Wegens onderzoek aan deze collectie is bij deze boeken ook de volledige buitenkant gescand. De hierna volgende scans zijn in volgorde waarop ze getoond worden:

Due to research concerning this collection the outside of these books has been scanned in full. The following scans are, in order of appearance:

L I B RI QJV I N Q_v E D I L I-genti ftudioà mendis, quitus haç-tenus featebant, vindicati.

SVPPLICATIONE in Confilio Brabantiae fafla nomine Ioannis Graiiij typographi amp;nbsp;bibliopolæ Antuerpienfis inrati,vt ei daretur facul tas imprimcndijVendendi amp;nbsp;diftrahendi fubfe^uentes libres Latinos, quibus titiiluseft.

Decorrupto docendxGrammaticæ Latin® genere fratre Martino Cueuï Garmonenfi anthore.

Quos omnes recognofci fecitfupplicans,approbântibus eos magnç ernditio nisvirisadid deputatis. Cæfaria Maieftashabita cognitione vifitationis approbationis fait®, qnodprffatilibrifynceri fint nihil que fufpefti conti-neantjfecit.facitquehifce præfentibus loanni Grauio diftos libros(modo ra «ogniti fint)excudendi copiam,amp;per vniuerfam Brabantiam vendendiac di ftrahendi vbicunque lubebit.Interdieendo omnibus aliis turn Impreffofibus turn Librarijs eorundem librorum impreffioneaut venditionein hacfua ro gione intra trienniumàdieprgfentium,multavigintiCaroIeorumfuæ Ma-ieftatifoluendorumcuilibetcontrariumhuiusfacienti difta. Saluo quod diétus Grauiusnouifsimæ fuperhas recrdinationifefeaccommodare tenebi-tüC. AdumBruxells. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Subfignauit

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P. de Lens.

P nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Amuscn tibi amiceleAorvenerabilisBedæ ecclefiafticam Anglo'

r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«rum hiftoriam,femel duntaxat (quod fciam) anteannos quinqua-

c nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;igintaproculam:fedadeó deprauatè, vt difficile iudicare polTis,

9 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pfæftiterit ne prorfus non fuilTe typis mandatam,qudm hoe modo

tesjsaar»^^UnhominummanusdeuenifTe.Nefcioplanéquibus conuitiis,iur-gT)s,muleis plagis denique digni fint,qui tanquam lupi aperto riftu ad quæftum inhiantcs,nullam interim aut certé perquam exiguam curam liabent, vt eaquæ ex cudunt,quàm caftigatiflimé ftudioforum manibus cxhibeantur.Mcn dor, fi non in vno huius operis tcrnione,fupramille amp;quingcnta errata deprehenderimus: amp;:plu3 negoctj fortafTe nobisin reftituendo,quam auctori in cudcndofuerit*lftuc nc,quæfo,eft librosin lucemcderc,amp; nonpotius Vel Cymmerrjs tenebris a trio-res efficeret'Qiiamobrem fane eueniffe puto,ncmincm ante nos huic operimanum admolirivoluifTe,quantumuisidfæpenumcrô àmultisflagitatum:quod ßnegra uiffïmo ac pene Herculeo labore omnium illudmonftrorum agmenconfici haud pofie videbant.Cæterum noscommuniscommodi magisqua noftrç imbecillita-tis rationem habentes,aufi fumus in hoe nos pifi:rinumconxjcerc,a;quiorc nobis le ctorem fore fperantes, fi quid in tanta rerum omnium confufione minus accurate, cxaftc,minus denique abfolutè prçftitum fuerit.Quod verô ad operis huius rà ticnemattinctjirnitatusauâorvideturCæfarienfisEufebij ftudium , nunquam certê fatis laudatum,qui Chriffianæ rcligionis,vc fie dicam,infantiam,adolefccn tiam reliquumque progreflum grauilTimaac diferta orationeconfcripfit* Scopus

quçftumànuperrimisecclefif nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■■ til

Vale. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'T

= nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• .5

1ST O M AM CENTIS ANOLOltVM tG' defiafticam, quam nuper ædi(leram,liben-tifsimè tibi defidcranti Rcx óeprius ad le-gendum ac probandum tranfmifi, Sgt;c nunc ad tranflcribendum ac plenius ex tempore medi tandum retranfrnitto.Satisque ftudium tuæ fynceritatis am- -pledor^quo non Iblum audiendis fcripturæ fàcræ verbis aurc fèdulus accommodas,verumetiam nofcendis priorum geflis Eue didiSjSc maxime noftræ gentis,virorum illuftriu curam vigilante! impedis.Siue enim hiftoria de bonis bona reièrar, ad imitandumbonum auditorfolicitusinftigatur: feu maïa commemoretdeprauis,nihilominusre]igiofus ac piusauditor fiue leâor, vitando quod noxium eftacperuerfum , fo-Icrtius ad exequenda eaquæbonaac Deodignaeflêcogno-uerit,accenditur.Quodipfum tu quoq; vigilantifsime deprc hen den s,hiftoria m memoratam in notitiam tibi,firaul amp;nbsp;eis quibus te regcndis diuinapra?fccitauthoritas,ob generalis cu ram lalutis latius propagari defideras. Vt aut in his quç ftripft vel tibi magnanime Rex vel cçteris auditorib’ fiue leóloribus huius hiftoriæ occafionem dubitandifubtraham,quibus hæc maxime àuthoribus didicerim^breuiter intimare curabo. Author ante omnes atque adiutor opulculi huius Albinus abbas reuerendißimus vir per omnia doâifsimus extitit.Qui in ec- ‘ clefia Cantuariorum à beatæ memorise Theodoro archiepi-(copo öc Hadriano abbatevirisvenerabilibusatqueeriiditif-EmisinftitutuSjdiligenter omnia quæ in iplà Cantuariorum prouinciaveletiamincontiguiseiufde regionibus adifeipu lis bead papæ Gregorii gefta fuere, vel monimentis litera-rum vel leniorum tradidone cognouerat, ea mihi de his quæ mernoriadignavidebanturper religiofum Londonienfis cc clcGæ presbyterum Nothelmum ,fiueliteris mandata hue ipfius Nothelmi viua voce referenda,tranfmifit.Qui videlicet

Nothelmus poftea Romam vcniens,nonnullas ibi beati Gre gorii papæ fnnul amp;lt;: aliorum pontificum epiflolas, perfcruta-to eiufcicm fandæ ecclefiæ Romanæ fcriniojpermiflù eius qui nuncipfi ecclefiæ præeft Cregorii pontificis, inuenit.Reuer-fiisque nobis noftræ liiftoriæ inferenclas cum confilio præfati Albini reuerendifsimi patris attulit. A principio itaque vo luminishuius vfque ad tempus quo gens Anglorum fidem Chrifti percepitjCx priorum maxime fcriptis hincinde colle-dis ea quæpromemus didicimus . Exinde autem vfque ad tempora præfentia, quæ in ecclefia Cantuariorum per difci-pulos beati Gregorii papæ,fiue fucceflbres eorum vel fub qui bus Regibus gefta fint memorati, abbatis Albini induftria,” Nothelmo vtdiximusperferentejCognouimus. Quietiapro uinciçOrientaliumSaxonumfimul amp;nbsp;Occidentaliûm nec non amp;Orientalium Anglorûatq; Nordan Humbrorû à q,bus prçfulibus Vel quorûtempore Rcgû gratiam euangelii perce perint,nônulla mihi ex parte prodiderunt.Deniq; hortatu prç cipuè ipfius AlbinijVt hoc opus aggredi auderem,prouocatus fiim.Daniel quoquereuerendifsimus Occidentaliûm Saxo-num epifcopuSjquinunc vfque fuperell, nonnulla mihi de hiftoriaecclefiaftica prouinciæ ipfius,fimulamp; proxima illi Auftraliû Saxonum,nec non amp;nbsp;Vedç infulç literis mandata declarauit.Qiraliter verb per minifteriii Ceddi amp;nbsp;Ceadda re-ligiofbrum Chrifti facerdotum,vel prouinciaMerciorum ad fidem Chrifti quam non nouerat peruenerit, vel prouincia Orientalium Saxonum fidem quam olira exufflauerat lecu-perauerit, qualis etiam ipforura patrum viu vel obitus extite ritjdiligenteràfratribus monafterii,quod ab ipfis conditum Læftingen cognominatur, agnouimus. Porto in prouincia Orientalium Anglorum quæ fuerint gefta ecclefiaftica, partim ex fcriptis,vel traditione priorum, partim reuerendißi-miabbatis Efiirelationecomperimus.At verb in prouincia Lindifsig quæ fint gefta erga fidem Chrifti, quæ ve fuceeßio {àcerdotalisextiterit, vel literis reuerendißimi antiftitis Cync berhti vel aliorum fideliumvirorum viua voce didicimus .Ad hæcquæ in Nordan Humbrorum prouincia,ex quo tempore fidem Chriftiperceperuntvfquead præfens,per diuerfas re-

gionesin eccicfia fint ada,non vno quolibet auâorc, fed fide.* Jiinnumerorumteftiumjqinhæcfcirevel meminid'e potue-runtafleruonecognoui,exceptishis,quæper meipfum nolle poteram.Interquæôotandum,quodea quæ de fànôfifsimo pâtre noftro amp;nbsp;antiftite Cudberto vel in hoc volumine vel in libenogeftorumipfiusconlcripfi, partim ex eis quæ de iJIo priusàfratribusLjndisfarnenfisecdefiæfcripta repperiafium pfijfimpliciterfidem hiftoriæquam legebam accommodans partim verb êa quæ certißima fidelium virorum atteftatio-hé per meipfum cognofeere potui, folertcr adiieere curaui.

Ledoremquefupplicitcrobiècro,vtfiquain his quæ Icripfimusaliter quàm feveritas habet pofita rep-pererit,non hoc nobis imputet,qui(quç vera lex hiftoriæeft) fimpliciter eaquæfama vul gante collegimus, ad inftrudio-nem pofteritatis litteris man dareftuduimus.

] RIT A N NIA Occani infuîajCui quoiî dam Albion nomen fuit,inter Septen trionem amp;nbsp;Occidente locata eft. Ger maniæ,GaIliç,Hiipaniç,maximis Eu ropæ partibus multo intcrualJo aduer I fa.. Quæ per milia pafluum odingen-ta in Boream longa, latitudinis habet milia ducenta,exceptis duntaxatprolî

xioribus diuerfbrum promontoriorum tradibus, quibus efïî fco citur,vt circuitus eius quadragies odies feptuaginta quinque milia compleat.Habetà meridie Gallia belgicam,cuius pro-ximum littus tranfmeantibus aperit ciuitas,quæ dicitur Ru-thubiportus, quiportusagente Anglorum nunc corruptè Reptaceftir vocata, interpofito mari à Geflbriaco Morinoru Ï5 gentislittore proximo traieâ:u,miliarum quinquaginta,fiue, vt quidam {cripfère,ftadiorumquadringentorû quinqiiagin-ta .A tergo autê,vnde Oceano infinito patet, Orcadas infulas îiabet.Optimalrugibus atque arboribus infula, amp;nbsp;alendis a-pta pecoribus ac iumentis. Vineas etiam quibufdam in locis 3,0 germinans:lèd amp;nbsp;auiumferax terra mariqj generis diuerfi,fîu Ldisquoquemultûpi{cofis,acfontibus præclara copiofis.Et qnidem prçcipuè ifsicio abundat amp;nbsp;anguilla.Capiuntur autê Qpißime amp;nbsp;vituli marini,amp; delphines,nec nô amp;nbsp;balene.Ex-ceptis autem variorum generibus concliiliorum . In quibus 2'5 funt ôe mulculç,quib’ inclufàm fçpe Margaritam omnis qui de coloris optimâ inueniunt,id ell, amp;nbsp;rubicundi amp;nbsp;purpurei amp;nbsp;hyacinthini amp;nbsp;prafini,lêd maxime cadidi.Sunt nbsp;cochleç

Ecclefiafticæ hiftoriæ gentis ficitur. Cuius rubor pulcherrimus nullo vnquafblisardore, nulla valet pluuiarûiniuriapallefcere:{èd quo vetuftior, eo lo let cflè venuftior.Habet fontes lalinarum,habet fontes cali dos,ßcexeis fluuios balnearum calidarurn, omni ætati amp;nbsp;lè-xui per diftinâa loca iuxta fuum cuiq^ modû accommodos. J Aqua enim(vt làndus Bafilius dicit)feruidâ qualitatem reci-pit,quum percerta quçdam metalla tranlcurrit, amp;:fitnonlb-lum calida, fèd ardens.Quæ etiam venis metallorum æris, fcrri,plumbijamp; argenti fœcunda,gignit èc lapidem Gagatem plurimum optimumque.Eft autem nigrogemmeuSjöc ardês lo igni admotuSjincenfus lèrpentcs fugat.Attritu calefaâus ad-plicita detinet æque vtfuccinum.Erat amp;nbsp;viginti oôho ciui-tatibus quondam nobiliflîmis infignitajprçter caftella innu-mera,quç ôeipfa muriSjturribus, portis ac feris erant inftruda firmißimis.Etquiapropefubiplb fèptetrionali verticemunij diiacet, lucidas æftate nodes habetjita vt medio Içpe tempore nodis in quçlHonem veniat intuêtibus,vtrû crepulculû ad hue permaneat velpertinum, an iam aduenerit matutinum: vtpotenodurnofole nô longe lub terris ad orientem Borea-' les per plagas redeunte.Vnde etiam plurimæ longitudinis ha 20 bet dies æftate,ficut amp;nbsp;nodes contra in bruma,fole nimirum tune in Libyeas partes lècedête, id eft, horarû decern amp;nbsp;odo. Plurimæ ite breuitatis nodes æftate, amp;nbsp;dies habet in bruma,' hoc eft,fex folummodo çquinodialium horarû.Cùm in Ar-menia,Macedonia, Italia, cæterisque eiuldem lineæ regioni- 25 bus longifsimadies fiue nox quindecim,breuifsimanouem compleat horas. Hçc in prælênti iuxta numerum librorum, quibus lex diuina Icripta eft,quinque gentium linguis vnam candemque fummæ veritatis amp;nbsp;veræfublimitatis Icientiam lcrutatur amp;nbsp;confitetur,Anglorum videlicet,Britonum,Scot- 30 torum,Pidorum,6cLatinorum,quæ meditatione ftriptura-rum cçteris omnibus eft fada communis.In primis hçcinfu-laBritones lolum, à quibus nomen accepit, incolas habuit, qui de tradu Armoricano(vt fèrtur) Britanniam aduedi, au-ftrales fibi partes illius vindicarunt.Et cum plurimam infùlæ 35 partem(incipientes abauftro)poftcdiflènt, contigit gentem Pidorum deScythia(vtperhibent)longis naiiibus no multis Oceanûingreflàm,circumagente flatu ventorum extra fines omnes

Anglorum, Liber I. 3 omnesBritanniæHibcrniarnperueniflê,ciusque Septeritrio nalcs oras intrafrc,atque inuentaibi gente Scottoru libi quc-que in partibus illius fedes petifle,nec impetrare potuifle. E ft autemHiberniainfulaomniüpollBritanniam maxima,ad

5 Occidentem quidemBritanniæ fita:fèd ficut contra Aquilo-rie ea breuior, ita in meridiem fc trans illius fines plunmum protendens, vlque contra HilpaniæSeptentrionalia,quam-uis magno æquore interiacente, peruenit. Ad hanc ergo vfque peruenientes nauigio Pidi (vt diximus ) petierunt in lOeafibiquoq; fedes amp;nbsp;habitationem donari. Relponderunt

Scotti, qubd non ambos eos caperetinfula: fed pofiumus (in quiunt)falubre vobis dare cófilium,quid agere valeatis. No-uimus irifulam aliam efTe non procula noltra contra ortü fb-Jis,quam fiepe lucidioribus diebus de loge alpicere folemus. ,15 Hane adiré fi vultis, habitabilem vobis facere valeatis : vel fi qui rcftiterinf,nobis auxiliariis vtimini.Itaq; petentes Britan niam Pidti habitare perSeptetrionales infulç partes cœperût. Näauftrina Britones occupauerant.CumqjVxoresPidino habentes peterent à Scottis,ea folum coditione dare confèn-ao lèrût,vt vbi res veniret in dubium,magis de foeminea regum profàpia,quàm de mafeulina regem fibi eligerent : quod vfq; hodie apud Pidos confiât eflè fèruatum.Procedente aut tem pore Britannia pofi Britones amp;nbsp;Piéfös tertiam Scottorum na tionem inPidorum parte recepit.Quijduce.Reuda de Hiber 15 nia egrefli,vcl amicitia vel ferro fibimet inter eos fedes, quas hadenushabent, vindicarunt. Aquo videlicet ducevfq; hodie Dalrejidinivocantur^nam lingua eorum dal partem fi-gnificat.Hibernia autem amp;nbsp;latitudine fui fiatus amp;nbsp;falubritate ac fèrenitate aerum multum Britanniæ præfiat,ita vt raro ibi nix plus quam triduana remaneat: nemo propter hyemem aut fœna fècet æfiate,aut fiabula fabricet iumentis. Nullum ibi reptile videri foleat, nullus viuere ferpens valeat. Nam fiepe illo de Britannia allati lerpentes,rnox vtproximate terris nauigio, odoreaeris illius adtadi fuerint intereant : quin potius omnia pene quç de eadem infulafunt,cótra venenum valent.bcniq; vidimus, quibufdam à ferpente percuffis, rafa folia codicum, qui de Hibernia fuerunB ipfam rafura aquç immiflâm, ac potui datam, talibus protinus totam vim ve-

Ecclefiafticæ hiftoriæ geneis heni graflàntisjtotum inflati corporis abfumpfiflèac fedaffe tumorem.Diues ladis ac mellis infula,ncc vinearum expers, pifeium volucrumque:fèd ceruorum venatu infignis. Hçc autem propriè patria Scottorû eft.Ab hac egreflî(vt diximus) tertiam in Britannia Britonibus,et Pidis gentem addiderût. $ Eft aût finus maris permaximus,qui antiquitus gentemBrito num à Pidis lècernebat.Qui abOccidente in terras longo fpa tio erumpitjVbieft ciuitas Britonum munitifsima vlque ho-diejquçvocaturAlcuith.Ad cuius videlicet finus partem fè-ptentrionalem Scotti(quos diximus)aduenientes fibi locum lô patriæ fecerunt.

Erùm cadem Britannia Romanis vlq; adCaîum'*gt; Iulium Cælàrem 'inacceflaatque incognita fuit. .Quianno ab vrbe condita quingentefimo no-inagefimotertio, ante verb incarnationis domi-nicæ tempus anno lèxagefimo, fundus gradu confulatus cum Lucio Bibulo, dum contra Germanorum lo Gallorumque gentcSjquiRheno tantum fluminc dirime-bantutjbellum gereret,venitad Morinos,vndein Britan-niam proximus amp;nbsp;breüifsimus tranfitus eft.Et nauibus drei* teronerariis atque aduariis odoginta preparatis in Britan-niam trafuehitur,vbi acerbaprimiim pugnafatigatus,deinde ij aduerfatempeftate correptus,plurimam claßis partem, Sc no paruum numerum militum, equitum veröpenc omnem di-fperdidit.RegrelTus inGal]iam,lcgiones in Idyberna dimifit,' ac lexcentas naucs vtriulque com modi fieri imperauit. Qui-busitcrumin Britanniam tranfuedus, dum ipfe inhoftem 36 cum ingenti exercitu pergit, naues in anchoris liantes, tem peftate correptæ vel collilæ inter le,vel harenis illifç ac diflblu ta? funt. Ex quibus quadraginta perierunt,cætere cum magna diffîcultate reparatæ fiint. Cælàris equitatus primo congrefi'u àBritannis vidus,ibidem Labienus tribunus occifus eft. Se-cundo prçlio cum magno fiiorum dilcrimine vidos Britan-nos in fugamvertiti Inde ad flumen Thamefim prolèdus eft,’ quem vno tantum îôcovadis tranfmeabilem ferunt.In huius viteriore

Anglorum, Liber' I. ’ vlteriorcripa,Callâbellauno duce,immenïàlioftium muI-‘ titudo confederat, ripamque fluminis ac penè totum fub aqua vadum acutiflimis fudibus prçftruxcrat. nbsp;nbsp;Q^arum

velrigia fudium ibidem vfque hodie vifuntur, ôc videtur J infpe(âantibus,quôd fingulæ earum admodum humanifè-moris groffeamp; circumfufe plumbo immobiliter hçreant,in profundum fluminis infixe. Quodvbià Romanis depre-herifum ac vitatum eft, Barbari legionum impetum non fe^ rèntes,iyluislèfeabdi.dere,vndecrebris eruptionibus Roma lo nos grauiter acfæpe lacerabant.Interea Trinobantum firmif-fimaciuitas,cum Androgorio duce,datîs quadraginta obfidi bus Cæfari fefe dedidit. Quod exemplum lècutæ vrbes aliç eomplures,in fbedus Romanorum venerunt, iifdem demon-fl:rantibus,Cælàr oppidum Cafsibellaum inter duas paludes fitum,obtentuinfuperfyluarum munitum, omnibufque rebus confertifsimum,tandem graui pugna cepit. Exin Cælàr à Britannis reuerfus in GàlJiam, poftquam legiones in Hy-berna mifit, repentinis bellorum tumultibus vndiquecir-cumuentus amp;nbsp;conflitouseft.

rr; VtcandcmfccundusRomanonimClaudiusadienSjOrcadaï etiam infulas adiccent Romano impcrio.Sedamp;Vefpa-

. : nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tnanisfubdideric*

■ Nno àût ab vrbe condita lèptingentefimo nona gefimo feptimo Claudius Imperator abAugu-Ro quartus,cupiens le vtile rcipubJicæ oftentarc principem,bellum vbique amp;vidoriam vndecun 30 que quæfiuit.Itaque expeditionem in Britannia mouit ,quæ cxcitatain tumultum propter non redditostraflugas uideba tur.Tranfijcélus m infulam eft,quam nequcantelulium Cæ làrem,neque poft eum quifquam adiré aufus fuerat,ibique fi neviloprçlioac fànguine intra paucifsimos dies plurimam 35 infulæ partem in deditioncm recepit. Orcadas etiam infulas vitra Britanniam in Oceano pofitas,Romano adiecitimpe-rio,ac{èxto quàm profeiftus eratmenlè Romam rcdiit,filio-qucfuoBritannicinomenimpofuit.Hocautem bellum quar

to iniperii fui anno compleuitjqui eft annus ab incarnatione domini quadragefimulfextus. Quo etiä anno fames grauftsi maperS'yriamfàëlaeftjquæ in aóhbus Apoftolorû per pro-phetam Agabum prædida efle memoratur.Ab eodem Claudio Vefpafianus,qui poft Nerone imperauitjinBritanniam 5 mifluSjetiam Ve(ftam infulam Britanniæproximarname-ridie Romanorum ditioni fùbiugauit. Quç habet ab oriente in oceafum triginta circiter milia paffuu, ab auftro in bo-ream duodecim,in Orietalibus fuis partibus mari fex miliu, In Occidetalibus’ti'ium à meridiano Britanniæ littore diftäs. jq SuGcedensautem Claudio in imperium Nero, nil omnino in re militari aufuseft.Vnde inter alia Romani regni detri-mentainnumeraBritanniam pene amifit.Nam duo fub co nobilifsima oppida illic capta atquefubuerlà funt.

Vt Lucius Britannorum rex mißis ad EleutherlumPapamlittcrû nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

Nno ab incarnatione domini centefimo quin-quagefimoftxto Marcus Antonius Verus deci-^o mus quartus ab Augufto regnu cü Aurelio Corn modo fratre fufeepit. Quorum temponbus cum

Eleutherius vir iandus pontificatui Romanæ ecclefiæ præcR fet,mifitad eum Lucius Britannorum rexepiftolam ,ob{c-crans vtper eius mandatum Chriftianus efticeretur. Et mox xj eftedum piç poftulationis coniecutus eft ^fulceptamq; fidem Britanni vfque in temporaDiocletiani principis inuiolatam integramque quieta pace feruabant.

'Nno ab incarnatione domini centefimo oda-gefimo nono Seuerus gne Aphertripolitanus ab ^oppido Lepti decimus ieptimus ab Augufto im periü adeptuSjdeceetièpté annis tenuit.Hic natu • j ___'raQüus,multis femper bellis laccfsit’,fortifsimc quiderepublicäjftd laboriofißime rexit.Vidorergo ciuiliu bei Iorü,qu£ ei grauißima occurrcrutjin ßritania defedu pene om , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nium

Angiorum Liber i: Là * niûfocioru trahitur, vbi magnis grauibufqjprçlüs rcceptam partem infulçjà ceteris indomitis gentibusnoo nj« ro (vt quidam çftimant)ièd vallo diftinguendam pufauit. i* Murus etenim de lapidibus, Valium verb (quoad r cp ellen-5 dam vim hoftium caftra muniuntur)fit de ceipitibus,quibus circumcifis è terra,vclut murus extruitur altus fuper terra, ita vt in ante fiat fbfla,dc qua leuati funt cefpites,fiipra quam fii| des de lignis fortifsimis præfriguritur.Itaque Seuerus magp^ foflam firmifsimumque vallüm,crebris infuper turribus IO munitum,a mari ad mare duxit.Ibiqüe apud Eboracu m pidum morbo obiit,relinquens duos filios Baßianum Çç tam,quorû Geta hoftis publicus iudicatus interiit, Baß,iapu5 Verb Antonini cognomine aflumpto regno potîtus efiù

CAP. VI. f ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’nn

Nno incarnationis dominiçæ 'd'uccntefimo gcfimofèxto Diocletianus tricefimus tertius ab Augufto Imperator ab exercitu cled’^annis vigîrt tifiiit,Maximianumque cognomerito Hercüliurrx fbcium crèauit imperii.Quorum tempore Caraufius quidarri

genere quidem infimus,fèd confilió eFfnanupromptuSjCum ad obièruanda Oceani littora (quç tune Franci amp;nbsp;Saxones in fefi:abant)pofitus, plus in perniciem quam in prouentum rei publice ageret,ereptam prçdonibus prædam, nulla ex parte reftituendo dominis,fèd fibi Ibli vendicando,accedens fuïpi-cionem,quia ipfos quoque hoftes ad incurlàndos fines artifi-cii negligentia permitteret.Quam obrem â Maxîmîano iuflus occidi purpuram fumpfit,acBritannias occupauit,quibus fi-30 bi per leptem annos fortifsimè vindicatis ac retentis,tandem fraude Alledi focii fui mterfeâus eft. Alledus verb pofteà cre ptamCaraufio infiilam per triennium tenuit,qucm Alclepio dotuspræfedus prætorio opprefsit, Britanniamc^ue poft decern annos recepit.Interea Diocletianus in Oriête,Maxîmia 35 nus Herculius in Occidête vaftari ecclefias, affligi, interficiq; Chriftianos decimo poft Neronê loco prçceperût, quç perle cutio omnibus fèrè ante adis diuturnior atq; immanior fuit. Nam per decem annos inccndiis ecclefiarû, profcriptîonibus

? Ecçlefiafticæ hiftoriæ geneis innocenîüïn ,cædibus martyrum inccflàbilitcr ada eft.Dc-niqûeetiam Britanniam cum plurima confeflîonis Deo de-uote gloria fublimauit. gt;

PaEiof, Albani amp;nbsp;fociorû eius,qui eo tépore pro domino fangulnc fuderunti CAP. VIL

Blquidé in ea pafTus eft ßnlt;äus Albanus,de quo pre 5 fby ter Fortunat’ in laude virginû,cû beatorû mar tyrûjqui detotó örbe ad dnm veniret, mêtionc fàcerct,aît:Albanu egregiu fœcûda Britâniajpfert. pui videlicet Albanus paganus adhuc,cum perfidorum Prin cipüm mandata aduerfumChriftianos içuirent, clericû quen i6 däm perfecutores fugientem hófpitiö recepit. Quem dum o-rationibüs óontinuis acvigiiiis diu no’óiuquelluderc confpi ceretjïiibitb diuinagratiarelpeólus exemplum fidci ac pieta-tis illiuscœpitæmularijaclàlutaribus eius exliortationibus paulatimedoâ:us,rcliâisidololatriçtenebris5Cliriftianusintci5 grp ex corde fàôFi^s eft, Cumq- prælàtus clericus aliquot die-bus apud eum b^qlpitaretur peruenit ad aures nefandi Princi piSjCpnie^rcm'CbfiftijCui necdum fuerat locus martyrii de putatus,penes Albanum latere. Vnde ftatim lufsit, milites eum diligentius inquirere. Qui cum ad tuguriu martyrisper 2-3 uenifient^moxtelandJ^Albanus pro holpitc ac magiftro fuo ipfiiis habitu, id eftjCàracalla^qua vefticbatur indutus, militi-bus exhibuitjätque ad iudicem vinólus perdudus eft. Conti-git autem indice ea hora,qua ad eum Albanus adducebatur, aris aftiftere,ac dçmonibus hoftias offerre.’ Cumque vidiflet 25 Albanum,mox ira fuccenfus nimia,quod ft ille vitro,pro ho-fpite quem iufteperat, militibus offerre ac diftrimini dare prç ftimpfiflèt,ad fimulachra dæmonum, quibus aftiftebat, cum iuftitpertrahi. Quia rebellem,inquiens,ac ftcrilegum celare, quam militibus reddere maluifti, vt contemptor diuum, me rita blafphemiæ fuç poena lucret, quæcumq; illi debebantur iupplicia,tu fblucre habes,fi à cultu noftræ religionis'diftcdc-re tentas .At ftndus Albanus,qui ft vitro perftcutoribus fidei Chriftianuefleprodiderat,nequaqua minasPrincipis metuit, ftd accindus armis militiç fpiritualis pala ft iufsis illius’parerc 35 nolle pronuciabat.Tu iudex: Cuius,inquit,fàmiliç vel generis cs: Albanus refpódit:Quid ad te pertinet,q fim ftirpegenitus: ftdfi veritatêreligionis audire dcfideras.Chriftianûiâ meefle,

Chriftianifquc ofticns vacare cognofce. Ait iudex; Nomen tuum quçro, cjuod fine mora mihi infinua. At ille: Albanus, inquitjàparentibus vocor,etDeum verum ac viuum,qui vni ueria creauit^adoro lemper amp;■ coIo.Tu iudex repletus iracun-5 dia dixit.'Si vis pcrennis vitæ felicitate perlrui, diis magnislà crificare ne différas.Albanus relpondinSacrificia hçc quç à vo bis redduntur dæmonibus^nec auxiliari fubiedis poflunt^nec fupplicantium fibi defyderiavel vota complere. Quinimo quicunquehislâcrificiafimulacris obtulerit, æternas inferni iopœnaspromercede recipiet. His auditis iudex nimio furore commotuSjCædi lànCtum Dei confèfforem à tortoribus prçce pit:autumans fè verberibus,quam verbis nonpoterat, cordis eius emoliri conftantiam. Qui cum tormentis alficeretur acer rimiSjpatienter hæc pro domino, imo gaudenter lèrebat. At ■■ nbsp;nbsp;nbsp;vbi iudex ilium tormentis fuperari,vel à cultu Cliriftianæ reli

Cumquead mortem duceretur,peruenitad flume, quod mu ro etarena,vbi leriendus erat,meatu rapidilsimo diuidebatur# Viditqjibinonparuam hominum multitudinem vtriufque 2,Q fexüSjCÓditionis diuerfç et çtatisjquç fine dubio diuinitatis in ftinâu ad obfequium beatifsimi confèfl'oris ac martyris vo-cabatur,amp;: ita fluminis ipfius occupabatponte,vt intra velperà tranfirevixpoflèt. Denique cundis penè egrelsis, iudex fine oblèquio in ciuitate fiibftiterat. Igitur làndus Albanus, cui ar 2,jdensineratdeuotio mentis ad martyrium ociusperuenire,ac cefsit ad torrentem,amp;: dirigens ad cælum oculos, ilicô ficcato alueOjVidit vndam fuis cefsiflèac viam dedifîèveftigiis.Quod cùm inter alios etiamipfècarnifèx, qui eu m perculTurus erat,' vidiflret,lèftinauit ei, vbi ad locum deftinatum morti venerat, occurrere:diuino nimirum admonitus inftindu, proiedoque cnfè,quem ftridû tcnuerat,pcdibus eius aduoluitur, multum delyderans,vt cum martyre, velpro martyre, quem percutere iubebatür,iplê potius mercretur percuti. Dum ergo is ex perle cutore fadus eflêt collega veritatis amp;nbsp;fidei,ac iacente lèrro eflet inter carnifices iufta cunëlatio, monte cum turbis reuerendißi mus dei côfelforafcêdit.Qui oportune Içtus gratia decêtifiima quingêtis fere pafsibus ad arena fitus eft,variis herbarûfloribus depiàuSjimo vlquequaqj veftitus, in quo nihil repente arduu, nihil

nihil præceps, nihil abruptum,quem lateribus longé latequc dedudum in modum æquoris natura complanat. Dignum videlicet eum pro infita fibi fpecie venuftatis iam olim reddens ,qui beati martyris cruore dicaretur. In huius ergo ver-tice fanôtus Albanus dari fibi à Deo aquam rogauit, itatim- 5 que inclufo meatu ante pedes cius fions perennis exortus eft, vt omnes agnoficerent, etiam torrentem martyri obfequium detuIifle.Neq-enim fieri poteratjVtin arduo mods cacumi ne martyr aquam, quam in fluuio non reliquerat, peteret : fi hoc oportunum eflè non videret. Qui videlicet fluuius mini-10 llerio perfioJutOjdeuotione compléta, officii teftimonium re Iinquens,reuerfius eft ad naturam. Decollatus itaque martyr fortifisimus,ibidem accepit coronam vitæ, quam repromifit Deus diligentibus fè.Sed ille qui piis ceruicibus impias intu-lit manus,gaudere fiuper mortuum non eft permiffus. Nam 15 oculi cius in terram vna cum beati martyris capite deciderût. Decollatus eft ibi etiam turn miles ille,qui antea fiuperno nu tu correptus ^làndum Dei confiefforem fierire reculàuit. De quo nimirum conftat,quia amp;nbsp;fi fionte baptifimatis non eft ab lutusffui tarnen eftfànguinis lauacro mundatus, ac regni cœ 20

V leftis dignus fiadus ingreffu. T une iudex tanta miraculorum coeleftium nouitate perculfiis,ceflàri mox à perlècutione præ-cepit,honorem refierre incipiens cædi làndorû, per quam eos opinabaturpriusâChriftianæfidei pofte deuotione ceffare. Paft'us eft autem beatus Albanus die decimo Kalendarum lu liarum iuxta ciuitatem Vero]amium,quæ nunc à genteAn-glorû Vuerlamaceftir fiue Vuarlingaceftir appellatur,vbi po-ftea redeunte temporum Chriftianorû lerenitate, ecclefia eft mirandi operis, atque eius martyrio condigna extruâa. In quo videlicet loco vlque ad hanc diem curatio infirmorum, jq ' 60 firequêtium operatio virtutum çelebrari non definit. Pafi-fifimtea tempeftate Aaron amp;nbsp;Iulius Legionum vrbis ciues, aliiq; vtriufiquelêxus diuerfis in locis per plures. Qui diuerfis cruciatibus torti,etinauditi membrorû dilcerptione lacerati, animas ad fiupernæ ciuitatis gaudiaperlèôlo agone mifèrunt. 55

yi hac cefrantepcrfecutîone,ccclenainBritanm*saliquantuIumvfqu«î ad tempora Arrianae vefaniæ pacem habuerit.

Anglorum, Liber I. “ T vbi turbo perfecutionis quieuit, progrcfsi in pu blicum fideles Chnfiijqui fe tempore difcriminis fyluis ac delertis abditisve Ipeluncis occultaue-rantj renouant Ecclefiasadlblumv/quedeftru-

5 daSjbafilicas landorum Martyrum fiindant,conftruunt,per ficiunt,ac veluti viólricia figna paßim propalant, dies leftos celebrant,lacra mundo cordeatqueoreconficiunt. Man-fitque hæcinecclefiis Chrifti, q use erant in Britannia, pax, vlque ad tempora Arrianæ velàniæ,quæ,corrupto orbe toto, ïo hâc etiam infulam,extra orbcm tam longe remotam,veneno fiiiinlèciterroris.Ethacquafiviapeftilentiæ trans ocean uni patelada, non mora,omnis le lues hçrelèos cuiufque, infulæ noui lèmper aliquid audire gaudenti,amp; nihil certi firmiter o-btinenti infudit. His temporibus Conftantius, qui viuentc Dioclctiano Galliam Hilpaniamque regebat,vir fummç ma fuetudinis ciuilitatis,in Britannia mortem obiit. Hic Con ftantinum filium ex côcubina Helena creatum imperatorem Galliarum reliquit.Scribit aütem Eutropius,quôd Conftan-tinus in Britannia creatus imperator patri in regnum fucceflê 20 rit.Cuius temporibus Arriana hçrefis exorta, amp;nbsp;in Nicena ly nodo deteda atque damnata,nihilominus exitiabileperfidiç fuse virus(vt diximus) non Idlum orbis totius, fed amp;nbsp;infula-rum ecclefiis afperfit.

Vt régnante Grati'ano Maximus in Britannia Imperator creatus ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cum magno excrcitu in Galliam redierit.

Nnoab incarnatione Domini trecentefimofe-U ptuagefimo feptimo Gratianus quadragefimus ' ab Augufto poft mortem Valentis fex annis im-30 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;perium tenuit : quamuisiam dudum antea cum

patruo Valente,amp;■ cum Valentinianoftatreregnaret. Qui cum aftfiâum Sc pene collapfiim reipublicseftatum videret, Theodofium Hifpanum virum reftituendse reipublicç necefi-fitateapud Sirmiumpurpurainduit,orientisqueamp; Thraciç 35 fimul prçfecitimperio.Qua tempeftateMaximus vir quidem ftrenuus 6c probus, atque Augufto dignusmifi contra facra-mentifidemper tyrannidem emerfifletinBritannia:Inui-tus propemodum ab exercitu creatus Imperator,in Galliam tranfiit.

Ecclefiafticæ hiiloriæ gcntis tranfiitjVbi Gratian um Auguftura fùbita incurfionc per-tcrritum, atqueinltaliamtranGremeditantem, Jolis cir-cumuêtum interfecit,lratremqueeius Valentinianum Au* guftum Italia expulit. Valentinianus in Orientem réfugions,’ à Theodofio paterna pietate fufceptus, moxetiam imperio reftitutus eftxlaufo videlicet intra muros Aquilegiæ,6e capto atque occifo ab eis Maximo tyranno.

Vr Arcadio régnante, Pelagîns brito contra gratiam Del fuperba bella fufceperit.

CAP. X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10

BNno ab incarnatione Domini trecentefimo no-î nagefimo quarto Arcadius filius TheodoGi cum ! fratre Honorio quadrageGmus tertius ab Augu-' lloregnumGifcipiens.tenuit annos tredecim.

Cuius temporibus Pclagius brito contra auxiliumgratiæfîi pernæ venena fuæ perGdiæ longe lateque dilperfitjVtens coo peratore Iuliano de Campania, quem dudum amilsi epifco*!' patus intemperans cupido exagitabat. Quibus làndus Au guftinus, Gcut amp;nbsp;cæteri patres orthodox!, multis lèntcntia-rum catholicarum milibus refponderunt, nec eorum tantum dementiam corrigere valebant:fed quod grauius eft,cor repta eorum velania, magis augelcere contradicendo quàm' fauendo veritati,voluit emendari.Quod pulchrè verGbus hc-roicis Prolper rhetor inGnuat,cùm ait: Contra Auguftinum narratur ferpere quidam Scriptor,quem dudum liuor adurit edax.

Quis caput obfcuris contedum vtcunque cauernis T ollere humo miG?rum propulit anguiculum?

Aut hune fruge fua æquorei pauere Britanni, Aut huic Campano gramine corda tument.

,Vt régnante Honorio Gratianus amp;nbsp;Conftantinus inBritannla tyrânni creati,lt;S;niox prior in Britannia, fecundusin

Gallia Ont interempti. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■

Nno ab incarnatione Domini quadringcntcGmo feptimo,tenente imperium Honorio Augufto G-lio Theodofii iunioris loco ab Augufto qiiadragc fimo quarto,

limo quarto ante biennium Romanæ irruptionis, quæ per Alaricû regemGotthoru facia eft,cum gentesAîanorû,Sueuo rum, Vandalorum, muîtæque cum his aliæ,protritis Francis^ tranfito Rheno,totas perGailias fçuirent,apuclBritânias Gra tianus municeps tyrannus creatur amp;nbsp;occiditur. Fluius loco ^Conftantinus ex infima militia propterfbla fpem nominis fine merito virtutis eligitur,qui cótinuo vtinuafit imperium, in Gallias tranfiit,vbi fiepe à Barbaris incertis focderibus illu-fuSjdetrirncnto magis reipublicæ fuit.Vnde mox iubente Ho norio Conftantius comes in Gallia cum exercitu porfèâus, Conftantinum imperatorem apud Arelatem ciuitate claufit, cepit, amp;• occidit.Conftantemq; filium eius, que ex monacho Cç/arê feceratjGerontius comes fuus apud Viennam interfe-cit.Frada eftautem aGotthisannomillefimo centefimofexa gefimo quarto fuæ conditionis,ex quo tempore Romani in Britannia regnare ceflarut, poft annos fermé quadringentos fèptuaginta ex quo Caius Iulius Cæfar eandê infula adiit.Ha-bitabant aut intra vallum,quod fieueru trans infula fèciflè co-memorauimus,ad plagam meridianam,quod ciuitates,fana,' pontes,amp; ftratæ ibidem faâævfq; hodie teftantur,amp; cæterû vlteriores Britanniç partes,vel cas etiam quçvltraBritanniam funtinfulasiure dominandi pofsidebant.

VrBritoncs à Scottis vaftati Pidifq;,Ronnanorum aüxilia quarße. rint,qui fecundo venientesmurum trans infulam fccerunt, Sed hi confcftini à præfatishoftibus intcrriipd inaiore fintcalamitate deprefsi,

B Xin Britannia omni armato milite,militaribus co i piis vniuerfis,tota fioridç iuuentutis alacritatefpo j liata,quçtyrannorû temcritate abdu(fta,nufqua vl tra domu rediit,prædæ tantû patuit,vtpote omnis bellici vfus prorfus ignara.Deniq; fubitoduabus gentib’tranf marinis vehementer fieuis,Scottorum à Circio, Pidorum ab Aquilone multos ftupetgemitque per annos. Tranfmarinas autem dicimus has gentes no quod extra Britanniam eftent pofitç, fed quia à parte Britonum crantremotç, diiobus fini-bus mari interiacentibus, quorum vnus ab Orientali mari, C ~ alter ab

H Ecclefiafticæ hifhoriæ geneis alterab Qccidentali,Britannic terras longe late que irrumpit, quamuis ad fc inuicem pertingere pofsint.Orientalis habet in medio fui vrbemGuidi.Occidêtalis fupra fc, hoc eft, ad dexte ram lui habet vrbem Aiduith, quod lingua eorum fignificat Petram Cluith : eft enim iuxta fluuium nominis illius . Ob harum ergo infeftationem gentium,Britones legatos Roma cum epiftohs mittentes, lachrymofis precibus auxilia ftagita bant,ftibiedionemquecontinuam,dum modo hoftisimmi ncns, longius arceretur, promittebant.Quibus m ox legio de ftinaturarmata,quævbiin iufulamadueda, amp;congreflacft cum hoftibus,magnaeorû multitudinem fternes j cçteros fb ciorufinibuscxpulitjcosq; interim à dirifsima deprcflioneli beratos, hortata eft, inftruere inter duo maria tras infula mu ru qui arcendis hoftibus poftet eflè præfidioriîcq; domûcum triumpho magno reuerfa eft.At inftilanimurum,quem iufsi fuerantnon tam lapidibus quam celpitibus conftruentes,vt-pote nullum tanti operis artificem habentes, ad nihil vtilem ftatuunr.Fecerunt aute eum inter duo fteta,vel finus(de qui -bus diximus)maris per milia paftuum plurima. Vt vbi aquarum munitiodccrat,ibipræfidiovalli fines fuosab hoftium irruptione defcndcrcnt.Cuius operis ibidem fadi, id eft,Valli latiftimi altilsimi vfque hodie certifsima veftigia cernc-rc licet.Incipit autem duorum ferine milium fpacio â mona fterio Aebercurnig ad Occidentem, in loco quilermonePi-dorumPeanuahel, lingua autem Angloru Penueltum apel latur,0c tendens contra Occidentem tcrminatur iuxta vrbem Alcluith.Verùm priores inimici vt Romanum*'militem abiif le confpexerant, moxaduedi nauibus irrumpuntterminos, cæduntque omnia,Sequafi maturam fegetem obuia quæque mctunLcalcant.tranlêunt.Vnderurfum mittunturRomaic gati,flebili voce auxilium implorantes,ne penitus miftra pa-tria deleretur,ne nomen Romanæ prouinciæ,quod apud eos tarn diuclaruerat, exterarum gentiû improbitate obrutum

■vilefceret.Rurfiim mittitur legio,qua?inopinata tempore au-tumniaduenicns magnas hoftium ftrages dedif, eofquequi euadcre poterant omnes trans maria fugauit,qui prius anni-uerfarias prædas trans maria,milite nullo obfiftdte, co^erefo lebant. Turn Romani denunciauerc Britonibus non fe vitra

ob eorum defenfione tarn laboriofis expeditionibus pofseH tigarijipfos potius monct arma corripere, S»: certandi cum ho ftibusltudium fubirc,qui non ob aliam caufam, quam fi ipli inertiafoluercnturj eis polTenteflê fortiores: quin etiam quia 5 amp;liocfociis,quos derelinquere cogebantur, aliquid commo di allaturum putabant^murum à mari ad mare reâo tramite inter vrbeSjquæ ibidem ob metum hoftium iaâæ fuerat (vbi amp;nbsp;Seuerus quondam vallum feccrat)firmo de lapide locarût. Quem videlicet murûhadenusfamofum atq; conlpicuum, lo fumptu publico priuatoq;adiunda{ecum Britannorum ma nu conftruebant,oâ:o pedes latum,Se duodecim altum,reóla ab Oriente in Occalum linea,vt vlque liodie intuentibus darum eft.Quo mox condito,dant fortia lègni populo monita, præbentinftruendorum exemplaria armorum. Sed Se in lit-15 tore Oceani ad meridiem,quo naues corum liabcbatur, quia Se inde Barbarorum irruptio timebatur, turres per interûalla ad prolpeôîum maris collocant,et valedicunt fociis tanquam vitra no reuerluri.Qmbus ad fua remcantibus,cognita Scotti Pidiquo reditus dcnegatione redeunt confeftim ipfi. Se foli-,2,o to confidentiores fàdi, omnem aquilonarem extremamque infulæ partem pro indigenis ad murum vfque capefliint. Sta tuiturad hçcin çdito arcis acies fegnis,vbi trementi corde ftu pida diu noduque marcebat. At contra non ceflant vncina-ta hoftium tela.ïgnauipropugnatores milèrrimè de mûris tra ?5 difolo allidebantur. Quid plura?relidis ciuitatibus ac muro, fugiunt,difperguntur. Inlèquitur hoftis, accelerantur ftrages, cûdis crudeliores prioribus.Sicut enim agni à feris,ita milèri dues difcerpuntur ab hoftibus.Vnde à manfionibus acpoflèf fiunculis fuis eiedi,imminens fibi famis periculum, latroci-30 natio,ac rapacitate mutuatemperabant,augentes externas do mefticis motibus clades,donee omnis regio totîus cibi füllen taculojCxcepto venandi folatio,vacuaretur.

Vt régnante TheodoGo iuniôre/uiüstertpbrePalladius ad Scot tosinChriftumcredentesmifluseftjBritoncs àBoiftia confute auxil ium flagitantes non im-

Nno dominicçincarnationis vigefimo quadrin gentefîmo tertio Theodofius iunior poft Hono riû quadragefimus quintus ab Augufto regnum fufeipiens viginti amp;fèptem annistenuit, cuius anno imperii oâauo Palladiusad Scottos in Chriftumcre-5 dentes à Pontifi ce Romanæ eeelefiæ Cçleftino primus mitti-turepiftopus.Anno autem regni eius vigefimo tertio Boê-tins vir illuftris,qui patriitus fuit,tertiû cum Symacho gefi-fitconfulatum.AdhuncpauperculæBritonum reliquiæ mit tunt epiftolam J cuius hoc principium eft : Boêtio ter confuli 10 gemitus Britannorum.Et in proceflu epiftolæ ita fiias calami tates explicant : Repellunt Barbari ad mare, repellit mare ad Barbaros:inter hæc oriuntur duo genera funerum,aut iugula mutjaut mcrgimur.Neque hæc tarnen agentes quicquam ab illo auxilii impetrare quiuerûtjVtpotc qui grauifsimiseo tem ij pore bellis cum Bleda amp;r Attila regibus Hunnorû erat occu patus. Et quamuis anno ante hune proximo Bleda Attilç Ira tris fui fit interemptus infidiis, Attila tarnen ipfè adeo intole-rabilis reipublicæ remanfit hoftis,vt totam penè Europa exci-fis inuafifque ciuitatibuS atque caftellis corroderet. Quin amp;nbsp;20 iifdem temporibus fames Côftantinopolim inuafit, nec mo ra peftis fecuta eft, fèd plurimi eiufdem vrbis mûri cum quinquaginta feptem torribus corruerunt, multis quoq; ciui tatibuscollapfisjfàmesamp;’aërupeftiferodor plura hominum milia iumentorumque deleuit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;25

Vt Britones fame coafti, Barbaros fuis è finibus pepulcrint, neemorafrugum copia,luxuria,peftikntia, amp;cx(er minium gentis fecutum Ce.

^^*gt;i,|que affîcienSjac famam fuæ malitiæ pofteris diu-turnam relinquês,multos eorum coëgit vidas in ___prçdonibus dare manus,alios verb nunquä, quin potius confidentes in diuinum (vbihumanûceflâuit) auxilium,de ipfis montibus,fpcluncis acfàltibus continue re bellabantjamp;tum primùminimicis,quiper multos annos prçdas in terra agebant,ftrages dare coeperunt. Reuertuntur ergo impudentes graflàtores Hyberni domum.Poft non Ion gum

gum tempus reuerfuri.Pidi in'extrema parte infuîæ tunepri mum amp;nbsp;deinceps quieuerunt, prçdas tarnen nonnunquam cxinde amp;nbsp;cótritiones^deBritonum gente agereînon ceflarunt* Ceflànte autem vaftatione hoftilijtantis frugum copiis infula 5-: quantis nulla retro etas meminit,affluerecoepit;,cum quibus

amp; luxuria crefcere,amp;: hanc continuo'omniumiues Lcelerum comitari accelerauit.Crudelitas præcipuèjamp; odium veritatis amorque mendaciijita vt fi quiseorummitior Sgt;c veritati ali-quatenus propior videretur in hune quafi Britanniæ fubuer lo forem^omnium odia telaque fine relpeôlu contorquerentur*

Et non folum hæc feculares uiri, lèd etiam iplè grex’domini, eiusque paftores egerunt,ebrietati,animofitati,litigiojconten tioni^inuidiæjCæterisque huiufmodi fiicinoribus iùa colla,ab iedo leui iugo Chrifti fubdentes,Intcrca fubito corruptæ me 15 tis homines acerbapeftis eorripuit, quæ in breui tan ram cius multitudinem ftrauit,utne fepeliendis quidem mortuis vi-uifufficerentjlèd ne morte quidem fuorum, nec timor mortis,hi quifupererantjâ morte animæ,qua,peccando fierneban tur,reuocari poterant. Vndenon multôpoftacriorgentern 20 peccatricem, vltio diri fceleris fecuta eft. Initum namque eft concilium,quid agendum', vbi quçrendum efiêtprçfidium, adeuitandas velrepcllendastam feras, tamquecreberrimas gentium aquilonanum irruptiones, placuitq; omnibus cùm fuo rege Vortigerio,vt Saxonum gentem de tranfmarinis par 25 tibus in auxilium vocarent, quod domini nutu dilpofitû ciTs confiât vt veniret contra improbos malu m, ficut euidentius rerum exitus probauit.

Vtinuitatain Britannîam gens Anglorum primo quidem aduerfan'os longius^ abirc compulerit,fed non mukopoft iunAocum.his fœdere infocios arma verterit*

. Nno ab incarnatione domini quadringêtefimo nono Martianus cû Valentiniano quadragefim* lèxtus ab Augufio rcgnûadept’ lèptéannis tenuic ____ Tune Anglorum fiue Saxonû gens,inuitata â re ge prçfato Britanniam,tribus longis nauibus aduehitur,amp; in orientali parte infulç iubente eodê Rege, locû manendi,qua fi pro pat ria pugnatura,re aût vera hanc expugnatura fufeepit»

Inito ergo certaminc cum hoftib’jqui ab Aquilone ad aciem vénérant,vidoriam jfumpfère Saxones. Qupd vbidomi nun datum eftjfimul et infulçfèrtiJitas,acfègnitia Britonum,mit titur confeftim illô claßis prolixior armatorum,fèrens manu fortiorem,qi{æ prçmiflæ adiunda cohort!, inuincibilem fê- j citexercitum.Sufcepcrunt ergo qui aduenerant, donatibus Britannis locum habitationis inter eos,eaconditione, vthi pro patriæ pace amp;nbsp;falute contra aduerlàrios militarent,illi mi îitantibus debitaftipendia confèrrent. Aduenerantaût de tri bus Germaniç populis fortioribus,id eft,Saxonibus,Anglis, lo Vitis.DeVitarum origine funt Catuarii et Veduarii, hoc eft, ca gens quæ Vedam tenet infulam, amp;nbsp;ea quç vlque hodie in prouinciaOccidentalium Saxonum,Vitarum natio nomina tunpôfitacontraiplàminfulam Vcdam. DeSaxonibus,id cft,ea regione quç nunc antiquorum Saxonum cognomina- ij tur,venere Orientales Saxones,Meridiani Saxones, Occidui Saxones.Porrô de Anglis,hoc eft,de illa patria, quæ Anglia dicitur,ôlt;: ab eo tempore vfque hodie manere delcrtus inter prouincias Vitarum amp;nbsp;Saxonum perhibetur,Orientales An-gli,Mediterrànei Angli,Mercii tota Nord.Humbrorum pro- 20 genies,id eft,illarum gétium,quç ad Boream. Humbri flumi nis inhabitant, cæterique Anglorum populifunt orti.Duces fuifle perhibentur eorû primi duo fratres Hengiftus amp;nbsp;Hor-lus.E quibus Horftis poftea occiftis in bello à Britonibus, ha-denus in Orientalibus Cantii partibus monumetum habet xj fuo nomine infigne. Etant autem filii Vuetgifli, cuius pater Veda, cuius pater Voden. De cuius ftirpe multarum prouin darum regium genus originem duxit.Non mora ergo con-fluentibus certatim in infulam gentium memoratarû cater-uis,grâdefcere populus cœpit aduenarum,itavt ipfis quoque, 30 quieosaduocauerant,indigeniseflèntterrori. Tumfubito inito ad tempus foedere cum Pidis,quos longius iam bellan do pepulerant,in Ibcios arma vertere incipiunt. Et primum quidêannonas fibi eos affluêti’miniftrarc,cogût,quçrentelq; occafionê diuortii proteftatur,nifi profufior fibi alimetorum 35 copiadaret,le cundainftilæ rupto fœdere loca vaftaturos: neque aliquando fègnius minas effedibus prolèquuntur. Siquidem,ut breuiter dicam, accenfus manibus paganorum ignis,

igniSjiuftas de fceleribus populi Dei vitiones expetiït:non il-lius impar,qui quondam aChaldeis fuccenfus,ldierofolymo ru moeniajimo amp;: çdificia cundaconfumpfit.Sicenim hic agente impio vidore',imo difponenteiulïo iudice,proximas quafque ciuitates agrosque depopulans,ab Oriéiitali mari vf que ad Occidentale,nullo perhibente fuü eontinuauit ineen dium,totamque propè infulæ pereuntis fuperficiem obtexit. Ruebant ædificia publica fimul Scpriuata^paßiln lacerdotes inter altaria trucidabantur,præfules cum populis fine vllo rc

10 Ipeótu honoris ferro pariteracflammisabfiimebantur,nee e-’ rat,qui crudeliter interemptos fepulturæ traderet.Itaque non nulli dé mifèrandis reliquiis in montibus comprehenfi acer- \ uatim iugulabantur.Alii fame confeóti procedentes, manus hoftibus dabant,pro accipiendis alimentorum fubfidiis, çter

15 num fubituri ièruitium : fi tarnen non continuo trucidaren-tur.Alii tranfinarinas regiones dolentes petebant. Alii pcr-ftantes in patria trepidi pauperem vitam in montibus, fyluis, vel rupibus arduis,fulpeóï:a fèmper mente agebant.

20 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ambrofio Romano hominc fumpferint.

T vbi hoftilis exercitus,exterminatis dilperfilque ^infulæindigenis,domum reuerfiis efi, cœperunt

___ gentes de latibulis,quibus abditi fuerant,6e vnani ' mo eonlènfu auxilium cçlefte precantes,ne vlque ad interne cionem,vfque quaque delerentur.Vtebantur eo tempore du ce Ambrofio Aureliano,viro modefto,qui folus forte Roma næ gentis præfatæ tempeftati fuperfuerat,occifis in eadem pa jo rentibusregium nomen Óeinfigncferentibus.Hocergoduce vires capeflunt Britones,Ôe viólores prouocantes ad pçrlium, vidoria (ipfi Deo fauente)fufcipiunt.Et ex eo tem pore nunc ciues,nunc hoftes vincebant,vfq; ad annum obleßionis Ba-donici mótis,quando non minimas eifdem hoftibus ftrages dabant quadragefimo circiter quarto anno aduentus eo-rum inBritanniam.Sedhçcpoftmodum.

Vt Germanus Epifcopuscum Lupo Britanniam nauigans,S:primo man's^ podmodum Pelagianorumtcmpeftatcm diuinavirtutefedauerit

HNte paucos fané aduentus corum annos, hærefis Pclagiana per Agricolaiftillata Seueriani epilco-pi Pelagiani filiumtfidem Britannorum iœdape . ,11e commacuIauerat.Verurn ßritanni\;Uiti neque ' fulciperc dogma^peruerfum,gratiaiTi Chrifti blalphemando nullatenus vellent,neque verfutiam ncfajiæ perfualîonis refu tare Verbis certando lùlïicerent,inueniunt lâlubre confilium yt à Gallicanis antiftitibus auxilium belli fpiritalis inquirant Quàm ob caulàm colleda magna lynodo-îquærebatur in co-inune, qui illucadluccurrendum ndei mitti deberent^atque omnium iudicio eligebantur Apollolici lacerdotes Germa-nusAltifiodorenfiSjôc Lupus Trecalïènæ ciuitatis Epilcopi, qui ad confirmandam fidem gratiæ cæleftis Britannias veni-rent.Qui cum prompta deuotione preces iuffa landç eccle fiæ fulcepiflênt,intrant Oceanum,amp; vlque ad medium itinc-ris^quo a Gallico finu Britannias vfque tenditur, fecundis fla tibus nauis tuta volabat.Tum lubito occurrit pergentibus ini mica vis dæmonum, qui tantos talefque viros ad recuperan-dâ tenderepopulis làlutem inuidercnt.Cocitant procellas^cæ lum diemquenubiumnodefubducunt. Ventorum furores Vela non fullinent,cedebant minifteria viâa nautarum, lèrc-batur nauigiû oratione non viribus, Sc cafu dux iplè vel pontifex fraÄus corporcjlaßitudine ac fbpore refolutus cfl. Tune verb quafi repugnatore ceflante tempeftas excitata conualuit, amp;iam nauigiumfuperfufis fluótibus mergebatur. Turn bea-tus Lupus omnefque turbati excitant fèniorem, elementis fu rentibus opponcndum,quipericuli immanitate conflantior Chriftum inuocat,óc aflum pto in nomine fàndç Trinitatis le ui aquæ afpergine, fludus fçuientes opprimit, collegam com itionetjhortatur vniuerfbs,oratio vno ore amp;nbsp;clamore profun ditur.Adefl diuinitas, fuganturinimici, tranquillitas ferena fubfèquitur,vcnti è contrario ad itineris mini/leria rcuertun-tur,decurfifq5 breui fpaciis pelagi,optati littoris quietc potiu-tur.Ibi conueniens ex diuerfis partibus multitudo’, excepit fa cerdotes, quos venturos etia vaticinatio aducrfa predixerat. Nunciabant enim finiflri fpiritus,quod timeban t,qui inipe-rio

Anglorum, Liber 1. m rio facerdotum dum ab obfefsis corporibus detruduntur, óc tempeftatis ordinem pericula quæ intulerant fatebantur, vidosque fe eorum meritis amp;nbsp;imperio non negabant.Interea Britanniarum infülam apoftolici fàcerdotes raptim opinio-5ne, prçdicatione,virtutibusimpleuerunt. Diuinulqueper eosfèrmoquotidienonlblum inecclefiis, verum etiam per triuia per rura prçdicabatur, ita vt pafsim fideles catholi ci firmarentur,amp;: deprauati viam corredionis agnofcerent. Eratillisapoftoloruminfl:aramp; gloria amp;nbsp;auâoritas per con-10 /cientia, doótrina per Iitteras,virtutes ex meritis.Itaque regio; nis vniuerfitas in eorum fèntentiam prompta tranfierat-La-tebantabditi finiftræ perfuafionis audores, amp;nbsp;more maligni Ipiritus gemebant perire fibi populos euadêtes,ad extremum diuturna meditationecon cepta,prçfiimunt inire conflidum, procedunt conlpicui diuitiis,vefte fulgentes,circundati afien tationemuItorum.Diïcrimenque certaminis fiibire malue-runt,quam in populo, quem fubuerterat, pudorem taciturni tatisincurrere,neviderentur{èipfifilentio damnauifle. IJlic plane immenfà multi tudo etiä cum coniugibus acliberis ex-20 citata conuenerat. Aderat populus amp;nbsp;Ipedator futurus amp;nbsp;iu-dex,aftabant partes dilpari conditione difsimiles,hine diuina fides,inde Humana prçfumptio:hinc pietas, inde fupcrbia: in de Pelagius audor,hinc Chriftus.Primo in loco beatißimi ßt cerdotes Germanus atque Lupus præbuerunt aduerlàriis co-2^ piam dilputandi,quæ fola. nuditate verborum diu inaniter ct aures occupauit amp;nbsp;tempora.Deinde nti aftites venerandi tor rentes eloquii fui cum apoftolicis et euangelicis imbribus pro fuderunt.Mifcebatur fermo proprius cum diuino,amp; aflertio-nes moleftißimas ledionum telHmonia fequebantur. Con’ 50 uincitur vanitas,perfidia confutatur,ita vt ad fingulas verborum obiediones errare le, dum relpondere nequit, fateretur, populus arbiter vix manus continet,iudicium tarnen clamo-re teftatur.

Vt idem filiam Tribuni cafcamillüminaueritj ac deinde ad (ah«ftU(tf Albanum pcruenicns rcliquiasibidem amp;nbsp;ipfius acceperir Stbea*«-torum Apoftolorum, Gue aliorum Marty rum pofurrit*

Vm fubito quidam Tribuniciç poteftatis cum coniuge proceditin medium, filiam decem annorum cçcam curandam lacerdotibus ofFe rens,quam illi aduerûriis oiFerri præceperunt: fèd ii confeientia puniente deterriti,iungunt cû

parentibus preces,6ô curationem paruulç à lacerdotibus de-precantur.Qui inclinatos animo adueriarioS intuentes, ora-tionem breuiter fundunt.Ac deinde Germanus plenus ipiri-tu fan do inuocat trinitatem,nec mora adhçrentem lateri fùo capfulam cumfàndorum reliquiis collo auulfàm manibus comprehendit,eamq; in conlpedu omniû puellç oculis appli cuitXi^os ftatim,euacuatis tenebris,Iumê veritatis impleuit. Exultantparentes,miraculûpopulus contremifcit,poft quam diem ita ex animis omnium fuafio iniqua deleta ell,vt facer-dotû dodrinam fitientibus defyderiis lèdarentur.Compref-fàitaqueperuerfitate damnabili, eiulque audoribus confu-tatis,atque animis omnium fidei puritate compofitis,fàcerdo tes beatum Albanum martyrem audori Deo per ipfiim gra-tias petierunt. Vbi Germanus omnium Apoftolorum di-uerforumque martyrum fècum reliquias Habens,fada oratio ne iufsit reuelli fèpulchrum, preciofa ibidem munera condi-turus:arbitrans oportunum,vtmembrafàndorum ex diuer-fis regionibus colleda, quos pares meritis receperat cçlum, » nbsp;nbsp;fêpulchri quoq; vnius teneret holpitiû.Qmbus depofitis ho-

norificè, atqj fociatis dé loco ipfo,vbi beati martyris effufum cratfânguis, maflam pulueris fècû portaturus abftulit,in qua apparebat cruore fèruato,rubuifle martyrum cçdem,perfècu-tore pallente. Quibus ita geftis innumera hominum codem die ad dominum turba conuerfa eft.

Vt idem caüfa infirmkatis ibidem detentus,Ä incendia domoruna nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;JO

Nde dum redeunt, infidiatorinimicus cafuali-^^ bus laqueis præparatis, Gcrmani pedem lapfus Moccafionecontriuitjignorans mérita illius, b eut lob beatifsimi,affliâione corporis propaganda.

* ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et

Et dum aliquamdiu vno in loco infirmitatis necefsitate tene retur, in vicina qua manebat cafula exarfit incendium.Q^od confumptis domibus,quç illic paluftri arundine tegebantutj, ad illud habitaculum in quo idem iacebat flabris ftimulanti 5 bus ferebatur.Concurfus omnium adantiftitemconuolauit, vtelatis manibus,periculum quodimminebat,euaderet. Quibus increpatis moueri le,fidei præfumptione,non palTus eft.At multitudo omnis delperatione peitertita obuiamcur ritinccndio.Sed vtDeipotentia manifedior apparcret,quic-IO quidcuftodiretcntaueratturba,confumitur. Q.uodveróia-cens infirmus defenderat,refcrto hofpitio fandi viri expa-uefccns ffamma tränfdiuit,vitra citraque defçuiens, amp;nbsp;inter globos flammantis incendii,încolume tabernaculum, quod habitator inclufus feruabatjemicuit. Exultât rurba miraculo,-15’ amp;nbsp;vidam fc diuinis virtutibus gratuIatur.Excubabat diebus ac nodibus ante tugurium pauperis vulgus fine numero. Hi animas curare cupientes,hi corpora. Referri nequeuntjquæ CbrilE operabaturin iamulo, qui virtutesfaciebat infirmus. Et.cum debilitati fuæ nihil remedii pateretur adhibcri,quada xo node candentem niueis velHbus viditfibi adeflè perlbnarri, quç manu extenfa iacentem videretur attollerCjeum^ue con fiftcre firmis veftigiis imperabat. Poft quam horam itafuga-tis doloribus rccepit priftinam ûnitatem, vt die reddito itinc ris laborem fubiret intrepidus.

Vt idem cpifeopi Bri'tonibus in pùgnà auxilium cakfte nilcnnt, ficq; domum rcuerfi funt,

Nterea Saxorics Pidique bellum aduerfiim Bri-tones iundis viribus fulceperunt,quos eadem nc cefsitas in caftra contraxeratiet cum trepidi partes ______Puas pene imparcs iudicarent, fandorum antifti-tumauxilium petierunt.Qui promifl'um maturantes aduen-tum, tantum pauentibus fiducial contulerunt, vtaccefsifle maximuscredereturexercitus . Itaque apoftolicis ducibus Chriftusmilitabatincaftris. Aderantetiam quadragefima? venerabiles dies,quos religiofiores reddebat prçfentia facer-el otum,in tantum, vt quotidianisprædicationibus inftituti,

certatim populi ad gratiam baptifmatis conuolarent. Nam maxima exercitus multitudo vndam lauacri fàlutaris expe-tiitjôe ecclefia ad diem refurredionis dominicæ frondibus co texta componitur^atque in expeditione campellri inftar ciui-tatis aptatur.Madidus baptifmateproceditexercitus,fidcs fer^ uetin populo,amp; conterrito armatorum prçfidio ,.diuinitatis cxpeâaturauxilium.InftitudOjVelforma caftitatis hoftibus nunciatur^qui viâoriam quafi de inermi exercituprefùmen-tes afliimpta alacritate feftinant,quorum tarnen aduentus ex ploratione cognofâtur.Cumque emen/âlblemnitate Paicha lo îgrecens de Jauacro pars maior exercitus armacapere ac beliû parare tentaret^Germanus {è ducem prçlii profitetur. Eligit: expeditoSjCircumieôtapercurritj eregione qua hoftiuipera batur aduentus,vallem circundatam mediis montibus intue tur.Q^o in loco nouum componitexercitum iple duxagmi- ^5 nis. Etiam aderatfèrox hoftium multitudo,quam appropin quare intuebantur in infidiis conftituti.Tune fubito Germa nusfignifcrvniuerfos admonet amp;prædicat,vtvoci luç vno clamorerelpondeant,fècurisque hoftibus qui lèinlpiratos ad-eflè confiderentjAlleluia tertio rcjjetitum lacerdotes exclama 20 bant.Sequiturvnavoxomnium,amp;clatum clamorem reper- quot;nbsp;euflb acre montium conclulà multiplicantjhoftilc agmen ter rore profternitur,amp;: fuperle non folum rupes circundatas,lèd etiam cçli machinam contremifeunt. Trepidationique inic-âç vix fuftîcere pedum pernicitas credebatur.Paftim fugiunt, 25 arma proiiciunt,gaudentes vel nuda corpora eripuifle diferi-mini,plures etiam timoré prçcipites,flumen quod tranfterat, deuorauit.Vltionem fuam innocens exercitus intuetur, amp;nbsp;vi (ftoriç conceflç ociofus Ipeólator efticitur. Spolia colliguntur expofita,amp; cæleftis palmç gaudia miles religioftis ampledi- jq tur .Triumphant Pontifices hoftibus fiifis fine languine, triû phant vidoria fide obtcnta,non viribus.Compofita itaq; in-fula,lèeuritate multiplici,fiiperatisque hoftibus vel inuifibili-bus vel carne conlpicuis,reditum moÜunturpontifices.Qui-bus tranquillam nauigationem,amp; mérita propria,ôc interceP fio beati martyris Albani parauerunt,quietosque eos fuorum defy deriis fœlix carina reftituit.

quot; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,, 5eueroßrkannjamreyfrfus,pnuscläudoiuucoi

J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fum rccuper^-

i Ec multo poft interpofito temporc nunefatur ex eadem infula,Pelagianam peruerfitatem i te-j ratopaucis authoribus dilatari.Rurfulq; ad bca tißimum virum preces lacerdotum omnium dclêruntur,vtcaulàm Dei, quam prius obtinuerat, tuere-tur. Qimrum petitioni feftinus obtempérât. Nam ad-lyiundo fibi Scucro totius landitatis viro( qui erat dilcipu-Jusbeatilsimi patrisLupi Trecalenorum Epifeopi, et tunc Treueris ordinatus Epifeopus, gentibus primæ Germania: verbum Dei prædicabat ) mare conlcendit, amp;nbsp;conlèn-

ticntibus dementis tranquille nauigio Britannias petiit. j^^Interea finiftriipiritus prouolantes totam infulam Germa-num venire inuitis vaticinationibus nunciabant, intantum ' vt Elafius quidam regionis illius primus in occurfum lando rum fine vlla manifefti nuntii relatione properaret,cxhibcns fccum filium 5 quern in ipfb florc adolelcentiæ débilitas do-.^lendadamnauerat. Eratenim arefeentibus neruis contra-

do poplite, cui per ficcitatem cruris vfus vefligii negabantur. Hunc Elafium prouincia tota fubfequitur. Veniuntfacerdo-tes, occurritinfeia multitude, confeftim benedidio amp;: fer-monis diuini dodrina profunditur. Recognofeunt popu-j lum, in ea qua ilium rcliquerant credulitate, durantem, in-’ tclligunt culpam efle paucorum, inquiruntanderes, inuen-

tosque condemnant. Turn fubito Elaficispedibus aduolui-tur lacerdotum, oflerens filium, cuius nccefsitatem ipla débilitas etiam fine precibus allegabat.Fit communis omnium .dolor , amp;: præcipuè lacerdotum , qui conceptam miferi-cordiam ad diuinam dementia m contulerunt, ftatum -(Jue adolefccntcm bcatus Germanus ledere compulit,

ie Ecclefiafticæ hiftöriä? geneis adtrcóla^poplitern debilitate curuatum, 6c peiïtota infirmi-tatis fpatia medicabilis dextera percurrit, lalubrèmq; taâum ûnitas feftina fubfèqtiitur,ari'dxtas fuccum, nerui officia recc perunt,6c in conipedu omnium incolumis patri filius refti-tuitur.Implentur populi ftupoté miraculi,6c in peóloribus o- 5 mnium fidcscatholicaincuîcatafirmaturjprædicatio deinde ad plebem de prçuaricationis êmendatione conuertitur. Omniumque lèntentia prauitatis auâores gui crant expulfi irtffila, facérdotibus adducuhtÏÏr ad meditèrranea defcrendi, Vt6cregiö abfolutióne,6cilli'emèndatione fruerentur. Fa-10 dumqueeft vt illis locis niultó ex eo tempore fides internera ta perduraret. Itaqüe compofitis omnibus, beati làcerdotes eaguavcnerantprofperitateredierunt. Porro Germanus poft hçc ad Rauennam pro pace Armoricanæ gentis fupplica turus aduenitjibique à Valentiniano 8c Placidia matre ipfius 15 fumma reuerentia fiiiceptus, migrauitad Chriftum. Cuius Corpus honorifico agmine comitantibus virtutum operibus fuam deferturad vrbem. Necmüito poft Valentinianus ab Etii patricii, quem occideratjfatellitibus intcriraitur. Anno irhperii Marciani iexto, cum quo fimul Hefperium concidit 20 regnum.

Vt Britoncs quicfeentibus ad tempus exteris,ciuilibus fefe belli» contriuerinc,Gmul amp;nbsp;maioribus flagittjs fubmerferint-

Nterim Britannia ceflàtum quidê eftparumper 'abexternisjlèd nonàciuilibus bellis. Manebant

■tarum,pugnabant contra inuicem qui hoftcm cua ferantciues.Attamen recenti adhuc memoria calamitatis Ôc cladis infliâçferuabant vtcunque Reges Sacerdotes priuati 6c optimatesfuum quique ordinem. Atillis deccdentibus, quum fuccefsiflèt çtas tempeftatis illius nefcia, 6c prçfentis fo lum fèrenitatis ftatum expertajita cunda veritatis aciufticiç moderamina concufla ac fiibuerfà funt, vt nullum earum non dicam veftigiumjftd ne memoria quidem prçter in pau cis

gt; Anglorum, Liber I. if cis Sc vaîde paucis vlla appareret. Qmn inter alia inenarrabf-Jiumfcelerumfada,qua?hiftoricuseorurn Gildas flebilifer-mone defcribit,amp;: hocaddebat,ytnunquam gcnti Saxonum fine Anglorum fecum Britanniamincolenti, verbum fidei 5 prædicandum committerenr. Sed non tarnen diuina pietas plebem fuam quam præiciuit de{èruit,quin multo digniores genti memoratæ præcones veritatis per quos crederet, defti-. nauit.

Vt fanftus Papa Gregorius Auguffinum cuiri monachis ad prædican-dumgenti Anglorum inkrens,q)iftolaquoqueillosexhor-- tatoria, nealaborandoccirarcnt,confor£aucrir.

Iquidem anno ab incarnatione domini quin-gentelimo oólogefimo fêcundo Mauritius ab Augufto quinquagefimus quartus imperium fufcipiens,vno amp;nbsp;vigintiannis tenuit.Cuius an no regni decimo Gregorius vir dodrina amp;nbsp;a-âionepræcipuus Pontificatum Romanæ ôc apoftolicçlèdis

fortiîus, rexitannos tredecim,menfes{èx,amp;: dies decern,Qm 2a diuino.admonitus inftindu anno decimoquarto eiufde prin cipis,aduentusverb Anglorum in Britanniam anno circiter centefimoquinquagefimo mifitfêruumDei Aiiguftinum, amp;nbsp;alios plures cum eo monachos timentes dominum,prædi care verbum Dei genti Anglorum.Qui cum iufsis Pontifica

Hbus obtempérantes,memoratum opus aggrcdicœpiflènt, ' iamque aliquantumitineris confèciflênt, perculfi timoré iner ti redire domum, potius quam barbaram,feram, incredulani que gentem, cuius nec Ünguam quidem nolTent, adiré,cogi-fabant,amp; hoc efle tutius communi confilio decernebant.

30 Nec mora Auguftinum,quem eis epilcopum ordinandum(fi ' ab Anglisfufciperentur)diipofuerat,domum remittunt, qui a beato Gregorio humiii lupplicatu obtineret, ne ta periculo fàm, tam laboriofam, tam incertam peregrinationem adiré deberent.Qmbus illeexhortatorias mittés iitcras,in opus eos

35 verbi,diuinocófifosauxilio,proficifcifuadet.Qiiarum videli eet literarü ifta eft forma.Grcgorius feruus feruorü DciXZJuia melius iuerat bona nonincipere, quam abhis quæ ceepta funt cogitatione retrorfum redire,fummo ftudio dileótifsimi • nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Da filii

filii oportet J vt opus bonum^quod auxiliantc domino cœpi-ftisjimpleatis. Nee ergo labor vos itineris,ncc maledicorum hominum linguæ deterreant: led omni inftantia, omnique feruore quæ inchoaftis Deo authoreperagite. Scicntes quód iaborem magnum æternæretributionis gloria lèquitur. Ke- 5 meanti autem Auguftino prçpofito veftro,quem Se abbatem vobis conftituimuSjin omnibus humiliter obedite. Scientes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’•

hoe veftris animabus per omnia profuturum, quiequid à vo-bisfueritineiusadmonitionccompletum. Omnipotens Deus fua vos gratia protegatjôe veftri laboris frudum in æter lo na me patria videre eoneedat.Quatenus Se fi vobilcum laborarc nequeOjfimul in gaudió retributionis inueniar, quia la-borare fâlieet volo.Deus vos incolumes cuftodiat diledißi-mi filii.Data die deeima Kalendarum Auguftarum,imperan te Domino noftro Mauritio Tiberiopiifsimo Augufto anno deeimo quarto,pöft' Confulatum eiulHem domini noftri anno deeimo.tertiojindidione deeima quarta

Ifit etiam tune iildem venerandus pontifex ad Etherium Arelatenlèm Archiepilcopum (vt lil Auguftinum Britanniam peragentem beni-!gnefufciperet)litteras,quarumifteeft textus. ^5 ^Keuerendißimo Se landißimo fratri Etherio coepilcopo Gregorius leruusleruorum Dei. Licetapud ßcer dotes habentes Deo placitam charitatem religioli viri nullius commendatione indigeant : quia tarnen aptum tempus Icribendi le ingeßit, fraternitati vcftræ noftra mittcre fcripta 3^ curauimusjinlinuantes latorem præfentium Auguftinum 1èr num Dei, de cuius certi fumus ftudio,cum aliisleruis Dei, il-luc nos pro vtilitate animarum auxiliante Domino direxifle. Quern necefle eft,vtlacerdotali ftudio landitas veftra adiuua re,Sefua ei folatiaprasbere leftinet.Cui etiam vt promptiorcs adfuffragandumpoßitisexiftere,caußm vobis iniunximus fubtiliter indicate. Scientes quod ca cognita tota vos propter

Dwim dcuotione ad foladum, quia res exigit, commodetis.' Candidum prçtcrca prclbyterum communcm filium,queni ad gubcrnationem patrimoniali ecclefiæ noftræ tranlmifi-muSjcharitati veftræ in omnibus commendamus.Deus te in 5 colume cuftodiat reucrendifsime frater. Data die décima ka lendarum Auguftarumimperante Domino noftro Mauri-tio Tiberio piißimo Augufto.Anno decimoquarto poft con fulatum eiufdem domini noftri. Anno decimo tertio indi-(ftipne décima quarta.

y t Venicns Britanniam Auguftinu« primo In fnfulam Taneto Regf Cantuariorum prædicarit,amp; fic accepta ab eoliccntia

i ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cantium prædicaturus intrauerit*

Oboratus ergo confirmatione bead patris Grc gorii AuguftinuSjCum famulis Chrifti qui erât cum co,rediitin opus verbi,peruenitque Britan niam .Erat co tempore Rex Edilberthus in Can do potentifsimus,qui ad cofinium vfque Hum bri fluminis maximi,quo meridiani amp;nbsp;Septentrionales An-glorumpopulidirimuntur,fines imperii tetenderat. Eftaut ad Orientalem Candi plagam Tanetos infulanon modica,' id cft,magnitudinis iuxta confuetudinem æftimadonis An-glorum miliariumlcxcentarum, quam à continenti terra fe-cernitfluuius Vantfiimu,qui eft latitudinis circiter trrum fta diorum,amp; duobustantûinlociseft tranfineabilis. Vtrumq; cnim caput protendit in mare.In hacergo applicuit feruus do mini AuguftinuSjÔc focii eius viri(vt fertur)ferme quadragin ta. Acccperunt autcm præcipiente bcato Papa Gregorio de gente Francorum interprétés,amp; mittes ad Edilberthum man dauit levenilTedc Roma, acnunciumferre optimum,qui fibi obtemperantibus æternain cælisgaudia, 6c regnum fine fine CÛDeo viuo 6c vero futuru,fine vlla dubietate promitte .. ret.Qui hçc audiés,ma'nereillos in ea qua adierâtinlula,6c cis necefl'aria miniftrari,donecvidcrctquideisfàcerct,iuffit.Nâ 6c antea fama ad eû Chriftiane religionis puenerat, vtpote q ctvxore habebat Chriftiana dcgêteFracorû regia noie Bertha.

• quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;nbsp;D 3 nbsp;nbsp;~ Quam

Quam ea conditionc à parcntibus accepcrat,vt ritum fidci ac rcligionis fuæ cum epifcopojquem ei adiutorem fidci dedc-rant nomine,Luidhardo inuiolatam feruarejlicentiam habe ret. Poft dies ergo venitad infulam Rex,amp; rclidensftib diuoiußitAuguftinum cum fociis adfuum ibidem aducnij recoIloquium.Caucratautemnein aliquam domum adfê introirent vctcri vfus augurio,ne fupcrucntu ftio, fi quid ma-leficæ artis habuiftênt,eum ftipcrando dcciperent. At il li non dçmonicafeddiuinavirtutepræditiveniebant, crucem pro vexillo fercntcs argen team,amp; imaginem Domini ialuatoris lo in tabula depidam,letaniafque canentes pro fua fimul amp;• eo^ rum propter quos amp;nbsp;ad quos vénérantiàlute æterna, Domino ftipplicabant.Cumque ad iufsionem Regis refidentes,ver bumcivitçvna cum omnibus qui aderant cius comitibus prædicarentuelpondit ille diccns,PuIchraftintquidem verba l$ amp;nbsp;promifla quæ affertis,{cd quia noua funt amp;nbsp;incerta,nonbis poflum aflènfum tribuere,relilt;ftis eis quç tanto tempore cum omni Anglorum gentelèruaui.Verùm quia de longe hue pc regriniveniftis,amp;vt egomihi vidcorperlpexiflè,eaquævos vera amp;nbsp;optima credebatis,nobis quoque communicate defy 20 deratismolumus molefti efle vobis,quinpotius benigno vos holpitio recipere,amp; quæ vidui vcftro funt neceflària,miniftra re curamus,necprohibemus,quin omncs,quospoteftis,fidci veftræ religionisprçdicado focietis. Dédit ergo cis manftonê in ciuitate Dorouernefi (quç imperii fui totius erat metropo Iis)eisque, vtpromiftràt, cum adminiftrationc vidus tempo ralis,licentiâ,quoq; prædicandi non abftulit.Fcrtur aût quod appropinquantes ciuitati,morc fuo cû cruce làndact imagine magni Regis Domini noftri Icfti Chrifti, hancletania conlo navoce modularcntur: Deprecamur te domine in omni 30 mifèricordia tua, vt aulèratur furor tuus amp;nbsp;ira tua à ciuitate ifta,amp; de domo landa tuâ,quoniam peccauimus,allcluya.

Vtidem in Cantio primitîuç cedefiae amp;nbsp;doflrinam Gtimitatus amp;nbsp;vitam, atque in vrbe R f gis fedem cpifçoj patusacceperit.

iT vbi fibi datam manfionem intrauerunt, coe-iperunt Apoftolicam primitiuæecclefiævitam 'imitarijorationibus videlicet afsiduis, vigiliis, •acieiuniisleruiendo,verbum vitæ,quibus po J t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.'■terant,prædicando,cunda huius mundi velut a

Jiena fpernendo, eatantum,quçvidui neceflàriavidcban-tur,ab eis,quos docebant,accipiendo,lècundum ea quæ docc bant ipfi per omnia viuendo, ôeparatum ad patîendû aducr-fà quçque,vel etiaad moriendû pro ea quam predicabant vcri jQ tate,animûhabendo. Quid5Crediderûtnonnulli,amp;: baptiza bantur,mirantes fimplicitatem innocentis vitæ,ac dulcedinc dodrinçeorumcælcftis. Eratautem propèiplàm ciuitatem ad Orientem ecclefia in honore làndi Martini antiquitus fada,dum adhucRomani Britaniam incolcrcnt,in qua rcgina, quam Chriftianam fuiflè prædiximus, orare confueuerat. In hac ergo ôc ipfi primo conuenire plàllere,orare, miflàs faccrc, prçdicare, amp;nbsp;baptizare cœperunt, donee Rege ad fidem con-uerfir, maiorem prædicâdi per omnia, amp;ccclefias fàbricandi,' vcl reftaurendijlicentiam acciperent.At vbi iplè etiam inter 2q alios deledatus vita mundifsima ûndorum,amp; promißis eo-rumfuauifsimis,quçveraeire miraculorumquoquemulto- .

rum oftenfione firmauerunt/redens, baptizatus eft^coeperc plures quotidie ad audiendum verbum confluere, acrelida gentilitatis ritu,vnitati fc ûndç Chrifti eccicfîæ crcdendo fb-ciare. Quorum fidci amp;conuerfioni ita congratulatus eflc Pvcx perhibetur,vt nullum tarnen cogeret ad Chriftianifmu, led tantummodo crcdentes ardiori dileâione quafi conclues fibi regni cæleftis amplederetur.Didicerat enim amp;nbsp;â dodoribus audoribusque fuæ làlutis, lèruitiumClirifti volunta rium,non coadicium debere efle.Nec diftulitjquin ctiam ip fis dodoribus fuis locum fèdiSjCorumgradui congruum, in Dorouernia metropoli fiia donarct,fimul amp;nbsp;neceflàrias in di uerfis Ipeciebus pofiefsiones conferret.

V t idem Epifeopus faftus Gregorio papae quse (întBritannix 35 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gefta mandaritjGmul amp;nbsp;de necefsitatibus cius re-

Ntcrea vir domini Auguftinus venir Arclas,5c ab archiepiftopo ciufdcm ciuitatis Eiherio, iu-xtaquodiüflaiandipatris Gregorii acceperat,' Archiepi/copus genti Anglorum ordinatus eft. Reueri'usqucBritanniammifit continuo Ro-j mam Laurentium prefbyterum,amp; Petrum monachum,qui beato pontifici Gregorio gentem Anglorum fidem Chrifti accepiflèjac/èJepilcopumfaûtum eflè referrent.SimuI dceis^ tans.Necmora, congrua quæftionibusrefponfàrccepit,quç jq ctiani huic hiftoriæ noftræ corn modum duximus indere.

Interrogatio Auguftini epilcopi Cantuariorum ecclefiæ. De Epilcopis, qualiter cum fuis clericis conuerfentur, vcl de bis, que fidelium oblationibus accedût altari, quantç debeac fieri portiones,amp; qualiter epifeopus agere in ecclefia debeat?

Relpondit Gregorius Papa,vrbis RomæjSacra feriptura te-ftatur(quâ te bene nolle dubiû non eft)amp; Ipecialiter beati Pau li ad Timo.epiftolçjin quibus cum crudire ftuduit,qualiter in domoDeiconuerfàridebuiflet.Mosautem lêdis apoftolicæ cftjOrdinatis epilcopis,præcepta tradere,vt in omni ftipendio 20 quod accedit,quatuor debeant fieri portiones. Vna videlicet cpifcopo ôc familiæ propter holpitalitatcm atquc fulceptionc alia clerojtertia paupcribus,quarta ecclefiis reparandis . Sed quia fraternitas tua monafterii regulis erudita, lèorfum fieri non debet à clericis fuis in ecclefia Anglorum, quæ authorc xj Deo nuper adliuc ad fidem perduda eft, banc debet conuerfa tionem inftituere, quæ initio nafeentis ecclefiæ fuit patribus noftriSjin quibus nullus eorum ex bis que polsidebat aliquid luum elledicebat, lèderantcis omnia communia. Si quive ro funt clerici extra lacros ordines conftituti,qui fe contincrc ^3 non polfuntjlbrtin vxorcs dcbent,6c ftipendia lua exterius ac cipere.Quia amp;nbsp;de iifdcm partibus, de quibus prçfati fumus, nouimus lcriptum quod diuidebatur lîngulis prout cuique o pus erat.Dc eorum quoque ftipendio cogitandum atque pro uidendum eft,amp; fub ecclefiaftica régula funt tenêdi, vt bonis moribus viuant,amp; canendis plàlmis inuigilent, ôc ab omnibus illicitis ôccorSc linguam Sc corpus Deo au(ftore conlèr-uent .Communiautem vita viuentibus, iamdefacicndis poruonibus

Anglorum, Liber I. ^5 portionibuSjVel exhibenda holpitalitatc,amp;radimplenda mife ricordia,nobis quid erit loqucndû? Cum omne quod fuper -eft,in caufis piis acreligiofis erogandum eft, Domino mâgi-ftro omnium docente:Quod fupcreft,datc cleemofynam,amp;r ecce omnia mundafuntvobis. nbsp;nbsp;nbsp;Interrogatio Auguftini.

Cum vnafitfidcsjcurfuntecclefiaru diuerfe confuetudines, ôc altera confuctudo miflarum in ianóla Romana ecclefia, at que altera in Galliarum tenetur.^ Relpondit Gregorius Pa pa.Nouit fraternitas tua Romanæ ecclefiæ confuetudinem, jQ in qua ft meminit nutritam .Sed mihi placet, vt fiuein Ro-mana,fiuc in Galliarum,ftu in qualibet ecclefia,aliquidin-ucnifti quod plus omnipotenti Deo pofsit placere,follicitè è-ligas,ôe in Anglorum ccclefia, quç adhuc ad fidem noua eft, inftitutioncpræcipua,quæ de multis ecclcfiis colligere potui fti,infundas.Non enim pro locis res,ftd pro bonis rebus loci amanda ftint. Ex fingulis ergo quibufquc eeclefiis, quæ pia, quæ religiofa,quæ recù funt elige,amp; hæc quafi in fafciculum colleda,apud Anglorum mentes in confuetudinem depone. ^Interrogatio Auguftini. Obftcro quid pad debeat,liquis 20 aliquid de ecclelia furto abftulit? Relpondit Gregorius.

Hoc tua fraternitas ex perfona furis penftrepoteft,qualiter va-Icat corrigi.Sunt enim quidam,qui haben tesfubfidia furturri perpétrant,6c hint alii,qui hac in re ex inopia delinqunt.Vnde necefl'e eft,vt quidam damnis,quida verb verberibus: ôc qui-25 dam diftridius,quidam autem lenius corrigantur. Et cum paulo diftriódus agitur,ex charitate agendum eft,non ex furo re:quiaipfi hocpræftatur qui corrigitur, ne gehennç ignibus tradatur.Sic enim nos fidelibustencre difciplina debemus, ftcut boni patres carnalibus filiis ftgt;lent,quos et pro culpis ver jQ beribus ftriunt,6c tarnen ipft)S,quos doloribus aftligunt,hab2 re hçredes quærunt: Ôcquçpofsident ipfisftruant,quosirati infequi videntur. Hçc ergo charitas in mente tenenda eft, 6c ipft modum correptionis didet,ita vt mens extra rationis re gulam omnino nihil faciat. Addes etiam,quomodo ea,quæ 25 furto de eeclefiis abftulerunt,reddere debeant.Sed abfit,vt ec clefia cum augmento recipiat,quod de terrenis rebus videtur amitterc,6c lucra de vanis quærere.^Interrogatio Auguftini. Si debeant duo germani fratres fingulasforores accipere,

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quæ

quæ funt ab illis longa progenie generatæ^^ Relpondit Gre-gorius.Hoc fieri modis omnibus licet. Nequaquam enim in facris eloquiïs inuenitur,quod huic capitulo contradicere vi-deatur.^ Interrogatio Auguftini. Vfque ad quotam genera-tionem debeant fideles cumpropinquis fibi coniugio copu- 5 lari? nbsp;nbsp;nbsp;Relpondit Gregorius. Quædam terrena lex in Ro

mana republica permittit, vt fine frater amp;nbsp;foror, leu duoruni fi'atrum germanorum,vel duarum Ibrorum filius amp;nbsp;filia mi-fceantur. Sed experimento didicimus, ex tali coniugio fobolé non poflè fuccrelcere.Et lacra lex prohibet cognationis turpi- 10 tudinem reuelare.V nde necefle eft,vt iam tertia vel quarta gc neratio fideliû licenter fibi iungi debeat.Nam lecunda,quam diximuSjà le omni modo debet abftinere. Cum nouercaaût mifeeri graue eft facinus: quia amp;nbsp;in lege feriptum eft,turpitu-dinem patris tui non reuelabis.Neque enim patris turpitudi- ij nem filius reuelare poteft:lèd quia lcriptum eft,Erunt duo in carne vna, qui turpitudinê nouercç,quç vna caro cû pâtre fuit reuelare prçlumplerit,pro fedo patris turpitudinê reuelauit. Cum cognata quoque mifeeri prohibitum eft,quia periun-dionem priorem caro fratris fuerit fada.Pro qua re etiam lo 20 hannes Baptifta capite truncatus eft,amp; lando martyrio con-fummatus.Cui non eftdidum,vt Chriftum negaret,amp;: tamc pro Chrifti conlèflione occifus eft:led quia iifdem Dominus nofter lefus Chriftus dixerat,Ego liim veritas,quia pro verita te Iohannes occifus eft,videlicet ôc pro Chrifto fanguinem fu 25 dit. Quia verb funt multi in Anglorum gcte,qui dum adhuc in infidelitate eflènt,huic nefando coniugio dicuntur admi-xti,adfidem venientesadmonendifunt, vtlèabftineant, amp;nbsp;graue hoc elfe peccatum cognolcant.TremendumDeiiudi-cium timeant, ne pro carnali diledionc tormenta çterni cru ciatus incurrant. Non tarnen pro hac re corporis 6c là^gui-nis domini communione priuandifunt,nein eis ilia vlciÈi vi deantur,in quibuslèperignorantiam antelauacrû baptifma-tis aftrinxerunt.In hoc enim tempore lânda ecclcfia quædam perferuorêcorrigit,quædapermanluetudinemtolérât,quç da per c0fiderationedißimulat,quot;atq;ita portât 6c diftimulat, vt fæpe malû qdP aduerlàtur portâdo 6c difsimulâdo copelcat. . Oês aût qui ad fidem veniunt admonêdi funt,ne taie aliquid audeant

Anglofum,, ; ’ „■ Liber. 1 L aûdcantperpetrarc.Si qui antemj^rpetraïieriritjVGorporis amp;nbsp;làngulnisDomini comrpuniône priuandrfunt.Qüia ficut'irf his qui per ignorantiam fecerunt,culpa âliquatenustolerandà eftjitainhis fortiter infèquenya^qui non metüunt Iciendo peccare. lt;|[Interrogatio Auguftini. Si longinquitas itineris magnaïnteriaccat, vt epifeopi nô facile valeant conùenirejan debeat fine aliorum epiieoporum prælèntia epifeopus ordi-narK^Refpondit Gregorius.Et quidemin Anglorum eccle-fiajin qua adhuefolus tu epifeopus inueniris,ordinäre epifeo-lo pum nô aliter,nifi fineepifeopis potes. Na quando de Gallis epifeopi veniunt, qui in ordinatione epifeopi teftes aßiftunt? Sed fraternitatem tuâ ita volumus epiftopos ordiriare,vt ipfi fibi epifeopi longo interuallo minime difinngantur,quaten’‘ nulla fit neceßitaSjVt in ordinatione epifeopi, alif conuenirc

no poßint.Paftores quoqj quorû prçfèntia valde cft vtilisjfa-cilcdebeantconuenire.Cûigituraudore Deo ita fuerintepi feopi in propinquis fibi locis ordinati per oîa,cpifcoporû or-dinatio fine aggregatis tribus vel quatuor epifeopis fieri non debet.Na in ipfis rebus fpiritalibus,vt fàpientçr amp;: mature di , fponantur,exemplû trahere à rebus etia carnalibus pofTumus. Certè enim dû coniugia in mundo celebrätur,coniugati qui-q; conuocantur,vtquiin viaiamconiugiipræcefïèruntjinfub

fèquentis quoq; copulæ gaudio mifeeantur. Cur non ergo amp;nbsp;in hacfpiritali ordinatione,quaperfàcrum minifteriû homo 25Deo coniungitur, tales conueniat,qui vel in profèâ:u ordina ti epifeopi gaudeant,vel pro eius euftodia omnipotent! Deo preces pariter fundant? Interrogatio Auguftini. Qualiter debemus cum Galliarum amp;nbsp;Britanniarum epifeopis agere?

Refpondit Gregorius . In Galliarum epifeopis nullam ti-^^bi audoritatetribuimusiquia ab antiquis prædeceflorû mco rum temporibus pallium Arelatefisepifcopus accepit,quern nospriuareauâoritate percepta minimedebemus. Si igitur contingatjVtffaternitas tua ad Galliarum prouineia tranfèat, cum eodem Arelatenfi cpifeopo debet agerc, qualiter (fi qua jjfunt vitia in epifeopis)corrigantur.Qu! fi forte in difeiplinç vi gore tepidus exiftat,tuæ fraternitatis zelo accendendus eft. Cui etiam epiftolas fecimus,vt cum tuæ fànditatis præfèntia in Galliis amp;nbsp;ipfc tota mente fiibueniat,ôc quç funt creatoris ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;noftrl

jff Ecclefiafticæ hiftoriæ geneis noftri iufsioni contraria,ab epifeoporû moribus compefeati Ipfè autem ex audoritate propria epifeopos GalJiarum iu-dicare non poteris,{èd fuadendo, blandicndo, bona quoque opera eorumimitationi monftrando, prauorum mentes ad fànôbitatis ftudia reforma.Quia ïcriptum eft in lege: Per alie- j nam meflèm tranliens, falccm mittere non debet: led manu Ipicas conterere amp;: manducare. Falcem enim iudicii mittere non potes in ea lègete,quæ alteri videtur eflè comiflà : fed per effedum bonioperisfrumenta dominica vitiorum fuorum paleis expolia,amp; in ecclebç corpore monendo perluaden- lo do,quafi mandendo conuerte. Quicquid verb ex audoritate agédum eft,cum pra?dido Arelatenfi cpilcopo agatur,ne præ ' termitti pofsit hoc,quod antiqua patrum inftitutio inuenit. Britanniarum verb omnes cpilcopos tuçfaternitati commit-timus,vt indoâi doceantur,infirmi perluafione roborentur, peruerli auâoritate corrigantur. Interrogatio Auguftini. Si prægnans mulier debeat baptizari?Aut poftquam genuerit poft quantum tempus polsitecclefiam intrare? Aut ctiam ne morte prçoccupetur, quqd genuerit poft quot dies hoc licet lâcri baptifmatis lâcramenta percipere^Aut poft quantû tem - 2q poriSjhuic virfuuspolsitincarnis copulationeconiungEAut fl menftruacofuetudine tenetur,an ecclefiam intrare ci liceat? Aut làcræ communionis lâcramenta percipere? Aut virfuæ coniugi permixtus, priusquàm lauetur aqua,fi ecclefiam pof-fit intrare? Vel etiam ad myfterium communionis facræaccc dere?Quæ omnia rudi Anglorum genri oportet habere com perta. I^Relpondit Gregorius. Hoc non ambigo fraterni-tatem tuam elle requifitam, cui iam relponfum reddidifle me arbitror.Sed hoc quod iplè dicerc amp;nbsp;Icntire potuifti, credo qubd mea apud te volueris relponfione firmari. Mulier 5® etenim prçgnans cur non debeat baptizari, cùm non fit ante omnipotentis D ei oculos culpa aliqua fbecunditas carnis? Nam cùm primi parentes noftri in paradifo deliquiflent, im mortalitatem,quam accepera,trc(3:oDei iudicio perdiderunt. Quia itaqueiifdcmomnipotensDeus humanum genus pro 35 culpa fua funditus extingucre noluit, immortalitatcm ho mini pro peccato fuo abftulit: amp;nbsp;tarnen pro benignitate fuæ pic-tiSjfœcunditatem eifobolis relêruauit. Qupd ergo naturæ hu

manæex omnipotehfis Deidono /èruatumeft, quaratiod ne poterit à fàcri baptifmatis gratia prohiberi ? Inillo quip-pc myfterio, in quo omnis culpa funditusextihguitur,valcle ftultum eft, ft donum gratiæei contradicere pofte videatur.

5 Cum verocnixafuefiitmulicr, poftquot dicsidebeat eccle-fiam intrare,Teftamenti veteris prçcepto manifeftù eft,quod }ta habet:Mulier ft fuftepto ft mine pepererit maftulum trir? ginta tribus diebus lïianebit in ftnguine purificationis fuæ»; Omncfandum nontanget,necingredietur inifanduariunij’

10 doneeimplcatur dies purgationis ïùæ.Sin autem fœminam pepererit, ftxagintaftx diebus manebit in ftnguinepurificar tionis fuse.Quod tarnen ftiendum eft,quia in myfteri.o aecipi tur. Nam fi hora cadem qua genuerit adura gratias intret ec-clefiam, nullo peccati pondéré grauatur.Voluptas eteniin car nis,non dolor in culpa eft.In carnis autem commixtione vo-luptas eft,nam in prolis prolatione gemitus. VndeiSc ipfi pri-mæ matri omnium Dei præceptum tranlgreftæ didumeft: Mulriplicabo çrumnas tuas, amp;nbsp;conceptus tuos, amp;nbsp;in dolori-bus paries.Si itaque enixam mulierem proliibemus ecclefiam lointrarCjipfam eipoenam ftiam in culpam deputamus.Baptiza re autem vcl enixam mulierem,vcl hocquod genuerit,ft mortis periculoyrgeî, vel ipfà hora eadê qua gignit,vcl hoc quod gignitureadem qua natum eft, nullo raodo prohibetur: quia fandi myfterii gratia ficut viuentibus atque difeernentibus

2.5cum magna diferetione prouidenda eft. Ita his quibus mors imminetjfine vlla dilationc offerendajUe dum adhuc tempus ad præbendum redemptionis myfterium quçritur,interueni-cntepaululum morainuenirinon valeatqui rcdimatur.Ad e-iüsergo concubitum vir fuus acccderc non debet,quoadufque joquigigniturablâdetur. Praua àutem eonfuetudoinconiuga torum moribus effecit, vt mulieres filiosquos gignunt nutri-recontemnant ,eosquealiis mulieribus ad nutriendum tra-dant, quod videlicet ex ftlacaulàincontinentiæ vidètur in-uentum . Quia dum ft contincre nolunt, deipiciunt la-

35 dare quos gignunt. Hæ itaque quæ filios fuos praua ex confuetudine aliis ad nutriendum tradunt, nifi purgationis tempus tranfierit, viris fuis non debent admifeeri. Quippe 6c fine partus caufà , quum in confuetis fuis menftruis de -. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E tinentur.

tinentur, viris fuis milceri prohibentur, ita vt morte lex facr^ feriatjfi quisvir ad menftruatam mulierem accedat.Quæ tarnen mulier dum confuetudinem menftruam patitufjprohi-^ beriÈcclefiamintrarenon debet: quiaei naturæ fuperfluitas in cuîpam non valet reputari, amp;per hoéquod inuita patitur, 5 luftû non eft vt ingrelfu ecclefiæ priuetur. Nouimus namq; quôd mulicr,quç fluxû patîebatur ûnguinis,poft tergum Do mini humiliter veniens,vefti méti eius fimbria tetigit, atq-ab ea ftatim fua infirmitas receßit.Si ergo in fluxu finguinis po-fita laudabiliter potuitDomîni veftimetum tangere, dur quæ 10 menftruum lànguinis patitur, ei no liceat Domini eedéfiam intrare? Sed dicis,illam infirmitas compulit,hasverb,de qui-bus loquimur, côfuetudo conftrîngit.Pcrpende autem frater charifsime:quia omne quod in bac mortali carne patimur ex infirmitate naturæ,eft digno Deiiudicio poft culparn ordina 15 tum.Efurire namque,fitire,æftuare, algcre, laceflère, ex infir-mitate naturç eft.Etquid eftaliud contra fàmemalimetajCon tra fitimpotum,contra æftum auras,contra ftigus vefte,contra lafsitudinertî requiem quçrere, nifi medicamentû quod-dam contra^gritudines explorare? Fœminæ itaque ôc men- 20 ftruus fui fàngüinis fluxus ægritudo eft.Si igitur bene prçfum pfityquæiveftimentumDomini in languore pofita tetigit, quod vniperfbnæ infirmâti conceditur, cur non concedatur cundis mulicribus,quç naturç fiiæ vitio infirmantur?Sande autem communionis myfterium in iifdem diebus perciperexj non debet prohiberi.Si autem ex veneratione magna perci-pere non prçfumit,Iaudandà eft. Sed fi perceperit, non iudi-canda. Bonarum quippe mentiû eft, Sc ibi aliquo modo cul-pasfuas agnofeere, vbi culpa non eftrquia fçpe fine culpa agi-tur,quod venit ex culpa. Vnde etiam cum efurimus,fine cul-30 pa comedimus,autem exculpa: primi hominis fàcftum eft vt efuriamus.Menftrua enim confiietudo mulieribus non ali-qua culpa eft,videlicet quia naturaliter accidit :ïed tamê quia -natura ipfà ita vitiataeft, vt etiam fine voluntatis ftudio videa tur elfe pollutajCx culpa venit vitiû, in quo fe ipfa, qualis per indicium fada fit,humana natura,cognofcat. Et homo qui çulpam fponte perpetrauit, reatum culpçportetinuitus. Atq; ideo fœminæ cum fèmetipfàs confiderant,fi in menftrua

confuctudinc ad facramentum dominici corporis 8c ßngui-nis acccdcre non præfumunt,de fua rcda conlydcratione Jan dandæ funt.Dum vero percipiendo exreligioiæ vitæ confiie tudine ciufdem myfteriiamorerapiunturjreprimendæfficut

5 prçdixinlus)non funt.Sicut cnim in Teftameto veteri exterio ■ ra opera obferuanturjita inTeftarnento nouo,non ram quod . exterius agitur,quàm id quod internis cogitatur iolJicita in-tentione attenditur,vtfubtili fententia puniatur. Nam cum multa lex velut immunda manducare prohibeat,in Euange-i:o Iio ramen dominus dicit: Non quod intratin os coinquinat hominem,léd quæ exeuntde ore ilia funt quç coinquinant. Atquepaulópólllubiecirexponés:Ex corde exeunt cogitatio nes malç.Vbi vbertimindicatum eft, quod illudab omnipo tenti Deo pollutum cflé in opere oftenditur,quod ex pollutæ

^5 cogitation is radice generatur. Vnde Paulus quoqueapofto-Jus dicinOmnia munda mundis,coinquinatis autem ôc infi-. delibus nihil eft mundum. Arque mox eiufdem caufam co-inquinationisannunciansfubiungit: Coinquinata Junte-' nim ôc mens eorum amp;c conJcientia. Si ergo ei cibus immun-20 dus non eft,cui mens immunda non fuerit,cur quôd munda mente mulier ex natura patitur, eiinimmundiriamrepute-tur? Virautê cum propria coniuge dormiens, nifi lotus âqua intrare eccleftam non debet,Jéd neque lotus ftatim intrare de bct.Lexautem veteripopulo præcipit,vtmixtus virmulieri;

Ä5 8c lauari aqua debeat,8c ante Jolis Occafiim ecclefiam non in trare,quod tarnen intelligi Jpiritalitcrpoteft. Quia muliert vit miJcetur,quando illicitç concupifeentiç animus in cogita tionc per deleiftationem coniungitur. Quia nili prius ignis concupiJccntiæà mente deferueat, dignum fe congregationi

3o fratrum æftimare non debet, qui Jé grauariper nequitiam prauæ voluntatis videtur. Quamuis de hac re diuerfæ ho-minum nationes diuerJà Jéntiant,atquê alia euftodirevi-deantur : Romanorum tarnen Jémpcr ab antiquioribus v-fùs fuit, poft admixtionem propriæ coniugis , ôc lauacri

35 purificationem quærcre,8cabingrelfu ecclefiæ paululum re-uerenter abftinere. Nec hæc dicentes culpam deputamus eflé coniugium , Jéd quia ipfa licita admixtio coniugis fine

Voluptate carnis fieri nonpoteft , àfàcri loci ingreflii abfti-nendum cft ; quia voluptas ipià cfle fine cuJpa nullatenus po-teft.Non enim de adulterio,vel fornicatione,fèd de legitimo côiugionatusfuerat, qui dicebat:Ecce enim in iniquitatibus côceptus film, amp;nbsp;in delidis peperit me mater mea.t^i enim ip iniquitatibus conceptum le nouerat,à delido le natum ge mebat:quia portât arbor in ramo humoremvitii,qucm traxit ex radice.In quibus tarnen verbis non admixtionem coniugû iniquitatem nominat,fed iplàm videlicet voluptatem admi xtionis.Suntetenimmultaquælicitaefle probantur aeJegi tima,amp; tarnen in corum adu aliquatenusfœdamur. Sicutlæ pe iralcendo culpas inlèquimur, amp;nbsp;tranquillitatem in nobis animi perturbamus : amp;nbsp;cum redum fit quod agitur, non eft tarnen approbabilc,quôd in eo animus perturbatur. Contra vida quippe delinquentium iratusfiierat,qui dicebat: Turba tus eft prç ira oculus meus. Quiaenim nô valet nifi tranquil-la mens in contemplationis fe lucem fiilpcndere, inirafiium oculum turbatum'dolebat.Quia dum male ada deorfum in lêquitur,confundi atque turbari à fummorum contemplatio necogebatur. Eft ergo laudabilis ira contra vitium,amp;î ta- 2,01 menmolefta,quiaturbatumlèaliquem reatû incurriflèæfti mat. Oportet itaquelégitima carnis copula vtcaulaprolis fit^ non voluptatis: amp;nbsp;carnis commixtio, creandorum libero tum fit gratia, non latifiàdio vitiorum.Si quis verb fua coniu ge,non cupidinc Voluptatis raptus,léd Iblummodo creando 2-5 rum liberorüm gratia vtitur,ifte profedo fine de ingrefliiec-clefiæ,fiuc defumendo dominici corporis lânguinifquc my-fteriojfuo eft relinquédus iudicio,quia à nobis prohiber! non debet accipere,qui in igné pofitus nefeit ardere. nbsp;nbsp;Cum verb

non amorprocreandæ lobolis,lèd voluptas dominatur in o- 30 perccommixtioniSjhabentconiuges etiam de fua comixtio--ne quod defleant.Hocenim eis conceditfanda prédicat! Ojôc tarnen de iplà eoncelsione metu animû eoncutit.Nam cum Paulus apoftolus Gorinthiislcribens dicereî, Quife continc rc non pôteft, habcatvxorefuam, ftatim fiibiungerecurauit, 35 Hocautem dicolêcundum indulgentiam, non feeundum imperium . Non enim indulgetur quod licet, quia iuftum .cft. Quod igiturindulgere dixit,culpam elfe demonftrauit.

Vigilant! vero mete penfàndum eft,quod in Sina monte Do minus locuturus ad populum,prius eundem populum abfti nere à mulieribus præcepit.Et li iJJic vbi Dominus per creatu ram fubditam hominibus loquebatur,tanta prouifioneeft 5 munditia corporis requifita,vt qui verba Dei perciperent,mu lieribus mixti non elTentzquanto magis mulieres quç corpus Domini omnipotentis accipiut,cuftodire in fc munditia car , nisdebent,neiplainæftimabilis myfterii magnitudinegra-uentur. Hine etenim ad Dauid de puerisfuis per lacerdotem IO dicitur, vt ft a mulieribus mundi eflent, panes propofitionis acciperent,quos omnino non acciperent, nili prius mundos eos Dauid â mulieribus fatcretur. Tune autc vir qui poft ad-mixtionem coniugis lotus aqua fuerit,etiam fàcræ commu-nionis myfterium valet accipere, ciimei iuxta præfinitam lèntentiam etiam ecclefiam licuerit intrare. Interrogatio,. Auguftinus.Si poft illufionem, quæ per fomnium folet acci-dcre,vel corpus Domini quilibet accipere valcat, vel ft lacer-dos fit,lacra myfteria celebrare? lt;[f Relpondit Gregorius. Hunc quidem teftamentum veteris Icgis,ficut amp;nbsp;in fuperiori ;2o eapitulo iam diximus, pollutum dicit ,60 nift Io turn aqua ei vfque ad velperam intrare ecclefiam non concedit. Quod tarnen aliter populus Ipiritalis intçlligens,fub eodem intellciftu accipiet quo prçfatifumus:quia quaft per fomniumilluditur, qui tentatus immunditia veris imaginibus in cogitatione 2,5 inquinatur,led lauaduseft aqua,vt culpas cogitationis lachry

misabluat. Et nift prius ignis tentationis recelferit, reum fe quaft vlque ad velperum cognofcat.Sed eft in eadem illufto-ne valde neceflaria, diferetio, quæ fubtiliter penfari debet, ex qua re accidat menti dormientis. Aliquando enim ex crapu-la,aliquando ex naturæ fuperfluitate vel infirmitate, aliquando excogitatione contingit.Ita amp;nbsp;quidem cum ex naturæfu perfluitate vel infirmitate euenerit,omnimodo hçc illufto no eft timenda:quia hanc animus nefeiens pertulifle magis do-lcndumeft,quamfecifte.Cum verb vitra modum appetitus gulæinfumendisalimentis rapitur,atqueidcirco humorum receptacula grauantur , habet exinde animus aliquem rea-tum,non tarnen vfque adprohibitioncm percipiendilan-âi myfterii, vel miftârum foleijnia cclebrandi.

Cum fortaflè aut feftus dies exigit,aut exhiberi myfteriü(pro co quod lacerdos alius in loco dceft)ipfa necefsitas copcllit. Nam 11 adfunt alii, qui implere myfterium valeät,illufio pro crapula fada,a perceptione lacri myfterii prohibere no debet: led ab immolatione lacri myfterii abftincre (vt arbitrer) hu- 5 militer débet,!! tarnen dormientis mente turpi imaginationc non concuirerit.Nam funtquibus itaplerumque illufio nafei tur, vt eorum animus ctiam in Ibmno corporis pofitus turpi-bus imaginationibus non fœdetur. Qua in re vnum ibi often dituriplàmens rea, non tame vel lüo iudicio libera, cum le, 10 amp;nbsp;fl dormienti corpore nihil meminit vidifle, tarnen in vigi-liis corporis meminit in ingluuiem cecidifle. Si verb ex turpi cogitatione vigilantis oritur illufio dormientis, patet animo fuus reatus. Videt enim à qua radice inquinatio ilia procefle-rit,quia quod cogitauit fcies,hoc protulit nclcics.Sed penlan-dûeft,iplà cogitatio vtrum fuggeftione,an dele(ftationc,vel quod maius eft, peccati cólènfu acciderit.Tribus etenim mo-dis implctur omne peccatû,videlicetlùggeftiôe,deleiftatione, conlcnlu. Suggeftio quippelitperdiabolum, deleiftatio per carnem,conlenlusper Ipiritum. Quia amp;nbsp;primam culpam 1èr- 20 pensluggelsit,Eua velütcaro deleâata eft ,Adam verb velut Ipiritus cólènlit.Et neceflaria eft magna difcretio, vt inter lug geftionem atque deleólatiöhcm,inter dcledationem amp;nbsp;con-lènfum,iudex fui animus prælideat.Cum enim malignus Ipi ritus peccatum fuggeritin mente,ft nullapeccati deledatio le 25 quatur,peccatum omnimodo perpetratum non eft.Cum verb deledari caro cc£pcrit,tunc pcccatu incipit nalci. Si autem' ex deliberationeconlentit,tuc peccatum cognofeitur perfici. In fuggeftione igitur peccati initiu eft,in deleiftatione fit nutri men turn,in conlenfu perledio.Et Içpe cótingit, vt hoc qubd malignusfpiritusleminat in cogitatione, caro in dcleótatio-nem trahat,nec tarnen anima eidem deledationi conlèntiat. Et cum caro deleâari fine anima nequeat,ipfe tarnen animus carnis voluptatibus relu(ftas,in deletftatione carnali aliquomo do ligatur inuitus, vt ei exratione cótradicat,nec cófentiat,amp; tn deledationeligatus fit,led ligatûle vehemeter ingemilcat. Vnde et ille cœleftis exercitus prçcipuus miles gemebat dices: Video aliam legem in meffibris meis repugnantem legi men tis meç,

Anglorum, Liber I. 45 tis mee, amp;nbsp;captiuum me ducentem in lege peccati,quæ eft in membris meis.Si autem captiuus erat^minimepugnabatjled amp;nbsp;fi pugnabat,quare captiuus erat? Repugnabatigiturlcgi mentis,cuilex quæin membris eftrepugnabat. Si auiem pu-j gnabat,captiuus non erat.Ecce itaque homo eft (vt ita dixe-rim)captiuus Ôc Iiber.Liberexiuftitia quam diligit,captiuus ex deledationequam portât inuitus. flfpHucuiquerefponfio nes bead Pape Gregorii ad confultareuerendifsimi antiftitis Auguftini.EpiftoIam verb quam ft Arelatenfi epiftopo ftcift IO ft commemorat,ad Vergilium Etheriifucceflorem dederat* Cuius hæc forma eft.

Vt Papa Gregorius epiftolam Arelatenfi epifeopopro ad-iuuando in operc Dei Auguftino miferit.

i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q amp;nbsp;ftndifsimo fratri Vergiliö

Il nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;plærunquefb-

charitatis cauft inuitari,cognofcitur. Et ideo iicommunem fratrem Auguftinumepifeopumadvos veni re contigerit, ita ilium dikdio veftra ficutdecetaffeduoft

dulciterque fuftipiat,vt amp;nbsp;ipfum coniblationis ftæ honore fo 15 ueat,amp; alios quaJiterfraterna charitas coicnda fit,doceat. Et

quoniam fiepius euenit, vt hi qui longé funt pofiti, prius ab ahis quefunt emendata cognoftanf.fi quas fortalTe fraternita ti veftræ facerdotum vel aliorum culpas intulerint, vna cum co refidentesfubtili cundainueftigationeperquirite. Et ita ^o VOS in eaquseDeum offendunt,amp;ad iracundiam prouocant,

amp;‘vindidaculpabilemftriat,amp;innoccntemfalft opinio no affligat.Deus te incolumem cuftodiat reuerendifsime frater. Data die decimo kalendarum luliarum, imperante Domino noftro Mauritio Tiberio piilsimo Augufto Annodecimo o-dauo,poft confulatum eiuldem domini noftri anno decimo nono indidio ne quarta.

Ræterea idem papa Gregorius Auguftino epi-fcopo(quia fuggeflèrat ei multâ quidem fibi cf-) fe meflem,{èd operarios paucos) mifit cum præ fatislegatariis fuis plures cooperatores ac verbi miniftroSjin quibus primi amp;nbsp;prçcipui erat Mcl lituSjIuftus,Paulinus,RufinianuSjôc per eos generaliter vni-ueidà,quæ ad cultum erant ac minifterium ecclefiæ necefla-ria,va{â videlicet làcra amp;nbsp;veftiméta altarium, ornamêta quo-que ecclefiarum,amp; fàcerdotalia vel clericalia indumenta,fan- ' (àorum etiam apoftolorum ac martyrum reliquias. neenon amp;nbsp;codices plurimos.Mifit etiam literas, in quibus fignificat, fe ei pallium direxifl'c,fimulamp; infinuat qualiter epifeopos in Britannia conftitucre debuiflet,quarum literarum ifte eft te-xtus. Reuerendifsimo amp;nbsp;fandifsimo fratri Auguftino coëpifcopo Gregorius feruus fèruorum Dei.Cùm certum fit, pro omnipotenti Deo laborantibus ineffabilia'æterni regni præmia relèruari,nobis tarnen eis neceffe eft bonorum benefi cia tribuere,vt in Ipiritalis operis ftudio ex rem uneratione va leant multiplicius infudare.Et quia noua Anglorum ccclefia ad omnipotentis Dei gratiam,eodem domino largiête,amp; te laborante perduda eft,vfum tibi pallii in ea ad fola miflarum lolennia agenda,côcedimus,ita vt per loca fingula duodecim epifeopos ordincs,qui tuæ fubiaceant ditioni,quatenus Lun donienfisciuitatis epifeopus lèmperin pofterumà Ijmodo propria debeat confecrari,atque honoris pallium ab hac làn-da amp;nbsp;apoftolica(cui Deo audore delcruio)lède percipiat. Ad Eboracum vero ciuitatem te volumus Epiftopum mittere, quem iplè iudicaueris ordinare,ita duntaxat,vt fi eadem ciui tas cum finitirriis locis verbum Dei receperit,ipfe quoq; duo dccim epifeopos ordinet,amp; metropolitani honore perfi uatur Quiaeiquoq5(fi vita cornes fueriQpallium tribucre domino fauente difponimus,quem tarnen tuæ fraternitatis volumus dilpofitionifubiacere. Poftobitum vero tuum ita epilcopis quos ordinaueritprçfit vt Lundonienfis epiftopo nullo mo do ditioni

do ditioni iubiaceat. Sit verb inter L^undonienfis Eborace fis ciuitatis epilcopos in pofteî'û honoris ifta diftinólio, vt ip(è priorhabcatur,qui prius fiierit ordinatus. Communi autem confilio5cócordi adione quæq; funtpro Chrifti zelo agenda, 5 diiponantvnanimiter,redefentiant,amp;:eaquelenferint, non fibimet diferepando perficiant. Tua verb fraternitas non fo-lum cos epilcopos quos ordinauerit,nequehos tantum modo qui Eboraci per epifeopumfuerint ordinati,{ed etiam om^ nes Britanniæ lacerdótes habcat Deo Domino noftrolefu IO Chrifto audore fubiedos.Quatenus ex lingua amp;nbsp;vita tuæ fan ditatis rede credendi bene viuedi normam perdpiant, atque officium fuum fide ac moribus cxequentes ad coeielha quum Dominus voIucritrcgn^pertingant.Deas tc incoJumem cuftodiatjrcuerendißimclrater.Data die décima kalen ^5 darum Iuliarum,imperantc Domino noftro Mauritio Tiberio piifsimo Augufto anno decimonono, poft conftilatum ciufdem domini anno decimo odauo indidiqne quarta.

Exemplar epiftolac quam Mellitp Abbati Brkanniam petf ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gentimiferit,

■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. .1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 ■

TjjBcuntibus autem præfàtis Icgatariis^ mißt poft cos Beatus pater Gregorius Jiteras memoratü dignasjin quibus apertèj,quàm ftudiofè erga fâl uationem noftræ gentis inuigilauerit,oftcndir, ita feribens : Diledifsimo filio Mellito Abbati Gregorius ftruusferuorüm Dei. Poft dilcefliim congrega-tionis noftre quæ tecum eft, valde fumus Tufpenfi reddlti: quia nihil de prolperitateveftriitincrisaudifle nos contigit. Quum ergo Deus omnipotens vos ad reuerendift imum vi rum fratrem noftrum Auguftinum epifcopum perduxerit,di

eite ei quid diu mecum de caula Anglqrum cqgitans trada-ui,videlicet quod fana idolornm deftfui in eadem gente minime debeant Ted ipla quæ in eis ffipt 14,deftruantur, a-qua’bencdidafiat, ineifdemfanis^lpergatui', altariacon-ftruantur,reliquiç conwonantur, Quia fi fana eadem bene conftruda funt, rjeccftç eft yt culf u dçmqnum in pbfequia veri

veri Dei debcant commutari, vt dum gens ip/à eadem fana fua non videt deftrui^de corde errorem deponat,amp; Deuin vc rum cognofeens ac adorans ad loca quæ confueuitfamilia-rius concurrat. Et quia boues fêlent in fâcrificio dærnonum multos occidere, debet eisetiamhacde realiqua folcnni- 5 tasimmutari. Vtdicdedicationis,vclnatalitiisfandorum martyrum,quorum illicreliquiæponunturtabernacula fibi circaeafdemecclefias^quæexfaniscommutatæ funt, dera-mis arborum fàciant,amp; religiofis conuiuiis folennitatem'ce-lebretjUecdiaboloiam animaliaimmolent, fèdadlaudem ïô Dci in efufuo animalia occidant,amp; donatori omnium de fà tictate fua gratias référant,vtdumeisaliqua exterius gaudia refèruantur,ad interiora gaudia confentire facilius valeant. Nam duris mentibus fimul omnia abfcindere impofsibile ef fe non dubium eft. Quia amp;nbsp;is qui fummum locum afeende- iJ re nititur,gradibus vel pafsibus nonautem fàltibuseleuatur: Sic Ißaclitico populo dominus in Aegyptoquideinnotuit, fed tarnen eis fâcrificiorum vfus,quç diabolo folebat exhibe-rein cultu proprio refêruauit,vt eis infuo fâcrificio animalia immolarepræciperet, quatenus cor mutantcs,aliud defàcrifi lo cioamitterent, aliud retinerent, vt ßc ipfà eflentanimalia, quæ offerre confueucrant,vero tarnen Deo hæc amp;■ non idolis immolantes iam ûcrificia ipfà non eflcnt.Hçc igitur dileôlio nem tuam prædiôfo fratri neceflè eft dicere,vt ipfc in præfèn-ti illicpofitus perpendat,qualiteromnia debeat difpenfàre. aj De’ te incolumê euftodiat dileôf ifsime fili. Data die décima quinta kalendarû Iuliarû,imperâte domino noftro Mauricio Tiberio piifsimo Augufto anno decimo nono,poft confula tu eiufdem domini anno decimo o(ftauo,indidionc quarta.

Vt Auguftinum per liceras ne de virtutibus fuis gloriaretur exhortatus fit, nbsp;nbsp;3^

jiVo in tempore mifit etiam Auguftino epiftolam ^.fuper miraculis,quç per eum fada efïe cognouerat in quaeumneperillorumcopiampcriculum ela tioni^incurrerct,his verbis hortatur : Scio frater charißime,quia omnipotens Deus per diledionem tuam in gentem quam eligi voluit magna miracula oftendit.

Vnde neceflè eft,vt de eodem dono cœlefti amp;nbsp;timendo gau-deas,amp; gaudêdo pertimefcas.Gatideas videlicet, q'uia Anglô rû animæ per exteriora miracula âd interiorem gratia pertrâ^^ huntunpertimefcas verô,ne inter figna quç fiunt infirm’ ani--

5 mus in fija prçfiimptione fè eleuet,amp; vnde foris in honOfê-tol Jitur,inde per inanê gloria intus cadat.’Meminifle etenim de--bemus,quód difcipuli cum gaûdio à prædicatiône redeufitp^^' dum cœlefti magiftro dicerent:Domineîn nomine tuoiel?!^ dçmonia nobis fubieda funt-protinus audieruntrNolicè'gà’u? ïo dere fuper hoc,{èd potius gaudete,quia nomina vefbra feriptà-

funtin cælo. In priuataeriim ÔcterripÔFali Jæritia menf^ pofiierarit, qui de rniracuîis gaudebarit.Sed depriuato àd cÔ-« munêamp;'de temporaliad æterna lætitiam reiiocantur,quibùîs dicitur: In hoc gaudéte,quia nomina veftra fcriptafunt in Cç 15 lo.Non enim omnes eleâi miracula fàciunt,fed tarnen enrû'

nomina omnium in cælo tenêtur adfcripta.Veritatisetê'nirîi difcipulis eflê gaudiüm no debet,nif/deen bono;quod cörit' mune cum omnibus habént,amp; in-quo fièem Içtitiç nönhä** bent.Reftat itaque fiatér chafifsime,vt interea quæ opb-fatt^^ 20te Domino exteri’ facis,fèmperte interiusfubtiliteriudicêy

ac lu b till ter inteirigas,amp; temetipfiirtî'^qiiiS-fis5amp;: quanta’ fit m eadem gente gratia,pro cuius eofïtiérfioné btiam'faciendorul fignorum donapercepifti.Et fi qüando t^créâtori noftro'f^ip per linguam ièu per opera remîniicens'deli;quiflè,{êmpér h’^b' 25ad memoriam reuoces^vt furgentem cordis glqriàrn mèifto’

ria reatus premat. Et quicquid de faciefidîs fignis accepè«^ vel accepifti,hçc non tibi fêd eis deputes donata,pro quortin? tibiiàlutecollatalunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'7

. .. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ojqrii

■ b r/r . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vt Edilbertho Régi literas amp;nbsp;dona mîfcrir. J ? îquot; lt;nbsp;; ’ o q liî ' : s

■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ƒ CAP»XXnJ 7 A nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;; 'iV-’r •

» ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ij 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ ■ b

^Ifit amp;nbsp;idem beatus Papa Gregorius eodem tem ^^-^ll^pore etiam Régi Edilbertho cpiftolam,fimul èi dona in diuerfis ipeciebus perpulchra,tempora-libus quoque honoribus Regem glorificare fât-Jagens,cui gloriæ cæleftis fuo labore amp;nbsp;induftria notitiam prouenifle gaudebat;Exemplar autem præfatæ cpi-

fimo filio Edilbertho RegiAnglorum Gregorius epifcopus. Propter hoe omnipotens Deus bonos quofque ad regimina populorum perducit,vtper eos omnibus quibus prælati fue-rint dona fuæ pietatisimpendat. Qimd in Anglorum gente fadumcognouimus,cui veftragloria eft idcirco præpofita,^ Vtper bona,quæ vobis concefla funt,etiam fubiedç vobis gen ti fuperna beneficia præftarcntur. Etideo gloriofèfili earn quam accepifti diuinitus gratiam fbllicita mete cuftodi, Chri ftianamquefidem in populis tibi fubditis extendere fèftina, zeJum reditudinistuç in eorum multiplica conuerfione, ido

lorum cultus infèquere, fanorûçdificia euerte,fubditorum mores ex magna vite munditia exhortando, terrendo, bJan-diendo,corrigendo,ôcboni operis exempla monftrando ç-difica, vtiJJum retributprem inuenias in cçJo, cuius nomen atque cognitionem dilataueris in terra. Ipfè enim veftrç quo-que gloriç nomen e/iäm pqfteris gloriofius reddet,cuius vos honorem quæritiiS,^ fêruatis in gentibus. Sic etenim Con-ftantinus quondam-piißimqs Imperator Romanam rempu blicamd peruerfisidolorum- cultibus reuocans,omnipotenti Dep domino.nofjrö lefùtÇhriftofêcumfiibdidit, fèq-cum

fùbiedis populis tpta adDqum mente eóuenit.Vnde fadum cftj vt antiquoruni pnncipu nomen fuis vir ille laudibus vin-

* ceretjamp; tanto iftopipionepreceflores fuos quanto Se in bono opéréfuperaret, ’Çtinunôitaq; veftra gloria cognitione vnius Dei patris amp;nbsp;filii's^fpiritufi^ndi Regibus ac populis fibimct^^ fubieâis fêftinet infùndere5Vt 8c antiquos getis fuç Reges lau dibus ac mentis tranipat,amp; quanto in fubiedis iuis etiam alic na peccata deter/erit, tanto etiam depeccatis propriis ante o-mnipotentisDeiterribileexamenfècuriorfiat.Reuerendiffi mus frater noftcr Auguftinus Epifcopus in monafterii régula dodus, fâcræfcripturæ fcientia repletus,bonis audore Deo operibus præditus,,quæque Vos admonctlibenter audite, denote peragite,ftudiofein memoria refèruate.Quia fi vos eum in eoquod pro omnipotenti Deo loquitur au(fitis,idem om-nipotensDeus hune pro vobis exorantem celerius exaudiet.Si^î cnim(quod abfit)verba eius poftponitis, quomodo eu omni-potens Deus poteritaudirepro vobis,quem vos negligitisau

Anglorum, Liber I. ,0 dire pro DcoïLota igitur mente cum eo vos in feruore fidei ftringite, atque ad nifum illius virtute quam vobis diuinitas tri buit adiuuante,vtregni fui vos ipfè faciat participes, cuius vos fidem in regno veftro recipi facitis amp;: cuftodiri. Prætcrea fcire veftram gloriam volumus, quod ficutin fcriptura facra ex verbis dominiomnipotentisagnofeimus, præfèntis mun di iam terminus iuxtaell landorum regnum venturum eftjquod nullo vnquam poterit fine terminari. Appropin-quante autem eodem mundi termino,multa imminent quæ IO antea nonfuerunt,videlicet immutationesaeris, terrorefque de cælo,amp;: contra ordinem temporum tempeftates, beJla, fames, peftilentiejterræ motus perloca, quæ tarnen non omnia noftris diebus ventura funt,led poft n oftros dies omnia fub-lequentur.Vos itaque fi qua ex his euenire in terra veftra cog 15 nofcitis,nuHo modo animum veftrum perturbetisrquia idcir co hæc figna de fine leculi præmittuntur,vtde animabus no -ftris debcam’ efle folliciti,de mortis hora fulpedi, ôe venturo iudici in bonis adibus inueniamur eftè prçparati. Hæc nunc gloriofe fili paucis locutus fum,vt cum Chriftiana fides in rc 20 gno veftro excreuerit,noftra quoq; locutio apud vos latiorex creleat,amp; tanto plus loqui libeat, quanto ft in mente noftra gaudia de gentis veftræ perfeda conuerfionc multiplicant. Parua autem xenia tranfmifij quç vobis parua non erunt, quum à vobis ex bead Petri apoftoli fuerint benedidione fii-25 fcepta.Omnipotens itaque Deus in vobis gratiam fuam qua coepit perficiat,atque vitam Veftram amp;nbsp;hie per multorum an-norum curricula extendat, amp;nbsp;poft longa tempora incæleftïs Vos patriæ congregatione recipiat. Incolumem excellentiarn veftram gratiafiipernacuftodiat domine fili. Data die deci-p ma kalendarum Iuliarum, imperantc domino noftro Mauri tio Tiberio piifsimo Augufto anno decimonono,poft confit latum eiufdem anno decimo odauo,indidione quarta.

V t Auguftinus ccclefiam faluatorisinftauraucrit,amp;; tnonaften'ui» bcati Petri apoftoli feccrit,amp; dçprimo ciusabba-- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;te Petro.

- quot;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CA P.XXXIII.

B T Auguftinus vbi in regia ciuitatc fedem epifeo-palem(vtprædiximus)accepitjrecuperauit in ca, regio fultus adminiculo,ecclcfiam quam ibi Ro nbsp;^^manorum antiquorum fidelium opéré faôtam fuifl'e didicerat, earn in nomine fàndi iàluatoris Dei do 5 mini noftri lefu ChrifH{àcrauit,atquc ibidem fibi habitation nem ftatuit 8c cundis fucceflbribus fuis. Fecit autem amp;nbsp;mo' nafteriû non longe ab ipià ciuitate ad Orientem’, in quo cius hortatu Edelhert ecclefiam beatorum apoftolorum Petri amp;nbsp;Pauliafundamentis conftruxitjacdiuerîis donisditauit, inxo qua ôc ipfius Auguftini amp;nbsp;omnium epifeoporum Dorouer-nienfium,fimul amp;c regû Cantii poni corpora poflent. Quam tarnen ecclefiâ non ipie AuguftinuSjlèd fuccelfor cius Lauren tins confecrauit. Primus autem eiufdem monafterii abbas Petrus prefbyterfuitjquilegatus Galliam miffus, demcrfusi5 cft in finu maris^qui vocatur Ampleat,ôt ab incolis loci igno -bili traditur lêpulturæ: lèd omnipotens Deus vt quaîis meri-tivirfueritdemonftraretjOmni nodefupra lêpulchrum eius lux cælcftis apparuit5donecanimaduertentesvicini qui vide bant làndum fuiflè viru, qui ibi elTet fepultus, amp;nbsp;inueftigates 20 vndc amp;c quis eflet abftulerunt corpus, Sc in Bononia ciuitatc iuxta honorem tanto virocongruum in ecclefiâ pofuerunt.

Vt Edelfridus rex Nord,Humbrorum Scottonim génies praelio conterensab Ang lorum finibustxpulfus cft,

Is temporibus Norda Humbrorum regno præ-fuit rex fortifsimus amp;c gloriç cupidißimus Edel fridus, qui plus omnibus Anglorû primatibus gentê vaftabat Britonû,ita vt Sauli quondam, Regi Ifi-aëliticîC gentis comparandus viderctur ' excepto duntaxat hoc,qu6d diuinæ erat religionis ignarus.

Nemo enim in tribunis,ncmo in regibus phifes corum ter-’ raSjCxterminatis vel fubiugatis indigenis,aut tributarias gen-ti Anglorum,aut habitabiles fecit. Cui merito poterat illud, quod benedicens filium Patriarcha in pcrlbna Saulis dicc-bat,aptari: Beniamin lupus rapax,mane comedet præ-dam, öcvelpercdiuidetlpolia.Vndemotuseius profedibus Edan Rex Scottorum,qui Britannia inhabitant, venit contra

, Anglorum Liber I. : eumcumimmenfôac forti exercitu, fed cum paucisviâus aufugit.Siquidem in loco celeberrimo, gui dicitut Dcgfafte, id eft, degfa lapis,omnis pene eius eft cæfus exercitus.In qua ctiam pugna Theodbaldus frater Edilfridi cum omni illo quern ipfc duccbat exercitu pcremptuseft.Quod videlicet bel lum Edilfridus anno ab incarnatione domini fexcentefimo tertio,regni autem fùi,quod viginti quatuor annis tenuit, anno vndecimo perfecit. Porro anno Focatis, qui

■ ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I lt;

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CAP. I.

i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;U. ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5

IS tcmponbuSjidl eft,anno dominicæincarna tionis lèxccntefimo quinto bcatus Papa Gregorius poftquam lèdem Romanç ôc apoftolicç ecclefiçtrcdecim annos, méfesièx, amp;r dies dccc fgloriofiftimè rcxit,defunduscft, atque ad æterio namregni cçlcftisfedern tranflatus. De quo nosconuenit (quia noftram, id eft, Anglorum gentem de poteftate Sata-næ ad fidemChrifti lua induftria conucrtit)Iatiorcm in noftra hiftoria EccJefiaftica facere fcrmonc^quem reeftè noftrum ap pellarc poflumus debemus Apoftolû. Quia cum primum ij in toto orbe gererct Pontificatum, amp;nbsp;conucrfis iamduduni ad fidem veritatis eflètprçlatus ecclefiis, noftram gentem ca-tenus id oil's maneip^tam Chrifti fccit ecclefiam, ita vt apofto Jicum ilium de eojiceat qobis prolèrrefermonem. Quia fi aliis no eft apoftolus, fed çamê nobis cft.Nâ fignaculû apofto 20 latus eius nos fumus in dno. Eratauté natione Romanus, ex pâtre Gordfano,genus à proauis no folû nobile, fed amp;nbsp;religio fum 'lucens.Deindc Felix eiufdé fedis apoftolicç quonda epi fcopuSjVir magnç gloriç in Chrifto amp;ecclefia eius fuit atauus. Sed ipfe nobilitatê religionis no minore parêtes amp;r cogna ij ti virtute deuotiois cxercuit.Nobilitatc verbilla,qua ad Icculu videbatur habere,tota ad nancifeedä fupernç gloria dignitatis diuina gratia largiête cóuertit. Nâ mutato repente fêculari ha bitu,monafteriûpetiit,in quo tanta perfedionis gratia cœpit conuerfàri,vt(ficut ipfè poftea flendo atteftari fblebat) animo 33 illius labêtia cunda fubtereflent, vt rebus omnibus quç voluû tur emincret,vt nulla nifi cçleftia cogitarc foleret, vt etiam rc têtus corporç ipfa iam carnis clauftra contcplationc tranfiret, Vt mortem quoque,quæ pene cunóHs pœna eft, videlicet vt in greffum vite ôe laborisfui præmium amarct. Hoc autem ipfc de fè non profedum iadando virtutum, fed deflendo potius defèdum,quem(vtrcfcrreconfucuerat)fibi pcrcuram paftora 1cm incurrifle videbatur.Dcnique tempore quodam fècreto, cumdia-

cumdiacono fuo Petro collotjuens enuimcratis animifui virtutibus prifcis mox dolendo fubiunxit. At nunc ex o'cca-fione curæ paftoralis (ècularium hominum negotiapatitur, amp;nbsp;poft tam pulchram quiçtis fuæ (peciem terreni adus pulue re fcedatur.Cumque fepro condeftenfione multorü ad exte-riora fpar(erit,etiam cum intcriora appetitjad hæc proculdu-bio minor rediit. Perpendo itaqiie quid tolero,perpêdo quid amifi,dumq;intueor illud quod perdidijfit hoc grauiusquod porto.Hçcquidê fàndus vir ex magna humilitatis intention io ne dicebat.Sed nos credere decet,nihil eum monafticæ perle (ftionis perdidiflèjoccafione curæ paftoralis, imô potiorê tûc-fumpfiflè profedû de labore conucrfionis multorû,q de pro- gt;nbsp;pria quonda quictc conueriâtionis h3buerat,maxi mè quia ßc pontificali fundus oftîcio domû ftiam monafteriu facere cu-15 rauit.Etdûprimû de monafterio abftradus,ad minifteriûal-taris ordinatus, atq^ Conftantinopolim apocriûrius ab apo-ftolica fede diredus eft,non tarnen in terreno couerfatus pa-Jacio propofitum vitæ cæleftis intermifit.Nam quolHafratru, ex monafterio fuOjquç cû gratia germanç charitatis ad Regiâ 10 vrbé lècuti ftint,in tutamentû coepit obferuantiæ regularïs halt; here, videlicet vt eorû fèmper exemplo(ficut ipfè ftribiQad o-rationis placidû littus,quafi anchorç fune reftringeretu.r,cuni^ înceflabili caufarum iècularium impulfti fluduaret,côcuflàm que ièculi adibus mente inter eos quotidieper ftudiofæ Icdioi ^5 nis roboraret alloquiû. Horu ergo cólbrtio no folû à terrenis eft munit® incurfibus, verumetia ad cæleftis exercitia vitæ ma gis magifque fuccenfus.Nâ hortati funt eû, vt librù beati lob magnis inuolutû obfturitatib’ myftica interpretatione difeUL teret,neque negate potuit opus,quodfibi fraternus amor, 30 muftis vtile futurum imponebat. Sedeundem librum, quo-modo iuxta litteram intclligendus,qualiter adChrifti amp;eccle ftæûcramentarefèrendus,quo{cnfu vnicuique fideliumfit aptanduSjper triginta quinquelibrosexpofitionis , miranda rationc perdocuit.Quod videlicet opus in Regia^quidé vrbe apocrifàriusinchoauitjRomæaûtiâfadusPontilcximplcuit. Qui cû eflet adhucRcgia in vrbe poli tus,naftêteibi noua hærc fim de ftatu noftræ refurrediôis, cû ipfo quo exorta eft initio, îuuate le gratiacatholicæ veritatis attriuit. SiquidcEuthicius

J4 Ecclefiafticæ hiftoriæ geneis ciußem vrbis epifcopus dogmatizabat,corpus noftrum in il la refùrreâionis gloria impalpabile, vends aérique fubtilius eâè futurum .Quod ille audiens,amp; ratione veritatis,amp; exem-plo dominicç relurredionis probauit hoc dogma orthodoxy ßdei omnibus modis eflè contrarium.CathoIicaetenim fides 5 habet,quod corpus noftru in illa immortalitatis gloria fubli-matUjfubtile quidê fitpereffeâûfpiritalis potentiç,lcd palpa-bilepei'veritaténaturçjiuxtaexempludominici corporis,de quo à mortuis fufcitato,diéit iplè dilcipuh’s:Palpate amp;nbsp;videte, quia Ipiritus carné Sc ofià non habet, ficut me videtis habere. In cuius aflèrtione fidci venerabilis pater Gregorius intantû contranalcentemhærefim nouam laborarecontendit, tanta hacinftantiaiuuâteetiam piißimo imperatore Tiberio Con ftandnocomminuit, vtnullusexindc fit inueritus,quieius refü/citatorexifteret.Àlium quoquelîbrum compofuit egfe^ gium, qui vocatur Paftoralis,in quo manifefia luce patclècit, qualis'âd ecclefiïé regimen afl’umr,qualitcripfi redores viue-rc, quadficretionefingulasquaique audibntiû inftruercpcr-{bnasyamp; quanta confideratione propriam quotidie debeant fragiîitâtem penfare. Sed amp;nbsp;Homilias cuangelii nume-ro quàdraginta compofuit, quas in duobus codicibus æ-qua forte diftinxit. Librosetiam dialogorum quatuor fecit, in ^uibus rogatu Petri diaconifiii'virtutes ’ûndorum, quos in Italia darrórés noflè ,vel audife poterat, ad exemplum vi-uendi poftéfis collegit,vt ( ficut in li bris Expofitionû fiiarum quibus fit virtutibus iniiidandûedocuit) ita etiâm deferiptis fèn'dorum miraculis,quæ virtùtùm earundé fit claritas often deret.Primâ quoque 6c vltimâ Ezcchieh’s'^prophetæ partem, que videbanturobicuriores, per homilias viginti duas,quan turn lucis iritüs habeant,demôftfauit.Exccpto libello Relpon 30 fibnû, querri ad intérrogationes fànda Auguftini primi An-glbrum gentis cpilcopiTcripfit,vtfupra doculmus,totum ipfiim libellüm hïs mïèïentes hiftoriis: libello quoque Syno dico,quehî-cumèpifeppisItaliç dcnèceflàriis ecclefiç caufis vtiliisimû cópöfuit:6c'familiari.büsadqüofdamliteris.Quod 35 CO magrs mirû cft,tôt'c:u ac tanta condere volumina potuifle, qgt;'pcnè ônifn iuueritutis fiiç tempôre(vt verbis ipfius loquar) trebrw vifcerürri' dolonbus crüàabàtur, horis momentifque ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;omnibus

omnibus fradaftomachi virtute laflefeebat, lentis quidem, led tamen'continuis febribus anhelabat.Verum inter hæc dû

follicitus penlaret,quia£criptura tefte,omnis filius qüi recipi-tur,flagellätur,quo mails præftntibus durius deprimebatur, co de æterna certius præfumptione refpirabat. Hæc quidem 1 nbsp;nbsp;de immortali eius dida fint ingcnio,quod nec tanto corporis

potuit dolore reftringi.Nam alii quidem pontifices conÜru-endis ornandifque auro vcl argento ecclefiis operam dabant, hicaütemtotusergaanimarum lucra vacabat. Quiequidpe-lo cuniæ habueratjhoc fedulus düpergere aedare pauperibus cu ’ r'abatAtiuftitiaeius maneretinfeculumleculi; amp;corftucius

cxaltäretur in gloriajita vt illud beati Tob veräciter dicere pof fit:Auris audiens beätificabat me, amp;nbsp;oculus videns teftimo-riium reddebat mihi, eo quod liberaflem pauperem vocife-ran té amp;nbsp;pupillü,cuinó cfletadiutor.Benedidio perituri fuper me veniebat,amp;cor vîduç cófolatus fum .Tuftitia indutus fum

vcftiui me ficut veftimento Sc diademate iuditio meo. O-culus fui cçcOjôc pcs èlïudo.Pater eram paupcrum,amp; caufàm quam nefeiebam diligentilsimè inueiTigabam. Conterebam 20 molas iniqui,amp;: de dentibus illius auferebam prçdam.Etpau lô poil:.Si negaui,inquit,quid volebant pauperibus amp;nbsp;ocuJos viduæ expedare feci. Si comedi bucellam meam folus,amp;rno comedit pupillus ex ça:Quia ab infantiamca creuit mecum mi{cratio,amp; de vtero matris mee egreflà eft mccû. Ad cuius 25 pictatis amp;nbsp;iuftitiæ opus pertinct etiam hoc,quod noftram gé tem per prædicatores quos huedirexit, dedentibusantiqui hoftiseripiensjæternælibertatisfccitefleparticipem. Cuius fidei fàluti congaudens, quanquedigna laude commen-danSjiplê dicitinexpofitione beati lob.Écce lingua Britâniæ, quæ nihil aliud no ueratquâm bai barumfrendere, iamdudû in diuinis laudibus hcbræum cœpit Alleluia refonare. ' Ecce quondam tumidus,iamfubftratusündorum,pcdibus, ftruit oceanus, ciufq; baibaros motus,qpos terreni principes cdomare fèrro neq uiuerant,hos pro diuina formidipe lâcer-dotum ora fimplicibus verbis ligant; amp;nbsp;qui cateruas pugnan tium infidèles nequaquam metueret,iam nuncfideles humi-liû liiiguas timet. Quia enïm prçccptis,cæleftibus vérbis,cla-rcfcentibus quoque miracülis,virtûlt;ei diuinç cognitionis in

Ecclcfnfticæ liiftoriæ gent is unditur,eiu/Hem diuinitätis terrorc rcfrçnatur,vtprauc agc-^ re metuat,ac totis defyderiis ad çternitatis gloriam venire co-cupifcat.Quibus verbis beatus Gregorius hoc quoque déclarât, quod lànâus Auguftinus amp;nbsp;focii eius non Iola prædica-tione verborum, fed etiam cæleftium oftenfione fignorum gentem Anglorum ad agnitionem vcritatisperducebant.Fc-cit inter alia beatus papa Gregorius, vt in ccclefiis beatorum apoftolorum Petri amp;nbsp;Pauli fuper corpora corum miflæ cele-brarcntur.Sed in ipfa miflarum celebrationc tria verba ma ximæ perfedionis plena fupcradiecit,Diesque noftros in tua pace difponaSjatq; abætcrna damnatione nos eripi,amp; in ele- lO dorum tuorum iubeas grege numerari. Rexit autem eccle fiam temporibus imperatorum Mauricii ßf Focatis.Sccundo autem eiufdem Focatis anno tranfiens ex hac vita migrauit ad veram quæin cçlis eft vitam. Sepultus veto eft corpore in ecclefia beati Petri apoftoli ante fccrctarium,dic quarto iduu *5 Martiarum:quandoque in ipfo cum cæteris fàndç eccicfiçpa ftoribus refurredurus in gloria.Scriptumquc eft in tumbaip-fiiis Epitaphium huiufmodi.,

Suftipe terra tuo corpus de corpore fumptum, Reddere quod valcas viuificante Deo.

Spiritus aftra petit,lethi nil iura nocebunt, Cui vitæ alterius mors magis ipfa via eft.

Pontificis fümmi hoc clauduntur membra fcpulchro. Qui innumeris femper viuit vbique bonis.

Efufiem dapibiis fuperauit,frigora veftc, Atque animas monitistexitab hofteßeris.

Implebatqueadu,quicquidfermonc docebat, Eflct vt exemplum,myftica verba loquens.

Ad Chriftum Anglos conuertit pictatc magiftra, ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_

Hic labor,hoc ftudium,hçc tibi cura,hoc paftor agebas^ Vt domino ofterres plurima lucra gregis.

Hisque Dei conful ßdus lætare triumphis, Nam mercedem operum iam fine fine tencs.

Anglorum, Liber IL ’7 videlicet ex caulàadmonitus tam ïèdulam ergalàlutcm no-ftræ gentis curam geflcrit.Dicuntjquia die quadam cum ad uenientibus nuper mcrcatoribus multa venalia in forum fuif fèntcollatajmultiqucademendum confluxiflent, amp;nbsp;ipfüm Gregorium inter alios aduenifle, ac vidilTe inter alia pucros vénales pofitos^candidi corporis,ac venufti vultus, capillorû quoque forma egregia, Quos cum alpicerctinterrogauit (vt aiunt)de qua regione vcl terra client allatiMidumq; clL quôd de Britannia inlùla,cuius incolç taies eflènt alpcdu.Rurlus in 10 terrogauitjVtrûiidem infuIani Chriftiani, an paganis adhuc erroribus elfentimplicatEDidumque eft, quod eflent paga-ni.Atille intimo ex corde longa trabens fuîpiria. Heu proh dolor, inquit,quod tam.Iucidi vultus homines tenebrarum auâor pofsidct,tantaque gratia frontis confpicui mentem ab IJ interna gratia vacuam geftat.Rurfus ergo interrogauit,quod elfet vocabulum gentis illius?Rclponfum eft,quôd Angli vo carentur.At ille,bene,inquit. Nam amp;nbsp;angelicam habent fa-ciem, amp;nbsp;taies angelorum in cælis decet elle cohærçdes.Quod (ait)habet nômen iplâ prouincia,dc qua ifti funt alIati?Relpô 20 lùm eRjquod.Dciri vocarentur lidem prouinciales.At ille,bc ne,i'nquit,Deiri de ira eruti,amp; ad milèiicordiâ ChrilH vocati. Rex prouinciç illius quomodo vocatur’RcIpôfum eft, quôd Elleâiceretur. At ille alludens ad nomen,ait. Alleluia laudem Dei creatoris illis in partibus oportet cantari.Accedensquead 25 ponrifieem Romanæ amp;apoftôlicçIcdis(nondum enim crat iplè pontifex fadus)rogauir,vt genti Anglorum in Britannia aliquos verbi miniftroSjper quos ad Chriftum côucrteretur, J mitteret, leipliim paratum efle in hoc opus domino coopérante pcrficiendum^ lî tamê apoftolico Papç, hoc vt fieretpla jo ccretiQuod dum perficere non pofl'et,quia amp;nbsp;fi pontifex con cedcre ilii quod pctierat voluit,non tarnen ciues Rbmani vt tarn longe ab vrbe Iecederct,potuere permittere.Mox vtipfc pontificatus officio funólus eft,perfecit opus diu defideratu. Alios quidem prçdicatores mittens, led ipfe prædicationem 25 vt frudificaret,fuis exhortationibus ac precibus adiuuans.

Hæc iuxta opinioncm quamab antiquis accepimus,hiftorias noftræ ccclefiafticæ infcrcre optimum duximus.

Vt AuguftinusBritonumepifcopospro pacccacholica «iam liiiraculo cxlefti coratn eisfado monuerit,qu^ve illos rpernentes

—-— --^=gua Anglorum Auguftincizat,id eft, robur Au guftiniinconfinio Vediorum amp;nbsp;Occidentalium Saxonumjlt;j;

appellaturjCcepitque eis fraterna admonitione fuadere,vt pa ce catholicaiècum habita,communcm cuangelizandi genti-bus pro domino laboré fufciperent,Non enim pafehæ dicm. dominicum fuo tempore,ièd â décima quarta vfque ad vice-fimam lunam obfcruaba'nt.Quç computatio odoginta qua- ij, tuorannorum circule continetur.Sed ôcalia plurima vnitati ccclefiæ contraria faciebant.Qui cum longa difputatione habita, neque precibus neque hortamentis neque increpatio-nibus Auguftiniaclbciorum eius aflênfiim præbere voluif-lênt,{èd fuas potius traditiones vniucrfis quæ per orbem fibi 20. in Chrifto concordant ecclefiis præferrent, fan dus pater Au-guftinus hune laboriofi ac longi certaminis fincm fecit, vt di cercnObfecremus Deum,qui habitare facit vnanimes in do mopatrisfui,vtipfè nobis infinuarc cçleftibus fignis digne-tur,quæ fèquenda traditio, quibus fitviis ad ingrelTum rcgntzf rilius properandum. Adducatur aliquis çger,amp; per cuius pre ces fuerit curatus, huius fides amp;nbsp;operatie Deo deuota atque omnibus lequenda credatur. Quod cû aducrlârii inuiti licet concedcrent,allatus eft quidam de generc Anglorum oculo rum luce priuatus,qui cum oblatus Britonum facerdotibusj^ tiil curationisvel fanationis herum minifterio perciperct,tan dem Auguftinus iufta necefsitate compulfus fledit genua fua ad patrem Domini noftri lefu Chrifti,dcprecans vt vifum cç co,quem amilèrat,reftitucret,amp; per illuminationê vnius hominis corporalem in plurimorû cordibus fidelium Ipiritalis jj gratia luçem accenderet. Nec mora illuminatur cæcus,ac rus fummælucispreco ab omnibus prçdicatur Auguftinus;^ Tym'Brnones confitentur quidem intellcxiflè fe,vcram efle

viam iuftitiæ quain prædicaret Auguftinus, fed non fe poflè abfquefuorum conlenfu aclicetia prifeis abdicare moribus. Vndc poftulabant^vt fccûdô lynodus pluribus aducnictibus fierct.Quod cum eilet ftatutû,venerunt(vtpcrhibent)feptem

5 Britonum epilcopi,amp; plures viri doâ:ilsimi,iTiaximè de no-bililsimo eorum nioriafterio,qiiod vocatur lingua Anglorû Bacornaburg, cui tempore i Ho Dinootb abbas præfuillè nar ratur,quiad præfatum ituri concilium, vencrunr primo ad quendam virum lànâum acprudentem y qui apud eos ana-10 choriticam ducerefolebat vitam,confulentcs,an ad pra^dica tionem Auguftini fuas delèrere traditionesdeberent ; Qm relpondebat : Si homo Dei eft, fequimini ilium. Dixerunt : Et vnde hoc polîumus probare^ At illc.D ominus inquit ait: Tollite iugum meum fuper vos, amp;: dilcite à me, quia mitis 15fum ôchumilis corde. Si ergo Auguflinus ille mitis ell humilis corde, credibileeft, quiaiugum Chrifti amp;nbsp;ipfc porter,amp; vobis portandum ofFerat.Sin autem immitis ac lii perbus eft,conftat quia non eft de Deo, ncque nobis eius 1èr mo curandus eft. Qui rurlus aiebant:Et vnde vcl hoc dinof-cere valemus ? Procuratc,inquit,vt iplè prior cum fuis ad lo cum lynodi adueniat ,amp; fi vobis appropinquantibus alfur rexerit, Icientes quia famulus Chrifti eft, obteperanter ilium audite. Sin autem vos lpreuerit,ncc coram vobis aflurgere voluerit,cum fitis numero plures, iplè Ipernatur a vobis.

2'5Fecerût vt dixerat.Facftumque eft,vt venientibus illis lèderet Auguftinus in fella.Quod illi yidentes,mox in iram conuer fi funt, eumque notantes fuperbi^,cundis quç dicebat con-tradicere laborabant. Dicebat autem cis,quôd in multis qui dem noftrç conluetudini,imóvniuerlalis ecdeliæ contraria jogeritis-.amp;t tarnen fi in tribus his mihi obtemperare Vultis, vt palcha fuo temporecelcbretis,vt minifterium baptizandi, ,quo Deo rcnalcimur,iuxtamorem Romançfandæ eccle fiæ ôc apoftolicæ ecclefiæ compleatis,vt genti Anglorum vna nobifeum prædicetis verbum Domini, cæteraquæa-35gitis quàmuis moribus noftris contraria, equanimiter cun-da tolcrabimus. At illi nihil horum le làduros y neque ilium pro Archiepilcopo habituros elle relpondebant. Conferentes ad inuicem , quia fi modo nobis alïLir

Ecclefiafticæ hiltoriæ geneis gere noluitjquanto magis fi eifubdi cœperimus,iam nos pro nihilocontemnet.Quibusvirdomini Auguftinus ferturmi ' fiitansprædixiflejquôdfipacem cum fratribus acciperenol-IcntjbelJuin ab hoûibus forentaccepturi.Et fi nationi Anglo rum noluiflent viam vitæ predicate,per horum manus vltio $ nem effent mortis paffuri.Quod ita per omnia(vt prçdixerat) diuino agenteiudicio patratum eft. Siquidem poft hæc iplè, de quo diximus, Rex Anglorum fortifsimus Edilfridus colle do grandi exercitu ad ciuitatem Legionû,quç à gente Anglo rum LegaceftiràBritonibusautem reóHus Carlegion appel-lo latur, maximam gentis perfide ftragem dédit. Cumque bellum adurus videretlacerdotes eorû, qui ad exorandû Deum pro milite bellum agente conuenerantjleorlum in tutiore loco confiftere:fcilcitabatur qui eflènt ii,quidve aduri illo con-ueniflènt?Erantautemplurimieorûde monafterio Bancor^ij in quo tantus fertur fuiflè numerus monachorum, vt cum in fèptem portiones eilet cum præpofitis fibi redoribus mo-nafterium diuifum,nulla harum portio minus quàm trecen-toshomines haberet, quiomnes de labore manuum fua-rum viuere folebant.Horum ergo plurimi ad memoratam a- 20 ciem, perado ieiunio triduano,cum aliis orandi caula conue neruntjhabentes defenforem nomine Broemalium, qui eos intentos precibus à Barbarorum gladiis protegeret.Q^orum ' caulâm aduentus cum intellexiflèt rex Edilfridus ait :Ergo fi aduerfum nos ad Deum fuû clamant,profedo ß^^ipfi, quâm- 2^ uis arma non ferant,contra nos pugnant, qui aduerfis nos in precationibus perlequuntur.Itaq; in hos primù arma verti iu betjôc fie cçteras nefandç militie copias,non fine magno exer citusfui dano, deleuit.Extindos in ea piigna ferût, de his qui ad orandum venerunt,viros circiter mille ducentos,ôcfolum jq quinquagintafugaeffelapfos.Brocmalius ad primuhoftiûad uentu cum luis terga vertens,eos quos delèndere debuerat,in érmes ac nùdos ferientibus gladiis reliquit. Sicque cornple-tum eftprçlâgium lândi pontificis Auguftini, quàmuis ipfo iam multo ante tempore ad cçleftia régna fublato,vt etram^j temporalis interitus Vltionem lèntirentpcrfidi quôd oblata fibi perpétue falutîs confilia fpreuerant.

- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;— Vt idem

iNno dominicæ incarnationis fexccntcfîmô quarto Auguftinus Britanniarum Archiepifeo-îpus ordinauit duos epifeopos,Mellitum vidcii Scet et luftum.Mellitû quidem ad prçdicandum ____jprouinciæ Orientaliû Saxonû, qui Thamefi flu uio dirimuntur à Cantio,amp; ipfi Orientali mari contigui,quo lo rû metropolis Londonia ciuitas efl-,fùper ripam præfati ftumi nis pofita,amp; iplà multorum emporium populorum terra ma riquevenientium . In qua videlicet gente tune temporis Sa-berçthus nepos Edelberti ex forore Ricula regnauit,quàmuis fub poteftate pofitus eiuidê Edelberti,qui omnibus(vt fuprà didumeft)vfque adterminum Humbri duminis Angloru gentibus imperabat.Vbi veto amp;nbsp;hæc prouincia verbum veri-tatis prædicante Mellito accepit,fecitrcx Edclbertus in ciuita-te Londonia ecclefialàndi Pauli apoftoliin qua locûiedis e-pifcopalis amp;nbsp;ipiè amp;nbsp;luccelTores eius haberent.Iuftû verô in ip-xo îb Cantio Auguftinus ordinauit epilcopum in ciuitate Doro uerni,quam gens Angloru à primario quondâillius qui dice-batur Rotichefter cognominat.Diftat auté â Dorouerni mi-libus paft'uû ferme vigînti quatuor ad Occidentem,in qua rex Edelbcrtus ecclefia beati Andreæ apoftoÜ fècit,qui etia epifeo X5 pis vtriufq; huius ecclefie dona multa ficut amp;nbsp;Dorouernienfis obtulit ,fed amp;nbsp;territoria ac poflèfliones in vfum eorum qui e-rant cum epifeopis adiecit.Defunâus eft aût Deo diledus pa ter Auguftinus ,amp; pofitum corpus eius foras iuxta ecclefiam beatorum apoftolorùm Petri ôc Pauli, cuius luprà memini-30 mus,qubd caneedum fuerat perfeda necdedicatarmox vero vt dedicata eft,intro illata in portîcu illius aquilonari decen-ter fèpultum eft. In qua etiam fèquentium Archiepifeopo* rum omnium funt corpora tumulata,præter duorum tantû-modojid eftjTheodori amp;nbsp;berthvvaldiquorû corpora in ipfâ 35 ecclefia polita funt,eo qubd prædida porticus plura capere ne quiuit.Habet hec in medio fui pene altare in honorem beati Gregorii papæ dedicatum,in quo per omnelàbbàtum àpræ fbitero loci illius agendæ eorum fo enniter celebrantur.

Scriptum verô eft intumba ciufHcm Auguftini cpitaphium huiufmodi: Hie requiefeit dominus AuguftinusDorouer-nefis Archiepiftopus primus^qui olim hue à beato Gregorio ,Romans vrbis pontifice direâuSjSe à Deo opcratione mira-.culorum fuffultus,amp; Edelberthum regem ac getem illius ab 5 idolorum cultu ad fidem Chrifti perduxit,amp;: completis in pa ce diebus oflicii fui defunâus eft ieptimo Kalendas lunias co ,dcm Rege régnante.

V t Laurentius cum epifcop is fuis Scottos vnitate tn fan A« ecckïïar Ä maxime in Paicha obferuando fequi monuerit,

autem Auguftino in cpiicopatum Lau rendus, quemipfêidcircoadhuc viucns ordi-nauerat,nefe deftindo ftatus ecclefiæ tam rudis horam paftore deftitutus vacillare incipc ret.In quo amp;nbsp;exemplum ftquebatur primi pa-ftoris ecclefiæjhoe eft, beatißimiapoftolorû principis Petri, qui fundata Romæ ecclefia Chrifti Clementem fibi adiuto-rem euangelizandijfimulamp;fucceftbrcm conlêcraflè perhibc^^ tur. Laurentius Archiepifcopatus gradu potitus,ftrenuiftimè ' fundamenta ecclefiç,quænobilitcriaôî:a,vidit augmentarc,at-quead perfedum debiti cul minis,crebra vocefandæ exhor tationis,amp; continuis piæ operationis excmplis prouehcre cu-rauit.Dcniq; non folum nouæ,quæ de Anglis crat colleda,ec clefiç curam gerebat,ftd Sc veterum Britaniæ incolarum, ncc non amp;nbsp;Scottorum,qui Hyberniam infulam Britanniæ proxi-mäincolunt, populis paftorale impendere Iblicitudine cura-bat.Siquidem vbi Scottorum in præfataipforum patria, quo modo amp;nbsp;Britonum in ipla Britannia vitam ac profeßionem minus eceleliafticam in multis efte cognouit,maximè quod pafthæ lolennitatem non fuo tempore celebrarent, fed vt fti-pra docuimus à décima quarta luna vfque ad vicçfimam do-minicærefurredionis diem oblcruandum eflè putarent,fcri pfit cum coepifeopis fuis exhortatoriam ad cos epiftolam,ob {écrans eosamp;rconteftans,vnitatempacis6«: catholicæ obfèr-uationis cum ea quæ toto orbe dilfuû éft Chrifti ecclefia te-nerc,cuius videlicet cpiftolæ principium hoccft. ^Dominis

Anslorum ’ Liber II, ' charifsimis fratribus epifcopis vel abbatibus per yniucriam Scotiam Laurentius, Mellitus,6c luftus epilcopi lèrui leruo-rum Dei.Dum nos lèdes apoftolica more fuo,licut in vniuer fb orbe terrarum,in his occiduis partibus ad prædicandum 5 gentibus paganis dirigeret,atquc in hanc infulam,quæ Brita nia nuncupatur,contigitintroiflè,antequam cognolceremus credcntes,quôd iuxta morem vniuerlàlis ecclefiæ ingrederen tur,in magna reuerentiaûnditatis tam Britones quàm Scot tosveneratifumus. Sed cognolcentesBritoneSjScottos me-lolioresputauimus.Scottos verôperDagamum epifeopum in hancquamfuperius memorauimus inliilam,6c Columbanû abbatem in Galliis venientem,nihil diferepare à Britonibus in eorum conuerlàtione didicimus. Nam Dagamus epilco-pusadnosveniensnonlblumcibumnobilcum, fed nec in I5eodem holpitio quo velcebamürfumere voluit. Mifit idem Laurentius cum coêpifcopis fuis ctiam Britonû facerdotibus lifteras fuo gradui condignas,quibus eas iil vnitate catholica confirmarelâtegit. Sed quantum hçc agendo profécerit,ad-huc prçfentia tempora declarant.^His temporibus venitMcI aolitus Lundoniæ epifeopus Romam de neceflariis ecclefiç An glorum caufis cum apoftolico papa Bonifacio tradaturus.Et cum idê papa reucrendißimus cogeret lynodû epifeoporum Itaîiæ de vita monachorû 6c qüiete ordinaturus,6c iple Mellitus inter eosaflèdit anno oétauo imperii Focatisprincipis, , 25indiâ:ione décima tertia, tertia die kalendarüm Martiarum, vt quæque erant regulariter décréta,fùa quoq; audoritatc fub feribens confirmaret,ac Britanniam rediens,fècum Anglorû ccclefiæ mandata atque oblèruanda deferret,vna cum epifto* lis, quas idem pontifex deo dileClo Archiepifeopo Lauren-3Otio,6c clcro vniuerlb fimiliter 6cEdilbertho Régi atque genti Anglorum direxit.Hic eft Bonifàciusquartusà beato Grego rio Romanç vrbis epilcopo,qui impetrauit à Focate principe donari ecclefiç Clirifti templum Romæ,quod Pantheon vo-cabaturab antiquis,quafi fimulacrum cflèt omnium Dco-^^rum.Inquo iplceliminata omnilpurcitia, fecitecclefiam làndç Dei genetricis atque omnium martyrum Chrifti, yt cxclufa multitudinedçmonum, multitudo ibi tanâ:oruni memoriam haberet.

Vt defunâis Edclbcrtho amp;nbsp;Sebcrtho rcgibus fucccfforcs eorum idololatriam rcfufcitarint,ob quod Sc Mellitus ac luûus à Britannia difcelTerunu

ab incarnationc dominica /èxccntcfimo ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;decimo tertio (qui eftannus viccfimus primus

quo Auguftinus epiicopus cufbciis ad prædi candûgenti Anglo ru m rnifliis eft)Edelberthus vJWLgt;||rex Cantuariorum poft regnum têporale,quod lO quinquaginta amp;nbsp;fex annis gloriofißime tenuerat, çterna cçlc ftis regni gaudiafubiit.Qui tcrtius quidem in Regibus gentis Anglorum cundis Auftralibus eorum prouinciis,qui Hum-bro fluuio cotiguis ci terminis fèqueftrantur à Borcalibus, imperauit : fed primus omnium cæli régna confcendit.Nam ij primus imperium huiufinodi Elli rcx Auftralium Saxonum, Secundus Celin Rex Occidentalium Saxonum, qui lingua ipforum Ceulin vocabatur,Tertius, vt diximus, Edclbcrtnus Rcx Cantuariorum,Quartus Redualt Rex Oricntalium Anglorum, qui etiam viuenteEdelbertho eidem fuægcntidu- XO catumprçbcbat, obtinuit . Qmntus Eduinus Rex Nord Humbrorum gentis,id eft,eius quæ ad Borealem Humbri flu minis plagam inhabitat,maiore potentia cundis qui Britan-niam incolunt,Anglorum paritcr Se Britonum populis præ-fuit,prçtcrCantuariistantum,nccnonamp;:Meuanias Britonû ^3 înfulas,quç inter Hyberniam Se Britanniam fitæftint, Anglo fum fubiecit imperio.Sextus Olvvaldus amp;nbsp;ipfê Nord Hum-brorumRex Chriftianifsimus iifderh finibus regnum tenuit. Septimus Ofvvi frater ciusæqualibus penè terminis regnum nonnullo tempore coercens, Piâorum quoq; ac Scottorum gcntes,quç Septentrionales Britanniæ fines tenent, maxima ex parte perdomuit,ac tributariasfècit:lcd hæcpoftmodum. Defundus verô eft RexEdelberthus die vigefima quarta me fis Februarii poft viginti amp;nbsp;vnum annos acceptæ fidei,atq; in porneu S. Martini intra ecclefia beatorû apoftolorû Petri amp;nbsp;Pauli lèpultus,vbi amp;Bertha regina côdita eft.Qui inter cçtera bona,quæ genti fuæ côfulendo côlcrcbat,etîam décréta illi iu ditiorû iuxta exepla Romanorû cû côfilîo fàpientiû coftituit.

- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quæ

Qüç confcripta Anglorum fermone hadehus habentur et ob fèruantur ab ea.In quibus primitus pofuit, qualiter id emeda re deberetjqui aliquid rerum vel ecclefiæ,vel cpilcopi,vel re-liquorum ordinum furto aufèrret, volens Icilicet tuitionem

5 eis,quos ôc quorum dodrinam fufceperat,prçftare. Erat au-tem idem Edelbertus filius Irminnci, cuius pater Oda,cuius pater Orrich cognometo Oilc,a quo Reges Cantuariorum fo lent Oifeingas cognominari. Cuius pater Hengift, qui cum filio fuo Oiftinuitatus à Vortigerio Britanniam primus intra IO uit, vtfupra retuIimus.At verb poft mortem Edeibcrthi cum filius eius Eadbaldus regni gubcrnacula fufeepiflet,magno te nellisadhucibi ecclefiæ crementis detrimento fuit.Siquidem non folu Chriftifidem recipere noluerat, fed amp;nbsp;fornicationc pollutus eft tali,qualem nec inter genres auditam Apoftolus

15 teftatur,ita vt vxorem patris haberet.Quo vtroque ftelcre oc-cafionemdedit ad priorem vomitumreuertendi iis,quifub imperio fui parentis vel fauore vel timoré regio fidei amp;nbsp;cafti-moniç iura fufceperant.Nec fiipernç flagella diftridionis per fido Regi caftigando vel corrigendo defuere. Nam ere-2Q bra mentis velania Ipiritus immundi inuafione pre-mebatur. Auxit autem procellam huiufmodi perturbatio-nis etiam mors Saberethi Regis Orientalium Saxonum,qut vbi régna perenniapetens, tresfiliosfuos,qui paganiper-durauerant,regni temporalis hæredes reliquit.Cœperuntilli ^5 mox idololatrie,quam viuente eo aliquantulum intermififle videbantur,palam {eruire,fubiedifque populis idola colendi liberam darelicentiam.Cumq; viderent pontificem celcbra-tisin ecclefia miftaru folenniis euchariftiam populo dare,di-cebant (vt vulgo fertur) ad eum Barbara inflati ftultitia:Qua jorcnonamp;nobisporrigispanemnitidum, quern amp;nbsp;patri no-ftroSaba (ficnamque eum appellate coniueuerant) dabas, Sc populo adhucin ecclefia dare non defiftis? Quibus illc reIpondebat:Si vultis ablui fonte illo ialutari, quo pater ve-fter ablutus eft, poteftis etiam panis landi, cui ille participa-^5 bat, efle participes. Sin autem lauacrum vitæ contemnitis, nullatenus valetis pancm vitæ perciperc. At illi nolumus, inquiunt fontem ilium intrare,' quia nec illos,opus nos habere nouimus, fed tarnen pane illo refici vohimus.

Ecclcfiafticæ hiftoriæ geneis Cumq; diligenter aclæpc abillo eflène admoniti,ncquaqua fieri polfcjVt ablquc purgationc facrofanda quis oblationi fa, crofan^æ communicetjad vitimum furore common aiebat: Si non vis afl'entire nobis in tam faciJi caufa quam petimus, non poteris iam in noftraprouincia demorari.Etexpulerunt j cum,ac de ftio regno cum fuis abire iuflcrunt.Qui expulfiis in de venit Cantium tradaturus cum Laurentio amp;nbsp;lufto coepi-/copis,quid in his eflèt agendum. Decretumque eft commu-ni confilio^quia iàtius effet vt omnes patriam redeuntes libc-bera ibi mente domino defcruircnt,quàm inter rebelles fidei lo Barbaros fine frudu refiderent.Difcelfere itaque primo Mellitus ac Iuftus,atque ad partes Galliæ lèceflère,ibi reru finem expedare dilponentcs.Sed non multo tempofereges,qui præ conemaieveritatisexpulcrant, dæmonicis cultibusimpunc lèruiebat.Nam egrefii contra gentem Genilîbruminprçliuj ij oês pariter cum fua militia corruerunt,necfic(licct aucforibus pcrditis)excitatum ad fcelera vulgus potuit corrigi, atquead fimplicitatem fidei charitatis quæ eft in Chrifto reuocari.

Vt correptus ab apoftolo Petro Eaurcnti'us E^dbaldum Rrgroa ad Chriftum conuertcrit,qui mox Mcllitum Si luftum ad prædi'candum reuo;

Vm verb Laurentius Mellitum luftumque Iccu turus,ac Britanniani eftet relidurus,iuftit iplà li bi noâcinEcclefiabeatorumapoftolorum Pe tri amp;nbsp;Pauli,de qua frequenteriam diximus ftra-tum parari.In quo quum poft multas preccs ac -------------Deum pro ftatu ecclefiç fulàs ad quielcendum membra pofuiflètatque obdormiflet,apparuitei beatißimus Apoftolorum princeps,amp; multo ilium tempore lècretæ no* dis flagellis acrioribus afticiens,fufcitabatur apoftolica diftri-dione,quare gregem,quê fibi iplê crediderat,relinqueret, vel cuipaftorum oues Chrifti in medioluporum pofitas fugiens iplè dimitteret? An mei,inquit,oblitus es exempli, qui pro paruulis Chrifti,quos mihi in indicium fuæ diledionis corn» mendaucrat, vincula, verbera, carccrcs, afflidioncs, ip-ûm

Anglorum, Liber II. S fam poftremo mortemjmortem autem crucis,ab infidelibus amp;rinimicis Chrifti ipfc cum Chrifto coronandus pcrtulir. His beati Petri fiagclJis fimul ôè exhortationibus anima-tus famulus ChrilH Laurentius, mox mane fado venit ad J Regem,amp;■ retedo veftimento quantis eflet verberibus lacera tus ei oftcndit.Qui multum miratus amp;nbsp;inquirens quis tanto viro tales aufus elïètplagas infligere.Vtaudiuit,quia cauia fîiç ûlutis epifeopus ab apoftolo Chrifti tanta eflêt tormenta pla gafque perpeflus,cxtimuit multum. Atque anathematizato IQ omni idololatriç cultu,abdicato cônubio nonlegitimo,fuft:ç pit fidé Chrifti, amp;nbsp;baptizatus ecclefiæ rebus quan tu valait in omnibus côfuIercacfauerecurauit.Mifit ctiâin Galhâ,ôcrc uocauit Mellitû amp;nbsp;Iuftû,eôlque ad fuas cccicfias libéré infti -tuendas redire præeepit, qui poft annum ex quo abicrant, re-uérfifunt.Et luftus quidem ad ciuitaté Rhon, cuipræfucrat, reuiit.Mellitum veroLundonienlis epifeopû recipere nolue-runtjidololatris pontificibus magis feruiregaudentes. Nó c-nim tanta cratei quanta patri iphus regni poteftas, vt ctiam nolentibus ac contradicentibus paganis antiftitem fuç poflèt 20 ecclefiæ redderc.Verumtamen ipic currl fua genre, ex quo ad Dominum conuerftis eft,diuinis{èftuduitmanciparepræcc-ptis.Deniquc amp;in monafterio bcatifsimiapoftoIorumPrin cipis ecclefiam ûndæ Dei genitricis fècit, quam confècrauit archiepiftopus Mellitus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

Vi Mellitus Epifeopus flammas ardentes fuæ ciuitatis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t

Oc enim régnante Rege beatus archiepilco^ pus Laurentius regnû cçlefte confcendit,atquc inecclcfiaamp;: monafterio fandi apoftoli Petrî iuxta prædecclforem fuum Auguftinum lepul-^tus eft, die quarto nonarum Februarium. Poft

quam Mellitus,qui erat Londoniæ epifeopus, fèdem Doro-uernenfis ecclefiæ tertius ab Auguftino fufcepit.Iuftus aût ad hue fuperftes Rhofenlem regebat ecejefiam. Qui cum magna ecclefiam Anglorum cura ac labore gubernarent,fulceperunt feripta ex hortatoria à Pontificc Rôrhanç apoftolicæ fedis G 4 Bonftàcioj

Ecclefiafticæ hiflorîæ gentis j Bonifacio.Iuftus pôft Deufdedit ecclelîæ pr^fuit^anno incar nationis dominicæ fexccntefimo decimo oëiauo. Eratautê Mellitus guide corporis infirmitate^id eft,podagra grauatus, led metis greßibus lânus alacriter terrena quæg; tranfiliens, atq«ad cçlcftia régna lemper amada petenda amp;:quçrêda per j uolans.Eratcarnis origine nobilis, led culmine mentis no-bilior.Denique vt vnum virtutis eius ( vnde cætcra intelligi poßint) tcftimonium referam* Tempore quodam ciuitas Dorouernenlis per culpam incurie igne correpta crebrefcen tibus coepitfiamis cófumi,quibus cum nulloaquaru iniedu jo poftet aliquis obftftere, iamq; ciuitatis eftèt pars vaftata non minimajatque ad epiftopum fures le flamma dilatarct,con-lidens epiftopus in diuinum, vbi humanû deerat auxilium iußitleobuiamlaeuientibusamp;huc illucq; volantibus igniu globisefFerri. Eratautemeoloci, vbiflammarum impetus ij maximeincumbebat,martyrium bcatorum’ quatuor corona torum.Ibi ergo perlatus oblequctum manibusepilcopus,coe pit orando periculum infirmus abigere,quod firma fortium manusmultum laborando ncquiucrat. Nccmora ventus qui à meridie flans,vbi incendia Iparlèrat, contra meridiem 2® reflexus, primo vim furoris fui à larfione locorum quæ contra crant abftraxit,ac mox funditus quieftendo flammis pari ter Ibpitisatque extindis compelcuit. Et quia virDeiigne diuinçcharitatis fortiter ardebat,qui tempeftates poteftatum .aeriarumafiia luorumq; læfionccrebrisorationibusvclcx- aj hortationibus repellere confueuerat, merito vends flammi-fque mundialibus præualere,amp;: ne fibi luilque nocerent obti nere poterat.Et hie ergo poftquam annis quinque rexitecclc liamEadbaldo régnante migrauit ad cçlos. Sepultufquc eft cum patribus fuis in fæpe dido monafterio amp;nbsp;ecclefia beatif jo fimi principis apoftolorum, anno ab incarnatione Domini lexcentefimo vicefimo quarto, die odauo kaicndarum Ma-iarum.

Anglorum, Liber II. *^0 Vi ftatim fucccfsît in pontificatû luftus, quie-ratRhofenfis ecclefiç cpifcopus.IIli aût ecclefiç Roman um pro le conîècrauit cpifcopum,data fibi ordinandi epifcopos audoritateàpontifi-ce Bonifacio, quem fucccfldrem fuiflè Dcufde

^Diledifsimo fratri lufto Bonifacius. Quàm deuotè, quàmqueetiam vigilanter pro Chrifti euangelio elaboraue rit veftra fraternitas,non fblû epiftolæ à vobis diredç tenor, 10 imóindultadefuperoperi veftro perfèdio indicauit. Ncc cnimomnipotcnsdeusautfuinominis facramentum,aut ■frudum veftri laboris deferuit, dum iple prædicatoribus eu angclii fideliter repromifit : Ecce ego vobftcum fum omnibus diebus vlque ad confummationem ftculi. Quqd ipecia 15 liter, iniundo vobis minifterio,eius clemêtiademonftrauit, aperiens corda gentium ad fufcipiendum prædîcationis ve-ftræ fingulare myfterium.Magno enim prçmiolàftigiorunl veftrorum deledabilem curfum bonitatisfuçfuftfagiisillu-ftrauitjdum creditórum vobistalentorum fideliftrmçnego 2Q ciationis officiis,vberem Irudum impendens ei,quod figna re pofsitis multiplicatis generibus præparauit. Hoccp etiam illa vobis repenfatione collatum eft,quiiniundo miniftcrio iugiter perfiftentes laudabili patientia redemptionem gen-tis illius expedatis, amp;nbsp;veftris vt proficcrent meritis eoru eft 2-5 faluatiopropinata,dicente domino: Quiperfcuerauerit vfqj in finem, bic laluus erit.Saluati ergo eftis fpe patientiç amp;c to-lerantiç virtute,vt infidelium corda naturali acftiperftitiolo morbo purgata,fui conlèquerêtur miftricordiam üluatoris. Sufteptis nanque apicibus filii noftri Adelualdi Regis,rcppe ' 50 rimus quanta/acrieloquiieruditioneeiusanimum ad verje conuerfionis indubitatæ fidei credulitatem ftaterriitas ve ftra perduxerit. Qua ex re delonganimitate clcmentiæcœ leftis certam aflumentes fiduciam,non fo’um fuppofitarum ei gentium plenifsimam,fâlutem imö quoque vicinarû,ve-^35 ftræ quoq; prædicationis minifterio credimus fubiequcn-dum,quatenus ficutlcriptum cft : Conftimmatipperis vobis merces à retributore omrliu bonorû domino tribuatur. Et verê per omnem terram exiflc fonum corum, amp;nbsp;in fines orbis

orbis terre verba ipfbrum,vniuerfalis gentium confeßio (fu-feepto Chriftianç fàcramentofidei)præftetur. Pallium præ-terea perlatorem præientium fraternitati tuæ benignitatis ftu diis inuitatijdireximus, quod videlicet tantû in facrofàndis myfteriis celebradis licentia vtendi imperauimus. Coceden-tes etiâ tibi ordinationes epiicoporû,exigente opportunitate, domini prçueniente mifêricordia celebrare, ita vt Chrifti cuâ geliû plurimorum annunciatione in omnibus gentibus quç nec dum conueriæ.iunt dilatetur.Studeat ergo tua fraternitas hoc,quod ièdis apoftolicç humanitate percepit,intcmcrataio mentis iynceritate leruare intendens, cuius rei fimilitudinc tam prçcipuum indumentum humeris tuis baiulandum fuf-eeperis.Talemquc te Domini implorata dementia exhiben-düm ftude,vtindulti muneris præmia non cum reatitudine, fed cum commodis animarum ante tribunal iummi Seven- ij turi iudicis reprælèntes. Deus teincolumem cuftodiat dilc-dilsime frater.

,, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De imperJoRcgis Eduinl,Ä: vt veniens ad euangelizandum

Paulinus primo fîliam eius cum all is fidci Chri- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- .

Vo tempore ctiam gensNordan Humbrorum, hoc eft,ea natio Anglorum,quæ ad Aquilona-2j rem Humbri fluminis plagam habitabat, cum Rege iiio Eduino verbum fidei,prçdicantc Pau lino(cuius fupra mcminimus)iufcepit.Cui vide ^ket Regi in auipicium fulcipiendæ fidei, Se regni cæleftispo tefl;as,Se terreni creuerat imperii,ita vt (quod nemo Anglorû 30 ante eum fecit)omnes Britanniç fines, qua vel ipforum vel Britonum prouinciæ habitabantur , fubditionc acceperit. Quin Se Meuanias infulas, ficut Se fupra docuimus, impcrio fubiügauit Anglofurn. nbsp;nbsp;Quarum prior, quç ad Auftrum

cfl:,Se fitu ampIior,Sefrugumprouentuatquevbcrtatefœ-jj licior, nongentarum iexaginta familiarummcnluram,iu-xtaæftimationcm Anglorum, Iccunda trecentorum Se vJtra Ipatium tenet» Huic autem genti occafio fuit pcrcipicndæfi-

dei, quod prçfatus Rex eius cognationc iunâus eft regibus Cantuariorum,accepta in coniugemEdelburgafiliaEdelber thi Régis,que alio nomineTate vocabatur.Huius côfortium cum primo ipfè,mifsis procis à fratre eius Eadbaldo,qui tune regno Cantuariorum prçerat,peteret:ReIponfum eft, non ef le licitunijChnftianam virginem paganoin côiugium dari^ ne fides ôclacramcntacæleftis Regis confbrtio profànaren-tur regis, qui veri Dei cultus eflètprorfijs ignarus. Quç dum Eduinoverba nuntii referrent,promifitlè nihil omnibusmo lo dis contrariûChriftianæfideiquamvirgo colebat elfe fadu-rum:quin potius permifliirum, vt fidem cultumque fue reli-gionis cum omnibus quilècum veniflènt viris fiuefœminis, facerdotibus feu miniftris more Chriftiano ièruaret. Neque abnegauitfe etiam eandem fubiturum elfe religionem,fi ta-mencxaminataàprudentibus fandioracDco digniorpof-fet inueniri. Itaquc promittitur virgo atque Eduino mitti-tur ,amp; iuxta quod dilpofitum fuerat ordinatur epilcopus vir Deo diledus Paulinus, qui cum ilia veniret, eamque amp;nbsp;comités eius, ne paganorum poflènt focietate pollui, quoti 20 diana exhortatione amp;facramentorum cælefiium celebration

ne confirmauit. Ordinatuseft autemPaulinus epftèopusâ lufto archiepifcopo fub die duodecima kalendarum Augu-ftarum, anno ab incarnatione domini quingentefimo vice-fimo quinto.Et fie cum prçfàta virgine ad Regem Eduinum 25 quafi cornes copulç carnalis aduenit.Sed ipic potius toto ani mointendenSjVt gentem,quam adibat, ad agnitionem veri tatis aduocans, iuxta vocem apoftoli, vni viro virginem cafta exhiberet Clirifto.Cumq; in prouincia veniflèqlaborauit muîtû,vt amp;nbsp;eos qui lècû vénérant, ne à fide deficerent, domi 30 no adiuuante contineret,amp; aliquos, fi forte polfet, de paga-

nis ad fidei gratia prçdicando couerteret. Sed ficut apoftolus ait.Quàmuis multo t^c illo laborante in verbo, Deus leculi liuP excçcauit metes infideliû,ne eis fulgeret illuminatio euâ gclii gloriæ Chrifti.Anno aût fequêti venir in^puinciâ quidâ 35 Sicarius vocabulo Eumer’,miflus à Rege Occidêtaliû Saxo-

nû noïeCuichelmOjIperas fê Regê Eduinû regno fimul amp;vi ta priuaturû,qui habebat fica bicipitê toxicata, vt fi ferri Vul-n'* minus ad morte Regis fuftïceret, pefte iüuaretur veneni.

Peruenitautem ad Regem primo die pafehæ, iuxta.amnem Doroüentionem,vbi tune erat villa Regalis.Intrauitque qua fl nuncium domini fui referens,amp; cum fimulatâ Icgationem orc aftuto volueret,exurrexit repente,amp; euaginata fub vefte fi-caimpetumiccit in Regem. Quod cum videret Lilia mini- $ Rer regis amicifsimus,non Habens feutumad manum,quo Regemànece defènderet,moxinterpofuit corpus fuumante idum pungentis. Sed tanta vihoRibus ferrum infixit, vtper corpus militis occifi etiam Regem vulneraret.Qui cum mox vndique gladiis impeteretur,in ipfo tumultu etiam alium de lo mîIitibuSjCui noiT*^n erat Fordherio fica nefanda peremit.Ea ,dem autem node fâcrolânda dominicç pafehç pepererat Regina filiam Régi, cui nomen Eanfled. Cumq; idem Rex præ fente Paulino epifeopo gratias ageret diis fuis pro nata fibi fi-lia: contra epifeopus gratias cœpitagere Domino ChriRojij RegiqueaRruere, quod ipièprecibusfuis apud illû obtinue-ritjVt Regina loipes ôc abique dolore graui fobolem procrca-ret. Cuius verbis dcIedatusRex promifitfe abrcnunciatis idolis ChriRo ieruiturum,ii vitam libi amp;nbsp;vidoriam donarçt pugnanti aduerius Regem,a quo homicida ille,qui cum vul- 20 nerauerat, miifus eR,6c in pignus promiRionis implcdç, ean dem filiam iuam ChriRo coniècrandam Paulino epiieopo adfignauit.Quç baptizata eRdie iando PcnthecoRes prima de gente Nord Humbrorum cum duodecim aliis de fàmilia cius. Quo tempore curatus â vulnere libi pridem inflido Rex xj colledo exercitu venit aduerfus gentemOccidêtaliû Saxonû, ac bello inito,vniuerfos,quos in necéfuam conlpirallè didicc rat,autoccidit,autin deditionem recepit.Sicque vidor in pa-triam reueifus, non Ratim amp;nbsp;inconfultè lacraméta fidei Chri Ifiianæ percipere voluit, quàmuis necidolis vitraleruiuit, ex ^lt;5 quolè ChriRo lèruiturum elle promilèrat: vcrùm primo dili-gentius ex eo tempore amp;nbsp;ab iplb venerabili viro Paulino ra-tionem fidei edilccre,amp;: cum fuis primatibus,quos làpientio-rcs noueratjcurauit conlèrre, quid de iis agendum arbiträren tur.Sed amp;nbsp;iplè,cum effet vir natura fagacifsimus,fçpc diu fo-lus refidens, ore quidem tacito,lèd in intimis cordis multa le cum colloquen$,quid fibi elfer làciendum,quç religio lèruan da tradabat.

Vipapa Bonifacius cundem Regem,mifsis litC' ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;riSjfit hortatus ad fidem.

pontifice ledis apoftolicç Bonifacio accepit, quarum ifta eft forma. Viro gloriofo Edui-'no Régi Anglorum Bonilàcius epilcopus 1èr- epi/loi^ beatifi JuuslèruorumDei.Licetlumme diuinitatispo fi*quot;!

. nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;L licipa[gt;£ urbis

tentiahumançlocutionispfFiciisexpIanarinon valeat,quip Komaiie rcdm 10 pequçfiiimagnitudineita inuifibili atque inueftigabili

ternitate confirtit,vt nulla ingenii ügacitas quanta fit co- ^iumo' prehendere difièrereque fiifficiat : quia tarnen eius humani- Angloru, tas ad infinuationem fui re/èratis cordis ianuis,quæ de lernet

iplà proferentur, lêcreta humanis mentibus inlpiratione cle-15 menterinfundit,ad annunciandam vobis plenitudinemfi-deiChriftianæ,làcerdotalem curauimus Iblicitudinemprç-rogare,vtperinde Chrifti euangelium quod làluator nofter omnibus præcepitgentibus prçdicari, vefiris quoque lènfi-bus infèrenteSjlàlutis veftræremedia propinentur. Supernç lo igiturmaieftatis clementiajquæ cunâafolo verbo prçceptio

nisfiiçcondiditamp; creauit, cœlumvidelicetScterram ,mare amp;nbsp;omnia quæ in eisfunt(dilpofitisordinibus quibus fubfi-llerent)coçterni verbi fui confilio,amp;' fandilpiritus vnitatedif penfans, hominê ad imaginem ôc fimilitudinem fuam ex li 25 mo terræ plafinatum conftituit, elque tantam præmii prçro gatiuam indulfit, vt eum cundis præponeret, atque feruato termino præceptionis ætcrnitatis fubfiftentia præmuniret. Hune ergo Deum patrem filium ôc Ipiritumlàndum, quod eft indiuidua trinitas,ab ortu folis vfque ad occafum huma-30 num genus quippevtcreatoré omnium atq; ladoremfuum làlutifera confefsione fide veneratur amp;nbsp;colit. Cui etiam fum mitâtes imperii, rerumq; poteftates fubmiflæ funtzquia eius difpofitione omnium prælatio regnorum conceditur. Eius ergo bonitatis milèricordia totius creaturæ fuædilatandæ fubfidiis etiam in extremitate terrç pofitarum gentium corda frigida landilpiritus feruore in fui quoque agnitione mi-rabiliter eft dignatafuccêdere. Que enim in gloriofi filii 110-ftriAudubaldi Régis gentibufque eifuppofitis illuftrationc cîementiâ

dementia redeptoris fuerit operata,plenius ex vicinitatc loco rum veftram gloriam coniicimus cognouiflê. Eius ergo mi. rabilc donu óc in vobis certa fpei cçlcfti longanimitate cÓfèr riconfidimus.Cumprofedo gloriofam coniuge veftra, qiiæ veftri corporis parseflè dignofcitur,ætcrniTatis præmio perfà J cri baptifmatis regenerationem illuminata agnouimus.Vn-dc præiènti ftylo gloriofius vos adhortandos cum omni afïc âu intimç charitatis curauimus,quatenus abominatis idolis eorumq; cultu,iprctifq; fànorum fatuitatibus, amp;nbsp;auguriorû deceptibilibus blandimentiSjCredatis in Deum pâtre omni- lO potente,eiufq; filiû Icfum Chriftû, ôc fpiritum fandû, vt cre dentes à diabolicç captiuitatis nexibus, fàndæ amp;nbsp;indiuiduæ trinitatis cooperate potentia,abfoluti,eternævitæ pofsitis eC-fe participes.Quanta aût reatitudinis culpa teneantur aftriâi hi,qui idololatriam perniciofißimafuperftitionecoletes am 15, plcdùtur,eorû quoscolût exempla perditionis infinuant.Vn dede eisperPfâlmifta dicitur:Omnes dii gentiû dçmonia,do minus aût cçlos fecit.Et iterû; Oculos habet ôc non videt, au res habent ôc non audiût,nares habet ôc no odorabût.Manus habet amp;nbsp;non palpabût,pedes habent amp;nbsp;non ambulabût. Si-miles ergo elËciuntur his,qui Ipc fua: con fidentiæ ponunt in cis.Quomodo enim iuuandi quelibetpoffunt habere virtu-tem hi,qui ex corruptibili materia infèriorum etia fuppofito rumque tibi manibus conftruûtur, quibus videlicet artificiû humanumaccômodanseisinanimatâmcbrorum limilitu- 2j dinê contulifti ; qui nifi à te moti fuerint ambulare non po-terunt,lèd tanq lapis in vno loco pofitus,ita côftruâi,nihilq; intelligcntiæ habentes,iplàq; infenßbilitate obruti,nulla ne-que lædédi neque iuuadi facultatê adepti funt^ Qua ergo me tis deceptioneeos deos,quibus vofipfi imagine corporis tra-didiftis, colentes lcquimini,iuditio difereto reperire nôpof-fumus.Vnde oportet vos fufeepto figno fàn(âçcrucis,p quod humanum genus redcmptûeft,cxecrando diabolicç verfutiç fupplantationê,qui diuinæ bonitatis operibus inuidus æmu-lulqueconfiftit,àcordibus veftrisabiicere.Inieôiifque mani bus hos quos eatenus materiç copage vobis deos fabricaftis, cofringêdos diminuendôfquelumopcre jpeurate : iplàcnim corum diflblutio corruptioq;,quenunquâviucntëlpirittim

Anglorum, Liber II. 7? habuitjnecIênfibiJitateàfuis faóhoribus potuit quolibet mo do fulcipere, vobis patenter infinuer, quôd nihil erat quod catenuscolebatis5dûprolèdo meliores vos, qui Ipiritû vi-uentem à domino percepiftis, eorum coftrudioni nihilomi-nus exiftatis:quippe quos Deus omnipotens exprimi hominis quem plafmauit cognatione dedudos per lècula innume rabilibus propaginibus pullulate coftituit. Accedite ergo ad agnitioné eius qui vos creauit,qui in vobis vitç mfufflauit Ipi ri tu, qui pro veftra redemptione hlium fuu m vnigenitû mi -10 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;original! peccato criperet,amp;: ereptos de potcftate

diabolicç nequitiæ cœleftibus prçmiis muneraret. Sufcipite verbaprædicatorum amp;euangeliumDeiquod vobis annun ciant,quatenus credentes (lient læpius didû eft) in Deum pa trem omnipotentem,amp; in lefum Chrillû eiusfilium,Ôclpiri IJ tumfandum, Ôe inleparabilem trinitatem^fugatisdæmonio rum lênfibus,expullàque d vobis Iblicitatione venenofi amp;nbsp;de ccptibilis holhs per aquam amp;nbsp;fpiritûlàndû renati, ei cui.cre-dideritisin Iplêdoregloriçlcmpiternçcohabitareeius opitu latione amp;nbsp;munificêtia valeatis.Prætereâ benedidionem pro-20 tedorisveftri beau Petri apoftolorum principis vobis direxi mus,id eft,camifiam cum orilatura in auro vna, amp;nbsp;lena anci riana vna,quod petimus vt eo benignitatis animo gloria vegt; ftra fufcipiat,quo à nobis nofcitur deftinatum.

. - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vt coniugem ipGus per cpiftolam falutî? illius

coniugem quoqueeius Edelburgam huiuf-Yk modi literas idem pontifex mifit.Exemplar epi 'ftolæ beatifsimi Se apoftolici Bonifacii Pape vr bis Romæ diredç Edelburgi rêginç Eduini Re ____^’gis.Dominç gloriofæ filiæ Edelburgæ Reginæ Bonifacius epifcopus lèruus feruorum Dei.Redemptoris no ftribenignitashumanogeneri,quodpreçiofi lànguinis fui effufione à vinculis diabolicæ captiuitatis eripuit, multa pro uidentia quibus làluaretur propinauit remédia, quatenus fui nominis agnitioné diuerfo modo gentibus innotefcens,crca toremfuum fufcepto Ghriftianæ fidei agnofcerentfacramen

Ecclefiafticæ hiftoriæ gentis lo,quo(î quidem in Veftrægloriç icnfibus cælcfti collatû mu nere myftica regeneratio veftrç purgationisjpatenter innuit. Magno ergo largitatis dominicæ bcncficio mens nollra gau dio exultauit,quôd icintiHam orthodoxæ religionis in velbi dignatus eft conuerfione fuecendere. Ex qua re non fblû glo riofi coiugis veftri,imô totius gentis fuppofitæ vobis intelli» gentiam in amorem fui fàcilius inflâmarct. Didicimus naq; refèrentibus bis,qui ad nos gloriofi filii noftri Audubaldi régis laudabilê conuerfione nunciantes peruenerût, quôdetia veftra gloria Chriftianç fidei fiifcepto mirabili fàcramêto piis lo amp;nbsp;Deo placitis iugiter operibus enitefcat. Ab idolorû etiam cultu,fèufànorumauguriorumq;illecebrisfè diligenter abfti neatjamp;ita in amore redêptoris fui immutata deuotione per-fiftens inuigiletjVt ad dilatandam Chriftianam fidê inceflà-biliternon defiftat operam commodarc. Cumquc deglorio ïàcoiuge veftrapaternacharitasfollicite perquififlet, cogno uimus,q, eatenus abominandis idolis fèruiens, ad fufcipien-dam voce prædicatorûfuam diftuleritobedietiam exhibere. Qua ex re non modica nobis amaritudocógcftaeft,abeoq, pars corporis veftriabagnitionefummæSc indiuiduæ trinijQ tatis remanfit extranea. Vnde paternis officiis vcftræ glorio-fæ Chriftianitati noftram commonitionem non diftulimus cofêrre, adhortantes quatenus diuinç infpirationis imbuta fiibfidiis importune oportunè agendû non différas, vt Si ipfefâluatoris noftri Domini Icfu Chrifti cooperate potentia Chriftianoru numero copuletur, vtperinde intemerato focie tatis fœdere iura teneas maritalis confbrtii.Scriptû naque eft: Erût duo in carne vna. Quomodo naque vnitas vobis côiun dionis inefle dici poterit, fi a veftrç fidei fplendore interpofi tis deteftabilis erroris tenebris remâfèritilJe alienus? Vnde o rationi côtinuô infiftês,a lôganimitate cœleftis clemêtiç illu minationis ill? beneficia impetrare no definas. Vtvidclicec quos copulatio carnalis afteé? vnû quodamodo corp’ exhi-buifle moftrafjhos quoq; vnitasfidei etia poft hui’vitç trâfitû ,in ppctua focietate cofèruet.Infifte ergo gloriofà filia, amp;fum mis conatibusduriciamcordisipfius religiofa diuinorumprç ceptorum infinuatione mollirefummopcrc dematura,infun des fènfibus cius,quantû fit prçclarum, quod credendo fufee piftimyfte-

Anglorum, Liber II. 77 , pifti myfterium, quantûmvc fit admirabile quod rcnata præ mium confèqui meruifti. Frigiditatem cordis ipfius fândi fpiritus annunciatione fuccende,quatenus amoto corpore perniciofifsimi cultus, diuinæ fidei caJor eius intelligcntiam 3 tuarum exhortationumfrequentationefuccendat. Vtprofc-do facræfcripturæ teftimoniumperteexpletum indubitan-ter præcIareat.Saluabitur vir infidelis per mulieremfidelem. Ad hoc enim mifericordiam dominicç pietatis coniècuta es, Vtfrudum fidei creditorumquetibi beneficiorû redempto-10 rituo multiplicêrefignares.Quodequidemfuffragante præ-fidio benignitatis ipfius, Vt explere valeas, afsiduis non defi-ftimus precibus poftuIare.His ergo præmifsis, paternæ vobis diledionis exhibentes officia, hortamur,vtnos (reperta por-titoris occafione)de his quæ per vos fuperna potentia mirabi J5 liter in conuerlàtione coniugis veftri fubmiflçque vobis gen tis dignatus fuerit opcrari,profperis quantocyus nunciis reue letis,quatenus foJlicitudo noftra, quæ de veftri veftrorumq; omnium animç falute optabilia defyderanter expedat,vobis nuntiantibus reueletur,illuftrationemque diuinæ propitia-20 tionis in vobis diffufàm opulentiusagnofcentes, hilaricon-fèlsionelargitori omnium bonorû Deo, amp;nbsp;beato Petro apo-ftolorum principi vberes merito gratias exoluamus. Prçterea benedidionê protedoris veftri bead Petri apoftolorû princi-pis vobis direximus,id eft,lpeculum argenteum amp;nbsp;pedinem,' 25 cburneuminauratum,quodpetimusvteo benignitatis animo gloria veftra fufcipiat,quo â nobis nofciturdeftinatum.

Aec quidem memoratus papaBoniûcius,dé làlute regis Eduini acgentis ipfius literisage-bat. Sed6coraculumcælefte,quod illiquondam exulanti apud Redualdum regem An-___________ Ji glorum pietas diuina reuelare dignata eft^ non 35 minimum adfufcipiendavel intelligenda dodrinæ mohita làlutaris lènfum illius iuuit. Cùm ergo viderct Paulinus dif-ficulter pofte fublimitatem animi regalis ad humilitatem vie (àlutaris,amp; fufcipiendum myfterium viuificæ cfucis inclina-ri,ac pro

ri, ac pro fàîute illius fimul gentis cui præerar, amp;nbsp;verbo éx-hortationis apud homines,amp; apud diuinam pietatem verbo deprecationis agerèt, tandem ( vt verifimile videtur ) didicit in fpiritu,quod vel qualc eflèt oraculum Régi quondam cœ-lituS oftenfum. Nec exinde diftulir,quin continuo regem ad î moneret explere votû,quod in oracùlo fibi exhibito fe ûâu-rumpromiferat, fi temporis illius ærumnis exemptus ad rc-gnifàftigiaperueniret.Erat aût oraculum huiufmodi. Cùm perièquente ilium Edelfrido, qui ante eum regnauit, per di-uerfa occultus loca velrégna multo annorum temporepro-lo fugus vagaretur,tandem venir ad regem Rcdualdum, oble-crans vt vitam fuam à tanti perfccutoris infidiis tutando fèrua ret. Qui libenter eum excipiens, promifit fe quæ petebatefle fadurum.Atpoftquam Edelfridus in haceum prouincia ap-paruifle,amp;: apud Regem illius familiariter cum fociis habita-re cognouit,mifit nuntios qui Redualdo pecuniam multam pro necc eius offerrent,neque aliquid profècit,mifit fecundo, mifit tertio,amp; copiofiora auri amp;nbsp;argenti dona offerens,amp; bel j luminfuperilli,fi contemneretur,indicens.Qui vel minis fra dus, vel corruptus muneribus cefsit dcprecanti,amp; fiuc occi-dere /è Eduinum,feu legetariis tradere promifit. Quod vbi fi dehßimus quidam amicus illius animaduertit, intrauitcu-biculum quo dormire difponebat.Erat enim prima hora no-dis.Eteuocatum foras quid ergaeum agcrerexpromififlêt, edocuit,amp; infuper adiecit: Si ergo vis hac ipfa hora educam te 2$ de hac prouincia, amp;nbsp;in ealocateintroducam,vbi nunquam te vel Redualdus vel Edelfridus inuenire valeant. Quiait: Gratias quidem ago beneuolentiætuæ,non tarnen hoc face-re poflîim quod fuggeris,vt padû quod cum tanto Rege inii,’ ipfe primus irritum faciam,cumille mihi nihil mali fecerit,ni 3Q hil adhucinimicitiarû intulerit, quin potius fi moritur’ fum, ille me magis quâm ignobilior quifquam morti tradat. Q^o cnim nunc fugiam, qui per omnes Britanniç prouincias tot annorum temporumq; curriculis vagabundus hoftium vita-bam infidias. Abeunte igitur amico remanfit Eduinus folus foris,refidensquernœftusantepalatium multis cœpitcogi-tationum æftibus affici, quidageret,quoùepedemverteret nefeius. Cumque diu tacitis mentis angoribuSjôc cæco car-

pcretur igne, vidit fubito intempeftæ nodis filentio ap-propinquantem fibi hominem vultus habitusque inco-gniti,quem videnSjVt ignotum Seinopinatum nonparum cxpauit.At ille accedens falutauiteumjamp;interrogauitqua-5 re ilia horacæterisquiclcentibus amp;nbsp;altofopore prefsis folus ipfe moeftus in lapide peruigil lederet ? At ille vicilsim fcilci-tabatutjquid ad eum pcrtineret,vtrum iple intus an foris nodem tranfigeret^Qui relpondens ait.Ne me æflimes tuæ mœ fticiæ infomniorum,amp; forinfecæ ac folitariæ lelsionis cau-lo lâmnefcire. Scioenim certißime qui es, amp;nbsp;quare maeres,amp;

quæ ventura tibi in proximo mala formidas.Sed dicito mihi quid mercedis dare velis ei^ßqui fit,qui his te mœroribus ab-foluat, amp;Redualdofuadeat,vtneciple tibiafiquid mali fa-ciat,nec tuis te hoftibus perimendum tradat?Qui cum le om-

15 niaquæ pofTet huictali promercede beneficii daturumefle , relponderet. Adiecit ille, quid fi etiäm te regem futurum ex-tindis hoftibus in veritate pro mittat,itavt non folumomnes progenitores tuos,led amp;nbsp;omncs,quiante te reges in gente An gloru poteftate fuerat tranfoendas.At Eduinus conftantiorin terrogandofadus,nó dubitauitpromittere,quin etiäei qüi ta. ta fibi beneficia donaret, dignis iplè gratiarum adionibus re-Iponderet.Tum ille tertio.Si aüt,inquit,is qui tibi tâta taliaq; dona veraciter aduentura prædixcrit, etia confilium tibi tuæ falutis ac vitæ melius atque vtilius quam aliquis de tuis paren

^5 tibusautcognatis vnquamaudiuit, oftenderepotuerit,num ei obtemperare,amp; monita eius ßlutariafufcipere conlcntis? Nee diftulit Eduinus,quin continuo polliceretur, fe in omni bus fecuturum dodrinam illius,quife tot ac tantis calamitati bus creptum, ad regni apicem proueheret. Quo accepto re-Iponlb, confeftim is qui loquebatur cum eo impofuit dexte-ram fuam capiti eius dicens: Cum hoc ergo tibi aduencrit,' memento huius temporis ac loquelæ noftræ, 6c ca quæ nunc promittis adimplere ne différas. Et his didis,vt lerunt, repen te dilparuit, vtintelligeretnon hominem eflè, qui fibi appa-

35 ruiflètjfedlpiritum. Et cum regiusiuuenislblusadhuc ibidem federet, gauifus quidem de collatafibi pia acbenigna cónfolatione:fed multum folicitus ac mente ledula cogitans,' quis effet ille, vel vnde veniffetjqui hæc fibi loqueretur?

Venitad eum præfàtus amicus illius, lætoque vuitu falutans cum.Surge,inquit,intrajamp; fopi tis ac reliótis curarû anxietatf-bus quicti membra fimul amp;nbsp;animum compone: quia immu tatum eft cor regiSjUec tibi aliquid mali facere,fed fidem po-tius pollicitam fèruare difponit. Portquam enim cogitatio-$ nem fuam, de qua tibi ante dixi,Reginæ in fecreto rcuelauit, reuocauit eum ilia ab intentione, admonens quia nulla ratio neconueniattantoregi amicumfuum optimum in neceßi-tate poli turn auro vendere,imô fidem fuam,quç omnibus or namêtis preciofior eft^amore pecuniç perderc.Quid plura?Fe lo çit rex vt didum eft,nec Iblum exulem nunciis hoftibus non tradidi t j lèd etiam eum,vt in regnum perueniret,adiuuit.Nâ moxredeuntibusdomumnuntiis exercitum addebellandû Edelfridum collegit copiofum, eumque fibi occurrentem cû exercitu multum impari(non enim dederat illi Ipatium, quo rj totumfiium congregaretatqueadunaretexercitum) occidit in finibus gentis Merciorum ad Orientalem plagam amnis, qui vocatur Idle.In quo certamine filius Redualdi vocabu lo Regnheri occifus eft, acficEduinus iuxtaoraculum quod acceperat, non tantum Regis fibiinfèfti infidias vitauit, verû lo etiam eidem perempto in regni gloriam fuceeßit. Cùm ergo prædicante verbum Dei Paulino rex credere difFerret,ßc per aliquod tempus, vtdiximus,horiscompetentibusfolitarius lederct,amp; quid agendû fibi eilet, quç religio lèquédalèdulus fecum ipfe ferutari confueiret,ingrediens ad eum quadam die 25 virDei,impofuitdexteram capiti eius,Scan hoc lignum a-gnofeeret requifiuit. Qin cum tremens ad pedes eius proci-dere vellet,leuauit eû,amp;: quafi familiari voce aftàtus. Ecce,in-quit, hoftium manus quos timuifti domino donate eualiftj. Ecce regnum quod defyderafti iplb largiente percepifti. Me- jo mento vt tertiû quod promififti facere non difteras,fulcipien do fidem eius,amp; præcepta fèruando, qui te amp;nbsp;à temporalibus àduerfis eripiens,temporalis regni honore lublimauit,amp; fidc inceps voluntati eius,quam per me tibi prçdicat, oblècunda-rc volueris, etiam â perpetuis malorum tormentis te libera-jy bit,amp;: æterni lêcum regni in cælis faciat eflê participem.

QuakconGliumidemcum.pnmatibus fuisdcpercipindaChnftt' fidehabucritjdi vtpontifex eius fuas aras profanaüerit i

=^Vibus auditis Rexfiifdpcrequidefn fefidem) j quam docebat,amp;: velJc amp;nbsp;debere re/pondebat.

ifiliariis fuis Iele de hoc collaturum eflè dicebar, __________ _j vt fi ôc illi eadem cum co fentire vellcnt, omncs panter in fonte vitæ Chrifto cófècrarentur.Et annuente Pau JO linofccitjVtdixcrat.Habitoenim cum fapientibus confilio, fcifcitabatur fingillatim ab omnibus,qualis fibi dodrina hæc catcnus inaudita,amp;: nouas diuinita tis qui predicabatur, cultus Viderctur?Cui primus pontificum ipfius Coifi continuo refpondinTu vide Rex quale fit hoc,quod nobis modo præ* JJ dicaturrego tibi vcrifsimè quod certum didici profiteor,quia nihil omnino virtutishabet, religio ilia, quam hucufque tenuimus.NulIus cnim tuorum' ftudiofius quam ego cultu-ræ deorû noftrorû fe fubdidit,Sc nihilominus multi funt,qui ampliora à te beneficia quam ego Sc maiores accipiüt dignita 20 tes, magisq; profperantur in omnibus quæ agenda vel acqui renda difponunt.Si autem dii aliquid valerent, me potius iu uare vellent,qui illisimpenfius feruirc curaui.Vndc reftat,vt fi ea,quæ nunc nobis noua prcdicäntur,meliora efl'e amp;nbsp;fortio ra habita examina done perfpexeris,abfqj vllo cundlamine fu 25 Icipere iliafeftinemus. Cuius fuafioni verbisq- prudcntibus alius optimatum régis tribuensaflenfum continuo fubdidit: Talisjinqiiiens, mihi videtur Rex vita hominû præfèns in ter ”ris,ad cóparationêeiusquod nobisincertu eft teporis,quale cùmterefidentcadcœnamcum ducibusac miniftristuiste 30 pore brumali,accenfb quidem foco in medio,amp; calido effe-docoenaculojfurentibus autem fbris per omnia turbinibus hyemalium pluuiarumvel niuium: adueniensq; vnus pafle-TUmdomum citifsimeperuolarit, qui cum per vnu oftium ingredies,mox per aliud cxicrit,ipfo quidem tempore quo in 35 tus eft hyemis tepeftate no tangitunfed tame minimo fpatio ferenitatis ad mometû excurfo,moxde hyemein hyemem re grediestuis oculiselabitur.Itahçc vita hominû ad modicum apparet,q,d aut fequat quidue prçccflèrit prorfus ignoramus.

Vndé fi hæc noua doârina certius aliquid attulerit, merito fc quenda efle videtur.His fimilia ôc cæteri maiores natu ac Rc tem Çoifijquia vellet ipfum Paulinum diligentius audirede Deo qucm prçdicabat verbum facientem . Quod cum iubé Î te Rege faceret^exclamauitauditis eius fermonibus dicens: lam olim intéllexeram nihil elle quod colebamus^quia vide licet quanto ftudiolîus in eo cultu veritatem quærebam,tan-to minus inueniebam.Nunc autem aperte profiteor, quia in hae'prædicatione veritas claret ilhjquæ nobis vitæ falutis amp;nbsp;lo heatitudinis ætcrnç dona valet tribuere. Vnde liiggero Rex, yt templa Ôcaltaria quç fine frut^u vtilitatis lacrauimus,ocyus anathcmati ôcigni tradamus . Quid plural Prçbuitpalam afiènfum euangelizandi beatoPaulino rex,amp;: abrenunciata i-dololatria fidem fe Chrifii fulcipereconlefius eft. Cumq- à prç ij fatopontifice facrorum fiiorum quaercret,quis aras amp;nbsp;fana i-dolorum cum leptis quibus erant circundata primus profana re deberetRlle refpondit: Ego, quis cnim ea quæ per ftultitia colui,nuncad exemplum omnium aptius quam iplèpcrlàpî entiam milii à Deo vero donatam,deftruam?Sratimlt;^ue abie 20 lt;fta fuperftitionc vanitatis rogauit fibi Regem arma dare,amp;:e-lt;juum emiflarium, quern afcendens ad idola deftruenda ve-nit.Non enim licueratpontificem ûcrorum, vel arma ferre, velpræter in cqua cquitare.Accin(ftus ergo gladio accepitlan ceam in manu,amp; afcendenscmiflàrium regis pergebat ad ido la.Quod alpiciens vulgus æftimabat eum inlànire.Nec diftu lit ille,mox vt appropiabat ad fànum,prolànarc illud,inieda in eo lancea quam tenebat,multumque gauifiis de agnitionc veriDei cultus, iufsitfociisfuis deftruereacfuccendere fanû cum omnibus feptis fuis.Oftenditur autem locus ille quon- 30 dam idolorüm non longe abEboraco ad Orientemamnem Dorvventionem,6c vocaturhodie Gotmundin Gaham,vbi pontifex ille,infpirate Deo vero,polluit ac deftruxit eas, quas ipfè facrauerat,aras.

. A. . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. .v;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.. Sî

yt idem Eduinus cum fua genre fidelis Gt faâu«,amp; vbi Paulinu» illosbaptizauerit.

^*^!nus dominicæ incarnationis fexcetefnr.us vicefi y mus fcptimus:ab aduentu verb Angloiiiin Britannia annus circiter cètefimusodogefimus.Baptiïatus eft aut Eboraci.die fndopafehç pridielduûApriliû in ecclefiafandi Petri apo- i aftoli,quâibidêipfe de ligno cu catechizaretur atq; ad percipi endii baptifma imbueretur citato opercconftruxit.In qua ctia IO ciuitate ipfi dodori atque antiftiti luo Paulino fedem epifeo-. patus donauit.Mox autem vt baptifma confecutus eftjCurauit/ docente eodem Paulino maiorem ipfo in loco amp;nbsp;anguftiore de lapide fabricare bafilicam, in cuius medio iplum quod pri us fccerat oratorium includcrctur.Præparatis ergo fundamen 15- tis in gyro prioris oratoriiper quadrum cœpitædificare Bafili cam.Sed priufquam altitudo parietis eflet cófummata,Rex i-pfe impia nece occifus,opus idem fuccefiori fuo Ofwaldo pet ficiendum reliquit. Paulinus autem ex co tempore lex annis continuiSjid cftjVfquead finem imperii Regis illius,verbum 20 Dei(annucnte ac fauente ipfo )in,ea prouinefa prædicabat.

Credebantq; ÔC baptizabant ur q uotquot erant prçordinati ad vitam eternaiTijin quibus erant Offiidusamp;Eadfridusfilii re gisEduini^quiamboeicxulinati funtde Quenburga filia CearliRegis Mcrciorum.Baptizati lunt tempote fequenti ôc alii libcri eins de Edelburga regina progeniti EdilhimusSe' Ediltridis filia,6e alter filiusBulcfrea,quorum primi albati ad huc,rapti funt de hac vita,6e Eboraci in ecclefia lèpulti. Bapti zatus cfi 6e IfFi filius Offridi,necnó 6ealii riobiles 6e cgregii vi ri non pauci.Tantus autem Icrtur tune fuilfelèruor fidei ac de 30 fidcrium lauacri lalutaris genti Nord Humbrorum,vt quoda tempore Paulinus veniens cum Rege 6e Regina in villam re-giam,qucc vocatur Adregin, triginta fex diebus ibidem cu eis catcchizandi 6e baptizandi officio deditus moraretur,quibus diebus cunctis à mane vfq; ad vefperanil aliud ageret, q con 35 fluentê co de cundis viculis ac locis plebc,ChrifFi Verbo lain tis inftruere,atque inftrudam in fluuió Glcni, qui proximus crat lauacro remilsionis, abluere. Hæc villa tepore Icquêtiu re gü deferta, 6e alia pro illacft fabfain loco,q vocatur Mclmin.-

* iffHæc'quidcm inprouincia Berniciorumjfed inprouincia DeirorurOjVbifçpius manere cum rege folebatjbaptizabat in ftuuiö Sùalua, qui vtcumiuxta Cataradam prçtcrfluit.Non dum enira oratoria vel baptifteiia in ipfo exordio nafccntis, ibieccIefiæpoterantedificari.Attamcnin campo Dono(vbi tune ctiam villa Regia crat)fecit Bafilicam, quam poft módu paganijâ quibus Eduinus Rex occifus eft,cum tota eadem vil la futccnderunt.Pro qua Reges pofteriores fèccre fibi villam in regione quæ vocatur Loidis . Euafit autem ignem altare, quialapideunierat, amp;feruaturadhucin monafterio teueren lo difsimi abbatis amp;nbsp;prefbyteri Trumvvulfi quod in fylua Elmc te eft. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

Antam aute'm(vt'fèrtur)deuotionem Eduinus erga cultumiVeritatis habuit,vt etiam regi Oricntalium Anglorû, 'Carpualdo filio Rcdualdi perfuaderet,reli(ftis idolorum fuperftitionibus, fidem amp;nbsp;facramcnta Chrifti cum fua prouincia fuftipere. Etquidem pater eius Redualt,iamdudum in Can-

tiofacramentisChriftianæfideiimbutuseft, fèdfruftra: nam rediens domum ab vxorc fuajamp; a quibufdam pcruerfis dodo ribus fedudus eft,atque à fynceritatc fidci deprauatus liabuit pofteriora peiora prioribus, ita vtin morcm antiquorum Sa-maritanorumóc Chrifto fcruirevidcretur,amp; diis quibus antca fèruiebat. Atq; in eodê fano ße altare haberetad facrificiü Chri ftijamp;arulamad vidimasdçmoniorûjquod videlicet fanum Rex eiufdé prouinciç Alduulf(qui noftra ætatefuit) vfque ad fuum têpus perduralfe amp;nbsp;lè in pueritia vidiftè teftabatur.Erat autem præfàtus Rex Redualdus natu nobilis,quamlibet aólu ignobilisjfilius Tytili,cuius pater fuit Vuffajà quo reges Anglorum Orientalium Vuftingas appellantu r.Verùm Carpual dus non multo poftquam fidem accepit tempore occifus eft, a viro gentili nomine Richberto,amp; exinde tribus annis prouincia in errore verfata eft,donee accepit regn nm eiufdem fra ter Cârpùaldi Sibertus vir per omnia dodifsimus atque ehrt ftianifsimu$.

chriftianifsimus. Qui viucntcadhucfratre, cùmcxularetin Gallia,fidei làcramcntis imbutus eft. Quorum partici pern, mox vbi regnare cœpit,totam fuam prouinciam facere cura-uit.Cuius ftudiisgloriofifsimefauitFelix epifcopus, qui de

5 Burgundiorum partibus vbi ortus amp;nbsp;ordinatus eft cum ve nif fetad Honorium Archicpilcopum, eique indicaflet delyde-riumfuumjmifiteum ad predicandum verbum vite præfatæ nation! Anglorum.Nee vota ipfius incafliim cecidere,quin-i-potius fruélum in ea multiplicem credentium populorum IO piusagrilpiritaliscultorinuenit.Siquidcm totamillam pró uinciam iuxta fui nominis fàcramentumà longa iniquitate atqueinfbelicitate liberatarn,ad fidem amp;nbsp;opera iuftitiçacper-petuæ foelicitatis dona perduxit.Accepitque federn epifeopa-tus in ciuitate Dûmock,et cu feptemdecim annos eide prouin 15 ciæ pontifical! regimine prçfuiflèt,ibidem in pace vita finiuit.

Rædicabatautem Paulinus verbum ctiam prö-i uinciæ Lindifi ,quç eft prima ad meridianam Humbri ftuminis ripam pertingens vfque ad mare.Prçfèdumq; Lindocolinçciujtatis,cui no men erat Blecca,pr!mùm cum domo f ùa conuef 25 titad dominum. In qua videlicet ciuitate amp;nbsp;ecclefiam operis

egregii de lapide fecit,cuius tedo vel longa incuria vcl hoftili manu deieâOjparieteshaâenus ftare videntur,amp;: omnibus aii nis aliqua miracula fanitatum in eoâem loco folentad vtili-tatem eorum qui fideliter quserunt,oftendi. In qua ecclefià 30 Paulinus tranfeunte ad Chriftum lufto, Honorium pro eo conlêcrauit epifeopum, vt in fequentibus fuo loco dice mus. De huius fide prouinciæ narrauit mihi presbyter amp;nbsp;abbas qui dam vir veracilsimus de monafterioPeartan vocabulo Deda, retulifle fibi quendam fèniorum ,baptizatum lèfuifle die me dia à Paulino epilcopo prçlènte rege Eduino,amp; multarn po-puli turbâin fluuio Trehen ta iuxta ciuitatcm quç lingua Anglorum Tiouulfingaceftir vocatur .Qui etiam eftigiem ciuF dem Paulin! referre eflet fol!tus,quôd effet longæ ftaturç^pau

Ecclefiafticæ hifloriæ geneis lulum incuruus, nigro capillo,facie macilenta, nafb adun-cOjpertenui, venerabilis fimulamp;terribilisafpedu . Habuit aûtlccûin minifterio amp;nbsp;lacobûdiaconûvirû vtiq; induftriû ac nobilê inChrillo amp;nbsp;in ecclefia,qui ad noftra vfq; tépora per manfit.Tanta aût eo têpore pax in Britannia, quoquouerfum y imperiuin regis Eduini perueneratjfiiifTe psrhibetur, vt (ficuc vfq; hodie in prouerbio dicitur)ctiâ fi mulier vna cuni reçens nato paruulo vellet tota perambulare infuIiiTi à mari ad marc , nullo fe lædentCjValeret. Tantû quoqj rex idê vtilitati fuæ gentisconfuIuitjVtplerifque in locisvbi fontes lucidos iuxta lo publicos viarum tranfitus confpexit,ibi ob refrigerium vian-tium eredis ftipinbus Sc çreos caucos fufpcndi iuberet^neque hos quilquam nifi ad vfuin necelfxrium contingere præ ma-gnitudine vel timoris eius änderet vel amoris vellet.Tantum verô exccllentiæ in regno habuit,vt non folum in pugna ante ly ilium vexilla geftarentur,fed amp;nbsp;tempore pacis equitantem in ter ciuitates fiue villas autprouincias fuascum miniftrisièm-per antecedere fignifer confueuiflet.Necnon amp;nbsp;incedente illo vbilibet per plateas illud genus vexilli,quod Romani Tufam, Angli Verb appellant Thuuf,ante cum fern folebat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;20

Vt Eduinusab Hoaoriopapa exhortatorias literasaccepit, qui ctiam Paulino pallium iniicrit»

temporepræfulatû ledis apoflolicæ Honorius ^y ^X^^I^;Bonifaciifucceflor habebat,qui vbi gentem Nord cû fuo rege ad fidem confèfsionemquc

Chrilti Paulino euangelizäte couerfâm efle didicit mbit eide Paulino palliû, mißt amp;nbsp;régi Eduirio literas exhor-tatorias,paternaillûcharitate accêdens,Vtin fide veritatis,qua acceperât, perfiftere (èmper ac proficcre curarent.Quarû videli •' cet literarû ifte efi ordo.^Domino excellentifsimo atq; pîçceb lentifsimo filio Eduino régi Anglorû Honorius epiieopus fer-uus fêruorûDei falutê.Ita chrifiianitatis veftrç integritas circa conditorisfui cultû fidei eftardorel'uccen(à,vtlonge late- jy q; refplêdeat,amp; in omni mûdo annunciara,vcftri opéris mul tipliciter référât frudû.Sic enim vos reges elle cognoicitis,du regem creatorem veftrum orthodoxaprædicatione edodi

Dcü venerädo creditis eique quod Humana valet códició îné tis veftrç lyncera deuotionc exoIuitis.Quid Deo noftro aliud offerte valebimu_s,nilivt in bonis adibus perliftentes ipfum q;, auôlorê humani generis confitétes eu colere,eiquevota nos ftra reddere feftinemus’Etideo cxcellêtiffime fili paterna vos 5 charitate qua côuenit exhortamur,vthocquod vosdiuina mi fèricordia ad fua gratia vocare dignata eft,folicita intétionc Sgt;c afsiduis orationibus feruare omnimodo feftinetis^vt qui vos in prçfènti feculo ex omni errore âbfolutos ad agnitioncm fui nominis eft dignatus perducerejCæleftis patriç vobis prçparet 10 manfionê.Prædicatorisigiturvcftridomini meiapoftolicæ memoriç Gregorii ledione frequenter occupati,prç oculis af fedûdodrinç ipfiuSjquelpro veftrisanimabus libeter exercuit, Habeto te,quatenus eins oratio amp;nbsp;regnû vefiru populûq; auge atjamp; vos omnipotent! Deo irreprehenfibiles repræfènt et.Ea 15 vcrôquçànobispro veftrisfacerdotibus ordinandafperaftis, hæc pro fidei veftræ {ynceritate,quæ nobis multimoda relatio ne per præfentium portitores laudabiliter infinuataeft, gratui to animo attribuere illis fine vlladilatione præuidemus. Et duo pallia vtrorumque metropolitanorum,id eft,Honorio amp;nbsp;20 Paulino direximuSjVtdûquiseorû dehocfeculo ad audorê fuum fuerit accerlîtus^in loco ipfius alterû epifeopû ex hac no ftra audoritate debeatfubrogare,quodquidê ta pro veftræ cha ritatis affcdu,q pro tantarû prouinciarû fj3atio,quæ inter nos amp;nbsp;vos effe nofcûtutjfumus inuitati concedere,vtin omnibus 25 deuotioiii veftrç noftrû côcurfum ôc iuxta veftra defideria prç

beremus.Incolumêexellentiaveftragratiâfupernacuftodiat. yt Honorhis ,quj lufro in epifeopatu Dorouernenfis eccîefioc fuccefsit ,ab Hono

rio papa pallium amp;nbsp;literasacceperit»

CAP.XV1II.

■iNterehæc luftus arcHiepifeopus ad cælcftia régna fublatus eft quarto Iduum Nouembrium diCjCt Honorius pro illo eft in præftilatûeledus. Qui ordinandus venit ad Paulinû,Sc ôCcürren-___ JtefibiilloinLindocolino,quintusab Augufti-no Dorouernêfis ecclefise confecratus eft antiftes.Cui etia prç fatus papa Honorius mifitpalliû Se litcraSjin quibus de creuit

I Z hoc

hoc ipfumjquod in epiftola ad Eduinum regem miflà decre-ueratjfcilicet vt cùm Dorouernenfis vcl Eboracenfis antiftes dehaevitatraniieritjisqui fupereft confors eiufdem gradus habeat poteftatem alterum ordinandi in loco eins qui tran -fieratfàcerdotem,nefitncçeflèad Romanamvfq; ciuitatemj per tam prolixa terrarum amp;nbsp;maris Ipatia pro ordinâdo Archie pifcopoïèmperfatigari. Quarum etiam textum litcrarum in noftra hac hiftoria ponere commodum duximus .Dilcdifsi-mofratri Honorio . Honorius, Inter plurimaquæ redem-ptoris noftri mifèricordia fuis famulis dignatur bonorum lo munera prærogare,illud etiam dementercollata fuç pietatis munificentia tribuit^quotiens per fraternos affatus vnanima diledionem quadam contemplatione alternis afpedibus re-prçfentat5pro quibus maieftati eiusgratias indefinentcrexol-uimus. Eumque votis fupplicibus exoramuSjVt veftram di-1j Jedionem in prædicatione cuangeJii elaborantem amp;nbsp;frudifi cantem^ièdantem^ue magiftri veftri amp;nbsp;capitis fui fàndi Grc gorii rcgulam perpeti Habilitate confirmer. Et ad augmenta ccclefiæ fuæ potiora per vos fulcitct incrementa,vt fide amp;nbsp;ope re in timoré dei amp;nbsp;charitate vcftra acquifitio decefl'orumque zo vcftrorum,quæ per domini Gregorii exordium pullulât,con ualefcendo amplius extendaturjVt ipfa vos dominici eloquii promiflàin futuro refpiciant.Vosquc voxiftaad æternam fe~ Hiuitatem euocenVenite ad me omnes qui laboratis amp;nbsp;onera ti eftisjôe ego reficiam vos.Et iterum:Euge feruehone amp;nbsp;fide lis,quiafuperpaucafuiftifidelisjfuper multate conftituam, intra in gaudium domini tui.Et nos equid em fratres charif-fimijiçc vobis pro æterna charitate exhortationis verba prç-mittentcs,quæ rurfus pro ecclefiarum veftrarum priuilegiis congruere pofle conlpicimus non defiftimus impartire.Et ia 30 iuxta veftram pctitionemjquam filiorum noftrorum regum vobis præfènti noftrapræceptione,vice beati Pétri apoftolo-rum principis 5 audoritatem tribuimus, vtquando vnum ex vobis diuina ad le iuflèrit gratia vocari,is qui fuperftes fue-rit alterûinloco defundidebeatepifeopû ordinäre. Pro qua ctiä re fingula veftrç diledioni pallia pro eadem ordinatione celcbranda direximus, vtpernoftræ prçccptionis audorita-tem pofsitis Deo placitam ordinationcm cfficcrc:quia vt hçc

Vobis conccdcremus, longa terrarum marifque interualla, quç inter nos ac vos obfilluntjad hçc nos condelcendere coë geruntjVt nulla pofsit ccclefiarum veftrarum iadura per cuiu flibet occafionis obtentum quoquo modo peruenire, led po 5 tius commifsi vobis populi deuotionem plenius propagarc.

Deus te incolumem cullodiat diledifsime frater. Data die tertia Idus Iunias,impcrantibus dominis noftris piifsimis Auguftis.Hcraclio,anno vicefimoquarto,procofulatus e-iufdcm anno vicefimo tertio,amp; conlulatus cius anno tertio. loSed ôeHeracliofçlicilsimo Cçlârc,ideft,filio eiusanno tertio, indidionelcptima,id efl:,annoDominiceincarnationisfex-centefimo tricefimo tertio.

VtprimoidcmHonorius «Sipoftlobanneslircrasrjmri Scotto^ rum pro pafehæ obferuarione Gmul Sc pro Pcla-

15 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;giana hærefi miferir,

tide papa Honorius literasetiamgenti Scot quot;Z torum,quos in obfèruationc lànâi pafcliæ erra id rc compererat, iuxta quod fuprâ docuimus, fo-H letter exhortans, nepaucitatem fùam in extre-Amis terræ finibus conftitutam, làpientiorcm an

tiquisfiue modernis,quæ per orbem terræ étant, Chrifti ecclefiis æftimarent,néue contrapafchales computos ôede

25 creta lynodalium totius orbis pontificum aliud pafeha celc- * brarent. Sed amp;nbsp;Iohannes,qui amp;nbsp;fuccelfori ciulHem Honorii Seuerinofucccfsit,cum adhuc elTet eledus in pontificatum, pro eodem errorc corrigendo literas eis magna audoritate ótque eruditione plenas direxit,euidenter aftruens, quia do -^o^inicûpalcbç diem à quintadecima iuna vfq; ad vicefimam prîmam lunam(quod in Nicenafynodo probatû eft)oportç ’ rct inquiri.Ncc no proPelagiana hærefi(quàm apud cos te uiuifcere didicerat)caucnda ac repellenda,in eadem iHos epi-ftola admonete curauit.Cuius epiftolæ principium hoc cft,

Diledifsimis amp;nbsp;làndilsimis Thomiano,Columbano, Chromano,Dimano,amp; Bathano cpilcopis,Chromano,Hcr mannoque,Lauftrano,Stellano, amp;quot;nbsp;Segiano presbyteris, Sa-rano cçterilque dodoribus feu abbatibus Scottis Hilarius

’° Ecclefiafticæ hiftoriæ geneis archipresbyter amp;nbsp;feruans locum fände Icdis apoftolicæ, Iohannes diaconus amp;nbsp;in Dei nomine eledus, Item Iohannes primicerius ßeferuans locum fandæ ledis apoftolicç,ôc Io hannes fèruus Dei confiliarius eiufdem apoftolicæ fèdis.Seri ptaquç perlatoresad fandæ memoriæSeuerinum papa ad-$ duxeruntjCO de hac luce migrante, reciproca relponfa ad ea quæ poftulata fuerant filuerunt.Qitibus relèratiSjOe diutantæ quæftionis caligo indifculïa remaneret/epperimus quofdam prouinciæ veftrç contra orthodoxam fidem nouam ex vete-ri hærelim renouare conantes,pafcha noftrum in quo immo lo latus eft Chriftus nebulolà caligine réfutantes,quartadeci-ma luna cum Hebræis celebrare nitentes. Quo epiftolæ prin cipio manifefte declaratur,amp;r nuperrimè temporibus illis hac apud eos hærelim exortam,6c non totameorum gentem,lèd quofdam ex eis hac fuifl’e implicitos.Expofita autem rationc ij ‘ pafchalis oblèruantiæ,ita de Pelagianis in eadem epiftola lub duntzEt hoc quoque cognouimus,quôd virus Pelagianæ hæ relèos apud vos denuo rcuiuilcit,quod omnino hortamur,VC âveftrismctibushuiulmodi venenatû fupcrftitionis facinus aulèratur.Nam qualiteriplà quoque execrandahçrefis dam-nata eft,latere vos non debetzquia non folum per iftos ducen tos annos abolira eft,lèd ôc quotidie à nobis perpetuo anathe mate fepulta damnaturzôc hortamur ne quorum arma com-buftafunt,apud vos eorum cineresfulcitentur.Nam quis non execrcturfuperbum eorum conamen ôc impium, dicentium, polie line peccato hominem exiftere ex propria voluntate amp;nbsp;non ex gratia Dei?Et primùm quidem blalphcmiæ amp;nbsp;ftulti-Ioquiumeftdicere,eire hominem line peccato,quod omnino non poteft,nili vnus mediator Dei amp;nbsp;hominum homo Chri ftus Iefus,qui fine peccato eft conceptus amp;nbsp;partus.Nam cçtc-ri homines cum peccato original! nafcenteSjteftimoniû pr ç-uaricationis Adæ (etiam fine peccato aduali exiftêtcs)portarc nofcuntur,lècundum Prophetam dicentemzEcce enim in in iquitatibus conceptus fum,amp;: in peccatis concepit me mater mea. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;35

Vcoccifo EduinoPauHnus Cantiumredi’ensRhofenfisecckGse præfulatum fufccpcrit.

^=~===,T veroEduinuscumdecêamp;: feptemannisgen Anglorum fimul amp;: Britonum gloriofifsimè præelfetjè quibusctiarcxipfê(vt diximus)Chri i ftl regno militauityrebellauit aduerfus cumCar ^vALPduella rex Britonum,aüxilium præbente illi Lenda viro flrennuifsimo de regio gencre Merciorum,quiamp;: iplc ex eo tempore gcntis eiufdê regno annis viginti ôc duobus varia Ibrte præfuit.Et conlcrto graui prçlio in campo q ui vocatur HethfelthjOccifus eftEduinus diequarta iduu Odo j^'bris,anno dominiez incarnationis fexccntefimo tricefimo tertioy cum cflet annorum quadraginta amp;nbsp;leptem,ciuftjue to tus vel interemptus vel dilperfus eft exercitus.In quo etiâ bel lo ante ilium vnusfiliuseius Oftrid iuuenis bellicofus ceci-dit,alter Edfrid neceßitate cogente ad Pendam Regem tranf I5fugit,amp;abco poftmodum régnante Ofvvaldo contrafidem iurifiurandiperemptus eft.Quo tepore maxima eft fada ftra-gesinecclefia vclgenteNord Humbrorum, maxime quod vnus ex ducibus^a quibus ada eft) paganus,alter quia barba-rus erat,paganofeuior.Siquidem Pendacum omni Mercio-20rum genteidolis deditus,amp; Chriftiani erat nominis ignarus.

AtveroCarduella quamuis nomen amp;; proftlsionem habe-ret Chriftiani,adeó tarnen erat animo ac moribus barbarus, vtnecléxui quidem muliebri vel innocuçparuulorum parce ret £etati,quin vniuerfos atrocitate ferina morti per tormenta 25 contraderct,multo tempore totas eorum prouincias debac-chando peruagatus,ac totum genus Anglorum Britanniçfi-nibus erafurum le efle deliberans.Sed nee religion! Chriftia-nç,quç apud eos exorta crat,aliquid impendebat honoris. Quippe cùm vfquehodic moris fitBritonum,fidem religio-^onemque Anglorum pro nihilo habere, neq; in aliquo eis ma giscomrnumcarequampaganis.Allatum eft aut caput Edui ni régis Eboracum, amp;nbsp;illatum poftea in ecclcfiam bead Petri apoftoli, quam iple cœpit, led fucceflor eius Ofvvaldus perle cit,vtlupra docuim’.Politu eft aût in porticu landi'papæGrc 25gorii,a cuP ipfe dilcipulis Verbû vitæfulceperat.Turbatisitaq;

rebusNord Hûbrorû huius articulo cladis,cu nihilalicubiprç fidii nifi in fuga elle vidcretur,Paulin’ alTumpta lècû Edelbur ga regina,quâpridem adduxerat,rediit Câtiûnauigio,atq; ab

Honorio Archicpifcopo amp;nbsp;RcgcEdiilbaldo multum honori fice fufeeptus eft.Venit autem illuc duce Baflo milite régis E-duini fortifsimojhabcnsiecum Hcanfredam filiam amp;nbsp;Vulcfrc am filium EduinijOec non amp;nbsp;Iffi filiumOft'ridi filiieius,quos pofteà mater metu Edboldi amp;nbsp;Ofwaldi regum miïit in Gai 5 îiam,nutriendos Régi Decbcrto,ibiquc ambo in infantia de fundi, amp;nbsp;iuxta honorem vel regiis pucris vel innocentibus Chrifti congruum in ecclefia fepulti funt.Attulit quoque fc-cum valà prcciofà Eduini regis perplura,in quibus amp;nbsp;crucem magnam auream,amp;: caliccm aureum confccratum ad minifte 10 rium altaris,quæ hadenusin ecclefia Cantii conleruata mon ftrantur.^Quo in tempore Rhofenfis ecclefia paftorcm mini mehabebat, eoquôd Romanus præfulillius adHonorium papam àlufto Archiepilcopo legatarius milTuSjabforptus fue rat fludibus Italici maris,ac per hoc curam illius præfatus Pau linus inuitatione Honorii antiftitis amp;nbsp;Eadbaldi regis fiilcepit, ac tenuit vfqe dum amp;nbsp;ipfç fuo tempore ad cæleftia rcgna,cum gloriofi frudu laboris afccndit,in qua ecclefia moriens pallium quoque quod à Romano papa acceperat reliquit. Rcli-querat autem in ecclefia fua Eboraci lacobum Diaconum vi 20 rum vtique ecclefiafticum amp;nbsp;ûndum,qui multo exhinc tem pore in ecclefia manens,magnas antiquo hofti prædas docen do amp;baptizandoeripuit.Cuius nomine vicus in quo maxime folebat habita re iuxta Cataradam vique hodie cognomi natur.Qui quoniam cantandiin ecclefia cratperitifsimus,rc-i^ cuperatapoftmodum pace in prouincia crefccte numéro fideliûctiam magifterecclefiafticç cantioniis iuxta mo rem Romanorumfcu Cantuariorum multis

coepit exiftere.Et ipfê lènex amp;nbsp;plenus die rum,iuxta icripturas,patrum viam , fècutus cfi.

Vt primi fucceffores Eduini regis amp;nbsp;fldcm fu» genris prodide» rint amp;nbsp;regnum.Porro Ofwaldus chriftianifCnius rcx vtrunque reftaurauit.

]t in T e R F e c T O in pugnaEduinOjfu* (cepitpro illo regnum Dcirorum(de qua pro uinciaille generis profapiam amp;nbsp;primordia re gni habuerat)filius patrui eius Elfrici,vocabü Jlo Oirichus,qui ad prædicationem Paulini fi

dei erat fàcramentis imbutus. Porrô regnum Berniciorum (nam in has duas prouincias gens Nord Humbrorum antiquitus diuiià erat)fuicepit filius Edeliridi, qui de ilia prouin cia generis amp;regni originem duxerat,nomine Eanfridus.Si-jo quidem tempore toto quo regnauit Eduinus, filii præfati Regis Edelfridijqui ante eum regnaueratjCum magna nobilium iuuentuteapud Scottos fiue Pidos exulabant. Ibique addodrinam Scottorum catechizati, amp;nbsp;baptifmatis gratia funtrecreati.Qui vt mortuoRegeinimico patriamfuntredi ij re permifsi, accepiens primus eoru,quern diximus, Ofiichus regnum Deirorum, fecundus. verb Eanfridus regnum Berni ciorum .Vterque autem vt terreni regni infulas fbrtitus eft,ita facramenta regni cæleftis,quibus initiatus erat, anathemati-zandoperdiditjacfeprifcis idololatriæ fordibus polluendu 20 perdcndumq;reftituit.NecmoravtrumqueRex Britonum Ccdualla impia manu,fed iufta vltione percmit. Et primo quidem proxima æftate Ofiichu, dum fe in oppidi munici-pio temerarie obfediflet, erumpes fubito cum fuis omnibus imparatum cum toto exercitu deleuit.Deinde cum anno in-tegro prouincias Nord Humbrorum non vt Rexvidor pofii-deretjled quafityrannuslæuiens difperderet ac t ragica cædc dilaceraret, Eanfriduminconfulteadfecum duodecim ele-dis militibus poftulandæ pacis gratia venientem, fimili forte damnauit.Infauftus ille annus, Sc omnibus bonis èxofus

vfque höciiepermanctjtam propter apoftafiam Regû Anglo runijquam fidei{àcramêtisfèexuerant,quàm propter velàna Britonici Regis tyrannide.Vnde cundis plaçuit,Regû tempora computantibuSjVt ablata de medioRegum perfidorum memoriajidêannusfequetis Regis,id ed,OfvvaIdi viri Deo diledi i^gno affignaretur. Quo, poft occifione fratris Ean-fridijftiperucnientc cum paruo ex er ci tu, fed fide Chrifti mu-nito, infandus Britonum dux cum immenfis illis copiis,qui bus nihil refiftere pofte iadabat,interemptus eft, in loco qui lingua Angloru Denifes burna, id eft,riuus Denifi vocatur. lo

y I dcligno crucis,quod idem Rex contra Barbaros pugnaturi» crexerat, inter innumera fanitanim miracula quidam ado-iefeens fit brachii languore curatus •

Stenditur autem vfquc hodie, in magna vc-habetur locus ille,vbi venturusad ercxit,acflexis genibusDeum deprecatuseft, vt in tanta rcrum necefsitatefuiscultoribus ex 20

. elïi fuccurreret auxilio.Denique fertur,quia fada citato ope recruceac fouea, prépara ta inquaftatui debcrct, iplê fide ferucns hancarripuerit,acfoueæimpofuerit,atque vtraq; ma nu eredam tenuerit,donee adgefto à miliribus puluerc terrç figeretur.Ethoc fado data in altum voce, cundo exercitui proclamaucritzFIedamus omnes genua,amp;: Deum omnipotente viuum ac verû in communi deprecemur, vti nos ab ho fte fuperbo ac fcroce fua miferatione defendat,fcit enim ipfe, quia iufta pro Glute gentis noftræ be Ila fuftepimus. Fecerût oés vt iuftèrat.Et fie incipiente diluculo in hoftem progrefsi, 30 iuxta meritum fuæ fidei vidoria potiti funt. In cuius loco o-rationis innumcre virtutes fanitatum nofeuntur efle patrate, ad indicium videlicet ac memoria fidei Regis. Nam amp;nbsp;vlq; hodie multi de ipfo ligno facro fan da? crucis aftulas exciderc -Iblent,quas cum in aquas milcrint,clique languentcs homi- gt;ƒ ncs ac pecudes potaucrint fine afperferint,mox fanitati refti-tuuntur. Vocatur locusille lingua Anglorum Heofonfeld, quod dici poteft Latine,codeftis Campus,quod certo vtique

• præfàgio futurorû antiquitus nome accepit,fignificans nimi-rum quod cœléfte ibidem erigendum trophçumjcœleftis in-choandaviâ:oria,coeleftia vfquehodie forent miracuïa cele-branda.EftaûtlocusilIeiuxtamurum ilium ad aquilonê,quo

5 Romani quondam ob arcendos barbaroruimpetustotama marivlqjad marepræcinxerc Britannia,vtfupradocuimus. In quo videlicet loco confuetudinê muito iam tempore fece-rant fratres Haguftaldenfis ecclefiæ(quæ non longe abelt^ad «enientes omni anno,pridie q poftea ide Rex Ofvvaldus oc-lo cifus eft,vigilias proûlute anime eius facere,plurimaq; pfil-morûlaude cclebrata, vidimapro eo manèfàcræ oblationis cffcrre.Qui etia crelcente bona conluetudinc, nuper ibidê eegt; . défia coftruda atq; dedicata,làcratiorê amp;:cundis honorabiliö rê omnibus locû fecerût.Nec immerito,quia nullum,vt corn

15 perimus,fideiChriftiançlignum,nullaecclefia,nullûaltare in tota Bcrniciorû gete eredû eft,prius quàm hoclàcrç crueis vcxillû nouas militiç edudor didate fidei deuotionc, contra hoftêimmanifsimumpugnaturus ftatüeret.Neeabre eft,vnû è pluribus,quæ ad hac crucê patrata funt,virtutis miraculû nar

20 rare.Quidâ è fratribus eiulHê Haguftaldenfis ecclefiç,nominc Bothelmus,qui nûc vfq- fupereft,ante paucos annos dum in-cautus forte nodu in glacie incederet, repente corruens bra-chiû cotriuit, àc grauifsima fradurç ipfius coepit moleftia fati gari,ita vt ne ad cos quidê adduccrc ipfum brachiû nullatenuS •

25 dolore arcête valeret.Qui cùm die quadâ manè audirctvnum de fratribus ad locû eiufdê fände crücis afcêdere difpofuiffc,’ rogauit vt aliquam fibi parte de illo ligno venerabili rediens aflferret.Crederelè dicens,quia per hoc donante domino làlu tem poflèt confêqui .Fecit ille vt rogatus eft,^ reuerfus ad vef

50 perâ,{èdentibus iam ad menfam fratribus, obtulitei aliquid de veteri mufco, quo fuperficies ligni erat obfita.Qui cum lè-densadmenlàmnon habcret ad manum vbioblatum fibi munus reponeret,mifit hoc in fin um fuum. Et dum iret cubi tum, oblitus hoc alicubi deponerc, permifitfuo infinu per-manere. At medio nodis tempore cum euigilaret,lènfit ( nef cio quid ftigidi ) fuolateri adiacere ,admotaque manu requi-rcrequid eflet,itafanum brachium manumquerepperit,ac ft nil vnquam tanti languoris habuilTet.

V t idem R ex podulans de genre Scotcorum acceperit Aidanû, eidemq; ininfulaLindiffarnenß federn epigt; fcopacus donaucrit.

iDcm ergo Ofvvaldus mox, vbi regnum fufee-IpitjdefyderanSjtotam cui præcflé coepit genre, fidei Chriftianç gratia imbui,cuius experimen ta per maxima in expugnandis Barbarisiam ce perat, mifit ad maiores natu Scottorum, inter quos exulans ipïè baptifmatisûcramenta cum bis qui fècum lo crant militibus confecutus crat,petens vt fibi mittcrctur anti Iles,cuius dodrina ac minifterio gens quam regebat Anglo-’ rumdominicç fidei 6c donadifceretjôcfufciperet ûefamen-ta.Nequc aliquanto tardius quod petiit impetrauit : accepit namque pontificem Aidanum fummæ manfuetudinis 6c ij pietatis ac moderaminis virum , habentemque zelum Dei, quàmuis non plenè fecundum feientiam.Namque diempaf chædominicummorc fuæ gentis,cuius fæpius mentionem fccimus,à quartadecima luna vfque ad vicefimam obfcruare folebat.Hocctenim ordine leptentrionalis Scottorum pro- 2q nincia, 6c omnis natio Pidorum illo adhuc tempore pafehæ dominicum celcbrabat,æftimans fê in hac obfèruatia fàndi aciaudedignipatris Anatholiifcriptaïècutum. Quod qui-dem an verum fit,peritus quiique lacillimè cognofcit.Porrô genres Scottorum,quç in AuflralibusHyberniæinfuleparti bus morabantur, iam dudumad admOnitionem apoftolicæ fedis antiftitis pafeha canonico ritu obfèruare didicerunr.Vc niente igitur ad le epifeopo Rex locum fedis epifcopalis in in fula LindifiàrncnfijVbiipiè petebat,tribuit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;videlicet lo

cus acccdcnteacrecedente reumate,bisquotidié inftarin-fulæ maris circunluitur vndis, bis renudato litore contiguus -terrç redditunatquc eius admonitionibus humiliter ac liben ter in omnibus aulcultans,ecclefiâ Chrifti in regno fiio mul-tum diligenter çdificare ac dilatare curauit. Vbi pulcherrimo fæpefpcdaculo contigit,vtcuangelizanteantiftite, qui An- 35 glorum linguam perfedè non noucrat,ipfe Rex fuis ducibus ac miniftris interpres verbi exilieret cçleftis : quia nimirum tam longo exilii lui tempore linguam Scottorum iam plenc didiccrat.

didicerat.ExindecœperepIuresper dies de Scottorum regio ne venire Britanniam,atquc illis Angloruprouinciis quibus regnauit Rex OIvvaldus magna deuotione verbum fidei præ dicare,credentibus gratiam baptil'mi,quicunqueûcerdou 5 Ji erant graduprçditi,miniftrare.Conftruebantur ergo eccle-Iiæperloca,confluebantad audiendum verbum Dei popu-Ji gaudentes^donabantur munere regio pofleßioncs amp;territo ria ad inftituenda monaftena,imbucbâturprçccptoribusScot tis paruuli Anglorum vna cum maioribus, ftudiis amp;nbsp;oblerua IO tione difeiplinç regularis.Nam monaclii erant, maxime qui ad prædicandum vénérant. Monaclius iplê epifeopus Aida-nus,vtpotedeinfulaquç vocaturHydelîinatus.Cuius mona fteriû in cunâis penèlèptentrionaliûScottorû Sgt;c oîm Piâorû monafteriis non paruo têpore arcê tenebat, rcgédilq; cor um IJ populispræerat.Quçvidelicetinfula adius quidem Britan-niæ pcrtinct,nô magno ab ca freto difereta, led donatione Pi dorum,qui illas Britanniæ plagas incolunt,iam dudum mo-nachis Scottorum tradita, eo quod illis prædicantibus fidem Chrifti perceperunt.

jlquidemanno incarnationis dominicæquin-'^Igcntefimo lêxagelimo quinto(quo tempore gu bernaculû Romani imperii poft luftinianû lu-b ftinus minor accepit)venit de Hybernia presby ^jter amp;nbsp;abbas habitu Ôc vita mçnachi infignis no

mine Columbanus Britanniamjprçdicaturus verbû Dei pro uinciis Septcntrionalium Pictorum,hoccft,cis qui arduis at-3o que horrentibus montium iugisab auftralibus eorum funt re

gionibus lèqueftrati.Namque ipfi auftrales Piéii,qui intra eof dem montes habent Ièdcs,multo ante tempore ( vt perhibét) relido errore idololatriæ fi dé veritatis acceperant, prçdicantc eis verbum Nynia epilcopo reuerendißimo amp;nbsp;fandißimo 35 viro de nationeBritonum, qui erat Romæ regulariter fidem ôc myfteria veritatis cdodus,cuius lédem epiftopatus ,fandi Martini epifeopi nomincjamp;recclefia infignem(vbi iple etiam corpore vnà cum pluribus Tandis requiefcit)iam nunc Anglo

Ecclefiafticæ hiftoriæ geneis fum gens obtinet.Qui locus ad prouinciam Berniciorû psr-tinens,vulgo vocatur Ad candidam calàm,eo quôd ibi ccclc fiam de lapide infólito Britonibus morefêcerit.Venitautem BritâniâColûbanus régnante Pidis Bridio filio Meilocho re ge potêtifsimo,nono anno regni eius,gentemq; illam verbo J exemplo ad fidem Chrifti conuertit. Vndepræfatam in fulam ab eis in poflèfsionem monafterii faciendi accepit. Nequeenim magna eft,fed quafi familiarum quinque iuxta æftimationcm Anglorum, quam fuccefTorcs eius vfque ho-die tenent, vbi Sgt;c ipfefepultus eft,cum eflet annorum feptua lo gintafeptem,poftannoscircitertrigintaamp; duos ex quoipfe Britanniam prædicaturus adiit.Feccratauté prius quam Britannia m veniret monafterium nobile in Hybernia, quodd copia roborum Dearmach lingua Scottorum, hoc eft,capus roborum cognominatur.Exquo vtroque monaftcrio perplu tirriaexinde monafteriaper difcipulos eiusamp; in Britannia Sc in Hybernia propagata funt.In quibus omnibus idem mo nafterium infulanum,in quo iplè requieftit corporc,principa tum tenet.Habereautem foletipfainfularedorem femper ab batem presbyterum,cuius iuriamp;romnis prouincia amp;nbsp;ipfie-zo tiam epifcopi ordine inufitato debeant eflè fubiedi, iuxta c-xemplum primi dodoris illius,qui non epifcopusft d presby ter extitit Sc monachus.De cuius vita amp;nbsp;verbis nónulla d dif-cipulis eius feruntur fcripta haberi.Vcrum qualifcunque fue-ritiplêjuos hoe de illo certum tenemus,qubd reliquit fticcef-lores magna continentiaacdiuino amore regulariqueinfti-tutione infignes. In tempore quidem lummç feftiuitatis dubios circulos fequentes, vtpotc quibus longe vitra orbem po litis,nemo fynodalia Pafchalis obferuantiæ décréta porrexe-ràt, tantum ea quç in propheticis cuangclicis Sc apoftolicis li 30 tcris difcere potcrant,pietatis Sc caftitatis opera diligenter ob lèruantcs.Permanfit aut huiufmodi obferuantia Pafchalis a-pudeos tepore non pauco,hoceft,vlquead annum dominicç incarnationis feptingentefimu decimü fextu per annos centu quinquaginta. Attune veniente adeos reucrendifsimoSc fandifsimo patre Sc facerdote Egbertho, de natione Anglo-rum,qui in Hybernia diutiusexulaueratpro Chrifto, eratq; dodifsimus in feripturis, Sc logçua vitæ perfedione cximiuSj, gt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;corredi

corredi funt per cum,amp; ad verum canonicumq; pafehç diem tranflati .Quern tarnen amp;nbsp;antea non femper in luna quartade cimacum Iudçis,vt quidam rebantufj/ed in die quidem dominica,alia tarnen quam decebathebdomada,celebrabât.

5 Sciebantenim(vt Chrifl:iani)refurredionem dominica, quæ prima Sabbati fada eft, prima Sabbati lèmp eflè celebranda. Sedvt barbariamp;rufticijquandoeadem prima Sabbati,quæ nunc Dominica dies cognominatur,veniret, minime didicé rant. Verum quia gratiacharitatis fernere no omiferant,huius lOquoquenotitiamreiad perfedum percipere meruerunt,iu-xtapromiflum Apoftoli dicentis : Et ft quid aliter fapitis, amp;: hoc quoque vobis Deus reuelauit, de quo plenius in iequen-tibus ftio loco dicendum.

B hac ergo infula ab horum collegio monacho rum ad prouinciam Anglorum inftituendam in Chrifto miflus eft Aidanus accepto gradu e-pifcopatus,quo tempore eidem monafterioSe-genius abbas ßc presbyter prçfuit. Vnde inter

nentiç clericis exemplum reliquit.Cuius dodrinam id maxi mècommendabatomnibus, quod nonaliter quam viue-25 bat cum fuis, iple docebat. Nihil enim huius mundi quære je,nil amare curabat. Cunda quæ fibi a regibus vel diuitibus feculi donabatur,mox pauperibus qui occurreret erogare gau debat.Dilcurrere per cunda ôcvrbana Scruftica loca none-quorum dorfb,led pedu inceflii vedus, nifi fl maior forte ne-jocefsitas compuliftct,folebat. Quatenus vbieumqüejaliquos vel diuites vel pauperes incedens alpexiflet, confefti m ad'hos diuertenSjVelad fidei fufcipicndæ facramentû j fi infidèles effent,inuitaret,vel fi fideles,in ipfa eos fide confbrtaret,:atque ad eleemofynas bonorumq; operum executione Sc verbis ek ^5citaretamp;fadis.In tantum aûtvitailliüs aöoftri têporisfegni-cia diftabat, vt omnes qui cum eô‘incedebât,fiueadtonfî fiuc laici meditari deberent,id eft,aut legendis fcripturis,aut pfàL mis diftendis operam dare. Hoc erat quotidianum opus il-K 2 lius

lius, omnium qui cum eo erant fratrum vbicumqueloco-rum deueniflent. Et fi forte eueniflèt (quod tarnen raro cucnit ) vt ad Regis conuiuium vocaretur , intrabat cum vnoclerico aut duobus vbipaululum reficiebatur, acce-lerabat ocyus ad legendum cum fuis fiue ad orandû cgrediuit 5 Cuius exemplis informati,tempore illo, religiofi quique viri ac fbeminÇjConfiietudinem fecerunt per totum annum, excepta remifsione quinquagefimç pafchalis, quarta amp;nbsp;fèxta Sab-bati ieiunium ad nonam vfquc horam protelare. Nunquam diuitibus honoris fiue timoris gratia fi qua deliquifient retice 10 batjlêd aïpera iUos inuedione corrigebat.Nullam potentibus féculi pecuniam,excepta fblummodo efca,fi quos hofpitio fuf cepilfetjVnquamdarefoIebat.Sedeapotiusquç fibi â diuitibus donaria pecuniarum largiebantur,vel in vfuspauperû ( vt diximus)diipergebat,vel ad redemptionem eorum qui iniu- rj ftè fuerunt venditijdifpenfàbat. Denique multos quosprecio dato redemeratjredêptos poftmodum fiios difcipulos fècit, atque ad fàccrdotalem vfque gradû erudiendo atq; inftituen-doprouexit.Feruntaûtquiacùmde prouincia ScottorûRcx Ofvvaldus poftulaflèt antifiitê, qui fibi fiiæque genti verbum ip fidei- miniflraretjmiflusfueritprimoalius aufterioris animi vir.Qui cùm aliquamdiu genti Anglorum prçdicans nil pro ficeret, nec libenter à populoaudiretur,redierit patriam,atque

( in conuentu lèniorum retulerit, quia nihil prodelTe docendo genti ad quam miflus erat potuifièt, eo quôd elfent homincs 25 indomabiles amp;nbsp;duræ ac barbaræ mentis. At illi, vt perhibent, tradatum magnû in concilio quid eflèt agendum habere cœ-perunt,delyderantes quidem genti quam petebant iâlutem eflèjlèd'non recepto quem mifèrant prædicatore dolentes.

T une ait Aidanusfnam amp;nbsp;iplê côcilio intererat) ad eu de quo 50 agebatur facerdotem: Videtur mihi frater,quia dun'or iufto in dodi'sauditoribus fuifti, amp;nbsp;non eis iuxta apoftolicam difcipli nam primo lacdodrinæmollioris porrexifti, donee paula-tim enutriti verbo Dei ad capiendaperfediora,amp;: ad facienda fublimioraDèipræceptafufficcrent. Quoaudito omniuqui^j confedebant ad ipfiim ora 5e oculi conuerfi diligeter quid di-ceretdifcutiebant,amp;ipfum eflê dignum epifcopatu,ipfum ad erudiendos incredulos amp;nbsp;indodos mitti debere deccr -

Anglorum; Liber IlL rtr nunt.Qui gratia difcretionis,quç virtutû mater eft, ante omnia probatur imbutus,ficq; ilium ordinantcs ad prædicandô miferunt.Qui vbi tempus accepit ficut prius moderamine di fcretionis ita poftmodu et ceteris virtutibus ornatus apparuit,

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De religione ac pietate miranda Ofwaldi fcgis.

Vius fgitur rcuerendifsimi antiftitis doârinà Rex Ofvvaldus cum ea cui præerat gente An glorum inftitutus, non folum incognita pro-genitoribus fuis régna cçlorum Iperare di dici t: ftd amp;nbsp;régna terrarum plufquam vlli maiorum luorum ab code vno omnipotent! Deo qui fecit cçlum ôf ter

ram conlecutus eft. Deniqueomnes nationesamp;s prouincias 15 Britanniç,quæ in quatuor linguasf id eft,Britonum,Pidoru, Scottorum Anglorù)diuilç funt,in ditione accepit.Quo regni culmine fublimatus,nihilominus,quod miru didu eft,paupc ribus amp;peregrinis femperhumilis,benignus, ôclargus fuit.' Deniquefèrtur quod tempore quodam cùm die fando Paf 20 chçcumpræfàto epilcopo conlediflet ad prandium,pofitul^; efletin menla coram eo difeus argenteus rcgalibus epulis re-fertusjiamqueelîèntmanusad panem benedicendum miffn rijintraflefubito miniftrum ipfius,cuifufcipiendorum inopu erat cura delegata ,amp;• indicafle Regi quia multitudo^aiipe-25 rum vndccunque adueniens-maxima perplateas lederet,po-ftulans aliquid eleemofynæ à Rege. 'Qui mox dapcs fibimet appolitas deferri pauperibus, Sc difeum confringi, atq; eif-dem minutatim diuidi prçcepit. Quo vifo pontifex qui afsi-debat deledatus tali fado pietatis,apprehendit dexteram eius 30 ÔC ait:Nunqua inueteralcat liæc manus.Quod amp;■ ita iuxtaVotum benedidionis eius prouenit.Nam cum interfedo illo in pugna manus cum brachioa cætero client corpore relecatae, contigit vt hadenus incorruptæ perdurent. Denique in vrbe regia,quæ a regina quodam vocabulo Bebba cognominatur, loculo inclufç argeteo in ceclelia S. Petri leruatur, ac digno à cundishonore vcneratur.Huiusinduftriaregis DeirorumSd Berniciorum prouinciæ,quæ eatenus ab inuice dilcordabant, in vna funt paccm,amp; velut vnum compaginatæ in populum.

Erat autem nepos Eduini regis ex fororeAchajdignumqj fuir, vt tantus præceflbr talem haberet de fua confanguinitate ôi: re ligionishæredem ôeregni. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ nbsp;nbsp;-

Vt prouincia Occidentalium Saxonum verbum Dei praedi-canteßyrinofufcepent,amp; defuccefforibus eiusAgil berchtOjÄ Elcutcrio«

O tempore gens Occidental!um Saxonum,qui antiquitus GeuilTe vocabantur, régnante Cyni giJIb fidem Chrifti fulcepit. Prædicante illis ver lo bum Byrino epifcopo, qui cum confilio papæ Honorii venerat Britanniam,promittens quide fè iJlo prçiènte in intimis vitra Anglorum partibus, quo nullus dodor prçce^iflètjlanâæ fidei lèmina cflè fparfurû. Vnde Ôc iuflu eiufdem pontificis per Afterium Genuenfèm epilco- 15 pum in epifcopatus conlècratus eft gradum. Sed Britanniam peruenienSjacprimùmGeuilTorum gentê Ingrediens, cùm omnes ibidem paganißimos inueniret, vtilius elle ratus eft, ibi potius verbum Dei prædicare,quàm vitra progrediens eos quibusprçdicaredeberetinquircre.Itaque euangelizante illo 20 în prçfata prouincia, cùm Rex iplè catechizatus fonte baptif-mi cum fùa genre ablueretur, contigit tunc temporis fanäißi mum ac vidoriofifsimum Regem Nord Humbroru Ofvval-dum affuilfe, eumque de lauacro exeuntem fufcepilfe, ac pul-cherrimoprorfus amp;Deo dignus conlbrtio,cuius erat filiam 2,^ accepturus in coniuge,iplumiprius iecundagencratione Deo dcdicatum fibi accepit in filium. Donaueruntergo ambo’re-ges eidem epilcopo ciuitate quæ vocatur Dorcinca,ad facicn-darninibilèdêepifcopalem, vbifàdisdedicatisque ccclefiis, multisque ad dominum pro eius labore populis aduocatis, 39 migrauit ad dominum. Sepultusque in eadem ciuitate, amp;nbsp;pqft annos ;multos Hedde epifcopatum agente, tranflar tus inde in Ventam ciuitatem, atque in ecclefia beatoru apo.. RoRrum Petri amp;nbsp;Pauli pofitus cft. iff Defundo autem amp;nbsp;Regefuceeßitin regnum filius eius Cenvvalch, qui fidem 3Î amp;nbsp;facrameta regni coeleftis fufeipere renuit,amp;: non multo poft etia mgni terreftris potentiam perdidit.Repudiata enim fbro le, Pendam régis Merciorum,quamduxerat, aliam accepit

: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vxorem.

Vxorem. Ideoque bellopetitus, ac regno priuatus ab illo, fecefsit ad regem Orientalium Anglorum,cui nome erat An na,apud quern triennio exulans fidem cognouit, aclulcepic veritatem.Nam amp;nbsp;ipfe apud que exulabat rex erat vir bonus, 5 amp;nbsp;bona ac landa fobole foelix,vt in lequentibus docebimus.

Cum verb reftitutus eilet in regnu Cenvvalch, venit in pro-uinciam de Hybernia Pontifex quida nomine Agilbertus,na tione quidem Gallus,fed tarnen legendarum gratia fcriptu-rarum in Hybernia non paruo tempore demoratus. Coniun IO xitquefêregi,fponrèminifteriumprædicandi afl'umens, cuius eruditiqnem atque induftriam videns rex rogauit eum, accepta ibi lede epifcopali fuægentis manerepontificem.

Qui precibuseiusannuensmultisannis eidem genti lacer-dotaliiurepræfuit.Tandem rex,qui Saxonumlinguam tan-15 turn nouerat,pertefus barbarse loquelç fubintroduxit in pro-uinciam alium fuæ linguæ epilcopum,vocabulo Vvini,amp; ip-fumin Gallia ordinatum. Diuidensqueinduas parrochias prouinciam,huic in ciuitate Venta, quæ à gente Saxonû Vin-tan ceftirappellatur,ledern epilcopalem tribuit.Vnde olFenfus ^20 grauiterAgilbertus,qüód hocipfo in confulto ageret Rex,re-diit Galliam , öc accepto epifcopatu Parifiacse ciuitatis, i-bidem fenex amp;nbsp;plenus dierum obiit.Non multis autem an-nis poft ablceftum eins a Britannia tranladis, pulfus eft Vvi^ ni ab eodem rege de epifcopatu, qui fccedens ad regem Mer 25 ciorum,vocabulo Vulfheri, emit precio ab codé ledern Lon-doniæ ciuitatis,eiusque epifcopus vlque ad vitse fuç terminu manfit.Sicque prouincia Occidentalium Saxonum tempore non pauco ablque prçfule fuit.Quo etiam tempore rex præfà tus ipfius gentis grauifsimis regnifui damnis fçpiftimè ab ho JO ftibus alHidus, tandem ad memoriam reduxit, qubdeum quem pridem perfidia regno depulerit, fide agnita Chrifti in regnum reuocauerit.Intellexitque qubd etiam tune deftituta pontifice prouincia,reâ:è pariter diuino fuerit deftituta prçfi-dio.Mifitergo legatarios in Galliam ad Agilbertum,fubmif la ilium làtiffadione deprecans ad epilcopatum fuse gentis re-» dire.At ille fe excufans,amp; eo venire non polTe conteftäs,quia epifcopatu proprisc ciuitatis acparrochise teneretur aftridus» Ne tarnen obnixe petenti nil ferretauxilii, mifit pro fc illo

M Ecclefiafticæ hiftoriæ geneis presbyterum Eleutherium nomine nepotem fuum,qui ci fi vellet ordinaretur epi{copuSjdicens:quöd iple eum dignum cfle epilcopatu iudicaret. Quo honorifice a populo amp;nbsp;d rege fufeeptOjtogauerunt Theodoru tune Archiepifcopum Doro uernenfis ecclefiæ ipfum fibi antiftitem confecrari.Qui con- $ fecratus in ipfa ciuitate,multis annis epifcopatumGeuilïorû ex fynodica landione folus ledulo moderamine geßit

Vt rex Cantuariorum Earconbertus idola deftrui praecepitjÄ dlt; filia cius Eartongatha, ä: propinquaeius Edcl-burg amp;cratisDco|virginibus«

Nnodominicæîncarnationis fcxcetefimo qua ^dragefimoEadbaldusrex Cantuariorum trän Hens ex hacvitaEarconbcrto filioregni guber ij jnacula reliquit. Quy ille fufeepta viginti quatuor Iannis amp;nbsp;aliquot menfibus nobilifsimè tenuit. Hic primus regu Anglorum in toto regno fuo idola relinqui

acdeftrui, fimul amp;ieiunium quadraginta dierum obferuari, principali audoritate præcepit.Quæ n e facile à quopiam pof xo (etcontemnijin tranfgreflbres dignas amp;nbsp;competentes punitio nes propofuit. Cuius filia Eartógatha,vt codigna pareti fbbo les,magnarum fuit virgo virtutu^indefineter femper leruiens , Deo in monafterio,quod in regione Francoru conftrudu eft ab abbatilTa nobilifsima, vocabulo Fara, in loco qui dicitur 2j Brige. Nam eo tempore needum multis in regione Anglo rum monafteriis conftrudis,multi de Britannia monafticac conuerßtionis gratia Francorum vel Galliarum monafteria adiréfolebant, amp;nbsp;filias fuas cifdem erudiendas, aclponfo cç lefti copulandas mittebant.Maxime in Brige amp;nbsp;in Cale amp;nbsp;in Andilegum monafterio. Interquas erat Sedrido filia vxoris ' Annç regis Orientaliû Anglorum, cuius fuprà meminimus,' amp;nbsp;filia naturalis eiufdem Regis Edelburg, vtraque cum eflet peregrinajprç merito virtutum eiufdem monafterii Brigenfis cft abbatifla conftituta. Cuius regis filia maior Scxburg vxor 35 Earconberti Regis Cantuariorum habuit filiam Eartonga-tham,de qua fiimus diduri . Huiusautem Virginis Deo dedicatie multa quidem ab incolis loci illius folent opéra virtutum

Virtutum amp;nbsp;figna miraculorum vfque hodie narran.Verùm nos de tranfitu tarnen illius,quo cælertia régna petiit,aliquid breuiter dicere fuffïciat. Imminente ergo die fuç vocationis, coepit circumire in monafterio cafulas infirmarum Chriili fa 5 mularum,earumque maxime quæ vel ætate proueda vel pro bitate erant morum infignioreSjquarum lè omnium prcci-bus humiJiter cornmendâs,obitum proximè fuum^quem rc-uelationedidiceratjUoncelabateflefuturum. Quam videli-cetreuelationem huiufmodi efleperhibcbatrVidiflèfefèalba 10 torum cateruam hominum idem monafterium intrare, hof que à lè interrogatos quid quçrerentjaut quid ibi vellent, ref pondiflê,quôd ob hoc illo fuerint deftinati, vtaureum illud numifmajquod cô de Cantio venerat,fècum affumerent.lplà autem noâe,in cuius vltimapartejd eft, incipiente aurora, I5præfentis mundi tenebras 'tranfiens,fuperna migrauit ad lu-cem.Multi deftatribus eiufdem monafterii,qui aliis étant in ædibuSjiam manifèftè iè concentus angelorum pfàllentium audiflè referebant, amp;nbsp;fonitum quafi plurimç multitudi -nis monafterium ingredientis.Vnde mox egreisi dignofcerc 20 quid efletjVidcruntlucem cælitus emiflàmfuiflè permaxima quçlanâamillamanimamcarnis vinculis abiblutam adæ-térna patriæ cçleftis gaudia deducebat.Addunt amp;nbsp;alia,qu^ in iplà nocâe in monafterio eodê diuinitus fuerint oftenfà mira cula.Sed hçc nos ad alia tendentes fuis narrare permittimus.

25 Sepultum eft aute corpus venerabile Virginis ôcfponlç Chri-fti in ecclefia bead protomartyris Stephani. Placuitque poft diem tertium,vt lapis quo monumentum tegebatur amoue retur,amp; aldus in ipfb loco reponeretur,quod dum fiefet,tat£e flagrandæfùauitasabimisebulliuit, vr cundis qui aftabant ^ofratribus amp;nbsp;fororibus quafi opoballàmi cellaria elle videren-tur aperta. Sed amp;nbsp;raatertera eius,de qua diximus Edelburga, amp;: ipfa Deo diledam perpetuç virgin!tads gloriam in magna corporis condnentiafèruauit, quæ cuius effet virtutis magis poft morte claruit.Cû enim eflet abbatiflà coepit fàcerc in mû ^^nafteriofuoccclefiam in honorem omnium apoftolorû,in qua fuum corpus fèpeliri cupiebat.Sedcum opusidêad me dium ferme effet pcrdudum,illa ne hoc perficcret morteprç rcpta eft, Se in ipfo ecclefiæ loco vbi defyderabat condita.

Poft cuius mortem fratribus alia magis curantibus intermif-fum eft hoc ædificium annisleptem,quibus completis ftatuc runt ob nimietatem laboris h uius ftruduram funditus relin quere. Oflà verb abbatiftç illo de loco eleuata in ecclefiam quæ eflct perfeda ac dedicata tranfterre. Et aperientes Icpul- 5 chrum eius ita intemeratum corpus inuenere,vt à corruptio-ne concupifcentiç carnalis erat immune,amp; ita denuo lotum, atque aliis veftibus indutum,tranftulerunt illud in ecclefiam bead Stephani martyris. Cuius videlicet'natalisibiin magna gloria folet celebrari,die Nonarum luliarum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10

Vt in loco in quo occifus eft rex Oßjralduscrebra fanitamm tniracula fafta,vtque ibi primo iumentum cuiuldam viands, ac deinde puclla paralitica Gccurata*

Egnauit autem Ofvvaldus rex chriftianiftimus Nord Humbrorum nouem annos, annumera-to etiam illo anno,quern amp;nbsp;feralis impietas Rc gis Britonum amp;nbsp;apoftafia demens Regum An glorum deteftabilemfecerat.Siquidem(vtfupra 20 docuimus)vno animo omnium confenfu firmatum eft, vt pomen amp;nbsp;memoria apoftatarum de catalogo rcgum Chrifti anorum prorfus aboleri deberet,neque aliquis regno corum annusadnotari. Quo completoannoru curriculooccifuseft, comiflb graui prçlio,abeadem gentepagana,paganoquerege25 Merciorum,a quo et prçdeceflbr eius Eduinus peremptus fuc rat,in loco qui lingua Anglorum nuncupatur Maftrfelrh, an noætatis fuætrigefimoodauodie quinto menfis Augufti, Cuius quanta fides in Deum, quædeuotio mentis fuerit, id poft mortem virtutum miraculisclaruit.Namquein loco vbi p pro patria dimicans a paganis interfedus eft,v{que hodic lani rates infirmorum amp;nbsp;hominum Scpecorum celebrari non de finunt.Vnde contigitvtpuluerem ipfum, vbi corpus eius in terram corruit,multi auferentes, amp;nbsp;in aquam mittentes,fuis per hoc infirmis multum commodi afterrent. Qui videlicet^j mosadeoincrebuit,vt paulatim ablata exinde terra, foflam ad menfuram ftaturæ virilis altam reddiderit. Nec miran-dum in loco mortis illius ,infirmos fanari, qui lêmper dum viueret

viueret infirmis ócpauperibus cófulerCjamp;eleemo/ynas dare^ opem ferre,non cellabat.Et mul ta quidemin joçp,^lpj„yçï de puluerc loei illius faâa virtutum miracula nafrantür.,Set(nos duo tantum,quæ à raaioribus audiuirpns, referre ütis/dlixi-;

5 mus. Non multo poft interfedionem eius ^xaftp^temporc contigit,vtquidamequofedesiteriuxta locum agexet ftlurn* cuius cquusfubito laßclGcrc confiftere, caput fn^terram de-î clinare,Jpumas ex oredimittere,amp; augefcête qolorc nimjo in terram cœpitruere,defiliiiiteques,amp;:ftrarnii^eru,biïra'to cûe-

lo pit expedare horam,qua aut meJioratum reciperet Jumentu, aut reJinqueret mortuu.At ipfum diu graui dolore yexafum, ciim diueifasin partes fetorqueret,repente yolutanftodeuef nit in illud loci,vbi rex memorabilis occubuit.Nec mora qui efeente dolore ceflàbat ab inßnis membrorum motibus, amp;

15 confueto equorum more,quafi poft lafsitudinem in diuer-fum latus vicifsim fefe voluere, ftatimquç.exurgens quaii là-nus per omnia vireta herbarum auidiuscarperc, eœpit, quo ille vifo,vtyir fagacis ingenii,intellexitaliquid miræ fanditi tis huic loco, quo cquus eft curatusyneJîe.Èt pofito ibi figno,'

2.0 non multo poft afccnditcquum,atquehdfpiti;um quo propo fuerataccefsit,quQdum adueniret^jnuenitpuellamibi nep-tempatriftamilias longo paralyfisjEporbo,grauatam.Et cum familiäres domus illius,de acerba puellç infirmitate ipfo præ fente quereretur,cœpit dicere ille de loco vbi caballus ftius ef *

35 let curâtus.Qùid multa^imponentes carró' duxerunt-ad locu ilium, ibidemque depofuerunt.At ilia pofita in loco obdor-miuitparumper,amp;vbieuigilauit,lanatamfe ab ilia corporis 'diftblutione ftnfienSjpoftulata aqua, ip fa lauitfaciem, crines compofuit,caput linteo cooperuit,amp;: cum his, qui fe adduxe

O tempore venit alius quidam de nationc Brito num(vt lerunt) iter faciens iuxta ipfum locurri, in quo præfata erat pugna compléta. Et vidit , vnius locifpacium cæterôcampo viridius acvc j” nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘ nufthis

Ecclefiafticæ hiftoriæ geneis nuftiuSjCûepitque ûgaci animo coniicere,quôd nulla eflêt a-lia caufa lïifolitç illo in loco viriditatis,nifi quôd ibidem fan dior cætero exèreitu viraliquis fuiflètinterfedus.Tulit itaqgt; de pulucre terrç illius fècum,illigans in linteo,cogitans quod futurum cratjquiaad medelam infirmantium idem puluis $ proficcrct:amp; pergeris itinere fuo peruenit ad vicum quendam veljxerêj'ifîtraüitquein domum in qua vicini cœnantcsepula bantùr‘amp; fufeeptus â dominis domus reledit ipfe cum cis àd conuiüiùm,âppendêns linteolum cum puluere quem attu lerat in vno pofte pârietis.Cumq; diutius epulis atq; ebrieta- lo ti vacarent,accenfo grandi igné in medio,contigit volantibus in altumlcintillis,’culmen domus quod erat virgiscontextu atquefoeno tedum,lubitaneis flammis impleri. Quod cum repente' conuiuæ terrore cönfufi conlpicerent,fugerunt foras nihil ardenti domui iamiamqueperituræprodefle valentes, jy Conlumpta ergo domoflammis,poftislblummodo,in quo pul uis ille inclufus pendebat,tutus ab ignibus amp;nbsp;intadus re-manfit. Qua vila virtute mirati funt valde, öc perquiretes lub tilius inuenerunt^,'quöd de illo loco adfumptus erat pul-uis,vbi'regis Olvyaldi languis erat effufus . Quibus patefadis 20 *ac dilfamatis longe lateqüe miraculis, multi locum frequen-

runt. • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\ \

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fint dæmoniaci curati, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2J

Nter quæ nequaquam lilentio prçtercundum recr,quid virtutisacmiraculicçleftis fuerito-ftenlum,cùm oftaeiusinuenta,atque ad eccle- 30 liam,in qua nunc feruantur,tranflata funt. Fa-__dum eft autem hoc per induftriam reginç Mer ciorù OiFndæ,quæ eratfilia fratris eius Ofvvini,q ui poft illû regni apicem tenebat,vt in fequentibus dicemus.Eft mona-fterium nobile in prouincia Lindilsi,nominc Beardanâ,quod 35 eadem regina cum viro fuo Adilredo multum diligebat, ve-nerabatur, excolebat, in quo defyberabat honoranda patrui fui ofl’a recondcre.Cumque venilfet carrum , in quo eadem 611a

oflà ducebantur,incumbente vcfpera,in monafterium præfà-tumnoluerunt’ea,qui erant in monafterio,Iibentcr excipereî quia amp;nbsp;fi landum euro nouerantjtamen quia de alia prouin-cia ortus fuerat,amp;: fuper eos regnum acceperat^veteranis eum

5 odiis etiam mortuum infequebantur.Vndefadum eft, vtip fânodçreliquiç aJIatæ foris perroanerent tentorio tarnen maiore fupra carru in quo inerant cxtenfo:fcd miraculi cæle-ftis oftenfio,quam reuereter eafufcipienda â cundis fidelibus client,patefecit.Nam tota ea node columna lucis à carro illo

IO adcoeJum vfqueporreda,omnibus pene eiuldem Lindilfç prouinciæ locis confpicua ftabat.Vnde mane fado fratres mo nafterii ilJius,qui pridie abnuerantjdiligenter ipfi petere peruntjVt apud fe eædem fandæ ae Deo diJedæ reîiquiç con derentur.Tota igitur ofla intulerunt in thecam,quam in hoc 15 prçparauerant,atqueinecclelîa,iuxta honorem corigruum, pofuerunt:6c vtregiaviriHindi perfona memoriam haberet æternamjVexillum eius fuper tumba ex auro amp;nbsp;purpura coift pofitum appofueruntjipfamque aquam in qua lauerunt oflä inangulumfàcrariifuderunt. Ex quo tempore fadumeft, 20 vt ipfa terra quæ lauacrum venerabile fufcepit ad abigendos ex obfefsis corporibus dçmones gratie falutaris haberet effe-dum.Denique temporefequente cum præfatareginaineo-dem monafterio moraretur,venit ad falutandam earn abba - nbsp;nbsp;nbsp;*

tiflà quædam venerabilis, quæ vfque hodie fupereft,vocabu- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\

2^ lo Edilhiltjfbror virorum fandorum Edeivvini amp;nbsp;Aldevvf-ni,quorum prior epifeopus inLindif^iprouincia,fecundus e-ratabbasin monafterio,quod vocaturPeartaneu,à quo non longe amp;nbsp;ilia monafterium habebat . Quum ergo veniens illuc loqueretur cum regina,atque inter alia fermone de Of-Waldo exorto diccret, quod amp;nbsp;ipla lucem ipla node ilia fupra reliquias eius ad cçlum vfque altam vidiflet, adiecitregi-na,quód de puluere pauimenti in quo aqua lauacri illius eftii fa eft,multi iamfanati eftentinfirmi.Atilla petit fibi portio nem pulueris fàluti.fèri dari,amp; accipiens illigatû panno condi dit in capfella,amp; rediit.Trafado aùt tepore aliquanto,cùm ef let in fuo monafterio,venit illuc quidam hofpes, qui foiebat nodurnis fæpiushoris repente abimmundofpiritugrauifsi mè vexari.Qui quum benignè fufeeptus poft cœnam in Icdo

quot;° Ecclefiafticæ hiftoriæ geneis membra pofuiflèt,fubito à diabolo arreptus,inclamare, den-tibusfrenderejipumarCjamp;diuerfis motibus cœpit membra torquere.Cumqj à nullo vel tenerivel ligari potuiflèt,cucurrit minifter^ô«: pulfans ad oftiuni nunciauit abbatiflç.At ilia ape riens ianuam monafterii,exiuitiplàcum vnalàndimonialiû j fœminarum ad locum virorum,amp; euocans presbyterum ro gauitlècum veniread patientem.Vbi cùm venientes viderêt multos afFuiflè,qui vexatum tenere,ôc motus eius infanos co primere conati nequaquam valebant,dicebat presbyter exor cifmum^óc quæcûqj poterat,pro fedado miferi furore agebat: lo fed nee iple quàmuis multum laborans,proficere aliquid va-lebat. Cumq; nil falutis furent! fupereflè videretur,repen te ve nit in mente abbatiflæ puluis ille præfuus. Statimque iufsit ire miniftram,amp;r capfellam in qua erat adducere.Et cùm ilia alfercs quæ iulfa eft, intraretatriû domus iujcuius interiorib’ dæmoniofus torquebatur,cóticuitillefubitOjamp; quafiinlbm numlaxatus depofuit caput,membra in quietem omnia com pofuitjconticuere omnes,intentique ora tenebant, quern res cxitumhaberctjfoliciti expedantes.Etpoft aliquantum horç Ipatium reledit qui vexabatur,amp; grauiter fulpirans,modo,in 20 quitjlanum lapio,recepi enim fenfum animi mei.At illi Icdu lo fcifcitabantur,quomodo hoc contigiflet. Qui ait : Mox vt Virgo hçc cum caplella quam portabat appropinquauitatrio domus huiuSjdifceflereomncs qui mepremebantfpiritusma lignijôc me reliâo nufquam comparuerunt.Tunc dedit ei ab 25 batilfa portiucula de puluere illo,öc fie data oratione â presby tero noâê ilia quietifsima duxit.Neq^ aliquid ex toto nodur ni timoris aut vexationis ab antiquo hofte pertulit.

Equente de hinc tempore fuit in eodem raona-fterio puerulus quidam longo fèbrium incom-modo grauiter vexatus. Qui cùm diequadälb licitus horàm accefsionis expedaret, ingrefius ad eum quidam de IratribuszVis,inquit,mi na-quomodo cureris abhuius moleftia languo-ris.Surge,inquit,ingredere ccclefiam,amp;:accedens aclèpulchrû

Ofvvaldiibireficle^amp;quietusmanensadhæretûbæ, vide ne exeas inde,nec de loco mouearisjdonec hora recefsionis febri um tranfieritjtunc ipfè intrabo amp;nbsp;educam te inde.Fecit vt il le fpalèrat.Sedentemqueeum adtumbam fancâi infirmitas tan 5 gere nequaqua prçfumpfitjquoniâ in tatum times aufugit, vt necfecundadie,nec tertia,nec vnqua exindeeum änderet eó-tingere.Quod ita eflè geftû,qui relerebat mihi frater inde ad-ueniens adiecit, quod eo adhuc tempore quo mccum loque-baturfuperefletin eodem monafterio iam iuuenis illcjin quo 10 tunepuero iàdum erat hoc miraculum lànitatis.Nec miran-dumpreces Regis illiusiameum domino regnantismultû valere apud eum,qui temporalis regni quondam gubernacu-ia tenês,magis pro æterno regno fèmper laborare ac depreca-* ri folebat.Deniq; ferunt,quia à tempore matutinæ laudis fë-15pius ad diem vfq; in orationibus perftiterit,atqj ob crebrum morem orandi,fiuc gratiasagendi domino, fèmpervbicunq; ledens fupinas iuper genua fua manus habere folitus fit. Vul-gatum elt autem amp;nbsp;in confuetudinê prouerbii verfum, quod etiam inter verba orationis vitam finierit. Namque cum ar-2,0 mis amp;nbsp;hoftibus circunlèptus, iamiamque viderct lè elle péri-mendum,orauitad dominum pro animabus exercitus fui. Vnde dicunt in prouerbio:Dcus milcrere animabus dixit Of vvaldus cadens in terrâ.OflàilIius translata 6c côdita funt in monafterio quod dixîmus.Porro caput 6c manus cû brachiis 2,5 à corpore prçfcifas iulfit rex qui occiderat in ftipitibus fuljiêdi.

Quo poft annû deueniescû exercitu fucceflor regni eius Ofvvi nus abftulit ea, 6c caput quidc in cœmitcrio Lindilfarnenfis ecclcfiæ,in regia verb ciuitate manus cû brachiis condidit.

Ecfolum inclyti fama viri Britanniç fines luftrauit r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vniucrfos, fed etia trans Oceanum longe radios là

lutiferæ lucis Ipargens Germaniæ fimul ôc Hyber-• niæ partes attigit.Denique reuerendilsimus anti-ftes Acca folet referre, quia cùm Romam vadens apud lan-difsimum Frifonum gêtis Epifeopum VVillibrordum cum L 1 fuo

Ecclefiafticæ liiftoriæ geneis fuo antiftite Vvilfrido moraretur, crebro eum audiret quæ demirandis reliquiis eiufdem reuerendifsimi Regis in ilia prouincia gefta fuerint narrare.Et in Hybernia cùm presbyter adhuc peregrinam pro æterna patria duceret vitam/umorem lànditatis eins in ea quoque infula longe lateque iam percrc j buiOè fèrebat.E quibus vnum quod inter alia retulit miracu-Jum prçfenti noftræ hiiloriæ inferendum credidimus. Tem pore,inquit,mortalitatis quæ Britanniam Hyberniamque la ta ftrage vaftauit,percuflus ell eiufdem clade peftis inter alios fcholalHcusquidam de generc Scottorum,dodus quidein vir lo ftudio literarum, led erga curam perpetuç fuç làluationis nil omnino ftudii ôc induftriæ gerens. Qui cùm le mord proxi-mum videretjtimerecœpit Sepauere, ne mox mortuusob mérita feeler um ad infèrni clauftra raperetur. Clamauitque quum eflem in vicinopofitus,amp;inter ægra tremens fulpiria, 15 jHebili voce talia mecum querebatur. Vides,inquit^quia iâ. cre feente corporis moleftia ad articulum fubeundæ mords corn pellor.Necdubito me poft'mortem corporis ftatimadper-petuamanimç mortemrapiendum,ac infernalibus fubden-dum elfe tormends, qui tempore non pauco inter ftudia di- 20 uinæledionis vitiorum potiusimplicamcnds quam diuinis folebam feruire mandatis.Ineft autem animo(ü mihi pietas diuinaaliquaviuendifpatiadonauerit)vitiofos mores corri gcre,amp; ad imperium diuinæ voluntatis totam ex integro me tem vitamque tranfferre . Verum noui, non hoc elfe merit! ij meijVtinducias viuendi vel accipiam,vel me accepturum efle conlidam,nili forte milero mihi amp;nbsp;indigno veniam per auxi liumeorum quiilli fideliterleruierunt propiciari dignatus fuerit.Audiuimus enim,amp; lama eft celeberrima,quôd fuerit in gente veftra rex mirandæ lànditads vocabulo Olvvaldus, 50 cuius excelletia fidei amp;nbsp;virtutis etiam poft mortem virtutum frequentium operationeclaruerit.Precorqjli aliquid reliquia rum illius penes te dcpofitû habeas,aftèras mihi,fi forte mihi dominus per eius mérita mifereri voluerit.At ego relpondi: Habeo quidem de ligno in quo caput cius occili à paganis in lixum eft,Sc filirmo corde credidcris poteft diuina pietas per tand meritum viri amp;nbsp;huius vitæ Ipatia longiora concedcre,amp;: ingreflu tevitæ perennis dignum rcddere.Nccmoratusilli in tegram

Anglorum,- Liber III, quot;3 tegrarn fè in hoc habere fidem rclpondebat. Tunc benedixi ac|uarn,amp;: aftularp roboris præfàtiimmittenSjobtuIi egro po tandam.Nec mora,melius habere coepic, conualefcens ah infirmitate multo deinceps temppre vixit,totoque ad Deum corde opéré cpnuerfus, omnibus vbicunque perucniebat clcmentiam pii condjtoriSjôc fidelibus-eius famuli gloriam prædicabat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

•j , VtdcftinAo Paulino Thamar pro co Rhofenfîscccleiïæ prarfulatum fufccperitjamp;dehumilitatemirabiliOfwini, quiabOfiuu , ' ,, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;crudclicçdepercmptuscft.,

■jRansIato ergo ad cçleftia régna Ofvvaldo fu-feepit regni terreftris ledern proeo fratereius .Ofwiniunenis triginta circiter annorum, amp;: 'per annos viginti odölaboriofilsimè tenuit.

J Impugnatus videlicet- àpagano rege Penda, amp;: abea quæ fratrem eiusocciderat-pagana gente Merciorurn, amp;nbsp;à filio quoque fuo Alcfrido,neGnon amp;nbsp;a fratruo, id eft,fra-

tris fui qui ante eum regnauit filioAdilualdo, cuius anno fe-20 cundojhoceftjabincarnationedom’ihicaannoiexcentcfimo

quadragefimo quarto,reuerendifsimus pater Paulinus quon dam quidem Eboracenfis,fed tuncepifcopusRhofenfis ciui-tatiSjtranfiitad dominum fextolduura Odobrium die.Qui decern ôe nouem annos amp;nbsp;menfes du^os amp;nbsp;viginti vnum dies 25epifcopatumtenuit.Sepultusqueeft in fecretario bead apo-ftoliAndreæ, quod rex Edilbertusà fundamentisin eadem Rhofi ciuitate conftruxit.In cuius locum Honorius archie-pifcopus ordinauit Ithamar,oriundum quidcm degente Ca tuariorûjfêd vita amp;nbsp;eruditione anteceflbribus fuis æquandû.

50 Habuit aût Ofv vin primus regni fui temporibus conforté régi dignitatis, vocabuloOfvvinf,deftirpcregisEduini,hoc' eftjfilium Ofrici,de quo fupra retulimus,virum eximiæ piëta tis ôc religionis,qui prouinciæDeirorum fèptem annis in ma xima omnium rerum affluentiajôc ipfè amabilis omnibus prç 35 fuit.Sed nec cum eo ille,qui cæteram transhumbranæ gentis

parte ah Aquilone, id eft/Berniciorum prouinciarri regebat, habere pacem potuit,quinpotiusingrauefccntibus caufis dif- ' fenfionum mifcrrima hunc cæde peremit.Siquidem congre-

gato contra inuicem exercitu, cùm viderct fe Ofv vinus cû il-loquipIures habebatauxiliariosnonpolTc bellO confligere, ratus eft vtilius tune dimifla intentione bellandi fèruari fe ad tempora meliora.Remifit ergo exercitum,quem congregaue ratjac fingulos domum redire præcepit à loco, qui vocatur 5 Vvilfares Duun,ideft,mom VvilfarijSc eft à vico Catâraôio-ne decern ferme milia pafluum contrafoiftitialem occafum fccretus.Diuertitque iple cum vno tantum milite fuo'fidclif fimo nomine Condheri celandus in domo comitis Hunual di,quem etiam ipfum fibi arnicilsimum autumabat.Sed heu lo proch dolor longe aliter erat.Nam ab eodem comité prodi- quot;nbsp;tum cum Ofvvino cum præfato ipfius militepér præfeôlum fuum Ediluinûdeteftandaomnibus morteintcrfccit.Qiiod làdum eft die tertia décima Kalendarum Septembriuna, an-no regnieiusnono,in loco quidicitur Ingethlingû, vbipoft 15 modum caftigandi hyius facinoris gratia monafterium con ftrudû eft,in quopro vtdufque regisSc occifi videlicet,amp;: eins quioccidereiufsit,anirnæredcptionequotidie domino pre-ces offerri deberent.Erat autem rex Ofvvinùsamp; afpeduVenu ftus,etftaturafublimis,ct affàtuiocundus,et moribusciuilis, 20 ôs manu omnibus nobilibus fimul atquc ignobilibus largus. Vnde contigit vt ob regiam eius amp;nbsp;animi ße vultus amp;nbsp;merito rum dignitatem ab omnibus diligeretur,amp;: vndique ad eiüs minifterium de cunóïis propè prouin ci is viri etiam nobilifsi-mi concurrerent.Cuius inter cçteras virtutis amp;: modeftiû, amp;nbsp;(vt ita dicam ) Ipecialis benedieftionis glorias etiam maxima fuiflêfertur humilitas, vt vno probate ûtcritexemplo.Dona ueratequûoptimûantiftiti AidanOjinquoille quàmuis am bulare fblitus,vel amniû fluenta trafire, vel fi alia quçlibet ne cesfitas infifterct, via peragere poffet, cui cùm paruo interie 30 (fto têpore pauper quidam occurreret,eleemo{yna pctcns,dcfi liens ille præcepit equû ita vt erat ftratus rcgaliter pauperi da ri.Eratenim multum milèricors amp;nbsp;cultor pauperum ac velut pater milerorum.Hoc cùm régi efletrclatum dicebat epifeo-po,cùm fortè ingrelTuri cftent ad prandium: Quid voluifti do 35 mine antiftescquum regium quem te conueniebatproprium habere pauperi dare^Nunquid non habuimus equos viliorcs plurimos,6c alias fpccies quæad pauperum dona fufticerent,

quamuis ilium eis cquum non dares,quêtibiipèciaIirerpoTsî dendu elegi^ Cui ftatim epifcopus :lt;^id loqueris, inquit, rex? Num tibi carior çft illc filius çque quam ilJe filius Dei?Quibus didis intrabant ad prandendû,ôcepilcopus quidem relideBat

5 in fuo loco.Porro rex vencrat de venatu Sc cœpit confiftés ad focû calefieri eum miniftris.Et repente inter calefacicndum l’e cordansverbi, quoddixeratilliantiftes, difcinxitfcgladio fuojôc deditillû miniftro,feftinusq; accedes ante pedes epilco pi corruit,poftulans vt fibi placatus eflèt,quia nunqua,inquit, JO deinceps aliquid loquar de hoc,aut iudicabo quid vel quantâ de pecunia noftra filiis Dei tribuas:quod vidés epifcopus mirl turn pertimuitjac ftatimexurgens lauauiteum,promittcns/c multu illi efle placatum,dummodo ille refidens ad epulas tri ftitiâ deponerct.Dûq; rex iubente ac poftulatc epifcopo læti-

15 tiâreciperet,cœpit contra epifcopus triftis ad Jachrymaru profufionem eft'ici.Qiié dû presbyter fuuslingua patria,quani rex amp;nbsp;domeftici eius no nouerant,quare lachrymatetur inter rogaflet.Scio,inquit,quôd non multo tépore vidurus eft rex» Nunquam cnim vidi ante hac humilem regem . Vndc ält;^

2^0 nimaduerto citiusilium ex hac vita rapiendum. Non enirn digna eft hæc gens talem habere rcdorem.Nec multo poft df ra antiftitis præfàgia triftiregis funere:de quo fuprà diximusy impleta funt.Sed Si ipfc antiftes Aidan non plus quàm duo-gt; decimo poftoccifionem regts quem amabatdie,id eft,pridic •

25 kalendarum Septcmbn’um defèculo fublatus perpétua lâbo-rum fuorum â domino prçmia recepit.

Yt epifeopus Aidan nantis Si tcmpcftacem futurâm praedixerit. Si oleum faniflum quo banc fedarent dederiu

jVi cuiusmeriti fuerit etiam mîraculorû fignis iinternus arbiter edocuit. E quibus tria memorie caufa ponere fatis fit. Presbyter quidam no 1 mineVtta multç grauitatisaeveritatis vir,amp;ob ___ id oîbusetiâipfis principibus fèculihonorabilis cû mitteret Cantia oKad ducenda coiugê régi Oß^vini fihavi delicetEduini regis Eanfledä, q occifo pâtre illucfuerat add u da.Qw terreftri quidem itinere illô venire,fed nauigio cö vir

îgine redire difponcbat.Accefsit ad epifeopum Aidanû, obfc-crans eum proie fui^üe qui tuneiter erant aggrcflùri domi-.nofupplitàreu Qui benedicei)s,illos,ac Domino commen-■danSjdeditetiam oleum fandificatum.Scio,inquiens quia :vbi naiiem afcendèritis'j tempeftas Vobis èc ventus contra- 5 rius iuperucniet.Scd tu memento,vt hoc olcum quodtibi do mittas inmarCjSc ftâtim quiefeentibus ventis jferenitas maris ,Vos Içta profequctur,amp; cupito ftinere domum remitter, quæ cunda,vtprædixcratantiftes,ex ordine compléta funt. Equi-.dem inprirhis furentibus vndispelagi tentabant nautç ancho lo iris in mare mifsis nauem retinere,neque hoc agentes aJiquid froficiebant.Cumque mergentibus vndiqueimplereinci pientibus‘naucmfludibus,mortem fibiomnes immiflamp;re, iamiamqueadefTevidèrent, tandem presbyter remmifeens verba aritiftitis,aflumptaampulla mifit de oleo in pontum, ij amp;nbsp;ftatim vtprædidum erat fuo quieuit à feruore. Sicque fà-lt;3:um eft vt vir Dei per prophetiæ fpintum tempefl-atem præ-dixeritfuturam,amp;pervirtutemeiufdem ipiritus haneexor-tam,quàmuis corporaliter abfcns,fopiucrit. Cuius ordinem miraculi nonquilibetdubius re]ator,fed fidißimus mihi no 20 ôræ ecclefiæ pres biter Cynimund vocabulo narrauit, qui le hoçabipfo Vttapresbyteroin quo amp;nbsp;pér quem completum cft,audifl[ê pcrhîbebat.

j'Liud èiufdcm patris mcmorabile miraculum (b',feruntmulti,qui noiïepotuerunt.Nam cùmtc pore epifeopatus eius hoftilis Merciorum exer jq j^citus Penda duce Nord Humbrorum regiones bimpia clade longe lateque deuaftans, peruenit ad Vrbem vlqueregiam, quæ ex Bebbç quondam reginç vocabulo cognoniinatur,eamquecùm nequearmis,nequeob-fidionecaperepoterat, flamis abfumere conatus eft, difciftîsqj vinculis quæin vicinia vrbisinuenit,aduexitillô plurimâcoq geriê trabiû,tignorû,parietû,virgeoru,aliarûq; rerû.Et his vrbe iu magna altitudinc circûdedit à parte que terræ eft contigua.

Et dum ventum opportunum cerneret illato igne combure revrbemnifus eft. Quo tempore reuercndifsimusantiftcs Aidan in infula Farne,quæ duobus ferme miJibus pafluu ab vrbeprocul abeft morabatur.Illo enim fepius lecrete oratio-5 nis ôe filentii caufa fecedere confueuerat.Dcnique vfque ho-die locumfedis illius folitariein eadem infula fblcnt often-

dere.Quicùm vendsfurentibusglobos ignis ac fumum lu-pra muros vrbis exalare conlpiceret,fertur eleuatis ad cælum oculis manibusque cum lachrymis dixifle: Vide Domine quanta mala facit Penda. Quo diâo ftatim mutati ab vrbe venti,incosquiacccnderantftammarum incendia rerorfe-

runtjita vt aliqui læfi omnes territi impugnare vitra vrbe cef-farent,quam diuinitus iuuari cognouerant.

V t deftina ecckfiafjCui idem accumbens obicrar, ardencibus ca?tc-risdomus flammisabfumi nequiuerit,d; de interna vitaillius.

Vne cum dies mortis cgredi ê corpore cogerct, completis annis epilcopatus fui leptemdecim, erat in villa regia non longe ab vrbe de qua præ fad fumusdn hac enim Habens ecclefiam Sc cu biculum Qpius ibidem diuerd ac manere, atq;

inde ad prædicandum circum quaqj confueucrat cxire,quod ^5 ipfum Sc in aliis villis regiis facere foiebat, vtpote nihil pro-priç poftefsionis excepta ecclefia fuaSc adiacentibus agellis ha bens.Tetenderunt ergo ei çgrotanti tentorium ad Occidenta lem ecclefiç partem,itavt ipfum tentorium paried hæreret eeelefiç.Vnde fadum eft vt adcliuis deftinæ, qnç extrinfecus 30ecclefiæ pro munimine erat appofita, Ipiritum viteexalaret vl timum. Obiitautem decimofepdmo cpifeopatus fui anno, pridieKalendarum lêptébrium.Cuius corpus moxindc tran flatum ad infulam Lindift'arnenfiu atque in coemiterio fratru fe pultum eft’ At intcriedo tempore aliquanto,cùm fabrica-35 ta eflet ibi bafilica maior, atque in honorem beatifsimi apo-ftolorum principis dcdicata,illô ofla eius tranflata, atque ad dexteram eius al tads iuxta vcncrationem tanto pondfice di-gnam condita funti Succefsitvcrociin cpifeopatum Sirian, amp;

Ecclefiafticæ hiftoriæ geneis amp;ipieiIIoabHnScottorûinfuIa ac monafterio deftinatus, ac tempore non pauco in epifeopatu permanfit.Contigit au tem poft aliquot annos vt Penda Merciorum rex cum hoftili exercitu hæcin locaperueniens,cum cunôtaquæ poteratfèr-roflâmaqueperderetjVicusqueilleinquo antiftes obnt vnàj cum ecclefiamemorata ftammis ab fumeretur. Sed mirum in modum fola ilia deftina cui incumbens obiit, ab ignibus circumeinda vorantibus, abfumi non potuit.Quo clarefcen te miraculo mox ibidem ecclefia reftaurata,amp; hæceadem deftina in munimentumeftparietis, vtantè fuerat forin/ècus lo appofita.Rurfiimque perado tempore aliquanto euenit per culpam incuriæ vicum eundem amp;nbsp;iplàmpariterecclefiam ig nibus confumijfed nectunequidem eadem tangere flam ma deftinam valebat.Et cum magno vtique miraculo iplâ eius foramina ingredies quibus çdificio erat affixaperderet,ipfàm 15 tarnen Içderenullatenusfinebatur. Vndetertiaædificata ibi ecclefia deftinam illam non vt antea de foris in fulcimentum domus appofueruntjlèd intro iplâm ccclefiam in memoriam miraculi pofueruntjvbi intrantes genu fledere ac milcricor-diæ cælefti fupplicare deberent.Conftatq; multos ex eo tem- 20 pore gratiam fanitatis in eodem loco conlccutos, quinetiam aftulis ex ipfa deftina excifis,amp; in aquam mifsis pluies fibi fii isqjlanguorum remedia conquifiere. Scripfihçcde perlbna amp;nbsp;operibus viri præfati,nequaquam in eo Iaudans,aut eliges hocquod deoblèruatione Pafthæ minus perfedè lapiebat,25 imo hoc multum deteftans , ficutinlibro quem detempo-ribus compofui manifeftifsimè probaui.Sed quafi verax hi-ftoricus fimpliciter eaquç de illo fiue per ilium funt gefta de-fcribenSjamp;r quæ laude hint digna in eius adibus laudans, atq; ad vtilitatem legentium memoriæcommendans. Studium videlicet pacis Ôc charitatis continentiæ amp;nbsp;humilitatis,animû iræ Sc auaritiæ viôlorem, fuperbiç fimul 8c vanæ gloriç con-temptorem. Induftriam faciendi fimul ôc docendi mandata cçleftia, folertiam ledionis 8c vigiliarum,audoritatcmfaccr-dote dignam,redarguendi fuperbos ac potentes,pariter 8c in-firmos confolandi,ac pauperes recreandi,vel dcfendcndicle-^ mentiam.Qui (vt breuiter multa comprehendam)quantum ab cis qui illû nouere didicimuSjnil ex omnibus quç in euan gelicis,

geliciSjfiue apoftolicis^fme propheticis Jiteris facienda cogn'o ueratprætermitterc, led cunda pro fuis viribus operibusex-plere curabat.Hçc in prçfato an tillite m’ultum compledor amp;nbsp;aino, quia nimirumhæc Deo placuillc non ambigo. Quod 5 autpafcha non fuo tempore obleruabat, vel canonicum eius tempus ignorans, vcl fuæ gentis audoritate, ne agnitum fe-queretur,deuidus,non approbo nec Jaudo. In quo tarnen hoc approbo, quia in celebratione fui pafchæ non aliud cor-• de tenebat,venerabatur,et prçdicabat,quàm quod nos,id eft, 10 redemptionem generis humani per palsionem, refurredio-nem, afcenlionem in cælos mediatoris D^i Sc hominum Bq minis lefu Chrifti. Vnde amp;nbsp;hanc non, vt quidam fallb opi-nantur,quartadecima luna in qualibet feria cû Iudiéis,lcd die dnicafemperagebatalunaquartadecimaivfqpH vicefima,pro 15 pter fide videlicet dnicç refurredionis quavnalabbati fada, ,p ptcrIpe noftræ refurredionis qiia eandê vnalabbati,quæ nûc Dnica dies dicitur,veraciter futuram lap da ecclefia credebat.

Is temporibus regni Oriéptaliû Anglorû poft' / Eorpvvaldû RedualdifucceflOrem Sigbertus

frater eius præfuit homp bonus ac religiofus, qui dudum in Gallia dum inimicitias Redual • di fugies exularetlauacrum baptifini percepit, patriam reuerfus,vbi regno potitus eft, moxea quæ in Gal liis bene dilpofita vidit, imitari ciipics,inftituitfcholain qua pueri litcriserudirentur,iuuate le epifeopo Felice,quem deCa tiaacceperat,eifq; pçdagogos ac magiftros iuxta moré Catua 30 rioruprebente. Tantûq;Rexillecælefiis regni amator ladus eft,vtadvltimu rclidis regni negociis,amp; cognato fuo Ecgrico cómédatis,qui ôcantea parte eiufdê regni tenebat,intraret mó nafteriûquod fibifecerat,atquc accepta tôlura,,pçterno magis regno militarccuraret.Q^ dû multo tpefaceret,côtigitgerité 35 Mcrciorûduce rege Peda aduerfusOriêtalesAnglos in bellû pp cédere.(^i dû le inferiores in bello hoftibus côlpicerent,roga uerûtSigbertû ad cofirmadû milites fecû venirein preliû.Illo polétc ac cotradicente, inuitû de monafterio eruétes duxerût

Ecclefiafticæ hiftoriæ geneis în certamen,{perantes minus animos militum trepidare,mi nus piæfente duce quondam ftrcnnuifsimo amp;nbsp;eximio polîè de fuga meditari .Sed ipfè profeßionis {uæ no immemor du opimo efîet vallatus exercitu, non nifi virgam tarnen habere in manu voluit.Occifusque eft vna cum rege Ecgrico cun dus eorumjinfiftentibus paganis,cç{us fiue difperfus exerci-tus.SucecfTor autem regni illorum fadus eft Anna filius Eni de regio genere viroptimus atque optimç genitor fobolis. De quibus in {equentibus fuo tempore dicendum eft. Qui • amp;nbsp;ipfè pöftea ab eodem pagano Merciorum duce^a quo 'prçdeceflbres eius,occifus eft.

Vt Fürfeus apud Orientales AngloB monaften'um feccrit, Sc ' devifionibusvelfanftitateeius,cui etiamcaropoft OZ ;. t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;moh'eit) incorrupta teftimonium perhibucrit»

Erùm dum adhuc Sigbertus regni infulas tcnc . retjfuperuenit de Hybernia vir fandus nomine FurfeuSjVerbo amp;■ adibus clarus,fed egregiisin-fignis virtutibuSjCupiens pro domino, vbicun 20 quefibi oportunum inueniret,peregrinam du cere vitam.Qui cum ad prouinciam Orientalium peruenif-

{et Anglorum,fufcepftis eft honorifice à rege præfato, Slt; foli-lt; tumfibi opuscuangelizandiexequens, multos ôc exempio virtutis amp;nbsp;incitamentofermonis Velincredulosad Chriftü 25 conuertitjVel etiam credentes ampliusin fide atque amore Chrifti cofirmauit.Vbi quada infirmitate corporis arreptus, angelica meruit vifione perfrut,in qua ad monitus eft,coepto verbi minifterio fedulus infiftere, vigiliisque confuetis 6c ora tionibus indefeflus incumberereo quod certus fibi exitus ef- 30 fetjfed incerta eiufdem exitus hora futura,dicente Domino: Vigilate itaque quia nefeitis diem neque hora m .Qua vifione confirmatu'^jCurauit locum monafterii,quem à præfato rege Sigberto acceperat velocifsimè coftruere ac regularibus infti-tueredifcipIinis.Erat autem monafterium fyluarum 6c ma- 35 ris vicinitate amœnum,côftrudum in caftro quodam, quod ' lingua Anglorum Cnobhersburg,id eft, vrbs Cnobheri vo-catur*Quod deinde rex prouinciç illius Anna,ac nobilcs qui-que

quç auguftioribus çdificiis ac donariis adornauerunt.Erat au tem vir ifte de nobilifsimo generc Scottorum : lcd longe ani mo nobilior, quàm carne. Ab ipfb tépore pueritiç fuç cura ni non modicam ledionibus ûcris fimül ôc monafticis exhibe-5'bat difciplinisjôc quod maxime iandos decet,cunda quæ a-genda didiceratjfolicitus agere curabat. (.i^id milita ? proce-dente tempore amp;nbsp;ipfc fibi monafteriumjin quo liberius cçJc ftibusftudiis vacaret,conftruxit. Vbicorreptus infirmitatc (ficut libellus de vita eius conferiptus fuffîcientercdocet) raio ptus eft è corpore.Et à velpera vfque ad Gallicantum corpo-' reexutus^angelicorumagminum amp;nbsp;alpedus intueri amp;nbsp;laudes beatas meruit audire. Referre autem eratfoJitus, quôd a-pertè cos inter alia refonare audiret: Ibunt ûndi de virtutc irt virtutem .Etiterum: Videbitur Deus Deorum in iyon. Qui 15 redudus in corpore^ôc die tertia rurfum edudus,vidit non fa lummaiorabeatorumgaudia,fedamp;: maxima maJignorum Ipirituum certâmina, qui crebris aceufationibus improbi itef iîlicælefteinterciuderecontendebant: nec tarnen protégea tibus eum angelis quicquam proficiebant. De quibus omni 10 bus fi quis pleniuslcire vult, id eftjquantafraudisïblertiadç-mones amp;nbsp;adus eius, ôc verba fuperflua, amp;iplàsetiam cogita-tiones,quafi in libro deferiptas rcplicauerint, quæ ab angelis fàndisqueacvirisiuftis fibi inter angelos apparentibus læta Vel triftiacognouerit, légat ipfumdc quodixi libellumvi-25 tç eiüs, amp;nbsp;multum ex illo(vt reor)profedus fpiritalis accipiet.

In quibus tarnen vnum eft, quod ôc nos in hac hiftoria ponc re inultis comodum duximus. Cùm ergo in altum eflet ela-tus, iuflus eft ab angelis q ui eum ducebaht refpicere in mua dum. Atille oculos in infèriora defledens, vidit quafi val-^o Icm tenebrolâm fubtus fe in imo pofitam. yidit Ôc quatuor ignés in aê're non multo ab inuicê Ipatio diftates. Et interro-gâs angelos qui eflènt hi ignés,audiuit hos eftè ignés qui mû-dû fuccédentes eftent confumpturi. Primum mendacii, ciim hoc quod in baptifmo abrenunciare nos làthanç amp;nbsp;omnibus operibus eius promifimus,minime implemus.Secundù cupî ditatiSjCÙm mundi diuitias amori cçleftiû præponimus.Tcr-tium diflenfionisjcùm animas proximorum ctiam in fuper-uacuis rebus offenderc nçn fçrmidamus.Quartum impieta-

. tis cum infirmiores fpoliarc amp;: cis fraudem faccre pro nihilo ducimus.Crefcentcsveró paulatim ignés vfque adinuicem Icfc extenderunt,atque in immeniam adunatç funt flam ma. Cumque appropinquaflent pertimefeens illc dicit Angelo. Domine ecce ignis mihi appropinquat. At ille.Qi^od non in 5 cendifti inquit,non ardebit te .Nam amp;nbsp;fi terribilis ifte grS. dis efferogusvidetur,tarnen iuxta mérita operum fingulos cxaminat,quia vniufeuiufque cupiditas in hoc igne ardebit, Sicut enim qüis ardetin corpore per illicitam voluptatem,ita fblutiis corpore ardebit per debitam pœnam .T une vidit vnu 10 de tribus angelis, qui fibi in tota vtraque vifione dudores af fuerunt, prçcedentém ignis flam mas diuiderejamp;: duos ab v-troque latere circumuolantes, ab ignium fe periculo défende re.Viditautem ôe dæmoncsper ignem volantes, incendia bellorum contra iuftos fl:ruere,fequuntur aduerfus ipfum ac- ij cufätiones malign orum,defenfiones fpirituumzbonorum co piofior cçlcftium agminum vifio.Sed amp;nbsp;virorum defua na-tione Scottorum,quos olim lâcerdotali gradu non ignobili-tcr potitos fama iam vulgante compererat, aquibusnon pauca quæ vcl ipfi vel omnibus quiaudirc vellcnt multum 20 îàlubria eflènt audiuît.Qui cum verba finiflcnt,amp;: cum ange-licis fpiritibus ipfi quoque ad cælos redirent,remanfèrunt cû

• bcato Furfeo tres angeli de quibus diximus, qui eum ad corpus rcferrent.Cumque prçfato igni maximo appropiarct,di-uifitquidem Angelus ficutprius ignem flammç,fèd virDei xj vbi ad patefàdam vique inter flammas ianuam peruenit,arri pientes immundi Ipiritus vnum de eis quos in ignibus torre bantjiadauerunt in eum,amp; contingentes humerum, maxil-lamcjuc eius inccnderunt.Cognouitqüe hominem,amp;: quod vcftimentumcius morientisacceperit,ad memoriam redu-xit,qucm angelus fan dus ftatim apprehedens in ignem reie-cit.Dicebatque hoftis malignus:Nolitc repellere quem ante fufcepiltisNam ficut bona eius peccatoris fufcepiûis, ita amp;nbsp;de pœnis eius participes elfe debetis. Contradicens angelus. Noninquithoc propter auaritiam, led propter lâluandam eius animam fufeepir. Ceflauitquc ignis. Et conuerfus ad eum angelus. (^od incendifti, inquit, hoc arfit in te.

Si enim hui iis vi ri in peccatis fuis mortui pecuniam non acce piflès,nec poena eins in te arderet. Et plura Jocutus^quid erga làlutem corum quipceniterent cflêt agendum,ïàlubri lèrmo^, ne edocuit.Qui poiîmodum in corpore reftitutus,omni vitæ 5fuç tempore fignum incendii quod in anima pcrtulit,vifibile cunâisinhumero maxillaqueportauit.Mirumqp'n modum quod anima in oeculto pafla fit,caro pala premonlbabat. Cu rabat autem fèmper, ficut amp;nbsp;antea côfueuerat, omnibus opus virtutum exemplis oftendere ôe prædicare fèrmonibus.Or 10 dinem autem vifionûfuarum illis folummodo, qui propter ' defyderium eompundionis interrogabat cxponcre volebat.

Supereft adhuc quid a frater fcnior monaftcrii noftri,qui narrare foletjdixifle fibi quendam multum veraçem acreligio-fum hominem,qubd ipium Furfeum viderit in prouinciaQ-15 rientalium Anglorum,illasquevifionescx ipfius oreaudie-lit.Adiiciensque, quod tempus hyemisfueritacerrimum glaciç conftridumjcùm fedens in tenui vefte vir ifte inter di-cendum propter magnitudinem memorati timoris vel fuaui tatis quah iri medie æftatis câümatefudauerit. Cùm ergo, vt 20 adfupcrioraredcamus, multis annisin Scotia verbum Dei omnibus annuncians, tumultus irruentiû turbarû non facile ferret,relidis omnibus quç habere videbatur,ab ipfa quoqjin. fula patria dilceßit.Et paucis cù fratribiis per Britones in pro uinciam Anglorû deuenit,ibiq; prædicans verbum Dci,vt di 25 ximus,monafterium nobile conftruxit.Quibus rite geftis, eu piens feab omnibus içculi huius ôcipfius quoque monafterii negotiisalienare,reliquit monafterium,amp; animarum curam» fratri fuo Fullano Se presbyteris Gobbano Se Dicullo,6c iplè-ab omnibus mundi rebus liber in anâchùfética conuerfatio--nevitam firiirc diljiofuit. Habuitaltérum fratrem vocàbulô; Vltaniim,qui de monafterii probâtione diuturnaad êrçmi-: ticam vitam peruenerat.Hunc ergo iolüS peteqs, annum to-gt; tumeum eo in continentia amp;nbsp;orationibus, in quotidianis» manuum vixitlaboribus. Dein turbâtamincurfione genü-gt; 35 lium prouinciam vidêns, Sc monafterris quoque periculum.

immincre præuidens, dimiftîs ordinate omnibus nauigâuit' Galliam, ibique à Rege FrancOrum Lofhovvio vel patricio -Hcrconuaido honorificê fufteptus, mqnafterium iconftfuxit, Mi in loco

in loco Latiniaco nominato. Ac non multô poft infirmitatc correptus diem claufit vJtimum. Cuius corpus idem Hercon ualdus patricius accipiens, feruauit in porticu quodam cede-ftæ, quam in villa ftia cui nomen erat Perroma faciebat, donee iplà ecclefia dedicaretur. Quod cùm poft dies viginti lèx J eftèt iadum,amp; corpus ipfum de porticu ablatum,prope altare diet recondendum,inuentum eft ita illçftim,ac fi eadem hora de hac luce fuiftet egreftus.Sed amp;nbsp;poft annos quatuor con* ftruda domuncula cüitiore receptui corporis eiuldem, ad O-rientem altaris adhuc fine macula corruptionis inuentum ibi lo dem dignö cum honore tranflatûeft.Vbi mérita illius multis fepe confiât Deo opérante claruiflè virtutibus.Hçcamp; de cor-pôïiseius incorruptione breuiterattigimus,vt quanta effet vi ri fiiblimitas legentibus notius exificret. Quæ cunda in libel lo eius fiifiîcientius, Sc dcaliis commilitonibus ipfius quif-ij quis legeritinueniet.

Vt defunfto Honôrio^pontificatu fitfunftus DeufdeditjA qui in tempore illo Orientalium Anglorum, qui Rhofenßs ecclefîaefuerintantiftices»

Nterea defundo Felice Orientalium Anglo-rum cpilcopOjpofidccem amp;nbsp;lèptem annos accept! epilcopatus Honorius loco eius ordina-uitThomam diaconum eius deprouincia Girxj uiorum, amp;nbsp;pofi annos fui epifeopatus quinque dehae vita fubtrado Beretgilfum cognomineBonifàciû de prouincia Cantuariorum loco eius fubfiituit.Et ipfe quo-que Honorius pofiquâm metas fui curfus impleuit migra-uit ex hac luce anno ab jnearnatione Domini fepjüngcntefi- jq mo quiriquagefimo tertio pridie kaIendarumOdobriumjamp; ceflànteepifcopatu per annû amp;nbsp;Cex mêles de dus efi archiepif copus cathedrç Doronernenfis fextus Deufdedit de gête Oc-cidentalium Saxonû. Quepa ordinaturus venitillucithamar antifies ecclefiæ Rhofenfis.Ordinatus efi aût die feptimo ka-jj lendarum Aprilium,amp; rexit eedefiam annos nouem menlês quatuor duos dies,8cipfo defundo Ithamar confecrauit pro CO Dâmianû, qui de genere Auftraliû Saxonû erat oriundus.'

Is temporibus Middelengli, id eft, nei Angli fub principe Penda filio Pendam régis fidemamp;facramenta veritatis perceperunt. Qui cum effet iuuenis optimus ac régis nomine ac perfona dignifsimus, prçlatùs eft à patrc

regno gentis illius. Venitque ad regem Nord Humbrorum IO Ofvvi,poftulans filia eius Alchfledan fibi coniugê dari, neq; aliter quod petebat impetrarc potuit,nifi fidem Chrifti ac ba-ptifma cum gente cui præerat acciperct.Atille audita prçdica none veritatis, amp;nbsp;promifsione regni cæleftis ,fpeque refurre-dionis acfuturçimmortalitatis, libenterfe Chriftianum fie-ri veile confeflus eft, etiam fi virginem non acciperet, perfua-fus maximè ad percipiendam fidem àfilio régis Ofvvi nomi ne Alchfrido, qui erat cognatus amicus eius, Habens foro-rem ipfius coniugem vocabulo Cymburga filiam Pendan re gis. Baptizatus eft ergo à Finano epifcopo cum omnibus qui lofecum vénérant comitibusac militibus eorumque famulis vniuerfis,in vico régis illuftri qui vocatur Admurum. Etacce ptis quatuor presbyteris , qui ad docendam baptizandamq; gen tern illius’amp; eruditione amp;nbsp;vita videbantur idonei, multo cum gaudio reuerfus eft.Erantautepresbyteri Cedda amp;nbsp;Ad-25 da amp;nbsp;Betti amp;nbsp;Diuna,quorum vltimus natione Scotus, cæteri fuere Angli. Adda autem erat frater Vttan presbyter! il-Iuftris,amp; abbatis monafterii quod vocatur ad Capreæ caput, cuius fupra meminimus.Venientes igiturin prouinciam me morati facerdotes cum principe prçdicabant verbum,et liben 30 ter auditi funt.Multique quotidie amp;nbsp;nobilium Scitifimorum abrenuciata fbrde idololatrie,fidei fiint fonte abluti. Nec pro hibuit Penda Rex quin etiam in fua, hoc eft, Mercioru natio ne verbum(fi qui vcllent audire)predicaretur. Quin potius odio habebat Scdelpiciebat eos,quos fide Chrifti imbutos o-2^ perafidei non habere deprehendit, dicenscontemnendos amp;nbsp;miferos efle eos,qui Deo fiioin quecrederent,obedire cotem nerent.Cœpta funt hçc biennio ante mortePenda régis.Ipfb autem occifo,cum Ofvvi RexChriftianifsimus regnum eius

acciperet(vtinfêquentibusdicemus)falt;âus eft Diumavnus ex præfàtis quatuorfacerdotibus epifeopus mediterraneorû Anglorum fimulôe MerciorumordinatusâFinanoepifco-po. Paucitas enim fàcerdotum cogebat vnum antiftité duo-bus populis præfici. Qui cum pauco fub tempore non pauca J domino plebê acquififfet defundus eftapud mediterraneos Anglos,in regione quæ vocatur in Feppingum. Sufcepitque pro illo epifeopatum Ceollach amp;nbsp;ipfe de natione feottorum. Qui non multopoft epifeopatu relido reuerfus eft ad infula HiijVbi plurimorum caput,amp; arcem Scotti liabuere cenobio lo rum.Succedente illo in epifeopatum Trumhere viro religio-Ib Sgt;c monachica uita inftituto,natione quidem Anglo, led â Scottis ordinato epilcopo, quod temporibus Vulfheri regis (de quo in fequentibus dicemus) fadum eft.

Vt Orientales Saxon^s,fîdem quam dudum ablecerant fub rege Sigberechto prædicante Ced receperint.

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tempore etiam Orientales Saxones fide qua 20

olim expulfo Mellito antiftité abiecerant,infta ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Olvvi rcceperunt.Erat enim rex eiuldc

Sigbert,qui poft Sigbertum cognomen to paruum regnauit amicus eiufdem Olvvi régis qui cum frequenter ad eum in prouinciamNordHum-iy brorum veniret,lolebat eum hortari,ad intelligendum Deos elfe non poflè,qui hominum manibus fadi elîent, Dei crean di materiam viuam lignum vel lapidem elle non pofte,quo-rû recifurç vel igni abfumerentur,vel in valâ quælibet huma-ni vlus form aren tur, vel certe delpedui habita,foras proiicerêjb tur amp;nbsp;pedibus conculcata in terrain verterentur. Deum po-tius intelligendum maieftateincomprehenlibilem, humanis oculis inuifibilem,omnipotentem 6cçternum,qui cælum amp;nbsp;terram amp;nbsp;humanum genus creaftet regeret amp;nbsp;iudicaturus eP lètorbem in æquitate, cuiusledes æterna meritoque intelJi-35 gendum,quiaomnes qui voluntatem eiusàquo creatifunt difccrent amp;nbsp;facerent, çterna ab illo premia eftent percepturi. Hec huiufmodi multa cum rex Ofvvi régi Sigberto aßk’ca bili

bili amp;• quafi fraterno confilio, fepe inculcaret,tande iuuante amicorû conicnfu credidit^Sc fatäo cu fuis confilio/û exhor-tatione fauentibus cûâis amp;nbsp;annuentibus fideijbaptizatus eft CÛ eis i Finano epifcopo in villa regia cuius fuprameminim’

5 quæ cognominatur Ad murureft enini iuxta muru quo olini Romani Britannia infula præcinxere duodecim milibus paf-fuûâ mari Oriental! leer eta. Igitur rex Sigbert æterniregniia ciuis eftedus, temporalis fui regni fede repetiit, poftulans ab Ofvvi rege vt aliquos fibi dodores daretqui gentem fuam ad jQ fidem Chrifti conuerterent,ac fonte lalutari abluerent. At ille mittens ad prouinciam mediterraneorum Anglorum cla-mauitadle virumDei Ce'dd, amp;dato illi focio altero qùo-dam presbytero , mifitprædicare verbum genfirOrienta-lium Saxonum. Vbicum omnia perambulantes müîtam 15 domino eCclefiamcongregaflent,contigitquodam temporc eundemCedd redire domum, ac peruenire ad ecclefiam Lindiifarnenfem propter colloquium Finani epifeopi, qui vbi prolpcratum ei opus euangelii comperit fecit eum epi-ftopum in gente Orientalium Saxonum Vocatis ad Ie in mt 2onifterium ordinationis aliis duobus epifcopisr.Qui accepte» gradus cpifeopatus rediit ad prôuinciam5amp; maiôre audori-tate ceptum opus explens,fecit per loca ecclefias,præsbyteros amp;nbsp;diaconos ordinauit,qui ft in verbo fidei amp;nbsp;minifterio ba-ptiftndiadiuuarent, maxime in ciuitate quælingua Saxo-

25 num Itlianccftirappellatur. Sed amp;nbsp;in ilia quæ Tjlaburg cognominatur, quorum prior locus eft in ripa Pente amnis, ft

. cundus in ripaTamenfis in quibus colledo examine famu-lorum Chrifti difciplinam vitæ regulâris, inquantum rudes adhuc capere poterant erudiri docuit.Cumque tempore non 30 pauco in præfata prouincia gaudente rege, congaudente Vni-uerfo populo, vitæ cæleftis inftitutio quotidianum fumeret augmentum,eontigitipfum regem inftigahte omnium bonorum inimico propinquorum fuoru manu interfici. Eränt autem duo germani fratres qui hoc facinus patrarunt. Qui 35cum interrogarentur cur hoc facerent,nihil aliud relpondere potueruut nifrobhoefeiratos fuifleSc inimicosregi quod ille nimium fuis parcere foleret inimicis,amp; fadas ab eis in-iurias mox obftcrantibus placida mente dimitteret.

Tails erat culpa regis pro qua occideretur, quôdeuangclicâ præcepta deuoto corde fcruarct,in qua tarnen morte eius in-noxia,iuxta prædiâum viri Dei, vera eft eius culpa punita. Habuerat enim vnus ex his qui éum occiderant comitibus il licitum coniugium,quod cum epifeopus prohiberez corrige 5 ‘ re non poflètjexcommum'cauiteumjatque omnibus qui fc au dire vellent,prçcepit ne domum eius intrarent,nequede cibis illius acciperent.Contempfit hoc rex præceptum,amp; rogatus d comité intrauit epulaturus domum eius, qui cum abiflèt ob-uiauiteiantiftes.Atrexintuens cum,mox tremefadus defili lo uit de equo, ceciditque ante pedes eius veniam reatusfui po-ftulans.Nam amp;nbsp;epifeopus pariter defiliuit,federat enim Z ip fe in equo.Iratus autem tetigit regem iace ntem virga quam tenebat manu,amp; pontificali audoritate protefta ns: dico tibi, inquit,quianoluiftitecontinereadomoperditi amp;nbsp;damnati illius,tu inipfadomo morihabes.Sed credendum eft,quiata lis morsviri religiofi non folum talemculpam diluerit, fed etiam meritum eius auxerit.Quia nimirum ob caulam picta-tiSjquæ propter obferuatiam mandatorum Chrifti contigit. Succefsit aiitem Sigberto in regnu Suidhelmus filius Sexbal 20 di,qui b'aptizatus eft ab ipfb Cedde in prouincia Orientalium Anglôrum,in vico regio qui dicitur Ren diesham,id eft,man fiolLendili.Sufcepitq; eum afeendentem de fonte fando E-deluualdu,s rex ipfius gentis Orientalium Angloru, frater An nç regis eorundem. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;25

Vt idem epifeopus Cedd locum monafterii conftruendi ab Ofwaldo rege accipiens,orationibus Si. ieiuniisDomino confecra uerit,amp; de obi tu ipGus.

CAP.XXIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;30

Olebat autem idem vir Domini,cum apud Ori entales Saxones epifeopatus officio fungeretur, fepius etiam fuam, id eft, Nord Humbrorum prouinciam exhortandi gratia reuifere. Quern CÛ Edilvvaldus filius Ofvvaldi régis,qui in Dei rorum partibus regnum habebat, virum fandu fapientem probum^ue moribus videret, poftulauit eu pqlTefsionc terræ . ; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aliquam

Anglorum Liber III, aliquam afe,ad conltruendum monaftcnum,in quo ipfe rex amp;nbsp;frequentius ad deprecandum Dominum,vcrbumque au-diendum aduenire,amp; defiindos lepelire deberct Nam amp;■ ip-fum fideliter credidit,multum iuuari eorum orationibus quo 5 tidianis,qui illo in loco Domino feruirent. Habuerat auteni idem rexîècum fratrem germanum eiufdem epilcopi vocabu lo Celin,virum çqueDeo deuotum,qui 6cipfi acfamiliæ ipr iius verbum 6c facramenta fidei(erat enim presbyter ) mini-ftrare fblebat,per cuius notitiam maxime ad diligendum no IO Icendumque epifcopumperuenit.Fauensergo votis régis an tiftes, elegit bbilocum monafteriiconftruendiinmonti-busarduisacremotis.Inquibuslatronum magis latibulaac luftra ferarum quam habitacula fuifle videbantur hominu,vt iuxta prophetia Elaiç in cubilibus' in quibus prius dracohes 15 habitabantjOriietur viro,calami amp;iunci,id eft, quod fru(5:us bonorû operum ibi nafceretur,vbi prius Vel beftiæ commori rijVel homines beftialiter viuere confueuerant. Studens aute vir domini acceptum monafterii locum primo precibus ac ié iuniis à priftina flagitiorum forde purgare,6c fic in eo mona-20 fterii fundamenta iacere, poftulauit à rege, vt fibi per to turn quadragefimæ tempus quod inftabatfacultatem ac licentiam ibidem orationis caula demorandiconcederet. Quibus diebus cundis,excepta dominica, ieiunium ad vefperam iuxta morem protelans,nec tunc nifi panis permodicum 6c vnum ^5 ouUm gallinaceum cum paruo lade aqua fnixto percipiebat.

Dicebat enim hanc efle confuetudinem eorum â q uibus nor mamdiftiplinæ regularis didicerat, vt accepta nupcr loca ad faciendum monafteriu~m vel ecclefiam, prius orationibus acieiuniis Domino conlecrent. Cumque decern diesqua-30 dragefiraç reftarent,venit qui clamaret cum ad regem .At il-le ne opus religioftim negotiorum regalium caufa intermittc retur,petiit presbyterûfuû Cyrnbellû,qui etiam frater germa nus erat ipfius pia coepta complete.Cui cum ille libenter ac-quiefceret,expleto ftudio ieiuniorum 6c orationis fecit ibi mo 25 nafterium, quod nunc Leftinghê vocatur,6c religiofis mori bus iuxta ritum Lindilfarnenfiu, vbi educatus erat,inftituit. Qui cum annis multis 6c in præfataprouinciaepifcopatum adminiftraret,6c huius quoque monafterii ftatutis præpofitis curant

curam gcrcrct,cafu contigit vt ad ipfum monafterium tempore mortalitatis adueniens tadus ibidem infirmitate, cor-, polis obiret.Quiprinio quidem foris fèpuîtus eftjtemporc au tem precedente in monafterio ecclefia eft in honorem bcatæ D ei genetriCIS, de lapide Fada,amp;in ilia corpus ipfi us ad de- 5^ xteram altaris reconditum. Dédit autem epilcopus regendû poft le monafterium fratri Fuo Ccadda,qui poftea epifeopus fadns eftjVt in lequentibus dicemus. Ç^atuor liquidé quos diximus germani fratres Cedd amp;nbsp;Cymbil amp;nbsp;Ceulin amp;nbsp;Cead da (quod raro inuenitur)omnes facérdotes domini Fuere prç lo clarijôc duo ex eis etiam Fummi lâcerdotii gradu Funtfti funt. Cùm ergo epilcopum deFundum ac Icpultum inprouincia Nord Humbrorû audirentur Fratres qui in monafterio eius crantin prouincia Orientalium Saxonum,veneruntiIIo de luo monafterio hornines circitertriginta, cupientes ad cor-pus Fui patris aut viuere(Fi lie Deo placeret)aut morientes ibi îèpeliri.Qui libenteràFuisFratribus ßdcommilitonibuslulcc pti, omnes ibidem Fuperueniente prçfatac peftilentiæ cladc deFundiFuntjCxceptovno puerulo quem orationibus patris fui â morte conftateflèlèruatû.Na cû multo poft hæctempo 2Q re viueretjamp;rfcripturis legendis operam daret, tandem didicit le aqua baptilmatis non efle regeneratum,amp;: mox Fonte laua-chrifalutaris ablutus,etiam poftmodum ad ordinem præsby

• teriipromotus cft,multisque in ecclefia vtilisFuit.Dc quo du bitandû non crediderint,quin intercefsionibus(vt dixi)lui pa ly tris, ad cuius corpus dileóFionis ipfius gratia venerat, fit ab ar ticulo mordsretentus,vtamp; iplefic mortem euaderct æter-nam amp;nbsp;aliis quoque Fratribusminifterium vitçaclàlutisdo cendo exhiberet. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;..

Is temporibus rex Olvvi cum acerbas amp;nbsp;intol-lerabiles pateretur irruptiones fiepe didi regis fi Merciorum,quiFratrcm eius occiderat, ad viti jmum necefsitate cogente, promifitlcci innu-mera amp;nbsp;maiora quam credi poteft,ornaracnta regia,

regia vel donaria in pretium pacis Iargiturum,dum modo il-le domum redirct,amp;:prouincias regni eius vfque ad interne-tionem vaftarc defineret. Cumque rexperfidus, nullatenus prçcibus illius aflenfum præberet, quitotam cius gentema 5 paruo vlque ad magnum delere,atque exterminate decreuc-rat,refpexitille ad diuinæ auxilium pietatis,quo ab impietate barbarica polTct eripi Votoque Cc obligans,fi paganus inquit nelcitaccipere noftradonaria ,ofFeramusei, quinouit,domi noDeonoftro. Vouitergoquodfividorcxifterct, filiam 10 fuam domino ûera virginitate dicandam ofFerret, fimulque duodecim pofleßiones prædiorum ad conftruenda monafte ria donaret,amp;fic cum paueißimo exercitu fc certamini dedit. Denique fèrtutjquod tricies maiorem pagani habuerintexer citumjfiquidemipfi triginta Icgioncs ducibus nobilißimis 15 inftrudas in bello habucrc.Quibus OCvvi rex cum Alchfrido fiJio perparuum (vt dixi) Habens exercitumjled Chrifto ducc eonfifiis accurrit.Nam alius filius eius Ecfrid eo tempore in prouincia merciorum apud reginam Cinuife obles teneba-, tur. Filius autem Ofvvaldi régis Edclvvald qui eis auxilio io effedebueratjin parte erat adueriariorumjeifdemquc contra, patriam amp;nbsp;patruum fuum pugnaturis dudor extitcrat,quam tempore pugnandi leie pugna fubtraxerat,euentum-

quediferiminis tuto in loco expeólabat. Inito ergo certami-nefugati funt cçfi pagani duces régis trigintä , qui ad au X5 xilium vénérant pene omnes interfedi, in quibus Edilhere, frater Annæ regis Orientalium Anglorum,qui poft eum rc-gnauitaùdoripfe belli,perditis militibus fiueauxiliis inter-cmptus eft . Etâpropefluuium luvvetpugnatum eft, qui tune præ inundantia pluuiarû late alueum fuum,imo omnes 30 ripas fuas tranficrat, contigit vt multo plures aqua fugientes quam bellantes perderet enfis . Tune rex Ofvvi iuxta quod domino voueratpro collata fibi vidoria gratias Deo referens dedit filiam fuam EIfledam quæ vix dum vnius anni ætatem impleucrat,perpétua ei virginitate coniècrandam,donatis in 35fuperduodecimpofleßiunculisterrarum, inquibus ablato ftudio militiç terreftris,ad exercenda militiam cæleftem fu-plicandumquc pro pace gentis eiusçterna deuotionifedulaî monachorum locusfacultasq^fuppeteret.E quibus videlicet

‘3^ Ecclefiafticæ hiftoriæ gentis poflèfsiunculis fèxinprouincia Dcirorum, fcx in Bernicioru dedit.SinguIæ verô pofleßiones decern crant familiarum, id cftjfimul omnes centum viginti.Intrauit autem præfàta régis Oß^vi filia Deo dicanda monafterium quod nuncupatur Hc rutheujid eft, infula cerui cui tune Hilea abbatüTa præfuit. Quæ poft biennium comparata poflefsione dccc familiarum in loco qui dicitur Streaneshalchibi monafterium côftruxit. In quo memorata regis filia primo difcipula vitæ regularis, deinde etiam magiftra extitit, donee completo fèxaginta an-norum numero ad complexùôc nuptias fponficæleftisvirgo beata intraret.In quo monafterio amp;nbsp;ipfà, èc pater eius Ofvvi, ôimater eius Eanflcdjamp; pater matriseius Eduinus, amp;: multi alii nobiles in ecclefia S .Petri apoftoli fepulti funt. Hoc aut bellurex Ofvvi in regione Loidistcrtiodecimoregni fui anno deciÂiofèptimodickalendarûDccembnûjCü magnavtriufq; populi vtilitate confecit.Nam amp;nbsp;fua gente ab hoftili pagano-rum depopulationeliberauit,amp;ipfam gen tern Merciorum finitimaru^ue prouinciarum defedo capitc perfido, ad fidei chnftianæ gratiam conuertit. Primus autem in prouincia Merciorum fimul amp;nbsp;Lindifiarorum ac mediterraneorumAn 20 glorum fadus eft cpifcopus Diuma (vt fupra diximus) qui a-pud mediterraneos Anglos defundus eft.Secundus Cellach, qui relido epifeopatus officio viuens ad Scottiam rediit, vtcr que de genere Scottorum.Tertius Trumhere denatione qui dem Anglorumjfed dodus amp;nbsp;ordinatus à Scottis^qui crat ab 2j bas in monafterio quod dicitur Ingethlingum, ip/e eft locus in quo occifus eft rex Ofvvi^vtfupra meminimus .Nam regi naEanfled propinquailliuSjobcaftigationem necis eius in-iuftæjpoftulauitâregc Ofvvi vtdonaretibi locum monafterio conftruendoprçfatoDeifamulo Tûhcrerquia propin-quüs amp;nbsp;ipfè erat regis occifi. ïn quO videlicet monafterio orati ones afsiduç pro vtriufq • regis,id eft,amp; occifi,amp;: eius qui occidere 'iuflît,æterna falute fièrent. Idem âutem rex Ofvvin tribus annis poft occifionem Pendam regis Merciorum gen tis, neenon amp;nbsp;cæteris aüftralium prouinciarum populis præ-fuit, qui etiam gentem Pidorum maxima ex parte regno an-glorû fubiecit.Quo tempore donauit præfàto Penda filio régis Pendam,co quod eflèt cognatusfuus,rcgnum auftralium

Mcrciorum,quifunt(vtdicunt)famiJiarum quinque miliu difcreti fluuioTreanta ab aquilonaribus Mercis,quorum ter ra eftfamiliarum feptem miliu m:fcd idem Pendan proximo vere multum nefariè peremptus eft, proditione (vt dicunt) 5 coniugisfuÇjinipfb tempore fefti Paichalis.Complctis aute tribus annis poft interfeâionem Penda regis, rebelJauerunt aduer/us regem Oß^vi duces gentis Merciorum Imminfic Eaba amp;Eadbert,Ieuato in regem Vulfherefilio eruiHem Pen dan adoleftente,quern occuItuferuauerant.Eteiedis princi-lo pibus régis,non proprii fines fuos fortiter fimul Ôi li ber ta tern receperunt.Sicque cum fuo rege liberi, Chrifto vcro régi pro icmpiterno in cælis regno ieruire gaudebant. Præfuit autem rex idem genti Merciorum annis dccem ôc feptem.Habuitq; primum epifcopum Trumhere,de quo fuprâ diximus,lecun-15 dum Iaroman,tertium Ceaddan,quartum Vvinfridum.Oni nés hi per ordinem fibimetfiiccedentes fub regeVulfliere gen tis Merciorum epifcopatu funt fundi.

Nterea Aidano epifcopo dehacvitafiiblato Fi-’ ® nan pro illo gradum epücopatus à Scotis or-dinatus ac miflus âcceperat, quiininfulaLin-diffarnènfi fecit ecclefiam epiftopali iede con-gruam . Quam tarnen more Scotorum non de lapide, fed de robore fedo totam compofuît atque arundine texit.

30 Qu am tempore fèquente reuerendifsimus archiepifcopus‘ Theodorus in honorem beati Petri apoftoli dedicauit. Sed' cpifcopùs loci illius Eadbert ablata arundine plumbilami-nis earn totam,hoc eft, amp;tedumamp;ipfosquo'q’'parietes eius coop’erire curauit. His temporibu's quçftio faóla eft frequens amp;nbsp;magna,de obleruatione pafchæ cônfirmantibüs eis , qui de Cantia vel de Calliis aduenerant,quôd Scoti dominicuni pafchæ dicm contra vniuerfalis ecclefiç morem celebrarent/

Eratinhisacerrimusvcri pafchæ defenfbr nomine Ronan, natione quidem Scotus, fed in Galliæ vel Italiæ partibus régula ecclefiafticç veritatis edoduSjqui cum Finano côfligcns multos quidem correxit vel adfolertiorcm veritatis inquifi-tionem accendit, nequaquam tarnen Finanum emendare po j tuit,quin potius quod effet homo ferocis animi, acerbiorcm caftigando,amp;r apertum veritatis aduerfarium reddidit.Obfcr uabatautem Iacob diaconus quondam(vtfiiprà docuimus) venerabilis archiepifeopi Paulini, verum amp;nbsp;catholicum pa-feha cum omnibus quos ad corredionis viam crudire pote- jq rat.Obfcruabat amp;nbsp;regina Eanfèld cum fuis,iuxta quod in Ca tia fieri viderat, habens fecum de Cantia presbyterum catho-lice obfèruationis nomine Romanum.Vndenonnunquam contigifle fertur illis temporibuSjVt bis in anno vno pafeha ce lebraretut.Et cum rexpafeha dominicum folutis ieiuniis face ij retjtunc regina cum fuis perfiftens adhuc in ieiunio diem pal marum çelcbraret.Hæc autem 'dilfonantia pafchalis obferua tiç viuente Aidano patienter ab omnibus tolerabatur qui pa tenter ihtcîlexerantjquia Sd fi pafeha contra more eorum qui ipfuni miferant faccre non potuit,opera tarnen fidei, pietatis 20 amp;nbsp;dilédlionisjiuxta morem omnibus fàndis confuetum^dili-genterexequi curauit. Vnde ab omnibus, ctiam his qui de pafeha aliter fentiebanî,merito dihgebatur,necfolum à mc-diocribus, verum abipfisquoque epifeopis Honorio Cantua riorumFelice Orientalium Anglorum venerationi habi- 25 tus eft.Defundo autem Finano,qui poft ilium fuit,cùm Col manusinepifcopatufuccefteret, amp;nbsp;ipfemiffus a Scotia gra-uior de obfèruatione pafchç,necnon amp;nbsp;de aliis ecclcfiafticç vi tædilcipiihiscontrouerfianata eft, Vndemeritomouit hçc queftio fênfiis amp;nbsp;corda raultorum timentium, ne forte ac-eepto Çhriftianitatis ,vocabulo,in Vacuum currerent^ aut eu- ' curriffent. Peruenitamp;ad ipfasprincipûauresOfvvi videlicet regis amp;• filii eins Alchfridi, quianimirum OfvviàScotisedo dus ac baptizâtus,illorum etiam lingua optime imbutus,nil rnelius quàm.quod illi docuiftènt autumabat, Porrô Al ch-frid magiftrum habuit eruditionîs Chriftianæ Vilfiidum vi-rum dodifsimum . Nam amp;nbsp;Romam prius propter dodri-nam ecclefiafticam adierat,amp;: apud Dalphinum archiepifeo-pum

Archiepifcopum Galliarum Lugduni multum temporis e-gerat,aquoetiam tonfurçecclefiafticæ coronam fufceperat, Huius dodfinam omnibus Scotorum traditionibus iurc prçfcrendam fciebat. Vnde ei ctiam donaueratmonafte-5riumquadragintafàmiliarum,inloco qui dicitur Humpu.

Quem videlicet locum paulo ante eis qui Scotos fequeban-turinpoflêfsionem monafterii dedcrat. Sed quiaillipoft-modum,datafibioptione, magis Joco cedere, quam iuani mutare confuetudincm volebant,dedit eum illi qui dignam IO loco amp;nbsp;doârinam haberet amp;nbsp;vitam . Venerateo tempore

Agilbertus Occidentalium Saxonum epilcopus, cuius fupra mcminimuSjamicus Alchfridi Regis amp;nbsp;Vvilfridi abbatis ad prouincia Nordan Hymbrorum, Scapud eosaliquandiu de morabatur,qui ctiain Vuilfridum rogatu Alchfridi in præfà-tofiiomonafteriopresbyterumfecit: habebat autem fècurrt ipiè presbyterum nomine Agathonem . Mota ergo ibi quæ-ftione de paicha, vel tonfura, vel aliis rebus ecclefiaRicis, di-ipofitum eft, vt in monafterio quod dicitur Strcnaefhalch,' quodinterpretaturfinusfari, cuitunc Hilda abbatiflâ Deoquot; 10 deuotafoeminapræfuitjfynodusfierit amp;:hæcquçftio termi-nari deberet.Vencruntquc illo reges ambo pater fcilicet amp;: ft h’uSjepiicopi Colman cum clcricisfuis de Scotia. Agilbertus cum AgathoneSc Vuilfrido prefbytcris lacobusßc Romanus in horum parte erant. Hilda abbatiflâ cum fuis in parte I5 Scotorum , in qua erat etiamvenerabilisepflcopus Ccdda iamdudum ordinatus à ScotiSjVt fupra docuimus, qui amp;nbsp;in-tetpres in co concilio vigilantifsimus vtriulque partis extitit. Primufque rex Ofvvi, prçmiflà præfàtione, quod oportcrct cos qui vni Deo ftruirent vnarn viucndi regulam tcnere,nec ^0 dflcrcpare in celebrationeftcramcntorum cælcftium, qui v-num omnesin cçlisregnum expedarent, inquirendum po-tius,quæcflètverior traditio, ôc hancab omnibus communi tereflelequcndam . nbsp;nbsp;lufsit primo diccrecpilcopumfiium

Colmanum qui efletritus, amp;nbsp;vnde originem ducens ille qucm ipfeiequeretur. Tunc Colmanus,Pafcha,inquit,hoc quod agere foleo âmaioribus meisaccepi, qui me hucepi-fcopum miftrunt,quod omnes patres noftriviri Deo diledi

codem modo celcbraflc nofcuntur.Quod ne cui contemnen dum amp;nbsp;reprobandum eflè vidcatur,ipfùm cft puod beatus c-uangelifta Ioanncs,difcipulus fpecialitcr domino dilcdus,cu omnibus quibuspræeratccclefiis celebraflelcgitur.Qim hçc his fimilia dicete,iußitrex amp;Agilbertù proferre in mediû, morem iuç obferuationis vndc initium haberetjVel qua hune auâoritate ièqucretur.Reipondit Agilbertus.Loquatur obfc crovice mea difcipulus meus Vilfrid prefbiter, quiavnum ambo iâpimus cum cæteris qui hic afsidcnt ecclehafticæ tradi tionis cuItoribuSjôc ille melius ac manifèftius ipfâ lingua An lo glorum,quam ego per Interpretern,poteA explanarc quçfên tim us.T une Vilfrid iubente rcge,vt diceret ita exorfus cft.Pa fchaquodfacimuSjinquit,vidimus romæ vbi beatiapoftoli Petrus amp;nbsp;Paulus vixere,docucrc pafsi funt,amp; fèpulti ab omni bus celebrari,hoc in Italia,hoc in Gallia quas difeendi vcl ora ij di ftudio pertranfiuimus^ab omnibus agi confpeximus.Hoc Africam, Afiam,amp;: Aegiptum,Græciam, Se omnem orbem quacunque Chrifti ecclcfia diffufa cfl-,per diuerlas nationcs ac linguaStVno ac non diuerfb temporis ordine geri comperi-m.us,prætcr hos tantum amp;nbsp;obllinationis eorum complices, 20 Piéfos dico, amp;nbsp;Britones, cum quibus de duabus vltimis o-ceani infulis,his non totis,contra totum orbem ftulto labo-re pugnant.Cui hçc dicenti refpondit Colmanus .Miru qua-‘ re ftultum appellate velitislaboremnoftrum,in quo tantia-

poftoli qui fuper pedus dominirecumberedignusfuitexem 25 plafedamur,cum ipfumfapientißimevixifleomnis mund* nouerit.At Vilfridus.Abfitinquit,vtIohannem ftultitiæ rc-prehendamus,cu feita legis Moylàicç iuxta litera feruaret,Iu-daizantc adhuc in multis eccleria,nec fubito valentibus apo-ll:olis,omnem legis obfèruantiam,quæà Deo inftituta eft ab 30' dicarc.Quomodo fimulachra,quæ à dæmonibus inuéta funt, repudiate omnes qui ad fidem veniunt necefle eft , videlicet ne fcandalum facerent cis qui inter gentes erant iudeis. Hine eft enim quod Paulus Timotheu circumcidit, quod hoftias in templo immolauit,quod cu Aquila amp;nbsp;Prifcilla caput Cho rinti totondit,ad nihil videlicet vtile nifi ad fcandalum vitan dum ludeorum . Hine quod eidem Paulo lacobus ait. Vides frater , quot milia funt in ludæis, qui crediderunt.

o mnes ii æmulatores funt Icgismec tam en h odie clarc/cen teper mundum euangelio necefle eftjimo nec Jicitum fideli-bus vcl circumcidijVel hoftias Deo vidimarum offcrre carna lium.Itaque Iohannes (ècundum legis confuetudinem deci-5 maquarta die menfis primi,ad velperam incipiebaicelebra-tionem fefti pafchalis, nil curans vtrum hçc fabbato, an alia qualibetferia proueniret.At verb Petrus cùm Romæprçdica rct,memor quia dominus primalàbbati rcfurrexit à mortuis, ac mundo Ipern refiirreâionis contuJifjita pafcha faciendum jgintellexitj vtlècundum confiietudinem ac præcepta legis,de-cimam quartam lunam primi menfis,eque ficut Iohannes o-rientem ad velperam lêmpcr expedarct.Et hac exorta, fi do-minica dies ( quæ tunc prima fabbati vocabatur ) erat mane ventura,in ipla velpera pafcha dominicum celebrarc incipie-I5bat,quomodo nos omnes hodie facere Iblemus.Sin autem dominica non proximo mane poft lunam deci mam quarta, fèdlèxta décima aut lèptima décima aut aliaqualibetluna, vlquead vicefimamprimam eflèt ventura, expeiftabât earn,Sc præcedêtc fabbato vefpere làcrolânâa pafchæ folênia in cho a 20 bat.Sicq; fiebat vt dominica pafchæ dies,nó nifi â quintadcci ma luna vlque ad vicefimam primam leruarctur.Neque hæc euangelica amp;nbsp;apoftolica traditio legem Ibluit fed potius ad-implet,in qua oblèruandum palcha à quartadccima luna pri mi menfis ad velperam,vlque ad viccfima prima luna eiuldê 25 menfis ad velperâ præccptum eft,in qua oblèruantiam imita dam,omnesfanâi Iohannis fucceflbres in Afia poft obitum cius,ôcomnisperorbemccclefiaconuerlàeft, amp;hocefle ve-rumpafchahocfolumfidelibus celebrandum Niceno confi lio, non ftatutum nouitér fed confirmatum eft, vt ecclefiafti ^ocadocethyftoria. Vnde confiât vos Colmane neque Iohannis (vtautumatis) exemplafèdari,nequePetri cuius tra ditioni fcientes contradicitis,neque legi,neque euangclio,in obferuatione veftri pafchç congruere. loannes enim ad legis Moyfâicæ décréta tempus pafchale cuftodiens, nil de prima 25fabbati curabat,quod vos non facitis,qui non nifi prima fabbati pafcha célébra tis.Petrus â décima quinta luna vfquead vicefimam primam dicm pafchç dominicû celebrabat,quod vosnon facitis,qui à décima quarta vfpue ad viccfima lunam

Ecclefiafticæ hiftoriæ gentis dkm dominicum pafchæ obferuatis,ita vttertiadecimaluna advefperam Içpius pafcha incipiatis,cuius neque Icxvllam fècitmentionem,nequeaudoracdator euangelii Dominus inea, (èd inquartadecimaluna vel vêtus pafcha manduca-uit ad vefperam , velnoui Tcdamcnti facramcnta in corn-5 memorationem fuçpafsionis ecclefiæ celebranda tradidif. Itemque lunam vicelimam primam,quam lex maxime cele brandâcommendauitjàcelebratione veftri pafchæ funditus eliminatis.Sicque vt dixi in celebrationefummæ feftiuitatis, neque lohannijUeque Petro^neq; legi,neque euangelio con-cordatis,His contra CoImanus:Nunquid,ait,AnathoIius vir fandus,amp; in prçfata hiftoria ecclefiaftica multum laudatus, legi vel euangelio contraria ûpuit,qui à quartadccima vfque ' ad vicefimam pafcha celebrandum fcripfit^Nunquid rcuerê-difsimum patrem noftrum Columbam amp;nbsp;fucceflbres eius vi ros Deo diledos qui eodem modo pafchafecerût,diuinispa ginis contraria lapuifle vel egiffe credendum eft^Cùm pluri-mi fuerintin eis quorum fanditati cçlefti ligna, amp;nbsp;virtutum quæ fecerunt miracula teftimoniu m præbuerunt, quos vt i-pfèfanôtos elfe non dubitans,lèmp ereorum vitam,mores,amp; 20 difciplinam lèqui non defiifo.At Vvilfridus:Conftat,inquit, Anatholium virumlanâ;ifsimum,clodilsimum aciaude elïe , dignilsimum,fèd quid vobis cù illc),cùm nec eius décréta 1èr uclis^lJlc enim in palcha fua regulam vtique veritatis lèquês, circulum nouemdecim annorum p*ofuit,quem vos autigno2-$ ratis, autagnitum àtotaChrifti ccclefîacuftoditum,proni-hilo contemnitis.llle lie inPafchæ dominica decimam quar-tam lunam computauit,vt hanceadem ipla die,more Aegip-tiorum decimam quintam lunam ad velperam cflèfàteretur. Sic idem vicelima diem dominico palchæ annotauit,vt hanc^o declinata eadem dieelïè vicefimam primam crederet.Cuius regulam diftindionis vos ignorafièprobat,quod aliquotiens pafcha manifeftißime anteplenilunium,id eft,in tertia décima luna facitis.De pâtre autemveftro Columba amp;nbsp;lèquaci-bus eius,quorum lanôtitatem vos imitari, amp;nbsp;regulam aepræ cepta cæleftibus fignis confirmata lèqui perhibetiSjpolTum re^î Ipondere quia multis in iuditio dicentibus domino,quôd in nomme eiusprophetauerint,ôçdæmoniaeiecerint virtu-

tes multas fecerint/elponfurus fit Dominus, quia nunqua m cosnouerit.Sedabfit vt depatribus veftris hoedicam,quia iu ' ftiusmultoeft deincognitisbonumcrcdere quam malum.

Vnde amp;nbsp;illos dei famulos ac Deo dileâos efle non nego, qui 5fimplicitate rufticaledintentioncpia,Dcum dilexerunt. Ne que illis multum obefle pafchç talem reor obièruantiam,quâ diu nullus ad uencrat qui eis inftituti perfedioris décréta,quç lèquerentur oftenderet.Quos vtique credo,fi qui tune ad eos catholicus calculator adueniret, fie cius monita fuifle fècutu-j^ros, quomodoea quæ nouerantac didicerant dei mandata probantur fuifle fêcuti.Tu autem 6c focii tui fi audita décréta fedis apofl:olicæ,imo vniuerfalis ecclefiç,6lt;: hçc literis facris confirmata fèqui contemnitis,abfque vlla dubietate peccatis. Et fi enim patres tui fandi fuerunt, nunquidvniuerfali quæ l^per orbem efl: Chrifti ecclefiæ, horum eft paucitas vna de aai gulo extremæ infulæ præferenda^Et fi fandus erat ac potens, virtutibusiJJe Columba vefl;er,imo6c nofterfi Chrifti erat, num præferri potuit beatifsimo apoftolorum principi ? Cui Dominus ait:tu es Petrus,ôc fuper banc petram çdificabo ec-2oclefiam mea,quot;^ 6cportaeinlèri non prçualcbuntaduerfiis earn, 6c tibi dabo claues regni cælorum.Hæc perorate Vviîfrido di xit rex.Vere ne Colmane hæc illi petro didafiint â domino qui ait.Vere rex.At illehabetis inquit vos proferre aliquid ta tæ poteftatis veftro Columbæ datum .At ille ait.Nihil. Rur-25 fum autem rex'.Si vtrique veftrum inquit in hoc fine vlla con trouerfia confcntiunt,quodhçcprincipaliterPetrodida, 6c ci claues regni caelorum fint datæ à domino. Relponderunt etiam Vtrique.Atilleitaconclufit. Etegovobisdico,quia hic eft oftiarius ille,cui ego contradicere nolo, led in quantû ^ßnoui vel valeo,huiuscupio in omnibus obedirc ftatutis,ne fof te me aduenienre ad fores regni cælorum,non fit qui relerat, auerfo illo qui claues tencre probatur.Hæc dicente rege faue-runtafsidentes quiq; fiue aftantes maiorcs vna cû mediocri-bus,6c abdicata minus perfèda inftitutione,ad ea quæ melio ,,ra cognouerant lelè tranfferre lèftinabant.

Vt Colman \^âus domum redierit,amp;TudaproiUo cpifcopatuCtfun(3us,qua lisquc illis doOTtibus ecckfise fuerit habitus*

ilnitoque conflidu ac foluta concione Agilbcr-tus domû rediit.Colmâ videns fpretâ fuâ dodri nâjfcdamque eflè defpeda, aflumptis his qui le lequi volucrûtjid eftjqui palcha catholicû tô-furam coronæ ( Nâ ôê de hoc quæftio non mi- 5

nima erat}recipere nolebant, Scotiam regrefl'us eft, tradatu-rus cum fuis quid de his fàcere deberet.Cedd relidis Scotto-rum veftigüs ad fuam ledem rediit, vtpote agnita oblèrua-tione catholici Palchæ.Fada eft autem hæc quæftio afino do minicæ incarnationis fexcentefimo fexagelimo quarto, qui fuit annus Ofvvini regis vicefimus fecundus.Epifcopatus au tem Scottorum, quem geflèruntin prouincia Anglorum,' annus tricefimus. Siquidem Aida decem amp;nbsp;lèptem annis,Fi nan decem,Colman tribus epilcopatus tenuerc.Reuerfo autê patriam Colmano,fufcepit pro illo epifeopatum Nord Hum 15 brorumfamulus ChriftiTuda,qui erat apud Scottos auftri-nos eruditus atque ordinatus epilcopus,habens iuxta morem prouinciç illius coronam tonfurç eccleliafticæ,amp; catholicam temporis pafchalis regulam oblèruans. Vir quidem bonus ac religiofus,fed permodico tempore ecclefiam regens . Ve- 20 neratenim de Scottia tenente adhuc pontificatum Colma-no,amp; diligenter ea quæ ad fidé acveritatem pertinent, nbsp;nbsp;ver

bo cundos docebât amp;: opere.Porro fratribus qui in Lindiffar nenfi ecclefia Scottis abeuntibus remanere maluerunt,prçpo fituseft abbatisiure virreuerendifsimus ac manfuetifsimus25 Eata ,' qui erat abbas in monafterio quod vocatur Mail -ros quod aiunt Colmanum abeuntem petifle amp;nbsp;impetraflè d rege Olvvin, co quod eflèt idem Eata vnus de duodccim pue ris Aidani,quos primo epilcopatus fui teporc de natione Anglorum erudiendos in Chrifto accepit.Multum namque eun 50 dem epilcopum Colmanum rex pro infita illi prudentia dili gebat. Iplè eft Eata,qui non multo poft eidem eccleliç Lindif farnenfis epilcopus fadus eft.Abiens autem dornum Colmâ aflumpfitlecum parte olsium reuerendifsimi patris Aidani. Partem veto in ecclefia cui præerat reliquit amp;nbsp;in fecretario eius condi præccpit.Quantæ autêparcimoniæ,cuiusqj conti-nentiæ fuerit,iplè cum prædecelforibus fuis teftabatur, etiam locus ille quemregebat, vbiabeuntibuseis excepta ecclefia

paucifsimç domus repertæ funt. Hoc eftillæ folûmodo fine quitus conucrfàtio ciuiJis cfle nulJatenus poterat, nil pecu-niarum abfq; pecoribus habebant.Si quid enim pecuniæ à di uitibus accipiebantjiTiox pauperibus dabant.Nam neq’ue ad 5 fuiceptioncm potentium icculi,vel pecunias colligi, vel dó^ mos prçuidere necefl'e fuit. Qui nunquam ad ecclefiam, nifi orationis tantum ôc audiendi verbum Dei cauià vcnicbanti Rex ipfe cùm opportunitas excgiffet, cum quinque tanturn aut/èx veniebat, amp;nbsp;expleta inecclcfia orationedifcedcbat.

10 Quod fi forte éos ibircfici contingeret, fimplici tantnm 8c quotidiano fratrum cibo contend,nil vitra quærebant.Tota cnim tune fuit fbllicitudojdodoribus illis Deo fèruiendi no fècuîojtota cura cordis excolendi,nó ventris.Vnde in magna crat veneratione têpore illo religionis habitus, ita vt v-15 bicunq; clericus aliquis,aut monachus aduenirct gaudenter ab omnibus tanquam Deifàmulus exciperetur. Et iam fi in itinere pergens inueniretur,accuirebant, amp;nbsp;flexo ceruice vel manu fignari,vel ore illius fc benedici gaudebant.Verbis quo que horum exhortatoriis diligenter auditum prçbcbant Sed 20 amp;nbsp;diebus dominicis ad ecclefia fine ad monafteria certatim, non reficiendi corporis fed erudiendi fèrmonis dei gratia con fluebantjôcfiquis facerdotum in vicum forte deueniret,mox congregati in vnum vicani verbum vitæ ab illo expetere cu-rabantjNam neque aliaipfislàcerdodbusautclericis vicos ad 25 eundi,quam prçdicandi,baptizandi,infirmos vifitandi,amp; vt ‘ breuiter dicam,animas curandi caufa fuit, qui in tantû erant ab omni auaritiæ pefte caftigati vt ne territoria ac poflcfsiones ad conftruenda monafteria,nifi à poteftatibus foculi coadi ac ciperent.Quæ conftietudo per omnia aliquanto poft hçc tem-^0 porcin ccclefiis Nord Humbrorum feruata eft.Sed de his fatis didum.

Vt Egberccht virfanftus de natione Anglorum monachicam iri Hybcrnia vitam duxerit.

Odern anno dominicç incarnationis fcxcentefi-mo foxagefimo quarto fada eft eclipfis Solis die tertio menfis Maii hora circiter décima diçi. Qu ctiant

‘4^ Ecclefiafticæ hiftoriæ gentis ctiaanno fubita peîHlentiç lues^dcpopulatis prius auftralibus Britanniæ plagis^Nord Humbrorum quoq; prouincia corri-piens,atque acerba clade diutius longe lateque dcfçuiens,ma gnam hominum multitudinem ftrauit. Quaplaga præfatus domini facerdos Tuda raptus cft de mundo, ôcin monafte- J rio,quod vocatur Pegnalech,honorificè fcpultus.Hæc autem plaga Hyberniam qiioque'infulam pari clade premebat. Erant ibidem eo tempore multi nobilium fimul ôcmedio-crium de gentc Anglorum, qui tempore Finani amp;nbsp;Colmani cpilcoporum, reliâa infula patria, vel diuinæ ledionis, vel 13 continêtioris vitæ gratia illôfeceflerant. Et quidam quidem mox ü monafticas conuer/ationi fideliter mancipauerunt, a-lii magis circumcundoper cellas magiftrorum leëlioni ope-ram dare gaudebant. Q^osomnes Scot! libcntifsimc pientes,vidumeisquotidianum fineprecio, librosquoquc ad legendum magifterium gratuitum præbere curabant • Erantinter hos duo iuuenes magnæ indolis de nobilibus An glorum EdelhunSe Ecgbert,quorum prior frater fuit Edil-hû viri çque Dco diledi,qui ipfè çuo fèquente Hyberniam gratia legendi adiit,amp;: bene inftrudus patriam rediit,atque c- xcgt; pifcopus in prouincia Lindiflè fadus, multo ecclcfiam tcm-pore nobjlifsimc rexit. Hi ergo quum eflènt in monafterio, quod lingua Scotórum Rathmelfigi appellatur,amp;omnes fo cii ipforum vel mortalitate de fæculo rapti,vel per alia cflcnt loca dilperfi correpti funtambo morbo eiufdé mortalitatis, 2^' grauifsimè afflidi .E quibus Ecgbert ( ficut mihi rcfcrebat quidam veracifsimus ëe venerandæ canitiei presbyter, qui fc hçc ab ipfo audiflè perhibebat)cùm fè æftimaret eflè moritu-rum, egreflus eft tempore matutino de cubiculo,in quo infir mi quiefcebant,amp;: refidens folus in loco oportuno,cœpit fè- 30' dulus cogitare de adibus fuis, amp;nbsp;compundus memoria pec-catorum fuorum faciem làchrymis abluebat,atque intimo ex corde Deû precabatur,ne adhuc mori deberer,priufquam vel prccteritas negligentias,quas in pueritia fiue infantia comifc-ratjperfedius ex têpore caftigaret,vel in bonis fc operibus abû dâtius excrceret.'Vouit etiâ votû,quia adeo peregrinus viuerc vellet, vt nunquâ in infula, in qua natus eft, id eft, Britannia

rediretjquód prçterfolcnnem canonici temporis pfàlmodiâ (fl non valitudo corporis obfifl:eret,quotidie pfaJterium totû in memoriam diuinælaudis dccantaret,quôd in omnilèpti-mana diem cum node ieiunus tranfirct. Cumque finitis la-5 chrimis prçcibus ôc votis domumrediret, inuenitfodalem dormientemjôc iplè quoque ledulum confcendens, coepit in quictem membra Jaxare,amp;: quum paululum quiefccret,exper gefadus fodaJis relpexit eûjamp; ait:0 frater Ecgberte,ô quid fe cifti? Sperabam quia pariter ad vitam çternam intraremus. IQ Verumtamenicit'o,quiaquaepoftulaftiaccipies . Didicerat enim per vifionem amp;nbsp;quid illepetiflèt, Sc quia petitaimpe-traflèt. Qmd muItaUpfc Ediihun proxima node defundus eft. At verb Ecgbert decußamoleftia ægritudinis conua-luit,acmulto poft tempore viucns, acceptumque facerdotÜ gradum condignis ornans adibus,poft multa virtutum bona vt ipfe defiderabat nupcr^id eft anno dominicæ incarnationis feptingentcfimo vicefimo nono, cum effetipfe annorum no-naginta migrauit ad régna cæleftia.Duxit autem vita in magna humilitatis, manfuetüdinis,continentiç,fimplicitatis, ôi 10 iuftitiæ perfedione. Vndc ôc genti fiiç, Sgt;c ilJis in quibus e-xuIabatnationibusScotorum fiue Pidorum, amp;nbsp;excmpio vi-uendi,amp; inftantia docendi,amp; audoritate corripiendijöc pieta te largiendi de bis quç à diuitibus acceperat multum profuit, Addidit autem votis quæ diximuSjVtin quadragcfima fem-2-5 per non plus quam femel in die reficeretur, non aliud qua pa nem ac lac tcnuifsimum amp;: hoc cum menfura guftaret.Quod videlicet lac pridie nouum in fiala ponere folebat Sc poft no dem ablatafiiperficie crafsiore ipfe refiduum cum modico (vt diximus)pane bibebat.Cuius modu m continentiç etiam 30 quadragintadiebusantenatiuitatem dominijtotidem quoque poft perada folennia penthecoftes,hoc eft,quinquageli-mæ ftmper obferuare curabat.

, VtdefunAoTuda Vilfrid in Gallia Lfad(Ja,apud Occidentales Saxones in prouinciaNord Humbrorujn fint or 35 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dinati qjifcopi.

quot; quot;Ntcrca rex Alchfrid mifit Vvilfridum presby-terum ad regem Galliarû, qui eum fibi fiiisq; 'confècrari fàceretepifcopum .At ille mifit illum ordinandum ad Agilbertumjde quo fuprà di~ ximus,quirelidaBritannia Parifiaeç ciuitatis faduseratepifcopusjamp;conlècratuseft magno cum honore ab ipfo,conuenientibus plurimis epifeopis in vico regio qui Vocatur In compendio. Quo adhuc intranfmarinis partibus poft ordinationem demorantc, imitatus induftria nlii regis Olvvi, mifit Cantiam virum fanétum, modeftum moribus, lo feripturarum ledionc fufiieienter inftrudum,amp;: ea quæ agen da in feripturis didiceratoperibusfolerter exequentem, qui Pboracenfis ecclefiç ordinaretur epifcopus.Erat autem presbyter vocabulo Ceaddajfrater reuerédifsimi antiftitis Ceddi cuius fçpius meminimus,amp;: abbas monafterii inius,quod vo ij catur Leftingaheu.Mifitq; rex cum eo presbyterû ftium Voca bulo Eadhedum,qui poftea régnante Eegfrido Rhypenfis cc clefiç prçful fadus eft. Verùm illi Cantiam peruenientes inuc nerunt Archiepifeopù Deufdeditiam migraflè de fæculo, amp;nbsp;necdumaliumproeoconftitutumfiiiflepontificem. Vndc 20 diuerterunt ad prouinciam Occidentalium SaxonumjVbi c-rat Vvini epifeopus, ôô ab illo eft vir prçfatus conlecratus an-tiftes, afliimptis in ibeietatem ordinationis duobusde Brito num gente cpifcopis,qui dominicum pafthæ diem,vtfçpius didum eft, fecus morem canonicum à quarta décima vfque ad vicefimam primam lunam celebrant.Non enim erat tune vllus,excepto illo Vvini, in tota Britannia canonicc ordina-tus epilcopus.Confecratus ergo in epifeopatû Ceadda,maxi-mam moxcœpitecclcfiafticæ veritati ôc caftitati curam im-pcndere,humilitati,continentiç, ledioni opéra dare,oppida, rura, cafas, vicos, caftella propter euangelizandum non equi tando fed apoftolorum more pedibus incedendo pcragrarc* Eratcnimdifcipulus Aidani,eifdemque adibusac moribus iuxta exemplum eius ac fratris fiii Ceddifuosinftituere cura-uit auditores.Vcnîens quoque Britanniam Vvilfridus iam e-pifcopusfadus,amp;:ipfeperpluracatholicç obftruationis mo-deramina ecclefiis Anglorumfuadodrinacontulit. Vnde fadum eft, vt crefeente per dies inftitutionecatholica, Scoti

omnes qui inter Anglos morabantur,aut his manus darent^ autfuam redirent ad patriam. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ç

Vt Vvigbardus presbyter ordinandusin Archiepifeopum de Britannia ßtmilTus Romam,quem remifla mox feriptaPapx ibidem obiffe narraucrunt,

;ïs temporibus reges Anglorum nobililsimi^ Ofvvi prouinciçNordan Humbrorum,amp; Ecg bert Cantuariorûjhabito interfe confilio,quid

î deftatuecclefiçAngloriim eflet agendum:in-' tellexeratenim veraciter Ofwi/juamuis edu-carusaScotiSjquiaRomanaeflètcatholica amp;nbsp;apoftolicaec^ clefia.Afl'umpferunt cum eleólione ôc confènfu fàndæ eccle-15 fiæ gentis Anglorum virum bonû amp;nbsp;aptum epifeopatu pre-rbyterû,nomineVvighardû,de clero Deufdedit archiepifeopi hune antiftitê ordïnadum Roma mifèrunt,quatenusacce pto iplegradu archiepifcopatus,cathoîicisperoêm Britannia ecclefiis Anglorû ordinäre poflet antiftitê. Verû Vvighardus 20 Româ perueniês,priufquâ confecrari in epifeopû poflèr,mor te prçreptus eft, amp;huiulmbdi literçregi Ofvvi Britanniam remifl'æ funt.iRDomino excellentifsimo filio ORvio régi S,a xonum Vitalianus epifeopus fèruus fèruorum Dei.Defyde-rabiles literas excellentiæ veftræ fufcepimus,quas rclegenteSj 25 cognouimus eius piifsimam deüotionem,ferucntiisimum-que amorem,quem habet propter beatam vitam.Etquia dc-xtera Domini protegentc, ad veramamp;apoftolicam fiderri fitconuerfuSjfperanSjVtficutinfuagente régnât, itaôe cum Chrifto in futuro conregnare.Benediâa igitür gens qiiæ taîê jQ fapientifsimum ôcDeicultorcm promeruit habere regemi

Quia nô folum ipfe Dei cultor exiftitjfed etiam omnes fub-ieiftos fuos meditatur die ac node ad fidem catholicam atq; apoftolicam pro fuæ animç redeptione conuerti. Quis enim audiens hçc fuauia non lætetur^.Quis non exultet amp;: gaudeat in his piis operibus^Quia amp;nbsp;gens veftra chrifto omnipotenti Deocrediditjiècundum diuinorumprophetarûvoces, ficut feriptura eft in Efaiarin die ilia radix leflé qui ftat in lignum populoruîïi) ipfum gentes deprecabuntur.Et iterum:Auditc

J4« Ecclefiafticæ hiflon’æ geneis infulæ5amp; alten dite populi de longè.Et poft pauIuIum:Parum inquitjcft vt mihi fis feruus ad fufeitadas tribus ïacob,amp;fæces Ifraêl conuertendas.Dedi te in lucê gentium , vt fis fàlus mca vlque ad extremum terræ.Et rurfum: Reges videbunt,amp; con-furgentprincipeSjamp;âdorabunt .Etpoftpufillum: Deditein j fœdus popuJijVtfufcitares tcrram,amp; pofsideres hçreditates dif fipatas,amp; dicereshis qui vindifunt,exite. Et his qui in tene-briSjreucIamini.EtrurfiumÆgo'dominus vocâui te in iuftitia, appræhendi manum tuam,amp; fèruaui,amp;: dedi te in lucem gê tiun',amp; in fœdus populi,vt aperires oculos cçcorû,amp;educeres lo de conclufione vindum de domo careeris fèdentc in tenebris. Ecce excelJentifsime filijquàm luce clarius eft,non folû de vo biSjfèd etiam de omnibus prophetarû gcntibus,quod fint cre dituræ in Chrifto omnium conditore.Quamobré oportet vc ftram celfitudinê,vtpote membrum exiftens Chriftijin omni ry bus piam régula fequi peren niter principis apoftolorû,fi uc in pafeha celcbrâdojfiue in omnibusquæ tradiderunt fandi apo ftoli Petrus Paulus,qui vt duo luminaria cæli illuminât mû dum, fiedodrina eorû corda hominum quotidie illuftrat cre dentium.Etpoftnonnullaquibusdecclebrando per orbem 20 totum Vno vero pafeha loquitur.Hominê dcniq;,inquit,doci biléjamp;r in omnibus ornatum antiftité fecundum veftrorû feri ptorum tenorê minime valuimus nuncreperire,pro longin-quitate itineris. Profedo cnim dû huiufmodi apta repertaq; perfona fuerit,eum inftrudum ad veftra dirigemus patriâ, vt ij ipfeamp;viua voce amp;nbsp;per diuina oraculaomnem inimici ziza-niam ex omni veftra infula cum diuino nutu eradicet.Munu feula à veftra celfitudine beato principi apoftolorum direda,' pro æternaeius memoria fufcepimus,gratiafq; ci agimus, ac pro eius incolumitate iugiter Deum deprecamurcum Chrifti lero.Itaq;quihæcobtulitmuneradehacfubtraduseft luce fitufq; ad liminaapoftolorûjpro quo valde fumus côtriftati cû hic efl'et defundus. Verûtamê gerulis harû noftrarû literarû ve ftris mifsis amp;nbsp;beneficia fandorû martyrum,hoc eft, reliquias beatorum apoftolorum Petri Pauli amp;nbsp;fandorum martyrû^j. Laurentii,Iohannis, ôcPauli, amp;nbsp;Gregorii, atquePanchratii eis fècimus dari, vcftræ excellentiæ profedo omnes contra-dendas. Nam Slt;coniugiveftræ,noftræfpiritualifiliæ,di-

reximus per prarfatos gcrulos crucem dauern auream haben-tem, de lacratifsimis vinculis beatorum apoftolorum Petfi Sc Pauli . De cuius pio ftudio cognofcentes tantum cunda lèdes apoftolica vna nobifcum Içtatur, quantum cius pia ope 5 racorä Deo flagrant amp;nbsp;vernant.Feftinet igicur quæfumus ve-jftra celfitudo(vt optamus) tota infulam fua Deo Chrilto dica re.Habeten im profedo protedorem humani generis redem-ptorem Dominum noftrum lefum Chriftum , qui ei cunda proiperaimpartietjVti nouum Chrifli populum coaceruet, ca 10 tholicamibi apoftolica conftituens fidé.Scriptum eft enim:

Quæriteprimùmregnum Dei ôeiuftitiam eius,amp;: hæcomnia adiicientur vobis.Nimirum enim quærit impetrabit, amp;nbsp;ci omnes fuæ infulæ (vt optamus)fubdentur. Paterno itaque at fedu talutantes veftram excellcntiam,diuinam iugiter preca 15 mur clementiam,quae vos Veftrotque omnes in omnibus bonis operibusauxiliari dignetur, vtcum Chriftoinftituro re-gnetisfæculo. Incolumem excellentiam veftram gratia fuper na cuftodiat. Quis fane pro Vvighardo repertus ac dedicatus fitantiftes, Jibroftquenteoportunius dicetur.

Vt Ori cntales Saxones tempore mortalitatis adidololatriS rcuerfi,f edper in-ftanciara larumanni epifeopi mox fint ab errore correfti,

Odem temporeprouinciæ Orientalium Saxo-^num poft Gvvidhclmu(dequo fupiadiximus) præfuere reges Sighere Se Sebbi,quàmuis ipfire 1 I gi Merciorum Vulftierefubiedi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;videlicet

'^^Pæ^’^o\acum præfatæ mortalitatis clade pre-meretur,Sighere cum fua parte populi relidis Chriftianæ fidei facramentis ad apoftafiam conuerfus eft. Nam amp;nbsp;ipfe rex Sc 30 plurimi de plebe flue optimatibus diligentes hanc vitam Se fu turam no quçrentes,fiue etiam non elle credent es,cœperunt fana quæ derelida erantreftaurare,Seadorare flmulachra,qua fl per hçc poflent a mortalitate defend!.Porto Ibcius eius Se co hçres regni eiufdem Seblft magna fidem perceptam cum fuis omnibus deuotione feruauit,Se magna (vt in fequentibus di-35 cemus)vitam fidelem foelicitate copleuit.Quod vbi rexVvlf-here comperit, fidem videlicet prouinciç ex parte profana-tam, mifit ad corrigendum errorem reuocandarnque ad fidem veritatis prouincia larumannû epifcopum,qui fucceflbr

Ecclefiafticæ hiftoriæ gentis cratTrumhere,qui multaagensfolertiaiuxtaquod mihipre 1 fbyter,qui comes itineris illi amp;nbsp;cooperator verbi extiterat, re . fèrebat.Erat enim religiofus amp;nbsp;bonus vir longe latequc omnia peruagatus,amp; populum amp;nbsp;regem præfatum ad viam iu-ftitiæ reduxit,adeô vtreliâis fiuedeftrudis fanis arisq; quas 5 j[ècerant,aperirent eccIefiaSjac nomen Chrifti cui contradixe rant, confiteri gauderent,magis cum fiderefurredionis inillo mori,quam inperfidiæ fordibus interido-la viuere cupientes. Quibus ita geftis, ôc ipfi làcerdotes, dodorefque nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jo

Vt defundo Dfufdcdit wigbart ad fufcipiendum epifeopatum Roniam fit jmiflTujrfcd illo ibidem defundo Theodorus Archiepifeo-' pus ordinatus, 3c cum Adriano abbate Ce Brican niam milTus»

NNO memorato præfatæ cclipfis , S^mox fequentis peftilentiç,quo amp;: Colman epilcopus vnanimacatholicorum intentione fuperatuSjad fuosreuerfuseftjDeufdcditlextus ecclefiæ Do-rouernenflsepifcopusobiiCjpridie iduum Iulia

15 rum . Sed amp;nbsp;Ereonbertrex Cantuariorûeodcm menfê ac die defundus Ecgberto filio lèdem regni reliquit,quam il Je fuf-ccptampcrnoucmannostenuit. Tuncceflànte nonpauco tempore epifcopatUjmiflus eft Romam ab ipfo fimul amp;nbsp;a re-geNordan Humbrorum Ofvvi(vtinpræcedentilibro dixi-

20 mus)Vvighart presbyter J vir in ecclefiafticis dilciplinis do-difsimus de, genere Anglorum petentibus ecclefia Anglorum cpilcopum ordinari: mifsis pariter apoftolico papç donariisamp; aureis atque argenteis valis non paucis . Qui vbi Romam peruenit, cui fèdi apoftolicæ tempore illo Vitalia nus præeratjpoftquam itineris fui caufam prçfato papæ apoftolico patcfecit,non multo poft Ôc ipfe omnes penè qui cû eo aduencrant focii, peftilentia fupcrueniente,deleti funt. At apoftolicuspapahabito de bis cófilio quæfiuit lèdulus quem ecclefiis Anglorum Archiepilcopum mitteret. Erat autem 3oin monafterio Niridano,quod eft non longe à Ncapoli Cam paniæ abbas Adrianus vir natione Afer,facris literis diligenter imbutus,monafterialibus fimul ôc ecclefiafticis difcipli-nis inftitutuSjGrçcc pariter et latine linguç peritifiim us.Hûc ad fe accitum papa iufsit,epifcopatu accepto,Britanniam ve-35nire.Qui indignum le tanto gradui relpondcns,oftendercpof fefe dixit alium, cuius magis ad fufcipiendum epifeopatum amp;nbsp;eruditio conueniret ætas.Cumq; monachum quendam de vicino virginum monafterio nomine Andream pontifici '

’5° Ecclcfiafticæ hiftoriæ sentis bfFerrct,hic ab omnibus, qui cum nôücre,dignus epifcopatu iudicatus eft; verûm pondus corporeæ infirniitatis,ne epifco pus fieri pofset,obftitit«Etrurfiim Adrianus adfiifcipîendum epifcopatu adus eft. Qui petiit inducias,fi forte aliû,qui epi-fcopus ordinaretur,cx tempore poftet inuenire.Eratipfb têpo re Romæ monachus Adriano notus, nomine Theodorus,na tus exTharfo Ciliciç,vir ôcfçculari ßc diuina Iiteratura,Grçcè

Latine inftruâus,probus moribus,amp;ætate venerandus, id eft, annos Habens çtatis .66’. Hune ofterens Adrianus ponti ficijVt cpftcopus ordinaretur,obtinuit,his tarnen conditioni- jo bus interpofitis, vt ipfè eum perduceret Britannîâ,eo quôd ia, bis partes Galliarû diuerfis ex caufis adiiftèt,8c ob id maiorem buius itineris peragêdi notifia haberct,fufficienfq; eftet in pof lefsione hominû propriorù .Et vt ei doârinç cooperator exi-ftens diligenter attenderct,nc quid ille contrariû veritati fidei jj Grçcorü more in ecclefia cui preçftet introduceret.Qui fubdia conus of dinatus, quatuor expedauit menfès,donec ilJi coma crefceret,quo in corona tonderi poftèt.Habueratenim tonfu-râ more Orientalium fiindi Pauli apoftoli. Qyi ordinatus eft à Vitaliano papa,anno dominicç incarnationis.5(S8.fiib die.7 kalendarû Apriliû dominica,amp; ita vnà cum Adriano.ö.kaJen das lunias Britannia miflTus eft. Qui cum pariter per mare ad Maffilia, amp;nbsp;deinde per terra Arelaté perucnifient,Sc tradidif-fent loanni archiepifeopo ciuitatis illius feripta comendatifia Vitalianipontificis, retenti funt ab co,quoufq; Ebroinus ior domus regiæ copiam pergendi quoquo vellent tribuit eis. Q^a accepta Theodorus profedus eft ad Agilbertum Parifio-rum cpifcopum,de quo fuperius diximus,amp;ab eo benignè fit ïceptuSjSc multo tempore habitus eft.Adrianus verb perrexit primûad Emmelenonû,amp;poftcaadFaronê Meldoruepilco,^ pos amp;nbsp;bene cû eis diutius fuit. Coëgerat enim eosimminens’ hyemSjVtvbicunquepotuiftênt quieti manerent.Quod cum nuntii certi narraft'ent régi Ecgberto adelfe ftilicet epiieopum, que petierant à Romano antiftite,in regno Francorum, mifit illó continuo Redfridum præfeâû fuum ad adducendueum. Quo cùm perueniftèt,aftumpfitTheodoru cu Ebroini licentia,^^ amp;nbsp;perdux iteu ad portum, cui nomen eft Quentavvic,vbi fati*-gatus infirmitate aliquantilper moratus cft,Óc cùm conualef-cere

ccrc cœpiflct,naiiigauit Britannia. Adiianum aut Ebroinus rc tinuit,quonia fuipicabatur eu habere aliqua legationê impera toris ad Britanniæ reges aduerfus regnû,cuius tuncipfe maxima cura gerebat.Sed cû tale nihil ilium habere vel habuiflc ve 5raciter cóperiflèt,abfoluiteü,amp;poft Theodoram ire permifit.

Qui ftatim vt ad ilium peruenit^dedit ei monafteriu beati Pe tri apoftoli,vbi archiepifcopi Cantiæ icpclirijVt prçfatus fum, folent.PræccperatenimTheodoro abeunti dominus Papa apoftolicuSjVt in dicecefi fua prouideret Sc daret ei Jocumjin QUO cum fuis apte degere potuiflèt* o

VtThcodorocunfla peragrantc, Anglorum ccckfiaccum catholica vcri-' täte literarum quoquefanftarum coepcrint ftudiis imbui, Si vt Putra proD amiano Rhofcnfis ccclefiæ fit ftiftus cpifcopus.

■ Erucnitautem Theodorus ad ecclefiam fuam le jcundo poftquaconfecratus eft anno,fub diefe-xto kalendarum luniarû dominica,ôc fecit in ea jannos viginti Sc vnum,menfes tres,dies viginti

20 Anglorum gentes morabantur(nam Sclibentifsime ab omnibus fufcipiebatur atq* audiebatur) reólu viuendi ordinern,' ritum cclebrandi pafchæ canonicum,per omnia comitantc coopérante Adriano difleminabat.lfq; primus erat archiepù-fcopus, cuiomnis Anglorûeccleftamanusdare conlèntirct.

25Et quia literis ftcfis fimul amp;nbsp;fecularibus,vt diximus,abundan ter ambo erant inftru(fti,congrcgata difcipulorû catcrua,feien tiæ falutaris quotidie flumina in rigandis eorum cordibusema nabant.Ita vtetiam metricæ artis,aftronoæicæ,amp; arithmeti-cç,ecclel]afticç difciplinam inter lacroru apicu volumina fuis ^oauditoribus contradcrcnt.Indicio eft,quod vfq; hodiefuper-funt de eorû difcipulis,qui Latina,Cræcamq; lingua æque vt propriain qua nati funt norût.Ncq; vnqua prorfus exquo Bri tanniä petierut Angli foeliciora fuere tépora,dû Sc fortifsimos chriftianofqj habetes reges cundis barbaris nationibus client acterrori,Sc omnium vota ad nuper audita cæleftisrcgnigaudia pendercnt.Étquicunque leâionibus facris cuperenteriidiri, haberent in promptu magiftros qui docerent. Et fonos tantandi in eccicfia, quos catenus in Cantia tantu nouerant,

ab hoc tempore per omnesAnglorum ecclelîas difcerccœ-perunt. Primusque excepto Iacobo(de quo hiprà diximus) cantandi magifter NordanHumbrorum ecclefiis Eddi co-gnomento Stephanus fuit inuitatus de Cantia â reuerendifsi mo viro Vvilfrido^qui primus inter epilcopos, qui de Anglo j rum gente citent,catliolicum viuendi morcm ecclefiis Anglo ’ rum tradere didicit.ïtaque Theodorus perluftrans vniucrià, ordinabatlocisoportunisepilcopoSjôceaquæ minus perfe-da repperit,his quoque iuuantibus corrigebat. In quibus amp;: Ceadda epiieopum cùm argueret,nô fuifie ritè coniccratum, lo rclpondensipfè vocehumillima dixit: Si me,inquit,nofti epi feopatum non ritèfulcepifiè,libenter ab officio difcedo.Quip pe qui neque me vnquam hoc eife dignum arbitrabar, lèd o-bediêtiæ caufà iufiiis fubire hoc quauîs in dignus confenfi.At ille audiens humilitate relponfionis eius dixit:Non eû epifeo patumdimitteredebere, lèdipfe ordinationem eiusdenuo cathoIicarationeconfumrnauit.Eoautem tempore quode-funôto Deufdedit,Dorouerncnfis ccclefiç epilcopus quçreba turjOrdinabatuijmittebatur.Vvilfridus quoque de Britannia Galliam ordinandus eft miifus.Et quoniam ante The'odorû 2,0 rediit ipfeetiam in Cantia,presbyteros Sc diaconos vfque dû archiepifeopus adfèdem fuam perueniret, ordinabat. Atipfè Veniens moxin ciuitateRhofijVbi defunâo Damiano,epifco patusiamdiuceflàbat, ordinauitvirum magis cccIefiaîUcis difeiplinis inftitutum,amp; vite fimplicitate contentum, quàmxj in fæculi rebus ftrennuum,cui nomen erat Putta, maxime au tem modulandi i n ecclefia more Romanorum,quem â dilci pulis papæ Gregoriididicerat,péri turn.

Vt Ccadda,dequo fuprà didum eft,prouinciæ Merciorum fit epifeopus datuSjSC de vita 5c. obitu 5c fepultu ra eius.

O tempore prouinciæ Mercioru m rex Vulfhcre 3 prçfuit,qui cûmortuo larumanno fibiquiq; fuif ^queàTheodoro epifeopum daripeterct, nonjî ® eis nouum voluit ordinäre epifeopum,fed po-bi fiulauit à rege Ofvvio, vt illis epifeopus Ceadda

da daretur.Qui tunc in monafteno fuo,quod eft,in Lcftinga he quietam vita agebat, Vvilfrido adminiftrante epifcopatû Eboracenfisecclefiænecnon ôlt;:omniû Norda Humbrorû, fed amp;nbsp;Piâorum, quoufque rex Ofvvi imperium protendcre jpoterat.Et quia moris erat eidem reuercndißimo antiftiti o-pus euangelii magis ambulandoper locaquam equitando perficercjiufsiteum Theodorus, vbicunquclongius iterin-ftaretcquitare,multumque renitentem ftudio amp;:amorepii laboris,ipfeeum manufua leuauit in equum,quia nimirum jQ fandum efle virum comperit,atque equo vehi quo eftet necef fècompulit.Sufceptum itaqueepifcopatum gentis Mercio-rum fimul amp;nbsp;Lindift'arorum Ceadda iuxta exempla patrum antiquorum in magna vitçperfedione adminiftrare curauit. Cui etiam rex Vulfhere donauit terram quinquaginta fami-^5Jiarumad conftruendum monaftcriumin loco quidicitur Etbe3ruc,id eft,ad nemus in prouincia Lindifsi,in quo vfque hodic inftituta ab ipfb regularis vite veftigia permanent. Ha-buitautemfedemepifcopalem,inloco qui vocatur Liccid-feld inquo amp;nbsp;defundus acfepultus eft,vbi vfq- hodie fequen 20 tium quoqueprouinciæ illius epifcoporum fèdes eft.Fecerat verb fibi manlionem non longè abecclefia remotiorem,in quafecretius cumpaucis,id eft,feptem fiue odo fratribus quo ties àJabore Sc minifterio verbi vacabat,orareac legere foie bat.Qui cum in ilia prouincia duobus annis ac dimidio eccle 25 ham gloriofifsime rexiftet, adfuit fuperno difpenfanteiu-dicio,tempus de quo loquitur Ecclefiaftes.tTyia tempus mit tendi lapides amp;nbsp;tempus colligendi.Superuenit namque clades diuinitus mifla,quæ per mortem carnis viuos ecclefiæ la-pides,deterrenisfedibus ad ædificium cælcfte tranfferret.

30 Cumque plurimis de ecclefia eiufdem teuerendifTimi antifti tis de carne fubtradis venirethoraipfius, vttranfiretex hoc mundo ad dominu, contigit die quadam, vt in prçfàta man lione forte ipfe cum vno tantumftatre, cuivocabulum erat Ovvinus comoraretur, cçteris eius fbciis pro caufa opportu-35 tunaadecclefiam reuerfis.Eratautcmidem Ovvinus mona chus magni meriti Sc pura intehtione fupernæ rctributionis mundum derelinquens,dignufqueper omnia,cui dominus fpecialiter fua reuelaret archana ,dignus cui fide narranti au-dientes

tesaccommodarent.Veneratenim cum rcginaEdildride de prouincia Oricntalium Anglorum, eratq; primus minillro-rumjamp; princeps domus eius.Qui cùm crefcentefidei feruore fçculo abrenunciare difponcrctjUo hoc fègniter fecit,fed adcô fe mûdirebus exuit,vtrelidis omnibus quæ habebat,fimplici tantû habitu indutus,amp;: fècurimjatq; afcia in manu ferês,veni retad monafteriûeiufdêreuerendilsimipatrisjquod vocatur Leftinghen.Non enim ad otiûjVt quidâ,fèd ad labore fe mo-nafterium intrare fignabat,quodipfum ctiam fado monftra-uitmam quo minus fufficiebat meditationi fcripturarum, eo lo amplius operi manuumftudium impendebat.Denique cum epifcopo in prçfata manfione pro fuæ reuerêtia dcuotionis in ter fratres habitus,cùm illi intus ledioni vacabant, ipfè foris, quæ opus efle videbantur,operabatur. Qui cùm die quada taie aliquid foris àgercr,digrefsis adecclefiam fociis,vt dicerecœ peram,6c epifcopus folus in oratorio loci ledioni vel oratio-ni operam darer,audiuit repente,vtpofteareferebat , vocem fuauifsimam cantantium atq- içtantiû de cælo ad terras vlque defcendereiquam videlicet vocem ab Euro auftro,id eft,ab al to brumalis exortam,primo fe audiffe dicebat,ac deinde pau-latim earn fibi appropinquarc,donec ad tedum vfque orato-riiinquo eratepilcopus perueniret,quod ingrefla totum impie ni t atq uc in gyro circùdedit. At ille dum folicitus in ea que audiebatanimumintenderet, audiuitdenuo tranfadoquafi horç Ipatio alcendere de tedo eiufdê oratorii idem Içtitiæ can ticum,amp; iplà qua venerat via ad cælos vfq; cum ineffabili dul cedine reuerti. (^i cùm aliquantulum horæ quafi attonitus maneret,ôô quid hoc eflet folerti animo fcrutaretur, aperuit epifcopus feneftram oratorii,amp;:lbnitum manufaciens,vtlæ-pius confucuit,fiquis foris effet ad fe intrare præcepit. Introi- -uitilleconcitus.Cui dixitantiftes: Vadecitoad ecclefiam,amp;^ hos feptem fratres hue venire facito,tu quoque fimul adefto. Qui cùm venilfent,primo admonuit eos,vt virtutem diledio nis amp;nbsp;pacis ad inuicem amp;ad omnes fideles fèruarent.Inftitu-ta quoq; dilciplinæ regularis, quæ Vel ab ipfo didicilîcn t,dlt; in ipfo vidiflent,vel in patrum prçcedentium fàdis fiue didis in . uenifîènt, indefefla inftantia fequerentur. Deinde fiibiunxit, diem fùiobitus iam proxime inftarc.Namqj hofpes,inquit,

nifTentjindefeflainftänalcquerentur.Deinciefubiunxit dfem fuiobitus iamproximè inftare. Namqueho/pes,inquir, illeamabilis, qui fratres noftrosvifitarefolebat,admequo-que hodie venire, meque de fæculo euocare dignatuseft.

5 Propter quod reuertentes ad ecclefiam, dicite fratribus vt meum cxitum Domino precibus commendent, fuum quoque exitum (cuius hora incerta eft) vigiJiis_, orationibus, bonis operibus prçucnire meminerint.Cumq- hæc amp;nbsp;huiuf-modi plura loqueretur, atque illi percepta eius benedidione 10 iam multumtriftesexiflènt,rediitiple folus qui carmen cæ~ lefteaudierat,Scprofternensfèinterram . Ob/ècro,inquit, pater licet ne aliquid interrogate? Interroga, inquit, quod vis. Atille:Obiècro,inquit,vtdicas quoderat canticumiJ-ludJætantium,quodaudiuivenientium decælis fuper ora-torium hoc, amp;nbsp;poft tempus redeuntium ad cælos. Reipon-ditille, fi vocem carminis audiuifti, cçleftcs fuperuenirc coetus cognouifti, precipio tibi in nomine Domini ne hoc ciiiquam antemeurn obitum dicas. Reuera autém angelo-rum fuere ipiritus,qui me ad cæleftia, q uæ fempcr amabam 20 acdefyderabam, præmiævocarc venerunt, amp;nbsp;poft dies fè-ptem le redituros, ac me fecum adduduros eflè promife-runt. Quod quidem, ita vt ei prædidum erat, opéré completum eft. Nam cohfeftim languore corporis tadus eft, amp;nbsp;hoc perdies ingrauelcente, leptimo ( vt promiflum et •

25 fuerat) diepoftquam obitum lüum Dominici corporis , fanguinis perceptionc muniuit, foluta ab ergaftulo corporis anima lanôla ducentibus, vt credi faséft’, angelis coraiti-bus æterna gaudiapetiuit . Non autem mirum, fidiem mortis vel potius diem Domini lætus alpexit, quem lèm-^o per vfque dum veniretfolicitus expcdare curauit. Namquc inter plura continentiæ, humilitatis, doârinæ, orationis,' voluntariæpaupertatis, amp;:cæterarum virtutum mérita, intantum erat timori Domini lubditus, intantum nouifsi-morum luorum in omnibus operibus fuis memor, vtficut quot;55 mihi quidam frater, de iis qui mein lcripturis diiiinis eru-diebant, amp;nbsp;eratinmonafterioacmagifterioillius educatus vocabulo Tvumbert, referre folcbat, fi forte legcnte co vcl

’5« Ecclefiafticæ hiftoriæ geneis vel äliüd quid agente,repente flatus venri maior afllirgcrct^ continuo miiericordiam domini inuocaret, amp;eamgcncri hum ano propiciari rogaret.Si autem violentior aura infifte-retjiam claufo codice procideretin faciem,atq; obnixius ora tioniincumberet.Atfiprocella fortioraut nimbus perurge J retjVel etiam corufei ac tonitrua terras amp;nbsp;acra terrerent,tunc Veriiens ad ecclefiam follicitus orationibus ac p{almis,doncc (erenitas aeris rediret, fixa mente vacaret. Cum que inter-rogaretur à fuis , quare hoc facerct; refpondebat, non le-giftis: Quia intonuit decælo Dominus, amp;altifsimusde- lO dit vocem fuam. Mifit fagittas fuas,amp; difsipauit eos : fulgu-ra multiplicauit,amp; conturbauiteosiMouet enim aera Domi nus, Ventos excitât,iaculatur fulgura,de celo intonat, vt terri genas ad timendum féfufcitet,vt corda eorum inmemoriam futuri iudiciireuocetjVtfuperbiam eorum difsipet,amp; contur ij bet audacia,redudo ad mente trcmendoillo tempore quan do ipfê cælis ac terris ardêtibuS venturus efl: in nubibus cû po teftate magna ac maieftate ,ad iudicandos viuos ac mortuos. Propter quod,inquit, oportet nos admonitioni ciuscæleffi debitocum timoré ôcamorerefpondere,vt quotiens acre co 20 moto,manumquafi ad feriendû minitans erexerit,ncc adhuc tarnen percutit,mox implorcmus eius mifèricordiam. Se di-feufsis penetralibus cordis noftri,atque expurgatis vitiorum

• ruderibus,foniciti ne vnquam percuti mereamur, agamus. Conuenit auté reuelationi 6c relationi præfati fratris de obi- 2J tù huius antiflitis etiam fermo rcuerendißimi patris Ecgbcr ti, de quo fuprà diximus,qui dudum cüm eodem Ceadda a-dolefcente 6c ipfe adolefcens in Hybernia monachicam in o-rationibus Sc continentia 6c meditàtione diuinarum feriptu rarum vitam fëdulus agebat. Sed illo poftmodum patriam 30 reuerfojipfeperegrinüs pro Domino vfque ad finem vitæ permanfit. Cùm ergo veniretad eum longo poft tempore gratia vifitationis de Britannia vir fanâifsimus 6c contincn tifsimus vocabulo Higbald,qui erat abbas in prouincia Lin « difsi,6c vtfanâos decebat,devita patrûpriorum fermonem facerent,atque banc æmularigauderent,jnterucnit mentio re ucrendifsimi antiftitis Ceadda.Dixitq; Ecgbert: Scio hominem in hacinfula adhuc in carne manentem, qui quumvir

Anglorum, Liber IIII. '’7 illc dc mundo tranfirctjVidit animam Ccddi fratris ipfius cu agminc angcloru defcendentiu de cælojamp; affumpta fecum a-nima eius ad cæleftia régna redire . Quod vtrum de le,an de alioaliquo dicerer,nobis manet incertum :dum tarnen hoc 5 tantus vir dixit,quia verum fit,eflè non pofsit incertû . Obiit autem Ceadda lexto die nonarum Martiarum,amp; lepultus eft quidem primo iuxtaecclefiam fandæ Marie, Icdpoltmodu ibidem conftruéia ecclelia beatifsimi principis apollolorum Petri,in eandem funt eius ofla translata.In quo Vtroq; loco ad loindiciu virtutis illius folent crebra lanitatum miracula opera-ri . Deniq; nuper phreneticus quidam dum per cunda erran-do difcurreretjdeuenit ibi vefperc, nefcicntibus fiue non cu rantibus loci cuftodibus,amp; ibi tota node requiefcens,mane fa nato lenfu egrelTuSjmirantibus amp;nbsp;gaudcntibus cundis, quod I5idemibi lànitatêdominoJargienteconlêqueretur, oftendit. Eft autem locus lepulchritumbalignea in modum domun cuIifadacoopertuSjhabens foramen in pariete,per quod folent hi,qui caulà deuotionis illo adueniunt,manum fuam im mittere,ac partem pulucrisindealfumerc. Qua cum in aquas 2cmilerint,atque has infirmantibus iumentis fiue hominibus guftandas dederint,mox infirmitatis ablata molcftia ad cupi tçfofpitatis gaudia redeunt.In cuius locum ordinauitTheo^ dorus Vuinfridum virum bonuamp; modeftura, qui ficutpræ-deceflbreseius prouinciis Merciorum amp;nbsp;Mediterraneorum 25Anglorum Lindilfarorum epiftopatus officio preeflet . In quibus cundis Vullliere(quiadhucfupererat)fceptrumrcgni tcnebat.Erat autem Vuinfridus de clero eius cui ipfe fuccefte^f ratantiftitiSjSediaconatus ofiiciofubeo nonpauco tempore fungebatur. ... nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;: r

Vt CoImanus cpifcopus reli A a Britannia duomonafteria in Scotia ,vnuin Scotisaltcrum Anglisquos fecum adduxcrat,fcccrit.

Ntereà CoImanus qui de Scotia erat epilcopus, relinqucns Britanniam tulit fccuomnesquos in Lindiffarorum infula congregauerat Scotos: led amp;nbsp;de gente Anglornm viros circiter triginta

quivtrique monachicæ conuerfadoniserantftudiisimbutiJ Et relidis in ecclefia fua aliquot fra tribus,primo venit ad infu lamHu,vndeeratad prçdicandum verbum Dei Anglorum genti defti natus.Deindc fecefsit ad infulam quandam parua, quæ ad Occidcntalem phgam ab Hybernia procul fecreta fèr- 5, mone Scotico Inhisbouindc,id eft,infula vitulæalbænuncu patur.In banc ergo perueniens conftruxitmonafterium,amp; mo’ nachos inibi,quos de vtraque natione colledos adduxerat,col locauit. Qui cura inuicem concordarc non poflènt, eo quod Scoti tempore æftatis quo fruges crant colligendç,reliâ:o mo nafterio per nota libi loca difperfi vagarentur:at verô hyeme fuccedente redirent,amp; his quæ Angli præparaucrant,commii niter vti de/yderabant,quæfiuit Colmannus huic diflenfioni remedium,6c circumiens omnia propè vel longe, inuenit locum in Hybernia infula aptum monafterio conftruendo,qui ïi lingua Scotoruni Magionominatur. Emitque partem cius nôgrandem ad conftruendumibi monafterium a comité ad cuiuspoflefsionempertinebat, eaconditioneaddita,vtpro ipfo eti am, qui eis locum commodaret confidentes ibi mo-nachi, Domino prcces ofFerret.Et conftrudo ftatim monade 20' riojiuuante etiam comité Ôc vicinis omnibus, Anglos ibidem collocauit,relilt;âis in præfata infula Scotis.Q^od videlicet mo naderium vfq; hodie ab Anglis tenetur incolis : ipfum nam-queed quod nunc grande de modicoedeiftum Iniugeo con füctê vocatur. Etconuerfis iamdudum ad melioraindituta2-S omnibus, egregium examen continet monachorum,qui de prouincia Anglorum ibidem colle(di,ad exemplum vencrabi lium pati’um fub régula ôc abbate canonico in magna conti-nentia amp;nbsp;fynceritate proprio labore manuum viuunt.

De morte Ofvlamp;Ecgbcrti regum »«Scde fynodofafta adiocura Hcrudford, cui proefidebat archieptfeopus Theodonis,

U Nno dominicæ incarnationis fexcentefimo fc* ptuagefimo,qui edannus lècundus ex quo Britan ^5 niam venitTheodorus,ORvi rex Nordan Hum-brorum prefius ed infirmitate qua amp;nbsp;mortuus eft.

anno ætatis fua-'.j 8.Qui ïn tantum co tepore tenebatur araois gt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Roman»

Anglorum Liber Jill. ’’’ Romanæ amp;nbsp;apoftolicç inftitutionis, vt fi ab infirmitate fàlua retiir,etiam Romam venire,ibique adloca/ânâa vitam finire difponeretjVvilfridumqiicepifcopum ducem fibiirirensfi rijpromiflà non parua pecuniarum donatione rogaret.Qui de 5 fundus die décima quinta kalendarum Martiarum Ecgfridû filium rcgni hæredem reliquit,Cuius anno regni tertio Theo doruscogit concilium epiJcoporum,vnàcum eis,qui canoni-capatrum ftatutadiligerentamp;r noflent,magifl:risecdefiæ plu ribus.Quibus paritercongregatis,diJigenter ea quç vnitati paie cis ecclefiafticæ congruerent, eo quo pontificem decebat animo,cœpit obfcruanda docere.Cuius Jynodicæ adionis huiuf-modi textuseft:

In nomine domîni Dei ócGluatoris noftri lefu Chrifti régnante in perpetuum ac gubernante eedefia fuam codé do-^5 mino noftro IefuChrifto,placuit conuenire nosiuxta morcm canonû venerabiliû tradaturos de neceffariis ecdefiç negotiis. Conuenimus aût die.i4.menfis Scptcbris,indidione prima, in loco qui dicitur Herudford.Ego quidem Theodorus quàm uis indignus ab apoftolica fede deftinatusDorouernéfis ecclc 2-0 fiçepifcopus,amp; confàcerdos ac frater nofter reuerendifsimus Bifi Orientalium Anglorum epifcopus,quibus etiam hâter amp;nbsp;conlàcerdos nofter Vvilfridus NordanHumbrorum gentis e-pilcopusperproprios legatariosaffiiit.Aftuerunt Sc fratresac confacerdotes noftri Putta epilcopus Caftelli Cantuariorum, 2-5 quod dicitur RotfchcfterLeutheriuscpiJcopus Occidcntaliû SaxonûjVuinfridusepifcopusprouinciæMerciorum.Cum-quein vnumconuenientesiuxtaordinem quiquefuum refe-diflêmus:Rogo,inquam,dilcdifsimifratres propter timorem amp;amoremredemptorisnoftri, vtincommune omnespro 30 noftra fidc trademus,vt quæque décréta ac diffi n ita funt à làn dis ac probabilibus patribus incorruptè ab omnibus nobis fer uentur.Hæc amp;nbsp;alia quàm plura,quæ ad charitatem pertinebat vnitatemque ecclefiç conlcruàndam,prolecutus fum. Cu m q; expleflem prolocutionem,intcrrogaui vnumquemq; eorum 35 per ordinem,fi confcntirent,ea quæ à patribus canonicè funt antiquitus dccreta,cuftodirc.Ad quod omnes confacerdotes noftri refpondentes dixcrunt:Optimè omnibus placet, quæ-que definieruntfandorum canones patrum,nos quoque om

nes alacri animo libentifsimè fèruarc. Quitus ftatim protu-li eundem librum canonum, Sc ex eodem libro decem capi-tula,quæperlocanotaueram : quia maxime nobis necelTa-ria fcicbamjillis cora'm oftendi,amp;: vt hæc diligentius abomni bus fufeiperentur, rogaui. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J

«p Primum capitulum, vtfandum diem pafchæin commune omneslèruemus dominica poftdecimamquartam lu nam primi menfis.Secundum,vt nullus epifcoporum parro-chiam altenusinuadat,lcd contentus fitgubernatione credi-tæ fibi plebis.Tertium,vt quçquc monafteria Deo conlêcra- lO tanulli epifcoporum liccatea in aliquo inquietarc,nec quic-quam de eorum rebus violenter abftrahere.Quartû,vt cpifeo pi monachi non migrent,de loco ad locum,hoc eft,de mona fterio ad monafterium,nifi per dimifsionem proprii abbatis, fed in ea permaneant obedientia,quam tempore fuæ conuer fionispromifèrunt. Quintum,vt nullus clericorum relin-quens proprium epifeopum pafsim quolibet difeurrat, ne-que alicubi veniens abfquecommendatitiis literis fui præfu-lisfufcipiatur.Qupd fifèmelfufccptus eft,amp;nolueritmuita-tus redire,amp; fufeeptor amp;nbsp;is qui fufeeptus eft excomunicationi 2o fubiacebit.Scxtum,vt epifeopi atque clerici peregrin! conten-ti fint hofpitalitatis munere oblato,nulliquc eorum liceat vl-lum oft’iciumfàcerdotaleabfque pcrmiflii epifeopi, in cuius parrochia efîè cognofeitur, agere. Septimum,vt bis in anno fynodus congregetur : fed quia diuerfæ caufæ impediunt, pla cuit omnibus in commune,vt kalendis Augufti in loco qui appellatur Clofefhooh fèmelinanno congregetur. O(ftauum,vt nullus epifcoporum fè præferat alteri per ambi-tionem,fèd omnes agnofeant tempus amp;nbsp;ordincm confècra-tionisfuæ.Nonum capitulum in commune tradatum eftj vt jGh plures epifeopi crefeente numéro fidelium augercntur,fèd de bac read præfèns filemus. Dccimum proconiugiis, vtnulli liceat nifilegitimumhabere cônubium.Nullusinceftûfaciat, nullus coniugem propriam, nifi vtfàndum euangelium do-cer, fornicationis caufâ relinquat.Quod fi quifqua propriam jy cxpulerit coniugem legitimo fibi matrimonio coniundam, fi Chriftianus effe rede voluerit, nulli alteri copulctur : fed

îta permaneat,aut propriç recondlictur coniugi« His itaquè capitulis in commune tradatis ac diffînitis, vt nullum dein-ccps ab aliquo noftrum oriatur contentionis fcandalum, aut aliaprçaliis diuulgarentur,p]acuit vtquæquc diffinitafunr, 5Vnufquifque noftrum manus propriæ fubfcriptione confir-maret.Quam fententiam diffinitionis noftrç Titillo notario fcribendam di(ftaui,adum iri mcnfe indiâionefupràfcri-ptis. Quifquis igitur contra bancfententiam iuxta décréta ca-nonumjnoftràetiani confènfioneacftibfcriptione manus nd loftræconfirmatamjquoquo modo venire^earhque infringerc ten tauerit,nouent le ab omni officio làcerdotali Sc noftra ló-detate Icparatum.Diuina nos gratia in vnitate fandæ ecclefiç fuæ viuentes cuftodiatincoIumes.Fadaautem eft hæc fyno-dus anno abincarnatione Domini fexcentefimo feptuagcfi-15 mo tertio, quo anno rex Cantuariorum Ecgbert mcnle lulio obieratjfuccedentein regnum fratre Lothere,quod iplcannos vndedm Sc moniesfeptem tenuit.Bili autem epifeopus Orie talium Anglorum, qui in præfata fynodo fuifle perhibetufj ipfe erat fucccflbr Boniladi,cuius ffipra meminimus,vir mul 70 tæfanâitatisamp;religionis.Nam Bonifacio poft déeem Sefe^ ptem annos cpilcopatus fui defun(fto,epilbopus pro eo Theo doro ordinante faótus eft. Quo adhuefuperftite, led grauilsi-' ma infirmitatc abadminiftrando epifeopatu prohibito, duo lunt pro i JI o Aecd Sc Badvvine elelt;fti Sc conCecrati epilcopixex î5quo vfque hodieprouincia ilia duos habere foletepifcopos.-

VtdepofitoVinfrido Sexuulfus epifcopatum,riusacccpcrit,lt;amp;: Earcanvvaldus Oriencalibus Saxonibus fît epifeopus dattis.

-On multo poft hçc elapfo tempore offenfus à Vin*' Trido Merdorum epifeopo per meritum cuiufdam ■ inobedientiæ Theodorus archiepifeopus depofuit ,,eum de epilcopatu, poft annos accept! cpifeopatus non multos,amp; in loco eius ordinauit epilcopum Sexvvlfum,' qui erat conftrudor Sc abbas monafterii,quod didtur Medef haftedi in regione Giruiorû. Depofitus verb Vinfridus rediit

Ecck’fufticæ h iftoriæ gcntis ma cônuerfatiorie vitam finiuit.Tunc etiam Orientalibus Sa xonibuSjquibus eo tempore præfuerunt Sebbe amp;nbsp;Sighere,quo rum fuprâ meminimus, Earconvvaldum conftituit epifco-pum in ciuitate Londonia. Cuius videlicet viri in epifcopatu ante cpifcopatum vita amp;nbsp;conuerfatio fertur fuifle fanétifsi-ma, ficut etiam nunc cæleftium ligna virtutumindiciofunt. Etenim vfque hodie feretrum eius caballarium,quo infirm us vehi folebat jlèruatum à difcipulis eius, multos fébricitantes, vel alio quolibet incommodo feflbs fanarenon defiftit. Non folû aûtlùppofiti eide feretro vel appofiti curantur ægroti,lèd aftulæ de illo ablcilç atque ad infirmos allatç, citam illis folentafièrremedelam. Hiclànèpriulquamepifcopus fadus eflèt,duo prçclara monafteria vnum fibialterum forori luç Edilburgæ conftruxerat, quod vtrumqueregularibus difci-plinis optime inftituerat. Sibiquidem in regione Suthrio-^^ na iuxtafluuium'-Tamylàm,inlocoqui vocaturCeorotefei, id eft,Ccoroti inlula . Sorori aût in Orientalium Saxonû pro uincia,inlocoquinuncupaturin Berecingû, in quoiplàDeo deuotarum mater acnutrix pollet exifterefœminarum. Quæ fulcepto regimine monafterii condignam lèin omnibus epi-Icopo Iratre amp;nbsp;iplâ redè viuendo amp;nbsp;fubiedis regulariter ac pie conlulendo prçbuit,vt etiam cæleftia indicio fuere miracula.

JZt in monafterioBerccingenfivbi corpora fanAimonîaliumfœminarum poni deberentjCxkfti fît luce monftracum*

..... nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2,$

N hoc etenim monafterio plura virtutum fùntlignapatrata,quæ Ôc ad memoriam ædifica tionemquG lèquentium ab his qui noucrede-fcripta habetur à multis.E quibus ôc nos aliqua 50, hiftoriæ noftræ ecclefiafticçinferere curauimus.

Cùm tempeftas læpe didæ cladis latè cunda depopulans, etia partem monafterii huiusilia,quaviritenebantur, inualiflèt, ôcpaftim quotidieraperentur ad Dominum,lôlicita mater co gregationis, qua hora etiam monafterii partem, qua anciJlarû Dei caterua à virorum eratlècreta contubernio, eadem plaga

tangcret,crebrius in conuentu fororum perquirerc cœpit,quo loco in monafterio corpora fua poni,amp; cœmiterium fieri vel-lent

lent,cum cas codem quo cçteros exterminio raptari è mundo contingeret.Cumquenil certi refponfi, tametfi fæpius inqui-Tens afororibus accepifletjaccepit ipfa cum omnibus certifsi-mum fupernæ prouifionis refponfum.Cum enim node qua 5 dam,expletis matutinç laudis pfalmodiiSjCgrefl^ de oratorio famulæ Chrifti ad fepulchra fratru,qui eas ex hac luce prçcefle rantjfolitas domino laudes decantarét,eccefubito lux emifla .cælitus velutilinteum magnum venitfuper omnes,tantoqj eas ftuporeperculitjVtetiam canticum quod canebanttreme lofadæ intermitterent.Ipfèautem fplendor emiflç lucis,in cuius comperationcfolmeridianus videripoflTetobfcuruSjnon mul to poft illo eleuatus de loco in meridiana monafterii partem, hoc eft,ad Occidente oratorii feceftit,ibicp aliquandiu remo-ratiiSjôc ea loca operiens,ftcvidentibus cundis ad cçli fc alta I51ubduxit,vt nulli eflet dubium,quin ipfa lux quæ animas la-mularum Chrifti eflet duduravel fufceptura in cælis, etiam corporibus earum locum,in quo requietura,amp; diem refurre-dionis eflentexpedatura,monftraret.Cuius radius lucis tan-tus extitit,vt quida de fratribus lenior,qui in ipfa hora in ora-'aotorio eorûcû alioiuniore pofltusfuerat,relerret,quod mane ingrelsi per rimas oftiorum vel feneftrarum radii lucis,omne diurniluminis viderenturfuperarefulgorem. -

Vtin codem monafteriopiicrulus moriens virgincm quæ fecrac fecutura vocauc riCjVtquc alia de corpore cgrcffuraiamparticulamfuturæ lucisafpexcrit..

’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CAP^VIIk

plius annorû Efica nomine, qui propter infantile adhuc ætatem in virginu Deo dedicataru foiebat cel la nutriri,ibiq; meditari.Hic præfata peftilentia tadus,vbi ad extrema peruenit,clamauit ter, vnam de conle-cratis Chrifti virginibus proprio earn nomine quafi prçlente alloquens,EadgitEadgitEadgit,amp;:fic terminans temporale vita intrauit æterna.At virgo ilia qua mories vocabat,mox in 351oco quo erat eadé attada infirmitate,iplb quo vocata eft die de hac luce fubtrada,amp;r illu qui le vocauit ad regnu cçleftc Ic-cuta eft.^Ite quçda ex eifdê ancillis Dei cu præfato tada mor bo ato: ad extrema eflet perduda, coepit fubito circa mediam P 4 nodenii

Ecclefiafticæhiftoriægentis nodem clamare his qui fibi miniftrabant,petcns vt lucernam quç inibi accenia erat extinguerent.Quod cum frequentivoce rcpeteret,nec tarnen ei aliquis obtemperarct,ad extremum in-tuht : Scio quod me Iiæc infana mente loqui arbitramini, fed iam nunc non ita efle cognofcitè.Nâm verè dico vobis, quod 5 domiim hanc tanta luce irripletarh efleperfpicio,vtveftra ilia Jucerna mihi omnibus modis elle videatur oblcura.Et quum neädhuequidem illitalia loquenti quifquam reljîonderer,' vel allènfumprçberet,iterüm dixit,accenditeergolucernam illam quamdiu vultis.Atiamen fciiotc,quia non eft mealuXjiö nam mealux, incipienteaurora mihiaduentura eft.Cœpitq; narrare quia apparuerit fibi vir Dei quidam,qui eodem anno fuerat defundus, dicens, quod aduenientc diluculo peren-nem efl'et exitura ad lucem . Cuius Veritas vifionis ita circa exortum die i puellç morte probata eft* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ij

Qu£fint oftenfac{Iitus fignacum amp;nbsp;ipfamater congregationis illius è mundo tranfirec*

Vm autem amp;nbsp;ipla mater pia Deo deuotæ congre gationis Edilburga eflet rapienda de mundo,ap paruit vifio miranda cuidam de fororibus,cui nomeneratThorithgid,quçmultis iam annis in eodem monafteriocommorata, amp;ipfa fem-25 peril! omnihumilitateac fynceritatc Deoleruire fatagebat, amp;:adiutrixdifciplinçregulâriseidem matri exiliere,minores docendo vel caftigado curabat.Cuius vt virtus iuxta apofto lu -in infirmitateperficeretur, tada eft repente grauifsimo corporis morbojamp;rpcrannos nouempiarederoptoris noftriproui- 50 fione multû fatigata,vidclicet vt quicquid in ea vitii fbrdidan tis inter virtutes per ignorantiam vel incuriam diutine refedif fetjtotuhoccaminus diutinæ tribulationis excoqueret. Hæc autem quadam node,incipiente crepufculojCgrcfta de cubicu loquo manebar,vidit manifefte quali corpus hominis,quod elfetfoie clarius Undone inuolutum in fublime ferri, elatum ’ videlicet de domo in qua forores paufare folcbant. Cumque diligentius intueretur quo trahente Icuarctur furfum,hæc qua contemplabatur

eontemplabatur fpecies corporis gloriofi^ vidit quöd qüafi fii' nibus auro clarioribus in ftiperna tolleretur, donee cælis paten tibusintreduda amplius ab ilia videri non potüit. Nec du-^ biumremanfitcogitanti de vifione,quin aliquisde illa con-'

5 gregatione citius cflet moriturus,cuius anima per bona quiat feciflet opera quafi per funcsaur^os leuanda eflèt ad cælos,-Quod reuera ita contigit. Nam non muitis intcrpofitis diebus Deo dileda mater congregationis ipfius ergaftulo car nis eduda eft, cuius talem fuiflè confiât vitam’, ' vt nemo qui iq earn nouerit dubitarc debeataquin ei exeunti de hac vita cæle-ftis patriæ patuerit ingrefius*’

lt;|] In eodem quoque monaficrio quædam eratfœminalânôli nwniàlisjamp;radfçculihuiüs dignitatem hobilis, ôfinamofe. füturi fæculi nobilior,quæ ita multis iam annis omni corpo-ris fucrat officio defiituta, vtnc vnum quidem mouereiplà membrum valeret. Hæcvbi corpus abbatiflæ venerabilisin ccclcfiam delatum,donccfepulturçdaretur, cognouit,pofiu-lauitfeafferriillôjamp;in modum orantium ad illud adincli-' nari, Quodd um fier et, quaff viu entern allocutaroga uit, vf apud milericordiam pii conditoris impetraret fc, â tantis tan-' quediurinis cruciatibus abfolui, nec multo tardius exau* dira efi : nam pofi dies duodecim ipfa æduâa ex carne temporales afflidiones æterna mercede mutauit. Cùm

Verb præfàta Chrifii famula Thorithgid tres adhuC annos • ^5 pofi obitum Domini in hac vita teneretur intantumea,quam prædiximuSjinfirmitate decoâaeft, vtvixofsîbus hæreret,amp; ad vltimum cùm tempus iam refolutionis eius infiâret, non lôlum membrorum cæterorum, fed amp;nbsp;linguæ motu ca-' ruit. Quod dum tribus diebus ac totidem noôîibus age-quot; 30 retur,fubito vifionefpiritalirccreata os amp;nbsp;oculosaperuit,afpf ciensque in cælum fie ad earn quam intuebatur vifionem cœ pit loqui : Gratus efi mihi multum aduentus tüus, amp;nbsp;bene venifii. Ethoedido parumperreticuit, quafi relponfunï eius quem videbat, amp;nbsp;cui loqucbatur,' expedans* Rur-

35 fumque quafi leuiter indignata ffibiunxit : Nequaquam hoc læta ferre queo. Rurfum^ue modicum fileûs tertio dixit: Si nullatenus hodie fieri potefi, oblecro’ ne fit longurrt Ipatium in mcdio.Et ficut antca parum filens ,ita fermonenï

Ecclefiafticæ hiftoriæ gcntis concIufitîSi omnimodis ita definitum cft,ncque hancfcntcn tiam licet immutari^oblècro ne amplius quam hæc fblummo do proximanoxinterfit.Quibus didis interrogataâ circum-lêdentibuSjCum quo loqueretunCum charifsima,inquir,mea matre Edilburga.Ex quo intellexere,quod iplà ei tempustranfj migrationis fuæ proximum nuntiare veniflct. Nam amp;ita vt rogabat tranlâda vna die ac noôle foluta carnis fimul amp;nbsp;infir-mitatis vinculis ad eterna gaudiafalutis intrauit.

Vt ad ccemitcriumciufdemmonafteriioranscçca lumen rccepcrit» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jq

Vcceßit autcm Edelburgç inoffîcio abbatiflàî deuota Deo famula nomine Hildilhid, multiC que anniSjid eft, vlque ad vltimam fènedutcm, ij eidem monaftcrioftrennuilsimèjamp; in obferuan tia dilciplinæ rcgularis,amp;: in earum quæ ad corn

munes vfus pertinent rerum prouidcntia, prçfuit. Cui quum propter anguftiam loci,inquo monafterium conftrudum eft; placuiflèt vtoflà làmulorum fàmularumque Chrifti,quæ ibi- lô dem fueranttumulata,tolJerentur amp;nbsp;tralFerrentur omnia in ec clefiam beatç Dei genetricis,vnoq; conderentur in loco.Quo tiens ibi claritas luminis cæleftiSjquanta fçpe flagrantia miran f diapparuerintodoris,quealiafintfignaoftenfa, iniplôlibro de quo cxcerpGmus hçc quifquisIegerit,inueniet.Sanc nulla tenus prçtcreundûarbitror miraculûlànitatis,quod ad ipfum cœmiterium Deo dicatçcongregationisfadum idem libellus refertEratquippein proximo cornes quidam, cuius vxor ingruentc oculis caligine fubito tanturn per dies eadem mo-leftia crebrelcente grauata eft, vt ne minimam quidem lucis^Q alicuius poflct particulam vidcrc.Cui dum aliquandiu cæci-tatishuiusnodeclaufà maneret, repente venit inmentem, quia fi ad monafterium delata virginum fàndimonialium ad reliquias làndorum petcret,pcrditam poflèt recipere lucê. Nec diftulit quin continuo quod mente conceperat expleret. Perduda nàmqueâpuellisfiiisin monaftcrium(quiain pro ximo eiat)vbi fidem fuçfanationis integraic habere profeftâ ■ cftjintrodudaeft in cœmitcrium,. Et cùm jbidê diutius flexis

genibus orâret,nihilo tardius meruit exaiidiri.Nam exurgens ab orationc priufquam exiret deloco,petitæ lucis gratiam re-’ ccpit,amp; quæ fàmularu manibusaddudafueratjipfà libero pc dum inceflu domum læta reuer{àeft:quafi ad hocfblummo-5dolucemamitteret temporalem, vt quanta fandos Chrifti

rcx eiufdcmprouinciæSfbbi inmonachica conuerfatione iQ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vitamfinicrit.

O tempore præerat regn o Orientaliu Saxonö^ vt idem etiam libellus docet, vir multum Deo deuotusnomine Sebbi, cuius fupra memini-mus.Erat enim religiofis adibus,crebris preci« Jbus piis elecmolynarum frudibus plurimum in

tentuSjVitam priuatam monachicam cundis regni diuitiis amp;nbsp;honoribus prçferens,quam amp;nbsp;olim iam, fi non obftinatus coniugis animus diuortium negaret,relido regno fubiiflet. aoVnde amp;'multisvifum(.vtfepedidum eft)quiatalisanimi vi-rum epifcopum magis quam regem ordinari deceret.Cumqj annos triginta in regno, miles regni cæleftis exegiflèt, corre-ptus eft corporis infirmit ate permaxima,qua amp;mortuus eft. Admonuitque coniugem, vt vcl tune diuino fc feruitio pa-^^5ritermanciparent: cùm ampliusparitermundum ampledi,' vcl potius mundo feruire non pofl'ent.Quod dum çgrè impc tratet ab ea.venit ad antiftitem Londoniæ ciuitatis vocabulo f Valdhere,qui Erconualdo fticceflerat, amp;nbsp;per cius benedidio-nem babitü religionis,que diu dcfiderarat,accepit.Attulit aut .3^eidem Scfummâpccuniænon paruam pauperibus eroganda^ nilomnimodis fibi rcfcruas,(ed pauperfpiritu magispropter regnû cælorû manerc dcfyderas.Qui cùm ingraueftente præfâ ta çgritudine die fibi mortis imminere fcnfiflet,timere ccepic homo animi rcgalisnead morte veniens tanto afFedus dolo* lt;25 rc aliquid indignûfuçperfonæ vel ore proferret vel aliorû mo tu gereret membrorum.Vndeaccito ad fe prælâtæ vrbis Lon-doniç in qua tunc iplè manebat epftcöpo,rogauit nepkires co morientequamipfeepifcopusöc duo fui miniftri adeflènt.

Quod dum epifcopus libentifsimcfc fàdurum promitterct, non multo poft idem vir Dei, cùm membra fopori dediftét, viditvifionem confolatoriam, quæ omnem ei anxietatem memoratç folicitudinis auferret.Infuper qua die eftet hanc vitam terminaturus oftenderet.Vidit enim(vt póft ipfè référé 5 bat}tres ad ft venifle viros claro indutoshabitu,quorum vnus refidensanteledulumeiusjftantibus bis qui ftcum aduenc-rut comitibus,6lt; interrogantibus de ftatu eius quem langucn tem vifitare veneruntjdixitjquod anima cius amp;nbsp;fine vllo dolo rCj amp;r cum magno Jucis /plendore eflet egreffura de corpore, Sed öc tertium exindediemquo eflet moriturus infinuauit. Qu.od ita vtrunq;(vt ex vifione didicit)completum eft.Nam die de Eine tertio com piëta hora nona fubito quafi leuitcr ob dormiens fine vllo fenfu doloris emifit fpiritum. Cuius cor-pori tumulandopræparauerâtftrcophagûlapideum,ftd cùm huic corpus imponere coepiflent,inuenerunt hoc menfura pal mi longius efle ftrcophago.Dolantes ergo lapidem inquantu valebant,addideruntlongitudini farcophagi quafi duorume fiiram digitorum, ftd nec fic quidem corpus capiebat. Vndc fada diflicultate tumulandi cogitabant,autalium querere lo 20 culum,autipfum corpus fi poflent in genibus infledendo bre uiarCjdonec ipfo loculo capcretur .Sed mira res,amp;: non nifi cç litus fàda,ne aliquidhorum fieri deberet,prohibuit. Nam fubito aftante epifeopo amp;nbsp;filio régis eiufdem ac monacho Sig-hardo,qui poft ilium cum fratrefuoFredoregnauit, amp;nbsp;turbazy hominum non modica,inuentum eftfarcophagum illud con gruælongitudinis ad menfuram corporis,adeo vt à parte capi tisetiamceruicalpolTetinterponi: à parte verb pe dum men-fiira quatuor digitorum in ftreophago corpus ex cederet.Con ditus eftauteminecclefiabeatidodoris gentium,cuius edo-j^^ dus monitis cæleftiafpirare didicerat.

Vi epifcopatum Occidentali’um Saxonum pro Elcutberio Headdi'.epifcopacun» Rhofenfis cccIeGæ pro P utta Quichdmum Ä pro ipfo Gebmundum acccpcritjiÄ!: qui tuncNordanHumbrorurafucrinc epifeopi,

^lVartus Occidentalium Saxoniim antiftcs EJeu theriusfuit, fiquidem primusBirinuSjfècun-dus AgilbertuSjtertiusextititVini. Cumque mortuus eflèt Convvalch,quo régnante idem Eleutherius epifcopus fadus eft,acceperût fub-

reguliregnum gentiSjamp; diuifum interfêtenuerunt annis cir citer decem. Ipfisqueregnantibus dcfunâus eftillc,amp;:epilco patu fundusHæddi pro eo cólècratus eft aTheodoro in ciuita te Londonia.Cuius epilcopatus tempore deuidis atque amó lotis fubregulis Ceadualla fufcepitimperium . Etcum duobus annis hoetenuiflet, tandem fuperni regni amore cópundus reliquit,eodem adhucpræfule ecclefiam gubernante, ac Ro-mam abiens ibi vitam finiuit,vt in iequentibus latius dicen-dum cftk^Anno autem dominicç incarnationis fexcentefi-ijmofeptuagelimofeptimOjCumEdilredrexMcrciorum ad-

dudo malign o excrcitu Cantiam vaftaret,6c ecclefias ac mo-nafteria fine rcfpeâu pietatisvel diuini timpri's foedaret,ciùitâ. tem quoqueRhofijin qua eratPutta epifcopus ^uärnüls co tempore abfens,com muni clade abfumpfit.CZiiod ille vBi có^

2,Qperitjecclcfiam videlicetfuam rebus ablatisOmnibus depo-pulatam,diuertit ad Sexvvlfum Merciorum'antiftirem,6lt; accepta ab eo poifefsione ecclefiæ cuiufdam,amp;: agel,li non grandis,ibidem in pace vitam finiuit.Nil omnino de reftauran-do epifeopatu fuo agens,quia ( iicut amp;fupra diximus) magis

2»5in ecclefiafticis quam in mundanis rebus erat indüftriuS^Sed inillafolumccclefiaDeofc'ruiensvbicUm’quc rogabatur ad docenda ecclefiaftica carmina diuertcns.Proquo Theodo rusinciuitateRhofi Vvilhelmumconlècrauit epiicopu, led illo poft non multum temporis prçinopia rerum ab cpifeo-

^opatu deeedcnte,atque ad alia loca iecedente,Gcbmundu pro| eo fubftituit antirtitem. Anno dominicç incarnationis fëxcé ■ tefimofèptuagefimo o(ftauo,qui eft annus imperii regis'Êcg^ fridi odauus, apparuit menie Augufto ftella qua? dicitür Co^' meta,6lt;: tribus menfibus permanens,matutinis horis orieba tur,exccliam radiantis flammæ quafi columnam præferénSi ’ Quo etiam anno orta inter ipftim regé Ecgfridum amp;nbsp;rcueren * difsimûantiftitemVvilfridum diflenfione,pulius eft idem an tiftes à fede fui epiicopatus,amp;: duo in locum cius iubftituti epi

Ecclefiafticæ hiftonr geneis fcopi,quiNordanHumbrorûgcnti præeflènt, Bofâ videlicet qui Deirorûjôc Eata qui Berniciorû prouinciam gubernaret. Hic in ciuitateEboracijillein Haguftaldéfi fiue Lindisfarnen ü ecclefia cathedram Habens epifcopalem: ambo de mona-chorum collegio in epiieopatus gradum adfciti.Cum quibusî amp;nbsp;Eadhedus in prouincia Lindisfàrorum ,quam nupernme rex Ecgfrid’ fuperato in bello amp;nbsp;fugato VvHbere obtinueiat, ordinatur cpifcopus:amp;huncprimùm cadem prouincia acce-pitproprium præfulem,{ècundum Ediluinum,tertium Ead-garum,quartum Cimberlhum que in præfenti HabehHabe- lO batenim ante Eadhedum antiftitem Sexvvlfum,qui etiam Merciorum amp;nbsp;Mediterran eorum Anglorum fimul epifeo-pusfuit.Vndeamp;expulfusdeLindifsi, in illarum prouincia-rum regimine permanfit.Ordinati funt autc Eadhed’, Bolâ, amp;nbsp;Eata Eboraci ab archiepifeopo Theodoro,qui etiam poftij très abicefsionis Vvilfridi annos,horum numero duos ad-diditantiftiteSjTumbertum ad ecelefiam Haguftaldenfem remanente Eata ad Lindis^rnenfem,6cTrumuini ad prouin ciamPiâ:orum,quæ tune temporis Anglorum crat imperio fubieda.Eadhedum deLindifsi reuerfum ,eo quod Edilre-iOt dus prouinciam recepiflèt, RHipenfi eccleliæ præfecit.

Vlfus eft autê ab epifeopatu fuoVvilfrid’ amp;nbsp;mul ta diu loca peruagatus Roma adiit,Britannia re dût.Et fi propter inimicitias memorati régis in patriam fiueparochiâ fua recipinonpotuit,nô tamê ab euangelizandi potuit minifterio cohiberi. Siquidem p diuertens ad prouincia Auftralium Saxonum,qu2e port Can* tuariosad Aurtrûamp;ad Occidentê vfq; ad Occidentales Sa-xones pertingitjhabensterram fàmiliarum fèptem miliû, amp;nbsp;co adhuc tempore paganis cultibus ièruiebat,huic verbû fidei lauacrù làlutis minirtrabat. Erat autê rex gentis illius Edil-vaich no multo ante baptizatus in prouincia Mcrciorû,prçfcn te ac fiiggerente rege Vvlfherc. A quo etia egreflus de fonte lô CO filii fufeeptus eft,in cuius fignum adoptionis duas illi pro-uincias

AnglórumLiber UIL «7*' uincias donauit, Veda videlicet infulam,amp; Meanuaroruni prouinciam in gête Occidentalium Saxonum.Itaqueepifco puSjConcedente imomultum gaudente rege, priinos pro-uinciç duces ac milites fàcroûndo fonte abluebat.Verû prei^

IO Itralium Saxonum diuini nominis Sc fidei erat ignara^ Erat autem ibi monachus quidam de nationeScotorum vocabu-lo Dicul,Habens monafteriolum permodicum in loco qui vocatur Bofanham fyluis Sc mari circudatum,6c in eo fratres^ quinq; fiuelex in humili Sc paupere vita Domino famulan-

25 rituri,autfludibus abforbcndi décidèrent. Verùm ipfa die ' quo baptifma fidei gens fufeepit illa defeendit pluuia ferena

amp; copiofa/efloruit terra,rediitqueviridantibus aruis annus Içtus Sc frugifer.Sicque abieda prifea iupcrftitione, cxfuiHata idololatria,coromniû Sc caro omniûexültaueruntin Deum jQ viuum,intelligenteseum,qui veruseftDeuSjSc interioribus

iè bonis amp;nbsp;exterioribus cælefti gratia ditafle.Nam amp;nbsp;antiftes cùm veniflet in prouinciam, tantamq ue ibi fàmis pœna vide retjdocuit eos pilcando vidum quçrere.Namque mare Sc flu mina corum piieibus abundabant.Sed piicandi peritia genti

25 nulla nifi ad anguillas tantum inerat.ColIedis ergo vndecu queretibusanguillaribushominesantiftitcsmileruntin ma/ rCjôe diuina iè iuuante gratia mox cepere pifees diuerfi generis trccentos.Quibus trifariam diuifis,centum pauperibus de i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a deruntp

Sederunt, centum his à quibus retia âceepèrunt, ochtumj’ht ÏÙOS vfus habebant.Quo beneficio multu antiftes car.omniu; in fuu diuertit amore,amp;libentius eo prædicante cælefttalpera^ ré cœperûtjCuiusminifterio têporalia bonâ fump(èr.uàt.Quo’ tempore rex Edilvvaich donauit rcuercndifsimo antiftitiVvil $ frido terram oôlogintafeptem familiarum,\ibi fuos homines; qui exules vagabâturreciperepoflètJvocabuloSeoIefeu^quod dicitur Latine Infulavituli marini.Eftaute locus ille.jYndiq;’ mari circundatus præter ab Occidentc,vndc habet ingreflum amplitudinis quafi iadusfundçzqualislocusàLatinispenin- loj fiilajà-Græcis folet Cherronefbs vocari.Huncergo loeacùm âccepiflet epifeopus Vvilfridus,fundauitibi monaû-çriûyacre gulari vita inftituit,maxime ex his quos fecum adduxerat fia tribus ,quod viq; hodie fucceffores eius tenere nofcuntur.Na ipfèilJisin partibus annos quinqjjid eft,vfq; ad mortê Ecg-15', fridi regis merito omnibus honorabilis,officium epifeopa-tus amp;nbsp;verbo exercebat amp;nbsp;opéré. Et quoniam illi rex cum præ fàta loci poflefsioné omnes quç ibidc erarit facultates cû agris èchominibus donauit,omnes fideChriftiinftitutos vnda ba ptifmatisabluit.Interquosferuos amp;ancillasducentosquin- -quaginta,quosomnesnonfblumbaptizandoà feruitute.dæ lâj monica faluauit,le_detiam libertatê donando liumanæ iugO; feruitutis abfoluit. . .

Vt interccffîoncOfwaldi régis peftifera - mortalitas ßt fubiata. .■ quot;Cap. xiin. '

N quo tunc monafterio nonnulla cæleftis gratisc dona fpiritualiter oftenfa fuiflè perhibent, vtpo-te vbi nuper expulfa diaboli tyrannidc Chriftus iam regnare cœperat. E quibus vnûquodmihi reuerendifsimus antiftes Accafiepius refèrre à fideliftimis ciufdem monafterii fratribus fibi reuelatum aflcrcre folebat, memorise mandate cornmodum duximus . Eodem fer-* me tempore quoîpfaprouincia nomen Chrifti fùfcepcrat,' multas Britannise prouincias mortalitas fæua corripiebat. Quæ cùmpræfatum quoque monafterium’,cui tune regen 3j do reuerendifsimus âc religiofifsimus Chriftifàccrdos voca^-bulo Eappa præfuit^nutu diuinæ difpenfationis attingerct,

Tdultiquefiuedehis qui cum antiftiteillô Vénérant, fiuede illis qui deeadem prouincia Saxonum nuperad fidem fuc-rant vocati,paßim dehac vita raperentur, vifumeft fratribus triduanûieiuniumagerejamp;diuinâfuppliciter obfccrare ele-jmentiam, vtmifericordiamfibidignaretur impendcre, Lue périclitantes hoc morbo à præfenti morte liberaret,feu raptos c mundo à perpétua animç damnatione lèruaret. Erat tune temporis in eodem monafterio pucrulus quidam de natione Saxonum nuper vocatus ad fidem,qui cadem tadus infirmi-10 täte non pauco jempore recubans in ledulo iacebat. Cùm er golècundamemoratiieiuniiac fuppJicationû dies ageretur, contigit forte iphim puerum hora ferme fecunda diei in loco in quo çger iacebatlolum inueniri, cui diuina difpenfatione fu^ito beatilsimiapoftolorum principes dignatilunt appare 15 re.Eratenim puer multum fimplicis ac manfuetianimi,fyn ceraque deuotione làcramenta fidei qua? fulceperatfèruans. Salutantes ergo ilium verbis piilsimis apoftoli dicebant:NoIi timerefili mortem pro quafolicituses: nosenim tehodicr-na die ad cæleftia régna fumus perduduri.Sed primùm expe-20 darehabes donee miirçcelcbrentur,acviatico dominici corporis aelànguinis acccpto,ficinfirmitate fimul amp;nbsp;morte ablb lutusadæternain cælisgaudiafubleueris. Clama ergo ad te presbyterum Eappan, amp;nbsp;dicito illi,quia Dominus exaudiuit preces veftras ôc deuotionem,ac ieiunia propitius alpexit, nc-25 que aliquis de hoc monafterio fine de adiacentibusci poflef-liunculis hac clade vitra moriturus eft.Sed omnes qui alicubi de veftris hac çgritudine Iaborat,refurreduri à languore ad pri ftinam funt folpitatc recuperandi,præter tefolum,qui hodier na es die liberandus à morte,amp; ad vifionem domini Chrifti, 30 cuifidelitcrleruifti,perducendusin cælum.Qupd diuina vo-bis milericordia,perintercefsionem religiofi ac Deo diledi re gis Ofvvaldi,qui quondam genti Nordan Humbrorum,amp; re gni temporalis âudoritate,amp; chriftianæ pietatis quæ ad regnu perenne ducit deuotione fublimiter præfuit, conferre dignata 35 eft.Hac etenim die idem rex ab infidelibus in bello corporal!

terextindus, mox adfempiterna animarum gaudia afliim-ptus in cælû, Se eledorum eft fociatus agminibus.Quçrantin fuis codicibus in quibus defundorum eft adnotata depofitio,

amp; inuenient ilium hac ( vt diximus ) die raptum elle d^ fæculo . Celebrent ergo miflas per cunda monafterii oratoria huius, fiue pro gratiarum adione exauditæ fuç deprecationis, fiue etiam in memoriam præfàti regis Of-vvaldijqui quondam ipforum genti præerat . Jdeoque j pro eis quafi pro fuæ gentis aduenis fiipplcx orabat ad Dominum, ôêcunâis conuenientibusad ecclcfiamfratri-bus communicent omnes fàcrificiis cæleftibus, amp;nbsp;ita fo luto ieiunio corpus quoque fuis reficiant alimentis. Quç verba cùm omnia vocato ad fe presbytero puer nârraflèr, lo înterrogauit eum folicitus , qualcs effent habitu vel fpe -de viri, qui fibi apparuiflent . Refpondit , prçclari omnino habitu amp;nbsp;vultu erant, lætifsimi ac pulcherri-mi quales nunquàm antè videram , neque aliquos ho -minum tanti decoris ac venuflatis eflè poflè credebam. Vnus quidem attonfus erat vt clericus , alius barham habebat prolixam . Dicebantque quod vnus eorum Petrus , alius vocaretur Paulus , amp;nbsp;ipfi effent miniflri Domini faluatoris noflri iesv Christi, ad tuitionernno ftri monafterii mifsi ab ipfb de cçlis . Credidit ergo Ver- 2,0 bis pueri presbyter , ac ftatim egreffus requifiuit in anna-li fuo amp;nbsp;, inuenit eadem ipfa die Ofvvaldum regem fuifle peremptum .Vocatisque fratribus parare prandium , miß-■ fas fieri , atque omnes communicate more folito prçce-

pit, fimul amp;nbsp;infirmant! puero de eodem facrificio domi- 25 nicæ oblationis particulam deferri mandauit. Quibus itageftis , non multo pbft eadem ipfa die puer defundus eft , fuaque morte probauit vera fuiffe verba quæ ab apo-ftolis Chrifti audierat. Sed amp;nbsp;hoc verbis eins teftimoni-um perhibuit, quôd nemo prætér ipfum tempore illo exjo codem eft monafterio raptusde mundo . Ex qua nimi-rum vifione multi, qui hæc audire potuerunt, Ôcad exo-randam in aduerfis diuinam clementiam, amp;nbsp;ad fàlutaria ie-iuniorum remedia fubeunda, fiinr mirabiliter accenfî .Et ex eo tempore non folum in codem monafterio , fèd^j amp;nbsp;in plerifque locis aliis coepit annuatim ciufdem régis acmilitis Chrifti natalitius dies miffarum celcbrationc venerari.

Vt Ceàdualla rcx jntcrfedo rege GeuilTorum Edilvvalcliprouineian» ilUm f;ua csede ac depopulatione actriuerit*

Ntêreâfuperueniens cum exercituCcadualIaiil uenis ftrennuifsimus de regîo genere Geuiflb-rum,cùm exularet à patria fua, interfeeit regerrt Edilvvalch, ac prouinciâ illam Içua cæde ac de populatione attriuit.Sed mox expulfus eft à du cibus regis Bertthuno amp;nbsp;Anthuno,qui deinccps regnum pro uinciç tenuerunt.Quorum prior pofteaab eodemCeadualIaj' cùm eflct rexGeuiflorum,occifus eftjamp; prouinciâ grauiore eft ^5 feruitio fubada. Sed is qui poft Ceaduallam regnauit fimi li prouinciam illam affliâione plurimo annorum tempore; mancipauit. Quare faâû eft, vttoto illo tempore Epiftopum proprium habere nequiuerit:fed reuocato domû Vvilfiido pri mo fuo antiftite, ipfi epiftopo Geuifl'orum,id eftjOccidenta-« ê? lium Saxonum,qui eflentinuentiin ciuitate,fubiaGerent.

Vt Vcfta infula Chriftianos l'ncolas fufcepen'r,cuius régij duo pueri ftatii» poft acceptum baptifma fint intcrcmpci.

Oftquàm ergo Ceadualla regno potitus eft Ge-uiflbrumjCepit amp;nbsp;infulam Veâ:am,quç eatenus erat tota idololatriç dedita,ac tragica cæde om-nes indigenas exterminate, ac fuç prouincie ho 'minespro his fubftituerecontendit . Votofe

obligans, quamuisnondûregeneratusfvt fertur)in Chrifto, quia h cepiftet infulam,quartâ partem eius fimul amp;nbsp;prçdç Do mino daret.Quod ita foluit,vt banc Vv il fri do epifeopo, qui tune forte de gente fùa fuperueniens aderat,vtendam pro Do mino offerret. Eft autem menfura eiufdem infulæ iuxta çfti-mationem Anglorum mille ducentarum familiarum. Vn-dc dataeft epifeopo poftefsio terræ treeentarum familiarum.

Atipfe partem quam accepitcómendauit cuidam de cicricis fuisjcui nomen Bernvvinijöe erat filius fororis cius, dans illi

, presbyterum nomineHildila, qui omnibus qui faluari vcl-lent verbum aclauacrum vitæ miniftraret. Vbi filentio præquot; tercundum noneflereor, qubdin primitias eorumquidej cadê infula credendo faluati fünf, duo regii pueri fratres vide heet Arualdi régis infulæ fpeciali funt Dei gratia coronati. Si quidem imminentibus infulæ hoftibus fuga lapfi funt de infula, amp;inproximam Vitorum prouinciamtranflati.Vbicum delatiinlocum qui vocatur Adiapidemoccultandosiêafacie i6 ’ régis vidoris credidiflênt,proditi funt,atq; occidi iuffï. Quod cum audiffet abbas quidam amp;nbsp;presbyter vocabulo Cimberth Habens non longè abinde monafterium in loco qui vocatur Reodfordjid eft,vadù arundinis,venit ad regem qui tunc cif-dê in partibus occultus curabatur a vulneribus,quæ ei inflida ij ' fuerant prælianti in infula Veda,poftulauitque ab eo vt fi ne-cefl’e clfct pueros interfici,prius cos licerct fidei Chriftianæ la-cramentis imbui.Conccfsitrex,amp;ipfcinftrudoseos verbo Vc ritatis, ac fonte falutaris ablutos, deingrelfu regni æterni cer-tos reddidit.Moxque illi inftante carnifice mortem Içtiiiibie 20 retemporalem,perquam{ead vitamanimæperpetuam non dubitabantelïêtranlituros.Hoc ergo ordine poftquamom-nes Britanniarum prouinciæ fidem Chrifti lulceperant,fulcc pit amp;nbsp;infula Vedan'n qua tarnen ob çrumnamexternç fîibie-dionis,nemogradum minifterii acledisepilcopalisanteDa- 2j niëlem, qui nunc Occidentaliû Saxonum amp;: GeuilTorum cft epifcopus,accepit.Sitacftautem hæc infula contra medium Auftralium Saxonum amp;nbsp;Geuiflorum,intcrpofito pclago lati tudinis trium milium,quod vocatur Solentc:in quo videlicet pclago bini æftus Occani,qui circum Britanniam ex infinito Oceano Septentrionali erumpunt,fibi met inuicem quotidie compugnantes occurrunt, vitraoftium fluminis Homelea, quod per terras vitarum,quç ad regionem GeuilTorum pertinent,præfàtum pelagus intrat. Finitoque conflidu in Ocea-num refufi vnde vénérant redeunt.

^Is tépofibus audiensThQQ4;9tus,ftdc.nieccIefi^ y ConftaritinopoJiperhçxçfîiji^i^thyp^tis niul-turn eflè turbatanijamp;çeçleftas Angîorutq qui-’ buspræeratabhuiuftno4idabe,irn07.9nes pêrj ___JJdurare.defyJôrans,colIçiJ^}3iVenerâbJiumïacelt; dotum dodorum^; plurimoïumiçœtujcuius eflpnt.^det fin guli fèduJus inquirebatyonw-umq; ynanirneqnn,^(|e,c,3sil}^ lica repperit conftnfuin. Etbunc-fynoft^l^bp^ lHtte?is jad^ in-f ftrudionem memoriamqjfôquçntiu^QiïirnenclaXç.cufapit^ iPjquarum videlicet litterarum iftud cxprdiuniefti^ïn^qppiu ne domini lefu Ghriftilaluatorisdmperantibus dqmuus pi.if fimis -noftris -Eegfrido rege.Hum,br0iiiçp/i.um,ânq9, ^çeimp regni eiuSjfub die q^nta decimâ kalend.Q(ÂobrisJn,d|iâ. U a,ô^ Edilredo regeMercinenfiûj^nno-lexto regni eiiis,J2lt; 4.Î duulfo rege Eftranglorû,anno decimo'fcptinaoregqi.eius,^ Lodthario rege, Câtuariorû/egni eius aqfio feptimo,prçfidl te ipfoTheodorô gratia Deiârçhiêpifi^PpBvitânicEinfuIæ^i^ ciuitatis Dorouernis,vnâ çû-cofedetibus qçtcris'CpifeopisBrt tâniçinfulçjViris vcnerabilibus,prepofitis lacrofandis eûag^ 'p.Q liis in loco Saxonico vocabulo Hedtfeld nominal ,pariter i; tradates fidé reda amp;orthodoxâexpôfüimus, ficut dominus nofter lefus incarnatus tradidit difeipulis fuis,q prçftntialiter

Viderût amp;nbsp;auch crût ferm ones eius,atqjlâqi^orû patiû tradidic lymbolû,amp;generaliteromnes.fàndiamp;ynruerfalcsfynodijôc , ^5 omnisprobabiliûcatholicçejGdefie dotflorurn chQrus - Hos itaq; feqtiêtes nos pie atqueorxliQdôxè,4uxtadiuinixùs infpi-Tatâ doârina eorû,profelsi5.rGdirnus,couftanter amp;nbsp;cofitemur ■fecundumiàndos patres^propric^ôe véracité^pattem nbsp;nbsp;filiû

amp;: ipiritum fanâ:um,trinitatcm in vnitate confubftantiaîem, 50 vnitatem in trmitatCjhoceft,vpumPeum in ttiHus fubÏÏf ftentiis vel perfonis confubftantialibiis equal is gloriæ ôe ho-î noris.Et poft multa huiufmodi quç ad reâç fideiçonfefsionc pertinebant, hçc quoque ûnda fynodus fui? litteris addidit. Sufcepimusfànétas ôé vniuerfales quinqjfynodÔ's beatoruSc 35 Deo acceptabiliû patrû,id eft,qui in Nicena çogrégati fucrunt trecentorû decê amp;nbsp;oôlo,contra Arriû impnfsimû amp;nbsp;eiufdê gmata.Et in Cóftatinopolicentû quinquaginta cotra vefinia ’ Macedonü ôc Eudoxii,ôlt; eorû dogmata.Et in Ephefo pfi tno i ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'ducencorürâ^

‘7® Ecclefiafticæ Hiftoriæ gcntis duccntorurrt contra hequifsim'um Ncftorium amp;: eiufHem do gmata; Et in Calccdonc ducêtorum amp;nbsp;triginta contra Euthi cem amp;nbsp;Ncftorium amp;nbsp;êorum dogmata.Et iterum in Conltan tinopoli (Quinto côhgregati funtconciliojin tempore luftinia ni minons contraThéôdorum amp;fTheodoretûôè Ibcepifto*^ las Sgt;c ebrûm dogmata.Contra Cirillum paulo poft. Etfy-nodüm quæ ßda cft in vrbe Roma in tempore Martini papç bcatifsimï,indid.-cKftaua,imperantc. Conftantino piifsimo annonono.Suïcîpîmusôeglôfificamus dominum no ft rum lefüm Chriftungficutifti glorificauerunt,nihil addentes velj^' fiibtrahenteSjamp;anathématizamus corde ore quos anathe-gt; * rhatizaueruntjßc quösfufceperuntfufcipimus, glorificantes Pcum pattern fine irtitiojôc filium eius vnigenitumex patrc gcneratumantc/çcula,amp; fpiritum fmdum procedentern ex pâtre Slt; filio inenarrabiliter,ficut prçdicaucrunt hi, quos me-morauimus fupràjfandi Apoftoli,amp; Prophetæ, Doârores. Èt nos omncs fubfcribimus,qui cum Theodoro archiepifto-pQ fidem catholicam expofuimus.

Ijj ' nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CAP. xvni. . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;20

Nter erathuic lynodo, paritcrquc catholicæ {!•gt; dei décréta firmabat vir venerabiJis Johannes ar-chicantor ecclefiæ fandi Petri, amp;nbsp;abbas mona fte-^C*^rii beati Martini,qüinuper veneratà Roma per iufsionem papæ Agathonts,ducereucrendilsimoabbate Bi-

(copo cognomihe Benedilt;fto,cuius fupra meminimus. Cùrn autem idem Benedidus conftruxiftet monafteriû Britanniæ,

in honoré beatifsimi Apoftolorum principis iuxtaoftium flu minis VvyrijVcnitRomam cum cooperatoreaclbcioeiufdc ' ©péris Ceolfrido, qui poft ipfum eiuldem monafterii*abbas fuit(quod amp;nbsp;ante fæpius facere confueuerat) atque honorifi-cè à beatç memoriæ 'papa Agathone fufteptus eft:petiitque gt;nbsp;accepitabf. mmunimentûlibertatis inonafterii quod fece~-rat cpiftolam priuilcgii ex audoritate Apoftolica firmatam, ' iuxta quod Eegfridum regem voluifle ac licentiâ dedifle no-ucrat, quo concedente polTefsioncm terræ largientc ipfum /nonafterium fecerat,accepit amp;nbsp;præfatum lohannem abba-

Anglorum, Liber llll. *7^ tem Britanniaperducenclû,quatcnus in monafterio fuo ciif-fum canedi annuu,ficut ad ûndû Petrû Romç agebatur, edó ceret.Egitq; abbas loannes vt iuisione acceperat pontificis,amp;: ordine videlicet rituquecanendi ac legendi viua voce prçûti jmonafterii catores edoGedo,0c ea quæ totius anni circulus in celebratione dierum feÛorû poiccbat etia litteris mandando: quç hadenus in eode monafterio ieruata, amp;: â multis ia iunt circûquaq; tranfcripta.No fold aut ide loannes ipfius mona-fterii fratres docebat,verum de omnibus pene eiufde prouin lo ciæ monafteriis ad audiendû eu, qui cantadi erat periti cóflüe bant.Sed Sc ipfum,per loca in quibus doceret, multi,inuitarc curabat.Ipfe aût,excepto cantandi vel legedi munere,amp; aliiid in mandatis ab apoftolico Papa acceperat,Vt cuius eflet fidei Angloru ecclefia diligenter edifceret,Romamq; rediens refer ijret.Na amp;iynodii beadpapç Martini centu quinq; epifeopo-rü conlènfum,nó multo ante Romæ celebrata,contra eos ma. ximè,qui vnamin Chrifto operationc amp;nbsp;voluntate prædica^ bant,lècû veniens attulit,atq; in prçûto rch’giofifsimi abbatis Benedidi monafterio trafcribenda comodauit.Tales nanq; jjoCO tempore Coftantinopolitanæ ecclefiæ fide multura tüfba' uerant, fed Domino donate proditi iam tûcamp;vidifûnt.Vri -de volens Agatho papa, ficut in aids prouincii'S ita etia inBri‘ tannia,qualis eflet ftatus ecclefiæ,quomô ab hæreticorû cóta-giis caftus,.edifcere,hoe negotiû reuercndilsimo abbati Ioan 25 ni Britannia dcftinato iniunxit.Quamobre colledo pro hod in Britannia lynodo,quam diximus,inuenta eft in omnibus ftdes catholica inuiolata. Datumq^ illi exemplar eius Roma’ perferendu,verum ille patria reuertens,no multo poftquam Oceanu trâfiit,arrept’ infirm itate,ac defundus eft.Corpusq; ^oeius ab amicis propter amore iandi Martini, cuius monafterio præcrat,Turonis delatu atq; honorifice fepultu eft. Nâ benigno ecclefiæ illiusholpitio cum Britannia iret exceptus-cft,rogatusq; multu à fratribus Vt Roma reuertens illo innere rcuerteretur,atq« ad earn diuerteretecclefiam. Dcniq; ibi-jjdem adiutores itineris amp;nbsp;iniudi operis accepit.Qui 6c fi in id neredefundus eft,nihilominus exemplumcatholieæ fidei Anglorum Romam perla tu m eft, atque ab apoftolico Papa omnibusque qui audiere vel legere gratandlsimc fulceptum-.

VtEdildridaregina virgô perpétua pcrmanferitjCuiusnec nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

îjCcepit autemrex Ecgfridusconiugc nomine J EdiJdridamjfiliamAnnç regis Onêtalium An glorumjCuiuslæpius mentionem fècimus,viri 'bene religiofi ac per omnia mente opéré egre gii.Quam amp;nbsp;altérante ilium virhabuerat vxo-rem,princeps videlicet Auftraliû Giruiorum vocabulo Ton- lo bert.Sedillo poft modicum tempons ex quo earn accepit de fundojdata eft regi præfato. Cuius confortio ciim vteretur duodecim annisjperpetua tarnen manfit virginitatis integri-tategloriofajficutmihimctfcifcitanti (cum hoc an ita eflêt quibufdâ venifletindubiû)beatæ memoria? Vvilftidus epifco pus refèrebatjdicêsfe teftem virginitatis eins efle certifsimû, adeovt Ecgfriduspromifèritfc ei terras ac peeünias’multas effe donaturum, h reginç poftet perfuadere eins vti conubio, quia ftiebat illam nullum virorum plus illo diligere. Nec dif fidendum eft,noftra etiam çtate fieri potuifte,quód æuo præ- za cedente aliquotiens faiftum fideles hiftoriæ narrant,donante Vno eodemque Domino,qui fe nobifeum vlque in fincfæcu limancre pollicetur.Nam etiam fignû diuini mira'culi, quo eiufdem ièeminç fcpul ta caro corrumpi no potuit,iriditio eft, quod à virili contaàu incorrupta pefdurauerit. Quæ mul-turn diu regem poftulans,vtfieculi curas rclinquere,atque in monafterio tantü vero regi Chrifto fcrüire permitteret, quod vbi vix aliquando impetrauit,intrauit monafterium Ebbe ab batiftæ,quæ erat arnica Ecgfridi régis,pofitum in loco quem Coludi vrbem nominantjaccepto velam'ine lànftimonialis habitus à præfato antiftite Vvilfrido.Poft annum verb ipfa fa lt;âa eft abbatifta in regione quæ Vocatur Elge, vbi conftrudo monafterio virginurn Deo deuotarum perplurimû mater vir go amp;nbsp;exemplis Vitæ cæleftis efte cœpit amp;r monitis. De quafe-runt,quia ex quo monafterium petiit, nunquam lineis fèd fb 5$ lum laneis veftimentis vti voluerit,raroque in calidis balneis præter îmminentibus folenniis maioribus, verbi gratia, Pa-fçhçjPcnthecofteSjEpiphaniæjlauari Voluerit,amp;: tunenouifsi

Anglorum^ Liber UIL \ ma omnium lotis prius fuo fuarurhque miniftraru oblèlt;^uió' cæteris quæ ibi effent famulabus ChrilH. Rarô etiam præter maiora lolennia vel arâiorê ncccrsitatem,plufquâlemelpéf * diem mâducaueritlêmper,fi nô infirmitas grauior prohibuif } fet. Ex tempore matutinælynaxeos vfq; ad ortum diei in ec clefia precibus intêta perftiterit.Sunt etiâ. qui dicût,quôd per ■ prophetiæ IpiriturnjSc peftiiêtiam qua ipfa effet moritura,præ dixerit, amp;numerûquoqueeorûquide fuo monafteriohoc eflènt de mundo rap'iendi,palam cûâis præfentibus intima-ib uerit.Raptaeftautcm ad Dominum in medio fuorum poft annos fèptem,ex quo abbatiffç gradum fufceperat.Et çquè vt ipfa iufferat,non alibi quàm in medio eorum iuxta ordinem quo tranfieratligneo in locello fepuIta.Cui fuccefsitin minr-fterium abbatiffæ foror cius Sexburgajqua habuerat in côiugê ^Earcombertus rex Câtuariorû.Et cùm iedecim annos effet fc ’ pulta,placuit eide forori abbatiffç leuari ofla eius,amp;: in locello nouopofitainecclefiamtransferri.lufsitquequüfdam c fra-tribusquçrerelapidêjdequolocelluminhoc facere poflcnt. Qui afcenlanaui(ipfaenim regio Elgievndiqueeft aquis amp;nbsp;^Qpaludibus circundata,neque lapides maiores habet)venerunt ad ciuitatulam quandadefolatam nonproculinde fitam,quç' lingua Anglorum Grandaceftir vocatur, Si mox inuencrunt iuxta muros ciuitatis locellû de marmore albo pulcherrimè là lt;ftum,operculoquoquefimilislapidisaptiftimè tedû. Vndc • Inintelligentes àDomino fuum iter eflê pro/peratum,gratias a-gentes retulerunt ad monafterium.Cumquecorpuslacrç vir ginis acfpôlç Chrifti aperto fepulchro effet prolatum in lucê, ita incorruptum inuentum eft^ac fi eodem die fuifiet defun-«ftajfiuehumoconditajficutamp;præfàtus antiftes Vvilfrid’,amp;: jomüItiaIiijquinouere,teftantur.Sedcertiori notifia medicus

Cinfridus,quiamp;morienfi illi Sc eleuatæ detumulo affuit, referre erat folitus,qubd illainfirmata habuerat tumorê maxi mum fub axilla, amp;nbsp;iufiêrunt me,inquit, inciderc tumorcm il Ium,vt efflueretnoxius humor qui inerat.Quod dum faccrê, jjVidebatur ilia perbiduum aüquanto leuius habere, ira vt mul tiputarent, quôdlànaripofletàlanguore. Tertia autemdic prioribus aggrauata doloribus,ôc rapta confeftim de mundo, dolorem omnem acmortem perpétua falutc ac vita mutauit.' - , nbsp;quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R Cumque

Cumque poft tam multos annos eleuanda eflènt oflàdefc-pulchrOjôè extento defuper papilione omnis cogregatio hinc ftatrum inde fororum piallens circunftaret,ip{a autem abba tiflà intus cum paucis oflà eleuatura amp;nbsp;delatura intraflèt, repé te audiuimus abbatiflam intus clara voce proclamare:Sit glo- J ria nomini domini.Nec multo poft clamaucrunt me intro,re fèrato oftio papilionis,vndique eleuatum de tumulogt;amp; pofi-tum in leâulo corpus facræDeo Virginis quafi dormientisfî milc.Sedamp;difcooperto vultus indumento monftrauerunt mihi etiam vulnus i ncifurç,quod feceram curatum,ita vt mi lo rum in modum pro aperto ôc hiantc vulnerc cum quo fêpul-ta erat, tenuifsima tune cicatricis veftigia apparcrciit. Sed amp;nbsp;linteamina omnia, quibus inuolutum erat corpus,in'-tegra apparuerunt amp;nbsp;ita noua ,vtip{bdieviderentur caftis cius membris eflè circundata . Ferunt autem quia cùm ij præfato tumore ac dolore maxillç fine colli premeretur,mul-tum dcledatafit hoegenere infirmitatis,ac lolita dicere; Scio certilsimc, quia merito in collo pondus languoris porto, in quo iuuenculam memini me lupetuacua monilium ponde-' ra portare,amp; credo quod idco me fuperna pietas dolore colli 20 voluit grauari,vt fie abfoluat reatu a fuperuacuæ leuitatis, dû mihi nunc pro auro amp;: margaritis de collo rubor tumoris ardorquepromineat. Contigitautem taâu indumentorum' corundem amp;nbsp;dæmonia ab obfefsis fugata corporibus,amp; infir mitâtes alias aliquotiens elfe curatas. Etloculum in quoij ‘ primo lèpulta cft nonullis oculos dolen tibus faluti fuiflè per-hibent.Qm cùmfuum caputcidem loculo apponentes oraf-lènt,moxdolorisfiuecaliginisin comodumab oculis amo-uerent.Lauerunt igitur Virginis corpus,amp; nouis indutum vc ftibus intulerunt in ecclefiam,atque in eo quod al la tû erat làr jq cophago pofuerût,vbi vfq; hodie in magna veneratione habe tur. Nliru verôinmodûitaaptû corpori virginis làrcophagû inuentû eft,ac fi ci Ipecialiter præparatû fuiiret,amp; locus quoq; capitis feorfum fabrefaâus,ad menfuram capitis illius aptifsi mefiguratus apparuit.EftautêElgein prouincia Orientalin Anglorû regio familiarû circiter fexcentarû,in fimilitudinc in fulæ vel paludibus(vt diximus)circundata vel aquis,vnde amp;nbsp;à copia anguillarum,quæ in eifdê paludibus capiuntur,nomcn

accepit.Vbi monafteriû habere defiderauit memorata Chri-ftifamula, qaoniamde prouincia eorundenï Orientaliuni Anglorum ipfà, vt præfati fumus,carnis originem düxerat;

Hymnus de illai. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

! Idetur oportunum huic hiftoriæ ctiam Hy mnû yirginitatisinfèrere,quem antcarinosplurimo^ laudem ac præconium eiufdem fcginx ac [fpofç Chrifl:i(amp; ideo veracitef regiriç quja/pô-fa Chrifti)Elegiaco metro confuimus: Sgt;c imitari rnorerri /à-crç fcripturæ,cuius hiftoriæ carmina plurima indita, amp;hæc metro ac verfibus conftat èflè compofità.

LmaDeustrinitas,qui fæcula cunda gubcrnas,' Annue iam cœptis aima Deus trinitas.

Bella Maro reibnet,nos pacis dona canamüsy Munera nos Chrifti,bella Maro refonct. Carmina cafta mihi foedæ non raptus Helenæ,

Dona fuperna loquar, miièræ no prælia T roiæ, Terra quibus gaüdet,ddna fuperna loquar.

En Deus altus adit venerandæ virginis aluum, Liberet vt homines en Deus altus adit.

Gaudet arnica cohors de virgine matrc tonatis,» Virginitatc micans gaudet arnica cohdrs.

Huius honor genuit cafto de germine plures, Virgineos flores huius honor genuit.

Ignibus vfta feris virgo non ccffàt Agathe,-Eulalia perfcrt ignibus vfta feris.

Cafta feras fùperat mentis pro culmine Tecla,-Eufemia facra cafta feras fuperat.

Læta ridet gladios fèrro robuftior Agnes, Cecilia infeftos læta ridet gladios.

Multus in orbe viget per fobria corda triûphus, Sobrietatis amor mùltus in orbe viget.

. ’ Noftra quoq- egregia iam tepora virgo beauit, Edildrida nitet noftra quoque egregia.

Percipit inde decus reginæ amp;nbsp;fceptra ftib aftris. Plus fupra aftra manen s,percipit inde decus. Quid petisalma virufponfo iâ dedita ftimmo?

'Regis vt ætherei matrem iam credo fëquaris. Tu quoque fis mater régis vtçtherei.

’ Inq« monafterio eftlponfa dicataDeo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Totafacratapolo celfis ybi floruit aélis, Reddidit atq; anima totafacratapolo, (bres, Virginis alma caro eft tumulata bis odo Noué-Nec putet in tumulo'virginis alma caro.

Chrifte tui eft operis,qa veftïs in ipfa fcpulchro Inuiolata nitet,Chrifte tui eft operis.

Hydros Sc ater abit facræ pro veftis honore, / Morbi diftiigiunt,hydros ater abit.

Zelus in hofte furit quonda qui vicerat Euam, Virgo triumphat ouans zelus in hofte furit.

' Aipice nupfa J)eo,quæ fit tibi gloria terris, Quæ maneat cælis,afpice nuptaDeo.

Munera læta capis feftiuis fulgida tedis, Ecce venit iponfus munera læta capis.

Et noua dulcifono modularis carmina pledro, Sponia hymno exultas Öc noua dulci fono.

Nullus ab altithroni comitatu fegregat agni. Quam aftedu tulerat, nullus ab alti throni. t

Nno rcgni Ecgfridi nono confèrto graui prçlio interipfum amp;Edilredum regem Merciorù iux ta fluuium Tfeanta,occi'fus ett EIbuini frater re gis Ecgfridi iuuenis circiter dccem amp;nbsp;odo an-___norum5Vtrique prouinciæ multum amabilis. Nam fororem eius,quæ dicebatur Ofthridi,rex Edilred habe bat vxorem.Cumque materies belli acrioris amp;nbsp;inimicitiç ló-gioris inter reges populosqueferoces videretur exorta,Theo-ïo dorus Deo diledus antiftes diuino fretus auxilio fâlutifera ex hortatione cœptum tanti periculi funditus extinguit incendi um,adeo vtpacatis alterutrumregibus acpopulis nullius ani ma hominis pro ïnterfeófo régis fratre , led débita folum-modomulta pecuniæ régi vltori daretur.Cuius fœdera pacis IJ multo cxindc tempore inter cofdem reges eorùmque re gna. tdurarunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;,lt;'

]N præfato autem prælio quo occifus ed rex El-jbuini memorabile quoddam fadum elfe con-ftat,quodnequaquam filentio prætereundum arbitror, fed multorum falutiïi referatur fore proficuum.Occiftis eftibi inter alios de militia

einsiuuenis vocabulo Imma,qui cum die illo nodefeque-te inter cadauera occiforum firnilis mortuo iaceret, tandem recepto fpiritu reuixitjacrefidensfua vulnera prout potuit ipfe alligauit.Deinde modicum requietus leuauit fe,amp;r cœpit 3oabire fic,vbiamicosquifui curam agerent poifet inuenire.

citus,amp; ad dominum ipforum comitem videlicet Edilredi régis addudus.A quo interrogatus quis eflettjimuit fe milite fuifle confiterj^rufticum fe potius amp;nbsp;pauperem, atque vxoreo 35 Vinculo colligatum fuifle refponditjSc propter vidum militi busadferenduminexpeditionêfecumfui fimilibus venifle teftatus eft. At ille fufeipiens eumjCuram vulneribus egit, vbifanari cœpitjnodu eum ne aufugeret vinciri prçcepit,nec

tarnen vincin potuit. Nam mox,vt abiere qui, vincieranf,ea- ’ dem funt eius vincula foluta. Habebat enim germanu Iratre, cui nomen erat Tunna,presbyterum amp;abbate monalleriiin ciuitate quæ hadenus ab eius nomine Tunnacettir cogno-minatur. Qui cum eum in pugna peremptum audiret, venir V quçrere,fi fortè corpus eius inuenirepoflet, inuentumq; aliû illi per omnia fimilimum putauit ipfum efïê,quem ad mona fterium fuum deferens honorificè {cpeliuit3amp; pro abfolutio-ne animæ eius fçpius miflas facere curauit. Quarû celebratio- ■ ne faôtum eft quod dixijVt nullus eum poflèt vincire quin co- lö tinuó iblueretur.Interea comes qui eum tenebat mirari amp;nbsp;interrogate coepit,quare ligari non poflet:an fortè litteras folu-toriaSjde qui bus fabulæ fèrunt,apud fè haberet, propter quas ligari non poflèt. At ille refpondit nihil fe talium artiû noflè: fed habeo fratremjnquitjpresbyterû in mea prouincia:ôlt; fcio 15 quia ille me interfedum putans pro me miflàs crebras facit,Se fi nunc in alia, vita eflem,ibi anima mea perintefcelsiones e-ius folueretur a pœnis.Dumque aliquahto têporè apud comi te teneretur,animaduerteruntqui eum diligentius confydera * bant ex vultu amp;: habitu amp;nbsp;fèrmonibus eius, quia non erat de 20 paupere vulgo(vt dixerat)fed de nobilibus.Tum fècretè aduo cans eum cornes interrogauit intentius vnde eflet, promittés fè nihil ei mali futurum pro eo,fi fimpliciter fibi quis eflèt pro deret.Quod dum ille facerct,minifl:rum fe regis fuiflè manife flans,refpondinôc ego per fingula tua refpôfà cognoucram,q^ rufticus non eras.Et nunc quidem dignus es morte, quia om nés fratres ôc cognati mei in ilia funt pugna interempti,nec te tarnen occidam,nefidem mei promilsi præuaricem. Vt ergo conualuit,vendidit eum Lundonia Frefoni cuida, fed nec ab illo, nec cùm illuc duceretur vllatcnus potuit alligari. Verùm cùm alia atque alia vinculorum genera ci hoftes imponerent, diflblutafunt.Cumque videretquiemerat,eum vinculis no poflecohiberi, donauiteifacultatemfefc rcdimcndi,fipof-lèt.A tertia enim hora quando miflæ fieri folebant fçpifsimè vincula foluebatur. At ille dato iureiurandovt rediret velpe 35 cuniam illi pro fe mitteret,venit Cantiam ad regemLodhere, qui erat filius fororis Edildridæreginæ, dequafupràdidum eft,qui amp;iplèquopdam eiufdem reginæ minifterfucrat, pe-

tiitque amp;acecpiciab eo pretium fuç redemptionis,ac fiio Domino profè(vt promiferat)mißt.Qui poft hæcin patriam re^-uerfus,atque ad fuum fratrem perueniensjreplicauitex ordirïe cüda qüç fibi aduerfa, quçùe in aduerfis fblatia proueniffent.

5 Cognouitquc referente eo illis maxime temporibusfua fuiiP-fe vincula foluta,quibus pro fe miflarum fuerantcelcbrata fa^ 'lennia. Sed alia qüæ periclitanti ei commoda contigiftent profpera^perintercefsionem ftaternam oblationem ho-ftiçfalutans cçIitusfibifuiflèdonata^intelIexit.Multiquehçc à prælàto viro audientes,accenft funt in fidc âc dcuotione pie-' tatis ad orandu, vel ad eJeemôfynas faciendas, velad offerer»-das Domino vidimas fàcræ oblationis, pro ereptione fuoru, qui de fçculo migrauerunt. Intellexerunt enim, quod faerifi’-cium falutare ad redemptionem valeret amp;animæ amp;nbsp;corporis fcmpiternam . Hanc mihi hiftoriam etiam quidam eorù,qut ab ipfo viro in quo faÛa cft audiere,narrarunt,vnde earn q u^ Jiquidô,comperi indubitanter hiftoriæ noftr^ eccleftafticç in-fèrendam credidi* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;!-j.

Nno poft hune fèquente,hoc eft,anno domini-^ cç incarnationis fcxcentefimo odogefimo reli-giofifsima Chrifti famula Hilda abbatilfa mo- . naft,erii,quod dicitur Streaneshalch(vtfupràrc tulimus)poft multa quæ fecit in terris opera ce-leftia ad percipienda præmia vitæ cæleftis de terris ablata tran fiuitjdie quintadecima kalend.Decembrium,cùm eflet anno rumfexaginta fex,quibusæquaportione diuifis,triginta tres priinos in fæculari habitu nobilifsimè conuerfata compleüit.

fecrauit. Nâ amp;nbsp;nobilis natu erat,hoc ,eft filia nepotis Eduini régis vocabulo Hercrici,cû quo etiarege ad prædicationê bea tæ memoriç Paulini primi Nordan Hum brorum epifcopi fi* dem amp;nbsp;facramenta Chrifti fufcepit,atque hæc vlque d um ad eius vifioncm peruenire meruit,intemerata fercauit. Quæ 35 cùm reliâ:o habitu fçculari illifoli fèruire decreuiftet, fecefsit ad prouinciam Orientalium Anglorum.Erat nanquepropint qua tegis illius,defydera.ns exinde,fi quo modo poftèt,dereli: èa patria,ôlt; omnibus quçcûqj habucrat, Galliam peruenire,’

atque in mohafterio Cale peregrinam proDomino vitam du cere, quölaGiliusperpetuam in cælis patriam poflèt mereri. JNam amp;ineodem monafterio foror ipfius Hærefuid mater Aldulfi regis Orient^liurp Anglorum regularibus fubdita di fciplinis ipCo tempore coronam expedrabat çternam. Cuius j çmulata exemplum amp;nbsp;ipfapropofito peregrinandi annum to 2tum in prçfata prouinciaretêta eft.Deinde ab Aidano epdeo po in patriam reuocata,accepitlocum vnius fàmiliç ad Septe trionalem plagam Vviri fluminis, vbi çqueanno vno mo-nachicam cum pefpaucisfociisvitam agebat. Poft hæcfada lo eftabbatiflàin monafterio quod vocatur Heortheu,quod vir delicet monafterium fadum efat non muJto ante, à reJigioià Chrifti famula Heiu:quç prima fœminarum fertür in prouin cia NordanHumbrorûpropoütum,vcftemq; fandimonia-lis habitus confecrante Aidano epftcopo fufeepifle. Sed ilia 'poft non multum tempus fàdi monafterii iècefsitad ciuita-tem Calcariam,quçàgente Anglorum Kalcaccftir ^ppella-tur,ibilt;^ue manfioncm libi inftituit.Prælataautem regimini monafterii illius famula Chrifti Hilda mox hoc regular! vita per om nia,prout à dodis viris dilcere poterat,ordinäre cura- jq -bat.Nam epilcopus Aidan, 6c quique nouerantearn reli-gîofi,pro infita ei làpientia amp;nbsp;amore diuini famulatus, lèdu-loeam vifitare,obnixè amare,diligenter erudire folebant.

Cùm ergo aliquot annoshuic monafterio regulatisvitç in- * ftitutioni multum intenta præeflet, contigit earn fufeipere etiam conftruendum ftue ordinandum monafterium in loco quivocatur Streaneshalch, quod opus fibi iniundum nólè-gniterimpleuit.Nam eildem quibusprius monafteriuetiam hoedifciplinis vitæregülaris inftituit.Etquidem multäinibi quoque iufticiæ,pietatis)amp; caftimoniæ,cæterarumq; Virtutû, fed maxime pacis amp;nbsp;carîtatis euftodiam docuit, ita vt in ex- ■ emplum primitiue ecclé(jæ nullus ibi diucs,nullus eflètegês, omnibuseflènt omnia cortimunia,cùm nihil cuiulquam ef-lêvideretur proprium . Tantæenim eratipfa prudentiæ, vt non folum mediocres quique inneceftitatibus fuis,lèd etiam reges acprincipes nonnunquam ab ea confilium quç-rerentamp;inuenirent.Tantum ledioni diuinarum feriptura-rum fuos vacate fubdit os,tantum operibus iuftitiæ fe exerce-

refaciebatjVt facillimè viderentur ibidem,qui ecclefiafticum gradum,hoc eft^altaris officium apte fubirent,plurimi poffe re periri.Demque quinque ex eodem monafterio pollea epifco pos vidimus,amp; hoS omnes finguJaris meriti ac Lndtiratis vi^-5 ros,quorum hæc funt nomina Boft, Aeda, Oftfor, Iohannes

amp;VviIfridus.Deprimofupra diximus,quód Eboraci fucrit conftcratus antiftes.Deftcundo breuiter intimandum,quód in epifcopatüDorcilceftre fuerit ordinatus* De vltimis infra dicendû eft,quôd eorû primus Haguftaldenfis,fccundus Ebó racenfis ecclefiæ ordinatus fit epilcopus.De medio nunc dicà mus,quia cû in vtroq; Hildæ abbatillç monafterio Jecfioni 5^: obfèruationifcripturarû opefa dcdißct,tandcperfcdiora’dely derâs,venir Cantia ad archiepifcopû beatç recordationisTheô dorû, vbi pofteaq- aliquandiu ledionibus ftcris vacauit, etia 15 Româ adiré curauit,quod eo têporis magnç virtutis çftimabâ tur.Et inde cû rediens,Britannia adiiffer,diuertit ad prouinciâ Viôtiorû, cui tunerexOfricpræfuit,ibique Verbum fideipræ dicans,fimul amp;: exemplû viuendifefc videntibus atq; audien tibus exhibens,multo tempore manfit.'Quo tempore antiftes 20 prouinciæ illius vocabulo Bofelus tata erat corporis infirmita

te depreffus,vt officium epiftopatus per fè im|yJere no poflèti Propter quod omniû iuditio prçfttus vir in epifcopatûpro eo eIedus,aciubenre Edilredo rege per Vvilfridum bcatç memo riæ antiftirem,qui tune temporis Mediterraniorum Anglorû ^5 épifeopatum gercbar,ordinatus eft,pro eo quôd archiepifeo-pusTheodorus iam defundus erat,amp; nondû aliuspro eo ordi natus epifcopus.ïn quavidelicet prouinciâ paulo ante,hoc efty antepræfttum virû Dei Bofèlum vir ftrcnnuifsimus amp;nbsp;dodif fimus arque excellentis ingenii vocabulo Tatfrid deeiufdem 3o abbatiffçmonafterio eleâus eftantiftes : ftd priufquam ordi

när! poftet morteimmatûrapræreptuseft. Non folum au* tempræfttaChriftiancinaôc abbatiffa Hilda, qiiàm omnes quinouerantobinfignepietatis amp;gratiæ matrem Vocare cô fueuerant,in fuo monafterio vitæ exemplo præfèntibus exti-35 tit,fèd etiâ in plurîmis longius manentibus,ad quos fœlixin-duftriæ ac virtutis eius rumor pcrucnir,occafioné ftlutis ôc cor reófóis miniftrauit.Oportebat naqj impleri fomniû,qcFmater cius*

Ecclefiafticæ hiftoriæ gcnn's eiusBregofuid in infantiaeius vicIit.Quç,cùm vir eiusHeriric exularetfub rege^Britonum Cerdice, vbi amp;nbsp;vcnenopernt,vi ditpcrfomniuni,quafifubito fublatum eum quaefierit cum oinni diligentia,nullumque eins vfpiam veftigium apparue-rit.Verùm cùmfolertifsimè ilium quæfiflèf,extemplo fèrcpc rire fub veftefua monde preciofifsimum, quoddumatten tiusconfideraret, tantifulgoreluminis refulgere videbatur, Vtomncs Britanniæ fines illius gratiafplendoris impleret. Quod nimirum fomnium veraciter in filiaeips, dequalo-quimur,impletum eft. Cuius vita non fibi folummodo,{èd multis bene viuere volétibus,exempla operum lucis prebuit. Verùm ilia cùm multis anis huic monalîerio prçeflct,placuit • pio prouifori falutis noftræ fanôlam eius anima longa etiam infirmitate carnis examinari,vt iuxta exemplum apoftoli vir-tuseiusininfirmitateperficeretur. Percufla etcnim febribus ^5 acri coepit ardore fatigari,amp; per lex continuos annos eadem moleftia laborare non ceirabatjin quo toto tempore nunqua ipfâvelconditorifuogratiasagere,velcommiflum fibi gre-gem amp;nbsp;publice amp;nbsp;priuatim docere prætermittcbat. Nam fuo prçdoôlaexemplo monebatomnes,6lt; in iàlute accepta corpo 20 risDomino ob|emperanterferuiendum,amp;inaducrfisrcrum fiuein infirmitatibus mébrorufideliter Domino efle gratias feinper agendas.Septimo ergo fuæ infirmitatis anno,conuer foad intranea dolore, ad diem peruenit vJtimum,amp; circa gallicantum percepto viatico fàcrolàndæ cômunionis,cùm 25 accerfitisancillisChrilliquæ erant in eodem monafteriojde feruanda eas inuicem, imo cum omni pace euangelica amo-neret, inter verba exhortationis leta mortem vidit, imo ( amp;nbsp;verbis Domini Ioquar)de morte tranfiuit ad vitam .Qua videlicet node Dominus omnipotens obitum ipfius in alio longiuspofito monafterio(quod ipia eodem anno coftruxc-rat,amp;: appellatur Hacancs)mandelia vifione reuelare dignat*^ cft.Eratin eodem monafterio quçdamlandimonialisfoemi na nomine Begu,quç triginta Scamplius annos dedicataDo mind virginitate in monachica conuerfatione leruiebat. 3$ Hæctuncin dormitoriolbrorum paufans audiuit fubito in aerenotum campanç fonum,quo ad orationes excitari vel co uocari

uocarifolebantjCÙm quiseorum de fçculo fuiflèt euocatus, apertisque(vt fibi videbatur)oculis afpexit deteélb domus cul mine fufam defuper lucem omnia repleuifle.Cui videlicet lu ci cùm folicita intenderet,vidit animam præfatç Dei fàmule 5 in ipfa luce eomitantibus ac ducentibus eam angelis ad cælû ferri.Cumqjfomnoexcufla videretcçteras paufàntes circafe fororeSjintellexit vel infomnio vel in vifione métis oftenfum fibieffequodvidcrat. Statimqjexurgcnsnimio timoré per-territa cucurrit ad virginem,quç tune monafterio abbatiflç vi 10 ce præfuitjcui nome erat Frigit,fletuq; ac lachrymis multû per fufajac fufpiria longa trahenSjUunciauit matrem illarûomniû Hilda abbatiflam iam migralîe de fçculojôc fe afpedante cum luce immenfa ducibus angelis ad æternæ limina lucis amp;fuper norum confortia ciuiûafeendifle.Quod cùm ilia audiflet, fu-i^fcitauit cundas forores,amp;: in ecclefia conuocatas,orationibus ac pfalmis pro anima matris opera dare monuit. Quod cùni refiduo nodis tempore diligenter agerent,venerunt primo di luculo fratres qui eius obitum nunciarent à loco vbi defunda eft. At illi refpondentes dixerunt le prius eadem cognouiflè,' j^Qamp;cùmcxponerentperofdinemquomodohæc vel quando didiciflcntjinuentû eft eadem hora tranfitû eius illisoftenfum -elfe per vifioncm,qua illam referqbant exilfe de mundo.Pul-chraque rerum concordia procuratum eft diuinitus,vt cum il li exitum eius dehac vitavidcrent,tuncifti introitum eius in

25perpetuam animarumvitam cognofterent.Diftant autem in ter femonafteriahæetrcdecim ferme milibus pafliium . Fc* runt autem quôd eadem node in ipfo quoque monafterio v-bi præfata Dei famula obiit,cuidâ virginû Dco deuotaru quæ illam immenfo a more diligebat obitus illius in vifione appa ^oruerit,quæ animam eius cum angelis ad cælû ire confpexerit, atq; hoc ipfa qua fadû eft hora his quæ fècum erant famulab’ Chrifti manifefte narraucritjCasq^ ad orandû pro anima eius, ctiâpriufquàm cetera congregatio eius obitum cognouilfet, excitauerit.Qiiod ita fuifte fadum mox côgregationi mane fa do innotuit.Erat enim hæc ipfa hora cum aliis nônullis Chri fti ancillisin extremis monafterii locis ièorfum pofita,vbi nu-pervenientes ad conucrfioncfœminçlblebâtprobari, donee rcgulariter i nftitiitæ in focictatem cogregationis fufeiperêtur.

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Qü9^

Ecclefiafticæ hiftoriæ geneis gt;nbsp;Quod in monafterio cius fratri cuidamcanenr di donum diuinitus Gt conceiTuni.

N huius monafterio abbatiflç fuit frater quida 5 diuina gratiaIpecialiterinfignis, qui carmina religioni amp;pietati apta facere folebatjita vt quic quid ex diuinis literis per interprètes difeeret,

IOC ipfe poll pufillum verbis poeticis maxima fuauitate Sgt;c co punàione copofitis in fua, id eft,Anglorulingua profèrret.iö»' Cuius carminibus multorûfæpeanimiad contêptûfçculi,amp;: ■ adappetitûfrintvitæcæleftis accenfi.Etquidem amp;nbsp;alii poft il lum in genté Anglorum religiofr poëmata facere tentabant,' fed nullus ei æquiparari potuit.Naqueipfcnon ab homini-buSjneque per hominem inftitutus canendi artem didicit,fed 15 diuinitus adiutus,gratis canendi donum accepit. Vnde nihil vnquam friuoli amp;nbsp;fuperuacui poematis facere potuit, fed ea tantummodo quæ ad religionem pertinent, rehgiofam eius linguam decebant.Siquidem in habitu fçculari vfque ad tern pora prouedioris çtatis conftitutus,nil carminum aliquando xo didicerat.Vnde nonnurtquam in conuiuio c urn eflet lætitiæ caufà decretum,vt omnes per ordinem cantare deberent, ille vbiappropinquarefibi citharam cernebat,furgebatà media cœnajôe egrefl'us ad fuam domum repedabat.Qupd du tempore quodamfaceret,amp;:relida domo conuiuii egrefl'us eflètij ’ ad ftabula iumentorum,quorûeicuftodianode ilia erat de legata, ibique hora iam compctenti membra dedifletfopori,' aftititeiquidam perfomnium,cumquefalutans acfuoappel lans nomine Cednom,inquit,canta mihi aliquid.At ille rc-fpondit,nefcio,ifiquit,cantare.Nam amp;idco de couiuio egref 53 : fuSjhuc fecefsi, quia cantare non poteram. Rurfum ille qui cu eo loquebatur.Attamc,ait, cantare mihi habes.Quid, inquit, debeo cantare?Atille:Canta^inquit,principium creaturarum. Quo acceptorefponfoftatim ipfe cœpitcantare in laude Dei eonditoris verfus quos nunquam audierat,quorû ifte eft fen -fus .Nunc laudare debemus audorem regni coeleftis, poten-tiam creatoris,amp; confilium illiüs,fàda patris gloriæ.Qupmo do ille cum fit æternus Deus omnium miraculorum audor

Anglorum Liber Illi. ’^3 extitit,qui primo filiis hominum cælum pro culmine tedli,' de hinc terram euftoshumani generis omnipotens creauit: hicelllënfusnonautemordoipfeverborum quæ dormiens ilIecanebat.Nequeenimpofluntcarmina quàmuis optime 5 compofita ex alia in aliam linguam ad verbum fine detrimê-tofui decorisacdignitatis transferri.Exurgens autc à fomno cûda quæ dormiens catauerat memoriter retinuit,amp; his mox plura in eundemmodû verba Deodigni carminis adiunxit.' Veniensque mane ad villicum qui fibi præerat quid doni per 10 cepiffetindicauit,atq; adabbatiflàm perdudus,iufluseft mul tis dodioribus viris præ/entibus indicate fomnium,ôt dicere carmen,vtvniuerlôrumiuditioquid velvndeêflèt quod re-ferebatjprobaretur.Vifumque eft omnibus celeftem ei à Do* mino concefiàm elfe gratiam.Exponebantque illi quêdam là crç hiftoriæ fine doâ:rinç fèrmonem , præcipientes ci fi pof-lèthuncin modulationem carminis trasferre.AtilIefuIcepto negotio abiit,amp;: mane rediens optimo carmine quod iubeba tur cópofitum reddidit, vn de mox abbatiflà amplexata gratia Dei in viro {çcularem,iIJum habitum relinquere amp;nbsp;monachi 20 cum fuicipere propofitum docuit. Sufeeptumquein mona-fterium cum omnibus fuis fratrum cohorti afibciauitjiufsitq; ilium leriem facrç hiftoriæ doceri. At ipleruntâa quæ audien do diftere poterat, rememorando fecum amp;nbsp;quafi mundû ani, mairuminando in carmen dulcifsimtrconuertcbat, fuduiuf- ' que refonando dodores fuosvicißim auditores faciebatfuos.' Canebat autê de creatione mundi,amp;ongine humani generis,’ amp;nbsp;totaGenefishiftoria,deegreflu Ifraél ex Egypto,amp; ingreflù interram repromifsionis.DealiispIurimisiàcrçicripturæ hf ftoriis, deincarnatione Domini,acpafsione,amp;refurre(ftiôe,quot; 30 amp;afcenfioneincælû,deaduentufpirituflanâ:i,amp;: apoftolorû doôtrina.Item de terrorc futuri iuditii,amp; horrore pœnç gehe nalis,ac dulcedine regni cæleftis multa carmina faciebat. Sed alia perplura,de beneficiis amp;nbsp;iuditiis diulnis,in qbus cûdis homines ab amore fteleru abftrahere,ad diledionê verb Sc fo ^5 lertiam bonçadionisexcitare curabat.Erat enim vir multû religiofuSjSc regularibus difeiplinis humiliterfubditus.Aduer fum verb illos,qui aliter facere volebat,zelo ra agni feruoris ac cenfus.Vnde Sc pulchro vitafuam fine cbclufit.Nam propin

quante hora fui difcefluSjquatuordecim diehus præuenientc corporea infirmitate preffus eft,adeô tamê moderatè, vt amp;nbsp;lo qui toto eo fépore poflèt Seingredi.Erataute in proxima cafâ, in qua infirmiores amp;r qui prope morituri eflè videbantur in-duci folebant.Rogauit ergo miniftrum fuû vefpere incûben- 5 te node qua de fæculo erat exiturus,vt in ea fibi locum quief-cendi præpararet. Qui miratus curhocrogaret,qui nequa-quam adhuc moriturus effe videbatur,fecit tamê quod dixe-rat.Cumque ibidê pofiti vicifsim aliqua gaudête animo vna cum eis qui ibidem antea inerant loquerentur ac iocarentur, 10 ôf iam mediæ nodis tempus effet tranfeenfum , interrogauit omnes fi Euchariftia intus haberent.Rcfj)ondebat quid opus eft Euchariftia^neque enim mori adhuc habeSjqui tarn hilari ter nobifeum velut fofpes loqueris.Rurfus ille: Et tarnen, ait, afterte mihi Euchariftiam.Qua accepta in manu interrogauit, 15 fi omnes placidum erga fe animû amp;nbsp;fine querela cotrouerfiæ acrancorishaberent.Refpondebant omnes,placidifsima (è mentem ad ilium amp;nbsp;ab omni ira remota habere. Eumque vicifsim rogabant,an placida erga ipfbs mente haberet.Qui eófè ftim refpódit: Placi^âego mente,filioli, erga omnes famulos 20 Dei gero.Sicque fe cxleiii munies viatico vitæ alterius ingref fui parauit. Et interrogpuit;Quàm prope effet hora qua fratres ad dicendas Domincrlaudes nodurnas excitari deberent.Rc fpondebant : Non longe eft.At ille:Bene ergo, expedemus horam illam .Et fi-gnans fe figno fandç crucis reclinauit caput 25 ad ccruical,modicumq; obdormiensita cum filentio vitam finiuit.Sicq; fadu eft,vt.quomodo fimplici ac pura mente trä quiliaque deuotione Dominofêruierat,itaet iam tranquilla morte mundû relinquens ad eius vifionem venirct.IJlaq; lin gua quç tot falutaria verba in laudem conditoris copofuerat, vltima quæq; verba in laudem ipfius fignandofèfè,amp;: fpiritu fijum in manus eius commendando clauderetrqui etiam prae feiusfuiobitusextitiffeexhis quænarrauimus videtur.

J -, . f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Qualis vifio cuidam viro Dei apparuen't priufquam

quot; nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;monàfteriumColodançvrbiseflet

7’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. , ; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;nbsp;incendio confumptutn. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3$

- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;His

Is tcmporibus monafterium virginum, quod Coludiurbem cognominant,cuius amp;nbsp;fupra me minimus,per culpam incuriæ flammis abfum-ptum eft. Quod tarnen â malitia inhabitantiu in co,amp; præcipuè illorû, qui majores eflè vide

bantur,contigifle omnes qui nouere facilimè potuerunt ad-uercere.Sed non dcfuit puniendis admonitio diuinæ pieta-tis,quacorreâ:iperieiuniafletus amp;nbsp;pieces iram à fè inftarNi niuitarum iufti iudicis auerterent.Erat nanque in eodem mo xo nafterio vir de genere Scotorum Adamanus vocabulo,duces vitam in continentia amp;nbsp;orationibus multû Deo deuotam,ita: vt nil vnquam cibi vel potus,excepta die Dominica amp;quinta Sabbati, perciperet:fæpe auté noâes intégras peruigil in ora-tione tranfigeret.Q^æ quidem illi diftriôfio vitæ ardioris pri I5môex necefsitateemendandçfuæ prauitatis obuenerat: led procedente tempore necefsitatem in côfuetudinem verterat. Siquidem in adolelcentia fua fceleris aliquid cômilèrat,quod commiflum vbi ad cor luum rediit, grauifsimè exhorruit, fe pro iUo puniendum à diftrido iudice timebat.Accedens er âogo nbsp;nbsp;lâcerdotem à quo libi Iperabat iter falutis pofle demon-

ftrarijConfelTus eft rcatum fuum, petiitquc vtconfiliû fibi da ret,quo poftet fugcre â ventura Dei ira.Qui audito eius comif fo dixit:Grandc vulnus grandioris curam medelæ dçfiderat, ideo ieiuniis pfalmis amp;nbsp;orationibus quantum vales infifte, « 2-5 quo prçoccupando làciem Domini in cÔfefsione propitiû eu inuenire merearis.At ille quem nimius reç confcientiæ tene-batdolor,amp; internis peccatorûvinculisquibusgrauabaturo-cyusdefiderabatabfolui:AdoIelcentiorfum(inquit)ætate amp;nbsp;vegetus corpore,quicquid mihi impofuens agendû,dummo 3odo làluus fiam in die Domini,totum facile fcram, etiam fi to jam no(äem ftando in precibus peragere,amp; integra feptima-nam iubeas abftincndo tranligere.Qui dixit:Multû eft vt to-,ta feptimana abfque alimento corporis perdures,fed biduanu yel trid uanu latis eft obleruare ieiuniu. Hoc lacito donee poft modicum tempus rediens ad te,quid facere debcas ,6c quam dill pœnitentiæ infiftere tibi plenius oftendam.Qmbus didis defcripta illi menfura pœnitendi,abiit lacerdos. Et ingruc te caulà fubita leeefsit Hy berniam ,vndc origine duxerat,neq;

vitra ad eum iuxta fuum condidum rediit. At ipfè memor prç cepti cius fimul amp;nbsp;promifsi fui, totum fe Iachrymis,pœniten tiæ,vigiliis Tandis cotinentiæ mâcipauit,ita vt quinta folû Sabbati amp;nbsp;Dominica(ficut prædixi) reficere(,cçteris feptima-nç diebus ieiunus permaneret.Cumque fàcerdotem fuû Hy-berniam iècefsiflè, ibique defundû eflè audiflet,Temper ex co tepore,iuxta condidû eius mcmoratû,côtinentiç modum ob feruabat. Et quod cauTa diuinitimoris ièmel ob reatum co-pundus cœperatjiam eau fa diuini amoris delcdatus præmiis indefèfllis agebat. Quod dum multo tepore ièdulus exeque-retur,contigit eum die quadâ de monafterio illo logins egref-Tum comitante fècum vno de Tratribus perado irinere redire. Qui cùm monafterio propinquarent,amp; çdificia illius Tublimi ter ereda aTpicerent,Tolutus eft in lachrymas vir Dei,6c trifti-tiam cordis vuitu indice prodebat.Quod intuens cornes qua^S re Taceret inquifiuit. At ilIe:Cunda,inquit,hæc quç cernis çdi ficia publica vcl priuata in proximo eft vt ignis abTumens in cinerem cóuertat.Quod ille audiens,mox vt intrauerunt mo-nafterium matri congregationis vocabulo Ebbe curauit indi care.At illa merito turbata de tali prælàgio, vocauit ad fè vi-rum,amp; diligentius ab eo rem vel v nde hoe ipft noflet inqui-rebat.Qui ait:Nuper præoccupatus nodü vigiliis amp;nbsp;pfalmis,’ vidiaftantem mihiTubito quendamincognitivultus, cuius

gt; præTentia cùm eflèm exterritusrdixit mihi,ne timerê,amp;: quaft familiari mevocealloquens:Benefacis, inquit, qui tcmporc^J iftonodurno quietis,nonTomnoindulgere, lèdvigiliis amp;nbsp;orationibusinfiftere valuifti.At ego: Noui,inquit, multum mihi efle neceflè vigiliis falutaribus inTiftere,amp; pro meis erra-tibus lèdulo Dominum deprecari.Qui adiiciens :Verum,in-'’ quit,dicis, quia tibi amp;nbsp;multis opus eftpeccataTua bonis opc-S’i ribusredimere,amp; cùmceflàntà laboribus rerum tempora-]ium,tuncpro appetitu æternorum bonorum hberius labora re:fed hoe tarnen pauciTsimi laciunt. Siquidem modo totum hoe monafterium ex ordine perluftrans fingulorum calas ac ledos inlpexi, amp;nbsp;neminem ex omnibus præter te erga Sî lànitatcanimæluæoccupatumrepperi:lèd omnes prorlusamp;c viri amp;nbsp;Tœminæ aut lômno torpent inerti,aut ad pcccata vigi-lant.NAm amp;nbsp;domunculç quæ ad orandum vel legendû fade crant,

crant, nunc in comeflationum, potationum, Libulationum, amp;nbsp;cæterarû funt illecebrarum cubilia couerfæ. Virgin es quo que Deo dicatç,contempta reuerentia fuæ profeisionis,quo-tienfeunque vacant,texendis fubtilioribus indurnentis ope-ramdant,quibusautfeipfasad vicem fponfarum in pericu-Jum fui flatus adornent,aut externorum fibi virorum amici-tiam comparet.Vnde merito loco huic amp;nbsp;habitatoribus eius grauis de cælo vindida flam mis Içuientibus præparata eft.Di xitautem abbatifla.Et quare non citius hoc compertû mihi reuelare voluifti?Qui rdpondit: Timuipropter reuerentiam tuam ne forte nimium conturbarerisÆttamen hancconfola

tionem habeas,quod in diebus tuis hçcplaga no fuperueniet. Qua diuulgata vifione aliquatulum loci accole paucis diebus timere,0cIe ipfos intermifsis facinoribus caftigare coepcrunt.

Verum poft obitû ipfius abbatiflç redieruntad priftinas fbr-des,imo fceleratiora fccerût. Et cùm dicerent pax Sc fecuritas, extemplo prçfàte vltionis funt poena multati.Quæ mihi cuda fie elfe fada teuerendilsimus meus conpresbyter Edgils refè rebatrqui tune in illo monafterio degebat.Poftea autem dilcc dentibus inde ob delblationem plurimis incolarum, in no-2,® ftro monafterio plurimo ternpore conuerlâtus,ibidemque dé

fundus eft.Hæc ideô noftrç hiftoriæ inlèrenda credidimus,vt admoneremus lcdorem operum Domini,quàm têrribilis fit in confiliisfùperfilioshominum, ne forte nostépore aliquo gt;nbsp;carnisillcccbrisièruientes,minusqueDei iuditium formida 2-5 tes,repentina ira eius corripiat,ôc vel temporalibus damnis iu

ftê fæuiens affligatjVel ad perpetuam perditionem diftridius exanimans tollat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;; v lt;nbsp;n.

CAP. XXVI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• r .

Nno dominicæ incarnationis fexcentefimo Ó-dogefimo quarto Ecgfrid’rexNordanHumbro rum miftb Hyberniam cum exercitu duce Ber-_____J]to vaftauit miferè gentem innoxiam,Sc nationi 35 Anglorumlemperamicifsiroâ, itavtnececclefiis quide aut monafteriis manusparcerethoftilis.At infulaniamp;quantû va-luere armis arma repellebant, ôc inuocantes diuinæ auxilium

‘pietatis cælitusfè vindicari continuis diu imprecationibus poftuIabant.Etquàmuismaledicircgnum Deipofsidere no poßinr, cred i tum tame eft quod hi qui m cri to impietatis fuse maIcdiccbantur,ocyusDomino vindice pœnas fui reatus lue rent.Siquidem anno poft hunc proximo idem rex cum terne 5 re exercitum ad vaftandam Pidorum prouinciam duxiftet, multumprohibentibusamicis,amp; maxime beatæ memoriç CutbertOjquinuperfueratordinatus epifcopus, introdudus cft(fimulantibus fugam hoftibus) in anguftias inaccelforum montiumjSf cum maxima parte copiarum quas fecum addu 10 xcratcxtindüSjannoætatisfuæ quadragefimo,regni autem quintodecimo^die tertio decimo kalendarum luniarum. Et quidem(vt dixi)prohibuerunt amici ne hoc bellum iniret,ftd quomodo anno præcedente nolucrat audire reuerendifsimu pattern Ecgbertum,ne Scotiam nil ft Içdcntem impugnaret, 15 datum eft illi ex pœna peccati illius, ne nunc eos qui ipfum ab intcritu reuocare cupiebant,audirét.Ex quo tempore fpes cœ-pit amp;nbsp;virtus regni Anglorum fluere, ac retro fublapfa referri. Nam amp;nbsp;Pióii terram pofleftionis fuæ quam tenuerunt Angli amp;nbsp;Scoti qui erant in Britannia,amp; Britonu quoq; pars nonul- xo la,Iibertatem reccperunt,quam amp;nbsp;hadenus habent per annos circiter quadraginta ftx.Vbi inter plurimas gentes Anglorum vclinteremptosgladiOjVelftruitio addidos,vel de terra Pi-

gt; dorufuga Japfbs ,etia reuerendifsimus vir dominiTrumvvi ni,qui in cos epiftopatum acccperat,receßit cum fuis qui erat xj in monafterio Ebbercurni,pofito quidem in regione Anglorum,ftd in vicinia freti,quod Anglorum terras Pidorumque difterminat.Eosque vbicunq; poterat amicis per ^monafteria cómendans,ipfe infæpe didofamulorum famularumq; Dei monafterio, quod vocatur Streancshalch,locu manfionis ele-git: ibique cû paucis ftiorum in monachica diftridione vitam nonfibi/blumodo ftdamp;multis vtileplurimo annoru tempore duxit.Vbi etiam defundus in ccclefia beati Petri apo-ftoli iuxta honorem amp;: vita amp;nbsp;gradu eius condignu conditus eft. Præerat quidem tue eidem monafterio regia virgo Elflet, 5 5 vna cum matre Eanflede,quarum fupra fecimus mentionc. Sed aduenienteillucepifcopo,maximum regendi auxiliu fi-mul^luæ vitæfolatium deuota Deo dodrixinuenit.Succef

fit aute Ecgfndo in regnu Altfrit vir in fcripturis doäifsimus,quot; qui frater eins amp;nbsp;filius Ofuini régis efle dicebatur. Deftruâ:û-que regni ftatum,quamuis intra fines anguftiores nobiliter recuperauit.Qup videlicet anno5qui eft ab incarnatione do-5 minicalexcentcfimus odogefimus quintus,Lothere Cantua riorum rex cum poft Ecgbertum fratrem fuum, qui nouem annis regnauerat, ipie duodecim annis regnaftètjmortuus erat odauo dus Februarii Vulneratus naque eft in pugna Auftra-liu, Saxonu quam contra eü Edric filius Ecgbcrti aggregarat, 10 amp;nbsp;inter medendû defunólus eft. Ac poft eu idem Edric an no vno acdimidio regnauit.Quo defundo regnum ilkid perali quod temporis fpatium reges dubii vel externi dilperdiderut, donee legitimus rexVi(ftred,id eft,filius Ecgberti confortatus in regno, religione fimul amp;nbsp;induftria gentem fuam ab ex tra-ij neainuafioneliberaret.

Vtvirdomini Ciidbcrtus fitfpifcopiisfa5us,vtquc inmonachka adhuc vitapcfitus vixerit amp;docuçnt.

PIb etiam anno quo finem vitæ accepit rcxEcg fridus epilcopû (vt diximus)fccit ordinari Lih-disfarnenfiu eeelefiæ virumfaneftum Sc venera-Jbilem Cudbertum , qui in infula permodica.

quæ appel latur Farne,amp; ab eadem ecclefia nouem fermé mili bus pafluûin Oceano proculabeft,vitamfblitariaperannos plures in magna corporis amp;nbsp;mentis continentia duxerat.Qui quidemàprimaætatcpueritiæ ftudio religiofæ vitæ lemper ardebat :fed abineunte adolefcentia monachicum Sc no-

men alfumpfit Schabitum. Intrauit enim primo monafte-riûMailros, quod in ripa Tindi fluminis pofirum, tunc ab-3o bas Eata vir omniii rnanfuetifsimus regebat .Qui poftea epi -ftopus Haguftaldenfis fine Lindisfarnenfisecclefiae fadus eft, vtfuprà memorauimus. Cui tempore illo præpofitus Boifil magnarum virtutuScprophcticilpirituslaccrdos fuit. Huius difcipulatui Cudbert^humiliterfubditus, Scfcientiam abeo 35 fanólarum fciipturarum,Sc bonorum'operum fumpfitexem pla.Qiii poftquä migrauit ad Doniinu, Cudbert’ eidé mona fterio faóhis prçpofitus, plures Sc auóloritate magiftri Sc cxeni plo fue adionis regulärem inftituebatad vitam.Nec foluipfi

monafterio regvilaris vite monita fimul ôcexempla præbebar, fed èi' vulgus circumpofitum longe lateque a vita ftultç con-luetudinis ad cæleftium gaudiorum conuertere curabat amo rem.Nâ Sc multi fidem quam habebant iniquis profànabant opcribuSjamp;r aliqui etiam tempore mortalitatis negledis fidei $ làcramentis(quibuserâtimbuti)ad erraticaidololatriæ mcdi camina concurrebant,quafi millàm àDeo conditore plagam per incantationes vel blaâeria,vcl alia quçlibet dçmoniacç ar tis arcana cohibere valerent. Ad vtrorumque ergo corrigendum errorem* crebro ipfede monafterio egrclTus,ali quoties ro equo lèdens,{cdfçpiuspedibusincedens,circumpof]tas ve-niebatad villaS,amp; viam veritatis prædicabat errantibus^quod ipfum etiam Boifilfuo tempore facere confueuerat . Erat quippe moris eo tempore populis Anglorum,vt veniente in villam clcrico vel presbytero cundi ad cius imperium verbû 15 audituri confluèrent,libenter ca quæ dicerentur audirent,Ii.-bentius ea quæ audire amp;■ intelligere poterant operando feque rentur.Porto Cudberto tanta erat dicêdi peritia,tantus âmor perfuadendi quæ docuerat,tale vultus angelici lumen ,vt nul -lus prælentium latebras ei fui cordis celare prælumeret, quin 20 ,omnes palam^quæ gefl'erantconfitendo proferrent:quianimi rum hæc eadem ilium latere nullo modo putarent,amp; confèf-fadignis(vtimperabat)pœnitentiæ frudibus abftergerent'. Solebat autem ea maxime locaperagrare,amp; illis prædicare in viculis, qui in arduis alperisque montibus procul pofiti^j aliis horrori erant ad vilendû,amp; paupertate pari ter ac ruftici täte fua dodo rum arcebant acceflTum.Quos tarnen ille libenter pio mancipatus labori tanta dodrinç folertis excolebatin duftria,vt de monafterio egreflus Içpehebdomada ïntegra,ali quando duabus vel tribus,nonnunquam etiam menlè pleno 30 domumnon rediret. Sed demoratus in montanis plebem rufticam verboprædicationis fimul amp;nbsp;opère virtutisad cælc-ftia vocaret.Cùm ergo venerabilis Domini famulus multos in Mailrofènfi monafterio degens annos, magnis virtutum figniseffulgeretjtranftuliteum reuerendilsimus abbas ipfius 55 Eataadinfulam Lindisfarnenfium, vtibi quoque fratribus euftodiam dilcipline regularis amp;nbsp;audoritate prçpofiti intima retjamp;propria adione præmonftraret.Nam ßc ipfum locum

tunc idem reuerendifsimus pater abbatis iure regebat. Siqui-demâtemporibusantiquis ibidem amp;epifcopus cum clero, amp;nbsp;abbas fblebat manere cum monachis,qui tarnen amp;nbsp;ipfi ad curamepifcopi familiariterpertinerêt. Quia nimirum Aida, 5qui primus eius loei epilcopus fuitjCum monachis illucóe ip/è monachus adueniens,monachicam in eo conuerfationem in ftituit.Quomodo amp;nbsp;prius beatus pater Auguftihus in Gantia fecifle nofcitur, fcribente ei reuerendißimo papa Gregorio, quod amp;nbsp;fuprà pofiximus.Sed quia tua fra ter ni tas jïnq uit, mo-10 nafteriireguliseruditalêorfum fieri non debet â clericis fuis

in ecclefia Anglorum,quæ nuper audore Deo ad fidem per-duâa eftjhane debet conuerfationé inftituere,quç in initio na fcentisecclefiæ fuit patribus noftris, in quibus nullus eorum ex his qui pofsidebant aliquid fuum efle dicebat : fed erant i^eis omnia communia. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;

Vt idem in vita anachoreicca 8(. fontem de faxo faterra orahdô produxeric,amp; fegetem de laboremanuum vitra tempus ferendi acceperit.

illius virtutibus ante an-2r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nos plurcs fufficienter Sc verfibus heroï'cis Sc

^fimplici oratione conlcripfimus,hoc tantum in præiènti corn memorare fatis fitjquôd aditurus infulam proteftatus eft fra-tribusdiccns:Simihidiuina gratia inlocoillo donauerit,vt de opéré manuum mearum viuere queam,libens ibi mora-^ç^bor,fin alias ad vos citifsimç Deo Volente reuertar. Eratau-tem locus amp;nbsp;aquçprorfus amp;nbsp;frugis amp;nbsp;arboris inops, lèd amp;nbsp;Ipi rituum malignorû frequentia humanæ habitationi minus ac commodus:lcd ad votû viri Dei habitabilis per omnia ûdus eft.Siquidê ad aduentû eius Ipiritus receflèrût maligni. Cùm ^^auté iplè fibi ibidé expulfishoftibus manfionê angufta circu-uallante aggere amp;c domos in ea necelTarias iuuante fratrû ma; nu,id eft,oratorium ôchabitaculum cómune cóftruxiflêt,iuf-fitffatresin eiuldchabitaculi paiiimentofoueafacerc,erat aut

tellus durißima amp;nbsp;faxolàjCui nulla oninino Ipecies venæ fon -tanç viderctur inclîè.Qiuod dû facerent ad fidem amp;nbsp;pieces fa muli Dei,alio die aqua plena inuenta eft,quæ vfque ad hanc diem fufficientem cunâis illô aduenientibus gratiæ fuæ cæle ftis copiam miniftrat. nbsp;nbsp;nbsp;Sed amp;nbsp;ferramenta fibi ruralia cum 5

frumento afferri rogauit,quod dum præparata terra tempore congruo {èminaret,nil omnino non dico fpicarunijled ne hçr bçquidemexeogerminari vfquead æftatis tempora cotigit. Vnde vifitantibus le ex more fratribus hordeum iußit afïèrri, fi forte vel natura foli illius,vel voluntas eflèt fuperni largito- lo riSjVt illiusfrugis ibipotiuslègesoriretur.Quod dum fibi al-latum vitra omne tempus ferendi,vitra omnem fpem frudi-ficandieodeminagrofereret,moxcopiofafegcs exorta défi* deratam proprii laboris viroDeirefedio nempræbebat.Cû ergo ibidem multis annis Dco lolitarius lèruiret(tanta autem crat altitudo aggeris quo manfio eius erat vallata, vt cælum tantum ex ea,cuius introitum fitiebat,alpicere poflèt) cotigit vtcongregatalynodônonparuafub præfentia regis Ecgfridi iuxtafluuium Alnç,in loco qui dicitur Adtvviforda,quod fi-gnificatad duplex vadum,cui beatæ memoriæTheodorus ar 20 chiepifeopus præfidebat,Vno animo omniumque côlêrîfu ad epifeopatum ecclefiæ Lindisfarnenfis cligeretur . Quf cùm multis legatariis ac litteris ad le præmifsis nequaquafuo mo-nafterio poflet erui^andern rex ipfepræfatus vnà cum fandif fimo antiftiteTrumvvini neenon Sc aliis rcligiofis ac potenti 25 busvirisin infulam nauigauit. Conueniuntamp;tdeipfa in-fula Lindisfarnenfi inhocipfum multi defratribus, genufle-cluntjOmnes adiurant per Dominum, lachrymasfundunt, obfccrant,donee ipfum quoquelachrymis dulcibus plénum cxtrahuntlatebris,atqueinlynodum pertrahunt. Quo dum 50 perueniret,quamuis multum renitens, vnanima cunâorum voluntatefuperatur,atque ad fulcipiendum epifeopatus officium collumfubmittere compcllitur.Eo maxime viâus fer-mone,quôd famulusDeiBoifil(cùm mente propheticacun-éfa quæ ei elTent fuperuentura patcfaceret) antiftitem quoque cum futurum eflèprædixerat. Non tarnen ftatim ordinatio decrcta,fcd peraâa hyeme quæ im minebat in ipfiifolennitatc Pafchali compléta cft Ebôraci,fub præfentia præfati regis Ecg

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fridi.

fridijConuenientibus ad confccrationem eius fèptem epifco-pisjin quibus beatç memoriçTheodorus primatum tenebat. Eleduscftautêprimo in epifcopatû Haguftaldenfis eccJefiæ proTrumbertOjtpab epiicopatufuerat depofitus.Sed quonia ipfè plus Lindisfarnenfi eccîeliæ in qua conuerlatus fuerat, dilexitprçfici,placuit vt Eata reuerfo ad ièdem eccJeliç Hagu ftaldenfis,cui regendæ primo fuerat ordinatus, Cudbertus ec clefiæ Lindisfàrnenfis gubernacula fufciperet.Quifufceptum epifcopatus gradum, ad imitationem beatorum apoftoloru, virtutum ornabatoperibus. Cómiflam namq; fibi plebcm amp;nbsp;orationibus protegebat afsiduisj Sgt;i admonitionibus falu-berrimis ad cæleftia vocabat.Et(quod maximè dodores iu-uare{blet)ea quç agenda docebat,iple prius agedo prçmôftra bat.Erat quippe ante omnia diuinæ charitatis igné feruidus, quot;^5 patientiæ virtute modeftusjorationûdeuotioni folertißime intentuSjaffabilis omnibuSjqui ad le confblationis gratia ve-niebant.Hocipfum quoque orationis loco duces, fi infirmis fratribus opem fuæ exhortationis tribucret, feiens quia qui dixit:Diliges dominum Deü tuü: dixit amp;: Diliges proximu ^■o tuu ficut teipfum.Erat amp;nbsp;abftinetiç caftigatione infignis,erat gratia copunâionisfemper ad cæleftia fulpenfus. Deniq; cu facrificium Deo vidimç lal u taris ofFerret,non eleuata in altü voce,fed profufis ex imo pedore lachrymis,Domino fua vota comendabat.Duobus aute annis in epifcopatu peradis, repe ^5 tiitinfulam ac monafteriufuum diuino admonitus oraculo, quia dies fibi,mortis vel vitæ magis illius, quç fola vita dicen daeftjiamappropiaretintroitus.Sicutipfequoq; tepore eo-dem nonnullis,fed verbis obfcurioribus,quæ tarnen poftmo dum manifèftè intelligerentur,fblita fibi fimplicitatepande-30 batzquibufdam autem hoc idem etiara manifèftè reuelabat.

Vtidem iam cpifcopus obitum fuum proximc futurum Hcreberto prædixerit. CAP. XXIX»

i Ratenim quidä presbyter vitæ morii probitatc venerabilis nomine Herebertus ia dudü viro Dei fpiritalis amicitiçfœdere copulatus.Qui in infula ftägni illius pergrandis, de quo Dervventionis fluuii pri^ mordiæ

mordia erumpunt,vita ducens folitarianijannis fingulis eum vilitare,amp; monita perpetuç ab eo fàlutis audire foIebat.Hic cû audireteum ad ciuitatem Lugubaliam deueniflèjVenitexmo re cupiês fàlutaribus eius exhortationibus ad fuperna defyde-ria magis magisqueaccendi. Qui dum feCe alterutrum cæle- j ftis vitæ pocuïis debriarentjdixit inter alia antiftes : Meméto, frater Hereberte,vt modo quicquid opus babes me interroges, mecûqueloquarisrpoftquam enim abinuicem digrefsi fuerimus,non vitra nos in hoc fæculo carnis obtutibus inuicê aipiciemus.Certusfrim nam que,quia tempus meærefolutio lo nis inftatjSc veiox eft depofitio tabernaculi mei.Qui hæc au-dicns,prouolutus eft eius veftigiis,amp; fufis cum gemitu lachry mis : Obiecro(inquit)perDominûncmedeièras;frdtuimc mor iis fidelifsimi fodalis, rogesque fupcrnam pietatc,vtcui ftmul in terris ièruiuimus ad eius videndam gratiam fimul jj tranieamus ad cælos. Nofti enim quia ad tui oris imperium iêmperviuere ftudui, Scquicquid ignorantia vel fragilitatc deliquijçquc ad tuæ voluntatis examen mox emendare cura-ui.Incubuitprecibus Antiftes ,ftatimque edodus in ipiritu impetraftèiêquodpetebatâ Domino: Surge (inquit) frater mi,amp;noîiplorare,ièdgaudiogaude, quiaquod rogauimus fripcrna nobis dementia donauit.Cuius promiisi amp;nbsp;prophe-tiæ veritate frquens rerum aftruxit euentus,quia amp;nbsp;digredien tes ab inuicem non fr vitra corporaliter viderunt,fed vnoeo-demquédie,hoceft,kalendarû Aprilium tertia décima cgre- ly dientes è corpore fpiritus eorum,mox beata inuicem vifione coniundifunt,atqueangelico minifteriopariterad regnum cælefte transIati.SedHerebertusdiutina priusinfirmitatedc coquitur,illa vt credibile eft difpeniatione dominicç pictatis, vtfi quid minus haberetmeriti a beato Cudberto,fuppleret hoc caftigans longç egritudinis dolor,quatenus çquatus gratia fuointercefl'ori,iicutvno eodemque tempore cum eo de corpore egredi,ita etiam vna atque indifsimili iede perpetuç beatitudinis meruifletrecipi.Obiitautem pater teuerendifri-mus in infula Fame,multu deprecatus fratres^jVt ibi quoque frpeliretur,vbi no paruo tempore pro Domino militarat.At tarnen tandemeorum precibus vi(ftus,aflcnium deditvtad infulam Lindisfarnenfium relatus, in ecclefia deponeretur.

Quod dum fa^um eflet,epifcopatu ecclefiæ illius anno vno feruabat Vénefâbilis antiftes Vvilfridus, donee eligeretur qui pro Cudberto antiftes ordinari debcret. Ordinatus eft autem poft hçc Eadbertus vir fciétia ftripturarum diuinarum,fimul amp;præccptorum càèleftium obièruantia,ac maxime eleemofy narum operatione infignisjtavtiuxta’legem omnibus an-nis décima non fblum quadrupedum, verumetiam frugum' -x omnium atque pomorum neenonSe veftimentorum partem pauperibus daret. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ nbsp;nbsp;nbsp;'

Vt corpus illius poft vndccimannosfcpuIturçCtcorrupdonisim mune reperrum. Vtque non multo poft fucceffor epifeopatus eius de mundo tranGerit*

CAP. XXX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J

Olens autem latius demonftrare diuina difpen fatio quanta in gloria vir Domini Cudbertus poft mortem viueret,cuius ante morte vitafub-limiscrebrisetiam miraculorum patebat indi-ciis^tranlàdisièpulturç eius annis vndecim im-

mifit in animo fratrum,vt toJJerent ofla illius.Qui more mor 20 tuorûconfumptoiamamp;inpulueré redado corporc,reliqua ficca inuenieda putabant, atqjin nouo recondita loculo in eodem quidem loco led fupra pauimentum dignç veneratio nis gratia locarent.Quod dum fibiplacuifle Eadbertp antiftr ti fuo reftrrent,annuit confilio eorumjiufsitque vt die depofi 2-5 tionis eius hoc facere meminiflent.Fecerunt autem ita.Et ape

rientes fepulchru inuenerunt corpus totumquafiadhucviue ret integrum flexibilibusartuum compagibus multo dor-mienti quam mortuo fimilius.Sed amp;nbsp;veftimenta omnia qui bus indutu erat no folû intemerata, verumetia prilca nouita 30 te amp;nbsp;claritudine miranda apparebat. Quod vbi viderc ftatres nimio mox timoré perculfi feftinauerunt referre antiftiti quç inuenerat, qui tum forte in remotiori ab ecclefia loco refluis vndiquepelagi fiudibuscindo,folitarius nianebat. In hoc etenimlemperQuadragefime tempus agere,in hoc quadra-gintaantedominicu natale dies in magna continentiæ, ora-35 tionisjôclachrymarum deuotione tranfigere folebat.In quo etiam venerabilisprædeceftbreius Cudbertus priulquam in-fula Farne peteret,aliquamdiu fecretius Domino militabat.

Attulerunt autem ei Sgt;c partem indumentoriim, quæ corpus fàndum ambierât,quæ eu ille amp;nbsp;munera gratanter acciperet, miraculalibenter audiret nam ôc ipfàindumenta quafi pa tris adhuc corpori circundata miro deofculabatur affedu No ua,inlt;^t,indumenta corpqri pro bis quæ tuliftis circundate, ficreponite in area quam paraftis.Scio autê certifsimê gt;nbsp;quod non diü vaeüus remanebit locusille,qui tanta miraculi cæle-ftis gratia lacratus cd.Et quàm beatus ed,cui in eo facultatem quiefeendi Dominus totius beatitudinis audor atque Jar-gitor præftare dignabitur.Hçc amp;nbsp;huiufmodi plura vbi multis lo cum làchrymis ôé magna copundione antiftes lingua etiä tre mente copleuit^fècerunt fratres vt iuflèrat,amp;r inuoïutum no-üo amidu corpus,nouaqj in theca reconditû fùpra pauimen-lum iànduarii pofuerunt. Neemora Deo diledus antiftes Éadbertus morbo correptus eft acerbo, acper dies crelccnteij multumq; ingrauelcente ardore Ianguoris,nô multo poft,id eftjpridic nonas Maias etiam iplè migrauit ad Dominû. Cuius etiam corpus in fèpulchro benedidi patris Cudbcrti ponc ieSjpofueruntdefuperarcainqüaincorrupta ciufdem patris lïiembra locaueran t. In quo ctia loco figna lànitatum aliquo 20 ties fada meriris amborum tfeftimoniû fèrunt. E quibus ali-quain libro vitæ illius olim memoriæ mandauimus. Sed amp;: in hac hiftoria quçdam quæ nos nuper audifle contigit fuper-adiieere commodum duximus.

Ràtin éodem mönafterio frater quidam nomi î ne Bead wegen têpore non pauco holpitum mi S nifterio delèruicns,qui nunc vfq; lupereft,tefti-’ monium Habens ab vniuerfis fratribus cundis-’ quefuperuenientibusholpitibus, quod vir eflet itîultç pietatis ac religionis.Iniundoque fibi oftieio fupernæ tantum mercedis gratia fubditus.Hic cum quadam dielçnas fiuelàga quibus in hofpitali vtebatur in marelauifletjrcdiens domû repctina medio itinere moleftia corporali tadus eft,ita 55 vt corrucs in terra,ôealiquadiu pronus iacens,vix tandê refur-geret.Refurgcnsaûtlcnfit dimidia corporis fui parte àcapite vfqj ad pedes pcralyfis laguore depreflam,6e maximo cu labo

re baculo innitens domu peruenit.Gre£:ebat morbus paula-timjamp;nodefupcruenientegrauior efFeóIus eft, itavt die re-deunte vix ipie per fe cxurgerc aut incedere valeret. Qiio afte-dus incómodo concepit vtile mente côfiHum,vt ad ecclefiam-5 quoquo modo poflèt perueniens,intraret ad tumba reueren-^ dïfsimipatris Cudberti,ibi que genibus flexis fupplex fuper-napietatem rogaret,vt vel ab huiufcemodi Ianguore,fi hoc fi bi vtile eftè, Jiberaretur,vel fi fe tali moleftia diutius caftigari diuina prouidentegratia oporteret,patienter dolorem ac pla 10 cida mentefuftineretilIatum.Fecit igiturvt animo dilpofiie-J rat,amp; imbecilles artus baculo fuftentas intrauit ecclefiâ,ac pro fternens le ad corpus viriDei,piaintentione per eius auxiliû Dominûfibi fieri ,ppitiû precabatur.Atq; inter preces velut in foporê folutus,fenfit (vt iplè poftea referre erat folitus)qua ijfi magnalatamq; manucaputfibiin parte qua dolebat teti-giflèjCodemq; tadu totam illam,quæ languore preftâ fuerat, corporis fui partéipaulatrmfugiente dolore ac lànitate fublè-quente ad pedes vfque pertranfiflè.Quo fado mox euigilans fanißimus furrexit,ac pro fua fanitate Dno gratias denuo refe J, Qrens,q^d erga fe aôlû effet fratribus indicauit.Cunôlisq; cogau-dentibus,ad minifteriûquodfolicitusexhiberefolcbat,quafi flagello probante caftigatior redüt.Sed amp;c indumenta quibus Deo dicatum corpus Cudberti vel viuum antea Vel poftêa de fundum veftierant,etiam ipfà à gratia curandi non vacarunt: 25 ficut in volumine vitç amp;nbsp;virtutû eiuSjquifqj legerit,inüeniet.

Vt quidam ad rcliquias eiusnuper fuerit ab oculi languore curatus. CAP^XXXIL ' ' '

Ecfilentioprætereundum,quod ante trienniû per reliquiaseiusfadum,nupcr mihiperipfum in quo I fadum eftfratrem innotuit. Eftautem fadum in

'’monafterio,quod iuxta amnemDacoreconftru-dum ab eo cognomen accepit, cui tune vir religiofus Suid-bert’ abbatis iure prçfuit.Erat namque in eo quida adolefcés, ^jcui tumor deformis palpebram oculi fœdauerat, qui cùm per dies crefeens oculo intérim minaretur,curabant medici hue appofitis pigmentorum fomentis emollire, nec valebant : quidam abfcindendum elfe dicebant, alii hoc fieri metu ma T 2 nbsp;nbsp;nbsp;' ioris

Ecclefiafticæ'hiftoriægentis ioris periculi vetabant. Cumque tempore non pauco frater præfatus tali incomniodo Iaboraret,neque immincns oculo cxitium Humana manus curare valeret,quin potius per dies augefceretjContigit eumfubito diuinç piëtatis gratia perfàn-óHfsimi patris Cudberti reliquias fanari.Nam quando fratres fui corpus ipfius poft multos fèpulturç annos incorruptû repe rerat, tuleruntpartem de capilliSjquam more reliquiarum ro . gantibus amicis dareveloftêderein fignu miracuÏi poflent. Harum particulam reliquiarum eo temporehabebatpenesfê quidam de presbyteris eiufdé monafterii nomine Thridre-io dus,qui nuncipfius monafterii abbas eft.Qui cum die quada ingreffus ecclefiam aperuiflet thecamreliquiarum,vtportio-nem earum roganti amico præftaret,contigit amp;nbsp;ipfum ado-lcfcentem,cui oculus Ianguebat,in eadem tuncecclefia adef-fè.Cumque presbyter portionem(quantam voluit}amico de diflèt,refiduum dedit adolefcenti,vt fuo in loco reponeret.At ilJe falubri inftinótu admonitus,cijm accepiflèt capillos fandi capitis appofuit palpebrç languenti,amp; aliquamdiu tumorem ilium infeftum horum appolitione comprimere ac mollire curabat.Quo fado reliqIlias vt iuflerat fua in theca recondi- zo dit,credens fuum oculum capillis viri Dei,quibus attadus e -ratjocyus eflè fanandum. Ncque enim eum fua fides fefèllit. Erat enim,vt referte eft folitus,tunc circiterhorafccunda diei.

Scd cùm alia quçque dies ilia exigebat cogitaret amp;nbsp;face-ret, imminente hora ipfius diei fexta,repente cotin nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;25

gens oculum itafanum cum palpebra inuenit, ac fi nihil unquamin eo deformitatis ac tumoris apparuifîèt.

“ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ecclefiafticæ hiftoriæ gentis An-

' Vt Aedilvvaldus fucceffor Cudberti l'n aiiatheorica vita Iaborans,in mari fratribus tcmpe-ftatem orando fedauerit.

CAP» I, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;

gVCCESSlT AVTEM VIRO D mini Cudberto inexercendavita folitaria,qua in infula Farne ante epifcopatus fui tempora ge

S rebat,vir vencrabilis Âedilvvaldus, q multis an nisin monafterio quod dicitur Inripum acce-ptum presbyteratus officium condignis gradu ipfo confêera-batadibus.Cuiusvtmeritum velvita qualis fuerit clarefcat certius,vnum eius narro miraculum,quod mihi vnus è fratribus,propter quos ôc in quibus patratû eft, ipfè narrauit.Vide-lo Jicet Gudfridus venerabilis Chrifti famulus amp;nbsp;presbyter, qui etiam poftea fratribus eiufdem ecclefiæ Lindisfarnenfis, in qua educatuseff,abbatis iurepræfuit.Veni, inquit, cum duo-bus fratribus aJiis ad infulam Farne,Ioqui defÿderans cum rî uerêdifsimo pâtre Aedilvvaldo. Cûq; allocutione eius refedi 15 amp;nbsp;benedidione petita domum rediremus,eccc fubito pofitis nobis in medio mari interrupta eft ferenitas qua vehebamur, amp;nbsp;tanta ingruit tamque fera tempeftas hyemis, vt neque vélo neque remigio quicquam proficere,neque aliud quàm mortem Iperare valeremus.Cumque diu multumcum ventope-20 lagoquefruftra certantes, tandem poft tergarefj)iccremus,fi fortè vel ipfam de qua egrefsi eramus infulam aliquo conami ne repetere pofl'emus,inucnimus nos vndiqueverfum pari te peftate præclufos,nullamque fpem nobis in nobis reftare fàlu tis.Vbi autem longius vifum leuauimus,vidimus in ipfà infu 25 la Farne egreflum de latibulis fuis amantifsimum Deo pâtre Acdilvvaldu m iter noftrum infpicere.Audito etenim frago-re procellarum acferuentis Occani,exierat videre quid nobis accideret,cumquenosinlaboreacdefj)crationc pofitos cer-

Ecclefiafticæ hiftoriæ geneis ncretjfleólebatgenuafua ad patrem domini noflri fefu Chri • fti,pro noftra vita amp;: falute dcprecaturus . Et cum orationc co plcretjfimultunÜdaæquorapIacauit, adeo vtceflantc per o-mniafçuitiatempeftatisjfècundi nos vend ad terram vfque per plana maris terga comitarentur. Cumque euadentes ad 5 terram nauiculam quoque noftra ab vndis exportaremus, moxeadem quænoftri gratia modicum filuerattempeftas re dut,6lt; toto illo die multum furere non ceflauit,vt palam da-returintclligi,quód modicaifta quæproueneratintercapedo quietis ad viri Dei preces noftræ euafionis gratia cælitus do-10 nata eflet.Manfit itaqj ide vir Dei in infula Farne duodecim anniSjibideque defundus eftzled in infula Lindisfarnenfi iu-xta præfatorum corpora epifeoporum in ecclefia fandi Petri apoftoli fepultus eft.Gefta verb fun t hæc temporibus Alfridi régis,qui poft fratrem fuum Eegfridum genti Nordan Hum- 15 brorum decem amp;nbsp;odo annis præfuit.

ViusrcgniprïncipiöjdcfundoEata epilcopo, 20 Iohannes vir fandus Haguftaldenfis ecclefiæ præfulatum fulcepit,de quo plura virtutum mt racula,qui eum familiariter nouerunt dicere fo lent,amp;: maxime vir reuerendilsimus ac veracif fimus Berethun diaconus quondam eius,nunc autem abbas 25 monafterii quod vocatur Inderauuda,id eft, infylua Deiro-ru.E q,bus aliqua memoriçtraderecômodum duximus.Eft: autê manfio quçdam fècretior nemore raro amp;r vallo circunda ta,non loge ab Haguftaldenfi ecclefia,id eft,vnius ferme mi-liarii üc dimidii fpatio interfluentc Thino amne fèparata, ha-^o bens cœmiterium fandi Michaelis archangeli, in qua vir Dei fçpius,vbioportunitasarridebattêporis,amp; maxime in Qua-dragefima manere cum paucis, atque orationibus acledioni quietus opera dare confueuerat.Cumq- tempore quodam in cipiente Quadragefimaibidê manfurusadueniret,iufsit fuis55 quçrere pauperem aliquê maiore infirmitate vel inopia graua tu,que fècum habere illis diebus ad facienda eleemofynäpof-fèt. Sic enim fem per facerc foIcbat.Erat aute in villa non Ion-

ÿ pofita quidam adolefcens mutus epifcopo notus(na fçpius ante ilium perci piendæ eleemofynç gratia venire cófueucrat) qui ne vnu quidem fermonem vnquâprofari poterat. Sed amp;: fcabiem tanta amp;nbsp;furfures habebat in capite,vt nilvnquam ca

5 pillorü ei in fuperiori parte capitis nafci valeret,tantum incir-cuitu horridi crines ftare,videbantur.Hunc ergo adduci præ-cipit epifcopuSjÔc ei in conccptis eiufdem manfionis paruû tu gurium fieri,in quo mancns quotidiana ab co ftipcm accipe-ret.Cumqj vna Q^adragcfime eflct impleta leptimana,fèquê lo ti dominica iufsit ad le intrare pauperem.Ingreffo lingua pro ferre ex ore,ac fibi oftêdere iufsit,Scapprehendens eu de men-to,fignû ûnâ:æ crucis linguæ cius imprefsit,quam fignatâ re-uocare in os,amp; loqui illû præcepit :Dicito(inquiens)aliquod Verbûjdicito geagea,quod efi-,Iingua Anglorû verbum affir-jj mandi amp;cólentiendi,ideft,etia.Dixitilleftatim foluto vinculo linguæ quod iulfus erat.Addidit epifcopus nomina litte rarû.Dicito a:dixit ille a:Dicito b:dixit ille b. Cumq; fingula litteraru nomina dicente epifcopo refponderet,addidit amp;nbsp;fyl labas ac verba illi dicêda jpponcre.Et cû in omnib’côfèquen-

20 ter refponderet,præcepit eûfèntcntias longiores dicere, ôc fè-cit.Neque vitra cefTauit tota die illajSc node fequente,quantû vigilare potuit(vtferuntqui præfentes fuere) loqui aliquid,amp;: arcana fuæ cogitationisac voluntatis quod nunquam antea . potuitaliisoftcnderc.In fimilitudinemillius diu claudi,qui

□.5 curatus ab apoftolis Petro amp;nbsp;lohanneexiliens ftetit amp;nbsp;ambu-labat,amp; intrauit cû illis in templû,ambulans ôe exiliês amp;nbsp;lau-dans Dominû : gaudens nimirû vti offîcio pcdum quo tanto tempore eratdcftitutus.Cuius fànitati congaudens epifcopus, præcepit medico etiam fanandçfcabredini capitis eius curam jQ adhibere.Fecitvtiufrerat,amp;iuuâtebenedidione ac precibus antiftitis,nata eft cum fanitate cutis venufta fpecies capilloru. Fadufqueeft iuuenis^limpidus Vultu,amp; loquela promptus, capillis pulcherrimè crifpis,qui ante fuerat dcformis pauper amp;: mutus.Sicque de percepta lætatus fbfpitate,ofFerente ei etiam epifcopo, vt in fuafarailia manendi locum acciperet, magis 35 domum reuerfus eft.

Arrauitidem Bercchtus aliiid de præfàto anti-i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mifaciilum .Quia cû rcucrendifsimus vir Vvii-

V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;exilium in epifeopatum effet 5

—^=“HaguftaIdenfis ecclefiæreceptus,Ôlt; idem Iohannes defundo Boû viromultæ'fànditatis amp;humih’tatis epilcopus pro co Ebofaci ffibftitutuSjVeneritipfc tempore quodam ad - monafterium virgin urn,in loco qui vocatur Vetadun,cui tûc ’’Hereburg abbatiflapræfuit. Vbi cum veniffemus, inquit^Sc lo magno vniuerforum gaudio lufcepti effemuSjindicauit nobis abbatiffa,quód quçdam de numero virginum, quæerat filia ipfius carnalisjgrauifsimo laguore tenereturj^a phlebotomata ell nuper in brachio,amp;: cum adhuc effet in ftudio taiäa eft infir mitaterepentinidoloris.Quo moxincrelcentemagisgrauatu 15 eft brachium inudvulncratum,ac verfumintumorem, adeo vt vix duabus manibus circumpledi poflet, iplaque iacens in ledo præ nimietate doloris iam moritura videretur. Rogauit ergo epilcopu abbatifla, vt intrare ad earn ac benedicere illam dignaretur,quiacredereteamad bcnedidlionem vel tadum 20 illius mox melius habituram.Interrogansautem illequando phlebotomata effet pueîPa,amp;vt cognouit quia in luna quarta, ' Dixit:Multum infipienteramp;’ indoólè feciftis, in luna quarta phlebotomâdo.Mémini erilm beatæmemoriçTheodoru ar chiepifeopû dicere} q,a periculola fitlatis illius teporis phlebo tomia,quandoamp;'iumèhlunçamp; reurnaOóeani incremento

-elKEt quid ego poffum puellç fi moritüra eft facere?At ilia in ftantiusöbfecransprofilia,quamop|5idodiligebat (naScab batiflam earn pro fefacere dilpofuerat^fehdem obtinuit,vt ad languentem intraret.Intrauit ergo me fecum affiimpto ad virjo girtem quæ laCebat multo‘',vt dixi, dolóre c6ftrida,6c brachio ♦mtanturn groflefcente,vt nihil prorfus jrt cubitu ffexionisha tberet? Et aftans dixit oràtionem fuper illam,ac bcriedicens egreflus eft.Cumqiie poft hitc hora competente côfederemus ^âd menlâm,adueniens quidam clamaüit m’e,ducehs foras ôc35 '*àif:Poftulat Cdenburg ( hociïnim crâl riomen vir^inisjjvt o-cyus regrediarisad eam.Quod dum fàcerërh repperi illam in grediens Vultuhmrior^emjjSc velutfofpiti fimilcm .Et dum alsiderem

afsidcre illi dixit: Vis petamus bibere?Etego:Volo, inquam, amp;nbsp;multum deleâ:or fi potes.Cumque oblato poculo bibere-mus ambojCoepit mihi dicere, quod ex quo epifcopus oratio nem pro me(benedidione completa)fècit amp;nbsp;egreflus eft^rta-5 tim mclius habere incipio. Et fi necdü vires priftinas recepi, dolor tarnen omnis,amp; de brachio vbi ardentior inerat, amp;nbsp;de toto meo corpore,velutipfo epifcopo foras eum exportante, funditus ablatus eft,tametfi tumor adhuc in brachio manere videatur.Abeuntibus autê nobis inde,continuo fugatum do-lo lorem membrorum,fuga quoque tumoris horredifccuta eft,

amp; erepta mord ac doloribus virgo laudes Domino fàluatori vnâ cum cæteris qui ibi erant feruis illius referebat.

Liud quoque non multum huic difsimile mi-raculum de præfato antiftite narrauitidem abbas diccns:Villa erat comitis cuiufdam,qui vo-cabatur Puch,non longei a monafterio noftro, ideftjduorum ferme milium Ipatio lèparata,

20 cuius coniunx quadraginta ferme diebus erat acerbißimo languore dctenta,ita vt tribus leptimanis non poflèt de cubi-culo in quo iacebat foras efferri.Contigit autem eo tempore virum Dei illô ad dedicanda ecclefiam ab eodem comité vo-

cari. Cumque dedicataeffet ecclefia,rogauit cornes eum ad 25 prandendum domum fuam ingredi,renuitepifcopus dicens: îè ad monafterium quod proximê erat reiierti debere.At ille obnixius precibus inftans,vouit etiam fe eleemofynas paupe ribusdaturum,dûmodoilledignaretureadie*^domû fua in-gredienSjieiuniumlbluere.Rogaui ôc ego vnà cum illo, pro-30 mittens etiam me eleemofynas in alimoniam inopum dare, dum ille domum comitis pranfurus ac benedidionem datums intraret.Cumque hoc tarde ac difficulterimpetraremus, intrauimusad reficiendum.Milerat autem epifcopus mulie-ri,que infirma iacebat,de aqua benedida quam in dedicatio-35 ne ecclefiæ confecrauerat, per vnum dehis qui mecû venerat fratribus, præcipiês vt guftandâ illidaret, amp;nbsp;vbicunq; maxi-mû ci dolorê ineilc didiciffet,dc ipfà eâ aqua lauaret.C^ud vt ftâû cff,furrexit ftatim mulierfana,5lt;:nô folûfè infirmitate longa

Ecclefiafticæ hiftoriæ ' g ent is longa carere,fed amp;nbsp;perditas dudum vires recepifle fentiens, obtulitpoculum epifcopo,ac nobis.Coeptumque miriifleriu nobis omnibuspropinandi vfque ad prandium completum nonomifit.Imitatafocrum beati Petri , quæ cum febrium fuiflet ardoribus fatigata,ad taâû manus dominice fiirrexit, 5 amp;nbsp;fanitate fimul ac virtutç recepta miniftrabat eis.

Lio item tempore vocatus ad dedicandam ec-^® clefiam comitis vocabulo Addi, cùm poftula-tum copleflet minifterium , rogatus eft ab code comité,intrareadvnum depueris eiusquiacer rimaægritudine premebatur, itavt déficiente penitus omnium membrorum officio iam iamque moritu- xj rus efle videretur.Cui etiam loculus iam tunc erat præparatus in quo defiindus condi deberet. Addidit autem vir etiam la-chrymas precibus, diligenter obfècrans vt intraret oraturus pro illojquia multum neceflaria fibi effet vita ipfius.Crederet Verb quia fi ille ei manumimponeret,atque eum benedicereio Voluiflet, ftatim melius haberet.Intrauit ergo illo epifeopus, amp;nbsp;vidit eum mœftis omnibus iam morti proximû, pofitùm que loculum iuxta eum in quo fepeliendus poni deberet. Di xitque orationem,ac benedixit eum,amp; egrediens dixit fblito confolantium fermone:Bene conualeftas, amp;nbsp;cito. Cumque 25 poft hæcfederent ad méfàm,mifit puer ad Dominum fuum, rogans fibi poculum vini mittere quia fitiret. Gauifus ille multum quod bibere poflêt,mifit ei calicem vini benediôlu ab epifcopo.Quem vt bibit,furrexit continuo, amp;nbsp;veterno in-firmitatis difeuflb, induit feipfè veftimetis fuis, Scegrefliis in^o de intrauit amp;nbsp;falutauitepifeopum amp;nbsp;conuiuas, dicens quôd ipfê quoque deleâaretur manducare amp;nbsp;bibere cum eis.Iufle-runt eum federe fecum ad epulas,multum gaudentes de fofpi täte illius. Refidebat,vefcebaî,bibebat,lætabatur,quafi vnus è conuiuis agebat. Et multis poft hæcannis viuens , in eademquamacceperatfàlutepermanfit. Hocautem mira culum memoratus abbas non fè præfènte fadum, fêd ab his qui præfèntes fuerunt fibi perhibet efle rclatum.

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CAP, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fdentio prætefeünâu arbitror,quód famul*

i Chrifti Herebald’ in fe ipfo ab eofadü folet narrare rniracuIu.Quitunequidemin cleroilliusxonuerß tus,mine in monafterio quod eft îuxta boftiii Vvia ri fluminis abbatis iurc præeft.Vitamjinquit, illius ( quanta hominibus çftimarefas eft)quam præfens optime- cognoui^ per omnia cpiftopo dignam efle comperi* Sed amp;nbsp;cuius meri tiapud internum iudicem habitus fit,amp; in multis aliisamp;: in meipib maxime expertus fum*Quippe que ab ipfo( vt ita dicam) mortis limite reuocans,ad viam vitae fua oratione ac be nedidione reduxit.Nam cu primçuo a’doleftentie meæ tepo re in clero illius degerem,legendi quidem canendiqj'ftudiis traditus,{ed non adhuc animû perleche à iuuenilibus cohibes illecebris,contigit die quada nos iter agentes cum illo deue-^ nifle in viam plana amp;amplam atq; eurfui equoru aptam^Coe peruntque iuuenes qui cum ipfo erant maxime laici poftula-re cpifcopUmjVt curfii maiore cquos fiios inuicem probare li ceret.Atillcprimo negauit,OGiofum driccns elfe quod defide rabant.Sedadvltimumultorum vnanima intentione deui-dus,facitc,inquir,fi vultisjita tarnen vt Herebaldus ab illo le certamine abftineat. Porro iple diligentius obftcrans,vt ^5 mihi certandi cum ill is copia daretur(fidebam namq; equo, quêmihiiplè optimum donauGrat)nequaquam impétrare potui. At cum ftpius hue atque illucy fpedante me amp;nbsp;epifeo--pojconcitatisin curfum equis rcuerterentur,iamp; ipft laftiuo fir peratus animo,non me potui cohibere,ftd (prohibante licet ino)ludentibus me mifcui,6c fimul curfu equi cótendere cœ pii Quod dum agerem audiui ilium poft tergum mihi cum gemitu dicentem: O quam magnum væ lacis mihi fie equi tando.Etegoaudiens nihilominus cœptisinftiti vetitis.Nec mora,dumferuensequusquoddam itincris concauum va-lentioreimpctu tranfiliret, lapfiis decidi. Et mox Velut c-35 moriens fenfum penitus motumque omnem perdidi.

Ecclefufticæ Hiftonæ geneis tenui,neque vllus alter in tota ilia campi planitiæ lapis inuc-t niri poterat. Cafuque euenit vel potius diuina prouifione ad puniendam inobedientiæ meç culpam,vt hûc capite ac manu quam capitiruensfuppofueram tangerem,atq; infrado polli ce,capitis quoque iundura folueretur,amp; ego, vt dixi, fimiJIi- $ m” mortuo fierem.Etquia moueri non poterâ,tetenderût ibi dempapilioneminquoiacerem.Eratautêcirciter hora diei feptimâ,â quaad velperam vfque quietus amp;■ quafi mortuus permanens,tune paululum reuiuifco,ferorque domum à fo-ciis,actacitustotanodeperduro. Vomebamautem langui-lo nem,co quod ôcinteraneaeflèntruendoconuulû, Atepilco pus grauifsimè de cafu Ôe interitu meodolebat,eoquôd me Ipeciali diligeretafFcdu. Nec voluit node ilia luxta morcm cum clericis fuis manere,verùm folus in oratione perfiftês no dem ducebat pcruigilem,pro mea (vt reor) folpitate fupernç 15 pietati fupplicans. Et mane primo ingrefltis ad me,amp; dida fuper me orationc,vocauit me nomine meo,ßlt; quafi de graui fomno excitatum interrogauit,fi noflèm quis eflèt qui loque returadme.Atego aperiens oculosaio,Etiam:Tu esanti-Hes meus amatus.Potesjinquit,viuere?Etego : Pofliim (in- 20 quam)perorationesveftras,fi voluerit Dominus.Quiimpo- • nens capiti meo manum cum verbis benedidionis rediit ad orandurn.Etpoftpufillum me reuilênsinuenitfedentem amp;nbsp;»iam loqui valentem,cœpitq; me interrogare(diuino vt mox patuit ad monitusinftindu)an meefle baptizatum abfqueiy lcrupulo noflem.Cui ego abfquc vlla me hoc dubietate feire rclpondi,quôd fàlutari fonte in remifiionem peccatorum ef-lem ablutus,amp;:nomcn presbyteri à quo me baptizatum no-ueram,dixi. At ille.Si ab hoc,inquit,fàcerdote baptizatus es, non es redè baptizatus.Noui namque cum,amp;r quia cùm eflètjo presbyter ordinatus,nullatenus propter ingenii tarditatepo-tuitcatechizandi vel baptizandi minifterium difcere.Propter quod amp;ripfê ilium ab huiuspræfiimptione minifterii, quod regulariterimplerenequibat,omninoceflàrepræccpi. Qui-busdidis eadem horamecatechizarcipfecurauir. Fadüm-55 que,eft vtcxufflante illoin faciem meamconfeftim me melius haberefentirem.Vocauit autem medicum,amp; diflblutam mei cranü iunduram componereatquealligareiufsit.Tan-tumq;

tumquemoxaccepta éiusbenedidioneCötiualuijVt in craft! ' num afeendens equum cûipfb iter in alium locqm facerem. Nec multo poft plehè curatus, vitali etia vnda perfufus fum. ' Manfitautein epifeopatu annis trigihta tribus,amp; fie ëælcftia jregna confcendens,fepultus eft in porticu iandi Petri ,in mo nafteriofuo quod diciturIn fylua Deirorum,annoab incar-natione Domini fèptingêtefimovicefimoprimo.Nam cum prç majore fenedute minus epifeopatui adminiftrando fiif-ficeretjOrdinato in epifeopum Eboracenfisccckfim Vvilfri-10 do prçsbytero fuo,feceßitadmonaftcrium præfatumj ibique vitam Deo digna conuerfatione compleuit.

Vt Ceaduallarex OccidentaliumSaxonum baptjzandusRomam vcncrit,d:vt fuccefibr cius adincadtm bcaroruin Apoftolorum liminadeuotus adijt»

^5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CAP»vn.

Nno autem regni Aldfridi tertio Ceadualk rex Occidentalium Saxonum cum genti fuæ duobus annis ftrennuißime præeflèt,relido impe-rio propter D ominum regnumque perpetuum venitRomam.Hocfibigloriæ fingulafis defi-deransadipifcijVtad limina beatorum apoftolorum fonte ba pti'fmatis ablucrcturpn quo folo didicerat generi humano pa tere vitae celeftis introitum.^imul etiam lperans,quia mox ba 25ptizatuscarnefolutusadæterna gaudiaiamundus tranfiret. • vt mente diipofuerat Domino adiuuante completum eft.Etenim illqperueniens pontificatum agente Sergio,baptizatiis eft die fimdo fabbati Pafchalis, anno ab in carnatione Domini lexcentefimo oduagefimonono,amp; in al 30bis adhucpofituSjlanguorecorreptus duodecimo kalendarv Maïarû die folutus eft à carne,amp; beatorû eft cófortio fotiatus

in cælis.Cui etiam tempore baptifmatis Papa memoratusPç tri nomen impofuerat,vt beatifsimi apoftoloru principis (a4 cuius ßeratißimum corpusperlonga locorû interualla pio ,du j5dus amore venerat) etiä ßndißimum nomerefèrret.Quijn eius quoque ecclefia iepultus eft .Et iubente pontifice Epita^ phium in eius monumento fcriptum eft, vt amp;nbsp;memoria de-uotionisipfiusfixaperffculamanercr,amp; legentes quoq; vd

Culmen opus fbbolem poIJentia régna triumphos, Exuuias proceres mocniacaftralares. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;$

C^çque patrum virtus amp;nbsp;quæ congeflerat ipfè, CeadualarmipotensJiquitamore Dei.

Vt Petrum fedemque Petri rex ccrncretholpcs, C uius fonte meras fum eret al mus aq uas.

Splendificumqueiubarradianticarperethauftu^ lo. Ex quo viuificus fulgor vbiquefluit.

Percipiensque alacer rediuiuç præmia vitæ^ Barbari cam rabiem nomen ôc inde fuum.

Conuerfus conuertit ouans Petruraque vocari, Sergius antiftes iufsit vtiple pater.

Fonte renafeentis 5 quem Chrilli gratia purgans, Protinus ablatum vexit in arce poli.

Mira fides régis, dementia maxima Chrifti, Cuius confilium nullus adiré poteft.

SofpesenimveniensfupremoexorbeBritanni, Per Varias gentes,pcr fréta, perque vias,

* • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;l- *■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■

' 'S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rr - r i • r • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Comrnutafle magis iceptrorum iniignia credas, f Quem regnum Chrifti promeruifle vides. ■

* Hic depofitus eft Ceadualla, qüi amp;nbsp;PetruSjrex Saxonû fub die duodecimo kalcndarum Maiarü, indidione lècùda, qui vixitannosplus minustriginta,imperantcdno luftiniano piifsimo augufto,anno eius côfulatus quarto pontificate apo. ftolico viro dno Sergio Papa anno lècundo.Abeunte autem Romam Ceadualla fticccfsitm regnum Huu,dc ftirpe regia, 'qui cum trigin taamp;feptem annis imperium tenuiflet gentis illiusjamp;r ipfe felido regno ac iuniorib’eomendato ,ad limina beatorii Apoftolorû Gregorio piStificatu tenente ,pfeâ;us eft. Cupiensin vicinialoçorûlànôtorurn adtêpus peregrinari in

’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;terris.

terris,quo familiarius à fandis recipi mererctur in cçIis.Quod his temporibus plures de gente Anglorum nobiles ignobilef que, laiciamp; clerici,viriacfœminæcertatim facere confueuc-runt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

DcobicuThcodoriarcliifpifcopi. - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;?

Nnoautem poft hune quo Ceadualla Romz defundus eft proximo,id eft,fèxcentcfimo no-nagelimo incarnationis dominicæ Theodorus beatæ memoriç archiepifeopus ienex amp;nbsp;pie ___________ nusdierum,ideft,annorumodoginraôe ode, defundus eft.Que fe numerum annorum fuifle habiturû,ipfc iam dudumfomniireuelatione edodus,fuisprædicerefoie 15 bat.Manfit autem in epifeopatu annis viginti duobus, /êpul-tusq; eft in ecclefia làndi Petri,in qua omniû epifcoporûDo-rouernenfium funt corpora depofita. Dequovnàcû color tibus eiufdem fui gradus redè amp;nbsp;veraciter dici poteft, qa cor poraipforûin paceIèpultaftint,amp; nomen eorûviuetin gene 20 ratione ôc generationes.Vtenim breuitejrcficam,tantum pro fedus fpiritalis tempore præfulatusillius Anglorum eccle-ftæ,quantû nunquam antea potuerc, ceperunt. Cuius perfo-nâ,vitam, ætatem,amp;: obitû epitaphium quoq; monumenti ipfius verlibusHeroicistrigintaamp;quatuorpalâaclucide cû-2.5 dis illo venientibus pandit. nbsp;nbsp;Quorum primi funt hi:

Hic facer in tumba paufatcum corpore præful, Quem nuncTheodorum lingua pelalga vocat.

Princeps pontificum, fœlix fummusiquelàcerdos, Limpida difcipulis dogmata difleruit.

30 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VItimi autem hi:

Namq; diem nonam decimam September habebat, Cüm carnis clauftra Ipiritus egreditur.

Alma nouæ ftandens foelix conlbrtia vitæ, Ciuibus angelicis iundus inarcepoli.

VtTheodoro defunAo archiepifeopatusgradum Bcrcchtvvaldus fufee périt, Äinterplurimos quos ordinauitetiamTobiam virura doAifsitsum Rhofenßseccleßx fecericantifticem.

Vccefsit ante Theodoro in cpifeopatu Berccht-vvaldus,qui erat abbas in monafterio quodam iuxta oftium aquilonare fluminis Gcniadepo-fitû,quod RacvvIfnuncupatur.Viramp;ipfe feien tiaicripturarûimbutus, eccleliafticisfimul ac monailerialibus diiciplinis fummè inftrudus, tametfi præ deceflforifuo minime cóparandus.Quieleduscftquidem in epifeopatum anno dominieæ incarnationis fexcentefimo no nagefimoiecundo,die primomenfis lulii,regnantibus into Cantia Vviebtredo Se Suebhardo.Ordinatus autem anno fè quente,tertio die kalendarum luliarum dominica,a Godvvi no metropolitano epifeopo GalliarUjSe (edit in fede fua pri-die kalendaru Septembriu dominica.Qui inter multos quos ordinauitantiftites etiam Gebmundo Rhofenfis ecclefiçprç xj fuledefunâOjTobiam proillo coniecrauit, virum Latina, Græca amp;nbsp;Saxonica lingua, atque eruditione multipliei in-ftruótum.

VtEcgbertus viçfànftusad praedkandum in Germaniam venire vo^ luerit,nec valueriramp;vt Vi(Sbcrtus adierit quidem,fed quia 2O nlt;k ipCe aliquid profeciiTet, rurfus in Hyber niamvndeveneratredicrit,

Ó tempore venerabilis cum omni honorifi-centia nominandusfamulusChrifti amp;nbsp;facerdos »

Eegbertus,quern in Hybernia infula peregrina ducere vitam pro adipifeendain cadis patria re-tulimus,propofuit animo pluribus prodeflTejid eftjinito opere apoftolico verbum Dei aliquibus earum que nondumaudierant gentibus euangelizando committcre.

Quarum in Germania plurimas nouerat efle nationes, à qui bus Angli vel Saxones,qui nunc Britanniam incolunt,genus amp;nbsp;originem duxiflenolcuntur.Vnde hadenus à vicina genre Britonu corrupte Germani nuncupantur. Sunt aute Fre-foneSjRuginijDanijHunijantiq Saxones, Boruchtuarii. Sût etiam alii perplures iifdem in partibus populi,paganis adhuc ritibus feruientes,ad quos venire præfatus Chrifti miles circu tiauigata

nauigata Britannia difpofuit,fi quos fortè ex illis ereptos ß-thanç ad Chriftum transfèrre valeret. Vel fi hoe fieri non pof. fètjRomam venire ad videnda atque adoranda beatoru apo-ftolorum ac martyrum Chrifti limina cogitauit. Sed neali-5quid horum perficeret,fijperna illi oraeula fimul amp;nbsp;opera re-ftiterunt.Siquidem eledis foeiis ftrennuifsimis, amp;adprædi candum verbum idoneis,vtpoteadione fimul amp;nbsp;eruditionc prçclaris,præparatisque omnibus quænauigantibus efle ne-ceflariavidebantur,venitdiequadam mane primo ad eum 10 vnus de fratribus,dilcipulus quódam in Britannia amp;minifter

Deodiledifacerdotis Boifili. Cum eflètidem Boifil præpo fitus monafterii Mailrofènfis fuMabbate EatajVtfupra narra-uimus, referensei vifionemqüæfibieademnoâe apparuif-fèt.Cum expletis(inquiens) hymnis matutinalibus in Jeólo 15 mèbra depofuiflem,acleuis mihifomnus obrepfiflet, appa-ruit magifterquonda meusSi: nutritor amantißimusBoifiJ^ intcrr ogauitq; me an eüm cognoicere poflem, aio Eti: tu es enim Boifil. At ille: Ad hoc,inqt,veni vt rclponfum Domini ßluatoris Eegberto afferam,quod te tarnen referente oportec 203d ilium venirc.Dic ergo illi,quia non valet iter quod propo fuit impiere.Dei enim voluntas eft’,vt ad Columbæ mona-fteria magis docendapergat. Erat autem Columba primus doólor fidei chriftianç tranfmontanis Pidis ad Aquilonem^' primusq; fundator monafterii,quod in Hu infula multis diu* 25 Stotorum PidorumquO populis venerabile manfit. Qui videlicet Colûba nûc à nónullis,compofito â cella Columbâ nomine,Colûcelli vocatur. Audiês autem verba vifionis Ecg bertuSjpræcepitfratri qui retulerat,ne euiqua hæc alteri refer-ret,ne forte illuforia eflèt vifio.Ipfe autem tacitus rem confi-^oderans veracemeflètimebat. Nec tarnen â parando itinere, quoadgentesdocendasiret,ceflàrevolebat. Atpoftpaucos dies rurfiim venit ad eum præûtus frater dïcens,quia amp;nbsp;ea no defibipoftexpletas matutinas Boifil per vifum apparuerit dicens:Q£are tam negligenter actepidè dixifti Ecgberto,quç tibi dicenda prçccpi.Atnûc vade amp;dicilli:Quia velit nolit de bet ad itionafteria Columbæ venifè,quia aratra eorum non re^c incedunt.Oportet autem cum ad redum hæc tramitem “ leuocare. Qui hæc audiens denud præcepit fratri,ne hxc cui-

- ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quant

Ecclefiafticæ hiftonæ gentis i^uam patcfaceret. Ipfê verô tametfi certus cft fadus de vifio-;ne, nihilominus tentauitkerdifpofitumcumfratribusme-,nioratisincipere.Cumqueiani naui impofuiflentquæ tanti itineris nccefsitas pofcebat, atque oportunos aliquot diebus ventos expedarent, fada eft node quadam tam fæua tempe- 5 ftaSj quæ perditis nonnulla ex parte his quæ in naui erant re-buSjipfàm in latus iaccntem inter vndas relinqueret. Saluata funt tarnen omniaquç erant Ecgberti amp;fociorum eius.Tum ille quafi propheticum illud dicenSjquia propter me eft tcm-peftas hæcjfubtraxit fe illi profedioni,amp; remanere domi paf-fus eft.At verb vnus de fociis eius vocabulo Vidbertus, cùm cflèt S»c ipfê cotemptu mundfjac dodrinæ ftientia infignis(nâ multos an nos in Hyberniaperegrinus anachoreticam in ma gna perfedione vitam egerat ) afcendit nauem^ôe Frefiâ per-ueniensjduobusanniscontinuisgentiilliacregiillius Rad-bedo verbum falutis prædicabat. Neque aliquem tanti la-boris frudum apud barbaros inuenit auditores . Tuncre-ucrfus ad diledæ locum peregrinationis, folito in filentio Domino vacate cœpit.Et quoniam extcrnis prodefiè ad fidc non poteratjfuis amplius ex virtutum cxcmplis prodeflè eu-rabat.

\7t Vvilbrovdusin Frefîa prædicans multos adChrîftumcoo^ uerrerit,amp;: vt foctj eius Heu Vvaldi fint tnartyriUixi pafii»

T autem vidit vir Domini Eegbertus^quia nëc ipiè ad prçdicandum gentibus venire permit-tebatur,retentus ob aliâ fàndæ ecclefiæ vtilita-têjde qua oraculo fuerat præmonitus,nec Vvit-bertus illas deueniens in partes quicquam proft ciebat,tentauit adhuc in opus verbi mittete viros iàndos Ôc induftrioSjin quibus eximius Vvilbrordus presbyteriigradu amp;nbsp;merito prçfulgebat.Qui cùm il Jô adueniffent(erant autem numéro duodccim)diuertentes ad Pipinum ducem Francorum gratanter ab illo fufccpti funt.Et quia nuper citeriorem Frefiam,expulfo inde Radbedo rcgCjCeperat, illo eos ad prç-dicandum mifit.Ipfe quoque imperiali audoritateiuuans, nequisprçdicantibus quicquam moleftiæ inferret, multif-,^ue eos quifidem fufeipere vellent beneficiis attollcns.Vndc fadum

faóKi eft opitubnte gratia diuina, vt multos in breui ab idolo latria ad fidem conuertcrent Chrifti. Horum fecuti exempla duo quidam presbyter! de natione Anglorumjqui in Hyber nia multo tempore pro çterna patria exulauerant, venerunt

5 ad prouinciam antiquorum Saxonum, fi forte aliquos ibidc prædicando Chrifto acquirere poftênt.Eratautem vnius ambo CcutdeuotioniSjficetiam vocabuli. Nam vtcrqueeorum appellabatur Heuvvaldus:ea tarnen diftindione,vt pro di-uerla capilloru fpecie,vnus niger,alter albus Heuvvald’ dicere

10 tur.Quorü vterquepietate religionis imbutus, fed nigerHeu vvaldus magis facraru literarum eraticientiainftruâ:us. Qui venientes in prouinciam intrauerunthoipitiû cuiufdam vil-licijpetieruntque ab eo vttranfmitterenturad ûtrapam, qui fuper eos erat, co quod haberent aliquid Jegationis Ôccaufæ

15 vtilitatis,quod dcbcrentad ilium perferre.Non enim habent regem iidem antiqui Saxones, fed fatrapas plurimos fuç genii præpofitos, qui ingruente belli articulo mittunt æqualiter fortes,Ôcquêcunque fors oftenderit,hunc tempore belli ducé omnes fequuntur,amp; huic obtemperänt.Perädo autem bello,' ZO rurfum æqualis potentiæ omnes fiûntûtrapæ/Sufccpit ergo cos villicus,amp;: promittens femittere eos adlt;fatrapam qui fu-per Ce erat(vt petebant) aliquot diebus fecurn retinuit. Qui cùmcognitieflcntàbarbaris,quod eflent alterius religionis (nam hymnis amp;nbsp;pfalmis femper amp;■ orationibusvacabant)

J-5 quotidie facrificium Deo vidimçfàlutàris cdferebant, haben tes fccum vafcula facra,ôf tabulam altaris vice dedicatam, fu« fpedifunthabiti, quiafiperuenirent adfatrapamôc loque-rentur cum illo,auerterent ilium â diis fins,amp; ad nouam chri ftianæ fidei religionem transferrent. Sicque paulatim omnis ^o eorum prouincia veterem cogeretur in nouam mutarecultu”* ram.Itaque rapuerunt eos fubito,amp; interemeruntalbum qui dem Heuvvaldû veloci occilîone gladii.Nigelluiti autem 15 go fuppliciorum cruciatu,amp; horrenda membrorum omniû difeerptione, quos interemptos in Rhenum proiecerunt.

Ji5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cùm fàtrapa ille,quem videre volebant audifïct, iratus*

cft valde,quôd ad fè venire volentes peregrini non permitte-jtentur.Ec mittens occidit vicanos illos omnes,vicumque in-cendio confumplît. Pafsifunt autem præfatifàcerdotes amp;fa*

Ecclefiafticæ hiftoriæ gentis muli Chrifti quinto nonarum Oâobn’um die.Nec martyrio corum cçleftiadefuere miracuIa.Nam cùm pcrempta corum corporajamni(vt dixinius)a paganis client inieda,contigit vt hæc contra impetumfluuii decurrentis per quadraginta ferè milia paffuum ad ea vfque loca vbi illorum client locii, tranf -. ƒ ferrentur.Sed amp;nbsp;radius lucispermaxirnus,atque ad cælum 'v^ que altuSj omni nodefupra locümfulgebatillum,vbicumq; ca peruenillè contingeret.Et hoc etia paganis qui eos ocçide-rant intuentibus.Sed ôc vnus ex eis in vifionc noâurna appa ruitcuidam defociis fuis,cui nornenerat Tilmon, viro illu- lO üriyamp;c ad fçculû quoq; nobili,q de milite faâus fuerat mena chus,indicans quôd eo loci corpora eorû poflet inuenire,vbi lucê de cælo terris radiafle colpiceret. Qupd ita coplctum eft Inuenta namq- eorum corpora iuxta honore martyribus codi gnû,reconditafunt.Et dies pafsionis vel inuentionis eorû co ij grua illis in locis veneratione celebrat.Deniq; gloriofifsimus dux Francorû Pipinus vbi hçc comperit,adduda ad le eorum corpora condidit cum multa gloria in ccclefia Colonise ciui-tatis iuxta Rhenum.Ferturautê quia in loco in quod occifl funt fons ebulljerit, qui iri eodem loco vfque hodie copiolâ 20 fluenti fui dona perfundat.

Vt virivenerabiles Suidbemis inBrifannia,Vvilbrori dus Romæ in Frefiam fint ordinati epifeopi, ' CAP. XII.

Rimis fànè temporibus aduentus eorû irt Fre- xj fiam,mbxvt comperit Vvilbrordus datam fibi à principe licentiam ibidem prçdicandi,accele rauit venire Romam,cuius fedi apoftolicç tune Sergius papa præerat,vt cum eius licentia amp;nbsp;bc nedidione defideratum euangelizandi gentibus opus iniret: fimul amp;reliquias beatorum apoftolorum ac martyrum Chri ftiabeofelperansaccipere, vtdumin genre cui prædicaret deftrudis idolis ecclefias inftitueret,haberet in promptu reli quias lànâorum quas ibi intrôduceret,quibufque ibidem de pofitis confequenter in eorum honorem quorum effent ilia Êngula quæque loca dedicaret.Sed amp;nbsp;aliaperplura quæ tan-ti opens negotium quçrebat vel ibj dilccre,vel inde accipcrc

cupicbat.In quitus omnibus ciïm fui voti compos effet effe-élus^ad prædicandum rediit. Q^o tempore fratres qui erant in Fréta verbi minifterio Macipatijclegerunt ex fuo numéro virum modeftum moribus amp;nbsp;manfueto corde Suidbertum, jquieisordinareturantiftes.Quem Britanniam deftinatù ad

petitionemeorum ordinauitreuerendifsimusVvilfridusepi lcopus,qui tune forte patria pulfus in Merciorum regionibus exulabat.Non enim eo tempore habebat epifeopum Cantia. Defunôlo quidem Theodoro, fed needum Berth vvaldo fuc-ïo ceffore eius^qui trans mare ordinandus ierat,ad ledern epilco

patus fui reuerfo.Qui videlicet Suidbert’ accepto epîlcopatu de Britannia regreffus, non multo póft ad gentc Boruchtua-riorum lècelsit,ac multos eorum prædicando ad viam verita-tis pcrduxit.Sed expugnatis non longo póft tempore Boruch tuariiSjà gente antiquorum Saxonum, dilperli ftmt quolibet hi quiverbumreceperant.lpleque antiftescum quibufdani Pipinum petiit^ qui interpellante Slichildedride coniugefua ftedit ei locum manfionis in inlula quadam Rhenijquæ lingua eorû vocatur in litore.In qua ipfe côftruâo monafterio,. ' 20 quod hadenus hçredes eius poßident,aliquadiu continentif

fimâ geßit vitä,ibiq; diem claufit vltimû. Poftquam veró per annos aliquot in Frefia qui aduenerant docuerût,mifit Pipi-nus,fauenteomniû conlènfu,virû venerabilem Vvilbrordum Româ,cuius adhuc pontificatû Sergius habebat ,poftulâs vc • ci de Frefonum genti archiepilcopus ordinaretur.Quod ita vt petieratimpletû eft,anno ab incarnatione Domini lèxcentefi mo nonagefimo fexto.Ordinatus eft autem in ecclefia fanôlæ martyris Ceciliæ die natalis eius,impofito libi à Papa memo rato nomine Clementis, ac mox remiffus ad federn epilcopa

Donauit aute ei Pipinus locum cathedre epifcopalis in caftel Jo fuo illuftri,q'uodantiquo gentiû illarum vocabulo Vvilra-burg, id eft, oppidum Vviltoru,lingua aute Gallica Traiedu vocatur.In quo çdificata ecclefia, reuerendifsimus potifex 1Ó jj gè lateq; verbu fidei prædicans,multosq; ab errore reuocans, plures per illas regiones ecclefias amp;nbsp;monafteria nonnulla co-ftruxit.Nam no multo póft alios quoqj illis in regionibus co ftituit

Ecclefiafticæ hiftoriæ gentis ftituit ipfê antiftitcSjCx eorum numero fratrum,qui vel fccum velpoftfèillô ad prædicandum vénérant, exquibus aliquan ti iam dormierunt in Domino.Ipfe autê Vvilbrordus cogno mento Clemens adhuc fupereft,longa iam venerabilis çtate, vtpote tricefimum amp;nbsp;fextum in epifcopatu Habens annum,amp; j poft multiplices militiç cçleftis agones adprçmia rémunéra-tionis ftipernç tota mente fuipirans.

Vt quidam inprouinciaNordanHumbrorum à mortuis refurgma niukaamp;tremendaÂ:deGderandaqu{ viderai narrauerit. Jo

temporibus miraculum mcmorabilé amp;ran-que ad excitationê viuentiû de morte animæ, quidam aliquadiu mortuus ad vita refurrcxit corporis,amp;r multa memoratudignaquæ vide-rât narrauit.E q.bus hic aliqua breuiter perftringcnda eflcpu-taui.Erat aût paterfamilias in regione NordâHumbrorû,quç vocatur Incuningum,religiofàm cum domofuagerens vita, Qui infirmitate corporis ta(ftus,amp; Hac crcftente per dies, ad extrema perdudus primo tempore noóHs defunâus eft. Sed diluculo reuiuifeens ac repentç refidens, omnes qui corpori

fientes aflèderant timoré immenfopcrculfos in fugam con-uertit,vxor tantumquæ eum amplius amabat (quamuis mul 2,^ tum tremens amp;nbsp;paüida)remanfit.Quam ille confolatus: No li,inquit,timere,quia iam verè refurrexi à morte qua tenebar, amp;nbsp;apud homines fum iterum viuere permiflus. Non tarnen ea mihi qua ante confueucram conuerfatione, fedmultum difsimili ex hoc tempore viuendum eft. Statimque furgens jq abiit ad villulç oratoriumjSc vfque ad diem in oratione per-fiftens,mox omnem quam pofiederat fubftantiam in tres di-uifitportiones.Equibusvnamconiugi, alteram filiis tradi-dit,tertiam fibiipfi retentas,ftatim pauperibus diftribuit.Nec multopoftfæculi curis abfolutus ad monafterium Mailros, jj quod Tuidi fluminis circunfiexu maxima ex parte clauditur, peruenit. Acceptaque tonfurajocu fecretç manfionis quä præ uidcral

üiderat abbas intrauit, amp;ibi vfquead die mortis in tanta me-» tis corporis cótritione durauit,vt multa illu quç alios late^ rêt vel horrenda vel defideranda vidiUc (etia fi lingüa hleret) vita loqueret.Narrabat enim hoe modo quod viderat; Luci* 5dus,inquit,a{pedu 6c clarus eratindumento,qui me dueebat^ incedebamus autêtacentes (vt videbaïmihi)cótra ortumfobs folfticialem,cumque ambularemus deuenimus ad vallerri Tnultç latitudinis acprofunditatis,infinite autem longitudi-niSjquæ ad leuam nobis fita vnum latus flam mis feruentibus îo nimium terribile^alterum furenti grandine ac frigorc niuiuni omnia perflante atq; verrente non minus intolerabile præfè-rebat.Vtrumque autem erat animabus hominum plenum ^ quævicifsimfiincinde videbantur quäfi tempeftatis impeta ladari.Cùm enim vimferuorisimmenfi tolerarenôpolTenf, Ï5profiliebant miierç in medium frigoris infcfti.Et cùm nequè ibi quippiam requiei inuenire valerent,refilicbant rurfus vren dç in medium flammarum inextinguibiliû.Cumque hac in^ fœlici vicifsitudine loge lateque,prout afpicere poteram,fine vlla quietis intercapedine innumerabilisfpirituû deformiu ^omültitudo torqueretur,cogitare coepiquod hic fortaflè e(^

iêt infernuSjde cuius tormentis intolerabilibus narrare içpius audiui.Refpondit cogitationi meæ duâor qui me pra?cedc-bat.Non hoc,inquiens,fuij)iccris,nô enim hicinfernus eft il* , lequemputas.At cùm mehocfpedaculotam horrendo per-à5territum paulatim in vlteriora produceret, vidifubito ante

nosobfcurariincipereloca,amp; tenebris omnia repleri. Quas cùm infraremus intantum pauliiper condenlatç funt,vf nih/1 prçteripfàsafpicerem,excepta dumtaxat fpecie 6c Vefte eius tjuime ducebat.Etcùm progredercmuriblafub node pervm 3obras,ecce fubito apparent ante nos crebri flammarum terrarn globi afeendentes quafi deputeo magno, rurfumq; dcciden-tesineundem . (^o cùm perdudus eflèm, repente dudor meus di/paruit,ac me folûreliqurtin medio tenebrarum 6c horrendç vifionis.At cùm cidem globi ignium fine intermif 55fione modo alta peterent, modo ima barathri répétèrent, cer no omnia quæ afeendebant faftigia flammarum plena efle fj)iritibushominum,qui inftarfauillarum cum fumoalccn'-dcntiiim , nuncad fublimiora proiieerentur ^.nunc retra-î. . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dis

dis ignium vaporibus relaberentur in profundum. Sed Ôcfœ tor incomparabilis cumeifdcm vaporibus ebulliens,omnia iHa tenebrarum loca repIebat.Et cùm diutius ibi pauidus cô-fifl:erem,vtpote incertus quid agerem,quo verterem greflum quiuemüiifinis maneret,audio fubito poft terga fonitums imnianifsimi fletus ac miferrimi,fimul amp;nbsp;cachinnum crepi-tantem,quafi vulgi indodi captis hoftibus infultantis. Vt au-tem fônitusidem clariorredditusad me vfqueperuenit,con-fyderoturbam malignorumfpirituum^quacanimas hominû wœrentes ciulantesque/ipfa verô multum exultans cachin p nans,medias illas trahebat in tenebras.E quibus videlicet ho nainibuSjVt dignofcere potui, quidâcratattonfusvt clericus quidam laicus,quædam fccmina.Trahentes autem eos mali-gni ïpiritus delcenderuntin medium barathri illius ardentis. EadumqueeftjVtcùmlongïusfubeuntibuseiSjfletum homi-ij num amp;nbsp;rifum dçmoniorum clarè difeernere nequiremjlonû tarnen adhuc promilcuum in auribushaberemJnterca aftê îderunt quidamïpirituum oblcurorum de abyflb ilia flammi •uomajamp;accurrentescircundederuntme^atque oculis flam-mantibiis,amp; de ore ac naribus ignem putidum efflantes, an-xo gebant.Forcipibus quoqueigneis quos tenebant in manibus ininitabanturmecomprehendere, nec tarnen me vllatenus contingcre,tametfiterrerepræfumcbant. Qui cùm vndique verfum hoftibus amp;nbsp;cçcitatc tenebrarum conclufiis’,huc illucq; oculos circumïèrrem,fi forte alicundequid auxilii quo làlua- xj ,rer adueniret,apparuit rétro viam qua veneram quafi fulgor ftellç micantis inter tenebras,qui paulatim crefeens amp;nbsp;ad me ocyus feftinâSjVbi appropinquauit dilperfi funt,amp; aufugerût omnes qui me forcipibus rapere querebant fpiritus infefti.il-leautem qui aduenienseosfugauit,eçatiplêqui meantèdu-jo cebat.Qui mox conuerfus ad dexterum iter quafi contra ortû foil’s brumalem me ducere cœpit.Neç mora exemptum tene bris in auras me lêrenç lucis eduxit.Cùmque me in luce aper ta duceret, vidi ante nos murum permaximum, cuius neque longitudinihincvelindeneque altitudini vllus efle tcrmi'jy nus vidcretur.Cccpi autem mirari,quare ad murum accedere mus,cum in eo nullam ianuam vcl feneftram vel afeenfum alicubi conlpicerem.Cùm ergo perueniflèmus ad murum,fta

tim nefcio quo ordine fuimus in fummitateeius. Etecceibi erat campus latißimus ac lçtifsimus,tantaque fragrantia ver-* nantium flofculorum plenus,vt omnem mox foetorem tene-brofi fornacis qui me paruafèrat effugaret admirandi huius Jfuauitas odoris.Tanta autem lux cunäa ea loca perfuderat,vt omniiplendoredieifiuefblismeridianiradiis videretur eflc præcIarior.Erantque in hoe campo innumera hominum al-batorum conuenticula,{èdefqueplurimç agminum Jætantiu. Cumque inter choros foelicium incolarum medios me duce-10 retjcogitarecœpiquodhocfortaflè effet regnum cçlorum,de quoprædicarifçpiusaudiui.Relpondit ille cogitatui meo: NonjinquienSjhoceftregnum cælorum quodautumas.Cû-que procedentes tranfiffemus amp;nbsp;has beatorum mafiones fpir rituumj afpicio ante nos multo maiorêluminis gratia quàm l5priuSjin quaetiam vocem cantantium dulcißimam audiui, ôc odoris fragrantia miri tanta de loco effundebatur , vt is quem antea deguftans quafi maximum rebar,iam permodi-r eus mihi odor videretur.Sicutetiam lux ilia campi florentis eximia,in Comparatione eius quæ nuncapparuitlucis, tenuif 20 fima prorhis videbatur amp;nbsp;parua.In cuius amoenitate loci cum nosintraturos Iperarem, repente dudorfubttitit, nee mora greffum retorquens,ipfa me via qua venimus reduxit.Cumq; reuerfi perueniremusad manfionesillaslætaslpirituum can didatorum dixit mihi:Scis quç lint ifta omnia quæ vidiftßRc 25fpondi ego, Non’, amp;nbsp;ait. Vallis ilia quam afpexifti flammis feruentibus amp;nbsp;frigoribus horrenda rigidis , iple eft locus in quo examinandç caftigandç funt animæ illorùm,qui diffe rentesconfiteriamp;emendarefcélerafuaquælècerunt, in iplb tandem mortis articulo ad pœnitentiam confugiunt,amp; lie de JO corpore exeunt,qui tamen quia cofefsionem ôc pœnitentiam vel in morte habuerunt,omnes in dieiudicii ad regnum cælo rum perùenient.Multos autem prcces yiuentium,amp;eleemo fynç,amp; ieiuniajamp;’ maxime célébratio miftàrum,vt etiam ante drem iudicii liberentur.adiuuant.Porro puteus ille flammiuo jjmusacputidusquemvidifti, ipfumeft os gehennç, in quo quicunque lêmel inciderit,nunq inde liberabitur in çuû.Lo-r eus verb ille florifer,in quo pulcherrimam hanc iuuentutê io-cundari acfulgcre cô{picis,ipfe eft in quo recipiuntur animæ

Ecclefiafticæ hiftonæ gentis corum,qui in bonis quidem operibus de corpore exeunt,nó tarnen funttantçperfeâionis,vtin regnum cælorum ftaiim mereanturintroducirqui tarnen omnes in die iudicii ad vi-fionem Chrifti amp;nbsp;gaudia regni cæleftis intrabunt. Nam qui-cunque in omniverboamp; opéré amp;cogitatione perfeâi funt, j mox de corpore egreßi ad regnum cælefte perueni unt. Ad cùius vicinia pertinet locus ille, vbi fonum catilcnç dulcis cû odore fuauitatis ac fplendore lucis audidi. Tu autem quia nûc ad corpus reuerti,amp;: ruriiim inter homines viuere debes,’ 11 adus tuos curio fl U s difcutere,amp; mores lcrmonesque tuosio in reditudine ac fimplicitatelèruare ftudueris,accipies amp;£ iplê poft mortem locum manfionis inter hæc,quæ cernis, agmi-na Içtabunda Ipirituum beatorum.Namqueego cùm ad tem pus ablceßiflem abs te,ad hoc fcci,vt qd de te fieri deberct a-gnolcerem.Hæc mihi cùm dixiflet,multum deteftatus firm re jr| uerti ad corpus,deledatusnimirumfuauitate ac décoré loci illiusquem intuebar,fimul amp;nbsp;confortio corum quos in illo elle videbam.Nec tarnen dudorem meum aliquid rogare au debâ.Sed interhæc nefeio quo ordinerepentèinter homines me viuere cerno.Hæc amp;nbsp;alia quæ viderat idé vir Domini non 20 omnibus paftimdcfidiofisacvitçfuæincuriolis referre vole bat,fed illis folummodo qui vel tormentorû metu perterriti, vel fpe gaudiorum perennium deledati,profedum pietatis ex eiusverbis haurirevolebant.Deniq; in vicinia cellç illiusha-bitabat quida monachus nomine Henigils,prcsbyteratus etiaxj (que bonis operibus adornabat) gradu prçminens,qui adhuc fiipereft, Sein Hybernia infula folitarius vitimam vitç çtatem pane cibario frigida aqua fuftentat.Hic fæpius ad eundê vi-rum ingrediens,audiuit ab eo repetita interrogatione,qua: Sgt;c qualia eflent quæ exutus corpore viderat.Per cuius relationcjo ad noftra quoq; agnitionem peruencre,quç de his pauca per* ftrinximus.Narrabatauté vifiones fuasetiarégi Alfrido viro vndecunque dodißimo,amp; tam libenter tamq; ftudiole ab illo auditus eft, vt eius rogatu in monafterio fuprâ memorato inditus,ac monachica fit tonfura coronatus^atque ad eum au diendum Içpiftimè cû illas in partes deueniflet accederct.Cui videlicet monafterio tempore illo religïofç ac modeftç vitæ abbas ôc presbyter Edilualdus prXerat, qui nunc epifeopa-lem

lcm Lindisfarncnfis ecclefiæ cathedra m condignis gradu aäi bus tenet.Accepit autem in eodem monafterio locum man-fionis fecretiorem, vbi liberius continuis in orationibus Û-mulatui fui conditoris vacaret.Etquia locus ipfe fuper ripam 5 fluminis erat fitus,{olebat hüc creber ob magnum caftigandi corporis affèâum ingredi, acfepiusin co lupcrmeantibus vn dis immergijficque ibidê qiiamdiu fuftinere poflè videbatur, plalmisvel precibus infiftere fixusque manere, alcendente a qua fluminis,vfque ad Iumbos,aliquando amp;nbsp;vfquc ad collû,' IO atqueinde egrediensadtcrram,nunquam ipla veftimentà vda vel algida deponere curabat,donee ex fuo corpore calefie rent ôc ficcarentur. Cumque tempore hycmali defluentibus circa eum femifraâarû cruftis glacierum, quas Sc ipfè aliqiian do contriuerat,quó haberct locum ftandi fiue immergendi lè

15 influuiodicerentq; qui videbant:MirûfraterDrithelme(hoc l enim erat viro nomen)quód tanta frigoris alperitatem vlla ra tione tolerarc prçuales?Relpondebat ille fimpliciter (erat na-que homo fimplicis ingenii ac moderatç naturæ ) frigidiora ego vidi.Etcùm dicerent, mirû quod tam auftera tenere con ao tinentiam velis^Relpondebat:Aufteriora ego vidi.Sicque vf

que ad diem fuæ vocationis infàtigabili cæleftium bonorum defyderio corpus fcnile inter quotidiana ieiunia domabat^ multisque ÔC verbo Sc conuerfatione laluti fuit.

Vt ccontra alter ad mortem vcniens,i'n oblato fibi à dæmoni-bus codice omnia fua inuenerit peccaca»

T contra fuit quidam in prouincia Mercioruj, cuius vifiones ac verba amp;nbsp;conuerlatio plurimis, led non fibimetipli profuit.Fuit autem quidam temporibus Coenredi, qui poft Edilredum re-gnauitjvir in laico habitu atque officio militari pofituSjlèd quantum proinduftria exteriori regi placens,tantum pro interna fuimetnegligentia difplicens. Admonebat 35 ergo ilium ledulo,vt confiterctur amp;nbsp;emendaret ac relinqucret fcelerafiia,priulquam fubito mortisfuperuentu tempus om-he panitendi ßcemendandi pérderct.Verùm ille licet frequê X % tef

Ecclefiafticæ hiftoriæ gcntis ter admonitus fpernebat verba fâlutis,{êfèq; tempore fequen-ti poenitentiam adurum eflè promittebat. Inter hçc tadusin-firmitate dccidit in ledum, arque acri cœpit dolore torqueri. Ad quem ingreffus rex(diligebat enim eum) multum horta-batur,vt vel tuncantcquàm morereturpœnitentiam ageret co j miflbrum.At ille relpondebat:Non le tune veile cofiteri pec-cata fua,fed cùm ab infirmitatc refurgeret,ne forte exprobra-rent fibi IbdaleSjquod timoré mords faceret ea quæ loipes lacéré noluerat. Fortiter quidem vt fibi videbatur locutus\ fed miferabilitervtpofteàpatuitdæmoniacafraude lèdudus eft. id Cumque morbo ingrauelcente denuo ad eum vifitandum ac docendum rex intrarct,clamauit ftatim milcrabili voce: Quid vis modo^Quid hue venifti? Nonenim mihi aliquid vtilita-tis autfalutis potes vitra conferre.At illc. Noli, inquit, ita lo-quijvide vt lànum làpias: Nonjinquitjinlànio, lèd pclsimam ij mihi conlcientia certus præ oculis habeo. Et quid,inquit,hoc eft.Paulo ante,inquit,intrauerunt domum hanc duo pulcher rimi iuuenes,amp; refederunt circa me,vnus ad caput,Se vnus ad pedes. Protulitq; vnus libellum perpulchrû, fed vehementer modicum,ac mihi ad legendum dédit,in quo omnia quæ vn quâm bona feceram intuens Icripta repperi, amp;nbsp;hæc erant ni-mium pauca amp;nbsp;modica . Receperuntcodicem neque aliquid mihi dicebant.T une fubito luperuenit exercitus malignorum ' amp;nbsp;horrendorumvultulpirituum,domumq; hanc Seexterius oblèdit,amp;: intus maximaex parte refidensimpleuit.Tuncille, ay qui amp;nbsp;obfcuritate tenebrofæ faciei amp;nbsp;primatu /edis maior elfe videbatur eorum,proferens codicem horrendç vifionis,amp; ma gnitudinis enormis, amp;nbsp;ponderis penè importabilis, iufsit vni ex lâtellitibus fuis mihi ad legendum deierri. Que cùm le gilïèm,inueni omnia lcelera,non folum quç opéré vel verbo, lèd etiam quçtenuifsimacogitatione peccaui,manifcll:ilsimc in CO tetris elfe delcripta litteris.Dicebatquc ad illos,qui mihi aflèderant viros albatos amp;• prçclaroszQuid hic fedetis,lcicntes certißime, quia nofter cft ifte ? Rclponderût : Verum dicitis, accipiteôd incumulûdamnationis veftræducite.Qjio diôlo, {y ftatim difparuerunt. Surgentesque duo nequifsimi fpiritus habentes in manibus furcas perculferunt me, vnus in capite, èc alius in pede. Qui videlicet modo eum magno tormen-

to irrepunt mea vifcera in interiora corporis mei,móx que vtad inuicem pcruenient,moriar, 6lt;paratis ad'rapiendü me dçmonibus in inferni clauftrapertraharlSicioquebatur mi-(èr delperans,amp; non multo póli defunduspœnitentiâ quant 5 ad.breue tempus cum frudu veniç facere fuperlèdit in æter* num fine frudu pœnis fubditus facit.De quo-conllar,qüia(lî cut beatus papa Gregorius de qiiibufdam lcribit ) non tpro fe ilia, cui non profuerCjled proaliisviderit, qüi' eins interitum cognolcenteSjdifFerre tempus poenitentiïe dûvacattitnerent, IO ne improuifo mortis articulo'præuenti, impoétiitéresperirêt.

Quod autem codices diuerfos perbonös-fiue ïn^losflpirifus libi vidit offerrijob id luperna ddpenütionefadum eft,Vt me minerimus facia amp;nbsp;cogitationes noftras non'in vcntum ’ difL fluere,lcd ad examen lummi iudicis cunCla ieruari,0lt; fiue 'per amicos angelos in fine nobis oftendeda fiue per holies,Quod vero prius candidum codicem protulerut angeli,deinde atfu dçmoneSjil]iperparuum,illi enormen, animadueirtendû'e^l, quod in prima çtate bona ali qua fecit,quç tarnen vniuerlà pra uè agendo iuuenis obnubilauit.Qui fi econtrario etrores pue ritiçcorrigerc in adolelcentiaac bcnefacicndo â Dei oculis'âb Icondere curafiety poffet eorum numero focïari,de quibus âit PlàJmusrBeati quorum remilsæ funt iniquitates quorû tè ôlaluntpeccata.Hanchilloriâ ficutâ venerabili antiftitç Pech telmo didicijfimpliciter ob làlutem legentium fiue audicn^ 25 tium,narrandameireputaui. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rL •

Vt Itéra alius moriturus deputatum fibi apud ■ ; inficros locum pcenarum viderit.

tribus ac maioribus Ioci,atque ad caftigatiorem vitam cóuer-tiadmonebatur. Etquàmuiseosaudire noluifletjtoleraba-tiir tarnen ab eis longanimiter ob necefsitatem’operu ipfius exteriorum*erat enim fabrili arte fingularis. Seruiebat autem multum ebrietatijamp;cæterisvitæ remifsiorisillecebrisjmagif (^ueinofficinafua die noduque refidere, quàmadpfàllen-

atque orandum in ecclefia audiendumq; cum fratnbus verbum vitæ concurrere confueuerat. Vnde accidit ilh( quod fblent dicere quidâ)quia qui non vult ccclefiæ ianuam fpon-tchumiliatusingredi.neceffe habet inianuam inferninon Ipontè damnatus introduci.Percunus enim languore, atquc-gt; ad extremaperduduSjVocauitfratreSjôc multum mœrens ac damnato fimilis coepit narrare,quia videret inferos apertos ix: làtanam immerfum in profundum tartari. Caiphan quçKjfuc cum cæteris qui occiderunt Dominum iuxta eum flammis vl tricibus contraditum.In quorum vicinia, inquit, heu mifcro lo mihi locum aipicio seternæ pcrditionis efl'e præparatum. Au-dientes hæcfratres, cœperunt diligenter exhortari,vt Vel tune pofitus adhucin corpore pœnitentiam ageret. Reipohdcbat ille de/perans : Non eft mihi modo tempus vitam mutandij cum ipfè viderim iuditium meum iam efle completum . Ta- ij •lia dices fine viatico lalutis obiit, ôc corpus eius in vltimis eft monafterii locis humatum,neque aliquis pro eo vel miflas fà cere,vel pfàlmos can tare,vel faite orare præfumebat. Oquàm grandi diftantia diuifît Dominus lucem amp;tenebras. Beatus protomartyr Stephanus palTurus mortem pro ven’tatc yidit 20 cælos apertos, vidit gloriam Dei, amp;nbsp;lefum ftantem a dextris Dei. Et vbi erat futurus ipfe poft mortem, ibi oculos mentis ante mortem, quo Içtior occumberet,mifit.At contra faber il le tenebrofç mentis amp;nbsp;aâionis imminente morte viditaper-ta tartara, vidit damnationem diaboli amp;fequacium eius. Vi- ij ditetiamfuum infoelix inter talcs carcerem,quo miferabilius ipfè defperata lalute periret, fèd viuentibus qui hæc cognouif-fent caulàm falutis fua perditione relinqueret.Fadum eft hoc nuper in prouincia Berniciorum,ac longe lateque diftamatû,' multosq; ad agendam amp;nbsp;non difterendam fcelerum fuorum 30 pœriitudinemprouocauit. Qupd vtina exhinc etiam noftra-rum fiat leâione littefarum.

Vf plurimæ Scotorum ecdefïae inftantc Adamnano catbolicuni ' ' pafeha fulccperint,vtquc idem librum de locis

tandis feripfent, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;55

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CAP, XVI,

plurima pars Seöfófuni iri- Hybcr-\ JOw amp;nbsp;nonnulla etiam de Britönibus in Britannia rationabile eccJeftafticufri'pafchalis obfer-

uantiæ tempus,Doniino. donate-fufecpit. Siqui . quierantin infula Hu,cum legationis gratia niHfus afua genote vcniflet ad Alfridum regem Anglorum nbsp;aliquandiuifi es.

LV 1 il ƒ/V/£1 1A li W KJ. Vi luiUV^i vil VV 1 L • lt;^il^UA JJdem Adananiis,presbyter Séabbas monachoru • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-r r \ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 nbsp;nbsp;‘ J’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\

prouinciamoratusvideretritus eccleßa:catl0nicos, Sc à ptù-ribusqui erant eru'ditioresefletfolerteï ad,rrtörtitus, rie cori-IO tra vniuerfàlem eeclefiæ morem, vel in oblèruafttia pafchäh\' vel in aliis quibufq- decretis cum fuis paucifsriruS amp;nbsp;in ext'ré-mo mundi angulo pofitis viuerepr.'Êfumere^yiîiütàtus rriérite eft:ita vt ea quse viderat amp;nbsp;audierat in eccleßis Anglorum,füc fuorumq; confuetudini libentifsime præferret^. Erat enim vir Ij bonuisßcfapidnsamp;fcietia fcripturarûnobhiTsimèînftrudus.-

Qm ciim domurediiflèt, curauit fuos qui erantin Hu , quive eidemerantfiibditi monafterio'adeüm,quecognouerat que queipfccx toto corde fufceperat,yejj-itatis, jS‘T^llem perducere,' nec valuit.Nauigauit itaq; l^y betnîâm, prçdicas eis ac mo 20 defta exhortatione declarans legitimq pafèhæ tempus, pluri-mos eorum öc pene o.mnes,qui abJ^iicnßujnjerant dominio liberi,aberrore Correros,ad vnitatena redux^.catholicam, ac legitimum pafchæ tempus obfèruarc perdocuitiQui cum cèle brato in Hybernia canonico pafcha,ad fuam infulam reuertif- ' 2^ let,fuisque in monallerio catholicam temporis pafchalis ob-feruantiam inftantifsimc pr$dicaret,nec tamc perficerc quod eonabaturpofl’er,contigit eum ante expletum anni circulum migralTe de fæculo,diuina vtiq; gratia difponente, vt vit vni-tatis amp;nbsp;pacis ftudiofifsimus ante ad vitam rapcretur ç tern am, quam redeunte tcpore pafcbali grauiore cum cis,qui eum ad* veritatêfèqui nolebant,cogeretur habere difcordiam. lf[Scri-plitidem vir de locisfanóli^ librû legentibus multû vtillimu,’ cuius auófor erat docendo acdiólando Galliarum epifcopus Arcuulfus, q locoru gratia fàndorû venerat Hierofolymâ.Et luftrata omni terra repromifsioniSjDamafcuquoq;, Coftan tinopolim, Alexandriä,multasq; maris infulas adierat,patria que nauigio reuertens vi tepeftatis in Occidentalia Britannic litora delatus eft. Ac poft multa ad memoratu Chrifti famulu

Adaninànum perueniens,vbi dodus in feripturis fandorum quelocorum gnarus eflê compertuseft,libentifsimè eftabil-lo fùfceptus,libentius’auditus, adeo vt quæqueillc Ce in locis : .fandis memoratu digna vidiflê teftabaturjCunda mox ille lit ■teris mâdare curauerit.Fecitque opus(vt dixi)multis vtile, amp;nbsp;f jnaximè illis qui longius ab eis locis in quibus Patriarehæ Apoftoli crantjiecretijca tantû de bis quç ledione didicerint ßorunt.Porrexit aurem librû hune Adamnanus Alfrido régi, ac per eius eft largitioncm etiam minoribus ad Jegendû con-traditus.Scriptorquoqueipiè’muItisabeo muneribus donaio tus, in patriâ reminus eft.De cuius feriptis aliqua .décerpére, acnoftræhuic hiftoriæ infererc commodùm fore Jegenübus reor. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. »

Qu« in codepî libro de loco dominie« natiuitatis^paflïonis, ' rî nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iJS^refurrcdioniscommemorauerit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

Cripfit ergô de loco dominicæ natiuitatis in huncmodurii:Bethleem ciuitasDauidin dor-fo fita eft angufto,ex omni parte vallibus circû 20 data,ab dccidente in oriente mille paßibus ló-ga,humilis‘fine turribus muro per extrema pla . ni verticisinftrudo.Incüiusorientali angulo quafi quodda naturale ièmiantrû eft, cuius exterior parsnatiuitatis dominicæ fuifle dicitur locus,interior præiêpeDomini nominatur. Hæcipelunca totainterius preciofo marmore teda, fupralo-cum vbi Dominus natus ipecialius traditur,fandæ Mariçgrâ dem geftat ecclefiam . Scripfit item hoc modo de loco paf-ftonis amp;refurredionisillius: Ingreftus àfcptentrionali parte Vrbem Hierofblymam,primùm de locis lundis pro conditio ne platearum diuertendum eft ad ecclefiam Conftantiniana, quæ Martyrium appelïatur. Hac Conftantinus imperator,eo quod ibi crux Domini ab Helena eius matrereperta fit, ma-gnifico amp;nbsp;regio cuItuconftruxit.Dehinc ab occafu Golgo-tana videtur ecclcfia,in qua etiam rupis ilia àpparet,quç quon dam ipfa infixo Domini corpore crucem Domini tulitarge-team,modo pergrandem fuftinens crucem,pcndente magna deftiper çrea rota cum lampadibus. Infra ipfum verb locum

dominicæ crucis excifâ in petra crypta cft, in qua fùpcr altaré pro dçfundis honoratis iâcrificium folet ofFcrri,polîtis interim in platca corporibus.Huius quoque ad occafuni ecelefiæ anaftalis, hoc eft, refurredionis dominicæ rotunda ecclefia J tribus cinda patietibus duodecim columnis fuftentatur, inter parietes fingulos latum habens Ipatium viæ,quæ tria alta-ria in tribus locis parietis medii cotinetjhoc eft, auftralijaqui-Iona]i,amp;: occidcntali.Hæc bis quaternas portas,id eft,introïtus,per tres eregione parietes habet, è quibus quatuor ad Vul jQ turnû,amp;: quatuor ad Èurumfpedant.Huius in medio monu mentum Domini rotundum petra excifum eft, cuius culmê intrinfècus ftans homo manu contingere poteft, ab oriente habens introitum, cui lapis ille magnusappofituscft, quod intrinlecus lèrramentorum veftigia vique in prçièns oftedit. JJ Nam extrinfecus vique ad culminis fummitaté totum marmore tedum eft: fummum verô culmen auro ornatum, au-rcam magnam geftat crucem .In huius ergo monumeti abui-lonari parte fepulchrum Domini in eadê petra excifum eft,’ longitudinis ieptem pedum, trium menfurapalmarum pa-

. uimento altius eminet.Introitum habens à latere meridianoJ vbi die noduque duodecim lampades ardent, quatuor intra ièpulchrum,odofuprain margine dextro. Lapis qui ad oftiû monumenti pofitus erat nunc fiftus eft,cuius pars minor qua dratum altareanteoftiumnihilominus eiuidcm monumen- * .ç ti ftat,maior vero pars,in oricntali eiufdem cccleiîæ loco,qua ‘ drangulum aliud altarefublinteaminibus extat. Color autê

^^1 E loco qüoq; afeenfionis dominicç præfatus au dor hoc modo refert: MonsOliuarum altitu-dine monti Sion par eft, ièd latitudine ôc longi tudine præftat,exceptis vitibus olîuis, rarç ic quot;nbsp;raxarboris,frumêti quoq;amp; hordei ièftilis.Ne

In cuius fûmmo vertice,vbi Dominus ad cçlos afcendit,cede lia rotunda grandis ternas per circuitum cameratas habet por deus defuper teâas.lnterior namque domus propter domini ci corporis irieatum camerari ÔcteginonpotuitjaltareadO-rientem Habens augufto culmine protedum. In cuius medio y vltima Domini vcftigiacælo defuper patente vbi alcendit vi-funtur.Quæ cùm quotidie à credentibus terra tollatur, nihilo minus manet,eandemquc adhuclpeciem veluti impreisis fi-gnatam veftigiis lèruat.Hæc circa ærea rota iacct, vlque ad cer uicem alta, ab Occafu Habens introitum,pendente defuper in lo trochleis magna lampade,totaque dieac node lucente.In Oc cidentali eiufdem ecclefiæ parte funt feneftrç odo,totidemq; è regionelampades infunibus pendentes ,vfque Hierofoly-mam per vitrum fulgent,quarum lux corda intuentium cum quadam alacritate amp;nbsp;côpundione pauefacere dicitur. In die alcenfionis dominicæ per annos lingulos miflà perada validi flaminis procella defurfumvenireconfueuit, amp;nbsp;omnés qui in ecclefiaadfuerintterræ profternere. De fitu ctiam Hebron amp;nbsp;monumentis patrum îta IcribinHebron quodam ciuitas ôc metropolis regni Dauid,nunc minis tantum quidtunefue- 2,0 , rit oftendens,vno ad Orientem ftadio Ipeluncam duplicê in

gulis teda lapidibus inftar bafilicæ dolatis trium patriarcharû candidis.Adam oblcurioris amp;nbsp;vilioris operis,qui baud longe ab illis ad Borealem extremamque mûri illius partem paulàt. Trium quoque fœminarum viliores amp;nbsp;minores memoriæ cernuntur.Màmbreetiamcollis millepalsibiis eft à monumentis , his ad Boream herbofus valde amp;nbsp;floridus, campeftrê Habens in vertice planiciem.In cuius Aquilonari parte quer-eus Abrahæ duorum hominum altitudinis truncus , ecclefia circundata eft. Hæc de opufculis cxcerpta præfati lcriptoris âd fenfum quidem verborum illius,lêd breuioribus ftridisq; comprehenia lèrmonibus noftris,ad vtilitatem legentium hi ftoriisindereplacuit.Plura voluminis illius,fiquem feirede-ledatjVel in ipfo illo volumine,vel in eo, quod de illo dudû ftrîdim excerpfimus, epitomate ,requirat.

Vt Auftrales Saxones cpifcoposacccpcrint Eadbertum amp;nbsp;EoL lan,Occidentales Danielen! Ä A ldhclmum,amp; deferi- nbsp;nbsp;nbsp;'’j

Nrio dominiez incarnatidnis fcptingêtefirnd quinto Alfrid’rex Norda Humbrorû defunâus cil,anno regnifui vicefimo needum impleto . Cuifuccedens in imperium filiusfuùs Ofred’ [puer odo circiter annorum/egnauit annisvnde

ïo cim.Huius regni principio antiftes occidentalium Saxonum Heddi cçleftem migrauit ad vitam .Bonus quippe crat vir ac juftuSjSc epifcopalem vitam fiue dodrinam magisinfito fibi virtutum amcre,quàm ledionibus inlH tutus exercebat. De-niq; reucrendifsimus antiftes Peâhelm� quo in {èquenti-15 bus loco fuo dicendum eft,qui cum fucceflore eiusAIdheImo multo tempore adhuc diaconus fine monachus fuit, referre eftfo]itus,quod in loco quo defundus eftjob meritum fàndi tatis eius,multa fini ta turn fint patrata miracula^hominesque prouinciæ iJIius folitos,ablatû inde pulucrëm propter langue 20 tes in aquam mitterCjatque huius guftum fiue alperfionem multis fanitatem egrotis amp;nbsp;hominibus Sc pecoribiis confer-re.Proptcr quod,frequeti ablatione pulueris fàcri,foflà fit ibidem fadanon minima.Quo defundo cpifeopatus prouinciæ illius in duas parochias diuifus eft : vna data eft Danielr, 2,5 quamvfquehodie regit altera Aldhelmo, cuiannis quatuor ftrênuiftimè præfuit : ambo amp;nbsp;in rebus ecclefiafticis ôc in feie tiafcripturarûfufficienterinftrüdi. Deniq^ AIdhelmuscùm eflct adhuc presbyter amp;nbsp;abbas monafterii,quod Mailduiurbc nominâtjfcripfit iubente fynodo fuæ gentis librû egregiû ad-30 uerfus errorc Britonu,quo vel Pafcha no fuo tepofe célébrât j vel alia perplura ecclefiafticæ caftitati amp;nbsp;paci contraria ge-^ funt.MuItosque corum,qui occidétalibus Saxonibusfubditi quot;erant Britones,ad catholicam dominier Pafehæ celebratio--nem huius ledione perduxit. Scripfit amp;nbsp;de virginitate ligt; J5brum cximium , quern in exemplum Sedulii gerhinato opere amp;nbsp;verfibus hexametris amp;nbsp;prolacompofuit. Scripfit Si alianonnulla vtpote vir vndecunque dodifsimus, nam Sc fcrhlonenitidus, Si{cripturaru(vtdixi) tarn liberaliu quam ecclefi-

*40 Ecclefiafticæ Iiiftoriæ geneis ccclefiaftîcarum erat cruditione mirandus.Quo defundo po tificatuTn pro eo fufeepit FortherCjqui vfq; hodic fupereft, vir amp;nbsp;iple in feripturis ûndis multüm cruditus.Quibus epifeopa tumadminittrantibusftatutum eftiynodali decreto,vt pro-uincia Auftralium Saxonunijquç eatenus ad ciuitatis Venta-j nÇjCui tune Daniel priçerat,parrochiam pertinebat, ipfa fe^ dem epifcopalem ac proprium haberetcpiicopum.Con/ècra-tusque eft eis primus antiftes Eadbertus,qurerat abbas in mo nafterio beatæ memorise Vvilfridi epifeopi quod dicitur Selc feu.Quo defundo Ceolla fufeepit officium pontificatus.Ipfo lex autem ante aliquot annos ex hac luce ffibtrado, epHcopatus vfque hodic celTauit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,5 ,,

Vt Coenredus Merciorum,amp; OfFa Orie nralium Saxonum rex inmonaehicohabituRomævitam finierint,amp;dc vkavdobitu Vvilfridi rpifeopi.

Nnoautêimperii Holredi quarto CoenreduSj '•qui regno Merciorum nobilifsime tempore aliquanto præfuerat,nobilius multo feeptra rc-2Q gni reliquit.Nam venit Romam,ibique atton fîiSjpontificatum habente Conftantino,ac mo nachus fadus ad limina*Apoftolorû in precibus ,ieiuniis,amp;: eleemolynis vfquaad diem permanfit vltimum. Succedcntc in regnum Coénredo filio Edilredi, qui ante ipfum Coen-redum idem regnumtenebat.Venit autem cum illo amp;nbsp;filius Sigheri regis Oriçntalium Saxonû,cuius fuprâ meminimus,' vocabùlo Offa^^iuucnis amantifsimç çtatis Sgt;c venuftatis,totæ quefuægenri ad tcnendaferüandaqueregnilceptra exopta-tißimus.Quiparidudusdeuofione mentis reliquitvxorcm,^^^ agros, cognatoSjamp;s patriam propter Chriftum amp;nbsp;propter Euâ geliumjVt in bac vita centuplumacciperet,amp;in læculo ventu-ro vitam æternam.Et ipfe ergo,vbi ad loca fanda Româ per-uenenint,attonrus,amp; in monachico vitam habitu complens, ad vifionem beatorum Apollolorumin cælis diu defidera-tam peruenit. Eodem fane anno quo hi Britanniam reli-^ quere,antiftes eximius Vvilftidus poft quadraginta amp;nbsp;quinqj annos accepti epifeopatus diern claufit extremum,in prouin-

cia quæ vocatur InundalumjCorpusqiie cius loculo inditurri perlatum ell in monaftcrium iplius, quod dicitur Inrhypu, amp;nbsp;iuxta honore tanto pontifici côgruum in ecclefia bead apo ftoli Petri fèpultum.Dc cuius ftatu vitæ ( vt ad priora repeda Jtes)paucis quçfunt gcfta memoremus.Cum efl'et puer bônç

indolis,atq; vita injpbis moribus tranfiges, ita Ie modeftè de circûfpeâè in omnibus gerebat,Vt merito à maioribus quad vnusexipfisamaretur amp;nbsp;veneraretur. Vbi quartumdecimu ctatis contigit annû,monafticam ïçculari vita prætuIit.Quod IO vbi patri fuo narrauit(iam enim mater obierat) libenter eius votis ac defideriis cçleldbus annuit,eumq; cœptis indftere (a lutaribusiufsit.Venitcrgo ad infulam Lindisßrncnlem,ibi-quemonachorufamulatuife contradens,diligenter ea quæ monafticç caftitatis ac pietatis erant,amp; dilcere curabat amp;nbsp;age-15 re.Et quia acris eratingenii,didicitcitifsimc pûlmos amp;nbsp;aliquot codices,nec dum quidemattonfus : verum hisqui ton fura maioresiuntvirtutibus,id eft,humilitatis amp;nbsp;obedientiæ non mediocriterinfignitus.Propter quod Scàlènioribus coctaneisfuis iufto colebatur affcdu.In quo videlicet mona-20fterio CÛaliquotannos Deo leruiret, animaduerdt pauladm

adolefcensanimifagacis,minime perfeâam efle virtutis via quætradebaturà Scotis,propofuitq;animo venire Romam, amp;: qui ad federn apoftolicam ritus ecclefiaftici due monalle-riales leruarentur,videre.Quod cum fratribus referret, lauda-25uerunteiuspropofitum,eumq;id quod mente difpofuit, per ficcrefuadebant.Atille confeftim veniensad reginam Eanfle dam,cui notus erat,eiufque condlio 6c fuffragiis præfato fue-rat monafterio fociatus,indicauit ei dedderiu dbi inefTe Bea-torum Apoftoloru limina vidtandi.Quæ deledata bono ado Solefcentis propodto , midt cum Cantiam ad regem Ercon-bertum,qui erat filius auunculi fui,portulans vt eû honoridcè Roma tranfmitteret.Quo tempore ibi gradum archiepifeopa tus Honorius vnus ex difcipulis bead papæ Gregorii,vir in re bus eccledarticis fublimiterinrtitutus,feruabat.-Vbi curri ali-quamdiu demoratusadolefcensanimi viuacis diligenter his quæ infpiciebat difeendis operam daret, fuperuenit illo alius adolcfcens nomine Bifcop, cognomento Benedidus, de no-bilibus AnglorûjCÜpiés 6c ipfe Roma venire,cuius fupra me-

’4» Ecclefiafticæ hiftoriæ geneis minimus .Huius ergo comitatuirexfociauitVvilfridû, atque ilium fêcum Roma perducerc iußit. Qui cû Lugdunû peruc niflèntjVvilfridus à Dalfino ciuitatis epifeopo ibi retêtus cft, Benediêlus cœptum iter gnauiter Romani vfque compleuit. Deledabaturenim antiftes prudentia vcrborûiuuènis,gratia gt;nbsp;venufti vultus,alacritateadionis,amp; coftantia ac maturitate co gitationis.Vnde Ôeomnia quæ nccefle habebat abundanter ipfi cûfociisfuis(quâdiu fecû crat)donabat.Et infuper öftere batjVt fl vellet partem Galliarû non minima illi regendaco-mitteret,ac filiâ fia tris fui vir ginem illi coniuge darct, cumq; TQ ipfc loco adoptiui haberet.Atillegratias agens pietati,quam erga eû(cû effet peregrinus)haberc dïgnarctur,refponditjpro -pofitû fc magis alterius conuerlàtionis habere, ideo patria reliâa Româiter agerecœpifle.Quibusauditisantiftes mifit eu R.omam,dato duce itineris,Ôlt;:cundisfimuI quæ necefsi-^? tas pofeebat itincris largiter lùbminiftratis, oblccrans ledulo, vt cùm in patriâreuerteretur,per feiter facere mcminiflet.Vc niés verô Vvilfrid’ Roma,ôc orationibus ac meditationi rerû ccclefiafticarû (vt animo propofuerat) quotidiana mancipa-tus inftantia,peruenit ad amicitiam virifandifsimi ac dodifto fimi Bonifacii videlicet archidiaconi,quictiâ côfiliarius crat apoftolici Papæ.Cuius magifterio quatuor Euangcliorum li bros ex ordine didicit,côputû Pafchærationabilcjamp;alia mul-ta,quç in patria ncquerat,ecclefiafticis difciplinis accommoda codé magiftro tradente percepit.Et cû menfes aliquot ibi ftu 2$ diis occupatus fœlicibus cxegiflet,rediit adDalfinû in Gallia, amp;nbsp;tres annos apud ipftim cômoratus, attonfus eft ab co, amp;nbsp;in tato habitus amore, vt hæredê fibi illû facere cogitarct.Scd ne hoc fieri poflet,antiftes crudeli morte prçreptus cft,0lt;: Vvilfri dus ad fuç potius,hoceft,Anglorum gentis epilcopatû relerua tus.Nam Bruncchilda regina mifsis militibus epilcopum iuf fitinterfici,qué ad locû quidé quo decollâduseratfecutus eft Vvilfridus clericus illius,defiderans cû eo(tamctfi ipfo multû jphibcnte)pariter occûbcre.Sed hûc vbi peregrinû atq; oriun-dû de natione Anglorû cognouerc,carnifices pcperccrc illi,nc 3$ que cû trucidare cû fuo voluere potificc.At ille Britannia ve-nicSjCÔiunélus eft amicitiisAldfridi regis,q catholicas ecclefiç régulas fequi femp amp;nbsp;amarc didicerat. Vnde amp;nbsp;illi,quia catho lieu eu efte coperit, mox donauit terra decê familiarû, in loco

fiæ régulas lèqui fèmper amp;nbsp;amaré didicerat. Vnde amp;nbsp;illi,quia ‘ catholicum eum eflecompcritjmox donauit terram decé fa-miliarurrijinloco qui dicitur Stanford:amp; non multo pôft mo nafterium triginta familiarû,in loco qui vocat Inrhypû.Quê 5 videlicet locûdederat pridem ad côftruendû inibi monafte-

riumhis,qui Scotosfequcbantur.Verùm quiailli poftinodû optione data malueruntloco cedere,quàm Pafeha catholicû,' cçterosque ritus canonicos iuxta Romànç amp;nbsp;Apoftolicç eccle fiæ côfuetudinem recipere,dédit hoc illi que melioribus ini-IQ butum difeiplinis ac moribus vidit. Quo in tepore ad iufsio-nem præfati regis presbyter ordinatus eft in eodé monafterio ab Agilberto epifeopo Geuiflbrum,cuius fuprà meminimus, defiderate rege,vt vir tantç eruditionis ac religionis fibi fpecia liter indiuiduo comitatu iacerdos effet âcdodor. Quem non

multo pôftjdeteda eliminata(vt fuprà docuimus) Scotorû /èôtajGalliam mittens cum confilio atque confenfù patris fui OfvvijepifcopûfihirogâuitordinarifCÛeiïèt annorû circiter trigintajCodem Agilberto tune epifeopatu ag'énte Parifiaeæ ciuitatisjcum quo ôcalii vndecim epifeopi ad dedicationem antiftitis conuenientes,multû honorificê minifterium impie ue-unt.Quo adhucin tranfmarinis partibus demorante,con-lècratus eftin epffcopatum Eboraci iubente rege Ofwi Ce-adda vir ûnlt;ftus,vt fuprà memoratû eft,amp; tribus annis ecclc-^ liam fublimiterregenSj dehincad monafterii fui quod eft in

Lçftingari cura lècefsit, accipiente Vvilfrido epifeopatum to-tius Nordan Humbrorû prouinciç.Qiii deinde régnante Leg fridopûlfus eft epifeopatu,amp;alii pro illo confècratiantiftites.

quorum fuprà meminimus, Romamq^ iturus, amp;nbsp;coram apo ftolicô Papacaufàm didurus,vbi nauem côfcendit,flante Fa-uonio pulfus eft Frefiam,amp; honorificê fufceptusà barbaris ac regeillorum Aldgifto, prçdicabateis Chriftum,amp; multa eo-rum milia verbo veritatis inftituens à’peccatorû fuorum for-dibus fonte faluatoris abluit.Et quod poftmodû Vvilbrord’ reuerendißimus Chrifti pontifex in magna deuotione copie uitjipfc primus ibi opus Euangelicû cœpit.Ibi ergo hyemem 35 cû noua Dei plebe fœliciter exigens,fic Roma veniendi iter re

petiitjôc vbicaufàeiusventilata eftpræfènte Agathone papa Ôepluribus epifcopis,vniuerforfriudicio abfque crimineaccu y i fatûs

làtus fuiflètjCpifcopatu efle dignus inuêtus eft. Quo in têporc idem papa Agatho cùm fynodû cûgregaret Romæ cctû vigiii tiquinque cpilcoporû aduerfuseos qui vnâin Dno faluatore volûtate atq; operatione dogmatizabantjVocari iufsit amp;nbsp;Vvil fridû,atqj inter epifcopos confedentê dicerefidéfua fimul amp;r prouinciæ liuc infulæ de qua venerat. Cûque catholicus fide_ cû fuis cflet inuentus,placuit hoc inter cçtcra eiufde fynpdi gc ftis inlêrijfcriptumqj eft hoc modo:VviJfiidus Deo amahilis epifcopusEboracêfis ciui tatis Apoftolicalèdé de fua cauü ap pelIaSjÔc ab haepoteftate de certis incertifq; rebus abfolutus, ôi CÛ aliiscentum vigintiquinq; coepifeopis in fynodo in iu-dicii fède conftitutuSjôc pro omni aquilonali parte Britanniæ amp;nbsp;Hyberniæ infulis, quæ ab Anglorum Britonumnec nonScotorum SePidorum gentibus incoluntur, veramSe catholicam fidem conièflus eB,amp;: confcripîione fua corrobo-rauit.Poft hçc reuerfus Britanniam^prouinciam Auftraliû Sa xonû abidololatriæritibus ad Chrilli fidem conuertit.Vedæ quoqueinfulæverbiminiftrosdeftinauitjôc fecundo anno Aldfridi,qui poft Eegfridum regnauit, fcdem fuam epifeo patum ipfi) rege inuitante recepit. Sed poft quinque annos denuo acculâtus ab eodem iplb rege ôc plurimis epifcopis,prç fulatu pulfus eft.Veniensque Romam cùm præfèntibus accu fàtoribus acciperet locû fe defendendi,eonfedentibus epifeo-pis pluribus cû apoftolico papa loanne, omniû iudido proba tû eftjaccuiàtores eius nonulla in parte fal/às cotra eum machi nafle calûnias.Scriptûque eft à præfato papa regibus Anglorû • Ediiredo amp;nbsp;Aldfrido,vt eû in epifcopatûfuum(eo quod in iu ftè fuerit codemnatus)facerentrecipi.Iuuit autêcauiam abfo lutionis eius leâio fynodi beatæ memorie papæ Agathonis,' que quondâ ipfo prçièntein vrbe atq; in code cocilio inter epi (copos refidête,vt prçdiximuSjada eft.Cû ergo cauia exigente (ynodus eadê cora nobilibus amp;nbsp;frequentia populi iubête apo ftolico Papa dieb’ aliquot lcgerctur,ventû eft ad locû vbi Tcrt ptûerat:Vvilfrid’Deoamabilis epilcop’ Eboracefis ciuitatis apoftolica fedê de fua caufa appellas, ßc ab hac ptate de certis incertifqj rebus abfolutuSjamp;rc.quæfupràpofuimus.Q^ vbi le dû eft,ftupor apprehêdit audiêtes,ôe filente ledore cœperût al terutrû reqrere,qs effet ille Vyd|frid’ cps.TûBonifaci’ cófilia-

Anglorum . Liber - V. ^4'5^ rius apoftolici papç,amp; alii perplures,qui eum tcporibus Aga-thonis papç ibi viderunt,dicebantipfum efle epiicopum, qui nuper Romam accufatus â fuiSjatque ab apoftoHca fcde iudi-candus,aduenerat.Quiiamdudum, inquiunt,çquè accufatus 5 hue adueniens,moxaudita acdiiudicatacaufaamp; côtrouerfia vtriufq; partis, à beatç memoriç papa Agathone probatuseft, contrafasàfuoepifcopaturepulfus:6e tantoapud eum habitus eft honore,vt ipfum in concilio quod congregarat epifeo-porum, quafi virum incorruptç fidei ôc animi probi refidere prçciperet.Qmbus auditis dicebant omnes vna cû ipfo pôtifi-ce,virum tantæ autoritatis,qui per quadraginta prope annos epifeopatu fungebatur,nequaquam damnari debereifed ad in tegrum culpis aceufationum abfolutum,paîriam cum honore reuerti.Qui cùm Britanniam remeans in GaUiarum partes deueniflètjtaélus eft infirmitate repentina, amp;nbsp;ea creftete adeô prefluSjVt neque equo vehi poftet, fed manibus miniftrorum portaretur in grabato.Sic delatus iri ciuitatem Meldum Gal-liæ quatuor diebus ac nodibus quaft mortuus iacebat, halitu tantum pertenui quia viueret demonftrans. Cumque ita fine 20 cibo amp;nbsp;potu,fine voce amp;rauditu quatriduopcrfèucraret,quin ta demum illuceftente die quafi de graui experredus fomno exurgens re{êdit,apertisque oculis vidit circa fe choros pial Jen tium fimul Seflentium fratrum,ac modicum fulpirans inter-rogauit vbi eftèt Acca presbyter. Qui ftatim vocatus intrauit, ^5 ôe videnseum melius habentemacJoquiiamvalentem,fle-xisgenibusgratiasegitDeo cum omnibus qui aderant fratri bus. Et cùm parûcon{èdiftènt,acdefupernis iudiciis trepidi a-hquantum fàbulari coepiftentjiuftitpontifex cæterosad hora egredi,amp; ad Accan presby terû ita loqui exorfus eft. Vifio mi-3o hi modo tremenda apparuit, quam te audire ac filêtio tegere volo,doneclciâquid de me fieri velitDeus. Aftititenim mihi quidam candido prçclarus habitu,dicensfè Michaèlem effe archangelum,amp; ob hoc,inquit,miftiis fum,vt te â morte reuo cem.Donauitenim tibi Dominusvitamperorationes ac la-^5 chrymas difcipulorum ôefratrum tuorumjamp;perinterceftio-nem fuæ beatæ genetricis lèmperque virginis Mariæ.Quapro pterdicotibi,quiamodo quide ab infirmitate haç lânaberis: fed paratusefto, quia poft quadrienniû rcuertens vifitabotec Y ? Patrianï

-Patriani verô perueniens maximam poflcfsionum tuaru qiix tibi ablatæfuntportionemrecipies,atqucin pacetranquilla vitam tcrminabis.Gonualuitigitur epifcopuscundis gauden tibus amp;nbsp;Deo gratias agentibus, coeptoque itinere Britanniave nit. Leâis autc epiftolis quas ab Apoftolico Papa aducxerat, $ Bertvvaldusarchiepifcopus ôdEdilredus quondarex tuncau tem abbas,libentifsimè faucrunt.Qm videlicet Edilred’acci-tum ad le Conredum,quem pro fe regem fccerat,amiGum epi Icopo fieri petiit öcimpetrauit.Sed Aldfridus Nordan Hûbro rum rex eu m fiifcipere contempfit,nec longo tempore fuper- ro fuit.Vnde faôtum eft,vt régnante Ofredo filio eius,mox lyno do fada iuxta fluuium Nidd,poft aliquantum vtriulque partis conflidûjtandêcundisfauentibus in præfulatû fitfuerccc-ptus ecclefiæ.'Sicq; quatuor annis,id eft,vfq; addié obitus fui ,vitam duxit in pace^Defundus eft aûtquarto Idus Odobris ij în monafterio fuo,'quod habebat in prouincia Vndalu,fub re-gimine Cudbaîdi abbatis,ôlt;: minifterio fratrû perlaf in primû fuum raonafierium, quoddicitur ïnrhipum, pofitufque eft in ecclelia bead Apoftoli Petri iuxta altare ad Auftrum, vt amp;nbsp;fuprâ docuimus/amp; hoc de illo Epitaphium eftlcriptum. 20

Vvilfridus hic magnus tequielcitcorpore præfiil, Hanc Domino qui aulam dudus pietatis amorc Fecitjôe eximio facrauit nomine Petri, Cui claues cæli Chriftus dédit arbiter orbis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;25 ,

Atque auro ac tyrio deuotus veftiit oftro, Quin etiam fublime crucis radiante métallo.' Hic pofuit trophæum,necnon amp;nbsp;quatuorauro Scribi euangelii præcepit in ordinem libros. gt;nbsp;Ac thecam è rutilo his condignam condiditauro. nbsp;nbsp;nbsp;50

Catholici ad iuftum correxit dogma canonis, ■Q^em ftatuere patres, dubioque errore remoto Certafuæ gcnri oftendit moderamina ritus.

ladatus nimium per tempora longa pcridis, Quindeeies ternos poftquam cgit epi/copus arinosy • Tranfiit,amp; gaudens cæleftia régna petiuit, Dona lefu vt grex paftoris calls fequatur.

iNno poft obitum praefad patris proximo,id eft,gt; Jg,nto Oftedi régis,reuerendiftimus pater Adria •nus abbas cooperator in verboDei Theodori ibeatç mcmoriç epiicopi defundus eft,amp;: in mo jnafteriofuo in ecclefia beatæ Dei genitricis

puItus.Quieft annus quadragefimusprimus,ex quo à Vitalia 15 no papa direlt;ftus eft cum Theodoro : ex quo autcm Britah-niam venittriccfimusnonus.Cuius dodrinçfimulamp;- Theo dori inter alia teftimoniû perhibct,quód Albinus diicipulus eius,qui monafterio ipfius in regimine Luccefsit, in'tantum ftudiisfcripturaruminftitutusett,vt Grçcam quidem lingua 20 no parua cxparte,Latinam verb non minus quam Angloru^ quæ fibi naturalis eft,nouerit.Sufcepit verb pro Vvilfrido epi fcopatum Haguftaldenfis ecclefiæ Acca presbyter eius,vir Ôc ip/èftrennuifsimus,amp;coraDeo amp;nbsp;hominibus magnificus,-qui ôc ipfius ecclefiæfuæ,quæ in bead Andreæ Apoitoli ho- gt;nbsp;norem conlecrata eft, ædificium multifano décoré ac mirifi-cis àmpliauit opcribus.Dcditnamquc'operam( quod amp;nbsp;ho-' die facit)vtacq,fitis vndecûq; reliquiis beatorû Apoftoloru ôc martyrû Chrifti,in veneradonem illorû poneret altaria,di ftinâis porticibus in hoc ipfum intra-muros eiufdem eccle-.30 fiç.Sed hiftorias pafsionum eorum vnà cum cçteris eccîefi' afticis voluminibusfiimma induftria, congrcgans,amplifsi-mam ibi ac nobilifsimam bibliothecam fccit.Necnon amp;nbsp;va--làlànâa amp;nbsp;luminaria aliaque huiufmodi quæad ornatum domus Dei perdnentjftudiofifsimæ parauit. Cantorem quo-^5 que egregiurn nomine Maban , qui à fuccefloribus difei-pulorum bead papæ Gregorii in Cantiafuerat cantandi fo’ nos edoâus, ad lè,fuofque inftituendos accerfiit, ac per annos duodecim tenuit, quatenus ôceaquæ illinon no-

uerantjcarminaecclcfiaftica clocçret,amp;eaquæ quondam co-gnita longo vfuvel negligentia inucterare cœperant, huius dodrina in prifcum renouarentur ftatum. Nam amp;nbsp;ipfe epilco pus Acca cantator erat peritifsimus,quomodo etiam in literis fànâis doäißimus,amp;in catholicç fidcicofeßione caftißimus, in ecclefiafticæ quoqjinftitutionis regulis folertißimus extite ratjamp;: vfq; dû fua præmia piæ deuotionis acciperet exiftere nô deftitit.Vtpote qui à püeritia in clero landißimi ac Deo dile-^ di Boß Eboracenfis epifcopi nutritus atque eruditus eft.De-indead Vvilfridum epiicopumfpe melioris propofiti adue-io niens,omnemineiusobfequiovfqueadobitum illius expie uitçtatem .Cum quo etiam Komam venienSjmulta illicquç in patria nequiuerat ecclefiç ûndç inftitutionis,vtilîa didicit.

Vt Ceolfridus abbas régi PiÂorum architciSos ecclefiæ,fimul amp;nbsp;epiftolam de catholico Pafcha,(S: tonfura mifcrit»

O tempore Naitanus rex Pidorû(qui Septentrionales Britanniæ plagas inhabitant)admoni tus ecclefiafticarum frequenti meditatione fcri 20 pturarum, abrenunciàuit errori quo eatenus in oblèruatione Pafchæ cum fua genre tenebatur, ficfefuosqueomnesad catholicam obferuantiamjdominicæ ’zefurredionis tempus celebrandum perduxit. Quod vtfaci-îius Ôc maiori autoritäre perficeret ,quæfiuit auxilium de gen- 2^ te Anglorumjquqs iamdudum ad exéplum fandæ Romanæ amp;nbsp;Apoftolicæ ecclefiæ ftiam religionem inftituifle cognouit. Siquidemmifit legatarios ad virum Venerabilem Ceolfridû abbatem monafterii beatorum apoftolorû Petri amp;Pauli,quod eftad oftiumVyyriamniSjôciuxtaamncmTinam 5 in loco qui vocatur Ingriuum, cui ipfe poft Benedidum ( de quo fu-prà diximus)gloriofißim8 præfüit,poftulans vt exhortatorias fibi litteras mitteret, quibus potetius confutare poftèteos,qui Paftha nô fiio tepore obfèruare præfumcrent,fimul amp;nbsp;de ton-furæ modo vel ratione qua clericos infigniri dcceret. Excepto quôd etiam ipfè in bis non parua ex parte eflet imbutus . Et archit edos fibi mitti petiit, qui iuxta morem Romanorum cclefia m de lapide ingentcipfiusfacerent,promittens hanc in

in honorem beati apoftolorumrprincipis dedicandaîfè quo-lt;jueipfum cum fuis omnibus moremfândæRomanæ SiA--poftolicæ ecclefiæ Temper imitaturum,inquanturn dümtâixât tam longé à Romanorumloquela amp;nbsp;nâtione ïègregati hune

5 edifeere polfent. Cuius religiofis votis ac prec-ibus fauens ne uerendifsinaus abbas Ceolfridus, mißt architeâros quos pete-lgt;at amp;Iitcras feriptas inhunc modum. lt;|[Dominoexcenen-tifsimo amp;: gloriofifsimo régi NaitanoCeolfridus abbas inDo minolâlutem. Carholicam fandi Paichæ ôbièruantiam,quâ lo à nobis rex Deo deuote.rel^iofb ftudio quæfi/li, promptifsi-mè ac libentifsime tuo defideriojiuxta quod ab apoftolica fe dedidicimuSjpatefacere fatagim’; Sei mu s nâq; cçlitus fanâ^ ccclefiæ donatum,quotiensipfi rerum Domini difcendç,do-cendçjcuftodicndç veritati operam impcndunt.Nam Ôc vere

U omnino dixit quidam fçculariûfcriptorû, quod fœlicifsimo raundiftatu ageretur , fi vel reges phiJofopharentur, vel re-gnarent philofophi.Quôd fi de philofophia huius mundi,vere intelligere de ftatu huius mundi,merito diligerc potuit ho mohuncmundumcquantomagis ciuibus patriæ cælefiis in no hoc mundo peregrinantibusoptandûeftjôc ton’s animi viri

bus fupplicandümjVt quo plus in mundo quiq; valet,eô am-plius eius,qui fuper omniaeft,iudicis mandatis auicultare c6 tendant,atq; ad hæcobièruandaiecum eosquoq; quifibi co mifsi funtjamp;r exéplis fimul amp;nbsp;autoritäre inftituât.Tres funt er

^5 go regulç facris inditç literis, quibus Paichç celebrandi têpu^ nobis præfinitum nulla prorfus humana licet autoritäre mu-tari:è quibus duçin legeMoyfi diuinitus ftatutç,tertiainEuâ gelio per effeutum dominicæpafsionisôcrefurreâionisad-iundacft.Præcepitenim lex, vtPaicha primo menie anni amp;c 30 tertia ciufdê menfis ièptimana,id cil,à quinta décima die vfq;

ad vicefimâ prima fieri deberet.Additurtiq; eft per inftitutio nem apoftolica ex EuangeliojVt in ipià tertia feptimana dieni dominicâexpedare,atqj inea teporis Pafchalis initiu tenerô debeamus.Quam videlicet regulam triformem fi quis ritè cù 35 ftodierir,nunquâminadnotationefefti Pafchalis errabit.Vc-rùm fidehisfingulisenucleatiusac latius audife dcfideras,' feriptum eft in Exodo,vbi liberandus de Aegypto popu-Jus Ifraêl primum Pafeha facere iubetur : quiadixeritDo-minus

minus ad Moyfèn amp;nbsp;Aaron:Menfis ifte vobis principiû mê ,fîû primus erit in menfibus anni.Loi^mini ad vniuerfum cçc. turn filiorum IfraëJ,amp; dicite eisrDecima die mcnfis huius toi lat vnulquifque agnum per familias domos fuas. Et pàulo póft: Et feruabitis eum vfque ad quartamdecimam diem me j fis huius. Immolabitqueeumvniuerfà multitudo filiôrurii Iftaêl ad veiperâ.Quibus verbis manifeftifsimè conftatjquod ita in obferuatione Pafchali mentio fitdiei quartçdecimç, vit non tarnen in ipfà die quartadecima Pafcha fieri præcipiatur,, fèd adueniente tandem vefpcra dici quartçdecimç,id eft,quin jo tadecimaluna,quæinitium tertiæfeptimançfaciatjin cælifa ciêprodeuntejagnusimmolariiubeatur.Etquodipfafit nox quintçdecimçlunæ,inquapercufsis AegyptiiSjIfracleft à lo ga fèruitute redemptus:Septê, inquit,diebusazyma comede tis.Qmbusiterum verbis tota tertiafèptimana eiuidem primi j menfis decerniturfolennis efle debere.Sed ne putaremus ea-dem fêptem dies à quarta décima vfque ad vicefimam efte co putandaSjContinuofubiecitcIn die primo non erit fermenta in domibus veftris.Quîcunque comederit fermentum in do mibus veftrisjperibitanimailladelfraêl.Adie primo vfque ad diem feptimum,amp; cætera,vfque dum aif.In eadcm enim ipfadieeducamexercitum veftrû de terra Aegj^pti. Primû er go diem azymorum appellat eu, in quo exercitum eorû effet

’ edudurus de Aegypto.Conftat autem,quia nô quartadecima die,in cuius vefperaagnus eft immolatus,8c quæ propriè Pa- 2j fcha fiuc Phafe dicitur, fed quintadecima funt edudi ex Ae-gyptOjficut in libro Numerorum apertifsimè fcribitur.Profe diigiturdeRàmeflequintadecima diemenfis primi,altera die fècerunt Phafe filii Ifrael in manu exceifâ. Septe ergo dies azymorû j in quarum prima edudus eft populus Domini ex Aegypto,ab initio(vt diximus)tertiæ feptimanç,hoc eft,à qn tadecima die menfis primi vfque ad vicefimam primam eiuf dem menfis diem completam computari oportet.Porro dies quartus decimus extra hune numerumfèparatum,fub Pafehç tituloprænotatur,ficutExodifèquentiapatenter edocent.

Vbi cùm didum effenln cadem cnirn ipfa die educam exer* citum vcftrura de terra Aegypti, protinus additû eft:Et eufto dictis diem iftum in generationes veftras ritu perpetuo. Primo

mo menfc quartadecima die menfis comedetis azyrrià vfqiie ad diem vicefimâprimâciufdèm menfis ad veipefa .‘Septe/n diebus fermentatû fiioinuenietuf in- domibus veftrisijQüîs cnim no vidéat^âquaïtàdecimavfquead vicefima-primam, 5 non feptcm folûmodo,fèd oâo potius eflc dieSjfi'Sc ipfà qûàr tadecimaannuméretur?Sin autem ( vtdiligentiusexpfötäta fcripturç veritas docet)dveiperadiùi qüartçdecimæ viquead vefperam vicefimæprimæcôputauerimùs,videbimus pfôfè-ita dies quartâdecima vefperâ fuam fefti Pafehalis initfu 10 pOrrigatjVt non amplius totâfacra iblcnnitas qfeptem' tantö-modo noâes cû totidem diebus cóprchendat.Vndc verä' eflc probatur noftra difFinitiöjquä tempus Pafchale primo men-feanniamp;tertiaeiushebdomadacclebrandum efle diximit^. Veraciter enim tertiaagithcbdomada,quod â veipcra quarte decimç dici incipitjamp;in veipera vicefimçprimç côpletur.Poft verb Paicha noftrû immolâtü'S'eft ChriftuSjdiêq; nobis dô minicâ,quç apud antiques Vna vel prima Sabbati flue Sabbö torû vocaturjgaudiofuærefurredionisfecit efle folennê, ita banc nunc apoftolica traditio feflis Pafchalibus infcnjit,vt ni 2ohil omnino tempore Pafchæ legalis præoccupandum nihil minuendumefl'edccerneret jquin potius, ftatuitvtexpédia retur iuxtaprçceptum legis idc primus anni menfis, expedlâ retur quartadccima dies illiuSjexpedlaretur vefpera eiuldê.Et cùm hæc dies in fàbbatum fortè incideret, tollerer vnufquif-25 que agnum per familias amp;nbsp;domos fuas,amp; immolarêt eum ad vefperam,id eft,prepararent omnes ecclefiæper orbem, quæ vnam catholicâ faciunt,panê amp;nbsp;vinumin myfterium carnis amp;'fànguinisagniimmaculati,quiabftulitpeccata mundi, præcedente congrualedionum orationum amp;cçrcmoniaruni ^oPafchalium folennitate,ofterrcnt hæc Domino in fpem futu rçfiiærcdcmptionis.Ipfacftenimeademnoxin qua de Ae-gypto per fânguinem agni Ifraëlitica plebs erepta efl, ipfa cfl; inquaperrefurreâ:fonêChriftiliberatus efl à morte æterna omnis Dei popuIus.Nlanc autem illucefeente die dominica, ^5 prima Pafehalis fefti diem celebrarent.Ipfà eflenim dies, in qua refurredionis fuæ gloriam Dominus multifario piç reue lationis gaudio difeipulis patefecit. Ipß prima dies azymo-rum ,de qua multum diftindlc in Lcuitieo feriptum eft*

Menie primo quartadecima die menfis huius ad velpcram Phafè Domini eft,amp; quintadecima die menfis huius folenni tas azymoru Domini eft. Septem diebus azyma comedetis, dies primus erit celeberrimus lànâusque.Si ergo fieri poftet, vt femper in diem quintumdecimum primi menfis,id eft, in 5 lunaquintamdecima dominica dies incurreret, vno femper eodemq; tepore cu antiquo Dei populo, quaquam Geranien . torum genere difcreto,ficutvnaeademque fide Paftha cele-'brare poftemus.Quia verb dies ftptimane non equali cum lu _na tramite procurrit,decreuit apoftolica traditio,quç per bea- lo turn Petrum Romæ prædicata,per Marcum euangeliftam ôc Interpretern ipfiusAIexandriæ confirmata cft,vt adueniente primo menie,adueniente in eo veipera diei quartçdecimç, ex pedetur etiam dies dominica a quintadecima vfque ad vicefi mam primam diem eiufdem menfis.In quacunque enim ha 1$ rum inuentafiierit,meritoin ea Pafcha celebrabitur : quia ni-mirum hçcadnumerum pertinetillarumièptcm dierum,qui bus azyma’celebrari iubetur.Itaquefitvt nûquam Pafcha no ftrum afeptimana menfis primi tertia in vtramuis partem de clinetjfed vel totam eam,id eft,omncs feptem legalium azy-20 morum dies,vel certe aliquos de il lis teneat.Nam amp;fi faltem vnum ex eis,hoc eft,iprum feptimum apprehenderit,que tarn excellenter fcriptura commendat:Dies autem,ïnquiens,fèpti-•inuseritcelebrioramp;fandior,nullumqueferuilé opus fict in eo,nullusarguere nos;potcrit, quod non rede dominicum ij Pafehæ diem,quem de euangeliofufcepimus, in ipfa quam lexftatuit tertia primi menfis hebdomada celebremus.Cuius oobfèruantiæcatholicarationepatefada patetc contrario error irrationabihs corum,qui præfixos in lege terrainos nulla cogente necefsitatc vel anticipate vel tranfeendere prçfumût. 30 Namque fine ratione necefsitatis alicuius anticipant illi tempus in lege præfcriptum,qui dominicum Pafehæ diem a quar tadecima menfis primi vfque ad vicefimam putantlunam ef feferuandum. Cùm enim avefjjera diei tcrtiçdecimæ vigilias fàndæ nodis celebrate mcipiunt,clarct quod illù in exordio fui Pafehç diem ftatuunt,cuius nullam omnino mentionems in dccreto legis inueniunt.Et cu m vicefima prima die menfi Pafchadominicum celebrate refugiunt,patetprofedo quod

Anglorumj Liber V, inaniperomniadiemàfua folennitate {ècêrnuntjquam lex maiore præ cæteris fcftiuitate memorabilem fæpenumero: commendat.Sicque diem Pafchæ ordine pcruerfo ôc aliqua-do in fecundahebdomada totam compleant,amp;: nunquam in

5 hebdomadç tertiæ die ièptimo ponant.Rurfumque qui à fe-xtadecimadicmenGsfçpe didi v/que ad vicefimamfecunda Pafchacelebrandum magisautumant, non minore vtique crrore (rametfi altero Jatere)â redo veritatis tramite diucrtûr, veluti naufragia 1 cyllæ fugientes in charybdis voragine fub lo mergendi decidunt.Nam cûmâJunadecimafèxtaprimi mê.

Gs oriente,id eil,à veipera diei quintedecimæ Pafcha incipien dum doceanc,nimirum conftat quôd quartamdecimam die meniiseiufdé,quâlexprimitusôêpræcipuè comendat, afua-prorfus folennitate iècludunt,ita vt quintçdecimç, in qua po

15 puIusDeiab Aegyptiacaferuituteredemptus eft, in qua Dominus iuo mundum iânguine à peccatorum tenebris libe' rauitjin quaetiamiepultusipem nobis poft mortem beatse quietis tribuit,vix veiperam tangant.Idemque pœnam error ris fui in ièmetipibsrecipientes,cumin vicefimaiècunda die.

20 menfisPafchçdiemftatuuntdominicum,legitimos vdqtie terminos Pafchæ aperta tranfgrefsione violant,vtpote qui ah iIJius diei veipera Pafcha incipiunt,in qua hoc lex confumma ri Sc perfici debere decreuit. IlJam in Paftha diemaisignent prima,cuius in lege mentio nulla vfqua reperitur,id eft,quar-»

25 tçprimamieptimanç. Qui vtrique nofolum in diftinitionc amp;nbsp;computo lunaris çtatis,fed amp;nbsp;in meniis primi aonnunqua inucntionefanuntur.Quæ difputatio maior eft, quâ,m epifta lahac vcl valeatcomprehendi vel debeat.Tantum hoc dica,^ quod per çquinodium vernale femper inerrabiliter poi^t in* ^0 ucniri, qui menfisiuxtacomputumlunæ primus ahni, qui eilè debeat vItimus.Aequinodium autem iuxiafèhtentiamiOi mnium Orientalium,Sc maxime Aegyptiorum,qui prçicæte ris dodoribüscalculandi palmam tenenr, duodecimo kalen-darum Aprilium dieprouenire confueuit^vt etiam' ipfkhorà

2? logicainipedïoneprobauimus.Q£æcùnqueergo lunajantA çquinodium plena eft,quartadecima videlicet vel quintade,4 cima exiftenSjhæç ad præcedentis anninouifsimum pèjctirien menfem,ideoque Pafchæ celebrando habilis non: eft « ’ Quæ

Verô poft çquinodium vel in ipfo æquinodio ftium plenilu nium habet,in hacablquevlladubietatc, quia primi menfis cft,amp; antiques Pafcha celebrare folitos, amp;nbsp;nos vbi dominica diesaducnerit celebraredebere, nofeendu eft. Quod ita Keri oportere ilia nimirurn ratio cogit, quia in Cenefi fcriptu eft, quod Deus fecit duo magna luminaria, luminare maius VC præeftet diei,amp;lu minare minus vtpræeflètnoéii. Vel ficut alia dicitçditio, luminaremaius in inchoationê dici,amp; lumi nare minus in inchoatione noâis .Sicut ergo prius fol â me- • dio procedens orietis çquinodiû vernale fuo præfixit exortu, deinde luna foie ad vefperam occidente, ÖC ipfa plena à medio fecuta eft orientis, ita omnibus annis idem primus lunç menfis eodem necelfe eft ordine referuari, vc non ante çqui-noâium,fed vel ipfo çquinoôlii die(ficut in principio fautum eft)vel eo tranfeenfo plenilunium habere debeat. At fi vno ^5 laltem die plenilunium tempus çquinodii præceflèrit, non hancprimo menie anni incipientis,fed vltimo potius præte-ritijlunam elfe alfcribendäjöc ideo feftis Pafch al ibus inhabi lem,memorata ratio probat. Quod fi myfticam quoque vos in his rationeraaudiredeleólat,primo menie anni, qui etiam mentis nouorum didus eft, Pafcha facere iubemur: quia renouato ad amorem cæleftium Ipiritu mentis noftrç,' làcramenu dominieç refiirreâionis Sgt;c ereptionis noftre ccle

'’braredeberaus. Tertiaeiufdem menfislèptimanafacereprç cipimur,^qüiaante legem amp;fub lege promilTus tertio tem-Îgt;ore fçculi cum gratia venir iplê,qui Pafcha noftrumimmo-aretpr Chriftus : quia tertia poft immo'lationem fuæ paf-l^onisdierefurgens d mortuis,hancdominicam vocari Ôcin ffa nos ^nnuatim Palchalia ciufdcm refurreôhonis voluit fcfta celebrare »gt; Quia nos quoque ita folum veracitercius jo folenniacelebramus,fiperfidemIpem amp;charitatem Palcha, id eft, tranfitum de hoc mundo ad patrem cumilloface-rc curamus * Poft æquinoôHum veris plenilunium men-fis pfæcipimur obleruare Pafchahs,vt videlicet primo loi longiorem noâe ^aciat diém j-deinde luna plenum fuæSJ,. lixeisrorbem mündo ^præfentet : quia primo quidem fohduftitiæ , in 'cuius (permis eft lànitas , id eft , Domi-eus Uefus pcr irçfurrQÔtiônis ' fuæ triumphum' cundas oie/ ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mortis

mortis tenebras fuperauit,ac fic afcendens in cælos,miflb dc-’ fuperfpiritu,eccleliâfuâ,quçlçpe lunævocabulo defignatur, internæ gratiæ luce repleuit.Quem videlicet ordinem noftrre faJutis propheta contemplatus aiebat:EIeuatus eft fol,amp; Juna 5 ftetit in ordine fuo.Qui ergo plenitudinem lunç Pafchalis an te æquinoâium prouenire pofte côtenderit,tab’s in myfterio-rum ccicbratione maximorum à landarum quidem Icriptu-rarum dodrina difeordat,concordat autem eis qui line præuc niête gratia Chriftifefaluari pofte confidunt. Qui amp;li Vera JO lux tenebras mundi moriedo ac refurgendo nunqua viciftet, perfedam fe habere pofte iuftitiam dogmatizarc prïtfumunt. itaque per çquinodialem fobs exortum poftplenilunium pri mi menlis huncex ordine fublequens,id eft,poft completam diem ciufdern menlis quartamdecimam,quæ cunda ex lege 15 obferuanda acccpimus,expedamus adhuc,monente Euange bo,in ipfa hebdomadatertia tempus diei dominicæ, ôc fie de mû votiua Pafehænoftrifeftacelebramus.Vtindicemus nos non cum antiquis exeuftum Aegyptiç feruitutis iugüm Vene rafi,fed redemptionem totius mundi,quæin anciqui Dei po 2opùliliberationepræfigurata,in Chrifti autem refùrredionc compléta eft,dcuota fide ac diledione coîere,vt de refurredio nis etiam noftræ,quam eadem die dominica futuram credi-mus,lpe nos certifsima gaudere fignemus. Hic autem,quem vobis fequendum monftramus,computus Pafehç decenno-25 uenali circulo continetur, qui dudum quidem, hoc eft, ipfis

Apoftolorum temporibus iam feruari in ecclefia cœpit,maxi me Romæ amp;nbsp;AegyptijVtlupràiam’diximus. Sed per indu-ftriam Eulebii,qui à beato martyre Pamphilo cognomen ha bet,diftindiusinordihcmcompofituseft, vtquôd eatenus 30 per Alexandriæ pontificem fingulis annisperomnesecclc fias mandari confueuerat,iamdeinde cógeftain ordine lèric lunæ quartçdecimç,facillimè poftètab omnibus Icirî. Cuius coputûPafchalis Theophilus Alexandriæ præfui in etntu an norum tempus Theodofioimperatoricompofuit.Item liic-^5 ceftoreius Cyrillus lèriem nonaginta ôc quinque annorum in quinque decennouenalibus circulis comprehendit. Poft quem Dionyfius exiguus totidê alios éx ordine pari fehema

te fubnéxuit,qui ad noftra vfquê tempora pertingebant.Qm-bus termino appropinquantibus tanta hodie calculatorum exuberat copia,vt etiam in noftris per Britannia ecclefiis pJu-res fint,qui mandatis memorie veteribus illis Aegyptiorum argumentis facilimè polsintin quotlibet Ipatia tempoiû Pa-5 Ichalcs protendere circules,etiâ fi ad quingentos vlqj Setrigin ta duos voluerintannos.Quibus expletis,omnia quæ ad folis amp;lunæ,menfis ôcfeptimanç conlèquentiam fpedant,eodem quo prius ordine recurrunt.Ideo autê circules eofdcm tempo • rum inftantiû vobis mittere fuperlèdimus,quia de ratione tan id turn temporis Pafichalisinftrui querentes,ipfos vobis circulos Pafehæ catholicos abundareprobaftis. Verùm bis de Pafeha fuccindè,vtpctifi:is,ftridimque commemcratis,tonfuraquo que (de qua pariter vobis literas fieri Voluiftis )hortorvt ec-clefiafiicâôe chriftiançfidei congruam habere curetis.Et qui dem Icimus,quia neque Apoftoliomnes vno eodemq; funt modo attonfi,neque nûc ecclefia catholica ficut vna fide, ipe,' amp;nbsp;charitatein Deum confentit,ita Ôciam'Vna atque indiîsi* mili totum per orbem tonfure libi forma congruit. Denique vtfuperiora,ideft,patriarcharum tempera refpiciamus,lob exemplar patientiæ ingruente tribulaticnum articulo caput retondit : probauit vtique,quia tempore foelicitatis capil los nutrire confueuerat.At Icleph ôc iple caftitatis, humilita-iis,piet3tis,cæterarumque virtutum executor ac dodor exi-mius,cû efletlcruitioabfoluendusattonfus efielegitur : patet profe(âo,quia temporeièruitutis intonfis incarcéré crinibus manérc Iblebat. Eccevterque vit Dei diuerfum ab altere vultus habitum forispræmonftrabat,quorum tarnen intus co lcientia in parili virtutum fibi gratia concordabat. Verum fi profiteri nobis liberum eft, quiatonfuræ diferimen non^Q noceatquibus purain Deum fidesamp;charitas in proximum {yncera eft,maxime cum nunquam patribus catholicis ficut aePafthævelfidei diuerfitate conflidus, ita etiam de ton-fixrç differentialegaturaliqua fuiflècótrouerfia.Inter omnes tame quas Vel in ecclefia vel in vniuerfo hominu generc repe-jj rimus tonfuras,nullammagisfequenda nobis ampledenda-que iure dixerim ea,quam in cäpite fuo geftabat illc,cui,j(e cofi

tenti Dominus ait:Tu es,Petrus Scfuperhancpetram çdifica bo ccclefia meam,amp; portç inferi non præualebunt aduerfus ea,amp; tibidabo claues regni cælorû.NuHa verö magis abomi nandam deteftandamque merit o cunâis fidelibus credide-

5 rim eacjuam habebatiJle, cui gratiam ündifpiritus compara re volenti dicit idem Petrus:Pecunia tua tecum fitin perditio nem:quoniam donum Deiexiftimafti pecunia poßideri.Nó enim efttibi pars nequefors in fermonehoc.Neque vero ob id tantum in corona attondimur,quia Petrus ita attonfus eft;

lo led quia Petrus in memoriam dominicæ pafsionis ita atton fuseft,idcircoócnos,qui pereadem pafsionem faluari deßde ramus,ipfius pafsionis fignum cum illo in vertice,fumma vi deh’cetcorporis noftri parte, geftamus.Sicutenim omnis ec-clefia,quæ per mortem fui viuificatoris ecclefia fada eft, fignu

^5 ûndæ crucis eius in fronteportare confucuit,vt crebro vèxilH huius muniminea malignorumfpirituum defèndatur incur fibuSjcrebra huius admonitione doccatur,fè quoque carnêm fuam cum vitiis 6c concupifcentiis crucifigere debere, ita etia oportet eos,qui vel monachi votum ,vel gradum clericatus’

20 habcntes,artioribusle neceflêhabent pro Domino continen tiæ frçnis aftringere.Formam quoqj coronæ, qua i pfe in paf-fionefua Ipinea portauitincapite,vtlpinasactribulospecca torum noftrorfi portaret,ideft,exporraret 6c aufèrrctà nobis,’^ fuo quemque in capiteper tonfuram præferre.Vt feetiam ir-

25 riGories 6c opprobria pro illo libenterac prompto animo fuf-ferre ipfoctiam frontilpicio doceant.Vt corona vitçæternæ, quam repromifitDeus diligentibusle, fè femper expeiftare, proque huius perceptione 6c aduerfi fe mundi 6c prolpera có‘ temnere dcGgncnt.Cæterum tonfuram earn quam Magum

30 ferunthabuifte Simonem,quisrogo Gdeliü nó ftatim cü rpfa magiaprimo deteftetur 6c meritoexufflet? Quç afpedu in frontis quidem fuperftcie coronæ videtur fpeciê præfèrre, led vbiad ceruicem conGderando perueneris,decurtatam eam quamtevidereputabasinueniescoronam.Vt merito talem Gmoniacis 6c non Chriftianishabitu conuenire cognofcas, quiinprçlenti^quidem vitaadeceptis hominibus putaban-turdigni perpétué gloria'coronç,fed inea quæ hanc fequitur vitain non foluin omnifpecoronçpriuati, fed æterna'^ infu-

perfuntpœna damnati.Neque verômehæcita profccuturn çftimes,quafi cos qui hanc tonfuram habent condemnandos judicerrijfi fide amp;nbsp;open'bus vnitati catholicæ fauerint,imó có-fidenter profiïeor plurimos ex eis fiindos ac Deo dignos exti tiflè.Ex quibus eft Adamnanis abbas amp;nbsp;facerdos Colubicn- j fiumegregiusjq‘uicùmlegatusfuægenns ad Aldfridum regem mifliis^noftrum quoque monafterium vidcre voluiflèt,' miramqueinmoribus acverbis prudentiam, humilitatem, rcligionem ofi:enderet,dixi illi inter alia coIIoquensiOblècro fànàefraterjquiadcoronam te vitæ quæ terminum nefeiacio tendere credis,quid contrario tuæfidei habitu terminata in capite coronæ imagincm portas?Et fi confortiuin bcati Pétri quçrisjcur eius quein illeanathcmatizauit tonfureimaginem îmitarisjSc non potius eius cum quo in æternum beatus viue re cupis/tiam nunchabitum te, quantum potes,diligere mô ij ftras?llt;efpondit iIle:Scias pro certo frater mi dilede, quia amp;nbsp;fi Simonis tófiiram ex confuetudine patriæ habcam,fimonia cam tarnen perfidiam tota mente deteftor ac relpuo:beatifsi-miautem Apoftolorum principis,quantum mcaparuitas fuf ficit, Veftigiafequi defidero.Atego:Credo, inqua, vcrc quod itâ fit,fed tarnen indicio fit,quôd ea quæ Apoftoli fiintPctri, in abdito cordis ampledimini Ci quç eius elle noftis ctiam in ,,ûcie tenetis.Namqucprudentiam tuam facilimè diiudicarc rcor,quôd aptius multo fit eius,quem toto corde abominaris,’ cuiufque horrendam faciem videre refugis,habitum vultus â xj tuo vultu Deo iam dicato fepararc:amp;ecôtra eius,quem apud Deum pattern habere patronum quçris,ficut fada vel moni-tacupislèquijficetiam morcm habitus te imitari condeceat. Hæc tune Adamnanodixi,qui quidem quantum conlpedis eceJefiarum noftrarum ftatutis profccilfet probauit,cùm teuer 30 fus ad Scotiam multas poftea gentis eiufdem turbas ad catho licam temporis Pafchalis oblèruantiam fua prædicationc cor rexit. Tametfi eos quiinHiirnfuIamorabanturmonac-hos,' quibulquefpeciali redoris iurc pra?erat,ncc dum ad viam fia tuti meliorisrcducerevalebat.Tonfiiram quoquefi tantum 55 fibi autoritatisfubelfet emendate meminiflet. Sedôénunc tuam prudentiam rex admoneo,vtca quæ vnitati catholicv« amp;nbsp;apoftolicç ecclefiç concinunt, vna cum gente cui te rex rc-

gumamp;Dominusdominorumprçfccitjin omnibus fcruare contencIas.Sicenim,fitvtpoft acceptam temporalis regni po 'tentiam ipfe beatifsimus Apoftolorum princeps cçleftis quo' I que regni tibi tuifque cum cætcris eledis libens pandat introi

tum. Gratiate régisæterni longiori tempore régnante ad nolham omnium pacem cuftodiat incolumem,di1edißime!! inChrifto fili. Hæc epiftola cum præfente rege Naitano multisquc viris doólioribus eilet Icótajac diligenter ab his qui intelligere poterantin linguam eiusi propriam interpretata ,• lo multû de eius cxhortatione gauifus elle perhibetur, ita vtfur-

gcns de medio optîmatum fuorum con/èlTu genua fieberet in terram,Deo gratias agens,quôd taie munulculum de terra Anglorû mereretur accipere. Et quidem amp;nbsp;antea noui, in^ quit,quia hæç ,eratveraPafchæcelebratio,fed in tantum mo' 15 do rationem huius temporis obleruandam cognofco,vt paru

mihiomnino vidcar de hisantea intçllexilTe . Vnde palam ' profi.teor,vobisque qui afsidctis prælêntibus proteftor, quia hocoblèruarc tempus Pafehæ cum vniuerlà mea genteperpe tuo volo,amp;: hanc accipere debere tonluram,quam plena elle XO rationisaudiuimusjomnes qui in mco regno lùncclericos de

cerno.Nec moraquæ dixerat regia autoritate perfecit.Statim namqueiuflu publico mittebantur ad trànflcribendum, di-fcendum,oblèruandum per vniuerfas Piôlorum prouinciasi circuli Pafehæ decennouenales, obliteratis per omnia erro-neis oéioginta amp;nbsp;quatuor annorum circulis. Attondeban^ turomnes in coronam miniftri altaris ac monachi. Et quaft nouofè difcipulatui bcatifsimi apoftolorum principis Pe-' trrfubditam eiulque tutandara patrocinio gens corrcàa gau-debat.

'■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VtHticnfcs monachi cumfubiccUsfibiraona-^

Ec multo póft illi quoque qui infulam Hii incole-LbantmonachiScoticæ nationis, cum his quçfibî ’crantfubdita mônatteriis ad ritum Pafehæ ac ton-

Ecclefiafticæ hiftorîæ gentis dem anno ab incarnationc Domini feptingentefimo fexto, dccimo quo Ofredo occifo Coenred’ gubernaeula regni Nor danHumbrorum füfccpiticum veniOètadeos de Hybernia Deo amabilis cum omni honorificentia nominandus pater acfacerdo Ecgbertus (cuiusfuperiusmemoriamfarpiusj fecimus)honorifice ab eis amp;■ multo cum gaudio fufeeprus eil. Qui quoniam Sc doóiorfuaui{simus,amp;: eorum quçagedado cebat erat executor deuotifsimusjibenter auditus ab vniuef-fisjimmutauit piis acfedulis exhorta tionibus inuereratam il-larn traditionem parentum eorum,de quibus apoftolicurh il- ro Ium licet profcrrefermonem:Q^ód çniulationem Dei habe bant,fed non fecundum fcientiam.CathoIicoque illos atque apoftolico more celebrationem(vtdiximus)præcipuè lolen-nitatis fub figura coronç perpetuç agere perdocuit.Quod mira diüinç confiâtfadum difpenfationc pietatis, vt quoniam ij gens illa,quç nouerat feientiam diuinæ cognitionis, libenter ac fine inuidia populisAnglorum communicate curauîtn’pfà quoquepoftmoddm per gentem Anglorû in eis, qua minus habu€rat,ad perfedam viuéndi normam perueniret. Sicut c contra Britones,quinolebant‘AngIiscâ qua habebant fidei 2,0 chriftianç notitiam pandercjCredentibus iam populis Anglo rum Sein régula fidei catholicæ per omnia inlfrudis, ipfi ad hucinueterati'amp;claudicante§àfèmitisfuis,amp; capita fieri fine corona prætendunt,amp;fblennia Chrillifine ecclefiæ Chri-ftifocietate venerantur. Sufeeperunt autem Hyenfès mo- xj nachi docente Ecgberto ritus viuendi catholicos^ fub ab-bate Duumehado poft annos circiteroôloginta, ex quoad prædicationem gentis Anglorum Aidanum mifèrant antifti tem .Manfit autem vit Domini Ecgbertus annos tredecim in præfatainfula,quamipfe velut noua quadam relucente gra- 30 tia ecclefiafticæ focietatis amp;nbsp;pacis Chrifto confecrauerat.An-noq; incarnationis dominicæ feptingetefimo vicefimo oda-uo,quoPafchadominicum oâauo kalendarum Maiarû die celeDrabatur,cùm miflarum folennia in memoriam eiufdem dominicæ refiirredionis celebraftquot;et,eodem die amp;nbsp;ipfc migra- 55 uitad Dominum,acgaudium fummç feftiuitatis quod cum fratribus quos ad vnitatis gratiam conuertcratinchoauir,cum Domino amp;c Apoftolis cçterisque cçli ciuibus compleuit,imô id

idipfum celebrare fine fine non definit. Mira autem diuinç difpenfatio prouifionis erat, quod Venefabilis vir non folum inPafchatranfiuit de hoc mundo ad pattern, verum etiam . cum eo die Pafcha celebraretur,quo nunquam prius in eis lo-cis celebrari folebat. Gaudebant ergo fratres de cognitione Certaamp; cathoIicatemporisPafcha1is,Jçtabanturdepatrocinio pergentis ad Dominu patris,p quem fuerant coreóli.Gratu-labatur ille quod eatenus in carne feruatus eft,donee ilJum in Pafcha dié fuos auditores,quem femper antea vitabant,fufci-lo pere ac fecum agere videret.Sicej; certus de illorum corredio

lt; nereuerendifsimuspaterexultauitvtvideret dijem Domini, , vidit,amp; gauifiis eft.

Qiiis ßt in præfenti ftatus gentis Anglorum vel Britannixtotius, cum rccapituJationc chronica totius operis.

Nno dominice incarnationis fèptingentefimó jVicefimo quinto)qui erat annus feptimus Olri-ci regis Nordan Hum brorû qui Coenredo fuc ßeregni quod p triginta quatuor ôe fèmis annos tencbat,fiîios tres Edilbertum,Eadbertum amp;nbsp;Aldricû reliquit hçredes. Anno poft quem proximo Tobias Rliofenfis eccJefiæ præful de-' fundus eft,vir(vtfupra meminimus)dodifsimus.Erat enim 25 diftipulusbeatæ memorie magiftrorumTheodori archiepi-fcopi ôc abbatis Adriani,vnde(vt didum eft)cum eruditione literarum vel ecclefiafticarum vel generalium ,ita G^æca quo que cum Latina didicit Iinguam,vttam notas amp;nbsp;familiäres fi bi eas quam natiuitatis fuæ loqucJâ habcret.Sepultus verb eft in porticu fandi Pauli apoftoh,quam intro ecclefiam fandi 50 Andreæ fibiipfi in locum fepulchri fecerat.Poft quem cpifto patus ofticiû AlduulfBertvvaldo archiepiftopo cofecrantefii feepit. Anno dominicçincarnationis fèptingétefimo vicefi-mo nono apparuerunt cometç duç circa folem,multû intuen tibus terrorem incutientes.Vna quippe folcm prçcedebat ma ?5 nc Orientem,altera veiperè ftquebatur Occidente, quafi O-rienti fimul amp;nbsp;Occident! dirç cladis præfagæ : vcl certe vna diei altera nodis præcurrebat- exortum, vt vtroque tempore mala

Q^^^jjCcfTerat^Vidrcd’ filius Ecgberti rex Cantuario i rum defundus eft,nono die kalendaru Maiaru?

'mak mortalibus immincre lîgnarent. Portabantautem face ignis contra aquilone quafi ad accendendum accIiucm.Appa rebantqiiemcnfelanuario,amp;duabüs fermé /eptimanis per-manebànt.Quq tempore grauiisima Sarracenorum lues Gai lias mifera cçde va{hbatjamp; ipfi non multo póft in eadem pro ç uincia dignas fuæ perfidiç pœnas luebant. Quo anno kndus virDominiEcgbertus5Vtfupràcommemorauimus,ipfo die Pafehæ migrauit ad Dominum:amp; mox pcraôto Pafeha ,hoc eftjfèptimolduum Maiarum dieOftic rex Nordan Hum-brorumvita decefsit,cùm ipfè regni,quod vndecimannisio gubernabatjfucccflbrem fore Ceolvvlfum decreuifler,fratrem illius q ante le regnauerat Coenredi regis.Cuius regni amp;nbsp;prin cipia ^proceifus totactantis redundauere rerum aduerfan-tium motibus, vt quid de hisTcribi debeat, que ve habitu-rafmtfinem lingula necdumfcirivaleat. Anno dominicæi$ incarnationisfeptingêtefimo tricefimo primo Bertvvald’ ar-chiepilcopus lon^a confumptus çtate defundus eftjdie quinto Iduum Ianuariarum,qui ledit annos triginta fepte m,men fes fexjdics quatuordecim. Pro quo anno eodem fadus eft ar chiepilcopus vocabuloTacuine de prouincia Merciorû, cùm 20 fuiflet presbyter in monafterio quod vocatur Bruidum .Con lècratus eft autem in Dorouernenli ciuitate à viris venerabili bus Daniele Ventano amp;nbsp;Inguaido Londonienfi Sgt;c Alduino LucidlèJdenfi SeAIduuIfo Rholènfi antiftitibus die décima lu nii menlis dominica jVirreligioneôc prudentia infignis là- 25 crisquoqueliterisnobiliterinftrudus.Itaqueinpræfenti ec-cleliis Cantuariorum Tacuine amp;nbsp;Alduülfus epifeopi prsefunt. Porro prouinciæ Oriêtalium Saxonum Ingualdus epifeopus, prouinciæ Orientalium Anglorum Eadbertusamp; Hadukeus epilcopi,prouinciæ Occidentalium Saxonum Daniel amp;nbsp;For-jo there epilcopi,prouinciæ Merciorum Alduinus epifcopus.Et eis populis qui vitra amnem Sabrinam ad Occidentem habitant Vvalftodus epifcopus:Prouinciç Huicciorum Vvilfndus epilcopus, prouinciæ Lindiskrorum Cymbertus epilcopus præeft,epifcopatus Vedæ infulç ad Daniele pertinet epilcopû^j Ventæ ciuitatis. Prouincia Auftralium Saxonum iam aliquot annis abfque epifeopo manens minifterium fibi epilco pale ab Occidentalium Saxonû antiftite quærit.Et hæ omnes prouin-

prouinciæ cçterçque Auftrales ad confinium vfcjue Humbrc fluminiscumfuis quoquercgibus Merciorum regi EdiJbal-do fubieôlç funt.At verb prouinciç Nordan Humbrorum,cui rex Ceoluufpræeft,quatuor nunc cpifcopi præfulatum tenet:

5 Vvilfrid’ in Eboracefi eccIefia,Edilvvald’ in Lindisferoncnfi ecclefia,Acca in Haguftaldenfi eccIefia,PeólheImus in ea quç Candida cafa vocatur,quæ nuper multiplicatis fidelium ple-bibusjin iedem pontificatus addita,ipfum primum habet an-tdbtcm.Pidorum quoquc natio tempore hoc foedus pacis o cum gente habet Anglorum,amp; catholicæ pacis Ôc veritatis cû vniuerlali ecclefia particeps exiftere gaudet.Scoti qui Britan-niam incolunt luis content! finibus, nihil cotra gente Anglo' rum infidiaruni mohunturautfraudium.Britonesquamuis amp;nbsp;maxima ex parte domcftico fibi odio gentem Anglorum, amp;nbsp;totius catholicæ ecclefiæ ftatutû Palcha,minusredèmori-busqueimprobis impugncnt,tarnen amp;nbsp;diuinafibi amp;nbsp;huma-naprorfus refiftente virtute in neutro cupitum polTunt obti-nerepropofitum.Quippe qui quamuis ex parte fui fint iuris,’ nonnulla tarnen ex parte Anglorum funtleruitio mancipa-

Q ti .Etarridente pace aclèrenitate temporum,pluresin gente Nordan Humbrorum tam nobilesquam priuati fe fiiosq; liberos depofitis armis latagunt magis accepta tonfura mona fi-erialibus alfcribere votis,quam bellicis exercere fiudiis.Que res qucm fit habitura fincm pofterior ætas videbit . Hic elï 2^ in prælèntiarû vniuerfç ftatus Britanniæ,anno adüentus

Anglorum in Britanniam circiter ducêtefimo odo gefimoquinto,dominicæ autê incarnationis anno lèptingentefimo tricefimo primo.

In cuius regno perpetuo exultct ter ra,ôc congratulante in fide eius-Britannia,Içtentur infulç multæ, Sc confitean tur memorie lànâitatis

L G , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.„JjEUpOfXnbîil .SJ .

F^i^rrv^l'Rylt;E'A. QJ^AJE frElkrölVM DISTINCTI® n€ latinus digefta funt y ob mentóriam eonGr* u^n^^am breuüoprecâpituîari phdait* ' ‘

.Annojgitur ante in’câfnationé’-dorninicant i,Çlt;.C^.,..,..-JiGxagefimo Caius Iulius cçfar primus Romano rum Britanniam bellopulfauitj amp;nbsp;vicie ƒ:nee,tarnen ibi po-tuitfegnUrn obtinere.. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' ■ »

Anno ab incarnatione Domini quadragefimo Gxto Claudius Gcundus Rornanorum^Britannias-adiens’, plurimam infuJæ partem in deditipnem r€cepiitjamp; Orchadas quoque in fuJas Ro m an p adiecit i mperip.. nbsp;nbsp;nbsp;t -’U b lt;■ • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»

Anno abincamationeDotnini centcfimo fexagefimo fepti mo Eleutherius Romîêpræful faâusquindçcim annosecclè Earn gloriofißime rexit,cui ’itéras rex Britanniç Luciusmiti îens,vt Chriftianus efficereturpçtiit ôc impetrauit. '

Anno ab incarnatiojié Domini centefimo oólogefimö no no Seuerus imperator faötus dccem amp;nbsp;fepfem annis regna^A» ! uitjqüi Britannia Vallp a mâri vfqUé ad mare præcinxit* ‘-

Anno trecentefinapodogefimo primo.Maximus in Britannia creatus imperator,in Galliam tranfiit, amp;nbsp;Gratianum interfecit. ■ ƒ r •

,?Anno quadringentéfimo nono Roma d Gotthis irada ef},^ cx quo tempore Romani in Britannia regnare cefiarunt.

Anno quadringentéfimo tricefimoPalladiusad Sçotos in Chriftum çredentes àCæleftino Papa primus mittitur epi-fcopus.

Anno quadringentéfimo quadragefimo nono MartianuS .cumValentiniano imperium fufeipiens Gptem annis tenuit*' Quorum tempore AngliaBritonibus accerfiti^Britanniam adierünt* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r

Anno quingéntefimo quadragefirni^êclipïis Iblis fàâaeft duodecimo kalcndas luin/ôé appafuerunt llellæ pene hora dimidia ab hora diei tertia.

_ Anno quingentefimo nonagefimolexto Gtegorius papa mifit Britanniam Auguftinumcum mGnachis,quiiverbuhi Deigcnti Anglorumcuangelizarefit. ny'quot;-. Annoquingentefimonoiiagefimofeptimovenere Brita-niam præfati dodoresquot;^ qui fok annus plus minus^ cétefimus quinquagefimusaduentus AngloruminBritanniam.

Annofexccntefimö primo mifitpapa Gregorjus’ pallium Britanniam Auguftino epilcopo iam fadoamp; pforés verbi miniftros cum quibusamp;Paulinum. ai i 'Oü. g

Anno fexcentefimo quartoiOrientales-Saxóne'^ fidem Chri BiperceperuntfubregeGebertoamp;arttiftkeMelIitOè'

Anno fexccntefimö quinto Gregorius papa óbiit. •• - Anno fexcétefimo decimo lexto Èdilbertus rex Gantuario rum defonduseft. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;= j .tj !; ii2i''

Anno lexcentefimo vicefimo lècundo Paulinus à Tufto ar-chiepilcopo ordinaturgenti NordanHumbrorum antiftes.

Anno lexcentefimo vicefimofèxto Eandfleda filia Eduini régis baptizata eft cum duodecim in labbatoPenthecoftes.

Anno lexcentefimo vicefimo lèptimo Eduinus rex bapti-zatus eft cum fua gente in Pafcha.

Î Anno lexcentefimo tricefimo tertio Eduino regc perem-pto Paulinus Cantiam rediit.

Ou ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'Anno

Anno (èxcéntefimo quadragefimo quarto Paulinus quondam Eboraci,(èd nunc Rhofenfisciuitatis epifcopus migra-uit ad Dominum.

Anno fexcentefimo quinquagefimo primo ORvine rex oc cifijSjöc Aidan epifcopus defiindus eft.

Annofexcentefimo quinquagelimo tertio MiddiJangH fub principe Penda fidei myfteriis funt imbuti.

Anno fexcentefimo quinquagefimo quinto perüt Penda Mercii fadi funt Chriftiani.

Annofexcentefimofcxagefimo quarto eclipfis iblis fada Earcombertus rex Cantuariorum defundus amp;nbsp;Colmanus cum fuis ad Scotos reuerfus eft,amp;r peftilentia venit.Et Cead-daacVvilfridusNordan Humbrorum ordinantur epifcopi.

Anno fexcentefimo feptuagefimo tertio,Ecgbcrtus rex Cä* tuariorum obiit.Et fynodus fada eft ad Herudforda præfèn-te Ecgfrido regc,prçfidentc verb Théodore archiepifcopo,vti lima decern capitulorum.

Anno fexcentefimo fêptuagefimo quinto Vvlfhere rex Merciorum poftquam feptendecim annis regnauerat defun dus, Edilredo fratri reliquit imperium.

Anno fexcentefimo feptuagefimo odauo cometa apparuit,’ Vvilfridus epifcopus à fede fua pulfus eft ab Ecgfrido rege, amp;nbsp;pro eoBofaEataôc Eadhedus confecrati antiftites.

Anno fexcêtefimo feptuagefimo nono Elfvvini occifuseft/ Anno fexcentefimo odogefimo fada eft fynodus in cam-po Hedfelda de fide catholica præfidente archiepifeopo Theo dorojin quo adfuit amp;nbsp;Iohannes abbas Romanus, quo anno Hilda abbatiffa in Streaneshale obiit.

Anno lexcentefimo odogefimo odauo Ceadualla rex Oc cidentalium Saxonum Romam de Britannia pergit; • - Anno fexcentefimo nonagefimo Theodorus archiepiRo» pus obiit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»

J Anno fexcentefimo nonagefimo fcptimo Oftrida regina à fuiSjideftjMerciorum primatibus interemptaefri-’^ j’ Anno fexCentefimo nonagefimo odauo Berthred’ dux re giusNordan Humbrorum â Pi dis interftMus eft. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;:

Annoîèptingentefimo quarto Edilred’poftquarri trigin ta amp;nbsp;vnum annos genti Merciorum præfuit,monachus fadus,» Conredo regnum dedit.

. Anno feptingentefimo quinto Aldfridus rex Norda Hum brorum defundus eft. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

Anno leptingentefimo nono Conred^'rex Merciorum poft quam fcx annos regnauit Romam pergit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;''

Anno feptingentefimo decimolexto Oftedus rex Nordan Humbrorum interfedus eft.Et rex Merciorum Ceolredus de fundus eft.Et vir Domini Echbertus Hiienfes monachos ad catholicum PafthajScecclefiafticam corrcxit tonfuram.

Anno feptingentefimo vicefimo nono cometæ apparue* runtjfândus Ecgbcrtus tranfiit, Ofrichus mortuus eft.

Anno eodcm Tarvvini conftcratus eft archiepifcopus. . AnnoabincarnationeDominifeptingentefimo tricefimo fecundo Ecgbertus pro Vvilfrido Eboraci epifcopus fadus, Cymbertus epifcopus Lindisfarorum obiit.

. Anno feptingentefimo tricefimo tertio cclipfis fada eft fb lis decimo odauo kalendas Septembris circa hora diei tertia^ ita vt pene totus orbis fob’s quafi nigerrimo amp;nbsp;horrendo fcu-to videretur cfTe coopcrtus.

; Anno abincarnatione Dominifeptingentefimo tricefimo tertio Tarvyini archiepifcop’, accepto ab apoftolica authorita

Anno fèptingentefimo triecfinio quarto lunafanguincó ruboreperfufàquafihora integra fecundii kalendaru Februa riarum circa gallican turn, dehinc nigredine fubfequente ad lucem propriam reueria«

Anno ab incarnationejCbrifti feptingêntefimo tricefimo quarto TarVviniepifcopusobiit*

Anno ab incarnationç Domini feptingentefimo tricefimo quinto Nothelm^* archiepilcopus ordinatur,amp; Ecgbcrtus cpi -fcopuSjaccepto abapoftolicafede pallio, primus poft Pauli-nû in archiepftcopatum confirmatus eftjOrdinauitque Fruid bertum 8c Fruidvvaldum epiftopoSjóc Beda presbyter obiit.

Anno leptingentefimo tricefimo fcptimo nimia iiccitas ter ram fecit infoecundam, Ceoluulfus fua yoluntate attonfus regnumEadberto reliquat, rr.'

.Anno ab incarnatione Cbrifti fèptip^fite'fimo tricefimo npno Edilhartus Qceidentalium Saxónum rj^xobiirjöc Not helmus archiepifcopus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. . y

Annoab incarnatione Do.mini fèptirigent^fimo quadrage fimo Cudbertus pro Nothelraöconfecratu^^eftJEdilvvaldus rexMerciorumperimpiam fraudem.yaftabflt'jiartcm Nor-t danHumbrorum,eratque rex eoruni iEadbèrtüssoccupatus cum £uo exercitu contra Pióios'. Edilyyaldus quoque cpftco pus obiit,8c pro eo Conwulfus ordinatur ahtiftes.Aruvvini* 8c Eadbertus interempti. ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' ond^ :

AnnofeptingentefimöquadrageG’mo primo ftccitas magna terram occupauit.Carolus rex Francorum obiit,8c pro eo filii Caroloman Pippin regnum acceperunt. .f

Anno feptingentêfimo quadragefimo,:quinto*Vviftfidus epifcopus ÔC Ingualdus Lundoniae jepifcopus'migraucrunc ad Dominum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.lomd'' r

Anno ieptingcntefimó quadragefimo ièptimo Hereftid’ yirDeiobiit. -rr ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' .\-:nïnd - • r j

Anno feptingentefim'o quinquagcfihio Cudretus rex Occt dentalium Saxonumfurrexitcontra Edilvvaldum regem Ôc Oengufum .Theneor’ atque Eanred’ obiit.Eadbertus campu Cyil cum aliis regionibus fuo regno addidit.

regis Eadberti quinto I du s I anuarias eclipfis fobs faâa eft , Poftea eodem anno amp;nbsp;menfc , hoc eft , nono kalenda -rum Februarium luna eclipfimpertu lithorrendo amp;:niger-rimoftuto. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■

Anno feptingentefirno quinqüagéfimo quarto Boniû-cius quiamp;: VvinfridusFrancorum epiftopus cum quinqua-ginta tribus martyrio coronatus cft,amp; pro eo Redgerus con-fecraturarchiepiftopusa Stephanopapa, ‘

Anno leptingcntefimo quinquagefirno feptimo Edilbald* rex Merciorum a fuis tutoribüs nodu morte fraudulenta mi-fêrabiJiter peremptus occubuitjBeonred’regnare eoèpitjCyrrt vvulfus rex Occidentalium Saxonuro'obiit.Eodem etiâm an no Offa fugato Beonredo Merciorum regnum fànguinolen-toquçfiuitgladio.

Anno’feptingentefimo quinquagefirno odauo Eadbertus rex Nordan HumBforum Dei amoris caufà amp;nbsp;cçleftis patriç, violentia accepta fàndi Petri tonfura,fîlio fuo Ofvvulfo regnum reliquit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

Anno feptingentefirno quinquagefirno rtono Ófvvulfiis d fuis miniftriis.facinorofe occifus eftÆt Edilvvaldus anno eodem d fua pIe|gt;e‘eIeduSjintrauit in regnum:cuius fecundo an no magna tribulatio mottalitatis venit,amp; duobus ferme an-nis permanfit,populantibüs duris àc diuerfis egrîtudinibus, maxime tarnen dyfênteriç languore. ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Anno feptingentefirno fèxagefimoprimo Oengus Pido-rum rex obiiuQui regni fui principium vfque ad finem faci-nore cruentô tyrannus perduxit carnifex Ofvvini occifus eft. • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

Anno feptingentefirno fèxagefimo quinto Aluchredus rex fufeeptus eft in regnum.

Anno feptingentefirno fèxagefimo fèxto Ecgbertus ar chiepifeopus profàpia regali ditatus, ac diuina feientia imbutus,amp; Erithubertus verè fi-’ deles epifeopi ad Dominurh mi-grauerunt.

AEC dehiftoria ecclefiaftica Britannorumï' amp;nbsp;maximè gêtis Anglorum,prout veléx literis antiquoru, Vel ex traditione maiorum,vel ex meaipfe cognitione (cire potui,Domino adiu uante,digefsi Beda Dei famulus amp;nbsp;presbyter monaftern beatorum apoftolorum Petri amp;nbsp;Pauli,quod ell ad Vvirimudam ôclngiruum. Qinnatus in territorio eiufdem monafterii,cùm eflèm annorumfêptem cura propinquorumt datusfum educandus reuerendißimo abbati Benediôlo ac deinde Ceol£rido,cundumqueex eo tempus vite in eiufdem monafterii babitatione peragens,omnem meditandis feriptu risoperam dedi,atque inter obfèruantiam dÆiplinç régula-ris amp;nbsp;quotidianam cantandiin ccclefia curam femper.auc di fcere,aut docere,auticribere dulcehabui.Decimo nono auté Vitç mee anno diaconatum,triccfimo gradum presbyteratus^ Vtrumq; minifteriû reuerendifsimi epißopi loannisjiuben te Ceolfrido abbate,fufcepi.Ex quo têpore accept! presbytera^ tus vlquead annum ætatis ïneæ quinquagefimum nonum hæcin fcripturamiàndamfmoæ meorumque neceßitatiiex: opulculis venerabilium patrum breuiter annotate fiue etiam adformâm fenfus amp;nbsp;interpretationis eoruin fuperadiieere' curauî.-i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,i ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i.

In principium Genefis vfque ad natiuitatem Iûac,Slt;r eîeiâio“* nem Ifraëlis,amp; Ifmahelis reprobationem libros tres.

Saulislibrosquatuor. j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1

In Ifaiam,Danielem,duodccîm propbetas,amp;: pattern Ihere-miæ,diftinâ;ionescapitulorumex tradatu bead lerony-’ mi excerptas.

Inlibrum bead patris Tobiecxplanadonis allegoncæ de Chrifto ôeecclefia librum vnum.

In apoftolumjquçcunquein opufeulis fandi Auguftini expo ? fitainuenijcundaperordinem tranflcribcre curaui.

InApocalypfimfandiIoannislibrostres..fr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1/ c

Item capitula ledionum in totum nouum teftamentum ex-cepto Euangelio. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»

Item librum Epiftolarum ad diuerfos videlicet. De lex ætati bus Içculi vnaeft- De manfionibus filiorum Ifrael,vna. De eo quod ait Ilaias,Et elaudentur ibi in carcere, amp;nbsp;poft dies multos vilitabuntutjVna. Dcrationebilexti, amp;: ds æquinodioiuxta Anatholium,vna.

Item de hiftoriis landorum .Librum vitæ pafsionis landi Fœlicis confeiroris,de metrico Paulini opcre, in prolam tranftuli.

Librum vitæ 6c palsionis fandi Anaftafii, male de Græco translatum,ÔC peius à. quodam imperito emendatum,pro utadlcnfum correxi.

Vitam làndi patris monachi fimul antiftitis Cudberti,6c prius heroico metro, ôcpoftmodum piano lermone de-IcripG.

Hiftoriam abbatum monafterii huius,in quo lupernç pietati delèruire gaudco,Bencdïdi,Ceolfddi,amp; Vvcrtbcrti,in libellis duobus.

Martynlogium denataliciis fandorum martyrum diebus, in quo omnes, quos inuenire potui, non folumqua die, verùm etiam quo genere certaminis vel iùb quo iudice mundum vicerint,diligenter annotate ftudui.

LibrumHymnorum diuerfo metro fiue rhythmo. Librum Epigrammatum heroico metro fine cJegiaco. De natura return amp;nbsp;de temporibus libros fingulos. Item detemporibus librum vnum maiorem.

Librum etiam de orthographia alphabcti ordine diftindurri.^ Item librum de mctrica arte amp;nbsp;huiçadiundum alium.

De fchematibusamp; ttopis libellum,hoc eft,dc figm-ismacrdisq; locutionum,quibusfcripturaiàndacontextaeftij vquot;

'y* E deprecor bone i e s v, vt cui propitius dôn'afti vctba^tuç làpientiæ velïcientiæ dulciter haurire,donesetiambéni-gnusaliquandoadteomnislàpientiæfontem peruenire, apparetefemper ante làciem tuam,quiviuis amp;nbsp;régnas Deus per omnia fçcula fçculorum,Amen.

Soles ifte patrum fcrutando per omnia fenfum^ Eloquio viguit, plurima compofuit.

'Annos in hac vita ter duxit vitæ triginta, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, ,

Obiit anno ab incarnatione feptingentefimo tricc-fimo quinto, ab obitu veto bead Gregorii papç centefimo vieefimofêptimo.

; QMNES ad quos hæc hiftoria peruenire potc-rit noftræ nationis îegèntes fiue audicntes fuppli-citcr precör, vt pro meis infirmitatibus métis amp;nbsp;cor porisapudfupernam clementiam fæpius interuenire meminerint:amp;infuis quique prouinciis hanc mihi fuæ remunerationis vicem repcndant,vt qui de fingu-lisprouinciis fiuelocisfublimioribus,quæ me moratu dignâ atque incolis grata credi derim^diligenteradnotare cu-rauijapud omries frudu piæ intercefsionis inucniam.