finfus effet putatif in illas anguflias,in amplißimo re» rtmt diuinarufacrario, redado- Qj^ horrorem or ftuporem mentis 'm meer edi par cflfSepe cogito mu» tationetn mflitutùcogitoffgam d tradatione legis di» uinlt;e:Contentusmeaßmplicitate, cupio latere in an» gulo domuspatris noflricoeleftis, non adfomnumamp; fecordiam, fed ut in rebuf leuioris operie plus como» ditatibus hominum confèram: ïnterpretationem uerà arcanarumliterarü Hitsrelinquam,quos Deiisube» riorc ditauitffiritu, quos rex glorie digneütts efi in» troducere incubiculufuum adperiens illis thefauros fdpientia et fcientie,penittusq; infficiendos, tradan» dos,euoluendos explicandos prebens, quos deni^ omnijugis dotibus animi et corporis inflruxit, ut ido» nei fintac legitimi, condi, promi or diffenfatores myfieriorumDei,

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lent

Gquot; ßio^qua'uemea imprudentia aut temeritatefufce^ «as litîta» ptum,uolueritq} me longius in hoc curricula apud U£= ‘'”Sindi. firam charitatë progredi,[unt rurfum rei,lt;jult;e mcfo= lantur cr ntrii^ fuffulciumt.Primu intcUigo neminé tttortalium perfeperfiëluejjc, neminê (anëlum er 4 tùtiorücorruptelisaiienit,ncminèfuopte ingenio zs“ uiribios /àpere,ç[ult;e Dn ftiHt,neminan errorwm tettea bratjignorantiicc^ homimbuiâgtu,t£ caligine di/cus terc,mfi cui pater luminum benignus in omnes citr4 perfouie re/peäum dignatur ßgt;iritu reuelante adpe^ rire, ocuelut lumen de fuo lumine accendere. Video neminemidoneu miniflru zy' dißgt;enfatore arcanorti/m gratitcq; Dei,mßquemmera ipßut gratia reddiderit aptu,ut omnia ßnt exßante bottoru Deo, perDeum, propter Deü,'mDeßqui efl (ßoTHp'tiop.Agnoßunt omnes pij fua infirmitatë, et ß minime paratosßtemi turadres diuinas expediendas. Alius queriturfelaa b^s non circueißs præditu eße.’Alius ne executwm eat mßa zx mandata Dni,caufaturfepueru, nee comodt: poße logui:Alins negleäo plané imperia ßtgit 4ßcie Dni in Tharßs.Efaias uero nofler accimHus iajn pra== pbrtico mtmeri, carbone demu purgatur ignito.Qiß ergo tarn diues gquot; liberalis efl in omnes, me quo^ tm priCteribit flgt;ero a;genuq; et efuriente implebit bomf, diuites dimittit inanesdUud etiatio paru me reficit,^

Df Ui prudeittia huita feculi ad appericndu aycanuwi peilorii fui adei non requirit, ut etiam uehcmcntcr detefletur. Perdam inquit fapientiam ftpientum, er prudenticon prudentum reprobabo. Elegit enim Eiati jlulta huiMmuKdi,ut coßindat fapientißinM:huiniliaf ut déprimât fublimia: 'mfrma, ut robuftißintA huiM feçuUfrangat, zy funditus aboleat. Idipfum zrfal^i Ucttor nofler corü patretefiatur. Teflor, ait^ o pater, quod abfconderii b^c à fapientibm, zr reuelauerit eaparuulis, utiq^ quia ßcplacitum efl tibi. Rurfum pater apud propheta interrogat,Ad quetn reflpiciamf Et /ubdit: Ad pauperculum zx contritum corde ac trementemfermonesmeos. Proin zr fllim Jflendor. patris, qui nihil poteflßcere, niß quod uidit à pâtre ßeri,explanaturui nome patrii, in cuiui gremio fem=i per.exiflit,et publicaturia arcanü uoluntatis tetern^, haud delegit prudentia feculari turgidos, dijputatio-num tendicuüs inflruäos, Ungua grandiloqua perto^ nantes, no celebros legis enarratores,fcribM et phari feos,fed idiotes, fed fanplices, fed infirmos,qui primo tardi fl(erunt,poflea uero accelerauerunt, ut ait Da^ uid. (iÿibus zsquot; Dominus grauiter exprobat nunc, fioliditatem, nunc imbecillitate. tta ne, inquit,flolidi eflis,utzruos ilia non præcipidtisf Et alibi: Onatioi praua z^ incredula,quoufque manebo uobifeum^ ^uouf^ fuflinebo uos.^ At ubi tempus appétit quo jw^ mett

E Sä FA M *P RO P H E T A 7 wro Chrißi per uniuerfum orbe circumjtrrent,pleft^ ^nod aiunt,manit omnißriaßiiritus charifinata in il=^ ios effundit, iuxta Mticmia prophetarum, er impri* inii loelis, admodu/plendide ac plaufibiliter loquen^ tii de Keßiie temporibus. Per htme beatum ßiiritum funt affatmprteparati,ad tnuntti delegatü, çr Per’s duili in omnem ucritatem,pertinentem ad falutis gotiu, Quiequid in eis erat noxij humoris,quicune[i morbi er labesfyncerteueritatis corruptrices, facra diuini Jpiritusflamma cxußit at^; coßvmpßt, ut pro» dirent noui homines, er germana inßrumeta,quibus immenfa Dei gratia per Chriflum faluatorem coUata ubi^ gentium inuulgaretur, Qtpd fiergo me 'Domi» flus de pulpito eccleßic non deiecerit, er conßenßui eccleßaßiciordinis potefiatem de rebus ßacris dijfe» rendi non ademerit, f^ierare pojßum, uenam cceleflis gratia deriuatum in me iri, ut no fiuflra hunc locum occupem,nclt;j; in ßaudem populi Chrifiiani, Adbo» Ratio uer nom quoij; ^em erigit me poUicitatio diuina nunq ßtndi in ßa fi,llens,nunquam excidens,qu£rogantibusinnomine cris libris, Chrißi,quiduis promittit.Petite,ait,er accipietis:pul ßate,er adperieturuobis : qult;erite,er inuenietis. Et mox inßa. Si uos qui mali eflis bona ßlijs ueflris dona tonßrrenoflis, quanto magis pater ueüer in coelis dabit ßiiritum bonum petentibus fefAt^ alibi.Quic» quid rogaueritis patrem in nomine meo^ dabit uobis-

Peta igitur or ego uotis ardentibm cognofcere, fitbonaDomini uolutitM, Graudiam quidloquatur-in me Deus. Petamutdeturmihi ferma fapienti£ 0» adpertione orii ad lt;edißcationem ßiiritualem facro^ fanâtc eccleßic. Pulfabo fide, pulfabo laboribut, dililt;* gentia,uigilijs, pulfabo ftudio indejàtigato. Quteraia ttero Chriflum cuiui diem deßderaueritnt uidere pa't triarchie omnes propheta: De quo prophetic om^^ nespriedixerttt,quotquotinnomiiieDei locutifunt: Qui gerit clauemDauidpatris fui claudens ut nemo adperiat,rcferans ut nemo recludat: Cui teftimonium reddunt pariter omnes fcripturie, Quieram gloriam immortalisDei, quieft omnia in omnibus. Quaram geminameharitatem Dei cr proximi, ex quofaceri* rimoclauopendetlex erpropheta. Inquiram uero non in /fiinetis fophifîarü,non inlacunisphilofopho‘^ rum, non infterquilimo traditionü humanarum ,noit deniq; aq uam cœlefiem in pumicibits cerebri mortalis indagabo, Sedquieramindiuinisliteris certo,puro, Cr locupletißbnoreceptu fapientùe cr philofophiie cœlefiis. Iis ducibus non fitüentibus me eredam, ijs, magifiris probatifiimic fidei excoîendum tradam,in Comment auguflißimo ludo dies nofiesc^ iugi médita^ tarijs ad uerfabor. Confulam ifiarum literarum interi* facras jcri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;explanatores, qui mortui iam diu loquun^

E S AI A H P R O P HE T AK. 8 l^ßlentiumj ^uo minui illi prtefiantißmi Chrifli tettites prophctcnt, ac dc urcanArum fcriptururMif f^ufu dißerunt.Veluti in prophetÜ, quem hodie utintim bonis außgt;icijs,äggredimur, confulum Diuunt liieronymu,cofulain prieceptoresmeos partim quie^ fcentes tn Domino,partim in terra degentes, qui fuis eruditie comentationibui hue prophetaru prittcipen coryph£u illuflrarut. i^on pigebit ctiam ludato* rum traHatui cognofcere,quoties per otium dabitur, Atq; utinam nobis quàmprimum cotingant, qua Täa^ filiui mdgniii, qu£ Theophiladus in hunc claßieutn uatem annotarunt. Valde antetn meo dolet anhno, intercidiße libros Apollinaris ,Didymi,Eufebq, Ori^ genisyidorini, qui dubio proculmultu adiuuarent »OS,ad cruendum uerum,folidu,ger}nanum,genuinUf er indubitatu fenfum huius praftantißimiferiptoris, Ctwn iudicio tarnen et deleäu in bis uerfabor, cautc^ ac diligenter eos arbitrabor, eatenm interpretu af» probans di{la,qult;itenui diuinis uerbis, et ex canonica feriptura petitis teftimonijsdidorufuorumihifident ficerint.Didici enim cum Diuo Auguftino folis eano» nicisferipturis hunc honorem deßrre, ut inteUedis toto pedore a/fentiam, non pedibus tantum fed tota ' corpore in eoru fenteiitiä difeedam, er no intelledis medifriuoha opiniones neutiquam oppona. Cateru feriptisommbus non plus fidei adhibeo in rebusad

s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÄE F‘Ä’’nö XTS quot;nbsp;■'

flt;ûutis itteme Jùmmà cernentibuf, qitim apprôM/t fmpcurtt dognMibut cleerKextorquêt,acobtineii(. Hlt;(nc etcnim prterogtftiuam foli Deo referutitam effè iudico^ ut db Omni errorefcripturaipßut longtime ^bßc^omnid utro mortalium ßripta plui dut minui certe mendds etrorum hdbednt.Anmdin domiciliu/M fuperni numinii, cenßouniceptincredd iurifdifiio^ Ücopui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ßgt;irituf fdnâi, cuius glddio, quod eß uetiu Dei^

f^ibturd^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;omnium fîeculorumfdn*

iunu dpprobdtum, regdtur, gubemetury docedtur, cr ßrmetur. In omnibus porro kis mcmori mente reti* üebo didum fdndißimi Petri^ßripturdm no efß- pri» Udtæ interpretdtionis nec humund uoluntdte pro^ phctidm olim eße alldtam,fed inflindußiritus ßndi locutos eße homines Deifdndos. Hdbercdutem nos ßrmiorem fermonem propheticum, cui dttendentes redeßcidmus ueluti lucerne in obßuro loco poßt£, donee illuccfcatdies, lucißr oridtur in cordibus noflris. ÎÎ nimirum eß fermo cudngelij de immenfd gidtidbonitdtisdiuinieubertimitt nos per CkrißiM effn[d. De quo ut idem dit Petrus in priori epißoldf exquißuerunt dtq; fcrutdti funt propheta, qui de turd in nobis grdtia prophctdrunt/crutdntes in quod uelqudle tempus ßgnißcdret in eis ßpiritus Cl^ißii pTtenuncidns eds, qu£ in Cbrißo funt pdßiones amp;nbsp;poßeriores glorids,quibus reueldtum eß.Quid non

fhimct ipßs^nobis autem,hoc eß,Domino leßißäe^ tibusmi»iflrabantea,gu£iam nunciataßmt nobis frrcos, qui euangelizuruftt nobis ßiiritu fanilo cae» litus mifjot in quem defyderant angeli proßiceYe. Uunc lapidem angularem tenereßudebo,in quo om^ ns adißcatioßiiritualii conflruda per commiffuras erefcitintemplum faniium Domini. Huius paßoris animarum noßrarum uocem aufeultabo, ziT percept tam fequar. Huius unici magiflri noflri dogmatibm firmiteradharebo^aduerßcrius hoßis mendacij^ errorum,feaarum,hterefum, zy“ quicquid fynceruß veritati, Chrißianaq; ßmplicitati répugnât. Capita uero 11. noßr£ßaniitc catholicie zy apoßolioe fidei rcligiofe tuebor. In eccleßa ßquidem gremio ßlius „ obedicns requiefcere imprimis cupio. In eccleßa dicO “ Chrißi,qute cß corpus ipßus: qua capiti annexa do^ nis omnijugis fupernè dimanantibus per omnia mcni’^ brauegetatur:ClUieeßcommunia faniloru omnium prateritijprafentis, crßturi ßeculi, quotquot poT“ ticipesßäi ßnt regm cceleßis, zx in hareditatent filijDeißmuladoptati. Cum eccleßa uero Papißica er antichrißiana,ne comune quiequam mihi pt,ßxit elemcntißimus Deus,qua eß coUuuies hominum cor^ rupta mentis, animarum tyrannis er carnißcma',ne* bulonum er impoßorum coßgt;iratioaduerfusDomi^ nmt er aduerfus Chrißum eius, fynngöga fathdhie.

concilium diaboli. CumquAne un^uM ßicia, neu 'm eitif uerba confentiain zx iurem, neu iüim praud de* cretatuear zr dejindü, prlt;eferuet me gratia Domini cumpijs omnibus, qui cupiunt e/femanbra corporif Dominici,non adulterlt;e,non fcorti,no meretricis Ba* bylonicie: ut tranquillo animo lictaq; cofcietuia po/* ßmus expcäare adueittum noßri Dni lefu Chrifli,cuf datii efl omne iudiciu à patre,no expauefcentes eum, ut firmidabilem iudicem,fed induti uefiem nuptialetn prc/iolantes utjponfum nuptias celebraturu teternat j« cceleflibus cum omnibits uocatK,eleais,zrfanäiSf quos nonpuditu efl in hoc fæculo nec Chrifli nec fer* . . monueius.PorrojratresinDominocharißimiopera Orationis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;defldantcm in fladio flriptura*

pMUH^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;precibus adiuuetis, qui mihi

concédâtßcultatc loqucndi reüa, utilia, dignet coetu ucflro honeflißimo,dignA Deo zsquot; uocatione, qud nos uocauit ad regnum fiüj fliitut loquar tanquam qui lo* quitur eloquia Dei,non cauponans ucrbum Dei, non Uertens uinum in aquas, argentum zy aurum in fco* riam,eloquiadiuinA 'mflcrcuihumanum: ut loquor deniq; de arcanis regni Dei, non ut placere fludens hominibus, non flurriliter zr uelut agens ludicrum: utnon etiamproflßionemprimariie digmtatis,uitie impuritate contaminem, ne dum alqs defltefrturae filicitatis in aobis ratclanda loquor ipfe reprobus

E s AIÀ M P R o P H E T A M. i« imtemtir,exillorun numero unm exiftens, qui confia tentur orefenßff'eDeu,ß£lisdutemnegant. Orabitis igitur enixepro me, ut oj^ôcPo^oç perpétué mdneÖ^ , ttei^iam â uero (copo aberrem afJiâionibtK humae /lis corruptus,»e magifler errorum, author h^refunt, fchifmatu excitator ChrifliDni membra labefrólem. ileretieui enim efl, ut À ueteribiujaecepi, omnis qui «iiter fcripturdf interpretatur, ucl potius corrumpit, quàm fen/it fj^iritus fanilus,quiq; fuâprauà interpret tationê pertinadteradhlt;iereiido,,ppugMt. 'k quibut malis oratio ueflrafidelis fedulo me ue!idicare,afferelt;‘ re,pra;feruare cotendat conf^irantibus in hoc et uotis nbsp;nbsp;.

meis uel maxime.Plurimu nâq^ ualet apud Deu depre* catio iufli: Tu multo ejl efficatior, ß duo, ßplures in noie Chrißi cogregati ßerint,^^’ coUatis operis coms-muneuotum effùderint. Lucas in Aâa retulit apoflos loru, orantibus difcipulis, ne apofloli expauefcerent minas impioru,fed potius intrépide eu omni libertate loquerentur fermoneEuangelif, locum eße common! tum,in quocoüedißierunt: nimirum ut teflatu effet, iÜorum precesßre ratas er omniumßmilia in nomin ne Chrifti petentiu. Quodß ergo meßuori (y gra^ tüer/ei comendaueritis precibus ueffris,bona ffies eß, meßeuerfaturumin negotioperfe imprimis arduo^ longeq; fupra meas uires, quemadmoduresßret ue^^ flracr mea,quenTadmodtem eccleßa; qt ^orilt;e ßei Crafw» quadrabit.Cteteru de omnibus didis er ßßd meis cu

bond gratia me fubmitto cenfurie ecdeßaßietCOiMtüf ueflro iudicio arbitrio^ {gt;ennitto:Quoduidebituir iuxtdßgt;irittts nbsp;nbsp;firipturarum normam de me decem

täte. Voloenimjacrofanäat permauere leges ecclee fite, utjpiritus probentur ,num ex Deo fint: ut omnia exdminentur,cr lt;inod bonum efi,demu tened(ur.No^ lo meam paruitatë extra iudicij aleam confißere, ^uo minus uentiïetur,examinetur,elimetur,et fi res poflu-Ïet 'mtotumelimittetur:filt;iuidëf^iritus prophettorum ^phetiiß(bijciantur. Qu^in uos omnesfiatres do^i minos hortor,at^obteßor,iudicis animuindida daq; mea fufiipite, cenfor{äuirguläproßrte,dduiuu fingulas meas fententias exigite, nihil parfuri errori“ bus inmedeprehenfis.Si cui reuelatußteritquippiam ueldiuerßtmmeisdidisuel certe prteßantius, ßtrgdt tile pro more feruato in primordijs ecclefite, et in met^ diumprodedt,mihifilattium indicdt,ßiam mentetT inß^iratione adperiat.Vel fimodeßia iUius no patitur me palam drguere,adedt fecreto, cr placide fratemo affedu uel patrua feueritate admoneat reprehëdatue, magnu beneßeiu coUaturus itiis, quibus error cr in= feitia mea fraudi eßequeatMe quidem ipßtm adeo twn eß oßrnßtrus admonendo erudiendoq;, ut gratias iüifimaëlurus ingentes, et habiturus immortidcs.tii^ hil em me iuuat tequè ac uerittUisfrlendor, nihil tan« turn o/frndit, quantum mcndacium,etrorßnfritia.ti«

Ffron’df» iUiSitnintipeflibus, er ueritatifconfortem fieri, quolibet occafione iucunJum efl. Modo non fit Charitotif inter nos nemulotio, inuidia, odtum, rancor, fimultas. fludium. facefiant longißime 4 nobis, er in barathrum Orci amandentur fufurri,fiiggillationes, traduiliones, des traüationesq; clandefiinæ.T^on locum inueniant in ecclefiaDei,gentilium fiolidißimi dif Momusatque tris.Charitatis inter nos certamina fint, quorum eH unAfides,unubaptißna, units panis çr c^xincoms munione corporis Chrifii, qui jimus unius patris filij, fratres in confntium at ernte uiU cumunigenitofilio Deiadoptati,cohteredes unius regni, membra unittt corporis.Vigeat,ßoreat,regnet, triumphet inpeilos ribusnoflrischaritas.Deuscnimcharitas efi, er qui manet incharitate,inDco nMnct,er Oeus in eo.Chas ritas uero non amulatur, non perperam agit, non ins flatur,nonindecoreagit,nonqult;eritquefuafiiftt,non irrittnur,non cogitat malit,non gaudet in malicia, fed magiscogaudetueritati,ieterna, illuflris, eximia exis ßensfemper,perfiillio legis diuine, uinculu ecclefilt;e, apex regni Dei er in hoc er in fiiturofeculo.

Poro cum fimus hodie leäionem Efaüe prophetas De pros rum ßcile principis aggrejfuri ac deinceps aliorit,fi phetia, uitamcocejferit Dominits, er ecclefite rationes pajfie feutheos fiterint, uidetur aliquid iam de ^phetia in uniuerfam dicendu ejfefimulut deinde nobis enarratioplanius.

cfleriw, clarius^- procedat,ßmulut cognofcatis me«-fênfum de rebui diuims, ac iudiciu de uerbo ueritatii cr mendacijjCr otnnino de fcripturii oibm tam facrtt ^uàm prophanif. Breuiter autem de his agà, cr qua» tenus meaßcultas huiusqitcporis ratio patietur.vbi hoe primum à ueftra humanitate cupio impetratu, ut ßquis putabit prima fronte, me uel cotra fuam opi» rtionem, uel contra clari nominis cr faniiæ exiftitna» tionis uiros aliquid ftatuere,pauliffgt;er fententia fuam différât, nee fiatim me procacitatis aut temeritatis damnet, tanquam is ßm, qui coner fexagenarios iu* uenili petulantia deturbare de ponte,aut quaßcorni» eum oculos uelim c0ßgere,quißm talpa ca:cior:Patt» lifter inquam is fu/pendat fententüan, cr aures mihi benignas atq^ animum aduertat-Spero cniinßc me iüî fàtis effeßiiurum, ut cernât in me fludiu ueritatis in» quirendæ,no nouitatis oflentandte: cernât me religio» fe addiâum uerbisdiuinis: cernât non contemptorem fandortem çr eruditorum hominu,fedfludiofum effe difcipulum. Sanilos igitur homines Dei,qui /firitus, atißatu cr inflindu mentem lt;üuinam expofuerunt, uelalioquiuoluntatem coeleflis numinis exploratam cr perjfgt;cdâ habuerunt, Hebraicus fermo appeliat.Hoc ipfum Grtecifirèfuntintcrpretati per uocé TÇc^iHTxç, qua Latini, Germani ctctericq; gen» tes Barbarte orbisChrifliani rcceperutib Sign^cat

apud Grtecoseauox peculMter iüum,ciui diuitut '»tente rem pr£fumens,anteijuâm eueniat edicit atque ;p/àtur.Abijsttnaeumrei nocabulo cmnunis cruul=^. 'garis accepta eft opinio „pphetas duntaxat e/fe prie= „orum itlt; fèios,qiti^ res/è^uctibus temporibuseuenturas pne^ brotum. rftcfre esquot; denumeiare poßint. Iiixta queinßgnißca^ tionis captum quidam libros ucteris in/b-umenti diui=! fèrunt atq; diferimnArunt in legates propheticos cr hifloricostuerum id non fdtis exaila ratione.tiam tex Mofaicatraiüat codé,qua cr cateri prophetaßpfe^ t^ofes propheta bene trito nomine uocatur,ßmilemq^ fui prophetam Chrißumuidelicetfuturum promittit. Rurfum propheta non addunt ncc mutant quicquaiti i»îjs,qua perMofen prodita funt,tantum^expo* ftunt dilucidius attemper antes iUa captui fuoru tem= porumSed ey Dauid cir Efaias cr âlq titulo legis ci* tantur in Euangelicis er apoßolicis literis.ïn ipßs ue* ro hiflorijs facris eadem rerum iailatio qua in Mo* faiciscr caterorumprophetarulibris.CiuamobraJt iüamdißin^lionenon recipit ueteris inßrimenti ßri* pturafiexaderationem fubducamus, quumßt unica ciufdé materia,cum inßrumeiito nouo cofonans,uniits authoris,uniusßiritus,inunü ßnem tendens, unumqi fcopu reßgt;eäans,nempe ut facramenta uoluntatis di* uina mortaliu generi exponätur,quo cognoßant unu Deuueru creators coeß çy terra, illiits^,beneplacitu

4!ternum,cr ^uem mißt kfum Chriflum:Qju efi uh ta teterna. Significat ^uidem Græca uox Tt^apHTHt proprie diuinum er uatem, ^ui rerum euentum prtelt;^ nunciat.Copoßta enim uox eß ex 7[^o, quod pr^ uel anteßgnificat,c:X(pwdicofeuloquor, Ç^anq ißa uox magß eccleßaßicorii uÇu protrita eß,quim alio* rum,quimaluerüt hisuocibusuti T^of^HTHt^ftavni fltOTîjôayoç, ôicrirl^ 6ilt;raî(rioQ)iÿ!sagt;^,zjquot;ßf^uod aliud eß eiußlemßgnificati uocabulu- Catervm pro^ pheta feu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in diuino eloquio no is foïum dicituTf

qui res in fequentibus temporibus euenturas prtcfcit çr prlt;£nunciat,fed quieuq^ baud uulgariter confeius eß mentis diuinießnterprcs uidelicet atq^ internucius ealeßis numinis,quiéy arcana uoluntatis er abßru^ fa ingenij diuini pcrßgt;eäacrjgt;dita habet, feu occulta Vtßgt;iratione zx fuggeßione facriflaminis,feu per uift turn uigilantibus turn quiefeentibus obießa,feu uoce caeleßiper angelosaut alio quouisarcano modo ad fendus perlata non folum deßturis fed etiam de rebus prtefentibus cir prateritis. lÜi etiä jjphetaru nomine cenfentur,qui de rebus interrogatis cr propoßtis^ edoiliper uoce fcriptilem uoluntatë Deipoffustt ex* ponerereplicantes fup ijs focroru uoluminu décréta, cr reru geßaru memoriasSed et illi,qfacras fcriptu^ ras enarrâdo enucleando^ metes hominu de uol^ate acfententiaDeißrmant Cf inßruunt. Hec no qui t« leâionibus

ES AI AM PROPET AM. |j tfljomtf« tu acroamatis er dulcultationibui drcttgt;tgt; Mfcripturce prlt;ecipuo /ludio dediti funt.Hos omnef homines circa uoluntatis diuina perquifîtionem oc* cupatos Hebræi comprehendentes unius nomims am* (^uemadmodtmidiximus Jirmè appel* lant. Interdum Ka.r ot.vJovo/U.acr'ia.f} tes nominant, quod fagaci in rebus diuinis mente.. , uideant^quicuulgares animos lateant. Borum difeir. plina, doélrina,infiitutum er proßßio tum prophetia,tu ui(io uocitatur.Sed er pro diuer* Jitate materia: fubieélie,prout lata, trißia, iucunda, itel Ocerba denunciat, iam onuf,iam uirga, iam aliji mutuatitijsnoininibus defignatur-QuinproduHi iam in aciem,aut inflatione poßti, ut Jpeculentur, explo* rent, prouideant, ne qua mala populttm inuadant, ne qua labes morum er peßes animorum irrepant,ne inßdijs ullis homines concrediti pateant, aut ß iam corripuerunt populum mala, turn nonfinant longius ferpere,fed opprimant,eueUant, toUant, medeantur, ßgt;eculatores, uigiles,excubitores er epi* fcopiuocantur. In fermone latino hac hominum di* uinorum genera non poffunt ita commode nominit fbcietate coniungi, nißquis uelit appeUare confeios mentis diuina, peritos uoluntatis Dei, proßßos fa* pientiam cceleßem, dodos rertvm arcanarum, imbu^ tos facramentis diuinitatis,er ßntilia. Inlingiu Grlt;w

cortt»« non abfurde,ut reor,ßmul fltoÄoyo/ did poß funt utputa qui modum, uiam, rationemcji teneuni tumredefeiitiendi, tu rite,pie,religioß, fände,pro^ ie^ diffcrendi de Deo zT rebm diuinis. ßia^enim Dcmî ZT Aó-yoi; ufferma ut ratio 'mterpretatur£oru difdplind,inftitutum,proftßio, crfimdio SioÄoy'« Cenertt ^gt;ninetur. Verum him diuini Jfiritm adminiflratio^

prophe* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nominis zr rei propinquitate coniun*

tarant oquot; das eße in eloquio Dei, nemo credat mihi, nißpriid ^ndiones nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dare,quadrare ueritati,adßrui didis patrunt,

cccleßa* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ßabiliri uerbis fandarum fcripturaruni.

mediocriter initictto noßra; religions inflitutionibui,' prophetam iHum did, qui res euenturiu mente prie=! nbsp;nbsp;nbsp;i*

pgjt aut uoce pnenunciat. Vt cum propheta Ezechiel in /peculam conßituitur, ex qua drcun^idat ingruentia mala, imminent^ periculum in tempore denunciet. Eodem modo Agabus ut eß relatant in adis apoßolorum, ßmemßituram prlt;edidt,cr ob id propheta didim eß. Sic Dominus in cuangelio Ioan* item appeÜat prophetam, aut etiam plusq prophe* tam,quippe qui digito præfentem indicarct, quem füperiorespriedixerant mfequaitibus feculis uentu* rum. Sed muliercula Samaritana in euangcliofe* eundumloannem,proclamâtChrißunteffe prophe* tarn, qui arcanapedorif illiin (tdperuißet. Interpre*

ESAÎAM PROPHEtAH. «4 trjutrodiuinarumfcripturafu propheM adpeU^ii^it. duobiK apofloli Pauli tejiimonijs ofiendijfe, addita prlt;eflanàü theologorumexpo/itione/at fierit. Priui teflmonium eft 'm priorc ad Chorinthios cpiflota, ubimrabiltf iüe dlt;}âar ecckßte uolens pacem con» flantc inter Chriftianos conciliare, duo uitia maxime tUi contraria nititur eueUere, puta inuidiain mftrio», /rum,c^ßftum atq; contemptum /ùperiorum. Intron dufld igitur ßmilitudine corpora',humant docet di* tterfaeffè inter fe membrorum ofßcia, qult;edlt;an h(r* neßiora,qutedam uiliora,pulcherritne tarnen inter e4 cottuenire: non pedes ituùdere oculis, auribus, nari^ bus,non oculum e:^ (tures or nares contemnere pe^ i* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dm officia,fed mutuas operas inter fe confirre: om*

nia eße in minifterio, omntu eße magnas cr neceßa» : riascommoditates: ut ß unum membrum ceßet aut pcreat,mox quolt;j; totius corporis integritas labefr* âetur.Eodempaâoait i« corpore Cbrifli,quod efi eccleßa,diuerfas eßefitnäiones O' nüniflcria diuer-» faq; charifmataßiritus,non quod uniplura interdum no adßnt,fed quad quifq; in unoemineat o' foprtea (ipue commoditatibus eccleß^ inferuiattOmnia uero, ißamunera non eße contemnenda,non inuidenda, utpote fecundum bcneplacitum Dei diflributa ad honorem nominis fui, o' ufus eccleßlt;e. Verba ipßus, Pauli hiec funt: Pofuit Deus 'm eccleßa primum apo»i

flolof, deinde prophetiU,dein doólores, turn uirtutes^ fxindc gratiion fdnationum, opitulationes, guherita* tiones,generlt;t üngiurü, interpretationei fennonunt, Nunquidomnes apoßolif nuquid otnnes prophétief aunquid omnes doHores^ nunquid otnnes uirtutes^ nunquid onmes gratiain habeitt curationumfnuquid otnnes linguU loquunturf nunquid omnes interprelt;= tanturf His ad extremum fubdit, uti pariter temulen-^ tur charifmata potiora,nempe fraternam charitatatt’ Diui Ambroftf uerba fitper his apoßoli diiüis ßriäim cr ßdtuatimfubqciam, prout inflituto noßro conue^ niét. Caput,ait, in eccleßapofuitapoßolos,quilegati Chrißifunt. Ipß ßwt epißopi ßrmanteißud Petro apoßolo, er dicenteimter aetera de Iuda,cr epifcO^ patum eins accipiet alterProphetias duplici genere 'ttüeüigimus, crßitura dicentes crfcripturas reue» lantes. Quànuiis ßnt er apoßoli prophetce,quia pri» mus gradus omniafubieila habet.Doilores iüos dicit, quim ecclefia Uteris et leilionibus retinendis imbue-bant more fytmgogæ, quia traditio tlloru ad nos tran ßtumßcit. D- Hieronymus annotauit ad eundem lo^ cum,prophetâs did, qui explanent obfcura prophe» forum, ey qui homines cxhortentur. AlterumPauli teßimoniumcx epißola Ephe/ijs fcripta in eandeitt fententiam tendit,quod ßc habet. Ipfe dedit quofdant apoßplos, quofdäprophetof, alios euongelißas, aUoy ' paßoreSf

ESAirrt PR Ö P H ÉT AM. | f a/iorrs cr magifiros ad inflruâionem fanâorum i» opMj itünilierij, ad adificationê corporK Chrifli, do^ itec occuramia otn/tes i« unäatcßdei cognäionis filij Dei m uirum perßäum «i mcnfuram atatis ple* nitudinisChrißL Uocipßtm exporten: Hieronymut ait: Pofuitfiue dédit pater fyßliui primoapoßoloi, fecitndo prophetof non illos,qui ßtura uaticinentuf^ qualesinueterilegimuiteflamento,fed qui inßdeles çr imperitos arguant at^dijudicent. Taies quippe prophetof noui teßamenti in alia epißola effè deßnit. Et mox inßa.No ait alios paßores alios magißros, fed alios paßores er magißros^ut qui paßor eß, effe debeatermagifler: nec meccleßjs quamuisfanäut ßt,paßorisßbi nomen afßtmere^niß poßit docere, quospafeit. Velcertealiter,utunusatq^idempræfes eccleßa ßt paßor er doHor, paßor ouium, magifler bominum^ Super ifs apofloli uerbis Ambroßus iù comentatur. Apoßoli epifcopi funtyprophetauero explanatoresßtntfcripturarum: quàmuis inter ipfa primordiaßerint propheta ficutAgabus er qudtuof uirgincs prophetantes,ßcuti cotinetur mAäis apo» fiolorum,fed propter rudimentaßdei commendanda. l^unc auté interprétés prophette dicuntur.Et poflea. Inter iflos poß epifcopum plusejfe intelligitur,qui propter referatum occultwm feripturarum fenfum prophetare dieitur, pr^fertim quiaßturatj^ei uerba'

deprotnit,Qtti ordo nutte potc/l ejfe presbyterif^ Nlt; in epifcopo omnes ordines funt. Qjiia primtaßicer* dos efl, hoe e/l, princeps faeerdotum, prophétie er euangclijia,er eater a,ad implenda officia eccîe* fia 'm minifterio fidelium. Tarnen pofl^uàm omnie bus locis ecclefia funt conßituta cr officia ordiMio, aliter copofitares eff, quant caperat. Ex quibus om^ nibus perfficuu fit, unt homini poffèplures donAtio» nés contingere, item interprètes jeripturarum pro^ phetas dici, fed er iUud, doólores,nMgifiros, epifco“ pos,paftores, apofiolos, euangeliflas cum prophetico munere coniunâionem habere, Superefi,ut oflenda^ tur etiam deditos firipturarum fiudio prophet.^ diet. Hoc abundc fatis uel unAfandifsimi Pauli fententia couicerit,quificfcribitit.capiteprioris ad Corinth, epiflola : Nlulier or ans aut prophetatu uelato fit ca^ pitc. Quo loco docet apofiolus, qui tnoresdeceantin publico er facris concionibus. Etcnim quia dicit in fequeutibus uerbis fc non permittere fœminis, ut 10=* quantur, autdoceant in ecclefia, fed dotni fuos ma* ritos interrogent,darum eft utiq^, non hoc loco pro* phetiam dici de rebus fitturis fermonem, nec fcriptu* r arum public am enarrationcm,fed ftudium er attcii* tioncm ad facras lediones er condones. Tametfi Hicronytnus'mterpretatur, prophetans, doini uideli* heet out m fexu fuo. Verum, qiiod cum ^atia tanti

iùridixèrim^Pautui nonßcit mulimbiMpoteßatint Kel in fexu fuo uel inter uiros publicitns docendi, fei inumuerfu/in iubet tacere. Et iflo loco non de priuattt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. .

domo fermo efl ,fed de fdcrKconuentibut. Att^ hiec firme genera prophetarum funt, hoc inter fe com* mune habentia,^uöd prophétiefunt mentiidiuMtie ZT cceleflii numinis confeij, quacütj; tandem ratione^ ^uocii^ infiiitdibulo imbuti zr edoäi. Primarÿ uero Epiteopt er uelutantefignani funtmyfite iüi ac interprètes inter nuncij^; oinplißimieDei maiefiatis, qttoru mù* nus graphice defcribit Ezechiel tertio capite, doâo* res zy oratoresfacri,moderatores animorum, magi* firi uitte^cenfores nu)rum,profigatores uitiorum,cul* tores uirtutum,propugnAtores ueritatis, hofles uané» tlt;ais,impugnAtores mendadj,medici jfirituales,uigi* les, cujlodes, paflores animariim,agrtcolie, dißenfa* tores^; in domo Dei. Sal terne qui genus inortaliuntf turn uita; aufieritate, tit fynceritatc doârina: àuitioa rum corruptiombus uendicct atq^ conferuet. Lumiml, mundi,qult;£ errorum tenebraSjinfeitite nebulas, igni* rantia caliginem dißellant cr aufiraitt.Sam!la uti^, honeßa,in/ignis,eximia,utilis et necejfaria profißio. Quam qui tollere conatur,folemè mundo tollere eonatur: qui cotra nititur, pracipuo bonitatis er ft* pientiiC diuinte muneri fefe opponit: Qui contemnd: infummamfuamip/ius perniciem Deum contemtiitt

.Ait etùm faliutor: Qa« «oî audit, me audit: Quiuo( ■contemnit,mecontemnit,imà nonme tantum cotem’^ ** nitjedpatrem, qui me mißt. Yuerunt fane omnibut imico» ^temporibuffermé moimâfutnatiottibuf non folum per humanitatKortefcultii fed etiam barbaris, homi^ nés ßngularcs ey pr£ßaittes,qui uel ob uitie innocent tisprlt;erogatiuam,uelobexifiimationertt pTteßabilis ' prudenti(etumufurcrivm,tumdoârinisartiumlibe* raltum paratie, plurimum apud lt;etatis fult;e homines cr apud pofierosauthoritatepoHuerunt. Hûquum credcrentureffeuiriboné e:^ eximiamrerudiuinà^ rumatq; hifmanArum peperiffe cognitionem,inßin^ ^élu quodà natur £ feregendos homines pmifcrutit,ac uelut ducibus uit£re{ie,hogt;Kße rit£q; tranßgend£ cocrediderunt. In horum diäa confenfumefi:in eo^ rwmfententias cr décréta pedibus itum eß: Eorum eonßlio negotia fufeepta, iÜorum prudétia cr opera :geßa, ex iUorum arbitrio conßiia uel depoßtaßmt: Horum praceptis obtemperatum eß in rebus publicis .crptiuatis,facriscr prophanis. Attj^hoc ciuitati=^ .bus, populis, regnis,falutare femperßiße copertum eßßhominum bonorît er fapientium monitafeque^ rentur.Rurßtm per)Kcioßßimufcmperßiit,er maxi» tttiscalamUatibus,periculis,nüferijs,inßmia,extrema ßeni^ infelicitate fietit priuatis, primatibits, regibus^ ciuita»

ESAIAM PROPHETAM. I7 àuitatibus er imperijs, tarn idoncoi confultoret 'con^ tçmp/iffe at^ neglexiße. Vnde putemui autë illosß= miles rerum exitus prodißfe funde iüam negotiorum conflantitonfunde iüam in temporibus zx locis diucr-ßßimis ßmilitudinem^imirifm ex nientefuperm nu^ minis, quam ifli quotj; uiri prlt;eflabiles aliqua exporte introßtexerant.'Etenim Deus, qu'?m multo magis ne^ teßumeß,eße commune bonum,quàin fapientem ut flatoni ui/umeß,ni{}il extra fuam bonitate zr pro^^ uidentiain reliquit,omnibitsproßgt;icit ermoderatur, omnidgubernat,ac ne conßßere quidem aliquidpo= teß extra ipfum-lnipfo fumus, agimus, er mouamir. Ex omnibus autem populis unu uelut peculiarem de^^ legit,in quo manifißius coßieiendu/m exhiberet, qunt fitipßus immenfa bonitiU,iußicia,fapientia,potentia, Deus tarnen exißens in omnibus gentibus, twUos re=i limquensßii expertes,omninusße fruendum probens, omnibusfe quadamtenus adpericns,alqs propius,alijs uelut de longinquo,alijs clore et dilucide,alijs ceu per fomnium,per trdnfennam,per nebuldm,ptr corpus. aliquoddiaphanon.JsigiturDeuscommunebonüuc=t''ë‘^* ritatis,hoc eß,fuqpßus ufum fhtäum coneeßit etiam Ethnicis hominibus, er leges ilusßxit,non in osaut lapidem tneißts, fed feriptas er impreßos in corda il* lorum-Clua; quoniamfunt inßto er ingeneratopec*, toribui humants à rtruomnium opificcDeo,proindc.

legef nAturtt uocaMur.Particule l’uni ißlt;e pi'ocul lt;î«* bio de uoluntate ffropoßto^ eÿquot; lt;£temo btflituto defeiite. Ad hdA ideas ueritatis inßmauerttttt fenfd fua uiri ifti prteclari: ad eas tanguant wrmam cr »quot;f* gulant expenderunt ac direxcrunt rationem uiuendû, Inde morum priecepta, inde agendi conß'aa, inde ai ornnes partes uitic muniendas diâata fumpferunt: ut iüorum i^a monita capejfere, flore legibus Dei natiuis eflet^tranfllire uero hæc rationisfepta,protêt* rire décréta Deicenflatur. Vuit ergo mer ito cffe^ cundum exaäißimum diuini iudicij examen, in prlt;eo flando laus cr flUcitas, in contemnendo iUorum plao cita flita cr monita, pœnA at^ fupplicium. Non doni nobis ifta philofophia nota eil, fed ex ir.flruüißinKf diuini Pauli penu accepta çr deprompta, gui perflii“ eue fatis iüam rem diflgt;utat in Uteris apoflolicis ai -Ronwtos, cuius hoc uerba inprofens fliffidunt. lis, ait, qui funt contentioß, cr qui ueritati non obtamgt; perant,fed obtempérant miufliciiie,uentura eR ira,^}quot; a^iaio,^^ anxietas aduerfus omnem animom homi^ tiis perpetrantis malum ludoi primum ßmtd cr Gro* ci:Gloriauero,Gr honor,^paxomni operanti boa num ïudoo primwm zr Groco. Non efl eniin perfo* narum reflgt;côlus apud Deintt,Ciuicunq; enim fine le* ge peccaucrut,ßne lege peribufit,et quicuni^ in lege peccauerunt ,per legem iudicabuntur. Non enim au*

ditor« kgis iußifunt afiud Deu,fed ßilores legis iu» ßi/icabuntur. Cum ent gents,qtM legem tum habent, nbsp;? ■

Mtura ^Uie legis funt,ßc'Mnt, e£ legem non haben» tes fibijpßs fitnt lex,qui oßemüit opits legis fcriptum »» cordibusfuis, teßimonium reddente itlis confcien» tü ipforum, nbsp;nbsp;inter fe cogüationibus accufantibus

«tut excufantibus in die,quo iudicabit Deus occulta ho titinum. Et paulo pofi-Si prieputiutn iuflicias legis cu» flodierit,nónnepr£putium iüius in circumcifione re» putabiturfc^ iudicabit id,quod efl ex natura prtepu» tium,ß legem feruauerit, te, ^ui per literam er cir» cumeißonem pricuaricator es legis ƒ No» nHi« ^mï i» ntani/eßo lucLeus eß,Jud£in eü, nec ea qult;eßt in ma» nißßocarnis circumcißo,circüßo efl:VerMn ille,^ui »« abßondito ludicus eß,er circüeißo cordis in jpiri» tu non litera,cuius laus non ex homimbus,ßd ex Deo efi.ïn primo uero capite huius epißoLc palàm ,pnu»» ciXDfUw manifißauiße gentibus ueritate, fed pltc» ros^; ueritatë in mendacio detinuiße.Planu o-go puta ex facris eloquijsDei ueritatë quo^; gentibus ali^ud ex parte proditä, er legë naturale eadem pnecipere, qult;e er lex per Mofen lata, cuius,pmulgationë quunt gentes cotempferuntmerito poena fecutaeü, quufe» ^uutifuntdogmatafapientiit er bonoruuirorumad earn natiuam legemdireëla,honor,laus,filicitas i Dfo concejfaeü. At^ ifli humanorum rerum exitus

teti^trijle{,t)oneßi aut pudendi, adminißratiotus ittt» Hißorüe. fiegotiorum er confiliaß^ißoriarü fcriptora,memo» rüe poßeroru coafecrarunt prodiderunt. Cxter^ leguißc{runAturalium,quds'Deui peäoribui hunus» tiis indidit vojxotpuÄixKtg er excctóores haberi pof^^ funt^apudlndos Bragmanes et Gymnoß)phißlt;e,apud PerfiKtria magorum genera^ apudAegyptiosficer^ doteiHierophantie^apuJ Griecos er philo* fophi^apud Gallos Dryidlt;e.Fuerunt er in diuerßs lo* cis Sibylla: ßxmin£, i^uiercconditamueritdtis cogni* tionemßittt proßßi. Gemtanoru quidem religio ni* misßoIida er ridicula in hoc uideripoteß, ^uodin uniuerßtmmuliebrifexui diuinUatem promißuetri* tuerunt.ln hoc porro uitiC hutnathe magißerio reäifr fimenumerabuntur infigneslegumlatores Charun* das, làinos, Lycurgus, Solon, Draco : Tumßqui ßerunt apud diuerßs nationes homines ingenio pro* fianti ac honeßo uitte propoßto: qualis apud Scythas Anacharßs,qualis apud Gallos HercuksiÜe, quiho* mines Gallos in ßatn ßntentiam oratione trahebat, tanquam ß eßent omnes ad os illius una cathena de* uinäi.Oraculorum ucro reßonfaneutiq adueritatis proßßioneadmittendaeße puto,quibtis ut machina ttalidißima cacodtemon ueritatis hoßis ußts eß, ad Juntes hominu ittaqueandas er à ueritate ad men* daciUfà Deo ad crea(ura,aucrtendii(. Nrf/» licet mul*

*ESAIAH PROPHETAM. 19 tauereprotulerint,non tomen id malidientotieiêges runt intuitu nbsp;nbsp;ßudio ucritotis,fcd quit per fe men^

iocium fit infirmiim,uoluerunt idfirmoreodmixtis fermonibus ueritatis, cr loquewm fubfigt;ecie ueri la« tentem in coUum improuidoru in^ccre. quemodmoe dum ille Sinon Virgilionm multo uera dicit, ut unum Troionifexitialemendaciuperfuadedt ot^ infinuet. B cocodæmon Chrifio Domino fcripturorum tefii^ wonid proponit, ut 4 plocitis Dei tronfiterfum obdu^ nbsp;nbsp;nbsp;f

teret.Prmatum profiilo ut opinor^ apud ^hnicos in ijio uitainfiirntotionepo'étie obtinent,qui mente fum= PoctXf mi numiniiexcellenter cognition O' explorotom ho^ berecreditifumt. Infigt;iroriq;4fldmine quodamfocro O'per uGooa'iaa'fJLopresutiles hominibuiprodere exi/iimdtum efi,ficut Ouidius gloriatur, inquicns:Efi Deusmnobis agitantecalefcimusillo: Sedibusanhes reisßiiritus ide uenit.Hiuates o' fieri o' diuini o* O'Apodinisficerdotes habiti funt.Quin Paultu no* fter in litcrisadTitumpoetam Epimenidem feu Me* tuindrum aduocans titulo prophets iUu citat,eô quod ttpudEthnieos efient eo loco poëtte,quofint in noflra relgioneprophet£. Prùnifinèpoëtarü Mufius^ Qr* tgt;beus, Linus theologiam fint profifii: o' Hefiodut Afcreus genealogiam deorum recenfeLOmniu uero t'ömuncßudiufititutiliauitie fermonis idecebris tra* dere^O'filubré inßitutioms haufiu meÜe ficcharoq;

edttkittum pomgere.'Virtutf! (ueruntßminut cuUft^ r«, at laudatores, at ebuccinatoret flrenui, çr uitio* rum infeilatorcs acerrimi.'EupoUs CratinmAri* fiophancs^; poeta;,atque alij, quorum comœdia pri'‘ fca uirorum eft,ßquit erat dignui defcribi,quôdma^ ius aut ßr,quod maechus ßret, autßcarius, aut alio^ quißmofus, tnulta cum libertate notabant.Quidf poëtariifatyrteannon uidentur lemularifacrofcon^ Clones, merlt;e taxationes uitiorum cr uirtutum corn^ tnendationes f in quibits reperire efl plus fanHitatiSf plus eruditions, plus fapientilt;e, plus omnino bonlt;e ßugis, quàm in quorundä mattcologorum non theo!‘ logorum prolixis fummis or ingentibus centonum ßtfliculis.JÄuhumprofl£lo ifli nobiles homines a;tati fult;e,multum pofleris proßerunt.Poetarummonitis adulefcentium lafciuia compoßta eSl ,flrocia repreß fa, iudicium firmatum, mentis prauitas correâa ei' emendata eü. Poeta publicus uitiorum traduäor 0quot; maniflflarius flit,mdgnus furu tbnor ac ncbulorum, ut uelminus uelcerte occultius er uerecundiuspec^ caretur.Vndeflint ijhe monitiones hominum flcele^ ris confleientia exagitatoru,fiige htmc,flnum in cor^ nuhabet,poëtamuidclicet deßgnantium uni uirtuti aquu er uirtutis amicis. Legum uero latio er cultus, rerum publicarufempcrfiiit certißintd falus er con^

’ feruatio, ut M. Cicero copiofe di/Jerit pro Cluentio. lpfîuiueràphilofophi£nwdera}ncn adeo neccjjariu ufii copererunt, utfapienti]/imu{ Plato pronuncietf ras demum reßgt;ublicds et ciuitatesßlices jorejti qui’i tui uelprincipes pbilofophentur, uel philofophipu=: cotraputs blids muneribus fitnountur. At inuenti ümt ex iüis phiiofo« dodoribui multi impofiores dicat aliquis. Nemones imn,/ gdueritfiiiffe multos in iüis homines ncqueim nbsp;nbsp;nbsp;nw«

Itî ajßdionibui deprauatos, qui ueritutis qt iftarwm natiuarum legum promulgationem proßßi remfuant tigere tentauerunt, quiq; cotruptds, faedds er pefli* lentes opiniones inter homines ßjorferutit,baudßcui iitq; apud noflrates omnibus flt;eculis ßerunt, ZT inue» nientur ßmper pfeudopropheta zr pfeudoapofloli. Quorum placitd receptafunt zr propugnata ab hff^ minibus corruptie ac prault;e mentis^ut uidelicet hohes rent fimiles labra laducas. Ab iftis uero de meliori notahominibu5,quiueri zr honcfli/}gt;eciepermouelt;‘ lgt;antur,repudiatafuttt, quum uiderent ftulta ,turpia^ tetra, ueritati pugnantia, non coßrmiarationi,minis mec^ adnormasiüasinfiticiarum legumquadrantia. vfu»iifelt; Ex iüorum autem libris, qui boni uiri ejfe zT habe= S»quot;* ri uoluerunt,ueritatisqi indeßßi ßcrutatores, zr uifs tutis Jlrenui fateüites ,multüdecerpi potefl,quod uitä uoflrä excolat,inßruat,ßrmet,ab omni parte muniat^

in rebus corpus, fitnamßrtundsq; conccrnentibut. lAulta etiâab lÜis dicimtur de Deo,flt;tcris dogmatibut confoJta.Ea putctueri0ttmaiores nofirißrta effe de uoluminum facrorum thefauris, cr proin iure pe^ tend4 rccuperatorio, atque ab lïUs transferenda ceu abiniifftùpoffèjjbribus. Ima exiftimentur ijhe ueri-tales omnes, doua, cceleßis patris : exiflimentur fetni* na,iußicrHeri,coelitus in agellumpeiHoris biimani detniffa. Vt enim Deus birgus efl, ZT munißeus, mi* nime^s inuidus, noluit iflos etiam homines À ucrita* lis,hoc eR, prteflanlißimie rei participatu excluderc. Quid dico noluit excludere f l^axime cupit,id uer* bum ipßusdocet,omncshominesadcognitionem ue* ritatis magnis paßibus contendere, ac falutis leter* tue confortes ßeri, modo agwfcerent ßulti homi* nés beneficium ultro fibi obl(d:um,modo non difii* mulcO'ent ingrati :fed porrellum ainpleâerentur. £4 pulcherrima D«' fwtnerrf, quum uideamus apud in* gratoscr ftolidos homines iacere negleilae^ con* tcmpta, reportemus in domum noftri patris cceleflis, non quid necejfie fit ab exteris nos edoceri, quid fini* tiamus de illo,qutd à nobis requirat,quid abominetur, quiimfimus ciues,domefi:ici,fiüjfiimilias,zy‘ fcnnoni* busipfius fimiUariter adfiietiVerumut diximifer* ti fiortis talium donorum,recipiamus iüa cr uendice* mus,nefitu nMrcefiant,t(tque in domoDei honefle reponamusi

I^SAÏAM PROPHETAM. 41 reportAinuf Valent ißa quo^ non partim ad exci* tandam nojîrorum hominum induflriam es- iBorum focardiain exagitandam,lt;iui uentri,lbmno,lt;anbitio)ii pecunifijibidinibtii deditinon miniinam uitaparten ueritatii percluißtioni tribuuatt, cui ftudio totam ui* tarn nobiles ijia anima impenderunt. Illa uero con* quirerenoncft puerilii operis,nec efl negotium im* peritorum autinfirmorum, qui or ipflm uniuerlwin paterna domusinflrumentu 'm fuam pernicie uerte* rent, flpermittantur ex arbitrioflto agere. Adultio* rum hac efl opera,qui uniuerfam patris fupeBeâilent exploratam çr probe cognitant babent, qui animo funt bene inflituti,quiq; iudicio flrmati,nealienA pro domeflicii,uanApro ueris,perniciofapro falutaribus appréhendant. Ingenerauit quidem clementiflimui Deus[eminA ueritatis gentibus, ueru iUa fape tribu^ iis,flgt;ims,fentibusq; circumfepta funt,utparum coûte inquirentium pedes cofldiantur, fiepe fimt corruptOf fape deperdita ad nihilum uel foli uitio,uel culto* rum negligentia redaâa. Quaritur auru in flercore: argcraum in periculoflßimis metaBis : getnma inter baflliflos cyquot; fcorpioncs-Sola autem diuina çr plane liurarum facra litera continent eloquiumDei puru/tn, infinitif P''*®*“*’*^ partibuf exceUens aurum fepties conflatum: merum babent fermonem uitatlimpidiflimi flntes funt aquas rum cocleflis fapientia. Nihil iniBisnoxiumtnulho

PRAEF ATIO AD injtdilt;eförmidand£ßi»t. Inhofe Deut apffo-itre^a torde tjU£rêtibM,paulatim ^uidc, fed ^udntu abunde fätif ejl ad falutem leternam confelt;]uendam. LucertU hitc eß pedibui noßris, zx lumen fcmitis noßris. lüis not ducibtu certißimis credemui er quide bona ßdegt; Certa cnim nos ducent uia er folida er rcélifima, fine erroribtts,fine ainbagibus, quo cognofeamus Clemens fitDeus,quàm benignusßonganimis^patiens, mifericors, iußus, potens, unice bonus uniceftpiens qut^ funt albe ipßus uirtutes prtßantißimie, qudS .utcum^uerbts noßri captus imbeciUitas denominat, fed ne quidem reäis luminibus intucri poteß adhuc «oßra mortalités, ut difcamus etiâ, quo cultu iUi xime probemur, nimirum qui nAturam iüius er in* genium proximo reßrat, prout noßra infirmités ad^ fiirare poteß,pofitus in puris afivUibus, in iußis uo» tis,in fiducia erga Deum,in timoré liberali, inamore erga iüu eximio, deniq; ut nos fiamus proximo, quod ^fe ctsnüis cß mortalibus, uere iuxta Grtecoru pro* uerbium, homines hominibusdij, confulendo, proui* dendo,tuendo,adiuuando,inopiés omniu fubleuando, . quatenusfirent noflrte uires er jécultates. Nihil aga* mus,nihü inßituainusinconfultisillis optimismagi* firis. Nunquam enim in hoc pelago mundi nAbimiis fineillo cortice. NonJfierndinus ißos duccs tanquam fuperud^

ESAIAM PROPETAM. 11 fufteruacuos: nunquain fidamuf nobii ceu gnarii iti* nerü nunquam dimoueamut ab eis oculos in hac terra edieiia, donee in patriam redierimus, in. Hierufalemt ^uie furfmn eß: donee exßecula montii Zion omnes fesnmndi fublimesdeßticiamui: donee introduili tu fdnäum fanäoru opes diuinitatis penitißime eorant fntueamur, nbsp;nbsp;nbsp;nune ex parte eognofeimus per ße^

culum innenigmate. Haneferiptura, hunefermonem prophetieum Deus eerto eondidit, quo quid fapien= darum as ÎH«.'’ quid benignius nbsp;nbsp;libertdius^ quid certius^ quid

«b ontnißaude alieniusf Etenim Deus optimus maxims mus ab (etemo exißens, wi /è omnia eontinebat, ad omnia ßbi fufficiebat, prorfum nullius rei erat indi^ gus,niß quad optimus exiftens uidetur illis indiguiße, qui bomtatis eiusfierent participes,quiqjfrueren* tur iflis Opibus eoeleßis numinis. Tanto enim praa fiaittius unum quodque bonwm efl, quanto latius pa^ tet. Condit ergo uerbo uirtutis futeccelum er iora rdiM er m^rc, inflruilißimaquidem illa er mir'ifice adorndta. Mox hominem producit ita ßmiatum, ut maxime fieri particeps bonitatis iüius immenße poßet. Ex ominbus uero nihil amplius, nihil prajlan» tius obtingere potuit homini, quàm ß Deus fe ap=‘ périr et iUi, ac uelut in theatro ßeäandum exhibe^ ret. inferta eß igitur ilU uis animi praßantior pr^er

eonditionem cncterorum dnimdntium,qMrerim om^ mMnpulchritudinem,ordincm,rnodu,ortuf,progref^ futjOccaputfCyquot; totam condit4funt,Molcm per* fentifi:eret. Eam rationem uocamiK Mdgatricem, quidrdtum, quid irritumfittnommbusnegotijs^ ca* pace quoq;nu}nitii5,quod feprofirebdt iüisTr^aJo* »Xosö/o*. Pdr eji huftc credi e(fc igmculu de mente credtorif omnium Dei mortalipeâorii'nditium, dut ßciem Dei repercußdm in humauA mente. Ua con* ditisAdam crDudijierit conßrt Deuf fermo*

itÜsß,mlidriter. ïngratm tdmen homo tante bonitdtis immemore/Jepoteß, dcplufpropcnßu aniimi partem appctentem iuxta brutorum conditio* nem,qudm ad iüam dijudicatricë cumDeo comunem, figt;reto nbsp;nbsp;mglcHo creatoris uerbo, tortuofi ferpen*

tismenddcia ßequitur. Plus etiam uuU pipere, quant Deus ultro uohtijjet adperire,param nonfoïidam ue* ritdtem zsquot; coßantiä t« diiiis cr ßdisDeo tribuens, quifolusueraxneccrrare nee JÀÜere potefi, partim fuggiüans eum inuidentie, qui eß ipfa boniteu, quaß aliquid abßrußßet cognitu iucundü utile aut necefr farium,partim fuperbia elatus,qui ucUet parem cum Deofapientiampoßidere. Sed conßßim magno fuo erpoßerorum malo ueracem cognofcit Deum, oquot; negleileueritatis,utgraußimam,itaiußißimam luit pcenam. Nonpoteß tarnen feipfum abnegarc Deus,

^Mn plitcùlui cr bmignusßt. Redit cwm iUis prinm bomiuibui w gratiam^condonttt e)ratit,fed mijèriam iufle 'vnfliâam non prorfum abfiergit, poBicetur au^ tem femen,c[uod caput ßrpentK conter at^z^ coBidat Ml quo reftituat omnia, i« ^»o benedicantur omnes gentes,perquod omnes qui amplexati fiier'mt iBud pofl exantlatos labores er icrumntis, tnpriflinum fiatum redeat, ali/s^ de rebus amice cum ïBif fermai cinatur.lBospatriarchiU prophetaru quis reâeap» peBauerit. Inde Abel,Enoch, nbsp;nbsp;alqßmiliares i/nter»

prêtes funtccelefiis numinis. Tum Noë WKitoî an* nos iram Dei hominibus denunciat, ni reßpifcant. Sed genus hoc mortaliwm admodum degener çr cor* ruptum, quia uerbo D« fanari non uult, per undoA diluuij deletur,ipfo Noc feruato cum paucis,qui ueri» tatiadhieferant.Per diluuiu/m Noc tradux ejl prophetiif, quicompoßtisiteru inter Deunt crho* mines rebus,er praterita opera promißionesq^ Dcî tommemorat,er deprtefentibusßturisq^ rebus «eta^t fis fute homines edocet. Subjequutur Abraham,ïfaae, ïacob atq^ alq patriarchic, qui negotia diuinlt;emaie* ftatiserga genus mortaüu/mmultisfeculis intercon* ciliarur.t. Porro quia Sathanas ab initio fiatim in CiotiUMt ueritate non pirjliterat,er caBide uerba Dei atenu, '*** mterpretando,detorquendo,adulterâdo,immutando kues nimis er uanos prhnorum pareattum animos

iueritate ad mendadum deflexerat^uitia^mort^ lium pedorum indies magis magis^ isiMle/cebant^ ßtdlcprteuiditfapientiaDei periculum/pre,utdia» tolus er eius fedafedati multa illi affingerent uana, filfa,comentida^ ridicula^ abfurda, defèrntia, qttibui eius mandatum teternam uoluntatemmutareni, er peruertcrent. Cenfet igitur adueniffe tempus,quo fèrmonem propheticum hadenus ßmiliari coüoquio traditum leternis quoq^ liter arum monimentis con» ^eretj ftmul ut mendadorum patri er eiusfilijs, ho» minibus dico prauis anfapricdderetur,uanA er deri» dicula de Deo cbmini[cendi,fîmu,l ut püe mentes filio» rumDd certa perfuaßonefdrent uelut ex obßgnatii tabulas fe tenere ipfam Dei mentem CT fermonem, quofdpfe expofuißet,non commenta hontinum, qui clt;ecutiunt, er caligant ad ueriob tutwm, quißüunt erßüuntur, qui doits plarumq} erfiaudibus impo» fluris er dreumferiptionibus agunt, uitio fdlicet tpiÂceuTi'aç excatcati. Oportuit autem iflum fermo» nem deDeo er iUiusteterno beneplacito,cuide no». flr£ falutis fumma crederemus,ad qnem tenderemut per tela,per ignes, pro quo pugnaremus maiori flu»^ dio,quàm pro parentibus, coniugibus,liberis,amids, proßeiser arts, quem proßterentur hominescum firtunaru, exiflimationis,[anguinis er uitte dißien» siio, eum inquam fermonem neceßeßit didari à Deo

Intigntßimo,ut effet pknißimuse^abfolutus: 4 uea raeißimo, utconffaret de iüius certitudine, ißipien* tißimo er feUßbi domeßiee noto, ut exdibis efftii ab omnipotente,ut in omniaßeculd coßrmatus om«« dubitatione ffblatd,nofcerctur.Ol}ortuit etiampro» firri per homines inff^tes, integerrima: uitie, ac fßea ädtißim£ßdei.Deligiturergo Mofesfidelißimus in inßrtmen omni domo Dei, qui teternam Dei uoluntatem anted rnodisdrcdnis erß»dliaricoUoquio proditum tnli* teras demitteret, feriptoq; comprehenderet, femel omnem pofleritdtem docens, quod ndm fit ingenium Dei,qu£iüius décréta immobilia, quibus rebus uelit eoli, quaffte auerfetur : quemfermonem praterire ae inßlicitiis fit, obtemperare uita ieternd,illi adijeere, detrahere,dut mutdre,fummum fcelus eJ* piaculum. Earn deinde feripturam lofue per manui traditam conferuat, tuetur, urget, er exequitur ut ßrenuus'ifyod^uiKlHq. Ab eo deinceps alij per fuc^ eeßionem ufque ad tempora Samuëûs. Tunc moa gnus fiât prophetarum prouentus, e^fchoLeapa fertile funt atque coeleflis iüa philofophia i« pros fiffo haberi capta efl. Non autem ab ijs hominibus diuinisde integroferma propheticus excuditur,nee fuperioribusadijcitur,nihirque fx iKk immutatur. Sed olim tradita ifli fanäi homines diffutaboMg

PR AGFA T10 AD uentHabaM^difcutiebtint, cxplicabdtft deficiente'nt dies 'm hominibus acutnme ad res diuinas cognofcen» das. Patribus tradita, fuis temporibus confimûdgt;aitt Cr ada()tabaitt,de fitura ctiam falute clt;dculum fui teftimonij adijcientes. Horttw prophetarum ß£la amp;nbsp;fermones, quantum wftra fcire'mtereß:,facris hiHo* rqs comprehenfum eil. Sunt ctiam in diuerfis tern-poribusinüigaticrÙDeo impulfi uiri prteilabiles, qui fuos ’tvÔoi/c'/ao'(Uouç ZX facratißintM inßgt;irlt;t* tiones libroru mommentis ad poUcritatis doârinattt tranfmitterët Efaias, Hicrettiias^Dauid^Daniel et alij^ nihil hi dixerunt, quod non effet diilum prius. 'Tantuméy à Mofe fuperioribus uatibus tradita uerbis aUfs planiin adpertius^ enunciabant ex ufu tcmporumfuorum,ex ufu noiiro, in quos fines fecu^ lorum deuenerunt. ittarum uero litcrarum fanélaru fiudium alias inflorefiiit, alias negleilum propemolt;= dum,nunquam tarnen plané ommiffum, procurante id uidelicetprouid'êtia diuina. Etenim quum fub ^.a“ ndjfe,pphetaru flrages ederetur er libri facri iacerét infituatq;puluere,fupereH tarnen Odolia prophe^ tiffa,tandem er facri codices in lucemfefe recipiunt fub lofia. Per captiuitatem Babylonicant facrauolu* winaex manibushominum excutiuntur,Efdragt;ta^ men à Geo referuatur,qui reparet et ab interitu uen^ dieet. Houifiimetemporibw euolutisiuxtacofilium fuu/m

fùtmt teternum locutus eR nobis Denspcrßlium fuum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

unigenitü,quifempereflinßnup4tris,non aliâquÀnt ^ult;e per patriarchas, prophète cr Mofen locutus fùerat.Coüoqutintur enim cnm Chrifto in monte Tas bor Helios cr Mofes,teflontes fécum iUoßcere. Chri fto teflimonuireddunt omnesßcriptuvte.Adfcriptus fosfubinde prouocat faluotor contra ludiEosobmurs muratores,quas z;“ ita roborotas affèrit, ut citius hicc tnundi moles caßura ßt, quam ut unum iota aut unus apex de lege intereat. Non abolet igitur aduentufuo prophetiamfuperiore Chriflusßd prteftat, quod nos mine patris promiferat,datatnq; ßde libérât. Non abs rogat lege, fed ittuflrat,fed perficit corpus fuccedens in locum umbrarum,GT re ipfa pri£fldns,quod focros rum rituum figure prietulerant, nempe utfiliusDei notusantefeculoinhunccorruptibilem mundu nas fceretur ex muliere,conceptus eßiiritu fanilo,ß{lus fub lege ,ut eos qui er ant fub lege, redimeret à legis importabili farcina, peccato, diabolo cr morte, qui reduceret in priflinum flatu omnia, qui reconciliaret patri omnia,qui conderet ßbi populu peculiaremfuo fanguine,morte cr refurreélione mttndatum,fan^lis ficatum Gf iußißcatum, populum inquam (emulator rem bonorum operum,cuius ipfe rexßt leternus cons ßdensquidem ad dextera patris in cceleflibusnunq tomen fuos deferens out rclinquens,fed ufqi prieß9.

; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D

rxifîetu fuo numine eccleßie.^n mundatisuero/ènMi* nem contradioremJiciens legis er prophetaru fuM^ mam nodo gemmino con/lrinxit, ut düigamus DeiteX toto corde,tota anima, omnibus uiribus, çr proximu ficutnos met i(gt;fos,Eandem dodri/ni fuis legatis man^ datuiuauoceac fcriptis per uniuerfum orbem ßgt;ar^ gier non cotrariam out diuerfam ueteri fcripturte,fe(l tantum clora uoce teflante,cumulatißime à Deo pro^ flitata ejje per Chriflu,qult;£ potribus ßnt ,pmi/fa. Hoe facrofanda ueteris noui^ inflrivmenti [criptura Çer^i nugt; eßpropheticus, cui attendentes tanq lucerme po* ßtoincaliginofo loco redeßcimus,ut ait Petrus, ifia funt duo Seraphim perpetuo ante thronum Domini Sabaoth obferuantia, alis fefe contingentia, cr mu^ tuum inter feacclamantia.Htec funt eloquia Dei eer» ta cr indubitata,bibliothecaßgt;iritusfandi, pharma^ copolèion animo,uere copio cornu,thefaurus fapiens tio fcientioDei, uiridarium coelefle, paßua falu^ bria,florida,iucunda,uberrima ouicularu Chrißi, ex quibus dccerpantfolis,qute Deum, quofalutem oter* nam,quo officium noßru erga proximu ffedant. life adijeereße humano fenfu Lueißrianafuperbia cr tes méritas eß,detrahcre facrilegium ßpremum, mutare quicqhoreßser fummaperfidia.His teßibuscertis, Ipcupletißinüs er exploratis femper credendu eß:illis ßirtM gradu fiandu:citra illöruteflimoniu er autbolt;i^ ritatentf

fitstem,([uctntuuis ernditiu, ^uantuuis clarituminiff ^Mntuuis 'in J^ecië faniiuifidem nuüâ meretur i» re^» iia diuinii.Cotrariauero adfirës,anathema eßo, etiJ fiangelui è coetofît.Vnut iüe fermo efl certut,fideliï\ indubitatui,obfîgnatut fanguine,pphetaru, apofiolo* trum,martyru,obligna,tut morteac fanguine faluato^ tif noßri Chrifîi,cofirtnatui fîgnit (y ,pdigÿs per tiumDei,cofirmatut pignerejpiritutDei, guem effù’^ dit in corda noßra, lt;j^u£ cßßdei 7r?\.K^olt;pofiita.: Con^ ßmiatm atît cr ßabilitut 4 condito mundo uel potiui aiüe^ßindamentamundi iacerentur cotra oës infultui lyrannoru ey mundi, cotrafîaudes cr dolos htereth torum,contra omnesmachinM diaboli, denii^ contra portât infîrortmt.

Conatur quidë ßedulo Ueterator iüe hoßisuerita= MenStcH tit,ßnsçy origomendacij,ualidißimam ueritatis cy diuini uerbi arcem expugnare atq^ euertere,quam ui^ origo ac detfuoregno maxime obßßere. Üihil intentatumres^^'^*^'^* linquit : nunquam ceßat: nuÜatpatitur induciat. lam pugrMt apcrto Marte,uim apertâmachinas, tormens. ta,fîces^ admouens: tam cuniculisßißodere tentât: lam doits crfraudibut aggreditur, eo^ ualidùtt iin^ P'tgnat,quoteëlius zy occultiut.Ab initioflatim, ut coditus eß,in ueritate no perßititmendaciorü parens.'' MoxDei uerbü ßibdole interpretanda uel potiut per= uertendo comunes generis bumani parentes in fraudo' iücxitßlleilosdcccpitjdeceptosperdidit, çr miferis

morte intulit crudclißimuf honticida^uno iélu eer ui» cem totiui generis hunMni meidens, nißbonitM Dei audelitatem illius cr imimmtatem fùperajfet. Grap fatur ulteriiis ZT mßatris Abeli credent Cain impeÜit author fcaturigo inuidiie,difcordiaru/in,feiïarum, feditionMn,cr homicidiorum. Aliosdemde adiungit-perfidiiefocios,mendacij miniftros GrfateÏlites,mag» niscji copijs conferiptii iuflumcoUigitexercitum,amp;. pTifcipuam curant belli otrocißimiAntichrißo man» dat. Ex ijiw caftris diaholicis alij deuotis aninds CT magno impetu ueritatem adoriri, proßigare cr eon^ terere nituntur,ut Nero,Diocletianus, Maxentius aliatyrannorumntonßra.Alyueroimbuti er corrw* pti ntalis artibus imper atoris ßti, puta fuperbia, mui-dia,pccuniarum cupiditate, mala libidine, inßdiantur nuncijs Dei mandata perßrentibus, quoru ferma eßi Venite opprimamus iußum,quoniä contrarius eß uijs noßris.Abj palàm fe opponunt er obloquunturßrijs inßrnalibus pcrciti,ut Dathan,Core,Abiron ßmiles^ fchifmatum author es. Alij ßnulant feuer itatis partes tucri, atq; fubßgt;ecie amicicU grauißimellt;edtmt,ad perfidiam er deßilione clam folicitantes. Talesßmt. Symon, Cerinthus, tAarcion,Vi.anichieus, Arrius, ef omnespfeudoprophet£,pfeudoapoßoli er hteretiä»^ Hl ex conßlio cacodtemonis comenticia jfarguntpra, mandatis ueri imperatoris, er nimium ad dolos ad»

ES AI AM P R OPHET AM. I7 pertii mßnudnt.Quibiudd capiendä ueritaif arcent hoc comentum prtecipue pldcuit, ut caflellanis pefli^ lentes librosfubjpecioßstitulis fanâoru uenditarent obtruderent,infcribentcs uenendtafua or lethife* Ydfiffnentd, euangeliu Petri, Thomte, Bartholomiti, tiicodcmi,PudngeUum XI l.dpoßolorti,itinerarium Petri,puericidm Chrifli, atq^ßmilid. quot;Verum eccleßa ludidum Chrifli non ßiipida ncq; focors mox ßcum fubodora= ChHorde td efl. Adhibuit jfliritusdiuiiu iudicium ceu nornum toipturi», VSquot; regttldm, ceu Lydiu Idpidan, cr ßngüld penßcu= tote explordndo nihil obßure deprehendit impoflu^ rdmcdüidorum hominu, dtq; db hofle fuborndtorum. Adfuetdflylo diuino futehis didboli neutiq ddjflirdn^ tes dd ueritdtisßmplicem çr fynccrum fermoné dge nouit.Pdnùlidrem hdbens uocem ptßoris fui, ululdtus lupi rdpdcis hdud dijßculter deprehendit.Comcntitidt uero iUdsJcripturdS pdrt'mt ex toto ddmnduit cr res iecit,ut merds tendiculds ntdli ffliritusrAlids uelut dmplidndo cct^oKpuspoi/çnominAuit indignas qui pu^ blice in ecclefijs obdmbuldrent, utpote ddulterinos, utcum!^ tdmen tolerdbiles ob quieddm utiUter prit^: ceptd,qu£ legerentur fecreto dfirmioribtu dd icdifi-cdtionem Gr moru inßrmdtionem non dutem dd dog:: W4i«« conßrmdtionem.Publicitus dutem exhibuit Icquot; tibti. gendos omnis conditionis, omnis fexus, omnis »etdtis hotninibus libras demeliore notd, quos cdnonicos uos

cdWMîjtttpote adcdtionem zS“ régula fidei,chariMiit adeoq; ueritatis zr diuinißgt;iritus adlt;equatos,è quibus folispetamm authoritatescr ßrmamenta ad noßrtf (acroßandte religionis dogmata ,ppugnAnda tuena da.Ctcterum de facrarumliteraruminterpretibus fnarratoribus,non eß, quodhicßieciatim dicamtn, quandg in.prophetarum numero coprehendimus^zX legendos audiendosq; attente, profitemur^non autan t'1,. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;deberi, licet in nomine Chrißi loquan^

tur,nifiquatenus fententids ßioscanonicis feripturis, Vnit CO « d^ß^uxerint.Porrö aut hanc rationan ßcültatent nitio uciit» çognofeendi at^ edißerendi res diuind(,quampphe~ ïMd nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dicimui,opus effidu eße ßi-

ßianis doilrittii tindut cß. ßßquidem lacobm teflatur cinne bonit fupernè defeendere i patre liminu, pro^ pbetiam uero inter optima poni,conßjjum efl.Pauli{i, uero inter ßiritm dona ,pphetiä numerat : Ac Petritf, (fit prophetiänon humana uoluntate olim aüatä,[cd inßindu numinis fandos homines Dei eßße locutos.ll^\ iftdaperitioribui etiäquari animdduertimtM,ecquä^! do mali holes in quos pfeudoprophetaru quam pro= phetarum appeUatio magis competit,offtciu ueredo^, centiu expediant,fermonem^ Dei uerum,pnuncie/ftgt; Resappertaeß:at^ hanequteflione mouentesnodu,. ^od dicitHTjin feirpo quitrunt. £^at quidem Daß.

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;minißros

ESA r AM PRO PH ETA M. 18 tnmflros fanilos nbsp;nbsp;innocentes, iUos^ prxcipue re«

^uirit.lnterdii tomen prophétisé adminiftrsUionë cre^ dit malts iom ad itdificationé pioru, iam ad confitfiot nem cr condemnationem ueritati non obfctj^uentiivm-Vaticinatur liera Balam de populo lfi'aëlitico:ldëab aßna prtcter natura loquente arguitur.Saul inter pros: phetMfaltitans,pucrbio locußcit de inopino j}gt;eô{as culo. Caiphasjsphetat cum eßet pontißx anni illitts. ludas^ditoret fur pr£conéagit EuangeUj.Qtàn etià Dw nj E«d«gfJjcw hißorijs imperat ac priecipit fcrie iat pharifros^} audiri fedentes in cathedra Moßs, tttonitiseoru obtëperari, negleâo imitationis exem*s plo,quandoquidë dicerent fed non ßcerent, Profiteri érgo poßunt er docere ueritate, etia qui non uiuunt fecundu normä ueritatis.Btenim uerbu Dni uerü efi, leternu efl,ftabile efi ac ratu à quocunq^ tandem pro^i ditum, etiaßcacodamonrepetat,quodÖDeo diäum efi antea,Sors autem prseconum bene aut fecus uiucn-tiwM intequalis,crexitusdißimilimui eß-Boni non folum in ore ac lingua, fed etiamin petlore gerunt Deum,Qr de bono tkefauro cordis bonum profirunt fermonemDomini.Non fegniter neq^ frigide ac uelut alias res agentes uerbu Dei tratlant, fed toto incuM* bunt petlore, manibus etpedibus, uelisatq; remis fiant, opportune, importune, prout tempus, locus er perfotue poflulant. Hi amici er domeflid Dei

P.RAEFATIO AD fiwt,crpofl hatte uitd rcccpti ad fuperos lulgebunt cum iuftis tanquamflellte, er eum ijs qui alios eru* dierunt ad iufliciam,tanquam firmamentu. Malis ue^ ro oritur fermo Dominicus in ore ac lingua,qui tepi^ de pl^rumq; agtint,necfatis bonafide, fuas cupidita^ tcs,fuiisres rationest^ in confilium ftepeadhibcntes. Hi fiint afiniportantes myfteria : canales putres uiua cr fitlubrem aquätranfinittentes: Mortar la in quibui tnedic£compofitionesparantur,quaru uimipfa tni=‘ nime fentiant:StatU£ iter monfir antes, quod ip fie nu^ ingrediuntur. Similes cotifiuntquce exacuitfirru ex^ on ipfia fecandi, Tande uero ad tribunal Chri* fti rapti, dicent quidëtïn nomine tuo prophetauimus, dtsmonia eiecimus,prodigia edidimus.Sed audient gra uem cr horrendam fiententiam, Vacefiite, hinc ope^ ratores iniquitatis.lSieficio enim uos. 'A qua fienten^ tiaiufii iudicis liber et nos ipfius gratia, reddatq^ nos idoneosminifiros non tantum literie fiedetiam ^irh Vatùiis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ßioÄoyouQ, fied magis bioa-iamp;ia.q-

3gt;phetico* Po)tó dc materia quam peculiariter prophétie ap^ p^^^ilfiui? inlibris traitant,operceprecitmt eft ad^ ponere, quod piæ fianii^q^ memorhe uir quot;Zuingliui ficriptum reliquit, in explanlt;dione,quam ficit adE^ faiam prophetam .Vaticinia, inquit,fiunt in triplici difivrentia. Qutedam fiunt mera uaticinia, ut,Ecce uirgo cocipiet,çj- totum quinquagefimum tertiu cap.

Oitcm prophetarum fermones ita fünf, ttt ad fiiitemporii homines fint tarnen diilayC^nihila feciiK tempore Chrifli refumpta,fedmaliumufumf ac uelut propriafidafint, utlfaiiC^o.'Vox clamat »» deferto, parate uiam D o»»’«o. Hk uerbis alloquiquot; turlt;etatis fuce homines propheta,ut omnia pr£pa» rent redetmti ex captiuitate Babylonien genti ifiaea liticie.Quterestypusßiit quàmuis obfcurior,quant Aegyptiacaliberatio, eins, qua totus orbis liberatut eft ajfertionis. loannes autem Baptifla ludaorum le» gatis refiiondet, Se efie uocem clamante, parate uiattl domino in deferto,hoc efl,fe perinde clamare,ut pae* nitentiä agant,Dominü enim adejfe, atq^ olim Efaia/t fici/fet,quuad;noneret aduenientis liberatoris Cyrb Hjc ifaiæ uerba non funt uaticinium proprie, fed ty* pus acfimile ciiis,quod loannes agebat. Poflremi gea nerisuaticinia funt res geftic.'Earivm quadam funt, qua non funt fie gcfla,ut aliquid aliud, quam fignifia carent, ut quü terenüasfimorale abfcondit, er Ezea chielcapiüum er pilum omnem demetit. Alia uero, Kt reipfa er uere gefla funt,typus tarnen funtrermn 4 Chrijlo ex dpojlolis adorü, ut laacob reditus cunt tot liberis ex Mefopotamia, Prudenter uero cauendu efi,ne qua non funt primi generis uaticinia mera,pro meris uendoinus. lüeris enim rede agitur aduerfu/ni Judaos ex impios, Mixtis autem ac typis non alitef

debemtu uti,qudm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ejî,garis er condi^

^ots pro« dimentis. H^c ille. illud etiam no ßrtaffe pr^tcreur,^-phttwum, diim,m libris,quipeculiari nomine prophetici uocan^ tur,non exaäum er naturalem tlt;mporiim,locorum, ergeftorum ordinem effe requirendum. Licet enint uideantur naturalem pürumq;fequi ordinem,intern ferunt tarne fermones frequenter de Kejiah er dUui anplißimo regno, ali/s^ rationibus direüam feriein perturbant. Minime uero fufricari ßs efr, prophets i« eeflt^ er ftupore mentis phanaticorum morefrr^ monem conßdifre, ut Montanas ßüicius paracletui ßbulatur.No .n. dederut ifti fanài uirifrne mentefr-num, fed nota fibi compotes mentis dixerunt, fcite^ er commode frrmonem temperarunt,proutfriritus, BpnogH* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ntgt;n eft author confrfroms, dédit eis loqui. Dixi»

dî^^htîîï nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;modiolo ingemj noftri,pro temporis ra’s

dia» fun«, tionefententiam indicium^ nofl}-um de ueritate er tnendacio,er imprimis de facris Uteris,prophetiâfeu theologiamuiderimodumrationemqi turn rede frn= tiendi,tum rite, fanile fyncereq; de Deo er eius ope^ ribus difrerendi: eiusq;ßcultatis,profrßioms, er di^ feipUme diferimina effre, utfrnt in hoc ordine hominu diuinorii, turn qui uifis per quictem autuigiliam ob^ ieilis,tum qui uoce ccelitus aUata, turn qui recondi-tis infriirationibus de uoluntate Dei frnt certiores ßäi nonfoluM de.frturis,fed etiain de pr^efentibus e^

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;prieteritis

ESA ï A M P R O P H E T A M- J» f)r£teritii rebw, ïUos ctiMi, qui uoce fcriptili trorummemorijsecloâi alios inßrmät adpietatenf, fcdçy-cosquiprtedpuofludio focris leAiombtu zf aufcultationibus dediti funL' Contineri autem femto^ ncmprophctiaim in libris ueteris zr noui teflamend tanqnam i« obßgtiAtis tabuUs indubitat£,ßgt;eäat£ cT) explorata;fidei: Hane autem fupetwundanam phi~. ioföphiä indigere J}iiritus fanili magiflerio,qui prlt;e^ cipue fe pijsmentibus mßnuat, pro temporum tarnen er locorü ZT perfonAru conditionc corrupta etiam peilora non reßrmidat,ßc fané, ut inlt;equalis zT di» ßgt;arexitus maneat uel integros uel fceleratos pro» phetAs: Materiie uero quomtradantpreecipuetitu». iumprophetaru obtinentes, difcrinünAdiffèrcntias^ e/fe,ut quadam udicinia ßnt plane fuperioris letatis,, qutedam proprie ßgt;edent feculunt , quo locutttseß votes,ßitt tarnen repetita in alium ufunt temporibuf euangelij manißjlati, ac uelut mutuofivmpta, qult;edi ßnt res geflte,uel ut tantußgmßcarent, uel ut reipfa, quidem gefl^, typum tarnen Chrifli ZT negotiorum, tHiusregni prxßrreitt : Ordinem deniq; non nAtura» lern in fermonibm propheticis obferudri ,fed artificia ßgt;irituf fandi comode,feite,omnino reilißimew», fiitutum. liune de noßro uatc pTteelarißimo Efai^ poueis explieandum uidetur» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;

non iüo {gt;ropheta, cuius liber extat,fed qui frater Azlt;rrùe regis habetur,ingenio prueditusfitit reilo er peramano ac caeleflis mminisddfldtueximieditato et iUuftrtUo, In populo ludaico præftantifrimus pneco extitit,Çub quatuorregibus, quos 'm titulo fui librire* cenfet,tuba 'mtonAns prophetica cirdterro.annos, firenuus 'mter primos propugnator ueritatis, ûnpug’^ iiatoruanitatis,cuUoruirtutu, extirpator uitiorum-Tandem ab ingratis eyquot; perfidis hominibus miquant tnercedem faluberrim^dodrin^ recepit, acfub Ma-prophetarum parricida ferra dijfrdus efr, non quia dixit fe uidilfeDominü,ut ludai cominifcuntur, fed quia ueritatein dixit. Sepulttts efr, ut Hieronymus prodiditjfub quercu Rogel iuxta tranfrtu aquaru/m, quas olim Ezechias rex iado puluere obfrruxerab Caterum 4 Deo, qui redefrda cumulatißimis hono^ ribus er pratni/s rependit,in ccelefria gaudia recept tus immarceßibilem tenet gloria coronant, propofr^. tus exemplum fände, confranter, inculpate uiuendi, tnendacium infedandi, ueritatem profitendi, tuendi, propugnandi uel cum uita difrcndio,frita r« tempus CT glorw Dei pofrulet. Librum nobis reliquit uel po^. tius thefrurum eximium refrrtißimum bonafruge ac cdelcfri fapientia-Sermo in lingua uernacula Hebrao=^ rum efr purus,enMndus,terfus,elegans,politus,graui fiuilitate

EîAIAM pro pt am. 5 eiuilitatc duili grtOiitate conditui. 'Verba ekUd, fublimid,tonpla, or tantis rebus aptata. Compofitio iucunda, cr clarorit elaborate compofitiones ora* torum aquanSt aut etiam fuperans,nott fimlis Kilefîlt;e fdltlt;aricullt;e,fed uenerandis ^uibufdam crfacrisnu* meris incedens. In tropis,figure,fenteiUifSjeloquif Uenußtti,dignitits,amplitudo,nMiefliiS. De rebwj ^«lt;tf aggrediiur turn copioßus, turn dilucidius, nbsp;nbsp;nbsp;uehe*

mentius,tu ßilendidim agit^ quàm plari^ illius claßä propheta. quot;vitioru labes acri perßndit aceto^ tax^, exdgitdt,infedatur,et omnitw horreda,fceda,ßgien* dd^ oftenßt. 'Virtutes plenißimo, quod aiwtt^ ore lduddt,extoüit,comenddt,inculcat,amplcdcnddsejßt perfuadet. DeMeßia uero fic loquitur apporte,de di* ßgt;enfatione carnis ddfumpta,de ßcuta gloria, de mjt fierijs illiuf auguflißoni regni, ut ueteribus traéîato* ribus non tarn propheta quam apoflotus,quàm euan* gelifla iudicetur- Ex hoc priecipue Chrijium edifcit eunuchus Candacis regtnie,ut Lucas 'm aäis memoria tradidit. Huncpotißimu Chriflui Dominus er uni* cusdoäornofter m fchola Nazaret fumit in mattus, euoluit,explicat, edijjerit. Inde plurimum trahitur in euangelicos er dpoflolicM literM teflimonioru.Nec Hieronymus utiq; magnus uir dubitat pronunciare de hoc praßantißimo fcriptore,Phyßcdin,Ethicdm,Po* liticdmfquieqnidußgt;iam ßt facrarumfcripturaruia^

^uic^ttidpoßit hu»MM UngM lium fenfus petcipere, in hoc uolumine contineni Sunt zyquot; alia multa in huitu ccleberrimi uatis laudent pertinentia. Sed ingeniu nteum dd iflam rerammAg^ nüudinem obflupefcit, dcdeßcit, nec nugt;rtdlis lingud potefl edicere. Atlt;]^ hdudfcio dn ontninofatiuf,fiiiß^ fet,quodSdluflius de Carthdgine dixit, intotum de Hiotdcere,^udmpducddicere. In hoc igitur ccelefli nem uitis fcriptore end,rrdndofi minm eruditionë ddßrre poß* fum,dgdm tdmen diligenter, fyncere, dc bond fide, ut fpfißintd fcriptoriifententidinpropdtulo extet, qud^ tenui nwd tenuitdi priefldre poterit, qudtenui dliorti commentdrij opem tulerint,tgt;ton enim hlcpudet eX comentarijs fdpere, qudtenui me preccs uefire ddiu^ tarint. Legem mtcrpretdiidificripturds, qudmfintcit Diuui PetrtK fdnilè dc religiofe obferudbo,ut no pri^, ùdtd interpretatione diéla propheticd deprauem, «idulterem,ßcd iuxtd /piritum quo locutifimt, edijje^, tdnt. Keminero diHi Hieronymidni, cOmmentdtoris ojficitm eße non quid ipfeuelit, fed quid fentidt iüe,^ ^uë cxpldndre debet, expondt, ne dduerfdrim potiuf-qudnt interpre! duthori! inuenidtur. Omnium uera diädfemperddducere,qute ucl cum duthoris mente tonfondnt, uel dßidettt,nec pojfem ßuelim, nec uel» po/fem,a‘ quod mfudue,inutile,molefiu,inepa

ESAIAM PROPHETAM. jx Mt certe fieri decet,pldniut,reâiut,fynceriui, iuctM« diui^ fX ipforum librif hauriutttur, qtùm meo ratt^ cido fertnone porrigi queant.Mihi curlt;e dc cordi fite* rit,ipfim authoris mentent adperire,Gr in lucem ftd» tuere fimpliciter„pprie, cr ^uam breuißime potero, tJecetiam confido, nee promitto me femper omnes omnium imterpretationes coüaturum cum Græcis, Hebraicdm fermonem,hoc efl,fintemmihi propo» nam priecipue,unde fumdm,quod iüuflrando ifli pro^ phetarum claßieorum pr'mcipi deferuiet. Idm adfer^ nwnem noflri uatis oculos,dures, animum^ dduertite

bonis auibuf^hoc eft,ddfigt;irMte cceleftts fia* minii grdM,quodfe firè in /^ecie columbte protulit^

Pagmd j. b. pro ruÜafnppeüex lege curtd fupeïïex» pdgma4. t-pro diutnie fciëtite lege ditûnie(cripturlt;e4 Sunt er leuiculd menda qutc leâor fitciletoüet «cl liters tdutUMi perperàm pofita, uel abundante, ut pagina 4, b. palatu pro palatij.Pagina s.utrumq^ pr9 utcuni^. Pagina e. pmeipiatis pro percipiatis.

Pagina 17. indignas pro indignAS. Prfgiwd «r. fiontd pro fonte. Pdgi«4 u. b. inditium pro inditaw.